Hongarije schendt rechten, vrijheden
Volkspartij, waartoe ook het CDA be-
Premier Orbán van Hongarije negeert
Europese verdragen. Dat mogen
andere EU-landen niet laten gebeuren,
schrijft Frans Timmermans.
H ongarije wordt op 1 januari aan-
staande voorzitter van de Euro-
pese Unie. Deze simpele vast-
stelling heeft voor mij nog steeds iets ma-
gisch. Zo’n 25 jaar geleden was ik door fa-
milieomstandigheden vaak in Boeda-
pest. Toen leek het goulashcommunisme
nog onverwoestbaar. Vijftien jaar gele-
den mocht ik meewerken aan het oplos-
sen van spanningen met minderheden.
De afstand tot de EU leek levensgroot.
Het EU-voorzitterschap geeft blijk van
de triomf van vrijheid, democratie en de
Illustratie Cyprian Koscielniak
anticorruptiemaatregel, gericht tegen de
rechtsstaat op onvrijheid, dictatuur en
juridische willekeur. Dat hebben de Hon-
garen zelf bereikt, hier en daar geholpen
door vrienden in het Westen.
Helaas staat de rechtsstaat in Honga-
rije weer onder druk, als gevolg van de
extreme politieke polarisatie en een ‘win-
ner-takes-all-mentaliteit’.
Bij de verkiezingen in april van dit jaar
kreeg de Fidesz-partij van Viktor Orbán
52 procent van de stemmen. Dat leverde
een tweederdemeerderheid op in het par-
lement. De partij is lid van de Europese
zich voegen naar de wensen van de meer-
hoort. Sinds de verkiezingen heeft Fidesz
haar meerderheid ingezet om haar eigen
positie onaantastbaar te maken.
H et gaat niet om incidenten. De
regering heeft de afgelopen
maanden een stortvloed van be-
sluiten genomen die op gespannen voet
staan met fundamentele waarden. Hon-
garije verandert snel in een land waar de
meerderheid zich gerechtigd voelt de
grenzen van de rechtsstaat te verruimen
als haar belang dat vergt.
Het verbond van Europese krantenuit-
gevers ENPA heeft terecht fel geprotes-
teerd tegen de mediawet die op 20 de-
cember is aangenomen. Onder het mom
van ‘eerlijke berichtgeving’ wordt de
persvrijheid fors ingeperkt. Dat is niet al-
les. Kort geleden werd een ‘bijzondere
belasting’ ingesteld die met vijf jaar te-
rugwerkende kracht gouden handdruk-
ken van boven de 7.200 euro met 98 pro-
cent belast. Het is gepresenteerd als een
bonussen die zijn uitgekeerd aan politie-
ke vriendjes onder het bewind van de so-
cialistische MSZP-partij. Wetgeving die
achteraf de spelregels verandert – ex post
facto – geldt wereldwijd als een schen-
ding van de rechtsstaat en is niet toege-
staan volgens artikel 7 van het Europees
Verdrag van de Rechten van de Mens en
artikel 11.2 van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens.
Een van de taken van de Hongaarse
president is het handhaven van de spelre-
gels van de rechtsstaat. Omdat het parle-
ment de president met een tweederde-
meerderheid kiest, is het meestal een
compromiskandidaat, maar premier Or-
bán vond de vorige president, László So-
lyom, te onafhankelijk. Daarom gebruik-
te hij zijn meerderheid om Solyom te ver-
vangen door voormalig olympisch
schermkampioen Pál Schmitt, die heeft
beloofd om Orbán geen strobreed in de
weg te leggen.
Ook het Constitutionele Hof moest
derheid: toen de Wet op de ‘bijzondere
belasting’ daar werd afgewezen, sloeg de
parlementaire meerderheid meteen te-
rug door het Hof de zeggenschap over be-
grotingszaken af te pakken.
Ook elders perkt Fidesz tegenspraak
in. Nadat het hoofd van de Begrotings-
raad waarschuwde voor de langetermijn-
effecten van Orbán’s begrotingsplannen,
reduceerde het parlement het budget van
de Begrotingsraad met 90 procent. De
partij bevolkt verder instellingen zoals
de monetaire raad van de Hongaarse Na-
tionale Bank en de mediaraad zo veel mo-
gelijk met haar eigen mensen.
In juli stemde het parlement voor een
crisisbelasting die vooral buitenlandse
banken, energiemaatschappijen en han-
delaren raakt. Dat komt neer op protecti-
onisme en schendt het beginsel van vrij
verkeer van kapitaal.
Het politieke klimaat in Hongarije is
volkomen verziekt, niet alleen door de
extreme polarisatie tussen Fidesz en
MSZP, maar ook door de nationalistische
retoriek van Orbán, die hiermee hoopt de
racisten en antisemieten van Jobbik, de
derde partij van het land, de wind uit de
zeilen te nemen. Dit leidt tot wrijving
met buurland Slowakije, doordat Orbán
de Hongaarse minderheid aldaar rekent
tot zijn directe verantwoordelijkheid.
A lle kritiek zal ongetwijfeld wor-
den gepareerd met de opmerking
dat het hier gaat om binnenland-
se aangelegenheden waarmee buiten-
staanders niets te maken hebben. Inmid-
dels durven EU-landen elkaar niet of
nauwelijks meer aan te spreken op el-
kaars binnenlandse situatie. Dat schept
ruimte om het zelf ook niet zo nauw te
nemen met de regels, mocht dat zo uitko-
men. Streng zijn we alleen nog voor lan-
den die willen toetreden. De Europese
Commissie zal het niet aandurven dit gat
in haar eentje te dichten.
Dit non-interventiebeginsel is bedrei-
gend voor de EU als geheel en voor iedere
lidstaat afzonderlijk. Als landen door
slecht economisch beleid nog verder in
de problemen komen, zullen zij aanklop-
pen voor steun bij de andere lidstaten.
Daarom heeft de Nederlandse belasting-
betaler rechtstreeks belang bij een streng
toezicht op de naleving van de economi-
sche spelregels in Hongarije.
Als we van elkaar accepteren dat we in
verdragen vastgelegde juridische spelre-
gels naar believen aanpassen, ondermij-
nen we het normatieve karakter van die
spelregels. Dat betekent dat ook Neder-
landse burgers moeten vrezen voor aan-
tasting van rechtsbescherming.
Het kan kort duren, het kan lang du-
ren, maar wat in Hongarije gebeurt, gaat
uiteindelijk alle Europeanen recht-
streeks aan. Blijven zwijgen is dus geen
optie.
Frans Timmermans (PvdA) is oud-
staatssecretaris van Buitenlandse
Zaken.