Willem Hendrik Vriend, Smoky Fires.

The Merits of Development Co-operation for Inculturation of Health

Improvements. An Integral Medical Study about the Cultural Pressures on, Chronic Airflow Limitations
and a Graceful Approach towards the Highlanders of Papua (Indonesia). Amsterdam, Vrije Universiteit,
Academisch Proefschrift, xx, 224, A-1-H-1.

Dit ambitieuze proefschrift werd door de 75-jarige Dr Vriend met succes verdedigd op 7 november 2003 aan de
Vrije Universiteit. Het omvat drie onderdelen, die in feite proefschriften op zich zelf zijn. Er is een medisch deel.
Dit onderzoekt de ademstroombeperking, die optreedt bij de Dani’s en Yali’s van de Hooglanden van West
Papoea, omdat ze de nacht en een deel van de dag doorbrengen in hutten, waar wegens de kou altijd en vuurtje
brandt. Er is echter geen schoorsteen in de hut, zodat de rook er blijft hangen. In dit medische deel toont Dr
Vriend aan de ernst van deze aandoening, die de levensverwachting van de betrokken Papoea’s in aanzienlijke
mate beperkt. De longcapaciteit van de berg Papoea’s is gelijk aan die van Europeanen, maar door de
blootstelling aan de rook is de vitale capaciteit van de longen van de Papoea’s aanzienlijk minder. De
symptomen zijn kortademigheid. Ook de hartgrootte neemt toe. Voor de metingen heeft Dr Vriend een speciaal
apparaat ontwikkeld wat hij ook heeft gepatenteerd.

Het tweede deel is en antropologisch deel. Hier behandelt Dr Vriend de cultuur, de economie, de religie van de
berg Papoea’s en de gevolgen van wat Dr Vriend “de invasie” noemt, de komst van zending, missie, bestuur,
politie en leger, en toeristen.

Voor een belangrijk deel gebruikt hij hier zijn eigen ervaringen gedurende de tijd dat hij in het gebied als
zendingsarts werkzaam was (1960-1993).

Het derde, en voor Dr Vriend het belangrijkste deel is een missiologisch deel. Dr Vriend gebruikt hier het model
van David Bosch, van de zending die bevrijding en inculturatie brengt. Er is een wisselwerking tussen
gehoorzaamheid en hoop en liefde en contextualisering. De centrale tekst is die van de verrezen Christus: “Mij is
gegeven alle macht” (Mat. 28: 18-20). De zending was zeer succesvol. Er waren massale bekeringen. Tot 1992
werden 136.965 berglanders gedoopt. Aan deze bekeringen zit ongetwijfeld een pragmatisch aspect. De
zendeling kwam met duidelijk superieure technologie (vliegtuigen, metalen gereedschap, elektriciteit) en een
overvloed aan

In feite is het proefschrift, waaraan hij zo’n jaar of tien werkte, een soort evaluatie van zijn werk en zijn leven. Hij
is, denk ik, een van de laatste van de pionierzendelingen Er zijn in de wereld niet meer van dergelijke grote
gebieden met zoveel inwoners die voor het eerst door de Zending "opengelegd" worden. Het Hoogland van
West Nieuw Guinea is tweemaal de omvang van Zwitserland! 40 % van de Papoea bevolking woont hier. Een
dergelijke interventie van de Zending/Missie in de jaren 50 van de vorige eeuw in een authentieke niet-westerse
cultuur staat bloot aan veel dilemma's. Verschillende van deze dilemma’s komen in het proefschrift van Vriend
aan de orde. Het proefschrift bestaat uit drie delen: een medisch deel, een antropologisch deel en een
theologisch-missiologisch deel. In de oorspronkelijke versie waren deze drie aspecten van zijn werkelijkheid in
het veld, in het Yali en Dani gebied van de Baliem vallei geïntegreerd. Tot Vriends grote frustratie was zo’n
behandeling van de problemen voor de promotiecommissie niet acceptabel. Leiden had eerder al de opzet van
het proefschrift verworpen. De VU accepteerde het met veel moeite, na aandringen van Prof. Peter Kloos, die
zelf nota bene agnost is! Het maakte de begeleiding van dit proefschrift waar de “Grote Opdracht” centraal staat
natuurlijk ook extra moeilijk.

In het eerste, het antropologische deel van het proefschrift staat onder meer de vraag "Wat zal hen (de Dani,
Yali en Me) van uitsterven redden?" Vriend is hier heel pessimistisch over en ook over de mate waarin de
Indonesische overheid zich wil inzetten om het uitsterven van de Papoea's van het Hoogland te voorkomen. De
combinatie geslachtsziekten en de ademhalingsaandoeningen samen leiden onherroepelijk tot het uitsterven
van deze Papoea’s (p.59).Geslachtsziekten zijn in de Baliem vallei ingevoerd in 1962 na een bezoek van Dani
hoofden aan Jakarta waar ze door Soekarno “onthaald” werden. Vriend stelt: “Als de meerderheid van de
bevolking bij een test positief zijn wat betreft tenminste een geslachtsziekte in 1992, dan is het zeer aannemelijk
dat de meesten van hen de komende jaren AIDS zullen oplopen. (p. 55). Door de geslachtsziekten neemt de
gevallen van onvruchtbaarheid toe. De noodzakelijke verandering van levensstijl zal waarschijnlijk te laat komen
om de meeste Papoea’s van de Hooglanden te redden. De overheid is passief of werkt zelfs tegen bij het
zoeken naar een oplossing. Vriend kwam bijvoorbeeld een verzoek tegen van het Ministerie van
Godsdienstzaken (!) on bordelen te vestigen langs de bergwegen om het de toeristen naar de zin te maken. (p.
149) “De Dani bevolking zal aanzienlijk in aantal afnemen omdat de mannen in de samenleving zich verzetten
tegen een verandering van hun sexuele gedrag en wegens het gedrag van studenten. Machtsmisbruik van
ambtenaren en passiviteit met betrekking tot AIDS zal de bevolking nog verder in aantal doen afnemen. (p. 149).
Er is geen effectief AIDS preventie programma.

Vriend gaat onder andere in op de massaslachting van Dani's in 1977, waarbij het Indonesische leger met pijl en
boog bewapende Dani's te lijf ging met machinegeweren en met door Amerikaanse adviseurs toegeruste Bronco
vliegtuigen ook van machinegeweren voorzien. Vriend kreeg de gewonden in zijn ziekenhuis in Wamena. Hij
was daar in 1975 door de Indonesische regering benoemd tot geneesheer-directeur.

Het merkwaardige is dat Vriend deze actie van de Indonesische overheid legitimeert. Hij is sterk pro-Indonesisch
en anti Nederlands wanneer het gaat om het recht van de Papoea's op zelfbeschikking. Dit is dus nog een
dilemma: kan en mag of juist moet de Zending zijn profetische stem laten horen bij zeer ernstige schendingen
van de mensenrechten, zoals het recht op leven of wanneer hele bevolkingsgroepen met uitsterven bedreigd
lijken, mede door actief en passief optreden van de overheid? Maar zo'n stellingname zal leiden tot het intrekken
van de werkvergunningen van de zendelingen en zendingsartsen! Hier kan de Bijbelse gerechtigheid in het
gedrang komen door een simpel eigenbelang van de Zending als institutie.

Een belangrijke bron voor ziekten in de Baliem, waar het 's nachts vaak erg koud kan zijn is de gewoonte van de
bevolking om te overnachten in een hut waar een vuurtje gestookt wordt, waarbij er geen schoorsteen is. Men
ademt dus de hele nacht de rook in van het houtvuur. De oplossing: is erg simpel: het bouwen van een hut met
een schoorsteen. De Yali aanvaarden echter wel het evangelie, maar niet de verstandige raad van de zending
om een hut te bouwen met een schoorsteen! Wat is gemakkelijker: het evangelie aanvaarden en al je amuletten
vernietigen of een schoorsteen accepteren in je hut die je gezondheid spaart?

Het proefschrift is een belangrijke primaire bron voor verder missiologisch onderzoek naar de aard van bekering
en de vele negatieve, zelfs fatale, gevolgen van de interventie van zending en overheid in een vitale, traditionele
cultuur.