You are on page 1of 212

tzGihfpum;

pdwful;tawG;rsm;jzihf urÇmudk wnfaqmufcJhonf/ wnfaqmufaeMuonf[k qdkrdefYMuygonf/ xdkxdk


aom tawG;rsm;? tjrifrsm;? pdwful;pdwfoef;rsm;\ qef;Mu,frI? opfvGifrIESihf e*dkjzpfrIwdkYrSm tvSw&m;
vnf;rnfonf/ qufvuf&SifoefEkdifpGrf;tm;wdkYvnf; yg&Sdjyefonf/

i,fpOfawmifaus;t&G,frS pwifonfh ynma&;ESihf yk*¾v zGHYjzdK;rItwGufomvQifrubJ tem;owfabmif


r&Sdonfh us,fjyefYvSaom urÇmopfrsm;pGmudk vGwfvyftawG;rsm;jzihfom wnfaqmufEkdifrnf/ rdrdESihf tjcm;
olwyg;wdkY\ rwluGJjym;aom tawG;rsm;? ,Ofaus;rIrsm;udk ydkrdk odjrifcHpm;EdkifpGrf;udk tEk&oynma&;rS wqifhom
avhusihfysKd;axmif ,lMucGihf&Sdonf r[kwfygvm;/ t"dyÜg,f topftopfrsm; vdktyfaeqJ rsufarSmuf tcif;
tusif;wGif pdwful;? tawG;vGwfvyfcGihfrsm;? ydkif;jcm;a0zefaqG;aEG;cGihfrsm;udk pmoifcef;rsm;twGif; xm;&Sdjcif; jzihf
ydkrdkaumif;rGefaom pmoifcef;? ausmif;? &yf&Gmrsm; jzpfvmzG,f&m &Sdonf/ rdrd\ zefwD;wwfrIESihf tjcm;olrsm;\
zefwD;rIwdkYtay: wefzdk;xm;rI &Sdjcif;wdkYjzihfomvQif ,HkMunfpdwfcsrI? av;pm;orIESihf nDnGwfrIudk tvdktavsmuf
&&SdjyD;jzpfrnf/ ydkrdkvSyaomaeY&ufrsm;udk a&;jc,f&mwGif tm;vHk;\ pkwfcsufrsm;? tawG;rsm;? zefwD;csufrsm;jzihfom
jyD;jynfhpHkoihfonf r[kwfygvm;/

þaeY&ufrsm;udk pmoifcef;twGif;ü uav;i,f\ rdrdukd,fudk ,HkMunfrI? oli,fcsif;rsm;tay: ,HkMunf


rIjzihf pwif&ygawmhrnf/ aumif;aom? vSaom cHpm;csufrsm;udkvnf; &&SdMurnf/ aecsifpzG,f twef;av;wpfckudk
cspfcifpdwfESihf ydkifqdkifcGifh &&Sdrnf/ yHk&dyfrsm;? toHrsm;ESihf ta&mifrsm;? xkrsm;\ toGifoP²mefESihf tESpfom&udk
tuJjzwfEdkifpGrf;twGuf tajccHaumif;rsm;udk pwifysKd;axmif&ef wpfckwnf;aom Xmevnf;rnfonf/ yif&if;
tjzLa&mif pdwfESvHk;om;rsm;\ MunfoefYpGm qufvuf zGHYjzdK;vmcGihfudkvnf; ay;xm;ao;onf/ jidrf;csrf;aom
udk,fykdif urÇmi,f wpfckpDudkvnf; vufaqmifay;cJhMuygpdkY/

tEk&obmom&yf ynma&;rSm tEkynmwefzkd;rsm;ESihf tjcm;aom oif&dk;0i fbmom&yfrsm;zGHYjzdK;vmap&ef?


ÓPftvif;yGifhap&ef? ÓPfynmjzihf pnf;vHk;nDnGwfrIudk wnfaqmufwwf&ef? ydkif;jcm;qef;ppf&eftwGuf tm
rcHcsufrsm; &Sdaeonf[k oHk;oyfygonf/

ig;ESpft&G,f jrefrmi,fwkdY\ tawG;? tjrif? odrI? wwfrI ? 0efyGefrI? pkpnf;rI? pdwftm;owådESihf qufqHa&;rsm;
w&m;0if pwif avhusihf ysKd;axmif&mXmersm;wGif tEk&oynma&; pmrsufESmrsm;onf ydkrdka0qmyGifhvef; vmap
pdrfhaomiSg txl;u@tjzpf zefqif; wifqufvdkufygonf/

aumif;aom tem*wftwGuf tmrcH&ygrnf/

armu©ynma&;r*¾Zif;
Ekd0ifbmv 2010
trSwf(4)
C ontents
November 2010

uAsmu@
rdk;[def;(om;*sme,fausmf)? aeEG,f? ESif;cg;rdk;? aumif;uifudk? rkd;vdIifn? ololtdrf

umwGef;u@
A*sDatmifpdk;? atmfyDus,f? aersdK;at;? 0PÖaZmf? wDaumif

jynfwGif;ESihf e,fpyfynma&; owif;


64
uav;u@

132
65

151 62

35
122
aqmif;yg;u@
44 aemifwpfacwfvli,frsm;twGuf qef? *sKHESihfyJ at;ukdukdat;
46 taumif;qkH;ausmif; Nidrf;at;qm,m
48 0g;&ifhudk0g;EkywfwJhacwf armifausmif;om;
52 rdrd&& xdxd&S&S q&ma|;
58 rdbajc&mxyfumeif;vQuf armifarmifvwf 191
61 OD;aESmufudk ysufpD;apaom taMumif;w&m;rsm;

uAsm&Snf
62 usaemf raMunufwJh tarh&JU oif&dk; okoQif

EkdifiHwum ynma&;owif;

ay;pmu@
183
tEk&o ynma&; txl;u@

183
175

28

28 8082
twdkifyifcH t,f'Dwm aeEG,f
t,f'Dwm odef;Edkif EdkifiHwum ynma&;u@
vufaxmuft,f'Dwm a':vdIif? &Jjrifhausmf
&Hk;wm0efcH 0if;0if;rif;
112 odyÜHESihf bmoma&; ynma&;okawoDwpfOD;
rsufESmzHk;ESihf twGif;'DZdkif; kazu? xG#fjrwfckdif? ol&def 116 xdkif;EdkifiH ynma&; oif&dk;nTef;wrf; tcsdefZ,m; cGJa0rI MOE xkdif;
twGif;yef;csD oD[armifarmif? xG#fatmif? 117 AD,uferfuGefjrLepfygwDtwGuf tu,f'rpfynma&; &Jjrifhausmf
0PÖaZmf? arykn? 119 Ak'¨ynma&;ESihf aysmf&Tifaeonfh blwefEkdifiH t*¾jref
jzefYcsda&;wm0efcH EG,feD? 'Dt,f

qufoG,f&ef urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@


editors@maukkha.org
maukkha@gmail.com
www.maukkha.org 122 UNESCO, EI, Unicef, UNDP tMuD;tuJwkdY\ o0PfvTm
uAsm
tazsmufNrdKUrS ausmif;om;a[mif;wpfOD;? tdacsm? aemifaemif
aqmif;yg;
129 usrq&mrsm; at;at;jrifh
132 ab;&efqD;um jrwfq&mudk rarhEkdifyg xaemif;
138 pdwftm;eJY tvkyfvkyfjcif; a&T[oFm
141 q&mwumq&mwdkY\ q&m u'l;zkd;
143 q&mh *kPfaus;Zl; arpdk;
52 145 tjzLa&mifyef;uav;rsm;ESihf vrf;jyMu,f &Sdef;(qmrlaxmf)
151 q&mrsm;twGuf pmyef;csD tPÖ0ga|;
152 O,smOfrSL;aumif; ysdK;axmifa&; jrwfyef;&Sif
156 BMWEC ESihf a&TUajymif;ynma&; aemfazma&
160 q&mESihf acwfa&pD; 0if;jrihfarmif

0wåKwkdu@
46 164 ra[mfo"m? &Sifr[m&|om&ESihf udkoDv urmykvJ
167 t&G,frwkdifrDvGihfarsm cs,f&Drdk;oJ
178 woufwmql; vlAdkvf
183 usrwm0ef rauscJhyg cifav;MunfMunf
96
tcef;quf 0wåK&Snf
191 urÇmESpfck Z,Ekdif

167 110
4 112 58
tzGihfuAsm

udk,fao&if ridkeJY? yg;pkd½kH &SdrSmayhg


oydwfroGwfeJY vGwfNyD;om;? uRwfNyD;om;
xrif;rxkwfeJY? odk;pm ykwfpm jzKef;wD;pm
tkd;rcJGeJY tkd;rvdk bmudkrS udk,frpJGbl;
tyGihftcuf,lroGm;eJY jyefvdkuf&r,fh tpm;r[kwfbl;
&ufvnf? vvnf? ESpfvnf
bmrSudk rvnfeJY oHo&mBuD;rSm vnfcJhol

udk,fao&if ridkeJY BudKBudKNyD;aoxm;ol


]bk&m;&Sif&JU *kPfawmf}udk jrwfEkd;ylaZmf&if;
tBudrfBudrf tao&if;xm;orkdY r&Prif;qD aysmfaysmfoGm;rSm
NyD;awmh ajymyg&ap
omoem? pmay? y&[dw
vkyfvufpawGudk qufvkyfzkdY
a[m'Dcspf&wJh rdcifajrudk
jyefvmcJhr,f rkcs
'Dawmh udk,fao&if ridkeJY? ajzomprf;yg? NyKH;prf;yg
vlomqkH;wm usefwm r½IH;bl;
rSmcJhNyD? ajymcJhNyDaemf 'gygyJ .../ /

rkd;[def; (om;*sme,fausmf)

5
]uRefacwfrSm vl&mr0ifcsifbl;}
rzwfzl;bl;vm;
]cifAsm;om pmtkyfjzpf&if
usaemfrzwfbl;}
rzwfzl;bl;vm;/

udk,fh&SdorQav; udk,ftufppfeJYpm;
zsufvkdufwJh ½kyfvm;
ysufvkdufwJh ½kyfvm;
pdwfwpfck ,kwfudk;q,fvm;
pifem;rSm vwfvsm;vwfvsm;
½dkY ½dkY vwfvsm; vwfvsm;/

]oifwkdYudk uREkfyfcspfvkdufayonf} pdwf


]vQmay:rSm jrufaygufoGm;yavhap} pdwf
pdwf apwodwf ½kyfedAÁmef
bk&m;qkyef a,musfm;
rkd;NydKovdk ar;cGef;rsm; NydKusaeygNyD
udk,fhwnfae&meJY ukd,f
udk,fhpdwfeJY ukd,f
udk,fhudk,fudk,f
½kd;½kd;yJ ar;&efom
xrif;pm;ovdk
a&aomufovkd
vrf;avQmufovkd .../ /

aeEG,f
(2009ckESpf? jrefrmopfr*¾Zif;rSm pmaypDppfa&;rS
azmfjycGihfydwfcJhygw,f)

6
olwdkYwkdufyJG0ifcJhwm ...
t½dk;awGu rvdrfbl;/

t½dk;om;qkH; ESvkH;om;rsm;\ tpkta0;udk


t½kd;pk[k ac:ygonf (aEGv,fae)
t½dk;pkqkdwJh uAsmpmtkyfuav;
wcgu usaemfwkdY wnfaqmufcJhbl;w,f
eH½kd;wlolcsif;/

ar;aphESpfxyfeJY ar;½kd;r&SdwJhaumif
tqDwxyf tom;wxyfeJY ausm½kd;rygwJhaumif
tJ'Daumifudk usaemfrkef;w,f
av;wJGUxkdif;rdIif;pGm&yfvkdY
usaemfha&SUu rSefxJrSm ..
olYt½kd;awGuae olxGufajy;aewJhaumif/

t½kd;t&if;
usaemhf t½kd;awGudk usaemf aus;Zl;wifw,f tom;vkdvdkY t½dk;awmif;
olwkdYu tckxd usaemfhtay: aumif;wkef;yJ t½dk;ay:ta&wif
usaemhfcg;u tckxdrwfwkef;yJ t½dk;uJGrS toJpGJ
usaemfhajcaxmufawGu tckxd tjrifhudk wufwkef;yJ t½kd;xdatmifem
usaemfhvufzsHawGu tckxd jrefqefoGufvufwkef;yJ bmyJjzpfjzpf
usaemfh pdwfoGm;&maemufudk oluvkdufwkef;yJ/ atmufqkH;u t½kd;awGudkawmh
rarhMuygeJY/
usaemhft½dk;awGu b,fwkef;urS raysmhcJhbl;
ckvnf; raysmhao;bl; uarÇm'D;,m;u t½kd;awG
usaemf owdvufvGwfjzpfvkdY &0rf'gu t½kd;awG
usaemfuHraumif;vkdY abmhpeD;,m;u t½kd;awG
usdK;wkef;u usdK;cJhbl; [dkae&m 'Dae&mrSm
NyD;awmh jyefaumif;wmyJ/ rwl;&ao;wJh t½kd;awG
vlrod olrod t½dk;awG/
ESpfaygif;&maxmif t½dk;awG jyefwl;azmfawmh
t½dk;awGu vlwa,muf&JU ykHyef;udkajymjyowJh udk,fhajcaxmufatmuf udk,fjyefikHYMunfhvdkufw,f
t½dk;awGu vlwa,muf&JU b0udk ajymjyowJh usaemf b,folYt½dk;ay: &yfaerdovJvkdY/
olwkdYoefrmcJhwm
olwkdYcsnfheJYcJhwm rif;[mihg&JU eH½dk;wacsmif;ygyJuG,fvkdY
olwkdYaysmf&TifcJhwm b,folYudkrS rajymjzpfcJhbl;
olwkdYaMuuJGcJhwm usaemhf t½dk;awGudk usaemfcspfw,f / /
olwkdYNidrf;csrf;cJhwm ESif;cg;rdk;

7
uav;i,fawG&JU rsufESm[m 'gawG &Sdraejcif;&JU oufaoyJ/
oDvrusdK;ao;wJh owif;pm
uav;i,fawG&JU idkoH[m rrSwfrdEkdifawmhwJh rsufESmeJY
bufvdkufrIuif;wJh rD'D,mayhg 'DaeYN*dK[furÇmrSm
rsufvkH;awGxJu pD;usvmwJh usnfqHawG a&SUqkH;uvlvnf; aoewfeJY
ESvkH;om;wkdif;udk rSefygap/ tusdK;pD;yGm;udk t"duxm;
toufawGeJY aqmhupm;w,f/
vufwqkyfpm&JU twåawGaMumihf aemufuvlawGuvnf; rDatmif renf;vkduf
oef;aygif;rsm;pGm&JU qkawmif;qE´awG aMomf ...
]O}b0rSmwif aow,f/ urÇmhEkdifiHa&;qkdwm
yef;yefxm;wJh vlrdkufygyJ/
[dkbuf tvH&dyfqDuvnf; bk&m;rSmqkawmif;
'Dbuf tvH&dyfqDuvnf; tJ'Dbk&m;qDrSmyJ qkawmif; &GmBuD;udku 'kp½dkufrdkY
avmba&SUxm;wJh ylaZmfrIawGeJY tm;vkH;u wkwfaqmif "m;aqmif
udk,fhudk,fudk ajzodrfhvSnfhpm;aeMuykHawGu aMumufpdwfeJY tarmufaxmifae&w,f/
bk&m;awG[m udk,fcJGrsm;pGmeJY
ESpfzufcRefawG usaewmyJ/ &mZ0if tcef;cef;uvnf;
,Ofaus;rI zefqif;cJhol ua0awGxuf
aMomf ..... ppfbk&ifawGudk credit ay;
vlawG vlawG ... orkdif;udk ajr§mufxkd;yifhaumf a&;cJhMuw,f/
tjriftm½kH wHcg;awGaph
bk&m;awGa&SUrSm "m;aoG;aeMuygvm;/ ZmwfckHwckay:rSmawmh
zdeyftrsdK;rsdK; ajymif;pD;aeol wokduf
21 &mpkOD; usrf;opfxJrSm tcsif;csif; vuf0g;½dkuf
avmuapmifhewfrif;[m ajrpmyifawGudk rD;wkdufMuawmhr,f/
vlom;awGudk onf;cHEkdifrI ukefqkH; aumif;uifudk
aumif;uifudk vufoD;eJY 0kef;ceJxkvdkufw,f/

rkd;BudK;rkefwkdif;awG ivsifawG rD;awmifaygufuJGrIawGeJY


ppfyJGawG tMurf;zufrIawG
obm0ywf0ef;usifazmufjyefrIawG
bk&m;u vlawGudk 'Pfcwfaewm r[kwf
vlawGu vlawGudk 'Pfcwfaewm/
bmoma&; rsdK;cspfpdwf EkdifiHawmfat;csrf;om,ma&;
emrnfvSvSav;awGwyf
olwkdY vlowfcJhMuw,f/

Nidrf;csrf;a&;? vlom;0g'? vGwfvyfrI


'gawGudk ta&;wBuD; [pfa<u;ae&jcif;udku

8
&mpkopf reufcif;rSm
arwåmw&m;[m Ekd;xzkdY rjzpfEkdifawmhbl;vm;
vQyfpD;aMumif;ywfvrf;ay:rSmu
pdwf"mwfusaewJh aMumifysif;awG
armfeDwmudk ai;&if;eJY
cvkwfwpfckESdyfrdwmeJY trdefYwpfckusvmr,f
cspfjcif;w&m;eJY pyf,Sufp&mrvdkwJh
zefaygif;acsmifxJu oaE¨om;awG
pdwf½IyfaxG;aeMuovm;
e,l;a,mufwHqdyfeJY wD&SyfatmufrSmu
bmudkrS rcsufvkyf&ao;wJh
tpmtdrf topfpufpufwpfvkH;
tmz&du uav;i,fawG&JU rsuf0ef;rSm
aygifrkefYqkdwm pm;p&m [kwfr[kwf
raocsmbl;
rarG;cifxJu aordefYusovkd
HIV ydk;u ygvmNyD;om;
tkwfeH&Hwkdif;rSmu usnfayguf&mcsnf;ygyJ
abbDvkH a&S;a[mif;NrdKUawmfBuD;u NiD;w,f
&mpkopf Nidrf;csrf;a&;qkdwm
tEsLjrLpDrHudef;udk,fpDeJY
vlYcE¨mudk,f[m csdefukd,fAkH;wpfvkH;qkd&if
i&JusoGm;wJh aumif;uifbkHtwGuf
igwkdY qkawmif;yJG usif;y&awmhr,f
urÇmajrBuD; ppfrufab;rS uif;a0;ygap/

rkd;vdIifn

9
usaemf[m usaemf[m
urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&olwpfOD; urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD;
raeYueJY 'DaeY aejcnfaEG;eJY rdk;pufat;
usaemf rodcJhygvm; upm;enf;wpfckawmhvnf; r[kwfcJh
tJ'Dae&mrSm &SifoefaexkdifcJh&muae tJ'Dae&mav;udk ]*Gwfbkdif}vkdY vufjyEIwfqufcJhtNyD;
b,fvkda&GU cJhygvdrfh 'Dae&mudk ][Jvdk}vkdY EIwfcGef;qufojyef&/
'Dae&mrSmawmh txD;usefa0'emeJY/
usaemf[m
usaemf[m urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD;
urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD; ta[mif;eJYtopf
vkHNcKH&meJY vrf;aysmuf&m rif;&JUoabmyg
wefzkd;awmh usaemfay;qyfcJh& tJ'Dae&mudk usaemfvGrf;qGwfwoae&jcif;uae
tJ'Dae&mrSm cspfcifwG,fwm jrwfEkd;olawGudk a&GU zdkU ulu,fzkdY
csefxm;cJh&jcif;taMumif;eJY 'Dae&mu BudKqkdw,fvkdY cHpm;EkdifzkdY/
'Dae&mrSm vlpdrf;awGeJY ,SOfwJGaexkdif&jcif;/
ololtdrf
usaemf[m Two Worlds by Helen Everett-Camplin
urÇm 2 cktMum;rSm tusOf;uscHae&molwpfOD;
aysmf&Tifjcif;eJY 0rf;enf;aMuuJG&jcif;
ydkifqkdifrIawG usaemf qkH;½IH;cJh
tJ'Dae&mrSm twåa[mif;udk usaemf csefxm;cJh&
'Dae&mrSm olrudkvnf; ac:vmcGihfr&/

10
umwGef;

1958 ckESpf? AdkvfcsKyfBuD;ae0if; tdrfapmihftpdk;&acwfwGif EkdifiHa&;orm;rsm; zrf;qD;axmifcs?


udkudk;uRef;ydkYjcif;udk q&mBuD; A*sDatmifpdk;rS oa&mfa&;qJGxm;aom umwGef;jzpfonf ../

11
12
13
14

14
jynfwGif;ESihf
ynma&;ow yf e , p
f
if;

wuúodkvf pmMunfhwkdufrsm;wGif avhvmp&m &Sm;yg;


jynfwGif; wuúodkvf pmMunfhwkdufrsm;wGif MunfhwkdufrSmawmif pmtkyfpmwrf; topfyHhydk;rIr&Sdawmh
tokH;jyKavmufaom pmtkyfpmwrf;rsm; &Sm;yg;vmonfh odyÜHeJY ywfoufwJh pmtkyfpmwrf;qkd bmrSudk r&Sdwm/ oH
twGuf ausmif;ol ausmif;om;rsm;onf bmom&yfqkdif ½Hk;awGbmawG oGm;Munfh&wmvnf; &Sdw,f} [k ajymjy
&mpmwrf;rsm; jyKpkEkdif&ef tifwmeufudkom tm;udk;ae& onf/
onf/ &efukefta&SUykdif;wuúodkvf EkdifiHwumquf
&efukef '*kHwuúodkvfrS ausmif;olwpfOD;u qHa&;(tkid t f m)ausmif;om;wpfO;D uvnf;ausmif;0if;
]twef;rSm pmwrf;jyKpkckdif;awmh pmMunfhwkdufudk tm;udk; xJu tifwmeufawGu q&m q&mrawGyJ okH;vkdY&w,f/
wBuD;eJY oGm;Muayr,fh pmMunfhwkdufrSm udk;um;p&m usaemfwkdYu pmwrf;twGuf NrdKUxJoGm;NyD; vkyf&wm/ aeY
bmpmtkyfrS avmufavmufvm;vm; r&Sdbl;/ q&mr pOf pmoifvkduf NrdKUxJu tifwmeufqkdifoGm;vdkufeJY
oGm;ar;awmhvnf; tifwmeuf oGm;&SmwJh? tifwmeuf oufouf tcsdefukef aiGukefyJ}[k ajymonf/
qkdifvnf; teD;tem;rSm r&Sdbl;}[k ajymjyonf/ 2000 ckESpfrS pwifNyD; oHvQifNrdKUwGif ta&SUydkif;
wuúodkvf ausmif;0if;twGif; tifwmeuf wuúodkvf? ajrmuf'*kHwGif '*kHwuúodkvf? vdSKifom,m
okH;pJGcGihfr&Sdjcif;aMumifh jyifytifwmeufqkdifrsm;okdY oGm; wGif taemufydkif; wuúodkvf? ajrmuf'*kH &GmomBuD;wGif
a&mufokH;Mu&onf/ xkdYjyif pmwrf;jyKpk&mwGif tifwm pD;yGm;a&; wuúodkvf pojzihf &efukefNrdKU jyif wpfae&mpD
euf tjrefEIef;aES;auG;jcif;? uGefysLwm uRrf;usifrI r&Sd cJGwnfxm;cJhonf/ wuúodkvfrsm;wGif pmMunfhwkdufr&Sd?
jcif;wkdYaMumihf ausmif;ol ausmif;om;rsm; tcuftcJ tifwmeufr&Sd? teD;tem;wGifvnf; tifwmeufqkdif
rsm;pGm &Sdaeonf/ r&Sdyg/ jrefrmtifzkdwuf&JU 2010 ZGefv pm&if;t& &efukef
xkdausmif;oluyif qufNyD; ]pmwrf;udk tif NrdKUv,fwGif tifwmeufqkdif 511 qkdif&SdNyD;? NrdKUjyifywGif
wmeufay:uaejzwfny§ u f yfvyk Nf y;D wifMuwmrsm;vm 17 qkdifom&Sdonf/ 1
w,f/ pmtkyfu&Smwmxuf jrefygw,f/ &efukefyifr pm (11 Mo*kwf? 2010)

15
jrpfBuD;em; wuúodkvf ausmif;tkyfu pma&;rtmm;&GufqJG yg;½dkuf
ucsifjynfe,f? jrpfBuD;em; q&mrBuD; a':
wuúodkvf ausmif;tkyf q&mrBuD; cifoDwm&JU ½dkif;
a':cifoDwmu olYpma&;rwpfOD;udk pkdif;wJh tjyKtrI
twef;0if&rnfh q&mwpfOD; tac: udk ausmif;om;
vTwf&m csufcsif; oGm;rac:ojzihf rsm;? pma&;rsm;
em;&GufqJG yg;½kdufcJhonf/ omru a'ocH
wuúodkvf pma&;wpfOD;u rsm;uyg raus
]em;qJGNyD; yg;udk½dkufcJhwm em;uyfyef reyf jzpfaeMu
xm;wJhae&mxdoGm;vdkYaoG;xGufNyD; onf/ ,ckudpö rwkdifrDuvnf; touf 40ausmf&Sd a':cifoD wmrSm
aq;½kHoGm;jy&w,f/ q&mrBuD;u AkdufcJGNyD; uav; arG;cgp tjcm;pma&; *syefEkdifiHrS ½ku©aA' (Ph.D) &&SdcJhNyD;
tysdKBuD;? ZDZmaMumifw,f/ t&ifu r wpfOD;udk pmtkyfrsm; twif;o,f jrpfBuD;em; wuúodkvfokdY 2009 ck-
vnf; jyóemawG jzpfayr,fh tjyif ckdif;&m AkdufcJGxm;aom 'Pf&mr ESpfwGif ajymif;a&TUvmoljzpf onf/1
raygufMum;bl;? tckrS}[k ajymjyyg usufojzifh xkd pma&;r aq;½kH jyef (14 Mo*kwf? 2010)
onf/ wufcJh &onf/

&efukefpD;yGm;a&; wuúodkvf ygarmu©\ &ufpufrI


&efukefpD;yGm;a&; wuúodkvf (&GmomBuD;)wGif
Zlvkdifv 29 &ufaeYu rkd;&moD opfyifpdkufyJG usif;y
cJhonf/ rkd;onf;xefpGm&Gmojzihf tenf;i,fom pkduf
ysdK;jzpfonf/ Zlvkdif 30 &ufaeYwGif ygarmu© OD;uHaZmfrS
aemuf&ufrsm;wGif &GmomBuD; e,fajr&Sd ynma&; 0ef
xrf; ta,muf 30 tm; usef&Sdaom opfyif 2000 udk
wpftdrfaxmifvQif tyif 80 EIef;jzihf pkdufysdK;&efrSm
Mum;onf/
0efxrf;tdrf,mae rdom;pkrsm;wGif e,fajrXme
rS tvkyform;rSL;&JU om;jzpfolwpfa,mufrSm v,f
uGif;xJ opfyifpdkuf&if; a>rudkufcHcJh&onf/ xkda>r cJGjzihf um;okH;pD; xyfrHiSm;&ojzihf av;aomif;cJG usyg
udkufcH&ol 0efxrf;rdom;pk0if vli,ftwGuf tcsdefrSD onf/
aq;½kHydkY&ef ausmif; um;rsm;&Sdaomfvnf; cGihfrjyKaom ygarmu©csKyrf StokbulaiGtwGufoifMum;a&;
aMumifh aq;½kHydkY aemufuscJhNyD; Mo*kwfv 2 &ufaeYwGif ESihf pDrHXmerS t&m&Sdrsm;udk aumufcHckdif;&m ulaiGusyf
uG,fvGefoGm;cJhonf/ ESpfodef;ausmf &&SdcJhonf/ xkdaiGxJrS wuúokdvfrS pdkufxm;
Mo*kwfv 4&ufaeY a&a0;okomefwGif oN*ÐK[f aiG wpfodef; ig;axmifusyfudk EIwf,lcJhonf/ usyfwpf
pOf tcef;iSm;c? a&cJwkdufxm;c? tavmif;o,f,lc? rD; odef;av;aomif;ig;avmifxJrS &ufvnfjyKvkyf&ef usyf
oN*dKvfc pkpkaygif; ukefusonf/ vli,ftokbtwGuf ig;aomif;omay;NyD; usefaiGudk ygarmu©csKyf ,lxm;cJh
a&a0;oGm;&ef ausmif;rSum;wpfpD;om ay;cJhonf/ um; onf/1
rvkHavmufojzihf jyifyrS um;wpfpD;vQif usyfwpfaomif; (16 Mo*kwf 2010)

16
tajccHynmausmif;om;rsm; jrefrmpm wwfuRrf;rItm;enf;
tajccHynm oif q&mBuD; yDrkd;eif;&JU ]wuf
,laeaom ausmif;om; usrf;}qkdNyD; rSwfxm;wm
tcsdKUrSm jrefrmpmbm om pm vkH; aygif;u ]wuf
&yf wwfuRrf;rItm;enf; Murf;}vkdY jzpfaew,f} [k
csufrsm; &Sdojzihf ,if; xkd ausmif; q&mBuD;rS ajym
bmom&yfjzihf us½IH;ol jyonf/
rsm; &SdvmMuonf/ wuúodkvf0ifwef;wGif
jrefrmpma&;om;&mwGif jrefrmpm *kPfxl;xGufol
rSefokH;rSefjzpfaom pmvkH; OD;a&rSm t*Fvdyfpm*kPf
aygif;owfykHrSefuefrI? t xl;xGufolOD;a&xuf ESpf
okH;tEIef;rSefuefrI? 0gus pOf xuf0ufausmf enf;
zJGUxkH;rSefuefrIwkdYudk trSm;t,Gif;rsm;pGm okH;pJGaeonf[k onf[q k kdonf/t"dutaMumif;rSmjrefrmpmpDpmukH;udk
tNidrf;pm; ausmif;tkyfq&mBuD;wpfOD;rS ajymqkdcJhonf/ aumif; pGma&;om;Ekdifjcif; r&Sdjcif;aMumihf[k q&mBuD;u
]uGefysLwm tifwmeufeJY wjcm;bmompum; qkdonf/
awG vdkufpm;wmaMumifh jrefrmpmnHhzsif;ukefwmawmh ,aeYacwfwGif vli,frsm;rSm acwfopfenf;ynm
rjzpfoifhbl;/ tckvkyfief;cGif a&mufaewJh bJGU&qdkwJh vl rsm;aemufvdkufvsuf&Sdjcif;aMumihf rdrdwkdYbmompum;
i,fawGrSmawmif jrefrmpm qif;&Jvmwm awmfawmf ESihf pmaywGif tm;enf;vmaeaMumif;? tajccHausmif;
qkd;w,f/ udk,fhbmompum;yJqkdNyD; ayhgayghavsmhavsmh rsm;wGifuwnf;u jrefrmpm rSefrSefuefuefa&;wwf
rvkyfoifhbl;/ ydkNyD;ydkifEkdif uRrf;usifrI&SdzkdYvdkw,f/ q,f ajymwwfatmif tav;teufxm; oifMum;ay;oihf
wef;ausmif;om;wpfa,muf rSwfpkvSefMunfhawmh aMumif; armu©udk ajymqkdcJhonf/1(31 Mo*kwf 2010)

xkdif;tu©&m rGeftoHxGuf pmoifMum;rI ausmif;om;rdbrsm; qE´jy


xkdif;EkdifiH? uefcseyl&Dc½dkif? pHcavyl&DNrdKUe,f? 0if; &Sif;vif;vif; rajymEkdifcJhbl;? trSefu rGeftu©&meJY rGef
u&Gmausmif;wGif xkdif;tu©&mjzihf rGefpum;toHxGuf pmay oifMum;aewm r[kwfbJ xkdif;tu©&meJYa&;NyD;
pmoifMum;rIudk rauseyfMuaom ausmif;om;rdb 300 rGefvdk toHxGufwJhpepf jzpfaewmudk xkdif;tmPmydkif
eD;yg; qE´jycJhMuonf/ awG oabmaygufatmif rwifjyEkdifcJhbl;/ 0if;u&Gm[m
]uREkfyfwkdY om;orD;rsm;onf <uufrsm;vdk tprf; xkdif;ajray:rSm&SdwJh rGef&Gmjzpfw,f/ xkdif;tpdk;&u rGefpm
oyfcH rjzpfvkdyg}tp&Sd xkdif;bmomjzihfa&;om;um uef oifMum;cGihf jyKvkdufayr,hf xkdif;tu©&meJY jzpfaew,f}
cseyl&Dc½dkif xkdif;ynma&;Xme0efxrf;rsm;odkY aqG;aEG; [k ajymonf/
wifjycJhMuonf/ odkYaomf vufaxmufc½dkifynma&;rSL; 0if;u&Gm tv,fwef;ausmif;wGif yxrwef;rS
pkyDwdcGefzwf'Du ,ckynma&;tpDtpOfrSm xkdif;tpdk;& wwd,wef;txd xkdif;tu©&m rGeftoHxGufpepfjzihf
ay:vpDjzpfNyD; vkH;0zsufodrf;r&aMumif;? vuf&SdoifMum; 2008-2009 ckESpfrS pwifcJhonf[k oifMum;a&;wm0ef
a&;pepfudkom jyefvnftokH;jyK&rSmjzpfaMumif; qE´jy cH EkdifpGrf;axmifuvnf; &Sif;jyonf/ ]xkdif;tu©&m rGef
acgif;aqmifrsm;udk &Sif;vif;ajymqkdcJhonf/ vdktoHxGufzwfcdkif;wm obm0rusbl;? rGefpmayvnf;
qE´jyyGJavhvmol xkdif;-jrefrm bmomjyefq&m ysuf? xkdif;pmayvnf; ysufr,fhudef;yJ/ rdbawGvnf;
udkwifOD;u ]qE´jyolawGu xkdif;tmPmydkifawGudk &Sif; oabmrwlMubl;} [k xkdif;-rGef pmayuRrf;usihfol

17
Ekdifatmifydkifu okH;oyfonf/ jrefrmjynfzGm; rGefwkdif;&if;om; trsm;pk aexkdifMuNyD;
0if;u&Gm tv,fwef;ausmif;wGif ausmif;om; tdrfajc wpfaxmihfig;&mausmf &Sdonf/1
OD;a& wpfaxmihfig;&mausmf &Sdonf/ tqdkyg aus;&GmwGif (10 pufwifbm 2010)
xkdif;EkdifiH w&m;0ifaexkdifcGihf rSwfykHwifvwfrSwf&Sdol

ppfawGNrdKUwGif ausmif;raeEkdifaom uav;ta&twGuf rsm;jym;vm


&ckdifjynfe,f? ppfawG qifajczkH;&yfuGufrsm;&Sd
tpdk;&ausmif;rsm;wGif rdbrsm; qif;&Jusyfwnf;rIaMumihf
ausmif;EIwfxGufoGm;&aomuav;i,fta&twGuf
wdk;yGm;vmaeovdk teD;tem;&Sd bkef;awmfBuD;ausmif;
rsm;wGif ausmif;tyfESHaom uav;ta&twGufrSm
txl;ojzihf rsm;jym;vmaeonf/
ppfawGNrdKU? qifajczkH;&yfuGufrsm;jzpfaom t
aemufqwf½dk;us? ta&SUqwf½dk;us? atmifcsrf;omESihf
rif;'&m;csdwfaus;&Gmrsm;wGif tpdk;&rS zGifhvSpfxm;aom
rlvwef;ausmif;rsm; &Sdaomfvnf; ausmif;0ifaMu; t
ygt0if tjcm;ausmif;aMu;rsm; ay;aqmif&aomaMumihf tajctae a&mufoGm;Muwmayhg}[k ajymonf/
uav;rsm;ausmif;rS EIwfxGufcJh&Nyd; teD;tem;&Sd bkef; ZrÁL&wem bkef;awmfBuD;ynmoifausmif;rS q
awmfBuD;ausmif;rsm;odkY ajymif;a&TUtyfESHMuonf/ &mi,fwpfOD;u ]tckbkef;BuD;ausmif;rSm uav;ta&
ausmif;om;rdbwpfOD;u ]usaemfwkdY qwf½dk;us twGuf 300 eD;yg;awmif &SdaeNyD/ ausmif;&yfwnfa&;u
acsmif;wavQmuf&Sd &yfuGufawGrSm vufvkyfvufpm; awmh ppfawGNrdKUay:u tvSL&SifawG xnhf0ifwJhaiGeJY &yf
awG rsm;Muw,f/ tvkyftudkifvnf; tqifrajywJht wnfaewm/ q&m q&mrawGtwGuf ausmif;om;wpf
wGuf tvkyfvufrJh t&rf;rsm;aew,f/ xrif;eyfrrSef OD;pDu vpOf 500 usyf aumufygw,f/ trsm;pkuawmh
wJholawGvnf; tm;BuD;yJ/ 'Dawmhom; orD;awG ausmif; rxnfhEdkifygbl;} [k ajymjyonf/1
xm;zkdYudpöxuf xrif;eyfrSefatmifpm;zkdYu ydkta&;BuD; (14 pufwifbm 2010)
w,fav/ uav;awG trsm;pkvnf; ausmif;raeEkdifwJh

18
urÇm hq&mrsm;aeYudk jynfwGif;ESihf xkdif;-jrefrm e,fpyfausmif;rsm;wGif usif;y
atmufwkdbmv 5 &ufaeY? urÇmhq&m
rsm;aeY (World Teacher's Day)udk q&m q&mr
rsm;? ynma&; 0efxrf;rsm;? ausmif;ol ausmif;om;
uav;i,f oef; aygif;rsm;pGmjzihf wurÇmvkH;wGif
ESpfpOf crf;crf;em;em; usif;yMuonfh tpOftvm
&Sdnf/
2010ckESpftwGufurÇmhq&mrsm;aeYaqmif
yk'frSm ]jyefvnfxlaxmifrI q&mrsm;ESihf tpjyK}
(Recovery begins with Teachers!) [k EkdifiH
wumynma&;tzJGUBuD; (EI) u owfrSwfxm;
cJhonf/
NyD;cJhwJhESpf zHGUNzdK;NyD; pufrIEkdifiHrsm;wGif pD;yGm; ausmif;q&mrsm;tm; urÇmhq&mrsm;aeY
a&; rwnfNidrfrI tusyftwnf;rsm; jyefvnfemvH trSwfw& vufaqmifypönf;rsm; ay;aepOf
xlatmif vkyfzkdY &Sdaeovdk? a[wD ajrivQifESihf yg
upöwefa&BuD;rIuJhokdY obm0uyfab;rsm; jyefvnf pifoD,marmifwkdYrS urÇmhq&mrsm;aeY usif;y&jcif; &nf
wnfaqmufzkdYtwGuf ausmif;q&m q&mrrsm; tcef; &G,fcsufESihf q&m q&mrrsm; tcef;u@ tvGefta&;
u@rSm txl;ta&;ygvQuf&Sdonf/ jyefvnfxlaxmif BuD;ykH? q&mrsm; usihf0wfodu©mESihf *kPfaus;Zl;udk azmfjy
rIrsm;udk q&mrsm;ESihf tpjyKzkdY a<u;aMumf&if; tusyf &if; q&maumif;? q&mjrwfrsm; ay:xGef;zdkY vdktyfae
twnf; 'ku©&Sd&m ae&ma'orsm;odkY q&m q&mrrsm;rS aMumif; ajymqkdoGm;cJhonf/ xkdYaemuf touf 50txuf
OD;aqmif0dkif;0ef; Mu& ygrnf/ q&mBuD;? q&mrBuD;rsm;udk *kPfjyKvufaqmifrsm; ay;
&efukefwkdif;? wHGaw;NrdKU? usL&Sifq&m OD;atmifaz tyfjcif;? wufa&mufvmaom ausmif;rsm;odkY *kPfjyK
uvnf; ]awGUqkHaqG;aEG; wkdif;jynfat;}qkdwJh aqmif vufaqmifrsm;ay;tyfjcif;? AGAPE ausmif;om;av;
yk'fukd &SyftusÐaemufausmwGif a&;om;NyD; 5&ufaeYu rsm;rS pnf;vkH;nDñGwfrIazmfjyaom rD;&xm;oDcsif;jzihf
vlpnfum;&mae&mrsm;wGif qE´azmfxkwfcJhonfrSm azsmfajzjcif;? q&m q&mr toD;oD;rS rdrdwkdY ausmif;rsm;
av;pm; *kPf,lzG,f jzpfygonf/ ]apwem? 0goem? tepf wGif BuKHawGUae&aom tcuftcJrsm;udk BMTA odkY wif
emeJY emokH;emru tepfemcHaewJh jrefrmq&m q&mrrsm; jyjcif;jzihf tcrf;tem;udk pnfum;pGm usif;yEkdifcJhMu
tm;vkH;udk tpdk;&u *kPfjyKoihfw,f/ qif;qif;&J&J ae onf/
ae&wJh tNidrf;pm; q&m q&mrBuD;awGudk yifpifvpm jrefrmvlUtzJGUtpnf;onf yifudk,ftm;jzihf q&m
wdk;jr§ihfay;oifhw,f}vkdY awmif;qkdcJhonf/ q&mrrsm;udk *g&0 ed0gw xm;wwfaom vlUtzJGUtpnf;
xkdif;-jrefrme,fpyf rJaqmufNrdKUwGifvnf; urÇmh jzpfonf/ q&m q&mrrsm;udk txifao;jcif;onf rdrd
q&mrsm;aeY tcrf;tem;udk ]jrefrma&TUajymif;q&mrsm; tem*wf? rdrdrsdK;quf tem*wfESihf wkdif;jynftem*wf
tzJGU} (BMTA)u BuD;rSL;NyD; ]'dkY BMTA}oDcsif;jzifh zGihf udk txifao;jcif;yif jzpfonf/ ,ckESpfrSpNyD; urÇmhq&m
vSpfcJhonf/ xkdif;EkdifiH? wyfcfc½dkiftwGif;&Sd jrefrma&TUajymif; rsm;aeY a<u;aMumfoHvkdyif jrefrmjynfjyefvnfxlaxmif
ausmif; 62ausmif;rS q&m q&mr 400ausmf wufa&muf a&;twGuf q&m q&mrrsm;ESihf tpjyKMuygpkdY[k wdfkuf
cJhonfhtwGuf xl;jcm;aom tcrf;tem; jzpfcJhonf/ wGef; qEjyKMuaMumif; od&onf/
BMTA OuúX q&mref;a&TESif;? q&mr a'gufwm (6 atmufwkdbmv 2010)

19
wkdif;&ifom;vli,frsm; tvkyftudkifESihf ynmoiftcGifhtvrf;twGuf NrdKUBuD;rsm;odkY ajymif;a&TU
jynfe,ftoD;oD;&Sd wkdif;&if;om; vli,frsm;
onf rdrdwdkYaexkdif&m NrdKUESihf aus;vufrsm;udk pGefYcGmNyD;
NrdKU BuD;rsm;odkY ajymif;a&TUrI ,ckESpfrsm;wGif ydkrdkrsm;jym;vm
onf/ t"dutaMumif;rSm tvkyftudkif tcGihftvrf;?
pDyGm;a&; tcGihftvrf;ESihf ynmydkrdk oif,lEkdifa&;twGuf
rdrdZmwda'orsm;udk pGefYcGmcJhMujcif; jzpfonf/
]wkdif;&if;om;awGajymif;wm ausmif;ynma&;
twGufyg/ e,fausmif;awGrSm q&mawGu rNrJbl;/
aemufjyD; vli,fawG aq;okH;pJGwmvGwfatmif rdb
awGu ajymif;Muwm/ pD;yGm;a&;udkvnf; a'ocHawG
onf/
xuf w½kwf? ukvm;awGu ae&m,lvmMuvkdYyg}[k
jynfe,frsm; t"du pD;yGm;a&;vkyfief;rSm pdkufysdK;
&efukef&Sd awmifBuD;toif; Ouú| OD;pdkif;pHtkdufu ajymcJh
a&;vkyfief;jzpfond/ ,cktcg obm0ywf0ef;usifESihf
onf/
&moDOwk tajymif;tvJrsm;aMumihf jzpfxGef;oifho
&efukefwkdif;twGif; &Srf;? u&if? &cdkif? ucsif? csif;?
avmuf rjzpfxGef;rIrsm; BuKHMu&onf/ wEkdifwydkif
rGefpwJh vlrsdK;rsm;rSm rdom;pkvdkuf ajymif;a&TU rI ta&t
vkyfief;rsm;udkvnf; vlrsdK;jcm; pD;yGm;a&;orm;rsm;u
wGuf rsm;jym;vmonf/ tcsdKUrSm wpfOD;csif; t&ifajymif;
vTrf;rdk;csKyfudkif vmMuonf/
a&TUNyD;? aemufrS rdom;pkudk ac:,la&TUajymif;cJhMuonf/ Ekdif
(atmufwkdbmv 4&uf 2010)
iH&yfjcm; xGufvkdaom vli,frsm;twGuf BudKwifjyif
qifrIrsm;vkyfzkdY &efukefudk a&muf&Sdvmjcif;vnf; jzpf

rkd;n§if;NrdKUrS ausmif;tkyfq&mBuD; "m;xkd;cH&


ucsifjynfe,f? rkd;n§if;NrdKUwGif rl;,pfaq;0g; okH;pJG
ol vli,fwpfa,mufrS trSwf(2) txufwef;ausmif;
ausmif;tkyfq&mBuD;udk "m;eJYxkd;vkdufwmaMumifh rdk;n§if;
aq;½kHBuD;wGif twGif;vlemtjzpf aq;ukocH,lae
&onf/ ausmif;tkyfq&mBuD; OD;oef;xGef;rSm
olY&JUausmif;a&SUrSmyif rl;,pfaq;0g; okH;pJGwJh
vli,fwpfa,mufrS "m;eJYxkd; jcif;udk atmufwkdbmv
18 &uf? wevFmaeY rGef;vJGydkif;wGif cHvdkuf&onf/
xkd;oGm;wJhvli,frSm ausmif;om;rsm;qDrS vdkufvH
aiGn§pfaeol jzpfonf/
cif;jzpfwJhaeYu *sif;azmwl;wkdYtzJGU[m pmar;yJGajzNyD;
"m;eJYxkd;oGm;wmudk udk,fwkdifrsufjrifawGUcJhol rkd;
xGufvmwJh uav;awGqDuae aiGn§pfawmif;cHyg
n§if;NrdKUcHwpfa,mufu ]"m;eJYxkd;oluawmh *sif;azmwl;
w,f/ ausmif;0if;xJu *dwfaygufrSm aq;vdyfaomuf
vdkYac:wJh rwl; jzpfygw,f/ ausmif;0wfpkHeJY vmvmNyD;rS
NyD; xkdifaewJh tJ'Daumifav;udk ausmif;q&mBuD;u
ydkufqH&SdwJh uav;awGudk Ncdrf;ajcmufNyD; aiGawmif;yg
ausmif;vkHNcKHa&;twGuf ppfaq;zkdY ac:,lw,f/ tJ'DrSm
w,f/ olu rl;,pfaq;0g;okH;pJGzkdY aiGn§pfwmyg/ tJ'D t
aumifav;u olYqDrSmygvmwJh"m;eJY q&mBuD;&JU &if0udk

20
xkd;ygw,f/ q&mBuD;u vSnhfvkdufawmh aemufausmukd xif a&mif;0,faeNyD;? ausmif;wm0ef&SdolawGu ouf
xkd;rdoGm;jcif; jzpfygw,f/ tckq&mBuD; rdk;n§if;aq;½kHrSm qdkif&mudk wkdifMum;cJhayr,fh xdxda&mufa&muf ta&;
twGif;vlemtjzpf aq;ukoae&ygw,f}[k ajymjycJh ,lwmrsdK; rawGU&bl;[k NrdKUcHrsm;u ajymonf/
onf/ rkd;n§if;NrdKUwGif okH;pJGaewJh rl;,pfaq;0g;awGu
xkda'owGif touf 15ESpfrS touf 20ausmf awmh w½kwf-jrefrme,fpyfzufu vmwm&Sdovkd? zm;
vli,frsm;rSm rl;,pfaq;okH;pJGaeMuNyD; bdef;jzLudk t uefY ausmufpdrf;wGif;a'ozufuvnf; 0ifvmjcif;jzpf
aMumxJ xkd;oGif;wJhvli,fawGu trsm;pkjzpfaeonf/ onf/1
ausmif;teD; ywf0ef;usifrSmrl;,pfaq;0g;udkay:ay:xif (22 atmufwkdbm 2010)

'½kdif;y&ufwDu,feJY jrefrmjynf wuúodkvf ynma&;


jrefrmjynfwGif; wuúodkvfrsm;wGif vufawGUavh rauG;aq;wuúodkvf wwd,ESpf ausmif;om;
vmcGihf parcticals rsm; r&Sdoavmuf enf;yg;aeaMumif; wpfOD;uvnf; '½dkif;y&ufwDu,frsm;jzihfom cJGpdwfbm
pkHprf;od&Sd&onf/ txl;ojzihf vufawGUtxl;jyK bmom om&yfwkdYudk avhvmae&aMumif; &ifzGihfajymjycJhygonf/
&yfrsm;jzpfonfh odyÜHESihfenf;ynm bmom&yfrsm;wGif ]rauG;aq;wuúodkvf vufawGUavhvmrIawGudk wDAD
oifMum;aeonfh q&m q&mrrsm;\ t&nftcsif;? oif zefom;jyifay:rSmom Munfh½IMu&w,f/ aeYausmif;wuf
Mum;a&;vkyfief; tawGUtBuKHtm;enf;rIrsm;? vkdtyfonfh aeayr,fh ta0;oifvkdyJ/ [dk; &efukefwkdYuaevSrf;NyD;
oifaxmufulypönf;rsm;&Sm;yg;rI? "gwfcJGcef;ypönf;rsm; r vufawGUudk vkyfjywmudk Munfh&wm/ '½dkif;y&ufwDu,f
vkHavmufrIrsm;? rD;jywfvyfrIrsm;aMumifh wuúodkvfrsm; dry parcticals ayghav/ em;rvnfvnf; jyefar;vkdYu r
wGif vufawGU parcticals rsm;udk csefvSyfxm;ae&onf/ &bl;/ udk,fwkdif vufawGUavhvmcGihfr&Sdawmh t&rf;cuf
enf;ynmwuúodkvf (armfvNrdKif)rS tpm;tpm ygw,f/ pdwf0ifpm;p&m raumif;ovkd ynmvnf;&oifh
ESihf"mwkaA'tif*sifeD,moifwef;aemufqkH;ESpfausmif; oavmuf r&bl;/}
olwpfOD;u armu©odkY ,ckvkd ajymjycJhygonf/ ]ausmif; ppfbufqkdif&m enf;ynmwuúodkvfrsm;ESihf ppf
rSm wufcJh&wJh NyD;cJhwJhESpfawG wavQmufvkH;rSm vuf aq;wuúodkvfwkdYwGifrl ausmif;om;ta&twGufvnf;
awGUtcsdefawGqdkwm tawmfudk enf;yg;ygw,f/ tcsdef enf;yg;onfhtjyif vufawGUavhvmcGihftwGuf ypönf;
Z,m;xJrSmawmh &Sdwmayghav/ 'gayrJY "mwfcJGcef;ypönf; rsm;? oifaxmufulrsm;udk tvQHy,f yHhydk;xm;aMumif; o
awGu rpkHwm&,f? MuyfrwfrItm;enf;wm&,f? tjzpf wif;&&Sdygonf/1
avmufom vkyfMu&w,f/ pmawGUoDtkd&DeJY vufawGU rQ (24 atmufwkdbmv 2010)
watmif avhvmcGihf tvkHtavmuf r&&SdMubl;}/

21
rJ½kHrSL; ausmif;q&m q&mrrsm;? BuHhzHGUygwD tEkdifr&vQif ta&;,lcH&zG,f&Sd
jrefrmjynfwGif;&Sd ausmif;q&m q&mrrsm;rSm Ekd0ifbmv
7&ufaeY usif;yrnfh a&G;aumufyJGudk pdwf0ifpm;rI
r&Sdaomfvnf; rJ½kHrSL;rsm;tjzpf wm0ef,l aqmif&Guf
ay;&rnf jzpfonf/ ausmif;q&m q&mrrsm;udk rJ½kHapmihf
rJa&wGufcsdefESihf rJvmxnhfaom a'ocHrsm;udk tul
tnDay;zkdYESifY vkHNcKHa&;wGif yg0ifzkdY ckdif;jcif;jzpfonf/
pm;0wfaea&; rvkHavmufí usL&Sifay;NyD;
pm;0wfaea&; ajz&Sif;ae&onfh q&m q&mrrsm;rSm pdwf
ygrI r&Sdaomfvnf;? txuftrdefYudkremcHvQif e,f
ajymif;a&TUjcif;? usL&Sifvdkifpifodrf;jcif;ESihf trsdK;rsdK;
aESmuf,Suf cH&jcif; rsm;jzihf Ncdrf;ajcmufcHxm;&onf/ aMumif; Ncdrf;ajcmufxm; onf/
u&ifjynfe,fESihf rGefjynfe,frsm;wGifvnf; u&ifeDjynfe,f vdGKifaumf? 'Darmqdk;? z½l;qkd;
ausmif;q&m q&mrrsm;udk ac:,lNyD; rJrsm;a&wGufykH? NrdKUe,frsm;&Sd ynma&;0efxrf;rsm;onf BuHh ckdifa&;ygwDrS
a&G;aumufyJG Oya'? aumfr&Sifwm0efrsm;ESihf ywfouf 0ifa&mufta&G;cHzkdY tvkt,uf pm&if;ay;aeonf[k
NyD; BudKwifoifwef;ay;rIrsm;? tprf;avhusifhrIrsm; &SdcJh uEÅm&0wDwkdif;rf owif;Xmeu azmfjyonf/ ausmif;
onf/ odkYaomf BuHhcdkifa&;ygwD rJtEkdifr&cJhvQif? rJ½kHrSL; q&m q&mrrsm; a&G;aumufyJGESihf BuHhzHGUygwDrS 0ifa&muf
rsm;tjzpf wm0efay;cH&aom ausmif;q&m q&mrrsm; ta&G;cHa&; ½IyfaxG;aeaomaMumihf ausmif;rsm;wGif
ESihf &yfuGufaus;&GmOuú|toD;oD;udk tvkyfjzKwfjcif;? q&mrsm; r&SdbJ vpf[maeonf[k od&onf/
'PfaiGcsrSwfjcif;ESihf axmif'Pftxd tjypfay;Ekdif (29 atmufwkdbm 2010)

w½kwfr,fNydKifyJGwGif yavmifausmif;ol wwd,qk&


w½kwfe,fpyf a&TvDNrdKUü atmufwkdbmv 1 &ufaeYrS
3&ufaeYtxd usif;ycJhonfh 10Budrfajrmuf w½kwf-
jrefrm aqGrsdK;aygufazmf tvSr,fNydKifyJGü oQrf;jynf
(ajrmufydkif;)rS yavmiftrsdK;orD;av;u wwd,qk
&&SdcJhonf/
touf 22 ESpft&G,f uGwfckdifol rpdk;aEGonf
a&TvDa&muf jrefrmukefonfrsm;tm; udk,fpm;jyKí
,ckv 2&ufESihf 3&ufaeYrsm;u erfharmif; (ac:) a&Tv
jrpfab;wGif usif;yonfh tvSr,fNydKifyJGü jrefrmtvS
r,f 5OD; tygt0if pkpkaygif; tvSr,f 44 OD;ESihftwl onf vm;½dI;wuúodkvf wufa&mufaeonfh jrefrmpm
,SOfNydKifcJhjcif;jzpfonf/ 'kwd,ESpf ausmif;oljzpfaMumif; od&onf/
,ckv 10&ufaeYu a&TvDNrdKU? [def;&Sif;a[mf (15 atmufwdkbm 2010)
w,fwGif qkay;yJGtcrf;tem; usif;ycJhNyD; olronf
qkaiGtjzpf w½kwf,GrfaiG 20000 qGwfcl;&&Sdonf/ olr

22
uav;u@


qGrf;csufxpdkY vlav;&,f
em&DMunhfygYuG,f/


iSufi,fjrnfvdkY a&mifeDjrL;
MunhfzdkYvdkygbl;/

 oajyoif;wJh oMuFefcsdef?
MunhfygY jyu©'def

 0if;xdefa0vdkY ydawmufjrL;
MunhfzdkYvdkygbl;/
rif;ok0Pf
(armifacG;zdkY uAsmrsm; pmtkyfrS
ul;,lazmfjyonf/)


0if;umxdefum? vrif;omonf
rdk;jymcGifxJ rSeftdrfqGJ/


Mu,fawGMu,fawG? jydK;jyufa0onf
a&Tva&mifxJ pdefvnfqGJ/


rSeftdrfMuD;u vif;xdefxdef
pdefb,ufu wvufvuf

 rdk;jymjymxuf rdk;jymxuf
aEGn vjynhf&uf
nGefYat; (tif;0)
(pHy,faps; uav;uAsmrsm; pmtkyfrS)

23
ausmif;wufoGm;zkdY [efa&;jyif
tNrJ olyg0if
ykckH;wGif ar;wifcsdwf
vrf;rSm wa&;tdyf/

vG,ftdwfuav; xawmhuGm
ausmif;udk a&mufvdkYvm
wkdYem;rSm tNrJ&Sd
vkdwm xkwfay;\/

tvkdufodwJh ausmif;oGm;azmf
pmoif&mrSm aysmf
wkdYrsm;ac: ausmif;awmfom;
]armifvG,ftdwf}wJhAsm;/
av;pdk; (a';'&J)

bJOav;vkd vkH;wkH;wkH;eJY
tNyKH;av;u cspfpzG,f
ypfvkdufwkdif;rSm vJroGm;bl;
axmifvsufom;av; &Sdaew,f/

b0qkdwm c&D;Murf;aygh
yifyef;wJhtcg BuKHvdrfhr,f
qkH;½IH;jcif;[m a&mufvmwwfvkdY
pdwf"mwfruszkdY vdkygw,f
pdwf"mwfus&if yef;wkdifa0;ayhg
ypfwkdif;axmifav; twk,luG,f/

vJ&ifxNyD; us&ifwufvkdY
a&SUqufMupdkY ZJGeJY&,f
wkd;wufr,f wkd;wufr,f/
armifarmifNidrf;at;

24
uav
;yHkjy
if


tufaewJh ]tkd;uav;}
uav;wkdYa& ....
[kd;a&S;a&S;wkef;uayghuG,f ..
jrefrmjynftv,fydkif;a'ou aus;&Gmwpf&Gm
rSm armifynmqkdwJh a&xrf;orm; vli,fav;wpfOD; &SdcJh
ygw,f/ qif;&JEGrf;yg;vSwJh olwkdY&GmrSm vkdtyfaewJh bkef;
awmfBuD;ausmif;wpfausmif;eJY pmoifausmif;wpfausmif;
udk vli,fawG&JU tiftm;eJY pkaygif;wnfaqmufEkdifcJhMu
w,f/ ausmif;aqmufvkyfNyD;pD;wJhtcgrSmvnf; a0,sm0pö
twGuf tvkyfwm0efawGudk &Gmvli,fav;awGuyJ ukd,f
pDcJGa0,lMu&wmayhgaemf/ ]ukodkvfa&;rdkY raES;wuf<u?
uav;awG&JU ynma&;rkdY tm;vkH;0dkif;0ef;ulnDMu&r,f}
vkdY cH,lxm;MuwJh vli,fawG r[kwfvm;/ a&xrf;orm;

uav;u@
armifynmav;[m &Gmtjyifbufu prf;acsmif;av;
xJrSmaeYpOfaeYwkdif;a&cyfxGuf&owJh/&GmOD;bkef;awmfBuD;
ausmif;eJY pmoifausmif;twGuf a&jznhfay;wJhwm0efudk ,l xm;&olyg/

uav;wkdYa& .........
armifynmav;[m qkdif;xrf;eJY a&tdk; 2vkH;udk o,fydk;ygw,f/ a&tkd;wpfvkH;uawmh temtqmr&Sd? r
zdwfrpifbJeJY a&tjynfh o,f,lay;EkdifcJhw,f/ 'kwd,a&tkd;rSmawmh tv,favmufrSm uJGtuf&mav; &SdaeowJh/
a&xrf;o,fvm&wJh vrf;aMumif;wpfavQmufrSm a&awG zdwfpifukefwmayhg/ tJ'DtwGufaMumihf ausmif;udka&muf
wJhtcgrSmawmh 'kwd,a&tdk;xJrSm a&wpf0ufom &SdawmhwmayhguG,f/ 2ESpfavmuf MumwJhtxdudk a&o,fwkdif;
tdk; 2vkH;xrf;&ayr,fh wpftkd;eJY wpf0ufom o,fay;EdkifcJhw,fav/ yxr a&tkd;uawmh tjypftemtqmuif;NyD;
a&tjynhf o,fay;EkdifwJhtwGuf *kPf,l0ifh<um;vdkY aeygw,f/ olu 'kwd,a&tkd;ukd tckvdk ajymcJhygw,f/
]a[h .. igu rif;xufydkomw,fuG/ aeYwkdif;yJ a&tjynfho,fay;Ekdifayr,fh rif;uawmh wpf0ufom vkyf
Ekdifwm/}
'kwd,a&tkd;av;[m bmrSjyefrajymEkdifbJ pdwf"mwfusqif;vkdYom ae&wmayghuG,f/ &Suf½THUtm;i,fpdwf
vnf; jzpfaerdowJh/ uav;wkdYrSmvnf; pdwfnpfp&mawG &Sdovm;[if/

uav;wkdYa& ...
wpfaeYawmh prf;acsmif;av;eHab;rSm armifynm[m a&tdk; 2vkH;udkcsNyD; tarmajzxkdifae&if; prf;acsmif;
av;&JU a&pD;oHeJY om,mvSywJh ½Icif;awG Munfh½IcHpm;aecJhygw,f/ uav;wdkYaum prf;acsmif;av;&JU a&pD;oHudk em;
qifzl;Mu&JUvm;/ prf;acsmif;av;awGu uav;wkdYudk wpfckck ajymjycsifaeMuw,f/ BuKHwJhtcgrSm em;axmifMunfhyg
uG,f/
acwåtem;,lNyD;wJhaemuf armifynmav;[m a&jznhfawmhr,fvdkY jyifqifaewkef;rSm 'kwd,a&tkd;av;
u tckvdk awmif;yefpum; ajymjycJhowJh/

25
]ukdynmcifAsm; .. usaemf trsm;BuD;udk pdwfraumif; jzpfrdygw,f/ &Sufvnf;&Sufw,f/ tJ'DtwGuf udk
ynmudk awmif;yefygw,f/ usaemfh&JU tm;enf;csufudk cGifhvTwfygcifAsm}
]bmjzpfvkdYvnf; a&tkd;av;&JU? rif;u bmawGpdwfnpfae&wmvJuGm/ usaemfhudk ajymjyprf;ygOD;}
armifynmu jyefar;wJhtcgrSm 'kwd,a&tkd;av;u 0rf;enf;yufvufeJY tckvdk jyefajzygowJh/
]NyD;cJh 2ESpfvkH;rSm &GmOD;ausmif;eJY pmoifausmif;twGufudk usaemfu aeYpOf a&wpf0ufom o,fay;EkdifvkdY
yg/ usaemfhrSmu uJGtufaewJh tm;enf;csuf&Sdavawmh tjynfhro,fay;EkdifvkdYygAsm/ udkynmvnf; tifeJYtm;eJY BudK;
pm;o,fydk;ayr,hf BudK;pm;oavmuf tjynfhr&bl; r[kwfvm;}
tJ'Dvdk Mum;vdkuf&awmh armifynm[m a&tdk;
av;&JU cHpm;csufudk pmemoem;rdygowJh/ uav;wkdYaum
pdwfnpfwJhtcgrSm b,folawGudk jyefajymjyjzpfovJ[if/
tif;ayhg .. em;vnfwwfwJh oli,fcsif;awGeJY rdb? q&m
q&mrawGukd zGihfajymjy&rSmayhguG,f/
armifynmu a&tkd;av;udk MuifMuifememeJY p
um;wpfcGef; jyefajymcJhygw,f/
]uJ a&tdk;av;a& tcsdefvifhawmhr,f/ wkdYawG
tck&Gmausmif;awGqDudk jyefMuwJhtcgrSm &Gmvrf;wpfavQmuf
rSm zl;yGihfa0qmaewJh yef;vSvSav;awGudk MunfhoGm;Mu&
atmifaemf/}

uav;wkdYa& ...
trSefygyJ/ prf;acsmif;av;eHab;uae &GmxJzuf
udk 0ifvmwJhvrf;wpfavQmufvkH;rSm odyfvSwJh ta&mifpkH yef;rsdK;pkH[m zl;yGihfa0qmaevkdufMuwm/ uav;i,fawG?
rdef;rysdKav;awGeJY &Gmol&Gmom;awG[mvnf; yef;tvS awGudk Munfh½IcHpm;aeolawG? bk&m;rSmuyfzkdY? pmoif
ausmif;tvSqifzkdYeJY q&m q&mrawGudk vufaqmifay;zkdY cl; ,laeMuolawGeJY &GmvkH;uRwfudk aysmf&TifaeMuw,f/
oeyfcg;bJMum;vdrf;xm;wJh rdef;rysdKav;awG[mvnf; a&mif pkHyef;awGyefvkdY qnf;qmcsdefrSm
tvS<u,faejyefw,f/
armifynmeJY a&tkd;av; 2vkH;wkdYvnf;yJ &Gmol&Gmom;awGeJYtwl yef;tvSawGudk cHpm;&if;? MunfEl;aysmf&Tif
MuowJh/ pdwfnpfaewJh a&tkd;av;vnf; olYtjzpfudk cPavmufarhaysmufNyD; aysmf&Tifaewmayhg/ uav;wkdYaum
yef;av;awGudk cspfw,frkdYvm;/ vrf;qkH;vkdY &Gmausmif;awGqDudk a&mufjyefawmh a&uzdwfpifcJh&wmeJY wpf0ufyJ
usefawmhwmrkdY pdwfnpf&NyD/ 'geJY a&tdk;av;[m armifynmukd xyfNyD;awmif;yefpum; qkdjyefw,f/ armifynmu t
ckvdk &Sif;jycJhw,fwJh/
]'Dr,f a&tkd;av;&JU ... apmapmu &Gmv,fvrf;ay:rSm yef;rsdK;pkHawGMum; aysmf&TifaeMuwJh &Gmol&Gmom;awG
udk toifawGUw,fr[kwfvm;/ wkdYvnf; aysmfMu&w,faemf? vrf;eHab;u yef;yifav;awG? yef;yGihfav;awGaMumihf
yg/ rif;&JU tkd;rSmtufaewJh[mav;&Sdwmudk usaemf tpwnf;u odw,fcJhygw,fuGm/ tJ'DtwGuf usaemfpdwful;&
NyD; tokH;csvdkufwmyg/ vGefcJhwJh 2ESpf wkdYtvkyf pwifuwnf;uaygh/ a&o,fvm&wJh &Gmvrf;wpfavQmuf rif;&Sdae
wJhzufawGrSm yef;rsdK;aphav;awGudk ysdK;BuJxm;cJhw,f/ wkdYawGaeYwkdif; a&cyfcsdef prf;acsmif;av;qDu &Gmtjyefvrf;
rSm rif;u a&avmif;ay;jyefw,f/ 'DvdkeJY odyfrMumcifrSm yef;awGzl;yGihfa0qmvmwm tckqkd&if 2ESpfawmif &SdNyDyJ/
&Gmol&Gmom;awGuyef;tvSawGaMumihfpdwcf sr;f ajrMh uw,f/tdrrf mS &GmOD;bk&m;rSmyef;ylaZmf&if;ukov dk ,
f Ml uw,f/
&Gmom;vkvifi,fawGu &GmolvkHrysdKawGudk vufaqmifay;zdkYeJY pmoifcef;wGif;? pm;yJGay:wifzkdY yef;awGcl;Muw,f/

26
wu,fvkdY a&tkd;av;om ykHrSeftwkdif; a&tjynfh o,f,lEkdifcJhr,fqkd&if tckvdk &GmudktvSqifzkdY b,fvG,f
vdrfhrvJ/ rif;&JUaus;Zl;aMumifh tm;vkH;aysmf&TifMu&wmyguGm/}
armifynmu tckvdk tus,fw0ifh &Sif;jyvdkufwJhtcgrSmawmh a&tkd;av;[m tvGefrSudkyJ auseyfpGmeJY
oabmaygufvdkufawmhw,f/ c&D;vrf;qkH;txd a&tjynfhro,fEkdifcJhayr,fh olYrSmvnf; *kPf,lp&m&SdaeNyD r[kwf
vm;/ ykHjyifav;uawmh 'DrQygyJuG,f/
uav;wdkYvnf; arQmfvihfcsufyef;wkdifudk avQmufvSrf;aewJh c&D;vrf;rSm pdwfrnpfMuygeJYaemf/ tm;enf;
csufqkdwm vlwkdif;rSm &SdpNrJyguG,f/ 'gayr,fh vlwkdif;rSm vkyfEkdifwmawG? vkyfwwfwmawG udk,fpD&Sdaejyefygw,f/
rdrdeJY tjcm;olawGtwGuf aysmfp&maumif;NyD; tusdK;&Sdr,fh tvkyfawGvkyfp&m trsm;BuD; &Sdaeygw,f/
twå[dwvkdYac:wJh rdrd&JU tusdK;eJY y&[dwvkdYac:wJh trsm;tusdK;udk rQrQww o,fydk;EkdifwJholawG jzpfMuyg
apvkdY qkawmif;vkdufygw,f/
uav;wkdY&JU
awmtpyfwpfae&mu
q&marm&

jrefrmh&dk;&m pum;xm erlem pum;xmrsm;

uav;u@
a&S;tcgujrefrmrdef;rysKdav;rsm;onftdrfa&SU 1/ olUtyifu wpf½HkMuD;? olUtoD;u wpfvHk;oD;/
uGyfyspfwGif vomaomaeYrsm;wGif Akdif;iifMuonf/ (qHyifESihf qHxHk;)
xkdokdY rdef;rysdKav;rsm; tzGJ Yvkduf Akdifiifonfh ae&mukd 2/ tpmudk ESpfa,mufujrif? ig;a,mufu ,l?
vlysdKayguft&G,f umvom;rsm; tzGJY vkdufoGm;avh oHk;q,fu 0g;? aumif;pm;awmh wpfa,mufwnf;/
&Sdonf/ xkdokdY a,musfm;av; tzGJ YESifh rdef;uav;tzGJ YwkdY (rsufpd? vufacsmif;? oGm;ESihf vQm)
tdrfa&SU uGyfyspfwGif xkdifMuum rnfonfhtzGJYu ÓPf 3/ acgif;MuD;vdkU vnfodrf? zifydefwJh a,musfm;?
&nfomonfukd pum;xmzGJYum prf;oyfavh &SdMu &mrS rdk;ay:ysHumoGm;? odMum;vm; ewfvm;/
pum;xmrsm; ay:aygufvmonf/ pum;xm qdk onfrSm (ykpOf;)
rdrd&nfneT ;f vdak omt&mudkoG,0f u kd uf m0Sux
f m;aom 4/ ckwfvdkUrjywf owfvdkUrao/ (a&)
pum;pkudk ac:qdkonf/ pum;xm rsm;onf wpfae&mESifh 5/ i,fpOfu &ifcGifydkuf? MuD;apvdkvdkU wkwfeJU&dkuf?
wpfae&m zGJYqkd okH;EIef;ykH rwlMuyg/ pum;xmrsm;ukd rmapvdkvdkU rD;eJY jrd§Kuf/ (tdk;)
atmufaz: jyyg taMumif;t&mrsm; ay: rlwnfum a&;
zGJYxm;onf/ pum;xmuAsm
acgif;aygif;pav; idkufidkufae
1/ awmawmifobm0taMumif;rsm; abmfMu,fjydK;jyufa0/
2/ aeYpOfoHk;ypönf;qkdif&m taMumif;rsm; pdrf;jym0ga&T awmif&Snfydk;
3/ om;iSufqkdif&mtaMumif;rsm; a&mif&nf vufvufjzdK;/
4/ vludk,fcE¨mqkdif&m taMumif;rsm;
5/ tyifwdkYESihfywfoufonhf taMumif;rsm; jzefYusufuMudK; jrdKifjrdKifqdkif
jrdKifx ydkifydkifEdkif/
tajz - Oa'gif; zdkr

6/ cspfrIa&;&mukdajymqkdonfh taMumif;rsm;ukd
pum;xmrsm; tjzpfzGJ Yavh&Sdonf/ ESpfyg;wljydKif awmc&D;
cGef;axmuf ]tdk;a0} nnf;/
(wuúodkvf awmom;)

27
jrdKUjy ,Ofaus;rIrsm; xGef;um;vmcJhjcif;
a&S;a[mif; - acwfopf w&kwf ,Ofaus;rI
Civilization Past to Present - China

fqHk; wHwdkif;MuD;
r[mwHwdkif; - urÇmh t&Sn
G u f w w
H i
d k ;
f & n
S M
f u ;
D u dk wnfaqmufcJhwmyg/
w
i
f , a
f v ;a w G [ m t Eå&m,fudk umuG,fzdkYt k d q u v
f u
k d M
f u w , /
f t usOf;om;awG?
wkdif;jyn m
S a wmh tJ'DwHwdkif;i,faw
Gu
J w
h ,fvdkYqdkw,f/
G m ;r D b p
D D 2 1 4 c E
k p
S r
f frS 1 0 E p
S a
f v mu f M u mc
c&pfawmf rz wmyg/ qufwmawmi if;
R e a
f w G e J Y p p o
f n a
f w G a q mu c
f J h M u
, a
f v / t c q
k &
k d i f u DvkdrDwm 7300 (rdkifayg
aus;u smfw
u
f v n ;
f u v
D r
k d w
D m 5000 (ig;axmif) au q mu t
f t Hkvnf;jzpfw,f/
kppkaygif;t&Sn n ;
f a o m t a
i
k d )
f & y
d S g w , /
f v u r m
Ç u awGYjrifEdkifwJh wpfckw
4536 r ygw,f/ 2 'or 4
fcku k d w n a
f q mu a
f e M u
e a
Y c w r
f m
S v n ;
f u r m
Ç ht&SnfqHk; qnfMuD;wp
w&kwfawG[m 'Da
w,f/
uDvdkrDwm tus,f&Sdyg
28
vlrIa&;bmom oifcef;pm (tv,fwef; tqihf)

a&S;a[mif;w&kwfjynf
q&mr*Fvmatmifrif;
uav;wdkYa&…
uav;wdkY tckaexdkdifwJh &Gm? jrdKU? jynfe,feJY EkdifiH[m b,fwkef;u pjyD;awmh wnfaxmifcJhwmvJ/
b,folawGu wnfaxmifcJhwmvJ[if/ ordkif;aMumif;udk odoifhouGJU/ avhvmxm;Mu&r,f/
uJ… uav;wdkYudk ar;cGef;wpfckavmuf ar;yg&ap/ 'DurÇmay:rSm a&S;tusqHk; ,Ofaus;rIudk
odMu&JU vm;[if/ urÇmht&SnfqHk; r[mwHwdkif;MuD;ay:rSm tOD;qHk; vrf;avQmufcJhMuolawG?
aiGpuúLudk yxrqHk; oHk;cJhMuolawGyg/ vrf;aysmufoGm;vdkY rpdk;&drfvdkufygeJYOD;/ wDxGifxm;wJh
oHvdkuftdrfajr§mif &SdaejyD/ uHaumif;zdkYtwGufuawmh teDa&mif0wfpHkudk 0wfMur,fav/
'gawGuawmh a&S;a[mif;w&kwfjynfrSm uav;wdkY MuHKawGU&r,fht&mawGyg/ w&kwfawG[m
tifrwef tHhMozG,f&m tEkynmvuf&mawGudkvnf; zefwD;cJhMuygw,f/ tckuav;wdkY
toHk;jyKaewJh ypönf;awmfawmfrsm;udkvnf; olwdkYu wDxGifcJhMuw,fav/
ordkif;okawoDawGu &SmazGazmfxkwfay;vdkY a&S;a[mif; w&kwfjynftaMumif; ajymjywJh
tJ'DtEkynmvuf&mawGeJY pmayawGudk awGU&Sdxm;Muw,f/ ESpfaygif; axmifausmfwkef;u &THUap;eJY
zefwD;xm;wJh &TUHwyfrawmfMuD;udkvnf; xm;&pfcJhMuw,f/ jrefrmjynfeJY e,fedrdwfcsif; xdpy f
aejyD; urÇmha&S;a[mif;tusqHk; ,Ofaus;rI xGef;um;cJhwJh a&S;a[mif;w&kwfjynfeJY ,Ofaus;rIudk
rdwfqufvdkufygw,f/

29
w m f
y fra
1974 ckESpf? ZDtef;jynfe,frSm &THUap;eJY
ppfonfawmfawG? ppfjrif;awGeJY & THU w zefwD;jyKvkyfxm;cJhwJh
&THUwyfrawmfMuD;udk
ajrMuD;xJu azmfxkwfcJhMuw,f/
ppfonf awmf? ppfjrif;tiftm;
7500 (ckESpfaxmif
ig;&m) avmuf &SdwJh

&THUwyfrawmfMuD;aygY/
&THUap;udk rD;zkwfjyD; zefwD;cJhMuw,f/
{u&mZfbk&ifMuD; usif uG,fvGefwJhtcgrSm olYudk
apmihfa&SmufzdkYtwGuf 'D&THU wyfrawmfMuD;udk zefwD;cJhMuwmyg/
tESpf 2000 (ESpfaxmif) ausmfcJhygjyD/ yHkrSefvlt&G,ftpm;xufudk enf;enf;ydkMuD;wJh
ppfonf awmfawG? ppfacgif;aqmif&kyfwkawGyg/ &THU wyfrawmfwpfckvHk; wnfaqmufcJhwm
tESpf 40 avmufMumowJh/ tckawmh urÇmvSnfhc&D;onfawG twGuf Munfh&Iavhvmp&maygY/

I xm;wJh tusÐudk MunfhjyD; qif;&J?


rif 0wf
f, csrf;omudk ajymvdkY&w,f/ aemufjyD;
rD;zkda ;fpm qi t0wftpm; ta&mifuvnf; tifrwef
csmi 0w rSudk ta&;MuD;w,faemf/ [if;oD;[if;&Gufu
fapmi ta&mifawGeJh aq;qdk;Muw,f/ ta&mifwkdif;rSm
hf ew
f t"dyÜg,f wpfckck xm;&Sdjyefw,f/
]rD;zdkacsmifapmihfewf} [m uGifrif;qufacwfwkef;u
a&S;a[mif;w&kwfjynfrSm t0ga&mif[m awmf0ifeef;oHk;ta&mif/
tifrwef ta&;MuD;vSw,f/ {u&mZfbk&ifwpfOD;wnf;om 0wfqifcGifh&Sdw,f/
'DESpftwGif;rSmrdom;pk0if awG tjcm;olawGu tjyma&mif (odkYr[kwf)
b,fvdk jyKrlvkyfaqmifMuw,f teufa&mif 0wfMuw,f/ tjzLa&mifuawmh
qdkwmudk tjcm;ewfawGxH aMuuGJ 0rf;enf;zG,f&m
tpD&ifcHw,f/ tpD&ifcHwm ta&mif/ rdbawG touf&Sifaewkef;
raumif;&ifawmh aemifESpfrSm uav;awGu r0wfqif&bl;wJh/
uHqdk;rdk;arSmifMuEkdifw,fwJh/ teDa&mifuawmh uHaumif;wJh ta&mifaygh/

30
urÇmausmf ydk;vrf;rMuD;[m tifrwef ta&;ygcJhygw,f/ tm&Swkduf w&kwfjynfuae ajrxJyifv,ftxdudk
&Snfvsm;vSw,f/ ukefonfawG[m [if;cwftarT;tMudKif? a&Txnfypönf;? qifpG,f? ausmufpdrf;eJY tjcm;aom
tzdk;wefypönf;awG ukefoG,fcJhMuygw,f/ ydk;vrf;rvdkY emrnfausmf&wmuawmh tJ'Dacwfumvuta&;MuD;
qHk; ypönf;wpfckaMumihfyg/ ydk;aumifav;awG&JU ydk;csnfrQifyg/ txl;pyg,f&S,f taumif;pm; t0wftxnf
wpfrsKd;aygh/ ydk;xnf[m cdkifcefYw,f/ 'gayrJh Ekl;nHh? aygYyg;vSw,f/ w&kwfawGu vGefcJhESpfaxmifaygif;rsm;pGm
uwnf;u ydk;xnfenf;ynmudk ydkifqkdifcJhw,f/ 'gayrJh tjcm;wkdif;jynfawGuawmh at'D 800 ausmfrSom
w&kwfawGqDu oif,lcJhMuw,f/

ydk;v
rf;rM
uD;

a&S;OD;wDxGif zefwD;cJhMuolawG
a&S;w&kwfawG[m urÇmh,Ofaus;rItwGuf yHhydk;cJhMu
olawGyg/ vSywJh tEkynmajrmuf ausmuf&kyf?
aMu;&kyf awGuaepvdkY t&kyfpmvHk;awGudk
tOD;qHk; wDxGifzefwD;ay;cJhMuw,f/
tjcm; wDxGifrIawGvnf; trsm;MuD;yg/
oHvdkuftdrfajr§mif? vSnf;bD;? ydk;xnf?
puúL? a<uxnfeJY aiG puúLawGudk
wDxGifcJhMuw,f/ ,rf;rIefY? aAsmuftdk;eJY
pGefawGudk vnf; wDxGifcJhMuw,f/
urÇmausmf ynm&SdBuD;awG? tawG;tac:
orm; awGvnf; trsm;MuD; ay:xGef;cJhygw,f/
txif&Sm;qHk;uawmh uGefjzL;&Syfjzpfygw,f/ bDpD 479
ckESpf rSm uGefvGefcJhw,f/ &dk;pif;wJh b0aeenf;[m
ta&;MuD;aMumif; rdefYqdkcJhw,f/ 'DuaeYtxd olY
tqHk;trudk vdkufemMuolawG trsm;MuD;&SdaeqJyg/
31
& w
k j
f y n f tdkvHypfyGJawmfudk 2008 ckESpf wGif pnfum;odkufjrdKufpGm usif;yaeyHk -

fw
,aeYacw
EdkifiH 204 Edkif iHrS tm;upm;orm; aygif; 11028 OD; 0ifa&muf ,SOfjydKifcJhMuonf/

&Sef[dkif;jrdKUawmf nzuf&Icif; -
w&kwfpD;yGm;a&;rSm urÇmh
'kwd,tMuD;qHk;jzpfonf/

w&kwfuGefjrLepfygwD
nDvmcH usif;yaeyHk

Edkb,fvf jidrf;csrf;a&; qkwHqdyf

1989
ckESpfw
jidrf;c Gif
'Drdku srf;pGm
q a&
ausm E´jyawmi pDa&;
if;om f;qdko
wDte ;jynfolrsm l
fe ;-
&ifjyi efrif jynfo
fa&SUw lU
Gi
cHcJhMu f jzdKcGif;
&on
dk - f/
k & i
S f v Da&Smifb sOf;us
&;q f tu
, j
f i drf;csrf;a mif'Pf 11 ESp fa&;orm;?
kESpf Edkb ifh ax a0ze f/
2010 c Iyf&Sm;rIaMum ifbdkrSm pmay pfOD;jzpfon
;v &Sm lw
EdkifiHa& zpfonf/ vDa f&Sm;wufMuGo
j
l Iy
cHae&o ESihf EdkifiHa&;v
©
ygarmu

32
odyÜHu@

; p r
G f ; t i f
L u v D;, m
E s ;m --- u
e u
Y f u
G r
f v m; oQif,EÅ,m;

a x m u c
f r
H v
txufwef; odyÜH oifcef;pm - EsL;uvD;,m;pGrf;tif

ausmufrD;aoG;uJhodkYyif ,la&eD,HrSm avmifpmtrmjzpfonf/ ausmufrD;aoG;uJhodkYyif ,la&eD,Hudk urÇm


ajr MuD; xJrSyif wl;az: &&Sdonf/ odkY&mwGif oif\ tdrfodkY ,la&eD,H wpftdwfudk rnfolrQ vmydkYvdrfhrnf r[kwfyg/
tb,faMumihfqdkaomf ,la&eD,HtufwrfrS xkwfvTihfaom EsLuvD;,mpGrf;tifrSm txl;pDrHzefwD;xm;aom
"gwfaygif;zdkxJwGif xdef;odrf;xm;&Sd&rnfjzpfonf/ ,la&eD,HrSm EsLuvD;,m;pGrf;tm; puf&Hkrsm;twGuf t"du

uav;u@
usaom avmifpmjzpfavonf/

,la&eD,HESihf tjcm;aom EsLuvD;,m;avmifpmrsm;rSm tMuD;tus,f tjiif;yGm;p&mtaMumif;t&mwpf


&yfjzpf\/ tcsKdU u rsufarSmufurÇmMuD;\ pGrf;tifjyóemwdkYudk ajz&Sif;&eftwGuf vQyfppfpGrf;tm; xkwfay;Ekdifaom
EsL;uvD;,m; puf&HkwdkYudk wnfaqmufjcif;rSm wpfckwnf;aom enf;vrf;jzpfonf[kqdk\/ tjcm;olrsm;url
þtcsufudk tjyif;txef uefYuGufMuonf/ tb,faMumihf EsLuvD;,m;ESihf ywfoufjyD; jyif;xefvSaom
tjiif;yGm;rI jzpf&ygoenf;/ atmufwGif tcsuftvufrsm;ESihf tjiif;yGm;rIudpöwdkYudk avhvmMunfhyg/

"gwfaygif;zdktvkyfvkyfyHk

uranium rods

,la&eD,H "gwfjyKrIaMumihf tyl&&SdjyD; a&udk


a&aiGY tjzpf ajymif;vJay;onf/ a&aEG;aiGU jzihf
wmbdkifpufMuD;rsm;udk vnfywfapjyD; vQyfppf
udk xkwfvkyf&&Sdonf/

,la&eD,H owåKacsmif;rsm; - EsL;uvD;,m;

Nuclear Power
"gwfaygif;zdktwGuf avmifpm
33
c
f y
H g w , f uefYuGufyg
ax m u Nuclear Power w,f
EsL;uvD;,m;avmifpmrsm;rS xkwfvTifhaom pGrf;tifyrmPrSm ausmufrD;aoG;udk rD;&dIUjcif;rSm tvGeftEÅ&m,f MuD;rm;vSaom
xkxnf tvGefMuD;rm;vSonf/ ,la&eD,H 1 uDvdk*&rfrSm ausmuf "gwfa&mifjcnfudk rxkwfvTifhyg/ EsL;uvD;,m; avmifpmrS xkwf
rD;aoG;wefcsdef 60 ESihf nDrQaom pGrf;tifudk xkwfay; Ekdifonf/ vTifhaom "gwfa&mifjcnfrSmrl cEÅmudk,fwGif; qJvfrsm;udk ysufpD;
apjyD; uifqma&m*gjzihf toufyif qHk;&HI;Ekdifonf/
EsL;uvD;,m;pGrf;tif puf&Hkrsm;onf obm0ywf0ef;usifudk npf
nrf;apaom "gwfaiGYrsm; pGefYxkwfjcif;r&Sdyg/ ausmufjzpf&kyfMuGif; EsL;uvD;,m;pGrf;tifpuf&Hkrsm;onf a&'D,dkowåKMuG ypönf;rsm;
avmifpmrsm;udk toHk;jyKjcif;aMumihf obm0ywf0ef;usifESihf av pGefYxkwfonf/ þypönf;rSm ESpfaxmifESihfcsDjyD; "gwfa&mifjcnfwdkYukd
xk npfnrf;&onf/ xkwfvTifhEkdifonf/

EsL;uvD;,m; "gwfaygif;zdkrsm;wGif ,la&eD,HtcsKdUudk yvlwdkeD,H yvlwdkeD,Hjzihf EsL;uvD;,m; (tPkjrLAHk;) xkwfvkyfEkdifonf/


j'yfpiftjzpf ajymif;vJEkdifonf/ tem*wfwGif þj'yfpifudk vGefpGm tqdyfjyif;xefvSayonf/ toufrsm; aoapEdkifavmuf
"gwfaygif;zdk yHkpHopfwGif toHk;jyKrnf/ onfh þ"gwfypönf;rSm vlom;\ zefwD;rIpifppf jzpfonf/
EsL;uvD;,m; puf&Hkrsm;rS trsm;qHk; xkwfvkyfonf/
EsL;uvD;,m;pGrf;tif puf&Hkrsm;\ tEÅ&m,fuif;jcif;ESihf vHkjcHKa&;
rSm txl; aumif;rGefvSonf/ puf&HkywfywfvnfwGif um&Hxm; EsL;uvD;,m; puf&HkaygufuGJrI jzpf&yf tcsKdUaMumihf avxkESihf
onfh xlxJvSaom uGefu&pf tumt&Hrsm;rSm "gwfa&mifjcnf a&xkwGif;odkY a&'D,dkowåKMuGypönf; tenf;i,f xkwfvTifhcJhonf/
pdrfhxGufrIudk umuG,fay;onf/ aemifwGif aygufuGJrI tajrmuftrsm; jzpfvmEkdifp&m&Sdonf/
MuD;rm;aom aygufuGJrIaMumihf urÇmysuf Ekdifonftxd
aeYpOfyif vlwkdif;onf ywf0ef;usifrS a&'D,dkowåKMuGypönf; yrmP tEÅ&m,fqdk;&Sdonf/
tenf;i,f &&SdMuonf/ odkY&mwGif EsL;uvD;,m; puf&Hkrsm;rS rqdkp
avmufaom yrmPom &&Sdjcif;jzpfonf/ "gwfa&mifjcnf tenf;i,frSm ukd,fcE¨mtwGuf xdckdfufrI rsm;rsm;
(yHkwGif a&'D,dkowåKMuGypönf;rsm; &&Sdonfh tjcm;aom ae&mrsm;udk r&Sdyg/ odkYaomf tcsdefumvMumonfESihf trQ pkaqmif; rsm;jym;
azmfjyxm;onf/) vmEkdifjyD; þ"gwfa&mifjcnf\ tEÅ&m,frSm MuD;rm;vSonf/

EsL;uvD;,m; pGefYypfypönf;rsm;udk zefxnfxJwGif odkavSmifEkdif a&'D,dk "gwfowåKMuGypönf;rsm; pdrfh,dkjyD; ywf0ef;usifodkY ra&muf&Sd


onf/ þzefxnfwkdYudk yifv,fa&atmufwGif pGefYypfjcif;? *&ef Ekdif[k rnfolrQ tmrcHEkdifjcif;r&Sd/ zefxnfrsm; ruGJ[k rnfoltm
EdkufausmufvTmxJwGif jr§KyfESHYjcif;jzihf pGefYypfEkdifonf/ rcHrnfenf;/ ausmufvTmrsm; a&GUvsm;Edkifonf/

tem*wfvlYtzGJYtpnf;twGuf arQmfvifhcsuf pGrf;tifjzpfonf/ tmPm&SifEkdifiHrsm;? tMurf;zuform;rsm;\ vufxJodkY


EsL;uvD;,m; enf;ynmESifh ,la&eD,H&&SdoGm;ygu urÇmysufrnf/

oifodyg&JUvm;
aeYpOfyif oifonf "gwfa&mifjcnf tenf;i,fpDudk
vufcH&&Sdaeonf/ yHkudk &Iyg/
aoapavmufaom ,la&eD,rf yrmPrSm
500 rem jzpfonf/ wESpfvQif oifonf
0.2 rem cefY ywf0ef;usifrS pkaqmif;&&Sdonf/
EsLuvD;,m; pGrf;tif puf&Hkudk EsLuvD;,m; AHk;
(tPkjrL AHk;) uJhodkY azmufcGJí r&Edkifyg/

txufwef;tqihf odyÜHoifcef;pm
34
Lesson Planning
Democracy Education 1
q&m arm&

ed'gef;
wdkif;&if;om; vlrsKd;pkrsm;\ trsKd;om; vGwfajrmufa&;
awmfvSefvSIyf&Sm;rI ESihf 'Drdkua&pDvIyf&Sm;rI wdkufyGJwdkYwGifvnf;aumif;?
tem*wf zuf'&,fjynfaxmifpk wnfaqmuf &mwGifvnf;aumif;? jynfolvlxk
wpf&yfvHk;\ EdkifiHa&; todtjrifESihf Edkf;Mum;wufMuGrIrSm tc&m usonf/
f
zGYHjzdK;wdk;wufjyD; jidrf;csrf;aoma'o jzpfvmap&eftwGufvnf; jynfolvlxkonfom y"me
jzpf\/ OD;aqmif wdkufyGJ0if&mwGifjzpfap jynfolwdkYrS a&G;cs,frnfh acgif;aqmifrsm;? EdkifiHa&;orm;rsm;rSm rnffol
wdkYenf;/ rnfonfh t&nftcsif;rsm; yg&Sdoihfygoenf;/ EdkifiHa&;orm;aumif;rsm;udk a&G;cs,fEdkifpGrf;&Sd&ygvdrfhrnf/ jynfolY
tusKd;udk o,fydk;rnfh jynfolYudk,fpm;vS,frsm;? EkdifiHa&;orm;rsm;udk a&G;cs,f&efrSm tm;vHk;wGif wm0ef&Sdonf/ 'Drkdua&pD
EdkifiHa&;twGuf txufwef;tqihfrsm;wGif avhusihfay;&rnfh ta&;MuD;aom oifcef;pmwpfckjzpf\/

oifcef;pm tpDtpOf ausmif;oifcef;pm tpDtpOf


(1) twef;pvQifpcsif; wpfcef;vHk;ESihf ed'gef;udk aqG;aEG;yg/

uav;u@
(2) ausmif;olausmif;om;rsm;xJrS EdkifiHa&;orm;vkyf&ef
bmom&yf - usihf0wfeDwdESihf EkdifiHom;ynma&;
&nfrSef;csuf&Sdolrsm;udk ar;jref;yg/ twef; - txufwef; (9-10 wef;)
(3) a&G;cs,fxm;aom tvkyftudkifwpfcktaejzihf oifaxmuful - pm&Gufydkif;rsm;? ydkpwmpm&GufMuD;
tb,faMumihf EdkifiHa&;orm; vkyfvdkonfudk &Sif;jyMuygap/
(4) wpfwef;vHk;ESihftwl]EdkifiHa&;} ESihf ]EdkifiHa&;orm;} udk
tcsdef - 1 em&D cGJ
t"dyÜg,f zGihfqdkMu&ef/ ]ynm&Sif}? ]tufwD;Apf}?
]jynfol}? ]awmfvSefa&;orm;}? ]EdkifiHa&;orm;} ESihf ]vlrI0efxrf;orm;} wdkYtMum; wlnDcsuf? uGm[jcm;em;csuf?
vkyfaqmifEdkifpGrf;ESihf tuefYtowfwdkYudk aqG;aEG;yg/ Oyrmay;yg/ acwfwkdif;wGif tjrJwrf; vdktyfaeolrsm;yifjzpf
aMumif;vnf; aqG;aEG;yg/ &SdaeOD;rnfholrsm; jzpfaMumif; aqG;aEG;yg/ udk,fpD wefzdk;&Sdolrsm;jzpfaMumif;udk t"duxm;
aqG;aEG;yg/
(5) 'Drdkua&pD EdkifiHa&;ynm&yfESihf ywfoufjyD; tusOf;csKyf aqG;aEG;yg/ txl;ojzihf 'Drdkua&pD EkdifiHom;wkdif;
em;vnfwwfod&rnfh ynm&yfjzpfaMumif; tav;teuf aqG;aEG;oihfygonf/
(6) jynfoludk udk,fpm;jyKjcif;? jynfolrS w&m;rQwaom enf;jzihf a&G;cs,fcHxm;&jcif;? jynfolESihf wom;wnf; ? xyfwl
usjcif;wdkY\ oabmobm0udk aqG;aEG;yg/
(7) rdrdukd,fudk ]EkdifiHa&;orm;} [k uifyGef;wyf,HkrQjzihf EkdifiHa&;orm; rjzpfEkdifaMumif;udk &Sif;jyyg/ axmufcHaom jynf
ol? udk,fpm;jyKaom jynfolwdkYrS a&G;cs,f wifajr§mufrSomvQif EdkifiHa&;acgif;aqmif jzpfaMumif;&Sif;jyyg/
(8) ausmif;olausmif;om;rsm;rS av;pm; tm;usaom jrefrmhEkdifiHa&;orm;rsm;? wkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm; ?
urÇmhacgif;aqmifrsm; taMumif;udk aqG;aEG;ygap/
(9) tb,faMumihf av;pm; tm;usMuonfudk ar;jref;yg/ olwdkY vdkcsifaom EdkifiHa&;orm;aumif;wpfOD;\
t&nftcsif;wdkYudk pm&if;jyKpkyg/ pm&Gufydkif;rsm;wGif aqmhyifjzihf a&;rSwfapjyD; twef;a&SU eH&HwGif tESHUtjym;uyfxm;yg/
(10) wpfcef;vHk;udk 3-4 OD; pD yg0ifaom tkyfpki,frsm;zGJ Yay;yg/
(11) q&mrS wpfwef;vHk;taejzihf jyKpkxm;onfh ]EdkifiHa&;orm;aumif;] t&nftcsif; pm&if;xJrS tkyfpktwGif;
tESpfoufqHk;? ta&;MuD;qHk;jzpfonf[k ,HkMunfaom tcsuf (3) csufpDudk a&G;xkwfjyD; &Sif;vif;csufESihf twl
aqG;aEG;Muygap/ tkyfpki,frsm;tvdkuf aqG;aEG;jyD;ygu olwdkY ,HkMunfcsuf wdkYudk twef;a&SUodkY xGufjyD; &Sif;jyMuygap/

35
oifudk,fwkdif ysKd;axmif&rnfh EdkifiHa&; orm;aumif;
oif\ pdwfMudKuf EdkifiHa&;orm;aumif; avhusihfcef; pm&Guf eHygwf -1
wpfOD;udk a&G;cs,fay;yg/ 'Drdkua&pD EkdifiHa&; oifcef;pm
rnfonfh pHwefzdk;rsm;? t&nftcsif;rsm; trnf twef;
udk arQmfvifhxm;ygoenf;/ ausmif;

&Sif;vif;csuf

&Sif;vif;csuf

&Sif;vif;csuf

wpfzuf pmrsufESmwGif &Sdaom pHwefzdk;ESihf


t&nftcsif;rsm;xJrS oifhpdwfMudKuf 3 ckudk
a&G;xkwfyg/
tb,faMumihf ESpfouf&onf? ta&;MuD;
onfudk &Sif;vif; aqG;aEG;yg/

armu© ynma&; r*¾Zif; - 'Drkdua&pD ynma&; oifcef;pm pmpOf (1)


EdkifiHa&;orm;aumif; tvkd&Sdonf
36
'Drdkua&pd ynma&;? 'Drdkua&pD EkdifiHawmf
a&&
tvGef S ft
n
cHpm;
zswfvwfrI &Sdo jrif a0zef pdwf"gwf
jzpf& l vG,fol cHEdkifol
&Sdonf rn
f wufMuGol

o
f du©m &dk;ajzmi yGifhyGifh rdrdudk,fudk
*kP Sdol fh vif;vif;
usef;rmwJY ol
& ol ESdrfhcsol
orm;
av
av ;pm;
tvkyftay: f mu vkyf&J
rsuf&nf rusol &yfwnfcsu fol
opöm&Sdol cdkifrmol udkif&J ol

uav;u@
m;vHk;
tjcm;olrsm; [mo uav;rsm;t
zefwD;wwfol xufxuf ausmif;aeEdki
fa&;
rS twl,lzG,f OmPf&Sdol jrufjruf&Sdol fol
aqmif&GufEdki
jzpfol

qGJaqmif tajrmftjrif
t&yfjrifhol pmem? Muifem
pnf;&Hk; OmPf&Sdol MuHhcdkifol wwfol
wwfol

aiG aMu; tepfem bmomw&m; ,HkMunf tmPm


tvGJoHk;pm; cHEdkifol &dkao avmufol xufol
rvkyfol udkif;&dIif;ol

cspfjrw
w&m; vufawGU fEdkf;
acsmarmvSyol bGJU&? ynmwwf av;pm;
rQwol usol zG,fjzpfo
l

37
emrnfausmfyef;csDq&mr jzpfcsifol a0[if a&TGUajymif;jrefrmuav; tvkyform;av;wpfOD;&JU
&ifzGihfpum;
orD ; emrnf u d k om;emrnfarmif
rtd`E´ma0[ifcefY vdkY atmif x G e f ; 0if ; yg/
ac:ygw,f/ toufu om; touf 14 ESpf
11 ESpfyg/ arG;zGm;&m jzpfygw,f/ om;[m
Zmwd uawmh bDvl; i,fi,fwnf;u ck
uRef;? acsmif;qkH NrdKUe,f? t&G,ftxd tazudk
rGefjynfe,f jzpfyg rjrif z l ; cJ h y gbl ; /wpf
w,f/ orD;&JU rdbESpfyg; cgwpfav vrf;oGm;
rSm azaz OD;armifOD;ESihf &if; om;vdk&G,fwl
arar a':oZifwkdY jzpf awG rdbawGeJY oGm;
NyD; tck orD; tefwD wmjrif&ifvkdY tarh
a':oZifa|;EkdifeJY twl udk ar;Munfhawmh
rJaqmufNrdKUrSm aeygw,f/ orD; tck xkdif;[Gmzkdif ausmif;rSm om; ukd,f0ef 5 vrSmwif tazu ydk;xdNyD; qkH;oGm;w,fwJY/
'kwd,wef;rSm ynm oifMum; aeygw,f/ om;rSm armifESr ig;a,muf &Sdygw,f/ om; ckESpf
xkdif;ausmif;rwufcifwkef;u a&TUajymif; jrefrm ESpfom;t&G,frSm &GmrSm tvkyftudkif&Sm;yg;vdkY om; taru
vSnf;bD;ausmif;rSm wwd,wef;txd ynmoifMum; cJhzl; om;orD;ig;a,mufudkac: NyD; xkdif;EdkifiH? rJaqmufjrdKUudk ajymif;
ygw,f/ jrefrmausmif;uae xkdif;ausmif; wuf&jcif; a&TUvmcJhygw,f/ om;wdkY rdom;pk tm;vkH;ukd om;tudkBuD;u
uawmY xkdif;EkdifiHrSm aewJhtwGuf xkdif;ausmif;udk ajymif; &&m tvkyfudk vkyfudkifjyD; &SmazG auR;ygw,f/ om;
wufoifYw,f xifvkdYyg/ orD; xkdif;ausmif;rSm wuf&wm tpfudkBuD;u ajcaxmuf wpfzufroefol jzpfygw,f/ om;udk
aysmfw,f/ jrefrmausmif;rSm pmoifMum; aewkef;uqkd vnf; ausmif;xm;ay;ygw,f/ tckawmh rJaqmufrSm tvkyf
pma&;? pmzwfrsm;w,fav/ pmr&&if q&mru ½dkufao; tqifrajyvkdY awmvrf;uaeNyD; befaumufudk ol
w,f/ tckorD;wufaewJh xkdif;ausmif;rSmu yef;csD? wufoGm;cJhw,fav/
vufrI? tu? tm;upm;wkdYudk aeYtvkduf oifay;w,f/ 'gaMumifh om;tck ausmif;uaexGufNyD; yef;&H
pmoifwJhtcg wDAGDeJY oifwJhtcsdefawGvnf; &Sd tvkyfudk vkyfaeygw,f/ vkyftm;cuawmh wpf&ufudk
w,f/ NydKiyf JGawGvnf; vkyfay;w,f/ ausmif;rSmvkyfwJh udk;q,f bwf &ygw,f/ tckom;rSm vwfrSwfr&SdvkdY
NydKifyJGwkdif;rSm orD;qk &&SdcJhw,f/ orD;,SOfNydKif&wJh trsm;pk tvkyfem;ae&w,f/ vwfrSwfr&SdolawGudk ola|;u tvkyf
uawmh xkdif;EkdifiHom; ausmif;ol ausmif;om;awG jzpfyg rqif;ckdif;awmh pm;0wfaea&; tqifrajybl;av/ om;&JU
w,f/ ausmif;rSm 'kwd,wef;&JU twef;acgif;aqmifvnf; rdom;pk pm;0wfaea&;twGuf tck om; uefpGef;&Guf cl;a&mif;
jzpfygw,f/ ausmif;rSmusif;ywJh tcrf;tem;awGrSm orD; ae&ygw,f/ om; ausmif;aecsifayr,fh rdom;pk pm;0wfae
u jrefrmtuESihf xkdif;tuukd oifjyay;&ygw,f/ a&;u ta&;BuD;wmaMumihf tvkyfvkyfae&ygw,f/
paeaeYeJY we*FaEGaeYawGrSm Studio Xang om;eJY&G,fwl ausmif;wufaewJh oli,fcsif;rsm;udk
AMCP (Maesod) wGif zGihfxm;wJh tEkynmoifwef;rSm ausmif;wufcGifY &aewJYtcsdefrSm ynmudk BudK;pm; oif,l
wufaeygw,f/ orD;&JU tem*wf&nf&G,fcsufuawmh MuygvdkY om;wkdufwGef;vdkufygw,f/
tausmfMum;qkH; yef;csDq&mraumif; wpfa,muf jzpfcsif
w,fav/ aus;Zl;wifygw,f/

38
twk,l avhvmp&m
zGJU EGJU a&;oD - jrefrm pmpDpmuHk;
aus;vuf naecsrf;
naeqnf;qmcsdef BuD;\ t0ef;onfvnf; ao;&mrS BuD;BuD;vmonf/
aerif;BuD; taemufzuf edrfhqif;aeykHjrifuGif; taemufodkY edrhfíedrfhíqif;av ae0ef;BuD;\ t&G,f
aumif;uif&Sd wdrfwdkY\ ½Icif; yrmPu BuD;íBuD;ívmav jzpfonf/ a&Tvifyef;
awmpOfawmwef;jrifuGif; t&G,frS paum0dkif;? a&Tpaum0dkif;rS a&TvSnf;bD;t&G,f
aus;iSufrsm; tdyfwef;jyefMuykH yrmPodkY wkd;wkd;vmonf/ þtcsdefwGif ae0ef;BuD;qDrS
naecsdef jrpfjrifuGif; tvif;wef;wdkYonf MoumoavmuBuD;udk a&T&nf
&SifOwårausmf\ awmvm; oGef;avmif;ay;onf/ wpfaeYwm wm0efxrf; aqmifNyD;
tusnf;wefvScsdefjzpfykH aemuf wpfnwm cJGcGm&rnfhtcsdefwGif aerif;BuD;u
aevkH;BuD; 0ifoGm;onfh jrifuGif; EIwf qufvufaqmiftjzpf MoumoavmuBuD;tm;
rdrdtjrifESihf cHpm;rI a&T0wf&nf NcKHvTrf;ay;ouJhodkY &Sdonf/

uav;u@
þuJhodkY naeqnf;qmcsdefwGif taemufbuf
wpfaeYwmukefqkH;í wpfnodkY ul;ajymif;oGm; rkd;aumif;uifü vIyf&Sm;ajy;vTm;aeaom wdrfwkduf?
awmhrnfh tcsdefumvonf naeqnf;qmcsdef jzpfyg wdrfawmif? wdrfpOf? wdrfrQifwkdY\ ½Icif;rSm yef;csDqef
onf/ a'gif;zvf0gaerif;BuD;onf ta&SUrdk;ukyf puf0kdif; vSygonf/ vIyf&Sm;aeaom wdrftrsdK;rsdK;udk naeqnf;
BuD;rS pwifxGufay:vmNyD; MoumoavmuBuD;udk wpf qm ae0ef;BuD;u ta&miftrsdK;rsdK; qifoay;aeonf/
aeYwm tvif;a&mifay;onf/ ta&SUrdk;ukyfpuf0kdif;rS t wpfcgwpf&H wdrfrnf;ndKwkdufwdkYu &Sifaerif;BuD;udk
aemufrdk;ukyfpuf0dkif;qDodkY wjznf;jznf; wa&GUa&GU c&D; ydwfuG,fwm;qD;í avmuBuD;ESihf jcm;ypfonf/
ESifonf/ MoumoavmuBuD;ukd wpfaeYwm tvif; xkdtcg aerif;BuD;u wdrfrnf;ndKwkdufwkdYudk
a&mifay;NyD;aemuf taemufrkd;ukyfpuf0kdif;atmuf epf a&Tem;uGyfí avmutjrifwGif tvSqifay;onf/
jrKyfaysmufuG,fNyD; wpfnwm tem;,lawmhrnf jzpf wdrftxltyg; tenf;trsm; ykHo@mef trsdK;rsdK;udkvkduf
onf/ wpfenf;tm;jzihf tvif;a&mifrsm; uG,faysmufí í ta&miftrsdK;rsdK; qifayonf/ wdrfawmifpOfwef;
tarSmifodkYa&mufawmhrnfh tul;tajymif; tcsdefumv BuD;jzpfvdkuf? awmwef;BuD;jzpfvkduf? wdrfO,smOfjzpf
onf naeqnf;qmcsdef jzpfygonf/ þuJhodkYaom vkduf? wdrfa&tkdifBuD;jzpfvkdufESihf rdk;jyma&mifaumif;uif
tul;tajymif;umv naeqnf;qm\ obm0½Icif; aemufcHwGif toGiftrsdK;rsdK; awGU&onf/ wdrfwkdY\
rsm;um; MunfEl;vGrf;armp&m aumif;vSygonf/ ta&mifwkdYuvnf; ndKvdkuf? jymvdkuf? &Dvdkuf? rIefvdkuf?
naeqnf;qmcsdef\ tprSm a'gif;pMuFmaerif; vdar®mfa&mifajymif;vkduf? r&rf;a&mifajymif;vkduf? c&rf;
BuD; taemufbufawmpOfawmwef;uav;rsm;odkY edrfh a&mifajymif;vkdufESihf a&mifrsdK;pkHjc,foaeonf/ rkd;jym
qif;a&muf&Sdvmcsdefjzpfonf/ wpfenf;tm;jzihf ae0ef; a&mifaemufcHwGif naeqnf;qma&mifu qvkdufxkd;
BuD;udk rsufpdjzihfwnfhwnhfMunhfí puf0dkif;ykHo@mef ay;aeaom vIyf&Sm;aeonfh wdrfwdkY\ jrifuGif;onf
jrif&csdef jzpfonf/ aejcnfwpfaxmif tvif;a&mifwkdY vIyf&Sm;touf0ifaeaom yef;csDum;BuD;ESihfyif wlao;
azsmhawmhvmonf/ aerif;BuD;\ tvif;a&mifonf awmhonf/ þodkY naeqnf;qmcsdef wdrfjrifuGif;wkdY
aMu;0ga&mifrS aMu;eDa&mif? aMu;eDa&mifrS vdar®mfa&mif udkMunfh&if; &SifOwårausmf\ awmvm;yg wdrfzGJUudk
odkY wjznf;jznf; rodrom ajymif;vmonf/ aepuf0kdif; owd&rdygonf/ &SifOwårausmfu ...

39
]wdrfndKrdv’m? wdrfqlumESihf omudkvnf; Mum;&onf/ xkdtcsdef awmwef;ndKUndKU
wdrfjyma&m,Suf? r&rf;zufí aemufcHwGif tdyfwef;wuf&ef jyefvmaom aiGAsdKif;jzL
wdrfoufwHYa&mif? t0gabmifwGif wpftkyfudkvnf; tpkvdkuf wa&GUa&GU ysHoef;aeonfudk
arSmifcJhwcg? jymcJhwcsdKU jrif&onf/ awmwef;ndKUtxufodkY jrihfwufoGm;aom
ndKcJhwvD? &DcJhwzkH tcg qnf;qma&mif aiGAsdKif;jzLrsm;tjzpf jrif&onfrSm
rIefcJhwcsuf? ,k*efxufu MunfEl;zG,fjzpfonf/ wpfaeYwm 0rf;pma&;twGuf
av;bufvkH;NcKH? wdrf*VKefvnf; pm;usuf&Sd&modkY oGm;a&muf&SmazG pm;aomufNyD;aemuf
e*g;½kHa<uU? &efcsif;awGUaomf tcsdefwefí tdrfjyefvmaom jrifuGif;yif jzpfonf/
cdk;aiGUvTwfNydKif? *kPfcsif;qkdifcJh} tcsdefwefvQif rdrdtodkuf? rdrdttkH&Sd&mokdY jyefvmavh
[k a&;zJGUcJhygonf/ naeqnf;qmcsdef wdrfjrif &Sdaom aus;iSufwkdY\oabmudk tm;usrdao;awmh
uGif;udk touft0ifqkH; zJGUqkdEkdifaom uAsmjzpfygonf/ onf/
naeqnf;qmcsdef\ ½Icif;rsm;wGif awmpOfawm naeqnf;qmcsdef½Icif;rsm;wGif woGifoGifpD;
wef;uav;rsm;\ jrifuGif;onfvnf; ½IarmzG,fjzpf qif;aeaom jrpfa&jyif jrifuGif;uvnf; wpfrsdK;tvS
onf/ aea&mifwdkuf½dkufusa&muf&m ta&SUbuf&Srf;½dk; qifvsuf &Sdonf/ wNidrfhNidrfhpD;qif;aeaom jrom;a&
rawmifwef;BuD;u jymjymvGifaeonf/ ae0ef;aemuf jyifwGif naeqnf;qm\ aea&mifqifovkdufaom
cHaMumifh aea&mifuG,faeaom taemufbuf awmif tcg a&TjrpfjyiftoGifokdY ajymif;oGm;onf/ nae&Dae
pOfwef;uav;rsm;u rdIif;rdIif;ndKUaeonf/ jcnf wkduf½dkufusa&mufí jrpfjyifrS a&TwHvQyfrsm;
awmifpOfawmifwef;uav;rsm;\ xdyfwGifum; NydK;NydK;jyufjyuf awmufyvmonf/ tnmqefarmf awmf
xkH;jzLazG;azG;ESihf apwDuav;rsm; nae&D aejcnfwGif MuD;u jrpfaMumif;wpfavQmuf txufodkY qefoGm;
zl;jrif Ekdifonf/ onf/ atmufjynfpke f &GufavSBuD;wpfpif;u jrpf at-
naeqnf;qmcsdefwGif awmifwef;ndKU ndKUqDrS mufodkY pkefoGm;onf/ armfawmfBuD;ESifh avSBuD;jzwfoGm;
awmrD;avmifNyD; xGufay:vmaom rD;cdk;rD;aiGUwkdYonf &m vrf;wpfavQmuf a&,ufyef;yGm; jzLjzLazG;azG;x
txufodkY wvlvlwufaeonf/ awmifckd;awmifaiGU? oGm;NyD;? vdIif;vkH;rsm; vIyf&Sm;usef&pfonf/ iSuforÁmef
awmrD;cdk;awmrD;aiGUwkdYonf aumif;uif&Sd wdrfwdkufwdkY uav;rsm;uvnf; jrpf\ [kdbufurf;ESihf onfbuf
ESihf a&m,Sufaygif;pyfoGm;onf/ aemufcHae a&mifjcnf urf;? vl;vmacgufwkHYul;oef;aeonf/ udkwHig-
aMumifh rD;cdk;aiGUwkdYonf a&Tckd;a&TaiGUrsm;tjzpf jrifawGU& wkdYonfvnf; a&,mOftvdkufpD;í ydkufuGefrsm; jzefY-
onf/ ]awmifcdk;ESifh wdrf? a&m,Sufvdrfí wdrfESihfawmif Muufí ig;zrf;aeonfrSm yef;csDqefvSaom
cdk;? awmifudkrdk;í} wdrfcarmuf aqmifxm;aom awmif jrifuGif;yifjzpfonf/
pOfawmifwef;jrifuGif;rSm naeqnf;qm\ yom'½I ]tkd .. ig;Muif;awGqef
cif;wpfck jzpfygonf/ ig;wefawG aomifajcOD;rSmv
naeqnf;qmcsdef awmifwef;ndKUndKU jrifuGif;rSm udkwHig a&,mOfpD;ygvkdY
vnf; MunfEl;vGrf;armzG,f aumif;vSygonf/ nae&D ydkufBuD;udk a&csvm} aom jrifuGif;onf nae
aejcnfatmufwGif awmwef;ndKU ndKUqDrS awmaumif qnf;qmudk tvSqifay;vsuf&Sdygonf/
rsm;\ wGefusL;oHrsdK;pkHudk Mum;&onf/ awmwef;buf jrpfjyiftxuf naeqnf;qma&mifwGif [oFm?
qDrS .. pifa&mf? iSufuav;rsm; ysHoef;jrL;wl; aeMuonfrSm
]orifuawmuf? acsua[mufESihf vnf; MunfEl;zG,fjzpfonf/ jrpfjyifESihf qufpyfaeaom
arsmufuBudK;acG? a'gif;tkd;a0} ae&mwGif oJaomifjyif? oJaomifjyifxufwGif wHigwJ
[k wGefusL;oHwdkYudk Mum;&onf/ awmwef;pyf uav;tcsdKUudk jrifawGU&onf/ oJjyifonf a&Ta&mif
uav;qDrS ]wul;ul; .. wul;ul;}[laom csdK;uloHom awmufí? wHigwJukyfonf a&Twif;ukyftoGif jrif&

40
onf/ naeqnf;qmcsdef aea&mifonf Moumo avm tay: ar;wifaecsdef jzpfygonf/ aepuf0dkif;BuD;onf
uBuD;udk a&Ta&mifzsef;í tvSqifay;aeonf/ awmif urÇmBuD;ESihf wpfnwm cJGcGmcgeD; EIwfqufvuf aqmif
ukef; rkdYrdkYESihf awmndKUndKUawmndKUndKUESihf oJaomifjyif? tjzpf a&Tjcnfa&mifrsm;udk tpGrf;ukef ydkYvTwfay; aecsdef
oJaomifjyifESihf jrpfa&,mOf qufpyfaeaom nae jzpfonf/ 0kdif;pufaeonfh ae0ef;BuD;onf awmifpOf
qnf;qm½Icif;um; Munfhr0 ½IrqkH;awmhyg/ &Sif awmwef; ndKUndKUatmufodkY tpu av;wpfponf
Owårausmf\ ... epfoGm;onf/ tpuav;wpfprS wpfpdwf? wpfpdwfrS
]oJcif;om0,f? oDwmMunfvJh wpf0uf? wjznf;jznf;csif;epfí 0ifoGm;onf/ aerif;
iSufoHEJGUESihf BuD;onf wpf0ufrSwpfpdwf? wpfpdwfrSwpfp? aemufqkH;
vGrf;zG,YfNrdKifajc? jrLcdk;a0cJh} [laom uAsmwpf tvif;a&miftpGef;av; awmifpOfawmwef;xdyf use f
yk'fudkyif owd&rdao;awmhonf/ aecsdefonf MunfEl;vGrf;armzG,f taumif;qkH;tcsdef
naeqnf;qmcsdef obm0½Icif;rsm;udk pmzJGUí jzpfygonf/
ukefEkdifzG,fr&Sdyg/ aEG&moD jrLrIefqkdif;aeaom nae ae0ef;BuD; awmifpOfawmwef;ndKU ndKUatmuf
qnf;qmcsdefonf a&TrIefrsm;? vTrf;NcKHxm;aom avmu epfjrKyfí vkH;0uG,faysmufoGm;aomfvnf; aumif;uif
BuD;tjzpf vSypGmjrif&onf/ aqmif;&moD ESif;rIefrsm; wGif aea&mifu jzefYMuufqJ? rkd;aumif;uifjymjymvGifrS
tkHYqkdif;aeaomnaeqnf;qmcsdefonfvnf;jyma&TrIef a&mifjyefjzihf avmuBuD;udk wwfpGrf;orQ tvif;a&mif
0wf½kHNcKHxm;aom MoumoavmuBuD;tjzpf vSypGm ay;í tvSqifqJ? ae0ef;BuD;udk rjrif&awmhaomfvnf;

uav;u@
jrif&onf/ rkd;&moD? rkd;wdrfrsm;? rkd;pufrkd;yef;rsm; oGef;cs ae0ef;BuD;\ vufaqmifa&mifpOfrsm;udkum; rkd;aumif;
aeaom a&mifpkHum;BuD;ozG,f awGUjrifEkdifonf/ nae uifjymaemufcHwGif awGU&qJyif/ wjznf;jznf;ESihf t
qnf;qmcsdefonf &moDra&G; &SdorQobm0avmu vif;a&mifNcKHvTm ½kwfodrf; ½kwfodrf;ívmawmhonf/
BuD;udk tvSqifay;xm;onfom jzpfonf/ xkdY tvif;a&mif ½kwfodrf;oGm;onfESihftrQ r[l&ma&mifu
aMumihfqnf;qmcsdefudk ]tusnf;wefvScsdef}[kvnf; vTrf;NcKH vTrf;NcHKí vmonf/
wifpm;wwfMuao;onf/ tusnf;wefrsm;yif tvS MoumoavmuBuD;onf wjznf;jznf;ESihf vif;
qifEkdifvQif e*dkrlv vSNyD;om; t&mwdkYum; qkdzG,f&m &mrSrSdef? rSdef&mrSrIef? rIef&mrSrdIif;? rdIif;&mrS ndKU? ndKU&mrS
r&Sdawmh/ ndKvmonf/ aumif;uifwGif Mu,fpifuav; wpfvkH;
naeqnf;qm\ tvSo&zlum; bmPk&mZm ESpfvkH; NydK;jyufvif;vufonfudk jrif&csdefonf nae
ac: a'gif;zvf0gac: &xm;,mOfom aepMuFmac: aerif; qnf;qm\ ed*kH;urÜwf tqkH;owfyif jzpfygonf/ þn
BuD;yif jzpfygonf/ tvSqkH;tcsdefum; vdar®mfa&mif aeqnf;qm\ obm0½Icif;rsm;tm; MunfEl;vGrf;arm
ae0ef;BuD; taemufbuf awmifpOfawmifwef;rsm; zG,f aumif;vSyg ownf;/ /

ynm tvkyfNrJol
tvkyfudk tNrJvkyfolonf tvkyfudkpJGí tvkyfüaysmfojzihf tvkyfrvkyf&vQif raeEkdifouJhodkY
jzpfav&m?
xkduJhokdYaom yk*d¾KvfrsdK;onf vlowå0gwkdY rSD0JaomufokH;&ef
rukefcef;Ekdifaom
tvdr®mprf;a&wGif;BuD;rsm;ESihf wlMuavonf/

v,fwDq&mawmf

41
English Essay for High School students

Herbal medicine Threat


Experts on climate change have recently suggested that around a quarter of the world's land
plants and animals may be wiped out in 50 years' time if something is not done to constrain the
damaging effect of global warming. This is perturbing news, but climate change, with the resultant
change to habitats, is not the only threat to their survival that animals and plants face. In some
cases, the behaviour of human beings is imperilling their existence.
We are probably more aware of the damage done to animals than to plants. Even the very
earliest of human beins were hunters, relying on animals for food and clothing. Later, some animals
were hunted for commercial gain, as elephants for ivory. In time, the scale of this hunting got out of
hand and there began to be a number of endangered species. Legislation is often in place now to
delimit or proscribe such hunting, but it is difficult to implement this effectively.
Less attention has been paid to the effect of human activity on plants. Yet, for many years
people have been plundering and raiding woods, fields and river banks for wild flowers, such as
snowdrops and daffodils, to take home and transplant to their gardens. A boost in popularity in
gardening has seen as corresponding increase in wild-flower gathering, roots and all. Most viewers
rush to garden centres for material for their instant garden, but some rush to the countryside.
It is not only gardeners who pose a threat to plants. According to environmentalists, thou-
sands of species of wild plants are being wiped out because of an increase in the popularity of
herbal medicine. The plants are being over-harvested.
The statistics are alarming and many proponents of herbal medicine will be shocked to hear
that their favoured form of healing is having such a devastating effect on the world's flora. It has
been reported that up to one-fifth of the species which are used in the herbal medicine industry are
being harvested to the point of extinction. Two-thirds of the plants used in herbal medicine are still
harvested in the wild, rather than being specially cultivated.
The problem is likely to get worse unless mass cultivation of some of these plants begins.
More and more people are turning to herbal medicine as an alternative to conventional medicine,
partly because of the side effects associated with some of the treatments involved. But our plant life
is paying a terrible price for this.

Constrain uefYowfonf? csKyfcs,fonf/ • It is important that formal art lessons do not


This is a formal word meaning to limit or re- restrict the natural creativity or imagination
strict. Either of these simpler words or a syn- of the children.
onym for them can be used instead of the formal
word: delimit abmifcwf uefYowfxm;onf/
• The architect's design for the new building This is a formal word meaning to fix the limits of
is bound to be constrained by the tightness something:
of the building budget. • Residents feel that the polices should take
• The architect's design for the new building more vigorous action against the teenage
is bound to limited by the tightness of the thugs, but the law delimits the power of the
building budget. police in such circumstances.
• It is important that format art lessons do not • Residents feel that the police should take
constrain the natural creativity or imagina- more vigorous action against the teenage
tion of the children. thugs, but the law establishes the limits of
police power in such circustances.

42
flora a'ocHopfyifrsm; perturbing pdwftaESmihft,Sufjzpfaom
This is a formal or technical word meaning This is a formal word meaning giving rise to
plants and it can be replaced by the simpler worry or concern. It can be replaced by a simpler
word, or by the phrase plant life, in non-techni- word such as worrying, disturbing or alarm-
cal contexts: ing.
• Mike is interested in botany and is looking • It is perturbing that there is still no news of
for a book on the flora of Australia. the missing climber.
• Mike is interested in botany and is looking • It is worrying that there is still no news of
for a book on the plant life of Australia. the missing climber.

hand, get out of hand xdef;rEkdif? odrf;r&tajctae proponent axmufcHtm;ay;ol
This is cliche which indicates that a situation is This is a formal word meaning someone who
no longer manageable. The cliche can be re- supports an idea or course of action. It can be
placed by an expression such as get out of con- replaced by a simpler word, such as supporter,
trol or become unmanageable: backer, advocate or promoter, or the sentence
• Some of the marchers were using violence can be reworded using a verb:
and police were concerned that the protest • The MP is proponent of free further educa-
was getting out of hand. tion for all.
• Some of the marchers were using violence • The MP is a supporter of free further educa-

uav;u@
and police were concerned that the protest tion for all.
was getting our of control. • The MP promotes free further education for
all.
imperil tEÅ&m,fjzpfaponf/
This is a formal word meaning to put in danger. proscribe w&m;0if ydwfyifwm;jrpfonf/
It can be replaced by an expression such as en- This is a formal word meaning to forbid some-
danger, put in danger or put at risk: thing. It can be replaced by a simpler word such
• People who drink and drive imperil other as forbid or ban:
people's lives. • This is a list of the drugs which have been
• People who drink and put at risk other peo- proscribed by the Athletics Federation.
ple's lives. • This is a list of the drugs which have been
banned by the Athletics Federation.
Implement taumiftxnfazmfaqmif&Gufonf/ • This dictator has proscribed all political
This is a formal word meaning to put something meetings.
into effect or action: • The dictator has forbidden all political
• The school authorities have drawn up a bul- meetings.
lying strategy, but it has yet to be imple-
mented.
• The school quthorities have drawn up a bul-
lying strategy, but it has yet to be put into
effect.
• We do not plan to implement the suggested
changes to the timetable until next term.
• We do not plan to put the suggested changes
to the timetable into operation until next
term.

43
aqmif;yg;

aemifwpfacwfvli,frsm;twGuf
*sKH? trJ? qefESihf yJ
at;udkukdat;

*sKHwpfaygif &&eftwGuf a& 130 *gvH ukefus


onf/ qefwpfaygif &&ef twGuf a& 250 rS 650 *gvH t
xd ukefusonf/ trJom; aygifwpfpdwf &&eftwGuf a&
3000 *gvH txd ukefusonf/ tmvl; wpfaygif &&eft
wGuf a& 65 *gvH omvdkonf/
w&kwfjynfü w&kwfvlrsKd; 1.3 bDvD,H ae
xkdifMuonf/ tEd´,jynfü tdEd´,vlrsKd; 1.1 bDvD,H ae
xdkifMuonf/ w&kwfvlrsKd;rsm;onf qefudk tpm;rsm;
onf/ tdEd´,vlrsKd;rsm;onf *sKHtpm;rsm;onf/ w&kwf
vlrsKd;rsm;rSm tom;qdku bmrSrcsef tukefpm;onf/ &Sm;
&Sm;yg;yg; tom;rsm;udkyif &Sm&SmazGazG pm;Muonf/ tdEd´
, vlrsKd;rsm; trsm;pku trJom;rpm;? owfowfvGwf vdkufjcif;jzifh rnfolrQ tm[m&rjynfh0í aoqkH;&onf
pm;olrsm;vnf; &dSonf/ [kvnf; jzpfvmrnf r[kwf/ pm;p&m? aomufp&m?
þtcsufrsm;ukdbmaMumifhajymae&oenf;/ tajccHpm;ukef aomufukefrsm; vuf&Sd vlOD;a&ESifh
urÇmBuD;tem*wf? jrefrmjynftem*wf? aemifwpfacwf avmufiSonf/ þtusifhom pJGjrJoGm;ygu aemifacwf
vli,fvl&G,frsm; tem*wftwGuf ajymae&jcif; jzpf tqufqufwGif ywf0ef;usif xdef;odrf;rIvnf; tvdk
onf/ vdk ckdifjrJoGm;rnf/
urÇmwGif a&&Sm;yg;rI pwifaeNyD/ 21 &mpkwGif vlaMumifh ysuf&onfjzpf&m vlujyefjyifjcif;
yif a&uyfBuD; qkdufa&mufp&m&dSonf/ wd&pämefrsm; rsKd; jzifh jyefaumif;vmaponfh enf;wpfenf; om&dSonf/
wkH;rIaMumifh urÇmhywf0ef;usif csdefcGif&Sm uarmufur vltay:wGif wm0ef&dSonf/ oHudkoHzsuf oHacs;wuf?
jzpfvmaeNyD/ þESpfckudk tcsdefrSD rxdef;csKyfEkdifygu vludkvlzsuf vlYurÇmysuf[kom qkd&ef&dSawmhonf/
vlom;rsm; toufab; tEÅ&m,f? a&m*gab;tEÅ&m,f rvkyfu tjypfjzpfjyD;? vkyfvQif aumif;oGm;rnf/
wdkYESifh MuHK&awmhrnf/ udk,fcsif;pm;w&m;udk ywf0ef;usifu awmif;
vlrsKd;pJGrsm;udk ab;z,fxm;NyD; tdEd´,ykHpHESifh qkdaeNyD/ BuD;oludk&dkao? i,folukd oem;? &G,fwludk
aexdkifMurvm;? w&kwfykHpHESifh aeMurvm;/ ar;cGef; av;pm; qdkaom jrefrmh&kd;&m tqdktrdefYonf þacwf
wpfckuawmh vlom;wdkY wHcg;0ü a&mufaeygavNyD/ awmif;qdkrIESifh tH0ifcGifus jzpfvSonf/ jrefrmrsm; jref
wurÇmvkH; twkdif;twmESihf aeYpOfpm;okH; rm jyefyDozdkYvdkvmNyD[k ajym&awmhrnf/ EkdifiHjcm;rS a&m
jcif;udk jyefvnfpDppfzkdY vdkvmNyDqdkwm usaemfwdkY tao *gydk; tusihfrsm;udk z,f&Sm;í acwfvnf;rSDap jrefrm
tcsm ajymEkdifoGm;NyD/ yxr vkyf&rnfrSm rvkdtyfbJ tydk vnf;qefap[k jzpf&awmhrnf/ ywf0ef;usifuawmh
pm;okH;aerIrsm;? tvQHy,fjzKef;wD;aerIrsm;ukd &yfqdkif; xdkokdY awmif;qdk aeygavNyD/
pGefYvTwfypf&rnf/ ywf0ef;usif csdefcGif&Smudk xdef;n§d ,ckacwfurÇmonf vlYaMumifh vlYurÇmysuf
ay;aom pm;aomuf aexdkifrI jzpf&rnf/ þodkYavQmhcs rnfh urÇmwpfcktjzpf ajymif;vJoGm;cJhNyD/ vlom;rsm;

44
ykHpHa[mif;? enf;ema[mif;rsm;ESifh aeír&awmh/
vlom;u vlom;b0udk owdESifhapmifhMunfh? 0D&d,ESihf
qifjcifaexdkifrSom vlom;wdkY rSDckdtm;xm;&m u
rÇm onf rysufrqD; qufvuf wnf&dSaernf/ pdwfxm; ]] ... pdwfukd rdrdtwGuf aexdkifaom pdwf
a[mif;rsm;udk ajymif;ypfzdkY vdkvmNyD/ r[kwfapbJ? pdwfudk urÇmtwGuf aexdkifaom
urÇmudkysufapaom taMumif;t&if; ESpfck&dS
pdwftjzpf ajymif;vJ aexdkif&rnf[k qdkvkd&if;
onf/ wckrSm þpmi,fwGif wdkYxdazmfjycJhaom a&t
&if;tjrpf avsmhenf;&Sm;yg;vmrIESifh wd&pämefrsm;? opf jzpfonf/ ,cif u pdwfrSm rdrdtwGuf vkyfudkif
yifrsm; rsKd;wkH;aysmufuG,fvmrI jzpfonf/ 'kwd,wpf aom pdwfjzpfonf/ ,ckpdwfrSm urÇmtwGuf
ckrSm puf&kHrsm; pufu&d,mrsm; ,mOfrsm;rSxGufaom vkyfudkifaom pdwfjzpfonf/ urÇmtwGuf vkyf
umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyf"gwfaiGU jzpfonf/ yxr udkifaom pdwfESifh r[kwfygu rdrdonf vlowfrI
wpfckudkEkdifu 'kwd,udk EkdifzkdY vrf;yGifhoGm;rnf/
a&t&if;tjrpfudk xdef;odrf;xm;Ekdif&ef t
usL;vGefaom vlowform; jzpfoGm;onftxd
wGuf a&udk acRwmokH;pJG&rnf/ Oyrm- qeftpm; *sKHudk &J&J0Hh0Hh qefYxkwfawG;&J &rnf/...
ajymif;pm;rnf/ trJom;tpm; tmvl;udk ajymif;pm; rnf/
vlMuHvQif bmrQrcHEkdif? owdESihfaexdkif&if; tEÅ&m,f
}}
taMumif;&if;rsm;udk wpwpNzdKcs oGm;rnfqdkvQif
rjzpfEkdifp&mr&dS/
owform; jzpfoGm;onftxd &J&J0Hh0Hh qefYxkwfawG;&J
wd&pämefrsm;? opfyifrsm;udk xdef;odrf;Ekdif&ef
&rnf/
twGuf awmvdkufrI? zrf;qDrIrsm;udk atmufqkH; txd
a&t&if;tjrpfESifh wd&pämef opfyift&if;t
avQmhcs ypfrnf/
jrpfwdkYudk udkifwG,f xdef;csKyfEkdifygu pdwftajccH ajymif;
vJoGm;NyD jzpfaomaMumifh umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyf
opfyifrsm;udkvnf; wzufrS pepfwus ckwf
aiGUudkvnf; xdef;csKyfrIzufodkY OD;wnf ajymif;vJ vm
,lokH;pJGovdk wjcm;wzufrSvnf; arG;jrLapmifha&Smuf
Ekdifonf/ a&t&if;tjrpf ouf&dSwd&pämef opfyifawm
a&;rsm;? ab;rJhawmrsm; rsm;rsm;pm;pm; vkyfrnf/ þodkY
awmifwdkYESifh umAGef'dkifatmufqdk'f tqdyfaiGYxkwfvkyf
qdku xdktEÅ&m,fESpfckudk xdef;csKyfoGm;Ekdifrnf/ urÇmr
rIwdkYrSm urÇmysufpD;a&;ESifh qufEG,fae&m a&? ouf&dS ?
ao urÇmraMuawmh/
opfyifwdkYtwGuf xdef;csKyf&if;jzifh tqdyfaiGYxdef;csKyf
t"du twm;tqD;rSm vlüyif&dSaeonf/ vl
jcif;vnf; wygwnf; yl;wJGygvmp&m &dSonf/ ESpfckaygif;
\avmbESifh vl\tm&kHcHpm;vGefuJrI wkdYjzpfonf/ w
rdum urÇmonf usef;rmvmzdkY aocsmoGm;NyD/ aemif
cGef;wnf; ajym&aomf xdef;csKyfaexdkfifjcif; jzpfonf/
wpfacwf wufvli,f om;orD;rsm; twGuf &wwf
pdwfudk xdef;csKyfaexkdifyg[k ajym&onfrSm
at;p&m jzpfvmrnf/
a,bl,s usvGef;vSonf/ enf;enf;xyfjznfhajymrS ydkí
aeYpOfpm;okH;rIudk ,aeYrSpí pwif jyifqif
&Sif;vif;oGm;rnf/ tjcm;r[kwf? pdwfukdrdrdtwGuf
&efom &dSawmhonf/
aexdkifaom pdwfr[kwfapbJ? pdwfudkurÇmtwGuf
at;udkudkat;
aexdkifaom pdwftjzpfajymif;vJ aexdkif&rnf[k q kdvk d
&if; jzpfonf/ ,cif u pdwfrSm rdrdtwGuf vkyfudkifaom
pdwf jzpfonf/ ,ckpdwfrSm urÇmtwGuf vkyfudkifaom
pdwfjzpfonf/ urÇmtwGuf vkyfudkifaom pdwf
ESifh r[kwfygu rdrdonf vlowfrIusL;vGefaom vl

45
taumif;qkH;
ausmif;
Nidrf;at;qm,m
tdrfrSmjzpfap? ausmif;rSmjzpfap taumif;qkH;aom
oif,lavhvmrI tawGYtMuHKawGudk &&Sdae&JU vm;/}

vufawGYrusaom arQmfvifhcsuf
rdbrsm;\ cHpm;csufrsm;ESifh cH,lcsufwdkYudk em;
vnf ay;Ekdifygonf/ ausmif;tay:wGif olwdkYrS þodkY
rdwfaqGrsm;? rdbrsm;ESihf vkyfazmfudkifzuf (vJGrSm;pGm) ½IjrifwwfMuonf/ ]uav;\ atmifjrifrI
ausmif;q&m q&mrrsm;u rMumcP þar;cGef;udk ESifh ywfoufNyD; ausmif;rSmvkH;0wm0ef&Sdonf/ taumif;
ar;jref;wwfMuonf/ ] 'DNrdKU &JU taumif;qkH; jrefrm qkH;ausmif;onf tjcm;ausmif;rsm;xuf ydkrdkxda&muf
ausmif;u b,fausmif;vJ} [lí jzpf\/ usaemfu pGm vkyfaqmifEkdifpGrf;&dSonf} rdbrsm; od&dSoifhonfh t
vnf; ,ckvkdyif tpOfjyefvnf ajzMum;wwfonf/ a&;BuD;aom tcsufwpfcsufudk axmufjyvdkayonf/
]taumif;qkH;ausmif;qdkwm r&dSao;bl;/ urÇmay:rSm
vnf; b,frSmrSudk r&dScJhao;bl;/} tcsKdU Za0Z0g jzpf arSmfq&m\ yOövufynmrsKd;ESifh ausmif;rsm;
ukefMuonf/ tcsKdU rSm rausreyf/ rdrd\ ausmif;udkdrS onf atmif jrifrnfh vlom;wdkYudk tqifajyacsmarGU pGm
taumif;qkH;[k ,lqxm;onfh rdbrsm;ESifh q&m arG;xkwf ay;Ekdifjcif;r[kwfyg/ qef;ppfMunfhMuygpdkY/ ]
q&mrrsm;rSmvnf; rmefrcsEkdifao;/ usaemf xyfrH &Sif;jy taumif; qkH;ausmif;} [k ,lqonfh ausmif;rsm;wGif
&jyefonf/ ]wu,fqdk&if rdbawGaum q&m q&mr wufa&mufaeMuonfh uav;rsm;pGmwdkYrSm ausmif;
rsm;yg ar;&r,fh ar;cGef;trSefu 'Dvdkyg/ jyefvSefpOf;pm; vTwfvQifvTwf csif;yif usL&Sif (odkYr[kwf) tydkcsdefrsm;odkY
awG;awmp&mvnf;ygNyD; wefzdk;tm;jzifhvnf; ydktuJ ajy;Mu&jyefonf/ wpfaeYwm ausmif;wGif avhusifh
jzwf&m a&mufygr,f/ uav;awG? ausmif;om; awG[m oifMum;xm;onfwdkYudkxyfrHavhvmcGifh&&dSMujcif;yif/
tcsdefydkrsm;pGmay;NyD; usL&Sifwufa&mufMu&onfh

46
tavhudk tm;ay; vdkí ajymjyjcif; r[kwfyg/ uav;rsm; &GufrIaMumifhom &&dSEkdifonf[kvnf; em;vnfxm;Mu
avhusifhcGifh ydkdrdk &dSonfh oabmudk axmufjyjcif;ESifh olrsm;jzpfonf/ uav;rsm;\ tjyKtrI? tusifhESifh
tdrfrSwm0ef,lEkdifrIudk em;vnfapvdkíjzpfonf/ ynma&; vdkufpm;rIwdkYtay: vrf;wnfhay;jcif;?
b0wGif atmifjrifaom? tqifajyaom ol ulnDrI&dSjcif;aMumifh tusKd;rsm;aom? oif,lavhvm
rsm; jzpfvmap&efftwGufrSm ausmif;wpfckwnf;ESihf r vdkaom? oifvG,fwwfvG,faom tavhtxaumif;
vkHavmufEkdifyg/ þtcsufudk em;rvnfEkdifonfh rdb rsm;? ywf0ef;usif aumif; rsm;udk jzpfxGef;aponf/
rsm;rSm ausmif;rsm;onf olwdkY\ om;orD;rsm;udk xif
ay:ausmfMum; yk*¾Kdvfrsm;jzpfonfh tJvAwftkdifpwdkif;? twk,lp&m
bDvf*dwfESifh befumvfqefwdkYuJhodkY arG;xkwfay; tD'pfpwefESifh &kofavm&efYpfwdkY\ tawGUt
rnf[líjzpf\/ rdbrsm; udk,fwkdif uav;rsm;ESifh tcsdef MuHKrsm;rSm þodkYyifwnf;/ i,fpOfuyif tvGefxl;cRef
,lNyD; ynma&;yHhydk;rItaejzifh uav;wpfOD;csif; twGuf xufjrufMuonf/ atmifjrifrIrsm; &&dScJhMuonf/ yk*d¾Kvf
tcsdefay;Muyg\avm/ xl;? yg&rD&SifrsKd;&kd;uawmhvnf; r[kwfMuyg/ i,fpOf

ausmif;rydkYrDu rdbtdrf
ynma&;okawoe avhvm awGU&dSrIrSm pdwf
0ifpm;zG,f&m aumif;vSygonf/ ynma&;wGif xl;cRef
]]...taumif;qkH;
atmifjrifaom ausmif;om;rsm;\ rdbrsm; (q&m q&mr ausmif;qkdwm r&dSao;bl;/
rsm;r[kwfyg)onf uav;\ ÓPf&nf? udk,fydkifpnf; urÇmay:rSmvnf; b,frSmrSudk
urf;? cH,lcsufESifh todynm wkd;yGm;aponfh pl;prf;avh
vmvdkrIwdkYESifh ywfoufNyD; oifhwifhaom tawG;tjrif r&dScJhao; bl;/ ...
&dSxm;Muolrsm;om jzpfMuonf/ þrdbrsm;rS vIHU
aqmfrI&dSaom ynmywf0ef;usifukd tdrfwGifjzpfapjcif;
}}
ESihf t&nftaoG;rDaom oif,lavhvmjcif; tawGUt
MuHKwdkYudk xdawGU&&dSapjcif;jzifh uav;\ ÓPf&nfzHGU awmifaus; uav;b0rSmuwnf;uyif rdbrsm;\
NzdK;vmap&ef ysKd;axmifay;Ekdifonf[k ,kHMunf xm;Mu Muifem,k,rIESifh ynma&;tm;ay;rI oGefoifrIwdkY
onf/ oli,fwef; rpwifrDuwnf;uyif uav;\ aMumifh tD'pfESifh &kofwdkY\ ÓPf&nfESifh OD;aESmufzHGU NzdK;rI
oif,lavhvmrI c&D;vrf;twGuf rdbrsm;rS wufwuf wdkYtwGuf rsm;pGmta&;ygcJhavonf/
<u<u pDpOfMuonf/ (pmBudKoifay;jcif;udk rqdkvdkyg/) e,la,mufNrdKU rS zcifjzpfol tm&Gefpwefonf
uav;\ rlBudKb0ynma&;ESifh oifhawmfrI&dSaom yHHhydk; orD;jzpfol tD;'pfudk ynma&;twGuf vIHUaqmfrI t
rIwdkYudk pdwf0ifwpm; vkyfaqmifMu\/ aumif;qkH;jzpfrnfh ywf0ef;usifudk zefwD;xm;ay;cJhav
xl;cRefxufjrufaom uav;rsm;\ rdbrsm; onf/ tD'pfarG;uif;p uwnf;uyif *EÅ0ifaw;*Dwudk
onf uav;\ atmifjrifrIrSm rdbrsm;ESifh tdrfwGif; wD;cwfay;NyD; em;qifaponf/ vlBuD;vlaumif;pum;
ynma&; yHhydk;rI tajctaersm; tay: ydkrdkwnfrSDaeonf rsm; a&G;cs,fajymqdkonf/ ykHjyu'fjym;rsm; tokH;jyKNyD;
[laom rSefuefonfh tjrifukd cH,lxm;Muolrsm;yif pum;vkH;opfrsm;udk aeYpOf avhusifhoifMum;ay;onf/
wnf;/ ausmif;q&m q&mrrsm;ESifh ausmif;oif&dk;ñTef; þodkY yHhydk;rI? xdawGUaprI? avhusifhay;rIESihf vIHU
wrf;wdkYwGif t"dutm;jzifh rlrwnf[kvnf; (rSefuef aqmfrIrsm;\ tusK;dquftaejzifh toufwpfESpft
pGmyif) ½Ijrifxm;Muonf/ uav;ynm&nf wkd;wufrI &G,frSmyif 0guspmaMumif;rsm;udk jynfhjynfhpkHpkH ajymqkd
rSm rdbrsm;\ pepfwus? ykHrSefulnDyhHydk;rI? yg0ifaqmif EkdifcJhonf/ ig;ESpft&G,fwGif b&pfwdefeDum pG,fpkHusrf;

47
twJGJtm;vkH;udk zwf½INyD;pD;avNyD/ 6 ESpf orD;t&G,fwGif
e,l;a,mufwkdif; owif;pmESifh pmtkyf 6 tkyfudk aeYpOf
zwf½Iawmhonf/ touf 12 ESpfwGif aumvdyfwufcGifh
&&dScJhNyD; touf 15 ESpf t&G,fwGif rpf&DS*efjynfe,f
wuúodkvfwGif tqifhjrifhocsFmjy q&mrwpfOD; jzpfae
avNyD/
aemufxyfwpfOD;rSm t*FvefrS &kofavm&efYpf
jzpf\/ rdbrsm;rS tdrfwGif;ynma&; ywf0ef;usifaumif;
udk zefwD; xm;&dSay;cJhonf/ aw;*Dw? uav;ynma&;

0g;&ihfudk
upm;p&m ypönf;rsm;ESifh ynma&; avhvmrIrsm;ukdk &&dScJh
onf/ udk;ESpft&G,fwGif uif;b&pf Level pmar;yJGudk
ajzqdk atmifjrifcJhavonf/ ykHrSef 16 ESpf t&G,frsm;om
0ifa&mufajzqdkonfh pm;ar;yJGjzpf\/ 10 ESpf orD;t&G,f
wGif A Level atmifjrifcJhNyD; atmufpzdkY'fwuúodkvfodkY aZmfxufwkdY twef;ydkifq&mru tawmfqdk;
toif 12 ESpf t&G,fwGif wufa&mufcGifh &&dScJhonf/ wmyJ/ taMumif;aMumif;aMumifh cGifhrwdkifrdyJ ausmif; 3
&ufav; ysufvdkufrdygw,f? rdbac:cJh&rwJh/ udk,fY
rdbrsm;rS ar;oifhonfh ar;cGef; bmom &kdufESuf qkH;rvkdufvnf;jyD;wJh[m? BuD;aom
þjzpfpOf 2 ck pvkH;wGif ynma&;atmifjrifrI? trIi,fatmif i,faomtrI yaysmufatmifvdkY r&dSbl;/
xl;cRefrIwdkYrSm tdrfrSm tpjyKjcif;ESifh i,fpOfuwnf;u zm;zm;,m;,m; raeEkdifwmeJY bmr[kwfwmav;udk
yif tcGifhtvrf; &&dSjcif;wdkYjzpfaMumif; awGU jrif&ygrnf/ awmif ykHBuD;csJUawmhwmyJ/ rdbac:rvm&if ausmif;
ausmif;rS yHhydk;ulnDrIjzifh atmifjrifrI &&dSrnfudk apmifhpm; tkyfBuD;&kH;wifrwJh/ wifaygY/
arQmfvifhaernfhtpm; jrefrmrdbrsm;onf rdrdwkdY udk,f aZmfxufwdkYuvnf; q&mrrdkY &kdufvdkufwm
wkdifyif tdrfrStpysKd; ulnDyhHydk;rIay;&ef txl;ta&;BuD; omcHrSm 'DvdkNcdrf;ajcmufwmrsKd; vkH;0rBudKuf/ ausmif;
onfudk odjrifem;vnfoifh\/ txl;ojzifh ynma&; tkyfBuD; &kH;ruvdkY NrdKU e,fynma&;rI;&kH; wifvdkufyapOD;?
wefzdk;rsm; usqif;ae&onfh þumv0,f tdrfESifh rdb 'DvdkykHpHeJYawmYjzifh b,frdbudkrS rac:? q&mr BudKufo-
wdkY\ tcef;u@rSm uav;i,f\ tem*wfynma&; vdkomvkyf ajymvdkufawmh b,ftcsdefxJu rsufrkef;
twGuf ydkíyif tc&musaeawmhonf/ rdbjzpfonfh usKd;aew,frodygbl;?qlaqmifhNyD;awmhxGufoGm;vdkuf
rdrdwdkY tydkif;\ txl;ta&;ygrIudk oabmaygufoifh wm? ausmif;tkyfq&mBuD;uvnf; wef;ac:awmhwmyJ/
ygonf/ ]armifaZmfaZmfxuf ½kH;cef;vmcJh} wJh/
þwGif rdbrsm;rS yxrqkH; ar;cGef;xkwfoifh ajymvdkYomajymwm ausmif;tkyfBuD; a&SUS us
onfrSm þodkY jzpfoifYonfr[kwfygvm;/ qifajcay;zdkY bmrSBudKrpOf;pm;&ao;/ tazajymbl;wm
] ausmif;q&m q&mrawGeJY ausmif;&JU owd&awmY vdrfzdkYawmif r0HYr&J jzpf&w,f/ taz q,f
wm0ef&dSrIudk rajymcifrSm wdkY&JU uav;ynma&; atmif wef;wkef;uwJY tazeJY oYloli,fcsif; ausmif;ajy;wm
jrifrItwGuf tdrfuaeNyD;awmh wkdYudk,fwkdfif wm0ef,lzdkY ay:oGm;NyD; twef;ydkif q&mreJY jyóemwufawmh
tqifoif hjzpfMu&JU vm;/} g ausmif;tkkyfq&mrBuD; ½kH;cef; a&mufNyD; aemufaeY rdb
jidrf;at;qm,m ac:vmcJh ckdif;owJh/ tazuvnf; tdrfrSmjyef rajym
&Jawmh oli,fcsif;eJYwkdifyifNyD; &yfuGufxJu qkduúm;
q&mawGudk 5 usyfpDeJY taz ta,mifaqmifay;zdkY

48
ajcay;&r,f? [kwfNyD/
ausmif;tkyfq&mBuD; &kH;cef;a&mufawmh
] vkyfprf;ygOD; rif;u? ausmif;vJ ykHrSefrwuf? rdbac:
ckdif;wmvnf; rac:eJY? q&mrudk rxDav;pm; vkyf
aew,fqdk} a'goBuD;wwfwJh q&mBuD;u qD;a[muf
awmhwmyJ/ uRefawmfvnf; rsufESmi,feJY ab;u q&m
q&mr awG rsufESmMunfhNyD; ] [kd - - q&mBuD;eJY om;ESpf
armifausmif;om; a,mufxJ ajymyg&apcifAs} vdkY ajymvkdufawmh q&m
q&mrawGawmif aMumifoGm;ykH &w,f/ bmvJ[aygY/

0g;EkywfwJhacwf
q&mBuD;u ] bmjzpfvdkYvJuG} qkdawmY acgif;ikHYxm;NyD;
]q&mBuD;eJY ESpfa,mufxJ ajymrSudk &rSmrdkYyg}/ a'go
rsufESmeJY q&mBuD;yg Za0Z0g jzpfoGm;NyD; ]uJoGm;oGm;?
q&m q&mrawG udk,f0if&r,fY twef; udk,foGm;vdkuf
Muawmh} wJh/
iSm;owJh/ qkduúm;q&mawGuvnf; wkdufykHawGbm q&mq&mrawG xGufoGm;MuNyDqdkrS ]uJ ajym
awGawmif &Sm0wfvmay;owJh/ (tazwdkY ausmif;om; rif;ubmjzpfwmvJ} ab;bD aemufausm rvkHovdk
t&G,fu waeukefqdkuúm;eif;vdkYawmif 5 usyf &zdkY [kdMunfh'DMunfh vkyfvkdufNyD;rS wdk;wdk;av; ]'Dvdkyg
rvG,fbl;wJh? tazuvnf; tdrfuaeckd;ay;&wmqdkyJ)/ q&mBuD;? tdrfrSm pD;yGm;a&; tqifrajywm MumygNyD?
ausmif;tkyf q&mrBuD;a&SU &yfNyD; tazwdkYu cyfwnf xGufayguf wpfcktaeeJY ESpfvkH;xD xdk;awmhvnf; wpf
wnfeJY uRefawmfwdkY a&mufygNyD q&mrBuD;vdkY ajymvdkuf cgrSrayguf jzpfaewm? tcktarhaqGrsKd;awG tdrfrSm
awmh q&mrBuD;u tazwdkYac:vmwJh qdkuúm;orm; aqme,fbufu bdk;awmfwpfa,muf a&mufaeNyD;
awGudk MunfhNyD; bmawmfvJvdkY ar;vdkufawmh qdkuúm; ESpfvkH; twdwfay;wm t&rf;rSefw,fajymvdkY oGm;
q&mawGuvnf; taz ygvdkY ajymvdkufowJh/ em;axmifaewm? wu,frSefw,f q&mBuD;&m} ajym
q&mrBuD;u tazudk eifhtaru b,fwkef; &if; q&mBuD; rsufESm tuJcwfvdkufa&m? uGufwdyJ/
u aemuftdrfaxmif jyKvkdufwmvJwJh/ tazu tawmfudk pdwf0ifwpm; jzpfoGm;wJhykH/
aMumifNyD; ]Asm bmjzpfvdkYvJ} qdkawm?h q&mrMuD;u] ] a[ - -bdk;awmf[kwfvm;? olub,fvdk
eifYtazu ½kH;0efxrf;qdk? 'guqdkuúm;orm;yJ igawmif twdwfawGay;NyD; b,fvdkrSefwmwkef;[} wJh/ ] raeYu
NyD;cJhwJh okH;av;&ufurS iSm;pD;xm;ao;wm [kwfw,f aeYcif;u oGm;awmif;awmh opfwkH;BuD; vufn§Kd;
rdkYvm; qdkuúm;q&m} qkdNyD; qdkuúm;orm;bufvJ vSnfh xdk;jyw,fav/ tarwdkYu opfu ajcmuf? wkH;u cGef?
ajymvdkufa&m/ ajcmufcGefqdkNyD; awmh aumufMua&m}
qkduúm;q&muvJ [kwfuJhwJh/ tJrSmwif tazwdkY tvdrf ]at;av? tJvdk aumuf&rSmaygh? tJ-
awGay:oGm;NyD; 0g;Eku0g;&ifhywf r&bl;? rSwfxm;vdkY -'gayrJh raeYu naeuxGufwmu okH;wpf r[kwf
q&mrBuD;ajymwm cH&owJh/ aemuf ausmif;rSma&m vm;? bmqkdifvdkYvJuG}/
tdrfrSmyg t½dkufcH&owJh/ ]qkdifwmaygh q&mBuD;&m wJYMuD;ay;wmav
pOf;pm;prf;? pOf;pm;prf;? q&mBuD;udk b,fvdk opfwHk;qdkwm oHk;wpfaygY q&mMuD;&JU } ] [m- okH;wpf
qifajcay;&rvJ/ [kwfNyD odNyD? q&mBuD;u csJorm;? opfwkH;? opfwkH;okH;wpf - - rSefvdkufwmuGm} pm;yJGudk
ESpfvkH;xDorm;? tm;tm;&dS (q&m q&mrawG vpf&if ykwfNyD; tm;rvkdtm;r& 0kef;ueJY x&yfvkdufNyD;rS w
vpfovdk) csJxdkifwGufaewwfwm? ESvkH;*Pef;eJY qif a,mufa,mufrsm; jrifoGm;rvm; pkd;&drfykH [kd'DMunfh

49
vdkufNyD; ] awmuf -- emvdkufwmuGm? raeYxJu aZmfxufwpfa,muf csJxdk;wwfaeNyD xifukefMua&m/
rif;eJYawGY&if igaygufNyDuGm? 'DaeYa&m bmajymvJ} [kdwGuf'DwGuf vkyfvdkufawmh uRefawmfu av;wpfvkH;
] 'DaeYu aeYcif;rSm od&rSm q&mBuD;? ausmif;qif;rS BudKufa&m/ 'geJY ] uHxrf;vmNyD;&if vSHxrf;vmwm quf
uRefawmfoGm;&rSm}/ ] at; 'Dvdkvkyf? bmajymvJ od&if jrif&r,f ajymygw,f q&mBuD;} vdkY owif;ydkYvdkufa&m/
q&mBuD;qD zkef;quf? a&mh-- 'gu q&mBuD; zkef;eHygwf ? tJ'D nae xdkom;awGu tukefidkNyD; 'dkif;pm;ygw,f/ r
q&mBuDd; xdk;csdef&atmif ESpfem&D rxdk;cif qufaemf? aeYnaeu *Pef;ESpf&Spfudk &SpfESpfvdkY jyefxGufw,f
rif;twef;ydkif q&mrvnf; q&mBuD; Munfhajymvdkfuf av/
r,f? rif;uvnf; uvefuqefawmh rvkyfeJY Mum;vm;? aemufaeY ausmif;a&mufawmh q&mBuD;u
oGm;oGm;? aeYvnfom zkef;qufzdkY rarheJY} aygufjyefNyDwJh/ [m b,fvdk jzpfygvdrfh? uRefawmfu
q&mBuD;ac:vdkY &kH;cef;oGm;NyD; jyefvmwJh t av;xifvdkY vSrf;ajymw,f ? xGufwmu&SpfESpf ? bmrSr
wef;ydkifq&mr rsufapmif;wcJcJeJY rausrcsrf; jzpfaeykH qkdif/ tJ'geJY q&mBuD;u b,fvdkaumufNyD; b,fvdk
&ayr,fY uRefawmfb,fvdk &Sif;vdkufwmvJ tawmfod aygufwmvJ ar;awmh ] rif;bdk;awmfeJY igeJY tusKd;ay;
csifaeykH&ygw,f/ twef;om; oli,fcsif;awGuvnf; w,fuG? 'gaMumifh igaumufwm rSefwm? tJ'Dbdk;awmf ig
0dkif;ar;Muygw,f/ bmrsm;ajymrvJavaygY/ ta&;BuD; udk;uG,f&r,f}/ ] Asm}qdkawmY..
wmu ESpfem&D rxdk;cif q&mBuD;udk ajymzdkY twdwfwck ][kwfw,fuG? waeYu wnfhwnfhMuD;
pOf;pm; rddzdkYvkdw,f/ ay;xm;NyD;NyD;av? 'gaMumifh aemufaeY 'DavmufvG,frSm
q,fhESpfem&D ausmif;qif;NyD; aeYcif;usawmh r[kwfawmhbl;/ vSHqkdav;vdkY vlwkdif;odaewm? tJvdk
ESpfem&Dxdk;twdrSm q&mBuD;qD zkef;qufygw,f/ ] at; r[kwfavmufbl;/ vudkAk'¨[l; taeeJY r,l&if &m[kt
bmwJhvJ } ]vufESpfacsmif; axmifjyw,f q&mBuD;} } aeeJY ,l&w,f/ &m[ku&SpfuG? av;jrif&if &Spfjyif&w,f
[kwfNyD[kwfNyD q&mBuD; udk,fYbmom aumuf vkdufr,f? tqkd&dSw,f/ 'gaMumifh ig &SpfyJywfvdkufawmh ? bdk;awmf
aus;Zl;yJ om;} udk vÈbdkY uefawmhzdkY aumif;aeNyD/ igYudk rif; bkd;awmfqD
tJ'Dnaeu ESpf&SpfxGufygw,f/ aemufaeY vdkufydkYuGm} wJh/
ausmif;a&mufawmh q&mBuD;u rkefYpm;vTwfcsdef vmcJh Aka'¨g tJ'grS jyóem/ r&dSwJh bdk;awmfudk
rSmw,fqdkvdkY oGm;awmh tm;&0rf;omudk xBudKNyD; ] at; b,ffvdk jy&ygY? wwfEkdifbl;/ 'Dvkd &TD;&OD;rSmyJ? ] tm -tJ
- ig aygufw,fuG? ig;&mbdk; ESpfywf vdkufwmavuGm? vdk vkyfvdkY r&bl; q&mBuD;? tarwdkYu bdk;awmfukd uwd
rif;wkdYtdrfa&m aygufMuvm;? [kdaeYu okH;wpfudk opf ay;xm;w,f? b,folrS rodap&ygbl;? b,folrS rac:
wkH;jywm oabmraygufMubl; qdkawmh 'DaeYawmh &Sif; vmygbl;vdkYav? uwdazguf&if pdwfqdk;oGm;ygr,f}
atmif jyrSmyJqdkNyD; &kd;&dk;yJawG;vdkufwmuG/ a&mh'DrSm ] at; [kwfw,fuG? tJ'golawmfpif ppfwm?
ydkufqHESpfaxmif? wpfaxmifu rif;rkefYzdk;,l? aemuf- ol awmfpifawGu xifay:rSm rvdkvm;bl;? at;aygYav?
wpfaxmifu q&mqD zkef;qufzdkY} tif; 'DvdkvkyfuGm q&mhtpm; rif;uefawmhay; q &m
] [m r,lygbl; q&mBuD;cifAsm}/ b,fvkd aemufaeY vSIzG,fypönf;awG ay;vdkufr,f/ aemuf
ajymajymr&ygbl;/ ZGwftwif; ay;aewmeJY ,lvdkuf wjznf;jznf; udk;uG,fcsifwJh q&m&dSw,fqdkwm ajym
&wmaygY/ q&mBuD; tcef;uxGuf aiGESpfaxmif tdwf ay;} wJh/
xJxnfhwm jrifvkdufwJh q&m q&mrawGu yg;pyf tJ'DaeY aeYcif;usawmh bmtwdwfay;&rSef;
ta[mif;om;awGeJY MunfhvdkY/ vJ rodawmhbl;/ ESpfem&Dxdk;vdkYom zkef;qkdifrSm zkef;cGuf
uRefawmfvnf; q&mBuD;udk twdwf udkifvdkufw,f? bmajymr,f rpOf;pm;&ao;bl;/ q&m
zefwD;ay;zdkY udk,fwkdifxGif *Pef;&atmif uvif'gav; BuD;u ][vdk [vdk aZmfxufvm;} vkyfaeNyD/ tJ'Dtcsdef
bmav; 0,f&awmh wmaygY?/ &yfuGufxJuawmif zkef;ajym&atmif avQmufvmaewJh pkHwJGudkMunfhNyD; jzwf

50
ueJ ay:vmwJh pdwful;u ] armifr,fESpfjzm twlvm? wynfh atmifyJGqufqdkawmh q&mjzpfwJhigu Mumo
q&mwynfh atmifyJGqufvdkYajymygw,f q&mBuD;} yaw;av ig;aygY? atmifyJGqufr,fY aeYu aemufqkH;aeY
tJ'DaeYnaerSm ig;ajcmuf xGufygw,f/ aomMumajcmufav/ tJ'Dawmh ig;ajcmufudk wpf
aemufaeY reufrSm q&mBuD;udk,fwdkif ydwfjzLpawG? axmifzdk; xdk;NyD; ig;udk ig;&mzdk; ywfvdkufwm axmifhig;&m
yef;oD;awG? rkefYawGeYJ tdrfa&mufvmNyD;] ayguf zdk;awmif aygufw,f/ wpfcgrS 'Dtywfavmufa&m? 'D
jyefNyD;a[h? tJ'geJYbkd;awmfudk uefawmhzdkY ypönf;awG avmufyrmPa&m raygufzl;bl;/ rxl;ygbl;uGm? 'Dig;
0,fNyD; vmay;wm? ydkufqHvnf; ig;axmif uefawmh axmif rif;,lvdkuf? rkefYeJYyef;oD;vnf; rif;nDreJY tdrfom;
vdkufr,f} wJh/ awGa<u;vdkuf/ ydwfjzLawmh q&mtrSwfw& odrf;xm;
'ku©ygyJ? udk,fhq&mBuD;qDu vdrf,l xm;&if r,f/ aemifbdk;awm f<uvmawmhvnf; vÈ&wmaygY} wJh/
vnf; roifhawmf trSefudkvnf; rajym&Jawmh? cufNyD/ q&mBuD;jyefump bmrSrodrf;&cif tjyifu
rxl;bl;? Zwfvrf;jzwfwm aumif;w,f? r[kwf&if ae- jyefa&mufvmwJh tazeJYtaru ] [JY bmawGvJ? b,f
muftywfawG twdwfqufzefwD; ae&OD;r,f/ 'Dawmh ] olvmoGm;wmvJ} wJh/ ]om;wdkYausmif;tkyf q&mBuD;
q&mBuD; aemufusoGm;NyD? aemuf "gwfusrS jyef vmr,f vmoGm;wm ? 0g;Eku0g;&ifhywf&wJhacwfa&mufoGm;vdkY
ajymygw,f} av taz&JU }qkdawmh
][m oGm;ygNyDuGm? igYudk 'Davmuf [,f aZmfaZmfxuf&,f? vlav;vufawmuf
tusKd;ay;wmawmif zl;cGihf rMuHKvdkufbl;uGm} avmufeJY ½IwfaewmyJ} wJh tar u/
]'geJY raeYua&m q&mBuD;u b,fvdk aumuf rjynfhpkH ravmufiSwJhb0rSm avmbaMumifh
NyD; b,fvkdaygufwmvJ} ynm&dS owdjzpfcJ jzpfwwfygw,f/
] 'DvdkavuGm armifr,fESpfjzm twlvmqdk q&m q&mrtm;vkH;udk*g&0jyKvsuf
wmu r*Pef;eJY pkH*Pef; wJGvmr,fajymwm? q&m armifausmif;om;

ol&Jaumif;ESpfrsdK;
ol&Jaumif;ESpfrsdK;ESpfpm;&Sdrnf xifygonf/ wpfrsdK;rSm r[m
uyfab;BuD;rsm; a&SUarSmufwGif tvif;a&mifjzefYa0ay;olrsdK;
jzpfonf/ cufcJaom tajctaewpfckwGif tHhMozG,f aumif;
avmufatmifpGrf;aqmifjyEkdifol jzpfygonf/ aemuf wpfrsdK;rSm
vlxkMum;rSmyif &Sdaewwfygonf/ olwkdYawGrSm bmpum;rS
rqdkbJ vkyfp&m &Sdonfrsm;udkom wdwfwqdwfvkyfudkifaeol
rsm;jzpf&m usaemfwdkY awmfawmfrsm;rsm;u owdrjyKrdvdkufol
rsdK; jzpfonf/ okdYaomf tjcm;olrsm; b0twGuf xl;jcm;rI wpkH
w&m jzpfap&ef pGrf;aqmifay;aewwfonf/

qlqDvdk ,'f[kd,kdrdk
(tif'dkeD;&Sm;or®w)

51
q&ma|; BHSOH

udk,fhoabmESihfudk,fyJjzpfap? jynfwGif;&JU t pvG,f tvkyf? vc&&ifNyD;a&m jzpfwmyJ 'Dvdkoabmxm;


aMumif;aMumif;awGaMumihfyJ jzpfap? a&Munf&m jruf rd&if jrifhjrwfvSwJh q&mavmuBuD; wpf&yfvkH;
Ek&m &SmonfyJqkdqkd? jrefrmjynfwzufurf;rSonf rJ ig;yg;arSmufoGm;r,f/ ig;ckH;r wpfaumifaMumihf wpf
aqmufNrdKUudk aeYaeYnn qkdovkd ul;vl;vmaeMuwJh vl avSvkH; ykwfr,fhb0rsdK; a&mufoGm;ygvdrfhr,f/ 'grsdK;udk
awGrenf;ygbl;/ wcsdKU puf½kH tvkyf½kHxJ0ifMu? tcsdKU Ekdif txl;a&SmifMuOfMuzkdY wkdufwGef; csifygw,f/
iHa&; tzJGUtpnf;awGrSm? wcsdKU NGO tzJGUawG ponfjzihf
toD;oD; tvkyfae&m &SmazGNyD;? rdrd&JU b0&yfwnfaeEkdif ykdifrSudkifyg
a&;udk tvkyfwpfckckjzihf ausmaxmufaemufcHjyKMuwJh pmoifwJhtvkyfqkdwm wu,fawmh iSufaysm
tcgrSm Migrant ausmif;q&m tvkyfonfvnf; w oD; tcHGETmovkd vG,fvG,fuav; r[kwfygbl;/ udk,fh
axmifhwae&m wu@jzpfygayw,f/ pdwfxJ&SdwmawGajymNyD; aygufu&vkyfvkdY&wJh tvkyfr
[kwfygbl;/ [if;&GufuefpGef;&Gufa&mif;wJh tvkyfvnf;
tawGUtBuKH&Sd orÇm&ifh q&mrsm;&Sdovdk r [kwfygbl;/ pmzwfwwf½kHESihf bJGUwpfck&½kHESihf pmjyefoif
,cifu q&mrvkyfcJhaomfvnf; 'Dzufurf; vkdYr&Ekdifyg/ wzufu ausmif;om;udk em;vnfatmif
a&mufrS 0rf;pma&;rkdY rvJTomvdkY q&m q&mrawG jzpf oGefoifjyo&wJh tvkyfu tajymvG,fcsifvG,fayr,fh
vmMuw,f/ teEÅ*kdPf;0ifq&mqdkwJh t&m[m tifr vufawGUtvkyfu cufygw,f/
wef jrifhjrwfvSvGef;vkdY 'DteEÅ*kdPf;udkyif 0ifcGihfjyK xm; txl;ojzihf rdrdoifMum;jyoa&;rSm rdrdtae
wmyg/ tJ'DjrihfjrwfwJhtvkyfudk tvG,fwul tvkyf? NyD; jzihf ausmif;om;udk trSm; oifray;rdzkdYu ta&;BuD;yg

52
w,f/ udk,fu 0dZÆmbmom&yfudk avmhvmcJhNyD;rS ,ck cGef;awGudk ar;wwfvmatmifvnf; wynfhawGudk EdI;qG
odyÜHbmom&yfudk oifay;&awmhr,fqkd&if tawmfhudk ay;&ygr,f/ pmoifcef;twGif; a&mufrS Munfhvkyfvkduf
tvSrf;uGmNyD;? xkdYtwlyJ odyÜHorm;u 0dZÆmoifzkdY qkdwm wmayhgq&dk ifawmhwynfah wG&JUynma&;rSmwk;d wufjcif;
vnf; rvG,fvSyg/ rdrdavhvmwwfajrmufxm;wJh positive xuf? qkwf,kwfrI negative udk OD;wnfoGm;yg
t"du bmom&yf r[kwf&if oifMum;ay;EkdifzkdY trsm;BuD; vdrfhr,f/ wynfhrsm;&JU ar;cGef;awGudk rSefuefpGm rajzEkdif
jyefavhvm&ygOD;r,f/ rdrdrydkifEkdifwJh bmom&yfudk ukdif wmwkdY? ajzcsifovkd ajzvdkufwmrsdK;wkdY tJ'grsdK;awGu
wG,f oifMum;jcif;udk txl; a&SmifMuOf&ygr,f/ negative awGyg/
bmom&yfydkif;qkdif&mudk pdrf;onfyJjzpfap? 'Dxuf xyfajym&&if Eke,f vef;qef;aewJh
usufonfyJ jzpfap? pmoifMum;ay;jcif;rjyKrD BudKwif yef;yifi,fudk a&ylESihf avmif;ovdkrsdK; jzpfoGm;Ekdifygw,f/
jyifqif pOf;pm;awG;ac: zkdY[m txl; ta&;BuD;ygw,f/ 'grsdK;qkd roifwmrS aumif;ygao;w,f/ wcsdKUq&mawG
udk,foif&r,fh bmom&yfESihf qufEG,faewJh tjcm;bm pmoif&if pum;ajym tvGefjrefygw,f/ oluRrf;usif
om&yfrsm;udkyg qufpyfavhvm zwf½Ixm;zkdY vdkygr,f/ aMumif;jywmvnf; jzpfcsifjzpfr,f/ tusifhjzpfaewm
'DvkdjyifqifrIrsdK;udk tcsdef&EkdiforQ tBudrfBudrf jyifqif vnf; jzpfEkdifw,f/ 'gudk owdxm;NyD; ajz;ajz;rSefrSefESihf
&ygr,f/ o½kyfazmf wifqufavhusihfrIrsdK;udk yJGr0ifcif bmom&yf taMumif;t&mudk wynfhawG&JU em;xJ
rSm oD;oefYavhusihf,lae&ygr,f/ tawGUtBuKHr&Sdol tuefYvdkuf? tpDvdkuf pl;pl;epfepf 0ifatmif pdwf0ifpm;
wpfa,muftwGuf 'DaeYjyifreufjzefoif qkdwmrsdK; zG,f&mawG? ykHum;csyfawG? oifaxmufulypönf;awG
avmufeJY r&Ekdifyg/ tultnD ,lNyD; oifay;zkdY vkdygr,f/ ynma&; wuúodkvf
q&m[m rdrdoifr,fh oifcef;pmtay:rSm aus XmerS uxduBuD; wpfa,mufuqkd&if ]ajz; ajz;oifrSm
nufaezkdY vkdygr,f/ tJ .. [kd'if; .. tif;b,fvkdajym&if vm;? NzD;oifrSmvm;vkdY} wuúodkvf ausmif;om;BuD;
aumif;rvJqkdwJh awmifawmiftDtD pOf;pm;ae&r,hf awGudk qkH;rzl;ygw,f/
taetxm;rsdK;jzpfae&if tvkyfrjzpfyg/ pmoifom;
ausmif;om;uvnf; q&mtay: ,kHMunfrI enf;oGm;yg csifhcsifhcsdefcsdef okcrdef
vdrfhr,f/ q&mESihfausmif;om; ,kHMunfrI tjynfht0 &Sd e,fpyf Migrant ausmif;om;uav;rsm;[m
aeygrS q&mtay: ausmif;om;u ½kdaoav;pm;rIudk &rSm EGrf;e,frI trsdK;rsdK;ESihf BuKHawGUvmcJhMuwJh olawGom jzpf
jzpfovdk? 'Dvdk ½kdaoav;pm;rI&wJh q&muvnf; udk,fydkif ygw,f/ aysmfvkdY 'Dzufurf;vm ausmif;wufMuwJholawG
,kHMunfrItjynfh&SdvmNyD; pmoifMum;jcif;udk xufxuf &Sd[efrwlygbl;/ 'Dvdkuav;rsdK;awGudk wzufu pdwf
jrufjruf oifMum;ay;EkdifrSm jzpfw,f/ "mwfydkif;qkdif&m jr§ifhay;MuzkdY[mvnf; q&mawG&JU wm
0ef wpf&yfvkd jzpfygw,f/
ausmif;om;BuD; pmawGtwif;eif;oif? tdrfpmawG rEkdifreif;
q&mawG[m ausmif;om;BuD;awGygyJ (Tea- ay;? igoifwm r&& aumif;csnfvm;vdkYqkdNyD; ½dkufwmrsdK;
chers are old students) qkdwJh pum;&yfuav;u q awGudk txl;a&SmifMuOfay;Muyg/ uav;awG&JU rlvu
&mawG bmvkyfae&r,fqkdwm ñTefjyaeygw,f/ tNrJ 'Pf&m 'PfcsufawGtay: q&mawG&JU Budrf'Pftcsuf
avhvm zwf½Iae&ygr,f/ udk,foifMum;&r,fh bmom awG xyfruszkdY txl;udk a&SmifMuOfay;yg/ tdrfpmudk oifh
&yftwGuf tNrJyJ pdwful;pdwfoef;awG a&G;xkwfaewwf wifhpGmay;yg/ rdrdbmom&yf wpfckwnf;csnf; r[kwfbl;
zkdY vdkygw,f/ wynfhawGu ar;vmr,fh ar;cGef;rsdK;pkHawG qkdwm txl;owdxm;yg/ igom tJ'Duav;b0vdk ae
udk BudKqkdwwfzkdY vdkygr,f/ &mrsdK;rSmaeNyD; tdrfpmb,favmuf vkyfEkdifrvJqkdwJh
'Dvdkar;vmr,fh ar;cGef;awGudk jyefajzEkdifzkdY qkd udk,fcsif;pmpdwf xm;ay;zkdYyg/
wm pmrsm;rsm; zwfzkdY vdkygw,f/ bmom&yfqkdif&m ar; wwfapvkdvkdY apwemeJY ay;w,fqkdOD;awmh?

53
a0'emjzpfzkdY aocsmaeNyD/ twef;xJrSm awmfwJhuav;? tjypfjrif trkef;pdwfawG 0ifvmwwfygw,f/ tJ'gqkd
oifhwJhuav;? nHhwJhuav;qkdwJh tqifhawG&Sdaeawmh q&m b0uae psmef avQmNyDayhg/
um tm;vkH;udk NcKHikH rQwapwJh tdrfpmrsdK;vnf;jzpfzkdY vkdyg
w,f/ usef;rmrI? wkd;wdk;q&m
'Dae&mrSm lesson plan qkdwm vkdvmygNyD/ udk,foifr,fh bmom&yfudk xJxJ0if0if wwf
tenf;qkH;vtvkduf lesson plan xm;ay;yg/ Oyrm? uRrf;NyD; wufMuG vef;qef;aewJh q&m[m ausmif;om;
ZGefvrS rwfvtxd10vtwGif;ESpfpOfausmif;ydwf&uf wkdif;&JU MunfndKo'¨gudk &&SdrSmyg/ 'gaMumifh wuf<uvef;
pkpkaygif;udkEIwf/ ZGefv yxrtywfrSm ausmif;om; qef;zkdYqkdwm usef;rma&;u ta&;BuD;vmygw,f/ usef;
ae&m cswmawG? pmtkyfpmwrf; a0iSwmawG &Sdaeawmh rmaezkdY vdkygw,f/ q&m[m pdwfzdpD;rI (stress)? pdwf
um 'Dyxrywfudkvnf; EIwfy,fNyD; usefvrsm;twGif; "mwfusjcif; (depression)awG uif;ygrS pmoifjcif;rSm
tywfpOf rdrdoif&r,fh oif½dk;wpfckvkH;udk tnDtrQ cGJ xufjrufaerSmyg/
xnhfNyD; b,ftywf b,fvrSmjzihf b,ftcef;NyD;atmif rdom;pk rajyvnfrIawGudk ausmif;pmoifcef;
oifr,fqkdwJh &nf&G,fcsufuav;rsm;xm;NyD; oifjcif; awGqD ra&mufvmzkdY umuG,fxm;&ygr,f/ usef;rma&;
[mvnf; oifMum;rI xufjruf c&D;a&mufapa&;&JU t"d twGuf rdrdukd,fudk apmihfa&Smuf&ygr,f/ rusef;rm&if
u aomhcsufyJ jzpfygw,f/ b,favmufyif bmom&yfudk tuRrf;0ifaeapumrl
oifrSwfoif½dk; NyD;pD;atmif ukefpifatmif oif oifMum;rIrSm xda&mufrI enf;aeygr,f/ txl;ojzihf t
ay;EkdifzkdYu q&mwpfOD;&JU wm0efBuD; wpf&yfygyJ/ 'gudk Plan rsdK;om; q&mrsm;[m nrSm aomufpm;rl;,pfNyD; reufrSm
qJGNyD; owfowfrSwfrSwf vkyfNyD; oifrS &ygw,f/ wpfESpf? pmoif&if pmoifMum;rIrSm av;vHxkdif;rdIif;aerSm trSef
wpfESpfrSm oif½kd;rukefvdkY usefcJhwJh oifcef;pmrsm; ESpfpOf yJ jzpfygw,f/ 'g[m txl;a&SmifMuOfp&mrsm;ygyJ/
&Sdae&if tJ'Duav;twGuf tawmhfudk tEIwfvu©Pm oifMum;ol q&m&JU toH[mvnf; rdrdoifMum;
aqmifwJh taetxm;udk a&mufoGm;Ekdifygw,f/ udk,f &rnfh twef;om;rsm;tm;vkH; Mum;EkdifavmufwJh toH
oifcsifovdkoif? ukd,f&yfcsifwJh ae&m&yfqkdwJh udk,fht avmu fjzpf&ygr,f/ BuKHawGUzl;wJh q&mwpfOD;udk ajymjy
&yf ukd,fZmwfcif;wJh ynma&;[mvnf; ynmoifuav; yg&ap/ q&mu taxGaxGodyÜHoifw,f/ tcef;wGif;
rsm;twGuf OD;wnfcsufyef;wkdif r&SdwJhvrf;jzpfvkdY Mum a&mufvkdY ausmif;om;rsm;u ]r*Fvmygq&m}vkdY EIwf
awmh vrf;aysmufoGm;Ekdifygw,f/ qufwJhtcg vnfjyefEIwfqufygw,f/ odkYaomf a&SUwef;
udk,foif&r,fh bmom&yfudk wwfatmifBudK; u rdef;uav;rsm;uvJGvkdY usefolrsm;uawmh yg;pyfvIyf
pm;yg/ rwwfao;&if wwfuRrf;oleJY ar;yg/ pmzwfwwf wmyJ jrifvkduf&ygw,f/
½kHESihf bmom&yfwkdif;udk oifvkdYr&Ekdifyg/ rEkdif&if rudkif ausmif;om;rsm; jyefxkdifNyD; pmtkyfxkwfaewJh
wmtaumif;qkH;yg/rwwf&ifroifwmtaumif;qkH;yg/ tcsdefrSm q&mu ajrjzLtydkif;tpav;wpfckudk vufr
udkf,fEkdifwm udk,fudkifyg/ udk,foifEkdifwJh twef;udkom ESihf vufndK;Mum; tNrJxm;NyD; rkefYMumaphvkH;ovkd tNrJ
oifyg/ rEkdif0efxrf;jcif;jzihf uav;vnf; 'ku©a&mufEdkif vSdrfhaeumtwef;om;rsm;&JUa&SUrSm[kdbufavQmufvkduf
ovdk udk,fvnf; odu©musEkdifygw,f/ 'DbufavQmufvkduf vkyfaewwfygw,f/ ausmif;om;
bmom&yfudk ruRrf;usifbJ oifwJhtwGuf rsm;uvnf; q&mb,fawmh pmoifrvJqkdwm iHvifhNyD;
pmoifol uav;u em;rvnfEkdif&if? 'Dq&mtay: q&m avQmufaewmudk vdkufMunfh aeawmhwmayhg/
½dkaorI uif;vmygvdrfhr,f/ uav;&JU wkefYjyefrIawG q&m bmawGawG;aevJ usaemfwdkYrod/ 15 rdepfavmuf
0ifvm&if udk,fyJ pdwfqif;&J &ygr,f/ tJ'DtcgrSm q&m MumoGm;awmhausmif;om;awGvnf; q&mudv k u
dk Mf unfh
vkdY cH,lxm;wJh q&m[m q&mpdwf aysmufvmwwf &wm rsufpdanmif;NyDrkdY rMunfhjzpfawmhbJ q&mvnf;
ygw,f/ Eke,fwJh uav;? tjypfr&SdwJh uav;tay: pmroif&ao;wmrdkY ausmif;om;rsm;u pum;ajymolu

54
ajym? &efjzpfolu &efjzpfMu/ zsufvkdufawmhwmygyJ/ tJ'Dvkd &Sif;jywmESihf
'gvnf; q&muawG;NrJ? ajrjzLudk vSdrfhNrJ? vkH;NrJ? a&;jywmuvnf; tawmfav;jrefw,f/ ausmif;om;
vrf;avQmufNrJ wpfcsufrql? wpfwef;vkH;vnf; qlnH awG em;vnfzkdY odyfrvG,fvSbl;/ ausmif;om;awG
vkdY/ tJ .. em&D0ufavmufMumrS twef;a&SUydkif;u tenf; vku
d ful;r,fBuaH wmhr&Sdawmhbl;/tJ'DvdktjzpfrsdK;vnf;
i,f NidrfoGm;vkdY owdxm; MunfhrdvdkufwJh tcsdefrSm q&m a&SmifMuOfMuzdkY vkdyg r,f/
u olY&JU wkd;wdrfaewJhtoHjzifh pmoifaeygNyDaum/ tJ'D
tcgusrS ausmif;om;csif; vufwkdYNyD; aemufwef;u ar;cGef;xkwf&mrSm
ausmif;om;awG tm;vkH;[m a&SUqkH;wef;awGqD rdef;u ausmif;om;rsm;twGuf jyefvnfqef;ppfcsuf
av;rsm;eJY &ovdk usyfnyfxkdif? wcsdKUvnf; rwfwyf&yf vkdygr,f/ 'gudk vpOfESihf ESpf0uftprf;pmar;yJGrsm;? twef;
ESihf q&moifaewJh raeYu tmcdrd'ded,mrudkyJ jyefoif wifpmar;yJGrsm; xm;&SdNyD; ppfavhppfx &Sdygw,f/ ar;cGef;
ae&ygawmhw,f/ 'D tmcdrd'd ed,mrudk oifaewm 3 v xkwfol q&monf ar;cGef;xkwf&mrSm twef;tvdkuf
avmuf&SdNyD/ ausmif;om;awGu tJ'Dq&mudk tmcdrd'd uav;rsm;&JU vkdufavsmnDaxGaom ar;cGef;udkom ar;
vdkY emrnfay;xm;ygawmhw,f/ zkdY vdkygr,f/ q&m*kPf? orm;*kPf? q&mpGrf;jy?
ynmpGrf;jywJh ar;cGef;rsdK; rjzpfzkdY txl;a&SmifMuOfyg/
uav;rsm;&JU aumif;? oifh? nHh twef;tpm;rsm;ESihf
ar;cGef;[m rQwaezkdY vdkygr,f/ awmfwJh uav;awG
]] q&mawG[m ausmif;om;BuD;awGygyJ csnf;om ajzEkdifr,fh ar;cGef;rsdK; 'grSr[kwf tvGef
qkdwJh pum;&yfuav;u q&mawG bmvkyf vG,fulapr,fh ar;cGef;rsdK; vnf; rjzpfap&ygbl;/ aemuf
ae&r,f qkdwm ñTefjyaeygw,f? tNrJavhvm ar;cGef;udk owfrSwf cGihfjyKcsdeftwGif; uav;&JU a&;om;
zwf½I ae&ygr,f .... EIef;jzihf ukdufnDaom ar;cGef; yrmPudkomar;yg/
}} tcsdefESihf tqrwef rsm;jym;aeaom ajzqkdap&rnfh
ar;cGef;rsdK; xkwfjcif;udk a&SmifMuOf&ygr,f/ rdrdxkwfrnfh
ar;cGef;rSm pmvkH;aygif; rrSm;apzdkY? rar;tyfaom tar;
rsm;? ESpfcgxyfaom ar;cGef;rsm; (ar;cGef;&JU txufrSm
pdwf&Snfonf;cH q&mh[efyef ar;NyD;om;udk atmufzufrSm jyefar;xm;ykHrsdK;) udk owd
xm;NyD; txyfxyf zwfNyD;rS tacsmowfyg/ ar;cGef;yg
q&m[m rdrdoifMum;r,fh bmom&yfudk ydkif pmvkH;rsm; xif&Sm;ygap/ pmar;yJGcef;wGif; a&mufrS
EkdifrIr&Sd? r&Sif;rvif;ESihf ausmif;om;udk oifjyaer,fqkd aemufuvdkufNyD; pmvkH;aygif; jyifwmwkdY? rxif &Sm;pmvkH;
&if ynmay;wmESihfrwlyJ 'ku©ay;wmom jzpfygvdrfhr,f/ udk vkdufNyD; ajym&wmwkdY[m pmajzolausmif;om;
ausmif;om;awGrSm r&Sif;rvif; em;rvnfjcif;aygif;rsm; twGuf taESmifht,Suf jzpfapygw,f/
pGm xyfNyD;ynmvdkcsifpdwfrsm; aysmufuG,foGm;apEkdifyg
w,f/ pdwfykdif;qkdif&mudk 'ku©ay;rdovdk jzpfwJhtwGuf pHjyq&m
q&mrSmvnf; ukokdvfr&? tukodkvfjzpfoGm;rSm jzpf q&mq&mrawG&JU 0wfpm;qif,if tjyift
w,f/ pdwf&SnfpGm BudK;pm;&Sif;vif;ay;vkdpdwf &Sd&ygr,f/ qif[mvnf; wynfhrsm;udk a&SUaqmifvrf;jyzkdYtwGuf
wcsdKUq&mrsm;qkd&if rdrdbmom&yfudk &Sif;jy txl;ta&;ygwJh tcsufygyJ/ q&mwpfOD;[m ,Ofaus;
wmxuf nmvufuvnf; wNydKifeuf a&;w,f/ wJh trlt,m? tajymtqkd? taetxkdif pHjyjzpfzkdY vkdyg
b,fzufu dusterudkudik x f m;w,f/&Si;f jywmvnf;Ny;D ? w,f/ wynfhrsm;&JU twk,lp&m jzpf&ygr,f/ ,Ofaus;rI
a&;wmvnf; NyD;wmeJYwcgwnf; a&;xm;wmawG udk odem;vnfzkdY? vkdufemwwfzkdY ausmif;om;awGudk jy&

55
ygr,f/ wpfcku e0rwef;uswJh uav;udk aemufqufwJG pm
q&mqdkwJh ae&m[m wynfhawGudk oGefoif ar;yJGajzckdif;NyD; tatmifay;wJhpepfyg/ ajzvdkYuawmh
qkH;rvrf;jy&rnfhae&mudk a&mufaewmyg/ ] Do as I atmifNyD;om;yJ/ aemufqkH;awmh tm;vkH;udk tatmif
say, don't do as I do} ]igajymovdkvkyf igvkyfovkd r ay;vkdufwmyJ r[kwfvm;/ 'gqkd pmar;yJGudk bmjzpfvkdY
vkyfeJY}qkdwJh ykHpHrsdK; vkyfvdkYr&ygbl;/ zJ½dkufaeus zcifu rsm; tcsdefukefppfaewmvJ/ tukefvkH; atmifNyD;om;yJ
½kyfykHum;csyf zJxyfwwfwJh olYom;udk tJ'DvkdraqmhzkdY [m/
wm;jrpfqkH;rEkdifyghrvm;/ t&ufpJGaewJh zcifu olYom;
udk t&ufraomufzdkY qkdqkH;r&if 'Duav; vkdufemEkdifygh oifMum;jcif;enf;ynm
rvm;/rdbeJq Y &mqkw d mrdro d m;wynfu h kdwk;d wufatmif oifMum;jyojcif;[m tEkynm wpf&yfygwJh
ajrawmifajr§mufay;wJh pnf;urf;&SdwJh vl,Ofaus;jzpf (Teaching is an Art) q&mwpfOD;u rdrdoifvkdwm
apa&;twGufudkyg xnhfoGif;pOf;pm; tajz&Sm&r,fh ol awG w0BuD;ajym? udk,fhwynfhtajctaeudk rpl;prf;bJ
awGyg/ aumif;&mvrf;ñTefzkdY rdrdukd,fwkdif pHjyaumif; b&dwfrtkyfEkdifatmif ajymaevkdY rjzpfygbl;/ udk,foif
wpfa,muf jzpfaeygap/ wmrsm;oGm;&if uav;awGudk tm½kHav;bmav; vTJ
q&mqkdwm udk,fhwynfhawGudk ausmom;&if ay;NyD;? &,fp&mav;awG &SmBuHajymay;yg/ udk,fajymwm
om;rcJGjcm;bJ? qufqHoGm;&r,hf ckHobmywd wpfOD;yg/ rsm;vdkY tDoGm;wmrsdK;? em;r0ifwmrsdK; &Sdr&Sd? y&dwfowfudk
'Duav; igeJYcifvkdY trSwfwkd;ay;w,f/ ighudk vmuef pl;prf;MunfhwwfwJh tavhvnf; wwfxm;zkdYvkdygw,f/
awmhoGm;vkdY olYudk ykdapmihfa&Smufw,f/ OD;pm;ay;w,f rdrdqDokdY? rdrdñTef&m oifykef;qD wpfckckqDukd wynfhrsm;&JU
qkdwmrsdK; rjzpfoifhygbl;/ jynfwGif;u q&mwcsdKU&JU vkyf rsufvkH;rsm;aum? pdwfudkyg ndKU,l zrf;pm;ac:NyD;rS oifcef;
&yf erlemav; ay;yg&ap/ pmudk poifyg/
'Dq&mru usL&Sifay;w,f/ olYtwef;u u wcsdKUu rsufvkH;awmh a&mufaumif;a&muf
av;awG olYqDrSm usL&Sifwwfw,f/ olYqDusL&Sifwwf r,f? pdwfuwpfae&m/ ausmif;aeaysmfí pmawmf&r,f
wJh uav;xJuyJ? yxr? 'kwd,? wwd, &w,f/ rwwf qkdwJh aqmifyk'fuav;&Sdw,f/ ukd,hfwynhfawG pmoif
wJhol r&bl;/ olYqD rwwfwJh uav;u wu,fawmfay &if aysmf&TifpGm? pdwfygvufyg yg0ifEkdifatmif b,fvkdpGrf;
r,fh r&bl;/ tvGefqkH; pwkw¬avmuf tJ'Dvkd/ 'gayr,fh aqmifrvJ/ 'gawGuawmh udk,fydkif t&nftcsif;ESihf
ausmif;wpfausmif;eJY wpfausmif; NydKifMuwJh xl;cRefpm vkyfouf tawGUtBuKHay:rSm wnfrDvmjyefygw,f/ q&m
ajzNydKifyJGawG &Sdvmw,f/ tJ'Dvdk ausmif;udpöjzpfvm &JU toH[m rmrae&bl;/
awmh olYqDusL&Sif,lwJh uav;awG tomxm;vkdY ckeu q&m[m wynfhudk ukd,fhom;orD;awGvkd o
wu,fawmfwJh uav;udk tokH;csNyD;? ausmif;udk,fpm; abmxm;NyD;om;rkdY rdbu om;orD;tay: *½kPmtMuif
xl;cRefNydKifyJGudk 0ifapw,f/ twef;wifvkd pmar;yJGrsdK;ukd emay;wJh arwåmxm;wJh toH? wynfhawGtay: &ifxJu
olYqDu usL&SifwwfwJh uav;udkay;NyD;? tjcm;olqD r ESpfESpfumum ay;zkdYvkdygw,f/ ajr§mufpm;csD;jr§ifhvdkwJh o
wwfwJh uav;awGudk oGm;rjyzkdYudkvnf; tBudrfBudrft abmobmawGay;zkdY vdkygr,f/ apwemygayr,fh toH
xyfxyf rSmMum;Budrf;armif; wwfygao;w,f/ awmfwJh rm&if uav;qkdwJh Eke,fwJhtawG;u oabmrus? t
uav;u ar;cGef;r&vJ ar;cGef;&wJh uav;xuf ajz vdkrusjyefygbl;/ q&mESihfwynhf pmoifMum;&mrSm (mu-
EkdifwmygyJ/ tual respect) tjyeftvSef av;pm;zkdY vdkygr,f/ q&mu
udk,fhuav;u[kwfwmr[kwfwmtyxm;/ vnf; oifMum;csdefudk tcsdefrDvmjcif;? pmoifcsdeftjynfh
ESpfpOfq&mqDu usL&Sif,l? ESpfpOfqk&vkdY *kPf,lauseyf rcdkruyf oifMum;ay;jcif;? ysufoGm;wJh tcsdef&Sd&if jyef
aeMuwJh rdbawGuvnf; &Sdao;oAsm/ teEÅ*kdPf;0if jznfhoifjcif;? wynfhtay: pdwf&Snfjcif;awG[m wynfh
rdbeJY q&mrsm;&JU tjzpfudkvnf; MunfhMuygOD;/ aemuf rsm;ESifh&if;ESD;rI &Sdjcif;awG[m q&mu wynfhtay: av;

56
yef;w,f? oabmrSm rxm;zkdY&,fyg/ wpfvrS ausmif;
ydwf&uf b,fESpf&ufvkdYwGufwmawG? b,faeYausmif;
ydwfrvJ? b,faeYcGihf,lNyD; em;&ifaumif;rvJ/ ausmif;
ydwf&ufenf;wJhvtwGuf pdwfraumif;jzpfaewmrsdK;
[m q&mwpfOD;rSm r&SdoifhwJh tawG;awGygaemf/ pmroif
jzpfwJh pmroifjzpfwJh aeYawGrsm; &ifxJrSm [mwmwmeJY
wpfckck vdkaeovdkrsm; jzpfwwfygovm;/ tJ'gqkd tkdau
ygyJ/
q&mqkdwm wkdif;jynfwpfjynf&JU yJhudkif&SifyJ/
urÇmhvlom;awG&JU OD;pD;vdkYqkdvnf; rrSm;bl;/ q&mqkd&if
tcsdefESihftrQ wynfhrsm;twGuf tvkyfrsm;aeol/ 'g
aMumifh tar&duynm&SifwpfOD;uawmh ]vkyfief;axGjym;
q&m0wå&m;}vkdY qdkrdefYygw,f/
[ufe&Dtuf'ifqkdoluawmh ]q&mqkdonf
rSm xm0&ol\ pGrf;aqmifcsufurl tydkif;tjcm; r&Sd}wJh/
urÇmhq&mrsm;aeY aqmifyk'fwpfckuawmh ]at;csr;fom
pm;jcif;awGjzpfNyD; wynfhav;pm;rIuaum q&moif ,mvSyaomurÇmBuD;jzpfvmap&eftvif;wHcg;zGifhay;
ay;wm tywfwukwf vkdufemjcif;? pdwfyg0ifpm;pGm q olrSm wkdYq&m}wJh/ 'gaMumifhvnf; Ak'¨bmomt,lrSm
&mudk q&mrSef;od ½dkaojcif;? pnf;urf;vkdufemjcif; awG bk&m;ESihf w*dkPf;wnf;xm;wmayhg/ 'DavmufBuD;jrwf
ygyJ/ wJh *kPfyk'fudk udk,fhq&mwkdY xdef;odrf;MuygpdkYAsm/
q&mwynfh tjyeftvSef av;pm;rI&Sd&if oif
jyjcif;ESihf oif,lwwfajrmufjcif;? ar;jref;jcif; ESpf&yfp q&ma|; (BHSOH)
vkH; txl;atmifjrifEkdifygw,f/ pmoif&mrSm armw,f?

tcGihftvrf;awG zefwD;yg
vli,fawGudk igwkdYavQmufcJhwJh vrf;twkdif; vkdufavQmuf
MuvdkYajym&if obm0rusEkdifawmhbl;av/ jzwfoef;&wJh acwf
csif;u wlrSrwlMuawmhwm? udkvdkeDpepfqkdwm r&Sdawmhygbl;Asm/
urÇmBuD;u ajymif;oGm;ygNyD/ touf 20 eJY 35 ESpf Mum;u
vl i,fawGudk usaemf tBuHay;csifwmu udk,fhb0wkd;wuf&m wkd;
wufaMumif; tcGihftvrf;awG tpGrf;ukefzefwD;MuygvdkY/ b0&JU pdef
ac:rIwkdif;udk wkefYjyefEkdifzkdY vli,fwkdif;rSm t&nftcsif; tjynfht0
&Sdapcsifw,fAsm/
vDuGrf,l
(pumFylacgif;aqmifBuD;)

57
wcsdefwkef;u r*¾Zif;wtkyfrSm usaemfh ol vkyfvdkY&wJh 0ifaiGeJY? jzpfnSpfNyD; usaemfholi,fcsif;udk
i,fcsif; uAsmq&mav; (tJ'Dwkef;u olu q,fwef; NrdKUrSm ausmif;xm;Edkifwm jzpfygw,f/
ausmif;om;yg)a&;wJh uAsm&Snfwyk'fxJu yg'av; v,f 10 {u-12 {u avmufomvkyfwJh
wck jzpfygw,f/ olYuAsmu olYZmwde,fajr v,fo tvwfwef;pm; v,form;awG? qif;&Jtqifh v,fo
rm;awG&JU b0taMumif; o&kyfazmfuAsm jzpfygw,f/ rm;awG (v,f 10-{uavufvkyfayr,fh? uRJEGm;
ib (pma&;q&m armifxif&JU v,form;Zmwfaumif)? odkYr[kwf 0rf;pmwdkY? rsKd;pyg;wdkY rvHkavmufolawG/ v,f
udkaq;&dk; (qifjzLuRef;atmifodef;&JU 0w¬Kwdk wcsKdUrSm 5-{uavmufomvkyfNyD;? udk,fhv,f udk,fvkyf&wJh
yifwdkifygwwfwJh v,form;Zmwfaumif)wdkYvdk vlpm; tvkyf&ufawG&JU tyrSm tcpm;vkyf&olawG)eJY v,ful
awGjzpfaMumif; olzGJUoDygw,f/ tpOftquf v,fo vD(csrf;omwJh v,form;awGqDrSm rdk;&moD v,fxGef
rm;awG&JU om;orD;awG[m rdbajc&mudk xyfeif;NyD;? csdefeJY aqmif;&moD pyg;&dyfodrf;csdefawGrSm yifwdkif t
v,form;awGtjzpfeJY b0qHk;oGm; Mu&w,fvdkY olcH vkyform;tjzpf tvkyfvkyf? tJ'D&moDESpf&moD
pm;cJhygw,f/ &JU Mum;umvawGrSm jruf&dyf? EGm;pmauR; EGm;ausmif;
usaemfh oli,fcsif;u NrdKUrSm ausmif;ae vkyf&olawG) vlwef;pmawGtzdkY om;orD;awGudk rl
ol jzpfayr,fh? olYrdbawGu {&m0wDjrpfcGJ wck&JU vwef;tqifh ausmif;rSmawmif jywfawmif;? jywf
urf;eab; v,fawmrSm arG;? v,fawmrSm aexdkif awmif; odkYr[kwf w0ufwysufavmufom xm;Edkif
MuolawGyg/ v,f{u (30)avmufydkifwJh v,form; Muygw,f/
awGjzpfNyD;? csrf;omwJh v,form;qdkwJh tqifht awm&Gm rlvwef; ausmif;awG&JU pm&if;0if
wef;xJrSm ygolawG jzpfygw,f/ 'gaMumifhvnf; v,f ausmif;om;rsm; ausmif;wufwJh tajctae udkMunfh

armifarmifvwf rdbajc&m
xyfumeif;vsuf

58
r,fqdk&if ausmif;zGifhp wv? ESpfv avmufyJ? t
wef;awGxJrSm ausmif;om;pHkwmudk awGY&ygw,f/ 'g
awmif v,fxGefcsdefrSm rdbawGeJYtwl v,fwJqD ]]'DaeYvkdumvrsdK;rSmqkd&ifqif;&Jom;awGtzdkY
ajymif;oGm;&muae ausmif;udk aeYpOf vmwufMuwJh yrmP renf;vSwJh ausmif;0ifaMu;eJY
ausmif;om;awG &SdaewmaMumifh jzpfygw,f/ ysdK;EIwf?
aumufpdkufcsdef 0gqdk? 0gacgifv (ZlvdkifvaESmif;ydkif;eJY tjcm;aMu;trsdK;rsdK;udk wwfEkdifzkdY qdkwmuvnf;
Mo*kwfv) awGrSm wcsKdUuav;awGu rdbawGudk w {&mr tcuftcJBuD;yg/ 'DvkdeJY olwkdYrdbawGeJYtwl
zufwvrf;uae 0dkif;ul ay;Mu&ygw,f (xrif;ydkYwm?
nDi,f nDri,fav;awGudk xdef;ay;wmawG)/ oD
eif;jym;jzpfaewJh uav;awGcrsm ... }}
wif;uRwf vjynfhausmfvdkY pyg;&dyfcsdef(oDwif;uRwf
ausmif;ydwf&uf&Snf ukefqHk;NyD;? ausmif;jyefzGifhcsdef)p awmhvnf; rmefavsmh&HkuvGJvdkY bmrsm;aum wwf
jyefawmh qif;&Jtqifh v,form;eJY tvwfwef;pm; EdkifOD;rSm wJhvJ/
v,form;awG&JU om;orD;awG[m v,fxJudk 'gaMumifh v,form; &Gmw&GmrSm&SdwJh rlv
rdbawGeJYtwl ajymif;a&GUoGm;&NyD;? pyg;&dyf? uav;xdef;? wef;ausmif; wausmif;&JU twef;vdkuf ausmif;om;
ig;&Smzg;&Sm pojzifh rdbudk ulMu&jyefygw,f/ tJ'D OD;a&udk Munfhvdkuf&if twef;BuD;oGm;av ausmif;om;
tcsdefrsdK;rSm ]ausmif;vmwufwJh ausmif;om; OD;a&[m OD;a& enf;oGm;av jzpfNyD;? rlvwef; aemufqHk;ESpf (pwk
q,fhav;ig;a,mufavmufom &Sdwwfw,f} vdkY w¬wef;) ausmif;om;OD;a&[m pm&if;&Sd ausmif;om;
pm&if;0ifausmif;om; 150 avmuf&SdwJh awm&Gm OD;a& pkpkaygif;&JU 10 &mcdkifEIef;&Sd&if awmfvScsnf&JUvdkY
ausmif;wausmif;&JU ausmif;tkyf q&mBuD; wa,mufu qdk&ygr,f/ pwkw¬wef;txd atmifjrifpGm ausmif;
ajymzl;ygw,f/ pyg;&dyfodrf;NyD;csdef w qufwufEdkifwJh uav;awG&JU rdbtrsm;pk[m csrf;
ydkYwGJvv,f (azaz:0g&Dv)avmufrSom ausmif;om; omwJh v,form;awG? vufrIynmtvkyf vkyfolawG
trsm;wumh trsm;pk[m ausmif;jyef wufEdkifMuyg (yef;bJorm;? pufcsKyform;? qefpuf tvkyform;
w,f/ wESpfwm pmoifcsdefumv ukefqHk;vkeD;csdefrSom pojzifh)eJY aps;a&mif;olawGyJ jzpfygw,f/ om;orD;
ausmif;jyefwufEdkif Mu&Smwmyg/ ynma&;twGuf a&SU½INyD;? om;orD;udk v,fxJrSm r
'Dawmh 'Duav;awG[m pmoifESpfwESpfrSm cdkif;&ufyJ BudK;pm;yrf;pm; ausmif;xm;ay;wJh tvwf
ausmif;ac:Budrf w0ufjynfhatmifawmif ausmif;wuf wef;pm; v,form;eJY qif;&Jtqifh v,form; w
EdkifMuwm r[kwfbl;qdkwmudk awYG&ygw,f/ olwdkYu csKdUvnf; ygwwfygw,f/ 'gayr,fh &Sm;&Sm;yg;yg;yg/
trsm;pk jzpfaeawmh q&m? q&mrawGu a&SmifvTJvdkY qif;&Jayr,fh udk,fhom;orD; ynma&;t
r&wJh tajctaeudk em;vnf oabmaygufaom wGuf xifwvHk;eJY ausmif;xm;ay;Mu&SmwJh rdbrsKd;
tm;jzifh twef;wwef;rSm 2ESpfavmufaeNyD;wJh awGudk NrdKUae vufvkyfvufpm; qif;&Jom; awGxJ
ausmif;om;? ausmif;ol wcsKdUudk (aumufaumuf rSmvnf; awGYEdkifygw,f/ vlwef;pm; uGm[csuf ydkNyD;
awGxJu auG;auG;av;qdkwmvdk) twef; wifay;Muyg odom xif&Sm;wJh NrdKUausmif;awGrSm qdk&if 'Dvdku
w,f/ 'gayrJY twef;wifay;vdkY r&avmufatmif av;awGtzdkY ausmif;ae&wm awmfawmfrsufESm i,f
t&nftcsif; edrfhvGef;aewJh uav;awGu trsm;pkyg/ &Smygw,f/ qif;&JwJh rdom;pkrSm arG;zGm;vmcJhNyD;
'Duav;awG&JU rdbawGuvnf; olwdkY o;orD;awGudk udk,fa&udk,faoG; csKdUwJhMu (EdkYpdkYuav;i,fb0 OD;
ausmif;qufxm;a&; udpörSm vufavQmh vdkufMuyg aESmuf odkYr[kwf OD;acgif;cGH wnfaqmufwJh umvrSm
awmhw,f/ ]aopm&Sifpmav;avmuf wwf&if awmf tm[m&jynfhatmif rpm;cJh&wmawG? tjyif;zsm;NyD;
ygNyD} vdkYom auseyf vdkufMu&ygw,f/ tm;rwef aq;0g;aumif;aumif; rukEdkif cJhwmawG? vdktifr

59
jynfhvdkY vIyf&Sm;pdwf 'emotion' rSm raumif;wJh wkefY tv,fwef; ausmif;wdkY? wGJbuf tv,fwef;
jyefcsufawG cHpm;cJh&wmawGaMumifh jzpfygw,f) ausmif;wdkYudk &Gmuae aeYcsif;jyef ausmif;oGm; wuf
wJhtjyif ynma&;eJY ywfoufvdkYvnf; rdbawGu zdkYawmif rjzpfEdkifygbl;/ rjzpfEdkif&wJh taMumif;awG
vrf;nGefMuyfrwf ray;EdkifMuygbl;/ NyD;awmh ausmif; trsm;BuD;&SdwJh teuf ta&;BuD;qHk; taMumif;uawmh
0wfpHkwdkY? ausmif;oHk; pma&;u&d,m wdkYudkvnf; trsm; rdom;pk&JU touf&Sif&&Hk &yfwnfa&; twGufawmif
eJY wlwlwefwef jznfhqnf; ay;EdkifMuwm r[kwfygbl;/ 'Drlvwef; atmifNyD;p touf 10 ESpf? 12 ESpft
'DaeYvdk umvrsKd;rSmqdk&if qif;&Jom;awGtzdkY yrmP &G,fuav;&JU ]vkyfpm}udk r&Sdrjzpf vdktyfaevdkYygyJ/
renf;vSwJh ausmif;0ifaMu;eJY tjcm; aMu;trsKd;rsKd;udk qif;&JwJh rdom;pkrSm arG;zGm; BuD;jyif;vmwJh
wwfEdkifzdkY qdkwmuvnf; {&mr tcuftcJ BuD;yg/ 'Dvdk eJY 'Dvdkuav;awGtzdkY olwdkYtay: &ufpuf Murf;MuKwfNyD;?
olwdkY rdbawGeJYtwl eif;jym; jzpfaewJh uav;awGcrsm tn§mtwmuif;wJh avmuBuD;xJrSmudkyJ touf
rlvwef; tqifhudkawmif rausmf jzwfEdkifMuwJh &Sifjzpfatmif rdbawGeJYtwl ukef;&kef; aeMu&&Smyg
tjzpf[m &dk;aeygNyD/ taMumif; aygif;oifhvdkY wOD;wav w,f/ olwdkYb0awGu r&SLEdkifru,fEdkif jzpfaewJhb0?
rlvwef; tqifhudk vGefcJhwmawmif tv,fwef; rcsdrqHh cHpm;ae&wJh b0awGyg/ 'DvdkyHk 'Dvdkenf;eJYom qdk
txufqifh(7-wef;? 8-wef;)udk ausmfEdkifw,f qdkwm &if b0rSm olwdkYu olwdkY rdbawG&JU ajc&m
cRif;csuf oabmavmufyg/ udk xyfeif;aeMu&NyD;? olwdkYuarG;vmr,fh olwdkY&JU
txufrSmqdkcJhwJh qif;&JwJh v,form;eJY om;orD; awGuvnf; olwdkY&JUajc&mawGudk xyfeif;Mu
v,fulvD om;orD;awGxJqdk&if rlvwef; tqifh OD;rSmaygh/ 'gayrJY 'Db0vrf;aMumif;[m olwdkYudk,fwdkif
atmif uav;awGtzdkY tv,fwef;tqifhudk quf- pdwfvdkvuf& a&G;cs,fcJhwJh vrf;aMumif; r[kwf
wufzdkYqdkwm rjzpfEdkifwJh udpöBuD;yg/ bmaMumifh wmuawmh aocsmygw,f/ rdbawG rqHk;yg;cif uwnf;
vnf;qdkawmh? NrdKUwufausmif;om; wa,muf&JU u rdbawG&JU ]tarG}udk vSvSBuD; &&Sdydkifxm;Mu
ausmif;ae pm;p&dwf[m wESpfvHk;aevdkYrS pyg;ay: olawGyg/
csdefav;rSmom ydkufqHav; tenf;tusOf;avmuf 'g[m avmuBuD;&JU jzpf&dk;jzpfpOf w&m;yJvdkY
vHk;ueJcJueJ jrif&wJh v,fulvDeJY qif;&Jtqifh Oyau©m jyKae& rSmwhJvm;/ yef;aygif;w&m yGifhygap/
v,form; rdom;pkwpkvHk;&JU pm;p&dwfxuf rsm;ae
vdkYygyJ/ rdrdwdkY&GmeJY teD;qHk;&GmBuD; w&GmrSm&SdwJh armifarmifvwf

pOfqufrjywf oif,la&;
tajymif;tvJjrefonfh acwfBuD;wGif ,cifuvkd ynm&yfwpf
&yfjzihf woufwmynm&Sd rjzpfEdkifawmhyg/ bJGUvufrSwfwpfckonf w
oufwm xrif;pm;vufrSwf r[kwfawmhyg/ þtajctaewGif tqifh
jrifhynmoifMum;a&;e,fy,f us,fjyefYvmygonf/ wuúodkvfrsm;tae
jzihf bJGU&rsm;? bJGUvGefrsm; arG;xkwfay;½kHESihf wm0efraus/ pOfqufrjywf
ynmoifMum;a&; (continual learning)twGuf vrf;zGihfay;rIrSm ta&;
wBuD;wm0efjzpfvmonf/
Mary Louise Kearney
(Director of the UNESCO)

60
usef;rma&;

OD;aESmufudk ysufpD;apaom
taMumif;w&m;rsm;

(1) pum;enf;jcif; (6) avxknpfnrf;jcif;


todÓPftawG;tac:ydkif;ygwJh pum;pjrnf OD;aESmuf[m ukd,fcE¨mrSm atmufpD*sifudk t
rsdK; ajymay;jcif;aMumifh OD;aESmuf&JU pGrf;&nfudk wkd;wuf rsm;qkH; tokH;jyKwJh tpdwftydkif; jzpfygw,f/ npfnrf;wJh
apygw,f/ avudk ½IoGif;jcif;tm;jzihf OD;aESmufudk atmufqD*sif
axmufyHhrI avsmhenf;apNyD; OD;aESmuf&JU pGrf;aqmif&nf
(2) pdwf0ifpm;wuf<upGm pOf;pm;awG;ac:rIr&dSjcif; udk usqif;apygw,f/
pOf;pm;awG;ac:jcif;[m OD;aESmufudkavhusihf
ay;zkdY taumif;qkH;enf;vrf;jzpfygw,f/ OD;aESmufudk (7) tcsKdrsm; vGefuJpGmpm;jcif;
wuf<uapwJh pOf;pm;awG;ac:rIawG vkyfray;&if OD;aESmuf tcsdK"mwfawG vGefuJaecJh&if y½dkwdef;"mwfeJY
udk usHKUapygw,f/ tm[m&awGpkyf,lrIudkt[efYtwm;jzpfapNyD;tm[m&
csdKUwJhapwJhtjyif OD;aESmufzHGU NzdK;rIudkyg taESmuft,Suf
(3)usef;rma&;raumif;csdefrSm OD;aESmufudk tokH;jyKjcif; jzpfapygw,f/
usef;rma&;raumif;csdefrSm (OD;aESmufokH;&wJh)
tvky fjyif;xefpGmvkyfwmrsdK;? pmusufpmzwfwmrsdK;awG (8) aq;vdyfaomufjcif;
[m OD;aESmuf&JU pGrf;aqmifEkdifrIawGudk avsmhusapovkd aq;vdyfaomufjcif;aMumifh OD;aESmufudk usHKU
OD;aESmufudkvnf; ysufpD;apygw,f/ apovdk t,fvfZkdif;rm;a&m*g (vl&JU rSwfÓPfeJY pOf;pm;
qifjcifEkdifpGrf;awGudk usqif;apwJha&m*g)yg jzpfvmEkdif
(4) tdyfcsdefrSm acgif;udk zkH;tkyfxm;jcif; ygw,f/
acgif;udkzkH;tkyfNyD;(acgif;NrD;NcKHNyD;) tdyfjcif;tm;
jzihf umAGef'kdifatmufqkd'fawG pkpnf;rIudk wkd;vmapNyD; (9) vGefuJpGmpm;aomufjcif;
atmufpD*sif pkpnf;rIudkawmh avsmhusapwmaMumifh OD; vdktyfwmxuf ydkpm;aomufjcif;aMumifh OD;
aESmufudk ysufpD;apwJh tusdK;qufudk &apygw,f/ aESmuf&JU aoG;vTwfaMumawGudk wif;rm;apNyD; pdwfpGrf;
&nfudkyg usqif; apygw,f/
(5) tdyfcsdefrvkHavmufjcif;
tdyfpufjcif;[m OD;aESmufudk tem;&apyg (10) reufpmrpm;jcif;
w,f/ tdyfcsdef rvkHavmufwmrsdK; a&&SnfjzpfvmwJhtcg reufpm rpm;olawG&JU aoG;xJrSm oMum;
rSm OD;aESmuf&JU qJvfawG aoqkH;wJhEIef; jrifhrm;vmapyg "mwf ydkenf;wwfygw,f/ tJ'g&JU tusKd;quf taeeJY
w,f/ OD;aESmuftwGuf vkHavmufwJh tm[m& r&awmhbJ
OD;aESmuf&JU pGrf; &nfudk usqif; apygw,f/

61
uAsm&Snf
b0&JU aeenf;xkdifykHawGudk i,fxdyfudk wufaewJh a'gow&m;awG
oif½dk;wpfckvkdom a&;ay;xm;cJh&if 'Dom;udk taecufapwJh
tckqkd usaemfhrSm jyefxkwfMunfhvkdY tqifajywmaygYtar olrsm;xufydkwJh avmbw&m;awG

tpuwnf;u raumif;cJhawmh ae ae&wmu awmtkH csKHMum;


taESmif;uvnf; tvJvJ tuJGuJGyg tar usaemfrSef;cJhwmu bkHzsm;&JU txuf
tarr&SdawmhwJhaemuf 'Dom;udk taoowfrSmu
usaemf avQmuf&wJh a[m'Dvrf;awG 'Dom;&JU twåawGyJwJhvm;
&Snfvsm; a00g;aevkdufykHrsm;
rkd;ukwfpuf0kdif;em;u wdrfcdk;oufwefY wHwm;yg tar em;vnfzkdY... tm;ri,fzkdY
pdwf&SnfzkdY... odyfrawzkdY
taroifcJhwJh tarh&JUausmif; onf;cHzkdY... enf;rSefzkdY...
b0udk pmvkH;aygif;enf;u p ..............
usaemfuvnf; enf;enf; t awmh a&TOwJhbJ
usaemfhudk tar tm;r&cJhbl; r[kwfvm; &OD;r,fvkdY xifaeao;&if
&ifudkcJGNyD; &Smcsif&SmwwfwJh vlrkdufawG&JUtaMumif;
ynmawG rwwfayr,fh vlqkdwJh emrnfwyfNyD;
om;wpfa,muf&JU pdwfudk tarzwfcJhwm vlawGMum;xJrSmae
aA'ifq&mawG cefYrSef;wGufcsufwmxuf tqDudkpm;NyD; tom;udkrsdKwwfavwJh
ydkvdkYawmif aooyfvSycJhygw,f tar vlYobufMuD;awG&JUtaMumif;
'Dom;&JU 'Dpdwf"mwf [kd;.. tjrifhudk a&mufzkdYtwGuf
wufzkdYroifhwJh tcsdKUaom avSum;awGtaMumif;
taruawmh axmif;axmif;xatmif
ajymjycJhwmygyJ tar....

od&JUvm;tar
a&cHajrcHu aumif;ayr,fh
tarpdkufwJh rsdK;aphu rrSefbl;
usaemf &SifoefcsifchJwmu
acgif;pOfwpfrsdK;eJYb0 tar&JU....

]csrf;ajrhom,mwJh b0wpfcktwGuf
a[monfh awmif,mu om;wpfoufpm;rukefbl;
a[monfhrSm ckdif;EGm;wpf&SOf;
v,fxJqif;zkdY ryl&bl;
a[monfhrSm 0ufrdwpftkyf
om;wpfoufvkH; xkwfpm;vdkY&w,f
a[monfhrSm avSi,fwpfpif;
om;cif;ig;cif;yJ &Sm&Sm
b,f&Gmudk b,fvkdoGm;oGm;
ighom; rsufESmri,fbl;aygh}

62
][m;..[m;.. [m;.. [m;.. azmif;wmu wpfcg
a&Tjynfat;w&m;awGvm; tar ydefwmu tcgwpfaomif;
taray;wJh awmif,mtvkyf ygvmwJh wufusrf;pmtkyfawGawmif
usaemfzwfwJh wufusrf;pmtkyfrSm rygbl; usaemf a&mif;pm;vdkY ukefNyDaum tar
EGm;awGeJYae&if &THUpifwmxuf bmrsm;wkd;wufrvJ
taray;wJh 0ufrdwpftkyf ork'´&m 0rf;wpfxGmwJhvm; tar
wpfoufvkH; [if;pm;vkyfvkdY r&bl; wu,fwrf; AkdufqmwJhtcg
taray;r,fh avSi,fwpfpif; pMum0|mawmif ruygbl; tar&,f
usaemfu jrpfxJqif;NyD; ig;&Sm&rvm; iwfwmudk &Sufp&meJY vJpm;&wmvnf; tcgcg
Munfhprf;ygY tar tarhudkawmh tm;emygw,f
'Daumifu wHigem;vnf; raebl;
rkqkd;em;vnf; roGm;bl; ywf0ef;usif usaemhftem;rSmvJ
tem*wfudk zGihfxm;wJh tdrfrufwHwm;udk avQmufNyD; tNrD;usuf&if tNrD;0g;
yef;wkdifudk ta&mufoGm;r,fhaumifAs} acgif;usuf&if acgif;pm;r,fholawG rsm;vGef;vkdY
tm;ukefxkwfNyD; oGm;cJhwmawmif
]awmrSmae.. awmrSmBuD; a[m'Dae&mxufydkNyD;
usaemfhb0u awmrSmrNyD;bl; b,fc&D;rS reD;ao;bl; tar
vifuGef;udk tarodovm;
opfvkH;tdrfukd tarodovm; ]'Dr,fighom;
tdrfjzLawmfudk tarodovm; csrf;omcsifvGef;tm;BuD;wm[m
usaemfuawmh oGm;rSmyJtar} i&Jjynfudk tvnfoGm;zdkY
ezl;udk xkH;wkdYwmeJY twlwlyJ}qkdwJhpum;
cGihfvTwftar tckrS jyefMum;a,mifrdw,f tar
tJ'Dwkef;u tdrfrufawG weifhwydk;udk
arQmfvihfcsuf wayGUwydkufeJY vG,fydk;xm;wmqkdawmh taroifcJhwJh tarh&JUausmif;
tarh&JU idkjcif;w&m;awGvJ b0udk pmvkH;aygif;enf;up
usaemfhem;xJ b,f0ifygawmhrvJ tar&,f usaemfu enf;enf; tawmh
tJ'Dwnf;u tar usaemfhudk
tjrifhudkrSef;awmh tm;r&cJhwm r[kwfvm; tar
tusuvnf; Murf;w,ftar
usaemfwufwJh tJ'DavSum;rSm i,fi,fwkef;u wufcJh&wJh
vuf&ef;u rygbl; tar tarh&JU b0pmoifausmif;rSm
aysmfatmifvnf; raewwf
tckawmh usaemf oif½kd;rukefcif ausmif;xGufcsifcJhwJh tarh&JUausmif;om;
usm;&JawmxJrSmyg tar wu,fawmh
EGm;oif;uJGav; usaemfhtwGuf ausmif;ysuf&ufuvnf; rsm;w,f r[kwfvm; tar
csdKNrdefr,fxifwJh tdrfrufawGuvnf;
cg;oufvkdY oGm;cJhygNyD tar... b0&JU aeenf;xkdifykHawGudk
oif½dk;wckvkdom a&;ay;xm;cJh&if
NrdKU BuD;BuD; jyBuD;BuD; tckqkd usaemhfrSm jyefxkwfMunfhvkdY tqifajywmayhg tar../
rm,mrD;awG xdefxdefnD;aewJh neufawGrSm
us&mZmwf½kyfudk BuKHovkdu&if; okoQif

63
txl;u@
Special Feature
tEk&oynma&; art education

A*sDatmifpdk;
ormorwf
odef;Edkif
acsmtdEG,f
0ifhxef;
tEkynmbmom oif&dk;nTef;wrf;
tifwmAsL; - q&mra'g0f pwl'D,dkZif;
olYtjrif? olYtawGY
64
½kd;&myef;csD

ta&SUurÇmwvTm;wGifaomfvnf;aumif;? onf ½dk;om;onf/ vlwkdif;ESihfqkdifonf? vlrsdK;udk ukd,f


taemufurÇmwGifaomfvnf;aumif;? yef;csDavmuwGif pm;jyKonf/ *syefjynfrSmqkdvQif *syef ½dk;&myef;csD?
½dk;&myef;csD (Traditional) ESihf ½kd;&mvGefyef;csD (Non- w&kwfjynfrSmqdkvQif w½kwf ½dk;&myef;csD? jrefrmjynf
Traditional) [lí u@ydkif; cJGjcm;í &Ekdifygonf/ rSmqkdvQif jrefrm½dk;&myef;csD &SdouJhokdY urÇmay:&Sd
ESpfrsdK;ESpfpm;pvkH;yif pdwf0ifpm;zG,f&m aumif; wkid ;f jynftoD;oD;wGif rdrw d v Ykd rl sKd ;bmomp½ku
d t
f vku
d f
vSygonf/ usaemhftaeESihfvnf; ESpfrsdK;pvkH;udk ESpfNcdKuf ½dk;&mrsm; tcdkiftrm&SdMuavonf/
í vufvSrf;rDoavmuf ESpfrsdK;pvkH;udk avhvmrdyg\/ ½dk;&myef;csDonf vlrsdK;\ ,Ofaus;rI tpOfBuD;
½kd;&mvGefyef;csDoabmrSm awmfvSefaom t ESihf wom;wnf;ygvmNyD; wkdif;jynf\ a&ajrobm0?
awG;tac:rsm; vGwfvyfpGm pOf;pm;a&;qJGaom oabm bmomtawG;tac:wkdY\ taiGUtoufrsm;jzihf xkHrTrf;í
rsm;? yk*¾vdu t,ltqrsm; jyif;xefwwfí a&;enf;a&; aeayonf/
[ef? a&;p&mtaMumif;rsm;rSmvnf; rsm;jym;axGjym;vS xkdYjyif ½dk;&myef;csDonf vufrItwwfynm
ojzihf usaemf wrifcsefvSyfíxm;cJh&NyD;? ½kd;&myef;csD t (Craftsmanship)ESifhvnf; uif;uGmír&ay/
aMumif;avmufom a&;om;vdkygonf/ ]tb,fhaMumihf xkdYaMumifhvnf; ½dk;&myef;csDonf (Art)
cifAsm; ½dk;&myef;csDukd a&;om;vdkoenf;}[k wpfpkHwpf tEkynmESifh (Crafts) vufrIynm ESpfrsdK; aygif;pyf
a,mufu usaemfhudk ar;vmcJhaomf ]vlwkdif;ESihf eD;pyfvkdY xm;jcif;[k qdkMuayonf/
ygcifAsm}[kom ajzMum;vdkygonf/ taMumif;rlum; ½dk; pifppf Traditional &dk;&m[k qdk&mwGif yef;csD?
&myef;csDonf omrefjynfolwkdY\ tokdif;t0dkif;rS xGuf yef;yk? ydokumwdkYudk yl;wJG awGYjrif wwfzkdYvnf; vkd
ay:vmaom vlwkdif;twGuf zefwD;rI tEkynmypönf;jzpf ygonf/
í jzpfygonf/ (A traditional art is the creative ex- a&S;a&S;tcguqkdvQif þtwwfokH;rsdK;pvkH;
pression of a society) &Sif;pGmqkd&vQif ½dk;&myef;csD udk ½dk;&morm;wkdif;u wwfuRrf;avh &Sdygonf/ ½dk;&mjrwf

65
Art)ESihf (Magic)wdkYonf a&S;vlwkdY\ yef;csDrS tpkjyKvm

]] onf[k qkdEkdifayrnf/
þwGif ½kd;&myef;csDü (Symbolism) oauFw
wdkif;jcm;ESifY tqufoG,frsm;vmaom ,aeY oabmtrsm;qkH; yg0ifvQuf&Sdonfudkum; usaemfwdkY
EdkifiHwumwGif &dk;&myef;csdppfppfwdkY ae&mrSm owdjyK&ayvdrfhrnf/
wpwp EG,f;e,faeayonf/ a&S;u *syef xkdYjyif ½kd;&myef;csDü apmifhpnf;tyfonfh abmif
rsm;? pnf;rsOf;Oya'rsm;? jy|mef;csufrsm; owfowfrSwf
&dk;&myef;csDjrif&HkrQESifY *syefyef;csD[k rSwf &Sdonfudkvnf; awGU&ayonf/ tawG;opf? tjrif
odEdkifcJY aomf vnf; ,ckwjznf;jznf;... opf (Non-Traditional)orm;rsm;twGufrl þtcsuf
onf rsm;pGmrS zDvmusaeayonf/
}} ½kd;&myef;csDq&monf obm0udk avhvmonf/
obm0rS em,lonf? qnf;yl;onf/ odkY&mwGif obm0
Ekd;olwdkYonf tao;i,fqkH;aom vlwdkif;okH;pJGaeonfh udk ykHwlul;csjcif; r[kwfbJ yef;csDq&m\ pdwfwGif xif
yef;uefcGufa,mufrsm;rStp? tBuD;us,fqkH;aom t [yfvmonfh cHpm;rI tm½kH½kyfudk tEkynmoabm ouf
aqmuftODrsm;txd jyKvkyfzefwD;Mu&mü ESvkH;om;u 0ifvmatmif oauFwrsm;jzihf wifjya&;qJGavh &Sdyg
tEkynmapwem tjynfht0 cGeftm;&&Sdygonf/ bm onf/
omw&m; udk;uG,f,kHMunfrIü apwemxufoefoljzpf okdYwifjy&mü rdrdvlrsdK;? rdrdywf0ef;usif? rdrd
NyD;? bmomw&m;\ wefcdk;awmf teEÅ (Spritual and bmom"avhxkH;wrf;rS jy|mef;xm;aom taiGUtouf?
the power of divine) pdwfydkif;qkdif&m ,kHMunfrIrsm;jzihf taoG;ta&mif? tuGefYtñTefY? t,ltqwkdYjzihf a0qm
tvkyfvkyfoGm;Mu&ygonf/ aeatmif wifjyjcif; jzpfayonf/
xkdYtwGuf ESvkH;om;u apwemaMumifh ÓPf wkdif;jcm;ESihf tquftoG,frsm;vmaom ,
qef;Mu,f&ygonf/ ÓPfqef;Mu,fojzihfvnf; uHqef; aeY EkdifiHwumwGif ½kd;&myef;csDppfppfwkdY\ae&mrSm wpfp
Mu,fonf[k ½dk;&morm;wkdY qkd½dk;&Sdygonf/ wpfp EGrf;e,faeayonf/ Oyrm-a&S;u *syef ½kd;&myef;
½dk;&myef;csDonf urÇmOD;tp a&S;ya0oPD ESpf csD[kqkdvQif jrif½kHrQESihf *syefyef;csD[k odEkdifcJhaomfvnf;
aygif;ajrmufjrm;pGm *latmif; vlrsdK;&SdpOfuyif vufqifh ,ckwjznf;jznf; taemuf,Ofaus;rI tjzmjzmwkdY\
urf;vmaom oabmudk aqmifygonf/ vTrf;rkd;jcif; wpfpwpfp cHpm;&aomtcgwGif taemuf
(Primitive Man) a&S;ausmufeH&Hrsm;ay:wGif wdkif;[efrsm;om *syef yef;csDum;rsm;wGif awGU &wwfNyD;
a&;qJGcJhaom yef;csDrsm;? xkdvlrsm; xkvkyfcJhaom yef;yk *syef yef;csDum;rsm;[lí qkd&efcufcJívmacsNyD/
rsm;udk avhvmygu ½dk;&m\oabmudk awGU&SdEkdifayrnf/ þenf;ESifESif wkdif;jynftoD;oD;wdkYwGifvnf;
4if;wkdY ,kHMunfudk;uG,f&mtaejzihf wef;cdk; rdrdwkdY ½kd;&m,Ofaus;rI"avhrsm;rSm ysufjym;pjyKvmwkdif;?
awmf&Sifrsm;? ewfrsm; ponfwkdY\ ykHyef;oP²mefudk wkdif;wpfyg;\ ,Ofaus;rIrsm; vTrf;rkd;jcif;udk cH&vQuf&Sd
oauFw trsdK;rsdK; xkvkyfudk;uG,fxm;Muonfudkvnf; onfudk awGU jrifEkdifayonf/
aumif;? odkYwnf;r[kwf 4if;wkdYaeYpOf zrf;qD;pm;aomuf a&S;acwfESihf ,ckacwfwGifvnf; rwlEkdifyg/
Muaom om;½kdif;wd&pämefwdkY\ ykHyef;oP²mef trsdK;rsdK;udk a&S;vlrsm;onf rdrdaexkdif&m wkdif;jynf\ jy,k*f
,ckacwf aq;pD&ifonfhoabmrsdK;jzifh ,Mwmacs "mwf vu©Pmrsm; jzpfMuaomfvnf;? ,ckacwfonf rdrdbm
½dkufbdouJhokdY ausmufeH&Hrsm;ay:wGif a&;qJGxm;cJhMu vlrsdK; qdkonfudkyif rdrdukd,fwkdif rajymEkdifaom acwf
onfrsm;udk awGU jrifjcif;tm;jzihfvnf;aumif;? (Tradi- yif jzpf onf/
tional Art) ½kd;&myef;csDonfvnf;aumif;? (Primitive rnfodkYyifjzpfap ½dk;&myef;csD? ½dk;&mtEkynmudk

66
jrwfEkd;olrsm;urlrsdK;cspfpdwfjzihftepfemcHxdef;odrf;oGm;
aeMurnf[k xifygonf/
jrefrmh½dk;&myef;csDukdpdwf0ifpm;rdolrsm;twGuf
]vrf;½dk;a[mif;wGif qifhumxGif} qkdbdouJhodkY acwf
ESihf,SOfaom tawG;tac:jzihf ½dk;&mudk avhvmEkdifMuap
&ef tcsuftcsdKUudk wifjy&ayonf/
jrefrmh½dk;&myef;csDudk avhvm&mwGif
(u) a&S;q&mwkdY\ tu©&ma&;enf;
( c ) a&S;q&mwkdY\ rsOf;a&; aq;jc,fenf;
xkdYjyif uacsonfwkdY\ [eftrlt&mrsm;ESihf
a&S;yef;&H? yef;ykq&mwdkY\ enf;rsm;udkyg twk,kavhvm
&ygonf/
avhusihfcef;rsm;taejzihfvnf; vl½kyfykH (tcsdK;
tpm;)udk ususee avhvm&ayonf/ jrefrmonf jref
rm tcsdK; a&S;uyif &Sdygonf/ Oyrm - rsufESmqkdvQif rsuf
ESmwpf0uf? abmifwpf0uf qkdouJhodkYyifjzpfNyD;? qHxkH;
ykH? t0wftpm; tokH;taqmifrsm;rSpí tajccHAdokum
ynm&yfrsm;udkyg avhusihfcef;,lí vuf[ef? ajc[ef? rk
j' trsdK;rsdK;? udk,f[eftaetxm;rsm;yg tao;pdwf avh
vm&ygonf/
4if;yif a&? ajr? av? rD; "mwfBuD;av;yg;wkdYjzihf
zJGUpnf;xm;tyfaom a&ajrawmawmif? opfyifyef;ref
rsm;vnf; olYrlESihfol &Sdaeojzihf avhvmqnf;yl;tyf
onf/
jrefrm'DZkdif;rsm;udkrl
(1) ausmufpm
(2) aypm
(3) ,Gef;xnf
(4) rSefpDa&Tcs
(5) yef;wdrf? yef;wOf;
(6) yef;yk
(7) yef;&H
(8) a&Tcsnf? aiGcsnfxkd; tEkynmwdkYwGif avh
vmEkdifayonf/ avonf/ xkdokdY &SmazGavhvmpDppfMuaomtcg yk*Hjynf
Zmwfedygwfawmf? &mZ0ifwkdYrStp ,if;wkdYESifh rS aq;a&;um;rsm;? rEÅav;acwfqDu qif;oufvm
pyfvsOf;aom xD;okH;? eef;okH;[efrsm;udkvnf; ywfywf aom yk&ydkufjzLrsm;wGif&Sdonfh rifa&;t½kyf? aq;a&;t
eyfeyf avhvmtyfayonf/ xkdYjyif [efopfudkvnf; ½kyfrsm;? ,Gef;xnftrsdK;rsdK;wGifyg&Sdaom aus;iSufwd&pämef
wnfaxmif&ef [efa[mif;udk &SmazGavhvm pDppfMu& rSpí Zmwfedygwf½kyfpkHrsm;? wefaqmif;jyóm'fwkdYwGif

67
]]
t&yfom; tEkynm&yfonfomvQif uGsEkfyfwdkY
vlrsKd;\ vlrsKd;pkqdkif&m wu,fY ,Ofaus;rSI
jrefrmYp&dkufudk ay:apEdkifvdrfYrnf/ xkdt&yfom;
ynmrS trsKd;om;yef;csD[efopfudk wl;azmfjyif
qifEdkifvQif...
}}

xkvkyfqif,ifxm;aom yef;qJGyef;awmif; twGefYt tEkynm&yfrsm;udk tdE´d,om;rsm;u jyefvnfxlaxmif


wufuEkwfcsufrsm; ponfwkdYukd tvG,fwulyif awGU ,lMuí w½kdwao avhvmvkdufpm; jyKpkMujyefonfudk
&jrif&avonf/ tqkdyg a&S;uvuf&mtppfrsm;ESihf a&S; vnf; awGU&onf/
vuf&mppfrS aygufyGm;vmaom tpOftvm raysmuf 4if;aemuf Oa&mywkdufom;rsm; ta&SUwkdif;odkY
uG,fao;onfh vuf&mrsm;udk tajcjyKum trsdK;om; vma&muftkyfpdk;MuaomtcgwGifrl NAdwdoQ,Ofaus;rI
[efopfudk wnfaxmifvQif jzpfEkdifzG,ftaMumif; &Sd tEkynm&yf tenf;i,fonf tdE´d,jynf? jrefrmjynf?
onf[k ynmonftrsm;u ,kHMunfudk;pm;Muav oD&dvuFmuRef;? yoQL;uRef;qG,fwdkYokdY ul;vmvTrf;rkd;
onf/ odkY,kHMunfudk;pm;Muonfhtwkdif;vnf; yef;csD vmavonf/ jyifopftEkynmonf jyifopfydkif tif'dk
um; trsm;udk trsdK;om;yef;csD[efopftjzpfESihf a&;qJG csdKif;em;udk vTrf;rkd;onf/ 'wfcsfvlrsdK;wkdY\ ,Ofaus;rI t
NyD; a&;qJGqJ? a&;qJGvwåHU jzpfonfudk awGU&ayonf/ t Ekynmonf tif'dkeD;&Sm; uRef;pkrsm;udk vTrf;rkd;onf/ xkd
rsdK;om;wkdY tm;&ESpfoufzG,f udpöBuD;wpf&yfaywnf;/ okdY tdE´d,tEkynmü Oa&mytEkynmrsm; 0ifa&muf
þt&mwGif ta&SUwkdif;,Ofaus;rI tEkynm vTrf;rkd;cdkufwGif wkdif;&if;om; rd½dk;zvm tEkynm&yfBuD;
&yfBuD;rsm; ul;vl;qufoG,f aygufyGm;ysHUESHYcJhaom orkdif; rsm;rSm uG,fywdrfaumoGm;&ravmuf cHvkdufMuay
udk okH;oyfoifhayonf/ tdE´d,\ ,Ofaus;rI tEkynm onf/
&yf trsdK;rsdK;onf ajrmufodkYvm;aomf wdAufjynf? yg xkdokdY wkdif;&if;om; tEkynm&yfrsm; wkdif;&if;
upöwefjynf? rGef*kdvD;,m;jynfwkdYodkYvnf;aumif;? ta&SU jynf&if;wGif wdrfaum&ravmuf cHae&cdkufwGif Oa&my
odkYvm;aomf w½kwfjynf? *syefjynf? udk&D;,m;jynf? jref wkdufom; yef;csDynm&SiftcsdKUonf w½kwfyef;csD? *syef
rmjynf? xkdif;jynf? uarÁm'D;,m;jynf? tif'dkeD;&Sm;uRef;pk yef;csw D u
Ydk kdavhvmMuumolw\ Ydk Oa&mytEkynmvuf
rsm;odkYvnf;aumif;?awmifodkYvm;aomfoD&dvuFmuRef; &mwkdYwGifta&SUwkdif;tm&Svuf&mwdkYudkBudKMum;BudKMum;
odkYvnf;aumif; ysHUESHYoGm;cJhNyD;? wpfzef w½kwfjynfrsm;rS xnhfoGif;um vuf&mopfudk zefwD;Muonf/ Oa&my

68
wkduf rsufarSmufacwf yef;csDum;rsm;udk avhvmvQif t &Sdonf/ wpfaxmifhwGif csdwfqJGxm;aom EGm;pnf;ukef;?
a&SUwkdif; tEkynmESihf tvGefeD;pyfonfudk awGU&í ta&SU jrif;pnf;ukef;wkdYu aq;a&mif teD? tjymwdkYudk Munfhyg
wkdif;tEkynm\ tawG;tac: t,ltqrsdK;udkvnf; t OD;/ aeom;wus&Sdonf[k qkd&ayrnf/ xkdbk&m;aps;u
rsm;tjym; awGUEkdifonf[k qkdMuavonf/ qkdifrSxGufvmí A[ef;aps;u tkd;qkdifudk0ifMunfhygOD;/
þodkYjzihf tEkynmrsm;onf wpfjynfu wpf tEkynm\ tpdwftydkif;rsm; jzpfMuayonf/ tkd;BuD;rsm;
jynfudk vTrf;rkd;í ½kd;&mvuf&mrsm; wdrfaumyaysmuf& udk MunfhygOD;/ twGefYtpdwf? tpif;taMumif;? tuGuf
onftxd jzpfcJhMu&aomfvnf;? rnfonfh EkdifiHjcm; y tajymuf ½dkufESdyfxm;aom 'DZkdif;ykHpHtrsdK;rsdK;rSm t&yf
a,m*rsdK;\ taESmihft,SufrsdK;udkrQ rcHpm;&bJ rdrdbm om; tEkynmyifjzpfonf/ þodkY a&wGufjy&vQif rsm;
om wpfbmomwnf; qdwfqdwfNidrfNidrf tpOfrjywf p pGm&SdayOD;rnf/
cef;ac:onfh t&yfom; tEkynm&yfrsdK;um; ae&mwkdif; xkduJhodkYaom opfom;jzifhvnf;aumif;? 0g;jzihf
wGif &Sdayonf/ vnf;aumif;? &TUH jzihfvnf;aumif;? aMu;oHowåKwkdYjzihf
tdE´d,emrnfausmf yef;csDq&mBuD; wpfOD;jzpf vnf;aumif; t&yfom; tEkynmvuf&mrsm;udk vSnf;
ol *sifreD½dGKif; (Jamini Roy)\ yef;csDum;rsm;rSm 4if; aeavSatmif;jrif;aZmif;rusef t&yfwkdif;wGif aeYpOf
(Folk Art)udk trsdK;om;[efopfjzihf xkwfazmfa&; ESihf trQ awGU&ayonf/ a&SmifírvGwf[kyif qkd&ayrnf/
qJGjcif;jzpfí rsm;pGmemrnfausmfMum; ESpfoufol rsm;av þvuf&mwdkYum; uREkfyfwkdYvlrsdK;\ yifudk,fpGrf;&nf? yif
onf/ udk,ftBudKufrS xGufay:vmMuonfjzpfí EkdifiHjcm; ,Of
jrefrmjynfwGif t&yfom; tEkynm&yfudk bk aus;rI MoZmtawmfuif;onfudk awGU&ayrnf/ vlrsm;
&m;aps;ü awGU jrifEkdifayonf/ a&Twd*kHapmif;wef;&Sd ukef pk vlxk\ tonf;pJGvuf&mrsm; jzpfayrnf/ vlxkESihf
pkHqkdifrsm;wGif zkd;0½kyfuav;rsm;udk awGU&rnf/ xkdt½kyf teD;pyfqkH; jzpfonf[k qkd&ayrnf/ xkdvuf&mrsm;wGif
uav;rsdK;udk uREkfyfwkdY\ bkd;ab;bDbifrsm;vnf; awGU aq;a&mifESihf aumufaMumif;wkdYrSm ½dk;om;ay:vGif
cJh&NyD? cspfcJh&NyD? upm;cJh&NyD/ opfom;ESihfvkyfaom aZmf*sD &J&ifhayonf/ eDeD&J&J? 0g0gxdefxdef paom a&mifpkHvGif
½kyfuav;rsm;vnf; &Sdao;\/ tusÐeDeDuav; 0wfí rsm;ESihf vlxk\pdwf "mwfudk qJGaqmifayonf/
EIwfcrf;arT;? rkwfqdwfarT;rsm;udk xm;onf/ BudK;qJGwwf xkdYaMumifh trsdK;om; yef;csD[efopfudk wnf
vQif awmifa0S;uav;xrf;um ujyEkdifonf/ yg;pyfNyJ axmif&ef BuHpnfBudK;pm;Mu&mwGif tpOftvmrysuf
um udkufrnfh[efjyifaeaom usm;½kyfudkvnf; uREkfyf qufvufvkyfudkifvQuf&Sdaom uREkfyfwkdY\ (Folk Art)
wkdY cspfcifwkef;yif/ ajcav;bufESihf ZufudkvIyfEkdifonfh ac: t&yfom;tEkynm&yfudkvnf; txl;avhvmvkduf
jrif;½kyfuav;vnf; &Sdao;onf/ xkdt½kyfrsm;atmufü pm;oifhonf[k ,kHMunfygonf/ t&yfom;tEkynm&yf
cif;usif;xm;aom uwfaMu;? uGrf;n§yf? zvm;? cGuf? Zm onfomvQif uREkfyfwkdYvlrsdK;\ vlrsdK;pkqkdif&m wu,hf
*emwkdYudk MunfhygOD;/ olwkdYtay:rSm yef;cufyef;EG,f t ,Ofaus;rI jrefrmhp½dkufudk ay:apEkdifvdrfhrnf[k xifpm;
ajymuftpuftrsm;udk vSypGm azmfxm;onf/ þonf rdygonf/ xkdt&yfom;ynm&yfrS trsdK;om;yef;csD[ef
vnf; t&yfom; tEkynm&yfjzpfonf/ tqif;o@mef opfudk wl;azmfjyKjyif jyifqifEkdifvQif aumif;jrwfaom
tajymuftuGuf ta&;tcif;wdkYudkom awGU&onf r okckr tvS&wemwpfyg;onf urÇmhtv,fwGif trsm;
[kwfao;/ aq;a&mif pyfykH[yfykHudkvnf; awGU jrifEkdif \ av;pm;jcif;udk cH,lum xGufay:vmEkdifvdrhfrnf[k
ao;onf/ jrif;½kyfrSm tjzL? twGefYtvdrf? tauGUt arQmfvihfrdygonf/
aumuf? rsufvkH;? rsufqefponfwkdYudkum; tpdrf;a&mif? A*sDatmifpdk;
tjyma&mif? teufa&mifwkdYESihf jc,foxm;onf/ jrif;\ (&dk;&mrSonf acwfopfodkY-'kwd,tMudrf
obm0ta&mif wpfckrQrygay/ odkYaomf uREkfyfwkdY\ pmtkyfrS aumuf EIwfazmfjyygonf/)
rsufpdwGifudk;½dk;um;,m;rEkdif/bmaMumifhvJpOf;pm;zG,f

69
yef;csD? yef;yk? pmay? &dk;&m*Dw? &kyf&Sif w&mudk wnfaqmufay;onfh ud&d,mwck jzpfygonf/
ponfh tEk&owkdYonf wkdif;jynfwjynf? vlrsKd;wrsKd;\ a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qifjcifÓPf Critical
orkdif;? ,Ofaus;rI? vlrIwefzdk;? "avhp&kdufESifh Consciousness udk tokH;jyKí urÇmYEkdifiH BuD;om;rsm;
vlom;zHGYNzdK;wdk; wufrItm; udk,fpm;jyKaom pHcsdfef jzpf maomtcg vli,frsm;onf ¤if;wdkYEdkifiH\ EkdifiHa&;ESifh
pHñGef;rsm; jzpfonf/ ¤if;wdkYonf vlYtzJGYtpnf;\ vl vlrIa&; zHGYNzdK;wkd;wufrI u@rsm;wGifomru urÇmh
rIa&; jyóemrsm;ESifh EkdifiHa&; pdefac:rIrsm;udk rSefuef pGm tcif; tusif;wGifyg yg0ifaqmif &GufEkdifrnf jzpfonf/
azmfxkwf&ifqdkifjcif;jzifh w&m;rQwrI udkay;Ekdifonf/ a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qifjcifÓPf Critical
Nidrf;csrf;a&;ukd azmfaqmifay;Ekdifonf/ xdkYjyif tEk&o Consciousness qdkonfrSm urÇmhavmu taMumif;

tEk&oynma&; wwfyGefrI
acsmtdEG,f
udk eufeufeJeJ avhvmod&dSNyD; vlrIa&;ESifh EkdifiH
a&;qefYusifbuf t,l0g' y#dyu©rsm;twGuf ¤if;wdkY
od&dSonfhtay: tjrifrsm;udk azmfxkwf avhvmEkdifjcif;
udk qdkvdkonf/ od&dSem;vnfrIrsm; tay:wGif tajccHum
rdrdb0tm; zdESdyfcsKyfcs,fxm;aom t&mrsm; (Oyrm-
rSm;,Gif;aomEkdifiHa&;pepf) udk wGef;vSefvmEkdifjcif;udk
qdkvdkonf/
tef;z&efY a&;aom rdfef;uav;wpf a,muf\
aeYpOfrSwfwrf; ´Ann Frank: The Diary of a
young Girl ` udk txufwef; taxGaxGynm a&;
General Education wGif tEk&opmay Literature
tjzpf jyXmef;xm;onf/ 'kwd,urÇmppf twGif; Oa&my
wGif [pfwvm\ emZDwyfrsm;u *sL;vlrsKd; ajcmufoef;
onf wkdif;jynf\ ,Ofaus;rI "avhrsm;ESifh ordkif;wdkYudk cefY udk rD;avmif wkdufoGif; (Holocaust) tpkvdkuf
xif[yfaponf/ tjyHKvkduf owfjzwf cJhonf/ xdktcsdefwGif e,fomvefü
13 ESpfceffYom &dSao;aom tef;ESifhrdom;pk onf
w&m;rSQwrIESifh Nidrf;csrf;a&; *sL;rsm;tjzpf owfrSwfcH&um emZDrsm;u vkdufvHow-
w&m;rQwrI\ t"dyÜg,f tESpfom&udk ausmif; fjzwfaomaMumifh xGufajy; wdrf;a&Smif ae&onf/
om;vli,frsm;tm; od&Sdem;vnfapjcif;onf xdkvli,f tef;rdom;pkESifY tjcm;tdrfeD;csif; rdom;wpfpk? *smref
wdkYudk urÇmhEkdifiHBuD;om;rsm; jzpfvmap&ef avhusifh oGm; q&m0efwOD;wdkY qkHrdMuNyD; &kH;w&kH;\
jyifqifay;jcif; jzpfonf/ txl;ojzifh tEkk&oynma&; txyfckd;cef;uav;rS zdkifrsm;xnfhxm;aom bD&dkrsm;
onf ynm&Sif aygvdkz&Ja& Paulo Freire ajymaom Mum;xJwGif yifyef;BuD;pGm aMumufvefYwMum; ESpfESpf
a0zefydkif;jcm; pOf;pm;qi f jcifÓPf Consciousness cefYykef;ae&onf/
udk zHGYNzdK;wdk;wufap&ef oabmxm;tajymif;tvJ wpkH xkdtawmtwGif; tef;onf 'wfcsfbmom

70
jzifh aeYpOfrSwfwrf; wtkyfa&;avonf/ ¤if;rSwfwrf; zHGYNzdK;wdk;wufvmjcif;acwfonf om"u jzpfonf/ pm
onf vlvm;ajrmufp t&G,f rdef;uav; wa,muf\ ayrsm;xJrS vD,dkem'dk'gAifcsDESifh rdkufu,ftef*svdkwdkY\
aMumuf &GHU jcif;? &kef;uefrI? vlvm;ajrmufjcif;ESifhwuG xdkacwfxdktcgu xif&Sm;ausmfMum;aom yef;csDyef;yk
ydfef;ydwfatmif arSmifrdkuf aeaomb0? a'goESifh rsm;tMumiff;tm; jrif&zwf&aomtcg tarSmifacwf
aMuuJGzG,f&m tjzpftysuf aygif;pkHyg0ifaom tef;\ Medieval ESifh acwfopfOa&my Modern Eurpoe
b0ESifh rsuf0g; xifxifMuHK awGYae&aom vlowfyJG Mum; 16 &mpk Oa&my,Ofaus;rIESihf ajymif;vJwdk;wuf
BuD;udk ca&aphwGif; usus xif[yfapaom pmayjzpf rItm; udk,fwkdifawGYjrif&ouJhodkY cHpm;avhvm rdyg
onf/ olronf emZD xdef;odrf;a&; pcef;wckwGif onf/
aoqkH;chJNyD;aemufxdkrSwfwrf;av;udkxkwfa0olwOD;rS 'óe½Ia'gifhrSajym&vQif tDwvD uAsmq&m
xkwfa0um? ,cktcg bmompum;aygif; 60 ausmf
bmomjyefNyD;? jyZmwfESifh &kyf&Siftjzpf jyefvnfrGrf;rH
&kduful;NyD;jzpfonf/ ¤if;pm ayESifh jyZmwfonf 20 &mpk\
txifu& urÇmYpmayt jzpf xifusefcJhygonf/
]] zufqpfpepfqdk;uJYodkY rw&m;rSIrsm;udk
[wfyg½I;owif;pm Het Parool Newspa-
wGef;vSefEdkifjyD; w&m;rSIESifY jidrf;csrf;a&;udk wnf
per wGif 'wfcsf ordkif;q&m a'gufwm *sef&dkrdef; Dr. Jan aqmufzdkY? ausmif;om;rsm;tm; tEk&opmayrS
Romein u ¤if;rSwfwrf;udk ]tedXm&kHrsm; de pro- jyXmef;aom pOf;pm;qifcsifÓPfjzifY avYvm
fundis xJrS uav;wa,muf toHjzpfaom þrSwf
wrf; onf zufqpf0g'\ tusnf;wefrIudk EsL&efbwfcf apoifYonf...
Nuremberg NrdKU rS om"ursm;ESifh ykHazmfjcif; jzpfonf } }}
[kazmfjyonfhtavsmuf þrSwfwrf;onf tifrwef
ta&;BuD;aMumif;udk odjrifEkdifayonf/
tu,fí tef;om þrSwfwrf;udkra&;cJYygrl ESifh vlom;0g'zcif z&efqufpfudk yufx&mum Fr- an-
,aeYacwf ausmif;om;rsm;onf *sL;wdkdY ppftwGif; tzd cesco Petrarca (1304-1374) \ vlYtzJGYt pnf;tm;
ESdyfcH&ykHESihf zufqpf0g'\ tusKd;qufwdkYudk tEk&opmvlom;0g'ESifh,SOfaom csnf;uyfrIrsKd;vnf; Italy Re-
ayrSwqifh ca&aphwGif;us avhvmEkdif&ef tcGifhta&; naissance acwfwGif ay:xGufcJhygonf/ vl om;0g'u
enf;yg;rnf jzpfonf/ 'kwd,urÇmppfESifh emZDvl vlom;wdkYonf todESifh,SOfaom udk,fydkfif qHk;jzwfcsuf
owfyJGrsm;taMumif; ordkif;udkravhvmvQif zufqpf udk csrSwfEkdifaom t&nftaoG;ESihf usKd; aMumif;qufpyf
pepf\ tusnf;wefaom tusKd;qufrsm;udk odrnfr a0zefydkif;jcm;EkdifpGrf;udk ydkifqkdifaom owå0gwpfrsKd;jzpf
onf [kqkdygonf/
[kwf/ xkdYaMumifh zufqpfpepfqdk;uJhodkY rw&m;rIrsm;ukd

wGef;vSefEkdifNyD; w&m;rQwrIESifh Nidrf;csrf;a&;udk wnf þtcsufonf xkdacwfu tifrwef wefcdk;
aqmufzdkY&ef ausmif;om;rsm;tm; tEk&opmayrS jy tmPmBuD;vSaom &dkrefuwfovpf bk&m;ausmif;\
vlom;wdkYrjrifEkdifonfh 0dnmOfawmfomvQif udk;uG,f&m
Xmef;aom EkdifiHa&;ESifh vlrIy#dyu©rsm;tm; a0zefydkif;jcm;
pOf;pm;qifjcifÓPfjzifh avhvmapoifhygonf/ trSefw&m; jzpfonfqdkaom t,l0g'tm; xdyfwdkuf
&ifqdkifvdkufjcif;jzpfonf/ vlom;0g'url vlom;tm;
,Ofaus;rI"avhESifhordkif; arG;&myg aumif;aom obm0 &dSonf[k qdkonf/ ,if;
tEk&oonf wdkif;jynf\ ,Ofaus;rI"avh acwfwGiftcsKdUu vlom;onf arG;&myg tjypfom; jzpf
rsm;ESifh ordkif;wdkYudk xif[yfaponf/ Italy Renais- aomaMumifh tjypfrSvGwf&ef bk&m;ocif ay;aom
sance ac: Oa&mywGif ,Ofaus;rIrsm; tBuD;tus,f wm0efudk xrf;aqmif&rnf [kqdkMuonf/ xdkYaMumifh

71
]] tEk&o ynma&;onf vlrsKd;ra&G;
wwfvmrnf/ txl;ojzifh ,Ofaus;rI? bmoma&;t,l
tq?vlrsKd;pkESifh vlwef;pm;cJGjcm;rIwdkY\ *,uf&kdufrI
bmomra&G; qif;&Jcsrf;omra&G; yg0ifEdkifaom rsm;rS ¤if;wdkYvuf&dS vlrIb0wef;zdk;ESihf tajctaeudk ydk
rkdem;vnfvmEkdifrnf/ tusKd;quftjzpf ausmif;om;
vSIyf&Sm;rSIrsKd;jzpfonf/ tEk&oynma&;wGif vli,frsm;onf a0zefydkif;jcm; pOf;pm;enf;uJhodkYaom
vlwdkif; udk,fydkiftEkynm zefwD;cGifY &aejcif; wefzdk;&dSonfh t&nftaoG;rsm;udk ydkifqdkifvmrnfjzpf
onfyif 'Drdkua&pDusaom tcsufjzpf... NyD; vlrIa&;todpdwf"mwfrsm; &ifhusufvmum tem

}} *gwfwGif ,Ofaus;aom vlom;rsm;tjzpf ay:xGef;vm


rnf jzpfonf/
xdkYjyif tEk&oynma&;onf vlrsKd;ra&G;? bm
Italy Renaissance \ &v'fwckjzpfaom vlom; omra&G;? qif;&Jcsrf;omra&G; yg0ifEkdifaom vIyf&Sm;rI
0g'ukd avhvmjcif;onf trSefw&m;udk &SmazGjcif;? bk&m; rsKd;jzpfonf/ tEk&oynma&;wGif vlwdkif; udk,fykdiftEk
ocif wnf&dSjcif;tm; ar;cGef;xkwfjcif;ESifh c&pf,mef ynmudk zeffwD;cGifh&dSaejcif;onfyif 'Drkdua&pDusaom
ordkif;wdkY tm; A[kokw jzpfapygonf/ tcsufjzpfaeonf/ tar&dueforwåa[mif; John F.
xdkYaMumifh tEk&oudkavhvmjcif;onf vlYt Kennedy u tEk&otm; 'Drdku&ufygwD0if wpfOD;t
zJGYtpnf;twGuf tifrwefta&;ygaom vkyf&yfjzpf jzpf þodkYwifpm;cJhygonf/
onf/ ausmif;om;rsm;taejzifh tEk&oynma&;ukd t tEk&oonf cefYjim;aom 'Drdku&ufwpfOD;
ajcjyKum urÇmavmutaMumif; avhvmoif,lp&m jzpfonf/ tEk&oonf rnfonfhvlrsKd;? bmom?
trsm;tjym; &dSaeygonf/ odkYaomf tajccHynm ausmif; tom;ta&mif? qif;&Jcsrf;omrqdkrS ay:xGufvmEkdif
om;rsm;taeESifh Italy Renaissance uJhodkYaom onf/ tEk&o yg&rD&Sif creative genius rsm;tm; zd-
½IyfaxG;vSonfh acgif;pOfrsKd;udk ravhvmrD tifrwef wfac: vsuf&dSonf/
&kd;pifaom vIyf&Sm;rI art projects rsm;jzif hpwifoifhyg tESpfcsKyf&aomf tEk&oynma&;onf vlYt
onf/ zJGYtpnf;wck? wkdif;jynfwjynftwGuf w&m;rQwrI?
q&monf tc&mjzpfNyD; ausmif;om;rsm;tm; Nidrf;csrf;a&;? ,Ofaus;rIESifh ordkif;wdkYudk wnfaqmuf
free-style yef;csDqJGapjcif;? ykHjyifrsm;wDdxGifapjcif;? zdkY&ef ta&;ygaom tajccHtkwfjrpf wckjzpfygonf/
ykHjyifrsm;zwfNyD; jyefajymapjcif;? uav;uAsmrsm; ausmif;om;rsm;onf ausmif;oifcef;pm;rsm;udk oif
a&;om;jcif;? upm;p&m &THUwkH;twkrsm;jzifh ¤if;wdkYpdwful; ,lavhvm&mwGif tEk&ovIyf&Sm;rIwdkYjzifh aygif;pyf
xJ&dS ykHtrsKd;rsKd;azmfapjcif;? *syeftkd&D*grD puúLacguf xm;aom ynma&;pepfjzifh avhvmcGifh&rnfqdkvQif
enf;rsm; jyojcif;? AkHwD;jcif; ponfh vkyfief;rsm;udk vkkyf ausmif;aeaysmfNyD; tem*wf vlYtzJGYtpnf;twGuf
aqmifjcif;onf tifrwef&kd;pif;vG,fulaom enf;rsm; vnf; tusKd;rsm;pGm&dSrnf jzpfonf/ tEkynmonf wdkif;
jzpfonf/ vlwkdif; udk,fydkifpGrf;&nf talent wpfrsKd;pD&dSMu jynfwjynf\ udk,fydkifvu©Pudk udk,fpm;jyKonf/ vl
rnfjzpf&m xdkvIyf&Sm;rIrsm;\&v'fonf wa,mufESifh rsKd;ra&G; rdrdqE´tavsmuf yg0ifazmfxkwf EdkifcGifh&dSo
wa,muf wlnDrnf r[kwfay/ xkdrwluJGjym;rIrsm;xJrS jzifh 'Drkdua&pDudk tajccHonf/ xdkYaMumifh tEk&oynm
tquftpyf&dS&dS pkaygif; vkyfaqmifwwfonfh tavh a&;udk vufawGYusus usifhokH;jcif;tm;jzifh vGwfvyf
tusifhav;rsm; xGufay: vmEkdifao;onf/ a&;ESifh 'Drdkua&pDwnfaqmufzdkY&m yifraoG;aMumudk
xkdtEk&ovIyf&Sm;rI art projects rsm;rS yHhydk;vsuf&dSaernfrSm rvJGyg/
ausmif;om;rsm;onf ¤if;wdkY\b0 tawGYtMuHKrsm;? r acsmtdEG,f
wluJGjym;rIrsm;ESifh pddefac:rIrsm;ukd a0zefydkif;jcm; pOf;pm;

72
ÓPf&nfudk jr§ifh wifEkdifonfh
uav;yef;csD
ormorwf

]uGefysLwmawG? *drf;awGeJY ½Iyf&SufcwfaewJh


uaeY urÇmh0ef;usif taetxm;rSm xkd;xGif;ÓPf qkd
wm vufwurf;teD;uyf udpöav;awGeJY tqkH;rowf
bl;/ rsufawGU? vufawGU? rsufarSmuf teD;uyfawGudk
ausmf vGefNyD; pl;prf;tm;xkwf&w,f/ tEkynmrSma&m
wjcm; ta&;BuD;wJh b0udpöawGrSmyg xkd;xGif;wDxGif
ausmif;ydwf&ufBuD;u bmrSvJ vkyfp&m r&Sd ÓPfudk tokH;jyKMu&w,f}vdkY olru qufajymonf/
bl; ysif;vkdufwm/ oifhuav;u nD;nL qifajcwuf ]tem;abmifuGyf rxm;bJ pdwfukd vGwf
wwfygovm;/ 'grSr[kwf ausmif;ydwf&uf paeaeY vGwfvyfvyf us,fjyefYpGm vTwfxm;ay;jcif;u uav;
rsm;wGif ½kyfjrifoHMum; umwGef;rsm;rS oifhuav;udk awG&JU pdwftpOfrSm xkd;xGif;wDxGifÓPfudk wkd;yGm;vm
qJGxkwf&ef cufcJaeygovm;/ apw,f/ yef;csDrSwqihf b0&JU tjcm;e,fy,fawGudkyg
]odyf[kwfwmayhg? usaemf usrwkdY om;av;? ul;puft usdK;jyKw,f}vkdYvnf; xyfqifhajymjyonf/
orD;av;awGu tJh'Dtwkdif;yJ}vkdY tajzxGufygu oif aemufNyD; Americans for Arts (www.art-
tjcm;vrf;aMumif;wpfckck &SmazGzkdY vkdvmNyD/ uav;rsm; susa.org) okawoe pmapmifwGifvnf; þodkYa&;xm;
udk yef;csDoifwef;rsm;wufapjcif;onf oifa&G;cs,f onf/
oifhonfh vrf;aMumif;wpfckjzpfonf/ ]yef;csDoifwef;udk rSefrSefwufaom uav;
vwfwavm okawoersm;t& uav;rsm; rsm;onf tjcm;uav;rsm;xuf av;qydkrkdxl;cRefMu
yef;csDqJGapjcif;onf aysmf&TifrIoufoufomru uav; onf/ odyÜHESifh ocsFmNydKifyJGrsm;wGif av;qydkqk& Mu
rsm;&JU xkd;xGif;ÓPfESihf rdrdudk,fudk wkd;wufjynfh0 onf/ ausmif;wuf&uf rysufuGufrIwGif okH;qydkrdk
vmjcif;wkdYtwGuf t"duusaom qkHvnf0if½dk;ae&mrS qk&Mu onf}/
jyKjyif ajymif;vJay;EkdifaMumif;udkyg awGU&Sd&onf/ rpötDAefuvnf; ]ocsFm? odyÜHeJY t*FvdyfpmrSm
]yef;csDoifwef;awG[m aq;cGufpkwfwHudk tnHhpm&if;tqifh ausmif;om;awG[m yef;csDoifwef;
udkifwG,fEkdif&Hkxufru ydkoifay;ygw,f/ uav;awG rSm atmifjrifrI yDwdudk tNrJcHpm;&,lEkdifMuw,f/ yef;csD
bufpkHzHGU NzdK;wkd;wufapa&;ukd taxmuftuljyKw,f/ oifwef;rSm rSefvkdY trSwfrsm;w,f? rSm;vkdY trSwfenf;
twwfynmydkif;qkdif&mrSm ydkNyD;uRrf;uRrf;usifusif jzpf w,fqkdwmrsdK; r&Sdbl;/ yef;csDum;wpfcsyf qGJNyD;oGm;wkdif;
vmapw,f}vkdY befaumufNrdKUrSm uav;yef;csDjyyJGrsm; ausmif;om;awG &ifxJrSm atmifjrifrI&o? *kPfwuf
BuD;Muyfay;aeonfh oifwef;q&mr t,fvfpDtDAef MunfEl;rIawG tvkdvdk 0ifa&mufoGm;w,f/ tEkynm&JU
(Elsie Evans)u qdkonf/

73
tqifhESihf vdkufavsmnDaxG ajz&Sif;ay;Ekdifonf/
]]... yef;csDoifwef;rsm;&JU taxGaxG&vm'frsm;u
atmufygtaMumif;wkdYudk ruG,fr0Sufajymjyaeonf/
yef;csDoifwef;udk owdrljrLjrifzkdYom vkdonf/
rSef rSef wuf aom uav;rsm;onf yef;csDoifwef;rsm;u uav;rsm;&JU vGwfvyf
tjcm;uav;rsm;xuf av;q ydkrdk jzLpif½dk;om;ajzmifhpif;aom tjzLxnfpdwful;rsm;udk q
xufwHydk; jr§ifhay;onf/ vlonf wDxGifrIESihf &yfwnf
xl;cRefMuonf/ ae &onf/ þt&nftaoG;u vludk wd&dpämefESihf uJGjym;
}} oGm;apjcif; jzpfonf/
&Sif;&Sif;qkd&aomf þwDxGifÓPf t&nft
aoG;aMumifh vlu wd&pämefxuf tqifhjrifhvmjcif; jzpf
vQdKU0Suf tmedoif[m 'gyJ/ 'DuaerSwqifh tjcm;bmom onf/ wDxGifÓPfjzihf vlonf vljzpfae&onf/
&yfawG tay:rSmyg ,kHMunfrIudk jr§ifhwifay;oGm;w,f} [k yef;csDoifwef;rsm;uuav;rsm;&JUwDxGifÓPf
qkdonf/ udk udkifwG,fí uav;rsm;tm; rkd;pGefwrGwftxd w&Sdef
aemufwqifh ,kHMunfrIESihf wDxGifrIu 'Dwif xkd; jrifhwufoGm;aponf/ rsufaphESihfMunfh? vufESihfqJG
&yfroGm;/ yef;csDqJGjcif;? ykHwljc,fjcif;tm;jzifh uav;rsm;&onfjzpf&m uav;rsm;&JU wkefYjyef<uufom;uRrf;usifrI
&JU ESvkH;tdrftwGif;wGif xl;qef;tHhMorIESihftwl pl;prf; rsm;tm; motor skills vkd acsmarGU nufanm zGHU NzdK;wkd;
avhvmvkdpdwfrsm; wzGm;zGm; jzpfay:vmaponf/ wufvmaponf/

]pdwftwGif; ykH&dyfrsm;udk yef;csDpkwfwHudkif ykH tjriftm½kH? pdwful;tm½kH? cHpm;rItm½kHwkdYudk
azmfjcif;uuav;rsm;&JUrsufvkH;eJYvufwkdY[efcsufnDnD tajccHNyD; wDxGif&aomaMumifh jrif? Mum;? od? cHpm;rIESihf
wDxGifrIudk xufjrufvmapNyD; vdk&myef;wkdifudkvnf; ÓPf&nfÓPfaoG;rsm; pl;&Sxufjrufvmaponf/
pdwftm;wuf<upGma&mufatmif vSrf;avQmufoGm;ap yxr&SdESihfNyD;om; puúLjzLjzLay:wGif rdrdjzpfap
ygw,f/ aysmf&TifrIeJYtwl pdwful;ykH&dyfwpfckudk taumif csifonfudk taumiftxnfay:vmatmif xkd;xGif; ajz
txnfazmfae&jcif;[m uav;rsm;udk tqkH;owf yef; &Sif;&aomaMumifh jyóem ajz&Sif;EkdifrI t&nftaoG;
wkdiftxd pdwftm½kH ZJGvkHYvudk pkpnf;qJGac:oGm;w,f} ESihf cGeftm;rsm;udk wkd;jr§ifhvmaponf/
vdkY quf&Sif;jyonf/ &ifwGif;jrKdodyfxm;&olrsm;twGufazmufxGuf
]yg;pyfu xkwfazmfajymjyzkdY yifyef;cufcJwJh ajyavsmh vGwfajrmufoGm;aponfh tcGihfta&;udkvnf;
uav;awG[m yef;csDuwqifh olwkdYpdwfxJ&Sdwmudk yef;csDuay;onf/
xkwfjyEkdifvdkY olwkdYvGwfajrmufrItwGuf vrf;opfwpfck ]wu,fwrf; ajym&ygrl uav;rsm; pG,fpkH
wHcg;opfwpfcsyf &oGm;w,fvdkY qkdEkdifw,f}vkdY tDAefu bufpkH us,fus,f0ef;0ef; ESHYESHYpyf pyf wkd;wufapEkdifaom
quf&Sif;jyonf/ tjcm;vkyfief;rsm;onf eD;eD;uyfuyf yef;csDoifwef;
NcKHíqkd&aomf yef;csDoifwef;rsm;onf pdwf rsm;rSvJGí r&Sdoavmuf &Sm;w,f[kyif qdkvkdufcsif
ydkif;qkdif&m ukorItwGufyg tokH;0ifwefzkd;&Sdonf/ u ygw,f}[k rpötDAefu okH;oyfjycJhonf/
av;rsm;&JU yifudk,fyif&if; rdrdwpfOD;xJydkif ADZrsdK;aph t
&nftaoG;rsm;udk xkwfazmfay;onf/ ormorwf
uav;rsm;twGuf tem*wf tdrfrufrsm;udk son &nf ñ e
T ;
f - Painting a better future by Mark Thom-

tm;ay;tm;ajr§mufjyK&ma&mufonf/ uav;rsm;udk,f
wkdifom em;vnfEkdifaom (nHhzsif;onfh vlBuD;rsm; r&dyfrd
rod&Sd em;rvnfEkdifaom) olwkdY vdktyfcsufrsm;udk olwkdY

74
a':yef;{u&D &JU yef;csDjycef;zGifhyJG a0a0qmqm yefxm;NyD; r&rf;a&mif rsufrSefudkif;ukd
NrdKUv,fu yef;csDjycef; wpfckrSmyg/ vl wpfcsufyifhvdkY tEkynmajrmufNyD; usufoa&½dSwJh
wpfpk[m yef;csDum;wpfcsyftay:rSm oJoJrJrJ tm&kH tjyHK;wpfyGifhudk zef;qif;&if; toHjr§ifh ar;vdkufwhJtcg
a&mufaeMu av&JU/ y&dowf&JU pdwftm½kH[m yef;csDum;qDudk jyefa½GU

 tvif; tarSmifeJY
a&mifpHkumvmrsm;&JU aemufuG,frSm
odef;Edkif

tEkynm vuf&mrsm;ESifh tEkynm ypönf;


rsm;rS wqifh pOf;pm;awG;awmrI pGrf;&nf? quf
qHa&;pGrf;&nfESifh tjriftm&Hk cHpm;rI pGrf;&nfwdkYudk
avhusifh&ef ausmif;ynma&; oif½dk;ñGef;wrf;ukd jyif
qif a&;qJG oifhygonf/
oGm;jyefw,f/
y&dwfowfxJu trsKd;orD;i,f wpfOD;u
tckvdk jyefajzcJhyg w,f/
ESif;qDyef;yGifhawG 0ef;&Hxm;wJhtv,frSm yDwdtjyHK;awG ]tcspfudk ½SmazGawGU½dSNyDjzpfwJh vlwpfOD;&JU
a0qmaewJh toufokH;q,ffausmf vl&G,fwpfOD;&JU ykHyg}
rsufESmykH yef;csDum;yJ jzpfygw,f/ olr&JU tajzudk jyefvnf a½½Gwf&if;eJY aemuf
tJ'DaeYu yef;csDjycef;zGifhyJGudk vma&mufNyD; xyf ar;cGef; wpfckudk 0g&ifh yef;csDq&mrBuD; a':yef;{u&D
trSmpum;ajymMum;wJh touf 45 ESpft&G,f 0g&ifh jreff [m ar;jref;cJh jyefw,f/
rmyef;csD q&mrBuD; wpfOD;jzpfwJh a':yef;{u&Du tJ'D ] tcspfudk &SmazGawGU &dSaeNyDjzpfwJh trsKd;om;
yef;csDum;udk taotcsm xyfMunfhzdkY y&dowf wpfOD; [kwfvm;..../ tJ'Dvdk ajymEkdifzdkY 'Dyef;csDum; rSm
udk ajymvkdufw,f/ wqufwnf;rSmyJ ar;cGef; bmudkawGU&vdkYvJ/ 'Dyef;csDum;rSm tcspfudk
wpfckudkvnf; ar;jrefvdkufygw,f/ yef;csDum;awGeJY t awGU½dS cHpm;aeNyD jzpfwJh trsKd;om;wpfOD;vdkY bmaMumifh
NydKif vsLdU 0SufwJh tvSydkif½Sif yef;csDq&mrBuD;&JU pum;udk aumufcsufcs Ekdif&wmvJ/}
y&dowftm;vkH; em;pGifh aeMuw,f/ y&dwfowfxJrSm wD;wdk;a0zef ajymqdkrIawG
] ½SifwdkYtaeeJY 'Dyef;csDum;rSm bmudkawGU&ygovJ} ay:xGuf vmcJhw,f/ trsKd;orD;i,f&JU yef;csDum;tay:
olrudk,fwdkifvnf; yef;yGifhawG trsm;BuD; okH;oyfcsyf tajzudk xyfqifhNyD; aqG;aEG; Muwmyg/

75
aqG;aEG;csuf tcsKdU udkawmh a':yef;{u&Du y&dowf &efukef&dS international schools rsm;rSvJGí tpdk;&
tm;vkH;twGuf jyefvnfjznfhpGuf aqG;aEG;aeygw,f/ ausmif;rsm;wGif tEkynmbmom&yfukd avhusifh
]&Sif&JU xifjrif ,lqcsuf[m odyfjzpfEkdifwm oifMum;rI ysufuGufaeonfudkvnf; aMuuJG 0rf;enf;
aygh/ bmjzpfvdkYvJ qdkawmh .............} / zG,f&m awGY&dS&onf/ 1947 tajccH Oya'\ ynma&;
tJ'DaemufrSmvnf; yef;csD q&mrBuD;[m tufOya'wGifvnf; ] EkdifiHawmf onf odyÜH ynma&;udk
y&dwfowfudk wnfNidrfat;aq;wJh toHeJY xyfar; txl;OD;pm;ay;rnf} [laom tydk'fESifhtwl 0dZÆmynm&yf
cJhjyefw,f/ rsm;\ wefzdk;usqif; edrfhyg; cJh&onf/ trsm;jynfol
] &SifwdkY aemufxyfNyD; bmawG ajymEkdifygao; vlxk\ ynma&;tjrif oabmxm; wdkYudkvnf;
ovJ} vJGrSm;pGm ajymif;vJ apcJhonf/
vl&G,f wpfOD; tajzay;cJhwmuawmh - 'Drdkua&pD EkdifiHawmf wnfaqmuf&efESifh
][mAsm..... ½l;aMumifrlaMumif vlwpfa,muf o[Zmw jzpfaom vlYtzJGUtpnf;twGuf 0dZÆm
ygAsm } ynm&yfrsm;ESifh tEkynm bmom&yfwdkY\ wefzdk;wdkYudk
touftawmfBuD;wJh trsKd;orD;BuD; wpfOD; jr§ifhwif ay;&efrSm vGefpGm ta&;BuD;vSygonf/ &ufowå
uawmh - wpfywf pmoifcsdefwGif usef;rma&;? tm;upm;? vlrI
]vlom;eJY obm0ywf0ef;usif [efcsuf qufqHa&;? yk*¾v zGHYNzdK;rIESifh tEkynm bmom&yf tcsdef
nDrIudk qdkvdkwmjzpfw,f} wdkYudk rnfrQ xnfhoGif;í wdusaom oif&dk;ñGef;wrf;?
tJ'DdvdkeJYyJ yef;csDum;tay: rwlnDwJh tjrif eJY oif&dk;rmwdumrsm;jzifh rnfokdY avhusifhoifMum; ay;ae
okH;oyf a0zefrIawG? xyfqifh aqG;aEG;rIawG &dSaeyg ygoenf;/ bufpkHrjzpfaom? tcsKd;rnDaom? wpfzuf
awmhw,f/ apmif;eif; ausmif; oif&dk;ñGef;wrf;aMumifh uav;
   wpfOD; wpfa,muftwGuf omrubJ vlUtzJGUtpnf;\
pGrf;&nfrsm;yg jyKef;wD; ysufpD; &jyefonf/
tjriftm&kHcHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmjcif; enf;vrf; rsm; xdkif;EkdifiH? csif;rkdifNrdKU tajcpdkuf pwl'D,dkZif;
txufyg a':yef;{u&D\ yef;csDjycef;rS Studo Xang [k trnf wyfxm;onfh tEkynm
aqG;aEG; ajymqdkrIrsm;rSm - ADGwDtufpf VTS - [lí bmom&yf zGHYNzdK;a&;tpDtpOfrSm uav;oli,f
ynma&; ynm&yf e,fy,fwGif tokH;jyK ac:a0:aom zGHYNzdK;a&;twGuf tEkynmzefwD;rI pGrf;&nfudk avhusifh
tjriftm&kH cHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmrI enf;vrf; ysKd;axmifay;&ef oifwef;rsm;udk zGifvSpf vsuf&dSonf/
rsm; visual thinking stategies udk vufawGU jrefrmEkdifiH jynfwGif;ppfaMumifh 'ku©a&mufolrsm;\ om;
o&kyfazmfaejcif;yif/ jycef;? jywdkuf ynmay;olrsm; orD;rsm;? a&TUajymif; jreffrm pmoifausmif;rsm; ponfh
taejzifh þenf;vrf;udk tokH;jyKMuonf/ ADGwDtufpf ausmif;ta&twGuftm;jzifh 500 ausmfwGif tEkynm
rSm tEkynmvuf&m? tEkynm zefwD;rI ypönf;rsm;rS bmom&yf zHGU NzdK;a&;twGuf pmtkyf pmwrf;rsm;
wqifh a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;ac:rI critical think- jyKpkjcif;ESifh oifwef;rsm;ay;jcif;udk 2002 ckESpfrS pwifí
ing? qufqHajymqdka&; pGrf;&nf communication vkyfaqmifvsuf&dSonf/
skills ESifh tjriftm&kH cHpm;wwfrIpGrf;&nf visual lit- pwl'D,dkZif;\ ynma&; ynm&Sif wpfOD;jzpfol
eracy wdkYudk avhusifh oifMum;jcif; enf;vrf;wpfck rpöt,fpw,fudk[efeD Ms. Estelle Cohenny rS
jzpf\/ ausmif;ynma&;wGif þpGrf;&nffwdkYudk oif&kd; tEkynm&kyfykHrsm;jzifh avhusifh oifMum;&jcif;ESifh ywf
ñGef;wrf;rS wqifh avhusifh ay;oifhygonf/ ouf í aqG;aEG;yJGrsm;wGif þodkdY wifjyavh&dSonf/
]uav;oli,f zHGYNzdK;rIrSm tEkynm &kyfykHvTm
jrefrmEkdifiH ausmif; oif&dk;ñGe f;wrf; awGudk ud&d,mwpfck taeeJY tokH;jyK Ekdifygw,f/
jrefrmEkdifiHwGif top ten ausmif;rsm;ESihf uav;rsm;&JU pdwful; pdwfoef;awG zGHU NzdK;vmatmif

76
tm;ay; ulnDEkdifw,f? rdrdudk,fudk ,kHMunfrIudk aeaom tjcm;aom t"dyÜg,fwdkYudk cHpm; odjrifEkdifpGrf;
ysKd;axmifay;zdkY jzpfw,f/ b0&JU pdefac:csufawG? r&dSjcif; jzpfonf/ txl;ojzifh i,fEkpOfu ausmif;
avmu"H w&m;awGeJY &ifqkdifvm&wJh tcgrSm rQwwJh ynma&;wGif avhusifhcGifhrsm; r&&dScJhjcif;rSm þpGrf;&nfzHGU
pdwfcHpm;csuf? oifhawmfwJh ESvkH;oGif; qifjcifrIawG jzpf NzdK;ap&ef ydkrdk cufcJ Ekdifygonf/ &ocHpm;rIESifh pmempdwf
vmapzkdYudkvnf; tEk&oynm bmom&yfu avhusifh wdkYudkvnf; xdckdufaponf/
ay;Ekdifygw,f/}
olrrS qufvuf aqG;aEG;&mwGif ]tEky pGrf;&nfrsm; jyKpkysKd;axmifjcif;
nmqkdwm bmompum; wpfrsKd;yg/ Mum;cHqufoG,f xdkif;EkdifiH? befaumufNrdKUrSm&dSonfh xdkif;
a&; ykHpHwpfckvnf; jzpfw,f/ i,f&G,fpOf uwnf;u zeffwD;rIESifh 'DZkdif;Xme\ jycef;ynmay; wm0efcH
avhusifh ay;r,fqdk&if yk*¾v zHGU NzdK;wdk;wufrI person- rpöwmzDvpf&Jem0dkif;rS þodkY ajymqdkcJhonf/
]usaemfwdkY tm;vkH;[m jrifawGU ae&wmawG
tay:rSm odjrif cHpm;EdkifpGrf; &dSzdkYtwGuf tcsdef ray; Ekdif
avmufudk jyXmef; cHxm;Mu&wmyg/} olYtae
]]...b0&JUpdefac:csufawG?avmu"H jzifh ESpfaygif;rsm;pGmyif tEkynmrS wqifh ynma&;udk
yHHhydk; jznfhqnf; ay;EkdifykHESifh ausmif;ynma&; atmifjrif
w&m;awGeJY &ifqdkif vm&wJh tcgrSm rQwwJh rIwGif ta&;BuD;ykHwdkYudk vltrsm; od&dSem;vnfvmap&ef
pdwfcHpm;csuf? oifhawmf tm;xkwfcJhonf/ ol\ tpDtpOfrSm ynma&;wGif
wJh ESvHk;oGif; qifjcifrIawG jzpfvmapzdkY tjriftm&Hkjzihf emvnfcHpm;Ekdifa&;jzpfonf/
odrIpdwfynm&Sif ynma&;yg&*l a'gufwm
udkvnf; tEk&oynm Arts Education tbda*;[lqefESifh twl 15 ESpfausmf Mumjrifhonf
bmom&yfu avhusihf ay;Ekdifygw,f/... txd okawoe jyKcJh&mrS ADGwDtufpf VTS udk &SmazG
azmfxkwfcJhjcif; jzpfonf/ olwdkY\ BudK;pm;rIrSm xkduf

wefpGm todtrSwfjyK cH xm;&NyD;vnf; jzpfygonf/
}} tar&duef EkdifiHwGif;&dS ausmif; 300 ausmfwGif VTS udk
oif&dk;ñGef;wrf;ü xnfhoGif; okH;vmMujcif; rSm oka-
woe\ atmif jrifrIyif jzpfonf/
al developement udk trsm;BuD; taxmuf tul ]tEkynmudk plprf; avhvmjcif;eJY aqG;aEG;
jyKEkdifygw,f/ tjcm;aom ausmif;oif bmom&yf awG? ajymqkdjcif;awGu wqifh usrwdkY[m tjriftm&kH
pGrf;&nfawG avhvm&mrSvnf; ydkNyD;awmh tqifajy cHpm;wwfodrI visual literacy pGrf;&nfudk ysKd;axmif
ygw,f} [lí tEkynm bmom&yf\ wefzdk; BuD;rm;ykHudk ay;Ekdifygw,f/ qdkvkdwmuawmh ½IyfaxG; cufcJwJh
tav;xm; aqG;aEG;vsuf &dSonf/ pdwful;awG? tawG;awGudk eufeuf½Idif;½Idif; odjrif
EdkifpGrf;yg/ tay:,Hausmom odjrifrI r[kwfawmhbl;}
rjrifwwf? rcHpm; wwf ao;wJh olrsm; olr\ ,kHMunfcsufudk a':yef;{u&DrS aqG;aEG;cJhonf/
ynma&; okawoe awGU&dScsufrsm;t& vl olrudk,fwdkifrSmvnf; jrefrmuav;rsm;\ ausmif;
trsm;pkBuD;wGif tjriftm&kH cHpm; wwfodrI pGrf;&nf vi- ynma&;wGif tEkynm bmom&yf zHGYNzdK;rItwGuf
sual literacy rSm edrfhygjcif;? vGefpGm tm;enf;jcif;rsm; BudK;yrf;aeol wpfOD;jzpfonf/ pGefYypfcH uav;rsm;\
&dSaeonfudk awGY&dS&jcif;yif/ om"u aqmif&aomf ynma&;wGif y&[dw ausmif;rsm; zGifh vSpfNyD; yHhydk; ulnD
&kyfykHvTm wpfck\ jyify tay:,Htjrifudkom ½Ijrif aeoljzpfonfh tjyif tEk&o ynma&;tay:wGif okaw
wwfMuNyD; twGif;ydkif;wGif vsLdU 0Suf euf½dIif;pGm wnf&dS oejyK avhvmaeol wpfOD; vnf; jzpfonf/

77
þenf;pepfudk tcsdef,l avhusifh ay;rnf zGifh[ ajymqkdcGifh twGuf tcGifhtvrf;awG trsm;BuD;
qdkygu ausmif;ol ausmif;om;rsm; tae jzifh zefwD;xm;&dS oifhw,f/ 'grSom uav;awG[m
a0zefydkif;jcm; awG;awmwwfrI pGrf;&nfudk zHGYNzdK; apEkdif ÓPf&nf trsKd;rsKd;ESihf OD;aESmufudk tokH;jyK&wJh
aMumif; ,kHMunfonf/ tb,faMumifhqdkaomf tEk aqG;aEG;yJGawGrSm r&dSrjzpf vdk tyfwJh a0g[m&awG
ynm vuf&m ypönf;rsm;wGif t"dyÜg,fudk zGifhqkdEkdif&ef ~uG,f0vmrSm jzpfw,f}
tav;xm; Munfh½I &SmazG&jcif;? pl;prf;qifjcif tEkynm vuf&mypönf;rsm;udk aqG;aEG;
okH;oyf&jcif;? aumufcsufqJG&jcif;ESifh taxmuf &mwGif tokH;jyKonfh bmompum;rSm ausmif;
txm;ESifhtwll wifjy&jcif; wdkYyg&dSaeonfh twGufyif om;rsm;\ pma&;? pmzwfpGrf;&nf twGufvnf;
jzpf\/ rsm;pGmyif tusKd;jyK avonf/
ausmif;om;rsm;\ bmompum; pGrf;&nfudk
vnf; zHGU NzdK;aprnfjzpfonf/ pwifoifMum;jcif;
]usrwdkY[m uav;awGudk b,fvkd pma&;& ADGwDtufpf VTS oDtkd&DrSm ½IyfaxG; onf[lí
r,f? pmzwf&r,f qdkwmawGudkawmh oifay;yg&JU / ol xifjrifzG,fjzpfonf/ odaYk omfvufawGU tok;H csjcif;udrk l
wdkYwwfajrmufzdkYvnf; arQmfvifh xm;Muygw,f/ 'gay- em;vnf&ef rcJ,Of;vSyg/ oDtkd&Dudk rdwfqufcJholwdkYrS
rJh b,f vdkajymqdk aqG;aEG;&r,f qdk wmudkawmh 4 ESpft&G,f uav;rsm;udk pwifNyD; touft&G,fra&G;
avhusifhzdkY tcGifh tvrf; rsm;rsm; r&dSMubl;/ rajymw- þenf;vrf;jzifh avhusifh ay;EkdifaMumif; qdk\/
wfbl; qdk&ifawmh a&;vnf;a&;wwfrSm r[kwf ygbl;/} yxrOD;pGm q&mrS ]wpfwef;vkH; yg0if aqG;aEG;
q&mrBuD; a': yef;{u&D\ tjrif oabm xm;rsm; jzp- Ekdifrnfh tEkynmvuf&m wpfckck} udka&G;cs,f xkwfEkwf
fonf/ rnf/ ausmif;om;rsm; twGuf pdwf0ifpm;zG,f&m
olrtaejzifh xyfavmif;ajymqkd aqG;aEG; yg acgif;pOf wpfckck jzpfoifhonf/ odkYrSomvQif wuf<upGm
ao;onf/ yg0ifaqG;aEG; Muygvdrfhrnf/ ausmif;om;wdkif; taejz ifh
]uav;awGudk olwdkY&JU cHpm; odjrifrIawGudk yg0ifEkdif ap&ef twGufvnf; &nf&G,f&if; jzpfonf/

78
ausmif;om;rsm;rS a&G;cs,fxm;onfh tEk &kyfykHwdkYudk ausmfvGefNyD; aemufuG,frS t"dyÜg,fudk
ynmvuf&mudk cPwm Munfh½Iavhvm pl;prf;Mujcif; &SmazGazmf xkwf&ef wGef;tm;ay;jcif;yif jzpfaMumif;
jzihf pwif oifMum;jcif;jzpfonf/ rsufarSmufacwf vnf; q&mrBuD;rS rdefYqdkonf/
enf;ynmrsm; rSm t&m&mudk tay:,HrQom Munfh½Iap&ef uav;oli,fjyKpk apmifha&Smufjcif;wGif uRrf;
wGef;tm;ay; ouJh odkY &dSaeygonf/ trSefwu,f usifol a':yef;{u&DrS xyfrHí ]3 ESpfeJY 5 ESpftMum;
wnf&dSaeonfwdkYudk wpfcsuf rQom iJhapmif;MunfhMu uav;awG qdk&ifawmh ] bmudkawGU ovJ} vdkY ar;jref;
awmh onf/ Ekdifygw,f/ olwdkY touft&G,fu bmompum;
ajymqdkrIeJY a0g[m&awGudk avhvmaeqJjzpfvkdYyg/
ar;cGef; (3) ck 'gayr,fh uav;BuD;awGudkawmh ydkNyD;awmh pOf;pm;
yef;csD &kyfykHwdkYudk cPwmrQ Munfh½I avhvm awG;awm&wJh arG;cGef;awGeJY pl;prf;vdkpdwfudk EId;qGay;zdkY
NyD;aomf q&mrS yxrqkH; ar;cGef;udk ar;NyD; aemuf xyf vdkygw,f/} [lí vrf; ñGefcJhonf/
'kwd, ar;cGef;jzpfonfh ]tJ'DvdkajymEkdifzdkY
bmudk awGU vdkYvJ} rSm uav;rsm;\ yxr tajz wdkYudk
q&mrS em;axmifNyD; t"dyÜg,fzGifhqdkNyD; aemufwGif ar;&ef
jzpfonf/ olwdkY\ rSwfcsufwdkYudk avhvmawGU &dSrIrsm;
tay: wGif tajcjyKNyD; aqG;aEG;ap&eftwGuf rodrom
.. 'gayr,fh b,fvdk ajymqdk? vYIHaqmf oifMum;ay;enf;yif jzpfonf/ þonfrSm
aqG;aEG;&r,f qdkwmudkawmh ydkif;jcm;a0zef awG;awmrIudk jyKpk ysKd;axmif&mwGif
t"du usonfh pGrf;&nfyifjzpf\/
avhusihfzdkY tcGihftvrf;
wwd,ajrmuf ar;cGef;jzpfonfh ]aemuf
rsm;rsm; r&SdMubl;/ xyfNyD; bmawGrsm; awG YEkdifao;vJ} rSm olwdkY\ ,cif
rajymwwfbl;qdk&ifawmh awG Y&dScsufrsm;ukd todtrSwf jyKNyD;vnf;jzpfonf/ xdkY
tjyif wpfwef;vkH; aqG;aEG;jcif;ukd NyD;jynfhpkHap&efESifh
a&;vnf; a&;wwfrSm r[kwfygbl;..... uav;rsm; udk,fwdkif aphikaocsmpGm pl;prf; avhvm
ap&ef tm;ay;jcif;yif jzpfonf/

todtrSwfjyKjcif;
ta&;BuD;onfhtcsufrSm uav;wdkif;\ xif
tzGifh ar;cGef; 2 ckcefYudk quf ar;onf/ jrif,lqcsufrsm;ESifh wifjy aqG;aEG;rIwdkYudk em;axmif
]'Dyef;csDum;rSm bmjzpfaewmvJ} ay;Mu&ef jzpfonf/ uav;rS ajymqkdaeonfh tcsufudk
]tJ'DvdkajymzdkY bmudk awGU vdkvJ} ESifh ñGefwHjzifh axmufjyjcif;? q&mq&mrrsm; taejzifh
]aemufxyf bmawGrsm; awG YEkdifao;ovJ csJUxGif&Sif;vif; ajymqdkay;jcif;wdkY jyKvkyfEkdifonf/
wdkYjzpfonf/ ] 'Dvdkvkyfjcif;tm;jzifh ausmif;om;awG r
]'Dar;cGef;awGudk ar;jref;jcif; uawmh uav; Munfh? rjrifrdwJh tydkif;awGudk Munfhjzpfatmif zefwD;
awGtaeeJY wuf<upGm yg0ifaprSm jzpfygw,f/} q&mr &mvnf; a&mufw,f/ olwdkYajymqdk wifjywmudk
a': yef;{u&DrS qdkonf/ ]bmudkawG YovJ} qdkonfh em;axmif aeygw,fqdkwJh oabmvnf; ygw,f/
ar;cGef;rSm y&dowfukd &kyfykHxJwGif yg&dSonfwdkYudk om- tjriftm&kH usufpm;jcif;eJY tjyeftvSef wifjyrIawG
vQif a&wGuf azmfjy ckdif;ovdk jzpfonf/ ]yef;csDum;rSm jzpfvmw,f/} a':yef;{u&DrS qdkygonf/
bmjzpfaewmvJ} qdkonfh ar;cGef;rSmrl tay:,HvTm ]vlawG? uav;awG ajymwmudk jyefvnf

79
ajymqdkay;jcif;[m olwdkYwifjy ajymqkdrIawGudk tjriftm&kHcHpm;rIjzifh pOf;pm;awG;awmrIenf;vrf;rsm;
vufcHw,f qdkwm&,f? em;vnf oabmaygufygw,f VTS \ wefzdk;rsm;
qdkwm&,fudk od&dSapr,f/ olwdkYajymwJh pum;twdkif; ausmif;oif&kd;ñGef;wrf;\ tpdwftydkif;ESifh
twdtus jyefajym&if em;axmifygw,f qdkwJh oifMum;enf;vrf; wpfc kjzpfonff/
t"dyÜg,fyg/ tjcm;pum;vkH;awGeJY jyefjyifNyD; ajymwJh
tcgusawmh em;vnfoabm aygufygw,fqdkwJh  tEkynm zefwD;csuf vuf&mwdkYudk tokH;jyKNyD;
t"dyÜg,fyJaygh/ wu,fvkdY em;vnfrI vJGoGm;&ifvnf; a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;awm rIpGrf;&nf critical
olwdkYu q&mukd jyefjyifay;Ekdifao;w,f/} Mum;&onhf thinking? qufqHa&; pGrf;&nf communication? ESifh
pum;rsm; tay:rSm tjcm;pum;vkH; okH;NyD; jyefvnf tjriftm&kH cHpm;wwfrI pGrf;&nf visual literacy wdkYudk
ajymqkdrI\ tusKd;aus;Zl;&dSykHukd uav;oli,f avhusifh ysKd;axmifjcif; jzpfonf/
jyKpkapmifha&Smufol yef;csD q&mrBuD;u ajymjycJhonf/  tEkynm&kyfykHvTmrsm; visual art tay:wGif
bufvdkufrIr&dSbJ jyefvnf ajymqdkjcif;udk
qdkvdkygonf/ aumufcsufcs? a0zefrIrsm;udkvnf; BudKqkd
vufcHoifhonf/ wef;wl wefzdk;xm; oifhygonf/
aumufcsufcsrIwkdYudk jyefvnf jyifqifay;jcif;ESifh
jznfhpGufjcif;rsm; rjyKvkyfoifhyg/ odkYrSom ausmif;ol
]] ..'Dvdkqdk&if yxrqHk;pdwful;?pOf;pm;rIrSmwif
ausmif;om;rsm; taejzifh olwkdYtay:wGif wefzdk;
&yfwefYraebJ tjcm;aom jzpfEdkifacsawGudk
xm;rIudk em;vnfcHpm; Ekdifygvdrfhrnf/ uRrf;usifaom wGufq rdvdrfhr,f/ olrsm;awG&JU
q&mq&mrrsm; taejzifh ausmif;om;rsm;\ tajzrsm; aqG;aEG;wifjycsufawGudk em;axmifjcif;[m rdrd&JU
&Sif;vif; wdusap&ef vrf;ñGef ulnDEkdifyg vdrfhrnf/
trSm;jyifqifay;jcif;rsm;udk tpOftjrJ avhvmrIudk ydkrdk tm;aumif;apEkdifjyD; ...
rvkyfjcif;jzihf ausmif;om;rsm;onf vGwfvGwfvyfvyf
ajymqdkwifjycGihf &&Sdapygonf/ bmompum;pGrf;&nf zGHU
}}
jzdK;ap&ef rsm;pGm taxmuftuljyKygvdrfhrnf/
q&mrS ausmif;om;rsm;\ rwlnDaom pOf; pl;prf;jcif;ESifh t"dyÜg,f zGifhqkdjcif;wdkYudk ausmif;om;rsm;
pm; awG;awmcsufrsm;\ tquftpyfwdkYudk axmufjy udk,fwdkif xJxJ0if0if yg0ifjcif;? pOf;pm;awG;awmjcif;?
ay;Ekdifygonf/ pOf;pm;awG;awmcsuf wpfckrSaeí wifjy aqG;aEG;jcif;wdkYjzifh oifcef;pmudk wnfaqmuf
tjcm;aom awG;awmcsuf wpfckodkY qifhuJ ajymif;vJ jcif; jzpfonf/
EkdifNyD; t"dyÜg,frsm; ay:xGuf &&dSvmykHudkvnf; &Sif;jy  ausmif;om;rsm; pl;prf;avhvmrI pGrf;&nf?
Ekdifonf/ usKd;aMumif; oufao&SmazGvdkpdwfESifh rSef;qtajz
]t"dutcsufuawmh pdwful; pdwf xkwfEkdifpGrf;wdkYudk wdk;wuf zHGU NzdK;aponf/
oef;awG&JU ta&GU oabm? qifhuJ jzpfwnfrIo  ½IyfaxG; cufcJonfh jyóemrsm;twGuf jzpf
abmudk oifMum;ay;Ekdifwmyg/ 'Dvdkqdk&if yxr Ekdifacs tajztrsKd;rsKd;udk &SmazGvdkpdwfESifh pGrf;&nfudk
qkH;pdwful;? pOf;pm;rIrSmwif &yfwefYraebJ tjcm;aom ysKd;axmif ay;onf/
jzpfEkdifacsawGudk wGufqrdvdrfhr,f/ olrsm;awG&JU  tjyeftvSef av;pm;rI &dSaom? 'Drdkua&pD
aqG;aEG; wifjycsufawGudk em;axmifjcif;[m rdrd&JU enf;usaom? pkaygif;0dkif;0ef;í jyóemwdkYudk
avhvmrIudk ydkrdk tm;aumif;apEkdifNyD; pOf;pm;csuf ajz&Sif;wwfaom tavhtusifhrsm;udk pmoifcef;rsm;
awGudkvnf; ydkrdk a0qm aprSmyg} a':yef;{u&DrS tMuHjyK twGif; avhusifh ay;&mvnf; a&mufonf/
vrf;ñGefxm;onf/  xdkrSwqifh pmoifcef;rsm;udk ausmfvGefNyD;

80
ausmif;ESifh &yf&Gm vlYtzJGUtpnf;rsm;twGif; a&&Snf toD;oD;wGifvnf; oifMum;enf; wpfck taejzifh
tusKd;oufa&mufrIrsm;ESifh vdkvm;tyfaom 'Drdkua&pD tokH;jyKoifhonf/ Oyrmtm;jzifh &moDOwk ajrykHydkpwm?
pHwefzdk;rsm;udk &&dSaprnf/ av`yGefxJwGif ESHaumif\ awmifyH cwfaeonfh "gwfykH?
 EIwfajympGrf;&nf ysKd;axmif avhusifhrI? pOf;pOf; awmifukef;av;ay:wGif wnfxm;udk;uG,faom apwD
pm;pm; ajymqdkwwfrI? wuf<upGm yg0ifvkyfaqmif jzLjzLav;rsm; ponfwdkYjzifh ADGwDtufpf VTS
rIESihf ajymqdk wifjyrIrsm;udk pDukH;a&;om;jcif;jzifh EIwf oifMum;enf;udk aygif;pyf tokH;jyKEkdifonf r[kwfyg
ajymrSwqifh ta&;pGrf;&nfodkY ul;ajymif; avhusifh avm/ txufyg tEkynmjycef;wGif ar;jref;cJhonfh
ay;Ekdifonf/ ar;cGef; 3 ckudk ar;jref;jcif;jzifh wpfwef;vkH; yg0ifaqG;aEG;
 ausmif;okH; bmompum;rSm rdcifbmompum; Ekdifygrnf/ uAsmwpfyk'f? odkYr[kwf tjcm;aom zwfpm
r[kwfaom uav;i,frsm;ESifh oif,l avhvmrI txl; wpfckckudk zwf½IMuNyD;onfh aemufwGifvnf; txufyg
tcuftcJ&dSolrsm; twGufvnf; atmifjrif EkdifpGrf;udk enf;vrf;wdkYudk toHk;jyK oifMum;Ekdifyg onf/
arQmfrSef;Ekdifonf/ csKyfíqdk&aomf ausmif;om;rsm;tm; tEk
 ausmif;om; vli,frsm;\ b0ESifh jycef;? jy ynmvuf&m? ypönf;wpfckckudk Munfh½IapNyD; tEkynm
wdkufrsm;ESifh tEkynm vuf&mypönf;wdkYudk qufpyf Ekdif- ykHpH? pwkdif? tokH;jyKonfhenf; (wufued)? ESifh
pGrf;? tav;xm;vdkpdwf? tokH;jyK vdkpdwfrsm; &&dSapNyD; acwfouú&mZf? tcsdefumv ponfwdkYudk ar;jref;jcif;
olwdkY\ &SifoefrIwGif ydkrdkt"dyÜg,f &dSvmaponf/ tjyif tjriftm&kH cHpm;rIjzifh pOf;pm; awG;awmrI
enf;vrf; VTS udk tokH;jyKNyD; oifMum;jcif;yif jzpf
aemufqufwGJ tokH;csEkdifrIrsm; onf/ &ocHpm;rIESifh tEkynm ordkif;aMumif;tjyif
tjriftm&kHjzifh pOf;pm;awG;awmrIpGrf;&nfwdkYudk avh ydkif;jcm;a0zef pOf;pm;awG;awmrIpGrf;&nf? qufqHa&;
usifhoifMum;jcif; pGrf;&nf? tjriftm&kHqkdif&m cHpm;wwf odEkdifpGrf; wdkYudk
(ADGwDtufpf)rSm tEkynm bmom&yfudk oif vnf; zHGU NzdK;apEkdifygonf/
Mum;jcif; (odkYr[kwf) jywdkufwpfckck (odkYr[kwf) þodkYqdkvQif jrefrmEkdifiH ausmif;ynma&;
tEkynmjycef; wpfckckodkY vnfywfjcif;wdkY jzifhomvQif oif&dk;ñGef;wrf;rsm;wGif tEk&o ynma&;bmom&yf\
abmifcwf rxm;oifhyg/ q&mq&mrrsm;taejzifh tcef;u@ ydkrdkxif&Sm;? xda&muf ay:vGif vmEkdifrnf
tjcm;aom bmom&yf toD;oD;wGifvnf; tcGifhtcg [kvnf; arQmfvifh rdygownf;/ /
oifhovdk aygif;pyf xnfhoGif; tokH;jyK Ekdifygonf/ odyÜH?
vlrla&;? bmompum; ponfh ausmif;oif&kd; bmom&yf odef;Ekdif
Isamu Noguchi (Japanese)

81
xdkif; ,Ofaus;rI 0daoo wefzdk;rsm;ESifh
tEk&o ynma&;
0ifhxef;

onfh pufrIvkyfief;ESifh enf;ynmwdkY tay:wGif txl;


jyKxm;onf/ xdkvrf;vJGaeaom zHGY NzdK;a&;ykHpHu cRwf
acsmfaom NrdKU jyjzpfxGef;rIESifh obm0ywf0ef;usif ysuf
qD;rIwdkYuJhodkY BuD;rm;aom jyóemrsm;udk tusKd; quf
jzpfvmapNyD; vlxk&JUb0 t&nftaoG;udkyg xd
ckdufvmcJhonf/ xdkYaMumifh ,cktcg xdkif;wdkY\ udk,fydkif
'óe? udk,fydkif ,Ofaus;rIESifh yifudk,fa'ocH tody
nmudk jyefvnf apmaMumMunfhzdkY tcsdefusaeNyD jzpf
onf/
,Ofaus;rIwpfckonf tjrJ tvIyftcwfrsm;
ESifh 'dkif;erpf jzpfaeNyD;? ordkif;qdkif&m vkdtyfcsuf tajct
aeopfrsm; ay:xGufvmwdkif; jyefvnf teufzGifhqdkMu
zdkY vkdtyfygonf/ tajctaeopfwdkYtay: rlwnfí vl
om;wdkYonf ,Ofaus;rI &if;jrpfwdkYudk jyefvnfzGifhqdkjy
o ae&ygrnf/ &dk;&mtpOftvm ,Ofaus;rIwdkYudk wD
xGifzefwD; tokH;csEkdif&rSm jzpfovdk? wpfzufuvnf;
pdefac:rI topfrsm;ESihf &ifqkdif&wJh tcgwdkif; ,Ofaus;rI
,ck aqmif;yg;rSm csLvmavmifaumif; w wdkYudk qufvuf &Sifoefatmif BudK;pm;&rnf jzpfonf/
uúodkvfrS ygarmu© trf;zdkif; wD;&efpef (Ampal Tiran ordkif;wavQmuf jyifyMoZmvTrf;rdk;cH&rI?
asar) u tm&Sydpdzdwf tEk&o ynma&; nDvmcHwpfck
Ncdrf;ajcmufcH&rI rnfrQyif &dSapumrl rddrdwdkY&JU yifudk p
wGif xdkif;&dk;&m tEkynm? xdkif;vlxk\ vl aerIb0? &dkufoGifjyif vu©P&yfrsm;udk xkdif;trsKd;om; 0daoo
tjyKtrl p&kdufvu©Prsm;? xdkif;tEkynma&;ESifh tjzpf xdef;odrf;xm;jrJ jzpfonf/ 1880 rS 1925 txd
xkdif;,Ofaus;rI wefzdk;rsm;taMumif; wifjyrSIrS xkwf tkyfpkd;cJhonfh bk&if 0csd&m0wfu trsKd;om; wefzdk;t
ESIwfcsuf jzpfonf/ wGuf tajccH a'gufwkdiftjzpf ] EkdifiHESifYvlrsKd;? bmom
a&;? oufOD;qHydkifbk&ifpepf } qdkonfh tifpwD usL;&Sif;
aemufcH oHk;ckudk csay;cJhonf/ xdktifpwDusL;&Sif; okH;ck atmuf
xdkif;EkdifiH&JU pD;yGm;a&;ESifh vlrIzHGY NzdK;rIwdkYrSm wGif acwftqufquf xdkif;EkdifiH\ pnf;vkH;rI? vkHjcHKrI?
taemufwkdif; todynmay: trsm;BuD; wnfrSDxm; wm0ef,lrIESifh zHGHYNzdK;rIrsm; txdkuftoifh &&dScJhNyD;?

82
,ckaemufydkif;wGif 'Drdku&ufwpf tpdk;&pepfudkyg pwk (a medium for growing things) tjzpf
w¬ajrmuf tifpwDusL;&Sif;tjzpf aygif;xnfhcJhonf/ &nfñGef;xm;ygonf/
acwfNydKif xdkif;trsKd;om; Oy"d&kyf jr§ifhwifa&; tJ'D zGifhqdkcsuf abmifrsm;t&qdkvQif ,Of
twGuf 1976 ckESpfwGif 0efBuD;csKyf ygarmu© xm;eifu aus;rI udk owfrSwfxm;aom vltkyfpk (okdY) vlxkt
vdkif;0dcsrf;u xkdif;,Ofaus;rI tarGESihf *kPfodu©mudk u Mum;&dS &SifoefaexdkifrI ykHp(H the pattern of living)
av;ESifh vli,fvl&G,frsm; wef;zdkod&dSatmif Identity- tjzpf jrifMunhf Ekdif ygonf/ xdk&SifoefaexdkifrI ykHpH
Project wpfckjzifh pwifcJhonf/ ya&m*suf&JU t"du twGuf oufqkdif&m vltkyfpkrS tarGtjzpf
vkyfief;rSm twdwf ESifh vuf&dS awmf0if bk&ifh rdefYcGef;rsm; vufcHxm;aom pHwefzdk;rsm;? ,kHMunfcsufrsm;? tjrif
jyefYESHapzdkY? vlrI a&;vkyfief;rsm;ESifh zHGYH NzdK; a&; vkyfief;rsm; rsm;? t,ltqrsm;jzifh &S,f,mvkyfNyD; zHGYNzdK;vmaponf/
us,fjyefY apzdkY? ] ,lY,efxdkif;} vdkYac:aom xkdif;vlrsKd;wdkY ,ck avhvmcsufwGif wpfEkdifiHvkH;&dS vltrsm;pku
b0aeenf;xdkifenf; tpD tpOfrsm; jyefYESHapzdkYyif jzpf twkdif;twm wpfcktxd vufcHxm;onfh wefzdk;rsm;ESifh
onf/ ,kHMunfcsufrsm; tygt0if trsKd;om;a&; tqifh&dS ,Of
1977 ckESpfwGif National Identity Board aus;rIudk zGifYqdk wifjy oGm;ygrnf/
tzJGYu awmf0ifbk&ifh zHGYNzdK;a&; vkyfief;rsm;taMumif;? wqufxJyif nation qkdaom pum;&yfrSm
xdkif;EkdifiHESifh xdkif;vlxk\ tjyKoabmaqmifNyD; t"dyÜg,fqdkvdk&if; 'dG[ jzpfaeonf/ ,Ofaus;rI? &dk;&mt
aumif;rGefonfh oGifjyifvu©P&yfrsm;taMumif;? vlrI pOftvm? ordkif; ponfhwdkYESifh qufpyfxm;onfh ] vl-
zHGYNzdK;a&; vkyfief;rsm; twGuf bmoma&;rS tjyKoabm rsKd;} udk qdkvdkwm jzpfovdk? wpfzufwGifvnf; EkdifiHa&;?
aqmif tusKd;jyKEkdifrnfh tcsufrsm;taMumif; jynfoludk pD;yGm;a&;? ppfa&; tiftm;wkdYESifh wnfaqmufxm; onfh
w&m;0if xkwfjyefay;cJhonf/ ]trsKd;om; EkdifiH} (nation- state) twGuf okH; EIef;wm
xdkif;,Ofaus;rI udpörsm;twGuf ta&;ygqkH; jzpfaejyefonf/ wpfenf;tm;jzifh 'kwd,t"dyÜg,fwGif ]
tzJGY rSm ynma&;0efBuD;Xme jzpfvmNyD;aemuf jynfwGif; vlrsKd;} oabmu ygNyD;om;vnf; jzpfaewwfjyefonf/
ESifh EkdifiHwum tqifhrsm;wGif tpdk;&? yk*¾vdu yl;aygif; tvm;wl ] trsKd;om;a&;0g'} (nation
NyD; ,Ofaus;rIqkdif&m vIyf&Sm;rIrsm; zHGY NzdK;a&;ESifY jr§ifhwif lism) onfvnf; vlrsKd;wpfrsKd;\ Zmwdykn *kPfrme
a&;rsm; qufwkdufvkyfvmcJhonf/ xdkif;trsKd;om; udk ajymwmjzpfovdk? trsKd;om;EkdifiH wpfEkdifiH\ tif tm;
ynma&; rl0g' csrSwfonfh The Office of the Na- *kPfj'yfBuD;jrifhrIudk trTef;wifjcif; jzpfaejyefonf/
tional Education Commission (ONEC) owdxm;zdkY&mrSm taemufESifh ta&SU rS EkdifiHawmftif
uvnf; xdkif; vlrsKd;wdkY&JU todynmudk okawoe vkyf tm; jr§ifhwifvdkaom armf'ef trsKd;om;a&;0g'onf t
NyD;? ynma&;pepfwGif xkdif;tawG;tac: tjrJ&Sifoef pOftvm &dk;&m,Ofaus;rIrsm; twGuf tEÅ&m,f &dSae
aeapzdkY oifwef;rsm;? tpdk;& taxmuftyHhrsm; onfqdkaom tcsufyif/
ay;vmcJhonf/ ] &dk;&mtpOftvm} [laom tokH;EIef;onf
,Ofaus;rI trSwf0daoo zGifhqdkcsuf vnf; ] armf'efEkdifaZ;&Sif;} [laom pum;ESihf tjrJa-
,Ofaus;rI (culture) qdkwJh a0g[m&tay: jzmifhajzmifh qefYusif aewwfonf/ &dk;&mtpOftvmudk
tjrif½Iaxmifh trsKd;rsKd;jzifh zGifhqdkcsufrsm; &dSaomfvnf; ta[mif;tjrif;oabm ? t EIwfoabm jrifNyD;? armf
ynma&;wGifrl rEkóoaA'ESihf ZD0aA' tjrifESpfcku 'efEkdifaZ;&Sif; twGuf &dk;&mtpOftvm 0ifpGufp&m
ae zGifhqdkMuonf/ rEkóaA' t"dyÜg,ft& ,Ofaus;rI r&dS[k xifrSwfMuonf/ trSefu &dk;&mtpOftvmESifh
qkdonfrSm ] b0aexdkifrIudk rQa0jcif;} (a shared armf'efEkdufaZ;&Sif;tMum; qufEG,frIudk [mrdkeD jzpfap
way of life) jzpfonf/ ZD0aA'qkdif&mt& ,Of &rSm jzpfNyD;? 'dkif,m vufwpfusus a0zefqef;ppf tokH;
aus;rIudk ] BuD;xGm;ap aomt&mrsm; twGuf Mum;cH} cs&rSm jzpfonf/ ,Ofaus;rIqdkif&m trSwf0daoo

83
(cultual identity) udk xdef;odrf;zdkYtwGuf azmfjyyg tm;enf; csufvnf; jzpfay: apwwfonf/ txl;ojzifh
qkdvkdcsuf tm;vkH;rS b0ykHpHudk t[wfnDnD Munfh EkdifiHa&; vlrIa&; pD;yGm;a&; vIyf&Sm;rIwGif rdrdESifhrqdki-
jrifzdkY vdkygrnf/ fovdk zmod zmom pdwf"gwfukd jzp fay: aponf/
odkYESifhwkdif ,Ofaus;rIESihf &kd;&mtpOftvmudk
b0aexkdifrIESifh p&dkufobm0 ,kH, kHMunfMunf jrwfjrwfEkd;Ekd; udkifpJGxm;onfh xkdif;vl
xkdif;vlrsKd;wdkY&JU b0rSm arG;zGm;onfrS aoqkH; rsKd;wkdYrSm xdkif;0g' (Thai-ism) jzpfvmNyD; EkdifiHa&; t
onftxd Ak'¨bmomu xdkif;,Ofaus;rIESifh vlrIzJGYpnf; usyftwnf;ESifh obm0ab;rsm; usa&mufonfh t
rSItwGuf trsm;BuD; xnfh0ifay;xm;NyD;? xkdif;vlrsKd;\ cgwkdif; tcsif;csif; &dkif;yif;ulnDpdwfrsm; jywwf
identity ESifh ,Ofaus;rIudk qufvuf o,faqmifzdkY Muonf/ xdkYaemuf xkdif;vlrsKd;wdkY\ vlrIb0 oGifjyifrsm;
jzpfaponf/ xJwGif eufeuf½Idif;½Idif; pJGepfaeonfh vu©P&yf wpf
ckuawmh wkywwfaom tavhtusifhyif/ txl;ojzifh
xdkif;&kd;&m tEkynmrsm;wGif taemufwkdif; vuf&m
xkdif;vlrIqufqHa&;wGif wnfNidrfat;aq;rI wkrSD;xm;rIudk trsm;BuD; awGY&dSEkdifonf/

udk *½kjyKonf/ tjyifyef;tm;jzihf a'go? ynma&;


rESpfNrdKUrI?taESmuft,Sufay;rI azmfjyjcif;udk taemufynma&;pepf rusifhokH;rDtxd xdkif;
ynma&;rSm ] tdrfoifynma&;? bkef;BuD;ausmif; ynm
r,Ofaus;? r&ifhusufrItjzpf
a&;ESifh eef;wGif;ynma&;} qdkonfh tifpwD&Sif;okH;ck ykHpH
jrifwwfMuonf/ pdwfcHpm;csufudk csufjcif; jzpfonf/ rdbawGu uav;rsm;ukd tdrftvkyf? vlrI
zGihfrcsbJ xdef;csKyfNyD; tNyKH;jzifh azmfjyEkdifzkdY wefzdk;ESifh &dk;&mtpOftvmrsm; oifay;onf/ bkef;BuD;
rsm;u pma&;pmzwf? usifh0wfeDwdESifh Ak'¨bmomukd oif
oGefoifxm;onf ... Mum;ay;onf/ eef;wGif;wGifrl trsKd;om; *EÅ0iftEkynm
bmom&yfrsm;tm;vkH; zHGYNzdK;apzdkY? xdef;odrf;zdkY enf;em
aygif;pkHudk oifMum;ay;onf/
xkdif;vlrIb0 vlrIqufqHa&;wGif wnfNidrf rsufarSmufumv xdkif;EkdifiH&JU ta&;BuD;wJh
at;csrf;rIukd *&kjyKonf/ tjyifyef;tm;jzifh a'go? rESpf ynma&;vIyf&Sm;rI wpfckudkawmh 1999 ckESpfwGif pwif
NrdKUrl? taESmuft,Sufay;rI azmfjyjcif;wdkYudk r,Ofaus; cJhonf/ Zlvkdifv 1&ufaeYwGif atmufvTwfawmfrS t
rI? r&ifhusufrItjzpf jrifwwfMuonf/ pdwfcHpm;csufwdkY wnfjyKcsuf rlMurf;udk Mo*kwfv 19 &ufaeYwGif xkdif;
udk csufcsif;zGifhrcsbJ xdef;csKyfNyD; tjyHK;jzifh azmfjyEkdifzdkY bk&ifrif;jrwf blrdabmvfrS eef;wGif; trdefYxkwfjyef
xdkif;,Ofaus;rIu oGefoifxm;onf/ yk*¾dKvfa&; wkduf csuftjzpf tcrJh roifrae& udk;ESpfoif ynma&;udk
&dkuf y#dyu© jzpfrI? t&Suf&aprIwdkYudk a&Smif&Sm;NyD; Ekdifvkd aMujimcJhonf/
rif;xuf jyKrlrIESifh &kefY&if;Murf;wrf;pGm qufqHrIudk t trsKd;om;ynma&;pepf Oya'\ ta&;BuD;
xiftjrif ao;wwfonf/ aom tcsufrsm;xJrS wpfckrSm tydk'f 17 &Sd? udk;ESpfwm
txufatmuf qufqHaom bk&ifpepfykHpH roifrae& ynma&;wGif tEk&o (Art) udk t"du t
jzpfaomfvnf; wpfOD;csif; vGwfvyfpGm aexdkifawG;ac: rI odynm e,fy,fBuD; ig;ckxJrS wpfcktjzpf xnfhoGif;
individualism p&kdufvu©Prsm;udk xdkif;wdkYwGif xm;jcif; jzpfonf/ Art todynmacgif;pOf atmuf wGif
trsm;BuD; jrifawGYEdkif onf/ xdkwpfOD;csif; 0g'ykHpHu yef;csD *Dw paom tEkynmrsm;? bmoma&;? ,Of aus;rI?
vlYtzJGYtpnf; tiftm; MuHckdif BuD;rm;apzdkYtwGuf tm;upm;? xkdif;todÓPfynmESifh xdkt odÓPfynm

84
tokH;csrIwdkY yg0ifonf/ ief;? ydokumvkyfief;? yef;csD? vufrIynmtrsKd;rsKd; ESifh
oif&kd;ñGef;wrf;wGifvnf; tEk&oudk bm yef;twwfwdkYrSm xif&Sm;onf/ &dk;&myef;csDwGifvnf;
om&yfBuD; wpfcktjzpf owfrSwfxm;onf/ tEk&o trsKd;om;,Ofaus;rI identity udk o&kyfazmf a&;qJG
bmom&yfwGif tjriftm&kH tEkynm (Visual art )? wwfMuonf/
o&kyfwifqufrSItEkynm (performing arts)ESifY xkdif;yef;csDa&;qJGrIwGif ykHo@eftrsKd;rsKd;&dS
*DwwdkY oHk;ck yg0ifonf/ xkdokH;ckpvkH;rSm ,Ofaus;rI aomfvnf; tqifhav;qifh cJGjcm;xm;onf/
tarGtESpfwdkYtay: tav;uJrIESifh wDxGifzefwD;rIwdkY tdkif'D&,fvpfZif? tkdif'D&,fvpfZifESihf &D&,fvpfZif
aygif;pyf xm;onf/ visual art rSm tjriftm&kHtEkynm? aygif;pyfrI? &D&,fvpfZif? qm&D&,fvpfZif wdkYjzpfonf/
ordkif;ESifh ,Ofaus;rIwdkY qufEG,fcsufudk em;vnfcHpm; yxrtqifhtwGuf tjrifhqkH;ykHpH a&;qJGrI
wefzdk; jzwfwwfapzdkY jzpfonf/ wGif jrwfpGmbk&m;ocif? ewfjynfajcmufxyf ponfESifh
rlvwef;ESifh tv,fwef; tEk&oynma&;
oifMum;rIwGif tEkynm zeffwD;rIESifh qufqkdifaom pwl
'D,dk vIyf&Sm;rIrsm;udk t"duxm; oifonf/ pmoifcef;
ywf0ef;usifwGif tEkynm vIyf&Sm;rIrsKd;pkH wifquf
EkdifzdkY jzpfonf/ odkYaomf vlYtzJGYtpnf;&dS a,bl,s tajc
taeESifh ausmif;om;&JU vufawGYb0Mum; uefYowfrI
xm;&dSonfh tEkynm vIyf&Sm;rI jzpfonf/ tEk&o oif
&dk;ñGef;wrf; &nf&G,fcsufwGif tEk&oudk aeYpOf vlrIb
0wGif tokH;csEkdifa&;? wefzdk;tuJjzwfEkdifa&;udk OD;pm;
ay;xm;onf/
odkYESifhwdkif xdkif;pmoifcef;rsm;wGif ausmif;
om;trsm;pkrSm tm&SEkdifiHrsm;rS ausmif;om;rsm;vdkyif
tjyKcHykHpHESifh EIwfqHGYtaewwf onf/ q&mu bmñTef
Mum;rvJ bmzwfckdif;rvJ rnfonfhtdrfpm ay;rvJqdk
wmudk apmifhaewwfjrJ jzpfonf/ ar;cGef;ar;zdkYESifh pmoif bk&ifrsm;taMumif;udk pdwful; a&;qJGMuonf/
cef; vIyf&Sm;rIrsm;wGif yl;aygif; yg0ifzdkY tjrJ csDwkHcswkH jzpf 'kwd, tqifhwGif tqifhjrifh vlwef;pm;ESihf
aewwfonf/ bmoma&; 'óersm;udk azmfjyzdkY twdwfrS ul;ajymif;
vmwJh &dk;&m aemufudk yef;csDq&mrsm;u vdkuf Muonf/
tEkynm wwd, tqifhwGifrl yef;csDq&mrsm;u om
xkdif;EkdifiH\ tEkynmykHpHrsm;rSm &Snfvsm; refvlxkESihf olwdkYywf0ef;usif vlYtzJGYtpnf; tajctae
aom ordkif;aMumif;ESifhtwl xif&Sm;vSonf/ xdkfif;tEk wdkYrS &&dSvmaom tawGY tMuKHrsm;udk cHpm; a&;zJGYMuonf/
ynmwGif rGef? crm? tdEd´,? w&kwfwdkYESifh taemufwdkif; xkdtqifhwGif pdwfcHpm;csufrsm;? ywf0ef;usiftm0go
MoZmrsm; vTrf;rdk;vsuf&dSNyD;? rdrdudk,fydkif tEk&o zHGY NzdK; (artmosphere)? ordkif;? b0ae xkdif[efrsm;? "avh
a&;twGuf tajccHrsKd;pkH &,lxm;onf/ tEkynm ykHpH xkH;pHrsm;? twdwfrS &dk;&m tpOftvmrsm;udk o&kyfazmf
rsKd;pkHudk jyKjyifrGrf;rH&if; udk,fydkif xkdif;tEkokckr &oy nm Muonf/
tjzpf zefqif;xm;onf/ pwkwåtqifhwGifrSm;,Gif;aomvkyf&yfrsm;udk
xdkif;&JU xl;jcm;aom tEkynmykHpH trsKd;rsKd; wGif owday;onfh taejzifh aMumufrufzG,f pdwfajcmu
yef;yk? ausmufqpf&kyf aMu;&kyfpaom owåKykHoGef; vkkyf fjcm;zG,f jrifuGif;rsm;? i&JbkHom;rsm;ESihf avmui&J

85
taMumif;rsm; a&;qJG Muonf/ ausmif;twGuf oif&kd;ñGef;wrf; a&; JGjcif; jzpf\/
xkdif;&dk;&m yef;csD t,ltqrsm;wGif Ak'¨bm &dk;&mtwGuf ykHaotxyfxyf avhusifhae
om? obm0ywf0ef;usifwdkYESifh qufpyfaeaom vl vdkYvnf; topfxGufvmrSm r[kwfovdk? xkdif;tEkynm
om;tjyKtrl? b0aexdkif[efwdkYjzifh ywfoufaeonf/ 0dnOfuae xGufajy;NyD; taemufwkdif;ykHpH tvGwfwkrSD;
&dk;&m yef;csDudk t,ltqtm;jzifh ig;rsKd; cJGjcm;xm;onf/ aevdkYvnf; rjzpfyg/ xdkYaMumifhyif tEkynma[mif;udk
(1) vlom;tjyKtrlrsm;ESifh olwdkY twGif;pdwf okawoevkyf&if;? obm0w&m;ESihf vufawGYe,fy,f
obm0/ xkda&;om;csufwGif tcspf? trkef;? avmb? uae vwfqufaom zefwD;rIrsm; ay:xGufzdkY qkH;jzwf
a'goESihf oem;MuifemrIwdkY yg0ifonf/ Oyrm? wdkufyJG csufcscJhMuonf/
jrifuGif; wpfckwGif pdwfcHpm;csuf tDrdk;&Sif; trsKd;rsKd;udk twdwfu &dk;&m yef;csDrsm;rSm yef;csDq&mawG &JU
xif[yf aponf/ bmoma&;,kHMunfcsuftay: a&mifjyef[yfxm;onf/
(2) vlom;xktMum;u tjyKtrlrsm;/ Ak'¨ twdwfwGif yef;csDq&mrsm;ESihf vlxk\ vdktifawmifhw
bmomay: tajccHonfh &dk;&myef;csDa&;qJGrIwGif vlY rIrsm;rSm enf;yg;vSonf/ ,aeYacwfwGif &kyf0 w¬K
tzJGYpnf;&dS vlxk&JU tppftrSef b0udkvnf; a&;qJGMu vdktifqE´ESifh wdk;wufvIyf&Sm;rIrsm;u jrefqefvGef;
onf/ bk&if? eef;wGif;? omref vlxkwdkYMum;rS trsKd;rsKd; aeonf/ yef;csDum;wpfcsyfudk yef;csDq&mu pufESifh
aom qufqHa&;ykHpHudk azmfjy Muonf/ tcsKdU yef;csDum; vSnfhxkwfvdkufovdk NyD;ajrmufapNyD;? vuf&mzef;wD;
rsm;wGif omrefvlxk&JU aysmf&TifrI 0rf;enf;rI p&dkufvu© csufwGifrl touf0dnmOfu aysmufqkH; aewwfonf/
Pmrsm;? ya&my&nfvkyfaeykHrsm;? uav;rsm; aqmh u twdwfvuf&mrsm;vdkyif rsufarSmufacwf
pm;aeykHrsm;udk azmfjywwfMuonf/ tEkynmrsm;wGifvnf; jzwfoef;aeaom acwfvlom;
(3) vlxkESihf olwdkY ywf0ef;usifMum;rS tjyK xk&JU touf0dnmOfudk zefqif; xnfhoGif;ay;EkdifzdkY vdkyg
trlrsm;/ obm0 ½IjrifuGif;rsm;ESihf vlzefwD;aom t rnf/ tEkynm&Sifwpfa,mufonf rdrdMuHKawGY jzwf
aqmuftOD; vuf&mrsm;udk azmfjyonf/ oef;ae&aom ywf0ef;usifu vIHYaqmfvmwJh tDrdk;&Sif;
(4) i&JBuD;&SpfxyfESihf avmui&J tygt0if rsm;udk omrefvlxuf tm&kHEl;nHhcHpm; wwf&rnf/ t
vufawGYvGef vlom;tjyKtrlESihf ,kHMunfcsufrsm;/ xl;ojzifh NrdKU jyrsm;? armf'efEkdufaZ;&Sif;rsm; tay: cHpm;rI
(5) vlYtzJGYtpnf;twGif;&dS vlom;&JU pm&dwå wGif twdwfu EkdifiHjcm; MoZmvTrf;rdk;rIudk txifao;
weffzdk;rsm;? tjyKaqmif&Gufcsufrsm;/ Ak'¨bk&m;&Sif\ b0 rIrsm;rS vrf;cJGxGuf&rnf jzpfonf/
a[mif;rsm;udk azmfjyxm;onfh aumif;rI raumif;rI taemufwkdif; OyrmvdkygyJ? armf'efoifMum;
rSwfwrf;rsm;/ enf;pepfwGif vli,frsKd;qufopfrsm;udk tajccHusNyD;
txufyg tcsufwdkYudk MunfhvQif xkdif;&dk;&m urÇmavmuwpfckvkH; jcHKikHrdaomtcsufrsm; wwf
yef;csDtay: Ak'¨'óeESifh ,kHMunfrIo'¨gpdwfu vTrf; ajrmufap&rnf/ xkdtcsufu xkdif;wdkY\ pdwfydkif;qdkif&m
jcHKxm;onfudk awGYjrifEkdifonf/ tajymif;tvJudk eufeuf½Idif;½dIif; ykHazmfay;aeonf/
armf'eftekynm oifMum;a&;wGif yef;csDq&mvufopf
acwfNydKiftEkynm wdkYtzdkY twdwf*EÅ0ifo&kyfazmfa&;abmifwdkYrS vGwf
1993 ckESpf xdkif;EdkifiHwGif tvuFmqdkif&m ajrmufap&ygrnf/ todynm us,f0ef;rIu pdwf
tEkynm Fine Arts Academy xl axmif cJhcsdef rSpí ul;pdwfoef; e,fy,fudk csJU xGif Ekdifap&rnf/
rsufarSmufacwf tEkynm pwif cJhonf[k qdk&ygrnf/ &v'ftjzpf xdkif;vli,f tEkynm&SifwdkYwGif
tEkynm oifwef;twGuf tajccHrlrsm;uawmh obm0 rdrdudk,fydkif t,ltqrsm;ESifh oufqkdifaom zefwD;rIt
w&m;eJY &kd;&m tEkynmwdkYudk avhvmjcif;jzpfonf/ opfrsm; qmavmifrGwfodyfvmzdkY jzpfonf/ vlxk&JU
ajz&Sif;zdkY tcuftcJqkH; jyóemrSm tu,f'rD vufiif; wefzdk; tuJjzwfcsufrsm;udk ausmfvGef zefwD;

86
Ekdifrnfh &J0Hhaom vuf&mopfrsm; ay:xGufvmzdkY jzpf pdefac:rIrsm;udk t[yfrSDzdkYtwGuf vlxkudk,fwkdifu tEk
onf/ xkdif;EkdifiH&dS vlwdkif;wGif pdk;rdk;xm;aom udk,fydkif ynm cHpm;zefwD;EkdifpGrf; &dSMu&rnf/
ordkif;opfudk xif[yfaprnfh r&dSrjzpf vuf&mrsm; xkdif;trsKd;om; idintity ykHazmfzJGYwnf&mrSm
ay:xGufapzdkY jzpfonf/ ,Ofaus;rI tiftm;tjzpf Ak'¨bmomESifh Ak'¨&JU
ynma&;rsufESmpmwGifvnf; taemufrS udk,fusKd;rzuf tepfemcHrIrsm;udk pHerlem ,lMuzdkY jzpf
vmaom odyÜHenf;us okawoe vkyfxm;onfh tEky onf/ tMurf;zufrI avsmhyg;apa&;? obm0 ywf0ef;
nm oif&dk;pmtkyfrsm; wefzdk;udkvnf; avQmhrwGufoifh usifrsm;udk wefzdk;xm; apmifha&Smufa&; ?yk*¾dKvfa&; quf
yg/ ta&SU wkdif;om;wdkYtaejzifh twdwfu olwdkY pdwf qHrI? tjrifoabmxm; rwlrItay: onf;cHEkdifpGrf;&dSa&;
xJwGif &dSdxm;aom 'óe tjrifrsm;udkom tokH;cs a&; wdkYudk bmoma&; tajccH &dk;&m tpOftvmrS ,lNyD; acwf
qJGavh &dScJhonf/ ynma&;qdkonfrSm vlxkpdwfzJGYpnf;rI opfykHpHESifh jyefvnfzGifhqdk wifjyvmMuonf/
twGuf t"dutcsuf jzpfjcif;aMumifh? ,cktcg t ausmif;oif tEk&oynma&; twGuf t,l
aemufESihfta&SU tkdif'D,mrsm;udk orrQwpGm oifMum; tqrSm uav;awGudk vlaerIb0ykHpHtoD;oD;&dS tEky
ay;zdkY vkdtyfaeonf/ nm vuf&mrsm;udk cHpm;wwf? wefzdk; tuJjzwfwwfap
zdkYESifh vlYtzJGYpnf;wGif tEkynm tcef;u@ ta&;BuD;ykH
tEk&o ynma&; udk tav;*&kjyKMuapzkdY jzpfonf/
xdkif;EkdifiHwGif vlom;xkrSm ,Ofaus;rItarG tEkynm tarGtESpfrsm;udk avhvm oif,l
udk xdef;odrf;apmifha&SmufzkdYom ta&;ygwmr[kwf?t jcif;jzifh ausmif;ol ausmif;om;rsm;onf twdwf-
rsKd;om; ,Ofaus;rIudk jyefvnfcHpm;wifjyrI? a0zefydkif; ypöKyÜef&dS ,Ofaus;rI tarGrsm;ESifh qufpyfaeaom tEky
jcm;rIrsm; twGufvnf; ta&;ygonf/ armf'efacwf&JU nm tm;xkwfrIrsm;udk wefzdk;xm; xdef;odrf;csifpdwf &dS
vmMurnf/ ppfrSefaom tEk&otod &&dSoGm;vQif
udk,fydkif zefwD;csifpdwfrsm; udef;atmifvmrnf/ vlYtzJGY
tpnf;&dS tEkynm tcef;u@udk avhvm od&Sdvdkuf
&aomtcg tEkynmqdkwm omrmefjzpf&yfrQ r[kwfbJ?
&ifqdkifMuHKawGY&aom b0enf;vrf; wpfcktjzpf jrif
wwf? tm&HkcHwwfvmrnf/
,Ofaus;rI tm;vkH;wGif yg0ifaeonfh vl
awGY&JU cHpm;csufrsm;udk uav;awG owdjyKvmatmif
tjriftm&kH ykHpHrsm; (Visual forms) udk oifMum;ay;
&rnf/ tjriftm&kH cHpm;rIrsm;rSwqifh rdrdonf vlYt
zJGYtpnf;0if jzpfaMumif;? vlYtzJGYtpnf;&JU identity udk
wefzdk;xm;zdkY vdkaMumif;ESifh rdrdudk,fydkif identity rsm;
vnf; zefwD;xnfh0if ay;zdkYvdkaMumif; uav;rsm; em;
vnfvmatmif ulnDay;&rnf/
uav;rsm; ,Ofaus;rItay: em;vnf od&dS
vmjcif;u tEkynmtwGuf olwdkYqDrSm jcm;em;aom
wkefYjyefcsuf trsKd;rsKd; &&dSvmaprnf/ olwdkY &if;ESD; ESpf
oufaom &kyfykHrsm;? oauFwrsm;? 'DZkdif; t&nftaoG;
rsm; xGufvmrnf/ tkyfpkA[kdjyKpdwfESifh rdrdA[kdjyKpdwf ESpf

87
rsKd; pvkH;aom pdwftm;wuf<urIrsm; ay:xGufvmrnf/ rsm;udk pdwful;jzifh ajc&mcHMunfhaom jzpfpOf jzpfonf/ r
,Ofaus;rI tajymif;tvJtwGuf i,fpOfuwnf;u wljcm;em;aom qdk'ft&G,ftpm;? tokH;jyK ypönf;rsm;? wJ
rddrdudk,fwkdif yg0ifcsifpdwfrsm; udef;atmif vmrnf/ cedrsm; pwmawGudk a&G;cs,fNyD; rdrdcHpm;csufESihf tvkyf
,Ofaus;rI identity eJY ywfoufwJh tEk&o udk &Sif;&Sif;vif;vif; wifjyEkdifzdkY &SmazGMunfhjcif; jzpf
oifcef;pma&;qJGa&;rSm uav;awGqDrS pdwf0ifpm; onf/
wkefYjyefrI trsKd;rsKd; &&dSzdkY wJced trsKd;rsKd;udk okH;Ekdifygonf/
xdkYtjyif tEk&o q&mrsm; taejzifh ausmif;
(1) oauFw0g'ESihf *,ufteuf &SmazGrI ( ol ausmif;om;ESifh q&mtMum; qufEG,fcsufudkvnf;
exploring symbolism and connotation) / /o pOf;pm;oifhonf/ q&mrsm;a&m ausmif;om;yg olwdkY
auFw&JU qdkvdkcsufuawmh tjriftm&kHjzifY vufcHod&dSwJh &dSaewJh ynma&; ywf0ef;usifudk nd§EIdif;qufpyf ,lwwf
t&m&mwdkif;tay: oauFwxkwfwwfzdkY/ uav;awG zdkYvdkrnf/ wcsKdU q&mrsm;u xdkif;vlrI obm0,Ofaus;
i,fpOfrSm MuHKawGYae&wJh taMumif;t&mawG? rdom;pk rIrsm;udk tuJay;vGef;aomtcg tEkynma&; yef;wdkif
jzpf&yfawG? bmoma&; xkH;wrf;pOfvmawG? a'oESifh jzpfonhf avmu obm0&orsm; cHpm;wwfzdkY twGuf
EkdifiH&dS &dk;&mtpOftvmawGudk oauFw eJY t[efYtwm; jzpfap wwfonf/
odjrifcHpm;wwf zefwD;wwfzdkY jzpfonf/ 'Dae&mwGif owdxm;zdkY wpfckrSm txuf
(2) tquftpyf taMumif;t&m tajct atmuf tpOftvm ykHpH&dSaom xdkif;q&mwynfh quf
ae (context) udk owdjyKrdapzdkY/ /tajctae wpf&yf&JU qHa&;udk jyefvnf okH;oyfzdkY jzpfonf/
aemufcH oGifjyifvu©Pmrsm;udk od&dSapzdkY jzpfonf/ tay:,H q&m wynfh vkyf&dk;vkyfpOf 0wfaus
context wGif tcsdefjy (temporal context) ? ae&mjy wef;aus trlt,m jy&kH ESihf r&/ wynfhrsm;u q&mudk
(spatial context)? vlrIYjy (social context) wdkYyg &kyfykdif; pdwfydkif; av;pm;rI jy&rSm jzpfovdk? q&muvnf;
0ifonf/ umv? tcsdef? ae&m? qufqHa&; ?wefzdk;? olwdkYtjyKtrlwkdif;twGuf av;pm; wm0ef,lrI &dSae&
vufawGYusrI pwJh taMumif; tquftpyfrsm; aemuf ygrnf/ wynfhrsm;&JU av;pm;rI&&dSzdkYtwGuf q&mrsm;&JU
uG,frS vlrsm; jzpf&yfrsm; t&m0w¬Krsm;udk jrifwwfMu aumif;jrwfaom t&nftcsif; (merit) rsm;u ta&;
&rnf/ ygvSonf/ tEk&o oifMum;a&;wGif q&mwynfh
(3) xyfwlcHpm;Munfhjcif;ESifh pdwftuGmt tjyeftvSef av;pm;rIu tEkynmopf ,Ofaus;rI
a0; xdef;xm;jcif;(empathizaing and maintaing opfrsm; zefwD;ay:xGef;apzdkY tc&m usaeonf/
psychic distance)/ / tajctaersm;tay: rdrdtm&kH aemuf xkdif;,Ofaus;rI&JU tm;omcsuf t rSwf
tm;vkH;udk ypfvTwfxm;jcif; jzpfonf/ tajctaewpfck wpfckrSm ] at;jraom ESvkH;om;} (cool heart)
udk rdrdzmom pdwful; ykHazmfMunfhNyD; rdrdtm&kH wGif p&dkufobm0 &dSrIjzpfonf/ xdktcsufonf oifhwifh
t&m&mudk toufoGif;Munfhjcif; jzpfonf/ empathy avsmufywfaom tajctae zefwD;zdkY tjrJtokH;us
vkyfief;wGif oufrJht&m0w¬K wpfckudk rdrdudk,fwdkifu onf/ tEkynm vkyfief;wpfckwGif ppfrSefaom cHpm; csuf
olYae&m0ifNyD; vdkufvH cHpm;Munfhjcif;rsKd; jzpfonf/ azmfjyEdkifzkdYtwGuf? jyify aexdkifrIwGif rdrd&JU t vG,fwul
oifhwifh avsmufywfaom pdwfydkif;qkdif&m tuGmta0; pdwfvIyf&Sm;rIrsm;udk csKd;ESdrfzkH;zd orm"dxm;Ekdif&rnf/
xlaxmifrIrsm;yg vdktyfvmonf/ "r®"dXmefusrIESifh 'gaMumifh q&mawGu olwdkY ausmif;om;awGudk tEkky
yk*¾v"dXmefusrIwdkY tMum; csdefcGifvQm nDrQatmif (a nm tvkyfrsm;rSmawmh cHpm;csufESifh tdkif'D,mawG vGwf
bala nace between total objectivity and tatal vGwfvyfvyf azmfxkwfzdkY tm;ay;&rnf/
subjectivity) xdef;nd§ xm;&rnf/ ] jidrfoufaom ESvkH;om; } xm;&dSrI t,ltq
(4) rSef;qjcif; (speculating)/ /tjriftm onf tEk&o oifcef;pmtwGuf ta&;BuD; vSonf/
&kHykHpH&JU ta&;ygrIudk aumif;aumif; ykHazmfEkdifzdkY oJvGefp pmoifcef;twGif; tkyfpkzJGY vIyf&Sm;rIrsm;wGif ausmif;

88
om;rsm;tMum; oifhwifhavsmufywfaom tjyeft vSef euf eH&Haq;yef;csDonf ta&;ygvSonf/ cE¨mudk,f t
vlrIqufqHa&; &&dSzkdY ta&;BuD;onf/ rdrdt,lt qESifh jyKtrl [efyeftaetxm;? &dk;&m"avhxkH;pHESihf t0wf
tdkif'D,mrsm;udk wnfwnfNidrfNidrf azmfjyEkdifpGrf;&dSzdkY vdk tpm;? &dk;&mtu paomo@efawGrS eH&Haq;yef;csDudk
tyfovdk? tjcm;olrsm;&JU tjrift,ltqrsm;udk vnf; ajymifajrmufpGm a&;qJGazmfjyMuonf/ eH&Haq;yef;csD&JU
av;av;pm;pm; oif,lzdkY vdkrnf/ xl;jcm;csufwpfckrSm [efyeftrlt&mudk azmfjyjcif;jzifh
jidrfoufaom ESvkH;om; xm;&dSaom? pdwfcHpm;csuf p&kdufobm0 wdkYudkyg wifjyEkdifpGrf; jzpf
xdyfwdkufwdk;vmrnfh vlrIa&; jyóemrsm; twGuf onf/ cE¨udk,f vuf[efajc[ef bmompum;onf
pdk;&drfylyefrIr&dSaom? tvG,fwul a'goxGufjcif; bJav;urS pddwfcHpm;csuf tajctae azmfjyrIrsKd;ESifh
r&dSaom wefzdk;BuD; tEkynmESihf ,Ofaus;rI vkyfief;opf wlvSonf/
rsm; ay:xGuf vmrnf jzpfonf/ xdkYaMumifhyif xkdif;,Ofaus;rI tEkynmtrsKd;
jidrfoufaom ESvkH;om; p&dkufvu©PmESifh rsKd; us,fus,fjyefYjyefY ydkrdk½IjrifEkdifrIudk OD;wnfapzdkYESifh
twl xkdif;vlxk&JU wpfOD;csif; todpdwf (individua trsKd;om;,Ofaus;rI identity jrifhrm; ckdifrmvmapzdkY
listic sence) rsm;udkvnf; tEk&o ynma&;xJ twGuf tEk&oynma&;udk t&dSeft[kefjr§ifh aqmif&Guf
tusKd;&dS&dS xnfhoGif; EkdifzdkYvkdrnf/ wpfOD;csif;&JU zdkY vdktyfaMumif; wifjyvdkuf&ygonf/
vGwfvyfaom pdwf0dnmOfonf 'Drdkua&pD vlYtzJGYt
pnf;twGuf aumif;rGefaom tajccH tkwfjrpf jzpfonf/ rl&if;pmwrf; &nfnGef; Cultural Identity and Art
xdkY aMumifhyif tEk&o q&mq&mrrsm; taejzifh ausmif; Education in Thailand by Ampai Tiransar ,
om;rsm;&JU wdk;wufrIudk jr§ifhwif&mrSm xkdif;,Ofaus;rI Ph.D
trSwfvu©Prsm; (traits) rS oifhavsmfrI rSeforQudk a&G;
cs,f tokH;jyK&rnf jzpfonf/
xdkif;&JU ajrmufrsm;pGmaom tEkynmrsm; t

acwfa[mif;acwfopf ynma&;pepf
acwfa[mif;ynma&;pepf\ tBuD;rm;qkH;aom qkd;usdK;wpfckrSm vlwkdif;twGuf udkufnDrI&Sdjcif;?
r&Sdjcif;udk rpOf;pm;bJ tm;vkH;twGuf wajy;nD owfrSwfxm;jcif;yif jzpfavonf/ acwfopfynma&; pepf
rsm;onf xkdtm;enf;csufudk jyKjyifzdkY trsdK;rsdK; BudK;pm;Muygonf/
acwfopfudkom OD;pm;ay;aom ynma&;pepfwGifvnf; qkd;usdK;rsm;&Sdygonf/ txif&Sm;qkH; qkd;usdK;
wpfckrSm tjrifusOf;ajrmif;NyD; ta0;odkY rjrifjcif;jzpfonf/ ynma&;\ &nf&G,fcsufwpfckrSm ypöKyÜefumvwpf
ckwnf;ay:wGifom pdwftm½kHudk xm;&Sdjcif;tm; y,fzsufypf&ef jzpfonf/
acwfopf\ 0g'jzefYrIrsm;udkom ,kHMunfNyD; udk,fhudk,fukd txifBuD;pdwfrsm;? wukd,faumif;pdwf
rsm; jzpfvmMuonf/ udk,fhacwfudk tjcm;acwfrsm;ESihf EdIif;,SOfavhvmcGifh r&&Sdojzihf udk,fhacwfudk a0zefEkdif
pGrf; r&SdMuyg/

qm &pfcsufvpfAif;pwkef;
t*Fvdyf tEkokckrynm&Sif

89
tEkynma&;
oif½dk;nTef;wrf;

tEkynm bmom&yf
The Arts
tEkynmbmom&yfqkdonfrSm
tEkynmbmom&yf The Arts wGif oif,lavhvm&rnfhe,fy,frsm;rSm atmufygwkdYjzpfMuonf/
(1) *Dw
(2) tu
(3) yef; (10)rsdK;ESifh 'DZkdif;ynm
(4) tdrfwGif;rI? b0wGufwmuRrf;usifp&m
(5) pmMunfhwkduf tokH;jyKjcif;
(6) rD'D,m

ta&;BuD;ykH
þtEkynmbmom&yf\ tcsdKUaom oif,lavhvm&rnfhe,fy,frsm; (acgif;pOfBuD;rsm;) udk ,cifumvrsm;
wGif wJGzufoif½dk;taejzihf xnhfoGif;í avhusihfoifMum;jcif;rsm; &SdcJhonf/ okdYaomf jrefrmEkdifiH\ tajccHynma&;
wGif xda&mufatmifjrifpGm vkyfaqmifEkdifjcif; r&Sdonfudk avhvmawGU&Sd&ygonf/ þbmom&yfrSm tjcm;aom bm
om&yfrsm;ESihf oif,lavhvmrIe,fy,frsm;enf;wl ynm&yfwefzkd;rsm;ESihf vufawGUtokH;0ifjcif;rsm; rsm;jym;vSay
onf/ oufarG;0rf;ausmif; tvkyftudkifrsm;txdvnf; ykHazmfxm;&Sdonfudk avhvmawGU&SdEkdifonf/ txl;ojzihf
ausmif;ol ausmif;om;rsm;\ pGefYOD;wDxGifzefwD;vkdpdwf (Creativity)ESihf a0zefydkif;jcm; pOf;pm;awG;ac:jcif; (Criti-
cal Thinking)\ pGrf;&nfrsm;udk þbmom&yfe,fy,fwGif rsm;pGmavhusihfysdK;axmif ay;Ekdifygonf/
odkYjzpfygí þbmom&yfudk txifu& bmom&yfBuD;wpfck (t"duoif,l avhvm&rnfh e,fy,fwpf&yf)t
aejzihf oif½dk;ñTef;wrf;zJGUpnf;rIwGif xnhfoGif;xm;&Sdonf/ rlvwef;atmufqihfrsm;wGif tcsdefrsm;rsm;jzihf avhusihf
oifMum;ay;oihfygonf/ rlvwef;txufqifhESihf txufwef;atmufqifhwkdYwGif ykHrSefyif&if;bmom&yf tqifht
wef;jzihf tcsdefZ,m;wGif txifu& xnhfoGif;í oufqkdif&m txl;jyKq&m q&mrrsm;jzihf avhusihfoifMum;ay;&
rnf/ tcsdKUaom ausmif;ol ausmif;om;rsm;twGuf txufwef;txufqifhwGif bmomwJGrsm;jzihf txl;jyKaom
oifwef;rsm;? oufarG;0rf;ausmif; aumvdyfrsm;wGif 0goemESihf pdwfyg0ifpm;rIt& qufvufavhvmqnf;yl;EkdifMu
rnfjzpfonf/

90
ausmif;ol ausmif;om;rsm; oif,lavhvm&rnfh e,fy,frsm;
(1) *Dw
ed'gef;
*Dw[lonf toHjzifhvnf;aumif; (odkYr[kwf) wl&d,m oHpOfrsm;jzihfvnf;aumif;? pdwfcHpm;rIrsm;udk ,SOfwGJ
aygif;pyfvQuf oHpkHrsm;? ykHo@mefrsm;jzifh azmfjyaom vSyonfh tEkynmwpf&yfyif jzpfonf/

&nfrSef;csuf
*DwtEkynmoifMum;&jcif;jzihf uav;rsm;onf *DwtEkynmESihf aeYpOfvlrIb0&SifoefrItMum; qufpyfrI
udk odem;vnfNyD; wkdif;&if;om;wkdY\ ½dk;&m*DwESihf EkdifiHwum*DwwkdYudk xdawGUcHpm;jrwfEkd;wwfvmap&ef &nf&G,fjcif;
jzpfonf/ xkdrSwpfqifh uav;wdkY\ *Dwqkdif&mtjrifESihf wDxGifzefwD;rIwkdY us,fjyefYvmap&rnf jzpfonf/

&nf&G,fcsuf
1 *DwzefwD; wDxGifrI pGrf;&nf&&Sdvmap&ef/
1 *DwtEkynm\ wefzkd;udk od&Sdem;vnfí jrwfEkd;wwfvmap&ef/
1 wpfOD;csif;pD\ cHpm;csufudk azmfxkwfwifjywwf&ef/
1 *DwtEkynmudk tzJGUvdkuftwlwuG pkaygif;zefwD; wDxGifwwf&ef/
1 EdkifiHwumtqihfrD *Dwtjzpf pepfwus zefwD;Ekdif&ef/
1 wkdif;&if;om;tvkduf ½dk;&m,Ofaus;rIrsm;rS qif;oufvmaom aw;*Dw ykHo@mef trsdK;rsdK;udk od&Sdem;vnf
NyD; udk,fwkdifujy oDqkdwifqufwwf&ef/
1 *Dwt*Fg&yfrsm;\ tajccHa0g[m&rsm;ESihf *DwoHpOftrsdK;rsdK;udk A[kokwtjzpf od&Sdap&ef/
1 tajccH*DwoauFwrsm;udk em;vnfNyD; a&;wwf? zwfwwf&ef/
1 wkdif;&if;om;½dk;&m wl&d,mrsm;ESihf EkdifiHwumokH; wl&d,mrsm;udk tjrif? tMum;jzihf cJGjcm;od&Sd&ef/
1 ½dk;&mtpOftvm aw;*Dw\ aemufcHorkdif;ESihf ,Ofaus;rIudk odjrifNyD; tjcm;aom *DwykHpH Style rsm;jzihf
qufEG,faerIudk pl;prf;&SmazGwwf&ef/
1 oDcsif;qkdjcif;? wl&d,mwD;rIwfjcif;ESihf uckefvIyf&Sm;jcif;rsm;twGuf tajccHenf;emrsm;udk
wwfajrmuf&ef/
1 *DwoHpOfrsm;udk pepfwus cJGjcrf;pdwfjzmNyD; em;axmifwwf&ef/
1 *DwwifqufrIrsm;udk tao;pdwf okH;oyfwwf&ef/
1 vlrIb0twGif; *Dwukd ESpfoufjrwfEkd;wwfNyD; cHpm;aysmf&Tifwwf&ef/
1 uGJjym;jcm;em;aom ,Ofaus;rItoD;oD;&Sd aw;*Dwrsm;udk &Sif;&Sif;vif;vif;? us,fus,fjyefYjyefY em;vnf
cHpm; wwfvmap&ef/
1 q&m q&mrwkdY\ uGyfuJrIjzihf *DwoHpOfrsm;udk tcsufusus zefwD;zJGUqkdwwf&ef/

(c) tu
pnf;csufudkufnDaom udk,fum,vIyf&Sm;rIjzihf t"dyÜg,fwpfrsdK;rsdK;udk azmfaqmifNyD; ykHoP²meftrsdK;rsdK;ESihf

91
ujywifqufjcif;jzpfonf/ vlrIa&; yJGvrf;obifrsm;? 1 yef;csD- ykHqJG? aq;a&; twwfynm
Zmwfobif? vlrsdK;pkrsm;ESihf oufqkdif&m bmoma&; yJG 1 yef;yk- ½kyfvkH;azmf? tajymufxk twwf ynm
awmfrsm; wGif ,Ofaus;rItvdkuf tuya'omrsm;jzihf 1 yef;yJ - oHxnfvkyf twwfynm
wifqufMuavh&Sdygonf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm; 1 yef;wdrf- a&Txnf? aiGxnfvkyf twwfynm
onf tuudk wDxGefzefwD;csufrsm;? qef;opfcsufrsm;? 1 yef;&H - tkwfpD twwfynm
wifqufcsufrsm;? jyefvSefavhvmcsufrsm;jzihf rdrd\ 1 yef;awmh- t*Faw twwfynm
vkyfaqmifcsufrsm;? tjcm;olrsm;? tjcm;aom 1 yef;warmh- ausmufqpf twwfynm
(wkdif;&if;om;ESihf EkdifiHwum) ,Ofaus;rIrsm;\ 1 yef;yGwf- yGwfcH twwfynm
tursm;udk pkHpkHnDnD avhvmMuyg onf/ 1 yef;wOf;- aMu;oGef;? aMu;cuftwwfynm
1 yef;,Gef;- ,Gef;ajymufxkd; twwfynm
(C) yef;q,frsdK;ESihf 'DZkdif;ynm
yef; 10 rsdK; twwfynmoifMum;jcif; yef; 10 rsdK; (odkYr[kwf) zefwD;rI tEkynm bmom&yfrsm;\
yef; 10 rsKd;rSm jrefrmwkdif;&if;om;wkdY\ ½kd;&mtpOf ta&;ygrI
tvmt& ,Ofaus;rItwGif; wnf&SdaecJhonfrSm ESpf ausmif;om;vli,frsm;tm; todynm? uRrf;
aygif;axmifESihfcsDí MumjrifhcJhNyDjzpfonf/ EkdifiHawmf\ usifrI? pm&dwåESihf &ocHpm;wwfrI? wefzkd;xm;wwfrI
a'otoD;oD;wGif þynm&yfrsm;jzifh ,Ofaus;rIudk wdkYtwGuf jyKpkysdK;axmif&mwGif zefwD;rI tEkynm\
xdef;odrf;jcif;ESihf b0toufarG;0rf;ausmif; tvkyft tcef;u@rSm txl;ta&;BuD;ygonf/ jrefrmEkdifiH&Sd
udkiftrsdK;rsdK; vkyfudkifaeMujcif;rsm;udk txift&Sm; awGU wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;\ rd½dk;zvm zefwD;rItEkynm
jrifEkdifonf/ ausmif;ynma&;\ tEkynmbmom&yf vkyfief;jzpfaom yef; 10 rsdK; twwfynmudk wynfh
wGif þyef;q,frsdK;udk oifMum;oihfonfh e,fy,f ausmif;ol ausmif;om;rsm;tm; oifMum;ay;jcif;? 'DZdkif;
&yfrsm;taejzihf xnhfoGif;jcif;rSm rsm;pGmoifhavsmfvS ykHpHtrsdK;rsdK;udk udk,fwkdif wDxGifzefwD;apjcif;jzihf
ayonf/ rlvwef;tqifhrSpí tqifhwkdif;wGif oifh ausmif;om;rsm;onf wDxGifBuHqrI t&nftaoG;
awmfudkufnDrnfh oifcef;pmrsm;udk zefwD;Ekdifygonf/ wkd;wufjrihfrm;apNyD; twwfynmrsm;ESihf &if;ESD;uRrf;
xkdYtjyif e,fajra'otvdkuf xif&Sm;onfh tvkyf 0ifrIudk &&Sdapygonf/ Oyrm - wynfhausmif;om;rsm;
tudkifrsm;\ tajccHtaejzihfvnf;aumif;? ½dk;&m,Of onf yef;csDynmoifMum;ay;jcif;jzihf pdwful;ÓPfudk
aus;rIudk xdef;odrf;jcif;taejzihfvnf;aumif;? pGefYOD;
wDxGif zefwD;vdkpdwfudk ysdK;axmifjcif;taejzihfvnf;
aumif;? tajccHynma&;wGif xnhfoGif;jcif; jzpfyg
onf/ obm0xGufukefypönf;rsm;udk tokH;jyKNyD;
qef;opf wDxGif &onfjzpf&m o,HZmwrsm;\
tokH;0ifrIESifh twwfynm&yfrsm;tvkduf aygif;pyfí
vlrItodkif; t0dkif;\ tajccHvkdtyfcsufrsm;udk
jznhfqnf;ay;jcif; oabmobm0udk xJxJ0if0if
odjrifcHpm;em;vnfEkdif ap&efvnf; jzpfonf/
zefwD;rI tEkynm\ tpdwftydkif;jzpfaom
yef; 10 rsdK;twwfynmonf zuf'&,fjynfaxmifpk
jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;vlrsdK;wkdY\ 0daoo½dk;&m
twwf ynm jzpfonf/ 4if;wkdYrSm -

92
&ifhoefapNyD; rSwfÓPfudkvnf; ydkrdkzHGU NzdK;apygonf/ 1 aeYpOf0wfpm;qif,ifrIESihf tokH;taqmifrsm; t
zefwD;rI tEkynmoifMum;jcif;jzihf odrIe,fy,fwGif wGuf txnftvdyfESihf ukefMurf;rsm;/
yg0ifaom taMumif;tusdK;qyfpyfí pOf;pm;EkdifrIESihf 1 pm;? 0wf? aea&;twGuf vdktyfonfh tajccHvlokH;
&oe,fy,fwGif yg 0ifaom &ocHpm;rIrsm; jynfhpkHaom ukefypönf;rsm;\ tokH;0ifrIwefzkd;rsm;udk od&Sd em;
tcg uRrf;usifrIe,fy,fwGif yg0ifaom ouf0ifvIyf&Sm; vnfí rdrdESihfrdom;pk\ vdktyfcsufrsm;ESihf aMumfjim
jcif;? OD;pD;OD;aqmifjyKvkyf jcif;? wDxGifzefwD;jcif; (cre- rsm;\ 0g'jzefYcsDjcif;rsm;ukd od&Sdem;vnfap&ef/
ativity)? vkyfief;aqmif&Gufay;jcif;wkdYudk aqmif&Guf rdom;pk0ifrsm; pkaygif;aexkdifMuaom tdrfwpf
vmEkdifapygonf/ tdrftwGif;ü pm;0wfaea&;? ynmoifMum;a&;? usef;
rma&;? oma&;ema&;paom vlrIudpörsm;udk vlom;wdkif;
rvJGraoG BuKHawGUMu&ygrnf/ rdrdwdkY\ b0&Sifoef
&nf&G,fcsufrsm;
&nfwnfa&;udk ajz&Sif;aqmif&GufEkdif&eftwGuf tdrf
1 ausmif;ol ausmif;om;rsm; bufpkHynm wwf
wGif;rI bmom&yfrsm;udk oifMum;ay;&ayrnf/ om"u
ajrmufap&ef/
tm;jzihf rkefYrsdK;pkHjyKvkyfjcif;? [if;rsdK;pkH csufjyKwfjcif;?
1 tajccHypönf;rsm;jzpfaom opfom;? oHxnfESifh
t0wftxnfrsm;csKyfvkyfjcif;? yef;tvSjyifjcif;? vuf
aMu;xnfypönf;rsm;jzihf tuRrf;0ifrI &Sdap&ef/
rIxnfrsm;jyKvkyfjcif; ponfwkdYonf vufawGUb0
1 omrmeftao;pm;pufESihf pufypönf;rsm;? vuf
wGifvnf; tokH;0ifonfh oufarG;0rf;ausmif;ynm&yf
vkyfud&d,mwefqmyvmrsm;udk udkifwG,ftokH;
rsm;jzpfojzihf tdrfwGif;rIynmudk ausmif;wGif bmom&yf
jyK&mwGifuRrf;usifrI pGrf;&nf&&Sdap&ef/
wpfcktaejzihf xnfhoGif;oifMum;jcif; jzpfonf/ xdkY
1 ausmif;jyify&Sd &yf&Gma'oESifh aetdrw f w Ydk Giv
f uf tjyif þbmom&yfonf uav;rsm;\ wDxGif zefwD;
awGUvkyfudkifaqmif&Gufaeonfh vlrIpD;yGm;a&; vdkpdwfESihf yl;aygif;aqmif&GufvkdpdwfwkdYudk ysdK;axmif
b0 wGif qufpyftokH;jyKoGm;Ekdif&ef/ ay;Ekdifavonf/

(C) tdrfwGif;rI bmom&yf? b0wGufwm uRrf;usifp&m &nf&G,fcsufrsm;
t"dyÜg,fzGihfqkdcsuf (1) ausmif;olausmif;om;rsm;onftdrfrIudpöqkdif&m
tdrfwGif;rIynm&yfonf ausmif;ol ausmif;om; twwfynm? todynm&yfrsm;udk acwfESifh avsmf
rsm; (rdef;uav;rsm;ESihf a,musfm;av;tm;vkH;)twGuf nDpGmavhvmod&Sd uRrf;usifwwfajrmuf&ef/
wefzkd;&Sdonfh bmom&yfwpfckjzpfygonf/ twdwfum (2) rlvwef;? tv,fwef;ausmif;rsm;wGif tdrfwGif;rI
vrsm;wGif rdef;uav;rsm;ESihfom oufqkdifonf[lí ynm&yfqkdif&m oifcef;pmrsm;udk pmawGU vuf
t,ltq rsm;&SdcJhaomfvnf; ,cktcgwGifrl rdef; awGU oifMum;jyoEkdif&ef/
uav;rsm;twGufomrubJ a,musfm;av;rsm;t (3) ausmif;jyify ynma&;vkyfief;rsm;ESifh toufarG;0rf;
wGufyg tm;vkH;twGuf oifMum;ay;oihfonf[lí ausmif;vkyfief;rsm;twGuf taxmuftuljyK&ef/
vufcHvmMuygonf/ þbmom&yfonf uav;rsm;\ (4) uav;rsm;onf vkyftm;wefzkd; cspfjrwfEkd;í tm;
A[kokw? pGrf;&nfrsm;ESihf tjrif oabmxm;rsm; zHGU vyfcsdefudk tusdK;&SdpGm tokH;cswwf&ef/
NzdK;wkd;wufapí olwdkY\ b0&Sifoefa&;? rdom;pk (5) ,Ofaus;rI tpOftvmaumif;rsm;udk xdef;odrf;
b0&Sifoefa&;ESihf vlrItodkif;t0dkif;\ &Sifoefa&;wkdY apmihfa&Smufwwfaom rsdK;qufopfvli,frsm;
twGuf taxmuftulrsm;pGm jzpfapygonf/ arG;xkwaf y;&ef/
þbmom&yfwGif (6) rdrd wwfajrmuf uRrf;usifaom todynmt
1 usef;rmaomb0twGuf tpm;tpmESihf tm[m& wwfynmrsm;jzihf a&muf&mt&yfa'owGif us&m
wefzkd;rsm;ESihf pDrHcefYcJGwwfrI/ wm0efudk aus>yefpGm xrf;aqmifwwf&ef/

93
(7) ausmif;ol ausmif;om;aumif; yDoí wkdif; jynf\ oifMum;&rnfh taMumif;t&mrsm;
tusdK;udk wwyfwtm; yg0ifulnDumurÇmh t (1) tm[m&jynfh0pGm csufjyKjcif;ynm
qifhrD wufvSrf;Ekdif&ef/ (2) tyfcsKyf yef;xkd;ynm (pufcsKyf? vufcsKyf
xkd&nf&G,fcsufrsm;jzihf ausmif;rsm;wGif bmom trsdK;rsdK;)
&yfwpfcktaejzihf xnhfoGif;oifMum;Ekdif&ef vkdtyf (3) vufrItEkynm
onf/ (4) uGefysLwm twwfynm
(5) arG;jrLa&;? pdkufysdK;a&; tajcH
oifMum;&jcif; OD;wnfcsufrsm;
(1) rdom;pk0ifwkdif; usef;rma&;ESihf nDñGwfpGm tm[m& jynfh0pGm csufjyKwfjcif;ynm
aexkdifpm;aomuf? 0wfpm;qif,if&ef vdktyfonfudk 1 [if;csufenf;trsdK;rsdK;/
em;vnfoabmaygufap&ef/ 1 taMumfaMumfenf; trsdK;rsdK;/
(2) ausmif;om; ausmif;olrsm;onf wkdif;&if; 1 tokyfokyfenf; trsdK;rsdK;/
om;tpm;tpmrsm;udk tm[m&jynfh0wpGmESihf odyÜHenf; 1 rkefYvkyfenf; trsdK;rsdK;/
usNyD;acwfrDwkd;wufaom tajccHcsufjyKwf enf;ynm 1 azsmf&nfazsmfenf; trsdK;rsdK;/
rsm;udk em;vnfí wwfajrmufuRrf;usif&ef/ 1 rD;vGwftpm;tpm pDpOfenf; trsdK;rsdK;/
(3) vlwpfa,muftwGuf aeYpOfvkdtyfaom
tpm;tpmESihf tm[m&jynfhpGm csufjyKwfjcif;taMumif;
od&Sd&ef/ tyfcsKyfyef;xkd;ynm
1 tyfcsKyfpufjzihf t0wftxnftrsdK;rsdK; csKyfjcif;/
(4) tajccHcsKyf½dk;rsm;ESihf tvScsKyf½dk;rsm;udk cJG
1 vufjzifh t0wftxnftrsdK;rsdK; csKyfjcif;/
jcm;csKyfvkyfwwfí tcsdefrDcsKyftpkwfoufomykHudk em;
vnf&ef/
(5) tdrfwGif;rIbmom&yfwGif yg0ifaom tcsuf vufrItEkynm
tjyKwf? tcsKyftvkyf Zmxkd;yef;xkd; ynmrsm;rS 0goemyg 1 puúLacgufjcif;ynm
onfudk OD;pm;ay;oifMum;wwfajrmufjcif;jzihf touf 1 ta&mifcs,fjcif;ynm
arG;0rf;ausmif;rI jyKEkdifap&ef/ 1 tvSwefqmqifjcif;ynm
(6) pufjzihf wDxGifjyKvkyfxm;aom vlokH;tdrf 1 yef;tdk;xkd;jcif;ynm
okH;ypönf;rsm;xuf vufjzifhwDxGifvkyfudkifxm;aom 1 ydkYpu'fjyKvkyfjcif;ynm
vufrItEkyynmypönf;rsm;\ wefzkd;udk ydkrdkod&Sdem; 1 odk;arT;xkd;jcif;ynm
vnfí uRrf;usifpGm aqmif&Gufvkyfudkifwwf&ef/ 1 vnfqJG? em;uyf? vufaumufjyKvkyfjcif; ynm
(7) td r f w G i f ; rI v uf r I y nm&yf r sm;onf 1 tavtvGihfypönf;rsm;jzihf vlokH;? tdrfokH;ypönf;
ausmif;olausmif;om;rsm;\todÓPfzHGUNzdK;wkd;wufrI? rsm; jyKvkyfjcif;ynm
wDxGifBuHqrI? jzwfxkd;ÓPfrsm;udk jzpfay:aponfh 1 a'oxGuy f pön;f rsm;jzihf vlo;Hk tdro
f ;Hk ypön;f rsm;
tjyif? rdrdywf0ef;usif wkd;wufrIudk jzpfap&ef/ jyKvkyfjcif;ynm
(8) jrefrmwkdif;&if;om;wdkY\ ½dk;&mtpm;tpm 1 jcif;? awmif;&ufvkyfief;ynm
rsm;? tokH;taqmifrsm;ESihf tdrfwGif;rI ynm&yfrsm;udk 1 yef;csD? aumuf½dk;yef;csDynm
avhvmcGifh&&Sdjcif;jzihf ½dk;&m,Ofaus;rIudk wefzkd;xm;í 1 uGefysLwmynm
rsdK;cspfpdwf"mwfrsm; udef0yfaeap&ef/ 1 arG;jrLa&;twwfynm
1 pdkufysdK;a&; twwfynm

94
twef;ESihf tqifhtvkduf tywfpOf pmoifcsdef taxmuftuljyKygonf/ rD'D,m[k qkd&m0,f a&'D,kd?
wGif xnhfoGif;í oifhavQmf&mtaMumif;t&mrsm;udk ½kyf&Sif? w,fvDaA;&Sif;? pmay? uGefysLwmenf;ynmESihf
vkdtyfonfh uRrf;usifol q&m q&mrrsm;cefYtyfí "gwfykHynmponfh ykHo@mefrsm;udk qkdvdkonf/ vuf
avhusihfoifMum;ay;Ekdifygonf/ touft&G,fESihf awGUzefwD;jcif;? avhvmjcif;rsm;jzihf uav;oli,f
twef;tvkduf oifcef;pmrsm;udk a&G;cs,fí tajccH rsm;udk,fwkdif rD'D,mtrsdK;rsdK;\ tajccHoabmw&m;
rsm;udk oifMum;ay;jcif;onf wDxGifzefwD;jcif;pGrf;&nf rsm;udk od&Sdem;vnfap&ef ulnDay;&rnf/ uav;rsm;
udk zHGU NzdK;apygonf/ ywf0ef;usifESifh a'owGif; &&SdEkdif tm;þrD'D,mtrsdK;rsdK;udkcJGjcrf;pdwfjzmavhvmEkdifap&ef
onfh ypönf;rsm;? ykHpHwljyKvkyfEkdifonfh ypönf;rsm;? tokH; ESihf olwkdYudk,fwkdif zefwD;wwfap&ef tcGihftvrf;rsm;
jyKEkdifonfh pGefYypfypönf;rsm;ESihf tjcm;aom tvG,fwul xm;&Sd&rnfjzpfonf/ twdwfumvrsm;ESihf ,ckrsuf
&&SdEkdifonfh oifaxmufulypönf;rsm;udk tokH;jyKí oif arSmuf? ypöKyÜefumvrsm;&Sd rD'D,mrsm;\ zefwD;csuf rsm;?
cef;pmrsm;udk zefwD;&rnfjzpfonf/ jzefYa0jcif;rsm;ESihf vlxktay: rD'D,m\ tusdK;ouf
(i) pmMunfhwkduf tokH;jyKjcif; a&mufrIrsm;udk avhvmMuonf/
21 &mpk todynmacwfwGif pmMunfhwkdufrsm;\ rsufarSmufacwf\ rD'D,mrsm;tokH;jyKrI? tusdK;
tcef;u@rSm vGefpGm us,fjyefYívmonf/ pmMunfh aus;Zl;? oufa&mufrIrsm;tygt0if trsm;jynfol\
wkdufrsm;udk tokH;jyKí rdrdbmomavhvm vlrIb0rsm;tay: ykHazmfcs,fvS,fjcif;rsm;\ oabm
qnf;yl;Ekdifonfh tavhtusihfjzihf b0wpfoufwm obm0udk od&Sdem;vnfap&ef oifcef;pmrsm;udk zefwD;
ynma&; tawG;tac:rSm vGefpGmacwfpm;vQuf&Sdonf/ &rnf/
þtavhtusihftajccHudk i,f&G,fonfh rlvwef;rS p i,f&G,fonfh touft&G,frsm;rS pwifum
wifumjyKpkysdK;axmifay;oifhygonf/ ausmif;wkdif; wGif oifhavsmfudkufnDonfh ½dk;pif;vG,fulaom oifcef;pm
pmMunfhwkdufxm;&Sdí vdktyfonfh pmtkyfpmwrf;rsm;udk rsm;jzihf pwifrdwfqufí twef;BuD;vmonfhtcgwGif
tpOfjznhfqnf;ay;&rnf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm; ydkrdkí eufeJonfh rD'D,moabmw&m;rsm;? a0zefcsuf
udk wpfwef;vkH;taejzihf pmMunfhwdkufodkY tygwfpOfac: rsm;? zefwD;csufrsm;udk avhusihfoifMum;ay;&ef jzpfyg
aqmifí pmtkyfiSm;&rf;apjcif;? tdrfwGifrdom;pkESihf onf/
twlwuGzwf½Iapjcif;? rdrdavhvmzwf½IcJhonfrsm;udk (oif½kd;ñTef;wrf;pHEIef;rsm; tñTef;abmif
NHEC 2006 rSaumufEIwfazmfjyonf/)
twef;wGif;üjyefvnfajymjyjcif; ponfh tpDtpOfrsm;udk
jyKvkyfay;oihfygonf/ xkdYtjyif oifcef;pmtvkduf vdk-
tyfonfh tcsuftvufrsm;ESihf taMumif;t &mrsm;udk
&&Sdap&ef pmMunfhwkduftokH;jyKjcif;udk ulnDtm;ay;
oifhonf/ ausmif;pmMunfhwkdufomrubJ &yf&Gm
a'otwGif;&Sd pmMunfhwkdufrsm; tokH;jyKjcif;udkvnf;
wkdufwGef;oifhygonf/

(p) rD'D,m
rD'D,mqkdonfrSm vufawGU jzpfysufaerIrsm;udk
jzpfapESihf pdwful;pdwfoef;jzihf zefwD;xm;rIrsm;udkjzpfap
cHpm; odjrif&aom tawGUtBuKHrsm;udk pDpOfwifquf
jcif;jzpfonf/ rD'D,mbmom&yfonf ausmif;ol
ausmif;om;rsm;udk pGrf;&nftrsdK;rsdK;&&Sdap&ef rsm;pGm

95
tifwmAsL;

awGYqHkar;jref;jcif;
' q&mrwdkY&JU tzGJ Y&JU aemufcHtaMumif;udk t&ifOD;qHk; ajymjy oifMum;ay;wmwJh bmom&yfe,fy,fawGuawmh -
ay;ygvm;/ (1) yHkqGJjcif;
usrwdkY tzGJYudk 2002 ckESpfrSm csif;rdkifjrdKUrSm pwifzGifhvSpf cJh (2) ta&mifjc,fjcif;
ygw,f/ visual arts vdkYac:wJh tjriftm&HktEkynm (3) 3D zefwD;rI
oifwef;awGay;wJhtzGJYyg/ jrefrmuav; 10 OD;eJY pwif (4) printing
cJhwmyg/ Bamboo Garden rSm paeaeY reufydkif;awGrSm (5) vufrItEkynm craft
oifay;wmyg/ tckawmh 2010 rSm oifwef; 13 ck &Sdae (6)rsufvHk;? udkf,fvuft*Fgtpdwftydkif;awGudk toHk;jyK
ygjyD/MAPFoundation urdkuf*&efYuav;i,fawG jyD; zefwD;&wJh tEkynm wdkYjzpfygw,f/ tjriftm&HkcHpm;rI
ydkjyD;awmh oifwef;wufvmEdkifzdkYudk tultnDay;yg xufoefapjyD; tEk&oynm zGYHjzdK;rI? wwfodrIwdkY
w,f/ tywfpOf oifwef;awGrSm uav;awGudk tdrf &&Sdapygw,f/
awGuae oGm;ac: jyD; oifwef;ay;w,f/ jyD;&if tdrfudk
jyefydkYay;w,f/ txl;ojzihf a&TUajymif; jrefrmtvkyf'tckvdk visual art oifwef;awGay;&jcif;&JU &nf&G,fcsuf
orm; rdom;pkawG aexkdifMuwJh aqmufvkyfa&; qdkuf rsm;udkvnf; ajymjyay;ygOD; q&mr/
awG? tvkyform; pkjyHKaexdkifMuwJh wef;vsm;awGrSm usrwdkYtzGJY&JU t"du &nf&G,fcsufawGuawmh
uav;awGudk oGm;ac:&wm? oifwef;udk tJ'Dae&m uav;oli,fzGHYjzdK;rIeJY uav;oli,frsm;&JU pGrf;aqmifEdkif
awGrSmvnf; ay;ygw,f/ FPB tzGJUeJY IRC wdkYu ynm pGrf; jrifhrm;vmzdkYjzpfygw,f/ uav;i,fwdkif;&JU zGHYjzdK;rI
yHkpHawGrSm tqifhtvkduf wlnDwJh tqifawG &Sdygw,f/
a&; vkyfief;awG wdk;csJU vkyfaqmifEkdifzdkYtwGuf tult
nDawG ay;cJhygw,f/ cE¨mudk,fvuft*Fg MuD;xGm;zGHUjzdK;rI? todynmeJY pdwfydkif;
qdkif&m zGHYjzdK;vmrIawGrSm zGYHjzdK;rI tqifhqihfawGudk twl
tckaemufydkif;rSmawmh q&mtwwfynm oifwef;awG wl jzwfoef;Mu&wmudk qdkvdkygw,f/ tEkynm oif
eJY child development uav;oli,fzGHU jzdK;a&; wef;awG? avhusihfay;rIawG[m 'Dvdk tqifhqihf zGHYjzdK;
vkyfief;awGeJY twlwGJzufjyD;awmh oifwef;awG ay;ae vmjcif;twGuf taxmuftul trsm;MuD; ay;Ekdifyg
yg w,f/ w,f/ tEkynm avhusihfrIawG[m uav;zGHUjzdK;rI
e,fy,f (7) &yf pvHk;twGuf wefzdk; jrifhrm;vSygw,f/
'Visual art vdkYac:wJh tjriftm&Hk tEkynmqdkwm bmvJ
q&mr/ 'uav;zGHUjzdK;rI e,fy,f (7) ckudk &Sif;jyay;yg/
'D visual art oifwef;awGrSm avhusihf uav;zGHUjzdK;rI e,fy,f (7) ckuawmh -

96
Ms. Dao
Coordinator
Studio Xang (AMCP)

(1) ½kyfydkif;zGH YjzdK;rI Physical - vuftxdef;todrf;? tvm;tvm ydkaumif;ygw,f/ tekynm bmom&yfxJ


pma&;EdkifrI t&nftaoG;? rsufvHk;ESihf vufndSEIdif; avhusihfcef;awG[m uav; zGYHjzdK;rI e,fy,f 7 ckpvHk;
aqmif&GufrI/ wjydKifeuf zGHU jzdK;vmEkdifapwJhtjyif ausmif;oifyifr
(2) pdwfcHpm;rI zGHYjzdK;rI Emotional - rdrdudk,fudk azmf bmom&yfawGjzpfwJh bmom pum;? ocsFmeJY todynm
jyEdkifpGrf;ESihf ,HkMunfrIwdk;yGm;apjcif;/ zGHU jzdK;rIwdkYtwGufvnf; trsm;MuD; taxmuftul jzpf-
(3) vlrIqufqHa&;zGHUjzdK;rI Social - tjcm;uav;rsm; wmudk awG Y&ygw,f/
ESihf aqG;aEG;? tjrifzvS,f? yl;aygif;aqmif&Gufwwfjcif;/
(4) odrIzGHU jzdK;rI cognitive - tawG;? a&G;cs,frI? 'tJ'Dawmh i,fpOfumvrSm tEkynmbmom&yfudk avhvmoif
usKd;aMumif; qifjcifrI/ ,lcGihf &&SdwJhuav;eJY oif,lavhvmcGifh r&&SdcJhwJh uav;awG
(5) tm½HkcHpm;jcif; zGHUjzdK;rI perception - tm½Hk ig;yg;udk tMum;rSm b,fvdk uGmjcm;rI &SdEdkifygovJ/
qufpyfaqmif&GufwwfrI/
(6) tvS&ocHpm;wwfjcif; zGHU jzdK;rI Aesthethic - rdrd trsm;MuD;udk uGmjcm;aewm awGY&ygw,f/
ESihf tjcm;olrsm;\ MudK;pm;zefwD;rItay: wefzdk;xm; txl;ojzihf tEkynmbmom&yfudk avhusihfcGihf r&&Sd
cHpm;/ bl;qdk&if uav;i,f&JU zGHU jzdK;rIrSm wGJzufygvm&r,fh
(7) zefwD;rI pGrf;&nf zGHUjzdK;rI Creativity - rdrdtjrif? pGrf;&nfawG[m wpfOD;csif;tvdkuf tjrifhrm;qHk; zGHU jzdK;zdkY
cHpm;csufrsm;udk enf;pepfrsm;ESihf aygif;pyfjyD; zefwD;jcif;/ tcuftcJ&Sdw,f/ i,f&G,fpOfuwnf;u avhusihf ysKd;
'gawG[m uav;i,f&JU udk,f&nfudk,faoG;awG bufpHk axmifay;rS &&Sdr,fh pGrf;&nfawGtwGuf trsm;MuD;
zGHY jzdK;apjcif;jzpfygw,f/ vnf; epfemEdkifygw,f/ 'D pGrf;&nfawG[m txufu
aqG;aEG;cJhwJh zGHYjzdK;rI e,fy,f 7 &yfpvHk;eJY wdkuf&dkuf
'tekynmbmom&yf art education u ae 'De,fy,f 7 ck zHGY oufqkid af ewmyg/'Dawmhuav;i,f&JUpGr;f &nftrsK;d rsKd;
jzdK;rItwGuf b,fvdk ulnDay;ygovJ/ zGHUjzdK;rItwGuf jyóem&SdaejyD/ rdrfd cHpm;csufudk azmfjy
txl;ojzihf tEkynm bmom&yf[m 'De,f EdkifpGrf;eJY rdrdudk,fudk ,HkMunfrIawG &&SdzdkYvnf; tcuftcJ
y,f 7 ck pvHk; wjydKifeufwnf; [efcsufnDpGm zGHUjzdK;vm &Sdaew,f/ tjcm;olrsm;eJY vlrIqufqHa&;rSmtzktxpf
apzdkYulnDavhusihfay;jcif;jzpfygw,f/uav;i,fawG&JU awGydkjzpfwwfw,f/ olrsm;awGqDuvnf; oif,lavh
tEkynmpdwf? tEkynm pGrf;&nfawGudk zGHUjzdK;apjcif;? vm&rSmjzpfw,fqdkwJh todw&m;&zdkY cufr,f/ zefwD;
&ocHpm;wwfodrItwGuf avhusihf ysKd;axmifay;yg rIpGrf;&nfzHGU jzdK;rItwGuf tuefYtowf &Sdaeygvdrfhr,f/
w,f/ 'DpGrf;&nfawG &&SdrSomvQif e,fy,f 7 ckzGHU jzdK;zdkY

97
aemuf ta&;MuD;wJh tcsufwpfckuawmh tao;pdwfawmh usr rajymjyEdkifygbl;/ rdb
tEkynm[m udk,fydkifae&mi,f? urÇmi,fav;wpfckudk awGeJY usr&JU vkyfazmfudkifzuf enf;jyq&m q&mrawGu
ydkifqkdifcGifhay;w,f/ 'g[m 'Drdkua&pD tcGihfta&; wpf tjrJwrf; ajymjyMuw,f/ jrefrmjynf ausmif;oif&dk;
&yfvdkyg/ tpdk;&jzpfjzpf? rdbjzpfjzpf? q&mq&mrjzpfjzpf nTef;wrf;rSm tEk&oynmbmom&yfeJY ywfoufvdkY
0ifa&mufpGufzufvdkY r&wJh udk,fydkif oD;oefY urÇmi,f wduswJh oif&dk;nTef;wrf;r&Sdao;bl;wJh/ tcsdefvnf;
av;/ tJ'Dae&mrSm uav;i,f[m udk,fydkif &SifoefrIeJY? ray;Mubl;/ oifMum;ay;r,fh q&mq&mrvnf; r&SdMu
ukd,fydkif tawG;tac:eJY? vGwfvyfaew,f/ aysmf&Tifcsrf; wmrsm;w,fvdkY ajymMuygw,f/ 'g[m tifrwefrS 0rf;
ajrhcGihf &w,f/ b,folYudkrS taESmuft,Sufray;ovdk? enf;p&myg/ pHEIef;awG tMuD;tus,f vGJaeovm;vdkY
olYudkvnf; b,folurS taESmuft,Suf ray;EkdifwJh xifrdygw,f/ ynma&; udk t"dyÜg,f zGihfqdkrIrSm abmif
ukd,fykdif urÇmi,fav;/ tJ'DurÇmi,fav;[m uav; odyfusOf;vGef;w,f vdkY vnf; usr cHpm;rdw,f/
wdkif;rSm &Sdoihfw,f/ tEk&oynmudk avhvmcGifh? qnf; rdbawG? q&mq&mrawGtaeeJY 'D tEk
yl;cGihf r&&SdwJh uav;i,ftwGuf tJ'D udk,fydkif ae&m? ynmbmom&yfudk wefzdk;xm;Ekdifvmatmif&,f? ta&;
urÇmi,fav;udk ydkifqkdifcGifh r&Sdbl;aygh/ MuD;yHkudk odjrifvmatmif&,ftwGuf yHhydk;rIawG? ulnD
'Dawmh uav;i,fwdkif;[m tEk&o ynm rIawG trsm;MuD;vdktyfaew,fvdkY aqG;aEG;Muygw,f/
bmom&yfudk oif,lavhvmcGifh &&Sdoihfygw,f/ tEk&obmom&yfudktrsm;jynfoleJYynma&;orm;rsm;
em;rvnfMuao;wJh e,fy,fvdkY vnf; ajymMuygw,f/
'q&mrwdkY&JU pwl'D,dk Zif; u b,fvdk avhusihfay;ygovJ/ t"dutcsufuawmh ausmif;oif&dk; nTef;
uav;rsm;&JU udk,fydkif wDxGifzefwD;rI? cHpm; wrf; &JU rjynfhpHkrIygyJ/
csufawGtay:rSm t"du tav;xm;ygw,f/ vGwfvGwf ausmif;ynma&;rSm txifu& xnfhoGif;
vyfvyf zefwD;cGihfudk ay;xm;w,f/ pdwful;pdwfoef; avhusihf oifMum; ay;EkdifzkYdtwGuf q&mtwwf
awGudk rydwfqdkYxm;bl;/ tzGihfoabmeJY xm;Muw,f/ ynma&; oifwef;awGrSm avhusihfay;&r,f/ oif&dk;
q&mawGuvnf; vTrf;rdk;rI? csKyfcs,frI r&Sdbl;/ uav;&JU nTef;wrf;eJY udk;um;pmtkyfawG? uav;pmtkyf awGudk
pGrf;aqmif&nfeJY udk,fydkif tawG;twkdif; zefwD;ap jyKpkoifhygw,f/
wmyg/ tEk&obmom&yfudk avhusihfoifMum;
uav;&JU tEkynmzefwD;rItay:rSm rSm;w,f? ay;jcif;[m uav;&JU odrIpGrf;&nfeJY cHpm;rIpGrf;&nf?
rSefw,f &,f vdkY rqHk;jzwfbl;/ ]rif;[mu rvSbl;} }rif; ÓPf&nfawGudk xufoefapvdkY tjcm;aom; bmom
[m rSm;aew,f} vdkYvnf; rajymMuygbl;/ zefwD;rI? &yfe,fy,ftoD;oD;? ocsFmeJY bmompum;awGudk avh
MudK;pm;rI? a&;qGJrI? udk,fydkiftawG;awGtay:rSm wefzdk; vm&mrSmvnf; taxmuftuljyKw,f/ usKd;aMumif;
xm;ay;w,f/ csD;usL;pum;qdk&w,f/ tm;ay;w,f/ qifjcifÓPf wdk;wufvmr,f/ rQwwJh pdwfxm;udk
rdrdudk,fudk ,HkMunfrIeJY zefwD;vdkpdwfudk wdk;yGm;apzdkY jzpfay:apr,f/ta&;MuD;wJh tcsufuawmh ydkrdk vlom;
ta&;tMuD;tqHk;yg/ uav;tcsif;csif;vnf; EdIif;,SOf qefvm apjcif; jzpfygw,f/
wmrsKd;rvkyftyfygbl;/ odrfi,fpdwf? tm;avsmhpdwf? t
zsufpdwfawG uif;EkdiforQ uif;apzdkY vdktyfw,f/ tjyK 'tjcm;aom bmom&yfawGeJY qufpyfrIeJY taxmuftuljyKyHkudk
pdwf? taumif;jrifpdwf? MudK;pm;vdkpdwfeJY ,HkMunfrIudkaqG;aEG;ay;ygOD;/
avhusihfay;jcif;yg/ tEkynmeJY enf;pepfawGuawmh Oyrm-orkdif;oifcef;pmqdkMuygpdkY/ uav;
Mum;cH ud&d,mrQomjzpfw,f/ i,fawG[m ordkif;xJu tjzpftysufwpfckudk tEkynm
bmom&yfxJu o&kyfaqmifoifMum;jcif; enf;vrf;eJY
'vuf&Sdausmif;awGu jrefrmoif½dk;nTef;wrf;tay:rSm q&mr Zmwfudk jyefvnfqef;opfEdkifMuw,f/ pmoifcef;xJ
b,fvdk jrifygovJ/ rmyg/ ae&ma'owpfckckudk a&G;cs,fMur,f/ bk&if

98
vkyfr,fhol? rdzk&m;vkyfr,fhol? ppfolMuD;vkyfr,fhol?
oHwrefvkyfr,fhol? 0efMuD; vkyfr,fholawGudk a&G;cs,f
jyD; tjzpftysuftwdkif; jyefvnf o&kyfaqmifMur,f/
ordkif;xJu pum;awGudk jyefajymMur,f/ tjzpftysuf
aemufcHpum;ajymjyD; oifcef;pmudk rodrom rdwf
qufvdkufwmygyJ/ [efygyg? rmefygygeJY uav;awG[m
odyfudk vkyfcsifMuwm/ pmoifrSef;? ordkif;oifrSef; rod-
vdkufyJeJYudk olwdkY ordkif;tjrifawG? em;vnfrIawG &
oGm;Mur,f/ ydkta&;MuD;wmu twdwforkdif;[molwdkY
b0xJ? &ifbwfxJudk 0ifa&mufcGihf&&Sdjcif;yg/ odjrifcHpm;
EkdifpGrf; &&Sdjcif;yg/ ]upm;&if;yif ynmoif} qdkwJh ynm
a&; oabmw&m;vnf; &Sdw,fr[kwfvm;/ uav;awG
[m tkyfpktvdkuf ordkif;tjzpftysufawGudk t&kyfawG
zefwD;Edkifao;w,f/ &THUaysmhawGeJY yHkpHi,fawG zefwD;
Ekdifjyefw,f/ 'Dvdkqdk&if orkdif;oifcef;pmawG[m ydkjyD;
aysmf&TifzG,f&,f jzpfvmr,f/
tjcm;aom bmom&yfawGwdkif;udkvnf; tEk
ynmtajccHjyD; oifMum;oifhygw,f/ bmompum;?
ocsFm? odyÜHeJY vlrIa&;bmomawG tm;vHk;rSm tcgtm;
avsmfpGm tEkynmenf;pepfeJY aygif;pyfjyD; oifMum;ay;
Ekdifygw,f/
i,f&G,fwJh uav;i,fawGtwGuf pma&;&
wmxuf yHkqGJ&wm ydkvG,fulwmudk ajymjycsifygw,f/
tJ'g uav;obm0jzpfw,f/ abstract qefwJh pma&;
jcif;[m uav;twGuf rdrdukd,fukd azmfjy&mrSm tcuf
tcJ&Sdygw,f/ 'gayr,fh yHka&;qGJjcif;? aumufaMumif;
jcpfcsif;rSmawmh rdrdtawG;? pdwful;eJY odjrifrIudk vGwf
vGwfvyfvyf azmfxkwfcGifhay;Edkifw,f/

tckvdkaqG;aEG;ay;wm q&mrudk aus;Zl;trsm;MuD; wifygw,f/

Isamu Noguchi, Humpty Dumpty, 1946. Ribbon slate,


59 × 21 1/2 × 19 1/2 in. (149.9 × 54.6 × 49.5 cm).

99
arykn (yef;csDq&mr)
obm0w&m;eJY aygif;ul;ESD;EG,faewJh vlYavmuxJ zefwD;wDxGifrIawGuvnf;
wpfaeYxufwpfae Yjrifh wufvmaewm awGU&ygw,f/ tEkynmqkdwm us,fjyefYygw,f/
vlawG&JU &SmazGMuHqrIeJY zefwD;rIrsm;pGmxJu vlYobm0qE´t& xGufay:vmwJh ESpfouf
zG,fvuf&mawG? toH*DwawG? bmompmay,Ofaus;rIpwJh t&mtm;vkH;udk tEkynm
vkdY usr ,lqygw,f/
pdwfcHpm;rIrSm tajcwnf wkd;yGm;vmNyD; vltcsif;csif; qufoG,fEkdifrI? wlnD&m
tmoDoawGudk rQa0cHpm; Ekdifatmif wifqufrIawGudk &oajrmuf tEkynm zefwD;jcif;vkdY
xifjrifrdjyefygw,f/ vlYobm0t& ESpfoufrI&SdrS om wkyrI? ,kHMunfarQmfvifhcsufeYJ BudK;pm;tm;xkwfrIwkdY
xufoefjyif;jyvmMurSm jzpfygw,f/ 'gaMumifh ausmif;om; awGudk odyÜH? 0dZÆmbmom&yfawG oifMum;ay;&if;
wcsdefxJrSm 'Dbmom&yfawG vSvSyy wkd;wufzefwD;EkdifzkdYtwGuf tEk&oynma&;udk oifMum;ay;Mu&ygr,f/
vlrsdK;wpfrsdK;? EkdifiHwpfEkdifiHcsif;&JU ,Ofaus;rIqkdwmuvnf; pmaytEkynm? zefwD;rItEkynm wkdYuom
wkd;wufjrihfrm;vmEkdifwmrdkY rdrd&JU Zpfjrpf? rdrdwdkY&JU ,Ofaus;rI wefzkd;awGudk ausmif;oifynma&;rSm xnfhoGif;
vuf qifhurf;ay;Ekdifr,fqkd&if ykdNyD;om,maumif;rGefwJh vlYtzJGUtpnf;wpfck jzpfvmrSm rvJGygyJ&Sif/

apmclqJ? yef;csDq&m
tEkynmudk opömvdkYyJ usaemf jrifygw,f/ tEkynmr&SdwJh tvkyf[m vlñTefYwkH;apwmyJqkdwJh
tqkdudk ynm&Siftqufquf ajymcJhMuwmawGvnf; &Sdygw,f/ trSefw&m; r&Sdawmh&if
bmrSudk wefzkd;&SdawmhrSm r[kwfbl;/ tEkynm[mEl;nHhodrfarGUapw,f cufcJeuf½dIif;w,f?
trSefw&m;udk a&muf&Sdapw,f/ ,kHMunfcsufawG cdkifrm vmapygw,f/ 'DtodeJY tusihfudk
ausmif;ol ausmif;om;awG &&Sdapcsifygw,f/ 'gaMumifh usaemfuawmh yef;csDq&m
wpfa,mufrkdY 'ku©onfpcef;rsm;tygt0if e,fpyfausmif;awGrSm yef;csDtEkynm vkdufvH
rQa0oifMum;ay;aeygw,f/

100
xG#fatmif (yef;csDq&m)
vGefcJhwJh tESpfav;q,favmufu jynfwGif;u ausmif;wpfausmif;rSm vlrIa&;?
bmoma&;? usef;rma&;eJY todynmqkdif&m bmom&yfrsdK;pkH oifMum;rItjyif
tEkynmqkdif&m yef;csDbmom&yftwGuf usaemf tcsdefwpfcsdef ,lay;cJh&ygw,f/
tJh'Duwnf;u tjcm;todynmqkdif&m zHGUNzdK;rIbmom&yfawGtjyif ausmif;om;vli,f
awGudk rjzpfrae tEkynmbmom&yf oifMum;ay;oifhw,fvkdY cHpm;rdygw,f/
0goemygonfjzpfap rygonfjzpfap wpfcsdefxJrSm twlwuG oif,lMu&wm jz-
pfwJhtwGuf vli,fwpfa,muf&JU &ifxJtenf;qkH; tEkynm&JU El;nHhodrfarGUrI? jzefYusufawG;ac:rI? tav;xm;
tm½kHpl;pkdufrI? Nidrf;csrf;pGm aexkdifwwfrIeJY rQa0cHpm;wwfrIqkdwJh tavhtxaumif;awG tjrpfwG,fpl;0ifNyD;
i,fpOfuyJ &if;ESD;aer,fvkdY ,kHMunf rdygw,f/
b,ftEkynmjzpfjzpf tEkynmqkd&if orkdif;udkazmfaqmifovkd? ,Ofaus;rI todkif;t0dkif;udkvnf;
wkd;wuf zHGU NzdK;apEkdifygw,f/
'gaMumihf usaemfwkdY ausmif;om;vli,frsm;&JU tem*wftwGuf ausmif;rSmbmom&yfpmawGeJYyJ
yifyef;aeMur,fhtpm; wjcm;e,fy,fwkdif;eJY vlrIYavmutwGuf ta&;BuD;wJY tEkynmbmom&yfawGudk
rsm;rsm;xnfh oGif;ay;apcsifygw,f/

ausmfodef; (yef;csDq&m)
wcsdefwkef;u jrefrmEkdifiH ynma&;pDrHudef;awGrSm yef;csDynmudk roifrae&
xnhfoGif;oifcJhygw,f/ tJ'Dwkef;u yef;csD0eftjzpf aqmif&GufcJhwJh yef;csDq&mBuD;
OD;pH0if;u ausmif;awGrSm yef;csDynm xnhfoGif;oifMum;& jcif;taMumif;udk tckvdk
ajymcJhzl;ygw,f/
(1) tvSty jrwfEkd;pdwfawG ay:aygufapzkdY? tvStyudk wpwp jrwfEkd;vm&if
zsufvdkzsufqD; pdwfawG wpwp aysmufuG,favsmhyg;oGm;apvdrfhr,f/
(2) obm0xJrSm jrifawGU&wJht&mudk aocsmpGm ½IrSwfwwfvmNyD; jyefvnf
a&;qJGwwfvmr,f/ tavhtusihf&vmwJhtcg rjzpfrae BudK;pm;wwfwJh tavh
tusihfawG aygufzGm;vmr,f/
(3) q&mrsm;u uav;rsm;udk pdwfBudKufvGwfvyfpGm a&;qJGapjcif;jzihf uav;rsm;wGif zefwD;vdkpdwf?
rdrd ukd,fukd rdrdtm;udk;vkdpdwfrsm; jzpfay:vmapr,fvdkY qkdygw,f/
q&mBuD; OD;pH0if;ajymcJhovdk q&mBuD;&JU &nf&G,f&if;twkdif; ausmif;awGrSm usaemfwwfpGrf;orQ yef;csD
ynmudk avhvmoifMum; ay;aeygw,f/ 'ghtjyif q&mBuD; A*sDatmifpdk;&JU ]opömonfom trSefw&m;}qkdwJh
aqmif yk'fav;udkvnf; t&rf;cspfrdvdkYyg/ tvSw&m;udk cspfwwfatmif? opömw&m;udk jrwfEkd;wwfatmif?
uav;rsm;udk jyKpkysdK;axmifaeygw,f/ txl;ojzihf aemifrsdK;qufuav;rsm;udk urÇmajrudk eufeuf½dIif;½dIif;
cspfcifwwfzkdY? obm0tvSw&m;awGudk xdef;odrf;apmihfa&SmufoGm;zkdY vdr®m,Ofaus;wJh uav;awGjzpfzkdY
&nf&G,fNyD; oifMum;ay;aeyg w,f/

101
0PÖaZmf (yef;csDq&m)
,aeY jrefrmEkdifiH ynma&;rSm yef;csDtygt0if tEkynmeJY pyfvsOf;wJh
tajccHoifcef;pmawG enf;yg;vGef;aeygw,f/ t"dutcsufuawmh jrefrmhvlYtzJGU
tpnf;rSm tEkynmtay: tjrifvJGrSm;rIawG &SdaevkdYygyJ/ tEkynmqdk \wm wPSmrm,m
rsm;omjzpfNyD; wdrf;rl;aumif;aom t&mr[kwfqkdwJh bmoma&;eJY qufEG,fwJh tjrif
awGaMumifh usaemfwdkYqDrSm wkd;wufoihfoavmuf rwkd;wufwmvdkY xifygw,f/
'gayrJY acwfqkdwm t&Sdeft[kefeJY ajymif;vJaeygw,f/ tEkynmpepfqkdwm
awGvnf; tEdIif;tqrJh ajymif;vJjrihfrm;vmaeygNyD/ tEk&o[mvnf; rwluJGjym;wJh
vlY,Ofaus;rI tzkHzkHtay: vTrf;rkd;vmcJhNyDqkdwm awGU& rSm jzpfygw,f/
a[mfvefEkdifiHom;awGqkd&if olwkdYukd,folwkdY rdwfqufwJhtcg a[mfvefuvmw,fvkdYrajymbJ
Aef*dk;EkdifiHu vmw,fvkdYajymNyD; rdwfqufwwfMuygw,f/ urÇmausmf yef;csDq&mBuD; Aif;qihfAef*kd;u a[mfvef
EkdifiHzGm; r[kwfvm;/
EkdifiHwpfEkdifiH&JU *kPfodu©mudk onfvdktEkynmtjzpfeJY jr§ifhwifEkdifw,fqkdwm odzkdYvkdygw,f/
tEk&o[m vlyk*¾dKvf? acwfeJY olYjzpfwnf&m ywf0ef;usifudk jr§ihfwifay;avh &Sdygw,f/ tJawmh tEkynmcHpm;rI
tawG;pOf udef;0yfaerIudk usaemfwkdY jr§ifhwifMuzkdY vkdygw,f/ ausmif;awGupNyD; tEk&oynma&; wkd;wuf
ygap/

uAsmq&mwpfOD;
oihfajcz0g;atmufrSm ajrurÇm&Sdonf/ oifhOD;acgif;xufrSm aumif;uif&Sdonf/
oifhoufwrf;rSmvnf; axmifcsD aeNyD;cJhygNyD/
ae? v? Mu,fwm&m? yifv,fork'´&m? awmawmifa&ajr? prf;acsmif;uav;?
ESpfvkdzG,f &eYHY&Sdaom yef;uav;? pdrf;vef;vwfqwfaom avpdrf;zefYzefYuav;... xkd
obm0[kac:aom t&mrsm;Mum;rSm oifBuD;jyif;&SifoefvmcJhonf/ oif,lwwfajrmuf
vmcJhonf/
obm0wåw&m; oif½dk;ñTef;wrf;awGESihf tajymus,fvSonfh oifhausmif;awmf
&mBuD;u oihfudk ,Ofaus;rI qkdonfh vufaqmifay;cJhNyD/
oif[m rD;udkawGU&SdcJh? *leH&HrSm t½kyfawGa&;cJh? wif;ykwfwpfvufeJY tcspfudk &SmazGcJhonf/ a&S;twD
awpGmaom tarmawGESihf ausmudkjym;jym;csNyD; jrufcif;ay:rSmem;onf/ wl½Iudk Munfhai;onf/ wpfenf;
rSwfom;onf/ wpfenf;oifawG;wwfvmonf/
oihfrSwfpkpmtkyf naumif;uif,HBuD;xJrSm rSdwfwkwfrSdwfwkwf Mu,fuav;awG? N*dK[foGm; N*dK[fvm
awG? eu©wfwm&m tuGmta0;twGuftcsufawGuae oknukdoifawGU&SdcJhNyD/ oli,fwef; ocsFmpmtkyfxJu
]prf;acsmif;uav;usOf;vSw,f? jrpfavmufolrus,f}wJh EIdif;&"r®udk awGU&SdcJhNyD/ oifhrSm e=mc2 &SdaejyD/
nDrQjcif;wck&JU wzufrSm bm&SdovJ/ ynmvm;/ tom;0gvlrsdK;awG&JU NrdKU BuD;ESpfNrdKUvm;/ ynmuaum
&ifhrSnfrSnhf yef;oD;BuD;wpfvkH;txJuvm;/ vif;vGef;yifBuD;\ blrdeufoefuvm;/
ar;cGef;rsm;pGm &Sdwnfaeaom avmuBuD; jzpfygonf/ tajzvnf; &Sdygonf/
oifqkdonfrSm uREkfyfwkdY jzpfonf/ uREkfyfwdkYqkdonfrSm vlowå0grsm; jzpfonf/ vlowå0grsm;qkdonfrSm
tpmudk vkpm;zkdY&ef rBuHaumif;rpD&m/ vlowå0gqkdonfrSm wif;ykwfwpfvufjzihf om,mrI &SmazGzkdY&ef rBuH
aumif; rpD&m/

102
w i ;
f
m a & ; o
w
H u myn
kEdifi

awmifudk&D;,m; pmoifcef;rsm;twGif; ½kdabmhq&mrsm; a&muf&Sd


ykHrSefpmoifcef; jrifuGif;eJYrwlwJh t*Fvdyfbmom rnfjzpfNyD; vlom;q&m&JU rsufESmu ½dkabmhzefom;jyif
pum; oifMum;rIrsdK; awmifudk&D;,m;EkdifiH rufqefurf; ay:wGif ay:aernfjzpfonf/ MopaMw;vs? tar&du wkdY
ajcNrdKUwGif ay:xGufvmonf/ ausmif;q&mu omref vdk a0;uGmaom ae&mrsm;&Sd vlq&mrsm;rS oifMum;ay;zkdY
vlr[kwf? odyÜH½kyf&SifZmwfum; r[kwf/ yvwfpwpfESihf udkvnf; ½dkabmhrsm;u qufoG,faqmif&Gufay;oGm;
uGefysLwmqm;upfrsm;jzihf jyKvkyfxm;aom Engkey t rnf/
rnf& puf½kyfausmif;q&mu ausmif;om;rsm;udk t*F udk&D;,m; odyÜHESihfenf;ynmtifpwDusLUrS 'g½dkuf
vdyfpm oifay;aejcif;jzpfonf/ wm rGefwufcRwfu ]½dkabmhawGu vlom;q&mawGudk
ausmif;rsm;wGif t*FvdyfpmoifMum;a&; tult vkH;0tpm;xkd; z,f&Sm;oGm;zkdY r[kwfygbl;/ wu,fhq&m
nD&apzkdY tpdk;&rS pDpOfaqmif&Gufjcif;jzpfonf/ ½kdabmh awGudk tultnDay;NyD; oifMum;a&; xda&mufapzkdY
q&mav;rsm;u 'kwd,wef; ausmif;om;rsm;udk oif &nf&G,fwmyg/ uav;awGuvnf; ½dkabmhudk olwdkYol
cef;pmrsm; oifMum;ay;aeNyD/ awmifudk&D;,m; tpdk;&u i,fcsif;vkd oabmxm;Muw,f}[k &Sif;jyonf/
ynma&; &nf&G,fcsufrsdK;pkHtwGuf tqifhjrnfenf;ynm ½dkabmhonf vlq&mrsm;udk tem;&apNyD;? ausmif;
wyfqifxm;wJh ½dkabmhrsm;udk ausmif;trsm;tjym;wGif om;rsm;twGuf oifcef;pmrsm; txyfxyf avhusihfEkdif
xm; &SdoGm;rnfjzpfonf/ rnf/ ukefusp&dwf oufomNyD; t*FvdyftoHxGuf em;
,ckESpftukef ausmif;rsm;wGif ½kdabmhq&mav; &nf0aprnf/ *smeDbkdac: puf½kyfacG;uvnf; uav;
830OD; xm;&SdoGm;rnf/ 2013ckESpfwGif rlvwef;ausmif; i,frsm;udk tuESihf tm;upm; oifMum;ay;OD;rnf jzpf
tm;vkH; ½dkabmhrsm; a&muf&Sdap&rnf/ Engkey ½kdabmh onf/
rsm;udk tcef;tjyifzuf&Sd vlom;q&mu xdef;csKyfxm; CNN (23 October 2010)

103
tar&duefq,fausmfouf&JU ajrmufudk&D;,m; rpf&Sif
ajrmufudk&D;,m; ppfrJhZkefwGif uav;rsm;t
wGuf Nidrf;csrf;a&;opfawm (childrens' peace for-
est) xlaxmifzkdY BudK;pm;aeonfh tar&duef
q,fausmfouf ausmif;om;av;u olYya&m*suf
taumiftxnf azmfEkdifzkdYtwGuf a'owGif; &efvkd
rIrsm; t&ifqHk; tqkH;owfrS jzpfrnf[k
ajrmufudk&D;,m;rStjyef w½kwfjynfwGif owif;
axmufr sm;udk ajymjycJhonf/
rpöpyDjynfe,frS touf 13ESpft&G,f Jona-
than Lee u ajrmufudk&D;,m;onf awmifudk&D;,m;?
tar&duefjynfaxmifpkwkdYESihf &efjzpfaeorQ umv Ekdifrnfh ae&mzefwD;ay;zkdY olpOf;pm;aMumif;? taumif;
ywfvkH; ppfrJhZkefwGif olY&nf&G,fcsuf Nidrf;csrf;a&; opf qkH;uawmh uav;rsm;twGuf Nidrf;csrf;a&;opfawm
awm pdkufzkdY cufcJaMumif; ajymjyonf/ jzpfaMumif; ajymonf/
]uav;rsm; Nidrf;csrf;a&; opfawmrvkyfcif ajrmuf *sdKeoefu obm0ywf0ef;usif jyóemrsm;udk
udk&D;,m;ESihf tar&dueftMum; Nidrf;csrf;a&;pmcsKyf t&if pdwf0ifpm;aMumif;ESihf olU&JUuav;rsm; opfawmtwGuf
qkH; csKyfqkdxm;&r,f/ usaemfhc&D;pOf&JU ratmifjrifEkdif aqmifyk'fu ]y#dyu©wdkYtxufrSm? e,fedrdwfwkdY txuf
ao;wJhtwGuf tenf;i,f pdwfysufp&mawGawmh &Sdyg rSm? t,ltqwkdYtxufrSm}(above conflict, above
w,f/ 'gayrJY qufBudK;pm;ygOD;r,f/ 'Dc&D;pOfu opf borders, above ideology)[kqkdonf/
yifrsdK;aphpkdufovkdygyJ}vkdY ajymonf/ ajrmufudk&D;,m; ]'gu wurÇmvkH;&Sd uav;awGeJY vlom;awGudk
t&m&Sdrsm;&JU pdwf0ifpm;rI jyorIaMumihf a&SUqufvkyf arQmfvifhcsufay;zkdY? obm0ywf0ef;usifudk u,fwifzkdY?
aqmifcsifao;aMumif;? ajrmufudk&D;,m; t&m&Sdaygif;pkH pGefYypfypönf;awG &Dqkdufu,f vkyfMuzkdY? tokH;jyKaewJh
eJY olawGUcGihf&ayr,fh or®w uif*sKHtD;ESihf awGUcGihfr&vkdY zefrD;oD;awG? uGefysLwmawG cPrSdwfxm;MuzkdYaygh} [k
pdwfraumif;aMumif; &Sif;jyonf/ ausmif;om;av; *sdKeoefu olYyef;NcHopfawm&JU &nf
*sdKeoefu ajrmufudk&D;,m;ausmif;rsm;udk ol0if &G,fcsufukd ajymjyonf/1
a&mufavhvmcGihf&cJhaMumif;? ajrmufudk&D;,m;? awmif CNN(23 August 2010)
udk&D;,m;? tar&duefwkdYrS uav;rsm;tcsif;csif; awGUqkH

zDvpfydkif vufwGef;vSnf; ausmif;q&m CNN ol&Jaumif;qk &&Sd


zDvpfydkifEdkifiHrS qif;&Jom; uav;i,frsm;udk pmoif ausmfouf vkyftm;ay; oli,fcsif; 12000 wdkYu
Mum;ay;zdkY pmtkyfrsm;? oifykef;ESifY oifMum;a&; t zDvpfydkif vrf;MudK vrf;Mum; &yfuGufBudKMum;? blwm½kHESihf
axmuftul ypönf; tenf;i,fudk vufwGef;vSnf;jzifY aus;vufrsm;&Sd uav;rsm;pGmudk tajccH pma&;pm
wifjyD;? ]a&TUajymif; vufwGef;vSnf; pmoifcef;} (mo- zwfrsm; vdkufvHoifay;cJhonf/ olY&JUvufwGef;vSnf;
bile pushcart classrooms) rsm; zefwD;cJYol vli,f pmoifcef;ESifY uav;rsm;pmoifrIudk NGO wpfck
ausmif;q&m yefemzvdk&D tm; CNNowif;XmerS 2009 tultnDjzihf pwifcJhjcif; jzpfonf/
ckESpftwGuf wpfESpfwm ol&J aumif;qk (CNN's Hero a[mvd0k'fwGif tcrf;tem;jzihf qkvufcH,lcJh
of the Year) csD;jrSifYvdkuf onf/ aom touf 29ESpf&Sd yefemzvdk&D'gu ]'Dqk[m usaemf
1997 ckESpfuwnf;u yefemzvdk&D'gESifY q,f wkdY tvGwfoifausmif;q&mrsm;twGuf tvGefta&;yg

104
ygw,f/ vrf;ay:u q&mawG&JU pdwf"mwf
udk jr§ifhwifay;wmyJ}[k ajymcJhonf/ olYudk
csD;usL;*kPfjyKrIonf &yfwefYroGm;yg/ zDvpf
ydkifEkdifiHtjyef reDvmNrdKUvrf;rsm;wGif vuf
wGef;vSnf;aygif;rsm;pGmjzihf csDwufBudKqkdcJh
Muonf/ or®w tm½dk,dkuvnf; wkdif;jynf
&JU tjrihfqkH; vlrIxl;cRefqkudk tyfESif;ay;cJh
onf/
,ck zdvpfydkifEkdifiH ae&mtESHYtjym;
wGif vufwGef;vSnf; pmoifcef;rsm; ysHUESHY
vsuf&SdNyD; urÇmtESYHrS tm;ay;ulnDrIrsm;&
&Sdaeonf/ q&mav; yef'gzvkd&D'g&JU udk,f vufwGef;vSnf; ausmif;q&mi,f tkyfpktwGuf vSL'gef;
usdK;rzufynma&; vIyf&Sm;rIrSwfwrf; wDAGDrsm;udk *syef? vdkuo
f nf/
udk&D;,m;? *smreD? pydef? uae'gEkdifiHwkdYwGif vlBudKuf CNN (18 September 2010)
rsm;vQuf &Sdonf/CNN rS qkaMu; aiG 125000 a':vm
tjyif uGefysLwmcef;? pmMunfhwkduf? aq;cef;wdkYudkyg

rdcifbmompum;twGuf wdbuf ausmif;om;rsm; qE´jy


wdbufa'o? vmqmNrdKU&Sd ydkw,fvmeef;awmf qE´jyyJGjzpfyGm;&jcif; t"dutaMumif;rSm pmoif
a&SUwGif w½kwf&Jrsm; uif;vSnhfaeonf/ w½kwftpdk;&&JU cef; bmom&yf oifMum;rIrsm;wGif w½kwfbmompum;
ynma&;jyKjyifajymif;vJrI tpDtpOftay: wdbuf udkt"duxm;Ny;D ?wdbufbmompum;udkab;z,faom
ausmif;om;rsm; ,ck&ufydkif;twGif; qE´jyaejcif; ynma&; jyKjyifajymif;vJrI pwifjcif;aMumihfjzpfonf/
aMumihfjzpfonf/ wdbufausmif;om;rsm;u usif[kdif;jynfe,f wdbuf
tpdk;&&JU w½kwfbmompum; twif;tusyf oif a'oESihf tjcm;ae&mrsm;wGif rdcifbmompum;twGuf
,lckdif;rItay: ausmif;om;axmifaygif;rsm;pGmu a'go wkdufyJG0if umuG,foGm;zkdY jyifqifaeMuonf/
xGufNyD; usif[kdif;jynfe,fwGif qE´jyMujcif;jzpfonf/ 2008ckESpf? rwfvwGifvnf; usif[kdif;jynfe,f
rauseyfrIrsm;rSm NrdKUawmfayusif;txd ul;qufoGm;NyD; ae&mawmfawmfrsm;rsm;wGif w½kwfqefYusifa&;rsm; jzpf
aomMumaeYwGif ayusif;&Sd rifZkwuúodkvfrS wdbuf yGm;cJhonf/
ausmif;om; 400ausmfyg qE´jyyJGwGif yg0ifvmcJhonf/ Bangkok Post (25 October 2010)

105
zefjyGefoaE¨om; pxGifol aq;ynm Edkb,fqk&&Sd
zefjyGefoaE¨om; pwifwDxGifol jAdwdoQvlrsKd; Robert
G.Edwards udk 2010 ckESpftwGuf aq;ynm Edkb,fqk
csD;jrSifYaMumif; Edkb,fqkaumfrwDrS xkwfjyefaMujimcJY
onf/ ]zefjyGefxJwGif rsKd;yGm;jcif;} (in vitro fertiliza-
tion-IVF) udk zGHYjzdK;atmif Edwards u vkyf EdkifcJYjcif;rSm
acwfopfaq;ynmtwGuf atmifjrifrSI ordkif;rSwf
wdkif wpfckjzpfonf[k azmfjycJYonf/
1950 ckESpfawGuwnf;u rsKd;ryGm;EdkifbJ jrHKae
olrsm;udk ukozdkY IVF enf;vrf;udk toHk;jyKEdkifw,fvdkY qdkolrSm ,ck tdrfaxmifusum om;wpfa,mufzcif
Edwards u ,lqxm;cJYonf/ urÇmay: &Sd pHkwGJ 100 rSm
jzpfaejyD; t*Fvef ajrmufydkif;wGif aexkdifvsuf&Sdonf/
10 a,mufESIef;u tjrHKawG jzpfaejyD;? tJ'D 10 &mcdkifESIef;t Edwards udk 1925 ckESpfwGif arG;zGm;jyD;? ,ck t*F
wGuf tm;wufzG,f aq;ynmopfjzpfonf/ vefEdkifiH uif;b&pfcsf wuúodkvfwGif aq;ynm ygarm
Edwards onf vlom;rsKd;yGm;rSItwGuf ta&;yg
u© wm0ef xrf;aqmifvsuf &Sdonf/ olY MudK;pm;rSIaMumifY
wJY vrf;aMumif;opfudk &SmazGcJYjyD;? zefjyGefxJwGif vlom; uav; 4 oef;ausmf arG;zGm;EdkifcJYjyD;? Edkb,fqk aumf
rsKd;OqJvfawGudk atmifjrifpGm rsKd;azmufEdkifcJYonf/ rwDrS a':vm 1.5 oef; csD;jrSifYrnf jzpfonf/
1978 Zlvdkif 25 &ufaeYwGif yxrqHk; zefjyGefoaE¨om;udk CNN (05 October2010)
arG;zGm;ay;cJYonf/ olarG;zGm;ay;cJYwJY vl;0pfba&mif;

xkdif;uav;vli,fESpfoef;cefY tajccHynma&; vJGacsmfae


xkdif;EkdifiHwGif uav;vli,fESpfoef;cefYrSm wkdif;
jynf vlrIa&;? pD;yGm;a&;? EkdifiHa&; tusdK;qufrsm;aMumihf
ynmNyD;ajrmufatmif roif,lEkdifbJ ausmif;pmoifcef;
rsm;udk ausmckdif;cJh&onf/
ausmif;aet&G,f vlOD;a&&JU 11 &mcdkifEIef;&Sd touf
3ESpfESihf 17tMum; uav;oli,frsm;rSm ynma&;pepf
jyify wGef;ydkYcHae&aMumif; xkdif;ynma&;aumifpD rl0g'
tBuHay;a[mif; Juajan Jongsathiyouu u ajymMum;
cJhonf/ ,ckvkd qdk;&Gm;0rf;enf;zG,f tajctaeudk &ef*f
ppf wuúodkvfrS azmfxkwfcJhonf[kvnf; qkdonf/
csrf;om uGm[csufrSm wkdif;jynfwGifaMumufp&m t
ausmif;ynma&;pepf tjyifzufa&mufaeaom
aumif;qkH; tajctaewGif&SdaMumif; ajymqkdonf/
uav;rsm;udkMunhfvQif aiGaMu;tcuftcJ&Sdjcif;? tdrf
ynmrJh ynmedrfhaom? vli,frsm;rSm xkdif;EkdifiH t
axmifa&; rajyvnfaom rdbrsm; tusdK;qufcHpm;&
em*wfuRrf;usifvkyfom;tiftm;pk vkdtyfcsuftwGuf
jcif;? usef;rma&;raumif;jcif;ESihf ausmif;pm&v'f r
BuD;rm;aom jyóemjzpfvmrnf/ vuf&Sdta&twGuf
aumif;jcif;wkdYaMumifh jzpfonf/ ausmif;pmoifcef;xJ
rSm 21.6oef;&SdaeNyD;? wkdif;jynfwGif t&G,fa&muf
wGif xdyfqkH;a&mufaeaom uav;rsm;rSmvnf; ynm
vky fom; tiftm;pk&JU 60&mcdkifEIef; &Sdaeonf/ a&&SnfwGif
wwfcsrf;omaom vlrvkdifrdom;pkrsm;rSjzpfNyD;? qif;&J

106
t&nftaoG;rD xkwfukefrsm;jzihf rNydKifqkdifEkdifbJ ydkYukef OD;wnfaeaMumif; ynma&;t&m&Sdu okH;oyfonf/1
vkyfief;rsm; usqif;aprnf/ ausmif;jyifya&muf uav; Bangkok Post (26 August 2010)
rsm;rSm rl;,pfaq;0g;okH;pJGrIESihf &mZ0wfrIrsm;qD

touf 6 ESpft&G,f pma&;q&mi,f pmtkyf 23 tkyftwGuf pmcsKyfcsKyfqkd


[,f&Day:wm Zmwfvrf;rsm;udk BudKufESpfouf
ol touf 6ESpft&G,f pma&;q&mi,fwpfOD;jzpfonfh
NAdwdefEkdifiHom; vD,kd[efwmu pmtkyf 23tkyf a&;om;
&ef ukrÜPDwpfckESihf pmcsKyfcsKyfqkdvdkufonf/ [,f&Day:
wmZmwfvrf;wJGrsm; a&;om;ol urÇmausmf pma&;q&m
r a*sau½kdvif;xufyif ydkdausmfaZmvkdonf[k olu
ajymqkdonf/
vD,kdu olYacG;i,fav;ESihf ywfoufaom ]us
aemfESihf usaemhftaumif;qkH;oli,fcsif;}pmtkyfudk a&;
om;cJhonf/ vD,kd&JU rdcifjzpfol pma&;q&mr a*srDu
&mvnf; aumif;w,f}[k ajymonf/
om;i,fpma&;q&mudkxkwaf 0olrsm;ESifhqufoG,af y;
vD,kd&JU atmifjrifrIudk ausmif;rS q&m q&mrrsm;
cJhNyD;? tar&duef Strategic Book Publishing rS aemuf
u auseyf*kPf,laomfvnf; pma&;om;&ef avhvm&OD;
xyf 23 tkyfxkwfa0&ef pmcsKyfcsKyfqkdcJhonf/
rnfjzpfaMumif; &DydkYu'fwGif rSwfcsufay;xm;onf/ p?
uav; yk*¾vvGwfvyfcGihfumuG,f&ef pmtkyf
v,f? qkH;ykHpHjzihf a&;om;&ef vdktyfonf[k rSwfcsufjyK
rsm; a&;om;rnfh vD,kdu ]usaemf Harry Potter pmtkyf
cJhMuonf/1
awGudk ESpfoufygw,f/ usaemhfpmtkyfawGudkawmh ydk
Indo-Asia News Service (29 August 2010)
BudKufw,f/ pma&;ae&&if odyfaysmfwmyJ? pdwf0ifpm;p

w½kwfa'gufwmrsm; trsm;tjym; arG;xkwf


rMumcifu Ph.D 47 a,muf wNydKifwnf;
BuD;MuyfcJhaom q&mwpfa,mufudk owif;axmufrsm;
u ar;jref;Munhf&m rsm;jym;vSaom olYwynfhrsm;udk olr
rSwrf ad Mumif;?olBu;D Muyfay;cJah ompmwrf;acgi;f pOfrsm;
udk olrodawmhaMumif;? ausmif;om;rsm; twef;r0ifvkdY
oltwef;rS xGufcJh&wJh aeYawGrsm;aMumif; ajymjyonf/
2000 rS 2006 ckESpftwGif; w½kwf Ph.D ta&t
wGufrSm 40&mcdkifEIef; rsm;jym;vmaMumif;ESihf zHGU NzdK;NyD; tdk
tD;pD'DEkdifiHrsm;xuf 10&mcdkifEIef; ydkrsm;aMumif;azmfjy
xm;onf/ xdkodkY Ph.D ta&twGuf azmif;yGaeaomf
w½kwfjynfwGif Ph.D a'gufwmrsm; aygaygaom
vnf; a'gufwmwpfa,muf&Sd&rnfht&nftcsif;tqifh
aom arG;xkwfaeaomfvnf; oufqkdif&me,fy,f t
twef;udk wif;wif;usyfusyf xdef;csKyfEkdifpGrf;r&SdaMumif;
oD;oD;wGif taumif;qkH; uRrf;usifolrsm; r[kwfao;
a0zefcHae&onf/
aMumif; China Daily owif;pmu azmfjyonf/

107
2009ckESpftwGuf Ph.D bGJUtyfESif;cH&ol 62000 vuf&SdtcsdefwGif t&nftcsif;xuf t&nftwGufudk
&SdNyD; w½kwfonf urÇmheHygwfwpf bmom&yfqkdif&m qufvufOD;pm;ay;aeOD;rnf[k owif;pmacgif;BuD;rS
a'gufwmbJGUtyfESif;onfh wkdif;jynfjzpfvmonf/ rnf a&;om;xm;onf/ 1
odkYyifjzpfap w½kwftpdk;&ESihf w½kwfwuúokdvfrsm;tzkdY China Daily (10 September 2010)

touf 100 ü pmoifaeqJ tdE´d,tzkd;tdk


pmoif,l avhvmjcif;rSm rnfonfhtcsdefrS
aemufusjcif;r&Sd[k cH,lcsufjzifh tdE´d,EkdifiHrS touf
100&SdaeNyDjzpfonfh tbkd;tkdwpfOD;onf Oya' ynm
&yfudk wuúodkvfü qufvufoif,lvsuf&Sdonf/
]pmayoifMum;jcif;eYJ A[kokw&&SdzdkY pmayzwf
½Iavhvm&mrSm touft&G,f uefYowfcsuf r&Sdyg}[k
bDtdkvm&rf'wfpftrnf&Sd tqdkyg tbdk;tdku attufzf
yDowif;XmeodkY ajymMum;vkdufonf/
bDtv kd m&rf'wfpo
f nftdE, d´ Ekid if w
H Gifw&m;a&;
qkdif&m t&m&SdwpfOD;tjzpf 39ESpfMum wm0efxrf;aqmif
cJholjzpfNyD;? ,cktcsdefwGif yifpifcHpm;aeol wpfOD;jzpf arG;aeYrSm 1911 ckESpf? atmuf wdkbmv 16 &ufjzpf&m
onf/ bDtkdvm&rf'wfpfonf tdE´d,EkdifiH *l0g[mwDNrdKU touf 100 jynfhcJhNyD jzpfonf/
wGif aexkdifvQuf&Sdonf/ AFP (21 October 2010)
olYwGif om;orD;ig;OD;&SdNyD; om;av;OD;ESihf orD;
wpfOD;? ajr;ESihfjrpf 10OD;&SdaMumif; od&onf/ ol\

q,fausmfouf ukd,f0efaqmifrsm;twGuf pmoifausmif;


q,fausmfoufudk,f0efaqmifrsm;twGuf oD;
oefYpmoifausmif;udk rav;&Sm;EkdifiH? rvuúm;jynfe,f
wGif zGihfvSpfvkdufonf/ vufrxyfbJ udk,f0efaqmif
xm;aom q,fausmfoufrdef;uav;rsm;&JU *kPfodu©m
xdef;odrf;ulnD&eff &nf&G,fcsufESihf pufwifbm 16&uf
aeYwGif zGihfvSpfvkdufNyD;? udk,f0efaqmifausmif;ol 30
OD;udk abmf'gaqmifjzihf pwifvufcHrnfjzpfonf/
jynfe,f tpövmrfa&;&mXmerS wm0efcH zGifhvSpf
NyD; ocsFm? odyÜHESihf tjcm;bmom&yfrsm;tygt0if bm
oma&; tBuHjyKcsufrsm;vnf; yg0ifrnf/ xkdtpDtpOfrSm
ausmif;olrsm; udk,f0ef&&SdNyD; aemufydkif; ausmif;xGuf
Mu&onfh udpörsm;jym;vmrIudk pdk;&drfNyD; zGihfvSpf&jcif;jzpf
onf/

108
vufrxyfbJ vdifqufqHaomudpöudk rav;&Sm; aoqkH;Muonf/
rlqvifrsm;tMum;wGif vufrcHEkdifaomaMumihf ausmif; rvuúm;jynfe,f 0efBuD;csKyfu rlqvifvli,f
olrsm;rSm udk,f0ef&NyD;aemufydkif; ausmif;xGufMuonf/ rsm;taejzihf vdifqufqHvdkygu vufxyf,lMuyg&ef
,ckESpftwGif; vufrxyfbJ arG;zGm;aomuav;i,f wkdufwGef;NyD; rdom;pkb0 pwifxlaxmif&ef aiGaMu;yHhydk;
170a,muf&SdNyD;? 70ausmfrSm q,fausmfoufrsm;rS arG; ulnDrnfjzpfaMumif; uwdjyKcJhonf/1
zGm;cJhjcif;jzpfonf/ rdcifi,ftcsdKUrSm uav;rsm;udk trdIuf Indo-Asia News KL (14 September 2010)
ykH;rsm;? awmtkyfrsm;ESihf tdrfomrsm;wGif pGefYypfcJhonf/
,ckESpf uav;arG;uif;p 50txd pGefYypfcJhNyD; trsm;pkrSm

pMum0�mudk zefqif;olrSm bk&m;ocif r[kwfaMumif; pwDzifa[mhuif;ajym


bk&m;ocifonf pMum0|mwpfckvkH;tm; zefqif; a[mhuif;u aewpfckudk N*dKvfrsm;uvSnfhywfrI
cJholr[kwfaMumif; urÇmausmfodyÜHynm&SifpwDzifa[mh oDtkd&Dtm; udk;um;NyD; taMumif;wkdufqkdifojzihf rdrdwkdY
uif;u ajymMum;vdkufonf/ bmoma&; t,ltqrsm; onf aetzJGUtpnf;&Sd urÇmN*dKvfwGif &Sifoefaejcif;jzpf
udk qefYusifonfh tqdktm; NAdwdoQ\tausmfMum;qkH; aMumif; axmufjyonf/ olYtt,ltqrSm M-theory
odyÜHynm&SifBuD;u 4if;\ a&mif;tm;taumif;qkH; pm&if; tay:tajccHaMumif;? M-theory qkdonfrSm t&m&m
0if The Grand Design pmtkyfwGif a&;om;azmfjycJh wdkif;twGuf oDtkd&D (a theory of everything) jzpf
onf/ onf/
a[mhuif;u acwfopf½lyaA'wGif zifqif;&Sifqkd a[mYuif; tjrifu ]pMum0VmawG[m bmrSr&Sd
aom a0g[m&twGuf ae&mr&Sd[k a0zefokH;oyfjyonf/ wmawGxJu xGufvmwm/ tajccHudku bmrSr&Sdwm
rdrdwkdY touf&Sif&yfwnfaejcif;ESihf pMum0|mBuD; wnf jzpfwJYtwGuf wpHkw&m &Sdygw,fvdkY ajymr,fY a*gY'f
&Sdaejcif;onf tvdktavsmufay:aygufvmjcif; jzpf rvdkawmY? a*gY'f 0ifygp&mrvkdawmY} [kqdkonf/ olY
aMumif; a[mhuif;u a&;om;xm;onf/ touf 68ESpf pmtkyfopfrSm y&dwfowfrsm;tMum; yGJqlaejyD;? ,ckvdk
&Sd a[mhuif;onf bk&m;ociftay: ,kHMunfjcif; &Sdr&Sd c&pf,mefESifYtpövrfbmoma*gY'ftm;jydKifrSIMuD;aeaom
qkdaom ar;cGef;tm; tNrJa&SmifvJTajzqkdavh&Sdaomfvnf; umvwGif odyÜHynmu rnfonfh a*gY'frS rvdkaMumif;
,ckazmfjycsufrSm bmoma&;wkdufckdufrIwpfck[k,lq& wifjycsuf jzpfonf/
zG,f&Sdonf/ CNN (10 September 2010)

109
ay;pm
u@

okdY odkY vmvkyfwmurS rif;


t,
f' olaX;jzpfOD;r,f} vdkY
t,f'DwmcifAsm; armu Dwm
©ynm ajymwmudk usaemfwtH
usaemfu jrif;jcHNrdKU a&;r
*�Zif;
rS jzpfygw,f/ usaemfh ausmif;q&m t wMo Mum;cJh&zl; yg w,f/
awGYtMuHKav;udk rajymrD rqvacwf usaemfwdkY ,cktouf 50 ausmftxd
vli,fb0udk jzwfoef;&ykH tenf;i,f pajymcsifyg OD;av;Muif&JU toHukd Mum;
w,f/ a,mifaeqJyg/ 'gvDS;rkefYa&mif;
vli,fb0rSm wyfrawmfrS abmif;bDcRwf NyD; olaX; rjzpfcJhwmudkvnf; usaemf aemifw vkH;0 r&
wkdufykH0wf rqvygwD0ifrsm;ESifh ezl;awGY'l;awGY &ifqdkif yg/
MuHKawGYcJh&ygw,f/ abmvkH;toif;? oMuFef,drf;? tJ'Dvdk tajctae ynma&;cH,lcsuf todkif;
&yfuGuf oma&;ema&;rsm;wGif ygwDaumifpD vlBuD;qdk t0dkif;rsm;atmufrS usaemf q,fwef;atmifNyD; aemuf
olrsm;ESifh olwdkY aqGrsKd;om;csif; todkif;t0kdif;rsm;u t awmh bJGY&cJhygw,f/ or0g,rrSm tvkyfoGm;avQmuf
ppt&m&m armifydkifpD;xm;Muygw,f/ wuf<uvIyf&Sm; w,f/ aumifpDpma&; avQmufw,f/ wpfckrS tvkyfr&
aom vli,frsm;udk uGefjrLepf wHqdyfuyfNyD; z,fusOf yg/ a,mifcsmcsmeJY rdbvkyfpm r&SufraMumuf xdkifpm;
cJhygw,f/ ae&if; wpfaeY oli,fcsif;wifpdk;eJY awmrSvlwpfpk us
usaemffwdkYeJY tdrfeD;em;csif; aexdkifcJholrsm;rSm aemfYqD a&mufvmMuygw,f/ wifpkd; rdwfqufay;vdkYd
t&D;rcifñGefY? udkvS0if; (jrif;jcHarmifvS0if;- ,ck uGef awmifomNrdKUe,f &Gmopfausmif;u ausmif;aumfrwD
jrLepfA[dkwGif&dSol) wdkdYjzpfaomfvnf; usaemfuawmh rsm;jzpfaMumif; od&w,f/ qJGcefY tiSm;q&m vdkufrvm;
teDuH rygojzifh reDcJhyg/ tJ'D tcsdefu jynfolYqkdif (yy aygY/ usaemfu odyÜHwJG? wifpdk;u 0dZÆwJG udkifay;&r,f
u) rS "gwfAl;? 1^30 csnfacsmvkHcsnf? o&ufxnfyGifh aygY/ vpm 200 usyf&r,f/ NyD; tjcm;pnf;urf;csufawG
&dkuf ? "gwfcJ ponfh ypönf;rsm; cJGwrf;cs&mwGif atmuf ajymNyD; aps;wnfh vkdufMuygw,f/
ajctqifhtxd trsKd;rsKd; tEkdifusifhrIrsm; awGYMuHKcJh&yg usaemfwdkY wm0ef,l&r,fh &Gmopf wJGbuf t
w,f/ tEkdifusifholrsm;eJY tEkdifusifhcH&olrsm; tvTmESpf xufwef;ausmif;qdkwmu tckvuf&dS AdkvfrÈ;csKyfjynhfpkH?
vTmrSm acsmufeufBuD;ozG,f jzpfaeNyD; ? jynfoljynfom; pufrI (1) 0efBuD; OD;atmifaomif;? wdkif;rÈ;AdkvfcsKyf
rsm; tMum; aoG;cJGtkyfcsKyfrIpepf jzpfaecJhygw,f/ at;aomifwdkY bkef;BuD;ausmif;om; b0jzifh aeoGm;
tcGifhta&;rSeforQudk ygwDaumifpD vlBuD; aom ausmif;ygyJ/ yxrqkH; usaemfwdkY awGYMuHK&wmu
rsm;uom cHpm;cGifh&dSwmaMumifh jynfolwdkY pdwfxJwGif ausif;csdef twdtus xm;vdkY r&wmygyJ/
igwdkY bmyJvkyfvkyf bmrS jzpfvmrSmr[kwfbl;vdkY pdwf reufydkif; xef;wufwJh ausmif;om;rsm;ukd
'kef;'kef;cs xm;Mu&ygw,f/ aeYcif;ydkif;tcsdefrsm; ay;&ygw,f/ naeydkif; jrLtkd;
usaemf&Spfwef;rSm av;bmom*kPfxl;eJY pm aumufwJh ausmif;olrsm;udk reufydkif; ausmif;csdefac:&yg
ar;yJGatmifygw,f/ rkefYzdk;&r,f txifeJY rkefYpkHvkyfief; w,f/ bkef;BuD;ausmif;om;rsm;u bkef;BuD;qGrf;pm;csdef
vkyfukdifaeol OD;av;udk 0rf;omtm;& oGm;ajymawmh tkef;armif;acgufNyD;rS ausmif;udk vmMuygw,f/ us
OD;av;u ] rif;ES,fYuGm bmvdkY *kPfxl;awG&atmif aemfuvnf; tm;oGefcGefpdkuf BudK;pm;oifygw,f/ rvdk
vkyfwmvJ? yifyef;vdkY atmifawmfa&maygY} vdkY tyfwJh pnf;urf;awG vkH;0rowfrSwfbl;/ udk,fht&yfeJY
jyefajymygw,f/ NyD;awmh ] rif; pmar;yJGawG atmifvnf; udk,fhausmif; jzpfaevkdY tqifajyovdk vkyfoGm;&wm
bmrS vkyfpm;vdkY&rSm r[kwfbl;uGm? igYqDrSm 'g;vSD;rkefY u rsm;ygw,f/

110
vli,fajcwuft&G,f ausmif;q&mrdkY wuf jcifaxmiftrdk;rSm "gwf&SifMunfh&wJhtwkdif; jrifae&yg
<uvdkufonfrSm ajymp&myifr&dSyg/ usaemfwdkY vrf;xJ w,f/ wqufxJ ausmif;q&mb0&JU wjcm;wpfzuf
pma&;BuD; OD;pdk;vIdifu vpm 126 usyf &wJh tcsdefrSm us wGifvnf; qif;&Jjcif;? EGrf;yg;jcif;? tcufcJ'ku©aygif;pkHwdkY
aemfwdkYu vpm 200 usyf &Muolrsm;rdkY b0jrifh&wm qdk &dSaeyguvm;[k odvdkuf&ygawmhw,f/ tJ'DaeYupNyD;
zG,fr&dSawmh/ oifMum;a&;wGif ausmif;aumfrwDjzifh aemufwpfBudrf ausmif;q&mavmu0ifzdkY ywfawm
BudKwifnd§EIdif;xm;wJhtwdkif; usL&SifykHpHjzifh oifMuyg ydwfoGm; ygawmhw,f/
w,f/ pmppftzJGY trSwfay; pnf;rsOf;twdkif; ar;cGef;ykHpH usaemf tdrfaxmifjyKNyD; aemufydkif; pD;yGm;a&;
a[mif;rsm;eJY oifvdkY pmoifcsdefenf;ayr,fh xda&mufrI tajcrusao;cif usaemfwdkY i,fq&mrBuD; a':cifcif
&dSygw,f/ usaemfwdkY jrif;jcHe,fw0kdufrS m atmifcsuf t av; (ausmufyef;awmif; tvSr,f) u olyifpifoGm;cg
aumif;qkH;ausmif; jzpfcJhygw,f/ eD; olYvkyfydkifcGifht& ausmif;q&m wpfae&m 0ifa&muf
oifMum;a&;rSm atmifjrifayr,fh ESpfESpf vkyfudkifay;zdkY olYynma&; &kH;cef;rSm ac:ajymqdkcJhygao;
avmufMumawmh aus;&GmygwDpdwfrI;qdkoleJY jyóem w,f/ usaemfuawmh cJrSefzl;wJh pmoli,fvkd ausmif;
jzpfvdkY usaemf tvkyfjyKwfoGm;cJhygw,f/ tjypfu jref q&mb0 taoaMumufoGm;ygNyD/ e0wacwfrdkY 0ef
rmhqdk&S,fvpf vrfpOfygwD0if tqdkjyKvTmykHpHrSm usaemf Y xrf;awGudk MuHhckdifa&;xJ qJGoGif;rSm BudKjrifa,mifaecJh
trnfudka&;NyD; vufrSwfxkd;cdkif;wmudk jiif;qefrIygyJ/ ygw,f/ ausmif;q&m rvkyfyg&apeJY q&mrBuD;&,fvdkY
'DtrIu BuD;av;wJh tjypfBuD;jzpfaMumif; NrdKUe,fygwD ajym&if; tomEIwfquf jyefvmcJhygw,f/
,lepf&kH;udk qifhac: NyD; tvkyfjzKwfvdkfufrS usaemf od&yg ajymvdkwmu txufrSm usaemfqkdcJhwJht
w,f/ wkdif; usaemf rvkyfEkdifcJhwJh ynma&; e,fy,fxJrSm ESpf
&GmrS ygwDpdwfrI;qdkoludk ausmif;ol ausmif; aygif;rsm;pGm b0udk jr§KyfESH&if; ausmif;q&mtvkyfudk
om;awGu idk;a<u;awmif;yefMuayr,fh usaemfhtay: vkyfudkifaewJh q&mq&mr tm;vkH;udk av;pm;pmem ae
rausat;EkdifaMumif; Mum;od&ygw,f/ aemufaeYrSm rdygw,f/ tdrfaxmifpD;yGm; wpfzuf? vlrIa&;rsm;wpf
usaemftrnfudk pm;vkH;BuD;eJYa&;NyD; þausmif;odkY vkH;0 zufeJY jzwfoef;ae&if; ESpfumv r&SnfMumvkdufwJh us
(vkH;0) ausmif;wufvm&ef rvdk[k a&;xm;aMumif; ol aemf&JU ausmif;q&mb0 a[mif;av;udkvnff; cPcP
i,fcsif; wifpkd;u jyefajymjyygw,f/ tJ'Dvdk ausmif;q trSwf trSwf& aewwfygw,f/
&mwpfa,muf&JU *kPfodu©mukd xdyg;vmwm&,f? usaemfY om;orD;rsm; 7 wef; 8 wef; jzpfvm
ausmif;ynma&;eJY roufqdkifwJh jyifyab;ya,m* csdef zcifwpfa,muftaeeJY rlvwef;? tv,fwef;
awG&,fudk rauseyfvdkY oli,fcsif; wifpkd;vnf; aemuf ausmif;awGudk rjzpfrae oGm;&wJh tcgrSmawmh oli,f
wpfvrSm ausmif;xGuf vkdufygw,f/ csif; ausmif;q&mawG rawGY&oavmufjzpfNyD;? q&mr
wpfaeY ausmif;q&mjyKwf usaemfwdkYESpf awGcsnf; jzpfaewmvnf; tHMojcif;rsm;pGmeJY jrifcJh&yg
a,muf ausmif;aezuf oli,fcsif; yJG&kHydkif&Sif ?pmykHESdyf w,f/ ausmif;tkyfBuD;vnf; q&mr? ynma&;rÈ;vnf;
pufydkif&Sif? aq;&dk;pufydkif&SifwdkYeJY w&kwfbkHausmif; pdef q&mr? twef;ydkifvnf; q&mr awGcsnf; jzpfaeMuyg
tef;vÇuf&nfqdkifrSm qHkMuygw,f/ vÇuf&nfzdk; &Sif;zdkY w,f/ atmf q&mrawGu avmu"H&JU txktaxmif;?
pm;yJGxkd;udk ac:aewkef; aq;&kd;pufydkif oli,fcsif;u ] qdk;&Gm;wJh pepfqdk;&JU vIdif;'PfcsufawGudk ydkcHEkdif&nf
[dwfaumifawG rif;wdkY r&Sif;eJY ig&Sif;r,f? rif;wkdYu &dSMuovm;vdkY awG;rd&if; pma&;ydkYvkduf&ygw,f/
awmrSmoGm;NyD; ausmif;q&m vkyfcJh&wJh taumifawG rkawåm armap,sH
'gaMumifh ig&Sif;vdkufr,f } ajym&if; usoifhaiGudk
&Sif;ay;vdkufygw,f/ armifat;0if; (jrif;jcH)
tJ'DaeYn ntdyf,m0ifcsdefrSm tdyfvkdYr&bJ
aq;&dk;pufydkif&Sif oli,fcsif;rsufESmudk usaemftdyfwJh

111
EdkifiHwum aqmif;yg;

odyÜHESihf
bmoma&;
ynma&;okawoDwpfOD;
'Dtcsufuawmh usaemhftwGuf tifrwefrSudk pdwf awG[m prf;oyfppfaq;rIudk cHEkdifr,fh udk,fwkdifavhvm
0ifpm;p&m acgif;pOfwpfckygyJ/ EkdifwJh awG;qcsufawGtay:rSm trSDjyKygw,f/ tjcm;ol
odyÜHynmeJY bmomw&m;tMum; wkdufyJG[m tNrJ awGuvnf; jyefvSefppfaq; prf;oyfEkdif&r,f/ odyÜH ed
wrf;vkdvdk jyif;xefvSayhg/ vltrsm;pkBuD;[mvnf; udk,fh ,mrtay: tajccHNyD;awmh oufaotaxmuftxm;
udk pkaqmif;&&SdwJhaemuf vltrsm;u tjyefjyeftvSef
pdwfwGif;rSmudk 'Djiif;ckHrItay: xyfqifhNyD; ½kef;uefaeMu
&w,f/ [kwfygNyD/ 'D ESpfck[m o[Zmw jzpfEkdifyghrvm;/ vSef avhvmokH;oyfvkdY twnfjyKwJhtcgrSmawmh ]odyÜH}
'DajrurÇmay:rSmrSw oDtkd&Dwpfck jzpfvmNyD/ tcsuftvuftopfawGudk
D if;aexkid fMuwJhvlom;trsm;pk
BuD;[m wpfpkHwpfckaom udk;uG,fqnf;uyf&mtay: ,kH xyfrHawGU&SdwJhtcgrSm oDtkd&Dudk jyefvnfjyifqifvkdY
Munfouf0ifMuw,f/ bk&m;ocif jzpfcsifjzpfr,f? ewf &Ekdifayr,hf oDtdk&D tajccH,lqcsufuawmh usef&SdaeNrJ
bk&m; wpfyg;yg; jzpfr,f/0dÓPfawmfBuD;jzpfcsifjzpfr,f/ jzpfygw,f/ tJ'D oDtkd&Dudkvnf; odyÜH½IaxmihftwGuf t
'grSr[kwf&if tjcm;aom emrf0dÓPfqkdif&m wpfckck/ ajccHtjzpf okH;Ekdifw,f/ rSef;qcsufawG vkyfEkdifw,f/
odkY aomf 'Dvltrsm;pkBuD;[m urÇmrSm awGU&SdNyD;jzpfwJh
qefYusifzufuawmh bmomw&m;awG[m ,kHMunf
odyÜHqkdif&m trSefw&m;rsm;pGmudkvnf;yJ vufcHMuyg csuftay:rSm tajccHwnfxm;yg/ prf;oyfppfaq;rI jyK
w,f/ 'DtwGuf usaemf rSef;qMunfhrdw,f/ odyÜHeJY vkyfEkdifwJh awG;qcsuftay:rSm tajcrjyKxm;bl;/ rdrd
bmomw&m;[m wpfpkHwpfckaom twkdif;twmtxd ,kHMunfaewJht&mtay: tjcm; olawGuvnf;yJ jyefvSef
twl,SOfwJG &yfwnfEkdifMuw,fvkdY/ ppf aq;vdkY r&jyefbl;/ wpfckckudk ,kHMunf&if; qE´&SdwJh
tavsmuf ,if;qE´t& ½dk;½dk;&Sif;&Sif; vufcH xm;jcif;yg/
qefYusifzuf tawG;tac:rsm; bmomw&m; tjrifuawmh bmomw&m; ,kHMunfrI?
urÇmESihfcsDwJh jzpfpOfBuD;awGeJY ywfoufvkdY e,fy,f udk;uG,f&mawG&JU (jrifhjrwfaom) a&;om;a[m ajym
ESpfckpvkH;u udk,fpDt"dyÜg,fzGihfqkdrIawG &SdMuygw,f/ csuf aw Gtay:rSm tajccHygw,f/
qkd&&if pMum0VmBuD;&JUtp? ouf&SdawG&JU b0tp?
rsKd;EG,fpkawG tp/ odkYayr,fh t"dyÜg,f zGifhqkdrIawG[m r[mjyóemrsm;
vkH;0udk uJG jym;jcm;em;Muygw,f/ odyÜHeJY bmomw&m; tMum; jiif;ckHaqG;aEG;rI
]odyÜH}&,fvkdYtrnfwyfac:EkdifzkdYodyÜHtjrif½Iaxmifh awGuawmh tMuifolwpfOD;&JU bmomw&m;tay:rSm

112
yk*¾v t"dyÜg,f zGihfqkdcsufawGaMumihfyg/ 'Djiif;ckHrI&JU rsm;u oufaocHae jyefygw,f/ vGefcJhwJh ESpf 5
t"duyifr tcsufuawmh zefqif;rI0g' (Creation- oef;ausmfu pwifNyD; vlom;rsKd;EG,f rsKd;uGJvmcJhwJh
ism) eJY qifhuJjzpfxGef;vmrIoDtkd&D (Evolution) wkdY jzpfpOfyg/ usaemfwdkY&JU DNA (deoxyribonucleic
jzpfygw,f/ acid rsKd;&dk;ADZ tajccH) [m csifyefZD arsmufawGeJY
tajccHtm;jzifh tpövmrf? c&pf,mef? [dE´Lbmom r,HkMunfEkdifavmufatmif xyfwlusaewm/
w&m;rsm;eJY tjcm;aom yifrudk;uG,f,kHMunfrIrsm;rSm (arsmuf0HawGeJYawmh enf;enf; uGJvGJaew,f/) 'Dt
ouf&SdrsdK;EG,fpkawG rsdK;pkH? axGjym;qef;Mu,f&jcif;eJY ywf csuf[m usaemfwdkY&JU qufEG,faerI oufao t
oufvYdk &Si;f vif;csuu f ,
kd pf D&SMd uygw,f/t"duuawmh axmuftxm;ygyJ/
bk&m;ocif jzpfw,f/ 'grSr[kwf&ifvnf; jrifhjrwfaom
wefckd;&Sif wpfyg;yg;uaeNyD;awmh owå0gawG tm;vkH;udk ouf&Sdb0&JU tpeJY rsKd;EG,fpkrsm;&JU tp
zefqif;cJhw,f/ ouf&SdawG axGjym;pkHvifrItay:rSm 'D ouf&Sdb0&JU tpudk rsKd;EG,fpk&JUtpeJY ra&m
bmomw&m;rsm;&JU oufaotaMumif;jycsufawGu axG;oifhygbl;/
awmhjzihf ½dk;pif;vSygw,f/ a&SmifwcifjzpfrI chance eJY rsdK; 'Dae&mrSmvnf; bmoma&;usrf;pmawGu
pdwfrsm;&JU ADZ"gwfawG jzpfcsifovdk ,SufEG,f bk&m;ocif (b,fusrf; pmtkyfrsKd;udkyJjzpfjzpf oif
qufpyfjzpfxGef;rI random mutation awGaMumifh zwfaeygap) [m pMu0VmBuD;udk zefqif;NyD;wJh
urÇmay:rSm axGjym;pkHvifvSwJh ouf&SdawGjzpfay:vm& aemufrSm tm;vHk;aom ouf&SdowÅ0grsm;udk zefqif;
w,fqdkwmuawmh vkH;0 udk ryg&Sdygbl;/ awmfrlcJhwmjzpfw,fvdkY a[mMum; Muw,f/
odyÜHtjrift&awmh ouf&SdawGtm;vkH;[m quf tjcm;wpfzufrSmawmh odyÜHrSm tHhtm;oifh
pyfvdkY wnf&SdaeMuw,fqkdwmyg/ ynm&Sif csm;vfpf'g0if avmufwJh &Sif;vif;csufawG trsm;BuD; &Sdaejyefygw,f/
(Charles Darwin)&JU qifhuJjzpfay:rI evolution oDtkd&D 'gayrJY bmrSudkawmh qkyfqkyfudkifudkif oufao
t& rsdK;EG,fpkawG axGjym;vmw,f/ pkHvifvmw,f/ ]BuHh rjy&ao;ygbl;/ odyÜHenf;us r&Sif;jyEkdfifwmeJYyJ vG,f
cdkifEkdifpGrf;t&SdqkH;u t&SifoefqkH;jzpfw,f/} survival vifhwul bmoma&; ,HkMunfcsufxJvnf; twif;xdk;
of the fittest qdkwJh tcsuf uawmh tcsKdUaom
rxnfhoihfygbl;/ t&Sif;qHk;ajym&&if &SmazGvdkY rawGY
rsKd;EG,fpkawG&JU xl;jcm;wJh rsKd;&dk;qdkif&m &Sdao;wmyg/ tem*wf wpfcsdefcsdefrSmawmh awGY&Sdvm
trSwftom;o&kyfeJY ZmwdaMumihf OD;a&wdk;yGm; vmap rSmjzpfw,f/ b,fudpörSmrqdk vlom;taeeJY r&Sif;jy
wmvdkYqdkw,f/ 'Dxl;jcm;wJh Zmwdo&kyfawG wdk;yGm; wwfao;&HkeJYawmh &Sif;jycsufr&Sdbl;vdkY rqdkEkdifygbl;/
vmjcif;aMumihf rlvrsKd;&dk;eJY rwlawmhwJh rsKd;EG,fpk a'gufwm umvf;qm*efudk udk;um;NyD; tar&duef
topfwpfck qif;ouf jzpfxGef; vmawmhw,f/ umuG,fa&; 0efBuD;a[mif; a':e,f&rfpfzvf ajymcJh
'Djiif;cHkrI&JU yifrtcsufuawmh vlom;&JU bl;wJh txifu& pum;wpfcGef;udk trSwf&p&myg/
rlvtpeJY ywfoufvdkYyg/ vlom;[m arsmufuae ]oufaor&Sdjcif;[m r&Sdjcif;&JU oufao r[kwfacsbl;/
qif;oufvmw,f (rsKd;&dk;vkdif;cGJvmw,f) qdkwJh the absence of evidence is not evidence of
tMuHjyK csuf[m bmomw&m; udk;uG,f ,HkMunfolawG absence }
twGuf [m;wdkuf &,farmp&mjzpfw,f/ vlom;&JU
ra&rwGufEkdifwJh oD;oefYjzpfwnfaewJh p&dkuf? oGifjyif tjcm;aom tawG;tac: wdkufyGJrsm;
vu©PmawG[m zefqif;&SifaMumihf jzpf&w,f qdkwm odyÜHeJY bmomw&m;wdkY&JU tjcm;aom jiif;cHk
udk jyozdkY vHkavmufwJh oufaotaxmuf txm;vdkY aqG;aEG;csufawGxJrSm pMu0VmBuD;&JU rlvtpvnf;
olwdkYu qdkMuygw,f/ tygt0if jzpfw,f/ c&pf,mefbmom? *sL;bmom pwJh
tjcm;wpfzufrSmawmh ausmufjzpf&kyf<uif; tcsKdUaom bmomw&m;awGrSm &Sif;jycsufawG[m jrifh

113
'Dtwkdif;om trSefw&m;qdk&ifawmh odyÜHe,fy,fxJu
blrdaA'? ZD0aA'eJY tmumoodyÜHqkdif&m BuD;rm;
us,fjyefYwJh ynm&yfqdkif&m awGY&SdcsufawG[m jzpfEkdif
p&m r&Sdygbl;/
usihf0wfeDwdeJY vlom;tjyKtrludk bmom
w&m;uae wqifh &Sif;jyavh&SdMuygw,f/ bmomw&m;
r&Sdjcif;? ,HkMunf&m uif;rJhjcif; (bk&m;r&Sdjcif;0g') udk
raumif;qdk;0g;? rdpäm'dXdt,lqdkNyD; pGyfpGJwwfw,f/

bmomw&m;rJh0g'
usaemfhtaeeJYawmh 'gudk jyóem&,fvdkY
rjrifygbl;/ usaemf[m bmomw&m;rJh 0g'DwpfOD;yg/
'gayrJY usaemfYukd,fudk usaemf usihf0wfeDwdt&
aumif;jrwfjcif;&Sdol? tcgtm;avsmfpGmrSm ay;urf;
pGefYMuJvSL'gef;olvdkY jrifygw,f/ 'DtajccHw&m; awG
udkawmh rdbawGu oifMum;ay;cJhwmyg/ bk&m;o
jrwfaom usrf;pmawmfxJrSm yg&Sdw,f/ bk&m;ocif[m
ciftay:rSm olwdkY ,HkMunf Muayr,fh bmomw&m;
pMu0Vmudk OD;pGmzefqif;cJhNyD;wJhaemuf 6 &uftwGif;rSm
udkif;&Idif;olawGawmh r[kwfMuygbl;/
tJ'DtxJu t&mtm;vHk;udk zefqif;awmfrl cJhw,f qdk
vlawG[m wpfOD;eJYwpfOD; jyKrIqufqH
wJh &Sif;jycsufyg/ 'g[m t"dyÜg,fzGihfqdkrIawG tajrmuf
yHkawGuawmh udk,fcsif;pmw&m;? u&kPmw&m;
trsm;twGuf vrf;pvnf; jzpfw,fav/
aMumihfeJY ESpfOD;ESpfzufpvHk;twGuf ydktusKd;&SdwJh
odyÜHzufuMunfh&ifawmh pMu0VmBuD;&JU
ukd,fusKd;pGefYrI? ay;urf;rIawGaMumihfvdkY xifrdygw,f/
jzpfxGef;vmrIudk ,HkMunfvufcHxm;wJh oDtdk&Duawmh ]
bk&m;ocif&JU trsufa'goeJY jypf'Pfcwfjcif;udk
bpfbefoDtkd&D Big Bang theory} ]r[m
aMumufvdkYawmh r[kwfygbl;/ jrihfjrwfaom bmoma&;
aygufuGJrIBuD;} jzpfygw,f/ vGefcJhaom ESpfoef;
pmtkyfawGuawmh ]tjcm;olawGu udk,fhudk qufqH
axmifaygif; 13.5 avmufwkef;u 'D ]r[m
apcsifovdkrsKd;udk udk,fuvnf; tjcm;olawGtay:
aygufuGJrIBuD;} jzpfay:cJhw,f/ qlygEkdAmwpfckaMumihf
jyKrlqufqHyg} qdkNyD; oGefoif a[majymMuayr,fh 'g[m
tmumorSm trIeftrTm;? tmumo t&m0w¬Kypönf;
yHkrSef&dk;&dk;tawG;eJYwif em;vnf,lvdkY&wJh udpöjzpfw,f/
awGeJY pkpnf;NyD;awmh ajrurÇm[m ESpfoef; 4 axmif
bmomw&m;awGu Ncdrf;ajcmufrIeJY oGefoifp&m&,f
ausmf (4.5 billions years ago) avmufrSm
awmhvnf; rvdktyfygbl;/ usaemhf&JU tjrifyg/
jzpfay:vmcJhw,f/
ouf&Sdrsm; qihfuJajymif;vJ jzpfxGef;vmrI
tar&duef c&pf,mef toif;awmfBuD;
(tDaAmfvl;&Sif;) ZD0aA'ynm&Sif &pfcswfa'guifpf
wpfck&JU BuD;rm;wJh vIyf&Sm;rI wpfck&Sdygw,f/ olwdkY
Richard Dawkins [m bmomw&m;rhJ wpfa,mu f
udk,folwdkY ]toufi,fao;wJh urÇmBuD;&JU zefqif;
jzpfygw,f/ pmaya&;om;olvnf;jzpfNyD; olu bmom
&Sifrsm; Young Earth Creationists} vdkY uif;yGef;
w&m;awGudk r,HkMunfaMumif; yGifhvif;pGm xkwfazmf
wyfxm;Muw,f/ olwdkYu 'Dvdkqdkygw,f/ urÇmBuD;[m
ajymcJholyg/ olutckvdk aoaooyfoyf? vdrfrm,Of
tESpfajcmufaxmif (6000) om oufwrf;&Sdao;w,f/
aus;pGm ajymjycJhzl;w,f/ ]vlYtzGJYtpnf; toD;oD;rSm
okdYayr,fh 'guawmh trsm;pkBuD;&JU tjrifr[kwfygbl;/
,HkMunfouf0ifaeMuwJh bk&m;ocifawG? ewfbk&m;

114
awGeJY ywfoufvm&ifawmh usaemfwdkY vlom;tm;
vHk;[m bmomw&m;rJholawG jzpfygw,f/ tJ'DxJu
vlwpfcsKdUuawmh ewfbk&m;wpfyg;yg;? bk&m;ocif ]] odyÜHynmuavhvmawGY&Sdxm;wJhtwkdif;
wpfyg;yg;aemufudk tqHk;txd vkdufygoGm; Muwm
vlom;wdkif;[m rsKd;EG,fpk wpfckxJuom
ygyJ/}
'DurÇmajrjyifay:rSm bmomw&m; tajrmuf jzpfw,f? rsKd;EG,fvkdif;aMumif; wpfckxJu
trsm;eJY bk&m;ocifawG trsm;BuD; &Sdaew,f/ olwdkY twlwl qif;ouf vmMuw,fvdkY pOf;pm;Munhf
tm;vHk;awmhvnf; rrSefuefEkdifbl; r[kwfvm;/ 'g
aMumihfrdkvdkY bk&m;ocifwpfyg;yg;? ewfbk&m;wpfyg;yg;
rdr,fqdk&if vlrsKd;a&;cGJjcm;rIawG?
tay:rSm ,HkMunfouf0ifrI&SdNyD; tjcm;aom bk&m; bmom a&; onf;rcHEkdifrIawG
ocifawG? ewfbk&m;awGudk r,HkMunfjcif;[mvnf;yJ yaysmufoGm;rSm taotcsmygyJ/
oif[mvnf; bmomrJhwpfOD;vdkY qdk&if&w,fav/
vHk;0udk bmomrJhwJh olawGuawmh b,fbk&m;ociff }}
urS rSefuefw,fvdkY r,HkMunfMubl;/
wpfenf;r[kwfwpfenf;eJYawmh odyÜHeJY bm
jyóemvm; omw&m;wdkY&JU wdkufyGJ rjzpfoihfygbl;/ zefqif;rIeJY
acwftqufquf xGef;awmuf xif&Sm; tDaAmfvl&Sif;qdk&ifawmh jzpfEkdifygw,f/ 'gawGu
cJhMuwJh odyÜHynm&SifawG[m bmomw&m;awG tay:rSm oufqkdif&m e,fy,fawGxJu oD;oefY acgif;pOfawGyg/
r,HkMunf cJhMuolawGyg/ rsufarSmufacwf odyÜH 'gayrJY odyÜHeJY bmomw&m;udk acsmufwGef;NyD; &ef
ynm&SifawG[mvnf; bmomw&m;awG tay:rSm wdkufay;r,f qdk&ifawmh vHk;0udk rw&m;wmyg/ wpf
r,HkMunfMuygbl;/ ynm&Sif tkdifqufe,lwef[m t ckcsif;pDudk rSefrSefuefuef (yHkrSef&dk;&dk;av;) om pOf;
xifu&aygh/ ZD0aA'ynm&Sif csmvf;pf'g0if&JU r[m pm;Munfh oihfw,f/ tJ'D ESpfck[m ,SOfwGJvdkY? EIdif;,SOfvdkYrS
awGY&SdrIBuD;upvdkY bmomw&m; ukd;uG,f,HkMunfol r&wm/ tJ'guvnf; t"dyÜg,fzGifhqdkrI&JU tvS wpfckygyJ/
odyÜHynm&SifawG enf;yg;vmayr,fh tifrwef t olwdkYvkdcsifovdk? vdktyfovdk vlawG[m
a&;BuD;vSwJh odyÜHvkyfief;awGudkvnf; bmomw&m; ,HkMunf udk;uG,fEkdifygw,f/ usaemfYtaeeJYuawmh
wpfckckudk ouf0if,HkMunfol od y Ü H y nm&S i f a wG [ m wdkufwGef;csifwm 'Dvdkyg/ jyóem? jiif;ckefcsuf ESpfzuf
vkyfaqmif aeMuwkef;ygyJ/ bmomw&m; wpfckckudk udk; pvHk;uaeNyD;awmh udk,fukd,fudk ynmay;rI? udk,fwkdif
uG,fonfjzpfap? rudk;uG,fonfjzpfap? odyÜHed,m avhvmrIawG jyKvkyfNyD; udk,fwdkif qHk;jzwfMuzdkYygyJ/
rawGudk avhvm? awGY&SdMuw,fqdk&if &v'fawGuawmh arG;zGm;vmuwnf;u t,ltq wpfckwnf; udkom
twlwlyg/ wpfzufouf? twif;tusyf em;axmifckdif;wmxuf
urÇmhodyÜHtjrif[m vlom;awG&JU onf;cHEkdif pm&ifawmh tcsuftvuf cdkifvHkpGmeJY qHk;jzwfcsufcs
pGrf;tm;? pmempdwfudk wdk;jr§ihfay;vdrfhr,fvdkY usaemfu EkdifMuygr,f/ /
,lqygw,f/ wu,fvdkY oif[m odyÜHynmu avhvm ynma&;okawoDwpfOD;
awGY&Sdxm;wJhtwkdif; vlom;wdkif;[m rsKd;EG,fpk wpfck (David Canavan [m r[modyÜHbGJYudk tjyKtrl a*[aA'
xJuom jzpfw,f? rsKd;EG,fvkdif;aMumif; wpfckxJu eJY &&SdcJhw,f/ befaumuf? *g;'ef; EkdifiHwum ausmif;?
twlwl qif;ouf vmMuw,fvdkY pOf;pm;Munhf txufwef; odyÜHausmif;tkyfwpfOD;jzpfygw,f/)
rdr,fqdk&if vlrsKd;a&;cGJjcm;rIawG? txl;ojzihf bmom &nfnGef; BKK post Aug 2009
a&; onf;rcHEkdifrIawG yaysmufoGm;rSm taotcsmygyJ/

115
xkdif;EkdifiH? ynma&;0efBuD;Xme\ ausmif;oif½dk;ñTef;wrf;? ausmif;oifbmom&yfrsm;
wpfESpfwm tcsdefcJGa0rI ..
Learning Time Structure
The Basic Education Core Curriculum prescribes the framework for learning time as follows

Learning Time (in hours)


Learning Areas/
Activities Lower Secondary Upper Secondary
Primary Education Level
Education Level Education Level
Gr 1 Gr2 Gr 3 Gr 4 Gr 5 Gr 6 Gr 7 Gr 8 Gr 9 Gr 10-12
.learning Areas
Thai Language 120 120 120 240
200 200 200 160 160 160
(3crs) (3crs) (3crs) (6 crs)
Mathematics 120 120 120 240
200 200 200 160 160 160
(3crs) (3crs) (3crs) (6 crs)
Science 120 120 120 240
80 80 80 80 80 80
(3crs) (3crs) (3crs) (6 crs)
Social Studies 160 160 160 320
120 120 120 120 120 120
(4crs) (4crs) (4crs) (8 crs)
Religion and Culture
History 40 40 40 80
40 40 40 40 40 40
(1 cr) (1 cr) (1 cr) (2 crs)
Religion, Morality
and Ethics, Civics.
120 120 120 240
Culture and Living in 80 80 80 80 80 80
(3crs) (3crs) (3crs) (6 credits)
Society, Economic,
Geography
Health and Physical 80 80 80 120
80 80 80 80 80 80
Education (2crs) (2crs) (2crs) (3 credits)
Art 80 80 80 120
80 80 80 80 80 80
(2crs) (2crs) (2crs) (3 crs)
Occupations and 80 80 80 120
40 40 40 80 80 80
Technology (2crs) (2crs) (2crs) (3 crs)
Foreign Languages 120 120 120 240
40 40 40 80 80 80
(3crs) (3crs) (3crs) (6 crs)
Total Learning Time 880 880 880 1640
840 840 840 840 840 840
(Basic Level) 22crs 22crs 22crs (41 crs)
. Learner Develop-
120 120 120 120 120 120 120 120 120 360
ment Activities
. Additional courses/
activities provided by Not more than
Not Less than
schools, depending Not more than 40 hours for each year. 200 hours for each
1600 hours
on their readiness year.
and piorities
Total Learning Time Not less than
Not more than 1000 hours Not more than 1200
3600 hours for
for each year hours for each year
a total of 3 years

116
AD,uferf
uGefjrLepf
ygwDtwGuf
tu,f'rpf
ynma&;
&Jjrifhausmf
jyD;cJYwJY ESpfvavmufu idkbkdacsmuf wpfa,muf okdYESihfwkdif wkdif;jynfpD;yGm;a&; wkd;wufvmwmESihf
Fields Medal qk &&SdoGm;onf/ Fields Medal qkdwm trQ enf;ynmu@ wkd;csJUwnfaqmufzkdYvdkvmNyD/ trdefY
u EkdifiHwum ocsFmynm&Sifrsm;tzJGUu av;ESpfwpfBudrf ESihfvmwwfwJht½dk;pJGtusihfawG?omaygif;nmpm;p½dkuf
csD;jr§ihfwJh touf 40atmuf ocsFmynm&Sifqk jzpfonf/ ysufawGu ynma&;opftwGuf vmzsufqD;aeonf/
'Dqkudk ocsFmqkdif&m Ekdb,fqkvdkYvnf; ajymqkd Muonf/ pufrIeJY enf;ynmukefxkwfvkyfief;awGqkdwmu yxr
olYZmwd AD,uferfowif;pm rsufESmzkH;rsm;wGif wef;pm; okawoevkyfief;rsm;eJY vufwJGoGm;EkdifrS jzpf
awmh qk&wJhtaMumif; pmvkH;rnf;MuD;awGeJY azmfjyMu rnf/ AD,uferf wuúodkvfrsm;rSm wu,hfokawoe
onf/ or®wudk,fwkdifu 0rf;ajrmufaMumif; o0Pf vkyfief;&,fvdkY ususee r&Sdao;/ xdyfwef;okawoe
vTmay;ykdY cJhonf/ idkbkdacsmufrSm EkdifiHwum tjrihfrm; vkyfEkdifavmufwJh odyÜHynm&Sifvnf; r&Sdoavmuf/
qkH;qk &&SdwJh yxrqkH; AD,uferf jzpfvmonf/ 'gayrJY bJGU&awGqdkwmuvnf; tm*kHaqmif tm*yk*d¾Kvfxl;rsm;
oluRrf;usifwJh ynm&yftvkyfudk AD,uferfwGif vkyfcJh om/ EkdifiHjcm;ukrÜPDawG0ifvmawmY tvkyfcefYzdkYt
wmr[kwf/ vuf&Sd tar&duef? csDum*kd wuúodkvfwGif wGuf? rcefYrD 6v avmuf oifwef;ac:ay;ae&onf/
ygarmu© wm0ef,lxm;ol jzpfonf/ jyifopfrS Ph.D rnfokdYqkdap AD,uferfu olYtdrfeD;csif;EkdifiHrsm;
bJUG&&SdcJhNyD;? jyifopfEkdifiHom;tjzpfvnf; cH,lxm;ol jzpf xuf ynma&;tay: ydkrkdokH;pJGvmonfh (atmufyg Z,m;
onf/
jyifopfEkdifiHom;ajymif;cH,lxm;jyD; olYEdkifiHrSm
tvkyfrvkyfwmaMumihfawmhrpöwmacsmufudkb,folrS
tjypfrwifEkdif/ AD,uferf wuúodkvfwpfckrS olYrdwfaqG
ocsFmynm&SifwpfOD;uawmh ]AD,uferf wuúodkvfawG&JU
ynma&;pepfu bkd;awmfbk&m;acwfu ykHpHawGyJ}[k
ajymonf/ oifMum;a&;pepfrsm;u vkH;0 acwfaemuf
usaeonf/ wuúodkvf todkif;t0dkif; rSmvnf;
eD;pyf&mqJGcefYawGeJY BuD;pkd;xm;onf/ w&m;ao ygwD
t,ltqrdIif;rsm; wuúodkvfynma&;xJ oGwfoGif; rSIu
t½dk;pJGaeMuwkef;yif/ tawG;opf tjrifopf pmwrf;
rsm;tay: qifqmjzwfawmufrIeJY 0ifa&mufpGufzufrI
wkdYu vuf&JZuf&J &SdaeqJyif/

117
udkMunfhyg) pmwwfolEIef; jrifhvmonf/ rdbrsm;u u rsm;pm&if; wdk;aygufEdkifr,fr[kwf[k wuúodkvf VGU
av;awGudk wuúodkvfydkYEkdifa&;twGuf tepfemcH ½kef;uef OuúXu qkdonf/
aeMuonf/ tck rpöwmacsmufvkd &nfrSef;csufjrifhwJh yk*¾dKvfrsdK;
2001 ckESpf AD,uferf wuúodkvfrsm;wGif ausmif; jyefvnfac:,lEkdifzkdY tpdk;&taeESifY pwifpum;ajym
om;OD;a& 900000 &Sd&mu? 2006ckESpfwGif 1.6 oef;txd aeMu&NyD/ AD,uferf BuKHawGU&wJh taetxm;rsdK; w½kwf
wufvmcJhonf/ 'gayrJY tpdk;&wuúodkvf wkdYvnf; BuKHawGUcJh&onf/ aiGaMu;? rsdK;cspfpdwf"mwf?
wufaeoltrsm;pku cyfxkdif;xkdif;eJY tifwkduftm;wkduf tu,f'rpf vGwfvyfpGmvkyfEkdifcGihf pwmawGeJY
odyfr&SdvS/ aiGaMu;wwfEkdifolawGGu EkdifiHjcm; wef; EkdifiHjcm;a&muf ynm&SifawG jynfawmfjyefatmif odrf;
xGufoGm;Muonf/ rpöwmacsmufvkd &Sm;&Sm;yg;yg; awmf oGif; pnf;½kH;aeMu&onf/
vGef; olrsm;uvnf; jyefajcOD;rvSnhfMuawmh/ odkYESihfwkdif w½kwfeJY AD,uferf ESpfEkdifiHvkH;&Sd tqihf
tpdk;&taejzihf wuúodkvfrsm; jyKjyifajymif;vJa&; jrihf tu,f'rpfvkyfief;rsm;wGif ygwDESifY tmPmydkifwdkY rS
BudK;pm;rIawGawmh &SdcJhonf/ odkYaomf prf;oyfrI trsdK;rsKd; 0ifpGufzufaESmihf,Sufaewwfonf/ xdk txkH"avhpGJ
atmufrSm trSm;rSm; t,Gif;,Gif;rsm;ESihf/ 2008ckESpfwGif udk &dkufcsKd;ypf&rnf/ wuúodkvfq&mawGtwGuf vpm
awmh tpdk;&u bmpdwful;aygufoGm;onf rod/ okaw vkHvkHavmufavmuf ay;xm;½kHru? okawoetcif;
oevkyfief;oufoufawG OD;wnfvkyfEkdifr,hf wuúodkvf tusif;twGuf vkdtyforQ jyifqifyHYydk;ay;xm;&rnf/
opfwpfckudk EkdifiHjcm; wuúodkvfawGESihf aygif;vkyfzkdY BudK; odyÜHynm&Sif wpfa,muftwGufu aiGomvkdwmr
pm;vmonf/ [kdcsDrif;NrdKUawmfwGif ]AD,uferf-*smref [kwf/ vkyfazmfudkifzufawGeJYjydKifqdkifEdkifzdkY tu,f'rpf
wuúodkvf (VGU) pzGifhvkdufonf/ aemuf[EGdKif;NrdKUrSm vGwfvyfcGihfawGay;zkdY ta&;BuD;onf/
jyifopftultnDay;r,fh enf;ynmausmif;wpfausmif; *vdkb,f NydKifqkdifrIuGif;xJ0ifzkdY uGefjrLepfygwD
qufzGihfcJYonf/ taejzihf tqihfjrifhynmwwftiftm; rsm;rsm;pkpnf;
VGU wuúodkvfwGif tif*sifeD,m? pD;yGm;a&;pwJh EkdifzkdY vkdygrnf/ ynmwwftiftm; pkpnf;EkdifrI csdKUwJhygu
bmom&yfawGudk t*Fvdyfbmompum;eJY *smrmef{nfh rnfonfhygwDrS tvkyfrjzpf/ EkdifiHwumuGif;jyifus,f
ygarmu©awGu oifMum;ay;NyD;? okawoeausmif;om; qD vlxkudk OD;aqmifvrf;jyac:aqmifoGm;r,hf tqifY
220 &Sdaeonf/ q,fESpftwGif; okawoeausmif;om; jrifY tifpwDusL;&Sif;aumif; jzpfvmzkdYxuf? ygwDtrnf
5000 wufEdkifzkdY arQmfvihfxm;onf/ AD,uferfwGif cH tkyfpkzJGU*kdPf;tqifYjzifY vlxkudk 'ku©ay;zkdYom &Sdae
tu,f'rpf vGwfvyfcGihf&&SdwJh yxrqkH; wuúodkvfjzpf rnf/
vmonf/ uGefjrLepfygwDrS 0ifrcsKyfcs,fawmhbJ vGwf EkdifiHa&;ygwDrsm;onf wkdif;jynftwGuf tifpwD
vyfwJh wuúodkvf tkyfcsKyfa&;tzGJYatmufrSm udk,fydkif usL;&Sif;aumif;rsm; jzpf&rnf/ vufndK;axmif acgif;Nidrfh
bmom&yf oif½dk;'DZkdif; awG a&;qJGvmEkdifonf/ udk,f&nfudk,faoG;rJh ygwD0ifrsm;onf tifpwDusL;&Sif;
vuf&Sd tajctaerSmawmh VGU twGuf aiGaMu; twGuf ,lepfrsm; au'gaumif;rsm; jzpfrvmbJ ? *kdPf;
trsm;pkudk *smreDu axmufyHhay;xm;onf/ AD,uferf *CpGJ yk*¾dKvfa&;tpGJrsm;jzifY vlYtzJGUtpnf;rsm;udk qGJcs
tpdk;&u wpfESpfudk a':vm 500000 om xnhf0ifEdkif aewwfonf/
onf/ 'gayrJY 2030ckESpfus&if udk,fhzmom&yfwnfEkdif 21&mpktwGuf EkdifiHa&;ygwDrsm;rSm rnfonfh
NyD;a':vmoef;50txdtukefuscHEkdifrnf[kcefYrSef;xm; t,ltqudkifxm;xm; rjzpfrae tqifhjrihfynmwwf
onf/ AD,uferfwkdY oabmaygufvmwmu okawoe tiftm; pkpnf;ysdK;axmifMu&rnf/ wpfOD;csif; plygyg0g
okH; ypönf;ud&d,mawGeJY xdyfwef;urÇmhtausmftarmf rsm;( Super -empowered individuals)ESifY zGJYpnf;
ygarmu©awGudk aps;aygaygeJY r&Ekdifbl;qkdwmudk/ wnfaqmufoGm; ½kHrSwyg; tjcm;vrf; r&SdEkdifyg/
tpdk;&taeESihf yg&rD&SifawGudk &uf&ufa&ma&m ay;urf; &JjrifYausmf
csD;ajr§muf&rnf/ EkdYrkdYqkd&if VGU urÇmYwuúodkvf aumif; &nfñTef; The Economist

118
Ak'¨ynma&;ESihf
t*¾jref
aysmf&Tifaeonfh blwefEkdifiH

r&Sd wHcg;ydwfpepfeJY bmom


a&; vlrIb0wdkYu q,f
pkESpf aygif;rsm;pGm txD;usefrI
ESifY qif;&JrGJawrI jzpfapcJY
onf/ odkYaomf aemufydkif;
bk&if tqufqufu vrf;
wHwm;? vQyfppf? usef;rma&;
apmifYa&SmufrI? ynma&;?
obm0tvS ,Ofaus;rI"eawG MuG,f0wJY enf;ynm zGHYNzdK;rI? EdkifiHwum
[dr0EÅm bk&ifYEdkifiHawmf blwefudk usaemf a&mufoGm; ukefoG,fa&; (txl;ojzifY tdEd´,ESifY)? 'Drdkua&pD wdkY
cJYonf/ ,aeYtcsdefrSm blwefEdkifiH&JU pD;yGm;a&;? vlrIa&; twGuf pwif vrf;zGifY ay;cJYMuonf/
xl;xl;jcm;jcm; atmifjrifrIawGtay: wpfurÇmvHk;u r,HkMunfEdkifavmufatmif tHtm;oifYp&m
pdwf0ifpm;Mu ar;cGef;xkwfMu jzpfae&onf/ u armf'efEdkufaZ;&Sif; tajymif;tvJtwGuf blwef
blwef&JU cufxefMurf;wrf;wJY yx0D ajrrsuf awG&JU csnf;uyfenf;rSm Ak'¨todynmeJY tusifYudk
ESmoGifjyifu usef;rmMuHcdkifwJY v,form;rsm;eJY arG; tajccHjyD; wdk;wufatmif vkyf,ljcif;yifjzpfonf/
jrLa&;vkyfudkifolrsm; ay:xGufvmaponf/ wdbuf
GNH
ordkif;eJY qufpyfwJY Ak'¨,Ofaus;rIuvnf; tcdkiftrm
tm;aumif;vsuf/ jyifopft&G,ftpm;&SdEdkifiH vlOD;a& blwefEdkifiH wdk;wufrItwGuf pdefac:csufu
700000 u usKd;wdk;usJwJ aexdkif&if; euf½Idif;wJY csKdifY0Srf; pkpkaygif; trsKd;om; xkwfukef (gross national prod-
uct-GNP) jrifYwufa&;r[kwfbJ? pkpkaygif; trsKd;om;
rsm;tMum; pdkufysKd;a&; vkyfudkifMu? awmifukef;jrifYjrifY
awGay: wd&dpämef arG;jrLMuonf/ csKdifY0Srf; wpfckcsif;pDudk aysmf&TifrI (gross national happiness-GNH) tay:
bkef;BuD;ausmif;awGNrdKU&dk;cHwyfBuD;awGeJY0dkif;ywfxm;NyD; wGif tajcwnfxm;onf/ usaemf blwefudk oGm;cJYjcif;
taqmuftODtm;vHk;rSm qef;jym;<u,f0wJY &mpkESpf uvnf; GNH udk blwefawG b,fvdktoHk;jyKae
aygif;rsm;pGmu tEkydokum vuf&mrsm;udk azmfjyae ovJqdkwm em;vnfcsifvdkY jzpfonf/
onf/ pD;yGm;a&;ynmt& GNH twGuf azmfjrL
t&if pdkufysKd;a&; tajccHpD;yGm;a&;? ukefoG,frI vmESifY oDtdk&D&,fvdkY r&Sdao;/ 'Dpdefac:csuftwGuf

119
]] qif;&Jaom EkdifiHrsm;tzkdY zuf&Sif'DZkdif;topfESihf
aemufqkH;ay: ypönf;awGu ta&;rBuD;?
vlxktwGuf tajccHvdktyfcsuf jznhfqnf;
ay;zkdYu t"du pdefac:csufjzpfonf/ }}

blwefwdkYu eufeJodrfYarGUwJY tpOftvm Ak'¨bmomrS rdefYcGef; Mum;jyD;wJYaemuf pdwf0ifpm;vGef;vdkY blwefudk


EIduf,l&if; trsKd;om;zGHjzdK;rIESifY wnfNidrfat;aq;rIudk usaemf a&mufoGm;cJYjcif; jzpfonf/ *sifrDoif;av; u
&,lxm;Edkifonf/'Dtcsufu tjcm;EdkifiHrsm; tm;vHk;t ta&;BuD;wJY ESpfcsufudk axmufjycJYonf/
wGuf tm;usp&m apYaqmfrI jzpfvmonf/ yxrtcsufu tdE´d,wdkufwGif ajr,mqHk;½IH;
wu,fawmY blwef GNH vkyfief;ydkif;wGif rIrsm;ESifY a&cJjrpf vrf;aMumif;ajymif;rIwdkY tygt0if
vlxktwGuf tajccH vdktyfcsuf jznfhqnf;rIu t"du obm0ywf0ef;usifysufqD;rI rsm;aewJYtaMumif;/
jzpfonf/ usef;rma&;apmifYa&SmufrI wdk;jrifYvmapa&;? 'kwd,tcsufu wpfOD;csif;wefzdk;ESifY aysmf&TifrI t"dyÜg,f
rdcifESifYuav; aoqHk;rI avsmYusa&;? txufwef;qifY zGifYqdkcsuftaMumif; tpnf;ta0;wGif ajymcJYonf/
txd tcrJYynma&;? vQyfppf aomufoHk;a& ywf0ef; olu &dk;&dk;&Sif;&Sif; wifjyonf/ usaemfwdkY
usifoefY&Sif;rIESifY aq;&Hk pwJY tajccHtaqmufttHkrsm; wpfOD;csif;pDrSm tuefYtowfrJY wef;zdk;&Sdoavmuf
aumif;rGefa&;wdkY yg0ifonf/ blwefvdkY 0ifaiGedrfY EdkifiH txdcdkufvG,faom owÅ0grsm; jzpfwJYtaMumif;/ wpf
wpfEdkifiHwGif vlxk tajccHvdktyfcsufrsm;tay: xddxd cgoHk; tpm;tpmrsm;? wDADGaMumfjimrsm;? ZdrfcHum;rsm;?
a&mufa&muf ypfrSwfxm; vkyfaqmifjcif;rSm trsm;MuD; aemufqHk;ay: enf;ynmESifY zuf&Sif'DZdkif;rsm;udk pdwf
t"dyg,f&Sdonf/ wdkif;jynfbwf*sufudk rvdktyfwm tvdkvdkuf txdef;tuGyfrJY rufrufpufpuf roHk;oifYwJY
awGtwGuf rjzKef;/ taMumif;/
[kwfonf/ GNH t"dyÜg,fu qif;&Jom;rsm; qif;&Jaom EdkifiHrsm;tzdkY zuf&Sif'DZdkif;topf
wdk;wufvmapa&;qdkwmxuf ydkrdkus,fjyefY av;euf ESifY aemufqHk;ay: ypönf;awGu ta&;rBuD;/ vlxkt
onf/ blwefu pD;yGm;a&; wdk;wufrIESifY obm0ywf wGuf tajccHvdktyfcsuf jznfhqnf;ay;zdkYu t"du
0ef;usif pOfqufrjywfxdef;odrf;rIudk aygif;pyfzdkY pdefac:csuf jzpfvmaeonf/ aemufqHk;ay:yif topf
MudK;pm;onf/ wdkif;jynftESH&Sd opfawmrsm;ESifY ZD0 opfawGaemuf vdkufjcif;u aysmf&TifauseyfrI wu,f
rsKd;pdwfrsm; umuG,fzdkY tifwdkuftm;wdkuf MudK;yrf; Mu- ay;Edkifrnfr[kwf/ wdkif;jynfwdkif;&dS tpdk;&wdkif;u EdkifiH
onf/ wef;wlnDrQa&;ESifYtwl ,Ofaus;rI tarGrsm;udk om;wdkif;&JU aumif;usKd;csrf;omtwGuf ta&;wBuD;
xdfef;odrf;Muonf/ NrdKU jyxGef;um;rI? owif;enf;ynm aqmif&GufoifYaMumif; blwef0efBuD;csKyfu ajymcJY
xGef;um;rIpwJY tvsiftjref ajymif;vJrIatmufwGif onf/
wpfOD;csif; pddwfydkif;qdkif&m wnfNidrfzdkY tav;ay; tck vlwdkif; odavmufygjyD/ tar&duefpwkdif
Muonf/ w&m;vGefpm;oHk;rI (hyper-consumerism) u vlrIa&;
tdEd´,EdkifiH a'vDNrdKUwGif usif;ywJY 2010 rwnfNidrfrIudk jzpfay:aponf/ &efvdkrI? twÅavmb
]pOfqufrjywf zGHUjzdK;a&; xdyfoD;tpnf;ta0;wGif MuD;rI? txD;usefrI? tm;tifukefcef;wJYtxd tvkyf
blwef 0efBuD;csKyf *sifrDoif;av; &JU tm;vHk;udk zrf;pm;wJY vkyfudkif&rI? aiGrSvGJNyD; b,ft&mrS wefzdk; rxm;rIawGqD

120
OD;wnfoGm;onf/ vHk;qdkif&m &moDOwk tajymif;tvJawGu blwef&JU
tar&duef jynfaxmifpkudk vTwftxifBuD; pD;yGm;a&;ESifY a*[aA'udk jcdrf;ajcmuf vmEdkifonf/ a&
olrsm;tzdkY ,aeY tar&duefawG b,fvdkjyoemawG &SnfwGif GNH u wdkif;jynfwGif usa&muf vmrnfh
&ifqdkifaexdkfifMu&ovJqdkwm odxm;MuzdkYvdkrnf/ r&yf rjrifEdkifwJY ab;qdk;awGudk ausmfvTm; Edkifrnf vm;/
rem; xdk;ppfqifaewJY aMumfjimrsm;atmuf vlxktzdkY blwefEdkifiH qufvuf atmifjrifzdkY aomYcsuf
vl;vl;vdrfYvdrfY/ ukrÜPDBuD;rsm;rSm urÇmY qif;&Jol u vuf&Sd GNH udk auseyfa&mifY&JraebJ a&&SnfcHjyD;
qif;&Jom;rsm;udk wpfa':vm ay;urf;pGefYMuJzdkY wGefYwdk usefEdkifiHrsm; tm;vHk;twGuf pHjyarmf',f jzpfvmzdkY
ayr,fY? aMumfjimrsm;xJ oef;aygif;rsm; yHkatm jzKef;wD;NyD; BudK;pm;zdkYyif/ blwef&JU Ak'¨bmom todt& aysmf&TifrI
vlwdkif;qDrS EIduf,lzdkY aeYpOf0efrav;vS/ qdkonfrSm ukefypnf;rsm; 0efaqmifrIvkyfief;rsm; u
'gjzifY &kyfydkif;qdkif&m aumif;usKd;csrf;omESifY t"dur[kwf/ wpfOD;csif; twGif;pdwf oefYpifat;csrf;zdkY
twl vlom;usef;rma&;? obm0ywf0ef;usif xdef; tjcm;olrsm;tay: tMuifem arwÅmyGm;rsm; apmifY
odrf;a&;? ,Ofaus;rI aysmufysufroGm;a&;? pdwfydkif;qdkif a&SmufMu zdkYu tc&musonf/
&m &ifYusufrI&Sda&;wdkY aygif;pyfxm;xm;rnfh ]pOfquf blwefu olYc&D;udk qufvuf csDwufae
rjywf aysmf&TifrI} udk tm;vHk;twGuf b,fvdk xkwfvky f onf/ usefurÇmYEdkifiHrsm;uvnf; blwefuae oifcef;
MurvJ/ pm,lp&mawG &SdaeygvdrfYrnf/
blwefrSmawmY olenf;eJYol wpfEdkifiHvHk; aysmf t*¾jref
&Tifcsrf;omzdkY tawmfc&D;a&mufaeonf/ jrpfudkjzwfjyD; ( a'gufwm *sufz&Dqcsf rSm udkvHbD,m wuúodkvf
a&tm;vQyfppf a&mif;csvdkY&wJY EdkifiHjcm;aiGeJY ynma&;? pD;yGm;a&; ygarmu jzpfjyD;? ukvor* axmifpkESpf
usef;rma&;? tajccH vdktyfcsufrsm;udk yHkrSef jznfhqnf; zGHjzdK;a&; yef;wdkifrsm;udk OD;aqmif yHkazmfaeol jzpfonf/)
oGm;onf/ wdk;wufrI toD;tyGifYudk NrdKUjy aus;vuf a'
opHk tvTmpHk cHpm;&atmif tpdk;&u pDrHonf/ odkY ESifY &nfnTef; / Growth in a Buddist Econaomy by
wdkif blweftwGuf pGefYpm;csufawG &SdaeOD;rnf/ urÇm Jeffery D.Sachs

wydkif;wp trSefrsm;

121
urÇm hq&mrsm;aeY txl;u@
jyefvnfxlaxmifrI
ausmif;q&mrsm;ESihf tpjyK
UNESCO, UNICEF, UNDP,
ILO, EI
tMuD;tuJwdkY\ o0PfvTm
5 &uf? atmufwdkbm? 2010

,aeY urÇmhq&mrsm;aeY tcgor,wGif 'or 5 oef;tm; ynmoif,lcGifh &&dSatmif MudK;yrf;


q&mtm;vkH;udk *g&0 jyKtyfygonf/ q&mrsm;onf aqmif&Gufay;aeMu&ygonf/ tjiif;yGm;rI? y#dyu©
uav;wdkY\ b0udk ykHazmfay;Mu&mwGif ta&;ygaom jzpfyGm;rI? oabmxm; uJGvJGrIrsm;ESifh &ifqdkif MuHKawGU
tcef;u@rS yg0if aqmif&GufaeMu&onfh enf;wl aeMu&aom EkdifiHrsm;&dS q&mrsm;onf jyefvnf
ynmwwf vlYtzJGU tpnf; ay:xGef;vmapa&;twGuf xlaxmifa&;ESifh jidrf;csrf;a&;wdkYudk zefwD; aqmif&Guf
t&dSeft[kefjzifh aqmif&Gufay;aeMuolrsm;vnf; jzpf ay;Ekdifonfh ta&;ygolrsm;vnf; jzpfMuygonf/
Muygonf/ EkdifiHrsm;\ vlrIa&;? pD;yGm;a&; todynm uREkfyfwdkYonf q&mrsm;\ udk,fpGrf;
zHGYNzdK;wdk;wufa&;wdkYtwGuf axmufyhHjznfhpGrf;EkdifNyD; ÓPfpGrf;jzifh vkHYvpdkufxkwf aqmif&Gufaejcif;wdkYudk
ajymif;vJwdk;wufvmrIrsm;udkvnf; aqmif&Gufay; xkwfazmf csD;usL; Mu&rnfjzpfygonf/ vkHjcHKa&;
EkdifMuolrsm; jzpfMuygonf/ uif;rJhaom a'oESifh vlrIa&;? ynmEGrf;yg; tm;enf;
,aeY q&mtajrmuftrsm;onf vGefuJ aom a'orsm;odkY oGm;a&mufNyD; xdka'ocHwdkYtm; b0
onfh pdefac:rIrsm;udk &ifqkdifMuHKawGU aeMu&NyD; cufcJ om,m vSya&;twGuf aqmif&Guf ay;aeMuol
aom tajctaersm;wGif tvkyfvkyfudkif aeMu& trsKd;orD; q&mrrsm;\ tm;xkwfMudK;yrf; aqmif&Guf
ygonf/ qif;&JrJGawrIEIef; jrifhrm;aom vlYtzJGU aerIrsm;udk xkwfazmf csD;usL; Mu&rnfjzpfonf/ y#dyu©
tpnf;twGif;rS vkyfukdif aqmif&GufaeMu&NyD; tajctaersm;? ta&;ay: tajctaersm; ½kwfw&uf
pmoifcef; twGif;tjyifü tMurf;zufrI? ckduf&ef jzpfay: MuHKawGY&NyD; jyefvnf wnfjidrfpumvwGif
jzpfyGm;rIwdkYudkvnff; wm;qD;umuG,f ajz&Sif;ay;Mu jyefvnfxlaxmifa&; vkyfief;rsm; a&&SnfwnfwHh
&ygonf/ xdkYtjyif vkyfief;cGif twGif;rSmyif HIV ESifh ckdifjrJa&;ESifh zHGYjzdK;wdk;wufa&; vkyfief;rsm; aqmif&Guf
AIDS wdkYaMumifh pdwf"mwf usqif;aeaom rdom;pk &mwGif q&mrsm;\ MudK;yrf;aqmif&GufrIu ta&;ygvS
rsm;ESifh ausmif;om;ausmif;olrsm;tm; pdwf"mwfjr§ifh ygonf/ vGefcJhaom Zefe0g&DvwGif a[wDEkdifiHwGif
wifay;NyD; urÇmay: &dS 'ku©onf uav;oli,f 18 jzpfyGm;cJhaom ajrivsifaMumifh wpfjrdKUvkH; ysufpD;

122
&onfhtjyif ausmif;om;aygif; okH;aomif;&Spfaxmif MudK;yrf;tm;xkwfrI jyKvkyfaeMucsdefwGif uREkfyfwdkYonf
ESifh ausmif;q&mESifh ynma&;0efxrf;aygif; 1300 wdkY q&mhvkyfief;tay: urÇmBuD;\ pD;yGm;a&; aES;auG;
touftkd;tdrfrsm; qkH;½IH;cJh&ygonf/ ygupöwefEkdifiH usqif;aerI\ tusKd;oufa&mufrI jzpfEkdifajcrsm;udk
wGifvnf; a&ab;tEÅ&m,f MuHKawGYae&ol oef;aygif; tav;teuf xm;&rnf jzpfygonf/ vlYpGrf;tm;
20 &dS&m wpf0ufrSm uav;rsm;jzpfaMumif; ukvor*¾ zHGHYjzdK;wdk;wufrItwGuf taxmuftul tjzpf ynma&;
rS cefYrSef;ygonf/ tqdkyg EkdifiH ESpfEkdifiHvkH;wGif onf axmifpkESpf zHGYjzdK;wdk;wufrI &nfrSef;csufrsm;
vlom;csif; pmema&;vkyfief;ESifh jyefvnfxl axmifa&; tm;vkH;ESifh vlwdkif;twGuf ynma&;qkdif&m OD;wnf
vkyfief;rsm; MudK;yrf; aqmif&Guf&mü ynma&; pepfudk csufrsm; tm;vkH; atmifjrif aygufajrmufa&;twGuf
jyefvnf &Sifoefapjcif;onf ta&;ygvSaom OD;pm; t"du aomhcsufjzpfygonf/ odkYaomfvnf; aumif;rGef
ay; tpDtpOfjzpfygonf/ta&;ay:tajctaersm;wGif pGm avhusifhay;xm;NyD; toufarG;0rf;ausmif;qdkif&m
toufqkH;½IH; oGm;Mu&aom q&mrsm;\ wm0efodrIudk aphaqmfrIay;xm;onfh vkHavmufaom q&mrsm;
txl;*½kjyK csD;usL;tyfygonf/ r&dSvQif uREkfyfwdkYonf vGefcJhonfh 10 ESpfu jyKvkyf
cJhaom urÇmhuav;rsm;ESifh vlki,frsm;twGuf urÇmh
&if;ESD;jr§KyfESH ynma&; nDvmcHu csrSwfcJhonfh uwdu0wfrsm;udk
obm0ab;tEÅ&m,fESifh tjcm;aom ab; tcsdefwdktwGif; jydKvJoGm;apEkdifonfhtwGuf t&JpGefU
tEÅ&m,frsm; usa&mufaepOfESifh usa&mufjyD; aqmif&Gufovdk jzpfaeygonff/ tb,faMumifh qdk
tcsdefrsm;wGif q&mrsm;onf pOfqufrjywf ulnD aomf q&mrsm;onf ynma&;pepf\ ESvkH;onf;yGwf
tm;ay;NyD; pdwfaomu ylyefpdk;&drfrIrsm;udk ajzazsmuf jzpfaomaMumifhyif jzpfygonf/
ay;EkdifMuygonf/ tem*wftwGuf arQmfrSef;csuf
ay;jcif;jzifhvnf;aumif;? ykHrSef pdwfcHpm;rI &&dSatmif apmifhxdef;vdkufem
todw&m;? qifjcifwkHw&m;rsm;udk pkpnf;ay;jcif; q&mrsm;\ toufarG;0rfausmif; tqifh
jzifhvnf;aumif; tm;ay; az;rMujyD; wdkufyJGrsm;? ESifh ywfoufí 1966 ckESpf? atmufwdkbmv 5 &uf
y#dyu©rsm;? obm0tEÅ&m,frsm;aMumifh tdk;rJhtdrfrJh aeYwGif csrSwfcJhonfh ILO ESifh UNESCO tzJGYwdkY\
jzpfay:vm&rI qdk;usKd;rsm;udk avsmhyg;ap&eftwGuf tMuHjyKcsufudk vnf;aumif;? tqifhjrifhynm oif
vnf; ulnD aqmif&Gufay;Muygonf/ qdk;&Gm;vSaom Mum;ay;olrsm;\ toufarG;0rf;ausmif;tqifhESifh
tMurf;zufrI odkYr[kwf aetdrftysuftpD;rsm;Mum; ywfoufNyD; 1997 ckESpf UNESCO tMuHjyKcsufudk
aexdkif&rIESifh rdom;pk0ifrsm; aysmufqkH;rI? qkH;½IH;rIrsm; vnf;aumif; apmifhxdef;vdkufemMuyg&ef uREkfyfwdkY-
MuHKawGYae&ojzifh pdwfaomu a0'emcHpm; aeMu& taejzifh wkdufwGef;tyfygonf/ tqdkyg tMuHjyKcsuf
aom uav;rsm;ESihf vli,fvl&G,fav;rsm;udk pdwf rsm;\ vlYusihf0wfqdkif&m pGrf;yum;onf tpOftjrJ
oufomrI &&dSap&eftwGuf vkdtyfonfh vlrIa&; tusKH;0ifvsuf &dSaeygao;onf/ tqifhtwef; edrfh
qdkif&m pdwfydkif;qdkif&m taxmuftyHhaumif;rsm;udk jcif;? vpmenf;jcif;? vkyfudkifcGifh tajctae nHhzsif;jcif;
q&mrsm;uyhHydk;ay;Muygonf/vlrIa&;tusyftwnf; wdkYonf q&mrsm;\ tcGifhtvrf;rsm;udk csKd;azmuf&m
rsm; usa&mufNyD;onfh tajctaersm;wGif q&mrsm;udk a&mufaeNyD; t&nftcsif;jynhf0aom vli,frsm;\
taxmuftyHhay;jcif;onf jidrf;csrf;a&;ESifh zHGYNzdK;a&; q&mvkyfvkdpdwfudk pdwfysuf tm;avsmhapygonf/
twGuf &if;ESD;jr§KyfESHrIyif jzpfygonf/ EkdifiHwum oabmwlnDrI jyKxm;Muonfh 2015 ckESpf
tpdk;&rsm;onf ynma&;qdkif&m tokH;p&dwf? ynma&; arQmfrSef;csufjynfhrDa&;twGuf urÇmay:wGif
q&mtvkyfrsm;? vpmp&dwfrsm;ESifh aumif;rGefaom q&mtopf 10 'or 3 oef; vdktyfvsuf &dSae
oifMum;rI? oif,lrI tajctaersm;udk tmrcHay;&ef ao;aMumif; cefYrSef;xm;&dS&m azmfjyyg tajctaeudk

123
taumiftxnfazmf ay;&rnf jzpfygonf/ q&mrsm;aeY wGif tEl;tnGwf arwåm&yfcH tyfygonf/
tvm;wl t&nftaoG; jynfhrDaom q&m a&&Snf wnfwHhckdifjrJonfh tem*wfudk ykHazmf
rsm;tjzpf avhusifh ysKd;axmifay;jcif;uvnf; ta&; ay;Ekdifrnfh ynm ÓPf? A[kokw? uRrf;usifrIrsm;ESifh
BuD;ygonf/ pepfwus avhusifhysKd;axmifay;NyD; vpm jynfhpkHaom? wm0effodpdwf&dSaom EkdifiHom;rsm;
vkHavmufpGm ay;xm;onfh q&mrsm;onf oifhwifh jzpfvmap&ef rsKd;qufopf vli,frsm;udk jyifqif
aumif;rGefaom ynma&;udk ay;EkdifpGrf;&dSonfhtjyif ay;ae&olq&mrsm;tm;¤if;wdkY\wm0ef0wå&m;rsm;udk
EkdifiHom;tjzpfwnf&dSjcif;? jidrf;csrf;jcif;ESifh ,Ofaus;rI tjynfht0 xrf;aqmif&eftwGuf uREkfyfwdkYu oifh
zvS,fjcif;wdkYtay: wefzdk;xm;rIudk wufMuGpGm jr§ifhwif wifh aumif;rGef aom vkyfief;tajctae ay:atmif
ay;Ekdifolrsm; jzpfvmygonf/ odkYjzpfí EkdifiHawmf tpdk;& zefwD;ay;jcif;jzifh taumif;qkH; *kPfjyKEkdifygonf/
taejzifh q&mrsm; avhusifh ysKd;axmifa&;? q&m ,aeY 2010 jynfhESpf atmufwdkbmv 5 &ufaeY
topfrsm; xyfrH cefYxm;a&;ESifh csD;jr§ifhrIrsm;ay;a&; urÇmwpfvTm;ü q&mrsm;udk *kPfjyKonfhyJGwGif uREkfyf
wdkYtwGuf EkdifiHawmf\ rl0g' vkyfief;tpDtpOfrsm;? wdkYylaygif; yg0ifMuygpdkY/
qufvuf &if;ESSD;jr§KyfESHrIrsm;wGif zHGYNzdK;NyD;rdwfzuftzJGYt
pnf;rsm; taeESifh 0kdif;0ef; ulnDyhHydk; ay;Muyg&efvnf;
wdkufwGef; EId;aqmftyfygonf/

taumiftxnfazmf
xdkYtjyif q&mrsm;taeESifh ¤if;wkdY\qkH;jzwf
csufrsm;udk ¤if;wdkY udk,fwdkif 'Drdkua&pDt& a&G;cs,f
xm;onfh tzJGYtpnf;rsm;rS wqifh xkwfazmf ajym
Mum;Edkifrnfh vlrIa&;qkdif&m aqG;aEG;rIrsm;udk taumif
txnfazmf aqmif&GufoGm;Mu&efvnf; wdkufwGef;
tyfygonf/ q&mrsm; rygbJESifh ynma&; jyKjyif
ajymif;vJrIudk ykHazmf&ef rjzpfEkdifovdk ynma&;
&nfrSef;csufrsm; jynfhrDatmifvnf; taumiftxnf
azmf aqmif&GufEdkifrnf r[kwfygay/
urÇmtESHY&dS EkdifiHawmftpdk;&rsm;? &yf&Gm
vlYtzJGYtpnf;rsm;? trsKd;om;a&;qkdif&mESifh tjynfjynf
qdkif&m tzJGYtpnf;rsm; taejzifh q&mrsm;tay: uwd
ay;xm;onfh tvkyfrsm;udk qufvufMudK;yrf;
aqmif&GufoGm;Muyg&ef uREkfyfwdkYtaeESifh urÇmh

a&TUajymif; jrefrmausmif;q&mrsm; tpnf;t&Hk;rS urÇm h q&mrsm;aeY tcrf;tem; usif;yaeyHk (rJaqmuf)

124
urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
rSwfrSwf&& ESpfokH;q,feD;yg;u
wefcl;v&JU ausmif;om;b0ykH&dyfawG
ae0ifzsdK;zs wnae/ tvGrf;ajyayhgq&m&,f/

Zmwdcsufa<u EGrf;yg;wJh ausmif;om;


arG;&yfajr tvmc&D; tdrfrSmac:NyD; ausmif;xm;
a&umwmBuD;ay:rSmayhg om;orD;eJY rjcm;
q&mtdkwpfa,muf jyKpkvkdYxm;
vrf;tavQmufeJY ([dkwkef;u)
wnfhwnfh&ifqkdifwkd;rdw,f/ q&m q&mrawG[m
(ckacwfrSmawmh)
aEG;axG;wJhtNyKH;eJY a&S;a[mif;ypönf;awGayhg q&m/
ykckH;udktomxdNyD;
]rSwfrdvm;q&m}qkdawmh ausmif;vc ray;EkdifvkdY
rsufESmudkvufumMunfhNyD; twef;ydkifq&m pufbD;cPiSm;
][m} .... wJh taygifqkdif ajy;xm;NyD;
awmfawmfeJY pum;rajymEkdif&Smbl;/ pyfNzD;NzD; jyefvmwJh
q&mhwynfhawG[mvJ
ESpfawGvJa[mif; vGrf;p&myJayhg q&m&,f/
tjzpfawGvJ ajymif;vmawmh
(wpfcgu) q&mhwynfh &du©meJY odu©m
pum;twefMumqkdcJhw,f/ ,SOfwJGvmNyDqkd&if&du©mr&Tifayr,fh

125
odu©mwif&wmvnf; &Sd&JU
odu©mpifrS
vdyfjym&TifrSm r[kwfvm; qkdwmvkd
0goem? apwem? tepfem
*½kPm pwJh emawGeJY
b0emcJhMuwJh
(wpfcsdefu) q&mhwynfhawG[m
(ckcgrSmawmh)
tdrfrufawGygyJvm; q&m/

&SyftusÐ vnfuwkH;
rNyKH;r&D
wnfMunfwJh [efyefeJY
tm;rmeftjynfh
"m; vSH a0SYovkdyJ wcsdKUu ykvif;axmif
pGJepfatmif oifcJhMuwJh q&mhb0 wcsdKUu yÍÆif;abmifayhg/
[dkwkef;uawmh
tm;rusrdcJhwm trSefyg/ atmifjrifaewJhol
aomifwifaewJhol
t&G,f&vmwJh aumif;pm;aewJhol
q&mhwynfhawGvJ acgif;yg;aewJhol
jrufEka&Munf&SmMu&if; BuD;yGm;aewJholawG &Sdovdk
avmuZmwfckH b0tzkHzkHrSm acs;iSm;aewJholawGvnf;
wpfcsdKUu q&m0ef &SdMuwmaygh q&m&,f/
wpfcsdKUu AvmtcHG
wcsdKUu tif*sifeD,m tcktcsdefrSmawmh
wcsdKUu oGifjyifryD&Sm q&mhwynfhawG
wcsdKUu 0wfvkHb0 b,fb0a&mufa&muf
wcsdKUu cRwfcsKHus ]tazsmuf t.x.u}rS
wcsdKUu t&m&Sd q&m q&mrawG&JU *kPfaus;Zl;
wcsdKUu Avmtwd txl;atmufarhrdygw,f q&m&,f
wcsdKUu wyfrawmfom; tNrJ owd&rdygw,f/
wcsdKUu t&yfapmfum;
wcsdKUu &JxJvdkuf tazsmufNrdKU? tajccHynmtxufwef;ausmif;
wcsdKUu zJyJ½dkuf 10 Budrfajrmuf q&muefawmhyJG
wcsdKUu wkdufum;toG,foG,f ausmif;om;a[mif;wpfOD;\
wcsdKUu qkdufum;crvG,f *kPfjyuAsmtm; rQa0vdkufygonf/
wcsdKUu usL&Sifq&m
wcsdKUuawmh ....

126
urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
eHeufrkd;aomuf tvif;a&mufaomf
pdwfaemufaxGjym; aomuyGm;cJY
tawG;&JUtawG; uav;&JU ta&;
wpfaeY odkYr[kwf ta0;wmc&D;
t&SnfMuD;av../

naeqnf;qm ae0ifcgrS
Asmyg&SIyfaxG; uAsmawGa&;&if;
ykHoGif;xkqpf tem*wftopfudk
ryDa00g;ao;ayr,fh yDwdpm;oHk;vsuf
yifhouf½dIufarm oufysif;aZmcs
tdyfr&cJh/

b,fvkdyJjzpfjzpfy? q&m q&mrawG&JU


O,smOfrSL;b0xJrSm b,fvkdyJpdwfyifyef;
'DuaeYu
uav;awG[m tem*wftwGuf
orkdif;armfuGef;opf pdkufxl&pfr,fY
vlom;qefwJh vlom;av;awG
jzpfvmOD;rSmygvm;vdkY awG;NyD;
b0xJu b0awGta&;
MunfEl;aecJhrdw,f/ /
tdacsm
(0gxem b0t&nftaoG;jr§ifhwifa&; oifwef;ausmif;? &aemif;NrdKU)

127
0,0vkH;av; 0dkif;0dkif;a&; i,fu q&mawG
uav;b0 tprSm aocsmqkH;r oGefoifjywJh
uBuD; cacG; b0wufvrf; atmifjrifyef;wkdif
*i,f CBuD; i vSrf;udkifqGwfcsL vlwvkH; olwvkH;
oli,fwef;b0eJY pcJhwm NyKH;yef;yGihfawG vdSIifawmhrS
wqifhwufvm? ntcg jrwfapwem jrwfq&mpum;
vomomeJY? ynmazG&Sm em;vnfEkdifcJh&ygNyD/
q&mqkH;r? oifjyMum;em/
um,uH 0pDuH raemuH
wcgw&H remcHvdk uHwyg;yg; vGeftrSm;&Sd
pdwfwkd pdwfysuf 0EÅmrdjzihf &Sdckd;uefawmh vkdufygonf/
pdwfuGufcJhzl;? q&mOD;udk
&ufvESpfa[mif; aemifaemif
ESpfawGajymif;vm umvMumaomf (urÇmhq&mrsm;aeYrSm q&m q&mrrsm;udk *kPfjyKvQuf)
ynmvnf;pkH? bJGUawG NcKHvTrf;
vkyfief;cGifxJ a&mufawmhrS/

128
usrb0rSm q&mr ESpfBudrfjzpfcJhzl;ygw,f/ 'Dvdkyg pmtkyu f usrudk q&mrvkyaf emf/q&mq&mrppfppfawG
yxrwpfBudrf pmoifjzpfoGm;wkef;uawmh oli,fcsif; &JU yDwd[m bmeJYrSrvJEkdifbl;vdkY ajymjyaeovdkyJ cHpm;&
awG wkdufwGef;csufaMumihf pmoifjzpfoGm;wmyg/ ygw,f/ ]igBuD;vm&if q&mBuD;vkd aus;&Gm? a'oawG
yxr wpfBudrf pmoifNyD;oGm;awmh ESpftwefMum trsm;BuD;rSm pmvdkufoifr,f}vkdY tawG;pwpfp jzpfcJh&
em;aecJhygw,f/ 'kwd,tBudrf pmjyefoifjzpfoGm;wm ygw,f/ usr&JU q&mrjzpfcsifwJh ajcvSrf;awGyg/ ckESpf
uawmh usrwkdY jrefrmEdkifiHxJrSm &SdwJh usL&Sifrxm;EkdifwJh wef;t&G,fa&mufvmawmh ausmif;pmtkyfxJuae q
uav;awG&,f? vrf;ay:a&mufaewJh uav;awG? rdb&Sd &mBuD;&JU &ifwGif;pum;awGudk xyfrH&if;ESD;cGihf&cJhjyefyg
awmh&Sdw,f ausmif;rxm;EkdifwJh uav;awG? taz w,f/
tar rjynfhpkHvdkY ausmif;rxm;EkdifwJh uav;awGtwGuf ausmif;olb0rSm q&mBuD; OD;zkd;usm;&JU &ifxJu p
vkdtyfcsufaMumihf q&mr um;awGudk q&m q&mrawG
jzpfoGm;cJh&wmyg/ u olwkdY&JU&ifxJ ajymif;xnhf
usr q&mrwpf jyD; wqifhcH cHpm;rIuae
a,muf &JU pdwf"mwfjzpfvm vmwmqdkawmh usrpmzwf
wJhtxd usrudk oifMum; pOfu &wJhtodxuf ydkom

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
ay;aom q&m q&mrawG aewmudk odcJh&ygw,f/ em;
trsm;BuD; &Sdygw,f/ usr axmifvkdY ykdaumif;ygw,f/
rSm oifq&m? jrifq&m? 'g[mvnf; BuD;rSod&wmyg/
Mum;q&mqkdNyD; okH;rsdK; ydkif q&mBuD;[moloGm; av&m
qkdifcJhygw,f/ q&m okH;rsdK; t&yfrSm vlawG&JU tm;udk;
vkH;pDrS rwlnDwJh tjrif ,kHMunfrI &olwpfa,muf
wrsdK;pDudk oifMum;cGihf &cJh jzpf½kHomru cspfcifav;pm;
ygw,f/ jrifq&meJY oifq rI cH&oljzpfcJhw,fqdkwm olY

usr q&mrsm;
&m awGu usr&JUb0udk taumif;qkH; xkqpfay;cJhMuyg pmawGuwqihf odcJh&ygw,f/ at;at;jrifh
w,f/ Mum;q&mawGuawmh usr&JU pdwf"mwfudk xkqpf usrvnf ; ol Y p mawG z wf & if ;
ay;cJhMuolrsm;yg/ q&mrsm;aeYrSm usr&JU Mum;q&mawG uae olYudk av;pm;vmw,f/ olYudk rsufpdeJYwyftyfjrif
udk *g&0jyKyg&ap/ xkdq&mrsm;&JU xkqpfay;rIaMumifh NyD; &if;&if;ESD;ESD;pum;awGajymcsifpdwfawG jzpfvmcJhyg
q&mr vkyfcsifpdwfaygufvmykHuawmh usr av;pm; w,f/ tJ'Davmuftxdatmif usr q&mBuD;udk av;pm;
&aom q&mrsm; wpfOD;csif;pD usrb0xJrSm ta&;yg wmyg/
vmykHawG aMumifhygyJ/ 'kwd,tBudrfajrmuf q&mryJvkyfygvkdY ajymolu
xkdq&mrsm;uawmh .... awmh wkdif;wyg;u q&mBuD;wpfOD;ygyJ/ tJ'Dq&mBuD;[m
yxrqkH; usr&UJ Mum;q&mu ouf&Sdxif&Sm; &if;ESD; usr&JU 'kwd,ajrmuf av;pm;MunfndK&wJh q&mBuD;wpf
cJholwpfa,mufawmh r[kwfygbl;/ usreJY pmzwf&if; OD;yg/ q&mBuD;udk usrjrifvnf; rjrifzl;ygbl;/ pmtkyfu
&if;ESD;cGihf&wJh Mum;q&myg/ oluawmh q&mBuD;OD;zkd;usm; rSwqihf av;pm;cGihf&olyg/ oluawmh jrefrmEkdifiHom;
(ynma&;0efBuD;) yJ jzpfygw,f/ q&mBuD;&JU tw¬KyÜwåd vnf; r[kwfygbl;/ vlrnf;ausmif;q&mwpfOD;yg/ tJ'D

129
onf wwd,EkdifiHodkY oGm; twl yl;aygif;vkyfaqmifcJhyg onf/
a&muf tajccs&ef taMumif; vuf&Sdynma&;ausmif;rsm;onf w&m;r0ifynm
zefvmcJhonf/ xkdtcsdefwGif oifMum;a&;pifwmrsm;tjzpfom xkdif;tmPmydkifrsm;u
BMWEC udk qufvuf OD; todtrSwfjyKxm;ygonf/ xkdYaMumifh xkdynma&;pifwm
aqmifpDrHcefYcJG&efESihf ynma&; rsm;udk w&m;0iftodtrSwfjyKEkdifa&;? ynma&;tcGihft
vkyfief;rsm;udk qufvuf vkyf vrf;rsm; tjynfht0&&SdEkdifa&;twGuf xkdif; MOE ESihft
aqmif&ef tvkyftrIaqmiftzJGUrS trsm; o wl rkduf*&rfhynma&; rl0g'wpf&yfa&;qJGum xkdif;ynm
abmwlnDcsufjzihf q&mrBuD; aemfazma& (pma&;ol) a&;0efBuD;rSwqifh xkdif;tpdk;&xH wifjyawmif;qkdcJhyg
tm; a&G;cs,fwm0efay;cJhMuonf/ onf/ vuf&Sd tcsdefwGif xkdif;tpdk;&rS todtrSwf jyK
2004 ckESpfrSpí BMWEC \ Ouú|ESihf aumfrwD wkefYjyefrIudk arQmfvifhae&qJ jzpf onf/
0ifwkdY\ tm;wufoa&mBudK;yrf;rI? ynma&;vkyfief;wdkY
udk wpdkufrwfrwfvkyfaqmifrIrsm;aMumihf tzJGU0ifjzpfvkd
Muaom ausmif;rsm;vnf; wkd;wufrsm;jym;vmcJhonf/
,aeYwGif BMWEC onf tvSL&SifwkdY\ ,kHMunfrIudk
&,lEkdifNyD;aemuf a&TUajymif;ausmif; 35ausmif;? IDP
]]vlxkudk,fpm;jyKtzGJYtnf;rsm;?
ausmif; 15ausmif;wkdYudk ausmif;vnfywfa&; b@m jynfya&muf EkdifiHa&;? ynma&;paom
aiG &SmazGaxmufyHhay;Ekdifonfh tzJGUtpnf;tjzpfodkY tzJGUtpnf;rsm;rSmvnf;
a&mufvmcJhonf/
BMWEC ESihf rkduf*&rfh
vuf&SdtcsdefwGif BMWEC tzJGU0if ausmif;aygif;
55ausmif;&SdaeNyD jzpfonf/ xkdYtjyif ynma&; vkyfief; ynma&;udk tm½kHrjyKEkdif½kHomru
rsm;udkvnf; rdrdwdkY ,cif&nf&G,fxm;onfxuf ydkrdk vufawGUtm;jzihf OD;aqmifay;EkdifrI?
wkd;wufaumif;rGefatmif aqmif&GufEkdifcJhayonf/
ausmif;rsm;udk rlBudKrS txufwef;txd wdk;csJUzGihfvSpfEkdif }}
yHhydk;EkdifrI vGefpGm tm;enf;vSayonf/
cJhonfomru ausmif;rsm;tm;vkH; wajy;nD oif½dk;ñTef;
wrf; tokH;jyKEkdif&ef t*Fvdyf? ocsFm? odyÜHESihf xkdif;bm
omwkdYukd xkdif;ynma&;Xme MOE,WE wkdYESihf yl;aygif; Migrant Advocacy ESihf Awareness rsm;udkvnf;
n§dEdIif;um rlvwef;twGuf trsm;vufcHEkdifonfh oif EkdifiHwumtqihftxd aqmif&GufcJhygonf/ tjcm;aom
½dk;ñTef;wrf;wpf&yfudk aqmif&GufEkdifcJhonf/ u@rsm;jzpfonfh usef;rma&;? vlrIa&;? uav;ol
xkdYtjyif ausmif;q&m q&mrrsm; t&nft i,frsm;apmihfa&Smufa&;ESihf oufqkdifaom vkyfief;rsm;
csif;jr§ifhwifa&; oifwef;rsm;udkvnf; wpfESpfvQif t udkvnf; NGO, CBO tzJGUtpnf;rsm;ESifhtwl wuf<u
enf;qkH;ESpfBudrf vkyfaqmifay;cJhygonf/ xkdoifwef;wkdY pGm yl;aygif;aqmif&GufcJhonf/ ,ckqkdvQif BMWEC
wGif ausmif;tkyfBuD;rsm;twGuf ausmif;pDrH cefYcJGrIoif tzGJUtaejzihf oufwrf; q,fpkESpf wpfESpfudk ausmfjzwf
wef;? ausmif;q&m q&mrrsm;twGuf bmom&yfqkdif cJhNyD; jzpfonf/ vdktyfcsufrsm;? tcuftcJrsm;udk
&moifwef;? oifMum; a&;enf;pepfoifwef;? rlBudKq&m &ifqkdifcJh&onfrsm;&Sdovkd? rdrdwkdY arQmfrSef;xm;onfh
q&mroifwef;rsm;tjyif Community Managment twkdif; atmifjrifrIrsm;pGmudkvnf; &&SdcJhayonf/ rdrdEkdifiH
oifwef;vnf; yg0ifygonf/ xkdoifwef;rsm;udk r[kwfaom EkdifiHwpfckwGif þrQavmuf rsm;jym;onfh
jyKvkyf&eftwGuf WE (World Education), TOPS ausmif;rsm;jzihf xkxnfBuD;rm;aom ynm a&;vkyfief;
(Taipei Overseas Peace Service), MECC, Tak rsm;udk vGwfvGwfvyfvyf vkyfaqmifEkdifonfrSm tHhMo
Education Service Area Office 2 (MOE) wdkY ESifh p&m wkd;wufrIjy,k*fwpfckyif r[kwfyg vm;/

158
q&mBuD;udkvnf; olY&JU twKyÜwådpmtkyfuae qkHpnf;
cGihf&wmyg/ q&mhemrnfuawmh vlrnf;ausmif;q&m
bGwfumwD 0g&SifwefyJ jzpfygw,f/ olYb0[m tifrwef
av;pm;zkdY aumif;ygw,f/ q&mBuD; OD;zkd;usm;eJYvnf; ]]q&mBuD;yavwkd&JUausmif;cef;[m
qifwlygw,f/ vlrsdK;twGuf wkdufyGJ0if q&myg/ vSywJhyef;cif;BuD;eJYwlaevkdY
tJ'Dtcsdeftcgwkef;u vlrnf;awG[m uRefb0u
ae rvGwfajrmufMuao;ygbl;/ 'gawGudk ausmfjzwfNyD;
usroifcJh&wJh jrefrmuAsmxJu
twGef;twkduf? twkduftcdkuf 'PfawGudk jzwfoef; &if av;armifhpHausmif; uAsmav;udk
qkdifNyD; olYvlrsdK;awGudk tvif; jycJhwJh q&myg/ udk,fhvlrsdK;? owd&rdoGm;ygw,f .. .
udk,fhtcGihfta&;udk ynmeJY b,fvkd wkduf,lvkdY&w,f
qkdwmudk ,aeYynmwwf oGm;MuwJh vlrnf;awGeJY }}
oufaojyvkdY&ygw,f/ urÇmhq&mrsm;aeY[molYaMumihf
ay:aygufvmw,fvkdY usr wpdwfwa'o odcJh&ygw,f
(usrMum;zl;wmudk ajymwmyg)/ vrf;rsdK;udk ,aeYwkdif apmihfarQmfaewkef;ygyJ/ q&mBuD;
q&mBuD; bGwfumwD 0g&Sifwef[m olYvlrsdK;awGudk bGwfum&wD 0g&Sifwef wnfaxmifcJhwJhausmif;rsdK; usr
vrf;jyzdkY ausmif;aqmufcsifcJhygw,f/ q&mjzpfcsifcJhyg wnfaqmufcsifygw,f/ tJ'Dvkdausmif;rsdK; usr ydkifqkdif
w,f/ 'DtwGuf olynmwwf&ygr,f/ olynmwwfcJh csifygw,f/ tJ'Dausmif;cef;xJrSm usraecJhwJh awmifwef;
wm[m tvG,fwul&&SdwJh ynmawmh r[kwfygbl;/ BuD;awG Mum;xJu rdbrJhoGm;wJh uav;awG&,f? em*pf
ausmif;wufae&if; olYvufxJrSm ydkufqHr&SdvdkY aMumifh tkd;aysmuf? tdrfaysmuf? rdbaysmufoGm;wJh u
ausmif;xGufcJh&rIawGvnf; BuKHcJh&ygw,f/ olYvlrsdK; av;awGudk usraqmufxm;wJh ausmif;xJrSm xnhfxm;
vlrnf;awGtwGufyJ tm½kHpkdufolyg/ tJ'D q&mBuD;&JU csifygw,f/
pdwf"mwfukd av;pm;wmwpfcku olYausmif;BuD; wpfck jzpf olwkdYvufeJYpdkufwJh pdkufcif;BuD;udk jrifcsifygw,f/
zkdYudk olYausmif;u uav;awG&JU acR;awGeJY wnf aqmuf olwkdYvufeJYaqmufwJh ausmif;BuD;udk olwkdYudk,f wkdif&Sd
cJholyg/ uav;awG[m olwkdYaewJh ausmif;udk olwkdYbm aeapcsifygw,f/ olwkdYav;awG olwkdYbmom udk,fh
omwefzkd;xm;wwfatmif OD;aqmifvrf;jy ay;cJholyg/ ukdudk,f ,kHMunfrI&SdwJh pdwfawGudk ydkifqkdifapcsifygNyD/
olYausmif;BuD;aqmufzkdY uav;awGudk,fwkdif tkwfcJ usrtm;uswJh q&mBuD; bGwfum&wD 0g&Sifwefvkd
zkwfNyD; ausmif;aqmufcJhwmyg/ tkwfcJtusdK; tyJhudk ausmif;BuD;rsdK; usrydkifqkdifcGihf&r,fqdkwm ,kHMunfae
b,fae&mrSm okH;vdkY&w,fqkdwmutp vrf;jy ay;cJhol ygw,f/
q&mBuD;yg/ q&mr jzpf½kHruyJ ausmif;ygwnfaxmifjzpfoGm;wJh
q&mBuD;bGwfumwD 0g&Sifwefudk usr jrifzl;csifyg txd pdwf"mwfjr§ihfwifay;cJholuawmh usr&JU wwd,
w,f? qkHzl;csifygw,f/ 'gayrJY rjzpfEkdifawmhygbl;/ ajrmufq&mBuD; yavwkdygyJ/ yavwkd&JU ausmif;av;udk
olr&Sdawmhygbl;/ olYausmif;BuD;uawmh &Sdaewkef;ygyJ/ usr rjrifzl;ygbl;/ usr pdwful;eJYykHazmfMunfhaewmyg/
i,fi,fwkef;uykHjyifawGxJuvkd]b,fEkdifiHoGm;csif t&rf;udk vGwfvyfw,f? ayghyg;w,f? cspfp&maumif;
ygovJoifhudktcGihfta&;wpfckay;r,fvkdY}ajymvmr,f w,f? aysmf&TifrI&o tjynfh&Sdw,f/ pmoifvkdY oifoGm;rSef;
qkd&ifawmhjzihf ]q&mBuD;bGwfum&wD 0g&Sifwef wnf rodwJh ykHpHav;ygyJwJh?/
axmifcJhwJhausmif;BuD;udk oGm;csifygw,f}vkdY usr pdwf tJ'Dpmtkyfav;udk zwfNyD;csdefupNyD; usr ausmif;
ul;,OfcJhzl;ygw,f/ olY"gwfykH&,f? olYausmif;&,fudk pm cef;av;wpfck ydkifqkdifcJhwmygyJ/ q&mBuD; yavwkd&JU
tkyfxJrSm awGUvdkuf&vdkYygyJ/ wu,fyg? wu,fudkoGm; ausmif;cef;[m vSywJh yef;cif;BuD;eJY wlaevdrfhr,fvkdY
a&muf MunfhcsifwJhpdwful;yg/ usrudk,fwkdif tJ'DtcGifht xifygw,f/ usrwkdY oifcJh&wJh jrefrmuAsmxJu

130
av;armifhpHausmif; uAsmav;udk owd&rdoGm;jzpfyg olvnf;jzpfwJh q&mBuD;uawmh q&matmifoif;ygyJ/
w,f/ uAsmq&mwifrkd;&JU qGrf;tkyfeDeDuAsmeJY oajyoD; q&matmifoif;u wu,fawmfcJholyg/ ynmay;awG
rSnhfuAsmav;udkvnf; owd&vdkufrdygawmhw,f/ q vnf; trsm;BuD; a&;om;cJholyg/ q&matmifoif;&JU ]uefY
&mBuD; yavwkdu pmroifbJ ausmif;aysmfatmif oifcJh ulvufvSnfh} pmtkyfudk usrtESpfoufqkH;ygyJ/ usr
NyD;rS ausmif;oGm;csifpdwfaygufvmNyD; pmoifcsifpdwfjzpf odrf;xm;qJyg/ uav;awG udkifwG,fykHudk uGufuGuf
atmif oifMum;cJhwJhausmif;udk usrcspfw,f/ q&mBuD; uGif;uGif;BuD;udk a&;om;xm;wm ESpfoufp&mygyJ/
yavwkdaMumihf usrrlBudKausmif;av;udk bmawGvkyf tckqkd&if 'DbufvGwfajrmufe,fajrrSm ynma&;eJY
r,f? b,fvdkoifr,fqkdwJh tawG;pawG&cJhw,fav/ ywfoufNyD; a&;om;aeMuwJh q&m q&mr tajrmuft
uav;awGudk usr r½dkufzl;cJhygbl;/ 'g[m q&mBuD; rsm;&SdaeMuygNyD/ tJ'D q&m q&mrrsm;&JU pmawGudkvnf;
yavwkdudk tm;usvkdYygyJ/ olYwnfaqmufrI&JU atmifjrif usr zwfjzpfygw,f/ 'Dbufa&muf q&mrsm;&JU jzwfoef;
rIudk ,aeY usrwkdY q&m q&mrawGMum;rSm tjiif;yGm; rIrSmvnf; BuD;us,fcrf;em;wJh awG;ac:rIawG? jrefrmjynf
aeMuqJygyJ/ vkyfMunfhaeMuqJygyJ/ tkda[mif;roGm; tem*wf wkdif;&if;om;awGtay: pmemem;vnfpGm 'Drkd
ao;ygbl;/ qufvufjiif;ckef&if; wkd;wufrIawGudk avh ua&pD ynma&;jzpfzkdY BudK;yrf;aeMuolawGudk usrtxl;
vm&if; ol[m wavQmufvkH; uyfNid vkdufygaeOD;r,f yJ av;pm;pdwf jzpf&ygw,f/

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
qkdwm usr odygw,f/ xkdq&mrsm;ESihf usr\ oifq&m? jrifq&m? Mum;q
usr ausmif;okH;Budrf axmifcJhzl;ygw,f/ rlBudKausmif; &mrsm;tm;vkH;udk þae&mrS *g&0jyK ylaZmfuefawmhvdkuf
uav;udk yxrqkH; axmifcJhwmyg/ aemufwpfBudrfu ygw,f/ usrtm; oifMum;ay;cJhaom q&m q&mrrsm;
awmh udk,fydkifausmif;vkdYac:rvm;? usL&SifvdkYyJ ac:&r tm; vkH;wdkY udk,fpdwfESpfjzmusrf;rm csrf;omMuygap/
vm; ausmif;av;udk axmifcJhygao;w,f/ aemufqkH;
wpfBudrf axmifcJhwJhausmif;av;uawmh ,aeYxd ouf av;pm;vsuf
&Sdxif&Sm; jrefrmEkdifiHxJrSm &Sdaewkef;ygyJ/ ausmif;uav; at;at;jrihf
r[kwfawmhygbl;/ vli,fawG&JU toufarG;rIoifwef;
ausmif;BuD; jzpfaeygNyD/
aemufqkH;tBudrf wnfaxmifcJhwJhausmif;u usr
wpfa,mufxJ wnfaxmifcJhwm r[kwfygbl;/ q&m
q&mr tajrmuftrsm;eJY tvSL&Sif (Donor)wpfOD;&JU
tultnDeJY touf0ifoGm;cJhwJh ausmif;uav;ygyJ/
tJ'DtvSL&SifBuD;[mvnf; uifqm a&m*geJY uG,fvGef
oGm; cJhygNyD/
tck usra&;om;ol q&mawGuawmh ouf&Sdxif
&Sm;&SdaeolawG wpfa,mufrS r[kwfMuygbl;/ 'gayrJY
olwdkY[m usrtwGufawmh ,aeYxufxd touf&Sif?
touf0ifaeMuwkef;yJ jzpfygw,f/ usrtwGufawmh
tJ'Dq&mawG[m pHjyq&mawGyJ jzpfMuygw,f/ olwkdY
[m usrcspfaom q&mrsm;jzpfMuygw,f/ olwkdYawG[m
pmtkyfxJu usr&JU q&mawGyJ jzpfMuygw,f/ pmtkyf
awGxJu q&mawG[mvnf; usrb0&JU pdwf"mwfawG
udk t&m&mudk ajymif;vJay;EkdifolawG jzpfygw,f/
pwkw¦ajrmuf q&mvnf;jzpf? ouf&Sdxif&Sm;&Sdae

131
ab;&ef qD;um
jrwfq&mudk
rarhEkdifyg

xaemif;
usr i,f&G,fpOf ynmoifMum;cJh&pOfu uHMur®m&JU &Sm;a'ojzpfojzihf tvGefudk yljyif;vSonf/ 'ghtjyif
aus;Zl;aMumifh q&morm;*kPfeJY tvGefudk jynfhpkHaom qif;&JwGif;eufonfuvnf; a'oaejynfolvlxk t
q&mwpfa,mufESihf ynmoifMum;cGihf&cJhygonf/ Mum;rSm wef;wlnDrQaeav&JU/ 'Dvdk ajcmufajcmufuyf
usrwkdY EkdifiH&JU cspfp&m? wefzkd;xm;p&m uyf &Gmuav;awGrSm ausmif;q&mvmvkyfzkdYuvnf;
,Ofaus;rIt& udk,fhudkynmoifay;wJh q&mawG[m awmf½kH0goem tepfemESihf pmvmoifay;EkdifzkdY vG,ful
rdbeJY w*kdPf;wnf;qkdwJh qkH;ryJhjyifrIawGatmufrSm cJh[efawmh rwlygbl;/
usr aexkdifBuD;jyif;cJh&onf/ xkdYtwl oli,fwef; q&mq&mrawGa&mufvm? tvGefqkH; ESpfESpf
uav;upNyD; wuúodkvf a&mufonftxd ynmoif avmufqkd jyefajymif;oGm;qkdwJh oHo&m0JxJrSm ausmif;
Mum;ay;wJh q&maygif;rsm;pGmxJrSm usrwkdYu zcifwpf ol ausmif;om;awG w0Jwnf;&,fwJh wvnfvnfyg/
a,mufvkda&mq&mwpfa,mufvdkygcspfcifav;pm;&NyD;? 'Dvkd w0Jvnfvnf b0xJrSmyJ usrESihf taygif;tazmf
q&muvnf; wynfhawGudk om;orD;awGvkdwrsdK; rsm; usifvnfusufpm;cJh&onf/ usrwkdYwifyJvm;
wynfhwyef;vkdwzkH tpOfwefzkd;xm;jr§ifhwifay;wwfwJh r[kwfyg bl;/ usrwkdY&JU aemifawmfh aemifawmfawGvnf;
jrwfaomq&mwa,muf taMumif;udk jyefvnf rQa0 'DoHo &mudk jzwfoef;ausmfvTm;cJh&onf/ wcgw&Hawmh
csifygonf/ tvGef uHaumif;vSpGm &Sm;&Sm;yg;yg; q&m q&mrrsm;
i,fpOfb0 ajrvwfa'o tv,fwef;ausmif; vnf; &GmwGif tajccsaeavmufatmifyif ESpftMum
av;&SdwJh &Gmuav;rSm arG;zGm;BuD;jyif;cGihf&onfhtwGuf BuD; aexkdif&if; ynmoifay;cJhwmawGudkvnf; awGU
ausmif;r&Sdaom&Gmrsm;rS uav;rsm;ESihf EdIif;,SOfvQif usr BuKH&wwfonf/
t&rf;uHaumif;cJhonf[k udk,fhudk,fukd,f rSwf,lcJh rSwfrSwf&& usr 6wef; wufonfhESpfu usrwkdY
onf/ tnmajrvwfa'oqkdonfrSmvnf; rkd;acgifa& cspfcif&aom usrwkdY\ twef;ydkifq&m ajrvwfNrdKUu

132
av;odkY ajymif;a&TUoGm;ojzihf wwef;vkH; twef;ydkifr&SdbJ vnf; &Dcsifjzpfaeonfht&G,fr[kwv f m;/ qkdawmh wpf
&ifuGJyufvufjzifh twef;ydkifq&mtm; vGrf;qGwfae vrf;vkH; ½Iyf,Swfcwfayhg/
aom umvyifjzpfonf/ q&majymif;cgeD; EIwfqufyJGü pmMunfhwkdufwGif pma&;ud&d,mrsm; a&mif;ay;
EIwfqufpum;ajympOfuvnf; tuJydkaom usrESihf ol rnfh q&monf usrwdkY &if;ESD;pGJ q&mjzpfrnf[k twyf-
i,fcsif;wpk idkvdkufonfrSm rnfonfhq&mrS acsmhr& pJGí ykdufqHrygbJESihf ta<u;0,frnfqkdum okH;av;
jzpfcJhonf/ udk,fwkdifvnf; 0rf;enf;aeqJ umvjzpfonf/ a,muf &J&J0Hh0Hhyif csw D ufcJhMuonf/ txufrSm
rlvwef; t&G,fuwnf;u q&mwa,mufudk ajymcJhovkdyJ q,fausmfoufwkdY xkH;pH vufvIyfvIyf
cJG&wkdif; cHpm;&onfh cHpm;csufrsm;udk usrwkdYawG quf yg;pyfvIyfvIyfESihfaygh/
vuf &ifrqkdifcsifawmhaom tcsdefwGif jyefvnfMuHK wu,fwrf; pmMunfhwkduf avSum;ay:wuf&ef
awGU&jcif; jzpfonf/ wcsdefwnf; aemufxyfa&mufvm [efjyifpOfrSmyif avSum;xdyf wHcg;rBuD;udk ausmay;NyD;
rnfh usrwkdY&JU twef;ydkifq&mu t&ifq&mvkd oabm pm;yJGwGif pmawGa&;aeonfh usrwkdY&JU q&mtopfjzpf
aumif;yghrvm;? pmoifaumif;yghrvm;? &Gmausmif;rSm
ausmif;tdyf ausmif;pm;eJY pmvmoifEkdifyghrvm;? &GmrSm
aeaysmfyghrvm;qkdwJh vm;aygif;rsm;pGmeJY usrwkdY\ pdk;&drf
txufwef;jytjzpf &mxl;wkd;&ef

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
ylyefrIrsm; i,fxdyfokdY wufaqmifhaeaom umvjzpf
onf/ rauG;NrdKUwGif pmar;yGJoGm;ajzwkdif;
arQmfaeayr,fh awmfawmfeJY ay:rvmwJh q&m
topfaMumihf tpm;xkd;q&mawGvnf; 0ifNyD; pmoif wynfhawGpm;zkdY rauG;rS emrnfBuD;
aeNyDqkdawmh usrwkdYvnf; uav;yDyD arharhaysmuf pdefjrifhyJvdyf 0,fvmwwfcJhaom q&m?
aysmufyJ jzpfoGm;onf/ vmwJhq&mudkyJ vufcH&rSmayhg/
ausmif;ydwf&ufrsm;wGif t&ufrl;atmif
jiif;cGihfrS r&SdwmbJqkdNyD;awmhvnf; pdwfavQmhoGm;Mu
[efwlonf/ b,folrS bmpum;rS rpyfawmhbJ ae aomufwwfaom q&m ...
onfhtcsdefwGifrS q&mtopfudk rxifrSwfaomtcsdef?
rxifrSwfaomae&mwGif awUG qkHcJh&onf/
xkdpOfu usrwkdYausmif;rsm;wGif jrefrmjynf\ xkH;pH
twkdif; ausmif;0ifaMu;rsm; ay;oGif;pOf ay;xm;aom A [efwlol rsufESmopfq&mudk &ifqkdifvkduf&wmygyJ/
vmpmtkyf(vufa&;)rsm; ukefoGm;ygu &efykHaiGtwGuf wpfa,mufESihf wpfa,muf [kdqdwf'Dqdwf? ajcwkdYvuf
[kqkdaom ausmif;rSa&mif;onfh pmtkyf? cJwHESifh aywH wkdYvkyf&if; toHrxGufatmif pum;ajymMuonf/
rsm;udk vkdtyfvQif ausmif;om;rsm;rS 0,f,lokH;pJGMu&yg toHrxGufatmifqkdayr,fh wD;wkd;wD;wkd; ozef;ydk;aygh/
onf/ ZGef? Zlvdkif jzpfayr,fh ajrvwfyDyD tvGefudkyljyif; ]a[m [dkrSmMunfhOD; wkdYpmMunfhwkdufrIvnf; r
wJh aeYvnfrkefYpm;qif;csdefwGif usrESihf usroli,fcsif; [kwfbl;[}
wpfpk pma&;ud&d,mrsm; a&mif;ay;onf[k ajymxm; ]tif; q&m topfvm; rodbl;aemf}
aom pmMunfhwkdufokdY oGm;Muygonf/ ][if; vmw,fvkdYvnf; rMum;ao;ygbl;}
pmMunfhwkdufwGif pma&;ud&d,mrsm;udk ausmif; ]jzpfEdkifw,f igwkdYudk rajymao;wmyJ aer,f? 'Dq
om;rsm;tm; pmMunfhwkduf wm0ef,laom q&mwpfOD; &mudk wdkYawGwpfa,mufrS rodwmBuD;udk pmMunfhwkduf
OD;ua&mif;ay;avh&Sdonf/xkdodkYvkdtyfonfrsm;0,f&ef xJrSm rdefYrdefYBuD; pmxkdifa&;aewm q&mjzpfvkdY aerSmaygh
csDwufoGm;onfh usrwkdYwpfpkonfvnf; q,fausmf b,f &Gmom;u vmaeyghrvJ}
ouft&G,f tv,fwef; ausmif;olawG jzpfonfh ]tif; [kwfrSm olYMunfh&wm &Gmom;ykHvnf; rayguf
tavQmuf opf&GufvIyfvnf; &D (&,f)csif? avwkduf ygbl;}

133
aemufawmh q&mtopfjzpfrSmyg[laom tqkdudk
tm;vkH;u axmufcHMu&if;eJY ][if; q&mu vSvnf;r
vSbl;? oabma&maumif;yghrvm;? t&ifwkdY q&mvdk
pmoifa&m aumif;yghrvm;rodbl;? Mum;xJu t½dkuf
Murf;&ifawmhvm; trav; igawmh ausmcsrf;w,f}[k
wpfa,mufwpfaygufjzihf twif;vkajymum ..
usrwkdYtm;vkH; rodao;aom q&mtm; cspfjcif;?
rkef;jcif;uif;uif;ESihf jypfaumESpfaum a0zefvkdufMu
wmu q&mrMum;bl;xifí jzpfonf/ wu,fwrf;awmh
tvGefyg;eyfvSNyD; tawGUtBuKHrsm;aom ausmif;q&mh q&mESihfwynfhMum;
em;yDyD usrwkdY ozef;ydk;vkyfaewm tm;vkH;udk taot ,kHMunfrIawG
csm Mum;aerSm trSefyifjzpfonf ('guvnf; udk,fwkdif
ausmif;q&mr vkyfygrS odvm&aom vufawGUtawGUt
wnfaqmufxm;EkdifcJh&if
BuKHt& jzpfonf) / udk,fh0ef;usifrSm
aemufqkH;awmh q&mu aemufjyef vSnfhum ] jzpfay:vmwwfwJh
nnf;wkdY bmawGajymaeMuwmvJ}[laom toHjymjym
udk Mum;vkduf&rSyJ usrwkdYtm;vkH; rD;udka&eJY Nidrf;vkduf avmu&JU jyóem
ovkd NidrfoGm;awmhwmygyJ/ ]atmf ar;aewm rMum;bl; tBuD;tvwfawGudkvnf;
vm;? nnf;wkdY 'DudkbmvmvkyfwmvJ} qkdwJh rjyif;r
aysmhwJh q&m&JU avoHudk b,folurSvJ jyefrajym&Jaom
q&mawGu wm0ef,l
usroli,fcsif;rsm;u usrausmukdom ukwfvkdY aeMu 0ifa&mufxdef;odrf;
onf/ oabmu usru aywHESihf rifacsmif; vkdcsifol ay;Ekdifwmw,f?
jzpfwJhtwGuf olwkdYu usr&JUtazmfawG? usrom um,
uH&Sif ajzvkdufqkdonfhoabm/ tJ'Dwm0efcHrIawGuwqihf
usrvnf; udk,fhudk,fudk,f &Jaq;wifum ]usr tem*wfvli,fawGtwGuf
wkdY aywHeJYrifacsmif; 0,fcsifvkdYyg q&m}[k aMumuf[ef
rjybJ av;av;pm;pm; jyefajymcJhwm/ 'Dawmh q&mu ] olwdkYb0udk ,kHMunfrI&Sd&SdeJY
vmcJh wufvmcJh}whJ/ cufwmu ydkufqHrygwJhtwGuf qufvufavQmufvSrf;Ekdifatmif
q&mtopfqDrSm b,fvdk ta<u;0,frvJqkdwJh tawG; yHhydk;ay;Ekdifw,f/
u acgif;udk'def;ueJ wufaqmifhwmygyJ/
]&ygw,fq&m aemufrS vmcJhygr,f} qkdawmh ]vm
cJhygat nnf;wkdYu ighudk pyg,f&S,ftwif;tkyfNyD; ckrS
aMumufaeMuw,fayghav} qkdawmh ]r[kwfygbl;q&m}
[k usruyJ oGufoGufvufvuf jyefajzcJhwm/ ]'gqdk
vmcJh aywHvma&G;} vnf;qkda&m usrwkdYtajctaeu
ydkufqHrygvnf; qkH;jzwfcJhwJhtwkdif; ta<u;0,fzkdYuvJG
vkdY aemufjyefqkwfvkdY r&awmhay/
aemufqkH;awmh tusdK;taMumif; ajymjyNyD; 0,f
r,f[k pdwfwif;um usryif OD;aqmifwufoGm;NyD; q&m

134
qDoGm;cJh&onf/ teD;uyf MunfhvkdufrS qHyifwkdwkd ausmif;ol ausmif;om;&,fvdkY rcJGjcm;bJ wef;wl
n§yfxm;NyD; yifeDa&mif &SyftusÐ vuf&SnfeJY ykqkd;pdrf; &nfwl qufqHwwfwJh? pufbD;udk pufydef;vdkY yaqmuf
0wfxm;wJh ½kyfracsm tom;rjzLayr,fh rndKvGef; aom oHygygjzihf ac:wwfaomq&m? txufwef;jytjzpf &m
t&G,fcwfvwfvwfq&mudk aemufausmrS Munfh&if; xl;wkd;&ef rauG;NrdKUwGif pmar;yJGoGm;ajzwkdif; wynfhawG
twif;tkyfcJhaom usrwdkY taotcsm MunfhcGifh &cJhwm pm;zkdY rauG;rS emrnfBuD; pdefjrifhyJvdyf 0,fvmwwfcJh
yg/ aomq&m? ausmif;ydwf&ufrsm;wGif t&ufrl;atmif
usrwkdYausmif;u rsufESmMuufr&SdwJh oGyfrkd; aomufwwfaom q&m? wynfhawGpum;udk em;axmif
ausmif;qkdawmh tvGefylonf/ xkdpOfu q&m acR;'D;'D; NyD; t&ufjzwfzkdY BudK;pm;aom q&m? vrf;avQmuf&if yk
usaeonfudk jrifcJh&onf/ q&muyif ]tr,fav; qkd;&Snf&Snf0wfNyD; ykqkd;atmufp wpfpavmuf vuft
nnf;wkdYausmif;uvnf; ylvkdufwmvGefa&m}wJh/ usr zsm;av;jzihfqJGum vrf;avQmufwwfaom q&mu
wdkY aMumufaMumufjzihf vkdtyfonfrsm; ta<u;0,f um usrwkdYESifh wpwp t&if;tESD;ydkvmcJhonf/
bmrSefjyefNyD; cGef;wkefYrjyefbJ cyfokwfokwfjyef xGufvm xkdYtjyif pmawmfatmif ? pmBudK;pm;atmif qkH;ry JY
cJh&onf/ ausmif;cef;xJjyefa&mufawmh usrudk ab; jyifBudrf;armif;wwfaom q&mu ocsFmoif&mwGif
usyfeHusyfjzpfatmif wGef;ydkYcJhwJh oli,fcsif;awGudk t vnf; tvGefawmfygonf/ q&m\ toiftjyaumif;

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
jypfwif&if; usrwkdYjzpfykHudk usrwkdYbmom oabmus rIrsm;aMumifh usr pdwf0ifpm;rI tvGefenf;aom ocsFm
um w0g;0g;jzifh tjcm;ausmif;ol ausmif;om;awGudk bmom (txl;ojzihf ocsFmtwJG 2) udk pdwf0ifpm;
azmuf onfcscJhonfrsm;udk rSwfrSwf&& jzpfrdonf/ vmatmif oifjyay;wJhq&m? aemuf&GmrSm &Gmom;awG&JU
wu,fwrf; tJvdkA½kwfokwfcjzihf yxrqkH;qkHcJh oma&;? ema&;rSeforQ &Gmaygufq&mwa,mufvkd
wJh q&mOD;a|;vGifvkdYac:wJh usrwkdY&JU q&mtopfu tJ rnnf;rjiL vkdufvHvkyfaqmif wmawGuvnf; q&mhudk
'DaeYu ta<u;0,fcJhwJh aywHeJY rifacsmif;zkd;awGudk ol usrwkdY wynfhawGomru? wpf&GmvkH; tcspfydkcJhMuwm
udk,fwkdifyif pdkufxm;cJhayonf/ usrwkdY oGm;ay;pOfu jzpfonf/
q&mu yxrOD;qkH; 'Dausmif;rSma&mufvmcsdef igrMum; &Gmom;awGudk b,favmufyJ cspfygap?olYwynfh
bl;xifNyD; ightaMumif;udk ightem;rSmvmNyD; tm;remp awG tay: tjrifapmif;wJh tajymrsdK;udk tajymawmif
wrf; ajymMuwJh q&mhwynfhawGeJY b,folrS rdwfquf rcHbJ q&myDyD wynfhom; csif;tay: ,kHMunfrIawGjy&if;
ray;bJ qkHcGihf&wJh txdrf;trSwftjzpf q&may;wJh &yfcHumuG,fcJhwmawGu wu,hf&Sm;yg; q&mwpf
vufaqmifawGvkdY oabmxm;[kajymawmh usrwkdY a,mufvkd jzpfapcJhonf/ xkdokdY &yfcHumuG,f&if;ESihfyif
wpfpk q&mhtm; &Suf&,f&,fjy&if; aus;Zl;wifpum; wcsdefwnf;wGif wynfhawG ynmBudK;pm;&ef enf;aygif;pkH
ajym jzpfcJhMuonf/ okH;í tm½kHoGif; ay;EkdifcJhonf/
a&mufvmr,fh q&mtopftwGuf pdk;&drf ylyefpdwf wcgw&H q&maumif;awGeJYawGUovkd usrwkdYvkd
awGeJYqD;BudKaer,fh wynfhwyrf;awGudk q&mu tJvkd rdef;uav; ausmif;olawGudkac:NyD; q&m tausmwuf
enf;udkokH;um yxrqkH; q&musihf0wfeJY apwemudk vkdY ESdyfay;yg[k ajymqkdqufqHcdkif;avh&Sdaom q&mwpf
xkwfazmfjyocJhwmu wu,fhtrSwfw&ygyJ/ a,mufaMumihf usrwkdY tvdktavsmuf pdwfroufom
'DvkdeJY olrsm;awGeJYrwl wrlxl;jcm;pGm pwifcifrif jzpfvmawmh rjzpfompGm q&mhtm; zGihfajymjycJhonf/
&if;ESD;cJhMuwJh wynfhawGeJY q&mvnf;? wu,fhudki,f tJ'Dq&mtm; usrwdkYa&SUrSmyif q&mu tausmwuf
q&mt&if;vkd &if;ESD;cspfcif oHa,mZOfwG,fvdkufwm wwfw,faemf? a,musfm;av; wynfhawGudk ulnD
pum;pyfrdMuvdkY igwkdYi,fi,fuav ausmif;rSm[k tp cdkif;&if ykdaumif;wmayhgq&m olwkdYu oefvnf;oefrm
csDvdkufwkdif; rsufpdxJrSm q&mhrsufESmu udk,fwufcJh&m Muw,f[k yGihfyGihfvif;vif; tBuHay;&if; usrwkdYudk um
ausmif;awmfBuD;ESihftNydKif ,SOfwJGay:vmwwfwm ,ck uG,fay;wwfonf/
tcsdeftxdygyJ/ txl;ojzihf rdef;uav;rsm;twGuf t&m&m tuefY

135
towf jzpfaewwfonfh usrwdkY BuD;jyif;usifvnf&m rsm;pGm yg0ifcJhonf/ &[ef;ESihf rmwk*gr eD;eD;pyfpyf rae
0ef;usifudkvnf; q&mu axmufjyajymqkdpnf;½kH;&if; tyf[laom pum;twkdif; xkdyOÆif;rsm;ESifh &if;&if;ESD;ESD;
wynfhrrsm;\ ynmoifMum;cGihf tcGifhtvrf;awGudk qufqHajymqkdaeaomaMumifh &nfiHaeMuNyD [k &Gmom;
vrf;yGihfapcJhonfyif/ trsm;pku usrtygt0if oli,fcsif;wpkudk pGyfpJGcJhMu
tJ'DtuefYtowfawGuawmh rdef;uav;qkd pdwf onf/ 'DtjzpftysufrsdK; wu,fwrf;ay:aygufvm&if
rcsvdkY nzufausmif;wGif tcsdefykdoifvQif rvTwfcsifMu &Gm&Sd&Gmom; &GmolBuD;rsm;u jyefvnfajz&Sif;cGihf ray;bJ
wmeJY (vkH;0rvTwfEkdifaMumif; jiif;wJh rdbrsm;yif&Sdonf) t&yfu0dkif;NyD; uJh&JUtjypfwif 'PfcwfwwfMuonf/
tBudKtydkY 'ku©rcHEkdifbl;? nausmif; rwuf&vdkY ratmif &Gm"avh xkH;pHtwkdif; ausmif;q&m? bkef;BuD;? &Gm
vnf;udpör&Sdbl;8wef;awmifa&mufaeNyD/rdef;uav;yJ olBuD; (BuD;okH;BuD;)wkdY acgif;csif;qkdif aqG;aEG;pOf wynhf
awmfa&mayhg paomtaMumif; jycsufrsm;ESihf jiif;csuf udk ,kHMunfaom q&mu aqG;yifaqG;aEG;rcHbJ olwm
aygif;pkHudk ausmfvTm;Ekdif&ef olukd,fwkdifyif wpftdrf- 0ef,lw,f? olYwynfhawG 'DvdktajctaersdK;a&muf
wufqif; rdbrsm;ESihf vdkufvHawGUqkHum BudK;pm;em;cs atmif b,fawmhrSvkyfrSm r[kwfbl;/ olY&JU i,fwynfh
ay;cJhonf/ awGjzpfw,f? tusihfpm&dwåa&;&mrSm rdbawGNyD;&if ol
xkdpOfu 8 wef;pmar;yJGrSm tpdk;&ppfpmar;yJG om todqkH;qkdNyD; cif;Asm;wkdY twif;rpGyfpJGeJY? usKyfw
ajzqkd&aom umvjzpfonf/ q&ma&m wynfhyg ynfhawGbuf usKyftmrcHw,f wm0ef,lw,f[laom
tonf;toef BudK;pm;EkdifrS pmar;yGJatmifEkdifaom qwfqwfxdrcH wkefYjyefrIawGaMumihf pum;0dkif;wGif yg
acwfjzpfonf/ rdef;uav;qkd pdwfrcsbl; rvTwf bl;qkdwJh 0ifaom usefvlBuD;rsm; bmrSqufraqG;aEG;awmhbJ
rdbrsm;tm; ajymvdkYr&onfhtqkH; q&mudkyif usrwdkY Zmwfvrf;u tJ'DrSmwif &yfwef;u&yfcJhwmygyJ/
rdef;uav;wpfpk tyluyfum ajymay;aemf? &atmif aemuf 'DvdkjzpfysufajymqkdaqG;aEG;cJhwJh tajc-
ajymay;aemf q&mhpum;qkd usrwkdYrdbem;axmif rSm[k tae txifvJGrIawGudk ½dk;om;BudK;pm;aeMuwJh um,
awGUwkdif;ajymaom? ylqmaom usrwkdYwpfpktm; ] uH&Sif olYwynfhawGudk rodvufpeJY qufxdrf;xm;zkdY?
nnf;wkdY bmjzpfaeMuwmvJ? usaemfrsdK;u nnf;wkdY&JU uav;awGMum;oGm;&if jzpfcJhwJhtajctaeawGtay:
q&myg? nnf;wkdYynma&;twGuf b,fvdkvkyf&r,fqkd pdwfysuftm;i,fwmawG jzpfrSmpdk;vkdY jyefrajymMuzkdY
wm odNyD;om; cP cPvmrajymeJYawmh? pdwfwkd&if &SdNyD; tjcm;olawGqDrSm q&mu uwdawmif;NyD; pum;0dkif;udk
om; tpDtpOfawGyg zsufvkdufr,f}[k pdwfqkd;[ef jzwfcJhw,fqkdyJ/ 'DvdkjzpfysufcJhwmawGudk usr&JUi,f q
aqmifum aigufirf;cJhaom q&mu olajymovkdyif &mu usryifrodbJ 0ifa&mufajz&Sif;cJh wmawGudk usr
usrwkdY rdef;uav;rsm; tcsdefydk nausmif;wufEkdif&ef rd ausmif;q&mrtjzpf jynfe,fav;wpfckwGif oGm;vkyf
brsm;tm; aumif;aumif;pnf;½kH;ay;EkdifcJhonf/ udkifae&if; &GmodkY tvnfjyefa&mufpOfrS t&rf;&if;
xkdESpfu usrwkdYausmif;wGif 8 wef; atmifcsuf ESD;aom trBuD;wa,mufrS jyefvnfajymjyí odcJh&
aumif;aumif;ESihf atmifcJhovkd usrtvGefysif;aom jcif;jzpfonf/
pdwfr0ifpm;aom ocsFmyif *kPfxl;ygcJhao;onf/ usrajymcsifwmu q&meJYwynfhMum;rSm ,kHMunf
xkdYtjyif usrb0twGuf ta&;BuD;aom *kPf rIawG&SdcJh&if wnfaqmufxm;EkdifcJh&if udk,fh0ef;usifrSm
odu©mydkif;qkdif&m tusyftwnf;wpfckudkvnf; wynfh jzpfay:vmwwfwJh avmu&JU jyóem tBuD;tvwf
udkcspfvS? ,kHMunfvSpGmaom usr q&mu (usryif od awGudkvnf; q&mawGu 0ef;usiftwGif;rSm wm0ef,l
raeaom jyóemwpfckwGif) 0ifa&mufwm0efcH &Sif; 0ifa&mufxdef;odrf;ay;EkdifwmawG? tJ'Dwm0ef,lrI wm
vif; ay;cJh&ao;onf/ 0efcHrIawGuwqihf tem*wfvli,fawGtwGuf olwkdY
usr q,fwef;wufaepOf usrwkdY&GmwGif y|mef;yJG &Jb
U 0udk,kMH unfr&I &dS edS JYqufvufavQmufvrS ;f Ekid af tmif
wpfck tBuD;tus,f usif;ycJhonf/ xkdy|mef;yJGwGif yHhydk;ay;jcif;u tusdK;rsm;vSw,fqkdwmudkygyJ/
y|mef;rsm; &Gwfzwfaom oHCmawmfrsm;wGif yOÆif;ysdK 'ghtjyif q&meJYwynfhtMum;rSm &if;ESD;rIawG ,kH

136
MunfrIawG twlae&wJhumvawGrSm wnfaqmuf wu,fwrf; q&mrsm; ausmif;ajymif;onfudk BudK
,l&wmyg/ aemuf tJ'DwnfaqmufrIuvnf; wzuf wifpdk;&drfaewwfcJhaom usrwkdY ausmif;ol ausmif;om;
owfwnfaqmufvkdY r&wmrsdK; jzpfw,fqkdwmudkyg/ awGtwGuf q&mu (cRif;csuftaeESihfajym&vQif) pHjy
tem*wfacgif;aqmifawG&JU ynma&;twGuf q&m? q&mwpfa,mufygyJ/ usrwkdY wynfhawGom pmar;yJG
wynhf? rdbaygif;rS uav;ynmaumif;qkdovkdygyJ/ awGatmif ausmif;awGajymif; ynmawGpkH? Muif,mawG
q&meJYrdb &if;ESD;,kHMunfrI? wynfheJYq&m &if;EDS;cspf pkHum Zmwd&Gmav;qDokdY rjyefjzpfMuayr,fh q&muawmh
cifrI? aemufxyfta&;BuD;wJh rdbESihf om;orD;tMum; usrwdkY&JU &Gmuav;rSmyJ pmawGoifay;aecJhwm oluG,f
rSmvnf; tem*wfynma&; twGufaqG;aEG;zvS,frI? vGefoGm;onfh tcsdeftxdjzpfonf/
BudK;pm;zkdY wdkufwGef;aphaqmfrI awGu tem*wf vlom; ckvkd e,fpyfa'oawGrSm rdbawGu b0twGuf
rsdK;EG,fawG&JU b0udk zHGU NzdK;wkd;wuf om,maprSm jzpf cufcufcJcJ ½kef;uefvIyf&Sm;ae&if; om;orD;awGudk ynm
onf/ oifMum;cGihf&atmif BudK;pm;ay;aewJh tajctaersdK;rSm
uav;awGu uav;t jrifeJY vGwfvGwfvyfvyf tem*wfvli,fawGtwGuf q&maumif;awGeJY awGU
yGihfyGihfvif;vif; aexkdifMurSmjzpfovkd q&mawGu BuKHapcsifwJh qE´&Sdovkd wynfhaumif;awGtjzpf b0udk
vnf; tJ'DtajctaeawGudk xdef;xdef;odrf;odrf; tusdK;&Sd&Sd jzwfoef;apcsifwmuvnf; uav;awG

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
0ifa&mufumuG,foifh&if umuG,f? qkH;rwef qkH;rMu twGufapwemyg/'gaMumihf'Dpmpkav;udka&;zkBYd uKd ;pm;cJh
&rnf/ ajymqkdqufqH&rSm? wynfhom;ajr;awGuvnf; jcif; jzpfygonf/
q&mtay:rSm ,kHMunfrI &Sd&SdeJY ½dk½dkaoao av;av; rSwfcsuf/ / urÇmavmurSm uav;wkdif;twGuf orm;
pm;pm; ajym&Jqkd&JeJY yGihfyGihfvif;vif;qufqHzkdYvkdovdk *kPfESihfjynfhpkHaom jrwfq&mawG rsm;rsm;ay:aygufvm
wzufrSmvnf; ynma&;twGuf BudK;pm;zkdYvdkygonf/ ygap[k qkawmif;&if; usrcspfcifav;pm;&aom? avm
'grSvnf; pmawmfNyD; BudK;pm;½dk;om;aom wynfhwkdif;udk uwGif r&SdawmhNyDjzpfaom i,fq&mtm; þpmpkav;
q&mucspfovdk rdbawGuvnf; ajrawmifajr§muf jzihf *kPfjyKygonf/
ay;rSm jzpfw,fqkdwm usrvufawGUb0ESihf,SOfí ,kH xaemif;
Munf ygonf/

qGrf;awmf wifxm;vkdufvkdY
taru om;udkqkH;ronf/
]om; ... qGrf;awmfwifxm;wJh ypönf;udk jyef,lrpm;&bl;? NrJNrJrSwfxm;aemf/}
om;i,fav;uvnf; rdcifpum; waoGa0rwdrf; vkdufemrSwfom;onf/
wpfaeY ausmif;wuf&ef ysif;aom om;u olYausmif;pmtkyftm;vkH;udk bk&m;pifay: wifxm;vkduf
onf/
om; ausmif;oGm;wm rawGUawmh taru ][Jh .. om;bmvdkY ausmif;roGm;ao;wmvJ}
om;u jyefajzvkdufykHu ]om;ausmif;oGm;vkdY r&awmhbl; arar/ om;pmtkyfawG bk&m;pifay: wif
xm;rdvdkY? jyef,lvdkY r&awmhbl;? bk&m;pifay:wifxm;&if jyefr,l&bl;vdkY ararajymxm;wmyJ}

137
pmoifaepOf uav;tcsdKU&JU wD;wkd;pum;ajymoH twkdif;ygyJ/ ausmif;u rlvwef;yJqkdawmh eHeuf 8
udk Mum;vdkuf&w,f/ 'DaeYbmaeYvJuGwJh? [kwfyg&JU udk,f em&Du nae 3 em&DcJGxdudk rem;wrf; atmf& ajym&
udk,fwkdifawmif b,faeYa&mufovJ rodbl;jzpfae rsufpdzGifhem;pGihfNyD; armcsdefr&Ekdifatmif vIyf&Sm; oif
w,f/ bmaMumifhvJqkdawmh NyD;cJhwJh wevFmaeYu tm Mum;ae&wmyJ/
ZmenfaeYqkdawmh ausmif;ydwfw,f/ t*FgaeYu tpnf; tcef;&,fvkdY wcef;om&SdNyD; wzufcef;u a[m
ta0;wpfckudkoGm;awmh ausmif;udk ra&mufjzpfbl;/ 'D cef;vkd jzpfaewJh pmoifcef;&SnfxJrSm usrwkdYq&mrsm;
wywftwGif; usr ausmif;udkvmwm 3 &ufajrmufaeY [m tcsif;csif;em;vnfrI,lNyD; usm;uGufa&TUovkd pm
qkdawmh pdwfxJ Ak'¨[l;aeYyJvdkY xifaewm/ oif&wJhtcgrsm;vnf; &Sdw,f/ xkdif;q&mvmwJhaeYrsdK;
'gayrJh usr&JUtoHu ykHrSefr[kwfawmhbl;/ odyf volunteer u pmvmoifwJhtcgrsdK;awGrSmayhg? oD;oefY
tcef;vkd jzpfaewJh pmoifcef;udk ol
wkdYudk ay;okH;&w,f/ 'DvkdrSrvkyf&if
usrwkdYtwGuf child control vkyf&wm
odyfyifyef;vkdYyg/ rlvwef;qkdawmh
tcdsKUbmom&yfawGudk tcsdefZ,m;
twkdif; oGm;vdkYr&wJh tydkif;awG&Sdw,f/
udk,fu pmoifvkdYaumif;aewkef;
tcsdefu jynfhoGm;NyD/ 'Duav;awGudk
xkdif;pm tcsdefay;&awmhr,f/ 'gayr,fh
udk,foifaewJhacgif;pOf&JU &nf&G,fcsuf
awG? &Sif;vif;csufawGudk uav;u
em;vnfrI r&Sdao;bl;qkd&if q&mt

a&T[oFm
ratmfEkdifawmhbl;/ vluvnf;
pdwftm;eJY tvkyfvkyfjcif;
wudk,fvkH; t½kdufcHxm;&ovkd enf;enf;av; vmNyD/ csif;csif; nd§EdIif;NyD; wjcm;twef;udk xkdif;q&mudk ay;vkduf
'gayrJY pdwfuawmh vef;aewmyJ/ usr wukd,f vkH;rSm wmawG vkyf&zl;w,f/
tJ'Dvdk cHpm;csufrsdK; jzpfay:vmNyDqkd&if bmaeYvJ ausmif;uusOf;awmh xkdif;pmoif NyD;om; uav;
rpOf;pm;eJY aocsmoGm;NyD aomMumaeYyJ/ aomMumaeY awGudk pmoifcef;wGif; jyefae&mcsxm; ay;&wm[m
rSmvlyifyef;NyD; bmaMumihf pdwfvef; ae ovJqkdawmh waeYwaeY usm;uGufa&TUae&ovkdygyJ/ ausmif;rSm 'DESpf
pae? we*FaEG ausmif;ydwf &ufrSm em;&r,fqkdwJh xl;jcm;wmu t&ifESpfawGvkd oli,fwef;av;? oli,f
pdwful;eJY wywfwm&JU aemufqkH;aeYrSm ighudkBudKuf wef;BuD;awGrSm uav;awG ykHatmraebJ q&mwpf
oavmuf cdkif;Muprf;qkdNyD; udk,fhudk,fudk pdefac:tvkyf a,mufwpfa,mufxdef;EkdifwJh uav;taetxm; 15
vkyfwwfwJh tusihf&SdvkdYyg/ 'gqkd&if wevFmaeYa&m a,mufuae? 20 a,muftxdyJ &Sdw,f/ 1wef; eJY 2
tJ'DaeYrSmawmh vluawmh t&rf;udk wuf<u aeyg&JU/ wef;usawmh 25 a,mufuae? 30a,muf 0ef;usifpDeJY
pdwf uawmh i,fpOfausmif;ol b0wkef; uvkdyJ wevFm 3wef;? 4wef;usawmh 10 a,mufausmfpD&Sdawmh pm
tysif;ygqkdwJh pum;twkdif; usrausmif; udka&mufcsdef oif&wm wu,fhudk NrdKifNrdKifqkdifqkdifyJ/ q&mawGtm;
aemufuswwfw,f/ usefwJhaeYawGrSmawmh ykHrSef vk;H uvnf; wuf<urI&o dS vkd uav;awGtm;vk;H uvnf;

138
oif,lrI tydkif;rSm tm;aumif;MuwmrdkY ausmif;ysufenf; ay;&w,f/
NyD; pdwf0ifpm;rI&SdMuw,f/ aeYcif; 3em&D ausmif;qif;NyDqkdwmeJY uav;
cufwmu pmoifcef;yJ/ eH&Hr&Sdawmh wwef;eJY tBuD;awGu zdeyfpifu zdeyfawGudk ausmif;a&SUrSm t
wwef; 'dk;,dkaygufpmtHoH ,dkpD;rIaMumihf usrwkdYrSm ukefcsay;xm;NyD; 10a,muf wwJGpD ausmif;qif;ckdif;&
pmoif&wm tm;r&vkdY toHjr§ifhNyD;oif&wm pdwfarmvl w,f/ uav;awGwkd;a0SYNyD; ypönf;taysmuft&S jzpfrSm
arm jzpfaewm ZGefvwpfvvkH;ygyJ/ wpf&ufwpf&uf pdk;vkdYyJ/ ausmif;qif;csdefrSm aeYcif;uydkwJh xrif;awGudk
aeylygapvkdYyJ qkawmif;ae&w,f/ aeyl &ifawmfao; xkwfydk;NyD; tqifrajywJh uav;awGudk tvSnhfusa0iS
w,f/pmudkyDyDooeJY&Gwfzwfoifay;&r,hfuav;i,f ay;&wmvnf; 0efwckyg/ olwkdYjyefoGm;rS usrwkdYu
awGudk tvSnhfus ausmif;0ef;usifajcmuf aoGUwJhae&m aomufa&tkd;? aomufa&cGufawGudk &Sif;vif;aq;aMum
awGrSm zsmcif;? ausmufoifykef;axmifNyD; vGwfvGwf Mu? tdrfomawG oefY&Sif;a&;vkyf? aemufaeYrSm uav;
vyfvyfudk oif&awmhwmyJ/ tJ'DvdkykHpHeJY pmoifawmh awG tapmykdif;upm;vkdY&atmif av;wef;ausmif;om;
uav;awG pmwwfajrmufrI&Sdyghrvm;qkdwJh pdk;&drfwJh awGu ckHawGudk ab;rSmoyfoyf&yf&yf a&TUxm;ay;&w,f/
ar;cGef;rsdK; wcsdKUu ar;csifMuvdrhfr,f/ odyfwwfwmayhg NyD;awmhrS tm;vkH;tdrfjyefMu&w,f/ wcgwavvnf;
vkdY usru &J&JBuD; ajzcsifw,f/ pOf;pm;rdw,f? a&TUajymif;ausmif;awG&JU uav;A[dkjyK p

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
bmaMumifhvJqkd&if ESpfpOfausmif;zGihfcsdefa&muf epfqkdwm 'gawGrsm;vm;vkdYyg/
wkdif; wjcm;ausmif;toD;oD;u a&TUajymif;vmwJh a&TUajymif;ausmif;awGrSm uav;awGudk txl;*½k
uav;awGeJY usrwkdYausmif;u ausmif;om;a[mif; pkdufaewJhMum;u bmaMumifhrsm; ynmoifESpfudk qkH;cef;
awGudk EdIif;,SOfNyD;pmoifMunfhawmhrSudk,fhuav;awG&JU wkdif rwufMuwmvJ/ ausmif;wkdif;vkd ESpfprSm uav;
xl;cRefrIu odomxif&Sm;vmw,f/ (pmawmfwmudk rsm;jyD; ESpfv,fqkd&if wjznf;jznf;avQmhvmwmyJ/ NyD;cJh
rqkdvdkyg) pnf;urf;ydkif;? vufa&;vufom;? pm&Gwf wJh pmoifESpfuqkd&if ausmif;uq&mrawGu uav;
zwfrIykHpH? vdr®ma&;jcm;&SdNyD; rdbq&m½dkaoudkif;½dIif;rIu awGudk b,favmuf*½kpdkufovJqkd&if aeraumif;vkdY
wjcm;uav;awGxuf omaewmudkawGU&awmh udk,f ausmif; rwufEkdifwJh uav;awGudk olwdkYtdrfoGm;Munhf
BudK;pm;NyD;vkyfxm;wJh tvkyftwGuf *kPf,l yDwdvnf; NyD; jyKpk,k,vkdufMu? tdrfrSma&r&Sd qyfjymr&SdwJh uav;
jzmrdygw,f/ awGudk ausmif;rSmwif t0wfawGavQmfay;Mu? rdef;u
aeYcif; 11 em&DcJGuae 1 em&DtcsdeftwGif;rSmqkd av;qHyifawGudk ESpfvwpfcg oef;aysmufaq;eJY acgif;
usrwkYdq&mrsm;ubmeJw Y o l vJqadk wmhydou
k mq&mr avQmaf y;MueJY uav;awGeJY ywfoufvm&if usrwkdY
BuD;awGvkdygyJ/ ausmif;&JUwpfckwnf;aom a[mcef;xJrSm
yJpmoif? upm;? xrifpm;vkyfae&awmh 11em&DcJGqkdwm
eJY q&mrwa,mufu uav;awGvufaq;zdkYjyif? w
a,mufu uav;i,fawG wef;pDwJhae&mrSm apmihfMuyf ]]a&TUajymif;ausmif;awGrSmuav;awGudk
ay;? wa,mufu xrif;pm;zkdY ckHawGjyifqif? usef 2a,muf txl;*½kpkdufaewJhMum;u
u xrif;[if;xnfhay;zkdY ae&m,l/ uav;awGudk t&if
qkH;auR;NyD;rS usrwkdY pm;Muwm/ pm;NyD;wmeJY oufqkdif&m bmaMumihfrsm; ynmoifESpfudkqkH;cef;wdkif
aeYtvdkuf wm0efusolawGu tkd;cGufawGudk oefY&Sif; rwufMuwmvJ?ausmif;wkdif;vdkvdk ESpfprSm
a&;vkyf? uav;awG upm;zkdYckHawGudk&Sif;ay;&eJY waeY
waeY aeYcif;pm[m b,fvkd0ifoGm;rSef;udk rodawmhwm
uav;rsm;NyD; ESpfv,fqkd&if
yJ/ ausmif;ywf0ef;usifrSm vlaetdrfawGeJY uyfaeawmh wjznf;jznf;avsmhvmwmyJ ...
ausmif;upm;uGif;qkdwm oD;oefYr&Sdbl;/ 'gaMumihf pm;
aomufNyD;wmeJY uav;awG upm;zkdYae&mudk jyefpDpOf
}}
139
rvkyfwwfwm bmwckrSr&SdovkdyJ/ wkdifMu? q&mawGudkawGU&if olwdkYuav;awG&JU ynma&;
aEG&moDausmif; ESpfv ydwfawmh usrjyefpOf;pm; udkar;MueJY [kwfaewmyJ/ pOf;pm;EkdifwJh tiftm;enf;wJh?
Munfhrdw,f/ usrwkdY uav;A[dkjyKvkdufwm enf;enf; ynma&csdefedrfhwJh rdbawGvkdY t&ifuxifcJhrdwmawGu
rsm;oGm;ovm;vkdY/ [kwfw,f rsm;oGm;w,f/ 'Dausmif; usrwdkY&JU trSm;wckjzpfr,fxifw,f/
xm;vkdY ydkufqHvnf;rukef? xrif; vnf;ausmif;uauR;? ausmif;qif;csdef eD;vmawmh xkH;pHtwkdif; 0rf;xJu
t0wftpm;vnf;qif? aq;vnf;ukay;? wukd,f&nf [mNyD; wckckaomufcsifovkdyJ/ 'DaeYaomufvkdYrS jzpfygh
oefY&Sif;rIvnf;vkyfay;qkdawmh uav;tBudKuf? rdb rvm;pOf;pm;Munfhrdw,f/aeYuawmhodNyD?b,fESpf&uf
toJcdkufwJh ausmif;jzpfoGm;a&m/ vmr,fh pmoifESpfrSm aeYygvdrfh/ aocsmoGm;NyD 23&uf? 24&uf w&uf&ufyJ/
uav;awGeJY ywfoufvm&if oifMum;rIr[kwfwJh vpmu ukefoavmufjzpfoGm;awmh npm[if;zkd;udkyJ
wjcm;udpöawGudk t"dueJY omrncJGNyD; ausmif;om; tqifajyatmif vkyf&awmhr,f/ vkHavmufrIr&SdwJh
rdbrsm;eJY vufawGUusus yl;aygif;aqmif &Gufr,fvkdY pOf; vpmeJY ukefaps;EIef;jrihfwufvmwmaMumifh udkf,fw
pm;rdw,f/'Dvv kd yk jf cif;tm;jzifhusrwdv Yk dka&TaU jymif;q&m a,mufwnf; usyfwnf;ovm; atmufarhw,f/
awG&JUb0?wefz;dk ?*kPo f ud m© jri§ w hf ifrIukdwpdww f a'o NyD; cJhwJh MOE tpnf;ta0;wkef;u q&mrwcsdKUu
tusdK;oufa&mufEkdifw,fvkdY ,lqrdvdkYyg/ cg;av;axmufNyD; vufESpfacsmif;axmifjyawmh Akdufem
ausmif;&JUuab;rSm tdrf(wef;vsm;) 35vkH;eJY u w,fxifaewm/ q&mwa,mufu AkdufyGwfjyNyD;
av;? vlBuD; 100 0ef;usifavmuf aeMuw,f/ trsdK;om; vufESpfacsmif;axmifawmh pdwfxJZa0Z0g jzpfoGm;
trsm;pku yef;&H(usyef;)vkyfMuNyD;? trsdK;orD;trsm;pk w,f/ rBuD;ri,feJY ihgudk peace vkyfjywmawmh
u rDSckdawGjzpfMuw,f/ tdrfaxmifpkwpfpkrSm uav; t r[kwfavmufbl;aygh/ ar;MunfhawmhrS olwkdYvpm r&
enf;qkH; av;a,mufavmuf&SdMuawmh NyD;cJhwJhpmoif Muwm ESpfv&SdNyDwJh/ aMomf udk,furS awmfao;&JU/
ESpfuqkd&if ausmif;ol BuD;awGu rdbtvkyfoGm;csdefrSm wcgwcg tusyftwnf;eJY BuHKwkdif; i,fi,fwkef;
nDi,f? nDri,fawGudk csDydk;&if; pmoif&wJhtcgawG u tazqkH;rzl;wJh pum;wcGef;udk owd&w,f/ tJ'gu
vnf;&Sdw,f/ pdwfwJh/ usru yJcl;olav/ tazu usr 12ESpf
'DpmoifEpS rf mS awmh ESppf uwnf;u&yfuGuw f Gi;f u orD;avmufu usrvufudkqJGNyD; a&Tarma"m bk&m;&JU
trsdK;orD;awGudk tpnf;ta0;ac:NyD; rdrdwdkY&JU uav; paeaxmihfudkac:oGm;w,f/ tJ'DrSm&SdwJh wpfcsdefu i
awGeJY ywfoufNyD; ukd,fxludk,fxvkyfwwfatmif aqG; vQif vIyfvkdY NydKusvmwJh apwD&JUtkwfykHtBuD;BuD;ay:rSm ]
aEG;ajymjy&w,f/ usrwkdY t&ifxifxm;wmu igwkdY pdwf}qkdwJh pmvkH;xGif;xm;wm jyzl;w,f/ 'DpdwfaMumihf
q&mrawGu uav;awGudk *½kpkduf&if rdbawGuaemuf vlawGu cHpm;rItrsdK;rsdK;&JU pdefac:rIawGudk BuKHawGUae&
uvdkufygvmrSmyJvkdY ,lqwm? tusdK;oufa&mufrIu wmwJh/ rdrd&JU pdwf"mwfudk BuHhBuHhcHEkdifr,fqkd&if? pdwfudk
ajymif;jyefawG jzpfukefa&m/ olwkdYu tyltyifuif;NyD; Ekdifjcif;[m urÇmBuD;udk EkdifwmeJY twlwlyJwJh/
usrwkdYrSmu rem;&bl;/ tckawmh uav;awGzsm;&if? taz&JU tm;ay;pum;[m tcktcsdefxd &ifxJrSm
0rf;ysuf0rf;avQmpwJh a&m*gwckckjzpf&if rdbukdac:NyD; udef;atmif;aeqJyg/ tckvnf; vpmawG b,fvkdenf;
ausmif;rSm&SdwJhaq;udk b,fvkdwkduf&r,f? uav;udk enf;? ausmif;u b,fvkdyJusOf;usOf;? b,fvkduav;
b,fvkdjyKpk&r,fqkdwm ajymjyvdkufw,f/ aq;½kHoGm; rsdK;yJ oifay;& oifay;& udk,fa&G;cs,fxm;wJh tvkyf
zkdYvdkwJh uav;qkd&if aq;½kHBuD;udk b,fvdkoGm;&w,f qdkawmh wefzdk;xm;NyD; atmifjrifrI&Sdatmif BudK;pm;&rSm
qkdwm &Sif;jy? oGm;cdkif;NyD; aq;xkwfcsdefa&mufrSm ydkufqH ygyJ/
oGm;&Sif;ay;vkdufw,f/ wjcm;wif;MuyfwJh pnf;urf; a&T[oFm
awGyg xkwfvkdufawmh rdbawG&JU jyKjyifajymif;vJvmrI
awGudk awUGvm&w,f/ ausmif;qif;csdefqkd&if vmBudK
vku d Mf uwm(uav;udpk w d yf v
l )Ykd ?ausmif;ysu&f ifcGiv hf m

140
]]
apwem? tepfemawG uREkfyfESvkH;om;xJ uREkfyf rodvdkufbJ
b,ftaygufu ckd;0ifvmonfudk rodvdkufyg/
onfapwem? tepfem? 0goemrsm;onf uREkfyfESvkH;om;rSwqihf
ausmif;ol ausmif;om;rsm;tay: ckefqif;NyD; aEG;axG;aom
apmifwpfxnfuJhodkY
vTrf;NcKHoGm;ygonf ...../
}}

u'l;zkd;

q&mwum q&mwdkY\ q&m

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
vl&,fvkdY jzpfvmNyDqkd&if yDwdudk wpfcsdefr[kwf uREfkyfonf wdarG;ukodyÜHausmif;wpfckrSm wuf
wpfcsdefcsdefawmh awG YBuKHcHpm;&rnf jzpfygonf/ uREkfyf a&muf ynmoifMum;aeonfh ausmif;om;wpfOD; jzpfyg
uvnf; vlom;xJu vlom;wpfOD;jzpfonfhtwGuf onf/ aq;ukowJh 0goemygvdkY jzpfygonf/ i,fpOfu
uREkfyfudk,fawGU &&SdcHpm;&aom yDwdrsm;pGmxJu t&om wnf;u q&m0efjzpfcsifaom uREfkyf[m vlq&m0ef r
t&SdqkH;ESihf tBuD;rm;qkH; yDwdwpfckudk a&;om;wifjyvkd jzpfbJ wd&pämefudk jyKpkuko&aom q&mwpfa,muf jzpf
ygonf/ ae&onf/uREfkyfqE´rjynfh0yg/ausmif;NyD;vdkYoli,fcsif;
uREkfyf ausmif;ynmudk pwifqnf;yl;onfh tcsdef wpfpkeYJ &efukefodkYqif;NyD; tvkyfoGm;avQmufygonf/
rSpí twef;ynmNyD;qkH;onftxd ausmif;q&mtvkyf uHaumif;ojzihf tpdk;&arG;jrLa&;NcHwpfckrSm BuD;Muyfa&;
udk uREkfyf\ pdwful;xJwGif wpfBudrfwpfcgrQ rpOf;pm;cJh rSL;tjzpf tvkyf&cJhygonf/ odkYaomf 0goem odyfrygvkdY
bl;acs/ &Sif;&Sif;ajym&vQif a,mifvkdYawmif pdwful;xJ rvkyfawmhyg/ 0goemrygaom ausmif;q&mtvkyfudk r
wGif rxnhfyg/ bmaMumifhvJ/ qkd;wJh ausmif;ol ausmif; avQmufbJ usvmonf/ pkdufysdK;arG;jrLa&; txufwef;
om;rsm;ESihf BuKHawGU&ifqkdifae&rnfudk tifrwefrS pdk;&drf ausmif;wpfausmif;rSm enf;jytjzpf wm0efxrf;aqmif
aevdkY jzpfygonf/ uREkfyf txufwef;ausmif;om;b0 &rnf/ þonfvnf; a0;vdkYqkdNyD; roGm;awmhyg/ trSef
wkef;u ausmif;tkyfq&mrBuD; ajymzl;onf/ ]igod&if wu,frSm ausmif;q&m tvkyfudk rvkyfcsifvkdY qifajc
ausmif;q&mr tvkyfudk rvkyfygbl;wJh/ q&m0ef vkyf ay;aejcif; jzpfygonf/
wmawmif ukodkvfvnf;&? 0rf;vnf;0ao;w,f/ tck ausmif;q&mtvkyf[lonf uREfkyfod&orQ trsm;
awmh b,f[kwfrSmvJ ukokdvfwpfyJ? i&JwpfvSnf; jzpf tm;jzihf csdKomaompum;udk ajymavhr&Sd? rmausmaom
aew,fwJh/} ausmif;tkyfq&mrBuD;\ ajympum;udk pum;awGudkom tajymrsm;onf/ odkYjzpfí ukodkvfr&
uREkfyfausmif;NyD;onftxd em;xJrSm Mum;a,mifaeqJ Ekdifyg/ i&Judk twkH;vkduf tcJvkduf&rnfh ausmif;q&m
jzpfonf/ uREkfyf ukodkvf&aom tvkyfwpfckwnf;udkom tvkyfrsdK;udk a0;pG/ olwpfyg; om;orD;udk qHk;rvQif
vkdcsifNyD; i&J&aom tvkyfrsdK;udkawmh rvkdcsifyg/ wpfrsdK;? rqkH;rjyefvQifvnf;raumif;? trkef;cH &rnhf

141
tvkyfrsdK;udk rvkyfEkdifyg/ a'goxGufvQif toufwkd oHa,mZOfrsm;onf rsm;onfxufrsm;vmonfru Mum
rnf? tkdvG,frnf? aoG;wkd;a&m*g? ESvkH;a&m*g jzpfvG,f vmaomf ydkícdkifrmvmygonf/ apwem? tepfem? 0go
rnf[k usef;rma&; pmtkyfxJu zwfzl;ygonf/ odkYjzpfí emrsm;onf uREfkyf\ ESvkH;om;rSwqifh ausmif;ol ausmif;
pdwfysdKvQif udk,fEkqkdaom pum;udk vufpJGudkif xm;csif om;rsm;tay: ckefqif;NyD; aEG;axG;aom apmifwpfxnf
onf/ 'grS t&G,fwifrnf tNrJEkysdKrnf[k pdwfxJwGif uJhodkY vTrf;NcKHoGm;ygonf/
tNrJ&Sdonf/ vlqkdonfrSm twåorm; jzpfygonf/ wpfyg;oludk
tpdk;&tvkyfudk rvkyfcsifaom uREfkyfonf udk,f cspfonfxuf udk,fhudk,fudk ydkcspfonf/ okdYaomf uREkfyf
ydkifpD;yGm;a&; vkyfMunfhonf/ odkYaomf atmifjrifrI r&Sdyg/ wpfa,muf bmaMumihf ausmif;ol ausmif;om;rsm;udk
aemufqkH;awmh tBuHukefvkdY aomif&if;jrpf wpfzufurf; ydkNyD;cspf&ovJ/ tajz&Smí r&yg/
udk a&muf&Sdvm&ygonf/ aeYpm;tvkyf vdkufvkyfygonf/ ausmif;q&m[lonf ppfAkdvf\ q&m? EkdifiHudk tkyf
rvG,fulygvm;[k pdwfxJwGif NiD;wGm;rdonf/ vl aumif; csKyfaeaom EkdifiHhacgif;aqmif\ q&m? q&m0ef\ q&m
bk&m;rvkdY xifygonf/ rm*&ufausmif;wpfckrSm q&m ponfh q&mwum q&m\ q&mjzpfae&vdkY uREkfyf 0rf;
vdktyfvkdY uREfkyfudk ac:ygonf/ 0ifvkyfvdkufonf/ pdwf om*kPf,lrdygonf/ yDwdwumyDwdxJrSm ausmif;q&m
ryghwygayhg/ b0rS&aom yDwdomvQif wefzkd;t&SdqkH;? toefY&Sif;qkH;
okdYaomf uREfkyf rxifrSwfbJ oHvdkufwkH; wpfcku ESihf tBuD;rm;qkH;jzpfonf[k &ifwGif;jzpf cHpm;csufudk
oHwkdoHpuav;rsm;udk qJGiifNyD; oHwkdoHprsm; qJGuyf a&;om;wifjyvdkufygonf/
vmouJhodkY uREfkyf\ ESvkH;om;rSm ausmif;olausmif; u'l;zkd;
om;awGudk cspfwJhpdwfawG wjznf;jznf;wkd;0if csnf;uyf qmol;avtxufwef;ausmif;? rJaqmufjrdKU
jidwG,fvmygonf/ ausmif;ol ausmif;om;rsm;tay:

Developmental Tasks For Childhood


Birth to 6 years 6 to 12 years
• Learning to walk • Learning physical skills necessary for or-
• Learning to take solid foods dinary games
• Learning to talk • Building wholesome attitudes toward one-
• Learning to control the elimination of body self as a growing organism
wastes • Learning to get along with age-mates
• Learning sex differences and sexual mod- • Learning an appropriate masculine or fem-
estly inine sex role
• Achieving physiological stability • Developing fundamental skills in reading,
• Forming simple Concepts of social and writing, and calculating.
physical reality • Developing concepts necessary for ever-
• Learning to relate oneself emotionally to day living
parents, siblings, and other people • Developing conscience, morality, and a
• Learning to distinguish rignt and wrong scale of values
and developing a conscience • Achieving personal independence

142
q&m *kPfaus;Zl; arpdk;
jrefrmhvlabmifb0wGif wkEdIif;í r&atmif aus;Zl; odkY q&mwkdYrSmvnf; wynfhrsm;tay: qif;&Jcsrf;om t
BuD;rm;vSonfh bk&m;? w&m;? oHCm? rdbESihf q&mwkdY qifhtwef;rsm; rcJGjcm;bJ wom;wnf; &Sd&rnf/ w
onf trGeftjrwfig;jzm jzpfonf/ jrefrmrSefvQif bk&m;\ ynfhwkdYudk &if0,fom;uJhokdY cspfjrwfEkd;aom q&mwkdYonf
*kPfaus;Zl;? w&m;awmf\ *kPfaus;Zl;? oHCmawmf\ wynfhtaygif;wkdYtay: usa&mufvmrnfh ab;Oyg'f
*kPfaus;Zl;? rdb\ *kPfaus;Zl;? q&morm;wkdY\ *kPf tEÅ&m,ftoG,foG,frSvnf; umuG,fwm;qD;ay;wwf
aus;Zl;wkdYudk txl;odjrif atmufarhtyfvSayonf/ onf/ tjypf&SdonfhtcgwGifvnf; 0rf;wGif;rxm;bJ t
]vufOD;q&m? rnfxkdufpGm? ykAÁp&d, rdESihfz} [I jypftavsmuf ememusifusif qkH;ronfhtcg qkH;rMu&
qkdonfhtwkdif; vlYb0wGif vufOD;q&monf trdtz onf/ xkdYaMumihfvnf; refvnfq&mawmfbk&m;u

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
wkdYjzpfygonf/ 'kwd,q&mrSm ausmif;wGif pmayoifMum; rmCa'0 ysdKUwGif
jyoaeaom q&mrsm;yif jzpfygonf/ odkYjzpfí 'kwd,rdb ]a&S;½Iarwåm? u½kPmjzihf? ememusifusif? tjypf
rsm;[kvnf; qkdEkdifygonf/ ]rdbwkdYum; toufudkay;\? jrifwkdif;? 0rf;wGifrodk? [kwfwkdif;qkdí? usdK;vdkpdwfu? qkH;
q&mwdkYum; xkdtoufudk apmihfa&Smuftyfaom ynm rwwfol? q&m[l\} [lí q&mh*kPf? q&mhaus;Zl;udk
udkay;\}[k t&pöwkdw,fvfu qkdcJhygonf/ vlwkdYt a&;cif;jycJhonf/
wGuf toufudk apmihfa&Smuftyfaom ynmudkay; opfyifyef;yifwkdYonf a&? ajrudk trSDjyKí &Sifoef
onfh q&mh*kPfaus;Zl;um; txl;yifBuD;rm;vSayonf/ BuD;xGm;&ouJhodkY wynfhwkdYonf q&mudktrSDjyKí b0
q&m[lonf ]tmp&d,}[laom yg|dpum;rS qif; wGif wkd;wufBuD;yGm;Mu&pNrJyif jzpfygonf/
oufvmjcif;jzpfNyD; ]q}[lonf csdefcsdefqq? EdIif;EdIif; ]q&mhpum;? wpfcGef; Mum;u? ywåjrm; qHusdK; tzkd;
qqjyKwwfol? ]&m}[lonf t&mcyfodrf;? t&mtm; jynhfwef}[laom tqkdtrdefY uJhokdY oH0&rif;om;onf
vkH;/ xkdYaMumifhq&m[lonf t&mtm;vkH;? t&mcyfodrf; q&mocif\ aus;Zl;aMumihf rif;tjzpf&&SdcHpm;cJh&ykHudk
udk csihfcsifhcsdefcsdef EdIif;EdIif;qq jyKrlvkyfudkifwwfol [lí ig;&mhig;q,fZmwfawmfvm oH0&rif;om;taMumif;wGif
a&S;usrf;*efrsm;wGif teufzGifhqkdjyxm;ygonf/ xif&Sm;pGm odjrif&ygonf/ Am&mPoDjynfü jA[®'wf
q&mwkdYonf apwem? 0goem? tepfem t&if;cH rif;BuD;tkyfcsKyfpOf oH0& rif;om;onf om;awmfwpf&m
vQuf wynfhrsm;ynm&atmif wwfodvdr®matmif qkH; teuf ti,fqkH; om;awmfjzpfonf/ oH0&rif;om;tm;
rvrf;ñTef oGefoifjyoMuolrsm; jzpfonf/ ]twwf oGefoifvrf;jy qHk;ray;aom q&mrSm ÓPfynmt
vnf;oif? yJhjyifqkH;r? odyÜrcsef? ab;&efqD;um? oifh&m ajrmftjrifESihf jynfhpkHvSonhf bk&m;avmif;jzpfonf/
tyfzkdY? q&mwkdY? usifhzkdY0wfig;jzm}[lonfhtwkdif; q&m jA[®'wfrif;BuD;u t&G,fa&mufvmaom om;
wkdYonf wynfhrsm;tm; todynm? twwfynmrsm;udk awmfrsm;tm; NrdKU? &Gm? c½kdifrsm;udk toD;oD;ay;aomf oH0&
rdrdwwfpGrf;orQ rcRif;rcsef oifMum;ay;&onf/ rvdr®m rif;om;onf q&mjzpfol bk&m;avmif;\ tqkH;trt
onfudkvdr®matmif?r,Ofaus;onfudk,Ofaus;atmif wkdif; NrdKU? &Gm? c½dkifrsm;udk r,lbJ crnf;awmfrif;BuD;tyg;ü
qkH;roGefoif yJhjyifay;&onf/ wynfhwkdY ynmjynfh0 omvQif ½dkaopGmjzihf vkyfauR;jyKpk apmihfa&SmufcJhonf/
ESvkH;om;vSolrsm;jzpfap&ef q&mwkdYonf tNrJwap * rSL;rwfjynfoltaygif;wkdY av;pm;cspfcif MunfndK
½kpdkufí vrf;ñTefay;&onf/ atmifaqmif&GufcJhonf/ Am&mPoDrif;BuD; ewf&GmpH
rdbwkdYrSm ]om;cspfrnD? om;csDrrQ} rjzpfMu&ouJh aomtcg rSL;rwfAkdvfyg jynfoltaygif;wkdYu

143
oH0&rif;om;udk xD;eef;tyfMuavawmhonf/ þwGif
aemifawmfrif;om;rsm;u rauseyfí ppfwkduf&ef 0kdif;&H
vmMuonf/ oH0&rif;om;vnf; q&mjzpfol\
tBuHay;csufudk cH,lum jyefvnfppfwkdufjcif;rjyKbJ
xD;eef;tarGudk tpkwpf&mcJGí aemifawmfwkdY a0pkudk
,lMuyg[k jyefMum;cJh onf/ aemifawmfrif;om;rsm;vnf;
nDaxG;oH0& rif;om;\ vkyf&nfudkif&nfESihf tod
tvdr®mjynfhpkHykHudk auseyfESpfoufMuvQuf xD;eef;ay;
tyfcJhMuavonf/ þum; q&mh*kPf aus;Zl;aMumihf av;pm;pGm
zdwfac:tyfygonf
aumif;usdK;csrf;om cHpm;&ykH om"uyifjzpfygonf/
wynfhrsm; ckdudk;&aom q&mwkdYt&dyfum;? rdbwkdY
\ t&dyfuJhodkY at;jrvSygonf/ xdkYaMumifhvnf; avmu
eDwdysdKUü ]tvGefw&m? opf&dyfrSmvQif? csrf;omonfxuf?
pkHrufjrwfEkd;? aqGrsdK;rdb? t&dyf&aomf? at;jronfyif? armu©ynma&; r*¾Zif;ESihf
xkdYxufvQifvnf;? yJhjyifq&m? t&dyfrSmum;? csrf;omyGm; 0bfqkd'fonf
\}[k pyfqkdxm;onf/ jrefrmEkdifiH ynma&; vGwfvyfcGihf?
wynfhwkdY ynmpkHí avmuZmwfckHay: wufa&muf
ynma&; w&m;rQwrIESihf
ujyEkdif&ef oifhawmf&mae&m? XmetoD;oD;odkY ta&muf
ydkYay;&onfrSmvnf; q&mwkdY wm0efyifjzpfygonf/ O ynma&;t&nftaoG;
,smOfrSL;onf yef;yifwkdYudk jyKpkysdK;axmif&\/ yef;rsm;a0 wdk;wufaumif;rGefapa&;wkdYtwGuf
qmpGmzl;yGihfvmvQif0rf;omyDwdjzpf&onf/O,smOfrSL;\ BudK;yrf;tm;xkwfrIwpf&yf
wm0efonf yef;udkysdK;&ef yef;yGihfrsm;yGifhap&ef avmuudk
tvSqif&ef jzpfonf/ q&mwkdYonf rdrdukd,fudk O,smOf jzpfygonf/
rSL;tvm; yrmxm;í wynfhrsm;tm; jyKpkysdK;axmifay; armu©ynma&;r*¾Zif;odkY
Mu&onf/ yef;uav;rsm; vSypGmzl;yGihf&efrSm O,smOfrSL; ynma&;ESihfywfoufaom
\ wm0efjzpfouJhodkY wynfhav;rsm;\ tem*wfb0
owif;? umwGef;? uAsm?
vSy&efrSm q&mwdkY\ wm0efyifjzpfygonf/
q&m\ qkH;roGefoif ñTefMum;rIaMumifh wynfhwkdY aqmif;yg;? 0wåKwkd? tufaq;
onf vlawmfvlaumif;jzpf&onf/ rdrdb0wGif tcuf pmrlrsm; ay;ydkYyg&ef
tcJr&Sd vlwpfvkH;olwpfvkH; jzpf&onf/ todynm? t
wwfynm? tawG;tac:? tBuHtpnf? todtvdr®mESihf
av;pm;pGm zdwfac:tyfygonf/
pdwf"mwfa&;&m jrihfrm;olrsm; jzpfMu&onf/ um,? ÓP?
pm&dwå bufpkHvSaom b0udk&Ekdifoljzpf&onfrSm q&m aus;Zl;wifpGmjzihf
\ *kPfaus;Zl;aMumifhyif r[kwfygavm/ t,f'DwmtzJGU
þodkYvQif ]tmp&d,*kaPm? teaEÅm}[k qkdprSwf
jyKMuonfh arwåm? apwem? u½kPmwkdYjzihf vTrf;NcHKxm; editors@maukkha.org
aom jrwfq&mwdkY\ *kPfaus;Zl;taxGaxGudk tpOf maukkha@gmail.com
atmufarh owd&aeMu oifYygonf/
arpdk;(CDC)
www.maukkha.org

144
tjzLa&mif yef;uav;rsm;ESihf
vrf;jyMu,f
&Sdef; (qmrlaxmf)
q&mrkd;,H q|rwef; (A) tcef;odkY 0ifvkdufNyD qkd rsm;aeYrSm q&mawG&JU arwåmBuD;rm;rIawGudk *kPfjyKwJh
&ifyJ uav;rsm;tm;vkH; NydKifwlrwfwyf&yfvdkufNyD; ]r*F taeeJY wurÇmvkH;u ae&mtoD;oD;rSm usif;yjyKvkyfMu
vmyg q&m}[k tm;vkH; nDnDnmnm EIwfqufvkdufMu wm eifiwfBuD;us&r,fhaeYrS r[kwfwm}[k axhvkduf
ygonf/ awmh twef;om;tm;vkH; 0g;ueJ yJGusoGm;ygawmhonf/
]r*FvmyguGm om;wkdY orD;wkdY xkdifMuyg} q&m rkd;,H q&mrkd;,Hu NyKH;&if; ][kwfygNyDuGm uJ q&majymcsif
uav;tm;vkH;udk xkdifckdif;vkdufavonf/ ]'DaeY om;wdkY wm bmvJrif;wkdYodvm;}
orD;wkdYudk taMumif;t&mwpfckeJY ywfoufNyD; q&meJY ]odygw,f q&m? [dkESpfawGwkef;uvdkyJ ausmif;rSm

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
aqG;aEG;r,f? uJ om;wkdYorD;wkdYudk q&mwpfckar;r,f? urÇmhq&mrsm;aeY pmpDpmukH;? uAsm? yef;csDNydKifyJGvkyfr,f
,ckv bmvvJuGm} r[kwfvm; q&m? om;uBudKwifavhusihfrIawmif vkyf
]pufwifbmvyg q&m} (ausmif;olwpfOD;u ajz aeNyD q&m? 'DESpf yxrqk ,lrvkdYav}
onf)/ ]awmfovif;vqkwfxJrSmyg q&m} (ausmif; ][ w,f[kwfygvm;uG q&mhwynfhu? [kwfw,f
om;wpfOD; tajzyg)/ xkdtajzudk bmtaMumif;&,f q&mwdkYausmif;rSm q&mrsm;aeY txdrf;trSwftwGuf
awmh rod twef;om;tm;vkH; 0dkif;í &,fMuygonf/ pmpDpmukH;? uAsm? yef;csDNydKifyJGawG&Sdw,f? awmfwJhuav;
][kwfNyD? om;wkdYorD;wkdY ajzwmrSefygw,f/ 'gayrJh udk xkdufxkdufwefwef qkay;r,f? 'Dawmh rif;wkdY&JU twef;
q&mu t*Fvdyfvkdvudkar;wm? 'DaeYqkd pufwifbm ydkifu q&mqkdawmh urÇmhq&mrsm;aeYeJY ywfoufwJh t
29&ufaeYaemf? bmveJY eD;aeNyDvJ} aMumif;t&m tcsuftvufawGudk avhusihfay;r,f?
]atmufwkdbmveJY eD;aeygNyD q&m} q&mu avhusihfw,fqkdayr,fh t"du taMumif;t&m
][kwfNyD aemufar;cGef;wpfck xyfar;r,f? atmuf av;awGudkyJ ajymrSmaemf? rif;wkdYu vkdcsifwJhtcsufawG
wkdbm yxrywfxJrSm bmtxdrf;trSwfaeY &SdvJ} udk rSwfrSwfoGm;/ a&;wJhtcgus&if udk,fh tdkif'D,meJY
q&mrkd;,H ar;vkdufonfqkd&ifjzihf uav;tm;vkH; udk,fa&;&rSm q&majymaewJhtcsdefrSm udk,frodwJh
pOf;pm;MuygNyD/ olwkdYawG trsdK;rsdK; pOf;pm;aeykH&onf/ tcsufawG? em;rvnfwmawG? r&Sif;wmawGtm;vkH;
xkdtxJrSmrS tmar#dwfoHwpfckESihftwl ]aMomfodNyD q ar;vdkY&w,f? q&meJYwynhfwkdY urÇmhq&mrsm;aeYeJY ywf
&m? odNyD}/ q&mrkd;,HrS odvQifajymqkdonfh oabmjzihf oufNyD; aqG; aEG;MurSmayhguGm [kwfNyDvm;}
ar;qwfjyonf/ ][kwfuJhyg q&m} (twef;om;tm;vkH; ajzoHyg)
]atmufwkdbm 5 &ufaeYrSm urÇmhq&mrsm;aeY t ]uJ q&muvJ wynhfwkdYudk ajymvnf;ajymr,f?
xdrf;trSwf &Sdw,favq&m}/ tJ'DawmhrS twef;om; ar;vnf;ar;r,f? urÇmhq&mrsm;aeYudk b,ftcsdefupNyD;
tm;vkH; ]aMomf [kwfom;yJvkdY} ajzMuonf/ 'DtxJrSmrS usif;ycJhwmvJ? odwJhol ajzyg}
uav;wpfOD;u q&mrkd;,Hudk ar;cGef;wpfckar;vkduf uav;tm;vkH; pOf;pm;aeMuygonf/
onf/ ]orD;ajzr,fq&m} [k ausmif;olwpfa,mufu
]q&m? urÇmhq&mrsm;aeYa&muf&if om;wkdYudk bm ajymvQif q&mrdk;,Hu ]ajymorD; rSm;rSm;rSefrSef}
auR;rSmvJ q&m} ][kwf .. 2002 ckESpf? atmufwkdbmv 5&ufaeYrSm
xkdtcdkufrSmyJ twef;xJrS uav;rav;u ]q&m pwifcJhwmygq&m}

145
][m rSefw,fuGm orD;awmfw,f} ]uJ .. om;wkdYorD;wkdYtm;vkH; awmfMuygw,f/ q&m
]ajzmif; ... ajzmif; .... ajzmif; } enf;enf; xyfajymr,f}
uav;rsm;tm;vkH; vufckyfwD;í *kPfjyKMuygonf/ q&mrdk;,H ajymr,fqkd&ifyJ uav;awGtm;vkH; Nidrf
ausmif;olav;uawmh *kPf,l0ifh<um;aom rsufESm oufpGm em;pGihfaeMuygonf/
av;jzihf ... ]q&mwkdY jrefrmjynfoljynfom;awGwif rubl;/
][kwfNyD ? 'kwd,ar;cGef; b,ftzJGU BuD;u todt wurÇmvkH;rSm&SdwJh urÇmolurÇmom; uav;i,f? vl
rSwf jyKcJhwmvnf;} vwf? vlBuD;tm;vkH;rSm q&mqkdwm&Sdw,f? 'DrSmrS q&m
xkdtckdufrSmyif ausmif;om;wpfOD;u .. qkdwm trsdK;rsdK;&Sdao;w,f? rif;wdkYawGMum;zl;MuwJh
]q&m? om;ajzr,f} oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdwm tm;vkH;odw,f
q&m rdk;,Hacgif;ndrfhjyvdkufygonf/ r[kwfvm;}
][kwfuJh odygw,fq&m} (uav;tm;vkH; pdwfyg
0ifpm;pGm ajzMuygonf/)
][kwfNyD? jrefrmrI jrefrm[efrSm oifq&m? jrifq&m?
rD;wkwfBuD;rsm;udkudkifvQuf Mum;q&mqkdwJh t"dyÜg,fu q&mqkdwm pmoifaewJh
tjcm;rD;wkwfaygif;rsm;pGmudk ul;pufay;ol? yk*d¾KvfudkyJ rqkdvkdbl;? rdrda&SUrSm olwpfyg; vkyfudkifaewm
udktwk,lNyD; wwfoGm;&ifvnf; Mum;q&mvkdY ac:qkd
q&m[l\ qkdwJh yavwkd&JUpum;?
xkdufw,f/ wpfyg;olajymwmudk Mum;&HkeJY wwfoGm;&if
q&muyg;pyfESihfoif wynfhu &ifxJxnhfí vnf; Mum;q&mvdkY ac:qkdxkdufw,fvdkY tqkd&Sdw,f? 'g
taumiftxnfazmfqdkwJh r[wår*E´D&JUpum;? u q&meYJ ywfoufwJh yxrqkH; OyrmyJ/ 'DtxJrSmrS pm
oifay;wJh q&mtaMumif;ukd oGm;r,fqkd&if q&mqkdwm
'DvkdyJ .. q&meJYywfoufwJh jrefrmpum;ykHawGvJ wynfhwpfa,mufudk vrf;ñTefay;½kH? oifMum;ay;½kHrQ
'keJYa';yJ ...... ESihf rvkHavmufao;bJ? tmp&d, *kdPf;0ifq&maumif;
q&mjrwfjzpfzkdY? udk,fusihfodu©m? pmayynmESihfvnf;
jynfhpkHzkdY vkdtyfao;w,f/ ,ck urÇmhEkdifiHrsm;rSmqkd&if
q&mq&mrawG &Sm;yg;vmrIudk aMumufrufzG,f&m &if
]om;xifwmawmh q&m? urÇmhq&mrsm;aeYvdkY ac: qkdif ajz&Sif;aeMu&w,f/ 'gaMumihf q&mar;csifw,f?
wJhtwGuf jrefrmq&mrsm;aeY wpfOD;wnf; r[kwfwm urÇmrSm q&mqkdwm r&SdvdkYjzpfvm; wynfhwdkY}
awmh usdef;aow,f? 'gaMumihf jrefrmjynf q&mrsm;twGuf ]rjzpfygbl; q&m}
wifrubl; wurÇmvkH;u q&mawGeJY oufqkdifw,f} ]'gayhg? q&mqkdwm r&SdvdkY rjzpfbl;? q&mqkdvkd
usefuav;rsm;tm;vkH; NyKH;pdNyKH;pdESihf pdwf0ifpm;ae &if;u trsdK;om;q&mawGwif r[kwfbl;? trsdK;orD;
Muygonf/ q&mrdk;,HrS usefuav;rsm;udk toHrxGuf q&mrawGvnf;ygw,f/tm;vkH;udkac:qkdjcif;jzpfw,f/
&ef oabmjzihf vufumjyonf/ uJ [kwfNyD? bmaMumihf q&mawG r&SdvJvkdY qef;ppfMunfh
]'gaMumihf q&m wurÇmvkH;ESifh oufqkdifwJhtwGuf awmh tcsdKUEkdifiH? ae&m? a'oawGrSm q&mawGqkd&if ESdrfh
'DaeYudk owfrSwfay;wJhtzJGUu urÇmhukvor*¾tzJGU BuD; cscJGjcm;qufqHvmrI? ausmif;q&m q&mrawGu tjcm;
vkdY om;ajymcsifygw,f q&m} tpdk;&0efxrf;awGxuf em;csdefenf;NyD; vpmusjyefawmh
][m [kwfoGm;NyDuGm? q&mhwynfhu tawG;tac: vnf; enf;jyefw,f/ 'gaMumihf ynmwwfvli,fawG[m
aumif;wmyJuGm} vufqifhurf;ay;a0rI r&SdawmhbJ? q&m0ef? tif*sif
usefuav;rsm;\ vufckyfoH wajzmif;ajzmif;ESihf eD,m? tjcm;tjcm;aom *kPfxl;bJGUxl;awGeJY t&Sdeft0g
twl yDwdtNyKH;jzihf jyeffxkdifoGm;ygNyD/ aumif; aiGaMu;aumif;wJh b0awGudkom vdkcsifwyf

146
rufvmMuw,f/ urÇmrSm q&mqkdwm &Sm;yg;vmMu ]at;yguGm aus;Zl;wifygw,f}
w,f/ 'gaMumihf ausmif;q&m q&mrawG[m ta&;yg ]q&m om;rodvkdY wpfckar;yg&ap q&m}
t&ma&mufrIESihf jrifhjrwfrIwdkYukd azmfusL;*kPfjyK&ef ]ar;avuGm om;}
vdktyfvmw,f/ 'gudk urÇmhukvor*¾tzJGU BuD;u q&mrkd;,HrS cGihfjyKNyD;qkd&ifyJ ]q&mqkdonfh pum;u
odjrifvmNyD; urÇmhukvor*¾tzJGUBuD;&JU tzJGUtpnf;awG b,fwkef;u ay:aygufNyD;? b,ftcsdefxJu pcJhwmvJ
jzpfMuwJh ukvor*¾ynma&;? odyÜHESihf ,Ofaus;rItzJGU q&m}
(UNESCO)? ukvor*¾ uav;rsm;&efykHaiGtzJGU (UNI- ][kwfNyD? om;tar;udk q&majzr,f}
CEF) wdkYu 2002ckESpf? atmufwkdbmv 5 &ufaeYudk uav;tm;vkH; pdwf0ifpm;rI&Sdvm;[k q&mrdk;,H
urÇmhq&mrsm;aeYtjzpf owfrSwfcJhMuw,f/ urÇmhEkdifiH rsufvTmwpfcsufa0SYí twef;ud ktuJcwfvkdufygonf/
rsm;tvkduf q&mrsm;&JU *kPfaus;Zl;udk azmfusL;wJY uav;tm;vkH; pdwfyg0ifpm;rI &Sdonfqkd&ifjzihf ..
taeeJY urÇmh q&mrsm;aeY tcrf;tem;udk usif;yay;&ef ]q&mwdkY jrefrmrI? jrefrm[efrSm a&SUuajymcJhovkd
aMujimcsuf wpfapmifudkvJ ESpfpOfxkwfjyefcJhMuw,f/ oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mqkdwm &SdcJhw,f r[kwf
'gaMumihf urÇmhq&m rsm;aeYudk ESpfpOfusif;yMujcif; vm;}
jzpfw,f/ } ][kwfygw,f q&m} (ausmif;om;tm;vkH; ajzMuyg

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
'gqkd urÇmhq&mrsm;aeYu q&mawG&JU 0rf;enf;0rf; onf)
om aeYxl;aeYjrwfBuD;ayhgaemf q&m} ]q&mwdkY&JU okH;avmuñGwfxm; jrwfAk'¨&JU owåa'0
]'gayhguG om;wkdYajymovdk 0rf;enf;p&mvnf;aumif; rEkóe*kPfawmfrSm vl? ewf? jA[®mowå0g taygif;wkdY\
ovkd? 0rf;omp&mvnf;aumif;wJh q&mawG&JU *kPfaus; q&mjzpfawmfrlaom jrwfpGmbk&m;vdkY tqkdtrdefYawG &Sd
Zl;udk wrf;watmufarh trSwf&apr,fh aeYxl;aeYjrwf cJhw,fav? 'gaMumihf q&mqkdwJhpum;u bk&m;&Sif yGihf
ayghuG/ 'DaeYudka&mufwkdif; q&mwkdYuvnf; q&mwkdYudk awmfrlxJu &SdcJhw,fvkdY qkdEkdifw,f/ oufaotjzpf
oifMum;jyo? qkH;rMo0g'awG ay;cJhwJh ynm&Sif q&m xif&Sm;cJhw,f/ 'gaMumihf tmp&d,*kdPf;0if q&mqkdwm
jrwfawGudk atmufarhwrf;w uefawmh&wJhaeYayghuG} jrwfAk'¨eJY w*dkPf;wnf;xm;tyfonfh teEÅ*dkPf;0if BuD;
]q&majymwmeJY orD;awmif BuD;vm&if q&mrvkyf us,fjrifhjrwfwJh yk*¾dKvfrsm;tjzpf ckdifrmpJGNrJpGm &SdcJhw,f/
csifvmNyD} 'DvkdeJY jrwfbk&m; y&dedAÁmefpH0ifNyD;aemuf at'D 450 cefY
][kwfw,fq&m om;vnf; BuD;vm&if q&mvkyf rSm zGihfvSpfwnfaxmifcJhwJh evE´wuúodkvfBuD;[m xif
r,f} &Sm;vSwJh ausmif;awmfBuD;jzpfw,f/ [dk;a&S;uqkd jrefrm
]at;yguGm rif;wkdY&JU &nf&G,fcsufu tvGefw&mrS awG&JU pmaytodynmawG oifMum;oif,l&mXmeu
rGefjrwfvSwJh pdwfESvkH; jrifhjrwfolawG&JU oabmyg/ q&m bkef;awmfBuD;ausmif;rSm jzpfw,f/ ya'o&mZfacwf
om"kac:ygw,fuGm/ 'gayrJY q&mqdkwm pmoif½kHeJYwif wavQmufvkH;rSmqkd&if bkef;awmfBuD;ausmif;awGrSm
r&ao;bl;uG/ q&maumif; q&mjrwfwkdY&JU usihf0wf bk&ifrif;jrwf? tdrfa&SUrif;? 0efBuD;? 0efaxmuf? trwf
twkdif;? ynma&;tqifhtwef; jrihfrm;zkdY? uav;i,f pwJh EkdifiHhtwGuf tzkd;wef vlYt&if;tjrpfawGudk ysdK;
awG&JU ½kyfykdif;qkdif&mESihf pdwfykdif;qkdif&m zHGU NzdK;wdk;wufa&; axmifarG;xkwfay;EkdifcJhMuwmuG? jrefrmwkdY udk;uG,f
wkdYtwGuf vdktyfwJYbufu vrf;ñTefazmfaqmifrIay;zdkY? qnf;uyfaewJh ax&0g'Ak'¨bmom&[ef;awmfrsm;[m
uav;i,fawG&JU ypöKyÜefESihf tem*wfumvawGrSmvnf; jrefrmwkdY&JU vufOD;q&mvkdY ac:qkdEkdifw,f/}
t&nftcsif;jynfh0NyD; aemufaemifvmr,fh acwfawGrSm ]'gaMumihf jrefrmwkdYtzkdY vl&,fvdkY jzpfvmvQif
vnf;?ydkrkdaumif;rGefwJhvlYtzJGUtpnf;jzpfvmap&efwkdYudk ynmudkoif&rnfqkdwJY orkdif;ay;vlrIwm0efBuD;udk
a&SU½INyD; oifMum;ajymqkd qkH;rEkdif&r,fuG/ 'g[m q&m vufqifhurf; tarG&&SdcJhw,f/ 'gaMumihf pmoifausmif;
aumif;wkdY&JU usihf0wf 0wå&m;awGyJuG wynfhwkdY&} eJY ausmif;q&mqkdwmukd txl;tav; tjrwfxm;
]om;wkdY BudK;pm;ygr,f q&m} wwfNyD; jrefrmvlaerItzJGUtpnf;rSm tjrpfwG,f tajc

147
pdkufvmMuw,f/ q&mawG&JU tcef;u@[mqkd&if vSHpl; tp&Sdojzihf trsm;BuD; &SdcJhw,f/ 'DtxJrSmrS om;
t"duyg0if ywfoufvmw,f/ 'DvkdyJ aemufxyf wkdYorD;wkdY tm;vkH;odMuwJh q&musihf0wf uAsmav;udk
tqkdwpfcku c&pfawmfray:rD bDpD 400 pkavmufxJu rSwfrdvm;? Mum;zl;&JUvm;}
q&mqdkwm&SdcJhw,fvdkY wduscdkifrmpGm rSwfwrf;wif ][kwfuJh Mum;zl;ygw,f? rSwfrdygw,f q&m}
xm;Muw,f/ 'DvkdeJY acwftqufquf q&mawG ]at; tJ'DuAsmav;[m wu,fawmh bk&m;a[m
ay:aygufvmcJhwm qkdua&;wD;? yavwkd? t&pöwkdw,f w&m;awmfyJuG? 'gudk NcKHrdikHrdoGm;atmif a&;pyfoDukH;zJGU
wkdY[m olwkdYacwfrSm tausmfMum;qkH;oif q&mawG qkdNyD; wynfhwdkY q&mwdkY tm;vkH;odwJh q&musihf0wfqkd
jzpfcJhw,f/ yavwkdeJY t&pöwkdw,fvfwkdY[m qkd&if wJh uAsmu od*Fgavm0g'okwfvkdYac:w,f/ uJ 'gavmuf
tu,f'rD odyÜHausmif;BuD;udk wnfaxmifcJhw,f/ om; qkd q&mqkdwm b,fwkef;upvJqkdwm &Sif;oifho
aumif;&wemawG arG;xkwfay;cJhw,f/ qufvufNyD; avmuf&Sif;NyDvm;}
q&maumif;? q&mjrwfawG ay:xGufcJhwm aAmfvf ][kwfuJh &Sif;oGm;ygNyD q&m} (ausmif;om;tm;vkH;
wkdif;,m;? ½l;qdk;? yufpwmvdkZD? *Refavmhcf? uGefrD;eD;,yf ajzMuygonf)
ponfh yk*¾dKvfawG[m txl;ausmfMum;vmcJhw,f/ olwkdY
[mqkd&if 17 &mpk 20 &mpkESpftwGif;xJu urÇmhvlom;
rsm;twGuf ynm[laom t"dyÜg,fESihfwuG ynmoif ]]
Mum;&m enf;vrf;rsm;udk BuHqñTefjyKoGm;MuwJh ynm&Sif q&mqkdwm þavmuBuD;xJrSm
q&mjrwfawG jzpfw,f/ 'gaMumihf q&mqkdwm om;wkdY?
orD;wkdY? q&mwkdY rrSDcJhwJh ESpfaygif;rsm;pGmxJu wnf&SdcJh rdbNyD;&ifolyJ? 'gaMumihf olu qkH;rol?
wm/ 'g[m wduswJh rSwfwkdifyJ} vrf;ñTefol? zefwD;ol? ysdK;axmifol?
q&mrkd;,HrS pum;cPem;&if; uav;tm;vkH;udk
qDrD;wkdifajrmufjrm;pGmudk
tuJcwfMunfhvdkufygonf/ uav;rsm;tm;vkH; q&m\
aemufxyfay:xGufrnfh pum;oHudkom tm½kHpkdufaeMu xGef;n§dtvif;wHcg; zGihfay;olvkdY
ygonf/ 'gaMumihf q&mrdk;,H pum;qufvdkufonf/ ajymcsifw,fuGm ...
]ckaemufydkif; rsufarSmufacwfawGrSmqkd&ifvnf;
ynm&SifawG ay:xGufcJhw,f? a&SUynm&SifawG&JU pum; }}
tqkdtrdefYawGqkd&if BudKufESpfoufzG,faumif;ovkd
av;pm;zG,fvnf; aumif;w,f? 'DtxJrSmrS ausmfMum;
ol q&mBuD;awG&JU pum;wpfcsdKUudk q&majymjyr,f? tm; ]uJ 'gqkd ,ckrsufarSmufacwfrS xyfajymr,f/ tm;
vkH;em;axmifcsifvm;} vkH; em;axmifOD;rvm;}
]em;axmifcsifygw,f q&m} twef;om;tm;vkH; ]em;axmifygr,f q&m}
ajzMuygonf} ],ckacwfrSmqkd&if ausmif;q&m q&mrawG b,f
][kwfNyD} avmufta&;yg t&ma&mufvmNyDvJqkdwmudk vlBuD;?
rD;wkwfBuD;rsm;udk ukdifvQuf tjcm;rD;wkwfaygif; vlvwf? vli,ftm;vkH; odvmMuNyD/ csufEdkiHrSmqkd&if
rsm;pGmudk ul;pufay;ol q&m[l\/ qkdwJh yavwkd&JU ausmif;q&m q&mrawGu tjcm;tpdk;&0efxrf;awG
pum;/ xuf tcGihfta&;ydkrsm;w,f? vpmydk&w,f? 'DtxJrSmrS
q&mu yg;pyfESihfoif? wynfhu &ifxJxnhfí t rlvwef;udk oifwJhq&mawGqkd&if vpmydkaumif;w,f/
aumiftxnfazmf qkdwJh r[wår *E´D&JU pum;/ 'gu q&mawG b,favmufta&;ygovJqkdwmudk t
]'DvkdyJ q&meJY ywfoufwJh jrefrmpum;ykHawGvnf; pdk;&u *kPfjyKay;wmyJuG/ aemufNyD;awmh oif½kd;ñTef;
'keJYa';yJ/ q&mrjy enf;rus? q&mudkumjyef tmacgif wrf;udkvnf; EkdifiHawmf tpdk;&udk,fwkdif OD;aqmifNyD;

148
a&;qJGay;w,f/ 'gayrJY Guideline yJay;wmaemf/ Cur- vSygonf)
riculum u ausmif;toD;oD;u q&mawG rdrdukd,fwkdif twef;om;tm;vkH; wdwfqdwfoGm;csdefwGif ]q&m
a&;qJG&wm} om;udkwpfckavmuf ar;cGifhjyKyg}
}tJ'gudk 2005 ckESpfrSm pwifcJhw,f/ NyD;awmh q&m ]ar;av bmodcsifvJ}
q&mrvkyfwJholu omreft&nftcsif;eJYawmh r&bl;/ q&mrkd;,H cGihfjyKvdkufvQif ],aeY om;wkdYacwfrSm
t&nftaoG;jynfh0oludkyJ a&G;cs,f&w,f/ q&mwpf q&mawGtrsm;BuD; &SdaerSmyJaemf q&m? wurÇmvkH;rSmqdk
a,muf[m Master Degree &xm;NyD;ol jzpf&r,f/ q&mawG b,favmuf&SdaeNyDvnf; q&m}
NyD;&if Grade-5 eJY Grade-9 twef;awGrSm Special ][kwfNyD tm;vkH;rSwfxm;aemf? q&mwdkY jrefrmjynf
ppfaq;rIawGvnf; jyKvkyfao;w,f/ t&nftcsif;jynfh rSmqkd&if tajccHtqifhuae wuúodkvftxd q&m
0wJh q&mawGarG;xkwfw,f/ t&nftcsif;eJY xkdufwef q&mrawG 238600 ausmf&SdaeNyD/ wurÇmvkH;rSmqkd&if
wJh tcGihfta&;awGay;NyD; q&mawGudk EkdifiHawmftpdk;& ausmif;q&mOD;a& 57 oef;ausmf &SdaeNyD? q&majymwm
u *kPfjyKay;aewmayhg/ 'Dvkd *kPfjyKrIawGaMumihf q&m tm;vkH;rSwfxm;vm;}
awGvnf; auseyfMu&w,f/ q&mtvkyfudk ydkNyD;auseyf ]rSwfxm;ygw,f q&m}
*kPf,lMuw,f/ ,ck om;wkdYorD;wkdYacwfu ynmacwf ]urÇmrSm ausmif;q&mawG awmfawmfrsm;wmyJaemf

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
urÇmBuD;[mqkd&ifvnf; t&Sdeft[kefeJY wkd;wufajymif; q&m}
vJvmNyD? enf;ynmawG rsm;vmNyD} q&mrkd;,H NyKH;íomaeygonf/
}tJ'DaemufrSm trSD vkdufEkdifzkdY vdktyfvmNyD? tJ'DrSmyJ ]q&m orD;wpfck xyfar;r,f}
q&mawG&JU tcef;u@u twkdif;rod us,f0ef;vm q&m rkd;,HESihfwuG twef;om;tm;vkH; ar;cGef;udk
awmhwmyJ/ a&S;tcguqkd&if q&mwpfa,muf[m udk,f apmifharQmfaeygNyD/ xkdtcsdefrSmyJ ausmif;olav;u ...
usihfodu©m&Sdjcif;? aumif;aomtawG;tjrif t,lt ]q&mqkdwJh t"dyÜg,fu b,fvdk t"dyÜg,fvnf; q
q&Sdjcif;? aumif;pGmoif,lNyD;aom q&mtwwf &m}
&Sdjcif;qkdwJh ]t&SdokH;rsdK;}ESihf q&mb0 q&mtjzpfudk ][m eifuvnf; q&mygqkdrS q&mayhg} [k ab;rS
odjcif;? rdrdwynfhrsm;udkodjcif;? rdrdoif Mum;&rnfh t twef;azmf rdef;uav;wpfOD;u ajymvdkufjcif;jzpfonf/
aMumif;t&mbmom&yfudkodjcif;qkdwJh ]todokH;rsdK;} ]at;uGm olrkdY BuHBuHzefzef ar;w,f} wcsdKUuawmh
&SdaevQif jynfhpkHvkHavmufNyDvkdY qkdEkdifw,f/ ,ckacwf &,faeMuygonf/ q&mrkd;,HrS twef;om;tm;vkH; Nidrf
rSmu odyÜHeJYenf;ynmwkd;wufaewJhtwGuf a&SUu onftxd NyKH;NyKH;av; apmihfaeygonf/
todokH;rsdK;eJY rvkHavmufawmhbl;/ 'DacwfrSm o NyD;awmhrS ]uJ q&majzr,f} tm;vkH;em;pGihfaeMuyg
wif;rD'D,m?jyefMum;a&;?qufoG,fa&;awGt&Sdefaumif; onf/
wJhacwfrSm uGefysLwmudk aumif;pGmtokH;jyKwwfzkdYvnf; ]q&meJY ywfoufwJh ykHcdkif;awG? usihf0wfawG trsm;
vdktyfvmNyDav? ,ckacwfrDEkdifiHBuD;jzpfwJh tar&duef BuD;&Sdygw,f/ a&SUrSmvnf; ajymoifhoavmuf q&majym
jynfaxmifpkrSmyJ ausmif;q&mOD;a&&JU 50&mcdkifEIef;u cJhw,f/ [kwfNyD tJ'DtxJrSmrS q&meJY ywfoufwJh q&m
uGefysLwm ynm&yfawGrSm tawGUtBuKHr&SdMuaMumif;ukd qkdwJh t"dyÜg,fzGihfqkdcsufudk q&m&Sif;jyr,f/}
azmfjyxm;cH&w,f/ 'gaMumifh q&mwkdYukd,füuvnf; q+&m = qdkwm awG;awG;qqESihf BudKwif&Smxm;
BudK;pm;aeMu&NyD? ynmqkdwmu ukefoGm;w,f? NyD;qkH; aqmif&Gufwwfol/
oGm;w,fvdkYrS r&SdwmuG? 'gaMumihf wynfhwkdYvnf; a&SU q&m = olwpfxl;udk oifjyol/
quftrsm;BuD; BudK;pm;oGm;&r,fvkdY q&mowdxyfay; qm,m = wynfhrsm;udk t&dyfay;ol/
csifw,f? tm;vkH;q&majymwmudk em;vnfMuvm;} p&m = (p&) yg|dpum;rSvmNyD; tusihfpm&dwåaumif;
][kwfuJhyg q&m BudK;pm;yghr,f} (twef;om;tm; rGefol..vkdY zJGUqkdxm;w,f/'DvdkyJrdvdE´ynmusrf;rSmvnf;
vkH; NydKifwlajzqkdMuonfh toH[m MunfEl;zG,faumif; q&mh*kPft*Fg25 yg;&Sdw,f/ twkdcsKyfajym&&if ...

149
rpGefYjcif;[lonf t*Fg (2) yg; ]orD;uawmh q&mqkdwm avmuBuD;udk csrf;ajrh
taygif;toif;udkodjcif;t*Fg (4) yg; om,matmif pGrf;aqmifay;EkdifwJh tajrmftjrif&SdolvdkY
ppfaq;0efcHjcif;t*Fg (4) yg; xifw,f q&m}
xda&mufpGm oifay;jcif;t*Fg (6) yg; ]aumif;ygNyDAsm? uJ b,folajymOD;rvJ}
rarhavQmhjcif;t*Fg (2) yg; ]om;ajymr,f q&m}
csD;jr§ifhjcif; t*Fg (3) yg; ]uJ vif;ygOD;}
tajctaeudkodjcif; t*Fg (4) yg; qkdNyD; pk ]om;uawmh q&mqkdwm urÇmwnfoí xm0& &Sd
pkaygif; 25 yg;&Sdw,f/ aer,fh yk*d¾KvfvdkY xifygw,fq&m}
tJ'DvkdyJ t*Fvdyfvdk Teacher qdkwJh t"dyÜg,fudkvnf; ][kwfoGm;NyDuGm}
zGihfqkdxm;w,f/ ]q&m wynfhawG ajymwJhpum; q&mBudKufw,fuGm?
T = Teaching aemufxyf b,folajymOD;rvJ? bmar;p&m&Sdao;vnf;}
E = Education ausmif;om;rsm; tcsif;csif; Munfh&if; EIwfqdwfae
A = Active Muygonf/
C = Clever ]uJ [kwfNyD om;wkdYorD;wkdY awmfw,fuGm tcsdef
H = Honest vnf;ajymif;awmhr,f? ar;p&mvnf;r&Sd&if ed*kH;csKyf q&m
E = Expret xyfajymr,f? em;axmifMuaemf/ q&mqkdwm þavmu
R = Research minded vdkY zGJUqkdxm;w,f/ jrefrm BuD;xJrSm rdbNyD;&ifolyJ/ 'gaMumihf olu qkH;rol? vrf;
vdkuawmh q&mawG[m ynma&;rSmqkd zswfvwfwuf ñTefol? zefwD;ol? ysdK;axmifol? qDrD;wdkifajrmufrsm;pGm
<uaomol? vdr®mxufjruf uRrf;usifaomol? wnf udk xGef;n§daeol? tvif;wHcg;zGihfay;olvkdY q&mu ajym
MunfyGihfvif;NyD; ajzmifhrwfwJh orm"d&Sdaomol? vdktyf csifw,fuGm? q&majymwm wynfhwkdYa&m vufcHMu
wJh A[kokwawGudk tywfwukwf avhvmwwfajrmuf vm;}
NyD; tawGUtBuKH&ifhusufaomol? vdktyfwJh ÓPf&SdNyD; ]vufcHygw,f q&m}
oabmxm;jzLpifwJholvkYd qkdxm;w,f/ 'DvdkyJ q&mwdkY ]at;[kwfNyD om;wkdYorD;wkdY tm;vkH;udk aus;Zl;wif
rodwJh bmomawGrSmvnf; t"dyÜg,fzGihfqkdcsuf trsdK;rsdK; ygw,f/ ausmif;rSmusif;yr,hf pmpDpmukH;? uAsm? yef;csD
&SdrSmyJ/ q&majymwm tm;vkH;oabmaygufvm;? &Sif;&JU NydKifyJGrSm qk&&SdMuygapuGm/ q&mawGudkvnf; cspfcif
vm;? em;vnfvm;} av;pm;wJh wynfhaumif;? wynfhjrwfawGjzpfNyD; ynm
q&mrdk;,H ar;cGef;awG qufwkdufar;vkdufvQif u wwfvl&nfcRefawG jzpfMuygapuGm}
av;tm;vkH; ]em;vnfoGm;ygNyD q&m}vdkY ajzqkdvdkufMu ]ay;aomqkESihf jynfh&ygvdk\ q&m}
avonf/ ][kwfygNyD? tm;vkH;r*Fvmyg}
]uJ em;vnfw,fqkd&ifjzihf q&mqkdwJh emrfpm;udk ]r*Fvmyg q&m? aus;Zl;wifygw,f q&m}
wynfhwkdYtaeeJY b,fvdkem;vnfvJ? b,fvkdt"dyÜg,f
zGihfMurvJ q&modcsifw,f ajymEkdifol ajymMuyg} urÇmrSm&Sdaom q&m q&mrrsm;ESihf
ausmif;om;wpfOD; xí ajzMum;ygNyD/ uREkfyfudk oifMum;jyo oGefoifqkH;ray;cJhaom
]om;uawmh q&mqkdwm twkdif;rod BuD;jrwfol oifq&m? jrifq&m? Mum;q&mrsm;udk
vkdY xifw,fq&m} ½kdaoOD;ñTwf *g&0jyKvsuf
][kwfNyD aemufwpfa,muf}
]orD;uawmh wynfhawGtwGuf tepfemcHNyD; ajr &Sdef;
awmifajr§mufay;olvkdY xifw,fq&m} qmrlaxmfausmif;? uyÜDbef;
][kwfNyD uJ qkdprf;ygOD;}

150
q&mrsm;twGuf
pmyef;csD tPÖ0gaX;

q&mrsm;onf arwåm? apwem? *½kPm? pGefY


vTwf tepfemcHjcif;[laom jrifhjrwfaompdwfxm;jzihf
wynfhrsm; vrf;rSm;ra&mufatmif EIwfrSqkdqkH;rcJhNyD;
xkdufwefaomtjypfudk ay;cJh&mrSmvnf; tdk;rsm;udk vSy
cdkifcefYapvkdNyD; uJGpdwfroGm;atmifcwfaom tkd;xdef;
rdk;a&rdk;pufrsm;jzihf yufzsef;ay;aom 0gqkd? 0gacgifv onfwdkY\oabmjzihf Eke,faomuav;rsm;\ pdwfudk
0óefrdk;rsm;ESihftwl pmoifausmif;rS ausmif;om; vrf;rSefa&mufatmif jyKjyifcJhygonf/
ausmif;olrsm;\ pmtHoHrsm;onf ta0;odkYysHUvGihf q&m[laompum;udk t"dyÜg,fzGihfqkdygu ]w

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
vQuf&Sdonf/ xkdtcsdefrSm vlom;wkdif; tvkyfcGifrSm 0rf; ynfhrsm;\ b0c&D;vrf;udk a&SUjzwfausmfEkdif&ef tody
a&;twGuf tvkyfvkyfaeMu&NyD; ausmif;om;rdbrsm; nm? twwfynmrsm;udk oifMum;ay;aom em;cdk&mopf
onf &ifaoG;i,f om;orD;rsm; pmoifMum;ae&onfudk yifBuD;wpfyif\ at;csrf;aomt&dyfESihfwlaomolrsm;
awG;rdwkdif; ]q&m}[laom teEÅ*kdPf;0if oifq&m? jrif [k odcJh&ygonf/ q&mrsm;\*kPfudk pmyef;csDzJGUqkd&mwGif
q&m? Mum;q&mrsm;\ aus;Zl;udk jyefvnfjrifa,mifum yef;rsm;udk jyKpkysdK;axmifaom O,smOfrSL;tjzpf vnf;
q&mrsm;udk &ifrSm vufq,fjzmrdk;NyD; &Sdcdk;rdrnfrSm trSef aumif;? "g;rsm;udk xufatmifaoG;aom "g;aoG;ausmuf
yifjzpfayrnf/ tjzpfvnf;aumif;? ywf0ef;usifudk tvif;a&mifay;NyD;
usaemfwdkYonf i,f&G,fpOftcsdefu taz? t rdrdudk,fudk tqkH;½IH;cHaom za,mif;wkdiftjzpf vnf;
aray;aom rkefYzkd;udk,lNyD; vG,ftdwfudk,fpDvG,fum aumif;? tkd;aumif;rsm; &&Sdatmif cwfay;aom tkd;xdef;
oli,fcsif;rsm;ESihftwl ausmif;udkoGm;cJh&ykH? aqmhupm; onftjzpfvnf;aumif; yrmjyK zJGUqkdcJhygonf/
cJh&ykH? pmoifcJh&ykHESifh aysmf&TifMunfEl;cJh&ykHrsm;udk awG;rd pmoifausmif;rsm;onf vlom;rsm;twGuf
wkdif; ausmif;pmoifcef;xJwGif ynmoifMum;ay;NyD; w umvtydkif;tjcm;jzihf pepfwus avhusihfoifMum;ay;
ynfhrsm;rtm; qkdqkH;rcJhaom q&mrsm;udk tNrJowd&rdyg NyD; oif,lcJhorQudk jyefvnftokH;cswwfatmif jyKpkysdK;
onf/ axmifay;aom ae&mjzpfygonf/ ausmif;ynmoif½dk;
tmp&d,[laom q&mrsm;onf ]twwf rsm;\ t"dutcef;u@rSm twwfynm? todynm?
vnf;oif? yJhjyifqkH;r? odyÜrcsef? ab;&efqD;um? uRrf;usifrIoabmxm;ESihf tokH;cswwfrIrsm;&&Sd&ef jzpf
oifh&mtyfydkY} [laom q&mwkdY\ usihf0wfig;yg;ESifhtnD onf/ q&mrsm;onf wynhfrsm;\ &ifqkdifBuKHawGU&aom
wynfhrsm;udk todynm? twwfynm? enf;vrf; tcuftcJrsm;udk ajyvnfatmif ajz&Sif;wwf&ef enf;
aumif;rsm;? pnf; urf;aumif;rsm;ESihf A[kokwrsm;udk ay;vrf;jyolrsm;jzpfNyD; tem*wftwGuf rsdK;qufopf
b0c&D;twGuf ay;tyfcJhygonf/ q&m[laom O,smOf vli,frsm;\ b0vkHNcKHpdwfcsap&eftwGuf r&Sdrjzpfaom
rSL;rsm;onf wynfhrsm;tm; O,smOfNcHxJwGif ajrawmif tzkd;weft&if;tESD;wpfckjzpfaMumif;wifjy&if; EkdifiHt
ajr§mufpdkufysdK;&aom yef;rsm;uJhokdY a&avmif;aygif; 0Srf;wGif&Sdaom q&mhq&mrsm;\ *kPfaus;Zl;udk atmuf
oifum w,kw, pdkufysdK;NyD;? avmuyef;O,smOft arhowd& *kPfjyKa&;om;vdkuf&ygonf/
v,fwGif yGihfzl;vSyap vdkaom qE´rsm;jzihf &opkHvif tPÖ0gaX;
tEkpmayynmrsm;udk oifMum;ay;cJhygonf/

151
wdkYqHk;jzwfwmuawmh ]'g;Apf} qdkwJh q&mav;u
em;vnf edkifavmufwJh t*Fvdyfpum;udk rajymwwf
vdkYwJh/ ('Dpmudk zwfaewJh e,l;ZDvefom;rsm;udk usaemf
awmif;yefygw,f/)
'DvdkeJYyJ usaemfh&JU pmoifMum;jcif; tvkyf
pwif cJhawmhw,f/ odyfpdwf0ifpm;p&m raumif;ovdk
auseyfp&m rjzpfcJhwJh pmoifMum;jcif; tvkyf ESpfrsKd;
avmuf ajymif;tjyD;rSmawmh wu,f vkyfoifhwmu
ynma&; bJGUausmif;om; tvkyf[m (ausmif;jyefwuf
wm) ydktoifhawmfqHk;vdkY qHk;jzwfcJhw,f/ txl;ojzifh
awmh rEkóaA' &Iaxmifhuae pOf;pm;wmyg/


O,smOfrSL;aumif;
jrwfyef;&Sif
usaemfyxrqHk; vkyfcJhwJh tvkyf (taumif; qHk;vnf;
jzpfygw,f) uawmh ausmif;q&m wpf a,muf
ysKd;axmifa&;
taeeJYyg/ ausmifNyD;vdkY touf 22 ESpf jynfh w,fqdk&ifyJ
rav;&Sm;edkifiH ta&SU ydkif; qm&m0uf awm
eufMuD;xJrSm&SdwJh tv,fwef; ausmif;av; wpf
ausmif;rSm pwif cJhwmaygh/ tvkyfvkyfudkifcGifh vufrSwf
ay:rSm a&;xm;wJh twkdif; usaemfh wm0efuawmh ] rdcif
bmom pum; ajymqdkol} taeeJYyg/
ausmif;rSm pmoifcef; av;cef;&Sdygw,f/
ynma&;Xmeu w&m;0if taMumif;Mum;pmrydkYrD us
aemf a&mufoGm;wJhtcg q&m ig;OD; &SdcJhygw,f/ usaemf
vmr,f&,fvdkY arQmfvifhrxm;MuwJhtwGuf e,l;ZD 'g[mynma&;udk qkyfqkyfudkifudkif wdkuf&dkuf yg0if
vefedkifiHom; q&mi,fwpfOD; raeYuwnf;u a&muf&Sd aqmif&Gufwmxuf ynma&; qdkwmawGudk cGJjcrf;pdwf
aewmaMumihf odyÜHbmomeSihf t*Fvdyfpmudk oifzdkY olYudk jzm ydkif;jzwf&wmudk wpfoufwm pdwf0ifpm;rIeJY pwif
wm0ef ay;xm;cJhw,f/ usaemfuawmh b,fwkef;urS ygawmhw,f/
ravhvmbl;wJh tm&Swdkuf ordkif;eSihf awmifurÇm tESpfav;q,favmuf MudK;pm;vkyfudkifcJh
bufydkif; yx0D0ifwdkYudk oifMum;ay; &rSmwJh/ aemuf tjyD; tckawmh usaemfwdkY b,fae&mrSm &yfwnfae
wpfckuawmh *Dw jzpfygw,f/ &ygovJ/ tajctae odyfraumif;bl;vdkY ajym&rSm pdwf
ESpfywf twGif;rSmyJ *Dwudk vufavsmhvkduf raumif;ygbl;/ wpfaeYxuf wpfaeY ydkrdk qdk;&Gm;vmaewJh
&ygw,f/ (oDcsif;rqdk wwfbl;qdkwmudk oufaojycJh pdefac:rI topfawG? tEÅ&m,f topfawG tjynfht
&ao;wm/) t*Fvdyfpmudkawmh oifcGifh &cJhw,f/ ol ESuf&SdaewJh tajctaeeJY urÇmMuD; r[kwfvm;/ tck

152
awmh 'Djcdrf;acsmufrIawG[m ykdjyD;awmhom BuD;xGm;vm 6/ tem*wfumv raocsm rwdusrI tay:
aew,f/ urÇmBuD; ysufpD;awmhr,fqdkwJh jrifuGif; rSm zefwD;vdkpdwf ajymif;vJjcif;eSifhtwl vdkufa&GU
awGjzpfwJh aiGaMu;pD;yGm; uyfqdkufaerIawG? &moDO EdkifzdkYudk avhusihfoifMum; jyoay;&ef vdktyfrI? t
wkazmujfyef ajymif;vJvmaerIawG? tMurf;zufo pOfoif,laewJh vlYtzJGYtpnf; twGif;rSm pOfqufrjywf
rm;rsm;eSihf avsmhenf;vmaewJh obm0 t&if;jrpfawG wpfoufwm avhvmvdkrI? y#dyu©awG ydkjyD;wdk;vdkYaewJh
udk tjydKiftqdkif vk,lwJh ppfyGJawG tpHktvif yg0if urÇmBuD;rSm jidrf;csrf;rIeSihf vdkufavsmnDaxG twl
aew,fav/ rSDwGJ aexdkifedkifrI/
jyóemuawmh 'Dpdefac:rIawG ydkrdkrsm;jym; 7/ trSwftom; o&kyf tkdif'D,m rwlwm&,f
vmwmeJYtrQ ]ynma&;} u ulu,fedkifr,f qdkwJh arQmf jyD;awmhvnf; aemufcH tajctae trsKd;pHk&SdaewJh
vifhcsufaMumifY urÇmBuD;udk acsmufxJruszdkY u,f ausmif;ol ausmif;om;awGudk &ifqkdifEdkifzdkY / aemufqHk;
q,fay;edkifr,fqdkjyD; jrifvmMuawmhw,f/ y wpfcsufuawmh-
nma&;orm;rsm;twGuf tm;wufzG,f&m arQmfvifh 8/ taumif;qHk;aom arQmfrSef;csufawGxm;
csufygyJ/ odkYayr,fh ynma&;udk pdefac:cHae&awG jyD;? ausmif;wufEIef; wdk;vmwmawG? aiGaMu;t&if;t
uawmhjzihf tonf; xdwfp&myg/ eSD; ydkjrKyfeSHxm;wmawGESifY wpfurÇmvHk;rSm t&nf twGuf

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
1/ wpfurÇmvHk;rSm MuHKawGYae&mwmu ynm wdk;vmapzdkYqdkwJh &nfrSef;csufudk wjznf; jznf; a&SUwdk;
a&;qdkif&m pDrHtkyfcsKyfa&;udk A[dkOD;pD; csKyfudkifrIuae avQmufvSrf; aeygw,f/ xdkpOfrSmyJ ynma&;pepf
avsmhcs vdkufjcif; jzpfygw,f/ (taumif;a&m? tqdk;yg? awGeJY pmoifausmif;[m ausmif;om;rsm;&JU vdktyfcsuf
vkyfyHkenf;vrf; rSefuefrIeJY vrf;rSm;rIawG &Sdaew,f/) awGudk jznfhqnf; oifMum;ay;zdkY ysufuGuf aewmudk
2/ ynma&; pepftwGif;rSm t*wdw&m; ydkawGY ae&ygjyD/
vdkufpm;rIawG BuD;xGm;vmaew,f/ yk*¾vdueSifh t ausmif;q&m q&mrrsm;[m 'Dpdefac:rIawGudk
caMu;aiGay;&wJh usL&SifawGrSmom ausmif;q&m q ajz&Sif;&mrSm t"duuswJh ae&mrSm &Sdaew,f/ ynm
&mrrsm;[m oif&dk;nTef;wrf;udk xdxda&mufa&muf a&;uae urÇmBuD;udk ulu,f&r,f qdkwmvnf; tyg
oifMum; awmhw,f/ t0ifaygh/ ]ausmif;q&m q&mr rvdktyfwJhoif&dk;
3/ ynma&;pepf&Jh tqihfqihfwdkif;rSm vrf; nTef;wrf;} qdkwm&,?f ]ausmif;q&m q&mreSihfwlnD
aMumif; vrf;oG,fawG axGjym;vdkYaejyD; t&nftaoG; aom uGefysLwm } qdkwmawGudk rMum;rdao;yg bl;/
jynfh0wJh q&m q&mrawG? oifMum;a&; t&if;t ynmoifMum;ay;ol? pHjyKedkifol? vrf;nTefay;
jrpfawGudk vrf;aMumif; wdkif;rSm ydkvkd tyfaew,f/ olawG&,fvdkY wifpm;ac:xm;wJh ausmif;q&m q&mr
4/ ynma&;[m urÇmrIjyKjcif; jzpfpOfeSihf pHEIef; rsm;[m 'DurÇmajrrSm &SdaeygOD;r,f/
awGtwGuf tusKd;aqmif &rSmvm;? 'grSr[kwf&if a'o
tvdkuf vdkufavsmnDaxG&SdrIeSihf ,Ofaus;rI t oif,lavhvmrI wdk;wufapzdkY
rSwftom; o&kyfawGeSihf rsdK;EG,fpkH axGjym;rIudk xdef;odrf; 'guynma&; vkyfief; tnTef;abmif
umuG,f ay;&rSmvm;qdkwJh tawmrowfedkifwJh Dakar Framework for Action &Jh tm;vHk;twGuf
aqG;aEG; jiif;cHkrIawG/ ynma&; tpDtpOf Education For All (EFA) udk
5/ ynma&;udk ud&d,mwpfcktjzpf t t&ifqHk; usaemf aqG;aEG; yg&ap/ 2000 jynfheSpfwkef;u
oHk;jyKaewJh (ukefxkwf? OmPfxkwf pGrf;tm; wdk;yGm;apzdkY edkifiHwkdif;&Jh tpdk;&tm;vHk; wcJeuf oabmwlnD
uRrf;usif vkyfom;xk ysKd;axmifa&;) tajctaeuae vufrSwf a&;xdk;xm;cJhwJh 'DpmcsKyf[m taotcsm jyif
jyD;jynfhpHkwJh vlom;wpfOD; jzpfvmapzdkYqdkwJh vlom; A qif xm;wmjzpfw,f/ tJ'D tpDtpOfxJrSmygwJh
[dkjyK tawG;tjrif zufudk ajymif;vJvmrI/ twkdif;qdk&if q&m q&mrrsm;eSihf ywfoufjyD; atmuf

153
ygtcsufawGudk jyKpk xm;&Sdw,f/ rSm jzpfw,fvdkY,leufpudktzGJYBuD;ucefYrSef;xm;ygw,f/
q&m q&mrrsm;udk -
* av;pm;orI&Sd&r,f/ cHpm;cGifh vpm xdkuf wefpGm q&mtwwfynm oifwef;jyKjyifajymif;vJa&;
&&Sdoifhw,f/ wdkif;jynf&JU OD;aqmifrIuae tqifhtqifh
* oifwef;yhHydk;ay;oihfjyD; pOfqufrjywf vkyfief;cGif wdkif;u ekdifiHa&;t& taxmuftyHhudk trsmBuD; vdk
t&nftcsif;jr§ifh oifwef;awG wufa&mufap oihf tyfw,f/ ynma&;twGufyg/ txl;ojzihfawmh
w,f/ ausmif;q&m q&mrrsm;twGufjzpfw,f/ aemufjyD;
* olwdkY&Jh vkyfief;eSihf ywfoufjyD; oufa&mufrI awmhvnf; xufjrufwJh bJGY&vli,frsm; ausmif;q&m
awG jzpfapr,fh udpö&yfawGudk qHk;jzwfcsuf csrSwf tvkyfvkyfzdkY twGuf rufvHk;awG xm;&Sd oifhw,f/
&mrSm yg0if aqmif&GufcGihf &&Sd&r,f/ q&m tvkyftudkif zHGHYNzdK;wdk;wufrItwGuf
* ausmif;ol ausmif;om;rsm;&Jh oif,lavhvmrI yHkpH b0woufwm avhvm&mrSm vkyfief;cGif tBudKq&m
twwfynmoifwef; pre-service [m tifrwefrS
ta&;BuD; vSygw,f/
]] edkifiHtawmfrsm;rsm;rSmausmif;q 'gayrJY edkifiHtawmfrsm;rsm;rSm ausmif;q &m
q&mravmif;rsm;[m eSpftawmfMumMum aumvdyf
&m q&mravmif;rsm;[m eSpftawmf Mum pmoifcef;rsm;twGif;rSm ysif;&dav;wGJpGm xdkifjyD; oif,l
Mum aumvdyf pmoifcef;rsm;twGif;rSm jcif;-oifMum;jcif; oDtdk&DawGudk avhvmaeMu&wm
ysif;&dav;wGJpGm xdkif jyD; oif,ljcif; jzihf uHqdk;vSygw,f/ tJ'DtwGuf vkyfief;cGif tBudK
q&mtwwfynm oifwef;pepfudk b,fvdkrsm; jyKjyif
oifMum;jcif; oDtdk&DawGudk ajymif;vJ edkifrvJ/
avhvmaeMu&wmjzihf uHqdk;vSygw,f/ }} t&ifqHk;taeeJY q&mtwwfynm oifwef;
awG[m ynma&;bJGY oifwef;jzpfap? bJGYvGef 'D*&DawG
jzpfap pmoifcef;twGif; tawGYtMuHK tawmfrsm;rsm;
awG? &kyfydkif;eSihf todÓPf zGHYjzdK;wdk;wufyHk rwljcm; yg0if&rSm jzpfw,f/
em;csufawGudk oabmayguf em;vnf xm;&r,f/ q&m twwfynm oifwef;awGrSm ta&;
* tm&Hkedk;Mum;apjyD; udk,fwdkifyg0if vkyfaqmifoif,l BuD;wJh tjcm;pGrf;&nf 3 rsKd;udkvnf; xnfhoGif;oifhyg
edkifwJh pmoifcef; taetxm;? ywf0ef;usifudk zef w,f/
wD; wwf&r,f/ * q&m q&mrrsm;[m ausmif;awGudk usef; rma&;eSihf
* ausmif;q&m tvkyftudkif&JU wm0ef0wå&m; awGudk nDnGwfjyD;? ab;tEÅ&m,fuif; vHkjcHKaEG;axG; wJh
vufcHjyD; ausmif;ol ausmif;om;rsm;eJY &yf&Gm vlY ae&mawG jzpfatmif b,fvdkvkyf&rvJ qdkwmudk
tzJGYtpnf; tay:rSm wm0ef cHekdif&r,f/ od&Sdxm;&r,f/
'gayrJY yxrqHk; taeeJY ausmif;q&m? q&mr * q&mq&mrrsm;[mausmif;olausmif; om;rsm;?
topf pkaqmif;yHkudk MunfhMu&atmif/ q&m tvkyft olwdkY&JU rdom;pk0ifrsm;eJY &yf&Gm vlYtzGJYtpnf;&Jh
udkif twGuf ydkrdkoifhawmf udkufnDwJh oifwef;ol? yg0ifaqmif&GufrIudk &&Sdatmif b,fvdkvkyf&rvJ
oifwef;om;awGudk qGJaqmifedkif&r,f/ 'Dvdk vkyfrSudk qdkwmudk avhvm xm;&r,f/ aemufjyD;awmh -
jzpfrSmyg/ ouú&mZf 2015 rSm tm&SwdkuftwGif; tm;vHk; * ausmif;q&m q&mrrsm;[m pmoif om;rsm;&JU
twGuf ynma&; EFA &nfrSef;csufawGudk atmifjrif yk*¾vvdktyfcsufawG? ynma&; txl;tultnD
EkdifzdkY twGufqdk&if q&m q&mrtopf av;oef;xyfvdk vdktyfrIawGudk jznfhqnf; ay;EkdifzdkY twGuf oD;oefY

154
pGrf;&nfrsm;udk ydkifqdkif &&Sdxm;&r,f/ a&SUquf vrf;zGihfay;jcif;eSihf tqihfjrihf wm0efawG ,lekdif
uJ tckvkyfief;cGifrSm ae&mcsxm;a&;udk zdkYudk vrf;aMumif; ESpfckeJY xm;&Sd&r,f/ ynma&; qdkif&m
MunfhMu&atmif/ rlvwef; ausmif;av;&JU yxr wef;rSm pDrHtkyfcsKyfa&; vrf;aMumif;eSihf ynm&Sif vrf;aMumif;
pmoifzdkY b,fvdk q&m q&mrrsKd;udk wm0ef ay;Muyg awGu wqihf jzpfygw,f/
ovJ/ usaemfwdkY tm;vHk; od&SdMuwJhtwkdif; tawmfqHk; ed*Hk;csKyfajym&&if ausmif;q&mtvkyf zHGYNzdK;rI
q&m q&mrawGawmh r[kwfao;ygbl;/ awmfaom? twGuf ya&mfzuf&Sife,f ausmif;q&m tpnf;t&Hk;awG?
aumif;aom q&mq&mrrsm;udk olwdkY&Jh pGrf;aqmif or*¾awG zJGYpnf; ay;&r,f/ olwdkY udk,fwdkif wuf<upGm
Ekdif&nftvdkuf tvdktyfqHk; ae&mawGrSm wm0ef ay;Mu vkyfaqmifEdkifatmif tm;ay;& r,f/
&rSmyg/ uav;wkdif;[m oD;oefY jzpfwnfNyD; &Sifoef
ausmif;awGrSm wm0efay;tyfrIeJY ywfouf aew,fvdkY usaemfwdkY ,HkMunfw,f qdk&if ]q&m] &,f
vdkY 'kwd, tcsufuawmh cufcJwJh ae&m a'oawGudk vdkY xkdufwefpGm tac:cHedkifol pGrf;&nfjynfh ya&mfzuf&Sif
xufjruf xl;cRefwJh q&m q&mrawGoGm;jyD; pmoif e,fawGupmoifcef;wdkif;&Sduav;wdkif;udkvrf;nTefEdkif
zdkYtwGuf b,fvkd vkyfay;MurvJ/ tydkaqmif;qk ol &&dSzdkY vdktyfw,f/
aMu;aiG tygt0if rufvHk;awG ay;p&m trsm;BuD; ydkNyD;awmh ra&&mrwdusvSwJh tem*wf

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
vdkaeygw,f/ umv pdefac:rIawGudk &ifqkdifEkdifzdkYtwGuf vdktyfwJh
pGrf;&nfawG &&dSEkdifzdkY jzpfw,f/ 'Dtajctaexuf avsmh
ausmif;q&mtvkyftudkifzHGYNzdK;wdk;wufrI enf;NyD; vkyfvkdYroifhwJh tzdk;xdkuf &wemav;awG
t"dutm;jzifhawmh xl;cRefxuffjruf r[kwfvm;/
wJh ausmif;om;awG q&m twwfynmudk avhvmMu?
t&nf taoG;jynfhrDwJh oifwef;awGrSm wufMu? tvdk (Ref: BKK post 13 &2 1 Jan 2009 Sheldon
tyfqHk; ae&mawG? twef;awGrSm pmoifMum;Mu/ Shaeffer &S,f'efa&S;zm[m befaumuft
ausmif;q&m tvkyfrSm jrJaezdkYeJY pmoifMum;jcif; ydkrdk ajcpdkuf ,leufpudk tm&SeSihf ypdzdwfa'o ynma&;jAL&dk
aumif;rGef vmapzdkYtwGuf bmawGrsm; vkyfay;EkdifrSm &JU nTefMum;a&;rI; a[mif;wpfOD;jzpfjyD; 2008 'DZif
vJ/ bmvrSm tjidrf;pm; ,lcJhw,f/ e,l;a,mufeJY bef
yxrqHk; taeeJYawmh q&m q&mr topf aumuf ,leDquf? tif'dkeD;&Sm; zdkY'f azmifa';&Sif;? yJ&pf
awGudk ausmif;vkyfief; rdwfquf tpDtpOfawG? vkyf tajcpdkuf ynma&; pDrHudef;a&;qGJa&; edkifiHwumtif
ief;cGif vufawGY tprf;cefYumv tpDtpOfawGudk pwDusL uae'gedkifiHtajcpdkuf edkifiHwumzHGYNzdK; wdk;
usaemfwdkY taotcsm pDpOfvkyfaqmifMu&rSm jzpfw,f/ wufa&; okawoe XmeawGrSm tvkyfvkyfcJhw,f/)
q&m twwfynm oifwef; umv tpydkif;uwnf;u
q&m q&mravmif;awGudk rdrdwdkY&UJ oifMum;rIudk
jyefvSefavhvmoHk;oyfwwfwJh olawGjzpfvmzdkY avh
usihf oifMum;&HkwifrubJ rdrdtxufu q&mBuD;
q&mrBuD;awG vkyfazmfudkifzuf q&m q&mrawGeSihfyg
pmoifMum;a&; wdk;wufvmzdkY twlwuG yl;aygif;aqmif
&GufwwfwJholawG jzpfvmatmifvnf; avhusihf ay;&
rSmyg/
aemufqHk; wpfcsuftaeeJYawmh ausmif;q&m
q&mrrsm;udk q&m tvkyftudkif&Jh wdk;wufrItwGuf

155
ESihf
a&TUajymif;ynma&;
aemfazma&

a&S;,ciftp
urÇmOD;uyif vlom;
wkdYonf a&Munf&m
jrufEk &modkY vSnfhvnf
oGm;vm aexkdifMu
onf/ tpma&pm
aygrsm;aom? jynfhpkH
<u,f0aom jref rmEkdif vdkuf a&TUajymif;vmMuolrsm; jzpfMuonf/ 4if;wkdYwGif
iHonf a&Munfaom? jrufEkaom qefa&pyg; ayg ynmoifMum;Ekdifonfh uav;i,frsm;pGmvnf; yg0ifMu
<u,f0aom? tvkyftudkifaygrsm;aomEkdifiHjzpf&m tdrf onf/ tcsdKUrSmrl 0ifvmpOfu wpfudk,fa&wpfum,jzpf
eD;csif;EkdifiHtoD;oD;rS vlwkdYonf ajcvsifwpfrsdK;? yif aomfvnf; xkdif;EkdifiHtwGif;0,f tkd;tdrfwnfaxmifMu
v,fudkjzwfNyD;wpfzkH? jrefrmEkdifiHwGif;odkY a&TUajymif;0if onf/
a&muf aexkdifvmMuonf/ xkdYaMumifY xkdif;EkdifiH0,f a&TUajymif;uav;i,f
okdY&mwGif jrefrmEkdifiH vGwfvyfa&;&NyD;csdefr S ta&twGuf wkd;wufrsm;jym;vmMuygonf/ xkduav;
pí jynfwGif;ppftajctae? tmPm odrf;ppftmPm&Sif i,fwkdYonf jrefrmEkdifiHom;jzpfaomfvnf; jrefrmEkdifiH
tpdk;&rsm;\ udk,fusdK;&SmpDrHcefYcJGrIrsm;aMumihf jrefrm om; rSwfwrf;r&Sd/ xkdif;EkdifiHwGifvnf; EkdifiHom;r[kwf
EkdifiHonf a&vnf;aemuf Mumvnf;aysmufcJhNyD; jrefrm onfhtwGuf ynmoifcGihfr&Muay/ xkdYtjyif pD;yGm;a&;
EkdifiHom;rsm;onf a&Munf&mjrufEk&m tdrfeD;csif;EkdifiH aMumihf a&TUajymif;vmMuolrsm;onfvnf; rdom;pkvdkuf
rsm;odkY acwåa&TUajymif; aexkdifvmMu &ygawmhonf/ a&mufvmouJhodkY xkdif;EkdifiHa&mufrS tkd;tdrfxlaxmif
txl;ojzihf 1988 aemufydkif;wGif jrefrmEkdifiH olrsm;vnf; &SdMuonf/ 4if;uav;i,frsm;onf jrefrm
a&;aMumihfwpfrsdK;? ppfab;ppf'PfaMumifhwpfzkH? jynf EkdifiHtwGif;üvnf; ynmrjynfhpkHcJhovdk xkdif;EkdifiHwGif
wGif;pD;yGm;a&; ,kd,Gif;'PfaMumifhwpfoG,f jrefrmEkdifiH vnf; ynmqufvufoif,lcGihfr&Sdí xkdif;EkdifiHwGif
om; trsm;tjym;onf tdrfeD;csif;xkdif;EkdifiHokdYvnf; 0if rsufESmi,fMu&onfhb0? todÓPfedrfhusonfhb0
a&mufí tajccscdkvIHvmMuygawmhonf/ t&m&m atmufusaemufusonfhb0odkY a&mufMu&
EkdifiHa&;? ppfa&;ponfrsm;aMumifh xGufajy; &Smonf/
wdrf;a&SmifvmMuolrsm;twGufrSmrl jrefrmjynfodkY rjyef þjyóemrsm;udk ajz&Sif;&eftwGuf a&TUajymif;
&JawmhbJ xkdif;EkdifiHtwGif;üom q,fpkESpfESihfcsDí ae a'ordbrsm;ESihf ausmif;q&m q&mrrsm;taejzihf 4if;
xkdifMu&ygonf/ xkdvlrsm;teuf tcsdKUonf rdom;pk

156
&onf/
xdkodkYtajctaewGif a&TUajymif;a'oynma&; t
]]oifMum;onfhynma&;rSmvnf; wGuf pkaygif;BudK;pm;tm;xkwfEkdif&eftwGuf ynma&;
tzJGUtpnf;wpfckudk pepfwus xlaxmifEkdif&ef BudK;pm;
]u} (uBuD;)? ]c} (cacG;) tm;xkwfcJhMuonf/ xkdtzJGUonf ausmif;rsm;udk pepfw
rlvwef;ynmrQom jzpfonf/ us zGihfvSpfEkdif&ef taxmuftyHhypönf;rsm;ESihf b@maiG
uav;rsm; pmrsufpdruef;½kH? rsm;axmufyHhay;Ekdif&ef ausmif;rsm;udk pepfwuspDrHcefY
cJGEkdif&ef &nf&G,fcJhonf/ xkdokdYBudK;yrf;vmMu&m 2000 ck
aopm&Sifpmzwfwwf½kH? ESpfwGifa&TUajymif;ausmif;rsm; q&mrsm;? rdbrsm;ESihf a'o
vrf;ay:ra&muf½kHrQom cHacgif;aqmifrsm; yl;aygif;NyD; (BMWEC - Burmese
Migrant Worker's Education Committee)ac: ]jref
oifay;&if;rS rma&TUajymif; tvkyform;rsm; ynma&;aumfrwD}[l
wjznf;jznf;wkd;wufvmcJh ... }} aom tzJGUtpnf;w&yf ay:xGef;vcJhonf/ xkdaumfrwD
\ &nf&G,fcsufrsm;rSm -

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
wdkY\ uav;i,frsm; tem*wfynma&;twGuf ]u (1) a&TUajymif;uav;i,frsm;? rdbrJhuav;i,f
av;i,frsm;\ ynma&;onf igwkdYta&;}[laom cH,l rsm;? ppfab;ppf'PfaMumifh xGufajy;vmonfh uav;
csufjzihf ausmif;rsm;udk udk,fpDukd,fpD wnfaxmifcJhMuyg i,frsm;? ausmif;raeEkdifaom uav;i,frsm;twGuf
onf/ odkYaomfjim;vnf; rdrdwdkYrSm tvkyform;rsm;om tajccHynmoif,lcGihf tcGihftvrf;rsm; &&Sdap&ef/
jzpfMuaomaMumifh xkdif;EkdifiHtwGif;&Sd ausmif;rsm;uJhodkY (2) rl;,pfaq;0g; a&mif;0,fjcif;ESihf &mZ0wfrI
ynmoifaxmufulypönf;ypö, rpkHvifMuay/ xkdYt rsm;wGif uav;i,frsm; yg0ifywfoufaerI? tokH;cscH&
jyif tdrftdktdrfa[mif;rsm;? *dka'gifrsm;&Sdajrrsm;udk iSm;&rf; rI ponfwdkYrS umuG,fwm;qD;&ef/
í,m,Dtaqmifrsm;udkwnfaqmufumausmif;tjzpf (3) q&m q&mrrsm;twGuf vkHavmufaom t
wnfaxmifcJhMu&onf/ &nftcsif;? taxmuftyHhESihf oifwef;rsm; &&Sdap&ef/
ausmif;rSmvnf; rsm;rsm;pm;pm;r&Sd? [dkem;wpf (4) ausmif;rsm;twGuf taxmuftyHh? oif
ausmif; 'Dem;wpfausmif;avmufom jzpfonf/ uav; axmufulypönf;ESihf b@maiGrsm; &SmazGay;Ekdif&ef p
i,ftrsm;pk&Sdonfhae&m acsmifBudKacsmifMum;rsm;wGif onfwkdY jzpfygonf/
jzpfovkd zGihfvSpfMu&ygonf/ oifMum; onhfynma&; BMWECpwifwnfaxmifcsdefwGif yg0ifcJhaom
rSmvnf; ]u} (uBuD;) ]c} (cacG;) rlvwef;ynmrQom trIaqmifrsm;rSm q&mrBuD; zD;av;av;jzL? q&mBuD;
jzpfonf/ uav;i,frsm; pmrsufpd ruef;½kH? aopm ref;Avpdef? q&mr a':oZifa|;Ekdif? q&mjrihfatmifESihf
&Sifpmzwfwwf½kH? vrf;ay:ra&muf½kHrQom oifay;&if; q&mraemfazma&ponfh trIaqmifrsm;jzihf pwifzJGUpnf;
wjznf;jznf;wkd;wufoifMum;vm&m 1999 aemufydkif; cJhMuygonf/ pwifzJGUpnf;pwGif BMWEC onf jrefrm
wGif rJaqmufwcGifü xkduJhokdY ukd,fxludk,fxausmif; a&TUajymif;ynma&;twGuf tkwfwpfcsyfrjzpfEkdifcJhaomf
rsm; 7 ausmif;txd &SdvmcJhygonf/ vnf; oJwpfyGihfozG,f ulnDay;EkdifcJhygonf/
xkdausmif;wkdYonf udk,fxludk,fx jzpfonfh t þodkY jrefrma&TUajymif;ynma&;twGuf BM-
wkdif; rnfonfh oifMum;a&;taxmuftyHhrS r&&Sdaom WEC onf wufnDvufnD avSmfcwfae&if;rSyif
aMumihf ausmif;q&m q&mr tcuftcJ? ausmif;okH; tajctaewpfrsdK; ajymif;vJjcif; jzpfay:vmonf/ 4if;
ypönf; tcuftcJrsm;ESihf &ifqkdifae&NyD; ausmif;jzpf½kHom rSm wwd,EkdifiHta&;yif jzpfygonf/
pmoifay;EkdifcJhonf/ xkdYtjyif vkHNcKHa&; tajctaerSm 2003 ckESpfwGif BMWEC udk OD;aqmifpDrHcefYcJGcJh
vnf; usD;vefYpmpm;b0jzihf aexkdif&if; ynmoifMum; ol q&mrBuD; av;av;jzLESihf BMWEC rS EC tcsdKU

157
2009-2010 ynmoifESpfwGif 12wef; ynma&; ynma&; paom tzJGUtpnf; rsm;rSvnf; BMWEC ESi hf
udk atmifjrifcJhaom ausmif;ol ausmif;om;OD;a&rSm 87 rkduf*&rfhynma&;udk tm½kHrjyK Ekdif½kHomru vufawGU
OD;&SdcJhNyD jzpfygonf/ 4if;wkdYtxJrSm tcsdKUonf txuf tm;jzihf OD;aqmifay;EkdifrI? yHhydk;EkdifrItm; vGefpGm enf;yg;vS
wef;vGefynma&;udk qufvufoif,lMuouJhodkYtcsdKU ayonf/ xkdYaMumihf BMWEC onf jrefrm
rSmvnf; oufqkdif&mvkyfief;cGifrsm;ESihf rdrdwdkYqufEG,f a&TUajymif;ausmif;q&m q&mrrsm; tpnf;t½kH; BMTA
aeonfh CBO ponfh tzJGUtpnf;rsm;wGif wuf<upGm ESihf tjcm;ynma&;? usef;rma&;tzJGUtpnf; rsm;? EkdifiH
wm0efxrf;aqmifaeNyDjzpfonf/ tcsdKUrSmrl rdrdwdkYa'o wumtvSL&Sifrsm;? a'oqkdif&mwkdYESihftwl yl;aygif;um
rsm;odkY jyefvnfoGm;a&mufum ynma&;? vlrIa&;vkyf jrefrmhuav;oli,frsm;\ ynmrsufpdzGihf ay;a&;t
ief;wdkYudk vkyfaqmifaeMuNyDjzpfonf/ wGuf trsdK;rsdK;aom pdefac:rIrsm;udk &ifqkdif oGm;&ef BudK;
,cktcsdefwGif ausmif;aygif; 55 ausmif;wGif pm;ae&rnf jzpfonf/
ausmif;olausmif;om;pkpkaygif;10699OD;?ausmif;q&m BMWEC t"du tBuD;rm;qkH;&ifqkdif&aom jy
q&mr 473 OD;txd rsm;jym;vmcJhNyD jzpf onf/ xkdY óemrSm ausmif;rsm;vnfywfrIudk axmufyHhay;aom
aMumihf xkdwkd;wufvmaom uav;oli,frsm; twGuf b@maiGMuyfwnf;rI? wcgw&H jywfawmufrIyif jzpf
ynma&;vkyfief;wkdYudk aqmif&Gufay;Ekdif&ef 2004ck- onf/ ausmif;rsm;taejzihfvnf; xkdtcuftcJESihf ESpf

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
ESpfwGif zGJUpnf;cJhaom EC 7 OD;rS ,aeYwGif EC tzJGU0if 9 pOfvkdvkd ½kef;uefaeMu&onf/ pdefac:rIrsm;pGmMum;rSyif
OD;txd wdk;wufzJGUpnf;cJhNyD;? ½kH;0efxrf;tiftm; 13OD; tm;omcsufrSm xkdif;ynma&;Xme (MOE)ESihf a'oqkdif
txd &Sdvm&m ynma&;wGif ckdifrmaom tzJGUt pnf;BuD; &m tmPmydkifwdkYqDrSm todtrSwfjyKjcif;ESihf ,kHMunfrI
wpf&yftjzpf a&SU½IjzpfwnfvQuf&Sd ygonf/ wkdYukd &,lEkdifcJhjcif;wkdYaMumifh rkduf*&rfhynma&;ausmif;
tajccHynmtxufwef;tqifhausmif;aygif; 6 rsm; qufvufzGihfvSpfEkdifcJhonf/ rkduf*&rfhynma&;wkd;
ausmif;? tv,fwef;tqihf 8ausmif;? rlvwef;t wufrIudk pGrf;aqmifEkdifonfh t&nftcsif;jynfhaom
qihfausmif;aygif; 24ausmif;ESihf abmf'gaqmifrsm;tjyif yk*d¾Kvfrsm;vnf; vdktyfygonf/ aemufumvwGif jzpf
tqihfjrifhynmoif toufarG;0rf;ausmif; 2ausmif;udk ay:vmEkdifrnfh tcuftcJrsm;udkvnf; BudKwifpOf;pm;&
yif zGihfvSpfí tem*wfEkdifiHawmftwGuf todynm&Sif rnfjzpfygonf/ wpkHw&m tcuftcJrsm; BuKHvmygu
twwfynm&Sif rsdK;aphrsm;udk csay;aeNyD jzpfygonf/ aumfrwD0ifrsm;? EC rsm;taejzihf tzJGU0ifausmif;rsm;ESihf
a&TUajymif;a'oausmif;rsm;wGif tajccHynmwwf nDnDnGwfnGwfvufwJGNyD; aqmif&GufoGm;Ekdifvdrfhrnf
ajrmufNyD;aom ausmif;om; ausmif;olrsm; t"du &if [k ,kHMunfrdygonf/
qkdifae&aom jyóemrSm txufwef;vGef ynma&; xkdYtjyif aumfrwD0ifrsm;udkvnf; vuf&Sdaumfr
qufvufoifMum;cGihf&a&;yif jzpfygonf/ tcsdKUaom wD0ifrsm;xuf ydkrdkpGrf;aqmifEkdifrnfh trIaqmifrsm;ESihf
ynma&;vkyfaqmifolrsm;u rdrdwkYdEdkifiH 'Drkdua&pDpepf xyfrHtm;jznfhzdkY vdktyfygonf/ BMWEC taejzihf a&TU
odkY rMumrDul;ajymif;zG,f&Sdonf[laom arQmfvifhcsuf ajymif;uav;rsm; ynma&;twGuf aqmif&Gufay;vkd
rsm;xm;&SdaomaMumifh txufwef;vGefynma&;pepfudk onfhqE´ESihf xyfwlvkyfief;rsm;udk ydkrdkaqmif&Gufay;Ekdif
ta&;wBuD;vkyfaqmif&ef r&nfrSef;cJhMuay/ odkYaomf rnfh rnfolYudkrqkd vufurf;BudKqkdaernf jzpfygonf/
vnf; ESpf 20ausmfvmonfhumvwpfcktxd tajymif; tem*wftwGuf jrefrmjynfol jynfom;rsm;\*kPfudk
tvJwpfpkHwpf&mudk rjrif&aomtcg txufwef;vGef aqmifusOf;ay;Ekdifrnfh vlcRefvlaumif;rsm; arG;xkwf
ynma&;twGufomru toufarG;0rf;ausmif;rI t ay;Ekdifrnfh tzJGUtpnf;tjzpf ordkif;wGifusef&pfatmif
wGufyg xnfhoGif;pOf;pm;vmcJhMu&onf/ pkaygif;0dkif;0ef;BudK;yrf;MuygpdkY[k wkdufwGef;vdkufygonf/
vuf&Sdrkduf*&rfhe,fajronf awmfvSefa&;e,f
ajr[k todtrSwfjyKxm;aomfvnf; oufqkdif&mvlxk aemfazma&
udk,fpm;jyKtzJGUtpnf;rsm;? jynfya&muf EkdifiHa&;?

159
] q&m} qdkaom a0g[m&onf jrefrmrI e,f xdkacwfxdktcgu q&mwpfa,mufu w
y,fwGif tvGefMunfndKzG,faumif;aom pum;vkH;jzpf ynfhwpfa,muftwGuf olYb0xJu tcsdefawG trsm;
onfudk? jrefrmh,Ofaus;rIu oufaoxlvsuf&dSonf/ BuD;ay;cJh&onf/ wm0ef,lrI twdkif;twm BuD;rm;vS
a&S;&dk;pOfvmrysuf? apmifhxdef;vdkufemcJhonf[k qdk& onf/ wynfhOD;a&u enf;onf/ ynm&yfwdkYu axGjym;
rnf/ odkYaomf q&m\b0wGif jzpfwnfaeaom wefzdk; vSonf r[kwf? tH0ifcGifus &dScJhonf/ ynmudk aiGjzifh
(odkY) todtrSwfjyKrI twkdif;twmonf? acwfa&pD; 0,fr&aom acwfjzpfonf/ teEÅ*dkPf;0if[k orkwfcJh
ESifh twlajymif;aeonfudkvnf; awGU ae&onf/ onf/
tmp&d, *kaPm teaEÅm qdkxm;í q&m ,ckacwfajymif;oGm;NyDjzpfí q&m? wynfh
wefzdk;onf twkdif;twmr&dS jzpfoGm;onf/ a&S;&dk;pOf qufqHa&;ykHpHvnf; ajymiff;oGm;onf/ odkYjzpfí q&mESifh
vmü ynm&zdkY q&mxHtyfESHNyD; om;wynfhtjzpf auR; wynfh\ teuft"dyÜg,fopf zGifh&awmhrnf/ acwfopf

q7m ESihf acwfa&pD;


0if;jrihfarmif
q&mrsm;onf ,cif q&mrsm;uJhodkY
wynfhudk tcsdef ray;Ekdifawmhovdk?
wm0ef,lrItydkif;wGif avsmhoGm;onf/
q&m wwfuRrf;rIuvnf; txl;jyK
bmom&yf wpfck? ESpfckom&dSojzifh? rdrd
wm0ef ,l&aombmom&yfudkom
wm0efcHí ynmoifay;&onf/ ,cif
xuf wm0efaygYoGm;onf/ oGefoif
vrf;jyol? wpfpdwfwpfydkif; tm;jzifh
tMuHÓPfay;oltqifhodkY ajymif;vJ
oGm;onf/ wm0ef,lonfh 0efaygYoGm;
arG;apmifha&Smuf ynmoifay;&onf/ tXm&o wpf ouJhodkY wynfhudk qkH;r&m wGifvnf;? MoZmtmPmjyí
q,fY&Spf&yfaom twwfynm[k qkdcJhonf/ ESpf&Snfv qkH;rcsifwkdif;qkH;r r&awmhay/ uav;tcGifhta&;
rsm; ysKd;axmifay;cJh&onf/ q&mu wynfhtwGuf tp awmif;qkdrIu q&m\ vufudk wkwfaESmifxm;vkduf
pwm0ef,lcJh&onf/ xdkYaMumifh wynfh0wfwGif? qkH;rem onf/ xdktcg q&muvnf;? ajym&orQom ajymawmh
,l? vmrlBudKqD;? xHeD;vkyfaMuG;? oifay;? tH&Gwf? w onf/ r&u oluHMur®m twdkif; vspfvsL½Ivdkuf&onf/
ynfh0wf } [k vnf;aumif;? q&m0wfwGif twwfvnf; rdbwdkYuvnf; oabmxm; ajymif;oGm;
oif? yJjyifqkH;r? odyÜrusef? ab;&efqD;um? oifh&mtyfydkY onf/ om;orD;ESifh ywfoufvmvQif q&mudk &ef
q&mwdkY usifhzdkY0wfig;jzm[k vnfaumif;? Ak'¨ bmom axmif&efawGU vkyfonftxd vkyf&efvdktyfonfxif
,Ofaus;rIu q&mwynfh qufqHa&;udk ykHpHcs ay;cJh um? &efawGU&Jvmonf/ aiG&dSvQif ausmif;aumif;
onf/ aumif; a&TUxm;onf/ q&maumif;&SmNyD; ? tdrfodkYac:

160
wpfjym;r&dS} qdkpum;onfvnf; pum;wefqmqifrI
oufoufom jzpfvmonf/ ykk*¾vdu ausmif;rsm; wGif
]]e,fpyfynma&;onfpnf;wGif;ynma&; us,fonfh ynma&;aps;uGufwGif xdkvu©Prsm;udk ydk
awGYEdkifonf/
vnf;r[kwf? pnf;jyifynma&;vnf; ynma&; tifpwDusL&Sif;rsm;ESifh zJGYpnf;wnf
r[kwf? y&[dw ynma&;vnf; rrnf/ aqmufxm;aom? pnf;wGif;ynma&; (formal edu-
cation) wGifvnf;? q&mrsm;onf vcpm;0efxrf;
trdwdkif;jynfrS taMumif;aMumif;aMumihf b0ESifh &kef;uefaeMu&onf/ vlaerIp&dwfudk rumrd
pGefYcGmvmonfh ]pGefYajy;olrsm;}ESihf aomvpmaMumifh q&mwkdY pdwf"gwfusukefonf/ Mum;
ayguf enf;vrf;jzifh? tjyif0ifaiG&Sm vm&awmhonf/ xdk
a&Munf&mjrufEk&m pm;usuf&Smolrsm;\ tcg wm0efo dpdwf"gwfysufjym;vmNyD; udk,fusKd;iJh pddwf
om;orD;rsm; twGuf ynma&; ... tm;aumif;vmavonf/ txl;ojzifh jrefrmjynf ynm
}} a&; ay:vpDaMumifh ,if;odkY p&dkufqdk;awG jzpfay:vm&
jcif; jzpfonf/ q&mh*kPfnSKd;EGrf; xdckdufvmonf/

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
twef;atmif trSwfaumif;a&;om OD;wnf
oifMuonf/ vlrIp&dwf jrifhwufvmNyD; aiGwefckd;BuD; NyD;? wu,ft&nftaoG;&dSa&;udk t"durxm;onfh
onfxuf BuD;vmonf/ ynma&;p&dwf w&dyf&dyfjrifh ynma&;jzpf aeonf/ wdkif;jynf wdk;wufa&; twGuf
wufvmí ynmudk aiGESifh0,f&onf ht,ltq 0ifvm ynmwefzdk; BuD;rm;ykHudk rodusKd;uRHjyKaeaom ppftpdk;
onf/ &\ wm0efrJh vkyf&yfrsm;yif jzpfonf/
q&m wynfhqufqHa&;onf pD;yGm;a&;qef e,fpyf ynma&; (odkY) rdkuf*&efYynma&;onf
onfhbufodkY ajymif;oGm;&m? qif;&Jom; om;orD;wdkY pnf;wGif;ynma&; (formal education) vnf;r
ynma&; vlpOfrD&ef tcufMuHK&awmhonf/ vlwpku [kwf? pnf;jyif (imformal) ynma&;vnf;r[kwf/ y
ynmwwf? vlxku ynmiwf b0tajcodkY wGef;ydkYae &[dw ynma&;vnf;rrnf/ trdwdkif;jynfrS taMumif;
av&m ynma&;tqifhtwef; uGm[csuf BuD;rm;jcif; aMumif;aMumifh pGefYcGga&mufvmonfh ] pGefYajy;ol} rsm;
onf oufqkdif&m vlYtzJGU tpnf;twGif;? tEkdifusifh ESifh (a&Munf&m jrufEl&m vm&Smol) pm;usuf&Smolrsm;
tjrwfxkwfp&kdufudk arG;zGm;vmapí rwnfNidfrfaom \ om;orD;rsm; aemifa&;twGuf ynma&; jzpfonf/
vlYtzJGY tpnf;qDodkY OD;wnfvmawmhonf/ txl;ojzifh wkdif;&if;om; aygif;pkHyg0ifaomf
q&muvnf;? ynma&;aps;uGuf &Smvm& vnf; u&ifwkdif;&if;om;u trsm;pk jzpfaeonf/
onf/ pmudkavSBuD;xdk; &kd;&dk;oifír&awmhojzifh? w tajctae\ awmif;qdkcsufaMumifh? e,fpyfynma&;
ynfhBudKufvmatmif? oifenf;udk MuHqvm&onf/ w ausmif;rsm; tvQKdvQKday:cJh&m? ausmif;aygif; 60
ynfhawmfa&;? wwfa&;xuf? wynhfausmif;rSmaysmfNyD;? ausmfoGm;NyD; umvtm; jzifh 10 ESpfausmf&dSaeygNyD/ odkY
pmar;yJGwGif trSwfaumif;aumif;&a&;om OD;wnf aomfvnf; q&mtrsm;pkrSm ynma&;avmuESifh pdrf;
oifvm&onf/ 0goem? apwem? tepfem qdkaom a0g aeolrsm; jzpfaeonf/ odkYwkdif ] q&mjzpfoifwef;} [lí
[m&onf ,©Kacwf b0xJrSm wjznf;jznf; arS;rdefvm ckwkdif yDyDjyifjyiff r&dSao;onfrSm? e,fpyfynma&;\
onf/ q&monf olYtxGmESifhol ajymifajymifa&mif t"du [muGufBuD;jzpfaeonf/
a&mif 0wfcsifonf/rdom;pk pD;yGm;a&; om;orD; ynm q&mjzpfoifwef;qdkonfrSm ynmt&nf
a&; usef;rma&; p&dwfawG&dSonf/ emokH;emqdkNyD; q&m tcsif;rDolrsm;udk ] q&mykH&dyf} ? q&mudk,f&nf udk,f
udkemckdif;í r&awmhonfh b0odkYa&mufoG;ojzifh o aoG;rsm;ay:vm&ef ykHavmifay;aom ae&mjzpfonf/
bm0usus awG;qvufcH wwf&rnf/ ] wynfhr&Sm;? q&mu wynfhudk ykHavmif;ay;&onf/ q&mu wynfh

161
udk pepfwus ykHavmif;Ekdif&ef? q&mudk t&ifykHavmif; ] q&m} [lí tac:cHxdkuf&efrSm rdrdvkyfukdif
&jyefonf/ pmoifay;ol&dSNyD;? oif,lrnfh wynfh&dSvQif? onfh ynma&;vkyfief;udk ydkifEkdifuRrf;usifol jzpfrSom
ausmif;axmifí&NyD[k ,lqxm;ovdk jzpfaeonf/ q&mrnfxdkuf\/ bJGU wpfck&&kHjzifh ] q&m} ac:xkdufonfh
ynma&; tvkyfonf þrQvG,ful&dk;pif;aom tvkyfr ynmonftqifhodkY ra&mufEdkifyg/ oifMum;rnfh bm
[kwfyg/ om&yfudk uRrf;usifydkifEkdifjcif;? oifenf;twwf ynm
q&mcefYxm;aomfvnf;? a&G;cs,f udk wwfuRrf;jcif;? wm0efodpdwfxufoefjcif;? rdrdt-
cefYxm;a&;rlr&dSMubJ olYt&yfESifholYZmwf? pdwfBudKwfETJ vkyftay: rSefuefonfhoabmxm;&dSjcif;?acwfa&pD;ESifh
aeMuonf/ ] rl} r&dS onfhtwGuf q&mt&nftaoG; twl ñTwfajymif;wkefYjyef qufqHwwfjcif; ponfht
jynfhrDol&Sm;ygonfh jyóemESifh &ifqkdifae&onf/ q&m csufrsm;u q&m&kyfvkH;ykH<u vmapyg onf/
a&mwynfhyg olrsm; wdkif;jynfckduyfae&onfhtwGufESifh 1943ckESpf? OD;oefY (taxGaxGtwGif;
b0yifudk,fuyif rwnfNidrfyg/ ydkíqdk;onfu tvÈ&Sif a&;rÈcsKyfa[mif;)&JUynma&;rdefYcGef;wGifpmoifMum;&mü
udkvkH;0 tm;udk;ae&onfhtwGuf &efykHaiGr&dSvQif q&m\ ta&;BuD;ykHudk þodkYaz:jyxm;ygonf/
ausmif;ydwfvdkuf&kHyif &dSonf/ xdkxkdtajctaewkdY (u) oifMum;rnfh q&monf ausmif;om;
aMumifh &Sifoef&kH vnfywfaeMu&onfudk awGYEkdifonf/ rsm; erlem,lEkdifavmufatmif tusifhpm&dwå aumif;&
ynma&; ] pH} rDa&; qdkonfrSm a0;qJyif&dSonf/ q,fp k rnf? oefY&Sif;pGmae&rnf/ acsiHaom pum;udk qdkwwf
ESpfwpfpkru MumcJhaomfvnf; tom;rusEkdifjzpfaeí &rnf/
uav;awG\ aemifa&;rSm avSmf&if;epfoGm;Ekdifonfh (c) q&monf A[kokESifh jynfh&rnf/ acwfrSD
t&dyfta,mifrsm; awGYae&onf/ &rnf/ owif;pmzwfjcif;? pmzwfjcif;0goem xkH&rnf/
xdkif;tpdk;&uvnf; ] rdkif;*&ef} ausmif;rsm; (*) q&monf EkdifiHa&;ygwDpJG r&Sd&ifomí
azgif;yGaejcif;udk udkifwG,fzdkY vkH;yrf;aeonf/ apwem aumif;rnf/ ygwDpJGrdvQif rdrdpGJvef;aomygwDudk ausmif;
rSefrSef tajrmftjrif&dS&dS udkifwG,fEkdifygapvdkY qkawmif; om;oli,frsm;tm; pJGvef;apvdrfhrnf/
rdonf/ e,fpyfynma&; todkif;t0ef;uvnf; ,if;ud (C) q&monf rsdK;cspfpdwf"mwf xufoef&
pöudk ta&;wBuD; udpöw&yftaeESifh rlwpfckcsrSwfNyD; rnf/ jynfa&;jynf&m oifMum;jcif;\ ta&;BuD;aom
vkH;yrf;oifhonf/ jyóem\tajzrSm ESpfzuf&ifqdkif &nf&G,fcsufwpfckrSm rsdK;cspfpdwf"mwfxufoefap&ef
ajz&Sif;rSom tajzrSefzufodkY a&mufEkdifonf/ þ
t,ltqonf pdwful;r[kwfbJ?vufawGYb0u xGuf
ay:vmonfh oabmw&m; w&yfjzpfonf/ jyóemudk
obm0ususudkifwG,f ajz&Sif;EkdifrSom epfemqkH;½IH;rI
]]
enf;oGm;Ekdifonf/ 'Pf&mudk ukpm;Ekdifrnf jzpfonf/ rl r&SdonfhtwGuf t&nftaoG;jynfhrSDol
apwem rSef&rnf? ajzmifhrwf wnfMunf&rnf/ tpGrf; &Sm;yg;onhf jyóemESihf
xuf&rnf/
q&m\t"duwm0ef &ifqkdifae&onf/
q&mwGif usL&Sifq&m? tpdk;&cefYq&mESifh ]rkdif; q&ma&m wynfhyg olrsm;wkdif;jynf
*&ef} ausmif;q&m [lí okH;rsKd;uJGaeaomfvnf;? q
&m\t"du wm0efokH;&yfrSm rajymif;rvJ wnf&dSae
cdkuyfae&onfhtwGuf
onf/ b0yifukd,fuyif rwnfNidrf .....
(u) oifrnfh oifcef;pmrsm; jyifqif a&;qJG& jcif;?
(c) oif,lEkdif&efvrf;ñGef xdef;ausmif;jcif;?
(*) rnfrQoif,lEkdifonf udk tuJjzwfjcif;? }}
162
jzpfonf/ rsdK;cspfpdwf&Sdaom q&monfomvQif oifMum; pGrf;tpudk Munfh&ygrnf/ ydkíta&;BuD;onf[k cH,lyg
ydkYcsaom uav;rsm;tm; rsdK;cspfpdwf"mwfoGif;ay;Ekdifay onf/ ausmif;wGif ausmif;bufpkHzHGUNzdK; wkd;wufa&;onf
rnf/ a&SUuvHkYvpdkufaeaom q&momru? tqifqifh pDrH
ausmif;wpfausmif;wGif q&monf tvkyf& cefYcJGaeMuaom tkyfcsKyfa&; wm0efcHausmif;tkyfrsm;?
½kHESihf q&m*kPfESifhnDaom q&mjzpfrvmEkdifyg/ q&monf ynmc&D;wpfckvkH;udk vrf;aMumif;azmuf yef;wkdifcsrSwf
*kPf&nfrsm;pGmESihf pkpnf;xm;aomyk*d¾Kvfjzpfygonf/ ay;aom r[mAsL[macgif;aqmifrsm; tm;vkH; wufnD
(Teacher is a professional preson) jzpf&rnf/ vufnD&SdrSom csrSwfaom ynma&;yef;wkdif okdYa&muf
Ekdifrnf jzpfonf/ q&monf ynma&;wGif t"duus
ynma&;yef;wkdif? ay:vpDESifh jrwfq&m aomfvnf; enf;AsL[m yef;wdkiftqifhom pGrf;Ekdif oljzpf
ynma&;&yf0ef;\ yef;wkdifonf EkdifiHwum onf/ tpdwftydkif;tm;jzihf ta&;ygaomfvnf; wpfpHk
]pH}rDaom vlcRefvlrGefrsm; xGufay:a&;jzpfonf/ ,if; vkH;qkdif&m jyóemrSm ynma&;ay:vpD csrSwfolrsm;\
onf r[mAsL[m ay:vpDESifY csrSwf&aom &nfrSef;csuf wm0ef jzpfonf/
yef;wkdifjzpfonf/ ,if;udk OD;aqmifrI tcef;u@wGif;&Sd jyóemwpfck\ tajzudk&Sm&mwGif tpdwft
r[mAsL[m pDrHudef;csrSwfol acgif;aqmif;rsm;u csrSwf ydkif;udkvnf;aumif;? wckHvkH;udkvnf;aumif;? tpdwft

urÇmhq&mrsm;aeY txl;u@
jcif;jzpfonf/ 4if;wdkYu csrSwfaom yef;wkdifokdYa&muf&Sd ydkif;u wpfckvkH;wGif rnfonfhae&m? rnfonfhykHpHjzihf
&ef rnfuJhodkYaom q&mt&nftaoG;udk arG;xkwfrnf/ rnfodkY yg0ifywfoufonfwkdYudk Munfh&ygrnf/ ,if;odkY
vdktyfaom q&mtqihftwef;? trsdK;tpm;&&Sda&; t tpdwftydkif;ESihf wpHkvkH;tMum; rnfuJhodkY quf
wGuf rnfonfhoifwef;rsdK;udk zGihfvSpfrnf? avhusihfay; qHa&;ykHpHpaom a'gihfpkHatmifMunfhNyD;rS a,bl,sqkdif
rnf? rnfonfhoif½dk;ñTef;wrf;udk a&;qJGtaumift &mtajzESihf wdusaom tajzwkdYudk &SmEkdifrnfjzpfonf/
xnfaz:rnf/ ponfwkdYudk ynma&;ay:vpD csrSwfol
rsm;u pDpOftaumiftxnf azmf&onf/ 0if;jrihfarmif
ynma&;ay:vpD aumif;rSom? q&maumif;?
wynfhaumif;rsm; ay:vmNyD;? pHrDynmwwfrsm; arG;xkwf
Ekdifygrnf/ ay:vpDnHhygu ynma&; wavmuvkH; u
armufurjzpfrSm aocsmonf/ jrefrmjynfynma&;onf
nHhzsif;aom ynma&;ay:vpDaMumihf wkdif;jynf\ ynm
t&nftaoG; xkd;usoGm;&jcif; jzpfonf/
q&mu enf;AsL[mvkyfief;pOfudk wm0efcH
aqmif&Guf&aomoljzpfí t"duusaom tpdwfydkif;udk
taumiftxnfazmf&onf[kqkdEkdifonf/
wpfpHkvkH;qkdif&m udpöudkwm0efcH&ol r[kwfyg/ abmvkH;
tm;upm;enf;ESihf EdIif;ygu q&monf vufa&G;pifabm
vkH;orm;ESihfwlNyD; ynma&;ay:vpD csrSwfOD;aqmif
olrsm;onf toif;enf;jy? toif;tkyfcsKyfolwkdYESihf
wlonf[kqkdEkdifygonf/ enf;jyESihf toif;tkyfcsKyfol
aumif;vQif aumif;oavmuf abmvkH;orm;ajca y:
rnf/ tuGuf aphrnf/ wkdufuGufqifEkdifrnf jzpfonf/
qkdvdkonfrSm q&mt&nftaoG;udk Munhf&
ouJhokdY ynma&;ay:vpDESihf ay:vpDcsrSwfolrsm;\ t

163
0w¬Kwdku@

ajym&OD ; r,f / ajym&OD ; r,f Zmwfvrf;taMumif;u pawmhwm vkyf&awmhwmayhgAsm/ b,fckESpf?


qkdwmu ausmif;q&mav; udk ygyJ/ jzpfwmu &Spfwef;udk jrefrmpm b,facwfb,fumvqkdwm twd
oDv&JU taMumif;yg/ b,fvkd oifwJh tcsdefrSm jzpfwm/ tus rodwJh [dk;a&S;a&S;wkef;u
taMumif;rsm;ygvJ qkdawmh... jzpfykH Zmwfvrf;udk rajymcif wif qdkwmBuD;xJudk uav;awGudk vkduf
u .. 'Dvdk ../ BudKajymxm;csifwmu udkoDv rydkYcif udkoDvcrsm oludk,fwkdif
ausmif;q&mav; udkoDv pmoifwJhausmif;uav;rSmtv,f t&ifoGm;oGm; ae&w,f/ Am&mP
[m olwyg;EkdifiHu e,fpyfNrdKU uav; wef; jrefrmpmoif½dk;ukd jynfwGif;u oDqkdwJh wkdif;jynfBuD;rSmvnf; bm
rSm w&m;r0if ausmif; q&mav; wpf oif½dk;twkdif;yJ oifw,f/ qdkawmh rif;tkyfcsKyfrSef; rod&wJh eef; \awmf
a,muf jzpfw,f/ tv,fwef; &Spfwef;qkd&if ra[mfo"m Zmwf xJrSm bmbk&if;rSef; rodwJh olqDrSm
(ckESpfwef;eJY &Spfwef;)udk t*Fvdyfpm awmfBuD;udk oif&wmayhgAsm/ tJ... 0ifa&muf cpm;&wmvnf; tarm
jy&w,f/ tJ... 'DESpf 2010-2011 uAsmqkdvnf; &Sifr[m&|om& ayhg/
ynmoifESpfrSmawmh udkoDvcrsm qkH;rpmuae pw,f/ 'Dawmh udk tJ'DvdkeJY udkoDvvnf;
t*Fvdyfpmtjyif jrefrmpmyg jyay; oDv jrefrm&mZ0ifxJu jrefrmpm twdwfu udpöawGukd odovkdvkd?
&awmhw,f/ ausmif;uav;&JU vdk ta&;tom;udk avhvmzkdY aeYpOfeJY rodovdkvkdeJY wwfa,mifum;
tyfcsuf t&udk;/ tJ'DrSm udkoDv&JU trQ olYudk,fol wkdif;pvpf(yf) qkdygawmhav/ uav;awGudk

164
rQa0zkdY edpö"l0 jyifqifae&awmh ]wa,mufpum;? wa,mufem;rSm zefrD;tdrfeJY EdIif;wk wifpm;wmrsdK;
w,f/ udkoDvrSm tajccH pdwfxm; rcg;&atmif? owdaqmifí oabmayguf&JUvm;} tkdau...
av;wckawmh tckdiftrm&Sdw,f/ armifwkdYqkdav? ]tJ'Dawmh vdr®ma&;jcm; &SdwJh
olwu,frodwmudk uav;awG ysm;oumodkY csKdvSap/} vl[m pum;ajymwJhtcg olwyg;
udk NzD;jzef; rajymwmyJ/ tJ'Dawmh ... qkdwJh tydk'fuawmh ukdoDv em;cHomatmif? em;axmifaumif;
cufqpfawG? tbd"mefawGeJY ukd tawmhfudk tmoGuf aeawmhwmyJ/ atmif pum;udk csKdcsKdomom ajym
oDv[m aeYpOfeJYtrQ a&eJYig;vkd odyfvnf;rcuf? cufqpfawG? a&S; &r,f/ 'grS ,Ofaus;rI jrifhrm;wJh
jzpfvmw,f/ udk,fhxufodr,fh okH; pum;awG&JU ESdyfpufjcif; tzkd;wef trsKd;aumif; om;orD;awG
acgif;okH;vkH;&SdwJh vlqkdvdkYvnf; vnf;uif;awmh udkoDv tJ'Dtykd'f jzpfr,f/ 'grS udk,fhvlrsdK;? udk,hfEkdifiH
tem;rSm tbwpfa,mufyJ&Sdawmh udkyJ ausausvnfvnf &Sif;jyae [m a&pifjzef;wJh yef;Mum0wfrIefvkd
olYudk ar;&w,f/ 'DvdkeJY udkoDv&JU awmhw,f/ 'DrSm uav;r wpf trsm;tv,frSm wifhw,f vef;
jrefrmpm pmoifcef;av;[m &if qef; aevdrfhr,f/ bm nmqkdNyD; ukd
wxdwfxdwfeJY ykHrSefvnf ywfae oDv tmoGuf aeawmhwmayghAsm/
awmhw,f/ udkoDvuvnf; pm uav;awGuvnf;rsuv f ;Hk uav;
wkdayp a&;wwfol qkdawmh uav;
awGuvnf; olwkdYq&mudk tm;udk;
]]udkoDvrSm tajccH awG 0kdif;NyD; auseyfpGmem; axmif
rSwf,l aeMuw,fayhg/
wBuD; &Sdygayw,f/ 'Dawmh udk
pdwfxm; av;wckawmh tJ ... waeY ... tJ'D waeYrSm
oDvvnf; yJGr0ifcif tjyifu usif; tckdiftrm&Sdw,f/ jyóemu pawmhwmygyJ/
y qkdovdk ydkvkdYom BudK;pm;jyifqif olwu,frodwmudk &Spfwef; pmoifcef; rSmygyJ/ udk
&awmhwmayhg Asm/ oDv&JU jrefrmpm tcsdefrSm jzpfw,f/
waeY udkoDv &Spfwef; uav;awG udk NzD;jzef; tJ'DaeYu udkoDvuav;awGudk
ausmif;olausmif;om;awGudk jref rajymwmyJ/ ra[mfo"m ZmwfawmfBuD; udk
rm uAsm poifw,f/ ppcsif;rSmudkyJ
&Sifr[m&|om&eJY wkd;awmhwmygyJ/
}} oif&w,f/ ra[mfo"mzGm;awmf
rlcef; oifNyD;vkdY Z&yfaqmufcef;udk
&Sifr[m&|om&[m omref vl qufoif&rSm jzpfw,f/ 'Dawmh udk
0wfaMumif r[kwfbl;/ axBuD; oDv Z&yfaqmufcef;udk oifw,f/
0gBuD; &[ef;wpfyg;jzpfw,f/ o'´g a,mufu uGefyvdef; wufawmh ra[mfo"meJY olYzGm;zufawmf abmf
wkdY? oN*ØK[fwkdY qkdwmudkvnf; wmyJ/ 'g waxmifwdkY[m olwkdYvGwfvyfpGm
aMumifig;aMumfpm;ovkd<uyf<uyf0g; ]q&m pum;u em;eJY em; aqmhupm;zkdY Z&yf wpfaqmif
Ekdifw,f/ Ak'¨pmay usrf;*efqkdvnf; axmifwm? ysm;oumodkY csKdvS aqmufr,f/ wpfa,mufudk wpf
xkH;vkdacs? a&vkdaESmufNyD;om; jzpf apqkdawmh em;rSm vQmygvkdYvm; usyfpD pkNyD; tojym wpfaxmifwef
w,f/ 'gaMumifh olYqkH;rpm[m b,f q&m} wJh/ udkoDv tawmhfudk Z&yfBuD;aygh/ tJ... Z&yfqkdwm tbd
avmuf wefzkd;rsm;Ekdifw,f qkdwm tBudKuf awGU oGm;w,f/ 'gudkoDv&JU "mefxJrSm bmajymxm;ovJ qkd
EdIif;,SOfzkdY&m rpGrf;Ekdifatmif &SdvS tdrfuGif; a&mufNyDav. .. 'Dawmh .. awmh Z&yfqkdwmwJh &yfeD;? &yfa0;
w,f/ bmjzpfw,f? nmjzpfw,f ]'Dvkd&Sdw,f orD;? uAsmrSm c&D; onfawG ,m,Dem;ae ae
qkdNyD; ukdoDvu uav;awGudk wifpm;csufqkdwm &Sdw,f/ &o xkdifzkdY tcrJh wnf;ckdEkdifwJh ae&mwJh/
uAsm taMumif; raqG;aEG;cif qkdwm&Sdw,f/ tvuFm qkdwm ck[mu ra[mfo"meJY olYabmf'g
ysdK;cef; 0ifw,faygh/ NyD;rS uAsmudk &Sdw,f? Oyrm zkd;vrif;BuD;udk wpfaxmifu olwkdY aqmhzkdY cktac:
oifw,f/ a&Tvifyef;vkdY cdkif;EdIif; zJGUqkdwmrsdK;? rkd;vkHavvkH tm;upm;uGif;ayhgAsm/

165
'gudkaqmufrSm/ 'gudk a&S;,Ofaus;rI ,lacs? igcif;í ay;tHh}[kqdkNyD; 0dok tzJGUtpnf;&JU wm0ef&SdolawGeJY
tokH;t& Z&yfvkdYyJ a&mBudwf vkduf BuKH ewfom; cif;ouJhodkY ra[mf n§dEdIif;NyD; jrefrmpm oif½dk;udk ajymif;rS
ykH&ygw,f/ xm;ygav/ Z&yf aqmuf o"mu wHrsOf;BudK;udk cif;jyw,f/ jzpfawmhr,f/ b,fhES,f Zmwfvdkuf
cef; taMumif; quf&atmif yg/ 'gygyJ udkoDvtawmhfudk udk tvGeftusL; ñTef;&if;u Zmwf
'geJY ra[mfo"meJY olYabmf'g tusyf½dkufoGm;w,f/ uav;awG vkdufcrsm ADvdefjzpf&w,fvkdY/
wpfaxmiftwGuf tojymwpf uvnf;rsufvkH;uav;awGuv,f t*F v d y f p ma&;q&mBuD ;
axmifwef Z&yfBuD; aqmufvkyfzkdY uv,feJY udkoDv bmajymrvJ qmtuf'Giftef;&JU ]vkduzf fatmhzf
(tojym wpfaxmifqkdwm 'D em;axmifaew,f/ &Sifr[m&| at;&S} uAsm&SnfBuD;udk bmomjyef
acwfu aiGwefzkd;eJYqkd&if a':vm om&&JU qkH;rpmu rat;ao;bl;/ xm;wJh ]tm&Swkduf&JU tvif;a&mif}
rDvQHeJYudk csDEkdifr,f xifygw,f/ [dk; ylylaEG;aEG;yJ &Sdao;w,f/ b,fhES,f uAsm&Snfudk zwfcJh&zl;ygw,f/
a&S;a&S;wkef;u qkdwmudk;) emrnf bk&m;avmif;ra[mfo"mu uAsmu od'¨w¬taMumif; zJGUwmygyJ/
ausmf Adokum ynm&SifBuD;udk iSm; ukd,hftaz t&G,f? udk,fhtzkd;t&G,f uAsmxJu ..
w,f/ Adokum ynm&SifBuD;uvnf; Adokum ynm&SifBuD;udk ynmrme ]urÇmh'ku©awG
vufcHvdkufNyD; Z&yfaqmufr,fh wufNyD; ajymqkd okH;EIef;vdkufwJh xkdif½Iae&wmxuf pm&if
ae&mudk ikwfawG? csdKihfcGufawG? pum;awGu &ifhoD;vGef;aew,f/ wd&pämefwpfaumifaumif
urlawGudk &Sif;vif; nDnm jyefYjyL; ]q&mawmh bk&m;avmif; a0'em avsmhwmu
apNyD; wHrsOf;BudK; (vuform;okH; ra[mfo"mu ckvdkajymr,fvdkY jrwfw,f}
twkdif; twmBudK;) csw,f/ 'DrSm rxifbl;/ bmvdkYvJqkdawmh bk&m; ajcaxmufemaewJh odk;
vuform;q&mBuD;eJY ra[mfo"m awG? bk&m;avmif;awGqkdwm uav;udk od'¨w¬u &ifcGifxJrSm
udGKifwuf awmhwmygyJ/ ra[mf arwåm0g'DawG r[kwfvm;/ q&mht ayGUydkufNyD; odk;awG&JU tdrftjyefc&D;udk
o"mu vuform; q&mBuD; cswJh xif udk,fhbk&m;avmif;udk trTrf; vkdufydkYwmyg/
wHrsOf;BudK;udk rBudKufbl;/ 'geJY wifcsif vGef;tm;BuD;NyD; pmudkt udkoDv pOf;pm;w,f/ ynm
ra[mf o"mu... vGeftusL; zGJUEJGUa&;om;rdw,f xif &Sifcsif;wlw,f/tm&SeJY Oa&myawmh
]q&mBuD; þodkY rcif;vifh? wmyJ/ OyrmuGm q&mBuD;&,f uGJw,f/ bk&m;eJY bk&m;avmif;udk
topfjyifícif;OD;avmh}[kqkw d ,f/ wHrsOf;BudK;udk 'Dvdkav; cs&if tEkynmt& csOf;uyfykHcsif; rwl
'DtcgrSm q&mBuD;u ... raumif;bl;vm; qdkwmrsdK;/ ysm; ygvm;vdkYayhg/ udkoDv armawG;
]t&Sihfom;... þwHrsOf;BudK; oumvdk csKdomatmif ajymygvdrfh awG;&if; tdyfaysmfoGm;ygw,f/
tcif;um; uREkfyfwwforQ ynm r,f... aemf} tdrfrufxJrSmawmh ...
pGrf;jzihf pD&iftyfaom tcif;yifjzpf 'DtcsdefrSm cyfaemufaemuf q&mawmf rif;bl; OD;Mobm
onf/ þxufvGefí qef;Mu,f ausmif;om;wa,muf u... ou udkoDvudk olY ausmif;ocFrf;&JU
avsmufywfaomt&mudk uREfkyf ]q&m [dk;a&S;a&S;wkef;u tv,fu uRef;wkdifBuD;rSm BudK;eJY
rwwfNyD} [k ½dk;½dk;om;om; jyef qkdawmh ,Ofaus;rI oifwef;awG wkyf csnfNyD; oumv a&pdrfxm;wJh
ajym&Smygw,f/ 'DrSm ra[mfo"m bmawG r&Sdbl; xifw,faemf} ESpfvkH;yl; BudrfvkH;eJY vSdrfhum? vSdrfhum
uqufNyD; ... wpfcef;vkH; yJGusoGm;w,f/ tm;&yg;& ½kdufESuf qkH;raeyg
]q&mBuD; þrQavmufaom yJGrusEkdifolu udkoDv/ rjzpfbl; awmhw,f/
Adokumtwwfjzihf igwkdY Opömwpf pma&;ol rif;bl; (rif;yl;)q&mawmf urmykvJ
axmifudk ,lvQuf Z&yfudk aqmuf OD;Mobmo qkdwmuvnf; emrnf
tHh[k 0efcHav\/ tb,fodkY oif ausmf ax&fBuD;0gBuD; &[ef;BuD;?
jzpftHhenf;}[kqkdNyD; ]wHrsOf;BudK;udk rjzpfbl;/ udkoDv aemifESpfrSm

166
(1)
K
d ; o rD ; ys K
d w pf p u
k ap s;jyif uGufvyfwGif
suf/ trs
;
f ½d i
k f n ap s ; rS m B u w
d fBudwfwkd; pnfum;v ;
f ½d ;
k &m t u j z ih f az smfajzaecsdef/ a'ocH
nudk;em&DcefY cs i Sonfh x i
d k Gef;?

k d t o ma u G ; ñ w
T f&if; usufoa& &Sdv o i
l , c
f s i ;
f rd w a
f q Grsm;ESihf tvkyf½Iyfv
;u
olwkdYvufuav;rsm G u ae w m *½kpkduf Munfhtm;
ykHr&/
s K
d a v ;a w kHyJ&onf/
trsm;pkuawmh rde
f;ry
zs i ;
f u av ;r s m ;E i
S hf tcsdefukefvGef aecsify
f;u twif;t
&ufowåywf twGi

167
vrf;ab;aps;onfrsm;pGm BudKifaeonfh pm;p&mqkdifem; t wavQmuf orD;u ol0,fvmwJh
u vrf;wavQmuf tjynfhpDwef; wif; qJGac:oGm;onf/ umvma&mifpkH avmhuwfoD;av;udk &ifbwfem;
ae&m,lxm;onf/ xrif;csuf oH rkefYawGudk aoaooyfoyf cif;jy uyfuyf Munfhaeonf/
a,mif;rrS xkdif;½dk;&mt0wftpm;xd xm;onf/ rD;uifxm;aom tom; odyfrMumvdkuf? usr ol
trsdK;pkHatmif a&mif;aeMuonf/ ol rsm;rSvJGvdkY tm;vkH;u pm;csif zG,f i,fcsif; eefpDESihf aps;xJrSm qHkMu
wkdYrsufpdu usrESihf usrorD; uD,m &mawG/ onf/ ]xkdif;awGu uav;cspfwwf
pwifwdkYxH arQmfvifhcsufrsm;ESihf ]arar wpfckck pm;ygvm;} w,faemf} [k trSwfrxif olYudk
MunfhvQuf/ usrwkdYu taemuf orD;u twif;wkdufwGef;aeonf/ ajymvdkufrdonf/]at;[?xkdif;awG
wkdif; 0wfpm;ykHESihf jzpfonf/ xkdif;bm ab;qkdifu ydk;aumifrTm;aumifaMumf u olwkdYuav;awGwifru tjcm;
ompum; aw;oHu usrwdkYudk rqJG xm;wmawG wpfcsufvSrf;Munfh&if; uav;awGvnf; cspfwwfw,f/
aqmifEkdifao;/ odkYaomfem;xJrSm ]rpm;csifao;ygbl;uGm? [dkrSmMunfh uav;awGudk 'DrSm &wemawGvdk
awmh w0D0DESihf tqef;om;/ prf; ydk;aumifav;awG&JU ajcaxmuf wefzkd;xm;wwfw,faemf} eefpDu
usrESifhtwl ygvmonfh pm;zkdYudk arar b,fvkdrS pOf;pm;vdkY vnf; rSwfcsuf jyefay;ygonf/
q,fESpforD;av; uD,mpwif t r&bl;}/ t&m&mwdkif;wGif pGefYpm; eefpD tjrifudk usracgif;
zkdYawmh t&mtm;vkH;u topft csuf &Sdvdrfhrnf/ ydk;aumifawGpm;zkdY Nidrfhvdkufonf/ eefpDu olYa,musfm;?
qef;csnf;/ wuf<uaysmf&TifvGef;vkdY usrtwGufvnf; pGefYpm;&OD;rnf uav;ESpfa,mufESihftwl xkdif;rSm
wcpfcpf/ usrvufudk uspfuspf xifonf/ ESpfaygif;rsm;pGm tajcus aexkdifae
qJG&if; a&SUudk yJ oGm;zkdYavmaeonf/ aps;xJwGif a&Ta&mifqHyif wJhol/ 'gayr,fh usr acgif;xJ
a&SUrSm &wemodkuf awGUawmhr,fh ESihf tjyifu vlqkdvdkY usrwkdYom;t ½IyfaxG; aeao;onf/ uav;awGudk
tvm;/ rdu xif;xif;jzpfaeonf/ odkYaomf 'Davmuf cspfcif,k, jrwfEkd;wJh xkdif;
xkdif;EkdifiHajrmufzuf ,ck xkdif;vlrsdK;rsm;u azmfa&GMuifemMu EkdifiHrSm bmaMumifh uav; jynfhwef
'Dae&m uGufvyf ao;ao;av; onf/ a&TvnfqJGav;rsm; a&mif;wJh qmvkyfief; aygrsm; ae&wmvJ/
a&mufaeawmh [dk;ta0;u usrwkdY qkdifa&SUusrwkdY &yfvkdufMuonf/ uD usr&JU a0cJGr&rIudk eefpDh qufar;
aexkdifonfh aumfvkd&m'dkjynfe,f ,mpwifu aps; ar;Munhf&if; ]aps; Munfhawmh ]tif;} [k wpf csufom
udkyif arhoGm;onf/ aEG;aEG;av; oufomvkdufwm}wJh/ tar&duef ajym&if; a&SU qufwkd;NyD; tjcm;vrf;
wkdufvmonfh navajyatmufrSm a':vmu xkdif;wGif rmaecsdefr[kwf buf ul;zkdY vkyfaeonf/
usr ra0cJGEkdifwJh wpkHw&m tawG; vm;/ usrwkdY vdkcsifwmav;awG ]olwkdYu tcgvlrsdK;awG
jzwfueJ 0ifvmjyefonf/ 'Dae&mrSm 0,fzkdY vufvSrf;rSDEkdifonf/ xkdif;&JU av} vkdY eefpDu ajymjyonf/
b0u ydkaES;auG;oGm;ovm;/ vkHNcKH pD;yGm;a&; tvTmpkH tajctaeudk 'D csufcsif; usr pdwf0ifpm;
pdwfcs&rIaum &Sd&JUvm;/ tkd... bmyJ aps;uav;wGif jrifEkdifonf/ vlt oGm;onf/ tcgawGu xkdif;EkdifiH
jzpfjzpf aMumihfMuraeeJY/ usrpdwf rsm;pk Munfh&wm oufaomifhouf ajrmufzufydkif; awmifukef;awGay:
xJ 0ifvmwJh Za0Z0g tpdk;r&pdwf om at;at;aq;aq;ESihf ½dk;&Sif; aexkdifwJh xif&Sm;wJh rsKd;EG,fpk
awGudk avQmhcsypfvkduf&onf/ onfhb0/ ajcmufpkxJu wpfpk jzpfonf/
'g naps; taysmfxGufvm vnfqJGav;awG usrpdkuf rsdK;EG,fpk wpfckcsif;pDwGif rdrdukd,fydkif
wmyJ/ xkdif;EkdifiHudk vdifukeful;rI t MunfhaecsdefwGif toufcyfvwf bmompum;ESihf ,Ofaus;rI &SdMu
aMumif;a&;zkdY usrvmcJhwJh tvkyf vwf qkdif&SiftrsdK;orD;u a&Tavmh onf/ tjyifbufuvlawGtjrif
udpöawGudk cParhxm;ypfvdkuf/ uwfoD;av; jyaeonf/ olwkdYcsif; uawmh vlrsdK;pkawG[m tvGef
]aar... vm} uD,mpwif vnf; bmompum; em;rvnfMu a0;vHwJh a'orSm aeNyD; a&S;OD;vlrsm;
u usrvufudkqJG&if; teHYrsdK;pkHarT; ayr,fh cspfcifykH &oGm;Muonf/ vrf; qefonf[k ,lq xm;Muonf/

168
olwkdYaus;&Gm tdrfuav;awGu rsm;twGuf tBuD;rm;qkH; jyóem r&SdbJ xkdif;wGif ydkwkd;vmaeonf/
0g;eJY vkyf oufu,frkd;? vQyfppfrD;r&Sd? jzpfaeonf/ tjypfuif;pif vef;qef;
aomufokH;a& oG,fwef;rIr&Sdao;/ usr 'Dudkvm&wm csDum*kd aeonfh q,fESpft&G,f usrorD;
xk d i f ; vl r sd K ;awGuvnf; owif;pmtwGuf uav;jynfhwef av;rsufESm wpfcsufMunhf&if; u
olwkdYudk vufrcH/ vlOD;a& 540000 qmvkyfief;taMumif; a&;zkdYyif/ Ekdif av; jynfhwefqmtaMumif; awG;rd
cefY &Sdonfh vlrsdK;pkawGrSm xkdif;EkdifiH iH trsm;pkwGif vdIufpm;aeaom jy awmh usr&ifxJ emusifoGm;&onf/
om;tjzpf todtrSwfjyK rcHMu&/ óemBuD;/ xkdif;EkdifiHwGifawmh ul; b,fvdk vlpm;rsdK;awGursm; rdb&if
udk,fydkif arG;pm;&if; taotcsm puf a&m*gozG,f ysHU ESHYaeonf/ cGifxJuae uav;awGudk ac:xkwf
r&Sd/ xkdif;acwfrD aq;½kHrsm; wufEkdif usr xkdif;udkxGufrvmcif aewmygvdrfh/
zkdYqkdwm ta0;BuD;/ 'Dvkd w&m;0if oli,fcsif;wpfa,mufu ar;ao;
tqift h wef; jiif;y,f cH&rIaMumifh onf/ ]eifu 'DtaMumif; bmvkdYa&; (2)
ynma&;? rJay;ydkifcGihf? ajr,m csif&wmvJ} usrtajzu ,kwådus csif;½dkifrS em&D0ufomom
ykdifqkdifcGihf pwJh aus;&Gm tajccH csifrS usrnf/ jynfhwefqmvkyfief;&JU um;armif;oGm;vQif jrefrmjynfe,f
tcGihfta&;awG qkH;½IH; xm;Mu&ol qkd;&Gm;wJh tusdK;qufawGudk rD'D,m pyfwavQmuf a&mufoGm;rnf/ tJ'D
rsm;yif/ awGuae azmfxkwfwmeJYtrQ vlrI rSm awmifay:a'o vlrsdK;pkawGtwGuf
pkdufysdK;a&; vlYtzJGU tpnf; a&; jyóemqkd;awGudk avQmhcsay; tajctaeu ydk½IyfaxG;ygao;onf/
wGif aexkdifMuolrsm; taejzihf ajr Ekid rf ,fqwkd Jh usr,kMH unfcsuaf Mumih/f 1960ESpfrsm;uwnf;u ppftmPm
,m ydkifqkdifcGihf rpGrf;Ekdifjcif;rSm awmif usr wpfa,mufwnf; tjrif &Siftpdk;&tqufqufujrefrmjynf
ukef;a'o vlrsdK;pkrsm;tzkdY jyóem ajym&&if vlom;xk aumif;usdK; &JUcsrf;om<u,f0rIawGudk jyKwfjyKwf
trsm;BuD;&Sdonf/ajrqDvTmcrf;ajcmuf twGuf arQmv f ifhcsufa&mifjcnfawG jyKef;apcJhonf/ jrefrmjynfqkdaom
rIaMumifh tcgESihf tjcm;vlrsdK;pkrsm; tvif;a&mifawG usrwdkY &SmazGMu emrnfudk &SmMunfhvdkufvQif ppfwyf
rSm rwfapmufonfh awmifukef;ay: &rnf/ u wuúodkvfawG cPcPydwfxm;
uqif;NyD; xkdif;ESihf tdrfeD;csif; odkYaomf 'Dudpöu vG,f rI?qif;&JrJGawrI?vlraI &;rNird o f ufrI
wkdif;jynfrsm;odkY a&TUajymif; tajccs vG,f ululawmhr[kwf/ xkdif;EkdifiHrSm rsm;taMumif; trsm;pkudk jrifawGU&
vmMu&onf/ ,ckaemufydkif; xkdif; vdifc&D;oGm;vkyfief;twGufuav; rnf/,ckvnf;jrefrmjynfrS'ku©onf
tmPmydkifrsm;uvnf; ajr,m xGef awG? vli,fvl&G,fawGu a&mif; awG xkdif;e,fpyfwavQmuf vSdrfhpD;
,uf pdkuyf sdK;rIrsm; tay: wif;wif; ukefypönf;vkd jzpfaeonf r[kwf qif;vmaeonf/
usyfusyf csKyfudkifrIrsm; &Sdvmonf/ vm;/ tpdk;&u Oya'xkwf zdtm; aemuf ajrmufzufokdY em
NyD;awmh armf'efEdkufaZ; ay;NyD; a':vmoef;aygif;rsm;pGm t &D0ufcefY um;armif;oGm;vQif qif;&J
&Sif;&JU zdtm;awGu tcgvlrsdK;pkawG ukefcH wdkuzf sufaeayr,fh xkdif; wGif rJG awrI? y#dyu©xlajymrIwkdYESihf vlod
ukd 'ku©tzkHzkH xyfwGef;tm;ay;vm uav;jynfh wefqm 2 oef; ausmf rsm;wJY vmtkdokdY a&mufoGm;rnf/
onf/ waeYwjcm; qif;&JrJGawrI &Sdaeonf[k at*sifpD wpfcku EkdifiHokH;EkdifiH xdpyfxm;onfh ae&m
jrihfrm;vmrIaMumifh tqif;&JqkH; w&m;0if aMujimxm;onf/ 8 udk a&TBwd*Ha'o[kac: NyD;? wpfcgu
vlrsdK;pkjzpfonfh tcgvlrsKd;awGrSm odef;cefYu 16 ESpfatmufawG/ Oya' bdef;tBuD;tus,f pkdufysdK;aom NrdKU
rl;,pfaq; okH;pJGrI rsm;vmNyD;? xkdif; opft& uav;awGudk jynfh wefqm uav;jzpfonf/ vdifukeful;cH&onhf
EkdifiHwGif t&G,f rwkdifrD uav; jyKusihfonhf EdkfifiHjcm;om;awGudk uav;trsm;pkrSm vmtkdESifh jrefrm
aoqkH;rIEIef; trsm;qkH;jzpfonf/ olwdkYEkdifiHwGif jypf'Pfay;zkdY jy|mef; EkdifiHwkdYrSjzpfaMumif; eefpDu usrudk
bdef;pJGrIESihf uav;jynhfwefqm vkyf xm;onf/ 'gayrJY vdifwkd;&pf awGu ajymjyxm;onf/ tqkH;pGef qif;&JrJG
ief;rSm awmifwef;a'o vlrsdK;pk wpfESpfxufwpfESpf avsmhoGm; onf awrIatmufrS ½kef;xGufzkdY vGwf

169
vrf;&SmazGMu&if; yef;uefaq;? pm;yJG t&G , f a &muf N yD ; ol a wG t wG u f y g rsm;BuD;ESihf ½dk;½dk;&Sif;&Sif; yGifhyGifhvif;
xkd;? tdrfazmfESihf tapmihftvkyfrsm; pdefac:rIwpf&yf jzpfaeonf/ tck vif; pum;ajymMuonf/ uD,mp
&zkdY xkdif;EkdifiHudk a&mufvmMuonf/ vmcJhwJh c&D;uvnf; pdefac:rIyg/ us wifu wtHhwMoESihf em;vnfzkdY BudK;
'DvdkESihf tvkyftudkifaumif; wpf rvnf; wukd,faumif;qefpGmyif pm;ae&onf/
ckck &rnfhtpm; avmbom;rsm;&JU t usr oGm;av&m&m ausmif;awG? vdifukeful;rItaMumif;
vdrftnmrd aoG;aqmifcHvkdufMu& tm;upm;½kHawG? bk&m;ausmif;awG orD;udk &Sif;jyawmh uD,mpwifu
onf/ qD orD;udk ac:oGm;wwfonf/ u jyefar;onf/ ]olwkdY cHEkdif&nf &Sdyghr
]arar orD;'g0,fvkdY &r av;csif;awmif xdawGU cGihfodyfray;? vm;? wwfEkdifyghrvm; arar? olwdkY
vm;} tcgvlrsdK; 0wfpkHqiffxm;wJh orD;udk taysmufrcH/ orD;txuf u orD;vkd uav;awGyJ[m}
t½kyfao;ao;av;udk udkif xm;&if; usrwGif tajzr&Sd? usr
orD;uar;onf/ vnf; tvm;wlar;cGef; udk,fh[m
],lvdkufaygh? odyfawmh r udk,fyif ar;aerdonf/
cdkifbl;aemf aocsmudkif atmufrus ]]qif;&JrJGawrIESihf olwdkYuav;awGudk vdif
apeJY} vlom;ADZrSmygvmwJh uReftjzpf vdkvdkvm;vm; a&mif;pm;
orD;rsufESmMunfh&if; us aeonfh rdbawG? OD;av;awG? ta':
racgif;xJ tawG;awGu quf0ifvm tjyKtrItcdsKUrSm t&if;cHaewJh awG &Sdaewmudk usrb,fvdk &Sif;jy&
onf/ uav;wpfa,mufcsif;pDu uav;jynfhwefqmvkyfief;[m yghrvJ/ rdbr&Sd? axmufyHhr,fholr&Sd
urÇmavmuxJudk El;nHhwJh yef;u wJh uav;tcsdKUuawmh olwdkYAkduf
av;wpfyGihf? ajcmufjypfuif;oJvJpif? ausmfvTm;zdkY cufcJwJh jznfhzkdY vrf;ay:xGufvm&if; 'ku©awGU
tdrfrufaygif;rsm;pGmESihftwl 0ifa&muf jyóemBuD;yJ MuwJhtaMumif;?rl;,pfaq;twGuf
vmMuonf/ aemufawmh &uf&uf aiGvkdvkdY? vSvSyy 0wfcsifpm;csifvkdY
'gudk b,fvkdajz&Sif;MurvJ ...
pufpuf avmu"Hudk &ifqkdifBuKHawGU udk,fhbmom jynfhwefqmjyKvkduf
Mu&&if; tdrfrufawGvnf;qkH; b0 MuwJh t&G,fa&mufpawGtaMumif;
awGvnf; qkH;½IH;oGm;Mu&onf/
orD;av; uD,mpwifudk
}} orD;wcgxJ em;vnfatmif b,fvdk
&Sif;jy&rvJ/
Munfh&if; 'DrSm uav;trsm;pk BuKH qif;&JrJGawrIESihf vlom;
awGUae&wJh cufcJrmausmvGef;wJh ADZrSmygvmwJh tjyKtrItcsdKUrSm t
'ku©awG? tMurf;zufcH&rIrsdK;awG o u tBuD;ESpfa,mufudk xm;cJhNyD; uD &if;cHaewJh uav;jynfhwefqmvkyf
rD;av; r&ifqkdif&ygapeJYvdkY qkawmif; ,mpwifudk usrem; ac:vmcJhonf/ ief;[m ausmfvTm;zkdYcufcJaewJh jy
rdygonf/ rdcifwpfa,muftaeESihf usrwpfa,mufxJ c&D;xGuf&rSm NiD; óemBuD;ygyJ/ 'gudk b,fvdkajz&Sif;
tpGrf;ukef tumtuG,fay;vkdpdwf aiGUvdkY/ xkdif;EkdifiHu uav;twGuf MurvJ/ eefpDESihf usr tcsdefMumMum
awGvnf; &ifxJtvdkvdk 0ifvm pdwfcs&w,fvkdY ajymMuw,f r[kwf pum; ajymjzpfonf/ eefpDu NyD;cJhwJh
onf/ usrorD;av;xH usvmr,fh vm;/ eefpDuawmh bmaMumifh rdom; q,fESpfvkH; uav;jynfhwefqm
urÇmavmuwGif; &Sd&SdorQ raumif; pk vkdufrvmMuwmvJvkdY ar;onf/ wkdufzsuaf &;vkyfief; vkyfcJhol/ xkdif;
rIawGudk BudK;pm;umuG,fay;oGm; av,mOfp&dwfu BuD;w,fav eef EkdifiHudk a&mufrvmcifu c&pf,mef
rnf/ [if .. 'gqkd uD,mpwifudk 'D pD&,f odNyD;om;r[kwfvm;/ usr vlrIulnDa&; tzJGUwpfzJGUrSm tcsdef
c&D;ac:cJhwm rSm;oGm;NyDvm;/ okawoevkyfrnfh acgif;pOfeJYouf MumMum vkyfcJhzl;ol/
uav;jynfhwefqmvkyf qkdifwJh rdef;uav;tcsdKUudkawGU Munfh ]usr befaumufudk p
ief;u q,fESpforD;t&G,fwifru onf/ orD;ESihf&G,fwlav;awG t jrif&awmh 'DnpfywfwJhNrdKU BuD;udk

170
rESpfNrdKUbl;/ aemufawmh xkdif;ajrmuf ESpfodrfhwwfvmw,f/ olwkdY vkdtyf vufxyfjzpfcJhonf/ ]tcgvlrsdK;awG
zufydkif; awmifay:NrdKUav;udk a&muf csufawGeJY vrf;opfudkñTefjyzkdY usr Mum;xJrSm at*sDudk usrawGU&awmh
oGm;w,f/ tJ'DrSm rdef;uav;awG ulnDay;Ekdifvmw,f/ t"du[m tawmf pdwfvIyf&Sm;rdw,f/ olom
twGuf tdrfopfwpfvkH;aqmufNyD; taemufEkdifiHom;jzpf&if wpfrdepf
OD;aqmif vrf;ñTefay;&w,f} vdkY twGif; usrvufxyfrdvdkufrSm/ 'g
eefpDu ajymjy onf/ ayrJY usrwkdY tcsdef,lNyD; rdwfaqG
]yxrqkH;tBudrf uav; tjzpfuae cspfolb0? aemuf tdrf
jynfhwefqm tpD&ifcH &DykdYawG zwf& axmifonfb0 jzpfcJhMuwm/ t&if
awmh usr tdyf,mxJoGm;NyD; wpfem u usrtzkdY awmifay:om; vlrsdK;pk
&Davmuf idkcJh&w,f/ pdwfraumif; xJu wpfa,mufudk vufxyf,lzkdY
vkdufwm rajymeJY/ 'Dvdk pdwfzdpD;rIrsdK; qkdwm b,fvkdawG;MunfhjzpfrSmvJ}
t&ifu rcHpm;&zl;bl;/ usr bm vkdYajymaepOf eefpDrsufESmu tNyKH;
vkyf&rSef;vJ rodbl;/ jyóemu t awGESihf/
BuD;BuD;rdkY aMumufp&mBuD;/ usr olwkdYESpfa,mufu aus;
udk,w f kdifvnf; i,fi,fuwnf;u &GmvlrIa&; ya&mh*sufrsm;pGm vkyf&if;
aumif; umif;rGefrGef aevmcJh&awmh cspfolawG jzpfoGm;cJhMuonf/
usrywf0ef;usirf mS 'grsKd ;'kua© &muf ]wpfaeY at*sDu ajym
wm r&Sdbl;/ b,fvkdyJjzpfjzpf BudK- w,f/ ol[m edrfhuswJh vlrsdK;pku
wifum uG,fa&; enf;vrf;awGeJY vmwm? olUrSm armfawmfqkdifu,f
tBuHay; zkdY qkH;jzwfcJhw,f} &,f? bJGUvwfrSwf&,f? bk&m;ocif
[kwfonf/ eefpDu rdcif twGuf ESvkH;om;&,fuvJGvdkY bm
wpfa,mufvkd rdef;uav;i,fawG ydkifqkdifrIrS r&Sdbl;wJh/ tar&durSm
udk apmifha&Smufay;aeol jzpfonf/ olynmqufoifcsifayr,fh? olUvl
'gu vG,fwJh tvkyfawmhr[kwf/ xkudk 'Dtwdkif;ypfrxm;&ufbl;vdkY
wcPwm vrf;BuKHvkdY 0ifvkyfvkdY& ajymvmw,f/ qkdvdkcsifwmu usr
wmrsdK;r[kwf/ olYudk vufxyf&if b,fenf;eJYrqdk
]yxr xkdif;pum;awmif usrwkdY wkdif;jynfudk pGefYcJh&r,fayhg}
ajymwwfwm r[kwfbl;/ usr bmp eefpDtzdkY cufcufcJcJ qkH;
vkyf&rSmvJ/ olwkdY bmompum;em; jzwfcsuf cscJh&r,fqkdwm usr pOf;
vnfzkdY usrtwGuf tawmfcuf- pm;rdonf/
wm? usr BudK;pm;ygw,f/ tbd"me f ]at*sD&JU tazu aus;&Gm
awGvSef ½kyfykHawGMunfhNyD; uav;r BuD;&JU vlrsdK;pkacgif;aqmifqkdawmh
awG ajymcsifwm? olwdkY &efjzpf r*FvmyJGudk w&GmvkH; vmMuw,f/
aewmawG udk odatmifvkyf&w,f/ awmh olwkdYudk *½kpdkufwJh wpkHwOD; &Sd tcgvlrsdK; xkH;pHtwkdif; ZeD;r,m;
aemufawmh rjzpfrae wwfvmwm w,fqkdwmolwdkYodzkdYyJ r[kwfvm;} wpfa,mufjzpfzkdY usr oufaojycJh
ayhg} eefpDuaus;&Gmya&mh*suf &wmawG&Sdw,f/ r*FvmyJGrSm opf
eefpDu qufajymonf/ wpfckvkyfae&if; ]at*sD}vkdY ac:wJh yifckwfjy&w,f? MuufawG tpm
]wpfESpftwGif; rdef;uav;awGudk cyfacsmacsm tcgvlrsdK; vli,fwpf auR;jy&w,f}
xkdif;pum;eJY usracsmhwwf? tm;ay; a,mufeJY awGUcJhonf/ aemufawmh at*sDu yxrqkH; tcgvl

171
rsdK;xJu wuúodkvfu bJGU&wJhol? olU rqkdwwfbl;/ bm;qkdif tjyifzuf- awGeJY bmrSudkrqkdif/ 'gaMumifhvnf;
vlrsdK;pktwGuf tcsdefjynfh c&pf,mef wGif pk½kH;pk½kH; vkyfaeMuonf/ taemufuvlawG wul;wu vm
oif;tkyfq&m tvkyfeJY vlrIa&;t *sif;awG wD&SyfawG 0wfxm;Mu Muwm jzpfrnf/ usrwkdY bm;qkdifwpf
vkyfawG wJGvkyfoljzpfonf/ aemuf onf/ puwfwkdwdk 0wf oluvnf; qkdifNyD;wpfqkdif aumifrav;awGudk
eefpDeJY ESpfa,mufaygif;NyD; rsdK;EG,fpk jzwfausmfvmonf/ qkdifwpfqkdif
xJu 'ku©a&mufwJh uav;awG t a&SUa&mufawmh eefpDY tcgvG,ftdwf
wGuf NcHus,fus,fxJrSm tdrfBuD;BuD; udk puwfwkdwkd aumifrav;u o
wpfvkH;aqmufNyD; vdifukeful;rI ]] wdjyKrdykH&onf/ tcgpum;ESifh][vdk}
u,fwifay;zkdY vkyfMuonf/ *sif; trsdK;orD;i,fawGqD [k vSrf;EIwfqufonf/ eefpDu tcg
abmif;bD0wf aeumrsufrSefESifh y pum;ESihf jyefEIwfqufvkdufawmh
nmwwf at*sDwpfa,muf olYaus; vmaeMu azmufonf tm;vkH;MuufaoaooGm;Muonf/
&GmvlrsdK;pkrsm;ESihf tvkyfvkyfaeykHudk EkdifiHjcm;om;awG 'Dae&mrSm tcgpum; b,folajym
usr jrifMunfhaerdonf/ wwfrSmrkdYvJ/
usrwkdY aps;0,fNyD;oGm;awmh awGUvdkuf&onf/ jynfhwefqmrav; okH;OD;
eefpDu orD;uD,mpwifESihf usrudk xkdjrifuGif;aMumifh teuf ti,fqkH;u q,fhokH;ESpf/ t
tjcm; vrf;wpfzufqD qJGac:oGm; BuD;qkH;u q,fhudk;ESpf/ eefpD&JU tcg
atmf[pfqJqdkypfcsifpdwfawG
jyefonf/ arSmifarSmifrnf;rnf; t vG,ftdwfukd udkifMunfhMuonf/ NyD;
&dyfo@mefawGyJ jrif&wJh vrf;u renf;atmifhNyD; rsdKcsxm; orD; uD,mpwifudk rsufvkH;jymjym
av;? tar&durSawmh 'Dvkdvrf;Mum; vdkuf&awmh 0dkif;0kdif;uav;rsm;ESifh Munfh&if; p
rsdK;a&mufoGm;onfESihf vkHNcKHpdwfcs um;wGwfxdk;aeMuonf/ orD;u
&rIur&Sd? tEÅ&m,feHYu oif;aernf/ rsuf&nfawG tvdkvkd olwkdYpum;udk em;rvnfbJaMumuf
orD;twGuf xdwfueJ pdk;&drfoGm;rd usryg;jyifay: &GHUaeonf/ eefpDuawmh aMumuf&THUrI
onf/ rjy/ aEG;axG;MuifemrIawG tjynfh
pD;usvmonf/
a&SUrSm 'pöudkrD;oD;vdk vnf ESihf vdIufvdIufvJSvSJ pum;ajymae
aeaom rD;pvdkufudk awGU&onf/ bmaMumifh uav;awGudk onf/ olwdkYav;awGqDrS tNyKH;u
bm;qkdifawGyJ jzpfrnf/ ]tkdau ygh wul;wu vmzsufqD; orD;qDvnf; ul;pufoGm;NyD/ usr
rvm;}[keefpDudk ar;vkdufonf/us orD;av;vnfyif;rS qJGBudK;av;udk
rwkdY aemufem;cyfcGmcGmrS vli,fokH; aewmvJ ... udkifMunfh&if; ]nDrav;u t½kyfu
a,muf vrf;avQmufvdkufvmae av;vkdyJaemf}[k eefpDuwpfqifh
onf/ usrwkdYudk wpkHw&m tEÅ&m,f
ay;&ifawmh usrwkdY bmrSwwfEkdif
}} ajymaeonf/
eefpDu usrwkdY tar&durS
rnfr[kwf/ uD,mpwifudk tem; tvnfvmcJhaMumif; ajymjyawmh
em; ydkuyfxm;vdkufonf/ tkd 'g xkdif; olwdkYNyKH;Muonf/ uD,mpwifeJYt
EkdifiH ajrmufydkif;yJ/ eefpDu vkHNcKHpdwf 0wf/ tm;vkH;q,fausmf oufawG/ wl "gwfykHwJG½dkufonf/ rdef;uav;
cs&vdkY 'Dac:vmwmyJ/ ]olwkdYu jynfhwefqmr awG&JU tNyKH;wGif 0rf;enf;&dyfpGufae
bm;qkdifwpfqkdifa&SUwGif av;awGav}eefpDtoHu qdkYeifheifh/ onf/ olwkdY ESvkH;om;wGif emusif
eefpDu &yfvkdufvdkY usrMunfhvdkuf eefpDpum;u usrudk a&Smh aeovdk usrESvkH;om;wGifvnf;
awmh 15ESpf 16 ESpf rdef;rysdKav;awG/ jzpfoGm;aponf/ tar&duef ½kyf&Sif av;vH emusifaeygNyD/ olwkdYwpf
wcsdKU vnf; 20 avmuf&Sdrvm; awGrSm usrjrifzl;wJh jynfhwefqm a,mufcsif;pD&JU vdifaus;uRefb0rS

172
vGwfajrmufa&; tdrfrufawGudk us &r,fhaiGaMu;uolwdkYudkaoG;aqmif usrwkdY armfawmfbkwfu
r arQmfawG;aerdonf/ xm;onf/ xrif;wpfyef;uef? aygif av;u csif;½dkifNrdKUuav;udk aemuf
uJ .. a&SUqufa&GU&OD;rnf/ rkefYwpfzJhtwGuf cE¨mudk,f&if;& rSmxm;NyD; rJacgifjrpftwdkif; qefwuf
vufjyEIwfquf&if; vrf;Mum;av; onfh uav;i,fawGu odef; oGm;onf/ tpdrf;a&mifopfyifBuD;
twkdif; xGufvmcJhMuonf/ [kd[kd'D aomif; csDaeNyD/ awGeJY jruf½kdif;&SnfBuD;awG zkH;vTrf;
'DMunfhrdawmha'ocHtrsdK;orD;i,f cPMumawmh [kdw,fcef; xm;wJh awmjrifhjrifhBuD;awGu urf;
awGqD vmaeMu azmufonfEkdifiH qD usrwkdY jyefcJhMuonf/ uD,mp yg;wavQmuf vuf0Jvuf,m/ acgif;
jcm;om;awG awGUvdkuf&onf/ rdef; wifu tar&duef&Sd tdrfudkzkef;ac: ay: [dk;ta0;rSm a0h0dkufysH0JaewJh
uav;tcsdKUudk t0wftpm; vuf onf/ awGU BuKHcJh&orQ olYazazudk odef;iSufrsm;uvJGvkdY vlolwd&pämef
aqmifay;aeoluvnf; &Sdonf/ azmufonfcsonf/ olYtazudk &if awm&dyfwGif rjrifawGU&/ armfawmf
jrifuGif;aMumifh atmf[pfqJqkdypf zGifhvkduf&awmh orD;av;rsufESmwGif bkwfq&muawmh olYrsufvkH;u a&SU
vdkufcsifpdwfawGudk renf;atmifh zkH;vTrf;aeonfh 0rf;enf;rIawG vGihf wnfhwnfhqD pl;pl;pdkufpkduf/ ½kwfw
jyD; rsdKodyfxm;vkduf&awmh rsuf&nf jy,foGm;[ef&Sdonf/zkef;udkvufESifh &ufig;yduk qf ifwJhvlwpfa,mufEpS f
awG tvdkvkd usryg;jyifay: pD;usvm tomzdxm;&if; ]jynfhwefqm av; a,muf a&xJu bGm;ueJ? bGm;ueJ
onf/ bmaMumifh uav;awGudk w awGtaMumif; azazudk ajymjyvdkuf ay:vmwwfayr,fh usrwdkYudk vkH;
ul;wu vmzsufqD;aeMuwmvJ/ &rvm; arar}[k usrudk wkd;wkd; vkH;*½krpkduftm;/ uav;okH;a,muf
orD;uawmh usrvufudk uspfuspf vSrf; ar;onf/ ]jyefa&mufrSajymayhg uawmh a&awGudk vufeJYykwf&if;
qkyf&if; t&m&mudk wdwfqdwfpGm orD;&,f}vkdY olYtaz pdk;&drfoGm;rSm atmf[pfvQuf/
ai;Munfhvsuf jrifuGif;wpfckvkH; &JU- pdk;vkdY ESpfodrfhxm;vdkuf&onf/ awmifajcwpfckem; armf
teufudk zrf;qkyfEkdifykHr&/ awmfuyfvdkufawmh vlrsdK;pkaus;&Gm
xkdif;&JU xl;xl;qef;qef; (3) wpf&Gmudk yxrqkH; usrjrifzl;vkduf&
qefYusifzufobm0ESpfck twlwJG&Sd tJ'DnrSm 0rf;enf; idka<u; onf/ tdrftm;vkH;u 0g;eJYaqmuf
rIudkvnf; usr tHhMu&onf/ uav; aewJh rdef;uav;awGrsufESmu xm;wJh wJawG? rdepftenf;cefY em;
jynfhwefqmvkyfief; aMumufruf usr tdrfrufxJ ajy;rvGwfawmh/ aecdkuf orD;uD,mpwifu xatmf
zG,f&m jzpfaewJhEkdifiHrSm? uav;udk odkYaomf t½kPfOD; tvif;a&mifESihf onf/
t&rf;wefzdk;xm; cspfjrwfEkd;olawG twl usrwkdY tdyf,mxMuonf/ ]arar [dkrSm [kdrSm Munfh}
aexkdifaeMuonf/ wnfNidrfwJh rdom; jrpfudkqefwuf&if; u&ifvlrsdK;pk olvufjy&m Munfhvkduf
pkrsm;u uav;awGudk aumif;aumif; aus;&Gmwpf&GmqD oGm;zkdY pDpOfxm; awmh jrpfxJrSm a&aqmhupm;aewJh
apmihfa&Smuf? ausmif;aumif;xm;? onf/ uD,mpwifuvnf; qif- qifawGtrsm;BuD;udk jrif&onf/ usef
a&SmhyifxGuf? yef;NcHac:oGm;/ xkdif;vlY wpfaumif pD;r,fqdkwJh pdwful;awG q,faumifavmufu urf;ay:rSm/
tzJGUtpnf;wGif uav;rsm;u tc ESihf/ usrwkdY&Sdaewm *½kpkdufykHr&/ ½kwf
&mjzpfonf[k qkd&rnfyif/ 'Dvkd½dk;&Sif; at*sDuawmh xkH;pHtwkdif; w&uf q,hfig;ayavmuf&SnfwJh p
cspfp&m tjyKtrIrsm;u olwdkYywf uav;rsm;apmihfa&Smufa&; tdrfa* yg;BuD;a>rBuD; xrf;vmonfh vlESpf
0ef;usifu olawGudkawmif yDwD jzpf [mrSm tvkyf½IyfNrJrdkY? eefpDyJ usrwkdY a,mufavmufu usrwkdYudk "gwfykH
aponf/ twGuf tazmfvrf;jy vdkufcJYonf/ ½kdufrvm;[k EIwfqufar; ar;ae
odkYaomf qif;&JwGif;wGif usrwdkY avSESifU armif;r,fholudk iSm;& onf/ uD,mpwifuawmh i,foHyg
arG;zGm;olrsm;? aq;pJGaeol&JU om;o onf/ eefp&D JU ckESpfESpfom; ZD,GefESihf atmif atmfNyD;xGufajy;aeonf/
rD;rsm;twGufawmh uHMur®mu jcm; av;ESpfom; aq;vfwdkYuvnf; us rMumcif vlESpfa,muf
em;vSonf/ jynfhwefqmvkyfief;rS r wdkYESihftwl/ aemufrSmqifawGwNyKHBuD;vdkuv f m

173
Muonf/ olwdkYESmarmif;udk usrwdkY awG;eufaeonf/ awGvnf; ydkus,fvmonfxifh/
qD vSrf;,rf;&if; tpmawmif;ae awmifajcrSm aexkdifMu qif;&JrJGawrIqkdwm orD; yxrqkH;
onf/ wpfaumif&JU ESmarmif;u uD onfh u&ifvlrsdK;pkrsm;rSm pdkufysdK;a&; pjzifzl;vkdufwm jzpfonf/
,mpwifudk twif;wkdYxdaeonf/ ESihf rkqkd;vkyfief;rsm; vkyfudkifMu usrwdkY NrdKUtjyefrSm nOfh
orD;u usrem; twif;wkd;acGU0if onf/ trsdK;orD;trsm;pk t0wft eufNyD; armfawmfbkwfay:rSmawmh
vmonf/ tBudrf'gZifaygif;ru pm;awGu EGrf;aMuaeNyD;? &Snf&Snf csrf;pdrfhaeonf/ taEG;xnfawG ,l
a&mufzl;aewJh a&mufzl;aewJh eefpD vsm;vsm; qHyifrsm;udk xkH;olxkH; zm; vmrdwm uHaumif;onf/ ZD,GefESihf
uawmh qifESmarmif;awG wGef;z,f vsm;csolcs/ aq;vfuawmh armfawmfxGufNyD; r
&if; tomz,favQmufoGm;onf/ qifay:xkdif&wm awmifh Mumcif tdyfaysmfoGm;NyD/ eefpDESihf usr
uD,mpwifu owdxm;aecsdef? ZD wkdY uav;awGtem; eD;eD;uyfuyf
,GefwkdY nDtudkuawmh iSufaysmoD;
awGauR;&if; tljrL;aeonf/ ]]uav;awGudk aeMu&if; bm&,frod NyKH;rdMuonf/
usrpdwfawGu &GmjrifuGif;av;xJ
eefpDu u&if&Gmom;awG b,frSmxm;vJqkdwmrod&if urxGufawmh/&Gmuuav;awGudk
udk xkdif;pum;ESihf ajymonf/ xkdif;p b,fvkd ynmwwf vlvm;ajrmuf
um;u e,fpyfu&ifvlrsdK;pkrsm;tzkdY BudKwifumuG,fzkdY atmif ysdK;axmifMuyghrvJ/
'kwd, bmompum;av/ ]qifwpf cufygw,f? ½kyf0wåKypönf; taxmuf
aumifiSm;pD;&if 150 bwf}vkdY usr tyHh bmrSukdr&Sdoavmuf jzpfaewJh
uav;awGu
wkdYudk vSrf;ajymonf/ uD,mpwif ae&mrSm uav;awG ysdK;axmifzkdYqkd
u pD;zkdYolY[mol wdwfwdwf qkH;jzwf um&mtdkauqkdifrSm wm rcufbl;vm;/ bmrS ½kyf0wåKr&Sd?
NyD;om;/ 'DvdkESifh usrwkdYqifay:udk bm;rSm? tESdyfcef;rSm "gwfykH vSvSyy 0wfpm;p&mr&Sd? zuf&Sifr&Sd?
BudK;opfom;avScg;twkdif;wufvkduf vQyfppfrD;r&SdwmawGu ydkaumif;o
Muonf/ qifpD;&onfrSm txmr t,fvfbrfawG&JU vm;/ uav;awG&JU aysmf&TifrIu aiG
usvS/ uD,mpwifuawmh wcpf aemufuG,frSm aMu;eJY 0,f,lvdkY&wmawGrS vm
cpfESihf ]abmvkH;BuD;pDae;ovdkyJ ar wmr[kwf/ rdom;pk&JU Muifemapmifh
ar}wJh/ a&SmufrIu vmw,fqkdwmvnf;
u&ifaus;&Gm vrf;Mum; }} [kwfaejyefonf/
uav;udk jzwfoGm;pOf MuufawG? urÇmtESHYu rdcifwkdif;vkd
acG;awGu [kdajy;'Dajy;ESihf/ usr t wif;aeNyDrkdY? usrwdkY npfywfonfh yif tcgvlrsdK;pk? u&ifvlrsdK;pk rdcif
ay:pD;uae &GmwJtrsm;pkudk vSrf;jrif &Gmvrf;wavQmuf [kdckef'Dausmf ESifY awGvnf; olwkdY&ifaoG;awGtwGuf
ae&NyD;? xrif;csuf? tusÐcsKyf? oef; qif;avQmufMuonf/ tpGrf;ukef cspfMu? umuG,fapmifh
wkwfaeMuonf/ uD,mpwifuawmh &G m qk d i f u av;rsm;wG i f a&SmufMu? tajccHvkdtyfcsufawG
pl;pl;pkdufpkduf vkdufMunfhaeonf/ trsdK;om;rsm; pk½kH;pum;ajymaeMu jznhfqnf;csifMurSmyif/ 'gqkd tdrfBuD;
vQyfppfrD;r&Sdwm? tdrfomawG r&Sd onf/ trsdK;orD;i,fwpfa,muf &cdkif? wdkufwmawGrSm aeMuwJhrdcif
wmudk owdjyKrdyghrvm;/ usrwdkY u aeylylatmuf i½kwfoD;xGufvSrf; eJY wJpkwfpkwfrSm aexkdifMu&wJh rdcif
aumfvkd&m'dku tdrfeJYb,favmuf aeonf/ olYom;i,fav;u zkef awG bmaMumifh om;orD;awGapmihf
uGmjcm;ovJ/ aumuf½dk;eJY oufu,f awGaya&NyD; aqmhaeonf/ tdrft a&SmufykH 'DurÇmrSm trsm;BuD; uGmjcm;
tdrfeH&HawG? npfywfwJhMurf;jyifawG rsm;pkwGif pm;yJGwpfvkH; ukvm;xkdif aeMu&ovJ/
u orD;udk a&Smhjzpfapovm;/ olwkdY wpfvkH;avmufrSvJGvdkY ypönf;rsm;rsm;
Munfhvdkufawmh bmrSrajymbJ t pm;pm; &SdykHr&/ uD,mpwif rsufvkH; (4)

174
&uftenf;i,fMumawmh uav;wpfa,mufu usrwdkYaemuf csdefwGifvli,fawGuukvm;xkdifrsm;
eefpD? uD,mpwifESihf usrwkdY xkdif;- wwGwfwGwfajym&if; xyfMuyfvkduf wef;pDvsuf ESpfwef;cJGvkdufonf/
jrefrme,fpyfudk jzwfNyD; wmcsDvdwf vmonf/ vnfyif;uvnf; apmif; tcg c&pf,mef,kHMunfcsuf aw;oD
NrdKUodkY oGm;cJhMuonf/ vrf;rsm;ay: ief;ief;ESihf/ jrifuGif;udk usr rcHpm; csif;rsm;ESihf qkdMu? uMu/ eefpDu us
wGifaps;onfaygi;f ajrmufrsm;pGmESifh Ekdifawmhyg/ orD; uD,mpwif rsufESm rwkdYudk bmomjyefjywmawGvnf;
aps;aygaygt0wftpm;rsm;?vÇuf&nf wGifvnf; pdk;&drfxdwfvefYNyD; usr &Sdonf/ tm;vkH;rsufESmrsm;ay:wGif
qkdifrsm;udk awGU&onf/ aps;0,fjcrf; vufudk uspfuspfqkyfudkifxm;onf/ aysmf&GifrIawGu twdkif;om;/
zkdY aumif;vkdufwm/ odkYaomf tcsdef eefpD rsufESm vSrf;Munfhvkdufawmh ]arar olwdkYrSm bmrS &Sd
u rsm;rsm;r&Sd? jrefrmjynfzufjcrf;u vnf; idkawmhrnfhykH/ wmr[kwfbl;aemf/ 'gayr,hf odyf
tcgawGqD oGm;vnfzkdY vmcJhwm r ]usrwdkY wwfEkdifrSm r[kwf aysmf&TifMuw,f} xkdif;zuftjyef wH
[kwfvm;/ bl;? 'Dvdk uav;awG trsm;BuD; rS wm;ul;pOf uD,mpwifu ajymonf/
]e,fpyfjzwfausmf&wm trsm;BuD;} eefpDu BudK;pm;&Sif;jy odyfaysmf&TifMuw,f qkdygvm;/ tcg
wpfcgwpfcgodyv f HNk cKw
H mr[kwb
f ;l / onf/ awGrSm acgif;ay:rSm trdk;uvJGvkdY ykdif
u&ifeJY ArmppfwyfawGtMum; jref r mjynf M unf h & wm qkdifrIawG rsm;rsm;pm;pm;r&Sd/ orD;
rMumcP wkdufyJGawG ypfwwfcwf urÇmESihf tawmfhudkacwftqufjywf twGuf oifcef;pmaumif;wpfckESihf
wwf wmawG&Sdw,f/ Armppfwyfu usef&pfaeonf/ jrif;vSnf;awGu pOf;pm;p&mawG &oGm;onf/
&GmvkH;uRwf &Sif;ypfwmawGvnf; &Sd vrf;ay:wusDusDESihf jzwfwufoGm;
w,f}[k eefpDu ajymjyonf/ onf/ vltrsm;pku vkHjcnf0wfMu (5)
tJ'DaeYuawmh tajct onf/ pwkd;qkdifaumif;aumif; ukef aemufwpfywfwGif eefpD
aeaumif;ykH&onf/ e,fpyfvkyfenf; oG,fa&;pifwmaumif;aumif; usr u um;ESihf usrwkdYudk armif;ac:oGm;
vkyf[efawGudk usr odyfem;rvnf &SmMunfhonf/ xkdif;wGif rdIvkdayguf NyD; ]tm&Sc&D;oGm;vkyfief; uav;
ayr,hf xkdif;bufwGif usrwkdY ywfpf aewJh 7 Eleven pwkdif;qkdifykHpHqkdvdkY jynfhwefqm yaysmufa&;} (ECPAT)
ydkYudktyf? rdwåLudk jrefrmbuf ,loGm; wpfqkdifyJ &SmawGUonf/ tzJGUrS a'oqkdif&m wm0efcH'g½dkuf
&onf/ jrefrmzuful;c 5 a':vmpD usrwkdYudk vmawGwJh eef wm xkdif;trsKd;orD; ulplr,fvf&cs
ay;&NyD; nae 6 em&D jyefMu&rnf/ pDY rdwfaqG tcgrdom;pkav;a,muf a0gifESihf awGUqkHaponf/ touf 35
]rsufvkH;udk a&SUwnfhwnfh twGuf tEÅ&m,fu rsm;vSonf/ ESpfcefY&Sd ulplr,fvfu olrtvkyfudk
yJMunfh? udk,foGm;r,fhae&m udk,fod wkdif;&if;om;vlrsdK;u EkdifiHjcm;om; pJGpJGvef;vef; t½l;trl; vkyfaeolrkdY
aeykHeJYae? b,folYudkrS pum;rajym ESihf qufqHzkdY jrefrmEkdifiHwGif rvG,f usr oabmusonf/ vufbuf&nf
rdapeJY}vkdY eefpDu ESpfEkdifiHe,fpyfwH vS/ odkYaomf i,f&G,fol tcgawGu ESihf {nfhcHNyD; xkdifpum;ajymjzpfMu
wm; tul;wGif uyfrSmxm;onf/ okdY 0rf;omt,fvJjzpfaeonf/½dk;½dk;&Sif; onf/ uD,mpwifudkawmh rMum;0Hh
aomf usrrsufvkH;u a&SUwnfhwnfh &Sif; aqmufxm;onfh opfom;ESpf remomawG rMum;apcsifvkdY pmtkyf
rMunhfEkdiftm;yg/ ydefydefao;ao; xyftdrfBuD;&JU pm;yJG&Snfay:wGif pm; awGESihf cyfa0;a0;rSm xm;&onf/
npfywf aya&aewJh uav;'gZif p&mtjynfhESihf {nfhcHMuonf/ t& ]w&m;0if &DydkYt&awmh
ausmfu wHwm;ul;uwnf;u vkduf om&SdvdkufwJh tpm;tpmawG? tcg xkdif;rSm jynfhwefqm ta&twGuf
vHawmif;&rf;aeonf/ awGu usrwdkYem; 0dkif;aeMuonf/ usqif;oGm;NyDvdkY wifjyMuwmayhg
]tjyefusrS ydkufqHay;? uD,mpwifuawmh acgif;wGif yef; aemf/ 'g rrSefygbl;/ ½kHawGudk ydwfypf
tckay;vdkuf&if waumufaumuf av;wpfyGifh? &,foHESifhtwl aysmf vdkufawmh ajratmufvkyfief; ydkjzpf
vdkufaeMuawmhrSm}vkdY eefpDu ajym vGef;aeonf/ ukefw,f/ rdef;uav;awGudk um&m
onf/ cufwmu ajcmufESpft&G,f aeYvnfpm pm;aomufNyD; tkdau? bm;awG? [kdw,fawGeJY t

175
ESdyfcef;awGrSm &SmvdkY&w,f} [k ulpl rSmyJ/ 'Dc&D;Murf;twGuf orD;av;&JU rdef;uav; 80ausmfaexkdifMuonf/
r,fvfu &Sif;jyonf/ &ifhusufrIu vkHavmufyg&JUvm;/ tm;vkH; xkdif;ausmif;rsm;wGif wuf
]ath'fpfa&m*gu tNrJaMumuf usrwkdY aemufxyfpum;ajymaepOf a&mufMuNyD; t*FvdyfpmESihf tcgbm
rufzG,f tajctaeyg/ xkdif;rSm HIV/ uD,mpwifu jynfhwefqmtjzpfrS ompum;wkdYvnf; oif,lMuonf/
AIDS eYJ &SifoefaexkdifaewJh touf u,fwifxm;cH&onfh uav;rsm; t0wftpm;a[mif;uav;rsm;udk
15ESpfatmufuav;24000&Sdw,f/ ESihf pum;ajym aqmhupm;aeonf/ aoaooyfoyf 0wfqifxm;
uav;vdiftvkyfor trsm;pkudk xkduav;awGu vdrfvnfvSnhfjzm; onf/ olwdkY&JU aysmf&Tif&,farmoH
vnf; ath'fpf a&m*g &Sdr&Sd prf;oyf rIrsdK;pkcHcJh&olav;awG/ olwkdYpdwf awGudk usrwkdY Mum;ae&onf/
wm r&Sdao;bl;/ olwdkY i,fi,feJYao 'Pf&m? 'PfcsufawGudk ukpm;ay; rdef;uav; wpftkyfpku eefpD
oGm;rSm usr pdwfylaew,f}vkdY &Sif;jy aeMu&onf/ vdifukeful;rIu um;ay:uqif;awmh tNyKH;yef;awG
onf/ ½dk;om; tjypfuif;pifolrsm;twGuf ESihfajy;ayGUzufMuonf/uD,mpwif
vuf&Sd ath'fpfa&m*g jzpfyGm;rI u um;jywif;aygufuae olwkdYudk
rSm xkdif;c&D;oGm;vkyfief;ESihf qufpyf
aeaMumif; ECPAT tzJGUu awGU&Sd ]] ai;Munfhaeonf/ rdef;uav;i,f
awG 'Dae&mwGif vma&mufaexkdif
xm;onf/ ]acgif;wpfa,mufu tarhrsufESmrSmawmh onfrSm aemufcHtaMumif;trsdK;rsdK;
azmufonfawG a&G;cs,fzkdY [kdw,f aMumihf jzpfonf/ tcsdKUusawmhzat
rSm "gwfykHt,fvfbrfawG ay;xm; pdk;&drfxdwfvefYzG,f&m bdef;pJGaeolu olYaq;zkd;twGuf o
r,f/ NyD;rdef;uav;awGu olvTwf wpHkw&m zkH;vTrf;aewmaygh rD;udk jynfhwefqmvkyfzkdY a&mif;pm;vkdY
wJhae&moGm;&wmyJ}[k ulpkr,fvf u,fwifxm;&wmrsdK; jzpfonf/ w
bdef;pJGaewJh usrtazu csdKUuvnf; rdbawG ath'fpfa&m*gESihf
u ajymonf/
xkdif;vdifukeful;rI vkyfief;rSm trudka&mif;ypfvkdufwmwJh qkH;yg;oGm;NyD; aqG;rsdK;om;csif;awG
tar&du? MopaMw;vs? NAdwdefESihf u vdifukeful;a&mif;csxm;jcif; jzpf
tm&SrS trsdK;om;rsm;twGuf ausmf
Mum;NyD;? zHGU NzdK;NyD;EkdifiHaygif;pkHrS vdifc }} onf/
eefpDu touf 12ESpft&G,f
&D;oGm;vkyfief;twGuf xkdif;EkdifiHudk rdef;uav;udk vufndK;xkd;jy&if; ]us
vmMuonf/ 'gaMumihfyif xkdif;c&D; aMumufvefYp&m trm&GwfawG csef rwkdYtdrf vlawGjynfhaewJhtcsdef ol
oGm;vkyfief;u aumif;aeNyD;? tqkd; xm;cJhonf/ a&mufvmwmayhg/ olYrdbawG at'fhpf
oHo&mudk azmufxGufzkdY cufae- ]wu,fhtrSefw&m;uawmh eJY qkH;ukefvdkY olYOD;av;u 'Dac:vm
jcif; jzpfonf/ usrwkdY rwwfEkdifwJht&mayhg/ aiGyg/ wmyg/ olYOD;av;uvnf; arG;xm;
]uav;awGudk b,frSmxm; vlawGu tvGeftrif; qif;&JMu csifpdwfr&Sdbl;/ olYOD;av;aemufrSm
vJqdkwm rod&if BudKwifumuG,f w,f/ jynfhwefqmvkyfief;u aiG aumifrav;u wtDtDeJYidkvdkY/ usr
a&;vkyfzkdY cufygw,f/ uav;awG aumif;aumif;&Ekdifw,fav} ulpl t&nfaysmfoGm;w,f/ b,fenf;eJY
u um&mtkdauqkdifrSm? bm;rSm? t r,fvfutqkH;owfajymvkdufonf/ rqkd usr ac:xm;&rSmaygh}
ESdyfcef;rSm? "gwfykHt,fvfbrfawG&JU aemuf&ufrsm;wGif eefpDwdkY vifr eefpDESihf at*sDwkdYrSm i,f&G,f
aemufuG,frSm t0SufcHxm;&w,f} ,m;xlaxmifxm;onfh ausmif;u wJh uav;ta,muf&Spfq,ftwGuf
[k ajymjyonf/ av;udk oGm;vnfjzpfonf/ bwfp rdbrsm; jzpfaeNyD/ c&pf,mef,kHMunf
usr uD,mpwifukdvSr;f Munfh uwfabmupm;uGif; tjyifbuf csuf? arwåmw&m;ESihf b0aexkdifrI
vkdufawmh pmtkyfvSefaeonf/ usr wGif vlaetdrfwpf'gZifru aqmuf wkdYukd vrf;jyaeMuonf/ wu,fhrd
wkdY ajymaewm wpGef;wpawmh Mum; xm;onf/ touf 7ESpfrS 23ESpftxd om;pk r[kwfayr,hf? rdom;pkarwåm

176
w&m; tjynfht0 jznhfqnf;ay;ae aMumifhaoMuwmawG/ 'Dudka&muf rdef;uav;tcdsKUudk tifwmAsL;vkyfp
onf/ vmwJh rdef;uav;awG[m olwkdYi,f &m&Sdaeao;onf/ usr ESvkH;om;ydk
cspfp&m rdefuav;wpfOD;u &G,fEke,frIudk jyef&Muw,f/ aemuf emusifzkdY &Sdaeao;onf/ uaeYn
uav;i,fESpfa,muf vufqJGNyD; b,f awmhrS 'grsdK;rjzpfatmif arQmf awmh aiG&Sm;ayr,hf cspfjcif;arwåm
tcef;xJ 0ifvmonf/ ]olYemrnf vifhEkdifw,f av} jynfhvQrf;wJhae&m usr a&mufae
ata*gvdkY ac:w,f? usrwkdYvkyfief; ½kwfw&uf wHcg;yGifhvmNyD; rdef; onf/ a&mifh&JauseyfwJh tNyKH;awGudk
udk t"du ulnDolaygh} [k eefpDu uav;i,f wpftkyfBuD; tcef;xJ usr jrifae&onf/
rdwfqufay;onf/ ata*gu vuf ajy;0ifvmonf/ uD,mpwifu t wdrfom;rJh aumif;uifay: v
buf&nfazsmfwkduf&if; olrb0udk v,frSm qHyifudk oyfoyf,yf,yf tvif;a&mifwufvmcsdefrSmawmh
ajymjyonf/ aemufvSefpD;xm;onf/ olYudktjcm; u av;awG&JU &,farmoH ydkMum;ae&
]usr 14ESpforD;rSmayhg/ wpf uav;rav;awGu 0kdif;zufxm; onf/qHyifeufeufrdef;uav;i,f
aeYtjyifu tdrfjyefvmawmh 16ESpf Muonf/ tif; -- rdef;uav;i,f tcsdKU bufpuwfabmupm;ae&mrS
&SdwJh usrtr rlcf' aysmufaewmod awGu odyfrMumvSwJh tcsdefrSm ckefayguf ajy;0ifvmaeonf/ uD,m
oGm;w,f/ tr tdrfubmaMumihf trsdK;orD; BuD;awG jzpfvmMuawmh pwifuawmh olwkdYav;awGeJY rcJG
xGufoGm;w,fqkdwmvnf; b,fol r,fav/ b,fvkdyJjzpfjzpf olwkdYa&SUrSm csifatmif&SdaeNyD/ orD;twGuf usr
rS rajymMubl;/ tarrsufESmrSm awmh arQmfvifph &m tem*wf&SdaeonfrkdY b,favmufMunfEl; *kPf,lrdw,f
pdk;&drfxdwfvefYzG,f&m wpkHw&m zkH; NyKH;aysmfEkdifMurSmyJ/ qdkwm oltck odyghrvm;/
vTrf;aewmayhg/ aemufawmhrS usr aus;Zl;wifpdwfawG usr&if jznf;jznf;n§if;n§if; wkdufcwf
odoGm;w,f/ bdef;pJGaewJh usrtaz xJ vTrf;NcKHvmonf/ usrorD;av; vmwJh avajyat;u jywif;wHcg;0
u trudk jynfhwefqmvm0,fol udk xkdif;EkdifiH 'Dae&mac:cGihf&onfht rSwqifh tcef;xJ vTrf;NcKHoGm;onf/
awGudk a&mif;ypfvdkufwmwJh/ aemuf wGufvnf; aus;Zl;wifaerdonf/ arT;jrjryef;½dkif;&eHYoif;oif; usrqD
ig;ESpfMumawmh trvnf; ath'fpf b0wavQmufvkH;twGuf oif,lp 0ifvmonf/ wcP&yfem;NyD; rSwf
a&m*geJY qkH;oGm;ygw,f/ tpfrudk &m trSefw&m;tcsdKUudk uD,mpwif wrf;awG a&;&OD;rnf/ xkdif;EkdifiH&JU
a&mif;NyD;wmeJY taru usrudk xyf jrifawGU zrf;qkyfcGihf&cJhvdrfhrnf/ vSyat;csrf;onfh nav;wpfn
a&mif;rSmpdk;vkdY 'Drdef;uav;a*[m aemufxyf nbufawGxGuf usrwkdY ydkifqkdifcGihf&vdkufonf/
qDvmydkYwm/ tdrfuae xGufvmwm Munfhvdkuf&if emusifrI pufqkyf&GH&Sm
tazawmif rodvkdufbl;} rIawGeJY idka<u;aernfh tjcm;rdef;u (Thailand's Lost Children by
tckawmh ata*gtoufu av;i,faygif;rsm;pGm usef&Sdaeao; Janna L.Graber udk cs,f&Drdk;oJ bm
25 ESpf? aumvdyfu bJGU&NyD; a*[m onf/ urÇmavmu&JU &ufpuf,kwf om jyefqkdonf/
rSmyJ tvkyfjyefvkyfzkdY qkH;jzwfcJhonf/ rmrIudk qufridka<u;EkdifawmYwJh rsuf
rdef;uav;a*[m&JU vufaxmuf vkH;aygif;rsm;pGmvnf; &SdaeMuOD;rnf/
rdcif jzpfaeNyD/ ata*gu qufajym um&mtkdauqkdifawG? bm;qkdifawG
jyonf ]'DrSm tm;vkH;u *½kpkdufzkdY u rdef;uav;i,fawGtwGuf tdrf
vkdaewJh rdef;uav;awGcsnfhyJ/ tcg rufawGaum usef&Sdao;&JUvm;/
vlrsdK;awG[m arQmfvifhcsufrJhpGmeJY ata*gudk Munfhvdkufawmh
aexkdifae Mu&wm/ pdwfysufnnf; uav;awGESihf &,farmvsuf? olY
nLoHawG tpfrvnf; Mum;bl; rSm &,foHvGifvGifu ppfrSefwJh aysmf&Tif
aygY/ wcsdKUu jynfhwefqmtjzpf rIeJY arQmfvifhcsufawG &Sdaeao;w,f
a&mif;pm;cH&wm? wcsdKUu ath'fpf vkdY usrudk ajymjyaeovdk/ reufjzef

177
(1)
if
m x kwfvQ
v
f u frSwfv g/ ykH
a t mi c
l J M
h u y
e ;
f ), D;
av;w D;tvkH; (40 s m i f;tkyfBu
uGrf;o au

178
ausmif;a&SU aMujimoifykef; rS c&D;pOfwavQmuf&Sd u&ifeDjynf a' vdkuf&Smwm? b,fem;rSrS rawGYvdkY
xdkpmonf rdrdESvkH;tdrftwGif; odkY ocH wkdif;&if;om;toD;oD;\ b0 &Gmjyifudk xGufvkduf&w,fAsm/ r
tvG,fwul0ifa&mufcJh\/ xkdpm rsm;udk awGUjrif&onfrSm rdrdwdkY t vif;wvif;rkdY aMumufpdwf0ifae&
wGif t"dyÜg,frsm;pGm yg0ifaeonf wGuf topftqef;csnf;om/ wJhtxJ? aemufzufu toHMum;vdkY
[kvnf; jrif\/ qkdvdkonfrSm NrdKU &Gmrsm;udk awmifukef;tay: Munfhvkdufawmh . bmajymaumif;r
ausmif;rsm;wGif þuJhodkY ta&;t wGifom wnfxm;avh&Sdojzihf a&&Sd vJ? 0ufwpftkyfav usaemfhaemuf
om;rsdK;udk xifxifay:ay: a&;Mu &mt&yfESifh reD;jcif;/ &Gm&Sd tdrfrsm;rSm rSm 0dkif;aeMuw,f/ 0ufawGu
vdrfhrnf r[kwf/ a&;&JMuvdrfhrnf wpftdrfvkH; wHcg;wpf aygufom &Sdí vnf; &JvdkufMuwmAsm/ vludk 0ifqJG
vnf; r [kwf/ ,cka&;om;xm;ykHESihf tvkHydwfjzpfonfh tvif;tm; enf; rwwf tem;xdudk uyfvmwm/
trsm;jrifomatmif azmfjyxm;ykH rSm enf; wnfaqmufrIjzpfaejcif;/ &Gm qufrae &JawmhvkdYudk ajy;cJh&wm
pdwf0ifpm;p&m/ rsm;wGif tdrfom[k owfowfrSwf AsdKU}
rdrdwdkYwGif tavhtxwck &Sd rSwf rxm;MubJ &GmtjyifwGifom [kwfygonf/ 'DtjzpfrsdK;udk
\/ ppfaMumif; &GmxJ0ifNyD qkdonf oGm;Muí &Gmra&mufrD ta0;uyif c&D;pOfwavQmufvkH; wpfa,muf r
ESihf ausmif;? ausmif;q&mESihf teHYtoufrsm;u BudKqkdaejcif;/ [kwf wpfa,muf BuKHcJhMu& onf/
ausmif;om;rsm;rSm rdrdwkdY\ &if;ESD;&m tkd;cGufyef;uefrsm;rSm aq;aMum avhvma&;rsufvkH;jzihf pl;prf;Munfh
rdwfaqG t&if;\tcsmrsm;? vnf onhf tavYtx tm;enf;jcif;wkdY rdrS odvkduf&onfu þt&yfwGif
ywf&m? &ifcsif;quf&mrsm; jzpfMu aMumihfnpfayaejcif;ESihftcsdKU&Gmrsm; 0ufrsm;udkarG;Muaomfvnf; tpm
awmYonf/ rdrdwdkYu ausmif;om; wGif yef;uef? a'gif;vef;ykHpH ajc auR;½dk; xkH;pHr&Sd/ 0ufrsm;rSm oifh
wyfrawmfjzpfaeonfudk;/ axmufygaom Aef;BuD;rsm;wGif xnfh awmf&m pm;aomufMu&if;jzifh t
,ckvnf; auaum&GmodkY pm;Muí? vlpm;NyD; acG;rsm;udk xkdyef; ouf&Sifae MuykHay:onf/ ukdrif;
a&mufonfESihf RC bk&m;ausmif; uef? Aef;rsm;jzifhyif ay;pm;avh&Sdjcif; a0vdk tjzpfrsdK;rSm 0ufrsm;twGuf
teD;u pmoifausmif;uav;rSm rd rsm;rSm rdrdwdkY twGufowdrlp&mrsm; tpm vmauR;onfh taetxm;jzpf
rdwdkYudk BudKqkdaejyefygNyD/ ausmif; jzpfaeonf/ aeojzihf tvkt,uf0dkif;tkHvm
ydwfxm;csdef jzpfojzihf ausmif;a&SU jcHKajym&vQif vlaerSItqifY t Mujcif;om/ 0ufrsm;\ ykHo@mefrSm
0&efwmwGif rdrdwdkY 0ifxkdifvkdufMu wef; jrifYrm;rSIudk rsufuG,fjyKxm;& vnf; NrdKU0ufrsm;ESihfrwl? awm0uf
onf/ &GmbufodkY vSrf;Munfhvkduf avmufatmif b0Murf;Murf;rsm;udk rsm;ESihfvnf;rwl? cE¨mudk,frsm;rSm
pOf ausmif;a&SUabmvkH;uGif;ESihf &Gm jzwfoef;aeMu&onfh yuwd tajc acG;rsm;uJhodkY ydefydefyg;yg;av;/
av;\ tedrfhtjrifh taetxm; taersm;yif/ aemuf x yf t jzpf w pf c k u
aMumihf tdrfacgifrdk;rsm; tqifhqifh c&D;pOfwavQmuf tjzpft awmh yxrtjzpftysuf\ tquf
qufpyfwnf&SdaeykH jrifuGif;rSm yef; ysufrsm;wGif&ifxJpJGavmufatmif [kyif qdk&rvkdvdk/ rdrdwdkYwGif aq;
csDum;wpfcsufudk jrifvkduf&onfh trSwfw&av;awGvnf; &Sd\/ wpf 0g;rsm; ykdydkvQHvQHygvm\/ odkYtwGuf
tvm;/ cku e,fpyfESihf oHvGifjrpfMum;rS &Gmrsm;udk a&mufwkdif; usef;rma&;
(2) tjzpftysuf? &Gmwpf&Gmü pcef;cs ynmay;pum;rsm; ajym&if; &Gm&Sd
rdrdwdkY ppfaMumif;rSm xkdif;-jref xm;pOf/ rdrdESifhwpftdrfxJ twl vlemrsm;udk aq;ukay;avh&Sdonf/
rme,fpyfrS u&ifjynfe,f? wyfr wnf;aom udkrif;a0wpfa,muf 'DvdkESihf &Gmwpf&Gmta&muf ykHrSef
[m 2 ppfe,fodkYoGm;rnfh c&D;pOf/ reufapmapm tdrfay:odkY tl,m;zm; twkdif; vkyf½dk;vkyfpOfrsm;udk pMu
odkYaomfjzwfoef;&mvrf;aMumif;rSm ,m;ajy;wufvmNyD; ../ ygonf/ usef;rma&;ynmay;pum;
u&ifeDe,fajrjzpfí KNPP ppf ]udkvlAdkvfa& yJGyJAsdKU/ usaemf rsm; ajymtNyD;? NrdKUudka&mufzl;í Arm
aMumif;rsm;ESifh yl;aygif;vm&onf/ Asm 0rf;wtm;oGm;csifvkdY tdro f m &nfvnfaom &Gmom;wpfOD;rS x

179
&yfum ../ a&cyfqdyfab;em;u ajcwH &Snf&Snf tckvkd touft&G,fvnf;&? om;
eJYtdrfu q&mBuD; tdrfyJ/}
]usaemfwkdY&GmawGrSm tdrfom orD;awGvnf; rsm;vmawmh ydkqkd;
r&Sdwm rSefygw,f/ 'gayrJh tcke &Gmom;rsm;\ tqihfqifh vrf; wmayhg/}
ajymovkd a&m*g&w,fqkdwmawmh ñTefrIrsm;t& ausmif;tkyf BuD;tdrfokdY ]&GmuvlBuD;awGeJY Father qD
rjzpfEkdifygbl;/ bmvdkYvnf;qkd&ifrdrdwdkYa&mufcJhMuonf/ tjyeftvSef rSm usaemf cPcP awmif;xGuf
NrdKUrSm tdrfomawG tdrfwkdif;&SdMuay
rdwfqufMuNyD; pum;vufqkHusrd cJhzl;ygw,f/ tm;vkH;u0kdif;NyD; awmif;
r,fh aq;½kHrSm vlemawG tjynfhyJ &mrS q&mBuD;ESihf rdrdwdkY wom;wnf; yefMuawmhvnf; tm;em&jyefa&m/
av/ usaemfwdkY&GmrSm&SdwJh vlemu jzpfoGm;\/ bmompum; wxyf usaemfudk,fwdkifuvnf; 0goemu
enf;enf;av;} wnf; jzpfaejcif;aMumihf[k qkd&rnf &Sdawmh ydkqkd;wmaygh/ rxGuf&ufbl;
]aemufwpfcku NrdKUrSmtdrfom
xifonf/ Asm/ igr&Sd&if ausmif;&Sdawmhyghrvm;
awG&Sdayr,fh vlwifrubl;? 0ufem? ]ESpfwkdif;awmh q&m q&mr vkdY awG;ylae&i;fu tckqkdausmif;
Muufem? acG;emawGyg jzpfMuw,f/ awG ESpfa,muf? oHk;a,mufa&muf q&moufwrf; tESpf 20 ausmf NyD/}
usaemfwdkYqDrSm wpfcgrS 'DvdkrsdK; r
vmMuwmygyJ/ 'gayr,fh odyfrMum q&mBuD; wynhfrsm;wGif w
jzpfzl;bl;/} ygbl;/ tarbmjzpfvkdY? tazbmjzp f csdKUrSm bJGU&rsm;yif &SdaeMuNyD? txuf
usaemfwkdYtm;vkH; jyef&Sif;jyzkdY
vkdYeJY taMumif;jyNyD; jyefjyefoGm;Mu wef;tqihfavmuf wynfrh sm;rSm
yif qHGUtcJhMu&onf/ tao;pdwf wm 'DrSmawmh xkH;pHvdkjzpfaeygNyD/ 'D vnf; trsm;tjym;/ wcsdKUrSm NrdKUay:
jyef&Sif;jyzkdY vdkaomfvnf; tcsdefudk
&GmrSmu tpm;taomuf? taet a&mufukefíwcsdKY rSm 'D&GmxJwGifyif
iJhuGufí r&Sif;jyjzpfcJh/ odkYaomf xdk
xkdifu tpp qif;&Jw,f r[kwf &SdaeMuonf/ odkYaomf ausmif;q&m
tjzpftysufESihf xkdvl\ pum;rsm; vm;/ aemufqkH;awmh usaemfwpf tvkyfudkum; rnfolrQ pdwf0ifpm;rI
rSmum;? rdrdwkdYESifhtwl ygvmEkdif
a,mufwnf;yJ ausmif;wpfausmif; r&Sd Mu[kvnf; od&\/
oavmufatmifudk trSwfw&/ vkH;udk wm 0ef,l&jyefwmayhg/} [kwfawmhvnf; t[kwfom;/ 'Dvkd
]usaemfvnf; Ekdifoavmuf a'orsdK;wGif ausmif;q&m&SdzkdYvdk
(3) awmh wm0efausatmif BudK;pm; onfudk tm;vkH;vdkvdku vuf cHxm;
]ausmif;tkyfBuD;tdrf b,fem; ygw,fAsm/ 'gayrJh wpfa,muf Muaomfvnf; ausmif;q&m tvkyf
rSmvJAs/} wnf;eJY wpfausmif;vkH;udk b,fvdk rSmum; tyifyef;qkH;ESihf 0ifaiG
]'Dvrf;av;twkdif;qif; oGm;? rS EkdifEkdifeif;eif; roiffEkdifbl;av/ tenf;qkH;rdkY vkyfrnfholr&Sd/ ynm

]]tcsdKU&Gmrsm;wGifyef;uef?a'gif;vef;ykHpH
ajcaxmufygaom Aef;BuD;rsm;wGif
xnhfpm;Muí? vlpm;NyD; acG;rsm;udk
xkdyef;uef? Aef;rsm;jzihfyif ay;pm;avh&Sdjcif;rSm
owdrlp&mrsm; jzpfaeonf ....

}}
180
toifhtwifw h wfvmvQifyif t&yf
aq;q&m? ta&mif;t0,form;ESifh
aps; qkdifaxmifjcif;wdkYavmufom
]]
pdwf0ifpm;Muonf/ ,if;tvkyfrsm; usaemfwkdY &GmawGrSm tdrfomr&Sdwm rSefygw,f/ 'gayrJh
u 0ifaiGaumif;Muonfudk;/ tckeajymovdk a&m*g&w,fqkdwmawmh rjzpfEkdifygbl;/
(4) bmvdkYvJqkd&if NrdKUrSmtdrfomawG tdrfwdkif;&SdMuayrJh
q&mBuD; OD;apmxl;rSm u&if aq;½kHrSm vlemawG tjynfhyJav?
yDopGm ½dk;om;yGihfvif;\/ ausmif;
tkyfBuD;qkdaomfvnf; xnfxnf0g usaemfwdkY&GmrSm&SdwJh vlemu enf;enf;av; .../
0gr&Sd/ rme[lí rawGY&/ rdom;pk 7
a,mufwm0efudk atmufajctvkyf
rsm;rSpí wm0efausolvnf; jzpf
}}
onf/ rd rdwdkYESihf pum;ajymae&if;yif &JU ausmif;p&dwfzkd;awmif r&Sdygbl; wef;ajy;oifvkduf? 'Dtwef;ajy;
0ufpmauR;jcif;udpö? uav;xdef; Asm/ usaemhfom;BuD;eJY orD;wpf oifvdkufeJYqkdawmh usaemfhtawGU
jcif; udpörsm;udk vkyfudkifaeonfh a,mufuvnf; vdGKifaumfrSm tBuKHt& awmfwJh ausmif;om;t
tjyif yvdkif;wpfvkH;udkyif &ufae ausmif;oGm;wufaewmav/ ol BuD;awG&JU tultnDudk oifMum;
ao;\/ tdrfatmufwGif vkyfp&m wkdYtwGufawmh bmoma&;(bkef; a&;rSm xnhfokH;xm;vdkY oufom
&Sdonfrsm;udk qif;vkyfvkduf? pum; awmfBuD;)u wm0ef,lxm;vdkY awmf wm/ twef;tvdkuf armfeDwmxm;
jyefajymvdkuf? yvdkif;&ufvkduf? ESD;jzm ao;w,f} NyD; xdef;cdkif;wmwkdY / pmac:cdkif;wmwkdY
vdkuf? aq;wHrD;n§dvdkuf? zGmvkduf/ q&mBuD;u usaemfwdkYoGm; vnf; ygwmayghAsm/ pmppfNyDqkd&if
q&mBuD ; ud k M unf h & onf r S m vnfwkdif; acgif&nfESihf {nfhcHavh&Sd vnf; usaemfudk,fwkdif rppfEkdif
uGrf;udkvnf; tvGefBudKufykH& onf/ \/0g;Al;xJwGifajymif;aumufrsm;udk awmhbl;av/ ausmif;om;tcsif;
olYoGm;rsm;rSm ppfpD;a&mif wifxm; xnhfí rnfodkYjyK vkyfxm;onfrod/ csif;yJ tjyeftvSef ppfcdkif;vkduf&
onfhtvm;/ yg;pyfxJwGifvnf; uGrf; aomufcgeD; rS a&aEG;avmif;xnhfí w,fAs/ udk,fwdkifvnf;a&;&? ppf
urjywf/xdkYaMumihfyif atmifvwff ydkufjzifh pkyfaomuf&aom acgif&nf vnf;ppf&awmh uav;awG tavh
rSwftwGuf uGrf;oD;tvkH; 40 [k rsdK; jzpfonf/ acgifwAl;xJudk wpf tusihf ydk&oGm;Muwmaygh/ usaemf
a&;xm;jcif; jzpfrnf/ a,mufwpfvSnhf tvSnhfuspkyf u ykHpHusvmatmif? NyD;pvG,frjzpf
]usaemfvnf; 'D&Gmuuav; aomufMuavh&Sdonf/ a&crf;oGm; atmif?rvkyfbJrae&atmifavmuf
awGtwGuf wm0efauscsifvdkY? 0go vQif a&aEG;jyefxnhfí aomufEkdif yJ xdef;ay;&w,fav/}
emygvGef;vdkYom pmoifae&wmyg/ onf/t&omuawmfawmfEiS rfh ys,f usaemfwkdYudk &ifzGihfvkduf&
rdom;pkrsm;vmavav &yfwnf& oGm;/ aomufí tawmfaumif; jcif;u q&mBuD;twGuf t[m&jzpf
cufavavygyJ/ ausmif;q&mtvkyf onf/ usaemfqdkvQif a&aEG;wpfcg aeykHay:onf/ q&mBuD;uawmf\
u tcsdefjynfhqkdawmh awmif,m xnhf acgif&nfwpftkd;wnf;ESihfyif tajymt& usaemfwdkYeJY pum;ajym
vnf;rckwfEkdif? NcHvnf;rvkyfEkdif/ acgif;xJ &Da0a0/ jzpfrS acgif&nfESihf uGrf;pm;EIef; cg
&Gmuausmif;om;rdbawG 0kdif;Munfh ]usaemfvnf; uav;awG udk wkdif;xufusoGm; aMumif;od&onf/
MuvkdYom cHomwmayhg/ usaemfh pmoif&wm tm;r&ygbl;Asm/ uav; ]wcgwcgvnf; usaemf pdwfr
ausmif;q&mvpmu 'Darmqkd;rSm awGvnf; aumif;aumif; &oGm;Mu aumif;jzpfrdw,fAsm/ usaemfhausmif;
ausmif;oGm;wufaewJh usaemfhom; r,frxifbl;/ wpfa,mufxJ [kdt u uav;awGNrdKU ausmif;awGrSm

181
oGm;wuf&ifyxrppcsif;wpfESpfrSm Armpum;eJYyJ oifay;r,fh ausmif; tzJGU\acgif;aqmif/ usef;rma&;?
pmar;yJGusMuwm rsm;w,fAsm/ q&mawG&Sdvm&if? tckusaemfh ynma&;ESihf y&[dwpdwf&Sd olvnf;
usaemf wpfa,mufwnf; rEkdifreif; ausmif;om;awG &ifqkdifae&wJh t jzpfonf/ usaemfpum;tay: olem;
oifvdkuf&wmtjyif? 'DrSmu pmoif cuftcJudk wpfpkHwpf&m ajz&Sif;ay; vnfEkdifrnf[k ,lqí vdk&if;udk
&if a'ocHpum;eJYyJ &Sif;jy&awmY NrdKU Ekdifr,fvkdY ,kHw,fAsm/ tenf;qkH; 'JYajymvdkuf onf/
a&muf&if 'ku©a&mufMuwmaygh/ taxmuftyHhawmh &Ekdifr,fav/ ]'Dtvkyfu aumif;wJh tvkyf
'D&GmrSmu auaumpum;eJYyJ ajym cku usaemfudk,fwkdif u&ifjzpfay yJ udkvlAkdvf&,f/ aemufNyD; q&mBuD;
Muwm/ uav;awGu Arm \ r,hf auaumpum;eJYyJ pmoifay; ajymjycsuft&qkd&if 'D&GmtwGuf
pum;r wwfMubl;av/} ae&wm/ usaemfvnf; Armvkd wu,fhvkdtyfcsufvnf; jzpfaewm
usaemfhrSm q&mBuD;\cHpm; odyfrwwf bl;/ uav;awGu jref yJAsm/ cifAsm; cHEkdif&nf&SdzkdYeJY aocsm
csufawGudk weifhwydk; &vdkuf onf/ rmpmudkawmif Muufwla&G;vdk t zkdYyJvdkwm/ usefwJhudpötm;vkH; us
q&mBuD;tay:vnf; pm emoGm;rd\/ vGwf usufae&wmav/ t"dyÜg,f aemf wm0ef,lw,f/ av;pm;ygw,f
ausmif;om;av; awGtwGufvnf; em;vnfMuwm r[kwfbl;} &Jabmf/}
pdwfraumif;? olwkdYu olwdkY&GmrSm q&mBuD;vnf; pum;ajym& usaemfwkdY ppfaMumif;BuD; c&D;
pmawmfEkdifMuaomfvnf;NrdKUausmif; wm tawmfarmoGm;ykH ayguf\/ qufMuygNyD/ usaemfwpfa,muf
a&mufonfESihfbmompum;tcuf acgifAl;xJudk a&aEG;topfjznhfum wnf;om &GmrSmusef&pfcJh\/ odkYay
tcJaMumihf pmrvkdufEkdif jzpfMu& tm;&yg;& pkyfaomufaeygawmY r,hf tm;i,fp&mr&Sd/ zmomvl;0Dpf?
onfhtwGuf../ rnfodkYaom enf; onf/ olwcgwcgaomufonfrSm ausmif;tkyfBuD;ESihf &Gmol&Gmom;tm;
rsm;jzihf ajz&Sif;&rnfudk rdrd awG;rqkH; usaemfwdkY 3? 4 cgpkyf avmufESihfnD vkH;u usaemfhudk 0dkif;&Hay;oGm;Ekdif
Ekdifatmif jzpfaerd\/ rQEkdifonf/ ½kwfw&uf pkyfaomuf r,fvdkY ,kHMunfonf/ txl;ojzihf
]q&mBuD;&,f 'DtcuftcJ ae&mu acgif;axmifvmum... vkdtyfcsuf uGufvyfwpfckudk rdrd&&
awGudk b,fvkdajz&Sif;&&ifaumif;r ]cif A sm;wk d Y t zJ G U x J r S m ausmif ; jznhfEkdifvdrhfrnf[k udk,fhudk,fudk
vJAsm/} q&m0goemygwJh vlr&Sdbl;vm; Asm/ ,kHMunfrdívnf; jzpfonf/
'Dudpöu usaemfhtwGuf pdwf usaemf wdkY&GmtwGuf usaemf wkdYu ausmif ; jyef r zG i h f a o;ayr,f h
yifyef;vGef;tm;BuD;í ar;vdkufrd av;awGtwGuf ulnDay;Muyg ausmif;av;udk aeYwkdif;vkdvdk us
onf/ vm;/ cifAsm;wkdYvdk ynmwwfawG aemfa&muf\/ ausmif;wGif; ausmif;
]usaemfvnf; 'Dudpöudk tNrJ om ausmif;q&m tvkyfudk 0goem jyif oefY&Sif;a&;vkyf&ef &nf&G,fí
wrf; awG;aewmygyJ/ 'DvdkAs/ [dkwpf ygNyD; vkyfMu&if odyfaumif;rSmyJ/} 'D&Gmudka&mufp usaemfwdkY &Jabmf
aeYu ajymovdkNrdKUu q&m q&mr tjcm;olrsm;awmhrod/ us awG xkdifcJhMuwmudk jyefjrifa,mif
awG a&mufvmMuw,f/ a&mufp aemfawmh q&mBuD;\pum;aMumihf rdao;onf/
awmh 'D&Gmupum;udk rwwfMubl;/ acgif&nftrl;av;yif ajyoGm;\/ tif; ..tJ'Dwkef;u 'DaMujim
taeMumawh wwfvmMuNyD/ 'D&Gm q&mBuD;\ tar;udkrnfodkY ajz& oifykef;upm[m usaemfh ausmif;q
u pum;eJYyJajym? 'D&Gmupum;eJYyJ rnfudkyif pOf;pm;r& ../ &mb0jzpfwnfrIudk tpjyKapvdrfh
oifvmMuw,f av/ q&mawGuyJ r,fvdkY rxifcJhrdwm trSef/ /
'D&Gmupum;udk wwfwwfoGm;Mu (5)
NyD; uav;awGu Armvkd rwwfMu ]usaemf 'D&GmrSmaecJhawmh r,f vlAdkvf
awmhbl;/ t&ifvkd 'kH&if;yJ} udkoef;ausmfa|;/ usaemf ausmif; 21 ESpfjynfh ABSDF arG;aeY
]tJ'Dawmh 'D&Gmupum;udk r q&mvkyfawmhr,f/} trSwfw& (2009ckESpf? Edk0ifbm)
oifbJ? rajymbJ awmifhcHEkdifr,fh? udkoef;ausmfa|;rSm usaemf wdkY

182
cifav
;Mun
fMunf
usr wm0
ef rausc
Jhyg

183
]uJ om;wkdYorD;wdkY onfaeY q AGef[kdufN'dwfvkdYac:wJh tpmawGjzpf
&mru rif;wkdYudk opfyifawGtaMumif; atmifcsufay;w,f? tJonfrSm ab;
ajymjycsifw,f} xGufypönf;taeeJY atmufpD*sifudk
q&mrutwef;wGif;&Sduav; xkwfvTwfvkdufw,f}
rsm;ukd ajym&if; ar;cGef;xkwfvkduf ]tdrfrSmrif;wkdYpm;zkdY tpmudk t
onf/ aru xrif;tkd;xJ qefxnfh? a&xnhf
]opfyifBuD;awG touf½Io NyD; xrif;csufovkdayhg? qefu um
vm;} AGef'dkifatmufqkd'fqkd&if a&uawmh
]½Iygw,f} a&aygh? aea&mifjcnfu rD;qkd&if t
]aocsmvm; .. ½Iw,fqkd&if ol aru bmvJ ..}
wkdYbmeJY touf½IvJ? rif;wkdY opfyif
rSm ESmacgif;aygufrsm;awGUzl;vkdYvm;}
]taru xrif;csufwJholyg}
]taru uvkd½dkzD;vfayhg? opf ]]
]rawGUygbl; .. r½Iygbl;} yifBuD;uawmh xrif;tkd;BuD;aygh r tkd; ... odyf&wmayhg/
]½Iygw,f .. tjrpfeJYyg} [kwfbl;vm;uJGU}
]tudkif;eJY ½Iygw,f} ][kwfygw,f q&mr} jyay;csifae wm tawmfyg
q&mru taMumifzrf;ar;vkduf ]'Dawmh opfyifawG[m wkdYawG yJ/ usr pmoif&rSmudk
í uav;rsm; wpfa,mufwpfayguf pm;zkdY tpmawGudk t"du xkwfvkyf
jzpfukefMuonf/ ay;w,f? wkdYawG½IzkdY avaumif;av odyfaysmfwm/ pdwful;xJrSm
q&mru NyKH;vkdufNyD; oifykef; oefY atmufpD*sifawGudkvnf; xkwf tNrJ pm oifay;aewm/
ay:wGif ajrBuD;rSmaygufaeaom opf ay;ao;w,f? wkdYvlom;awGudk t
yifykHqJGvkdufonf/ xkdYaemufuav; usdK;rjyKbl;vm;uG,f} olwdkYudk uAsmav; awGvnf;
rsm;buf jyefvSnhfum .. ]jyKygw,f q&mr} qkdckdif;r,f? udk,fvuf
]uJ rif;wkdYvnf; touf½I&if ]at; 'gayrJY tJvkd vkyfay;
avudk½Iw,fav? opfyifvnf;av wmu aeYcif;aea&mifjcnf tvif; vIyf&Sm; upm;enf;av;
udk½IrSmayhg? 'gqkd b,ftydkif;eJY½IrvJ? &Sdwkef; olwdkYtpmcsufwJh vkyfief;pOf
awGeJYvnf;
tjrpfu ajrBuD;xJrSmqkdawmhtjrpf rSmyJuJGU? na&mufwJh tcgrSmawmh
eJY½IvkdY&yghrvm;} opfyifawGuvnf; wkdYvlawGtouf upm;ay;OD;r,f/
]avay:u tydkif;eJY½Iygw,f} ½IovkdyJ olwkdYvnf; ½IMuw,fwJh}
]'gaygh opfyifawGu t&GufawG q&mru oifykef;wGif a&mif
uae touf½IMuw,f}
]opfyifawG[m avxJu um
jcnfjzmaeaom aevkH;ykH? opfyifykH
qJGjyNyD;? tjrpfu a&pkyf,lykH? yifpnf
}}
AGef'kdifatmufqkd'f"mwfaiGUudk t&Guf tay:ydkif;u pkyf,laom"mwfaiGU ?
rSm&SdwJh avaygufuav;awGuae jyefxGufaom"mwfaiGU pwmawGudk
pkyf,lMuw,f? ajrBuD;xJu a&udk uav;wkdY oabmayguf vG,f
awmh tjrpfawGuae pkyf,lMuw,f? atmif rQm;av;awGjzihf jy&if; ar;
aemufopfyif&JU tpdrf;a&miftydkif; vkdufonf/
rSm&SdwJh uvdk½dkzD;vfqkdwJh "mwfuae ]vlawGu avxJu bm"mwf
a&mifjcnfudk tokH;jyKNyD;ckepkyf,lxm; aiGUudk ½IMuwmvJ}
wJhumAGef'kdifatmufqkd'feJYa&udkum ]atmufpD*sif "mwfaiGUyg}

184
]bm"gwfaiGUudk jyefxkwfovJ} vkyfMuaomfvnf; ntcg atmufpD wwf xdef;odrf;wwfzkdYvdkw,f? opf
]umAGef'dkifatmufqkd'f"gwfyg} *sifudkcsnf;½Ií umAGef'kdifatmuf yifr&SdwJh urÇmBuD;qkd&if b,fvkdjzpf
][kwfw,f uav;wkdYodyfawmf qkd'fawGcsnf; xkwfvTwfMuykHudk rvJ pOf;pm;MunhfMuprf;yg}
wmyJ? opfyifBuD;awG[m aeYtcgrSm vnf; q&mru oifykef;ay:wGif aeY ]aMumufp&mBuD;yg vlawG t
awmh aea&mifjcnftokH;jyKNyD; tpm ncJGjcm;um ykHMurf;qJGjyvdkufonf/ ukefaoukefr,fxifw,f q&mr}
csuf&mrSm vlawGxkwfvkdufwJh um ]rif;wkdY pOf;pm;Munfhprf;/ opf ]at; rif;wkdYxifwmawGudk opf
AGef'kdifatmufqkd'fudk olwdkYu,l? vl yifawGu olwkdYreufu okH;xm;pm; yifr&SdwJh urÇmqkdNyD; tdrfuae pmig;
awGtokH;vkdwJh atmufpD*sifudk ol xm;wJh umAGef'dkifatmufqkd'f"mwf aMumif;avmuf a&;cJhMuaemf}
wdkYu jyefxkwfay;vkdY vlawGeJY odyf aiGUudk nusawmh jyefxkwf? olwdkYr q&mru oifykef;ay:&Sd ykHrsm;udk
tqifajyMuwmayhg} eufu xkwfxm;wJh atmufpD*sifudk zsufum ykHopfwpfykHqJG&ef tpjyK&if;
]nbufa&mufvkdY aea&mifr&Sd nusawmh,l? olYzmomvnfywf ar;cGef;xkwfvkdufonf/
awmhwJhtcg tpmrcsufEkdifawmhwJh aewmyJaemf? olwdkYtpmtwGuf aps; ]tck opfyifawGtouf½Iwm
tcsdefrSmawmh olwdkYvnf; vlawGvkd oGm;zkdYrvdkbl;? rif;wkdYvnf; aps;oGm; odNyD? olwkdYvlawGvkd oGm;vmvkdY &
yJatmufpD*sifudk½INyD;umAGef'kdifatmuf zkdYrvkdatmif reufupm;xm;wm n vm;}
qkd'fudkyJ xkwfMuowJhuG,f/ 'gaMumifh usjyefxkwf? reufusjyefpm;&if r ]r&ygbl; q&mr}
wcgwav nbuf opfyiftBuD; aumif;bl;vm;? taraps;zkd; ouf ]vIyfvkdYa&m&vm;}
BuD; awGatmufrSmwkdY? opfawmawG omwmaygh} ]vIyfvkdYawmh&ygw,f?avwkduf
xJrSmwkdY aerdtdyfrd&if touf½Ir0 ][ifh raumif;ygbl; q&mru &ifav}
jzpfNyD; owdvpfwwfw,fqkdwm? vnf;} ]at; rSefwmayhg? [kwfNyDolwdkY
vlawGeJY opfyifawG atmufpD*sifudk ][m;[m; 'gawmh odom;yJ} rsdK;yGm;vkdYa&m&vm;? rif;wkdY vltopf
vk½IMuvkdYayhg/ 'gudk rodwJholawGu ]uJ opfyifBuD;awGu b,f av;awG xyfarG;vmovkd? opfyif
awmh o&Jzrf;wm? ewfzrf;wmqdkjyD; avmufcspfzkdYaumif;vJaemf? olYywf topf uav;awGa&m xyfayguf
aMumufwwfMuw,f? trSefuawmh 0ef;usifudk rQwaeatmif vkyfay; ao;vm;}
opfyifawGu nrSmumAGef'dkifatmuf xm;wm? wkdYvlawGtwGufvnf; t ]aygufygw,f}
qkd'fudk xkwfwmudk;} pmawGvnf;ay;w,f? av½IzkdYvnf; ]b,fvdkaygufovJ}
aeYtcsdefwGif vlESihfopfyif o vkyfay;w,f? aep&m? t&dyfckdp&m ]opfaphav;awGuae tyif
[ZmwjzpfpGm atmufpD*sifESihf um vnf;ay;wmyJ? t0wftxnfawG opfav;awG aygufygw,f}
AGef'dkifatmufqkd'fudk tay;t,l vnf;ay;wmyJ? opfyifawGudk cspf ]odyfawmfwmyJ uav;wkdY 'DrSm

185
Munfh opfaphuav;uae onfvkd pGrf;ukef &SnfvkdufMuprf;yg} aysmf&TifpGm a0SY,rf;Muavonf/
rsdK; tqihfqifh tyifav;aygufvm q&mru tpGrf;ukef cg;udkqefY ]uav;wdkYa& ta&SUbufu
w,faemf? 'gu yJaphav;wpfaph t NyD; vufudkajr§muf? ajczsm;udkaxmuf avwkduf&ifb,fbufudk,drf;rvJ}
yifaygufykHayhg} &if; uav;rsm;udk ajymvdkufonf/ ]taemufbufudk,drf;ygr,f}
wwd,wef; obm0odyÜHoif uav;rsm;uvnf; wudk,fvkH; t ][kwfNyD qufqkdr,f}
cef;pmrS yJaphtyifaygufykHtqihfig; pGrf;ukef qefY&if; tanmif;awG ajy ]ta&SUuwkdufawmh taemuf
qifhudk q&mru qJGjyvkdufonf/ ukefonf/ udk,drf;w,f}
]uJ aumif;NyD/ tckrif;wkdYu ]uJ vdkufqkdyg .. avNidrfNidrf} ]ta&SUuwkdufawmh taemuf
opfaphav;wpfaphvdkY udk,fhudk,fudk ]avNidrfNidrf} udk,drf;w,f}
pdwful; Munfh&atmifaemf? rif;wkdY ]opfyifBuD; Nidrf} ]taemufuwkdufawmh ta&SU
bmaphav;awG jzpfcsifvJ? yJaphav; ]opfyifBuD; Nidrf} udk ,drf;w,f}
awGvm;? o&ufaphav; awGvm;? ]taemufuwkdufawmh ta&SU
oabmFoD;taphav;awGvm; jzpf udk ,drf;w,f}
csifwJhtyifudk pdwful;Munhfyg}
q&mru Murf;ay:wGif 'l;wkyf ]]q&mucsnf; pmom;tvdkuf cg;udk a&SUaemuf
,drf;Muonf/
xkdifvkduf&if; udk,fudk0yfvkdufonf/ oifray;ygeJY ]nmbufuwkdufawmh b,f
]q&mr vkyfovdk vdkufvkyf bufudk ,drf;w,f}
r,f? ukd,fuav;awGudk ajrBuD;ay:
olwkdYudk aqG;aEG;apyg? ]nmbufuwkdufawmh b,f
rSm opfaphav;vdk uyfxm;yg} olwdkYajymwmudk bufudk ,drf;w,f}
uav;wkdYtm;vkH;'l;wkyfuav; em;axmifay;ygvkdYajym&if ]b,fbufuwkdufawmh nm
awGxkdifNyD; pmoifcef;Murf;jyifwGif bufudk,drf;w,f}
ukef;ukef;av;awG vkyfaeMuonf/ uav;wpf&m&JU ]b,fbufuwkdufawmh nm
]uJ aea&mifjcnfawG? a&awG? ajympum;udk bufudk,drf;w,f}
avawG&vkdY opfaphav; tyifayguf toHukdqJGqu dk mb,fnm,dr;f
vmNyD} em;av;aygufxJeJY EJUG Mujyefonf/
q&mru wjznf;jznf; vuf em;axmifEkdifyghrvm; .../ ]avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf}
ESpfzufudk vuftkyfcsDovdk vkyf&if; q&mru ½kwfw&uf vufESpf
tay:udk ajr§mufjyonf/ uav;rsm;
vkdufvkyfMuonf/ }} zufudk ab;uyfí ajcpkH&yfvkduf
onf/
]a[m opfyifaygufuav;&Snf uav;rsm;uvnf; vufab;
vmNyD} buf uyfvkduf&if; oHNydKifatmf[pf
q&mru'l;udak xmufcg;udq k efY ]avjyif;wkdufawmh b,fvkdjzpf vkdufMuonf/
vdkufNyD; vufz0g;ESpfckudk ab;buf w,f} ]avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf}
um;&if; acgif;ay:udk ajr§mufvdkuf ]avjyif;wkdufawmh b,fvkdjzpf ]uJ&Nyv D m;q&mreJYtwlaemuf
onf/ xkdYaemuf wjznf;jznf; rwf w,f} wpfacgufqkdMuOD;r,f opfyifav;
wyfxvkdufonf/ uav;rsm;vnf; ]a[m'Dvkdjzpfw,f} wkdYa&}
w[d[d &D&if; vdkufvkyfMuonf/ ]a[m'Dvkdjzpfw,f} uav;wkdY trlt&mESihfwuG oD
][kwfNyD opfyifBuD; qufBuD; q&mru vufESpfzufudk a0SU qkdvkdufoHu q&mrtoHudkawmif
xGm;vmNyD? aea&mifjcnf&atmif t ,rf;&if;qkdawmh uav;rsm;vnf; zkH;vTrf;oGm;&onf/

186
avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf &if oifjyzkdY oifcef;pmawG jyifqif usrjyifqifxm;cJhwJh oifcef;
avjyif;wdkufawmh b,fvkdjzpf aerdonf/ wpfem&Davmufqkd&if pmudk txyfxyfpOf;pm;? txyfxyf
w,f .. a[m'Dvkdjzpfw,f/ awmh uav;awG ysif;rvm;yJ/ av; avhusihfaerdygw,f/usrpdwful;xJ
avjyif;wdkufawmh b,fvkdjzpf q,fhig;rdepfavmufawmh rysif;avmuf rSmawmh uav;awGeJY tay;t,l rQ
w,f .. a[m'Dvkdjzpfw,f/ ygbl;av/ olwdkYudk bmtaMumif; aewmyJ/ usrwdkY pmoifcef;av;u
ta&SUuwkdufawmh taemuf oifay;&if aumif;rvJ? ordkif;? yx aysmfp&m odyfaumif;aeygw,f/
udk ,drf;w,f/ 0D? jrefrmpm? t*Fvdyfpm? ocsFm? tif;
ta&SUuwkdufawmh taemuf 'gawGu olwdkY twef;pkH? t&G,fpkHqkd (3)
udk ,drf;w,f/ awmh oif&cufr,f/ tJawmh uav; oli,fcsif;uawmh ajymcJhom;
nmbufuwkdufawmh b,fbuf tm;vkH;vnf; em;vnfEkdifr,fh wwd yg/
udk,drf;w,f/ ,wef; obm0odyÜHxJu opfyift ausmif;uenf;enf;a0;w,f
nmbufuwkdufawmh b,fbuf pmcsufwmeJY opfaphav;tyifayguf aemfwJh/ qif;&Jvnf; qif;&Jw,fwJh/
udk,drf;w,f/ wJh ykHudk,loifay;r,f/ [kwfNyD/ om; odygw,f[,f/
avNidrfNidrf opfyifBuD;Nidrf/ om;wkdY rlBudKrSmoifwJh uAsmav;udk tpdk;&ausmif; rwufEkdifwJh u
oifay;&r,f/ 'gqkd olwkdYudk,fvuf av;awGtwGuf zGihfwJhausmif;qkdrS
(2) vIyf&Sm;NyD;om;vnf; &r,f/ oifcef; awmh csrf;omyghrvm;ayhg/
reufjzef olwdkYeJY awGU&awmh pmeJYvnf; udkufnDw,f/ aumif; 'gayrJY usrpdwful;xJrSmwkef;
rnf/ usr aysmf&TifpGm pdwfvIyf&Sm;ae w,f ckacwfpm;aewJh ywf0ef;usif u onfavmufqif;&JNyD; onfavmuf
rdygonf/ olwdkYqkdwmu oli,f xdef;odrf;a&;udk ynmay;&mvnf; a0;vdrfhr,fvkdY rxifcJhrdygbl;/ a0;
wef;uae av;wef;t xd &Sdonfh a&mufw,f/ w,fqkdwmu vlawGeJYa0;wmudk
bkef;awmfBuD;oif ynma&; ausmif; uav;A[kdjyK oifMum;a&;rSm ajymwmyg/ &efukefNrdKUxJuae um;pD;
rS uav;awGyg/ raeYu oli,fcsif; uav;awG&JU odNyD;om;todukd t &if wpfem&DavmufyJ MumwJhc&D;rdkY
u zkef;vSrf; qufonf/ obufcg ajccHNyD; oifMum;ay;r,fh oifcef;pm trSefawmh a0;vSw,fvkdY rqkdEkdifyg
us&if igwkdYawG '*kHNrdKUopfawmifydkif;u eJY qufpyfqJG,l oifMum;ay;&w,f bl;/ 'gayrJY vlaexlxyfwJh NrdKUjy u
bkef;BuD;ausmif; wpfausmif;rSm u vkdY qkdw,f/ onfawmh uav;awG aexGufvkdY v,fuGif;pdrf;pdrf;awG
av;wpf&mavmufudk aeYvnfpm udk olwdkYodNyD; em;vnfNyD;wmawGudk Mum;uajreDeDvrf;av;eHab; &THUtkdif
auR;&if; uav;awGtwGuf yef;csD ar;cGe;f awGxw k af y; ar;ay;&r,fw/Jh xJu bkef;awmfBuD;ausmif;uav;
qJGwmav;? uAsm qkdwmav;awG olwkdY pdwful;ÓPfawGudk topfpOf; uawmh acgifvGef;? a0;vGef;vSovkd
vkyfr,f? eifvnf;pdwf 0ifpm;&if pm;wwfvmatmifzGihfay;wJhar;cGef; ygyJ/ bkef;BuD;ausmif;qkd&if uav;
eifodxm;wJh? pmoifenf; av;awG awGar;&r,f/ olwdkY&JU udk,fydkif pOf; awGtwGuf upm;p&m ajruGufvyf
udk jyay;rvm;wJh/ pm;csufawGudk pmaMumif;tenf;i,f awmh&Sdr,f/ opfyif&dyfatmufu
tkd;...odyf&wmayhg/jyay;csifae a&;cdkif;wJhenf;? twef;om;awGa&SU ajruGufvyfrSm pmoif&&if pmoif
wm tawmfygyJ/ usr pmoif&rSmudk rSm ajymcdkif;wJhenf;udkokHNyD; xkwfazmf cef;rvdkygbl;/ emrnfausmf qefwd ed
odyfaysmfwm/ pdwful;xJrSm tNrJ pm ay;&r,fwJh/ 'grS uav;awG[m rdrd auwefausmif;vkd obm0ywf0ef;
oifay;aewm/ olwdkYudk uAsmav; ,lqcsufudk xkwfazmfajymqkd&Jvm usifudk avhvmNyD;om;awmif &vdrfh
awGvnf; qkdckdif;r,f? udk,fvuf r,f/ pmta&;tom;pGrf;&nf? tajym r,fvkdY xifcJhrdw,f/
vIy&f Sm; upm;enf;av; awGeJYvnf; pGrf;&nfvnf; wufvmr,fvkdY usr tckawmh bkef;awmfBuD;eJY pm
upm;ay;OD;r,f/ wufxm;zl;wJh oifwef;awGrSm odcJh oifom; ukd&if ig;yg;avmuf oDwif;
onfaeY wpfaeYvkH; olwkdYeJYawGU &w,f/ okH;wJh q,fayywfvnf x&Hum

187
trav; .. usr 0ifatmfay;rSyJ
ydkqkd;oGm;ygvm;/ 0kef;ueJqkd oli,f
wef;awG a&SUudkwJhqkdNyD; tm;vkH;eD;yg;
NyKHwkd;a&mufvmMuw,f/ enf;enf;
toufBuD;wJh uav;awGudk [Jheif
wkdYu oli,fwef;vm; bmvdkY a&SUwdk;
aewmvJ aemufrSmpDavvkdY ajym
vdkufawmh ...
]orD;oli,fwef;yg? r,kH&if q
&mrudk ar;MunfhygwJh}
oGyfrkd;? ysOfcif;ausmif;uav; ESpf &ifuvnf; onfvkdyJvm;awmh rod
pdwf&IyfaeykH&wJh q&mrav;u
aqmifeJY uav;wkdY pka0;&m ayESpf bl;/ wcef;wnf;om&SdwJh pmoif
vSnhfMunhf&if; ajymvdkufw,f/
q,fywfvnf jywif;aygufrygwJh ausmif;&JU eH&HokH;bufrSm oifykef;ig;
][kwfw,f tra&onfausmif;
ajrpkdufx&Hum pmoifausmif;t ckudk uyfxm;w,f/ eH&Hwbufu
rSm oli,fwef;uwif ig;q,fausmf
wGuf ajrae&muvJGvkdY usefwmu awmh 0ifaygufayhg/ tif; oli,fwef;
w,f/ tm;vkH;eD;yg; oli,fwef;csnf;
v,fuGif;jyifBuD;yJav/ opfyifBuD; twGufu [kdoifykef;jzpfr,f/ onf
yJ}wJhav/
qkdvkdY wpfyifawmifaygufp&mae&m bufeH&Hu okH;wef;eJY av;wef;t
aMomf .. [kwfrSmayhgaemf/ q&m
r&SdwJh bkef;BuD;ausmif;udk awGUvdkuf wGufjzpfEkdifw,f/ okH;wef;eJY av;
awmfausmif;zGihfw,fqkdrS ausmif;p
&ygw,f/tif;onfvkdausmif;rsdK;udk wef; t*FvdyfpmawG oifykef;ay:rSm
tyf&awmh olwkdYcrsm touf 8 ESpf?
&SmazGtvSLvkyfEkdifwJh oli,fcsif;wkdY a&;vufpawGUw,f/ 'gqkd [kdbuf
9ESpfvnf; oli,fwef;yJ jzpfae
tkyfpkudk csD;usL;rdygao;w,f/ eH&HrSm yxrwef;eJY 'kwd,wef; jzpf
wmudk;/
q&mawmfudkuefawmhNyD;awmh Ekdifw,f/uav;wpf&mausmftwef;
[efaqmifrI? NydKifqkdifrIuif;uif;
uav;awG&SdwJh pmoifcef;ukd vmcJh ig;wef;twGuf q&mrESpfa,mufqkd
eJYpm;aomufaeMuwJhuav;awGukd
w,f/ uav;awGuawmh cspfp&m awmh twef;awGudk Mum;rSm rum
ai;Munhf&if; usrvnf; Akdufqmqm
av;awGyg/ wkdYEkdifiH&JU tem*wfyef; wmbJ tqifajyr,f xifyg&JUav/
eJY olwdkYeJYtwl wef;pDNyD; MumZHausmf
uav;awGayhg/ tm;vkH;yJ tjzL? t q&mawmfa&m uloifay;ovm; r
pm;vdkufygw,f/ NyD;&if olwkdYav;
pdrf;av;awG0wfvkdY awmufawmuf odbl;/ oifrSyJ jzpfr,fxifw,f/ udk
awGudkpmoif&if;?*drf;awGupm;ay;
yyBuD; r[kwfMuayr,fh? odyfEGrf;EGrf; &ifBuD;awG OD;yZif;awGvnf; &Sdom;
&OD;r,fav/
yg;yg;awmh rawGU&ygbl;/ olwkdYudk yJ/ olwdkYvnf; ulxdef;ay;rSmayhg/
MumZHausmfauR;r,f? yef;csDawGvnf; a[m .. uav;awG MumZHausmf
(4)
oifr,f? ausmif;udk{nfhonfawG pm;&atmif wef;pDygwJh/ q&mru
yef;csDqJGjyaewJh q&mBuD;eJY t
vnf;vmw,fqkdawmh aysmf&Tifwuf wkwfwacsmif;udkif&if; atmfaew,f/
ay;t,lrQaewJh uav;awGudk aemuf
<uaeMuwmayhg/ q&mrav; ESpf wef;pDwef;pDwJh/tif;twef;tvdkuf
em;u Munhfae&if; oabmusae
a,mufcrsm wkww f acsmif;pDuikd v
f Ykd auR;vdkuf&if aumif;r,f/ wef;pDvkdY
rdygw,f/ t&rf;xkHxkHtt rajym&J
w[Jh[Jh atmfae&wmygyJ/ tif; usr wifajymae&if olwkdYu b,fpDwwf
rqkd&JwJh uav;awGawmh r[kwf
wufcJhwJh oifwef;rSmawmh uav; rvJ/
ygbl;aemf/ ar;vkduf&if ajzMuwm
pdwfynmt& wkwfrudkif&bl; qkdyJ/ ]uJ .. uJ oli,fwef;awG t&if
csnf;yJ/'grsdK;rSaumif;w,f/tif;udk,fh
onfaeYu {nfhonfawGvmvkdY a&SUudkvm/ twef;BuD;awG aemufrSm
tvSnhfrSmawmh b,fvkdvmrvJ
twef;zJGUpnf;ykH jyifxm;ovm;/ t aeOD;}
rodbl;/ twef;em;u wkwfudkif&if;

188
xdef;ay;aewJh q&mrav;udk wkd;wdk;
ajymrdw,f/ tr odyÜHoifcef;pm
av; enf; enf;oifjyay;csifw,f
aemfqkdawmh oifyg tr &ygw,fwJh/
]]q&mqkdwm"m;aoG;ausmufwJh/usrawmh vufrcHEkdifygbl;?
uJ ukd,hftvSnfha&mufygNyD/ ol olwkdYudkoif&if; udk,fubmvkdYvkH;yg; yg;&rSmvJ/
i,fwef;uae av;wef;txd tm; olwkdYvnf; xufjruf?
vkH;a&maewJh onfuav;awGudk BudK
wifjyifqifvmcJhwJh oifcef;pmudk
udk,fvnf; wkd;wuf&rSmayhg }}
oifjyay;vdkufygw,f/ yxrig;rdepf
avmufawmh bmtaESmihft,SufrS pmudk qufoifvkdufygw,f/ cP opfaphav;awG vkyfMur,f ..
r&Sd tqifajyaeom;yif/ a[m . u awmh tqifajyom;/ a[m .. udk,fhae&mudk,faeyg? q&mr vkyf
av;wpfa,muf acR;awG&TJvkdY vdkuf vufuav;axmifvkdY acR;&TJaewJh ovdk vkdufvkyfMuyg}/ tif; 'Dvdk
atmf&vdkY armyef;aewJh rsufESmxm; rsufESmeJY a&aomufwJh aemufwpf awmhvnf; tm;vkH; vdkufvkyfMu
av;eJY vufuav;wpfacsmif;axmif a,muf aemufESpfa,muf aemufokH; onf/ aysmf&TifpGm tm;&yg;&
vkdY ]q&mr a&aomufwJh} usracgif; a,muf av;a,muf/ atmf[pfoDqkdMuonf/ vGwfvyf
ndwfjyvdkufygonf/ uav;u pm tif; ckevnf; pm;aomufaqmh pGm udk,fudkvIyf&Sm; ,drf;EJGU Muav
oifcef; tjyifbufu a&tkd;pifqD upm;xm;? pmoifawmhvnf; atmf onf/
xGufajy;oGm;onf/ [pfxm;? jywif;aygufr&SdwJh oGyfrkd;
t&Sdef&aewJhpmudkqufoifr,f atmufu pmoifcef;xJrSm acR;awG (5)
vkyfwkef; .. a[m aemufwpfa,muf vnf;xGufqkdawmh a&iwfr,fqkd oli,fcsif;u ajymonf/
vufndK;av;axmifvkdY ]q&mrao; vnf;iwfrSmayhgav/a&aomufcsif ]onfuq&mrav;ESpaf ,muf
ayguf}wJh acgif;ndwfjy&jyefonf/ aewJh uav;awGudk a&raomuf udk eifwufcJhwJh oifwef;u uav;
ar;cGef; ar;r,fvkyfwkef; vmjyefNyD cdkif;bJ pmoifcef;xJrSm xkdifcdkif;xm; A[dkjyKoifenf;wkdY bmwkdYenf;enf;
vufwpfacsmif;axmifvkdY ]q&mr wm w&m;yghrvm;/ vlYtcGihfta&; avmufajymjyay;cJhyg[m? enf;av;
a&aomuf} bk&m;a& av;ig;a,muf csdK;azmuf&m usrSmayghaemf/ 'gayrJY awGvnf; jyay;cJhygOD;}wJh/
wNydKifwnf; pkNyKHNyD; vufwpfacsmif; 'g pmoifcsdefav/ olwkdY a& aomuf wu,fawmh usru tpdk;&0ef
pDaxmifvkdY/ usr acgif;ndwfrjycsif wkdif; ao;aygufwkdif;om oGm;cdkif;& xrf;q&mr r[kwfyg/ acwfrDpmoif
awmhygbl;/ acgif;ndwfjyvdkufrd&if &ifawmh wwef;vkH;tukef xGuf- Mum;enf;oifwef;awGudkawmh wuf
aemufxyf axmifvmOD;r,fh vuf MurSmyJ/ pmoifcef;xJ ausmif; cJhzl;onf/ pmawGUvnf; avhvmcJh
ndK;av;awG trsm;BuD;udk jrifaeyg om;awmif &Sdawmhr,f rxifbl;/ onf/ vufawGUvnf; pepfwus
w,f/a,mifeeai;&if;bmvkyf&rSef; usruom bmvkyf&rSef;rod pOf;pm; jyifqifzJGUpnf;xm;onfh pmoifcef;
rodwJh usrtcuftcJudk wkwfudkif aewkef; olwkdYq&mru jyefxkdifMu awGrSm oifaxmufulypönf;tpkHt
xm;wJh q&mrav;u 0ifulvkdufyg prf;qkdNyD; wkwfoH wjAef;jAef;ay;NyD; vifeJY oifjyavhusifhcJhzl;onf/ u
w,f/]tm;vkH;jyefxkdifMu?wpfa,muf twef;xdef;ay;aeonf/ av; 25a,mufxufrydkwJh pmoif
rS rx&bl;/ a&vnf;raomuf&bl;? uJ .. uJ .. oifvufpvnf; cef;awGrSm tkyfpkzJGUupm;enf;awG?
ao;vnf;rayguf&bl;? oGm;jyef b,f a&mufNyDrod/ pdwfvnf; ryg uav;awGeJY tjyeftvSef aqG;aEG;
xkdif} tif; .. awmfygao;&JU awmhbl;/ olwkdYudk uAsmyJqkdckdif;NyD; ajymqkdwmawG? uav;awG&JU yifudk
enf;enf;Nidrf oGm;wJh uav;awG olwkdYq&mr vufxJyJ tyfvkduf rlv pGrf;&nfawG tawG;tac:awG
udkMunhf&if; cke oifvufp oifcef; awmhrnf pOf;pm;onf/ ]tm;vkH; udkydkrdkawmufyvmapr,fhenf;vrf;

189
awGokH;vdkY oifMum; jyoay;cJhzl; ygw,f/ aemufBuKH&ifvnf; oifwef; ay;rSmyg}
onfayhg/ uav;pdwfynmpmtkyf awGzGifhay;&if usrwkdY wufcsifyg oli,fcsif;u0ifNyD;t&Tef;azmuf
awG? uav;zHGU NzdK;rIpmtkyfawG udk w,f/ usrwkdYvnf; udk,fht&nft onf/
vnf; zwf cJhzl;onfayhg/ csif;udk wkd;wufcsifw,fav} ]q&mr&,f udk,fu uav;awG
vufawGUb0rSm oli,fwef;u ][kwfwmayhg q&mrwkdY&,f? oifay;wmyJ? vlBuD;awGudk oifay;
ae av;wef;txd ausmif;om; wpf q&mqkdwm "m;aoG;ausmufwJh? us wmrS r[kwfwm? vlBuD;qkdwmrsdK;u
&meD;;yg;udk bmompkHjyaewJh onf rawmh vufrcHEkdifygbl;/ olwkdYudk oifvkdYr&awmhbl;? vTwfxm;vkduf
q&mrav; ESpfa,mufudk okH;v oif&if; udk,fubmvkdY vkH;yg;yg;&rSm awmh}
avmuf oifwef;awGwufNyD; odcJh vJ? olwkdYvnf;xufjruf? udk,fvnf; q&mrav;u oabmuspGm&,f
wJh usru bmawGrsm; ajymjy&rSmyg wkd;wuf&rSmayhg} arm&if; ajymvdkufonf/
vdrfh/ uav;awGudk r½kdufygeJY? wkwf usru usrxifjrifcsufawGudk ][if; [if; [kwfygw,f? pdwf
rudkifygeJYvdkY ajym&rvm;/ q&mu qufNyD;ajymjyefonf/ "mwfvnf;rusygbl;? udk,fhwm0ef
csnf; oifray;ygeJY? olwkdYudkvnf; ]aemufNyD; .. q&mrwkdY&JU uav; auszkdYyJ *½kpdkufygw,f}
aqG;aEG;apyg/ olwkdYajymwmudk em; awGudk bJGU&ynmwwfBuD;awG jzpf q&mrav;udk pdwf"gwfruszkdY
axmifay;ygvdkYajym&if uav;wpf ap&r,fvkdY BuKH;0g;p&mrvdkygbl;/ bJGU tm;ay;aom usrudk,fwkdifuawmh
&m&JU ajympum;udk em;av;aygufxJ r&vnf; taumif;tqkd;udk cJGjcm;od r&,fEkdifbJ arm&if; ..
eJY em;axmifEkdifyghrvm;/ upm;enf; wJhuav;awGjzpfatmif?avmuudk ]tif; iga&mwm0efaus&JUvm;}
awGudkokH;NyD; upm;&if;pmoifygvkdY tusdK;jyKEkdifwJh vlawGjzpfvmzkdYyJ vkd jyifqifvmcJhwJh oifcef;pmav;
tBuHay;&r,fqkd&ifawmh oifaxmuf wmyg/ rdbawGu udk,fhom;orD;udk wpfckudkawmif NyD;atmif roifay;
ulypönf;odyfrvdkwJh upm;enf;av; bJGU&atmif oifay;EkdifrS wm0efaus EkdifcJhwJh usrua&m .. wm0efausyg&JU
awGudk pOf;pm;BuHqNyD; enf;ay;cJh&if w,f xifaeMuwm/ toufarG;0rf; vm;/
aumif;r,fxifyg&JU/ ausmif;ynm&yfawGoifay;zkdYvdkwm cifav;MunfMunf
]tif; q&mrwkdY&,f enf;awG udk arhaeMuw,f/
uawmh onfvdkonfvkd &Sdygw,f/ ]tra& onfywf0ef;usifu rd
t"duuawmh apwemeJY 0goemudk bawGuawmh tJvdkr[kwfygbl;/ ol
A[dkjyKNyD; ukd,hftajctaeeJY udkufnD wkdYu bJGU&NyD;vnf; xrif;iwfwmyJ?
wJh oifenf;awGudk udk,fwkdifpOf;pm; bJGU&wm txifBuD;zkdYr&Sdbl;wJh? olwkdY
NyD;awmhyJ oifMuyg/ tpdk;&u jyXmef; ausmif;ydkYwmu tdrfrSmxdef;&ouf
xm;wJhoif½kd;ñTef;wrf;udkvnf;ukef omatmif ausmif;ydkYaewm tra&?
atmifoif&rSmqkdawmh tNrJwrf; u cdkif;vkdY&wJh t&G,fa&muf&if ausmif;
pm;enf;awGeJYcsnf; roifay;Ekdifawmh qufrxm;awmhbl;/ ckvnf; wcsdKU
wpfywfrSm wpf&ufavmufawmh qkd q&mawmfu twif;ausmif;xm;
aysmfp&m pmoifcef;av;jzpfatmif cdkif;vkdY ydkufqHvnf;rukefvkdY xm;ae
oifay;ayhgaemf}/ wm}
][kwfuJhyg tr&,f usrwkdYu ][kwfvm;? tif; bmyJjzpfjzpf
vnf; bkef;awmfBuD;oifausmif;u ayghav? onfuav;awG ausmif;
cefYxm;wJh q&mrawGqkdayr,fh acwf rSm&SdaeorQawmh olwkdYudk pmwwf
rDenf;awGeJYvnf; oifay;csifygw,f? atmif oifay;Ekdifwmayhg? q&mrwkdY
ckavmufajymjywmudkyJ aus;Zl;wif pdwf"mwfrusygeJY? apwemu tusdK;

190
tcef;quf 0w¬K&Snf

urÇm ESpfc
k
Z,Edkif

am plin
rett-C
ve
E
elen
by H
Two Worlds

191
tcef; (1) wpfckckudk a&TU ajymif;csifw,fqdkjyD; rdbawGu qHk;jzwf
csif qHk;jzwfMur,f/ uRefawmfwdkYu rvdkufcsif&ifvnf;
bJ? olwdkYeJYtwl vkdufoGm;Mu&rSmyg/ oli,fcsif;awGudk
rwlnDwJh urÇmrsm;
csefxm;cJh&wmuawmh uRefawmfhwdkYtwGuf tawmfudk
cufvSygw,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY trsm;pkMuD;[m
oli,fcsif;topfawGudk odyfrMumcifrSmyJ &wwfMuy g
[Jvdk? uRefawmfh&JU emrnfu w,f/ 'Dxuf ydkta&;MuD;wmuawmh uRefawmfwdkY[m
x&DAmyg/ owif;axmuf rdom;pkeJY twlwl&SdaeMuwmyg/ jyD;awmhvnf; uRef
wpfOD; jzpfygw,f/ 'guawmh awmfwdkY t&G,fa&mufvmwJhtcgrSm ukd,fydkif qHk;jzwf
uRefawmfh&JU yHkyg/ owif;pm csufawG cscGihf&SdjyD; wu,fvdkYrsm; arG;&yf Zmwdajrudk
xJrSm uRefawmhf owif;awG jyefcsifw,fqdk&if uRefawmfwdkY jyefEkdifMuw,fav/
eJY twlazmfjyMuwJh wu,fawmh t&G,fa&mufvmwJhtcgrSm b,fwkdif;
yHkvnf;jzpfygw,f/ uRe- jynfyJjzpfjzpf oGm;zdkY a&G;cs,fEkdifwmyg/ tm;vyf&uf
fawmfh tvkyfu rwlnDwJh tyef;ajzc&D;xGufzdkY jynfyudk oGm;vdkY&w,f/ acwå
EkdifiHawGudk oGm;&avh&Sdw,f/ ppfyGJawG? 'grSr[kwf&if avmuf tjcm;wkdif;jynf wpfjynfrSm pmoifr,f 'grS
ajrivsifvdk? rkefwdkif;vdk obm0ab; tEÅ&m,fawGeYJ r[kwf tvkyfvkyfr,fvdkY qHk;jzwfEkdifygw,f/ tcsdeft
ywfoufwJh owif;awG &SdwJhae&m b,fae&mrqdk MumMuD;vnf;yJ aexdkifzkYd a&G;cs,fEkdifygao;w,f/ wpf
uRefawmf c&D;xGuf ygw,f/ oifpOf;pm;MunfhEkdifrSmyg/ oufvHk;jzpfjzpfaygY/ tJ'Da&G;cs,fcGifh&SdwJhtwGuf uRef
,lauEkdifiHeJY jynfywkdif;jynfawGrSm tifrwefrS aMum awmf wdkY[m uHaumif;MuolawGyg/
ufrufzG,f&mawG trsm;MuD;udk uRefawmf awGU MuHKcJh 'gayrJY vlYtcsKdUuawmhjzihf tJ'D a&G;cs,fcGifh
zl;ygjyD/ uRefawmf pdwfrysufrdzdkY MudK;pm;ygw,f/ 'gayrJY vHk;0udk r&SdMuwmyg/ olwdkY&JU wkdif;jynfuae pGefYcGg
t&rf;udk cufcJwJht&mwpfckygyJ/ vmMu&w,f/ wcsKdUuawmh olwdkY&JU tdk;tdrfawG qHk;&HI;
tckzwfaewJhpmtkyfeJY ywfoufjyD;awmh ajym oGm;cJhMuw,f/ wcsKdUuawmh ppfyGJaMumihf pGefYcGg vmMu
jycsifygw,f/ 'Dpmtkyf[m urÇmwpfck uae tjcm; urÇm &w,f/ wcsKdUuawmh obm0ab;'PfaMumihf pGefYcGg
wpfckudk a&TUajymif;vmMuwJh vlawG&JU taMumif;pm cJhMuwmjzpfw,f/ wcsKdUuawmh ydkaumif;rGefwJh b0t
tkyfyg/'DtwGuf ]urÇmESpfck}qdkjyD;trnfwyfxm;wmyg/ wGufqdkjyD;awmh EkdifiHjcm; xGufzdkYudk aiGawG trsm;MuD;
xl;qef;aeovm;[if/ [kwfygw,f/ uRefawmfvnf;yJ ay;cJhMu&wm/ 'gayrJY ydkqdk;aewmudkyJ MuHKMuwJho l
'Dvdk xifcJhwm/ enf;enf;xyfjyD;awmh uRefawmf &Sif;jy awGvnf; &Sdjyefw,f/ urÇmwpfckuae tjcm;urÇm
yg&ap/ wpfckqDudk vlawG &TUajymif; aexkdifMu&wm[m t
uRefawmfwdkY trsm;pkMuD;[m rdrdarG;zGm;&m aMumif;&if;rsm;pGm &Sdygw,f/ udk,fh&yf? udk,fhajr? udk,fh
wdkif;jynfrSmyJ wpfoufvHk; aexkdifMur,fvdkY xifyg tdrf&,fvdkY cHpm;&wJh ae&muaejyD;awmh udk,feJY
w,f/ uRefawmfwdkY[m tjcm; wdkif;jynfawGudk tm;vyf rqdkifbl;vdkYcHpm;&wJh ae&mawGqDudkyg/ cspfcifjrwfEdkf;
&ufawGrSm taysmf? tvnftywf oGm;csifoGm;MurSmyg/ &wJh rdom;pkawG? oli,fcsif;awGudk csef&pfxm;Mu
'grSr[kwf&ifvnf; tvkyftudkifudpöawG jzpfcsifjzpf &w,f/ jyD;awmh vlpdrf;awGom &SdaewJh e,fajrwpfck
r,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY jyefcsifwJhtcsdefrSm b,ftcsde f qDudk a&TUajymif;Muw,f/ wpfrsKd;ajym&&ifawmh olwdkY[m
tdrfqDudk jyefEkdifw,fqdkwm odxm;Muw,f/ wpfcg- &if;ESD;uRrf;0ifwJh t&yfa'ouae olwdkY vHk;0udk
wpfavrSmawmh EdkifiHjcm;wdkif;jynfudk c&D;xGufzdkYqdkwm rodao;wJh a'oqDudk a&TUajymif; Mu&jcif;yg/ urÇm ESpf
uRefawmfwdkY&JU udk,fydkif qHk;jzwfcsuf r[kwfygbl;/ txl; ckygyJ/
ojzihf i,f&G,fpOf t&G,fawGrSmaemf/ EkdifiHjcm;wkdif;jynf 'DvlawGeJY ywfoufjyD; uRefawmfwdkY wDADGrSm

192
&kyfyHkawGudk Munfhzl;MurSmyg/ 'grSr[kwf owif;pmxJrSm jzpfw,f/ olwdkYb0 Zmwfvrf;awGudk tydkif; 3 ydkif;cGJjyD;
zwfzl;Mur,f/ uRefawmfwdkY wkefvIyfMur,f/ ajymjyxm;Muw,f/ ]urÇm 1} rSmawmh olwdkY&JU
0rf;enf;rdMur,f/ 'gayrJY uRefawmfwdkY r[kwfwJhtwGuf? rdcifwdkif;jynfxJu b0Zmwfvrf;taMumif;udk yxr
udk,fwdkif rcHpm;Mu&wJhtwGuf aus;Zl;wifrdr,f/ 'geJY qHk; rdwfqufxm;wmyg/ ]'kwd,} tydkif;uawmh
wDADGudk ydwfvdkufr,f/ owif;pmudk csxm;vdkufr,f/ owif; tpD&ifcHpm &DydkYjzpfygw,f/ 'g[m uRefawmf-
cgwkdif;vdkyJ uRefawmfwdkY b0awGudk qufjzwf taeeJY 'Dvli,fav; 3 OD;udk yxrqHk;tMudrf awGYqHkcGihf
oef;Mur,f/ 'gayrJY owif;pmxJrSm zwfzl;wJh? wDADGrSm &&SdcJhwkef;uaygY/ olwdkY&JU jyóemawGudk aqG;aEG; cJhpOf
jrifzl;wJh 'DuHraumif;vSwJh olawG[mvnf; wu,fh uyg/ olwdkY&JU wkdif;jynfuae bmaMumihf pGefYcGg vmcJh
vlom;awGqw kd mudkuReaf wmfwYkdowd&aeoihyf gw,f/ &w,fqdkwmudk ajymjycJhwkef;uyg/ ]urÇm 2} rSmawmh
oifwdkY? uRefawmfwdkYvdk omrefvlom;awGyg/ omrefr olwdkYav;awG[m tajctaetopfrSm tqifajy
[kwfwJh tajctaeawGatmufu omrefvlom;awG aexdkifEkdifatmif b,fvdkMudK;pm; aeMuw,fqdkwmudk
&,fyg/ ajymjyygw,f/
uRefawmfu 'DvlawG tcsKdUudk awGYqHkcJhzl;jyD; oifwzYkd wf&w I Jth cgrmS olwaYkd wG[mwdik ;f jynf
olwdkY b,fvdk cHpm;Mu&w,fqdkwmudk jrifcJhzl;ygw,f/ uae pGefYcGgvmMuwJh aemufcHtaMumif;&if;awG r w
olwdkYtaMumif;udk uRefawmf wDADGrSm owif;ydkYygw,f/ lMubl;qdkwmudk awGY&ygvdrhfr,f/ ,lauEkdifiHudk a&muf&Sd
owif;pmrSm pma&;w,f/ owif;awGxJrSm ygavh&Sd zdkYtwGuf vrf;aMumif;awG rwlcJhMubl;/ 'Dwdkif;jynfudk
wmuawmh ppfyGJaMumihf xdcdkfufrI&SdwJh axmifaygif; a&mufjyefawmhvnf; tawGYtMuHKawGu rwlMu jyef-
rsm;pGmaom jynfolawGeJY oef;aygif;rsm;pGmaom 'ku© bl;/ 'gayrJY tcsKdUaom t&mawGuawmh olwdkYtm;
onfawG&JU taMumif;awG jzpfygw,f/ aemufjyD;awmh vHk;twGuf wlnDaeygw,f/ olwdkYtm;vHk;[m b0rSm
vnf; aMumufrufzG,f&m ab;tEÅ&m,fawGuae MuD;rm;vSwJh tajymif;tvJeJY MuHKawGYMu&w,f/ jyó
vGwf ajrmufvmMuwJh vltkyfMuD;awG&JU yHkawGudk wDADGu em MuD;MuD;awGudk &ifqdkifMu&w,f/
jyowmyg/ 'gaMumifhrdkYvdkY vltkyfxJrSm vlawGudk cGJjyD; 'gayrJY uRefawmfwdkY vlom;awG[m MuHhcdkifrI&Sd
rawGYMu&wmaemf/ [kwfvm;/ pdwful;,Of jrifMunfhzdkY EkdifolawGjzpfjyD; cspfjcif;arwåmeJY rSefuefwJh taxmuf
awmifrS odyfcufvSwm/ 'DvdkvlawG[m odyfudk trsm; tyHh&&dr,fqdk&if ydkrdkaumif;rGefwJh urÇmqDudk wpfvSrf;
MuD;&Sdaewmyg/ rwlnDwJh ukd,fpD Zmwfvrf;awGeJYyg/ csif; a&S;&IavQmufvSrf;EdkifMuw,fqdkwmudk olwdkY&JU
'gaMumihfrdkY olwdkYawG&JU Zmwfvrf;tcsKdUudk rQa0zdkY tcsdef Zmwfvrf;awGu ajymjyaeygw,f/ 'Dpmtkyf&JU aemuf
usa&mufjyDvdkY uRefawmf pOf;pm;cJhygw,f/ qHk;tcef;rSm 'DtaMumif;udk enf;enf;ydkzwf&ygvdrfhr,f/
wDADGzefom;jyifay:u &kyfyHkawGeJY owif;pm uRefawmfuawmh tJ'Dtcef;udk ]tcGihftvrf;rsm;pGmeJY
awGrSmygwJh vlawG&JU b0o&kyftrSefudk uRefawmf jycsif urÇmwpfck} vdkY emrnfay;xm;w,f/
ygw,f/ olwdkY&JU toHawGudkvnf; Mum;apcsifw,f/ udkif;... tckavmavmq,f uRefawmfajym
'Dpmtkyfav;udk zwf&IaewJholawG[m aemufwpfcg aewmudk em;ygawmhr,f/ b0Zmwfvrf; awGudk
wDADGrSm MunfhwJhtcgjzpfjzpf? owif;pmxJrSm zwf- zwf&IMunhfyg/ 'Dpmtkyfudk a&G;cs,fwJhtwGuf
wJhtcgjzpfjzpf 'DvlawGtaMumif;udk owd&rdr,fvdkY aus;Zl;wifygw,f/ tjcm;olawGtay:rSm pdwf0ifpm;
vnf; uRefawmf arQmfvifhw,f/ olwdkYudk owd&jcif;ESihf rI&Sdwmudkvnf; jyoygw,f/ 'g[m t&rf;udk aumif;yg
twl uRefawmfwdkY&JU b0awG[m b,favmuf uH w,f/ oifhtwGuf pOf;pm;p&mawG trsm;MuD;&jyD;awmh
aumif;MuovJqdkwmudkyg owdjyKrdoihfygw,f/ oif&JU rdom;pk0ifawG? oli,fcsif;awGeJY aqG;aEG;Mu
]urÇm ESpfck } [m vli,f 3 OD;&JU b0 r,fvdkY vnf; uRefawmf arQmfvihfygw,f/
Zmwfvrf;udk ajymjyxm;wmyg/ ausmif;olwpfOD;? abmf owif;axmuf x&DAm
vHk; upm;orm;wpfOD;eJY wuúodkvf ausmif;olwpfOD;wdkY

193
tcef; (2) q&mruvnf; MudKuf usrudk ajymcJhygw,f/ ]yHkjyif Zmwf
w,fwJh/ qufjyD; a&;usihfoGm;r,f vrf;awGeJY uAsmaumif;awGrSm
qdk&if wpf aeYrSm pma&; q&mrwpfOD; vdkufzufwJh yHkawGvdktyfw,f}
ausmif;olwpfOD; jzpfvmEkdifw,fvdkYvnf; usrudk tifrwef oabmaumif;
ajymcJhw,f/ jyD;awmh usrudk qkay;cJh wJh trsKd;orD;yg/ csufjcif;yJ [kwf uJh
urÇm (1) w,f/tJ'guawmh 'D'ikd , f m&Dav;yg/ ygvdkY usrjyefajzcJhjyD; npmtwGuf
aomheJY aomhwHav;ygwJh ig;ESpfpm td r f j yef a emuf u sr,f h t aMumif ;
'dkif,m&D jzpfygw,f/ usr&JU vsKdU 0Suf usr&JU ararudk zkef;quf ajymjy
qmzD\ 'dkif,m&D
tawG;awGtm;vHk;udk tJ'DrSm a&; vdkufw,f/ Zdk;&JU araru qifyHkawG
rwfv 17 &uf rSwfxm;r,f/wjcm; uAsmawG t trsm;MuD; a&;qGJaewkef;rSm usr[m
r*Fvmyg? usru qmzDjzpfygw,f/ wGufvnf; pdwful;awGudk a&;rSmyg/ aysmf&TifpGmeJY apmihfMunfhaecJhygw,f/
'DaeY[m usr 'kdif,m&DrSm yxrqHk; usr&JU tcifrifqHk; oli,f tJ'DyHkawGxJu b,fqifyHku tarh
pa&;wJh aeYyg/ usr&JU pGefYpm;cef;awG csif; Zkd;uvnf; usrtwGuf aysmf&Tif wwfqHk;vJqdkwmudk Zdk;eJY usr ESpf
taMumif;udk a&;csifwm/ 'gayrJY aecJhw,f/ ausmif;qif;vdkY tdrf a,mufom; a&G;cs,fMuygw,f/
usrrSmu r&Sdao;bl;/ usru om tjyefrSm olYtdrfudk ac:oGm;cJhw,f/ b,ftcsdef &SdjyDvJqdkwmudk rod
ref rdef;uav; wpfOD;&,fyg/ olYtaztarawGudk 'dkif,m&Dav; avmufatmif usrwdkY ESpfa,muf
'DaeYu pdwf0ifpm;p&m jyEkdifatmifvdkYyg/ (olr&JU arG;aeY aysmfaevdkufMuwm/
aumif;wJh aeYuav;ygyJ/ bmjzpf vufaqmiftaeeJY yHkpHwl 'dkif,m&D azazu usrudk vmMudK
vdkYvJqdkawmh ausmif;rSm usr qk wpftkyfudk vdkcsifw,fvdkY usr awmhrSyJ owd&awmhw,f/ um;oH
wpfck &cJhvdkYyg/ t&m&mudk arhoGm; xifw,f/) udk tdrftjyifrSm yxr Mum;&ygw,f/
wwfwJh qifuav; wpfaumif Zkd;&JU araru yef;csDq&mr aemufawmh olYtoHudk Mum;&awmh
taMumif;udk usr [mo uAsmav; wpfOD;yg/ usrwdkY&GmtwGuf t&rf; w,f/ ]vmawmha[h? qifrav;a&/
wpfyk'f a&;cJh wJh twGufyg/ q&mru vSy aumif;rGefwJh yef;csDum;awGudk tdyf,m0ifzdkY tcsdefawmif a&mufae
usrudk wpfcef;vHk;Mum;atmif toH a&;qGJygw,f/ trSeftwdkif; ajym& jyD} usr&JU 'dkif,m&DeJY qifyHkav;
us,fus,f zwfcdkif;cJhygw,f/ usr &ifvnf; wu,fudk vSwJh&Gmuav; awGudk vG,ftdwfxJudk *&kwpdkuf
u qifuav;awGudk cspfwwfw,f qdkawmh yHkqdk;qdk; qGJzdkYqdkwm rjzpfEkdif xnfhjyD; Zdk;eJY olYararudk EIwfqufcJh
qdkwm oli,fcsif;awG tm;vHk; od ygbl;aemf/ w,f/jy;D awmhum;qDukdtajy;xGuf
xm;Muygw,f/ qif&kyfuav;awG ]rif;&JU qifuav;yHkawG vmcJhygw,f/
udk pkaqmif;w,f/ ausmif;vG,ftdwf udk qGJay;r,faemf} Zdk;&JU araru tckawmh usr&JU tdyf,m
awmifrS qifyHkpHav;yg/ qifawG t
aMumif;vnf; usr tawmfuav;
odw,f/ vlwkdif; odxm;wmuawmh
qifawG[m b,fawmhrS rarhwwf
bl; qdkwmyg/'gaMumihfvnf; usr&JU
uAsm av;[m &Darm p&m [mo jzpf
aewmav/ usr&JU uAsmav;udk
&Gwfzwfjyaewkef;rSm twef;azmf
awG w0g;0g;eJY &Darmae MuwJh toH
u em;axmifvdkY aumif;vdkufwm/

194
ay:rSm usr&JU wpfaewm udk a&;ae bmyJjzpfjzpf usrwdkY tm; {jyDv 21 &uf
wm/ pGefYpm;wJh c&D;awmh r&SdcJhbl;/ vHk; MudK;MudK;pm;pm; vkyfcJhMuwmyg/ 'DaeYuawmh ysif;p&m
'gayrJY usrtwGufawmh pdwfvIyf rGef;wnfhcsdefavmufusawmhpm;yGJ aumif;vdkufwm/ usr jyLwif;ayguf
&Sm;p&m aumif;vSygw,f/ usr&JU ay: rSm tpm;tpm? vufaqmifawG ab;rSmxkdif&if; &GmxJudk ai;Munfh
b0av;rSm aysmf&Tifaewm/oli,f cif;usif;jyD;jyD/ usrwdkY odyfjyD;awmh aecJhw,f/ aEGOD;&moD&JU aea&mif
csif;aumif;awG&Sdw,f/ cspfp&m vnf; yifyef;Muygw,f/ 'gayrJY jcnfxJrSm cgwdkif;xufudk ydkvSae
aumif;wJh rdom;pkvnf; &Sdw,f/ jyD; Zdkf;arareJYtwl a&mufvmwJh usr ovdkyg/ wpfzufrSm tpdrf;a&mif
awmh usraewJh ae&mav;u odyf ararh&JU rsufESmudk awGYMu&awmh opfyif jrihfjrihfMuD;awGeJY opfawm
vSwm/ 'gayrJY usr 'dkif,m&Dav;rSm usrwdkY yifyef;xm;&usKd; eyfvdkuf tkyf&SdjyD; tjcm; wpfzufrSmawmh
qufa&;rSwfoGm;rSmyg/ omref rdef; wmav/ tm;vHk;u ]aysmf&TifzG,f&m rD;cdk;a&mif awmifwef;MuD;awG &Sdae
uav;wdkif;rSm udk,fydkif vsKdU0Suf arG;aeY r*Fvmyg} vdkY EIwfquf wJh tMum;rSmtdrfawG[m qGwf
tawG;av;awG &SdMuwm/ vdkdufawmh arar atmf[pfidkaMuG; qGw fjzL aeawmhw,f/ jrpfuvnf;
vkdufw,f/ tarawG[m aysmfMu tjyma&mifawmufawmuf zJMudK;
{jyDv 12 &uf wJhtcgrSm bmjzpfvdkYrsm; idkMuwmvJ jym;vdk/ aemufjyD;awmh usr&JU
'DaeYawmhusrararharG; rodbl;aemf/ xl;qef;w,faemf/ oli,fcsif;awGjzpfwJh aus;iSufav;
aeYyg/ aysmfyGJpm;xGufzdkY usrwdkY jyif r[kwfbl;vm;/ awG[mvnf; cgwdkif;vdk aw;oHom
qifcJh Muw,f/ &GmxJu vltrsm; tifrwefrSudk aysmf&Tif awG oDqdkvdkY/ aeomwm? romwm
MuD;udk zdwfxm;wm/ arar rod zG,f&m aeYvnfcif;av; wpfckyg/ udk olwdkYuawmh rrItm;bl;/ tjrJ
atmif vnf; usrwdkY vsKdU0Sufxm;csif tpm;taomufawGuvnf; t& wrf;udk pdwfaumif;&Sd aeMuwm/
Muw,f/ 'geJY Zdk;&JU araru reufpm om &SdvdkufwmrS/ &moDOwkuvnf; olwkdYav;awG aysmfMuawmh usr
aumfzDaomufzdkY tjyifudk ac:xkwf aeomvdkY/ tcsif;csif; twlwl &Sdae vnf; aysmfwmaygY/
oGm;cJhw,f/ arar tHhMooGm;r,hf MuwJhtwGuf vlwdkif;vnf; aysmf vdkY?
arG;aeYyGJtwGuf usrwdkY jyifqifzdkY &TifvdkYyg/ a*s;u *pfwmwD;awmh vl
tcsdef&atmifyg/
Zdk;eJY olr&JU tudk ESpf
awG[m twlwl oDcsif;qdkjyD; ucJhMu
ygw,f/ abmfvHk;wpfvHk; a&mufvm ]] usrudk,fwdkifvnf;
a,mufu usrwdkYudk tpm;tpmeJY wJh tcgrSmawmh wu,fudk aysmfp&m wpfcgwpf&HrSm
azsmf&nfawGudk yef;jcHxJ ulo,fay; yGJ pygawmhw,f/ a,musfm;awGu
cJhMuygw,f/ azazu pm;yGJudk r vdkY/ tkyfpk ESpfpk cGJvdkufMuw,f/ touf
idkypfvdkufcsifw,f/
Zdk;&JU azazu xdkifcHkawG ,lvmay; MuD;wJh vlMuD;tkyfpkeJY vli,f tkyfpk 'gayrJh usru cHEdkif&nf
w,f/ usr&JU tudk a*s;uawmh aygY/ arQmfvifhxm;wJhtwkdif; vli,f &SdrS jzpfrSm/ usrom
cgwdkif;vdkyJ aemufusrS a&mufvmjyD; tkyfpk 5 *dk; oHkneJY Ekdifwmyg/ a*s;u 3
olY*pfwmeJY abmvHk;udkyJ o,fvm *dk; oGif;cJhw,f/ usruawmh tudk
pidkvdkufvdkYu-
wm/ ]tudk usrwdkYudk ulvnf; rul twGuf *kPf,l&ao;w,f/ usr awmh usr &yfawmhrSm
bl;} usru ajymvdkufw,f/ twGufawmh 'DaeY twGuf 'kwd, r[kwfbl;vdkYvnf;
olu&,fvdkufjyD; jyefajym taumif;qHk; tydkif;aygY/ taysmf&Tif
cJhw,f/ ]ypönf;awG ro,fEdkifygbl;/ qHk;tcsdefuawmh aysmfyGJpm;udk arar pdk;&drfrdygw,f/
igu odyfta&;MuD;wJh vl/ igu em a&mufvmwJh tcgrSm tHhtm;oihf
rnfausmfqlygpwm;av/} olu awmh
udk,fh[mudk,f oabmusaewm/
oGm;wJh arharh rsufESmudk awGYvdkuf
&wJh tcsdefygyJ/
}}
195
odyfvSwJh &Gmjzpfovdk
cifrifazmfa&GwJh &Gmav;vnf;jzpf
w,f/ vlwkdif;u tjcm; vlwkdif;udk
odaeMuwm/ tudk a*s;uawmh
ajymw,f/tJovdkodaeMuwm[m
raumif;bl;wJh/ bmjzpfvdkYvJqdk
awmh tdrfeD;em;csif;awGu nzuf
awGrSm oltdrfjyef aemufuswmudk
tjrJwrf; owdjyKrd aeMuvdkYyJwJh/
ol b,favmufyJ wdwfwdwf
uav; jyefvmvm/ araruvnf;
ol b,ftcsdefrSm tdyf,m0ifw,f awG xm;zdkYu tcef;MuD; wpfcef;/
qdk wmudk twdtus odaew,f/
bmjzpfvdkYvJqdkawmh tdrfeD;em;csif; ZGefv 22 &uf
awGu aemufaeYrSm tarhudk jyef
ajymjyvdkaygY/
'DaeYawmh aEG&moD ]] tem*wfrSm oifh&JU
ausmif; rydwfcif aemufqHk;aeYyg/ uav;awGudk usaemf
'gayrJY usr raysmfcJhbl;/ yHkrSefqdk&if
arv 5 &uf awmh aysmfp&mtcsdefyg/ upm;enf; wdkYu pmoifMum;cGifh
raeYnu arareJY azaz awG upm;Muw,f/ jyefcgeD;rSm ray;&bl;vdkY tpdk;&u
wdkY ygwDwpfckudk oGm;vnfMuw,f/ oDcsif;awG twlwl qdkMur,f/
tJ'geJY usr Zdk;&JU tdrfrSm ntdyfae 'gayrJY 'DaeYrSmawmh ausmif;tkyfMuD;
ausmif;tm;vHk;eJY
cJhygw,f/ olr&JU tdyfcef;xJrSm usr u &Snfvsm;vSjyD; ysif;p&m tifrwef aumvdyfawGtm;vHk;udk
wdkY oDcsif;awG em;axmifMuw,f/ aumif;vSwJh rdefYcGef;udk pdk;&drfvGefwJh
jyD;awmh toufMuD;vmwJhtcgrSm
ajymxm;ygw,f/
avoHeJY ajymaecJhwm/ usrwdkYudk
bmawGvkyfMurv Jqdkwmudk ajym MuHMuHcHEkdifpGrf;&SdzdkY oluajymcJhw,f/
jzpfMuw,f/ Zdk;uajymw,f/ tq dk
awmf vkyfrwJh/ usruawmh olY
oli,fcsif; rdwfaqGppfawG[m }}
b,folawGvJ qdkwmudk owd&zdkY
twGuf oDcsif;awG a&;ay;r,fvdkY vnf; rSmMum;cJhw,f/ tJ'Daemuf
ajymcJhw,f/ 'grS ESpfa,mufpvHk; awmh EdkifiHa&;? bmoma&;? ordkif;eJY Muw,f/ olwd kYpjyD; vkyfawmh Zdk;u
emrnfvnf;MuD;jyD; csrf;vnf; csrf; tjcm;aom ysif;p&m aumif;vSwJh usreJYtwl &Sdaeygw,f/ 'gayrJY
omMurSm/ bmawG0wfr,f/ aiG [mawGudk avQmufajymcJhw,f/ csufjcif;qdkovdk olr[m xGufajy;
b,favmufcsrf;omEkdifw,f? b,f usruawmh em;vnf;rvnf? pdwf oGm;cJhw,f/ tdrfjyefoGm;w,fvdkY
ae&mrSm aeMur,f qdkwmawGudk vnf; r0ifpm;cJhbl;/ usrxifcJhwm/ 'gayrJY usr aps;
ajymMu&if; pdwfawGvnf; vIyf&Sm; td r f j yef v rf ; rS m awmh qdkifudkoGm;awmholrukdawGYcJhw,f/
aecJhMuw,f/ t&rf;udk aps;MuD;wJh twef;xJu a,mufsm;av;awG usrudk cJawGeJY ypfcwfcJhwJh aumif
tdrfcef;MuD; wpfckrSm usrwdkY twlwl [m usreJYtjcm;aom uav;wcsKdU av;awGeJY twlwl rwfwyf&yf ae
aeMur,fvdkY qHk;jzwfcJhw,f/ tdyf udk atmfMuD;[pfus,f ajymMuawmh wmyg/ usrudk emusifatmifvkyf vdkY
cef;us,f wpfa,mufwpfcef;pD/ w,f/ tdrftxd usrwdkYaemufudk tJ'D aumifav;awGudk olr a'go
usrwdkY&JU tusÐt0wftpm;eJY zdeyf vdkufvmMujyD;awmh cJawGeJY ayguf

196
xGufaewmjzpfrSmvdkY usr awG;xif ausmif;tkyfMuD;xHrS qmzD\ rdbrsm;odkY ay;pm
cJhwmeJY rpdk;&drfzdkY ajymrvdkY olrqDudk
usroGm;cJhw,f/ Zlvdkifv 12 &uf
olrtem;udk a&mufwmeJY cifrif&if;ESD;&aom rdbrsm;cifAsm;?
tJ'D aumifav;awGeJYtwl &,farm tem*wfrSm oihf&JU uav;awGudk usaemfwdkYu pmoifMum;cGihf
jyD; ajymifavSmifaewmudk usrawGY ray;&bl;vdkY tpdk;&u ausmif;tm;vHk;eJY aumvdyfawGtm;vHk;udk ajymxm;
vdkufwmyg/ usrudkvnf;awGYa&m ygw,f/ ausmif; pmMunfhwdkufuvnf; oifwdkY&JU bmompum;eJY pmtkyf
&,farmwm &yfweYfvdkufjyD; wpf awGudk vTifhypf&ygawmhr,f/
avmuvHk; r&SdawmhovdkrsKd; usr tajctaeawG ajymif;vJroGm;ciftxd 'Dausmif;uae oihf&JU
wdkY ESpfa,muf wpfa,mufudk uav;awGudk xkwfxm;zdkY uRefawmf taMumif;Mum;wmyg/ oifhwdkY&JU
wpfa,muf MunfhaecJhMuw,f/ uav;awG vHkjcHKrItwGufjzpfvdkY 'Dvdk vkyfzdkY uRefawmf tMuHjyKygw,f/ odyf
usr&JU 0rf;AdkufxJrSm aerxd xkdif udk qdk;0g;vSwJh owif;qdkwmudk uRefawmf em;vnfygw,f/ 'gayrJY 'De,f
rom cHpm;csufrsKd; ay:vmygw,f/ w0dkufu ausmif;tm;vHk;[m 'Dpnf;rsOf;awGudk vkdufemMu&rSm jzpfvdkY yg/
bmaMumihfvJvdkYawmh rajymwwf aemufxyf owif;awG&&Sd&if uRefawmf oifwdkYudk xyfjyD;
ygbl;/ olr&JU rsuf0ef;xJu xl;qef; qufoG,fygr,f/
wJ h t Munf h a Mumih f j zpf r ,f / enf ; &if;ESD;vsuf
enf; aMumufw,f? enf;enf; pdwf ausmif;tkyfMuD;
&IyfaxG;aew,f/ t&rf;udk 0rf;enf;
rdw,f/ wpfckckajymrvdkY usr yg;pyf ZGefv 24 &uf qmzD 'dkif,m&D
zGihfvdkufw,fqdk&ifyJ olr[m wpf usrwdkYudk ukd,fhzmom tjyifxGuf Zlvdkif 15 &uf
zufudk vSnfhjyD; aumifav;awGeJY cGihf ray;awmhbl;vdkY azazu ajym 'DaeY arareJY azazwdkY
xGufoGm;awmhw,f/ bmjzpfvdkY w,f/ rdom;pkxJu wpfa,muf ausmif;tkyfMuD;qDu pmwpfapmif
olr[m tJ'Daumifav;awGeJY vkduf a,mufeJYom xGufcGihfay;Ekdifr,f &w,f/ reufpm pm;aeMuwkef;
oGm;wmvJ/ &yfjyD;awmh usreJY wJh/ 'Dudpöudk a*s;uawmh rauseyf- azazu zGihfvdkufygw,f/ usrwdkYudk
bmjzpfvdkY pum; rajymwmvJ/ bl;/ zwfjyaewkef; ol&JU rsufESmrSm tif
tifrwef xl;qef;wJh ]usaemfuawmh nDr rwef pdk;&drfaecJhwJhyHkyg/
wpfckckawmh jzpfaejyD/ q&mq&mr ao;ao;av;eJY twlwJGjyD; oGm;vm pmtkyfawG b,frSm &Sdae
awGuvnf; jyHK;jywmrsKd; r&Sdawmh wmudk tjcm;vlawG rjrifapcsifbl;} rvJvdkY usr ararudk ar;Munfh
bl;? twef;azmftcsKdU[m usrtay: olu uefYuGuf ajymqdkcJhw,f/ w,f/ rD;&dIU jyD;avmufjyDvdkY olru
rSm &ufpufvmMuw,f/ tcifqHk; ]odyfrrdkufbl;} ajzcJhw,f/
oli,fcsif;awGu usrudk a&Smifae ol usrudk Zdk;&JU tdrfudk araraemuf a ewmvd k Y
MujyD/ ]rif;wdkY&JU oli,fcsif;rdwfaqG rac:oGm;bl;/ arar? azazwdkYu usr xifayr,hf ararhtoH[m
ppfawGudk owd&yg} 'Dreufcif;wkef; vnf; usreJY vdkufrvmMubl;/ usr aemufaewm r[kwfcJhygbl;/ vlawG
u ausmif;tkyfMuD; ajymoGm;cJhwm/ u tjrJwrf; ar;aeawmh usrod [m bmjzpfvdkY pmtkyfawGudk rD;&dIU
usr&JU tcifqHk; oli,fcsif;awG wmaygY/ bmawGjzpfaeovJqdkwm &rSmvJ/ 'g[m rSefrS rrSefwm/ bmrS
b,folawGvJ qdkwm usr odyfod udk Zdk;eJY cPavmufav; pum; udk rrSefawmhbl;/ jyD;cJhwJhvu
cJhwmaygY/ 'gayrJY tckawmh raocsm ajymcsifaewm/ em;vnfrIawG vGJ ausmif;tkyfMuD; rdefYcGef;ajymwkef;u
awmhbl;/ aewmavmufyJ jzpfr,fqdkwm usr taotcsm em;axmifcJh&if aumif;
aocsm ajym&Jygw,f/ rSmyJvdkY usr jyefawG;rdaew,f/ tck

197
jzpfvdkYvJqdkawmh ]olwdkYu usrwdkY eJY bmjzpfvdkYvJqdkawmh ]rif;i,fao;
rwlvdkY} wJh/ w,f? em;rvnfEkdifao;bl;} vdkY jyef
]]vlMuD;awGu 'g[m usrudk t&rf;a'go
xGufapcJhwmyg/ azazudk jyefatmf
ajzMuvdkYyg/ vlMuD;awGu uav;
awGudk bmjzpfvdkY tJ'Dvdk ajymMu
uav;awGudk ajymcJhw,f/ ]b,fwkef;u olwdkY &wmvJ/ usrwdkY em;vnfatmif
rkef;wwfatmif [m - orD;wdkYeJY rwlawmhwmvJ--? bmjzpfvdkY rulnDMuwmvJ/ usrwdkY
oifaeMuwm nDrav; olw[ Ykd musrwd&Yk JUoli,fcsi;f awGyg/ [m iwHk;awG r[kwfygbl;/ aMumuf
Zdk;[m usr&JU nDrav;vdkyg/ olr p&maumif;wJh wpfckckawmh jzpfae
qmzD/ twGuf usru oDcsif;awG a&;ay; jyDqdkwmudk usrwdkY odygw,f/ usr
ae&mwdkif;rStEå&m,fawG rSm/ usrwdkY emrnfMuD;jyD; csrf;om twGufawmh wu,fudk ydkqdk;0g;
vmwJhtcgrSm twlwl aeMurSm/ vGef;wmyg/ bmjzpfvdkYvJqdkawmh
&Sdaew,f/
}} bmawG ajymif;vJoGm;cJhwmvJ/
bmjzpfvdkY usr olwdkYeJY rawGYEkdif&
usrwkdY pma&;wJholawG[m xdckduf
cHpm;wm ydkvG,fMuolawGyg/
rSmvJ/} tudk a*s;eJYrS usrudk
jzpfaewmawG[m ordkif;eJY bmom usr[m a'goxGufvGef; tjyifxGufcGihf jyKMuw,f/ usrwdkY
a&;eJY ywfoufaew,fvdkY usr vdkY usr tdyfcef;xJ ajy;0ifoGm;jyD; ESpfa,mufpvHk;u tJ'gudk rkef;vdkuf
xifygw,f/ EkdifiHa&; jzpfw,fvdkY tMumMuD;udk idkaecJhygw,f/ Zdk;eJY olr wm/ usr tudk a*s;udk cspfygw,f/
vnf; usr em;vnfxm;ygw,f/ rdom;pkudk tJ'Dvdk ajymwmuawmh 'gayrJY usru Zdk;eJYyJ aecsifwmav/
taMumif;wpfckckaMumihf tpdk;&[m arar? azazwdkY rSm;w,f/ olwdkY raeYu olr&JU tdrfa&SU
usrwdkY bmompum;udk rMudKufbl;/ rSm;wmudk usrodw,f/ 'gayrJY usr uae usrwdkY jzwfavQmufoGm;
bmaMumihfvJqdkwmudkawmh usr &JU OD;aESmufxJrSmawmh toH wpfoH Muygw,f/ olr&JU tdyfcef; jyLwif;
em;rvnfcJhbl;/ [m wdk;wdk;av; ajymjyaecJh jyef aygufuae tjyifudk Munfhaewkef;
aumif;wmwpfckuawmh w,f/ ]Zdk;u bmjzpfvdkYusrukd a&Smif rSmyg/ 'geJY usru vufa0SU,rf;jy
cPavmufawmh usr ausmif; usOfae&wmvJ/ aumifav;awGu vdkufw,f/ tifrwef MunfEl;0rf;
roGm;&wmygyJ/ pdwful;,OfzdkY t usrudk cJvHk;awGeJY ypfcwfaewkef; omp&m w'*Ftcsdefav; twGif;rSm
csdefawG ydk&jyD;awmh uAsmawG u olr[m usrudk bmaMumihf yJ olr[m 0rf;omoGm;jyD; usrudk
a&;csdefvnf;&w,f/ Zdk;eJYvnf; rulnD cJh&wmvJ/} jyefjyD;awmh vufa0SY,rf;jy cJhyg
xyfjyD;awmh upm;cGihf &csif&OD;rSm/ w,f/ tJ'Daemufawmh olr&JU rsufESm
[kwfw,f/ 'gayrJY aemufausmif; Mo*kwfv 2 &ufaeY [m ajymif;vJoGm;awmhw,f/ rESpf
zGihfcsdefrSm Zdk;u ausmif;qufwufrSm t&m&m[m ajymif;vJ jrdKU p&m wpfckckudk owd& vdkufwJh
vdkY araru ajymygw,f/ oGm;cJhygjyD/ azaz[m wpfcsdefvHk;udk yHkyg/ tJ'Dtcsdefav;rSmyJ Zkd;azaz
]'gudpö r&Sdygbl;/} usrajymcJhwmyg/ pdk;&drfylyef aeawmhw,f/ arar[m rsufESm jyLwif;aygufrSm ay:vmjyD;
]ausmif;qif;&if usrwdkY awGYMu &ufowåywfaygif;rsm;pGmrSm wpf ol[m vdkufumudk tvsiftjref
rSm}/ arareJY azazu wpf csufrS rjyHK;EkdifcJhbl;/ ESpfa,mufpvHk; qGJydwf vdkufygawmhw,f/
a,mufudk wpfa,muf xl;qef;wJh armyef;EGrf;e,faeMuw,f/ nzuf tudk a*s;udk cPapmifh
tMunfhawGeJY MunfhvdkufMuw,f/ awGrSmpum;awGajymaeoHMum;ae zdkYusr ajymw,f/ bmjzpfvdkYvJqdk
azazu ajymcJhygw,f/ Zdk;eJY olr &vdkY nn rtdyfMubl;qdkwm usr awmh Zdk;[m atmufudk qif;vmjyD;
rdom;pkudk aemufxyf wpfMudrf odw,f/ ]bmawGjzpfaewmvJ} awmh usrudk EIwfqufr,fqdkwm
awGYzdkYqdkwm rjzpfEkdifawmhbl;? bm qdkwmudk usr rar;awmhbl;/ usr taotcsm odaevdkYyg/

198
]eif tcsdefjzKef; raeprf;eJY
qmzD} a*s;u jyefajymcJhygw,f/
tudka*s; ajymwm rSefyg w,f/ Zdk;[m
b,fawmhrS xGufrvmcJh/
usrwdkY jyefvSnfh xGufvm
wkef; Zdk;&JUtudk wpfa,mufudk awGY
vdkufw,f/ csufjcif; qdkovdk a*s;
[m usrudk olYvufarmif;awGeJY
umuG,f ayGYydkufvdkufygw,f/ tp
yxrawmh bmjzpfvdkYvJqdkwmudk
usr em;rvnfEkdifcJhbl;/ 'gayrJY
&kwfw&uf Zdk;&JU tudk[m usrwdkYudk
atmf[pfygawmhw,f/ tifrwef
&dkif;pkdif;wJh pum;vHk;awGudk oHk;wm/
usr vefYjzefYvGef;vdkY wpfudk,fvHk;
wkefaeygawmhw,f/
a*s;uawmh usrudk oleJ Y
teD;uyfqHk; wif;wif;usyfusyf zuf
xm;jyD; wdk;wdk;av; ajymcJhw,f/
]nDrav; qmzD? vrf;om yHkrSef
qufavQmufyg/ odyfrMumcif wdkY
tdrfa&mufrSmyg/} usrwdkY tjrefqHk;
udkavQmufMuygw,f/wpfcsdefvHk;rSm
a*s;[m wnfjidrfpGmeJY tm;vHk;
tqifajy oGm;rSmygvdkY usrudk ESpf
odrhfajymjyaecJhwm/ wpfa,muf &Sdaew,f/ tJ'gudk owd&aemf/} tJ'D rSmxm;xm;w,f/ ]wu,fvdkYrsm;
wnf; tjyifudk xGufcsifwJh qE´udk aemufawmh ol[m usrudk axG;ayGU tvnftywf oGm;zdkYjzpfvmcJh&if}
tJ'D tcsdefav;rSm usr pdwfajymif; xm;cJhygw,f/ tudka*s;u usrudk qdkjyD; araru usr tMudKufqHk;
vdkufygawmhw,f/ a*s;eJY twl&SdvdkY axG;ayGUcJhwm? t&ifwkef;u wpfcgrS ypönf;awGudk tdwfwpftdwfxJ xnhf
usr 0rf;omvdkufwm/ 'DvdkrvkyfcJhzl;bl;/ tif; tckawmh xm;zdkY ajymcJhw,f/ ]tvnftywf
tdrfjyefa&mufwJh tcgrSm tajctaeawG qdk;0g;aejyDqdkwmudk oGm;zdkY} [kwfvm;/ usrudkrsm; iwHk;
awmh tudk[m usr&JU ykcHk;ay:rSm ol&JU usr oabm aygufygjyD/ vdkY xifa&mhovm;/
vufudk wifxm;cJhygw,f/ olYrsuf usrwd k Y & G m uav;[m
vHk;awG[m pl;eufaejyD; pddk;&drfaecJh pufwifbmv 10 &uf wdwfqdwf jidrfoufvdkY aew,f/
w,f/ ]vlMuD;awGu uav;awGudk arar? azazwdkY aMumuf avxJrSmawmh vQyfppfvdkuf aeo
rkef;wwfatmif oifaeMuwm? nDr vefYwkefvIyfaeMuw,f/ olwdkY rsuf vdkrsKd;yg/ rkefwdkif;ruscif nzuf
av; qmzD/ ae&mwdkif;rSm tEÅ&m,f vHk;awGxJrSm usr awGU&wmyg/ ol cHpm;rIrsKd;...
awG&Sdaew,f/ 'gayrJY nDrav; wdkY c&D;aqmiftdwfwpfvHk;udk xkyf
twGuf tudk 'Dae&mrSm tjrJwrf; ydk;xm;Muw,f/ rD;zdkaqmifwHcg;em;

199
oifh&JU tdrfeD;em;csif;udk cspfyg/ owif;orm;awG ar;wwfwJh odyftqifrajyvSwJh
ar;cGef;udkawmh uRefawmf a&SmifzdkY MudK;pm;ygw,f/ Oyrm
x&DAm abÓPf - ]cifAsm; b,fvdk cHpm;ae&ovJ/} tajzu &Sif;ae
'DtpD&ifcHpmudk uRef wmyJ r[kwfvm;/
awmf[m 'ku©onf pcef;wpfck 'Dae&mudk a&mufvmvdkY odyfrMumcifrSmwif
xJuae a&;aewmyg/ owif; 'Dpcef;&JU tawmfudk xl;jcm;vSwJh tcsuf[m ay:vGif
axmufwpfOD; taeeJY uRef aeawmhw,f/ a,mufsm;av; r&SdoavmufygyJ/
awmf[m 'Dvdkae&m tawmf trsKd;om;xuf trsKd;orD; 'ku©onfawG rsm;avhrsm;x
rsm;rsm;udk oGm;cJhzl;ygjyD/ uRef &Sdwmudk uRefawmf odygw,f/ trsKd;om;awGu wdkufyGJ
awmf usihfom;& aeoihfyg 0ifaewkef;rSm trsKd;orD;awGeJY uav;awGu xGufajy;
w,f/ 'gayrJY 'Dvdkr[kwfyg vGwfajrmufvmMuwm/ 'gaMumihfrdkY pcef;xJrSm trsKd;
bl;/ pcef;wpfckckudk oGm;vnfwdkif; om; enf;enf;yJ awGY&wm rxl;jcm;vSygbl;/ 'gayrJY 'D
rSm uRefawmfh ab;ywfvnfu qlnHaewJhtoHawG? pcef;rSmawmh a,musfm;av; bmaMumihf r&Sdoavmuf
teHYtoufawG? ra&&mrIawGeJY tultnD uif;rJhaewJh jzpf&wmvJ/ uRefawmfar;jref;&r,fh aemufxyf ar;cGef;
tajctaeawGudk wkefvIyfrdw,f/ wpfckyg/
'ku©onf tzGJYtpnf;awGu pcef;tcsKdUrSm vlawG&JU b0 Zmwfvrf;awGudk taotcsm
usef;rma&;eJY roifhavsmfwJh tajctaeawGudk odyfr ajymjyzdkYtwGuf owif;pmawGxJrSm a&;om;xm;wJh
Mumao;cifu wifjyxm;cJhwJY txJrSm 'Dpcef;[m wpf ck pum;vHk;awG[m tiftm;tjynfh r&Sdwwfygbl;/ 'g
jzpfyHk&ygw,f/ 'DrSmvkyfaeMuwJh vlawG&JU MudK;pm; aMumihf uRefawmf ar;jref;cJhwJh trsKd;orD;wpfOD;&JU ajym
tm;xkwfrIawG &SdaeayrJh iwfrGwfrI? zsm;emrIeJY yifyef; pum;awGudk rajymif;vJbJ xm;cJhygw,f/ olr&JU pum;
EGrf;e,frIawGu uRefawmf MunfhvdkufwJh ae&mwdkif; awGudk oifzwfwJhtcgrSm uRefawmf txufrSm ajymjycJh
rSmyg/ wJh ra&r&mjzpfwJh cHpm;rIeJY tultnDuif;rJhwJh cHpm;csuf
vlawG axmifaomif;csD &Sdygw,f/ 'gayrJY awGudk oifem;vnfygvdrhfr,f/
ae&m? tpm;tpmeJY aomufa&[m rvHkavmufygbl;/ ]olu owif;orm;wpfOD;vm;} uRefawmfh&JU
vlawGydkydjk y;D a&mufvmwmeJt Y rQwpf&ufxufwpf&uf rSwfpkpmtkyfeJY toHoGif; rdkufc&dkzkef;udk awGYwJh tcgrSm
tajctae ydkqdk;vdkY vmaew,f/ a&usJusJ [if;csKd&nf trsKd;orD;u pum;jyeform;udk ar;cJhw,f/
wpfcGuf? aygifrkefYtcsKdUeJY aomufa& Al;ao;wpfAl; &zdkY ]usr orD;av;u t&G,fa&mufvmwJh tcg
twGufudk vlwdkif;[m em&DeJY csDjyD; wef;pDMu&w,f/ rSm pma&;q&mrwpfOD; jzpfcsifaewmyg/ qmzD? orD;av;?
owif;orm; (*sme,fvpf) awG[m pHk rpöwm abÓPfudk [Jvdk vdkY EIwfqufvdkufav/ olu
axmufawGeJY enf;enf;qifygw,f/ ]b,folvJ} owif;orm; wpfOD;yg/}
]b,fae&mrSmvJ} ]bmaMumihfvJ} ]bmvJ} ]b,f olr&JU eHab;u uav;rav;udk uRefawmf
awmhvJ} eJY ]b,fvdkvJ} pum;vHk;awGeJY pwJh ar;cGef; jyHK;jyvdkufygw,f/ 'gayrJY rdef;cav;i,f[m eufarSmif
awG trsm;MuD;udk uRefawmfwdkYu ar;ygw,f/ ar;cGef; aejyD; aMumufvefYaewJh rsufvHk;awGeJY uRefawmfhudkpdkuf
awG ar;zdkYeJY tajz&SmzdkYtwGuf uRefawmfwdkYudkavhusihf Munfh aecJhw,f/ vufwpfzufu olr rdcif&JU vuf
ay;xm;wmyg/ 'Dvdk tajctaeawGrSmqdk&if uRefawmf armif;udk zufwG,fxm;jyD; aemufvufwpfzufeJY qif
'Dvdk tjrJwrf; ar;ygw,f/ ]'DrSmaewm b,folygvJ? &kyfMuD;wpf&kyfudk udkifxm;ygw,f/
b,fuae a&mufvmwmvJ? bmjzpfvdkY xGufvmcJh ]raMumufygeJYvdkY aus;Zl;jyKjyD; ajymay;ygAsm}
&wmvJ/ bmawG jzpfcJhMuovJ/ b,fwkef;u a&muf uRefawmfajymcJhw,f/ ]uRefawmfu ar;cGef; enf;enf;
wmvJ/ b,fvdk a&mufvmMuwmvJ/} tcsKdUaom avmuf ar;csifwmyg/}

200
]usr &Sifh&JU ar;cGef;awGudk ajzygYr,f/} trsKd; wdkY&JU tdrfeD;em;csif;awGu usrwdkYtay:rSm tckvdkvkyf
orD;u jyefajzcJhw,f/ ]usrwdkY wdkif;jynfrSmbmawGjzpf cJhwm udk r,HkMunfEkdifygbl;/ usrorD;av;eJY upm;azmf
aeovJqdkwmudk urÇmu odzdkYvdkw,f/ 'gayrJY usr rdef;uav;&JU tazeJY olYom;awGu usrwdkY tdrfudk
orD;av; .....} vmcJhMuw,f/ usr trsKd;om;eJY om;av;udk awmxJ
olr[m ajym&if; &yfwefYcJhw,f/ jyD;awmh ac:oGm;cJhw,f/ tJ'Daemuf olwdkYudk owfypfcJhMuw,f/
uav;rav;udk iHYkMunfhcJhygw,f/ ]usrwdkY &Gmu xGuf aoewfoHawGudk Mum;cJh&ygw,f/ -- 'dkif; 'dkfif; 'dkif; --
vmuwnf;u orD;u pum;enf;enf;av;yJ ajym cyfvSrf;vSrf;u ypfcwfoHawGyg/ olwdkY bmawG
awmhw,f/} vkyfaew,fqdkwmudk usrwdkY odcJhw,f/ usrwdkYvnf;yJ
]bmawG jzpfwmvJ[if} uRefawmfu trsKd; aorSmyJvdkY xifcJhygw,f/ usru tdrfxJudk ajy;
orD;MuD;udk ar;jref;vdkufygw,f/ 0ifoGm;cJhjyD; vufqGJtdwfudk jrefjref ,lcJhw,f/ orD;
]usrwdkY&JU tdrfeD;em;csif;awGu usrwdkYudk av;uawmh ausmif;vG,ftdwfav;yJ ,lcsdef &cJhwm/
wdkufcdkufcJhwmyg/ ESpfaygif;rsm;pGm usrwdkY[m jidrf;jidrf; usrwdkY jrefEdkiforQ tjrefqHk; ajy;vmcJhw,f/ ta0;
csrf;csrf;eJY twlwuG aexdkifvmcJhMuw,f/ 'gayrJY qHk;udk ajy;Ekdifoavmufvnf;yJ ajy;cJhMuw,f/ tJ'D
&kwfw&ufqdkovdk tajctaeawG ajymif;vJoGm;cJh aemufawmh usrwdkY tEÅ&m,fawGuae vGwfjyDvdkY ,lq
w,f/ usrwdkY uav;awGudk ausmif; qufwufzdkY cGihf &avmufwJhtcgrSm ajcusifqufavQmufcJhMuw,f/
rjyKcJhwmuae pwifcJhwmyg/ tJ'Daemuf usrwdkY qufjyD;awmh ajcusif avQmufcJhMuygw,f/}
bk&m;ausmif;udk ydwfypfcJhMuw,f/ 'grSr[kwf rD;&dIU olr[m acwå&yfem;vdkufjyD; vltkyfMuD;zuf
zsufqD;Muw,f/ rMumcifrSmawmh usrwdkY v,f? jcHeJY udk vufndSK;xdk;jycJhw,f/ trdIufyHkvdkygyJ/ uRefawmfwdkY
vkyfief;awGudk odrf;,lcJhMuw,f/ tJ'Daemufawmh ..... } ab;ywfywfvnf wpf0dkufu &l;oGyfaerIuawmh/
pum;ajymaewmudk olr[m &yfwefY ]'Dae&mudk a&mufzdkY &ufaygif;rsm;pGm MumcJhyg
vdkufygw,f/ rsufvHk;awGrdSwfjyD; OD;acgif;udk iHkYvdkuf w,f/ tckawmh usrwkdY bmawG MuHK&OD;r,fqdkwm
ygw,f/ twdwfjzpf&yf tawGYtMuHKawGudk owd&pdwf rodygbl;/ usrwdkYrSm odyfvSwJh tdrfuav;wpfvHk; &SdcJh
[m odyfudk av;vH zdpD;aeovdkyg/ olr xyfjyD;awmh wmyg/'gayrJYtckawmhusrwdkYwJav;rSmaeae&ygw,f/
ajymcJhwJhtcgrSmawmh olr&JU toH[m 0rf;enf;aMuuGJrIeJY usrwdkYrSm tvkyfaumif;aumif;awGvnf; &SdcJhw,f/
emusifrIawG jynfhESufaeav&JU/ uRefawmfar;cJhrdwm pm;p&mawGvnf; zlvHk jynfhpHkcJhygw,f/ tckawmh usr wdkY
udkyJ tjypfwpfckvdk cHpm;&ygawmhw,f/ tjrJwrf;udk qmavmif iwfrGwfaeMuw,f/ tjcm;vl
]usr&JU b0uawmh jyD;qHk;oGm;ygjyD&Sif/ usr awGu tpm;tpmawG ay;urf;zdkYudk wef;pD apmifhMu
&w,f/ usrwdkYrSm yHkrSef? aysmfp&maumif;wJh rdom;pkb0 aemf} uRefawmfh eHab;u toH ao;ao;av; wpfcku
&SdcJhwmyg/ tckawmh usreJY orD;av;yJ usefygawmh awmif;yefcJhw,f/ ]arar yifyef;aeygjyD}
w,f/} orD;av;u pum; jyefjyD;awmh ajymaecJhwm
olrwdkY&JU wkdif;jynfrSm tckvdk tvGeftrif; yg/ uRefawmfajzzdkY vSnfhtMunfhrSm eufarSmifaejyD;
qdk;0g;vSwJh tjzpftysufawG jzpfysuf&wJh taMumif; aMumuf&GUH pdk;xdwfaewJh rsuf0ef;awGudk awGY&jyefyg
&if;udk odygovm;vdkY uRefawmf ar;jref;cJhygw,f/ olr w,f/
[m OD;acgif;udk cgjycJhygw,f/ ]xyfrar;awmhygbl;} uRefawmf oabm
][ifhtif;? usr em;rvnfygbl;/ tJ'DvlawG wlcJhygw,f/ jyD;awmh pum;jyefeJYtwl vltkyfMuD;
[m usrwdkY rdwfaqG? oli,fcsif;awGyg/ r*FvmaqmifyGJ xJuae wdk;a0SYvrf;&Sm&if; aemufxyf tifwmAsL; ar;zdkY
awGudk usrwdkY tjyeftvSef oGm;cJhMuwJholawGyg/ usr xGufvmcJhygawmhw,f/
wdkY&JU uav;awG[m ausmif;twlwl wufcJhMuyg w,f/ wpfrdepfavmuf MumwJhtcgrSm uRef
usrwdkY twlwl &,farmcJhMuw,f/ twlwl idkaMuG; awmf aemufjyef vSnfhMunfcJhygw,f/ trsKd;orD;MuD;eJY
cJhMuw,f/ tJ'Daemufawmh csufjcif;qdkovdk usrwdkY&JU rdef;uav;i,fav;wdkY[m &THUxJrSm twlwl xkdifae
rdwfaqGjzpfrIeJY cspfjcif;arwåmawG[m trkef;w&m;udk Muav&JU/ rdef;uav;i,f[m olr ararudk vuf
ajymif;oGm;cJhwmyg/ bmaMumihfvJ[if/ usrwdkYu uav;awGeJY &pfywfxm;w,f/ cyfwif;wif;udk
bmom rwl? pum;rwlMuvdkYvm;/ t&ifwkef;u awmh zufwG,fxm;ygw,f/ rdcifawGu om;orD;udk
'g[m jyóem r[kwfcJhbl;/ 'gqdk&if bmaMumihf zufxm;wJhyHkrsKd;/
ajymif;vJoGm;&wmvJ/ usr rodbl;/ usr b,fawmhrS ppfyGJawG[m ajymif;vJjcif;awGudk o,f
em;vnfrSm r[kwfygbl;/ b,fawmhrS...} aqmifvmwwfygw,f/ wpfcgwpfavrSmawmh uav;
tJ'DvdkajymjyD;awmh olr[m OD;acgif;udk vuf i,fawG[m vlMuD;awGvdkrsKd; jyKrl vkyfaqmifMu&awmh
eJY 0SufjyD; pidkawmhw,f/ w,f/ tif;.. vlMuD;awGuvnf;yJ uav;i,fav;awG
]aus;Zl;jyKjyD; ar;cGef;awG xyfrar;ygeJYawmh jyefjzpfoGm;wwfMuw,f/

]]...wpfrdepfavmufMumwJhtcgrSmuRefawmfaemufjyefvSnfhMunfhcJhygw,f/
trsKd;orD;MuD;eJY rdef;uav; i,fav;wdkY[m &TUH xJrSm twlwl xkdifaeMuav&JU/
rdef;uav;i,f[m olr ararudk vufuav;awGeJY &pfywfxm;w,f/
cyfwif;wif;udk zufwG,fxm;ygw,f/ rdcifawGu om;orD;udk zufxm;wJh yHkrsKd;/
ppfyGJawG[m ajymif;vJjcif;awGudk
o,f aqmifvmwwfygw,f/ wcgwavrSm
awmh uav;i,fawG[m vlMuD;awGvdkrsKd;
jyKrl vkyfaqmifMu&awmhw,f/ tif;...
vlMuD;awGu vnf;yJ uav;i,fav;awG
jyefjzpfoGm;wwfMuw,f/
}}
202
urÇm (2)

qmzD 'dkif,m&D
rwfv 17 &uf
usr&JU 'dkif,m&Dav;rSm
pmpa&; cJhwm[m tckqdk&if wpf ES-
pfwdwd jynfhcJhygjyD/ t&mrsm;pGm
[mvnf; ajymif;vJcJh ygw,f/ tck
qdk usr[m vef'efjrdKUrSm aexkdifae
ygw,f/ tJ'gudk usr rkef;wD;vdkY a&mufoGm;ovdk cHpm;ae&wm/ teHY
aewm/ vlwdkif;[m tvsifpvdk jzpf usr[m 'Dae&mudk rvmcsifcJhygbl;/
toufawG? qlnHoHawG usr
aeMu w,f/ acwåavmuf &yfem;jyD; usr tdrfjyefcsifvdkufwm/ tifrwef
OD;acgif;xJudk jyefa&mufa&muf vm
jyHK;jyzdkYudk b,fawmhrS tcsdef r&Sd aMumufp&maumif;wJh 'ku©onf
a&m/ tJ'Dpcef;rSm aewkef;uawmh
Mu&Smbl;/ usrvdkrsKd; rdef;uav; pcef;xJrSmaexkdifcJh&pOfwkef;uav
usr ta0;udk pdwful; xGufajy;
i,fav;wpfOD;udk owdjyKrdzdkY qdkwm usr tjrJwrf;vdkvdk &Gmuav;udk
EdkfifcJhw,f/ 'gayrJY wu,f pGefYcGg
ydkjyD;awmhudk tcsdefr&SdMubl;/ tdyfrufw,f/ tdyfpufjcif;[m
vmjyefawmh tck nzufawGrSm o&J
avqdyfrSmwkef;u usr usr&JU xGufayguf wpfck jzpfvmcJh
ajcmufcH&ovdk vmvmvnfae
wdkY[m 'DrSm a&mufvmMuwm uH ygw,f/ bmjzpfvdkYvJqkdawmh usr&JU
avawmh usr Edk;aeawmhw,f/
aumif;Muw,fvdkY pum;jyefu ajym tdyfrufawGu tjyifzuf wu,fh
usr&JU tdyfrufqdk;awG
cJhygw,f/ usrwdkY wdkfif;jynfrSm tajc avmuxuf ydk vSy aecJhw,fav/
taMumif;udk ararhudk ajymjycsif
taeawG ydkaumif;vmwJh tcsdef usr pOf;pm;cJhwmu 'Dvdk/ tdrf
w,f/ 'gayrJY tck arar cHpm;
txd 'DrSm acwåavmuf aexdkifcGifh taMumif;udk trsm;MuD;? trsm;MuD;
ae&wmxuf ydkjyD;awmh qdk;0g;oGm;
ay;zkYdudk jAdwdoQtpdk;&u qHk;jzwfcJh tdyfrufruf vdkufr,fqdk&if trSef
rSmudkvnf; usr rvdkvm;jyefbl;/
ygw,f/ 'Dajr[m usrwdkYtwGuf wu,f jzpfvmrSmyJvdkY/ 'gayrJY usr
usreJY rwlwmuawmh nzuf
acwåcdkem;&m tdrfvdkYvnf; olru rSm;cJhygw,f/ tck 'Dae&muom
awGrSmom ararrSm jidrf;at;cGihf
ajymcJhygao;w,f/ vufawGYb0 trSef/ usrwdkY
&wmyg/ aeYzufawGqdk xkdifcHkay:
tdrfwJhvm;/ 'Dae&mrSm wkdif;jynfu tjcm;vlawG trsm;MuD;
xkdifjyD; idkaMuG; aewwfwm/ usr
usr udk,fhtdrfvdkY b,fvdk cHpm;Ekdif eJY a&mjyD; [dkw,f wpfckrSm ae
*&kpdkufzdkY MudK;pm;wmyg/ 'gayrJY tjcm;
rSmvJ/ usr&JU opfawmu b,frSm ae&wm/
wpfOD;OD;u usrudk *&kpdkuf apcsif
vJ/ jrpfua&m/ usr&JU awmifwef; bmbJjzpfjzpfyg/ tck
vdkufwm/ usr&JU tudk a*s;u
MuD;awGu b,frSmvJ/ opfyifawG awmh tdyfzdkYtwGuf tdyfcef;tppf
*&kpkdufygr,fvdkY ajymcJhzl;w,f/ ol
ay:rSm aysmfaysmf&Tif&TifeJY oDcsif;qdk wpfcef; tenf;qHk; &SdaejyDyJ/ arar
usrqDu b,fawmhrS xGufroGm;
aewJh iSufvSvSav;awGvnf; r&Sd eJY twlwl tdyf&wmaygY/ usrwdkY
bl;vdkYvnf; ajymzl;w,f/ ol uwd
bl;/ npfywfaewJh cdkiSuf rJrJwl;wl; twlwl &SdaeMuzdkY vdktyfvSygw,f/
ay;cJhygw,f/
awGyJ taqmuftOD tjrihfMuD; 'gayrJY xl;qef;aewmuawmh usr
awGay:rSm xkdifaeMuwm/ ysif;&d tck tdyfvdkY vHk;0udk r&wmyg/ npOf
rwfv 20 &uf
av;wGJ aeMuwJhyHk/ nwkdif; usr rsufvHk; ydwfvdkufwJh
'DaeY[m ausmif;topf
tcgwdkif;rSm 'ku©onf pcef;udk jyef

203
rSm usr yxrqHk; ausmif;
pwuf wJhaeYyg/ vlwdkif;u
usrudk MunfhaeMuwm/
&if;ESD; azmfa&GwJh tMunfh
rsKd;awmh r[kwfMuygbl;/
rdef;uav; ESpfa,muf
avmufuawmh usrudk
jyHK;jy cJhw,fvdkY xifygw,f/
'gayrJY olwdkYu usr&JU qif yHk
vG,ftdyfudk &,farm ae
cJhMuwm/ upm;p&mwpfckvdkY olwdkY xifMuyHkyJ/ 'gayrJY
olwdkY em;vnfrSm r[kwfygbl;/ uav; qefw,f qdk-
wmudk usrodygw,f/ vG,ftdyfuav;u usr tdrfudk qmzD\ q&mrS ausmif;tkyfxH rSwfcsufpm
trSwfw& jzpfapwmyg/ jyD;awmh usru tjrJwrf;
twlwl o,foGm;rSm/ {jyDv 5 &uf
uav;tcsKdUu usreJY pum;ajymMunfhzdkY MudK; qmzDeJY ywfoufjyD; uRefawmf aemufxyf
pm;Muygw,f/ olwdkY bmajymaew,f qdkwmudk usr rSwfcsufwpfck q&mMuD;xH xyfydkYay;ygw,f/ tckxdudk
em;rvnf EdkifcJhygbl;/ t*Fvdyfpum;[m xl;qef;wJh olr[m raysmfwm awGY&ygw,f/ twef;xJrSm tjcm;
pum;wckyg/em;rvnfwJh*Dwudkem;axmifae&ovdyk J/ ausmif;om;awGeJYvnf; ra&mbl;/ olr&JU wdk;wufrIEIef;
q&muawmh oabmaumif;yHk&ygw,f/ olajymwmudk aES;auG;r,fqdkwmudkawmh uRefawmfodygw,f/ 'gay rJY
vnf; usru em;rvnfcJhyg/ rMumcPqdkovdk q&m olr[m vHk;0udk wdk;wuf rvmwmyg/ wu,fawmh ydk
[m pum;ajymaewmudk &yfvdkufjyD; ar;wJh ar;cGef;udk vdkYawmifrS qdk;vmw,f/ Oyrmjy&&if jyD;cJhwJh tywfu
usrudk ajzapcsifwJhyHkpHeJY Munhfwwfw,f/ ar;cGef;u olr&JU ausmif;vG,ftdyfudk oGm;udkifwJh ausmif;ol
bmrSef;udk rodawmh usru b,fvdk tajz jyefay; &rSm aemufwpfa,mufudk xdk;vdkufjyefygw,f/ olrtwGuf
vJ/ 'gayrJY usrudkyJ MunfhjyD;awmh vufndK;nTef jyae usaemf tawmfhudk pdk;&drfwmeJY q&mMuD;qD today;jcif;
awmhw,f/ 'geJY usruvnf; jyefjyD;awmh vufndK;xdk; jzpfygw,f/
vdkufygw,f/ tm;vHk;0dkif;&DMua&m/ 'ku©onf ulnDa&; tzGJYtpnf; tcsKdUudk q&m
pmoifcef;xJrSm aemufqHk;tMudrf &,farm MuD; qufoG,fxm;jyD; tajz apmihfaewkef;qdkwmudk
oHawG Mum;cJhwkef;uawmh aysmfp&m taumif;om;/ uRefawmfodygw,f/ uRefawmfwdkY apmihfaewkef;rSm
'guawmh rwlwJh &,foHawGyg/ tawmfhudkvnf; qdk;0g;cJh qmzDtwGuf t*Fvdyfpm tydkcsdef wufEdkfifzdkY pDpOf
wm/ usr xGufajy;jyD; idkcs vdkfufcsifaecJhwmyg/ 'gayrJY ay;&ifaumif;r,fvdkY uRefawmf xifygw,f/ q&mMuD;
usr rvkyfcJhygbl;/ usr tJ'DvdkrsKd; rvkyfawmhbl;/ usr b,fvdk xifygovJcifAsm/
&Gmu xGufvmuwnf;u ridkawmhbl;/ usr&JU azazeJYJ olr&JU t*Fvdyfpm wkd;wufvmcJh&ifh
tudkwdkYtwGuf usr ridkcJhbl;/ 'gaMumihf ausmif;u oli,fcsif;topfawG &jyD;awmh 'DrSm udk,fhtdrfvdkrsKd;
tawmfrdkufrJvSwJh csmwdwfav;awGaMumihfawmh usr aysmfvmvdrfhr,fvdkY uRefawmf ,HkMunhfygw,f/
vHk;0ridkEdkifbl;/
*sufba&mif;

204
{jyDv 12 &uf &rvJqdkwm tjrJ wrf; odxm;wJhol/ jzpf&wmvdkY usrawmh xifwmyJ/
'Dreufawmh ararhudk olr[m usr udk,fhudk,fudk ,HkMunf usr t&rf;udk pdk;&drfaeygw,f/ olr
][ufyDbmha';} EIwfqufjyD; arG;aeY rI &SdapwJhtwGuf jrefjref qefqefudk &JU urÇm usOf;usOf;av;xJrSmyJ
u'fwpfck vufaqmifay;cJhw,f/ avhvmjzpfygw,f/ aysmufqHk;aerSmudk pdk;&drfrdw,f/
araruawmh pdwf0ifpm;yHk r&bl;/ ausmif;om;wdkif;vnf;yJ usr vufvSrf; rrDEdkifwJh urÇm/
ararhtwGuf pdk;&drfvdkufwm/ tajc tjyif;txef MudK;pm;Muygw,f/ usr[m xl;qef;vSwJh
tae rwdk;wufvmbl;/ q&m0ef usrwdkY tm;vHk;[m rwlwJh pum; wkdif;jynfxJrSm ae&wm/ xl;qef;wJh
uawmh ararhudk aq;awG trsm; awG ajymMuvdkYvnf; xifygw,f/ bmompum;udk ajymae&w,f/
MuD; ay;ygw,f/ 'gayrJY aq;awGu 'gaMumihfrdkvdkY t*Fvdyfpm rajym&if tckawmh vlpdrf; wpfa,mufeJY
ararudk wpfcsdefvHk;udk tdfyfatmif usrwdkY tcsif;csif; odcGihf&MurSm vnf;yJ twlwlae&ovdk cHpm;&
vkyfaewmyJ/ r[kwfvkdY/ wpfcgwpfavawmh w,f/ olr[m uav;av;
tdyfaysmfraewJh tcgrSm vnf; usrwdkY wpfa,mufeJY wpf jyefjzpfoGm;jyD; usruawmh tar
awmh idkfaejyefw,f/ tm;vHk; tqif a,muf em;vnfzdkYtwGuf pum; wpfa,mufvdkY jzpfaeawmhw,f/ 'g
ajyoGm;rSmygvdkY usru tm;ay; ajymp&mudk rvdktyfygbl;aemf/ usr rw&m;bl;/ usruom uav;av;
pum; wpfcsdefvHk; ajymayr,fh 'Dvdk wdkY tm;vHk;rSm cg;oD;vSwJh tawGY jyefjzpfcsifw,f/
jzpfr,fvdkYvnf; rxifjyefbl;/ tMuHKawG udk,fpDeJYyg/ usrwdkY&JU
usrudk,fwdkifvnf; wpf rsufvHk;awGxJrSm awGYEkdifw,fav/ arv 12 &uf
cgwpf&HrSm idkypfvdkufcsifw,f/ 'gay [kwfygw,f/ usrwdkY&JU rsufvHk;awG 'DaeYawmh usrwdkY
rJY usru cHEkdif&nf&SdrS jzpfrSm/ usr [m usrwdkY&JU toHawGxuf ydkus,f t*Fvdyfpm twef;udk a,musfm;
om pidkvdkufvdkYuawmh usr &yf avmifygw,f/ av; topfwpfa,muf vmwuf
awmhrSm r[kwfbl;vdkYvnf; pdk;&drfrd w,f/ olemrnfu z&uf'Dyg/
ygw,f/ arv 4 &uf 'Dwkdif;jynfudk olYzmomvmcJhwmwJh/
arar enf;enf; ydkae tjcm;uav;awG trsm;MuD;&SdwJh
{jyDv 30 &uf aumif;vmw,fvdkY xifygw,f/ tdrfwpfvHk;rSm olaew,f/ 'DrSm olY
&yfuGufxJu vlrIa&; 'gayrJY tawmfhudk tdyfwkef;yg/ wpf rdom;pk wpfa,mufrSudk vHk;0 r&Sd
XmewpfckrSm wpfywfudk oHk;&uf cgwpfav Edk;wJhtcgrSm usr b,fol bl;wJh/ olYudk apmihfa&SmufwJh vlMuD;
usr txl;twef;awG pjyD;awmh vJqdkwmudk rodwwfjyefbl;/ arar awGawmh tdrfrSm &Sdw,fvdkY ajym
oGm;wufygw,f/ tjcm;aom aomufwJh aq;awGaMumihf tJ'Dvdk w,f/ 'gayrJY rdbawG&SdwmeJY rwl
rwlwJh EdkfifiHawGu uav;awGeJY
twl usr t*Fvdyfpmudk avhvm
&w,f/ usrwdkY wpfa,mufrS
t*Fvdyfpm aumif;aumif; rajym
]]usrudk,fwdkifvnf;wpfcgwpf&HrSmidkypfvdkufcsifw,f/
wwfMubl;/ 'gayrJY usrwdkY tcsif; 'gay rJY usru cHEkdif&nf&SdrS jzpfrSm/
csif; ulnDay;Muygw,f/ usr om pidkvdkufvdkYuawmh
usr&JU t*Fvdyfpm q&mr usr &yf awmhrSm r[kwfbl;vdkYvnf;
u tifrwef oabmaumif;wJh pdk;&drfrd ygw,f/
trsKd;orD; wpfOD;yg/ MuifemwwfjyD;
pdwfvnf; &Snfwm/ usrwdkY b,fvdk }}
rSefrSefuefuefeJY ajymqdk qufqH

205
bl;av/ [kwfvm;/ usrtwGuf 'gayrJY ol[m usr&JU uRefawmfodwmaygY/} oljyefajzcJh
tajctaeawG tawmfudk qdk;vS qifvG,ftdyfuav;eJY ywfouf vdkY wm/ ]uRefawmfu qlygpwm;av/}
w,fvdkY xifygw,f/ 'gayrJY usr &dkif;&dkif;pdkif;pdkif; rajymygbl;/ usr olt&rf;yJ &,fp&m aumif;w,fvdkY
rSmu arar &Sdaeao;wm/ arar twGuf b,favmuf ta&;ygw,f xifyHk&w,f/
aeraumif; jzpfaewm usr odyg qdkwmudk odvdkYygyJ/ tmz&du qif
w,f/ 'gayrJY usr&JU tarygyJ/ 'Dudk av; jzpfw,fqdkwmudk olcsufjcif; ZGefv 11 &uf
pa&mufuwnf;u tjcm; wpf udk odcJhwmav/ em;&GufawGu usr aemufxyf qkwpfck &jyefjyD/.....
a,mufa,mufxuf ydk uHaumif; tMuD;MuD;&SdaevdkY/ wpfcgwpfavrSm t*Fvyd pf mtwGuw f J/h wu,fawmh
ygvm;vkYd cHpm;rdw,f/ olwdkY &Gmem;rSm tJ'DqifawGudk awGY usrwdkY tm;vHk; qk wpfckpD &Muwm
z&uf'D[m usrxuf cJhzl;aMumif; olu ajymjyygw,f/ yg/ t*Fvdyf tbd"gef wpftkyfpD/
toufMuD;olyg/ 'gayrJY oleJYu tm;yg;yg;/ usrwdkY &Gmuav;udk rwlwJh pGrf;&nfawG twGufyg/
tqifajyvdkufwmvdkY cHpm;rd yg vnf; qifawG vmvnfcJh&if odyf ]taumif;qHk; av,lavodrf;qk}
w,f/ oluvnf; usrvdkyJ cHpm; aumif;rSmyJaemf/ udk usru &cJhwmyg/ z&uf'Duawmh
&w,fvdkY ajymw,f/ t*Fvdyfvdk usr&JU tawG;awGudk ]taumif;qHk; pmvHk;aygif;qk} udk
ajym&wm jzpfayr,hfvnf; wpf z&uf'DeJY a0rQvdkYvnf;&w,f/ olu &cJh w,f/ usrwdkY tawmrowf
a,mufa,mufeJY pum; ajymazmf em;vnfay;wwfyHk &ygw,f/ pma&; &,farm aecJhMuygw,f/ bmjzpf
&Sdaewm odyfaumif;wmyJ/ q&mwpfa,mufjzpfvmzdkY usr&JU vdkYvJqdkwmudkq&mrurodayr,hf
tdyfrufawGudk ajymjycJhjyD;jyD/ olu vnf; usrwdkYeJY twlwl vkdufyg
ZGefv 5 &uf vnf; abmvHk;orm;wpfOD; jzpfcsif &,farmcJhygw,f/
z&uf'D[m wpfOD;wnf; wJh ol&JU tdyfrufudk a0rQcJhygw,f/ ararudk tbd"gefpmtkyf
omjzpfayr,fh tcifqHk; oli,fcsif; usr[m abmvHk;eJY ywfoufvdkY jyzdkYtwGuf tdrfudk tajy;uav;
vkdeJY? tudkwpfa,mufvdkyg jzpfae tawmfuav; odxm;wmudk ol jyefvmcJhw,f/ 'gayrJY araru
awmhw,f/ Zdk;eJY usrajymMuovdk tHhMoaeav&JU/ i,fi,fwkef;u awmh cgwdkif;vdk tdyf&mxJrSmyg/ pdwf
awmhvnf; tusÐ t0wftxnf usr avhvmxm;cJh&wm jzpfaMumif; 0ifpm;yHkay: zdkY olr MudK;pm;cJhayr,fh
taMumif;? rdwfuyf taMumif; ajymjyvdkufygw,f/ 'grSr[kwf&if tdyfyJtdyfcsif aejyefawmhw,f/
ajymvdkYawmh r&bl;qdkwm &Sif;yg a*s;eJYu ajymp&m pum;udk&SdrSm oem;p&m arar&,f/ usr&wJh
w,f/ tudk a*s;eJYvnf; b,fawmhrS r[kwfbl;av/
wlrSmawmh r[kwfygbl;/ 'gayrJY 'DaeYvnf rSm
a*s;u usrudk [moajymovdkrsKd;? ol abmvHk; upm;
*&kpdkufovdkrsKd;awmholvkyfygw,f/ wmudk apmihfMunfhzdkY
usr&JU t*Fvdyf pum;ajym av,l zdwfac:cJhygw,f/ ol
avodrf;u tawmfMuD;udk qdk;w,f aumif;aumif; upm;
vdkY olu ajymawmh usruvnf; wwfaMumif;udk ajymcJh
ol[m pmvHk;aygif;awG t&rf;rSm;wJh wmyg/ 'gayrJY ol[m
olvdkY jyefajymypf vdkufw,f/ tawmfhudk uRrf;usif
z&uf'DeJY twlwl &Sdae&if usr[m wJholyg/olt&rf; awmf
uav;av;wpfa,mufvdk jyefjzpf aMumif; usru 'DvdkyJ
oGm;w,f/ tJ'DvdkrsKd; rcHpm;cJh&wm ajymcJhw,f/
MumvSygjyD/ ][kwfw,f?

206
qku ararudkvnf; aysmf&TifaprSmyJ
vdkY xifxm;cJhwm/ t&ifESpfu
pma&;wJhqk &cJhwkef;uvdkrsKd;/ tJ'D ]] [ihftif;? [ihftif;/ usr 'Dvdkvkyfvdkr&bl;/ usr twdwfrSm
wkef;ursm; arar pdwfvIyf&Sm; aeaevdkYawmhrjzpfbl;/twdwfudkowd&zdkYt&rf;ta&;MuD;w,fvdkY
aevdkuf wmav/ 'gayrJY tcktcgrSm awmh q&mru ajymygw,f/ 'gayrJY tJ'DrSm aevdkYawmh rjzpfbl;wJh/
awmh ....... / twdwfudk tjcm;urÇmwpfck tae eJY &Ijrif&r,fwJh/
[ihftif;? [ihftif;/ usr
'Dvdkvkyfvdkr&bl;/ usr twdwfrSm
--]raeYu urÇm}/
aeaevdkYawmh rjzpfbl;/ twdwfudk
owd&zdkY t&rf; ta&;MuD;w,f vdkY }}
awmh q&mru ajymygw,f/ 'gayrJY
tJ'DrSm aevdkYawmh rjzpfbl;wJh/ awGudkyg a&;rSwf xm;oihfw,fvdkY Zlvdkif 9 &uf
twdwfudk tjcm;urÇmwpfck tae eJY ajymcJhygw,f/ z&uf'D&JU arG;aeY t
&Ijrif&r,fwJh/ --]raeYu urÇm}/ 'gqdk&if 'DaeY usr aysmf aMumif; ararudk ajymjycJhw,f/
]-raeYu urÇmudk oGm; p&maumif;wJh t&m ESpfckudk pOf;pm; 'gayrJY araru cgwdkif;xufawmifrS
vnf Ekdifygw,f -} olrajymcJhwm vdkY&jyDaygYaemf/ usr&JU qkeJY z&uf'D&JU ydkjyD;awmh 0rf;enf;oGm;ovdkyJ/ usr
yg/ ]tjrJwrf; tJ'Dudk oGm;vnfEkdif qk/ &,fvdkuf&wm tlawmifemyg&JU/ pdwfysufvdkuf&wm/ ydkaumif;zdkY t
wmyg/ wcgwavrSmawmh aysmfp&m 0dk;../ tJ'g 3 ck ajrmufyJ aygY/ wGuf usruawmh MudK;pm;cJh&wm/
tvnftywf c&D;aumif;jzpfr,f/ 'gayrJY cgwkdif;vdkyJ tajctaeawG
wcgwavrSmawmh 0rf;enf;p&m Zlvdkif 8 &uf ydkqdk;atmif vkyfvdkufovdkjzpfjyD/
jzpfr,f/ wu,fvdkY 0rf;enf; ae&if aemuftywfrSm z&uf'D&JU 'gayrJY em&D enf;enf;
awmh ]'DaeYurÇm} udk jyefvmoihf arG;aeY&Sdygw,f/ ol bmvkyfrvJ vdkY MumwJh tcgrSmawmh arar[m
w,f/ tJ'Dtcg 'DrSm rif; MuHK&wJh usr ar;Munfhrdw,f/ pm&Gufp wpfckrSm pm&if;awG a&;rSwf
txJu aumif;wJh wpfck ESpfck ]bmrSrvkyfygbl;} olujyef aewm owdxm;rdw,f/
avmufudk pOf;pm; Munfhvdkufprf;yg/ ajz cJhw,f/ ]rdom;pkrSr&Sdwm/ rwlbl;} ]wdkY udwfrkefYwpfvHk; vdk
q&mru tJ'gawGudk ]aysmfp&m ol 0rf;enf;aewmudk w,faemf} arar ajymcJhwmyg/
tawG;rsm;} vdkY trnfwyfw,f/ usr rawGYcsifbl;/ 'geJY arG;aeY ]tom;n§yfaygifrkefYawGvnf; vdk
wu,fvdkYrsm; ]aysmfp&m tawG;} aeYvnfrSm usreJY ararwdkYeJY twl w,f/ aw;oDcsif;vnf; vdkw,f/
uvnf; vHk;0 pOf;pm;vdkY r&bl;qdk&if wl &SdaeEdkfifzdkYudk csufjcif;yJ zdwfac: atmf ... qmzDa&/ orD;&JU t*Fvdyfpm
]reufjzef urÇm} udk oGm;vnfywf vdkufygw,f/ q&mrudkvnf; ajymMunfhyguG,f/
oihfw,fvdkYvnf; olru tMuHay; tpawmh olzufu odyf &yfuGufxJu vlrIa&;Xme ae&mudk
ao;w,f/ tJ'DrSm vkyfcsifwm raocsmcJhbl;/ aemufqHk;awm ararwdkY toHk;jyKvdkY &Ekdkifrvm;vdkY/}
awGudk vkyfzdkY tdyfruf rufvdkY &Edkfif hvnf; oabmwlcJhygw,f/ ]uRef usrr,HkMunfEkdifavmuf
w,fwJh/ awmfwdkY bmvkyfMurvJ} olu ar;cJh atmifygyJ/ arar[m wu,fhudk
usr[m pma&;q&mr ao;w,f/ pdwftm; wufMuGaeovdkygvm;/
wpfOD;qdkwmudk q&mr odygw,f/ tJ'gu usr rpOf;pm;xm; ]rESpfu arar twGuf
usr&JU 'dkif,m&Dav; taMumif;udk &ao;bl;av/ ol aysmf&Tifr,fvdkYyJ tHhtm;oihfp&m arG;aeYyGJav;udk
ajymjyjzpfw,f/ 'geJY olru ]aysmf usr awG;w,f/ arar vnf; orD; rSwfrd&JUvm;} araru ar;jyef
p&mtawG;} awGaum? 0rf;enf;p&m aysmfr,faygY/ b,fol ajymEdkifrSmvJ/ ygw,f/ ]orD;wdkYaMumihf ararrSm

207
aysmfvdkuf&wm/ tif;... tck 'DrSmu ]'gayrJY tJ'gudk rif;&JU w,f/ ol[m ararhudk wpfckck
z&uf'DtwGuf vkyfay;r,fhol wpf wkdif;jynfuae ,lvmcJh&wmav/ wD;wdk; ajymvdkufygw,f/ aemuf
a,mufrS r&Sdbl;aemf/ tJ'gaMumihf rif;twGuf b,favmuf t"dyÜg,f awmh olY&JU ykcHk;awG wqwfqwf
ararwdkYu ol&JU rdom;pk jzpfay; &SdovJqdkwm uRefawmfodygw,f/} wkefaeawmhw,f/ [ifhtif;? usr
&r,f/ ararh arG;aeYwkef;uvdk olu ajymcJhwmyg/ tJ'gudk arQmfvifhxm;wm r[kwfyg
olYtwGuf aysmfp&marG;aeYyGJav;udk ]z&uf'D&JU wkdif;jynfudk bl;/ ol idkaew,fav/ csufjcif;yJ
zefwD;ay;&r,f/} vnf; trSwf& p&mav;yg/ tJ'g arar[m olYr&JU vufarmif;xJudk
arar[m usrudk tm;& yg; aMumihf tJ'gudk z&uf'DqDrSm &Sdap z&uf'Dudk xnfhjyD; wif;wif; usyf
& zufxm;vdkufjyD; ajymjyaecJh ygw,f/ csifw,f} usr jyefajzcJhygw,f/ usyf axG;ayGY zufxm;ygw,f/ tudk
]orD;av; qmzD&,f/ ararhudk jyKpk olYtaeeJYvG,ftdyfuav; a*s;udk zufxm;aeustwkdif;yJ/
apmihfa&Smufwm aus;Zl;yguG,f/ udk toHk;jyKzdkY usr rarQmfvifhygbl;/ tMumMuD; olwdkY ESpfa,muf tJ'Dvdk
orD;u odyfudk MuHhMuHh cHEdkifwmyJ/ tJ'DvdkrsKd; vufaqmif r[kwfyg/ &SdaecJhw,f/ ararvnf;yJ idkfaewm
'gayrJY tckawmh arar[m tar qifyHkpHeJY vG,ftdyfuav; wpfvHk;rQ udk awGYvdkuf&awmh usr[m ydkvdkY
taeeJY aemufxyf wpfcg jyefpjyD; om r[kwfbl; qdkwmudkvnf; olod awmif pdk;&drf aerdw,f/ wu,fqdk
orD;udk *&kpdkufzdkY tcsdefusygjyDuG,f/} ygw,f/ tJ'Dxufudk t"dyÜg,fawG 'Dvdk arG;aeYyGJrsKd; rvkyfcJhoifhbl;vdkY
'DaeYtwGufawmh ]aysmf trsm;MuD; &Sdygw,f/ 'gudk em;vnf vnf; pOf;pm;aerdw,f/
p&mtawG;} wpfcku vHkavmuf oGm; wm 'DurÇmMuD;rSm ol wpfa,mufxJ 'gayrJY wpfa,muf
ygjyD/ usr ararudk jyef& vdkufygjyD/ &SdEkdifw,fvdkY usr pOf;pm;rdw,f/ a,mufu aysmfp&m aumif;wJh
usrxufvnf; tJ'gukd olu ydkvdk Y aw;oGm;av;udk zGihfvkdufwJh tcgrSm
Zlvdkif 15 &uf tyfwJhvlyg/ 'DrSmu usrrSm arar awmh tm;vHk;[m atmf[pfMuawmh
z&uf'D arG;aeYyg/ tifr &Sdw,f/ 'gayrJY olYararu [dk; ta0; w,f/ ]aysmfp&m arG;aeY r*Fvmyg}/
wef aysmfp&maumif;wJh aeYav;aygY/ MuD;rSm/ arar[m olr&JU vufudkify0geJY
usr olYudk oGm;ac:awmh olYpdwf &if;ESD;vSwJh wdwfqdwfrIeJY z&uf'D&JU rsuf&nfawGudk okwfay;
vIyf&Sm; aevdkufwm/ usrwdkY &yf&Gm vlrIa&;Xme0if;udk vdkufjyD; ol&JU qHyifawGudk zGzGav;
]uRefawmfhtwGuf bm vrf;avQmuf vmcJhMuw,f/ tJ'D oyfay;jyD; jyHK;jycJhygw,f/
0,fvmcJhvJ} olu aemufawmuff ae&mudka&mufawmh arar[m ]idkwmawG &yfvdkufzdkY
awmuf ar;w,f/ tjyHK;yef;MuD;qifvdkY usrwdkYqDudk tcsed f usjy?D wdv
Yk nf;aysmMf u&atmif
][ifhtif;.../ bmrS ryg tajy;uav; vmMudKcJhygw,f/ aemf} olr ajymcJhwmyg/
bl;/} usru 0rf;enf;aewJhyHkudk ]aysmf&Tifp&m arG;aeY r*Fvmyg? om; Z,Edkif
MudK;pm;vkyfjyD; jyefajz vdkufw,f/ z&uf'D} arar EIwfqufvdkufwm yg/
]qmzD&,f.../ rawmif; a[mvfcef;rus,fxJudk a&SUvqufvufzwf&Iyg&ef/
yefygeJYuG,f/} ol jyefajymvdkufwm arar[m OD;aqmif ac:oGm;cJhyg
yg/ ]rif;rSmu ydkufqHrS r&Sdwm/} w,f/ vlawG tjynfhudk &Sdaeawmh
]usru bmrSudk r0,fcJh wm/ pm;yGJawGay:rSmu pm;p&m?
wmyg/ 'gayrJY usr 'gudk ay;r,f/} aomufp&mawGeJY/ xdkifcHkwpfvHk;
usr &,farmvdkufjyD; usr&JU qif ay:rSmvnf; vufaqmifawG yHkvdkY/
vG,f tdyfuav;udk ay;vdkufw,f/ pum;wpfvHk;rSudk rajym
tpawmh ol tJ'gudk vufrcHcsif EdkfifbJ z&uf'D[m ol&JU ab;ywfywf
cJhygbl;/ vnfudk tMumMuD; MunfhaecJhyg

208

You might also like