Endokrini sistem

Uvod u endokrinologiju

Žlijezde sa unutrašnjim lučenjem

Endokrinologija je nauka koja se bavi izučavanjem anatomije,fiziologije i patologije žlijezda sa

unutrašnjim lučenjem .Riječ endokrinologija je grčkog porijekla i nastaje od riječi “endon” i “
krinein”,što u slobodnom prijevodu znači ,oslobađati se ,odnosno izlučivati se u nešto . ,kao i
“logos” što znači raspravljanje .Još je Claude Bernar 1855 prvi ukazao u svom poznatom
predavanju u College de France na pojam “unutrašnja sekrecija”.
Većina žlijezda sa unutrašnjom sekrecijom je do danas poznata ,a to su :
 hipofiza (prednji i zadnji režanj)
 štitasta žlijezda
 paraštitasta žlijezda
 gonade (sjemenik i jajnik)
 nadbubrežne žlijezde(srž i kora)
 endokrini dio gušterače
 pinealna žlijezda (epifiza)
 timus
Funkcije organizma reguliraju dva osnovna kontrolna sistema :
1. nervni sistem
2. endokrini ili hormonalni sistem .
Hormonski sistem djeluje na različite metaboličke funkcije organizma ,kontrolirajući bilo brzinu
kemijskih reakcija u ćelijama ,bilo transport materija kroz ćelijske membrane ,bilo neke druge
funkcije kao što su rast ili sekrecija .
Neki učinci hormona djeluju u vrlo kratkom vremenu dok drugima treba za aktivaciju više vremena
ali kada počnu djelovati ,djelovanje traje više dana ili mjeseci (godina).
Između hormonskog i nervnog sistema postoje brojne međusobne veze.Na primjer; srž
nadbubrežne žlijezde i neurohipofiza luče hormone samo kada ih podraže pogodni nervni
impulsi .Adenohipofiza luči malene količne hormona u stanju mirovanja dok pri povećanju
aktivnosti nervnih ćelija hipotalamusa , luči znatne količine hormona .
Već je rečeno da su produkti žlijezda sa unutrašnjim lučenjem supstance koje se nazivaju
hormoni .Naziv hormon je uveo Starling .Hormon je grčkog porijekla i znači nadražiti sa
namjerom da označi proizvode žlijezde sa unutrašnjim lučenjem .

 Priroda hormona

Hormon je hemijska supstanca koju jedna ćelija ili grupa ćelija luči u tjelesne tekućine i koja
fiziološki djeluje na druge ćelije tijela .
Hormoni se mogu podijeliti na :
a.lokalni hormoni
b.opći hormoni
U lokalne hormone ubrajaju se NR:acetil-holin što se oslobađa na završecima parasimpatičkih i
skeletnih nervnih vlakana ,sekretin što se oslobađa u zidu dvanaestopalačnog crijeva a potom
krvlju prenosi do gušterače gdje uzrokuje vodenastu sekreciju , holecistokinin što se oslobađa u
tankom crijevu te se prenosi do žučnog mjehura gdje izaziva kontrakciju ;kao i mnogi
drugi .Očigledno je da ovi hormoni djeluju lokalno ,pa odatle i ime lokalni hormoni .
Opći hormoni su oni koje luče posebne endokrine žlijezde ,a prenose se putem krvi i izvode
fiziološka djelovanja na udaljenim mjestima tijela .Malen broj općih hormona utječe na sve ili
gotovo sve ćelije tijela .Tako djeluje hormon rasta adenohipofize i tireoidni hormon štitnjače
.Ostali hormoni djeluju mnogo više na neka specifična tkiva nego na druga .Na primjer
,kortikotropin iz adenohipofize specifično podražuje koru nadbubrežne žlijezde ,a hormoni
ovarija (jajnika) djeluju na endometrij materice (uterusa).Tkivo na kojem se ispoljava specifično
djelovanje hormona naziva se ciljno tkivo (“target “ tkivo ) .
Lučenje hormona je uvijek optimalno .Ovome najviše doprinosi negativna povratna sprega koja
regulira način i količinu lučenja hormona .

 Negativna povratna sprega u kontroli sekrecije hormona

1
Različitim kliničkim ispitivanjima je primjećeno , da se sekrecija nekog hormona počinje
smanjivati odmah čim taj hormon počne ispunjavati fiziološku funkciju .Tome je razlog
negativna povratna sprega .
Svaka žlijezda sa unutrašnjim lučenjem ima težnju da vrši prekomjernu sekreciju hormona . Ali
,čim hormon obavi normalan fiziološki učinak ,prenosi se žlijezdi na neki način obavijest da se
sekrecija obustavi .Obrnuto ,luči li žlijezda premalo hormona ,fiziološki učinci tog hormona će
se smanjiti .Zbog toga se inhibicijsko djelovanje povratnom spregom smanjuje ,a to dozvoljava
žlijezdi da ponovno započne lučenje adekvatne količine hormona .Na taj se način sekrecija
svakog hormona kontrolira u skladu sa potrebama tijela u pogledu tog hormona .
Hormoni su po kemijskom sastavu:

1. Steroidi

a.Kora nadbubrežnih žlijezda(kortikosteroidi,aldosteron,estrogeni,progesteron).

b.Sjemenik (testosteron,estrogeni)
c.Jajnik (estrogen,progesteron)

2. Proteini i polipeptidi

a.Prednji režanj hipofize (Polipeptidi – ACTH( adrenokortikotropni hormon ) ,STH( somatotropni

hormon – hormon rasta) , LTH (luteotropni hormon –podstiće razvoj žutog tijela ) , MSH
(melanostimulirajući hormon –podstiće razvoj melanocita –pigmentne ćelije) , Glikoproteini -TSH
(tireostimulirajući hormon ), FSH (folikulostimulirajući hormon ),LH (luteinizirajući hormon)
b.Zadnji režanj hipofize(oktapeptidi)-vazopresin,oksitocin.
c.Paraštitne žlijezde: parathormon.
d.Štitasta žlijezda : tiroksin,trijodtironin,tireokalcitonin.
e.I drugi .

3. Amini male molekulske težine

a.Hormoni srži nadbubrežne žlijezde (kateholamini -adrenalin i noradrenalin).

4. Nezasićene masne kiseline : prostaglandini .

ŠTITNA ŽLIJEZDA -GLANDULA THYREOIDEA

Sinonimi: Štitnjača ,štitasta žlijezda,štitna žlijezda

Štitnjača je žlijezda sa unutrašnjim lučenjem čiji hormoni imaju udjela u funkcionisanju cijelog
tijela .
 Embriologija:
Štitnjača nastaje iz sluznice ždrijela u četvrtoj sedmici embrionskog života .
 Anatomija:
Štitna žlijezda je neparna žlijezda smještena

2
u prednjem donjem dijelu vrata ,ispred grkljanja a iznad grudne kosti . (Sl.1)

Sl.2 Ultrazvuk normalne štitne žlijezde

Teška je 20-40 g , ima dva režnja povezana središnjim suženim dijelom što joj daje oblik slova H. Kod
novorođenčadi njena težina iznosi 1-3g ,a kod odraslih varira od 10-20-40g.Žlijezda je veća u
vrijeme menstruacije kao i za vrijeme trudnoće .Kod sjevernih naroda štitnjača je teža nego kod
naroda koji žive na jugu .
Štitna žlijezda je spojena vezama sa okolnim organima i tkivima , tako da može pratiti
podizanje i spuštanje grkljana i dušnika .
Tireoideja se dijeli na više režnjeva:dva bočna režnja (desni i lijevi ),suženje (isthmus ) i
piramidni režanj koji predstavlja nestalni dio žlijezde .Ponekada mogu postojati nestalne
,sporedne ili akcesorne štitne žlijezde koje predstavljaju čvrsto tkivo ,a koje su udaljene od
režnjeva žlijezde .
Inače štitna žlijezda je izdjeljena vezivnim tkivom na veliki broj režnjića.Svaki režnjić se dijeli na
izvjestan broj mješkova (folikula) koji su ispunjeni koloidom .Veličina folikula je različita a
međusobno su razdvojeni vezivnim tkivom ,krvnim i limfnim sudovima .Štitna žlijezda je dobro
prokrvljen organ , koji se snabdjeva krvlju preko gornje i donje tireoidne arterije a ponekada i
preko nestalne arterije štitne žlijezde .Venska drenaža se obavlja preko tri venska stabla i to preko
gornje , donje i srednje vene štitnjače .

 Fiziologija štitne žlijezde

Štitna žlijezda čovjeka je specifičan organ odgovoran za izgradnju aktivnih hormonskih

supstancija , koje se inače mogu stvarati i u drugim tkivima u sasvim malim količinama .
Osnovna funkcija štitne žlijezde je spajanje joda sa proteinom u izgradnji hormona .

3
Osnovni produkti tireoidne žlijezde su hormoni :
-Tiroksin (T4)
-Trijodtironin (T3)
-tireokalcitonin (TCT)
Za normalno stvaranje tireoidni hormona čovjeka potreban je dnevni unos joda u organizmu
u količini od 100-200 mikrograma .(dug).Dva su glavna izvora joda u organizmu : jod dobven
iz unijete hrane i vode (male količine joda se apsorbiraju preko pluća i kože),i jod dobiven
razgradnjom i dejodinacijom hormona i neorganskih jodnih jedinjenja .Sama sinteza hormona
odvija se u četiri faze .Peta faza predstavlja lučenje već sintetiziranih hormona .
Membrane tireocita(ćelije štitne žlijezde) ima sposobnost za uvlačanje joda unutar ćelije putem
aktivnog sistema tzv, jodne pumpe .Aktivan transport joda je potreban zbog nesrazmjere joda
u serumu i joda u ćeliji (odnos 1:20) .Za uvlačenje joda u ćeliju troši velika količina energije koja
se dobije iz adenozin trifosfata (ATP).Uvlačenje joda stimuliše i tireotropni hormon (TSH) .
Oslobađanje joda iz jodida obavlja se u ćeliji .Neaktivni oblik joda se pretvara u reaktivni oblik
pomoću vodonik peroksida kao oksidativnog sredstva i peroksidaze kao katalizatora .Zatim slijedi
jodinacija tirozina , to jest aktivni jod se vezuje za tirozin .Tako se formira monojodtirozin (MJT) i
dijod tirozin (DJT) u tireoglobulinskim molekulama ..Ovi jodinisani tirozini su fiziološki neaktivni
,ali kada se dva molekula DJT spoje nastaje T4 (tiroksin),a ako se spaja jedan molekul MJT sa
jednom molekulom DJT nastaje T3 (trijod tironin).radikali koji ,ukoliko se ne spoje u
odgovarajući hormon , dejodišu se putem specifičnih enzima ,a oslobođeni jod se najvećim
dijelom koristi za ponovnu sintezu hormona . T3,T4 oslobađaju se iz tireoglobulinskih molekula
putem enzima , a da bi ušli u cirkulaciju vežu se se za proteine plazme ,uglavnom alfa
globuline (tiroksin se vezuje za globuline (TBG),a znatno manje za prealbumin .Postoji veći
afinitet TBG za T4 nego za T3 .Postoji samo mala količina slobodnog tiroksina u krvi i ona je
fiziološki aktivna .T3 i T4 pošto uđu u ćeliju dejodišu se, a slobodni jod se koristi za sintezu ili se
eliminiše mokračom .
 Način regulacije sekrecije hormona štitne žlijezde
Lučenje hormona reguliše se prema odgovarajućoj potrebi organizma.Regulatorni mehanizam je
usko povezan sa sekrecijom TSH (tireotropni hormon).Tako ,ako je koncentracija T4 u krvi
smanjena ,ovo smanjenje dovodi do stimulacije adenohipofize na veće lučenje TSH .Povećano
lučenje TSH utječe na tireoideju na povećano izlučivanje T3 i T4 kako bi se zadovoljile
potrebe organizma .Ako su koncentracije T4 u krvi prešle granicu potreba organizma ,onda
dolazi do inhibitornog utjecaja na lučenje TSH . Napokon nameće se zaključak o postojanju
povratne sprege između hormona štitne žlijezde i TSH koji stvara adenohipofiza . Lučenje TSH
i njegova sinteza su pod kontrolom TRH (tireotropin rilizing hormon ) koji se stvara u hipotalamusu .
Za normalno lučenje štitne žlijezde potrebno je da je očuvana hipotalamusno.hipofizno-tireoidna
osovina .

 Uloga hormona štitne žlijezde (T3 i T4 )

Djelovanje hormona štitne žlijezde nije trenutačno .Kliničkim ispitivanjem je ustanovljeno da je

na primjer za djelovanje tiroksina(T4) potreban duži latentni period kada nema djelovanja na
metabolizam čovjeka ,a kada počne djelovanje ono se povećava , te dostiže maksimum
djelovanja tek oko 12 dana od uzimanja tiroksina .U kasnijem periodu djelovanje se postepeno
smanjuje što može trajati između 15 i 60 dana .
Hormoni štitne žlijezde imaju važnu ulogu u regulaciji metabolizma:
a.Povećavaju bazalnu potrošnju kisika i stvaranje topline, povećavaju sintezu bjelančevina,
povećavaju minutni volumen srca, ubrzavaju razgradnju kolesterola i smanjuju njegovu količinu u
tijelu, povećavaju metaboličko odstranjivanje steroidnih hormona, vitamina B i mnogih lijekova.
b.Drugi glavni učinak hormona štitaste žlijezde odnosi se na rast i sazrijevanje. Kod ljudi potiču
okoštavanje, rast kosti u dužinu, potiču stvaranje hormona rasta, sudjeluju u razvoju središnjeg
živčanog sustava. Potiču budnost, žustrost, reagiranje na različite podražaje, osjet sluha, osjećaj gladi,
pamćenje i sposobnost učenja.
Normalan osjećajni život također ovisi o primjerenoj dostupnosti ovih hormona .
Važnu ulogu imaju i u razmnožavanju i reproduktivnim funkcijama muškarca i žene, održavanju
normalne trudnoće itd.

Djelovanje tiroksina na metabolizam pojedinih hranljivih materija

Ad.a.1. Djelovanje na metabolizam ugljenih hidrata

4
Tiroksin djeluje na metabolizam ugljenih hidrata na dva načina : prvo pospješuje apsorpciju
glukoze iz probavnog trakta i , drugo povećava razgradnju glukoze u ćelijama .
Ad.a.2 Djelovanje na metabolizam masti
Djelovanje na metabolizam masti je indirektno i to na taj način što se poslije konzumiranja
ugljenih hidrata skraćuje period razlaganja ugljenih hidrata a kako tijelu treba energija ona se
dobija povećanim razlaganjem masti .Ukoliko bolesnik uzima prevelike količine ugljenih hidrata
i pored davanja tiroksina , dolazi do odlaganja masti u tkiva .U slučaju da se uzima nedovoljno
ugljenih hidrata dolazi do mobilizacije masnih kiselina te stvaranja energije anaerobnim
metabolizmom iz masti .
Veće količine tiroksina u krvi smanjuju količinu masti koja se nalazi u krvi .,a smanjuje i količinu
masti u jetri .Obrnuto ,smanjenje količine tiroksina u krvi povećava količinu masti koje kolaju
krvlju i to holesterola,fosfolipida i triglicerida .,a mast će se prekomjerno odlagati u jetri .
Ad.a.3.Djelovanje tiroksina na metabolizam proteina
Tiroksin pospješuje i anabolizam i katabolizam proteina zbog povećane aktivnosti enzima u
ćelijama .S obzirom da tiroksin pospješuje metabolizam ugljenih hidrata i masti za produkciju
energije ,u slučaju smanjene rezerve pomenutih supstanci tiroksin pospješuje iskoristljivost
bjelančevina za proizvodnju energije .
Ad.a.4.Djelovanje na metabolizam vitamina
Kako tiroksin povećava količinu mnogih i različitih enzima u čijoj izgradnji sudjeluju vitamini ,to
tiroksin povećava potrebu za vitaminima . Secernira li se tiroksin u većoj količini nastaje deficit
vitamina .Razvoju deficita najviše podliježu tiamin (B1 vitamin),B12,u manjoj mjeri ostali vitamini
B kompleksa (B6,PP faktor i vitamin C ).Manja količina tiroksina je potrebna za pretvaranje
provitamina A u vitamin A , te kod bolesnika sa smanjenim lučenjem tiroksina dolazi do noćnog
slijepila i kseroftalmije .

Djelovanje tiroksina na različite procese u organizmu

Ad.b.1. Djelovanje na bazalni metabolizam

Budući da tiroksin povećava metabolizam većine ćelija u tijelu (izuzev mozga,slezene,retine i
pluća),pretjerane količine tiroksina dovode do povećanja bazalnog metabolizma i do 100 % u
odnosno na normalno lučenje tiroksina .Kod hipertireoze bazalni metabolizam se povećava za
40-60% .a kod hipotireoze bazalni metabolizam se također smanjuje za 40-50 % .
Sl.3 Prikazuje kakav je odnos između dnevnih potreba za tiroksinom i bazalnog
metabolizma .Potrebne su extremne količine tiroksina da bi se izazvao visok bazalni
metabolizam .
B
+10 a
z
a
0 l
n
-10 i
m
e
-20 t
a
b
-30 o
li
-40 z
a 100 200 300
m
Tiroksin u mikrogramima na dan

Ad.b2. Djelovanje hormona na tjelesnu težinu

Ako se stvaranje tiroksina jako poveća ,tjelesna težina će gotovo uvijek opadati ,a ako se
njegovo stvaranje jako smanji ,tjelesna težina će gotovo uvijek rasti .

5
Ako su promjene u stvaranju tiroksina umjerene tjelesna težina neće se baš uvijek
promijeniti .S obzirom da tiroksin povećava apetit , ponekad može prevagnuti povećani
metabolizam.

Ad.b.3 Djelovanje na kardiovaskularni sistem

Tiroksin povećava metabolizam ,pa tkiva trebaju više hranljivih materija .Zato se kod
hipertireoze i hipotireoze (samo obrnuto ) javljaju promjene na kardiovaskularnom sistemu :

1.Protok krvi i minutni volumen kod hipertireoze su u porastu ,dok je kod hipotireoze protok krvi
i minutni volumen umanjen .
2.Frekvenca rada srca kod porasta metabolizma (hipertireoza) je ubrzana , dok je kod
hipotireoze frekvenca rada srca usporena .
3. Kod hipertireoze volumen krvi je u porastu vjerovatno zbog vazodilatacije krvnih žila dok je kod
hipotireoze volumen krvi u opadanju ..
4.Primjetan je porast arterijskog pritiska zbog porasta minutnog volumena (hipertireoza).
5.Umjereni porast razine tiroksina povećava snagu srca u sistoli .Kod ekstremnog porasta
koncentracije tiroksina dolazi do slabljenja snage srca u sistoli (katabolizam bjelančevina u
srčanom mišiću sa dekompenzacijom srca).

Ad.b4. Djelovanje hormona na disanje

Zbog porasta metabolizma ,potrošnje kiseonika ,aktiviraju se svi mehanizmi koji dovode do
povećanja frekvence disanja i dubine disanja .
Ad.b.5.Djelovanje hormona štitne žlijezde na probavni trakt

Tiroksin povećava apsorpciju hranljivih materija,povećava lučenje probavnih sokova,povećava

motilitet gastrointestinalnog trakta .Kao posljedica pojačane aktivnosti štitaste žlijezde javlja se
proljev .Kada tiroksina nema nastaje zatvor .

Ad.b.6.Djelovanje na centralni nervni sistem

Tiroksin ubrzava rad mozga .izaziva extremnu nervozu,zabrinutost ,tjeskobu i paranoju .Kod
hipotireoze rad mozga je usporen ,pacijenti su bezvoljni ,usporenog mišljenja i djeluju više
pospano i umorno .

Ad.b.7.Djelovanje na funkciju mišića

Pojačane aktivnosti tiroksina izazivaju mišićni tremor (podrhtavanje prstiju ).

 Uloga tireokalcitonina

Parafolikularne ćelije štitne žlijezde (“C” ćelije) stvaraju tireokalcitonin .Ovaj hormon smanjuje
koncentraciju Ca (kalcija) u plazmi .Lučenje ovog hormona nije pod kontrolom prednjeg režnja
hipofize .Fiziološka uloga ovog hormona je sprečavanje hiperkalcijemije koju bi prouzrokovao
parathormon (hormon paraštitne žlijezde ) .Hiperkalcijemija je direktan podsticaj za lučenje
kalcitonina dok hipokalcijemija inhibiše sintezu ovog hormona . Kalcitonin postiže svoj
hipokalcijemički efekat inhibicijom resorpcije kosti .Normalna koncentracija kalcija u plazmi je
rezultat sinergijskog djelovanja tireokalcitonina i parathormona .

 Odnos štitne žlijezde i drugih endokrinih žlijezda

Povećano lučenje tiroksina povećava sekreciju većine drugih endokrinih žlijezda .Tako zbog
povećanog metabolizma,utroška glukoze povećava lučenje inzuline .Tiroksin povećava mnoge
metaboličke aktivnosti vezano za stvaranje kosti , zbog čega povećava potrebu za
paratireoidnim hormonom .

Ad.1.Djelovanje tiroksina na lučenje hormona nadbubrežne žlijezde

6
Tiroksin povećava lučenje glukokortikoida iz kore nadbubrežne žlijezde na slijedeći način .
Tiroksin inhibira lučenje TSH(tireotropina) iz adenohipofize ,usljed čega nastaje povećano
lučenje ACTH koji povećava lučenje glukokortikoida u nadbubrežnoj žlijezdi .

Ad.2.Djelovanje tiroksina na spolne žlijezde

Za normalno funkcionisanje spolnih žlijezda potrebno je normalno lučenje tiroksina .

Kod muškaraca se gubi libido ukoliko tiroksina nema ., a ako tiroksina ima previše nastaje
impotencija .
U žena ako nema dovoljno tiroksina nastaje menoragija(pretjerano krvarenje) i polimenoreja.
(učestalo krvarenje).U nekih žena mogu menstruacije postati neredovite .a katkada ih nema
(amenoreja).Kod hipotireoidnih žena libido opada .Kod hipertireoidnih žena javlja se
oligomenoreja( znatno manje krvarenje) ,a katkad nastaje i amenoreja .

 Dijagnostički algoritam za ispitivanje štitne žlijezde

1.Anamneza-klinički pregled
2.Hematološki testovi : SE,KKS,Hb.Fe
3.Biokemijski testovi : Šuk.hepatogram,urea,kreatinin,holesterol.trigliceridi .
4.Hormonalni status štitne žlijezde : Određivanje T3,T4,TSH.
5.Testovi sa radiaktivnim jodom J 131.Svi ovi testovi se dijele na :
a.Serološke testove (testovi za dokazivanje antijela protiv ćelija tireoideae)
b.Testovi za funkcionalno ispitivanje štitne žlijezde - testovi za ispitivanje neorganske faze
metabolizma joda (fiksacija,klirens,eliminacija joda mokračom ),testovi za određivanje
radiokativnog joda J 131 vezanog za plazmine bjelančevine (PBJ),zatim test vezivanja tireoidnih
hormona za plazmine bjelančevine (TBG) , test za dokazivanje tireohipofizne veze ,stimulacioni
testovi i drugi testovi .
5.Ultrazvuk
6.Scintigrafija štitaste žlijezde (ispitivanje morfologije i topografije žlijezde sa J 131.)
Ova dijagnostička metoda služi za prikazivanje građe i funkcije štitnjače.
Gama-kamerom se prikazuje nakupljanje i organifikacija tehnecij-99m-pertehnetata i radioaktivnog
joda. Najvažnije primjena scintigrafije štitnjače je za procjenu napipanog čvora. Čvorovi se prema
ovom prikazu dijele na
- " hladne", odnosno nefunkcionalne koji nakupljaju radiofarmak slabije od okolnog tkiva
- "vruće", odnosno funkcionalne, koji se intenzivnije prikazuju od okolnog tkiva
Scintigrafija štitnjače daje podatke o veličini strume ili čvora u štitnjači, položaju tkiva štitnjače na vratu
i ispod prsne kosti, tkivu štitnjače na drugim mjestima u tijelu te o ostatnom tkivu štitnjače nakon
terapije, za dijagnozu difuzne hipertireoze (Basedowljeva, Gravesova bolest), subakutnog tireoiditisa,
apscesa, Hashimotova tireoiditisa.
7.Citološko ispitivanje.
8.Biopsija žlijezde sa patohistološkim ispitivanjm

 Normalni rezultati testova funkcije štitnjače

Normalne vrijednosti ponešto se razlikuju kod pojedinih laboratorija, isto kao i mjerne jedinice koje se
koriste za opisivanje vrijednosti rezultata.
Na nalazu testova štitnjače obično su navedene pronađene vrijednosti kod pacijenta kao i normalne
(referentne) vrijednosti koje laboratorij koristi.
Boldirani testovi se rade rutinski dok se ostali testovi rade na klinikama za endokrinologiju .

Hormon Akronim Normalna vrijednost

Tiroksin T4 4.6-12 dug/dL
Udio slobodnog tiroksina FT4F 0.03-0.005%
Slobodni tiroksin FT4 0.7-1.9 ng/dL

7
Omjer vezanja hormona štitnjače THBR 0.9-1.1
Indeks slobodnog tiroksina FT4I 4-11
Trijodtironin T3 80-220 ng/dL
Indeks slobodnog trijodtironina FT3I 80-180
Preuzimanje radioaktivnog joda RAIU 10-30%
Serumski tirotropin TSH 0.3-3 uIU/L
Tiroksin-vezani globulin TBG 12-20 dug/dl T4 +1.8 ugm
TSH nakon stimulacije s TRH - 9-30 uIU/ml kod 20-30 min
Serumski tiroglobulin 1 Tg 0-30 ng
Titar mikrosomalnih antitijela štitnjače TMAb Ovisi o testu
Titar tireoglobulinskih antitijela TgAb Ovisi o testu

ZAKLJUČAK :

Endokrinologija je nauka koja se bavi izučavanjem anatomije,fiziologije i patologije žlijezda sa

unutrašnjim lučenjem .Riječ endokrinologija je grčkog porijekla i nastaje od riječi “endon” i “
krinein”,što u slobodnom prijevodu znači ,oslobađati se ,odnosno izlučivati se u nešto . ,kao i
“logos” što znači raspravljanje .
Većina žlijezda sa unutrašnjom sekrecijom je do danas poznata ,a to su :
 hipofiza (prednji i zadnji režanj)
 štitasta žlijezda
 paraštitasta žlijezda
 gonade (sjemenik i jajnik)
 nadbubrežne žlijezde(srž i kora)
 endokrini dio gušterače
 pinealna žlijezda (epifiza)
 timus
Funkcije organizma reguliraju dva osnovna kontrolna sistema :
a.nervni sistem
b.endokrini ili hormonalni sistem .
Ova dva kontrolna sistema regulacija funkcija u organizmu često ne djeluju odvojeno već je
među njima prisutna korelacija .
Produkti žlijezda sa unutrašnjim lučenjem su supstance koje se nazivaju hormoni . Njihova
uloga , prema današnjim saznanjima medicinske nauke , je najvećim dijelom ispitana a mnogi se
i sintentski dobijaju što ima veliki značaj prilikom liječenja bolesnika .
Da bi zadovoljio funkcije neophodne za funkciju cijelog tijela organizam teži da produkti
endokrinih žlijezda-hormoni budu u optimalnim vrijednostima .Regulacija lučenja hormona
žlijezda sa unutrašnjim lučenjem vrši se putem negativne povratne sprege .
Jedna od žlijezda sa unutrašnjim lučenjem čiji produkti djeluju na na funkciju cijelog organizma
jer štitna žlijezda .
Štitna žlijezda je neparna žlijezda smještena u donjem dijelu vrata ,ispred dušnika a iznad
grudne kosti . Težina žlijezde je od 10-40g .
Štitna žlijezda luči :
- trijodtironin (T3)
- tiroksin (T4) i
- tireokalcitonin .
Hormoni štitne žlijezde imaju važnu ulogu u regulaciji metabolizma:
a.Povećavaju bazalnu potrošnju kisika i stvaranje topline, povećavaju sintezu bjelančevina,
povećavaju minutni volumen srca, ubrzavaju razgradnju kolesterola i smanjuju njegovu količinu u
tijelu, povećavaju metaboličko odstranjivanje steroidnih hormona, vitamina B i mnogih lijekova.
b.Drugi glavni učinak hormona štitaste žlijezde odnosi se na rast i sazrijevanje. Kod ljudi potiču
okoštavanje, rast kosti u dužinu, potiču stvaranje hormona rasta, sudjeluju u razvoju središnjeg
živčanog sustava. Potiču budnost, žustrost, reagiranje na različite podražaje, osjet sluha, osjećaj gladi,
pamćenje i sposobnost učenja.
Normalan osjećajni život također ovisi o primjerenoj dostupnosti ovih hormona .

8
Važnu ulogu imaju i u razmnožavanju i reproduktivnim funkcijama muškarca i žene, održavanju
normalne trudnoće itd.
Lučenje hormona štine žlijezde je pod nadzorom prednjeg režnja hipofize .Osovina TSH-štitna
žlijezda (T3.T4)-TSH .Regulacija se vrši putem negativne povratne sprege.
Zbog razvoja medicinske nauke , različitih tehnologija i informatike današnja saznanja o štitnoj
žlijezdi ,njenoj anatomiji,fiziologiji i dijagnostici su značajno uznapredovala , tako da je većina
patofizioloških promjena na štitnoj žlijezdi poznata i dostupna zdravstvenoj struci tako i široj
čitalačkoj publici .
Bolesti štitne žlijezde su poslije rata u BiH u značajnom porastu (posebno se to odnosi na
porast malignih oboljenja štitnjače kao i porast oboljelih od autoimunog tireoiditisa ) .
Razlog tome je promjenjen način života , svakodnevni stres , radijacija,korištenje lijekova koji
smanjuju ili povećavaju resorpciju joda i sl. .Žene imaju veću sklonost obolijevanja od bolesti
koje napadaju štitnu žlijezdu a posebno je povećan rizik od obolijevanja karcinoma štitne
žlijezde za žene dobi >45 godina kako je to pokazano na slici broj 9.
Ne treba zanemariti intenzivan razvoj polikliničkih i bolničkih dijagnostičkih kapaciteta,njihova
dostupnost većini građana što je dovelo do ranijeg otkrivanja bolesti štitne žlijezde , njihovog
adekvatnog liječenja .
Danas možemo reći da i pored svekolikog utjecaja hormona štitne žlijezde na cijeli organizam ,
oboljenja štitnjače se skrining pretragama ,pravilnom dijagnostikom , terapijom i praćenjem mogu
držati pod kontrolom ćime se produžava životni i radni vijek oboljelog uz visok standard
kvalitete života .

Literatura

1.Stefanović i suradnici ,Interna medicina

2.Stefanović i suradnici ,Klinička fiziologija
3.Sodeman ,Patološka fiziologija
4.Guyton ,Medicinska fiziologija
5.L. Wartofsky. Bolesti štitnjače u: Harrison Principi interne medicine, ur: Ž. Ivančević i sur.
Placebo, Split 1997.

Autor : Dr Gazić O.Nijaz