Romanski slog je nastupio u graditeljstvo i likovnoj umetnosti u zapadnim zemljama južne i

srednje Evrope u 11.-tom do 13. tog veka. Istok Evrope je bio pod uticajem vizantijske
umetnosti.

Romanska arhitektura spada u arhitekturu srednjeg veka koja se pojavila pre gotske
arhitekture. U arhitekturi tu govorimo o postepenom razvijanju u okviru Evrope, i date epohe
više manje jedinstvenu tradiciju konstrukcije građenja i upotrebu materijala. Termin romanska u
sebi sadrži eksperimenat pojašnjavanja odnosa ovog graditeljstav sa antičkom rimskom
umetnošću kojom je ovaj umetnički pravac bio inspirisan i iz kojeg je preuzimao oblike i
elemante.

Rasprostranjenost sloga je bila omogućena relativnom pokretljivošću stanovništva u

srdnjoevropskom društvu gde se prenosio sistem gradnje i konstrukcije objekata iz jednog dela u
drugi.

Razvoj romanske arhitekture bio je povečan sa završetkom hrišćanizacije u Evropi i vernici su

trebali prostor u kome bi se mogli sastajati, ka vršenju liturgiskih obreda i propovedima. Ona se
karakteriše statičkom formom, čvrstinom, snagom koja odražava sigurnost ovog vremena.
Gradili su se dva oblika Bazilike i Rotonde. Oba oblika su imala svoje korene i primere u
atinskoj umetnosti rimske arhitekture.

Bazilika je bila pravougaonog oblika u kojoj se prostor delio na više brodova od kojih je
centralni brod bio viši i širi. Na istočnoj strani se nalazio polukružni ispust apsida u čijoj se
sredini nalazio oltar iz kog se služio obred. Unutračnjost se osvetljavala prozorima koji su bili u
gornjem delu zida i ovo se naziva bazilikalnim osvetljenjem. Sastavni deo građevine su bili i
tornjevi koji su postavljeni u zapadnom delu objekta.

Rotonda je isto tako jednostavna građevina kružnog oblika sa konusnim krovom i bila je poznata
u srednjovekovnoj umetnosti a u rimskoj arhitekturi se upotrebljavala kao nadgrobni spomenik.
Hrišćani su gradili rotonde na mestima gde su pripominjali glavne događaje iz života svetaca ili
njihovu mučeničku smrt. Rotonde su imale jednu ili više apsida.

Tipičke romanske građevine su benediktinski manastiri (manastir u Kliniju) u kojima je kao

neodvojivi deo bila bazilika.

U romanskom slogu su postavljani i svetovni objekti najme zamkovi. Zamak ima odbrambeni
sistem utvrda odnosno zidine koje služa za odbranu od neprijatelja a sastavni deo je i palata.

Na građenje romanskih crkava i zamkova su se upotrebljavali kamen a u nekim krajevima i drvo.

Teški kameni komadi su se spajali sa malterom i ova arhitektura deluje teško. Među
najznačajnije romanske elemante spada polukružni luk koji se nalazi na prozorima koji se po
nekad projektuju jedan uz drugi, kao i portalima i u konstrukciji svodova. U upotrebi su
poluobličasti i krstati svodovi koji su se oslanjali na dva luka. Stupovi su bili ukrašeni
kapitelima. Teški zidovi nisu omogućavali veće otvore.
Unutrašnjost crkve je bila malterisana i ukrašena skulpturom i slikarskim delima zidnim
romanskim slikarstvom i motivi su bili religioznog karaktera iz Biblije i života svetaca i koja su
Bibliju približavali vernicima koji nisu znali da čitaju. Unutrašnjost zamkova je bila jednostavna
i opremljena po pravilu škrinjom koja je bila ukrašena i služila je i za sedenje a u upotrebi su bili
i jednostavni krevet, sto i stolica. Osvetljavalo se svećama a glavni izvori toplote su bili kamini
sa otvorenom vatrom.

Kao gotičku arhitekturu označavamo evropsku arhitekturu vrhunca i poznog doba umetnosti
srednjeg veka koja je izgrađena u gotičkom stilu. Kao arhitektonski samosvojni stil nastaje u 12.
veku u srednjoj Francuskoj, tačnije u oblasti Il de Frans u koju spada i grad Pariz i odatle se kao
"francuski izvozni proizvod" raširila u većinu zemalja zapadne i srednje Evrope i vrlo brzo se
proširia u Englesku, kasnije na Iberijsko poluostrvo, u Nemačku i druge zemlje Zapadne Evrope.
U Italiji je gotika stvorila posebnu mešavinu sa romanikom, antikom i vizantijskim stilom, došla
je tu malo kasnije i zamenjuje se renesansom arhitekturom. Još na početku 16. veka prvenstveno
u srednjoj Evropi nastajala su u osnovi gotička dela.

Naziv "gotika" uveli su italijanski humanisti koji su je pogrešno povezali s "Gotima" čije se
umetnost smatrala varvarskom i ovo doba su označavali kao "mračno doba" srednjeg veka, a
samu gotiku su smatrali umetnošću "bez imalo dobrog ukusa". Neki arhitekti su imali veliko
uvažavanje za značaj gotičke arhitekture (kao Frančesko Boromini) i njihova dela, u kojima su
upotrebljavali gotičke elemente ponekad su pogrešno svrstavana u tzv. baroknu gotiku. Gotika je
šire opet bila primana u 19. veku kada su rekonstruisana gotička dela i u to je doba gotika bila
proglašena u Nemačkoj za "nemački narodni stil". U 19. i 20. veku pojavio se i umetnički pravac
pod imenom neogotika koji se razvijao u Engleskoj i SAD i inspirisao se delima gotike.

Uopšteno o gotičkoj umetnosti videti članak gotika.

[uredi] Nastanak gotičke arhitekture

Gotička arhitektura je nastala transformacijom, monumentalizacijom i smišljanjem novih
arhitektonskih elemenata u poznoromaničkoj arhitekturi u Francuskoj u oblasti Il de Frans i pri
tom se napaja elementima iz romaničke arhitekture Normandije i Burgundije, kao i daljih oblasti.
Najkarakterističniji element prelomljeni luk preuzet je sa Sicilije a od Arapa je došao rebrasti
svod.

Gotika je obeležena sistemom arhitektonske izgradnje koji se suprotstavljao antičkoj i klasičnoj

arhitekturi i. U izgradnji katedrala je upotrebljavala kao već i u romaničkoj arhitekturi latinski
krst i podužnu osnovu.

 Krstasti rebrasti svodovi prvi put su se primenjivali u gotici. U romaničkoj arhitekturi

primenjivani supoluobličasti svodovi na kvadratnoj osnovi sa četiri luka. U gotici se
primenjuju dva dijagonalno postavljena luka koji mogu da se postave iznad svake
osnove, pa i poligonalne, i tako zasvode prostor na ovaj novi način.
 Veliki prozori i visoki zidovi karakteristični su za gotičku arhitekturu, za razliku od
dotadašnjih u romanici, nosećih teških zidova sa malim prozorskim otvorima. Krstasti
rebrasti svodovi, skeletna konstrukcija i prelomljeni luk omogućili su u gotičkim
građevinama velike otvore koji su doneli svetlost i prozračnost u unutrašnji prostor
katedrala. Tipičan elemenat je bila rozeta koja je postavljana iznad portala na
reprezentativnoj fasadi objekta. Praktično svaki element u gotičkoj arhitekturi je noseći.
Arhitekti gotike nisu upotrebljavali precizne proračune, eksperimentisali su i učili na
greškama i tako postizali zadivljujuće građevinske rezultate.
 Naglašavanje vertikala tipično je za gotičku arhitekturu. Svodovi u katedralama dostizali
su visinu do 48 metara. Pojedini gradovi su se utrkivali u težnji za što višim i
velelepnijim katedralama. Težilo se postavljanju proporcije između visine i širine
građevine.
 Vitki i visoki stubovi na poligonalnim osnovama takođe su karakteristični za ovu
arhitekturu.
 Ornamenti su bili složeni iz geometrijskih oblika i primenjeni su motivi iz biljnog i
životinjskog sveta.

 Gotički stil je pored antičkog sistema poretka stubova (renesansa, barok, klasicizam) i
moderne arhitekture (purizam, konstrukcionizam, funkcionalizam), najznačajniji
upotrebljavani sistem gradnje u srednjoevropskoj arhitekturi. I ako je gotika bila
shvaćena kao reakcija na antičku tradiciju, trudila se da svoja shvatanja nadoveže na
antiku. Upotrebljavala je antičke stubove, arkade između brodova katedrala (Sen Deni,
Notr Dam u Parizu, Remsu itd.).

 Gotička arhitektura teži ka monumentalnosti, pompeznosti, beskonačnoj dužini, širini i

visini građevine, koja je doslovno izazivala vrtoglavicu i izgrađena je na samoj granici
nosivosti za primenjene materijale u gradnji.

 [uredi] Notr Dam, Šartr i Rems

 Najznačajnija trojka francuskih katedrala koja predstavlja dalju fazu razvoja gotičke
arhitekture u Francuskoj.

 Petobrodna katedrala Notr Dam (1163. - 1245.) u Parizu je izvanredna građevina već
svojom veličinom, jer je 130 metara duga a visina svoda doseže 35 metara. Zapažanja
vredna je, jedinstvena svodna krstasto-rebrasta konstrukcija sastavljena od šest elemenata
kojom je pokriven glavni brod i transept (poprečni brod), - kao i zapadno pročelje sa
skulpturama francuskih kraljeva.

 Katedrala u Šartru je najpoznatija bogorodičina crkva u Francuskoj. Bila je izgrađena

posle požara 1194. godine. Zbog toga jer je svaka nova crkva trebala da bude velelepnija
i lepša od prethodne ona je viša od crkve Notr Dam u Parizu. Deluje ipak malo teško jer
upotrebljava prediomenzionisane građevinske elemente i deluje kao večita građevina što
je očito bio glavni cilj gradnje.
 Poslednja od trojke katedrala je katedrala u Remsu. Bila je građena posle požara 1210.
godine. Nju karakteriše prvenstveno upotreba velikog broja skulptura kojima je na
zapadnom pročelju praktično preplavljena.