Ölçme ÜNİTE

Yazar
Doç.Dr. Gönül KIRCAALİ-İFTAR

2
Amaçlar
Bu üniteyi çalıştıktan sonra:
• ölçmeyi tanımlayabilecek,
• ölçme düzeylerini örneklerle açıklayabilecek,
• işevuruk tanımın ne olduğunu söyleyebilecek,
• ölçü araçlarının geçerliğini ve güvenirliğini tanımlayabilecek;
her birinin çeşitlerini anlatabilecek,
• ölçü aracı çeşitlerini ve özelliklerini açıklayabileceksiniz.

İçindekiler
• Giriş
• Ölçme: Tanımı ve Düzeyleri
• İşlemsel (Operasyonel) Tanım
• Ölçü Araçları
• Ölçü Aracı Çeşitleri
• Özet
• Değerlendirme Soruları
• Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar
• Ek Okuma Kaynakları

Çalışma Önerileri
• Çeşitli ölçek örnekleri yazarak türlerini belirlemeye çalışınız.
• "Ek Okuma Kaynakları" bölümünde önerilen kitaplardan ilgili
bölümleri okuyarak pekiştiriniz.

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
ÖLÇME 13

1. Giriş
Ölçme, sosyal bilim araştırmalarının en önemli öğelerinden biridir. Araştırmada
nelerin ölçüleceğine ve nasıl ölçüleceğine karar vermek; ardından da, bu kararları
sağlıklı biçimde gerçekleştirebilmek, bir sosyal bilim araştırmasının en önemli bölü-
münü oluşturmaktadır. Araştırma amacına uygun bir ölçü aracı bulunması duru-
munda, o ölçü aracı kullanılabilir; bulunmaması durumunda ise, ölçü aracını araş-
tırmacının kendisinin geliştirmesi gerekebilir. Bu ünitede, ölçme ve ölçü araçları ile
ilgili bilgiler yer almaktadır.

2. Ölçme: Tanımı ve Düzeyleri

Sosyal bilim araştırmalarının önemli bir bölümünde, veriler ölçme sonucunda oluş-
maktadır. Ölçme, araştırma değişkenleriyle ilgili toplanan bilgileri belli ilkeler çer-
çevesinde sembollere dönüştürmektir. Değişkenler, sayısal ya da sınıfsal sembolle-
re dönüştürülebilir. Örneğin, araştırmada yer alan bireylerin bir ölçü aracındaki so-
rulara verdikleri yanıtların puanları toplanarak bir sayısal değer elde edilebilir; ya
da, araştırmada yer alan bireyler, belli sınıflara dahil edilebilirler.

Değişkenler dört düzeyde ölçülebilir: (a) sınıflama ölçeği, (b) sıralama ölçeği, (c) eşit
aralıklı ölçek, (d) oranlı ölçek. Bu ölçek türlerinden birincisi niteliksel veriler için; di-
ğer üçü ise niceliksel veriler için geçerlidir. Ayrıca, bu ölçekler, en az bilgi vericiden
(sınıflama ölçeği) en çok bilgi vericiye (eşit oranlı ölçek) doğru sıralanmıştır.

2.1. Sınıflama Ölçeği

Sınıflama ölçeği, araştırmada yer alan bireylerin iki ya da daha fazla sınıfa yerleşti-
rilmeleri için kullanılır. Dolayısıyla, sınıflama ölçeği verileri, her bir sınıfa dahil olan
birey sayısını gösterir. Örneğin:

• Araştırma örneklemindeki öğrencilerin kaçı kadın, kaçı erkek?

• Deneklerinin kaçı içedönük, kaçı dışadönük?
• Öğretmenlerin kaçı doğal, kaçı yapılandırılmış, kaçı yönlendirmeli öğretim
yöntemini yeğliyor?

Sınıflama ölçeğinde yer alan her bir sınıf belli özelliklere göre belirlenir. Ayrıca, sı-
nıflanan her birey, söz konusu sınıfların ancak birinde yer alabilir.

Yukarıdaki örnekleri dikkate alarak, bir sınıflama ölçeği verisi örneği de siz veri-
niz. ?
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
14 ÖLÇME

2.2. Sıralama Ölçeği

Sıralama ölçeği kullanıldığında, araştırmada yer alan bireyler, araştırma değişkeni

çerçevesinde sıraya dizilirler. Ancak, yapılan sıralamada, birinci sıradakiyle ikinci
sıradaki arasındaki fark, ikinci sıradakiyle üçüncü sıradaki arasındaki farka eşit ol-
mak zorunda değildir.

Aşağıda, sıralama ölçeğine uygun verilere örnekler yer almaktadır:

• katılımcıların en çalışkandan en az çalışkana doğru sıraya dizilmesi

• öğrencilerin ders başarılarının harf notuyla değerlendirilmesi
• deneklerin sosyo-ekonomik statülerinin; alt, orta ve üst olarak sıralanması
• veri toplama aracında ‘hiç’, ‘arasıra’, ‘her zaman’ biçiminde yanıtlar verilme-
si

? Yukarıdaki örnekleri dikkate alarak, bir sıralama ölçeği verisi örneği de siz veri-
niz.

2.3. Eşit Aralıklı Ölçek

Eşit aralıklı ölçek, araştırmada yer alan bireylerden araştırma değişkeni ile ilgili ve-
ri toplamak için kullanılan ve ölçüm değerleri arasında eşit aralıklar bulunan ölçek-
tir. Örneğin:

• zeka puanı (70, 105 vb.)

• ısı ölçümü (36 derece)
• üniversite seçme sınavı puanı

Yukarıdaki örnekleri dikkate alarak, bir eşit aralıklı ölçek verisi örneği de siz ve-
? riniz?

2.4. Oranlı Ölçek

Oranlı ölçek, eşit aralıklı ölçeğin tüm özelliklerine sahiptir; ek olarak, oranlı ölçekte
bir de gerçek sıfır noktası vardır. Örneğin:

• uzunluk
• ağırlık
• yaş

Eşit aralıklı ölçeklerde gerçek sıfır noktası bulunmaz. Örneğin, eşit aralıklı ölçek
özelliği gösteren zeka puanının 0 olması, bireyde hiç zeka olmadığını göstermez. Bu
nedenle, zeka puanı 30 olan bir kişinin, zeka puanı 60 olan kişinin yarısı kadar zeka-
ya sahip olduğunu söylemek olanaksızdır. Oranlı ölçek kullanıldığında ise, gerçek
bir sıfır noktası olması nedeniyle, farklı veri değerleri arasında oranlama yapmak

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
ÖLÇME 15

olanaklıdır. Örneğin, 8 yaşındaki bir çocuğun, 4 yaşındaki bir çocuğun iki katı yıl ya-
şamış olduğu konusunda herhangi bir kuşku olamaz.

Sosyal bilimler alanında kullanılabilen oranlı ölçekler oldukça sınırlıdır. Bu du-

rumun nedenlerini tartışınız. ?
3. İşlemsel (Operasyonel) Tanım
Sosyal bilim araştırmalarında ele alınan değişkenlerin önemli bir bölümü (örneğin,
zeka, içedönüklük vb.) doğrudan ölçülemeyen değişkenlerdir. Bu nedenle araştır-
macılar, ölçmeyle ilgili iki temel karar vermek durumundadırlar: Araştırmada ne
ölçülecektir ve nasıl ölçülecektir? Bu iki sorunun yanıtı, değişkenlerin işleme yöne-
lik olarak (operasyonel) tanımlanması anlamına gelmektedir. Örneğin, ‘zeka’,
WISC-R testinde elde edilen puan olarak tanımlandığında, bu tanım işlemsel bir ta-
nım özelliği göstermektedir. Benzer şekilde, ‘kişilik’ değişkeninin işlemsel tanımı,
MMPI testinde alınan puan olabilir. Bir işlemsel tanım, bilimsel açıdan güçlü bir ku-
ramsal temele sahip olduğu zaman anlam kazanmaktadır.

4. Ölçü Araçları
Sosyal bilim araştırmalarında yapılan ölçümlerin büyük çoğunluğunda, araştırma
verilerini toplamak amacıyla ölçü araçları kullanılır. Kullanılan ölçü araçlarının,
belli özelliklere sahip olması gerekir. Bu özelliklerin belli başlıları; geçerlik ve güve-
nirliktir. Gerek önceden geliştirilmiş bir ölçü aracını kullanmaya karar verirken, ge-
rekse yeni bir ölçü aracı geliştirirken, geçerlik ve güvenirlik özellikleri dikkate alın-
malıdır. Aşağıda, geçerlik ve güvenirliğin tanımları yapılmakta ve her birinin çeşit-
leri tanıtılmaktadır.

4.1. Geçerlik

Geçerlik, bir ölçü aracının, ölçtüğünü öne sürdüğü değişkeni ne derece ölçtüğü-
dür. Örneğin, zekayı ölçtüğünü öne süren bir test, zekayı ne derece ölçmektedir?
Acaba ölçülen değişken, zekadan çok öğrenme midir? Bu soruların yanıtını verebil-
mek için, geçerlik analizleri yapılmaktadır.

Üç çeşit geçerlik vardır ve araştırmada kullanılan ölçü aracının özelliğine göre bu

geçerlik çeşitlerinden biri ya da birkaçı uygun olmaktadır. Her bir geçerlik çeşidinin
özellikleri ve analiz biçimleri aşağıda açıklanmaktadır:

İçerik Geçerliği: İçerik geçerliği, bilgi ölçen bir ölçü aracının, ilişkili olduğu alandaki
içeriği ne derece yansıttığıdır. Örneğin, bir matematik testinin, matematik konuları-
nı ne ölçüde temsil ettiği. Ölçü aracının içerik geçerliğinin yüksek olmasını sağlaya-

AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
16 ÖLÇME

bilmek için, ölçü aracıyla ilişkili konudaki kitapları incelemek ve konunun uzman-
larıyla görüşmek gerekmektedir. Ölçü araçlarının içerik geçerliğinin düzeyini gös-
teren sayısal bir değere ulaşmak çok zordur. İçerik geçerliği çalışmaları, genellikle,
uzmanlardan oluşan bir grup değerlendiricinin görüşlerine başvurarak gerçekleşti-
rilir.

Uyum Geçerliği: Uyum geçerliği, yeni geliştirilen bir ölçü aracı ile, aynı amaca yöne-
lik bir başka ölçü aracı arasındaki uyumun derecesini göstermektedir. Bazı ölçü
araçları, çeşitli özellikler açısından çok iyi olmalarına karşın, kullanım zorluğu ve
maliyet gibi nedenlerden dolayı yeğlenmeyebilir. Bu durumda, aynı amaca yönelik,
daha kolay uygulanan ve daha az maliyet gerektiren bir başka ölçü aracı geliştirmek
akla gelmektedir. Yeni geliştirilen ölçü aracından alınan puanlar, eskisinden alınan
puanlarla uyuşursa, yeni geliştirilen aracın uyum geçerliğine sahip olduğu sonucu-
na ulaşılır.

Yapı Geçerliği: Yapı geçerliği, gözlenemeyen ancak kuramsal olarak açıklanan bir
psikolojik yapıyı (örneğin, yaratıcılık, otoriterlik vb.) ölçmeyi hedefleyen bir ölçü
aracının, amacına ne denli ulaştığıdır. Yapı geçerliği analizi, karmaşık ve çok yönlü
bir süreçtir; kuramsal olarak varlığı öne sürülen yapının davranışlara ne derece yan-
sıdığının ve ölçü aracının maddelerinin özelliklerinin incelenmesini gerektirir.

4.2. Güvenirlik

Güvenirlik, ölçme sonuçlarının farklı zamana ve koşullara karşı sahip olduğu

tutarlılığı göstermektedir. Güvenirlik, istatistiksel analizlerle yüzde olarak hesap-
lanmaktadır. Genellikle, bir ölçü aracının sahip olması gereken en düşük güvenirlik
düzeyi olarak % 70 kabul edilmektedir. Aşağıda, belli başlı tutarlılık çeşitleri tanıtıl-
maktadır:

Zamana Karşı Tutarlılık: Ölçme-Tekrar Ölçme Güvenirliği: Ölçme-tekrar ölçme güve-

nirliği analizinde, aynı ölçü aracı bir süre (genellikle iki hafta) arayla aynı bireylere
iki kez uygulanır. İki test sonucu arasındaki tutarlılık, istatistiksel analizlerle hesap-
lanır.

Madde Gruplarına Karşı Tutarlılık: Eşdeğerli Ölçüm Güvenirliği: Eşdeğerli ölçüm güve-
nirliği analizinde, bir ölçü aracının, birbirinin yerine kullanılabilecek iki ya da daha
fazla formu oluşturulur ve ölçü aracının fomları arasındaki uyum istatistiksel ana-
lizlerle belirlenir. Aynı bireylere ölçü aracını sık sık uygulamanın gerekeceği du-
rumlarda, ezberleme ve kanıksama gibi etmenleri kontrol etmek amacıyla, her uy-
gulamada ölçü aracının farklı bir formunun kullanılması amaçlanır.

Değerlendiricilere Karşı Tutarlılık: Değerlendiriciler-Arası Güvenirlik: Ölçü aracının uy-

gulanması ve puanlanması, değerlendirici becerisine dayalıysa ya da değerlendiri-
cinin yorumunu gerektiriyorsa, değerlendiriciler-arası güvenirliğin hesaplanması
gerekir. Bu amaçla, iki farklı değerlendiricinin aynı bireye aynı ölçü aracını uygula-

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
ÖLÇME 17

ması sonucunda elde edilen puanlar arasındaki uyuşma, istatistiksel analizlerle be-
lirlenir.

Maddelerin Tutarlılığı: Madde Güvenirliği: Madde güvenirliğiyle, ölçü aracının her bir
maddesinin toplam puana yapmış olduğu katkı, iç-tutarlılık katsayısı olarak hesap-
lanır. Toplam puana belli düzeyde katkıda bulunmayan maddeler ölçü aracından
çıkarılır.

5. Ölçü Aracı Çeşitleri

5.1. Başarı Testleri

Başarı testleri, bireylerin bir alandaki öğrenme düzeylerini (performans) ölçmeyi

hedeflemektedir. Okullarda kullanılan testlerin çoğu başarı testi niteliğindedir. Sos-
yal bilim araştırmalarında başarı testleri, öğretimde önemli bir değişkenin (örneğin,
öğretim yönteminin, uygulamanın, ortamın vb.) etkililiğini belirlemede kullanıl-
maktadır. Başarı testleri için belirlenmesi gereken geçerlik çeşidi içerik geçerliğidir;
güvenirlik çeşitleri ise ölçme-tekrar ölçme güvenirliği ve eşdeğerli ölçüm güvenirli-
ğidir.

Öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersindeki başarı düzeylerini ölçmek için kullanıla-

bilecek başarı testleri olup olmadığını araştırınız.

5.2. Yetenek Testleri

Yetenek testleri, bireylerin bir alandaki öğrenme gizilgüçlerini (potansiyel) ölçme-

yi hedeflemektedir. Zeka testlerinin çeşitli bölümleri çeşitli alanlarda bireylerin ye-
teneklerini ölçmeyi amaçlarken; müzik, resim vb. alanlarda bireylerin yeteneklerini
belirlemeyi amaçlayan testler de vardır. Başarının aksine yetenek doğrudan ölçüle-
meyen bir özelliktir. Yetenek testlerinde yapı geçerliğinin belirlenmesi büyük önem
taşımaktadır. Güvenirlikle ilgili olarak ise, başarı testlerinde önemli olan ölçme-tek-
rar ölçme güvenirliği ve eşdeğerli ölçüm güvenirliği, yetenek testlerinde de önem
taşımaktadır.

5.3. İlgi Envanterleri

İlgi envanterleri, bireylerin yapmaktan hoşlandıkları ya da pek çok seçenek arasın-

dan öncelikle yeğledikleri etkinlikleri belirlemek amacıyla kullanılmaktadır. İlgi
envanterleri, işe yönelik olabileceği gibi, boş zaman etkinliklerine yönelik de olabi-
lir. İlgi envanterlerini oluştururken, envanterin özelliğine bağlı olarak, içerik ya da
yapı geçerliği çalışmaları gerekebilir. Güvenirlikle ilgili olarak ise, ölçme-tekrar ölç-

AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
18 ÖLÇME

me güvenirliğinin ve eşdeğerli ölçüm güvenirliğinin; gerekli durumlarda ise, ek

olarak, değerlendiriciler-arası güvenirliğin incelenmesi önerilmektedir.

Ortaöğretim öğrencilerinin mesleksel ilgilerini ölçmeyi hedefleyen ilgi envan-

terlerini araştırarak, her birinin yarar ve sınırlılıklarını değerlendiriniz.

5.4. Kişilik Envanterleri

Kişilik envanterleri, özaktarım tekniğinden yararlanarak bireylerin kişilik özellik-

lerini belirlemeyi hedeflemektedir. Envanterin amacına ve özelliklerine bağlı ola-
rak, kişilik envanterinin geçerliğini sınamada, geçerlik analizlerinden birine ya da
birkaçına başvurmak gerekebilir. Güvenirlik çeşitlerinden ise, ölçme-tekrar ölçme
güvenirliği ve madde güvenirliği, kişilik envanterlerinin güvenirliğini belirlemede
en sık başvurulan iki yöntemdir.

5.5. Tutum Ölçekleri

Bireylerin bir konudaki (örneğin, özürlü çocukların normal eğitim ortamlarında

eğitilmeleri konusuna) görüş, düşünce ya da tutumlarını belirlemeye yarayan ölçü
araçlarına tutum ölçeği denmektedir. Bir tutum ölçeği, hedeflenen konudaki olum-
lu ve olumsuz görüş, düşünce ya da tutumları yansıtan bir dizi maddeden oluşmak-
tadır. Yukarıda verilen konuyla ilgili bir tutum ölçeğinde yer alabilecek maddeler-
den birkaçı şöyle olabilir:

• Normal sınıfta eğitim gören bir özürlü öğrenci, sınıf öğretmeninin çok zama-
nını alır.
• Özürlü öğrenci, normal sınıftaki eğitim düzenini aksatır.

Tutum ölçeklerinde, bireylerin, her bir maddeyle ilgili yanıtlarını, standart bir
anahtar çerçevesinde belirtmeleri istenir. Örneğin:

• Tümüyle katılıyorum.
• Biraz katılıyorum.
• Kararsızım.
• Pek katılmıyorum.
• Hiç katılmıyorum.

Ya da:

• Tümüyle yanlış.
• Biraz yanlış.
• Biraz doğru.
• Çok doğru.

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
ÖLÇME 19

Tutum ölçeklerinde, yapı geçerliği ile ölçme-tekrar ölçme güvenirliği ve madde gü-
venirliği analizi sonuçları önemlidir. Aşağıda sıklıkla uygulanan ölçekler kısaca
açıklanmıştır:

• Thurstone Aralıklı Ölçeği : Bireylerin ölçek üzerindeki yerlerini belirleyen

ölçektir. Soruların cevap puanları eşit aralıklı ve ağırlıklıdır (C1=0.2, C2=5.4,
C3=10.6 vb.). Her sorunun k sayıda seçeneği vardır. Bu seçeneklerin her birine 0
ile 11 arasında puan (tartı) verilir. Bu tartıların aralıklarının eşit olması gerekir.
Cevaplayıcıdan bu seçeneklerden birisini seçmesi istenir. Bu seçeneğin ağırlığı
cevaplayıcının puanı olarak alınır.
• Thurstone Ayırma Ölçeği: Her sorunun 7 ardışık ağırlıklı seçeneği bulunur.
Bu seçeneklerin ağırlıklı puanları 0-11 arasında eşit olarak değişecek biçimde sı-
ralanır. Normal ya da Nötr cevabın puanı yaklaşık 5.5-6 olacak şekilde ağırlıklar
dizilir.
Cevaplayıcı bu seçeneklerden en çok benimsediği iki seçeneği seçer bu seçe-
neklerin ortanca ağırlığı cevaplayıcının puanı olarak alınır. Bu puanlara göre
cevaplayıcılar birbirlerinden ayrılırlar.
• Likert Ölçeği : Bireylerin bir konudaki davranış puanlarını belirlemeyi sağ-
layan bir ölçektir. k sayıda sorunun her biri için farklı sayıda seçenekler belirle-
nir. Seçenekler sıralı biçimde ardışık olarak dizilirler seçenekler dengeli (-2, -1,
0, +1, +2 biçiminde) ya da sıralı sayısal değerlerle puanlandırılır (0, 1, 2, 3, 4, 5).
Tüm sorulara verilen cevaplar toplanır. Toplam puan bireyin konu hakkındaki
davranış, bilgi, tutum puanıdır.
Her birey puanına göre toplam ölçek ölçeği üzerinde bir yerde yer alarak bi-
reyin konu ile ilgili davranış pozisyonu belirlenir.
• Osgood Ölçeği : Cevaplayıcının bir konudaki davranışının derecesini (yo-
ğunluk, şiddet) ve içeriğini ortaya koymaya yarayan bir ölçektir. Ele alınan ko-
nunun her boyutu bir soru ile ifade edilir ve her sorunun olumludan olumsuz
cevaba doğru sıralanan 7 seçenek belirlenir. Nötr ya da Normal etki ile ilgili ce-
vap ortanca cevap olarak alınır.
Osgood ölçeğinde soruların 2 ve daha fazlasının bir araya gelerek bir feno-
meni birlikte ifade ettikleri (faktörler grubu) varsayılabilir.
• Q tipi Ölçek : Bir konu hakkında bireylerin yargılarını almak için r adet soru
hazırlanır. Cevaplayıcıların bu soruları k sayıda gruba (alt yargı seti) ayırması
istenir. r adet sorunun her birinin hangi alt gruba girdiğini (uygun alt grupları)
puanlandırılarak (i grup puanı) belirtilmesi cevaplayıcılardan istenir (i=
1,2,...,k). r adet sorunun cevaplayıcılar tarafından hangi alt gruplara atandığı 1
ile k arasında puanla belirlenir. Bu ölçekte altset puan aralıkları eşit alınmalıdır.
Ayrıca her bir cevaplayıcının diğer cevaplayıcı ile benzerlikleri korelasyon ana-
lizi ile belirlenir. Böylece bireylerin benzerlikleri araştırılır.

AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
20 ÖLÇME

Özet
Ölçme, araştırma değişkenleriyle ilgili toplanan bilgileri belli ilkeler çerçevesinde sayısal ya
da sınıfsal sembollere dönüştürmektir. Sosyal bilimlerde değişkenler dört düzeyde ölçülebi-
lir: (a) sınıflama ölçeği, (b) sıralama ölçeği, (c) eşit aralıklı ölçek, (d) oranlı ölçek. Bu ölçek tür-
lerinden birincisi niteliksel veriler için; diğer üçü ise niceliksel veriler için geçerlidir. Sosyal
bilim araştırmalarının çoğunda, araştırma verileri ölçü araçları yardımıyla toplanır. Ölçü
araçlarında bulunması gereken en önemli iki özellik, geçerlik ve güvenirliktir. Geçerlik, ölçü
aracının ölçtüğünü öne sürdüğü değişkeni ne derece ölçtüğüdür; güvenirlik ise, yapılan öl-
çümün tutarlılığıdır. Sosyal bilimlerde sıklıkla kullanılan ölçü aracı çeşitleri; başarı testleri,
yetenek testleri, ilgi envanterleri, kişilik envanterleri ve tutum ölçekleridir.

Değerlendirme Soruları
Aşağıdaki soruların yanıtlarını, verilen seçenekler arasından bulunuz.

1. Aşağıdakilerden hangisi, bir sınıflama ölçeği verisi değildir?

A. Anne-babaların eğitim durumu
B. Annelerin çalışıp çalışmadığı
C. Öğrencilerin yeğledikleri seçimlik dersler
D. Öğretmenlerin cinsiyeti
E. Anne-babaların birlikte mi, ayrı mı olduğu

2. Üniversite seçme sınavı puanı, aşağıdaki ölçeklerden hangisine uygunluk

göstermektedir?
A. Oranlı ölçek
B. Sıralama ölçeği
C. Tutum ölçeği
D. Eşit aralıklı ölçek
E. Sınıflama ölçeği

3. ‘Geçerlik’ ile ilgili olarak aşağıda yer alan ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Uyum geçerliği analizinde, aynı amaca yönelik iki ölçü aracı birbiriyle
karşılaştırılır.
B. İçerik geçerliği analizinde, bilgi ölçen bir ölçü aracının, ilişkili olduğu
alandaki içeriği yansıtma düzeyi belirlenir.
C. Geçerlik, istatistiksel analizlerle yüzde olarak hesaplanır.
D. Yapı geçerliği, gözlenemeyen değişkenleri ölçmeyi hedefleyen ölçü araç-
ları için söz konusudur.
E. İçerik geçerliği analizinde, uzman görüşüne başvurulabilir.

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
ÖLÇME 21

4. Yetenek testleri, aşağıdakilerden hangisini ölçmeyi amaçlamaktadır?

A. İlgi
B. Gizilgüç
C. Başarı
D. Öğrenme
E. Tutum

Ölçme İle İlgili Bazı Önemli Kavramlar

Değişken : Gözlemden gözleme farklı değerler alabilen objelere, nite-
liklere ya da durumlara değişken denir.

Sürekli değişken : Matematiksel olarak herhangi iki değeri arasında daima bir
başka değeri bulunabilen değişken. (Örneğin: Uzunluk,
ağırlık, yaş)

Süreksiz değişken : Ölçüm birimleri daha küçük bölümlere bölünemediğin-

den ölçek üzerinde ayrı ayrı noktalar halinde yer alan değiş-
ken. (Örneğin Pekiyi 5, İyi 4 Orta 3 gibi)

Bağımsız değişken : Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değiş-
ken.

Bağımlı değişken : Başka bir değişkene bağlı olarak değerler olabilen değişken.

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar

Best, J. W., ve Kahn, J. V. Research in Education (8. Baskı). Boston: Allyn and Bacon,
1998.

Gay, L. R. Educational Research: Competencies For Analysis and Application (3.

Baskı). Columbus, OH: Merrill, 1987.

Harris, M. B. Basic Statistics For Behavioral Science Research. Boston: Allyn and
Bacon, 1998.

Wiersma, W. Research methods in Education: An Introduction (6. Baskı). Boston:

Allyn and Bacon, 1995.

AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
22 ÖLÇME

Ek Okuma Kaynakları
Amerikan Eğitim Araştırmaları Birliği, Eğitimde ve Psikolojide Ölçme Standartla-
rı. (Çevirenler: S. Hovardaoğlu, ve N. Sezgin). Ankara: Türk Psikologlar Der-
neği ve Öğrenci seçme ve Yerleştirme Merkezi Yayını, 1997.

Karasar, N. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler (7. Baskı).

Ankara: 3A Araştırma, Eğitim, Danışmanlık Ltd. Şti, 1996.

Tezbaşaran, A. Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu (2. Baskı). Ankara: Türk Psi-
kologlar Derneği Yayını, 1997.

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ