‘Ο,τι δεν Δωρίζεται Χάνεται:

Η Ιρλανδική Παραδοσιακή Μουσική, τα Πνευματικά

Δικαιώματα και η Κοινοκτημοσύνη
Του Anthony Mc Cann, Πανεπιστήμιο Limerick,
Ιρλανδία

Μετάφραση-Περίληψη : Μάγια Φουριώτη

Η ιρλανδική μουσική στην παραδοσιακή της μορφή έχει γνωρίσει

καλές και πολύ κακές μέρες. Αφ’ ενός η μουσική αυτή έχει γίνει
παγκόσμιο φαινόμενο, δανείζοντας το συμβολικό και εμπορικό της
βάρος. Από εμπορικής πλευράς η μουσική αυτή δεν υπήρξε ποτέ
τόσο δημοφιλές αγαθό γι’ αυτούς που βιοπορίζονται από αυτήν. Άφ’
ετέρου ανακαλύπτουμε ότι οι πολιτιστικές αξίες και πρακτικές που
στήριξαν την διάδοση και τη ζωή αυτής της μουσικής απειλούνται
λόγω του ότι θεωρούνται δεδομένες.
Αισθάνομαι υποχρεωμένος να αποσαφηνίσω τη φύση των
κοινωνικών σχέσεων που είναι αλληλένδετα δεμένες με την
παραγωγή της παραδοσιακής ιρλανδικής μουσικής, λαμβάνοντας
σαν δεδομένο ότι πολύ λίγα πράγματα έγιναν στην ιρλανδική
κοινωνία για τον πολιτισμό σαν σύνολο απτών πρακτικών που
ενημερώνουν και διαμορφώνουν το κοινωνικό περιβάλλον. Εδώ θα
αναφερθώ στα θέματα δώρου και αγαθού συμπεραίνοντας ότι οι
ρίζες της διάδοσης της ιρλανδικής παραδοσιακής μουσικής
βρίσκονται σε ένα μη αρθρωμένο σύστημα δώρου και μοιράσματος.
Πιστεύω επίσης, ότι είναι κρίσιμο να διευκρινίσουμε τις σχέσεις
ισχύος και τις δυναμικές διαδικασίες που πλαισιώνουν αυτές τις
κοινωνικές σχέσεις. Για τα σκοπό αυτό θα χρησιμοποιήσω μερικές
πλευρές της θεωρίας της κοινοκτημοσύνης. Ο κοινός χώρος- μια
υλική και συμβολική πραγματικότητα σε διαρκή αλλαγή, ποτέ
αμιγώς τοπικός ή παγκόσμιος, παραδοσιακός ή σύγχρονος που
πάντα αντικατοπτρίζει τα παλλόμενα χρώματα του οικολογικού,
πολιτικού, πολιτιστικού, επιστημονικού και κοινωνικού του
χαρακτήρα- δεν εξαφανίζεται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Αντιθέτως, βρίσκουμε πως οι κοινοί χώροι γίνονται πεδίο σκληρών
και πάγιων αγώνων. Οι μουσικές πρακτικές που στηρίζουν τη
διάδοση της παραδοσιακής μουσικής σέβονται πρότυπα
δημιουργικότητας, συνεργασίας και συμμετοχής, που στο σύνολό
τους προσθέτουν κάτι παραπάνω στην αντίθεση της ατομικιστικής,
κειμενοκεντρικής, καπιταλιστικής φύσης των καθεστώτων
πνευματικής ιδιοκτησίας. ’Όλα τα προβλήματα που πηγάζουν σε
σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα στις παραδοσιακές μουσικές
εντοπίζονται σε αυτά τα ζητήματα.
Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκε μια αρκετά ασαφής
συνειδητοποίηση στην ιρλανδική παραδοσιακή μουσική σκηνή για
την ύπαρξη μιας σύγκρουσης συμφερόντων που εμπλέκει
ιδιοκτήτες κέντρων, ερασιτέχνες μουσικούς και τραγουδιστές και
την εταιρεία είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων την IMRO, της
οποίας μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό των μουσικών παραδοσιακής
μουσικής είναι μέλη.
Καθώς η ιρλανδική παραδοσιακή μουσική έχει μπει στο στίβο της
εμπορευματοποίησης, οι συλλέκτες παραδοσιακών τραγουδιών και
σκοπών όπως και οι εκτελεστές παραδοσιακών σκοπών, διεκδικούν
δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για έργα που υποτίθεται πως
ανήκουν στον ‘’δημόσιο τομέα’’

Η Παράσταση

Η παράσταση είναι αναμφίβολα η πιο προσφιλής μορφή

δραστηριότητας της ιρλανδικής παραδοσιακής μουσικής σε
δημόσιους χώρους. Περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις μουσικούς που
παίζουν διάφορα παραδοσιακά όργανα, με σόλο φωνητικά ή
πολυφωνική δραστηριότητα, σε μπαρ. Πολλοί από αυτούς τους
μουσικούς είναι επαγγελματίες, άλλοι πλήρους απασχόλησης, άλλοι
μέλη της IMRO, αλλά από τη στιγμή που αρχίζει η παράσταση η
ιεραρχία αποκτά παραδοσιακή και όχι εμπορική υπόσταση. Η
ταυτότητα του δημιουργού δίνεται για να αποδοθεί ο σεβασμός και
αποτελεί κοινωνικό κεφάλαιο αλλά όχι ατομική κτήση. Για τους
μουσικούς που συμμετέχουν στην παράσταση, ο σκοπός δεν μπορεί
να διαχωριστεί από το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της μουσικής
αυτής στιγμής.
Η παράσταση άμεσα υποτάσσεται στους κανόνες του ‘’κύκλου του
δώρου’’. Σε αυτό τον κύκλο το δώρο δίνεται χωρίς συμβόλαιο ή
συμφωνία ανταπόδοσης.

Η Πνευματική Ιδιοκτησία και η Εμπορευματοποίηση

Στο σημείο της ιστορίας που βρισκόμαστε σήμερα είναι σχεδόν

αδύνατο να ξεχωρίσουμε την πνευματική ιδιοκτησία από το ρόλο
της σαν ένα εργαλείο εμπορευματοποίησης εντός των
καπιταλιστικών συστημάτων.
Η αναγνώριση του γεγονότος ότι η πνευματική ιδιοκτησία δεν
πρόκειται να διαφύγει, καθιστά δελεαστικό το ζήτημα της
παραδοχής ότι η πνευματική ιδιοκτησία είναι ένα κακό μικρότερης
σημασίας.

Μελέτες για την Κοινοκτημοσύνη

Η σχετική φιλοσοφία διαχωρίζει τρία καθεστώτα ιδιοκτησίας: την

ελεύθερη πρόσβαση, τις πηγές της κοινοκτημοσύνης, την ατομική
ιδιοκτησία και την κρατική ιδιοκτησία. Τα δύο καθεστώτα που μας
αφορούν είναι αυτά της ελεύθερης πρόσβασης και της
κοινοκτημοσύνης. Η ελεύθερη πρόσβαση συνεπάγεται την απουσία
καθορισμένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Η πρόσβαση στις πηγές
είναι ελεύθερη και ανοικτή για τον καθένα.
Οι πηγές της κοινοκτημοσύνης πληρούν δύο κριτήρια. Πρώτον το
κριτήριο της αδυναμίας αποκλεισμού από αυτές και δεύτερον την
αφαιρετικότητα ή την απορρόφηση από τον ανταγωνισμό.
Η θεωρία της Κοινοκτημοσύνης είναι περισσότερο χρήσιμη στο
επίπεδο των πνευματικών δικαιωμάτων και της παραδοσιακής
μουσικής όταν προσδιορίζει τη διαδικασία του ‘’περιφραγμένου
χώρου’’. Η μουσική γίνεται προϊόν, ο μουσικός γίνεται παραγωγός
στην καπιταλιστική διαδικασία παραγωγής αγαθών.

‘Ότι δεν Δωρίζεται Χάνεται

Το παράδειγμα της κοινοκτημοσύνης ρητά αποκαλύπτει κάποιες
από τις πιέσεις που ασκούνται πάνω στη συνεχή εκτέλεση της
ιρλανδικής παραδοσιακής μουσικής στην ερασιτεχνική και μη-
εμπορευματοποιημένη μορφή της. Εάν δεν ελεγχθεί η
εμπορευματοποίησή της ή επιτραπεί να ισχύσει ο νόμος περί
πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων στους
ερασιτέχνες μουσικούς ένα πολύτιμο στοιχείο, εκείνο του δώρου,
θα χαθεί. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για το πώς θα
διαχειριστούμε την πολιτιστική αυτή δραστηριότητα. Οφείλουμε να
επιβεβαιώσουμε και να στηρίξουμε την ισχύ των παραδοσιακών
πρακτικών σήμερα, σαν μια σύγχρονη απάντηση στις σύγχρονες
συνθήκες.
Το νομικό σύστημα θα πρέπει να αναγνωρίσει το εύρος, την
ποικιλία και την κοινωνική υπόσταση της παραδοσιακής μουσικής
και της διάδοσής της. Αυτό απαιτεί να υπάρχει μια δίκαια, ακριβής
και αναλογική εκπροσώπησή της σε πολιτιστικό επίπεδο.