You are on page 1of 52
Phan thi nhat CAC Li THUYET CO BAN VE TicH PHAN 1- Li THUYET 1. Nguyén ham LI. Dinh nghia nguyén ham, ho nguyén ham (tich phan khong xdc dink) Ham s6 F(x) duoc goi a nguyen ham cita ham s6 f(x) tren khong (a ; b) néu vdi moi.x € (a; b), tacé F’ (x) = fx). Ham s6 F duge goi 1a nguyén ham cia ham s6 f(x) tren doan [a; b] néu vi moix € [a; b] tacd F’ (x) = fla), cdc dang thite F’ (a) = fla); F'(b) = fib) duge higu la tim, PO FO © g(a) va tim LO FO sow x-a xb x—b = f(b). Néu ham s6 f(x) c6é mot nguyén ham F(x) thi né c6 vo sé nguyén ham va tat cd cde nguyén him dé déu cé dang F(x) + C, trong dé C 1a hang s6 tuy ¥ (vi F(x)+C) = f(x)) nén F(x) + C goi la ho nguyén ham cua f(x). Ngudi ta ki guy higu ho tat cd céc nguyen ham cia ham s6 fl) Be FfO9de (doc La tich phan bat dinh cia f(x) hay ho ede nguyén ham cla f(x). 1.2. Céc tinh chat co ban cia nguyén ham a) frvods =k [fide (k fa hang 86, k # 0) b) [ze ]ae= fr (xjdee fe(xac o) [ fr (a)ax & df [f(x] = F(x) &) [f(x)de=F(x)+C = [f()dr=F(Q)+C ®) fds()=sQ)ee. 2. Tich phan 2.1. Dinh nghia tich phan (tich phan xéc dinh) Gia sit fix) 1 ham sé tien tuc tren mot khodng 17, a va b 1a hai sO bat ki thude H, F(x) 1 mot nguyen ham cia f(x) tren H. Higu sé F(b) ~ F(a) duge goi b la tich phan tira dén b cba fla) va duge ki higu la [f(x)dx. Tich phan nay cdn a duge goi I tich phan xdc dinh vi két qua cita né 1a mot hang 6. b : EI START ae beep) op Cong thc NEWTON-LEIBNITZ : [f(x)dx= F(x)| 2 = F(b)- F(a) (A mét trong nhing céng thttc tinh quan trong ding dé tinh tich phan khi ta da tim duge nguyén ham cia ham s6 f(x), n6i céch khdc viéc tinh tich phan nh cong thtfc nay 1a mot phép todn néi dai cla phép tim nguyén ham, nhung khong phai v6i cong thite nay ta sé tinh duoc moi tich phan cho dit tich phan d6 Ia rat don gian). 2.2. Cac tinh chat co ban cua tich phan Gia str céc him ft), g(x) lién tue trén kholing H va a, b, ¢ 1a ba s6 bat Ki thuge H. » » a) fir (a)de=k ff (x)de (ei hang 36) » xjtg(x)]Jar= fre jae fl) °) Ire )dx =0 ‘ » ©) [f(x)ae= fe(x)ae+ [f(a)ae b b b 2) [f(x)de= fe (thar [f(u)du = F(b)-F(a) h) fx) = Otrén doan [a; b] => fre x)dx>0 i) OX) = g(x) tren doan [a; b] > [rte jae fo) k) m < fix) < M tren doan [a; b] > m(b-a)< fr )dx G(s) cita ft) va Ga) = 0. ll — CAC PHUONG PHAP TINH TICH PHAN Trudc khi gidi thi¢u céc phuong phép tinh tich phan ching ti dé cap t6i cach thiic str dung bang nguyén ham. Trén mat phuong phdp luan thi ching ta déu coi day khong phai 14 mot phuong phdp tinh ma 1a ki thuat duong nhién hoc sinh phai biét néu mu6n tinh tich phan, nhung trén thuc té thi do hoc sinh THPT dang gidi nhing bai todn tinh tich phan don gidn nén chting toi danh phiin déu cita cc phutong php dé dé cp t6i céch thé sir dung bing nguyén ham. Dé cic em cé thé nang cao dugc ki nang nay thi chting ta cin nhé bang nguyén ham ciia céc ham s6 so cap thu’mg gap. Bang nay nhiéu hoc sinh néi la kh6 nhé, nhung néu ching ta chi cn luu ¥ rang bang nguyén ham duge suy ra tir bang dao ham cdc him s6 so c4p co ban thi cdc em sé rat dé hoc va tiép thu duge ngay. BANG CAC NGUYEN HAM CO BAN Bang dao ham Bang nguyén ham (tuong cng) (x) =1 dx =x +C . (a=const.o #1) | A inf] ee x le“dx =e* +C cos xdx = sinx+C | fsin xd =-cos.x+C =tanx+C | dx i cotxt+C | fr] sin | Khi sir dung bing nguyén him ede em nén Linh hoat va dac biet phi ket hop véi tinh chat cla tich phan cling mot s6 bién ddi phd bién thi sé dé ding giai quyét duge cac bai ton vé tim ho nguyén ham (tich phan bat dinh) hoac tinh tich phan (tich phan xéc dinh) ma hinh thie cita né 1a kha phitc tap. Bail: ial 3 Sux Vas? oa) -3,, (x>0). xv Tim /= Gidi : 5 3 =3[2-8 fu Sde+ fr2dv—3 fr 2a 6 =3in.x-692.0r +2 + Cc. Bai 2: Tim f= f[2 +203) ax Gidi : f= f(x +2043)! 4x? 5 Nhung trong qué trinh 4p dung phuong phaip nay céc em hoc sinh khong dugc lam dung mo rng bing nguyén ham vi néu lam nh vay cdc em sé rat dé bj trir diém trong cac ki thi vi bang dao ham nay da duge quy dinh tai séch gido khoa Iép 12. Don cut trong mot sé sadch thudng ghi cong thitc xa de = [[x4 +417 +9440 +627 +120) 49x444 4209 46x72 40, +C va cdc em thutng thay hay va 4p dung luon. Néu xa nhu vay cdc em sé bi trir diém vi cong thtic nay khong duge ghi trong sach gido khoa (mac dit né hodn toin ding). Vi vay khi gidi quyét bai ton c6 dang d 2 . se 7 $5 thi phai thuc hign wong wy bai 3 dudi day. raw Bai 3: Tim [= Gidi : 4 = -2) - es big 1. St dung vi phan ham sé Ciing nhu vige sit dung bang nguyén ham thi viée ding vi phan ham sé ta thudng khong coi dé 1& mot phuong phap ma duong nhién Khi tinh tich phan hoc sinh phai biét sit dung. Tuy nhién trong phan trinh bay nay thi chting t0i lai dua n6 nhur LA mot phuong phdp sit dung co ban vi tinh phé bi cua nd. ‘Trong chutong trinh séch giéo khoa cdc em da lam quen véi khai niém vi phan cia mot ham s6 va ing dung cita né trong tinh gan ding. Nhung dé dé hiéu thi ta chi céin nhé cong thifc tinh vi phan nhu sau d[f(x)] = f'(x)dx. Sit dung vi phan IA mot ciich thite mé rong bang ngu n ham. C6 nghia hoc rec th sinh nén hiéu néu c6 mot cong thie trong bing nguyén ham 1a fax la sé 06 cong thiic tong ting La fdf (x)= f(x)+C (vidu: fa(sinx)=sin+C; fa(xes?)=20427 +0), MG rong ra thi sit dung vi phan con dura cdc bai toan phifc tap vé cdc dang quen thude (vi du : bai todn tinh T= f néu nhin nhanh thi thay 4x Khong cé gi quen thude nhung néu ta bin déi mot chit thi cdc em sé thay _ 1, d(2x-1) -4 2%(x-1)-4 Liic nay ta déu dé dang nhan biét day 1a bai ton FS rat quen thuge ve a va cach gidi né hoan toan tuong ty bai 3 di gidi d wen). Cac bai todn sau sé thé hign 6 hon luan diém nay. Bai4: dx Tim f= [——S__.. m™ -An.x.In(Inx) Gidii: a (In(1 t= f a A010) a ha(ina)|*C. x.nx.in(Inx) In(Iin.x) Bai 5: a 7 . 4 4 2008 Tinh tich phan J = {(1-3x)°°* dx. Giai : ys ~3x) Bai 6 : (Dé thi vao Dai hoc Bach khoa Ha Noi ndm 2000 —khoi A) lx ( T } Tim / = |=———_ | x #-— +k2n]. lies V4 Gidi : de dx 1 Fvinseat Feed?) Ficolet) xn {3+ 4] -l f(x nm). = f “Fl state (t+?) aiea 2/8) Bai7: . Ind oe Tinh tich phan J = f ao ; 0 vle + Gidi : Bai 8: Tim /= Gidi Bai 9 : a) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao dang nam 2003 ~ khdi B) " 2si fl Tinh tich phan J = Xa eae J ssinae 7 Gidi : =2sin? x + cos2x ~t pees ~ x= + 5 P+sin 2x diesinax™ I+sin2x =+in(1+sin2¥) 4 ting 2 2 0 b) (Dé thi tot nghiép trung hoc phé thong khong phan ban néim 2006) Tinh tich phan [= [oma 3 4—cos? x Gidi x 7d \ a2, 4 Ta dé thay 1 = I = Inl4~cos? a}? = In. é 0 ©) (Dé thi t6t nghiép rung hoc pho thong khong phdn ban nam 2007) Tinh tich phan J = f . Va : In Gidi Ta dé thay 1 = fin? xd(Inx) = i d) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déing ndm 2005 —khoi D) Tinh tich phan J = fe" * +cos.x)cos.xdr, 5 Gidi Tadéd fle .cos.x tees? wide duige tach : 3 2 2. 2 femma(sins) +4 fax 7 s2ud2a)=e+F a1, 0 0 0 Nhu vay qua cae bai tap tir bai 4 dén bai 9 thi ta thay sir dung vi phan c6 vai tro quan trong nhu thé nao trong qué trinh tinh tich phan, n6 cé thé dp dung cho tinh tich phan cho cdc loai ham so cap hitu ti, v6 ti, lugng gide va ham siéu viet, Cac em hoe sinh can luyén tap ki dé c6 thé sir dung mot cach thusin thyc. 2. Phuong phap déi bién Vé mat ban chat day IA mot trong cae phuong phap tinh tich phan co bin nhat, vige déi bién vé ban chat IA dua mot tich phan phtfe tap vé mot tinh phan don gian hon. Tuy nhién cde em hoc sinh can Iuu ¥ 1 déi bin phai tuan theo nguyén téc chung ctia nd, thong thung ede em hay déi bien cu thé nhu sau : b Gia sir ta muén tinh Jf@ax trong trudng hop véi bin x, ham s6 f phitc tap khong tinh duge nguyen ham, thi ta thay bién x bing bién 1 bdi mot trong hai quy tac : 13 * Quy tde 1: Dat x= h() => dx = (dt. Bign déi flx)dx theo 1 va dt, gid sit fxddx = g(a. Déi can f(r) = a ; h(n) = b, h() 1a ham s6 c6 dao ham Jién tuc tren doan chtta m, n. 1 =G(n)-G(m). » 1 Khi dé: froodx = foar= Ge) (v6i G(r) 1a mot nguyén ham cia g(1)). * Quy tée 2: Bién di f(x)dx theo # va dt, gid sit f(x)dx = v(t. Déi cn ua) = a, u(b) = B, u(x) c6 dao ham lien tuc ten doan chita 0, B. b 6 Khidé: [fdr = fendi =Veolh =v (8)-V(a) (vdi V(/) 1a mot nguyén ham cia v(1)). Tuy nhién hai quy téc trén chi fi nhiing cong thitc 6 duéi dang khdi quat, trén thyc té khi thuc hign vige déi bign thi céc em hoc sinh can nam ving mot s6 quy dinh 6 tinh chat nhur céc ki thuat khi lam cdc bai cu thé [a : 2.1. Bién phap luong gic hoa Bai 10 : (Dé thi Dai hoc Su pham Ha Néi ném 2000 ~ khdi B) Tinh tich phan = [x>va?—x?dx (a la hing s6 duong). 0 Gidi : Dat x = asint => dx = acostdt (voit € x x20 3 120;x5a 515 0 42 (1-cos 41) dt = © far osu 4t) 3 6 Theo nhur vi dy trén thi ta c6 thé réit ra mot nhan xét quan trong 1A: Doi voi mot s6 bai tinh tich phan ma ham so duéi dau tich phan chda mot can bac 2 va dai Iugng bén trong can cé nhing hink thife nhat dinh n&o dé thi ta co thé déi bién duéi dang lugng gidc hod gidng nhu bai 10 dé nhim muc dich true can: Ching t6i gidi thigu cu thé mot vai cach dat phd bign sau : » =Newtinh [fQlx? =m? de thi dat r= — cost 6 — Néu tinh {rv m= — x? Jac thi dit.x = msing, bo = Néurtinh [/ (ve 3 mm Jac thi dat.x = mtant b : — Néu tinh Je( = Jar thi dat.x = sin?7, Aa = Néu tinh Ui a thi dat x= mcos21. YWWVin=x Cac em cé thé suy rong ra cho mét sé bai todn khdc. Tuy nhién phép lung gidc hoa nay khong chi thuc hign véi bai c6 chia can ma cdn c6 thé thue hién & dang khéc nhu cdc vi du sau Baill: Gidi > Dat.x= tant dx =(1 + tan? Ndr Déicinx=0 > 1=0:4=1 aiat Khi dé x x 4 i444 Joos? ri = — far+— [cos 2rd (21) o (tenn?) a oe a0 Trong thuc t& cin bién phap lugng gidc hod khac ding cho céc bai tinh tich phan ham lugng gic. 2.2. Bién phap hitu ti hoa Ngoai vige truc can bang bién phap lugng gidc hoa nhw trén ta cé thé true cn bing bién phap hitu ti hoa theo cae ghi nhé sau : B —— © Néw ham so’ duéi ddu tich phan cé dang fr(' aa" +h dat @ ax" +b=0", Bai 12 : a) (Dé thi Dai hoc Su pham Ha Noi Il nam 2000 = khoi A) Tinh tich phan / = = invies Gidi : Dat b+ => 3x7 dw = dt. Déicinx=1 > = V2 :x=2 > 1=3.Khid6 at i jae sel] ti =f 3 ue t+1 2 Hee 3 z r 3p tcl tet | 3 =S{ind -tn(v2-1) | ome v2 b) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao dang ndém 2004 —khdi Ay 2 Tinh tich phan [ = joe pat Hudng din dat r= vx—1. Ket qua f= tina. © Nein hidm 96° dui ddiu tich phan cé dang: [f (¥ s()oafe(s) Jae dat é gx) = 1*(k la bdi 86 chung nhé nhdt ctia m, n). Bai 13: Tim i= fr—"— (x>0). Tak Gidi : Datx= 1% => dx= 60 dr (1>0). Khidd one 4 1=6 aaa: 18 6 fleet =6 f(r—-4)a(r-4) +96 (1+4) ea ea Sra 144 =3(1-4) +96 In|r+4[+C=3(UR—4) +96In(Ue+4) +c. © Mot 86 chit § khac 1) Khong phai bai tinh tich phan no cé cau tao hinh thie ham gidng nhw trén thi 4p dung nguyén tac déi bién nhu trén cling ding, ma nhiéu khi ta phai sit dung cc bién phdp khac Bai 14: 2xdx Tinh tich phan / = f ixt Huong dén : Day Ia bai toén mang dau higu ciia ca hai hinh thife Luong gide hod va hifu 6 ti hod (dang. f (slaw +b|dv) nhu da néu trén nhung néu hoc sinh sit dung x71 =+ theo huéng dan thi sé khong viée déi bién Ia x = cos gidi duge bai todn hoac va phiic tap. Dé gidi bai todn nay thi chi can str dung nhan biéu thie lién hop x—Va?—1 vao cd tir va mau s6 1a sé duge tinh duge tich phan het ic don gin Giai 14-227 a ay hai nguyén tic trén chua thé khéi-quat hét tat c cdc dang bai tosn vé tinh tich phan déi véi ham v6 ti ma tuy theo hinh thife c4u tao ciia bai todn yé tinh tich phan ma cc em linh hoat sir dung cdc bién phap khéc nhu nhan biéu thifc lién hgp, tach tich phan, tich phan timg phan, vi phan. 2) Céc em c6 thé déi bién nhiéu ln trong qua tinh tinh Bails: dx (0 y adr =sdt Déicanx=0 > 1=0;x=4 = t= ava. Khid6 Dat = asinu => dt = acosudu Déi cans =0 = «=056= ava => w=aresinVa. Khi dé la aresin va 2 18 3) Déi bién khong chi thyc hign véi cdc bai tinh tich phan cho ham v6 ti ma cdn 4p dung cho ham Luong gidc theo hai loai sau Logi I : C6 nhiing nhan dang nhdt dinh dé déi bién. Bai I6: 2 Tinh tich phan I= Ff ee Gidi Dat tan = 1 d= 2dt Déicanx= >= t=1;x=0=5 1=0. Khi dé 2dt_ jateaen| 2d co aan obo 42 of +3 coe Dat r= V3 tanw= di = V3(1+ tan? u)du, Déi cans =0 => w=031=1 > w= =. Khi ds Tt 3 : ; & z fan-e §= 0 b Qua bai ton nay cae em c6 thé dé thay néu gap dang ff (sin x,cos.x)dx ; - Qdt on. 4 thi cdc em nén sit dung viée dat tan =t=>dx=— 516i ép dung cong thie -? 21 en eee ae cosx=——, sin =—5 dé chuyén bai todn vé tich phan dai s6 nhur vi du trén, +r l+e cdc em c6 thé gidi Bai 6 : Dé thi Dai hoc Bach khoa Ha Noi néim 2000 - khdi A 19 dx Tinh = (——“___ V2 +sin.x—cos.x theo cach ni MG rong thém céc em cé thé giai » Jr (sin x,cos" x)de(mn Z) véi nhan dang * Néu m,n chain thi ta c6 thé dat tanx = 1 hoac cotx = 1 hoac sit dung céc cong thitc ha bac. * NGu m, n le thi ta c6 thé dat sinx = 1 hodc cosx * Néu m chan, n Ié thi ta c6 thé dat sinx = * Néu m 8, n chin thi ta ¢6 thé dat cosr = 1 Nhiing bai tofin vi du cho dang nay chiing t6i sé dé cap 6 phan II trong cic bai gidi da phuong phap. Loai 2 : Bién déi dé doi bién Bai 17 : a) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déng ném 2008 —khoi B) a sinf x7 Tinh tich phan : J = [————-\_*-___ gsin2x +2(1+sinx+cos.x) Gidi Dat = sinx+cos.x=> dt =(cos.x—sinx)dx = —V2sin{ x- # an. U4 _f Doicinx=0=9 t= irs T= f= v2. Khi dé : 4 =I dr =l -2 P= | dr = — |(r+l) duel \Gartoosa +i? V2 7 (my ¥. Mc ) A 1 y2(#+1) b) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déng nam 2008 —khoi A) _4-3y2 4 x Stan Tinh tich phan / = dx cos 2x 20 Hudéng dan : dat tanx = 1. cong) _ 10V3 1 Ket qua l= ~5In(2-v8). / ©) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao dang ndm 2006 —khoi A) 2 ‘Tinh tich phan J = a de. 6 Veos? x +4sin? x Hudng dan : dat 1 + 3sin’v = 1. eae 2 Két qua/ = =. a 3 d) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déng ndm 2006 —khoi A) sin 2x dx. wow Tinh tich phan J = 0 Vcos” x+4sin® x Huéng dan : dat | + 3sin?x= 1. rr) Két qual= =. q 3 e) (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déng nem 2005 ~ khéi A) Tinh tich phan / = Hudng dan: dat V1+3cos x ‘, 34 Két qua/= —. et qua I= 55 A) (Bé thi tuyén sink dai hoc, cao déng ndm 2005 —khoi B) Tinh tich phan J = l+cosx Oy) Huéng dan : dat | + co Két qua /=2in2 - 1. 21 Nhu vay cac em ciing thay nhiing dé thi tuyén sinh dai hoc nhiing nam gin day thi phutong phap déi bién cho céc ham Iuong gidc sit dung rat nhiéu lan, tuy cc bai todn 1A khdéc nhau nhung bign php thyc hién thi tong tw nhu bai 17 va miu chét cia cde bai gidi nay IA cdc em chi cin nim vimghé thong cae cong thite lugng gidc dé bién déi thi sé thanh cong. 4) Ngoai ra thi déi bin con sit dung cho céc ham khéc nhw ham hau ti, ham siéu viét, nhu cdc bai tap sau Bai 18 : (Dé thi Dai hoc Thuy Igi nam 1999) a Tinh tich phan 1 = f i +1 sar. xterra Gidi : Chia cd tit s6 va mau s6 cho x? dt be ies. Datr= V3tanu= dr = V3(1+tan? udu 2 2 Doi cant=0 > u=031 i 2 aretan du=—=u Bay nctan 3 = 22 Bai 19: In2 2x +3¢: Tinh tich phan / = 7 9 eh +30 42 : Gidi e* =t => e*dx=di. Doi can x=0 = ¢=1 3 4=1n2 => 1 = 2. Khidd eet ea}ede 4 (r43)dr ra sy 3y dt Ee ee Pase2 2/12 } i i epee (+342) 3 pen satre2)] S2P Psare2 2], te? | finle evel! +3in peal =~ in2+3In2 2 , 2 8 | 5) Tir 15, 16, 18, céc em hoe sinh déu dé dang nhan thay néu ta dat kép thi cde bai ton nay sé don gin hon rat nhiéu, don cit nhu bai 15 néu cécem dat xv = asinwthi bai todn sé rat ngan. Téng két phan déi bién : Tir cdc quy tic giai, Ki thuat gidi co ban va nhiing chi ¥ trén, chting ta téng kéi chung phuong phap déi bién nay mot cach khdi quit nhat nhur sau : b Gia sit ta mudn tinh [f(dx trong trudng hop véi bien x, ham s6 f phite tap khéng tinh duge nguyén ham, thi ta thay bién x bang bién f theo ede bude sau: Bude 1: Dat vO) = h(= v'(x)dv= hadi (Vi v(x), h() Ia ham ty ¥ theo st tinh toan cita hoc sinh va n6 c6 thé {8 cac loai ham so cap) Bude 2 : Bién d6i flx)dx theo f va dr, gid sit fxddx = g(ndt c khi x nay cling cé thé khong cé néu day chi thi 7 =n (bude Buée 3 : D6i can: dé c6 duc athif=mvax= im ho nguyen ham). 23 > Bude 4: B6i bién : [fd (Ndt=G(t)| =G(n)—G(m) (Vdi Gi) 1a mot nguyén ham cita ¢(1)). Néu sit dung duge tng két nay thi cdc em sé khdi quat duge phuong phap déi bién nay hon so vi sit dung hai quy téc nhu da trinh bay trong phan dau ciia phuong phap Prong qué trinh str dung phuong phép déi bién ching toi cling khuyén cc em khong nén lam dung phuong phép nay thay cho phyong phap sir dung vi phan vi ciing thong qua cdc bai tap, cdc em cing phin nao nhan ra tinh han ché cita n6, 46 1a dai hon so véi viée 4p dung vi phan va c6 nhiéu bai phai dat cdc diéu kign thich ting. 3. Phuong phap tich phan tiing phan Vé mat bin chat day 18 mot phuong phép nhim tach biéu thie duéi dau tich phan thanh hai phan, cu thé vé mat If thuyét [a : b ta muén tinh fre jdx trong trudng hop bién x 14 ham sé f phifc tap khong tinh duoc nguyén ham, thi Gia Buéc 1: Ta téch fix)dx thanh hai phan a u va dv, gid sit u = u(x) va dv = g(x)dx (dx luon thuge dv). Buéc 2 : Tit d6 ta tinh du =u (x)dx, v 1a mot nguyen ham cita g(x). » ~ frau. b Bude 3: Ap dung cong thite [f(x)dx = w Bai 20 : (Dé thi Dai hoc An ninh néim 1999 —khoi D) * Tinh tich phan J = fe sin xdx 0 Gidi a Pay = { =2axdx sin xdx = dv 24 ne 1 ==x cosx} + [2x08 adv. 0 6 f2x= =2dx pa 275" du =2dx {cos xdx = dv in x nm +2nsinx x ~ [asin xdx = x? +2cos x] oo lo Nhu bai tap trén thi vige sit dung tich phan timg phan co thé dp dung nhiéu lan trong m6t bai tinh tich phan, néu ham sé dudi dau tich phan c6 dang (x*sinx) thi cde em can phai 4p dung cong thie tich phan timg phan 4 lin, viéc nay cdc em tu mé rong. Ben canh dé ta cing nhan thay néu sau mot vai lin ap dung céng thifc tich tich phan ma lai dugc tich phan ban dau thi céc em nén thuc hién viée giai phuong tinh nhu bai tap sau : Bai 21: Tinh tich phan 1 = {cos(Inx)dx. Gidi « ' (oe dx =dv reos(ns)" + Jsin(In.x)ae 1 1 _ cos(Inx) dk TRA a sin(In.x) uo |du dx =dv i 25 Qua 2 bai tap thi ta nhan thay diém mau chot cia vige sit dung phuong phap tich phan ting phiin 1a dat lugng nao biing « va lugng con Iai bing dv vi néu nhu dat khong diing thi khong thé giai duge bai ton nay. Thong qua kinh nghigm thi chting toi dua ra mot s6 dang co ban nhu sau: ” b Neu [f(x)In" xde thi dat Ine = con flyde = dv Gre N") b b ~Néu fr (x)sin xd (hoac Jf (a)cos xdy ) thi dat f(x) = w cdn sinxdx = dv (hoae cosxdx = dv) 6 6 — Néu Je‘ cos xdx (hoac Je‘ sin xdx) thi dat e* =u cdn cosxdx = dv (hoac sin dx = dv). b —Néu frye dx thi dat fx) =u con e* dy = dy, » » = Neu fsin(in xd (hoae foos(In.xjdx) thi dat sin(lnx) = w (hoac cos(Inx) = 0), cdn dx = dv. » e 2 to Epon eeor ae =Néu fyfar? + bart eyde thi dat Yayx? +hx+e, =u cn de = dv b b — Néu f . (ode f cas )(ne N,v 22) thi dat 1 =u (hoae jsin! x cos" x a dv (hoac dy). - 2 in? x cos” x x Cac em ¢6 thé tham khéo bign phap dat nay qua viee gidi: Vidu I : (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao dding nam 2006 —khoi D) | Tinh tich phan I= [(x~2)e"*de. é 26 7 ¢ Huéng dan : dat {ora « 5- Két qua / = Vi du 2 : (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao ddng ndm 2007 ~ khéi D) Tinh tich phan / fe In? xd ag, fn eu Huong dan dat 4") wax = dy ana Két qua 7=22 =! 32 Nhung nhing dang trén day khong phai 1a tat ca cdc bi vi thuc té con c6 nhitng bai tap khac dang trén nhung van str dung duge tich ‘phan timg phan, nén vé nguyen tic hoc sinh chi cn nhé viée ding tich phan timg phan phai dam bao sao cho tich phan mdi sinh ra theo cng thiic tich phan timg phan phai don gian hon vé tinh todn so véi tich phan ban dau. Ching han : Bai 22: a) Tinh | = fa 1+cos2x Gidi : Taco!= [—~—av. 2 2cos* x [du = dx adv |y=tanx cos? x 1 pieces) (x.tan x flan.xdx) ==) xtan.es 2 cos.x x.tan.+ In|a|)+C 27 b) (Dé thi t6t nghiép trung hoc phd thong ndm hoc 2004 ~ 2005) x Tinh tich phan = f(x +sin? x)cos xd. 6 2 xsin? x =u Hudng dan : dat cos .xdx = dy : nm 2 Két qua / = —-= ae ¢) Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao déing ndm 2004 = khoi D 3 Tinh tich phan J = fin(x? -x)de . Hudng din : dat {ING™ -2)=" de =dv Két qua /=3In3-2. Vise sit dung tich phan timg phin céc em cing céin phai ding mot céch sang tao nhur phai biét ket hop v6i phutomg phép sit dung vi phan, déi bign hoac cdn bién déi trade khi dp dung tich phan timg phan dé trénh vige phai sit dung nhigu Kin cong thie nay nhu ba bai tap sau. Bai 23 : (Dé thi Dai hoc Kién tric Ha Noi nam 1999) one Tinh tich phan /= fe" * sin x.cos? xdx. 0 Gidi : ie : 5, = z 1 2 28 sin? x=u 2 du=d(sin? Dat e 1 in? yerin x _ =sin? xe*™ 2 0 0 ai todn nay néu khong sit dung vi phan két hop véi tich phan ting phn thi sé rat dai. Bai 24: I Tinh tich phan 1= [ cosV/I=xdx. ie 4 Gidi : Dat Vinx =120@x=1 => dx =-2tdt. Déi can x= 0 A 1 = [-2rcosidi =2 rcosidt. x é 2 1=u du=dt > cos tdi = dv sine x x x 1 =2rsin 1]? ~2 fsinidi = n-+2cosi|? = x -2. jo 0 29 BAi toén nay dé cé thé nhan dang va dp dung tich phan timg phan thi truée hét ta phai ddi bién. Bai 25 : (Dé thi Dai hoc Cong dodn nam 1999) ® 2 Tinh tich phan = {(2x~1)cos? xde. é Giait: 2 ( = flox=n( 22252) 0 2 x x I= (-g)}e(*-3}+ I[ +d }eov2nde 3 3 fe a « ips L/h, [[»-Foovantn 2 os 2 0 ten du=dx Dat 2 > cos 2.xdx = dv 2 («- 5 }sinas|? Fen2uae |, 28 0 ele lenla —<-= [sin2xd (2x). ) 8 “ah 1 na 1=4(x-1) ~i+teos2s 25 (#-1)-2, 0 Bai todn nay néu ta khong ha bac cos*x thi ta phai tich phan timg phan 2 lan va sé phifc tap hon rét nhiéu. 30 4. Cach thite tach tich phan ‘Trén mit phuong php lugn thi day khong phi !& mot phucing php tinh em dé hé théng hod kign thttc. Ban chat cita viée tach & day chting ta nén hi mot cach don gin IA viée ap dung tinh chat UO ee(]er= fryer fear ma trudc dé ta str dung mot trong cdc ki thuat sai a) Sit dung céng thite vé tach phan thie dé tach ham phan thite duéi dain tich phan thanh nhiéu ham nko. b) Thém bét di mot lugng nao dé vao ham sé duéi dé tich phan nhém tach ham dé thanh nhiéu ham nho. Trén co sé dé tao nhiéu tich phan nhé don gian hon. 4.1. Thir nhat vé cong thite tach phan thitc Ta dé nhan thay chi dp dung cho phan thtic t6i gian (tic Ia bac cita tir nhd hon bac cia mau, cdn néu khi gap bai toan c6 bac cita tir 1én hon hoc bing bac cia mau thi ta chi viée lay tit s6 chia cho mau s6, cdc em sé dé dang c6 duge phan thtic tdi gin). Ciing trong gidi han chuong trinh todn so cap thi ching toi chi trinh bay cOng théfc taéch phan thétc hay sir dung ma thoi va né cu thé g6m nhimg bute sau : Buéc 1 ; Céc em dua trén hinh thife cia phan thife mA dau bai da cho dé phan tich ra nhiéu phan thitc nhé theo quy luat sau : f(x) pea A, — fe) a (urs by(e®eaere) (arroy” (axvoy™ Byx tC; (ee tdrte seme’) 31 Buc 2: Céc em tim Ay, Ay...A,):B,,By.--ByiC).Cp-C,, bang phuong phép déng nhat thie tit s6 cia 2 vé, tic TA cée em quy déng pl vita tach) réi nhém nhiing ddi sé x cing bac mot nhém, tiép dé cho hé sé cha nhiing déi sé ciing bac 6 hai vé bing nhau ta duge mot hé nhiéu phyong trinh, nhigu an. Gidi he nay sé tim duge Ay, Ap...A,,:B;.By...B,3C,.C2.-C,,. Tren co thie 6 vé phai (ve ich phan thttc ban dau thanh (m + 7) phan thie nho. Cac em .C,, bing céch khéc ma ching sd d6 cae em cling ¢6 thé tim Aj, Ay...4,,3 By, By..-B, Cys t6i sé trinh bay & phan thif hai. qua va hay duge sit dung cho céc ham Day 12 mot cong cy rat t6t va h phan thiic, cy thé ta xét bai todin sau : Bai 26 : Tinh tich phan / = Gidi : * Tach phan thite : Bude | ; Theo céng thifc tach phan thife ta c6 x A Bx+C (Pr i)(-2) 8-27 Bude 2 : Quy déng r6i bé mau s6 chung (x -2)(2 es 1) hai vé ta dutgc : = (A+B)x? +(C-2B)x+(A-2C) Dong nhat 2 vé ta dugc hé phuong trinh p-2 , [AtB=0 [A=-B Pa C-2B=1e4C=2B+1 a tA=s A-2c=0 |-B-4B-2=0 ; 3 * Nhu vay tich phan / sé tach thanh hai tich phan nho 32 dx pret Spxte (2x-1)dx 2 ba(x-2) po wl 5 Dat x= tanr=> de =(L4-tan? de Déicinx=0 > 1=0:x=1> a Cae em nén Iuu ¥ trong qué trinh giai céc dé thi dai hoc thi nhigu lic dé bai da hudng dan viée téch phan thiic réi va cdc em nén coi 46 18 nhéing hudng din ich chun va khong cén so sénh véi cong thie téch xem da dting chura, ké ci trong truémg hgp viéc huéng din nay so véi cong thitc tich 1a con thiéu, ching han : Bai 2 a) Xéc dinh cdc hiing sé A, B sao cho 3x+1 A B (x41 (ety (41) b) Dua vio két qua trén, tim ho nguyén ham cita ham sé 3x41 (x1) Nhu vay theo huéng din é muc a) thi fa) = 3xtl z 50 v6i c6ng thifc tach tich (x41) phan nhu chting toi da trinh bay 6 trén thi thiéu luong Tuy nhién cdc em x4 33 khong nén them vao vi 6 day bai toén da tinh todn rng sau khi téch thi C = 0 va ta chi céin don gidn thyc hién ding theo huéng dan. 3x4] B ) += > (v+ly (vey (e+ vé ta duge tit s tuong ting cho hai vé la: 3x + 1 = By + (A + B) tit dd déng nhat thtfe ta c6 hé sau [B=3 of |4+B=1 |B=3 Quy déng mau thie chung réi bé mau 2 4 b) Tinh ho nguyén ham ctta fix) : Theo muc a) ta tach f(x) thanh hai phan thie nh va tuong ting ta téch thanh hai tich phan I= [rtsyar= (2+ Foe 2 f(r ty? a(t) +3 frat)? a(x) _-2(e4 1)? eH)! -1 HC, 3 Vay /= 1-4 +¢ (+1? (e+!) Trong pham vi quyén sch nay thi ching t6i ciing mun mé rong hon cho cdc em hoc sinh mot s6 cong thite téch nia ma sau nay céc em nén thude vi tinh phé bién cia n6 Cong thie a: fx) L}_f@)_ __ fe) -* | (abeRmeN’). (lA) fra [=H Céng thite b : asinx+bcosx inx +d cosx ccos.x—dsii +B csinx+dcos.x csinx +d cos x csinx+dcos. Doi v6i cong thite nay thi cdc em uu ¥ phan thtéc thit nhat c6 tit s6 Fa mau s6 con phan thie thir hai c6 tr sé 1a dao ham cap | cla mau s6, cdc em cing 34 tim A. B bang phuong phap déng nhat ti so hai vé twong tt nhu cong thie tach phan thitc. Cong thite « csinx +d asinx+bcosx+e Ite op ccosx~dsinx csinx+dcosx+h csinx+dcosx+h 1 csinx+dcosx+h csina+dcosxt+h D6i véi cong thiic nay thi phan thie cling duge téch thanh ba phan thiic nhé ma hai phan thie dau c6 nguyén tic giéng nhu céng tute b con phan thite lal. Cac em cé thé xem mot s6 bai tap sau dé hiéu ré hon vé nd : Bai 28: thtt ba co tir dx pat -3x Tinh tich phan / = va theo cong tic a thi ] sé duge phan téch thanh hai tich phan cu thé [A 1 l= f dx gat 3x? 4 * Gidi A (ta tip tuc lai ap dung céng thie a) il ai =e re +2)] -In3 20 ae 0 0 * Gidi B tant = de =(I+tan? dt. Déicin.x=0 => 1=0;x= 1a t= F. 35. Bai 29 : (Dé thi Dai hoc Tai chink ké todn nam 1999) Tinh tich phan 1 = [28 *7eosx+6 9 4sinx+3cosx +5 Gidi Theo cong thite « sinx+Toosx+6 _ 4sinx+3cosx+5_, 4cosx—3sinx 4sinx+3cosx+5 4sinx+3cosx+5 4sinx+3cosx+5 . 1 4sin.x + 3c08.44+5 > sin.x-+7cos.x +6 =(4A-38)sin.x+(3A+4B)cosx+(5A+C) 4A-3B=1 2 13A+4B=72 A=B SA+C=6 x or x le al es 4sin x+3cos.x+5 0 0 : * 1 =[x+inlasinx+3cosx+5)]]? +J -Seindas lo x ) 2 | v6i J = ——— F o Asin +3cosx+5 * Gidi J t Dan eee 2 ata 36 thitc a, b, ¢ 6 trén khOng phai lA d& khdi quat hét vie tach ma trong nhiéu bai ton (dac biét 1a tich phan ham lugng gidc). Do vay nhiéu khi bai todn bai thudng dua ra cdc cong thiic tach riéng biét cho timg loai ham cu thé, don ctr Bai 30 : (Dé thi Dat hoc Bach khoa Ha Noi ndim 1999) —SiN2x__ 66 thé biéu dién duce dudi Tim hai s6 A, B dé ham sé h(x) (2+sin« dang 6 Acosx, Bcosx i a6 tinh tich phan / = ; A(x) + PEOSA tird6 tinh tich phan =f h(x)dv. 2 Nhu vay bai todn nay dé bai da hudng din mot phuong phap tach cu thé va ta chi vige str dung quy déng mau thie chung cho hai vé réi déng nhat hai ws so ta sé duge : 2sinv cosy _ (A+2B)cos.x+ Bsin.xcos.x _, i; +2B=0 [A=-4 | (2+sin x)? (2 sin x)* f 2cos xdx © B=2 |B=2 0 h(x)dv = [ Hesse J (+) -n(2+sinx)Y = 2+sinx 2 2 2 0. 0. ~4cos xdx 0 0 = 4 f(2+sinx)*d(2+sinx) +2 J 2 2 0 [ Si +2In)2sinsl] =2In2-2. 2+sinx 37 4.2. Thtt hai vé them, bot di mot Iwong dé tach phan thite Theo quan diém cia ching t6i thi day 1a mot phan ddi hdi cade em hoe sinh phai cé cach nhin rat thong minh vé bai todn dé va viée them bét nay phai dam bao sao cho sau khi thém bot ta phi tach ra due nhiéu tich phan don gian hon. Bai 31: Tinh J = —— (voi x #0) (428) Ta hoan toan nhan thay néu dé nguyén dang nhu vay thi ta khong # phan thtic nay duge ké cd cdc em da cé kien thttc vé hé thong cdc cong thttc téch 6 tren. Muén [am bai toan nay bing phuong phép thém bot theo cong thitc, 2007 tir va mau cia ta phai nhan im duéi dau tich phan véi x27 (Mot thao tae them, bét) thi cc em méi cé thé 4p dung céng thitc a8 muc 4.1 6 tren f(x) 1} f@) _ f@) - = pS - 7 4 | (abe Ren’). (x" -a)(x"=b) ab] (xa) (x"=5) ‘Tuy nhién trong pham vi nay chting ti sé khong chita céch nay ma mudn ip cho cdc em mt cach thém, bét sdng tao hon (27% 41 32Jde (14428) a(texm) U(x (x27 )ax Cac em cing khong nén may méc 1 viéc thém bét nay chi danh cho cac ham phan thtic (them bét vao tit sé dé téch phan thtic) ma chting ta cn phai hiéu rong hon [a 4p dung cho ca céc ham tir him da thiic, hm Iuong gide, ham logarit ~ ham s6 ma, ham v6 ti nhut eéc bai tap sau Bai 32: 1 Tinh tich phan f= fx(1—x)!°dr, 3 38 Gidi Bai 33: \ Tinh tich phan J= f i lex 3 Gidi : Ta nhan thay 1+ x° =(x? + D(rt —x? +1) do vay ta sé thuc hién them bot tren tr sé 7 tach a cdc tich phan tinh duge _1 bates Pepe? ==), 1 1 2 2 1b as x Go =nor + pet) [ee fer pe 2 ! : J Patna wo oo v3 3 3 e] 1 “Tinh B= f 1 OP + D0 Bi (oir =). Dat ens ae oe du = (tan? w+ Vdu=> du= : cos? u P+ «,,_ 3 v3 x Déi can = ~= => w=arctanS 51215 u= 2, 9 9 4 1 4 p=i[—-! =e! pretan 3 3 Art 3 12 3 9 v3 arctan art 9 i DOr +) *TinhC= [SF 1? +dat 4p 8 Datr=xtio (:- i Déi can sala rakw= ota. 1 WB I 14) Balsa) stan 22 + 8 tal 707-443) : 9 6 4 dx 40 Giat : 6 3 } ( | ( 3) ( J aEy ane) 6) ~ Te ( 4] ' ( 3) sin] x+ |sin{ c+ 6 3 j n) T cos} xt | cos| x+ 3) 6 = ~2( (—+—=Lar - [—— (f “y" f ee sin] x+ sin] x+ 3 6) x © lof.) disin{x+% atsin(x+*) | in( ++) =-2| \—>—+ - J SF | - 2 Sc. % : % + } sin( } 6) J 6)| Bai 35: Tinh 1 = f ane e* +20 Gidi ~e* de a dx (ete) iy pete +20 20 e% +20 20, e* +20 d(e* +20 “a fac- dle) = ap L tn ln(e" +20] +0. Cc em ciing nén luu ¥ thém bét chi mang tinh ki thuat bién déi ma khong phai ci ding né Ia sé gidi xong bai togn, ching t6i mot ln nfa nhan manh ring khi lim bai céc em can linh hoat hon khi két hgp n6 véi cae phuong phdp khdc nhu déi bién, tich phan timg phan... thi higu qua mdi cao, vi dy: 4 Bai 36 : (Dé thi tuyén sinh dai hoc, cao dang néim 2006 — khéi B) ins Tinh tich phan J = J ge) +267 dx Gidi : Ta nhan véi e* vao ca tir in mau thi / = tiép dé ta dat an phy Dat: ¢ = t > dt =e"dx. Déi can =In3 > 1=3:x=1In5> 1=5. s s ref dt -f 14 Jira g(7-I)@-2) fl-2 re \e-a] 5. Phuong phap st dung tich phGn lién két 3 3=In Day duge coi Ii cach thie tinh tich phan dic biét, bin chat cia phuong phap nay 1a fim ra mot tich phan lién két vdi tich phan ma déu bai da cho, sao cho khi hai tich phan nay hop nhat véi nhau thong qua phép cong dai sé thi ta sé duge nhiing tich phan don gian hon vé cach thtéc tinh. Viéc tim tich phan lién két c6 2 cach tim chinh Ta tu tich phan lién két dua trén su quan sat tich phan ma dau bai da cho Bai 37: sin.xdx Tinh | Gidi : Dé tinh tich phan / thi ta c6 nhiéu cdch tinh, tuy nhién néu céc em tu lira chon tich phan yo fe xdx wildy 4 J = fdx=x+C qd) sin x+cosx 42 d (sin x + cos feos a—sinaddr _ palsins +008) _inhinxtcosz|+D — Q) sinwseosx / sinwsoos lay : (1) = (2)= 21 = ~ Infsinx +cosx|+x +E Sl =A (infin x+cos.x|+x)+F Voi C, D, E, F la cdc hang s6 bat ki. 5.1. Ding cach déi can dac biét dé tim tich phan lién két Tir bai 37 ta nhan thay J chinh 1a tich phan lién ket cita I. Tuy nhién viéc tim ra tich phan lién ket nhiéu khi rat kho nén khi tich phan d6 c6 can thi ta c6 thé thong qua ki thuat déi bién dai Bai 38 : biét ma tim ra duoc tich phan lién két. z sad) Tinh tich phan J = eo : sinx-+cos.x Gidi at x= 2p de =-dt. 2 x sinids a sinxdt _, 0 jcost+sins 4 cos +sin.x a a 2 Lay l+J= 20 = fde=21=2. oe 4 43 6. Cac phusng phap va cach thie gidi knac 6.1. Phuong phap déi bién dua vao hinh thie t6n tai cua hai can cha bai tich phan : 2 ich gidi bai toin = (— § sinx +cos.x cos xdx Thong qua thi cdc em 6 thé mé rong cho nhiéu bai tich phan ma ham s6 duéi dau tich phan c6 nhiéu loai ham két hop véi nhau ma phuong php tich phan timg phan khong dat higu qua. Cu thé thi cdc em c6 thé can ctf vao can cia tich phan ma déi bién (néu ff (x)dx thi é dat.x =m (x)dx thi dat.x = — 1; m > 0) réi sit dung tinh chat » » Jf (ax = [f(Qar dé chuyén tir bién # ve bign x, tigp dé lay tich phan méi hinh thanh cng dai s6 véi tich phan ban dau sé tao ra tich phan mdi rat don gidn vé bién phap tinh nhu mots i tovin sau : Bai 39 : (Dé thi Hoc vién Cong nghé bua chinh vién thong nam 1999) 1 tae ‘Tinh tich phan / = J—. lee Gidi : Dat x= —1 dx = -dl. Déicinx=-l> r=lyx=lo>r 12 tax 1+2* Nv fxtax <1 44 Bai 40: 1 _—_— Tinh tich phan I= f in(s avi 2008 Ja, 4 Gidi : Daix=-1=3 de=-dt Déi canx=-I> r= 1 l= r=-L. + 2008)(—dr) = Ju{ 2008 Ja [n( +2008 — 1a -I 1 v J? +2008 +1 1 _ = {[1»2008—1n( (+2008 +1) Ja 4 I 1 fin (2008)tr - Jin( VP + 2008 vi)ar 5 4 Lo _ =1n2008 far— Jin( va? +2008 + xa =2In2008~1 a4 => 2/ =21n2008 => / = In 2008. Bai dl: F Tinh tich phan T= f é V1 +cos* x : Gidi Datars n-1 => dx=-db. Déicanx=0 > f= nixsn 150. p= fOaDsin ema _sintdr “i _tsinidt é 8 i+ cos? (n-1) Viscos?s Ovt+ cost 45 sin xd Suarf OV1+cos" x Dat cos = tanu > d(cosx) = ag : cos? u Déicinx=0 > u=7 napus-5, 4 4 du x x * cot j du i cosudu "i (sin) CaVi+tan?y 2 008u 2 y1=sin?w 2 5 (sina1)(sinw +1) 4 4 4 4 a(sinw=1)_ jae de=—dr. Doi canx=m => f=nix=n > t=m. fof (x)de= (mann f(men-dr= Jos mpcoar— rene m m m m 1 " 2 fons mfoode- fofondx m m 32 ff (sjur=(men) [f(ders fy (na +n) ‘Tr (xe (apem. 2) Dat fl) = cos*y.siny thi \ : (Ee |= f(n=x)=cos'(n—x)sin(a 0) = éos* xsin x = £00) Ta dp dung ding thie & muc 1) thi : 2x Qa Qn 3 3 3 x x 1= [x.cos! x.sinady == feos* xsinxdv=-2 f cos* xd(cos.x) 7 “on 2 ® 3 3 3 _ = cos® x} 3 T 2 5 |% 160 6.3. Bién déi toi gidn cdc ham s6 duéi dau tich phan ‘Trong khi tinh tich phan thi ki thuat co ban dé thuc hién duge mot bai tinh nhanh va higu qua d6 1a viéc phai dya vao dac diém riéng cia timg loai ham 47 dudi dau tich phan dé rét gon n6. Don cit néu gip mét tich phan ciia ham lugng gidc thi viéc sir dung hé thong cong thtic lung gide dé rit gon 1a mot phuong phap hay sit dung Bai 43 : (Dé thi Dai hoc Su pham Ha NOi II nim 2000 —khdi A) 2 Tinh tich phan /= f{cos!® x-+sin'® «cos? xsin4 x)ae, é Gidi : Ta cé. = cos!? x+sin!® x—cos? xsin* x(cos? x+sin? x) = (cost v=sin$ x)(cos® x—sin® x) = cos 2x( Ss = sin® (cost x-sin’.x+c052xsin® x) = cos? 2x(I-cos*xsin® x) =cos? 2x () ~tsin? 2») = cos? 2x-L gin? 4x = 140084 _ 1 (1 cos8x) 16 32 By doosare st cosax 323 32 2 2 2 = facet foos4xdx oe foos8xdx 2 0 2 0 32 0 ® A Sages Jeontuten se g Joss) | x 45 at | nar]? +L singxl? = 3% 648 256 64 48 7. Phuong phap tinh tich phan cé chita tri tuyét déi Trong qué trinh tinh tich phan thi ta thudng hay gap nhiing tich phan cé chia tri tuyét déi. Can cif vao hinh thite ciia bai toa thi ta chia thanh 2 loai lb Jr(e)ar| Loai I: Tri tuyét déi c6 dang. (la ca tich phan thudc tri tuyét d6i) tuy nhién day 1A dang don gin nén ching toi khong dé cap phutong php gid vi b ¢ em hoe sinh chi céin tinh tich phan [f(x)dx va két qua tim duoc phai khong am. Loai 2 dang tich phan ma tri tuyét déi tén tai trong ham sé dudi dau dang nay thi bién phap chit yéu 1a céc em hoe sinh nén pha 2 a) Tinh tich phan I= f[x+|1—2|=[x+2[]dx 4 Gidi : Ta lap bing xét dau x 2 -2 1 1 2 +0 ox + 0 . x+2 - 0 + He [lee yox-2]dee [eter 2|ar= {Cx-taee f(e—3)ae =- [et ta(e ts fle3)a(r-3)= A 1 49 b) (Dé thi tuyén sink dai hoc, cao déng nam 2003 ~khéi D) Tinh tich phan / Dap s6:/= 1. Bai 45 : (Dé thi Dai hoc Mo dia chat ndm 2000) inh tich phan / = iw? x-+ col? x 2dr. ci Gidi x x \ fe Fecan x-cotxFde= fian.x—cot.x|dx 5 6 3 4, 3 “Perl 2 F202 yy 4280824 gy Se eee 6 4 x a sina Ad sin2x In|sin 2.x|| 4 ~In|sin 2x|} 3 2 2 q sin2x 2 sin2. a 6 4 Nhu vay ta nhan thay tich phan co chifa tri tuyét déi cé thé tén tai doc lap hoac ham chtta trong cdc bai todn chtfa can thie va khi Khai can ta can phai str dung tri tuyét déi. Khi pha tri tuyét déi thi tuy theo loai ham ma dp dung cdc cach thitc thich hgp don cit nhu déi véi ham Ivgng gidc thi céc em edn sit dung dudng tron lugng gi 8. Tich phan ham cé chia tham sé. Céc ban hoc sinh 6 thé higu day 18 tich phan ma ham s6 dudi dau tich phan c6 chtfa tham s6, Tuy nhién cdc em cling phai biét céch phan chiing thanh 3 loai chinh nu sau : 50 8.1. Loai 1 : Tham sé trong bai tinh tich phan nay khong mang tinh chat bién luan Bai 46: Tinh = f(m+2).°%%de (v6i me la tham s6 ER). (e142) 2009 Ta dé thay day 1a két qua cila bai todn va ta hoan toan khong phai bién luan gi d0i v6i m cd vi m khong lam anh hudng dén két qua cia bai todn khi né thay déi. Két qua / = 8.2. Loai 2: Tham sé 6 day biéu thi mét bai toan tinh tich phan c6 quy luat Bai 47: y » . Tinh tich phan J, = f(1-x7)' de (we N’). Gidi : Dat w= dv=dx Iex(i-e)" en fe(-2y" dx 0 0 1 ' L nH =-2nf(i-? -1)(i-2y" de=-2n f(t-2?)' dee 20 (1-2) ae 0 é o =-2nl, +2nl,,; 2n >1,-—"- 2n+1 Cho n cc gid tri tit n dén 2 thi: 1,4 (¥n22). 51 2n 2n+l 2n-2 Qn-1 "7° i, = fie) dx ==, 0 Nhan céc ding thtic timg vé thi ta duge (2n)(2n-2)..4.2 _2"(n)(n=1)..2.1 " Qne1)Qn=1).5.3 (2n+1)2Qn-1)..53.1 Nhu toan nay 1a mot dang rat khé (vi néu binh thuémg cdc em phai ding phuong php tich phan timg phan rat nhiéu Idn va s6 lan sit dung tich phan timg phan tuy theo mii 7 bang bao nhiéu). Vi vay muén. sid duge cdc bai dang nay cdc em cén nhan biét cach giai téng quat cla bai todn phan hay téch mi va sir dung céch tinh quy luat. (Qn “1 Q@nel)’ a tich phan timg Dé gitip cdc em cé cach nhin téng quat hon ching toi dua ra cdc bude git 16m tat dang nay nhu sau : Buéc 1 : Sit dung phuong phap gidi tong quét nhu da phan tich 6 trén nhung chi ding | lin dé tinh /,, theo J,,.):/)-9:fy-3- Van (trong bai tén [a 2n if 1, (Wn 22 1 nna (¥n22)) w Buéc 2 : Tuy theo diéu kién cita n ma dau bai da cho dé tinh J, v6i n nhd nhat (trong bai trén do (n€ N*) nén nm nhé nhat a 2 = 1 va (2) 6 Buédc 3 : Tit (1) va (2) ta d& tao thinh cong thifc truy héi cho /,, (mot dang cOng thifc ma ta hiéu khai quat 1A mun tinh duge /, thi phai tinh duge /, hoac 52 mun tinh /, thi ta cn phai tinh duge J)... tue 1 mudn tinh duge /,, véi n bat Ki thi ta phai tinh duge /,,.;(J,,-9...)) va ta chi vige bign déi cong thie tuy héi nay vé cong thie tng quét (mot cOng thie cé dang him s6 ma ta muén tinh mot 1, vGin bat ki thi ta chi viée thay gid tri clita n nay vao cong thife 18 c6 ngay iia né thi ca ma dau qua) dua vao quy lua em dé dang tinh duge tich phan ai yeu cau (trong bai tren dé 1A bién phdp thay thé cho n cdc gid wi tir n dén 2 r6i nhan cdc dang thite timg vé thi ta duge 2.1 2" 2" (n(n tnt (Qn+1)(2n=1)..5.3.113..(2n=1)(2n+1)” Tuy nhién trong qué trinh tinh todn thi khong nén lam dung phuong phip nay ma phai quan sét dé sit dung phutong phap thich hop don cit nhwr bai todn sau Bai 48: 1 Tinh tich phan / = feos sin xdx. “1 Néu bai nay ta giai theo phuong phip tich phan tig phan ta sé thay 1a viéc gdn nhu khong thyc hién dugc vi ta phai timg phan 2008 do vay thudng cée em nghi ngay day phai tinh tich phan I, = fx" sin.xdx (véi nm Ja tham 86 bigu a thi tinh quy luat tuong tw nhu bai 47, trén co sé dé thay n = 2008) tuy nhién day 1a mot sai lim vi thuc té bai ton giai don gidn nhu sau : Datx=—-1 > dx =-dl. Doi canx=-] > f=1s;x=1> t= -1. 1 1 1 [070 sina == [778 sin ede = — J x7 sin xe = i a “1 =>1=0. 53 8.3. Loai 3 : Tham so 6 day biéu { bai toan ma 6 do ta phai chia cdc trudng hop tuy theo su bién thién cia tham so dé tinh tich phan (goi tat la bién ludn) Bai 49 : (Dé Thi Dai hoc Ngoai thong ndm 1994) * Tinh tich phan J = i cee 6 Va? cos? +b? sin? x (a.b0) Gidi Do diéu kien 18 a, b#0 nén ta nhan thay bai todn dugc chia thanh 2 trudng hgp. Truong hop 1: Néu a? = b?: 2 x pe ose 221 Ww Sve Ad | 3 Truéng hop 2: Neu a? 4 b: Dat r= a? cos? a+b? sin? x dt = 2(6? =a A T 2 Déicinx=0 = t= a? prs 5 re (2) Tuy nhién néu ban hoc sinh nao cé cach nhin nhan don gian thi déu dé sai lim khi cho ring két qua (2) [a két qua khai quat vi két qua (1) chi IA mot trang thai cita (2) khi {4 =|a|. Tuy nhién day 1 mot sai lim phé bign vi néu ta khong phan chia trugng hop thi ngay tai phép bign déi / = WF} 1 2). 14 thi da lam tich phan / v6 nghia. Do vay nhat thiét bai todn nay phai duge phan chia thinh 2 trudng hop. 54 Nhimg bai todn vita c6 chtfa tri tuyét déi lai vita c6 chita tham sé thi viée bién luan gan nhu la yéu 6 nhan dang chinh. Bai 50 : (Dé thi Hoc vién Ngan hang ndm 1999 —khdi D, K) Tinh tich phan / = (a#1)x+alde (rong d6 a 1& mot s6 cho tase). Gidi : T= I(x-)(-a)Jae= fon ~aldx. Can cit vio bing xét dau trén thi ta chia bai todn thanh 3 trudng hop Trucmg hop 1a: Trong trudng hop nay thi Vx e[1;2]=> x-a@>0 nén I= f(x-1)(e-a)ae= fe xcarta}de Truong hop 2:4 >2: ‘Trong trudng hop nay thi Vx €[1;2]=> x-a <0 nén 2 1=- | xa I)(xaa)de== f(x? -x-ar+a)dx i I 2 3.2 ax? 2a ~* sax) 2 1 Trudng hop 3: 1

You might also like