TAJUK 3 : SET

1. PENGENALAN

A. Jenis Nombor

a) nombor integer : b) nombor genap

-4,-3,-2,-1,0,1,2,3,4……. 2,4,6,8,10,…

c) nombor ganjil d) nombor perdana

1,3,5,7,9,11,13,… 2,3,5,7,11,13,17,19,…

e) nombor kuasa dua sempurna f) nombor gandaan 2

1,4,9,16,25,36,49,64,81,100,… 2,4,6,8,10,12,14,…

g) nombor gandaan 3
3,6,9,12,15,18,21,24,27,…

B Sifat Nombor

a) Nombor dua digit dengan kedua-dua digit adalah sama :

11,22,33,44,55,66,77,88,99.

b) Nombor dua digit dengan hasil darab digit-digitnya ialah 6 :

16,23,32,61.

2. Simbol-simbol

simbol tatatanda simbol tatatanda

 ahli kepada  kesatuan
 bukan ahli kepada
, Set kosong

 subset
 Set semesta

 bukan subset A pelengkap

 persilangan

1
3. Subset : 

Contoh Diwakili oleh gambar rajah Venn

a) Diberi A = { 3,6 }

B = { 3,6,9 }

Maka A  B

b) Diberi A = {a, b, c, d, e, f, g, h} Diwakili oleh gambarajah Venn

B = {b, d, e, h} A
a B
C = {e, f} C
b d h
Maka B  A e f
c
CA
g
CB

c) Gunakan symbol  atau  untuk menunjukkan hubungan antara set A dan

set B

(i) A = { 1,3,7 } ( ii) A = { a,b,c,d,f }

B={7} B = { a,c,e }

maka B  A maka B  A

(iii) A = { nombor bulat }

B = { 2,4,6,8 }

maka B  A

2
Latihan 1

1. Diberi A = {1,2,3,4,6}
B = {2,3,5,7,11}
C = {1,4,9,16,25}

Lengkapkan setiap penyertaan berikut:

a) {5}  ____________ d) {9, 16, 25}  _________

b) {4}  ____________ e) {1,4}  ___________

c) {3,4}  ___________

2. Berdasarkan gambar rajah Venn yang diberi, lengkapkan setiap yang

berikut dengan menggunakan simbol  atau 

a)

i) R _____ P
ii) Q _____ P
iii) P _____ R
iv) Q _____ R

b)

i) P A
ii) P ________ B
iii) B ________ P
iv) A ________ B

3
4. PERSILANGAN DAN KESATUAN

CONTOH

Diberi  = { 1,2,3,4,5} A= {1,2} B={2,4}

Cari

i) A  B = {2}

ii) A  B = {1,2,4}

LATIHAN 2

1. Diberi  = { 2,4,6,8,10} A= {2,4} B={4,6}

Cari

i) AB=

ii) AB=

2. Diberi  = {1,3,5,7,9 } P= {1,3} Q={3,5}

Cari

i) PQ=

ii) PQ=

3. Diberi  = {a,b,c,d,e } R= {a,b} S={c,d}

Cari

i) RS=

ii) RS=

4. Diberi  = {1,2,3,a,b,c } A= {1,a} B={2,b} Cari

i) AB=

ii) AB=

4
5. PELENGKAP

CONTOH

Diberi  = {1,2,3,4,5 } A= {1,2} B={3,4}

Senaraikan unsur-unsur berikut :

(i) A’ = {3,4,5}
(ii) B’ = {1,2,5}
(iii) (A’  B) = { }
(iv) (A  B)’ = {1,2,3,4,5}
(v) (A  B) = {1,2,3,4}
(vi) (A  B)’ = {5}
(vii) A’  B = {3,4}
(viii) A  B’ = {1,2}
(ix) A’  B = {3,4,5}
(x) A  B’ = {1,2,5}

LATIHAN 3

1. Diberi  = {2,4,6,8,10 } P= {2,4} Q={6,8}

Senaraikan unsur-unsur berikut:

(i) P’ =

(ii) Q’ =

(iii) (P  Q)’ =

(iv) (P  Q)’ =

(v) P’  Q’ =

(vi) P’  Q’ =

(vii) P’  Q =

(viii) P  Q’ =

5
6. BILANGAN UNSUR

CONTOH

Diberi  = {1,2,3,4,5 } A= {1,2} B={3,4}

Carikan bilangan unsur-unsur berikut:

i) n (A) = 2
ii) n (B) = 2
iii) n (A  B) = 4
iv) n (A  B) = 4
v) n (A  B)’ = 5
vi) n (A B)’ = 1
vii) n (A’  B) = 2
viii) n (A  B’) = 2
ix) n (A’) = 3
x) n (B’) = 3

LATIHAN 4

Diberi  = {2,4,6,8,20 } P= {2,4} Q={6,8}

Carikan bilangan unsur-unsur berikut:

i) n (P) =

ii) n (P)’=

iii) n (Q) =

iv) n (Q’) =

v) n (P  Q) =

vi) n (P  Q)’=

vii) n (P  Q)=

viii) n (P  Q)’=

ix) n (P’  Q’)=

6
7. LOREKKAN RANTAU

a) Persilangan dua set.

Pada gambar rajah Venn berikut lorekkan rantau, yang mewakili

persilangan dua set yang diberikan.

CONTOH:

PQ
 
Q Q
P P

LATIHAN 5

1. Q

P

2.
P Q


3.
P Q


4.
 P
Q

5. Q
 P

7
b) Kesatuan dua set

CONTOH
Pada gambar rajah Venn berikut lorekkan rantau yang mewakili
kesatuan dua set.

PQ
 
Q Q
P P

LATIHAN 6

1) PQ

P

Q

2) PQ
P Q


3) P  Q’
P Q


4) P  Q’


Q P

5) P  Q’
 P Q

8
c) Gabungan Operasi Ke Atas Set

CONTOH

Lorekkan rantau yang mewakili setiap set berikut:

(P  Q)’
 Q  Q
P P

LATIHAN 7

Lorekkan rantau yang mewakili setiap set berikut:

1. (P  Q)’ 2. P’
 
Q Q
P P

3. P’  Q 4. P  Q’

 
Q Q
P P

5. PQ 6. (P  Q)’

P P
 
Q Q

9
 7. (P  Q)’ 8. PQR 9. (P  Q)  R

 P Q P Q
P Q

8. SOALAN BERFORMAT SPM

Contoh:

Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q dan set R
dengan keadaan set semesta pada rajah di ruang jawapan  sama P  Q  R.

Lorekkan

(a) set P  Q b) set(P’  R’)  Q ( 3 markah )

a) P  Q

1 markah

P Q R

b) (P’  R’)  Q

1 markah untuk lorekkan

P Q R

1 markah lagi untuk lorekkan

yang betul

P Q R

10
Latihan 8
a.
 5
1 4  78
3 6  10
2

Gambar rajah Venn di atas menunjukkan persilangan set P dan set Q.

Cari

a) n (P) b) n(Q) c) n (G  H)

b. Diberi set semesta  = M  N di mana M = {1,2,3,4} dan

N = {3,4,5,6,7,8,9}.

Cari i) (M  N)’ ii) n (M  N)’

c. Dalam setiap gambar rajah Venn yang berikut, lorekkan rantau

yang mewakili set.

(i) P  Q, (ii) P  R

P Q Q
P
R R
R

(iii) Q  R (iv) P  Q  R

P Q P
R
R

d) Diberi set D = {1,2,3,4,7,8}, E {2,4,5,6,7}, F {1,4,6,8,9} dan

G = {10}.

i) Cari persilangan set berikut:

a) D  R b) F  G c) D  E  F

11
 e) Diberi bahawa set semesta

 = {21 ≤ x ≤ 36}, x ialah integer]

set A = {x: : x ialah gandaan bagi 3}

set B = {x: : x ialah nombor perdana}

set C = {x : x ialah nombor dengan keadaan x ≤ 31}

a) Senaraikan unsur bagi set B.

b) Cari set A  B  C’.

c) Cari n(B  C).

LATIHAN 9 (SOALAN-SOALAN SPM)

1. SPM 2003, Kertas 1 , No. 32

Diberi set semesta  = J  K  L, J  K, dan K  L = , gambar rajah

Venn yang mewakili hubungan itu ialah

A.  C
J L
L J
K K

B.  D. 

L J L
K J
K

12
2. SPM 2003, Kertas 1 No. 33

Rajah di bawah menunjukkan gambar rajah Venn dengan set semesta

 = E  F  G.

F
E

G A B C D

Antara kawasan A, B, C dan D yang manakah mewakili set E  F  G”?

3. SPM 2003, Kertas 1, No. 34

Rajah di bawah menunjukkan gambar rajah Venn dengan set semesta

 = {Murid Tahun Lima}, set M = {Murid yang membaca akhbar bahasa
Melayu) dan set R = {Murid yang membaca akhbar bahasa Inggeris}.


M R

Diberi n(M) = 80, n(R ) = 104, n( M  R ) = 12 dan bilangan murid yang tidak
membaca mana-mana akhbar itu ialah 4 orang, carikan jumlah murid Tahun
Lima
A. 172 B. 176 C. 196 D. 200

4. SPM 2004, Kertas 1 No. 30

Rajah di bawah ialah gambar rajah Venn yang menunjukkan unsur-unsur
bagi set P, set Q dan set R.

P Q R
 4
 5  1
 6  3
 2

Jika set semesta  = P  Q  R, maka set Q’ ialah

A. {1,2} C. {1,2,5}
B. {3,6} D. {3,4,6}

13
5. SPM 2004, Kertas 1 , No. 31

Rajah di bawah ialah gambar rajah Venn yang menunjukkan set semesta ,
set P dan set Q.

, Q
P

Kawasan yang berlorek dalam gambar rajah Venn itu mewakili set

A. P’  Q’ C. P  Q’
B. P’  Q D. PQ

6. SPM 2004, Kertas 1, No. 32

Diberi bahawa set semesta

 = (x : 1 ≤ x ≤ 12, x ialah integer),
set P = {2,3,7,},
set Q = { x : x I alah nombor perdana}, dan
set R = { x : x ialah nombor gandaan 4}.

Unsur-unsur bagi set (P  R)’  Q ialah:

A. 5, 11 C. 2,3,11
B. 1,5,11 D. 2,3,9

7. SPM 2004, Kertas 2, No. 1

Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set A, set B dan set C.
Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan

(a) set A  B’,

(b) set A  B  C’. (3 markah)

(a) (b) A B
A B C

14
8. SPM 2005, Kertas 1, No. 29.

Antara berikut, gambar rajah Venn yang manakah mewakili set R  S

dengan keadaan set semesta  = R  S’?

A. B.
S S
R
R

C. R D. S
R
S R

9. SPM 2005 , Kertas 1, No. 30

Rajah di bawah ialah gambar rajah Venn dengan set semesta

 = P  Q  R.
R

Q
P
C D
A B

Antara kawasan A, B, C dan D, yang manakah mewakili set P’  Q’  R?

10. SPM 2005, Kertas 1, N0. 31

Rajah di bawah ialah gambar rajah Venn yang menunjukkan bilangan

unsur dalam set R, set S dan set T.

R S
x-4
3 1
x-3
8 9

15
 T

T
5
Diberi bahawa set semesta  = R  S  T dan n (S’) = n (S  T). Carikan
nilai x.

A. 5 B. 6 C. 10 D. 11

11. JUN 2004, KERTAS 1, NO. 31

Diberi set semesta  = E  F G, set E = 2, 4, 6, 8, 10, 14, 16,

set F =  2, 4, 6, 8, 10, 12 dan set G = 2, 4, 14.
Gambar rajah Venn yang manakah menunjukkan hubungan antara set E,
set F dan set G?

A E
F
G

B
F E
G

C
F G E

D F G E

16
12. JUN 2004 KERTAS 1 NO. 32

Diberi set semesta  = x : 1  x  10, x ialah integer, set P = x : x ialah

nombor ganjil dan set Q = x : x ialah nombor perdana. Unsur-unsur
dalam set P  Q’ ialah

A 1, 3, 5, 7
B 3, 5, 7
C 1, 2, 9
D 1, 9

13 JUN 2004, KERTAS 2, NO. 1

Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q dan set R
dengan keadaan set semesta  = P  Q  R.

Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan

(a) set Q;

(b) set P  (Q  R).

[3 markah]
Jawapan:

(a)
Q
P R

(b)
Q
P R

14. JUN 2005, KERTAS 1, NO 29

17
 Diberi set M =  4, 6 , senaraikan semua subset bagi M.

A  4 ,  6 
B ,  4 ,  6 
C  4 ,  6 , 4, 6
D ,  4 ,  6 ,  4, 6

15. JUN 2005 ,KERTAS 1, NO 30

Rajah 14 ialah gambar rajah Venn yang menunjukkan unsur-unsur bagi

set semesta , set P dan set Q.

 Q  7
P
1 2
1
 5 6
3 4
8

Rajah 14

Senaraikan semua unsur bagi set P ‘.

A  5, 6 
B  7, 8 
C  1, 2, 3, 4 
D  5, 6, 7, 8 

16. JUN 2005 ,KERTAS 1, NO 31

18
 Diberi bahawa P =  3, 4, 5, 6, 7 , Q =  6, 8, 10, 14 , R =  10, 16, 20 
dan set semesta  = P  Q  R.
Antara gambar rajah Venn berikut, yang manakah menunjukkan
hubungan antara set-set P, Q dan R?

A B
P Q R P Q R

C Q D
P R P Q

17. JUN 2005 ,KERTAS 2 ,NO 1

Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q dan set R
dengan keadaan set semesta  = P  Q  R.

Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan

(a) set P  R ‘

(b) set (P ‘  Q’)  R.

[3 markah]
Jawapan :

(a) P b)
Q

19