Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

1. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THUẾ Ở VIỆT NAM

1.1 Cơ cấu hệ thống thuế ở Việt Nam
 Các sắc thuế hiện hành ở Việt Nam
Stt Sắc thuế Ngày ban hành Hiệu lực từ ngày

1 Thuế sử dụng đất nông 10.7.1993 1.1.1994

nghiệp

2 Thuế nhà, đất 19.5.1994 1.1.1995

3 Thuế thu nhập đối với người 23.07.2004 01.07.2004

có thu nhập cao

4 Thuế chuyển quyền sử dụng 22.6.1994 1.7.1994

đất

5 Thuế tài nguyên 16.4.1998 1.6.1998

6 Thuế giá trị gia tăng 09.04.2007 04.06.2007

7 Thuế thu nhập doanh nghiệp 14.02.2007 01.01.2007

8 Thuế tiêu thụ đặc biệt 29.11.2005 01.01.2006

9 Thuế xuất khẩu, nhập khẩu 15.12.2005 01.01.2006

2000 2002 2003 2004 2005 2006

TỔNG THU 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Thu trong nước (Không kể thu từ
dầu thô) 50.95 51.29 51.67 54.77 52.49 52.03
Thu từ doanh nghiệp Nhà nước 21.7 20.24 18.88 16.85 17.12 16.58
Thu từ doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài 5.22 5.87 6.53 7.91 8.36 9.25
Thu từ khu vực công, thương
nghiệp, dịch vụ ngoài quốc
doanh 6.39 6.27 6.8 6.95 7.42 7.9
Thuế sử dụng đất nông nghiệp 1.96 0.62 0.1 0.07 0.06 0.04
Thuế thu nhập đối với người có
thu nhập cao 2.02 1.89 1.94 1.84 1.85 1.85
Lệ phí trước bạ 1.03 1.07 1.19 1.37 1.23 1.2
Thu xổ số kiến thiết 2.17 2.45 2.4 2.39 2.32 2.2

Trang1/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Thu phí xăng dầu 2.41 2.42 2.1 1.88 1.73 1.42
Thu phí, lệ phí 2.99 2.44 2.15 2.19 1.84 1.78
Các khoản thu về nhà đất 3.11 4.43 6.93 9.15 7.78 7.35
Các khoản thu khác 1.95 3.59 2.65 4.18 2.79 2.45
Thu từ dầu thô 25.93 21.4 24.15 25.43 29.16 29.82
Thu từ hải quan 20.89 25.49 22.23 18.29 16.7 15.32
Thuế xuất. nhập khẩu. thuế tiêu
thụ đặc biệt hàng nhập khẩu;
Thu chênh lệch giá hàng nhập
khẩu 14.95 17.83 14.12 11.34 10.36 9.4
Thuế giá trị gia tăng hàng nhập
khẩu 5.94 7.66 8.1 6.94 6.33 5.92
Thu viện trợ không hoàn lại 2.23 1.82 1.95 1.51 1.66 2.83

1.2 Nhận xét hệ thống thuế ở Việt Nam

1.2.1 Nhận xét về chính sách thuế
1.2.1.1 Ưu điểm
Chính sách thuế đã bắt đầu phát huy được tác dụng quản lý, điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Hệ thống thuế được áp dụng thống nhất đã tạo ra môi trường bình đẳng về pháp luật cho sự
cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển.
Chính sách thuế từng bước tạo ra sự công bằng về nghĩa vụ nộp thuế giữa các đối tượng khác
nhau, góp phần thúc đẩy đầu tư vốn, cải tiến công nghệ, tăng năng suất lao động, giảm giá
thành …
 Thuế thu nhập cá nhân
Luật Thuế TNCN vừa được ban hành đã đảm bảo được nguyên tắc công bằng và khả
năng nộp thuế, thể hiện ở chỗ: Người có thu nhập cao hơn thì nộp thuế nhiều hơn, người có
thu nhập như nhau nhưng có hoàn cảnh khó khăn hơn thì nộp thuế ít hơn, mỗi cá nhân dù có
thu nhập từ các nguồn khác nhau đều được điều chỉnh thống nhất trong một chính sách thuế;
người có thu nhập thấp chưa phải nộp thuế.
Ngoài ra, đối tượng nộp thuế có bổ sung thêm cá nhân có thu nhập chịu thuế từ đầu tư
vốn, chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng tài sản, thu nhập từ thừa kế, quà tặng.
Thu nhập chịu thuế được mở rộng đối với các khoản như: thu nhập từ đầu tư vốn; thu
nhập từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng bất động sản trong đó có chuyển nhượng quyền
sở hữu nhà ở hoặc quyền sử dụng đất ở; chuyển nhượng quyền thuê đất, thuế mặt nước; một
số khoản thu nhập từ thừa kế, quà tặng; thu nhập từ trúng thưởng trong các hình thức cá cược,
casino.
 Thuế xuất, nhập khẩu và thuế GTGT
Chính sách thuế đã góp phần khuyến khích xuất khẩu. Hàng hóa xuất khẩu không phải chịu
thuế giá trị gia tăng, đồng thời được hoàn lại toàn bộ số thuế giá trị gia tăng đã nộp ở đầu vào.

Trang2/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

 Thuế sử dụng đất nông nghiệp (thuế SDĐNN)

Nghị quyết của Quốc hội về miễn, giảm thuế SDĐNN từ năm 2003 đến năm 2010 là một
chủ trương lớn được đa số cử tri cả nước tán thành. Thực sự, với người nông dân mức sống
của họ thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung của cả nước. Chủ trương của Đảng và Nhà nước
về miễn, giảm thuế SDĐNN lần này là Nhà nước đầu tư trực tiếp phần thuế cho hộ nông dân
nhằm giúp họ có điều kiện đầu tư mở rộng sản xuất, ổn định cuộc sống.
Ngoài ra, việc miễn giảm thuế cho họ còn mang một ý nghĩa xã hội rất lớn, góp phần đẩy
nhanh tốc độ xóa đói giảm nghèo, nâng cao phần nào đời sống nông thôn, hạn chế tốc độ phân
cấp giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn hiện nay.
Mặt khác, số thuế từ SDĐNN chiếm tỷ trọng không lớn so với tổng thu ngân sách và
Chính phủ cũng đã có lộ trình điều chỉnh, giảm dần từ vài năm trước, nên không ảnh hưởng gì
lớn đến việc cân đối ngân sách của các địa phương.
Theo nội dung của Nghị quyết, các đối tượng được miễn thuế SDĐNN bao gồm:
− Hộ nông dân sử dụng diện tích trong hạn mức quy định tại Luật Đất đai, kể cả hộ nông dân
đó được cho, tặng, thừa kế, nhận chuyển nhượng đất để sản xuất nông nghiệp, mà tổng diện
tích của hộ đó chưa vượt hạn điền.
− Hộ nông trường xã viên, xã viên HTXNN nhận đất giao khoán của doanh nghiệp, HTX để
sản xuất nông nghiệp.
− Hộ nông dân đưa ruộng đất vào thành lập các HTXNN theo Luật HTX.
− Toàn bộ diện tích đất sản xuất nông nghiệp của hộ được xác định là hộ nghèo theo quy định
chuẩn hộ nghèo của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và tổ chức, cá nhân có đất sản
xuất nông nghiệp ở các xã đặc biệt khó khăn theo Chương trình 135 của Chính phủ.
Các đối tượng được giảm thuế bao gồm:
− Đất của các tổ chức, doanh nghiệp đang quản lý và trực tiếp sản xuất chưa thực hiện việc
giao khoán cho các hộ nông trường viên.
− Đất của các tổ chức, tổ chức kinh tế-xã hội, các đơn vị hành chính sự nghiệp, đơn vị lực
lượng vũ trang đang sử dụng đất hoặc đấu thầu giao đất cho các tổ chức, cá nhân khác sản
xuất và thu lại bằng tiền hoặc hiện vật.
− Đất của hộ gia đình có sản xuất nông nghiệp nhưng không phải là hộ nông dân.
− Diện tích đất sản xuất nông nghiệp vượt hạn điền của các hộ nông dân và các hộ khác.
− Các hộ được giảm thuế nêu trên, nếu trong năm sản xuất gặp thiên tai gây thiệt hại mùa
màng cũng sẽ được xem xét giảm thuế do thiên tai.
1.2.1.2 Bất cập, hạn chế
 Thuế GTGT
Bên cạnh những kết quả đạt được, Luật thuế GTGT hiện hành còn bộc lộ một số hạn chế
cần được tiếp tục hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước trong tình hình mới.

Trang3/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Một là, về diện hàng hoá, dịch vụ không chịu thuế GTGT:
Luật thuế GTGT hiện hành quy định 28 nhóm hàng hoá, dịch vụ không chịu thuế GTGT.
Quy định này là phù hợp với điều kiện thực tiễn của nước ta thời gian qua, tuy nhiên trong quá
trình thực hiện và cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, một số hàng hoá,
dịch vụ nếu tiếp tục áp dụng không chịu thuế GTGT sẽ không còn phù hợp do không đảm bảo
tính liên hoàn trong việc khấu trừ thuế đầu vào, đầu ra của doanh nghiệp. Do đó, cần rà soát để
chuyển sang đối tượng chịu thuế nhằm đảm bảo tính liên hoàn của thuế GTGT và tạo thuận lợi
hơn cho cơ sở sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó cũng cần bổ sung cụ thể hoá các dịch vụ tài
chính mới chưa được quy định trong Luật, như: dịch vụ hoán đổi lãi suất, hợp đồng kỳ hạn,
hợp đồng tương lai, quyền chọn mua, bán ngoại tệ,...(gọi chung là các dịch vụ tài chính phái
sinh) và các giao dịch chuyển nhượng vốn để đảm bảo cơ sở pháp lý trong quá trình thực hiện
và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Hai là, về thuế suất thuế GTGT
Năm 1997, khi ban hành Luật thuế GTGT, ngoài thuế suất 0%, còn có 3 mức thuế suất:
5%, 10 % và 20%. Từ ngày 1 tháng 4 năm 2004; áp dụng Luật sửa đổi bổ sung: bỏ thuế suất
20%, chỉ còn 2 thuế 5% và 10%. Trong đó 5 % là mức thuế suất ưu đãi, được áp dụng đối với
hàng hoá, dịch vụ là đầu vào của sản xuất nông nghiệp hoặc phục vụ nhu cầu thiết yếu của
người dân. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, trước những khó khăn của nền kinh tế, diện
áp dụng mức thuế suất 5% cũng được mở rộng và chưa theo đúng nguyên tắc nêu trên. Từ đó
dẫn đến doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh một số hàng hoá, dịch vụ ở mức thuế suất này
không những không phải nộp thuế mà còn được hoàn thuế từ ngân sách Nhà nước, do đó, cần
thiết rà soát lại diện áp dụng mức thuế suất 5% để phù hợp với thực tiễn.
Mặt khác, tiêu chí phân định ranh giới áp dụng mức thuế suất 5% và 10% chưa rõ ràng:
vừa theo tên hàng hoá, dịch vụ, vừa theo công dụng hàng hoá, dịch vụ, vừa theo tính chất của
hàng hoá, dịch vụ, dẫn đến việc áp dụng mức thuế suất không thống nhất, nảy sinh vướng mắc
trong quá trình thực hiện.
Ví dụ: sản phẩm cơ khí tiêu dùng áp dụng mức thuế suất 10%, sản phẩm cơ khí là tư liệu
sản xuất áp dụng mức thuế suất 5%, trên thực tế có những sản phẩm cơ khí không thể phân
định được rõ ràng là dùng cho tiêu dùng hay dùng cho sản xuất.
Ba là, về điều kiện được khấu trừ, được hoàn thuế
Luật thuế GTGT hiện hành quy định căn cứ khấu trừ, hoàn thuế GTGT đầu vào là hoá
đơn GTGT mua hàng hoá, dịch vụ. Thực tiễn quản lý thuế thời gian qua cho thấy quy định nêu
trên chưa đầy đủ, chưa chặt chẽ, dễ bị lợi dụng khấu trừ khống hoặc hoàn thuế khống thông
qua việc sử dụng hoá đơn ghi chép không trung thực với thực tế giao dịch và các loại hoá đơn
bất hợp pháp khác để gian lận trong khấu trừ, làm giảm số thuế GTGT phải nộp hoặc tăng số
thuế GTGT được hoàn khống rút tiền ngân sách, gây bất bình đẳng về nghĩa vụ thuế giữa các
đối tượng nộp thuế, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư. Trong thời gian vừa qua đã xuất hiện
một loại tội phạm kinh tế mới - tội phạm mua, bán, sử dụng hoá đơn bất hợp pháp để chiếm
đoạt tiền thuế GTGT của Nhà nước như một số đối tượng đã lợi dụng sự thông thoáng của

Trang4/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Luật Doanh nghiệp và quy định về điều kiện được khấu trừ thuế, được hoàn thuế nêu trên để
thành lập doanh nghiệp nhằm mục đích mua, bán hoá đơn kiếm lời bất chính
Bốn là, về hình thức văn bản.
Thuế GTGT được thể hiện tại 3 văn bản Luật khác nhau là Luật thuế GTGT năm 1997,
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế GTGT năm 2003, Luật sửa đổi, bổ sung một
số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật thuế GTGT năm 2005. Mặt khác, năm 2006,
Luật Quản lý thuế (đã được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ 01/7/2007) đã quy định các nội
dung về quản lý thuế như đăng ký, kê khai, nộp thuế, xử lý vi phạm để thay thế cho các quy
định về quản lý thuế trong các luật, pháp lệnh thuế đã được ban hành trước đây, trong đó có
Luật thuế GTGT. Với nhiều văn bản Luật cùng quy định về thuế GTGT nên chưa tạo thuận lợi
cho việc tra cứu, áp dụng pháp luật.
 Thuế xuất, nhập khẩu
Cách thức áp mã số thuế tuỳ tiện, miễn, giảm thuế vô lối cho doanh nghiệp này mà
không cho doanh nghiệp khác... không chỉ làm nhà nước thất thu lớn mà còn làm méo mó môi
trường kinh doanh.
Điều nguy hiểm là những chính sách hướng dẫn không rõ ràng, không nhất quán từ cấp
bộ cho tới cấp tổng cục xuống các cục, chi cục hải quan sẽ tạo ra những kẽ hở lớn cho cán bộ,
công chức ngành này nhũng nhiễu.
Việc áp dụng giá tối thiểu tuy dễ thực hiện, đảm bảo chống gian lận về giá, nhưng lại
không phù hợp với thông lệ quốc tế. Nhiều trường hợp không chính xác, mang tính áp đặt của
Nhà nước nên có tình trạng lạm thu hoặc thất thu.
Luật hiện hành chỉ quy định hình thức thu thuế theo tỷ lệ (ví dụ thu 30% giá trị/kg táo)
chưa quy định hình thức thu thuế theo mức thu tuyệt đối (ví dụ thu 5.000 đ/kg táo). Hình thức
thu thuế theo tỷ lệ tuy có ưu điểm là dễ áp dụng, nhưng trong trường hợp đối tượng nộp thuế
khai thấp giá trị tính thuế, nhưng cơ quan hải quan không có đủ cơ sở để xác định chính xác trị
giá nhập khẩu mà người mua phải thanh toán cho người bán
Thuế chuyển quyền sử dụng đất
Thuế chuyển quyền sử dụng đất là 4% đối với đất ở, đất xây dựng công trình và 2% đối
với đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối Thuế chuyển quyền
sử dụng đất hiện nay quy định là quá cao, khiến người dân chấp nhận mua bán trao tay, không
qua đăng ký, làm cho Nhà nước thất thu thuế và không quản lý được việc sử dụng nhà đất.
Ví dụ: một hộ gia đình mua 1 ngôi nhà có diện tích đất 50 m2, với giá trung bình hiện
nay ở Hà Nội khoảng 30 triệu đồng/m2, chủ nhân phải đóng thuế CQSDĐ là 60 triệu đồng.
Trong thực tế hiện nay, việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa cá nhân với nhau,
đa số là thông qua hợp đồng chuyển nhượng được các cơ quan có thẩm quyền xác nhận, hình
thức trao tiền qua tay mà không hề sử dụng đến tờ hóa đơn, nên đã xảy ra trường hợp là giá
đất chuyển nhượng thực tế ghi trên hợp đồng chuyển nhượng có thể cao hơn hoặc thấp hơn giá
đất mà UBND tỉnh quy định tại thời điểm trước bạ. Do vậy, trong trường hợp này thì cơ quan

Trang5/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

thuế tính thu theo giá thực tế ghi trên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất hay là giá
UBND tỉnh quy định.
Từ thực tế này dẫn đến việc gia tăng và tồn tại chủ yếu hoạt động mua bán “trao tay”
hoặc lập hai hợp đồng mua bán, trong đó có một hợp đồng giả giảm giá bán để trốn thuế. Còn
đối với khu vực đất nông thôn lại diễn ra tình trạng mua bán bằng giấy viết tay, không qua
giao dịch để tránh nộp thuế.
Chính sách ban hành hiện nay chưa nhất quán, cùng một thời điểm thu như nhau, cùng
một diện tích đất, vị trí đất cũng như nhau mà căn cứ để tính thu khác nhau là không phù hợp
với thực tế.
Ví dụ: Người nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất có sử dụng hóa đơn, giá thực tế
ghi trên hóa đơn cao hơn giá UBND tỉnh quy định, thì tính lệ phí trước bạ là giá ghi trên hóa
đơn, còn người chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất
theo giá đất UBND tỉnh quy định.
Thuế chuyển quyền sử dụng đất mang tính “cào bằng”, bất kỳ trường hợp sang nhượng
nào, dù có thu lợi nhuận hay không cũng đều phải đóng thuế chuyển quyền sử dụng đất.
Đối với doanh nghiệp kinh doanh bất động sản vừa phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng
đất, lại vừa nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (thu nhập từ chuyển nhượng).
 Thuế sử dụng đất nông nghiệp
Đối tượng được miễn thuế sử dụng toàn bộ diện tích đất nông nghiệp là các hộ nghèo
(căn cứ quy định chuẩn của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội); và tổ chức, hộ gia đình,
cá nhân có đất sản xuất nông nghiệp tại các xã đặc biệt khó khăn thuộc chương trình phát triển
kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi, vùng xa.
Nhưng thực tế cho thấy, lợi dụng quan điểm vì người nghèo này của Nhà nước, mà một
số nơi đã trục lợi. Thực tế người dân nghèo không được miễn giảm gì cả, mà số tiền thuế miễn
giảm cũng chẳng được đưa vào ngân sách mà lại chảy vào túi một số kẻ chức trách. Đây là
thực tế đau lòng mà Đảng, Nhà nước ta đang ra sức loại bỏ
Chúng ta vẫn phải duy trì một bộ máy thu thuế cồng kềnh, quan liêu, trong khi tiền thu
được chỉ có 75 tỷ đồng/năm.
 Thuế nhà, đất:
Công thức tính thuế nhà, đất:
Thuế nhà, đất = Diện tích đất x Mức thuế sử dụng đất nông nghiệp x Bội số thuế sử
dụng đất nông nghiệp x Hệ số phân bổ theo tầng
Thuế nhà đất vẫn được tính dựa trên cơ sở là thuế đất nông nghiệp để nhân lên từ 1 đến
32 lần tùy theo vị trí là một điều bất hợp lý và thiếu sức thuyết phục. Điều này đã dẫn đến việc
có rất nhiều cá nhân và tổ chức ở các đô thị phản đối. Họ cho rằng họ ở “trên phố” và không
làm ruộng vậy thì không có lý do gì để lấy thuế đất nông nghiệp rồi nhân lên 32 lần để đánh
thuế.

Trang6/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Khi thực hiện chuyển từ đánh thuế theo hiện vật sang đánh thuế theo thị trường thì
chúng ta lại không có cơ sở để xác định giá trị tài sản.
Đối với nhà đất mà người bán có nhu cầu thay đổi chỗ ở và người mua có nhu cầu mua
để sử dụng thì người mua và người bán thường tự thỏa thuận ghi giá trị mua bán trên hợp đồng
chính thức (hợp đồng qua công chứng) thấp hơn giá trị thực để trốn thuế (mặc dù Nhà nước có
quy định là giá trị hợp đồng thấp hơn giá trị quy định để tính thuế thì thu theo giá nhà nước,
ngược lại thì thu theo giá trị hợp đồng).
Đối với nhà, đất mà nhà đầu tư thứ cấp kinh doanh (giao dịch thứ cấp, có yếu tố đầu cơ)
thường giao dịch qua tay với nhau, họ chỉ cần xác nhận giao dịch hoặc chuyển tên qua chủ đầu
tư, giá trị giao dịch là do hai bên mua bán thỏa thuận, Nhà nước không quản lý được giá trị
giao dịch để thu thuế.
Chưa có một hệ thống chuyên sâu về định giá tài sản, do đó không định giá đúng giá trị
nhà, đất dẫn đến việc thu thuế chưa đảm bảo được sự công bằng cho mọi người dân.
Hạng đất và mức thuế chênh lệch giữa các hạng đất không được xác định rõ ràng dễ dẫn
đến tiêu cực trong đóng thuế và thu thuế bởi đa số người dân không biết đất mình đang sử
dụng thuộc hạng đất nào; chỉ biết được số thuế phải đóng theo thông báo mà “ông phường, xã”
đưa tới.
Hiện nay, việc thu thuế, nộp thuế nhà, đất được thực hiện căn cứ vào Pháp lệnh về thuế
nhà, đất được Hội đồng Nhà nước thông qua ngày 31/7/1992 và Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung
một số điều của Pháp lệnh về thuế nhà, đất được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua ngày
19/5/1994. Tuy tên gọi là pháp lệnh về thuế nhà, đất nhưng thực ra chỉ qui định thuế đất, còn
thuế nhà thì chưa thu.
 Thuế tiêu thụ đặc biệt
Đối tượng không thuộc diện chịu thuế TTĐB quá rộng. Điều đáng lưu ý là qua thực tế
thi hành Luật Thuế TTĐB đã phát sinh việc lợi dụng các quy định này để trốn thuế. Ví dụ:
máy bay, du thuyền…
Mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt còn thấp, chưa đủ tác dụng điều tiết, hạn chế tiêu
dùng đối với hầu hết các mặt hàng, dịch vụ thuộc diện xa xỉ, như: rượu, bia, ô tô, mô tô phân
khối lớn, máy bay, du thuyền, kinh doanh vũ trường, massage, karaoke, casino, sân golf...
 Thuế thu nhập cá nhân
Luật thuế thu nhập cá nhân số 04/2007/QH12 ngày 21 tháng 11 năm 2007 và có hiệu lực
vào ngày 01 tháng 01 năm 2009. Từ lúc ban hành đến hiệu lực hơn 1 năm nên có thể nói mức
giảm trừ gia cảnh cho mỗi người nộp thuế là 4 triệu đồng/tháng là chưa hợp lý. Bởi mức lương
tối thiểu đã được tăng và những ảnh hưởng của lạm phát, khủng hoảng kinh tế trong thời gian
gần đây cho thấy mức giảm trừ chưa phù hợp.
Trong giai đoạn chứng khoán thế giới và trong nước gặp nhiều biến động, đầu tư chứng
khoán vẫn còn tương đối mới mẻ tại Việt Nam việc đánh thuế thu nhập cá nhân vào lĩnh vực
này là quá sớm.

Trang7/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

 Thuế tài nguyên

Thuế tài nguyên vẫn chưa đạt được mục tiêu yêu cầu đặt ra là góp phần hạn chế việc
khai thác tài nguyên nguyên khai quá mức, khuyến khích đầu tư chế biến quặng tinh nhằm bảo
vệ nguồn tài nguyên.
Có thể ngân sách nhà nước cũng đang chịu thất thoát nhiều từ các loại thuế ưu đãi khác
dành cho các doanh nghiệp khai khoáng. Nghiên cứu của viện Nghiên cứu quản lý kinh tế
Trung ương (CIEM) gần đây cho biết, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh
nghiệp FDI thuộc lĩnh vực khai khoáng là 279,6 tỉ đồng năm 2001, 1.569 tỉ đồng năm 2004 và
700 tỉ đồng năm 2006. Điều này đồng nghĩa với việc ngân sách thất thu một khoản tương
đương
Nếu cộng thêm thuế và phí bảo vệ môi trường, giá bán của các loại khoáng sản sẽ bị đẩy
lên mức cao hơn khá nhiều. Tuy nhiên, nếu so sánh với mức thuế tài nguyên của Trung Quốc,
thì mức thuế mới này vẫn còn thấp hơn.
Thuế tài nguyên của Việt Nam hiện đang thấp hơn nhiều nước trên thế giới. Thuế khai
thác vàng của Việt Nam ở mức từ 2 – 6%, thấp hơn nhiều so với Úc là 2 – 15%; thuế khai thác
than dao động từ 1 – 3%, thấp hơn so với mức 7,5% ở Úc, 13,5% ở Indonesia và 4% ở Nga.
 Thuế thu nhập doanh nghiệp
Hệ thống thuế nước ta dành rất nhiều chính sách ưu đãi thuế nhằm thu hút đầu tư. Tuy
nhiên, những bất cập trong miễn giảm thuế đã vô tình tạo ra những kẻ hở cho một số doanh
nghiệp lợi dụng để trốn thuế, gây thất thu thuế cho Nhà nước.
Chẳng hạn một số địa phương được “đặc cách” ưu đãi quá nhiều, trong khi thật sự những
địa bàn đó không còn quá khó khăn. Có thể kể đến là Long An, Phú Thọ, Bình Phước, Trà
Vinh …Qui định ưu đãi liên tục được duy trì suốt từ những năm 1999 đến nay. Trong khi thực
sự nhiều huyện, xã ở các địa bàn này đã phát triển nhanh và thay đổi rất nhiều. Chính điều này
đã gây ra tình trạng nhiều doanh nghiệp lách luật bằng cách thành lập trụ sở ở các tỉnh này để
lấy ưu đãi miễn giảm thuế trong nhiều năm trong khi thực sự họ chỉ hoạt động ở các thành phố
lớn
Ngoài ra còn có thể kể đến những qui định ưu đãi không kín kẽ như ưu đãi đầu tư mở
rộng, thành lập mới, ưu đãi về ngành nghề đã khiến cho các văn bản pháp luật ưu đãi của Việt
Nam trở nên hỗn tạp, tạo ra kẽ hở cho nhiều doanh nghiệp lợi dụng
1.2.2 Nhận xét về tổ chức bộ máy thu thuế
 Về hệ thống quản lý thu thuế
Hiện nay hệ thống quản lý thuế của nước ta được tổ chức như sau:
 Ở Trung ương có Tổng cục thuế thuộc Bộ tài chính. Bộ máy giúp việc cơ quan
Tổng cục gồm các phòng chức năng và các phòng nghiệp vụ.
 Ở các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có các Cục thuế. Các Cục thuế chịu
sự chỉ đạo song trùng của Tổng cục thuế và Ủy ban nhân dân cùng cấp.

Trang8/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

 Ở cấp quận, huyện và cấp tương đương có Chi cục thuế thuộc Cục thuế. Chi cục
thuế chịu sự chỉ đạo song trùng của Cục thuế và Ủy ban nhân dân cùng cấp.
 Ở phường, xã có đội thuế xã, phường.
Tổng cục thuế, Cục thuế, Chi cục thuế là tổ chức trong hệ thống hành chính nhà nước,
có tư cách pháp nhân công quyền, có con dấu riêng và được mở tài khoản tại Kho bạc nhà
nước. Kinh phí hoạt động của hệ thống quản lý thuế do ngân sách nhà nước đài thọ và được
tổng hợp vào dự toán chi của Bộ tài chính.
Ngành thuế đã hình thành hệ thống quản lý thuế thống nhất từ trung ương đến địa
phương để quản lý thuế.
Tuy nhiên, quá trình cải cách thuế chỉ mới tập trung nhiều đến khía cạnh chính sách mà
chưa có sự quan tâm thích đáng đến việc cải cách hành chính thuế ngay từ đầu. Điều này đã
dẫn đến năng lực quản lý hành chính thuế thấp, hiệu quả chưa cao, làm xuất hiện nhiều tồn tại
trong công tác hành thu.
Chương trình tổng rà soát, sửa đổi, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt chú trọng
vào những lĩnh vực có nhiều bức xúc, liên quan trực tiếp tới người dân và doanh nghiệp vẫn
đang trong quá trình chỉnh sửa hoàn thiện.
Việc hỗ trợ giải đáp các vướng mắc, đối chiếu chéo số liệu giữa cục thuế và các doanh
nghiệp vẫn còn hạn chế.
 Những vướng mắc trong thực thi mô hình quản lý thuế mới:
Theo Cục Thuế TP.HCM, trong công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, các chi cục
thuế trực thuộc đã cố gắng ưu tiên bố trí cán bộ thuế có năng lực, phong cách ứng xử văn minh
làm việc tại bộ phận "một cửa", nhưng hầu hết đều gặp khó khăn trong bố trí nhân sự, do thiếu
biên chế. Hơn nữa, tâm lý một số cán bộ thuế không thích làm việc ở bộ phận "một cửa", do
phải chịu áp lực công việc và đòi hỏi phải có chuyên môn, trách nhiệm cao.
Công tác xây dựng quy chế, quy trình "một cửa" và quy trình tuyên truyền hỗ trợ người
nộp thuế chưa được Tổng cục Thuế ban hành kịp thời, nên trong quá trình triển khai thực hiện,
các cơ quan quản lý thuế ở địa phương vẫn còn nhiều lúng túng.
Hiện chưa có quy trình cụ thể hướng dẫn công tác thanh tra, kiểm tra theo quy định của
Luật Quản lý thuế nên quy trình này vẫn đang thực hiện theo Quyết định 1166/QĐ-TCT ngày
30/5/2005 của Tổng cục Thuế, trong đó có nhiều điểm chưa phù hợp với quy định của Luật.
Hiện tại, các phòng thanh tra thuế của Cục Thuế vừa thực hiện nhiệm vụ thanh tra theo Quyết
định 728/QĐ-TCT của Tổng cục Thuế, vừa phải thực hiện công tác kiểm tra, mà lẽ ra nhiệm
vụ này là của Phòng Kiểm tra thuế. Do đó, chức năng kiểm tra thuế bị chồng chéo, trong khi
chức năng thanh tra thuế không có điều kiện phát huy vai trò của một đơn vị thanh tra.
Các trường hợp được hưởng chính sách gia hạn nộp thuế theo quy định giữa Luật, nghị
định và thông tư không thống nhất, không rõ ràng. Cụ thể, Điều 49, Luật Quản lý thuế nêu 2
trường hợp được gia hạn nộp thuế, trong khi đó tại khoản 1, Điều 24, Nghị định 85/NĐ-CP
ngày 25/5/2007 của Chính phủ và tại mục VI, phần C, Thông tư 60/TT-BTC ngày 14/6/2007

Trang9/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

của Bộ Tài chính lại quy định có 4 trường hợp được gia hạn. Cục Thuế TP.HCM cũng đề nghị
phải nêu rõ thế nào là trường hợp "khó khăn khách quan đặc biệt", để được gia hạn nộp thuế
như quy định trong Thông tư 60/TT-BTC.
Hiện chưa có quy chế chỉ đạo, phối hợp thống nhất giữa các bộ, ngành trong công tác thu
hồi nợ thuế; hỗ trợ cơ quan thuế trong việc cưỡng chế để thu hồi nợ, cũng như chưa có quy
trình cưỡng chế nợ đọng thuế; hay để cưỡng chế, cơ quan thuế phải tiến hành nhiều thủ tục
qua các bước rất phức tạp và không tiết kiệm. Cục Thuế TP.HCM cho rằng, Luật Quản lý thuế
quy định có 7 biện pháp cưỡng chế, nhưng tại các nghị định và thông tư, thì lại hướng dẫn
khác, gây khó khăn cho cán bộ thuế.
1.2.3 Nhận xét về công cụ quản lý thu thuế
Việc chuẩn hóa dữ liệu, số liệu của doanh nghiệp để xác lập đưa vào hệ thống phục vụ
phân tích, truy cập… chưa được xây dựng thống nhất;
Các phần mềm ứng dụng còn lỗi; ứng dụng QHS (phần mềm theo dõi nhận, trả hồ sơ
thuế) chưa hoàn toàn phù hợp, nên phần lớn các chi cục thuế phải sử dụng phần mềm tự viết,
hoặc phải chạy song song cả hai phần mềm, rất khó khăn cho vận hành và kết nối thông tin.
Việc ứng dụng tin học hỗ trợ quá trình theo dõi nhận và trả hồ sơ chưa kết xuất theo yêu cầu,
điều này gây khó khăn cho bộ phận "một cửa" khi theo dõi, đánh giá việc thi hành của bộ phận
khác.
2. CÁC KIẾN NGHỊ CẢI CÁCH HỆ THỐNG THUẾ Ở VIỆT NAM
2.1 Điều kiện kinh tế cho việc kiến nghị
2.1.1 Môi trường kinh tế trong nước
Cơ cấu kinh tế không đồng bộ làm cho việc thu thuế và đánh thuế có những khó khăn
nhất định. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp vẫn còn chiếm tỷ trọng lớn trong GDP; đối với khu vực
tư nhân mặc dù sự đóng vào GDP ngày càng tăng, song phần lớn là những cơ sở kinh doanh
nhỏ và ẩn nấp nhiều hoạt động phi chính thức, không ổn định; tỷ lệ tiền lương còn chiếm trong
tổng thu nhập quốc gia nhỏ. Tất cả những đặc điểm này làm giảm đi khả năng xây dựng một
hệ thống thuế dựa vào những loại thuế hiện đại như thuế thu nhập và ở chừng mực nhất định
là thuế VAT.
Hệ thống thông tin yếu kém, nghèo nàn về cơ sở dữ liệu làm hạn chế hiệu quả công tác
quản lý thuế. Sự trỗi dậy của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế là đáng ghi nhận, nhưng
do quy mô hoạt động của khu vực này còn nhỏ và phân tán cho nên những yêu cầu về báo cáo
thống kê không được thiết lập một cách có hệ thống. Hơn nữa do những hạn chế về tài chính,
các cơ quan thuế và thống kê có gặp phải nhiều khó khăn trong việc tổng hợp và đưa ra những
số liệu thống kê một cách chi tiết và đáng tin cậy. Thiếu số liệu tin cậy và cung cấp không kịp
thời làm cho những người ra quyết định chính sách gặp phải nhiều khó khăn trong việc đánh
giá sự ảnh hưởng tiềm năng của những thay đổi cơ bản đến hệ thống thuế hiện hành .
Nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với cả những khó khăn của biến động kinh tế thế
giới và những hạn chế nội tại trong nước. Những chính sách thắt chặt tiền tệ một mặt góp phần
hạn chế lạm phát nhưng cũng khó khăn cho phát triển sản xuất kinh doanh và tốc độ tăng

Trang10/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

trưởng kinh tế. Thị trường tài chính tiền tệ cũng bộc lộ những yếu kém cố hữu và đang chịu
ảnh hưởng gia tăng từ thị trường tài chính quốc tế.
Với thực trạng là một quốc gia đang phát triển, nhu cầu chi tiêu của ngân sách rất lớn và
áp lực cân đối ngân sách là không nhỏ. Trong khi đó, tình hình chi ngân sách có những bất
cập, cụ thể là việc xác định các công trình trọng điểm và xếp thứ tự ưu tiên các dự án chưa
được đánh giá đúng mức, dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn vốn hoặc chậm phát huy hiệu quả
nguồn vốn, lãng phí về vật chất, lãng phí về đất đai khi bị thu hồi, lãng phí về trang thiết bị đã
được lắp đặt, không phát huy được hiệu quả xã hội, nhất là các công trình có liên quan đến các
hoạt động của đời sống xã hội.
Khung thuế suất với nhóm khoáng sản kim loại hiện hành còn thấp. Trong khi đó, giá cả
thị trường các khoáng sản kim loại đã tăng đột biến khiến các tổ chức, các nhân khai thác tràn
lan, vượt quá mức cho phép, làm suy thoái nguồn tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường
nghiêm trọng. Khoảng 40 doanh nghiệp FDI trong nghiên cứu của viện Nghiên cứu quản lý
kinh tế Trung ương (CIEM) thừa nhận rằng, họ không quan tâm đến môi trường. Tới 80%
doanh nghiệp FDI không đầu tư trang thiết bị xử lý ô nhiễm môi trường, 60 – 81% doanh
nghiệp không chịu chi cho hoạt động bảo vệ môi trường hàng năm.

Có 3.000 doanh nghiệp trên cả nước “tranh nhau” tham gia khai thác khoáng sản, than
đá, dầu thô vì những nguồn lợi khổng lồ. Tình trạng “tranh nhau” có từ khi Trung ương phân
cấp cấp phép khai thác mỏ cho địa phương. Hậu quả là tài nguyên cạn kiệt, môi trường suy
thoái, thất thu thuế,…

2.1.2 Môi trường kinh tế quốc tế

2.1.2.1 Các cam kết cắt giảm thuế khi đã gia nhập WTO
Hơn hai năm gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) chưa đủ dài để đánh giá và
nhìn nhận đầy đủ tác động của hội nhập đối với nền kinh tế Việt Nam. Tác động của hội nhập
trong nhiều nội dung còn mang định tính. Theo báo cáo mới đây của Chính phủ về tác động
hội nhập đối với nền kinh tế sau gia nhập WTO, tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu năm 2007,
đầu năm 2008 là khá cao, song chưa có sự bứt phá so với các năm trước và như kỳ vọng.
Trong khi đó, nhập khẩu gia tăng mạnh dẫn đến nhập siêu lớn.
Các cam kết khi gia nhập WTO phải thực hiện đặc biệt là mở cửa thị trường. Cắt giảm
thuế mức bình quân toàn biểu từ 17,4% xuống còn 13,4% thực hiện trong vòng 5-7 năm. Thuế
bình quân nông sản giảm từ 23,7% xuống còn 20,9% trong vòng 5 năm. Thuế bình quân công
nghiệp giảm từ 16,8% xuống còn 12,7% trong 5-7 năm. Khoảng 1/3 biểu thuế phải cắt giảm,
chủ yếu các dòng thuế có thuế suất trên 20%. Các mặt hàng trọng yếu như nông sản, xi măng,
sắt, thép, ôtô…vẫn giữ được mức bảo hộ nhất định. Một số mặt hàng cắt giảm lớn nhất là dệt
may, thủy sản, gỗ và giấy.
2.1.2.2 Các cam kết cắt giảm thuế của khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Hàn Quốc
Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc có hiệu lực từ đầu tháng 6/2007, theo
đó nước này sẽ miễn thuế cho gần 8.000 dòng thuế từ Đông Nam Á. ASEAN cũng sẽ giảm
thuế còn 0-5% cho 45% danh mục hàng hóa có xuất xứ từ Hàn Quốc.

Trang11/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Vào năm 2015, Việt Nam sẽ cắt giảm hầu hết danh mục thuế quan AKFTA xuống còn 0-
5%. Một năm sau sẽ miễn thuế hoàn toàn, trừ vài dòng thuế linh hoạt.
Tổng kim ngạch thương mại 2 chiều giữa Việt Nam – Hàn Quốc trong 9 tháng đầu năm
2008 đạt 4,59 tỷ USD, tăng 33% so cùng kỳ.
2.1.2.3 Xu hướng cải giảm thuế TNDN để tăng sức cạnh tranh của các nền kinh tế trong
khu vực.
Thuế chỉ xếp thứ 4 trong trong 5 yếu tố cơ bản để thu hút đầu tư (đứng sau cơ sở hạ tầng,
thủ tục hành chính và chất lượng lao động) do vậy các nền kinh tế trên thế giới đều tìm cách
tăng sức cạnh tranh bằng cách giảm thuế.
Mức thuế suất TNDN trung bình của các nước trên thế giới hiện vào khoảng 27%. Như
vậy, so với các nước trên thế giới thì mức thuế 25% của Việt Nam không hấp dẫn hơn, trong
khi cả 2 trong 5 yếu tố quan trọng thu hút đầu tư nước ngoài là cơ sở hạ tầng và nguồn nhân
lực được Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng cho là những thách thức trong việc thu hút vốn
đầu tư nước ngoài.
Hàn Quốc vừa hạ thuế TNDN cao nhất từ 25% xuống 20% (Hàn Quốc có 2 mức thuế
TNDN là 13% và 20%). Còn trước đó, Singapore đã hạ thuế TNDN từ 20% xuống 19% và
Trung Quốc đã hạ thuế TNDN từ 33% xuống 25% (thuế TNDN của Trung Quốc cũng có hiệu
lực từ ngày 1/1/2009).

2.2 Quan điểm, mục tiêu cải cách

Chính sách thuế, phí và lệ phí (sau đây gọi chung là chính sách thuế) phải là công cụ
quản lý và điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, động viên được các nguồn lực,
thúc đẩy phát triển nhanh sản xuất; khuyến khích xuất khẩu, đầu tư, đổi mới công nghệ,
chuyển dịch cơ cấu kinh tế; đảm bảo cho nền kinh tế tăng trưởng cao, bền vững, góp phần ổn
định và nâng cao đời sống nhân dân.
Chính sách thuế phải huy động đầy đủ các nguồn thu vào ngân sách nhà nước, đảm bảo
nhu cầu chi tiêu thường xuyên của Nhà nước và dành một phần cho tích luỹ phục vụ sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đảm bảo tỷ lệ động viên về thuế vào ngân sách nhà
nước bình quân hàng năm đạt từ 20% - 21% GDP.
Chính sách thuế phải thể hiện và tạo ra những nội dung cụ thể phù hợp với tiến trình hội
nhập kinh tế quốc tế, đồng thời bảo đảm được yêu cầu về bảo hộ có chọn lọc, có thời hạn, có
điều kiện một cách hợp lý, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển,
bảo đảm lợi ích quốc gia.
Chính sách thuế phải tạo môi trường pháp lý bình đẳng, công bằng. áp dụng hệ thống
thuế thống nhất không phân biệt giữa các thành phần kinh tế cũng như giữa các doanh nghiệp
trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Đẩy mạnh cải cách hệ thống thuế theo hướng đơn giản, minh bạch, công khai; tách chính
sách xã hội ra khỏi chính sách thuế.

Trang12/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Nhanh chóng hiện đại hoá và nâng cao năng lực của bộ máy quản lý thuế; khắc phục các
hiện tượng tiêu cực, yếu kém làm cho bộ máy quản lý thuế trong sạch, vững mạnh.
2.3 Các kiến nghị
2.3.1 Cải cách hệ thống chính sách thuế:
Ban hành mới các sắc thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế chống phân biệt
đối xử; thuế bảo vệ môi trường; thuế tài sản; thuế sử dụng đất.
Việc ban hành và thực hiện các sắc thuế mới trên đây phải chú ý đến đối tượng, mức độ
và thời điểm áp dụng cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước, đảm bảo ổn
định sản xuất, thị trường và đời sống nhân dân.
Sửa đổi, bổ sung đồng bộ các sắc thuế hiện hành; tăng dần tỷ trọng các nguồn thu trong
nước cho phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng diện thuế trực thu và tăng tỷ
trọng thuế trực thu trong tổng số thu về thuế.
2.3.2 Cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt
Thuế tiêu thụ đặc biệt, việc sửa đổi cần tập trung vào mở rộng phạm vi áp dụng; áp dụng
mức thuế suất hợp lý và phù hợp với lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu đối với một số nhóm
mặt hàng, đồng thời nghiên cứu việc áp dụng thuế tuyệt đối để đảm bảo tính đơn giản và hữu
hiệu trong việc chống gian lận thương mai và trốn thuế.
Bổ sung đối tượng vào diện chịu thuế và tăng thuế suất thuế TTĐB đối với hầu hết các
mặt hàng, dịch vụ thuộc diện xa xỉ, như: rượu, bia, ô tô, mô tô phân khối lớn, máy bay, du
thuyền, kinh doanh vũ trường, massage, karaoke, casino, sân golf...
2.3.3 Thuế tài nguyên
Điều chỉnh nâng khung thuế suất sẽ chủ yếu đối với tài nguyên khoáng sản kim loại có
giá trị kinh tế cao và không tái tạo được nhằm góp phần hạn chế việc khai thác tài nguyên
nguyên khai quá mức, khuyến khích đầu tư chế biến quặng tinh nhằm bảo vệ nguồn tài
nguyên.
Việc nâng thuế suất thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi truờng trong hoạt động khai thác
khoáng sản có tác dụng hạn chế việc khai thác tràn lan, tăng thu cho ngân sách địa phương để
có nguồn kinh phí cho việc cải tạo môi trường, sửa chữa hạ tầng quanh khu vực khai thác.
Đồng thời buộc các doanh nghiệp phải tính toán khai thác tiết kiệm, hiệu quả để giảm chi phí
và tập trung đầu tư vào chế biến sâu, qua đó góp phần bảo vệ tài nguyên và nâng cao giá trị tài
nguyên.
2.3.4 Thuế nhà đất:
Quy định về thuế và cách tính thuế rất rõ ràng dễ hiểu. Người dân, người sử dụng đất và
cơ quan thuế dễ dàng tính ngay được mức thuế phải đóng hàng năm. Quy định rõ ràng sẽ hạn
chế được những tiêu cực nếu có từ nhân viên thu thuế.
Qui định đất đang sử dụng ở vị trí thuận lợi sẽ có giá cao hơn và do đó mức thuế sử dụng
đất cũng sẽ cao hơn những nơi khác có vị trí không thuận lợi. Sự công bằng này cũng được thể
hiện ngay trong quá trình giải toả đền bù, đô thị hoá.

Trang13/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Xây dựng hệ thống chuyên về định giá tài sản bởi chỉ khi nào định giá đúng thì chúng ta
mới đánh thuế đúng được và mới đảm bảo được sự công bằng cho mọi người dân.
Xây dựng luật thuế nhà, tách thuế nhà ra khỏi thuế nhà, đất.
2.3.5 Thuế chuyển quyền sử dụng đất
Khắc phục tình trạng cào bằng trong việc nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất, qui định
những trường hợp có thu nhập từ việc sang nhượng mới nộp thuế thu nhập và thu nhập càng
cao thì nộp thuế càng nhiều theo phương thức lũy tiến.
Giá đất tính thuế chuyển quyền sử dụng đất: qui định giá đất tính thuế chuyển quyền sử
dụng đất là giá thực tế ghi trên hóa đơn hoặc hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất,
nhưng không được thấp hơn giá đất do UBND tỉnh quy định áp dụng tại thời điểm chuyển
quyền sử dụng đất.
Từ thực tế này dẫn đến việc gia tăng và tồn tại chủ yếu hoạt động mua bán “trao tay”
hoặc lập hai hợp đồng mua bán, trong đó có một hợp đồng giả giảm giá bán để trốn thuế. Còn
đối với khu vực đất nông thôn lại diễn ra tình trạng mua bán bằng giấy viết tay, không qua
giao dịch để tránh nộp thuế.
Ban hành chính sách thuế đồng bộ, nhất quán, tránh cùng một thời điểm thu như nhau,
cùng một diện tích đất, vị trí đất cũng như nhau mà căn cứ để tính thu khác nhau
2.3.6 Thuế sử dụng đất nông nghiệp
Với mục tiêu nâng cao dần cuộc sống người dân nghèo chuyên canh nông nghiệp, Nhà
nước ta có lẽ nên tăng cường kiểm tra giám sát, quản lý chặt, không để xảy ra tình trạng bớt
xén của người dân như thực trạng ở một số địa phương hiện nay.
Tiến tới bỏ hẳn thuế sử dụng đất nông nghiệp do số tiền thu thuế không cao trong khi
kinh tế khu vực nông thôn còn kém phát triển hơn thành thị.
2.3.7 Thuế xuất nhập khẩu
Tăng cường công tác quản lý mã số thuế, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thật gắt
gao, chặt chẽ. Cần có chế tài mạnh tay hơn nữa đối với những cán bộ hải quan, những đối
tượng thông đồng gây thất thu thuế lớn cho nhà nước như vậy
Kiện toàn hệ thống văn bản pháp lý nhất quán từ cấp bộ cho tới cấp tổng cục xuống các
cục, chi cục hải quan
2.3.8 Thuế giá trị gia tăng
Bỏ chế độ khấu trừ khống thuế GTGT : xuất phát từ mục đích hỗ trợ bà con nông dân
tiêu thụ nông sản thực phẩm và đẩy mạnh xuất khẩu, chính phủ quy định đối với các trường
hợp thu mua hàng nông sản của người trực tiếp sản xuất bán ra không có hoá đơn nhưng có
bảng kê thì được khấu trừ thuế GTGT theo tỷ lệ 1% - 2%; thực chất đó là khoản trợ giá của
nhà nước đối với các mặt hàng nông sản của nông dân nhưng thực tế các doanh nghiệp làm
hàng xuất khẩu không mua trực tiếp hàng nông sản của nông dân mà thu mua qua thương lái
còn bảng kê chỉ là hình thức do đó người nông dân không được hưởng lợi gì từ chính sách
khấu trừ thuế của Nhà nước. Vì vầy cần phải bãi bỏ chế độ khấu trừ khống thuế GTGT.

Trang14/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

Về diện hàng hoá, dịch vụ không chịu thuế GTGT: để đảm bảo tính liên hoàn trong
việc khấu trừ thuế đầu vào, đầu ra của doanh nghiệp, cần rà soát số hàng hoá, dịch vụ nếu tiếp
tục áp dụng không chịu thuế GTGT để chuyển sang đối tượng chịu thuế nhằm đảm bảo tính
liên hoàn của thuế GTGT và tạo thuận lợi hơn cho cơ sở sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó
cũng cần bổ sung cụ thể hoá các dịch vụ tài chính mới chưa được quy định trong Luật, như:
dịch vụ hoán đổi lãi suất, hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn mua, bán ngoại
tệ,...(gọi chung là các dịch vụ tài chính phái sinh) và các giao dịch chuyển nhượng vốn để đảm
bảo cơ sở pháp lý trong quá trình thực hiện và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Về thuế suất thuế GTGT: áp dụng một mức thuế suất ngoài thuế suất 0% áp dụng đối
với hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu để đảm bảo công bằng về nghĩa vụ thuế và đơn giản trong
việc áp dụng thuế. Rà soát lại diện áp dụng mức thuế suất 5% để phù hợp với thực tiễn. Phân
định ranh giới áp dụng mức thuế suất 5% và 10%: vừa theo tên hàng hoá, dịch vụ, vừa theo
công dụng hàng hoá, dịch vụ, vừa theo tính chất của hàng hoá, dịch vụ, phân định được rõ
ràng là dùng cho tiêu dùng hay dùng cho sản xuất.
Tiến dần đến việc áp dụng thống nhất một mức thuế suất khoảng 10% cho tất cả hàng
hóa, dịch vụ trừ hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu được áp dụng thuế suất 0%. Lộ trình áp dụng
thuế suất cần thiết phải được thực hiện công khai cho mọi người nộp thuế được biết để có đủ
thời gian chuẩn bị nhằm thay đổi chiến lược phát triển kinh doanh phù hợp chính sách thuế
suất mới.
Về điều kiện được khấu trừ, được hoàn thuế :
Cải cách lớn về cơ chế quản lý tiền tệ. Bắt buộc các quan hệ mua bán, trao đổi hàng hóa,
dịch vụ phải thanh toán bằng chuyển khoản, hạn chế đến mức thấp nhất hình thức thanh toán
bằng tiền mặt như hiện nay
Nhằm quản lý chặt chẽ việc hoàn thuế, cần thiết phải thu hẹp đối tượng hoàn thuế, chỉ
nên áp dụng cơ chế này cho các đối tượng: Các cơ sở kinh doanh hàng xuất khẩu được áp
dụng thuế suất thuế GTGT 0%; cơ sở có đầu tư tài sản cố định phục vụ sản xuất kinh doanh
phát sinh số thuế GTGT đầu vào của tài sản lớn. Đồng thời, qui định rõ hơn và chặt chẽ hơn
điều kiện hoàn thuế, thời gian xem xét hoàn thuế phù hợp hơn.
Áp dụng thống nhất một phương pháp tính thuế là phương pháp khấu trừ. Các cơ sở kinh
doanh thuộc diện nộp thuế GTGT bắt buộc phải thực hiện nghiêm chỉnh chế độ kế toán, hóa
đơn, chứng từ.
Chỉ áp dụng khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ mua vào có hóa đơn
GTGT và thuế GTGT nộp ở khâu nhập khẩu dùng cho sản xuất, kinh doanh hàng hóa dịch vụ
chịu thuế GTGT.
Về hình thức, văn bản thuế GTGT:
Cải cách việc ban hành văn bản, qui định về quản lý thuế trong Luật thuế GTGT, tránh
trùng lắp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tra cứu, áp dụng pháp luật. Bên cạnh, cần sớm sửa
đổi Bộ luật hình sự theo hướng tăng mức hình phạt đối với tội danh trốn thuế hoặc giả mạo

Trang15/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

chứng từ để chiếm đoạt tiền ngân sách nhà nước, bổ sung một số chế tài xử lý hình sự còn
thiếu đối với các tội danh mới phát sinh, nhất là tội mua bán hóa đơn, in hóa đơn giả.
Cải cách về qui trình nghiệp vụ và thủ tục hành thu là nội dung cốt yếu nhất, đồng thời
nó còn là một yêu cầu bức xúc trong tình hình hiện nay, nhằm hạn chế thất thu thuế ở mức
thấp nhất, bảo đảm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời vào ngân sách nhà nước và từ đó nâng cao
trình độ quản lý thuế của Việt Nam ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực. Đổi mới
công tác quản lý thuế cần tập trung các vấn đề chủ yếu sau: Thực hiện tốt công tác tuyên
truyền, giáo dục pháp luật về thuế, thường xuyên và đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra về
thuế, đẩy mạnh triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào hầu hết các khâu quản lý thuế,
tăng cường công tác quản lý hóa đơn nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm qui định về quản
lý, sử dụng hóa đơn và ngày càng nâng cao quyền hạn, trách nhiệm và hiệu lực của bộ máy
quản lý thuế...
2.3.9 Thuế thu nhập cá nhân:
 Khấu trừ thuế tại nguồn:
Khấu trừ tại nguồn là một giải pháp để thực thi hiệu quả luật thuế thu nhập cá nhân.
Chìa khoá của sự thành công trong việc quản lý và thu thuế TNCN là công tác khấu trừ
tại nguồn. Do vậy, ở một số nơi như Nhật Bản, Đài Loan, Trung Quốc, cơ quan quản lý thuế
sẽ xử phạt rất nặng đối với những đơn vị nào không thực hiện khấu trừ tại nguồn khi chi trả
thu nhập cho người lao động…
 Thanh toán, chi trả không dùng tiền mặt
Để Luật Thuế TNCN (có hiệu lực thi hành vào năm 2009) thực sự đi vào cuộc sống thì
phải nhanh chóng xây dựng chế độ thanh toán không dùng tiền mặt trong tất cả các loại giao
dịch của nền kinh tế xã hội.
Đó là việc xây dựng cơ sở dữ liệu đối tượng nộp thuế theo cơ chế thanh toán qua ngân
hàng cho các loại thu nhập chịu thuế. Trong đó cần có sự hỗ trợ của hệ thống tài chính - ngân
hàng nhà nước cũng như ngân hàng thương mại trong việc kiểm soát mã tài khoản của từng cá
nhân, đồng thời sớm xây dựng thí điểm chương trình quản lý thuế TNCN bằng máy vi tính,
thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu, phần mềm trợ giúp.
Có như thế, mọi thu nhập chịu thuế của đối tượng nộp mới nằm trong “tầm ngắm” của
cơ quan thuế, khi đó các nguồn thu nhập sẽ nhanh chóng được điều tiết và chống thất thu cho
ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, các vấn đề về quản lý TNCN từ tiền lương, tiền công của người lao động cũng
cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ từ các cơ quan chức năng, trong đó đặc biệt là việc xử lý hoặc
truy tố hình sự thật nghiêm khắc đối với hành vi trốn thuế, không khấu trừ thuế tại nguồn,
không đăng ký kê khai thuế…
2.3.10 Thuế TNDN
Đề nghị giảm thuế suất thuế TNDN xuống 20% hoặc tối đa là 22% nhằm nâng cao sức
cạnh tranh của môi trường đầu tư, động viên DN sản xuất - kinh doanh, khuyến khích cá nhân

Trang16/17
Thực trạng hệ thống thuế & các kiến nghị cải cách hệ thống thuế ở Việt Nam

và hộ gia đình đang kinh doanh và nộp thuế thu nhập cá nhân chuyển sang thành lập DN. Điều
này cũng phù hợp với chủ trương của Chính phủ là tăng số lượng DN từ 300.000 hiện nay lên
500.000 vào năm 2010 và 5 triệu DN vào năm 2020
“Có thể nói, mọi yếu tố thu hút đầu tư của Trung Quốc đều hơn Việt Nam (trừ thuế
TNDN), bây giờ Trung Quốc hạ thuế xuống bằng mức thuế mà chúng ta dự kiến thì phải cân
nhắc lại mức thuế 25%, bởi chúng ta phải cạnh tranh trực diện với Trung Quốc trong thu hút
đầu tư nước ngoài cũng như cạnh tranh trên thị trường hàng hóa”, Viện trưởng Viện Nghiên
cứu phát triển, TS. Nguyễn Quang A nêu quan điểm và cho rằng, nếu giảm thuế mạnh khiến
ngân sách giảm thu thì mức thuế hợp lý nên để ở 20% hoặc 22%
3. KẾT LUẬN

Trang17/17