ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA TOÁN

BÀI GIẢNG

http://www.dhsptn.edu.vn/

Giảng viên: Nguyễn Thị Thu Hiền

Bộ môn Tin học – Khoa Toán - ĐHSPTN

NHẬP MÔN CƠ SỞ DỮ LIỆU LOGO

Mã số MH: 153129

- Số tín chỉ :2
- Số tiết : 30 LT: 14 BT: 14 KT: 2
- Đánh giá: Điểm thứ 1: 30%
+ Chuyên cần
+ Tiểu luận
+ Kiểm tra viết giữa kỳ (60’)
Điểm thứ 2: 70%
+ Thi viết cuối kỳ (60’)
- Yêu cầu môn học:

Bài giảng Nhập môn CSDL - 2 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Tài liệu tham khảo

1. Lê Tiến Vương, Nhập môn cơ sở dữ liệu quan hệ, 1997,

NXB Khoa học kỹ thuật.
2. Nguyễn Kim Anh, Nguyên lý của các hệ cơ sở dữ liệu,
2004, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội.
3. Vũ Đức Thi, Cơ sở dữ liệu kiến thức và thực hành, 1997,
NXB Thống kê.
4. Hồ Thuần (chủ biên), Hồ Cẩm Hà, Các hệ thống cơ sở dữ
liệu: lí thuyết và thực hành, 2004, NXB Giao dục.
5. Nguyễn Bá Tường, Cơ sở dữ liệu: Lý thuyết và thực hành,
2001, NXB Khoa học và kỹ thuật.

Bài giảng Nhập môn CSDL - 3 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Nội dung

1 Tổng quan về cơ sở dữ liệu

2 Các mô hình dữ liệu

Ngôn ngữ định nghĩa và thao tác dữ liệu

3 đối với mô hình dữ liệu quan hệ

4 Lý thuyết thiết kế CSDL quan hệ

5 Tối ưu hóa câu hỏi

6 An toàn và toàn vẹn dữ liệu

Bài giảng Nhập môn CSDL - 4 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu

1.1. Khái niệm cơ bản về hệ cơ sở dữ liệu

1.2. Kiến trúc một hệ cơ sở dữ liệu
1.3. Sự phân loại các hệ cơ sở dữ liệu

Bài giảng Nhập môn CSDL - 5 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Cơ sở dữ liệu truyền thống – Hệ thống File hồ sơ
1.1. Khái niệm cơ bản Trong các tổ chức, để quản lý các đối tượng ta cần lập
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL hồ sơ của các đối tượng. VD : Hệ thống hồ sơ sinh viên, hệ
1.3. Phân loại các hệ CSDL thống hồ sơ quản lý cán bộ của trường,v.v.. Việc quản lý
này có những ưu ,khuyết điểm nhất định.
Ưu điểm:
- Việc triển khai lưu trữ theo File thông tin không đòi
hỏi đầu tư nhiều về vật chất.
- Thuận tiện cho việc tìm kiếm trong nội bộ với thời gian
hạn chế.
Nhược điểm:
- Các File hồ sơ là độc lập nhau nên dễ xảy ra dư thừa
thông tin.
- Sự thay đổi thông tin tại các bộ phận này không kịp
cập nhật sang bộ phận khác.
- Lượng hồ sơ nhiều làm quá trình tìm kiếm phức tạp,
dễ xảy ra nhầm lẫn, sai sót.
Bài giảng Nhập môn CSDL - 6 - Nguyễn Thị Thu Hiền
 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Ví dụ về CSDL
1.1. Khái niệm cơ bản Hệ thống quản lý thư viện bằng máy tính: Dữ liệu
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL cần lưu trữ trong máy là các thông tin về sách: Sách, Bạn
1.3. Phân loại các hệ CSDL đọc, Mượn sách, Trả sách,…Trên cơ sở đó có thể có được
các thông tin về sách, về bạn đọc, về hoạt động cho mượn
sách của thư viện. Các thông tin được lưu trữ đó gọi là
CSDL.

STT Mã sách Mã thẻ mượn Ngày mượn Ngày trả

1 KT22 T67 16/12/2004 12/1/2005
2 TL19 D28 29/1/2005 15/2/2005
… … … … …

Nhận xét: Mỗi hoạt động mượn trả sách là 1 mối quan hệ giữa
các thuộc tính. Bảng này gọi là một bảng dữ liệu. Ta có
thể thực hiện các thao tác trên bảng như: Tìm kiếm, sửa
đổi, bổ sung, loại bỏ,…
Bài giảng Nhập môn CSDL - 7 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số
số khá
khái niệ
niệm cơ bả
bản
1.1. Khái niệm cơ bản

1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL  Dữ liệu là những sự kiện có thể ghi lại được và có ý
1.3. Phân loại các hệ CSDL
nghĩa.
 Một cơ sở dữ liệu (viết tắt là CSDL, tiếng Anh là
Database) là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với
nhau, được lưu trữ trên máy tính theo một quy định nào
đó.
 Hệ quản trị cơ sở dữ liệu (viết tắt là HQTCSDL,
tiếng Anh là Database management system) là một hệ
thống phần mềm cho phép tạo lập cơ sở dữ liệu và điều
khiển mọi truy nhập đối với cơ sở dữ liệu đó.

Bài giảng Nhập môn CSDL - 8 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số
số khá
khái niệ
niệm cơ bả
bản
1.1. Khái niệm cơ bản

1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

 Một hệ cơ sở dữ liệu (tiếng Anh là Database system)
1.3. Phân loại các hệ CSDL là một hệ thống gồm 4 thành phần:
 Cơ sở dữ liệu.
 Những người sử dụng: là bất kỳ một con người nào
có nhu cầu truy nhập vào CSDL, bao gồm những
người sử dụng cuối, những người viết chương trình
ứng dụng và những người điều khiển toàn bộ hệ
thống hay còn gọi là người quản trị CSDL.
 Phần mềm hệ quản trị cơ sở dữ liệu
 Phần cứng: bao gồm các thiết bị nhớ thứ cấp được
sử dụng để lưu trữ CSDL.
Bài giảng Nhập môn CSDL - 9 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu

1.1. Khái niệm cơ bản về hệ cơ sở dữ liệu

1.2. Kiến trúc một hệ cơ sở dữ liệu
1.3. Sự phân loại các hệ cơ sở dữ liệu

Bài giảng Nhập môn CSDL - 10 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
User 1 View 1
1.1. Khái niệm cơ bản

1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

CSDL CSDL
User 2 View 2 mức mức
1.3. Phân loại các hệ CSDL
khái vật
…… ………….
niệm lý
User k View k

Hình 1.1. Kiến trúc một hệ CSDL

 Phần CSDL mức vật lý là các tệp dữ liệu theo một cấu trúc
nào đó được lưu trên các thiết bị nhớ thứ cấp (như đĩa từ,
băng từ,…)
 CSDL mức khái niệm là một sự biểu diễn trừu tượng của
CSDL vật lý (còn có thể nói tương đương: CSDL mức vật lý là
sự cài đặt cụ thể của CSDL mức khái niệm).
 Các khung nhìn là cách nhìn, là quan niệm của từng người
sử dụng đối với CSDL mức khái niệm.
Bài giảng Nhập môn CSDL - 11 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số
số khá
khái niệ
niệm
1.1. Khái niệm cơ bản
 Thể hiện (Instance)
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

1.3. Phân loại các hệ CSDL Một khi CSDL đã được thiết kế, người ta thường
quan tâm đến “bộ khung” hay còn gọi là “mẫu” của
CSDL. Dữ liệu hiện có trong CSDL gọi là thể hiện của
CSDL. Dữ liệu có thể bị thay đổi trong một chu kì thời
gian nào đó còn “bộ khung” thì không thay đổi.

Bài giảng Nhập môn CSDL - 12 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số số khá
khái niệ
niệm
1.1. Khái niệm cơ bản
 Lược đồ (Scheme)
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

1.3. Phân loại các hệ CSDL

Bộ khung nói trên được gọi là lược đồ. Nó bao gồm
một số danh mục, hoặc một số kiểu của các thực thể
trong CSDL. Giữa các thực thể có một mối quan hệ nào
đó.
Lược đồ khái niệm là bộ khung của CSDL khái niệm.
Lược đồ vật lý dùng cho bộ khung của CSDL mức
vật lý
Khung nhìn được gọi là lược đồ con (SubScheme)
 Cơ sở dữ liệu vật lý
Mức thấp nhất của kiến trúc một hệ CSDL là CSDL
vật lý. CSDL vật lý được tổ chức ở nhiều mức khác nhau
như bản ghi (record) và tệp (file).
Bài giảng Nhập môn CSDL - 13 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số
số khá
khái niệ
niệm
1.1. Khái niệm cơ bản

1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

 Lược đồ khái niệm và mô hình biểu diễn
1.3. Phân loại các hệ CSDL Lược đồ khái niệm là sự biểu diễn thế giới thực
bằng một loạt các ngôn ngữ phù hợp.
Có ba loại mô hình dữ liệu cơ bản:
 Mô hình phân cấp: Mô hình dữ liệu là một cây, các nút
biểu diễn các tập thực thể, giữa các nút con và nút cha
được liên hệ theo một mối quan hệ xác định.
 Mô hình lưới: được biểu diễn là một đồ thị có hướng
 Mô hình quan hệ : dựa trên cơ sở khái niệm lý thuyết
tập hợp của các quan hệ, tức là tập các k-bộ với k cố
định.

Bài giảng Nhập môn CSDL - 14 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu
 Một số
số khá
khái niệ
niệm
1.1. Khái niệm cơ bản
 Tính độc lập dữ liệu
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL

1.3. Phân loại các hệ CSDL

Một CSDL là độc lập dữ liệu nếu nó có khả năng
phát triển mà không ảnh hưởng tới các hệ ứng dụng.
Định nghĩa tính độc lập dữ liêu: là “tính bất biến của
các hệ ứng dụng đối với các thay đổi trong cấu trúc lưu
trữ và chiến lược truy nhập”.
Có hai mức độc lập dữ liệu:
 Độc lập dữ liệu mức vật lý: Có thể tổ chức lại CSDL vật
lý, làm thay đổi hiệu quả tính toán của các chương trình
ứng dụng nhưng không đòi hỏi phải viết lại chương trình
 Độc lập dữ liệu logic: Có thể thay đổi lược đồ khái
niệm như thêm, xoá, bớt thông tin về các thực thể trong
CSDL nhưng không cần thiết phải thay đổi các chương
trình ứng dụng.
Bài giảng Nhập môn CSDL - 15 - Nguyễn Thị Thu Hiền

LOGO
Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu

1.1. Khái niệm cơ bản về hệ cơ sở dữ liệu

1.2. Kiến trúc một hệ cơ sở dữ liệu
1.3. Sự phân loại các hệ cơ sở dữ liệu

Bài giảng Nhập môn CSDL - 16 - Nguyễn Thị Thu Hiền

 Chương 1: Tổng quan về Cơ sở dữ liệu LOGO
 Các hệ CSDL tập trung
1.1. Khái niệm cơ bản
Với một hệ CSDL tập trung, tất cả các dữ liệu được
1.2. Kiến trúc 1 hệ CSDL
định vị tại một trạm đơn lẻ. Những người sử dụng tại các
1.3. Phân loại hệ CSDL
trạm từ xa nói chung có thể truy nhập CSDL thông qua các
công cụ truyền thông dữ liệu.
 Hệ CSDL cá nhân (Personal Database)
 Hệ CSDL trung tâm (Central Database)
 Hệ CSDL khách/chủ (Client/ Server Database)
 Các hệ CSDL phân tán
Một CSDL phân tán là một CSDL lôgic đơn lẻ mà được trải
ra về mặt vật lý trên nhiều máy tính ở nhiều vị trí địa lý
khác nhau.
 Hệ CSDL phân tán thuần nhất
 Hệ CSDL phân tán không thuần nhất
Bài giảng Nhập môn CSDL - 17 - Nguyễn Thị Thu Hiền

“Cácbài
“Các bàigiảng
giảngcủacủathầy
thầycô côgiáo,
giáo,cho
chodù dùcó cóđầyđầyđủ, đủ,
xúc tích đến đâu, có chứa chan tình
xúc tích đến đâu, có chứa chan tình yêu tri thức yêu tri thức
của bản
của bản thân
thân giáo
giáo viên
viên đến
đến đâu,
đâu, thì
thì về
về thực
thực chấtchất
mà nói, đó chẳng qua cũng vẫn
mà nói, đó chẳng qua cũng vẫn chỉ là chương chỉ là chương
trình, làlà những
trình, những lờilời chỉ
chỉ dẫn
dẫn tuần
tuần tự
tự đểđể điều
điều chỉnh
chỉnh
trật tự nhận thức của sinh viên. Người
trật tự nhận thức của sinh viên. Người nào chỉ biết nào chỉ biết
ngồi nghe
ngồi nghe giảng
giảng chứchứ bảnbản thân
thân mình
mình trong
trong lònglòng
không cảm thấy khao khát đọc sách,
không cảm thấy khao khát đọc sách, thì có thể nói thì có thể nói
tất cả những điều người ấy nghe
tất cả những điều người ấy nghe giảng ở trường giảng ở trường
đại học
đại họccũngcũngsẽ sẽ chỉ
chỉ như
như mộtmộttòa
tòa nhà
nhàxâyxâytrêntrêncát cát
mà thôi”. I.A. Gontcharov
mà thôi”. I.A. Gontcharov

Nguyễn Thị Thu Hiền - Bộ môn Tin học – Khoa Toán- Trường ĐHSP Thái Nguyên

http://www.dhsptn.edu.vn/