You are on page 1of 5

DO: Ministerstvoto za zdravstvo

na Republika Makedonija
Arh. br. 21.10. 2005 godina

Minister za zdravstvo
Prof. d-r Vlado Dimov

PREDMET: IZVESTAJ za realizirani aktivnosti za razvoj i implementacija na Nacionalnata


programa za unapreduvanje na zdravjeto i prevencija na hronicnite bolesti vo Republika Makedonija,
2001-2005 god., Programa na Svetskata Zdravstvena Organizacija - WHO CINDI program.

Od: Prim. d-r Vera Simovska, MD, Ph.D., nacionalen koordinator na programata na SZO SINDI vo
Republika Makedonija

SODRZINA

PRV DEL: "CINDI MAKEDONIJA" - PROGRAMA ZA INTEGRIRANA


PREVENCIJA NA HRONICNITE BOLESTI I UNAPREDUVANJE NA ZDRAVJETO

1. SITUACIONA ANALIZA vo Republika Makedonija (1986-2002).

2. Simovska V. et al.: The Report of assessment of national capacity for noncommunicable


disease prevention and control of the Republic of Macedonia 2001. In. Alwan A., Maclean
D., Mandil A.: THE REPORT OF GLOBAL SURVEY. Geneva, World Health Organization
2001. (document WHO/MNC/01.2).

3. Konceptual model na Nacionalnata CINDI programa - Godisen izvestaj, 2001.


- Globalna i osnovni celi na CINDI programata vo R Makedonija
- Principi na prevencija i kontrola (vidovi na strategijii i nositeli)
- Sodrzina na regionalnite (lokalni) programi
- Organizaciona struktura i pristap vo kreiranje na politikata za prevencija i kontrola na
nezaraznite bolesti vo R Makedonija
- Izrabotka na sematski prikaz na konceptualniot model za Progrmata SINDI vo 2001god.

4. NACRT - AKCIONEN PLAN (2002-2007) za razvoj i implementacija na Nacionalnata


interventna programa za integrirana prevencija na nezaraznite bolesti i promocija na zdravjeto
vo Republika Makedonija, izgotven od nacionalniot sorabotnik so SZO (2001-2004),
Prim. d-r Vera Simovska, MD., PhD.

5. Postavuvanje na veb-stranica vo 2004 god.


Vo ramki na Nacionalnata interventna programa za prevencija na nezaraznite bolesti i
promocija na zdravjeto vo Republika Makedonija - SZO CINDI Programa bese otvorena
prvata veb stranica vo Republika Makedonija - http://www.cindi.makedonija.com

1
VTOR DEL: FORMIRANJE NA CINDI CENTAR

Do Ministerstvoto za zdravstvo e pokrenata inicijativata za formoranje na CINDI Centar za


ispituvanje na bihejvioralnite rizik faktori za nezarazni bolesti vo Republika Makedonija na
13.11.2003 god. so obnovuvnje na baranjeto na 16.03.2004 god.(prilog 2):

- Prvoto pismeno baranje za otvaranje na CINDI Centar vo RZZZ ili vo JZO


Zdravstven dom na Skopje - Skopje go podnese nacionalniot sorabotnik so
SZO za Programata CINDI, Prim. d-r sci Vera Simovska (br.12-8019/4 na
13.11.2003);

- Pismeno izvestuvanje do Ministerstvoto za zdravstvo za otvaranje na CINDI


Centar od Generalniot direktor, D-r Tihomir Matovski i strucniot kolegium na
JZO Zdarvstven dom na Skopje - Skopje (br. 03-3631/ 11.01.2004).

TRET DEL: CINDI NADZOREN SISTEM

1. Realizacija na "pilot" studija: NADZOR NAD ZDRAVJETO I BIHEJVIORALNITE RIZIK


FAKTORI ZA POJAVA I RAZVOJ NA HRONICNITE NEZARAZNI BOLESTI VO REPUBLIKA
MAKEDONIJA (2001)
Prva faza - Izgotvuvanje na “pilot” anketa vo 2001 godina
Vtora faza - Sproveduvanje na CINDI pilot anketno ispituvanje vo 2002 god.

2. Izvestaj za realizirano pilot istrazuvanje na demonstarcionot podracje, gradot Skopje,


dostaven do Ministerstvoto za zdravstvo na RM, Regionalniot centar na SZO vo Kopenhagen
i Evropskiot koordinativen CINDI centar vo Helsinki, Finska vo 2003 god.

CETVRTI DEL: NACIONALNA PROGRAMA "FIZICKA AKTIVNOST/DVIZENJE


ZA ZDRAVJE" VO PREVENCIJA NA HRONICNITE BOLESTI

1. National Program (2003-2004) "Move for Health". Final Reports (2003-2004).


Ministry of Health of the Republic of Macedonia
http://www.who.int/entity/moveforhealth/countries/en
http://www.who.int/moveforhealth/countries/en/mfh03_macedonia.pdf
http://www.cindi.makedonija.com

2. Pecatenje poster po povod Svetskiot den “Fizicka aktivnost za zdravje” -


10 maj 2004, pod naslov: MAKEDONIJA VO DVIZENJE.

3. Izgotvuvanje i usvojuvanje na Makedonska deklaracija "DVIZENJE ZA ZDRAVJE"


(Macedonian declaration Move for Health ) vo 2004 god., ispratena do Ministerstvoto za
zdravstvo, Agencijata za sport i mladi, WHO/HQ “MOVE FOR HEALTH” INITIATIVES
AROUND THE WORLD i vo Obedinetite Nacii - Sport za razvoj i mir.

2
4. Izvestai za postignat progres kon nacionalnata multisektorska startegija/programa: Fizicka
aktivnost/Dvizenje za zdravje vo Republika Makedonija vo 2003 i 2004 god., isprateni do:
Ministertsvoto za zdravstvo na RM i SZO Kancelarija za vrski-Skopje (20.02.2004),
Regionalen centar za Evropa (24.02.2004), WHO/HQ (9.02.2004) i JZO Zdravstven dom na
Skopje- Skopje (03-1311/1 od 24.03.2004).

5. Izgotvuvanje na informativno-edukativen materijal za dnevniot pecat i mas-mediumite po


povod 10 maj-Svetskiot den Dvizenje za zdravje vo 2004 god.

6. Baranje soglasnost i finansiska podrska od Ministerstvoto za zdravstvo na RM za


postavuvanje na veb-stranica: Makedonija vo dvizenje (“Macedonia on the Move”) izgotvena
od nacionalniot sorabotnik, Simovska Vera, MD., PhD. na 4.06.2004 god.
http://www.cindi.makedonija.com .
Veb-stranicata e otvorena so licni sredstva na nacionalniot sorabotnik.

PETTI DEL: NUTRITIVNI PROEKTI

Izgotven se dva CINDI NUTRITIVNI PROEKTI na tema:


1. "Vlijanie na specificnite dietni modeli na kadiovaskularnite rizik faktori od
nutritivnata sfera" vo 2001 god.
2. "Primena na dietopreventivni i dietoterapiski programi za redukcija na nutritivno
povrzanite rizik faktori i hronicni bolesti, na individualno i populaciono nivo", od
nacionalniot sorabotnik za Programata CINDI, Simovska Vera, dostaven do Fondot za
zdravstveno osiguruvanje, Ministerstvoto za zdravstvo na Republika Makedonija i RZZZ
vo 2004/05 god.

SESTI DEL: NACIONALNA CINDI PROGRAMA ZA DECA

Dostavuvanje na Predlog-merki so obrazlozenie za potreba od nivna primena vo ramki


na Nacionalniot plan za zastita na pravata na decata vo Republika Makedonija.

Na baranje na rakovoditelot na sektorot za Evropska integracija i medzunarodna


sorabotka, G-dza Snezana Cicevalieva (po pat na elektronska posta na 26.12.2003), Prim. dr
sci. Vera Simovska izgotvi programa za preventivna zdravstvena zastita na decata po pat na
eliminacija na rizik faktorite za HNB: CINDI Programa za deca vo Republika
Makedonija, dostavena do Ministerstvoto na 14.01.2004.

SEDMI DEL: INTEGRIRANJE NA SKRINING VO ZDRAVSTVENIOT SISTEM

Izgotvuvanje na Nacionalna programa za skrining na rak na dojka vo Republika


Makedonija, vo 2003 godina.
1. Vo ramkite na Nacrt - Akcioniot Plan za razvoj i implementacija na programata CINDI
(2002-2007) koj go izgotvi koordinatorot, Prim. dr sci. Vera Simovska, dadena e analiza na
morbiditetot i mortalitetot od malignite neoplazmi vklucuvajci karcinom na dojka vo 30
opstini vo Republika Makedonija, vo period od 1986 - 1994 i 2001.

3
Simovska V.: Situation analysis of Republic of Macedonia. In: Draft-PLAN of ACTION for
development and implementation of CINDI programme for noncommunicable diseases
prevention and control of Republic of Macedonia. Ministry of Health/18.08.2002.
(pp. 50 – 87).
2. Javna prezentacija na Akcioniot Plan za prevencija na cancer na dojakata pred
mediumite, Hotel “Panorama”, 2004.

Reference:
Vera Simovska, FYR of Macedonia: PLAN OF ACTION FOR INTEGRATED
COMMUNITY AND CONTROL OF CARDIOVASCULAR AND OTHER NCD IN FYR
OF MACEDONIA, 2002-2007, 2002. In WHO: Preventing Chronic Diseases: A Framework
for Country Action. Background document 1/7, WHO Expert Consultation Meeting 5-8
February 2007. http://new.paho.org/bra/index2.php?
option=com_docman&task=doc_view&gid=1175&Itemid=423.

OSMI DEL: ZACLENUVANJE NA REPUBLIKA MAKEDONIJA VO


EVROPSKATA MREZA NA SZO ZA PROMOCIJA NA ZDRAVJETO I
PREVENCIJA NA HRONICNITE BOLESTI - WHO CINDI PROGRAM

I. Podnesena aplikacija za clenstvo vo Evropskata CINDI mreza na zemjite-clenki preku


Ministerstvoto za zdravstvo na Republika Makedonija i SZO Kancelarijata za vrski -
Skopje (26.01.2004) do SZO Regionalniot centar za Evropa vo Kopenhagen od
nacionalniot sorabotnik za CINDI Programata, Prim d-r sci Vera Simovska.

II. Podneseno baranje od Kancelarijata za vrski na SZO vo Skopje do SZO Regionalniot


centar za Evropa za vklucuvanje na Republika Makedonija vo CINDI mrezata na
zemjite-clenki. Baranjeto go dostavija D-r Jukka Pukkila i D-r Marija Kisman,
07.02.2004 god.

III. Izvestuvanje za prifacanje na aplikacijata za clenstvo na RM vo Evropskata CINDI


mreza, isprateno od SZO Regionaleniot advizor za Evropa, D-r. Aushra Shatchkute,
WHO/EURO na 23.07.2004 god.

IV. Prezentacija na Nacionalnata programa “CINDI Makedonija” za postignatiot progress


vo periodot od 2001- 2005 god. na Evropskata konferencija za prevencija na
hronicnite bolesti vo Helsinki, Finska (2005), prilog broj 1
(www.cindi.makedonija.com).

4
European Conference on Chronic Disease Prevention, Helsinki, 8–10.12 2005

MACEDONIAN “CINDI” VISION FOR A CHRONIC DISEASE STRATEGY


–POLITICAL AND PRACTICAL ACHIEVEMENTS, 2001-2005

ABSRACT:
Author: Simovska Vera, MD.,PhD., Health Care Centre–Skopje, Macedonia

Background and aim: CINDI Programme in Macedonia began in 2001 with aim to reduce
high mortality/morbidity rate of NCD and increased prevalence of lifestyle risk factors in the
population as consequences of rapid political and socio-economic transition. CVD accounted
for 57% of all deaths in 2002, remains the first leading cause of death. With aim to implement
an integrated, comprehensive and coordinated approaches, and stable intersectoral partnership
as quidelines for public health action was drawn up the first Draft–Action Plan for CINDI
Programme in Macedonia.

Methods: To prevent progressive NCD development, the priority was given to the population
and individual risk reduction at community and primary care levels, rationale use of the
existing preventive services in PHC as integral component of health reforms and referal
system support. Strategic quidances in area of capacity building, establishment of national
coordination, CINDI Health Monitor system and national recommendations for reduction of
lifestyle risk factors are presented on the website (www.cindi.makedonija.com). In focus of
policy development for NCD prevention were major social determinants: unemployment,
poverty and social inequality.

Results: Progress toward NCD prevention using strategic guidances and proposed approaches
within CINDI Action plan was reached in chosen priority areas: multiple NCD risk reduction
through lifestyle changes at community and primary care levels, professional education on the
new topic “Study of sports medicine” (2002) and postgraduate study for “Physical Activity
and Public Health” (2004) at Faculty of Medicine, training courses, lectures, puplic health
education and “pylot” CINDI Health Monitor survey (2002). Cost-effective preventive
interventions: increasing physical activity and healtier nutrition were used as most appropriate
for whole population: “Move for Health Programme”(2003), “Project for reduction of diet-
related NCD risk factors”(2005) and “National CINDI Programme for Children and
Youth”(2004) adopted as state programme in 2005. Also is prepared the new publication on
title "The First Macedonian CINDI Vision on Chronic Disease Prevention" by Simovska
Vera, MD.PhD, national coordinator of CIDNI Programme in Macedonia.

Conglusion: Countrywide implementation of “National strategy for diet, physical activity and
health” through integrated, multisectoral approach with stong partnership is essential for
changes in risk factors, reduction of NCD and major and sustained improvement in population
health, in relatively short-term. National health strategy is urgently needed. Presented
activities in the CINDI Annual Reports (2001–2004) and the First Draft–Action Plan (2002–
2007) were voluntary realized.

You might also like