ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ (ΜΑΚΗ) ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

BY ADAM (MAKIS) G. KRASSANAKIS

ΤΑΞΙΔΙ
ΚΡΗΤΗ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ
ΧΑΝΙΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ
 ΚΡΗΤΗ ΧΕΙΜΩΝΑ
ΧΑΝΙΑ – ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ
Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, το δεύτερο μεγαλύτερο
(μετά την Κύπρο) της ανατολικής Μεσογείου και το 5ο μεγαλύτερο στη
Μεσόγειο.
Πρωτεύουσα καθώς και μεγαλύτερη πόλη της είναι το Ηράκλειο.
Χωρίζεται σε τέσσερις νομούς: Ηρακλείου, Χανίων, Λασιθίου και
Ρεθύμνου, καλύπτει μια περιοχή 8.336 km² και ο πληθυσμός της είναι
621.340 άνθρωποι (απογραφή 2011).
Έχει μήκος 260 χλμ και ποικίλλει στο πλάτος με ένα μέγιστο 60 χλμ
(από το ακρωτήριο Δίον έως το ακρωτήριο Λίθινο), σε ένα ελάχιστο 12
χλμ στον ισθμό Ιεράπετρας στην ανατολική Κρήτη.

.……
ΚΡΗΤΗ ΧΑΝΙΑ
 ΧΑΝΙΑ - ΚΥΔΩΝΙΑ
Η Κυδωνία πήρε το όνομά της από τον ιδρυτή της τον Κύδωνα, ο οποίος
ονομάστηκε έτσι, επειδή τον βύζαξε ένας «κύων» = ο σκύλος.
Ακολούθως και επειδή στα Λατινικά ο κύων > Κύδων (= αυτός που άδει ως ο
κυων) λέγεται cane ( πληθ. canea), οι Ενετοί μετονόμασαν την Κυδωνία σε «la
Canea» απ΄όπου μετά προήλθε στα ελληνικά η ονομασία « τα Χανιά».
Η ονομασία Χανιά δεν έχει σχέση με την αραβική λέξη al Hanim = πανδοχείο, το
χάνι ούτε με την αρχαία ελληνική λέξη «Αλχάνια», όπως λέγεται από μερικούς,
αφού δε λέμε τα Χάνια, αλλά τα Χανιά και η ονομασία Χανιά συναντιέται επί
εποχής Ενετών και εξής και συγκεκριμένα με τη γραφή «La Canea».
…….
ΝΟΜΙΣΜΑ ΚΥΔΩΝΙΑΣ, 400 π.χ., ΜΕ ΤΗ ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΥΔΩΝΑ ΝΑ
ΘΗΛΑΖΕΙ ΚΥΝΑ = Ιταλικά Cane
ΕΝΕΤΙΚΟ ΛΙΜΑΝΙ ΧΑΝΙΩΝ (ΕΝΕΤΙΚΗ ΓΚΡΑΒΟΥΡΑ )
ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΑΣΚΥΦΟΥ
ΦΑΡΑΓΓΙ ΣΑΜΑΡΙΑΣ
ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΑΠΌ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ
ΚΡΗΤΗ ΡΕΘΥΜΝΟ
ΑΝΩΓΕΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟ
ΚΡΗΤΗ ΧΕΙΜΩΝΑ
ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ
ΚΡΗΤΗ ΧΕΙΜΩΝΑ
ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΔΙΚΤΗ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΔΙΚΤΗ
◼ Το Ηράκλειο αρχικά ήταν επίνειο της Κνωσού και η ονομασία του σημαίνει
το επίνειο ή η πόλη κλπ, που δημιούργησε ο ημίθεος Ηρακλής ή που
αφιερώθηκε σε αυτόν.
◼ Ο Απολλώνιος (Α 1125 – 1135) αναφέρει ότι ο Ηρακλής αυτός ήταν ένας από
τους Ιδαίους (Κρητικούς) δακτύλους, δηλ. τους γιους του Δία και της νύμφης
Αγχιάλης, τους οποίους η Αγχιάλη γέννησε στο σπήλαιο της Δίκτης.
◼ Επίσης ο Παυσανίας («Ηλιακά» Α, 5 - 8 ), ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη Ιστορική 4,
18 και 3, 74 και 5, 64 - 66), ο Στράβων (Γεωγραφικά Ι, C 473, ΙΙΙ, 22) κ.α.,
αναφέρουν ότι η Κρήτη αρχικά λέγονταν Ιδαία και μετά Κρήτη και ο Ιδαίος
(Κρητικός) Ηρακλής (και όχι ο Θηβαίος Ηρακλής, ο γιος της Αλκμήνης και του
Δία) ήταν αυτός που αφενός δάμασε τον ταύρο Κρητης, πατέρα του
Μινώταυρου και αφετέρου καθάρισε την Κρήτη από τα άγρια ζώα και στη
συνέχεια πήγε στην Ολυμπία και ίδρυσε εκεί τους Ολυμπιακούς αγώνες.
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΑΡΧΑΝΕΣ
◼ Η Κρήτη αρχικά κατοικούνταν από πολλές φυλές, τους αυτόχθονες Ιδαίους Δακτύλους ή
Ετεοκρήτες, και τους επήλυδες (μετανάστες) Κύδωνες, Αχαιούς, Δωριείς και Πελασγούς.
◼ Ο Μίνωας, με τη βοήθεια του αδελφού του Ραδάμανθυ ήταν εκείνος που ένωσε σε ενιαίο
σύνολο τις φυλές αυτές, καθιέρωσε τα γράμματα και τις τέχνες και θέσπισε τους πρώτους
σωστούς νόμους για τη διακυβέρνηση της νέας κοινοπολιτείας.
◼ Αυτός πρώτος στον κόσμο θέσπισε το σύνταγμα, τη βουλή και τους νόμους σύμφωνα με το
περί θείου και δικαίου συναίσθημα με συνέπεια να φανεί ο πρώτος αξιόλογος πολιτισμός
στον κόσμο.
◼ Ακολούθως συγκρότησε πρώτος στον κόσμο πολεμικό ναυτικό και έδιωξε από το Αιγαίο
τους ληστές και πειρατές Κάρες και Φοίνικες που είχαν καταλάβει τα νησιά με συνέπεια
αφενός ο ίδιος να γίνει ο πρώτος θαλασσοκράτορας στον κόσμο και αφετέρου οι Έλληνες
να μπορέσουν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να ενωθούν και να επικρατήσουν μετά
στον Τρωικό πόλεμο.
◼ Αυτά ήταν και η αιτία για την οποία οι Έλληνες ανακήρυξαν μετά θάνατο το
Μίνωα και το Ραδάμανθυ ισόθεους, γιους του Δία και κριτές στον Άδη.
◼ Ο Μίνωας, σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό, βασίλευε το έτος 1475 π.Χ. και
σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Ηρόδοτο τρεις γενιές πριν από Τρωικό
πόλεμο.
◼ Την Κρητική πολιτεία αντέγραψαν πρώτοι οι Σπαρτιάτες με το Λυκούργο,
μετά οι Αθηναίοι με το Σόλωνα, μετά οι Ρωμαίοι με το Νόμα κ.α. και έτσι
και αυτοί εκπολιτίστηκαν.
 Νόμισμα Κνωσού
με το Μίνωα και την Αριάδνη, 300 π.Χ.
ΗΡΑΚΛΕΙΟ -ΜΕΣΣΑΡΑ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΒΙΑΝΝΟΣ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΟΣ
ΑΝΑΛΗΨΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ
ΑΥΧΕΝΑΣ «Η ΑΜΠΕΛΟΣ - ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ»
ΣΥΝΟΡΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΛΑΣΙΘΙΟΥ
 ΚΡΗΤΗ ΧΕΙΜΩΝΑ
ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
 ΣΧΟΛΕΙΟ
ΑΓ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
ΑΓ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (ΜΩΡΟ)
ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΚΟΥΔΟΥΜΑΛΙΑ
◼ Ο Στράβων αναφέρει ότι στην Κρήτη υπάρχουν δυο οροσειρές, τα Λευκά όρη στο
δυτικό μέρος και η Ίδη ή Ιδαία όρη στο κέντρο προς ανατολικά. Αναφέρει επίσης
ότι αφενός με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη λέγονται τα βουνά της Κρήτης και της
Φρυγίας που έχουν αφιερωθεί στη Θεά Ρέα, καθώς και αφετερου ότι ότι
υψηλότερη κορυφή της Ίδης είναι το Ιδαίον όρος (= σήμερα Ψηλορείτης) και
μέρος της Ίδης είναι η Δίκτη, καθώς και η Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (=
σήμερα Ιεράπετρα), πρβ: «Ίδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη. Δίκτη
είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη. Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα, απ’
όπου και η Ιεράπυτνα η πόλη……. Οι διάφορες κορυφές της Ίδης, που ήταν όλες
αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα), λέγονταν Δάκτυλοι…» (Στράβων,
Γεωγραφικά Ι, C 471 - 473 ΙΙΙ, 20 - 22).
◼ Και επειδή το σπηλαίο γέννησης του Δία βρίσκεται στο βουνό Δίκτη της οροσειράς
Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης, το σπήλαιο αυτό ονομάζεται από τον Απολλώνιο και
τον Απολλόδωρο πότε «Δικταίον», πότε «Κρηταίον» και ποτε «Ιδαίον»,.
◼ Το Βυζαντινό Λεξικό «Ετυμολογικόν το Μέγα ήγουν η Μεγάλη Γραμματική»,
11ος αι. μ.Χ , επικαλούμενο τον Άρατο και τον Αγαθοκλή, αναφέρει ότι η
Δίκτη ονομάστηκε έτσι, επειδή εκεί γεννήθηκε ο Δίας και ετυμολογεί το
όνομα Δίκτη από το « Δίας + τίκτω > δίκτω > η Δίκτη», πρβ:
◼ «Δίκτη, όρος της Κρήτης, και άκρα κειμένη κατά το Λιβυκόν πέλαγος. Καλείται
δε και ουδετέρως (το Δίκτον). Άρατος, Δικτω εν ευώδη όρεος σχεδόν Ιδαίοιο
από του το Δίκτον. είρηται παρά το τέκω τικτω, τίκτα τις ούσα, από του εκεί
τεχθήναι το Δία. Αγαθοκλής δε θηλυκόν όνομα είναι (η Δίκτη)’ το Δικταιον
όρος». («Ετυμολογικόν το Μέγα ήγουν η Μεγάλη Γραμματική)
◼ ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω
εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν, Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον
εψεύσαντο» ( Άρατος, Φαινόμενα 30 – 50)
Στο περίφημο σπήλαιο Ψυχρού ή Δικταίο Άντρο :
1. Η Θεά Ρέα γέννησε το θεό Δία και επίσης τον άφησε εκεί για ασφάλεια και για
ανατροφή στους Δικταίους Κουρήτες.
2. Ο Δίας συνευρέθηκε ερωτικά με την πριγκίπισσα Ευρώπη, καρπός των οποίων ήταν ο
Μίνωας.
3. Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δακτύλους.
4. Ο Μίνωας πήρε τις θείες εντολές από τον πατέρα του Δία και τις έκανε νόμους των
ανθρώπων
5. Η θέμις και οι Μοίρες μεταμόρφωσαν τους ασεβείς ανθρώπους που παραβίασαν το
άβατο του Δικταίου Άντρου σε πουλιά οιωνούς: σε γλαύκες, σε κούκους κλπ.
6. Κατοικούσαν οι Άρπυες, τα τέρατα με φτερά
και κεφάλι γυναίκας:
•«Οργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη,
οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε, γεννά δε εν τω
άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησί τε και
ταις Μελισσέως παισί νύμφαις, Αδραστεία τε και Ίδῃ.αύται μεν ουν τον
παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι, οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω
άντρω το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον, ίνα
μη της του παιδός φωνής ο Κρόνος ακούση. Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα
δέδωκε Κρόνω καταπιείν ως τον γεγεννημένον παίδα». (Απολλόδωρος
Α, 1, 6 - 7)
•. . . . .
◼ «...Ομιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίον
Όρος, εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων
έτι νεογνόν όντα, κατέβαινεν εις το ιερόν άντρον και τους νόμους εκεί
συνθείς εκόμιζεν, ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνειν...». (Διονύσιος
Αλικαρνασέας)
◼ «επεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο,
επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικταίον
άντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν…» (Λουκιανός, Ενάλιοι Διάλογοι, 15,
4)
•«Μυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης, εν η
και απόρρητος γίνεται θυσία» (Αγαθοκλής)
•«..ανδρωθέντα δ´ αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν, όπου
και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσιν· ης εκλειφθείσης εν τοις
ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος
5, 70)

•«Οι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης

κεκληαται, όσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες, ους ποτέ νύμφη
Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος, αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος,
εβλάστησε» (Απολλώνιος Α 1125 – 1135). . . . . .
The birth place of Jupiter
Δικταίο άντρο, το σπήλαιο γέννησης του Δία
◼ Όλοι οι οικισμοί του κάμπου του Οροπεδίου, σύμφωνα με την τοπική παράδοση , αλλά
και τα Ενετικά Αρχεία: Εκθέσεις Basilica, Cavali, κλπ, δημιουργήθηκαν επί
Ενετοκρατίας, κάπου μεταξύ 1550 – 1630 μ.Χ.
◼ Μέχρι τότε δεν υπήρχαν μόνιμοι και πολυπληθείς οικισμοί στο Οροπέδιο Λασιθίου,
γιατί αφενός, λογω υψομέτρου, κάνει πολλά χιονια και κρυο οπότε οι βοσκοί
μεταναστεύουν και αφετέρου, επειδή το Οροπέδιο είναι σαν ταψί, ο κάμπος του
λίμναζε και δεν καλλιεργούνταν . Επίσης και γιατι οι Ενετοί είχαν απαγορεύσει την
κατοίκήσή του, λόγω του ότι γινονταν εστία επαναστατων,
◼ Οι Βενετοί, προκειμένου να βρουν σιτηρά για τη διατροφή των στρατιωτών τους στην
Κρήτη κατά την περίοδο της διαμάχης τους με τους Τούρκους, αποξήραναν το Λασίθι
χαράζοντας οριζοντίως και καθέτως μεγάλα αυλάκια, τα καλούμενα Βάγκες ή Λίνιες
(Banks, Linies), τα οποία οδηγούν τα νερά σε μια καταβόθρα, τον καλούμενο «Χώνο»,
όπου χάνονται μέσα στη γη.
◼ Στη συνέχεια ο κάμπος του Οροπεδίου μοιράστηκε σε ντόπιους και αποίκους
καλλιεργητές (σώζονται καταστάσεις και ονόματα) ως κληροδοτήματα, μετόχια,
μερίδια, που στα Ενετο-Λατινικά λέγονται lassiti ή Lasciti (ενικός lascito) εξ ου και η
ονομασία CAMPUS DI LASCITI – ΛΑΣΙΘΙ (στον ενικό) CAMPUS DI LASCITO με την
υποχρέωση να δίνουν ένα μέρος της σοδιάς στους Ενετούς.
◼ Ενετικές ονομασίες είναι και τόσες άλλες της Κρήτης: Μεραμβέλο (Mirabello), Σπίνα
Λόγκα (Spina Longa), Μαλεβύζι (Μalvezia), Souda (Suda), Μονοφάτσι (Bonifatio),
Λιμνάκαρος (Limnacaros), Καστέλι (Castel) κ.α.
◼ Στη συνέχεια ο νομός Λασιθίου πήρε το όνομά του προς τιμή της 10ημερης μάχης που
έδωσαν οι Κρήτες στο Λασίθι από τις 21 – 30/5/1867 εναντίον των Τούρκων για την
ελευθερία τους.
◼ Μέχρι τότε ο νομός Λασιθίου ονομαζόταν νομός Σητείας.
◼ Ο Στράβωνας αναφέρει ότι η αρχαία πόλη Πραισός ή το Πράσον βρισκόταν
εκεί που βρίσκεται σήμερα το Παλαιόκαστο Σητείας και εκει υπήρχε ιερό,
δηλαδή ναός και όχι σπήλαιο, προς χαρη του Δικταίου Δία, πρβ: «Είπα ήδη
πως η Πράσος ανήκει στους Ετεόκρητες και εδώ ήταν το ιερό του Δικταίου
Διός.. . (Στράβων, Ι, C 479, ΙV - 12 )
 Βοήθα Μέγιστε Κούρε, καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου, Παντοδύναμε και
λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς), που συνοδευόμενος από τους
Δαίμονες, έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη («αγώμενος Δίκταν ες
ενιαυτόν».
 Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα
πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά, και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που
πραγματοποιούνται.
 (Τμημα ύμου από την επιγραφή που βρέθηκε στο
 Δικταίο Ιερό στο Παλαικαστρο Σητείας)
Αργυρή δραχμή Πραισού , 400 π.Χ., μ ε το Δία ένθρονο
και αίγαγρο Αμάλθεια που θηλαζε το Δία.
 Στατήρας (δίδραχμο) Πραισού , 400 π.Χ.
με το Δία ένθρονο και τον Ταυρο Κρήτης, πατερα του Μινωταυρου.
Τον δαμασε ο Ηρακλής
ΣΗΤΕΙΑ - SITIA
◼ Ο Στράβων (Στράβων I, C 472 , 19) και ο Στέφανος Βυζάντιος (Εθνικά )
αναφέρουν ότι η Ιεράπυτνα ή σήμερα Ιεράπετρα κτίστηκε από τον
Κύρβαντα, έναν από τους Τελχίνες που έφερε από τη Ρόδο η θεά Ρέα στην
Κρήτη και τους ανέθεσε να αναθρέψουν (επικουρήσουν) το γιο της το Δία
στο όρος Δίκτη και γι αυτό και αυτοί μετά ονομάστηκαν Κουρήτες.
 Νόμισμα Ιεράπυτνας, 300 – 200 π.Χ.,
με το Δία και τον αετό του δίπλα από φοίνικα.
ΙΕΡΑΠΥΤΝΑ - ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ
◼ ΠΑΡΑΓΩΓΗ-ΜΕΛΕΤΗ: ΑΔΑΜ (ΜΑΚΗΣ) Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ
◼ ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ: ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ ΑΔΑΜ, ΚΛΩΝΤΖΑΣ ΛΕΩΝ., ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ EMM,
ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΣΟΦΟΥΛΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ, ΦΑΝΟΥΡΓΙΑΚΗΣ (ΚΑΡΝΟΛΑΣ),
ΦΟΥΚΑΡΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ, ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΕΜΜ, ΝΙΚΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΚΡΑΚΗΣ,
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, SIGANOS J, Festivalaki: Cretan festival of Arts & Culture.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΟΡΦΑΝΟΣ κ.α.
◼ ΜΟΥΣΙΚΗ-ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΔΕΡΜΙΤΖΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ, ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΑΛ., ΣΚΟΥΛΑΣ
ΒΑΣ., ΜΠΙΚΑΚΗΣ ΣΤ. , ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ, ΣΙΓΑΝΟΣ ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ, ΧΑΡΟΥΛΗΣ κ.α.
◼ ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑ: Π.Σ. ΔΙΚΤΑΙΟΣ, Π.Σ. ΨΥΧΡΟΥ, Π.Σ. ΑΒΡΑΚΟΝΤΕ, Π.Σ. ΤΖΕΡΜΙΑΔΟΥ
κ.α.
The End