Ciri Buku Teks Yg Baik

Kemahiran keusahawanan
KEMAHIRAN KEUSAHAWANAN: SATU KAJIAN ANALISIS KANDUNGAN

BUKU-BUKU TEKS
Muhammad Haron Husaini & Khairul Anuar Ahmad
Abstract : Pendidikan Negara bermatlamat menghasilkan modal insan seimbang dalam empat domain
utama; kognitif, psikomotor, afektif dan sosial. Kemahiran Keusahawanan pula merupakan antara
kamahiran penting dalam Kemahiran-kemahiran Insaniah (Soft Skills) yang harus dimiliki oleh pelajar-
pelajar Institut Pengajian Tinggi (IPT). Kajian dengan metod Analisis Kandungan (Content Analysis) ini
dijalankan untuk meninjau sejauh mana buku-buku teks bahasa Arab yang digunapakai oleh pelajar-
pelajar Fakulti Pengurusan & Muamalat, Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS)
mengandungi ciri-ciri kamahiran keusahawanan seperti keupayaan meneroka peluang, membangunkan
kesedaran tentang risiko (risk awareness), kreativiti serta inovasi dalam aktiviti berkaitan dengan
pengurusan perniagaan. Kajian ini mencadangkan supaya beberapa pindaan perlu dibuat terhadap
kandungan buku-buku tersebut terutama penambahan kosa kata, frasa dan ayat yang berkaitan dengan
bidang keusahawanan atau perniagaan. Contoh-contoh situasi yang ada kaitan dengan kehidupan dan
pengkhususan pelajar dapat menyumbang kepada peningkatan minat dan kemahiran bahasa mereka.
Justeru, pendekatan, reka bentuk buku serta kaedah penyampaiannya yang memenuhi keperluan, semasa
dan bersifat mesra pelanggan seharusnya dititikberatkan.
Katakunci: keusahawanan, buku-buku teks
Pengenalan
Di antara faktor utama yang menyumbang kepada keberkesanan proses P&P ialah buku
teks. Buku teks yang baik dapat menambah minat dan kecenderongan pelajar untuk mengikuti
kursus yang ditawarkan, menghayati serta menerokai disiplin seterusnya menjejaki
perkembangan ilmu yang dibincangkan di dalamnya. Buku teks yang baik seharusnya disusun
dengan berasaskan kajian yang meliputi bahasa, konteks dan budaya. Buku yang berkualiti,
dengan mudah meraih sambutan pelajar jika sesuai kandungannya dengan peringkat umur, latar
belakang dan keperluan mereka.
Latarbelakang Kajian
Pertumbuhan ekonomi negara amat bergantung kepada modal insan terutamanya dalam
proses Malaysia mencapai status negara maju. Dalam tempoh RMKe-9, kerajaan amat
bergantung kepada modal insan yang dihasilkan oleh sistem pendidikan kebangsaan. Kerajaan
akan memastikan tidak ada pihak yang tercicir dari sistem pendidikan dan setiap pelajar yang
melalui sistem ini bukan sahaja dapat memenuhi kehendak pasaran dalam negara malah kehendak
peringkat antarabangsa. Menyedari kepentingan ini, kerajaan akan terus berusaha menggembleng
tenaga dengan pelbagai pihak yang berkepentingan untuk membangun modal insan yang bukan
sahaja mempunyai kecemerlangan akademik tetapi memiliki nilai-nilai insaniah.
Fokus Dan Strategi Pelaksanaan RMKe-9
Bagi tujuan pembangunkan modal insan yang mantap, RMKe-9 memberi fokus kepada
perkara berikut:
1. Mengadakan lebih banyak pilihan pendidikan kepada ibu bapa dan pelajar
2. Meningkatkan keupayaan dan penguasaan ilmu pengetahuan
3. Memupuk pelajar memiliki kemahiran dan keterampilan
409
Prosiding SKIKS 08
4. Memantapkan sistem pentaksiran dan penilaian supaya lebih holistik

5. Memantapkan program kokurikulum dan sukan
6. Memperkukuhkan disiplin pelajar
7. Mempercepatkan perkhidmatan sistem aduan masalah disiplin
8. Memantapkan kurikulum
Strategi pelaksanaan supaya dapat memupuk para pelajar memiliki kemahiran dan
keterampilan ialah:
1. Melengkapkan diri pelajar dengan pelbagai jenis kemahiran hard and soft skills
2. Membina penampilan diri yang positif
3. Memupuk pelajar supaya menghayati dan mengamalkan nilai-nilai murni, budi
bahasa dan adab
4. Menekan aspek nilai murni termasuklah keselamatan, kesihatan dan kebersihan (3K)
dalam pengajaran dan pembelajaran aktiviti kokurikulum
5. Menekan aspek keselamatan, kebersihan dan kesihatan pelajar
6. Melipatgandakan program pembangunan insan bagi menangani gejala sosial melalui
penerapan nilai-nilai murni
7. Memantapkan program 3K.
Paparan di atas dengan jelas menunjukkan betapa pentingnya kemahiran dan

keterampilan pelajar sehingga ianya menduduki kedudukan 3 teratas tumpuan RMKe-9. Soft
skills atau kemahiran insaniah pula dilihat sabagai strategi pelaksanaan pertama bagi menjayakan
fokus tersebut.
Usaha yang sedang giat dijalan oleh pihak pengurusan Kolej Universiti Islam
Antarabangsa Selangor (KUIS) dalam mengadunkan granduannya dengan 7 kemahiran insaniah
amat tepat pada masanya. Keutamaan dan kesungguhan dapat dilihat menerusi pelancaran
Formula 7K 7 Kemahiran Insaniah pada 26 Mac 2008 yang lalu. Antara mesej penting yang
dimuatkan dalam formula tersebut ialah (KUIS 2008: 7): “Dengan fokus kepada pembentukan
graduan yang berkemahiran (soft skills), formula 7K digarap perlu merentas perlaksanaan p&p
bagi menghasilkan output yang diharapkan disamping mengukuhkan lagi formula 6M sebelum
ini. Formula ini merupakan adunan pelbagai kemahiran yang dirasakan amat perlu dimiliki oleh
setiap bakal graduan. Malah formulasinya adalah berdasarkan pengalaman KUIS dalam
memenuhi permintaan dan keperluan semasa pasaran kerjaya. Ia juga amat relevan dengan misi
nasional untuk membangunkan modal insan berkualiti, Pencerakinan 7K dalam proses
pengajaran dan pembelajaran P&P yang merentas 4 domain (kognitif, psikomotor, afektif dan
sosial) mampu menghasilkan pelajar yang bukan sahaja cemerlang dari segi pencapaian
akademik malah juga hebat dari aspek penampilan dan kebolehan individu. Dengan itu, proses
penerapannya perlu berterusan disamping sensitif terhadap perkembangan dan keperluan
semasa. 7K menjadi satu cabaran khususnya dalam kursus-kursus yang diketahui umum sebelum
ini secara tradisi sebagai khazanah klasik dunia Islam seperti ilmu Fiqh, Usuluddin, Tafsir dan
sebagainya. Bagaimanapun ia perlu diketengahkan dengan kerangka yang praktikal dan mampu
menangani keperluan masyarakat kini. Kebijaksanaan tenaga pengajar dengan bantuan silibus
pengajaran yang komprehensif mampu menggembleng pengalaman pelajar terhadap
kesinambungan ilmu dan amal, teori dan praktik serta matlamat dan cara. Justeru, keyakinan
ilmu yang mantap dan latihan amali atau praktikal yang cukup mampu mendorong ke arah
pembentukan sahsiah pelajar yang benar-benar versatil dengan keperluan masyarakat”.
410
Kemahiran Insaniah, Kemahiran Keusahawanan Dan Kepentingannya Terhadap Pelajar

IPT
Kemahiran Insaniah dapat didefinisikan sebagai berikut (KUIS 2008: 8)
1. Human skills, non-technical skills, generic skills, essential skills, employability skills
2. A wide variety of basic knowledge, values, and life skills that are necessary to obtain
a job and keep it
3. Kemahiran yang dianggap penting bagi membolehkan seseorang pekerja untuk
berjaya –smarter not harder-.
Kemahiran Insaniah dapat diterapkan kepada pelajar-pelajar instutusi pengajian tinggi awam
atau sewasta melalui 3 kaedah pembangunan (Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia 2006: 15-
16):
1. Aktiviti formal P&P

2. Aktiviti program sokongan
3. Aktiviti kehidupan di kampus
Melalui aktiviti formal P&P, Kemahiran Insaniah dilaksanakan menerusi dua model iaitu
model Matapelajaran Mandiri (stand alone subject) dan model Terapan (embedded).
Model Matapelajaran Mandiri menggunakan pendekatan melatih dan memberi peluang

kepada pelajar untuk membangunkan kemahiran insaniah yang diperlukan dengan mengikuti
beberapa matapelajaran yang direka bentuk khusus. Matapelajaran ini ditawarkan sebagai
matapelajaran umum universiti dan elektif. Model ini juga boleh diterima guna dengan
menggalakkan pelajar mengambil beberapa kursus tambahan dan dihimpunkan untuk memenuhi
keperluan minor dalam sesuatu bidang lain daripada program asal yang diikuti.
Model Terapan menggunakan pendekatan yang menerapkan kemahiran insaniah secara

merentas kurikulum pada aktiviti P&P bagi kursus yang diikuiti.
Oleh kerana halaman kajian ini telah dihadkan, memaksa tumpuan perbincangan dan
kajian kertas kerja ini kepada keupayaan penerapan kemahiran keushawanan -salah satu
kemahiran insaniah- melalui model terapan. Kajian akan menumpukan penelitian terhadap
kandungan buku teks bahasa Arab yang digunapakai oleh pelajar-pelajar di Fakulti Pengurusan &
Muamalah KUIS mampu untuk menerapkan kemahiran keusahawan di kalangan pelajar.
Hubungan Antara Kemahiran Insaniah Dan Kemahiran Keusahawanan
Kemahiran Keusahawanan merupakan minat dan keupayaan untuk meneroka peluang

dan membangunkan kesedaran terhadap risiko (risk awareness), kreativiti dan inovasi dalam
aktiviti berkaitan perniagaan dan pekerjaan. Kegiatan keusahawanan merupakan satu proses
memupuk dan melahirkan pelajar dengan budaya berniaga (KUIS 2008: 16).
Kemahiran Keusahawanan adalah sebahagian daripada Kemahiran Insaniah. Rajah

berikut menjelaskan kedudukan dan hubungan antara kedua-dua kemahiran tersebut:
411
Prosiding SKIKS 08
Pembelajaran
sepanjang hayat
Kemahiran
&pengurusan
berkomunikasi
infomasi
dan berpasukan
Pemikiran Kemahiran
Kritikal & pengurusan dan
Pendekatan keusahawanan
Saintifik
KEMAHIRAN INSANIAH
Tahap Dan Kategori Kemahiran Keusahawanan:
Kemahiran Keusahawanan mempunyai 4 tahap berikut:
1. Kebolehan mengenalpasti peluang perniagaan

2. Kebolehan merangka perancangan perniagaan
3. Kebolehan membina, meneroka dan merebut peluang perniagaan dan pekerjaan.
4. Kebolehan untuk bekerja sendiri
Kemahiran Keusahwanan mempunyai dua ketegori:
1. Kategori Mesti (must have): merupakan kemahiran yang mesti dimiliki oleh setiap
pelajar IPT. Jika kemahiran ini tiada, pelajar dianggap tidak kompeten.
2. Kategori Tambahan (good to have): merupakan kemahiran generik yang memberi
nilai tambah kepada pelajar. Jika kemahiran ini dimiliki bersama dengan kemahiran
kategori tambahan, ia boleh dianggap memiliki kompeten cemerlang.
Kebolehan mengenalpasti peluang perniagaan (kemahiran keusahawanan tahap 1) dikira

sebagai Kemahiran Keusahawanan Kategori Mesti, manakala kebolehan-kobolehan merangka
perancangan perniagaan, membina serta meneroka juga merebut peluang perniagaan atau
pekerjaan dan kebolehan bekerja sendiri (kemahiran keusahawanan tahap 2-4) dikira sebagai
Kemahiran Keusahawanan Kategori Tambahan.
412
Ciri-ciri Buku Teks yang Baik
Para pengkaji telah menetapkan beberapa ciri penting bagi sebuah buku teks bahasa Arab
yang baik untuk pelajar-pelajar peringkat IPT di Malaysia seperti berikut (Ab Halim 2003: 238):
1. Objektif
2. Bersepadu
3. Peringkat pelajar
4. Latihan
5. Contoh
6. Konteks
7. Faedah
8. Perlu
9. Berperingkat-peringkat
10. Penting
11. Jelas dan senang
Ciri yang berkait dengan kertas kerja ringkas ini ialah ciri konteks (ciri ke-6). Maksud
konteks di sini ialah segala bentuk perkataan dan frasa yang hendak diajar mestilah diletak dalam
konteks yang sesuai, sama ada dalam konteks bahasa (linguistic context), konteks emosi
(emotional context), konteks situasi (situational context) atau konteks kebudayaan (cultural
context).
Atan Long (1980: 29) dalam gesaan beliau supaya pembelajaran perlu dikaitkan dengan
situasi kehidupan yang sebenar pernah menulis: sedapat-dapatnya pengajar hendaklah
mengadakan situasi yang sebenar pembelajaran, para pelajar hendaklah dibimbing untuk
menyedari bahawa pembelajaran dan aktiviti-aktiviti di tempat belajar sebahagian daripada
kehidupan.
Dari keterangan di atas dapat dirumuskan bahawa ayat-ayat, frasa, kosa kata dan contoh-
contoh yang ada kaitan dengan kehidupan pelajar dapat membantu para pelajar
mempertingkatkan kemahiran bahasa mereka (Muhammad Haron Husaini 2007: 53).
Deskripsi Subjek Kajian
Kajian ringkas ini terbatas skopnya dengan memilih dua buah buku yang telah disusun oleh para
pensyarah Jabatan Bahasa Arab, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi. Buku tersebut sedang
digunapakai oleh pelajar-pelajar di Fakulti Pengurusan dan Muamalah KUIS. Deskripsi buku
yang menjadi subjek kajian ini adalah seperti berikut:
413
Prosiding SKIKS 08
Buku 1:
Judul buku : ‫ﻛﺘﺎب اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ ﻣﻨﮭﺞ ﻣﺘﻜﺎﻣﻞ ﻓﻲ ﺗﻌﻠﯿﻢ اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ ﻟﻐﯿﺮ اﻟﻨﺎﻃﻘﯿﻦ ﺑﮭﺎ اﻟﻜﺘﺎب‬
BAR 2102/BAM2103 ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ‬
Penerbit : Jabatan Bahasa Arab, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi,
KUIS
Bilangan Juzuk : 1
Matlamat Buku : Tiada
Panduan Pengajar : Tiada
Bahan Bantu : Tiada
Pendahuluan Buku : Tiada
Senarai Kandungan : Tiada
Saiz Buku : A4
Jumlah Halaman : 71
Jumlah Unit : 6
Halam dalam Unit : 9-15
Unit paling banyak Unit 6
halaman :
Unit paling sedikit Unit 3
halaman :
Judul-judul Unit ‫( ھﯿّﺎ ﻧﺘﻌﺎرف‬Mari Berkenalan)
‫( أﺣﺐ أﺧﺎك ﻣﺜﻠﻤﺎ ﺗﺤﺐ ﻧﻔﺴﻚ‬Kasihanilah Saudara Seperti Mengasihi Diri

Kamu Sendiri)
‫( أﻧﺖ وﻋﻘﯿﺪﺗﻚ‬Kamu dan Akidah Kamu)
‫( اﺳﺘﻘﺒﺎل رﻣﻀﺎن ﻓﻲ ﻣﺎﻟﯿﺰﯾﺎ‬Sambutan Ramadhan di Malaysai)
‫( اﻻﺣﺘﻔﺎل ﺑﻌﯿﺪ اﻷﺿﺤﻰ ﻓﻲ ﻣﺎﻟﯿﺰﯾﺎ‬Perayaan Idil Adha di Malaysia)
‫( اﻟﮭﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‬Hijrah Rasul)
Buku 2:
Judul buku : BAR 3102 ‫اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ اﻟﻜﺘﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ‬

Penerbit : Jabatan Bahasa Arab, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi,
KUIS
Bilangan Juzuk : 1
Matlamat Buku : Tiada
Panduan Pengajar : Tiada
Bahan Bantu : Tiada
Pendahuluan Buku : Tiada
Senarai Kandungan : Tiada
Saiz Buku : A4
Jumlah Halaman : 78
Jumlah Unit : 6
Halam dalam Unit : 10-15
Unit paling banyak Unit 4
halaman :
Unit paling sedikit Unit 3
halaman :
Judul-judul Unit ‫وﺻﯿﺔ ﻟﻘﻤﺎن اﻟﺤﻜﯿﻢ ﻻﺑﻨﮫ‬
‫اﻟﺒﻨﻚ اﻹﺳﻼﻣﻲ ودوره ﻓﻲ ﺗﻨﻤﯿﺔ اﻗﺘﺼﺎد اﻟﺒﻼد‬
‫اﻟﺘﻌﺎون ﺑﺎﻟﻤﺎل واﻟﻌﻤﻞ ﻻ ﺑﺎﻷﻗﻮال‬
414
‫اﻟﺒﺤﺚ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ‬
‫ ﻣﺸﻜﻼﺗﮭﺎ وﻣﻌﺎﻟﺠﺘﮭﺎ‬:‫اﻷزﻣﺔ اﻻﻗﺘﺼﺎدﯾﺔ‬
‫ إﯾﺠﺎﺑﯿﺎﺗﮭﺎ وﺳﻠﺒﯿﺎﺗﮭﺎ‬:‫اﻹﻧﺘﺮﻧﺖ‬
Analisa Dan Perbincangan
Deskripsi di atas menunjukkan buku BAR 2102/2103 memiliki saiz dan jumlah halaman
yang sesuai. Jumlah unit dan halaman yang dimuatkan mampu dikendalikan dalam tempoh 14
minggu atau 42 jam. Beberapa halaman penting seperti senarai kandungan buku tidak dimuatkan
mungkin menyulitkan pengguna untuk mengesan tajuk, judul atau perbincangan tertentu dengan
pantas. Terdapat juga jurang perbezaan yang agak ketara antara jumlah halaman setiap satu unit,
sebagai contoh perbezaan antara jumlah halaman unit 6 hampir 100% lebih besar berbanding unit
3.
Judul-judul bagi ke enam-enam unit yang dimuatkan di dalam buku ini kesemuanya
berkonsepkan keagamaan kecuali unit pertama yang berlatarkan komunikasi.
Meskipun buku yang menjadi subjek kajian direka untuk pelajar-pelajar Fakulti
Pengurusan dan Muamalah, namun terdapat 1 sahaja frasa yang dapat dikaitkan dengan bidang
keusahawanan atau perniagaan iaitu frasa ‫( إدارة اﻷﻋﻤﺎل اﻟﺘﺠﺎرﯾﺔ‬pengurusan aktiviti perniagaan).
Frasa tersebut dapat dikesan pada halaman 4 dan tidak berulang di lain-lain halaman.
Dua kosa kata yang berasal daripada akar kata yang sama didapati di halaman 22. Kedua-
dua kosa kata tersebut ialah ‫( زﺑﻮن‬pelanggang) dan pluralnya ‫زﺑﺎﺋﻦ‬. Dua perkataan seerti ‫ ﺿﻤﻦ‬/‫ﺗﻜﻔﻞ‬
(insuran/jaminan) didapati sekali sahaja iaitu dalam halaman 60. Ke empat-empat kosat kasa
tersebut tidak berulang lagi di mana-mana halaman lain.
Terdapat kosa kata tambahan dalam ruang penyendal halaman 27 yang boleh dikaitkan
dengan keusahawana iaitu ‫( ﺳﻮق‬pasaran), tetapi kemunculan kosa kata ini seperti kosa kata-kosa
kata lain sebelum ini yang hanya muncul sekali sahaja. Di halaman 37, terdapat dua kata plural :
‫( دﻛﺎﻛﯿﻦ‬kedai-kedai runcit) dan ‫( ﻣﺤﻼت‬pusat beli-belah).
Dalam bentuk ayat pula, terdapat satu ayat sahaja dalam latihan kemahiran bahasa
halaman 39: ‫( ﯾﻌﻠﻖ أﺻﺤﺎب اﻟﺪﻛﺎﻛﯿﻦ ﻋﺒﺎرات اﻟﺘﮭﻨﺌﺔ ﺑﺪﺧﻮل ﺷﮭﺮ رﻣﻀﺎن‬pemilik kedai-kedai runcit
menggantung ungkapan tahniah sempena ketibaan bulan Ramadhan) –pelajar dikehendaki
menambah kata kerja ‫ ﯾﻌﻠﻖ‬ditempat kosong-, manakala pada halaman 36 ayat yang sama dengan
sedikit pengubahsuaian berulang lagi dalam latihan berbentuk tanda alamat betul atau salah.
Buku 2 (BAR 3102) terdapat sedikit perbezaan dari sudut judul-judul bagi ke enam-
enam unit yang dimuatkan di dalamnya. Terdapat satu judul sahaja yang berkonsepkan
keagamaan iaitu unit pertama. Unit 2, 3, 4 dan 5 pula berkonsepkan pekerjaan, ekonomi atau
perniagaan manakala unit 6 berlatarkan komunikasi.
Terdapat perbezaan yang ketara antara jumlah frasa atau ayat yang berkaitan
keusahawanan dan perniagaan dalam buku BAR 3102 dengan BAR 2102. Jika frasa tersebut
jumlahnya satu sahaja dalam BAR 3102 tetapi peningkatan mendadak berlaku sehingga 31 frasa
dalam BAR 3102. Berikut adalah senarai frasa dan yang dapat dikaitan dengan bidang
keusahawanan atau perniagaan dalam BAR 3102:
415
‫‪Prosiding SKIKS 08‬‬
‫‪Frasa/ ayat‬‬ ‫‪Halaman‬‬

‫ﺗﺼﺪﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫‪10‬‬
‫أﻧﺘﺠﮭﺎ اﻟﻤﺼﻨﻊ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اﻟﺪوﻟﺔ‬ ‫‪10‬‬
‫اﻟﺒﻨﻚ اﻹﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺗﻨﻤﯿﺔ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫‪12‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﯿﺔ‬
‫ﺻﺮف اﻷﻣﻮال‬ ‫‪15/19/20/23‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻤﻮﯾﻠﯿﺔ‬
‫أﻣﻨﺎء اﻻﺳﺘﺜﻤﺎر‬ ‫‪15‬‬
‫دﻓﺎﺗﺮ اﻻدﺧﺎر‬
‫إﯾﺪاع أﻣﻮال‬ ‫‪16/19/21‬‬
‫دﻓﻊ ﺑﻌﺾ اﻟﻔﺎﺗﻮرات‬
‫ﺣﺴﺎب اﻟﺘﻮﻓﯿﺮ‬ ‫‪16‬‬
‫اﻟﺸﺮاء ﺑﺎﻟﺘﻘﺴﯿﻂ‬
‫اﻷﻋﻤﺎل اﻟﺘﺠﺎرﯾﺔ‬ ‫‪16‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻟﺮﺑﺎ‬
‫ﯾﺴﺘﺜﻤﺮ أﻣﻮال‬ ‫‪16/24‬‬
‫اﻟﺘﺼﺮف اﻹﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺻﻨﺪوق اﻟﻨﻘﺪ اﻟﺪوﻟﻲ‬ ‫‪16/24‬‬
‫اﻟﺒﻨﻚ اﻟﺪوﻟﻲ‬
‫اﻷزﻣﺔ اﻻﻗﺘﺼﺎدﯾﺔ‬ ‫‪17/24‬‬
‫اﻻﻗﺘﺼﺎد اﻹﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﻟﻤﻮارد اﻟﻤﺎدﯾﺔ‬ ‫‪17‬‬
‫اﻟﺤﺎﺟﺎت اﻹﻧﺴﺎﻧﯿﺔ‬
‫اﻟﻤﺼﺮف اﻹﺳﻼﻣﻲ‬ ‫‪18‬‬
‫اﻟﻌﻤﻠﺔ اﻟﻤﺎﻟﯿﺰﯾﺔ‬
‫ﻏﻼء أﺛﻤﺎن‬ ‫‪19‬‬
‫ﻣﻨﻈﻤﺔ اﻟﺘﺠﺎرة اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﺔ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺗﺠﺎرة ﺣﺮة‬ ‫‪21‬‬
‫ﻣﻨﺘﺪى اﻟﺘﻌﺎون اﻻﻗﺘﺼﺎدي ﻵﺳﯿﺎ وﻣﻨﻄﻘﺔ اﻟﮭﺎدي‬
‫‪23‬‬
‫‪26‬‬
‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪37‬‬
‫‪41‬‬
‫‪416‬‬
58
58
63
63
63
Peningkatan ketara juga terdapat pada kosa kata yang dimuatkan dalam BAR 3102
berbangding BAR 2102. Terdapat 36 kosa kata yang boleh dikaitkan dengan bidang
keusahawanan atau perniagaan. Kosa kata tersebut adalah seperti berikut:
‫( ﺗﺮوﯾﺞ‬hlm. 8/12), ‫( اﻟﺘﺠﺎر‬hlm. 10), ‫( اﻟﺘﺴﻮق‬hlm. 12), ‫( إﯾﺪاع‬hlm. 15/19), ‫( اﻟﻘﺮض‬hlm. 15/24), ‫اﻻﺳﺘﺜﻤﺎر‬
(hlm. 15/21/22/24/27/36), ‫( ﺻﺮف‬hlm. 15), ‫( ﺗﺄﻣﯿﻦ‬hlm. 15), ‫( ﻣﺼﺮف‬hlm. 16/22/40/49), ‫( اﻹدﺧﺎر‬hlm.
16/19/24/27), ‫( ﻣﻌﺎﻣﻼت‬16/18), ‫( اﻟﻤﻀﺎرﺑﺔ‬hlm. 16/18/20/24), ‫( اﻟﻤﺮاﺑﺤﺔ‬16/18/20/24), ‫( اﻟﻤﺘﺎﺟﺮة‬hlm.
16/18/24), ‫( اﻟﻮداﺋﻊ‬hlm. 16), ‫( ﻣﺘﺎﺟﺮات‬hlm. 16/18), ‫( ﻛﻔﺎﻟﺔ‬hlm. 19), ‫( ﺿﻤﺎن‬19), ‫( اﻧﺴﺤﺎب‬hlm. 19),
‫( اﺳﺘﮭﻼك‬hlm. 19), ‫( اﺗﻔﺎق‬hlm. 19), ‫( ﻋﻘﺪ‬hlm. 19), ‫( اﻟﺘﺎﺟﺮ‬hlm. 26/33), ‫( دﻛﺎن‬hlm. 29/32/33), ‫ﺑﻀﺎﻋﺔ‬
(hlm. 29/32), ‫( اﻟﺘﺠﺎر‬hlm. 29/32/33), ‫( ﻣﻔﻠﺲ‬hlm. 29/33), ‫( ﺧﺴﺮ‬hlm. 33), ‫( اﻟﺘﻌﺎون‬hlm. 35), ‫( اﺣﺘﻜﺎر‬hlm.
36), ‫ﯾﺔ‬/‫( اﻟﺮأﺳﻤﺎل‬hlm. 36), ‫( اﻟﻤﯿﺰاﻧﯿﺔ‬hlm. 37), ‫( اﻹﻋﻼن‬hlm. 40), ‫( ﻣﻨﺘﺠﺎت‬hlm. 57/58), ‫( اﺳﺘﻮرد‬hlm. 61),
‫( اﻟﺘﺠﺎرة‬hlm. 61/65).
Terdapat beberapa ayat dalam unit 2 yang boleh diklasifikasikan sebagai elemen
pembantu kepada kemahiran keusahawan kategori mesti. Kemahiran keusahawanan kategori ini
sering dikaitkan dengan kebolehan mengenal pasti peluang perniagaan. Ayat-ayat berikut setidak-
tidaknya memapar dan menggalakkan supaya pelajar menceburi bidang keusahawanan:
‫ﯾﻨﺒﻐﻲ ﻷﻓﺮاد اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﺘﺸﺠﯿﻊ ﻋﻠﻰ اﻻﺳﺘﺜﻤﺎر ﻓﻲ اﻟﺒﻨﻚ اﻹﺳﻼﻣﻲ‬: gesaan supaya berlabur di bank Islam
seharusnya berlaku dan memberi ruang kepada semua anggota masyarakat (hlm 22).
‫ﺟﺎھﺪ ﻛﻞ ﺷﻌﺐ ﻓﻲ ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻟﺒﻼد اﺳﺘﻘﺮار اﻗﺘﺼﺎدھﺎ‬: keseluruhan rakyat telah berusaha kea rah mengekalkan
keamanan negara dan kesejahteraan ekonomi (hlm. 23).
‫ﺗﺤﺪّث ﻣﻮﻇﻒ اﻟﺒﻨﻚ اﻹﺳﻼﻣﻲ ﻣﻊ ذي ﻣﺎل ﻋﻦ أھﻤﯿﺔ اﻻﺳﺘﺜﻤﺎر واﻹدﺧﺎر‬: pegawai bank itu bercakap dengan
pemunya harta tentang kepentingan pelaburan dan menabung.
Petikan utama dalam unit 3 mengandungi nilai dan semangat keusahawanan yang tinggi.
Kandungan petikan tersebut menceritakan satu peristiwa buruk menimpa ke atas seorang peniaga,
lantas rakan-rakannya tampil membantu dan akhirnya pengusaha tersebut memulakan usahanya
untuk menjadi seorang usahawan yang berjaya (hlm. 30):
‫اﻟﺘﻌﺎون ﺑﺎﻟﻤﺎل واﻟﻌﻤﻞ ﻻ ﺑﺎﻷﻗﻮال‬

‫ﺣﻜﻲ أن ﺣﺮﯾﻘﺎً دﻣﺮ دﻛﺎن أﺣﺪ اﻟﺘﺠﺎر وﺧﺴﺮ ذﻟﻚ اﻟﺘﺎﺟﺮ ﻛﻞ ﻣﺎ ﯾﻤﻠﻚ ﻣﻦ ﺑﻀﺎﻋﺔ‬
‫ ﻓﺎﺟﺘﻤﻊ أﺻﺪﻗﺎﺋﮫ ﻣﻦ اﻟﺘﺠﺎر‬.‫وأﺻﺒﺢ ﻣﻔﻠﺴﺎً ﻻ ﯾﻌﺮف ﻛﯿﻒ ﯾﺒﺪأ ﻋﻤﻠﮫ ﻣﻦ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ وﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﮭﻢ ﺗﻜﻠﻢ ﺑﻜﻼم ﻃﻮﯾﻞ‬.‫وأﻇﮭﺮوا أﺳﻔﮭﻢ وﺣﺰﻧﮭﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ أﺻﺎب أﺧﺎھﻢ‬
‫ إﻧﻲ أﺷﺎرك أﺧﻲ ﻓﻲ ﻣﺼﺎﺑﮫ اﻟﻌﻈﯿﻢ ﺑﻤﺎﺋﺔ‬:‫ وﻗﺎم ﺗﺎﺟﺮ ﺛﺎن ﺑﯿﺪه ﻛﯿﺲ وﻗﺎل‬.‫ﻋﺮﯾﺾ‬
‫ وﻗﺎل‬،‫ ﺑﺜﻼﺛﻤﺎﺋﺔ رﯾﻨﺠﯿﺖ‬:‫ وأﻧﺖ ﺑﻜﻢ ﺗﺸﺎرك؟ ﻗﺎل‬:‫ وﻗﺎل ﻟﻤﻦ ﺑﺠﻮاره‬،‫رﯾﻨﺠﯿﺐ‬
‫ وﺑﺪأ اﻟﺘﺠﺎر ﺑﻤﺴﺎﻋﺪة ﺻﺪﯾﻘﮭﻢ‬.‫ ﺳﺄﺳﺎﻋﺪه ﻋﻠﻰ اﻟﺒﺤﺚ ﻋﻦ اﻟﻤﻜﺎن اﻟﺠﺪﯾﺪ‬:‫اﻵﺧﺮ‬
‫ ھﻜﺬا ﺗﻜﻮن اﻟﻤﺴﺎﻋﺪة ﺑﺎﻟﻤﺎل‬.‫وﺟﻤﻌﻮا ﻟﮫ ﻣﺎﻻً ﯾﻜﻔﯿﮫ ﻟﻠﺒﺪاﯾﺔ ﺑﺎﻟﺘﺠﺎرة ﻣﻦ ﺟﺪﯾﺪ‬
.‫واﻟﻌﻤﻞ وﻟﯿﺲ ﺑﺎﻷﻗﻮال‬
417
Prosiding SKIKS 08
Petikan utama unit 4 pula mengandungi elemen yang boleh merangsang para pelajar
supaya merebut peluang pekerjaan. Perenggang terakhir petikan itu menceritakan watak utama
(Omar) bergegas ke cyber cafe’, mengunjungi web site yang menawarkan pekerjaan, memuat
turun borang dan seterusnya mengisi borang tersebut:
‫ وﺟﺪ ﻋﻤﺮ اﻻﺳﺘﻤﺎرة ﻓﻲ‬.‫ وﻓﺘﺢ اﻟﻤﻮﻗﻊ اﻟﻤﺸﺎر‬،‫أﺳﺮع ﻋﻤﺮ إﻟﻰ ﻣﻘﮭﻰ اﻹﻧﺘﺮﻧﯿﺖ‬
‫ أﻣﻸ ﻋﻤﺮ اﻻﺳﺘﻤﺎرة ﺛﻢ أرﺳﻠﮭﺎ إﻟﻰ اﻟﺠﮭﺔ اﻟﻤﻌﻨﯿﺔ ﻣﻊ‬.‫ذﻟﻚ اﻟﻤﻮﻗﻊ وﻗﺎم ﺑﻄﺒﺎﻋﺘﮭﺎ‬
.‫اﻟﻤﺘﻄﻠﺒﺎت اﻷﺧﺮى اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ‬
Kesimpulan
Buku BAR2102/BAM2103 mengandungi hanya 6 kosa kata, 1 frasa dan 1 ayat sahaja
yang dapat dikaitkan dengan bidang keushawanan atau perniagaan. Elemen bertaraf kemahiran
keusahawanan kategori mesti (must have) berhubung kebolehan mengenal pasti peluang
perniagaan, tidak didapati. Elemen-eleman bertaraf kemahiran keusahawanan kategori tambahan
(good to have) seperti kebolehan merangka perancangan perniagaan, kebolehan membina,
meneroka, merebut peluang pekerjaan dan perniagaan atau kebolehan bekerja sendiri,
kewujudannya sudah tentu amat sukar diperolehi. Pindaan perlu dibuat terhadap kandungan buku
tersebut khususnya pemilihan serta penambahan kosa kata, frasa dan ayat yang sesuai dalam
konteks keusahawanan atau perniagaan. Oleh kerana buku ini disusun khas untuk para pelajar di
Fakulti Pengurusan dan Muamalah, contoh-contoh situasi yang ada kaitan dengan kehidupan dan
pengkhususan pelajar dapat membantu mereka mempertingkatkan minat dan kemahiran bahasa.
Justeru, pendekatan, reka bentuk buku serta kaedah penyampaiannya yang memenuhi keperluan
dan bersifat mesra pelajar seharusnya dititikberatkan.
Buku BAR 3102 pula mengandungi 31 frasa dan 36 kosa kata yang boleh dikaitkan
dengan bidang keusahawanan atau perniagaan. Buku ini dicadangkan supaya dapat disamaratakan
taburan frasa-frasa dan kosa kata – kosa dalam setiap unit, atau dapat diperbanyakkan lagi petikan
yang mengandungi nilai-nilai murni seperti kesetiaan persahabatan atau elemen-elemen lain
seperti mengintai dan mengenal pasti peluang perniagaan, merebut peluang pekerjaan dan
perniagaan atau kebolehan bekerja sendiri.
Rujukan
Atan Long. 1980. Pedagogi Kaedah Am Mengajar. Selangor: Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Ab Halim. 2003. Buku Teks Bahasa Arab di Malaysia: Antara Teori Pengajaran dan Realiti,
dalam Prosiding Wacana Pendidikan Islam Siri 3. Bangi: Fakulti Pendidikan UKM.
Muhammad Haron Husaini. 2007. Tahlil Kutub Ta’lim al-Lughah al-Arabiah bi al-Muassasat al-
Islamiah al-Ulya al-Khassah. Tesis Phd. Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya.
KUIS. 2008. Formula 7K 7Kemahiran Insaniah, Risalah edaran sempena pelancaran formula 7K.
Auditorium KUIS, 26 Mac 2008.
Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia. 2006. Modul Pembangunan Kemahiran Insaniah (Soft
Skills) untuk Institusi Pengajian Tinggi Malaysia. Serdang: Penerbit Universiti Putra
Malaysia.
Muhammad Haron Husaini

Pusat Penyelidikan dan Pembangunan (R&D)
Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS)
Khairul Anuar Ahmad

Fakulti Pengurusan & Muamalat (FPM)
Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS)
418
MEMBANGUNKAN KEMAHIRAN GENERIK USAHAWAN MALAYSIA

(KeGUM): SATU KAJIAN KES KE ATAS USAHAWAN MAKANAN
Soaib Asimiran & Rosnani Jusoh
Abstrak: Kemahiran generik dalam menjalankan perniagaan merupakan elemen asas yang mesti dikuasai
oleh seseorang usahawan yang meliputi tiga domain utama iaitu kemahiran dalam pembuatan keputusan
pengurusan perniagaan, pemasaran dan kewangan. Kajian ini telah dijalankan bagi mencapai dua objektif
iaitu: untuk mengenal pasti kemahiran generik yang dimiliki usahawan Malaysia (KeGUM) dan menjejak
pengalaman yang dilalui usahawan bagi mengukuhkan penguasaan KeGUM. Dengan menggunakan
pendekatan kualitatif melalui temubual mendalam, pemerhatian dan analisis dokumentasi, usahawan yang
menjalankan perniagaan makanan di sebuah kawasan perbandaran di utara Malaysia telah dikaji dan
kutipan data telah dibuat melalui temu bual semi struktur ke atas lima orang usahawan yang terlibat
menguruskan lima cawangan perniagaan berkenaan. Analisis secara kualitatif telah dibuat terhadap
transkripsi temu bual dan tema utama hasil temu bual telah dikategorikan mengikut domain KeGUM.
Ketiga-tiga domain iaitu membuat keputusan pengurusan perniagaan, pemasaran dan kewangan
disenaraikan sebagai kemahiran mesti di kalangan usahawan yang ditemu bual dan bagi mengukuhkan
penguasaan dalam domain berkenaan, setiap usahawan yang telah menceritakan langkah-langkah yang
perlu dilakukan untuk menjamin mereka terus berdaya saing dan bertahan dalam suasana perniagaan
yang semakin kompetitif. Walaupun kajian ini adalah merupakan kajian kes dan tidak boleh
digeneralisasikan kepada semua usahawan, kemahiran yang telah dikenal pasti dianggap oleh para
usahawan sebagai elemen wajib dikuasai dan ditambahbaik untuk menjamin daya tahan perniagaan.
Sebagai cadangan, satu kerangka model KeGUM disarankan sebagai panduan usahawan Malaysia.
Kata kunci : kemahiran generik, usahawan makanan
Pengenalan
Tujuan utama usahawan membuka perniagaan ialah untuk memaksimumkan keuntungan

di samping terus berusaha untuk mengembangkan perniagaan (Longenecker, Moore, Petty, &
Palich, 2006; Madura, 2007; Zimmerer & Scarborough, 2005). Oleh itu, memiliki kemahiran
keusahawanan dilihat menjadi semakin penting dalam arus perubahan dunia keusahawanan masa
kini (van Gelderen, 2007). Kemahiran ini diperlukan untuk memastikan usahawan dapat bertahan,
perniagaan berkembang dan terus mencapai kejayaan. Untuk menubuh dan seterusnya mengurus
perniagaan, usahawan perlu menguasai pelbagai kemahiran dan terus meningkatkan penguasaan
kemahiran yang dimiliki. Kemahiran ini boleh dinamakan sebagai Kemahiran Generik Usahawan
(KGU) dan dalam konteks usahawan Malaysia, ia boleh dianggap sebagai kemahiran asas yang
mesti dikuasai oleh usahawan dalam menjalankan perniagaan. Kemahiran ini sejajar dengan
harapan Kerajaan untuk memiliki modal insan yang dapat menyumbang kepada pembangunan
ekonomi negara. Umum juga telah mengetahui bahawa dalam tempoh dua tahun sejak pelancaran
program Gerak Usahawan pada tahun 2005, Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi
(MECD) telah berjaya melahirkan lebih 20,000 usahawan yang menjalankan pelbagai bidang
perniagaan termasuklah perniagaan makanan dan minuman, perabot, kosmetik, jualan langsung,
insurans, perkhidmatan, pertanian dan francais (Kementerian Pembangunan Usahawan dan
Koperasi, 2008). Kertas ini akan membincangkan mengenai kemahiran asas yang mesti dimiliki
usahawan apabila mereka menceburkan diri dalam dunia perniagaan.
419
Prosiding SKIKS 08
Kemahiran Keusahawanan Dalam Perniagaan
Van Gelderen (2007) menakrifkan kemahiran keusahawanan sebagai kebolehan yang

diterjemahkan dalam kelakuan atau tindakan seseorang usahawan. Kemahiran ini merangkumi
kemampuan untuk memulakan perniagaan baru, mengurus perniagaan, membuat keputusan,
mengenal pasti peluang, mengurus masa, berkomunikasi dengan baik, menyelesai masalah secara
kreatif dan mengurus stress yang semuanya dianggap sebagai kemahiran asas dalam pengurusan
perniagaan. Madura (2007) dan Zimmerer & Scarborough (2005) pula telah menggariskan
kemahiran asas dalam perniagaan yang meliputi tiga domain utama iaitu kemahiran pembuatan
keputusan pengurusan perniagaan, pemasaran dan kewangan. Menurut pandangan mereka,
kemahiran pembuatan keputusan pengurusan perniagaan melibatkan hal ehwal pengurusan
keseluruhan perniagaan, pemasaran melibatkan kos pemasaran dan yang berkaitan dengannya
manakala kewangan pula merangkumi semua aspek yang berkaitan dengan pengendalian sumber
kewangan perniagaan. Di samping itu, Zaidatol Akmaliah (2007) telah menerangkan lebih 15
perkara asas yang perlu ditanya oleh bakal usahawan dengan menjalankan analisis kemahiran
keusahawanan. Secara ringkasnya, kemahiran-kemahiran asas ini perlu dimanifestasikan dalam
aktiviti seharian seseorang usahawan untuk menjamin sustainability perniagaan yang dijalankan.
Domain Pengurusan
Domain pertama ialah kemahiran pengurusan. Madura (2007) dan Zimmerer &
Scarborough (2005) menerangkan bahawa kemahiran pembuatan keputusan pengurusan
perniagaan adalah kemahiran utama yang melibatkan pembuatan keputusan mengenai
penggunaan sumber manusia atau modal insan dan lain-lain sumber untuk digunakan dalam
perniagaan. Secara amnya kemahiran yang disenaraikan perlu mampu menjawab soalan-soalan
berikut:
1. Apakah barangan atau keluaran yang akan dihasilkan dan dijual oleh perniagaan?
2. Apakah jenis peralatan yang diperlukan untuk menghasilkan produk perniagaan?
3. Berapa ramaikah pekerja yang diperlukan?
4. Apakah sumber utama yang mesti diproses untuk menghasilkan produk yang
akan dijual?
5. Bagaimana semua sumber yang ada akan dapat digabungkan bagi memastikan
bahawa matlamat perniagaan dapat dicapai?
Dalam aktiviti penyelarasan pengurusan perniagaan pula terdapat empat aktiviti penting
yang perlu dilaksanakan iaitu merancang, menyelaras, memimpin dan mengawal aktiviti
perniagaan (Longenecker, Moore, Petty & Palich, 2006). Proses merancang adalah aktiviti
pertama yang akan dijalankan untuk menentuarahkan aktiviti perniagaan supaya selari dengan
matlamat organisasi. Ini diikuti dengan aktiviti penyelarasan dan usahawan yang mempunyai
kemahiran akan dapat menentukan bahawa pengumpulan, penyusunan dan penggunaan semua
sumber perniagaan mampu menghasilkan produk atau keluaran yang dapat memenuhi kehendak
pelanggan. Sebagai pemimpin pula, usahawan wajar membimbing dan memotivasikan pekerja
bawahannya supaya pekerja akan sentiasa terdorong untuk bekerja dengan bersungguh-sungguh,
jujur dan tekun bagi mencapai objektif perniagaan. Akhirnya, usahawan juga perlu mampu
mengadakan pemantauan secara berterusan ke atas prestasi perniagaannya supaya pencapaian
semua objektif perniagaan dapat diukur. Secara ringkas, pusingan pengurusan ini dapat
digambarkan seperti Rajah 1 di bawah.
420
Merancang
Memantau Menyelaras
Memimpin
Rajah 1: Pusingan pengurusan perniagaan
Domain Pemasaran
Domain kedua kemahiran yang disenaraikan oleh Madura (2007) ialah kemahiran
pemasaran. Empat aktiviti utama dalam domain ini ialah membangunkan produk, menentukan
harga, mempromosikan dan mengedarkan produk atau perkhidmatan perniagaan. Pengetahuan
mengenai keperluan dan kehendak pengguna adalah signifikan supaya usahawan dapat
menyediakan barangan atau perkhidmatan yang memenuhi kehendak atau keperluan pelanggan
dan dalam masa yang sama produk yang dijual atau perkhidmatan yang diberikan sampai kepada
pelanggan atau pengguna. Harga jualan mestilah kompetitif dan dapat membawa pulangan yang
diharapkan oleh perniagaan. Harga yang rendah mungkin membawa tanggapan bahawa barangan
mempunyai kualiti yang kurang baik manakala jika harga terlalu tinggi mungkin tidak dapat
menarik pelanggan untuk membelinya. Persekitaran pemasaran juga perlu mengambil kira faktor
lain seperti persekitaran politik dan perundangan; persekitaran sosial dan budaya; persekitaran
teknologi; persekitaran ekonomi; dan persekitaran persaingan kerana semua faktor ini boleh
memberikan kesan kepada perniagaan (Zaidatol Akmaliah & Habibah, 1998).
Barangan pula tidak sepatutnya dipasarkan dengan menggunakan satu kaedah sahaja.
Pelbagai kaedah pemasaran perlu dicuba dalam perniagaan lebih-lebih lagi dengan terdapatnya
perkembangan pesat dalam teknologi maklumat. Menurut Longenecker, Moore, Petty dan Palich
(2006), kemahiran dalam mempromosikan barangan melalui pelbagai kaedah amat penting untuk
usahawan memberitahu pengguna mengenai keluarannya dan seterusnya bagi mempengaruhi
pengguna supaya membeli keluaran yang disediakan oleh perniagaan. Sasaran pasaran harus
ditentukan dengan bijak di samping tidak berbelanja berlebihan untuk pengiklanan. Selain itu,
usahawan juga perlu pandai membaca strategi pesaing supaya perniagaan dapat mengambil
langkah yang lebih ke hadapan berbanding pesaing.
Domain Kewangan
Kemahiran pengurusan kewangan adalah domain ketiga. Pengurusan kewangan

melibatkan aktiviti seperti mendapatkan modal serta sumber kewangan untuk memulakan
perniagaan, meramal jualan, mengutip hasil jualan, membuat pembayaran, menambah pelaburan
dan merancang masa depan perniagaan (Madura, 2007; Scarborough & Zimmerer, 2006).
Pertamanya, perlukah usahawan memulakan perniagaan dengan meminjam atau menggunakan
simpanan sendiri? Seterusnya jika perlu meminjam, pilihan jenis pinjaman yang akan dibuat perlu
dilakukan iaitu sama ada usahawan patut membuat pinjaman jangka pendek atau jangka panjang.
421
Prosiding SKIKS 08
Selain itu, untuk memulakan perniagaan misalnya terdapat beberapa pilihan seperti memulakan
perniagaan sendiri atau membeli perniagaan sedia ada atau meneruskan perniagaan keluarga atau
pun memulakan perniagaan francais (Longenecker, Moore, Petty & Palich, 2006). Setiap opsyen
melibatkan penggunaan sumber kewangan.
Banyak perniagaan telah menghadapi masalah dalam pengurusan kewangan

(Scarborough & Zimmerer, 2006). Oleh itu, mengurus sumber kewangan dengan cekap dan
efisien menjadi semakin kritikal kepada perniagaan yang dijalankan. Pada peringkat awal,
kemahiran untuk menjalankan analisis kewangan setiap potensi perniagaan yang ingin diceburi
akan dapat membantu usahawan membuat pelaburan yang betul. Setiap pergerakan kewangan
perniagaan memerlukan penelitian dan dengan yang demikian amat wajar jika kajian ini dapat
dijalankan untuk mengetahui samada usahawan-usahawan yang dikaji menguasai aspek
pengurusan kewangan dan seterusnya menjejak bagaimana pula mereka meningkatkan kemahiran
yang dimiliki.
Kajian Ke Atas Usahawan Malaysia
Kajian ini telah dijalankan untuk mencapai dua objektif iaitu: untuk mengenal pasti
kemahiran generik yang dimiliki usahawan Malaysia dan menjejak pengalaman yang dilalui
usahawan bagi mengukuhkan penguasaan dalam domain utama kemahiran usahawan. Pandangan
van Galderen (2007) memberikan dua pendekatan untuk menjalankan kajian mengenai kemahiran
keusahawanan iaitu pertama untuk menjawab persoalan “Apakah kemahiran penting yang mesti
dikuasai?” iaitu dengan menjalankan kajian literatur dan menanyakan kepada usahawan dalam
usaha menyenaraikan kemahiran yang dimaksudkan. Pendekatan kedua, ialah untuk menjawab
persoalan “Apakah kemahiran yang berkaitan dengan kejayaan perniagaan?” iaitu dengan menilai
hubungan kemahiran terhadap kejayaan perniagaan serta kerjaya sebagai seorang usahawan.
Kajian ini telah mengguna pakai pendekatan pertama yang disarankan oleh van Galderen iaitu
untuk mengetahui apakah kemahiran asas yang mesti dikuasai usahawan dan seterusnya untuk
mengetahui apa yang mereka lakukan untuk meningkatkan kemahiran yang dimiliki. Bagi
mencapai tujuan kajian ini, temu bual telah dijalankan ke atas lima orang usahawan yang
menguruskan perniagaan makanan di sebuah kawasan perbandaran di utara Malaysia.
Objektif Dan Persoalan Kajian
Kajian ini mempunyai dua objektif iaitu:
1. Untuk mengenal pasti jenis-jenis kemahiran asas perniagaan yang

dimiliki usahawan.
2. Untuk menjejak langkah-langkah yang diambil bagi meningkatkan
penguasaan kemahiran yang dimiliki usahawan.
Terdapat tiga soalan utama yang ingin dijawab melalui kajian ini iaitu:
1. Apakah sebab utama usahawan menceburkan diri dalam perniagaan?

2. Apakah kemahiran yang mesti dikuasai usahawan?
3. Bagaimanakah usahawan menambah baik kemahiran yang dimiliki?
422
Kaedah Kajian
Kajian ini mengguna pakai pendekatan kualitatif melalui temu bual terhadap lima orang
usahawan bagi mengetahui sebab utama usahawan menceburkan diri dalam perniagaan, apakah
kemahiran yang miliki, dan apakah strategi yang diambil untuk meningkatkan kemahiran dalam
menguruskan perniagaan mereka. Maklumat yang diperlukan lebih mudah untuk diperolehi
kerana temu bual secara mendalam akan dapat mencungkil banyak maklumat serta pandangan
sebenar responden yang lazimnya sukar diperolehi melalui penggunaan soal selidik. Kesesuaian
soalan yang ditanya berdasarkan protokol soalan yang dibina dirujuk kepada pensyarah yang
mempunyai kepakaran dalam bidang pendidikan keusahawanan dan perbandingan juga dibuat
dengan saranan mengenai kemahiran keusahawanan oleh Madura (2007) dan Scarborough &
Zimmerer (2006). Setiap temu bual telah mengambil masa antara satu hingga satu setengah jam
dan dengan kebenaran mereka yang ditemu bual, setiap sesi telah dirakamkan dan hasilnya telah
ditulis semula bagi membolehkan analisis kualitatif seperti yang diterangkan oleh Creswell
(2005), Miles & Huberman (1994) dan Strauss & Corbin (1998) dibuat. Tema utama kepada hasil
temu bual telah dikategorikan untuk menjawab persoalan-persoalan kajian ini.
Kajian ini dijalankan kepada usahawan yang menjalankan perniagaan makanan.

Kesimpulan kajian hasil daripada dapatan adalah difokuskan kepada usahawan yang dikaji dan
tidak dapat untuk digenerelisasikan kepada semua kumpulan usahawan. Kemahiran yang
diterokai juga adalah berasaskan kepada kemahiran-kemahiran generik asas usahawan seperti
yang diterangkan di bahagian awal dan tidak merangkumi kemahiran lain seperti kemahiran
berfikir, kebolehan membaca, kemahiran menulis dan kemahiran mengira kerana kajian ini
memberikan tumpuan kepada kemahiran asas untuk menjalankan perniagaan. Bagaimanapun,
sekiranya kajian ini dijalankan kepada populasi usahawan yang menjalankan pelbagai aktiviti
perniagaan lain, ada kemungkinannya untuk ditemui suatu kesimpulan yang boleh diguna pakai
bagi membentuk satu kerangka umum mengenai kemahiran generik usahawan Malaysia.
Soalan Kajian 1: Apakah Sebab Utama Usahawan Menceburkan Diri Dalam Perniagaan?
Penghijrahan daripada negara asal ke Malaysia untuk membina penghidupan yang lebih
baik merupakan satu perkara asas yang telah membawa kepada pembukaan perniagaan ini.
Pengasas perniagaan ini berasal dari India dan telah berhijrah ke Malaya bersama bapa dan
abangnya sekitar tahun 1940an. Hasil temu bual menunjukkan bahawa perniagaan ini lebih mirip
kepada perniagaan warisan keluarga. Pewaris sulung kepada perniagaan (Usahawan 1) ini ialah
anak sulung daripada enam beradik anak kepada pengasas perniagaan ini, manakala Usahawan 2
ialah adik kepada Usahawan 1. Usahawan 3 ialah cucu kepada pengasas perniagaan, Usahawan 4
dan Usahawan 5 ialah anak Usahawan 1. Apabila ditanya mengenai idea perniagaan ini
Usahawan 1 telah menjelaskan bahawa keadaan hidup bapanya telah membuatkannya ingin
membuka perniagaan ketika mula berhijrah ke Malaysia pada tahun 1940an. Penciptaan menu
tersendiri hasil dari pengalaman bekerja sebagai tukang masak di restauran saudaranya telah
menjadi titik tolak kepada perniagaan ini. Resepi itulah yang menjadi rahsia sehingga kini dan
diakui oleh Usahawan 1 bahawa kunci utama kepada perniagaannya ialah kelainan kepada
makanan yang dijualnya. Satu kemahiran yang penting bagi perniagaan makanan ialah kemahiran
memasak kerana inilah yang menjadi tunggak kepada perkembangan perniagaan.
Usahawan 3 menceritakan bahawa sejarah keluarga telah membuatkannya menceburkan

diri ke dalam perniagaan ini. Bagaimanapun, pengalaman adalah penting. Oleh itu, sebelum
beliau membuka perniagaannya, beliau telah terlebih dahulu bekerja selama tujuh tahun di sebuah
restauran makanan segera yang popular di negara ini. Beliau telah mula bekerja sebaik tamat
423
Prosiding SKIKS 08
peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia dan mengakui bahawa semasa bersekolah lagi beliau telah
terlibat membantu keluarganya berniaga. Beliau menjelaskan bahawa :
“Dari darjah satu lagi saya telah membantu keluarga berniaga

sehinggalah sampai tingkatan lima. Kami dah diasaskan sejak dari kecil
lagi untuk berniaga.”
(Usahawan 3)
Kesimpulannya, perniagaan ini yang merupakan perniagaan warisan keluarga yang telah
dijalankan lebih daripada 50 tahun yang lalu. Walaupun telah diakui oleh usahawan yang ditemu
bual bahawa tidak semua di kalangan mereka berminat untuk berniaga atas alasan telah
menceburi bidang lain, mereka tetap merasakan bahawa perniagaan ini perlu diteruskan kerana ia
adalah satu perniagaan yang mempunyai peluang untuk terus berjaya. Bagaimanapun, bagi
mengekalkan pencapaiannya, kemahiran memasak menjadi tunggak perkembangan perniagaan di
samping resepi rahsia yang kekal turun temurun sehingga kini.
Soalan kajian 2: Apakah Kemahiran Yang Mesti Dikuasai Usahawan?
Kemahiran yang dimiliki usahawan yang ditemu bual telah dikategorikan sebagai
kemahiran dalam pengurusan perniagaan, kemahiran dalam aspek pemasaran dan kemahiran
dalam pengurusan kewangan. Setiap satunya dibincangkan seperti dalam perenggan berikut.
Kemahiran menguasai aspek pengurusan mesti dimiliki oleh usahawan. Perkara pertama
dalam konteks ini ialah untuk menentukan barangan yang ingin dijual oleh perniagaan yang
dijalankan. Keputusan pengurusan secara langsung akan melibatkan kos perbelanjaan yang akan
ditanggung oleh perniagaan dan menurut usahawan yang ditemui jika mereka tersilap membuat
anggaran tentang perbelanjaan, belanja yang perlu ditanggung akan menjadi tinggi dan
menjejaskan keuntungan perniagaan. Ada enam (6) komponen utama dalam domain pengurusan
yang diberikan perhatian oleh usahawan yang ditemu bual iaitu:
· Memilih lokasi perniagaan yang strategik:
Penentuan lokasi perniagaan amat penting kepada perniagaan dan usahawan-

usahawan yang ditemui dalam kajian ini mengakui bahawa salah satu faktor yang
menyebabkan perniagaan ini bertahan adalah disebabkan oleh faktor lokasi
perniagaan yang strategik untuk menjalankan perniagaan. Tempat perniagaan
dijalankan terletak berhampiran dengan tempat yang menjadi tumpuan dan laluan
orang ramai serta mudah untuk dikunjungi. Selain itu, terdapat pelbagai bentuk
premis perniagaan yang dimiliki oleh perniagaan ini. Ada premis perniagaan yang
berkonsepkan warung atau kedai kecil, warung terbuka dan restauran.
· Menjual produk berkualiti :
Produk berkualiti menjadi teras kepada perniagaan ini. Dua jenis makanan yang
menjadi teras kepada perniagaan ialah mee rebus dan rojak yang berkualiti yang
sehingga kini masih terus menjadikan restauran-restauran yang diusahakan sebagai
pilihan pengunjung.
424
· Menghayati amalan agama :
Penghayatan agama Islam menjadi nadi kepada pengurusan perniagaan ini dan
usahawan-usahawan yang ditemui amat percaya dan yakin bahawa kejayaan
perniagaan mereka adalah rezeki kurniaan Allah. Oleh itu, telah menjadi amalan
kepada perniagaan ini untuk mengadakan majlis tahlil dan doa selamat di samping
memberi sedekah.
· Memelihara hubungan dengan pekerja :
Pekerja disifatkan sebagai aset yang penting kepada perniagaan ini dan pengurusan
yang baik dapat memelihara hubungan yang baik dengan pekerja yang bekerja di
cawangan-cawangan perniagaan ini.
· Mempunyai pengalaman, sabar dan rajin :
Dalam konteks ini untuk menjadi pengurus yang baik usahawan perlu memiliki
pertamanya pengalaman, kedua sabar dan ketiga rajin.
· Mengetahui undang-undang perniagaan :
Pengurusan perlu mahir tentang undang-undang dan peraturan yang sedang

berkuatkuasa. Pembayaran gaji pada waktunya, caruman ke dalam skim Kumpulan
Wang Simpanan Pekerja (KWSP) dan skim Pekerja Pertubuhan Keselamatan Sosial
Malaysia (PERKESO) semuanya dilakukan oleh usahawan-usahawan yang ditemu
bual.
Kemahiran kedua yang ada di kalangan usahawan yang ditemu bual ialah kemahiran
mengurus pemasaran. Terdapat empat (4) komponen utama dalam domain pemasaran yang
diamalkan oleh perniagaan ini iaitu harga, layanan, promosi dan strategi perniagaan. Setiap
komponen berkenaan diterangkan di bawah ini.
· Menetapkan harga pada kadar kompetitif:
Harga makanan perniagaan ini adalah berpatutan dan jika dibandingkan dengan
pengusaha lain harganya dilihat kompetitif. Walaupun mempunyai lima cawangan,
harga yang dikenakan di setiap cawangan adalah seragam yang bertujuan
mengelakkan persaingan yang tidak sihat di antara cawangan-cawangan perniagaan
ini.
· Memelihara hubungan baik dengan pelanggan:
“Customer is always right”, itulah konsep yang menjadi cogan kata perniagaan yang
dijalankan. Oleh itu, mereka sentiasa terbuka kepada cadangan atau teguran daripada
pelanggan yang datang dan sentiasa berusaha untuk memperbetulkan sebarang
kesilapan atau kekurangan.
425
Prosiding SKIKS 08
· Mempelbagai kaedah promosi :
Promosi yang telah dilakukan termasuklah menerusi rencana dalam akhbar New
Straits Times yang menceritakan mengenai kehebatan mee rebus dan rojak
perniagaan yang telah menggelarkannya sebagai ‘The Best Mee in town’.
· Mengukuhkan strategi penguasaan pasaran :
Penguasaan pasaran dilakukan dengan membina hubungan atau networking dengan

pelbagai golongan pelanggan yang datang ke cawangan-cawangan restauran ini.
Hasilnya terbukti apabila ramai golongan ternama termasuklah ahli politik serta
pemimpin negara telah menikmati makanan yang disediakan.
Kemahiran mengurus kewangan adalah satu lagi kemahiran mesti di kalangan mereka.
Ada tiga (3) komponen utama dalam domain pengurusan kewangan iaitu komponen pengurusan
akaun, pembayaran gaji dan imbuhan, dan pengurusan pendapatan jualan.
· Mengurus akaun :
Mengurus akaun kewangan dengan baik adalah kunci kepada kejayaan mengurus
kewangan perniagaan. Para usahawan mengakui pada peringkat awal memang
mereka tidak arif tentang selok belok perakaunan dan simpan kira tetapi kini telah
faham mengenai kepentingannya serta sanggup mendapatkan khidmat firma
perakaunan untuk memastikan semua urusan kewangan diselenggara dengan baik
termasuklah untuk penyediaan penyata kewangan.
· Mengurus pembayaran gaji :
Pembayaran gaji adalah berasaskan kepada peranan dalam perniagaan, dari pemilik
hinggalah pelayan restauran. Semuanya dibayar gaji yang bersesuaian dan yang
paling penting menurut usahawan yang ditemu bual ialah bayaran gaji dibuat tepat
pada masanya mengikut kadar yang berpatutan dengan kerja yang dijalankan.
· Mengurus hasil jualan :
Kutipan jualan penting untuk diselenggara dengan betul dan jujur. Oleh itu, kutipan
jualan harian dilakukan oleh pengurus atau pemilik sendiri.
Soalan Kajian 3: Bagaimanakah Usahawan Menambah Baik Kemahiran Yang Dimiliki?
Walaupun kajian mendapati bahawa para usahawan memiliki kemahiran-kemahiran yang

disenaraikan serta dapat menguasainya dengan baik, namun tahap penguasaan yang dimiliki tidak
dapat ditentukan melalui kajian ini. Dapatan adalah ditumpukan kepada kemahiran generik yang
dimiliki oleh usahawan-usahawan yang ditemu bual sahaja. Bagaimanapun, mereka telah
menyatakan bahawa strategi dan langkah-langkah yang bersesuaian dan praktikal akan dan
sedang diambil oleh perniagaan ini supaya kejayaan yang dikecapi setakat ini dapat dikekalkan.
426
Usahawan yang ditemui ingin terus meningkatkan kemahiran yang dimiliki. Hasil temu
bual menunjukkan terdapat empat (4) komponen pengurusan yang menjadi fokus pengurusan
iaitu:
· Rancangan masa depan :
Survival perniagaan ini bergantung kepada perancangan yang teliti. Usahawan ingin
meneruskan perniagaan ini dengan menurunkannya kepada generasi keluarga supaya
perniagaan warisan ini akan diteruskan oleh generasi yang akan datang.
· Penjagaan kualiti produk :
Semua usahawan yang terlibat mengakui bahawa mereka perlu menguasai warisan
resepi supaya kualitinya terjamin.
· Penyelidikan dan Pembangunan :
Pengusaha yang ditemui telah menyebut tentang hasrat untuk membuat penyelidikan
dan pembangunan kerana mereka bercita-cita ingin menjadikan produk yang dijual
mempunyai kualiti global setanding dengan produk antarabangsa.
· Pengalaman berniaga :
Pengalaman amat dititik beratkan dan menjadi cita-cita usahawan supaya setiap ahli
keluarga yang ingin meneruskan perniagaan ini bekerja dahulu di perniagaan ini dari
peringkat awal lagi supaya dapat menimba pengalaman yang sesuai dengan alam
perniagaan.
Kemahiran dalam mengurus pemasaran menerusi lima aktiviti utama akan diberikan
tumpuan:
· Customer is always right :
Falsafah yang diamalkan pada masa sekarang yang melayan pelanggan dengan
berkonsepkan customer is always right adalah menjadi pegangan perniagaan.
· Lokasi strategik :
Lokasi yang strategik adalah penting dan sebagai tambahan kepada kedudukan yang
baik, perniagaan turut memastikan bahawa premis perniagaan mereka berhampiran
dengan tempat untuk meletak kenderaan.
· Penampilan premis perniagaan :
Langkah-langkah akan terus diambil untuk menjamin penampilan premis yang

menarik, bersih dan selesa di samping mengutamakan kebersihan makanan yang
dijual.
427
Prosiding SKIKS 08
· Promosi :
Untuk terus meningkatkan jualan, mereka berhasrat mempelbagaikan kaedah promosi

perniagaan. Ini termasuklah untuk mengadakan laman web sendiri di samping
mengadakan promosi menerusi majalah dan menyertai karnival pelancongan di
seluruh negara.
· Pelanggan sasaran :
Terdapat dua kelompok utama pelanggan iaitu pelanggan sedia ada dan pelanggan
baru. Mereka akan memastikan bahawa pelanggan sedia ada akan terus datang ke
restauran mereka dan akan mengajak kenalan yang lain untuk datang. Manakala
pelanggan baru pula mereka akan memastikan bahawa pengalaman pertama datang
ke restauran ini akan membuatkan mereka untuk kembali semula.
Bagi mengurus kewangan pula dua langkah utama diambil bagi meningkatkan
kemahiran:
· Program anjuran Kerajaan :
Mereka sentiasa menghadiri kursus kewangan sama ada anjuran MARA atau agensi
Kerajaan lain. Mereka juga sentiasa mendapat bimbingan daripada pegawai MARA
dalam aspek kewangan.
· Mengurus wang tunai :
Seorang ahli keluarga sama ada isteri atau anak bertugas sebagai juru wang untuk
mengurus kutipan harian. Menurut mereka, urusan berkaitan dengan kewangan seboleh-
bolehnya dikendalikan oleh ahli keluarga kerana amat sukar untuk mencari pembantu
kedai yang benar-benar jujur apabila berurusan dengan kewangan.
Model Kemahiran Generik Usahawan Malaysia (KeGUM)
Hasil daripada kajian yang dijalankan, kami telah cuba merumuskan kemahiran-
kemahiran yang dimiliki usahawan yang ditemu bual dan mencadangkan satu kerangka
dinamakan Model Kemahiran Generik Usahawan Malaysia (KeGUM). Rajah 2 menunjukkan
perkaitan di antara tiga domain kemahiran yang diperlukan dengan komponen setiap domain dan
kesannya kepada aktiviti perniagaan. Dalam setiap domain tersebut terdapat elemen-elemen yang
nyata telah dimiliki serta dikuasai oleh usahawan yang ditemu bual.
Dalam Rajah 2 juga, kami cuba menunjukkan ikatan yang penting di antara ketiga-tiga
domain kemahiran yang dianggap sebagai kemahiran generik dan setiap domain mampu
memberikan impak kepada permintaan terhadap produk, jualan dan pendapatan perniagaan.
Secara umumnya, usahawan yang ditemu bual telah menceritakan mengenai ikatan yang perlu
ada di antara komponen-komponen berkaitan bermula dari penentuan barangan yang ingin dijual
kerana pemilihan yang betul mengenai produk yang dijual boleh mempengaruhi permintaan
pelanggan. Harga yang ditetapkan juga boleh mendatangkan kesan kepada permintaan dan
selepas jualan dibuat, kemahiran dalam mengurus pendapatan perniagaan memberikan impak
kepada prestasi keseluruhan perniagaan. Bagi mengukuhkan penguasaan dalam setiap domain
berkenaan, para usahawan telah menceritakan langkah-langkah yang perlu dilakukan untuk
428
menjamin mereka terus berdaya saing dan bertahan dalam suasana perniagaan yang semakin
kompetitif. Bagaimanapun, pada peringkat ini kami belum menentukan tahap penguasaan
kemahiran yang dikuasai kerana fokus kami ialah untuk mengetahui apakah kemahiran yang
mesti ada untuk seseorang usahawan menceburi perniagaan.
Tiga domain Komponen Kesan

kemahiran
· Lokasi
· Produk Permintaan
Pengurusan
· Agama terhadap
· Hubungan produk
· Pengalaman
· Undang-undang
· Harga kompetitif
Pemasaran · Hubungan
dengan pelanggan
· Promosi Jualan
· Pasaran produk
Kewangan · Akaun
· Gaji Pendapatan
· Jualan perniagaan
Rajah 2: Model Kemahiran Generik Usahawan Malaysia (KeGUM)
Kesimpulan
Kajian ini telah cuba menjawab tiga persoalan penting dalam bidang keusahawanan iaitu
apakah yang menyebabkan seseorang usahawan memilih bidang keusahawanan, apakah
kemahiran yang mesti dimiliki dan bagaimana usahawan meningkatkan kemahiran mereka.
Ketiga-tiga kemahiran iaitu kemahiran pengurusan, pemasaran dan kewangan semuanya boleh
dipelajari dan dengan kesabaran, minat dan komitmen yang tinggi semuanya boleh
dipertingkatkan. Dengan menggabung jalinkan kemahiran yang mesti ada, impak yang
diharapkan melalui aktiviti perniagaan harus dapat dicapai dan objektif utama perniagaan untuk
mendapat keuntungan sewajarnya dalam gapaian usahawan. Kerangka yang dihasilkan adalah
sesuai untuk dijadikan rujukan dan langkah yang berikutnya yang perlu difikirkan ialah untuk
mengetahui tahap penguasaan yang dimiliki di kalangan usahawan. Perkara ini boleh dicapai
melalui kajian lanjut. Kesimpulannya ialah Kemahiran Generik Usahawan Malaysia (KeGUM)
adalah satu kerangka yang perlu dikuasai usahawan sebelum menceburkan diri dalam bidang
perniagaan dan peningkatan mesti dibuat dari masa ke semasa supaya usahawan terus berdaya
saing dan mampu untuk bertahan dalam arus perniagaan yang semakin pelbagai dan tidak
menentu.
429
Prosiding SKIKS 08
Rujukan
Creswell, J.W. (2005). Educational research – Planning, conducting, and evaluating

quantitative and qualitative research. (3rd ed.). New Jersey: PEARSON Merrill Prentice
Hall.
Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi - MECD lahir 20,000 usahawan baru
pelbagai bidang. (2008, 1 Januari). Berita Harian, ms. 26.
Longenecker, J. G., Moore, C.W., Petty, J.W. & Palich, L.E. (2006). Small business management:
An entrepreneurial emphasis (13th ed.). Mason, OH: Thompson South-Western.
Madura, J. (2007). Introduction to business. (4th ed.). Mason, OH: Thompson South-Western.
Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis (2nd Edition). Thousand Oaks:
SAGE Publications.
Strauss, A. & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research – Techniques and procedures for
developing grounded theory (2nd ed). Thousand Oaks: SAGE.
Van Gelderen, M. (2007). Research based yet action oriented: Developing individual level
enterprising competencies. Kertas kerja yang dibentangkan di 17th Global Conference –
Internationalizing Entrepreneurship Education and Training, 8 – 11 July, 2007, Faculty
of Management and Economics, Gdansk University of Technology. Gdansk: Poland.
Zaidatol Akmaliah Lope Pihie. (2007). Usahawan & Keusahawanan: Satu Perspektif Pendidikan.
Serdang: Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Zaidatol Akmaliah Lope Pihie & Habibah Elias. (1998). Keusahawanan & Motivasi Diri.
Serdang: Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Scarborough, N. M & Zimmerer, T. W. (2006). Essentials of entrepreneurship and small business
management. Upper Saddle River, NJ: Pearson/Prentice Hall.
Soaib bin Asimiran

Universiti Putra Malaysia
Email: soaib@putra.upm.edu.my
Rosnani Jusoh
Fakulti Pengajian Pendidikan
Email: rj@educ.upm.edu.my
430
KEMAHIRAN EMPLOYABILITY DALAM KALANGAN MAHASISWA DAN

PENSYARAH: PERBANDINGAN DENGAN INDUSTRI
Kahirol Mohd. Salleh, Wan Nur Hidayah Ibrahim, Nor Lisa Sulaiman,
Badaruddin Ibrahim & Mohamad Zaid Mustafa
Abstrak: Kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengenalpasti perbezaan ciri-ciri kemahiran
employability yang diterapkan oleh pensyarah kejuruteraan di Universiti Tun Hussein Onn Malaysia
(UTHM) dan pelajar tahun akhir kejuruteraan di UTHM dengan industri. Selain itu, kajian ini juga ingin
mengkaji kekuatan hubungan yang wujud di antara penerapan pensyarah, penguasaan dan kehendak
industri terhadap elemen kemahiran employability. Seramai 610 responden terdiri daripada 405 pelajar
tahun akhir fakulti kejuruteraan di UTHM, 149 pensyarah fakulti kejuruteraan di UTHM dan 56 personel
yang bekerja di dalam bidang kejuruteraan. Responden bagi pelajar dan pensyarah dipilih secara rawak
manakala responden bagi kumpulan industri dipilih berdasarkan persampelan kebetulan. Kajian ini
merupakan kajian deskriptif secara tinjauan yang menggunakan borang soal-selidik untuk mengumpulan
data. Data dikumpul dan dianalisis menggunakan perisian Statistical Packege for the Social Sciences
(SPSS 11.0 for Windows). Dapatan kajian menunjukkan, wujud perbezaan dari pemberatan elemen apabila
pensyarah cenderung untuk menerapkan kemahiran komunikasi pada pelajar. Manakala pihak industri
lebih mementingkan sifat tanggungjawab. Pelajar pula lebih menekankan kemahiran bekerja bersama
orang lain. Kajian juga jelas menunjukkan perhubungan di antara penerapan pensyarah dan kehendak
industri adalah positif kuat. Manakala, perhubungan di antara penguasaan pelajar dengan kehendak
industri pula adalah positif sederhana. Bagi penerapan pensyarah dengan penguasaan kemahiran
employability pelajar, dapatan menunjukkan perhubungan yang positif sederhana wujud di antaranya.
Secara kesimpulan, pensyarah sedar akan kehendak semasa industri tetapi penguasaan pelajar masih di
tahap sederhana.
Kata kunci : employability, mahasiswa
Pengenalan
Kepentingan kemahiran teknikal dalam mendapatkan pekerjaan berunsurkan kejuruteraan

memang tidak dapat dipertikaikan. Namun, seiring dengan perubahan masa, permintaan terhadap
kemahiran tenaga kerja juga telah berubah. Menurut Yahya (2004), pekerja yang berkualiti
ditakrifkan adalah pekerja yang memiliki bukan sahaja kemahiran teknikal yang baik malah turut
mempunyai kemahiran employability. Kemahiran employability memang dilihat sebagai satu
elemen yang penting dalam mewujudkan pekerja yang berketrampilan dalam bidang pekerjaan
yang di ceburi. Di sebabkan perubahan dalam permintaan industri pada masa ini maka satu
perbezaan atau jurang kemahiran dikesan di antara permintaan pihak industri dan graduan yang
dikeluarkan oleh sistem pendidikan. Jurang ini semakin ketara apabila industri melaporkan
kekosongan jawatan dalam bidang pekerjaan akibat kekurangan calon yang berkelayakan. Ini
jelas dapat di lihat dalam laporan yang di keluarkan oleh National Associated of Manufactured
(NAM et al, 2001) mengenai jurang kemahiran yang wujud ke atas pekerja. Jurang yang wujud
bukan sahaja melibatkan pekerjaan dari satu bidang sahaja tetapi ia turut terjadi kepada hampir
kesemua bidang pekerjaan dan disebabkan oleh kekurangan kemahiran employability dalam diri.
Malah jurang yang wujud ini juga merupakan faktor utama penolakan permohonan calon bekerja.
Penolakan calon bekerja terjadi apabila calon atau graduan gagal menguasai kriteria kemahiran-
kemahiran yang digariskan sebagai keperluan industri.
Dalam merapatkan jurang kemahiran ini, pendapat dan persepsi bagi setiap pihak yang
terlibat harus di ambil kira dan di teliti di mana sebenarnya punca kewujudan jurang tersebut.
Malah menurut NAM et al. (2001), turut menekankan bahawa kejayaan dalam pembangunan
431
Prosiding SKIKS 08
tenaga kerja bergantung kepada pendekatan yang strategik yang melibatkan kerjasama antara
kesemua pihak iaitu pekerja, majikan, pensyarah, graduan dan pihak berkuasa (kerajaan) untuk
menjamin keberkesanannya. Selain persepsi yang melibatkan kesemua pihak seperti graduan,
pensyarah dan pihak industri harus di ambil kira, penerapan elemen ini di dalam pengajaran juga
harus ditekankan (M. Z. Kamsah, 2004). Sebagai seorang pensyarah yang bertanggungjawab di
dalam pembentukkan kemahiran graduan, strategi pengajaran dan pendekatan pembelajaran
pensyarah dilihat sebagai satu aspek yang mampu menyediakan mengubah permasalahan ini.
Faktor berlakunya jurang ini dikaji oleh beberapa penyelidik (Saunders et al., 2005;
Raybould & Wilkins, 2005) yang menyatakan kewujudan perbezaan pendapat di antara
pensyarah dan industri berlaku kerana pemberatan yang tidak sama ke atas elemen kemahiran
teknikal dan kemahiran employability. Selain itu, sistem pendidikan juga dikatakan kurang
memberikan pendedahan kepada graduan dengan situasi sebenar dunia pekerjaan (NAM et al.,
2001). Malah, sistem pendidikan disarankan mengkaji semula kurikulum dengan membina
sebuah kurikulum yang mampu menyediakan graduan dengan kemahiran yang diperlukan agar
jurang ini dapat di perkecilkan. Selain itu, perbezaan pendapat turut terjadi di antara pelajar dan
industri. Jika dilihat kembali pada kajian yang di jalankan oleh Saunders et al. (2005), pelajar
lebih memberi penekanan ke atas kemahiran teknikal berbeza dengan pemberatan pihak industri
yang meletakkan kemahiran employability dan kebolehan pekerja dalam mengaplikasikan sesuatu
kemahiran sebagai pemberatan utama mereka. Perbezaan pendapat ini dilihat sebagai satu faktor
kenapa graduan gagal menguasai kemahiran yang dikehendaki oleh industri.
Skop Kajian
Kajian yang dijalankan hanya tertumpu kepada tiga kumpulan responden sahaja.
Kumpulan pertama merupakan pensyarah kejuruteraan di ketiga-tiga fakulti kejuruteraan iaitu
Fakulti Kejuruteraan Elektrik dan Elektronik, Fakuti Kejuruteraan Awam dan Alam Sekitar serta
Fakulti Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM)
yang dijadikan populasi kajian. Manakala kumpulan kedua pula terdiri daripada pelajar ijazah
tahun akhir kejuruteraan juga di ketiga-tiga fakulti di UTHM yang dijadikan populasi kajian.
Kumpulan yang terakhir iaitu kumpulan ketiga pula terdiri daripada beberapa syarikat yang
mewakili pihak industri di dalam bidang kejuruteraan.
Elemen kemahiran employability yang hendak dikaji secara dasarnya meliputi 46 elemen
kemahiran employability yang telah dikenalpasti sebagai elemen kemahiran yang perlu dimiliki
oleh pekerja. Elemen-elemen kemahiran employability tersebut dikelompokkan pula kepada 9
sub-kemahiran dan 3 kumpulan kemahiran employability utama merujuk kepada kategori yang
diketengahkan oleh The Conference Board of Canada seperti berikut:
i. Kemahiran Asas (kemahiran komunikasi, kemahiran menguruskan maklumat,

kemahiran penyelesaian masalah dan kemahiran menggunakan nombor)
ii. Kemahiran Mengurus Diri (kebolehan bersikap positif, kebolehan bertanggungjawab
dan kebolehan membuat penyesuaian,
iii. Kemahiran Berpasukan (kebolehan bekerja dengan orang lain dan kebolehan
melibatkan diri dalam sesuatu projek atau tugas)
432
Metodologi Kajian
Kajian yang dijalankan merupakan kajian kuantitatif berbentuk deskriptif secara tinjauan
yang bertujuan untuk mengkaji jurang perbezaan kemahiran yang wujud di antara elemen
kemahiran employability pada penerapan pensyarah dan penguasaan pelajar dibandingkan dengan
kehendak industri. Instrumen kajian ini diubahsuai daripada soal-selidik dan instrumen-
instrumen kajian yang pernah dijalankan dalam bidang berkenaan. Pengubahsuaian dilakukan
oleh pengkaji berdasarkan objektif dan persoalan kajian yang hendak dikaji. Borang soal-selidik
yang diubahsuai digunakan bertujuan untuk melihat jurang perbezaan kemahiran yang wujud di
antara elemen kemahiran employability pada penerapan pensyarah dan penguasaan pelajar
dibandingkan dengan kehendak industri Terdapat tiga set soal-selidik yang digunakan untuk
tujuan kajian ini. Secara umumnya setiap set borang soalselidik mengandungi beberapa bahagian
. Bahagian A adalah soal-selidik untuk pensyarah yang mengandungi maklumat latar belakang
responden, dan elemen kemahiran employability yang diterapkan oleh responden di dalam
pengajaran. Bahgaian B adalah soal-selidik untuk pelajar yang mengandungi maklumat latar
belakang responden dan penilaian tahap kemahiran yang dikuasai responden.Manakala Bahagian
C, adalah soalselidik untuk industri mengandungi maklumat latar belakang responden dan elemen
kemahiran employability yang di anggap penting.
Dapatan Kajian
Hasil dapatan kajian dianalisis dengan menggunakan skor min dan tahap skor min. Nilai
min keseluruhan yang diperolehi bagi setiap faktor ditafsirkan mengikut skala yang ditetapkan
sebagai ukuran. Interpretasi tahap julat skor min adalah seperti berikut:
Tafsiran Nilai Min

Skor Min Tahap
1.00 – 2.50 Rendah
2.51 – 3.50 Sederhana
3.51 – 5.00 Tinggi
(Sumber: Diadaptasi daripada Wiersma W. , 1995)
Bagi tafsiran korelasi pula, pengkaji merujuk kepada tafsiran korelasi yang di ambil dan
diadaptasikan daripada Alias Baba (1995).
Tafsiran Pekali Korelasi Perhubungan Antara Dua Pembolehubah

Pekali Korelasi Kekuatan Hubungan
0.00 – 0.20 Sangat Lemah
0.21 – 0.40 Lemah
0.41 – 0.60 Sederhana
0.61 – 0.80 Kuat
0.81 – 1.00 Sangat Kuat
(Sumber: Diadaptasi daripada Alias Baba, 1995)
433
Prosiding SKIKS 08
Ciri-ciri kemahiran employability yang diterapkan oleh pensyarah kejuruteraan di UTHM

dengan kemahiran employability yang dikehendaki oleh industri
Kajian bertujuan untuk melihat perbezaan di antara ciri-ciri kemahiran employability

yang diterapkan oleh pensyarah kejuruteraan dengan kemahiran employability yang dikehendaki
oleh industri. Ringkasan data yang telah diperolehi ditunjukkan mengikut kelompok sub-
kemahiran seperti di Jadual 1a dan Jadual 1b.
Jadual 1a: Perbezaan Min Bagi Industri Dan Pensyarah
Kemahiran Min Min Nilai

Sub-Kemahiran
Utama Industri Pensyarah Perbezaan
Kemahiran
4.375 4.481 -0.106
Berkomunikasi
Kemahiran Matematik 3.5765 3.8648 -0.2883
Kemahiran
Asas Kemahiran Mengurus
4.2024 4.2729 -0.0705
Maklumat
Kemahiran
4.372 4.3915 -0.0195
Menyelesaikan Masalah
Kemahiran Menunjukkan
Kemahiran Sikap Dan Kelakuan 4.3691 4.3579 0.0112
Menguruskan Yang Positif.
Diri Bertanggungjawab 4.4732 4.3691 0.1041
Dapat menyesuaikan Diri 4.375 4.4107 -0.0357
Bekerja Bersama Dengan
4.4583 4.4519 0.0064
Orang Lain
Kemahiran
Melibatkan Diri Di
Berpasukan
Dalam Projek Dan 4.2294 4.4648 -0.2354
Tugasan.
Purata Perbezaan Jika Nilai Negatif 4.3405 4.2701 0.8771
Diabaikan
Hasil dapatan kajian pada Jadual 1a menunjukkan perbezaan nilai min industri dan
pensyarah. Berdasarkan jadual tersebut enam nilai perbezaan bagi sub-kemahiran yang
memberikan nilai negatif. Nilai negatif tersebut menggambarkan nilai min penerapan pensyarah
adalah melebihi penetapan kepentingan industri. Manakala bagi nilai perbezaan yang positif pula
bermakna penetapan kepentingan industri/majikan adalah melebihi min penerapan pensyarah.
Merujuk kepada jadual 1a, enam daripada nilai perbezaan itu merupakan nilai negatif
manakala, tiga daripadanya bernilai positif. Ini menunjukkan bahawa keseluruhannya nilai min
pensyarah lebih tinggi daripada nilai min industri. Jika diabaikan tanda negatif tersebut, didapati
sub-kemahiran, kemahiran menggunakan nombor menunjukkan nilai perbezaan yang paling besar
iaitu 0.2883. Manakala sub-kemahiran yang menunjukkan perbezaan yang paling sedikit pula
ialah kemahiran bekerja bersama orang lain iaitu dengan nilai perbezaan hanya 0.0064. Perbezaan
nilai min keseluruhan di dalam jadual 1a menunjukkan perbezaan keseluruhan ialah 0.8771.
Nilai yang menghampiri satu ini merupakan perbezaan yang tidak terlalu besar. Oleh itu, dapat
disimpulkan bahawa perbezaan yang wujud di antara pensyarah dan industri tidak ketara dan
boleh dinyatakan sebagai tidak mempunyai perbezaan.
434
Jadual 1 b: Perbezaan Rank Kedudukan Bagi Industri Dan Pensyarah

Kemahiran Rank Rank Perbezaan
Sub-Kemahiran
Utama Industri Pensyarah Rank
Kemahiran
3.5 1 2.5
Berkomunikasi
Kemahiran Matematik 9 9 0
Kemahiran
8 8 0
Maklumat
Kemahiran
5 5 0
Sub-Kemahiran
Utama Industri Pensyarah Rank
Kemahiran Sikap Dan Kelakuan 6 7 -1
Diri Bertanggungjawab 1 6 -5
Dapat Menyesuaikan Diri 3.5 4 -0.5
Bekerja Bersama Dengan
2 3 -1
Orang Lain
Kemahiran
Melibatkan Diri Di
Berpasukan
Dalam Projek Dan 7 2 5
Tugasan.
Purata Perbezaan Jika Nilai Negatif Diabaikan 1.875
Jadual 1b pula menunjukkan perbezaan rank kedudukan bagi sub-kemahiran, kemahiran

employability. Oleh itu bagi perbezaan rank yang bernilai negatif, ia membawa maksud bahawa
pensyarah meletakkan rank kedudukan sub-kemahiran tersebut lebih tinggi berbanding rank
kedudukan dari industri/majikan. Sub-kemahiran yang mempunyai nilai perbezaan yang paling
besar ialah kemahiran berkomunikasi. Manakala, terdapat tiga sub-kemahiran yang tidak
mempunyai perbezaan (perbezaan kosong) iaitu kemahiran matematik, kemahiran menguruskan
maklumat dan kemahiran menyelesaikan masalah. Manakala, terdapat empat kemahiran yang
mempunyai perbezaan rank kedudukan yang negatif iaitu kesemua sub-kemahiran di dalam
kemahiran menguruskan diri (kemahiran menunjukkan sikap dan kelakuan yang positif,
bertanggungjawab, dapat menyesuaikan diri) dan sub-kemahiran bekerja bersama dengan orang
lain.
Jika merujuk kepada nilai perbezaan keseluruhan yang ditunjukkan di dalam jadual 1b,
perbezaan keseluruhan bagi rank kedudukan nilai min pensyarah dan industri adalah sebanyak
1.875. Nilai ini menunjukkan bahawa perbezaan yang agak besar wujud di dalam penyusunan
rank kedudukan nilai min bagi sub-kemahiran pensyarah dan industri.
435
Prosiding SKIKS 08
Rajah 1: Nilai Perbezaan Kedudukan Rank Industri Dan Pensyarah.
Rajah 1 menunjukkan nilai perbezaan rank kedudukan industri dan pensyarah.

Berdasarkan rajah tersebut terdapat tiga sub-kemahiran yang berada di bawah aras kosong dengan
memberi nilai negatif pada perbezaan tersebut. Ini bermaksud bahawa pada sub-kemahiran
tersebut rank kedudukan pensyarah adalah lebih tinggi berbanding rank kedudukan industri bagi
elemen tersebut. Manakala, nilai perbezaan positif pula membawa maksud sebaliknya dan nilai
perbezaan kosong pula dikatakan tidak mempunyai perbezaan dari segi rank kedudukan sub-
kemahiran tersebut.
Hasil dapatan kajian menunjukkan bahawa penyediaan graduan lepasan universiti yang
memiliki kemahiran yang dikehendaki oleh pihak industri bermula dengan pendekatan dan
pemberatan elemen kemahiran tersebut oleh pensyarah ketika sesi pengajaran berlaku. Pensyarah
fakulti kejuruteraan di UTHM sedar akan kepentingan dan sudah pun menerapkan unsur tersebut
di dalam pengajaran mereka selaras dengan kehendak Modul Pembangunan Kemahiran Insaniah
(Soft Skills) untuk Institusi Pengajian Tinggi Malaysia. Dapatan ini selari dengan hasil dapatan
kajian oelh pengkaji lepas (Khairul Faizah, 2007) yang menunjukkan bahawa tahap penerapan
elemen kemahiran employability oleh pensyarah kejuruteraan adalah tinggi iaitu dengan nilai
min=4.36 keseluruhannya.
Penerapan elemen ini di dalam sesi pengajaran pensyarah dapat membantu penguasaan
pelajar agar kehendak industri dapat dipenuhi. Seorang pensyarah harus mengetahui dengan jelas
perkara yang perlu diterapkan dengan perkara yang dikehendaki oleh industri selaras dengan
salah-satu fungsi kurikulum iaitu menyediakan pelajar atau bakal graduan untuk berkhidmat di
dalam industri. Walaupun penerapan elemen ini bukanlah satu-satunya jalan bagi menghasilkan
graduan yang berkemahiran employability namun, ia merupakan satu elemen di dalam
keseluruhan pembangunan kemahiran tersebut di kalangan pelajar IPTA (KPTM, 2006). Malah,
jika dilihat pada analisis dapatan, min keseluruhan penerapan pensyarah (min=4.36) adalah lebih
tinggi dari nilai min kehendak industri (min=4.29). Dapatan ini turut disokong oleh kenyataan
Smith & Kats (2005), bahawa 24% dari guru mengatakan piawai kehendak industri merupakan
elemen utama di dalam pengajaran mereka manakala 76% lagi mengatakan bahawa piawai
kehendak industri elemen yang penting di dalam pengajaran mereka.
Walaupun secara keseluruhannya, nilai min kehendak industri (4.3634) melebihi nilai
min penerapan pensyarah (4.2937) namun, pemberatan terhadap elemen-elemen tersebut adalah
berbeza. Hasil dapatan menunjukkan bahawa pensyarah meletakkan kemahiran komunikasi
436
sebagai kemahiran yang mempunyai pemberatan yang paling tinggi (rank=1) di dalam
pengajaran. Ini agak berbeza dengan pemberatan kehendak industri di dalam kajian ini di mana,
pihak industri di dalam kajian ini meletakkan pemberatan yang paling tinggi pada sub-kemahiran
bertanggungjawab. Dapatan ini berbeza dengan Lee & Tan (2003), di mana kemahiran
berkomunikasi merupakan kemahiran yang mempunyai nilai tertinggi paling dikehendaki
industri. Malah, dapatan kajian ini juga berbeza dengan dapatan Khairul Faizah (2007), yang
menunjukkan kemahiran membuat keputusan merupakan kemahiran yang paling banyak
diterapkan oleh pensyarah. Elemen membuat keputusan di dalam kajian ini merupakan
sebahagian daripada kemahiran menyelesaikan masalah.
Ciri-ciri kemahiran employability yang dimiliki oleh pelajar tahun akhir kejuruteraan di
UTHM yang dengan kemahiran employability yang dikehendaki oleh industri.
Kajian juga bertujuan untuk melihat perbezaan di antara ciri-ciri kemahiran employability
yang dikuasai oleh pelajar kejuruteraan dengan kemahiran employability yang dikehendaki oleh
industri. Ringkasan data yang telah diperolehi ditunjukkan di dalam Jadual 2a dan Jadual 2b
mengikut kelompok sub-kemahiran.
Jadual 2a: Perbezaan Min Bagi Industri Dan Pelajar

Kemahiran Min Min Nilai
Sub-kemahiran
Utama Industri Pelajar Perbezaan
Kemahiran
4.375 3.2412 1.1338
berkomunikasi
Kemahiran matematik 3.5765 3.6952 -0.1187
Kemahiran
4.2024 3.4576 0.7448
Maklumat
Kemahiran
4.372 3.6844 0.6876
Kemahiran Sikap Dan Kelakuan 4.3691 3.7391 0.63
Diri Bertanggungjawab 4.4732 3.7700 0.7032
Dapat menyesuaikan Diri 4.375 3.8040 0.571
Bekerja bersama dengan
4.4583 3.9214 0.5369
Kemahiran orang lain
Berpasukan Melibatkan diri di dalam
4.2294 3.7759 0.4535
projek dan tugasan.
Purata Perbezaan Jika Nilai Negatif
4.2701 3.6765 0.5936
Diabaikan
Jadual 2a. menunjukkan perbezaan nilai min industri dan pelajar. Nilai perbezaan
tersebut di kira menggunakan formula; Nilai Perbezaan = Min Industri – Min Pelajar.
Berdasarkan jadual tersebut hanya satu nilai perbezaan bagi sub-kemahiran yang memberikan
nilai negatif. Nilai negatif tersebut menggambarkan nilai min penerapan pensyarah adalah
melebihi penetapan kepentingan industri. Manakala bagi nilai perbezaan yang positif pula
bermakna penetapan kepentingan industri/majikan adalah melebihi min penerapan pensyarah.
Jadual 2a. juga menunjukkan hanya terdapat satu sub-kemahiran yang memberikan nilai
negatif iaitu kemahiran matematik dengan nilai perbezaan sebanyak -0.1187. Sub-kemahiran
437
Prosiding SKIKS 08
matematik juga merupakan sub-kemahiran yang memberikan nilai perbezaan min yang terkecil.
Manakala. sub-kemahiran yang mempuanyai nilai perbezaan min yang paling besar di antara
pelajar dan industri ialah kemahiran berkomunikasi dengan nilai perbezaan sebanyak 1.1338.
Manakala, nilai perbezaan min secara keseluruhannya ialah 0.5936. Nilai perbezaan ini
menunjukkan perbezaan yang tidak ketara di antara industri dan pelajar.
Jadual 2b: Perbezaan Rank Kedudukan Bagi Industri Dan Pelajar

Sub-kemahiran
Utama Industri Pelajar Rank
Kemahiran
3.5 9 -5.5
berkomunikasi
Kemahiran matematik 9 6 3
Kemahiran
asas Kemahiran Mengurus
8 8 0
Maklumat
Kemahiran
5 7 -2
Kemahiran Sikap Dan Kelakuan 6 5 1
Diri Bertanggungjawab 1 4 -3
Dapat menyesuaikan Diri 3.5 2 1.5
Sub-kemahiran
Utama Industri Pelajar Rank
Bekerja bersama dengan
2 1 1
orang lain
Kemahiran
Berpasukan Melibatkan diri di dalam
7 3 4
projek dan tugasan.
Purata Perbezaan Jika Nilai Negatif Diabaikan 2.333
Jadual 2b menunjukkan perbezaan rank kedudukan bagi sub-kemahiran kemahiran

employability. Bagi perbezaan ini, formula yang digunakan ialah; Perbezaan Rank = Rank
Industri – Rank Pelajar. Oleh itu bagi perbezaan rank yang bernilai negatif, ia membawa
maksud bahawa pelajar meletakkan rank kedudukan sub-kemahiran tersebut lebih tinggi
berbanding rank kedudukan dari industri/majikan. Jadual 2b juga menunjukkan perbezaan rank
kedudukan mengiktu nilai min dagi industri dan pelajar. Sub-kemahiran yang menunjukkan nilai
perbezaan rank yang paling besar ialah kemahiran berkomunikasi dengan nilai perbezaan -5.5.
Nilai perbezaan ini menunjukkan perbezaan yang ketara wujud di antara industri dan pelajar
dalam meletakkan rank kedudukan sub-kemahiran berkomunikasi. Manakala, sub-kemahiran
menguruskan maklumat pula tidak memberikan perbezaan rank di antara industri dan pelajar.
Kedua-dua pihak meletakkan kemahiran berkomunikasi pada kedudukan kelapan. Perbezaan
pada keseluruhan kedudukan pula adalah sebanyak 2.333. Nilai ini menunjukkan perbezaan yang
ketara wujud di antara industri dan pelajar dalam meletakkan rank kedudukan sub-kemahiran
tersebut.
438
Rajah 2: Nilai Perbezaan Kedudukan Rank Industri & Pelajar
Rajah 2 menunjukkan nilai perbezaan rank kedudukan industri dan pelajar. Berdasarkan
rajah tersebut terdapat tiga sub-kemahiran yang berada di bawah aras kosong dengan memberi
nilai negatif pada perbezaan tersebut. Ini bermaksud bahawa pada sub-kemahiran tersebut rank
kedudukan pelajar adalah lebih tinggi berbanding rank kedudukan industri bagi elemen tersebut.
Manakala, nilai perbezaan positif pula membawa maksud sebaliknya dan nilai perbezaan kosong
pula dikatakan tidak mempunyai perbezaan dari segi rank kedudukan sub-kemahiran tersebut.
Hasil dapatan kajian menunjukkan penguasaan pelajar kejuruteraan terhadap elemen

kemahiran employability masih jauh ke belakang berbanding apa yang dikehendaki industri.
Pelajar kejuruteraan dilihat sebagai bakal pekerja yang mempunyai kemahiran teknikal yang baik
tetapi tidak di dalam kemahiran bukan teknikal. Kekurangan dalam kemahiran employability ini
dilihat sebagai satu alasan utama pihak industri menolak permohonan kerja (NAM et al., 2001).
Pekerja yang mempunyai kemahiran teknikal yang tinggi tidak menjamin sebuah syarikat atau
industri itu untuk terus maju dan berkembang jika tanpa kemahiran lain seperti kemahiran
menyelesaikan masalah, kemahiran bekerjasama dan kemahiran yang lain yang di golongkan
sebagai kemahiran employability.
Berdasarkan analisis dapatan kajian ini, setiap elemen yang dikaji mempunyai
kekurangan penguasaan oleh pelajar berbanding apa yang dikehendaki oleh industri. Dapatan ini
selari dengan dapatan Lee & Tan (2003). Berdasarkan analisis kajian ini, kemahiran yang paling
kurang dikuasai oleh pelajar ialah kemahiran berkomunikasi (min=3.24). Walaupun, kemahiran
ini mempunyai nilai min yang terendah namun, ia masih berada di tahap sederhana. Diikuti
dengan kemahiran menguruskan maklumat (min=3.46), kemahiran menyelesaikan masalah
(min=3.68), dan kemahiran mengunakan nombor (min=3.70). Manakala kemahiran yang paling
dikuasai pelajar ialah sub-kemahiran yang tergolong di dalam kemahiran berpasukan iaitu
kemahiran bekerja bersama orang lain. Kemahiran ini merupakan kemahiran yang mempunyai
nilai min tertinggi dengan tahap penguasaan tinggi (min = 3.92 ). Jika dibandingkan dengan
dapatan Tan & Lee (2003), kemahiran komunikasi interpersonal merupakan kemahiran yang
rendah penguasaan bagi graduan bidang kejuruteraan. Dapatan ini saling bersonsangan dengan
dapatan kajian ini. Faktor persekitaran tempat belajar dan penekanan kurikulum dilihat sebagai
salah satu faktor kedua-dua dapatan ini berbeza di antara satu lain.
439
Prosiding SKIKS 08
Jika dilihat analisis dapatan, item soalan yang mempunyai nilai min yang terendah ialah
‘menjelaskan idea utama’ (min=2.97), di dalam kelompok sub-kemahiran berkomunikasi.
Manakala rank kedudukan yang kedua terbawah iaitu item yang mempunyai min kedua terendah
(min=3.10), turut tergolong dalam kumpulan yang sama iaitu item ‘mengenalpasti idea utama’.
Malah, satu lagi item yang berada di kelompok ini iaitu item ‘memberi penerangan yang jelas’
juga berada di rank kedudukan yang agak rendah iaitu di rank yang ke-36 daripada keseluruhan
46 item (min=3.65). Dapatan itu, jelas membuktikan bahawa pelajar tahun akhir fakulti
kejuruteraan paling kurang menguasai elemen kemahiran berkomunikasi.
Rumusan
Secara keseluruhan hasil dapatan kajian menunjukkan bahawa perbezaan di antara tahap
penerapan elemen kemahiran employability di dalam pengajaran pensyarah kejuruteraan di
UTHM dengan tahap kepentingan elemen kemahiran employability bagi pihak industri di dalam
kajian ini tidak jauh berbeza. Malah, pensyarah di UTHM bergiat aktif di dalam menyerapkan
dan menyediakan pelajar kejuruteraan ke alam pekerjaan yang sebenar. Pensyarah lebih
menekankan elemen ini di dalam pengajaran berbanding apa yang dikehendaki oleh pihak
industri di dalam kajian ini. Ini merupakan sesuatu dapatan yang positif.
Walau bagaimanapun, kajian juga menunjukkan bahawa penguasaan pelajar terhadap

elemen ini masih di tahap sederhana walaupun penerapan telah dilakukan oleh pensyarah. Ini
bermakna, penguasaan pelajar terhadap elemen ini memerlukan bantuan lain atau aktiviti yang
lain selain mendapat latihan di dalam sesi pembelajaran di dalam kelas sahaja. Pelajar harus
bergiat di dalam kegiatan kokurikulum secara konsisten sambil mengimbanginya dengan
akademik bagi mendapat penguasaan elemen kemahiran employability yang lebih tinggi
Rujukan
Khairul Faizah (2007), ”Tahap Kemahiran Generik Di Kalangan Pelajar Diploma Pendidikan
Lepasan Ijazah (DPLI).” UTHM: Tesis Sarjana.
Lee F.T dan Tan J.H (2003). “Project Management Skills Demand For Engineering Graduates in
Malaysia.” dalam Institute of Engineers, Malaysia “Buletin Bulanan IJM: Jurutera. Edisi
June 2003. ” Selangor: Dimension Publishing Sdn. Bhd. 16-25.
M. Z Kamsah (2004). ”Developing Generic Skills in Classroom Environment: Engineering
Students’ Perspective.” Johor: Universiti Teknologi Malaysia.
National Association of Manufacturers (NAM), Andersen & Center for Workforce Success (
2001). “The Skills Gap, 2001”. National Association of Manufacturers.
http://www.nam.org/Docs/CenterforWorkforceSuccess/27473_2001SkillsGap.pdf?DocT
ypeID=9&TrackID=Param=@CategoryID=958@TPT=The%2BSkills%2BGap%2B200.
Dicapai pada 19 Ogos 2007.
Raybould M. dan Wilkins H.(2005) “Over Qualified And Under Experienced: Turning Graduates
Into Hospitality Managers.” International Journal of Contemporary Hospitality
Management. 17(3). 203-216.
Saunders M.N.K, Skinner D. And Beresford R. (2005). ”Mismatched Perception Expextations:
An exploration of stakeholders’ views of key and technical skills in vocational education
and training.” Journal of European Industrial Training. 29 (5). 369-382.
Smith B.P dan Kats S. (2005), “Employability Standards: Teachers’ Perceptions of Inclusion in
Family and Consumer Sciences Secondary Curriculum.” Career and Technical
Education Research, 30(3), 189-211
440
Yahya Buntat (2004). “Integrasi Kemahiran “Employability” Dalam Program Pendidikan

Vokasional Pertanian Dan Industri Di Malaysia.” UTM Skudai. Tesis Phd
Kahirol bin Mohd. Salleh

email : kahirol@uthm.edu.my
Wan Nur Hidayah binti Ibrahim,
Nor Lisa binti Sulaiman,

email : norlisa@uthm.edu.my
Badaruddin bin Ibrahim

email : badar@uthm.edu.my
Mohamad Zaid bin Mustafa
Fakulti Pendidikan Teknikal

Universiti Tun Hussein Onn Malaysia
86400 Parit Raja, Batu Pahat,
Johor, Malaysia
441
Prosiding SKIKS 08
442
PENERAPAN DAN PENGUASAAN KEMAHIRAN GENERIK DALAM PROSES

PENGAJARAN & PEMBELAJARAN BAGI PROGRAM PENGURUSAN HOTEL
KATERING DI POLITEKNIK KE ARAH KEPERLUAN INDUSTRI
Abdul Rasid Abdul Razzaq, Nurhaini Sawah, Jailani Md.Yunos, Jamaluddin Hashim,
M. Zaid Mustaffa, Mohd Yusof Hadi & Ahmad Rizal Madar
Abstrak : Industri perhotelan memerlukan pekerja yang memiliki kemahiran teknikal dan kemahiran
generik. Penguasaan kemahiran generik adalah menjadi satu keutamaan kepada pihak industri dalam
proses pemilihan bakal pekerja mereka. Sehubungan dengan itu, kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti
tahap penerapan kemahiran generik dan penguasaan di kalangan pelajar dalam proses pengajaran dan
pembelajaran bagi program Diploma Pengurusan Hotel dan Katering di Politeknik. Selain daripada itu
kajian ini juga melihat samada terdapat perbezaan penerapan kemahiran tersebut berdasarkan politeknik
yang berbeza. Kajian ini adalah berbentuk deskriptif dengan menggunakan soal selidik sebagai
instrumennya. Seramai 226 orang pelajar tahun akhir bagi program Diploma Pengurusan Hotel dan
Katering di dua buah politeknik iaitu Politeknik Johor Bahru, Politeknik Melimau, Melaka, Politeknik
Sabak Bernam, Selangor dipilih sebagai sampel dalam kajian ini.. Data yang diperolehi dianalisis
menggunakan perisian Statistical Package for Sosial Sciences (SPSS) versi 12 untuk mendapatkan nilai
peratus, skor min dan ujian t tidak bersandar. Dapatan kajian menunjukkan penerapan dan penguasaan
kemahiran generik di kalangan responden adalah tinggi. Hasil kajian juga menunjukkan terdapat
perbezaan tahap penerapan kemahiran generik melalui pembelajaran teori di antara Politeknik Johor
Bahru dan Politeknik Merlimau, Melaka. Walaubagaimanapun tidak terdapat perbezaan tahap penerapan
melalui pembelajaran amali dan latihan industri di kedua-dua politeknik tersebut.
Kata kunci: kemahiran generik, pengurusan hotel, keperluan industri
Pengenalan
Industri perhotelan merupakan satu kesinambungan daripada sektor pelancongan yang

merupakan salah satu penyumbang utama kepada dana perolehan tukaran asing. Perkembangan
industri perhotelan dan katering di Malaysia meningkatkan lagi permintaan terhadap tenaga kerja
separa mahir di dalam bidang ini. Keperluan terhadap tenaga kerja ini diperolehi daripada
graduan-graduan dari Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA) seperti politeknik dan kolej
komuniti, universiti atau lain-lain institut latihan awam. Dalam memenuhi keperluan industri ini,
beberapa institusi dibina bagi melatih dan mendidik generasi muda. Dijangkakan permintaan
terhadap tenaga kerja di Malaysia akan bertambah pada kadar 3.1 peratus setahun dan
mewujudkan 12.6 juta gunatenaga menjelang tahun 2010. Antara sektor yang di jangka akan
menawarkan peluang-peluang pekerjaan yang banyak ialah industri perhotelan dan katering
(Kementerian Sumber Manusia, 2002). Ini adalah kerana industri perhotelan adalah merupakan
industri yang sentiasa berkembang. Permintaan terhadap tenaga kerja meningkat dari tahun ke
tahun.
Berdasarkan kepada projek National Statistics Department anggaran jumlah keperluan

pekerja dalam bidang perhotelan dalam tahun 1995 meningkat tiga kali ganda daripada tahun
1980, (Goldsmith dan Mohd Salehuddin, 1994). Peranan Politeknik dalam mengeluarkan sumber
tenaga bagi keperluan bidang perhotelan ini tidak dapat dinafikan dengan penawaran program
Hotel Katering samada di peringkat sijil atau diploma. Program Pengurusan Hotel dan Katering
merupakan program yang ditawarkan di bawah Jabatan Hospitaliti. Terdapat dua peringkat yang
ditawarkan dalam program ini iaitu sijil dalam tempoh dua tahun (empat semester) dan diploma
dalam tempoh tiga tahun (enam semester) yang akan menghasilkan sumber tenaga kerja peringkat
rendah dan pertengahan bagi industri perhotelan dan perkhidmatan katering di Malaysia.
443
Prosiding SKIKS 08
Sehingga ke hari ini, hanya terdapat lima buah politeknik sahaja yang menawarkan program ini
iaitu Politeknik Johor Bahru, Politeknik Kota Kinabalu, Politeknik Merlimau, Melaka, Politeknik
Sultan Idris Shah, Sabak Bernam, Selangor dan Politeknik Arau, Perlis. Graduan yang
dikeluarkan oleh politeknik perlulah menguasai kemahiran bukan sahaja kemahiran teknikal
tetapi juga kemahiran generik. Ini adalah kerana industri perhotelan adalah industri yang
berasaskan kepada perkhidmatan yang mana komponen penting dalam penyediaan perkhidmatan
adalah manusia.
Terdapat beberapa definisi yang menerangkan tentang kemahiran generik. Namun begitu
kebanyakkanya adalah menyentuh elemen asas yang berkaitan dengan kemahiran asas, kemahiran
berkaitan manusia, kemahiran konseptual atau berfikir, kemahiran dan ciri personal, kemahiran
perniagaan dan kemahiran kemasyarakatan. Kemahiran generik juga dikenali dengan pelbagai
istilah lain tetapi membawa fokus yang sama seperti core skills, essential skills, basic skills,
employability skills, soft skills, transferable skills dan key competencies. Australian Chamber of
Commerce and Industry & Business Council of Australia (2002) dan Austalia Education Council,
Mayer Committee (1992) mendefinisikan kemahiran generik sebagai kemahiran-kemahiran
utama yang diperlukan untuk tujuan pekerjaan, pembangunan diri, kemasyarakatan dan menjadi
warganegara yang aktif.
Berdasarkan Australia Education Council, Mayer Committee (1992,p.7) memberikan

definisi kemahiran generik sebagai a) mengumpul, menganalisis dan menyelaraskan maklumat, b)
menyampaikan idea dan maklumat, c) merancang dan menyelaraskan aktiviti, d) berkerja dengan
orang lain dalam satu pasukan, e) menggunakan idea dan teknik matematik, f) menyelesaikan
masalah dan, g) menggunakan teknologi. Manakala The Conference Board of Canada pula
mendefinisikan kemahiran generik dengan menggunakan istilah employability sebagai kemahiran
dan juga kualiti individu yang dikehendaki oleh para majikan terhadap pekerja baru. Kemahiran
ini adalah kemahiran yang boleh dipindahkan dari satu bidang ke satu bidang kerja yang lain.
Latar Belakang Masalah
Masalah yang dihadapi oleh industri perhotelan ialah sumber tenaga yang menguasai
pelbagai kemahiran yang penting seperti kemahiran interpersonal dan generik. Masalah ini bukan
sahaja berlaku di Negara maju tetapi juga di negara membangun seperti Malaysia (Mustafa et al.,
2003). Menurut job street dalam kajian yang dijalankan mendapati antara faktor penting yang
menyebabkan pihak industri tidak berminat mengambil pekerja semasa sesi temuduga adalah
disebabkan kurang penguasaan kemahiran generik. Ini disokong oleh kajian yang dibuat oleh
Packer (1992) di mana industri masa kini bukan sahaja memerlukan pekerja yang mahir dalam
bidang teknikal, malah mereka juga mahukan pekerja yang memiliki kemahiran yang lebih luas
termasuklah kemahiran employability . Begitu juga kajian oleh Harvey, & Green, (1994)
mendapati bahawa majikan industri mahukan para lulusan institusi latihan kemahiran mempunyai
kemahiran intelek, bersedia untuk terus belajar, berkemahiran mengurus diri, bekerja dalam satu
pasukan dan juga mempunyai kemahiran interpersonal.
Menurut Murnane & Levy (1996) pula menyatakan bahawa kemahiran teknikal masih
dianggap penting dan menampakkan pertambahan keperluannya. Walau bagaimanapun, majikan
berpendapat bahawa satu kategori kemahiran baru yang membolehkan pekerja bekerja secara
smart dan tidak berat adalah kemahiran bukan teknikal. Menurut mereka ramai majikan berasa
sukar untuk mendapatkan jenis pekerja yang mereka perlukan. Berdasarkan Graduate
Employment and Training Report (1998) dalam Holden dan Jameson (1999) mendapati majikan
mengalami kesukaran untuk mengambil pekerja yang mahir dalam komunikasi, penyelesaian
masalah dan kemahiran teknikal. Melalui laporan-laporan tersebut, majikan berpendapat pelajar-
444
pelajar belum dapat menguasai sesetengah elemen-elemen kemahiran generik yang diperlukan
dalam semua bidang termasuk bidang perhotelan. Adalah menjadi satu cabaran bagi pendidikan
teknik dan vokasional untuk menghasilkan sumber tenaga yang menguasai kemahiran tersebut.
Politeknik memegang peranan yang besar sebagai salah sebuah institusi yang melahirkan
pekerja separa mahir bagi memenuhi keperluan sektor industri khususnya perhotelan. Program
Pengurusan Hotel dan Katering merupakan satu program yang memerlukan kemahiran teknikal
dan generik. Terdapat tiga kunci utama dalam mempelajari program perhotelan iaitu menguasai
kemahiran generik, latihan praktikal dan pengalaman penyeliaan ( Brennan dan McGeevor’s
1987). Pendekatan perlaksanaan Program Pengurusan Hotel dan Katering di politeknik
melibatakan 60 peratus berasaskan teori, 40 peratus amali dan juga latihan industri selama 6
bulan. Sehubungan dengan itu kajian ini dijalankan untuk melihat dari perspektif pelajar tentang
tahap penerapan kemahiran generik oleh pensyarah menerusi proses pengajaran dan pembelajaran
berdasarkan teori, amali dan juga latihan industri selama 6 bulan. Selain itu kajian ini juga
melihat tahap ketrampilan kemahiran generik yang dikuasai oleh pelajar dalam proses pengajaran
dan pembelajaran di politeknik serta adakah terdapat perbezaan penerapan kemahiran
berdasarkan politeknik yang berbeza.
Objektif Kajian
Kajian ini dijalankan bagi memenuhi objektif-objektif di bawah:
1. Mengenal pasti tahap proses pengajaran dan pembelajaran dari aspek teori, amali
dan latihan industri ke arah membantu menerapkan kemahiran generik pelajar
bagi program Pengurusan Hotel dan Katering dari perspektif pelajar.
2. Mengenal pasti tahap keterampilan kemahiran generik yang di kuasai oleh pelajar
dalam program Pengurusan Hotel dan Katering.
3. Mengetahui sama ada terdapat perbezaan yang signifikan di antara Politeknik

Johor Bahru dan Politeknik Merlimau, Melaka terhadap tahap penerapan
kemahiran generik dalam proses Pengajaran dan Pembelajaran
Hipotesis Kajian
Ho : Tidak terdapat perbezaan yang signifikan di antara Politeknik Johor Bahru dan
Politeknik Merlimau, Melaka terhadap tahap penerapan kemahiran generik dalam proses
Pengajaran dan Pembelajaran.
Skop Kajian
Skop kajian ini adalah tertumpu kepada pelajar- pelajar Diploma tahun akhir semester
lima dan enam bagi program Pengurusan Hotel dan Katering di Politeknik Johor Bahru dan
Politeknik Merlimau, Melaka. Dari aspek tahap penerapan, pengkaji akan melihat tiga skop
utama iaitu teori, amali dan Latihan Industri. Manakala dari aspek tahap penguasaan, pemilihan
elemen-elemen kemahiran generik ini adalah berdasarkan keperluan sebagai seorang pekerja
industri perhotelan . Dalam skop kajian ini, terdapat enam elemen kemahiran generik yang ingin
di kaji iaitu :
445
Prosiding SKIKS 08
(i) Kemahiran Komunikasi

(ii) Kemahiran Menyelesaikan Masalah
(iii) Kemahiran Bekerja dalam Kumpulan
(iv) Kemahiran Interpersonal
(v) Kemahiran Membuat Keputusan
(vi) Kemahiran Kepimpinan
Metodologi Kajian
Kajian ini merupakan kajian berbentuk deskriptif yang bertujuan untuk mengenal pasti
elemen penerapan dan penguasaan kemahiran generik di kalangan pelajar bidang hotel katering
di politeknik. Kaedah tinjauan digunakan, di mana satu set soal selidik di edarkan sebagai
instrumen kepada responden. Analisis data dilakukan berdasarkan item-item dan bahagian-
bahagian yang dikemukakan di dalam borang soal selidik. Data-data dan maklumat yang
diperoleh berdasarkan borang soal selidik dikumpulkan dan seterusnya perlaksanaan analisis
menggunakan Perisian SPSS (Statistical Packages for the Social Sciences) 12.0 for Windows.
Kaedah penganalisaan data yang ditentukan adalah berdasarkan kepada persoalan kajian yang
telah dinyatakan sebelum ini.
Sampel terdiri daripada pelajar-pelajar dalam populasi kajian iaitu pelajar-pelajar

Diploma tahun akhir semester lima dan enam yang mengambil program Pengurusan Hotel dan
Katering di Politeknik Johor Bahru dan Politeknik Merlimau, Melaka. Sampel ini dipilih kerana
ia menepati sifat-sifat keseluruhan populasi sasaran iaitu telah menjalani latihan industri selama
enam bulan. Pengkaji telah mengambil keseluruhan jumlah populasi kajian iaitu seramai 226
orang sebagai sampel kajian memandangkan jumlah pelajar yang mengambil program ini adalah
tidak ramai.
Jadual 1.0 di bawah menerangkan pecahan sampel kajian.
Jadual 1.1 Sampel Kajian

Politeknik Johor Politeknik Merlimau
Kategori Sampel Jumlah
Bahru Melaka
Semester 5 69 34 103
Semester 6 80 43 123
Jumlah 226
Borang soal selidik yang digunakan dipecahkan kepada 3 bahagian utama seperti di
jadual 1.2 di bawah:
Jadual 1.2 Pecahan Borang Soal Selidik

Bahagian A Demografi Responden 5 Item
Bahagian B Persepsi Pelajar Terhadap Tahap Penerapan 16 Item

Kemahiran Generik Menerusi Proses Pengajaran &
Pembelajaran
Bahagian C Tahap Penguasaan Ketrampilan Kemahiran Generik 32 Item
Pelajar Menerusi Proses Pengajaran dan
Pembelajaran
446
Data bagi bahagian A adalah dalam bentuk bilangan atau peratusan. Manakala bagi
bahagian B dan C adalah data dalam bentuk skala likert. Oleh itu data yang dianalisis di bahagian
ini dipersembahkan dalam bentuk skor min. Skor min yang diperolehi hasil daripada analisis
adalah berpandukan jadual 1.3 di bawah:
Jadual 1.3 Julat Skor Min dan Tafsiran

Julat Skor Min Penerapan Penguasaan
1.00-2.40 Rendah Rendah
2.41-3.80 Sederhana Sederhana
3.81-5.00 Tinggi Tinggi
Sumber: Adaptasi dari Wiersma, (1995)
Dapatan Kajian
Dapatan kajian ini adalah berdasarkan objektif kajian seperti di bawah:
1. Mengenal pasti tahap proses pengajaran dan pembelajaran dari aspek teori,
amali dan latihan industri ke arah membantu menerapkan kemahiran
generik pelajar bagi program Pengurusan Hotel dan Katering dari
perspektif pelajar.
Secara keseluruhannya, persepsi respondan terhadap tahap penerapan kemahiran generik

yang dilakukan oleh pensyarah semasa Pengajaran dan Pembelajaran dari aspek teori, amali dan
latihan industri adalah tinggi. Dapatan kajian ditunjukkan melalui jadual 1.4 di bawah:
Jadual 1.4 : Skor min penerapan kemahiran generik dalam proses pengajaran dan
pembelajaran
Penerapan Kemahiran Min Tahap Tafsiran

Generik Penerapan
Pembelajaran Teori 3.92 Tinggi
Pembelajaran Amali 3.98 Tinggi
Latihan Industri 4.08 Tinggi
Skor Min Keseluruhan 4.00 Tinggi
Manakala jadual 1.5 di bawah adalah merupakan nilai skor min dan tafsiran tahap bagi
setiap item Pembelajaran Teori.
No Item Penerapan Kemahiran Generik dalam Min Tahap Tafsiran

Item Pembelajaran Teori Penerapan
1 Pensyarah mengalakkan pelajar membuat 3.96 Tinggi
pembentangan laporan tugasan di hadapan kelas
(kemahiran komunikasi)
2 Kajian kes yang diberikan oleh pensyarah 4.04 Tinggi
mengalakkan pelajar membuat perbincangan
sesama ahli kumpulan (kemahiran bekerja dalam
kumpulan, (kemahiraninterpersonal)
3 Pensyarah sentiasa memberikan peluang kepada 4.06 Tinggi
447
Prosiding SKIKS 08
pelajar untuk mengemukakan pandangan dalam

aktiviti soaljawab (kemahiran interpersonal)
No Item Penerapan Kemahiran Generik dalam Min Tahap Tafsiran
Pensyarah menyarankan pelajar supaya sentiasa 3.93 Tinggi
membuat perbincangan dalam kumpulan bagi
setiap aktiviti yang diadakan (kemahiran
penyelesaian masalah, kemahiran kepimpinan,
kemahiran membuat keputusan)
Pensyarah sering menerapkan aktiviti 3.63 Tinggi
sumbangsaran
dengan pelajar dalam setiap tajuk pengajaran
yang
disampaikan (kemahiran komunikasi)
Berdasarkan kepada jadual di atas, kebanyakkan persepsi respondan terhadap aktiviti-

aktiviti yang dilakukan semasa pembelajaran teori dalam menerapkan kemahiran generik adalah
tinggi. Nilai skor min yang mendapat nilai tertinggi ialah item ketiga iaitu 4.06 yang
menunjukkan aktiviti soaljawab memberi tafsiran yang tinggi dalam menerapkan kemahiran
generik, manakala item kelima mempunyai nilai skor min yang paling rendah iaitu 3.63 yang
menunjukkan aktiviti sumbangsaran kurang menerapkan kemahiran generik.
Jadual 1.6 di bawah adalah merupakan nilai skor min dan tafsiran tahap bagi setiap item
Pembelajaran Amali.
Item Penerapan Kemahiran Generik dalam Min Tafsiran

Item Pembelajaran Teori Tahap
Penerapan
Pensyarah mengarahkan pelajar membuat kerja 4.01 Tinggi
berkumpulan bagi aktiviti commercial break (kemahiran
bekerja dalam kumpulan, kemahiran kepimpinan)
Pensyarah mengkhendaki pelajar menunjukkan ciri-ciri 4.28 Tinggi
seorang waiter/waitress bagi aktiviti direstoran
(kemahiran
interpersonal )
Pensyarah meminta pelajar membuat bed making di dalam 3.60 Sederhana
bilik tetamu (kemahiran penyelesaian masalah)
Pensyarah sentiasa mengarahkan pelajar untuk 3.57 Sederhana
mempraktikkan prosedur pembersihan linen di dalam
laundry (kemahiran interpersonal)
Pensyarah melatih pelajar untuk membuat kaedah setting 4.15 Tinggi
table yang sesuai mengikut jenis hidangan di dalam
restoran (kemahiran penyelesaian masalah)
Pensyarah mengkhendaki pelajar menunjukkan prosedur 4.27 Tinggi
melayan tetamu apabila membuat aktiviti di restoran
(kemahiran komunikasi, kemahiran membuat keputusan)
448
Kebanyakkan respondan bersetuju bahawa pembelajaran amali dalam proses Pengajaran

dan Pembelajaran yang dilakukan oleh pensyarah dalam membantu menerapkan kemahiran
generik adalah pada tahap yang tinggi. Skor min keseluruhan yang diperolehi ialah 3.98 dan item
yang mempunyai skor min tertinggi ialah item kedua dengan nilai 4.28 menunjukkan aktiviti di
restoran paling tinggi menerapkan kemahiran generik, manakala nilai skor min terendah ialah
item keempat dengan nilai 3.57 yang menunjukkan aktiviti prosedur pembersihan linen dalam
laundry kurang menerapkan kemahiran.
Jadual 1.7 Skor min dan tafsiran tahap bagi setiap item Latihan Industri
Item Penerapan Kemahiran Generik dalam Min Tahap

Tafsiran
Pensyarah mengarahkan pelajar membuat kerja 4.27 Tinggi
berkumpulan bagi aktiviti commercial break (kemahiran
bekerja dalam kumpulan, kemahiran kepimpinan)
Pensyarah mengkhendaki pelajar menunjukkan ciri-ciri 3.79 Sederhana
seorang waiter/waitress bagi aktiviti direstoran
(kemahiran
interpersonal )
Pensyarah meminta pelajar membuat bed making di dalam 4.00 Tinggi
bilik tetamu (kemahiran penyelesaian masalah)
Pensyarah sentiasa mengarahkan pelajar untuk 4.23 Tinggi
mempraktikkan prosedur pembersihan linen di
dalamlaundry (kemahiran interpersonal)
Pensyarah melatih pelajar untuk membuat kaedah setting 4.12 Tinggi
table yang sesuai mengikut jenis hidangan di dalam
restoran (kemahiran penyelesaian masalah)
Hasil analisis yang dijalankan, respondan berpendapat Latihan Industri yang dilakukan
adalah paling tinggi menerapkan kemahiran generik dalam proses P&P. Skor min keseluruhan
yang diperolehi ialah 4.08 dan item yang mempunyai skor min tertinggi ialah item pertama iaitu
4.27 di mana respondan terlibat secara aktif dalam setiap event yang diadakan, manakala nilai
skor min terendah ialah item kedua dengan nilai 3.79 yang menunjukkan penglibatan pelajar
dalam mesyuarat kurang menerapkan kemahiran generik.
2. Mengenal pasti tahap keterampilan kemahiran generik yang di kuasai oleh

pelajar dalam program Pengurusan Hotel dan Katering.
Tinjauan yang dilakukan dalam bahagian ini pula adalah untuk melihat tahap penguasaan
pelajar terhadap elemen-elemen kemahiran generik yang diperolehi semasa proses P&P. Terdapat
enam elemen kemahiran generik yang di kaji dalam bahagian ini. Jadual 1.8 menunjukkan secara
keseluruhan skor min dan tafsiran bagi setiap elemen dalam kemahiran generik. Melalui dapatan
tersebut, secara keseluruhan penguasaan pelajar terhadap elemen-elemen kemahiran generik
adalah pada tahap yang tinggi iaitu dengan nilai 3.88.
449
Prosiding SKIKS 08
Jadual 1.8 Skor min dan tafsiran penguasaan ketrampilan pelajar terhadap elemen
kemahiran generik dalam proses P&P
Elemen Kemahiran Generik Min Penguasaan Tafsiran

Kemahiran Komunikasi 3.61 Sederhana
Kemahiran Menyelesaikan Masalah 4.07 Tinggi
Kemahiran Bekerja dalam Kumpulan 3.91 Tinggi
Kemahiran Interpersonal 4.08 Tinggi
Kemahiran Kepimpinan 3.79 Sederhana
Kemahiran Membuat Keputusan 3.81 Tinggi
Secara keseluruhannya, jadual di atas menunjukkan terdapat dua elemen kemahiran

generik yang mempunyai skor min sederhana iaitu kemahiran komunikasi dan kemahiran
kepimpinan iaitu masing-masing dengan nilai 3.61 dan 3.79. Ini bermakna kedua-dua elemen
kemahiran tersebut memberi tafsiran bahawa penguasaan respondan adalah pada tahap yang
sederhana. Manakala kemahiran yang mendapat skor min tertinggi ialah kemahiran interpersonal
dengan nilai 4.08 dan ini menunjukkan penguasaan respondan terhadap kemahiran interpersonal
adalah tinggi.
3. Mengetahui sama ada terdapat perbezaan yang signifikan di antara

Politeknik Johor Bahru dan Politeknik Merlimau, Melaka terhadap tahap
penerapan kemahiran generik dalam proses P&P
Terdapatkah perbezaan yang signifikan di antara Politeknik Johor Bahru dan Politeknik
Merlimau, Melaka terhadap tahap penerapan kemahiran generik dalam proses P&P? Analisis
ujian t-tidak bersandar telah digunakan untuk melihat perbezaan tersebut dan untuk menjawab
hipotesis yang telah dibentuk. Hipotesis tersebut ialah :
Ho = Tidak terdapat perbezaan yang signifikan di antara Politeknik Johor Bahru dan
Politeknik Merlimau, Melaka terhadap tahap penerapan kemahiran generik dalam proses P&P.
Proses P&P dari aspek teori, nilai t yang diperolehi adalah lebih kecil daripada aras
signifikan 0.05 (p= 0.049). Ini bermakna hipotesis null (Ho) ditolak, dengan kata lain terdapat
perbezaan yang signifikan terhadap proses Pengajaran dan Pembelajaran dalam pembelajaran
teori yang dapat membantu menerapkan kemahiran generik di antara Politeknik Johor Bahru dan
Politeknik Merlimau, Melaka.Manakala proses Pengajaran dan Pembelajaran dari aspek amali
dan Latihan Industri, nilai t yang diperolehi adalah lebih besar daripada aras signifikan 0.05
(p=0.08 dan 0.83). Ini bermakna hipotesis null (Ho) tidak berjaya ditolak, dengan kata lain tidak
terdapat perbezaan yang statistik terhadap proses P&P dalam pembelajaran teori dan Latihan
Industri yang dapat membantu menerapkan kemahiran generik di antara Politeknik Johor Bahru
dan Politeknik Merlimau, Melaka.
450
Kesimpulan
Secara keseluruhannya, penerapan dan penguasaan kemahiran generik pelajar

Pengurusan Hotel dan Katering adalah pada tahap yang tinggi di mana dari aspek penerapan,
proses P&P melalui LI paling tinggi menerapkan kemahiran generik diikuti dengan pembelajaran
amali danpembelajaran teori. Manakala dari aspek tahap penguasaan, pelajar mempunyai
kemahiran interpersonal yang tinggi di ikuti dengan kemahiran menyelesaikan masalah,
kemahiran bekerja dalam kumpulan, kemahiran membuat keputusan, kemahiran kepimpinan dan
kemahiran komunikasi. Walau bagaimanapun, kita menyedari bahawa untuk menguasai
keseluruhan kemahiran generik ini mengambil masa yang lama. Aspek positif yang dapat dilihat
ialah walaupun kemahiran generik ini bukannya satu subjek khusus tetapi pelajar dan pensyarah
boleh mengaplikasikannya dalam proses pengajaran dan pembelajaran sama ada secara langsung
atau tidak langsung. Dengan itu, langkah demi langkah dapat di ambil untuk memperbaiki
kelemahan-kelemahan yang wujud dalam proses Pengajaran dan Pembelajaran di politeknik.
Rujukan
Brennan, J. dan McGeevor, P.A. (1987). “CNAA Graduates: Their Employment and Their
Experiences After Leaving College.” Summary Report, Publication No. 13, CNAA.
Harvey, L. & Green, D. (1994) Employee Satisfaction Summary. Birmingham, UK: Quality in
Higher Education Project.
Holden.R dan Jameson. S. (1999). “Employing Graduates in Hospitality Small to Medium-Sized
Enterprise: Context and Issues.” New York: Publisher.
Malaysia Today (2005). “Masalah Pengangguran Siswazah.” Laporan Parlimen Ke-11.
Diperolehi pada 30 September 2005 dari http://malaysiatoday.net/parlimen/index.htm
Mustafa Mohd Hanefah, Samihah Ismail, Kasumalinda Alwi dan Rapiah Mohamed (2003). “The
Skills Necessary For Workplace Malaysian Accountants’
Perception.” Akauntan Nasional. 16. 23-28.
Murname, R.j., & Levy, F. (1996). Teaching the new basic skills: Principles for Educating
Children to Thrive in A Changing Economic. New York: Free Press.
Packer, A.H (1992). Taking Action on the SCANS Report.Educational Leadership. 49(6).27-31.
Politeknik KPTM (2005). “Maklumat Am Politeknik KPTM.” Diperolehi pada 29 September 2005
dari http://www.politeknik.edu.my/webfeb05/maklumatamJul05.htm
Politeknik Merlimau Melaka (2005). Jabatan Hospitaliti. Melaka. Diperolehi pada 29 September
2005 dari http://www.pmm.edu.my/pages/awam.html
The Conference Board of Canada (1996). Employability skills profile: The critical skills required
of the Canadian workplace. The Corporate Council on Education, a program of the
National Business and Education Center. Ottawa Ontario
Abdul Rasid Bin Abdul Razzaq

Ketua Jabatan Penyelidikan & Pembangunan
Fakulti Pendidikan Teknikal
UTHM, 86400 Batu Pahat, Johor
Tel :07-4538235, 019-7723536
Fax: 07-4541050
rasid@uthm.edu.my
451
Prosiding SKIKS 08
452
ASPEK KEMAHIRAN DI DALAM KURSUS-KURSUS UMUM UNIVERSITI DI

IPTA DAN IPTS DI MALAYSIA
Zarina Muhammad, Jayum Jawan (Prof. Dr.), Zaid Ahmad (Dr.),

Normala Othman & Siti Aishah Misri
Abstrak: Penawaran kursus-kursus umum merupakan salah satu rangka untuk mereformasi kandungan
pendidikan semasa sejajar dengan kehendak semasa. Ianya dilihat harus mencakupi persoalan ilmu
pengetahuan dan kemahiran insaniah yang penting dan menyeluruh meliputi disiplin yang tidak disajikan
melalui disiplin pengkhususan. Oleh itu Institusi-institusi Pengajian Tinggi (IPT) di Malaysia telah
meletakkan beberapa kursus sebagai kursus umum yang wajib diambil dan wajib lulus oleh setiap pelajar
universiti. Kajian ini merupakan kajian berbentuk analisis deskriptif dan inferensi yang menggunakan
pendekatan pengumpulan maklumat melalui soalselidik. Pemilihan sampel adalah mengikut prosedur
persampelan rawak. Seramai 1278 responden yang terdiri daripada pelajar tahun akhir daripada empat
institusi iaitu Universiti Malaya (UM), Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti Tenaga Nasional
(UNITEN) dan Universiti Multimedia (MMU). Penentuan saiz sampel adalah dengan menggunakan
penentuan saiz sampel Krejcie dan Morgan (1970). Kajian mendapati bahawa responden daripada
keempat-empat institusi mempunyai majoriti terhadap tahap kemahiran pengurusan maklumat dan
keusahawanan yang tinggi. Seterusnya, tidak terdapat perbezaan yang ketara antara tahap kemahiran
pengurusan maklumat dan keusahawanan di antara pelajar IPTA (UM dan UPM) dan IPTS (UNITEN dan
MMU). Kesimpulannya, kursus-kursus umum bertaraf wajib dan elektif wajib di peringkat IPT berjaya
mencapai objektif, misi dan visi penawarannya di samping membekalkan kemahiran tambahan kepada
pelajar.
Kata kunci: kemahiran, kursus-kursus umum
Pengenalan
Sejajar dengan perkembangan dunia semasa, pelajar perlu dilengkapkan dengan pelbagai
kemahiran yang dapat membantu mereka menjadi individu yang berketerampilan pada masa
hadapan. Aspek kemahiran ini perlu diketengahkan kepada semua peringkat umur khususnya
pelajar di peringkat pengajian tinggi bagi melengkapkan mereka sebagai insan yang berilmu
dalam pelbagai aspek kehidupan. Justeru itu, semua institusi-institusi pengajian tinggi di
Malaysia kini menawarkan pelbagai kursus umum berbentuk wajib dan elektif wajib kepada
pelajarnya yang diharap dapat mengimbangi keperluan akademik dan kemahiran di luar akademik
seperti kemahiran pengurusan maklumat dan keusahawanan. Kursus-kursus ini sebenarnya
merupakan kursus pelengkap kepada disiplin yang ada di Institusi-institusi Pengajian Tinggi di
Malaysia dan menyumbang kepada menambahkan ilmu pengetahuan pelajar kepada pelbagai
kemahiran tambahan yang bersifat menyeluruh dan holistik.
Negara-negara luar juga didapati telah memperkenalkan kursus-kursus umum di

peringkat pengajian tinggi sebagai salah satu keperluan untuk meningkatkan kemahiran sedia ada
pelajar supaya mereka mampu bertahan dan beradaptasi dengan perkembangan pesat dunia di era
globalisasi ini. Contohnya negara Britain yang menggalakkan pelajarnya untuk menguasai
kemahiran lain selain daripada bidang pengkhususan mereka seperti kemahiran komunikasi,
teknologi maklumat dan numeracy (Hashim Fauzy, 2006). Selain itu, di Amerika Syarikat pula
penstrukturan semula skop pendidikan di universiti-universiti telah menjadikan pengajian umum
suatu komponen pendidikan yang penting dalam membentuk kebolehan dan kemahiran mereka
sehingga menjangkau di luar bidang pengkhususan mereka.
453
Prosiding SKIKS 08
Meninjau pula senario penawaran kursus-kursus umum di peringkat pengajian tinggi di

Malaysia, keseluruhan universiti di Malaysia menawarkan kepada pelajarnya kursus umum yang
mempunyai pelbagai peranan tersendiri. Contohnya, penawaran kursus-kursus umum seperti
Tamadun Islam dan Tamadun Asia (TITAS) dan Kenegaraan Malaysia disifatkan mampu
menerapkan nilai pembangunan negara bangsa di dalam diri pelajar dan kursus umum seperti
Kemahiran Maklumat dan Introduction to Cyberpreneurship disifatkan mampu memperkenalkan
pelajar kepada kemahiran yang terkini dan semasa.
Namun, keberkesanan kursus-kursus umum universiti di IPTA dan IPTS di Malaysia

terhadap aspek kemahiran pelajar khususnya kemahiran pengurusan maklumat dan keusahawanan
masih lagi boleh dipersoalkan dan diperdebatkan. Justeru itu, kajian ini dijalankan bagi
memenuhi objektif iaitu; 1. Untuk mengenalpasti tahap kemahiran pengurusan maklumat dan
keusahawanan dalam kalangan pelajar di UM, UPM, UNITEN dan MMU; 2. Untuk menganalisis
perbezaan tahap kemahiran pengurusan maklumat dan keusahawanan di antara IPTA (UM dan
UPM) dan IPTS (UNITEN dan MMU).
Penawaran Kursus Umum Bertaraf Wajib Dan Elektif Wajib Di Institusi Pengajian Tinggi
Terdapat 3 taraf penawaran kursus-kursus umum di Institusi Pengajian Tinggi iaitu

pertama, kursus umum universiti yang bertaraf wajib kepada semua pelajar tanpa mengira
program. Kedua, bertaraf wajib bergantung kepada program pengajian (wajib teras), serta ketiga,
kursus universiti yang bertaraf elektif wajib. Di Institusi Pengajian Tinggi Awam di dapati
komponen kursus umum yang serupa ditawarkan di ketiga-tiga IPTA tetapi mempunyai taraf
yang berbeza seperti kursus kemahiran bahasa di UPM merupakan kursus wajib universiti kepada
semua program tetapi di UKM kemahiran bahasa tertakluk kepada peraturan fakulti samada wajib
fakulti, elektif ataupun pilihan bebas. Di semua Institusi Pengajian Tinggi Swasta pula didapati,
kursus umum universiti merupakan kursus wajib universiti.
Sebagaimana pelbagainya Objektif, Misi dan Visi setiap kursus umum itu diperkenalkan
di setiap Institusi Pengajian Tinggi di Malaysia, begitu jugalah rencamnya panggilan dan kategori
yang digunakan terhadap kursus-kursus umum ini. Analisis terhadap kursus umum bertaraf wajib
universiti dan wajib mengikut program serta kursus umum bertaraf elektif wajib mendapati
bahawa kursus umum bertaraf wajib juga dikenali sebagai kursus universiti, kursus wajib
universiti, subjek universiti, subjek wajib LAN manakala wajib mengikut program ada juga
dikenali sebagai kursus universiti, kursus asas major dan kursus wajib fakulti mengikut panggilan
Institusi Pengajian Tinggi Awam dan Swasta masing-masing. Manakala Kursus umum bertaraf
elektif wajib juga dipanggil sebagai kursus umum elektif luar fakulti, kursus umum elektif dalam
fakulti, elektif umum, elektif bebas dan subjek ko-kurikulum mengikut panggilan Institusi
Pengajian Tinggi Awam dan Swasta masing-masing.
Kesemua kursus umum universiti bertaraf wajib dan elektif wajib di Institusi Pengajian
Tinggi di dapati ditawarkan dan dikendalikan oleh samada oleh satu Pusat Tanggungjawab atau
gabungan beberapa Pusat Tanggungjawab. Penawaran dan pengendalian kursus umum di Institusi
Pengajian Tinggi Awam lebih bersifat pelbagai manakala penawaran dan pengendali kursus di
Institusi Pengajian Tinggi Swasta lebih berpusat. UPM contohnya menawarkan kursus-kursus
umum yang dipanggil sebagai Kursus Universiti melalui Jabatan Pengajian Kenegaraan dan
Ketamadunan Fakulti Ekologi Manusia, Fakulti Pertanian, Fakulti Bahasa Moden serta Pusat
Kokurikulum. UNITEN pula menawarkan subjek wajib LAN, Kokurikulum dan elektif wajib
melalui IKAL iaitu Institute of Liberal Studies.
454
Antara kursus-kursus yang termasuk di dalam kategori kursus umum bertaraf wajib di
Institusi Pengajian Tinggi Awam ialah Kursus Pertanian dan Manusia, Kenegaraan Malaysia,
Tamadun Islam dan Tamadun Asia, Hubungan Etnik, Kemahiran berinteraksi dan menulis dalam
Bahasa Inggeris, Kemahiran berfikir, Kemahiran Maklumat, Pengajian Islam, Pengajian
Malaysia, Bahasa Melayu, Pengenalan keusahawanan Siber, Etika dan Moral, Bahasa Perancis
dan ko-kurikulum. Daripada kursus-kursus di atas, kursus yang didapati menjurus ke arah
kemahiran secara khusus adalah seperti di dalam Jadual 1.
Jadual 1: Kursus umum (Kemahiran) Institusi Pengajian Tinggi
Institusi Kursus Ditawarkan

UM GXEX 1401- Kemahiran Maklumat
Kokurikulum
UPM PRT 2008 - Pertanian dan Manusia
BBI 2420 - Kemahiran Berinteraksi Secara
Lisan
BBI 2421 - Kemahiran Menulis Secara Am
UNITEN MALB113 - Bahasa Melayu 1
Kokurikulum
MMU BEN 2010 - Introduction to Cyberpreneurship
MPW 2113 - Bahasa Malaysia
Metodologi Kajian
Kajian ini merupakan kajian berbentuk analisis deskriptif dan inferensi yang
menggunakan pendekatan pengumpulan maklumat melalui soalselidik. Pemilihan sampel adalah
mengikut prosedur persampelan rawak. Pelajar-pelajar yang dipilih adalah merupakan pelajar
tahun akhir yang melalui tempoh pengajian tiga tahun ataupun empat tahun. Rasional pemilihan
responden daripada pelajar tahun akhir adalah kerana mereka telahpun melengkapkan hampir
semua kursus umum universiti samada wajib mahupun elektif wajib dan telah mendapat impak
daripada penawaran kursus-kursus umum kemahiran ini. Pemilihan Universiti Malaya dan
Universiti Putra Malaysia adalah kerana ia antara Institusi Pengajian Tinggi Awam yang terawal
ditubuhkan. Manakala Universiti Tenaga Nasional dan Universiti Multimedia pula dipilih kerana
statusnya sebagai Institusi Pengajian Tinggi Swasta yang bertaraf Universiti dan mempunyai
bilangan pelajar tahun akhir melebihi 1000 orang. Keempat-empat universiti ini terletak di sekitar
Lembah Kelang.
Dengan menggunakan penentuan saiz sampel Krejcie dan Morgan (1970), sebanyak 364
minimum responden yang perlu diperolehi dalam kajian ini dan bilangan tersebut telah dipatuhi
di mana sebanyak 379 serta 370 soal selidik bagi responden dari UM dan UPM telah diperolehi.
Bilangan ini melebihi bilangan minimum data responden yang diperlukan. Manakala sebanyak
237 dan 293 bilangan soal selidik bagi responden UNITEN dan MMU telah dianalisis.
Soal selidik dibahagikan kepada 3 soalan iaitu A. Latarbelakang responden, B. Kesan

kursus umum terhadap kemahiran pengurusan maklumat pelajar C. Kesan kursus umum terhadap
kemahiran keusahawanan pelajar Soalan menggunakan jawapan berbentuk skala likert 5 tahap
(5=sangat setuju, 4= setuju, 3=tidak pasti, 2=tidak setuju, 1=sangat tidak setuju) (Lihat jadual 2).
455
Prosiding SKIKS 08
Jadual 2 : Interpretasi Jawapan Berbentuk Skala
Nilai Interpretasi
min penilaian kemahiran
3.67 – Tinggi
5.00
2.34 – Sederhana
3.66
1.00 – Rendah
2.33
Dapatan Kajian Dan Perbincangan
1. Latarbelakang Responden
Keseluruhan responden yang terlibat bagi menjayakan tinjauan ini adalah

seramai 1278 orang pelajar. Seramai 237 dan 294 orang pelajar merupakan
pelajar tahun akhir daripada Universiti Tenaga Nasional dan Universiti
Multimedia manakala 378 serta 369 orang pelajar lagi adalah pelajar tahun akhir
Universiti Malaya dan Universiti Putra Malaysia. (Lihat Jadual 3)
Jadual 3 : Taburan responden mengikut IPT
Institusi Kekerapan Peratus

UM 378 orang 29.6 %
UPM 369 orang 28.9 %
UNITEN 237 orang 18.5 %
MMU 294 orang 23.0 %
Jumlah 1278 orang 100
Latarbelakang responden mengikut bidang pengajian menunjukkan

bahawa keseluruhan responden daripada UNITEN merupakan pelajar daripada
aliran sains dan teknologi manakala hampir 60 peratus responden daripada UPM
adalah pelajar daripada aliran sains sosial. Selain itu, bagi UM pula hampir 70
peratus daripada responden merupakan pelajar aliran sains sosial berbanding
dengan MMU yang mempunyai bilangan responden yang 91 peratus daripadanya
merupakan pelajar aliran sains dan teknologi. Hal ini dilihat merupakan
perbezaan majoriti aliran pengajian yang diambil oleh pelajar antara IPTA dan
IPTS (Lihat jadual 4).
456
Jadual 4 : Profil bidang pengajian responden mengikut IPT
Institusi Bidang Peratus Bilangan

UM Sains Sosial 66. 25
9 3
Sains & 12
Teknologi 33.1 5
Jumlah 10 37
0 8
Sains Sosial 58. 21
UPM 2 2
Sains & 41. 15
Teknologi 8 2
Jumlah 10 36
0 4
Sains Sosial 0 0
UNI Sains & 10 26
TEN Teknologi 0 3
Jumlah 10 21
0 9
MM Sains Sosial 8.8 26
U Sains & 91. 26
Teknologi 1 8
Jumlah 10 29
0 4
2. Meninjau tahap kemahiran pelajar UM, UPM, UNITEN dan MMU dalam
kursus umum universiti.
Terdapat 2 soalan yang digunakan bagi meninjau kemahiran pengurusan

maklumat dan keusahawanan pelajar UM, UPM, UNITEN dan MMU dalam
kursus umum universiti. Aspek kemahiran ini meliputi kemahiran berbahasa
khususnya bahasa kedua, kemahiran berfikir secara kritis, menguruskan
maklumat, berkomunikasi, berpersatuan dan berorganisasi, keusahawanan,
bersukan dan bekerja secara berkumpulan. Kesemua komponen ini merupakan
komponen penting yang menyumbang kepada pembentukan kemahiran insaniah
yang lebih baik. Di samping penawaran kursus yang bersifat membina semangat
negara bangsa seperti kursus TITAS dan Kenegaraan Malaysia, elemen lain juga
penting dalam memperkukuhkan kemahiran sedia ada di dalam diri pelajar.
Fokus kajian ini adalah mengenai tahap kemahiran

keusahawanan dan menguruskan maklumat dalam kalangan pelajar IPTA dan
IPTS. Dua soalan tersebut ialah “Adakah kursus umum bersifat wajib dan elektif
wajib yang ditawarkan di universiti dapat meningkatkan kemahiran saya dalam
menguruskan maklumat?” dan “Adakah kursus umum bersifat wajib dan elektif
wajib yang ditawarkan di universiti dapat membina semangat dan kemahiran
keusahawanan dalam diri saya?” Analisis terhadap kedua-dua soalan ini
terhadap keempat-empat institusi pengajian tinggi ini mendapati bahawa 77
peratus daripada responden mempunyai tahap kemahiran keusahawanan dan
457
Prosiding SKIKS 08
menguruskan maklumat yang tinggi apabila kedua-dua item ini digabungkan.

Skala penentuan yang digunakan ialah dengan mengekod semula kedua-dua item
ini menjadi skala yang baru iaitu skala 1 hingga 4 (rendah), 5 hingga 6
(sederhana) dan skala 7 hingga 10 (tinggi) (Lihat Jadual 5).
Jadual 5: Tahap Kemahiran dalam Kursus Umum di IPT
Tahap
Institusi Peratus Kekerapan
Kemahiran
UM Rendah 2.1 10
Sederhana 20.6 78
Tinggi 77.2 292
UPM Rendah 1.6 6
Sederhana 6.8 25
Tinggi 91.6 338
UNITEN Rendah 1.3 3
Sederhana 9.3 22
Tinggi 89.5 212
MMU Rendah 2.4 7
Sederhana 18.7 55
Tinggi 78.9 232
Analisis terhadap penilaian pelajar, menunjukkan bahawa kursus-kursus

umum yang ditawarkan didapati berkesan dan berjaya meningkatkan tahap
kemahiran pelajar-pelajar di institusi-institusi pengajian tinggi awam dan swasta
di mana hampir keseluruhan responden yang terlibat mempunyai tahap
kemahiran pengurusan maklumat dan keusahawanan yang tinggi. Jadual 5
memperlihatkan peratusan yang tinggi daripada pelajar UM iaitu 77 peratus,
UPM sebanyak 91.6 peratus, UNITEN sebanyak 89.5 peratus dan MMU dengan
peratus sebanyak 78 peratus. Kadar peratusan kecil bagi pelajar yang mempunyai
tahap kemahiran rendah menunjukkan bahawa kebanyakan kursus yang
ditawarkan oleh IPT di Malaysia mampu meningkatkan tahap kemahiran umum
di dalam diri pelajar.
Analisis lanjut yang dijalankan terhadap dapatan kajian ini juga

memperlihatkan kompetensi pelajar terhadap kemahiran-kemahiran ini adalah
berdasarkan penawaran kursus-kursus umum ini di peringkat pengajian tinggi.
Sama ada pihak institusi menawarkan pakej kursus-kursus umum dengan
kemahiran ini atau sebaliknya. Penawaran kursus umum di IPT juga merupakan
salah satu alternatif pelajar untuk menjinakkan diri kepada pelbagai aktiviti yang
mampu menaikkan lagi semangat berpasukan dan bekerjasama selain
meningkatkan nilai perpaduan dan harmoni sesama mereka.
Penilaian yang dijalankan terhadap analisis subjektif daripada responden

mendapati bahawa tahap keberkesanan yang menjurus kepada peningkatan tahap
kemahiran ini adalah bergantung kepada kompetensi pensyarah itu sendiri yang
lebih berusaha untuk “menghidupkan” suasana pembelajaran dan pengajaran
supaya lebih efektif dan seimbang. Dapatan ini menunjukkan bahawa faktor
kompetensi pensyarah mungkin mempengaruhi kesan pembelajaran kursus
458
umum universiti terhadap tahap kemahiran insaniah pelajar. Kebanyakan

responden juga berpendapat bahawa pensyarah perlu mengetengahkan alternatif
tertentu dalam pengajaran supaya pelajar dapat menerima pembelajaran tersebut
seterusnya mengaplikasikannya kepada kehidupan. Disinilah tenaga pengajar
memainkan peranan penting dalam meningkatkan tahap kemahiran pelajar
mereka.
3. Menganalisis perbezaan tahap kemahiran pelajar IPTA dan IPTS dalam

kursus umum universiti
Hasil analisis ujian t- bebas menunjukkan tiada perbezaan yang

signifikan bagi tahap kemahiran pelajar di IPTA dan IPTS. Perbezaan nilai min
juga menyokong bahawa tidak terdapat perbezaan yang signifikan di antara
penilaian pelajar IPTA dan IPTS terhadap aspek kemahiran dalam kursus umum
universiti di mana nilai min bagi penilaian pelajar IPTA adalah 7.8514 dan min
bagi penilaian pelajar IPTS pula adalah 7.8453. Ini menunjukkan bahawa kesan
aspek kemahiran dalam kursus umum di antara pelajar IPTA dan IPTS adalah
berbeza. (Lihat Jadual 6)
Jadual 6 : Ujian t : Perbezaan pelajar IPTA dan IPTS terhadap aspek kemahiran
pengurusan maklumat dan keusahawanan dalam kursus umum universiti
Institusi n Min SD t
IPTA 747 7.8514 1.36723 4.119
IPTS 530 7.8453 1.41909
Majoriti daripada mereka mempunyai tahap kemahiran menguruskan

maklumat dan keusahawanan yang tinggi walaupun berbeza bidang pengajian
tidak kira sama ada bidang sains dan teknologi mahupun sains sosial. Penekanan
kepentingan kursus-kursus umum ini yang menjana kepada kemahiran insaniah
pelajar telah diselaraskan di semua peringkat pengajian tinggi kerana
kepentingan kursus ini yang mampu menjamin kebaikan pada masa hadapan
sebagaimana saranan “Keusahawanan Kerjaya Pilihan” oleh Kementerian
Pembangunan Usahawanan dan Koperasi (MECD) (Mohamad Shah, 2006).
Situasi ini berlaku mungkin kerana penekanan orientasi kemahiran setiap

universiti di mana kesemua universiti menekankan penawaran kursus umum ini
kepada pelajar-pelajarnya. Selain sebagai tiket kepada pelajar untuk bergraduat,
elemen kemahiran ini juga dititik beratkan sebagai unsur untuk meningkatkan
prestasi pelajar untuk keperluan pada masa hadapan.
Elemen kemahiran insaniah ini penting dalam kurikulum pelajar di

peringkat pengajian tinggi kerana setiap agensi pekerjaan kini memandang
elemen kemahiran insaniah sebagai elemen penting yang perlu ada pada setiap
graduan yang lahir dari sesebuah universiti. Walaupun pencapaian akademik
merupakan titik tolak bagi perkembangan dan peluang kerjaya seseorang
459
Prosiding SKIKS 08
graduan, namun kemahiran insaniah ini juga merupakan bonus kepada graduan
itu sendiri.
Daripada analisis dapatan kajian ini yang menunjukkan nilai positif dan
tiada perbezaan antara pelajar IPTA dan IPTS, maka percambahan kepentingan
aspek kemahiran insaniah di dalam kursus umum universiti adalah merupakan
salah satu cara yang efisyen untuk mempelbagaikan kemahiran dalam diri
pelajar. Sebagai contoh, elemen kemahiran keusahawanan merupakan suatu
komponen yang dapat menerapkan nilai keusahawanan di dalam diri pelajar.
Cabaran yang perlu di tanggung ialah bagaimana untuk merealisasikan kaedah
pengajaran di dalam kelas kepada situasi dan senario sebenar dunia perniagaan
yang semakin maju. Jika hanya kuliah yang diterangkan di dalam kelas sahaja
tanpa dapat diaplikasikan kepada situasi sebenar, maka usaha untuk menerpakan
ilmu keusahawanan ini ibarat “melepaskan batuk di tangga”. Jadi, penyelarasan
dari segi kaedah, modul dan latihan yang perlu di beri kepada pelajar perlu
dilaksanakan supaya aspek ini akan semakin berkembang.
Rumusan
Kajian secara keseluruhannya mendapati kursus-kursus yang ditawarkan di Universiti

Malaya, Universiti Putra Malaysia, Universiti Tenaga Nasional dan Universiti Multimedia
didapati berkesan dan berjaya meningkatkan tahap kemahiran insaniah pelajar khususnya dari
segi keusahawanan dan menguruskan maklumat dan kajian juga mendapati bahawa tiada
perbezaan tahap kemahiran keusahawanan dan menguruskan maklumat di antara pelajar institusi
pengajian tinggi awam dan swasta daripada penawaran kursus umum universiti ini Kajian
menyimpulkan bahawa kursus-kursus umum bertaraf wajib dan elektif wajib yang ditawarkan di
institusi pengajian tinggi berjaya mencapai objektif, misi dan visi penawarannya dari segi
meningkatkan tahap kemahiran insaniah dalam diri pelajarnya.
Rujukan
Abdul Latif Samian. (2000). Hala Tuju Pengajian Umum di Alaf Baru dalam Abdul Latif Samian
dan Mohamad Sabri Haron (eds), Pengajian Umum Di Alaf Baru. Bangi. Pusat pengajian
Umum.
Hashim Fauzy Yaakob (2006, Jun 13- 14). Halatuju Pengajian Umum: Membina Kompetensi
Melalui Komunikasi Sebagai Kemahiran Asas. Kertas dibentangkan di Seminar
Kebangsaan Pengajian Umum (SKPU 2006).
Mohamad Shah Kassim, Mohd Hassan M., O., (2006, Jun 13- 14). Keusahawanan Kerjaya
Pilihan: Keberkesanan IPTA Meningkatkan Kompetensi Keusahawanan di Kalangan
Pelajar. Kertas dibentangkan di Seminar Kebangsaan Pengajian Umum (SKPU 2006).
Norhani Bakri, Noor Zainab Razak, Hamidah Rahman, Ishak Mad Shah, Roziana Shaari dan
Fadillah Zaini (2006, Jun 13-14). Persepsi Pensyarah Terhadap Persekitaran
Pengajaran dan Pembelajaran Mata Pelajaran Umum Universiti di UTM, Skudai. Kertas
dibentangkan di Seminar Kebangsaan Pengajian Umum (SKPU 2006).
Buku panduan Fakulti Sains Komputer dan Teknologi Maklumat sesi 2006/2007.
Buku panduan Fakulti Ekologi Manusia sesi 2007/08.
Buku panduan Universiti Tenaga Nasional (UNITEN) sesi 2006/07.
Buku panduan PrasiswazahPusat Pengajian Umum sesi 2006/2007.
Rancangan Malaysia Ke-9, Jabatan Perdana Menteri Malaysia.
460
Zarina Muhammad
Jayum Jawan (Prof. Dr.)
Zaid Ahmad (Dr.)
Normala Othman
Siti Aishah Misri
Jabatan Pengajian Kenegaraan dan Ketamadunan
Fakulti Ekologi Manusia
Universiti Putra Malaysia
Tel: 89467882
zbm@putra.upm.edu.my
461
Prosiding SKIKS 08
462
EXPLORING ENTREPRENEURSHIP EDUCATION AND TRAINING
Izaidin Abdul Majid, Mohd Shamsuri Mohd Saad,

Sabri Mohamad Sharif & Huzili Hussin
Abstract: Entrepreneurial education is commonly perceived as the process of training individuals to be

able to recognize commercial opportunities and the insight, knowledge and related skills to act on them
through the formation of a business venture. However, there is an ongoing debate about whether we can
actually teach students to be entrepreneurs. This argument is also suggested to originate from the
suspicion on whether entrepreneurs are born or made. Data presented in this paper are confined to the
existing literature pertaining to the issue of entrepreneurship education. Some contemporary approaches to
entrepreneurship education were explored and presented. This paper also explores the issue of whether or
not entrepreneurship can be taught in the classroom based on findings and arguments within the extant
literature.
Keywords: Entrepreneurship, Education
Introduction
Brockhaus (2001) as cited in Kirby (2004) noted that Harvard Business School offered its
first courses in entrepreneurship or small business in 1947. Peter Drucker taught another early
course at New York University in 1953. However, it was only in the last two decades of the
twentieth century that any considerable attention was paid by academia to the role of higher
education in the creation of graduate entrepreneurs.
Enterprise education generally promotes awareness of entrepreneurship in the form of

business start-up and self-employment, as well as the usefulness of enterprise skills for
competitiveness in the small and large organisational contexts. Specifically, entrepreneurial
education is commonly perceived as the process of training individuals to be able to recognize
commercial opportunities and the insight, knowledge and related skills to act on them through the
formation of a business venture. However, there is an ongoing debate about whether or not we
can actually teach students to be entrepreneurs (Fiet, 2000). This argument is also suggested to
originate from the suspicion on whether entrepreneurs are born or made. This paper will explore
issues pertaining to entrepreneurship education as debated in the literature. Specifically, this
paper will attempt to present some views and discussion on areas such as categorising
entrepreneurship education training, objectives and content of entrepreneurship programmes and
approaches to teaching entrepreneurship.
Why entrepreneurship education and training is important
Since the beginning of the 1980s, interest in entrepreneurship and small business
enterprise has been growing around the world (Klofsten, 2000). This is marked by the
introduction of new courses in the subject and the development of different training programmes
for entrepreneurship offered at universities around the world. The Malaysian Government also
has shown continuous support and commitment in the effort to promote entrepreneurship among
the population especially the Bumiputeras, which is seen as lagging behind the rest of the
population. Under the Ninth Malaysia Plan, 80,000 participants will undergo entrepreneurship
463
Prosiding SKIKS 08
training and another 102,000 will be given coaching and advice services. Until 30th November
2005, TEKUN has provided loans to 104,202 small business enterprises which amounted to
RM495, 165,500. Recently the government through the Ministry of Entrepreneurship and
Development (MECD) had announced plans to establish the Entrepreneur Development Board
(Majlis Pembangunan Usahawan – MPU) in all major towns throughout the country. This is
mentioned as part of the government’s effort in creating more new entrepreneurs in the country.
Venkatraman (1996), cited by Henry (2005) has commented that the interest in
entrepreneurship education refelects an “emerging economic environment created by the
confluence of changes in the corporate world, new technology and emerging world markets”.
Entrepreneurship can prove to be beneficial in the light of such changes, as illustrated by Gibb
and Cotton (1998) in Figure 1.
Figure 1. Why it is important to get it right – education and the Changing World
According to Gibb and Cotton (1998) at the global level (Figure 1), the reduction of trade
barriers, together with the advancements in telecommunications, technology and transportation,
all combine to provide more opportunities, as well as more uncertainty in the world. At the
societal level, privatisation, deregulation, new forms of governance, mounting environmental
concerns and the growing recognition of the rights of minority groups are all presenting society
with greater complexity and uncertainty. At the organisational level, decentralisation, downsizing,
re-engineering, strategic alliances, mergers and the growing demand for flexibility in the
workforce, all contribute to an uncertain climate. Finally, at the individual level, the individual is
now faced with a wider variety of employment options, the probability of ending up with a
portfolio of jobs, more responsibility at work and more stress (Gibb and Cotton, 1998).
Given the above, it is apparent that, at all levels, there will be a greater need for people to
have entrepreneurial skills and abilities to enable them to deal with life’s current challenges and
an uncertain future. Furthermore, whatever their career choice or personal situation, individuals,
will be able to benefit from learning an innovative approach to problem solving; adapting more
readily to change; becoming more self-reliant and developing their creativity through the study of
entrepreneurship. There is no doubt that in any economic climate such learning could have far
reaching benefits for society. It could be argued, therefore, that the need for entrepreneurship
education and training has never been greater. This may be supported by a UK survey by the
Small Business Research Trust (1988) which indicated that only 13 per cent of the survey sample
believed that entrepreneurial skills could not be acquired by a process of learning (Kirby, 2004)
464
On the same note Keogh and Galloway (2004) identified five main ways in which
entrepreneurship teaching can benefit student entrepreneurs:
· Entrepreneurship teaching aims to increase the awareness and develop an understanding
of the importance of new business creation.
· Entrepreneurship education contributes to the understanding of operations or the running
of a business where business strategy, applied marketing, understanding key management
skills such as negotiation, and elements of purchasing are taught.
· It gives students the opportunity to simulate a business start-up within a “safe”
environment.
· Future graduates will be encouraged and better prepared for “real life” business creation
if and when they choose to pursue this option.
· It allows students to recognise that entrepreneurship in their industry (for an engineering
student) is achievable.
Categorising entrepreneurship education and training
Gorman et al. (1997) presented that the learning needs of entrepreneurs will vary at
different stages of development of the business venture. Bridge et al. (1998) have more
specifically identified that the training needs of an individual will vary according to a particular
stage of development such as awareness, pre start-up, start-up, growth and maturity.
Jamieson (1984) as cited by Henry et al. (2005) has forwarded clearly a three-category
framework by which to organize entrepreneurship education. He distinguishes between education
about enterprise, education for enterprise and education in enterprise, and in so doing recognises
the roles different types of education have to play. The first category, education about enterprise,
deals mostly with awareness creation, and has the specific objective of educating students on the
various aspects of setting up and running a business mostly from a theoretical perspective. The
emphasis involved at this level focuses on “to fostering skills, attitudes and values appropriate to
starting, owning, managing or working in a successful business enterprise (Jamieson, 1984).
The second category, education for enterprise, deals more with the preparation of aspiring
entrepreneurs for a career in self-employment with the specific objective of encouraging
participants to set-up and run their own business (Jamieson, 1984).
The third category, education in enterprise, deals mainly with management training for
established entrepreneurs and focuses on ensuring the growth and future development of the
business. Management development and growth training programmes, as well as specific product
development and marketing courses, might fit into this category (Jamieson, 1984).
Objectives and content of entrepreneurship programmes
Hills (1988), in his survey of 15 leading entrepreneurship educators in the USA,

identified that there are two important objectives of entrepreneurship education programmes.
First, is to increase the awareness and understanding of the process involved in initiating and
managing a new business, and secondly to increase students’ awareness of small business
ownership as a serious career option. Cox (1996) highlighted that at this stage, the main
objectives of the programme should seek to provide mastery experiences or opportunities to act
entrepreneurially, as well as exposure to several real-life entrepreneurs.
465
Prosiding SKIKS 08
Accordingly, Garavan and O’Cinne´ide (1994) through their European-wide evaluation

of six enterprise programmes across five European countries, concluded that the most commonly
cited aims of entrepreneurship programmes include: to identify and stimulate entrepreneurial
drive, talent and skills; to undo the risk-averse bias of many analytical techniques; to develop
empathy and support for all unique aspects of entrepreneurship, and to devise attitudes towards
change. In terms of content, the focus of the programmes reviewed by them consisted of idea
generation, business planning, products identification, market research and business formation
and management.
Hisrich and Peters (1998) suggested that the key learning aims of entrepreneurship students
should include developing an understanding of the strengths and weaknesses of different types of
enterprises, as well as the opportunity to assess one’s own entrepreneurial skills. In addition,
knowing the essentials of marketing, finance, operations planning, organisation planning and
venture launch planning, together with obtaining resources, were also considered essential.
Hence, Hisrich and Peters (1998) categorize the various skills required by entrepreneurs as
follows.
· Technical skills: includes written and oral communication, technical management and
organizing skills.
· Business management skills: includes planning, decision-making, marketing and
accounting skills.
· Personal entrepreneurial skills: includes inner control, innovation, risk taking and
innovation.
In addition, Hisrich and Peters (1998) stress that the development of particular skills, namely
inner control, risk taking, innovativeness, being change oriented, persistent and having visionary
leadership, differentiates an entrepreneur from a manager.
The Entrepreneurship and New Business Development Programme (ENP), a comprehensive

programme structure for business support of technique and knowledge intensive firms introduced
in Sweden in 1994, as studied by Klofsten (2000) contains the following seven cornerstones:
i. Business plan. Each participant is to develop a business plan based on his or her own
ideas.
ii. Workshops. In this, the most important components in the process of developing a
business, for example, marketing, sales and legal issues are discussed.
iii. Mentoring. Each and every one who participates is assigned a mentor who is a senior
entrepreneur.
iv. Supervision. The participants meet in person with programme management to check
progress, receive advice and coaching.
v. Networking. Each and every one receives free membership in SMIL the year the
programme takes place.
vi. Incubator facilities. Here, the possibility of renting premises in one of the local
science park on very easy terms is offered.
vii. Seed financing. If an idea is judged to be economically sound, help with good
funding is offered in the form of grants or soft loans.
466
Rae (1997) commented that while students still need to develop their business skills and
understanding, more attention needs to be paid to the development of their entrepreneurial skills,
attributes and behaviours. This means introducing modules and courses specifically designed to
develop in students the awareness and characteristics of the entrepreneur which should include
among others:
· communication skills, especially persuasion;
· creativity skills;
· critical thinking and assessment skills;
· leadership skills;
· negotiation skills;
· problem-solving skills;
· social networking skills; and
· time management skills.
Interestingly, Timmons et al. (1987) suggest that that there is a limit to what can be taught in
entrepreneurship training programmes, and that the only way to learn is through one’s own
personal experience. With this in mind, they see the quality of the resulting business plan as a key
measure of effective experiential learning. Financial management and marketing have also been
highlighted as critical areas where entrepreneurs require help in the various surveys reported on
by Dunsby (1996).
Approaches to teaching entrepreneurship
It is clear from the literature that the learning methods employed in entrepreneurship
education and training programmes vary considerably from lectures, presentations and handouts
to video and case study-based learning, with group discussion and role-plays (Henry et al. 2005).
In addition, both traditional and non-traditional approaches to learning are featured. Some
commentators, such as Davies and Gibb (1991) for example, are critical of the adoption of
traditional education methods, which focus mainly on theory and a didactic approach, suggesting
that they are “inappropriate” in the teaching of entrepreneurship. Young (1997) supports this view
when he questions the relevance and value of a theoretical approach to a subject which deals
almost exclusively with activity, suggesting that the experience and practical skills used by
entrepreneurs are possibly not something that can be acquired through conventional teaching
methods. However, Shepherd and Douglas (1996) criticise the use of the less traditional case
study, role play, simulation and problem solving teaching methods, arguing that, in the confines
of the classroom where guidelines are provided and outcomes are known, such mechanisms are
actually promoting logical rather than creative or entrepreneurial thinking.
In an attempt to assess alternative approaches to teaching entrepreneurship, McMullan

and Boberg (1991) compared the case method of teaching with the project method, by conducting
a survey amongst current MBA students and alumni at the University of Calgary. They
discovered that the students felt the case method was effective in developing analytical skills and
the ability to synthesise information. However, courses based on the project method were
perceived to develop and enhance knowledge and understanding of the subject area, as well as the
ability to evaluate, and were felt to be more effective in teaching entrepreneurship.
Gibb (1987) as cited by Henry et al. (2005) identified several main differences between
the classroom and the real world entrepreneurial learning situation as illustrated in Table I.
467
Prosiding SKIKS 08
Table I. Learning processes
University/Business school – classroom Entrepreneurial – real world

Critical judgement after analysis of large “Gut feel” decision-making with limited
amount of information information
Understanding and recalling the information Understanding the values of those who transmit
itself and filter information
Assuming goals away Recognising the widely varied goals of others
Seeking verification of the truth by study of Making decisions on the basis of judgement of
Information trust and competence of people
Understanding basic principles of society in the Seeking to apply and adjust in practice to basic
metaphysical sense principles of society
Seeking the correct answer with time to do it Developing the most appropriate solution under
pressure
Learning in the classroom Learning while and through doing
Gleaning information from experts and Gleaning information personally from any and
authoritative sources everywhere and weighing it up
Evaluation through written assessments Evaluation by judgement of people and events

through direct feedback
Success in learning measured by Success in learning by solving problems and

knowledge-based examination passed learning from failure
Source: Gibb (1987b, p. 18)
Timmons and Stevenson (1985) suggest that entrepreneurship is an ongoing lifelong

learning experience and, as such, the best way to learn is to combine experience with formal
educational activities. Based on their study of 100 established entrepreneurs attending a
management programme at Harvard Business School, they claim that analytical thinking,
accounting, finance, marketing, management information systems and manufacturing are among
those aspects of entrepreneurship that can be taught. However, other more critical skills such as
judgement, handling people, patience and responsibility cannot be taught directly and can only be
learned in the real world.
Garavan and O’Cinneide (1994) suggested three basic activities to be adopted within the
university context which includes:
i. Creation and maintenance of an enterprising culture on the whole at the university.
Entrepreneurship should permeate all the activities of the university concerning
courses, research and external activities. Here, PBL (problem-based learning) –
which is used to develop creative problem-solving students – is one example.
ii. Separate courses in entrepreneurship, where students can learn more about
entrepreneurship as a subject itself. Here, it can be a question of credit courses of
468
theoretical character in entrepreneurship, for example, entrepreneurship and the

creation of new business, the entrepreneur and the legal environment, entrepreneurial
business development and financing entrepreneurial business.
iii. Specific training programmes for individuals who wish to start their own enterprise.
These are primarily “hands-on” and usually do not carry university credit.
Klofsten (2000) emphasised that the ideal situation with regards to Garavan and O’Cinneide’s
(1994) suggestion is to have all these instruments to work together in parallel and enrich each
other.
Conclusion
The development of entrepreneurship, as both concept and activity, has been growing in
importance in Malaysia. The perceived importance of entrepreneurship to the growth of
Malaysia’s economy is evidenced by the large amount and variety of supporting mechanisms and
policies that were initiated by the government for entrepreneurship development, including
funding, physical infrastructure and business advisory services.
In a developing nation like Malaysia, the awareness among the people of the need for
entrepreneurship knowledge and the desire to venture in the business world are important. This is
because the people of a nation are its greatest asset. Hence, efforts by the government and
universities to instil such awareness through the integration of entrepreneurship skills in the new
soft skills module should be applauded. The government should further support the universities
by promoting an enterprise culture so that parents understand the importance of entrepreneurship
to the economy and to open up opportunities for the students’ development. Further funds and
development to provide finance for young people leaving university with substantial debt should
also be on the government’s agenda. However, challenges and barriers in the training of
entrepreneurs should also be identified and addressed accordingly. For example, many studies
pointed out the difficulties of implementing entrepreneurial education and training activities at
our universities, if anything is undertaken, it is a question of small and short term initiatives
(Gibb, 1985).
In this paper we have explored on entrepreneurship training at universities in general. It

is quite clear that it is possible to stimulate entrepreneurial behaviour in many ways. While there
has been much debate in the literature as to whether entrepreneurship can be taught, most
commentators believe that at least some elements associated with the subject can be developed
and enhanced via education and training. An important theme to emerge from these debates is
the difference between the art and science of entrepreneurship, where the science refers to that
what is teachable, and the art refers mainly to that which is not.
References
Bridge, S., O’Neill, K. and Cromie, S. (1998). Understanding Enterprise, Entrepreneurship &
Small Business. London: Macmillan Publishing.
Cox, L.W. (1996). The goals and impact of educational interventions in the early stages of
entrepreneur career development, Proceedings of the Internationalising
Entrepreneurship Education and Training Conference, Arnhem.
Davies, L.G. and Gibb, A.A. (1991). Recent research in entrepreneurship, Proceedings of the
3rd International EIASM Workshop. Gower, London.
Fiet, J.O. (2000a). The theoretical side of teaching entrepreneurship theory, Journal of Business
469
Prosiding SKIKS 08
Venturing, Vol. 16 No. 1, pp. 1-24.

Fiet, J.O. (2000b). The pedagogical side of entrepreneurship theory, Journal of Business
Venturing, Vol. 16 No. 2, pp. 101-17.
Garavan, T. and O’Cinne´ide, B. (1994). Entrepreneurship education and training programmes: a
review and evaluation, Journal of European Industrial Training, Part I – Vol. 18 No. 8,
pp. 3-12, Part II – Vol. 8 No. 11, pp. 13-21.
Gibb, A.A. and Cotton, J. (1998). Entrepreneurship in schools and college education – creating
the leading edge, paper presented at the conference on Work Futures and the Role of
Entrepreneurship and Enterprise in Schools and Further Education, December, London.
Gibb, J. (1985). Factors Affecting the Survival and Growth of the Smaller Company, Gower,
Aldershot.
Gorman, G., Hanlon, D. and King, W. (1997). Some research perspectives on entrepreneurship
education, enterprise education and education for small business management: a ten year
literature review, International Small Business Journal, Vol. 15 No. 3, pp. 56-78.
Henry, C., Hill, F. and Leitch, C. (2005). Entrepreneurship education and training: can
entrepreneurship be taught? Part I, Education and Training, Vol. 47, No. 2.
Henry, C., Hill, F. and Leitch, C. (2005). Entrepreneurship education and training: can
entrepreneurship be taught? Part II, Education and Training, Vol. 47, No. 3.
Hills, G.E. (1988). Variations in university entrepreneurship education: an empirical study of an
evolving field, Journal of Business Venturing, Vol. 3 No. 1, pp. 109-22.
Hisrich, R.D. and Peters, M.P. (1998). Entrepreneurship, 4th ed. Boston: Irwin McGraw-Hill.
Jamieson, I. (1984) Education for enterprise, in Watts, A.G. and Moran, P. (Eds), CRAC,
Ballinger, Cambridge, pp. 19-27.
Keogh, W. and Galloway, L. (2004). Teaching enterprise in vocational disciplines: reflecting on
Positive Experience, Management Decision, Vol. 42 No. 3/4, pp. 531-541
Kirby, D.A. (1992). Developing graduate entrepreneurs: the UK graduate enterprise
programme, Entrepreneurship, Innovation and Change, Vol. 1 No. 2, pp. 161-75.
Klofsten, M. (2000). Training entrepreneurship at universities: a Swedish case, Journal of
European Industrial Training, 24/6, pp. 337 - 344
McMullan, W.E. and Long, W.A. (1987). Entrepreneurship education in the nineties, Journal of
Business Venturing, Vol. 2 No. 3, pp. 61-275.
Rae, D. M. (1997). Teaching entrepreneurship in Asia: impact of a pedagogical innovation,
Entrepreneurship, Innovation and Change, Vol. 6, No. 3, pp. 193 – 227.
Shepherd, D.A. and Douglas, E.J. (1996). Is management education developing or killing the
entrepreneurial spirit?, Proceedings of the Internationalising Entrepreneurship Education
and Training Conference, Arnhem, June.
Timmons, J.A. and Stevenson, H.H. (1985). Entrepreneurship education in the 1980s – what
entrepreneurs say, in Kao, J. and Stevenson, H.H. (Eds), Entrepreneurship – What it is
and How to Teach it, Harvard Business School, Cambridge, MA, pp. 115-34.
Timmons, J.A., Muzyka, D.F., Stevenson, H.M. and Bygrave, W.D. (1987). Opportunity
recognition: the core of entrepreneurship, in Churchill, N. (Ed.), Frontiers of
Entrepreneurial Research, Babson College, Babson Park, MA, pp. 42-9.
470
Izaidin Abdul Majid

izaidin@utem.edu.my
Mohd Shamsuri Mohd Saad

shamsuri@utem.edu.my
Sabri Mohamad Sharif

sabri@utem.edu.my
Universiti Teknikal Malaysia Melaka (UTeM)
Huzili Hussin
huzili@unimap.edu.my
Universiti Malaysia Perlis
471
Prosiding SKIKS 08
472

Ciri Buku Teks Yg Baik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ciri Buku Teks Yg Baik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kemahiran keusahawanan

KEMAHIRAN KEUSAHAWANAN: SATU KAJIAN ANALISIS KANDUNGAN

Muhammad Haron Husaini & Khairul Anuar Ahmad

Katakunci: keusahawanan, buku-buku teks

Fokus Dan Strategi Pelaksanaan RMKe-9

4. Memantapkan sistem pentaksiran dan penilaian supaya lebih holistik

Paparan di atas dengan jelas menunjukkan betapa pentingnya kemahiran dan

Kemahiran Insaniah, Kemahiran Keusahawanan Dan Kepentingannya Terhadap Pelajar

Kemahiran Insaniah dapat didefinisikan sebagai berikut (KUIS 2008: 8)

1. Aktiviti formal P&P

Model Matapelajaran Mandiri menggunakan pendekatan melatih dan memberi peluang

Model Terapan menggunakan pendekatan yang menerapkan kemahiran insaniah secara

Hubungan Antara Kemahiran Insaniah Dan Kemahiran Keusahawanan

Kemahiran Keusahawanan merupakan minat dan keupayaan untuk meneroka peluang

Kemahiran Keusahawanan adalah sebahagian daripada Kemahiran Insaniah. Rajah

Tahap Dan Kategori Kemahiran Keusahawanan:

Kemahiran Keusahawanan mempunyai 4 tahap berikut:

1. Kebolehan mengenalpasti peluang perniagaan

Kemahiran Keusahwanan mempunyai dua ketegori:

Kebolehan mengenalpasti peluang perniagaan (kemahiran keusahawanan tahap 1) dikira

Ciri-ciri Buku Teks yang Baik

Deskripsi Subjek Kajian

‫( أﺣﺐ أﺧﺎك ﻣﺜﻠﻤﺎ ﺗﺤﺐ ﻧﻔﺴﻚ‬Kasihanilah Saudara Seperti Mengasihi Diri

Judul buku : BAR 3102 ‫اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ اﻟﻜﺘﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ‬

Analisa Dan Perbincangan

‫‪Frasa/ ayat‬‬ ‫‪Halaman‬‬

‫اﻟﺘﻌﺎون ﺑﺎﻟﻤﺎل واﻟﻌﻤﻞ ﻻ ﺑﺎﻷﻗﻮال‬

Muhammad Haron Husaini

Khairul Anuar Ahmad

MEMBANGUNKAN KEMAHIRAN GENERIK USAHAWAN MALAYSIA

Soaib Asimiran & Rosnani Jusoh

Kata kunci : kemahiran generik, usahawan makanan

Tujuan utama usahawan membuka perniagaan ialah untuk memaksimumkan keuntungan

Kemahiran Keusahawanan Dalam Perniagaan

Van Gelderen (2007) menakrifkan kemahiran keusahawanan sebagai kebolehan yang

Rajah 1: Pusingan pengurusan perniagaan

Kemahiran pengurusan kewangan adalah domain ketiga. Pengurusan kewangan

Banyak perniagaan telah menghadapi masalah dalam pengurusan kewangan

Kajian Ke Atas Usahawan Malaysia

Objektif Dan Persoalan Kajian

Kajian ini mempunyai dua objektif iaitu:

1. Untuk mengenal pasti jenis-jenis kemahiran asas perniagaan yang

1. Apakah sebab utama usahawan menceburkan diri dalam perniagaan?

Kajian ini dijalankan kepada usahawan yang menjalankan perniagaan makanan.

Usahawan 3 menceritakan bahawa sejarah keluarga telah membuatkannya menceburkan

“Dari darjah satu lagi saya telah membantu keluarga berniaga

Soalan kajian 2: Apakah Kemahiran Yang Mesti Dikuasai Usahawan?

· Memilih lokasi perniagaan yang strategik:

Penentuan lokasi perniagaan amat penting kepada perniagaan dan usahawan-

· Menjual produk berkualiti :

· Menghayati amalan agama :

· Memelihara hubungan dengan pekerja :

· Mempunyai pengalaman, sabar dan rajin :

· Mengetahui undang-undang perniagaan :

Pengurusan perlu mahir tentang undang-undang dan peraturan yang sedang

· Menetapkan harga pada kadar kompetitif:

· Memelihara hubungan baik dengan pelanggan:

· Mempelbagai kaedah promosi :

· Mengukuhkan strategi penguasaan pasaran :

Penguasaan pasaran dilakukan dengan membina hubungan atau networking dengan

· Mengurus pembayaran gaji :

· Mengurus hasil jualan :

Soalan Kajian 3: Bagaimanakah Usahawan Menambah Baik Kemahiran Yang Dimiliki?

Walaupun kajian mendapati bahawa para usahawan memiliki kemahiran-kemahiran yang