Budžet

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Neprovjereno
Idi na: navigacija, traži

Budžet (od starofran. bougette - mala kožna torba) se općenito smatra kao spisak svih
planiranih prihoda i rashoda. Koncept budžeta je od izuzetne važnosti u mikroekonomiji, koja
upotrebljava budžetsku liniju da ilustruje razmjenu između dva ili više ekonomska dobra.
Drugim riječima, budžet je organizacioni plan izražen monetarnim terminima.

Sadržaj
[sakrij]

 1 Lični budžet
 2 Državni budžet
 3 Budžet firme
 4 Budžetski principi
 5 Budžetska linija
 6 Vanjski linkovi
 7 Reference

Lični budžet [uredi]

U ovom smislu, lični (ili porodični) budžet je prikaz svih izvora primanja, kao identifikacija
svih troškova (izdataka), planiranih u svrhu izjednačavanja troškova primanjima.

Državni budžet [uredi]

Glavni članak: Državni
budžet

Državni budžet je sumarni plan potencijalnih prihoda i rashoda vlade. U Bosni i Hercegovini,
svi nivoi vlasti imaju svoje budžete, koje donosi zakonodavna vlast. U Federaciji BiH budžet
je regulisan u skladu sa Zakonom o budžetima FBiH.[1], a u Republici Srpskoj Zakonom o
budžetskom sistemu RS.[2] U SAD-u federalni budžet donosi Ministarstvo menadžmenta i
budžeta te ga podnosi Kongresu na razmatranje. Po pravilu, zakonodavna vlast (Parlament,
Kongres) vrši izmjene i korekcije prijedloga budžeta, te ga na kraju usvaja glasanjem. Budžet
obično vrijedi za jednu fiskalnu godinu.[3] U posljednje vrijeme, donose se budžeti za duži
vremenski period, obično za 3-5 godina, ali koji nisu toliko detaljni kao jednogodišnji budžet.
U većini evropskih zemalja, kao i u Bosni i Hercegovini, fiskalna godina se poklapa sa
kalendarskom godinom (od 1. januara do 31. decembra), međutim u SAD-u budžet se donosi
za period od 1. oktobra tekuće do 30. septembra naredne godine. Po američkim zakonima, svi
niži nivoi vlasti moraju imati uravnotežen budžet, jedino federalni budžet smije iskazati
deficit. U Ujedinjenom Kraljevstvu budžet priprema ministar financija (Chancellor of the
Exchequer), drugi najvažniji čovjek u vladi, te ga podnosi parlamentu, koji ga rijetko mijenja.

Budžet firme [uredi]

Budžet firme se također izrađuje godišnje. Sačinjavanje budžeta gotovo uvijek zahtjeva
posebno zalaganje, te se smatra financijskim planom za novu poslovnu godinu. Tradicionalno,
financijski odjeli su donosili budžete u većini firmi, dok danas uz pomoć IT tehnologije
gotovo svi odjeli mogu doprinositi kreiranju svog dijela budžeta. Ukoliko izvršenje plana
tokom poslovne godine bude otprilike odgovoralo brojkama prikazanim u budžetu, smatra se
da je firma uspješno ispunila svoje financijske planove i postigla zadane ciljeve. Na drugoj
strani, ukoliko bude značajnih odstupanja od budžeta, to bi moglo dati signale upozorenja
investitorima, te bi rezultat bilo smanjenje cijene dionica firme.

Budžetski principi [uredi]

Postoje određeni principi kojih se pridržavaju svi učesnici u donošenju budžeta:

1. Princip potpunosti: Svi prihodi i rashodi se trebaju prikazati u budžetu. Globalno, ne

smiju se na osnovu povećanih prihoda, izmišljati nepostojeći rashodi.
2. Princip jasnoće: Budžet mora biti jasno iskazan. Mora postojati podjela po osnovu
funkcionalnosti, ekonomskih kodova, budžetskih korisnika i slično.
3. Princip jedinstvenosti: Svi prihodi i rashodi se moraju prikazati na jedinstven način.
4. Princip tačnosti: Prihodi i rashodi moraju tačno odgovarati predviđenim
vrijednostima. Da bi se isključile manipulacije, prikupljaju se informacije sa terena, od
poreskih ispostava, zavoda za statistiku i dr.
5. Princip prethodnosti: Budžet se mora donijeti prije nastupanja perioda za koji se
donosi. Ukoliko se to ne desi, mora postojati rezervni plan (privremeno financiranje)
koji će vrijediti dok se ne usvoji budžet. Po zakonu, u BiH se svi budžeti moraju
donijeti najkasnije do 31. marta tekuće godine.
6. Princip otvorenosti: Sve debate i diskusije oko donošenja budžeta moraju biti javne.

Budžetska linija [uredi]

Budžetska linija reflektira sve moguće kombinacije dvije robe koje mogu biti nabavljene, u
zavisnosti od njihovih cijena i budžeta potrošaća.

Najkraće, smisao budžetiranja je da:

1. Omogući predviđanje prihoda i rashoda, to jest, da konstruira model financiranja

poslovanja pravnog lica i pokaže mogućnosti provođenja određenih strategija,
događaja i planova.
2. Omogući poređenje stvarno napravljenih rashoda i prihoda, te ih izmjeri u odnosu na
predviđanja.

Vanjski linkovi [uredi]

 Uvod u sistem javnog budžeta u Njemačkoj (de)(pdf)
  Prikaz nastanka budžeta (de)
 Performance Budgeting: Linking Funding and Results, Marc Robinson (ed.), IMF,
2007 (en)
 From Line-item to Program Budgeting, John Kim, Seoul, 2007 (en)
 Spisak zemalja po budžetima 2007

Reference [uredi]
1. ↑ Zakon o budžetima FBiH ("Službene novine FBiH", br.19/06)
2. ↑ Zakon o budžetskom sistemu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike
Srpske”, br. 96/03, 14/04, 67/05 i 34/06)
3. ↑ P. Samuelson, W.Nordhaus: Economics, 14. izdanje, McGraw-Hill, New York City,
1992, str.620-622., ISBN 920729026

Preuzeto sa: "http://bs.wikipedia.org/wiki/Bud%C5%BEet"

Budžet - ekonomija
POJAM BUDžETA

Budžet je finansijski instrument kojim se vrši prikupljanje sredstava mehanizmom javnih

prihoda (porezi, doprinosi, takse i drugi oblici javnih prihoda ), s jedne strane , i njihovo
plansko (namjensko) trošenje kojim se finansiraju javni rashodi, s druge strane.

Upotreba budžeta kao osnovnog instrumenta finansiranja opštih društvenih potreba opravdana
je iz sledećih razloga:Obezbeđuje se preglednost i jednostavnost uvida u sve javne prihode i
javne rashode, sve je u jednom dokumentu . Svi prihodi i rashodi su vidljivi, dobro su
sistematizovani i lako uočljivi. Primjena jedinstvenog instrumenta finansiranja iziskuje manji
tehnički rad i režijske troškove;Omogućuje potpuniju i efikasniju informisanost o izvorima
prihoda i obima rashoda, veću kontrolu bilansnih sredstava . Sve je sadržano u jednom
pravnom aktu;Potrebe se ne zadovoljavaju namjenskih iz ostvarenih prihoda već iz opšte
mase budžetskih sredstava . Sredstva se raspoređuju prema utvrđenim planskim prioritetima
zadovoljavanja potreba Jedinstvenost budžeta omogućuje efikasniju upotrebu budžeta kao
instrumenta ostvarivanja širih društvenih ciljeva i aktivnog sredstva ekonomske i socijalne
politike" .

POJAVA BUDžETA

Prvi pojavni oblici budžeta bili su prije nove ere . U Atini je za vrijeme vladavine Solona
postojala obaveza da lica koja obavljaju javne funkcije podnesu izvještaj o primjernim
prihodima i izvršenim rashodima. Pojedinačni izvještaji služili su da se sastavi zbirni prikaz
javnih prihoda i javnih rashoda Atine. U srednjovjekovnim državama bila je praksa izrade
završnih računa i inventara .

Završni računi su sistematski pregled ubranih prihoda i utrošenih sredstava - rashodi, koje su
podnosili lokalni organi centralnim organima vlasti, u formi izvještaja Inventar je sastavljen
popis prihoda države i rashoda države. Služio je vladaru za traženje odobrenja od staleške
skupštine za uvođenje ili povećanje nekih dadžbina poslije 14. vijeka inventari se nalaze u
svim državama i oni su bili pokazatelji državnih finansija.
Budžet kao finansijski instrument finansiranja javne potrošnje nastao je u gradovima 17.
vijeka, kada su stvoreni uslovi za izradu budžeta, i to:

- novčana privreda zamjenjuje naturalnu;

- porezi postaju osnovni izvor prihoda;
- javne potrebe su veće i brojnije;
- stvorena je gradska uprava i službenici koji obavljaju upravne poslove;
- formiraju se organi uprave , koji vrše poslove ubiranja prihoda i njihovo trošenje;
- uvode se nove ekonomske discipline, knjigovodstvo i računovodstvo .

Izrada budžeta postaje normalna i redovna pojava. Budžet koji ima obilježja današnjeg
savremenog budžeta vodi porijeklo iz Francuske i Engleske, koje su iskrčile put ovom
finansijskom instrumentru u Evropi. Od zapadnih zemalja SAD je najkasnije dobila pravi
budžet. Predlog za izradu budžeta potiče od Kongresa, a ne od upravnih organa kao u
Engleskoj i Francuskoj. Postupak budžetske inicijative je u SAD u rukama velikog broja
komisije.

ASPEKTI POSMATRANjA BUDžETA

U savremenoj teoriji budžet se može posmatrati s više aspekta:

- finansijskog,
- ekonomskog,
- pravnog,
- političkog,
- socijalnog.

Finansijski aspekt posmatranja budžeta

Budžet prestavlja skup normi kojima se regulišu sistematizovani odnosi organa koji su dužni
da planski predviđaju, ubiru i namjenski koriste sredstva. Donedavno, kod većine finansijski
teoretičara je smatrano da je budžet čisto pravi akt, ali je budžet finansijski instrument javne
vlasti.

Ekonomski aspekt posmatranja budžeta

Savremena država postaje aktivni faktor privrednih kretanja. Budžet postaje sredstvo
intervencije u privredi kojim se usmjeravaju privredni tokovi, ravnoteža proizvodnje,
raspodjele i potrošnje. Nedostatak budžetskih sredstava (poreza, taksa i doprinosa) država
pokriva javnim zajmovima (unutrašnjim i spojnim) i čistom emisijom novca.
Osnovne ekonomske funkcije budžeta su:
۰ Stabilizacija privrede;
۰ Redistributivna funkcija budžeta;
۰ Alokativna funkcija budžeta.
Pravni aspekt posmatranja budžeta

Sa pravnog aspekta budžet predstavlja skup svih pravnih propisa-akata kojima se vrši
priprema , donošenje , izvršenje i kontrola namjenske budžetske potrošnje. Osnovni zakon
kojim se reguliše budžet kao instrument javne potrošnje je Zakon o budžetu ili Zakon o
državnom računovodstvu.
Budžetsko pravo u subjektivnom smislu je pravo naroda da preko skupštine odlučuje o javnim
rashodima i javnim prihodima. Ono je u uskoj vezi sa razvojem parlamentarizma i nastalo je
kao rezultat borbe za vlast građanske klase. Postavlja se pitanje da li treba prestati sa
naplatom poreza, ako je ostvaren fiskalni randman . Odgovor je precizan i jasan : nijedan
poreski obaveznik nije oslobođen poreske obaveze bez obzira što je ispunjen planirani limit
javnih prihoda. U slučaju podbačaja naplate, treba li pozvati na odgovornost izvršioce
budžeta? Utvrđivanje i naplata javnih prihoda je zakonski regulisana i naknadno utvrđivanje
retroaktivnosti obaveza (plaćanje poreza) nije dozvoljeno. Popisi o javnim prihodima moraju
se striktno poštovati, bez obzira na efekat naplate i negativnih odstupanja ostvarenih veličina
od planiranih .

Politički aspekt posmatranja budžeta

Budžet kao pravni akt sadrži sve karakteristike određenih društveno-ekonomskih i političkih
odnosa u zemlji. On je finansijski instrumentnajviše vlasti (skupštine, parlamenta).

Socijalni aspekt posmatranja budžeta

Socijalni aspekt budžeta posmatra i preraspodjelu materijalnih sredstava u društvu i privredi.

Budžet instrumentima dobrovoljnih i obaveznih davanja koncentriše dohodak i imovinu
preduzetnika i pravnih lica, a kanalom rashoda vrši redistribuciju tako prikupljenih sredstava.