ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΦΤΩΧΙΑ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΥΞΗΣΗ

Στο προηγούμενο άρθρο μας (Ανθρωποθυσίες στη νέα θεά.), πιστεύω, πως
δείξαμε την αύξηση της ανισοκατανομής του κοινωνικά παραγόμενου
πλούτου μεταξύ των τάξεων και των κοινωνικών ομάδων στις αναπτυγμένες
χώρες. Η ανισότητα αυτή είναι πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των
χωρών του κόσμου, σε ποικίλους φυσικά βαθμούς Στο χάρτη που 1 (που
βρίσκεται στο τέλος του κειμένου) βλέπουμε την εισοδηματική ανισότητα,
όπως αυτός εκφράζεται μέσω του δείκτη Gini, το 2008. Οι μεταβολές που
συντελέστηκαν στον καπιταλισμό είχαν επίσης σαν αποτέλεσμα να μεγαλώσει
η ανισοκατανομή του πλούτου μεταξύ των τάξεων και να ανοίξει σε
πρωτόγνωρο βαθμό η ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
Η ένταση της ανισοκατανομής, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1970 και μετά,
είχε, μεταξύ άλλων, σαν αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των φτωχών
στις αναπτυγμένες χώρες. Στις ΗΠΑ, την πλέον πλούσια χώρα του κόσμου, ο
αριθμός των φτωχών μειωνόταν, τόσο ως απόλυτος αριθμός όσο και σαν
ποσοστό του πληθυσμού, μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Από τα
μέσα της δεκαετίας του 1970 τόσο το ποσοστό όσο κι ο απόλυτος αριθμός
φτωχών άρχισε να αυξάνεται ραγδαία. Κατά το 2005, πριν το ξέσπασμα της
τελευταίας κρίσης, ο απόλυτος αριθμός φτωχών στις ΗΠΑ ανερχόταν στα 37
εκατομμύρια (δες διάγραμμα στο τέλος με στοιχεία από το U.S. Census
Bureau) . Στο χάρτη 2 βλέπουμε τα ποσοστά των κατοίκων που βρίσκονται
κάτω από τα εθνικά όρια φτώχειας για όλες τις χώρες.
Πέρα όμως από την ένταση της ανισότητας στη κατανομή του πλούτου στο
εσωτερικό των χωρών αυτή εντάθηκε και μεταξύ των διαφόρων χωρών και
παίρνει όλο και πιο εκρηκτικές διαστάσεις. Η διάχυση του καπιταλιστικού
τρόπου παραγωγής στις περισσότερες χώρες του κόσμου από τη δεκαετία
του 1980 και μετά και παρά τις αυξήσεις του εισοδήματος σε όλες, σχεδόν, τις
χώρες του κόσμου, και ιδιαίτερα στις λιγότερο αναπτυγμένες, η
ανισοκατανομή του πλούτου μεταξύ των εθνών εντάθηκε. Παρά την
εξάπλωση, επομένως, της οικονομικής ανάπτυξης σε όλο σχεδόν τον κόσμο
η ανισότητες εντάθηκαν, ακόμη παραπέρα, σε όλα τα πεδία. Τόσο στο
εσωτερικό των χωρών όσο και μεταξύ των χωρών.
Όπως γράφει ο Landes: «Τώρα η μεγάλη πρόκληση και απειλή είναι το
χάσμα στον πλούτο και στην υγεία που χωρίζει τους πλούσιους από τους
φτωχούς. Συχνά αυτοί αναφέρονται ως Βορράς και Νότος, γιατί η διαίρεση
είναι γεωγραφική. Αλλά μια πιο ακριβής σηματοδότηση θα ήταν η Δύση και οι
υπόλοιποι, γιατί η διαίρεση αυτή είναι και ιστορική. … Πόσο μεγάλο είναι το
χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς και τι συμβαίνει με αυτό;
Πολύ γενικά και σύντομα: η διαφορά στο κατά κεφαλήν εισόδημα ανάμεσα
στο πλουσιότερο βιομηχανικό έθνος, ας πούμε την Ελβετία, και στη
φτωχότερη μη βιομηχανική χώρα, τη Μοζαμβίκη, είναι τεράστια, περίπου 400
προς 1. Πριν από διακόσια πενήντα χρόνια αυτό το χάσμα ανάμεσα στην
πλουσιότερη και στη φτωχότερη χώρα ήταν περίπου 5 προς 1 και η διαφορά

1
ανάμεσα στην Ευρώπη και, ας πούμε, τη Νότια και Ανατολική Ασία (Ινδία ή
Κίνα) ήταν 1,2 ή 2 προς 1.» (Landes. Ο Πλούτος και η Φτώχεια των Εθνών. σ
36).
Το χάσμα που χωρίζει τις πλούσιες από τις φτωχιές χώρες μεγαλώνει
συνεχώς κι έρχεται να προστεθεί στα προβλήματα που δημιουργούν οι
πολιτικές αναταραχές, ιδιαίτερα αυτές που έχουν σαν αίτιο τις ιμπεριαλιστικές
επεμβάσεις, και οι κλιματικές αλλαγές. Ο Stiglitz αναρωτιέται: «Τι μπορούμε
να κάνουμε για τα 1,2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που
ζουν με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα ή για τα 2,8 δισεκατομμύρια
ανθρώπους που ζουν με λιγότερο από 2 δολάρια την ημέρα-περισσότερο από
το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού;» (Stiglitz. Η Μεγάλη Αυταπάτη σ 79).
(δες χάρτη 3)
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ για την ανθρώπινη ανάπτυξη το 1992 το πλουσιότερο
20% της ανθρωπότητας κατείχε το 83% του παγκόσμιου πλούτου ενώ το 60%
του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόνο το 6% του παγκόσμιου πλούτου. Το
1960 το πλουσιότερο 20% της ανθρωπότητας ήταν 30% πλουσιότερο από το
φτωχότερο 20%. Κατά την πρώτη δεκαετία του 2000 η αναλογία αυτή είχε
ανέλθει στο 61/1.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 η συσσωρευμένη περιουσία των 358
πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ανερχόταν στα 762 δισεκατομμύρια
δολάρια σύμφωνα με το περιοδικό Forbes. Το ποσό αυτό, σύμφωνα με τις
στατιστικές του ΟΗΕ, ισοδυναμεί με το 45% του κατά κεφαλή εισοδήματος του
κόσμου ή με το εισόδημα των 2,4 δισεκατομμυρίων φτωχότερων ανθρώπων
του πλανήτη. Η συσσώρευση αυτού του τεράστιου πλούτου σε τόσο λίγους
ανθρώπους αποτελεί μια πρωτόγνωρη κατάσταση για την ανθρώπινη ιστορία.
Μια κατάσταση που θα εντείνει με ταχύτατους ρυθμούς την κοινωνική και
πολιτική αστάθεια.
Παράλληλα η διαδικασία αυτή της συσσώρευσης του παγκόσμια
παραγόμενου πλούτου στα χέρια της παγκόσμιας μεγαλοαστικής τάξης, και η
μη παραγωγική τοποθέτησή του, έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της
παγκόσμιας ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες (δες διάγραμμα 2 και πίνακα).
Τη μείωση δηλαδή της παγκόσμιας κατανάλωσης. Η συσσώρευση επομένως
αυτή βρίσκεται πίσω από την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού, που σοβεί
από τη δεκαετία του 1970, και εκδηλώνεται με διάφορες μορφές και με όλο και
πιο έντονο τρόπο.
Ένα παράδοξο γεννιέται εδώ: πως είναι δυνατόν ενώ η παραγωγή των
αναπτυγμένων χωρών μένει σταθερή, ή και μειώνεται, από τη δεκαετία του
1970 και μετά και η παραγωγή περνά με ταχύτατους ρυθμούς στις
αναπτυσσόμενες χώρες το οικονομικό χάσμα να μεγαλώνει προς όφελος των
αναπτυγμένων χωρών; Η απάντηση είναι απλή. Στην ανατροπή των κανόνων
στις ροές κεφαλαίων. Η διαδικασία αυτή, παρασιτική κι αποσταθεροποιητική,
αύξανε το ΑΕΠ των αναπτυγμένων χωρών σε βάρος των εργαζομένων τόσο
των υπό ανάπτυξη χωρών αλλά και εις βάρος των εργαζομένων των

2
περισσότερων αναπτυγμένων χωρών μιας και δε γνώριζε κανενός είδους
σύνορα. Αυτό όμως θα είναι θέμα επόμενου άρθρου.

ΧΑΡΤΗΣ 1

ΔΕΙΚΤΗΣ GINI. ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ

ΠΗΓΗ: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html

Ο δείκτης παίρνει τιμές μεταξύ του 0 και του 1. Το 0 αντιστοιχεί στην ελάχιστη
ανισότητα και το 1 στη μέγιστη.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1

ΠΗΓΗ:http://www.census.gov/prod/2006pubs/p60-231.pdf

3
ΧΑΡΤΗΣ 2

ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΟΡΙΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ, 2008.

ΠΗΓΗ: CIA World Factbook

ΧΑΡΤΗΣ 3

ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 2 ΔΟΛΑΡΙΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ

ΠΗΓΗ: ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ

4
 Διάγραμμα 2

ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΚΑΤΑ ΤΟ 2009, ΚΑΙ ΤΟ

ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΣΕ ΑΥΤΑ

ΠΗΓΗ: WWW.IFSL.ORG.UK

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΥΠΟ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ

1990 1995 2000 2003 2004

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ 4,9 9,1 10,1 13,5 14,5
ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΑ 3,8 6,7 13,5 15 15,3
ΤΑΜΕΙΑ
ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ 2,6 5,5 11,9 14 16,2
ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 0,03 0,10 0,41 0,80 0,93
ΚΙΝΔΥΝΟΥ
ΑΛΛΟΙ ΘΕΣΜΙΚΟΙ 2,4 2,2 3,1 3,4
ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΘΕΣΜΙΚΩΝ 13,8 23,5 39 46,8
ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ
ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΟΟΣΑ

77,6 97,8 152,1 157,2

ΠΗΓΗ: ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ.

http://www.imf.org/external/pubs/ft/GFSR/2005/02/pdf/chp3.pdf

5
6