Bai giang sA 9

xAI: §UAT

M~c du bai toan v8 xac suAt chua h8 co m~t trong cac d8 thi tuyen sinh vao Dai hoc, Cao d~ng trong cac nam tir 2002 - 2009, nlumg k~ tir nam 2009 cac bai toan v8 xac suAt la mot trong cac chu d~ co mat trong chuong trinh thi mon Toan trong cac ki thi tuyen sinh vao Dai hoc va Cao d~ng do BQ Giao due va Dao tao quy dinh (no duoc quy dinh la mot trong cac nQi dung ra thi (y diu s6 7cua d~ thi). Vi Ie do co nhieu kha nang cac bai toan v8 xac such se co m~t trong cac d8 thi mon Toan vao cac tnrong Dai hoc va Cao d~ng trong nhirng mila thi toi,

Bai giang nay d8 e~p d€n cac bai to an tim xac suAt cua m<5t bien c6 ngftu nhien theo hai phuong phap chinh:

- Tim xac suAt cua mQt bien e6 nho dinh nghia v8 xac suk

- Tim xac xuAt cua mQt bi€n e6 dira vao cac phep tinh co ban cua Ii thuyet xac su~t

§1. TIM xAc SUAT CVA MOT BIEN co NHO DINH

_ A, ~

NGHIA VE XAC SUAT

Day la mot trong hai phirong phap d~ tim xac suAt cua mot bi€n c6 ngftu nhien. D~ su dung diroc phuong phap dan gian nay ta cAn tinh hai dai hrong sau :

II Inlla s6 IUQ'ng cac phan tli cua khong gian mftu.

21 InAI la s6 IUQ'ng cac ph~n tli cua t~p hop cac kha nang thuan loi cua bi€n c6.

Khi do xac suAt cua bien ngftu nhien Ala: P (A) = I ~ I .

Chu y r~ng viec tinh hai dai IUQ'ng tren thtrc chAt la giai hai bai toan v8 cac phep d€m - bai toan quan trong cua li thuyet cua cac bai toan t6 hQ'P (xem bai giang 11).

Till dl! 1:

Cho mQt hQp dung 12 vien bi, trong do co 7 vien bi mau do, 5 vien bi rnau xanh. LAy ngdu nhien mQt I~n 3 vien bi. Tinh xac suAt trong hai tnrong hQ'P sau:

II LAy duoc 3 vien bi rnau xanh.

21 LAy duoc it nhAt 2 vien bi mau xanh. cui

GQi n la t~p hQ'P tAt ca cac each I~y ra 3 vien bi trong s6 12 vien bi. Ta co:

Inl = C?2 = 220 .

11 GQi A la bien c6 "lAy diroc 3 vien bi mau xanh". Do co 5 vien bi mau xanh nen ta co:

170

v ~y theo djnh nghia cua xac suAt, ta co:

p(A)JnAI =J.Q_=_1 .

Inl 220 22

21 GQi B la bien e6 "Ifty diroc it nhftt 2 vien bi mau xanh" D~ lAy diroc It nhftt 2 vien bi mau xanh ta co hai each:

- Hoac Ifty ra ca 3 vien bi xanh. Theo cau 1 s6 each lAy ra la c; =10.

- Hoac Idy ra 2 vien bi xanh, 1 vien bi do. Theo quy t~e nhan ta co s6 each ldy

ra la: C;.C~ = 10.7 = 70.

Theo quy t~e cong ta co: InB I = 70 + 10 = 80 . Theo djnh nghla cua xac suat ta co:

. P(B) Jnm = ~ = __i_.

Inl 220 11

mt du 2:

Trong 100 ve x6 s6 co 1 ve trung 100000d, 5 ve trung SOOOOd, va lOve trung 10000d. Mot nguoi mua ng~u nhien ba ve.

II Tim xac suat d~ ngiroi mua trung thirong 30000d. 21 Tim xac suAt d~ nguoi mua trung thirong 200000d.

Ghii

GQi n la t~p hop tftt ca cac each mua 3 ve trong 100 ve. Ta co:

Inl =cioo·

11 GQi A la bien c6 "ngiroi mua trung thuong 30000d"

D~ trung tlurong 30000d, thi ca ba ve d~u trung thuong va m6i ve trung

thuangl0000d. Do do: ..

InAI=Cfo.

Theo dinh nghia cua xac suat, thi: P (A) = In I All = cIo = _2_ . n CIOO 2695

21 GQi B la bien c6 "ngiroi mua trung tlurong 200000d"

D~ trung thuong 200000d thi do chi co 1 ve tning 100000d nen ca 3 ve nguoi mua d~u trung thuong, trong do 1 ve trung tlurong 100000d va 2 ve trung m6i ve SOOOOd. Theo quy t~c nhan ta co:

InB I = C: .C; = 10 .

Tu do: p(B)JnBI =~= 1

Inl CIOO 156200

TIIi lI(l3

II Gieo d6ng thoi hai con xuc s~c. Tinh xac suAt d~: aI T6ng s6 cham xuAt hi~n tren hai con la 9.

bl S6 cham xuAt hien tren hai con hon kern nhau 2.

21 Gieo d6ng thoi ba con xuc s~e. Tinh xac suAt d~ t6ng s6 chAm xuAt hien tren ba con la 10.

171

Giii

1 I GQi 0 la t~p hop tilt ca cac kha nang xay ra. 0 day eo hai eon xuc s~e, m6i eon eo 6 kha nang xufrt hien, v~y 101 = 6.6=36.

a/ GQi A la bien e6 "t6ng cac cham xufrt hi~n tren 2 eon 1ft 9". Cac kha nang thuan loi 1ft: (3;6), (4;5), (6;3), (5;4). V~y IOAI = 4.

ro do:

P(A)JOBI =_i_=_!_.

101 36 9

bl GQi B la bien e6 "tong s6 cham xufrt hien tren hai eon han kern nhau 2".

Cae kha nang thuan loi 1ft: (1 ;3), (2;4), (3;5), (4;6), (3; 1), (4;2), (6;4). V~y lOBI =8.

Tir do: P(B) JOBI = _!_ =~.

101 36 9

21 GQi 0 1ft t~p hop tfit ca cac kha nang xay ra. L~p luan nhir trong phAn II ta eo: 101 = 6.6.6=216.

GQi C la bi~n e6 "t6ng s6 cham xuat hien tren ba eon la 10". Cac kha nang thuan loi cua C ehinh Ia t6 hop eo t6ng bAng 10 sau day:

(I ;3;6), (1 ;4;5), (2;2;6), (2;3;5), (3;3;4) va cac hoan vi eo th~ cua cac t6 hop fry. Do vb

101 = 6 + 6 + 3 + 6 + 3 = 24.

(f)~ Y rAng (1;3;6), (1;4;5), (2;3;5) m6i cai eo 6 hoan vi nhirng (2;2;6) va (3;3;4) m6i cai chi co ba hoan vi),

Tir do suy ra:

p(C) = lOci =~ =_!_.

101 216 9

NhrJn xet

Trong thi du tren, d~ tinh 10AI, 10BI,IOci ta da sir dung phep li~t ke cac phdn tir

cua ~p hop, ~ .

Tlti dl;l,4 : " _ ,

Co 9 tam the danh s6 tir 1 den 10. Chon ngau nhien ra hai tam the. Tinh xac suAt dS tich cua hai s6 tren hai tAm the la mQt s6 eh~n.

Giii

GQi 0 la t~p hop tfit ca cac each chon 2 tfrm the trong s6 9 tdm the. Ta eo:

101 = cg= 36.

GQi A la bi~n e6 "tich cua hai s6 tren hai tfrm the 1ft mQt s6 eh~n". Co hai each chon thoa man yeu du tren.

- Hoac Iii ea hai tdm the mang s6 eh~n. Vi eo 4 s6 eh~n trong khoang tir 1 d~n 9, nen s6 each chon (y kha nang nay la:

C; =6.

- Hoac Iii chon mQt tAm the mang s6 eh~n, mQt tAm the mang s6 le, Theo quy tic nhan s6 each chon Iii:

172

TiT do theo quy t~c cong ta co:

InAI = 6+20 = 26.

Theo dinh nghia xac suAt suy ra:

p(A)=,nAI = 26 =~.

Inl 36 18

TIli d{l ~ " _ , .

Co 30 Him the danh so tir 1 den 30. Chon ngau nhien ra 10 tam the. Tim xac suAt d~ co 5 tAm the mang s6 le, 5 tAm the mang s6 ch~n trong do chi co dung 1 tAm the mang s6 chia h~t cho 10.

Giai

_,,- -,

GQi n la t~p hop cac each chon 10 Him the trong 30 tam the. Ta co

Inl =c;g.

Trong 30 tAm the co 15 tAm the mang s6 ch~n, 15 tAm the mang s6 le, 3 tAm the mang s6 chia h~t cho 10.

GQi A la bi~n c6 "co 5 tAm the mang s6 Ie, 5 tAm the mang s6 ch~n trong do chi co dung 1 tAm the chia h~t cho 10".

D~ tinh A ta lam nhir sau: Dfru tien chon 5 tAm trong 15 tAm mang s6 Ie, chon 4 tAm trong 12 tAm mang s6 ch£n nhirng khong chia h~t cho 10, sau cung chon 1 trong 3 tAm mang s6 chia h~t cho 10. Theo quy t~c nhan, ta co:

InAI = C;5Ct2C; .

Va : P{A)='OAI= C~5,C:2'C~ = 99

.y 101 C~~ 667

TIIi d{l 6:

Mot doan tau co 4 toa d6 a san gao Co 4 hanh khach tu san ga len tau, m6i ngiroi dQC I~p voi nhau chon ngfiu nhien mot toa.

II Tim xac suAt dS m6i toa co dung 1 ngiroi len tau.

21 Tim xac suAt dS 1 toa CO 3 ngiroi, mQt toa co 1 nguoi va hai toa khong

co nguoi.

Ghli

Xet day s6 (XI, X2, X), '4), trong do Xi chi s6 toa rna nguoi i len tau.

(thi du day 2, 1, 2, 3) chi r~ng ngiroi thir 1 len toa s6 2, nguci tlur hai len toa s6 I, nguoi thir ba len toa s6 2, nguoi tlur nr len toa s6 3).

GQi n la t~p hop tAt cit cac day (XI, X2, X3, X4) (tire la t~p hop tAt cit cac kha nang len tim cua 4 hanh khach),

Do m6i Xi E {1, 2, 3,4} tire la m6i Xi d~u co 4 kha nang hra chon, v~y Inl = 44 = 256.

II GQi A la bien c6 "m6i toa tau co dung 1 nguoi len tau". D~ y r~ng mQt each khach len tau tuong irng mQt - mQt voi each chon day (X., X2, X3, '4), trong do Xi, Xj doi mQt khac nhau. S6 day nhu v~y la 4!, nhir v~y:

10AI = 4! = 24.

TiT do: P{ A) JOAI = 24 =2_.

101 256 32

173

21 G9i B la bi8n c6 " co I toa tau co 3 ngiroi len, 1 toa co I ngiroi len, 2 toa

khong co nguoi", D~ tinh InBI ta sir dung quy tAc nhan nlur sau: .

- Chon 1 toa trong 4 toa d~ co 3 khach len, s6 each chon: n, = C~ = 4.

- Chon 1 toa con lai trong 3 toa d~ co 1 khach len, s6 each chon: n2 = c1 =3.

- V 6i toa co 3 khach len chon 3 khach trong 4 khach ng6i too do: S6 each

chon n3 =C~ =4.

- Nguoi con lai cho vao toa co 1 khach, s6 each chon n4=1. Theo quy t~c nhan ta co:

InBI = nln2n3n4 = 48.

Tir do: P(B) =,nBI = 48 = 2..

Inl 256 16

Till d(l 7:

MQt ngiroi bo ng~u nhien ba la tim vao ba chiec phong bi da ghi dia chi. Tinh xac suat d8 it nhftt co met la thir bo dung phong bi cua no.

Giili

Xet cac day s6 (XI, X2, X3), trong do (XI, X2, X3) la mQt hoan vi cua ba s6 1,2,3, a day Xi = i nrc la la tim thir ida bo dung dia chi.

GQi n la t~p hop tftt ca cac kha nang bo 3 la thu vao 3 phong bl, Ta co ngay:

Inl = 3! = 6.

GQi A la bi8n c6 "c6 it nhftt mQt la thu bo dung phong bi". Cac kha nang thuan lei cua Ala: (1,2,3); (1,3,2); (3,2, I); (2, I ,3).

V~y Inl =4.

Tll'd6 p(A)=,nAI =i=~.

Inl 6 3

Nhdn xet:

o day ta da Slr dung phirong phap li~t ke rnoi phAn tCc cua nA d~ tinh InAI.

§2. TIM xAc SUAT CVA BIEN co BANG CACH su Dl)NG cAc PHEP l1NH xAc SUAT

D~ giai cac bai toan bang plnrong phap Slr dung cac phep tinh xac suftt ngoai vi~c dung djnh nghia cua xac suat, chung ta con phai Slr dung thanh thao cac quy tAc cong xac suAt, nhan xac suAt va xac suAt cua bien c6 d6i.

Thi d(lJ

Gieo mQt c~p hai con xuc sAc 10 IAn. Tim xac suAt d8 it nhftt co 1 IAn co hai con d~u ra m~t "ngii".

Giili

GQi Ai lil bi~n c6 "IAn thu i khong xuAt hien hai con xuc sAc ra m~t ngil". D~ thAy theo quy tAc nhan

174

P(A')=~'~=316; i=I,IO.

V~ybi~n c6 Ai LAn thir i kh6ng xuat hien co hai con ra m~t "ngii" co xac

su~t:

(-) 1 35

P Ai = I - P(Ai) = 1- 36 = 36 .

GQi A la bi~n c6 "Co it nh~t mot IAn co hai m~t ngfi thl A la bi~n c6 "ca 10 Iftn, kh6ng co Iftn nao co hai con ra m~t ngfi"

- -- -

Ta co: A = A I.A2 ..... AIO

Theo quy t~c nhan xac su~t (d~ Y rang A" ... , AIO la cacbien c6 d<)c I~p voi nhau) thl

p(A)=p(A;)p(A2) ... P(AIO) = e5)IO

,36

V~y thea cong thirc tinh xac su~t cua bi~n c6 d6i,thl

- (35)10

P(A) = I-P(A)= 1- 36

Thi d{l 2: , _

MQt sot cam rat Ian diroc phan loai thea each sau: Chon ngau nhien 20 qua cam lam mdu dai dien. N~u mdukh6ng co qua cam hong nao thl sot cam duoc x~p loai I; n~u mdu co 1 hoac 2 qua cam hong thi sot cam dircc xep loai 2, con lai duoc

x~p loai 3. Gia sir ti I~ cam hong la 3%. Hay tinh xac su~t d~: '

I I SQt cam duoc x~p loai I.

21 SQt cam duoc x~p loai 2.

31 SQt cam diroc x~p loai 3.

Giiii

--.- ,

Ti I~ cam hong la 3%, tire la xac suat lay ra qua cam hong la 0,03; con xac

su~t I~y ra 1 qua cam t6t la 0,97. '

II Gia thi~t sot cam r~t Ian co nghia la phep Illy cac qua cam ra la cac bi~n c6 dQc I~p.

GQi A la bien c6 "sot cam x~p loai I". Theo quy t~c nhan, ta co:

P(A) = (0,97io. 21 GQi B la bien c6 "sot cam x~p loai 2"

GQi BI la bien c6 "trong 20 qua cam I~y ra mot qua cam hong" GQi B2 la bi~n c6 "trong 20 qua cam I~y ra hai qua cam hong".

Khi do B = BI U B2, trong do B), B2 la hai bi~n c6 xung khac. Theo quy t~c cong xac suAt ta co:

P(B) = P(BI) + P(B2)' (I)

Trang 20 qua cam lAy ra co 1 qua hong, tire la co 1 IAn lAy ra qua cam hong va

19 IAn lAy ra qua cam t6t; 20 qua cam hong co th~ I~y ra thea C;o each. V~y thea quy t~c nhan ta co:

p(Bd = cho (0,03)(0,97)19 . (2)

175

Tuong ttr ta co:

P(B2) = C~o (0,03)2 (0,97)18. (3)

Thay (2) (3) vao (I) ta co:

P(B) = C~o (0,03)(0,97Y9 + C~o (0,03)2 (0,97)18.

31 G9i C la bi~n cb "sot cam x~p loai 3", thi C la bien cb d6i cua bien cb

A uBv~yP(C)= I-P(A u B) (4)

Do A, B la hai bi~n cb xung kh~c, nen thea quy tic cong, ta co:

peA u B) = peA) + PCB) . (5)

Thay (5) vao (4), ta co:

P(C) = I-P(A) - PCB)

= 1_(0,57)20 -C~o (0,03)(0,97)19 + C~o (0;03)2 (0,97)18

Nhdn xet:

Trong thi du tren ta da Slr dung xen ke quy t~c cong, quy t~c nhan xac suAt va quy t~c tinh xac suAt cua bi~n cb dbi.

tu dl! 3:

MQt may bay co 5 dQng co, trong do 3 dong co & canh phai va 2 dQng co & canh trai, M6i dQng co & canh phai co xac suAt bi hong la 0, I. Con m6idQng co & canh trai co xac suAt bi hong la 0,05, cac dong co hoat dQng dQc I~p. Tim xac suAt d~ may bay thuc hien chuyen bay an toan trong cac truong hop sau day:

II May bay chi bay diroc neu co it nhAt 3 dong co lam viec.

21 May bay chi bay diroc n€u tren m6i canh cua may bay co it nhAt mQt dong co him vi~c.

Ghii

II Xet tnrong hop may bay thirc hi~n chuyen bay an toan n€u nhu co it nhAt

hai dQng co lam viec. .

G9i A la bi€n cb "may bay thuc hien chuyen bay an toan", thi bien cb A la may bay bay khong an toano Theo quy t~c bi€n cb dbi, ta co:

peA) = I-P( A) (1)

May bay khong an toan neu:

- Hoac la ca 5 dQng C<J bi hong. Theo quy t~c nhan xac suAt d~ di~u nay xay ra voi xac suat:

(0,1 i(0,05i.

- Hoac la chi co mot dQng co o· canh phai lam viec, con lai moi dQng co b] hong. Theo quy t~c cong va nhan xac suAt di~u nay xay ra voi xac suk

c1 (0,05)(0,95)(0,1)3.

Theo quy t~c cong xac suAt ta co:

p( A) = (0, 1)3 (0,05)2 + c1 (0,1)2 (0,9)(0,05)2 + C~ (0,05)(0,95)(0,1)3

= 0,00016. (2)

Thay (2) vao (I) ta co:

peA) = 1- 0,00016 = 0,99984.

176

21 Xet tnrong hop may bay thirc hien chuyen bay an toan neu nhtr (y m6i canh it nhAt co I dong co heat dong. GQi B la bi~n c6 "may bay thuc hien chuyen bay an toan", thi

P(B)=I-P(B). (3)

May bay bay khong an toan neu: •

- Hoac la cit ba dong co ben phai b] hong. Di~u nay xay ra co xac suAt (0, 1)3.

- Hoac la cit hai dong co ben trai b] hong. Di~u nay xay ra voi xac su~t

(0,05i. .

Theo quy tac cong ta co: p(S)=(0,1)3 +(0,05)2 =0,0035. (4) Thay (4) vao (3) ta co PCB) = I - 0,0035 = 0,9965.

Nhdn xet:

Qua thi du nay ta thAy ra vai tro cua phuong phap tinh peA) qua P( A) (sir dung xac suat cua bi~n c6 d6i).

Tid du 4:

Mot ~~n dong vien b~n sung, b~n ba vien dan. Xac suat d~ trung cit ba vien yang lOla 0,0008, xac suAt d~ I vien trung yang 8 la 0, IS va xac suAt d~ I vien trung vong duoi 8 la 0,4. Bi~t r~ng cac h1n b~n la doc I~p voi nhau. Tim xac suAt d~ v~n dong vien dat it nhAt 28di~m.

Ghii

GQi A la bi~n c6 "I vien trung vong 10" Khi do tir gia thi~t, ta co: 0,0008 = (P(A»3 ~ peA) = 0,2. (I)

GQi B la bien c6 "I vien trung vong 9"

C la bien c6 "I vien trung vong 8" va 0 la bien c6 "I vien trung vong duoi 8". Theo gia thi~t ta co: P(C) = 0, IS; P(O) = 0,4. (2).

Ra rang A, B, C, D la 4 bi~n c6 doi mot xung kh~c voi nhau, nen ta co:

1= P (Au BuC u D) = p( A) + P (B) + p(c) + p(o) .(3) Tir (I), (2), (3) suy ra PCB) = I - (0,2+0,15+0,4) = 0,25. (4).

GQi X la bi~n c6 "v~n dong vien dat it nhAt 28 di~m".

D~ dat it nhAt 28 di~m thi:

- Hoac la 2 vien trung vong 10; I vien trung vong 8. Theo quy t~c cong va

nhan xac suat, di~u nay xay ra voi xac suAt C; (0,2)2 (0,15) .

- Hoac la hai vien trung vong 9; I vien trung vong 10. Theo quy t~c cong va . nhan xac suAt, di~u nay xay ra voi xac suAt c; (0,25)2 (0,2).

- Hoac la hai vien trung yang 10, I vien trung vong 9. Ta co di~u nay xay ra

voi xac suAt .

CHO,2)2 (0,25) .

- Hoac ca ba vien trung yang 10 voi xac suat thea gia thi~t 0,008. Theo quy t~c cong xac suAt cua cac bien c6 xung kh~c, ta co:

P(X) = C; (0,2)2 (0,15)+C; (0,25)2 (0,2)+C; (0,2t (0,25)+0,008 =0,018 + 0,0357 + 0,03 + 0,008 = 0,0935.

V~y v~n dong vien b~n sung dat it nhAt 28 diem voi xac suAt la 0,0935.

177

Nh(m xet:

Day la mot thi du thuan tuy sir dung quy t~c cong va nhan xac suat. TIIi d{l 5:

Trong I lap hQC c6 6 b6ng den, m6i b6ng c6 xac su~t bi chay lil ~ . Lap hoc dti anh sang n~u c6 it nhfit 4 b6ng den sang. Tim xac sufit d~ lap hoc c6 d~ anh sang.

Giiii

.,..--,

GQi A, B, C nrong irng la cac bien co "lap c6 6 bong den sang", "lap c6 5

b6ng den sang" va "lap c6 4 b6ng den sang".

M6i bong c6 xac su~t sang la %. Theo quy t~c cong va nhan xac sufit, ta c6:

P(A) =( % r ;P(B) = C~(% J (~) 4 (3)4 (I )2

P(C)=C6"4 "4

GQi X la bien c6 "lap hoc dti anh sang". Ta c6:

P(X) = P( A)+ P(B)+ p(c) =0,8305.

Thi d{l 6:

Mot bai thi tr~c nghiern gem 12 cau hoi, m6i cau hoi c6 5 phirong an tra lei, nhung chi co I phuong an dung. M6i cau tra lei dung duoc 4 diem va m6i cau tra loi sai bi tnr di I di~m. Mot hoc sinh kern lam bai bang each chon hu hoa m(>t cau tra loi. Tim xac suat d~:

II HQc sinh do duoc 13 di~m 21 HQc sinh do bj di~m am.

IIGQi x la s6 diu tra loi dung, 12-x la s6 cau tra kri sai. D~ diroc 13 diem ta cAn c6:

4x-(12-x)=13 ¢:> x = 5.

Bai toan tro thanh: Tim xac sufit d~ hoc sinh do co 5 diu tra loi dung.

Xac su~t de co diu tra loi dung la _!_ (va sai la ~ ). Theo quy t~c cong va nhan

5 5

xac suM de hoc sinh do duoc 13 di~m lil:

5 (1)5 (4)7

P = Cl2 5" "5 ~ 0,0532.

21 Anh ta bj di~m am khi

4x-(12-x)<0 ¢:> x< g ¢:>x=O, 1, 2 (do x nguyen). 5

GQi A la bi~n c6 "tra loi sai toan bo", B la bien c6 "tra loi dung 1 cau", C la bi€n cd "tra loi dung 2 diu". L~p lu~n nhir ph~n II ta c6:

178

2 (1)2 (4)10

p(C)=CI2 5" 5" ~0,2835.

GQi X lit bi~n c6 "b] di~m am", thi X = A u B u C, trong do ra rang A, B, C lit cac bien c6 doi mot xung kh~c. Theo quy t~ccQng xac suat, ta co: .

P(X) = P(A) + PCB) + P(C) = 0,5583.

TIIi dl;l 7:

MQt ngiroi say nrou biroc 8 buoc, M6i buoc anh ta ti~n len phia truce 1 m hoac lui lai phfa sau 1m voi xac smlt nhu nhau. Tim xac suat d~

I I Anh ta tro lai di~m xuAt phat.

21 Anh ta each di~m xuat phat hon 4111.

Ghli

.. , --r- ,

II Anh ta quay lai diem xuat phat neu nhir trong 8 buoc co 4 buoc tien, 4 buoc

lui. Theo quy t~c cong va nhan xac suit, xac suit xay ra trong tnrong hop nay la:

P = c: ( ~ r ( ~ r = c: (~ r ;5°6

21 GQi x lit s6 buoc ti~n len va 8-x se lit s6 biroc lui. Khoang each giua anh say nrou va di~m xuAt phat lit:

[x - (8 - x)1 = 12x - 81 Tu do thea gia thi~t ta co:_

12x - 8 I > 4 ¢:;> [x > 6 x<2

¢:;> x = 0; 1 ;7;8 (do x nguyen)

Vi th~ ap dung cac quy t~c cong vii nhan xac suAt, thi xac suAt trong tnrong hQ'P nay lit:

8 ( I )8 7 ( 1 )7 ( I ) 1 ( I )( I )7 0 ( I )8 __ 9

P = C8"2 + C8"2 "2 + C8"2 "2 + C8"2 128

Nhdn xet:

Qua 7 thf du tren cac ban dll thAy ra tinh hieu qua cua phuong phap Slr dung "cac djnh If v~ phep tfnh xac suat" d~ tim xac suAt cua mQt bien c6.

Thi dl;l 8: (Tid d(1 sir dl;lng ciing tllll:C "Cl)llg suy rl)ng" P(A u B) = P(A)+P(B) -P(AB).

Chon ng~u nhien mQt ve x6 s6 co 5 chilo s6. Tim xac suAt d~ s6 cua ve Ay khong co che s6 1 ho~c khong co chir s6 5.

Ghli

r , --,-

GQi A lit bien co "ve khong co chft so I". Ta co ngay thea dinh nghia cua xac

suAt va quy t~c nhan xac sufrt.

P(A) = (I~J

GQi B Iii bien c6 "ve khong co chu s6 5", thi ta cling co:

179

PCB) = (,~f

Khi do bi~n c6 tich AB la "ve khong co chfl s6 I va chtr s6 5" ta d~ dang tinh duoc:

P(AB)= (180 J

D~ Y r~ng a day A va B khong phai la hai bi~n c6 xung khac, nen theo quy t~c "cong rna rong" ta co:

peA uB)= P(A)+P(B)-P(A n B)=2C9oJ -C80J Chu y: N~u A, B la hai bien c6 tuy y, ta co:

peA u B) = peA) + PCB) - peA n B)

Di~-u nay co minh hoa hlnh hoc nhu bieu d6 Ven a ben

§3. D~ LUONG NGAU NHIEN ROI ~C

Gia su X la bien ngftu nhien roi rae voi t~p gia tri la x., X2, X), .... , x, trong do Pi la xac suAt d~ X nh~n cac gia tri Xi.

- Ki vong cua X duoc ki hieu la E(X) va xac dinh nlur sau:

n

E(X) = IPiXi .

i=1

- Phuong sai cua X ky hieu la VeX) duoc xac dinh bang cong thirc:

n 2

V(X)= I(Xi -E(X)) .r..

i=1

- DQ I~ch chuan cua X duoc ky hieu la o'(X) xac dinh boi cong tlurc:

O'(X)=F00

D~ giai cac bai roan trong muc nay, co hai biroc nhir sau:

BUdC 1 : L~p bang phan ph6i xac suAt cua dai IUQ'ng ngftu nhien X.

BUdC 2 : Tuy theo dftu bai doi hoi rna ta tinh cac d<;li IUQ'l1g E(X), VeX) hoac

0'( X) theo yeu cAu.

Xet cac thi du sau:

Thi dfll:

Gieo d6ng thei hai con xuc sic can d6i, cung ch~t. GQi X la t6ng s6 eh~m xuAt hien tren hai m~t cua con xuc sic. L~p bang tinh quy lu~t ph an b6 xac suAt cua X va tinh E(X)

180

Ghii

Dai IUQ11g ng~u nhien X nhan gia tri trong t~p {2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10; II; 12}.

Ta cAn tinh P(X = i) = Pi, i =2,12.

Day chinh la cac bai toan tim xac sufit dua vao dinh nghia cua xac sufit (xem § 1). Tir do ta co bang quy lu~t phan b6 xac sufit 9ua dai hrong ng~u nhien X sau day:

X 2 3

4

5

6 7 8 9

10

11

12

I 2 36 36

3

4 36

5 6 5 4

36 36 36 36

3

2 36

36

36

36

(Ban dQC ttr tinh toan thea phep giai dll trinh bay ki trong muc § 1). Vi th~

n

E(X) = LPiXi =7.

i=l

Till {/(l 2

Co hai v~n dong vien bin cung A va B t~p bin. M6i nguoi bin hai IAn. Xac sufit bin trung hong tam (1 0 diem) cua A trong m6i IAn bin la 0,4, con cua B la 0,5. GQi X la s6 IAn bin trung h6ng tam cua A tnr di s6 IAn bin trung hong tam cua B.

/ 1 I Tim phan b6 xac sufit cua X, r6i tinh E(X). 21 Tim phan b6 xac suat cua IXI r6i tinh E(IXI).

Ghii

II R5 rang X nhan cac gia tr] trong t~p {-2; -1; 0; 1; 2}

P(X = -2) = P (A bl1n tnrot 2 IAn, B bin trung h6ng tam 2 IAn). = 0,6.0,6.0,5.0,5 =0,09

Tuong W cac ban co th~ tinh P(X = -1), P(X = 0), P(X = 1), P(X = 2) bang phep suo dung phep tinh xac sufit dll trlnh bay trong muc §2 va ta di d~n bang phan b6 xac sufit cua dai hrong ng~u nhien X nhir sau:

X I -2 -1 0 I

2

0,04

Tir do E(X) = -2(0,09) -0,30+0,2+2.0,04 =-0,2.

21 Dai hrong ngfru nhien IXI nhan gia tr] trong t~p {O; 1; 2} Theo phdn I I ta eo:

P(IXI = 0) = P(X = 0) = 0,37

POXI = 1) = P(X = -1) + P(X = 1) = 0,30 + 0,2 = 0,5 P(IXI = 2) = P(X = -2) + P(X = 2) = 0,09 + 0,04 = 0,13

Vi th~ eo bang phan b6 xac sufit eho dl;li hrong ngfru nhien IXI sau day:

IXIIO 1 2

181

TM d{l3:

Trong mQt chiec hom co 5 bong den, trong do co 2 bong t6t, 3 bong hong. Ta chon ng~u nhien tung bong d~n de thir (thir xong khong tra lai) cho d8n khi thu . diroc 2 bong t6t. GQi X la s6 IAn thir dn thiet.

II Tim phan b6 xac sUllt cua dl;1i IUQ'ng ng~u nhien X. 21 Trung binh dn mAy IAn thir.

. Ghii

II R5 rang dai IUQ'ng ng~u nhien X nhan gia tri trong t~p {2; 3; 4}

De tim cac gia trj Pi = p(X = i) (i = 2, 3, 4) ta phai giai cac bai toan tim xac suat sau:

+ Tim P2 = P(X = 2)

MU6n thir hai IAn chon diroc hai bong t6t, thi IAn dAu phai chon duoc bong t6t.

Xac sullt de co duoc di~u nay la t; IAn tlnr hai con lai lit 4 bong, trong do co 1

bong t6t, v~y xac suAt de IAn tlur hai cling chon duoc bong t6t lit ±. Theo quy t~c nhan ta co:

+ Tim PJ = P(X = 3):

MU6n v~y phai xet hai kha nang:

- Hoac la lfin dfiu lAy bong hong, hai IAn ti8p theo bong t6t.

- Hoac la lfin dAu lAy bong t6t, Ifill 2 bong hong, IAn 3 bong t6t.

K8t hop cit viec SU dung dinh nghia d8 tinh xac sUllt, cling nhir cac quy t~c cong va nhan xac sufit ta co:

3212311

p =-.-.-+-.-.-=-.

3 543 543 5

Vi P2+P3+P4=1 => P4 = P(X = 4) = 1 - P2 - P3

=1 __ 1 _ _!_=2_

10 5 10·

V~y ta co bang phan b6 xac suat sau day:

x I 2 3 4

Pi 1 1 7

- -

10 5 10

Tu do: E(X) = 2. _1 +3. _!_ +4. 2_ = 3,6.

10 5 10

Trung binh dn thir 3,6 IAn (v~ y nghia thuc t8 nrc la gifra 3 va 4 IAn)

Nhdn xet:

II Nhir v~y trong cac bai toan v~ "dai luong ng~u nhien roi rae" thirc chAt la ta phai giai hang 10l;1t cac bai toan v~ "tim xac suAt cua mQt bi8n c6".

182

2/ D~ tinh P4 trong thi du tren (Pn trong cac thi du dai IU'Q'ng ng~u nhien roi rae nhan n gia tri XI, X2, .. ',Xn voi cac xac such tuong ung p., P2, ... Pn), ta chi dn tinh P2, P3 rbi dung cong thirc P4= 1 - P2 - P3·

n-I

(Pn=l- LPi ).

i=1

3/ Neu khong dung chu y tren ban co th~ tinh P4 nhir sau:

P4 = P(X = 4) muon v~y phai xet 5 kha nang.sau: - Hai I~n d~u bong hong, hai I~n sau bong t6t.

- Hai l~n d~u bong hong, I~n thir ba bong t6t, I~n thir tir bong hong.

- L~n d~u bong t6t, I~n tlur hai bong hong, I~n thir ba bong hong, I~n tlur tu

bongt6t.

- L~n d~u bong hong, I~n hai bong t6t, I~n ba bong hong, I~n b6n bong t6t.

- L~n d~u bong hong, I~n tlnr hai bong t6t, I~n thir ba bong hong, I~n thir nr

bong hong.

Khi do ta co:

323 1 322 1 232 1 322 1 322 1 7

P =-.-.-.-+-.-.-.-+-.-.-.-+-.-.-.-+-.-.-.- =_

4 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 5 4 3 2 10·

Di' nhien each tinh nay ra rang kh6ng dn thiet !

4/ Chu y: ta chi c~n thir t6i da den I~n thir tu thi xac djnh ngay duoc tinh trang cu~ bon~ thir 5, vi t~~ n~u 4 I~n thir tnroc moi tim duoc 1 bong t6t, thi bong con lai chac chan la bong tot.

Dl nhien n~u yeu du kh~t khe, bong goi la bong sang neu m~t ta phai nhin thfty no "sang that", thi phai thir den Ifrn thir niim!!!

BAI TJP TV GIAI

Bai 1:

M<)t h<)p dung 12 vien bi, trong do co 7 vien bi mau do, 5 vien bi mau xanh.

LAy ngdu nhien m6i I~n 3 vien bi. Tim xac suAt trong hai tnrong hop sau: 1/ LAy duoc 3 vien bi rnau do.

2/ LAy duoc it nhAt hai vien bi do.

Ddp sa: 1/ .2_ 21 L .

. 44 II

Bai 2:

Cho tam qua can 1 kg, 2kg, ... 7kg, 8kg. Chon ngfru nhien ba qua can. Tim xac

suAt d~ t6ng cong 3 qua can khong qua 9kg.

D' " 1 apso: -.

8

su s.

Cho t~p hop E = {O, 1,2, ... ,8, 9}. LAy ngdu nhien ra hai ph~n tu cua E. Tim

xac suAt d~ hai s6 lAy ra d~u ch~n va t6ng cua chung nho han 7.

D' " 4 apso: -.

45

183

Btli 4:

Mot khach san co 6 phong don. Co 10 khach dSn thue phong, trong do co 6 nam va 4 nu. Nguoi quan Ii khach san chon ngfru nhien 6 ngiroi. Tim xac sUllt d~:

II Co 4 khach nam va 2 khach rnr. 21 Co it nhllt hai khach nu.

D' 1 II 3 21 37

apso: - -.

7 42

Bili 5:

M(>t doan tau co 3 toa d6 (] san gao Co 5 hanh khach len tau. M6i hanh khach d(>c I~p voi nhau chon ngfiu nhien mot toa tau. Tim xac sullt d~ m6i toa co it nhAt I

hanh khach len tau. .

D' 1 50 apso: -.

81

Bili 6:

Mot nguoi bo ngfru nhien bon la tim vao b6n chiec phong bi thir da d~ sAn dia

chi. Tim xac sUllt d~ it nhllt co mot lit tlur bo dung dia chi.

D' 1 5 apso: -.

8

Huang ddn chung: Cac bai tir 1-6 dung djnh nghia cua xac suAt d~ giai. Bili 7:

Gieo d6ng thai 3 con xuc slic. B,;1I1 la nguoi thang cuoc voi xUllt hien it nhllt "2 m~t co quan luc". Tim xac suAt d~ trong 5 van choi, ban thang it nhAt 3 van. 52032

Daps6:

Bili 8:

M(>t may bay co ba b(> phan A, B, C con tAm quan trong khac nhau. Gift Slr cac b(> phan A, B, C nrong irng 15%, 30%, 55% dien tich may bay.

May bay bi roi nSu hoac co I vien dan trung vao A, hoac hai vien trung B, hoac ba vien trung C Tim xac suAt d~ bay bj roi neu:

I I May bay bj trung 2 vien dan. 21 May bay b] trung 3 vien dan.

Dap sci: 1/0,3675 2/0,72775.

Bili 9:

Hai celli thu bong da sut phat d~n, m6i nguoi da I IAn voi xac suAt lam ban

tuong irng la 0,8 va 0,7. Tim xac sUllt d~ it nhllt 1 celu thu lam ban.

Ddp sci: 0,94. Bili 10:

Trong mot thanh ph6, tY I~ nguoi thich xem bong da la 65%. Chon ngftu nhien

12 nguoi. Tim xac suat d~ trong do co dung 5 ngtroi thich xem bong da.

Dap s6: 0,0591. Bili 11:

Chon ngliu nhien I ve x6 s6 coS chu s6. Tim xac suAt d~ s6 cua ve co chit s6 5 va co chlr s6 chAn.

184

Ddp s6: I - C90 J - ( ~ J + ( ~ J

Huting ddn chung: Trong cac bai 7-11 sir dung phuong phap dung cac djnh nghia v~ phep tinh xac suAt d~ giai,

Btt; 12:

MQt nhom co 10 ngiroi g6m 6 nam va 4 nu. Chon ng~u nhien 3 nguoi. GQi X

la s6 nu trong nhom. .

I 1 L~p bang phan phoi cho dai IUQ'ng ng~u nhien la X. 21 Tim E(X).

Dap;~ IX 10

Pi I

6 21 E(X)=1,2.

Bai 13:

Trong mot chiec hom co 10 tAm the, trong do 4 the ghi s6 I; 3 the ghi s6 2; 2

the ghi s6 3 va I the ghi s64.

Chon ng~u nhien 2 tAm the va goi X la tong cac s6 thu duoc tren hai tAm the. Tim phiin b6 xac suAt cua d~i IUQ'ng ng~u nhien X.

Daps6:

X

Pi

6 45

2

2 3

3

2

10

30

3

6

7

4

5

M{lt 16 hang g6m 7 san pharn, trong do co 3 ph~ pham. Chon ng~u nhien ra 4 san pharn dff k~ ra. GQi X la s6 chinh pham trong 4 san ph Am lAy ra. Tim phan b6 xac suAt cua dai IUQ'ng ng~u nhien X.

Daps6:

X

Btt; 14:

Pi

I ~~

12 45

10 45

2 45

4 45

II 45

2

3

4

Bai 15:

18 35

12 35

I 35

MQt nguoi co mot chum 7 chia khoa giong h~t nhau, trong do chi co 2 chia la mo diroc cira. Nguoi do tlur ng~u nhien tung chiec (thir xong bo ra ngoai) cho d~n khi tim duoc chiec mo duoc cira. GQi X la s6 IAn tlur. Tim phan b6 xac suat cua dai IUQ'ng ng~u nhien X.

Dap so:

X 234 5

Pi 12 10 8 6 6

42

42

42

42

42

185