SADRŽAJ:

UVOD............................................................................................................................3
MOĆ...........................................................................................................................4
Tipovi moći............................................................................................................4
LIDERSTVO..............................................................................................................4
Teorija karakternih osobina ličnosti.......................................................................4
Bihejvioristička teorija liderstva............................................................................4
Kontigentne teorije liderstva..................................................................................4
STILOVI LIDERA.....................................................................................................4
Autokratski stil liderstva........................................................................................4
Demokratski stil liderstva.......................................................................................4
Liberalni stil liderstva.............................................................................................4
ZAKLJUČAK...............................................................................................................4
LITERATURA...............................................................................................................4

SLIKE:

Slika 1: Proces vodstva..........................................................................................................7

Slika 2: Osobine i sposobnosti dobrog lidera........................................................................8

Slika 3: Karakteristike uspješnog lidera..............................................................................12

CITATI:

Citat 1: Korištenje moći unutar organizacije ........................................................................5

Citat 2: Sposobnost liderstva ................................................................................................9

 UVOD

Neupitna je činjenica da svaki menadžer raspolaže određenom moći unutar organizacije

kojom upravlja. Način korištenja i ispoljavanja te moći je različit i zavisi kako od ličnih
sklonosti svake osobe, tako i od strukture i kulture svake organizacije.

Liderstvo kao pojam i obilježje menadžera je nešto sasvim drugačije. Liderstvo označava
poseban način ponašanja i upravljanja organizacijom, i ljudima unutar nje. Nisu i ne mogu
svi menadžeri biti lideri.

2
 MOĆ I LIDERSTVO

MOĆ

Posmatrano iz aspekta menadžmenta mogli bismo reći da je moć sposobnost menadžera, i

drugih zaposlenih u organizaciji, da utiču jedni na druge u međusobnim odnosima i
interakcijama.

Moć je poluga za ostvarivanje određenih ciljeva, a karakteristike mogu biti i pozitivne i

negativne, u zavisnosti od načina korištenja. U literaturi se možemo susresti sa različitim
definicijama i opisima pojma moći:1

 vjerovatnost da akter u društvenim odnosima bude u poziciji da iznese svoje

sopstveno mišljenje, uprkos otporima;

 sposobnost ili kapacitet uticaja na ljude ili procese, najčešće putem kontrole
resursa;

 sposobnost osobe da utiče na ponašanje drugih, tako da se ponašaju onako kako se

inače ne bi ponašali;

 mogućnost, potencijal da se na druge utiče u službi dobra ili zla.

Tipovi moći

Možemo reći da postoji nekoliko tipova moći:2

 Legitimna moć koja je utemeljena na hijerhijskom položaju menadžera koji

predstavlja formalni autoritet.

 Nagradna moć koja je izražena kroz mogućnost menadžera da nagradi podređene

za njihovu spremnost u izvršavanju zadataka.

1
Ćamilović S., Vujić V., Osnove menadžmenta ljudskih resursa
2
Buble M., Management

3
  Prisilna moć, tj. uvjerenje da menadžer raspolaže sankcijama koje može poduzeti
protiv predređenih kada se ne ponašaju u skladu s očekivanjima (plata, suspenzija,
otkaz).

 Referentna moć ili identifikacija podređenih s menadžerom, osjećaj jedinstva i

želje.

 Stručna moć koja se zasniva se na specifičnim znanjima menadžera.

Kada govorimo o tipovima moći možda je naredni citat najbolji da nam pokaže kako se ta
moć sve ispoljava i na koji način djeluje na podređene:

“ U jednoj domaćoj privatnoj firmi, vlasnik i direktor je imao pravilo da zaposleni tokom
radnog vremena ne smiju da razgovaraju o privatnim stvarima, pa čak ni da gledaju
kroz prozor! Sva njihova pažnja i energija trebalo je da bude usmjerena na posao!”

Citat 1: Korištenje moći unutar organizacije 3

LIDERSTVO

Sam pojam liderstva potiče od staropersijske reči koja se prevodi kao ići, putovati, i u tom
smislu lider je imao ulogu vođe puta, jer je kao takav znao kuda treba ići i u kom pravcu
treba voditi. Razvojem industrije, trgovine, finansija, pojam liderstva se sve više vezuje za
privredne djelatnosti i organizaciju rada.

U savremenom društvu, pojam liderstva je veoma složen i značajan. Pod liderstvom se

podrazumjeva aktivnost na oblikovanju ponašanja svih zaposlenih u organizaciji u cilju
kreiranja specifične korporativne kulture.4
3
Karasović, P., PR menadžment

4
Oldcorn, R., Menadžment

4
Koontz/Weihrich definiraju liderstvo kao umijeće ili proces uticanja na ljude tako da oni
spremno i s entuzijazmom teže ostvarivanju grupnih ciljeva. Nastavlja se mišljenje Colea
prema kojem je liderstvo dinamički proces u grupi pomoću kojeg jedna osoba utiče na
drugu da dobrovoljno sudjeluje u izvršavanju grupnog zadatka u danoj situaciji. Proces
liderstva sastoji se od četiri ključne varijable, a to su:5

 lider

 sljedbenici,

 ciljevi i

 okolina.

Slika 1: Proces vodstva

Zadatak je lidera da pronađe i održi ravnotežu između navedenih varijabli, a ono to može
ako vođa ima odgovarajuće sposobnosti, motivaciju i moć. Pored znanja, vođa mora imati
određene karakteristike da bi ga sljedbenici slijedili.

5
Buble M., Management
5
Oduvijek se liderstvo vezivalo za osobine ličnosti, a ljudi skloni harizmatičnim
definicijama i danas zastupaju ideju o velikom čovjeku. Posmatrajući globalno možemo
reći da se od lidera očekuje da posjeduje neke zajedničke kvalitete:

 Ovlaštenje da svoju moć podijeli s podređenima uključivanjem u postojeće ciljeve i

planiranje aktivnosti.

 Intuiciju u anticipiranju promjena i pokretanje akcija da se te promjene preduhitre i

iskoriste u korist preduzeća.

 Samospoznaja koje omogućava lideru da sagleda svoje prednosti i pronađe načine

da prevaziđe slabosti.

 Vizija, tj. sposobnost da percipira bolju radnu okolinu i način kako da se okolina
osigura.

 Podudaranje vrijednosti ili sposobnost da identifikuje vrijednost preduzeća i

vrijednost pojedinca te izvrši njihovo usklađivanje.

Slika 2: Osobine i sposobnosti dobrog lidera6

Navedene sposobnosti ima mali broj ljudi, ali ni svi oni nisu spremni preuzeti ulogu vođe.

6
Zrnić, M., Šušnjar, V., Organizaciono ponašanje

6
Osnovna kategorija liderstva je moć, pod kojom se podrazumjeva razvoj povjerenja i
entuzijazma među ljudima kako bi mogli na pravi način razviti svoje talente i sposobnosti.
Osim toga, ta moć se odnosi i na motivisanje, komunikaciju, sposobnost za timskim
radom, održavanje dobrih međuljudskih odnosa i moralnost u ponašanju.

O sposobnosti lidera da motivišu i potiču svoje zaposlene govori naredni citat:

“Kada je jedan visoki predstavnik IBM-a posjetio kompaniju “Apple”, već na vratima ga
je čekalo iznenađenje. (…)
Pravo pred njim šetao je čovjek u izlizanim, dronjavim farmerkama i bijeloj majici,
neobrijan i razbarušene kose, zamišljeno nešto mrmljajući sebi u bradu. Predstavnik
jedne od konzervativnih korporacija Amerike bio je zaprepašćen-kakva li je ovo
kompanija kada ovakvi rade za nju?
(…) Kakvo li je tek bilo njegovo zaprepaštenje kada je sastanku prisustvovao i direktor
razvoja, onaj isti dronjavac. Direktor i suvlasnik je mirno objasnio da je taj dotični
plaćen da razmišlja i kreira, a ne da manekeniše po zgradi.”
Citat 2: Sposobnost liderstva 7

Liderstvo kao proces uticaja na druge da rade na ostvarivanju ciljeva organizacije se

zasniva na tehnikama za vršenje uticaja bez bilo kakve prinude. Liderstvo podrazumjeva
dvosmjeran tok jer, pored uticaja na druge, i lideri su podložni uticaju svojih sljedbenika,
tako da liderstvo postoji samo tamo gde ima sljedbenika, odnosno bez sljedbenika nema ni
lidera.

Sva osnovna polazišta u objašnjenju liderstva mogu se svrstati u tri karakteristične grupe i
to su :8

7
Džamić, L., Public Relations
8
Buble M., Management

7
 Teorija karakternih osobina ličnosti

Po ovoj grupi shvatanja svi lideri imaju neke zajedničke osobine po kojima se razlikuju od
sljedbenika. Te osobine se odnose na fizičke (visina, težina, izgled) i psihičke osobine
ličnosti (originalnost, dominantnost, ekstravagancija, samopouzdanje).

Osnovna ideja ove grupe pristupa lidestvu se sastojala u tome da, ako se prepoznaju osobe
kojie imaju određene osobine koje su navedene, moguće ih je identifikovati kao uspješne
lidere.

Bihejvioristička teorija liderstva

Ova teorija polazi od osnovne pretpostavke da liderstvo ne zavisi od psihičkih osobina

lidera već od njegovog ponašanja, koje zavisi od komuniciranja, motivisanja, kontrole i sl.
Ponašanje se može naučiti, pa je tako školovanje lidera dobilo veliki značaj.

Da bi se objasnilo ponašanje lidera vršena su brojna istraživanja. Ona su pokazala da

postoje razlike između lidera i to u pogledu dvije osnovne dimenzije ponašanja: briga za
rješavanja problema (iniciranje strukture) koja se odnosi na orjentaciju lidera da izvršava
postavljene zadatke i rješava probleme, i briga za ljude i održanje grupe (uvažavanje) koja
se odnosi na orjentaciju lidera prema podređenima.

Polazeći od tih funkcija ponašanja lidera sprovedena su nova istraživanja i kao rezultat je
nastao dvodimenzionalni model stilova liderstva.9 Jedna dimenzija se odnosi na iniciranje
strukture, a druga na uvažavanje. Uspješni lideri moraju komibinovati ove orijentacije,
znači da brinu i za proizvodnju i za ljude. Svaki od ovih stilova može dovesti do pozitivnih
rezultata, a koji će se primjenjivati zavisi od konkretne situacije u kojoj se nalazi
organizacija ili sam lider.

Kontigentne teorije liderstva

Prema ovom pristupu ne postoji univerzalan ni najbolji i jedini način ostvarivanja liderske
djelatnosti već je potrebno usaglasiti stil liderstva sa odgovarajućom situacijom da bi se

9
Oldcorn, R., Menadžment

8
obezbjedio uspjeh. Koji će stil liderstva menadžer primjeniti zavisi od sklonosti, osjećanja
sigurnosti, vrste organizacije, prirode problema, vremena itd.

Slika 3: Karakteristike uspješnog lidera

Promjene unutar samog menadžmenta su dovele i do nekih savremenijih pristupa:

Transakciono liderstvo se odnosi na motivaciju podređenih da izvršavaju određene akcije,

pri čemu im lider pomaže predlaganjem ideja, ukazivanjem na viziju, razjašnjavanjem
osnovnih zadataka i uloga podređenih, identifikacijom ciljeva, obezbjeđivanjem nagrada,
brigom za zaposlene, povećanjem stepena međusobnog razumjevanja i povjerenja između
saradnika.

Harizmatično liderstvo čija je osnovna karakteristika lična harizma lidera kao dar,
sposobnost i vještina, koji tako privlači veliki broj sljedbenika, inspiriše ih i daje im snagu
da ostvare uspjeh i u najtežim situacijama. Ovi lideri uglavnom imaju jasnu viziju
budućnosti, razvijen sistem vrijednosti, nepredvidivi su i uvijek imaju nove ideje.

Transformaciono liderstvo se vezuje za lidere koji imaju viziju i sposobnost da vrše

promjene i da motivišu sljedbenike da im u tome pomognu. Posebna karakteristika

9
transformacionog liderstva je to da se odnos između lidera i sljedbenika zasniva na
saradnji, povjerenju, zajedničkom radu i podjeli odgovornosti, a ne toliko na naređivanju.

STILOVI LIDERA

Kada govorimo o stilovima liderstva imamo osnovnu podjelu na tri osnovna tipa:10

Autokratski stil liderstva

Primjena ovog stila omogućava lideru potpunu vlast, koju on obično neograničeno koristi.
Samo lider ima određena saznanja i čvrsto je ustoličen na svoju poziciju. Sljedbenici su
ovisni o njemu i rijetko ih se poziva da daju svoje mišljenje.

Ako se autokratsko vođenje ekstremno ili prečesto koristi može rezultirati slabom
komunikacijom, krutošću djelovanja, sporom adaptacijom na promijenjene uslove u
razvoju preduzeća i sl..

Demokratski stil liderstva

Kod primjene ovog stila lider ima ograničenu vlast i autoritet. Tim može odbiti njegov
autoritet i može ga nadgledati. Ima ograničene mogućnosti davanja sankcija.

Demokratski stil vođenja omogućava timski rad u realizaciji ciljeva. Prečesto korištenje
demokratskog stila vođenja može rezultovati gubitkom sposobnosti individualne
inicijative, a također može rezultovati sporim donošenjem odluka.

Liberalni stil liderstva

Lider koriste ideje i mišljenje podređenih za motivaciju, koriste nagrade, povremeno kazne
i dijelom participaciju. dopuštaju komunikaciju prema gore i prema dolje. Iskazuju da u

10
Petković, M., Jovanović, M., Organizaciono ponašanje

10
svim situacijama imaju potpuno povjerenje u podređene, koriste mišljenje i ideje
podređenih, daju ekonomske nagrade.

11
 ZAKLJUČAK

Uspješno voditi cijelu organizaciju, ili jedan njen dio, jedan je od najvažnijih zadataka
svakog menadžera. U to je uključeno i upravljanje ljudima koji će ga slijediti samo ako su
sigurni u njega. U suprotnom će raditi samo onoliko koliko je potrebno da se zadovolje
neki minimalni standardi.

Uspješan lider svoje ljude potiče da daju vrhunske rezultate, da sa zadovoljstvom obavljaju
svoje poslove i da na najbolji mogući način doprinose napredovanju cijele organizacije.

12
 LITERATURA

[1] Buble M., Management, Ekonomski fakultet, Split 2000.

[2] Ćamilović S., Vujić V., Osnove menadžmenta ljudskih resursa, Beograd 2006.
[3] Džamić, L., Public Relations, UFA Media, Beograd 1995.
[4] Karasović, P., PR menadžment, Pragma, Beograd 2005.
[5] Oldcorn, R., Menadžment, Svjetlost, Sarajevo 1990.
[6] Petković, M., Jovanović, M., Organizaciono ponašanje, Megatrend, Beograd 2001.
[7] Zrnić, M., Šušnjar, V., Organizaciono ponašanje, BLC, Banja Luka 2008.

13