Chuong 1 Tong Quan Ve Quan Tri Hoc

Bµi gi¶ng: Qu¶n trÞ häc
Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ qu¶n trÞ

Môc ®Ých: Sau khi nghiªn cøu vµ häc tËp ch−¬ng nµy, çc em sinh viªn cã thÓ:

NhËn thøc ®−îc khoa häc qu¶n trÞ kh«ng cã giíi h¹n vÒ sù hiÓu biÕt, do ®ã ph¶i
phÊn ®Êu kh«ng ngõng trong mäi m«i tr−êng qu¶n trÞ nh»m ®−a ra çc quyÕt ®Þnh qu¶n
trÞ lu«n thÝch øng víi t×nh h×nh thùc tÕ
N¾m ®−îc ®èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu m«n qu¶n trÞ häc
Trªn c¬ së nh÷ng nhËn thøc trªn, çc em sinh viªn cã thÓ phÊn ®Êu rÌn luyÖn ®Ó
trë thµnh nh÷ng nhµ qu¶n trÞ giái trong t−¬ng lai.
1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña qu¶n trÞ, nhµ qu¶n trÞ
1.1.1. Quan niÖm vÒ qu¶n trÞ
Qu¶n trÞ, tiÕng Anh lµ management, võa cã ý nghÜa lµ qu¶n lý, võa cã ý
nghÜa lµ qu¶n trÞ, nh−ng ®−îc dïng chñ yÕu víi nghÜa qu¶n trÞ. VÒ thùc chÊt, qu¶n
trÞ vµ qu¶n lý ®Òu lµ sù t¸c ®éng d−íi d¹ng ®iÒu khiÓn. Cho ®Õn nay cã thÓ t¹m gäi
qu¶n lý lµ thuËt ng÷ ®−îc dïng ®Ó chØ sù ®iÒu khiÓn cña Nhµ n−íc trong viÖc qu¶n
lý x· héi nãi chung vµ qu¶n lý kinh tÕ nãi riªng cßn qu¶n trÞ lµ thuËt ng÷ ®Ó chØ sù
®iÒu khiÓn ë cÊp c¬ së trong ®ã cã çc tæ chøc kinh doanh - çc doanh nghiÖp
Qu¶n trÞ vµ qu¶n lý cã ®iÓm chung lµ l«gÝc gièng nhau nh−ng ®iÓm kh¸c lµ ë
néi dung vµ quy m« cô thÓ cña nã.
MÆc dï xuÊt hiÖn tõ l©u ®êi vµ ®−îc ¸p dông réng r·i trong cuéc sèng hµng
ngµy, nh−ng cho tíi nay vÉn ch−a cã mét quan niÖm thèng nhÊt vÒ qu¶n trÞ
- Theo quan ®iÓm cña Koontz vµ O’Donnell: Qu¶n trÞ lµ thiÕt kÕ vµ duy tr× mét
m«i tr−êng mµ trong ®ã çc ç nh©n lµm viÖc víi nhau trong çc nhãm cã thÓ hoµn
thµnh çc nhiÖm vô vµ çc môc tiªu ®· ®Þnh
- Theo Stoner vµ Robbins: Qu¶n trÞ lµ mét tiÕn tr×nh bao gåm viÖc ho¹ch ®Þnh, tæ
chøc, qu¶n trÞ con ng−êi vµ kiÓm tra çc ho¹t ®éng trong mét ®¬n vÞ mét çch cã hÖ
thèng nh»m hoµn thµnh çc môc tiªu cña ®¬n vÞ ®ã
- Theo lý thuyÕt hµnh vi cña Mary Parker Follet, mét triÕt gia qu¶n trÞ hµng ®Çu,
th×: Qu¶n trÞ lµ hoµn thµnh c«ng viÖc th«ng qua ng−êi kh¸c. §Þnh nghÜa nµy ®· ®−a
ra çch thøc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng qu¶n trÞ th«ng qua ng−êi kh¸c, qu¶n trÞ lµ ho¹t
®éng cã môc ®Ých vµ mang tÝnh tËp thÓ.
Tõ nh÷ng quan niÖm trªn, chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t: Qu¶n trÞ lµ sù t¸c ®éng
liªn tôc cã tæ chøc, cã ®Þnh h−íng cña chñ thÓ qu¶n trÞ lªn ®èi t−îng bÞ qu¶n trÞ
nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu chung cña tæ chøc ®· ®Ò ra trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña
m«i tr−êng vµ sù thay ®æi cña çc nguån lùc.
Nh− vËy, qu¶n trÞ bao gåm 5 yÕu tè thµnh phÇn nh− sau:
- Chñ thÓ qu¶n trÞ vµ ®èi t−îng bÞ qu¶n trÞ
- Cã môc tiªu qu¶n trÞ râ rµng.
2
- KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶
- Cã nguån tµi nguyªn h¹n chÕ
- M«i tr−êng qu¶n trÞ lu«n thay ®æi
Çc yÕu tè trªn kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau mµ cã mèi quan hÖ rµng buéc víi nhau
trong qu¶n trÞ. Chñ thÓ qu¶n trÞ lµ t¸c nh©n t¹o ra çc t¸c ®éng. T¸c ®éng nµy cã thÓ
lµ mét lÇn nh−ng còng cã thÓ lµ nhiÒu lÇn. §èi t−îng bÞ qu¶n trÞ ph¶i tiÕp nhËn çc
t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n trÞ. Th«ng th−êng chñ thÓ lµ mét hoÆc nhiÒu ng−êi cßn
®èi t−îng cã thÓ lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, tiÒn vèn, vËt t− hay con ng−êi. C¨n cø ®Ó chñ
thÓ t¹o ra çc t¸c ®éng lµ môc tiªu cña qu¶n trÞ.
1.1.2. B¶n chÊt cña qu¶n trÞ
XÐt vÒ mÆt tæ chøc vµ kü thuËt cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ th× qu¶n trÞ chÝnh lµ sù
kÕt hîp mäi nç lùc cña con ng−êi trong mét tæ chøc nµo ®ã ®Ó ®¹t tíi môc tiªu
chung cña tæ chøc vµ môc tiªu riªng cña mçi ng−êi mét çch kh«n khÐo vµ hiÖu qu¶
nhÊt
Qu¶n trÞ lµ mét lo¹i lao ®éng trÝ ãc ®Æc thï nh»m tæ chøc, ®iÒu khiÓn vµ phèi
hîp çc ho¹t ®éng mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¹t môc tiªu kinh doanh. Nã
kh«ng chØ dùa trªn kinh nghiÖm mµ ph¶i cã c¬ së khoa häc (tæng kÕt tõ thùc tiÔn
qu¶n trÞ vµ cã sù vËn dông çc quy luËt, nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n
trÞ). MÆt kh¸c, nã cßn lµ mét nghÖ thuËt trong xö lý çc t×nh huèng ®a d¹ng kh«ng
thÓ dù tÝnh ®Çy ®ñ; cÇn hÕt søc linh ho¹t, s¸ng t¹o, tuú c¬ øng biÕn sao cho cã hiÖu
qu¶ cao nhÊt. Ngoµi ra, qu¶n trÞ cßn lµ mét nghÒ chuyªn nghiÖp, kÕt qu¶ cña sù ph©n
c«ng lao ®éng cao trong x· héi; ®ßi hái kü n¨ng vµ phÈm chÊt nhÊt ®Þnh.
Qu¶n trÞ lµ mét khoa häc. TÝnh khoa häc cña qu¶n trÞ thÓ hiÖn çc ®ßi hái
sau:
- Ph¶i dùa trªn sù hiÓu biÕt s©u s¾c çc quy luËt kh¸ch quan chung vµ riªng (tù
nhiªn, kü thuËt vµ x· héi). §Æc biÖt cÇn tu©n thñ çc quy luËt cña quan hÖ c«ng nghÖ,
quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ; cña quan hÖ x· héi vµ tinh thÇn. V× vËy, qu¶n trÞ ph¶i dùa
trªn c¬ së lý luËn cña ngµnh khoa häc tù nhiªn, khoa häc kü thuËt nh− to¸n häc, ®iÒu
khiÓn häc, tin häc, c«ng nghÖ häc, v.v... còng nh− øng dông nhiÒu luËn ®iÓm vµ
thµnh tùu cña çc m«n x· héi häc, t©m lý häc, luËt häc, gi¸o dôc häc, v¨n ho¸ øng xö
...
- ph¶i dùa trªn çc nguyªn t¸c tæ chøc qu¶n trÞ (vÒ x¸c ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm
vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n; vÒ x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ; vÒ vËn hµnh c¬
chÕ qu¶n trÞ, ®Æc biÖt lµ xö lý çc mèi quan hÖ qu¶n trÞ).
- Ph¶i vËn dông çc ph−¬ng ph¸p khoa häc (nh− ®o l−êng ®Þnh l−îng hiÖn
®¹i, dù ®o¸n, xö lý l−u tr÷ d÷ liÖu, truyÒn th«ng, t©m lý x· héi ...) vµ biÕt sö dông çc
kü thuËt qu¶n trÞ (nh− qu¶n lý theo môc tiªu, lËp kÕ ho¹ch, ph¸t triÓn tæ chøc, lËp
ng©n quü, h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm, kiÓm tra theo m¹ng l−íi, kiÓm tra tµi
chÝnh).
3
- Ph¶i dùa trªn sù ®Þnh h−íng cô thÓ ®ång thêi cã sù nghiªn cøu toµn diÖn,
®ång bé çc ho¹t ®éng h−íng vµo môc tiªu l©u dµi, víi çc kh©u chñ yÕu trong tõng
giai ®o¹n.
Tãm l¹i, khoa häc qu¶n trÞ cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt vÒ çc quy luËt,
nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p, kü thuËt qu¶n trÞ; ®Ó trªn c¬ së ®ã biÕt çch gi¶i quyÕt çc
vÊn ®Ò qu¶n trÞ trong çc hoµn c¶nh cô thÓ, biÕt çch ph©n tÝch mét çch khoa häc
nh÷ng thêi c¬ vµ nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i trong viÖc ®¹t tíi môc tiªu. Tuy nhiªn, nã
chØ lµ mét c«ng cô; sö dông nã cµng ph¶i tÝnh to¸n ®Õn ®iÒu kiÖn ®Æc ®iÓm cô thÓ
tõng t×nh huèng ®Ó vËn dông s¸ng t¹o, uyÓn chuyÓn (®ã lµ nghÖ thuËt).
Qu¶n trÞ lµ mét nghÖ thuËt. TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n trÞ xuÊt ph¸t tõ tÝnh
®a d¹ng, phong phó cña çc sù vËt vµ hiÖn t−îng trong kinh tÕ, kinh doanh vµ trong
qu¶n trÞ; h¬n n÷a cßn xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña qu¶n trÞ. Nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a
con ng−êi (víi nh÷ng ®éng c¬, t©m t−, t×nh c¶m khã ®Þnh l−îng) lu«n ®ßi hái mµ
qu¶n trÞ ph¶i xö lý khÐo lÐo, linh ho¹t. TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n trÞ cßn phô thuéc
vµo kinh nghiÖm vµ nh÷ng thuéc tÝnh t©m lý ç nh©n cña tõng ng−êi qu¶n lý; vµo c¬
may vµ vËn rñi, v.v...
NghÖ thuËt qu¶n trÞ lµ viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt çc ph−¬ng ph¸p, çc tiÒm
n¨ng, çc c¬ héi vµ çc kinh nghiÖm ®−îc tÝch luü trong ho¹t ®éng thùc tiÔn nh»m
®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra cho tæ chøc, doanh nghiÖp. §ã lµ viÖc xem xÐt ®éng tÜnh cña
c«ng viÖc kinh doanh ®Ó chÕ ngù nã, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i, æn ®Þnh vµ
kh«ng ngõng ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cao. Nãi çch kh¸c, nghÖ thuËt qu¶n trÞ kinh
doanh lµ tæng hîp nh÷ng “bÝ quyÕt”, nh÷ng “thñ ®o¹n” trong kinh doanh ®Ó ®¹t môc
tiªu mong muèn víi hiÖu qu¶ cao.
NghÖ thuËt qu¶n trÞ kh«ng thÓ t×m thÊy ®−îc ®Çy ®ñ trong s¸ch b¸o; v× nã lµ bÝ
mËt kinh doanh vµ rÊt linh ho¹t. Ta chØ cã thÓ n¾m çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã, kÕt
hîp víi quan s¸t tham kh¶o kinh nghiÖm cña çc nhµ qu¶n trÞ kh¸c ®Ó vËn dông vµo
®iÒu kiÖn cô thÓ. Mét sè lÜnh vùc cÇn thÓ hiÖn nghÖ thuËt qu¶n trÞ kinh doanh lµ:
- NghÖ thuËt t¹o thêi c¬, chíp thêi c¬, tr¸nh nguy c¬.
- NghÖ thuËt t¹o vèn, sö dông vèn vµ tÝch luü vèn.
- NghÖ thuËt c¹nh tranh (giµnh thÞ phÇn, ®¹t lîi nhuËn cao).
- NghÖ thuËt sö dông ng−êi (ph¸t hiÖn, bè trÝ, ph¸t huy, liªn kÕt).
- NghÖ thuËt ra quyÕt ®Þnh (nh¹y, ®óng, kÞp thêi ...) vµ tæ chøc thùc hiÖn quyÕt
®Þnh.
- NghÖ thuËt sö dông ®ßn bÈy trong qu¶n trÞ.
- NghÖ thuËt giao tiÕp (víi ®èi t¸c, víi kh¸ch hµng, víi cÊp d−íi ...)
- v.v...
Nh÷ng yÕu tè t¹o c¬ së cho nghÖ thuËt qu¶n trÞ kinh doanh lµ:
- TiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp (sù tr−êng vèn, c«ng nghÖ míi, nguån chÊt x¸m,
nguån cung øng, thÞ tr−êng tiªu thô ...).
4
- Tri thøc vµ th«ng tin (kiÕn thøc vÒ nhËn biÕt quy luËt, khoa häc - c«ng nghÖ,
t×nh h×nh thÞ tr−êng, ®èi thñ ®èi t¸c, thêi c¬ vµ vËn rñi ...).
- BÝ mËt trong kinh doanh (ý ®å chiÕn l−îc, ph−¬ng h−íng c«ng nghÖ, gi¸ c¶ ...).
- Sù quyÕt ®o¸n cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp (kiªn ®Þnh môc tiªu, d¸m nghÜ,
d¸m lµm vµ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm, cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu, chØ ®¹o døt kho¸t cã hiÖu
lùc ...).
- Sö dông çc m−u kÕ trong kinh doanh <gọi là chiến lươc cho nhẹ nhàng>(vËn
dông linh ho¹t, s¸ng t¹o çc thñ ®o¹n truyÒn thèng, s¸ng kiÕn bÊt ngê, t−¬ng kÕ tùu
kÕ ...).
Qu¶n trÞ lµ mét nghÒ. §©y lµ mét chøc n¨ng ®Æc biÖt h×nh thµnh tõ sù ph©n
c«ng chuyªn m«n ho¸ lao ®éng x· héi, ho¹t ®éng qu¶n trÞ ph¶i do mét sè ng−êi
®−îc ®µo t¹o, cã kinh nghiÖm vµ lµm viÖc chuyªn nghiÖp thùc hiÖn.
Ng−êi lµm nghÒ qu¶n lý kinh doanh cÇn cã çc ®iÒu kiÖn; n¨ng khiÕu qu¶n trÞ,
ý chÝ lµm giµu (cho doanh nghiÖp, cho ®Êt n−íc, cho b¶n th©n), cã häc vÊn c¬ b¶n,
®−îc ®µo t¹o vÒ qu¶n trÞ (tõ thÊp ®Õn cao), tÝch luü kinh nghiÖm, cã t¸c phong n¨ng
®éng vµ thËn träng, cã ®Çu ãc ®æi míi, cã ph−¬ng ph¸p øng xö tèt, cã phÈm chÊt
chÝnh trÞ vµ nh©n çch ®óng mùc, v.v...
Qu¶n trÞ ra ®êi ®· t¹o ra hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cao h¬n h¼n so víi lao ®éng cña
tõng ç nh©n ®éc lËp. Thùc chÊt cña qu¶n trÞ lµ qu¶n trÞ con ng−êi, th«ng qua qu¶n
trÞ ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt mäi tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cña tæ chøc, gióp cho tæ chøc
tån t¹i vµ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®¸p øng ®−îc nh÷ng mong muèn vµ nguyÖn väng
cña tËp thÓ ng−êi lao ®éng trong tæ chøc ®ã.
Qu¶n trÞ cã thÓ diÔn ra trªn nhiÒu lÜnh vùc vµ ho¹t ®éng nh−ng tùu chung l¹i
th× ®ã lµ qu¶n trÞ vÒ tµi s¶n, vÒ thêi gian lao ®éng vµ qu¶n trÞ çc mèi quan hÖ cña
con ng−êi trong lao ®éng
1.1.3. Nhµ Qu¶n trÞ
Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i:
Çc nhµ qu¶n trÞ lµm viÖc ë çc tæ chøc. MÆc dï mçi tæ chøc ®Òu cã nh÷ng
môc tiªu vµ néi dung c«ng viÖc thùc hiÖn kh¸c nhau nh−ng ®Òu cã chung ®Æc ®iÓm:
S¶n phÈm cña qu¶n trÞ lµ çc quyÕt ®Þnh trong çc lÜnh vùc kh¸c nhau.
Çc nhµ qu¶n trÞ ë trong çc tæ chøc nh−ng kh«ng ph¶i ai trong tæ chøc ®Òu lµ
nhµ qu¶n trÞ. Ho¹t ®éng qu¶n trÞ liªn quan ®Õn sù phèi hîp, ®Þnh h−íng, lùa chän,
quyÕt ®Þnh… ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu chung cña tæ chøc. ChÝnh v× vËy, çc thµnh viªn
trong tæ chøc th−êng ®−îc chia lµm hai lo¹i theo ®Æc thï c«ng viÖc ®ã lµ: ng−êi thõa
hµnh vµ nhµ qu¶n trÞ
Ng−êi thõa hµnh lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp thùc hiÖn mét c«ng viÖc cô thÓ, hä
kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña
nh÷ng ng−êi kh¸c. Cßn nhµ qu¶n trÞ cã tr¸ch nhiÖm chØ huy, ®iÒu khiÓn, gi¸m
s¸t…ho¹t ®éng cña nh÷ng ng−êi kh¸c.
5
Ho¹t ®éng qu¶n trÞ lµ mét ho¹t ®éng x· héi nªn nã ph¶i ®−îc chuyªn m«n ho¸.
Trong mçi tæ chøc, çc c«ng viÖc qu¶n trÞ kh«ng chØ ®−îc chuyªn m«n hãa mµ cßn
®−îc s¾p xÕp mét çch cã trËt tù, cã thø bËc râ rµng. Tuú theo quy m« vµ ph¹m vi
ho¹t ®éng cña tæ chøc mµ mét tæ chøc cã thÓ cã nhiÒu hay Ýt nhµ qu¶n trÞ. Çc nhµ
qu¶n trÞ th−êng ®−îc chia lµm 3 cÊp chñ yÕu nh− sau:
- CÊp qu¶n trÞ viªn cao cÊp: Bao gåm çc thµnh viªn trong Ban l·nh ®¹o cao
nhÊt cña tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh vµ phèi hîp çc ho¹t ®éng chung cña tæ
chøc, ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi chiÕn l−îc ph¸t triÓn tæ chøc:
+ X¸c ®Þnh çc môc tiªu vµ biÖn ph¸p lín cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
+ T¹o dùng bé m¸y, phª duyÖt c¬ cÊu tæ chøc vµ phª duyÖt nh©n sù
+ Phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a çc lÜnh vùc qu¶n trÞ
+ QuyÕt ®Þnh çc biÖn ph¸p lín vÒ tæ chøc qu¶n lý, sö dông nguån lùc
+ B¸o ço tr−íc l·nh ®¹o cÊp trªn cña tæ chøc
- CÊp qu¶n trÞ viªn thõa hµnh: Lµ cÊp qu¶n trÞ viªn trung gian tiÕp nhËn çc
chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch chung tõ çc qu¶n trÞ gia cÊp cao vµ biÕn chóng thµnh
nh÷ng kÕ ho¹ch, môc tiªu cô thÓ ®Ó chuyÓn ®Õn çc qu¶n trÞ gia cÊp c¬ së thùc hiÖn
chóng. NhiÖm vô chñ yÕu cña cÊp qu¶n trÞ nµy lµ:
+ Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch nhiÖm vô ®−îc giao ®Ó tæ chøc thùc hiÖn mét çch
cã hiÖu qu¶ trong bé phËn m×nh.
+ §Ò nghÞ víi cÊp hµng ®Çu vÒ kÕ ho¹ch hµnh ®éng, ®Ò b¹t bæ nhiÖm çn bé ë
®¬n vÞ m×nh
+ Giao viÖc cho nh©n viªn vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a çc nh©n viªn d−íi
quyÒn.
+ Dù trï kinh phÝ ho¹t ®éng vµ tæ chøc sö dông cã hiÖu qu¶ nã.
+ B¸o ço th−êng xuyªn vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña bé phËn m×nh víi cÊp qu¶n
trÞ cÊp cao.
+ T×m hiÓu vµ x¸c ®Þnh mèi liªn hÖ víi çc nh©n viªn d−íi quyÒn ë çc ®¬n vÞ
kh¸c.
- CÊp qu¶n trÞ viªn thùc hiÖn: Lµ cÊp qu¶n trÞ thõa hµnh, hµng ngµy hä trùc tiÕp
nhËn çc mÖnh lÖnh vµ triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng mÖnh lÖnh ®ã ®Ó t¹o ra s¶n phÈm
cuèi cïng. PhÇn lín thêi gian cña çc nhµ qu¶n trÞ nµy ®−îc sö dông vµo viÖc gi¸m
s¸t, ®iÒu hµnh nh©n viªn thuéc quyÒn vµ ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hµng ngµy. PhÇn
thêi gian cßn l¹i dµnh cho gÆp gì, b¸o ço, héi häp víi cÊp trªn hoÆc quan hÖ víi çc
®ång nghiÖp thuéc çc bé phËn kh¸c. Yªu cÇu ®èi víi cÊp qu¶n trÞ nµy lµ:
+ HiÓu vµ nç lùc víi c«ng viÖc ®−îc giao
+ C¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p lµm viÖc, rÌn luyÖn çc ®øc tÝnh cña ng−êi qu¶n trÞ
+ Liªn hÖ kÞp thêi víi cÊp qu¶n trÞ viªn cao h¬n vµ t¹o lËp tinh thÇn ®ång ®éi
tèt
Chøc n¨ng cña qu¶n trÞ:
6
§Ó qu¶n trÞ, chñ thÓ qu¶n trÞ ph¶i thùc hiÖn nhiÒu lo¹i c«ng viÖc kh¸c nhau.
Nh÷ng lo¹i c«ng viÖc nµy ®−îc gäi lµ chøc n¨ng qu¶n trÞ. Nh− vËy, çc chøc n¨ng
qu¶n trÞ lµ nh÷ng c«ng viÖc qu¶n trÞ kh¸c nhau mµ chñ thÓ qu¶n trÞ (çc nhµ qu¶n trÞ)
ph¶i thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh qu¶n trÞ mét tæ chøc. Ph©n tÝch chøc n¨ng qu¶n trÞ
nh»m tr¶ lêi c©u hái: Çc nhµ qu¶n trÞ ph¶i thùc hiÖn çc c«ng viÖc g× trong qu¸ tr×nh
qu¶n trÞ.
Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ sù ph©n chia çc chøc n¨ng cña qu¸ tr×nh qu¶n
trÞ:
- Henry Fayol ph©n chia qu¸ tr×nh qu¶n trÞ ra 5 chøc n¨ng cô thÓ: ho¹ch ®Þnh, tæ
chøc, ®iÒu khiÓn, phèi hîp vµ kiÓm tra.
- Lyther Gulick Lydal Urwick nªu lªn 7 chøc n¨ng cô thÓ gäi t¾t lµ POSDCORB,
trong ®ã: P (Planning): Ho¹ch ®Þnh; O (Organizing): Tæ chøc; S (Staffing): Nh©n sù; D
(Directing): ChØ huy, ®iÒu khiÓn; CO (Coordinating): Phèi hîp; R (Reviewing): KiÓm
tra; B (Budgeting): Tµi chÝnh, ng©n s¸ch.
- Theo çc nhµ qu¶n trÞ Céng hoµ Liªn bang §øc th× qu¶n trÞ cã çc chøc n¨ng
c¬ b¶n lµ: X¸c ®Þnh triÕt lý, gi¸o lý vµ chÝnh s¸ch kinh doanh; kÕ ho¹ch kinh doanh vµ
kiÓm tra; Tæ chøc vµ chØ huy; Ph¸t triÓn qu¶n trÞ viªn.
- GÇn ®©y, cã ý kiÕn (cña James Stonner vµ Stenph P.Robbins) dïng kh¸i niÖm
“l·nh ®¹o” theo nghÜa ®iÒu hµnh thay cho hai chøc n¨ng ®iÒu khiÓn vµ phèi hîp, nh−
vËy qu¶n trÞ chØ cßn 4 chøc n¨ng cô thÓ: ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, l·nh ®¹o, kiÓm tra
Cã thÓ nãi, çc chøc n¨ng qu¶n trÞ trªn ®©y lµ chung nhÊt ®èi víi mäi nhµ qu¶n
trÞ, kh«ng ph©n biÖt cÊp bËc, ngµnh nghÒ, quy m« lín nhá cña tæ chøc vµ m«i tr−êng
x· héi, vµ ë bÊt cø quèc gia nµo. DÜ nhiªn, phæ biÕn hay chung nhÊt kh«ng cã nghÜa
lµ ®ång nhÊt, ë nh÷ng tæ chøc kh¸c nhau, nh÷ng cÊp bËc kh¸c nhau, cã sù kh¸c nhau
vÒ møc ®é vµ sù quan t©m còng nh− ph−¬ng thøc thùc hiÖn çc chøc n¨ng chung
nµy.
1.1.4. Qu¶n trÞ kinh doanh
Mét doanh nghiÖp cÇn ®−îc qu¶n trÞ, qu¶n trÞ nµy ®−îc gäi lµ qu¶n trÞ kinh
doanh.
Qu¶n trÞ kinh doanh lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, cã h−íng ®Ých
cña chñ doanh nghiÖp lªn tËp thÓ nh÷ng ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Ó sö
dông mét çch tèt nhÊt mäi tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng
s¶n xuÊt nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra theo ®óng luËt ®Þnh vµ th«ng lÖ x· héi.
Qua kh¸i niÖm, cã thÓ thÊy çc ®Æc ®iÓm cña qu¶n trÞ kinh doanh lµ:
- CÇn cã sù t¸c ®éng th−êng xuyªn, liªn tôc (trong mçi chu kú kinh doanh,
trong toµn bé thêi gian tån t¹i cña doanh nghiÖp).
- Chñ thÓ qu¶n trÞ bao gåm chñ së h÷u (n¾m quyÒn lùc kinh tÕ) vµ ng−êi ®iÒu
hµnh (sö dông quyÒn lùc).
- §èi t−îng qu¶n trÞ chñ yÕu lµ tËp thÓ ng−êi lao ®éng. XÐt ®Õn cïng lµ con
ng−êi (th«ng qua ®ã t¸c ®éng ®Õn çc nguån lùc kh¸c).
7
- Môc tiªu kh«ng chØ thùc hiÖn ®−îc khèi l−îng c«ng viÖc (s¶n phÈm, dÞch vô)
mµ cßn ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt, lîi nhuËn lín nhÊt trong kh¶ n¨ng
cho phÐp.
- Lu«n g¾n víi m«i tr−êng (chñ yÕu lµ thÞ tr−êng, thÓ chÕ), kÞp thêi thÝch øng
víi çc biÕn ®éng cña m«i tr−êng.
1.2. V¨n ho¸ tæ chøc vµ m«i tr−êng qu¶n trÞ
1.2.1. V¨n ho¸ tæ chøc
Kh¸i niÖm:
§Ó tiÕp cËn ®−îc vÊn ®Ò nµy, chóng ta b¾t ®Çu tõ viÖc xem xÐt kh¸i niÖm vÒ
v¨n ho¸. V¨n ho¸ lµ mét kh¸i niÖm cã ngo¹i diªn rÊt réng, bao gåm nhiÒu lo¹i ®èi
t−îng, tÝnh chÊt vµ h×nh thøc biÓu hiÖn kh¸c nhau. Bëi vËy, cho ®Õn nay, cã ®Õn hµng
tr¨m (cã ng−êi cho r»ng kho¶ng mét ngh×n) ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ v¨n ho¸ nh−:
- V¨n ho¸ lµ toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ loµi ng−êi ®·
t¹o ra trong lÞch sö cña m×nh trong mèi quan hÖ víi con ng−êi, víi tù nhiªn vµ víi x·
héi
- V¨n ho¸ lµ nh÷ng ho¹t ®éng vµ gi¸ trÞ tinh thÇn cña loµi ng−êi
- v.v…
MÆc dï cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ v¨n ho¸ nh−ng gi÷a nh÷ng quan
niÖm Êy ®Òu cã ®iÓm chung ë chç coi v¨n ho¸ lµ nguån lùc néi sinh cña con ng−êi, lµ
kiÓu sèng vµ b¶ng gi¸ trÞ cña çc tæ chøc, céng ®ång ng−êi, trung t©m lµ çc gi¸ trÞ
ch©n - thiÖn - mü.
V¨n ho¸ lµ thuéc tÝnh b¶n chÊt cña con ng−êi, chØ cã ë loµi ng−êi vµ do con
ng−êi sinh ra. Do ®ã, v¨n ho¸ gi÷ vai trß quan träng, kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi
®êi sèng cña con ng−êi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn nh©n
çch cña çc ç nh©n. Kh«ng chØ vËy, v¨n ho¸ cßn lµ môc tiªu, lµ ®éng lùc, lµ linh hån
vµ hÖ ®iÒu tiÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi.
ë gãc ®é cña mét tæ chøc, v¨n ho¸ cã thÓ ®−îc hiÓu lµ mét hÖ thèng nh÷ng gi¸
trÞ chung, nh÷ng niÒm tin, nh÷ng mong ®îi, nh÷ng th¸i ®é, nh÷ng tËp qu¸n thuéc vÒ
tæ chøc vµ chóng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau ®Ó h×nh thµnh nh÷ng chuÈn mùc hµnh
®éng mµ tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong tæ chøc noi theo.
V¨n ho¸ tæ chøc xuÊt ph¸t tõ sø mÖnh, çc môc tiªu chiÕn l−îc cña tæ chøc vµ
v¨n ho¸ x· héi…nã bao gåm nh÷ng gi¸ trÞ cèt lâi, nh÷ng chuÈn mùc, çc nghi lÔ vµ
truyÒn thuyÕt vÒ nh÷ng sù kiÖn néi bé
V¨n ho¸ tæ chøc th«ng th−êng ®−îc thÓ hiÖn trªn ba ph−¬ng diÖn:
- G¾n víi v¨n ho¸ x· héi vµ lµ tÇng s©u cña v¨n ho¸ x· héi. Môc tiªu cña v¨n
ho¸ tæ chøc lµ nh»m x©y dùng mét phong çch lµm viÖc hiÖu qu¶ vµ nh÷ng mèi quan
hÖ hîp t¸c th©n thiÖn gi÷a çc thµnh viªn cña tæ chøc, lµm cho tæ chøc trë thµnh mét
céng ®ång lµm viÖc trªn tinh thÇn hîp t¸c, tin cËy, g¾n bã, th©n thiÖn vµ tiÕn thñ trªn
c¬ së ®ã h×nh thµnh t©m lý chung vµ lßng tin vµo sù thµnh c«ng cña tæ chøc
8
- V¨n ho¸ tæ chøc ®−îc h×nh thµnh th«ng qua çc quy ®Þnh, chÕ ®é, nguyªn
t¾c cã tÝnh chÊt rµng buéc trong néi bé. Tr¶i qua thêi gian dµi th× nh÷ng quy ®Þnh,
nh÷ng nguyªn t¾c ®ã sÏ trë thµnh nh÷ng chuÈn mùc, nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng tËp qu¸n
vµ nh÷ng nguyªn t¾c bÊt thµnh v¨n
- V¨n ho¸ tæ chøc nh»m ®−a çc ho¹t ®éng cña tæ chøc vµo nÒn nÕp vµ ®¹t
diÖu qu¶ cao. Mét tæ chøc cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao lµ mäi ho¹t ®éng cña nã ®Òu ®−îc
thÓ chÕ ho¸, cô thÓ ho¸ vµ ®−îc mäi ng−êi tù gi¸c tu©n thñ.
Çc thµnh tè cña v¨n ho¸ tæ chøc:
- Néi quy, quy t¾c, ®ång phôc
- Lèi øng xö, phong çch hµnh vi
- V¨n nghÖ, thÓ thao
- Çc anh hïng, biÓu t−îng
- Çc truyÒn thuyÕt, giai tho¹i
- Çc nghi lÔ, tËp qu¸n, tÝn ng−ìng
- HÖ thèng chuÈn mùc
- HÖ gi¸ trÞ, triÕt lý cña tæ chøc
1.2.2. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i m«i tr−êng qu¶n trÞ
Kh¸i niÖm: M«i tr−êng qu¶n trÞ lµ tæng hîp çc yÕu tè vµ ®iÒu kiÖn kh¸ch
quan, chñ quan cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c lÉn nhau, ¶nh h−ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp
®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc.
TÊt c¶ çc nhµ qu¶n trÞ, cho dï hä ho¹t ®éng ë bÊt kú ®©u, ë bÊt kú khi nµo
muèn thµnh c«ng trong c«ng viÖc, muèn ®−a tæ chøc ngµy cµng ph¸t triÓn còng ®Òu
ph¶i ph©n tÝch kü çc yÕu tè cña m«i tr−êng ¶nh h−ëng tíi sù ho¹t ®éng cña tæ chøc.
Trong çc yÕu tè ¶nh h−ëng, cã nh÷ng yÕu tè mµ tæ chøc cã thÓ ®iÒu chØnh lµm thay
®æi nh−ng còng cã nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ hoÆc khã cã thÓ lµm thay ®æi. ChÝnh v×
vËy, cÇn ph¶i nghiªn cøu kü nh÷ng yÕu tè ®ã ®Ó tËn dông sù t¸c ®éng cña nh÷ng
nh©n tè tÝch cùc vµ h¹n chÕ ¶nh h−ëng cña nh÷ng nh©n tè tiªu cùc ®Õn tæ chøc.
Ph©n lo¹i m«i tr−êng qu¶n trÞ: Tuú theo çc gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau mµ
ng−êi ta cã thÓ ph©n chia m«i tr−êng qu¶n trÞ ra thµnh nhiÒu lo¹i. Çc yÕu tè ®ã
®−îc h×nh thµnh theo 3 nhãm d−íi ®©y:
- Nhãm 1: YÕu tè m«i tr−êng vÜ m«. Nhãm yÕu tè nµy cã t¸c ®éng trªn b×nh
diÖn réng vµ l©u dµi. ViÖc nghiªn cøu nh÷ng yÕu tè nµy sÏ gióp cho doanh nghiÖp
biÕt ®−îc c¬ héi thuËn lîi cã thÓ tËn dông vµ nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n ph¶i v−ît
qua. Nhãm nµy bao gåm:
+ Çc yÕu tè kinh tÕ vÜ m«
+ Çc yÕu tè v¨n ho¸ - x· héi
+ Çc yÕu tè vÒ nh©n khÈu, d©n sè
+ Çc yÕu tè thuéc vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ - ph¸p luËt
9
+ Çc yÕu tè c«ng nghÖ vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt
+ Çc yÕu tè quèc tÕ
+ Çc yÕu tè thiªn nhiªn
- Nhãm 2: Çc yÕu tè vi m« bªn ngoµi tæ chøc. Nhãm nµy t¸c ®éng trªn b×nh
diÖn gÇn gòi vµ trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng qu¶n trÞ cña nã. §èi víi mét doanh nghiÖp
ch¼ng h¹n chóng bao gåm:
+ Nhãm c¹nh tranh trùc diÖn
+ Nhãm çc nhµ cung øng
+ Nhãm kh¸ch hµng
+ Nhãm nh÷ng ng−êi m«i giíi trung gian
+ Nhãm çc ®èi thñ tiÒm Èn
+ Nhãm çc giíi chøc ®Þa ph−¬ng vµ c«ng chóng
- Nhãm 3: Çc yÕu tè vi m« bªn trong tæ chøc. §©y lµ çc yÕu tè m«i tr−êng vi
m« nh−ng l¹i n»m trong tæ chøc, chóng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp, th−êng xuyªn vµ rÊt
quan träng tíi çc ho¹t ®éng qu¶n trÞ cña chÝnh ngay tæ chøc ®ã. Nh÷ng yÕu tè nµy
sÏ gióp cho mét tæ chøc x¸c ®Þnh râ −u nh−îc ®iÓm cña m×nh. Nhãm nµy bao gåm:
+ Çc yÕu tè thuéc vÒ tµi chÝnh
+ Çc yÕu tè thuéc vÒ nh©n sù
+ Çc yÕu tè thuéc vÒ c¬ së vËt chÊt
+ Çc yÕu tè thuéc vÒ v¨n ho¸ tæ chøc
Çc nhãm yÕu tè trªn lu«n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o ra m«i tr−êng qu¶n
trÞ cña mét tæ chøc. Nhµ qu¶n trÞ ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c çc yÕu tè m«i
tr−êng ®Ó so¹n th¶o chiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc qu¶n trÞ cho ®óng ®¾n, gióp tæ chøc tån
t¹i vµ ph¸t triÓn.
1.2.3. ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng ®èi víi tæ chøc
Nh÷ng yÕu tè m«i tr−êng vÜ m«:
- YÕu tè m«i tr−êng kinh tÕ : Çc nh©n tè kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña
m«i tr−êng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Sau ®©y lµ nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n :
+ Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ, lµm ph¸t sinh çc nhu cÇu míi cho sù
ph¸t triÓn çc ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
+ Tû lÖ l¹m ph¸t ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh lîi, vèn ®Çu t−.
+ Tû lÖ thÊt nghiÖp chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ngµnh, vïng cã ¶nh h−ëng
®Õn vÊn ®Ò nh©n c«ng trªn ph−¬ng diÖn tuyÓn dông, sa th¶i.
+ Sù ®¶m b¶o chung vÒ tiÒn c«ng, gi¸ c¶.
+ Sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, tû gi¸ hèi ®o¸i.
+ VÊn ®Ò quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ, xu h−íng vµ thùc tÕ ®Çu t− n−íc ngoµi ë
n−íc ta.
10
+ Thu nhËp quèc d©n, tû träng cña çc khu vùc, ngµnh, thu nhËp b×nh qu©n
tÝnh theo ®Çu ng−êi vµ theo çc tÇng líp x· héi kh¸c nhau.
- Çc nh©n tè chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt: Çc nh©n tè nµy t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng
theo çc h−íng kh¸c nhau: cã thÓ t¹o ra lîi thÕ, trë ng¹i, thËm chÝ rñi ro cho doanh
nghiÖp. Nh÷ng nh©n tè nµy th−êng bao gåm:
+ Sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, nhÊt qu¸n vÒ quan ®iÓm chÝnh s¸ch lín.
+ HÖ thèng luËt ph¸p ®−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn: Ph¸p luËt kinh doanh vµ
b¶o vÖ m«i tr−êng.
+ Çc quy ®Þnh vÒ qu¶ng ço : §èi víi mét sè doanh nghiÖp, ®©y cã thÓ lµ mét
sù c¶n trë, ®e do¹.
+ Çc quy ®Þnh vÒ thuÕ, lÖ phÝ.
+ Quy chÕ tuyÓn dông, ®Ò b¹t, chÕ ®é h−u trÝ, trî cÊp thÊt nghiÖp...cã ¶nh
h−ëng ®Õn sö dông vµ ph¸t huy nguån nh©n lùc .
- Nh©n tè kü thuËt c«ng nghÖ: §©y lµ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h−ëng lín, trùc tiÕp
®Õn chiÕn l−îc kinh doanh cña çc lÜnh vùc, ngµnh còng nh− nhiÒu doanh nghiÖp cô
thÓ. Thùc tÕ cho thÊy, sù biÕn ®æi c«ng nghÖ ®· lµm chao ®¶o nhiÒu lÜnh vùc nh−ng
®ång thêi còng lµm xuÊt hiÖn nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh míi hoµn thiÖn h¬n...§iÒu
®ã buéc çc nhµ doanh nghiÖp ph¶i theo dâi th−êng xuyªn, liªn tôc ®Ó cã chiÕn l−îc
thÝch øng.
+ ChiÕn l−îc h−íng vÒ s¶n phÈm.
+ ChiÕn l−îc h−íng vÒ chøc n¨ng.
Doanh nghiÖp ph¶i th−êng xuyªn quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch khoa häc vµ c«ng
nghÖ b»ng çch ®Çu t− cho khoa häc vµ c«ng nghÖ, cho nghiªn cøu vµ triÓn khai,
khuyÕn khÝch ph¸t minh s¸ng chÕ, thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ.
- Nh©n tè v¨n ho¸ - x· héi: Trong çc chiÕn l−îc trung vµ dµi h¹n, ®©y lµ nh÷ng
nh©n tè thay ®æi lín nhÊt. VÒ biÓu hiÖn, çc nh©n tè nµy hÕt søc phong phó :
+ Lèi sèng, sù du nhËp lèi sèng míi, ®Æc biÖt lµ theo mèt.
+ Th¸i ®é, tËp qu¸n, thãi quen tiªu dïng; sù xuÊt hiÖn vµ ho¹t ®éng cña hiÖp
héi nh÷ng ng−êi tiªu dïng.
+ Sù thay ®æi cña th¸p tuæi, tû lÖ kÕt h«n, sinh ®Î, vÞ trÝ vai trß cña ng−êi phô
n÷ t¹i n¬i lµm viÖc vµ trong gia ®×nh.
+ Tr×nh ®é d©n trÝ ®−îc n©ng lªn. §©y lµ mét th¸ch thøc míi ®èi víi çc nhµ
s¶n xuÊt.
- Nh©n tè tù nhiªn: Nh©n tè nµy ¶nh h−ëng nhiÒu mÆt tíi nguån lùc ®Çu vµo
cÇn thiÕt cho çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ chóng cã thÓ g©y ¶nh h−ëng cho çc
ho¹t ®éng marketing trªn thÞ tr−êng.
+ VÞ trÝ ®Þa lý cã ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña doanh nghiÖp, liªn
quan ®Õn chi phÝ vËn chuyÓn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhê lîi thÕ vÒ møc chi phÝ vËn
chuyÓn thÊp.
11
+ KhÝ hËu, thêi tiÕt cã ¶nh h−ëng ®Õn chu kú s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong khu
vùc, ®Õn nhu cÇu vÒ çc lo¹i s¶n phÈm ®−îc tiªu dïng: çc yªu cÇu vÒ sù phï hîp
cña s¶n phÈm vÒ vÊn ®Ò dù tr÷, b¶o qu¶n
+ Çc vÊn ®Ò vÒ c©n b»ng sinh th¸i « nhiÔm m«i tr−êng: liªn quan ®Õn nh÷ng
hiÖn t−îng bÊt th−êng cña khÝ hËu thêi tiÕt, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn yªu cÇu ph¸t
triÓn bÒn v÷ng ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp
- Nh©n tè nh©n khÈu häc: Nh©n tè nh©n khÈu häc lµ yÕu tè ®−îc çc nhµ ho¹t
®éng marketing rÊt quan t©m v× thÞ tr−êng lµ kh¸ch hµng, lµ do con ng−êi hîp
thµnh. T¸c ®éng cña yÕu tè nh©n khÈu häc ®Õn ho¹t ®éng marketing cña doanh
nghiÖp ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua rÊt nhiÒu çc biÕn sè kh¸c nhau sau ®©y:
+ D©n sè vµ tèc ®é t¨ng d©n sè: D©n sè tøc lµ sè ng−êi hiÖn h÷u trªn thÞ tr−êng.
Tiªu thøc nµy ¶nh h−ëng ®Õn dung l−îng thÞ tr−êng cã thÓ ®¹t ®Õn. Th«ng th−êng
d©n sè cµng lín th× quy m« thÞ tr−êng cµng lín, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n
phÈm cµng lín, khèi l−îng tiªu thô s¶n phÈm cµng nhiÒu, do ®ã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o
hiÖu qu¶ kinh doanh cµng cao.
+ Tuæi thä vµ cÊu tróc ®é tuæi: Sù thay ®æi cña yÕu tè nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng
thay ®æi c¬ cÊu kh¸ch hµng tiÒm n¨ng theo ®é tuæi. Tõ ®ã t¸c ®éng tíi c¬ cÊu tiªu
dïng vµ nhu cÇu vÒ çc lo¹i hµng ho¸. T×nh h×nh ®ã buéc çc quyÕt ®Þnh marketing
cña doanh nghiÖp ph¶i thay ®æi theo.
+ C¬ cÊu, quy m« hé gia ®×nh: ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng quy çch, s¶n phÈm cô
thÓ khi s¶n phÈm ®ã ®¸p øng cho nhu cÇu chung cña c¶ gia ®×nh. §Æc biÖt cã ý nghÜa
khi ph©n tÝch trong mèi liªn hÖ víi thu nhËp cña ng−êi tiªu thô.
+ Sù chuyÓn dÞch d©n c− vµ xu h−íng vËn ®éng: Sù h×nh thµnh hay suy gi¶m
møc ®é tËp trung d©n c− ë mét khu vùc ®Þa lý cã ¶nh h−ëng lín ®Õn sù xuÊt hiÖn c¬
héi míi hoÆc suy tµn c¬ h«i hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp.
Nh÷ng yÕu tè m«i tr−êng vi m«:
- Çc yÕu tè vµ lùc l−îng bªn trong cña doanh nghiÖp: Çc doanh nghiÖp cÇn
ph©n tÝch mét çch chÆt chÏ çc yÕu tè bªn trong doanh nghiÖp nh»m x¸c ®Þnh râ −u
vµ nh−îc ®iÓm cña doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã ®−a ra çc biÖn ph¸p nh»m kh¾c
phôc nh−îc ®iÓm vµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®−îc lîi nhuËn tèi
®a. Nã bao gåm:
+ Tµi chÝnh - kÕ to¸n: CÇn ph©n tÝch çc yÕu tè sau:
Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n
Chi phèi vèn so víi toµn ngµnh vµ çc ®èi thñ c¹nh tranh
Çc vÊn ®Ò vÒ thuÕ, tû lÖ l·i suÊt
HÖ thèng kÕ to¸n hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch gi¸
thµnh, kÕ ho¹ch tµi chÝnh vµ lîi nhuËn.
+ S¶n xuÊt vµ nghiÖp vô kü thuËt gåm cã:
C¬ cÊu mÆt hµng dÞch vô
12
Kh¶ n¨ng më réng chu kú sèng cña s¶n phÈm chÝnh
Tû lÖ lîi nhuËn so víi doanh thu s¶n phÈm
ChiÕn l−îc gi¸ vµ tÝnh linh ho¹t trong viÖc ®Þnh gi¸
Chi phÝ vµ kh¶ n¨ng c«ng nghÖ so víi toµn ngµnh vµ çc ®èi thñ c¹nh tranh
Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt
+ Nh©n sù vµ bé m¸y qu¶n lý bao gåm:
Tr×nh ®é tay nghÒ vµ t− çch ®¹o ®øc cña çn bé c«ng nh©n viªn
C¬ cÊu tæ chøc vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp
Tæ chøc hÖ thèng th«ng tin giao tiÕp
- Nh÷ng ng−êi cung øng: §ã lµ nh÷ng ng−êi cung cÊp ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. BÊt kú mét sù biÕn ®æi nµo tõ phÝa ng−êi
cung øng, sím hay muén, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Òu g©y ¶nh h−ëng tíi ho¹t ®éng
marketing cña c«ng ty. Çc nhµ ho¹t ®éng marketing ph¶i quan t©m ®Õn hä trªn
nhiÒu ph−¬ng diÖn nh−: kh¶ n¨ng cung øng vÒ sè l−îng, chÊt l−îng, gi¸ c¶, thêi gian
cung øng, ®Þa ®iÓm cung øng…ThËm chÝ cßn ph¶i quan t©m ®Õn th¸i ®é cña nhµ
cung cÊp ®èi víi doanh nghiÖp m×nh vµ çc ®èi thñ c¹nh tranh. Nguån lùc khan
hiÕm, gi¸ c¶ t¨ng cã thÓ lµm xÊu ®i c¬ héi thÞ tr−êng cho viÖc kinh doanh nh÷ng hµng
ho¸ dÞch vô nhÊt ®Þnh hoÆc tåi tÖ h¬n cã thÓ buéc doanh nghiÖp ph¶i ngõng s¶n xuÊt.
- Çc trung gian marketing: §ã lµ çc tæ chøc dÞch vô, çc doanh nghiÖp kh¸c vµ
çc ç nh©n gióp cho c«ng ty tæ chøc tèt viÖc tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô
cña m×nh tíi ng−êi mua cuèi cïng. Çc trung gian marketing bao gåm:
+ Nh÷ng trung gian th−¬ng m¹i: Lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh doanh hç trî c«ng ty
t×m kiÕm hay trùc tiÕp b¸n s¶n phÈm cho kh¸ch hµng. Nã bao gåm çc ®¹i lý b¸n
bu«n, b¸n lÎ, ®¹i lý ph©n phèi ®éc quyÒn…
+ Çc c«ng ty chuyªn tæ chøc l−u th«ng hµng ho¸: Gióp doanh nghiÖp t¹o ra
l−îng dù tr÷ s¶n phÈm cña m×nh vµ vËn chuyÓn chóng tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i cÇn.
+ Çc tæ chøc cung cÊp dÞch vô marketing: Nghiªn cøu thÞ tr−êng, cung cÊp çc
dÞch vô qu¶ng ço… gióp c«ng ty s¶n xuÊt ®Þnh h−íng chÝnh x¸c h¬n vµ ®−a hµng
ho¸ cña m×nh ®Õn thÞ tr−êng thÝch hîp.
+ Çc tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông trung gian: gåm çc ng©n hµng, çc c«ng ty tÝn
dông, c«ng ty b¶o hiÓm vµ çc tæ chøc kh¸c hç trî c«ng ty ®Çu t− cho çc th−¬ng vô
hay b¶o hiÓm chèng rñi ro liªn quan ®Õn viÖc mua hay b¸n hµng.
- Kh¸ch hµng: Kh¸ch hµng ®ãng vai trß trung t©m trªn thÞ tr−êng, lµ ®èi
t−îng mµ doanh nghiÖp phôc vô vµ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i
cña doanh nghiÖp. Nghiªn cøu kh¸ch hµng tøc lµ nghiªn cøu nhu cÇu cña kh¸ch
hµng. B¶n th©n nhu cÇu l¹i kh«ng gièng nhau gi÷a çc nhãm kh¸ch hµng vµ th−êng
xuyªn biÕn ®æi, sù biÕn ®æi nµy l¹i ¶nh h−ëng ®Õn çc môc tiªu cña chiÕn l−îc thÞ
tr−êng.
13
V× vËy, doanh nghiÖp ph¶i th−êng xuyªn theo dâi kh¸ch hµng vµ dù b¸o nh÷ng
biÕn ®æi vÒ nhu cÇu cña hä ®Ó x©y dùng cho doanh nghiÖp cña m×nh mét chiÕn l−îc
thÞ tr−êng thÝch hîp. Th«ng th−êng cã 5 d¹ng thÞ tr−êng kh¸ch hµng sau:
+ ThÞ tr−êng ng−êi tiªu dïng - lµ nh÷ng ng−êi vµ hé d©n mua hµng ho¸ vµ
dÞch vô ®Ó sö dông cho ç nh©n.
+ ThÞ tr−êng çc nhµ s¶n xuÊt - lµ çc tæ chøc mua hµng vµ dÞch vô ®Ó sö dông
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
+ ThÞ tr−êng nhµ b¸n bu«n trung gian - lµ tæ chøc mua hµng vµ dÞch vô ®Ó sau
®ã b¸n l¹i kiÕm lêi.
+ ThÞ tr−êng çc c¬ quan nhµ n−íc - lµ nh÷ng tæ chøc Nhµ n−íc mua hµng ho¸
vµ dÞch vô ®Ó sau ®ã sö dông trong lÜnh vùc dÞch vô c«ng céng hoÆc chuyÓn giao
hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ã cho nh÷ng ng−êi cÇn ®Õn nã.
+ ThÞ tr−êng quèc tÕ - lµ nh÷ng ng−êi mua hµng ë ngoµi n−íc bao gåm nh÷ng
ng−êi tiªu dïng, s¶n xuÊt b¸n trung gian vµ çc c¬ quan Nhµ n−íc ë n−íc ngoµi.
- C¹nh tranh trªn thÞ tr−êng: Nh©n tè nµy ¶nh h−ëng th−êng xuyªn ®Õn qu¸
tr×nh tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng. Khi x©y dùng chiÕn l−îc
thÞ tr−êng doanh nghiÖp ph¶i ph©n tÝch xem ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng ®ang
sö dông nh÷ng biÖn ph¸p c¹nh tranh g× ®Ó ra chiÕn l−îc phßng thñ thÝch hîp.
Tãm l¹i, trong ho¹t ®éng kinh doanh th× doanh nghiÖp nµo còng chÞu t¸c ®éng
cña çc yÕu tè vi m« vµ vÜ m« trong m«i tr−êng kinh doanh. Tuy nhiªn, mçi doanh
nghiÖp do tÝnh chÊt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau nªn møc ®é t¸c ®éng
cña çc yÕu tè ®ã còng kh¸c nhau. ViÖc ph©n tÝch kü l−ìng çc yÕu tè trªn cho phÐp
çc doanh nghiÖp nhËn biÕt ®−îc çc c¬ héi s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó x©y dùng chiÕn
l−îc marketing ®óng ®¾n vµ thµnh c«ng trªn thÞ tr−êng. §ång thêi còng gióp cho
doanh nghiÖp nhËn biÕt ®−îc nh÷ng nguy c¬ ®Ó gi¶m rñi ro trong s¶n xuÊt kinh
doanh, cã thÓ c¹nh tranh tèt trªn thÞ tr−êng
1.3. Sù ph¸t triÓn cña lý thuyÕt qu¶n trÞ
Trªn ph−¬ng diÖn khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n mçi mét lý thuyÕt lµ mét tËp
hîp nh÷ng mèi t−¬ng quan gi÷a nh÷ng t− t−ëng võa gi¶i thÝch, võa tiªn ®o¸n çc
hiÖn t−îng x· héi. Lý thuyÕt qu¶n trÞ còng thÕ, nã còng lµ mét hÖ thèng vÒ nh÷ng t−
t−ëng, quan niÖm, ®óc kÕt, gi¶i thÝch vÒ çc ho¹t ®éng qu¶n trÞ ®−îc thùc hµnh trong
thÕ giíi hiÖn t¹i. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ lý thuyÕt qu¶n trÞ còng ph¶i dùa vµo thùc
tÕ vµ nã ®· ®−îc nghiªn cøu cã hÖ thèng qua çc thêi ®¹i, nhÊt lµ tõ thÕ kû XIX. KÕt
qu¶ lµ chóng ta cã ®−îc mét di s¶n ®å sé vµ phong phó vÒ qu¶n trÞ mµ çc nhµ qu¶n
trÞ ngµy nay ®ang thõa h−ëng. ChÝnh v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu sù tiÕn triÓn cña t−
t−ëng qu¶n trÞ lµ cÇn thiÕt cho çc nhµ qu¶n trÞ trong lý luËn vµ thùc hµnh, cho hiÖn
t¹i vµ cho c¶ t−¬ng lai
1.3.1. Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ
14
Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ lµ thuËt ng÷ ®−îc dïng ®Ó chØ nh÷ng quan
®iÓm vÒ tæ chøc vµ qu¶n trÞ ®−îc ®−a ra ë Ch©u ©u vµ Hoa kú vµo nh÷ng n¨m cuèi
cña thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX
Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc lý thuyÕt cæ ®iÓn cã c«ng ®ãng gãp cña nhiÒu
t¸c gi¶. Nh×n chung cã thÓ ®−a ra hai dßng lý thuyÕt qu¶n trÞ cæ ®iÓn chÝnh:
Lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc
Cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ vÒ dßng lý thuyÕt nµy, cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè t¸c gi¶ chÝnh:
- Charles Babbage (1792 - 1871): «ng lµ mét nhµ to¸n häc Anh t×m çch t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng. Cïng víi Adam Smith «ng chñ tr−¬ng chuyªn m«n ho¸ lao
®éng, dïng to¸n häc ®Ó tÝnh to¸n çch sö dông nguyªn vËt liÖu tèi −u. ¤ng cho r»ng,
çc nhµ qu¶n trÞ ph¶i nghiªn cøu thêi gian cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc, tõ
®ã Ên ®Þnh tiªu chuÈn c«ng viÖc, ®−a ra viÖc th−ëng cho nh÷ng c«ng nh©n v−ît tiªu
chuÈn. ¤ng còng lµ ng−êi ®Çu tiªn ®Ò nghÞ ph−¬ng ph¸p chia lîi nhuËn ®Ó duy tr×
quan hÖ gi÷a c«ng nh©n vµ ng−êi qu¶n lý.
- Frank & Lilian Gilbreth. Frank (1886 - 1924) vµ Lilian Gilbreth (1878 – 1972)
lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn trong viÖc nghiªn cøu thêi gian - ®éng t¸c vµ ph¸t triÓn lý
thuyÕt qu¶n trÞ kh¸c h¼n Taylor. Hai «ng bµ ph¸t triÓn mét hÖ thèng çc thao t¸c ®Ó
hoµn thµnh mét c«ng t¸c. Hai «ng bµ ®−a ra mét hÖ thèng xÕp lo¹i bao trïm çc ®éng
t¸c nh− çch n¾m ®å vËt, çch di chuyÓn…HÖ thèng çc ®éng t¸c khoa häc nªu lªn
nh÷ng t−¬ng quan gi÷a lo¹i ®éng t¸c vµ tÇn sè víi sù mÖt ngäc trong lao ®éng, x¸c
®Þnh nh÷ng ®éng t¸c d− thõa lµm phÝ ph¹m n¨ng lùc, lo¹i bá nh÷ng ®éng t¸c d−
thõa, chó t©m vµo nh÷ng ®éng t¸c thÝch hîp lµm gi¶m mÖt mái vµ t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng.
- Henry Gantt (1861 - 1919): «ng vèn lµ mét kü s− chuyªn vÒ hÖ thèng kiÓm
so¸t trong çc nhµ m¸y. ¤ng ph¸t triÓn s¬ ®å Gantt m« t¶ dßng c«ng viÖc cÇn ®Ó
hoµn thµnh mét nhiÖm vô, v¹ch ra nh÷ng giai ®o¹n cña c«ng viÖc theo kÕ ho¹ch, ghi
c¶ thêi gian ho¹ch ®Þnh vµ thêi gian thùc sù. Ngµy nay ph−¬ng ph¸p Gantt lµ mét
c«ng cô quan träng trong qu¶n trÞ t¸c nghiÖp. Gantt còng ®−a ra mét hÖ thèng chØ
tiªu c«ng viÖc vµ hÖ thèng khen th−ëng cho c«ng nh©n vµ qu¶n trÞ viªn ®¹t vµ v−ît
chØ tiªu.
Tuy nhiªn, ®¹i biÓu −u tó nhÊt cña tr−êng ph¸i nµy lµ Fededric W. Taylor (1856
- 1915) ®−îc gäi lµ “cha ®Î” cña ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ khoa häc. Tªn gäi cña lý thuyÕt
nµy xuÊt ph¸t tõ nhan ®Ò trong t¸c phÈm cña Taylor: “çc nguyªn t¾c qu¶n trÞ mét
çch khoa häc” (Principles of scientific management) xuÊt b¶n lÇn ®Çu ë Mü vµo n¨m
1911.
Trong thêi gian lµm nhiÖm vô cña nhµ qu¶n trÞ ë çc xÝ nghiÖp, nhÊt lµ trong
çc xÝ nghiÖp luyÖn kim «ng ®· t×m ra vµ chØ trÝch m·nh liÖt çc nh−îc ®iÓm trong
çch qu¶n lý cò, theo «ng çc nh−îc ®iÓm chÝnh lµ:
+ Thuª m−ín c«ng nh©n trªn c¬ së ai ®Õn tr−íc m−ín tr−íc, kh«ng l−u ý ®Õn
kh¶ n¨ng vµ nghÒ nghiÖp cña c«ng nh©n
15
+ C«ng t¸c huÊn luyÖn nh©n viªn hÇu nh− kh«ng cã hÖ thèng tæ chøc häc viÖc
+ C«ng viÖc lµm theo thãi quen, kh«ng cã tiªu chuÈn vµ ph−¬ng ph¸p. C«ng
nh©n tù m×nh ®Þnh ®o¹t tèc ®é lµm viÖc.
+ HÇu hÕt çc c«ng viÖc vµ tr¸ch nhiÖm ®Òu ®−îc giao cho ng−êi c«ng nh©n
+ Nhµ qu¶n trÞ lµm viÖc bªn c¹nh ng−êi thî, quªn mÊt chøc n¨ng chÝnh lµ lËp
kÕ ho¹ch vµ tæ chøc c«ng viÖc. TÝnh chuyªn nghiÖp cña nhµ qu¶n trÞ kh«ng ®−îc
thõa nhËn
Sau ®ã «ng nªu ra 4 nguyªn t¾c qu¶n trÞ khoa häc nh− sau:
+ Ph−¬ng ph¸p khoa häc cho nh÷ng thµnh tè c¬ b¶n trong c«ng viÖc cña c«ng
nh©n thay cho ph−¬ng ph¸p cò dùa vµo kinh nghiÖm
+ X¸c ®Þnh chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ, thay v× ®Ó c«ng nh©n tù ý
lùa chän ph−¬ng ph¸p lµm viÖc riªng cña hä
+ Lùa chän vµ huÊn luyÖn c«ng nh©n, ph¸t triÓn tinh thÇn hîp t¸c ®ång ®éi,
thay v× khÝch lÖ nh÷ng nç lùc ç nh©n riªng lÎ cña hä
+ Ph©n chia c«ng viÖc gi÷a nhµ qu¶n trÞ vµ c«ng nh©n ®Ó mçi bªn lµm tèt nhÊt
c«ng viÖc cña hä chø kh«ng ph¶i chØ ®æ lªn ®Çu c«ng nh©n nh− tr−íc kia
C«ng t¸c qu¶n trÞ t−¬ng øng lµ:
+ Nghiªn cøu thêi gian vµ çc thao t¸c hîp lý nhÊt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc
+ Dïng çch m« t¶ c«ng viÖc ®Ó chän lùa c«ng nh©n, thiÕt lËp hÖ thèng tiªu
chuÈn vµ hÖ thèng huÊn luyÖn chÝnh thøc
+ Tr¶ l−¬ng theo nguyªn t¾c khuyÕn khÝch theo s¶n l−îng, b¶o ®¶m an toµn lao
®éng b»ng dông cô thÝch hîp.
+ Th¨ng tiÕn trong c«ng viÖc, chó träng lËp kÕ ho¹ch vµ tæ chøc ho¹t ®éng
Tãm l¹i: Tr−êng ph¸i qu¶n tÞ khoa häc cã nhiÒu ®ãng gãp cã gi¸ trÞ cho sù ph¸t
triÓn cña t− t−ëng qu¶n trÞ, hä ph¸t triÓn kü n¨ng qu¶n trÞ qua ph©n c«ng vµ chuyªn
m«n ho¸ qu¸ tr×nh lao ®éng, h×nh thµnh quy tr×nh s¶n xuÊt d©y chuyÒn. Hä lµ nh÷ng
ng−êi ®Çu tiªn nªu lªn tÇm quan träng cña viÖc tuyÓn chän vµ huÊn luyÖn nh©n viªn,
®Çu tiªn dïng ®·i ngé ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Hä còng lµ nh÷ng ng−êi nhÊn
m¹nh viÖc gi¶m gi¸ thµnh ®Ó t¨ng hiÖu qu¶, dïng nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã hÖ thèng
vµ hîp lý ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò qu¶n trÞ, cuèi cïng còng chÝnh hä coi qu¶n trÞ nh−
lµ mét ®èi t−îng nghiªn cøu khoa häc. Tuy vËy, tr−êng ph¸i nµy còng cã nh÷ng giíi
h¹n nhÊt ®Þnh. Tr−íc hÕt tr−êng ph¸i nµy chØ ¸p dông tèt trong tr−êng hîp m«i
tr−êng æn ®Þnh, khã ¸p dông trong m«i tr−êng phøc t¹p nhiÒu thay ®æi. Thø ®Õn, hä
qu¸ ®Ò cao b¶n chÊt kinh tÕ vµ duy lý cña con ng−êi mµ ®¸nh gi¸ thÊp nhu cÇu x· héi
vµ tù thÓ hiÖn cña con ng−êi, do vËy vÊn ®Ò nh©n b¶n Ýt ®−îc quan t©m. Cuèi cïng
tr−êng ph¸i nµy cè ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ phæ qu¸t cho mäi hoµn c¶nh
mµ kh«ng nhËn thÊy tÝnh ®Æc thï cña m«i tr−êng vµ hä còng qu¸ chó t©m ®Õn vÊn
®Ò kü thuËt
Tr−êng ph¸i qu¶n trÞ hµnh chÝnh
16
Trong khi tr−êng ph¸i qu¶n trÞ khoa häc chó träng ®Õn hîp lý ho¸ vµ nh÷ng
nhiÖm vô mµ çc c«ng nh©n ph¶i lµm th× tr−êng ph¸i qu¶n trÞ tæng qu¸t (hay hµnh
chÝnh) l¹i ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ chung cho c¶ mét tæ chøc, chÝnh v×
thÕ tr−êng ph¸i nµy cßn ®−îc gäi lµ t− t−ëng qu¶n trÞ tæ chøc cæ ®iÓn.
§©y lµ tªn gäi ®Ó chØ çc ý kiÕn vÒ çch thøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp do Henry
Fayol ë Ph¸p vµ Max Weber ë §øc nªu lªn, còng cïng víi thêi kú Taylor ë Mü.
- Max Weber (1864 - 1920): Lµ mét nhµ x· héi häc ng−êi §øc, cã nhiÒu ®ãng
gãp vµo lý thuyÕt qu¶n trÞ th«ng qua viÖc ph¸t triÓn mét tæ chøc quan liªu bµn giÊy
lµ ph−¬ng thøc hîp lý tæ chøc mét c«ng ty phøc t¹p. Kh¸i niÖm quan liªu bµn giÊy
®−îc ®Þnh nghÜa lµ hÖ thèng chøc vô vµ nhiÖm vô ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng, ph©n c«ng,
ph©n nhiÖm chÝnh x¸c, çc môc tªu ph©n biÖt, hÖ thèng quyÒn hµnh cã t«n ty trËt tù.
C¬ së t− t−ëng cña Weber lµ ý niÖm thÈm quyÒn hîp ph¸p vµ hîp lý. Ngµy nay
thuËt ng÷ “quan liªu” gîi lªn h×nh ¶nh mét tæ chøc cøng nh¾c, lçi thêi, bÞ ch×m ngËp
trong thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ vµ nã hoµn toµn xa l¹ víi t− t−ëng ban ®Çu cña
Weber. Thùc chÊt nh÷ng ®Æc tÝnh vÒ chñ nghÜa quan liªu cña Weber lµ:
+ Ph©n c«ng lao ®éng víi thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm ®−îc quy ®Þnh râ vµ
®−îc hîp ph¸p ho¸ nh− nhiÖm vô chÝnh thøc.
+ Çc chøc vô ®−îc thiÕt lËp theo hÖ thèng chØ huy, måi chøc vô n»m d−íi mét
chøc vô kh¸c cao h¬n.
+ Nh©n sù ®−îc tuyÓn dông vµ th¨ng cÊp theo kh¶ n¨ng qua thi cö, huÊn luyÖn
vµ kinh nghiÖm.
+ Çc hµnh vi hµnh chÝnh vµ çc quyÕt ®Þnh ph¶i thµnh v¨n b¶n.
+ Qu¶n trÞ ph¶i t¸ch rêi së h÷u
Çc nhµ qu¶n trÞ ph¶i tu©n thñ ®iÒu lÖ vµ thñ tôc. LuËt lÖ ph¶i c«ng b»ng vµ
®−îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi ng−êi.
Theo Maz Weber th× quyÒn hµnh c¨n cø trªn chøc vô. Ng−îc l¹i chøc vô t¹o ra
quyÒn hµnh. V× vËy, viÖc x©y dùng mét hÖ thèng chøc vô vµ quyÒn hµnh ph¶i c¨n cø
vµo nh÷ng nguyªn t¾c sau:
+ Mäi ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Òu ph¶i chuyÓn vµo v¨n b¶n quy ®Þnh
+ ChØ nh÷ng ng−êi cã chøc vô míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh
+ ChØ cã nh÷ng ng−êi cã n¨ng lùc míi ®−îc giao chøc vô
+ Mäi quyÕt ®Þnh trong tæ chøc ph¶i mang tÝnh kh¸ch quan
- Henry Fayol (1841 - 1925): Lµ mét nhµ qu¶n trÞ hµnh chÝnh ng−êi Ph¸p. Víi
t¸c phÈm “Qu¶n trÞ c«ng nghiÖp vµ qu¶n trÞ tæng qu¸t (administration industrielle et
generall) (1916)”. Kh¸c h¼n víi Taylor, cho r»ng n¨ng suÊt lao ®éng kÐm lµ do c«ng
nh©n kh«ng biÕt çch lµm viÖc, vµ kh«ng ®−îc kÝch thÝch kinh tÕ ®Çy ®ñ, Fayol cho
r»ng n¨ng suÊt lao ®éng cña con ng−êi lµm viÖc chung trong tËp thÓ tuú thuéc vµo sù
s¾p xÕp, tæ chøc cña nhµ qu¶n trÞ. ViÖc s¾p xÕp tæ chøc ®ã ®−îc Fayol gäi lµ viÖc
qu¶n trÞ tæng qu¸t vµ viÖc nµy còng quan träng nh− 5 viÖc kh¸c trong c¬ së s¶n xuÊt
17
kinh doanh: (1) s¶n xuÊt, (2) tiÕp thÞ hay Marketing, (3) tµi chÝnh, (4) qu¶n lý tµi s¶n
vµ con ng−êi vµ (5) kÕ to¸n - thèng kª.
§Ó cã thÓ lµm tèt viÖc s¾p xÕp, tæ chøc xÝ nghiÖp Fayol ®· ®Ò nghÞ çc nhµ qu¶n
trÞ nªn theo 14 nguyªn t¾c qu¶n trÞ :
+ Ph¶i ph©n c«ng lao ®éng.
+ Ph¶i x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ gi÷a quyÒn hµnh vµ tr¸ch nhiÖm.
+ Ph¶i duy tr× kû luËt trong xÝ nghiÖp.
+ Mçi c«ng nh©n chØ nhËn lÖnh tõ mét cÊp chØ huy trùc tiÕp duy nhÊt.
+ Çc nhµ qu¶n trÞ ph¶i thèng nhÊt ý kiÕn khi chØ huy.
+ QuyÒn lîi chung ph¶i lu«n lu«n ®Æt lªn quyÒn lîi riªng
+ QuyÒn lîi kinh tÕ ph¶i t−¬ng xøng víi c«ng viÖc
+ QuyÒn quyÕt ®Þnh trong doanh nghiÖp ph¶i tËp trung vÒ mét mèi.
+ Doanh nghiÖp ph¶i ®−îc tæ chøc theo cÊp bËc tõ gi¸m ®èc xuèng ®Õn c«ng
nh©n.
+ Sinh ho¹t trong xÝ nghiÖp ph¶i cã trËt tù
+ Sù ®èi xö trong xÝ nghiÖp ph¶i c«ng b»ng.
+ C«ng viÖc cña mçi ng−êi trong xÝ nghiÖp ph¶i æn ®Þnh
+ T«n träng s¸ng kiÕn cña mäi ng−êi
+ Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng cho ®−îc tinh thÇn tËp thÓ.
Tãm l¹i: Tr−êng ph¸i hµnh chÝnh chñ tr−¬ng cho r»ng, n¨ng suÊt lao ®éng sÏ
cao trong mét tæ chøc ®−îc s¾p ®Æt hîp lý. Nã ®ãng gãp rÊt nhiÒu trong lý luËn còng
nh− thùc hµnh qu¶n trÞ, nhiÒu nguyªn t¾c qu¶n trÞ cña t− t−ëng nµy vÉn cßn ®−îc ¸p
dông ®Õn ngµy nay. Çc h×nh thøc tæ chøc, çc nguyªn t¾c tæ chøc, quyÒn lùc vµ sù
uû quyÒn… ®ang øng dông phæ biÕn hiÖn nay chÝnh lµ sù ®ãng gãp quan träng cña
tr−êng ph¸i qu¶n trÞ hµnh chÝnh.
H¹n chÕ cña tr−êng ph¸i nµy lµ çc t− t−ëng ®−îc thiÕt lËp trong mét tæ chøc
æn ®Þnh, Ýt thay ®æi, quan ®iÓm qu¶n trÞ cøng r¾n, Ýt chó ý ®Õn con ng−êi vµ x· héi
nªn dÔ dÉn tíi viÖc xa rêi thùc tÕ. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i biÕt çch vËn dông çc
nguyªn t¾c qu¶n trÞ cho phï hîp víi çc yªu cÇu thùc tÕ, chø kh«ng ph¶i lµ tõ bá çc
nguyªn t¾c ®ã.
1.3.2. Lý thuyÕt t©m lý x· héi trong qu¶n trÞ
Lý thuyÕt t©m lý x· héi trong qu¶n trÞ, cßn gäi lµ lý thuyÕt hµnh vi, lµ nh÷ng
quan ®iÓm qu¶n trÞ nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña yÕu tè t©m lý, t×nh c¶m, quan hÖ x·
héi cña con ng−êi trong c«ng viÖc. Lý thuyÕt nµy cho r»ng hiÖu qu¶ cña qu¶n trÞ do
n¨ng suÊt lao ®éng quyÕt ®Þnh, nh−ng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng chØ do çc yÕu tè
vËt chÊt quyÕt ®Þnh mµ cßn do sù tho¶ m·n çc nhu cÇu t©m lý x· héi cña con ng−êi.
Lý thuyÕt nµy b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ë Mü trong thËp niªn 30, ®−îc ph¸t triÓn m¹nh
bëi çc nhµ t©m lý häc trong thËp niªn 60, vµ hiÖn nay vÉn cßn ®−îc nghiªn cøu t¹i
18
nhiÒu n−íc ph¸t triÓn nh»m t×m ra nh÷ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ t©m hån phøc t¹p cña
con ng−êi, mét yÕu tè quan träng ®Ó qu¶n trÞ .
Tr−êng ph¸i nµy cã çc t¸c gi¶ sau:
- Robert owen (1771 - 1858): Lµ kü nghÖ gia ng−êi Anh, lµ ng−êi ®Çu tiªn nãi
®Õn nh©n lùc trong tæ chøc. ¤ng chØ trÝch çc nhµ c«ng nghiÖp bá tiÒn ra ph¸t triÓn
m¸y mãc nh−ng l¹i kh«ng c¶i tiÕn sè phËn cña nh÷ng “m¸y mãc ng−êi”
- Hugo Munsterberg (1863 - 1916): Nghiªn cøu t©m lý øng dông trong m«i
tr−êng tæ chøc, «ng ®−îc coi lµ cha ®Î cña ngµnh t©m lý häc c«ng nghiÖp. Trong t¸c
phÈm nhan ®Ò “T©m lý häc vµ hiÖu qu¶ trong c«ng nghiÖp” xuÊt b¶n n¨m 1913,
«ng nhÊn m¹nh lµ ph¶i nghiªn cøu mét çch khoa häc t¸c phong cña con ng−êi ®Ó
t×m ra nh÷ng mÉu mùc chung vµ gi¶i thÝch nh÷ng sù kh¸c biÖt. ¤ng cho r»ng n¨ng
suÊt lao ®éng sÏ cao h¬n nÕu c«ng viÖc giao phã cho hä ®−îc nghiªn cøu ph©n tÝch
chu ®¸o, vµ hîp víi nh÷ng kü n¨ng còng nh− t©m lý cña hä.
- Mary Parker Follett (1863 - 1933): Lµ nhµ nghiªn cøu qu¶n trÞ ngay tõ nh÷ng
n¨m 20 cña thÕ kû XX ®· chó ý ®Õn t©m lý trong qu¶n trÞ, bµ cã nhiÒu ®ãng gãp cã
gi¸ trÞ vÒ nhãm lao ®éng vµ quan hÖ x· héi trong qu¶n trÞ.
- - Abraham Maslow (1908 - 1970): Lµ nhµ t©m lý häc ®· x©y dùng mét lý
thuyÕt vÒ nhu cÇu cña con ng−êi gåm 5 bËc ®−îc xÕp tõ thÊp ®Õn cao theo thø tù: (1)
nhu cÇu vËt chÊt, (2) nhu cÇu an toµn, (3) nhu cÇu x· héi, (4) nhu cÇu ®−îc t«n träng
vµ (5) nhu cÇu tù hoµn thiÖn.
- - Donghlas Mc Gregor (1906 - 1964): Mc Gregor cho r»ng çc nhµ qu¶n trÞ
tr−íc ®©y ®· tiÕn hµnh çc çch thøc qu¶n trÞ trªn nh÷ng gi¶ thuyÕt sai lÇm vÒ t¸c
phong vµ hµnh vi cña con ng−êi. Nh÷ng gi¶ thuyÕt ®ã cho r»ng phÇn ®«ng mäi
ng−êi ®Òu kh«ng thÝch lµm viÖc, thÝch ®−îc chØ huy h¬n lµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm, vµ
hÇu hÕt mäi ng−êi lµm viÖc v× lîi Ých vËt chÊt, vµ nh− vËy çc nhµ qu¶n trÞ ®· x©y
dùng nh÷ng bé m¸y tæ chøc víi quyÒn hµnh tËp trung ®Æt ra nhiÒu quy t¾c thñ tôc,
®ång thêi víi mét hÖ thèng kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ. Gregor gäi nh÷ng gi¶ thuyÕt
®ã lµ X, vµ ®Ò nghÞ mét lo¹t gi¶ thuyÕt kh¸c mµ «ng gäi lµ Y. ThuyÕt Y cho r»ng con
ng−êi sÏ thÝch thó víi c«ng viÖc nÕu cã ®−îc nh÷ng thuËn lîi vµ hä cã thÓ ®ãng gãp
nhiÒu h¬n cho tæ chøc. Mc Gregor cho r»ng thay v× nhÊn m¹nh ®Õn c¬ chÕ kiÓm tra
th× nhµ qu¶n trÞ nªn quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sù phèi hîp ho¹t ®éng
- Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i nhµ m¸y Hawthorne do Elton Mayo (1880 -
1949) Gi¸o s− cña ®¹i häc kinh doanh Havard næi tiÕng ë Mü thùc hiÖn vµ tr¶i qua
nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm kh¸c cña çc nhµ t©m lý c«ng nghiÖp, ng−êi ta
®· cho r»ng sù tho¶ m·n çc nhu cÇu t©m lý cña con ng−êi nh− muèn ®−îc ng−êi
kh¸c quan t©m, muèn ®−îc ng−êi kh¸c kÝnh träng, muèn cã vai trß quan träng trong
sù nghiÖp chung, muèn lµm viÖc trong bÇu kh«ng khÝ th©n thiÖn gi÷a çc ®ång sù…
cã ¶nh h−ëng lín ®Õn n¨ng suÊt vµ thµnh qu¶ lao ®éng cña con ng−êi
- Quan ®iÓm c¬ b¶n cña lý thuyÕt nµy còng gièng nh− quan ®iÓm cña lý thuyÕt
qu¶n trÞ khoa häc. Hä cho r»ng sù qu¶n trÞ h÷u hiÖu tuú thuéc vµo n¨ng suÊt lao
®éng cña con ng−êi lµm viÖc trong tËp thÓ. Tuy nhiªn, kh¸c víi ý kiÕn cña lý thuyÕt
19
qu¶n trÞ khoa häc, lý thuyÕt t©m lý x· héi cho r»ng, yÕu tè tinh thÇn cã ¶nh h−ëng
m¹nh ®èi víi n¨ng suÊt cña lao ®éng
- Tõ nhËn thøc ®ã, çc nhµ lý thuyÕt t©m lý qu¶n trÞ cho r»ng çc nhµ qu¶n trÞ
nªn thay ®æi quan niÖm vÒ c«ng nh©n. Hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng con ng−êi thô ®éng,
thÝch ®−îc chØ huy, thÝch ®−îc giao viÖc cô thÓ. Tr¸i l¹i, hä sÏ lµm viÖc tèt h¬n, n¨ng
suÊt cao h¬n, ph¸t huy s¸ng kiÕn nhiÒu h¬n, nÕu ®−îc ®èi xö nh− nh÷ng con ng−êi
tr−ëng thµnh, ®−îc tù chñ trong c«ng viÖc. Ngoµi ra, nhµ qu¶n trÞ ph¶i c¶i thiÖn mèi
quan hÖ con ng−êi trong tæ chøc, tõ mèi quan hÖ gi÷a thñ tr−ëng víi nh©n viªn, ®Õn
mèi quan hÖ gi÷a çc ®ång sù ngang hµng, v× con ng−êi sÏ lµm viÖc tèt h¬n trong
mét m«i tr−êng quan hÖ th©n thiÖn
- Tãm l¹i: T− t−ëng chÝnh cña nhãm t©m lý x· héi lµ:
- + Doanh nghiÖp lµ mét hÖ thèng x· héi
- + Khi ®éng viªn kh«ng chØ b»ng yÕu tè vËt chÊt mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn
nh÷ng nhu cÇu x· héi
- + TËp thÓ ¶nh h−ëng trªn t¸c phong ç nh©n (tinh thÇn, th¸i ®é, kÕt qu¶ lao
®éng…)
- + L·nh ®¹o kh«ng chØ lµ quyÒn hµnh do tæ chøc mµ cßn do çc yÕu tè t©m lý
x· héi cña tæ chøc chi phèi
- + Çc nhãm vµ çc tæ chøc phi chÝnh thøc trong xÝ nghiÖp cã t¸c dông nhiÒu
®Õn tinh thÇn, th¸i ®é vµ kÕt qu¶ lao ®éng
- + Sù tho¶ m·n vÒ tinh thÇn cã mèi liªn quan chÆt chÏ ®Õn n¨ng suÊt vµ kÕt
qu¶ lao ®éng
- + C«ng nh©n cã nhiÒu nhu cÇu vÒ t©m lý x· héi
- + Tµi n¨ng qu¶n trÞ ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã chuyªn m«n kü thuËt vµ c¶
çc ®Æc ®iÓm vÒ quan hÖ tèt víi con ng−êi
- Tuy vËy, lý thuyÕt nµy còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh:
- + Qu¸ chó ý ®Õn yÕu tè x· héi - kh¸i niÖm “con ng−êi x· héi” chØ cã thÓ bæ
sung cho kh¸i niÖm “con ng−êi kinh tÕ” chø kh«ng thÓ thay thÕ
- + Lý thuyÕt nµy coi con ng−êi lµ phÇn tö trong hÖ thèng khÐp kÝn mµ kh«ng
quan t©m ®Õn yÕu tè ngo¹i lai
- + Kh«ng ph¶i lóc nµo nh÷ng “con ng−êi tho¶ m·n” ®Òu lµ nh÷ng lao ®éng cã
n¨ng suÊt cao
1.3.3. Lý thuyÕt ®Þnh l−îng trong qu¶n trÞ
ThÕ chiÕn II ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi cho viÖc qu¶n trÞ. N−íc Anh ®· thµnh
lËp ®éi nghiªn cøu hµnh qu©n (Operation research team) bao gåm çc nhµ khoa häc
®Ó t×m çch chèng l¹i sù tÊn c«ng cña §øc
KÕt thóc chiÕn tranh thÕ giíi II vµ tõ thËp niªn 50, çc kü thuËt ®Þnh l−îng
®−îc çc nhµ c«ng nghiÖp Mü quan t©m vµ ¸p dông vµo nghiªn cøu, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
n©ng cao tÝnh chÝnh x¸c cña çc quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ. KÕt qu¶ tõ nh÷ng cè g¾ng nµy
20
cña hä ®· lµm n¶y sinh mét lý thuyÕt n÷a vÒ qu¶n trÞ ra ®êi. Lý thuyÕt qu¶n trÞ míi
nµy ®−îc gäi b»ng nhiÒu tªn kh¸c nhau nh−: lý thuyÕt hÖ thèng (system theory), lý
thuyÕt ®Þnh l−îng vÒ qu¶n trÞ (quantitative management), lý thuyÕt khoa häc qu¶n
trÞ (management science). TÊt c¶ tªn gäi nµy ch¼ng qua nh»m ®Ó biÓu ®¹t ý nghÜa vÒ
lý thuyÕt qu¶n trÞ míi nµy ®−îc x©y dùng trªn nhËn thøc c¬ b¶n r»ng “qu¶n trÞ lµ
quyÕt ®Þnh” vµ muèn viÖc qu¶n trÞ cã hiÖu qu¶, çc quyÕt ®Þnh ph¶i ®óng ®¾n)
Do sù bïng næ vÒ th«ng tin vµ cuéc çch m¹ng vÒ th«ng tin, x· héi loµi ng−êi
cã nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn mang tÝnh çch m¹ng m¹nh mÏ trªn b×nh diÖn cña tõng
n−íc vµ toµn cÇu, kÐo theo ®ã lµ nh÷ng thay ®æi cã tÝnh çch m¹ng trong viÖc ¸p
dông nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ cao vµo çc qu¸ tr×nh lao ®éng. Cïng víi nh÷ng
trµo l−u nµy, tr−êng ph¸i qu¶n trÞ ®Þnh l−îng víi c¬ së lµ lý thuyÕt quyÕt ®Þnh, ®· ¸p
dông cã hiÖu qu¶ thèng kª vµ sù ph¸t triÓn cña m« h×nh to¸n kinh tÕ víi sù trî gióp
cña m¸y tÝnh ®iÖn tö vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Tr−êng ph¸i nµy dùa trªn sù suy
®o¸n lµ tÊt c¶ çc vÊn ®Ò ®Òu cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt b»ng çc m« h×nh to¸n, vµ nã cã
çc ®Æc tÝnh sau:
- NhÊn m¹nh ph−¬ng ph¸p khoa häc trong khi gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò qu¶n trÞ
- ¸p dông ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn hÖ thèng ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò
- Sö dông çc m« h×nh to¸n häc
- §Þnh l−îng ho¸ çc yÕu tè cã liªn quan vµ ¸p dông çc phÐp tÝnh to¸n häc vµ
x¸c suÊt thèng kª
- Chó ý çc yÕu tè kinh tÕ kü thuËt trong qu¶n trÞ h¬n lµ çc yÕu tè t©m lý x·
héi
- Sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö lµm c«ng cô
- T×m kiÕm çc quyÕt ®Þnh tèi −u trong hÖ thèng khÐp kÝn
Theo lý thuyÕt ®Þnh l−îng, hÖ thèng ®−îc çc t¸c gi¶ ®Þnh nghÜa nh− sau:
+ Berthalanfly: HÖ thèng lµ phèi hîp nh÷ng yÕu tè lu«n lu«n t¸c ®éng l¹i víi
nhau
+ Miller: HÖ thèng lµ tËp hîp çc yÕu tè cïng víi nh÷ng mèi quan hÖ t−¬ng
t¸c
Tæng hîp nh÷ng kh¸i niÖm trªn, chóng ta cã thÓ thÊy hÖ thèng lµ phøc t¹p cña
çc yÕu tè:
+ T¹o thµnh mét tæng thÓ
+ Cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c
+ T¸c ®éng lÉn nhau ®Ó ®¹t môc tiªu
Doanh nghiÖp lµ mét hÖ thèng. §ã lµ mét hÖ thèng më cã liªn hÖ víi m«i
tr−êng (víi kh¸ch hµng, víi nhµ cung cÊp, víi çc ®èi thñ c¹nh tranh…). Nã cã mét
môc tiªu ®Æc thï: t¹o ra lîi nhuËn. HÖ thèng doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu ph©n hÖ
cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c víi nhau nh−: ph©n hÖ c«ng nghÖ, ph©n hÖ nh©n sù, ph©n
hÖ tµi chÝnh, ph©n hÖ tæ chøc, ph©n hÖ qu¶n trÞ, ph©n hÖ kiÓm tra…
21
Nh− vËy, lý thuyÕt qu¶n trÞ ®Þnh l−îng cã çc ®Æc tr−ng c¬ b¶n sau:
- Träng t©m chñ yÕu lµ ®Ó phôc vô cho viÖc ra çc quyÕt ®Þnh. Gi¶i ph¸p ®−îc
t×m thÊy nhê çc kü thuËt ph©n tÝch ®Þnh l−îng chØ râ çch thøc mµ çc nhµ qu¶n trÞ
cã thÓ tiÕn hµnh
- Sù lùa chän dùa trªn tiªu chuÈn kinh tÕ. BiÖn ph¸p hµnh ®éng ®−îc lùa chän
dùa vµo nh÷ng tiªu thøc cã thÓ ®o l−êng ®−îc nh− chi phÝ, doanh thu, tû lÖ hoµn vèn
®Çu t− vµ nh÷ng t¸c ®éng cña thuÕ
- Sö dông çc m« h×nh to¸n häc ®Ó t×m gi¶i ph¸p tèi −u. Çc t×nh huèng ®−îc
gi¶ ®Þnh vµ çc vÊn ®Ò ®−îc ph©n tÝch theo çc m« h×nh to¸n häc
- M¸y ®iÖn to¸n gi÷ vai trß rÊt quan träng. M¸y ®iÖn to¸n ®−îc dïng ®Ó gi¶i
quyÕt nh÷ng “bµi to¸n vÊn ®Ò” phøc t¹p mµ nÕu tÝnh to¸n b»ng tay sÏ tèn rÊt nhiÒu
chi phÝ vµ thêi gian
Tãm l¹i: Tr−êng ph¸i ®Þnh l−îng trong qu¶n trÞ cã çc −u ®iÓm vµ h¹n chÕ c¬
b¶n sau:
- −u ®iÓm:
+ §Þnh l−îng lµ sù nèi dµi cña tr−êng ph¸i cæ ®iÓn (qu¶n trÞ mét çch khoa
häc)
+ Tr−êng ph¸i ®Þnh l−îng th©m nhËp hÇu hÕt trong mäi tæ chøc hiÖn ®¹i víi
nh÷ng kü thuËt phøc t¹p. Ngµy nay khoa häc qu¶n trÞ, qu¶n trÞ t¸c nghiÖp vµ qu¶n trÞ
hÖ thèng th«ng tin rÊt quan träng cho çc nhµ qu¶n trÞ çc tæ chøc lín vµ hiÖn ®¹i.
Çc kü thuËt cña tr−êng ph¸i nµy ®· ®ãng gãp rÊt lín trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é
ho¹ch ®Þnh vµ kiÓm tra ho¹t ®éng
- H¹n chÕ:
+ Kh«ng hÒ chó träng ®Õn yÕu tè con ng−êi trong tæ chøc qu¶n trÞ
+ Çc kh¸i niÖm vµ kü thuËt qu¶n trÞ cña lý thuyÕt nµy khã hiÓu cÇn ph¶i cã
nh÷ng chuyªn gia giái, do ®ã viÖc phæ biÕn lý thuyÕt nµy cßn rÊt h¹n chÕ.
1.3.4. Lý thuyÕt qu¶n trÞ hiÖn ®¹i
§©y lµ sù kÕ thõa çc t− t−ëng qu¶n trÞ truyÒn thèng nh»m ®¸p øng nh÷ng
thay ®æi nhanh chãng cña m«i tr−êng kinh doanh vµ møc ®é c¹nh tranh ngµy cµng
gay g¾t trªn th−¬ng tr−êng
Néi dung: Çc lý thuyÕt nµy ®Ò cao tÝnh linh ho¹t cña tæ chøc, tËn dông çc
thµnh tùu cña c«ng nghÖ th«ng tin, thóc ®Èy tÝnh ®éc lËp s¸ng t¹o cña nh©n viªn, tÝch
cùc uû quyÒn vµ t¨ng c−êng truyÒn th«ng trong tæ chøc, gi¶m ®Õn møc tèi ®a sù lÖ
thuéc vµo quy chÕ, nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc cøng nh¾c, gi¶m thiÓu çc cÊp qu¶n trÞ
trung gian nh»m tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch hµng, ph¸t triÓn nh÷ng quan
niÖm, ý t−ëng vÒ s¶n phÈm
VÒ ph−¬ng ph¸p cô thÓ, lý thuyÕt qu¶n trÞ hiÖn ®¹i bao gåm mét sè ph−¬ng
ph¸p qu¶n trÞ chñ yÕu sau:
22
- Ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ theo qu¸ tr×nh: D−íi søc Ðp cña c¹nh tranh, ®Çu thËp
niªn 1990 nhiÒu doanh nghiÖp Hoa kú ®· tiÕn hµnh c¶i tæ çc ho¹t ®éng kinh doanh
dùa trªn quan ®iÓm coi sù tho¶ m·n nhu cÇu riªng cña tõng kh¸ch hµng lµ môc tiªu
sèng cßn cña doanh nghiÖp. Do ®ã, c¬ cÊu tæ chøc, nh©n sù ra quyÕt ®Þnh cña doanh
nghiÖp v.v… ®−îc t¸i cÊu tróc cho phï hîp víi môc tiªu tho¶ m·n nhu cÇu cña
kh¸ch hµng. Toµn bé çc ho¹t ®éng nµy ®−îc liªn kÕt vµ thèng nhÊt thµnh mét “qu¸
tr×nh”, bao gåm toµn bé çc ho¹t ®éng tõ h×nh thµnh ý t−ëng, tæ chøc thùc hiÖn, lùa
chän nh©n sù… vµ hiÖu qu¶ ®−îc ®o b»ng møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch
hµng.
Lý thuyÕt “qu¶n trÞ theo qu¸ tr×nh” lµ ph−¬ng thøc ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng
kinh doanh ng−îc l¹i so víi lý thuyÕt qu¶n trÞ theo khoa häc cña Taylor vµ çc céng
sù cña «ng. Thay v× lÊy c«ng nghÖ lµm träng t©m vµ tiÕn hµnh ph©n nhá qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt, chÕ t¹o thµnh nh÷ng thao t¸c ®¬n gi¶n, nh»m cho phÐp ng−êi c«ng nh©n
nhanh chãng n¾m v÷ng kü n¨ng vµ dÔ dµng thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä nh− çc nhµ
qu¶n trÞ khoa häc ®· lµm. Çc nhµ “qu¶n trÞ theo qu¸ tr×nh” ®· lÊy kh¸ch hµng lµm
träng t©m vµ tiÕn hµnh liªn kÕt, thèng nhÊt tõng thao t¸c, tõng ho¹t ®éng riªng lÎ
thµnh nh÷ng ho¹t ®éng chung nh»m tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu riªng cña tõng kh¸ch
hµng cô thÓ. Bëi vËy, çc doanh nghiÖp ®· ®−îc tæ chøc vµ ®ang ho¹t ®éng theo c¬
cÊu tæ chøc cò cÇn ph¶i ®−îc “t¸i lËp” theo c¬ cÊu míi.
C¬ cÊu tæ chøc theo “qu¸ tr×nh” ®−îc h×nh thµnh dùa trªn tõng qu¸ tr×nh cô thÓ ,
nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña tõng kh¸ch hµng. Do ®ã, h×nh thµnh nh÷ng ®éi c«ng t¸c
chøc n¨ng chÐo, cã tÝnh linh ho¹t rÊt cao vµ sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô cña nã,
nh÷ng ®éi nµy sÏ tù ®iÒu chØnh hoÆc gi¶i thÓ. C¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp ph¸t
triÓn theo chiÒu ngang, çc cÊp qu¶n trÞ trung gian ®−îc gi¶m ®Õn møc tèi ®a vµ
nh©n viªn ph¶i ®−îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc tæng hîp, cã kh¶ n¨ng ®−a ra nh÷ng
quyÕt ®Þnh ®éc lËp
- Ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ theo t×nh huèng: Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1960, nhiÒu nhµ
lý thuyÕt vµ nhµ qu¶n trÞ ®· kh«ng thµnh c«ng khi cè g¾ng ¸p dông nh÷ng quan
®iÓm qu¶n trÞ cæ ®iÓn vµ hÖ thèng. Do ®ã, mét sè ng−êi cho r»ng trong mçi t×nh
huèng qu¶n trÞ cô thÓ ph¶i cã sù lùa chän ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ phï hîp. Tõ ®ã xuÊt
hiÖn lý thuyÕt qu¶n trÞ theo t×nh huèng
Çc nhµ qu¶n trÞ vµ lý thuyÕt thuéc tr−êng ph¸i nµy cho r»ng trong nh÷ng t×nh
huèng kh¸c nhau th× ph¶i ¸p dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ kh¸c nhau vµ çc lý
thuyÕt qu¶n trÞ ®−îc ¸p dông riªng rÏ hay kÕt hîp víi nhau tuú theo tõng vÊn ®Ò cÇn
gi¶i quyÕt. Do ®ã, çc nhµ qu¶n trÞ ph¶i dù kiÕn vµ hiÓu râ thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò cÇn
gi¶i quyÕt tr−íc khi ra quyÕt ®Þnh.
C¬ së lý luËn cña ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn quan niÖm cho r»ng tÝnh hiÖu qu¶
cña tõng phong çch, kü n¨ng hay nguyªn t¾c qu¶n trÞ sÏ thay ®æi tuú theo tõng
tr−êng hîp. Çc nhµ qu¶n trÞ theo quan ®iÓm nµy c¨n cø vµo tõng t×nh huèng cô thÓ
®Ó lùa chän vµ sö dông nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ thuéc çc tr−êng ph¸i cæ ®iÓn,
tr−êng ph¸i hµnh vi hay qu¶n trÞ hÖ thèng mµ hä cho lµ h÷u hiÖu nhÊt víi t×nh
23
huèng cÇn gi¶i quyÕt. ViÖc lùa chän çch qu¶n trÞ nµo tuú thuéc vµo nh÷ng yÕu tè c¬
b¶n sau:
+ C«ng nghÖ: §©y lµ ph−¬ng ph¸p dïng ®Ó biÕn çc yÕu tè ®Çu vµo cña tæ chøc
thµnh çc yÕu tè ®Çu ra. C«ng nghÖ bao gåm tri thøc, thiÕt bÞ, kü thuËt vµ nh÷ng ho¹t
®éng thÝch hîp ®Ó biÕn nguyªn liÖu th« thµnh dÞch vô hay s¶n phÈm hoµn thµnh.
C«ng nghÖ cã nhiÒu møc ®é tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. C«ng nghÖ ®¬n gi¶n liªn quan
®Õn nh÷ng nguyªn t¾c ra quyÕt ®Þnh hµng ngµy nh»m hç trî cho ng−êi c«ng nh©n
trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn nh÷ng c«ng nghÖ tinh vi ®ßi hái ng−êi c«ng nh©n
ph¶i ®−a ra hµng lo¹t quyÕt ®Þnh, ®«i khi trong t×nh tr¹ng kh«ng cã ®ñ çc th«ng tin
cÇn thiÕt
+ M«i tr−êng bªn ngoµi: Çc yÕu tè m«i tr−êng bªn ngoµi cã nh÷ng t¸c ®éng
rÊt m¹nh mÏ ®èi víi tæ chøc vµ sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña tæ chøc phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo møc ®é phï hîp ®èi víi m«i tr−êng cña çc quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ. Ch¼ng
h¹n nÕu ban l·nh ®¹o mét doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh ®Çu t− x©y dùng nhµ m¸y vµo
mét khu vùc th−êng x¶y ra b¹o ®éng, l¹m ph¸t ë møc cao, kh«ng cã chÝnh s¸ch hç
trî tõ chÝnh phñ th× møc ®é rñi ro cña dù ¸n rÊt cao
+ Nh©n sù: theo quan ®iÓm qu¶n trÞ t×nh huèng, nhµ qu¶n trÞ cÇn c¨n cø vµo
t×nh h×nh nh©n sù cña tæ chøc ®Ó lùa chän phong çch l·nh ®¹o thÝch hîp. BiÕn sè
nh©n sù thÓ hiÖn ë tr×nh ®é nhËn thøc cña c«ng nh©n, nh÷ng gi¸ trÞ chung vÒ v¨n
ho¸, lèi sèng vµ çch thøc ph¶n øng cña hä tr−íc mçi quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ
Quan ®iÓm qu¶n trÞ theo t×nh huèng tá ra rÊt h÷u hiÖu bëi nã dùa trªn ph−¬ng
ph¸p tiÕp cËn tuú theo t×nh tr¹ng thùc tÕ cña tæ chøc hoÆc ç nh©n mµ lùa chän gi¶i
ph¸p phï hîp nhÊt ®Ó ra çc quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ
NhiÒu ng−êi cho r»ng tr−êng ph¸i qu¶n trÞ nµy kh«ng cã g× míi bëi nã chØ ®¬n
thuÇn sö dông mét çch thÝch hîp çc kü n¨ng qu¶n trÞ cña çc tr−êng ph¸i qu¶n trÞ
kh¸c. Tuy nhiªn, quan ®iÓm qu¶n trÞ theo t×nh huèng hÕt søc linh ho¹t vÒ nguyªn t¾c,
nã lu«n tu©n thñ tÝnh hiÖu qu¶, phï hîp víi çc nguyªn lý vµ c«ng cô qu¶n trÞ víi
tõng t×nh huèng, sau khi ®· t×m hiÓu, ®iÒu tra kü l−ìng.
- Tr−êng ph¸i qu¶n trÞ NhËt b¶n:
+ Lý thuyÕt Z: Lý thuyÕt nµy ®−îc gi¸o s− Wiliam Ouchi, mét ng−êi Mü gèc
NhËt ë Tr−êng ®¹i häc California ®−a ra th«ng qua viÖc xuÊt b¶n cuèn s¸ch thuyÕt Z
- mét cuèn s¸ch ®−îc xÕp vµo lo¹i b¸n ch¹y nhÊt t¹i Mü
Ouchi ®Æt vÊn ®Ò ng−êi Mü cã thÓ häc tËp ng−êi NhËt vÒ qu¶n lý, tr−íc hÕt lµ
chÕ ®é lµm viÖc suèt ®êi cho mét c«ng ty lín. Bëi v× Ouchi cho r»ng, xÝ nghiÖp NhËt
b¶n th−êng g¾n bã víi chÕ ®é lµm viÖc suèt ®êi, xÝ nghiÖp sÏ lµm viÖc hÕt søc m×nh
®Ó ph¸t triÓn lßng trung thµnh cña nh©n viªn b»ng çch ®èi xö víi hä mét çch c«ng
b»ng vµ nh©n ®¹o. Thªm n÷a lµ chÝnh s¸ch nh©n sù ®Ò b¹t chËm, song l¹i chó träng
ph¸t triÓn çc mèi quan hÖ kh«ng chÝnh thøc “th©n t×nh, tÕ nhÞ vµ phøc t¹p cña ®ång
nghiÖp”. Mét −u ®iÓm n÷a trong thùc tiÔn qu¶n lý NhËt b¶n lµ kh«ng chuyªn m«n
ho¸ lao ®éng qu¸ møc; tr¸i l¹i hä ®· lu©n chuyÓn nh©n viªn qua nh÷ng bé phËn kh¸c
nhau cña c«ng viÖc ®Ó hä cã thÓ ph¸t triÓn toµn diÖn
24
Ouchi cßn ®i vµo t×m hiÓu c¬ chÕ qu¶n lý cña mét xÝ nghiÖp NhËt b¶n. ¤ng ®Æc
biÖt chó ý ®Õn tinh thÇn vµ gi¸ trÞ tËp thÓ cña ph−¬ng ph¸p qu¶n lý NhËt b¶n. Nã
hoµn toµn xa l¹ víi çc gi¸ trÞ cña chñ nghÜa ç nh©n ë ph−¬ng t©y. So s¸nh doanh
nghiÖp NhËt b¶n víi doanh nghiÖp ph−¬ng t©y, «ng t×m ra sù t−¬ng ph¶n gi÷a
chóng nh− sau:
Doanh nghiÖp NhËt b¶n Doanh nghiÖp ph−¬ng t©y
- ViÖc lµm suèt ®êi - ViÖc lµm giíi h¹n trong thêi gian
- §¸nh gi¸ ®Ò b¹t chËm - §¸nh gi¸ vµ ®Ò b¹t nhanh
- NghÒ nghiÖp kh«ng chuyªn m«n - NghÒ nghiÖp chuyªn m«n ho¸
ho¸ - C¬ chÕ kiÓm tra hiÓn nhiªn
- C¬ chÕ kiÓm tra mÆc nhiªn - QuyÕt ®Þnh ç nh©n
- QuyÕt ®Þnh tËp thÓ - Tr¸ch nhiÖm ç nh©n
- Tr¸ch nhiÖm tËp thÓ - QuyÒn lîi cã giíi h¹n
- QuyÒn lîi toµn côc
+ ThuyÕt Kaizen: ThuyÕt nµy ®−îc ®−a ra bëi Masaakiimai. Kaizen theo tiÕng
NhËt cã nghÜa lµ c¶i tiÕn, c¶i thiÖn kh«ng ngõng liªn quan ®Õn mäi ng−êi, nhµ qu¶n
lý lÉn c«ng nh©n. ë NhËt thay ®æi lµ mét lèi sèng. Mäi ng−êi coi thay ®æi nh− lµ lÏ
th−êng t×nh. “sù thÇn kú vÒ kinh tÕ” hËu chiÕn cña NhËt lµ do çc giíi kinh doanh ®·
nghiªn cøu nh÷ng nh©n tè nh− cuéc vËn ®éng vÒ n¨ng suÊt, kiÓm tra chÊt l−îng toµn
diÖn (TQC), ho¹t ®éng cña çc nhãm nhá, tù ®éng ho¸, ng−êi m¸y c«ng nghiÖp vµ
quan hÖ lao ®éng. Th«ng diÖp cña Kaizen lµ kh«ng ngµy nµo kh«ng cã mét c¶i tiÕn
nµo ë mét bé phËn nµo ®ã trong c«ng ty. NiÒm tin ph¶i c¶i tiÕn kh«ng ngõng ®·
thÊm s©u vµo trong ãc cña ng−êi NhËt, ng¹n ng÷ cæ cña NhËt ®· cã c©u: “nÕu mét
ng−êi v¾ng mÆt ba ngµy, b¹n anh ta ph¶i nh×n kü xem anh ta cã nh÷ng thay ®æi g×”.
Kaizen chó träng ®Õn qu¸ tr×nh c¶i tiÕn liªn tôc, tËp trung vµo ba yÕu tè chñ yÕu cña
nh©n sù lµ: giíi qu¶n lý, tËp thÓ vµ ç nh©n. §Æc ®iÓm cña Kaizen trong qu¶n lý bao
hµm kh¸i niÖm s¶n xuÊt võa ®óng lóc (JIT: just - in - time) vµ c«ng ty lu«n ghi nhËn
çc ý kiÕn ®ãng gãp cña c«ng nh©n, khuyÕn khÝch c«ng nh©n kh¸m ph¸ vµ b¸o ço
mäi vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ®Ó giíi qu¶n lý kÞp thêi gi¶i quyÕt.
Giíi qu¶n lý ë NhËt lu«n cè g¾ng lµm cho c«ng nh©n tham gia vµo Kaizen th«ng qua
viÖc ®ãng gãp ý kiÕn cña hä. Do ®ã, hÖ thèng kiÕn nghÞ lµ mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch
rêi cña c¬ chÕ qu¶n lý vµ sè ý kiÕn ®ãng gãp cña c«ng nh©n ®−îc coi nh− mét tiªu
chuÈn quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc cña ng−êi gi¸m s¸t c«ng nh©n lµm viÖc. VÒ
phÇn m×nh, ng−êi qu¶n lý gióp ®ì çc gi¸m s¸t viªn ®Ó hä cã thÓ khuyÕn khÝch c«ng
nh©n ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn vµ hä bao giê còng nghiªm chØnh xem xÐt çc ý kiÕn
®ãng gãp. Th−êng th× nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®−îc d¸n ë trªn t−êng n¬i lµm viÖc ®Ó
khuyÕn khÝch tinh thÇn thi ®ua trong c«ng nh©n, h¬n n÷a v× nh÷ng tiªu chuÈn míi
®−îc Ên ®Þnh l¹i chÝnh lµ theo ý kiÕn cña c«ng nh©n nªn ng−êi c«ng nh©n c¶m thÊy
h·nh diÖn vµ s½n sµng lµm tèt c«ng viÖc theo tiªu chuÈn míi ®ã. Kaizen h−íng vÒ
25
nh÷ng nç lùc cña con ng−êi. ThËt vËy, khi quan s¸t ng−êi c«ng nh©n lµm viÖc, giíi
qu¶n lý ë NhËt chó träng tíi çch ng−êi ®ã lµm viÖc.
1.4. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu qu¶n trÞ häc
1.4.1. §èi t−îng nghiªn cøu
Lµ mét khoa häc, qu¶n trÞ häc cã ®èi t−îng nghiªn cøu lµ çc quan hÖ ph¸t sinh
trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc tæ chøc. Nh÷ng quan hÖ nµy cã thÓ lµ quan hÖ gi÷a
tæ chøc víi m«i tr−êng nh− kh¸ch hµng, nh÷ng nhµ cung cÊp, çc nhµ ph©n phèi, çc
®èi thñ c¹nh tranh, çc tæ chøc liªn doanh liªn kÕt, çc c¬ quan Nhµ n−íc, çc tæ chøc
kh¸c, hay mèi quan hÖ gi÷a çc ç nh©n vµ tËp thÓ lao ®éng trong tæ chøc v.v.
Qu¶n trÞ häc nghiªn cøu çc mèi quan hÖ con ng−êi nh»m t×m ra nh÷ng quy
luËt vµ c¬ chÕ vËn dông nh÷ng quy luËt ®ã trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng lªn con ng−êi,
th«ng qua ®ã mµ t¸c ®éng lªn çc yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt kh¸c nh− vèn, vËt
t−, n¨ng l−îng, trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ th«ng tin mét çch cã hiÖu qu¶. Qu¶n trÞ
häc sÏ cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu s©u çc
m«n häc vÒ qu¶n trÞ tæ chøc theo lÜnh vùc hoÆc theo ngµnh chuyªn m«n ho¸: qu¶n trÞ
marketing, qu¶n trÞ R&D, qu¶n trÞ s¶n xuÊt, qu¶n trÞ nh©n lùc, qu¶n trÞ tµi chÝnh ...
hoÆc qu¶n trÞ çc doanh nghiÖp, qu¶n trÞ çc tæ chøc x· héi v.v.
1.4.2. Qu¶n trÞ häc lµ mét khoa häc liªn ngµnh
Lµ khoa häc liªn ngµnh v× nã sö dông tri thøc cña nhiÒu khoa häc kh¸c nhau
nh− kinh tÕ häc, chÝnh trÞ häc, t©m lý häc, x· héi häc, luËt häc, to¸n häc, tin häc...
XuÊt ph¸t ®iÓm cña khoa häc liªn ngµnh nµy lµ tÝnh tæng hîp trong lao ®éng cña çc
nhµ qu¶n trÞ tæ chøc.
1.4.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña qu¶n trÞ häc
Ngoµi çc ph−¬ng ph¸p chung sö dông cho nhiÒu ngµnh khoa häc nh− ph−¬ng
ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ph−¬ng ph¸p to¸n, thèng kª, t©m lý vµ x·
héi häc..., qu¶n trÞ häc lÊy ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng lµm ph−¬ng ph¸p nghiªn
cøu chñ yÕu cña m×nh.
§Ó nghiªn cøu, qu¶n trÞ ®−îc ph©n thµnh çc chøc n¨ng qu¶n trÞ. Hai tiªu chÝ c¬
b¶n ®Ó h×nh thµnh çc chøc n¨ng qu¶n trÞ lµ qu¸ tr×nh qu¶n trÞ vµ çc lÜnh vùc cña
ho¹t ®éng qu¶n trÞ.
1.4.4 Néi dung cña m«n qu¶n trÞ häc
M«n qu¶n trÞ häc chøa ®ùng nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau ®©y:
1.4.4.1 C¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p luËn cña khoa häc qu¶n trÞ
Qu¶n trÞ mang tÝnh khoa häc, v× chØ cã n¾m v÷ng vµ tu©n thñ ®ßi hái cña çc
quy luËt kh¸ch quan x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc tæ chøc míi ®¶m b¶o
cho viÖc qu¶n trÞ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ mong muèn. Toµn bé néi dung cña viÖc nhËn thøc
vµ vËn dông quy luËt ®−îc nªu trong phÇn c¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p luËn cña
qu¶n trÞ häc, bao gåm tæ chøc vµ qu¶n trÞ tæ chøc, lý thuyÕt hÖ thèng trong qu¶n trÞ,
çc t− t−ëng qu¶n trÞ c¬ b¶n, vËn dông quy luËt trong qu¶n trÞ, çc nguyªn t¾c qu¶n
trÞ vµ qu¶n trÞ trong thÕ kû XXI.
26
1.4.4.2 Qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ vµ ®¶m b¶o th«ng tin cho çc quyÕt
®Þnh
Qu¶n trÞ chÝnh lµ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh.
Nguyªn liÖu ®Ó ra quyÕt ®Þnh lµ th«ng tin qu¶n lý cã ®−îc th«ng qua qu¸ tr×nh thu
thËp d÷ liÖu, chän läc d÷ liÖu, xö lý th«ng tin, b¶o qu¶n th«ng tin, cung cÊp th«ng tin
cho nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh.
1.4.4.3. Çc chøc n¨ng qu¶n trÞ
§©y chÝnh lµ nh÷ng néi dung cèt lâi cña gi¸o tr×nh, tr¶ lêi c©u hái lµm qu¶n trÞ
cô thÓ lµ lµm g×? Nh÷ng chøc n¨ng qu¶n trÞ sÏ thÓ hiÖn c«ng nghÖ cña ho¹t ®éng
qu¶n trÞ.
Trong gi¸o tr×nh nµy, çc chøc n¨ng qu¶n trÞ sÏ ®−îc nghiªn cøu theo çch tiÕp
cËn phæ biÕn nhÊt, ®ã lµ theo qu¸ tr×nh qu¶n trÞ víi bèn chøc n¨ng: lËp kÕ ho¹ch, tæ
chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm tra.
1.4.4.4. §æi míi çc ho¹t ®éng qu¶n trÞ tæ chøc
Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc tæ chøc trong ®iÒu kiÖn biÕn ®æi phøc t¹p, nhanh
chãng, víi nh÷ng xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng−îc cña m«i tr−êng lu«n ®Æt ra nh÷ng
th¸ch thøc lín lao ®èi víi çc nhµ qu¶n trÞ. Hoµn thiÖn, ®æi míi kh«ng ngõng ho¹t
®éng qu¶n trÞ lµ cøu çnh ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña çc tæ
chøc. Ph©n tÝch kinh tÕ, qu¶n trÞ rñi ro, ®æi míi çc ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n trÞ,
h−íng tíi chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ lµ nh÷ng yÕu tè ®−îc quan t©m trong tÊt c¶ çc néi
dung cña qu¶n trÞ.
Tãm t¾t lý thuyÕt

Trong ch−¬ng nµy, chóng ta ®· nghiªn cøu çc vÊn ®Ò rÊt kh¸i qu¸t vÒ qu¶n trÞ. Nh÷ng
vÊn ®Ò nghiªn cøu chñ yÕu ®· ®−îc thèng nhÊt ®ã lµ:
- XÐt vÒ mÆt tæ chøc vµ kü thuËt cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ th× qu¶n trÞ chÝnh lµ sù kÕt hîp
mäi nç lùc cña con ng−êi trong mét tæ chøc nµo ®ã ®Ó ®¹t tíi môc tiªu chung cña tæ chøc vµ
môc tiªu riªng cña mçi ng−êi mét çch kh«n khÐo vµ hiÖu qu¶ nhÊt
- Qu¶n trÞ ra ®êi ®· t¹o ra hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cao h¬n h¼n so víi lao ®éng cña tõng ç
nh©n ®éc lËp. Thùc chÊt cña qu¶n trÞ lµ qu¶n trÞ con ng−êi, th«ng qua qu¶n trÞ ®Ó sö dông cã
hiÖu qu¶ nhÊt mäi tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cña tæ chøc, gióp cho tæ chøc tån t¹i vµ ngµy cµng
ph¸t triÓn, ®¸p øng ®−îc nh÷ng mong muèn vµ nguyÖn väng cña tËp thÓ ng−êi lao ®éng
trong tæ chøc ®ã.
- Qu¶n trÞ cã thÓ diÔn ra trªn nhiÒu lÜnh vùc vµ ho¹t ®éng nh−ng tùu chung l¹i th× ®ã lµ
qu¶n trÞ vÒ tµi s¶n, vÒ thêi gian lao ®éng vµ qu¶n trÞ çc mèi quan hÖ cña con ng−êi trong lao
®éng
- Çc nhµ qu¶n trÞ ë trong çc tæ chøc nh−ng kh«ng ph¶i ai trong tæ chøc ®Òu lµ nhµ
qu¶n trÞ. Ho¹t ®éng qu¶n trÞ liªn quan ®Õn sù phèi hîp, ®Þnh h−íng, lùa chän, quyÕt ®Þnh…
®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu chung cña tæ chøc. ChÝnh v× vËy, çc thµnh viªn trong tæ chøc th−êng
®−îc chia lµm hai lo¹i theo ®Æc thï c«ng viÖc ®ã lµ: ng−êi thõa hµnh vµ nhµ qu¶n trÞ
27
- Tuú theo quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña tæ chøc mµ mét tæ chøc cã thÓ cã nhiÒu
hay Ýt nhµ qu¶n trÞ. Çc nhµ qu¶n trÞ th−êng ®−îc chia lµm ba cÊp chñ yÕu lµ: CÊp qu¶n trÞ
viªn cao cÊp, cÊp qu¶n trÞ viªn thõa hµnh, cÊp qu¶n trÞ viªn thùc hiÖn.
- MÆc dï cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ v¨n ho¸ nh−ng gi÷a nh÷ng quan niÖm Êy
®Òu cã ®iÓm chung ë chç coi v¨n ho¸ lµ nguån lùc néi sinh cña con ng−êi, lµ kiÓu sèng vµ
b¶ng gi¸ trÞ cña çc tæ chøc, céng ®ång ng−êi, trung t©m lµ çc gi¸ trÞ ch©n - thiÖn - mü.
V¨n ho¸ lµ çi thuéc tÝnh b¶n chÊt cña con ng−êi, chØ cã ë loµi ng−êi vµ do con ng−êi
sinh ra. Do ®ã, v¨n ho¸ gi÷ vai trß quan träng, kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi ®êi sèng cña
con ng−êi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn nh©n çch cña çc ç nh©n.
Kh«ng chØ vËy, v¨n ho¸ cßn lµ môc tiªu, lµ ®éng lùc, lµ linh hån vµ hÖ ®iÒu tiÕt ®èi víi sù
ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi.
- M«i tr−êng qu¶n trÞ lµ tæng hîp çc yÕu tè vµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, chñ quan cã
mèi quan hÖ t−¬ng t¸c lÉn nhau, ¶nh h−ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña tæ
chøc, nã bao gåm yÕu tè m«i tr−êng vÜ m«, yÕu tè vi m« bªn ngoµi tæ chøc, yÕu tè vi m« bªn
trong tæ chøc
- Trong lÞch sö ®· cã nhiÒu lý thuyÕt qu¶n trÞ kh¸c nhau, trªn ph−¬ng diÖn khoa häc x·
héi vµ nh©n v¨n mçi mét lý thuyÕt lµ mét tËp hîp nh÷ng mèi t−¬ng quan gi÷a nh÷ng t−
t−ëng võa gi¶i thÝch, võa tiªn ®o¸n çc hiÖn t−îng x· héi. Lý thuyÕt qu¶n trÞ còng thÕ, nã
còng lµ mét hÖ thèng vÒ nh÷ng t− t−ëng, quan niÖm, ®óc kÕt, gi¶i thÝch vÒ çc ho¹t ®éng
qu¶n trÞ ®−îc thùc hµnh trong thÕ giíi hiÖn t¹i. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ lý thuyÕt qu¶n trÞ
còng ph¶i dùa vµo thùc tÕ vµ nã ®· ®−îc nghiªn cøu cã hÖ thèng qua çc thêi ®¹i, nhÊt lµ tõ
thÕ kû XIX. KÕt qu¶ lµ chóng ta cã ®−îc mét di s¶n ®å sé vµ phong phó vÒ qu¶n trÞ mµ çc
nhµ qu¶n trÞ ngµy nay ®ang thõa h−ëng. ChÝnh v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu sù tiÕn triÓn cña t−
t−ëng qu¶n trÞ lµ cÇn thiÕt cho çc nhµ qu¶n trÞ trong lý luËn vµ thùc hµnh, cho hiÖn t¹i vµ
cho c¶ t−¬ng lai.
C©u hái «n tËp vµ bµi tËp th¶o luËn
1. V× sao mäi ho¹t ®éng ®Òu cÇn cã sù qu¶n trÞ? Môc ®Ých cña qu¶n trÞ lµ g×?
2. Qu¶n trÞ dùa trªn c¬ së nµo? Mèi quan hÖ gi÷a kinh nghiÖm, khoa häc, nghÖ
thuËt qu¶n trÞ
3. Qu¶n trÞ kinh doanh lµ g×? Cã çc ®Æc ®iÓm g× ?
4. V× sao thùc chÊt cña qu¶n trÞ lµ qu¶n trÞ con ng−êi? Trong qu¶n trÞ kinh
doanh, qu¶n trÞ t¸c ®éng vµo çc nh©n tè nµo?
5. Nªu thùc chÊt b¶n chÊt cña qu¶n trÞ? HiÓu thùc chÊt vµ b¶n chÊt cña qu¶n trÞ
cã ý nghÜa g×?
6. V× sao qu¶n trÞ mang tÝnh khoa häc, tÝnh nghÖ thuËt vµ lµ mét nghÒ? ý nghÜa
cña viÖc hiÓu nh÷ng kh¸i niÖm nµy.
7. Qu¶n trÞ mét tr−êng ®¹i häc vµ qu¶n trÞ mét doanh nghiÖp gièng vµ kh¸c
nhau nh− thÕ nµo?
8. «ng V sau mét ®ît ®i häc ë n−íc ngoµi vÒ qu¶n lý rÊt t©m ®¾c mét ®iÒu lµ
nÕu lµm mét viÖc g× ®Êy mµ kh«ng cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt kü l−ìng sÏ kh«ng thÓ
28
lµm tèt ®−îc. Tõ bµi häc ®ã, «ng V ®−a ra mét quyÕt ®Þnh chiÕn l−îc lµ më réng häc
tËp båi d−ìng cho ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ cña c«ng ty. ¤ng mêi nhiÒu chuyªn gia
trong vµ ngoµi n−íc tiÕn hµnh båi d−ìng kiÕn thøc cho çc çn bé d−íi quyÒn. KÕt
qu¶ lµ t×nh h×nh c«ng ty nhÝch lªn ®−îc ®«i chót nh−ng sau ®ã vµi th¸ng l¹i dËm
ch©n t¹i chç.
Hái :
1. Theo anh chÞ, «ng V ra quyÕt ®Þnh båi d−ìng kiÕn thøc qu¶n trÞ cho nh©n
viªn d−íi quyÒn lµ ®óng hay sai? V× sao?
2. NÕu ®óng th× v× sao kÕt qu¶ thu ®−îc l¹i kh«ng ®óng nh− mong muèn cña
«ng V?
3. Ph©n tÝch çc yÕu tè cña m«i tr−êng qu¶n trÞ? ý nghÜa cña viÖc ph©n tÝch
nh÷ng yÕu tè nµy?
4. Tr×nh bµy lÞch sö ph¸t triÓn cña çc lý thuyÕt qu¶n trÞ: T¸c gi¶ tiªu biÓu, quan
®iÓm, chÝnh s¸ch qu¶n trÞ, nguyªn t¾c qu¶n trÞ, kÕt qu¶.
5. Tr×nh bµy kh¸i niÖm, vai trß vµ nh÷ng thµnh tè c¬ b¶n cña v¨n ho¸ trong
doanh nghiÖp.
6. Ph©n tÝch çc cÊp qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu
Nghiªn cøu t×nh huèng
T×nh huèng 1: TriÕt lý kinh doanh cña b¹ch khuª
B¹ch Khuª lµ ng−êi thêi Chu, cã ph−¬ng ch©m “l¹c quan thêi biÕn” chñ tr−¬ng
“ng−êi bá ta lÊy, ng−êi lÊy ta ®−a”, cô thÓ lµ “phµm mïa gÆt th× mua thãc lóa, b¸n t¬
lôa, mïa t»m th× mua sîi b«ng, b¸n l−¬ng thùc”. Sao Th¸i ¢m ®ãng ë cung M·o lµ
®−îc mïa, n¨m sau sÏ ®ãi kÐm; ®ãng ë cung Ngä th× bÞ h¹n, n¨m sau sÏ kh¸, tíi
cung Tý lµ ®¹i h¹n, sang n¨m sÏ kh¸. BÞ lò lôt mµ sao Th¸i ¢m tíi cung M·o, nªn tÝch
tr÷ gÊp ®«i mäi n¨m. Muèn l·i nhiÒu th× mua thãc th−êng, cã vèn lín, mua g¹o
ngon. B×nh th−êng ¨n uèng t»n tiÖn, ®Ì nÐn ham muèn, tiÕt kiÖm quÇn ¸o, cïng vui
cïng khæ víi t«i tí trong nhµ, gÆp thêi c¬ th× chôp nh− thó d÷ vå chim. B¹ch Khuª
th−êng nãi: “trong viÖc bu«n b¸n, ta theo m−u kÕ Y Doan, L· Väng dïng binh nh−
t«n tö, Ng« Khëi, dïng lèi trÞ n−íc cña Th−îng −ëng…dÉu muèn häc thuËt cña ta
còng kh«ng häc ®−îc. V× vËy ng−êi ta nãi r»ng B¹ch Khuª lµ «ng tæ cña “thuËt trÞ
sinh”
ThuËt trÞ sinh cña B¹ch Khuª lµ th«ng qua t×nh h×nh biÕn ®æi cña thÞ tr−êng,
biÕn ®éng cña hµng ho¸ mµ thi hµnh quyÕt s¸ch kinh doanh. Tu t−ëng “ng−êi bá ta
lÊy, ng−êi lÊy ta ®−a” lµ t− t−ëng chñ ®¹o cña B¹ch Khuª. Nã còng gièng nh− “hµng
®¾t th× b¸n ra nh− ®Êt bôi, hµng rÎ th× mua vµo nh− ch©u b¸u” cña §µo Chu C«ng. V×
“ng−êi bá ta lÊy” tÊt nhiªn lµ “lÊy” hµng ho¸ rÎ. “ng−êi lÊy ta ®−a” th× còng lµ “®−a”
nh÷ng hµng ho¸ gi¸ cao mµ mäi ng−êi tranh nhau mua vµo.
Lóc mua b¸n hµng ho¸, B¹ch Khuª còng thÊy r»ng viÖc mÊt mïa l−¬ng thùc
kh«ng cã nghÜa lµ mÊt mïa vÒ çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c. V× vËy, n¨m ®−îc
mïa th× mua l−¬ng thùc gi¸ rÎ, b¸n t¬ sîi, tÇm gi¸ cao ra; n¨m mÊt mïa th× b¸n l−¬ng
29
thùc tÝch tr÷ víi gi¸ cao ®ång thêi mua b«ng, t¬ víi gi¸ rÎ vµo. Vµ mét khi ®−a ra
quyÕt s¸ch th× ph¶i lµm nhanh nh− sÐt næ, giã cuèn, kh«ng ®−îc chÇn chõ chíp lÊy
thêi c¬
VÒ ph−¬ng ph¸p dïng ng−êi, B¹ch Khuª yªu cÇu kinh doanh ph¶i cã ®ñ ®øc
tÝnh “cã thÓ ¨n uèng t»n tiÖn, ®Ì nÐn ham muèn, tiÕt kiÖm quÇn ¸o, cïng s−íng cïng
khæ víi t«i tí”. B¶n th©n «ng còng tiÕt kiÖm chi tiªu cho sinh ho¹t ®Ó ®−a tÊt c¶ tiÒn
b¹c vµo kinh doanh, trùc tiÕp tham gia lao ®éng víi ng−êi lµm, ngµy ®ªm lµm viÖc
vÊt v¶ khÈn tr−¬ng, ®−a kinh doanh tíi thµnh c«ng
VÒ viÖc chän lùa hµng kinh doanh, B¹ch Khuª chñ tr−¬ng “mua thãc th−êng”
kh«ng mua thãc cao cÊp bëi thÞ tr−êng nhá hÑp, vèn quay vßng chËm, cßn thãc
th−êng d©n “lÊy çi ¨n lµm trêi” nªn kh«ng thÓ thiÕu mét kh¾c, tuy gi¸ rÎ, lîi nhuËn
trªn tõng ®¬n vÞ nhá nh−ng thÞ tr−êng réng lín b¸n ®−îc sè l−îng lín, thu ®−îc
tæng sè lîi nhuËn lín. §ã lµ nguyªn t¾c “l·i Ýt, b¸n nhiÒu, lîi lín”
Ng−êi ®êi sau khen çc ®¹i th−¬ng nh©n §µo Chu C«ng vµ B¹ch Khuª thêi
Tiªn TÇn, biÕt thuËn øng víi trêi, mua b¸n cã ®¹o, thu nhiÒu lîi nhuËn, l·i Ýt, b¸n
nhiÒu, ch¼ng nh÷ng trë nªn giµu cã mµ cßn ®−îc tiÕng th¬m. TriÕt lý kinh doanh cña
hä còng ®−îc th−¬ng nh©n thµnh c«ng ë çc ®êi sau coi lµ “th−¬ng nh©n thµnh thËt,
l−¬ng thiÖn” - kinh doanh thµnh thËt, hiÓu ®−îc tÝn nghÜa, vui lµm ®iÒu thiÖn, thÝch
gióp ®ì ng−êi nghÌo
C©u hái th¶o luËn:
1. Qua triÕt lý kinh doanh ë trªn, anh (chÞ) cã thÓ häc tËp ®−îc nh÷ng ý t−ëng
c¬ b¶n g× trong kinh doanh cña B¹ch Khuª vÒ:
- Ph©n tÝch chíp thêi c¬ vµ biÕn nã thµnh vµng
- ThuËt dïng ng−êi
- ThuËt t¹o vèn
- Nguyªn t¾c kinh doanh “l·i Ýt, b¸n nhiÒu, lîi lín”
2. Cã nh÷ng nguyªn t¾c nµo tr¸i víi quan ®iÓm kinh doanh trong ®iÒu kiÖn
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë n−íc ta hiÖn nay kh«ng? t¹i
sao?
T×nh huèng 2: NghÖ thuËt qu¶n lý cña nhËt b¶n
M« h×nh 7 ch÷ S - 3 yÕu tè cøng vµ 4 yÕu tè mÒm:
- ChiÕn l−îc kinh doanh (strategy) víi 3 ®Æc ®iÓm:
+ Coi träng s¸ng t¹o trªn nguyªn t¾c ®¶m b¶o chiÕn l−îc kinh doanh
+ Døt kho¸t coi träng thÞ phÇn.
+ NhÊn m¹nh chÊt l−îng vµ gi¸ c¶
- C¬ cÊu tæ chøc (structure) víi 4 −u ®iÓm:
+ Çc gi¸m ®èc bé phËn tù chñ trong c«ng viÖc, chuyªn s©u mÆt hµng kinh
doanh, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ kinh doanh cña hä
+ Thóc ®Èy hä x¸c lËp mét çch v÷ng ch¾c ph−¬ng ch©m h−íng vÒ ng−êi tiªu
dïng
+ Çc c«ng ty lín còng linh ho¹t, c¬ ®éng nh− çc c«ng ty nhá
30
+ Çc bé phËn nhá cã thÓ ph¸t triÓn së tr−êng cña m×nh, çc gi¸m ®èc bé phËn
cã thÓ thÝch øng víi t×nh thÕ ®Ó tr−ëng thµnh nhanh chãng
- ChÕ ®é (system)
+ ChÕ ®é kiÓm so¸t tµi chÝnh h÷u hiÖu
+ VËn dông chÕ ®é kÕ ho¹ch cña c«ng ty Phillip
Hai chÕ ®é trªn bæ sung cho nhau gióp cho ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp
lín rÊt quy cñ, cã ph−¬ng h−íng râ rµng, chÕ ®é kÕ ho¹ch ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn
nh−ng ®Çy hiÖu qu¶
- Çn bé (staff) cã mÊy ®Æc ®iÓm ®¸ng chó ý:
Nh÷ng thµnh viªn míi ph¶i ®−îc huÊn luyÖn, hiÓu râ c¬ cÊu tæ chøc, chÕ ®é tµi
chÝnh, quan ®iÓm qu¶n lý cña c«ng ty
+ S¸t h¹ch vµ qu¶n lý tËp trung nghiªm ngÆt ®èi víi çn bé
+ Chó träng bêi d−ìng vµ ®Ò b¹t nh÷ng nh©n viªn b×nh th−êng, coi träng ý
kiÕn cña cÊp c¬ së
+ Thµnh phÇn çn bé gåm nh÷ng ng−êi quan träng trong c«ng ty: c«ng tr×nh
s−, nhµ kinh doanh, th¹c sü qu¶n lý c«ng th−¬ng nghiÖp
- Phong çch (style): §Æc ®iÓm hµnh ®éng cña ng−êi phô tr¸ch khi thùc hiÖn
môc tiªu cña tæ chøc:
+ Ph−¬ng ph¸p “t¹o ng−êi kÕ nghiÖp” - truyÒn thô tinh thÇn cña nhµ doanh
nghiÖp cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý ë thÕ hÖ sau
+ §i s©u vµo thùc tÕ, ®i s¸t c¬ së
+ Xö lý çc m©u thuÉn n¶y sinh trong c«ng viÖc mét çch thùc sù cÇu thÞ
- ChuÈn mùc vÒ gi¸ trÞ tinh thÇn (shooting mark): Con ng−êi ph¶i g¾n kÕt ho¹t
®éng cña hä víi x· héi, chuÈn mùc nµy ®−îc tãm t¾t thµnh 7 ®iÓm:
+ Th«ng qua s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó phôc vô c¶ n−íc
+ C«ng b»ng, hîp lý
+ Hoµ thuËn vµ hîp t¸c
+ NÕu ®· tèt råi th× ph¶i tèt h¬n
+ Khiªm tèn, lÔ ®é
+ §iÒu chØnh vµ tiÕp thu
+ C¶m ¬n
- Tµi n¨ng (skill): Tµi n¨ng ®Æc biÖt cña nh÷ng ng−êi phô tr¸ch chÝnh hoÆc toµn
thÓ c«ng ty
T¸c gi¶ cho r»ng, trong çc tæ chøc cña NhËt B¶n, rÊt khã cã thÓ ph©n biÖt gi÷a
ç nh©n víi tæ chøc. Ng−êi NhËt cã thiªn tµi vÒ qu¶n lý tÇm cì thÕ giíi
So s¸nh tr−êng ph¸i qu¶n lý NhËt b¶n vµ Mü ng−êi ta kh«ng thÊy cã sù kh¸c
nhau vÒ môc tiªu chiÕn l−îc, c¬ cÊu vµ thÓ chÕ tæ chøc (3 yÕu tè chÝnh) nh−ng cã sù
kh¸c biÖt vÒ phong çch qu¶n lý, ph−¬ng ch©m nh©n sù, chuÈn mùc vÒ gi¸ trÞ tinh
thÇn vµ kü n¨ng qu¶n lý - (nh÷ng yÕu tè phÇn mÒm). Nguyªn nh©n t¹o nªn sù kh¸c
biÖt vÒ v¨n ho¸ ph−¬ng §«ng vµ v¨n ho¸ ph−¬ng T©y
31
1. NÕu lµ mét gi¸m ®èc doanh nghiÖp, b¹n thÊy cã thÓ häc tËp ®−îc nh÷ng
®iÒu g× trong m« h×nh qu¶n lý nãi trªn ®Ó vËn dông vµo doanh nghiÖp mµ m×nh phô
tr¸ch
2. Trong hoµn c¶nh n−íc ta hiÖn nay, cã thÓ gÆp nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n
g× chñ yÕu trong qu¸ tr×nh vËn dông ®ã? Nh÷ng gi¶i ph¸p tËn dông nh÷ng thêi c¬ v»
kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i
T×nh huèng 3: Hai ®iÒu l−u ý trong qu¶n lý
F.W. Taylor (1865 - 1915) ®−îc mÖnh danh lµ ng−êi s¸ng lËp lý thuyÕt qu¶n lý
theo khoa häc cho r»ng, muèn qu¶n lý thµnh c«ng ph¶i l−u ý ®Õn hai ®iÒu:
- Con ng−êi vÒ b¶n chÊt lµ l−êi biÕng, kh«ng muèn lµm viÖc
- Lµm viÖc ph¶i cã tÝnh khoa häc
Tõ ®ã Taylor ®−a ra çch tæ chøc s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn. Víi çch tæ chøc
nhu vËy, Taylor ®· thµnh c«ng trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng ë çc xÝ nghiÖp do «ng
qu¶n lý nh−:
+ Mét thî ®ång hå ph¶i lµm 12 thao t¸c, nÕu mçi thao t¸c ph¶i häc 1 n¨m, tæng
céng 12 thao t¸c ph¶i ®µo t¹o trong 12 n¨m, nay chØ ph©n hä lµm 1 thao t¸c nªn hä dÔ
dµng th«ng th¹o c«ng viÖc h¬n ph¶i lµm cïng lóc 12 thao t¸c
+ Tr−íc kia mét thî ®ång hå tù m×nh ph¶i lµm c¶ 12 thao t¸c, nÕu hä l¬ lµ c«ng
viÖc còng khã ph¸t hiÖn, th× nay lµm theo d©y chuyÒn th× chØ cÇn mét ng−êi l−êi
biÕng trèn viÖc th× c¶ 11 ng−êi kh¸c còng ph¶i nghØ theo nªn rÊt dÔ kiÓm so¸t
+ N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng thùc tÕ gÊp 12 -30 lÇn so víi tr−íc
1. B¹n cã suy nghÜ g× vÒ çch qu¶n lý cña F.W. Taylor? Vµ Taylor ®· sö dông
nguyªn t¾c nµo trong c«ng t¸c qu¶n lý?
2. Çch qu¶n lý nh− trªn cña F.W. Taylor trong c¬ chÕ thÞ tr−êng hiÖn nay cã
cßn hiÖu qu¶ n÷a hay kh«ng, t¹i sao?
3. B¹n cã suy nghÜ g× vÒ çch qu¶n lý cña F.W. Taylor vµ hai tr−êng ph¸i, quan
®iÓm nh×n nhËn con ng−êi cña TriÕt häc cæ ph−¬ng ®«ng, dÉn ®Õn nh÷ng t− t−ëng
kh¸c nhau vÒ qu¶n lý:
a. Khæng tö, M¹nh Tö cho r»ng: “nh©n chi s¬ tÝnh b¶n thiÖn” cã nghÜa b¶n chÊt
con ng−êi lµ thiÖn, lµ tèt, nªn qu¶n lý b»ng ®øc trÞ
b. Tu©n Tö vµ Hµn Phi Tö cho r»ng: “nh©n cho s¬ tÝnh b¶n ¸c” cã nghi· lµ con
ng−êi b¶n chÊt lµ ¸c, lµ xÊu nªn ph¶i qu¶n lý b»ng ph¸p trÞ
T×nh huèng 4: V× sÜ diÖn mµ hao tèn tiÒn b¹c
Thêi Trung Hoa cæ ®¹i, T«n Tö nãi: “khi ch−a thÊy cã lîi cho m×nh th× kh«ng
nªn cã hµnh ®éng chÝnh trÞ, thÊy kh«ng thÓ giµnh ®−îc th¾ng lîi th× kh«ng nªn dïng
®Õn qu©n ®éi. Ch−a ®Õn lóc nguy kÞch th× ch−a nªn tham chiÕn mét çch dÔ d·i. Vua
chóa kh«ng nªn chØ v× tøc giËn mµ xuÊt qu©n ®i ®¸nh trËn, t−íng so¸i chí cã bùc
m×nh mµ ®em qu©n ®i ®¸nh ®Þch. NÕu hîp víi lîi Ých cña m×nh th× h·y xuÊt qu©n,
kh«ng cã lîi cho m×nh cø ë yªn trong tr¹i mµ gi÷ cho ch¾c ch¾n”
Lêi nãi trªn ®©y cña T«n Tö vËn dông vµo kinh doanh còng hoµn toµn thÝch
hîp, bëi v× ho¹t ®éng kinh tÕ cµng ph¶i t«n träng nguyªn t¾c lîi Ých. ViÖc cã lîi th×
32
lµm, kh«ng lîi th× kh«ng lµm, lîi lín th× lµm lín, lîi nhá th× lµm nhá. Kh«ng thÓ ®Ó
mÊt lý trÝ, kh«ng nªn lµm viÖc theo nghÜa khÝ, kh«ng nªn chØ v× tøc mµ ®Çu t−, mµ bá
tiÒn ra, còng kh«ng nªn v× vui, v× kho¸i chÝ mµ mua hµng vÒ. §øng tr−íc thÞ tr−êng
ph¶i dïng lý trÝ chø chí cã ®Ó t×nh c¶m l«i cuèn vµo cuéc c¹nh tranh. §Ó t×nh c¶m
vui buån, mõng giËn vµ sÜ diÖn cuèn vµo ho¹t ®éng bu«n b¸n, rÊt dÔ cã thÓ bÞ thÊt
b¹i, hao tµi tèn cña
Sau ®©y lµ mét vÝ dô: Cã mét vÞ l·nh ®¹o cña mét nhµ m¸y nä ë Trung quèc ®i
Hång K«ng bµn chuyÖn bu«n b¸n. Trong mÊy lÇn tiÕp xóc, ®èi ph−¬ng ®· biÕt râ con
ng−êi nµy thÝch h− vinh vµ sÜ diÖn h·o, nªn trong ®µm ph¸n th−êng ®−a ra gi¸ b¸n
hµng cao h¬n nhiÒu so víi gi¸ thÞ tr−êng. Sau khi khÐo lÐo nªu lý do t¹i sao l¹i ®−a ra
gi¸ nµy, ®èi ph−¬ng bæ sung mét c©u: “Chóng t«i biÕt ngµi kh«ng cã quyÒn quyÕt
®Þnh, cho nªn cã gi¶i thÝch ®Õn thÕ nµo còng ch¼ng Ých g×”. Nghe xong c©u nãi cuèi
cïng Êy, vÞ gi¸m ®èc Trung quèc liÒn ®Ëp bµn, ®øng dËy hïng hæ nãi: “Ai b¶o t«i
kh«ng cã quyÒn? T«i quyÕt ®Þnh ®Êy, t«i sÏ mua theo gi¸ ®ã ®Êy!”. §èi ph−¬ng liÒn
dÊn thªm: “LÊy g× ®Ó chøng minh ¹?”. VÞ gi¸m ®èc bùc m×nh, tr¶ lêi døt kho¸t: “T«i sÏ
ký tªn ®Ó lµm b»ng”. Nhu vËy, h·ng bu«n Hång K«ng ®· dïng çch khÝch t−íng nhÑ
nhµng ®Ó ®−a vÞ gi¸m ®èc cã ®Çu ãc gi¶n ®¬n l¹i thÝch h− vinh nµy vµo bÉy vµ hËu
qu¶ lµ phÝa nhµ n−íc Trung quèc ®· bÞ thiÖt h¹i mét kho¶n lín vÒ kinh tÕ
1. §èi ph−¬ng ®· sö dông chiªu bµi g× ®Ó thu lîi?
2. Bµi häc kinh nghiÖm g× cÇn rót ra tõ thùc tÕ nµy
T×nh huèng 5: §èi víi doanh nghiÖp nhá: “ thî rÌn còng lµ triÖu phó””
§ã lµ tr−êng hîp cña «ng TrÇn V¨n Quþ, «ng sinh ra ë lµng §a héi cã nghÒ rÌn
næi tiÕng kh¾p c¶ n−íc tõ h¬n 400 n¨m. Tõ nh÷ng n¨m 1970, «ng ®· mµy mß tù s¶n
xuÊt ®−îc çc lo¹i phô tïng xe ®¹p nh− vµnh b¸nh xe thå, nåi trôc, kho¸… D¹o ®ã
«ng ®Þnh më x−ëng nh−ng ë thêi ®ã kh«ng ai d¸m lµm ¨n lín.
N¨m 1989, kh«ng hiÓu nghÜ thÕ nµo, «ng quyÕt ®Þnh bá nghÒ, bá lµng vÒ Hµ néi
mua nhµ mÆt phè, më cöa hµng bu«n b¸n. Nh−ng ch¼ng lµm nªn trß trèng g×, «ng l¹i
b¸n hÕt nhµ ®Ó vÒ quª.
Trë vÒ §a héi ®óng lóc ®Êt n−íc b¾t ®Çu chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
¤ng nhËn thÊy, tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ ®Òu mua thÐp. ¤ng quyÕt ®Þnh mua mét
chiÕc m¸y çn s¾t. Nh−ng gi¸ mçi chiÕc lóc bÊy giê lµ h¬n 20 c©y vµng, trong khi gia
tµi cña «ng ch−a ®Çy 10 c©y, «ng ®· lang thang kh¾p çc b·i s¾t vôn, nhÆt nh¹nh tõng
chi tiÕt cña hµng tr¨m cç m¸y ®em vÒ l¾p r¸p. Cuèi cïng, «ng tù chÕ t¹o ®−îc mét
chiÕc m¸y s¾t. Sau 6 n¨m trêi «ng liªn tôc c¶i tiÕn, më réng s¶n xuÊt, «ng ®· cã tíi 13
m¸y çn s¾t vµ 8 m¸y quÊn vÒ thÐp, s¶n xuÊt tíi 42 mÆt hµng s¾t phôc vô x©y dùng.
HiÖn nay, trung b×nh mét ngµy «ng thu lêi 1,5 triÖu - 2 triÖu ®ång / m¸y. NhiÒu
kh¸ch cña «ng c«ng nhËn: “ s¾t xo¾n cña «ng chØ cÇn chÊm ®á ®Çu lµ trë thµnh s¾t
Liªn x«”. ¤ng rót ra: “RÌn nghÒ kh«ng b»ng rÌn chÝ h−íng”. Trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng, nÕu kh«ng b»ng lao ®éng ch©n chÝnh, b»ng ®Çu ãc cña m×nh th× kh«ng thÓ
kh¸ ®−îc (Theo thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam, N 28, 5 - 4 - 1997, tr.5).
33
1. §iÒu g× ®· cã thÓ x¶y ra nÕu n¨m 1979 «ng Quy quyÕt ®Þnh lµm ¨n lín b»ng
çch më x−ëng s¶n xuÊt çc phô tïng s¶n xuÊt xe ®¹p?
2. T¹i sao ý ®Þnh bá nghÒ, bá lµng ra Hµ néi mua nhµ mÆt phè, më cöa hµng
bu«n b¸n cña «ng ®· kh«ng thµnh?
3. Ph©n tÝch sù thµnh c«ng cña «ng Quþ.
T×nh huèng 6: Lµm thÕ nµo ®Ó thu hót kh¸ch hµng
C«ng ty Micro cña Thuþ Sü chuyªn kinh doanh t¹p ho¸. Lµm thÕ nµo ®Ó tiªu
thô nhanh hµng ho¸? §©y lµ nhu cÇu hái lu«n lµm nhµ qu¶n lý suy nghÜ. Qua nghiªn
cøu thÞ tr−êng chñ doanh nghiÖp thÊy r»ng çc cöa hµng b¸n lÎ nãi chung cã tèc ®é
tiªu thô kh«ng cao do ®ã kiÕm ch¸c b»ng gÝa c¶, kiÕm lîi thôc m¹ng. NhiÒu th−¬ng
nh©n chØ biÕt ®Õn lîi nhuËn vµ t×m çch lµm thÕ nµo ®Ó thu ®−îc tiÒn trong tay thÞ
d©n, coi nhÑ çc ph−¬ng thøc phôc vô dÉn ®Õn sù bÊt b×nh trong ng−êi tiªu dïng. Tõ
thùc tÕ nµy, chñ C«ng ty Micro ®· t×m çch phôc vô ng−êi tiªu dïng tèt h¬n dï lóc
®Çu cã thÓ lç vèn, miÔn lµ kÐo ®−îc ng−êi tiªu dïng vÒ phÝa m×nh. §ã lµ çch dïng
xe chë hµng lo¹i nhá luån l¸ch gi÷a thµnh phè vµ lµng m¹c ®−a hµng ho¸ b¸n lÎ kÞp
thêi ®Õn cho d©n c− vµ phôc vô riªng biÖt. ¤ng ®· cho söa 5 chiÕc xe t¶i thµnh 5 xe
nhá, xe cöa hµng l−u ®éng. ThÝ dô, cã nh÷ng khu phè d©n c− ë ®Êy phÇn lín lµ çc
nh©n sü thuéc tÇng líp cæ ¸o tr¾ng. PhÇn lín çc bµ chñ gia ®×nh cø kho¶ng 9 giê lµ
®i mua b÷a ¨n tr−a víi thøc ¨n chÝn nªn vµo kho¶ng thêi gian ®ã chñ doanh nghiÖp
cho xe tiªu thô ®Õn ®Êy phôc vô. Cã nh÷ng khu phè phÇn lín lµ c− d©n lµ c«ng nh©n
¸o xanh, nªn th−êng lµ tèi míi mua thøc ¨n nªn vµo thêi gian ®ã chñ c«ng ty míi
cho xe tiªu thô kh¸c ®Õn phôc vô. Do phôc vô ®Õn tËn n¬i, ®óng ®èi t−îng nªn chñ
c«ng ty ®· nhanh chãng chiÕm ®−îc c¶m t×nh cña ng−êi tiªu dïng. Cø ®Õn giê lµ
d©n c− l¹i tù gi¸c chê xe phôc vô l−u ®éng. KÕt qu¶ cña çch lµm nµy lµ kinh nghiÖm
b¸n lÎ t¨ng, vßng quay vèn nhanh h¬n.
1. ChiÕn thuËt kinh doanh cña C«ng ty Micro lµ g×? ChiÕn thuËt Êy kh¸c th−êng
ë chç nµo?
2. V× sao chñ C«ng ty Micro kh«ng theo çch kinh doanh truyÒn thèng?
3. T×m nh÷ng vÝ dô t−¬ng tù trong thùc tÕ ViÖt Nam.
T×nh huèng 7: Mét cöa hµng tù chän ®óng nghÜa v¨n ho¸
N»m trong khu«n viªn Nhµ V¨n hãa Lao ®éng (55B - NguyÔn ThÞ Minh Khai -
TP Hå ChÝ Minh) - mét ®Þa ®iÓm kh«ng ph¶i thuËn tiÖn ®Ó kinh doanh - nh−ng “tñ
s¸ch vµ phim video gi¸o dôc” cña anh NguyÔn Quang §¹t lu«n ®−îc kh¸ch hµng tÝn
nhiÖm.
Nãi lµ “tñ” nh−ng thùc ra ®©y lµ mét quÇy hµng b¸n s¸ch vµ video theo çch tù
chän. Çch riªng cña anh §¹t chÝnh lµ ph−¬ng ch©m chän läc ®Ó phôc vô môc ®Ých
gi¸o dôc. Cöa hµng chØ tr−ng bµy vµ b¸n çc lo¹i s¸ch ®· chän läc kü, phï hîp víi
b¹n ®äc nhá tuæi. HiÖn cöa hµng cã kho¶ng 1000 ®Çu s¸ch víi çc thÓ lo¹i truyÖn
tranh, truyÖn cæ tÝch, s¸ch song ng÷, rÌn nh©n çch, n÷ c«ng gia ch¸nh, d¹y ®µn, gi¸o
dôc giíi tÝnh cho løa tuæi thanh niªn…Phô huynh cã thÓ yªn t©m ngåi ngoµi ®Ó cho
34
con em m×nh vµo lùa chän s¸ch vµ tù mang ®Õn quÇy tr¶ tiÒn mµ kh«ng ph¶i gi¸m
s¸t.
Bªn c¹nh cöa hµng lµ mét phßng ®äc s¸ch miÔn phÝ cho çc em chiÕm gÇn nöa
diÖn tÝch. Phßng ®−îc trang trÝ ®Ñp, tho¸ng, bµn ghÕ xinh x¾n, s¹ch sÏ. Trªn t−êng lµ
nh÷ng lêi nh¾c nhë çc em chän lùa s¸ch vµ øng xö trong phßng ®äc: “Em ngåi ngay
ng¾n lÞch sù”, “§Ó s¸ch võa tÇm m¾t”. “Em nªn chän kü råi ®äc hÕt cuèn s¸ch”. “Em
kÐo ghÕ nhÑ nhµng vµ ®Èy ghÕ vµo khi vÒ”. Phßng ®äc phôc vô çc em chu ®¸o ngµy
hai buæi tõ 7h30 ®Õn 12h vµ tõ 14h30 ®Õn 20h víi nh÷ng ®Çu s¸ch míi thay ®æi liªn tôc.
Mua s¸ch t¹i ®©y, phô huynh còng kh«ng sî lÇm gi¸, s¸ch ®−îc b¸n theo gi¸
b×a. NÕu phô huynh cã yªu cÇu, nh©n viªn phôc vô sÏ giíi thiÖu s¬ l−îc néi dung
tõng tùa s¸ch ®Ó cã thÓ chän mua cho con em m×nh.
Anh TrÇn §×nh Ph−¬ng - mét nh©n viªn cho biÕt hiÖn nay t¹i cöa hµng lo¹i
truyÖn tranh thiÕu nhi d¹y trong nhµ tr−êng ®−îc b¸n ch¹y nhÊt.
Cïng víi s¸ch, cöa hµng còng bµy b¸n çc lo¹i b¨ng cassette vµ çc lo¹i b¨ng
video karaoke dµnh cho thiÕu nhi, phim ho¹t h×nh Walt Disney, phim truyÖn chän
läc mang tÝnh gi¸o dôc. Kh©u chän läc phim cho thiÕu nhi bao giê còng lµ kh©u quan
träng nhÊt cña cöa hµng. Víi 4000 ®Çu phim cã t¹i ®©y, cöa hµng ®· lo¹i bá çc phim
b¹o lùc, khiªu d©m.
§Æc biÖt cöa hµng cßn cã çch chän phim cho kh¸ch hµng b»ng m¸y vi tÝnh. ChØ
cÇn nãi tªn ®¹o diÔn, n¨m s¶n xuÊt, h·ng, tªn diÔn viªn…, nh©n viªn phôc vô sÏ t×m
®óng phim yªu cÇu. Cßn ®èi víi phim míi, cöa hµng sÏ giíi thiÖu s¬ l−îc néi dung
cho kh¸ch hµng.
ThÞ tr−êng v¨n ho¸ phÈm hiÖn nay kh¸ phøc t¹p, çc lo¹i s¸ch, phim ¶nh b¹o
lùc, khiªu d©m vÉn tån t¹i vµ lÉn lén trong nh÷ng s¶n phÈm ®óng nghÜa v¨n ho¸. V×
vËy, kinh doanh s¸ch, çc lo¹i b¨ng tiÕng, b¨ng h×nh nh− cöa hµng cña anh §¹t lµ
®iÒu ®¸ng khÝch lÖ vµ nªn nh©n réng.
1. Ph©n tÝch nh÷ng nÐt riªng biÖt trong tæ chøc kinh doanh cña cöa hµng s¸ch
N.Q.§o¹t!
2. H·y nhËn xÐt vÒ mèi liªn hÖ gi÷a mÆt hµng kinh doanh, ph−¬ng thøc kinh
doanh, ®èi t−îng phôc vô vµ çch tr−ng bµy s¶n phÈm hµng ho¸ t¹i cöa hµng.
3. Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh ®èi víi sù thµnh c«ng cña mét doanh
nghiÖp?
T×nh huèng 8: L¹c rang muèi miÔn phÝ

H¬n 80 n¨m tr−íc, chó bÐ Hari 15 tuæi, lóc ®ã lµm ch©n loong toong trong mét
r¹p xiÕc. NhiÖm vô cña chó bÐ lµ ®øng tr−íc cöa r¹p xiÕc ®Ó chµo kh¸ch.
Qua mét thêi gian lµm viÖc, mét h«m Hari ®Ò xuÊt víi tr−ëng ®oµn:
- T«i t×m çch lµm cho r¹p ta buæi nµo còng ®«ng kh¸ch, xin phÐp «ng cho t«i
®−îc b¸n n−íc gi¶i kh¸t trong r¹p khi ®ang biÓu diÔn ®−îc kh«ng?
35
- Nµy chó nhãc! Chó ®Þnh bµy çi trß khØ g× ®Êy. ¤ng tr−ëng ®oµn vèn cã thiÖn
c¶m víi chó bÐ chÞu khã, th«ng minh nµy, mØm c−êi nãi: Cø lµm thö xem, chó ý
®õng ®Ó ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp cña r¹p chóng t«i nghe ch−a?
- ¤ng cø ®îi ®Êy mµ xem!
Ngay h«m sau, Hari bá ra mãn tiÒn giµnh dôm x−a nay cña m×nh mua mét Ýt
l¹c sèng vµ n−íc chanh. Chó bÐ h× hôc rang vµ cho thªm kh¸ nhiÒu muèi. Khi rang
l¹c th¬m, Hari lÊy giÊy gãi l¹c ra tõng gãi nhá.
B¾t ®Çu b¸n vÐ, Hari ®em nh÷ng gãi l¹c rang bµy ra tr−íc bµn b¸n vÐ vµ giao
lín tiÕng rao:
- §Õn xem xiÕc mau lªn! §Õn xem xiÕc mau lªn! Mua mét tÊm vÐ kÌm theo
mét gãi l¹c rang nãng gißn!
NhiÒu ng−êi vµo mua vÐ, vµ ¨n l¹c rang nãng gißn kh«ng mÊt tiÒn.
VÐ xiÕc ngµy h«m ®ã b¸n hÕt rÊt nhanh. Hari thu nhÆt nh÷ng gãi l¹c cßn l¹i
c−êi h¶ hª. Ng−êi b¸n vÐ hái:
- Nµy chó nhãc, chó lµm kiÓu nµy tí nhÑ ®−îc x¸c ®i nhiÒu, «ng chñ còng
kiÕm thªm ®−îc tiÒn, chØ cã chó mµy lµ thiÖt thßi th«i!
- Çm ¬n anh ®· quan t©m. Cø yªn trÝ ®i. ¤ng chñ kiÕm ®−îc thªm tiÒn, t«i
còng kh«ng chÞu thiÖt ®©u.
Nh÷ng tiÕt môc xiÕc ®éc ®¸o khiÕn ng−êi xem kh«ng ngõng cæ vò. Tõng gãi l¹c
rang còng bÞ ng−êi ta ¨n hÕt tù lóc nµo. L¹c rang muèi, ¨n khái miÖng bÊy giê b¾t
®Çu t¸c qu¸i. Cã nhiÒu ng−êi miÖng kh¸t nh− cµo. §óng lóc Êy, Hari ®em nh÷ng chai
n−íc chanh ®· chuÈn bÞ tr−íc ®−a vµo trong r¹p ®Ó b¸n.
- £! N−íc chanh! L¹i ®©y n÷a, mau lªn! TiÕng gäi kh«ng døt. Theo sau nh÷ng
tiÕng gäi dån dËp Êy lµ nh÷ng tê giÊy b¹c theo nhau chui vµo tói Hari. Ngµy h«m Êy,
Hari thu nhËp cßn gÊp mÊy lÇn cña mét diÔn viªn xiÕc.
Hari sau nµy trë thµnh mét nhµ tuyªn truyÒn kú tµi næi tiÕng thÕ giíi trong thêi
kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø I.
1. §©y còng lµ mét ph−¬ng ph¸p kinh doanh “bá con s¨n s¾t b¾t con ç r«” cña
Hari. Trªn ®êi cßn nhiÒu ph−¬ng çch kh¸c nhau n÷a, b¹n h·y suy nghÜ xem vµ t×m
ra mét çch ®i míi cho m×nh.
2. B¹n h·y lÊy thªm mét vµi vÝ dô trong thùc tÕ ®Ó minh häa vµ cho mét vµi lêi
khuyªn.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. §ç Hoµng Toµn: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña qu¶n trÞ kinh doanh. NXB Khoa
häc vµ kü thuËt n¨m 1994, trang 45 - 103.
2. GS. PTS. NguyÔn §×nh Phan: Qu¶n trÞ kinh doanh - Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ
thùc tiÔn ë ViÖt nam. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 1996, trang 303 - 350
3. Lª §×nh ViÖn (dÞch vµ biªn so¹n): Qu¶n trÞ xÝ nghiÖp hiÖn ®¹i. NXB trÎ 1994,
trang 9 - 26
4. NguyÔn H¶i S¶n: Qu¶n trÞ häc. NXB Thèng kª 1998, trang 8 - 67
36
5. Harold Koontz, Cyril O’donnell, Heinz Weihrich: Nh÷ng vÊn ®Ò cèt yÕu cña
qu¶n lý. NXB Khoa häc kü thuËt 1994, trang 19 - 59.
37

Chuong 1 Tong Quan Ve Quan Tri Hoc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 1 Tong Quan Ve Quan Tri Hoc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bµi gi¶ng: Qu¶n trÞ häc

Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ qu¶n trÞ

Tãm t¾t lý thuyÕt

T×nh huèng 8: L¹c rang muèi miÔn phÝ

You might also like