ÉøðuŒ¼t»Þ 1

2 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 3
 4

4 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 5
 6

6 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 7
 8

8 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 9
 10

10 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 11
 12

12 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 13
 14

14 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 15
 16

16 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 17
 18

18 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 JJ ¥æï3}æì JJ

«x±ïÎ |ææc²
¥ƒ Ðíƒ}æ }æ‡ÇH}æì
Ëqõ‚-1
yÂø™ þçŒÚte Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™.
•ÁÇŸ◊Ëfi›U ¬ÈÆ⁄UÙÁ„fiUâ ÿôÊSÿfi Œfl◊ÎÆ|àfl¡fi◊˜– „UÙÃÊfi⁄¢U ⁄UàŸœÊÃfi◊◊˜H§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : ²¿æS²-y{u rðît™tu™t Ëífth, Ëk„r‚, {rn{t y™u f{o™t ãæï„æÚ}æì-Œt‚t-yt…™th
‚Útt „úný fh™th-÷u™th ÐéÚæïçã„}æì-Ë]rü™e Wí…r¥t™t Ë{Þ …qðuo …h{týw ytrŒ™u Äthý fh™th
‚Útt «çy±…}æì-«íÞuf Wí…r¥t ft¤{tk MÚtq¤ Ë]rü™t Ësof ‚Útt }‚w-}‚w («íÞuf Wí…r¥t ft¤{tk)
W…tË™t fhðt ÞtuøÞ ÚyÝ{æ„}æ}æì-ËwkŒh …]Úðe y™u Ëwðýo ytrŒ hí™tu™u r™ùÞ Äthý fh™th
Îï±}æì-Œt‚t y™u Ëðo …ŒtÚttuo™t «ftþf (¥çxÝ}æì) …h{uïh™e §üfï-M‚wr‚ fheyu Aeyu, «tÚto™t
fheyu Aeyu.
[¼tir‚f yÂø™]
²¿æS²-y{u rðãtrŒ Œt™ ‚Útt rþÕ…rðãtÚte Wí…L™ Út™th ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™t ãæï„æÚ}æì-Œt‚t (y™u
„úne‚t) ‚Útt ÐéÚæïçã„}æì-‚u …ŒtÚttuo™e Wí…r¥t …qðuo …ý AuŒ™, Äthý, ytf»toý ytrŒ „wýtu™u Äthý
fh™th «çy±…}æì-rþÕ…rðãt™t ËtÄ™tu {txu ÚyÝ{æ„}æ}æì-©uc Ëwðýo ytrŒ hí™tu™u Äthý fhtð™th
‚Útt Îï±}æì-ÞwØ ytrŒ{tk f¤tÞwõ‚ þt†tu{tk rðsÞ fhtð™th (¥çxÝ}æì) §üfï ¼tir‚f yÂø™™e
ðthkðth RåAt-ft{™t fheyu Aeyu.
«{tý™t yÚto : (…h{uïh …hf «{týtu™t yÚto) :
¥çxÝ}æì-yÂø™ þ猙t Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™ yu{ ƒu yÚttuo™wk ÚttÞ Au, ‚u{tk …h{uïh
…hf yÚto{tk r™B™ «{týtu Au.
}øðuŒ™t §‹Îí¢ ç}æ~æ: (1/164/46) yt «{týÚte …hƒúñ™t RLÿ ytrŒ y™uf ™t{tu Au,
yu{ òýðwk òuEyu. ÞswðuoŒ™t „Îï±æçxÝ0 (32/1) {kºt™t «{týÚte su ËÂå[Œt™kŒ ytrŒ ÷ûtý
Þwõ‚ ƒúñ Au, ‚u™u yºtu yÂø™ ytrŒ ™t{tuÚte fnuðt{tk ytðu÷ Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. þ‚…Út
ƒútñý™t ‘Ïæíræ sçxÝ0’ (1/4/2/11) ‚Útt ‘¥æy}ææ ±æ ¥çxÝ:0’ (1/2/3/4) yt

ÉøðuŒ¼t»Þ 19
«{týÚte yÂø™ þçŒÚte ƒúñ y™u ytí{t™wk „úný ÚttÞ Au. þ‚…Út ƒútñý™t ¥²¢ ±æ ¥çxÝ0
(9/1/2/42) «{týÚte yÂø™ þçŒÚte «ò yÚtto‚T ¼tir‚f yÂø™ y™u «ò…r‚ yÚtto‚T Eïh™wk
„úný ÚttÞ Au. þ‚…Út ƒútñý™t ¥çxݱñü Îï±æÝæ¢ ±í„Ðç„0 (1/1/1/2, 5) «{týÚte ËíÞt[hýY…
r™Þ{™wk …t÷™ fhðwk ‚u ðú‚ fnuðtÞ Au y™u ‚u™t …r‚ (ðú‚…r‚) Eïh Au. yºtu yÂø™™u ðú‚…r‚
fnuðt{tk ytðu÷ Au.
}øðuŒ™t ç~æç|æ: Ðç±~æï:0 (3/26/8) yt {kºt{tk yÂø™ þ猙e y™wð]r¥t Au. yºtu yÂø™™u
¿tt™ðt™ ntuðtÚte ‘Ðí…æÝÝì’ fnu÷ Au. y™u Ëðo¿t ntuðtÚte ‘вüÐà²„ì’ r¢Þt™tu «Þtu„ fhu÷ Au.
‚uÚte ynª yÂø™ þçŒÚte Eïh™wk „úný fhðt{tk ytðu÷ Au.
ÞtMf {wr™yu …ý MÚtti÷tcerð }r»t™t {‚u Eïh y™u ¼tir‚f yÚto fhðt {txu ‘¥çxÝ’ þ猅qðof
yt {kºt™e ÔÞtÏÞt ¥çxÝ: ÜUS}ææÎxæí‡æè|æü±ç„0 (r™Áõ‚ 7/14-15) fh‚t yÂø™ = y„úýe
fnu÷ Au. su™tu yÚto Ëðtuo¥t{ Eïh Au, fthý fu Þ¿ttu{tk «Út{ Eïh™wk s «r‚…tŒ™ ÚttÞ Au,
‚uÚte yÂø™ þçŒÚte Eïh™wk „úný fhðt{tk ytðu Au. ‘Îx{æ„ì’ rðþu»tý ntuðtÚte ¼tir‚f yÂø™™wk
…ý „úný ÚttÞ Au.
{™wM{]r‚™t ‘Ðíàææ稄æÚ¢ ¨±ïü¯æ}æ0’ ‚Útt ‘»„}æïÜïU ±Î‹y²ôxÝ0’ (12/122, 123) yt
«{týtuÚte …ý …h{uïh™t ™t{ Au. }øðuŒ™t §üfï0 (3/27/2) yt «{týÚte ‘ç±Ðçp„ì’ yÂø™™wk
rðþu»tý ntuðtÚte ‘¥çxÝ’ þçŒÚte Eïh™wk „úný ÚttÞ Au. fthý fu Eïh ‘ç±Ðçp„ì’ yÚtto‚T y™k‚
rðãtðt™ y™u [u‚™ MðY… Au.
(¼tir‚f yÂø™…hf «{týtu™t yÚto :) nðu yÂø™ þçŒÚte {tºt ¼tir‚f yÚto „úný™t «{tý
fnuðt{tk ytðu Au. þ‚…Út ƒútñý™t ‘²ÎS±¢ „¢0’ (2/1/4/16) ‚Útt ‘±ë¯æï ¥çxÝ: J ¥Eæï
ã ±æ0’ (1/3/3/29-30) yt «{týtu{tk yÂø™™u ‘ð]»t’ fnuðt{tk ytðu÷ Au. fthý fu yÂø™
ð]»t = ƒ¤Œ™e Ë{t™ Þt™tu-ðtn™tu™u ðtuZt-ŒuþŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th Au. ‚u{s yÂø™ ytþw„t{e-
yíÞk‚ Íz…e ntuðtÚte ‘yï’ ƒ™e™u f¤tÞkºttu™u «urh‚ fhe™u þe½ú [÷tð™th ntuðtÚte Œuð yÚtto‚T
rþÕ…rðãt ¿tt‚t rðît™tu™t rð{t™ ytrŒ Þt™tu-ðtn™tu™u ðu„Úte Œqh-Œqh Œuþtu{tk …ntU[tzu Au.
þ‚…Út ƒútñý™t „ê<‡æãüò±æÅì (1/3/4/12) yt «{týÚte nÔÞ yÚtto‚T Þt™tu™t «t…f
ntuðtÚte yÂø™™u ‘nÔÞðtxT’ fnu Au y™u Þt™tu™u þe½ú‚tÚte [÷tð™th ntuðtÚte ‘‚qŠý’ fnu Au. ‚Útt
‘¥çxݱñü ²æïçݲ¿æS²’ (1/4/3/11) ð„uhu yLÞ y™uf «{týtu îtht ‘yï’ ™t{Úte yºtu ¼tir‚f
yÂø™™wk „úný fhðt{tk ytðu÷ Au. þe½ú„{™™t fthýu yÂø™™u ‘yï’ fnuðt{tk ytðu Au.
}øðuŒ™t ‘±ë¯æï ¥çxÝ0’ (3/27/14) yt «{týÚte yÂø™ þçŒÚte ¼tir‚f yÂø™™wk „úný
ÚttÞ Au. ßÞthu rþÕ…rðãt™t rðît™tu yu yÂø™™u Þkºtf¤tytu îtht Þt™tu-ðtn™tu{tk «Œe fhu Au;
íÞthu ‚u Îï±±æãÝ fnuðtÞ Au yÚtto‚T Þt™{tk
20 ƒuXu÷t rðît™tu™u yï y™u ƒ¤Œ™e Ë{t™ þe½ú
ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzu Au.
nu {™w»Þtu ! ‚{u ãç±c²}æ‹„}æì-ðu„trŒ „wýÞwõ‚ yïY… yÂø™™t „wýtu™e §üf „ï þtuÄ fhtu.
20 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëqõ‚-90
yÚtto‚T yÂø™™e ftÞorËrØ™e ft{™t fhtu.
[yt {kºt{tk yÂø™ þ猙t Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™ ƒu yÚto …hf su ËkMf]‚ «{týtu™t
«Út{ …Œ-þçŒ yt y™wðtŒ{tk yt…u÷ Au. ‚u{s yLÞ ÐéÚæïçã„}æì-ð„uhu …Œtu™t «{týtu™tu rðM‚th
Mðt{e ŒÞt™kŒ™t ËkMf]‚ ¼t»Þ{tk ÿüÔÞ Au. - y™wðtŒf] (1)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk yÂø™ þçŒÚte Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™ yu ƒL™u™wk „úný ÚttÞ Au,
yu{ Ë{sðwk òuEyu. ytÚte yt„¤ …ý ßÞtk-ßÞtk {kºt ¼qr{ft{tk ‘©ÐçÎà²„ï’ yu r¢Þt…Œ™tu
«Þtu„ fhu÷ Au, íÞtk Ëðo MÚt¤u ‚u™t f‚to Eïh s òýðt òuEyu, fthý fu-ðuŒtu™tu ‚uýu s W…Œuþ
fhu÷ Au.
r…‚t Ë{t™ f]…tfthf Eïhu Ë{M‚ rðãtytu™e «tr {txu Ëðo Sðtu™t rn‚ {txu ðuŒtu™tu
(«íÞuf fÕ…™e ytrŒ{tk) W…Œuþ yt…u÷ Au. su{ r…‚t yÚtðt yæÞt…f …tu‚t™t …wºt yÚtðt rþ»Þ™u
W…Œuþ yt…u Au fu-‚wk yt{ ð[™ ƒtu÷, yt{ fh, ËíÞ ƒtu÷, r…‚t y™u yt[tÞo™e Ëuðt fh,
r{ÚÞt yt[hý ™ fh, ‚u{ yºtu …ý Ë{sðwk òuEyu.
ðuŒ Ëðo Sðtu™t fÕÞtý {txu-W¥t{ Ëw¾ {txu «fx fhu÷ Au. fthý fu yºtu W¥t{ …wÁ»t ‘§fï’™tu
«Þtu„ Au. ðuŒ™tu W…Œuþ …htu…fth {txu (fhðt{tk ytðu÷) Au.
yºtu yÂø™ þçŒÚte …h{tÚtorðãt y™u ÔÞðnthrðãt™e rËrØ {txu …h{uïh y™u ¼tir‚f ‘yÂø™’
ƒu yÚto fhðt{tk ytðu÷ Au. …qðoft¤{tk ytÞtuoyu su ‘yïrðãt’ ™t{™e þe½ú „{™ {txu rþÕ…rðãt
rËØ fhu÷ n‚e, ‚u{ Ëtk¼¤ðt{tk ytðu Au, ‚u yÂø™rðãt s (WL™‚) n‚e.
fthý fu …h{uïh MðÞk «ftþ MðY… y™u Ëðo«ftþf ntuðtÚte y™k‚ ¿tt™ðt™ Au.
¼tir‚f yÂø™ Y…, Œtn, «ftþ, ðu„ ‚Útt AuŒ™ ð„uhu „wýÞwõ‚ ntuðtÚte rþÕ… rðãt™wk {wÏÞ
fthý Au; ‚uÚte ‚u™wk yºtu «Út{ {kºt{tk „úný fhðt{tk ytðu÷ Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. (1)
•ÁÇŸ— ¬Ífl¸Ó®|èÊ´¸§Á·fi|èÊ⁄UË« KÙ ŸÍÃfiŸÒL§Ö ‚ ŒflÊ° ∞„U flfiˇÊÁÃH§2H
[Eïh]
…ŒtÚto : su yu ¥çxÝ:-…h{uïh Ðê±ïüç|æ:-rðãt™wk yæÞÞ™ fhu÷ ð‚o{t™ yÚtðt «t[e™ rðît™tu
îtht ©„-y™u Ýê„Ýñ:-ðuŒtÚto™wk yæÞÞ™ fh™tht ƒúñ[theytu ‚Útt ‚ftuo îtht §üÇì²:-r™íÞ M‚wr‚
fhðt ÞtuøÞ ‚Útt yLðu»tý-þtuÄ™u ÞtuøÞ Au. ¨:-‚u …qðtuoõ‚ Eïh »ã-yt ð‚o{t™ ËkËth{tk Ëðoºt
yÚtðt yt sL{{tk Îï±æÝì-rŒÔÞ RrLÿÞtu, rðãtrŒ rŒÔÞ „wýtu™u ¥æ + ±ÿæç„-ËðoºtÚte «t fhtðu.
[¼tir‚f yÂø™]
su yu ¥çxÝ:-¼tir‚f yÂø™ Ðê±ïüç|æ:-rðãt™wk yæÞÞ™ fhu÷ ð‚o{t™ yÚtðt «t[e™ rðît™tu
ÉøðuŒ¼t»Þ 21
îtht ©„-y™u Ýê„Ýñ:-ftÞo{tk ÂMÚt‚ rðã{t™ «týtu, «ç¯ç|æ:-fthýMÚt «týtu™t îtht §üDz:-r™íÞ
þtuÄ fhðt ÞtuøÞ Au. §ã-yt ËkËth{tk yÚtðt yt sL{{tk Îï±æÝì-rŒÔÞ }‚w yÚtto‚T rŒÔÞ ¼tu„tu™u
¥æ + ±ÿæç„-ËðoºtÚte «t fhtðu Au.
«{tý™t yÚto : «t[e™ y™u ™ðe™ }r»tytu{tk yu «{tý Au fu -
«ç¯ç|æ:-«ç¯Ðíà梨æ (çÝL0 1/20) ‚u }r»tytu „qZ y™u yÕ… yr¼«tÞ-Þwõ‚ {kºttu™t
yÚttuo™u ÞÚttð‚T òýðtÚte «þkËt™u ÞtuøÞ ƒ™u Au, ‚u }r»tytu™e {kºttu{tk öçcÅ-yÚtto‚T ‚u™t yÚttuo™t
rð[th{tk …wÁ»ttÚto îtht ÞÚttÚto ¿tt™ y™u rð¿tt™™e «ð]r¥t ntuðtÚte ‚uytu Ëífth™u …ý ÞtuøÞ Au.
¨æÿææyÜëU„ (çÝL0 1/20) su Ä{o y™u yÄ{o™e ËBÞfT …heûtt fh™tht Ä{toí{t y™u ÞÚttÚto
ðõ‚t n‚t, suytuyu Ëðo rðãt™wk ÞÚttð‚T ¿tt™ «t fhu÷ n‚wk y™u su yðh yÚtto‚T suytuyu
ðuŒtu™tu Ëtûtt‚T ™Úte fÞtuo, yuðt {™w»Þtu {txu W…Œuþ îtht ðuŒ {kºttu y™u {kºttu™t yÚto™u «ftrþ‚
fh‚tk n‚tk, ‚uÚte ‚uytu }r»t fnuðtÞt n‚tk. ‚uytuyu yux÷t {txu {kºttu™wk yæÞt…™ y™u ‚u™t yÚttuo™tu
«ftþ fÞtuo fu, W¥thtu¥th-…uZe-Œh …uZe ðuŒtÚto™tu «[th yt„¤ …ý WL™r‚ ËtÚtu [t÷w ht¾u.
ð¤e su {™w»Þtu yðh yÚtto‚T yÕ…ƒwrØðt¤t Au, ‚uytu yæÞÞ™ y™u W…Œuþ{tk ø÷tr™ fu
yý„{tu fhu, ‚uytu™u ðuŒ™t yÚttuo{tk Ëh¤‚t y™u Ëw„{‚t…qðof ¿tt™ ÚttÞ ‚u {txu r™½kxw y™u
r™Áõ‚™e h[™t fhe suÚte Ëðo {™w»Þtu ðuŒ ðuŒtk„tu™u ÞÚttÚto Y…{tk òýe þfu; yuÚte }r»tytu™u
f]…t¤w {t™ðt{tk ytðu Au.
‘ÐéÚS„æ‹}æÝéc²æ:’-(çÝL0 13/12) yt «{týÚte }r»t þ猙tu yÚto ‚fo rËØ ÚttÞ Au. yÚtto‚T
‚fo™u }r»t fnuðt{tk ytðu÷ Au. „ti‚{{wr™yu ¥ç±¿ææ„„œ±ïùƒïü0 (‹²æ²0 1/1/40) yt «{týÚte
‚¥ð¿tt™ {txu su Ÿnt fhðt{tk ytðu Au ‚u™u s ‚fo fnu÷ Au, yÚtto‚T su rËØtL‚™t ¿tt™ {txu
rð[th fhðt{tk ytðu Au ‚u™u ‚fo fnu Au.
þ‚…Út™t ‘Ðíæ‡ææ «¯²:’ (7/2/1/5) yt «{týÚte }r»t þçŒÚte «tý™wk „úný ÚttÞ Au.
yu s he‚u Îï±æÝì-‘«„±æï ±ñ Îï±æ’ (7/2/2/26) yt «{týÚte }‚wytu™u Œuð fnu Au.
ÞtMf{wr™yu yt {kºt™e ÔÞtÏÞt-¥çxݲü: Ðê±ïü0 (çÝL0 7/16/2) {tk su yÂø™ …qðo }r»tytu
y™u ™ðe™ }r»tytu îtht …ý ðkŒ™eÞ Au, ‚u yÂø™ yt ÷tuf{tk rŒÔÞ „wýtu™u «t fhtðu Au.
yÂø™ þ猙tu yÚto ynª hËtuzt{tk …ftðððt™tu yÂø™ ™Úte, …hk‚w ‚u W¥th ßÞtur‚ yÚtto‚T Eïh
y™u rðãw‚T Au ‚u yÂø™ fnuðtÞ Au. (2)
¼tðtÚto : su Ë{M‚ rðãtytu™wk yæÞÞ™ fhe™u ËíÞ W…Œuþ îtht Ëðo™tu W…fth fh™tht
yæÞt…f ÷tuftu Au y™u su …nu÷t …ý ÚtE 22„Þt Au, ‚u™wk …qðo Ðê±ïüç|æ:-þçŒÚte „úný fhðt{tk ytðu
Au; y™u su yæÞÞ™ fh™th rðãt „úný {txu yÇÞtË fhu Au, ‚u™u ‘Ýê„Ýñ’ ™q‚™ þçŒÚte „úný
fhðt{tk ytðu Au.
22 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su {kºttu™t yÚttuo™u ç±ç΄±‹„æï-òýe [qõÞt Au, su Ä{o y™u rðãt™tu «[th fh™th, ËíÞtu…ŒuþÚte
Ëðo …h f]…t fh™th, A÷-hrn‚, …whw»ttÚteo, {tuût y™u Ä{o™e rËrØ™u {txu Eïh™t s W…tËf,
ft{ y™u yÚto™e rËrØ {txu ¼tir‚f yÂø™™t „wýtu™t ¿tt™ îtht ftÞo rËØ fh™tht {™w»Þtu Au,
‚uytu™wk }r»t þçŒÚte „úný fhðt{tk ytðu Au.
…qðoft÷e™ y™u ™ðe™ rðît™tu™tu su ÞwÂõ‚ «{týÚte rËØ ‚¥ð-¿tt™ {txu ‚fo Au y™u su
fthý-s„‚ y™u ftÞos„‚{tk ÂMÚt‚ «tý Au, ‚u™e ËtÚtu Þtu„tÇÞtË îtht Eïh™e ðkŒ™t fhðe
y™u ¼tir‚f yÂø™™t „wýtu™wk yLðu»tý-þtuÄ fhðe òuEyu.
Ëðo¿t Rïh™t îtht …tu‚t™t ¿tt™Úte {™w»Þ-¿tt™™e y…uûttÚte ¼q‚ft÷e™ y™u ð‚o{t™ft÷e™
}r»tytu™u òýe™u yt {kºt{tk (‚íËkƒkÄe) W…Œuþ fhðtÚte ftuE Œtu»t ÷t„e þf‚tu ™Úte, fthý fu
ðuŒ Ëðo¿t …h{uïh™wk ð[™ Au. ‚u yt he‚u W…tË™t fhðt{tk ytðu÷ yu (…h{uïh) y™u ÔÞðnth
ftÞtuo «Þwõ‚ (¼tir‚f yÂø™) Ëðtuo¥t{ „wýtu y™u ¼tu„tu™u «t fhtðu Au. yt {kºt{tk «t[e™™e
y…uûttÚte ™ðe™ y™u ™ðe™™e y…uûttÚte «t[e™‚t òýðt{tk ytðu Au.
yt {kºt™tu yÚto r™Áõ‚fth ÞtMf{wr™yu fÞtuo Au fu-su «tf]‚ yÚtðt y¿tt™e ÷tuftu îtht
…tf ftÞo-hËtuE ð„uhu ft{{tk su «rËØ yÂø™™tu «Þtu„ fhðt{tk ytðu Au. ‚u™wk ynª yt {kºtÚte
„úný Út‚wk ™Úte. …hk‚w Ëðo™t «ftþf …h{uïh y™u Ëðo rðãtytu™wk fthý, su™wk ™t{ ‘rðãw‚T’
Au. ‚u™wk yÂø™ þçŒÚte „úný fhðt{tk ytðu Au. (2)
•ÁÇŸŸÊfi ⁄U®RÁÿ◊fiÔŸflØ ¬Ù·fi◊fl ÁŒflÁŒfifl– ÿ‡Ê‚¯ flË⁄UflfiûÊ◊◊˜H§3H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : su {™w»Þ ¥çxÝÝæ-…h{uïh™e W…tË™t îtht »±-s çαï çαï-«r‚rŒ™ Ðæï¯}æì-ytí{t
y™u þheh™e …wrüÚte ‘Ëw¾ŒtÞf’ ²àæ¨}æì-Ëðtuo¥t{ feŠ‚ ðÄof, ±èÚ±œæ}æ}æì-ËðoÚtt ðeh (ðeh =
rðîtkË: þqhtï) = rðît™ y™u þqhðeh s™tuÚte Þwõ‚ Úç²}æì-rðãt y™u Ëwðýo ytrŒ W¥t{ Ä™™u
¥àݱ„ì-«t fhu Au.
[¼tir‚f yÂø™]
{™w»Þ ¥çxÝÝæ-¼tir‚f yÂø™™e Ëthe he‚u Þtus™t fhðtÚte »±-s çαï çαï-«r‚rŒ™ Ðæï¯}æì-
ytí{t y™u þheh™e …wrüÚte Ëw¾ŒtÞf ²àæ¨}æì-Ëðtuo¥t{ feŠ‚ðÄof ±èÚ±œæ}æ}æì-ËðoÚtt ðeh = rðît™
y™u þqhðehs™tuÚte Þwõ‚ Úç²}æì-rðãt y™u Ëwðýo ytrŒ W¥t{ Ä™™u ¥àݱ„ì-«t fhu Au. (3)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk yÂø™Úte Rïh y™u ¼tir‚f yÂø™™wk „úný ÚttÞ Au, Rïh™e yt¿tt{tk
hnu™th yÚtto‚T [t÷™th ‚Útt rþÕ…rðãt ytrŒ ftÞtuo™e rËrØ {txu yÂø™™u rËØ fhu÷ {™w»Þ™u
yûtÞ-™tþhrn‚ Ä™™e «tr ÚttÞ Au. suÚte ËŒt feŠ‚, ð]rØ y™u ðeh…whw»t ƒ™u Au. (Ëðuo yu
yt «fth™wk Ä™ «t fhðwk òuEyu.) (3)
ÉøðuŒ¼t»Þ 23
 •ÇŸ ÿ¢ ÿôÊ◊fiäfl⁄¢U Á√ʇflÃfi— ¬Á⁄U÷Í⁄UÁ‚fi– ‚ ßgfl·Èfi ªë¿UÁÃH§4H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…h{uïh ! yt… ²}æ-su ¥Š±Ú}æì-®nËt, yÄ{o ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ ²¿æ}æì-
«Út{ {kºttuõ‚-rðãt ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt™Y… Þ¿t™t ÐçÚ|æê:-ÔÞt ÚtE™u …t÷™ fh™th ¥ç¨-Atu,
yu s he‚u ‚u yÂø™ …ý ftÞtuo™u rËØ fh™th Au, ¨-‚u Þ¿t §„ì-s Îï±ï¯é-rðît™tu{tk xæÓÀç„-
«t ÚttÞ Au.
[¼tir‚f yÂø™]
¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ²}æì-su ¥Š±Ú}æì-®nËt, yÄ{o ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ ²¿æ}æì-«Út{ {kºttuõ‚
Þ¿t™t ç±E„:-Ëðo s¤{Þ y™u …]rÚtðe{Þ …ŒtÚttuo™t rðrðÄ yt©ÞÚte ÐçÚ|æê:-Ëðoºt …ŒtÚttuo{tk
ÔÞt fh™th ¥ç¨-ƒ™u Au, ‚u{ yu …h{uïh …ý Ëw¾™u rËØ fh™th Au ¨-‚u Þ¿t §„ì-s Îï±ï¯é-
rŒÔÞ …ŒtÚttuo{tk xæÓÀç„-«t ÚttÞ Au. (4)
¼tðtÚto : fthý fu yu ÔÞt…f …h{uïh …tu‚t™e Ë¥ttÚte …qðtuoõ‚ Þ¿t™e ËðoºtÚte r™hk‚h hûtt
fhu Au, ‚uÚte yu Þ¿t rŒÔÞ „wýtu™e «tr™wk fthý ƒ™u Au. yu s he‚u …h{uïh îtht su rŒÔÞ
„wýÞwõ‚ yÂø™™e h[™t fhu÷ Au, ‚uÚte yu rŒÔÞ rþÕ…rðãt™t f‚to Au. su ÄtŠ{f Wãtu„e rðît™
{™w»Þ Au, ‚u s yu „wýtu™u «t fhe þfu Au. (4)
•ÁÇŸ„UÙ¸ÃÊfi ∑§Áfl∑˝fi§ÃÈ— ‚àÿ|‡øòÊüÊfiflSÃ◊—– ŒflÙ Œfl|èÊ⁄UÊ ªfi◊ØH§§5H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : su ¨y²:-©uc s™tu™t rn‚fthe yÚtðt ‚u{tk W¥t{, ç™~æŸæ±S„}æ:-yíÞk‚ yŒT¼q‚
©ðýÞwõ‚, ÜUç±ÜíU „é:-frð = Ëðo¿t, ¢tL‚Œþeo y™u Ëðo™t f‚to, Ë{M‚ rðãtytuÚte Þwõ‚ ðuŒþt†™tu
W…Œuþ fh™th, ãæï„æ-Œt‚t y™u „úne‚t-„úný fh™th, Îï±:-Mð «ftþ MðY… ¥çxÝ:-…h{uïh
Au, ‚u Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ËntÞÚte ¥æxæ}æ„ì-ËðoºtÚte «t ÚttÞ.
[¼tir‚f yÂø™]
su ¨y²:-Ë‚T-…ŒtÚttuo {txu rn‚fthe y™u ‚u{tk W¥t{ ç™~æŸæ±S„}æ:-yíÞk‚ yŒT¼w‚ „wý-
©ðýÞwõ‚ ÜUç±ÜíU „é:-Ëðo …ŒtÚttuo™t Œþof, Ë{M‚ …ŒtÚttuo™e h[™t™t ËtÄ™¼q‚ ãæï„æ-«ftþf Îï±:-
«ftþ fh™th ¥çxÝ:-¼tir‚f yÂø™ Au; ‚u Îï±ïç|æ:-rŒÔÞ „wýtu Ërn‚ ¥æxæ}æ„ì-ËðoºtÚte «t ÚttÞ
Au. (5) 24
¼tðtÚto : ‘yÂø™’ þçŒÚte yºtu …h{uïh™wk „úný fhðt{tk ytðu Au, fthý fu ‚u ËðtoÄth
Ëðo¿t, Ëðo™t h[rÞ‚t, rð™tþ hrn‚, yt™kŒ{Þ y™u y™k‚ þÂõ‚{t™ ytrŒ „wýtu™t fthýu
24 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðo «ftþf Au; y™u ¼tir‚f yÂø™™t ytf»toý ytrŒ „wýtu ‚Útt ‚u™t {q‚o ÿÔÞtu™tu Äthf ntuðtÚte
‚u™wk …ý „úný ÚttÞ Au. (5)
ÿŒXÔU ŒÊ‡ÊÈ· àfl◊ÇŸfi ÷º˝¢ ∑fi§Á⁄UcÿÁ‚fi– ÃflûÊØ ‚àÿ◊fiÁXÔU⁄U—H§6H
…ŒtÚto : nu ¥çXÚ:-ƒúñtkz™t yk„ Y… …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™t «týY… ‚Útt þheh™t yk„tu™t
yL‚Þto{e Y…Úte hË-Y… ƒ™e™u hûtt fh™th ntuðtÚte yºtu ykr„h þçŒÚte Eïh™wk „úný fhðt{tk
ytðu Au. ¥X:-Ëðo™t r{ºt ¥xÝï-…h{uïh y±}æì-{k„÷{Þ ‚wk ! ²„ì suÚte Îæàæé¯ï-r™÷tuo¼‚tÚte
©uc Œt™ Œt‚t {™w»Þ (ËðoMð™wk Œt™ fh™th) |æÎí}æì-Ëðo rþü rðît™tuÚte Ëuð™eÞ fÕÞtý ÜUçÚc²ç¨-
fhu Au, „„ì-yux÷t {txu „±-yt…™wk §„ì-s yu ¨y²}æì-ËíÞ yÚtto‚T Ë‚T-…ŒtÚttuo{tk Ëw¾™tu rðM‚th
fh™th, Ë‚TÚte Wí…L™ ËŒT-„wýtuÚte Þwõ‚ ðú‚ Au. (6)
¼tðtÚto : su LÞtÞfthe, Ëðo™t r{ºt ƒ™‚tk ŒÞt¤w, fÕÞtýfthe, Ëðo™t Ëw¾™u RåA™th-
yt…™th, …h{uïh Au, ‚u™e W…tË™tÚte s Sðtí{t ËtkËtrhf y™u …h{tŠÚtf Ëw¾ «t fhu Au,
yLÞ™e W…tË™tÚte ™nª. fthýfu Wõ‚ Ëw¾ yt…ðt™tu Mð¼tð y™u Ët{ÚÞo …h{uïh{tk s Au.
(yLÞ{tk ™Úte.)
su suðe he‚u þhehÄthe …tu‚t™t þheh™u Äthý fhu Au, ‚uðe he‚u s ‚u (…h{uïh) Ë{M‚
ËkËth{tk ÔÞt…f ƒ™e™u Ëðo ËkËth™u Äthý fhe hnu÷ Au; ‚Útt suýu yt ËkËth™wk …t÷™ fhu÷
Au y™u ÞÚttð‚T yðMÚttr…‚ fhu÷ Au ‚uÚte ‚u ykr„ht fnuðtÞ Au. (6)
©U¬fi àflÊÇŸ ÁŒflÁŒfifl ŒÙ·ÊfiflSÃÁäʸÿÊ flÿ◊˜– Ÿ◊Ù ÷⁄fiUãà ∞◊fiÁ‚H§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo™u W…tË™t fhðt ÞtuøÞ …h{uïh ! ±²}æì-y{u W…tËf-÷tuftu ç{²æ-
y{the «¿tt-ƒwrØ y™u f{oÚte çαï çαï-rð¿tt™™t yíÞk‚ «ftþ™u {txu Îæï¯æ±S„:-ht‚ y™u
rŒðË{tk r™hk‚h y±æ-yt…™u |æÚ‹„:-Äthý fhe™u Ý}æ:-™{ú‚t…qðof ™{Mfth fh‚t ©Ð + ¥æ +
§}æç¨-(yt…™t þhý™u) «t fheyu Aeyu.
¼tðtÚto : nu Ëðo ÿüt-Ëðo™u òu™th ! Ëðo ÔÞt…f ! y™u W…tË™t ÞtuøÞ (…h{uïh) ! y{u
y{tht Ëðo ftÞtuo fh‚t yt…™u yuf ûtý …ý ¼q÷‚t ™Úte, ‚uÚte y{tht{tk yÄ{o fhðt™e fŒe
…ý RåAt Út‚e ™Úte. fthý fu y{™u yu ðt‚ ¿tt‚ (r™ùÞ) Au fu Ëðo¿t y™u Ëðo™t Ëtûte yuðt
yt… y{tht Ëðo ftÞtuo™u òuE hÌttk Atu. (7)
⁄UÊ¡fiãÃ◊äfl⁄UÊáÊʯ ªÙ¬Ê◊ÎÆÃSÿ ŒËÁŒfiÁfl◊˜– flœ¸Ó®◊ÊŸ¢ Sfl Œ◊fiH§8H
…ŒtÚto : y{u S±ï-…tu‚t™t Î}æï-su{tk Ëðo {nt™ Œw:¾tuÚte Aqxe™u …h{ yt™kŒ …Œ™e-{tuût Ëw¾™e
«tr {txu ±{ü}ææÝ}æì-nÙtËhrn‚-ËðoÚte {nt™ Úæ…‹„}æì-«ftþ{t™ ¥Š±Úæ‡ææ}æì-…qðtuoõ‚ Þ¿ttrŒ ©uc
ÉøðuŒ¼t»Þ 25
f{o y™u ÄtŠ{f {™w»Þtu™t xææïÐæ}æì-…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™t hûtf, «„S²-ËíÞ yÚtto‚T Ë{M‚ rðãtytuÚte
Þwõ‚ [th ðuŒ yÚtðt Ë™t‚™ s„‚™wk fthý «f]r‚ (ftÞo s„‚T ™t y™trŒ fthý)™t ÎèçÎç±}æì-
«ftþf …h{uïh™u y{u ÷tuftu W…tË™t Þtu„Úte r™íÞ ©Ðñ}æç¨-«t fheyu Aeyu. (8)
¼tðtÚto : suðe he‚u …h{tí{t …tu‚t™e Ë¥tt y™u yt™kŒ MðY…{tk-ûtÞ y™u y¿tt™Úte hrn‚,
yL‚Þto{e Y…Úte Ëðo Sðtu™u ËíÞ™tu W…Œuþ, yt …whw»ttu-©uc rðît™tu y™u ËkËth™e ËŒt hûtt
fhu Au; ‚uðe he‚u y{u ‚u™t W…tËftu …ý yt™krŒ‚, ð]rØ Þwõ‚ y™u rð¿tt™ðt™ ƒ™e™u yÇÞwŒÞ
= ËtkËtrhf WL™r‚ y™u r™:©uÞË = {tuût™u ËŒt «t fh‚t hneyu. (8)
‚ Ÿfi— Á¬Ãflfi ‚ÍÆŸfl˘ÇŸfi ‚ͬÊÿŸÙ ÷fifl– ‚øfiSflÊ Ÿ— SflSÃÿfiH§9H
…ŒtÚto : nu ¨:-Wõ‚ „wýÞwõ‚ ¥xÝï-¿tt™MðY… s„Œeïh ! çЄï±-su{ r…‚t ¨êݱï-…tu‚t™t
…wºt™u yt…™th ntuÞ Au, ‚u{ yt… Ý:-y{tht {txu ¨êÐæ²Ý:-W¥t{ ¿tt™, Ëw¾™t ËtÄ™tu y™u
©uc ËtÄ™tu «t fhtð™th Atu. ‚u™t Œt‚t ƒ™e™u Ý:-y{™u S±S„²ï-Ëðo Ëw¾ y™u fÕÞtý™u
{txu ¨™S±-ËkÞwõ‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yuðtu «Þí™ fhðtu òuEyu y™u EïhÚte «tÚto™t fhðe òuEyu fu-
nu ¼„ð™T ! yt… y{the hûtt fhe™u y{™u ËŒt þw¼ „wý-f{tuo{tk r™Þwõ‚ fhtu. su{ r…‚t …tu‚t™t
Ëk‚t™tu™wk Ëthe he‚u …t÷™ fhe™u ‚Útt W¥t{ rþûtt yt…e™u ‚u{™u þw¼ „wý-f{tuo{tk Þwõ‚ fhe™u
©uc f{o fh™th ƒ™tðu Au, ‚u{ yt… …ý yt…™e f]…tÚte y{™u ƒ™tðtu. (9)
Ëqõ‚-2
flÊÿflÊÿÊfiÁ„U Œ‡Ê¸Ã◊ ‚Ù◊Ê •⁄¢UÓ∑ΧÃÊ—– Ã·Ê¯ ¬ÊÁ„U üÊÈÆœË „Uflfi◊˜H§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : Îàæü„-nu ¿tt™ árüÚte Œþo™ ÞtuøÞ ±æ²æï-y™k‚ ƒ¤Þwõ‚, Ëðo™t «týY… yL‚Þto{e
s„Œeïh ! yt… y{tht ÓŒÞ{tk ¥æ²æçã-ytðtu («ftrþ‚ Úttytu) yt…™t îtht §}æï-yt «íÞût
¨æï}ææ:-Ëðo ËkËthe-Wí…L™ …ŒtÚttuo™u ¥Ú¢ÜëU„æ:-y÷kf]‚ yÚtto‚T Ëwþtur¼‚ ÚtÞu÷ Au. „ï¯æ}æì-yt… s
yu …ŒtÚttuo™t hûtf Atu y™u ‚u™e Ðæçã-hûtt fhtu ‚Útt ã±}æì-y{the M‚wr‚™u Ÿæéç{-Ëtk¼¤tu.
[¼tir‚f ðtÞw]
Îàæü„-M…þo ytrŒ „wýtuÚte Œþo™ ÞtuøÞ ±æ²æï-Ëðo {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo™t ytÄth y™u «týeytu™t
Sð™™wk fthý ¼tir‚f ðtÞw ¥æ²æçã-Ëðo26 ™u …tu‚t™e „r‚Úte «t ÚttÞ Au y™u su ¼tir‚f ðtÞwyu
§}æï-«íÞût ¨æï}ææ:-ËkËth™t …ŒtÚttuo™u ¥Ú¢ÜëU„æ:-Ëwþtur¼‚ fhu÷ Au, ‚u s „ï¯æ}æì-‚u …ŒtÚttuo™e Ðæçã-
hûtt™wk fthý Au y™u ã±}æì-suÚte Ëðo «týeytu þçŒ Wå[thý y™u ©ðý Y… ÔÞðnth™u Ÿæéç{-
26 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëtk¼¤u-Ëk¼¤tðu Au. (1)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk Eïh y™u ¼tir‚f (ðtÞw) yÚttuo™u „úný fhu÷ Au. suðe he‚u Eïhu
…tu‚t™t Ët{ÚÞoÚte Ëðo …ŒtÚttuo™e h[™t fhe™u Ëwþtur¼‚ fhu÷ Au, ‚uðe he‚u ‚u™t îtht Wí…L™
fhu÷ ðtÞw …ý Au. ‚u™t Äthý fÞto rð™t ftuE™e …ý hûtt Ëk¼ð ™Úte. Sð îtht «u{…qðof «Þwõ‚
fhu÷e M‚wr‚ y™u ðtýe™u ËðoÔÞt…f Eïh «r‚ ûtý Ëtk¼¤u Au y™u Sð ðtÞw™t fthýu s þçŒtu™wk
Wå[thý y™u ©ðý fhe þfu Au. (yt {kºt{tk Eïh y™u ¼tir‚f ðtÞw™t „úný{tk yt…ðt{tk
ytðu÷t «{týtu Mðt{e ŒÞt™kŒ f]‚ ËkMf]‚ ¼t»Þ{tk ÿüÔÞ Au. - y™wðtŒf) (1)
flÊÿfi ©UÄÕÁ÷fi¡¸⁄UãÃ àflÊ◊ë¿UÊfi ¡Á⁄UÃÊ⁄fiU—– ‚ÈÆÂÙfi◊Ê •„UÁfl¸Œfi—H§2H
[Eïh]
…ŒtÚto :-±æ²æï-nu y™k‚ ƒ¤ðt™ Eïh ! su su ¥ã<±Î:-rð¿tt™ Y… «ftþ™u «t fh™th
¨é„¨æï}ææ:-Ëtu{ yÚtto‚T yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™t hËtu™u rðãt {txu Wí…L™ fh™th …çÚ„æÚ:-M‚wr‚
y™u Ëífth ÞtuøÞ rðît™tu ©vƒïç|æ:-ðŒtuõ‚ M‚tuºttu™t îtht y±æ}æì-yt…™tu ¥ÓÀ-Ëtûtt‚T fhðt {txu
…Ú‹„ï-M‚wr‚ fhu Au.
[¼tir‚f ðtÞw]
su ±æ²æï-„{™þe÷, rð{t™trŒ rþÕ…rðãt™tu fthý ðtÞw Au, ‚u™u ¥ã<±Î:-rð¿tt™-«ftþ™u
«t fh™th, ¨é„¨æï}ææ:-Ëtu{ yÚtto‚T yti»trÄ hËtu™u rðãt {txu Wí…L™ fh™th …çÚ„æÚ:-ðtÞw
„wýtu™e M‚wr‚ fh™th rðît™ ntuÞ Au, ‚u™e rðãt «ftrþ‚ „wý, V¤ðt¤e ƒ™e™u Ëðo™e W…fthf
ƒ™u ‚u rðît™ ©vƒïç|æ:-M‚tuºttu™t îtht y±æ}æì-‚u ðtÞw™e ¥ÓÀ-Ëtûtt‚T …Ú‹„ï-M‚wr‚ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : yt {kºt îtht ðuŒtrŒ þt†tu{tk fnu÷, M‚wr‚™t ËtÄ™ M‚tuºttuÚte …h{tÚto y™u ÔÞðnth™e
rðãt™e rËrØ {txu, ðtÞw þçŒÚte Eïh y™u ¼tir‚f ðtÞw™t „wýtu™tu «ftþ fhu÷ Au, ‚uÚte ƒL™u
rðãtytu™tu Ëtûtt‚T fhðtu òuEyu. (2)
flÊÿÙ Ãflfi ¬˝¬ÎÜøÃË œŸÊfi Á¡ªÊÁà ŒÊ‡ÊÈ·fi– ©UM§øË ‚Ù◊fi¬ËÃÿH§3H
[Eïh]
…ŒtÚto : ±æ²æï-nu ðuŒrðãt™tu «ftþ fh™th …h{uïh ! yt…™e f]…tÚte su „±-yt…™e ÐíÐ놙„è-
yÚto-ËkƒkÄÚte Ë{M‚ rðãtytuÚte Ëk…fo fhtð™the, ©M™è-y™uf …ŒtÚto-rðãt™t «Þtus™™u «tÂ
fhtð™the {ïÝæ-[th ðuŒtu Y… ðtýe Au, ‚u-¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ yÚtto‚T Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™wk …t™
fh™tht, Îæàæé¯ï-r™»f…x‚tÚte «er‚…qðof rðãt-Œt™ fh™tht rðît™ {™w»Þtu™u ç…xææ„è-«t ÚttÞ Au.
[¼tir‚f ðtÞw]
±æ²æï „±-yu ¼tir‚f ðtÞw™t Þtu„Úte s su ÐíÐ놙„è-þçŒtuå[th y™u ©ðý fhtð™the, ©M™è-
y™uf …ŒtÚttuo™e ¿tt…f-sýtð™the {ïÝæ-ðtýe Au, ‚u-¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{-yÚtto‚T Wí…L™ ÚtÞu÷ ËkËthe
ÉøðuŒ¼t»Þ 27
…ŒtÚttuo™t ÞtuøÞ hË™wk …t™ fh™tht, Îæàæé¯ï-þçŒtuå[thý, ©ðý fh™tht …wÁ»ttÚteo rðît™tu™u-Sð™u,
ç…xææç„-«t ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : rî‚eÞ {kºt{tk su ðuŒðtýe îtht …h{uïh y™u ¼tir‚f ðtÞw™t „wý «ftrþ‚ fhu÷
Au, ‚u™wk V¤ y™u «tr yt {kºt{tk fnu÷ Au. yÚtto‚T yt {kºt™t «Út{ yÚto{tk Eïh, ðuŒrðãt
y™u ƒeò yÚto{tk ðtÞw™u ðõ‚t-Sðtu™e ðtýe™wk fthý ƒ‚tðu÷ Au. (3)
ßãº˝fiflÊÿÍ ß◊ ‚ÈÆÃÊ ©U¬ ¬˝ÿÙfiÁ÷⁄UʪfiÃ◊˜– ßãŒfiflÙ flÊ◊ÈƇÊ|ãà Á„UH§4H
…ŒtÚto : §}æï ¨é„æ:-su{tk yu «íÞût …ŒtÚto, §‹Î±:-s¤, r¢Þt{Þ Þ¿t ‚Útt «t fhðt ÞtuøÞ
¼tu„ y™u çã-suÚte ±æ}æì-‚u Ën[the yÚtto‚T ËqÞo y™u ðtÞw™t ËkÞtu„Úte §‹Îí±æ²ê-ËqÞo y™u ðtÞw
«ftrþ‚ Au; y™u ‚u ƒL™u ©Ðæxæ„}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™u «t ÚttÞ Au. ‚uÚte Ðí²æïç|æ:-‚]rÂfthf yL™trŒ
…ŒtÚttuoÚte Ëðo «týeytu Ëw¾tu™e ©àæç‹„-ft{™t fhu Au, …tu‚t™t Ëw¾™u «ftrþ‚ fhu Au. (4)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk «tÃÞ = «t fhðt ÞtuøÞ «t…f = «t fhtð™th yu ƒu …ŒtÚttuo™tu
«ftþ fhu÷ Au.
(yt {kºt{tk ELŒw™tu yÚto ËqÞo y™u ðtÞw™tu yÚto …ð™ fhu÷ Au. §‹Îé-…Œ™tu yÚto Ëtu{ ™rn
…hk‚w s¤, Þ¿t y™u «tÂÔÞ ¼tu„ Au, yt™e …wrü{tk Mðt{eSyu r™½kxw™t «{týtu «M‚w‚ fhu÷
Au. ‚u™tu rðM‚th ËkMf]‚ ¼t»Þ{tk ÿüÔÞ Au. Ëkûtu : {kºt™tu yÚto-ßÞthu ËqÞo y™u …ð™, s¤,
Þ¿ttrŒ …ŒtÚttuo «t fhu Au, íÞthu Ëðo «týeytu Ëw¾™e ft{™t fhu Au.-y™w.) (4)
flÊÿÁflãº˝fi‡ø øÃÕ— ‚ÈÆÃʟʯ flÊÁ¡ŸËfl‚Í– ÃÊflÊ ÿÊfiÃ◊Ȭfi º˝flØH§5H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-¿tt™ MðY… Eïh ! suÚte yt…u h[u÷-Äthý fhu÷ ±æç…Ý豨ê-W»tt Ë{t™
«ftþ{t™ y™u ðu„{tk hnu™th …ŒtÚto, §‹Îíà™-…qðtuoõ‚ RLÿ = ËqÞo y™u ðtÞw ¨é„æÝæ}æì-yt…u h[u÷t-
Wí…L™ fhu÷t …ŒtÚttuo™u ™ï„ƒ:-Äthý y™u «ftrþ‚ fhe™u ‚u Sðtu™u ÿrü„tu[h fhu Au. ‚u fthýu
‚u ƒL™u Îí±„ì-þe½ú‚tÚte ¥æ²æ„}æéÐ-‚u …ŒtÚttuo™u «t ÚttÞ Au-Ë{e… hnu Au. (5)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …h{uïh™e Ë¥tt™t ytÄthu ËqÞo y™u ðtÞw …tu‚t™wk ftÞo fhðt{tk Ë{Úto
ƒ™u Au. fthý fu òu Eïh yu ËqÞo y™u ðtÞw™e h[™t ™ fhu, ‚tu ‚u ƒL™u …tu‚t™tk ftÞo{tk fuðe
he‚u Ë{Úto ƒ™e þfu ? (5)
flÊÿÁflãº˝fi‡ø ‚Èãflà •Ê ÿÊfiÃ◊Ȭfi ÁŸc∑ÎƧÃ◊˜– ◊|ˇfl1>àÕÊ ÁœÿÊ Ÿfi⁄UÊH§6H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-ËðtoL‚Þto{e Eïh ! ÝÚæ-ËkËth™t Ëðo …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th §‹Îíà™-
su{ yL‚rhût{tk ÂMÚt‚ ËqÞo™tu «ftþ y™u …ð™ Au, ‚u{ yu-§ç‹Îí². yt ÔÞtfhý Ëqºtt™wËth ELÿ
þçŒÚte Sð™wk y™u Ðíæ‡ææï0-yu «{tý 28 ðtÞw þçŒÚte «tý™wk „úný ÚttÞ Au. ËkûtuÂ-yL‚rhût{tk
ÂMÚt‚ ËqÞo«ftþ y™u ðtÞw }æÿæé-þe½ú „r‚Úte §yƒæ-Äthý, …t÷™, ð]rØ y™u ûtÞ nu‚wÚte Ëtu{ ð„uhu
Ëðo yti»trÄytu™t hË™u su{ ¨é‹±„:-Wí…L™ fhu Au; ‚u{ yu ÝÚæ-þheh{tk hnu÷ Sð y™u «týðtÞw
‚u þheh{tk Ëðo Ät‚wytu™t hË™u Wí…L™ fhe™u §yƒæ-Äthý, …t÷™, ð]rØ y™u ûtÞ, nu‚wÚte }æÿæé-
28 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðo yk„tu{tk þe½ú «t ÚtE™u ç{²æ-Äthý fh™the ƒwrØ yÚtðt f{tuoÚte çÝcÜëU„}æì-f{tuo V¤tu™u
¥æ²æ„}æéÐ-«t fhtðu Au. (6)
¼tðtÚto : su{ yt ƒúñtkz{tk ÂMÚt‚ ËqÞo y™u ðtÞw Ëðo™t «ftþf y™u …tu»tf Au, ‚u{ s
þheh{tk Sð y™u «tý …ý Au, …hL‚w Eïh™t ytÄth™e y…uûttÚte s Ëðo MÚtt™tu{tk hnu Au.
(6)
Á◊òÊ¢ „ÈfiUfl ¬ÍÆÃŒfiˇÊ¢ flLfi§áÊ¢ ø Á⁄U‡ÊÊŒfi‚◊˜– Áœÿ¯ ÉÊÎÆÃÊøË¥ ‚ÊœfiãÃÊH§7H
…ŒtÚto : rþÕ…rðãt™u rËØ fh™th nwk-su {ë„æ™è}æì-s¤ «t fhtð™the r¢Þt™u, ç{²}æì-f{o
yÚtðt Äthýtð‚e ƒwrØ™u (¨æ{‹„æ) rËØ fh™tht ËqÞo y™u ðtÞw Au, ‚u™u ‚Útt Ðê„Îÿæ}æì-…rðºt
ƒ¤ðt¤t, ç}æ~æ}æì-Ëðo ÔÞðnth Ëw¾tu™t nu‚w ƒúñtkz{tk hnu÷ ËqÞo htu„ yÚtðt þheh{tk hnu™th «tý,
çÚàææΨ}æì-htu„ yÚtðt þºtw™tþf, ±L‡æ}æì-±-ƒtÌt«tý yÚtðt þhehMÚt y…t™ðtÞw ™-y™u ‚u™t
r™r{¥t ƒtÌt y™u ytÇÞk‚h …ŒtÚto rðãt™u ãé±ï-„úný fhwk Awk. yÚtto‚T ƒtÌt y™u ytÇÞL‚h …ŒtÚto
su rðãt {txu h[ðt{tk ytðu÷ Au, ‚u Ëðo™tu ‚u™t {txu W…Þtu„ fhwk Awk. (7)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u ðtÞw™t fthýu Ë{wÿ ytrŒÚte s¤ W…h sE™u (Vhe) ‚u™e ð»tto
îtht Ëðo™e ð]rØ y™u hûtt ÚttÞ Au, ‚u{ «tý y™u y…t™ îtht þheh™e ð]rØ y™u hûtt ÚttÞ
Au. ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu yu ƒL™u™u r™r{¥t ƒ™tðe™u ÔÞðnth y™u rðãt™e rËrØÚte Ëðo™tu ËŒt
W…fth fhðtu òuEyu. (7)
´§ÃŸfi Á◊òÊÊflL§áÊÊflÎÃÊflÎœÊflÎÃS¬Î‡ÊÊ– ∑˝§Ãȯ ’ÎÆ„UãÃfi◊ʇÊÊÕH§8H
…ŒtÚto : «„ïÝ-ËíÞMðY… ƒúñ™t îtht Wí…L™ ÚtÞu÷ (‚u™t r™Þ{tÄe™) «„æ±ë{æñ-ƒúñ¿tt™™t
Ët{ÚÞoÚte ðÄ™th, ƒúñ™t ¿tt…f yÚtðt s¤tf»toý-¾U[™th y™u ð»tto fhtð™th, «„SÐëàææ-ƒúñ
yÚtto‚T ðuŒ™e «trÂ{tk r™r{¥t yÚtðt ÞtuøÞ Ë{Þu s¤™e ð]rü fh™th ç}æ~ææ±L‡ææñ-…qðtuoõ‚ r{ºt =
ËqÞo y™u ðÁý = ðtÞw Ïæëã‹„}æì-{nt™ ÜíU„é}æì-s„‚ Y… Þ¿t™u ¥æàææ²ï-ÔÞt fhe hnu÷ Au.
(8)
¼tðtÚto : ƒúñ™t yt©ÞÚte yu ƒL™u (ËqÞo y™u ðtÞw) ƒúñ ¿tt™™t r™r{¥t =fthý ‚Útt
s¤ y™u ð»tto™t nu‚w ƒ™e™u, Ëðo yÂø™ ð„uhu {q‚o y™u y{q‚o s„‚™u ÔÞt fhe™u, ð]rØ y™u
ûtÞf‚to ‚Útt ÔÞðnth y™u rðãt™t ËtÄf ƒ™u Au. (8)
∑§flË ŸÙfi Á◊òÊÊflLfi§áÊÊ ÃÈÁfl¡ÊÃÊ ©fiUL§ˇÊÿÊfi– ŒˇÊ¯ ŒœÊÃ •¬‚fi◊˜H§9H
…ŒtÚto : „éç±…æ„æï- su y™uf fthýtuÚte Wí…L™ yÚtðt y™uftu{tk «rËØ ©Lÿæ²æ-s„‚™t
y™uf …ŒtÚttuo{tk r™ðtË fh™th ÜU±è-Ëðo ÔÞðnth Œþo™{tk fthý ç}æ~ææ±L‡ææ-…qðtuoõ‚ r{ºt =
ËqÞo y™u ðÁý = ðtÞw Ý:-y{tht Îÿæ}æì-ƒ¤ ‚Útt ¥Ð¨}æì-Ëw¾ yÚtðt Œw:¾Þwõ‚ f{tuo™u Î{æ„ï-
Äthý fhu Au. (9)
ÉøðuŒ¼t»Þ 29
 ¼tðtÚto : ƒúñtkz{tk hnu÷, ƒ¤ y™u f{o™t r™r{¥t ¼q‚ yu (ËqÞo y™u ðtÞw) ƒL™u îtht
Ëðo …ŒtÚttuo™e Ë{M‚ [uütytu y™u rðãtytu™e …wrü y™u Äthý ÚttÞ Au. (9)
Ëk„r‚ : «Út{ Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚, rþÕÞrðãtrŒ™wk {wÏÞ fthý yÂø™ …ŒtÚto™e ËtÚtu ‚u™t
Ën[the ðtÞw, RLÿ, r{ºt, ðÁý yu rî‚eÞ Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ …ŒtÚttuo™e Ëk„r‚ Au. ‚u{ Ë{sðwk
òuEyu. (2)
Ëqõ‚-3
•|‡flfiŸÊ ÿÖflfi⁄UËÁ⁄U·Ù º˝flfià¬ÊáÊË ‡ÊÈ÷fiS¬ÃË– ¬ÈLfi§÷È¡Ê øŸSÿÃfi◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu rðît™tu rðãt «u{e {™w»Þtu ! ‚{u Îí±yÐæ‡æè-su™tu …ŒtÚto rðãt™tu ÔÞðnth þe½ú
ðu„™tu r™r{¥tÞwõ‚ Au, àæé|æSЄè-su rþÕ…™t ftÞo «ftþ™t …t÷f Au, ÐéL|æé…æ-su y™uf ¼tuõ‚ÔÞ
…ŒtÚttuo™wk fthý Au, ¥çEÝæ-‚uytu yrï™tu = s¤ ‚Útt yÂø™ ²Á±Úè:-rþÕ… rðãt™tu ËkƒkÄ fhtð™the-
rËØ fh™the ‚Útt §¯:-rðãt = nwL™h rðãt™e r¢Þtytu™wk ™ÝS²„}æì-yL™trŒ™e Ë{t™ yíÞk‚
«er‚ …qðof Ëuð™ fÞto fhtu. (1)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk Rïh rþÕ…rðãt™tk ËtÄ™tu™tu W…Œuþ fhu Au. suÚte {™w»Þ-f÷tÞkºttu™e
h[™t îtht rð{t™ ytrŒ ðtn™tu™u Ëthe he‚u r™{toý fhe™u s„‚{tk …tu‚t™tu W…fth y™u …htu…fth
rËØ fhe™u Ë{M‚ Ëw¾tu™e «tr fhu.
(yt {kºt™t ‘¥çà±Ýæñ’ …Œ™tu Mðt{e ŒÞt™kŒu s¤ y™u yÂø™ yÚto fhe™u ‚u™t «{týtu yt…u÷t
Au ‚u™tu rðM‚th ‚uytu™t ËkMf]‚ ¼t»Þ{tk ÿüÔÞ Au.-y™w.) (1)
•|‡flfiŸÊ ¬ÈLfi§Œ¢‚‚Ê Ÿ⁄UÊ ‡ÊflËfi⁄UÿÊ ÁäÊÿÊ– ÁœcáÿÊ flŸfiâ Áª⁄fiU—H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ÐéL΢¨¨æ-suÚte rþÕ…rðãt™u {txu y™uf f{o rËØ ÚttÞ Au, ç{c‡²æ-
su Þt™tu-ðtn™tu{tk ðu„trŒ™e ‚eðú‚t Wí…L™ fhðt{tk }æï-áZ Au, ÝÚæ-rþÕ…rðãt™t V¤tu™u «tÂ
fhtð™th Au, ‚u ¥çà±Ýæñ-yÂø™ y™u s¤ àæ±èÚ²æ-ðu„ðt™ ç{²æ-r¢Þt yÚtðt «¿tt = ƒwrØÚte
çxæÚ:-rþÕ…rðãt™e „wýŒþof ðtýeytu™wk ±Ý„}æì-Ëuð™ fh™th Au. ‚u™wk Ëuð™ fhtu yÚtto‚T ‚u™t îtht
Ëthe he‚u W…fth ÷u‚t hntu. (2)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …ý yÂø™ y™u s¤™t „wýtu™u «íÞût fhðt {txu {æÞ{ …whw»t™tu «Þtu„
fhu÷ Au. ‚uÚte Ëðo rþÕ…es™tu-fthe„htuy30 u ‚eðú ðu„Þwõ‚ {uÄt =ƒwrØÚte y™u …whw»ttÚtoÚte rþÕ…rðãt™e
rËrØ {txu (ftÞtuo{tk) yu ƒL™u™wk Ëthe he‚u Ëuð™ fhðwk òuEyu. suytu rþÕ…rðãt™e rËrØ fhðt
EåAu Au, ‚uytuyu ‚u™e rðãt y™u nM‚r¢Þt-ntÚt™e fthe„he Ëthe he‚u «fx fhðt™e ËtÚtu ‚u
30 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ƒL™u (yÂø™ ‚Útt s¤ Y…) yrïytu™tu W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (2)
ŒdÊfi ÿÈÆflÊ∑fi§fl— ‚ÈÆÃÊ ŸÊ‚fiàÿÊ flÎÆÄÃ’fiÁ„¸U·—– •Ê ÿÊfiâ L§º˝flûʸŸËH§3H
…ŒtÚto : nu ¨é„æ:-{wÏÞ Y…Úte …ŒtÚto rðãt™t Ëth™u rËØ fhe™u «fx fh™tht, ²é±æÜU±:-
…hM…h {¤u÷e yÚtðt …]Útf r¢Þtytu™u rËØ fh™tht-Ëk…tŒ™ fh™tht, ±ëv„Ïæ<ã¯:-rþÕ…rðãt™t
¿tt‚t ‚Útt rþÕ…™t V¤™t ËtÄf = ƒ‚tð™th rðît™ }Âíðf s™tu ! yt… LÎí±œæüÝè-«tý™t
{t„oðt¤tytu, Îdæ-Œw:¾tu™tu ûtÞ fu ™tþ fh™thtytu, Ýæ¨y²æ-…qðtuoõ‚ yrï™ti yÚtto‚T s¤ y™u
yÂø™ Au, su{tk yuf …ý „wý y™u f{o r{ÚÞt-yËíÞ ™Úte; ‚u ¥æ + ²æ„}æì-ËðoºtÚte Þt™tu™u
„r‚ yt…u Au-‚u ƒL™u™u ‚{u ßÞthu rËØ fhe ÷uþtu-W…fth{tk ÷uþtu, íÞthu ‚{u ©uc Ëw¾tu™u «tÂ
fhþtu. (3)
¼tðtÚto : …h{uïh {™w»Þtu™u W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þtu ! ‚{u Ë{M‚ Ëw¾tu™wk fthý
rþÕ…rðãt™e rËrØÚte, Œw:¾tu™t rð™tþ {txu yÂø™ y™u s¤™tu ÞÚttð‚T W…Þtu„ fhtu. (3)
ßãº˝Ê ÿÊfiÁ„U ÁøòÊ÷ÊŸÙ ‚ÈÆÃÊ ß◊ àflÊÿflfi—– •áflËfiÁèÊSßÊfi ¬ÍÆÃÊ‚fi—H§4H
[Eïh]
…ŒtÚto : ç™~æ|ææÝæï-nu yŒT¼w‚ «ftþÞwõ‚ §‹Îí-…h{uïh ! yt… y{™u f]…t fhe™u ¥æ²æçã-
«t Úttytu. yt…u §}æï-yu ¥‡±èç|æ:-fthýtu™t ykþtuÚte „Ýæ-Ëðo ËkËth{tk rðM‚]‚ (…w»f¤ ÿÔÞ
y™u Ä™ «Œt™ fh™th) Ðê„æ¨:-…rðºt y™u þturÄ‚ y±æ²±:-yt…™t Wí…L™ fhu÷t ÔÞðnthtuÚte
Þwõ‚ ¨é„æ:-{qŠ‚{t™ …ŒtÚto Wí…L™ fhu÷-h[u÷ Au. y{u su™tÚte W…fth ÷u™th Aeyu, ‚uÚte y{u
yt…™u þhýt„‚ Aeyu. (yÚtto‚T y{™u ‚u™tu W…fth „úný fh™tht ƒ™tðtu.)
[ËqÞo ]
su ËqÞo …tu‚t™t „wýtuÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u ¥æ²æçã-ËðoºtÚte «t ÚtE hnu÷ Au „ïÝ-‚u™tÚte fu …tu‚t™t
§}æï-yu ¥‡±èç|æ:-«ftþ yðÞðY… rfhýtuÚte „Ýæ-rðM‚]‚ «tr™u nu‚w y™u rðM‚]‚ Ä™ «Œt™
fh™th y±æ²±-ËqÞo™t r™r{¥tÚte ytÞw «t fh™th y™u ‚u™u «t ÚtÞu÷ Ðé„æ¨:-…rðºt y™u
þturÄ‚ ¨é„æ:-ËkËth™t {qŠ‚{t™ Wí…L™ …ŒtÚto «ftþÞwõ‚ ÚttÞ Au, y{™u ‚u …ŒtÚttuoÚte W…fth
„úný fh™tht ƒ™tðtu. (4)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk RLÿ = Rïh™t yÚtðt ËqÞo™t su f{tuo «ftrþ‚ fhðt{tk ytðu÷ Au,
‚u™tu …h{tÚto y™u ÔÞðnth™e rËrØ {txu {™w»Þtuyu ËBÞfT W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (4)
ßãº˝Ê ÿÊfiÁ„U ÁäÊÿÁcÊÃÙ Áfl¬˝fi¡Í× ‚ÈÆÃÊflfi×– ©U¬ ’˝rÊÔÊfiÁáÊ flÊÉÊÃfi—H§5H
…ŒtÚto : §‹Îí-nu …h{uïh ! ç{²æ-r™hk‚h ¿tt™Þwõ‚ ƒwrØ yÚtðt W¥t{ f{oÚte §ç¯„:-«tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 31
fhðt ÞtuøÞ, ç±Ðí…ê„:-ƒwrØ{t™-{uÄtðe rðît™tuÚte òýðt ÞtuøÞ yt…-Ïæírææç‡æ-ƒútñý yÚtto‚T ðuŒtu™t
yÚto™t ¿tt‚t, ¨é„汄:-…ŒtÚto rðãt™t ¿tt‚t ‚Útt ±æÍæ„:-su Þ¿t rðãt™t y™wct™Úte Ëw¾ Wí…L™
fh™th }Âíðf rðît™tu Au. ‚u Ëðo™u f]…tÚte ©Ðæ²æçã-«t Úttytu. (5)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu s„‚™t {q÷ = r™r{¥t fthý Eïh™e ËkMfthÞwõ‚ ƒwrØ y™u rð¿tt™Úte
Ëtûtt‚T «tr fhðe òuEyu. ‚u rËðtÞ ftuE {™w»Þ îtht yu «t fhe þft‚tu ™Úte. (5)
ßãº˝Ê ÿÊfiÁ„U ÃÍÃÈfi¡ÊŸ ©U¬ ’˝rÊÔÊfiÁáÊ „UÁ⁄Ufl—– ‚ÈÆÃ ŒfiÁœcfl Ÿ‡øŸfi—H§6H
…ŒtÚto : ãçÚ±:-su ðu„ðt™, ðu„trŒ „wýÞwõ‚ ½tuztðt¤tu, nhý™t r™r{¥t «þM‚ rfhýðt¤tu,
„ê„é…æÝ:-þe½ú [t÷™th §‹Îí-¼tir‚f ðtÞw Au, ‚u ¨é„ï-«íÞût yÚtto‚T {wÏÞ Y…Úte Wí…L™ ðtýe™t
ÔÞðnth{tk Ý:-y{tht {txu Ïæírææç‡æ-ðuŒtu™t M‚tuºttu™u ¥æ²æçã-ËðoºtÚte-Ëthe he‚u «t fhtðu Au,
¨ »±-‚u s Ý:-y{tht {txu ™Ý:-yL™ y™u ¼tus™ ytrŒ ÔÞðnth™u Îç{c±-Äthý fhu Au.
(6)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu fu yu ðtÞw yÚtto‚T þheh{tk su «tý Ëðo [uütytu™wk
fthý ƒ™e™u ¾tðwk, …eðwk, …t[™ fhðwk, „úný fhðwk, íÞt„ðwk ð„uhu r¢ÞtytuÚte f{o fhtððt y™u
þheh{tk hõ‚ ð„uhu Ät‚wytu™t rð¼t„tu™u rðr¼L™ MÚtt™u …ntU[tzu Au. ‚uÚte þheh ð„uhu™e …wrü
y™u ûtÞ™tu nu‚w = fthý Au. (6)
•Ù◊Êfi‚‡ø·¸áÊËœÎÃÙ Áfl‡flfi ŒflÊ‚ •Ê ªfiÖ ŒÊ‡flÊ¢‚Ùfi ŒÊ‡ÊÈ·fi— ‚ÈÆÃ◊˜H§7H
…ŒtÚto : ¥æï}ææ¨:-su …tu‚t™t „wýtuÚte ËkËth™t Sðtu™e hûtt fh™th, ¿tt™Úte …rh…qýo, rðãt™e
ft{™t fh™th, W…Œuþ{tk «er‚ ht¾™th, rð¿tt™Úte ‚] ËíÞ¿tt™ðt™, þw¼„wýtu{tk «ðuþ fh™th,
Ë{M‚ rðãtytu™wk ©ðý fhtð™th, …h{uïh™e «tr y™u ÔÞðnth{tk …whw»ttÚteo, ©uc rðãtrŒ „wýtu™e
RåAt ht¾™th-Þt[™t fh™th, r¢Þtðt™, Ëðo™t W…fth™t RåAwf, rð¿tt™{tk «þM‚, ytÂ, Ëðo
þw¼ ÷ûtýtu Þwõ‚, Œwü „wýtu™t ™tþf, þw¼„wýtu™tk Œt‚t, Ëti¼tøÞðt™, ¿tt™ ð]Ø ™¯ü‡æè{ë„:-
ËíÞ W…ŒuþÚte {™w»Þtu™u Ëw¾ Äthý fhtð™th Îæà±æ¢¨:-Ëðo™u r™¼oÞ fh™th, ç±EïÎï±æ¨:-÷ðo
rðît™tu ! ‚{u Îæàæé¯:-Œt‚t Eïh™t ¨é„}æì-Ëtu{ ytrŒ …ŒtÚttuo™u „úný fhðt y™u rð¿tt™™tu «ftþ
fhðt {txu rðãtY… y¼eü ðM‚w™u ¥æ xæ„-ËðoºtÚte «t fhtðtu. (7)
¼tðtÚto : Eïh rðît™tu™u yt¿tt fhu Au fu-‚{u yuf MÚtt™{tk rðãt÷Þ{tk yÚtðt ytsw-ƒtsw™t
ŒuþtL‚htu{tk ¼ú{ý fhe™u, y¿tt™e {™w»Þtu™u rðît™ ƒ™tðtu. suÚte Ë{M‚ {™w»Þtu rðãt, W¥t{
rþûtt y™u ©uc f{o-yt[hýÚte Þwõ‚ ƒ™e™u ËŒt Ëw¾e hnu. (7)
32
Áfl‡flfi ŒflÊ‚Ùfi •åÃÈ⁄fiU— ‚ÈÆÃ◊ʪfiãà ÃÍá¸ÓÊÿ—– ©UdÊ ßfifl Sfl‚fi⁄UÊÁáÊH§8H
…ŒtÚto : nu ¥Œ„éÚ:-{™w»Þtu™u þheh y™u rðãt ytrŒ ƒ¤ «t fhtð™th, „ê‡æü²:-Ëðoºt rðãt™u
32 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«ftrþ‚ fhðt {txu þe½ú‚t fh™th, ç±Eï Îï±æ¨:-Ëðo rðît™tu ! ‚{u su{ S±¨Úæç‡æ-rŒðËu «ftþ
fhðt {txu ©dæ §±-ËqÞo™t rfhýtu ytðt-„{™ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý {™w»Þtu™e Ë{e… ¨é„}æì-
f{o, W…tË™t y™u ¿tt™ Y… ÔÞðnth™u «ftrþ‚ fhðt {txu y™u rð¿tt™™u yL‚:fhý „‚ fhðt
{txu ¥æxæ‹„-r™íÞ ytðtu, ËðoºtÚte «t Úttytu. (8)
¼tðtÚto : Eïhu yt {kºt îtht yu yt¿tt yt…e Au fu-nu Ëðo rðît™tu ! ‚{u fŒe…ý rðãtrŒ
þw¼ „wýtu™tu «ftþ fhðt{tk rð÷kƒ y™u yt¤Ë fhtu ™rn. su{ rŒðË{tk (ËqÞo) Ëðo MÚtq÷-{qŠ‚{t™
…ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhu Au ‚u{ ‚{u …ý Ëðo rðãt-rð»tÞtu™u ËŒt «ftrþ‚ fhtu. (8)
Áfl‡flfiŒflÊ‚Ùfi •|dœ ∞Á„fiU◊ÊÿÊ‚Ù •º˝È„fiU—– ◊œ¯ ¡È·ãà flqÔfiUÿ—H§9H
…ŒtÚto : nu »çã}ææ²æ¨:-Ëðoºt r¢Þt-[uütytu{tk «¿tt = ƒwrØ ht¾™th, ¥çd{:-áZ ¿tt™Úte
…rh…qýo-yûtÞ rð¿tt™Þwõ‚, ¥Îíéã:-ÿtunhrn‚, ±q²:-ËkËth™u Ëw¾ «t fhtð™th, ç±Eï-Ëðo Îï±æ¨:
ðuŒ …thk„‚ rðît™tu ! ‚{u }æï{}æì-¿tt™ y™u r¢ÞtÚte rËØ fhðt ÞtuøÞ Þ¿t™u …鱋„-«er‚…qðof
ÞÚttð‚T Ëuð™ fhtu. (9)
¼tðtÚto : Eïh yt¿tt yt…u Au fu-nu rðît™tu ‚{u yLÞ™t rð™tþ y™u ÿtunÚte hrn‚ ‚Útt
rð¿tt™ rðãtÚte r¢Þtðt™ ƒ™e™u Ëðo {™w»Þtu™u ËŒt rðãtÚte Ëw¾ yt…‚t hntu. (9)
¬Êfl∑§Ê Ÿ— ‚⁄fiUSflÃË flÊ¡fiÁ÷flʸÁ¡ŸËfiflÃË– ÿôÊ¢ flfic≈ÈU ÁäÊÿÊflfi‚È—H§10H
…ŒtÚto : ±æ…ïç|æ:-su Ëðo rðãtytu™e «tr™u r™r{¥t yL™trŒ™e ËtÚtu±æç…Ý豄è-Ëðo rðãtytu™u
rËØ fh™the r¢ÞtytuÚte Þwõ‚, y™u r¢Þt «tr™t nu‚w¼q‚ ÔÞðnthtu Þwõ‚ ç{²æ±¨é:-þwØ f{o™e
ËtÚtu ðtË «t fhtð™the Ðæ±ÜUæ-…rðºt-rðãtfthf ÔÞðnthtu™u ƒ‚tð™the ¨ÚS±„è-«þkrË‚ ¿tt™
ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ Ë{M‚ rðãtytu™u «t fhtð™the ðtýe Au,-‚u, Ý:-y{tht ²¿æ}æì-rþÕ…rðãt™e
{rn{t y™u f{o Y… Þ¿t™u ±cÅé-«ftþ fh™the ƒ™u, RåAt-rËrØ™e «ftrþft ƒ™u. (10)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ yt…u Au fu-Ëðo {™w»Þtuyu …tu‚t™e ðtýe™u ËíÞrðãt y™u ËíÞ¼t»týÚte
Þwõ‚, r¢Þt fwþ¤ y™u Ëðo™tu W…fth fh™the ƒ™tððe òuEyu. (10)
øÙŒÁƒÊòÊË ‚ÍÆŸÎÃÊfiŸÊ¢ øÃfiãÃË ‚È◊ÃËŸÊ◊˜– ÿôÊ¢ Œfiœ ‚⁄fiUSflÃËH§11H
…ŒtÚto : ¨êÝë„æÝæ}æì-su y™]‚-yËíÞ ð[™™tu ™tþ fh™th y™u ËíÞ f{o™wk ËŒt Ëuð™ fh™th,
¨é}æ„èÝæ}æì-yíÞk‚ ©uc ƒwrØ y™u rðãtðt™ rðît™tu™e ™ï„‹„è-Ë{s™the yÚtto‚T ftÞtuo™u rËØ fh™the
™æïÎç²~æè-þw¼ „wýtu™u „úný fhðt™e «uhýt fh™the ¨ÚS±„è-ðtýe Au, ‚u s Ëðo {™w»Þtu™t þw¼
„wýtu™tu «ftþ fh™th Þ¿t ytrŒ f{o Äthý fh™the ntuÞ Au. (11)
¼tðtÚto : su r™rù‚ Y…Úte yt = rðît™ Au ‚u™e ËíÞY…e ÷ûtý Þwõ‚, …qýo rðãtÚte Þwõ‚,
A¤f…x ð„uhu Œtu»ttuÚte hrn‚ y™u ÞÚttÚto ðtýe Au, ‚u {™wÞtu™u ËíÞ ¿tt™ {txu ÞtuøÞ Au. yrðît™tu-
ÉøðuŒ¼t»Þ 33
yÞtuøÞ Au. (11)
◊„UÙ •áʸ— ‚⁄fiUSflÃË ¬˝øfiÃÿÁà ∑§ÃÈŸÊfi– ÁœÿÙ Áfl‡flÊ Áfl ⁄UÊfi¡ÁÃH§12H
…ŒtÚto : su ¨ÚS±„è-ðtýe ÜïU„éÝæ-W¥t{ f{tuo yÚtðt ©uc «¿tt = ƒwrØÚte }æã:-{nt™ fu
y„tÄ ¥‡æü: þçŒ Y…e Ë{wÿ™uÐí™ï„²ç„-©uc he‚u «ftrþ‚ fh™the Au, ‚u s «týeytu-{™w»Þtu™e
ç±Eæ: ç{²:-Ëðo Äthýtð‚e ƒwrØytu™u ç±Úæ…ç„-rðrðÄ Y…Úte «ftrþ‚ fh™the Au. (12)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw îtht ‚hk„Þwõ‚ y™u ËqÞo îtht «ftrþ‚ Ë{wÿ …tu‚t™t s¤‚hk„tu y™u
hí™tu hrn‚ y™u hí™tuÚte Þwõ‚ ntuðt™t fthýu ©uc ÔÞðnth y™u hí™trŒ™e «tr™t fthýu {nt™
{t™ðt{tk ytðu Au, ‚u{ s ytftþ{tk hnu÷ y™u ðuŒtu{tk hnu÷ yu {nt™ þçŒ Ë{wÿ™t «ftþ™t
nu‚w su ðuŒðtýe y™u rðît™tu™tu W…Œuþ Au. ‚u {™w»Þtu™u ÞÚttÚtoY…{tk {uÄt = ƒwrØ y™u rð¿tt™
«Œt™ fh™th Au. (12)
Ëk„r‚ : «Út{ ƒu Ëqõ‚tu™e rðãt™tu «ftþ fhe™u yt ‚]‚eÞ Ëqõ‚{tk r¢Þtnu‚w ‘¥çE’ þ猙tu
yÚto y™u ‚u™u rËrØ fh™tht rðît™tu™wk ÷ûtý, rðît™ ƒ™ðt™t nu‚w¼q‚ ËhMð‚e þçŒÚte Ëðo rðãt
«tr™e r™r{¥tðtýe™tu «ftþ fhðtÚte Ë{sðwk òuEyu fu rî‚eÞ Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu ‚]‚eÞ Ëqõ‚™t
yÚto™e Ëk„r‚ Au. (3)
Ëqõ‚-4
‚ÈÆ®M§¬∑ÎƧàŸÈ◊ÍÆÃÿfi ‚ÈÆŒÈÉÊÊfiÁ◊fl ªÙŒÈ„fiU– ¡ÈÆ®„ÍUÆ◊ÁSÊ lÁflfilÁflH§1H
…ŒtÚto : §±-su{ ŒqÄ™tu RåAwf ftuE {™w»Þ xææïÎéãï-ŒqÄ Œtunðt {txu ¨éÎé{æ}æì-Œtunðt{tk Ëw÷¼
„tÞtu™u Œtune™u …tu‚t™e ft{™t-RåAt …qýo fhu Au, ‚u{ y{u lç±lç±-«r‚rŒ™ rðãtÚte Þwõ‚ y{the
™Sf {™w»Þtu™e ª„²ï-rðãt™e «tr {txu ¨éMÐÜëUyÝé}æì-ELÿ =…h{uïh y™u ELÿ = ËqÞo …tu‚t™t
«ftþÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u ËwY… ƒ™tðu Au. ‚u™e …éãê}æç¨-M‚wr‚ fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ „tÞ™wk ŒqÄ «t fhe™u …tu‚t™wk «Þtus™ rËØ fhu Au, ‚u{ ÄtŠ{f rðît™s™
Eïh™e W…tË™tÚte ©uc rðãt ytrŒ „wýtu™u «t fhe™u …tu‚t™tk ftÞtuo™u …qýo fhu Au. (1)
©U¬fi Ÿ— ‚flŸÊªfiÁ„U ‚Ù◊fiSÿ ‚Ù◊¬Ê— Á¬’– ªÙŒÊ ߺ˝flÃÙ ◊Œfi—H§2H
…ŒtÚto : ¨æï}æÐæ:-suÚte ‚u Ëðo …ŒtÚttuo™tu hûtf ËqÞo çÐÏæ-hË™wk …t™ fhtðu Au, xææïÎæ:-™uºt RrLÿÞ™u
ÔÞðnth «Œt™ fh™th §‹Îí:-ËqÞo ¨æï}æS²-Wí…L™ ÚtÞu÷ yt ftÞo Y… s„‚{tk …tu‚t™tk rfhýtu îtht
¨±Ýæ-yiïÞoÞwõ‚ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhðt 34 {txu ©Ðæxæçã-ËL{w¾ ytðu Au-«fx ÚttÞ Au, yux÷t
{txu §„-s Ý:-y{tht {txu ‚Útt Úﱄ:-…whw»ttÚtoÚte ©uc …ŒtÚto «t fh™tht Sð-{™w»Þtu {txu
}æÎ:-yt™kŒŒtÞf ƒ™u Au. (2)
34 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : suðe he‚u ËqÞo™t «ftþ{tk Ëðo Sð …tu‚-…tu‚t™wk ftÞo fhðt{tk rðþu»tY…Úte «ð]¥t
ÚttÞ Au, ‚uðe he‚u Ëw¾…qðof ftÞo fhe þf‚t ™Úte. (2)
•ÕÊfi Ã •ãÃfi◊ÊŸÊ¢ Á√ÊlÊ◊fi ‚È◊ÃËŸÊ◊˜– ◊Ê ŸÙ •ÁÃfiÅÿ •ÊªfiÁ„UH§3H
…ŒtÚto : nu …h{ yiïÞoÞwõ‚ ELÿ = …h{uïh ! y{u „ï-yt…™e ¥‹„}ææÝæ}æì-Ë{e… yÚtto‚T
yt…™u òýe™u, yt…™e …tËu y™u yt…™e yt¿tt{tk ÂMÚt‚ hnu™tht, ¨é}æ„èÝæ}æì-ðuŒtrŒþt†, …htu…fth
y™u Ä{to[hý{tk ©uc {r‚-ƒwrØ{t™ yt rðît™tu™t Ë{t„{Úte ç±læ}æ-òýeyu. yt… Ý:-
y{™u ¥æxæçã-«t Úttytu yÚtto‚T y{tht ytí{t{tk «ftrþ‚ Úttytu.
¥ƒ-‚Œ™L‚h f]…t fhe™u yL‚Þto{e Y…{tk y{tht ytí{tytu{tk ÂMÚt‚ ÚtE™u ËíÞ W…Œuþ™u
}ææç„w²:-fŒe htuftu ™rn, …hk‚w ËŒt ‚u™e «uhýt fh‚t hntu. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þtu ÄtŠ{f ©uc rðît™tu™t (Ë{t„{Úte) rþûtt y™u rðãt «t fhu Au,
íÞthu …]rÚtðeÚte ÷E™u …h{uïh ËwÄe™t Ëðo …ŒtÚttuo™u òýe™u ‚Útt Ëw¾ «t fhe™u Vhe ‚uytu fŒe
…ý yL‚Þto{e Eïh™t W…Œuþ™u Atuze™u ßÞt-íÞtk ¼xf‚t ™Úte. (3)
¬⁄fiUÁ„U Áflª˝◊SÃÎfiÃÁ◊ãº˝¯ ¬Îë¿UÊ Áfl¬|‡øÃfi◊˜– ÿSÃ ‚|πfièÿ •Ê fl⁄Ufi◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu rðãt «t fhðt™e RåAt ht¾™th {™w»Þ ! ‚wk ²:-su rðît™ „ï-‚tht {txu ‚Útt
¨ç¶|²:-r{ºt Mð¼tððt¤t ÷tuftu {txu yÚtto‚T r{ºttu {txu ¥æ-ËðoºtÚte ±Ú}æì-…h{ ©uc rð¿tt™
Ä™ «Œt™ fhu Au, ‚u ç±xæí}æì-{uÄtðe = ©uc ƒwrØ{t™ ¥S„ë„}æì-®nËtrŒ yÄ{oÚte hrn‚ §‹Îí}æì-
rðãt™t fthýu …h{ yiïÞoÞwõ‚ ç±Ðçp„}æì-ytÂ-ÞÚttÚto ËíÞ fnu™th rðît™™e …tËu sE™u ÐëÓÀ-
…tu‚t™e þkft …qA. y™u ‚u™t ÞÚttÚto W¥thtu™u „úný fhe™u yLÞtu™u …ý ‚wk ‚u™tu W…Œuþ fh, ËkŒuntu™u
òuE™u W¥thtu™u „úný fh. …hk‚w su yrðît™-{q¾o, R»tto¤w, f…xe y™u MðtÚteo ntuÞ, ‚u™tÚte ËðoŒt
ÐÚæ + §çã-…]Útf hnu yÚtto‚T Œqh hnu. (4)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu™u yu ÞtuøÞ Au fu-«Út{ …htu…fthe, …krz‚, Rïh rðïtËe, ðuŒtu™t ¿tt‚t
…whw»t™u òýe™u, íÞth…Ae ‚u™e ËtÚtu «&™tu¥th îtht Ëðo þkftytu™wk r™ðthý fhðwk òuEyu. …hk‚w
su rðãtne™ Au, ‚u™e ËtÚtu Ëk„, «&™tu¥th y™u rðïtË fŒe…ý fhðtu òuEyu ™rn. (4)
©Uà ’˝ÈfiflãÃÈ ŸÙ ÁŸŒÙ ÁŸ⁄U®RãÿÃfi|‡øŒÊ⁄UÖ ŒœÊfiŸÊ ßãº˝ ßgÈflfi—H§5H
…ŒtÚto : su §‹Îíñ-…h{iïÞoÞwõ‚ …h{uïh™e Îé±:-…rh[Þto = W…tË™t{tk {™™u Äthý fh™tht
{™w»Þtu Ëðo rðãtytu, Ä{o y™u …wÁ»ttÚto{tk h‚ hnu Au, ‚uytu ©„-s Ý:-y{™u Ëðo rðãtytu™tu
Ïæí鱋„é-W…Œuþ fhu.
‚Útt su 癄ì-yLÞ ™tÂM‚f, çÝÎ:-®™Œf, yrðît™ y™u Äq‚o {™w»Þtu Au, ‚uytu Ëðo §„-
yt ŒuþÚte çÝÚ + ¥æÚ„-Œqh [tÕÞt òÞ, ©„-y™u r™ùÞ Y…Úte ƒeò ŒuþtuÚte …ý Œqh [tÕÞt
òÞ, yÚtto‚T yÄtŠ{f ÷tuftu ftuE Œuþ{tk ™ hnu. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 35
 ¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yt rðît™tu™t Ëk„Úte y™u {q¾tuo™t Ëk„™t íÞt„Úte yuðe he‚u
…whw»ttÚto fhðtu òuEyu fu, suÚte Ëðoºt rðãt™e ð]rØ, yrðãt™e ntr™, {t™™eÞtu™tu Ëífth, Œwütu™wk
‚tz™, Eïh™e W…tË™t, …t…eytu™wk r™ðthý y™u ÄtŠ{ftu™e r™íÞ ð]rØ ÚttÞ. (5)
©Uà ŸÓ— ‚ÈÆ÷ª°Êfi •Á⁄UflÊ¸øÿÈfiŒ¸S◊ ∑ÎƧc≈ÿfi—– SÿÊ◊ÁŒãº˝fiSÿ ‡Ê◊¸®fiÁáÊH§6H
…ŒtÚto : nu ÎS}æ-rð™tþhrn‚ y™u Œwütu™u Œkz yt…™th s„Œeïh ! y{u yt… §‹ÎíS²-…h{uïh™t
«Œt™ fhu÷t àæ}æüç‡æ-r™íÞ Ëw¾ y™u yt¿tt …t÷™ Y… ÔÞðnth{tk §„ì-s r™íÞ «ð]¥t S²æ}æ-
hneyu.
su ÜëUcŲ:-Ëðo {™w»Þtu-Ëðo s™tu™t «íÞu «er‚ …qðof Ëðo rðãtytu™tu ±æï™ï²Gé:-W…Œuþ fhu,
suÚte ËíÞ W…Œuþ™u «t fhu÷ Ý:-y{™u ¥çÚ:-þºtw ©„-…ý ¨é|æxææÝì-©uc rðãt-yiïÞoÞwõ‚ {t™u
y™u fnu. (6)
¼tðtÚto : ßÞthu Ëðo {™w»Þtu rðhtuÄ Atuze™u Ëðo™tu W…fth fhðt{tk «Þí™ fhu Au, íÞthu þºtw
…ý r{ºt-yrðhtuÄe ƒ™e òÞ Au; {txu Ëðo {™w»Þtu™u Eïh™e f]…t y™u r™íÞ yt™kŒ «tÂ
ÚttÞ Au. (6)
∞◊ʇÊÈ◊ʇÊflfi ÷⁄U ÿôÊÁüÊÿ¯ ŸÎÆ◊ÊŒfiŸ◊˜– ¬Ãÿã◊fiãŒÿØ‚fiπ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{uïh ! yt…™e f]…tÚte y{u-¥æàæ±ï-ðtn™tu{tk Ëðo Ëw¾ y™u þe½ú ðu„
ytrŒ „wýtu™e «tr {txu ¥æàæé}æì-ðu„ ytrŒ „wýðt¤t yÂø™, ðtÞw ytrŒ …ŒtÚto ²¿æçŸæ²}æì-[¢ð‚eo
htßÞ ð„uhu™e {rn{t™e þtu¼t Ýë}ææÎÝ}æì-{™w»Þtu™u yíÞk‚ yt™kŒ yt…™th Є²„ì-…r‚ = Mðt{e
ƒ™tð™th, }æ‹Î²y¨¶}æì-rðãt™tu W…Œuþ fh™tht r{ºt ÷tuftu suÚte «ËL™ ÚttÞ Au, ‚u rð¿tt™ ytrŒ
Ä™™u ‚Útt (§ü}æì) s¤ y™u …]rÚtðe™u ¥æ|æÚ-ËðoºtÚte «Œt™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : Eïh …wÁ»ttÚteo {™w»Þ …h f]…t fhu Au. yt¤Ëw …h ™rn, fthý fu ßÞtk ËwÄe {™w»Þ
MðÞk …qýo …wÁ»ttÚto fh‚tu ™Úte, íÞtk ËwÄe Eïh™e f]…tÚte «t …ŒtÚttuo™e hûtt fhðt{tk …ý Ë{Úto
ƒ™e þf‚tu ™Úte. ‚uÚte {™w»Þu …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u Eïh-f]…t™e ft{™t fhðe òuEyu. (7)
•Sÿ ¬ËàflÊ ‡ÊfiÃ∑˝§ÃÊ ÉÊŸÊ flÎÆòÊÊáÊÊfi◊÷fl—– ¬˝ÊflÊ flÊ¡fi·È flÊÁ¡Ÿfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu àæ„RU„æï-yËkÏÞ f{tuoÞwõ‚ þqhðeh …wÁ»ttu¥t{ ! su{ {Ý:-{qŠ‚{t™ áZ yt ËqÞo÷tuf
¥S²-yt «íÞût-y«íÞût Ë{M‚ s„‚™t yÚtðt s¤™t hË™wk Ðèy±æ-…t™ fhe™u ±ë~ææ‡ææ}æì-{u½-
ðtŒ¤tytu™tk yk„ Y… s¤rƒLŒwytu™u ðhËtðe™u Ëðo yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™u …wü fhe™u Ðíæ±:-
hûtt fhu Au, ‚u{ s …tu‚t™t «ftþÚte Ëðo 36™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{s ‚wk …ý Ëðo htu„tu, Œwü y™u
þºtws™tu™tu ™tþ fh™th ƒ™e™u ¥S²-yt s„‚™e hûtt fh™th ¥|æ±:-ƒ™.
yus he‚u su ±æ…ï¯é-Œwütu™e ËtÚtu ÞwØtu{tk «ð‚o{t™ ÄtŠ{f ±æç…Ý}æì-þqhðeh …wÁ»t™e yÚtðt
36 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ËqÞo÷tuf™e Ðíæ±:-Ëthe he‚u hûtt fh. (8)
¼tðtÚto : su{ su {™w»Þ Œwütu™e ËtÚtu Ä{o…qðof ÞwØ fhu Au, ‚u™tu s rðsÞ ÚttÞ Au yLÞ™tu
™rn, ‚u{ …h{uïh …ý ÄtŠ{f ÞtuØt {™w»Þtu™tu ËntÞf ƒ™u Au; yLÞ™tu ™rn. (8)
â àflÊ flÊ¡fi·È flÊÁ¡Ÿ¯ flÊ¡ÿÊfi◊— ‡ÊÃ∑˝§ÃÊ– œŸÊfiŸÊÁ◊ãº˝ ‚ÊÃÿfiH§9H
…ŒtÚto : nu àæ„RU„æï-yËkÏÞ ðM‚wytu{tk «¿tt = ƒwrØ ht¾™th §‹Îí-…h{iïÞoðt™ s„Œeïh !
y{u {ÝæÝæ}æì-…qýo rðãt y™u htßÞ rËØ fh™tht …ŒtÚttuo™t ¨æ„²ï-Ëw¾ ¼tu„ yÚtðt Ëthe he‚u
Ëuð™ fhðt {txu ±æ…ï¯é-ÞwØtrŒ ÔÞðnthtu{tk ±æç…Ý}æì-rðsÞ «t fhtð™th „}æì-…qðtuoõ‚ „wýÞwõ‚
y±æ-yt… RLÿ = …h{uïh™u s ±æ…²æ}æ:-r™íÞ «r‚ òýðt y™u sýtððt™tu «Þí™ fheyu
Aeyu. (9)
¼tðtÚto : su {™w»Þ Œwütu™u ÞwØ îtht r™ƒo¤ fhe™u, rs‚uLÿeÞ rðît™ ƒ™e™u, s„Œeïh™e
yt¿tt™wk …t÷™ fhu Au; ‚u s {™w»Þ Ä™ y™u rðsÞ™u «t fhu Au. (9)
ÿÊ ⁄UÊÿÊ3>flÁŸfi◊¸„Êãà‚Èfi¬Ê⁄U— ‚Èfiãfl× ‚πÊfi– ÃS◊Ê ßãº˝Êfiÿ ªÊÿÃH§10H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! ²:-su …h{uïh fÁýt{Þ, }æãæÝ-ËðoÚte {nt™, ¨éÐæÚ:-Ëthe
he‚u Ëðo ft{™tytu™u …rh…qýo fh™th, ¨é‹±„:-Ä{o y™u rðãt™u «t fhu÷ {™w»Þ™u ¨¶æ-r{ºt
¼tðu Ëw¾ «Œt™ fh™th, Úæ²:-rðãt, Ëwðýo ytrŒ Ä™™t ¥±çÝ:-hûtf, «t…f = ËkËth{tk Wõ‚
…ŒtÚttuo™u Sðtu™u …ntU[tz™th y™u Œt‚t Au. ‚{u ÷tuftu „S}æñ-‚u §‹Îíæ²-…h{ yiïÞoðt™ ELÿ™e
s xæ沄-M‚wr‚ fhtu. (10)
¼tðtÚto : ftuE {™w»Þu {tºt …h{uïh™e M‚wr‚ fhðtÚte Ëk‚wü ™ hnuðwk òuEyu, …hk‚w ‚u™e
yt¿tt{tk hnuðtÚte (…t÷™ fhðtÚte Ëk‚wü hnuðwk òuEyu.) ‚u y{™u Ëðoºt òuE hnu÷ Au (‚u{
{t™e™u) yÄ{oÚte Œqh hne™u ‚u Eïh™e ËntÞ™t EåAwf {™w»Þu ËŒt …wÁ»ttÚto{tk «ð]¥t hnuðwk
òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : ‚]‚eÞ Ëqõ‚{tk fnu÷ rðãt îtht …h{uïh, ¿tt™, ytí{t, þheh y™u áZ‚t™e «trÂÚte
ŒwütuÚte rðsÞ fhðtÚte y™u …wÁ»ttÚtoÚte [¢ð‚eo htßÞ ÄtŠ{f rðît™tuyu «t fhðwk òuEyu ð„uhu
yÚto fhe™u yt [tuÚtt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ Ë{sðe òuEyu. (4)
Ëqõ‚-5
•Ê àflÃÊ ÁŸ·ËfiŒÃãº˝fi◊Á÷ ¬˝ªÊfiÿÖ ‚πÊfiÿ— SÃÊ◊fiflÊ„‚—H§1H
…ŒtÚto : nu S„æï}æ±æã¨:-«þkË™eÞ „wýÞwõ‚ yÚtðt «þkËt fhðt ÞtuøÞ ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt
ƒ™e™u hnu™tht rðît™tu ! ‚{u Ëðo {¤e™u …hM…h «er‚…qðof {wÂõ‚ y™u rþÕ…rðãt™u rËØ fhðt{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 37
¥æçݯè΄-ËðoºtÚte ÂMÚth Úttytu. yÚtto‚T ‚u™e r™hk‚h Ëthe he‚u Þí™…qðof ËtÄ™t fhðt {txu §‹Îí}æì-
…h{uïh y™u ðtÞw™t (RLÿ þçŒÚte …h{uïh y™u rþÕ…rðãt ‚Útt «týeytu™t Sð™™t nu‚wÚte
M…þo„wý ðt¤t ðtÞw™wk }øðuŒ0 1/14/10 «{týÚte „úný ÚttÞ Au.) ¥ç|æÐíxæ沄-{wÏÞ Y… y™u
W¥t{ he‚u rðãt™e rËrØ {txu „wýtu™tu W…Œuþ fhtu y™u ‚u™u Ëtk¼¤tu, suÚte ‚u ©uc he‚u rËØ
fhu÷ rðãt ËðoÚte «ftrþ‚ ÚttÞ. „é-y™u ‚uÚte ‚{u Ëðos™tu Ëðo Ëw¾tu™u »„-«t fhtu. (1)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe {™w»Þtu nX, A¤-f…x y™u yr¼{t™™tu íÞt„ fhe™u ËíÞ, «er‚…qðof
…hM…h W…fth {txu (‚™, {™ y™u Ä™Úte) r{ºt Ë{t™ «Þí™ fh‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚uytu™t
Ëw¾ y™u rðãtrŒ ©uc „wýtu™e fŒe …ý WL™r‚ ÚtE þf‚e ™Úte. (1)
¬ÈÆM§Ã◊¯ ¬ÈM§áÊÊ◊ˇÊÊfiŸ¢ flÊÿ¸ÓÊáÊÊ◊˜– ßãº˝¢ ‚Ê◊ ‚øÊfi ‚ÈÆÃH§2H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : nu ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt ¼tðÚte hnu™tht rðît™tu ! ‚{u ±æ²æü‡ææ}æì-ðhý fhðt ÞtuøÞ
yÚtto‚T yíÞk‚ W¥t{ …ŒtÚttuo{tk Mðefth fhðt ÞtuøÞ, ÐéL„}æ}æì-ƒnw Œwü Mð¼tððt¤t Sðtu™u …t…
f{tuo™t V¤ yt…e™u ø÷tr™ «t fhtð™th, §üàææÝ}æì-Ë]rü-h[™t{tk Ë{Úto, ÐéL‡ææ}æì-ytftþÚte …]rÚtðe
ËwÄe™t yËkÏÞ …ŒtÚttuo™t §‹Îí}æì-Ë{M‚ yiïÞo™wk «Œt™ fh™th …h{uïh™t ¥ç|æÐí²æxæ„-„wýtu™t
W…Œuþ fhtu y™u Ëtk¼¤tu („é) y™u su ¨ê„ï-yr¼»tð-rðãtÚte «t ¨æï}æï-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Ëðo
…ŒtÚttuo{tk ¨™æ-Ë[ðu÷ …ŒtÚto Au, ‚u Ëðo™t W…fth {txu ÞÚttÞtuøÞ ‚u™tu ¥ç|æÐíxæ沄-©uc he‚u
rðãt™e ð]rØ {txu „wý„t™ fhtu y™u ‚u™t „wýtu™u Ëtk¼¤tu.
[¼tir‚f ðtÞw ]
nu ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt¼tðÚte hnu™tht rðît™tu ‚{u ±æ²æü‡ææ}æì-ðhý fhðt ÞtuøÞ yÚtto‚T
yíÞk‚ W¥t{ …ŒtÚttuo{tk Mðefth fhðt ÞtuøÞ ÐéL„}æ}æì-…t…f{o™t V¤-¼tu„™t nu‚w, §àææÝ}æì-…h{uïh™e
{æÞ{tk ÂMÚt‚ rðãt™t ËtÄf, ÐéL‡ææ}æì-ytftþÚte …]rÚtðe ËwÄe™t y™uf …ŒtÚttuo{tk §‹Îí}æì-ytí{t™t
Ëðo ¼tu„ nu‚w¼q‚ ðtÞw™t ¥ç|æ + Ðí²æxæ„-{wÏÞ Y…Úte ‚Útt ©uc he‚u rðãt™e rËrØ™u {txu „wýtu™tu
W…Œuþ fhtu y™u Ëtk¼¤tu. „é-y™u su ¨é„ï-yr¼»tð-rðãtÚte Þwõ‚ ¨æï}æï-‚u rðãtÚte «t Útðt ÞtuøÞ
¨™æ-su Ë{ðu‚ …ŒtÚto Au; ‚u™u Ëðo™t W…fth™u {txu ÞÚttÞtuøÞ ¥ç|æ + Ðí + xæ沄-{w¾Y…Úte
y™u W¥t{ he‚u rðãt-rËrØ {txu ‚u™t „wýtu™tu W…Œuþ fhtu y™u Ëtk¼¤tu. (2)
¼tðtÚto : …qðo {kºt{tkÚte yt {kºt{tk ‘¨¶æ²:’ „é ¥ç|æÐí‡æ沄 yu ºtý þçŒtu™u yÚto {txu
÷uðt òuEyu. ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðMÚttÞe Sðtu™u ‚u-‚u f{tuo™t V÷Œt‚t ntuðtÚte Eïh™wk ‚Útt yu f{o™tu
¼tu„ fhtð™th™u fthýu y™u rðãt ‚Útt Ëðo 38 [uüt-r¢Þtytu™tu ËtÄf ntuðtÚte ¼tir‚f yÚtto‚T ËkËthe
ðtÞw™wk yu{ ƒu yÚto™wk „úný ÚttÞ Au. (2)
‚ ÉÊÊfi ŸÊ ÿÊª •Ê÷Èfiflà‚ ⁄UÊÿ ‚ ¬È⁄UfiãäÿÊ◊˜– ª◊Œ˜flÊ¡fiÁ÷⁄UÊ ‚ Ÿfi—H§3H
38 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 […h{uïh]
…ŒtÚto : ¨:-‚u RLÿ = …h{uïh-Íææ-s Ý:-y{tht ²æïxæï-Ëðo Ëw¾-ËtÄ™tu™e «tr™t ËtÄf
Þtu„{tk ËntÞf ¥æ + |æ鱄ì-ËðoºtÚte ÚttÞ, ‚Útt ¨:-‚u …h{uïh s Úæ²ï-…h{ W¥t{ Ä™™e «trÂ
{txu, ¨:-y™u ‚u …h{uïh ÐéÚ‹Š²æ}æì-y™uf þt† rðãtÚte Þwõ‚ ƒwrØ{tk «ftþ fh™th ÚttÞ.
yt he‚u ¨:-‚u …h{uïh s ±æ…ïç|æ:-W¥t{ yL™tu™e ËtÚtu Ý:-y{™u ¥æ + xæ}æ„ì yt¿tt
«Œt™ fhu.
[¼tir‚f-ðtÞw ]
¨:-‚u ELÿ = ðtÞw Íææ-s Ý:-y{tht ²æïxæï-ËntÞf y™u ÔÞðnth-rðãt™t W…Þtu„ {txu
¥æ + |æ鱄ì-ËðoºtÚte ð‚o{t™; ‚Útt ¨:-‚u ðtÞw s Úæ²ï-…h{ W¥t{ Ä™™e «tr {txu y™u ¨:-
‚u ðtÞw ÐéÚ‹Š²æ}æì-y™uf þt†-rðãtÚte Þwõ‚ ƒwrØ{tk «ftþ fh™th ntuÞ Au.
yus he‚u ¨:-‚u ðtÞw s ±æ…ïç|æ:-rð{t™ ytrŒ Þt™tuÚte y{™u ¥æxæ}æ„ì-Ëðoºt ÷E òÞ
Au. (3)
¼tðtÚto : Eïh …wÁ»ttÚteo {™w»Þ™u ËntÞ fh™th ntuÞ Au; yt¤Ëw™u ™rn. ðtÞw …ý …wÁ»ttÚtoÚte
ftÞo rËrØ{tk W…Þtu„e ƒ™u Au, ftuE™u …ý …wÁ»ttÚto rð™t Ä™ y™u ƒwrØ™tu ÷t¼ «t Út‚tu ™Úte;
y™u ‚u ƒL™u rð™t fŒe …ý W¥t{ Ëw¾ «t Út‚wk ™Úte. yux÷t {txu Ëðo {™w»Þtuyu …whw»ttÚteo y™u
ytþtðt™ ƒ™ðwk òuEyu. (3)
ÿSÿfi ‚¢SÕ Ÿ flÎÆáflÃ „⁄UËfi ‚◊à‚ÈÆ ‡ÊòÊfifl—– ÃS◊Ê ßãº˝Êfiÿ ªÊÿÃH§4H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²S²-su …h{uïh™t ãÚè-nhýþe÷ ƒ¤ y™u …ht¢{ ¨¢Sƒï-yt
s„‚{tk Au, ²S²-su …h{tí{t™e ËntÞÚte àæ~æ±:-þºtw ¨}æy¨é-ÞwØtu{tk Ý ±ë‡±„ï-Ëthe he‚u
ƒ¤ fhe þf‚t ™Úte. „S}æñ-‚u „wýtuÚte Þwõ‚ ‚u §‹Îíæ²-…h{uïh™u r™íÞ xæ沄-„wýtu™e M‚wr‚ y™u
©ðýÚte òýtu.
[ËqÞo÷tuf]
nu {™w»Þtu ! ‚{u ²S²-su ËqÞo÷tuf™t ãÚè-nhýþe÷ «ftþ y™u ytf»toý ™t{f „wý ¨¢Sƒï-
yt s„‚{tk Au; ²S²-su ËqÞo÷tuf™e ËntÞÚte àæ~æ±:-þºtw ¨}æS„é-ÞwØtu{tk Ý ±ë‡±„ï Ëthe he‚u
ƒ¤ fhe þf‚t ™Úte; „S}æñ-Wõ‚ „wýtuÚte Þwõ‚ ‚u §‹Îíæ²-ËqÞo™e r™íÞ xæ沄-„wýtuÚte M‚wr‚ y™u
©ðý fhtu. (4)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe {™w»Þtu …h{uïh™u …tu‚t™t RüŒuð {t™™th y™u ‚u™u r«Þ ‚Útt ƒ¤ðt™
ƒ™‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚u{tk Œwü þºtwytu™u r™ƒo¤ fhðt™e þÂõ‚ ytð‚e ™Úte. (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 39
 ‚ÈÆìÊ√Ÿfi ‚ÈÆÃÊ ß◊ ‡ÊÈøfiÿÊ ÿ|ãà flËÃÿfi– ‚Ê◊Êfi‚Ê ŒäÿÊfiÁ‡Ê⁄U—H§5H
…ŒtÚto : RLÿ yÚtto‚T …h{uïh, ðtÞw y™u ËqÞoÚte ¨é„ÐæÃÝï-{wÏÞ Y…Úte Wí…L™ fhu÷ …ŒtÚttuo™t
hûtf Sð™u {txu, ±è„²ï-¿tt™ y™u ¼tu„ {txu, §}æï-yu Ëðo Ί²æçàæÚ:-…wrü fh™th y™u ËðoºtÚte
™ü Út™th àæ陲:-…rðºt, ¨æï}ææ¨:-W¥t{ ÔÞðnthtu™t Wí…r¥t-MÚtt™ Ëðo …ŒtÚttuo™u ¨é„æ-Wí…L™ fhu÷
Au, …rðºt fhu÷ Au, ‚uÚte ‚u™u Ëðo Sð ²ç‹„-«t fhu Au. (5)
¼tðtÚto : Eïh îtht Ëðo Sðtu …h f]…t fhe™u f{to™wËth V¤ yt…ðt {txu Ë{M‚ ftÞo
s„‚™e h[™t fhðt{tk ytðu÷ Au y™u ‚u™u …rðºt fhðt{tk ytðu÷ Au, yus he‚u …rðºt fh™th
ËqÞo y™u ðtÞw Au. ‚u™t fthýu s Ëðo sz …ŒtÚto y™u Sð …rðºt Au, …hL‚w su {™w»Þ …rðºt
„wý-f{tuo™u „úný fhðt{tk …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u ‚u™tu ÞÚttð‚T W…Þtu„ MðÞk „úný fhe™u yLÞtu™u „úný
fhtðu Au; ‚uytus ‘…rðºt’ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (5)
àfl¢ ‚ÈÆÃSÿfi ¬ËÃÿfi ‚lÊ flÎÆhÊ •fi¡ÊÿÕÊ—– ßãº˝ ÖÿÒD®KÊfiÿ ‚È∑˝§ÃÊH§6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãtrŒ …h{ yiïÞoÚte Þwõ‚, ¨éRU„æï-©uc f{o y™u ƒwrØÚte Þwõ‚ rðît™T
{™w»Þ ! y±}æì-‚wk ¨l:-þe½ú ¨é„S²-Wí…L™ ÚtÞu÷ yt s„‚™t …ŒtÚto Ë{qn™t hË™wk Ð脲ï-…t™
yÚtðt „úný fhðt {txu Á²ñcÆìKæ²-yr‚ ©uc f{tuo™wk y™wct™ fhðt {txu ±ëh:-rðãtrŒ þw¼
„wýtu™t ¿tt™™u „úný fhðt y™u Ëðo™tu W…fth fhðt{tk ©uc ¥…沃æ:-ƒ™. (6)
¼tðtÚto : Eïh Sð™u W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þ ! ‚wk ßÞtk ËwÄe rðãt{tk ð]Ø ƒ™e™u
Ëthe he‚u …wÁ»ttÚto y™u …htu…fth ™rn fhu, íÞtk ËwÄe ‚wk {t™ð‚t-{™w»Þ…ýwk y™u Ëðtuo¥t{ Ëw¾™u
«t fhe þfeþ ™rn, ‚uÚte ‚wk ÄtŠ{f ƒ™e™u …wÁ»ttÚteo ƒ™. (6)
•Ê àflÊfi Áfl‡ÊãàflʇÊfl— ‚Ê◊Êfi‚ ßãº˝ Áªfl¸áÊ—– ‡ÊãÃfi ‚ãÃÈÆ ¬˝øfiÂH§7H
…ŒtÚto : nu ÄtŠ{f ! çxæ±ü‡æ:-«þkËt ÞtuøÞ f{o fh™th yÚtto‚T ðtýe îtht M‚wr‚™u ÞtuøÞ,
§‹Îí-rðît™ {™w»Þ ! ¥æàæ±:-ðu„trŒ „wýtuÚte Þwõ‚, Ëðo r¢Þtytu{tk ÔÞt ¨æï}ææ¨:-Ëðo …ŒtÚto
y±æ-‚™u ¥æ + ç±àæ‹„é-«t ÚttÞ ‚Útt yu «fth™t „wýtuÚte Ðí™ï„¨ï-þwØ ¿tt™ðt¤t „ï-yt…™u
{txu {tht y™w„únÚte yu Ëðo …ŒtÚto àæ}æì-Ëw¾fthf ¨‹„é-ÚttÞ. (7)
¼tðtÚto : Rïh yuðt Sð™u ytþeðtoŒ yt…u Au fu-ßÞthu su {™w»Þ rðît™T …htu…fthe ƒ™e™u
r™íÞ …wÁ»ttÚto fhu Au, íÞthu Ëðo …ŒtÚttuoÚte W…fth „úný fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚u
Ëðo Ëw¾tu™u «t fhu Au, yLÞ ™rn. (7)
àflÊ¢ SÃÊ◊Êfi •flËflÎœŸ˜ àflÊ◊ÈÆÄÕÊ ‡ÊfiÃ∑˝§ÃÊ– àflÊ¢ flfiœ¸ãÃÈ ŸÊ Áª⁄U—H§8H
40‚ «¿ttÞwõ‚ Eïh ! su{ S„æï}ææ:-ðuŒ™tu M‚wr‚ Ë{qn-
…ŒtÚto : nu àæ„RU„æï-yËkÏÞ f{tuo y™k
M‚tuºt ©vƒæ-«þkË™eÞ M‚tuºt yt…™u ¥±è±ë{Ýì-yíÞk‚ «rËØ fhu Au, ‚u{ Ý:-y{the çxæÚ:-
rðãt y™u ËíÞ¼t»tý Þwõ‚ðtýe …ý y±æ}æì-yt…™u ±{ü‹„é-ËðoÚtt «ftrþ‚ fhu. (8)

40 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su{-su ËkËth{tk …]rÚtðe y™u ËqÞo ytrŒ h[u÷ …ŒtÚto Au, ‚u Ëðo, Ëðo™t h[rÞ‚t
…h{uïh™wk ¿tt™ fhtðe™u, ‚u™u «ftrþ‚ fhu Au; ‚u{ ‚u W…fthtu™u ‚Útt …h{tí{t™t „wýtu™u ËBÞfT
he‚u òýe™u rðît™s™tu …ý yuðt s f{o{tk «ð]¥t ÚttÞ. (8)
•ÁˇÊfiÃÊÁ× ‚ŸÁŒ◊¢ flÊ¡Á◊ãº˝fi— ‚„|dáÊfi◊˜– ÿ|S◊Ÿ˜ ÁflEÊfiÁŸ ¬ÊÒ¥SÿÊfiH§9H
…ŒtÚto : ¥çÿæ„æïç„:-ûtÞ hrn‚ ¿tt™ðt™ §‹Îí: Ëðo yiïÞwoÞwõ‚ …h{uïh Au, ‚u f]…t fhe™u
y{tht {txu ²çS}æÝì-su™t ÔÞðnth{tk ç±EæçÝ-Ëðo Ðæñ¢S²æ-…wÁ»t ƒ¤ Au, §}æ}æì-yu ¨ãçd‡æ}æì-
ËnËú = yËkÏÞ Ëw¾tu™t Œt‚t ±æ…}æì-…ŒtÚttuo™t rð¿tt™™u ¨Ýï„ì-ËBÞfT Ëuð™ fhtðu, suÚte y{u
©uc‚{ Ëw¾tu™u «t fheyu. (9)
¼tðtÚto : y{u-su™e Ë¥ttÚte ËkËth{tk …ŒtÚto ƒ¤ðt™ ƒ™e™u yu …tu‚t™t ÔÞðnth{tk hnu Au,
‚u ƒ¤ ytrŒ „wýtu {txu, Ëðo™t Ëw¾ {txu, …wÁ»ttÚto fheyu, ‚u …h{uïh ‚u ÔÞðnth{tk y{the
ËntÞ‚t fhu yuðe «tÚto™t fheyu Aeyu. (9)
◊Ê ŸÊ ◊ûʸÓÊ •Á÷º˝Èfi„Ÿ˜ ß͟ÊfiÁ◊ãº˝ Áªfl¸áÊ—– ߸‡ÊÊfiŸÊ ÿflÿÊ flœ◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu çxæ±ü‡æ:-ðuŒ y™u rþûttÚte ËkMf]‚ ðtýeytu îtht Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ËðoþÂõ‚{t™T !
§‹Îí-Ëðo hûtf …h{uïh ! §üàææÝ:-Ë{Úto yt… Ý:-y{tht „ÝêÝæ}æì-þhehtu yÚtðt rðM‚]‚ …ŒtÚttuo™wk
±{}æì-n™™ }ææ, ²±²-fŒe ™ fhtu ‚Útt yt…™t W…ŒuþÚte }æœææü:-{hýÄ{to = {™w»Þ y™u Ëðo
«týeytu Ý:-y{thtÚte }ææç|æÎìLãÝì-fŒe ÿtun ™ fhu. (10)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ yLÞtÞÚte ftuE «týe™e ®nËt fhðt™e RåAt ™ fhu, …hk‚w Ëðo™e
ËtÚtu r{ºt¼tðÚte ð‚o™ fhu. su{ Eïh ftuEÚte …ý ÿtun fh‚tu ™Úte, ‚u{ s Ëðo {™w»Þtuyu yt[hý
fhðwk òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt …k[{ Ëqõ‚{tk {™w»Þtuyu rðãt îtht fuðe he‚u …wÁ»ttÚto y™u Ëðo™tu W…fth fhðtu
òuEyu, yu rð»tÞ™tu W…Œuþ fhðt{tk ytðu÷ ntuðtÚte [tuÚtt Ëqõ‚ ËtÚtu ‚u™e Ëk„r‚ Au, ‚u{ òýðwk
òuEyu. (5)
Ëqõ‚-6
ÿÈÆÜ¡|ãÃfi ’˝äŸ◊fiL§·¢ ø⁄Ufiãâ ¬Á⁄Ufi ÃSÕÈ·fi—– ⁄UÊøfiãÃ ⁄UÊøŸÊ ÁŒÁflH§1H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : su {™w»Þtu ¥L¯}æì-Ëðo {{oMÚtt™tu{tk rðã{t™, ®nËthrn‚ …h{uïh y™u «týðtÞw™u
‚Útt ÏæíŠÝ}æì-{nt™ …h{uïh™u ÐçÚ-Ëðoºt „Sƒé¯:-rðã{t™ Ëðo MÚttðh …ŒtÚttuo yÚtðt {™w»Þtu™u
‚Útt ™Ú‹„}æì-Ëðo s„‚™t òýðt y™u Ëðoºt ÔÞt …h{tí{t™u …tu‚t™t ytí{t{tk ²éTç‹„-W…tË™t
Þtu„ îtht Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu Úæï™Ýæ:-MðÞk «ftrþ‚ y™u Ëðo™t «ftþf ƒ™e™u çÎç±-«ftþ MðY…

ÉøðuŒ¼t»Þ 41
ƒúñ{tk Úæ„ï-«ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{tk Ár[ fhtð™th ƒ™u Au.
[ËqÞo-ðtÞw]
su {™w»Þ ¥L¯}æì ƒtÌt «Œuþ{tk Y…™t «ftþf y™u ÷t÷ „wýÞwõ‚ ËqÞo™u ÏæíŠÝ}æì-rþÕ…rðãt™e
rËrØ {txu ËqÞo, yÂø™ yÚtðt «tý™u ÐçÚ„:-ËðoºtÚte „Sƒé¯:-MÚttðh …ŒtÚttuo yÚtðt {™w»Þtu™u ™Ú‹„}æì-
Ëðoºt ÔÞt fh™th ƒtÌt «Œuþ{tk rðã{t™ ËqÞo yÚtðt ðtÞw™u ²é†…ç‹„-Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu MðÞk
«ftrþ‚ y™u «ftþf ƒ™e™u çÎç±-ËqÞo ð„uhu™t «ftþ{tk «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{tk Ár[ fhtð™th
Īu Au. (1)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ fhu Au fu-su {™w»Þ r™ùÞ rðãt ¼ýtððt{tk ‚í…h hnu Au-…wÁ»ttÚteo
ntuÞ Au, ‚u™u s Ëðo Ëw¾tu «t ÚttÞ Au. ‚uÚte rðît™ ÷tuftu …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuoÚte MðÞk W…Þtu„
„úný fhe™u ‚Útt yLÞtu™u „úný fhtðe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu. (1)
ÿÈÆÜ¡ãàÿfiSÿ ∑§ÊêÿÊ „⁄UË Áfl¬fiˇÊ‚Ê ⁄UÕfi– ‡ÊÊáÊÊfi œÎÆcáÊÍ ŸÎÆflÊ„fi‚ÊH§2H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! yt… ¥S²-yu ËqÞo Y… yÂø™™e ÜUæ}²æ-ft{™t fhðt ÞtuøÞ àææï‡ææ-
ðýo™tu «ftþf y™u „r‚™tu nu‚w {ëc‡æê-áZ, ç±Ðÿæ¨æ-rðrðÄ f÷t y™u s¤™t [¢{tk ¼ú{ýÚte
…tk¾tu Y… ÞkºttuÚte Þwõ‚ Ýë±æã¨æ-™htu-{™w»Þtu™u ŒuþtL‚h{tk ÷E s™th ãÚè-ytf»toý ‚Útt ðu„ yÚtðt
þwõ÷ …ût y™u f]»ý…ût Y…e ƒu ½tuzt su™tÚte Ëðo™wk nhý fhðt{tk ytðu Au, yu ©uc „wýtu™u …]rÚtðe,
s¤ y™u ytftþ{tk „r‚ fh™th Úƒï-hÚt-Þt™tu{tk ²é†…ç‹„-Þwõ‚ fhtu-òuztu. (2)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ fhu Au fu-ßÞtk ËwÄe {™w»Þ …]rÚtðe, s¤ y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t
„wý-¿tt™ ‚Útt W…fth „únýÚte …]rÚtðe, s¤ y™u ytftþ{tk „{™ fhðt {txu Þt™ = ðtn™
ƒ™tð‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚u™u áZ htßÞ y™u Ä™ ytrŒ W¥t{ Ëw¾ŒtÞf Út‚t ™Úte. (2)
∑§ÃÈ¢ ∑ÎƧáflãŸfi∑§Ãfl ¬‡ÊÊfi ◊ƒÿʸ •¬‡Ê‚fi– ‚◊ÈÆ·|jfi⁄U¡ÊÿÕÊ—H§3H
…ŒtÚto : }æIJæü:-nu {hýÄ{to {™w»Þtu ! su s„Œeïh ¥ÜïU„±ï-y¿tt™Y…e ykÄfth™t rð™tþ™u
{txu ÜïU„é}æì-W¥t{ ¿tt™™u, ¥Ðïàæ¨ï-r™Äo™‚t, Œtrhÿâ ‚Útt fwY…‚t ytrŒ Œtu»ttu™t rð™tþ™u {txu
Ðïàæ:-Ëwðýo ytrŒ Ä™ y™u ©uc Y…™u ÜëU‡±Ýì-Wí…L™ fhu Au, ‚u …h{uïh™u ‚Útt Ë{M‚ rðãtytu™u
¨}æé¯çj:-ËBÞfT he‚u Eïh ytrŒ …ŒtÚto rðãtytu™e ft{™t fh™tht rðît™tuÚte Ë{t„{ fhe™u
‚{u ÞÚttð‚T òýtu. (3)
¥…沃æ:-nu rs¿ttËw {™w»Þtu ! ‚{u …ý ‚u …h{uïh™t Ë{t„{Úte ¥…沃æ:-rðãt™u yð~Þ
«t fhtu. (3) 42
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu ht‚™t [tuÚtt «nh{tk yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u, QXe™u, y¿tt™ y™u
Œrhÿ‚t™t rð™tþ {txu «Þí™þe÷ ƒ™e™u, …h{uïh™wk ¿tt™ «t fhðwk òuEyu y™u Ëðo …ŒtÚttuoÚte
42 ÉøðuŒ¼t»Þ É
W…fth „úný fhðtu òuEyu. (3)
•ÊŒ„fi SflœÊ◊ŸÈÆ ¬ÈŸfiª¸÷¸àfl◊fiÁ⁄U⁄U– ŒœÊfiŸÊ ŸÊ◊fi ÿÁôÊÿfi◊˜H§4H
…ŒtÚto : su{ }æL„:-ðtÞw Ýæ}æ-s¤ ‚Útt ²ç¿æ²}æì-Þ¿tf{o ÞtuøÞ «Œuþ™u Î{æÝæ:-Äthý fh™th
ƒ™e™u ÐéÝ:-Vhe-Vhe S±{æ}æ, ¥Ýé-«íÞuf s¤{tk s¤™u xæ|æüy±}æì-‚u™t Ë{qnY…e „¼o™u »çÚÚï-
Ëðo «fthÚte «t ÚtE™u fk…tðu Au, ‚u{ ¥æ„ì-Vhe ð»tto fhe™u s¤™u ðhËtðu Au; yu s he‚u ðthkðth
s¤tu™u [ztðe™u ðhËtðu Au.
¼tðtÚto : su s¤ ËqÞo y™u yÂø™ îtht ÷½wíð-n÷fw fu Ëqû{™u «t ÚtE™u fý Y… ƒ™e
òÞ Au, ‚u™wk Äthý fhe™u yÚtto‚T ½™ ƒ™tðe™u fu ðtŒ¤tytu™tu ytfth «Œt™ fhe™u ðtÞw s ðhËtðu
Au, ‚uÚte Ëðo™wk …t÷™ y™u Ëw¾ Wí…L™ ÚttÞ Au. (4)
flË›ÈU ÁøfiŒÊL§¡àŸÈÁ÷ªÈ¸„Êfi ÁøÁŒãº˝ flÁqfiÁ÷—– •Áflfi㌠©U|dÿÊ •ŸÈfiH§5H
…ŒtÚto : 癄ì-su{ {™w»Þ …tu‚t™e ™Sf™t …ŒtÚto™u QXtðe™u Äthý fhu Au, ‚u{ 癄ì-s §‹Îí:
ËqÞo …ý ±èfé-ƒ¤ …qðof ©çd²æ:-…tu‚t™tk rfhýtu îtht ËkËthe …ŒtÚttuo™u ¥ç±‹Î:-«t ÚttÞ Au,
y™u ¥Ýé-‚í…ùt‚T ËqÞo ‚u™wk ¼uŒ™ fhe™u ¥æL…yÝéç|æ:-ËðoºtÚte ¼ks™ fh™th ±çqç|æ:-ðtnf …ð™tu™e
ËntÞÚte ‚u™u ‚Útt …ŒtÚto-Ë{qn™u xæéãæ-yL‚rhût yÚtto‚T …tu÷{tk MÚttr…‚ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ƒ¤ðt™ …ð™ …tu‚t™t áZ ðu„Úte áZ ð]ût ð„uhu™u …ý ‚tuze ™t¾u Au, ‚u{
ËqÞo ‚u™u …tu‚t™t rfhýtuÚte rŒðË y™u ht‚ ft…u Au y™u …ð™ ‚u™u W…h-™e[u ÷E òÞ Au. yu
he‚u Eïh™e ÔÞðMÚttÚte-r™Þ{Úte Ëðo …ŒtÚttuo Wí…r¥t y™u rð™tþ™u «t ÚttÞ Au. (5)
ŒflÿãÃÊ ÿÕÊfi ◊ÁÃ◊ë¿Êfi ÁflŒmfi‚颮 Áª⁄Ufi—– ◊„Ê◊fiŸÍ·Ã üÊÈÆÃ◊˜H§6H
…ŒtÚto : su{ Îï±²‹„:-Ëðo rð¿tt™Þwõ‚ çxæÚ:-rðît™ {™w»Þtu ç±Îm¨é}æì-Ëw¾fthf …ŒtÚto rðãtÚte
Þwõ‚ }æãæ}æì-{nt™ }æç„}æì-ƒwrØ™u Ÿæé„}æì-Ëðo þt†tu™t ©ðý y™u fÚt™™u ¥Ýꯄ-«þM‚ fhu Au,
‚u{ s …ð™ …tu‚t™t ðu„ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ƒ™e™u ðtýe y™u ©tu‚ ËkƒkÄe [uütytu y™u rþÕ…rðãt™u
¥ÓÀ-W¥t{ he‚u rËØ fhu Au. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ðtÞw™t W¥t{ „wýtu™wk ¿tt™, Ëðo™tu W…fth, rðãt™e ð]rØ y™u ƒwrØ™e
«tr {txu ËŒt «Þí™ fhðtu òuEyu. suÚte Ëðo ÔÞðnth rËØ ÚttÞ Au. (Mðt{eSyu {kºt™e {uût{q÷h™e
ÔÞtÏÞt™e Ë{eûtt fhe Au.) (6)
ßãº˝fiáÊ ‚¢ Á„ ºÎˇÊfi‚ ‚¢¡Ç◊ÊfiŸÊ •Á’fièÿÈ·Ê– ◊ãŒÍ ‚fi◊ÊŸflfiø¸‚ÊH§7H
…ŒtÚto : yu ðtÞw ¥ç±|²é¯æ-¼Þ Œqh fh™th rfhý Ë{qn yÚtðt ðtÞw„ý ‚Útt §‹Îíï‡æ-…h{uïh
yÚtðt ËqÞo™e ËtÚtu s ¨¢…x}ææÝ:-Ëthe he‚u Ëk„ ÚtÞu÷ ‚Útt ðtÞw™e ËtÚtu ËqÞo ¨¢gÿæ¨ï-Ëk„‚ ÚtÞu÷
ÉøðuŒ¼t»Þ 43
árü„tu[h ÚttÞ Au, çã-suÚte ‚u ƒL™u ¨}ææݱ™ü¨æ-…ŒtÚttuo{tk «rËØ ƒ¤ðt™ Au, ‚uÚte Ëðo™u }æ‹Îê-
yt™kŒ «Œt™ fh™th Au. (7)
¼tðtÚto : Eïhu Ëðoºt ÔÞt…f ÚtE™u …tu‚t™e Ë¥ttÚte ËqÞo, ðtÞw ytrŒ Ë{M‚ …ŒtÚttuo Wí…L™
fhe™u Äthý fhu÷ Au. ‚u™t {æÞ{tk ËqÞo y™u ðtÞw™wk Äthý, ytf»toý y™u «ftþ™t Þtu„Úte Ëðo
…ŒtÚttuo Ëwþtur¼‚ ÚttÞ Au. {™w»Þtuyu ‚u™e rðãt y™u W…fth „úný fhðt{tk «Þtu„ fhðtu òuEyu. (7)
•ŸfllÒ⁄U®RÁ÷lÈfiÁ÷◊¸π— ‚„fiSflŒëø¸ÁÖ ªáÊÒÁ⁄Uãº˝fiSÿ ∑§ÊêÿÒfi—H§8H
…ŒtÚto : su yu }æ¶:-Ëw¾ y™u …t÷™ fhðt™tu nu‚w Þ¿t Au, ‚u §‹ÎíS²-ËqÞo™e ¥Ý±lñ:-
r™Œtuo»t ¥ç|æléç|æ:-ËðoºtÚte «ftþ{t™ y™u ÜUæ}²ñ:-«tr™e RåAt fhðt ÞtuøÞ xæ‡æñ:-rfhýtu yÚtðt
…ð™tu™e ËtÚtu {¤e™u Ëðo …ŒtÚttuo™u ¨ãS±„ì-su{ áZ ÚttÞ Au, ‚u{ ¥™üç„-©uc „wý fh™th ƒ™u
Au. (8)
¼tðtÚto : su yu Ëw¾ y™u hûtt «Œt™ fh™th þwØ ÿÔÞtu™tu yÂø™{tk ntu{ fhðtÚte rËØ Út™th
Þ¿t Au, ‚u ðtÞw y™u ËqÞo-rfhýtu™e þwrØ îtht htu„tu™tu ™tþ fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾ yt…e™u
‚u™u ƒ¤ðt™ ƒ™tðu Au. (8)
•Ãfi— ¬Á⁄UÖ◊ãŸÊªfiÁ„ ÁŒflÊ flÊfi ⁄UÊøŸÊŒÁœ– ‚◊fi|S◊ãŸÎÜ¡Ã Áª⁄Ufi—H§9H
…ŒtÚto : su ðtýe™tu Ëðo ÔÞðnth rËØ ÚttÞ Au; ‚u ÐçÚÁ}æÝì-Ëðoºt „{™þe÷ ‚Útt Ëðo …ŒtÚttuo™u
W…h-™e[u …ntU[tz™th ðtÞw Au, ¥„:-su …]rÚtðeÚte s¤fýtu™u „úný fhe™u ¥Š²æxæçã-W…h ÷E
sE™u çα:-ËqÞo™t «ftþÚte ±æ-yÚtðt Úæï™Ýæ„ì-Ár[ðÄof {u½{kz÷Úte s¤™u ™e[u ÷tðu Au; ¥çS}æÝì-
yu ƒnth y™u ykŒh hnu™th …ð™{tk Ëðo …ŒtÚttuo ÂMÚtr‚™u «t fhu Au. (9)
¼tðtÚto : yu ƒ¤ðt™ ðtÞw „{™-yt„{™ Mð¼tððt¤tu ntuðtÚte Ëðo …ŒtÚttuo™wk „{™-yt„{™,
Äthý, þçŒtuå[thý y™u ©ðý™tu nu‚w Au. (9)
ßÃÊ flÊfi ‚ÊÁÃ◊Ë◊fi®„ ÁŒflÊ flÊ ¬Ê*ÕfiflÊŒÁœfi– ßãº˝¯ ◊„Ê flÊ ⁄U¡fi‚—H§10H
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u §„:-yt Ðæ<ƒ±æ„ì-…]rÚtðe™tu ËkÞtu„ ±æ-y™u çα:-yu «íÞût yÂø™™tu
«ftþ ±æ-÷tuf ÷tuftL‚htu yÚtto‚T [kÿ y™u ™ûtºttrŒ ÷tuftuÚte …ý ¨æç„}æì-Ëthe he‚u …ŒtÚttuo™t rð¼t„
fh‚t ±æ-yÚtðt Ú…¨:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftuÚte }æã:-yr‚ rðM‚]‚ §‹Îí}æì-ËqÞo™u §ü}æãï-òýeyu
Aeyu. (10)
¼tðtÚto : ËqÞo™t rfhýtu …]rÚtðe …h 44
hnu÷ s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo™u rAL™-r¼L™ fhe™u Ëqû{-n÷ftk
fhe Œu Au. ‚uÚte ‚u (s¤trŒ …ŒtÚto) ðtÞw™e ËtÚtu W…h òÞ Au. …hk‚w ‚u ËqÞo÷tuf Ëðo ÷tuftuÚte ËðoÚte
{tuxtu Au. (10)
44 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëk„r‚ : ËqÞo y™u …ð™-ðtÞwÚte su{ …wÁ»ttÚto™e rËrØ fhðe òuEyu. ‚u ƒL™u s„‚{tk fuðe
he‚u ð‚uo Au y™u ‚u™tÚte fuðe he‚u W…fth™e rËrØ ÚttÞ Au, yu …tk[{t Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt
Aêt Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (6)
Ëqõ‚-7
ßãº˝Á◊Œ˜ ªÊÁÕŸÊfi ’ÎÆ„ÁŒãº˝fi◊∑¸§Á÷fi⁄U®RÁ∑¸§áÊfi—– ßãº˝¢ flÊáÊËfi⁄UŸÍ·ÃH§1H
…ŒtÚto : su xææçƒÝ:-„t™ fh™th, ¥<ÜU‡æ:-ËíÞ ¼t»tý ytrŒ fh™th rðît™tu Au, ‚uytu ¥ÜïüUç}æ:-
Ëífth fhðt™t …ŒtÚto, ËíÞ¼t»týtrŒ rþÂÕ…rðãt™t rËØ fhu÷t f{tuo y™u {kºttu = rð[thtuÚte ±æ‡æè:-
[thuÞ ðuŒtu™e ðtýeytu™u «t Útðt {txu Ïæëã„ì-{nt™ §‹Îí}æì-…h{uïh, §‹Îí}æì-ËqÞo yu §‹Îí}æì-{ntƒ¤ðt™
ðtÞw™t „wýtu™t ¿tt™Úte ãè-s ¥Ýꯄ-ÞÚttð‚T M‚wr‚ fhu. (1)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ fhu Au fu-{™w»Þtuyu ðuŒ {kºttu™tk ®[‚™Úte Eïh, ËqÞo y™u ðtÞw ytrŒ
…ŒtÚttuo™t „wýtu™u Ëthe he‚u òýe™u (‚u™t îtht) Ëðuo™t Ëw¾ {txu r™íÞ «Þí™…qðof W…fth „úný
fhðtu òuEyu. (1)
ßãº˝ ßhÿÊ¸— ‚øÊ ‚|ê◊fi‡∂U •Ê flfiøÊÿÈ¡Êfi– ßãº˝Êfi flÖÊ˝Ë Á„fi⁄áÿÿfi—H§2H
…ŒtÚto : su{ yu ¨¢ç}æàH:-…ŒtÚttuo{tk ËBÞfT he‚u {¤u÷ §‹Îí:-yiïÞo™t nu‚w M…þof „wýÞwõ‚
ðtÞw ¨™æ-ËkÞwõ‚, ±™æï²é…æ-ðtýeytuÚte Þwõ‚ fh™th, ãIJæïü:-ytŒt™-«Œt™ „wýtu™u su „{™-
yt„{™tu™u ¥æ-ËðoºtÚte Þwõ‚ fhu Au; ‚u{ §„ì-s ±…íè-ð@ yÚtto‚T ËkðíËh yÚtðt ‚t…„wý Þwõ‚
çãÚ‡²²:-«ftþ MðY… §‹Îí:-ËqÞo …ý …tu‚t™t ytŒt™-«Œt™ „wýtuÚte Ëðo …ŒtÚttuo{tk Þwõ‚ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw™t Þtu„Úte s Wå[thý y™u ©ðýY… ÔÞðnth ‚Útt Ë{M‚ …ŒtÚttuo™wk „{™
yt„{™, Äthý fhðwk y™u M…þo Y… (ÔÞðnth) Ëk¼ð ƒ™u Au, ‚u{ s ËqÞo™t Þtu„Úte …ŒtÚttuo™tu
«ftþ y™u AuŒ™ Y… (ÔÞðnth) Ëk¼ð ƒ™u Au. (2)
ßãº˝Êfi ŒËÉÊʸÿ øˇÊfi‚ •Ê ‚ÍÿZ®®fi ⁄UÊ„ÿŒ˜ ÁŒÁfl– Áfl ªÊÁ÷⁄UÁº˝fi◊Ò⁄UÿØH§3H
…ŒtÚto : §‹Îí:-su Ë{M‚ s„‚™t h[rÞ‚t s„Œeïhu ÎèÍææü²-{nt™ ‚Útt r™hk‚h ™ÿæ¨ï Œþo™
{txu çÎç±-Ëðo …ŒtÚttuo™t «ftþ™t r™r{¥t ¨ê²ü}æì-«rËØ ËqÞo÷tuf ¥æ + Úæï㲄ì-W…h MÚttr…‚ fhu÷
Au, ‚u xææïç|æ:-…tu‚t™t rfhýtu îtht ¥çÎí}æì-{u½-ðtŒ¤tu™u òñÚ²„ì-rðrðÄ «fthÚte W…h-™e[u „r‚{t™
fhe™u ðthkðth ðhËtðu Au. (3)
¼tðtÚto : Ë]rü h[ðt™e RåAt fh™th Eïhu ÷tuftu™e {æÞ{tk Œþo™, Äthý, ytf»toý y™u
«ftþY…e «Þtus™ {txu «ftþ{Þ ËqÞo÷tuf MÚttr…‚ fhu÷ Au, yus he‚u «íÞuf ƒúñtkz (=Ëtih
…rhðth) ™tu r™Þ{ Au. ‚u «r‚ûtý s¤™u W…h ¾U[e™u ‚Útt ðtÞw îtht W…h ht¾e™u ðthkðth ™e[u
ÉøðuŒ¼t»Þ 45
…ntU[tzu Au, yu s ðhËtŒ™wk fthý Au. (3)
ßãº˝ flÊ¡fi·È ŸÊ˘fl ‚„dfi¬˝œŸ·È ø– ©Uª˝ ©Uª˝ÊÁ÷fiM§ÁÃÁ÷fi—H§4H
…ŒtÚto : §‹Îí:-nu …h{ yiïÞo «Œt™ fh™th s„Œeïh ! ©xæí:-Ëðo he‚u y™L‚ …ht¢{ðt™
yt…-¨ãdÐí{Ýï¯é-ËnËú =yËkÏÞ W¥t{ Ä™ yt…™th y™u ±æ…ï¯é-{ntÞwØtu{tk ©xæíæç|æ:-yíÞk‚
Wíf]ü ªç„ç|æ:-hûtt, «trÂ, rð¿tt™, Ëw¾, «ðuþY… ËtÄ™tuÚte yÚtto‚T ©uc‚{ …ŒtÚttuo™e «trÂÚte
Ý:-yt™kŒ{tk «ðuþ fhtððtÚte ¥±-hûtt fhtu y™u r™hk‚h rðßÞ™u «t fhtðtu. (4)
¼tðtÚto : …h{uïh ÄtŠ{f ÞtuØtytu …h f]…t fhu Au; yLÞtu …h ™rn. su {™w»Þ rs‚urLÿÞ,
rðît™, …ût…t‚ hrn‚, þtherhf y™u ytÂí{f ƒ¤™t fthýu ©uc y™u yt¤Ëhrn‚ ƒ™e™u Ä{o…qðof
{ntÞwØtu™u S‚e™u htßÞ™e r™íÞ hûtt fhu Au. ‚uytu s {nt¼tøÞþt¤e ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au.
(4)
ßãº˝¯ flÿ¢ ◊fi„ÊœŸ ßãº˝◊÷¸®fi „flÊ◊„– ÿÈ¡¯ flÎÆòÊ·È®fi flÁÖÊ˝áÊfi◊˜H§5H
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u }æãæ{Ýï-{ntÄ™ {txu Ëk„út{{tk §‹Îí}æì-Ëðo¿t, ËðoþÂõ‚{t™ …h{uïh™wk
ytbt™ y™u M{hý fheyu Aeyu. ¥|æïü-™t™t ÞwØ{tk yus ytbt™Úte ±ç…í‡æ}æì-rfhý yÚtðt s¤
Þwõ‚ ±ë~æï¯é-{u½{kz÷-ðtŒ¤tu{tk ²é…}æì-Þwõ‚ hnu™th §‹Îí}æì-ËqÞo yÚtðt ðtÞw™wk ã±æ}æãïë ytnTðt™
fheyu Aeyu. yÚtto‚T «ftþ y™u Ëðo{tk „{™t„{™trŒ „wýtu™e Ë{t™ LÞtÞ, rðãt «ftþ y™u
Œq‚tu îtht Ëðo htßÞ{tk rðã{t™ rðrŒ‚ fhðt ð„uhu „wýtu™u ËŒt Äthý fh‚t hneyu. (5)
¼tðtÚto : ßÞtk-ßÞtk ™t™wk yÚtðt {tuxwk ÞwØ ÚttÞ Au, íÞtk-íÞtk Ëðoºt rðã{t™ …h{uïh™u hûtf
{t™e™u Œwütu™e ËtÚtu Ä{o…qðof WíËtnÚte ÞwØ fhðtÚte ËqÞo ‚Útt ðtÞw™t fthýu …ý ‚u™e rËrØ ÚttÞ Au.
su{ Eïh ‚u ƒL™u™u r™r{¥t ƒ™tðe™u ðhËtŒÚte ËkËth™wk {nt™ Ëw¾ rËØ fhe þftÞ Au,
‚u{ {™w»Þtuyu (ËqÞo y™u ðtÞw)™tk r™r{¥tÚte ftÞo rËrØ fhðe òuEyu. (5)
‚ ŸÊfi flηãŸ◊È¢ øL§¢ ‚òÊÊfiŒÊfl㟬ÊfiflÎÁœ– •S◊èÿ◊¬˝fiÁÃc∑ȧ×H§6H
[Eïh «tÚto™t]
…ŒtÚto : nu ±ë¯Ýì-Ëw¾tu™e ð»tto fh™th, ¨~ææÎæ±Ýì-ËíÞ ¿tt™ yt…™th …h{uïh ! ¨:-yt…
¥S}æ|²}æì-yt…™e yt¿tt y™u …whw»ttÚto{tk hnu™th y{u ÷tuftu™u {txu ¥Ðíç„cÜëU„:-ÂMÚth ÚtE™u Ý:-
y{tht yt„t{e yt™kŒ yÚtto‚T y{™u yt™kŒ yt…™th «íÞût {tuût™wk îth y™u ™L}æì-¿tt™ ÷t¼
¾tu÷e ™t¾tu-WŒT½tx™ fhtu.
[Ëq46Þo™wk «Þtus™]
yt… îtht hr[‚ ¨~ææÎæ±æ-˺t yÚtto‚T ð]rü ™t{f Þ¿t™u ËðoºtÚte yt…™th, ±ë¯æ-s¤
ðhËtð™th ¥Ðíç„cÜéU„-M{hý fhu÷ ËqÞo, yÚtto‚T …tu‚t™e fûtt{tk ÂMÚth hnu‚t ËqÞo, ¥S}æ|²}æì-
46 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…wÁ»ttÚto{tk hnu÷t y{u ÷tuftu™u {txu, ¥}æé}æì-yL‚rhût{tk hnu÷ ™L}æì-{u½™u ¥Ðæ±ëç{-¼qr{ …h …tzu
Au. yt {kºt™tu ƒeòu yÚto Au. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þ áZ‚tÚte ËíÞrðãt y™u Eïh™e yt¿tt™wk …t÷™ fhu Au, yL‚Þto{e Eïh
‚u™t yrðãt-ykÄfth™tu yíÞk‚ ™tþ fhe Œu Au. suÚte ‚u {™w»Þ …wÁ»ttÚto y™u Ä{oÚte fŒe …ý
rð[r÷‚ Út‚tu ™Úte. (6)
ÃÈÆÜ¡ÃÈfiÜ¡ ÿ ©UûÊfi®⁄U®R SÃÊ◊Ê ßãº˝fiSÿ flÁÖÊ˝áÊfi—– Ÿ Áflfiãœ •Sÿ ‚È®c≈ÈÆ®ÁÃ◊˜H§7H
…ŒtÚto : ²ï-su ±ç…í‡æ:-y™k‚ …ht¢{ðt™ §‹ÎíS²-Ëðo Œw:¾ rð™tþf, ¥S²-yu …h{uïh
„醅ï„醅ï-«íÞuf …ŒtÚto yt…ðt{tk ©œæÚï-rËØtL‚Úte r™rù‚ fhu÷ S„æï}ææ:-M‚wr‚ytu™t Ë{qnÚte ¥S²-
yu …h{uïh™e ¨écÅéç„}æì-Ëwþtur¼‚ M‚wr‚™tu …th nwk (Sð) Ý, 籋{ï-…t{e þf‚tu ™Úte. (7)
¼tðtÚto : Eïhu yt ËkËth{tk Sðtu™t Ëw¾™u {txu yu …ŒtÚttuo{tk …tu‚t™e þÂõ‚™t sux÷t áütL‚tu,
suðe h[™t y™u suðt „wý W…fth™u {txu ht¾u÷ Au, ‚u Ëðo™u òýðt{tk nwk =Sð Ë{Úto ƒ™e
þf‚tu ™Úte. ‘¨}Ðê‡ææüÝì ±ïœæé¢ Ýæ㢠¨}æƒæïüùçS}æ-’
ftuE …ý Eïh™t „wýtu™e Ë{tr = yL‚ Ëe{t™u òýe þf‚t ™Úte. fthý fu-‚u™t yu
(„wýtu) y™k‚ Au. …hL‚w {™w»Þtuyu yu …ŒtÚttuoÚte sux÷tu W…fth „úný fhe þftÞ, ‚ux÷tu «Þí™…qðof
„úný fhðtu òuEyu. (7)
flηÊfi ÿÍÆÕfl fl¢‚fiª— ∑ÎƧc≈®ËÁ⁄UfiÿàÿÊ¸¡fi‚Ê– ߸‡ÊÊfiŸÊ •¬˝fiÁÃc∑ȧ×H§8H
[Eïh]
…ŒtÚto : ±¢¨xæ:-Ä{o™wk Ëuð™ fh™th …wÁ»t™u «t Út™th ±ë¯æ-þw¼ „wýtu™e ð»tto fh™th ²êƒï±-
„tÞ™t Ë{qn-Äý{tk ð]»t¼-ËtkZ Ë{t™, ¥Ðíç„cÜéU„: ËíÞ¼tð y™u r™ùÞÚte «tÚto™t fhu÷, §üàææÝ:-
yiïÞoðt™, Ë]rü™t f‚to ±ë¯æ-Eïh-¥æï…¨æ-ƒ¤ îtht ÜëUcÅè:-Ä{toí{t {™w»Þtu™u «t ÚttÞ Au.
[ËqÞo ]
±¢¨xæ:-y÷„-y÷„ …ŒtÚttuo™u «t Út™th, ±ë¯æ-þw¼ „wýtu™e ð»tto fh™th ²êƒï±-„tÞ™t
Ë{qn{tk ð]»t¼ Ë{t™ ¥Ðíç„cÜéU„:-„úný fhu÷ …tu‚t™e fûtt{tk hnu™th §üàææÝ:-yiïÞo™tu nu‚w,
«ftþf ±ë¯æ-ËqÞo ¥æï…¨æ-ƒ¤Úte ÜëUcÅè:-ytf»toý ytrŒ ÔÞðnthtu™u §²<œæ-«t ÚttÞ Au. (8)
¼tðtÚto : ¿tt™ rð»tÞf WL™r‚ fhðt™tu ‚u™tu Mð¼tð ntuðtÚte {™w»Þ s Eïh™u «t fhðt{tk
Ë{Úto Au fthý fu ÄtŠ{f {™w»Þtu™u s «t Útðt™tu Eïh™tu Mð¼tð ntuðtÚte (ÄtŠ{f {™w»Þ s
‚u™u «t fhe þfu Au.) su{ yu {™w»Þtu s «t fhe ÷u Au, ‚u{ Eïh îtht r™Þwõ‚ ntuðtÚte
ËqÞo …ý …tu‚t™e Ë{e… hnu÷t ÷tuftu™wk ytf»toý fhðt{tk Ë{Úto Au. (8)
ÿ ∞∑fi§p·¸áÊËŸÊ¢ fl‚ÍfiŸÊÁ◊⁄U®RÖÿÁÃfi– ßãº˝— ¬Üøfi ÁˇÊÃËŸÊ◊˜H§9H
…ŒtÚto : ²:-su §‹Îí:-Œwü þºtwytu™t rð™tþf …h{uïh ™¯ü‡æèÝæ}æì-{™w»Þtu™u, ±¨êÝæ}æì-yÂø™
ÉøðuŒ¼t»Þ 47
ytrŒ ytX ðËw yÚtto‚T r™ðtË™t ÷tuftu, ‚Útt І™-™e[u, {æÞ{, W¥t{ W¥t{‚h, W¥t{‚{ yu
…tk[ «fth™t çÿæ„èÝæ}æì-…]rÚtðe÷tuf Au, ‚u™t {æÞ{tk §ÚÁ²ç„-yiïÞoŒt‚t y™u Ëðo™u Ëuð™ fhðt
ÞtuøÞ Au, ‚u …h{uïh »ÜU:-yrî‚eÞ y™u Ëðo™t ËntÞf Au. (9)
¼tðtÚto : su Ëðo™t yrÄct‚t, ËðtoL‚Þto{e, ÔÞt…f, Ëðo yiïÞo «Œt‚t, yËntÞ-yLÞ™e
ËntÞ™e RåAthrn‚ s„Œeïh s„‚™e h[™t, Äthý y™u ytf»toý fh™th Au, ‚u s Ëðo {™w»Þtu™u
RüŒuð Y…{tk Ëuðt fhðt ÞtuøÞ Au. su ftuE ‚u™u Atuze™u yLÞ™u EüŒuð {t™u Au, ‚u ¼tøÞne™
ËŒt ({nt™-½tuh) Œw:¾tu™u ËŒt «t fhu Au. (9)
ßãº˝¯ flÊ ÁflEÃS¬Á⁄U „flÊ◊„ ¡Ÿfièÿ—– •S◊Ê∑fi§◊SÃÈÆ ∑§flfi∂U—H§10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! y{u ç±E„:-Ëðo …ŒtÚttuo yÚtðt …Ýï|²:-Ëðo «týeytu-s™tu™u {txu,
Ëðo „wýtuÚte Wíf]ü §‹Îí}æì-…]rÚtðe …h htßÞ «Œt™ fh™th …h{uïh™e ÐçÚ + ã±æ}æãï-ðthkðth-
ËðoºtÚte M‚wr‚ fheyu Aeyu, ‚u s ±:-‚{tht y™u y{tht Ëðo {™w»Þtu™t ÜïU±H:-yuf, [u‚™MðY…,
…qßÞ EüŒuð (¥S„é) Au. (10)
¼tðtÚto : Eïh yt {kºt{tk Ëðo {™w»Þtu™tk fÕÞtý {txu W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þtu !
‚{u fŒe …ý {™u Atuze™u yLÞ™u W…tMÞ Œuð ™ {t™tu. fthýfu {thtÚte swŒtu ƒeòu ftuE ™Úte.
yu{ ntuðt A‚tk (ðuŒ{tk W…Œuþ ntuðt A‚tk) su ftuE y™uf Eïh (yÚtðt ‚u™t yð‚th) {t™u
Au. ‚u™u ËðoÚte {tuxtu {qZ ({nt{q¾o) {t™ðtu òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ët‚{t Ëqõ‚{tk su Eïhu ðtÞw y™u ËqÞo™u h[e™u yL‚rhût{tk ‚u™u ftÞo y™u
W…fth {txu MÚttr…‚ fhu÷ Au, ‚u s yuf ËðoþÂõ‚{t™, ËðoŒtu»thrn‚, Ëðo {™w»Þtu™t …qßÞ Au.
‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Aêt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (7)
Ëqõ‚-8
∞ãº˝fi ‚ÊŸÁ‚¥ ⁄U®RÁÿ¥ ‚Á¡àflÊfiŸ¢ ‚ŒÊ‚„fi◊˜– flÁ·¸®ficΔÔUÔ ◊ÍÆÃÿfi ÷⁄UH§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ Ä™ «Œt™ fh™th Eïh ! yt… f]…t fhe™u y{the ª„²ï-hûtt, …wrü
y™u Ëðo Ëw¾tu™e «t {txu ±<¯cÆ}æì-yíÞk‚ ð]rØ fh™th, ¨æÝç¨}æì-r™hk‚h Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ,
¨Îæ¨ã}æì-ËðoŒt Œwü þºtwytu™e ntr™ fh™th y™u Œw:¾tu™u Ën™ fhðt™t {wÏÞ nu‚w ¨ç…y±æÝ}æì-
Ë{t™ þºtwytu …h rðßÞ «t fhtð™th Úç²}æì-Ä™™u ¥æ + |æÚ-ËðoºtÚte Äthý fhtðtu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu ËðoþÂõ‚{t™, yL‚Þto{e Eïh™tu yt©Þ ÷E™u ‚Útt …h{ …whw»ttÚtoÚte
Ëðo™t W…fth {txu [¢ð‚eo htßÞ™u Wí…L™ 48 fhtð™th rðãt Y…e ƒ¤™u ‚Útt Ëðo ©uc Ëwðýo y™u
Ëu™t ytrŒ™t ƒ¤™u Ëðo «fthÚte Ëthe he‚u «t fhðt òuEyu, suÚte …tu‚t™u y™u Ëðo «týeytu™u
Ëw¾ {¤u. (1)
48 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁŸ ÿŸfi ◊ÈÁc≈®„àÿÿÊ ÁŸ flÎÆòÊÊ L§áÊœÊfi◊„Ò– àflÊÃÊfi‚Ê ãÿflÓ¸ÃÊH§2H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! yt… y±æï„æ¨:-yt…™t îtht hûtt™u «t y{u ÷tuftu ²ïÝ-su …qðtuoõ‚
Ä™Úte }æéçcÅãy²²æ-{wêeníÞt-ƒtnwÞwØ y™u ¥±ü„æ-yï ytrŒ Ëu™t™e Ët{„úeÚte çݱë~ææ-{u½ Ë{t™
Ëw¾tu™wk ytðhý fh™th r™rù‚ þºtwytu™u çÝL‡æ{æ}æãñ-ËðoŒt htufe þfeyu yÚtto‚T ‚u™u r™ƒo¤ fheyu,
yuðwk ©uc Ä™ f]…t fhe™u «Œt™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : Eïh™u Rü Œuð {t™™th y™u ‚u™tu r«Þ-W…tËf {™w»Þtuyu þtherhf y™u ytÂí{f
ƒ¤ îtht y™u Ëk…qýo Ët{ÚÞoÚte ©uctu™wk …t÷™ y™u Œwütu™tu ËŒt r™„ún fhðtu òuEyu, suÚte ‚u
{wrü ({w¬t)™t «nthtu™u Ën™ ™ fhe þfðtÚte …÷tÞ™ fhe òÞ. (2)
ßãº˝ àflÊÃÊfi‚ •Ê flÿ¢ flÖÊ˝¯ ÉÊŸÊ ŒfiŒË◊Á„– ¡ÿfi◊ ‚¢ ÿÈÆÁœ S¬Îœfi—H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-y™L‚ ƒ¤ðt™ Eïh ! y±æï„æ¨:-yt…™t Ëtr™æÞÚte hûtt ytrŒ ‚Útt ƒ¤™u
«t fhe™u ±²}æì-y{u ÄtŠ{f y™u þqhðeh ƒ™e™u y{tht rðsÞ {txu ±…í}æì-þºtwytu™t ƒ¤™tu
™tþ fhðt {txu ytø™uÞtrŒ þ†-y† Ë{qn ÍæÝæ-‚tu…, ƒkŒqf, ‚÷ðth, Ä™w»Þ, ƒtý ð„uhu áZ
ÞwØ ËtÄ™tu™u ¥æ + ÎÎè}æçã-ËðoºtÚte „úný fheyu Aeyu suÚte y{u yt…™t ƒ¤™tu yt©Þ y™u
Ëu™t™e Ëk…qýo Ët{„úe «t fhe™u SÐë{:-E»tto fh™th þºtwytu™u ²éç{-Ëk„út{{tk …²ï}æ-S‚eyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ä{o y™u Eïh™tu yt©Þ ÷E™u þheh™e …wrü, rðãtÚte ytí{ƒ¤, …qýo
ÞwØ-Ët{„úe, …hM…h yðhtuÄ y™u WíËtn ytrŒ W¥t{ „wýtu™u „úný fhe™u, ËŒt Œwü þºtwytu™tu
…htsÞ fhðtÚte Ëw¾e Útðwk òuEyu. (3)
flÿ¢ ‡ÊÍ⁄UfiÁ÷⁄USÃÎfiÁ÷Á⁄Uãº˝ àflÿÊfi ÿÈÆ¡Ê flÿ◊˜– ‚Ê‚sÊ◊fi ¬ÎÃãÿ×H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ÞwØ{tk WíËtn «Œt™ fh™th …h{uïh ! y±²æ-yt…™u yL‚Þto{e RüŒuð
{t™e™u yt…™e f]…tÚte Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthtu{tk …tu‚t™t Ët{ÚÞo™t ²é…æ-ËkÞtus™Úte ±²}æì-˼t…r‚
y™u ©uc Ëu™t…r‚s™tu ¥S„ëç|æ:-Ëðo þ†-y† [÷tððt{tk [‚wh àæêÚïç|æ:-Ëðtuo¥t{ ÞtuØtytu™e
ËntÞ‚tÚte Ðë„‹²„:-Ëu™t ytrŒ ƒ¤Úte Þwõ‚ ƒ™e™u ÷z™tht þºtwytu™u ¨æ¨sæ}æ-ðthkðth {»toý
fheyu, ™ü fheyu. yt he‚u þºtwytu™u S‚e™u LÞtÞ…qðof [¢ð‚eo htò ƒ™e™u (±²}æì) y{u
r™íÞ «òytu™wk …t÷™ fheyu. (4)
¼tðtÚto : þqhðeh‚t ƒu «fth™e ntuÞ Au. yuf …wrü Wí…L™ Út™the þtherhf y™u ƒeS rðãt
y™u Ä{oÚte Wí…L™ Út™the ytÂí{f, yt ƒL™uÚte Ëk…L™ {™w»Þtuyu …h{uïh™e Ë]rü h[™t™t ¢{™u
òýe™u ‚Útt LÞtÞ, Ä{o, ËtisLÞ y™u …wÁ»ttÚto ytrŒ ËŒT„wýtu™u Äthý fhe™u ˼t™t «ƒkÄÚte htßÞ™wk
…t÷™ y™u Œwü þºtwytu™u ËŒt r™htuÄ fhðtu òuEyu. (4)
◊„Ê° ßãºfi˝— ¬⁄Up ŸÈ ◊fiÁ„àfl◊fiSÃÈ flÁÖÊ˝áÊfi– lÊÒŸ¸ ¬˝fiÁÕŸÊ ‡Êflfi—H§5H
ÉøðuŒ¼t»Þ 49
 …ŒtÚto : Ý-su{ {qŠ‚{t™ ËkËth™u «ftþÞwõ‚ fhðt {txu læñ:-ËqÞo «ftþ ÐíçƒÝæ-rðM‚th™u
«t ÚttÞ Au, ‚u{ }æãæÝì-Ëðo «fth™t y™k‚„wý, yíÞw¥t{ Mð¼tð, y‚w÷ Ët{ÚÞoÞwõ‚ y™u
ÐÚ:-yíÞk‚ ©uc §‹Îí:-Ëðo s„‚™t htò yÚtto‚T hûtf …h{uïh Au; ‚u ±ç…í‡æï-LÞtÞ Y… Œkz yt…™th
§‹Îíæ²-RLÿtÞ Ýé-…tu‚t™e ËntÞ‚tÚte y{™u rðsÞ yt…u Au, ‚u™e s yt }æçãy±}æì-{rn{t ™-
y™u àæ±:-ƒ¤ Au. (5)
¼tðtÚto : ÄtŠ{f, ÞwØr«Þ y™u þqhðeh ÞtuØt {™w»Þtuyu, Œwü þºtwytu …h MðÞk «t fhu÷
rðsÞ™tu ÄLÞðtŒ y™L‚ þÂõ‚{t™ …h{uïh™u s yt…ðtu òuEyu. suÚte {™w»Þtu™e r™htr¼{t™‚t™t
fthýu htßÞ™e WL™r‚ ËŒt Út‚e hnu. (5)
‚◊Ê„ flÊ ÿ •Ê‡Êfià Ÿ⁄SÃÊ∑§Sÿ ‚ÁŸfiÃÊÒ– Áfl¬˝Êfi‚Ê flÊ ÁœÿÊÿflfi—H§6H
…ŒtÚto : ²-su ÞtuØt ç±Ðíæ¨:-{uÄtðe-ƒwrØ{t™ ÝÚ:-{™w»Þ Au ‚u ¨}ææïãï-Ëk„út{{tk þºtwytu™u
S‚ðt {txu ‚Útt ¥æàæ„-ÞwØ™u ÔÞt fhu, ±æ-y™u ²-suytu ç{²æ²±:-rð¿tt™™e ft{™t fh™th
rðît™tu Au, ‚uytu „æïÜUS²-Ëk‚t™tu™u ¨çÝ„æñ-rðãt™e rþûtt{tk ¥æàæ„-…wÁ»ttÚto fhu yÚtto‚T ‚í…h
hnu. (6)
¼tðtÚto : RLÿ MðY… …h{uïh Ëðo {™w»Þtu™u yt¿tt yt…u Au fu-yt ËkËth{tk Ëðo {™w»Þtuyu
ƒu ftÞtuo fhðt òuEyu. su rðît™tu Au, ‚uytuyu rðãt y™u þtherhf ƒ¤ «t fhe™u yu ƒL™u
îtht þºtwytu™t ƒ¤™u Œƒtðe™u ‚u™tu ËŒt r‚hMfth fhðtu òuEyu. ßÞthu-ßÞthu þºtwytu™e ËtÚtu
÷zðt™e EåAt ÚttÞ, íÞthu-íÞthu ËtðÄt™e …qðof þºtwytu™t ƒ¤Úte LÞq™tr‚LÞq™ rî„wý-ƒu „ýwk ƒ¤
‚iÞth fhe™u ‚u™t …htsÞ îtht «òytu™e r™hk‚h hûtt fhðe òuEyu y™u su rðãtŒt™ fhðt RåA‚t
ntuÞ, ‚uytuyu fLÞtytu y™u …wºttu™e rðãt y™u rþûtt™t ftÞo{tk «Þí™þe÷ hnuðwk òuEyu. suÚte
þºtwytu™e nth Út‚tk W¥t{ htßÞ-ËwhtßÞ y™u rðãt™e ð]rØ ËŒt hnu. (6)
ÿ— ∑ÈƧÁˇÊ— ‚Êfi◊¬ÊÃfi◊— ‚◊Èƺ˝ßfifl Á¬ãflfiÃ– ©Ufl˸⁄UʬÊ Ÿ ∑§Ê∑ȧŒfi—H§7H
…ŒtÚto : ²:-su ÜéUçÿæ:-Ëðo …ŒtÚttuoÚte hË™u f»toý = ¾U[™th ¨æï}æÐæ„}æ:-Ëtu{ =ËkËth™t
…ŒtÚttuo™t yíÞk‚ hûtf ËqÞo÷tuf Au, ‚u ¨}æéÎí §±-Ë{wÿ™e Ë{t™ s¤™u ‚Útt ¥æÐ: ÜUæÜéUÎ: Ý-
þçŒtuå[thý ytrŒ ÔÞðnthtu™u «t fhtð™th «týðtÞw, ðtýe™t þçŒ Ë{qn™e ª±èü:-Ë{M‚
…]rÚtðe™wk çЋ±„ï-Ëu[™ yÚtðt Ëuð™ fhu Au. (7)
¼tðtÚto : Eïhu su{ s¤™e ÂMÚtr‚ y™u 50 ð»tto™tu nu‚w y™u ðtýe™t ÔÞðnth™tu nu‚w «tý ƒ™tðu÷
Au, ‚u{ …]rÚtðe{tk «ftþ, ytf»toýtrŒ, hËrð¼t„™tu nu‚w ËqÞo÷tuf h[u÷ Au. ‚u ƒL™u îtht Ëðo
«týeytu™t y™uf ÔÞðnth rËØ ÚttÞ Au. (7)
50 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ∞flÊ sfiSÿ ‚ÍÆŸÎÃÊfi Áfl⁄U®Rå‡ÊË ªÊ◊fiÃË ◊„Ë– ¬ÄflÊ ‡ÊÊπÊ Ÿ ŒÊ‡ÊÈ·fiH§8H
[Eïh]
…ŒtÚto : su{ ytkƒt ð„uhu ð]ût …õð V¤Úte Þwõ‚ zt¤eytu «týeytu™u Ëw¾ŒtÞf ntuÞ Au, ¥S²
çã-‚u{ s yu …h{uïh™e xææï}æ„è-su™wk y™uf rðît™tu Ëuð™ fh™tht Au. yÚtto‚T y™uf M‚tu‚tytu
Þwõ‚, ¨êÝë„æ-r«Þ ËíÞð[™™tu «ftþ fh™the, ÞÚttÚto ¿tt™Þwõ‚ ç±ÚŒàæè-{ntrðãtÞwõ‚, }æãè-Ëðo
…qßÞt-yÚtto‚T Ëðo™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ, [thuÞ ðuŒtu™e ðtýe Au, ‚u Îæàæé¯ï-yæÞÞ™{tk æÞt™ yt…™th
{™w»Þ™u Ëðo rðãtytu™tu «ftþ-«Œt™ fh™the Au.
[ËqÞo ]
Ðv±æ àææÚ±æ Ý-su{ yt ËqÞo÷tuf™e xææï}æ„è-©uc {™w»Þtu™u Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ, ¨êÝë„æ-«er‚™t
Wí…tŒf …ŒtÚttuo™tu «ftþ fh™the, ç±ÚŒàæè-{nt™, }æãè-…]rÚtðe-{nt™ „wý Þwõ‚Úte Œe Au; ‚u{
ðuŒðtýe Îæàæé¯ï-htßÞ™e «tr {txu, htßÞ f{tuo{tk æÞt™ yt…™thtytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au. (8)
¼tðtÚto : su{ rðrðÄ Vq÷ y™u V¤ðt¤t ytkƒt ð„uhu ð]ûttu y™uf «fth™t V¤tu yt…™th
Au, ‚u{ Eïhu rðrðÄ rðãtytu™t yt™kŒ yt…™tht ðuŒtu «ftrþ‚ fhu÷ Au y™u y™uf Ëw¾¼tu„
yt…™th …]rÚtðe ytrŒ «fx fhu÷ Au, ‚u™tu (= ðuŒtu™tu) «[th-«Ëth y™u (…]rÚtðe …h) htßÞ
rðît™tu îtht s fhe þftÞ Au. (8)
∞flÊ Á„ Ã Áfl÷ÍfiÃÿ ™§Ãÿfi ßãº˝ ◊ÊflfiÃ– ‚lÁpØ ‚|ãÃfi ŒÊ‡ÊÈ·fiH§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ËðoºtÚte hûtf s„Œeïh ! yt…™e f]…tÚte su{ „ï-yt…™e ç±|æꄲ:-rðrðÄ
W¥t{ yiïÞo Þwõ‚ ª„²:-hûtt rð¿tt™, Ëw¾ «tr ytrŒ™t …ŒtÚto {™u «t ¨ç‹„-Au, ‚u{ }æ汄ï-
{tht Ë{t™ Îæàæé¯ï-W…fth Y… Ä{o{tk ytí{Œt™ fh™th 癄ì-…qßÞ s™tu™u »±-r™ùÞ çã-s
¨l-»±-þe½ú «t ÚttÞ. (9)
¼tðtÚto : Eïh™e yt¿tt Au fu-su ÷tuftu …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u ÄtŠ{f y™u …htu…fthe ntuÞ Au,
‚uytu s yiïÞo™e …qýo hûtt fhe™u Ëðoºt ËL{t™™u …tºt ƒ™u Au. (9)
∞flÊ sfiSÿ ∑§ÊêÿÊ SÃÊ◊fi ©UÄÕ¢ ø ‡Ê¢SÿÊfi– ßãº˝Êfiÿ ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§10H
…ŒtÚto : ¥S²-su yu [th ðuŒtu™e ÜUæ}²æ-ft{™t fhðt ÞtuøÞ àæ¢S²ï-«þkË™eÞ f{o S„æï}æ:-
M‚tuºttu = Ët{„t™ rðþu»t M‚wr‚ Ë{qn, ©vƒ}æì-Eïh™t „wýtu™wk fe‚o™ fh™th }fT Ë{qn,
™-y™u ÞswðuoŒ ‚Útt yÚtðoðuŒ Au, ‚u ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ = Ëðo …ŒtÚttuo™e hûtt fh™th §‹Îíæ²-yiïÞoðt™
…h{tí{t™e (»±) çã-s M‚wr‚ fhu Au. (10)
¼tðtÚto : su{ ËkËth{tk ftuE™t ƒ™tðu÷t …ŒtÚttuo òuE™u ‚u™t ƒ™tð™th™e «þkËt ÚttÞ Au,
‚u{ Ëðo «íÞût y™u y«íÞût ËkËth{tk hnu÷t ËqÞo ytrŒ Ëðo W¥t{ …ŒtÚttuoÚte ‚Útt ‚u™e h[™tÚte
(h[™t™t ðýo™Úte) ðuŒtu{tk Eïh™u s ÄLÞðtŒ Au. ‚u Eïh™e Ë{t™ yÚtðt ‚uÚte ftuE yrÄf
ÉøðuŒ¼t»Þ 51
(yLÞ)™e M‚wr‚ fhðt{tk ytð‚e ™Úte. (10)
Ëk„r‚ : yu he‚u Eïh™t W…tËftu, r¢Þtðt™ y™u ‚u™u ytr©‚ ƒ™e™u rðãt™t ytí{-Ëw¾™u
r¢ÞtÚte þheh Ëw¾™u «t fhe™u, ‚u Eïh™e ËŒt «þkËt fhu, yu rð»tÞ™t «r‚…tŒ™Úte ytX{t
Ëqõ‚™t Wõ‚ yÚto™e ËÂ{t Ëqõ‚™t …qðtuoõ‚ yÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (8)
Ëqõ‚-9
ßãº˝Á„U ◊àSÿãœfi‚Ê ÁflEfiÁ÷— ‚Ê◊¬fl¸®fiÁ÷—– ◊„Ê° •fiÁ÷Ác≈®⁄UÊ¡fi‚ÊH§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ËðoÔÞt…f Rïh ! yt… }æãæÝì-Ëðtuoíf]ü ‚Útt …rhýt{{tk {n¥t{ Atu ¥ç|æçcÅ:-
Ëðo¿t y™u Ë{M‚ ¿tt™ «Œt™ fh™th Atu ç±Eïç|æ:-Ëðo ¨æï}æбüç|æ:-…ŒtÚttuo™t yðÞðtu Ërn‚
rðã{t™ ÚtE™u ¥æï…¨æ-ƒ¤Úte ¥‹{¨:-yL™ yÚtto‚T …]rÚtðe ytrŒ™u ¥æ + §çã-«t fhtðtu Atu
y™u }æçy¨-«týeytu™u yt™krŒ‚ fhtu Atu.
[ËqÞo ]
su{ yu §‹Îí:-ËqÞo÷tuf ¥æï…¨æ-ƒ¤ y™u }æãæÝì-…rh{týÚte {n¥t{ Au-…]rÚtðe ytrŒÚte {nt™
Au. ¥ç|æçcÅ:-ËðoºtÚte {q‚o ÿÔÞtu™tu «ftþf-«ftþ{t™ Au. ç±Eïç|æ:-Ëðo ¨æï}æбüç|æ:-…ŒtÚttuo™t
yðÞðtu™e ËtÚtu ¥‹{¨:-yL™ yÚtto‚T …]rÚtðe ytrŒ™t «ftþÚte §çã-«t ÚttÞ Au y™u }æçy¨ã<¯„-
yt™krŒ‚ fhu Au. (1)
¼tðtÚto : su{ Eïh Ëðo s„‚™t «íÞuf …h{týw{tk ÔÞt…f ÚtE™u r™hk‚h Ëðo ÷tuftu™u r™Þ{{tk
ht¾e™u hûtt fhu Au, ‚u{ ËqÞo …ý Ëðo ÷tufÚte {nt™ ntuðtÚte …tu‚t™t ËL{w¾ …ŒtÚttuo™wk ytf»toý
y™u «ftþ fhe™u ÔÞðÂMÚt‚ fhu Au. r™Þ{{tk ht¾u Au. (1)
∞◊fiŸ¢ ‚ΡÃÊ ‚ÈÆÃ ◊|ãŒÁ◊ãº˝Êfiÿ ◊|㌟fi– øÁ∑˝¥§ ÁflEÊfiÁŸ ø∑˝fi§ÿH§2H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u ¨é„ï-Wí…L™ ÚtÞu÷ yt …ŒtÚto-Ë{qn Y… s„‚{tk ç±EæçÝ-Ëðo Ëw¾tu™u
Wí…L™ fhðt {txu }æç‹ÎÝï-yiïÞo «tr™e RåAt fhðt {txu }æç‹Î}æì-yt™kŒ™e ð]rØ fh™th, ™RU²ï-
…wÁ»ttÚto fhðt™t Mð¼tððt¤t §‹Îíæ²-…h{ yiïÞoðt¤t {™w»Þ™u {txu ™çRU}æì-rþÕ…rðãtÚte rËØ
fhu÷t ËtÄ™tu{tk »Ý}æì-yu §ü}æì-s¤ y™u yÂø™™u ¥æ¨ë…„-yíÞk‚ «ftrþ‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : rðît™tu™u Wr[‚ Au fu-yt ËkËth{tk …]rÚtðeÚte ÷E™u Eïh ËwÄe™t …ŒtÚttuo™wk rðþu»t
¿tt™™t yÚtto‚T rð¿tt™™t «[thÚte Ëðo {™w»Þtu™u rðãtÚte ©uc r¢Þt þe¾ðe™u Ëðo Ëw¾tu™u ËŒt
rËØ fhu. (2) 52

◊àSflÊfi ‚ÈÁ‡Ê¬˝ ◊|ãŒÁ÷— SÃÊ◊fiÁ÷Áfl¸Eø·¸áÊ– ‚øÒ·È ‚flfiŸcflÊH§3H

52 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ç±E™¯ü‡æï-Ëðo ËkËth™t ÿüt, ¨éçàæÐí-©uc ¿tt™Þwõ‚ §‹Îí-…h{uïh ! yt… }æç‹Îç|æ:-
su rð¿tt™ y™u yt™kŒfthf „wýtuÚte, S„æï}æïç|æ:-ðuŒtuõ‚ M‚wr‚Y… y™u yt…™t „wý-«ftþ fh™th
M‚tuºtÚte M‚wr‚ fhu÷ »¯é-yu «íÞût ¨±Ýï¯é-yiïÞoŒtÞf …ŒtÚttuo{tk y{™u-(rðît™tu™u) ¨™æ-Þwõ‚
fhe™u }æyS±-ËðoºtÚte yt™krŒ‚ fhtu. (3)
¼tðtÚto : suýu ËkËth™t «ftþf ËqÞo™u Wí…L™ fhu÷ Au, ‚u (Eïh)™e M‚wr‚{tk su ÄtŠ{f
{™w»Þ r™ct…qðof h‚ hnu Au, ‚uytu …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u Ëðo he‚u Ëðo™t ÿüt …h{uïh™u òýe™u,
Ëðo yiïÞo™t Wí…tŒ™ y™u hûtý{tk {¤e™u-‚í…h hne™u Ëw¾fthe ƒ™u Au. (3)
•‚Îfiª˝Á◊ãº˝ Ã Áª⁄®R— ¬˝Áà àflÊ◊ÈŒfi„ʂÖ •¡Êfi·Ê flη÷¢ ¬ÁÃfi◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ËðoÚtt M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ …h{uïh ! ‚u „ï-yt…™e çxæÚ:-ðuŒY… ðtýe Au,
‚u ±ë¯|æ}æì-Ëðo ©uc Ëðo™e RåAt …qýo fh™th Ðç„}æì-hûtf-…t÷f y±æ}æì-ðuŒtu™t ðõ‚t yt… …h{uïh™u
©Î + ¥ã樄-W¥t{ he‚u ƒ‚tðu Au. yt… su ðuŒðtýe-rðãtytu™wk ¥…æï¯æ:-Ëuð™ fhtu Atu, ‚u™t
îtht nwk …ý Ðíç„-Wõ‚ „wýÞwõ‚ yt…™u ¥¨ëxæí}æì-rðrðÄ «fthÚte ðýo™ fhwk Awk. (4)
¼tðtÚto : su Eïhu …tu‚t™t îtht «ftrþ‚ ðuŒÚte su{ …tu‚t™t Mð¼tð, „wý y™u f{o™u «ftrþ‚
fhu÷ Au, ‚u y{tht {txu yu s Y…{tk òýðt ÞtuøÞ Au fthý fu-Eïh™t ËíÞ Mð¼tð™e ËtÚtu
y™k‚ „wý y™u f{o Au; ‚u™u y{u yÕ…¿t {™w»Þ …tu‚t™t Ët{ÚÞoÚte òýðt™u yË{Úto Aeyu.
su{ {™w»Þ MðÞk …tu‚t™t Mð¼tð, „wý, f{tuo™u (yÕ…) òýu Au, ‚u{ yLÞ ‚u™u ÞÚttð‚T òýe
þf‚t ™Úte. ‚uÚte Ëðo rðît™tuyu ðuŒðtýe îtht s Eïh ytrŒ …ŒtÚttuo™u «u{…qðof …wÁ»ttÚtoÚte òýðt
ÞtuøÞ Au y™u ‚u™t îtht W…fth „úný fhu ‚Útt ‚u Eïh™u s RüŒuð y™u …t÷™f‚to {t™ðt
òuEyu. (4)
‚¢ øÊfiŒÿ ÁøòÊ◊flʸª˝Êœfi ßãº˝ fl⁄Ufiáÿ◊˜– •‚ÁŒûÊfi Áfl÷È ¬˝÷ÈH§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-fÁýt{Þ Ëðo Ëw¾tu™t ËtÄ™tu «Œt™ fh™th …h{uïh ! „ï-yt…™e Ë]rü{tk
su-su ±Ú}æì-yr‚ ©uc yÚtto‚T ðhý fhðt ÞtuøÞ ç±|æé-©uc …ŒtÚttuoÚte …qýo, Ðí|æé-{nt™ «¼tð-
fthf, ç™~æ}æì-[¢ð‚eo htßÞÚte rËØ Út™th-©e Úte rðãt {rý-Ëwðýo, ntÚte, ½tuzt ð„uhu™t Þtu„Úte
yŒT¼w‚ Úæ{:-Ëw¾ËtÄf Ä™ ¥¨„ì-Au, „ï-‚u yt™kŒ Wí…L™ fh™th ‚u Ä™™u y{the ‚hV ¨¢
+ ™æïβ-«urh‚ fhe™u, y{™u «t fhtðtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Eïh™t y™w„ún y™u …tu‚t™t …wÁ»ttÚtoÚte Ëðo™u ytí{t y™u þheh™t
Ëw¾ {txu rðãt ‚Útt yiïÞo™e «trÂ, hûtt, WL™r‚, ËL{t„o y™u Œt™ ytrŒ™wk ËŒt W¥t{ he‚u
Ëuð™ fhðwk òuEyu, suÚte Œrhÿ‚t y™u yt¤ËÚte Wí…L™ Út™tht Œw:¾tu™tu ™tþ ÚtE™u rŒÔÞ¼tu„
fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e ð]rØ Út‚e hnu. (5)
•S◊Êã‚È ÃòÊfi øÊŒÿãºfi˝ ⁄UÊÿ ⁄U÷fiSfl×– ÃÈÁflfilÈêŸ ÿ‡ÊfiSfl×H§6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 53
 …ŒtÚto : nu „éç±lé}Ý-yíÞk‚ rðãt Ä™ Þwõ‚ §‹Îí-yL‚Þto{e Eïh ! Ú|æS±„:-su yt¤Ë
Atuze™u ftÞo ythk¼ fh™th ²àæS±„:-ËífeŠ‚ Ërn‚ ¥S}ææÝì-y{u …wÁ»ttÚteo rðãt, Ä{o y™u
…htu…fthÚte r™íÞ «Þí™ fh™th {™w»Þtu™u „~æ-©uc …wÁ»ttÚto{tk Úæ²ï-©uc Ä™™e «tr {txu ¨é
+ ™æïβ-W¥t{ he‚u Þwõ‚-«urh‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk Ëðo {™w»Þtuyu Eïh™e yt¿tt{tk hne™u …whw»ttÚteo y™u ÞþMðe ƒ™e™u
rðãt, htßÞ, Ä™™e «tr {txu ËŒt «Þí™ fhðtu òuEyu. yuðt ÷tuftu rð™t yu ÷û{e «t fhe
þft‚e ™Úte. fthý fu Eïhu …wÁ»ttÚteo {™w»Þtu {txu Ë{M‚ …ŒtÚto™e «tr {txu r™{toý fhu÷ Au. (6)
‚¢ ªÊ◊fiÁŒãº˝ flÊ¡fiflŒS◊ ¬ÎÆÕÈ üÊflÊfi ’ÎƄØ– ÁflEÊÿÈfiœ¸sÁˇÊfiÃ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-y™k‚ rðãt Þwõ‚ Ëðo™t Äthf s„Œeïh ! yt… ¥S}æï-y{tht {txu-xææï}æ„-
su «þM‚ ðtýe y™u M‚tu‚tytu ðt¤t, ±æ…±„ì-y™uf ¼tuf‚ÔÞ yL™ðt¤t, Ðëƒé-y™uf rðãt{tk
rðM‚]‚ Ïæëã„ì-y™uf þw¼„wý y™u ¼tu„tuÚte {nt™ ç±Eæ²é:-Ëtu ð»to yÚtðt yrÄf ytÞw™t {txu
¥çÿæ„}æì-«r‚rŒ™ ð]rØ fthf-ûteý ™ Út™th, Ÿæ±:-su{tk y™uf «fth™e rðãtytu y™u Ëwðýo ytrŒ
Ëtk¼¤ðt{tk ytðu Au, ‚u Ä™™u ¨¢ + {ïçã-W¥t{ he‚u-r™íÞ {txu yt…tu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ƒúñ[Þo Äthý fhe™u, rð»tÞtu™e ÷k…x‚t íÞt„e™u, ¼tus™-ytåAtŒ™ ytrŒ
W¥t{ r™Þ{tuÚte rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞ™e ÷û{e™u «t fhðt {txu, Ë{„ú ytÞw ËwÄe ¼tu„ððt
{txu, W…htuõ‚ Ä™ {txu …hM…h {u¤ fhu, suÚte yirnf-yt ËkËth y™u …h{tŠÚtf-…h÷tuf™wk áZ
y™u rðM‚]‚ ©uc Ëw¾ ËŒt ð]rØ …t{‚wk hnu. …hk‚w yt Ëw¾ {tºt Eïh™e «tÚto™t fhðtÚte s
{¤e þf‚wk ™Úte …hk‚w ‚u™e «tr {txu rðrðÄ …wÁ»ttÚto™e y…uûtt hnu Au. (7)
•S◊ œfiÁ„ üÊflÊfi ’ÎÆ„Œ˜ lÈÆ꟢ ‚fi„d‚ÊÃfi◊◊˜– ßãº˝ ÃÊ ⁄U®RÁÕŸËÁ⁄U·fi—H§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-{nt™ ƒ¤Úte Þwõ‚ Rïh ! yt… ¥S}æï-y{tht {txu ¨ãd¨æ„}æ}æì-yËkÏÞ
Ëw¾tu™wk {q¤ Ïæëã„ì-r™íÞ ð]rØfthf lé}Ý}æì-«ftþ{Þ ¿tt™ Ÿæ±:-…qðtuoõ‚ Ä™ y™u („æ:) ‚u ÚçƒÝèçÚ¯:-
y™uf hÚt ytrŒ ËtÄ™tu Ërn‚ Ëu™tytu {ïçã-ËBÞfT Y…{tk «Œt™ fhtu. (8)
¼tðtÚto : nu s„Œeïh ! yt…™e f]…t y™u yíÞk‚ …wÁ»ttÚtoÚte su Ä™ îtht y™uf Ëw¾tu™u
rËØ fh™the Ëu™tytu «t fhe þftÞ Au, ‚u™u yt… y{tht{tk r™íÞ MÚttr…‚ fhtu. (8)
fl‚ÊÁ⁄Uãº˝¢ fl‚Èfi¬ÁÃ¥ ªËÁ÷¸ªÎ¸ÆáÊãÃfi ´§|Ç◊ÿfi◊˜– „Ê◊ ªãÃÊfi⁄U◊ÍÆÃÿfiH§9H
…ŒtÚto : xæè<|æ-ðuŒðtýeÚte xæë‡æ‹„:-M‚wr‚ fh‚t y{u ÷tuftu ±¨éÐç„}æì-yÂø™, …]rÚtðe, yL‚rhût,
ytrŒíÞ÷tuf ãtu-«ftþ{t™ ÷tuf, [kÿ÷tuf, 54 ™ûtºt yÚtto‚T ‚thtytu ð„uhu r™ðtË MÚtt™™t …t÷f =Mðt{e
y™u hûtf, «çx}æ²}æì-ðuŒ{kºttu™t «ftþf, xæ‹„æÚ}æì-Ëðo™t yL‚Þto{e yÚtto‚T …tu‚t™e ÔÞtrÂÚte Ëðoºt
«t Út™th, §‹Îí}æì-Ëðo™u Äthý fh™th …h{uïh™u ±¨æï:-ËkËth{tk Ëw¾ðtË {txu rðãtrŒ Ä™™e
54 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ª„²ï-«tr y™u hûtt (yÚtðt r¢Þt-W…Þtu„) {txu ãæï}æ-«tÚto™t fheyu Aeyu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au fu-‚uytu s„‚™t Mðt{e, ðuŒ™t «ftþf, Ëðoºt ÔÞt…f RLÿ
= …h{uïh™e s Eïh ¼tðÚte M‚wr‚ fhðe òuEyu, ‚Útt Eïh™t LÞtÞftrhíð ytrŒ „wýtu™e
M…Äto y™u …wÁ»ttÚtoÚte Ëðo ©uc rðãt, htßÞ ‚Útt ÷û{e ytrŒ …ŒtÚttuo™u «t fhe™u ‚u™e ËŒt
hûtt y™u WL™r‚ fhðe òuEyu. (9)
‚ÈÆÃ‚fiÈ®Ã ãÿÊfi∑§‚ ’ÎÆ„Œ˜ ’fiή„à ∞ŒÁ⁄U—– ßãº˝Êfiÿ ‡ÊÍÆ·◊fiø¸ÁÃH§10H
…ŒtÚto : su ¥çÚ:-Ëðo ©uc „wýtu y™u W¥t{ Ëw¾tu™u «t fh™th rðît™ {™w»Þ ¨é„ï¨é„ï-
«íÞuf Wí…L™ …ŒtÚttuo{tk Ïæëã„ï-Ëk…qýo ©uc „wýtu{tk {nt™, Ëðo{tk ÔÞt…f ‹²æïÜU¨ï-MÚtt™tu™u r™rù‚
fh™th ‚u §‹Îíæ²-…h{uïh™u {txu …tu‚t™t Ïæëã„ì-ËðoÚte yrÄf ({nt™) àæé¯}æì-ƒ¤ y™u Ëw¾™u
¥æ-¥™üç„-Ëðoºt Ë{…oý ¼tðÚte y…oý fhe Œu Au, ‚u ¼tøÞþt¤e ntuÞ Au. (10)
¼tðtÚto : su «íÞuf ðM‚w{tk ÔÞt…f, {k„÷{Þ y™u y™w…{ …h{uïh™t «íÞu, ftuE ftuE™tu
þºtw {™w»Þ …tu‚t™t yr¼{t™™tu íÞt„ fhe™u ™{ú ƒ™e òÞ Au, ‚tu su ‚u Eïh™e yt¿tt Y…
Ä{o y™u ‚u™e W…tË™t fhu Au, ‚u {nt™ „wýtuÚte {nt™ ƒ™e™u Ëðo™t îtht ‘…qs™eÞ’ y™u ™{ú
fu{ ™ ntuÞ ?
su Eïh™t W…tËf, …wÁ»ttÚteo y™u Ëðo™tu W…fth fh™th rðît™ {™w»Þtu ntuÞ Au, ‚u s rðãt™wk
Ëw¾ y™u [¢ð‚eo htßÞ™t yt™kŒ™u «t fhu Au, ‚uÚte rð…he‚ ÷tuftu ™rn. (10)
(Ëk„r‚ :) yt Ëqõ‚{tk RLÿ þ猙t yÚto™wk ðýo™, W¥t{ Ä™ ytrŒ™e «tr™u {txu Eïh-
«tÚto™t y™u …wÁ»ttÚto fhðt Y… yt¿tt™wk «r‚…tŒ™ fhu÷ Au. ‚uÚte yt ™ð{t Ëqõ‚™e Ëk„r‚ ytX{t
Ëqõ‚™t Wõ‚ yÚto™e ËtÚtu Au ‚u{ Ë{sðwk òuEyu. (9)
Ëqõ‚-10
ªÊÿfi|ãà àflÊ ªÊÿÁòÊáÊÊ˘ø¸ÓUãàÿ∑§¸◊Á∑¸§áÊfi—–
’˝rÊÊáÊfiSàflÊ ‡ÊÃ∑˝§Ã ©Um¢‡ÊÁ◊fifl ÿÁ◊⁄UH§1H
…ŒtÚto : nu àæ„RU„æï-yËkÚÞ f{o yÚtðt ©uc ¿tt™Þwõ‚ …h{uïh ! Ïæírææ‡æ:-su{ ðuŒtu™u òýe™u
W¥t{ yt[hý fh™th rðît™ ©uc W…Œuþ, „wý y™u W¥t{ rþûttytuÚte ±¢àæ}æì-…tu‚t™t ðkþ™u ©lïç}æÚï-
«þM‚ „wýÞwõ‚ …wÁ»ttÚteo ƒ™tðu Au, ‚u{ xææ²ç~æ‡æ:-„tÞºt yÚtto‚T «þkrË‚ AkŒ, ht„ ytrŒ™wk
yæÞÞ™ fhu÷ ÄtŠ{f y™u Eïh™e W…tË™t fh™th ÷tuftu y±æ-yt…™e xææ²ç‹„-Ë{tðuŒ ytrŒ™t
„t™Úte «þkËt fhu Au. ¥<ÜU‡æ:-yfo yÚtto‚T ðuŒ™t {kºttu™t r™íÞ yÇÞtËe Au. ‚uytu ¥ÜüU}æì-Ëðo
÷tuftu{tk …qßÞ y±æ-s„‚™t Ëúüt yt…™e ¥™üç‹„-r™íÞ …qò fhu Au. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 55
 ¼tðtÚto : su{ Ëðo {™w»Þtuyu …h{uïh™e …qò fhðe òuEyu yÚtto‚T ËŒt ‚u™e yt¿tt{tk hnuðwk
òuEyu ‚Útt (su{ ‚u™t îtht) ðuŒrðãt™u ¼ýe™u, ËBÞfT òýe™u, W…Œuþ îtht Ë{M‚ {™w»Þ-
òr‚™u ©uc „wýtuÚte Þwõ‚ y™u Wã{þe÷ ƒ™tðe þftÞ Au, ‚u{ MðÞk™u …ý ƒ™ðwk òuEyu. yt™wk
V¤ …h{uïh rËðtÞ yLÞ ftuE™e …qò fhðtÚte «t ÚtE þf‚wk ™Úte. fthý fu Eïh™e yt¿tt™t
¼tð™e árüyu ‚u™t Ë{t™ yLÞ ðM‚w rðã{t™ ™Úte. yux÷t {txu ‚u (Eïh)™wk s „t™ y™u
…qs™ fhðwk òuEyu. (1)
ÿà‚ÊŸÊ— ‚ÊŸÈÆ◊ÊLfi§„Œ˜÷Íÿ¸S¬fic≈ ∑§àfl¸ÓU◊˜–
ÃÁŒãº˝Ê •ÕZ®®fi øÃÁà ÿÍÆÕŸfi flÎÆ|cáÊ⁄Ufi¡ÁÃH§2H
…ŒtÚto : su{-²êƒïÝ-Ëw¾ yt…™th ËtÄ™ yÚtðt ðtÞw „ý™e ËtÚtu ±ëçc‡æ:-Ëw¾tu™e ð»tto fh™th
ËqÞo-rfhý Ë{qn …tu‚t™tu «ftþ fhe™u ¨æÝæï:-…ðo‚™t yuf rþ¾h …hÚte ¨æÝé}æì-ƒeò þe¾h …h
|æêçÚ-ƒnw s ¥æLã„ì-[Zu Au-«t ÚttÞ Au, ¥SÐcÅ-M…þo fhu Au-[t÷u Au. »…ç„-¢{Úte …tu‚t™e
fûtt{tk „r‚ fh‚tu Vhu Au; ‚u{ su {™w»Þ ¢{þ: yuf f{o™u fhe™u ƒeswk ÜUy±ü}æì-fhðt |æêçÚ-ƒnw
s ¥æLã„ì-ythk¼ ‚Útt ¥SÐcÅ-M…þo fh‚t »…ç„-«t ÚttÞ Au, ‚u …wÁ»t {txu §‹Îí:-Ëðo¿t Eïh
‚u f{tuo fhðt ¨æÝæï:-¢{þ: ¥ƒü}æì-«Þtus™™t rð¼t„™e ËtÚtu |æêçÚ-Ëthe he‚u ™ï„ç„-«ftrþ‚ fhu
Au yÚtðt ƒ‚tðu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™e Ët{u™t hnu÷t …ŒtÚttuo (÷tuftu)™u ðtÞw™e ËtÚtu ðthkðth ¢{þ: yíÞk‚
yt¢tL‚ fhe™u, ytf]ü fhe™u, «ftrþ‚ fhe™u ¼ú{ý fhtðu Au, ‚u{ su {™w»Þ rðãtÚte fhðt ÞtuøÞ
y™uf-ƒnw f{tuo™u r™hk‚h fhðt {txu «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u s ËtÄ™-Ë{qnÚte Ëðo ftÞo rËØ fhe
þfu Au. Eïh™e yt Ë]rü{tk ‚u s {™w»Þ Ëw¾ «t fhu Au. Eïh …ý ‚u™t …h s y™w„ún-
f]…t árü fhu Au. (2)
ÿÈÆˇflÊ Á„ ∑§Á‡ÊŸÊ „⁄UË flηfiáÊÊ ∑§ˇÿ¬˝Ê–
•ÕÊfi Ÿ ßãº˝ ‚Ê◊¬Ê Áª⁄UÊ◊ȬfiüÊÈÁÃ¥ ø⁄UH§3H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æÐæ:-Ëtu{ = W¥t{ …ŒtÚttuo™t hûtf §‹Îí-Ëðo{tk ÔÞt…f Eïh ! su{ yt…™t
h[u÷t ËqÞo÷tuf™t ÜïUçàæÝæ-«ftþÞwõ‚ ytf»toý y™u ƒ¤Y… Ët{ÚÞo ±ë¯‡ææ-ð]rü™t nu‚w ÜUÿ²Ðíæ-
su …tu‚t™e fûtt{tk Wí…L™ …ŒtÚttuo™wk …qhý fh™th ãÚè-ÔÞtrÂþe÷ y™u nhýþe÷ ½tuztytu™e Ë{t™
y™u ytf»toý „wý Au. ‚u™u …tu‚t™t ftÞo{tk òuzu Au, ‚u{ s yt… Ý:-y{™u …ý Ë{M‚ rðãt™t
«ftþ {txu ‚u rðãtytu{tk ²éÇGÿ±-Þwõ‚ fhtu. ¥ƒ-y™u yt…™e M‚wr‚{tk «ð]¥t su Ý:-y{the çxæÚæ}æì-
ðtýe Au, ‚u™wk ©ÐŸæéç„}æì-©ðý™tu ™Ú-Mðefth
56 yÚtðt «t fhtu. (3)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu Ë{M‚ rðãt™t yæÞÞ™ …Ae r¢Þtytu™e fwþ¤‚t{tk «ð]¥t Útðwk òuEyu.
su{ yt ËkËth{tk ËqÞo™tu rðþt¤ «ftþ Au, ‚u{ Eïh™t „wýtu™tu y™u rðãt™t «ftþ™tu Ëðoºt
56 ÉøðuŒ¼t»Þ É
W…Þtu„ fhðtu òuEyu.-Ëðoºt Vu÷tððtu òuEyu. (3)
∞Á„ SÃÊ◊°Êfi •Á÷ Sflfi⁄UÊÁ÷ ªfiÎáÊËsÊLfi§fl–
’˝rÊfi ø ŸÊ fl‚Ê ‚øãº˝fi ÿôÊ¢ øfi flœ¸ÿH§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ s„Œeïh ! su{ ftuE Ë{M‚ rðãtytu{t …rh…qýo ¿tt‚t
rðît™ S„æï}ææÝì-yt…™e M‚wr‚ytu™t yÚttuo™u ¥ç|æS±Ú-ÞÚttð‚T «t fh‚t-fhtð‚t yÚtðt „t™ fhu
Au ‚u{ Ý:-y{™u «t fhtðtu.
nu ±¨æï-Ëðo ¼q‚-«týeytu su{tk ðtË fhu Au yÚtðt ‚u{tk ðË™th Au ‚u s„Œeïh ! f]…t
fhe™u yu he‚u «t ÚtE™u Ý:-y{™u S„æï}ææÝì-ðuŒ™e M‚wr‚-Ë{qntu™t yÚttuo™u ¨™æ-rð¿tt™ y™u
Ëíf{tuo{tk ËkÞwõ‚ fhe™u ¥ç|æS±Ú-ËBÞfT he‚u W…Œuþ yt…tu. Ïæíræ ™-y™u ðuŒtÚto ‚Útt ðuŒ rðãt™u
¥ç|æxæë‡æèçã-«ftrþ‚ fhtu-W…Œuþ fhtu. ²¿æ¢ ™-y{tht {txu ntu{ ¿tt™ y™u rþÕ…rðãtY… r¢Þtytu™e
±{ü²-r™íÞ ð]rØ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su ({™w»Þ) ðuŒrðãt™t ËíÞ Þtu„Úte …h{uïh™e M‚wr‚, «tÚto™t y™u W…tË™t fhu
Au, ‚u™u Eïh yL‚Þto{e Y…Úte {kºttu™t yÚto ƒ‚tðe™u r™hk‚h Ëw¾ «t fhtðu Au. ‚uÚte ‚u ÷tuftu{tk
rðãt y™u …wÁ»ttÚto™tu fŒe nÙtË Út‚tu ™Úte. (4)
©ÄÕÁ◊ãº˝Êfiÿ ‡Ê¢Sÿ¢ flœÓ¸Ÿ¢ ¬ÈL§ÁŸ|c·œfi–
‡Ê∑˝§Ê ÿÕÊfi ‚ÈÆÃ·fiÈ áÊÊ ⁄UÊ⁄UáÊfiØ ‚Åÿ·Èfi øH§5H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ ftuE {™w»Þ …tu‚t™t ¨é„ï¯é-Ëk‚t™tu y™u ¨w²ï¯é-r{ºttu™t f{o, ¼tð yÚtðt
…wºt, †e, ™tufh ð„o ytrŒ …h ÆÐÜUæÚ-W…fthe ntuÞ Au, ‚u{ àæRU:-Ëðo þÂõ‚{t™ s„Œeïh
(Ý:) y{tht …h f]…t fh‚t ÐéLçÝçc¯{ï-y™uf þt†tu ¼ýðt-¼ýtððt ‚Útt Ä{oÞwõ‚ ftÞtuo{tk
yt[hý fh™th §‹Îíæ²-Ëðo™t r{ºt y™u yiïÞo™e RåAt fh™th ÄtŠ{f-Sð™™u {txu ±{üÝ}æì-
rðãtrŒ „wýtu™t ðÄof, àæ¢S²}æì-«þkËt™t ™-y™u ©vƒ}æì-W…Œuþ fhðt ÞtuøÞ ðuŒtuõ‚ M‚tuºttu™t yÚttuo™tu
ÚæÚ‡æ„ì-ÞÚttð‚T W…Œuþ-«ftþ fhe™u Ëw¾e ƒ™e hnu. (5)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su fkE þtu¼t, «þkËt y™u ÄLÞðtŒ Au, ‚u Ëðo Eïh™u s «ftrþ‚
fhu Au. fthý fu su fkE ƒ™u÷ …ŒtÚttuo{tk «þkrË‚ h[™tytu y™u „wý ntuÞ Au, ‚u ‚u Ëðo r™{to‚t™e
«þkËt fhu Au. ‚u{ s Eïh™e y™k‚ «þkËt y™u «tÚto™t (‚u™tÚte) …ŒtÚttuo™e «tr {txu s fhðt{tk
ytðu Au. …hk‚w su fkE EïhÚte «tÚto™t-{tk„ðt{tk ytðu Au, ‚u Ëðo {™w»Þ …tu‚t™t yíÞk‚ …wÁ»ttÚtoÚte
s «t fhe þfu Au. (5)
ÃÁ◊Ø ‚fiÁπàfl ߸ÓU◊„ â ⁄UÊÿ â ‚ÈÆflËÿ¸Ó –
ÉøðuŒ¼t»Þ 57
 ‚ ‡Ê∑˝§ ©Uà Ÿfi— ‡Ê∑§ÁŒãº˝Ê fl‚ÈÆ Œÿfi◊ÊŸ—H§6H
…ŒtÚto : su Ý:-y{tht {txu β}ææÝ:-Ëw¾…qðof h{ý fhðt ÞtuøÞ rðãt, ythtuøÞ y™u ËwðýtorŒ
Ä™™t Œt‚t, rðãtrŒ „wýtu™t «ftþf, r™hk‚h hûtf, Œw:¾ Œtu»t y™u þºtwytu™tu rð™tþ …tu‚t™t
ÄtŠ{f ¼õ‚s™tu™tu Mðefth-„úný fh™th àæÜíU:-y™k‚ Ët{ÚÞoÞwõ‚ §‹Îí:-Œw:¾ rð™tþf s„Œeïh
Au, ‚u ±¨é-rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞtrŒ …h{ Ä™ yt…ðt{tk àæÜU„ì-Ë{Úto Au, „ç}æ„ì-‚u™u y{u
©„-ðuŒtrŒ þt† Ëðo rðît™tu «íÞtûttrŒ Ëtht f{tuo ntuðt™t fthýu „}æì-‚u™u Úæ²ï-…qðtuoÂõ‚ rðãtrŒ
Ä™™t {txu y™u „}æì-‚u™u ¨é±è²ïü-©uc „wýtuÚte Þwõ‚, W¥t{ …ht¢{™e «tr {txu §ü}æãï-«tÚto™t
fheyu Aeyu. (6)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu, Ë{M‚ þw¼„wýtu™e «tr {txu …h{uïhÚte «tÚto™t fhðe òuEyu,
yLÞÚte ™nª. fthý fu ‚u yrî‚eÞ, Ëðo™t r{ºt, …h{ yiïÞoÞwõ‚ y™u y™k‚ þÂõ‚{t™ Eïh{tk
Ëðo ftkE yt…ðt™wk Ët{ÚÞo Au. (6)
‚ÆÈÁflflÎï ‚ÈÁŸ⁄U¡Á◊ãº˝ àflÊŒÊfiÃÁ◊Œ˜ ÿ‡Êfi—–
ªflÊ◊¬fi fl˝¡¢ flfiÎÁœ ∑ΧáÊÈÆcfl ⁄UÊœÊfi •Áº˝fl—H§7H
[ËqÞo÷tuf]
…ŒtÚto : su{ yu ¥çÎí±:-W¥t{ «ftþ ytrŒ Ä™Þwõ‚ §‹Îí:-ËqÞo÷tuf ¨éçÝÚ…}æì-Ëw¾Úte «tÂ
Útðt ÞtuøÞ y±æÎæ„}æì-‚u™tÚte rËØ Út™th ²àæ:-s¤™u ¨éç±±ë„}æì-ËwrðM‚]‚ xæ±æ}æì-rfhýtu ±í…¢-Ë{qn™tu
ËkËth{tk «ftþ fhðt {txu ¥Ð±ëç{-Vu÷tðu Au ‚Útt Úæ{:-Ä™™u «ftrþ‚ ÜëU‡æéc±-fhu Au.
[Eïh]
¥çÎí±:-«þkËt fhðt ÞtuøÞ §‹Îí-{nt ÞþMðe Ëðo …ŒtÚttuo™u ÞÚtt ÞtuøÞ ¼t„ fh™th …h{uïh !
yt… {™ ytrŒ RrLÿÞtu™t ¿tt™ y™u ©uc Ëw¾ŒtÞf …þwytu™t ±í…}æì-Ë{qn™u ¥Ð±ëç{-«t fhe™u
‚u™t îtht ¾tu÷tu, ‚Útt ¨éç±±ë„}æì-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk «rËØ Ëw¾ yt…™th y™u ÔÞðnth{tk ÞÚttÞtuøÞ
«‚e‚ Útðt ÞtuøÞ ²àæ:-feŠ‚™u ðÄth™th yíÞw¥t{ y±æÎæ„}æì-yt…™t ¿tt™Úte þwØ ÚtÞu÷ Úæ{:-
su™tÚte y™uf Ëw¾ rËØ ÚttÞ, yuðe rðãt y™u ËwðýtorŒ Ä™ y{tht {txu ÜëU‡æéc±-f]…t fhe™u
«t fhtðtu. (7)
¼tðtÚto : nu …h{uïh ! su{ yt…u ËqÞtorŒ s„‚ Wí…L™ fhe™u …tu‚t™e feŠ‚ y™u Ëðo «týeytu™u
{txu Ëw¾ «rËØ fhu÷ Au, ‚u{ yt…™e f]58 …tÚte y{u …ý {™ ytrŒ RrLÿÞtu™u Ëw¾…qðof þwØ y™u
rðãt ‚Útt Ä{o«ftþ Þwõ‚ y{the feŠ‚, rðãtY…e Ä™ y™u [¢ð‚eo htßÞ r™hk‚h «ftrþ‚ fhe™u
Ëðo {™w»Þtu™u Ëw¾e y™u feŠ‚{t™ ƒ™tðeyu. (7)
58 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ŸÁ„ àflÊ ⁄UÊŒfi‚Ë ©U÷ ´§fiÉÊÊÿ◊ÊfiáÊÁ◊ãflfi×–
¡·— Sflfifl¸ÃË⁄U®R¬— ‚¢ ªÊ •S◊èÿ¯ œÍŸÈÁ„H§8H
…ŒtÚto : nu …h{uïh ! su ©|æï-ÚæïΨè-ËqÞo y™u …]rÚtðe su «Íææ²}ææ‡æ}æì-…qò fhðt ÞtuøÞ yt…
Ëðoºt ÔÞt…f s„Œeïh™u Ýçã-™rn §‹±„:-ÔÞt…f fhe þf‚t, ‚u yt… y{tht {txu S±±ü„è:-
Ëw¾fthf ¥Ð:-f{tuo™u …ï¯:-rðsÞ …qðof «t fhðt {txu y{the xææ:-ErLÿytu™u ¨¢{êÝéçã-W¥t{
f{tuo{tk «urh‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : òu ftuE …qAu fu, Eïh fux÷tu {nt™ Au, ‚tu W¥th yu Au fu su™u ytftþtrŒ Ëðo™u
ÔÞt fhu÷ Au, ‚u y™k‚ Eïh™u ftuE …ý …ŒtÚto ÔÞt fhe þf‚tu ™Úte. ‚uÚte yu Ëðo {™w»Þtu
îtht Ëuð™-W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. W¥t{ f{o y™u W¥t{ …ŒtÚto «t fhðt {txu ‚u™u s «tÚto™t
fhðe òuEyu. su™t „wý y™u f{o …rh{tý hrn‚ Au, ‚u™tu yL‚ = …th …t{ðt™u ftuý Ë{Úto
ƒ™e þfu ‚u{ Au ? (8)
•ÊüÊÈfià∑§áʸ üÊÆÈœË „fl¢ ŸÍ ÁøfigÁœcfl ◊ Áª⁄Ufi—–
ßãº˝ SÃÊ◊fiÁ◊◊¢ ◊◊fi ∑ÆΧcflÊ ÿÈÆ¡ÁpŒãÃfi⁄U◊˜H§9H
…ŒtÚto : ¥æŸæéyÜU‡æü-nu r™hk‚h ©ðýþÂõ‚ Y… fýoÞwõ‚ §‹Îí-Ëðo yL‚Þto{e s„Œeïh ! 癄ì-
su{ ftuE r«Þ r{ºt ²é…:-ËíÞ rðãt y™u ©uc „wýtuÚte Þwõ‚ …tu‚t™t r{ºt™e çxæÚ:-ðtýeytu™u
«er‚…qðof Ëtk¼¤u Au, ‚u{ yt… Ýé-þe½ú }æï-{the çxæÚ:-M‚tu‚t™e ðtýeytu ‚Útt ã±}æì-„úný fhðt
ÞtuøÞ ËíÞ ð[™tu™u Ÿæéç{-Ëtk¼¤tu, }æ}æ-{the S„æï}æ}æì-M‚wr‚ytu™tu Ë{qn su ¥‹„Ú}æì-yL‚:fhý™u
þwØ fh™th Au, ‚u™u yt…™t ¿tt™™e ykŒh Îç{c±-Äthý fhtu, ²é…:-…qðtuoõ‚ ftÞtuo{tk Wõ‚ «fthÚte
Þwõ‚ y{the ¥‹„Ú}æì-ykŒh™e þwrØ ÜëUc±æ-fhtu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au fu-Eïh Ëðo¿t, Sð îtht «Þwõ‚ ðtýe ÔÞðnth™t ÞÚttð‚T
©tu‚t, Ëðo™t ytÄth, yL‚Þto{e, Sð y™u yL‚:fhý™e ÞÚttð‚T þtuÄf-þwrØ fh™th ‚Útt Ëðo™t
r{ºt ntuðtÚte yu s yuf (…h{uïh) ËŒt òýðt y™u «tÚto™t fhðt ÞtuøÞ Au. (9)
ÁflkÊ Á„ àflÊ flηfiãÃ◊¢ flÊ¡fi·È „flŸüÊÈÃfi◊˜–
flηfiãÃ◊Sÿ „Í◊„ ™§ÁÃ¥ ‚fi„d‚ÊÃfi◊Ê◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-Eïh ! y{u ±æ…ï¯é-Ëk„út{tu{tk ã±ÝŸæé„}æì-«tÚto™t™u Ëtk¼¤™th, ±ë¯‹„}æ}æì-
RÂåA‚ ft{tu™e yíÞk‚ ð»tto fh™th y™u òý™th y±æ-yt…™u ç±Î}æ-òýeyu Aeyu, çã-suÚte
±ë¯‹„}æS²-W¥t{ ft{tu{tk yíÞk‚ {u½™e Ë{t™ ð»tto fh™th „±-yt…™e ¨ãd¨æ„}ææ}æì-Ëthe he‚u
ÉøðuŒ¼t»Þ 59
y™uf Ëw¾tu™u yt…™the su ªç„}æì-hûtt, «tr y™u ƒwrØ™e ãê}æãï-ft{™t fheyu Aeyu. (10)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu Ë{M‚ ft{™tytu™e rËrØ «Œt™ fh™th y™u þºtwytu™e (ËtÚtu) ÞwØtu{tk
rðsÞ™wk fthý …h{uïh™u s òýu. su™t îtht yt ËkËth{tk Ëðo «týeytu™tk Ëw¾™u {txu y„rý‚
…ŒtÚttuo Wí…L™ fhe™u ht¾u÷t Au, ‚u …h{uïh™tu y™u ‚u™e yt¿tt™tu yt©Þ fhe™u Ëðo «fth™tk
«Þí™…qðof …tu‚t™wk y™u Ëðo {™w»Þtu™wk Ëw¾ rËØ fhðwk òuEyu. (10)
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ∑§ÊÒÁ‡Ê∑§ ◊㌂ÊŸ— ‚ÈÆâ Á¬fi’–
Ÿ√ÿ◊ÊÿÈÆ— ¬˝ ‚Í ÁÃfi⁄U ∑ÎƧœË ‚fi„d‚Ê◊ÎÁ·fi◊˜H§11H
…ŒtÚto : nu ÜUæñçàæÜU-Ëðo rðãtytu™t W…Œuþf y™u «ftrþ‚ fh™th yÚtðt yÚttuo™tu ËBÞfT
W…Œuþ fh™th §‹Îí-Ëðto™kŒ MðY… Rïh ! }æ‹Î¨æÝ:-©uc M‚wr‚ytu™u «t y™u Ëðo™u ÞÚttÞtuøÞ
òý™th Ý:-y{tht ¨é„}æì-«Þí™Úte Wí…L™ Ëtu{ ytrŒ hË yÚtðt r«Þ þçŒtu™e M‚wr‚ytu™u ¥æ
+ çб-ËðoºtÚte ©ðý þÂõ‚Úte „úný fhtu-„é-y™u f]…t fhe™u Ý:-y{tht Ýò}æì-™ðe™ ¥æ²é:-
r™hk‚h Sð™u Ðí + ¨é + ç„Ú-W¥t{ he‚u …th fhtðtu, ‚Útt Ý:-y{tht {æÞ{tk ¨ãd¨æ}æì-y™uf
rðãt yt…™th «ç¯}æì-ðuŒ™t {kºttu™t yÚto™t ÿüt, rs‚urLÿÞ ntuðtÚte þw¼ „wýtu™t ËŒt W…ÿüt,
Ë{M‚ rðãt™t «íÞûtf‚to }r»t™u ÜëUç{-Wí…L™ fhtu.
¼tðtÚto : su {™w»Þtu «u{…qðof rðãt™t W…Œuþf‚to, Sðtu™u {txu ËíÞrðãt™t «ftþf, Ëðo¿t
y™u þwØ Eïh™e M‚wr‚ fhe™u (‚u yLÞtu™u) ©ðý fhtðu Au, ‚uytu Ëw¾Úte …rh…qýo y™u rðãtÚte
Þwõ‚ ytÞw™u «t fhe™u, }r»t ƒ™e™u, …Ae Ëðo rðãtÞwõ‚ {™w»Þtu™u (…qýo) «u{…qðof rðît™
ƒ™tðu Au. (11)
¬Á⁄fiU àflÊ Áªfl¸áÊÊ Áª⁄Ufi ß◊Ê ÷fiflãÃÈ ÁflEÃfi—–
flÆÎhÊÿÈÆ◊ŸÈÆ flÎhfiÿÊ ¡Èc≈ÓÊ ÷flãÃÆÈ ¡Èc≈fi®ÿ—H§12H
…ŒtÚto : nu çxæ±ü‡æ:-ðuŒtu y™u rðît™tu™u ðtýeÚte M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ §‹Îí-¼„ð™T ! ç±E„:-
yt ËkËth{tk §}ææ:-su ðuŒtuõ‚ y™u rðît™tu îtht «Þwõ‚ «íÞût çxæÚ:-M‚wr‚ytu Au, ‚u ÐçÚ-ËðoºtÚte
y±æ-Ëðo M‚wr‚ytuÚte Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ yt… ELÿ = Eïh™e |汋„é-«ftþ fh™the Úttytu, y™u
yu s he‚u su ±ëh²:-ð]rØ™u «t fhðt ÞtuøÞ, …écÅæ:-«er‚ «Œt™ fh™the M‚wr‚ytu, …écŲ:-
Ëuð™eÞ Au, ‚u ±ëhæ²é}æì-su r™hk‚h Ëðo ftÞtuo{tk y{the WL™r‚™u yt… ðÄth™th{tk yt…™tu ¥Ýé|汋„é-
y™w¼ð fheyu. (12) 60
¼tðtÚto : ‘‘nu ¼„ð™T ! su ftuE ©uc «þkËt Au, ‚u Ëðo yt…™e s Au y™u su ftuE Ëw¾
y™u yt™kŒ™e ð]rØ Au, ‚u Ëðo yt…™e «íÞu «er‚ Wí…L™ fhu Au.’’ yt he‚u su Eïh™t „wýtu™tu
‚Útt ‚u™e Ë]rü™t „wýtu™tu y™w¼ð fhu Au, ‚u s «ËL™ y™u rðãtð]Ø ƒ™e™u Ëðo{tk ‘…qßÞ’ ƒ™e É
60 ÉøðuŒ¼t»Þ
òÞ Au. (12)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk-su ¢{Úte rðãtrŒ þw¼ „wýtu™u „úný fhe™u, Eïh™u «tÚto™t fhe™u,
Ëthe he‚u …whw»ttÚto™tu yt©Þ fhe™u ÄLÞðtŒ …qðof …h{uïh™e «þkËt fhu Au, ‚uytu s yrðãt
ytrŒ Œwü „wýtu™wk r™ðthý fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u, Œe½toÞw rðît™ ƒ™e™u, Ëðo™t {txu Ëw¾ Wí…L™
fhe™u ËŒt yt™krŒ‚ hnu Au, ytÚte Œþ{t Ëqõ‚™t yÚto™e ™ð{t Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu™e Ëk„r‚
òýðe òuEyu. (10)
Ëqõ‚-11
ßãº˝¢ ÁflEÊfi •flËflÎœãà‚◊Èƺ˝√ÿfiø‚¢ Áª⁄Ufi—–
⁄U®RÕËÃfi◊¢ ⁄U®RÕËŸÊ¢ flÊ¡ÊfiŸÊ¢ ‚à¬fiÁÃ¥ ¬ÁÃfi◊˜H§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : y{the su ç±Eæ:-Ëðo çxæÚ:-M‚wr‚ytu su ¨}æéÎíò™¨}æì-ytftþ{tk ÔÞt = ËðoÔÞt…f
ÚƒèÝæ}æì-r™íÞ Þwõ‚ hÚtðt¤t ÞtuØtytu™e Ë{t™ Úƒè„}æ}æì-…]rÚtðe, ËqÞo÷tuf ytrŒ Y… hÚttuðt¤t,
±æ…æÝæ}æì-sÞ-…htsÞ™t «tr MÚtt™™t ‚Útt ¨yÐç„}æì-Ë‚T = ™tþ hrn‚ «f]r‚ ytrŒ fthý
ÿÔÞtu™t Mðt{e, Ðç„}æì-[ht[h s„‚™t hûtf, §‹Îí}æì-rðsÞ «Œt‚t …h{tí{t™u ¥±è±ë{Ýì-r™íÞ
ð]rØ fhu Au-«ftrþ‚ fhu Au. ‚u{ {™w»Þ …ý «ftrþ‚ fhu.
[rðsu‚t …wÁ»t]
y{the su ç±Eæ:-Ëðo çxæÚ: M‚wr‚ytu ¨}æéÎíò™¨}æì-Ë{wÿ{tk ™tift ytrŒ rðsÞ fhtð™th
ËtÄ™tu ÔÞt…f ÚƒèÝæ}æì-r™íÞ Þwõ‚ hÚtðt¤t ÞtuØtytu™tk Úƒè„}æ}æì-h{ý, rðsÞ™t {txu rð{t™trŒ
hÚttuðt¤t, ±æ…æÝæ}æì-sÞ-…htsÞ™t «tr MÚtt™ ÞwØtu™t ‚Útt ¨yÐç„}æì-ËŒTÔÞðnthtu yÚtðt Ëí…wÁ»ttu™t
…t÷f LÞtÞtÄeþ htò Ðç„}æì-Ëßs™tu™t hûtf §‹Îí}æì-þºtwytu™t rðsu‚t þqhðeh …wÁ»ttu™e ¥±è±ë{Ýì-
r™íÞ ð]rØ fhu Au. ‚u™e y{u {™w»Þtu ð]rØ fheyu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo ðuŒðtýeytu …h{ yiïÞoðt™, Ëðo ÔÞt…f, Ëðoºt h{ý fh™th, ÄtŠ{ftu™u rðsÞ
«Œt™ fh™th …h{uïh™u «ftrþ‚ fhu Au yÚtðt Ä{oÞwõ‚ ƒ¤Úte Œwü {™w»Þtu™t rðsu‚t, ÄtŠ{ftu™t
hûtf …wÁ»ttu™u «ftrþ‚ fhu Au, yuðt Eïh™u ðuŒðtýe Ëðo™u ƒ‚tðu Au. (1)
‚Åÿ Ãfi ßãº˝ flÊÁ¡ŸÊ ◊Ê ÷fi◊ ‡Êfl‚S¬Ã–
àflÊ◊Á÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊Ê ¡ÃÊfi⁄U®R◊¬fi⁄UÊÁ¡Ã◊˜H§2H
[Eïh]
ÉøðuŒ¼t»Þ 61
 …ŒtÚto : nu à汨:-y™k‚ ƒ¤™t Єï-Mðt{e s„Œeïh ! ¥ç|æ-{wÏÞ Y…Úte …ï„æÚ}æì-þºtwytu
…h rðsÞ fh™th, ¥ÐÚæç…„}æì-ftuEÚte …htS‚ ™ Út™th y±æ}æì-yt… s„Œeïh™u ±æç…Ý:-…h{
Wíf]ü rðãt y™u ƒ¤Úte Þwõ‚ ytí{t™t «þM‚ ƒ¤Ë{qn ðt¤t rð¿tt™ðt™ y{u Ðí‡ææïÝé}æ:-ðthkðth
«ýt{ fheyu Aeyu, yíÞk‚ M‚wr‚ fheyu Aeyu. ‚Útt nu §‹Îí-Ëðo™t Mðt{e Rïh ! „ï-yt…™e
¨w²ï-r{ºt‚t fhðtÚte þºtwytuÚte fŒe …ý }ææ + |æï}æ-zheyu ™rn.
[ËuLÄtÞût]
nu à汨:-«r{‚ ƒ¤™t Єï-Mðt{e Ëu™tæÞût ‚Útt Ë{tæÞût hts™T ! ¥ç|æ-{wÏÞY…Úte …ï„æÚ}æì-
þºtwytu™u S‚™th, ¥ÐÚæç…„}æì-ftuEÚte …htrs‚ ™ Út™th y±æ-yt… ˼tæÞût™u ±æç…Ý:-…h{ Wíf]ü
rðãt y™u ƒ¤Úte Þwõ‚ ytí{t™t «þM‚ ƒ¤Ë{qn Þwõ‚ rð¿tt™ðt™ y{u Ðí + ‡ææïÝé}æ:-ðthkðth
«ýt{ fheyu Aeyu, yíÞk‚ M‚wr‚ fheyu Aeyu ‚Útt-nu §‹Îí-˼tæÞût hts™T ! „ï-yt… LÞtÞþe÷
˼tæÞût™e ¨w²ï-r{ºt‚tÚte þºtwytuÚte fŒe …ý }ææ + |æï}æ-zheyu ™rn. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu …h{uïh, ‚u™e yt¿tt™wk …t÷™-yt[hý ‚Útt þqhðeh ytrŒ™e r{ºt‚t
fhu Au, ‚uytu ƒ¤ðt™ ƒ™e™u þºtwytuÚte ¼Þ y™u …htsÞ™u «t Út‚t ™Úte. (2)
¬ÍÆfl˸Á⁄Uãºfi˝Sÿ ⁄UÊÃÿÊ Ÿ Áfl ŒfiSÿãàÿÍÆÃÿfi—–
ÿÁŒ flÊ¡fiSÿ ªÊ◊fi× SÃÊÃÎèÿÊ ◊¢„fiÃ ◊ÉÊ◊˜H§3H
[Eïh]
…ŒtÚto : ²çÎ-su ELÿ = Eïh S„æï„ë|²: s„Œeïh y™u Ë]rü-„wýtu™e M‚wr‚ fh™th ÄtŠ{f
rðît™tu™u ±æ…S²-Ëw¾ yt…™th ÔÞðnth y™u xææï}æ„:-«þM‚ …]rÚtðe, „tÞ ytrŒ …þwytu ‚Útt
ðtýe ytrŒ RrLÿÞtuÞwõ‚ }æ{}æì-W¥t{ rðãt, ËwðýtorŒ Ä™ }æ¢ã„ï-yt…u Au, ‚tu ¥S²-yu §‹ÎíS²-
™tþ ª„²:-hûtt ytrŒ Ý + ç± + ÎS²ç‹„-™tþ …t{‚t ™Úte.
[˼tæÞût htò]
²çÎ-su RLÿ =˼tæÞût htò S„æï„ë|²:-s„Œeïh y™u Ë]rü-„wýtu™e M‚wr‚ fh™th ÄtŠ{f
rðît™tu™u ±æ…S²-Ëw¾ yt…™th ÔÞðnth y™u xææï}æ„:-«þM‚ …]rÚtðe, „tÞ ytrŒ …þwytu ‚Útt
ðtýe ytrŒ RrLÿÞtuÞwõ‚ }æ{}æì-W¥t{ rðãt, ËwðýtorŒ Ä™ }æ¢ã„ï-yt…u Au. ‚tu ¥S²-yu (§‹ÎíS²)
htò™t su Ðê±èü:-Ë™t‚™ Ú愲:-Œt™ y™u ª„²:-hûttrŒ Ý + ç± + ÎS²ç‹„-™tþ …t{‚t ™Úte.
(3)
62
¼tðtÚto : su{ Eïh™t yt ËkËth{tk Œt™, hûttrŒ r™íÞ LÞtÞÞwõ‚ f{tuo Au, ‚u{ {™w»Þtuyu
…ý «ò{tk rðãt ‚Útt r™¼oÞ‚t™t Œt™ Y…e f{tuo r™íÞ fhðt òuEyu. òu Eïh ™ ntuÞ, ‚tu
ËkËth fu{ Wí…L™ ÚtE þfu ? òu Eïh Wí…L™ fhe™u ™ yt…u, ‚tu {™w»Þ fuðe he‚u Srð‚ hnu
62 ÉøðuŒ¼t»Þ É
? ‚uÚte Ëk…qýo ftÞo (s„‚)™t Wí…tŒf, Ëðo Ëw¾tu™t Œt‚t Eïh Au, yLÞ ™rn, yu{ {t™ðwk
òuEyu. (3)
¬ÈÆ⁄UÊ¢ Á÷ãŒÈÿȸflÊfi ∑§Áfl⁄UÁ◊fiÃÊÒ¡Ê •¡ÊÿÖ
ßãº˝Ê ÁflEfiSÿ ∑§◊Ó¸áÊÊ œÃʸ flÖÊ˝Ë ¬ÈfiL§c≈ÈÆ×H§4H
[Ëu™t…r‚]
…ŒtÚto : su ¥ç}æ„æñ…æ:-y™k‚ ƒ¤ðt™ ±…íè-su™u «tr y™u AuŒ™ fh™th y™uf þ†-Ë{qn
Þwõ‚, ÐéÚæ}æì-Ëk½t‚ ‚Útt þºtw ™„htu™t ç|æ‹Îé:-¼uŒ™th, ²é±æ-ËkÞtu„-rð¼t„ fh™th, ÜUç±:-LÞtÞ-
rðãt™tu [t÷f, ÐéLcÅé„:-y™uf rðît™tuÚte M‚wr‚™u ÞtuøÞ, §‹Îí:-Ëu™t…r‚ rðît™, ç±ES²-Ëðo s„‚
ÜU}æü‡æ:-ftÞtuo™u {„æü-…ht¢{ îtht Äth fh™th ¥…沄-ƒ™u Au.
[ËqÞo ]
òu ¥ç}æ„æñ…æ:-…rh{tý hrn‚ s¤Þwõ‚, ±…íè-rfhýÞwõ‚, ÐéÚæ}æì-ÿÔÞtu™tu ç|æ‹Îé:-¼uŒf, ²é±æ-
ËkÞtu„-rð¼t„ fh™th, ÜUç±:-Œþo™ þÂõ‚™tu «Ëthf, ÐéLcÅé„:-y™uf „wýtuÚte M‚wr‚™u ÞtuøÞ, §‹Îí:-
ËqÞo÷tuf ç±ES²-Ëðo s„‚™e ÜU}æü‡æ:-[uüt-„r‚™tu {„æü-ytf»toýÚte Äthý fh™th ¥…沄-
ntuÞ Au. (4)
¼tðtÚto : su{ Eïh îtht h[e™u Äthý fhu÷ yu ËqÞo …tu‚t™t ð@ Ë{t™ AuŒf rfhýtuÚte
Ëðo {q‚o …ŒtÚttuo™wk ¼uŒ™ fh™th y™u ytf»toý îtht …]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™u Äthý fh™th Au, ‚u{
Ëu™t…r‚yu …tu‚t™t ƒ¤Úte þºtw™t ƒ¤™u rAL™-r¼L™ fhe™u Ët{-Œt{ ytrŒ îtht Œwü {™w»Þtu™u
Vtuze™u ‚Útt …tu‚t™t þw¼ „wýtu™t fthýu ytf»toý ƒ™e™u, …]rÚtðe …h …tu‚t™t htßÞ™wk r™hk‚h …t÷™
fhðwk òuEyu, (yuðwk Ëðoyu) òýðwk òuEyu. (4)
àfl¢ fl∂USÿ ªÊ◊ÃÊ˘¬Êfifl⁄UÁº˝flÊ Á’∂fiU◊˜–
àflÊ¢ ŒflÊ •Á’fièÿÈ·SÃÆÈÖÿ◊ÊfiŸÊ‚ •ÊÁfl·È—H§5H
…ŒtÚto : ¥çÎí±:-su{tk-{u½ = ðtŒ¤tytu hnu÷tk Au yuðtu su ËqÞo÷tuf Au, ‚u xææï}æ„:-su{tk rfhýtu
hnu÷tk Au, ¥ç±|²é¯:-¼Þ hrn‚ ÏæHS²-{u½™t çÏæH}æì-s¤Ë{qn™u ¥Ðæ±:-y÷„ fhu Au, ¾tu÷u
Au, y±æ}æì-‚u ËqÞo™u „éÁ²}ææÝæ¨:-…tu‚…tu‚t™e fûttytu{tk ¼ú{ý fh‚t Îï±æ:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf ¥æ籯é:-
rðþu»t Y…Úte «t ÚttÞ Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™tk rfhýtu îtht ½xtxtu… ðtŒ¤tytu™u rAL™-r¼L™ fhe™u ‚u™u ¼qr{
…h …tzu-ðhËtðu Au, fthý fu ðtŒ¤tytu ‚u™t rfhýtu{tk ÂMÚth hnu÷tk Au, su™t Ëðoºt ytf»toýÚte
…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf …tu‚-…tu‚t™e fûtt{tk r™Þ{…qðof ¼ú{ý fhu Au, ‚uÚte yÞ™ (W¥thtÞý-ŒrûtýtÞý),
ÉøðuŒ¼t»Þ 63
}‚w, rŒðË-ht‚ ð„uhu ƒ™u Au, ‚u{ Ëu™t…r‚ ytrŒyu …ý ƒ™ðwk òuEyu. (5)
ÃflÊ„¢ ‡ÊfiÍ⁄U ⁄UÊÁÃÁ÷— ¬˝àÿÊfiÿ¢ Á‚ãœÈfi◊ÊflŒfiŸ˜–
©U¬ÊfiÁÃcΔãà Áªfl¸áÊÊ ÁflŒÈc≈® ÃSÿfi ∑§Ê⁄Uflfi—H§6H
…ŒtÚto : nu àæêÚ-ÄtŠ{f, Œwütu™t r™ðthf rðãt, ƒ¤, …ht¢{Þwõ‚ ˼tæÞût ! „±-ƒ¤,
…ht¢{Þwõ‚ yt…™t Úæç„ç|æ:-r™¼oÞ‚t ytrŒ Œt™tuÚte yt…™u 程{é}æì-Ë{wÿ Ë{t™ „k¼eh y™u
Ëw¾Œt‚t yt…™u ¥æ±ÎÝì-r™hk‚h fnu‚t nwk Ðíç„ + ¥æ²}æì-«‚er‚…qðof «t Útðwk Awk.
nu çxæ±ü‡æ:-{™w»Þtu™e M‚wr‚ytu™wk Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ! „ï-yt…™t „S²-htßÞ, ÞwØ yÚtðt
rþÕ…rðãt™t ËntÞf ÜUæÚ±:-ftÞof‚to = fthe„htu Au, ‚uytu yt…™u þqhðeh ç±Îé:-òýu Au, ©Ðæç„cÆ‹„-
Ë{e… ƒuËe™u W¥t{ ft{ fhu Au, „ï-‚uytu ËŒt Ëw¾e hnu Au. (6)
¼tðtÚto : Eïh Ëðo {™w»Þtu™u yt¿tt fhu Au fu-{™w»Þtuyu þqhðeh «þkrË‚, ˼tæÞût yÚtðt
Ëu™tæÞût {™w»Þtu™tu y¼ÞŒt™…qðof Ë{wÿ™t sk‚wytu™e Ë{t™ yt©Þ fhe™u, htßÞ ftÞtuo™u Ëthe
he‚u òýe™u W¥t{ he‚u rËØ fhu y™u Œw:¾ r™ðthý…qðof Ëw¾™e «tr {txu …hM…h W…ÂMÚt‚ =
rð[thtrŒ …ý fhu. (6)
◊ÊÿÊÁ÷fiÁ⁄Uãº˝ ◊ÊÁÿŸ¢ àfl¢ ‡ÊÈcáÊ◊flÊfiÁÃ⁄U—–
ÁflŒÈc≈® ÃSÿ ◊Áœfi⁄UÊSÃ·Ê¢ üÊflÊ¢SÿÈÁûÊfi⁄UH§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞo™u «t fhtð™th, þºtw r™ðthf ˼t y™u Ëu™t™t …h{ yæÞût
þqhðeh ! y±}æì-«¿tt = ©uc ƒwrØ, Ëu™t ‚Útt þheh ƒ¤Úte Þwõ‚ ƒ™e™u yt…-}ææ²æç|æ:-«¿tt™t
rðþu»t ÔÞðnthtuÚte àæéc‡æ}æì-ÄtŠ{f s™tu™wk þtu»tý fh™th-‚u™t r[¥t™u ÔÞtfw¤ fh™th }ææç²Ý}æì-r™ÂLŒ‚
«¿tt-ŒwƒworØ Œw:¾ yt…™th Œwü þºtw™tu ¥±æç„Ú-þtË™Úte r™ðthý fhtu-…htsÞ fhtu, „S²-‚u™t
n™™-{thðt{tk su }æïç{Úæ:-su þ†tu™u òý™th ‚Útt Œwütu™tu {thðt{tk yr‚ {uÄtðe ÷tuftu Au, ‚uytu
„ï-yt…™t Ëk„{Úte Ëw¾e ÚtE™u Ÿæ±æ¢ç¨-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u «t fhu. „ï¯æ}æì-‚u ÄtŠ{f …wÁ»ttu™e
ËntÞ‚tÚte þºtwytu™e Ëu™t-ƒ¤™u ©çœæÚ-Ëthe he‚u r™ðthý fhu. (7)
¼tðtÚto : Eïh yt¿tt fhu Au fu-Ët{, Œt{, Œkz ¼uŒ™e ÞwÂõ‚Úte Œwütu™wk r™ðthý fhe™u rðãtÞwõ‚
[¢ð‚eo htßÞ™tu rðM‚th fhðtu òuEyu y™u su he‚u yt ËkËth{tk f…xe (A÷e, Œwü) {™w»Þ
ðÄu ™rn ‚uðtu r™íÞ «Þí™ fhðtu òuEyu. (7)
ßãº˝◊ˇÊÊfiŸ◊Ê¡fi‚ÊÁ÷ SÃÊ◊Êfi64•ŸÍ·Ã–
‚„d¢ ÿSÿfi ⁄UÊÃÿfi ©Uà flÊ ‚|ãà ÷Íÿfi‚Ë—H§8H
64 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : ²S²-su s„Œeïhu yt Ëðo S„æï}ææ:-M‚wr‚ytu™tu Ë{qn ¨ãd}æì-yËkÏÞ Au, ©„, ±æ-
yÚtðt |æ겨è:-yrÄf Ú愲:-Œt™ ¨ç‹„-Au, ‚u ¥æï…¨æ-y™k‚ ƒ¤Þwõ‚ §üàææÝ}æì-Ë{M‚ s„‚™wk
fthý («f]r‚Úte) h[™t fh™th §‹Îí}æì-Ëf¤ yiïÞoÞwõ‚ su s„Œeïh™e ¥ç|æ + ¥Ýꯄ-ËðoºtÚte
M‚wr‚ fhu Au ‚u™e Ëðo {™w»Þtuyu M‚wr‚-„wýfe‚o™ fhðt òuEyu. (8)
¼tðtÚto : su ŒÞt¤w Eïhu «týeytu™t Ëw¾ {txu y™uf …ŒtÚttuo …tu‚t™t y™k‚ ƒ¤Úte (Sðtu™u
{txu) yt…u÷ Au, su ƒúñ™tu Ëðo ÄLÞðtŒ Au, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu ‚u™tu yt©Þ „úný fhðtu òuEyu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk RLÿ þçŒÚte Eïh™e M‚wr‚, r™¼oÞ‚t-Ëk…tŒ™, ËqÞo ÷tuf™wk ftÞo, þqhðeh™t
„wýtu™wk ðýo™, Œwü þºtwytu™wk r™ðthý, «ò™e hûtt Eïh™t y™k‚ Ët{ÚÞoÚte s„‚™e Wí…r¥t
ytrŒ rðÄt™ fhu Au, ‚uÚte yt yr„Þth{tk Ëqõ‚™e Œþ{t Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (11)
Ëqõ‚-12
•ÁÇŸ¥ ŒÍÆâ flÎfiáÊË◊„ „ÊÃÊfi⁄U¢ ÁflEflfiŒ‚◊˜– •Sÿ ÿôÊSÿfi ‚ÈÆ∑˝§ÃfiÈ◊˜H§1H
…ŒtÚto : r¢Þt fhðt™e RåAtðt¤t y{u {™w»Þtu ¥S²-«íÞût rËØ fhðt ÞtuøÞ ²¿æS²-rþÕ…-
rðãt{Þ Þ¿t™e ¨éRU„é}æì-W¥t{ «¿tt = ƒwrØ yÚtðt r¢Þt™u {txu ç±E±ïΨ}æì-rþÕ…es™tu-fthe„htu™u
Ëðo rþÕ… ytrŒ ËtÄ™tu™tu ÷t¼ ÚttÞ Au, ãæï„æÚ}æì-Þt™tu{tk ðu„ ytrŒ „wýtu™u yt…ðt Îê„}æì-Ëðo
…ŒtÚttuo™u yufÚte ƒeò Œuþ{tk «t fhtððt ¥çxÝ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™u …tu‚t™t ‚usÚte rAL™r¼L™ fh™th
¼tir‚f yÂø™™tu ±ë‡æè}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : Eïh yt¿tt yt…u Au fu-{™w»Þtuyu, yt «íÞût y™u y«íÞût Y…Úte «rËØ yÚtðt
y«rËØ „wýtuÚte Þwõ‚ ÿÔÞtu™u W…h-™e[u ÷E s™th ntuðt™t fthýu Œq‚ Mð¼tððt¤t, rþÕ…rðãtÚte
ðtn™tu{tk ðu„ ytrŒ r¢Þtytu™t fthý¼q‚ yÂø™™tu, ËBÞfT rðãt îtht Ëðo™t W…fth {txu Ëk„ún
fhðtu òuEyu. suÚte Ëðo W¥t{ Ëw¾ Ëk¼ðe þfu Au. (1)
•ÁÇŸ◊fiÁÇŸ¥ „flËfi◊Á÷— ‚ŒÊfi „flãà Áfl‡¬ÁÃfi◊˜– „√ÿflÊ„¯ ¬ÈL§Á¬˝ÿ◊˜H§2H
…ŒtÚto : su{ y{u ã±è}æç|æ:-„úný fhðt ÞtuøÞ W…tË™trŒ™u (Eïh) ‚Útt rþÕðrðãt™t ËtÄ™tuÚte
(rðãw‚T) ÐéLçÐí²}æì-yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞf ç±àÐç„}æì-«òytu™t …t÷™ {txu ãò±æã}æì-ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ
…ŒtÚttuo™t Œt‚t (Eïh) ‚Útt MÚtt™tL‚h …ntU[tz™th (rðãw‚T) ¥çxÝ}æì-…h{uïh™u ‚Útt «rËØ yÂø™
y™u rðãw‚T™u ±ë‡æè}æãï-„úný fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u ÷tuftu …ý ËŒt 㱋„-„úný fhtu. (2)
¼tðtÚto : Eïh Ëðo™u W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þtu ! ‚{tuyu rðãw‚T ™t{f yÂø™ ‚Útt
«rËØ (MÚtq¤) yÂø™Úte f¤tftiþ÷ ytrŒ™e rËrØ fhe™u RÂåA‚ Ëw¾tu™u ËŒt ¼tu„ðtu ‚Útt yLÞ™u
¼tu„ fhtðtu. (2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 65
 •ÇŸfi ŒflÊ° ß„Êflfi„ ¡ôÊÊŸÊ flÆÎÄÃ’fiÁ„¸·– •Á‚ „ÊÃÊfi Ÿ ߸«Kfi—H§3H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-ðkŒ™eÞ y™u M‚wr‚™u ÞtuøÞ Eïh ! yt… §ã-yt ËkËth{tk …¿ææÝ:-s„‚™u
«fx fh™th ãæï„æ-ntu{ fhu÷ …ŒtÚttuo™u „úný fh™th §ÇK:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¥ç¨-Atu, ‚u Ý:-
y{tht {txu ‚Útt ±ëv„Ïæ<ã¯ï-yL‚rhût{tk ntu{™t …ŒtÚttuo™u Atuz™th }Âíðf™u {txu Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýÞwõ‚
…ŒtÚttuo™u ¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhðtu. yt {kºt™tu «Út{ yÚto Au.
[¼tir‚f yÂø™]
su ãæï„æ0 nð™ fhu÷ …ŒtÚttuo™u „úný fh™th …¿ææÝ:-‚u™e Wí…r¥t fh™th ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™
±ëv„Ïæ<ã¯ï-su™t îtht nð™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo yL‚rhût{tk …ntU[tzðt{tk ytðu Au, ‚u }Âíðf™u
{txu Ý:-‚Útt y{tht {txu Îï±æÝì-rŒÔÞ„wý …ŒtÚttuo™u §ã-yt MÚtt™{tk ¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðu
Au, ‚uÚte ‚u y{tht {txu §üÇK:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¥ç¨-Au, yt {kºt™tu ƒeò yÚto Au. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þ su «tŒw¼qo‚-«„x yÂø™{tk Ëw„krÄ‚ „wýtuÚte Þwõ‚ ÿÔÞtu™tu ntu{ fhu Au, ‚u
yÂø™ ÿÔÞtu Ërn‚ yL‚rhût{tk ðtÞw y™u {u½{kz¤-ðtŒ¤tytu™t Ë{qn™u þwØ fhe™u yt ËkËth{tk
rŒÔÞ Ëw¾tu™u Wí…L™ fhu Au, ‚uÚte yt…ýu yu yÂø™™t „wýtu™wk r™íÞ yLðu»tý-þtuÄ fhðwk òuEyu,
‚u™u Eïh™e yt¿tt yð~Þ {t™ðe òuEyu. (3)
ÃÊ° ©fiU‡ÊÃÊ Áfl ’Êfiœÿ ÿŒfiÇŸ ÿÊÁ‚fi ŒÍÆàÿfi◊˜– ŒflÒ⁄UÊ ‚fi|à‚ ’Á„¸Á·fiH§4H
…ŒtÚto : su ¥xÝï-yÂø™ ²„ì-su fthýu Ïæçãîç¯-yL‚rhût{tk Îï±ñ:-rŒÔÞ …ŒtÚttuo™t ËkÞtu„Úte-
ËtÚtu Îêy²}æì-Œq‚ f{o™u ¥æ + ²æç¨-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, „æÝì-‚u rŒÔÞ„wýtuÚte ç±Ïææï{²-rðrŒ‚-
ƒtuÄ fhtð™th y™u ‚u …ŒtÚttuo™t ¨çy¨-Œtu»ttu™tu rð™tþ fhu Au, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtu rðãt™e rËrØ
{txu yu yÂø™™e ËBÞfT …heûtt fhe™u ‚u™tu «Þtu„ fhðtu òuEyu. (4)
¼tðtÚto : Eïh yt¿tt yt…u Au fu-(nu {™w»Þtu !) yu yÂø™ ‚{thtu Œq‚ Au. fthý fu ‚u
ntu{ fhu÷t rŒÔÞ …h{týw Y… …ŒtÚttuo™u yL‚rhût{tk …ntU[tzu Au y™u W¥t{ ¼tu„tu™u «tÂ
fhtð™th Au, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu «rËØ y™u y«rËØ yÂø™™t „wýtu™u ftÞo {txu «ftrþ‚ fhðt
òuEyu. (4)
ÉÊÎÃÊfi„flŸ ŒËÁŒfl— ¬˝ÁÃfi c◊ Á⁄U·fiÃÊ Œ„– •ÇŸ àfl¢ ⁄UfiˇÊ|SflŸfi—H§5H
66su{tk ntu{ y™u Ëu[™ fhðt{tk ytðu Au y™u Îèçα:-
…ŒtÚto : Íæë„æã±Ý-½]‚trŒ ‚Útt s¤™tu
…tu‚t™t þw¼ „wýtuÚte ÿÔÞtu™u «ftrþ‚ fh™th Au, y±}æì-‚u ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ÚÿæçS±Ý:-su Ë{qntu{tk
htûtË yÚtto‚T Œwü Mð¼tððt¤t ‚Útt ®™Œf {™w»Þtu hnu÷t Au, su çÚ¯„:-®nËt r™r{¥t Œtu»ttu y™u
66 ÉøðuŒ¼t»Þ É
þºtwytu Au, ‚u™tu Ðíç„-ÎãS}æ:-y™uf he‚u-ðthkðth rð™tþ fhu Au, ‚u™tu y{u …tu‚t™t ftÞtuo{tk r™íÞ
Ëk«Þtu„ fheyu. (5)
¼tðtÚto : {kºttuõ‚ «fthÚte Ëw„krÄ‚ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ÿÔÞÚte ËkÞwõ‚ yu yÂø™ Ëðo Œw„OÄ
ytrŒ Œtu»ttu™wk r™ðthý fhe-Œqh fhe Ëðo™u Ëw¾fthe ƒ™u Au, yu{ Eïh W…Œuþ fhu Au. (5)
•ÁÇŸŸÊ|ÇŸ— ‚Á◊fiäÿÃ ∑§ÁflªÎƸ„¬fiÁÃÿȸflÊfi– „√ÿflÊ«˜ ¡ÈÆuÊfiSÿ—H§6H
…ŒtÚto : {™w»Þ-su …éuæS²:-ßðt¤t Y… {w¾ Þwõ‚ ²é±æ-…ŒtÚttuo™e ËtÚtu r{r©‚ yÚtðt yr{r©‚
fh™th ãò±æÇì-ntu{ fhu÷ ÿÔÞ™u Œuþ-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th ÜUç±:-¢tL‚Œþo™ yÚtto‚T su{tk árü
ÂMÚth …ze þf‚e ™Úte. xæëãÐç„:-MÚtt™ = ½h yÚtðt ½h{tk hnu÷tytu™wk …t÷™ fh™th Au, ¥çxÝ:-
«íÞût Y…ðt™ …ŒtÚttuo™tu Œn™þe÷, …]rÚtðe y™u ËqÞo÷tuf{tk hnu÷ yÂø™ ¥çxÝÝæ-ÔÞt…f rðãw‚T
Y… yÂø™Úte ¨ç}抲„ï-ËBÞfT he‚u «Œe fhðt{tk ytðu Au, ‚u™tu y™uf ftÞtuo™u rËØ fhðt{tk
ËŒt W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (6)
¼tðtÚto : su yu Ëðo …ŒtÚttuo{tk r{r©‚ rðãw‚T ™t{f yÂø™ Au, ‚u™t îtht «rËØ ÚttÞ Au,
…w™: yÿü ƒ™e™u Y… Ë{t™ ƒ™e òÞ Au, {™w»Þtu îtht òu yu ƒL™u™t „wýtu™u ‚Útt rðãt™u
ËBÞfT „úný fhe™u W…fth ÷uðt{tk ytðu, ‚tu y™uf ÔÞðnth rËØ ÚtE þfu Au ‚Útt ÔÞðnthtuÚte
y„rý‚ yt™kŒtu™e Ëðo™u «tr ÚttÞ Au, yu{ s„Œeïh fnu Au. (yÚtto‚T Eïh™wk ð[™ Au.)
(6)
∑§Áfl◊ÁÇŸ◊ȬfiSÃÈÁ„ ‚àÿœfi◊ʸáÊ◊äfl⁄U– Œfl◊fi◊ËfløÊÃfiŸ◊˜H§7H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! ‚wk ¥Š±Úï-W…tË™t Y… Þ¿t{tk ¨y²{}ææü‡æ}æì-ËíÞÄ{o r™íÞ y™u Ë™t‚™
Au, ¥}æèÚ™æ„Ý}æì-yt¿tt™trŒ ‚Útt ßðhtrŒ htu„tu™t ™tþf, Îï±}æì-Ëðo Ëw¾tu™t Œt‚t ¥çxÝ}æì-Ëðo¿t
…h{uïh™u ©Ð + S„éçã {™w»Þtu™e Ë{e… «ftrþ‚ fh.
[¼tir‚f yÂø™]
nu {™w»Þ ! ‚wk ¥Š±Úï-rþÕ…rðãtY… Þ¿t{tk ¨y²{}ææü‡æ}æì-ËíÞ Ä{oÞwõ‚ (yrð™tþe „wý)
¥}æè±™æ„Ý}æì-ßðhtrŒ htu„ ™tþf ÜUç±}æì-Ëðo MÚtq¤ …ŒtÚttuo™t Œþof Îï±}æì-Ëðo Ëw¾Œt‚t ¥çxÝ}æì-
¼tir‚f yÚtto‚T Œtnf yÂø™™u ©Ð + S„éçã-Ëðo™e Ët{u ËŒt «ftrþ‚ fh. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ËíÞrðãtÚte Ä{o™e «tr {txu y™u ËíÞ rþÕ…rðãt™e rËrØ {txu yÂø™ =
Eïh yÚtðt ¼tir‚f yÂø™™u ‚u™t „wýtu™t îtht «ftrþ‚ fhðt òuEyu. suÚte htu„ r™ð]r¥t îtht
«týeytu™u Ëw¾ «t ÚtE þfu. (7)
ÉøðuŒ¼t»Þ 67
 ÿSàflÊ◊fiÇŸ „Áflc¬fiÁÃŒÍƸâ Œfifl ‚¬ÿ¸ÁÃfi– ÃSÿfi S◊ ¬˝ÊÁflÃÊ ÷fiflH§8H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu Îï±-Ëðo ÔÞt…f (yÚtðt Ëðo «ftþf) ¥xÝï-rð¿tt™ MðY… s„Œeïh ! ²:-
su {™w»Þ ãç±cÐç„:-ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚto yÚtðt „wýtu™t …t÷f, f{o fh™th {™w»Þ-Îê„}æì-
Ëw¾ y™u ¿tt™™u «t fhtð™th y±æ}æì-yt…™e ¨Ð²üç„-Ëuðt fhu Au, „S²-yu Ëuðf™u yt… Ðíæ籄æ-
ËBÞfT he‚u òý™th |æ±, S}æ-Atu.
[¼tir‚f yÂø™]
²:-su ãç±cÐç„:-nrð yÚtto‚T ytE™ + «Œt™ ÞtuøÞ ÿÔÞtu yÚtðt „wýtu™t …t÷f, f{o fh™th
{™w»Þ-y±æ}æì-‚u Îï±}æì-«ftþ y™u Œtn„wýðt¤t ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™™wk ¨Ð²üç„-Ëuð™ fhu Au, „S²-
‚u Ëuðf-{™w»Þ™wk ‚u yÂø™ Ðíæ籄æ-y™uf «fth™tk Ëw¾tuÚte hûtt fh™th |æ±-ÚttÞ Au.
¼tðtÚto : yt {kºt{tk Œq‚ þ猙t ƒu yÚto{tk yuf Eïh …ût{tk ¿tt™ yt…™th y™u ¼tir‚f
yÂø™ …t…{tk ŒuþtL‚h{tk ÿÔÞtu ‚Útt Þt™tu™u …ntU[tzðt™tu yÚto „úný ÚttÞ Au. su {™w»Þtu ytÂM‚f
ƒ™e™u ÓŒÞ «Œuþ{tk Ëðo Ëtûte …h{uïh™wk æÞt™ fhu Au, ‚uytus Eïh™e hûtt «t fhe™u, …t…tu™tu
íÞt„ fhe™u, Ä{toí{t ƒ™e™u Ëw¾™u «t fhu Au.
su ÞwÂõ‚…qðof Þt™-ðtn™ y™u ÞLºttrŒ{tk yÂø™™tu «Þtu„ fhu Au, ‚uytu …ý ÞwØtrŒ ftÞtuo{tk
(MðÞk) hrût‚ ‚Útt (yLÞtu™t) hûtf ƒ™u Au. (8)
ÿÊ •ÁÇŸ¥ ŒflflËfiÃÿ „Áflc◊°Êfi •ÊÁflflÊfi‚ÁÖ ÃS◊fiÒ ¬Êfl∑§ ◊ΛUÿH§9H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu Ðæ±ÜU-…rðºt fh™th Eïh ! ²:-su ãç±c}ææÝì- nrð yÚtto‚T W¥t{ …ŒtÚto
yÚtðt f{tuo fh™th {™w»Þtu Îﱱ脲ï-rŒÔÞ „wýtu ‚Útt ¼tu„tu™e …rh…qýo‚t {txu ¥çxÝ}æì-Ëðo Ëw¾tu™t
yt…™th yt…-Eïh™wk ¥æç±±æ¨ç„-Ëthe he‚u Ëuð™ fhu Au, „S}æñ-‚u™u-Ëuðf™u yt… }æëÇK-Ëw¾
«Œt™ fhtu.
[¼tir‚f yÂø™]
²:-su ãç±c}ææÝì-W¥t{ f{tuoðt¤tu {™w»Þ Îﱱ脲ï-rŒÔÞ„wýtu ‚Útt ¼tu„tu™e «tr {txu ¥çxÝ}æì-
Ëw¾™wk fthý ¼tir‚f yÂø™ Ðæ±ÜU-…rðºt 68 fh™th ƒ™e™u }æëÇK-Ëw¾e fhu Au. (9)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËíÞ ¼tð, f{o y™u rð¿tt™Úte …h{uïh™wk Ëuð™ fhu Au, ‚uytu
rŒÔÞ „wý y™u …rðºt f{o fhe™u Ëw¾ «t fhu Au. su fthýu yu rŒÔÞ „wýtu™tu «ftþf
68 ÉøðuŒ¼t»Þ É
yÂø™ ƒ™tðu÷ Au, ‚uÚte {™w»Þtuyu (‚u™tÚte) rŒÔÞ W…fth „úný fhðtu òuEyu. yu{ Eïh™tu
W…Œuþ Au. (9)
‚ Ÿfi— ¬Êfl∑§ ŒËÁŒflÊ˘ÇŸfi ŒflÊ° ß„Êflfi„– ©U¬fi ÿôÊ¢ „Áflp¢ Ÿ—H§10H
[Eïh]
…ŒtÚto : nuÎèçα:-yt…™t Ët{ÚÞoÚte «ftþðt™ Ðæ±ÜU-…rðºt fh™th ¥xÝï-Ëðo …ŒtÚttuo™tu
«t fhtð™th ¨:-s„Œeïh ! yt… Ý:-y{tht Ëw¾™u {txu §ã-yt ËkËth{tk Îï±æÝì-rðît™tu™u
¥æ + ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðtu, Ý:-y{tht ²¿æ}æì-…qðtuoõ‚ ºtý «fth™t Þ¿t y™u ãç±:-ytŒt™-
«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ©Ðæ±ã-«t fhtðtu.
[¼tir‚f yÂø™]
²:-su Îèçα:-«ftþ{t™ Ðæ±ÜU-þwrØ™tu nu‚w ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ Ëthe he‚u f÷t Þkºttu{tk
«Þwõ‚ fhu÷ Ý:-y{tht Ëw¾™u {txu §ã-y{the Ë{e… Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýtu™u ¥æ + ±ã-ËðoºtÚte
«t fhtðu Au. ¨:-‚u Ý:-y{tht ²¿æ}æì-…qðtuoõ‚ ºtý «fth™t Þ¿ttu™u ‚Útt ãç±:-ytŒt™-«Œt™
ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhe™u Ëw¾tu™u ©Ðæ±ã-y{the Ë{e… «t fhtðu Au. (10)
¼tðtÚto : su «týe™u su ftuE …ŒtÚto «t fhðt™e RåAt ntuÞ, ‚u™e rËrØ {txu …h{uïhÚte
«tÚto™t ‚Útt …wÁ»ttÚto fhðtu òuEyu. su{ yt ðuŒ{tk s„Œeïh™t ‚Útt yLÞ …ŒtÚttuo™t „wý y™u
Mð¼tð «r‚…trŒ‚ òuðt{tk ytðu Au; ‚u{ {™w»Þtuyu ‚u™u y™wËth ft{ fhe™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t
„wýtu™u òýe™u y™uf rðãtytu ‚Útt ÔÞðnthtu™u rËØ fhðt òuEyu. (10)
‚ Ÿ— SÃflÊfiŸ •Ê ÷fi⁄U ªÊÿòÊáÊ ŸflËfiÿ‚Ê– ⁄U®RÁÿ¥ flË⁄UflfiÃËÁ◊·fi◊˜H§11H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¼„ð™T ! ¨:-s„Œeïh ! yt… ݱ貨æ-yíÞk‚ ™ðe™ {kºt…tX y™u „t™Úte
Þwõ‚ M‚wr‚Úte y™u xææ²~æï‡æ-„tÞºte AkŒðt¤t «„tÚttuÚte S„±æÝ:-M‚wr‚ fhu÷ Ý:-y{tht {txu Úç²}æì-
rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞÚte Wí…L™ Út™th Ä™ ‚Útt su{tk ±èÚ±„è}æì-«þM‚ ðehtu ‚Útt rðît™tuÞwõ‚
§¯}æì-Ëßs™tu™u RåAt fhðt ÞtuøÞ W¥t{ r¢Þt™u ¥æ|æÚ-ËðoºtÚte Äthý fhtu.
[¼tir‚f yÂø™]
¨:-…qðtuoõ‚ ¼tir‚f yÂø™ ݱ貨æ-yíÞk‚ ™ðe™ {kºt…tX y™u „t™Úte Þwõ‚ M‚wr‚Úte y™u
xææ²~æï‡æ-„tÞºte AkŒðt¤t «„tÚttuÚte S„±æÝ:-„wýtu™e ËtÚtu „úný fhu÷ Ý:-y{tht {txu Úç²}æì-
rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞ™e Wí…L™ Ä™ ‚Útt ±èÚ±„è}æì-§¯}æì-Wõ‚ „wýðt¤e W¥t{ r¢Þt™u ¥æ|æÚ-
Ëthe he‚u Äthý fhu Au. (11)
ÉøðuŒ¼t»Þ 69
 ¼tðtÚto : su Ä{toí{t {™w»Þ îtht ÞÚttð‚T þçŒtÚto-ËkƒkÄ …qðof ðuŒtæÞÞ™ îtht y™u ðuŒtuõ‚
f{o îtht s„Œeïh™u «ËL™ fhðt{tk ytðu÷ (ntuÞ ‚u™u ‚u) rðãtrŒ ©uc Ä™ þqhðeh‚trŒ „wý
‚Útt W¥t{ RåAt «Œt™ fhu Au. (11)
•ÇŸfi ‡ÊÈÆ∑˝§áÊfi ‡ÊÊÁø·Ê ÁflEÊfiÁ÷Œ¸fl„fiÍÁÃÁ÷—– ß◊¢ SÃÊ◊¯ ¡È·Sfl Ÿ—H§12H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-«ftþ{Þ s„Œeïh ! yt… f]…t fhe™u àæéRïU‡æ-y™k‚ ƒ¤ y™u àææï癯æ-
þwrØfthf «ftþÚte ‚Útt ç±Eæç}æ:-Ëðo Îï±ãêç„ç}æ:-rðît™tu™t ytbt™tuÚte Ý:-y{tht §}æ}æì-yu «íÞût
S„æï}æ}æì-M‚wr‚Ë{qn™wk …é¯S±-«er‚…qðof Ëuð™ fhtu.
[¼tir‚f yÂø™]
su ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ç±Eæç|æ:-Ëðo Îï±ãêç„ç|æ:-ðuŒðtýe Y… ytbt™tuÚte ËBÞfT rËØ fhu÷
àæéRïU‡æ-…tu‚t™e ftÂL‚-[{fe÷t àææï癯æ-…rðºt fh™th «ftþÚte Ý:-y{tht §}æ}æì-yu S„æï}æ}æì-
«þkË™eÞ f÷t-ftiþ÷™wk …é¯S±-Ëuð™ fhu Au. (12)
¼tðtÚto : rŒÔÞ rðãtytu™tu «ftþf ntuðtÚte ‘Œuð’ þçŒÚte ðuŒ™wk „úný ÚttÞ Au. ßÞthu {™w»Þtu
ËíÞ «u{Úte ðuŒðtýe îtht s„Œeïh™e M‚wr‚ fhu Au, íÞthu ‚u-…h{uïh «ËL™ ÚtE™u ‚u {™w»Þtu™u
rðãt-Œt™Úte ‚]Â fhu Au.
yu ¼tir‚f yÂø™™tu …ý rðãt y™u f÷t-ftiþ÷Úte ËBÞfT «Þtu„ fhðtÚte RLÄ™ = ƒ¤‚ý
ytrŒ …ŒtÚttuo{tk hne™u Ë{M‚ r¢Þt-ftkz™u ÔÞt fhu Au. (12)
Ëk„r‚ : yt ƒth{tk Ëqõ‚™tk yÚto™e yÂø™ þ猙e Þtus™tÚte yr„Þth{tk Ëqõ‚™tk yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (12)
Ëqõ‚-13
‚È‚fiÁ◊hÊ Ÿ •Ê flfi„ ŒflÊ° •fiÇŸ „Áflc◊fiÃ– „ÊÃfi— ¬Êfl∑§ ÿÁˇÊfi øH§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ãæï„:-…ŒtÚttuo™t Œt‚t, Ðæ±ÜU-…rðºt fh™th ¥xÝï-rðï™t Eïh ! suÚte ¨é¨ç}æh:-
Ëthe he‚u «ftrþ‚ yt… f]…t fhe™u Ý:-y{tht {txu ™-y™u ãç±c}æ„ï-…w»f¤ nrð yÚtto‚T …ŒtÚttuoðt¤t
rðît™tu {txu Îï±æÝì-rŒÔÞ …ŒtÚttuo™u ¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðtu Atu, ‚uÚte nwk yt…™tu r™íÞ ²çÿæ-
Ëk„ fhk Awk.-Ëífth fhwk Awk. 70
[¼tir‚f yÂø™]
suÚte yu Ðæ±ÜU-…rðºt‚t™tu nu‚w ãæï„æ-…ŒtÚttuo™u „úný fh™th ¨é¨ç}æh:-Ëthe he‚u «Œe ¥xÝï-
70 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¼tir‚f yÂø™ Ý:-y{tht ™-‚Útt ãç±c}æ„ï-…w»f¤ nrð-…ŒtÚttuoðt¤t rðît™tu {txu Îï±æÝì-rŒÔÞ …ŒtÚttuo™u
¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðu Au, ‚uÚte nwk ‚u yÂø™™u r™íÞ ²çÿæ-ftÞo rËrØ {txu ‚u™tu Ëk„-Ë{e…ð‚eo
fhw Awk. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þ …w»f¤ «fth™e Ët{„úe™tu Ëk„ fhe™u ðtn™ ytrŒ™wk ðn™ fh™th yÂø™™tu
«Þtu„ fhu Au, ‚u™t {txu ‚u yÂø™ y™uf rðÄ Ëw¾tu™u rËØ fh™th ƒ™u Au. (1)
◊œÈfi◊ãâ ß͟¬ÊŒ˜ ÿôÊ¢ Œfl·fiÈ Ÿ— ∑§fl– •lÊ ∑Îfi§áÊÈÁ„ flËÃÿfiH§2H
…ŒtÚto : su „ÝêÝÐæ„ì-þheh y™u yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™t ™t™t-™t™t W…tk„tu™e hûtt fh™th
ÜU±ï-{t„oŒþof yÚtto‚T Ëðo …ŒtÚttuo™tu Œþof yÂø™ Au, ‚u Îï±ï¯é-rðît™tu yÚtðt rŒÔÞ …ŒtÚttuoÚte
Ëw¾™e ±è„²ï-«tr {txu ¥l-yts Ý:-y{tht }æ{é}æ‹„}æì-©uc hËÞwõ‚ ²¿æ}æì-Þ¿t™u ÜëU‡æéçã-
rËØ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : ßÞthu yÂø™{t nrð yt…ðt{tk ytðu Au, íÞthu ‚u ðtÞw ytrŒ™u þwØ fhe™u, þheh
‚Útt yti»trÄ ytrŒ™e hûtt fhe™u, y™uf «fth™t hËtu™u Wí…L™ fhu Au. ‚u þwØ …ŒtÚttuo™t W…¼tu„Úte
«týeytu™e rðãt, ¿tt™ y™u ƒ¤™e ð]rØ …ý ÚttÞ Au. (2)
Ÿ⁄Uʇʢ‚fiÁ◊„ Á¬˝ÿ◊|S◊Ÿ˜ ÿôÊ ©U¬fi uÿ– ◊œfiÈÁ¡u¢ „Áflc∑ΧÃfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : nwk ¥çS}æÝì-yu ²¿æï-y™wct™ fhðt ÞtuøÞ Þ¿t{tk §ã-y{tht ¼tu„™wk MÚtt™ ËkËth{tk-
ãç±cÜëU„}æì-nrð = ntu{ …ŒtÚttuoÚte Wí…L™ }æ{éç…u}æì-su™e ft÷e, fht÷e, {™tußðt, Ëw÷turn‚t ËwÄq{úðýto,
Mfw®÷„e™e y™u rðïY…e yu Ët‚ yr‚ «ftþ{t™ [k[¤ ßðt¤tY…e rsbt Au. çÐí²}æì-Ëðo «týeytu™u
‚] fh™th ÝÚæà梨}æì-su™t Ëw¾™e {™w»Þ «þkËt fhu Au, ‚u™tu «ftþ fh™th yÂø™™u ©Ðu²ï-
W…„‚ ¼tu„tu™u «ftrþ‚ fhðt {txu «Œe fhwk Awk. (3)
¼tðtÚto : su yu ¼tir‚f yÂø™ yt ËkËth{tk ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhðtÚte w«týeytu™u r«Þ =
Ëw¾fthe ƒ™u Au, ‚u yÂø™™e Ët‚ rsbt Au. (1) ‘ft÷e’ ïu‚trŒ hk„tu™u «ftrþ‚ fh™the, (2)
‘fht÷e’-Œw:¾tu™u ™ü fh™the, (3) ‘{™tusðt’-{™ Ë{t™ ðu„ðt¤e, (4) ‘Ëw÷turn‚t’-ËwkŒh
hõ‚ðýoðt¤e, (5) ‘ËwÄq{úðýto’-ËwkŒh Äq{tzt™t hk„ðt¤e, (6) ‘MVw®÷„e™e’-…w»f¤ r[™„theytu™t
fýtuðt¤e yºtu …w»f¤ yÚto{tk Rr‚ «íÞÞ Au. (7) ‘rðïY…e’ Ëk…qýo Y…ðt¤e. yt he‚u ‚u Ët‚
«fth™e Au. …w™: yu rsbt fuðe Au-‚u Œuðe = «ftþ{Þe, ÷u÷tÞ{t™t = Ëðoºt «ftþ fh™the
Au. ..... yt rsbt = òunwðt yÚtto‚T ðthkðth-Vhe-Vhe Ëðo …ŒtÚttuo™u „úný fh™the Au. (3)
•ÇŸfi ‚ÆÈπÃfi◊ ⁄UÕfi ŒflÊ° ߸®fiÁ«Uà •Ê flfi„– •Á‚ „ÊÃÊ ◊ŸÈfiÁ„¸Ã—H§4H
…ŒtÚto : su ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ }æÝé:-rðît™tu îtht r¢Þt rËØ {txu MðeftÞo ãæï„æ-Ëw¾tu™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 71
Œt‚t, §üçÇ„:-{™w»ÞtuÚte M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¥ç¨-Au, ‚u ¨é¶„}æï-yíÞk‚ Ëw¾tuðt¤t Úƒï-„{™-
rðnth™t ËtÄ™ rð{t™trŒ{tk çã„:-MÚttr…‚ fhu÷, rn‚fthe ƒ™e™u Îï±æÝì-rðît™tu yÚtðt ¼tu„tu™u
¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðu Au, ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzu Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu fu-y™uf f¤tytuÚte Þwõ‚; …]rÚtðe, s¤ y™u yL‚rhût{tk
„{™™wk ËtÄ™ y™u yÂø™ ‚Útt s¤ ytrŒ™e ËtÚtu ËkÞwõ‚ fhu÷ ºtý «fth™t hÚt = ðtn™ rn‚fthe
y™u yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞf ƒ™e™u y™uf ftÞtuo{tk rËrØ fhtð™th ntuÞ Au. (4)
SÃÎÆáÊËà ’Á„¸⁄UfiÊŸÈÆ·ª˜ ÉÊÆÎìfiÎcΔ¢ ◊ŸËÁ·áÊ—– ÿòÊÊ◊ÎÃfiSÿ øˇÊfiáÊ◊˜H§5H
…ŒtÚto : }æÝè篇æ:-nu {uÄtðe = ƒwrØ{t™ rðît™tu ! yt… ²~æ-su yL‚rhût{tk ¥}æë„S²-s¤
Ë{qn™wk ™ÿæ‡æ}æì-Œþo™ ÚttÞ Au, ‚u™u ¥æÝé¯ÜUì-ËðoºtÚte ½uhu÷ Íæë„ÐëcÆ}æì-s¤™e …eX yÚtto‚T s¤Úte
¼hu÷ Ïæ<ã:-yL‚rhût™u S„ë‡æè„-ntu{™t Äq{Úte ytåAtrŒ‚ fhtu, ‚u yL‚rhût{tk yLÞ y™uf s¤
ytrŒ …ŒtÚttuo™u òýtu. (5)
¼tðtÚto : rðît™tu yÂø™{tk su ½]‚ ð„uhu …ŒtÚttuo ™t¾u Au, ‚u yL‚rhût{tk «t ÚtE™u, ytftþ{tk
hnu÷t s¤-Ë{qn™e þwrØ fhu Au y™u ‚u þwØ s¤-Ëw„kÄtrŒ „wýtuÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u ytåAtrŒ‚ fhe™u
Ëðo «týeytu™u ‚íft¤ Ëw¾Þwõ‚ fhu Au (5)
Áfl üÊfiÿãÃÊ◊ÎÃÊflÎœÊ mÊ⁄UÊfi ŒflË⁄Ufi‚‡øÃfi—– •lÊ ŸÍÆŸ¢ ø ÿc≈fiUflH§6H
…ŒtÚto : nu }æÝè篇æ:-ƒwrØ{t™ rðît™tu ! yt… ¥l:-yts ²cűï-Þ¿t fhðt™t ½h ytrŒ™t
¥¨p„:-…]ÚtfT-…]ÚtfT «„æ±ë{:-ËíÞ Ëw¾ îth™t ÝêÝ}æì-r™ùÞÚte 籟沋„æ}æì-rðrðÄ «fthÚte Ëuð™
fhtu yÚtto‚T Ëthe he‚u h[™t fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au fu-‚uytu y™uf îth ðt¤t ½h, Þ¿tþt÷t y™u ðtn™tu™e h[™t
fhe™u, íÞtk r™ðtË nð™ y™u ytðt„{™ fhu. (6)
ŸÄÃÊ·‚Êfi ‚ÈƬ‡Êfi‚Ê|S◊Ÿ˜ ÿôÊ ©U¬fi uÿ– ߌ¢ ŸÊfi ’Á„¸⁄UÊ‚ŒfiH§7H
…ŒtÚto : nwk ¥çS}æÝì-yu ½h{tk ‚Útt ²¿æï-Ëk„r‚ fhðt ÞtuøÞ f{o{tk ¨éÐïàæ¨æ-Ëw¾Œ Y…ðt¤t
Ýv„æﯨæ-rŒðË y™u ht‚™u ©Ðu²ï-W…fth {txu ft{™t fhwk Awk. suÚte Ý:-y{tht Ïæçã:-r™ðtË
MÚtt™ ¥æ¨Îï-ËðoºtÚte Ëw¾™e «tr Y… ƒ™u. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu fu-yt ËkËth{tk rðãtÚte W…fth „úný fhu÷t rŒðË
y™u ht‚ Ëðo «týeytu™t Ëw¾™tu nu‚w ntuÞ Au. (7)
72
ÃÊ ‚ÈfiÁ¡uÊ ©U¬fi uÿ „ÊÃÊfi⁄UÊ ŒÒ√ÿÊfi ∑§flË– ÿôÊ¢ ŸÊfi ÿˇÊÃÊÁ◊◊◊˜H§8H
…ŒtÚto : nwk f{oftkz™wk y™wct™ fh™th yt ½h{tk-su Ý:-y{tht §}æ}æì-«íÞût ²¿æ}æì-nð™ yÚtðt
72 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rþÕ… rðãt{Þ Þ¿t™u ²ÿæ„æ}æì-«t fhu Au. „æ-‚uytu ¨éç…uæï-…qðtuoõ‚ ËwkŒh Ët‚ rsbtðt¤t ãæï„æÚæ-
…ŒtÚttuo™u „úný fh™tht ÜU±è-¢tL‚ Œþo™ðt¤t Îñòæ-rŒÔÞ …ŒtÚttuo{tk hnu™th «rËØ y™u y«rËØ
yÂø™™e ©Ðu²ï-Ë{e… sðt™e ft{™t fhwk Awk. (8)
¼tðtÚto : su{ fuð÷ yuf÷e rðãw‚T ðu„ ytrŒ y™uf „wýtuÚte Þwõ‚ Au, ‚u{ «rËØ (= MÚtq¤)
yÂø™ …ý Au. Ë{M‚ …ŒtÚttuo™t Œþo™™e fthý¼q‚ yu ƒL™u yÂø™™tu ËBÞfT «Þtu„ fhðtÚte,
rþÕ… ytrŒ y™uf ftÞtuo™e rËrØ{tk nu‚w ƒ™u Au. ‚uÚte yu ƒL™u îtht {™w»Þtuyu Ëðo W…fthtu™u
„úný fhðt òuEyu. (8)
ß›UÊ ‚⁄fiUSflÃË ◊„Ë ÁÃdÊ ŒflË◊Ó¸ÿÊ÷Èflfi—– ’Á„¸— ‚ËfiŒãàfl|dœfi—H§9H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! yt… §Çæ-M‚wr‚ Y… ðtýe, ¨ÚS±„è-y™uf «fth™t rð¿tt™ Þwõ‚ ðtýe,
}æãè-{nt™ …qßÞ ™er‚ yÚtðt ¼qr{ Au, ‚u ¥çd{:-®nËthrn‚ y™u }æ²æï|æé±:-Ëw¾™u Wí…L™
fh™the, Îï±è-«ftþ{t™ ‚Útt rŒÔÞ „wýtu™u «t fhðt{tk nu‚w Au, su ç„d:-ºtý «fth™e ðtýe
Au, ‚u™u Ïæ<ã:-«íÞuf ½h{tk ¨è΋„é-MÚttr…‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : ÔÞÂõ‚ytu™u ‘Ezt’ su fu …X™-…tX™™e «uhýt yt…™the, ËhMð‚e su W…ŒuþY…
¿tt™™wk «ftþ fhðt y™u ‘{ne’ su Ëðo «fthu «þkËt fhðt ÞtuøÞ Au, yt ºtýuÞ ðtýe fw‚foÚte
¾kz™ fhðt ÞtuøÞ ™Úte ‚u{s Ëðo Ëw¾™u {txu ºtýuÞ «fth™e ðtýe ËŒið Mðefth fhðe òuEyu,
suÚte r™ù¤‚tÚte yrðãt™tu ™tþ ÚttÞ. (9)
ß„ àflc≈®ÓÊ⁄U◊Áª˝ÿ¢ ÁflEMfi§¬◊Ȭfiuÿ– •S◊Ê∑fi§◊SÃÈÆ ∑§flfi∂U—H§10H
[…h{tí{t]
…ŒtÚto : nwk su ç±EMÐ}æì-Ëðo ÔÞt…f yÚtðt rðï™wk Y… ¥çxæí²}æì-Ëðo ËtÄ™tu{tk «Út{Úte
rðã{t™, y±cÅæÚ}æì-Ëðo Œw:¾tu™tu ™tþ fh™th …h{tí{t™u §ã-yt ½h{tk ©Ðu²ï-Ëthe he‚u ytbt™
fhw Awk-ƒtu÷tðwk Awk, ‚u s ¥S}ææÜU}æì-y{tht W…tËftu™t ÜïU±H:-fuð¤ yuf s RüŒuð-M‚wr‚ fhðt
ÞtuøÞ ¥S„é-Au.
[¼tir‚f yÂø™]
nwk su ç±EMÐ}æì-Ëðo Y…-„wýðt¤t ¥çxæí²}æì-Ëðo ËtÄ™tu{tk y„úýe, y±cÅæÚ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™wk
…tu‚t™t ‚usÚte rð¼ts™ fh™th ¼tir‚f yÂø™™e §ã-yu rþÕ… rðãt{tk ©Ðu²ï-su{tk Þwõ‚ fhwk Awk,
‚u ¥S}ææÜU}æì-y{tht nð™ ‚Útt rþÕ…rðãt™t ËtÄ™tu{tk ÜïU±H:-ytíÞw¥t{ ËtÄ™ ¥S„é-Au. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þ™u y™k‚ yt™kŒ «Œt™ fh™th Eïh™e W…tË™t fhðe òuEyu, y™u su yÂø™
Ëðo …ŒtÚttuo™tu AuŒf, Y… „wý Þwõ‚, Ëðo ÿÔÞtu™tu «ftþf, yíÞw¥t{ ‚Útt rþÕ…rðãt™wk y™w…{
ËtÄ™ Au, ‚u y{tht {txu ÞÚttð‚T W…Þtu„ fhðt ÞtuøÞ Au. ‚u{ Ë{sðwk. (10)
•flfi ‚Î¡Ê flŸS¬Ã Œflfi ŒflèÿÊfi „Áfl—– ¬˝ŒÊÃÈ⁄UfiSÃÈÆ øÃfiŸ◊˜H§11H
ÉøðuŒ¼t»Þ 73
 …ŒtÚto : su Îï±-V¤ ytrŒ™tu Œt‚t, ±ÝSÐç„:-ð™ yÚtto‚T ð]ût, yti»trÄ ytrŒ™t Ë{qntu™u
ð»tto™t fthýu …t÷™ fh™th Au, ‚u …wÛÞ hrn‚ V¤Þwõ‚ ð™M…r‚ Îï±ï|²:-rŒÔÞ„wýtu™e «tr {txu
‚u ãç±:-nð™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ¥±¨ë…-Wí…L™ fhu Au, ‚u ÐíÎæ„é:-Ëðo …ŒtÚttuo™e þwrØ fh™th rðît™™u
™ï„Ý}æì-[u‚™t™t ËtÄ™ rð¿tt™™u Wí…L™ fh™th ¥S„é-ntuÞ Au. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …]rÚtðe y™u s¤{Þ Ëðo …ŒtÚttuo™u ÞwÂõ‚…qðof Ëk«Þtu„ fhu÷t, yÂø™
«Œe ƒ™e, htu„tu™u r™{qo÷ fhe™u, ƒwrØ y™u ƒ¤ «Œt™ fh™th ntuðtÚte rð¿tt™ ð]rØ™t nu‚w ƒ™e™u
rŒÔÞ „wýtu™u «ftrþ‚ fhu Au. (11)
SflÊ„Êfi ÿôÊ¢ ∑Îfi§áÊÊßãº˝Êfiÿ ÿÖflfiŸÊ ªÆ΄– ÃòÊfi ŒflÊ° ©U¬fi uÿH§12H
…ŒtÚto : nu rþÕ… rðãt™t rËØ Þ¿t™t }Âíðf s™tu ! ‚{u ßÞtk ²Á…Ý:-Þs{t™™t xæëãï-
r™ðtË MÚtt™, Þ¿tþt÷t …h{ yiïÞo™e «tr {txu Îï±æ:-…h{ rðît™tu™u ƒtu÷tðe™u S±æãæ-þw¼
f{o Ë{qn Y… ²¿æ}æì-ºtýuÞ «fth™t Þ¿ttu ÜëU‡ææï„Ý-fhtu Atu ‚u{ „~æ-‚u þw¼ f{tuo{tk nwk ‚uytu™u
(rðît™tu™u) ©Ðu²ï-«tÚto™t ËtÚtu {the Ë{e… ƒtu÷tðwk Awk. (12)
¼tðtÚto : {™w»Þ rðãtðt™ y™u r¢Þtðt™ ƒ™e™u, W¥t{ rð[th…qðof, r¢ÞtË{qnÚte Þwõ‚ f{o
Wí…L™ Út™th f{o ftLz™u «íÞuf ½h{tk r™íÞ fhu, ‚u{tk rðît™tu™u r™{krºt‚ fhe™u yÚtðt MðÞk
‚uytu™e …tËu sE™u ‚u™e rðãt y™u f÷t-ftiþ÷™u „úný fhu, ‚u{ rðãt y™u f÷t-ftiþ÷™e fŒe
W…uûtt ™ fhtu, yu{ …h{uïh W…Œuþ yt…u Au. (12)
Ëk„r‚ : yt ‚uh{t Ëqõ‚™t yÚto™e yÂø™ ytrŒ rŒÔÞ …ŒtÚttuoÚte W…fth „úný fhðt™e Wõ‚
«fthÚte ƒth{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (13)
Ëqõ‚-14
∞Á÷fi⁄UÇŸ ŒÈflÊ Áª⁄UÊ ÁflEfiÁ÷— ‚Ê◊fi¬ËÃÿ– ŒflÁ÷fiÿʸÁ„ ÿÁˇÊfi øH§1H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðoºt ÔÞt s„Œeïh ! y±}æì-yt… »ç|æ:-yu ç±Eïç|æ:-Ëðo Îï±ïç|æ:-rŒÔÞ„wýtu
y™u rðît™tu™e ËtÚtu ¨æï}æÐ脲ï-Ëw¾fthf …ŒtÚttuo™t …t™ {txu Îé±:-Ëífth ytrŒ ÔÞðnth ‚Útt
çxæÚ:-ðuŒðtýeytu™u ²æçã-«t fhtu.
[¼tir‚f yÂø™]
su yu ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ »ç|æ:-ytu ç±Eïç|æ:-Ëðo Îï±ïç|æ:-rŒÔÞ „wýtu y™u …ŒtÚttuo™e ËtÚtu
¨æï}æÐ脲ï-su{tk Ëw¾fthf …ŒtÚttuo™wk …t™ Au, ‚u Þ¿t™u {txu Îé±:-ËífthtrŒ ÔÞðnth ‚Útt çxæÚ:-
ðuŒðtýeytu™u ²æçã-«t fhu Au, ‚u™u »ç|æ:-yu ç±Eïç|æ:-Ëðo Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ËtÚtu ¨æï}æÐ脲ï-
W¥t{ Ëtu{™t …t™ {txu ²çÿæ-Mðefth fhwk Aw74
k, ‚Útt Eïh™t Îé±:-ËífthtrŒ ÔÞðnth y™u ðuŒðtýeytu™u
²çÿæ-Ëk„‚ yÚtto‚T {™ y™u ft{tu{tk ËBÞfT he‚u ËŒt ÞÚttþÂõ‚ Äthý fhwk Awk. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu™u su-su ÔÞðntrhf y™u ytæÞtÂí{f Ëw¾tu™e yr¼÷t»tt ntuÞ (‚uytu
74 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™u) su {™w»Þtu îtht ðtÞw, s¤ y™u …]rÚtðe{Þ ÞLºtÞwõ‚ Þt™tuÚte yÂø™™u Ëk„‚ fhe™u r¢Þt
fhðt{tk ytðu Au y™u Eïh™e yt¿tt™wk Ëuð™, ðuŒtu™wk yæÞÞ™-yæÞt…™ y™u ‚u{tk ƒ‚tððt{tk
ytðu÷wk y™wct™ fhu Au, ‚uytu s ËðoºtÚte yt™kŒ™u «t fhu Au. (1)
•Ê àflÊ ∑§áflÊfi •„Í·Ã ªÎÆáÊ|ãÃfi Áfl¬˝ Ã Áœÿfi—– ŒflÁ÷fi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§2H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™ MðY… Eïh ! su{ ÜU‡±æ:-{uÄtðe rðît™-y±æ-yt…™e xæë‡æç‹„-…qò
fhu Au, ¥ãꯄ-«tÚto™t fhu Au-ƒtu÷tðu Au, ‚u{ y{u …ý yt…™e …qò y™u ytbt™ fheyu Aeyu.
nu ç±Ðí-rðrðÄ ¿tt™Úte …ŒtÚttuo™wk …qhý fh™th {uÄtðe rðît™T ! su{ „ï-yt…™e ç{²:-ƒwrØ
su Eïh™t xæé‡æç‹„-„wýtu™e M‚wr‚ y™u «tÚto™t fhu Au, ‚u{ y{u Ëðo {¤e™u ‚u™e s r™íÞ W…tË™t
fh‚t hneyu. (2)
nu {k„÷{Þ …h{tí{™T ! yt… f]…t fhe™u Îïç±ç|æ:-rŒÔÞ „wýtuðt¤t …ŒtÚttuo yÚtðt rðît™tu™e
ËtÚtu y{™u ¥æxæçã-ËðoºtÚte «t Úttytu.
[¼ir‚f yÂø™]
nu ç±Ðí-rðrðÄ ¿tt™Úte …ŒtÚttuo™wk …whý fh™th rðît™T ! su{ ÜU‡±æ:-su{ yLÞ {uÄtðe rðît™
¥xÝï-yÂø™™e xæë‡æç‹„-M‚wr‚ fhu Au. ¥ãꯄ-rþÕ…rðãt {txu M…Äto fhu Au, ‚u{ ‚wk …ý M‚wr‚
y™u M…Äto fh.
su{ ¥xÝï-yu yÂø™ Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ËntÞ‚tÚte ¥æxæçã-…tu‚t™t „wýtu™u Ëthe he‚u sýtðu
Au y™u su yÂø™™wk „ï-‚the ç{²:-ƒwrØ xæë‡æç‹„-M‚wr‚ fhu Au, ytbt™ fhu Au, yux÷t {txu ¥ãꯄ-
‚wk ‚u™t îtht …w»f¤ ftÞtuo™u rËØ fh. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt Ë]rü{tk Eïh hr[‚ …ŒtÚttuo™u òuE™u yu{ fnuðwk òuEyu fu, yu Ëðo
ÄLÞðtŒ y™u M‚wr‚ytu Eïh™u {txu s Ëk„‚ ÚttÞ Au. (2)
ßãº˝flÊÿÍ ’ή„S¬Áï Á◊òÊÊÁÇŸ¢ ¬ÆÍ·áÊ¢ ÷ªfi◊˜– •ÊÁŒàÿÊŸ˜ ◊ÊLfi§Ã¢ ªáÊ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ÜU‡±æ:-{uÄtðe rðît™tu ! yt… r¢Þt ‚Útt yt™kŒ™e rËrØ™u {txu §‹Îí±æ²ê-ELÿ
= rðãw‚T, ðtÞw = …ð™, ÏæëãSÐç„}æì-{nt™‚{ …ŒtÚttuo™t …t÷™™tu nu‚w ËqÞo «ftþ, ç}æ~ææ-«tý,
¥çxÝ}æì-¼tir‚f yÂø™, Ðꯇæ}æì-yti»trÄ ytrŒ™t Ë{qn™e …wrü fh™th, [kÿ÷tuf, |æxæ}æì-Ëw¾tu™e
«tr fhtð™th [¢ð‚eo ytrŒ htßÞ Ä™, ¥æçÎy²æÝì-ƒth {rn™t, }ææL„}æì-ðtÞw ËkƒkÄe xæ‡æ}æì-
Ë{qn™wk ¥ãꯄ-„úný ‚Útt xæë‡ææç‹„-Ëthe he‚u òýe™u ËkÞwõ‚ fhtu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Eïh hr[‚ yu ELÿ ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™u òýe™u r¢Þtytu{tk ËBÞfT
«Þtu„ fhu Au, ‚uytu Ëw¾e ƒ™e™u Ëðo-«týeytu™u Ëw¾e fhu Au. (3)
¬˝ flÊfi Á÷˝ÿãà ßãŒfiflÊ ◊à‚⁄UÊ ◊ÊfiŒÁÿcáÊflfi—– º˝å‚Ê ◊äflfip◊ÍÆ·Œfi—H§4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 75
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ {U Äthý fhu÷, …qðo{kºttuõ‚ §‹Îí = rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo fnu÷
Au. ‚uÚte }抱:-{Äwh „wýðt¤t }æy¨Úæ:-W¥t{ yt™kŒ™t ËtÄ™ }ææÎç²c‡æ±:-yt™kŒ™t r™r{‚T Î패æ:-
ƒ¤ yÚtðt Ëu™t™u yt™kŒ fhtð™th ™}æê¯Î:-rðfx þºtwytu™e Ëuðt{tk hnu™th, §‹Î±:-hËðt™
Ëtu{ ð„uhu yti»trÄytu™t Ë{qn™t Ë{qntu™u ±:-‚{tht {txu Ðí ç|æí²‹„ï-{tht {txu yu …ŒtÚttuo™u
Äthý fhtu. (4)
¼tðtÚto : Eïh Ëðo {™w»Þtu™u fnu Au fu-…qðo {kºt{tk «r‚…trŒ‚ y™u {tht îtht h[ðt{t
ytðu÷ rðãw‚T ytrŒ™t îtht su …ŒtÚttuo …wü fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u su {™w»Þtu ðiãf y™u rþÕ…þt†™e
he‚u W¥t{ hË Wí…L™ fhðt y™u rþÕ…f{o™e rËrØ îtht W¥t{ Ëu™t™t r™{toýÚte, htu„tu™tu ™tþ
y™u rðsÞ «t fhu Au, ‚uytu y™uf he‚u yt™kŒ ¼tu„ðu Au. (4)
߸›fiUÃ àflÊ◊fiflSÿfl— ∑§áflÊfi‚Ê flÆÎÄÃ’fiÁ„¸·—– „Áflc◊fiãÃÊ •⁄U®R昧∑ΧÃfi—H§5H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! y{u ãç±c}æ‹„:-nrð yÚtto‚T ÷uðt y™u ¼tus™ fhðt™t …ŒtÚttuo rðã{t™
Au, ¥Ú¢ÜëU„:-su Ëðo …ŒtÚttuo™u y÷kf]‚ fh™th Au, ¥±S²±:-su™tu …tu‚t™e hûtt™e RåAt™tu Mð¼tð
Au, ‚uytu ÜU‡±æ¨:-ƒwrØ{t™ y™u ±ëv„Ïæ<ã¯:-ÞÚttft¤ Þ¿t fh™th rðît™ su y±æ}æì-Ëðo s„‚™t
Wí…r¥tf‚to, Äthf s„Œeïh™e §Ç„ï-M‚wr‚ fhu Au, ‚u™e M‚wr‚ fhu. (5)
¼tðtÚto : nu Ëf¤ Ë]rü™t Wí…tŒf s„Œeïh ! su fthýu yt…u Ëðo «týeytu™t Ëw¾™u {txu
Ëðo …ŒtÚttuo h[e™u Äthý fhu÷t Au, ‚uÚte yt…™e s M‚wr‚ fh‚tk y™u Ëðo™e hûtt™e RåAt fh‚tk
‚Útt rþûtt y™u rðãt îtht Ëðo {™w»Þtu™u Ëw¼qr»t‚ fh‚tk y{u r™íÞ «Þí™ fheyu Aeyu. (5)
ÉÊÆÎìfiÎcΔ®Ê ◊ŸÊÿÈ¡Ê ÿ àflÊ fl„fi|ãà flqfiÿ—– •Ê ŒflÊãà‚Ê◊fi¬ËÃÿH§6H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su ÞwÂõ‚Úte ËkÞwõ‚ fhu÷ [‚wÚto {kºttuõ‚ Íæë„ÐëcÆæ:-su™tu …]c yÚtto‚T
ytÄth s¤ Au. }æÝæï²é…:-rð¿tt™Úte Þwõ‚ yÚtto‚T ©uc ¿tt™Úte hÚttu{tk Þwõ‚ fhu÷, ±q²:-ðt‚to,
…ŒtÚto y™u Þt™tu™u ŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th rðãw‚T ytrŒ Au, su ¨æï}æÐ脲ï Ëtu{ yÚtto‚T …ŒtÚttuo™t
hûtt-MÚtt™ Þ¿t™u {txu y±æ„ì-‚u y÷kf]‚ fhðt ÞtuøÞ Þ¿t™u ‚Útt Îï±æÝì-rŒÔÞ„wý Þwõ‚ ¼tu„tu yÚtðt
ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™u ¥æ±ãç‹„-ËðoºtÚte «t fhtðu Au, ‚u™u Ëðo {™w»Þtuyu ÞÚttð‚T òýe™u ftÞo
rËrØ {txu «Þwõ‚ fhðt òuEyu. (6)
¼tðtÚto : su rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo Au, ‚uytus s¤™u W…h-™e[u yÚtto‚T W…h-yL‚rhût{tk …ntU[tze™u
íÞtkÚte ™e[u ðhËtðu Au, ‚th ™t{f ÞkºtÚte Ëk[tr÷‚ rðãw‚T {™ Ë{t™ ðu„Úte ðt‚toytu-ËkŒuþtu™u
ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzu Au. yu s he‚u Ëðo …ŒtÚttuo y™u Ëw¾tu™u «t fhtð™th yu rðãw‚T ytrŒ Au.
yuðtu Eïh™tu W…Œuþ Au. (6) 76
ÃÊŸ˜ ÿ¡fiòÊÊ° ´§ÃÊflÎœÊ˘ÇŸ ¬àŸËfiflÃS∑ΧÁœ– ◊äflfi— ‚ÈÁ¡u ¬ÊÿÿH§7H
76 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 [Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-s„Œeïh ! yt… ²…~ææÝì-su f¤t ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ËkÞwõ‚ fhðt ÞtuøÞ «„æ±ë{:-
ËíÞ‚t y™u W¥t{ f{tuo™e ð]rØ fh™th Au, „æÝì-‚u rðãw‚T ytrŒ ©uc …ŒtÚttuo™u Wí…L™ fhtu Atu,
‚u™tÚte Ý:-y{™u ÐyÝ豄:-«þM‚ …í™eðt¤t ÜëUç{-ƒ™tðtu.
nu ¨éç…u-W¥t{ Äthý þÂõ‚ðt¤t Rïh ! yt… }抱:-Wí…L™ fhu÷ {ÄwhtrŒ „wýtuÚte Þwõ‚
…ŒtÚto-Ë{qn™t hË™wk f]…t fhe™u Ðæ²±:-…t™ fhtðtu.
(¼tir‚f yÂø™)
¨éç…u-su™e ßðt¤t{tk W¥t{ he‚u …ŒtÚttuo™tu ntu{ fhðt{tk ytðu Au, ‚u ¥çxÝ-¼tir‚f yÂø™
«„æ±ë{:-}‚ yÚtto‚T s¤, ËíÞ y™u Þ¿t™t ðÄof, ²…~ææÝì-f¤tytu{tk ËkÞwõ‚ fhðt ÞtuøÞ „æÝì-
rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo™u ÜëUç{-ƒ™tðu Au, }抱:-{Äwh …ŒtÚttuo™t hË™wk Ðæ²²-…t™ fhtðu Au. yÚtto‚T
‚u™t …t™{tk nu‚w Au. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Rïh™e W…tË™t™e ËtÚtu Ëthe he‚u yÂø™™t «Þtu„ îtht hËtu y™u
Ëtht …ŒtÚttuo™u ‚iÞth fhe™u ‚Útt W…fth-ftÞo fhe™u „]nt©{{tk Ëðo ftÞtuo™u rËØ fhðt òuEyu.
(7)
ÿ ÿ¡fiòÊÊ ÿ ߸«®KÊSÃ Ãfi Á¬’ãÃÈ Á¡uÿÊ– ◊œÊfi⁄ÇŸ fl·fi≈˜∑ΧÁÃH§8H
…ŒtÚto : ²ï-su {™w»Þtu rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo ²…~ææ:-f¤trŒ{tk ËkÞwõ‚ fhu Au, „ï-‚uytu y™u
²ï-su „wýðt¤t §üÇKæ:-Ëðoºt «fthÚte þtuÄðt ÞtuøÞ Au „ï-‚uytu ç…u²æ-ßðt¤tY…e þÂõ‚Úte ¥xÝï-
yÂø™{tk ±¯ÅìÜëUç„-Þ¿t{tk rðþu»t ft{ fhðtÚte }æ{æï:-{Äwh „wýtu™t ykþtu™u çÐÏæ‹„é-ÞÚttð‚T …t™
fhu Au. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt ËkËth{tk Ëðo ËkÞwõ‚ …ŒtÚttuo (™t rð»tÞ){tk ƒu «fth™wk ftÞo fhðwk
òuEyu. yuf (‚u™t) „wýtu™wk ¿tt™ fhðwk y™u ƒeswk ‚u™tÚte ftÞo rËrØ fhðe òuEyu.
su rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo Ëðo {q‚o …ŒtÚttuo™e hË™u Ëk„úrn‚ fhe™u …w™: ‚u™u Atuze Œu Au, ‚u™e þwrØ
{txu Ëw„krÄ‚ …ŒtÚttuo™tu (yÂø™{tk) «ûtu… (= ntu{) r™íÞ fhðtu òuEyu. suÚte Ëw¾ËtÄf ƒ™u
Au. (8)
•Ê∑§Ë¥ ‚ÍÿÓ¸Sÿ ⁄UÊøŸÊŒ˜ ÁflEÊfiŸ˜ ŒflÊ° ©fiU·’ȸœfi—– Áfl¬˝Ê „ÊÃ„ flfiˇÊÁÃH§9H
…ŒtÚto : su ãæï„æ-ntu{{tk ™t¾ðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™t Œt‚t ç±Ðí:-{uÄtðe rðît™-¨ê²üS²-[ht[h™t
ytí{t …h{uïh yÚtðt ËqÞo÷tuf™t Úæï™Ýæ„ì-«ftþÚte §ã-yt sL{ yÚtðt ÷tuf{tk ©¯Ïæéü{:-«t‚:-
ft¤™u «t fhe™u Ëw¾tu™tu ƒtuÄ fhtð™th ç±EæÝì-Ë{M‚ Îï±æÝì-©uc ¼tu„tu™u ±ÿæç„-«t ÚttÞ
Au yÚtðt fhtðu Au, ‚u s Ëðo rðãtytu™u «t fhe™u yt™kŒÞwõ‚ ƒ™u Au. (9)
¼tðtÚto : òu Eïh yu …ŒtÚttuo™u Wí…L™ ™ fhu, ‚tu ftuE …ý {™w»Þ ‚u™tÚte W…fth „úný
ÉøðuŒ¼t»Þ 77
™ fhe þfu. ßÞthu {™w»Þtu r™ÿtÄe™ ƒ™u Au, íÞthu ftuE …ý ¼tuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhe þf‚t
™Úte, …hk‚w ò„]‚ Út‚tk ¼tu„ fhðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au, ‚uÚte (yt {kºt{tk) ‘W»tƒwoÄ’ fnu÷ Au. yu
…ŒtÚttuoÚte ƒwrØ{t™ …wÁ»t s r¢Þt rËrØ fhe þfu Au, yLÞ ™rn. (9)
ÁflEfiÁ÷— ‚Êêÿ¢ ◊äflÇŸ ßãºfi˝áÊ flÊÿÈŸÊfi– Á¬’Êfi Á◊òÊSÿ œÊ◊fiÁ÷—H§10H
…ŒtÚto : ¥xÝï-su yÂø™ §‹Îíï‡æ-…h{ yiïÞo fhtð™th ±æ²éÝæ-M…þo y™u „{™ fhtð™th
…ð™™e ËntÞ‚tÚte ç}æ~æS²-Ëðo{tk hnu÷ ‚Útt Ëðo{tk «tý¼q‚ ðtÞw™t ç±Eïç|æ:-Ëðo {æ}æç|æ: MÚtt™tuÚte
¨æï}²}æì-Ëtu{™wk r™{toý fhðt ÞtuøÞ }æ{é-{ÄwhtrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ …ŒtÚttuo™wk çÐÏæ-…t™ fhu Au, ‚u™u
„úný fhu Au. (10)
¼tðtÚto : yu rðãw‚T ™t{f yÂø™ ƒúñtkz{tk hnu÷ ðtÞw ‚Útt þheh{tk hnu÷ «týtu™e ËtÚtu
hne™u Ëðo …ŒtÚttuoÚte hË™u „úný fhe™u (Vhe …tAtu) ftZu Au. ‚uÚte yu yÂø™ rþÕ…™wk {wÏÞ ËtÄ™
Au. (10)
àfl¢ „ÊÃÊ ◊ŸÈfiÁ„¸ÃÊ˘ÇŸfi ÿôÊ·fiÈ ‚ËŒÁ‚– ‚◊¢ ŸÊfi •äfl⁄U¢ ÿfi¡H§11H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-su yt… yíÞk‚ …qs™eÞ s„Œeïh ! }æÝé<ã„:-{™w»Þ ytrŒ™u Äthý fh™th,
ãæï„æ-Ëðo …ŒtÚttuo™t Œt‚t, y±}æì-su ²¿æï¯é-r¢ÞtftkzÚte ÷E™u rð¿tt™ ËwÄe „úný fhðt ÞtuøÞ Þ¿ttu{tk
¨èÎç¨-rðã{t™ hntu Atu, ¨:-‚u yt… Ý:-y{tht §}æ}æì-yu ¥Š±Ú}æì-®nËt hrn‚ Ëw¾™t nu‚w
Þ¿t™u ²…-Ëk„‚ fhtu yÚtto‚T ‚u™u rËØ fhtu. (11)
¼tðtÚto : su Eïhu {™w»Þ-ÔÞÂõ‚ ytrŒ™u Wí…L™ fhe™u Äthý fhu÷ Au, suÚte yu f{o, W…tË™t
y™u ¿tt™™t Ëðo «fhýtu{tk …qßÞ‚{ Au, ‚uÚte ‚u s yt ËkËthY…e Þ¿t™u Ëk„r‚Þwõ‚ fhe™u y{™u
Ëw¾e fhu Au. (11)
ÿÈÆˇflÊ sLfi§·Ë ⁄UÕfi „Á⁄UÃÊfi Œfl ⁄UÊÁ„Ãfi—– ÃÊÁ◊fiŒ¸flÊ° ß„Êflfi„H§12H
…ŒtÚto : nu Îï±-rðît™T ! yt… Úƒï-…]rÚtðe, Ë{wÿ y™u yL‚rhût{tk ytðt„{™ {txu rð{t™trŒ
hÚt{tk Úæïçã„:-Ÿ[t-™e[t MÚtt™{tk W‚thðt-[Ztððt ãçÚ„:-…ŒtÚttuo™u nh™the ¥L¯è:-÷t÷ ðýoÞwõ‚
‚Útt „r‚ fhtð™the ßðt¤tytu™u ²éÿ±-Þwõ‚ fhtu, „æç|æ:-‚u™tÚte §ã-yt ËkËth{tk Îï±æÝì-r¢ÞtÚte
rËØ Út™th rŒÔÞ ÔÞðnthtu™u ¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðtu. (12)
¼tðtÚto : rðît™tuyu, yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™tu f÷tÞkºttu y™u Þt™tu{tk ËkÞtu„ fhe™u, ‚u™t îtht
yt ËkËth{tk {™w»Þtu™tk Ëw¾ {txu rŒÔÞ …ŒtÚttuo «ftrþ‚ fhðt òuEyu. (12)
Ëk„r‚ : yt [tiŒ{t Ëqõ‚™e Ëðo Œtu78 »ttu™t „wýtu™tu «ftþ fhðtÚte ‚Útt r¢Þt {txu Ë{wå[ÞÚte
‚uh{t Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (14)
Ëqõ‚-15
78 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ßãº˝ ‚Ê◊¢ Á¬’fi ´§ÃÈŸÊ àflÊfi Áfl‡Ê|ãàflãŒfifl—– ◊à‚⁄UÊ‚SÃŒÊfi∑§‚—H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su §‹Îí-Ë{Þ™t rð¼t„™u fh™th ËqÞo÷tuf «„éÝæ-ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™e
ËtÚtu ¨æï}æ}æì-yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™t hË™u çÐÏæ-…t™ fhu Au, „ÎæïÜU¨:-su™t yL‚rhût, ðtÞw, ytrŒ
r™ðtË MÚtt™ Au, }æy¨Úæ¨:-yt™kŒ™u Wí…L™ fh™th Au, ‚u §‹Î±:-}‚wytu™e ËtÚtu y±æ-«týe yÚtðt
y«týe Y… …ŒtÚto yÚtðt ËqÞo™t rfhý-Ë{qn{tk «r‚ûtý ¥æç±àæ‹„é-ËðoºtÚte «ðuþ fhu Au. (1)
¼tðtÚto : yt ËqÞoð»to, W¥thtÞ™, ŒrûtýtÞt™, ðËk‚trŒ }‚wytu, ({rn™tytu), þwõ÷ y™u
f]»ý…ût, rŒðË y™u ht‚, f÷t, ftct y™u r™{u»t ytrŒ ft¤ rð¼t„tu™wk r™{toý fhu Au.
yt rð»tÞ{tk {nthts {™w fnu Au fu - yZth r™{u»t™e yuf ftct, ºteË ftctytu™e yuf
f÷t, ºteË f÷tytu™wk yuf {wnq‚o (= 48 r{r™x) ºteË {wnq‚tuo™t yuf rŒðË y™u ht‚ (= 1440
r{r™x yÚtto‚T 24 f÷tf) (‚u ËqÞo) yu (ft¤ rð¼t„tu)™e ËtÚtu Ëðo yti»trÄytu™t hËtu™u Ëðo
MÚtt™tu{tkÚte s¤™wk ytf»toý fhu Au-¾U[u Au. ‚u (s¤) rfhýtu™e ËtÚtu ytftþ{tk hnu Au y™u ðtÞw™e
ËtÚtu ytðt„{™ fhu Au. (1)
◊Lfi§Ã— Á¬’fià ´§ÃÈŸÊfi ¬ÊòÊÊŒ˜ ÿôÊ¢ ¬ÈfiŸËß– ÿÍÆÿ¢ Á„ cΔÊ ‚ÈfiŒÊŸfl—H§2H
…ŒtÚto : su }æL„:-…ð™ «„éÝæ-}‚wytu™e ËtÚtu Ëðo hËtu™wk çÐÏæ„-…t™ fhu Au, ‚u s Ðæï~ææ„ì-
…tu‚t™t …rðºt‚t™t „wýÚte ²¿æ}æì-Wõ‚ ºtý «fth™t Þ¿ttu ÐéÝè„Ý-…rðºt fhu Au, çã-su fthýu ²ê²}æì-
‚u ¨éÎæݱ:-…ŒtÚttuo™wk W¥t{ Œt™ yt…™th Sƒ-Au, ‚uÚte ÞwÂõ‚…qðof Þtusðt{tk ytðu÷ ftÞtuo™u rËØ
fhu Au. (2)
¼tðtÚto : }‚wytu™t y™w¢{Úte ðtÞw{tk …ý „wý Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u („wýtu)Úte Ëk…L™ (yu
ðtÞw) Ëðo ºtËhuýw ytrŒ™e ‚Útt r¢Þt-[uütytu™tu nu‚w ƒ™u Au; yÂø™{tk Ëw„krÄ‚ ytrŒ (…ŒtÚttuo™t)
ntu{™t îtht …rðºt ƒ™e™u Ëðo™u Ëw¾Þwõ‚ fhe™u ‚u (ðtÞw) ytŒt™-«Œt™ fhðt{tk r™r{¥t Au
.(2)
•Á÷ ÿôÊ¢ ªfiÎáÊËÁ„ ŸÊ ÇŸÊflÊ Ÿc≈®— Á¬’fi ´§ÃÈŸÊfi– àfl¢ Á„ ⁄fiUàŸœÊ •Á‚fiH§3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ÝïcÅ:-þwrØ y™u …wrü™t nu‚wÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fh™the rðãw‚T
«„éÝæ-}‚wytu™e ËtÚtu hËtu™wk çÐÏæ-…t™ fhu Au, çã-suÚte ÚyÝ{æ:-hí™ yÚtto‚T h{ý™t {txu …]rÚtðe
ytrŒ …ŒtÚttuo™u Äthý fh™the ¥ç¨-Au, y±}æì-‚u xÝæ±:-Ëðo …ŒtÚttuo™e «t fhtð™the Ý:-y{tht
yu ²¿æ}æì-Þ¿t™u ¥ç|æxæë‡æèçã-Ëðo he‚u „úný fhu Au, ‚uÚte ‚wk ‚u™tÚte Ëðo ftÞtuo rËØ fh. (3)
¼tðtÚto : su rðãw‚T yÂø™ Ëqû{ yðMÚtt Au, ‚u Ëðo MÚtq¤ …ŒtÚttuo™t yðÞðtu{tk ÔÞt ÚtE™u
‚u™wk Äthý yÚtðt AuŒ™ fhu Au, ‚uÚte s «íÞût yÂø™ «fx ÚttÞ Au y™u ‚u{tk rð÷Þ …t{u Au. (3)
ÉøðuŒ¼t»Þ 79
 •ÇŸfi ŒflÊ° ß„Êflfi„ ‚ÊŒÿÊ ÿÊÁŸfi·È ÁòÊ·È– ¬Á⁄fiU ÷Í· Á¬’fi ´§ÃÈŸÊfiH§4H
…ŒtÚto : su ¥xÝï-¼tir‚f rðãw‚T yÚtðt «rËØ yÂø™ §±-yt ËkËth{tk «„éÝæ-}‚wytu™e ËtÚtu
ç~æ¯é-™t{, sL{ y™u MÚtt™ yu ºtý «fth™t ÷tuf{tk ‚Útt ²æïçݯé-ftÞtuo y™u fthýtu{tk Îï±æÝì-
Ëðo rŒÔÞ„wý Þwõ‚ …ŒtÚttuo™u ¥æ + ±ã-ËðoºtÚte «t fhtðu Au, ¨æβ-MÚttr…‚ fhu Au yÚtðt
™ü fhu Au, ÐçÚ + |æê¯-ËðoºtÚte y÷kf]‚ fhu Au. Ëðo …ŒtÚttuoÚte hË™wk çб-…t™ fhu Au. (4)
¼tðtÚto : Œtn„wý Þwõ‚ yu yÂø™, Y…™t «ftþ™ îtht W…h, ™e[u y™u {æÞ{tk hnu÷tk
Ëðo …ŒtÚttuo™u Ëwþtuur¼‚ fhu Au-‚Útt nð™{tk y™u rþÕ… rðãt{tk «Þwõ‚ fhu÷ rŒÔÞ Ëw¾tu™u «ftrþ‚
fhu Au. (4)
’˝ÊrÊfiáÊÊÁŒãº˝ ⁄UÊœfi‚— Á¬’Ê ‚Ù◊fi◊ÎÆÃÍ°⁄UŸfiÈ– Ãfl|h ‚Åÿ◊SÃfiÎÃ◊˜H§5H
…ŒtÚto : su §‹Îí-yiïÞo y™u Sð™™tu nu‚w ðtÞw, Ïæíæræ‡ææ„ì-{nt™ ƒúñtkz™t yðÞð Úæ{¨:-
…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™t Ä™Úte ¥Ýé«„êÝì-…tu‚t™t «¼tðÚte …ŒtÚttuo™t hËtu™u nh™th ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™t
y™w¢{Úte ¨æï}æ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™t hËtu™wk çб-…t™ fhu Au, „úný fhu Au, ‚uÚte çã-r™ùÞÚte „±-
‚u ðtÞw™e …ŒtÚttuo™e ËtÚtu ¥S„ë„}æì-yrð™tþe ¨w²}æì-r{ºt‚t Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ËkËth™t h[rÞ‚t Eïhu su-su ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuo{tk su-su r™Þ{ MÚttr…‚
fhu÷ Au, ‚u™u òýe™u ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu y™u ‚u™e rËrØÚte Ëðo }‚wytu{tk Ëðo «týeytu™t
y™wfq¤ rn‚™wk Ëk…tŒ™ fhðwk òuEyu. ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhu÷ yu r{ºt Ë{t™ y™u yÞwÂõ‚…qðof
Ëuð™ fhðtÚte þºtw Ë{t™ ƒ™u Au. yu{ Ë{sðwk òuEyu. (5)
ÿÈÆfl¢ ŒˇÊ¯ œÎÃfl˝Ã Á◊òÊÊfiflL§áÊ ŒÆÍ›U÷fi◊˜– ´§ÃÈŸÊfi ÿôÊ◊Êfi‡ÊÊÕH§6H
…ŒtÚto : ²é±}æì-su {넱í„æñ-ƒ¤™u Äthý fh™th ç}æ~ææ±L‡ææñ-«tý y™u WŒt™ «„éÝæ-}‚wytu™e
ËtÚtu Îêf|æ}æì-þºtwytu îtht Œw:¾Úte ½»toý fu Œƒtððt ÞtuøÞ Îÿæ}æì-ƒ¤™u ²¿æ}æì-…qðtuoõ‚ ºtý «fth™t
Þ¿t™u ¥æàææƒï-«t fhu Au. (6)
¼tðtÚto : Ëðo™t r{ºt, ƒtÌt „r‚ðt¤tu «tý y™u ytÇÞL‚h „r‚ðt¤tu ðÁý yÚtto‚T WŒt™
fnuðtÞ Au, yu ƒL™u™u «týeytu îtht Ë{M‚ s„‚ ™t{f Þ¿t y™u ƒ¤ }‚wytu™t Þtu„Úte Äthý
fhe™u ÔÞt fhðt{tk ytðu Au, suÚte Ë{M‚ ÔÞðnthtu rËØ ÚttÞ Au. (6)
º˝ÁfláÊÊŒÊ º˝ÁflfiáÊ‚Ê ª˝Êflfi„SÃÊ‚Ê •äfl⁄U– ÿôÊ·fiÈ Œfl◊Ëfi›UÃH§7H
…ŒtÚto : Îí籇ææïÎæ:-su rðãt, ƒ¤, htßÞ y™u Ä™™t Œt‚t ‚Útt rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …h{uïh Au
ð¤e W¥t{ Ä™ ytrŒ …ŒtÚto yt…™th rŒÔÞ„w 80 ýÞwõ‚ ¼tir‚f yÂø™ Au, su Îï±}æì-Œuð™u xæíæ±ãS„æ¨:-
„útðt yÚtto‚T M‚wr‚, Ë{qn, „úný yÚtðt n™™ su (…h{uïh)™t ntÚt{tk Au. ð¤e, „útðt Þ¿t
y™u rþÕ… rðãt™e rËrØ {txu …íÚth ytrŒ su (yÂø™)™t ntÚt{tk Au. ‚u Îí籇æ¨:-Þ¿t fh™th
}Âíðf yÚtðt ÿÔÞ Ëk…tŒf rðît™ Au, ‚u ¥Š±Úï-y™wct™ fhðt ÞtuøÞ, r¢Þt ËtæÞ ®nËt™u yÞtuøÞ É
80 ÉøðuŒ¼t»Þ
²¿æï¯é-yÂø™ntuºt ytrŒÚte yï{u½ ËwÄe Þ¿t, yÚtðt rþÕ…rðãt{Þ Þ¿ttu{tk §üf„ï-…qò yÚtðt
‚u (yÂø™)™t „wýtu™wk yLðu»tý fhe™u ËkÞwõ‚ fhu Au, ‚u {™w»Þ ËŒt yt™krŒ‚ hnu Au. (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu Ëðo f{o, W…tË™t y™u ¿tt™ftkztu îtht ËtæÞ Þ¿ttu{tk …h{uïh™e
…qò (W…tË™t) fhðe òuEyu.
yu s he‚u yÂø™ntuºt ‚Útt rþÕ… Þ¿ttu{tk ¼tir‚f yÂø™™u W¥t{ he‚u ËkÞwõ‚ fhðtu òuEyu. (7)
º˝ÁfláÊÊŒÊ ŒfiŒÊÃÈ ŸÊ fl‚ÍfiÁŸ ÿÊÁŸfi ÔÊÎ|áfl⁄U– Œfl·ÈÆ ÃÊ flfiŸÊ◊„H§8H
[Eïh]
…ŒtÚto : y{u Îï±ï¯é-rŒÔÞ f{o, htßÞ y™u rðît™tu{tk su ±¨êçÝ-rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞÚte
«t fhðt ÞtuøÞ W¥t{ Ä™tu™u Ôæë燱Úï-Ëtk¼¤eyu Aeyu, „æ-‚u™wk y{u ±Ýæ}ææãï Ëuð™ fheyu,
„æ-‚u™u Îí籇ææïÎæ:-W¥t{ he‚u W…tË™t fhu÷ s„Œeïh Ý:-y{™u ÎÎæ„é-«Œt™ fhu.
[¼tir‚f yÂø™]
y{u Îï±ï¯é-rþÕ…rðãtÚte rËØ fhu÷ rð{t™trŒ™t ntuðtÚte y™u rŒÔÞ ËqÞtorŒ …ŒtÚttuo{tk su ±¨êçÝ-
rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞÚte «t Út™th W¥t{ Ä™tu™u Ÿæë燱Úï-Ëtk¼¤eyu Aeyu, „æ-‚u™wk y{u ±Ýæ}æãï-
Ëuð™ fheyu, ‚u™u Îí±è‡ææïÎæ:-ËBÞfT he‚u ËkÞwõ‚ fhu÷ ¼tir‚f yÂø™ Ý:-y{™u ÎÎæ„é-yt…u Au.
¼tðtÚto : …h{uïhu yt s„‚{tk «týeytu™u {txu su …ŒtÚto Wí…L™ fhu÷ Au, W…fth{tk Þwõ‚
fhu÷ ‚u …ŒtÚttuoÚte «íÞût-y«íÞût sux÷e …ý ðM‚wytu Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u rðît™tu™t Ëk„Úte Ëw¾ŒtÞf
Īu Au. (8)
º˝ÁfláÊÊŒÊ— Á¬fi¬Ë·Áà ¡ÈÆ„Êà ¬˝ øfi ÁÃcΔÖ Ÿc≈˛ÊŒÎÆÃÈÁ÷fiÁ⁄UcÿÃH§9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Îí籇ææïÎæ:-Þ¿t™wk y™wct™ fh™th rðît™ {™w»Þ Þ¿ttu{tk Ëtu{trŒ
yti»trÄytu™t hË™u çÐÐè¯ç„-…eðt™e RåAt fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ‚u Þ¿ttu™u ÝïcÅîæ„ì-rð¿tt™Úte …éãæï„-
ytŒt™-«Œt™™tu ÔÞðnth fhtu, ‚u Þ¿ttu™u rðrÄ ËtÚtu fhe™u «„éç|æ:-ðËk‚trŒ }‚wytu™t ËkÞtu„Úte
Ëw¾tu™t Ëuð™Úte Ðíç„çcÆ„-«r‚ct™u «t fhe™u, ‚u Þ¿t™e rðãt™u ËŒt §c²„-òýtu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ©uc f{tuo™wk y™wfhý fhðwk òuEyu, Œwüf{tuo™wk ™rn, Ëðo }‚wytu{tk ÞÚttÞtuøÞ
f{o fhðt òuEyu, su }‚w{tk su Œuþ r™ðtË fhðt ÞtuøÞ ntuÞ, íÞtk r™ðtË fhðtu y™u sðwk òuEyu.
‚u Œuþ y™wËth ¼tus™ ytåAt™ y™u rðnth fhðt òuEyu. yu ÔÞðnthtuÚte r™hk‚h Ëw¾tu™wk Ëuð™
fhðwk òuEyu. (9)
ÿûflÊfi ÃÈÆ⁄UËÿfi◊ÎÆÃÈÁ÷º˝¸ÁflfiáÊÊŒÊ ÿ¡Êfi◊„– •œfi S◊Ê ŸÊ ŒÁŒ÷¸ÓflH§10H
…ŒtÚto : nu Îí籇ææïÎ:-ÿrðý yÚtto‚T ytí{t™e þwrØ fh™th rðãtrŒ Ä™™t Œt‚t s„Œeïh !
y{u ²„ì-su „éÚè²}æì-MÚtq¤, Ëqû{, fthý y™u …h{ fthý{tk [tuÚtt yt… y±æ-yt…™u «„éç|æ:-
…ŒtÚttuo™u «t fhtð™the }‚wytu™t Þtu„{tk ²…æ}æãï, S}æ-Ëw¾…qðof …qò fheyu Aeyu. ‚u yt…
ÉøðuŒ¼t»Þ 81
Ý:-y{tht {txu Ä™trŒ …ŒtÚttuo™t ÎçÎ:-Œt‚t ¥{-r™ùÞÚte |æ±-ƒ™tu. (1)
¼tðtÚto : …h{uïh ºtý «fth™t yÚtto‚T MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý ™t{f ºtý …ŒtÚttuo™t s„‚Úte
…]ÚtfT ðM‚w ntuðtÚte [tuÚtt Au. su Ëðoºt yr¼ÔÞt…f, ËðtoL‚Þto{e, ËðtoÄth. …h{uïh Ë{M‚ {™w»Þtu
îtht r™íÞ …qò (= W…tË™t) fhðt ÞtuøÞ Au. ‚u™t rËðtÞ ftuE {™w»Þtuyu yLÞ …ŒtÚttuo™e ‘EïhƒwrØ’
Úte W…tË™t ™ fhðe òuEyu, ‚u™tÚte r¼L™ yLÞ ftuE, f{tuo™u y™wËth Sðtu™u V¤ «Œt™ fh™th
™Úte. (10)
•|‡flfiŸÊ Á¬’fiâ ◊œÈÆ ŒËlfiÇŸË ‡ÊÈÁøfl˝ÃÊ– ´§ÃÈŸÊfi ÿôÊflÊ„‚ÊH§11H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u-su àæéç™±í„æ-…ŒtÚttuo™e þwrØ fh™th ²¿æ±æã¨æ-ntu{ {txu ÿÔÞtu™u
«t fh™th, ÎèlxÝè-su™e Œer™tu nu‚w yÂø™ Au, ‚u ¥çEÝæ-ËqÞo y™u [kÿ{t }æ{é-{Äwh hË™wk
çЯ„}æì-…t™ fhu Au, su «„éÝæ-}‚wytu™e ËtÚtu hËtu™u «t fhtðu Au-‚u™u ÞÚttð‚T òýtu. (11)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ yt…u Au fu {U Eïhu su ËqÞo y™u [kÿ{t ytrŒ ËkÞwõ‚ ƒu-ƒu (òuze)
…ŒtÚto ftÞo rËrØ {txu ËkÞwõ‚ Y…u h[u÷ Au,
nu {™w»Þtu ! yu ƒL™u Ëðo }‚wytu{tk «t Út™th Ëw¾ y™u ÔÞðnth™e rËrØ ËBÞfT Y…Úte
«t fhtðu Au. yu{ ‚{thu òýðwk òuEyu. (11)
ªÊ„¸ÓU¬àÿŸ ‚ãàÿ ´§ÃÈŸÊfi ÿôÊŸË⁄fiUÁ‚– ŒflÊŸ˜ ŒfiflÿÃ ÿfi¡H§12H
…ŒtÚto : su ¨‹y²-r¢Þtytu™t Ëkrð¼t„{tk Ëthe he‚u hnu™th-«ftrþ‚ Út™th ¼tir‚f yÂø™
xææãüÐy²ïÝ-„]n…r‚™t ËkÞwõ‚ ÔÞðnthÚte ‚Útt «„éÝæ-}‚wytu™e ËtÚtu ²¿æÝè:-ºtý «fth™t Þ¿ttu™u
«t fhtð™th ¥ç¨-Au, ‚u-Îï±²„ï-Þ¿t fh™th rðît™™u {txu rþÕ… rðãt{tk ²…-Ëk„{-«tÂ
fhtðu Au. (12)
¼tðtÚto : su rðît™tu îtht Ëðo ÔÞðnth-ftÞtuo{tk «íÞuf }‚w{tk rðãt…qðof ËBÞfT «Þtu„ fhu÷
su yÂø™ Au, ‚u {™w»Þ ytrŒ «týeytu™u rŒÔÞ Ëw¾ …ntU[tzu Au-«t fhtðu Au. (12)
Ëk„r‚ : [tiŒ{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt …kŒh{tk Ëqõ‚™t yÚto™e rðïŒuðtu™t y™wÞtuøÞ ðËk‚
ytrŒ }‚wytu™wk ÞÚtt ¢{ «r‚…tŒ™ fhðtÚte Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (15)
Ëqõ‚-16
•Ê àflÊfi fl„ãÃÆÈ „⁄UfiÿÊ flηfiáÊ¢ ‚Ê◊fi¬ËÃÿ– ßãºfi˝ àflÊ ‚Í⁄UfiøˇÊ‚—H§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðît™T ! su ±ë¯‡æ}æì82
-s¤™e ð»tto fh™th ËqÞo÷tuf™u ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ yÚtto‚T
Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™t hË…t™ Y… ÔÞðnth {txu ¨êÚ™ÿæ¨:-ËqÞo{tk su™wk Œþo™ ÚttÞ Au, ‚u ãÚ²:-
rfhýtu ¥æ + ±ã‹„é-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, y±æ-‚u ËqÞo÷tuf™u ‚wk …ý «t fh, su™u Ëðo rþÕ…e-
82 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fthe„htu «t fhu Au, ‚u™u Ëðo {™w»Þ «t fhu. nu {™w»Þtu ! y{u òýeyu Aeyu, y±æ-‚u …qðtuoõ‚
ËqÞo™u ‚{u …ý òýtu. (1)
¼tðtÚto : su ËqÞo™tk rfhýtu Au, ‚u Ëðo …ŒtÚttuo™t hË™wk ytnhý-¾U[™th Au, ‚u Ëðo™t «ftþf
‚Útt ð»tto fh™th Au, ‚u ÞÚttÞtuøÞ y™wfq¤‚tÚte {™w»Þtu îtht Ëuð™ fhðtÚte W¥t{ Ëw¾tu™u Wí…L™
fhu Au-Ëw¾ yt…u Au. (1)
ß◊Ê œÊŸÊ ÉÊfiÎÃSŸÈflÊ „⁄UËfi ß„Ê¬fiflˇÊ×– ßãº˝¯ ‚ÈÆπÃfi◊ ⁄UÕfiH§2H
…ŒtÚto : ãÚè-su …ŒtÚttuo™u nh™th ËqÞo™t þwõ÷…ût y™u f]»ý…ût Au, ‚u §ã-yt ÷tuf{tk =
ËkËth{tk §}ææ:-yu Íæë„SÝé±:-s¤™wk ðn™ fh™th {æÝæ:-rfhýtu yÚtto‚T ŒerÂytu ‚Útt §‹Îí}æì-ËqÞo÷tuf™u
¨é¶„}æï-yíÞk‚ Ëw¾™tu nu‚w Úƒï-h{ý fhðt ÞtuøÞ rð{t™trŒ hÚttu{tk ©Ð-Ë{e… ±ÿæ„:-«t fhtðu
Au. (2)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su ht‚-rŒðË, þwõ÷…ût y™u f]»ý…ût, ŒrûtýtÞ™ y™u W¥thtÞ™
Au, ‚u ãÚè-fnuðtÞ Au, ‚u™t îtht ËqÞo Ëðo yt™kŒ-ÔÞðnthtu™u «t fhtðu Au. (2)
ßãº˝¯ ¬˝ÊĸÓflÊ◊„ ßãº˝¯ ¬˝ÿàÿfiäfl⁄U– ßãº˝¯ ‚Ê◊fiSÿ ¬ËÃÿfiH§3H
…ŒtÚto : y{u Ðíæ„:-«r‚rŒ™ §‹Îí}æì-…h{ yiïÞo™t Œt‚t Eïh™u Ðí²ç„-«f]ü Œt™ yt…™th
¥Š±Úï-W…tË™t Þ¿t{tk ã±æ}æãï-ytbt™ fheyu Aeyu.
y{u-Ðí²ç„-«f]ü-©uc‚{ ¿tt™ yt…™th ¥Š±Úï-r¢ÞtÚte ËtæÞ Þ¿t{tk Ðíæ„:-«r‚rŒ™ §‹Îí}æì-
…h{ yiïÞo™e ËtÄf rðãw‚T ™t{f yÂø™™wk ã±æ}æãï-„úný fheyu Aeyu.-r¢Þtytu{tk ËkÞwõ‚ fheyu.
y{u Ðí²ç„-«f]ü ¿tt™ yt…™th ¥Š±Úï-r¢Þt™t ËtÄf Þ¿t{tk ¨æï}æS²-Ëðo …ŒtÚttuoÚte Wí…L™
hË™wk Ð脲ï-…t™ fhðt {txu Ðíæ„:-«r‚rŒ™ §‹Îí}æì-ƒtÌt y™u ytÇÞL‚h ðtÞw =«tý™u ã±æ}æãï-
„úný fheyu Aeyu.-‚u™u-rËØ fheyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, «r‚rŒ™ …h{uïh™e W…tË™t fhðe òuEyu y™u ‚u™e yt¿tt™wk …t÷™
fhðwk òuEyu. «íÞuf Þ¿t{tk rðãw‚T ™t{f yÂø™™u ft{{tk ÷uðtu òuEyu y™u «tý rðãt îtht …ŒtÚttuo™tu
W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (3)
©U¬fi Ÿ— ‚ÆÈÃ◊Ê ªfiÁ„ „Á⁄fiUÁ÷Á⁄Uãº˝ ∑§Á‡ÊÁ÷fi—– ‚ÆÈÃ Á„ àflÊ „flÊfi◊„H§4H
…ŒtÚto : çã-su fthýu yu §‹Îí-ðtÞw ÜïUçàæç|æ:-yÂø™, rðãw‚T y™u ËqÞo™t ãçÚç|æ:-nhý-ytnhý
Mð¼tððt¤t ðu„ðt™ rfhýtu™e ËtÚtu Ý:-y{tht ¨é„}æì-Wí…L™ fhu÷t …ŒtÚttuo™u ©Ðæxæçã-ËðoºtÚte
r™fx «t ÚttÞ Au, yux÷t {txu y±æ-‚u ðtÞw yu ¨é„ï-Wí…L™ fhu÷ ntu{, rþÕ… ytrŒ ÔÞðnthtu™tu
y{u ã±æ}æãï-„úný fheyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : su …ŒtÚto y{tht îtht rþÕ…-ÔÞðnthtu{tk W…fth „úný fhðt ÞtuøÞ Au, ‚u yÂø™,
rðãw‚T, ËqÞo y™u ðtÞw™t fthýu s «ßðr÷‚ ÚttÞ Au ‚Útt ytðt„{™ fhu Au. (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 83
 ‚◊¢ Ÿ— SÃÊ◊◊Ê ªsȬŒ¢ ‚flfiŸ¢ ‚ÈÆÃ◊˜– ªÊÒ⁄UÊ Ÿ ÃfiÎÁ·× Á¬fi’H§5H
…ŒtÚto : su ËqÞo Ý:-y{tht y™wct™ fhu÷ S„æï„}æì-M‚wr‚ ÞtuøÞ Þ¿t ‚Útt ¨±Ý}æì-yiïÞo
«t fhtð™th r¢Þtftkz™u „ë範:-‚hMÞt = ‚]»tt ÷t„u÷ xææñÚ:-„tuht hk„™t nhýe™u Ý-Ë{t™
fu su{ ‚u ©Ðæxæçã-s¤tþÞ Ë{e… sE™u s¤™wk …t™ fhu Au, ‚u{ ¨:-‚u ËqÞo §Î}æì-yu ¨é„}æì-
Wí…L™ fhu÷ yti»trÄ ytrŒ™wk çÐÏæ-…t™ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ yíÞk‚ ‚]»tt‚wh nhý ytrŒ …þw, …ûte ‚eðú ðu„Úte Œtuze™u s¤tþÞ …h …ntu[e™u
s¤™wk …t™ fhu Au, ‚uðe he‚u ËqÞo …tu‚t™t ðu„ðt™ rfhýtuÚte yti»trÄ ytrŒ ËwÄe …ntU[e™u ‚u™t
hË™wk …t™ fhu Au. yu ËqÞo™tu {™w»Þtuyu rðãt™e ð]rØ {txu ËBÞfT W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (5)
ß◊ ‚Ê◊Êfi‚ ßãŒfifl— ‚ÈÆÃÊ‚Ê •Áœfi ’Á„¸Á·fi– ÃÊ° ßfiãº˝ ‚„fi‚ Á¬’H§6H
…ŒtÚto : su ¥ç{-Ïæ<ãç¯-su{tk Ëðo …ŒtÚttuo ð]rØ™u «t ÚttÞ Au, ‚u yL‚rhût{tk §}æï-yu ¨æï}ææ¨:-
su™tÚte Ëw¾ Wí…L™ ÚttÞ Au, §‹Î±:-y™u su Ëðo …ŒtÚttuo™u ÂM™øÄ fh™th hË Au, ‚u ¨ã¨ï-ƒ¤
ytrŒ „wýtu {txu Eïhu ¨é„æ¨:-Wí…L™ fhu÷ Au, „æ-‚u™wk §‹Îí-ðtÞw «r‚ûtý çб-…t™ fhu Au.
(6)
¼tðtÚto : Eïhu yt ËkËth{tk «týeytu™tk ƒ¤ ytrŒ™e ð]rØ {txu sux÷t {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo
Wí…L™ fhu÷ Au, ËqÞoÚte rAL™-r¼L™ fhu÷ ‚u …ŒtÚttuo™u ðtÞw …tu‚t™e Ë{e… ÷tðe™u Äthý fhu Au.
‚u™t ËkÞtu„Úte «týe y™u y«týe = sz s„‚ ƒ¤ «t fhu Au. (6)
•ÿ¢ Ã SÃÊ◊Êfi •Áª˝ÿÊ NfiUÁŒS¬ÎªfiSÃÈÆ ‡Ê¢Ãfi◊—– •ÕÊ ‚Ê◊¯ ‚ÈÆâ Á¬fi’H§7H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu su{ yu ðtÞw «Út{ ¨é„}æì-Wí…L™ fhu÷ ¨æï}æ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™t hËtu™wk çÐÏæ-
…t™ fhu Au, ¥ƒ-‚Œ™L‚h „ï-su ‚u ðtÞw™t ¥çxæí²:-yíÞw¥t{ NçÎSÐëÜUì-yL‚: fhý{tk Ëw¾™tu
M…þo fhtð™th S„æï}æ:-‚u™t „wýtuÚte «ftrþ‚ ÚtE™u r¢Þtytu™tu Ë{qn òýe þftÞ, ¥S„é-‚uðt ft{tu
fhðt òuEyu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht þwØ fhðt{tk ytðu÷ Wíf]ü „wýðt¤tu ðtÞw yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞe ƒ™u Au.
‚u{ òýðwk òuEyu. (7)
ÁflEÁ◊à‚flfiŸ¢ ‚ÈÆÃÁ◊ãº˝Ê ◊ŒÊfiÿ ªë¿ÁÖ flÎÆòÊ„Ê ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§8H
…ŒtÚto : su ±ë~æãæ-{u½ = ðtŒ¤tytu™tu ™tþ fh™th §‹Îí:-ðtÞw ¨æï}æÐ脲ï-W¥t{ …ŒtÚttuo™t hËtu™wk
…t™ su{tk ÚttÞ Au ‚u }æÎæ²-yt™kŒ {txu §„ì-r™ùÞ fhe™u ¨±Ý}æì-Ëðo Ëw¾tu™t ËtÄ™ Y… ¨é„}æì-
84
Wí…L™ ÚtÞu÷ ç±E}æì-s„‚™u xæÓÀç„-«t ÚttÞ Au. (8)
¼tðtÚto : ðtÞw …tu‚t™t ytðt„{™ îtht Ë{M‚ s„‚{tk …ntU[e™u ðu„ðt™ y™u {u½tu-ðtŒ¤tytu™u
ðhËtðe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au. ‚u™t rð™t ftuE …ý {™w»Þ ftuE ò‚™t ÔÞðnth™u rËØ
84 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhðt{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚tu ™Úte. (8)
‚◊¢ Ÿ— ∑§Ê◊◊Ê ¬ÎfiáÊ ªÊÁ÷⁄UEÒfi— ‡ÊÃ∑˝§ÃÊ– SÃflÊfi◊ àflÊ SflÊäÿfi—H§9H
…ŒtÚto : nu àæ„RU„æï-þ‚T =yËkÏÞ f{o yÚtðt y™k‚ «¿ttðt™ y™u Ëðo ft{™tytu™u «Œt™
fh™th s„Œeïh ! S±æŠ²:-MðtæÞtÞ fh™th y{u y±æ-yt…™e S„±æ}æ-M‚wr‚ fheyu Aeyu, ¨:-
‚u yt… xææïç|æ:-RrLÿÞ, …]rÚtðe, rðãt™tu «ftþ y™u …þw ‚Útt ¥Eñ:-þe½ú „{™™t nu‚w yÂø™
ytrŒ yÚtðt ½tuzt, ntÚte ytrŒ™t îtht Ý:-y{the §}æ}æì-ðuŒ{kºttu™t îtht «u{…qðof ËíÞ¼tðÚte
fhðt{tk ytðu÷e ÜUæ}æ}æì-ft{™tytu™u ¥æ + Ðë‡æ-ËðoºtÚte …qýo fhtu. (9)
¼tðtÚto : Eïh™wk yu Ët{ÚÞo Au, fu ‚u Ëðo …wÁ»ttÚteo, ÄtŠ{f {™w»Þtu™e ft{™tytu™e
‚u™t f{to™wËth …qŠ‚ fhu Au, su Ë]rü™t yr‚ ©uc Wí…tŒ™ y™u Äthý îtht Ëðo «týeytu™u
Ëw¾e fhu Au, yux÷t {txu Ëðo {™w»Þtuyu ‚u (…h{uïh)™e r™íÞ W…tË™t fhðe òuEyu, yLÞ™e
™rn. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëtu¤{tk Ëqõ‚™t yÚto™e-}‚wytu™t Ëk…tŒf ËqÞo y™u ðtÞw ytrŒ …ŒtÚto™t ÞÚttÞtuøÞ
«r‚…tŒ™Úte-…kŒh{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (16)
Ëqõ‚-17
ßãº˝ÊflL§fiáÊÿÊ⁄U®R„¢ ‚◊˝Ê¡Ê⁄Ufl •Ê flÎfiáÊ– ÃÊ ŸÊfi ◊ΛUÊà ߸≤‡ÊfiH§1H
…ŒtÚto : nwk su ¨}æíæ…æï:-©uc «ftþ{t™ §‹Îíæ±L‡æ²æï:-ËqÞo y™u [kÿ{t™t „wýtuÚte ¥±:-hûtt™u
¥æ±ë‡æï-ËðoºtÚte Mðefth fhwk Awk, y™u „æ-‚uytu §üöàæï-[¢ð‚eo htßÞ™t Ëw¾ MðY… ÔÞðnth{tk Ý:-
y{™u }æëfæ„:-Ëw¾Þwõ‚ fhu Au.
¼tðtÚto : su{ «ftþ{Þ, ËkËth™t W…fthf, Ëw¾ ÔÞðnth™t nu‚w y™u [¢ð‚eo htßÞ™e
Ë{t™ hûtf ËqÞo y™u [kÿ{t Au, ‚u{ y{thu …ý ƒ™ðwk òuEyu. (1)
ªãÃÊfi⁄UÊ Á„ SÕÊ˘flfi‚ „fl¢ Áfl¬˝fiSÿ ◊Êflfi×– œûÊʸ⁄UÊfi ø·¸áÊËŸÊ◊˜H§2H
…ŒtÚto : su ËqÞo y™u [kÿ{t-su çã-r™ùÞÚte su yu yÂø™ y™u s¤ Ëk«Þtu„ fhu÷ }æ汄:-
{tht Ë{t™ …krz‚ ‚Útt ç±ÐíS²-{uÄtðe rðît™™t ã±}æì-ntu{ y™u rþÕ…trŒ ÔÞðnth™t …ŒtÚttuo™t
ytŒt™-«Œt™ xæ‹„æÚæ-fh™th Au-«t fh™th Au, ™¯ü‡æèÝæ}æì-…ŒtÚttuo™u WXtð™th {™w»Þ ytrŒ Sðtu™u
{œææüÚæ-Äthý fh™th Sƒ:-Au. ‚u{tk nwk ‚u™tu …tu‚t™t Ëðo ft{tu™e ¥±¨ï-r¢Þt rËrØ™u {txu ¥æ±ë‡æï-
Mðefth fhwk Awk. (2)
¼tðtÚto : rðît™tu îtht ßÞthu f÷tÞkºttu{tk ÞwÂõ‚Úte ËkÞwõ‚ fhu÷ yÂø™ y™u s¤ «urh‚ fhðt{tk
ytðu Au, íÞthu yu ƒL™u Þt™tu = ðtn™tu þe½ú „r‚ fh™th y™u ‚u{tk hnu÷t {™w»Þ ytrŒ «týeytu
ÉøðuŒ¼t»Þ 85
‚Útt …ŒtÚttuo™t ¼th™t Äthýf‚to y™u Ëw¾ŒtÞe ƒ™u Au. (2)
•ŸÈÆ∑§Ê◊¢ Ãfi¬¸ÿÕÊÁ◊ãº˝ÊfiflL§áÊ ⁄UÊÿ •Ê– ÃÊ flÊ¢ ŸÁŒficΔ◊Ë◊„H§3H
…ŒtÚto : §‹Îíæ±L‡æ-yÂø™ y™u s¤ ¥ÝéÜUæ}æ}æì-«íÞuf ftÞo{tk Úæ²:-Ä™ «Œt™ fhe™u „Ðü²ïƒæ}æì-
‚] fhu Au, „æ-‚u ±æ}æì-ƒL™u™u y{u ÝïçÎcÆ}æì-yíÞk‚ Ë{e… §ü}æãï-ËðoºtÚte «t fheyu Aeyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-yu he‚u yÂø™ y™u s¤™t „wýtu™u òýe™u, su yu ƒL™u (yÂø™
y™u s¤) r¢Þt{tk ËkÞwõ‚ fhu÷t …w»f¤ Ëw¾tu «t fhtðu Au. yu ƒL™u™tu ÞwÂõ‚…qðof ftÞtuo{tk ËBÞfT
«Þtu„ fhðtu òuEyu. (3)
ÿÈÆflÊ∑ÈƧ Á„ ‡ÊøËfiŸÊ¢ ÿÈÆflÊ∑ȧfi ‚È◊ÃËŸÊ◊˜– ÷ÍÆÿÊ◊fi flÊ¡ŒÊflAÊfi◊˜H§4H
…ŒtÚto : y{u çã-su fthýu àæ™èÝæ}æì-W¥t{ ðtýe yÚtðt þw¼ f{tuo™t ²é±æÜéU-r{©ý Ëuð™,
‚Útt ±æ…ÎæÃÝæ}æì-ðts = rð¿tt™ ‚Útt yL™™t Œt‚t yÚtðt W…Œuþf ‚Útt ¨é}æ„èÝæ}æì-©uc ƒwrØ{t™
rðît™tu™u ²é±æÜéU-rð&÷u»tý-…]Útõ¼tð fhðt{tk |æê²æ}æ-Ë{Úto ƒ™eyu, yu fthýu yu yÂø™ y™u
s¤™u rËØ fheyu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-‚uytu ËŒt yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u, þw¼ f{tuo™wk Ëuð™ fhe™u,
rðît™tu™tu r™íÞ Ëk„ fhu, suÚte rðãt y™u Œrhÿ‚t Ë{q¤ ™tþ …t{u. (4)
ßãº˝fi— ‚„dŒÊ√ŸÊ¢ flLfi§áÊ— ‡Ê¢SÿÊfiŸÊ◊˜– ∑˝§ÃÈfi÷¸flàÿÈÆÄâÿfi—H§5H
…ŒtÚto : Ëðo {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu ‚uytu-§‹Îí:-yÂø™, rðãw‚T y™u ËqÞo çã-su fthýu ¨ãdÎæòÝæ}æì-
yËkÏÞ Ä™™t Œt‚tytu™e {æÞ{tk RU„é:-©uc‚tÚte ftÞo rËØ fh™th |æ±ç„ ÚttÞ Au, ‚Útt su ±L‡æ:-
s¤, ðtÞw y™u [kÿ{t …ý àæ¢S²æÝæ}æì-«þkË™eÞ …ŒtÚttuo{tk ©uc‚tÚte ftÞtuo{tk ËtÄf Au, ‚u™u òýðt
òuEyu fu Wõ‚ rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo ©v‰²:-rðãt rËrØ {txu W…Œuþ fhðt yÚtðt fhtððt{tk
W¥t{ Au. (5)
¼tðtÚto : yºtu …qðo {kºtÚte çã-…Œ™e y™wð]r¥t Au. suÚte sux÷t …]rÚtðe ytrŒ yL™ ytrŒ™t
Œt™™t ËtÄ™tu™t r™r{¥t Au, ‚u{tk yÂø™, rðãw‚T y™u ËqÞo {wÏÞ Au y™u ‚u{tk …ý su s¤,
ðtÞw y™u [kÿ{t Au, ‚u …tu‚-…tu‚t™t „wýtu™u fthýu «þkË™eÞ y™u òýðt ÞtuøÞ Au, ‚u{ òýe™u
f{tuo{tk ËBÞfT «Þwõ‚ fhðtÚte yu r¢Þt rËrØ™t nu‚w ƒ™u Au. (5)
ÃÿÊÁ⁄UŒflfi‚Ê flÿ¢ ‚Ÿ◊ ÁŸ øfi œË◊Á„– SÿÊŒÈÆà ¬˝⁄UøfiŸ◊˜H§6H
86
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u rðît™tu-yÂø™ y™u s¤™t „wýtu™t ¥±¨æ-rð¿tt™ ‚Útt ‚u™t îtht W…fth
„úný fhðtÚte §„ì-s su Ëw¾tu ™u W¥t{ Ä™tu™wk ¨Ýï}æ Ëuð™ fheyu Aeyu, „²æï:-‚u (RLÿ y™u
ðÁý)™t r™r{¥tÚte ™-y™u ‚u™tÚte «t yËkÏÞ Ä™™u çÝ + {è}æçã-ËðoÚtt Äthý fheyu, ‚u™tÚte
86 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ftuþtu ytrŒ W¥t{ MÚtt™{tk …qhý fheyu, su Ä™tuÚte y{tht ÐíÚï™Ý}æì-…w»f¤ ÔÞÞ {txu ©„-rn‚fh
S²æ„ì-ƒ™u. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-‚uytu yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t W…Þtu„Úte …qýo Ä™tu™u Ëk…tŒ™
fhe™u, ‚u™e hûtt y™u ð]rØ fhe™u, ‚u™e ÞÚttÞtuøÞ ÔÞÞ fhe™u htßÞ™e ð]rØÚte Ëðo™t rn‚™e WL™r‚
fhðe òuEyu. (6)
ßãº˝ÊfiflL§áÊ flÊ◊„¢ „ÍÆfl ÁøòÊÊÿ ⁄UÊœfi‚– •S◊Êãà‚È Á¡ÇÿÈ·fiS∑ΧÃ◊˜H§7H
…ŒtÚto : su ËBÞfT «Þwõ‚ fhu÷ ¥S}ææÝì-y™u ¨éç…x²é¯:-W¥t{ rðßÞÚte Þwõ‚ ÜëU„}æì-fhu Au,
±æ}æì-‚u ELÿ = yÂø™ y™u ðÁý = s¤™u ç™~ææ²-su yŒT¼q‚ yÚtto‚T htßÞ, Ëu™t, ™tufh, …wºt,
r{ºt, Ëwðýo, hí™, ntÚte, ½tuzt ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ Úæ{¨ï-Ëw¾ ËtÄ™tu™t nu‚w Ä™™e «tr {txu
¥ã}æì-nwk {™w»Þ ‚u™u ¥æãé±ï-„úný fhwk Awk. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu W¥t{ he‚u rËØ fhu÷ yÂø™ y™u s¤™u ftÞo{tk Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu
rðrðÄ Ä™tu y™u rðsÞ™u «t fhe™u Ëw¾e ÚttÞ Au y™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au. (7)
ßãº˝ÊfiflL§áÊ ŸÍ ŸÈ flÊ¢ Á‚·Êfi‚ãÃË·È œËcflÊ– •S◊èÿ¢ ‡Ê◊¸®fi ÿë¿Ã◊˜H§8H
…ŒtÚto : su 稯樋„è¯é-W¥t{ f{o fhðt™e RåAt y™u {è¯é-þw¼-þt†tu™u Äthý fh™the
ƒwrØytu{tk Ýé-þe½ú Ýé-su fthýu ¥S}æ|²}æì-y{u …wÁ»ttÚteo rðît™tu {txu àæ}æü-Ëðo Œw:¾ hrn‚ y™u
Œw:¾ rð™tþf W¥t{ Ëw¾™tu ¥æ²ÓÀ„}æì-ËðoºtÚte rðM‚]‚ fheyu Aeyu, ‚uÚte ±æ}æì-‚u §‹Îíæ±L‡ææ-
ðtÞw y™u s¤™t ftÞtuo™e rËrØ {txu nwk r™hk‚h ãé±ï-„úný-Mðefth fhwk Awk. (8)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu þt†™t ËkMfth y™u …wÁ»ttÚtoÞwõ‚ ƒwrØytuÚte rþÕ… ytrŒ Ëðo W¥t{
ÔÞðnthtu{tk RLÿ y™u ðÁý (ðtÞw y™u s¤)™tu ËBÞfT «Þtu„ fhu Au; ‚uytus yt ËkËth{tk Ëw¾tu™tu
rðM‚th fhu Au. (8)
¬˝ flÊfi◊‡ŸÊÃÈ ‚Èc≈ÈÆÁÃÁ⁄Uãº˝ÊfiflL§áÊ ÿÊ¢ „ÈÆfl– ÿÊ◊ÎÆœÊÕfi ‚œSÃÈfiÁÃ◊˜H§9H
…ŒtÚto : nwk su{ yt ËkËth{tk ¨écÅéç„:-RLÿ y™u ðÁý™e W¥t{ M‚wr‚ ÐíæÔÝæï„é-Ëthehe‚u
ÔÞ ÚttÞ, ‚u{ ²æ}æì-su M‚wr‚™u ãé±ï-Mðefth-„úný fÁ Awk, ‚Útt ±æ}æì-‚u RLÿ y™u ðÁý-…qðtuoõ‚
ðtÞw y™u s¤ ²æ}æì-su ¨{S„éç„}æì-M‚wr‚-feŠ‚ ËtÚtu rþÕ…r¢Þt™e «{æƒï-ð]rØ fhu Au. ‚u rþÕ…
rðãt™u nwk ãé±ï-„úný fhwk Awk. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su …ŒtÚttuo™t suðt „wý Au, ‚u™u yuðt Ëwrð[th…qðof òýe™u ‚u™tÚte ËŒt
W…fth „úný fhðtu òuEyu, yu{ Eïh™tu W…Œuþ Au. (9)
Ëk„r‚ : …qðtuoõ‚ Ëtu¤{tk Ëqõ‚™t y™wÞtu„e RLÿ y™u ðÁý™t yÚto™wk yt Ëqõ‚{tk «r‚…tŒ™
fhðtÚte yt M‚h{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ‚u™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (17)
ÉøðuŒ¼t»Þ 87
 Ëqõ‚-18
‚Ê◊ÊŸ¢ Sfl⁄UfiáÊ¢ ∑ΧáÊÈÆÁ„ ’˝firÊáÊS¬Ã– ∑§ˇÊËflfiãâ ÿ •ÊÒfiÁ‡Ê¡—H§1H
…ŒtÚto : nu Ïæíræ‡æSЄï-ðuŒ™t Mðt{e Eïh ! ²:-su nwk ¥æñçàæ…:-rðãt™t «ftþ{tk ËkËth™u
rðrŒ‚ Út™th y™u rðît™tu™t …wºt Ë{t™ Awk, ‚u {™u ¨æï}ææÝ}æì-yiïÞo Wí…L™ fh™th Þ¿t™t f‚to
S±Ú‡æ}æì-þçŒ, yÚto y™u ËkƒkÄ™t W…Œuþf, ÜUÿæ豋„}æì-fûtt yÚtto‚T ntÚt™e ytk„¤eytuÚte Út™the
«þkË™eÞ rþÕ…rðãt™wk f]…tÚte Ëk…tŒ™ fh™th ÜëU‡æéçã-ƒ™tðu. (1)
¼tðtÚto : ynª su ftuE rðãt™t «ftþ{tk Wí…L™ {™w»Þ Au, ‚u s yæÞt…f rþÕ…rðãt™t
Ëk…tŒf ƒ™e þfu Au. Eïh …ý yuðt {™w»Þ …h y™w„ún fhu Au. (1)
ÿÊ ⁄U®RflÊŸ˜ ÿÊ •fi◊Ëfl„Ê flfi‚ÈÆÁflØ ¬Èfi|c≈flœ¸ÓŸ—– ‚ Ÿfi— Á‚·ÄÃÈÆ ÿSÃÈÆ⁄U—H§2H
…ŒtÚto : ²:-su s„Œeïh ! Úï±æÝì-rðãtrŒ y™k‚ Ä™ðt™, ²:-su Ðéçcű{üÝ:-þheh y™u ytí{t™e
…wrüðÄof, ±¨é籄ì-Ëðo ðM‚w™u òý™th, ¥}æè±ãæ-yrðãt ytrŒ htu„tu™t ™tþf, ²:-su þe½ú Ëw¾fthf
„éÚ:-þe½úfthe ƒúñýM…r‚ = ðuŒ™t Mðt{e s„Œeïh Au, ¨:-‚u Ý:-y{™u rðãt ytrŒ Ä™tuÚte
稯v„é-yíÞk‚ ËkÞwõ‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËíÞ ¼t»tý ytrŒ ÷ûtýtuðt¤e Eïh™e yt¿tt™wk …t÷™ fhu Au, ‚uytu
yrðãt ytrŒ htu„tuÚte hrn‚ y™u þheh y™u ytí{t™e …wrüÚte Þwõ‚ ƒ™e™u [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ
Ä™tu™u ‚Útt Ëðo htu„tu™wk nhý fh™the yti»trÄytu™u «t fhu Au. (2)
◊Ê Ÿ— ‡Ê¢‚Ê •⁄UfiL§·Ê œÍÆÁûʸ— ¬˝áÊ昧 ◊àÿ¸ÓSÿ– ⁄UˇÊÊfi áÊÊ ’˝rÊáÊS¬ÃH§3H
…ŒtÚto : nu ÏæíræSЄï-ðuŒ yÚtðt ƒúñtkz™t Mðt{e s„Œeïh ! yt… ¥ÚL¯:-Œt™hrn‚ }æy²üS²-
{™w»ÞÚte Ý:-y{the Úÿææ-hûtt fhtu, suÚte Ý:-y{the ðå[u ftuE {ê<œæ:-®nËf {™w»Þ ™ ntuÞ,
yt…™e f]…tÚte su y{the à梨:-«þkË™eÞ Þ¿t yÚtto‚T ÔÞðnth }ææ, Ðí‡æÑì -fŒe ™tþ …t{u ™rn.
(3)
¼tðtÚto : ftuE {™w»Þu fŒe …ý Äq‚o {™w»Þ™tu Ëk„ fhðtu ™rn, ‚Útt yLÞtÞ…qðof ftuE™e ®nËt
fhðe ™rn, …hk‚w Ëðo {™w»Þtuyu Ëðo™e LÞtÞÚte hûtt fhðe òuEyu. (3)
‚ ÉÊÊfi flË⁄UÊ Ÿ Á⁄UficÿÁà ÿÁ◊ãº˝Ê ’˝rÊfiáÊS¬ÁÃfi—– ‚Ê◊Êfi Á„ŸÊÁà ◊àÿ¸Ó◊˜H§4H
…ŒtÚto : §‹Îí-ðtÞw Ïæíræ‡æSÐç„:-ƒúñ88
tkz™t …t÷f …h{uïh ¨æï}æ:-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄytu™t
Ë{qn™t hË ²}æì-su }æy²ü}æì-{™w»Þ ytrŒ «týe™u çãÝæïç„-WL™‚ fhu Au ¨:-‚u ±èÚ:-þºtw™tu rðsu‚t
ðeh…wÁ»t Ý, Íæ, çÚc²ç„-r™ùÞÚte ‚u rð™tþ™u fŒe «t Út‚tu ™Úte. (4)
88 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su {™w»Þtu ðtÞw, rðãw‚T ËqÞo y™u Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu™t „wýtu™u „úný fhe™u
…tu‚t™t ftÞtuo rËØ fhu Au, ‚uytu fŒe Œw:¾e Út‚t ™Úte. (4)
àfl¢ â ’˝firÊáÊS¬Ã ‚Ê◊ ßãº˝fi‡ø ◊àÿ¸Ó◊˜– ŒÁˇÊfiáÊÊ ¬Êàfl¢„fi‚—H§5H
…ŒtÚto : nu Ïæíræ‡æSЄï-ƒúñtkz™t …t÷f …h{uïh ! y±}æì-yt…-¥¢ã¨:-…t…tuÚte su™e hûtt fhtu
Atu, y}æ-‚u Ä{toí{t Þ¿t fh™th }æy²ü}æì-rðît™ {™w»Þ™e ¨æï}æ-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄytu™tu hË,
§‹Îí:-ðtÞw y™u Îçÿæ‡ææ:-suÚte ð]rØ™u «t ÚttÞ Au yu Ëðo ²æ„é-hûtt fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yÄ{oÚte Œqh hne™u …tu‚t™t ÷tuftu™t Ëw¾™e ð]rØ RåAu Au, ‚uytu …h{uïh™e
W…tË™t fhe™u Ëtu{, RLÿ y™u Œrûtýt™wk ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhu. (5)
‚Œfi‚S¬ÁÃ◊jÈfiâ Á¬˝ÿÁ◊ãº˝fiSÿ ∑§Êêÿfi◊˜– ‚ÁŸ¥ ◊œÊ◊fiÿÊÁ‚·◊˜H§6H
…ŒtÚto : nwk §‹ÎíS²-Sð ÜUæ}²}æì0 ft{™t fhðt ÞtuøÞ, ¨çÝ}æì-…t… y™u …wÛÞtu™t rð¼t„Úte
V¤ «Œt™ fh™th çÐí²}æì-Ëðo «týeytu™u «ËL™ fh™th, ¥jé„}æì-ytùÞoÞwõ‚ „wý, f{o y™u Mð¼tð
Y… S±SÐç„}æì-su{tk rðît™ ÄtŠ{f LÞtÞtÄeþ ÂMÚt‚ ntuÞ, ‚u ˼t™t Mðt{e s„Œeïh™e W…tË™t
y™u Ëðo W¥t{ „wý, Mð¼tð …htu…fthe ˼t…r‚™u «t fhe™u }æï{æ}æì-W¥t{ ¿tt™™u Äthý fh™the
ƒwrØ™u ¥²æ稯}æì-«t fÁk. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËðoþÂõ‚{t™, Ëðo™t yrÄct‚t y™u Ëðo™t yt™kŒ «Œt‚t …h{uïh™e
y™u Mð¼tðtuÚte Þwõ‚ y™u …htu…fthe ˼t…r‚™u «t fhu Au, ‚uytu s Ë{M‚ þt†tu™wk ¿tt™
y™u r¢ÞtÚte Þwõ‚ ƒwrØ™u «t fhe™u …wÁ»ttÚteo ‚Útt rðît™ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (6)
ÿS◊ÊfiºÎÆÃ Ÿ Á‚äÿfiÁà ÿôÊÊ Áflfi¬ÁpÃfipŸ– ‚ œËŸÊ¢ ÿÊªfiÁ◊ãflÁÃH§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ²S}ææ„ì-su ç±Ðçp„:-y™k‚ rðãtðt™ y™u Ëðo þÂõ‚{t™ s„Œeïh™t
«„ï-rð™t ²¿æ:-árü„tu[h ËkËth ™Ýæ-fŒe Ý ç¨Š²ç„-rËØ = ƒ™e þf‚tu ™Úte, ¨:-‚u s„Œeïh
Ëðo «týeytu y™u {™w»Þtu™e {èÝæ}æì-ƒwrØ y™u f{tuo™t ²æïxæ}æì-ËkÞtu„™u §‹±ç„-«t fhu Au yÚtðt
òýu Au. (7)
¼tðtÚto : ÔÞt…f = Ëðo{tk hnu™th Eïh y™u ÔÞtÃÞ Ëk…qýo s„‚ yu ƒL™u™tu r™íÞ ËkƒkÄ
Au. ‚u s Ëðo s„‚™u h[e™u ‚Útt Äthý fhe™u, Ëðo™e ƒwrØytu™e [uüt™t ¿tt‚t ƒ™e™u Ëðo «týeytu™u
‚u™t f{to™wËth Ëw¾-Œw:¾ Y… V¤ «Œt™ fh™th Au.
Rïh rð™t, …tu‚t™t Mð¼tðÚte rËØ y™u su™tu ftuE yrÄct‚t ™ ntuÞ yuðwk s„‚ fŒe ƒ™e
þf‚wk ™Úte, fthýfu sz …ŒtÚttuo{tk ¿tt™™tu y¼tð ntuðtÚte ÞÚttur[‚T r™Þ{Úte ‚u™e Wí…r¥t ÚtE
þf‚e ™Úte. (7)
•ÊºÎfiäŸÊÁà „Áflc∑ΧfiÁâ ¬˝ÊÜø¯ ∑ΧáÊÊàÿäfl⁄U◊˜– „ÊòÊÊfi Œfl·Èfi ªë¿ÁÃH§8H
ÉøðuŒ¼t»Þ 89
 …ŒtÚto : su Ëðo¿t, ˼t…r‚, Œuð …h{uïh-Ðíæ@}æì-Ëðo{tk ÔÞt y™u su™u «týeytu Ëthe
he‚u «t ÚttÞ Au, ãç±cÜëUç„}æì-nrð yÚtto‚T ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e h[™tðt¤t ¥Š±Ú}æì-
r¢Þt s„‚ yÚtto‚T r¢ÞtÚte Wí…L™ Út™th s„‚ Y… Þ¿t{tk ãæï~ææç‡æ-ntu{™u rËØ fhtð™the r¢Þtytu™u
ÜëU‡ææïç„-Wí…L™ fhu Au. ‚Útt ¥æ„ì-ËðoºtÚte «ŠÝæïç„-ËBÞfT ð]rØ fhu Au; Vhe ‚u Þ¿t Îï±ï¯é-rŒÔÞ„wýðt¤t
…ŒtÚttuo{tk xæÓÀç„-«t ÚttÞ Au. (8)
¼tðtÚto : su™tÚte …h{uïh Ë{M‚ s„‚™e h[™t fhu Au, yux÷t {txu Ëðo …ŒtÚttuo …hM…h
ËkÞtu„Úte ð]rØ …t{u Au, yu r¢Þtí{f Þ¿t y™u rþÕ…rðãt{tk ËBÞfT «Þwõ‚ fhðtÚte {nt™ Ëw¾tu™u
Wí…L™ fhu Au. (8)
Ÿ⁄Uʇʢ‚¯ ‚ÈÆœÎc≈fi◊◊¬fi‡ÿ¢ ‚¬˝ÕfiSÃ◊◊˜– ÁŒflÊ Ÿ ‚kfi◊π‚◊˜H§9H
…ŒtÚto : nwk Ý-su{ «ftþ{t™ ËqÞtorŒ™t «ftþÚte ¨Îì }æ}涨}æì-su{tk «týe ÂMÚth hnu Au
y™u su{tk s„‚ «t ÚttÞ Au, ¨ÐíS„}æ}æì-rðM‚]‚ ytftþ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu yíÞk‚ ÔÞtÂ
¨éÍæëcÅ}æ}æì-©uc he‚u Ë{M‚ s„‚™u Äthý fh™th ÝÚæà梨}æì-Ëðo {™w»Þtu™u yð~Þ M‚wr‚ fhðt
ÞtuøÞ ¨ÎÚSÐç„}æì-…qðtuoõ‚ ˼t…r‚ …h{uïh™tk ¥Ðà²}æì-¿tt™árüÚte Œþo™ fÁk Awk, ‚u{ ‚{u …ý
˼t…r‚™u «t ÚtE™u LÞtÞÚte Ëðo «ò™wk …t÷™ fhe™u r™íÞ Œþo™ fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ Ëðoºt rðM‚]‚ ËqÞtorŒ™t «ftþ™u r™nt¤u Au, ‚u{ Ëðoºt ÔÞtÂ, ¿tt™™t
«ftþ™u fh™th-¿tt™ «ftþY… …h{uïh™u òýe™u rðM‚th Ëw¾™u «t fhu Au. (9)
Ëk„r‚ : …qðo Ë¥th{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu §‹Îí = r{ºt y™u ðÁý™e ËtÚtu y™wÞtu„e ƒ]nM…r‚
ytrŒ yÚttuo™t «r‚…tŒ™Úte yt yZth{tk Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (18)
Ëqõ‚-19
¬˝Áà àÿ¢ øÊLfi§◊äfl⁄U¢ ªÊfi¬ËÕÊÿ ¬˝ „Ífiÿ‚– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§1H
…ŒtÚto : su ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ }æLç|Î:-rðþu»t ðtÞw™e ËtÚtu ¥æxæçã-Ëðoºt òÞ Au, ‚u rðît™tu™e
r¢Þtytu îtht y±}æì-‚u ™æL}æì-©uc ¥Š±Ú}æì-Þ¿t™t Ðíç„-{txu ‚Útt xææïÐèƒæ²-…]Úðe y™u RrLÿÞtu
ytrŒ™e hûtt {txu Ðí + ã겨ï-©uc he‚u r¢Þt{tk «Þwõ‚ fhðt{tk ytðu Au. (yÚtto‚T W…rŒü fhðt{tk
ytðu Au.) (1)
¼tðtÚto : su ¼tir‚f yÂø™ «rËØ y™u rðãw‚T ytrŒ Y…{tk ðtÞwÚte «Œe fhðt{tk ytðu
Au, ‚u yÂø™™u, rðît™tuyu «þM‚ ƒwrØ îtht, «íÞuf ftÞo rËØ{tk Ëðo™e hûtt {txu ‚u™t „wýtu™t
¿tt™™e ËtÚtu W…Œuþ y™u ©ðý fhðtu 90 òuEyu. (1)
ŸÁ„ ŒflÊ Ÿ ◊àÿÊ¸®fi ◊„SÃfl ∑˝§Ãȯ ¬⁄U—– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§2H
90 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 [Eïh]
nu ¥xÝï-rð¿tt™ MðY… Rïh ! yt… f]…t fhe™u }æLç|Î:-«týtu™e ËtÚtu ¥æ + xæçã-rð¿tt‚
Úttytu y™u ËðoºtÚte ytðtu. ‚u y±-…h{tí{t™t ÐÚ:-W¥t{ „wý y™u }æã:-{rn{t Au, RU„é}æì-yt…™t
Ëk…qýo f{o™t yL‚™u Ýçã-™rn ftuE Îï±:-rðît™ y™u }æy²ü:-ftuE yrðît™ òýe þf‚tu Ý-™Úte.
[¼tir‚f yÂø™]
su ¼tir‚f yÂø™™t ÐÚ:-yr‚ ©uc „wý y™u }æã:-{rn{t ÜíU„é}æì-f{o yÚtðt ƒwrØ™u «tÂ
fhtðu Au, su™u Ýçã-™rn, Îï±:-rðît™ y™u }æy²ü:-yrðît™ {™w»Þ òýe þf‚tu Ý-™Úte. ¥xÝï-
‚u ¼tir‚f yÂø™ }æMç|Î:-ðtÞwytu™e ËtÚtu ¥æ + xæçã-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, òÞ Au.
¼tðtÚto : …h{uïh™e Ëðtuo¥t{ {rn{t y™u f{o y™k‚ ntuðtÚte ftuE ‚u™tu yL‚-…th …t{e
þf‚t ™Úte, …hk‚w su™e sux÷e ƒwrØ y™u rðãt ntuÞ Au, ‚u y™wËth ‚u Ë{trÄÞtu„Úte Þwõ‚ «týtÞt{Úte
yL‚Þto{e Y…{tk hnu÷ (Eïh™u òýe þfu Au.) ðuŒtu{tk ‚Útt Ë]rü{tk ¼tir‚f yÂø™™t ‚Útt {Á‚
yÚtto‚T ðtÞw™tk sux÷t MðY… y™u „wýtu ðŠý‚ fhu÷ Au, ‚ux÷t s òýe þftÞ Au, ‚u™tÚte yrÄf
òýe þft‚t ™Úte. (2)
ÿ ◊„Ê ⁄U¡fi‚Ê ÁflŒÈÁfl¸Efi ŒflÊ‚Êfi •º˝È„fi—– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§3H
…ŒtÚto : ²ï-su {™w»Þ ¥Îíéã:-ÿtunÚte hrn‚ ç±Eï-Ëðo Îï±æ¨:-rðît™ Au. ‚u }æLÎìç|æ:-…ð™
y™u yÂø™™e ËtÚtu ËkÞwõ‚ }æã:-{nt™ Ú…¨:-÷tuftu™u ç±Îé:-òýu Au, ‚uytus Ëw¾e ÚttÞ Au.
nu ¥xÝï-MðÞk «ftþMðY… ‚Útt Ëðo™u «ftrþ‚ fh™th Eïh ! yt…-}æLÎìç|æ:-ËðoºtÚte «tÂ
Úttytu Atu, ‚uÚte yt…u su (¥xÝï) «ftþf yÂø™ ƒ™tðu÷ Au, ‚u ðtÞwytu™e ËtÚtu s ftÞo™u {txu
¥æxæçã-ytðu Au, «t ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su rðît™tu-yÂø™Úte ytf]ü, «ftrþ‚ y™u ðtÞw™t îtht [uüt fhe™u Äthý fhu÷
÷tuf Au, ‚u Ëðo™u òýe™u ‚u™tu ftÞtuo{tk W…Þtu„ fhðtu òýu Au, ‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
ÿ ©Uª˝Ê •∑§¸◊ÊfiŸÎÆøÈ⁄UŸÊfiœÎc≈Ê‚ •Ê¡fi‚Ê– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§4H
…ŒtÚto : ²ï-su ©xæíæ:-‚eðú ðu„trŒ „wýÞwõ‚ ‚Útt ¥Ýæ{ëcÅæ¨:-ftuEÚte htufe ™ þftÞ, yuðtu
…ð™ ¥æï…¨æ-…tu‚t™t ƒ¤ ytrŒ „wýtu™e ËtÚtu rðã{t™ ÚtE™u ¥ÜüU}æì-ËqÞtorŒ ÷tuftu™t ¥æÝë™é:-
„wýtu™u «ftrþ‚ fhu Au »„ñ:-yu }æLÎìç|æ:-…ð™tu™e ËtÚtu ¥xÝï-rðãw‚T yÚtðt «rËØ yÂø™ ¥æxæçã-
Ë{M‚ ftÞtuo{tk Ënfthe-ËntÞ fh™tht ntuÞ Au, ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au. (4)
¼tðtÚto : sux÷wk …ý ƒ¤ Au, ‚u ðtÞw y™u rðãw‚T îtht Wí…L™ ÚttÞ Au. yu ðtÞw Ë{M‚
÷tuftu™u Äthý fh™th Au, ‚u™t Þtu„Úte rðãw‚T y™u ËqÞo ytrŒ «ftrþ‚ ÚtE™u Äthý fhðt{tk ytðu
Au,Éøðu
‚uÚte ðtÞw™t „wýtu™t ¿tt™ y™u ‚u™t W…fth „úný fhðtÚte y™uf ftÞtuo rËØ ÚttÞ Au. (4)
Œ¼t»Þ 91
 ÿ ‡ÊÈÆ÷˝Ê ÉÊÊ⁄Uflfi¬¸‚— ‚ÈˇÊòÊÊ‚Êfi Á⁄U‡ÊÊŒfi‚—– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§5H
…ŒtÚto : ²ï-su ÍææïÚ±Ðü¨:-½tuh-n™™þe÷ Mð¼tððt¤t çÚ¨æΨ:-htu„tu™wk ¼ûtý-™tþ fh™th
¨éÿæ~ææ¨:-yL‚rhût{tk r™¼oÞ htßÞ fh™th àæé|æíæ:-…tu‚t™t „wýtuÚte Ëwþtur¼‚-ðtÞw Au, ‚u }æLÎìç|æ:-
Ëw¾ «tr™t nu‚w …ð™tu™e ËtÚtu ¥xÝï-yu ¼tir‚f yÂø™ ¥æxæçã-«fx ÚttÞ Au yÚtto‚T ftÞtuo™u «tÂ
fhtðu Au. (5)
¼tðtÚto : su Þ¿t îtht þwØ fhu÷ …ð™ W¥t{ htßÞ fh™th ƒ™e™u htu„tu™tu ™tþ fhu Au
‚Útt su yþwØ-Œw„OrÄ‚ Au ‚u Ëw¾tu™tu ™tþ fhu Au, ‚uÚte {™w»Þ yÂø™ ({tk ntu{) îtht ðtÞw™e
þwrØ Ëw¾tu™u rËØ fhu. (5)
ÿ ŸÊ∑§SÿÊÁœfi ⁄UÊøŸ ÁŒÁfl ŒflÊ‚ •Ê‚fiÃ– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§6H
…ŒtÚto : ²ï-su Îï±æ¨:-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …]rÚtðe y™u [LÿtrŒ ÷tuf «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚uytu ÝæÜUS²-
Ëw¾™e rËrØ fh™th ËqÞo÷tuf™t Úæï™Ýï-Ár[fthf çÎç±-«ftþ{tk ¥ç{ + ¥æ¨„ï-W…h rðã{t™ Au.
}æLÎìç|æ:-‚u™t Äthf y™u «ftþf rŒÔÞ„wý ðtÞw Œuðtu™e ËtÚtu ¥xÝï-yu «rËØ yÂø™ ¥æ + xæçã-
ËðoºtÚte Ëw¾™u «t fhtðu Au. (6)
¼tðtÚto : Ëðo ÷tuf Rïh™t «ftþÚte s «ftrþ‚ Au, …hk‚w ‚u™t h[u÷t ËqÞo÷tuf™t «ftþÚte
…]rÚtðe y™u [kÿ÷tuf «ftrþ‚ ÚttÞ Au. ‚u rŒÔÞ-„wýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ yu yÂø™™tu Ëðo ftÞtuo{tk
«Þtu„ fhðtu òuEyu. (6)
ÿ ߸Wÿfi|ãà ¬fl¸ÓÃÊŸ˜ ÁÃ⁄U— ‚fi◊Èƺ˝◊fiáʸfl◊˜– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§7H
…ŒtÚto : ²ï-su ðtÞw бü„æÝì-{u½tu-ðtŒ¤tu™u §üÑì ¶²ç„-rAL™-r¼L™ fhe™u ðhËtðu Au, ¥‡æü±}æì-
…]rÚtðe™t Ë{wÿ™tu ç„Ú:-r‚hMfth fhu Au, ¨}æéÎí}æì-yL‚rhût™u s¤Úte …qýo fhu Au, ‚u }æLÎìç|æ:-
W…h-™e[u „r‚ fh™th …ð™tu™e ËtÚtu ¥xÝï-yu rðãw‚T ™t{f yÂø™ ¥æ + xæçã-ËðoºtÚte «tÂ
ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : ðtÞw™t Þtu„Úte s ð»tto ÚttÞ Au, s¤ y™u huýw yÚtto‚T …ŒtÚttuo™t Ëqû{ xwfzt fu
hsfý W…h sE™u (™e[u) ytðu Au. ‚u …ð™tu™e ËtÚtu yÚtðt ‚u™t r™r{¥tÚte rðãw‚T Wí…L™ Út‚t
„úný fhe þftÞ Au. (7)
•Ê ÿ Ããfl|ãÃfi ⁄U|‡◊Á÷fi|SÃ⁄U— ‚fi◊Èƺ˝◊Ê¡fi‚Ê– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§8H
92 yÚtðt ðu„Úte ¨}æéÎí}æì-yL‚rhût™t s¤{Þ Ë{wÿ™u
…ŒtÚto : ²ï-su ðtÞw …tu‚t™t ¥æï…¨æ-ƒ¤
«t ÚttÞ Au, s¤{Þ Ë{wÿ™u ç„Ú:-r‚hMf]‚ fhu Au, ‚Útt su Úçà}æç|æ:-ËqÞo™t rfhýtu™e ËtÚtu
¥æ + „‹±ç‹„-y™w„‚ ÚtE™u «ftþ™tu rðM‚th fhu Au, ‚u }æLÎìç|æ:-Ä™ksÞ ytrŒ Ëqû{ «týY…
92 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…ð™tu™e ËtÚtu ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ¥æ + xæçã-ËðoÚte «t ÚttÞ Au, ftÞo™e rËrØ fhu Au. (8)
¼tðtÚto : yu …ð™tu™e «trÂÚte s Ëðo …ŒtÚttuo ð]rØ …t{e™u ƒ¤™wk fthý ƒ™u Au. ‚uÚte {™w»Þtuyu
ðtÞw y™u yÂø™™t Þtu„Úte y™uf «fth™t ftÞtuo™u rËØ fhðt òuEyu. (8)
•Á÷ àflÊfi ¬ÍÆfl¸¬ËfiÃÿ ‚ÎÆ¡ÊÁ◊fi ‚Êêÿ¢ ◊œÈfi– ◊L§|jfi⁄UÇŸ •Ê ªfiÁ„H§9H
…ŒtÚto : su }æLÎìç|æ:-…ð™tuÚte ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ¥æxæçã-ftÞo ËtÄf ƒ™u Au, ‚u{tk Ðê±üÐ脲ï-
«Út{ su{tk «er‚ yÚtto‚T Ëw¾™tu ¼tu„ ÚttÞ Au ‚u W¥t{ yt™kŒ™e «tr {txu ¨æï}²}æì-Wí…L™ Út™th,
Ëw¾tu™t Ë{qn, hË„úný™u ÞtuøÞ }æ{é-{Äwh yt™kŒ yt…™th …ŒtÚto rðþu»t™u nwk ¥ç|æ + ¨ë…æç}æ-
Ëðo he‚u Wí…L™ fhwk Awk. (9)
¼tðtÚto : rðît™s™tu su ðtÞw, yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo îtht Ëk…qýo rþÕ…r¢Þt Y…e Þ¿t™wk r™{toý
fhu Au, ‚uytu™t îtht Ëðo {™w»Þtuyu Ë{M‚ ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : yZth{tk Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ ƒ]nM…r‚ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu-yt Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚
yÂø™ y™u {Á‚tu (…ð™) þu»t rðãt™t ËtÄ™ ntuðtÚte yt ytu„ýeË{tk Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (19)
Ëqõ‚-20
•ÿ¢ ŒflÊÿ ¡ã◊fiŸ SÃÊ◊Ê Áfl¬˝fiÁ÷⁄UÊ‚ÿÊ– •∑§ÊfiÁ⁄U ⁄UàŸœÊÃfi◊—H§1H
…ŒtÚto : ç±Ðíïç|æ:-}¼w yÚtto‚T, {uÄtðe rðît™tu ¥æ¨²æ-…tu‚t™t {w¾Úte, Îï±æ²-rŒÔÞ„wý y™u
¼tu„tuÚte Þwõ‚ …‹}æÝï-ð‚o{t™ Œun™t W…Þtu„ {txu yÚtðt …w™: þheh ÄthýÚte «fx Útðt sL{™t
{txu ÚyÝ{æ„}æ:-h{ýeÞ Ëw¾tu™u yíÞk‚ Äthý fh™the ¥²}æì-yu rðãt™t rð[thÚte «íÞût fhu÷e
…h{uïh™e S„æï}æ:-M‚wr‚-Ë{qn™u fhu Au, ‚u ‚u{ sL{ y™u ¼tu„™u yt…™the Au. (1)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …w™soL{™wk rðÄt™ fhðt{tk ytðu÷ Au. {™w»Þ suðt f{tuo fhu Au, ‚uðt
‚u™u sL{ y™u ¼tu„ «t ÚttÞ Au. (1)
ÿ ßãº˝Êfiÿ fløÊÿÈ¡Êfi ÃÃˇÊÈ◊¸Ÿfi‚Ê „⁄UËfi– ‡Ê◊ËfiÁ÷ÿ¸ôÊ◊Êfi‡ÊÃH§2H
…ŒtÚto : ²ï-su }¼w = {uÄtðe rðît™tu }æݨæ-…tu‚t™t rð¿tt™Úte ±™æï²é…æ-ðtýeytuÚte rËØ
fhu÷ ãÚè-„{™ y™u Äthý „wýtu™u „„ÿæé:-yíÞk‚ Ëqû{ ƒ™tðu Au àæ}æèç|æ:-rðrðÄ ËtÄ™tu yÚtto‚T
ŒkztÚte f÷tÞkºt{tk ½q{tðe™u §‹Îíæ²-yiïÞo™e «tr {txu ²¿æ}æì-…wÁ»ttÚtoÚte ËtæÞ fhðt ÞtuøÞ rþÕ…Þ¿t™u
¥æàæ„-…rh…qýo fhu Au yÚtto‚T «t fhu Au ‚uytu Ëw¾tu™e ð]rØ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su rðît™tu …ŒtÚttuo™t ËkÞtu„-rð¼t„ îtht Äthý, ytf»toý y™u ðu„ ytrŒ „wýtu™u
òýe™u, Þkºt-Œkz ð„uhu [÷tðe™u r¢ÞtytuÚte rþÕ…trŒ ÔÞðnth Y… Þ¿t™u rËØ fhu Au, ‚uytu s
…h{ yiïÞo™u «t fhu Au. (2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 93
 ÃˇÊãŸÊ‚fiàÿÊèÿÊ¢ ¬Á⁄UfiÖ◊ÊŸ¢ ‚ÈÆπ¢ ⁄UÕfi◊˜– ÃˇÊfiãœŸÈ¢ ‚fi’ŒÈ¸ÉÊÊfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : su {uÄtðe rðît™tu Ýæ¨y²æ|²æ}æì-r™íÞ yÂø™ y™u s¤Úte Þwõ‚ ÐçÚÁ}ææÝ}æì-Ëðoºt
{t„o …Ëth fhðt™t ËtÄ™ ¨é¶}æì-ƒuËðt {txu Ëwþtur¼‚ rðM‚]‚ yðftþ Þwõ‚ Úƒ}æì-hÚt = h{ý
fhðt™t ËtÄ™-rð{t™ ytrŒ ðtn™tu™e „ÿæÝì-AuŒ™ ytrŒ r¢ÞtÚte h[™t fhu Au, ‚uytu ¨ÏæÎéüÍææ}æì-
Ëðo ¿tt™™u …qýo fh™the {ïÝé}æì-W…Œuþ-©ðýY… ðtýe™u „ÿæÝì-Ëqû{ fhe™u ÄiÞo…qðof «ftrþ‚
fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu-W…ðuŒtu Ërn‚ ðuŒtu™wk yæÞÞ™ fhe™u, ‚u™t îtht «t rð¿tt™Úte yÂø™
ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™u òýe™u, f÷tÞkºt = {þe™Úte Þwõ‚ ðtn™tu{tk ‚u™u ËkÞwõ‚ fhe™u rð{t™trŒ
ðtn™tu™u rËØ fhu Au, ‚uytu fŒe …ý Œw:¾tu y™u Œrhÿ‚t™t Œþo™ fh‚t ™Úte. (3)
ÿÈflÊfiŸÊ Á¬Ã⁄UÊ ¬ÈŸfi— ‚àÿ◊fiãòÊÊ ´§¡ÍÆÿflfi—– ´§÷flÊfi Áflc≈Kfi∑˝§ÃH§4H
…ŒtÚto : su «…é²±:-f{tuo îtht …tu‚t™e Ëh¤‚t™u RåA™tht ¨y²}æ‹~ææ:-ËíÞ rð[thðt¤t, «|æ±:-
{uÄtðe rðît™tu Au, ‚uytu r™ùÞÚte ç±cÅè-ÔÞtrÂþe÷ ²é±æÝæ-r{©ý-yr{©ý Mð¼tððt¤t çЄÚæ:-
þheh y™u ytí{t™t …t÷™ nu‚w ¥çEÝæñ-s¤ y™u yÂø™™e r¢Þt rËrØ {txu ÐéÝ:-ðthkðth ¥RU„-
W¥t{ he‚u «Þwõ‚ fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u, Ëh¤, ËíÞ«u{e {™w»Þ Au, ‚u s s¤ y™u yÂø™
ytrŒ …ŒtÚttuoÚte W…fth „úný fhe þfu Au. (4)
‚¢ flÊ ◊ŒÊfi‚Ê •Ç◊Ããº˝fiáÊ ø ◊L§àflfiÃÊ– •ÊÁŒàÿÁ÷fi‡ø ⁄UÊ¡fiÁ÷—H§5H
…ŒtÚto : nu {uÄtðe rðît™tu ! ‚{u …ð™ su™tu ËkƒkÄe Au, ‚u §‹Îíï‡æ-rðãw‚TÚte y™u Úæ…ç|æ:-
«ftþ{t™ ¥æçÎy²ïç|æ:-ËqÞo™t rfhýtu™e ËtÚtu Þwõ‚ fhtu Atu, ‚uÚte }æÎæ¨:-rðãt ËkƒkÄe yt™kŒ ±:-
‚{u {uÄtðe s™tu™u (¨}æ) ¥x}æ„-W¥t{ he‚u «t ÚttÞ Au, ‚uÚte ‚{u ‚u™tÚte yiïÞoðt™ ƒ™tu. (5)
¼tðtÚto : su rðît™tu ßÞthu ðtÞwrðãt y™u rðãw‚T rðãt™tu yt©Þ ÷E™u ËqÞorfhýtuÚte ytø™uÞt†
ytrŒ þ†tu ‚Útt ðtn™tu™u rËØ fhu Au, íÞthu ‚u þºtwytu™u S‚e™u, htò ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au.
(5)
©Uà àÿ¢ øfi◊‚¢ Ÿfl¢ àflc≈ÈfiŒ¸flSÿ ÁŸc∑Îfi§Ã◊˜– •∑fi§ûʸ øÃÈU⁄®R— ¬ÈŸfi—H§6H
…ŒtÚto : ßÞthu rðît™ ÷tuftu su y±cÅé:-þeÕ… = fthe„h Îï±S²-rðît™tu™t çÝcÜëU„}æì-rËØ fhu÷
Ëw¾ yt…™th Au, y±}æì-‚u ݱ}æì-™ðe™ árü„tu[h f{o òuE™u ©„-r™ùÞÚte ÐéÝ:-‚u y™wËth Vhe
™„éÚ:-…]rÚtðe, s¤, yÂø™ y™u ðtÞwÚte 94 rËØ ÚtÞu÷ [th «fth™t rþÕ…f{tuo™u ¥ÜUœæü-ËBÞfT rËØ
fhu Au, íÞthu ‚uytu yt™krŒ‚ ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ftuE r¢Þtr™…wý rþÕ…e™e Ë{e… ƒuËe™u (= hne™u) ‚u™e r¢Þt™u «íÞût
òuE™u (fhe™u), Ëw¾Úte rþÕ… îtht rËØ fhðt ÞtuøÞ ftÞtuo™u fhe þfu Au. (6) É
94 ÉøðuŒ¼t»Þ
 Ã ŸÊ ⁄UàŸÊfiÁŸ œûÊŸ ÁòÊ⁄UÊ ‚ÊåÃÊfiÁŸ ‚ÈãflÃ– ∞∑§fi◊∑¢§ ‚ȇÊ|SÃÁ÷fi—H§7H
…ŒtÚto : su rðît™ ¨éàæçS„ç|æ:-W¥t{ «þkËtÞwõ‚ r¢ÞtytuÚte ¨æŒ„æçÝ-su Ët‚ ð„oÚte Wí…L™
f{o ÞÚtt : (1) ƒúñ[the, (2) „]nMÚte, (3) ðt™«MÚte, (4) ËkLÞtËe s™tu™t f{o ‚Útt …qðtuoõ‚
Þ¿t™wk y™wct™ yÚtto‚T rðît™™tu Ëífth, (6) rðît™tu™tu Ëk„ fhðtu, (7) Œt™ yÚtto‚T Ëðo™u W…fth™u
{txu rðãt™wk Œt™ yu «fthu Ët‚ f{tuo Au, ‚u{tkÚte »ÜU}æïÜU}æì-«íÞuf f{o fhe™u ç~æ:-ºtý yÚtto‚T
‚u™u {™, ð[™ y™u f{oÚte ¨é‹±„ï-rËØ fhu Au, „ï-{uÄtðe rðît™ Ý:-y{tht {txu ÚyÝæçÝ-rðãt
y™u Ëwðýo ytrŒ hí™tu™u {œæÝ-ËðoºtÚte Äthý fhu Au. (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu [th yt©{tu™t su [th «fth™t f{tuo Au ‚Útt su Þ¿t™wk y™wct™
ytrŒ ºtý-(Œuð…qò, Ëk„r‚fhý y™u Œt™) Au, ‚u™wk {™, ð[™ y™u f{o (þheh)Úte yt[hý
fhðwk òuEyu. yt he‚u ‚u {¤e™u Ët‚ ÚttÞ Au.
su {™w»Þtu ‚u (Ët‚ f{tuo) fhu Au, ‚uytu™u rðît™tu™tu Ëk„, W…Œuþ™e «trÂ, rðãt y™u hí™tu™t
÷t¼Úte Ëw¾ «t ÚttÞ Au. …hk‚w yuf-yuf f{o™u ËBÞfT rËØ fhe™u, ‚Útt ‚u™u Ë{t fhe™u
ƒeò™tu ythk¼ fhu, yt he‚u ¢{Úte þtÂL‚ y™u …wÁ»ttÚtoÚte ‚u™wk ({kºttuõ‚) f{tuo™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu.
(7)
•œÊfi⁄Uÿãà flqÿÊ˘÷fi¡ãà ‚È∑ÎƧàÿÿÊfi– ÷ʪ¢ Œfl·Èfi ÿÁôÊÿfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : su ±q²:-ËkËth{tk þw¼ f{o y™u W¥t{ „wýtu™u «t fhtð™th {uÄtðe rðît™-¨éÜëUy²²æ-
©uc f{oÚte ‚Útt Îï±ï¯é-rðît™tu ËtÚtu hne™u ²ç¿æ²}æì-Þ¿tÚte r™»…L™ ÔÞðnth-Ëw¾ y™u {tuût™u ¥{æÚ²‹„-
Äthý fhu Au, ‚uytu |ææxæ}æì-r™hk‚h yt™kŒ™wk ¥|æ…‹„-Ëuð™ fhu Au.-«t fhu Au. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-‚uytu þw¼ f{o y™u rðît™tu™t Ëk„Úte …qðtuoõ‚ Þ¿t™t y™wct™Úte
ÔÞðnth-Ëw¾Úte ÷E™u {tuût ËwÄe™t Ëw¾™e «tr fhðe òuEyu. (8)
Ëk„r‚ : ytu„ýeË{tk Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ …ŒtÚttuoÚte {uÄtðe ÷tuftu s W…fth „úný fhe þfu
Au, ‚uÚte yt ðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚ ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (20)
Ëqõ‚-21
ß„ãº˝ÊÇŸË ©U¬fi uÿ ÃÿÊÁ⁄UàSÃÊ◊fi◊ȇ◊Á‚– ÃÊ ‚Ê◊¯ ‚Ê◊¬ÊÃfi◊ÊH§1H
…ŒtÚto : §ã-yt ËkËth{tk nð™ rþÕ…rðãtrŒ f{o{tk ¨æï}æÐæ„}ææ-…ŒtÚttuo™t yíÞk‚ …t÷™™t
r™r{¥t y™u ¨æï}æ}æì-ËkËthe …ŒtÚttuo™e ®™hk‚h hûtt fh™tht §‹ÎíæxÝè-RLÿ = ðtÞw y™u yÂø™ Au,
„æ-‚u™u nwk ©Ðu²ï-ft{™e rËrØ {txu {the Ë{e… „úný fhwk Awk, „²æï:-‚u (ðtÞw y™u yÂø™)™e
§„ì-y™u S„æï}æ}æì-„wýtu™tu «ftþ fhðt y{u ©à}æç¨-ft{™t fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt ËkËth{tk ðtÞw y™u yÂø™™t „wýtu™e RåAt-ft{™t fhðe òuEyu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 95
yu ƒL™u™t „wýtu™t W…Œuþ y™u ©ðý rð™t ‚u™t îtht W…fth „úný fhe þft‚tu ™Úte. (1)
ÃÊ ÿôÊ·ÈÆ ¬˝ ‡Ê¢Ó‚Ããº˝ÊÇŸË ‡ÊÈfiê÷ÃÊ Ÿ⁄U—– ÃÊ ªÊfiÿòÊ·Èfi ªÊÿÃH§2H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-Þ¿t fh™tht {™w»Þtu ! ‚{u su …qðtuoõ‚ §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u yÂø™™t Ðíà梨„-
„wýtu™u «ftrþ‚ fhtu ‚Útt àæé}|æ„-Ëðoºt Þt™trŒ ftÞtuo{tk ‚u™u «Œe fhtu. „æ-‚u ƒL™u™t xææ²~æï¯é-
„tÞºte AkŒðt¤t yu ðuŒtuõ‚ M‚tuºttu{tk xæ沄-»tzTs ytrŒ MðhtuÚte „t™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ yÇÞtË rð™t ðtÞw y™u yÂø™™t „wýtu™wk ({tºt) ¿tt™ fhe™u
‚u™tÚte W…fth „úný fhe þf‚t ™Úte.-Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. (2)
ÃÊ Á◊òÊSÿ ¬˝‡ÊfiSÃÿ ßãº˝ÊÇŸË ÃÊ „fiflÊ◊„– ‚Ê◊¬Ê ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§3H
…ŒtÚto : su{ rðît™tu ðtÞw y™u yÂø™™u òýe™u W…fth „úný fhu Au, ‚u{ y{u …ý „æ-
‚u …qðtuoõ‚ (ðtÞw y™u yÂø™) ç}æ~æS²-Ëðo™tu W…fth fh™th y™u Ëðo™t r{ºt™t ÐíàæS„²ï-«þkË™eÞ
Ëw¾™u {txu ytbt™ fheyu Aeyu y™u ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ yÚtto‚T su ÔÞðnth{tk ËkËthe …ŒtÚttuo™e
ËBÞfT hûtt ÚttÞ Au, ‚u™u {txu „æ-‚u ƒL™u ¨æï}æ²æ-Ëðo …ŒtÚttuo™t hûtf §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u yÂø™™tu
ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þtu r{ºt¼tð™tu yt©Þ fhe™u …hM…h™t W…fth {txu rðãtÚte ðtÞw y™u
yÂø™™tu ftÞtuo{tk «Þtu„ y™u hûtý fhe™u …ŒtÚttuo™t ÔÞðnth™e þwrØ fhu Au, íÞthu ‚uytu Ëw¾e
ÚttÞ Au. (3)
©Uª˝Ê ‚ãÃÊfi „flÊ◊„ ©U¬Œ¢ ‚flfiŸ¢ ‚ÈÆÃ◊˜– ßãº˝ÊÇŸË ∞„ ªfië¿ÃÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : y{u rþÕ…rðãt™e rËrØ {txu su ©xæíæ-‚eðú Mð¼tððt¤t ¨‹„æ-«íÞût ð‚o{t™ §‹ÎíæxÝè-
ðtÞw y™u yÂø™™t ã±æ}æãï-W…Œuþ y™u ©ðý fheyu Aeyu, ‚uytu §Î}æì-yu «íÞût ¨±Ý}æì-suÚte
…ŒtÚttuo Wí…L™ ÚttÞ Au y™u ¨é„}æì-W¥t{ rþÕ…r¢ÞtÚte rËØ fhu÷ ÔÞðnth™u ©ÐæxæÓÀ„æ}æì-Ë{e…
fheyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-suÚte yu (ðtÞw y™u yÂø™) «íÞût Y…Úte, ‚eðú ðu„trŒ„wýtu
ðt¤t ‚Útt rþÕ…r¢Þt-ËkƒkÄe ÔÞðnth{tk Ë{M‚ ftÞtuo{tk W…Þtu„e Au, yux÷t {txu yu ƒL™u™tu
rðãt™e rËrØ {txu ËŒt W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (4)
ÃÊ ◊„ÊãÃÊ ‚ŒS¬ÃË ßãº˝ÊfiÇŸË ⁄UˇÊfi ©Ué¡Ã◊˜– •¬˝fi¡Ê— ‚ãàflÁòÊáÊfi—H§5H
…ŒtÚttuo : {™w»Þtu îtht su r¢Þt fwþ÷‚t{tk
96 W¥t{ he‚u «Þwõ‚ fhu÷, }æãæ‹„æ-{nt™ „wýðt¤t
„æ-…qðtuoõ‚ ¨ÎSЄè-su{tk „wý rðã{t™ hnu Au ‚u ÿÔÞtu™t …t÷f §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u yÂø™ Au,
su Úÿæ:-Œwü yÚtðt fwrx÷ ÔÞðnthtu™u ©Ï…„}æì-™tþ fhu Au, y™u su™tÚte ¥ç~æ‡æ:-þºtwytu ¥Ðí…æ:-
«òhrn‚ ¨‹„é-ÚttÞ Au,-‚u ƒL™u™tu ËŒw…Þtu„ Ëðo ÷tuftu fu{ ™ fhu. (5)
96 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : Ëðo …ŒtÚttuo{tk MðY…Úte „wýtuÚte ©uc ðtÞw y™u yÂø™, ËBÞfT òýe™u rðît™tu™t
îtht W¥t{ he‚u «Þtu„ fhu÷, Œw:¾tu™t r™ðthý îtht W¥t{ he‚u «Þtu„ fhu÷ Œw:¾tu™t r™ðthý
îtht hûtt™t r™r{¥t ƒ™u Au. (5)
ÃŸfi ‚àÿŸfi ¡ÊªÎÃ◊Áœfi ¬˝øÃÈŸfi ¬Œ– ßãº˝ÊfiÇŸË ‡Ê◊¸®fi ÿë¿Ã◊˜H§6H
…ŒtÚto : su §‹ÎíæxÝè-«tý y™u rðãw‚T „ïÝ-Wõ‚ „wý Ë{qn™t Äthý ‚Útt ¨y²ïÝ-yrð™tþe
Mð¼tð™t fthýu Ðí™ï„éÝï-su{tk yt™kŒÚte r[¥t «VwÂÕ÷‚ ÚttÞ Au, ÐÎï-‚u Ëw¾ «t™t ÔÞðnth{tk
¥ç{ + …æxæë„}æì-Ëðtuo…rh «rËØ „wýðt¤t Au, ‚u ƒL™u («tý y™u rðãw‚T) àæ}æü-W¥t{ Ëw¾ ²ÓÀ„}æì-
«Œt™ fhu Au. (6)
¼tðtÚto : su …ŒtÚto r™íÞ Au, ‚u™t „wý …ý r™íÞ ntuÞ Au, su þheh{tk ‚Útt þheh™e ƒnth
hnu÷ «tý y™u rðãw‚T Au; ‚u™wk W¥t{ he‚u Ëuð™ fhðtÚte [u‚™t™t r™r{¥t ƒ™e™u Ëw¾ŒtÞe ƒ™u
Au. ‚u™tu «Þtu„ þt {txu ™ fhðtu ? (6)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ {u½tðe ÷tuftu-…ŒtÚto rðãt™e rËrØ™t ðtÞw y™u yÂø™ {wÏÞ
nu‚w Au, yu yr¼«tÞ™u òýðtÚte …qðtuoõ‚ ðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt yufðeË{tk Ëqõ‚™t
yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (21)
Ëqõ‚-22
¬˝ÊÃÿȸ¡Ê Áfl ’ÊfiœÿÊ|‡flŸÊfl„ ªfië¿ÃÊ◊˜– •Sÿ ‚Ê◊fiSÿ ¬ËÃÿfiH§1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su Ðí愲éü…æ-«t‚: yÚtto‚T «Út{ rþÕ… rðãt rËØ f÷tÞkºttu{tk ƒ¤ yt…™th
¥çEÝæñ-yÂø™ y™u …]rÚtðe §ã-yu rþÕ… ÔÞðnth{tk xæÓÀ„æ}æì-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, ‚uÚte ‚u ƒL™u
¥S²-yu ¨æï}æS²-Wí…L™ fhðt ÞtuøÞ Ëw¾ Ë{qn™e Ð脲ï-«tr {txu ‚{u y{™u ç±Ïææï{²-
Ë{òðtu. (1)
¼tðtÚto : rþÕ…ftÞtuo fhðt™e RåAtðt¤t {™w»Þtuyu ¼qr{ y™u yÂø™™wk «Út{ „úný fhðwk
òuEyu. fthý fu ‚u ƒL™u rð™t ðtn™-rð{t™trŒ™wk r™{toý y™u Þtºtt Ëk¼ð ™Úte, yu{ Eïh™tu
W…Œuþ Au. (1)
ÿÊ ‚ÈÆ⁄UÕÊfi ⁄U®RÕËÃfi◊Ê÷Ê ŒflÊ ÁŒfiÁflS¬Î‡ÊÊfi– •|‡flŸÊ ÃÊ „fiflÊ◊„H§2H
…ŒtÚto : y{u ²æ-su çÎç±SÐëàææ-ytftþ{t„oÚte Þt™tu = rð{t™trŒ™u yufÚte ƒeò MÚtt™{tk
þe½ú …ntU[tzðt Úƒè„}ææ-r™hk‚h «þkË™eÞ hÚttu™u rËØ fh™th ¨éÚƒæ-su™t Þtu„Úte ËwkŒh hÚttu rËØ
ÚttÞ Au Îï±æ-«ftþtrŒ „wýðt¤t ¥çEÝæñ-ÔÞtr „wýðt¤t …qðtuoõ‚ yÂø™ y™u s¤ Au, „æ-‚u
©|ææ-yuf-ƒeò ËkÞtu„ fhðt ÞtuøÞ-(ƒL™u yÂø™ y™u s¤)™u ã±æ}æãï-„úný-Mðefth fheyu Aeyu.
(2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 97
 ¼tðtÚto : su rþÕ… ftÞtuo™t Ëtûtt‚T ËtÄf yÂø™ y™u s¤ (Y…e …ŒtÚto) Au, ‚u {™w»Þtu îtht
ËBÞfT «Þtu„ fhðtÚte ftÞo rËrØ™t fthý ƒ™u Au. (2)
ÿÊ flÊ¢ ∑§‡ÊÊ ◊œÈfi◊àÿ|‡flfiŸÊ ‚ÍÆŸÎÃÊfiflÃË– ÃÿÊfi ÿôÊ¢ Á◊fiÁ◊ˇÊÃ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu W…Œuþ fh™tht yæÞt…ftu y™u W…Œuþ Ëtk¼¤ðt ÞtuøÞ rþ»Þtu ! ±æ}æì-‚{tht
¥çEÝæ-„wý «ftrþ‚ fh™tht ƒL™u yæðÞwo-s™tu™e ²æ-su ¨êÝë„汄è-«þkË™eÞ ƒwrØÚte Þwõ‚ }æ{é}æ„è-
{Äwh „wýÞwõ‚ ÜUàææ-ðtýe Au, „²æ-‚uÚte ‚{u ƒL™u ²¿æ}æì-©uc rþûttY… y™u W…Œuþ Y… Þ¿t™u
ç}æç}æÿæ„}æì-®Ë[ðt™e-«ftþ fhðt™e r™íÞ RåAt fhtu. (3)
¼tðtÚto : W…Œuþ rð™t ftuE {™w»Þ™t rð¿tt™™e fŒe ð]rØ Út‚e ™Úte, ‚uÚte Ëðo rs¿ttËw rðît™u
r™íÞ W…Œuþ y™u ©ðý fhðt òuEyu. (3)
ŸÁ„ flÊ◊|SÃfi ŒÍ®⁄U®R∑§ ÿòÊÊ ⁄UÕfiŸ ªë¿fiÕ—– •|‡flfiŸÊ ‚ÊÁ◊ŸÊfi ªÎÆ„◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu hÚttu™u h[™th y™u [÷tð™th Ëßs™ {™w»Þtu ! ‚{u ²~æ-ßÞtk Wõ‚ ¥çEÝæ-
yÂø™ y™u s¤Úte Þwõ‚ ÚƒïÝ-rð{t™ ytrŒ ðtn™tuÚte ¨æïç}æÝ:-Ëtu{ yÚtto‚T «þM‚ …ŒtÚttuoðt¤t
…wÁ»t™t xæëã}æì-½hu xæÓÀƒ:-òð Atu-íÞtk, ‚u Œqh MÚtt™ …ý ±æ}æì-‚{tht {txu ÎêÚÜïU-Œqh Ýçã-™Úte. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! suÚte yrï™ti yÚtto‚T yÂø™ y™u s¤™t ðu„Úte Þwõ‚ ðtn™ yr‚
Œqh MÚtt™{tk …ý íðrh‚ …ntU[e òÞ Au, ‚uÚte yt {kºttuõ‚ (yÂø™-s¤™e þÂõ‚Úte) yu (ðtn™
r™{toý) ftÞtuo™u r™íÞ fhðt òuEyu. (4)
Á„⁄Ufiáÿ¬ÊÁáÊ◊ÍÆÃÿfi ‚ÁflÃÊ⁄U®R◊Ȭfi uÿ– ‚ øûÊÊfi ŒflÃÊfi ¬Œ◊˜H§5H
…ŒtÚto : nwk ª„²ï-«er‚ {txu su ÐÎ}æì-Ëðo [ht[h s„‚™u «tÂ, çãÚ‡²Ðæç‡æ}æì-ÔÞðnth{tk
Ëwðýo ytrŒ hí™tu «t fhtð™th ¨ç±„æÚ}æì-Ëðo s„‚™t yL‚Þto{e Eïh™tu ©Ðu²ï-Ëthe he‚u
Mðefth fÁk Awk-W…tË™t fÁk Awk, ¨:-‚u …h{uïh ™ïœææ-¿tt™ MðY… y™u Îﱄæ-…qßÞ‚{ Œuð Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-su r[L{Þ = rð¿tt™ MðY…, Ëðoºt ÔÞt…f, …qßÞ‚{, «er‚
fhðt ÞtuøÞ y™u Ëðo yiïÞo «Œt™ fh™th …h{uïh Au, ‚u™e r™íÞ W…tË™t fhðe òuEyu. yu
rð»tÞ{tk yu …h{uïh rð™t yLÞ ftuE …ŒtÚto W…tË™t fhðt ÞtuøÞ ™Úte, yu{ {t™tu. (5)
•¬Ê¢ Ÿ¬ÊfiÃ◊flfi‚ ‚ÁflÃÊ⁄U®R◊Ȭfi SÃÈÁ„– ÃSÿfi fl˝ÃÊãÿÈfi‡◊Á‚H§6H
…ŒtÚto : nu ÄtŠ{f rðît™T ! su{ nwk ¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u {txu su ¥Ðæ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™u ÔÞtÂ
98 -rð™tþ hrn‚ ¨ç±„æÚ}æì-Ë{M‚ yiïÞo™t «Œt‚t
fh™th yL‚rhût ytrŒ™t r™{to‚t, ÝÐæ„}æì
…h{uïh™e M‚wr‚ fÁk Awk, ‚u{ yt… …ý ©Ð + S„éçã-M‚wr‚ fhtu.
nu {™w»Þtu ! su{ y{u su™t ±í„æçÝ-r™hk‚h Ä{oÞwõ‚ f{tuo™u ©à}æç¨-«t Útðt™e ft{™t
98 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fheyu Aeyu, ‚u{ „S²-‚{u …ý ‚u™t „wý, f{o y™u Mð¼tð™u «t fhðt™e ft{™t fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ rðît™ {™w»Þ …h{uïh™e M‚wr‚ fhe™u ‚u™e yt¿tt™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ s
‚{u …ý y™wct™-yt[hý fhe™u ‚u™e h[u÷e yt Ë]rü{tkÚte W…fth™u „úný fhtu, (6)
Áfl÷ÄÃÊ⁄U¯ „flÊ◊„ fl‚ÙfiÁ‡øòÊSÿ ⁄UÊœfi‚—– ‚ÁflÃÊ⁄U¯ ŸÎÆøˇÊfi‚◊˜H§7H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u Ýë™ÿæ¨}æì-™htu = {™w»Þtu{tk yL‚Þto{e Y…Úte rð¿tt™™tu «ftþ
fh™th ±¨æï:-…ŒtÚttuoÚte ‚Útt ç™~æS²-yŒT¼w‚ Úæ{¨:-rðãt, Ëwðýo, [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™™u ÞÚtt
ÞtuøÞ ç±|æv„æÚ}æì-Sðtu™u ‚u™t f{to™wËth rð¼t„Úte V¤ yt…™th y™u ¨ç±„æÚ}æì-s„‚™t Wí…tŒf
…h{uïh™u „úný fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u …ý „úný fhtu.
[ËqÞo ]
nu {™w»Þtu ! su{ y{u-}æë™ÿæ¨}æ-{qŠ‚{t™ ÿÔÞtu{tk «ftþ fh™th, ±¨æï-ç™~æS²-Úæ{¨:-Wõ‚
Ä™ ËkƒkÄe …ŒtÚttuo™u ç±|æv„æÚ}æì-rðrðÄ …ŒtÚttuo™u rð¼õ‚ fh™th ¨ç±„æÚ}æì-yiïÞo™t nu‚w ËqÞo™u
ã±æ}æãï-Mðefth-„úný fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u …ý „úný fhtu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu su …h{uïh ËðoþÂõ‚{t™ y™u Ëðo¿t ntuðtÚte Ë{M‚ ËkËth™e
h[™t fhe™u Ëðo (Sðtu)™u f{o (y™wËth Ëw¾-Œw:¾ Y…) ™wk V¤ «Œt™ fhu Au.
su{ ËqÞo yÂø™{Þ y™u AuŒ™þÂõ‚Úte {q‚o …ŒtÚttuo™tu rð¼t„ y™u «ftþ fhu Au, ‚u{ ‚{u
…ý ‚u ƒL™u (Eïh y™u ËqÞo)™wk ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhtu. (7)
‚πÊfiÿ •Ê ÁŸ ·ËfiŒÃ ‚ÁflÃÊ SÃÊêÿÊ ŸÈ Ÿfi—– ŒÊÃÊ ⁄UʜʯÁ‚ ‡ÊÈê÷ÁÃH§8H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u-ËŒt ¨¶æ²:-r{ºt yÚtto‚T …hM…h W…fthe ƒ™e™u ¥æ + çÝ +
¯è΄-Ëðoºt r™ùÞ…qðof ð‚toð fhtu. S„æï|²:-«þkËt™u ÞtuøÞ Eïh Ý:-y{tht {txu Úæ{æ¢ç¨-y™uf
«fth™t W¥t{ Ä™tu™u Îæ„æ-«Œt™ fh™th ¨ç±„æ-Ë{M‚ yiïÞoÞwõ‚ s„Œeïh àæé}|æç„-Ëwþtur¼‚
Au, ‚u™e Ýé-þe½ú‚t…qðof r™íÞ «þkËt fhtu.
[ËqÞo ]
nu {™w»Þtu ! ‚{u-ËŒt r{ºt yÚtto‚T …hM…h …htu…fthe ƒ™e™u ¥æ + çÝ + ¯è΄-Ëðoºt
r™ùÞ…qðof ð‚toð fhtu y™u su S„æï|²:-«þkË™eÞ ËqÞo Ý:-y{tht {txu Úæ{æ¢ç¨-y™uf «fth™t
Ä™tu™u Îæ„æ-Œt™™tu nu‚w ¨ç±„æ-yiïÞo yt…ðt™u r™r{¥t ËqÞo-àæé}|æç„-Ëwþtur¼‚ ÚtE hnu÷ Au,
‚u™e Ýé-r™íÞ «þkËt fhtu. (8)
ÉøðuŒ¼t»Þ 99
 ¼tðtÚto : r{ºt‚t rð™t {™w»Þtu™u …hM…h™wk Ëw¾ Ëk¼ð ™Úte, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu …hM…h
{¤e™u …h{uïh™t y™u yÂø™{Þ ËqÞo ytrŒ™t „wýtu™tu W…Œuþ fhe™u y™u ©ðý fhe™u ‚u™tÚte
Ëw¾™u {txu ËŒt W…fth „úný fhðtu òuEyu. (8)
•ÇŸ ¬àŸËfiÁ⁄U„Ê flfi„ ŒflÊŸÊfi◊ȇÊÃËL§¬fi– àflc≈ÓÊ⁄U¢®R ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§9H
…ŒtÚto : su yu ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ yÚtto‚T …ŒtÚttuo™wk suÚte „úný ÚttÞ Au
‚u ÔÞðnth™u {txu Îï±æÝæ}æì-yufºteË su …]Úðe ytrŒ Œuð = ÷tuf Au, ‚u™e ©àæ„è:-…tu‚-…tu‚t™t
ytÄth™t „wýtu™u «ftrþ‚ fh™the ÐyÝè:-…í™e, rðît™tu™wk …t÷™ fh™th yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e
ÂMÚtr‚™u {txu yu …]rÚtðe Au, ‚uÚte ‚u ‘Îï±ÐyÝè’ fnuðtÞ Au, su-su …ŒtÚttuo{tk su-su þÂõ‚ytu Au,
‚u-‚u ÿÔÞtu™e …í™e Ë{t™ fnuðtÞ Au-‚u …í™eytu™wk y±cÅæÚ}æì-AuŒ™ fh™th ËqÞo yÚtðt rþÕ…e =
fthe„h™u (§ã) yu rþÕ…Þ¿t{tk ©Ðæ±ã-Ë{e… …ntU[tzu Au, ‚u yÂø™™tu ÞÚttð‚T «Þtu„ fhðtu
òuEyu. (9)
¼tðtÚto : rðît™tu™u ÞtuøÞ Au fu-su ¼tir‚f yÂø™, rðãw‚T, …]ÚðeMÚt «rËØ yÂø™ y™u ËqÞo
Y…{tk ºtý «fth™tu Au, su rþÕ…rðãt™e rËrØ {txu …]rÚtðe ytrŒ™t Ët{ÚÞo™t «ftþf Y…{tk {wÏÞ
nu‚w Au, ‚u™tu Mðefth fhðtu òuEyu-òýðtu òuEyu yu rþÕ…rðãt Y… Þ¿t{tk …]rÚtðe ytrŒ™t ËkÞtus™
{txu ntuðtÚte ‚u™t ‚u-‚u Ët{ÚÞo™e ‘…í™e’ Ëk¿tt fhðt{tk ytðe Au. (9)
•Ê ÇŸÊ •fiÇŸ ß„Êfifl‚ „ÊòÊʯ ÿÁflcΔ ÷Ê⁄UfiÃË◊˜– flM§fiòÊË¥ Áœ·áÊʯ fl„H§10H
…ŒtÚto : nu ²ç±cÆ-…ŒtÚttuo™u r{© yÚtðt swŒt fh™th ¥xÝï-…ŒtÚto rðãt™t ¿tt‚t rðît™ !
yt… §ã-yu rþÕ…ftÞtuo{tk ¥±¨ï-«ðuþ fhðt {txu xÝæ:-…]rÚtðe, ãæï~ææ}æì-ntu{ fhu÷ ÿÔÞ™e „r‚,
|ææÚ„è}æì-…]rÚtðe ytrŒ™t «týeytu™u þw¼ „wýtuÚte ¼h…qh fh™the ËqÞo™e Œer = «¼t, ±M~æè}æì-
Mðefth fhðt ÞtuøÞ rŒðË y™u ht‚ ç{¯‡ææ}æì-ftÞtuo{tk ½»toý fh™the, yÂø™™e ßðt¤tÚte «urh‚
ðtýe™u ¥æ + ±ã-ËðoºtÚte «t fh. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt ËkËth{tk {™w»Þ sL{ «t fhe™u ðuŒ ytrŒ îtht Ëðo rðãtytu
«íÞût «t fhðe òuEyu. ftuE ÿÔÞ™t „wý, f{o y™u Mð¼tð™wk «íÞût fÞto rð™t rðãt ËV¤
Út‚e ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (10)
•Á÷ ŸÊfi ŒflË⁄Uflfi‚Ê ◊„— ‡Ê◊¸ÓáÊÊ ŸÎƬàŸËfi—– •|ë¿fi㟬òÊÊ— ‚øãÃÊ◊˜H§11H
…ŒtÚto : su ¥çÓÀ‹ÝÐ~ææ:-y™ü …ºt100= yrðr™ü f{o ËtÄ™ðt¤e Îï±è:-rðît™tu™e †eytu
ÝëÐyÝè:-su r¢Þt fwþ÷ rðît™ …wÁ»ttu™e MðË{t™ …í™eytu Au, ‚u }æã:-{nt™ àæ}æü‡ææ-„]n ËkƒkÄe
Ëw¾ ‚Útt ¥±¨æ-hûtt, rðãt, «ðuþ ytrŒ f{o™e ËtÚtu Ý:-y{thtÚte ¥ç|æ + ¨™‹„æ}æì-ËðoºtÚte
100 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ËkÞwõ‚ hnu. (11)
¼tðtÚto : su «fth™e rðãt, „wý, Mð¼tððt¤t …wÁ»t ntuÞ, ‚u™e †eytu …ý yu «fth™e
ntuðe òuEyu fthýfu Ë{t™ rðãt, „wý, Mð¼tððt¤tytu™t rððtn-ËkƒkÄ{tk Ëw¾ Ëk¼ð Au, yLÞtu™t
rððtn-ËkƒkÄ ™rn. ‚uÚte …tu‚t™t Ë{t™ „wýtuðt¤t …wÁ»ttuÚtE †eytu y™u …tu‚t™t Ë{t™ „wýtuðt¤e
†eytu™e ËtÚtu …wÁ»tu MðÞkðh rðrÄÚte rððtn fhe™u ‚Útt Ëðo „]nMÚt ftÞtuo™u Ëk…L™ fhe™u yt™krŒ‚
hnuðwk òuEyu. (11)
ß„ãº˝ÊáÊË◊Ȭfi uÿ flL§áÊÊŸË¥ SflSÃÿfi– •ÇŸÊÿË¥ ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§12H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk §ã-yt ÔÞðnth{tk S±S„²ï-yrð™tþe, «þkË™eÞ Ëw¾™u {txu
‚Útt ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ = yiïÞo™tu su{tk Ðèç„ = ¼tu„ ntuÞ Au yu „]nf{o {txu §‹Îíæ‡æè}æì-ËqÞo
y™u ðtÞw™e þÂõ‚™e Ë{t™ ð‚o{t™ ±L‡ææÝè}æì-ðÁý = s¤™e Ë{t™, þtÂL‚, {tÄwÞo ytrŒ
„wýtuÚte Þwõ‚ þÂõ‚ðt¤t, ¥xÝæ²è}æì-yÂø™™e ßðt¤t Ë{t™ rðãt «ftþðt¤e †e™u ©Ðu²ï-W…Þtu„
{txu Mðefth fÁk Awk, ‚u{ yt… Ëðo …ý y™wct™ fhtu. (yÚtto‚T „úný fhtu.) (12)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu Rïh hr[‚ …ŒtÚttuo îtht yrð™tþe Ëw¾™e «tr {txu, yr‚ ©uc
†eytu «t fhðe òuEyu. r™íÞ …wÁ»ttÚtoÚte …hM…h «u{…qðof rððtn fhðtu òuEyu. …tu‚t™e Ë{t™
†e y™u …wÁ»ttÚto rð™t ftuE™u sht …ý ÞÚttð‚ Ëw¾™e «tr Ëk¼ð ™Úte. (12)
◊„Ë lÊÒ— ¬ÎfiÁÕflË øfi Ÿ ß◊¢ ÿôÊ¢ Á◊fiÁ◊ˇÊÃÊ◊˜– Á¬¬ÎÆÃÊ¢ ŸÊ ÷⁄UËfi◊Á÷—H§13H
…ŒtÚto : nu W…Œuþ fh™th y™u ©ðý fh™th {™w»Þtu ! ‚{u ƒL™u-su }æãè-{nt™ „wýtuÚte
Þwõ‚ læñ:-«ftþ{Þ «rËØ yÂø™, rðãw‚T y™u ËqÞtorŒ ÷tuf Ë{qn Au y™u su Ðë烱è-y«ftþ
„wýðt¤t …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf Ë{qn Au, ‚u |æÚè}æç|æ:-Äthý y™u …tu»tý fh™th „wýtuÚte Ý:-y{tht
§}æ}æì-yu ²¿æ}æì-rþÕ… rðãt{Þ Þ¿t™u ™-‚Útt Ý:-y{™u çÐÐë„æ}æì-Þ¿t™t yk„tu y™u Ëw¾Úte …rh…qýo
fhtu, ‚u ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf ƒL™u Úte yu Þ¿t™u ç}æç}æÿæ„æ}æì-˪[ðt™e-rËØ fhðt™e RåAt fhtu
y™u yu™u çÐÐë„æ}æì-Ëthe he‚u Ëw¾tuÚte …rh…qýo fhtu. (13)
¼tðtÚto : yºtu ãw÷tuf = «ftþ{t™ ÷tuftu™wk y™u …]rÚtðe = y«ftþ{t™ ÷tuftu™wk W…÷ûtý
Au yÚtto‚T su ™t{ Wå[thý fhu÷ Au ‚uytu™wk ‚Útt ‚u™e Ë{t™ Ëðo …ŒtÚttuo™wk „úný ÚttÞ Au.
{™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf yu ƒL™u îtht «Þí™…qðof Ëðo W…fthtu™u „úný
fhe™u …qýo-W¥t{ Ëw¾tu™e rËrØ fhðe òuEyu. (13)
ÃÿÊÁ⁄UŒ˜ ÉÊÎÆÃflà¬ÿÊ Áfl¬˝Êfi Á⁄U„|ãà œËÁÃÁ÷fi—– ªãœfl¸Sÿfi œ˝ÈÆfl ¬ŒH§14H
…ŒtÚto : su ç±Ðíæ:-{uÄtðe rðît™-su ƒL™uÚte «þkËt «t fhu Au, „²æï:-‚u yÂø™ = «ftþ{Þ
ÉøðuŒ¼t»Þ 101
y™u …]Úðe = y«ftþ{Þ ÷tuftu™t (§„ì) s {èç„ç|æ:-Äthý y™u ytf»toý ytrŒ „wýtuÚte xæ‹{±üS²-
…]rÚtðe™u Äthý fh™th ðtÞw™t {íé±ï-r™ù÷ ÐÎï-Ëðoºt «t yL‚rhût ™t{f MÚtt™{tk rð{t™trŒ
ðtn™tu™wk çÚãç‹„-„{™t„{™ fhu Au, ‚uytu «þkrË‚ ƒ™u Au, Wõ‚ ÷tuftu™t yt©ÞÚte {넱„ì-«þM‚
s¤ðt¤t в:-hË ytrŒ …ŒtÚttuo™u …ý „úný fhu Au. (14)
¼tðtÚto : rðît™tu™u ÞtuøÞ Au fu-…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™e (rð{t™trŒ) Þt™tu-ðtn™tu™e h[™t
fhe™u ‚Útt ‚u™e f¤tytu{tk s¤ y™u yÂø™™tu «Þtu„ fhðtÚte ¼qr{, Ë{wÿ y™u ytftþ{tk ytðt„{™
fhðwk òuEyu. (14)
SÿÊŸÊ ¬ÎfiÁÕÁfl ÷flÊŸÎˇÊ⁄UÊ ÁŸfl‡ÊfiŸË– ÿë¿Êfi Ÿ— ‡Ê◊¸®fi ‚¬˝Õfi—H§15H
…ŒtÚto : su yt Ðë烱è-yr‚ rðM‚thÞwõ‚ S²æïÝæ-Ëw¾ yt…™the ‚Útt ¥ÝëÿæÚæ-su{tk Œw:¾ŒtÞf
ftkxt ð„uhu hrn‚ ntuÞ çݱïàæÝè-Ëw¾Úte «ðuþ fhðt ÞtuøÞ (|æ±) ntuÞ; ‚u Ý:-y{tht {txu ¨Ðíƒ:-
rðM‚]‚ Ëw¾fthf …ŒtÚttuo Ërn‚ àæ}æü-W¥t{ Ëw¾ ²ÓÀ-V¤trŒÚte yt…u Au. (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu fu-¼q„¼orðãt îtht „wýtuÚte òýu÷ yu ¼qr{ s Ëðo {qŠ‚{t™
…ŒtÚttuo™wk r™ðtË MÚtt™ y™u y™uf Ëw¾tu™e nu‚w ƒ™e™u …w»f¤ hí™tu «Œt™ fh™the ntuÞ Au. (15)
•ÃÊfi ŒflÊ •fiflãÃÈ ŸÊ ÿÃÊ ÁflcáÊÈfiÁfl¸ø∑˝§◊– ¬ÎÆÁÕ√ÿÊ— ‚åà œÊ◊fiÁ÷—H§16H
…ŒtÚto : ²„:-su y™trŒ fthýÚte yu ç±c‡æé:-[ht[h ËkËth{tk ÔÞt…f s„Œeïhu ÐëçƒÃ²æ:-
…]rÚtðeÚte ÷E™u «f]r‚ …ÞoL‚ ¨Œ„-Ët‚ yÚtto‚T …]rÚtðe, s¤, yÂø™, ðtÞw, rðhtx, …h{týw y™u
«f]r‚ …ÞoL‚ ÷tuftu™u {æ}æç|æ:-su Ëðo …ŒtÚttuo™u Äthý fhu Au ‚u™e ËtÚtu ç±™ÜíU}æï-rðrðÄ «fthÚte
h[u÷ Au, ¥„:-‚u fthýu Îï±æ:-rðît™ ÷tuftu yÚtðt yÂø™ ytrŒ Œuð Ý:-y{™u ¥±‹„é-yu rðãt™u
«t fhtðu yÚtðt «t fhtðu Au. y{the hûtt fhu Au. (16)
¼tðtÚto : rðît™tu™t W…Œuþ rð™t ftuE …ý {™w»Þ™u ÞÚttð‚T Ë]rü rðãt™wk ¿tt™ fŒe Ëk¼ð
ÚtE þf‚wk ™Úte. Rïh™tk Wí…tŒ™ fÞto rð™t ftuE …ý ÿÔÞ MðÞk {n‚T …rh{týÚte {q‚oY…-Ëtfth
ƒ™e þf‚wk ™Úte. rðît™ y™u Eïh yu ƒL™u rð™t {™w»Þ ({tºt) …ŒtÚttuoÚte W…fth „úný fhe
þf‚t ™Úte. ‚u{ òýtu. (16)
ߌ¢ ÁflcáÊÈÆÁfl¸ øfi∑˝§◊ òÊœÊ ÁŸ Œfiœ ¬Œ◊˜– ‚◊Ífi…„◊Sÿ ¬Ê¢‚ÈÆ⁄UH§17H
…ŒtÚto : su ç±c‡æé:-ÔÞt…f Eïhu ~æï{æ-ºtý «fth™t §Î}æì-yt «íÞût y™u y«íÞût ÐÎ}æì-
«t Út™th s„‚™u ç± + ™ÜíU}æï-ËðoÚtt ÞÚttÞtuøÞ «f]r‚™t …h{týw ytrŒ™t …tŒ = ykþtu™u
„úný fhe™u-Vu÷tðe™u ËtðÞð = {qŠ‚{t™ ƒ™tðu÷ Au ¥S²-yu ºtý «fth™t s„‚{tkÚte ¨}æì
102 s„‚™u Ð梨éÚï-«þM‚ …tkËw = huýw yÚtto‚T Ëqû{fý
+ ªÉ}æì-W¥t{ ‚foÚte òýðt ÞtuøÞ {æÞMÚt
su{tk hnu Au ‚u yL‚rhût{tk ç± + Î{ï-ƒ™tðu÷ Au; (çÝÎ{ï) rðrðÄ «fthÚte Äthý fhu÷ Au,
‚u (rð»ýw = Ëðo ÔÞt…f Eïh) s Ëðo {™w»Þtu™t W…tMÞ™eÞ Au, ‚u{ òýtu. (17)
102 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : …h{uïhu yt ËkËth{tk ºtý «fth™t s„‚™e h[™t fhe Au, yuf …]rÚtðeðt¤wk, ƒeswk
yL‚rhût{tk ÂMÚt‚ ºtËhuýw ytrŒðt¤wk y™u ºteswk «ftþ{Þ Au. yu ºtýuÞ s„‚™t yu ºtý s ytÄth
Au. y™u su yL‚rhût{tk ÂMÚt‚ Au, ‚u s …]rÚtðe y™u ËqÞo ytrŒ™e ð]rØ fh™th Au. yt ËkËth™u
Eïh rËðtÞ ftuE Sðtí{t ƒ™tðe þf‚tu ™Úte. fthýfu ‚u{tk yuðt Ët{ÚÞo™tu y¼tð Au. (17)
òÊËÁáÊfi ¬ŒÊ Áfløfi∑˝§◊ ÁflcáÊÈfiªÊ¸¬Ê •ŒÊfièÿ—– •ÃÊ œ◊¸ÓÊÁáÊ œÊ⁄UÿfiŸ˜H§18H
…ŒtÚto : su fthýÚte yu ¥Îæ|²:-yrð™tþe ntuðtÚte ftuE™e ®nrË‚ ÚtE þf‚t ™Úte. ‚u xææïÐæ:
Ë{M‚ ËkËth™wk hûtý fh™th, Ëðo s„‚™u {æÚ²Ýì-Äthý fh™th ç±c‡æé:-ËkËth™t yL‚Þto{e
…h{uïhu ~æèç‡æ-ºtý «fth™t ÐÎæçÝ-òýðt yÚtðt «t fhðt ÞtuøÞ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™u ç±
+ ™RU}æï-rðrðÄ «fthÚte h[u÷ Au, ¥„:-yu fthýÚte Wí…L™ ÚtE™u Ëðo …ŒtÚto {}ææüç‡æ-…tu‚-…tu‚t™t
Ä{tuo™u Äthý fhu Au. (18)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu fu-Eïhu Äthý fÞto rð™t ftuE …ŒtÚto™e ÂMÚtr‚ Ëk¼ð ™Úte.
yu Eïh™e hûtt rð™t ftuE™tu ÔÞðnth rËØ ÚtE þf‚tu ™Úte. (18)
ÁflcáÊÊ— ∑§◊¸ÓÊÁáÊ ¬‡ÿà ÿÃÊfi fl˝ÃÊÁŸfi ¬S¬‡Ê– ßãº˝fiSÿ ÿÈÖÿ— ‚πÊfiH§19H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su Eïh §‹ÎíS²-Sð {tºt™t ²éÁ²:-…tu‚t™e ÔÞtrÂÚte Ëðo …ŒtÚttuo{tk
ËkÞtu„ fh™th rŒþt, ft¤ y™u ytftþ ytrŒ{tk rðã{t™-ÔÞt…f ƒ™e™u, ¨¶æ-Ëðo Ëw¾tu™wk Ëk…tŒ™
fh™th ntuðtÚte Ëðo™t r{ºt Au, ²„:-suÚte Sð ±í„æçÝ-ËíÞ¼t»tý y™u LÞtÞ fhðt ð„uhu þw¼
f{tuo™u ÐSÐàæï-fhe þfu Au, ç±c‡ææï:-y™k‚ Ët{ÚÞoÞwõ‚ …h{uïh™t ÜU}ææüç‡æ-s„‚™e h[™t, …t÷™,
LÞtÞ y™u «÷Þ fhðtu ytrŒ f{tuo Au, ‚u™u ‚{u Ð಄-ËBÞfT he‚u swytu y™u W¥t{ he‚u òýtu. (19)
¼tðtÚto : su fthýu Ëðo™t r{ºt s„Œeïhu …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf ‚Útt Sðtu™t ËtÄ™ Ërn‚ þheh
h[u÷ Au, ‚uÚte s Ëðo «týeytu …tu‚-…tu‚t™t ftÞtuo fhe þfu Au-Ë{Úto ƒ™e þfu Au. (19)
ÃÁmcáÊÊfi— ¬⁄U®R◊¢ ¬Œ¢ ‚ŒÊfi ¬‡ÿ|ãà ‚ÍÆ⁄Uÿfi—– ÁŒflËfifl øˇÊÈÆ⁄UÊÃfiÃ◊˜H§20H
…ŒtÚto : ¨êÚ²:-ÄtŠ{f, {uÄtðe, …wÁ»ttÚteo rðît™tu-çÎç±-ËqÞo ytrŒ «ftþ{tk yÚtðt rð{¤ ¿tt™Úte
…tu‚t™t ytí{t{tk, ¥æ + „„}æì-Ëðoºt rðM‚]‚ ™ÿæé:-òuðt™t ËtÄ™ ™uºt §±-Ë{t™, su ç±c‡ææï:-
ÔÞt…f, yt™kŒMðY… …h{uïh™t ¥æ + „„}æì-Ëðoºt rðM‚]‚ ÐÚ}æ}æì-Ëðtuoíf]ü ÐÎ}æì-RåAðt, òýðt
y™u «t fhðt ÞtuøÞ {tuût…Œ Au, „„ì-‚u™u …tu‚t™t ytí{t{tk ¨Îæ-Ëðo ft¤{tk Ðà²ç‹„-Œu¾u
Au-Œþo™ fhu Au. (20)
¼tðtÚto : su{ «týe ËqÞo™t «ftþ{tk þwØ ™uºtÚte {q‚o …ŒtÚttuo™u r™nt¤u-Œu¾u Au, ‚u{ rðît™s™tu
r™{o¤-þwØ ¿tt™Úte, rðãt y™u Ëwrð[thÚte Þwõ‚ …tu‚t™t þwØ ytí{t{tk …h{uïh™t Ëk…qýo yt™kŒÚte
Þwõ‚, «t fhðt ÞtuøÞ {tuût ™t{f …tŒ = yðMÚtt™tu Ëtûtt‚T fhe™u «t fhu Au. yu …Œ™e
«tr rð™t ftuE …ý Ëk…qýo Ëw¾tu™u «t fhe þf‚t ™Úte. ‚uÚte yu …Œ™e «tr {txu Ëðo {™w»Þtuyu
ÉøðuŒ¼t»Þ 103
ËŒt-r™hk‚h «Þí™ fhðtu òuEyu. (20)
ÃÁm¬˝Êfi‚Ê Áfl¬ãÿflÊfi ¡ÊªÎÆflÊ¢‚— ‚Á◊fiãœÃ– ÁflcáÊÊÿ¸à¬fi⁄U®R◊¢ ¬Œ◊˜H§21H
…ŒtÚto : ç±c‡ææï:-ÔÞt…f s„Œeïh™t ²„ì-su Wõ‚ ÐÚ}æ}æì-Ëðo W¥t{ „wýtuÚte «ftrþ‚ ÐÎ}æì
«t fhðt ÞtuøÞ …Œ Au, „„ì-‚u™u ç±Ð‹²±:-s„Œeïh™t y™uf «fth™t „wý-Ë{qn™e M‚wr‚-
«þkËt fh™th …æxæë±æ¢¨:-þw¼f{o-Ëíf{o{tk ò„]‚ ç±Ðíæ¨:-{uÄtðe = ƒwrØ{t™ rðît™ {™w»Þ Au,
‚u s ¨ç}æ‹{„ï-«t fhu Au.
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yrðãt y™u yÄ{to[hý Y…e r™ÿt™tu íÞt„ fhe™u rðãt y™u Ä{to[hý{tk
ò„]‚ ÚttÞ Au, ‚uytu s ËÂå[Œt™kŒ MðY…, Ëðtuo¥t{, Ëðo {™w»Þtu™u «t fhðt ÞtuøÞ y™u r™hk‚h
ËðoÔÞt…f rð»ýw =s„Œeïh™u «t fhu Au. (21)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ RLÿ y™u yÂø™ ƒu …ŒtÚttuo™t Ën[the yrï™ti, Ërð‚t,
yÂø™, Œuðe, RLÿtýe, ðÁýt™e, yø™tÞe, ãtðt …]rÚtðe, ¼qr{ y™u rð»ýw yu …ŒtÚttuo™wk yÚttuo™u
yt Ëqõ‚{tk «ftrþ‚ fhðtÚte …qðo Ëqõ‚™e yt Ëqõ‚ ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (22)
Ëqõ‚-23
ÃËfl˝Ê— ‚Ê◊Êfi‚ •Ê ªfisʇÊËfl¸Óã× ‚ÈÆÃÊ ß◊– flÊÿÊ ÃÊã¬˝|SÕfiÃÊ|㬒H§1H
…ŒtÚto : su §}æï-yu «íÞût ‚Útt y«íÞût „è±íæ:-‚eûý ðu„Þwõ‚ ¥æàæè±ü‹„:-«þkrË‚ ft{™tðt¤t
¨é„æ:-Wí…L™ ÚtÞu÷ ¨æï}ææ¨:-…ŒtÚto Au, „æÝì-‚u Ëðo™u ±æ²æï-ðtÞw ¥æ + xæçã-ËðoºtÚte «t fhu Au,
y™u yu s ÐíçSƒ„æÝ-‚u, Ëðo …ŒtÚttuo™wk çÐÏæ-…t™ fhu Au-…tu‚t™e ykŒh fhe ÷u Au. (1)
¼tðtÚto : «týe su …ŒtÚttuo™u «t fhðt RåAu Au y™u su™u «t fhe™u …qýo-W¥t{ ft{™t
ðt¤t ƒ™u Au, ‚u Ëðo …ŒtÚttuo™u ðtÞw s «t fhtðe™u ‚u™u …tu‚t™t{tk ÂMÚth = MðMÚt fhu Au.
su …ŒtÚttuo{tk ‚eûý y™u {]Œw-ftu{¤ „wý Au, ‚u™u Ëðuo {™w»Þtuyu ËBÞfT òýe™u ‚u™t îtht
W…Þtu„ „úný fhðtu òuEyu. (1)
©U÷Ê ŒflÊ ÁŒfiÁflS¬Î‡Êfiãº˝flÊÿÍ „fiflÊ◊„– •Sÿ ‚Ê◊fiSÿ ¬ËÃÿfiH§2H
…ŒtÚto : y{u ¥S²-yu «íÞût ‚Útt y«íÞût, ¨æï}æS²-su{tk …ŒtÚto Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u ËkËth™t
Ëw¾™u Ð脲ï-¼tu„ððt {txu çÎç±SÐëàææ-su «ftþÞwõ‚ ytftþ{tk rð{t™trŒ ðtn™tu™u …ntU[tzðt y™u
Îï±æ-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ ©|ææ-ƒL™u §‹Îí±æ²ê-yÂø™ y™u …ð™ ã±æ}æãï-ËtÄðt™e rs¿ttËt fheyu Aeyu. (2)
¼tðtÚto : su yÂø™ ðtÞw îtht «Œe fhðt{tk ytðu Au y™u ðtÞw yÂø™ îtht («ƒ¤ fhðt{tk
104
ytðu Au.) yt he‚u …hM…h yu ƒL™u ytftkûtt Þwõ‚ y™u ËnÞtu„e Au. {™w»Þtu ÞwÂõ‚…qðof ËŒt
‚u (ƒL™u)™u «Þwõ‚ fhe™u ‚Útt rËØ fhe™u …w»f¤ Ëw¾tu™u «t fhu Au, ‚u ƒL™u òýðt™e RåAt
þt {txu ™ fhðe ? (2)
104 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ßãº˝flÊÿÍ ◊fiŸÊ¡ÈflÊ Áfl¬˝Êfi „flãà ™§Ãÿfi– ‚®„dÊˇÊÊ ÁœÿS¬ÃËfiH§3H
…ŒtÚto : ç±Ðíæ:-rðît™ ÷tuftu-ª„²ï-rþÕ…r¢Þt rËrØ™e RåAt™u {txu su ¨ãdæÿææ-Ën† = yËkÏÞ
yrût = ËtÄ™tu™t nu‚w ç{²:-rþÕ…f{o™t Єè-…t÷f }æÝæï…é±æ-{™™e Ë{t™ „r‚ fh™th §‹Îí±æ²ê-
rðãw‚T y™u …ð™™u 㱋„ï-„úný fhu Au, ‚u ƒL™u™u òýðt™e RåAt yLÞ {™w»Þtu fu{ ™ fhu ? (3)
¼tðtÚto : rðît™tu™u ÞtuøÞ Au fu ‚uytuyu rþÕ…rðãt™e rËrØ {txu y„rý‚ ÔÞðnthtu™t nu‚w¼q‚
y™u ðu„ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ rðãw‚T y™u ðtÞw™u ËBÞfT rËØ fhðt òuEyu. (3)
Á◊òÊ¢ flÿ¢ „fiflÊ◊„ flL§fiáÊ¢ ‚Ê◊fi¬ËÃÿ– ¡ôÊÊŸÊ ¬ÍÆÃŒfiˇÊ‚ÊH§4H
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u …wÁ»ttÚteo {™w»Þtu-¨æï}æÐ脲ï Ëtu{ = …tu‚t™u y™wfq¤ Ëw¾tu yt…™th hËÞwõ‚
…ŒtÚttuo™wk su{tk …t™ ÚttÞ Au ‚u ÔÞðnth™u {txu su Ðê„Îÿæ¨æ-…rðºt ƒ¤ fh™th …¿ææÝæ-rð¿tt™™t
nu‚w ç}æ~æ}æì-Sð™™t nu‚w ƒnth y™u ykŒh hnu÷ «tý y™u ±L‡æ}æì-su ïtË Y… Qæðo W…h „{™
fhu Au, ‚u ƒ¤™t nu‚w WŒt™ ðtÞw™u ã±æ}æãï-„úný fheyu Aeyu, ‚u ƒL™u («tý y™u WŒt™)™u
‚{u …ý fu{ ™ òýtu ? (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u «tý y™u WŒt™ rð™t fŒe Ëw¾¼tu„ y™u ƒ¤ Ëk¼ð ™Úte, ‚uÚte ‚u ƒL™u™t
Ëuð™™e rðrÄ ÞÚttð‚T òýðe òuEyu. (4)
´§ÃŸ ÿÊflÎfiÃÊflÎœÊfiflÎÆÃSÿ ÖÿÊÁÃfi·S¬ÃËfi– ÃÊ Á◊òÊÊflL§fiáÊÊ „ÈflH§5H
…ŒtÚto : nwk ²æñ-su «„ïÝ-s„Œeïhu Wí…L™ fhe™u Äthý fhu÷ y™u ËíÞ MðY… ƒúñ™t ƒ™tðu÷
«„æ±ë{æñ-ËíÞ, fthý yÚtðt s¤™e ð]rØ fh™th, «„S²-ÞÚttÚto MðY…ðt¤t Á²æï焯:-«ftþ™t
Єè-…t÷f ç}æ~ææ±L‡ææñ-r{ºt = ËqÞo y™u ðÁý = ðtÞw Au, „æ-‚u (ƒL™u)™u ãé±ï-„úný fÁk Awk. (5)
¼tðtÚto : ËqÞo y™u ðtÞw rð™t s¤ y™u «ftþ™e Wí…r¥t Ëk¼ð ™Úte y™u Eïh™t îtht
Wí…L™ fÞto rð™t ËqÞo y™u ðtÞw™e Wí…r¥t ÚtE þf‚e ™Úte y™u ‚u ƒL™u rð™t {™w»Þ™t ÔÞðnthtu™e
ftuE rËrØ …ý ÚtE þf‚e ™Úte. (5)
flL§fiáÊ— ¬˝ÊÁflÃÊ ÷Èfifl|ã◊òÊÊ Áfl‡flÓÊÁ÷M§ÁÃÁ÷fi—– ∑§⁄UfiÃÊ¢ Ÿ— ‚ÈÆ⁄UÊœfi‚—H§6H
…ŒtÚto : su{ yu Wí…L™ ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhu÷ ±L‡æ:-ƒnth y™u ykŒh hnu™th ðtÞw ç±Eæç|æ:
Ëðo ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒ f{tuoÚte ‚Útt Ëðo …ŒtÚttuoÚte Ðíæ籄æ-Ëw¾ «t fhtð™th |æ鱄ì-ntuÞ Au
y™u ç}æ~æp-ËqÞo …ý. su ƒL™u Ý:-y{™u ¨éÚæ{¨:-ËwkŒh rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞ ËkƒkÄe Ä™tuÚte
Þwõ‚ ÜUÚ„æ}æì-fhu Au, ‚uÚte ‚u ƒL™u™wk y{u …ý Ëuð™ fu{ ™ fheyu ? (6)
¼tðtÚto : suÚte yu ƒL™u (ðtÞw y™u ËqÞo)Úte Ëðo …ŒtÚttuo™e hûtt ytrŒ ÔÞðnth Ëk¼ð ÚttÞ
Au, ‚uÚte rðît™tu yu ƒL™uÚte y™uf ftÞtuo rËØ fhe™u ©uc Ä™tu™u «t fhu Au. (6)
◊L§àflfiãâ „flÊ◊„ ßãº˝◊Ê ‚Ê◊fi¬ËÃÿ– ‚¡Íª¸áÊŸfi ÃÎê¬ÃÈH§7H
ÉøðuŒ¼t»Þ 105
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ yt ËkËth{tk y{u ÷tuftu ¨æï}æÐ脲ï-«þM‚ …ŒtÚttuo™t ¼tu„™u {txu
}æLy±‹„}æì-ðtÞw™t ËkƒkÄÚte «rËØ Út™the §‹Îí}æì-rðãw‚T™u ã±æ}æãï-„úný fheyu Aeyu, su ¨…ê:-
Ën[the-Ëðo …ŒtÚttuo{tk Ë{t™ ð‚o™the xæ‡æïÝ-ðtÞw™t Ë{qn™e ËtÚtu Ý:-y{™u ¥æ + „ë}Єé-
ËðoºtÚte ‚]Â fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ‚u™wk Ëuð™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu fu-ËnÞtu„e ðtÞw rð™t fŒe …ý yÂø™ «Œe fhe þft‚tu
™Úte y™u Wõ‚ rðãw‚T rð™t ftuE …ŒtÚto™e ð]rØ Ëk¼ð ™Úte. (7)
ßãº˝fiÖÿcΔÊ ◊L§fiŒ˜ªáÊÊ ŒflÊfi‚— ¬Í·fi⁄UÊÃÿ—– Áfl‡fl ◊◊fi üÊÈÃÊ „flfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : su Ðê¯Ú愲:-…q»tt = ËqÞoÚte Œt™ ÷u™th §‹ÎíÁ²ïcÆæ:-ËqÞo™e «þkËt fh™th Îï±æ¨:-
rŒÔÞ„wýtuÚte Þwõ‚ ç±Eï-Ëðo }æLÎìxæ‡ææ:-ðtÞw Ë{qn }æ}æ-{tht ã±}æì-fhðt ÞtuøÞ þçŒ ÔÞðnth™u
Ÿæé„-Ëk¼¤tðu Au. ‚u yt…™t …ý þçŒ ÔÞðnth™wk ©ðý fhtðu Au. (8)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ ðtÞw Ë{qn rð™t Wå[thý, ©ðý y™u …wrü™u «t fhe þf‚tu
™Úte. su yu {nt™ ËqÞo÷tuf Au, ‚u ðtÞw Ë{qn™u «Œe…™ fh™th Au. su ËqÞo÷tuf yÂø™Y… s
Au. yu ðtÞw Ë{qn y™u rðãw‚T rð™t ftuE …ý («týe) ðtýe (rsbt)™u [÷tðe þf‚t ™Úte. (8)
„à flÎÆòÊ¢ ‚ÈfiŒÊŸfl ßãº˝fiáÊ ‚„fi‚Ê ÿÈÆ¡Ê– ◊Ê ŸÊfi ŒÈÆ—‡Ê¢‚fi ߸‡ÊÃH§9H
…ŒtÚto : nu rðît™tu yt… su ¨éÎæݱ:-W¥t{ Œt™™t nu‚w, ¨ã¨æ-ƒ¤ y™u ²é…æ-…tu‚t™t y™wËk„e
yÚtto‚T {wnq‚o ytrŒ ft¤™t yðÞðtu™e ËtÚtu ËkÞwõ‚ ÚtE™u §‹Îíï‡æ-ËqÞo yÚtðt rðãw‚T™e ËtÚtu ËkÞwõ‚
ÚtE™u ±ë~æ}æì-{u½ = ðtŒ¤tkytu™wk ã„-n™™ yÚtto‚T rAL™-r¼L™ fhu Au, ‚u ðtÞw Ë{qn Ý:-y{™u
Îé:à梨:-Œw:¾ fhtð™th }ææ, §üàæ„-fŒe ™ ƒ™tu.
¼tðtÚto : y{u Ëðo ÞÚtt ÞtuøÞ …wÁ»ttÚto fhe™u ‚Útt Eïh™e W…tË™t fhe™u yt[tÞtuoÚte «tÚto™t
fheyu Aeyu. su ðtÞw Ë{qn ËqÞo™tk rfhýtu yÚtðt rðãw‚T™e ËtÚtu {u½{kz¤{tk-ðtŒ¤tkytu{tk hnu÷
s¤™u rAL™-r¼L™ fhe™u, ‚u™u ðhËtðe™u, íÞth…Ae ‚u™u …]rÚtðeÚte QXtðe™u W…h ÷E òÞ Au,
‚u rðãt™u {™w»Þtu «Þí™ …qðof òýu, yu{ yt… «Þí™ fhtu. (9)
Áfl‡flÓÊãŒflÊã„fiflÊ◊„ ◊L§Ã— ‚Ê◊fi¬ËÃÿ– ©Uª˝Ê Á„ ¬Î|‡Ÿfi◊ÊÃ⁄U—H§10H
…ŒtÚto : çã-suÚte rðãt™t EåAwf y{u-su ©xæíæ:-‚eðú ËkðuŒ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ÐíçÔÝ}ææ„Ú:-
…]r&™ = ytftþ su™e {t‚t = Wí…r¥t™wk fthý Au, ‚uÚte yu ç±EæÝì-Ëðo Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýtu Ërn‚
W¥t{ „wýtu™t «ftþf }æL„:-¿tt™ y™u r¢Þt™t fthýu rþÕ…ÔÞðnth™u «t fhtð™th ðtÞw Ë{qn™e
106
(¨æï}æÐ脲ï) …ŒtÚttuo™t ÞÚttð‚T ¼tu„ {txu ã±æ}æãï-‚Útt rþÕ…-rðãt™e rËrØ {txu M…Äto fheyu
Aeyu, ‚u™tu Mðefth fheyu (òýðt RåAeyu) Aeyu. (10)
¼tðtÚto : suÚte yu ytftþÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ ðtÞw Ë{qn ynª-‚nª-„{-yt„{™ fh™th y™u
106 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚eûý Mð¼tððt¤tu Au, ‚uÚte rðît™tu ftÞo {txu ‚u™tu Mðefth fhu Au. (10)
¡ÿfiÃÊÁ◊fl ÃãÿÃÈ◊¸L§ÃÊfi◊Áà œÎcáÊÈÆÿÊ– ÿë¿È÷¯ ÿÊÕŸÊfi Ÿ⁄U—H§11H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-Ä{oÞwõ‚ f{o y™u rþÕ…rðãt™t ÔÞðnth™u «t fh™th {™w»Þtu ! ‚{u …²„æç}æ±-
su{ rðsÞ fh™tht ÞtuØtytu™e ËntÞÚte htò þºtwytu …h rðsÞ »ç„-«t fhu Au, ‚u{ }æL„æ}æì-
ðtÞw Ë{qn™t Ëk„Úte {ëc‡æé²æ-áZ‚t ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ „‹²„é:-rðM‚]‚ ðu„ Mð¼tððt¤e rðãw‚T
ðu„™u «t fhe™u {u½™u ‚…tðu-S‚u Au. ‚u™t ËBÞfT «Þtu„Úte ²„ì-sux÷wk àæé|æ}æì-fÕÞtýÞwõ‚ Ëw¾
Au, ‚ux÷wk Ëðo ²æƒÝæ-«t fhtu. (11)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ rðît™ ÷tuftu þqhðehtu™e Ëu™t îtht þºtw …h rðsÞ (fhe™u),
‚Útt su{ ðtÞwÞwõ‚ ½»toýrðãt îtht rðãw‚T Þkºt (Þwõ‚ ðtn™) [÷tðe™u Œqh™t Œuþtu{tk ÷E sE™u
‚Útt ytø™uÞ y† ytrŒ™e rËrØ fhe™u Ëw¾™e «tr fhu Au, ‚u{ ‚{thu …ý rð¿tt™ y™u …wÁ»ttÚto
îtht yu (ËtÄ™tu)Úte ËtkËtrhf y™u …th÷tirff Ëw¾™e ð]rØ fhðe òuEyu. (11)
„S∑§Ê⁄UÊÁmlÈ®ÃS¬ÿ¸ÃÊfi ¡ÊÃÊ •fiflãÃÈ Ÿ—– ◊L§ÃÊfi ◊ΛUÿãÃÈ Ÿ—H§12H
…ŒtÚto : y{u su fthýu ãSÜUæÚæ„ì-nËðtÚte yÚtðt yr‚ [{fðt …æ„æ:-«fx ÚtÞu÷ ç±lé„:-
ðes¤eytu Ý:-y{™u Ëw¾tu™u ¥±‹„é-«t fhtðu Au. ¥„:-yux÷t {txu ÐçÚ-ËðoºtÚte W¥t{ he‚u
rËØ fheyu.
ð¤e suÚte }æL„:-ðtÞw Ë{qn Ý:-y{™u }æëf²‹„é-Ëw¾e fhu Au, yux÷t {txu ‚u™u …ý rþÕ…
ytrŒ ftÞtuo{tk Ëthe he‚u «Þwõ‚ fheyu. (12)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ßÞthu «Út{ ðtÞw rðãt, …Ae rðãw‚T rðãt, íÞthƒtŒ s¤, …]rÚtðe y™u
yti»trÄytu™e rðãt-yu (Ëðo rðãtytu) òýu Au, íÞthu s W¥t{ he‚u Ëw¾™u «t fhu Au. (12)
•Ê ¬Ífi·ÁÜøòÊ’fiÁ„¸·◊ÊÉÊÎfiáÊ œL§áʯ ÁŒfl—– •Ê¡Êfi Ÿc≈¢ ÿÕÊfi ¬‡ÊÈ◊˜H§13H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ ftuE …þw…t÷™ = „tuðt¤ ÝcÅ}æì-¾tuðtÞu÷ Ðàæé}æì-„tÞ ytrŒ …þwytu™u
þtuÄe™u-«t fhe™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ yu ¥æÍæë‡æï-Ëðoºt Ä]rý = rfhýtuðt¤t Ðê¯Ýì-…ŒtÚttuo™wk …tu»tý
fh™th ËqÞo÷tuf çα:-…tu‚t™t «ftþÚte ç™~æÏæ<ã¯}æì-rðr[ºt-ytùÞofthf ƒ™u÷ yL‚rhût™u ‚Útt
{L‡æ}æì-Äthý fh™the …]Úðe™u «t fhe™u ¥æ + ¥…-Ëðoºt «ftþ fhu Au, «ftþ™u VUfe™u ‚u™u
[{ftðu Au. (13).
¼tðtÚto : su{ …þw…t÷f-„tuðt¤ y™uf ftÞtuoÚte …þwytu™wk …t÷™-…tu»tý fhe™u ŒqÄ ytrŒÚte {™w»Þtu™u
Ëw¾e fhu Au, ‚u{ s yu ËqÞo÷tuf r[ºt-rðr[ºt ÷tuftuÚte Þwõ‚ ytftþ™u ‚Útt ytftþ{tk hnu÷tk …ŒtÚttuo™u,
…tu‚t™tk rfhýtu y™u ytf»toý þÂõ‚Úte …wü fhe™u, Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au. (13)
ÉøðuŒ¼t»Þ 107
 ¬ÍÆ·Ê ⁄UÊ¡ÊfiŸ◊ÊÉÊÎfiÁáÊ⁄U¬fiªÍ…˜¢ ªÈ„Êfi Á„Ã◊˜– •ÁflfiãŒ|ìÊòÊ’fiÁ„¸·◊˜H§14H
…ŒtÚto : suÚte yu ¥æÍæëç‡æ-…qýo «ftþ{t™ Ðê¯æ-…tu‚t™e ÔÞtrÂÚte Ë{M‚ …ŒtÚttuo™wk …tu»tý fh™th
‚u s„Œeïh-xæéãæ-„wnt = yL‚rhût yÚtðt ƒwrØ{tk çã„}æì-ÞÚtt ÞtuøÞ MÚttr…‚ fu ÂMÚt‚ ç™~æÏæ<ã¯}æì-
r[ºt = y™uf «fth™t ƒŠn = W¥t{ f{tuo fh™th ¥ÐxæêÉ}æì-yíÞk‚ „w Úæ…æÝ}æì-«ftþ{t™,
«tý yÚtðt Sð™u ¥ç±‹Î„ì-òýu Au, ‚uÚte ‚u Ëðo þÂõ‚{t™ Au. (14)
¼tðtÚto : suÚte …q»tt = s„‚™t h[™th Eïh «ftþ{t™ ‚Útt Ëðo™e …wrü fh™th ÓŒÞMÚt
«tý™u ‚Útt Sð™u òýu Au, {txu ‚u Ëðo¿t Au. (14)
©UÃÊ ‚ ◊sÁ◊ãŒÈfiÁ÷— ·«®KÈÆÄÃÊ° •fiŸÈÆ‚Á·fiœÃ˜– ªÊÁ÷ÿ¸fl¢ Ÿ øfi∑θ§·Ã˜H§15H
…ŒtÚto : (Ý) su{ ¾uzq‚ ™ÜëüU¯„ì-ÄtLÞ ytrŒ™e «tr {txu ðthkðth ¼qr{{tk n¤ ntkfu Au,
‚u{ s ¨:-‚u Eïh }æs}æì-su nwk Ä{toí{t …wÁ»ttÚteo Awk ‚u™u {txu §‹Îéç|æ:-ÂM™øÄ {™tunh …ŒtÚttuo
Ërn‚ ¯Åì-ðËk‚ ytrŒ «„éÝ-A }‚wytu™u ²év„æÝì-Ëw¾Úte Þwõ‚ ©„æï-y™u xææïç|æ:-„tÞ, ntÚte,
½tuzt ytrŒ Ërn‚ ²±}æì-sð ytrŒ yL™™u ¥Ýé¨ïç¯{„ì-ðthkðth y™wfq¤‚t…qðof «t fhtðu Au,
‚uÚte nwk ‚u™u s {tht Rü Œuð {t™wk Awk. (15)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo rfhýtuÚte ¼qr{™u ytf»teo™u yÚtðt ¾uzq‚ n¤ ytrŒÚte ðthkðth ¼qr{™u
¾uze™u, ‚u{tk ƒes ðtðe™u, ÄtLÞ ytrŒ™u «t fhe™u ðËk‚ ytrŒ A }‚wytu™u Ëw¾Úte ËkÞwõ‚
fhu Au, ‚u{ Eïh …ý ÞÚtt Ë{Þ Ëðo Sðtu™u f{to™wËth hËtu™t Wí…L™ y™u rð¼t„Úte }‚wytu™u
Ëw¾ŒtÞf ƒ™tðu Au. (15)
•ê’ÿÊfi ÿãàÿäflfiÁ÷¡Ê¸◊ÿÊfi •äfl⁄UËÿÃÊ◊˜– ¬ÎÆÜøÃË◊¸œÈfiŸÊ ¬ÿfi—H§16H
…ŒtÚto : su{ …æ}æ²:-¼tEytu …tu‚t™t y™wfq¤ yt[hýÚte …tu‚t™t ¼tEytu™t Ëw¾™wk Ëk…tŒ™
fhu Au, ‚u{ s yu ¥}Ïæ²:-hûtt fh™th s¤ ¥Š±Ú貄æ}æì-…tu‚t™t {t„tuoÚte }æ{éÝæ-{Äwh „wýÚte
Þwõ‚ в: Ëw¾fthf hË™tu ÐëG@„è:-M…þo fhtð‚t-…ntU[tz‚t ²ç‹„-«t ÚttÞ Au. (16)
¼tðtÚto : su{ ƒkÄws™-¼tEytu …tu‚t™t ¼tEytu™wk ËBÞfT …tu»tý fhe™u ‚u™u Ëe¾e fhu Au,
‚u{ s s¤ W…h-™e[u sE™u r{ºt™e Ë{t™ «týeytu™tk Ëw¾™u Wí…L™ fhu Au.
‚u (s¤™t) rð™t ftuE…ý «týeytu yÚtðt y«týeytu™e WL™r‚ Ëk¼ð ™Úte. ‚uÚte ‚u™tu ËBÞfT
W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (16)
•◊Íÿʸ ©U¬ ‚Íÿ¸ ÿÊÁ÷fiflʸ ‚Í108
ÿ¸Ó— ‚„– ÃÊ ŸÊfi Á„ãflãàfläfl⁄U◊˜H§17H
…ŒtÚto : ²æ:-su ¥}æê:-s¤ árü„tu[h Út‚wk ™Úte yÚtto‚T …htuûts¤ ¨ê²ïü-ËqÞo{tk yÚtðt ‚u™t
«ftþ{tk rðã{t™ Au, ±æ-yÚtðt ²æç|æ:-su™t ¨ã-Ëk„{tk ¨ê²ü:-ËqÞo÷tuf yÚtðt «ftþ rðã{t™ Au
108 ÉøðuŒ¼t»Þ É
„æ:-‚uytu Ý:-y{the ¥Š±Ú}æì-y®nËt™u ÞtuøÞ Ëw¾Y… rþÕ…Þ¿t™e ©Ð + ç㋱‹„é-ð]rØ fhu Au. (17)
¼tðtÚto : su s¤ …]rÚtðe ytrŒ MÚtq¤ …ŒtÚtoÚte, ËqÞo™t rfhýtu îtht rAL™-r¼L™ ÚtE™u yÚtto‚T
fý-fý Y… ƒ™e™u, ÷½w‚t-n÷ft…ýwk «t fhe™u, ËqÞo™e ‚hV òÞ Au, ‚u s ð»tto îtht (™e[u)
ytðu÷ s¤ ðtn™ ytrŒ ÔÞðnth{tk yÚtðt ðtn™tu{tk W¥t{ he‚u Þwõ‚ fhðtÚte Ëw¾™e ð]rØ fhu
Au. (17)
•¬Ê ŒflËL§¬fi uÿ ÿòÊ ªÊfl— Á¬’fi|ãà Ÿ—– Á‚ãœÈfièÿ— ∑§àflZ®®fi „Áfl—H§18H
…ŒtÚto : ²~æ-su ÔÞðnth{tk xææ±:-ËqÞo™t rfhýtu 程{é|²:-Ë{wÿtu y™u ™ŒeytuÚte Îï±è:-
rŒÔÞ„wýtuðt¤t ntuðtÚte rŒÔÞ„wýtu™u «t fhtð™th ¥Ð:-Ëðo …ŒtÚttuo™u ÔÞt fh™th s¤tu™tu çÐÏæç‹„-
M…þo fhu Au-…t™ fhu Au. ‚u s¤tu™u Ý:-y{tht ãç±:-„úný fhðt ÞtuøÞ rþÕ…trŒ ÔÞðnthtu™u ÜUœæéü}æì-
Wí…L™ fhðt {txu nwk ©Ð + ã±²ï-rðît™tu …tËu sE™u „úný fÁk Awk. (18)
¼tðtÚto : ËqÞo™tk rfhýtu sux÷t s¤™u Ëqû{ fhe™u ðtÞw îtht ËðoºtÚte ¾U[u Au, ‚ux÷wk s s¤
íÞtk (ËqÞo ytf»toý MÚtt™)Úte r™ð]¥t-…tAwk Vhe™u ¼qr{ ‚Útt yti»trÄytu™u «t ÚttÞ Au-…ntU[u Au.
rðît™tuyu ‚u s¤™t …t™, M™t™ y™u rþÕ…ftÞo ytrŒ{tk «Þtu„ fhe™u y™uf «fth™t Ëw¾tu™u Ëk…tŒ™-
rËØ fhðt òuEyu. (18)
•åSfl1>ãÃ⁄U®R◊ÎÃfi◊å‚È ÷fi·¡◊¬Ê◊ÈÆà ¬˝‡ÊfiSÃÿ– ŒflÊ ÷flfià flÊÁ¡Ÿfi—H§19H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ‚{u ÐíàæS„²ï-‚{the Wíf»to = WL™r‚™u {txu ¥Œ¨é-s¤tu™e ¥‹„:-
ykŒh hnu÷ ¥}æë„}æì-{]íÞwfthf htu„tu™wk r™ðthý fh™th y{]‚Y… hË™u ©„-‚Útt ¥Œ¨é-s¤tu{tk
hnu÷ |æ﯅}æì-yti»trÄytu™u òýe™u ¥Ðæ}æì-yu s¤tu™e r¢Þt fwþ¤‚t-«Þtu„Úte ±æç…Ý:-W¥t{ ¿tt™ðt™
|汄-ƒ™tu. (19)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u y{]‚{Þ hËðt¤t, yti»trÄytu™t „¼o¼q‚ s¤tuÚte rþÕ…rðãt
y™u ðiãfrðãt îtht (‚u™t) „wýtu™u òýe™u rþÕ…ftÞo™e rËrØ y™u htu„tu™wk r™íÞ r™ðthý fhtu.
(19)
•å‚È ◊ ‚Ê◊Ê •’˝flËŒãÃÁfl¸‡flÓÊÁŸ ÷·¡Ê –
•ÁÇŸ¥ øfi Áfl‡fl‡Ê¯÷Èfl◊ʬfi‡ø Áfl‡fl÷fi·¡Ë—H§20H
…ŒtÚto : su{ yu ¨æï}æ:-yti»trÄytu™tu htò [kÿ{t yÚtðt Ëtu{÷‚t™tu hË }æï-{™u ¥Œ¨é-s¤tu™e
¥‹„:-ykŒh ç±EæçÝ-Ëðo |æ﯅æ-yti»trÄ ™-y™u ç±Eàæ}|æé±}æì-Ëðo s„‚™wk Ëw¾ fh™the ¥çxÝ}æì-
rðãw‚T™u ¥Ïæí±è„ì-«rËØ fhu Au-ƒ‚tðu Au; ‚u{ ç±E|æïàæ…è:-su™t fthýu Ëðo yti»trÄytu ntuÞ Au,
‚u ¥æÐ:-s¤ …tu‚t™t{tk Ëtu{ ytrŒ ç±EæçÝ-Ëðo |æ﯅æ-yti»trÄytu y™u ç±Eàæ}|æé±}æì-Ëðo s„‚™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 109
Ëw¾™u Wí…L™ fh™the ¥çxÝ}æì-rðãw‚T™u ¥Ïæí鱄ì = ƒ‚tðu Au. (20)
¼tðtÚto : su{ Ëðo …ŒtÚttuo …tu‚t™t „wýtuÚte …tu‚t™u MðÞk «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ yti»trÄ-Ë{qn™e
…wrü fh™th [kÿ{t y™u yti»trÄ Ë{qn{tk Ëtu{÷‚t Au, yu ƒL™u s¤™t fthýu y™u „úný fhðt
ÞtuøÞ Ëðo yti»trÄytu™tu «ftþ fhu Au, ‚u{ Ëðo yti»trÄytu™tu nu‚w s¤, …tu‚t™e ykŒh rðã{t™,
Ë{M‚ fÕÞtý™wk fthý rðãw‚T™u «ftrþ‚ fhu Au. yÚtto‚T yti»tÄtu™wk r™r{¥t yÂø™{tk Au; yu{ Ë{sðwk
òuEyu. (20)
•Ê¬fi— ¬ÎáÊËà ÷fi·¡¢ flMfi§Õ¢ Ããfl3> ◊◊fi– ÖÿÊ∑˜§ ø ‚ÍÿZ®®fi ºÎƇÊH§21H
…ŒtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-‚uytu su ¥æÐ:-Ëðo …ŒtÚttuo™u ÔÞt fh™th «tý ¨ê²ü}æì-ËqÞo÷tuf™u
gàæï-r™nt¤ðt y™u Á²æïÜUì-Œe½oft¤ ËwÄe Sððt {txu }æ}æ-{tht „‹±ï-þheh™u {txu ±Mƒ}æì-
©uc |æ﯅}æì-htu„™tþf ÔÞðnth™u Ðë‡æè„-…rh…qýo‚tÚte «fx fhu Au, ‚u™wk Ëuð™ ÞwÂõ‚…qðof fhðwk
òuEyu. (21)
¼tðtÚto : «týtu rð™t ftuE «týe yÚtðt ð]ût ytrŒ …ŒtÚttuo þheh Äthý fhe þf‚t ™Úte,
‚uÚte ûtwÄt, ‚]»tt ytrŒ™t ‚Útt htu„tu™t r™ðthý {txu ÞwÂõ‚…qðof «tý Ëuð™ fhðwk yu s …h{ yti»tÄ
Au. (21)
ߌ◊Êfi¬— ¬˝ flfi„à ÿ|à∑¢§ øfi ŒÈÁ⁄Uâ ◊Áÿfi–
ÿmÊ„◊fiÁ÷ŒÈƺ˝Ê„ ÿmÊfi ‡Ê¬ ©UÃÊŸÎfiÃ◊˜H§22H
…ŒtÚto : ¥ã}æì-nwk ²„ì-su çÜU}æì-fkE }æç²-{tht{tk ÎéçÚ„}æì-Œwü Mð¼tð™t y™wct™Úte Wí…L™
ÚttÞ Au, yÚtðt …wÛÞ Au, y™u ¥ã}æì-{U = f{of‚to Sðu ²„ì-su R»ttoÚte ¼h…qh ¥ç|æÎíæïã-ÿtun
fhu÷ Au, yÚtðt r{ºtt‚t™wk yt[hý fhu÷ Au, ±æ-yÚtðt ²„ì-su yíÞk‚ ¢tuÄÚte àæïÐï-ftuE Ëßs™™u
þt… = „uh þçŒ fnu÷ Au, yÚtðt y™w„ún fhu÷ Au, yÚtðt su ¥Ýë„}æì-yËíÞ yt[hý yÚtðt
r{ÚÞt ¼t»tý fhu÷ Au ©„-yÚtðt ËíÞ yt[hý fhu÷ Au, ‚u Ëðo §Î}æì-yu yt[hý™u ¥æÐ:-
{tht «tý {the ËtÚtu hne™u Ðí±ã„-ËBÞfT ðn™ fhu Au yÚtto‚T «t ÚttÞ Au. (22)
¼tðtÚto : {™w»Þ îtht suðt …t… y™u …wÛÞ fhðt{tk ytðu Au, ‚uðt s Rïh™e (LÞtÞ) ÔÞðMÚttÚte
‚u™u (V¤) «t ÚttÞ Au, ‚u r™rù‚ Au. (22)
•Ê¬Êfi •lÊãflfiøÊÁ⁄U·¢ ⁄U‚fiŸ ‚◊fiªS◊Á„–
¬ÿfiSflÊŸÇŸ •Ê ªfiÁ„ â ◊Ê110 ‚¢ ‚Îfi¡ flø¸®fi‚ÊH§23H
…ŒtÚto : y{u su Ú¨ïÝ-Mðtr¼ð hË„wýÚte Þwõ‚ ¥æÐ:-s¤ Au, ‚u™u ¨}æxæS}æçã-ËBÞfT he‚u
«t fheyu Aeyu, su™tÚte nwk вS±æÝì-hËÞwõ‚ þhehðt¤tu ƒ™e™u su ftuE ¥‹±™æçÚ¯}æì-rðît™tuÚte
110 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™w[hý yÚtto‚T y™wfq¤ W¥t{ ft{ fÁk Awk, ‚u™u s «t fÁk Awk.
su ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ sL{tL‚h{tk ¥æxæçã-«t ÚttÞ Au, ‚u …qðo sL{{tk „}æì-f{o™wk y™wct™
fh™th ‚u }ææ-{™u ¥l-yts-ð‚o{t™{tk ±™ü¨æ-Œer = «ftþÚte ¨¢¨ë…-ËkÞwõ‚ fhu Au, ‚uÚte
s¤ y™u ‚u yÂø™™tu ÞwÂõ‚Úte ËBÞfT W…Þtu„ fhðtu ÞtuøÞ Au. (23)
¼tðtÚto : Ëðo «týeytuyu «Út{ fhu÷ (f{o)™wk V¤ ðtÞw, s¤ y™u yÂø™™t îtht yt ð‚o{t™
sL{{tk yÚtðt …w™soL{{tk «t ÚttÞ s Au. (23)
‚¢ ◊ÊfiÇŸ flø¸®fi‚Ê ‚Ρ ‚¢ ¬˝¡ÿÊ ‚◊ÊÿÈfi·Ê–
ÁfllÈ◊¸ •Sÿ ŒflÊ ßãº˝Êfi ÁfllÊà‚„ ´§Á·fiÁ÷—H§24H
…ŒtÚto : «ç¯ç|æ:-rð[thþe÷ {kºttÚto™t ÿüt }r»tytu™t ¨ã-Ëk„{tk Îï±æ:-rðît™tu ‚Útt §‹Îí:-
…h{tí{t y™u su ¥xÝïï-rðãw‚T ™t{f yÂø™ Au, ‚u ±™ü¨æ-ŒerÂ, Ðí…²æ-Ëk‚t™ ytrŒ «ò ‚Útt
¥æ²é¯æ-Sð™Úte }ææ-{™u (¨¢ + ¨ë…)-ËkÞwõ‚ fhu Au, yt™u su }æï-{tht …t…-…wÛÞtí{f f{o
Au ‚Útt {tht ¥S²-yt {™w»Þ, …þw y™u ð]ût ytrŒÚte ËkƒkÄ™u sL{™t fthý™u ç±lé:-(rðît™tu)
òýu Au, yÚtðt (Eïh) ç±læ„ì-òýu Au, ‚uÚte {thu rðît™tu™tu Ëk„ y™u …h{tí{t™e r™íÞ W…tË™t
fhðe òuEyu. (24)
¼tðtÚto : ßÞthu Sð …qðo þheh™tu íÞt„ fhe™u yLÞ þheh™u «t fhu Au, íÞthu ‚u™e ËtÚtu
su Mðt¼trðf {t™Ë yÂø™ òÞ Au, ‚u s …w™: þheh ytrŒ™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u™tu }r»tytu
Ërn‚ rðît™ ÷tuftu òýu Au, yLÞ ™rn. …h{tí{t ‚tu r™ùÞÚte s ÞÚttÚto Y…™tk Ëðo òýe™u
Sðtu™u (‚u™t) …tu‚-…tu‚t™t f{to™wËth þhehÚte ËkÞwõ‚ fhe™u V¤™tu (Ëw¾-Œw:¾™tu) ¼tu„ fhtðu
Au. (24)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ ‘yrï™ti’ ytrŒ™t y™w»tk„e ðtÞw ytrŒ yt Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚
fhðtÚte ƒtðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt ‚uðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (23)
Ëqõ‚-24
∑§Sÿfi ŸÍÆŸ¢ ∑fi§Ã◊SÿÊ◊ÎÃÊfiŸÊ¢ ◊ŸÓÊ◊®„ øÊLfi§ ŒflSÿ ŸÊ◊fi–
∑§Ê ŸÊfi ◊sÊ •ÁŒfiÃÿ ¬ÈŸfiŒÊ¸|à¬Ã⁄U¯ ø ºÎƇÊÿ¯ ◊ÊÃ⁄U¯ øH§1H
…ŒtÚto : y{u ÜUS²-fuðt „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚ ÜU„}æS²-ftuE y™uf ¥}æë„æÝæ}æì-Wí…r¥t y™u
rð™tþ hrn‚ y™trŒ {tuût «t Sðtu ‚Útt su s„‚™t fthý r™íÞ™t {æÞ{tk ÔÞt…f y{]‚
MðY… y™trŒ ‚Útt yuf …ŒtÚto Îï±S²-«ftþ{t™ Ëðtuo¥t{ Ëw¾tu™t Œt‚t Œuð™t r™ùÞ…qðof ™æL-
ËwkŒh Ýæ}æ-«rËØ ™t{™u }æÝæ}æãï-òýeyu ? ÝêÝ}æì-r™ùÞ fhe™u ÜU:-ftuý Ëw¾MðY… Œuð Ý:-{tuût™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 111
«t ÚtÞu÷ y{™u }æsæ-{nt™ ¥ç΄²ï-fthýY…Úte ™tþ hrn‚ …]rÚtðe …h ÐéÝ:-…w™soL{ Îæ„ì-
yt…u Au ? suÚte nwk çЄÚ}æì-… çÐ„æ ™-y™u }æ„æÚ}æì-s™f {t‚t ™-y™u †e, …wºt, ƒkÄw ytrŒ™u
öàæï²¢- òuðt™e RåAt fÁk. (1)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk «&™ Au-ftuý yuðtu …ŒtÚto Au, fu su Ë™t‚™ yÚtto‚T y™trŒ …ŒtÚttuo{tk
…ý Ë™t‚™ yÚtto‚ yrð™tþe Au, fu su™t yíÞk‚ W¥t{ ™t{™wk M{hý fheyu, ‚u™u òýeyu ?
ftuý Œuð yt ËkËth{tk y{tht {txu fÞt fthýÚte {tuût™wk Ëw¾ ¼tu„ÔÞt …Ae sL{tL‚h™u
Ëk…tŒ™ = ‚iÞth fhu Au ?
ftuý y{™u y{]‚-yt™kŒ «Œt™ fh™the {wÂõ‚™u «t fhtðe™u …w™: {t‚t-r…‚t îtht …w™soL{{tk
þheh™u Äthý fhtðu Au ? (1)
•ÇŸfl¸ÿ¢ ¬˝fiÕ◊SÿÊ◊ÎÃÊfiŸÊ¢ ◊ŸÊfi◊®„ øÊLfi§ ŒflSÿ ŸÊ◊fi–
‚ ŸÊfi ◊sÊ •ÁŒfiÃÿ ¬ÈŸfiŒÊ¸|à¬Ã⁄U¯ ø ºÎƇÊÿ¯ ◊ÊÃ⁄U¯ øH§2H
±²}æì-y{u rðît™ Ë™t™‚ Sð su ¥xÝï:-¿tt™MðY… ¥}æë„æÝæ}æì-rð™tþ Ä{ohrn‚ s„‚™wk
fthý yÚtðt {tuût™u «t Sðtu{tk Ðíƒ}æS²-y™trŒ, rðM‚]‚, yrî‚eÞ MðY…, Îï±S²-Ëðo s„‚™t
«ftþf, ËkËth{tk Ë{M‚ …ŒtÚttuo™t Œt‚t …h{uïh™t ™æL-…rðºt Ýæ}æ-™t{™wk-„wýtu™wk „t™ fhðt™wwk
}æÝæ}æãï-òýu Au ?
¨:-‚u s„Œeïh s Ý:-y{™u }æsæ-{nt™ „wýÚte Þwõ‚ ¥ç΄²ï-…]rÚtðe …h ÐéÝ:-…w™soL{
Îæ„ì-yt…u Au y™u su{tk nwk ÐéÝ:-Vhe çЄÚ}æì-r…‚t }ææ„Ú}æì-„¼o Äthý fh™the {t‚t ™-y™u †e,
…wºt, ƒkÄw ytrŒ™u …ý öàæï²}æì-Œu¾wk Awk. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! y{u rðît™tu-su y™trŒ, y{]‚MðY… y™u y{tht Ëðo™t …t… y™u
…wÛÞtu™t y™wËth V¤tu™t ÔÞðMÚtt…f s„Œeïh Œuð™tu r™ùÞ fhu ={t™eyu Aeyu. su™e LÞtÞ
ÔÞðMÚtt™e y{u …w™soL{ «t fheyu Aeyu; ‚{u …ý ‚u s …h{uïh Œuð™u …w™soL{™t «Œt™f‚to
òýtu. yu™tÚte r¼L™ yLÞ ftuE …ŒtÚto yu f{o fhe þf‚tu ™Úte. yu s {wõ‚ Sðtu™u …ý {ntfÕ…
({wÂõ‚ yðrÄ) ™t yL‚{tk VheÚte …t……wÛÞtu™e Ë{t™‚t Útðt™t fthýu r…‚t{tk y™u {t‚t{tk {™w»Þ
sL{ (Äthý) fhtðu Au. (2)
•Á÷ àflÊfi Œfl ‚ÁflÃ⁄UˇÊÊfiŸ¢ flÊÿ¸ÓÊáÊÊ◊˜– ‚ŒÊfiflã÷ʪ◊Ëfi◊„H§3H
…ŒtÚto : nu ¨ç±„:-…]rÚtðe ytrŒ ðt Wí…tŒf, ¥±Ýì-hûtt fh™th, Îï±-Ëðo yt™kŒ™t «Œt‚t
s„Œeïh ! y{u ±æ²æü‡ææ}æì-Mðefth fhðt 112ÞtuøÞ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo ‚Útt §üàææÝ}æì-rðrðÄ s„‚™wk
Rûtý fh™th yÚtto‚T ÞÚtt ÞtuøÞ ÔÞðMÚtt fh™th |ææxæ}æì-Ëðoºt W…tË™t fhðt ÞtuøÞ y±æ-yt…™e
¨Îæ-ËŒt-Ëðoft¤{tk ¥ç|æ + §ü}æãï-«íÞût Þt[™t fheyu Aeyu yÚtto‚T «tÚto™t fheyu Aeyu-yt…™t
îtht s Ëðo …ŒtÚttuo «t fheyu Aeyu. (3)
112 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-‚uytu su Ëðo™t «ftþf, Ë{M‚ s„‚™t Wí…tŒf y™u Ëðo™t
hûtf s„Œeïh Œuð Au, ‚u™e s ËŒt W…tË™t fhðe òuEyu. ‚u™tÚte r¼L™-ƒeò ftuE™e W…tË™t
fhe™u {™w»Þ Rïhtu…tË™t™wk V¤ «t fhe þf‚tu ™Úte. ‚uÚte yu Rïh™e W…tË™t™t rð»tÞ{tk
‚u™t MÚtt™{tk ftuE {™w»Þu ftuE yLÞ …ŒtÚto™u MÚttr…‚ yÚtto‚T ÔÞðMÚtt ™ fhðe òuEyu. (3)
ÿÁp|h Ãfi ßàÕÊ ÷ªfi— ‡Ê‡Ê◊ÊŸ— ¬ÈÆ⁄UÊ ÁŸŒ—– •m·Ê „SÃfiÿÊŒ¸œH§4H
…ŒtÚto : nu Sð ! su{ ¥mï¯:-Ëðo™e ËtÚtu r{ºt‚t…qðof ð‚o™th îu»ttrŒÚte hrn‚ nwk Eïh !
§yƒæ-yu «fth Ëw¾™u {txu ²:-su àæàæ}ææÝ:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ, |æxæ:-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Ä™ Ë{qn
Au, ‚u™u 癄ì-Ëífth…qðof W¥t{ f{o fh™th „ï-‚tht Sð™u-Ä{toí{t™u {txu çã-r™ùÞÚte ãS„²æï:-
nM‚t{÷f yÚtto‚T ntÚt{tk yt{¤tk™t Vq÷™e Ë{t™ f{oV¤™u Î{ï-Äthý fhtðwk Awk, y™u su (ÐéÚæ:)
«Út{ çÝÎ:-Ëðo™e ®™Œt fh™th Au, ‚u™t ãS„²æï:-ntÚttuÚte yu Ëw¾™u-Ä™Ë{qn™tu rð™tþ fhwk Awk,
‚u{ ‚wk …ý fh. (4)
¼tðtÚto : su{ nwk Eïh Ëðo™t ®™Œf {™w»Þ™u Œw:¾ yt…wk Awk y™u su yt Ë]rü{tk Ä{to™wËth
ð‚o™-yt[hý fhu Au, ‚u™u Ëw¾ y™u rð¿tt™ «Œt™ fÁk Awk, ‚u{ ‚{u Ëðo {™w»Þtu …ý fhtu. (4)
÷ªfi÷ÄÃSÿ Ã flÿ◊ÈŒfi‡Ê◊ ÃflÊflfi‚Ê– ◊ÍÆhʸŸ¯ ⁄UÊÿ •Ê⁄U÷fiH§5H
…ŒtÚto : nu …h{tí{™T ! |æxæ|æv„S²-Ëðo™u Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ÞÚttÞtuøÞ rð¼õ‚
fh™th „ï-yt… s„Œeïh™e feŠ‚™u ±²}æì-yiïÞo™t RåAwf y{u ©Îàæï}æì-W¥t{ he‚u «t fheyu,
„±-‚u {txu ¥±¨æ-hûtý ytrŒ f]…tárüÚte Úæ²:-…w»f¤ Ä™™t }æéhæüÝ}æì-©uc‚{ ¼t„™u «t fhe™u
¥æÚ|æï-ythk¼ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk r™íÞ «ð]¥t ÚtEyu Aeyu. yÚtto‚T ‚u™e «tr {txu r™íÞ
«Þí™ fheyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu Eïh™e yt¿tt™u «t fhu Au (…t÷™ fhu Au), ‚u s Eïh îtht ËðoºtÚte
hûtý …t{e™u, Ë{M‚ {™w»Þtu{tk W¥t{ yiïÞoðt™ ƒ™e™u, «þkËt «t fhu Au. fthý ? yux÷t
{txu fu ‚u Eïh Sðtu™u ‚uytu™t f{to™wËth (LÞtÞ ÔÞðMÚttÚte) rð¼ts™ fhe™u V¤ yt…u Au.
(5)
ŸÁ„ Ãfi ˇÊòÊ¢ Ÿ ‚„Ê Ÿ ◊ãÿÈ¢ flÿfi‡øŸÊ◊Ë ¬Ãÿfiãà •Ê¬È—–
Ÿ◊Ê •Ê¬Êfi •ÁŸÁ◊·¢ ø⁄UfiãÃËŸ¸ ÿ flÊÃfiSÿ ¬˝Á◊Ÿãàÿèflfi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! „ï-yt… Ëðoïh™tk ÿæ~æ}æì-y¾kz htßÞ™u Є²‹„:-ynª-‚nª [÷L‚
Wz‚t ¥}æè-yt á~Þ-yá~Þ ÷tuf-÷tuftL‚h Ýçã-™rn ¥æÐé:-ÔÞt ÚttÞ Au ™-y™u Ý-™rn ±²:-
…ûte„ý, Ý-™rn ¨ã:-™ ƒ¤™u, Ý, }拲é}æì-™ Œwü «týeytu™t «íÞu ¢tuÄ™u ÔÞt fhu Au y™u
Ý, §}ææ:-™ yu «íÞût-y«íÞût Y… ¥çÝç}æ¯}æì-r™hk‚h ™Ú‹„è-„r‚ fh™th-ðnu™th ¥æÐ:-s¤
ÉøðuŒ¼t»Þ 113
yÚtðt «tý yt…™t Ët{ÚÞo™u Ðíç}æÝç‹„-…rh{tý-{t…e þfu Au, y™u ²ï-su ±æ„S²-ðtÞw™tu ðu„
Au, ‚u …ý yt…™e Ë¥tt™u Ý-™rn Ðíç}æÝç‹„-yu «íÞût-y«íÞût …ŒtÚto Ëðo yt…™e ¥|±}æì-yt…™e
Ë¥tt™tu r™»tuÄ fhe þf‚t ™Úte. (6)
¼tðtÚto : Eïh y™k‚ Ët{ÚÞoðt™ ntuðtÚte ‚u™u ftuE {t…e-…rh{tý fhe þf‚t ™Úte y™u
ftuE ‚u™e ®nËt fhe þf‚t ™Úte. yt Ë{M‚ ÷tuf „r‚ fhu Au, (…hk‚w) ‚u „r‚ fhðt A‚tk s„Œeïh
„r‚-fh‚tu™Úte-[÷tÞ{t™ Út‚tu ™Úte) fthý fu ‚u Ëðoºt …qýo Au.
yu EïhÚte r¼L™ yLÞ ftuE …ŒtÚto™e W…tË™t fhðtÚte ftuE Sð™u …qýo = y¾krz‚ htßÞ
(Ëw¾) «t ÚtE þf‚wk ™Úte. ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu ‚u y«{uÞ =y®[íÞ y™u yrð™tþe Eïh™e
ËŒt W…tË™t fhðe ÞtuøÞ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (6)
•’ÈÆäŸ ⁄UÊ¡Ê flLfi§áÊÊ flŸfiSÿÊäflZ SÃͬ¯ ŒŒÃ ¬ÍÆÃŒfiˇÊ—–
ŸËøËŸÊfi— SÕÈL§¬Á⁄Ufi ’ÈÆäŸ ∞fi·Ê◊S◊ •ãÃÁŸ¸Á„fiÃÊ— ∑§Ãflfi— SÿÈ—H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su Ðê„Îÿæ:-…rðºt ƒ¤ðt¤t Úæ…æ-«ftþ{t™ ±L‡æ:-©uc s¤Ë{qn
yÚtðt ËqÞo÷tuf Au, ‚u ¥ÏæéŠÝï-yL‚rhûtÚte yË{t™ yÚtto‚T MÚtq¤ …ŒtÚto{tk ±ÝS²-Ëuð™ fhðt
ÞtuøÞ ËkËth™e ªŠ±ü}æì-W…h S„êÐ}æì-…tu‚t™t rfhý Ë{qn™u Î΄ï-Œu Au = Atuzu Au, su™e Ýè™èÝæ:-
™e[u ytð™th ÜïU„±:-rfhýtu »¯æ}æì-yt ËkËth™t …ŒtÚttuo ©ÐçÚ-W…h Sƒé:-htuftÞ Au = …zu Au,
¥‹„:-su™t {æÞ{tk çÝçã„æ:-rðã{t™ s¤ S²é:-Au, y™u su™e ykŒh ÂMÚt‚ ÏæíéÍÝ:-{u½ Au, ‚u ÜïU„±:-
rfhýtu ðt «¿tt™ ¥S}æï-y{the ykŒh ÂMÚt‚ ÚttÞ Au. ‚u™u ÞÚttð‚T òýtu. (7)
¼tðtÚto : yu ËqÞo-Y…hrn‚ ntuðtÚte yL‚rhût™u «ftrþ‚ fhe þf‚tu ™Úte. yux÷t {txu yu
yL‚rhût™e W…h-™e[u hnu÷ ßÞtur‚ = rfhýtu Au, ‚u …ý {u½™u þhýu Au. su rfhýtu{tk s¤™t
…h{týwytu hnu÷t Au, su{ ‚u y‚erLÿÞ ntuðt™t fthýu árü„tu[h Út‚tk ™Úte, ‚u{ ðtÞw, yÂø™
y™u …]rÚtðe ytrŒ™t Ëqû{ yðÞðtu yL‚rhût{tk hnu÷t ntuðt A‚tk árü„tu[h Út‚tk ™Úte-Œu¾t‚tk
™Úte. (7)
©UL¢§ Á„ ⁄UÊ¡Ê flLfi§áʇø∑§Ê⁄U®R ‚Íÿ¸ÓÊÿ ¬ãÕÊ◊ãflfiÃflÊ ©fiU–
•¬Œ ¬ÊŒÊ ¬˝ÁÃfiœÊÃfl˘∑§L§ÃʬfiflÄÃÊ NfiŒÿÊÁflœfiÁpØH§8H
…ŒtÚto : 癄ì-su{ ¥Ðv±„æ-r{ÚÞtðtŒe,
114 A¤ fh™th, Œwü Mð¼tðÞwõ‚, …thftk …ŒtÚttuo nh™th,
Nβæç±{: yLÞtÞ …qðof …h…ezt fh™th þºtw™u su{ áZ ƒkÄ™tuÚte ðþ{tk ht¾ðt{tk ytðu Au,
‚u{ ±L‡æ:-yíÞk‚ ©uc …h{uïh yÚtðt ©uc‚t™wk fthý ðtÞw, Úæ…æ-s„‚™u Äthý fh™th s„Œeïh
114 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™u «ftþ{t™ …h{uïh yÚtðt «ftþ™tu nu‚w ðtÞw Au, ‚uýu ¨ê²æü²-ËqÞo™e ¥‹±ï„±ñ-y™wfq¤ „r‚
fhðt {txu ªL}æì-rðM‚thÞwõ‚ Ћƒæ}æì-{t„o ™ÜUæÚ-ƒ™tðu÷ Au, ©„-y™u ¥ÐÎï-su™t ftuE [tûtw»t
r[Ln ™Úte yÚtto‚T ÐÎ-r[Ln ntu‚t ™Úte ‚u yL‚rhût{tk ÐæÎæ-„{™t „{™™u Ðíç„{愱ï-Äthý
fhðt {txu ËqÞo™u ¥ÜU:-ƒ™tðu÷ Au. ©-y™u yu ¿tt‚ÔÞ Au fu Ëðo™t Ä‚to yu ƒúñ Au, çã-y™u
yu Eïh Ëðo™t W…tË™eÞ Au, ðtÞw Ëðo™t W…Þtu„™u ÞtuøÞ Au, yu{ r™ùÞ fhðtu òuEyu. (8)
¼tðtÚto : su …h{uïhu r™ùÞÚte su rðþt¤ ËqÞo÷tuf™t ¼ú{ý {txu rðþt¤ fûtt™u ƒ™tðe Au,
su ðtÞw Y… EkÄ™ = ƒ¤‚ýÚte «Œe ÚttÞ Au; su yu Ëðo ÷tuf yL‚rhût{tk …tu‚-…tu‚t™e …rhrÄÚte
Þwõ‚ Au, ftuE ÷tuf™tu ÷tuftL‚h = yLÞ ftuE ÷tuf ËtÚtu Ëk„ ™Úte, …hk‚w Ëðo yL‚rhût{tk hne™u
…tu‚-…tu‚t™e …rhrÄ{tk ¼ú{ý fhu Au.
yu Ëðo su Eïh™tk ‚Útt ðtÞw™tk ytf»toý ‚Útt Äthý™tk fthýu …tu‚-…tu‚t™e …rhrÄ™tu íÞt„
fhe ßÞtk-íÞtk rð[r÷‚-[t÷e þf‚t ™Úte. ‚uÚte yLÞ ftuE …ŒtÚto ‚u™u Äthý fh‚t ™Úte.
su{ …h{uïh yÄtŠ{f ðõ‚t-ƒtu÷™th {™w»Þ™tk ӌޙt rðŒthf Au, ‚u{ htu„Þwõ‚ «tý
…ý ӌޙu rðŒeýo fh™th Au. ‚u …h{uïh™e Ëðo {™w»Þtuyu W…tË™t fu{ ™ fhðe ? y™u «tý™tu
W…Þtu„ þt {txu ™ fhðtu ? (yÚtto‚T …h{uïh™e W…tË™t y™u «tý™tu W…Þtu„ yð~Þ fhðtu
òuEyu.) yu{ Ëðuoyu òýðwk òuEyu. (8)
‡Êâ Ãfi ⁄UÊ¡|ã÷·¡fi— ‚„dfi◊ÈÆfl˸ ªfi÷Ë⁄UÊ ‚Èfi◊ÁÃc≈fi •SÃÈ–
’ÊœfiSfl ŒÍÆ⁄U ÁŸ´¸®fi§Áâ ¬⁄UÊøÒ— ∑ÎƧâ ÁøŒŸ— ¬˝ ◊Èfi◊ÈÇäÿS◊ØH§9H
…ŒtÚto : Úæ…Ýì-nu «ftþ{t™ hts™ yÚtðt «òs™ ! su ç|毅:-Ë{M‚ htu„tu™wk r™ðthý
fh™th ðiã „ï-yt… htò y™u «òs™™e àæ„}æì-yËkÏÞ yti»tÄ ¨ãd}æì-yËkÏÞ xæ|æèÚæ-y„tÄ
©±èü-rðM‚]‚ ¼qr{ Au, ‚wk ¨é}æç„:-W¥t{ {r‚ = rð¿tt™Þwõ‚ ƒ™e™u (癄ì) s-r™ùÞÚte çÝ«üç„}æì-
‚u ¼qr{™e hûtt fh, Œwü Mð¼tððt¤t «týe™u Œwüf{oÚte Ðí}æé}æéçx{-{wõ‚ fh-Atuztð, su ÐÚæ™ñ:-
Ä{oÚte …htk„{w¾-y÷{ ÚtÞu÷Úte ÜëU„}æì-fhu÷t »Ý:-…t… Au, ‚u™u ¥S}æ„ì-y{thtÚte ÎêÚï-Œqh ht¾,
yu Œwüs™tu™u ‚u™t f{to™wËth V¤ yt…e™u Ïææ{S±-yu™tu Œtu»ttu™wk r™ðthý fh, y{™u þºtw, [tuh
y™u ŒMÞw ÷tuftu™t ¼Þ Y… …t…Úte Ðí}æé}æéçx{-ËBÞfT he‚u {wõ‚ fh. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-su htò y™u «òs™ …t… y™u Ëðo htu„ r™ðthf, …]rÚtðe™t
Äthf, W¥t{ ƒwrØ™t «Œt‚t, ÄtŠ{f s™tu™u ƒ¤ «Œt™ fhe™u Œwüs™tu™wk r™ðthý fh™th Au, ‚u™tu
r™íÞ, Ëk„ fhðtu òuEyu.
ftuE™wk (¼q‚ft¤{tk fhu÷) …t… ¼tu„ÔÞt rð™t r™ð]¥t Út‚wk ™Úte-Aqx‚wk ™Úte. ‚u™t r™ðthý {txu
…h{uïh™u «tÚto™t ({tk„ýe) yÚtðt «Þí™ fhðtu ÞtuøÞ ™Úte. (fthý fu ‚u …t… {thwk Út‚wk ™Úte
¼tu„ððwk s …zu Au.) …hk‚w ð‚o{t™ ft¤{tk su …t… fhe hÌttu Au yÚtðt ¼rð»Þ{tk su fhþu (‚u
ÉøðuŒ¼t»Þ 115
…t… ™ fhðt{tk ytðu) ‚u™t r™ðthý {txu «tÚto™t, W…Œuþ …wÁ»ttÚto (ytð~Þf) ntuÞ Au. ‚u{ òýðwk
òuEyu. (9)
•◊Ë ÿ ´§ˇÊÊ ÁŸÁ„fiÃÊ‚ ©UìÊÊ ŸÄâ ŒŒÎfiüÊ ∑ȧ„fi ÁøÁgflfiÿÈ—–
•ŒfiéœÊÁŸ flLfi§áÊSÿ fl˝ÃÊÁŸfi ÁfløÊ∑fi§‡ÊìÊãº˝◊Ê ŸÄÃfi◊ÁÃH§10H
…ŒtÚto : y{u …qAeyu Aeyu-¥}æè-«íÞût y™u y«íÞût ²ï-su ©Ó²æ:-W…h ÜïUÝ-ftu™t îtht
çÝçã„æ¨:-MÚttr…‚ fhu÷-ÞÚtt ÞtuøÞ …tu‚t™e fûtt{tk ht¾u÷ «ÿææ:-ËqÞo, [kÿ, ™ûtºttrŒ ÷tuf Ýv„}æì-
htºtu ÎöŸæï-òuðt{tk ytðu Au, ‚uytu çαæ-rŒðË™t ÜéUã, 癄ì-õÞtk §ü²é:-[tÕÞt òÞ Au ?
W¥th : su ±L‡æS²:-s„Œeïh yÚtðt ËqÞo™t ¥ÎÏ{æçÝ-®nËt hrn‚ = ™tþ ™ …t{™th
±í„æçÝ-f{o yÚtðt r™Þ{Úte W…h ÂMÚt‚-MÚttr…‚ Au. Ýv„}æì-ht‚u ç±™æÜUàæ„ì-Ëthe he‚u «ftþ{t™-
[{f‚t (õÞtkÞ s‚t ™Úte …hk‚w ytftþ{tk hnu Au.) ™‹Îí}ææ:-[kÿ ytrŒ ™ûtºt Ë{qn »ç„-«ftþ™u
«t fhu Au, ‚u Eïh ‚u™tu h[™th Au y™u ‚u ËqÞo ‚u™tu «ftþf Au, yu Wõ‚ «&™tu™t W¥th
Au. (10)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …qðtoÄo îtht «&™ y™u W¥thtÄo{tk Ë{tÄt™ fhðt{tk ytðu÷ Au. ßÞthu
yu{ …qAu, fu yu ™ûtºt÷tuf ftuýu h[u÷ Au y™u ftuýu Äthý fhu÷ Au ? yu ht‚u Œu¾tÞ Au, rŒðËu
Œu¾t‚t ™Úte y™u õÞtk [tÕÞt òÞ Au ? ‚tu ‚u™tu W¥th r™B™ yt…ðtu.-yu Ëðo÷tuf ðÁý =Eïhu
h[u÷ y™u Äthý fhu÷ Au, ‚u{tk …tu‚t™tu «ftþ ™Úte, …hk‚w ËqÞo™t «ftþÚte s «ftrþ‚ ÚttÞ Au.
yu õÞtkÞ [tÕÞt s‚t ™Úte …hk‚w rŒðËu ËqÞo™t «ftþÚte ytåAtrŒ‚-ZkftÞu÷t ntuðtÚte òuðt{tk
ytð‚t ™Úte, ht‚u ËqÞo™t rfhýtuÚte «ftþ{t™ ÚtE™u òuðt{tk ytðu Au. yu Ëðo ÄLÞðtŒ yt…ðt
ÞtuøÞ f{o …h{uïh™wk s Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. (10)
ÃûflÊfi ÿÊÁ◊ ’˝rÊfiáÊÊ flãŒfi◊ÊŸSÌʇÊÊfiSÃ ÿ¡fi◊ÊŸÊ „Áfl*÷fi—–
•„fi›U◊ÊŸÊ flL§áÊ„ ’ÊäÿÈLfi§‡Ê¢‚ ◊Ê Ÿ •ÊÿÈÆ— ¬˝ ◊Êfi·Ë—H§11H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ©Là梨-ËðoÚtt «þkË™eÞ ±L‡æ-s„Œeïh ! su y±æ-yt…™tu yt©Þ ÷E™u ²…}ææÝ:-
ºtý «fth™t Þ¿t™wk y™wct™ fh™th rðît™ ãç±<|æ:-nð™ ytrŒ ËtÄ™tuÚte „„ì-„„ì-‚u-‚u yíÞk‚
Ëw¾™e ¥æàææS„ï-ËðoºtÚte ytþt-RåAt fhu Au, ‚u-‚u yíÞk‚ Ëw¾™e ¥æàææS„ï-ËðoºtÚte ytþt-RåAt
fhu Au, ‚u yt… ðÁý™u «t fhðt {txu Ïæíræ‡ææ-ðuŒ îtht ±‹Î}ææÝ M‚wr‚-M{hý fh‚t ‚Útt ¥ãïÇ}ææÝ:-
yt…™tu y™tŒh fu y…{t™ ™ fh‚t nwk yt…™u 116 ²æç}æ-«t ÚttW Awk, f]…t fhe™u {™u §ã-yt ËkËth{tk
Ïææïç{-rðrŒ‚ Úttytu y™u Ý:-y{the ¥æ²é:-ytÞw™u }ææ, Ðí}ææï¯è:-™ü ™ fhtu yÚtto‚T þe½ú {tht
ytí{t{tk «ftrþ‚ Úttytu. yt {kºt™tu yuf yÚto Au.
116 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 [ËqÞo ]
„„ì-Ëw¾™e RåAt fh‚t ²…}ææÝ:-ºtý «fth™t Þ¿t™wk y™wct™ fh™th rðît™ su ©Là梨-
yíÞk‚ «þkË™eÞ ±L‡æ-…h{uïh™u ãç±<|æ:-nð™ ytrŒ ËtÄ™tuÚte ¥æàææS„ï-ËðoºtÚte [tnu Au; su™e
Ïæíræ‡ææ-ðuŒ îtht ±‹Î}ææÝ:-M‚wr‚ fh‚t ‚Útt ¥ãïÇ}ææÝ:-y™tŒh ™ fh‚t §ã-yt ËkËth{tk „„ì-
Ëw¾™e RåAt fh‚t nwk su™u ²æç}æ-«t fÁ Awk; suÚte yu ©Là梨-yíÞk‚ «þkË™eÞ (±L‡æ) ËqÞo
y{™u Ïææïç{-rðrŒ‚ „wýðt¤tu ÚtE™u Ý:-y{the ¥æ²é-ytÞw }ææ; Ðí}ææï¯è:-™ü ™ fhu yÚtto‚T ð]rØ
fhu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ðuŒtuõ‚ her‚Úte ‚u …h{uïh y™u ËqÞo™u rðþu»t Y…Úte òýe™u Ëw¾ «tÂ
fhðwk òuEyu. ftuEyu …ý …h{uïh™tu y™u ËqÞorðãt™tu y™tŒh ™ fhðtu òuEyu. ËŒt ‚uýu-(Eïhu)
h[u÷ ËqÞo ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™u òýe™u ‚Útt ‚u™tÚte W…fth „úný fhe™u r™íÞ ytÞw™e ð]rØ
fhðe òuEyu. (11)
ÃÁŒãŸÄ⧠ÃÁgflÊ ◊sfi◊Ê„ÈÆSÃŒÿ¢ ∑§ÃÊfi NUŒ •ÊÁfløfi®c≈–
‡ÊÈ®Ÿ—‡Ê¬Êÿ◊ufiŒ˜ªÎ÷Ë× ‚Ê •S◊ÊŸ˜ ⁄UÊ¡Ê flLfi§áÊÊ ◊È◊ÊÄÃȧH§12H
…ŒtÚto : rðît™tu Ýv„}æì-ht‚ çαæ-rŒðË su ¿tt™™tu ¥æãé:-W…Œuþ fhu Au, „„ì-‚u y™u su
}æs}æì-rðãt Ä™™e RåAt fh™th {tht {txu NÎ:-{™ Ërn‚ ytí{t{tk ÜïU„:-«¿tt rðþu»t Þwõ‚-
W¥t{ ƒtuÄ ¥æç±™cÅï-Ëðo «fthu rðrðÄ Y…u ËíÞ «ftrþ‚ ÚttÞ Au, „ç΄ì-‚u ðuŒ ƒtuÄ yÚtto‚T
rð¿tt™™u s nwk {t™wk Awk, fnwk Awk y™u fÁ Awk ²}æì-su™tu àæéÝ:-àæï¯:-yíÞk‚ ¿tt™ðt¤t rðãt ÔÞðnth™u
{txu «t …h{uïh yÚtðt ËqÞo™tu ¥Ãã„ì-W…Œuþ fhu Au, suÚte ±L‡æ:-©uc Úæ…æ-«ftþ{t™ …h{uïh
y{the W…tË™t™u «t fhe™u ¥S}ææÝì-y{u …wÁ»ttÚteo y™u Ä{toí{tytu™u …t… y™u Œw:¾tuÚte }æé}ææïv„é-
{wõ‚ fhu Au. Ëthe he‚u rðrŒ‚ Eïh y™u W…Þwõ‚ ËqÞo …ý íÞthu Œrhÿ‚t™u ™ü fhu Au. ¨:-
‚u …qðtuoõ‚ ðuŒ rðãtÚte Wí…L™ ƒtuÄ y{u xæë|æè„:-„úný fhu÷ Au, suÚte y{u ÞtuøÞ he‚u ‚u Eïh™e
W…tË™t y™u ËqÞo™tu ÞÚttð‚T W…Þtu„ fheyu. (12)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yu «fth™tu W…Œuþ fhðtu òuEyu y™u {t™ðwk òuEyu fu rðît™tu
ðuŒ y™u Eïh {™u su ¿tt™™tu W…Œuþ fhu Au y™u su™tu nwk þwØ ƒwrØÚte r™ùÞ fÁk Awk, ‚u™tu
s {thu Ëðo {™w»Þtuyu Mðefth fhe™u …t… yt[hýÚte Œqh hnuðwk òuEyu. (12)
‡ÊÈ®Ÿ—‡Ê¬Ê sufiŒ˜ ªÎ÷ËÃ|SòÊcflÊfiÁŒàÿ¢ º˝Èfi®¬Œ·Èfi ’h—–
•flÒfiŸ¢ ⁄UÊ¡Ê flLfi§áÊ— ‚‚ÎÖÿÊÁmmÊ° •ŒfiéœÊ Áfl ◊Èfi◊ÊÄÃÈƧ ¬Ê‡ÊÊfiŸ˜H§13H
…ŒtÚtoŒ:¼t»Þ
Éøðu su{ àæéÝ:àæïÐ:-Wõ‚ „wýÞwõ‚ rðît™ ç~æ¯é-f{o, W…tË™t y™u ¿tt™{tk ¥æçÎy²}æì-
117
yrð™tþe …h{uïh™wk ¥u„ì-ytbt™ fhu Au. ‚u y™u xæë|æè„:-Mðefth fhu÷ Wõ‚ ºtýu f{o, W…tË™t
y™u ¿tt™™u «ftrþ‚ fhtðu Au y™u su ÎíéÐÎï¯é-r¢Þtfwþ¤‚t™e rËrØ {txu rð{t™ ytrŒ M‚k¼{tk
Ïæh:-r™Þ{Úte Þwõ‚ fhu÷ ðtÞw „úný fhu÷ Au, ‚u{ ‚u ÷tuftuyu …ý „úný fhðt òuEyu. su{-
su{ „wýðt¤t …ŒtÚttuo™u ¥ÎÏ{:-yr‚ «þkË™eÞ ±L‡æ:-yíÞk‚ ©uc y™u Úæ…æ-«ftþ{t™ …h{uïh
¥±¨¨ëÁ²æ„ì-…]Útf-…]ÚtfT ƒ™tðe™u rËØ fhu Au, ‚u y{™u …ý ‚uðt „wýÞwõ‚ ft{tu{tk ËkÞwõ‚ fhu.
nu ¼„ð™T ! yt… y{tht ÐæàææÝì-ƒkÄ™tu™u ç±}æé}ææïv„é-ðthkðth Atuztðtu. yu s he‚u y{the
r¢Þtfwþ¤‚t{tk ËkÞwõ‚ fhu÷ «tý ytrŒ …ŒtÚttuo ÐæàææÝì-Ë{M‚ Œrhÿ‚t Y…e ƒLÄ™tu™u ðthkðth
Atuztðe Œtu yÚtðt {wõ‚ fhtu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su{ Eïhu su …ŒtÚto™u su «fth™t „wýÞwõ‚ ƒ™tðu÷ Au, ‚u{s ‚u™t
„wýtu™u òýe™u f{o, W…tË™t y™u ¿tt™™u ‚u{tk r™Þwõ‚ fhðt òuEyu. su{ …h{uïh LÞtÞÞwõ‚
f{o fhu Au, ‚u{ s y{thu …ý yt[hý fhðwk òuEyu. su …t…{Þ ƒkÄ™ fh™tht f{tuo Au, ‚u™tu
ŒqhÚte íÞt„ fhe™u, ËŒt …wÛÞ{Þ f{tuo fhðt òuEyu. (13)
•flfi Ã „›UÊfi flL§áÊ Ÿ◊ÊfiÁ÷⁄Uflfi ÿôÊÁ÷fi⁄UË◊„ „Áfl*÷fi—–
ˇÊÿfiãŸS◊èÿfi◊‚È⁄U ¬˝øÃÊ ⁄UÊ¡ãŸŸÊ¯Á‚ Á‡ÊüÊÕ— ∑ÎƧÆÃÊÁŸfiH§14H
…ŒtÚto : nu Úæ…Ýì-«ftþ{t™ Ðí™ï„:-yr‚ W¥t{ rð¿tt™Þwõ‚ ¥¨éÚ-«týtu{tk h{ý fh™th,
±L‡æ-yíÞk‚ «þkË™eÞ-ðhý fhðt ÞtuøÞ, ¥S}æ|²}æì-y{™u rð¿tt™ «Œt™ fh™th ¼„ð™T s„Œeïh
suÚte y{u ÜëU„æçÝ-fhu÷ »Ýæ¢ç¨-…t…™tu ÿæ²Ýì-rð™tþ fh‚t ¥±çàæŸæ²:-…]ÚtfT rð¿tt™ ytrŒ Œt™Úte
rþrÚt÷ fhtu Atu, ‚uÚte y{u Ý}ææïç|æ:-™{Mfth, yL™ yÚtðt s¤ ²¿æïç|æ:-f{o, W…tË™t y™u ¿tt™™t
r™»…tŒf f{o ‚Útt ãç±ç|æ:-nð™ fhðt ÞtuøÞ ©uc …ŒtÚttuoÚte „ï-yt…™tu ãïÇ:-r™htŒh ¥±-™ fŒe
§ü}æãï-fhðt òýeyu y™u {wÏÞ «tý™e rðãt™u RåAeyu Aeyu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su he‚u Eïhhr[‚ Ë]rü{tk ðuŒtrŒ îtht ƒ‚tðu÷ ¿tt™Úte, fhu÷ …t…f{o
V¤™t ¼tu„Úte rþrÚt÷ ƒ™e òÞ Au, ‚uðwk (yt[hý) fhðwk òuEyu.
su{ y¿tt™e {™w»Þ™u f{oV¤ …ezt yt…u Au, ‚u{ ¿tt™e {™w»Þ™u …ezt Œw:¾ yt…ðt{tk Ë{Úto
ƒ™‚wk ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (14)
©UŒÈfiûÊ◊¢ flfiL§áÊ ¬Ê‡Êfi◊S◊ŒflÊfi118
œ◊¢ Áfl ◊fiäÿ◊¢ üÊfiÕÊÿ–
•ÕÊfi flÿ◊ÊfiÁŒàÿ fl˝Ã ÃflÊŸÊfiª‚Ê •ÁŒfiÃÿ SÿÊ◊H§15H
118 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ±L‡æ-Mðefth fhðt ÞtuøÞ Eïh ! yt… ¥S}æ„ì-y{thtÚte ¥{}æ}æì-r™f]ü }抲}æ}æì-
W¥t{ y™u {æÞ{™e ðå[u™wk ©„ì-y™u ©œæ}æ}æì-yr‚ áZ, yíÞk‚ Œw:¾ Œu™th Ðæàæ}æì-ƒkÄ™™tu ò±Ÿæƒæ²-
ŒqhÚte rð™tþ fhtu, rðþu»tY…Úte rþrÚt÷ fhtu, ¥ƒ-‚Œ™L‚h-nu ¥æçÎy²-rð™tþ hrn‚ Eïh ! „±-
ËíÞ W…Œuþ fh™th ‚Útt Ëðo™t „wÁ yt…™t ±í„ï-ËíÞt[hýY…e ðú‚ fhe™u ¥Ýæxæ¨:-y…htÄ
hrn‚ ƒ™e™u ±²}æì-y{u {™w»Þ ytrŒ «týeytu ¥ç΄²ï-y¾kz yÚtto‚T rð™tþhrn‚ Ëw¾™u {txu
S²æ}æì-«Þí™þe÷ ƒ™eyu. (15)
¼tðtÚto : su {™w»Þ Eïh™e yt¿tt™wk ÞÚttð‚T …t÷™ fhu Au, ‚u …rðºt ƒ™e™u Ë{M‚ Œw:¾Y…e
ƒkÄ™Úte …]ÚtfT ÚtE™u r™íÞ-Ëw¾ «t fhu Au, yLÞ ™rn. (15)
Ëk„r‚ : ‚uðeË{tk Ëqõ‚{tk fnu÷ ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuo™t ËkƒkÄe «ò…r‚ = Eïh ytrŒ …ŒtÚttuo™t
ynª fÚt™Úte yt [tuðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (24)
Ëqõ‚-25
ÿ|ìÊ|h Ã Áfl‡ÊÊfi ÿÕÊ ¬˝ Œfifl flL§áÊ fl˝Ã◊˜– Á◊ŸË◊Á‚ lÁflfilÁflH§1H
…ŒtÚto : nu Îï±-Ëw¾ «Œt‚t ±L‡æ-Ëðtuo¥t{ s„Œeïh ! yt… ²ƒæ-su{ y¿tt™Úte ftuE htò
yÚtðt {™w»Þ™e ç±àæ:-«ò yÚtðt Ëk‚t™tu ytrŒ lç±lç±-«r‚rŒ™ y…htÄ fhu Au, õÞthuf ftÞtuo™tu
™tþ fhe Œu Au; su{ ‚u™u LÞtÞwõ‚ Œkz yÚtðt ‚u™t …h fÁýt fhu Au, ‚u{ y{u „ï-yt…™t ²„ì-
su ±ëœæ}æì-ËíÞ yt[hý ytrŒ r™Þ{tu Au, çã-‚u™u õÞthuf Ðíç}æ‡æè}æç¨-y¿tt™‚tÚte íÞt„ fheyu
Aeyu. ‚u™t y{™u ÞÚttÞtuøÞ LÞtÞ yÚtðt fhwýt 癄ì-…ý fhtu Atu. (1)
¼tðtÚto : nu ¼„ð™T ! su{ r…‚t ytrŒ, rðît™ y™u htò ÷tuftu ‚wåA ƒwrØðt¤t ‚Útt WL{‚-
…t„÷ ÷tuftu …h yÚtðt ƒt¤ftu …h fÁýt fhu Au y™u ‚u™u LÞtÞÞwõ‚ rþûtt fhu Au, ‚u{ yt…
…ý «r‚rŒ™ y{tht LÞtÞtÄeþ y™u fÁýt fh™th, rþûtf ƒ™tu. (1)
◊Ê ŸÊfi flœÊÿfi „àŸflfi Á¡„Ë›UÊŸSÿfi ⁄UË⁄Uœ—– ◊Ê NfiáÊÊŸSÿfi ◊ãÿflfiH§2H
…ŒtÚto : nu ±L‡æ-s„Œeïh ! yt…-ç…ãèfæÝS²-y¿tt™Úte y{thtu y™tŒh fh™th {™w»ÞÚte
ãyݱï-®nËt-{thðt {txu ‚Útt ±{æ²-ðÄ fhðt {txu Ý:-y{™u fŒe }ææ-, ÚèÚ{:-«urh‚ ™ fhtu.
yus he‚u N‡ææÝS²-y…htÄ fhe™u y{the Ët{u ÷Âßs‚ Út™th W…h }拲±ï-¢tuÄ fhðt {txu }ææ,
ÚèÚ{:-fŒe «ð]¥t ™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þtu ! su yÕ…ƒwrØ ÷tuftu™t y¿tt™Úte y…htÄ
fhðtÚte ‚u™u {thðt-Œkz yt…ðt «ð]r¥t ™ fhtu. òu ftuE y…htÄ fhe™u ÷ßò-þh{ y™w¼ðu, ‚tu
‚u™t …h ¢tuÄ ™ fhtu. (2)
Áfl ◊Îfi›UË∑§Êÿfi Ã ◊ŸÊfi ⁄U®RÕË⁄UE¢ Ÿ ‚|ãŒfiÃ◊˜– ªËÁ÷¸fl¸®fiL§áÊ ‚Ë◊Á„H§3H
…ŒtÚto : nu ±L‡æ-s„Œeïh ! y{u Úƒè:-hÚt™t Mðt{e ¨ç‹Î„}æì-hÚt{tk òuzu÷ ¥E}æì-½tuzt™e
Éøðu Œ¼t»Þ 119
Ý-Ë{t™ }æëf èÜUæ²-W¥t{ Ëw¾ {txu „ï-yt…™t }æÝ:-¿tt™™u xæè<|æ:-…rðºt ðuŒ ðtýeytuÚte 籯è}æçã-
…tu‚t™t ÓŒÞ{tk «u{…qðof ftht„th{tk [tuh ytrŒ™e Ë{t™ ƒtkÄeyu Au. (3)
¼tðtÚto : nu ¼„ð™T ! su{ hÚt™t Mðt{e™t ™tufh ½tuztytu™u Ëðoºt ƒtkÄu Au, ‚u{s y{u
yt…™u ðuŒ rð¿tt™™u ÓŒÞ{tk ÂMÚth fheyu Aeyu. (3)
¬⁄UÊÁ„◊ Áfl◊fiãÿfl— ¬Ãfi|ãà flSÿfißc≈ÿ– flÿÊ Ÿ flfi‚ÃËL§¬fiH§4H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh Ý:-su{ yt…™e f]…tÚte ±²:-…ûteytu ±¨„è:-…tu‚t™t {t¤tytu Atuze™u
Œqh MÚtt™tu{tk Wze òÞ Au, ‚u{ }æï-{tht r™ðtËÚte ±S²§cŲï-yíÞk‚ Ä™™e ft{™t {txu ç±}拲±:-
rðrðÄ y™uf «fth™t {LÞw = ¢tuÄ fh™th Œwü s™tu çã-r™ùÞÚte ÐÚæЄ狄-Œqh [tÕÞt òÞ. (4)
¼tðtÚto : su{ Wztzðt{tk ytðu÷t …t…eytu Œqh sE™u ðtË fhu Au, ‚u{s ¢tuÄ fh™th «týe
{thtÚte Œqh ðËu-hnu, nwk …ý ‚u™tÚte Œqh hnwk. suÚte y{tht Mð¼tð{tk rð…he‚‚t y™u Ä™™e fŒe
…ý ntr™ ÚttÞ ™rn. (4)
∑§ŒÊ ˇÊfiòÊÁüÊÿ¢ Ÿ⁄U®R◊Ê flLfi§áÊ¢ ∑§⁄UÊ◊„– ◊ÎÆ›UË∑§ÊÿÊfiL§øˇÊfi‚◊˜H§5H
…ŒtÚto : y{u ÜUÎæ-õÞthu }æëf èÜUæ²-yíÞk‚ Ëw¾ {txu ©L™ÿæ¨}æì-su™wk ðuŒtu y™uf «fthÚte
ðýo™ fhu Au, ‚u ÝÚ}æì-Ëðo™u ËL{t„o …h ÷E s™th-[÷tð™th ±L‡æ}æì-…h{uïh™wk Ëu÷™-yt¿tt…t÷™
fhe™u ÿæ~æçŸæ²}æì-[¢ð‚eo htßÞ ÷û{e™u ÜUÚæ}æãï-Ëðoºt rËØ fheyu. (5)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu …h{uïh™e yt¿tt™wk ÞÚttð‚T …t÷™ fhe™u Ëðo {txu Ëw¾ŒtÞf [¢ð‚eo
htßÞ™wk LÞtÞÚte Ëuð™ fhðwk òuEyu. (5)
ÃÁŒà‚fi◊ÊŸ◊ÓʇÊÊÃ flŸfiãÃÊ Ÿ ¬˝ÿÈfië¿Ã—– œÎÆÃfl˝fiÃÊÿ ŒÊ‡ÊÈ·fiH§6H
…ŒtÚto : Ý-su{ yu ƒL™u ±ïÝ‹„æ-ðtrŒºt = ðtò ð„tz™tht Ðí²éÓÀ„:-yíÞk‚ yt™krŒ‚ ÚttÞ
Au, ‚u{ ç}æ~ææ±L‡ææñ-ðtÞw y™u ËqÞo {넱í„æ²-suýu ËíÞ¼t»týtrŒ y™u r¢Þt{Þ ðú‚ Äthý fhu÷
Au, ‚u Îæàæé¯ï-Œt‚t …wÁ»t™u {txu „„ì-nð™{tk ntu{u÷ …ŒtÚto = nrð yÚtðt rð{t™ ytrŒ h[™t™e
rðrÄ™u §„ì-r™ùÞ s ¨}ææÝ}æì-Ë{t™ Y…Úte ¥æàææ„ï-ÔÞt fhu Au. (6)
¼tðtÚto : su{ n»toÞwõ‚ ðtrŒºt = ðtò ð„tzðt{tk fwþ¤ ƒu ÔÞÂõ‚-ðtò™u „úný fhe™u ‚u™u
[÷tðe™u-ð„tze™u þçŒ fhu Au-Íkf]‚ fhu Au, ‚u{ rËØ fhu÷ nrð = nð™™t …ŒtÚttuo rðãtðt™
{™w»Þ îtht ‚u ntu{u÷ nrð™u ‚Útt rð{t™ ytrŒ ðtn™tu{tk ÞÚttð‚T «Þtu„ fhu÷ ðtÞw y™u ËqÞo
Äthý fhe™u ‚Útt [÷tðe™u ‚u™u þçŒtÞ{t™ 120 fhu Au. (6)
flŒÊ ÿÊ flËŸÊ¢ ¬Œ◊ãÃÁ⁄UfiˇÊáÊ ¬ÃfiÃÊ◊˜– flŒfi ŸÊfl— ‚fi◊ÈÆÁº˝ÿfi—H§7H
120 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : ²:-su ¨}æéçÎí²:-yL‚rhût yÚtðt s¤{Þ «rËØ Ë{wÿ{tk hnu™th yÚtto‚T …wÁ»ttÚtoÚte
Þwõ‚ rðît™ {™w»Þ ¥‹„çÚÿæï‡æ-ytftþ {t„oÚte Є„æ}æì-s™th ±èÝæ}æì-rð{t™ Ëðo÷tuf, yÚtðt
…ûteytu™t ÐÎ}æì-„L‚ÔÞ {t„o™u ±ïÎ-òýu Au, y™u Ë{wÿ{tk [t÷™the Ýæ±:-™tift™t ÐÎ}æì-„L‚ÔÞ
{t„o™u ±ïÎ-òýu Au, ‚u rþÕ…rðãt™e rËrØ fhðt{tk Ë{Úto ƒ™e þfu Au, yLÞ ™rn. (7)
¼tðtÚto : Eïhu ðuŒtu{tk yL‚rhût, ¼qr{ y™u Ë{wÿ{tk „{™ fhðt-sðt {txu su Þt™-ðtn™tu™e
rðãt™tu W…Œuþ fhu÷ Au, ‚u™u rËØ fhðt {txu, su …qýorðãt, rþûtt ‚Útt nM‚r¢Þt ftiþ÷Úte yr‚
r™…wý {™w»Þ rËØ fhðt RåAu Au, ‚u s yu ftÞo rËØ fhðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au. (7)
flŒfi ◊Ê‚Ê œÎÆÃfl˝fiÃÊ mÊŒfi‡Ê ¬˝¡Êflfi×– flŒÊ ÿ ©fiU¬¡ÊÿfiÃH§8H
…ŒtÚto : ²:-su {넱í„:-ðú‚ = ËíÞ, r™Þ{, rðãt y™u ƒ¤™u Äthý fh™th rðît™ Au,
‚u Ðí…汄:-su{tk y™uf «ò yÚtðt ËkËthe …ŒtÚttuo Wí…L™ ÚttÞ Au. ‚u mæÎàæ:-ƒth }ææ¨:-[iºt
ytrŒ {rn™tytu™u ‚Útt ©Ð…沄ï-‚u{tk ‚uh{tu yrÄf {tË Wí…L™ ÚttÞ Au y™u su fkE yLÞ
Wí…L™ ÚttÞ Au ‚u Ëðo™u ±ïÎ-òýu Au, ‚u ft¤™t Ëðo yðÞðtu™u òýe™u W…fth fh™th ntuÞ Au.
(8)
¼tðtÚto : su{ Eïh Ëðo¿t ntuðtÚte Ëðo™t ytÄth Y… ft¤[¢™u òýu Au, ‚u{ ({™w»Þtuyu)
Ëðo ÷tuftu y™u ft¤™e {rn{t™u òýe™u, fŒe yu™t yuf fý Ë{t™ ûtý™u …ý ÔÞÚto sðt Œuðe
™rn. (8)
flŒ flÊÃfiSÿ flûʸÁŸ◊ÈÆ⁄UÊ´¸§cflSÿfi ’΄×– flŒÊ ÿ •äÿÊ‚fiÃH§9H
…ŒtÚto : su {™w»Þ «c±S²-Ëðoºt „r‚þe÷ ©Úæï:-yíÞk‚ „wýðt™ Ïæëã„:-{nt™ ƒ¤ðt™ ±æ„S²-
ðtÞw™t ±œæüçÝ}æì-{t„o™u ±ïÎ-òýu Au y™u ²ï-su …ŒtÚto yu{tk ¥Š²æ¨„ï-yu ðtÞw™t ytÄthÚte ÂMÚt‚
Au, ‚u …ý ±œæüçÝ}æì-{t„o™u ±ïÎ-òýu Au, ‚u r™ùÞ Y…Úte ¼q„tu¤ y™u ¾„tu¤™t „wýtu™t ¿tt‚t-
òý™th ƒ™e òÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su {™w»Þ yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t …rh{tý = {t… ‚Útt „wýtuÚte {nt™ y™u Ëðo™tu
ytÄth (su) ðtÞw Au, ‚u™t fthý™u, Wí…r¥t™u y™u „{™-yt„{™™t {t„o™u ‚Útt su ‚u{tk MÚtq¤-
Ëqû{ …ŒtÚto Au, ‚u™u …ý ÞÚttÚto Y…{tk òýe™u, ‚u™t îtht W…fth „úný fhe™u y™u fhtðe™u f]‚f]íÞ
ÚttÞ Au, ‚u yt ËkËth{tk „ý™t…tºt rðît™ ƒ™u Au. ‚u{ òýðwk òuEyu. (9)
ÁŸ·fi‚ÊŒ œÎÆÃfl˝fiÃÊ flLfi§áÊ— ¬SàÿÊ3>SflÊ– ‚Ê◊˝ÊfiÖÿÊÿ ‚ÈÆ∑˝§ÃÈfi—H§10H
…ŒtÚto : su{ su {넱í„:-ËíÞt[hýÞwõ‚ ¨éRU„é:-W¥t{ ¢‚w = f{o yÚtðt «¿ttðt™-ƒwrØÞwõ‚.
±L‡æ:-©uc rðît™-˼t y™u Ëtu{™tu Mðt{e ÐSy²æ¨é-©uc‚{ ½h ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ «òytu{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 121
¨æ}æíæÁ²æ²-[¢ð‚eo htßÞ™u fhðt™e ÞtuøÞ‚tÚte Þwõ‚ {™w»Þ ¥æçݯ¨æÎ-Ëthe he‚u ÂMÚt‚ ƒ™u
Au, ‚u{ y{u …ý ƒ™eyu. (10)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh Ëðo «òytu™t Ë{útx Au, ‚u{ Eïh™e yt¿tt™wk …t÷™ fh™th y™u
ÄtŠ{f rðît™ þhehƒ¤ y™u ƒwr؃¤Úte ËkÞwõ‚ ntuÞ Au, ‚us Ët{útßÞ fhe þfu Au. (10)
•ÃÊ ÁflEÊãÿjÈfiÃÊ ÁøÁ∑§ûflÊ° •Á÷ ¬fi‡ÿÁÖ ∑ÎƧÃÊÁŸ ÿÊ ø ∑§ûfl¸ÓÊH§11H
…ŒtÚto : su fthýu su ç™çÜUœ±æÝì-Ëðo™u [u‚tð™th, ÄtŠ{f, Ë{M‚ rðãtytu™t ¿tt‚t, LÞtÞ
fh™th rðît™ {™w»Þ, ²æ-su ç±EæçÝ-Ëðo ÜëU„æçÝ-…tu‚u fhu÷t ™-y™u ÜUœ±æü-y™u fhðt ÞtuøÞ
f{tuo-f‚oÔÞ Au, y™u ¥jé„æçÝ-ytùÞoY… ðM‚wytu™u ¥ç|æÐà²ç„-ËðoºtÚte Œu¾u Au, ¥„:-yu fthýu
‚u LÞtÞtÄeþ ƒ™ðt™u ÞtuøÞ ntuÞ Au. (11)
¼tðtÚto : su{ Eïh Ëðo þÂõ‚{t™ y™u ËðoÔÞt…f ntuðtÚte Ë]rü h[™t ytrŒ ytùÞoY…
(f{o) fhe™u, ðM‚wytu™e h[™t fhe™u y™u Sðtu™t ºtýu ft¤tu™tk f{tuo™u òýe™u, ‚u™u ‚u-‚u f{to™wËth
V¤ yt…e þfu Au; yu s he‚u su rðît™ {™w»Þ …qðoft¤-¼q‚ft¤™t rðît™tu™t f{tuo™u òýe™u,
fhðt ÞtuøÞ f{tuo fhðt{tks ‚í…h ÚttÞ Au, ‚u Ëðo™t ÞÚttÚto ÿüt ƒ™e™u, Ëðo™t W…fthf y¥Þw¥t{
f{o fhe™u Ëðo™u LÞtÞ fhe þfu Au. (11)
‚ ŸÊfi ÁflEÊ„Êfi ‚ÈÆ∑˝§ÃÈfi⁄UÊÁŒàÿ— ‚ÈƬÕÊfi ∑§⁄UØ– ¬˝ áÊ •ÊÿÍ¢Ó§Á· ÃÊÁ⁄U·Ã˜H§12H
…ŒtÚto : su{ ¥æçÎy²:-yrð™tþe …h{uïh, «tý yÚtðt ËqÞo ç±Eæãæ-«r‚rŒ™-ËðorŒðË Ý:-
y{™u ¨éЃæ-W¥t{ {t„o{tk [÷tðu Au, Ý:-y{the ¥æ²ê¢ç¯-Sð™tu™u Ðí„æçÚ¯„ì-Ëw¾™e ËtÚtu …rh…qýo
ÜUÚ„ì-fhu Au, ‚u{ s ¨éÜíU„é:-W¥t{ ¿tt™ y™u ©uc f{oðt¤t ¥æçÎy²:-rðãt, Ä{o «ftrþ‚ LÞtÞfthe
{™w»Þ ç±Eæãæ-Ëðo rŒðËtu{tk Ý:-y{™u ¨éЃæ-W¥t{ {t„o ÜUÚ„ì-[÷tðu, Ý:-y{the ¥æ²ê¢ç¯-
ytÞw-Sð™™u Ðí„æçÚ¯„ì-Ëw¾Úte …rh…qýo fhu. (12)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ƒúñ[Þo îtht rs‚urLÿÞ‚t ytrŒÚte ytÞw™e ð]rØ fhe™u, Ä{o {t„o …h
[t÷u Au, ‚u™u s„Œeïh f]…t fhe™u, yt™kŒÞwõ‚ fhu Au. su{ yu «tý y™u ËqÞo …tu‚t™t ƒ¤
y™u ‚usÚte Ÿ[t-™e[t MÚtt™tu™u «ftrþ‚ fhe™u, «týeytu™u Ëw¾e fhe™u Ë{M‚ rŒðË-ht‚ ytrŒ
ft¤ rð¼t„tu™u rð¼õ‚ fhu Au, ‚u{ s …tu‚t™t ytí{t, þheh y™u Ëu™t™t ƒ¤Úte Ä{oÞwõ‚ ËtÄthý,
{æÞ{ y™u W¥t{ f{tuo™tu «[th fhe™u, yÄ{oÞwõ‚ f{tuo™wk r™ðthý-Œqh fhe™u, W¥t{s™tu™tu y™u
™e[ {™w»Þtu™t Ë{qntu™tu rð¼t„ fhu. (12)
Á’÷˝fiŒ˜º˝ÊÁ¬¥ Á„fi⁄U®Ráÿÿ¢ flLfi§áÊÊ122flSà ÁŸÁá¸Ê¡fi◊˜– ¬Á⁄U S¬‡ÊÊ ÁŸ·fiÁŒ⁄UH§13H
…ŒtÚto : su yt ±L‡æ:-ðtÞw yÚtðt ËqÞo{tk SÐàæ:-M…þoðt™ yÚtto‚T MÚtq¤-Ëqû{ Ëðo …ŒtÚttuo
çݯïçÎÚï-ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, yu ƒL™u çÝ<‡æ…}æì-þwØ çãÚ‡²²}æì-ßÞtur‚{oÞ …ŒtÚttuo™u çÏæ|æí„ì-Äthý fhe™u
ÎíæçÐ}æì-ƒ¤, ‚us y™u r™ÿt™u ÐçÚ + ±S„-ËðoºtÚte ÔÞt fhe™u Sðtu™t ¿tt™™u ytåAtrŒ‚ fhu
122 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Au-Ztkfe Œu Au, ‚u{ çÝ<‡æ…}æì-þwØ çãÚ‡²²}æì-ßÞtur‚{oÞ «ftþÞwõ‚™u çÏæ|æí„ì-Äthý fhe™u ÎíæçÐ}æì-
r™ÿt ytrŒ™t nu‚w htrºt™wk ÐçÚ±S„-r™ðthý fhe™u …tu‚t™t ‚usÚte Ëðo™u ytåAtrŒ‚ fhu Au-Ztkfe
Œu Au. (13)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw ƒ¤fthe ntuðtÚte yÂø™ ytrŒ Ë{M‚ MÚtq÷ y™u Ëqû{ …ŒtÚttuo™u Äthý
fhe™u ytftþ{tk „{™t„{™ fhtðe™u (‚u™u) [÷tðu Au. (ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzu Au.)
su{ ËqÞo÷tuf «ftþMðY… ntuðtÚte htrºt™t ykÄfth™wk r™ðthý fhe™u …tu‚t™t ‚usÚte «ftþ
fhu Au, ‚u{ s Ëðo {™w»Þtu Ëwrþûtt™t ƒ¤Úte Ëðo {™w»Þtu™u Äthý fhe™u (MðÞk) Ä{o {t„o{tk
ytðt„{™ fhe™u yLÞtu™u …ý Ä{o{tk ytðt„{™ fhtðu Au. (13)
Ÿ ÿ¢ ÁŒå‚fi|ãà ÁŒå‚flÊ Ÿ º˝È®uÊfiáÊÊ ¡ŸÊfiŸÊ◊˜– Ÿ Œfl◊Á÷◊ÊfiÃÿ—H§14H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u …ÝæÝæ}æì-rðît™T, ÄtŠ{f {™w»Þ ytrŒ «týeytu™t çÎŒ¨±:-r{ÚÞt
yr¼{t™ y™u r{ÚÞt ÔÞðnth™u RåA™th þºtw ²}æì-su Îï±}æì-rŒÔÞ „wýtu …h{uïh yÚtðt rðît™™tu
Ý, çÎŒ¨ç‹„-rðhtuÄ ™ RåAu Îíéuæ‡æ:-ÿtun fh™th su™tÚte ÿtun Ý-RåAu ™rn, ‚Útt su™e ËtÚtu ¥ç|æ}æ愲;-
yr¼{t™e {™w»Þ Ý-yr¼{t™Úte ð‚uo ™rn, ‚u rŒÔÞ„wýtuÚte, ‚Útt W…tË™t fhðt …h{uïh y™u
Ëk„r‚ fhðt ÞtuøÞ rðît™tu™u Ëðuo òýtu. (14)
¼tðtÚto : su ®nËf, …hÿtunÚte Þwõ‚, yr¼{t™e ÷tuftu Au, ‚uytu rðãtÚte ne™ ntuðt™t fthýu
…h{uïh™t yÚtðt rðît™tu™t „wýtu™u òýe™u (‚u™tÚte) W…fth „úný fhe þf‚t ™Úte. ‚uÚte Ëðo
{™w»Þtuyu yu …h{uïh y™u rðît™tu™t „wý,f{o y™u Mð¼tðtuÚte y™wY… ËŒt ð‚oðwk fu hnuðwk
òuEyu. (14)
©Uà ÿÊ ◊ÊŸÈfi®·cflÊ ÿ‡Êfi‡ø∑˝§ •‚ÊêÿÊ– •S◊Ê∑fi§◊ÈÆŒ⁄U®RcflÊH§15H
…ŒtÚto : ²:-su y{the ©ÎÚï¯é-ykŒh ©„-y™u ƒnth …ý ¥¨æç}æ-…qýo ²àæ:-«þkËt ÞtuøÞ
f{o™u ¥æ™ÜíïU-Ëðo he‚u fhu Au, su }ææÝé¯ï¯é-Sðtu y™u sz …ŒtÚttuo{tk ËðoÚtt feŠ‚™u «ftrþ‚ fhu
Au, ‚u ðÁý = s„Œeïh yÚtðt rðît™ Ëðo {™w»Þtu™u W…tË™eÞ y™u Ëuð™eÞ fu{ ™ ntuÞ ? (15)
¼tðtÚto : su Ë]rüf‚to, yL‚Þto{e s„Œeïh™t îtht …htu…fth {txu ‚Útt Sðtu™u ‚u™t f{to™wËth
V¤tu™tu ¼tu„ fhtððt {txu Ë{M‚ ËkËth «íÞuf fÕ…{tk h[ðt{tk ytðu Au, su™e Ë]rü{tk ƒnth™tu
y™u ykŒh™tu ðtÞw Ëk…qýo [uüt™tu nu‚w Au y™u (su™t yt©ÞÚte) rðît™ ÷tuftu rðãt™t «ftþ™
y™u yrðãt™t rð™tþ™ (™t Y…{tk) «Þí™þe÷ hnu Au, su Ëðo ÄLÞðtŒ™wk f{o, ‚u …h{uïh™wk
s Au, yu{ Ëðo {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (15)
¬⁄UÊfi ◊ ÿ|ãà œËÃÿÊ ªÊflÊ Ÿ ª√ÿÍfiÃË⁄UŸÈfi– ßë¿ãÃËfiL§L§øˇÊfi‚◊˜H§16H
…ŒtÚto : su{ xæòêç„:-…tu‚t™t MÚtt™{tk §ÓÀ‹„è:-sðt™e RåAt fh‚e xææ±:-„tÞ ytrŒ …þw
òr‚™e Ý-Ë{t™ }æï-{the {脲:-f{o™e ð]r¥tytu ©L™ÿæ¨}æì-y™uf rð¿tt™Þwõ‚ {™u ÐÚæ²ç‹„-
Ëthe he‚u Œ
Éøðu «tÂ
¼t»ÞÚttÞ Au, ‚u{ Mð f‚toytu™u ‚u™t fhu÷t f{tuo «t ÚttÞ Au yu{ òýðwk òuEyu. (16)
123
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðtu r™ùÞ fhðtu òuEyu, fu su{ „tÞ ytrŒ …þwytu …tu‚t™t ðu„ y™wËth
Œtuze™u y¼eü MÚtt™ …h sE™u Úttfe òÞ Au, ‚u{ s {™w»Þ …tu‚t™t ƒwrØ ƒ¤ y™wËth …h{uïh™t
yÚtðt ËqÞo ytrŒ™t „wýtu™wk yLðu»tý fhe™u ‚Útt ƒwrØ y™wËth ‚u™u òýe™u Úttfe òÞ Au.
ftuE …ý {™w»ÞÚte ƒwrØ™tu yÚtðt þheh™tu ðu„ y…rhr{‚ ntuE þf‚tu ™Úte. su{ …ûte …tu‚t™t
ƒ¤ y™wËth ytftþ{tk Wz‚t ntuÞ Au, (A‚tk …ý) ‚u™tu yL‚ ftuE …ý ytð‚tu ™Úte, ‚u{ ftuE
…ý {™w»Þ rðãt rð»tÞ™t yL‚™u …t{e þf‚tu ™Úte. (16)
‚¢ ŸÈ flÊfiøÊfl„Ò ¬È®Ÿÿ¸ÃÊfi ◊ ◊äflÊ÷ÎfiÃ◊˜– „ÊÃfifl ˇÊŒfi‚ Á¬˝ÿ◊˜H§17H
…ŒtÚto : ²„:-suÚte y{u yt[tÞo y™u rþ»Þ ƒL™u ãæï„ï±-su{ Þ¿t fhtð™th rðît™ Ýé-…hM…h
ÿæΨï-yrðãt Y… htu„Úte Wí…L™ Œw:¾ ykÄfth™t rð™tþf ƒ¤™e «tr {txu ¥æ|æë„}æì-rðît™tu™t
W…ŒuþÚte su Äthý fhðt{tk ytðu Au, ‚u Þs{t™™u çÐí²}æì-r«Þ Ëk…tŒ™ fhðt Ë{t™ }æ{é-{Äwh
„wý rðþu»t rð¿tt™™tu ±æï™æ±ãñ-r™íÞ W…Œuþ fhu, ‚uÚte }æï-{the y™u ‚the ÐéÝ:-Vhe-ðthkðth, rðãt™e
ð]rØ ÚttÞ. (17)
¼tðtÚto : su{ ntu‚t y™u Þs{t™ «er‚…qðof …hM…h {¤e™u nð™ ytrŒ ftÞo™u …qýo fhu Au,
‚u{ yæÞt…f y™u yæÞu‚t = rþ»Þ {¤e™u Ëðo rðãtytu™u «ftrþ‚ fhu. yt he‚u Ëðo {™w»Þtuyu
r™íÞ «Þí™ fhðtu òuEyu fu suÚte ‘‘y{the rðãtð]rØ ÚtE™u y{u Ëðo Ëw¾tu™u «t fhe
þfeyu.’’ (17)
Œ‡ÊZ ŸÈ ÁflEŒfi‡Ê¸Ã¢ Œ‡ÊZ ⁄UÕ◊Áœ ˇÊÁ◊fi– ∞ÃÊ ¡Èfi·Ã ◊ Áª⁄Ufi—H§18H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ¥ç{ÿæç}æ-su W¥t{ y™u r™f]ü ðt‚tu™t ût{t ÔÞðnth{tk ÂMÚt‚
ÚtE™u ç±EÎàæü„}æì-Ëðo rðît™tu™e ¿tt™ árüÚte òuðt ÞtuøÞ …h{uïh™u Îàæü}æì-ðthkðth òuðt {txu
Úƒ}æì-h{ýeÞ rð{t™ ytrŒ ðtn™tu™u Ýé-…ý Îàæü}æì-…w™: …w™: òuE™u rËØ fhðt {txu }æï-{the
(ðuŒ rðãt™e) çxæÚ:-ðtýeytu™wk …鯄-r™íÞ Ëuð™ fhtu. (18)
¼tðtÚto : su fthýu ût{t ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ {™w»Þtu-«&™-W¥th ÔÞðnth™t y™wct™ rð™t
Rïh y™u rþÕ…rðãtÚte rËØ Út™th Þt™-rð{t™trŒ ðtn™tu™u òýe þf‚t ™Úte y™u ‚u{tk su „wýtu
Au, ‚u™u …ý (òýe þf‚t ™Úte.) ‚uÚte ‚u™u òýðt™tu ËŒt «Þí™ fhðtu òuEyu. (18)
ß◊¢ ◊fi flL§áÊ üÊÈœË „flfi◊lÊ øfi ◊ÎÔ›Uÿ– àflÊ◊fiflSÿÈ⁄UÊ øfi∑§H§19H
…ŒtÚto : nu ±L‡æ-Ëðtuíf]ü s„Œeïh yÚtðt rðît™T ! ¥l-yts ¥±S²é:-{the hûtt y™u
rð¿tt™™tu RåAwf nwk-y±æ}æì-yt…™e ¥æ™Üï124
U-ËðoºtÚte «þkËt fÁk Awk. yt… }æï-{the fhðt{tk ytðu÷e
ã±}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ M‚wr‚ Ë{qn™u Ÿæéç{-Ëtk¼¤tu, ™-y™u {™u }æëf K-rðãtŒt™Úte Ëw¾e
fhtu. (19)
124 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su{ …h{uïh W…tËftu îtht Ët[t «u{Úte fhðt{tk ytðu÷e M‚wr‚™u …tu‚t™t Ëðo¿t‚tÚte
Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ s (M‚wr‚ðt¤t) rðît™tuyu …ý fhðwk òuEyu. (yÚtto‚T rðît™tuyu …ý ÄtŠ{f
{™w»Þtu™e ÞtuøÞ «þkËt™u Ëtk¼¤e™u Ëw¾«Œt™ fhðwk. òuEyu. (19)
àfl¢ ÁflEfiSÿ ◊Áœ⁄U ÁŒfl‡ø Ç◊‡øfi ⁄UÊ¡Á‚– ‚ ÿÊ◊fiÁŸ ¬˝ÁÃfi üÊÈÁœH§20H
…ŒtÚto : nu }æïç{Ú-nu yíÞk‚ {uÄtðe = ƒwrØ{t™ ðÁý-rðît™ y±}æì-yt… su{ s„Œeïh çα:-
«ftþ{t™ ËqÞo ytrŒ ™-‚Útt yLÞ Ëðo ÷tuf-÷tuftL‚h x}æ:-«ftþhrn‚ …]rÚtðe ytrŒ ç±ES²-
Ëðo s„‚ = ÷tuftu™e {æÞ{tk ²æ}æçÝ-su-su ft¤{tk Sðtu™wk ytðt„{™ ÚttÞ Au, ‚u{tk «ftrþ‚
ÚtE hnu÷ Au. ¨:-y{the M‚wr‚ytu™u Ëtk¼¤e™u yt™kŒ «Œt™ fhu Au, ‚u{ yt ËkËth™t {æÞ{tk
Úæ…ç¨-«ftþtu y™u y{the M‚wr‚ytu™wk Ðíç„Ÿæéç{-«u{Úte ©ðý fhtu. (20)
¼tðtÚto : su{ …hƒúñ-Eïhu Ëðo s„‚™t yuf «ftþ{t™ ËqÞo ytrŒ y™u ƒeòu «ftrþ‚
…]rÚtðe ytrŒ ƒu ¼uŒ fhu÷ Au. su yu ƒL™u™e Wí…r¥t y™u rð™tþhrn‚ ft¤ Au, ‚u{tk …ý ÔÞtÂ
hnu÷ (Eïh) Ëðo «týeytu™e ËkfÕ…Y…{tk Wí…L™ ÚtÞu÷e ðt‚tu™wk ©ðý fhu Au, ‚uÚte ftuEyu fŒe
…ý yÄ{o fhðt™e fÕ…™t ™ fhðe òuEyu. yt he‚u Ëðo {™w»Þtuyu Ë{S™u ‚Œ™wËth yt[hý
fhðwk òuEyu. (20)
©UŒÈfiûÊ◊¢ ◊Èfi◊È|Çœ ŸÊ Áfl ¬Ê‡Ê¯ ◊äÿ◊¢ øÎfiÖ •flfiÊœ◊ÊÁŸfi ¡Ëfl‚fiH§21H
…ŒtÚto : nu yrðãt-ykÄfth rðŒthf-rð™tþf Eïh ! yt… fÁýt fhe™u Ý:-y{tht …豨ï-
r[h Sð™u {txu ©œæ}æ}æì-©uc }抲}æ}æì-{æÞ{ Œw:¾Y…e Ðæàæ}æì-ƒkÄ™tu™u ©‹}æé}æéçx{-W¥t{ he‚u {wõ‚
fhtu, ‚Útt ¥{}ææçÝ-su y{tht Œtu»tY…e r™f]ü ƒkÄ™tu Au, ‚u™tu …ý ò±™ë„-rð™tþ fhtu.-rðrðÄ
«fthÚte ™ü fhtu. (21)
¼tðtÚto : su{ (su) ÄtŠ{f, …htu…fthe rðît™ ÷tuftu «tÚto™t fhu Au, ‚u™t Ëðo Œw:¾Y…e ƒkÄ™tu™wk
r™ðthý fhe™u-Œqh fhe™u ‚u™t Ëðo Œw:¾Y…e ƒkÄ™tu™wk r™ðthý fhe™u-Œqh fhe™u s„Œeïh ‚u™u Ëw¾e
fhu Au, ‚u{ y{u …ý ‚u™wk y™wfhý fu yt[hý fu{ ™ fheyu ? (21)
Ëk„r‚ : [tuðeË{tk Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ «tò…íÞ ytrŒ yÚttuo™e {æÞ{tk su ‘ðÁý’ þçŒ Au,
‚u™t yÚto™t fÚt™™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt …å[eË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (25)
Ëqõ‚-26
flÁ‚ficflÊ Á„ Á◊fiÿäÿ flSòÊÊfiáÿÍ¡ÊZ ¬Ã– ‚◊¢ ŸÊfi •äfl⁄U¢ ÿfi¡H§1H
ÉøðuŒ¼t»Þ 125
 …ŒtÚto : nu ª…æü}æì-ƒ¤, …ht¢{ y™u yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t Єï-…t÷f, ç}æ²ïŠ²-yÂø™ îtht
yL‚rhût{tk …ŒtÚttuo™tu «ûtu…-Vu÷tð™th rðît™T ! yt… ±›æç‡æ-f…tË, Q™ y™u huþ{™t ð†tu™u
±ç¨c±-Äthý fhtu. ¨:-yt… çã-r™ùÞÚte Ý:-y{™u §}æ}æì-yu «íÞût ¥Š±Ú}æì-ºtýu «fth™t Þ¿ttu{tk
²…-Ëkr{r÷‚ Úttytu. (1)
¼tðtÚto : Þs{t™ {™w»Þu y™uf nM‚r¢Þtytu™u «íÞût fhu÷t rðît™tu™wk ðhý fhe™u, ‚u™tu
Ëífth fhe™u y™uf ftÞtuo rËØ fhe™u, Ëw¾™u «t fhu y™u fhtðu. ftuE …ý {™w»Þ W¥t{-…wÁ»ttu™t
Ëk…fo-Ëk„ rð™t ftuE …ý ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf ftÞo rËØ fhe þf‚tu ™Úte. (1)
ÁŸ ŸÊ „ÊÃÊ fl⁄Ufiáÿ— ‚ŒÊfi ÿÁflcΔ ◊ã◊fiÁ÷—– •ÇŸfi ÁŒÁflà◊fiÃÊ fløfi—H§2H
…ŒtÚto : nu ²ç±cÆ-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ ¥xÝï-rð¿tt™trŒ «rËØ MðY…ðt¤t Þs{t™ ! su }æ‹}æç|æ:-
su™tÚte …ŒtÚto òýe þftÞ Au, ‚u rðrðÄ …wÁ»ttÚtoÚte Þwõ‚ ±Ú:-ðhý-Mðefth fhðt ÞtuøÞ ãæï„æ-
Ëw¾™t Œt‚t …wÁ»t Au, ‚u Ý:-y{the çÎç±y}æ„æ-«ftþ™u Œe fh™th …tu‚t™t «þM‚ „wýtuÚte ±™:-
ðtýe™u ²…-rËØ fhu Au ‚u™tu ¨Îæ-r™íÞ Ëk„ fhðtu òuEyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þu Ëßs™tu™t Ëk„Úte Ë{M‚ ft{™tytu™e rËrØ fhðe òuEyu. ‚u™t rð™t ftuE…ý
{™w»Þ Ëw¾e ÚtE þf‚tu ™Úte. (2)
•Ê Á„ c◊Êfi ‚ÍÆŸflfi Á¬ÃÊÁ¬ÿ¸¡fiàÿʬÿfi– ‚πÊ ‚Åÿ fl⁄Ufiáÿ—H§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ çЄæ-…t÷™ fh™th r…‚t ¨êݱï-…tu‚t™t Ëk‚t™tu™u {txu, ¨¶æ-
r{ºt™u ‚Útt ¥æçÐ:-Ëw¾ yt…™th rðît™ ¥æ²²ï-©uc „wýtu{tk ÔÞt…f rðãtÚteo™u {txu ¥æ²…ç„-
Ëthe he‚u Þí™ fhu Au, ‚u{ …hM…h W¥t{ «er‚Úte ftÞtuo™u rËØ fhe™u çã-r™ùÞÚte S}æ-ð‚o{t™{tk
W…fth {txu ‚{u Ëk½rx‚ Úttytu. (3)
¼tðtÚto : su{ Ëk‚t™tu™u Ëw¾ yt…™th f]…t÷w r…‚t, r{ºttu™u Ëw¾ yt…™th r{ºt y™u rðãtÚteo™u
rðãt yt…™th rðît™ y™wfq¤ ÔÞðnth fhu Au, ‚u{ s Ëðo {™w»Þtuyu Ëðo™t W…fth {txu r™hk‚h
«Þí™ fhðtu òuEyu, yu{ Rïh™tu W…Œuþ Au. (3)
•Ê ŸÊfi ’„˸Á⁄U‡ÊÊŒfi‚Ê flLfi§áÊÊ Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê– ‚ËŒfiãÃÈÆ ◊ŸÈfi·Ê ÿÕÊH§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²ƒæ-su{ çÚàææΨ:-Œwütu™u {th™th, ±L‡æ:-Ëðo rðãtytu{tk ©uc ç}æ~æ:-
Ëðo™t r{ºt ¥²ü}ææ-LÞtÞfthe }æÝé¯:-ËÇÞ {™w»Þ Ý:-y{™u Ïæ<ã:-Ë{M‚ Ëw¾tu™u yt…™th ytË™
…h ƒuËu Au, ‚u{ yt… …ý ƒuËtu. (4)
126
¬Í√ÿ¸®fi „ÊÃ⁄U®RSÿ ŸÊ ◊ãŒfiSfl ‚ÅÿSÿfi ø– ß◊Ê ©U·È üÊÈfiœË Áª⁄Ufi—H§5H
…ŒtÚto : nu Ðêòü-…qýo rðît™tu™t r{ºt ãæï„:-ntu‚t yÚtðt Þs{t™ = Þ¿t fh™th yÚtðt fhtð™th
126 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rðît™T ! yt… Ý:-y{tht ¥S²-yu ¨w²S²-r{ºt f{o™e }æ‹ÎS±-RåAt fhtu, ©-r™ùÞ Au fu
y{the §}ææ:-yu su «íÞût çxæÚ:-ðuŒ rðãtÚte ËkMfth = …rðºt fhu÷e ðtýe Au, ‚u™u ¨éŸæéç{-W¥t{
he‚u ©ðý fhtu y™u ©ðý fhtðtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þ-Ëðo {™w»Þtu{tk r{ºt‚t fhe™u Ëwrþûtt y™u rðãt™wk yæÞÞ™ fhe™u-©ðý
fhe™u, rð[the™u rðît™T ƒ™u. (5)
ÿ|ìÊ|h ‡ÊEÊfiÃÊ ßÊfi Œfl¢Œfifl¢ ÿ¡Êfi◊„– àfl ßhÍfiÿÃ „®Áfl—H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u ²„ì-suÚte yu àæEæ„æ-y™trŒ „Ýæ-rðM‚]‚ fthýÚte §„-s
Wí…L™ Au. yuÚte ‚u Îï±¢Îï±}æì-«íÞuf rðît™ yÚtðt …]rÚtðe ytrŒ rŒÔÞ „wýtuÚte Þwõ‚ «íÞuf …ŒtÚto™u
癄ì-…ý ²…æ}æãï-Ëk„ yÚtto‚T rËØ fhu Au, y±ï-‚u{tk çã-s ãç±:-nð™ fhðt ÞtuøÞ ÿÔÞ ãï-
™t¾ðt{tk ytðu Au,-‚u{ ‚{u …ý fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-rðît™tu™tu Ëk„ fhe™u, yt s„‚{tk sux÷t á~Þ y™u yá~Þ
…ŒtÚttuo Au, ‚u Ëðo y™trŒ yr‚ rðM‚]‚ fthýÚte Wí…L™ ÚttÞ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (6)
Á¬˝ÿÊ ŸÊfi •SÃÈ Áfl‡¬ÁÄÊ¸ÃÊfi ◊ãº˝Ê fl⁄Ufiáÿ—– Á¬˝ÿÊ— SflÇŸÿÊfi flÿ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ S±xݲ:-W¥t{ Ëw¾fthf yÂø™™wk Ëk…tŒ™ fh™th y{u çÐí²æ:-
htò™u r«Þ Aeyu, su{ ãæï„æ-Þ¿t-fh™th, fhtð™th, }æ‹Îí:-M‚wr‚™u ÞtuøÞ Ä{toí{t, ±Ú:-Mðefth
fhðt ÞtuøÞ rðît™ ç±àÐç„:-«ò™t …t÷f yÚtto‚T ˼t…r‚ htò Ý:-y{™u çÐí²æ:-r«Þ Au, ‚u{
yLÞ {™w»Þ …ý r«Þ ƒ™u. (7)
¼tðtÚto : su{ y{u Ëðo™e ËtÚtu ËtintŒo = r{ºt‚t…qðof ÔÞðnth fheyu Aeyu y™u y{the
ËtÚtu Ëðo r{ºt‚t…qðof fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ÔÞðnth fhtu. (7)
SflÇŸÿÊ Á„ flÊÿZ®®fi ŒflÊ‚Êfi ŒÁœ⁄U øfi Ÿ—– SflÇŸÿÊfi ◊ŸÊ◊„H§8H
…ŒtÚto : su{ S±xݲ:-W¥t{ yÂø™Þwõ‚, Îï±æ¨:-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ rðît™ ™-yÚtðt …]rÚtðe ytrŒ
…ŒtÚttuo Ý:-y{tht {txu ±æ²ü}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚u{ y{u …ý
S±x‹²:-yÂø™™t W¥t{ y™wct™-‚usÚte Þwõ‚ ÚtE™u ‚uÚte Ë{qn™u }æÝæ}æãï-òýeyu Aeyu, ‚u{ ‚{u
…ý òýtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þ™u ÞtuøÞ Au fu-yt ËkËth{tk Eïhu sux÷t …ŒtÚttuo Wí…L™ fhu÷ Au-h[u÷ Au,
‚u™t rðrþü ¿tt™™u {txu rðãt «t fhe™u ftÞo™e rËrØ «t fhðe òuEyu. (8)
•ÕÊfi Ÿ ©U÷ÿfi·Ê◊◊Îfià ◊àÿ¸ÓÊŸÊ◊˜– Á◊Õ— ‚fiãÃÈÆ ¬˝‡ÊfiSÃÿ—H§9H
…ŒtÚto : nu ¥}æë„-yrð™tþe MðY… s„Œeïh ! yt…™e f]…tÚte su{ W¥t{ „wý, f{o™t „úný
ÉøðuŒ¼t»Þ 127
fhðtÚte ¥ƒ-y™L‚h Ý:-y{u ÷tuftu{tk su rðît™ y™u {q¾o Au ©|æ²ï¯æ}æì-‚u ƒL™u «fth™t }æy²æüÝæ}æì-
{™w»Þtu™e ç}æƒ:-…hM…h ËkËth{tk ÐíàæS„²:-«þkËt ¨‹„é-ÚttÞ, ‚u{ Ëðo {™w»Þtu™e …ý ÚttÞ, ‚uðe
y{u «tÚto™t fheyu Aeyu. (9)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe {™w»Þtu ht„, îu»t™u Atuze™u …hM…h™u {txu rðãt, rþûtt y™u …wÁ»ttÚto
îtht «þM‚ = W¥t{ f{o fh‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚uytu™u Ëw¾ «t ÚtE þf‚wk ™Úte. ‚uÚte Ëðo
{™w»Þtuyu …h{uïh™e yt¿tt{tk hne™u-yt¿tt™wk …t÷™ fhe™u Ëðuo™wk r™íÞ rn‚ rËØ fhðwk òuEyu.
(9)
ÁflEfiÁ÷⁄ÇŸ •ÁÇŸÁ÷fiÁ⁄U◊¢ ÿôÊÁ◊Œ¢ fløfi—– øŸÊfi œÊ— ‚„‚Ê ÿ„ÊH§10H
…ŒtÚto : nu ²ãæï-rþÕÃtftÞo{tk fwþ¤™t Ëk‚t™ ftÞoY… yÂø™™u Wí…L™ fh™th ¥xÝï-rðît™
! su{ yt… Ëðo Ëw¾tu™u {txu ¨ã¨:-…tu‚t™t ƒ¤MðY…Úte ç±Eïç|æ:-Ëðo ¥çxÝç|æ:-rðãwítT, ËqGto
y™u «rËØ ftÞoY… yu ºtýu yÂø™ytuÚte §}æ}æì-yu «íÞût-y«íÞût ²¿æ}æì-ËkËth™t ÔÞðnthY…
Þ¿t y™u §Î}æì-y{u fnu÷t ±™:-rðãtÞwõ‚ «þkËt™t ðtõÞ-ð[™ ™Ý:-¼ûÞ, ¼tußÞ, ÷uÌt y™u
[tu»Þ-[th «fth™t yL™™u {æ:-Äthý fhu÷ Au, ‚u{ ‚wk …ý ËŒt Äthý fh. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u yu he‚u r™íÞ Ë[u‚-¿tt™ ftÞo{tk Þwõ‚ fhðt òuEyu,
fu su fthýY… yÂø™ r™íÞ Au, ‚u™t îtht RïheÞ h[™t™wËth rðãw‚T ytrŒ Y…ðt¤t ftÞtuo Wí…L™
ÚttÞ Au, Vhe ‚u™t îtht sXh = WŒh™t yÂø™ Y… y™uf ftÞo (Ëk…L™) ÚttÞ Au.
yu Ëðo yÂø™ytu™u fthýY… (yÂø™) s Äthý fhu Au, sux÷t …ý yÂø™™t ftÞtuo Au, ‚u
ðtÞw™t fthýu ÚttÞ Au y™u Ë{M‚ ËkËth ‚Útt íÞtk hnu÷t …ŒtÚttuo™u Äthý fhu Au. yÂø™ y™u
ðtÞw rð™t fŒe ftuE …ý ðM‚w™wk Äthý Útðwk Ëk¼ð ™Úte. (10)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚tu ‘ðÁý’ yÚto™tu yt Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ yÂø™™tu y™wËk„e = ËntÞf
ntuðtÚte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt AðeËBttk Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (26)
Ëqõ‚-27
•E¢ Ÿ àflÊ flÊ⁄Ufiflãâ flãŒäÿÊfi •ÁÇŸ¥ Ÿ◊ÊfiÁ÷—– ‚◊˝Ê¡fiãÃ◊äfl⁄UÊáÊÊfi◊˜H§1H
…ŒtÚto : y{u Ý}ææïç|æ:-™{Mfth, M‚wr‚ y™u yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu ±æÚ±‹„}æì-W¥t{ fuþ
ðt¤e Þwõ‚ ¥E}æì-ðu„ðt™ ½tuztytu™e Ý-Ë{t™ ¥Š±Úæ‡æ}æì-htßÞ…t÷™, yÂø™ntuºtÚte ÷E™u rþÕ…
…ÞoL‚ Þ¿ttu{tk ¨}æíæ…‹„}æì-«ftþ{t™ y±æ-yt… rðît™™e ±‹ÎŠ²ñ-M‚wr‚ fhðt {txu «ð]¥t ÚtE™u
Ëuðt fheyu Aeyu. (1) 128
¼tðtÚto : su{ rðît™ …tu‚t™e rðãt ytrŒ „wýtuÚte …tu‚t™t htßÞ{tk «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{
…h{uïh …tu‚t™t Ëðo¿t‚t ytrŒ „wýtuÚte Ëðoºt «ftþ{t™ Au. (1)
128 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚ ÉÊÊfi Ÿ— ‚ÍÆŸÈ— ‡Êflfi‚Ê ¬ÎÆÕȬ˝fiªÊ◊Ê ‚ÈƇÊflfi—– ◊Ë…˜UflÊ° •S◊Ê∑¢Ó§ ’÷ÍÿÊØH§2H
…ŒtÚto : su ¨êÝé:-Ä{toí{t Ëw…wºt à汨æ-…tu‚t™t …wÁ»ttÚto ƒ¤ ytrŒ „wýÚte ÐëƒéÐíxææ}ææ-…]Útw =
yíÞk‚ rðM‚]‚ rð{t™trŒ hÚttu-ðtn™tuÚte W¥t{ „{™ fh™th }æèÉì±æÝì-ÞtuøÞ Ëw¾™u ˪[™th Au,
‚u Ý:-y{tht …wÁ»ttÚteos™tu™t {-s W¥t{ f{oÚte Ä{o y™u rþÕ… ftÞtuo™u fh™th Ïæ|æê²æ„ì-ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su{ rðãt y™u ËwrþûttÚte ÄtŠ{f rðît™ …wºt y™uf y™wfq¤ ftÞo fhe™u r…‚t ytrŒ™t
Ëw¾tu™u r™íÞ rËØ fhu Au, ‚u{s y™uf „wýtuÚte Þwõ‚ yu yÂø™ rðãt y™wËth ËBÞfT «Þtu„
fhðtÚte y{tht Ë{M‚ Ëw¾tu™u rËØ fhu Au. (2)
‚ ŸÊfi ŒÍÆ⁄UÊìÊÊ‚ÊìÊ ÁŸ ◊ûÿ¸ÊfiŒÉÊÊÿÊ—– ¬ÊÁ„ ‚ŒÁ◊ÁmEÊÿÈfi—H§3H
…ŒtÚto : ç±Eæ²é:-su™t îtht rðï = Ëk…qýo ytÞw Ëw¾Úte «t ÚttÞ Au. ¨:-‚u s„Œeïh
yÚtðt ¼tir‚f yÂø™ ¥Íææ²æï:-su …t… fhðt™e RåAt fhu Au, ‚u }æy²æüyæì-{™w»Þ-þºtws™tuÚte ÎêÚæ„ì-
Œqh y™u ¥æSææ„ì-Ë{e…Úte Ý:-y{the y™u y{thwk ¨Î:-Ëðo Ëw¾ hnu™th rþÕ… ÔÞðnth yÚtðt
Œun ytrŒ™e çÝÐæçã-r™hk‚h hûtt fhu Au. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht W…tË™t fhu÷ Eïh yÚtðt W¥t{ he‚u Ëuðt fhu÷t rðît™ ÞwØ{tk
þºtwytuÚte hûtt fh™th y™u hûtt™wk fthý ƒ™e™u, þheh ytrŒ ‚Útt rð{t™trŒ™e hûtt fhe™u y{tht
{txu Ëk…qýo ytÞw™u rËØ fhu Au-yt…u Au. (3)
ß◊◊ÍÆ ·È àfl◊S◊Ê∑¢Ó§ ‚ÁŸ¥ ªÊfiÿòÊ¢ Ÿ√ÿʯ‚◊˜– •ÇŸfi Œfl·ÈÆ ¬˝ flÊfiø—H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-y™k‚ rðãt{Þ s„Œeïh ! y±}æì-Ëðo rðãtytu™tu W…Œuþ fh™th y™u Ëðo
{k„÷ «Œt™ fh™th yt… su{ Ë]rü™e ytrŒ{tk Îï±ï¯é-…wÛÞtí{t yÂø™, ðtÞw, ytrŒíÞ ykr„ht
™t{f {™w»Þtu (}r»tytu)™t ytí{t{tk Ýò梨}æì-yíÞk‚ ™ðe™ fhtð™th xææ²~æ}æì-„tÞºte ytrŒ
AkŒtuÚte Þwõ‚ ¨é¨çÝ}æì-su{tk Ëðo «týeytu Ëw¾tu™wk Ëuð™ fhu Au ‚u [th ðuŒtu™tu Ðí±æï™:-W…Œuþ fhu÷
Au y™u nðu …Ae™t fÕ…tu-fÕ…tu{tk Vhe (W…Œuþ) fhþtu ‚u (¿tt™)™tu rðrðÄ «fthÚte ¥S}ææÜU}æì-
y{tht ytí{tytu{tk ¨é-ËBÞfT he‚u (W…Œuþ) fhtu. (4)
¼tðtÚto : nu s„Œeïh ! yt…u su{ ƒúñt (yÂø™) ytrŒ {nŠ»tytu y™u ÄtŠ{f rðît™tu™t
ytí{t{tk ËíÞ ¿tt™™u (ðuŒ îtht) «ftrþ‚ fhe™u ‚uytu™u …h{ Ëw¾ «Œt™ fhu÷ Au, ‚u{ y{tht
ytí{tytu{tk (yu «fth™wk) ¿tt™ «ftrþ‚ fhtu, suÚte y{u rðît™ ƒ™e™u ©uc Ä{o ftÞtuo™u ËŒt
fh‚t hneyu.
{kºt™t {q¤ …Œ Îï±ï¯é-™t ¼t»Þ{tk Mðt{eSyu Ë]rü™e ytrŒ{tk yÂø™ ytrŒ [th {nŠ»tytu™t
ytí{t{tk ðuŒtu™wk ¿tt™ «ftrþ‚ fhu÷™tu M…ü WÕ÷u¾ fhu÷ Au. …hk‚w ¼tðtÚto{tk ‘ÏæírææÎèÝæ¢ }æã¯èü‡ææ}æì’
…tXtL‚h {¤u Au. ßÞthu ©eËwŒþo™Œuðf]‚ ‘}øðuŒ ¼t»Þ-¼tMfh’{tk ‘²ƒæùx拲æÎèÝæ¢ }æã¯èü‡ææ}æì’
ÉøðuŒ¼t»Þ 129
…tX {¤u Au. suÚte yÂø™ ytrŒ {nŠ»tytu yu …tX …ŒtÚto™tk ¼t»Þ™e ËwËk„‚ sýt‚t {U y™wðtŒ{tk
ftIË{tk (¥çxÝ) …Œ {qfu÷ Au. (4)
•Ê ŸÊfi ÷¡ ¬⁄U®R◊cflÊ flÊ¡fi·È ◊äÿ◊·Èfi– Á‡ÊˇÊÊ flSflÊ •ãÃfi◊SÿH§5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… ÐÚ}æï¯é-W¥t{ }抲}æï¯é-{æÞ{ yt™kŒ «Œt™ fh™th ±æ…ï¯é-Ëw¾
«trÂðt¤t ÞwØtu{tk yÚtðt W¥t{ yL™trŒ ‚Útt ¥‹„}æS²-su Ëðo Œw:¾tu™tu yL‚ fh™th-«íÞût Ëw¾
«trÂðt¤t ÞwØ™t {æÞ{tk Ý:-y{™u ¥æçàæÿæ-Ëðo rðãtytu™tu W…Œuþ fhtu, yus he‚u y{tht ±SÃæ:-
Ä™ ytrŒ ©uc …ŒtÚttuo™tu ¥æ|æ…-Ëthe he‚u Mðefth fhtu. (5)
¼tðtÚto : yu he‚u su ÄtŠ{f y™u …wÁ»ttÚteo {™w»Þtu™t îtht Ëuð™ fhu÷ rðît™ (ntuÞ, ‚u)
Ëðo rðãtytu™u «t fhe™u ‚u {™w»Þtu™u r™B™ ¼uŒÚte ºtý «fth™t ¼tu„, ÷tuf y™u {™w»Þtu Au,
‚u{tkÚte ÞÚtt{r‚ = ƒwrØ y™wËth {™w»Þtu™u rðãt yt…ðe òuEyu. (5)
Áfl÷ÄÃÊÁ‚fi ÁøòÊ÷ÊŸÊ Á‚ãœÊfiM§◊ʸ ©Ufi¬Ê∑§ •Ê– ‚lÊ ŒÊ‡ÊÈ·fi ˇÊ⁄UÁ‚H§6H
…ŒtÚto : su{ nu ç™~æ|ææÝæï-yŒT¼w‚ rð¿tt™trŒ ŒerÂÞwõ‚ yÚtto‚T rðrðÄ rðãtÞwõ‚ rðît™T !
yt… 程{æï:-Ë{wÿ™t ª}ææñü-‚hk„tu{tk s¤™t ®ƒŒwfýtu™e Ë{t™ Ëðo …ŒtÚto rðãt™u ç±|æÜU„æ-…]ÚtfT
…]ÚtfT fh™th ¥ç¨-Atu, Îæàæé¯ï-rðãt™wk „úný y™u y™wct™ fh™th {™w»Þ™u {txu ©ÐæÜïU-Ë{e…-
ËíÞ W…ŒuþÚte ƒtuÄtu™e ¨l:-þe½ú ¥æÿæÚçSæ-ËðoºtÚte ð»tto fhtu Atu, ‚uÚte yt… ¼tøÞþt¤e rðît™
y{tht îtht Ëífth fhðt ÞtuøÞ Atu. (6)
¼tðtÚto : su{ Ë{wÿ™t s¤fý …]ÚtfT ÚtE™u ytftþ{tk …ntU[e™u (Vhe) yufrºt‚ ÚtE™u ðhËu
Au, ‚u{ rðît™ rðãtytu îtht Ëðo …ŒtÚttuo™u rð¼õ‚ fhe™u, yu™u ðthk-ðth {™w»Þtu™t ytí{tytu{tk
«ftrþ‚ fhu Au; ‚u{ y{u …ý þt {txu ™ fheyu ? (6)
ÿ◊fiÇŸ ¬ÎÆà‚È ◊àÿ¸◊flÊ flÊ¡fi·ÈÆ ÿ¢ ¡ÈÆŸÊ—– ‚ ÿãÃÊ ‡ÊEfiÃËÁ⁄U·fi—H§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…tu‚t™t ƒ¤ y™u ‚usÚte «ftþ{t™ s„Œeïh ! yt… ²}æì-su ÄtŠ{f þqhðeh
}æy²ü}æì-{™w»Þ™e Ðëy¨é-Ëu™tytu{tk ¥±æ:-hûtt fhtu Atu; yLtu Äæ}æì-su GttuØtytuLtu ÃææÁæïcæé-Ëk„út{tu{tk
…éÝæ:-«urh‚ fhtu Atu, su yt… yu àææS±„è:-y™trŒ MðY…ðt¤e §¯:-f{o™eÞ «ò™e r™hk‚h hûtt
fhtu Atu, yu fthýu ¨: ²‹yææ-yt… y{tht þºtwytu™u ðþ fh™tht ƒ™tu, yu he‚u y{u «r‚¿tt
fheyu Aeyu. (7)
¼tðtÚto : su{ s„Œeïh s y™trŒft¤Úte ð‚o{t™ (ËwÄe™e) «ò™e hûtt, h[™t y™u ÔÞðMÚtt
fh™th Au, ‚u{ su {™w»Þ yu ËðoÔÞt…f, 130ËðoºtÚte hûtf …h{uïh™e W…tË™t fhe™u ‚u y™wËth
yt[hý fhu Au, ‚u™u fŒeÃtÛt …ezt (Út‚e ™Úte) y™u …htsÞ …t{‚t ™Úte. (7)

130 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ŸÁ∑fi§⁄USÿ ‚„ãàÿ ¬ÿ¸ÃÊ ∑§ÿfiSÿ ÁøØ– flÊ¡Êfi •|Sà üÊflʃÿfi—H§8H
…ŒtÚto : nu ¨ã‹y²-Ën™þe÷ rðît™ ! ÝçÜU:-su Ä{o™e {ÞtoŒt™wk W÷k½™ ™ fh™th вïü„æ-
Ëðo …h f]…t fh™th yt… ÄæS²-yu Ëu™tæÞût ÜUÄæSÄæ-ÞwØ fh™th y™u þºtwytu™u …htrs‚ fh™th
ÄtŠ{f þqhðeh …wÁ»t™t Ÿæ±æIJ:-©ðý fhðt ÞtuøÞ ±æ…:-Ëk„út{ ¥çS„-ntuÞ Au ‚u™u Ëðo y¼eü
…ŒtÚto yt…tu, yu ftÞo™u {txu y{u yt…™u r™Þwõ‚ fheyu Aeyu.
¼tðtÚto : su{ ftuE…ý rðît™tu y™k‚ þw¼ „wýÞwõ‚, …qýo‚Þt ™ òýðt ÞtuøÞ, su™wk W÷k½™-
yr‚¢{ý fhe þft‚wk ™Úte, ‚u …h{uïh™wk W÷k½™ yÚtðt ‚u™wk …rh{tý = {t… fhe þf‚t ™Úte.
su™wk Ë{M‚ rð¿tt™ ¼útÂL‚hrn‚ Au, yuðe su {™w»Þ™e «ð]r¥t Au, ‚u™u Ëðo {™w»Þtuyu htßÞ
ftÞo™tu yrÄ…r‚ = htò MÚttr…‚ fhðtu òuEyu. (8)
‚ flÊ¡¯ ÁflEøfi·¸ÁáÊ⁄Ufl¸®fi|j⁄USÃÈÆ ÃLfi§ÃÊ– Áfl¬˝fiÁ÷⁄USÃÈÆ ‚ÁŸfiÃÊH§9H
…ŒtÚto : su ç±E™¯üç‡æ:-Ëðo {™w»Þtu™t hûtf, ±æ…}æì-Ëk„út{ yÚtto‚T þºtw™t fthýu Œw:¾tu™u
„L„æ-…th ÷E s™th ¨çÝ„æ-¿tt™ y™u Ëw¾™tu ç±Ðíïç|æ:-ƒwrØ [t‚wÞoÞwf‚ …wÁ»t = {uÄtðe ™h
¥±üçj:-Ëu™t™t ½tuzt ytrŒ yk„tu Ërn‚ ntuÞ y{™u ±æ…}æì-ÞwØ{tk rðßÞ™e «tr y™u þºtwytu™tu
…htsÞ fh™th Ëu™t…r‚ ntuÞ ‚us y{the {æÞ{tk Ëu™tMðt{e ¥S„é-ƒ™u. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu (yuðtu r™ùÞ fhðtu òuEyu fu-) su Ëðo Œw:¾tu™u …th …ntU[tz™th, ÞwØ{tk
rðsÞ «t fhtð™th, ÞwØ{tk r™…wý y™u ÄtŠ{f rðît™ ntuÞ, ‚u s y{thtu Ëu™t…r‚ ƒ™e þfu. (9)
¡⁄UÊfi’Êœ ÃÁmfiÁflÁbÔU Áfl‡ÊÁflfi‡Ê ÿÁôÊÿÊfiÿ– SÃÊ◊¯ L§º˝Êÿ ºÎ‡ÊËfi∑§◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu …ÚæÏææï{-sht = „wýtu™e M‚wr‚Úte su™tu ƒtÄ ÚttÞ-«ftrþ‚ ÚttÞ, yuðt Ëu™t…r‚ !
yt… suÚte ç±àæïç±àæï-«týe {tºt™u {txu, ²ç¿æ²æ²-Þ¿t f{o™u ÞtuøÞ, MÎíæ²-Œwütu™u hztð™th™u {txu
Ëðo …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fh™th öàæèÜU}æì-Œþo™eÞ S„æï„}æì-M‚wr‚ ËBtqn-„wýfe‚o™™u ç±ç±Ñì çÉ-ÔÞtÂ
fhu Au, „„ì-yuÚte y{tht {t™™eÞ Au. (10)
¼tðtÚto : Ä™wðuoŒ™u òý™th™t „wýtu™wk ©ðý fÞto rð™t, yu Ä™wðuoŒ = ÞwØ rðãt™wk ¿tt™ Ëk¼ð
™Úte. su «ò™t Ëw¾™u {txu ‚eûý Mð¼tððt¤t, þºtwytu™tk ƒ¤™wk nhý fh™th, ¼]íÞtu-™tufhtu™u
Ëwrþrût‚ fhe™u ‚u™e hûtt fhu Au yÚtto‚T ‚u™u ht¾u Au, ‚u s «ò…t÷f = htò ƒ™e þfu Au.
(10)
‚ ŸÊfi ◊„Ê¢ •fiÁŸ◊ÊŸÊ œÍÆ◊∑§fiÃÈ— ¬ÈL§‡øãº˝—– Áœÿ flÊ¡Êfiÿ Á„ãflÃÈH§11H
…ŒtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au fu-su {ê}æÜïU„é:-su™tu Äq{fu‚w = æðò Ë{t™ Au, ÐéLp‹Îí:-½ýt
s «týeytu™u yt™kŒ yt…™th Au, ¥ç‹æ}ææ‹æ:-suLtwk rLtBttLt = ÃtrhBttÛt fu BttÃt LtÚte, }æãæÝì-su {nt™
ÉøðuŒ¼t»Þ 131
„wýtuÚte Þwõ‚ ¼tir‚f yÂø™ Au, ¨:-‚u ç{²ï-W¥t{ f{o ‚Útt ±æ…æ²-rð¿tt™Y… ðu„™e «tr {txu
Ý:-y{™u ç㋱„é-‚]Â fhu Au-yux÷t {txu yu™u rËØ fhu. (11)
¼tðtÚto : su Ëðo ©uc ¥çÝ}ææÝ = ftuEÚte …ý {t… fhðt yÞtuøÞ, ËðtoÄth, Ëðto™kŒ«Œ
y™u rð¿tt™ Ä™ s„Œeïh Au, suýu {nt™ „wýtuÚte Þwõ‚ yÂø™ ƒ™tðu÷ Au, ‚u (…h{uïh) s
y{™u ËwfBto y™u þwØ rð¿tt™{tk «urh‚ fhtu. (11)
‚ ⁄U®RflÊ° ßfifl Áfl‡¬ÁÌҸ√ÿfi— ∑§ÃÈ— oÎfiáÊÊÃÈ Ÿ—– ©UÄÕÒ⁄U®RÁÇŸ’θƮ„jÊfiŸÈ—H§12H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… su Îñò:-Œuðtu yÚtto‚T rðît™tu{tk fwþ¤, ÜïU„é:-htu„tu Œqh fhðt{tk
fthý ç±EÐç„:-«ò™wk …t÷™ fh™th, ÏæëãjæÝé:-{nt™ «ftþÞwõ‚, Úï±æÝì §±-…w»f¤ Ä™ðt™™e
Ë{t™ ¥çxÝ:-Ëw¾tu™u «t fhtð™th yÂø™ = Eïh Au, ‚u™u ©vƒñ:-ðuŒtuõ‚ M‚tuºttuÚte Ÿæë‡ææï„é-
©ðý fhtu ‚Útt Ý:-y{™u ©ðý fhtðtu-Ëk¼¤tðtu. (12)
¼tðtÚto : su{ …qýo Ä™ðt™ rðît™-{™w»Þ Ä™ y™u ¼tu„tuÚte Ëðo {™w»Þtu™u Ëw¾Þwõ‚ fhu
Au, Ëðo™e ðt‚tu «er‚…qðof Ëtk¼¤u Au, ‚u{ s„Œeïh …ý «u{Úte fhu÷e M‚wr‚™u Ëtk¼¤e™u ‚u™u
ËŒt Ëw¾e fhu Au. (12)
Ÿ◊Êfi ◊„Œ˜èÿÙ Ÿ◊Êfi •÷¸∑§èÿÊ Ÿ◊Ê ÿÈflfièÿÊ Ÿ◊fi •ÊÁ‡ÊŸèÿfi—–
ÿ¡Êfi◊ ŒflÊãÿÁŒfi ‡ÊÄŸflÊfi◊ ◊Ê ÖÿÊÿfi‚— ‡Ê¢‚◊Ê flÎfiÁˇÊ ŒflÊ—H§13H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-Ëðo rðãtytu™u «ftrþ‚ fh™tht rðît™tu ! y{u }æãÎì|²:-…qýo rðãtÞwõ‚
rðît™tu™u {txu Ý}æ:-Ëífth yÚtðt yL™ ²…æ}æ-fheyu yÚtðt yt…eyu; yu he‚u ¥|æüÜïU|²:-yÕ…
„wýðt¤t rðãtÚteoytu™u Ý}æ:-«eý™ = ‚]rÂ, ²é±|²:-ÞwðtðMÚttðt¤t ƒ¤ðt™ rðãtÚteoytu™u Ý}æ:-
Ëífth y™u ¥æçàæÝï|²:-Ë{M‚ rðãtytu{tk ÔÞt…f ð]Ø rðît™tu™u Ý}æ:-Ëuðt yt…‚t y{u ²çÎ-
Ët{ÚÞo y™wfq¤ rð[thÚte àæv‹æÃææ}æì-Ë{Úto ntuÞ, ‚tu Á²æ²¨:-rðãt ytrŒ W¥t{ „wýtuÚte yíÞk‚
«þkË™eÞ ÎïÃææ‹æì-rÔtîtLttuLtu ¥æÄæÁææ}æ-ËÔtoºtÚte rðãtðt™ fheyu, yu he‚u «íÞuf s™ àæ¢Sæ}æì-‚u™e
M‚wr‚-«þkËt™u }ææ, Ãæëçÿæ-fŒe ™ Atuzeyu, yÚtto‚T ËŒt M‚wr‚ fheyu. (13)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk {™w»Þtuyu ™{ú‚t «t fhe™u Ëðo™tu yL™ ytrŒÚte Ëífth fhðtu òuEyu,
yuðtu Eïh W…Œuþ yt…u Au. …tu‚t™wk sux÷wk Ët{ÚÞo ntuÞ, ‚ux÷tu rðît™tu™tu Ëk„ y™u Ëífth r™íÞ
fhðtu òuEyu. ‚uytu™e ®™Œt fŒe …ý ™ fhðe òuEyu. (13)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚{tk yÂø™™wk ðýo™ Au, rðît™tu s ‚u™u òý™tht ntuÞ Au, yu rð»tÞ™wk yt
Ëqõ‚{tk ðýo™ fhðtÚte AðeË{tk Ëqõ‚™t 132yÚto™e ËtÚtu yt Ë¥ttðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚
òýðe òuEyu. (27)

132 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëqõ‚-28
ÿòÊ ª˝ÊflÊfi ¬ÎÆÕÈ’ÈfiäŸ ™§äflÊ¸ ÷flfiÁà ‚ÊÃfifl–
©U∂UÍπfi∂U‚ÈÃÊŸÊ◊flÁmfiãº˝ ¡ÀªÈ∂U—H§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yiïÞo™e «tr {txu Þ¿t f{o fh™th {™w»Þ ! ‚wk ²~æ-su Þ¿ttrŒ ÔÞðnthtu{tk
ÐëƒéÏæéŠÝ:-su™wk {q¤-sz ¼t„ {tuxtu Au ‚Útt su ªŠ±ü:-¼qr{Úte Úttuztu Ÿ[tu hnu™th xæíæ±æ-…ÚÚth
y™u {wˤ ¨æï-yL™trŒ ¾tkzðt {txu |æ±ç„-Þwõ‚ fhu Au, ‚u{tk ©Hê¶H¨é„æÝæ}æì-W÷q¾ =
¾tkzrýÞt{tk Btw~t¤ = M‚kƒ÷tÚte ¾tkzu÷t …ŒtÚttuo™u „úný fhe™u ‚u™e ËŒt W¥t{‚tÚte hûtt fh. ©-
ÞwÂõ‚…qðof ‚u ¾tkrzÞtýt{tk ÄtLÞ rËØ fhðt {txu …ËxæéH:-‚u™u ðthkðth ¾tkzât fh. (1)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ yt…u Au fu-nu {™w»Þtu ! ‚{u ÷tuftu sð ytrŒ yti»trÄytu = yL™tu™t
‚w»t = Vtu‚ht ytrŒ ËthneLt ¼t„™t r™ðthý y™u Ëth ¼t„™t „úný {txu yuf MÚtq¤ …ÚÚth™e
ðå[u ÞÚttÞtuøÞ ¾tztu fhe™u yÚtto‚T ¾tkzrýÞtu ƒ™tðe™u ¼qr{{tk MÚttr…‚ fhtu, ‚u™u ¼qr{™t ‚r¤ÞtÚte
Úttuztu Ÿ[tu ht¾tu suÚte ÄtLÞ™tu Ëth ¼t„ Ëthe he‚u ftZe þftÞ. ‚u (¾tkzrýÞt){tk sð ytrŒ
™t¾e™u {wˤÚte ‚u™u ¾tkze™u Ä{tÄ{ þçŒ fhtu. (1)
ÿòÊ mÊÁflfifl ¡ÉÊŸÊfiÁœ·fláÿÊfi ∑ÎƧÃÊ– ©U∂UÍπfi∂U‚ÈÃÊŸÊ◊flÁmfiãº˝ ¡ÀªÈ∂U—H§2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yL‚:fhý y™u ƒrn»fhý Y… = ykŒh y™u ƒnth™t þhehtrŒ ËtÄ™tuÚte
yiïÞoðt™ rðît™T ! ‚wk ²~æ-su ÔÞðnth{tk mæñ-ƒu …ÍæÝæ-òk½tu™e §±-Ë{t™ rðM‚]‚ ¥ç{¯Ã懲æ-
Ëthe he‚u yÚtðt yËth ¼t„ y÷„ fhðt™t …tºt yÚtto‚T …ÚÚth™e {tuxe rþ÷t ÜëU„æ-ƒ™u÷ ntuÞ
Au, ‚u™u Xef fhe™u ©Hê¶H¨é„æÝæ}æì-¾tkzrýytÚte þwØ fhu÷ …ŒtÚttuo™t Ëth™u ¥±-«t fh. ©-
y™u GtwÂõít…qðof §„ì-‚u ¾tkzrýÞt™u s …ËxæéH:-ðthkðth ¾tkzât fh. (2)
¼tðtÚto : {™w»ÞtuLtu ÞtuøÞ Au fu-su{ ƒu òk½tuÚte [t÷ðtÚte r¢Þt fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ …ÚÚth™e
yuf {tuxe rþ÷t ™e[u ht¾ðt {txu y™u ƒeòu rþ÷t¾kz W…h, ntÚtÚte …eËðt {txu ƒ™tððtu òuEyu.
yu ƒL™u rþ÷tytuÚte yti»trÄytu = yL™tu™u …eËe™u ÞÚttÞtuøÞ ¼tus™ …ŒtÚttuo™u ‚iÞth fhe™u y™u
Btwˤ Ë{t™ ƒeswk ËtÄ™ (ÞwÂõ‚Úte-[¬e-½kxe) ƒ™tððwk òuEyu. (2)
ÿòÊ ŸÊÿ¸®fi¬ëÿfl◊Èfi¬ëÿfl¢ ø Á‡ÊˇÊfiÃ– ©U∂UÍπfi∂U‚ÈÃÊŸÊ◊flÁmfiãº˝ ¡ÀªÈ∂U—H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-RrLÿÞtu™t Mðt{e Sð ! ‚wk ²~æ-su f{o{tk ½h™e {æÞ{tk ÝæÚè-†eytu ft{
fh™the …tu‚t™e Ëkr„™e †eytu™u {txu ©Hê¶H-Sæéyææ‹ææ}æì-Wõ‚ ¾tkzrýÞtÚte rËØ fhu÷ …ŒtÚttuo™u
¥ÐÓ²±}æì-íÞt„ = ™t¾ðt™e ©ÐÓ²±}æì-«tr = ftZðt™e ™-y™u ftÞo fhðt™e rþûtt ytrŒ™u
çàæÿæ„ï-þe¾u Au, ‚u f{o{tk yu Ëðo ftÞo™u ©-rs¿ttËt…qðof §„ì-s ¥±-òý, …ËxæéH:-Ëtk¼¤ y™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 133
yu rðãtytu™tu W…Œuþ fh. (3)
¼tðtÚto : ¼tus™ ytrŒ ftÞo rËØ fh™the yu ¾tkzrýÞt-{wˤ ytrŒ™e rðãt „]n-ËkƒkÄe
ftÞo™e ËtrÄft Au, ítuÚte †eytuyu ‚u™u MðÞk „úný fhðe òuEyu, ‚Útt yLÞtu™u „úný fhtððe
òuEyu. ßÞtk ¼tus™-…tfr¢Þt fhðt{tk ytðu Au, íÞtk yu ËtÄ™tu MÚttr…‚ fhðt òuEyu. ‚u™t
(¾tkzrýÞt-½kxe) rð™t ¾tkzðwk y™u …eËðwk ð„uhu r¢Þt rËØ ÚtE þf‚e ™Úte. (3)
ÿòÊ ◊ãÕʯ Áfl’äŸÃfi ⁄U®R‡◊ËãÿÁ◊fiÃflÊ ßfifl–
©U∂UÍπfi∂U‚ÈÃÊŸÊ◊flÁmfiãº˝ ¡ÀªÈ∂U—H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëw¾™t yr¼÷t»te rðît™ ‚Útt hË™wk Ëuð™ fh™th Sð ! ‚wk Úà}æèÝì-§±-
su{ ²ç}愱ñ-ËqÞo …tu‚t™t rfhýtu™u yÚtðt ËthÚte su{ ½tuzt ytrŒ …þwytu™e hËeytu-Œtuheytu™u
²~æ-su r¢ÞtÚte rËØ Út™th ÔÞðnth{tk }拃æ}æì-Ît]ít ytrŒ …ŒtÚttuo™u ftZðt {txu {LÚt™ (ÔtÕttuÛtt)Ltu
Ëthe he‚u ƒtkÄu Au, íÞtk ©Hê¶H¨é„æÝæ}æì-¾tkzrýÞtÚte rËØ fhu÷ …ŒtÚttuo™u ¥±-‚uðe he‚u rËØ
fhðt™e RåAt fh. ™-y™u §yæì-yu rðãt™tu …ËxæéH:-ÞwÂõ‚…qðof W…Œuþ fh. (4)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ yt…u Au fu-nu rðît™tu ! su{ ËqÞo rfhýtuÚte ¼qr{™u ytf»toý îtht
ƒtkÄu Au y™u su{ ËthÚte ÷„t{Úte ½tuztytu™u r™Þkrºt‚ fhu Au; ítuBt BtkÚtLt, çtkÄLt yLtu åttÕtLtLte rÔtãtÚte
ŒqÄ ytrŒÚte y™u yti»trÄytuÚte {t¾ý ytrŒ™u ‚Útt hËtu™u ÞwÂõ‚…qðof rËØ = ‚iÞth fhtu. (4)
ÿ|ìÊ|h àfl¢ ªÎÆ®„ªÎfi®„ ©U∂UÍfiπ∂U∑§ ÿÈÆÖÿ‚fi–
ß„ lÈÆ◊ûÊfi◊¢ flŒ ¡ÿfiÃÊÁ◊fl ŒÈãŒÈÆÁ÷—H§5H
…ŒtÚto : nu ©Hê¶HÜU-¾tkzrýÞtÚte ÔÞðnth ÷u™th rðît™T ! ‚wk ²„ì-su fthýu çã-«rËØ-r™ùÞ…qðof
xæëãïxæëãï-«íÞuf ½h{tk ²éÁ²¨ï-Wõ‚ = ¾tkzrýÞt™e rðãt™u {wõ‚ fhu Au, ‚u ‚wk §ã-yt ËkËth, „]n
yÚtðt MÚtt™{tk …²„æ}æì-þºtwytu™u S‚™th™t Îé‹Îéç|æ:-™„thtytu™e §±-Ë{t™ lé}æœæ}æ}æì-su{tk yíÞk‚
«~tM‚ «ftþðt¤t þçŒÚte Þwõ‚ ¾tkzrýÞt™u ð„tz yÚtto‚T ‚u™t ÔÞðnth™tu ±Î-yu rðãt™tu W…Œuþ
fh. (4)
¼tðtÚto : Ëðo ½htu{tk W÷q¾ = ¾tkzrýÞt™e r¢Þt MÚttr…‚ fhðe òuEyu-yÚtto‚T «íÞuf ½h{tk
¾tkzrýÞtu y™u Ëtkƒu÷t™wk MÚtt…™ fhðwk òuEyu. su{ þºtwytu™u S‚™tht Ëir™ftu ™„tht ð„tze™u
ÞwØ fhu Au, ‚u{ hË ftZ™th {™w»Þu ¾tkzrýÞt{tk sð ytrŒ yL™tu™u ™t¾e™u Ëtkƒu÷tÚte ¾tkze™u
‚Útt Vtu‚ht ftZe ™t¾e™u Ëth ¼t„™u „úný fhðtu òuEyu. (5)
©Uà S◊fi Ã flŸS¬Ã flÊÃÊ 134 ÁflflÊàÿª˝Á◊Ø–
•ÕÊ ßãº˝Êfiÿ ¬ÊÃfifl ‚ÈÆŸÈ ‚Ê◊fi◊È∂UÍπ∂UH§6H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ ±æ„:-ðtÞw §yæì-s ±ÝSЄï-ð]ût ytrŒ …ŒtÚttuo™t ¥xæí}æì-W…h™t ¼t„™u É
134 ÉøðuŒ¼t»Þ
©„-…ý ç±±æç„, S}æ-[÷tðu Au ¥ƒæï-íÞthƒtŒ §‹Îíæ²-Sð-«týeytu™u {txu Sææï}æ}æì-Ë{M‚
yti»trÄytu™t Ëth™u Ð愱ï-…t™ fhe™u rËØ fhu Au; ‚u{ ©Hê¶H-¾tkzrýÞt{tk sð ytrŒ yti»trÄ„ý™t
Ëth™u ¨éÝé-rËØ fh. (6)
¼tðtÚto : ßÞthu ðtÞw Ë{M‚ ð™M…r‚ y™u yti»trÄ ytrŒ™e ð]rØ fhu Au, íÞthu «týe-{™w»Þ
‚u …wü ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™u ¾tkzrýÞt{tk ht¾e™u, ‚u™tu Ëth „úný fhe™u ¾tÞ Au y™u ‚uLtt hË™wk …t™
fhu Au. ‚u™t rð™t ftuE …ŒtÚto™e ð]rØ y™u …wrü Ëk¼ð ™Úte. (6)
•Êÿ¡Ë flÊfi¡‚ÊÃfi◊Ê ÃÊ sÔ‰1>ìÊÊ Áflfi¡÷θÆ×– „⁄UËfißflÊãœÊ¯Á‚ ’å‚fiÃÊH§7H
…ŒtÚto : ¥æ²…è-Ëðoºt …ŒtÚttuoÚte Ëk„{ fh™th, ±æ…¨æ„}ææ-ÞwØ™u Ëthe heítu S‚™th ntuÞ
Au, „æ-‚u ‚u ƒL™u †e-…wÁ»t çã-r™ùÞÚte ¥‹{æ¢ç¨-yL™tu™u Ï挨„æ-¾t‚t ãÚè-§Ãæ-ƒL™u ½tuztytu™e
Ë{t™ Btwˤ yLtu ÏttkzrÛtGtt ytrŒÚte ©ÓÓææ-Wíf]ü ftÞtuo™u ç±…}æêüyæ:-rðrðÄ «fthÚte rËØ fhe™u
Äthý fhu Au. (7)
¼tðtÚto : su{ ¼ûtý-¾t™th ƒu ½tuztytu ðtn™ ytrŒ™wk ðn™ fhu Au, ‚u{ Btwˤ y™u ¾tkzrýÞtu
y™uf rð¼t„ ytrŒ ftÞtuo™u r™ðton fhu Au. (7)
ÃÊ ŸÊfi •l flfiŸS¬ÃË ´§cflÊflÎÆcflÁ÷fi— ‚ÊÃÎÁ÷fi—– ßãº˝Êfiÿ ◊œÈfi◊à‚ÈÃ◊˜H§8H
…ŒtÚto : su ¨æï„ëç|æ:-hË ftZðt{tk fwþ¤ «c±ïç|æ:-{nt™ rðît™tu™u «c±æñ-{nt™-yr‚ MÚtq¤
±ÝSЄè-ftc™t Ëtkƒu÷wk y™u ¾tkzrýÞtu ƒ™tðu÷ ntuÞ, su Ý:-y{tht §‹Îíæ²-yiïÞo «t fhtð™th
ÔÞðnth™u {txu ¥l-yts }æ{é}æ„ì-{Äwh ytrŒ «þkË™eÞ „wýðt¤t …ŒtÚttuo™u ¨é„}æì-rËØ fhðt™t
nu‚w ntuÞ Au, „æ-Ëtkƒu÷wk-¾tkzrýÞt™u Ëðo {™w»Þtuyu rËØ fhðt ÞtuøÞ Au. (8)
¼tðtÚto : su{ …ÚÚth™t Ëtkƒu÷t y™u ¾tkzrýÞt ntuÞ Au, ‚u{ s ftc, ÷tu¾kz, rÃt¥t¤, [tkŒe
y™u Ëtu™t ytrŒ™t …ý ƒ™tðe þftÞ Au. ‚u ËtÄ™tuÚte yti»trÄytu™tu hË ftZðt ytrŒ ftÞtuo™u
{™w»Þ rËØ fhu. (8)
©U|ë¿c≈¢ øêflÊfi÷¸⁄U®R ‚Ê◊¯ ¬ÁflòÊ •Ê‚Îfi¡– ÁŸœfiÁ„ ªÊ⁄UÁœfi àflÁøH§9H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ‚wk ™}Ãææï:-…tÞŒ¤ y™u ntÚte, ½tuzt ð„uhu …h ytYZ ÚtÞu÷ ƒu «fth™e
Ëu™tytu™e Ë{t™ çàæcÅ}æì-rðþu»t ¨æï}æ}æì-Ëðo htu„ rð™tþf; ƒ¤, …wrü y™u ƒwrØðÄof W¥t{ yti»trÄY…
hËLtu ©y|æÚ-W¥t{ he‚u Äthý fh y™u ‚u™tÚte ƒL™u «fth™e Ëu™tytu™u Ðç±~æï-þwØ ¥æ¨ë…-fh.
xææï:-…]rÚtðe™e ¥ç{-W…h yÚtto‚T y±ç™-‚u™e …eX W…h ‚u Ëu™tytu™u ç‹æŠæïçã-ËðoÚtt ËkMÚttr…‚ fh. (9)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t ytrŒyu ƒu «fth™e Ëu™tytu ht¾ðe òuEyu yuf ðtn™tu …h Ëðth y™u
ƒeS …tÞŒ¤. ‚u™t {txu W¥t{ hË y™u þ† ytrŒ Ët{„úe ‚iÞth fhðe òuEyu. (ƒL™u Ëu™tytu™u)
ÉøðuŒ¼t»Þ 135
W¥t{ rþûtt ‚Útt yti»trÄ«Œt™ îtht þwØ ƒ¤Þwõ‚ y™u Ëðo htu„tuÚte hrn‚ fhe™u, …]rÚtðe …h [¢ð‚eo
htßÞ™wk r™íÞ Ëuð™ fhðwk òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : Ë‚tðeË{tk Ëqõ‚{tk yÂø™ y™u rðît™™t su-su „wý fnu÷ Au, ‚u Ëtkƒu÷wk y™u ¾tkzrýÞt
ytrŒ ËtÄ™tu™u „úný fhe yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte ËkËth™t …ŒtÚttuoÚte y™uf «fth™t Wíf]ü …ŒtÚttuo
Wí…L™ fhu. yu yÚto™wk yt Ëqõ‚{tk Ëk…tŒ™ fhðtÚte Ë¥ttðeË{tk Ëqõ‚{tk fnu÷ yÚto™e ËtÚtu yt
yêtðeË{tk Ëqõ‚™e Ëk„r‚ Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. (28)
Ëqõ‚-29
ÿ|ìÊ|h ‚fiàÿ ‚Ê◊¬Ê •ŸÊ‡ÊSÃÊ ßfifl S◊Á‚fi–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§1H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æÐæ:-Wí…L™ ÚtÞu÷ Ëðo …ŒtÚttuo™e hûtt fh™th „éç±}æ{-y™uf «fth™t …qßÞ‚{
Ä™Þwõ‚ ¨y²-yrð™tþe MðY…, Ëßs™tu{tk ©uc §‹Îí-«þM‚ yiïÞo «t LÞtÞtÄeþ ! yt…
²çÓ™„ì-òu y{u fŒe …ý ¥ÝæàæS„槱-y«þkË™eÞ „wý Ët{ÚÞoðt¤t™e Ë{t™ S}æç¨-ntuÞ „é-
A‚tk …ý Ý:-y{™u ¨ãdï¯é-yËkÏÞ àæéç|æí¯é-W¥t{ Ëw¾ŒtÞf xææï¯é-…þw, RrLÿÞ, …]rÚtðe y™u ¥Eï¯é-
ðu„, yÂø™ ‚Útt ½tuzt ytrŒ{tk çã-r™ùÞÚte ¥æ + à梨²-«þM‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ yt¤ËÚte {™w»Þ ©uc‚t hrn‚ ƒ™u Au, ‚u{ y{u …ý òu ftuEðth «{tŒe
ƒ™eyu, ‚tu nu LÞtÞtÄeþ ! y{™u «þkË™eÞ …wÁ»ttÚto y™u „wýÞwõ‚ fhtu, suÚte y{u Ãt]rÚtÔte ytrŒ
htßÞ y™u W¥t{ ntÚte, ½tuzt, ƒ¤Œ y™u „tÞ ytrŒ …þwytu™u «t fhe™u, ‚u™wk …t÷™ y™u
ð]rØ fhe™u, ‚u™tÚte W…fth „úný fhe™u, «þkË™eÞ ƒ™eyu. (1)
Á‡ÊÁ¬˝fiãflÊ¡ÊŸÊ¢ ¬Ã ‡ÊøËfiflSÃflfi Œ¢‚ŸÊfi–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§2H
…ŒtÚto : nu çàæçŒæíÝì-«t fhðt ÞtuøÞ «þkË™eÞ yirnf-ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf Ëw¾ «Œt‚t
àæ™è±:-y™uf «fth™t f{o ‚Útt «òÞwõ‚-«¿ttÞwõ‚ ±æ…æÝæ}æì-Ëk„út{tu™e {æÞ{tk Œæ„ï-…t÷f, „é±è}æÍæ-
y™uf «fth™t «þkË™eÞ rðãt Ä™Þwõ‚ §‹Îí-Ëðo htßÞ™t yiïÞo™u Äthý fh™th LÞtÞtÄeþ !
su „±-yt…™e ΢Sæ‹ææ-ðuŒðtýe Þwõ‚ rðãt Ërn‚ r¢Þt Au, ‚uÚte yt… ¨ãdï¯é-yËkÏÞ àæéç|æí¯é-
W¥t{ rð{t™ ytrŒ ðtn™tu{tk yÚtðt ‚u™136 t ËtÄ™tu{tk xææï¯é-ËíÞ¼t»tý, þt†-rþûttÞwõ‚ ðtýe ytrŒ
RrLÿÞtu ¥Eï¯é-ðu„ ytrŒ „wýtuðt¤t yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo Ërn‚ ½tuzt ytrŒ ÔÞðnthtu{tk Ý:-y{™u
rðît™tu™u ¥æ + à梨²-W¥t{ „wýÞwõ‚ fhtu. (2)
136 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu s„Œeïh™u yu he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu fu-nu ¼„ð™T ! ‚wk f]…t fhe™u
suðe he‚u LÞtÞtÄeþ‚t, W¥t{ htßÞ ytrŒ™e «tr fhtðu Au, ‚u{ y{™u Ãt]rÚtÔteLtt htßÞ™e Þwõ‚,
ËíÞ¼t»týþe÷, ƒúñrðãt y™u rþÕ…rðãt ytrŒ™e rËrØ fh™th y™u r™íÞ çtwrØBttLt ƒ™tð. (2)
ÁŸcflÊfi¬ÿÊ Á◊ÕÍƺ·ÊÊfi ‚SÃÊ◊’Èfiäÿ◊ÊŸ–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§3H
…ŒtÚto : „éç±}æÍæ-y™uf «fth™t Ä™Þwõ‚ §‹Îí-yrðãtY…e r™ÿt y™u Œtu»ttu™u Œqh fh™th rðît™T !
su ç}æƒêöàææ-rð»tÞtËÂõ‚, «{tŒ y™u ©uc f{tuo™t rð™tþ™u ƒ‚tð™th ¥Ïæ銲}ææÝï-ƒtuÄ r™ðthf
yt÷MÞf{o{tk hnu÷t þheh y™u {™ ¨S„æ}æì-þÞLt fhu Au, …wÁ»ttÚto™tu ™tþ fhu Au, ‚u™wk yt…
çÝcÃææв-r™ðthý fhtu, „é-y™u ¨ãdï¯é-y™uf àæéç|æí¯é-«þM‚ „wýðt¤t xææï¯é-…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo
‚Útt ¥Eï¯é-ÔÞtrÂþe÷ = «íÞuf ðM‚w{tk hnu™th yÂø™ ytrŒ rð»tÞtu{tk Ý:-y{™u ¥æ + à梨²
ytŒh…qðof W¥t{ „wýðt™ ƒ™tðtu. (3)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu þheh y™u ytí{t™e yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u ©uc f{tuo{tk r™íÞ
«Þí™ fhðtu òuEyu. (3)
‚‚ãÃÈÆ àÿÊ •⁄UÊfiÃÿÊ ’ÊœfiãÃÈ ‡ÊÍ⁄U ⁄UÊÃÿfi—–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§4H
…ŒtÚto : nu „éç±}æÍæ-rðãt, Ëwðýo, Ëu™t ytrŒ Ä™Þwõ‚, àæêÚ-þºtwytu™t ƒ¤™tu ™tþ fh™th
Ëu™t…r‚ ! yt…™t ¥ÚæyæÄæ:-su Œt™ ytrŒ hrn‚, Ä{o hrn‚ þºtw Au, ‚uytu ¨¨‹„é-r™ÿt™u «tÂ
ÚttÞ-ËqE òÞ y™u su Ú愲:-Œt™ ytrŒ Ä{o™t Œt‚t Au, y²æ:-‚u Ëðo Ïææï{‹„é-ò„]‚ hne™u þºtw
y™u r{ºt™u òýu. „é-y™u nu §‹Îí-…h{ yiïÞoðt™, ˼tæÞût, Ëu™t…r‚, ðeh …wÁ»t yt… ¨ãdï¯é-
ƒnw s-yËkÏÞ àæéç|æí¯é-…]rÚtðe ytrŒ ©uc „wýðt¤t xææï¯é-ËqÞo ytrŒ y™u ¥Eï¯é-yÂø™ ytrŒ{tk
Ý:-y{™u ¥æ + àæ¢SæÄæ-ËðoºtÚte þºtwrðsÞÚte «þkËtÞwõ‚ fhtu.
¼tðtÚto : y{tuyu …tu‚t™e Ëu™tytu{tk ðeh {™w»Þtu™u ht¾e™u yt™krŒ‚-nŠ»t‚ fhðt òuEyu,
suÚte ¼ÞÚte Œwü þºtw Ëq‚t = rLt»åtuü hnu, fŒe …ý ò„u ™rn. suÚte y{u r™»fkxf [¢ð‚eo htßÞ™wk
r™íÞ Ëuð™ fh‚t hneyu. (4)
‚Á◊fiãº˝ ªŒ¸÷¢ ◊ÎfiáÊ ŸÈÆflãï ¬Ê¬ÿÊfi◊ÈÆÿÊ–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-LÞtÞtÄeþ ! yt… xæÎü|æ}æì-„Äuzt Ë{t™ Mð¼tððt¤t ‚Útt ¥}æé²æ-y{the
…tA¤ ÐæŒæ²æ-…t…Y… r{ÚÞt ¼t»týÚte Þwõ‚ Ëtûte y™u ¼t»tý ytrŒ f…xÚte y{the Ý鱋„}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 137
M‚wr‚ fh‚t þºtw™wk ¨¢}æë‡æ-n™™ fhtu-Œkz yt…tu.
nu „éç±Íæ-y™uf «fth™e rðãt y™u Ä{oY…e Ä™ðt¤t §‹Îí-˼tyæGtût y™u LÞtÞtÄeþ !
yt…u …tu‚t™t ¨ãdï¯é-yíÞrÄf àæéç|æí¯é-þwØ ¼tð™t y™u Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthtuÚte „úný fhu÷ xææï¯é-
…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ‚Útt ¥Eï¯é-ntÚte, ½tuzt ytrŒ …þwytu{tk Ý:-y{™u ¥æà梨²-ËíÞ ÔÞðnth
y™u ð‚o™ðt¤t yÚtto‚T y…htÄ hrn‚ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su ˼tæÞût LÞtÞ™t ytË™ …h ƒuËe™u „Äuztk Ë{t™ Mð¼tððt¤t {q¾o™u, „kŒt
þçŒ Wå[thý fh™th ÔÞr¼[the™u ‚Útt yLÞtÞ y™u r{ÚÞt ð[™ Y… Ëtûte ÚtE (yLÞ™tu)
r‚hMfth fh™th™u ÞÚttur[‚ Y…{tk Œkz yt…u, y™u su ËíÞðtŒe Ä{toí{t Au, ‚u™tu Ëífth fhu.
su yLÞtÞ…qðof ƒeò™e ðM‚w …[tðe …tzu Au, ‚u™u Œkz yt…e™u, su™e su ðM‚w ntuÞ, ‚u™u
‚u y…tðu ‚Útt su yu LÞtÞtÄeþtu™t Ë™t™‚ = þtï‚ Ä{o™wk ËŒt …t÷™ fhu, ‚u™tu y{u r™hk‚h
Ëífth fheyu. (5)
¬ÃÊfiÁà ∑ȧá«ÎÆáÊÊëÿÊfi ŒÍÆ⁄U¢ flÊÃÊ flŸÊŒÁœfi–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§6H
…ŒtÚto : nu „éç±}æÍæ-y™uf «fth™t Ä™™u rËØ fh™th §‹Îí-Ëðtuíf]ü rðît™ ! yt…-su{ ±æ„:-
ðtÞw ÜëU‡Çë‡ææÓ²æ-fwrx÷ „r‚Úte ±Ýæ„ì-s„ítT yÚtðt rfhýtuÚte ÎêÚ}æì-Œqh ¥ç{Єæç„-[tÕÞtu òÞ
‚u{ fhtu, y™u ¨ãdï¯é-ƒnw s xææï¯é-…]rÚtðe, RrLÿÞ, rfhý y™u [‚w»…t-åttuÃtøtt «týeytu{tk ¥Eï¯é-
ðu„ ytrŒ „wýtu{tk ‚Útt àæéç|æí¯é-þwØ ÔÞðnthtu{tk Ëðo «týeytu y™u y«týeytu™u Ëwþtur¼‚ fhu
Au, ‚u{ ‹æ:-y{™u ¥æàæ¢SæÄæ-ËðoºtÚte «þkrË‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu{ òýðwk òuEyu fu-yt su ðtÞw Au, ‚u s Ëðoºt „r‚ fh‚tu, yÂø™
ytrŒÚte yrÄf r‚ÞofT-fwrx÷ „r‚ fh™thtu, yíÞk‚ yiïÞo «t fhtð™thtu; …þw, …ûte ‚Útt ð]ût
ytrŒ™e [uüt, ð]rØ y™u ¼ks™-™tþ™tu fh™thtu ‚Útt Ë{M‚ ÔÞðnth™wk fthý Au. (6)
‚flZ®®fi ¬Á⁄U∑˝§Ê‡Ê¢ ¡fiÁ„ ¡ê÷ÿÊfi ∑Χ∑§ŒÊ‡flfi◊˜–
•Ê ÃÍ Ÿfi ßãº˝ ‡Ê¢‚ÿ ªÊcfl‡flfi·È ‡ÊÈÆÁ÷˝·Èfi ‚„dfi·È ÃÈflË◊ÉÊH§7H
…ŒtÚto : nu „é±è}æÍæ-y™L‚ ƒ¤Y… Ä™Þwõ‚ §‹Îí-Ëðo þºtw r™ðthf Ëu™tæÞût ! yt… Ý:-
y{tht ¨ãdï¯é-y™uf àæéç|æí¯é-þw¼ f{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk ‚Útt ¥Eï¯é-ntÚte, ½tuzt Y… yk„tu{tk rð™tþ
fhtð™th ÔÞðnth™u ÐçÚÜíUæïàæ}æì-Ë{M‚ hztð™th ÔÞðnth™u-Œw:¾ËBtqnLtu …çã-rð™ü fhtu. y™u
su Ý:-y{tht þºtw ntuÞ ÜëUÜUÎæE}æì-Œw:138
¾ yt…™th™tu …ý …}|æ²-rð™tþ fhtu, „é-y™u ‚u™tÚte
Ý:-y{™u ¥æà梨²-þºtwytuÚte …]ÚtfT fhe ËðoºtÚte Ëw¾e fhtu. (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu s„Œeïh™u yu he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu fu-‘nu …h{tí{™T ! yt…
138 ÉøðuŒ¼t»Þ É
su y{tht{tk Œwü ÔÞðnth Y… þºtw Au, ‚u Ëðo™u Œqh fhe™u y{™u Ë{M‚ yiïÞo «Œt™ fhtu.
(7)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚{tk …ŒtÚto rðãt y™u ‚u™t ËtÄ™ fnu÷ Au y™u ‚u™t W…tŒt™ fthý s„‚™t
…ŒtÚto Au. ‚u s„ŒeïhÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ Au; yºtu ‚uÚte W…fth „úný{tk Ë{Úto ˼tæÞût Ërn‚
˼ts™tu ntuÞ Au. yuðwk fÚt™ ntuðtÚte yêtðeË{tk Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt ytu„ýºteË{tk ËqõítLtt
yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (29)
Ëqõ‚-30
•Ê fl ßãº˝¢ Á∑˝§Áfl¯ ÿÕÊ flÊ¡ÿãÃfi— ‡ÊÃ∑˝§fiÃÈ◊˜– ◊¢Á„ficΔ¢ Á‚Üø ßãŒÈfiÁ÷—H§1H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ²ƒæ-su{ ¾u‚e fh™th ¾uzq‚ çÜíUç±}æì-fwðt™u ¾tuŒe™u-«t fhe™u ‚u™t
s¤Úte ¾u‚h{tk ç¨@-®Ë[™ fhu Au y™u su{ ±æ…²‹„:-ðu„Þwõ‚ ðtÞw §‹Îéç|æ:-s¤Úte àæ„ÜíU„é}æì-
yËkÏÞ f{tuo ÚttÞ Au. }æ¢çãcÆ}æì-yr‚ {nt™ §‹Îí}æì-…h{ yiïÞo™t r™r{¥t yÂø™™u-ËqÞo™u ËkÞwõ‚
fhu Au; ‚u{ yt… …ý «òytu™u Ëw¾tuÚte yrÇtr»tõít fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ «Út{ fwðt™u ¾tuŒe™u ‚u™t s¤Úte M™t™, …t™, ¾u‚e, ƒ„e[t{tk ®Ë[™
ytrŒ ÔÞðnth fhe™u Ëw¾e ƒ™u Au, ‚u{s rðît™tu ÞÚttÞtuøGt f¤tÞkºttu{tk yÂø™™u Þwõ‚ fhe™u,
‚u™t ËkƒkÄÚte s¤ MÚttr…‚ fhe™u, [÷tððtÚte y™uf ftÞtuo fhe™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (1)
‡Êâ flÊ ÿ— ‡ÊÈøËfiŸÊ¢ ‚„d¯ flÊ ‚◊ÊfiÁ‡Ê⁄UÊ◊˜– ∞ŒÈfi ÁŸ꟢ Ÿ ⁄UËfiÿÃH§2H
…ŒtÚto : su …rðºt y™u ƒ¤ðt™ rðît™ Au ‚u-su yu ¼tir‚f yÂø™ Au, ‚u Ý-su{ s¤ çÝ}Ý}æì-
™e[u™e-Zt¤™e ‚hV òÞ Au, ‚u{ àæé™èÝæ}æì-þwØ f¤tÞkºt y™u «ftþÞwõ‚ …ŒtÚttuo{tk àæ„}æì-Ëtu„ýt
yÚtðt ¨}ææçàæÚæ}æì-su Ëðo «fth™t ÃtfÔtÔttBttk ytðu ‚u …ŒtÚttuo™t ¨ãd}æì-nòh„ýt ¥æ, §„ì-©-
ytÄth y™u Œtn „wýðt¤tu yÂø™ Au, ‚u™u Ú貄ï-òýu Au. (2)
¼tðtÚto : yu yÂø™, ËqÞo rðãw‚T y™u «rËØ Y…Úte ËUfztu «fthÚte þwrØ fhu Au, …tfðtðt¤t
…ŒtÚttuo™e {æÞ{tk ðu„Úte nòhtu …ŒtÚttuo™u ÃtfÔtu Au.
su{ s¤ ™e[u ‚hV ðnu Au, ‚u{ yÂø™ W…h W…h ‚hV òÞ Au, yÂø™ y™u s¤™t rðÃtÞtoËÚte
yÂø™™u ™e[u ht¾e™u y™u ‚uÚte W…h s¤Ltwk MÚtt…™ fhðtÚte ƒL™u™t Þtu„Úte y™u ðht¤ ðu„ ytrŒ
„wý Wí…L™ ÚttÞ Au. (2)
‚¢ ÿã◊ŒÊfiÿ ‡ÊÈÆ|c◊áÊfi ∞ŸÊ sfiSÿÊŒ⁄Ufi– ‚◊Èƺ˝Ê Ÿ √ÿøÊfi ŒœH§3H
…ŒtÚto : nwk çã-…tu‚t™t r™ùÞÚte }æÎæ²-n»to = yt™kŒ y™u àæéçc}æ‡æï-«þM‚ ƒ¤Þwõ‚ ÔÞðnth
{txu Ý-su{ ¨}æéÎí:-Ë{wÿ ò™:-y™uf ÔÞðnth yÚtto‚T rðrðÄ s¤ ¥S²-yu RLÿ ™t{f yÂø™™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 139
©ÎÚï-{æÞ{tk »Ýæ-yu ËUfztu y™u nòhtu „wýtu Ërn‚ ð‚o{t™ ²„ì-su r¢Þtytu Au, ‚u™u ¨¢Î{ï-
Ëthe he‚u Äthý fÁk. (3)
¼tðtÚto : su{ Ë{wÿ™t WŒh-{æÞ{tk y™uf „wýtu ™u hí™tu Au yÚtðt y„tÄ s¤ Au, ‚u{
yÂø™™e {æÞ{tk y™uf „wýtu ‚Útt y™uf r¢Þtytu Au. ítuÚte Ëðo {™w»Þtuyu yÂø™ y™u s¤™t
«Þí™Úte y™uf «fth™t W…fth™u „úný fhðtu òuEyu. (3)
•ÿ◊Èfi Ã ‚◊fiÃÁ‚ ∑§¬ÊÃfi ßfl ª÷¸Áœ◊˜– fløSÃ|ìÊfi㟠•Ê„‚H§4H
…ŒtÚto : ¥²}æì-su RLÿ ™t{f yÂø™ …h{uïhu h[u÷ Au ©-r™ùÞÚte y{u òýeyu Aeyu fu
su{ xæ|æüç{}æì-„¼o Äthý fh™the fƒq‚he™u ÜUÐæï„ §±-fƒq‚h «t ÚttÞ Au, ‚u{ Ý:-y{the
±™:-ðtýe™u ¨}ææïã¨ï-«t ÚttÞ Au, 癄ì-y™u ‚u rËØ fhu÷ Ý:-y{™u yæyæì-…qðtuoõ‚ ƒ¤ ytrŒ
„wýtu™t ðÄof yt™kŒ™u ¥yæçSæ-r™hk‚h «t fhtðu Au. (4)
¼tðtÚto : su{ fƒq‚h ðu„Úte fƒq‚he™tu …eAtu fhu Au, ‚u{ rþÕ…rðãt îtht rËØ fhu÷ yÂø™
y™wfq¤ „r‚™u «t ÚttÞ Au. {™w»Þ yu rðãt™u W…Œuþ y™u ©ðý îtht «t fhe þfu Au. (4)
SÃÊòÊ¢ ⁄UÊfiœÊŸÊ¢ ¬Ã Áªfl¸ÓÊ„Ê flË⁄U®R ÿSÿfi Ã– Áfl÷ÍfiÁÃ⁄USÃÈ ‚ÍÆŸÎÃÊfiH§5H
…ŒtÚto : nu çxæ±æüã:-ðuŒðtýeÚte «t Útðt ÞtuøÞ, ±èÚ-òýðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™t ¿tt‚t y™u Ë{M‚
Œw:¾tu™tu rð™tþ fh™th, Úæ{æÝæ}æì-su …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo{tk-Ä™tu{tk Ëðo Ëw¾ rËØ ÚttÞ Au ‚u™t
Єï-…tðf, ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût rðît™T ! „-yt…™t ¨êÝë„æ-©uc‚tÚte Ëðo „wýtu™tu «ftþ fh™th
ç±|æêç„:-rðrðÄ yiïÞo Au; ‚u yt…™e …tËuÚte y{tht „úný fhu÷ S„æï~æ}æì-M‚wr‚ ËBtqn Ý:-y{tht
…qðtuoõ‚ }æÎæ²-yt™kŒ y™u àæéçc}æ‡æï-ƒ¤ {txu ¥Syæé-ÚttÞ. (5)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …qðo ºteò {kºtÚte }æÎæ²-àæéçc}æ‡æï y™u Ý: yt ºtýuÞ …Œtu™e y™wð]r¥t
ytðu÷e Au. y{u Ëðo {™w»Þtuyu su Ëðo™t Mðt{e, ðuŒtuõ‚ „wýtu™t …wks (= Äthýf‚to) rð¿tt™«u{e
ËíÞ yiïÞoÚte Þwõ‚, ÞÚttÞtuøÞ LÞtÞ fh™th, ˼tæÞût yÚtðt Ëu™t…r‚ rðît™ Au, ‚u™u s LÞtÞtÄeþ
{t™ðt òuEyu. (5)
™§äfl¸|SÃficΔUÊ Ÿ ™§Ãÿ˘|S◊ãflÊ¡fi ‡ÊÃ∑˝§ÃÊ– ‚◊ãÿ·Èfi ’˝flÊfl„ÒH§6H
…ŒtÚto : nu àæ„ÜíU„æï-y™uf «fth™t f{o ‚Útt y™uf «fth™e «¿tt-ƒwrØ Þwõ‚ ˼tæÞût y™u
Ëu™tæÞût ! su yt…™e ËntÞ™u ÞtuøÞ Au, ‚u Ëðo ftÞtuo{tk y{u ¨¢Ïæí±æ±ãñ-…hM…h {¤e™u W…Œuþ
y™u ©ðý{tk Ëk{r‚Úte [t÷eyu y™u yt… Ý:-y{the ª„²ï-hûtt ytrŒ™u {txu ªŠ±ü:-Ëðtuo…rh
ç„cÆ-rðhts{t™ Úttytu. yt he‚u (¥çS}æÝì140) yu ±æ…ï-ÞwØ{tk ‚Útt ¥‹²ï¯é-ÞwØÚte r¼L™ ËtÄ™eÞ
ftÞtuo{tk yÚtto‚T yLÞ f‚oÔÞtu{tk yt… y™u nwk-«r‚s™ yÚtðt ƒu-ƒu {¤e™u …hM…h W…Œuþ y™u
©ðý r™íÞ fÞto fheyu. (6)
140 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : ËíÞt[hýðt¤t, æÞt™tðÂMÚt {™w»Þu ytí{ÂMÚt‚, yL‚Þto{e s„Œeïh™e yt¿ttÚte,
Ëu™t™t yrÄct‚t y™u ˼tæÞût îtht ËíÞ-yËíÞ ‚Útt f‚oÔÞ-yf‚oÔÞ™tu ËBÞf r™ùÞ fhðtu
òuEyu. ‚u™t rð™t fŒe ftuE™tu rðsÞ y™u ËíÞ™tu ƒtuÄ ÚtE þf‚tu ™Úte.
su ËðoÔÞt…e s„Œeïh™u LÞtÞtÄeþ {t™e™u ‚Útt ÄtŠ{f, þqhðeh™u Ëu™t…r‚ ƒ™tðe™u, þºtwytu™e
ËtÚtu ÞwØ fhu Au, ‚u™tu r™ùÞ rðsÞ ÚttÞ Au, yLÞ™tu ™rn. (6)
ÿÊªfiÿÊª ÃflSÃfi⁄U¢ flÊ¡fiflÊ¡ „flÊ◊„– ‚πÊfiÿ ßãº˝fi◊ÍÆÃÿfiH§7H
[Eïh]
…ŒtÚto : y{u ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt ƒ™e™u y{the ª„²ï-hûtt ytrŒ {txu ²æïxæï²æïxæï-«íÞuf
y™w…÷çÄ-frX™‚tÚte «t …ŒtÚto™e «trÂ{tk ‚Útt ±æ…ï±æ…ï-«íÞuf ÞwØ{tk „±S„Ú}æì-ËðoÚtt òýðt
ÞtuøÞ §‹Îí}æì-Ë{M‚ rðsÞ «Œt™ fhtð™th s„Œeïh™wk ã±æ}æãï-ytbt™ fheyu Aeyu.
[Ëu™tæÞût]
y{u ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt ƒ™e™u y{the ª„²ï-rðsÞ Ëw¾™e «tr {txu ²æïxæï²æïxæï-«íÞuf
ÞwØ{tk „±S„Ú}æì-ËðoÚtt òýðt ÞtuøÞ §‹Îí}æì-Œwü þºtw™t r™ðthf, ytí{t y™u þhehÚte ƒ¤ðt™,
ÄtŠ{f, ðeh Ëu™t…r‚ ‚Útt ˼tæÞût™wk ã±æ}æãï-ytbt™ fheyu Aeyu. (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu …hM…h r{ºt‚t fhe™u, «t …ŒtÚttuo™e hûtt ‚Útt Ëðoºt rðsÞ fhðtu
òuEyu. …h{uïh y™u Ëu™t…rít™tu r™íÞ yt©Þ fhðtu òuEyu; fuð¤ ytx÷wk fhðt {tºtÚte yu
rËrØ ÚtE þf‚e ™Úte; …hk‚w rðãt y™u …wÁ»ttÚtoÚte rËrØ «t ÚtE þfu Au. (7)
•Ê ÉÊÊfi ª◊lÁŒ üÊflfià‚„|dáÊËfiÁ÷M§ÁÃÁ÷fi—– flÊ¡fiÁ÷L§¬fi ŸÊ „flfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : ²çÎ-su ‚u §‹Îí:-˼t y™u Ëu™t™t yæÞût Ý:-y{tht ¥æ ãÃæ}æì-ytnTðt™ y™u
«tÚto™t ytrŒ™u Ÿæ±„ì-Ëtk¼¤u ‚tu ¨ {-‚u s ¨ãçd‡æèç|æ:-y™uf «þM‚ …ŒtÚttuo™u «t fhtð™the
ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒ ÔÞðnth y™u ±æ…ïç|æ:-yL™, ¿tt™ y™u ÞwØ ytrŒ™e ËtÚtu Ý:-y{thwk ã±}æì-
ytnTÔttLt-«tÚto™t™u ©Ðæxæ}æ„ì-Ëthe he‚u «t fhu. (8)
¼tðtÚto : ßÞtk {™w»Þ-ËíÞ ¼tðÚte su ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût™e Ëuðt fhu Au, íÞtk hûtt™u
{txu ‚u Ëu™t™t yk„tu y™u yL™trŒ-hí™trŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu ‚u™e Ë{e… ÂMÚt‚ ÚttÞ Au. ‚u™e ËntÞ‚t
rð™t ftuE™u …ý Ët[wk Ëw¾ y™u rðsÞ «t ÚtE þf‚t ™Úte. (8)
•ŸÈfi ¬˝àŸSÿÊÒ∑§fi‚Ê „ÈÆfl ÃÈfiÁfl¬˝Áâ Ÿ⁄Ufi◊˜– ÿ¢ Ã ¬ÍflZ®®fi Á¬ÃÊ „ÈÆflH§9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! „ï-‚tht çЄæ-s™f = r…‚t yÚtðt yt[tÞo ²}æì-su s„Œeïh yÚtðt
˼t y™u Ëu™t™t yæÞût™wk ÐíyÝS²-Ë™t‚™ fthý y™u ¥æïÜU¨:-Ëðo™t r™ðtË™wk r™r{‚ ytftþ™tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 141
fthýÚte „éç±Ðíç„}æì-y™uf ftÞtuo™t ¿tt‚t y™u Ë{M‚ s„‚™t ™u‚t …h{uïh yÚtðt ˼t y™u
Ëu™t™t yæÞût™wk Ðê±ü}æì-«Út{ (¥Ýé) ãé±ï-ytnTÔttLt = „úný fhu Au, ‚u™e nwk ãé±ï-ÞÚttð‚T M‚wr‚
fÁk Awk. (9)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ fhu Au fu-nu {™w»Þtu ! ‚{thu yLÞtu™u yu he‚u W…Œuþ fhðtu òuEyu-
su y™trŒ fthýÚte y™uf «fth™t ftÞo …ŒtÚttuo™u Wí…L™ fhu Au y™u su™e W…tË™t …qðoft¤{tk
÷tuftu yu-…qðoòuyu fhe Au, ð‚o{t™{tk fhu Au y™u ¼rð»Þ{tk fhþu, ‚u™e W…tË™t r™íÞ fhðe
òuEyu.
yºtu ftuE yLÞ™u …qAu fu ‚wk ftu™e W…tË™t fhu Au ? ‚tu ‚u™u W¥th yt…ðtu, fu su™e W…tË™t
‚tht r…‚t y™u Ëðo rðît™ fhu Au; ‚Útt su™w ðuŒ r™htfth, ËðoÔÞt…f, Ëðo þÂõ‚{t™, ysL{t
y™u y™trŒ MðY…ðt¤t s„Œeïh™wk «r‚…tŒ™ fhu Au, ‚u™e nwk r™íÞ W…tË™t fÁk Awk. (9)
â àflÊfi flÿ¢ ÁflfiEflÊ⁄UÊ ‡ÊÊfiS◊„ ¬ÈL§„ÍÖ ‚πfi fl‚Ê ¡Á⁄UÃÎèÿfi—H§10H
…ŒtÚto : nu ç±EÃææÚ-rðï™t h[rÞ‚t ÐéLãê„-y™uf s™tuÚte M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ±¨æï-su{tk Ëðo
¼q‚ ðtË fhu Au yÚtðt su Ëðo ¼q‚tu{tk ðtË fh™th ¨¶ï-Ëðo™t r{ºt s„Œeïh ! „}æì-‚u …qðtuoõ‚
y±æ-yt…™e ±²}æì-W…tË™t™u RåAwf y{u …çÚ„ë|²:-ÄtŠ{f rðît™ {™w»Þtu™u {txu ¥æ-ËðoºtÚte
àææS}æãï-ytþt fhe yu «ftþ™e y{tht Ëðo{tk «t Útðt™e ft{™t fheyu Aeyu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™t Ë{t„{Úte s yu Ëðo™t r™{to‚t, Ëðo™t …qßÞ, Ëðo™t r{ºt,
ËðtoÄth y™u …qðo {kºt{tk ðŠý‚ …h{uïh™t rð¿tt™ = rðþu»t¿tt™ y™u ‚u™e W…tË™t™e r™íÞ
ft{™t = RåAt fhðe òuEyu. fthý fu rðît™tu™t W…Œuþ rð™t ftuE™u …ý ÞÚttÚto Y…{tk rðþu»t
¿tt™ («tÂ) ÚtE þf‚wk ™Úte. (10)
•S◊Ê∑¢Ó§ Á‡ÊÁ¬˝áÊËfiŸÊ¢ ‚Ê◊fi¬Ê— ‚Ê◊¬Ê√ŸÊfi◊˜– ‚πfi flÁÖÊ˝ãà‚πËfiŸÊ◊˜H§11H
…ŒtÚto : ¨æï}æÐæ: Wí…L™ fhu÷ ftÞo …ŒtÚttuo™t hûtf ±ç…í‹æì-Ë{M‚ yrðãtY…e ykÄfth™t rð™tþf
y™u ©uc ¿tt™Þwõ‚ ¨¶ï-Ë{M‚ Ëw¾tu™t «Œt‚t ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ! Sææï}æŒææËææ}æì-ËtkËtrhf
…ŒtÚttuo™e h[™t fh™th ¨¶èÝæ}æì-Ëðo™t r{ºt …wÁ»ttu y™u ˾e †eytu ‚Útt ¥S}ææÜU}æì-y{the
çàæçÐí‡æèÝæ}æì-yt÷tuf y™u …h÷tuf™t ÔÞðnth-¿tt™ðt¤e †eytu{tk Ëðo «Ät™ y±æ-yt…™u ±²}æì-
y{u ¥æàææS}ææãï-«t fhðt RåAeyu Aeyu. (11)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …qðo {kºtÚte y±æ, ±²}æì, ¥æ, àææS}æãï yu [th …Œtu™e y™wð]r¥t Au. Ëðo
…wÁ»ttuyu y™u †eytuyu …hM…h r{ºt‚t fhe™u 142, …h{uïh™e W…tË™t, ytÞtuo™e hts˼t, rðãt˼t,
Ä{o˼t (htòÞo˼t, rðãtÚto˼t, Ä{to…˼t) y™u Ë{M‚ ÔÞðnthtu™e rËrØ ËŒt «Þí™Úte
fhðe òuEyu. (11)
142 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÃÕÊ ÃŒfiSÃÈ ‚Ê◊¬Ê— ‚πfi flÁÖÊ˝ãÃÕÊ ∑ΧáÊÈ– ÿÕÓÊ Ã ©U‡◊‚Ëc≈ÔÔÿfiH§12H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æÐæ:-s„‚{tk Wí…L™ …ŒtÚttuoÚte Ëðo™e hûtt fh™th ±ç…íÝì-˼tæÞût ! su{
y{u §cŲï-…tu‚t™t Ëw¾ {txu „ï-yt… þ†trð‚T ¨¶ï-r{ºt™e r{ºt‚t™e y™wfq¤ su r{ºtt[hý
fhðt ©à}æç¨-RåAeyu Aeyu y™u fheyu Aeyu „ƒæ-yu s he‚u yt…™e „„ì-r{ºt‚t y{tht{tk
¥S„é-ÚttÞ, yt… „ƒæ-‚u{ ÜëU‡æé-fhtu. (12)
¼tðtÚto : su{ Ëðo™t rníti»te y™u Ëf¤ rðãtÞwõ‚ ˼t y™u Ëu™t™t yæÞût «ò™e r™hk‚h
hûtt fhu, ‚u{ s «ò y™u Ëu™t™t {™w»Þtu …ý ‚u™e ËŒt hûtt fhu. (12)
⁄U®RflÃËfiŸ¸— ‚œ◊ÊŒ ßãº˝fi ‚ãÃÈ ÃÈÆÁflflÊfi¡Ê—– ˇÊÈÆ◊ãÃÊ ÿÊÁ÷◊¸Œfi◊H§13H
…ŒtÚto : ÿæé}æ‹„:-su™t y™uf «fth™t yL™ rðã{t™ Au ‚u y{u-²æç|æ:-su «òytu™e ËtÚtu
¨{}ææÎï-yt™kŒ Þwõ‚ MÚtt™{tk }æÎï}æ-yt™kŒ™u «t fheyu („ƒæ) ‚u{ Ý:-y{the „éç±±æ…æ:-
ƒnw s «fth™e rðãt-ƒtuÄðt¤e Úﱄè:-«þM‚ þtu¼t y™u Ä™ðt¤e «ò §‹Îíï-…h{ yiïÞo{tk r™Þwõ‚
¨‹„é-ÚttÞ. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût Ërn‚ Ëðo ˼tËŒtu …h Ëðo htßÞ ËkƒkÄ
‚Útt rðãt y™u Ä{o™t «[th ËkƒkÄe ftÞtuo™wk W¥th ŒtrÞíð ht¾e™u «þM‚ Ëw¾ MðÞk ¼tu„ððwk òuEyu
‚Útt yLÞtu™u ¼tu„ fhtððtu òuEyu.
ðuŒ™e yt¿tt™wËth rðãt, Y… Mð¼tðÞwõ‚ ÞwðtðMÚtt{tk †e-…wÁ»ttu™e …hM…h y™w{r‚Úte MðÞkðh
Útðt ÞtuøÞ Au. ‚uytu „]nftÞtuo y™u …hM…h Ëífth{tk r™íÞ «Þí™ fhu, yu Ëðo …h{uïh™e W…tË™t,
yt¿tt y™u Ëí…wÁ»ttu™e ˼t™e yt¿tt y™wËth ð‚o™ fhu, ‚uÚte r¼L™ ÔÞðnth{tk fŒe ftuE …wÁ»tu
y™u ftuE †eyu ûtý {tºt …ý hnuðwk ÞtuøÞ ™Úte. (13)
•Ê ÉÊ àflÊflÊãà◊ŸÊå× SÃÊÃÎèÿÊfi œÎcáÊÁflÿÊŸ—– ´§áÊÊ⁄UˇÊ¢ Ÿ ø∑˝§KÊfi—H§14H
…ŒtÚto : nu {ëc‡ææï-yr‚ «„ÕÇt = [‚wh ˼tæÞût ! y}æÝæ-ytí{tÚte-…tu‚t™e fwþ¤‚tÚte ¥æŒ„:-
Ëðo rðãtÞwõ‚, ËíÞ™tu W…Œuþ fh™th §²æÝ:-htßÞ™u òý™th hts™T y±æÃææÝì-yt…™e Ë{t™
Íæ-yt… s Atu su yt… ÓæÜíUÄææï:-hÚt™t ƒu …izt™e ¥ÿæ}æì Äqhe = Ähtu. Ý-Ë{t™ S„æï„ë|²:-M‚wr‚
fh™tht s™tu™u ¥æ«‡ææï:-«t Úttytu Atu. (14)
¼tðtÚto : su{ hÚt™u Äthý fh™the …izt™e Äqhe = Ähtu, ÎtqBtÔtt A‚tk …ý …tu‚t™t …h hÚt™u
ÂMÚt‚ ht¾e™u, ‚u™u Œu~tŒuþtL‚h{tk-yLÞ MÚtt™{tk …ntU[tzu Au, ‚u{ (nu hts™T !) Ë{M‚ „wý,
f{o, Mð¼tðÚte Ëk…L™ ‚{u yu Ëðo (hts ftÞo)™u r™Þkrºt‚ fhtu Atu. (14)
•Ê ÿgÈflfi— ‡ÊÃ∑˝§ÃflÊ ∑§Ê◊¯ ¡Á⁄UÃÏÆáÊÊ◊˜– ´§áÊÊ⁄UˇÊ¢ Ÿ ‡ÊøËfiÁ÷—H§15H
ÉøðuŒ¼t»Þ 143
 …ŒtÚto : nu àæ„ÜíU„æï-y™ufrðÄ rðãt, ƒwrØ y™u f{oÚte Þwõ‚ hts˼t™t Mðtr{™T ! (˼tæÞût-
hts™T !) yt… M‚wr‚ fh™tht ÄtŠ{f s™tuÚte „„ì-su yt…™e Îé±:-Ëuðt fhðt{tk ytðu Au ‚u™u
«t fhe™u àæ™èç|æ:-hÚt™t ÞtuøÞ f{tuoÚte ¥ÿæ}æì-‚u™e ÄwheÚte = Ähtu™e Ý-Ë{t™ ‚u …çÚ„ë‡ææ}æì-
M‚wr‚ fh™tht ÄtŠ{f s™tu™e Ëðo ÜUæ}æ}æì-ft{™t-RåAtytu™u ¥æ«‡ææï:-‚u™u y™wfq¤-Ëthe he‚u «tÂ
fhtðtu Atu. (15)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu™e Ëuðt rðãtŠÚtytuLte yÇteüLte …qŠ‚ fhu Au. yÚtto‚T ‚u™e RåAt y™wfq¤
ft{tu™u …qht fhu Au, ‚u{ …h{uïh™wk Ëuð™ (¼s™) fhtðu Au, ítuÚte Ëðo {™w»Þtuyu ‚u™wk Ëuð™ (¼s™)
fhðwk òuEyu. (15)
‡ÊEÁŒãº˝— ¬Ê¬˝ÈfiÕ|jÁ¡¸ªÊÿ ŸÊŸfiŒ|j— ‡ÊÊEfi‚|jœ¸ŸÓÊÁŸ–
‚ ŸÊfi Á„⁄Uáÿ⁄U®RÕ¢ Œ¢‚ŸÊfiflÊãà‚ Ÿfi— ‚ÁŸÃÊ ‚Ÿÿ ‚ ŸÊfi˘ŒÊØH§16H
…ŒtÚto : §‹Îí:-Ë]rüLtt f‚to Eïh y™u htßÞ™wk þtË™ fh™th ˼tæÞût àæE„ì-y™trŒ Ë™t‚™
fthýÚte ‹ææÝÎÎìç|æ:-yíÞk‚ yÔÞõ‚ þçŒ fh™th Sð yÚtðt rðãw‚T ytrŒÚte, àææE¨çj:-yíÞk‚
«þkË™eÞ «týðt¤t [h ‚Útt ÐíæïÐíéƒçj:-MÚtq¤ su y[h Au ‚u ftÞoY…e …ŒtÚttuoÚte {ÝæçÝ-…]rÚtðe,
Ëwðýo ytrŒ Ä™tu™u ç…xææ²-S‚u Au, «t fhu Au.
¨:-‚u ÎàæÝæ±æÝì-f{o™wk V¤ Œu™th ‚Útt ËtÄ™tu™e ËkÞwõ‚ EïhÝ:-y{tht {txu çãÚ‡²Úƒ}æì-
ßÞtur‚{t™ ËqÞo ytrŒ ÷tuf ‚Útt Ëwðýo ytrŒ …ŒtÚttuo™t hÚt yÚtto‚T Œu~tŒuþtL‚h{tk „{™ fhtð™th-
…ntU[tz™th rð{t™ ytrŒ hÚt-ðtn™ ËBtqnLtu ¥Îæ„ì-yt…u Au yÚtðt yt…þu. ¨:-‚u Ý:-y{™u
Ëw¾tu™t ¨Ý²ï-¼tu„™u {txu ¨çÝ„æ-rðãt, f{o y™u W…ŒuþÚte rð¼t„ fh™th ƒ™e™u Ë{M‚ Ëw¾tu™u
¥Îæyæì-yt…u Au, ‚u{ ˼t…r‚, Ëu™t…r‚ y™u LÞtÞtÄeþ …ý ð‚toð fhu. (16)
¼tðtÚto : su{ s„Œeïh Ë™t‚™ s„‚™t fthýÚte [h-y[h yÚtto‚T [÷ þheh y™u y[÷
…ŒtÚto Y… ftÞtuo™u Wí…L™ fhe™u, ‚uÚte Ëðo Sðtu™u Ë{M‚ Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ ˼t…r‚,
Ëu™t…r‚ y™u LÞtÞtÄeþ ˼t, Ëu™t y™u LÞtÞ™t Ëðo yk„tu™e h[™t fhe™u, Ëðo «òytu™u r™hk‚h
yt™kŒÞwõ‚ fhu.
su{ EïhÚte r¼L™ yLÞ ftuE s„‚™t h[rÞ‚t, f{oV¤Œt‚t y™u htßÞ™t W¥t{ þtËf
ƒ™e þf‚t ™Úte, ‚u{ (˼t…r‚ ytrŒyu) ‚u Ëðo™wk y™wct™ fhðwk òuEyu. (16)
•Ê|‡flfiŸÊflEÊfiflàÿ·Ê ÿÊfiâ ‡ÊflËfi
144 ⁄UÿÊ– ªÊ◊figdÊ Á„⁄UfiáÿflØH§17H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œtrhÿâ rð™tþf ¥çEÝæñ-ãtðt…]rÚtðe îLî™e Ë{t™ rðãt y™u r¢ÞtY…
îLî{tk fwþ¤ rþÕ…e, ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût rðît™tu ! ‚{u ƒL™u §cææ-yÇteü ¥Eæ±y²æ-ðu„
144 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ àæ±èÚ²æ-Œu~tŒuþtL‚h™u «t fhtð™the „r‚™e ËtÚtu çãÚ‡²±„ì-Ëwðýo ytrŒ
y™uf «fth™t ËtÄ™tuÚte ‚Útt xææï}æ„ì-Ëw¾™u «t fhtð™the y™uf rðÄ r¢ÞtÞwõ‚ hÚt-ðtn™™u
¥æ²æ„}æì-Ëthe he‚u Œu~tŒuþtL‚h{tk …ntU[tztu. (17)
¼tðtÚto : …qðtuoõ‚ yrï™tu = ãti (ËqÞo) y™u …]rÚtðe (…tŠÚtð …ŒtÚttuo)™t „wýtuÚte [÷tðu÷
Þt™-ðtn™ þe½ú „r‚ îtht ¼qr{ …h s¤{tk y™u ytftþ{tk-yL‚rhût{tk òÞ Au, ítuÚte ‚u™u þe½ú
rËØ fhðt òuEyu. (17)
‚◊ÊŸÿÊfi¡ŸÊ Á„ flÊ° ⁄UÕÊfi ŒdÊfl◊fiàÿ¸—– ‚◊Èƺ˝ •fi|‡flŸÿfiÃH§18H
…ŒtÚto : nu Îdæñ-{t„o [t÷ðt™e …ezt™u nh™th-™ü fhLtth ¥çEÝæ-Wõ‚ yrï Ë{t™ rþÕ…fthe
rðît™tu ! ±æ}æì-‚{tht rËØ fhu÷t ¨}æ²æï…Ý:-‚wÕÞ-Ë{t™ Þtus™tðt¤t ¥}æyÄæü:-¾U[™th {™w»Þ
ytrŒ «týeytuÚte hrn‚ Úƒ:-™tift ytrŒ ðtn™ ¨}æéÎíï-s¤Úte …qýo Ë{wÿ yÚtðt yL‚rhût{tk §ü²„ï-
[t÷u Au, su™t ðu„Úte y™u ¥E±y²æ-ðu„ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ àæ±èÚ²æ-Œu~tŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th
„r‚™e ËtÚtu Ë{wÿ™e yth y™u …th sE þfu Au. ‚{u ƒL™u ‚u™u rËØ fhtu. (18)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht su rðþt¤, yÂø™, ðht¤, s¤ y™u f÷tÞkºttuÚte Ëk[tr÷‚ Út™th ™tift-
Þt™ (ƒ™tððt{tk ytðu) Au, ‚u r™ŠðÎLt Y…u Ë{wÿ™e …th þe½ú …ntU[tze Œu Au. yuðt (™tuftÞt™tu)
…ntU[e þft‚wk ™Úte. (18)
ãÿ1>ÉãÿSÿfi ◊ÍÆœ¸ÁŸfi ø∑˝§¢ ⁄UÕfiSÿ ÿ◊ÕÈ—– ¬Á⁄U lÊ◊ãÿŒËfiÿÃH§19H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-rðãtÞwõ‚ rþÕ…e rðît™tu ! ‚{u ƒL™u-¥Í‹ÄæS²-rðr™ü ™ fhðt ÞtuøÞ
‚u ÚƒS²-rð{t™ ytrŒ ðtn™{tk }æê{üçÝ-W¥t{ yk„-y„ú ¼t„{tk su yuf ‚Útt ¥‹²„ì-ƒeswk ™e[u™e
‚hV f÷tÞkºt ƒ™tðtu, ‚tu ‚u ƒu [¢ Ë{wÿ yÚtðt læ}æì-ytftþ …h …ý ç‹æÄæï}æ‰æé:-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk
sðt {txu ƒnw s ËwkŒh Au. yu ƒL™u [¢tuÚte Þwõ‚ hÚt-Þt™ ÞÚtuü {t„o{tk §ü²„ï-…ntU[tzu Au.
(19)
¼tðtÚto : Ëðo rþÕ…e rðît™tuyu þe½ú sðt {txu su-su ðtn™™e RåAt fhu, ‚u-‚u™t y„ú¼t„{tk
yuf f÷tÞkºt [¢ y™u Ëðo f÷tÞkºttu™u ÎtqBttÔtÔtt {txu ƒeswk [¢ …tA¤™t ¼t„{tk ƒ™tððwk òuEyu.
‚u™e h[™t îtht s¤, yÂø™ ytrŒ™tu «Þtu„ fhe™u, ‚u Þt™-ðtn™Úte rþÕ…e÷tuf Ë{M‚ Ët{t™-
Ët{„úe Ërn‚ ¼qr{, Ë{wÿ y™u yL‚rhût {t„oÚte Ëw¾…qðof sE þfu Au yu r™rù‚ Au. (19)
∑§SÃfi ©U·— ∑§œÁ¬˝ÿ ÷ÈÆ¡ ◊ÃÊ¸®fi •◊àÿ¸– ∑¢§ ŸfiˇÊ‚ Áfl÷ÊflÁ⁄UH§20H
…ŒtÚto : nu rðãtr«Þs™T ! su yu ¥}æyÄæïü-fthý «ðtnY… ™tþ hrn‚, ÜU{çÐí²ï-fÚt™r«Þ
ç±|ææ±çÚ-rðrðÄ s„‚™u «ftrþ‚ fh™the ©¯æ:-Q»tt = «t‚:ft÷e™ðu¤t |æé…ï-Ëw¾ ¼tu„ fhtððt
{txu «t ÚttÞ Au, ‚u™u «t fhe™u yt… ÜU}æì-fÞtu {™w»Þ Ýÿæ¨ï-«t Út‚tu ™Úte, y™u ÜU:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 145
ftuý }æœæü:-|æé…ï-Ëw¾¼tu„ {txu yæï-‚the Ë{e… «t Út‚tu ™Úte ? (20)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk ftfw (æðr™¼uŒ)ÚtE yÚto Ë{sðtu òuEyu. ftuý {™w»Þ ft÷™e Ëqû{
y™u ÔÞÚto ™rn „w{tððt ÞtuøÞ „r‚™u òýu Au ? Ëðo {™w»Þ …wÁ»ttÚto™t ythk¼ Ë{Þ Ëw¾™t{f
W»ttðu¤t™u ÞÚttÚtoY…{tk ™Úte òý‚tu ? ítuÚte Ëðo {™w»Þtuyu «t‚:ft÷ QXe™u ßÞtk ËwÄe ™ Ëqðu,
íÞtk ËwÄe Ë{Þ™e yuf ûtý …ý ÔÞÚto „w{tððe ™ òuEyu. yt he‚u òý™th {™w»Þtu Ëðo ft¤{tk
Ëw¾ ¼tu„ðe þfu Au, yLÞ yt¤Ëw ™rn. (20)
flÿ¢ Á„ Ã •◊fiã◊sÊãÃÊŒÊ ¬fi⁄UÊ∑§ÊØ– •E Ÿ ÁøfiòÊ •L§Á·H§21H
…ŒtÚto : nu ft¤ rðãtrð‚T s™ ! su{ ±²}æì-ft¤™tu {rn{t òý™th y{u su ç™~æï-ytùÞoY…
¥Lç¯-÷t÷ „wý y™u «ftþÞwõ‚ Q»tt Au, ‚u™u ¥æ + ¥‹„æ„ì-Ë{e…MÚt ŒuþÚte y™u ¥æ + ÐÚæÜUæ„ì-
Œqh ŒuþÚte ¥Eï-«r‚ûtý rþrût‚ ½tuzt …h ƒuËe™u sðt-ytððt ‹æ-Ë{t™ ¥}æ‹}æçã-òýu Au, ‚u{
‚wk …ý òý. (21)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ¼q‚, ¼rð»Þ y™u ð‚o{t™ft¤™tu ÞÚttð‚T W…Þtu„ fhðt™wk òýu Au, ‚u™t
…wÁ»ttÚtoÚte Œqh™t y™u Ë{e…™t Ëðo ftÞtuo rËØ ÚttÞ Au. ítuÚte ftuE …ý {™w»Þu ûtý{tºt Ë{Þ
ÔÞÚto ™ „w{tðÔttu òuEyu. (21)
àfl¢ àÿÁ÷⁄UÊ ªfiÁ„ flÊ¡fiÁ÷ŒÈ¸Á„ÃÁŒ¸fl—– •S◊ ⁄U®RÁÿ¥ ÁŸ œÊfi⁄UÿH§22H
…ŒtÚto : nu ft¤™t {tntíBÞ™u òý™th rðît™T ! y±}æì-yt… su çα:-ËqÞo™t rfhýtuÚte Wí…L™
ÚtÞu÷e ‚u™e Îéçã„:-…wºte™e Ë{t™ W»ttðu¤t y²ïç|æ:-þtu¼™ ft¤ yðÞðtu yÚtto‚T rŒðË-{rn™t
rð¼t„tuÚte ‚u y{tht {txu ±æ…ïç|æ:-yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu yt™kŒ {txu ËðoºtÚte Ä™trŒ …ŒtÚttuo™e
«tr™e r™r{¥t ƒ™u Au, ‚uÚte ¥S}æï-y{tht {txu Úç²}æì-rðãt, Ëwðýo ytrŒ Ä™™u çÝ{æÚ²-r™íÞ
„úný fhðtu, y™u ¥æxæçã-ËðoÚtt ‚u rðãt™tu W…Œuþ fhtu ‚Útt ËðoºtÚte ‚u™u «t fhtðtu, suÚte y{u
ÔÞÚtoft¤ „w{tðeyu ™rn. (22)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ft¤™u ÔÞÚto „w{tð‚t ™Úte, ‚uytu™u Ëðo ft¤ Ëðo ftÞtuo™e rËrØ yt…™th
ƒ™u Au; yLÞ™u ™rn. (22)
Ëk„r‚ : yt {kºt{tk …qðo Ëqõ‚™t y™w»tk„e §‹Îí, ¥çE-y™u ©¯æ-yÚttuo™t «r‚…tŒ™Úte …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (30)
Ëqõ‚-31
146
àfl◊fiÇŸ ¬˝Õ◊Ê •ÁXfi⁄UÊ ´§Á·fiŒ¸flÊ ŒflÊŸÊfi◊÷fl— Á‡Êfl— ‚πÊfi–
146 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ãflfi fl˝Ã ∑§flÿÊfi ÁflkŸÊ¬‚Ê˘¡Êfiÿãà ◊L§ÃÊ ÷˝Ê¡fiºÎc≈ÿ—H§1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Mð«ftþ MðY… y™u rð¿tt™ MðY… s„Œeïh ! su fthýu y±}æì-yt… Ðíƒ}æ:-
y™trŒ MðY… Atu, s„‚™t fÕ…™e ytrŒ{tk ËŒt rðã{t™ Atu, ¥çXÚæ:-ƒúñtkz{tk …]rÚtðe ytrŒ,
þheh{tk nM‚, …tŒ ytrŒ yk„tu™t hË yÚtto‚T yLítÞto{e Y…{tk yðÂMÚt‚ Atu, «ç¯:-Ëðo rðãtytu™t
¿tt‚t y™u ðuŒ™t W…áüt Atu, Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t Îï±:-yt™kŒ Wí…tŒf çàæ±:-{k„÷{Þ y™u Ëðo
«týeytu™t {k„÷fthe ‚Útt ¨¶æ-Ëðo Œw:¾ rð™tþ{tk ËntÞf ¥|æ±:-Atu, y™u su ç±Îì}æÝæШ:-
rð¿tt™ r™r{¥t ftÞo f{o fh™th }æL„:-Ä{o™u «t {™w»Þ „±-yt…™t ±í„ï-Ä{to[hý™t …t÷™
Y… yt¿tt r™Þ{{tk hnu Au, ítuÚte ‚uytu s |æíæ…öcÅÄæ:-«ftþ{t™ rðãt y™u ¿tt™ðt™ ÜU±²:-
rðît™ ¥…沋„-ƒ™u Au. (1)
¼tðtÚto : su Eïh™e yt¿tt, Ä{o y™u rðît™tu™tu Ëk„ rËðtÞ yLÞ ftkE fh‚t ™Úte, ‚uytu™e
…h{uïh™e ËtÚtu r{ºt‚t ÚttÞ Au. …Ae yu r{ºt‚tÚte ‚uytu™t ytí{t{tk ËíÞrðãt™tu «ftþ ÚttÞ
Au y™u ‚u rðît™ ƒ™e™u ©uc f{tuo™wk y™wct™ fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «t fhtð™th ntuðtÚte
«rËØ ÚttÞ Au. (1)
àfl◊fiÇŸ ¬˝Õ◊Ê •ÁXfi⁄USÃ◊— ∑§ÁflŒ¸flÊŸÊ¢ ¬Á⁄fiU ÷Í·Á‚ fl˝Ã◊˜–
Áfl÷ÈÁfl¸EfiS◊Ò ÷ÈflfiŸÊÿ ◊Áœfi⁄UÊ Ám◊ÊÃÊ ‡ÊÿÈ— ∑fi§ÁÃœÊ ÁøfiŒÊÿflfiH§2H
[Eïh]
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo Œw:¾tu™t rð™tþf Eïh ! suÚte y±}æì-yt… Ëðo™u y÷kf]‚ fh™th, Ðíƒ}æ:-
y™trŒ MðY…, àæ²é:-«÷Þft¤{tk Ëðo ¼q‚tu™u þÞ™ fhtð™th }æïç{Ú:-Ëk„út{ fhtð™th çm}ææ„æ-
ƒu-«ftþ y™u y«ftþðt¤t ÷tuf™t r™{to‚t ¥çXÚS„}æ:-yíÞk‚ yLítÞto{e ç±|æé:-Ëðo ÔÞt…f ÜUç±:-
Ëðo¿t Atu, ítuÚte 癄ì-‚uÚte s ¥æ²±ï-{™w»Þ y™u ç±ES}æñ-Ëðo |æé±Ýæ²-÷tuftu-ËkËth™u {txu Îï±æÝæ}æì-
rðît™tu yÚtðt …]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™t ±í„}æì-‚u ‚u Ä{oÞwõ‚ r™Þ{tu™u ÜUç„{æ-fux÷tÞ «fthtuÚte ÐçÚ
+ |æêcæç¨-Ëwþtur¼‚ fhtu Atu. (2)
[rðît™T]
nu ¥xÝï-Ëðo þºtwytu™t Œtnf rðît™T ! suÚte y±}æì-yt… Ëðo™u y÷kf]‚ fh™th Ðíƒ}æ:-«Út{
{t™ðt ÞtuøÞ àæ²é:-«÷Þ{tk Ëðo ¼q‚tu™wk þÞ™ fhtð™th }æïç{Ú-Ëk„{ fhtð™th çm}ææ„æ-«ftþ
y™u y«ftþðt¤t ƒL™u ÷tuftu™t r™{to‚t ¥çXÚSyæ}æ:-yL‚Þto{e ç±|æé:-Ëðo ˼t y™u Ëu™t™t
yk„tu™e þºtw Ëu™t{tk ÔÞt…f ÜUç±:-Ëðo¿t Atu, ítuÚte 癄ì-‚u fthýu ¥æ²±ï-{™w»Þ ‚Útt ç±ES}æñ-
Ëðo |æé±Ýæ²-÷tuf yÚtto‚T ËkËth™u {txu Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t ±í„}æì-‚u-‚u Ä{oÞwõ‚ r™Þ{tu™u (ÜUç„{æ)
fux÷tÞ «fthÚte ÐçÚ + |æêcæç¨-Ëwþtur¼‚ fhtu Atu. (2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 147
 ¼tðtÚto : …h{uïh ðuŒ îtht y™u rðît™tu ‚u™t yæÞÞ™ îtht {™w»Þtu™t rðãt ‚Útt Ä{oY…
ðú‚tu™u y™u ÷tuftu™t r™Þ{Y…e ðú‚tu™u Ëwþtur¼‚ fhu Au.
suytuyu ËqÞo ytrŒ «ftþðt™ y™u ðtÞw, …]rÚtðe ytrŒ y«ftþðt™ y™u ðtÞw, …]rÚtðe ytrŒ
y«ftþðt™ ÷tuf ËBtqnLte h[™t fhu÷ Au, ‚u ËðoÔÞt…f Au.
suytu Eïh™e ‚Útt ‚u™e h[u÷e Ë]rü™e rðãt™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚uytu rðît™ ƒ™e þfu Au.
rð¼w = ÔÞt…f Eïh y™u rðît™tu rð™t ftuE …ý ÞÚttÚto rðãt™u ‚Útt fthýÚte ftÞoY… ƒ™u÷
Ë{M‚ ÷tuftu™e h[™t, Äthý fhðt y™u ‚u™wk ¿tt™ fhtððt{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. (2)
àfl◊fiÇŸ ¬˝Õ◊Ê ◊ÊfiÃÁ⁄UEfiŸ •ÊÁfl÷Ó¸fl ‚È∑˝§ÃÆÈÿÊ ÁflflSflfiÃ–
•⁄Ufi¡ÃÊ¢ ⁄UÊŒfi‚Ë „ÊÃÎÆflÍÿ¸˘‚fiÉŸÊ÷ʸ⁄U◊ÿfi¡Ê ◊„Ê flfi‚ÊH§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…h{tí{™T yÚtðt rðît™T ! Œæí‰æ}æ:-y™trŒ MðY… yÚtðt Ë{M‚ ftÞtuo{tk
y„úýe, y±}æì-yt… su ¨éÜíU„é²æ-©uc ƒwrØ y™u f{tuo™u rËØ fhtð™th ðtÞwÚte ãæï„ë±ê²ïü-ntu‚tytu™u
„úný fhðt ÞtuøÞ ÚæïΨè-rðãwítT y™u …]rÚtðe ¥Úï…ï„æ}æì-…tu‚t™e fûtt{tk Äq{u Au, ‚u }ææ„çÚEÝï-
…tu‚t™e ytftþY… {tºtt{tk þÞ™ fh™th ðtÞw y™u ç±±S±„ï-ËqÞo÷tuf ¥æç±:, |æ±-yu ƒL™u™u
«fx fhtu.
nu ±¨æï-Ëðo™u r™ðtË fhtð™th ! yt… þºtw™tu ¥¨Í‹ææï:-rð™tþ fhtu, suÚte }æã:-{nt™ |ææÚ}æì-
¼thÞwõ‚ ðtn™™u ¥²…:-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tztu Atu, ‚u™tu y{™u ƒtuÄ-¿tt™ fhtðtu. (3)
¼tðtÚto : (su) fthýY… yÂø™ …tu‚t™t fthýÚte ðtÞw™t îtht ËqÞoY… ƒ™e™u ‚Útt ykÄfthLttu
™tþ fhe™u …]rÚtðe ‚Útt «ftþ™u Äthý fhu Au, ‚u Þ¿t y™u rþÕ…™t r™r{¥t ƒ™e™u f÷tÞkºt-{þe™tu{tk
«Þwõ‚ fhðt{tk ytð‚t {nt™ ¼thÞwõ‚ ðtn™tu™u þe½ú [÷tðu Au. (Œuþ-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzu Au.) (3)
àfl◊fiÇŸ ◊Ÿfifl lÊ◊fiflʇÊÿ— ¬ÈM§⁄Uflfi‚ ‚ÆÈ∑ΧÃfi ‚ÈÆ∑ΧûÊfi⁄U—–
EÊòÊáÊ ÿ|à¬òÊÊ◊ȸëÿfi‚ ¬ÿʸ àflÊ ¬ÍflÓ¸®◊ŸÿãŸÊ¬fi®⁄U¢® ¬ÈŸfi—H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-s„Œeïh ! ¨éÜëUœæÚ:-yíÞk‚ ©ucf{o fh™th y±}æì-Ëðo™t «ftþf yt…u
ÐéMÚ±¨ï-y™uf þçŒtuðt¤t rðît™ ¨éÜëU„ï-©uc f{o fh™th }æݱï-rðãt«ftþÚte Ëðo ÔÞðnth™u òý™th
rðît™™u {txu læ}æì-W¥t{ ËqÞo÷tuf™u ¥±æàæ²:-«ftrþ‚ fhu÷ Au, Eæ~æï‡æ-Ä™ yÚtðt rð¿tt™™e
ËtÚtu rðã{t™T (y±æ) yt…™u rðît™tu Ðê±ü}æì-…qðofÕ…{tk yÚtðt …qðosL{{tk ÐéÝ:-y™u ¥ÐÚ}æì-yt
ð‚o{t™ fÕ…{tk yÚtðt yt„¤ sL{-{hý ytrŒ …]ÚtfT «‚e‚ Út™th yt…™u ÐéÝ:-ðthkðth ¥Ý²‹æì-
148
«t fhu Au.
nu Sð ! su Sð ! su Eïh Eæ~æï‡æ-Ä™ y™u rð¿tt™™e ËtÚtu (y±æ) ‚™u Ðê±ü}æì-…qðosL{{tk
y™u ¥ÐÚ}æì-yt sL{{tk Œun «Œt™ fhu Au; ²„ì-su™tÚte ÐçÚ + }æéÓ²Sæï-ËðoºtÚte Œw:¾Úte {wõ‚
148 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ƒ™e òÞ Au, y™u su™t r™Þ{Úte ‚wk çÐ~ææï:-{t‚t-r…‚t™t …tËuÚte BtntfÕÃtLtt yL‚{tk ÐéÝ:-Vhe
ËkËth{tk ytðu Au, ‚u Eïh™wk Ëuð™ ©Ðæ¨Ýæ-y™u ¿tt™ «t fh. (4)
¼tðtÚto : su s„Œeïhu ËqÞo ytrŒ s„‚ h[u÷ Au yLtu su rðît™tu îtht Ëwrþûtt „úný fhðt{tk
ytðu Au, ‚u™e «tr …wÛÞ f{tuoÚte ÚttÞ Au y™u [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™™e «tr …ý (‚u …wÛÞf{tuoÚte
ÚttÞ Au.) (4)
àfl◊fiÇŸ flη÷— ¬ÈfiÁc≈®flh¸ÓŸ ©UlfiÃdÈø ÷flÁ‚ üÊflʃÿfi—–
ÿ •Ê„fiÈ®Áâ ¬Á⁄U flŒÊ fl·fi≈˜∑ΧÁÃ◊∑§ÊfiÿÈÆ⁄Uª˝ Áfl‡Êfi •ÊÁflflÊfi‚ÁÃH§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Þ¿t r¢Þt V÷rð‚T s„‚T„whtu …huþ ! su y±}æì-yt… ¥xæíï-«Út{ ©l„dé™ï-
Ëthe he‚u Ëúwðtu „úný fh™th Þtr¿tf™u {txu Ÿæ±æÄÄæ:-Ëtk¼¤ðt-Ëk¼¤tððt ÞtuøÞ ±ë¯|æ:-Ëw¾tu™e
ð»tto fh™th »ÜUæ²é:-yuf ËíÞ „wý-f{o-Mð¼tðY… ytÞwðt¤t y™u ÐéçcűhüÝ:-…wrüðÄof |æ±ç¨-
ƒ™u Au. ²:-su yt… ±¯ÅìÜUë ç„}æì-su{tk ð»txr¢Þt-W¥t{ r¢Þt fhðt{tk ytðu ‚Útt ¥æãéç„}æì-su{tk
Ä{oÞwõ‚ yt[hý fhðt{tk ytðu ‚u™wk rð¿tt™ ƒ‚tððt{tk ytðu Au, ç±àæ:-Ëðo «ò …wrü™e ð]rØÚte
‚u yt…™t y™u Ëw¾tu™t ÐçÚ + ¥æçÃæ±æ¨ç„-Ëthe he‚u Ëuð™ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ëðo «Út{ s„‚™wk r™r{¥t fthý ƒúñ™wk ¿tt™ fhðwk òuEyu y™u …Ae
Þ¿trðãt{tk su r¢Þtytu Au ‚Útt su he‚u ntu{ðt ÞtuøÞ ÿÔÞtu Au, ‚u Ëðo™u ËBÞfT he‚u òýe™u,
‚u™t «Þtu„ rð¿tt™Úte þwØ ðtÞw, ð»tto y™u s¤™e þwrØ™t fthý¼q‚ ÿÔÞtu™tu yÂø™{tk ntu{ fhe™u,
‚u™wk Ëuð™ fhðtÚte yt ËkËth{tk {nt™ Ëw¾™e ð]rØ ÚttÞ Au y™u ‚u™t îtht Ë{M‚ «ò yt™kŒ
«t fhu Au; yu{ òýðwk òuEyu. (5)
àfl◊fiÇŸ flÎÁ¡ŸflfiûʸÁŸ¥ Ÿ⁄U®R¢ ‚Ä◊fi|㬬Á·¸ ÁflŒÕfi Áflø·¸áÊ–
ÿ— ‡ÊÍ⁄Ufi‚ÊÃÊ ¬Á⁄UfiÃÄêÿ œŸfi Œ÷˝Á÷fiÁpà‚◊fiÎÃÊ „¢Á‚ ÷Íÿfi‚—H§6H
…ŒtÚto : nu ¨v}æÝì-Ëðo …ŒtÚttuoÚte ËkƒkÄ ht¾™th ç±™¯ü‡æï-y™uf «fth™t …ŒtÚttuo™t ÞÚttÚto
ÿüt = òu™th ¥xÝï-hts™er‚ rðãtÚte Ëwþtur¼‚ Ëu™t…r‚ ! Äæ:-su yt… ç±Îƒï-Ä{oÞwõ‚ Þ¿tY…e
àæêÚ¨æyææñ-Ëk„út{{tk Î|æíïç|æ:-yÕ… ËtÄ™tuÚte ±ëç…ݱœæüçÝ}æì-yÄ{o {t„o{tk [t÷™th ÝÚ}æì-{™w»Þ
y™u |æ겨:-y™uf þºtwytu™t ã¢ç¨-n™™ fhtu Atu, yLtu ¨}æë„æ-W¥t{ ËíÞÞwõ‚ f{tuo™t çÐÐ<¯-
…t÷™f‚to Atu, ‚u yt… (ÐçÚ„v}²ï) su [tuh …thft …ŒtÚttuo™u nhðt™e RåAtÚte ÐçÚ„ÜU}²ï-Ëðo
‚hVÚte òuðt ÞtuøÞ {Ýï-Ëwðýo, rðãt y™u [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™™e hûtt™u r™r{¥t yt… y{tht
Ëu™t…r‚ ƒ™tu. (6)
¼tðtÚto : …h{uïh™tu yu Mð¼tð Au, fu su r™Þ{…qðof yÄ{o™tu íÞt„ fhu Au, Ä{o™wk Ëuð™
fhðt RåAu Au, ‚u™u ‚u f]…t fhe™u Ä{o{tk ÂMÚt‚ fhu Au ‚Útt su Ä{oÞwõ‚ ÞwØ y™u Ä{oÞwõ‚ Ä™™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 149
«t fhðt RåAu Au, ‚u™e hûtt fhe™u ‚u™t f{to™wËth ‚u™u Ä™ …ý «Œt™ fhu Au y™u su Œwüt[the
Au, ‚u™u ‚u™t f{to™wËth V¤ «Œt™ fhe™u Œkz yt…u Au.
su Eïh™e yt¿tt{tk hne™u Ä{toí{t ÞwØ™t yÕ… ËtÄ™tuÚte …ý ÞwØ{tk «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u™u
(‚u) rðsÞ «Œt™ fhu Au, yLÞ™u Ltrn. (6)
àfl¢ Ã◊fiÇŸ •◊ÎÃàfl ©fiUûÊ◊ ◊ÃZ®®fi ŒœÊÁ‚ üÊflfi‚ ÁŒflÁŒfifl–
ÿSÃÊfiÃηÊáÊ ©U÷ÿÊfiÿ ¡ã◊fiŸ ◊ÿfi— ∑ÎƧáÊÊÁ· ¬˝ÿ •Ê øfi ‚ÍÆ⁄UÿfiH§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-{tuût ytrŒ Ëw¾ «Œt™ fh™th s„Œeïh ! yt…-²:-su ¨êçÚ:-{uÄtðe =
ƒwrØ{t™ {™w»Þ çαïçαï-«r‚rŒ™ Ÿæ±¨ï-©ðý™u ÞtuøÞ yt…™e «tr™u {txu {tuût™u RåAu Au.
„}æì-‚u Ä{toí{t }æ„ü}æì-{™w»Þ™u ©œæ}æï-ËÔttuo¥tBt ¥}æë„y±ï-{tuût …Œ{tk Î{æç¨-Äthý fhtu Atu-MÚtt…™
fhtu Atu; y™u su {uÄtðe {tuût-yíÞk‚ Ëw¾ y™w¼ð fhe™u-¼tu„ðe™u Vhe ©|æ²æ²-…qðo y™u …h
ƒL™u …‹}æÝï-sL{™t {txu „æ„ë¯æ‡æ:-ðthkðth ‚]»ýt fh‚t ‚u {tuût …ŒÚte r™ð]¥t ÚttÞ Au; ‚u ¨êÚ²ï-
{uÄtðe™u {txu }æ²:-Ëw¾ y™u Ðí²:-«ËL™‚t™u ¥æÜëU‡ææïçcæ-rËØ fhtu Atu-«Œt™ fhtu Atu. (7)
¼tðtÚto : su ¿tt™e Ä{toí{t {™w»Þ {tuût…Œ «t fhu Au, ‚u Ë{Þu ‚u™tu ytÄth Eïh s
(ntuÞ) Au. su sL{ ðer‚ „Þtu ‚u «Út{, su ytð™th Au ‚u rî‚eÞ, su ð‚o{t™{tk Au ‚u ‚]‚eÞ
y™u su rðãt y™u yt[tÞoÚte ÚttÞ Au ‚u [‚wÚto, yu [thuÞ {¤e™u yuf sL{ („ýðt{tk ytðu)
Au.
ßÞtk {™w»Þ {wÂõ‚™u «t fhe™u ‚Útt ‚u™u ¼tu„ðe™u sL{u Au, ‚u rî‚eÞ sL{ (fnuðtÞ)
Au, yu ƒL™u™u Äthý fhðt {txu Sðtí{t «ð]¥t hnu Au. yt he‚u yt ÔÞðMÚtt Eïh™u ytÄe™
A u ;
‚u{ Ë{sðwk òuEyu. (7)
àfl¢ ŸÊfi •ÇŸ ‚Ÿÿ œŸÊfiŸÊ¢ ÿ‡Ê‚¯ ∑§ÊL¢ ∑Îfi§áÊÈÁ„ SÃflÊfiŸ—–
´§äÿÊ◊ ∑§◊ʸ¬‚Ê ŸflfiŸ ŒflÒl¸ÓÊflʬÎÁÕflË ¬˝Êflfiâ Ÿ—H§8H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-feŠ‚ y™u WíËtn™u «t fhtð™th s„Œeïh y™u …h{uïh™t W…tËf !
S„±æÝ:-M‚wr‚ fh™th yt…-Ý:-y{tht {ÝæÝæ}æì-rðãt, Ëwðýo y™u [¢ð‚e htßÞ Y…{tk «rËØ
Ä™™t ¨Ý²ï-Ëuð™™u {txu ²àæ¨}æì-feŠ‚Þwõ‚ y™u ÜUæL}æì WíËtnÚte W¥t{ f{o fh™th rþÕ…e-Wãtu„e
{™w»Þ™u r™Þwõ‚ ÜëU‡æéçã-fhtu, su™tÚte y{u150
…wÁ»ttÚteo ƒ™e™u ݱèÝ-™ðe™ ¥Ð¨æ-…whw»ttÚtoÚte ÜU}æü-f{o
«Š²æ}æ-r™íÞ ð]rØ™u «t fheyu, rðãt «tr {txu Îï±ñ:-rðît™tuÚte-Eïh y™u W…tËf ‚{u ƒL™u
Ý:-y{the r™íÞ hûtt fhtu, læ±æÐë烱è-ËqÞo™tu «ftþ y™u ¼qr{ Œæí汄}æì-y{the hûtt fhu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Eïh™u yux÷t {txu «tÚto™t fhu fu-nu s„Œeïh ! ytÃt f]…t fhe™u y{the
150 ÉøðuŒ¼t»Þ É
{æÞ{tk Ë{M‚ W¥t{ Ä™™u «t fhtð™the rþÕ… ytrŒ rðãt™u òý™th W¥t{ rðît™tu™u ƒ™tðtu.
su™tÚte y{u ‚u™e ËtÚtu ™ðe™ …wÁ»ttÚto fhe™u …]rÚtðe™wk htßÞ y™u Ë{M‚ …ŒtÚttuoÚte ÞÚttÞtuøÞ W…fth
„úný fheyu. (8)
àfl¢ ŸÊfi •ÇŸ Á¬òÊÊL§¬SÕ •Ê ŒflÊ ŒflcflfiŸfll ¡ÊªfiÎÁfl—–
ßÍÆ∑ΧŒ˜’ÊfiÁœ ¬˝◊fiÁÃp ∑§Ê⁄Ufl àfl¢ ∑fi§ÀÿÊáÊ fl‚ÈÆ ÁflE◊ÊÁ¬fi·H§9H
…ŒtÚto : nu ¥Ý±l-®™ã f{oÚte hrn‚ = W¥t{ f{oÞwõ‚ ¥xÝï-rð¿tt™MðY… ˼tæÞût ! …æxæëç±:-
r™íÞ Ä{o = …wÁ»ttÚto{tk ò„]‚, Îï±:-Ëðo LÞtÞ y™u rð™Þ™t «ftþf „ÝêÜëUÎì-…]rÚtðe ytrŒ rðM‚]r‚
÷tuftu™t rð»tÞ{tk rðãt ht¾™th Atu, yt… Îï±ï¯é-rðît™tu ‚uºteË rŒÔÞ„wýðt¤t Œuð‚tytu{tk çÐ~ææï:-
{t‚t-r…‚t™t ©ÐSƒï-Ë{e…MÚt ÔÞðnth{tk Ý:-y{™u ªçЯï-«rËØ fhtu Atu.
nu ÜU˲æ‡æ-fÕÞtýfthf yÚtto‚T nu yíÞk‚ Ëw¾«Œt‚t hts™T ! Ðí}æç„:-W¥t{ ¿tt™ðt¤t, y±}æì-
Ë{M‚ rðãt™t Œt‚t yt… ÜUæÚ±ï-rþÕ…ftÞo™e rËrØ™u {txu {™u ç±E}æì-Ëðo ±¨é-rðãt y™u [¢ð‚eo
htßÞÚte rËØ Út™th Ä™™tu ¥æ + Ïææïç{-Ëthe he‚u ƒtuÄ fhtðtu. (9)
¼tðtÚto : …w™: s„Œeïh™e yt he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu-nu ¼„ð™T ! yt… y{™u ßÞthu-
ßÞthu sL{ yt…tu, íÞthu-íÞthu ©uc rðît™tu™t Ëk…fo{tk sL{ yt…tu, íÞtk y{™u Ëðo rðãtytuÚte
Þwõ‚ fhtu. suÚte y{u Ë{M‚ Ä™ «t fhe™u Ëw¾e hneyu. (9)
àfl◊fiÇŸ ¬˝◊fiÁÃSàfl¢ Á¬ÃÊÁ‚ ŸSàfl¢ flfiÿS∑ΧûÊflfi ¡Ê◊ÿÊfi flÿ◊˜–
‚¢ àflÊ ⁄UÊÿfi— ‡ÊÁß— ‚¯ ‚„|dáÊfi— ‚ÈÆflË⁄U¯ ÿ|ãà fl˝Ã¬Ê◊fiŒÊèÿH§10H
…ŒtÚto : nu ¥Îæ|²:-W¥t{ f{oÞwõ‚ yÚtto‚T ®nËtrŒ f{tuoÚte hrn‚ ¥xÝï-ÞÚttÞtuøÞ h[™tf{o
òý™th ˼tæÞût ! Œæí}æçyæ:-W¥t{ {t™ðt¤t ‚Útt y±}æì-Ëðo ËwÏtLtu «fx fh™th yt… Ý:-y{tht
çЄæ-…t÷f ¥ç¨-Atu, y±}æì-ŒÞt¤w yt… Ý:-y{tht ±²SÜëU„ì-ð]ØtðMÚtt …ÞoL‚ rðãt y™u Ëw¾Úte
Þwõ‚ ytÞw™u rËØ fh™th ¥ç¨-Atu, „±-Ëw¾™t s™f yt…™e f]…tÚte …æ}æ²:-¿tt™ðt™ Ëk‚t™
suðt ntuÞ ‚u{ fhtu y™u su{ àæç„Ý:-, ¨ãçd‡æ:-ËUfztu, nòhtu = yËkÏÞ «þkrË‚ …ŒtÚto rðãt
y™u f{oÞwõ‚ rðît™ {™w»Þ-±í„Œææ}æì-ðú‚ = ËíÞ™t hûtf-…t÷™ fh™th ¨é±èÚ}æì-©uc ðehtu ðt¤t
yt…™u «t fhe™u Úæ²:-Ä™™u ¨}æì, ²ç‹„-Ëthe he‚u «t fhu Au, ‚u{ yt…™tu yt©Þ fhu÷
y{u …ý ‚u Ä™tu™u «t fheyu. (10)
¼tðtÚto : su{ r…‚t Ëk‚t™tu îtht {t™ y™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au-…qs™eÞ Au, ‚u{ «òs™tu™t
˼t…r‚ htò {t™™eÞ y™u …qs™eÞ Au. (10)
àflÊ◊fiÇŸ ¬˝Õ◊◊ÊÿÈ◊Êÿflfi ŒflÊ •fi∑Χáfl㟄Èfi·Sÿ Áfl‡¬ÁÃfi◊˜–
ÉøðuŒ¼t»Þ 151
 ß›UÊfi◊∑Χáflã◊ŸÈfi·Sÿ ‡ÊÊ‚fiŸË¥ Á¬ÃÈÿ¸à¬ÆÈòÊÊ ◊◊fi∑§Sÿ ¡ÊÿfiÃH§11H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-y{]‚ MðY… ˼t…‚u ! yt… su{ Îï±æ:-rðît™ àææ¨Ýè}æì-ËíÞtËíÞ™t
r™ýoÞ™t r™r{¥t §fæ}æì-[thuÞ ðuŒtu™e ðtýe™u ¥ÜëU‡±Ýì-rðþu»t ¿tt™™u {txu àææ¨Ýè}æì-suÚte ËÔto
rðãt y™u Ä{to[th Þwõ‚ ™er‚Úte ‚u™u „úný fhe™u Ðíƒ}æ}æì-y™trŒ MðY… su LÞtÞÚte «ò ÞtuøÞ
¥æ²é}æì-«t Útðt ç±EÐç„}æì-«ò y™u …wºt ytrŒ™e hûtt fh™th ˼t…r‚ htò™u [thuÞ ðuŒtu™e
ðtýe y™u ËíÞ ÔÞðMÚtt™u ¥ÜëU‡±Ýì-«ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ }æ}æÜUS²-¿tt™ðt™ Ýãé¯S²G-{™w»Þ™e
su ðuŒðtýe Au, ‚u™u yt… «ftrþ‚ fhtu. (11)
¼tðtÚto : Eïh «ýe‚ ÔÞðMÚtt yt…™th ðuŒþt† rð™t y™u hts™er‚ rð™t «ò…t÷f htò
«ò™wk …t÷™ fhe þf‚tu ™Úte. «ò htòLte yƒtuÄ-{q¾o Ëk‚t™ Ë{t™ ntuÞ Au, ítuÚte ˼t…r‚
htòyu «ò™u yƒtuÄ …wºt™e Ë{t™ {t™e™u þtË™ fhðwk òuEyu. (11)
àfl¢ ŸÊfi •ÇŸ Ãflfi Œfl ¬ÊÿÈÁ÷fi◊¸ÉÊÊŸÙfi ⁄UˇÊ Ããflfip flãl–
òÊÊÃÊ ÃÊ∑§Sÿ ßfiÿ ªflÊfi◊SÿÁŸfi◊·¢ ⁄UˇÊfi◊ÊáÊSÃflfi fl˝ÃH§12H
…ŒtÚto : nu Îï±-Ë{M‚ Ëw¾tu™t Œt‚t Ãæ‹l-M‚wr‚™u ÞtuøÞ ¥xÝï-ÞÚttur[‚ Ëðo™e hûtt fh™th
…h{uïh ! „±-Ëðo™t yrÄ…r‚ yt…™t ±í„ï-ËíÞ…t÷™ ytrŒ r™Þ{{tk «ð]¥t }æÍææïÝ:-«þkË™eÞ
Ä™Úte Þwõ‚ Ý:-y{™u ‚Útt y{tht „‹±:-þhehtu™u Ðæ²éç|æ:-W¥t{ hûttrŒ ÔÞðnthtuÚte ¥çÝ}æï¯}æì-
«r‚ûtý Úÿæ-…t÷™ fhtu, Úÿæ}ææ‡æ:-hûtt fh‚t yt… su yt…™t Wõ‚ = ËíÞ…t÷™ ytrŒ r™Þ{{tk
hnu™th yææïÜUS²-Ëk‚t™ y™u xæ±æ}æì-{™ ytrŒ RrLÿÞtu yÚtðt [‚w»…tŒ …þwytu™t ‚Útt ¥S²-Ë{M‚
[ht[h s„‚™t «r‚ûtý ~ææ„æ-hûtf yÚtto‚T yíÞk‚ yt™kŒŒtÞf ƒ™tu. (12)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ htòyu …h{uïh™t ËkËth™t fthý, …t÷™ ytrŒ „wýtu™e Ë{t™ W¥t{
„wýtuÚte htßÞ-r™Þ{tu{tk «ð]¥t s™tu™e ËŒt hûtt fhðe òuEyu. (12)
àfl◊fiÇŸ ÿÖÿfifl ¬ÊÿÈ⁄UãÃfi⁄UÊ˘ÁŸ·XÊÿfi øÃÈ®⁄U®ˇÊ ßfiäÿ‚–
ÿÊ ⁄UÊÄfi√ÿÊ˘flÎÆ∑§Êÿ œÊÿfi‚ ∑§Ë⁄U®Á‡øã◊ãòÊ¢ ◊Ÿfi‚Ê flŸÊÁ· Ã◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ ŒuŒeÃÞ{t™ ˼tæÞût ! ‚wk }æݨæ-rð¿tt™Úte }æ‹~æ}æì-rð[th‚t
yÚtðt ðuŒ {Lºttu™wk Ëuð™ fh™th™e 癄ì-Ë{t™, Úæ„ãò:-nÔÞ …ŒtÚttuo™t Œt‚t, Ðæ²é:-…t÷™™t
nu‚w, ¥‹„Ú:-{æÞMÚt ™„éÚÿæ:-Ëu™t™t [th yk„ yÚtto‚T ntÚte, ½tuzt, hÚt™t yt©ÞÚte ÞwØ fh™th
152 ¥ç‹æcæXæÄæ-ËðoÚtt …ût…t‚ hrn‚ LÞtÞ Þwõ‚ ¥±ëÜUæ²-
y™u …tÞŒ¤ ÞtuØtytu{tk Ëthe he‚u råtítT yt…íttk
[tuhe ytrŒ Œtu»ttuÚte ËðoÚtt …]ÚtfT {沨ï-W¥t{ „wýtu-f{tuo™u Äthý fh™th ²ÁÄæ±ï-Þ¿t ‚Útt rþÕ…rðãt™u
rËØ fh™th {™w»Þ™u {txu §Š²¨ï-«Œe = ‚usMðe ƒ™e™u …tu‚t™tu «‚t… ƒ‚tðu Au, y™u su™e
152 ÉøðuŒ¼t»Þ É
±Ýæïç¯-Ëuðt fhu Au, „}æì-‚u ÜUèÚï:-rðrðÄ «fth™e ðtýeÚte «uhýt fh™th rðît™Úte rð™Þ™u «tÂ
fhe™u «ò™wk …t÷™ fh. (13)
¼tðtÚto : su{ yæÞt…fÚte rðãtÚteo {™Úte rðãt™wk Ëuð™ fhu Au, ‚u{ ‚wk (˼tæÞût) ytÂ
rðît™™t W…Œuþ y™wËth htßÞ Ä{o™wk Ëuð™ fh. (13)
àfl◊fiÇŸ ©UL§‡Ê¢‚Êfiÿ flÊÉÊÃfi S¬Ê„Z ÿº˝ÄáÊfi— ¬⁄U®R◊¢ flŸÊÁ· ÃØ–
•Êœ˝Sÿfi Áøà¬˝◊fiÁÃL§ëÿ‚ Á¬ÃÊ ¬˝ ¬Ê∑§¢ ‡ÊÊ|S‚ ¬˝ ÁŒ‡ÊÊfi ÁflŒÈc≈fi®⁄U—H§14H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™Þwõ‚ LÞtÞtÄeþ ! ²„ì-su fthýu Ðí}æç„:-W¥t{ ¿tt™Þwõ‚ ç±ÎécÅÚ:-
y™uf «fth™t Œw:¾tuÚte …th fh™th yt… ©Là梨æ²-y™uf «fth™e M‚wr‚ fh™th ±æ{„ï-rðît™
}Âíðf {™w»Þ™u {txu SÐæãü}æì-ðtkrA‚ ÐÚ}æ}æì-yíÞw¥t{ Úïv‡æ:-Ä™ ÐæÜU}æì-…rðºt Ä{o y™u çÎàæ:-
W¥t{ rðît™tu™u ±Ýæïç¯-Ëthe he‚u [tnu Au y™u htßÞ™u Ä{oÚte ¥æ{íS²-Äthý fhe™u çЄæ-r…‚t™e
癄ì-Ë{t™ Ëðo™u ÐíàææçS¨-rþûtt-W…Œuþ fhtu Atu, „„ì-‚uÚte yt… Ëðo™t {t™™eÞ Atu. (14)
¼tðtÚto : su{ r…‚t …tu‚t™t Ëk‚t™tu™wk …t÷™, Ä™-Œt™, Äthý y™u rþûtt yt…u Au, ‚u{ htò
Ëðo «ò™t …t÷f ntuðtÚte Sðtu™u {txu Ëðo Ä™™tu ÞÚttð‚T rð¼t„ fhe™u, ‚uytu™t f{to™wËth Ëw¾
y™u Œw:¾ yt…ðt òuEyu. (14)
àfl◊fiÇŸ ¬˝ÿfiÃŒÁˇÊáÊ¢ Ÿ⁄U¢ flê◊¸®fifl SÿÍÆâ ¬Á⁄Ufi ¬ÊÁ‚ ÁflEÃfi—–
SflÊŒÈÆˇÊkÊ ÿÊ flfi‚ÃÊÒ SÿÊfiŸ∑ΧîÊËfiflÿÊ¡¢ ÿ¡fiÃ ‚Ê¬◊Ê ÁŒfl—H§15H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo™u Ëthe he‚u òý™th ˼t…r‚ ! (yÚtto‚T htßÞ Ä{o, ËíÞ y™u LÞtÞÚte
«ftþ{t™ ˼t…r‚ !) yt… ±}}æïü±-fð[™e Ë{t™-Ëðo™t hûtf ²:-su S±æÎéÿæÎì}ææ-þwØ yL™-
s¤™t ¼tuõ‚t S²æïÝÜëU„ì-Ëðo™u Ëw¾fthe {™w»Þ ±¨„æñ-r™ðtË MÚtt™{tk rðrðÄ ËtÄ™Þwõ‚ Þ¿ttuÚte
²¿æ„ï-Þ¿t fhu Au, ‚u Ðí²„Îçÿæ‡æì-W¥t{ «fthÚte rðãt y™u Ä{tuo…Œuþ fh™th ‚Útt …è±²æ…}æì-
Sð™tu Þ¿t-Ä{oÚte Ëk„‚ fhtð™th SÄæêyæ}æì-y™uf ËtÄLttu rþÕ…ftÞo-fthe„he{tk fwþ¤ ÝÚ}æì-™{ú
yÚtto‚T rð™Þe {™w»Þ™u ç±E„:-Ëðo «fthÚte ÐçÚÐæç¨-…t÷™-hûtt fhtu Atu ¨:-‚u Ä{toí{t …htu…fthe
rðît™ yt… çα:-ËqÞo «ftþ™e ©Ð}ææ-W…{t™u «t fhtu Atu. (15)
¼tðtÚto : su Ëðo™t Ëw¾™u rËØ fh™th ËqÞo Ëðo™u «ftrþ‚ fhe™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u™e Ë{t™
ntuÞ Au.
su{ ÞwØ «ð]¥t ðehtu™e þ†tu™t «nthÚte fð[ hûtt fhu Au, ‚u{ htò ytrŒ hts˼t™t ˼tËŒ
ÄtŠ{f {™w»Þtu™e Ëðo Œw:ÏttuÚte hûtt fhu. (15)
ÉøðuŒ¼t»Þ 153
 ß◊Ê◊fiÇŸ ‡Ê⁄UÁá¥Êfi ◊Ë◊ηÊ Ÿ ß◊◊äflÊfiŸ¢ ÿ◊ªÊfi◊ ŒÍÆ⁄UÊØ–
•ÊÁ¬— Á¬ÃÊ ¬˝◊fiÁ× ‚ÊêÿÊŸÊ¢ ÷ÎÁ◊fi⁄USÿÎÁ·∑Χã◊àÿ¸ÓÊŸÊ◊˜H§16H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ën™þe÷ yíÞw¥t{ rðî™T-yt… ¨æï}²æÝæ}æì-þtÂL‚ ytrŒ „wýÞwõ‚ }æy²æüÝæ}æì-
{™w»Þtu™u ¥æçÐ:-«er‚…qðof «t çЄæ-Ëðo …t÷f Ðí}æç„:-W¥t{ rðãtÞwõ‚ |æêç}æ:-r™íÞ ¼ú{ýþe÷
«ç¯ÜëUyæì-ðuŒtÚto ƒtuÄ fhtð™th Atu ‚Útt Ý:-y{the §}ææ}æì-yu àæÚç‡æ}æì-rðãtrŒ™tþf yrðãt™u
}æè}æë¯:-yíÞk‚ r™ðthý fhtu Atu, ‚u yt… y™u y{u ²}æì-su™u y{u ÎêÚæ„ì-ŒqhÚte WÕ÷k½™ fhe™u
§}æ}æì, (±ÿ²}ææ‡æ) ¥Í±æÝ}æì-Ä{o{t„o™e ¥xææ}æì-ËL{w¾ ytðu ‚u™wk Ëuð™ fheyu. (16)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þ ËíÞ ¼tðÚte W¥t{ {t„o™u «t fhðt RåAu Au, íÞthu Eïh (‚u{tk)
Ëí…wÁ»ttu™t Ëk„ {txu «u{ y™u rs¿ttËt Wí…L™ fhu Au, íÞthu ‚u ©Øt¤w ƒ™e™u ƒnw Œqh hnu™th
yt Þtu„e rðît™tu™e …tËu sE™u ‚Útt y¼eü ¿tt™ «t fhe™u ÄtŠ{f ƒ™e òÞ Au. (16)
◊ŸÈÆcflŒfiÇŸ •ÁX⁄U®RSflŒfiÁX⁄UÊ ÿÿÊÁÃflà‚ŒfiŸ ¬Ífl¸flë¿Èfiø–
•ë¿fi ÿÊsÊ flfi„Ê ŒÒ√ÿ¢ ¡Ÿ◊Ê ‚ÊfiŒÿ ’Á„¸Á· ÿÁˇÊfi ø Á¬˝ÿ◊˜H§17H
…ŒtÚto : nu àæé™ï-…rðºt ¥çXÚ:-«tý™e Ë{t™ Äthý fh™th ¥xÝï-rðãtytuÚte Ëðoºt ÔÞtÂ
˼tæÞût ! yt… }æÝéc²±„ì-{™w»Þ™t ytðt„{™ Ë{t™ y™u ¥çXÚS±„ì-þheh{tk ÔÞt «týðtÞw™e
Ë{t™ htßÞf{o ÔÞt …wÁ»t™e Ë{t™ ²²æ焱„ì-su{ …wÁ»t Þ¿t™e ËtÚtu ft{tu™u rËØ fhu y™u
fhtðu Au y™u Ðê±ü±„ì-su{ ©uc «r‚ctÞwõ‚ rðît™tu rðãtŒt‚t Au; ‚u{ çÐí²}æì-Ëðo s™tu™u «ËL™
fh™th Îñò}æì-rðît™tu{tk yr‚ fwþ¤ Áæ‹æ}æì-{™w»Þ™u ¥ÓÀ-Ëthe he‚u ¥æ²æçã-«t Úttytu, ‚u {™w»Þ™u
rðãt y™u Ä{o™e ‚hV ±ã-[÷tðtu, ‚Útt Ïæ<ãç¯, ¨ÎÝï-©uc {tuût™t ËtÄ™tu{tk ¥æ¨æβ-yðÂMÚt‚
fhtu y™u ²çÿæ-íÞtk ‚u™u «r‚rc‚ fhtu. (17)
¼tðtÚto : su {™w»Þtuyu rðãt, Ä{to™wct™ y™u «u{Úte ˼t…r‚™e Ëuðt fhe Au, ‚u ‚u™u W¥t{
Ä{oÞwõ‚ {t„o{tk «urh‚ fhu Au. (17)
∞ÃŸÊfiÇŸ ’˝rÊfiáÊÊ flÊflÎœSfl ‡ÊÄÃËfi flÊ ÿûÊfi ø∑ÎƧ◊Ê ÁflŒÊ flÊfi–
©Uà ¬˝ áÊficÿÁ÷ flSÿÊfi •S◊Êãà‚¢ Ÿfi— ‚Ρ ‚È◊fiàÿÊ flÊ¡fiflàÿÊH§18H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðtuoíf]ü rðît™ ! yt… Ïæíræ‡ææ-ðuŒrðãt ±æ…±y²æ-W¥t{ yL™, ÞwØ y™u
rð¿tt™Úte Þwõ‚ ¨é}æy²æ-©uc rð[thÞwõ‚Úte154
Ý:-y{tht {txu ±S²:-yíÞk‚ Ä™ ¥ç|æ¨ë…-Ëðo «fthÚte
«fx fhtu, ©„-y™u yt… ç±Îæ-yt…™t W¥t{ ¿tt™Úte ±æ±ë{S±-r™íÞ yíÞk‚ WL™r‚ fhtu, „ï-
yt…™tu ²„ì-su «u{ Au, ‚u™u y{u ™ÜëU}æì-fheyu y™u yt… ¥S}ææÝì-y{™u Ðí‡æïç¯-©uc ƒtuÄ «tÂ
fhtðtu. (18)
154 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su {™w»Þ ðuŒtuõ‚ he‚u ÔÞðnth fhu Au, ‚uytu ¿tt™ðt™, Ëw{r‚Þwõ‚ y™u ÄtŠ{f
ƒ™e™u su W¥t{ rðît™™e Ëuðt fhu Au, ‚u (rðît™) ‚u™u ©uc Ët{ÚÞo y™u W¥t{ rðãtÚte Þwõ‚
fhu Au. (18)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ELÿ ytrŒ y™wÞtu„e yÂø™™wk «Ät™ Y…Úte Eïh y™u „tiýY…Úte
¼tir‚f yÂø™ yÚto™tu «ftþ fhðtÚte „tiý Y…Úte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu.
(31)

Ëqõ‚-32
ßãº˝fiSÿ ŸÈ flËÿʸÁáÊ ¬˝ flÊø¢ ÿÊÁŸfi ø∑§Ê⁄Ufi ¬˝Õ◊ÊÁŸfi flÖÊ˝Ë–
•„ãŸÁ„◊ãfl¬SÃfiÃŒ¸ ¬˝ flˇÊáÊÊfi •Á÷Ÿà¬fl¸®fiÃÊŸÊ◊˜ H§1H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! ‚{u su{ §‹ÎíS²-Ëðo …ŒtÚttuo™t rðŒthf ËqÞo÷tuf Ë{t™ ˼tæÞût
htò™tu ²æçÝ-su Ðíƒ}ææçÝ-«rËØ ±è²æüç‡æ-…ht¢{ y™u ytf»toý ytrŒ Ë{t™ f{o ƒ‚tðtu Atu.
‚u™u nwk Ýé-þe½ú Ðí±æï™}æì-ËðoÚtt W…Œuþ fÁk su{ ‚u ±…íè-Ëðo …ŒtÚttuo™wk AuŒ™ fh™th rfhýtuÞwõ‚
ËqÞo ¥çã}æì-{u½™wk ¥ãÝì-n™™ fhu Au, y™u ‚u™t yðÞð ¥Ð:-s¤™u ™e[u, W…h y™u ¥Ýé-…tA¤
™ÜUæÚ-fhu Au, ‚u™u Ðí + „„Îü-™ü fhu Au- …]rÚtðe …h …tzu Au, бü„æÝæ}æì-{u½ yÚtðt …ðo‚tuÚte
ŒæíÃæÿæ‡ææ:-™Œeytu™u rðŒtrh‚ fhu Au, ‚u{ nwk þºtwytu™wk n™™ fÁk, ‚u™u ™e[u, W…h y™u …tA¤
Vufwk, rfÕ÷t ytrŒÚte ytðu÷ ÞwØ {txu™e Ëu™tytu™wk ¼uŒ™ fÁk. (1)
¼tðtÚto : Eïh îtht Wí…L™ fhu÷ ‚u yÂø™{Þ ËqÞo÷tuf su{ …tu‚t™t «ftþ, ytf»toý, Œtn,
AuŒ™ y™u ð»tto™e Wí…r¥t r™r{¥t Y… Mðt¼trðf „wý-Þwõ‚ y™trŒ f{tuo™u rŒðË-ht‚ fhu Au,
‚u{ «ò…t÷™{tk ‚í…h hts…wÁ»ttuyu …ý ƒ™ðwk òuEyu. (1)
•„ãŸÁ„¥ ¬fl¸®fiÃ Á‡ÊÁüÊÿÊáÊ¢ àflc≈ÓÊS◊Ò flÖÊ˝¯ SflÿZ®®fi ÃÃˇÊ–
flÊüÊÊßfifl ÉÊŸfl— SÿãŒfi◊ÊŸÊ •Ü¡— ‚◊Èƺ˝◊flfi ¡Ç◊ÈÆ⁄Uʬfi—H§2H
…ŒtÚto : su{ yu y±cÅæ-…tu‚t™t rfhýtuÚte …ŒtÚttuo™wk AuŒ™ y™u Ëqû{ fh™th ËqÞo бü„ï-{u½{kz¤{tk
çàæçŸæ²æ‡æ}æì-hnu™tht S±²ü}æì-„so™tht ¥çã}æì-{u½-ðtŒ¤tytu™wk ¥ãÝì-n™™ fhu Au, ¥S}æñ-yu {u½™u
{txu ±…í}æì-AuŒ™ fh™th rfhý ËBtqnLtu „„ÿæ-‚us fhu Au yu f{oÚte ±æŸææ-ðtAhzt™e «tr {txu
WífkrX‚ þçŒ fh‚e Íæï‹æÃæ-„tÞtu™e §±-Ë{t™ S²‹Î}ææÝæ:-ðnu‚wk ¥¢…:-ÔÞõ‚ yÚtðt „r‚þe÷ ¥æŒæ:-
s¤ Sæ}æéÎí}æì-s¤Úte …qýo Ët„h™e ‚hV ¥±…x}æé:-™Œeytu îtht òÞ Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 155
 yu he‚u ˼tæÞût htò rfÕ÷t{tk hnu™th þºtw™wk n™™ fhu, ¥S}æñ-yu Œwü þºtw™u {txu ±…í}æì-
AuŒ™ fh™th þ† ËBtqnLtu „„ÿæ-‚eûý fhu, ‚uÚte ±æŸææ-ðtAhzt™e «tr {txu WífkrX‚ ƒ™e™u
þçŒ fh‚e Íæïݱ:-„tÞtu™e Ë{t™ S²‹Î}ææÝæ:-ðnu‚t ¥T:-ÔÞõ‚ yÚtðt „r‚þe÷ ¥æÐ:-þºtwytu™t
«týtu™u ¨}æéÎí}æì-yL‚rhût{tk …ntU[tzu y™u ‚u ftkxtY… þºtwytu™u {the™u «ò™u Ëw¾ «Œt™ fhu. (2)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo yL‚rhût{tk hnu÷ {u½ = ðtŒ¤tkytu™u ¼qr{ …h …tze™u s„‚™u Sð™
«Œt™ fhu Au, ‚u{ Ëu™t…r‚ rfÕ÷t ‚Útt …ðo‚ ytrŒ{tk yt©Þ fhu÷t þºtwytu™u ¼qr{ …h …Atze™u
«òytu™u r™hk‚h Ëw¾e fhu Au. (2)
flÎÆ·Êÿ◊ÊfiáÊÊ˘flÎáÊËà ‚Ê◊¢ ÁòÊ∑fi§º˝È∑§cflÁ¬’à‚ÈÆÃSÿfi–
•Ê ‚Êÿfi∑¢§ ◊ÉÊflÊfiŒûÊ flÖÊ˝◊„fiãŸŸ¢ ¬˝Õ◊¡Ê◊„ËfiŸÊ◊˜H§3H
…ŒtÚto : su{ ±ë¯æ²}ææ‡æ:-ð]»t¼ = ËtkZ™e Ë{t™ yt[hý fh‚t §‹Îí: ËqÞo÷tuf, {u½™e Ë{t™
¨é„S²-yt Wí…L™ s„‚™e {æÞ{tk ç~æÜUÎíéÜïUcæé-ºtý-Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ™t{f rðrðÄ
f¤tytuðt¤t ftÞo …ŒtÚttuo{tk rðã{t™ ¨æï}æ}æì-hË™u ¥Ãæë‡æèyæ-Mðefth fhu Au, ¥çÐÏæyæì-…tu‚t™t «ftþÚte
‚u™wk …t™ fhu Au, y™u }æÍæ±æ-y™uf «fth™t ©uc Ä™™tu nu‚w ËqÞo ¨æ²ÜU}æì-þ†Y… ±…í}æì-rfhý
ËBtqnYÃt y†™u su{ ¥æÎœæ-„úný fhu Au, ‚u Ë{t™ ¥ãèÝæ}æì-{u½tu{tk Ðíƒ}æ…æ}æì-«Út{ Wí…L™
ÚtÞu÷ »‹æ}æì- BtuÎtLtwk ¥ãÝì-n™™ fhu Au, ytðt „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚ …wÁ»t Ëu™t…r‚™tu yrÄfth
«t fhðt ÞtuøÞ ƒ™u Au. yÚtto‚T Ëu™t…r‚ ƒ™e þfu Au. (3)
¼tðtÚto : su{ ð]»t¼ = ËtkZ ðeÞo fhe™u ‚Útt ƒ¤ðt™ ƒ™e™u, Ëw¾e ÚttÞ Au; ‚u{ yu Ëu™t…r‚
hË™wk …t™ fhe™u ƒ¤ðt™ ƒ™e™u Ëw¾e ƒ™u.
su{ ËqÞo …tu‚t™t rfhýtuÚte s¤™u ¾U[e™u ‚u™u yL‚rhût{tk ht¾e™u Vhe ðhËtðu Au, ‚u{ Ëu™t…r‚
þºtw™t ƒ¤™u ûteý fhe™u ‚Útt …tu‚t™t ƒ¤™e ð]rØ fhe™u «ò™u {txu Ëw¾™e ð»tto fhu. (3)
ÿÁŒãº˝Ê„fiã¬˝Õ◊¡Ê◊„ËfiŸÊ◊Êã◊ÊÁÿŸÊ◊Á◊fiŸÊ— ¬˝Êà ◊ÊÿÊ—–
•Êà‚ÍÿZ®®fi ¡ŸÿãlÊ◊ÈÆ·Ê‚¯ ÃÊŒËàŸÊ ‡ÊòÊ颮 Ÿ Á∑§∂UÊfi˘ÁflÁflà‚H§4H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! su{ §‹Îí:-Ëðo …ŒtÚttuo™u rðŒeýo yÚtto‚T rAL™-rÇtL™ fh™th ËqÞo÷tuf
¥ãèÝæ}æì-™t™t-™t™t ðtŒ¤tytu™e {æÞ{tk Ðíƒ}æ…æ}æì-Ë]rüft¤{tk yuf ËtÚtu Wí…L™ {u½™wk ¥ãÝì-
n™™ fhu Au, su™e }ææç²Ýæ}æì-ËqÞo™t «ftþ™wk ytðhý fh™the {tuxe Axt QXu Au ‚u {u½tu™e }ææ²æ:-
‚u ykÄfth Y… ½xtytu™wk Ðíç}æ‡ææ:-Ëthe he‚u
156r™ðthý-nhý fhu Au, yææÎèy‹ææ-ítu ËBtGtu Äæyæì-su SæêÄæü}æì-
rfhÛtËBtqn ©cæ¨}æì-«t‚:ft¤ y™u læ}æì-«ftþ{Þ rŒðË™u Ðí…‹æÝì-«fx fh‚t rŒðË™u Wí…L™ fhu
Au. Ý ‚u{ ‚wk þºtwytu™u ç±ç±y¨ï-«t ÚtE™u ‚u™e A¤-f…x ytrŒ {tÞtytu™wk n™™ fh y™u ‚u
Ë{Þu LÞtÞY… ËqÞo™u «fx fhe™u ËíÞ-rðãt™t ÔÞðnth Y… ËqÞo™tu «ftþ fh. (4)
156 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su{ ftuE (hts…wÁ»t) þºtw™t ƒ¤ y™u A¤™wk r™ðthý fhe™u ‚Útt ‚u™u S‚e™u
MðhtßÞ{tk Ëw¾ y™u LÞtÞ™tu «ftþ Vu÷tðu Au, ‚u{ s ËqÞo …ý {u½™t, «ftþ™u htufLtthe ½xtytu™wk
r™ðthý fhe™u ‚Útt …tu‚™t rfhýtu Vu÷tðe™u, {u½-ðtŒ¤tkytu™tu ™tþ fhe™u, ykÄfth™u Œqh fhe™u
«ftþ™u «fx fhu Au. (4)
•„fiãflÎÆòÊ¢ flÎfiòÊÃ⁄U¢ √ÿ¯‚Á◊ãº˝Ê flÖÊ˝fiáÊ ◊„ÃÊ ’œŸfi–
S∑§ãœÊ¯‚Ëfl ∑ȧÁ∂fiU‡ÊŸÊ ÁflflÎÆÄáÊÊÁ„fi— ‡Êÿà ©U¬¬ÎĬÎfiÁÕ√ÿÊ—H§5H
…ŒtÚto : nu {nthÚte Ëu™t…‚u ! yt… su{ §‹Îí:-ËqÞo y™u rðãwítT }æã„æ-yr‚ rðM‚]‚ ÜéUçHàæïÝ-
yr‚ ‚eûý ÄthŒth ¾zT„-‚÷ðth Y… ±…íï‡æ-…ŒtÚttuo™t AuŒf, W»{-yr‚ ‚t…Þwõ‚ rfhý-ËBtqnÚte
ç±±ëv‡ææ-f…tÞu÷ SÜU‹Íææ¨è±-MfkÄtu™e-ftkÄ™e Ë{t™ ò¢¨}æì-yðÞð hrn‚-rAL™-r¼L™ yk„ su{
ƒ™u Au, ‚u{ ±ë~æ„Ú}æì-yíÞk‚ ytðhf ±ë~æ}æì-{u½™wk ¥ãÝì-n™™ fhu Au yÚtto‚T rAL™-r¼L™ fhe™u
…]rÚtðe …h ðhËtðu Au y™u ‚u Ïæ{ïÝ-ËqÞo™t „wýtuÚte {]‚f Ë{t™ ƒ™e™u ¥çã:-{u½ ÐëçƒÃ²æ:-
…]rÚtðe™e ©ÐÐëÜìU-W…h à沄ï-þÞ™ fhu Au, ‚u{ Ëðo þºtwytu™wk n™™ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ftuE yr‚ ‚eûý Äthðt¤t þ† îtht þºtw™t þheh™t yðÞðtu™u ft…e™u
¼qr{ …h …tzu Au y™u ‚u {hu÷tu þºtw ¼qr{ …h þÞ™ fhu Au, ‚u{ yu ËqÞo y™u rðãwítT,
ðtŒ¤tkytu™tk yðÞðtu™u ft…e™u, ¼qr{ …h …tzu Au, ‚u ¼qr{ …h …zu÷t þÞ™ fhu÷ Ë{t™ «‚e‚
ÚttÞ Au. (5)
•ÿÊhflfi ŒÈÆ◊¸Œ •Ê Á„ ¡ÈÆu ◊fi„ÊflË⁄U¢ ÃÈfiÁfl’Êœ◊Îfi¡Ë·◊˜–
ŸÊÃÊfi⁄UËŒSÿ ‚◊ÎfiÁÃ¥ flœÊŸÊ¢ ‚¢ L§¡ÊŸÊfi— Á¬Á¬· ßãº˝fi‡ÊòÊÈ—H§6H
…ŒtÚto : Îé}æüÎ:-Œwü yr¼{t™™e ¥²æïhï±-ÞwØ™e RåAt ™ fh™th …wÁ»t™e Ë{t™ {u½ «…è¯}æì-
…ŒtÚttuo™t hË™u yufºt fhe™u ‚Útt „éç±Ïææ{}æì-y™uf þºtwytu™u {th™th™e Ë{t™ }æãæ±èÚ}æì-yíÞk‚
ƒ¤Þwõ‚ þqhðeh™e Ë{t™ ËqÞo÷tuf™u ¥æ…éuï-E»ttoÚte ytbt™ fhðt Ë{t™ ð‚uo Au, ßÞthu Ëðoºt
þçŒ fhðt Ë{t™ ð‚uo Au, ßÞthu Ëðoºt þçŒ fhðt Ë{t™ ËqÞo îtht {thu÷ yu §‹Îíàæ~æé:-ËqÞo™t
þºtw {u½™u çÐçÐcæï-ËqÞoÚte Ëthe he‚u …eËe Œuðt{tk ytðu Au, íÞthu ‚u {u½ ¥S²-yu ËqÞo™e Ïæ{æÝæ}æì-
‚tz™tytu™t ¨}æëç„}æì-ËBtqnLtu Ýæ„æÚè„ì-Ën™ fhe þf‚tu ™Úte, çã-r™ùÞ Au fu yu {u½™t þhehÚte
Wí…L™ ÚtÞu÷ M…æÝæ:-™Œeytu, …ðo‚ y™u …]rÚtðe™t fq÷ = rf™thtu™u ft…e™u ðnu Au, ‚u{ Ëu™tytu{tk
«ftþ{t™ Ëu™tæÞût þºtwytu{tk [uüt fhu. (6)
¼tðtÚto : su{ {u½ = ðtŒ¤tkytu s„‚™t «ftþ {txu «ð‚o{t™ ËqÞo™t «ftþ™u yuftyuf
QXtðe™u ‚u™u htufe™u, ‚u™e Ët{u ÞwØ fhðt Ë{t™ «ð]¥t ÚttÞ Au, …hk‚w ËqÞo™wk Ët{ÚÞo yrÄf
ÉøðuŒ¼t»Þ 157
ntuÞ Au. ßÞthu yu ËqÞo {u½™wk n™™ fhe™u-{the™u …]rÚtðe …h …tzu Au, íÞthu ‚u™t þheh™t yðÞð
Y… s¤Úte ™Œeytu …qýo ¼htE™u Ë{wÿ{tk sE™u {¤u Au, ‚u{ htò þºtwytu™u {the™u Ë{t fhu.
(6)
•¬ÊŒfi„SÃÊ •fi¬ÎÃãÿÁŒãº˝◊ÊSÿ flÖÊ˝◊Áœ ‚ÊŸÊÒfi ¡ÉÊÊŸ–
flÎcáÊÊ ’Áœ˝fi— ¬˝ÁÃ◊ÊŸ¢ ’È÷Ífi·ã¬ÈL§òÊÊ flÎÆòÊÊ •fi‡ÊÿmKfiS×H§7H
…ŒtÚto : nu Ëðo Ëu™tytu™t yæÞût ! yt… ±ë~æ:-su{ {u½ ±ëc‡æ:-ðeÞo ®Ë[™ fh™th …wÁ»t™e
Ðíç„}ææ‹æ}æì-Ë{t™ Ïæé|æê¯Ýì-ƒ™tð™e RåAt fh‚t ÏæçŠæí:-yuf r™ƒo¤ ™…wkËf™e Ë{t™-su §‹Îí}æì-
ËqÞo™t «íÞu ¥Ðë„‹²„ì-ÞwØ fhðt™e RåAt fhu Au, ‚u ¥S²-yu ð]ºt = {u½™t ¨æÝæñ-rþ¾h ¥ç{-
W…h §‹Îí-ËqÞo ±…í}æì-…tu‚t™t rfhý Y… ð@™tu ¥æ…{æÝ-«nth fhu Au, ‚uÚte {hu÷ ±ë~æ:-{u½ ¥ÐæÎ
ãS„:- …„-ntÚt f…tÞu÷t {™w»Þ Ë{t™ òS„:-y™uf «fthÚte VUftÞu÷ ÐéL~ææ-y™uf MÚtt™tu{tk …zu÷
¥à沄ì-ƒnw ¼qr{ «Œuþtu{tk þÞ™ Ë{t™ sýtÞ Au, ‚u{ yu «fth™t þºtwytu™wk rAL™-r¼L™ fhe™u
ËŒt rðsÞ «t fhtu. (7)
¼tðtÚto : su{ ftuE r™ƒo¤, ƒ¤ðt™ ËtÚtu ÞwØ fhðt «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ {u½ = ðtŒ¤tkytu
Y… ð]ºt, ËqÞo™e ËtÚtu ÞwØ fh™th Ë{t™ «ð]¥t ÚttÞ Au. su{ ‚u yL‚{tk ËqÞo îth rAL™-r¼L™
ÚtE™u …htsÞ …t{e™u …]rÚtðe …h …ze òÞ Au, ‚u{ su ÄtŠ{f htò™e ËtÚtu ÞwØ{tk «ð]¥t ÚttÞ
Au, ‚u™e …ý yuðe s „r‚-Œþt ÚttÞ Au. (7)
ŸŒ¢ Ÿ Á÷ãŸ◊fi◊ÈÆÿÊ ‡ÊÿÊfiŸ¢ ◊ŸÊ L§„ÊfiáÊÊ •ÁÃfi ÿãàÿʬfi—–
ÿÊÁpfimÎÆòÊÊ ◊fiÁ„ŸÊ ¬ÿ¸ÁÃficΔ®ûÊÊ‚Ê◊Á„fi— ¬à‚È× ‡ÊË’¸®fi÷ÍflH§8H
…ŒtÚto : nu htòrÄhts ! yt… su{ yu ±ë~æ:-{u½ }æçãÝæ-…tu‚t™t {rn{tÚte вüç„cÆ„ì-Ëðoºt
yuf‚tÚte «t ¥çã:-ËqÞo™t ‚t…Úte n™™ fhu÷ „æ¨æ}æì-‚u s¤tu™e {æÞ{tk ÂMÚt‚ Ðy¨é„:àæè:-…„™e
™e[u þÞ™ fh™th Ïæ|æê±-ntuÞ Au, ‚u {u½™wk þheh }æÝ:-{™™þe÷ yL‚:fhý Ë{t™ Lãæ‡ææ:-
Wí…L™ ÚtE™u ðnu™the ™Œe su yL‚rhût{tk ç±l}ææÝ ç™yæì-s ²æ:-su yL‚rhût{tk ‚Útt ¼qr{{tk
hnu™th ¥æÐ:-s¤ ç|æ‹Ý}æì-rðŒeýo ‚xðt¤t àæ²æÝ}æì-þÞ™ ¼tð™e ‹æ-Ë{t™ ݱ}æì-{nt «ðtnÞwõ‚
™Œ™u ²ç‹„-«t Út‚t y™u ‚u s¤ ‹æ ¥}æé²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu «t ÚttÞ Au-hnu Au, ‚u{ Ëðo þºtwytu™u
ƒtkÄe™u ðþ{tk fhtu. (8)
¼tðtÚto : sux÷wk s¤ ËqÞo îtht rAL™-r¼L™
158 ÚtE™u ðtÞw™e ËtÚtu {u½{kz¤{tk òÞ Au, ‚u Ëðo
s¤ {u½-ðtŒ¤tkytu s ƒ™e òÞ Au. ßÞthu ({u½ Y…) s¤tu™tu ¼kzth yíÞrÄf ðÄe òÞ Au,
íÞthu ‚u ½è ËiLÞ ËBtqn Ë{t™ ƒ™e™u …tu‚t™t rðM‚thÚte ËqÞo™t «ftþ™u htufu Au. ‚u™u ßÞthu ËqÞo
158 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…tu‚t™t rfhýtuÚte ‚tuzu Au-AuŒu Au, íÞthu (yu) s¤ (Y…{tk) rðr¼L™ MÚt¤u (ð»teo™u) {tuxe ™Œeytu
‚¤tð y™u Ë{wÿ{tk …ntU[e™u þÞ™ fhu Au-Ëqðu Au.
(yt he‚u) ‚u ({uÎt) …]rÚtðe …h rðr¼L™ MÚt¤u {™w»Þtu™t …„™e ™e[u þÞ™ fhu÷-Ëq‚u÷ Ë{t™
«‚e‚ ÚttÞ Au, yu s he‚u yÄtŠ{f …ý («Út{) ðÄe™u (…Ae) þe½ú ™tþ …t{u Au. (8)
ŸËøÊflfiÿÊ •÷flŒ˜ flÎÆòʬÈÆòÊãº˝Êfi •SÿÊ •fl flœfi¡¸÷Ê⁄U–
©UûÊfi⁄UÊ ‚Í⁄Uœfi⁄U— ¬ÈÆòÊ •Êfi‚ËgÊŸÈfi— ‡Êÿ ‚„flfià‚Ê Ÿ œŸÈ—H§9H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! ±ë~æÐé~ææ-{u½ su™t …wºt Ë{t™ Au, ‚u {u½™e {t‚t Ýè™æ±²æ:-™e[
= yÕ… ytÞw™u «t ÚtÞu÷e ¨ê:-…]rÚtðe = ¼qr{{t‚t ©œæÚæ-yÚtðt yL‚rhût ™t{ðt¤e ¥|汄ì-
Au, ¥S²æ:-‚u™t …wºt {u½™t ±{:-ðÄ yÚtto‚T ‚tz™ §‹Îí:-ËqÞo ¥±…|ææÚ-fhu Au.
yuÚte yu™t Ýè™æ±²æ:-yÕ… ytÞwðt¤t Ðé~æ:-…wºt {u½ ¥{Ú:-™e[u ¥æ¨è„ì-™e[u …zu Au y™u
su ÎæÝé:-Ëðo …ŒtÚttuo™u yt…™the ¼qr{ su{ ¨ã±y¨æ-ðtAhzt Ërn‚ {ïÝé:-„tÞ ntuÞ, Ý: su{
…tu‚t™t …wºt™e ËtÚtu àæ²ï-Ëqðt Ë{t™ sýtÞ Au-‚u{ …tu‚t™t þºtwytu™u ¼qr{™e ËtÚtu þÞ™ fh™th™e
Ë{t™ fhtu, yÚtto‚T ‚uytu™wk n™™ fhtu. (9)
¼tðtÚto : {u½™e ƒu {t‚tytu Au, yuf …]rÚtðe y™u ƒeS yL‚rhût, fthý fu ‚u ƒL™uÚte {u½™e
Wí…r¥t ÚttÞ Au. su{ ftuE „tÞ …tu‚t™t ðtAhzt ËtÚtu hnu Au, ‚u{ ßÞthu s¤ Ë{qn Y… {u½
W…h òÞ Au, íÞthu yL‚rhût ™t{f {t‚t …tu‚t™t …wºt™e ËtÚtu Ëq‚u÷e Ë{t™ sýtÞ Au. ßÞthu
ðhËtŒ îtht (‚u) ¼qr{ …h ytðe òÞ Au, íÞthu ¼qr{ …tu‚t™t …wºt™e ËtÚtu Ëq‚u÷e Ë{t™ sýtÞ Au.
yu {u½™tu r…‚t ËqÞo Au, fthý fu ‚u™tu Wí…tŒf Au. yu (ËqÞo)™e ¼qr{ y™u yL‚rhût òýu
ƒu †eytu Au. ßÞthu ‚u s¤™u ¾U[e™u ðtÞw îtht yL‚rhût{tk VUfu Au, íÞthu ‚u {u½Y…e …wºt ð]rØ
…t{e™u «{‚ = …t„÷™e Ë{t™ WL™‚ (r™Þkºtý hrn‚) ƒ™e òÞ Au.
ËqÞo ‚u ({u½)™u {the™u ¼qr{ …h …tzu Au. yu he‚u yu {u½ õÞthuf W…h ‚tu õÞthuf ™e[u
hnu Au. yu s he‚u hts…wÁ»ttuyu «ò™t ftkxt Ë{t™ þºtwytu™u R‚M‚‚: ßÞtk-íÞtk VUfe™u «òytu™wk
…t÷™ fhðwk òuEyu. (9)
•ÁÃficΔãÃËŸÊ◊ÁŸfl‡ÊŸÊŸÊ¢ ∑§ÊcΔÓÊŸÊ¢ ◊äÿ ÁŸÁ„fiâ ‡Ê⁄UËfi⁄U◊˜–
flÎÆòÊSÿfi ÁŸáÿ¢ Áfl øfi⁄U®RãàÿʬÊfi ŒËÉÊZ Ã◊ •Ê‡ÊfiÿÁŒãº˝fi‡ÊòÊÈ—H§10H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! yt… su{ su ±ë~æS²-{u½™t ¥çݱïàæÝæÝæ}æì-yufºt-ÂMÚth ™ hnu™th
¥ç„cÆ‹„èÝæ}æì-ËŒt ðnu™th ‚u s¤™e {æÞ ç݇²}æì-r™ùÞ fhe™u ÂMÚth àæÚèÚ}æì-su™w AuŒ™ ÚttÞ
yuðwk þheh Au ‚u ÜUæcÆæÝæ}æì-Ëðo rŒþtytu™e {æÞ{tk çÝçã„}æì-ÂMÚt‚ ntuÞ Au ‚Útt su™t þhehY…
¥Ð:-s¤ ÎèÍæü}æì-{nt™ „}æ:-ykÄfthY… ½xtytu{tk ç±™Úç‹„-rð[hý fhu Au, ‚u §‹Îíàæ~æé:-{u½ ‚Útt
‚u s¤{tk Ë{wŒtÞe-yufºt yÚtðt yðÞðe-™t™t ðtŒ¤tytuY… ƒ™e™u ¥à沄ì-Ëðoºt þÞ™ fhu Au,
ÉøðuŒ¼t»Þ 159
‚u{ «ò™t ÿtune þºtwytu ‚Útt ‚u™t ËntÞftu Ërn‚™u ƒtkÄe™u ÜUæcÆæÝæ}æì-Ëðo rŒþtytu™e {æÞ{tk
Ëqðztððt òuEyu. (10)
¼tðtÚto : ˼t…r‚™u ÞtuøÞ Au, fu ‚u su{ yu {u½-ðtŒ¤tkytu yL‚rhût{tk ÂMÚt‚ s¤{tk Ëqû{
ntuðt™t fthýu Œu¾t‚t ™Úte, Vhe ßÞthu ðhËtŒ îtht s¤ Ë{wŒtÞY… ½è ƒ™u Au, íÞthu òuðt{tk
ytðu Au.
…hk‚w yu ËŒt W…h y™u ™e[u ytð™-òð™ fhu Au y™u ûtý {tºt ÂMÚth hnu‚tk ™Úte y™u
su ð]ºt = {u½™wk þhehY… Au, ‚u (s¤) yL‚rhût{tk hnuðt A‚tk yr‚ Ëqû{ (ntuðt™t fthýu)
Œu¾t‚wk ™Úte, ‚u{ {nt ƒ¤ðt™ þºtwytu™u yÕ…ƒ¤ ƒ™tðe™u ðþ{tk fhðt òuEyu. (10)
ŒÊ‚¬fiàŸË⁄UÁ„fiªÊ¬Ê •ÁÃcΔÁãŸLfi§hÊ •Ê¬fi— ¬ÁáÊŸfifl ªÊflfi—–
•¬Ê¢ Á’∂U◊Á¬fiÁ„â ÿŒÊ‚ËfiŒ˜ flÎÆòÊ¢ ¡fiÉÊãflÊ° •¬ ÃmfiflÊ⁄UH§11H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! su{ Ðç‡æÝï±-„tÞ ytrŒ …þwytu™t …t÷f y™u xææ±:-„tÞtu™u y¼eü
MÚtt™ …h ht¾ðt Ë{t™ Îæ¨ÐyÝè:-yr‚ ƒ¤ yt…™th {u½ su™t …r‚™e Ë{t™ y™u ¥çãxææïÐæ:-
hûtt fh™th Au, ‚u çÝLhæ:-htufu÷ ¥æÐ:-s¤ ¥ç„cÆÝì-ÂMÚt‚ hnu Au, ‚u ¥Ðæ}æì-s¤™wk ²„ì-su
çÏæH}æì-„‚o-¾tzt Ë{t™ MÚtt™ ¥çÐçã„}æì-ytåAtrŒ‚ yÚtto‚T Ztkfe ht¾u÷ ¥æ¨è„ì-Au, ‚u ±ë~æ}æì-
{u½™wk ËqÞo …Í拱æÝì-n™™ fhe™u „„ì-‚u s¤™e ¥Ð±±æÚ-yðhtuÄ™u ‚tuze ™t¾u Au-¾tu÷e ™t¾u
Au, ‚u{ yt… Œwüt[the þºtwytu™u htufe™u LÞtÞ yÚtto‚T Ä{o{t„o™u «ftrþ‚ ht¾tu. (11)
¼tðtÚto : su „tu…t¤ …tu‚t™e „tÞtu™u …tu‚t™t y™wfq¤ MÚtt™ …h htufu Au y™u …Ae îth ¾tu÷e™u
‚u™u {wõ‚ fhu Au.
su{ {u½Y…e ð]ºt™t îth …tu‚t™t {kz¤{tk s¤™wk îth ƒkÄ fhe™u ‚u s¤™u ðþ fhðt{tk ytðu Au.
su{ ËqÞo ‚u {u½™u ‚trz‚ fhu Au y™u ‚u s¤™t îth™u ¾tu÷e™u s¤™u {wõ‚ fhu Au, ‚u{
hts…wÁ»ttuyu þºtwytu™u htufe™u r™hk‚h «òytu™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. (11)
•‡√ÿÊ flÊ⁄UÊfi •÷flSÃÁŒfiãº˝ ‚ÎÆ∑§ ÿûflÊfi ¬˝àÿ„fiãŒfl ∞∑fi§—–
•¡fiÿÊ ªÊ •¡fiÿ— ‡ÊÍ®⁄U®R ‚Ê◊◊flÊfi‚Ρ— ‚ûʸ®fifl ‚åà Á‚ãœÍfiŸ˜H§12H
…ŒtÚto : nu àæêÚ-ðeh™t Ë{t™ r™¼oÞ §‹Îí-þºtwytu™u rðŒeýo fh™th Ëu™tæÞût hts™T ! yt…
su{ ²„ì-‚u ¥àò:-ðu„ ytrŒ „wýtu{tk ©uc ±æÚ:-ðhý-Mðefthðt ÞtuøÞ »ÜU:-yuf Îï±:-Œt™ ytrŒ
„wýtuÚte Þwõ‚ {u½ ËqÞo™e ËtÚtu ÞtuØt ¥|æ±:-ntuÞ Au ¨ëÜïU-ð@™e Ë{t™ rfhý Ë{qn{tk …tu‚t™t
{u½ ò÷™u-Œ¤™u Ðíç„ + ¥ãÝì-Atuzu Au160 yÚtto‚T {u½Œ¤Úte rfhýtu™u htufu Au, ËqÞo ‚u {u½™u S‚e™u
xææ:-‚uÚte …tu‚t™t rfhýtu™u ¥…²:-…]ÚtfT fhe™u yÚtto‚T yuf MÚtt™Úte ƒeò MÚtt™{tk …ntU[tzu Au,
y™u ¨æï}æ}æì-…ŒtÚttuo™t hË™u ¥…²:-S‚u Au yu he‚u fh‚tk ‚u ËqÞo÷tuf s¤™u ¨œæü±ï-W…h, ™e[u
160 ÉøðuŒ¼t»Þ É
sðt {txu Ëðo ÷tuf{tk ÂMÚth Út™th ¨Œ„, 程{êÝì-¼qr{ …h {nt™ s¤tþÞ, ™Œe, fwðtu y™u ‚¤tð
yu [th s¤™t MÚtt™ y™u Ë{e…, {æÞ y™u Œqh MÚtt™{tk hnu÷ ºtý s¤tþÞ yu Ët‚ s¤tþÞtu™u
¥æ±æ¨ë…-Wí…L™ = r™{toý fhu Au, ‚u{ þºtwytu{tk [uüt fhu Atu, „„ì-‚uÚte y±æ-yt…™u ÞwØtu{tk
y{u yrÄf]‚ fheyu Aeyu. (12)
¼tðtÚto : su{ yu {u½ ËqÞo™t «ftþ™u (ßÞthu) htufu Au, íÞthu ËqÞo …tu‚t™t rfhýtuÚte ‚u™u
rAL™-r¼L™ fhe™u ¼qr{ …h s¤™u …tzu Au, ‚uÚte s yu s¤™t ytðt„{™ Ë{wÿtu™t r™{toý™tu
nu‚w ntuÞ Au; ‚u{ «ò…t÷f htò þºtwytu™u htufe™u, þ†Úte ‚u™u ft…e™u, ™e[u …Atze™u, «ò™u
Ä{oÞwõ‚ {t„o{tk [÷tððt{tk nu‚w ƒ™u. (12)
ŸÊS◊Òfi ÁfllÈ㟠ÃfiãÿÃÈ— Á‚fi·œ Ÿ ÿÊ¢ Á◊„◊Á∑fi§⁄UŒ˜œ˝ÊŒÈÁŸ¥®fi ø–
ßãº˝fip ÿlÈfiÿÈÆœÊÃ •Á„fipÊÃʬ⁄UËèÿÊfi ◊ÉÊflÊ Áfl Á¡fiÇÿH§13H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! yt… su{ {u½ îtht ¥S}æñ-ËqÞo™u {txu «Þwõ‚ fhu÷e ç±lé„ì-rðãw‚T Ý,
稯ï{-yu™e ftuE Yftðx-yðhtuÄ fhe þf‚e ™Úte, „‹²„é:-‚u {u½™e „so™t …ý ‚u ËqÞo™u Ý,
稯ï{-htufe þf‚e ™Úte, y™u ‚u ¥çã:-{u½ ²æ}æì-su ãæÎéçÝ}æì-„so™t ytrŒ „wýðt¤e ç}æã}æì-ð»tto™u
™-…ý ¥çÜUÚ„ì-VUfu Au-Atuzu Au, ‚u …ý ËqÞo™e Ý, 稯ï{-ntr™ fhe þf‚e ™Úte.
yu §‹Îí-ËqÞo …tu‚t™e rfhýY…e …qýo Ëu™tÚte Þwõ‚ ©„-y™u …tu‚t™e ¥ÐÚè|²:-y…qýo Ëu™tÚte
Þwõ‚ ¥çã-{u½ ™-…ý yu ƒL™u ²é²é{æ„ï-…hM…h ÞwØ fhu Au, ²„ì-yrÄf ƒ¤ðt™ ntuðt™t fthýu
}æ{±æ-yíÞk‚ «ftþ{t™ ËqÞo ‚u {u½™u ™-…ý ç±ç…x²ï-Ëthe he‚u S‚u Au; ‚u{ Ä{oÞwõ‚ …qýoƒ¤™u
rËØ fhe™u þºtwytu …h rðsÞ «t fhtu. (13)
¼tðtÚto : su{ ð]ºt = {u½™t rðãw‚T ytrŒ sux÷tk ÞwØ™tk ËtÄ™tu Au, ‚u ËqÞo™e y…uûtt r™ƒo¤
Au; y™u ËqÞo™t ÞwØ ËtÄ™ ‚u™e y…uûtt rðþt¤ Au, ‚uÚte ËŒt ËqÞo™tu rðsÞ y™u {u½™tu …htsÞ
ÚttÞ Au.-‚u{ hts…wÁ»ttuyu Ä{oÚte þºtwytu …h rðsÞ «t fhðtu òuEytu. (13)
•„fiÿʸÃÊ⁄U¢ ∑§◊fi¬‡ÿ ßãº˝ NUÁŒ ÿûÊfi ¡ÉŸÈ·Ê ÷Ë⁄Uªfië¿Ã˜–
Ÿflfi ø ÿãŸfiflÁâ ø dflfiãÃË— ‡ÿŸÊ Ÿ ÷ËÃÊ •Ãfi⁄UÊ ⁄U¡Ê¯Á‚H§14H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-þºtw-Œ¤™t rðŒthf ! ÞtuØt þºtwytu™wk …ãÝé¯:-n™™ fh™th „ï-yt…™tu
«¼tð ¥ãï:-{u½™e rðãw‚T-„so™t ytrŒ rðþu»tÚte «týeytu™u ²„ì-su |æè:-¼Þ ¥xæÓÀ„ì-«tÂ
ÚttÞ Au, rðît™ {™w»Þ ‚u {u½™u ²æ„æÚ}æì-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th ËqÞoÚte yLÞ ÜU}æì-ftuE™u
…ý ™ Œu¾u, òýu.
‚u ËqÞo™e ‚tz™t fhu÷-{thu÷ {u½ à²ïÝ:-ƒtsÚte |æè„:-zhu÷ fƒq‚h™e Ý-Ë{t™ ¼qr{ …h
…ze™u ™ð, ݱݱç„}æì-yËkÏÞ d±‹„è:-™Œeytu yÚtðt ™t÷eytu™u …qrh‚ fhu Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 161
 ²„ì-su fthýu ËqÞo …tu‚t™t «ftþ, ytf»toý y™u AuŒ™ ytrŒ „wýtuÚte {nt™ Au; ‚uÚte Ú…æ¢ç¨-
Ëðo ÷tuftu™u ¥„Ú:-‚thu Au, …th fhu Au; yu™t Ë{t™ yt… Atu, ‚u yt… NçÎ-ÓŒÞ{tk-{™{tk su
þºtw™u ¥Ðà²:-Œu¾tu, ‚u™wk n™™ fhtu. (14)
¼tðtÚto : htò™t Ëuðf y™u ðeh…wÁ»t,-su{ ftuE îtht «nth fhu÷ ¼Þ¼e‚ ~Þu™ = ƒts
…ûte „{u íÞtk …zu Au, ‚u{ ËqÞo îtht ‚trz‚ y™u ytfŠ»t‚ su {u½ „{u íÞtk …ze™u òÞ Au.
‚u …tu‚t™tk þheh ™t{f s¤Úte ÷tuf-÷tuftL‚h™e {æÞ{tk y™uf ™Œeytu y™u ™t¤tytu™u …rh…qýo
fhu Au.
yu {u½™wk ËqÞoÚte r¼L™ yLÞ ftuE r™r{¥t ™Úte. su{ ykÄtht{tk «týeytu™u ¼Þ ÷t„u Au,
‚u{ {u½ y™u ðes¤e™t fztftÚte ¼Þ ÷t„u Au, ‚u (¼Þ)™wk r™ðthý fh™th …ý ËqÞo s Au.
su{ ‚u (ËqÞo) Ë{M‚ ÷tuftu™t «ftþ y™u ytf»toý ytrŒÚte ÔÞðnth™tu nu‚w Au, ‚u{
(ðeh hts…wÁ»t) þºtwytu™u S‚u. yt {kºt ݱݱç„}æì-™ðtýw þçŒ W…÷ût ntuðtÚte yËkÏÞ yÚto{tk
Au. (14)
ßãº˝Êfi ÿÊÃÊ˘flfiÁ‚ÃSÿ ⁄UÊ¡Ê ‡Ê◊fiSÿ ø ‡ÊÎÆÁXáÊÊ flÖÊ˝fi’Ê„È—–
‚ŒÈÆ ⁄UÊ¡Êfi ˇÊÿÁà ø·¸áÊËŸÊ◊⁄UÊ㟠ŸÁ◊— ¬Á⁄U ÃÊ ’fi÷ÍflH§15H
…ŒtÚto : ËqÞo™e Ë{t™ ±…íÏææãé:-¼wò{tk þ†-Ë{qn™u Äthý fh™th §‹Îí:-Œwütu™wk r™ðthý
fh™th ²æ„:-„{™ ytrŒ ÔÞðnthtu™u ð‚toð™th ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ¥±ç¨„S²-r™rù‚ [ht[h
s„‚™t àæ}æS²-þtÂL‚Þwõ‚ {™w»Þ ytrŒ «týeytu ŸæëçX‡æ:-®þ„ztðt¤t „tÞ ytrŒ …þwytu™t ‚Útt
™¯ü‡æèÝæ}æì-ËtÄthý {™w»Þtu™e {æÞ{tk ¥ÚæÝì-…iztk™u-ythtytu™tu Äthý fh™th Ýïç}æ:-Ähtu™e Ý-
Ë{t™ Úæ…æ-«ftþ{t™ ƒ™e™u „æ-W¥t{ ‚Útt yÄ{ f{tuo™t f‚toytu™u Ëw¾ y™u Œw:¾tu™u ‚Útt Ú…æ¢ç¨-
Wõ‚ ÷tuftu™u ÐçÚÿæ²ç„-…ntU[tzu Au y™u r™ðtË fhtðu Au, ©, §„ì-‚u{ s ¨:-‚u Ëðo™t Úæ…æ-
LÞtÞ™tu «ftþ fh™th Ïæ|æê±-ƒ™u. (15)
¼tðtÚto : su{ hÚt™t …iztk ytht™u Äthý fhe™u [÷tðu Au, su{ yu ËqÞo [u‚™ y™u sz,
þtL‚ y™u yþtL‚ s„‚™tk {æÞ{tk «ftþ{t™ ÚtE™u, Ëðo ÷tuftu™u Äthý fhe™u, ‚u™u …tu‚t™e
fûtt{tk [÷tðu Au, yu ËqÞo rð™t ftuE…ý Ë{e… ÂMÚt‚ {qŠ‚{t™ ÷tuf™wk Äthý, ytf»toý, «ftþ
y™u ðtŒ¤tkytu™e ð»tto ytrŒ f{o Ëk¼ð ÚtE þf‚t ™Úte, ‚u{ htò Ä{o…qðof htßÞ™wk …t÷™ fhu.
(15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk RLÿ = ËqÞo y™u ð]ºt-{u½™t ÞwØ™wk y÷kfthÚte ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™tu
…qðo Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ yÂø™ þ猙t162 yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (32)
Ëqõ‚-33
162 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ∞ÃÊÿÊ◊Ê¬fi ª√ÿãà ßãº˝fi◊S◊Ê∑§¢ ‚È ¬˝◊fiÁÃ¥ flÊflÎœÊÁÖ
•ŸÊ◊ÎÆáÊ— ∑ÈƧÁflŒÊŒSÿ ⁄UÊÿÊ ªflÊ¢ ∑§Ã¢ ¬⁄fiU◊Êfl¡¸®fiÃ Ÿ—H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! xæò‹„:-y{thtu ytí{t, „tÞ ytrŒ …þwytu y™u þwØ RrLÿÞtu™e RåAt
fh™th y™u su ¥S}ææÜU}æì-y{u {™w»Þtu y™u ¥S²-yt s„‚T™t ÜéU籄ì-y™uf «fth™t Úæ²:-
«þM‚ Ä™tu™e ±æ±ë{æç„-ð]rØ fhtðtu, y™u su ¥æ„ì-‚Œ™L‚h Ý:-y{tht {txu ¥Ýæ}æë‡æ:-®nËt
y™u …ût…t‚ hrn‚ ƒ™e™u xæ±æ}æì-{™ ytrŒ RrLÿÞtu, …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf ‚Útt „tÞ ytrŒ …þwytu™t
ÐÚ}æì-©uc ÜïU„}æì-¿tt™™e ±æ±ë{æç„-ð]rØ fhtðu y™u y¿tt™™tu ¥æ±…ü„ï-™tþ fhtðu, ‚u ¨Ðí}æç„}æì-
W¥t{ rð¿tt™ðt¤t §‹Îí}æì-…h{uïh yÚtðt LÞtÞtÄeþ™e þhý™u ©Ðæ²æ}æ-«t fheyu Aeyu, ‚u{
‚{u …ý »„-‚u™u «t fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu yrðãt™tu ™tþ y™u rðãt™e ð]rØ îtht su W¥t{ Ä™™e ð]rØ fhu
Au, ‚u{ Eïh™e yt¿tt™wk …t÷™ y™u W…tË™t îtht þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™e r™íÞ ð]rØ
fhðe òuEyu. ‚u (Eïh)™e ËntÞ‚t rð™t ftuE (…ý {™w»Þ) Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût Y…e
V¤™u «t fhe þf‚t ™Úte. (1)
©U¬Œ„¢ œfiŸŒÊ◊¬fi˝ÃËâ ¡Èc≈Ê¢ Ÿ ‡ÿŸÊ flfi‚ÁÃ¥ ¬fiÃÊÁ◊–
ßãº˝¯ Ÿ◊SÿãŸfiȬ◊Á÷fi⁄U®R∑Ò¸§ÿ¸— SÃÊÃÎèÿÊ „√ÿÊ •|Sà ÿÊ◊fiŸ˜H§2H
…ŒtÚto : ²:-su …qðtuoõ‚ ËqÞo÷tuf™t Wí…tŒf ãò:-„úný fhðt ÞtuøÞ Eïh S„æï„ë|²:-M‚wr‚
fh™thtytu™u Ä™ «Œt™ fh™th ¥çS„-Au, ‚u ¥Ðí„è„}æì-[ûtw ytrŒ RrLÿÞtuÚte y„tu[h = «‚e‚
™ Út™th {ÝÎæ}æì-Ä™™t Œt‚t §‹Îí}æì-y¾kz yiïÞo «Œt™ fh™th s„Œeïh™u Ý}æS²Ýì-™{Mfth
fh‚t ¥ã}æì-nwk Ý-su{ …écÅæ}æì-…qðoft¤{tk Ëuð™ fhu÷ ±¨ç„}æì-r™ðtË MÚtt™ = {t¤t™u à²ïÝ:-
ƒts …ûte Ý-su «t ÚttÞ Au, ‚u{ ²æ}æÝì-„{™þe÷ = [÷tÞ{t™ yt ËkËth{tk ©Ð}æïç|æ:-W…{t
yt…ðt ÞtuøÞ ¥ÜñüU:-y™uf ËqÞo÷tuftuÚte §„ì-s ©ÐЄæç}æ-«t fÁk Awk-yÚtto‚T ËkËth™e h[™t òuE™u
Eïh™u òýwk Awk. (2)
¼tðtÚto : su{ ~Þu™ = ƒts ™t{f …ûte …tu‚t™t …qðo Ëuð™ fhu÷t Ëw¾ŒtÞe r™ðtË MÚtt™™u,
yLÞ MÚtt™Úte ðu„Úte ytðe™u «t fhe ÷u Au, yu s he‚u {™w»Þu …h{uïh™u ™{Mfth fh‚t áütL‚tuÚte
Eïh™tu r™ùÞ fhe™u, ‚u™e W…tË™t fhðe òuEyu.
yt ËkËth{tk sux÷t h[u÷t …ŒtÚttuo Au, ‚u Ëðo ‚u™t h[rÞ‚t Eïh™tu r™ùÞ fhtðu Au, fthý
fu r™{to‚t rð™t ftuE …ý r™Š{‚ Ëk¼ð ™Úte.
su{ {™w»Þtu™t h[™t-ÔÞðnth{tk h[rÞ‚t rð™t MðÞk ftuE …ý ƒ™e þf‚wk ™Úte, yu s he‚u
EïheÞ Ë]rü™t rð»tÞ{tk Ë{sðwk òuEyu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 163
 yntu = ytùÞo Au, fu ytðtu r™ùÞ ntuðt A‚tk (…ý) su Eïh™tu y™tŒh fhe™u ™tÂM‚f
ƒ™e òÞ Au, ‚uytu™wk yu {nt™ y¿tt™ ‚uytu™u õÞtkÚte «t ÚtÞwk ? !! (2)
ÁŸ ‚fl¸®fi‚Ÿ ß·ÈÆœË⁄°‚Äà ‚◊ÿÊ¸ ªÊ •fi¡Áà ÿSÿ flÁc≈fi–
øÊc∑ÍƧÿ◊ÊfiáÊ ßãº˝ ÷ÍÁ⁄Ufi flÊ◊¢ ◊Ê ¬ÁáÊ÷͸®fi®⁄U®RS◊ŒÁœfi ¬˝flÎhH§3H
…ŒtÚto : nu ¥ç{, Ðí±ëh-Ëðtuo…rh {nt™ „wýtuÚte Þwõ‚, §‹Îí-þºtwytu™t rðŒthf, ¨±ü¨ïÝ:-
Ëðo Ëu™tytuðt¤t Ðç‡æ:-ËíÞ ÔÞðnthðt¤t ™æïcÜêU²}ææ‡æ:-þºtwytu™u …÷tÞ™ fh™th þqhðeh yt…
|æêçÚ-ƒnw s «fthÚte §¯é{èÝì-Ä™w»Þtu™u Äthý fhe™u-su{ ¥²ü:-ði~Þ xææ:-…þwytu™e |æêçÚ-ƒnw s
«fthÚte ¨}æ…ç„-«t fhe™u hûtt fhu Au §±-‚u{ ‹²¨v„-þºtwytu™u áZƒkÄ™tuÚte ƒtkÄtu y™u ¥S}æ„ì-
±æ}æ}æì-y{thtÚte yÁr[fh f{o™tu f‚to }ææ |æê:-™ ƒ™tu, suÚte ²S² yt…™tu «‚t… ±çcÅ-«ftrþ‚
ÚttÞ y™u yt… rðsÞe ƒ™tu. (3)
¼tðtÚto : su{ ði~Þ „tÞtu™u …t¤e™u, [htðe™u ŒqÄ ytrŒÚte ÔÞðnth rËØ fÞto fhu Au. su{
Eïh îtht hr[‚ {nt™ ËqÞo÷tuf™t rfhýtu ƒtý Ë{t™ AuŒf ntuðt™t fthýu Ëðo …ŒtÚttuo{tk ½qËe™u
ðtÞw îtht ‚u™u W…h ™e[u …ntU[tze™u Ëðo …ŒtÚttuo™u hËÞwõ‚ fhe™u Ëw¾tu™u Wí…L™ fhu Au, ‚u{
htò «òytu™wk …t÷™ fhu. (3)
flœËÁ„¸ ŒSÿȯ œÁŸŸ¯ ÉÊŸŸ° ∞∑§p⁄UfiãŸÈ¬‡ÊÊ∑§Á÷fiÁ⁄Uãº˝–
œŸÊ⁄UÁœfi Áfl·ÈÆáÊÄÃ √ÿÊfiÿãŸÿfiÖflÊŸ— ‚Ÿ∑§Ê— ¬˝ÁÃfi◊ËÿÈ—H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yiïÞoÚte Þwõ‚ þqhðeh ! su{ Eïh y™u ËqÞo ©ÐàææÜïUç|æ:-Ët{ÚÞoY…e
f{tuoÚte »ÜU:-yuf-yuf÷t s ™ÚÝì-òý‚t yÚtðt «t fh‚t Œwütu yÚtðt {u½tu™wk n™™ fhu Au,
‚u{ yuf÷t yt… {ÝïÝ-ð@ Y…e þ†Úte ÎS²é}æì-ƒ¤ ‚Útt yLÞtÞÚte …hÄ™ nh™th Œwütu™tu ±{è:-
ðÄ fhtu, rð™tþ fhtu, 籯é‡æÜUì-yÄ{oÚte Ä{toí{tytu™u Œw:¾ yt…™th™tu ™tþ fh™th yt… {Ýæï:-
Ä™w»ÞÚte Œtuhe™e ¥ç{-W…h ƒtýtu™u [ztðe™u Œwütu™wk r™ðthý fhe™u {ÝèÝ}æì-ÄtŠ{f Ä™tZâ …wÁ»ttuÚte
ð]rØ fhtu.
su{ Eïh™t ®™Œf yÚtðt ËqÞo÷tuf™t þºtw {u½ {ÝïÝ-Ët{ÚÞoÚte yÚtðt rfhý-Ë{qnÚte ™tþ™u
ç± + ¥æ²Ýì-rðþu»t Y…Úte «t ÚttÞ Au, ‚u{ çã-r™ùÞ „ï-yt…™e ¥²Á±æÝ:-Þ¿t yÚtto‚T …qò
™ fh™th, ¨ÝÜUæ:-yÄ{oÚte …h…ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fh™th {™w»Þ Ðíïç„}æì-{]íÞw™u §ü²é:-su{ «t ÚttÞ,
‚uðtu «Þí™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ Eïh yò‚þºtw = 164þºtwytuÚte hrn‚ Au, ËqÞo÷tuf …ý {u½Úte r™ð]¥t ƒ™e
òÞ Au, ‚u{ Ëðo {™w»Þtuyu ŒMÞw = [tuh, ztfw yÚtðt þºtwytu™u {the™u ‚Útt ©e{t™tu-(Ä™ðt™,
Ä{toí{t)™e hûtt fhe™u, yò‚þºtw-þºtwytuÚte hrn‚ ƒ™ðwk òuEyu. (4)
164 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬⁄UÊfi Áøë¿Ë·Ê¸ flfiflΡÈÆSà ßãº˝ÊÿfiÖflÊŸÊ ÿÖflfiÁ÷— S¬œ¸®fi◊ÊŸÊ—–
¬˝ ÿÁgflÊ „fiÁ⁄Ufl— SÕÊÃL§ª˝ ÁŸ⁄Ufifl˝ÃÊ° •fiœ◊Ê ⁄UÊŒfiSÿÊ—H§5H
…ŒtÚto : nu ãçÚ±:-½tuzt, ntÚte ytrŒ «þkrË‚ Ëu™t-ËtÄ™tuÚte Þwõ‚, ÞwØ {txu ÐíSƒæ„:-«MÚtt™
fh™th, ©xæí-Œwütu «íÞu ‚eûý ÔÞðnthðt¤t, §‹Îí-þºtwytu™t rðŒthf Ëu™t…r‚ 癄ì-su{ nhý,
ytf»toý „wýÞwõ‚, rfhýÞwõ‚ ÞwØ{tk ÂMÚt‚ Út‚tk y™u Œwütu™u yíÞk‚ ‚t… yt…™th ËqÞo÷tuf ÚæïÎS²æï:-
yL‚rhût y™u …]rÚtðe™u «ftþ ‚Útt ytf»toý fh‚t {u½™t yðÞðtu™u rAL™-r¼L™ fhe™u ‚u™wk r™ðthý
fhu Au-Œqh ¼„tzu Au; ‚u{ yt… ²„ì-su ¥²Á±æÝ:-Þ¿t ™ fh™tht y™u ²Á±ç|æ:-Þ¿t fh™tht™e
ËtÚtu SÐÎì{ü}ææÝæ:-R»tto fh™th Au, „ï-‚uytu su{ àæè¯æü:-…tu‚t™t rþhtuÚte = {tÚttÚte ±±ë…é:-hrn‚
ÚttÞ, ‚u{ ‚u ¥±í„æÝì-ðú‚ = ËíÞt[hýÚte hrn‚, r{ÚÞtðtŒe Œwüs™tu™u çÝÚ{}æ:-ËðoÚtt Œkz yt…e™u
rþûtt fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ãw÷tuf™u, …]rÚtðe ytrŒ™u ‚Útt «ftþ™u Äthý fhe™u ‚Útt {u½tu™t ykÄfth™u
Œqh fhe™u ð»ttoÚte Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ Ëðo {™w»Þtuyu ËŒT„wý Äthý fhe™u,
yÄtŠ{ftu™u Œkrz‚ fhe™u ‚Útt rðãt, Ëwrþûtt y™u Ä{o™t W…Œuþ Y… ð»ttoÚte Ëðo «týeytu™u Ëw¾e
fhe™u ËíÞhtßÞ™tu «[th fhðtu òuEyu. (5)
•ÿfiÈÿÈà‚㟟fllSÿ ‚ŸÊ◊ÿÊfiÃÿãà ÁˇÊÃÿÊ ŸflfiÇflÊ—–
flÎÆ·ÊÿÈœÊ Ÿ flœ˝fiÿÊ ÁŸ⁄Ufic≈Ê— ¬˝fl|jÁ⁄Uãº˝Êfi|ìÊÃÿfiãà •ÊÿŸ˜H§6H
…ŒtÚto : nu ݱx±æ:-™ðe™ rþûtt y™u rðãt™u «t fhðt-fhtð™th ±ë¯æ²é{:-ƒ¤ðt™ þqhðeh
þºtwÚte ÞwØ fh™th 癄²‹„:-Ä™wrðãt-ÞwØrðãtÚte «nth™t ¿tt‚t çÿ愲:-r™ðtËþe÷ {™w»Þtu !
yt… su ¥Ý±lS²-ËŒT„wýtuÚte «þkË™eÞ Ëu™tæÞût™e ¨ïÝæ}æì-[‚wkhr„rý Ëu™t™u rËØ fhe™u
¥²æ„²‹„-ËwrþûttÚte «Þí™ðt¤e fhtu, Œwü þºtwytu™e ËtÚtu ¥²é²éy¨Ýì-ÞwØ™e RåAt fhtu, su §‹Îíæ„ì-
þqhðeh Ëu™tæÞûtÚte Ïæ{í²:-r™ðeoÞo, ™…wkËf™e Ý-Ë{t™ þºtws™ 癄²‹„:-Är™rðãt™t «nth ytrŒ™t
¿tt‚t çÝÚcÅæ:-«ƒ¤ Ëu™tÚte ½uhtÞu÷ Ðí±çj:-…÷tÞ™ ÞtuøÞ ™e[ {t„tuoÚte ¥æ²Ýì-¼t„e-™ef¤e
òÞ, ‚u …wÁ»t™u Ëu™t…r‚ Mðefth fhtu. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þ þheh ‚Útt ytí{t™t ƒ¤Úte Þwõ‚, þqhðeh y™u ÄtŠ{f {™w»Þ™u Ëu™t…r‚
ƒ™tðe™u ‚Útt Ëu™t™u Ëðo «fthu ©uc ƒ™tðe™u Œwütu™e ËtÚtu ÞwØ fhu Au, íÞthu su{ ®Ën™e Ët{uÚte
ƒfhe, ðeh™e Ët{uÚte zh…tuf y™u ËqÞo™t ‚usÚte {u½ ¼t„e òÞ Au, ‚u{ ‚u™t þºtw …tu‚t™tk Ëw¾Úte
hrn‚ ƒ™e™u ‚Útt …eX Œu¾tze™u „{u íÞtk ¼t„e òÞ Au, ‚uÚte Ëðoyu yuðwk Ët{ÚÞo Ëk…tŒ™ fhe™u
htßÞ™tu ËŒt W…¼tu„ fhðtu òuEyu. (6)

ÉøðuŒ¼t»Þ 165
 àfl◊ÃÊŸ˜ Lfi§ŒÃÊ ¡ˇÊfiÃpÊÿÊfiœÿÊ ⁄U¡fi‚ ßãº˝ ¬Ê⁄U–
•flÊfiŒ„Ê ÁŒfl •Ê ŒSÿfiÈ◊ÆÈìÊÊ ¬˝ ‚Èfiãfl× SÃÈfifl× ‡Ê¢‚fi◊Êfl—H§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t y™u htßÞ™t yiïÞoÚte Þwõ‚ Ëu™tæÞût ! y±}æì-ÞwØrðãt{tk fwþ¤ yt…
»„æÝì-ƒeòytu™u …ezt yt…™th, Œwüf{o fh™th, L΄:-hz™th, þºtw ‚Útt Sðtu-sk‚wytu™u ™-y™u
ÎS²é}æì-ƒ¤ ‚Útt yLÞtÞÚte yLÞ™t …ŒtÚttuo™wk nhý fh™tht ŒMÞwytu™u Œkz yt…tu, ‚Útt …tu‚t™t
™tufhtu™u …ÿæ„:-y™uf «fth™t ¼tus™ ytrŒ yt…e™u yt™kŒ fh™th {™w»Þtu™u ‚u™e ËtÚtu ¥²æï{²:-
Ëthe he‚u ÞwØ fhðtu, yu Ä{o™t þºtwytu™u Ú…¨:-…]rÚtðe ÷tuf™t ÐæÚï-…h ¼t„{t fhe™u ¥±æÎã:-
¼M{ fhtu.
yt he‚u çα:-W¥t{ rþûttÚte Eïh, Ä{o, rþÕ… ÞwØ rðãt y™u …htu…fth ytrŒ™t «ftþÚte
©Ó™æ-Wíf]ü f{tuo yÚtðt Ëw¾tuÚte Ðí¨é‹±„:-Ëthe he‚u rËØ fh™thtytu™u ‚Útt ¥æS„鱄:-ËðoºtÚte
„wýtu™e M‚wr‚ fh™thtytu™u à梨}æì-àææ› ƒtuÄ™e Ðíæ±:-Ëthe he‚u hûtt fhtu ‚Útt ‚u™u «t fhtðtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ÞwØ™u {txu y™uf «fth™t f{o fhðt òuEyu, «Út{ …tu‚t™t Ëir™ftu™e
…wrü y™u n»to, Œwütu™t ƒ¤ y™u WíËtn™tu ¼k„ fhðt™wk ft{ r™íÞ fhðt òuEyu.
su{ ËqÞo …tu‚t™tk rfhýtuÚte Ëðo™u «ftrþ‚ fhe™u {u½ y™u ykÄfth™t r™ðthý {txu «ð]¥t
ÚttÞ Au, ‚u{ ËŒt W¥t{ f{tuo ‚Útt „wýtu™t «ftþ™™u {txu y™u Œwü f{tuo ‚Útt Œtu»ttu™t r™ðthý
{txu r™íÞ «Þí™tu fhðt òuEyu. (7)
ø∑˝§ÊáÊÊ‚fi— ¬⁄UËáÊ„¯ ¬ÎÁÕ√ÿÊ¢ Á„⁄fiUáÿŸ ◊ÁáÊŸÊ ‡ÊÈê÷fi◊ÊŸÊ—–
Ÿ Á„fiãflÊŸÊ‚fi|SÃÁÃL§Sà ßãº˝¢ ¬Á⁄U S¬‡ÊÊfi •ŒœÊà‚Íÿ¸®fiáÊH§8H
…ŒtÚto : su{ ËqÞo su™u вüÎ{æ„ì-ËðoºtÚte Äthý fhu Au „ï-{u½™t yðÞð ðtŒ¤tkytu ËqÞo™tk
«ftþ™u SÐàæ:-htuf™th ÐëçƒÃ²æ-…]rÚtðe™wk ÐÚè‡æã}æì-Ëðo ‚hVÚte ƒkÄ™ yÚtðt Ëw¾™t ytåAtŒf
ntuðtÚte ÔÞt…™ fhe™u ™ÜíUæ‡ææ¨:-yíÞk‚ ÞwØ fh‚t çãÚ‡²ïÝ-«ftþY… }æç‡æÝæ-{rý Ë{t™ su{
¨ê²ïü‡æ-ËqÞo™t ‚usÚte àæé}|æ}ææÝæ:-þtu¼tÞ{t™ ç㋱æÝæ¨:-Ëw¾tu™u Ëk…tŒ™ fh‚t, §‹Îí}æì-ËqÞo÷tuf™wk
Ý, ç„ç„L:-WÕ÷k½™ fhe þf‚t ™Úte, ‚u{ Ëu™tæÞût …tu‚t™t ÄtŠ{f, þqhðeh ytrŒ™u þºtws™ su{
S‚ðt™u Ë{Úto ™ ƒ™u, ‚u{ «Þí™ Ëðo ÷tuftu fhu. (8)
¼tðtÚto : su{ …h{uïhu ËqÞo™e ËtÚtu «ftþ, ytf»toý ytrŒ f{tuo r™ƒØ fhu÷ Au, ‚u{ rðãt,
Ä{o, LÞtÞ, þqhðeh y™u Ëu™t ytrŒ™e Ët{„úe™u «t …wÁ»t™e ËtÚtu …]rÚtðe™t htßÞ™wk r™Þtus™
fhu÷ Au. (8) 166
¬Á⁄U ÿÁŒfiãº˝ ⁄UÊŒfi‚Ë ©U÷ •’Èfi÷Ê¡Ë◊¸Á„ŸÊ ÁflEÃfi— ‚Ë◊˜–
166 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •◊fiãÿ◊ÊŸÊ° •Á÷ ◊ãÿfi◊ÊŸÒÁŸ¸’˝¸rÊÁ÷fi⁄Uœ◊Ê ŒSÿfiÈÁ◊ãº˝H§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yiïÞo™t Þtusf hts™T ! yt… su{ ELÿ = ËqÞo }æçãÝæ-…tu‚t™t {rn{tÚte
©|æï-ƒL™u ÚæïΨè-«ftþ y™u ¼qr{™u ¨è}æì-Sðtu™t Ëw¾tu™e «tr™u {txu ç±E„:-Ëðo «fthu ytf»toýÚte
…t÷™ fh‚t y™u }拲}ææÝñ:-¿tt™ Ëk…tŒf Ïæíræç|æ:-{nt™ ytf»toý ytrŒ ƒ¤ðt™ rfhýtuÚte ÎS²é}æì-
{u½ y™u ¥}拲}ææÝæÝì-ËqÞo™t «ftþ™u htuf™tht {u½™t yðÞðtu™u çÝÚ{}æ: ËðoÚtt …tu‚t™t ‚t…Y…
yÂø™Úte Þwõ‚ fhe™u r™ðthý fhu Au, ‚u{ Ëðo «fthu …tu‚t™t {rn{tÚte «týeytu™t Ëw¾™u {txu
©|æï-ƒL™u ÚæïΨè-«ftþ y™u …]rÚtðe™tu ÐçÚ + ¥Ïæé|ææï…è:-LÞtÞÚte …t÷™ fhtu-¼tu„ fhtu.
yu he‚u nu §‹Îí-htßÞ™t yiïÞoÚte Þwõ‚ Ëu™tæÞût þqhðeh …wÁ»t ! yt… }拲}ææÝñ:-rðãt,
Ëh÷‚tÞwõ‚, Œwht„únhrn‚, ¿tt™-ËtÄf {™w»Þtu ‚Útt Ïæíræç|æ:-ðuŒ™t òý™th rðît™tuÚte ¥}æ‹}ææÝæÝì-
y¿tt™e, Œwht„úne {™wr»tÞtu ‚Útt ÎS²é}æì-Œwüf{oÚte ËkÞwõ‚, …hÿtune, …hÄ™ nh™th, [tuh yÚtðt
þºtw™u ¥ç|æ + çÝÚ{}æ:-Ëtûtt‚T rþûtt fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo÷tuf …]rÚtðe ytrŒ Ë{M‚ {qŠ‚{t™ ÷tuftu™u «ftrþ‚ fhe™u, ytf»toý îtht
‚u™u Äthý fhe™u, …t÷f ƒ™e™u {u½ = ðtŒ¤tu y™u htrºt™t ykÄfth™wk r™ðthý fhu Au, ‚u{ nu
{™w»Þtu ! yt… ÷tuftu Ëwrþrût‚ rðît™tu îtht {q¾tuo™e {q¾o‚t™wk r™ðthý fhe™u, Œwü þºtwytu™u rþûtt
fhe™u {nt™ htßÞ Ëw¾™tu r™íÞ W…¼tu„ fhtu. (9)
Ÿ ÿ ÁŒfl— ¬fiÎÁÕ√ÿÊ •ãÃfi◊ʬȟ¸ ◊ÊÿÊÁ÷fiœ¸ŸŒÊ¢ ¬ÿ¸÷ÍfiflŸ˜–
ÿÈ¡¢ flÖÊ˝¯ flη÷pfi∑˝§ ßãº˝Ê ÁŸÖÿÊ¸ÁÃfi·Ê Ã◊fi‚Ê ªÊ •fiœÈˇÊØH§10H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût hts™T ! yt… su{ {u½™t ²ï-su ðtŒ¤tk ytrŒ yðÞðtu çα:-ËqÞo™t
«ftþ™e ‚Útt ÐëçƒÃ²æ:-yL‚rhût™e ¥‹„}æì-{ÞtoŒt-Ëe{t™u ÝæÐé:-«t fhe þf‚t ™Úte, }ææ²æç|æ:-
…tu‚t™e „so™t, ykÄfth y™u ðes¤e ytrŒ™e {tÞtÚte {ÝÎæ}æì-…]rÚtðe™u Ý, вü|æê±Ýì-ËBÞfT ytåAtŒ™
fhe þf‚t ™Úte, ‚u™t …h ±ë¯|æ:-ð]rüf‚to §‹Îí:-AuŒ™ fh™th ËqÞo ²é…}æì-«nth fhðt ÞtuøÞ ±…í}æì-
rfhý Ë{qn™u VUfe™u Á²æïç„¯æ …tu‚t™t ‚us «ftþÚte „}æ¨:-ykÄfth™u çÝ™ÜíïU-Œqh fhu Au, y™u
xææ:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™u ð»ttoÚte ¥{éÿæ„ì-…qýo fhe Œu Au, ‚u{ su þºtws™ LÞtÞ™t «ftþ™u ‚Útt
¼qr{™t htßÞ™t yL‚™u ™ «t fhe þfu, Ä™ yt…™the hts™er‚™tu ™tþ ™ fhe þfu, ‚u þºtwytu
…h …tu‚t™e «¼w‚t, rðãtŒt™Úte yrðãt™e r™ð]r¥t y™u «ò™t Ëw¾tu™u …qýo fhtu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ËqÞo™t «ftþ y™u Mð¼tð Ë{t™ f{tuo fhe™u, Ë{M‚ þºtwytu™u ‚Útt
yLÞtÞY…e ykÄfth™u ™ü fhe™u, htßÞ™e Ä{o…qðof Ëuðt fhðe òuEyu.
{tÞtðe = f…xe ÷tuftu™wk htßÞ fŒe ÂMÚth hnu÷wk ™Úte, ‚uÚte f…x™u Œqh fhe™u htßÞ fhðt{tk
‚í…h hnuðwk òuEyu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 167
 •ŸÈfi SflœÊ◊fiˇÊ⁄URãŸÊ¬Êfi •SÿÊflfih¸Ã ◊äÿ •Ê ŸÊ√ÿÊfiŸÊ◊˜–
‚œ˝ËøËŸfiŸ ◊Ÿfi‚Ê ÃÁ◊ãº˝ •ÊÁ¡ficΔŸ „ã◊fiŸÊ„ãŸÁ÷ lÍŸ˜H§11H
…ŒtÚto : nu Ëu™tæÞût ! yt… su{ ¥S²-yu {u½™t þheh ÝæòæÝæ}æì-™Œe, ‚¤tð y™u Ë{wÿtu{tk
¥æ±hü„-su{ yu {u½{tk hnu÷ ¥æÐ:-s¤ ËqÞoÚte rAL™-r¼L™ ÚtE™u ¥ÝéS±{æ}æì-«íÞuf yL™™u
¥ÿæÚÝì-«t ÚttÞ Au; y™u su{ yu {u½ ¨{íè™èÝïÝ-ËtÚtu ð‚o{t™ ¥æïç…cÆïÝ-yíÞk‚ ƒ¤Þwõ‚
ã‹}æÝæ-n™™ fhðt™t ËtÄ™ }æݨæ-{™ Ë{t™ ðu„Úte yu ËqÞo™t ¥ç|ælêÝì-«ftþÞwõ‚ rŒðËtu™u
¥ãÝì-ykÄfthÚte Ztkfe ÷u Au, y™u su{ ËqÞo …tu‚t™e ËtÚtu™t ð‚o{t™ rfhý Ë{qn™t ƒ¤ y™u
ðu„Úte „}æì-‚u {u½™wk ¥ãÝì-n™™ fhu Au, y™u …tu‚t™t ¥ç|ælêÝì-«ftþÞwõ‚ rŒðËtu™u «ftþ fhu
Au, ‚u{ yt… ™Œe, ‚¤tð y™u Ë{wÿ™e {æÞ{tk ™tift ytrŒ ËtÄ™tu Ërn‚ …tu‚t™e Ëu™t™e ð]rØ
fhtu, ‚Útt yu ÞwØ{tk «tý ytrŒ Ëðo RrLÿÞtu™u yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte …wü fhe™u …tu‚t™e Ëu™t™tk ƒ¤Úte
„}æì-‚u þºtw Ëu™t™wk ¥ãÝì-n™™ fhtu y™u LÞtÞ ytrŒ™u «ftrþ‚ fhtu. (11)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T îtht ð]ºt = {u½™u {the™u …tzu÷e, ð»tto-sð ytrŒ yL™ ‚Útt ™Œe,
‚¤tð y™u Ë{wÿ™t s¤™e ð]rØ fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu, Ëðo™t þw¼ „wýtu™e ËðoºtÚte fhu÷e ð»tto
îtht «òytu™u Ëw¾e fhe™u, þºtwytu™tu ™tË fhe™u ‚Útt rðãt y™u ËŒT„wýtu™u «ftrþ‚ fhe™u ËŒt
Ä{o™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (11)
ãÿfiÁfläÿÁŒ∂UËÁfl‡ÊfiSÿ ≤…Ê Áfl ÔÊÆÎÁXáÊfi◊Á÷Ÿë¿ÈcáÊÁ◊ãº˝fi—–
ÿÊflûÊ⁄UÊfi ◊ÉÊflãÿÊflŒÊ¡Ê flÖÊ˝fiáÊ ‡ÊòÊÈfi◊flœË— ¬ÎÃãÿÈ◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-{ntÄ™ «Œt™ fh™th yÚtðt {ntÄ™Þwõ‚ ðeh ! yt… su{ §‹Îí:-rðãw‚T
ytrŒ ƒ¤ðt™ ËqÞo÷tuf §Hèç±àæS²-…]rÚtðe™t ¾tztytu{tk þÞ™ fh™th {u½ ËkƒkÄe öÉæ-ËwáZ ðtŒ¤tk
ytrŒ™u ¥ç|æÝ„ì-r¼L™ fhu Au, y™u …tu‚t™t ²æ±„ì-sux÷t „Ú:-ƒ¤ y™u ²æ±„ì-sux÷wk ¥æï…:-
…ht¢{ Au, ‚uÚte Þwõ‚ ±…íï‡æ-rfhý Ë{qnÚte ÔæëçX‡æ}æì-þª„zt Ë{t™ WL™‚ àæéc‡æ}æì-W…h [z‚t
…ŒtÚttuo™u ¾u‚e™u Ëqfðe ™t¾™th {u½™u ‹²ç±Š²„ì-™ü y™u Ðë„‹²é}æì-Ëu™t™t RåAwf àæ~æé}æì-þºtw™e
Ë{t™ {u½™wk ¥±{è:-n™™ fhu Au, ‚u{ yt… þºtwytu{tk [uüt fhtu. (12)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T {u½™t yðÞðtu™u = ðtŒ¤tkytu™wk ¼uŒ™ fhe™u, s¤ ðhËtðe™u Ëðo™u
Ëw¾e fhu Au, ‚u{ {™w»Þtu™u W…Œuþ yt…e™u ‚Útt fXtuh Œkz y™u y†tu™e ð»tto îtht þºtwytu™wk r™ðthý
fhe™u, «ò{tk r™hk‚h Ëw¾tu™e ð»tto fhðe òuEyu. (12)
168
•Á÷ Á‚ä◊Ê •fiÁ¡ªÊŒSÿ ‡ÊòÊÍÆ|ãfl ÁÃÇ◊Ÿfi flη÷áÊÊ ¬È⁄UÊfi˘÷Ø–
‚¢ flÖÊ˝fiáÊʂΡŒ˜flÎÆòÊÁ◊ãº˝— ¬˝SflÊ¢ ◊ÁÃ◊fiÁÃ⁄U®Rë¿Ê‡ÊfiŒÊŸ—H§13H
168 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : su{ ¥S²-yu rðãw‚T™t 稊}æ:-rðßÞ «t fhtð™th ðu„ ç„x}æïÝ-‚eûý ±ë¯|æï‡æ-
ð]rü fh™th W¥t{ „wýÚte àæ~æêÝì {u½™t yðÞðtu™u ç± + ¥…èxææ„ì-«t ÚttÞ Au y™u yu {u½™u
ÐéÚ:-™„htu™e Ë{t™ Ë{wŒtÞtu™wk ò|æï„ì-¼uŒ™ fhu Au, su{ àææàæÎæÝ:-yíÞk‚ fh™th §‹Îí:-ËqÞo
±ë~æ}æì-{u½™u Ðíæç„Ú„ì-Ëthe he‚u Vu÷tðu Au, ‚u{ s yu Ëu™tæÞûtu ƒ™ðwk òuEyu. (12)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T …tu‚t™t ‚us ðu„Úte {u½™t yðÞðtu™u ‚Útt ½xtxtu… {u½™u rAL™-r¼L™
fhe™u, ‚u™u ¼qr{ …h …tze™u, ðþ{tk fhu Au, (yÚtto‚T …tu‚t™wk yu f{o Ëðo™u ƒ‚tðu Au,) ‚u{ s
˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚-ƒwrØ ‚Útt þheh™t ƒ¤Úte y™u Ëu™t™t ðu„Úte þºtwytu™u rAL™-r¼L™ fhe™u
‚Útt þ†tu™t «nthtuÚte ‚u™u …Atze™u …tu‚t™e Ëk{r‚{tk ÷tðu. (13)
•Êfl— ∑ȧà‚fiÁ◊ãº˝ ÿ|S◊fiÜøÊ∑§ã¬˝ÊflÊ ÿÈäÿfiãâ flη÷¢ Œ‡ÊfilÈ◊˜–
‡Ê»§ëÿÈfiÃÊ ⁄U®RáÊÈŸ¸®fiˇÊà lÊ◊Èë¿BÒfiòÊÿÊ ŸÎÆ·ÊsÊfiÿ ÃSÕÊÒH§14H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëwþe÷ ˼tæÞût ! su{ ËqÞo ²çS}æÝì-su ÞwØ{tk ²éŠ²‹„}æì-ÞwØ fh‚t ±ë¯|æ}æì-
ð]rü fhtð™th Îàælé}æì-ŒþuÞ rŒþtytu{tk «ftþ{t™ yÚtto‚T [thu rŒþtytu{tk rðã{t™ {u½™t «íÞu
ÜéUy¨}æì-ð@ {the™u s„‚T™e Ðíæ±:-hûtt fhu Au; y™u Eñ~æï²:-¼qr{™tu …wºt {u½ àæÈUÓ²é„:-„tÞ
ytrŒ …þwytu™e ¾he™t r[Lntu{tk …zu÷e Úï‡æé:-Äq¤-hs læ}æì-«ftþÞwõ‚ ÷tuf™u Ýÿæ„-«t ÚttÞ
Au, ‚u™u Ýë¯æsæ²-{™w»Þtu™u {txu ™æÜUÝì-‚u ftÂL‚{t™ {u½ ©œæSƒæñ-QXtðu Au y™u Ëw¾tu™u yt…u
Au, ‚u{ ˼tËrn‚ yt…u-˼tæÞût htòyu «ò™t …t÷™{tk «Þí™ fhðtu òuEyu. (14)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™tk rfhýtuÚte {u½™u ¼qr{ …h …tze™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au,
‚u{ nu Ëu™tæÞût ! ‚wk …ý Ëu™t™t rþûtý y™u þ†ƒ¤Úte þºtwytu™u yM‚-ÔÞM‚ fhe™u ‚u™u ™e[u
…Atze™u «ò™e r™hk‚h hûtt fh. (14)
•Êfl— ‡Ê◊¯ flη÷¢ ÃÈ≥ÿÊfi‚È ˇÊòÊ¡· ◊fiÉÊfl|Ü¿Bòÿ¢ ªÊ◊˜–
ÖÿÊ∑˜§ ÁøŒòÊfi Ã|SÕflÊ¢‚Êfi •∑˝§Ü¿òÊÍÿÃÊ◊œfi⁄UÊ flŒfiŸÊ∑§—H§15H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-{nt Ä™ðt™ ˼tæÞût ! yt… su{ ËqÞo ÿæï~æ…ï¯ï-ûtuºt = y™trŒ Ërn‚
…]rÚtðe™t htßÞ™u «t fhðt {txu çE~²}æì-¼qr{™t ytðhý-Ztkfðt{tk fwþ¤ ±ë¯|æ}æì-ð»tto fhðt™t
Mð¼tððt¤t {u½™u „éxæí²æ¨é-s¤tu{tk xææ}æì-rfhý Ë{qn™u ¥æ±:-rfhý Ë{qn™tu «ðuþ fh‚t àæ~æ겄æ}æì-
þºtw™e Ë{t™ yt[hý fh™tht ‚u {u½™t yðÞðtu™u ¥{Úæ-™e[ ±ïÎÝæ-Œwütu™u …t…-V¤ Y… ðuŒ™t-
Œw:¾tu{tk „çSƒ±æ¢¨:-yðÂMÚt‚ rfhýtu ‚u™wk AuŒ™ Á²æïÜUì-r™hk‚h ¥ÜíUÝì-fhu Au, ¥~æ-y™u …Ae
yu ¼qr{{tk ‚u {u½ ¥ÜU:-„{™ fhu Au, ‚u™e 癄ì-Ë{t™ (yt…) þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u «ò™u
ËŒt Ëw¾e fhtu. (15)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo, yL‚rhûtÚte {u½™t s¤™u ¼qr{ …h …tze™u-ðhËtðe™u «týeytu™u þtÂL‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 169
y™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ Ëu™t…r‚ ytrŒ {™w»Þtu Œwü þºtwytu™u ƒtkÄe™u ‚Útt ÄtŠ{ftu™wk …t÷™
fhe™u r™hk‚h Ëw¾™tu W…¼tu„ fhu y™u fhtðu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk W…{t™-W…{uÞ y÷kfthÚte ËqÞo y™u {u½Y… yÚto™t ðýo™ îtht {™w»Þtu™u
ÞwØ rðãt™tu W…Œuþ fhu÷ Au. ‚uÚte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (33)
Ëqõ‚-34
ÁòÊÁpfiãŸÊ •lÊ ÷fiflâ ŸflŒ‚Ê Áfl÷ÈflÊZ ÿÊ◊fi ©Uà ⁄UÊÁÃ⁄Ufi|‡flŸÊ–
ÿÈÆflÊÁ„¸ ÿãòÊ¢ Á„êÿfl flÊ‚fi‚Ê˘èÿÊÿ¢ ‚ãÿÊfi ÷flâ ◊ŸËÁ·Á÷fi—H§1H
…ŒtÚto : nu …hM…h W…fthf r{ºt ¥|²æ²¢ ¨ï‹²æ-Ëtûtt‚T ftÞo rËrØ™u {txu {¤u÷t, ݱÎï¨æ-
Ëðo rðãtytu™t ¿tt‚t, ¥çEÝæ-…tu‚t™t «ftþÚte ÔÞt ËqÞo y™u [kÿ{t Ë{t™ Ëðo rðãtytu{tk
ÔÞt rþÕ…e = fthe„h s™tu ! ‚{u ƒL™u }æÝèç¯ç|æ:-{uÄtðe rðît™ rþÕ…es™tu ‚Útt rŒðËtu™e
ËntÞÚte …hM…h r{ºt ƒ™e™u çã}²æ §±-nu{L‚ }‚w™e {ntþe‚Úte Þwõ‚ htrºtytu™e Ë{t™ Ý:-
y{tht ¥l-yt ð‚o{t™ rŒðË{tk rþÕ…ftÞo™t ËtÄf |汄}æì-ƒ™tu, çã-suÚte ²é±æï:-‚{tht ƒL™uÚte
²‹~æ}æì-f÷tÞkºt™u rËØ fhe™u ²æÝ-Ë{qn™u [÷tðeyu; suÚte Ý:-y{tu™u ±æ¨¨:-ht‚, rŒðË™t {æÞ{tk
Úæç„:-ðu„trŒ „wýtuÚte Œqh Œuþ{tk «t ÚttÞ; ©„-y™u ±æ}æì-‚{tht ƒL™uÚte ç±|æé:-Ëðo {t„tuo™u ÔÞtÂ
fh™tht ²æ}æ:-hÚt «t Út‚tk y{™u Œuþ-ŒuþtL‚h{tk Ëw¾Úte ç~æ:-ºtýðth …ntU[tzu, yux÷t {txu
y{u yt…™tu Ëk„ fheyu. (1)
¼tðtÚto : su{ ht‚ y™u rŒðË™e ¢{Úte Ëk„r‚ ÚttÞ Au, ‚u{ {™w»Þtuyu Þkºt y™u f÷tytu™e
¢{Úte Ëk„r‚ fhðe òuEyu. «íÞuf {™w»Þu yuðtu ËkfÕ… fhðtu òuEyu, fu su{ rðît™tu …tŠÚtð ðM‚wytu™t
Þt™-f÷t, fe÷ y™u Þkºt ytrŒ™u h[e™u ‚u™u Vuhððt ‚Útt ‚u{tk s¤-yÂø™ ytrŒ™t ËBÞfT «Þtu„Úte
¼qr{, Ë{wÿ y™u ytftþ{tk s™th Þt™tu-ðtn™tu™u rËØ-‚iÞth fhu Au, ‚u{ {thu …ý rËØ fhðt
òuEyu.
yu (rþÕ…) rðãt rð™t ftuE™e …ý Œrhÿ‚t™tu ™tþ y™u Ëk…r¥t™e ð]rØ Útðe Ëk¼ð ™Úte.
‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu yíÞk‚ «Þí™ fhðtu òuEyu.
su{ {™w»Þ nu{L‚ }‚w{tk (þe‚Úte hûtý {txu) þheh …h Ëthe he‚u ð† Äthý fhu Au,
‚u{ Ëðo he‚u fe÷-Þkºt-f÷t ytrŒÚte Þt™tu™u ËkÞwõ‚ fhðt òuEyu. (1)
170
òÊÿfi— ¬flÿÊfi ◊œÆÈflÊ„fiŸ ⁄UÕ ‚Ê◊fiSÿ flŸÊ◊ŸÈÆ ÁflE ßÁmfiŒÈ—–
òÊÿfi— S∑§ê÷Ê‚fi— S∑§Á÷ÃÊ‚fi •Ê⁄U÷ ÁòÊŸ¸ÄÃfi§¢ ÿÊÕ|Sòʸfl®fi|‡flŸÊ ÁŒflÊfiH§2H
170 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yÂø™ y™u s¤™e Ë{t™ Ëk…qýo rþÕ… rðãtytu™u ÔÞt fh™tht …wÁ»ttu !
yt… = ‚{u ƒL™u su }æ{é±æãÝï-{Äwh „wýÞwõ‚ ÿÔÞtu yÚtðt ðu„tu™e «tr {txu Úƒï-hÚt = rð{t™{tk
~æ²:-ºtý б²:-ð@ Ë{t™ [÷tððt {txu f÷t [¢ ~æ²:-ºtý SÜU}|ææ¨:-ƒtkÄðt fu Äthý fhðt
{txu M‚k¼ SÜUç|æ„æ¨:-MÚttr…‚ fhðt{tk ytðu Au, ‚u{tk ÂMÚt‚ yÂø™ y™u s¤™e Ë{t™ ftÞo
rËrØ fhe™u ç~æ:-ºtý ðth Ýv„}æì-htrºt y™u ç~æ:-ºtýðth çαæ:-rŒðË{tk RÂåA‚ MÚtt™™u ©Ð²æƒ:-
«t fhtu Atu, fthý fu íÞtk …ý ‚{tht ƒL™u rð™t ftÞo rËrØ fŒtr… Út‚e ™Úte.
{™w»Þtu su{tk ƒuËe™u ¨æï}æS²-yiïÞo yÚtðt [kÿ÷tuf™e ±ïÝæ}æì-ft{™t yÚtðt Þtºtt™u þe½ú
«t fhu Au, y™u su™u ¥æÚ|æï-ythk¼ fhðt ÞtuøÞ ytðt„{™{tk ç±Eï-Ëðo rðît™tu §„ì-s ç±Îé:-
òýu Au. ‚u ©-yŒT¼w‚ hÚt™u rð[th…qðof-Xef rËØ fhe™u y¼eü MÚtt™tu{tk þe½ú ytðt„{™ fhtu.
(2)
¼tðtÚto : ¼qr{, Ë{wÿ y™u yL‚rhût{tk sðt™e RåAt fh™th {™w»Þtuyu, (yuðtu «Þí™ fhðtu
òuEyu fu ‚uytu) ºtý [¢, yÂø™ ½h y™u M‚k¼Þwõ‚ rð{t™ ytrŒ Þt™ ƒ™tðe™u ‚Útt ‚u{tk
ƒuËe™u, yuf rŒðË y™u yuf ht‚{tk ¼q„tu¤ (™e yth-…th), Ë{wÿ y™u yL‚rhût {t„oÚte ºtýðth
sE þfu.
‚u (Þt™){tk ºtý yuðe he‚™t M‚k¼ ƒ™tððt òuEyu, su{tk Ë{M‚ f÷t-W…fhýtu™t
yðÞðtu, yÚtðt ftc-÷tin ytrŒ™t Úttk¼÷tytu{tk yðÞðtu hne þfu. ‚u{tk yÂø™ y™u s¤™tu
Ëthe he‚u «Þtu„ fhe™u ‚u (rð{t™trŒ)™u [÷tððt òuEyu. yu™t rð™t ftuE …ý ¼qr{, Ë{wÿ
y™u yL‚rhût{tk þe½ú‚t…qðof „{™t„{™ fhe þf‚t ™Úte. ‚uÚte ‚u™e rËrØ = ‚iÞth fhðt {txu
rðþu»t «Þí™ fhðtu òuEyu. (2)
‚◊ÊŸ •„®|ãòÊ⁄fiUfllªÊ„ŸÊ ÁòÊ⁄U®Rl ÿôÊ¢ ◊œÈfiŸÊ Á◊Á◊ˇÊÃ◊˜–
ÁòÊflÊ¡fiflÃËÁ⁄U·Ê •|‡flŸÊ ÿÈÆfl¢ ŒÊ·Ê •S◊èÿfi◊ÈÆ·‚fip Á¬ãflÃ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yÂø™ y™u s¤Þwõ‚ Þt™tu™e rËrØ fhe™u ‚u™t «uhf y™u [t÷f ¥±lxææïãÝæ-
Œw:¾tu™u Œqh fh™tht rðît™ {™w»Þtu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u ¨}ææÝï-yuf ¥ãÝì-rŒðË{tk }æ{éÝæ-s¤Úte
²¿æ}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ rþÕ…trŒ rðãt rËØ fh™th Þ¿t™u ç~æ:-ºtý ðth ç}æç}æÿæ„}æì-˪[ðt™e
RåAt fhtu.
¥l-yts ¥S}æ|²}æì-rþÕ… r¢Þtytu™u rËØ fh™th y™u fhtð™th y{tht {txu Îæï¯æ:-htºteytu{tk
‚Útt ©¯¨:-«ftþ™u «t ÚtÞu÷ rŒðËtu{tk ç~æ:-ºtý ðth Þt™tu™wk çЋ±„}æì-«er‚…qðof Ëuð™ fhtu,
y™u ±æ…±„è:-«þM‚ ðu„ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚-©uc Ëw¾ŒtÞf §¯:-RåAt rËrØ fh™th ™tift ytrŒ
Þt™tu™u ç~æ:-ºtýðth çЋ±„}æì-«er‚…qðof Ëuð™ fhtu. (3)
¼tðtÚto : rþÕ… rðãt™t ¿tt‚t rðît™ ÷tuf ‚Útt ÞkºttuÚte Þt™-ðtn™ [÷tð™th ÷tuf «r‚rŒ™
ÉøðuŒ¼t»Þ 171
rþÕ…rðãt îtht Þt™tu™u ‚iÞth fhe™u, ºtý «fthÚte þheh, ytí{t y™u {™™t Ëw¾™u {txu Ä™
ytrŒ y™uf …ŒtÚttuo™wk W…tso™ fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾ fhu, suÚte ht‚-rŒðË{tk Ëðo ÷tuftu …tu‚t™t
…wÁ»ttÚto îtht yu rðãt™e ð]rØ fhe™u, yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u, WíËtn…qðof ‚u™e hûtt{tk r™hk‚h
«Þí™ fhu. (3)
ÁòÊfl¸Áøÿ¸ÓÊâ ÁòÊ⁄UŸÈfifl˝Ã ¡Ÿ ÁòÊ— ‚Èfi¬˝Ê√ÿfi òÊœflfi Á‡ÊˇÊÃ◊˜–
Áòʟʸãl¯ fl„Ã◊|‡flŸÊ ÿÈÆfl¢ ÁòÊ— ¬ÎˇÊÊfi •S◊ •ˇÊ⁄Ufifl Á¬ãflÃ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rðãt yt…™th y™u „úný fh™th rðît™tu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u ¥S}æï y{tht
±<œæ:-ÔÞðnth {t„o™u ç~æ:-ºtý ðth ²æ„}æì-«t fhtu, ‚Útt ¨éÐíæòï-Ëthe he‚u «ðuþ fhðt ÞtuøÞ
¥Ýé±í„ï-y™wfq¤ ËíÞt[thY… ðú‚ðt¤t …Ýï-ƒwrØ™t Wí…tŒf {™w»Þ™t r™r{¥t ç~æ:-ºtý ðth ²æ„}æì-
«t Úttðtu, y™u rþ»Þ™u {txu ~æï{ï±-ºtý «fth yÚtto‚T nM‚r¢Þt, hûtt y™u [÷tðð™t ¿tt™Úte
Þwõ‚ rþûtt fh‚t yuf yæÞt…f™e Ë{t™ ¥S}æï-y{™u ç~æ:-ºtýðth çàæÿæ„}æì-rþûtt ytÃÞt fhtu,
y{™u Ýæ‹l}æì-Ë{]rØ™u ÞtuøÞ rþÕ…-¿tt™™u ç~æ:-ºtýðth ±ã„}æì-«t fhtðtu; y™u ¥ÿæÚï±-su{
™Œe, ‚¤tð y™u Ë{wÿ ytrŒ s¤tþÞ {u½™t ¥ÿæÚæ-yrð™tþe s¤tu™u «t fhu Au, ‚u{ y{™u
Ðëÿæ:-rðãt Ëk…foÚte ç~æ:-ºtýðth çЋ±„}æì-«t fhtu. (4)
¼tðtÚto : rþÕ… rðãt™t ¿tt‚t rðît™tu™u ÞtuøÞ Au fu rðãt («t fhðt)™t RåAwf, y™wfq¤
Mð¼tððt¤t, ƒwrØ{t™ {™w»Þtu™u ntÚt-ft{™e rðãt ¼ýtðe™u, ðthkðth ‚u™e W¥t{ rþûtt yt…e™u,
ftÞo fhðt{tk Ë{Úto ƒ™tðu. ð¤e ‚u ÷tuftu yu rðãt™u „úný fhe™u ÞÚttð‚T r™…wý‚t y™u …wÁ»ttÚtoÚte
y™uf W…fth „úný fhe™u Ëw¾e ƒ™u. (4)
ÁòÊŸÊ¸®fi ⁄U®RÁÿ¥ flfi„Ã◊|‡flŸÊ ÿÈÆfl¢ ÁòÊŒ¸flÃÊfiÃÊ ÁòÊL§ÃÊflfiâ Áœÿfi—–
ÁòÊ— ‚ÊÒfi÷ªàfl¢ ÁòÊL§à üÊflʯÁ‚ Ÿ|SòÊcΔ¢ flÊ¢ ‚Í⁄Ufi ŒÈÁ„ÃÊ Lfi§„º˝Õfi◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu Îﱄæ„æ-rþÕ… rðãt{Þ Þ¿t™e rËrØ™u nu‚w yÚtðt rðît™tu yÚtto‚T rŒÔÞ„wýtu™tu
rðM‚th fh™tht ¥çEÝæ-ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ Ëw¾ŒtÞf rðît™tu ! ²é±}æì-yt…-ƒL™u Ý:-
y{™u Úç²}æì-©uc Ä™ ‚Útt ç~æ:-ºtý rðãt-htßÞY… yiïÞo™u ±ã„}æì-«t fhtðtu; Ý:-y{the
ç{²:-Äthýtð‚e ƒwrØytu™u ©„-y™u ƒ¤™u ç~æ:-ºtýðth «ðuþ fhtðtu Ý:-y{tht {txu ç~æcÆ}æì-
ºtý yÚtto‚T þheh, ytí{t y™u {™™u Ëw¾tu{tk ht¾™th ¨æñ|æxæy±}æì-W¥t{ yiïÞo™u «t fhtð™th
…wÁ»ttÚto™u ç~æ:-ºtý yÚtoyt‚T ™tufh, Ëk‚172
t™ y™u Mðtí{-…tu‚t™e …í™e ytrŒ™u rþûtý ±ã„}æì-«tÂ
fhtðtu; ©„-y™u Ÿæ±æ¢ç¨-ðuŒ, þt† ytrŒ™wk ©ðý yÚtðt Ä™™u ç~æ:-þheh, «tý y™u {™™e
hûtt Ërn‚ (yÚtto‚T-©ðý, {™™, r™rŒæÞtË™ …qðof) ±ã„}æì-«t fhtðtu; ±æ}æì-su yrï™ti-rðît™tuÚte-
172 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¨êÚï-ËqÞo™e Îéçã„æ-…wºte Q»tt™e Ë{t™-W¥t{ rðãtÚte rËØ fhu÷ Ý:-y{tht Úƒ}æì-rð{t™trŒ Þt™
Ë{qn ç~æ:-ºtý yÚtto‚T «uhf, ËtÄf y™u [t÷™ r¢ÞtÚte ¥æLã„ì-ythtuný fheyu. yu ƒL™u rðît™tu™u
y{u rþÕ…-ftÞtuo{tk Ëthe he‚u Þwõ‚ fheyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yrï™tu (= yÂø™ y™u ¼qr{™t) rðît™tu …tËuÚte rþÕ… ftÞtuo™u rËØ
fhe™u, ƒwrØ™e ð]rØ fhe™u, Ëti¼tøÞ y™u W¥t{ yL™ ytrŒ™u «t fhðt òuEyu. ‚uytu™t ƒ™tðu÷
Þt™tu{tk ƒuËe™u Œuþ-ŒuþtL‚htu{tk sE™u ðu…thÚte-ÔÞðnthÚte Ä™ «t fhe™u, ËŒt yt™krŒ‚ hnuðwk
òuEyu. (5)
ÁòÊŸÊ¸®fi •|‡flŸÊ ÁŒ√ÿÊÁŸfi ÷·¡Ê ÁòÊ— ¬ÊÁÕ¸ÓflÊÁŸ ÁòÊLfi§ ŒûÊ◊jK—–
•Ê◊ÊŸ¯ ‡Ê¢ÿÊ◊¸◊fi∑§Êÿ ‚ÍÆŸflfi ÁòÊœÊÃÈÆ ‡Ê◊¸®fi fl„â ‡ÊÈ÷S¬ÃËH§6H
…ŒtÚto : nu àæé|æSЄè-{™w»Þtu™t fÕÞtýfthf f{tuo™e hûtt-…t÷™ fh™th ¥çEÝæ-rðãt™e ßÞtur‚™tu
rðM‚th fh™tht rðît™tu ! ‚{u ƒL™u Ý:-y{tht {txu ¥Îì|²:-Ë‚‚ „r‚þe÷ ðtÞw y™u rðãw‚T
ytrŒÚte çÎòæçÝ-rðãtrŒ þw¼ „wýtu™t «ftþf |æ﯅æ-hË{Þ Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu™u ç~æ:-rºtrðÄ
‚t…™t r™ðthý {txu Îœæ}æì-«Œt™ fhtu. ©-y™u Ðæ<ƒ±æçÝ-…]ÂÚð™t rðfthÞwõ‚ yti»trÄ ç~æ:-ºtý-
ðth yÚtto‚T ºtý «fthÚte «Œt™ fhtu.
}æ}æÜUæ²-{tht ¨êݱï-ytihËe …wºt yÚtðt rðãt…wºt™u {txu à梲æï:-fÕÞtý{Þ Ëw¾™wk Œt™ y™u
¥æï}ææÝ}æì-hûtf, rðãt-«ðuþf y™u r¢Þt¿tt…f ÔÞðnth™u ç~æ:-ºtýðth «Œt™ fhtu, ç~æ{æ„é-÷tu¾kz,
‚tkƒw y™u …e‚¤ yu ºtý Ät‚wytuÚte Þwõ‚ ¼qr{, s¤-Ë{wÿ y™u yL‚rhût{tk „r‚ fh™th àæ}æü-
„]nMÚt yÚtðt Ëw¾fthf Þt™™u {tht (ytihË yÚtðt rðãt) …wºt™u {txu ç~æ:-ºtýðth ±ã„}æì-«tÂ
fhtðtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu s¤ y™u ¼qr{{tk su htu„™tþf yti»tÄ Au, ‚u™wk ºtý «fth™t Œw:¾tu™t
r™ðthý {txu Ëuð™ fhðwk òuEyu.
y™uf Ät‚wytu y™u ftctuÚte Þwõ‚ ½h™t ytfth™wk Þt™ r™{toý fhe™u, ‚u{tk sð ytrŒ ©uc
yL™tu™u-yti»tÄtu™u ht¾e™u, yÂø™ ½h-«ftuc{tk yÂø™™u …tŠÚt𠃤‚ý (ftu÷Ët) ytrŒÚte
«ßðr÷‚ fhe™u, (W…h) s¤ ht¾e™u, ðht¤™t ƒ¤Úte Þt™tu™u [÷tðe™u, ÔÞðnth {txu Œuþ-ŒuþtL‚htu{tk
sE™u ‚Útt íÞtkÚte ytðe™u þe½ú …tu‚t™t Œuþ{tk …ntU[ðwk òuEyu. yt he‚u fhðtÚte {nt™ Ëw¾
«t ÚttÞ Au. (6)
ÁòÊŸÊ¸®fi •|‡flŸÊ ÿ¡ÃÊ ÁŒflÁŒfifl ¬Á⁄fiU ÁòÊœÊÃÈfi ¬ÎÁÕflË ◊fi‡ÊÊÿÃ◊˜–
ÁÃdÊ ŸÊfi‚àÿÊ ⁄UâÿÊ ¬⁄UÊflÃfi •Êà◊fl flÊ× Sfl‚fi⁄UÊÁáÊ ªë¿Ã◊˜H§7H
ÉøðuŒ¼t»Þ 173
 …ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-yËíÞ ÔÞðnthÚte hrn‚, ²…„æ-ËtÚtu [t÷™th Ú‰²æ-rð{t™trŒ hÚttu™u
«t fh™th-(‚u™t [t÷f) ¥çEÝæ-s¤ y™u yÂø™ Ë{t™ rþÕ…es™tu-fthe„htu ! ‚{u ƒL™u Ðë烱è-
¼qr{ yÚtðt yL‚rhût™u «t fhe™u ç~æ:-ºtýðth ÐçÚ + ¥àæ沄}æì-Ëðoºt þÞ™ fhtu.
¥æy}æï±-ytí{t™t þe½ú „{™™e Ë{t™ y™u su{ ±æ„:-«tý yÚtðt f÷t ¼ú{ýÚte Wí…L™
ðtÞw S±¨Úæç‡æ-…tu‚t™t ftÞtuo{tk «ð]¥t fhtð™th rŒðËtu™u çαïçαï-«r‚rŒ™ «t ÚttÞ Au, ‚u{
xæÓÀ„}æì-ŒuþŒuþtL‚htu™u «t fhtu; Ý:-y{tht ç~æ{æ„é-Ëtu™t, [tkŒe ytrŒ Ät‚wytuÚte ƒ™tðu÷ Þt™™u
ÐÚ汄:-{t„tuo y™u Œqh MÚtt™tu{tk ç„d:-Ÿ[e, ™e[e y™u Ë{ ºtý „r‚ytuÚte {™w»ÞtrŒ «týeytu™u
…ntU[tztu Atu, ‚u™u ftÞo rËrØ™u {txu y{tht {txu ƒ™tðtu. (7)
¼tðtÚto : ËtkËtrhf Ëw¾™t RåAwf {™w»Þ, su{ Sð yL‚rhût ytrŒ {t„tuoÚte þe½ú ƒeò
þheh{tk òÞ Au y™u su{ ðtÞw þe½ú „r‚ fhu Au-òÞ Au, yus he‚u …tŠÚtð …ŒtÚttuo îtht f÷tÞkºttuÚte
Þwõ‚ Þt™tu™u h[e™u, ‚u{tk s¤, yÂø™ ytrŒ™tu ËBÞfT «Þtu„ fhe™u, RÂåA‚ Œqh Œuþtu ËwÄe þe½ú
…ntU[tu-«t fhtu. yt ftÞo rð™t ËtkËtrhf Ëw¾ ƒ™e þf‚wk ™Úte. (7)
ÁòÊ⁄fiU|‡flŸÊ Á‚ãœÈfiÁ÷— ‚åÃ◊ÊfiÃÎÁ÷SòÊÿfi •Ê„ÊflÊSòÊœÊ „Áflc∑ÎƧÃ◊˜–
ÁÃd— ¬fiÎÁÕflËL§¬Á⁄Ufi ¬˝flÊ ÁŒflÊ ŸÊ∑fi§¢ ⁄UˇÊÕ lÈÁ÷fi⁄®RÄÃÈÁ÷fiÁ„¸Ã◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu Ðí±æ-„{™ fhtð™th ¥çEÝæ-ËqÞo y™u ðtÞw™e Ë{t™ rþÕ…e rðît™tu ! ‚{u ƒL™u
¨Œ„}ææ„ëç|æ:-…]rÚtðe, yÂø™, ËqÞo, ðtÞw, rðãw‚T, s¤ y™u ytftþ yu Ët‚ {t‚t Ë{t™ Wí…L™
fh™th Au ‚u 程{éç|æ: ™rŒytu léç|æ:-rŒðËtu y™u ¥v„éç|æ:-htrºtytuÚte su™tu ~æ²:-W…h, ™e[u
y™u {æÞ{tk [t÷™th ¥æãæ±æ-s¤tÄth {t„o Au, ‚u ~æï{æ:-ºtý «fthÚte ãç±cÜëU„}æì-ntu{™u ÞtuøÞ,
þturÄ‚ ÝæÜU}æì-Ëðo Œw:¾tuÚte hrn‚ çã„}æì-Ëwhrût‚ ÿÔÞtu™u ©ÐçÚ-W…h «ûtu… fhe-[Ztðe™u, ‚u™u ç„d:-
ºtý MÚtq÷, ºtËhuýw y™u …h{týwY… Ðë烱è:-rðM‚]‚ …]rÚtðe y™u çα:-«ftþÞwõ‚ rfhýtu{tk
…ntU[tze™u, ‚u™u yºt-‚ºt [÷tðe™u ™e[u ðhËtðe™u, ‚uÚte Ëðo s„‚™e ç~æ:-ºtýðth Úÿæïƒï-hûtt
fhtu. (8)
¼tðtÚto : ðtÞw y™u ËqÞo™t AuŒ™, ytf»toý y™u ð»tto fhtð™th „wýtuÚte ™Œeytu ðnu Au (‚Útt)
nð™ fhu÷ ÿÔÞ, Œw„OÄ ytrŒ Œtu»ttu™wk r™ðthý fhe™u, Ëðo Œw:¾tuÚte hrn‚, rn‚fthe, Ëw¾tu™u rËØ
fhu Au. suÚte rŒðË-ht‚ Ëw¾™e ð]rØ ÚttÞ Au su™t rð™t ftuE «týe Sðe þf‚t ™Úte, yux÷t
{txu ‚u™e þwrØ {txu {™w»Þtuyu Þ¿t ™t{f f{tuo r™íÞ fhðt òuEyu. (8)
Äfl1> òÊË ø∑˝§Ê ÁòÊflÎÃÊ ⁄UÕ174
fiSÿ Äfl1> òÊÿÊfi ’ãœÈ⁄UÊ ÿ ‚ŸËfi›UÊ—–
∑§ŒÊ ÿÊªÊfi flÊÁ¡ŸÊ ⁄UÊ‚fi÷Sÿ ÿŸfi ÿôÊ¢ ŸÊfi‚àÿÊ¬ÿÊÕ—H§9H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ„wý y™u Mð¼tððt¤t rþÕ…e-fthe„hs™tu ! ‚{u ƒL™u ²ÿæ}æì-
174 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rŒÔÞ„wýÞwõ‚ rð{t™ ytrŒ Þt™Úte „L‚ÔÞ {t„o™u ÜUÎæ-õÞthu ©Ð²æƒ-Œqh Œuþ{tk hnu÷ MÚtt™™u
Ë{e…™e Ë{t™ «t fhtu Atu ? y™u ²ïÝ-suÚte «t fhtu Atu, ‚u Úæ¨|æS²-þçŒ fh™th ±æç…Ý:-
«þkË™eÞ ðu„ðt™ ç~æ±ë„:-ºtý-h[™t, [t÷™ y™u Ët{„úeÚte …qýo ÚƒS²-¼qr{, s¤ y™u yL‚rhût{tk
h{ý fhtð™th Þt™-rð{t™{tk v±-õÞtk ~æè-ºtý ™ÜíUæ-[¢ ƒ™tððt òuEyu ? y™u õÞtk yu rð{t™
ytrŒ Þt™{tk ²ï-su ¨ÝèÇæ:-Ë{t™ ƒkÄ™-ytÄth Þwõ‚ ½h-MÚtt™ rðþu»ttu yÚtðt yÂø™ ½h rðþu»ttuÚte
Þwõ‚ ~æ²-ºtý s¤, yÂø™ y™u {™w»Þtu™u hnuðt™t MÚtt™ ‚Útt Ïæ‹{éÚ:-r™Þ{…qðof [÷tððt™u nu‚w
ftuc ntuÞ Au ‚u™tu ²æïxæ:-Þtu„ v±-õÞtk hnuðtu òuEyu ? yu ºtý «&™tu Au. (9)
¼tðtÚto : yºtu fnu÷ ºtý «&™tu™t W¥th òýðt òuEyu-yiïÞo™e RåAt ht¾™th {™w»Þtuyu,
hÚt (= ðtn™) y„ú¼t„, {æÞ¼t„ y™u yL‚¼t„{tk Ëðo f÷tytu™t ƒkÄ™™t ytÄth {txu ºtý
rðþu»t ƒkÄ™ (= «ftuc) ƒ™tððt òuEyu.
yuf {™w»Þtu™u ƒuËðt {txu ƒeòu yÂø™ MÚtt…™ {txu y™u ºteòu s¤ MÚtt…™ {txu ƒ™tðe™u,
ßÞthu-ßÞthu sðt™e RåAt ÚttÞ, íÞthu-íÞthu Wr[‚ {tºtt{tk ƒ¤‚ý ht¾e™u ‚u{tk yÂø™ ËkÞtu„
fhe™u, f÷tÞkºt (= …k¾t) Úte ðu„Úte Ëk[tr÷‚ Þt™Úte ({™w»Þ) Œqh™t MÚtt™™u …ý ™Sf™t MÚtt™
Ë{t™ …ntU[e þfu Au.yt «fth™t Þt™ rð™t ftuE …ý r™ŠðΙ Y…u ƒeò MÚtt™{tk sE þf‚t
™Úte. (9)
•Ê ŸÊfi‚àÿÊ ªë¿fiâ „ÍÆÿÃfi „Áfl◊¸äflfi— Á¬’â ◊œÈƬÁ÷fi⁄UÊ‚Á÷fi—–
ÿÈÆflÊÁ„¸ ¬ÍflZ®®fi ‚ÁflÃÊ·‚Ê ⁄UÕfi◊ÎÆÃÊÿfi ÁøòÊ¢ ÉÊÎÆÃflfiãÃÁ◊cÿfiÁÃH§10H
…ŒtÚto : nu rþÕ…es™tu ! Ýæ¨y²æ-yËíÞ „wýÚte hrn‚ yÂø™ y™u s¤™e Ë{t™ yt… ƒL™u
su ãç±:-Ët{„úe™tu ã겄ï-nð™ fhtu Atu, ‚u nrðÚte þwØ ÚtÞu÷ }抱:-{Äwh s¤™wk }æ{éÐïç|æ:-{Äwh
s¤-…t™ fh™tht ¥æ¨ç|æ:-…tu‚t™t {w¾tuÚte çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu y™u y{™u yt™kŒ yt…ðt {txu
Íæ넱‹„}æì-…w»f¤ s¤™e f÷tytuÚte Þwõ‚ ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ ðu„ ytrŒÚte Þwõ‚ Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ
Þt™tuÚte ŒuþŒuþtL‚htu{tk xæÓÀ„}æì-þe½ú ytðt„{™ fhtu; ²é±æï:-‚{tht ƒL™u™wk su Þt™ ©¯¨:-«t‚:ft÷Úte
Ðê±ü}æì-…qðo ¨ç±„æ-ËqÞo™e Ë{t™ «ftþ{t™ Au-‚u §c²ç„-þe½ú [t÷u Au; çã-‚u s «„æ²-ËíÞ„{™
Ëw¾ {txu Ë{Úto ƒ™u Au-„úný fhðt ÞtuøÞ Au. (10)
¼tðtÚto : ßÞthu ðtn™tu{tk s¤ ‚Útt yÂø™™u «Œe fhe™u [÷tððt{tk ytðu Au, íÞthu ‚u
Þt™ ƒeò MÚtt™{tk þe½ú …ntU[u Au. ‚u{tk s¤™e ðht¤™u ftZðt {txu yuf yuðwk MÚtt™ ƒ™tððwk
òuEyu, su™t îtht ðht¤™u AtuzðtÚte ðu„™e ð]rØ ÚttÞ. yt rðãt™u …qýo òý™th s ©uc Ëw¾™u
« t à ‚
fhu Au. (10)
•Ê ŸÊfi‚àÿÊ ÁòÊÁ÷⁄Ufi∑§ÊŒ‡ÊÒÁ⁄U„ ŒflÁ÷fiÿʸâ ◊œÈƬÿfi◊|‡flŸÊ–
ÉøðuŒ¼t»Þ 175
 ¬˝ÊÿÈÆSÃÊÁ⁄fiUc≈¢® ŸË ⁄U¬Ê¯Á‚ ◊ΡÊâ ‚œfiâ m·Ê ÷flfiâ ‚øÊ÷ÈflÊfiH§11H
…ŒtÚto : nu rþÕ…es™tu ! ‚{u ƒL™u Ýæ¨y²æ-ËíÞ „wý, Mð¼tð Þwõ‚ ¥çEÝæ-ãtðt…]rÚtðe
Ë{t™ ¨™æ|æé±æ-Ë{ðtÞ = ËkƒkÄ ht¾™th Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ËtÚtu §ã-yu W¥t{ Þt™tu{tk ƒuËe™u
ç~æç|æ:-ºtý ht‚-rŒðË{tk {ntË{wÿ™e …th, y™u »ÜUæÎàæç|æ:-yr„Þth ht‚-rŒðË{tk ¼q„tu¤™t
yL‚{tk ²æ„}æì-…ntU[tu; y™u mï¯:-þºtw y™u ÚÐæ¢ç¨-Œw:¾«Œ …t…tu™u çÝ + }æëÿæ„}æì-ËðoÚtt Œqh fhtu;
y™u }æ{éÐï²}æì-{Äwh „wýÞwõ‚ …t™ fhðt ÞtuøÞ ÿÔÞ™u ‚Útt ¥æ²é:-Sð™ft¤™e Ðí + „æçÚcÅ}æì-
W¥t{ he‚u ðÄthtu; y™u W¥t{ Ëw¾™u ¨ï{„}æì-«t fhtu; y™u þºtwytu™u S‚™th |汄}æì-ƒ™tu. (11)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þ yuðt (Þt™tu{tk ƒuËe™u ‚u™u [÷tðu Au; íÞthu ºtý ht‚-rŒðË{tk Ëw¾…qðof
Ë{wÿ™u …th y™u yr„Þth ht‚-rŒðË{tk ¼q„tu¤™e [tu‚hV sE þfu Au. yt he‚u fh™th rðît™
Ëw¾…qðof …qýo ytÞw™u «t fhe™u, Œw:¾tu™u Œqh fhe™u ‚Útt þºtwytu™u S‚e™u [¢ð‚eo htßÞ™t ¼t„e
Īu Au. (11)
•Ê ŸÊfi •|‡flŸÊ ÁòÊflÎÃÊ ⁄UÕfiŸÊflʸÜø¯ ⁄U®RÁÿ¥ flfi„â ‚ÆÈflË⁄Ufi◊˜–
‡ÊÆÎáflãÃÊfi flÊ◊flfi‚ ¡Ê„flËÁ◊ flÎÆœ øfi ŸÊ ÷flâ flÊ¡fi‚ÊÃÊÒH§12H
…ŒtÚto : nu rþÕ…rðãt{tk fwþ¤, Ÿæ뇱‹„æ-©ðý fhtð™th ¥çEÝæ-áZ, rðãt y™u ƒ¤Þwõ‚
yt… ƒL™u s¤ y™u ðtÞw Ë{t™ ç~æ±ë„æ-ºtý-MÚt¤, s¤ y™u yL‚rhût{tk …qýo „r‚Úte sðt {txu
rðã{t™ ÚƒïÝ-rð{t™ ytrŒ Þt™Úte Ý:-y{™u ¥±æü@}æì-W…hÚte ™e[u y¼eü MÚtt™™u, ¨é±èÚ}æì-
W¥t{ ðehtuÚte-Þwõ‚ Úç²}æì-[¢ð‚eo htßÞÚte rËØ fhu÷ Ä™™u ¥æ±ã„}æì-«t fhtðtu; ™-y™u Ý:-
y{tht ±æ…¨æ„æñ-Ëk„út{{tk ±ë{ï-ð]rØ {txu rðsÞ «t fhtð™th |汄}æì-Úttytu. ¥±¨ï-hûtt rŒ™u
{txu ±æ}æì-‚{thwk-ƒL™u™wk …æïã±èç}æ-ðthkðth „úný fÁ Awk, ‚u{ yt… {™u „úný fhtu. (12)
¼tðtÚto : yu s¤ y™u ðtÞw Y… yïtuÚte ËkÞwõ‚ fhu÷ hÚt (= Þt™) rð™t ftuE …ý ¼qr{,
s¤ y™u yL‚rhût™t {t„tuo{tk þe½ú sE þf‚t ™Úte, ‚uÚte htßÞ÷û{e, W¥t{Ëu™t y™u ðeh…wÁ»ttu™u
«t fhe™u ÷tuftu yu «fth™t Þt™Úte ÞwØ{tk rðsÞ «t fhe þfu Au, ‚uÚte yu ftÞo{tk {™w»Þ
ËŒt Ëk÷ø™ ƒ™u. (12)
Ëk„r‚ : …qðo Ëqõ‚™t yu rþÕ…rðãt™t ËtÄf ‘RLÿ’™t yÚto™wk «r‚…tŒ™ fhu÷ Au, ‚Útt yt
Ëqõ‚{tk yu rþÕ…rðãt™t {wÏÞ ËtÄf ‘yrï™ti’ (rþÕ…es™) y™u ãtðt…]rÚtðe (yÂø™, s¤ ytrŒ)™wk
«r‚…tŒ™ fhu÷ Au ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto176 ™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (34)
Ëqõ‚-35
176 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 uÿÊfiêÿÁÇŸ¥ ¬fi˝Õ◊¢ SflSÃÿ uÿÓÊÁ◊ Á◊òÊÊflLfi§áÊÊÁfl„Êflfi‚–
uÿÊfiÁ◊ ⁄UÊòÊË¥ ¡ªfiÃÊ ÁŸfl‡ÊfiŸË¥ uÿÊfiÁ◊ Œfl¢ ‚fiÁflÃÊ⁄fiU◊ÆÍÃÿfiH§1H
…ŒtÚto : nwk §ã-yt þheh Äthý ytrŒ ÔÞðnth{tk S±S„²ï-W¥t{ Ëw¾™u {txu Ðíƒ}æ}æì-Sð™-
þhehÄthý™wk ytrŒ ËtÄ™ ¥çxæí}æì-Y… „wýðt¤t yÂø™™t u²æç}æ-„úný™e RåAyt fÁk Awk; ¥±¨ï-
hûtt ytrŒ™u {txu ç}æ~ææ±L‡ææñ-r{ºt = «tý ðÁý = WŒt™ ðtÞw™tu u²æç}æ-Mðefth fÁk Awk.
…xæ„:-ËkËth™e çݱïàæÝè}æì-r™ÿt{tk r™ðtË fhtð™the Úæ~æè}æì-ËqÞo™t y¼tð{tk ykÄfth htrºt™u
u²æç}æ-«t fÁk Awk; ª„²ï-r¢Þt rËrØ™e RåAt™u {txu Îï±}æì-«ftþtí{f ¨ç±„æÚ}æì-ËqÞo÷tuf™u
u²æç}æ-„úný fÁk Awk. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu rŒðË-ht‚ Ëw¾ {txu yÂø™, ðtÞw y™u ËqÞo™tu W…Þtu„ „úný fhe™u,
Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhu, „úný fhe™u, fthý fu yu rðãt rð™t fŒe ftuE™u Ëw¾ Ëk¼ð ™Úte.
(1)
•Ê ∑ÎƧcáÊŸ ⁄U¡fi‚Ê flø®fi◊ÊŸÊ ÁŸfl‡ÊÿfiãŸ◊Îâ ◊àÿZ®®fi ø–
Á„⁄U®RáÿÿfiŸ ‚ÁflÃÊ ⁄UÕŸÊ ŒflÊ ÿÊfiÁà ÷ÈflfiŸÊÁŸ ¬‡ÿfiŸ˜H§2H
[…h{uïh]
…ŒtÚto : su ¨ç±„æ-Ëðo™u Wí…L™ fh™th Îï±:-Ëðo™t «ftþf …h{uïh ¥æÜëUc‡æïÝ-…tu‚t™e
ytf»toý þÂõ‚Úte Ú…¨æ-Ëðo ËqÞtorŒ ÷tuf Ë{qn™e ËtÚtu ÔÞt…f ƒ™e™u ±œæü}ææÝ:-ð‚o{t™, Ë{M‚
s„‚{tk, ¥}æë„}æì-yL‚Þto{e Y…Úte y™u ðuŒ îtht {tuût ËtÄf ËíÞ¿tt™Úte ™-y™u }æy²ü}æì-f{o
y™u «÷Þ-«tr™e ÔÞðMÚttÚte {hýÄ{to «týe™u çݱïàæ²Ýì-ËðoÚtt …tu‚t™t Ët{ÚÞo{tk MÚtt…™ fh‚t
çãÚ‡²²ïÝ-ßÞtur‚{oÞ y™L‚ ÞþÚte Þwõ‚ ÚƒïÝ-¿tt™ Y… hÚtÚte Þwõ‚ ÚtE™u |æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u Ðà²Ýì-
r™nt¤‚t ¥æ + ²æç„-ËðoºtÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u «t ÚttÞ Au.
[ËqÞo÷tuf]
su ¨ç±„æ-«ftþ, ð]rü y™u hËtu™u Wí…L™ fh™th Îï ± :-«ftþf ËqÞo Üë U c‡æï Ý -f]»ý
ðýoÞwõ‚ = «ftþ hrn‚ Ú…¨æ-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf-Ë{qn™e ËtÚtu ¥æ±œæü}ææÝ:-…tu‚t™e ytf»toý
þÂõ‚Úte ð‚o{t™ yt s„‚{tk ¥}æë„}æì-ð]rü îtht y{]‚Y… hË™u ™-‚Útt }æy²ü}æì-ft÷-yðMÚttÚte
{hýÄ{to «týe™u çݱïàæ²Ýì-ËðoÚtt …tu‚-…tu‚t™t Ët{ÚÞo{tk MÚtt…™ fh‚t çãÚ‡²²ïÝ-‚uòu{Þ
ÚƒïÝ-„{™þÂõ‚Úte |æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u Ðà²Ýì-Œu¾tz‚t ¥æ + ²æç„-ËðoºtÚte ð»tto ytrŒ Y…tu™e …]ÚtfT-
…]ÚtfT «tr fhtðu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf Ëðo {™w»Þ ytrŒ™u Äthý fhu Au. ËqÞo÷tuf ytf»toýÚte …]rÚtðe
ÉøðuŒ¼t»Þ 177
ytrŒ™u Äthý fhu Au. Eïh …tu‚t™e Ë¥ttÚte ËqÞo ytrŒ ÷tuftu™u Äthý fhu Au. yu he‚u ¢{Úte
Ëðo ÷tuftu™wk Äthý ÚttÞ Au. ‚u™t rð™t yL‚rhût{tk ftuE ¼thÞwõ‚ ÷tuf™e …tu‚t™e …rhrÄ{tk ÂMÚtr‚
hnuðt™e Ëk¼tð™t ™Úte. ÷tuftu™t ¼ú{ý rð™t ûtý, {wnq‚o, «nh, rŒðË, ht‚, …ût, {tË, }‚w
y™u ËkðíËh = ð»to ytrŒ ft¤™t yðÞð Wí…L™ ÚtE þf‚t ™Úte. (2)
ÿÊÁÃfi Œfl— ¬˝flÃÊ ÿÊàÿÆÈmÃÊ ÿÊÁÃfi ‡ÊÆÈ÷˝Êèÿʯ ÿ¡ÃÊ „Á⁄UfièÿÊ◊˜–
•Ê ŒflÊ ÿÊfiÁà ‚ÁflÃÊ ¬fi⁄UÊflÃÊ˘¬ ÁflEÊfi ŒÈÁ⁄UÃÊ ’Êœfi◊ÊŸ—H§3H
…ŒtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! yt… su{ ç±Eæ-Ëðo ÎéçÚ„æ-Œwü Œw:¾tu™u ¥ÐÏææ{}ææÝ:-Œqh fh‚t
²…„:-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ Îï±:-©ðý ytrŒ ¿tt™ «ftþf ðtÞw Ðí±„æ-yÄtu {t„oÚte ²æç„-yt„{™-
„{™ fhu Au y™u ©m„æ-Qæðo {t„o ²æç„-ytðt„{™ fhu Au y™u su{ Ëðo Œw:¾ yt…™th ykÄfth
ytrŒ™u Œqh fh‚t ²…„:-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ¨ç±„æ-«ftþf ËqÞo÷tuf àæé|æíæ|²æ}æì-þwØ ãçÚ|²æ}æì-nhý™t
ËtÄ™ rŒðË-ht‚ ‚Útt f]»ý y™u þwõ÷ …ûttu{tk ÐÚ汄:-Œqh hnu÷t …ŒtÚttuo™u …tu‚t™t rfhýtuÚte «tÂ
fhe™u …]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™u ¥æ²æç„-Ëðo «fthÚte «t ÚttÞ Au; ‚u{ þqhðeh Ëu™t-Ët{„úe Ërn‚
Ÿ[t-™e[t {t„o{tk ytðt„{™ fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u «ò™e r™hk‚h hûtt-Ëw¾e fhu. (3)
¼tðtÚto : su{ Eïh™e h[u÷e Ë]rü{tk ðtÞw W…h, ™e[u y™u Ë{t™ „r‚Úte [t÷‚t ™e[u™t
…ŒtÚttuo™u W…h y™u W…h™t …ŒtÚttuo™u ™e[u ÷tðu Au, ‚u{ yu ËqÞoY…e Œuð nhýþe÷ y™u …tu‚t™t
rfhýtuÚte Þwõ‚ rŒðË-ht‚™t îtht ykÄfth ytrŒ™t r™ðthýÚte Œw:¾tu™tu ™tþ fhe™u (‚Útt) Ëw¾tu™u
«fx fhe™u (‚Útt) õÞthuf Ëw¾tu™tu ™tþ fhe™u Œw:¾tu™u «fx fhu Au, ‚u{ ˼t…r‚ ytrŒyu …ý
Ëu™t ytrŒ™e ËtÚtu „{™-yt„{™ fhe™u ‚Útt þºtwytu™u S‚e™u «ò™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. (3)
•÷ËflÎfiâ ∑Χ‡ÊfiŸÒÁfl¸EMfi§¬¢ Á„⁄Ufiáÿ‡Êêÿ¢ ÿ¡ÃÊ ’ÎÆ„ãÃfi◊˜–
•ÊSÕʺ˝Õ¯ ‚ÁflÃÊ ÁøòÊ÷ÊfiŸÈ— ∑ÆΧcáÊÊ ⁄U¡Ê¯Á‚ ÃÁflfi·Ë¥ ŒœÊfiŸ—H§4H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût hts™ ! yt… su{ ²…„:-Ëk„r‚ y™u «ftþ™t Œt‚t ç™~æ|ææÝé:-rðr[ºt
Œer = «ftþÚte Þwõ‚ ¨ç±„æ-ËqÞo y™u ðtÞw ÜëU àæÝñ:-Ëqû{‚t fh™th rfhýtu yÚtðt rðrðÄ Y…tuÚte
Ïæëã‹„}æì-{nt™ çãÚ‡²àæ}²}æì-rnhÛÞ = Ëwðýo yÚtðt yLÞ ßÞtur‚ytu™u þtL‚ fh™th ¥|æè±ë„}æì-
Ëðoºt ËtÄ™tuÚte …qýo ç±EMÐ}æì-rðrðÄ Y…ðt¤t «ftþÚte Þwõ‚ Úƒ}æì-h{ýeÞ hÚt™u ÜëUc‡ææ-ytf»toý
y™u f]»ýðýoÚte Þwõ‚ Ú…æ¢ç¨-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu ‚Útt „籯è}æì-ƒ¤™u Î{æÝ:-Äthý fh‚t ¥æSƒæ„ì-
Ëðoºt ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au, ‚u{ ƒ™e™u …tu‚t™tu ð‚toð fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ytrŒ™e Wí…r¥t178r™r{¥t, ËqÞo ytrŒ ÷tuftu™t Äthýf‚to, ƒ¤ðt™ y™u
Ëðo ÷tuftu™tk ytf»toý ™t{f ƒ¤™u Äthý fh™th ðtÞw Au.
su{ ËqÞo÷tuf …tu‚t™e Ë{e… hnu÷t ÷tuftu™u Äthý fh‚t y™u Ë{M‚ Y…™u «fx fh‚t ƒ¤
y™u ytf»toý îtht Ëðo™u Äthý fhu Au.
178 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su{ yu ƒL™u (ðtÞw y™u ËqÞo) rð™t ftuE …h{týw™wk …ý Äthý fhðwk Ëk¼ð ™Úte, ‚u{ htò
þw¼ „wýtu™u Äthý fhe™u htßÞ™u Äthý fhu. (4)
Áfl ¡ŸÊfiÜ¿®KÊflÊ— Á‡ÊfiÁìʌÊfi •ÅÿŸ˝Õ¢ Á„⁄fiUáÿ¬˝©Uª¢ fl„fiã×–
‡ÊEÁm‡Êfi— ‚ÁflÃȌҸ√ÿfiSÿÊ¬SÕ ÁflEÊ ÷ÈflfiŸÊÁŸ ÃSÕÈ—H§5H
…ŒtÚto : nu Ëßs™ …wÁ»t ! su{ yu ÎñòS²:-rðît™ y™u rŒÔÞ …ŒtÚttuo{tk Wí…L™ Út™th ¨ç±„é:-
ËqÞo™t ©ÐSƒï-W…MÚt = Ëtr™æÞ{tk (yÚtto‚T „tuŒ yÚtðt ytf»toý þÂõ‚{tk) ç±Eæ-Ëðo |æé±ÝæçÝ-
…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf „Sƒé:-ÂMÚt‚ hnu Au. ‚u™t çàæç„ÐæÎ:-…tu‚t™t ïu‚ yðÞðtuÚte Þwõ‚ à²æ±æ:-
«t Út™th rfhýtu …ÝæÝì-rðît™tu™t çãÚ‡²Ðí©xæ}æì-su{tk ßÞtur‚Y… yÂø™™t {w¾™e Ë{t™ MÚtt™
Au, ‚u Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ Þt™ y™u àæE„ì-y™trŒ Y… ç±àæ:-«òytu™u ±ã‹„:-Äthý ‚Útt ð]rØ
fh‚t ¥w²Ýì-y™uf «fthÚte «fx ÚttÞ Au, ‚u{ yt…™e Ë{e… rðît™ ÷tuf hnu y™u yt… rðãt
‚Útt Ä{o™tu «[th fhtu.-«ftrþ‚ fhtu, (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ËqÞo÷tuf™t «ftþ y™u ytf»toý ytrŒ „wý Au, ‚u Ë{M‚ s„‚™u
Äthý fhe™u ‚u™u «fx fhu Au.
su ËqÞo™e Ë{e… ÷tuf Au, ‚u ËqÞo™t «ftþÚte «ftrþ‚ ÚttÞ Au. su y™trŒY… «òytu Au,
‚u™u …ý ðtÞw Äthý fhu Au.
‚uÚte, Ë{M‚ ÷tuf …tu‚-…tu‚t™e …rhrÄ{tk yðÂMÚt‚ hnu Au, ‚u{ ‚{u ÷tuftu …ý „wýtu™u Äthý
fhtu y™u …tu‚-…tu‚t™e ÔÞðMÚtt{tk ÂMÚt‚ hne™u ‘¥‹²æÝì Sƒæв„ì’-yLÞ™u MÚttr…‚ fhtu (…tXtL‚h-
‘‹²æ²æÝì Sƒæв„ì’) LÞtÞ™e MÚtt…™t fhtu. (5)
ÁÃdÊ lÊflfi— ‚ÁflÃÈmʸ ©U¬SÕÊ° ∞∑§Êfi ÿ◊Sÿ ÷ÈflfiŸ Áfl⁄UÊ·Ê≈˜–
•ÊÁá¥Ê Ÿ ⁄Uâÿfi◊◊ÎÃÊÁœfiÃSÕÈÁ⁄®U„ ’˝fiflËÃÈÆ ÿ ©U Ã|ìÊ∑fi§ÃØH§6H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… Ú‰²}æì-hÚttu™t [t÷f ¥æç‡æ}æì-Ëk„út{™u S‚™th ‚Útt htßÞ™t ™tufhtu™e
Ý-Ë{t™ yu ¨ç±„é:-ËqÞo™t «ftþ{tk su ç„d:-ºtý yÚtto‚T læ±:-ËqÞo, yÂø™ y™u rðãw‚T Y…
ŒerÂytu ¥ç{ + „Sƒé:-ÂMÚt‚ hnu Au, ‚u{tk mæñ-ƒu Mð«ftþ y™u ¼q„tu¤ ËqÞo{kz¤™e ©ÐSƒæ-
Ë{e… hnu Au, y™u »ÜUæ-yuf rðãw‚T ™t{f Œer su ç±Úæ¯æÅì-þqhðeh, ¿tt™ðt™, «trÂþe÷,
Sðtu™wk {»toý fh™the Au, ‚u ²}æS²-r™Þk‚t ðtÞw™t |æé±Ýï-yL‚rhût{tk çã-s hnu Au y™u su ¥}æë„æ-
fthý Y…Úte ™tþ hrn‚, [Lÿ, ‚tht ytrŒ ÷tuf Au, ‚u yL‚rhût{tk yÚtto‚T ËqÞo ÷tuf™tk «ftþÚte
«ftrþ‚ ÚtE™u ¥ç{ + „Sƒé:-ÂMÚt‚ hnu Au. ²: su {™w»Þ (©) ðtŒ-rððtŒÚte yÚtto‚T rð[th…qðof
‚u™u ç™ÜïU„„ì-òýu y™u ‚u ¿tt™™u (§ã-yt ËkËth{tk yÚtðt yu rðãt{tk) Ïæí±è„é-Ëthe he‚u W…Œuþ
fhu, ‚u™e Ë{t™ ƒ™e™u y{™u ËŒT„wýtu™tu-rðãt™tu W…Œuþ fhtu. (6)
¼tðtÚto
Éøðu : Eïhu fthýY… yÂø™Úte su ËqÞo, yÂø™ y™u rðãw‚T Y… ºtý ŒerÂytu-ßÞtur‚ytu
Œ¼t»Þ 179
h[u÷ Au, ‚u™t îtht Ëðo ftÞtuo rËØ ÚttÞ Au.
(«&™ :) ßÞthu ftuE «&™ fhu, fu su Sð þhehtu™tu íÞt„ fhe™u su Þ{™t MÚtt™{tk òÞ
Au ‚u (Þ{) ftuý Au ?
(W¥th :) ‚u™tu yu W¥th Au, fu yL‚rhût{tk hnu™th ‘Þ{’ ™t{f ðtÞw™u «t ÚttÞ Au.
su{ ÞwØ{tk hÚt™t ™tufh ytrŒ yk„ (‚u™e) Ë{e… hnu Au, ‚u{ s {]‚ ‚Útt Srð‚ «týe
ðtÞw™tu yt©Þ fhe™u hnu Au.
…]rÚtðe, [Lÿ{t y™u ‚tht ytrŒ ÷tuf ËqÞo™t «ftþ™u ytr©‚ hnu Au.
su rðît™ (ntuÞ) Au, ‚u s «&™tu™t W¥th yt…e þfu Au, yLÞ {q¾o ™rn. {™w»Þtuyu yrðît™-
{q¾tuo™t fÚt™{tk rðïtË fhðtu ™rn y™u ytÂtu™t ð[™-fÚt™{tk y©Øt fhðe ™rn. (6)
Áfl ‚fiȬáÊÊ¸ •ãÃÁ⁄UfiˇÊÊáÿÅÿŒ˜ ª÷Ë⁄Uflfi¬Ê •‚Èfi⁄U— ‚ÈŸËÕ—–
Äfl3>ŒÊŸË¥ ‚Íÿ¸— ∑§Ápfi∑§Ã ∑§Ã◊Ê¢ lÊ¢ ⁄U|‡◊⁄U®RSÿÊ ÃfiÃÊŸH§7H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ yu ËqÞo su ¥¨éÚ:-Ëðo™u «tý yt…™th yÚtto‚T htrºt{tk Ëq‚u÷t™u
ËqÞtuoŒÞ Ë{Þu [u‚™‚t yt…™th Au yÚtðt «týtu™u h{ý fhtð™th Au xæ|æèÚ±ïÐæ:-su™wk fk…™ „k¼eh
= Ëqû{ ntuðtÚte yrðît™tu îtht ™ òýðt ÞtuøÞ Au ¨éÝèƒ:-W¥t{ «fthÚte …ŒtÚttuoÚte «tr fhtð™th
Au ¨éЇæü:-W¥t{ …‚™þe÷ rfhýtuÚte Þwõ‚ Au, ¥S²-yu ËqÞo™e Úçà}æ:-ßÞtur‚ ¥‹„çÚÿææç‡æ-yL‚rhût{tk
ÂMÚt‚ Ëðo ÷tuftu™u ç± + ¥w²„ì-rðÏÞt‚T = «ftrþ‚ fhu Au; ‚u hÂ~{„ýÚte Þwõ‚ ËqÞo §ÎæÝè}æì-
yu Ë{Þu = ht‚u ÜU-õÞtk Au ? yu ðt‚™u ÜU:-ftuý ç™ÜïU„-òýu Au ? y™u ÜU„}ææ}æì-y™uftu{tk
ftuý læ}æì-«ftþÞwõ‚ …]rÚtðe™u ¥S²-yu ËqÞo™t Úçà}æ:-rfhýtu ¥æ„„æÝ-ytåAtrŒ‚ fhe hÌtt Au ?
yu ðt‚™u …ý ftuý òýu Au ? yÚtto‚T ftuE ftuE su rðît™ Au, ‚u s òýu Au Ëðo ËtÄthý {™w»Þ
òý‚t ™Úte. ‚uÚte ËqÞo™e „r‚ y™u MðY… ytrŒ™u yt… òýtu. (7)
¼tðtÚto : ßÞthu yt ¼q„tu¤ ¼ú{ý fh‚t ËqÞo «ftþ™u Ztkfe™u ykÄfth Wí…L™ fhu Au, íÞthu
y¿tt™e ÷tuftu …qAu Au, fu yíÞthu ËqÞo õÞtk „Þtu Au ? yu «&™™wk yu he‚u W¥th yt…e™u Ë{tÄt™
fhðwk, fu …]rÚtðe™t ƒeò ¼t„{tk Au. su™wk [t÷ðwk yr‚ Ëqû{ Au, suÚte Ët{tLÞ {™w»Þtu îtht òýe
þft‚wk ™Úte, yus rðît™tu™t yr¼«tÞ™u …ý (Ët{tLÞ {™w»Þ òýe þf‚t ™Úte.) (7)
•c≈ÊÒ √ÿfiÅÿà∑§∑ȧ÷fi— ¬ÎÁÕ√ÿÊSòÊË œãfl ÿÊ¡fiŸÊ ‚åà Á‚ãœÍfiŸ˜–
Á„⁄U®RáÿÊˇÊ— ‚fiÁflÃÊ Œfl •ÊªÊ
180
gœº˝àŸÊfi ŒÊ‡ÊÈ· flÊÿ¸ÓÊÁáÊH§8H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! yt… su{ su çãÚ‡²æÿæ:-Ëwðýo Ë{t™ ßÞtur‚Þwõ‚ ‚u ¨ç±„æ-ð]rü™t
Wí…tŒf Îï±:-«ftþtí{f ËqÞo÷tuf ÐëçƒÃ²æ:-…]rÚtðe ËkƒkÄe ¥cÅæñ-ytX ÜUÜéU|æ:-rŒþt yÚtto‚T [th
180 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rŒþtytu y™u [th W…rŒþtytu™u ~æè-ºtý-¼qr{, yL‚rhût y™u «ftþ™t yÚtto‚T W…h, ™e[u y™u
{æÞ{tk ÂMÚt‚ {‹±-«t fhðt ÞtuøÞ ²æï…Ýæ-Ëðo …ŒtÚttuo™t ytÄth ºtý ÷tuftu y™u ¨Œ„-Ët‚
程{êÝì-¼qr{ y™u yL‚rhût™t W…h-W…h hnu÷ Ët‚ Ët„h = s¤ Ë{wŒtÞtu™u òw²„ì-rðÏÞt‚
= «ftrþ‚ fhu Au, ‚u Îæàæé¯ï-Ëðtuo…fthf rðãtrŒ W¥t{ …ŒtÚto yt…™th Þs{t™™u {txu ±æ²æüç‡æ-
Mðefth yÚtto‚T „úný fhðt ÞtuøÞ ÚyÝæ-Ëwðýo ytrŒ h{ýeÞ …ŒtÚttuo™u Î{„ì-Äthý fh‚t ¥æ +
¥xææ„ì ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚{u …ý ð‚o™ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su yu ËqÞo÷tuf Ëðo {q‚o …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ y™u rAL™-r¼L™ fhe™u, ðtÞw îtht yL‚rhût{tk
÷E sE™u, íÞtkÚte ™e[u …ze™u, Ëðo h{ýeÞ Ëw¾tu™u Sðtu {txu «t fhtðtu Au, y™u …]rÚtðe™t
{æÞ{tk hnu÷ ytu„ý…[tË „tW ËwÄe™t yL‚rhût{tk MÚtq¤, Ëqû{, ÷½w y™u „wÁ Y…{tk hnu÷
s¤tu™e su M…‚®ËÄw yu Ëk¿tt Au, ‚u Ëðo™u ytf»toýÚte Äthý fhu Au, ‚u{ Ëðo rðît™tuyu rðãt
y™u Ä{o îtht Ë{M‚ {™w»Þtu™u Äthý fhe™u, ‚uytu™u yt™krŒ‚ fhðt òuEyu. (8)
Á„⁄Ufiáÿ¬ÊÁáÊ— ‚ÁflÃÊ Áfløfi·¸ÁáÊL§÷ lÊflÊfi¬ÎÁÕflË •ãÃ⁄UËfiÿÃ–
•¬Ê◊ËfiflÊ¢ ’ÊœfiÃ flÁà ‚Íÿ¸®fi◊Á÷∑ÎƧcáÊŸ ⁄U¡fi‚Ê lÊ◊ÎfiáÊÊÁÃH§9H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! su{ çãÚ‡²Ðæç‡æ:-ßÞtur‚ytu su™t ntÚt Ë{t™ „úný-ËtÄ™ Au; su
ç±™¯üç‡æ:-…ŒtÚttuo™u rAL™-r¼L™ y™u ¨ç±„æ-hËtu™u Wí…L™ fh™th ËqÞo Au, ‚u ©|æï-ƒL™u læ±æÐë烱è-
«ftþ-¼qr{™u ¥‹„: + §ü²„ï-yL‚rhût™t {æÞ{tk …ntU[tzu Au; ¥}æè±æ}æì-htu„-…ezt™u ¥Ð + Ïææ{„ï-
Œqh fhu Au; ¨ê²ü-Ëðo «t Út™th …tu‚t™t rfhý Ë{qn™u ¥ç|æ±ïç„-Ëðoºt Wí…L™ fhu Au; ÜëUc‡æïÝ-
«ftþhrn‚ …]rÚtðe ytrŒ Ú…¨æ-÷tuf Ë{qn™e ËtÚtu læ}æì-«ftþ™u «‡ææïç„-«t fhu Au, ‚u{ ‚{u
…ý ƒ™tu. (9)
¼tðtÚto : nu ˼t…‚u ! su{ ËqÞo y™uf ÷tuftu™e ËtÚtu ytf»toý ËkƒkÄÚte ð‚o{t™ hne™u ‚Útt
Ë{M‚ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fh‚t «ftþ (= ãw÷tuf) y™u …]rÚtðe (÷tuf)™e ykŒh (= {æÞ{tk) („r‚)
fhu Au, ‚u{ ‚{thu …ý fhðwk òuEyu. (9)
Á„⁄Ufiáÿ„SÃÊ •‚Èfi⁄U— ‚ÈŸËÕ— ‚Èfi◊ΛUË∑§— Sflfl°Êfi ÿÊàflflʸæU˜–
•¬‚œfiŸ˝ˇÊ‚Êfi ÿÊÃÈƜʟÊŸSÕÓÊ®gfl— ¬fi˝ÁÃŒÊ·¢ ªÎfiáÊÊŸ—H§10H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! yt… su{ yu çãÚ‡²ãS„:-ntÚttu™e Ë{t™ Ëðoºt „r‚{t™, ¥¨éÚ:-
«tý yt…™th, Y… y™u „wýÚte hrn‚, ¨éÝèƒ:-ËwkŒh he‚u Ëðo™u «t Út™th ¨é}æëf èÜU: W¥t{
ÔÞðnthtu{tk Ëw¾Þwõ‚ fh™th S±±æ¡-«þM‚ M…þo ytrŒ „wýÚte Þwõ‚ ¥±æüÑì-…tu‚t™t ™e[u, W…h
y™u r‚ÞofT s™th ðu„tu™u «t fh™th ðtÞw (²æ„é-) Ëðoºt [t÷u Au, «t ÚttÞ Au; Ðíç„Îæï¯}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 181
«íÞuf htrºt{tk xæë‡ææÝ:-…tu‚t™t „wýtuÚte M‚wr‚™u ÞtuøÞ Îï±:-Ëðo ÔÞðnthtu™tu ËtÄf ðtÞw Œw:¾tu™wk
r™ðthý fhe™u ‚Útt Ëw¾tu™u «t fhtðe™u ¥Sƒæ„ì-ÂMÚt‚ Au, ‚u{ ²æ„é{æÝæÝì-Þt‚™t-…eztytu™t
ytÄth ŒMÞwytu ‚Útt Úÿæ¨:-Œwü f{o fh™th [tuh ytrŒ™w ¥Ð¨ï{Ýì-r™ðthý fh‚t fh‚t ©uc
s™tu™u ²æ„é-«t fhtu. (10)
¼tðtÚto : nu ˼t…‚u ! su{ yu ðtÞw …tu‚t™t ytf»toý, ƒ¤ ytrŒ „wýtuÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u
ÔÞðÂMÚt‚ ht¾u Au, y™u su{ rŒðË{tk [tuh «ƒ¤ ƒ™e þf‚t ™Úte, ‚u{ ‚{u …ý ƒ™tu.
su s„Œeïhu y™uf „wý y™u Ëw¾tu™u «t fhtð™th ðtÞw ytrŒ …ŒtÚto h[u÷ Au, ‚u{™tu
Ëðo ÄLÞðtŒ fhtu. (10)
ÿ Ã ¬ãÕÊfi— ‚Áfl× ¬ÆÍ√ÿʸ‚Êfi˘⁄U®RáÊfl— ‚È∑Îfi§ÃÊ •ãÃÁ⁄UfiˇÊ–
ÃÁ÷fiŸÊ¸ •l ¬ÁÕÁ÷fi— ‚Ȫ÷Ë ⁄UˇÊÊfi ø ŸÊ •Áœfi ø ’˝ÍÁ„ ŒflH§11H
…ŒtÚto : nu ¨ç±„:-Ëf÷ s„‚™t Wí…tŒf Îï± Ëðo Ëw¾tu™t Œt‚t s„Œeïh ! yt…-f]…t
fhe™u ²ï-su „ï-yt…™t ¥Úï‡æ±:-su{tk ®fr[‚T …ý hs-Äq¤™t ykþtu™e Ë{t™ rðΙY… {÷ ™Úte
‚Útt Ðêòæü¨:-su y{the y…uûttÚte …qðoòuÚte ËtrÄ‚ y™u Ëuð™ fhu÷ ¨ëÜëU„æ:-Ëthe he‚u r™Š{‚
Ћƒæ:-Ä{o-{t„o ¥‹„çÚÿæï-…tu‚t™e ÔÞt…f‚t Y… ƒúñtkz{tk Au; „ïç|æ:-‚u ¨éxæï|æè:-Ëw¾ …qðof Ëuððt
ÞtuøÞ Ðçƒç|æ:-Ä{o {t„tuoÚte Ý:-y{the ¥l-yts Úÿæ-hûtt fhtu ™-y™u Ý:-y{™u Ëðo rðãtytu™tu
¥ç{ + Ïæíêçã-Ëðtuo…rh Eïh ¼tðÚte W…Œuþ ™-…ý fhtu. (11)
¼tðtÚto : nu Eïh yt…u su ËqÞo ytrŒ ÷tuftu™t ¼ú{ý™u {txu {t„o y™u «týeytu™t Ëw¾™t
{txu Ä{o-{t„o, ytftþ y™u …tu‚t™t {rn{tÚte h[u÷ Au, ‚u{tk yu r™Þ{ y™wËth ¼ú{ý y™u
rð[hý fhu Au, ‚u Ëðo …ŒtÚttuo™t {t„tuo ‚Útt „wýtu™tu yt… W…Œuþ fhtu. suÚte y{u ÷tuftu ßÞtk-
íÞtk [÷tÞ{t™ ™ ÚtEyu yÚtto‚T ¼xfeyu ™rn. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo÷tuf, Eïh y™u ðtÞw™t „wýtu™wk «r‚…tŒ™ fhðtÚte [tuºteË{tk Ëqõ‚{tk
«r‚…trŒ‚ yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (35)
Ëqõ‚-36
¬˝ flÊfi ÿu¢ ¬ÈfiM§áÊÊ¢ Áfl‡ÊÊ¢ ŒfiflÿÃËŸÊfi◊˜–
•ÁÇŸ¥ ‚ÍÆÄÃÁ÷fl¸øÊfiÁ÷⁄UË◊„ 182
ÿ¢ ‚ËÁ◊Œãÿ ߸›UfiÃH§1H
…ŒtÚto : y{u su{ ¥‹²ï-yLÞ …htu…fthe, ƒwrØ{t™, ÄtŠ{f rðît™ ¨êv„ïç|æ:-su{tk Ëthe he‚u
rðãt „úný «fth fnu÷ Au, ‚u ±™æïç|æ:-ðuŒ™t yÚto ¿tt™Þwõ‚ ð[™tuÚte Îï±²„èÝæ}æì-…tu‚t™t {txu
182 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rŒÔÞ ¼tu„tu y™u rŒÔÞ„wýtu™e RåAt fh™the ÐéL‡ææ}æì-…w»f¤ ±:-‚{the «ò™e {æÞ{tk Ëw¾™u
{txu ²}æì-su ²u}æì-„wýtuÚte {nt™ ¥çxÝ}æì-…h{uïh™e ¨è}æì-ËðoºtÚte §üÇ„ï-M‚wr‚ fheyu Aeyu, ‚u{
‚u™e §„ì-s Ðí + §ü}æãï-«tÚto™t fheyu Aeyu y™u ‚u™t „wýtu™tu «ftþ fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ rðît™s™tu «ò™t Ëw¾™e rËrØ {txu ËðoÔÞt…f …h{uïh™tu
r™ùÞ fhe™u ‚Útt W…Œuþ fhe™u, ‚u™t „wýtu™u Þí™…qðof ƒ‚tðu Au y™u M‚wr‚ fhtðu Au, ‚u{ ‚{u
y™u y{u …ý („wýtu™u) «ftþr‚ fheyu.
su{ Eïh yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e h[™t ‚Útt hûtt îtht Sðtu{tk Ë{M‚ Ëw¾tu MÚttr…‚ fhu
Au, ‚u{ y{u …ý Ëðo «týeytu™t Ëw¾tu™u rËØ fheyu, yu{ òýtu. (1)
¡ŸÊfi‚Ê •ÁÇŸ¥ ŒfiÁœ⁄U ‚„ÊflÎœ¯ „Áflc◊fiãÃÊ Áflœ◊ Ã–
‚ àfl¢ ŸÊfi •l ‚ÈÆ◊ŸÊfi ß„ÊÁflÃÊ ÷flÊ flÊ¡fi·È ‚ãàÿH§2H
…ŒtÚto : nu ¨‹y²-Œt™{tk ©uc Eïh ! su{ ãç±c}æ‹„:-W¥t{ ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ ðM‚wytu
ðt¤t …Ýæ¨:-rðãtytu{tk «rËØ rðît™ {™w»Þ su „ï yt…™t yt©Þ™u Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚u{
‚u ¨ãæï±ë{}æì-Ën = ƒ¤™u ðÄth™th ¥çxÝ}æì-Ëðo hûtf yt… Eïh™wk y{u ç±{ï}æì-Ëuð™ fheyu;
¨: ‚u ¨é}æÝæ:-W¥t{ ¿tt™ðt™ y±}æì-yt… ¥l-yts Ý:-y{tht §ã-yt ËkËth{tk y™u ±æ…ï¯é-
ÞwØtu{tk ¥ç±„æ-hûtf, ¿tt…f ‚Útt Ëðo rðãtytu{tk «ðuþf |æ±-ƒ™tu. (2)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yuf {tºt, yrî‚eÞ …h{uïh™e W…tË™tÚte s Ëk‚wü hnuðwk òuEyu.
rðît™ ÷tuftu fŒtr… Eïh™tk MÚtt™{tk yLÞ ðM‚w™u W…tËf™tk Y…{tk Mðefth fh‚t ™Úte. ‚uÚte ‚u™tu
yt ËkËth™t ÞwØtu{tk …ý fŒe …htsÞ òuðt{tk ytð‚tu ™Úte. yu he‚u EïhÚte r¼L™™t W…tËftu
‚u™u S‚ðt{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. su™tu hûtf Eïh Au, ‚u™tu …htsÞ fu{ Ëk¼ðe þfu ?
(2)
¬˝ àflÊfi ŒÍÆâ flÎfiáÊË◊„ „ÊÃÊfi⁄U¢ Áfl‡flflfiŒ‚◊Ô˜–
◊„SÃfi ‚ÃÊ Áfl øfi⁄Uãàÿø¸ÿÊfi ÁŒÁfl S¬Îfi‡Ê|ãà ÷ÊŸflfi—H§3H
…ŒtÚto : nu rðît™T htsŒq‚ ! su{ y{u ç±E±ïΨ}æì-Ëðo rþÕ…-ËtÄ™tu™e «tr {txu ãæï„æÚ}æì-
„úný fh™th, Îê„}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™u ‚…tð™th yÂø™™u ±ë‡æè}æãï-Mðefth fheyu Aeyu, ‚u{ ç±E±ïΨ}æì-
Ëðo «ò™t Ë{t[th™u òý™th ãæï„æÚ}æì-„úný fh™th Îê„}æì-ytsw-ƒtsw ¼ú{ý fhe™u Œwütu™u …erz‚
fh™th) y±æ yt…™u …ý y{u „úný fheyu Aeyu.
su{ }æã¨:-{nt™ „wýtuÚte Þwõ‚ ¨„:-fthýY… yrð™tþe, rðã{t™ yÂø™™t |ææݱ:-rfhýtu
Ëðo …ŒtÚttuo™u SÐëàæç‹„-M…þo fhu Au, y™u ¥™ü²:-«ftþY… ßðt¤tytu çÎç±-ËqÞo™t «ftþ{tk ç±™Úç‹„-
rð[hý fhu Au, ‚u{ yt…™t …ý Ëðo ftÞtuo ntuðt òuEyu. (3)
ÉøðuŒ¼t»Þ 183
 ¼tðtÚto : nu …tu‚t™tk ftÞo{tk fwþ¤ htsŒq‚ ! su{ Ëðo {™w»Þtu îtht {nt™ «ftþ ytrŒ
„wýÞwõ‚ yÂø™™u, …ŒtÚttuo™e «t y™u y«tr fhtð™th ntuðtÚte Œq‚ ƒ™tðe™u, rþÕ…ftÞtuo™u
‚Útt ntu{ðt{tk ytðu÷t …ŒtÚttuo™u ytftþ{tk …ntU[tzðt™t ftÞo™u rËØ fhe™u, Ëw¾tu™u «t fhe
þftÞ Au.
su{ yu rðãw‚T Y… yÂø™™e ŒerÂytu Ëðoºt ð‚o{t™ Au, «rËØ yÂø™Úte n÷fe ntuðtÚte
‚Útt ðtÞw™e AuŒf ntuðtÚte yðftþ Wí…L™ fh™th ntuðtÚte «rËØ (yÂø™)™e ßðt¤tytu W…h
òÞ Au, ‚u{ ‚wk …ý yu (ftÞo) fhe™u ‚u™t Ë{t™ ƒ™. (3)
ŒflÊ‚fiSàflÊ flLfi§áÊÊ Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê ‚¢ ŒÍÆâ ¬˝àŸÁ◊fiãœÃ–
ÁflE¢ ‚Ê •fiÇŸ ¡ÿÁà àflÿÊ œŸ¢ ÿSÃfi ŒŒÊ‡Ê ◊ûÿ¸Ó—H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ä{o, rðãt y™u ©uc „wýtuÚte «ftþ{t™ ˼t…‚u ! ²:-su „ï-yt…™t Îê„:-
Œq‚ }æy²ü:-{™w»Þ {Ý}æì-rðãt, htßÞ, Ëwðýo ytrŒ Ä™ ÎÎæàæ-yt…u Au; y±²æ-su yt…™e ËtÚtu
þºtwytu™u …²ç„-S‚u Au; y™u ç}æ~æ:-r{ºt™e Ë{t™ «tý «Œt™ fh™th ±L‡æ:-Wíf]ü, ¥²ü}ææ-
LÞtÞfthe, Îï±æ¨: ËÇÞ rðît™ {™w»Þ su™u ¨ç}æ‹{„ï-Ëthe he‚u «þkrË‚ òýe™u Mðefth ™u {txu
þw¼ „wýtuÚte «ftrþ‚ fhu Au; su y±æ-yt…™u ‚Útt Ëðo «ò™u «ËL™ fhu Au; ¨:-‚u ÐíyÝ}æì-fthýY…Úte
y™trŒ ç±E}æì-ËB…qýo htßÞ™e Ëwhûtt fhðt ÞtuøÞ Au-hûtt fhe þfu Au. (4)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ; Ëðo þt†tu{tk r™…wý, htßÞÄ{o™t ©uc ¿tt‚t, ©uc-yðh™t ¿tt‚t,
ÄtŠ{f, áZ, ËtnËe y™u ðeh Œq‚tu rð™t ‚Útt htò Ërn‚ ˼tËŒtu rð™t htßÞ™u «t fhðt{tk,
‚u™e hûtt fhðt{tk, ‚u™e WL™r‚ fhðt{tk y™u ‚u™tu W…fth ÷uðt{tk ftuE Ë{Úto ÚtE þf‚t ™Úte
{txu Ëðoyu ËŒt yu{ s fhðwk òuEyu. (4)
◊ãº˝Ê „ÊÃÊfi ªÎÆ„¬fiÁÃ⁄UÇŸfi ŒÍÆÃÊ Áfl‡ÊÊ◊fiÁ‚–
àfl ÁflEÊ ‚¢ªfiÃÊÁŸ fl˝ÃÊ œ˝ÆÈflÊ ÿÊÁŸfi ŒflÊ •∑Îfi§áflÃH§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-þheh y™u ytí{t™t ƒ¤Úte Ëwþtur¼‚ hts™T ! suÚte yt… }æ‹Îí:-…ŒtÚttuo™e
«tr fhtð™th ntuðtÚte Ëw¾™t nu‚w, ãæï„æ-Ëw¾tu™t Œt‚t, xæëãÐç„:-„]nftÞtuo™t …t÷f Îê„:-…erz‚
fhe™u Œwü þºtwytu™u ‚ y™u AuŒ™ fh™th y™u ç±àææ}æì-«òytu™t Ðç„:-hûtf ¥ç¨-Atu, ‚uÚte
Ëðo «ò ²æçÝ-su ç±Eæ-Ëðo {íé±æ-r™~[÷ ¨¢xæ„æçÝ-Ä{o ÔÞðnthÚte ËkÞwõ‚ ±í„æ-ËíÞt[hý ytrŒ
f{tuo™u Îï±æ:-ÄtŠ{f rðît™ ÷tuf ¥ÜëU‡±„-fhu Au. ‚u™u y±ï-yt… htßÞ…t÷f-hûtf ntuðtÚte ËŒt
184
Ëuð™ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : W¥t{ htsŒq‚ y™u ˼tËŒ s htßÞ™e hûtt fhe þfu Au, ‚u™tÚte rð…he‚ {™w»Þtu
fhe þf‚t ™Úte. (5)
184 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 àfl ߌfiÇŸ ‚ÈÆ÷ªfi ÿÁflcΔK ÁflE◊Ê„ÍfiÿÃ „Áfl—–
àfl¢ ŸÊfi •l ‚ÆÈ◊ŸÊfi ©UÃʬ⁄U¢ ÿÁˇfiÊ ŒflÊãà‚ÆÈflËÿ¸ÓÊH§6H
…ŒtÚto : nu ¥ç±cÆK-ðu„Úte …ŒtÚttuo™u ËkÞwõ‚ fh™th yÚtðt ËkÞwõ‚ yíÞk‚ ¼uŒ™ fh™th ¥xÝï-
Ëw¾tu™t Œt‚t hts™T ! su{ ntu‚t ¥xÝæñ-yÂø™{tk ç±E}æì-Ëðo ãç±:-W¥t{ he‚u ËkMfth fhu÷ …ŒtÚto™e
¥æã겄ï-ytnwr‚ yt…u Au, ‚u{ su ¨é|æxæï-W¥t{ yiïÞoÞwõ‚ y±ï-yt…{tk LÞtÞ fhðt™wk ft{ MÚttr…‚
fheyu-yrÄfth yt…eyu Aeyu ¨:-‚u yt… ¨é}æÝæ:-W¥t{ rð¿tt™Þwõ‚-{™Þwõ‚ ƒ™e™u ¥l-yts
©„-y™u ¥ÐÚ}æì-ft÷ = ƒeò rŒðËu …ý Ý:-y{™u ¨é±è²æü-©uc ðeÞo-…ht¢{Þwõ‚ Îï±æÝì-rðît™tu™tu
§„ì-s ²çÿæ-Ëk„ fhtðtu. (6)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu yÂø™{tk nð™ fhðt ÞtuøÞ ÿÔÞtu™e ytnwr‚ yt…e™u s„‚™u {txu
Ëw¾ Wí…L™ fhu Au, ‚u{ hts…wÁ»t Œwütu™u ftht„th{tk ™t¾e™u ÄtŠ{ftu™u ËŒt yt™krŒ‚ fhu. (6)
â ÉÊfiÁ◊àÕÊ Ÿfi◊|SflŸ ©U¬fi Sfl⁄UÊ¡fi◊Ê‚Ã–
„ÊòÊÊfiÁ÷⁄U®RÁÇŸ¥ ◊ŸÈfi·— ‚Á◊fiãœÃ ÁÃÁÃflÊZ‚Ê •Áà |dœfi—H§7H
…ŒtÚto : su Ý}æçS±Ý:-W¥t{ Ëífth fh™th }æÝé¯:-{™w»Þ ãæï~ææç|æ:-nð™Þwõ‚ ËíÞ r¢ÞtytuÚte
S±Úæ…²}æì-…tu‚t™t htò ¥çxÝ}æì-¿tt™ðt™ ˼tæÞût™e {-s ©Ð樄ï-W…tË™t y™u „}æì-‚u™u
¨ç}æ{‹„ï-«ftrþ‚ fhu Au, ‚u {™w»Þ çd{:-®nËf, rð™tþfthe þºtwytu™u ¥ç„ ç„焱æü¨:-Ëthe
he‚u S‚™th-…th fh™th ntuÞ Au. (7)
¼tðtÚto : ˼tæÞût™t W…tËf ˼tËŒ y™u ™tufhtu rð™t ftuE…ý MðhtßÞ rËrØ™u «tÂ
fhe™u þºtwytu™u S‚e þf‚t ™Úte. (7)
ÉŸãÃÊfi flÎÆòÊ◊fiÃ⁄UŸ˝ÊŒfi‚Ë •¬ ©UL§§ ˇÊÿÊfiÿ øÁ∑˝§⁄U–
÷Èflà∑§áfl flηÊfi lÈÆêãÿÊ„Èfi× ∑˝§ãŒŒEÊ ªÁflfiÁc≈·ÈH§8H
…ŒtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! su{ rðãw‚T ËqÞo y™u ‚u™t rfhýtu ±ë~æ}æì-{u½™w AuŒ™ fhe™u ð»tto
fhe™u, ytftþ y™u …]rÚtðe™u s¤Úte …qýo fhu Au ‚Útt «týeytu™u ËkËth{tk yrÄf r™ðtË {txu
yu ftÞtuo fhu Au, yus he‚u þºtwytu™u ÍÝ‹„:-{th‚t ÚæïΨè-«ftþ y™u ykÄfth{tk ¥Ð:-f{o™u fhu
y™u Ëðo Sðtu™u ¥„ÚÝì-Œw:¾tu™u …th fhu ‚Útt xæç±çcůé-„tÞ ytrŒ …þwytu™t Ë{qn-Äý{tk ÜíU‹Î„ì-
nýný‚t ¥E:-½tuztytu™e Ë{t™ ¥æãé„:-htßÞ yrÄfth{tk r™Þwõ‚ fhu÷ ˼tæÞût ±ë¯æ-Ëw¾™e
ð]rü fh™th ©Lÿæ²æ²-r[hft÷ ËwÄe r™ðtË {txu ÜU‡±ï-ƒwrØ{t™tu{tk lé}Ýè-…w»f¤ yiïÞo™u Äthý
fh‚t Ëw¾e |æ鱄ì-ƒ™u. (8)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T, ¼tir‚f y™u ËqÞo Y…e yÂø™ytu {u½™u rAL™-r¼L™ fhe™u ‚Útt ‚u™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 185
ðhËtðe™u Ëðo ÷tuftu™u s¤Úte …qýo fhu Au y™u (‚u™wk) yu ftÞo «týeytu™tk Œe½oft÷e™ Ëw¾ {txu
ntuÞ Au, ‚u{ ˼tæÞût ytrŒ hts…wÁ»ttuyu ftkxtY…e þºtwytu™u {the™u «òytu™u r™hk‚h ‚] fhðe
òuEyu. (8)
‚¢ ‚ËfiŒSfl ◊„Ê° •fiÁ‚ ‡ÊÊøfiSfl ŒflflËÃfi◊—–
Áfl œÍÆ◊◊fiÇŸ •L§·¢ Á◊fiÿäÿ ‚ÎÆ¡ ¬˝fi‡ÊSà Œ‡ʸÃ◊˜H§9H
…ŒtÚto : nu „ï…çS±Ýì-rðãt y™u rð™ÞÞwõ‚ ç}æ²ïŠ²-{uÄtÞwõ‚ ¥xÝï-rðît™T ˼t…‚u ! su
yt… }æãæÝì-{nt™ „wýtuÚte Þwõ‚ ¥ç¨-Atu, ‚u Îï±±è„}æ:-rðît™tu™u yíÞk‚ ÔÞt fh™th ƒ™e™u
LÞtÞ{tk ¨¢¨èÎS±-ÂMÚt‚ hntu y™u Ëðo Œtu»ttu™tu ™tþ fhtu y™u àææï™S±-«ftrþ‚ Úttytu.
nu ÐíàæS„-«þkË™eÞ hts™T ! yt… ç±{ê}æ}æì-Äq{ Ë{t™ {÷Úte hrn‚ Îàæü„}æì-Œþo™eÞ ¥L¯}æì-
ËwkŒhY…Úte Þwõ‚ ¨ë…-ƒ™tu. (9)
¼tðtÚto : {uÄtðe hts…wÁ»t yÂø™ Ë{t™ ‚usMðe, {nt™ „wýtuÞwõ‚ ƒ™e™u, rŒÔÞ„wýtuÚte Þwõ‚
…]rÚtðe ytrŒ ¼q‚tu™t ‚¥ð™u òýe™u, «ftþ{t™ Út‚tk, r™{o¤ Œþo™eÞ Y…™u Wí…L™ fhu. (9)
ÿ¢ àflÊfi ŒflÊ‚Ê ◊Ÿfifl ŒœÈÁ⁄U„ ÿÁ¡ficΔ¢ „√ÿflÊ„Ÿ–
ÿ¢ ∑§áflÊ ◊äÿÊfiÁÃÁÕœ¸ŸS¬Îâ ÿ¢ flηÊ ÿ◊Èfi¬SÃÈÆ×H§10H
…ŒtÚto : nu ãò±æãÝ-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th ËÇÞs™ ! ²}æì-su {™™þe÷
²ç…cÆ}æì-yíÞk‚ Þ¿t fh™th y±æ-yt…™u Îï±æ¨:-rðît™ }æݱï-{™™ fhðt ÞtuøÞ htßÞ þtË™™u
{txu §ã-yt ËkËth{tk Î{é:-Äthý fhu Au; y™u ²}æì-su rþrût‚ {ÝSÐë„}æì-rðãt, Ëwðýo ytrŒ
Ä™Úte Ëurð‚ y±æ-yt…™u }ææç„çƒ:-{uÄtðe-…rðºt yr‚rÚtytuÚte Þwõ‚ yæÞt…f ÜU‡±:-{uÄtðe-
rðît™ …wÁ»t Î{ï-Äthý fhu Au; y™u ²}æì-Ëw¾™e ð»tto fh™th y±æ-yt…™u ±ë¯æ-rðãt™e ð»tto
fh™th {™w»Þ Î{ï-Äthý fhu Au; y™u ²}æì-su M‚wr‚™u ÞtuøÞ yt…™u ©ÐS„é„:-Ë{e…MÚt Ëßs™tuÚte
M‚wr‚ fh™th hts…wÁ»t Äthý fhu Au, ‚u yt…™u y{u ˼t…r‚ Y…{tk Mðefth fheyu Aeyu-r™Þwõ‚
fheyu Aeyu. (10)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk Ëðo {™w»Þtuyu (òýðwk òuEyu fu) rðît™ y™u yLÞ ©ucs™ {¤e™u
su rð[thþe÷, „úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th, þw¼„wýtuÚte Ëk…L™, rðãt, Ëwðýo ytrŒ
Ä™Úte Þwõ‚, ËÇÞs™™u htßÞ þtË™ {txu r™Þwõ‚ fhu; ‚u s r…‚t Ë{t™ …t÷™ fh™th htò
186
Īu. (10)
ÿ◊ÁÇŸ¢ ◊äÿÊfiÁÃÁÕ— ∑§áflfi ߸œ ´§ÃÊŒÁœfi–
186 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÃSÿ ¬˝·Êfi ŒËÁŒÿÆÈSÃÁ◊◊Ê ´§øSÃ◊ÁÇŸ¥ flfiœ¸ÿÊ◊Á‚H§11H
…ŒtÚto : }ææç„çƒ:-…rðºt y™u …qsf rþ»Þ ð„o Þwõ‚ ÜU‡±:-rðãt y™u f{oftkz{tk fwþ¤
rðît™ ! «„æÎì ¥ç{-{u½ {kz¤™tk W…hÚte Ët{ÚÞo ntuðt {txu ²}æì-su ¥çxÝ}æì-Œtn „wýÚte Þwõ‚
y™u Ëðo …ŒtÚttuo™t AuŒf yÂø™™u §ü{ï-«Œe fhu Au, „S²-‚u yÂø™™u §¯:-½]‚trŒ …ŒtÚttuo™u {u½{kz¤Úte
«t fhtð™th rfhý Ðí-yíÞk‚ Îèçβé:-«Œe ÚttÞ Au; y™u §}ææ:-yu «™:-ðuŒ™t {kºt „}æì-
Þ¿t™t {wÏÞ ËtÄ™ ‚u yÂø™™wk ðýo™ fhu Au; „}æì-‚u rðãw‚T ™t{f ¥çxÝ}æì-Ëðoºt ÔÞt…f yÂø™
y{u hts…wÁ»ttu rþÕ… r¢Þt™e rËrØ {txu ±{ü²æ}æç¨-ð]rØ fheyu Aeyu. (11)
¼tðtÚto : ˼tæÞûttrŒ hts…wÁ»ttu™u ntu‚t ytrŒ rðît™s™ ðtÞw y™u ð]rü™e þwrØ nu‚w nð™
{txu su yÂø™™u «Œe fhu Au, su™t rfhýtu W…h [{fu Au, su™t „wý ðuŒ {kºt „tÞ Au, ‚u™t
htßÞ ÔÞðnth™e ËtÄf rþÕ…r¢Þt™e rËrØ {txu ð]rØ fhðe òuEyu. (11)
⁄UÊÿS¬fiÍÁœ¸ SflœÊflÊ˘|Sà Á„ Ã˘ÇŸfi ŒflcflÊåÿfi◊˜–
àfl¢ flÊ¡fiSÿ üÊÈàÿfiSÿ ⁄UÊ¡Á‚ ‚ ŸÊfi ◊ΫU ◊„Ê° •fiÁ‚H§12H
…ŒtÚto : nu S±{æ±:-¼tu„ððt ÞtuøÞ yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ ‚usMðe
˼tæÞût ! çã-su fthýu „ï-yt…™e Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¥æŒ²}æì-«t fhðt ÞtuøÞ r{ºt‚t ¥çS„-
Au; ‚uÚte yt… Úæ²:-rðãt, Ëwðýo y™u [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™tu™u Ðê<{-…qýo fhtu.
su yt… }æãæÝì-{nt™ „wýtuÚte Þwõ‚ ¥ç¨-Atu; y™u Ÿæéy²S²-©ðý ÞtuøÞ ±æ…S² ÞwØ™t
{æÞ{tk Úæ…ç¨-«ftrþ‚ Úttytuu Atu, ¨:-‚u y±}æì-…wºt™e Ë{t™ «ò™e hûtt fh™th yt… Ý:-y{™u
}æëÇ-Ëw¾Þwõ‚ fhtu. (12)
¼tðtÚto : ðuŒtu™t ¿tt‚t y™u ¿tt™ð]Ø ÷tuftu ËtÚtu r{ºt‚t ht¾™th ˼t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttuyu
yL™, Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t ¼kzthtu™u r™hk‚h …rh…qýo fhe™u, «rËØ ŒMÞwytu™e ËtÚtu ÞwØ {txu Ë{Úto
ƒ™e™u «ò™u {nt™ Ëw¾ «Œt™ fhðwk òuEyu. (12)
™§äfl¸ ™§ ·È áÊfi ™§Ãÿ ÁÃcΔUÊfi ŒflÊ Ÿ ‚fiÁflÃÊ–
™§äflÊ¸ flÊ¡fiSÿ ‚ÁŸfiÃÊ ÿŒ|Ü¡Á÷fiflʸÉÊ|jfiÁfl¸uÿÊfi◊„H§13H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! yt… Îï±:-Ëðo «ftþf ¨ç±„æ-ËqÞo÷tuf™e Ý-Ë{t™ Ý:-y{the
ª„²ï-hûtt ytrŒ {txu ªŠ±ü:-Ÿ[t ytË™ …h ¨é + ç„cÆ-þtu¼tÞ{t™ Úttytu; © y™u ªŠ±ü:-
WL™‚ ƒ™e™u ±æ…S²-ÞwØ™wk ¨çÝ„æ-Ëuð™ fh™th ƒ™tu, ²„ì-yux÷t {txu y{u ¥çTç|æ:-Þ¿t™t
ËtÄ™tu™u «fx fh™th (þe½ú Ä™tu™u «fx fh™th) ±æÍæçj:-{uÄtðe rðît™tu™e (Ëðo }‚wytu{tk
Þ¿t fh™th rðît™tu™e) ËtÚtu yt…™u ç±u²æ}æãï-rðrðÄ «fth™t þçŒtu = ð[™tuÚte yt…™e M‚wr‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 187
fheyu Aeyu. (13)
¼tðtÚto : ËqÞo™e Ë{t™ W¥t{ ‚usMðe ˼t…r‚yu ÞwØ fhe™u Œwü þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u,
«týeytu™e hûtt {txu, Þ¿t ËtÄf rðît™tu™e ËtÚtu yr‚ Wå[ ytË™ …h ƒuËðwk òuEyu. (13)
™§äflÊ¸ Ÿfi— ¬Ês¢„fi‚Ê ÁŸ ∑§ÃÈŸÊ ÁflE¢ ‚◊ÁòÊáʯ Œ„–
∑ÎƧœË Ÿfi ™§äflʸÜø⁄UÕÊfiÿ ¡Ëfl‚fi ÁflŒÊ Œfl·fiÈ ŸÊ Œflfi—H§14H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! yt… ÜïU„éÝæ-ƒwrØ™t Œt™Úte Ý:-y{the ¥¢ã¨:-…thft …ŒtÚto™t nhýY…
…t…Úte çÝ + Ðæçã-ËðoÚtt hûtt fhtu. ç±E}æì-Ëðo ¥ç~æ‡æ}æì-yLÞtÞÚte …ŒtÚttuo™u ¾t™th þºtw¼tð™u
¨¢Îã-Ëthe he‚u ¼M{ fhtu.
ªŠ±ü:-ËðoÚte Wíf]ü yt… ™Úƒæ²-Ëw¾™e «tr {txu Ý:-y{™u ªŠ±æüÝì-Wíf]ü „wý y™u
Ëw¾Úte Þwõ‚ ÜëUç{-fhtu. Îï±ï¯é-ÄtŠ{f rðît™tu yÚtðt }‚wytu{tk …豨ï-Sð™ ð]rØ™u {txu Îé±:-
Ëuðt™u ç±Îæ:-«t fhtðtu. (14)
¼tðtÚto : W¥t{ „wý y™u Mð¼tðÚte Þwõ‚ ˼tæÞût htòyu htßÞr™Þ{tu y™u Œkz™t ¼ÞÚte
Ëðo {™w»Þtu™u …t…Úte …]ÚtfT fhe™u, Ëðo þºtwytu™u ŒøÄ-ƒt¤e™u ‚Útt rðît™tu™e Ëuðt fhe™u ¿tt™Ëw¾
‚Útt Sð™™e ð]rØ {txu ËŒt Ëðo «týeytu™u W¥t{ „wýtuÚte Ëk…L™ fhðt òuEyu. (14)
¬ÊÁ„ ŸÊfi •ÇŸ ⁄UˇÊ‚fi— ¬ÊÁ„ œÍÆÃ¸⁄U⁄UÊfi√áÊ—–
¬ÊÁ„ ⁄UË·fià ©Uà flÊ Á¡ÉÊʯ‚ÃÊ ’΄fijÊŸÊ ÿÁflficΔ®KH§15H
…ŒtÚto : nu ÏæëãjæÝæï-{nt™ rðãtrŒ yiïÞoY… ‚usðt¤t ²ç±cÆK-yíÞk‚ ‚ÁýtðMÚttÚte Þwõ‚
¥xÝï-Ëðo™t y„úýe, Ëðo™t hûtf ˼tæÞût {nthts ! yt… {ê„ïü:-rðït˽t‚e (f…xe, yÄ{eo)
¥ÚæÇæ:-Œt™ Ä{o hrn‚, f]…ý Úÿæ¨:-{ntŒwü-®nËf {™w»ÞtuÚte Ý:-y{the Ðæçã-hûtt fhtu. çÚ¯„:-
Œwüt[the {™w»Þ y™u ®nËf-Œw:¾ yt…™th ®Ën ytrŒ «týeÚte Ðæçã-hûtt fhtu. ©„-y™u ±æ-
…ý ç…Íæ梨„:-{thðt™e RåAt fh™th þºtwÚte y{the hûtt fhtu. (15)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu-ËðoºtÚte hûtt {txu, Ëðo™t hûtf, Ä{o™e WL™r‚™e RåAtðt¤t y™u
ŒÞt¤w ˼tæÞût™u ËŒt «tÚto™t fhðe òuEyu. MðÞk …ý Œwü Mð¼tððt¤t {™w»Þ ytrŒ «týeytuÚte
y™u Ëðo …t…tuÚte þheh, ðtýe y™u {™Úte Œqh hnuðwk òuEyu. fthý fu ‚u{ (yt[hý) fÞto rð™t
ftuE ËŒt Ëw¾e hne þf‚tu ™Úte. (15) 188
ÉÊŸfl Áflcfl|Çfl ¡s⁄UÊfi√áÊSìfiÈ¡¸ê÷ ÿÊ •fiS◊œ˝È∑˜§–
ÿÊ ◊àÿ¸— Á‡Ê‡ÊËfiÃ •àÿÄÃÈÁ÷◊ʸ Ÿ— ‚ Á⁄U¬È⁄UËfi‡ÊÃH§16H
188 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu „Ðé…ü}|æ-þºtwytu™u Ëk‚t… …{tz™th ‚Útt ‚u™t yk„tu™u ‚tuz™tht þ†tuÚte Þwõ‚ Ëu™t…‚u !
ç±c±ÜUì-ËðoÚtt Ëu™trŒƒ¤Úte Þwõ‚ ƒ™e™u yt… ¥ÚæÇæ:-Ëw¾Œt™ hrn‚ þºtwytu™u ÍæÝï±-÷tXeÚte
su{ ½zt™u Vtuzðt{tk ytðu, ‚u{ ç± + …çã-rð™tþ fhtu (rðþu»t Y…Úte S‚tu) ²:-su }æy²ü:-{™w»Þ
¥v„éç|æ:-htrºtytuÚte ({]íÞw™u «t fhtð™th þ†tuÚte) ¥S}æ{íéÜìU-y{tht ÿtune ¥ç„çàæàæè„ï-yr‚
®nËt fh‚t ntuÞ (yíÞk‚ r™ƒo¤ fh‚t ntuÞ) ¨: ‚u çÚÐé:-þºtw Ý:-y{™u …erz‚ fhðt{tk }ææ
+ §üàæ„-Ë{Úto ™ ƒ™u. (16)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚ ytrŒ, su{ ÷tuftu ½ýÚte ÷tuZwk y™u …ÚÚth ytrŒ™u ‚tuzu Au, ‚u{ þºtwytu™tk
yk„tu™u ‚tuze™u rŒðË-ht‚ ÄtŠ{f «òytu™tk …t÷™{tk ‚í…h hnu, suÚte þºtw yu «òytu™u Œw:¾e
™ fhe þfu. (16)
•ÁÇŸfl¸®fi√Ÿ ‚ÆÈflËÿÓ¸◊ÁÇŸ— ∑§áflÊfiÿ ‚ÊÒ÷fiª◊˜–
•ÁÇŸ— ¬˝Êflfi|ã◊òÊÊà ◊äÿÊfiÁÃÁÕ◊ÁÇŸ— ‚ÊÃÊ ©Ufi¬SÃÆÈÃ◊˜H§17H
…ŒtÚto : su rðît™ ¥çxÝ-¼tir‚f yÂø™ Ë{t™ ¨æ„æñ-ÞwØ{tk yÚtðt rþÕ…f{o{tk ©ÐS„é„}æì-
«t „wýtu™e M‚wr‚™u ÞtuøÞ ¨é±è²ü}æì-W¥t{ þheh y™u ytí{t™t …ht¢{ Y… ƒ¤™u ‚Útt ¥çxÝ:-
rðãw‚T™e Ë{t™ ÜU‡±æ²-Ä{toí{t {uÄtðe rþÕ…e™u {txu ¨æñ|æxæ}æì-W¥t{ yiïÞo™u ±ÃÝï-RåAu Au
y™u su ¥çxÝ:-…tðf (Ëðo™t r{ºt™e) Ë{t™ ç}æ~ææ-r{ºttuÚte Ðí + ¥æ±„ì-Ëthe he‚u …t÷™-hûtt
fhu Au. ©„-y™u ¥çxÝ:-sXhtÂø™ Ë{t™ ©ÐS„é„}æì-þw¼„wýtuÚte M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ }ææç„çƒ}æì-
fthe„h rðît™ Ëuð™ fhu, ‚u …wÁ»t htò ƒ™e þfu Au. (17)
¼tðtÚto : su{ yu ¼tir‚f yÂø™ rðît™tu îtht Ëthe he‚u Ëuð™ fhu÷, ‚u™u ƒ¤ y™u …ht¢{tu
‚Útt Ëti¼tøÞ «Œt™ fhe™u, rþÕ… rðãt{tk r™…wý rðît™™e ‚Útt ‚u™t r{ºttu™e ËŒt hûtt fhu Au,
‚u{ «ò y™u Ëu™t™t ¼ÿ…wÁ»ttu îtht Þt[™t fhðtÚte, yu ˼tæÞût htò ‚u™u ƒ¤, …ht¢{,
WíËtn y™u yiïÞo™e þÂõ‚ «Œt™ fhe™u ÞwØ™e, rðãt «ðeý rðît™tu™e ‚Útt ‚u™t r{ºttu™wk ËðoÚtt
…t÷™ fhu. (17)
•ÁÇŸŸÊfi ÃÈÆfl¸‡Ê¢ ÿŒÈ¯ ¬⁄UÊflÃfi ©Uª˝ÊŒfifl¢ „flÊ◊„U–
•ÁÇŸŸ¸®fiÿãŸflfiflÊSàfl¢ ’Æ΄ºfi˝Õ¢ ÃÆÈfl˸Áâ ŒSÿfifl ‚„fi—H§18H
…ŒtÚto : y™u su ¥çxÝÝæ-yÂø™ Ë{t™ ‚usMðe ˼tæÞût htò™e ËtÚtu {¤e™u ©xæíæÎï±}æì-
‚us Mð¼tððt¤t™u S‚ðt™e RåAt fh™th „é±üàæ}æì-þe½ú‚tÚte ƒeò™t …ŒtÚttuo™e ytftkûtt fh™th
²Îé}æì-ƒeò™t Ä™™e [uüt fh™th ztfq {™w»Þ™u ÐÚ汄:-ƒeò ŒuþÚte ã±æ}æãï-ÞwØ {txu ytbt™
fhu y™u ‚u ÎS²±ï-…tu‚t™t rðþu»t ƒ¤Úte …h …ŒtÚttuo™u nh™th ztfq™t ¨ã:-…ht¼ð fhðt ÞtuøÞ
ƒ¤™u ¥çxÝ:-y„úýe htò ݱ±æSy±}æì-yhÛÞ-yuftL‚{tk ™ðe™ ½h ƒ™tð™th ÏæëãÎíƒ}æì-{tuxt
h{ý™t ËtÄ™ hÚttuðt¤t „é±èüç„}æì-®nËf Œwü …wÁ»ttu™u ynª ݲ„ì-ftht„th{tk …ntU[tzu-ht¾u. (17)
¼tðtÚto : Ëðo ÄtŠ{f {™w»Þtuyu ‚usMðe ˼tæÞût htò™e ËtÚtu {¤e™u …thft …ŒtÚttuo nh™th,
ÉøðuŒ¼t»Þ 189
fwrx÷ Mð¼tððt¤t y™u …tu‚t™t rðsÞ™u RåA™th ztfqytu™u ðu„…qðof …zfth fhe, …ðo‚ ‚Útt ð™
ytrŒ{tk ƒ™tðu÷ ‚u™t ½htu™u …tze™u ‚Útt ‚u™u ƒtkÄe™u ftht„th{tk ht¾u. (18)
ÁŸ àflÊ◊fiÇŸ ◊ŸfiÈŒ¸œ ÖÿÊÁḟÊfiÿ ‡ÊEfiÃ–
ŒËŒÕ ∑§áflfi ´§áÊfià ©UÁˇÊÃÊ ÿ¢ Ÿfi◊Sÿ|ãÃfi ∑ÎƧc≈ÿfi—H§19H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-‚usMðe s„Œeïh ! ²}æì-su Ëðo Ëw¾tu™t Œt‚t y±æ}æì-yt…™u àæE„ï-MðY…Úte
y™trŒ …Ýæ²-Sð™e hûtt {txu ÜëUcŲ:-{™w»Þ Ý}æS²ç‹„-…qsu Au, y™u su™u nu rðît™tu ! ‚{u
ÎèÎïƒ-«ftrþ‚ fhtu Atu, ‚u Á²æïç„:-ßÞtur‚ MðY…, MðÞk «ftþ{t™ ntuðtÚte ¿tt™™t «ftþf …hƒúñ™e
«„…æ„:-ËíÞt[hýÚte «rËØ ©çÿæ„:-yt™kŒtuÚte yr¼r»tõ‚ }æÝé:-rð¿tt™{Þ LÞtÞÚte Ëðo «ò …t÷f{tk
ÜU‡±ï-{uÄtðe {™w»Þ{tk çÝÎ{ï-MÚttr…‚ fhwk Awk, ‚u™e …hƒúñ Ëðo {™w»Þtu W…tË™t fhu. (19)
¼tðtÚto : …qßÞ …h{tí{t™e f]…tÚte «ò™e hûtt {txu htßÞtrÄfth{tk r™Þwõ‚ fhu÷ {™w»Þtu™u,
Ëðo™e ËtÚtu ËíÞ ÔÞðnth™e «rËrØytu ÄtŠ{ftu™u yt™krŒ‚ fhðt òuEyu, Œwütu™u Œkrz‚ fhðt òuEyu
y™u ƒwrØ{t™ {™w»Þtu{tk rðãt™e MÚtt…™t fhðe òuEyu. (19)
àfl·Ê‚Êfi •ÇŸ⁄U◊fiflãÃÊ •ø¸ÿÊfi ÷Ë◊Ê‚Ê Ÿ ¬˝ÃËfiÃÿ–
⁄U®RˇÊ|SflŸ— ‚ŒÁ◊lÊfiÃÈ◊ÊflfiÃÊ ÁflE¢ ‚◊ÁòÊáʯ Œ„H§20H
…ŒtÚto : nu ‚usMðe ˼t…‚u ! yt… ¥xÝï:-ËqÞo rðãw‚T y™u «rËØ Y… yÂø™™e y±ï¯æ¨:-
«ftþMðY… |æè}ææ¨:-¼Þkfh ¥™ü²:-ßðt¤tytu™e Ý-Ë{t™ su ¥}汋„:-®™rŒ‚ htu„fthf ÚÿæçS±Ý:-
htûtË, ®™rŒ‚ …wÁ»t Au, ‚u™u, ‚Útt ¥ç~æ‡æ}æì-ƒ¤Úte …h …ŒtÚttuo™u nh™th þºtw™u §„ì-s ¨¢Îã-Ëthe
he‚u ¼M{ fhtu. Ðí„脲ï-Ëw¾ «tr yÚtðt ¿tt™™u {txu ç±E}æì-Ë{M‚ ¨Î}æì-s„‚™e ‚Útt ²æ„é}æ汄:-
yt…™u «t fh™th y™u {tht Ë{t™ ÄtŠ{f s™tu™e hûtt fhtu. (20)
¼tðtÚto : ˼tæÞût ytrŒ hts…wÁ»ttuyu ‚Útt «òs™tuyu su{ yÂø™ ytrŒ hts…wÁ»ttuyu ‚Útt
«òs™tuyu, su{ yÂø™ ytrŒ ð™ ytrŒ™u ƒt¤e ™t¾u Au, ‚u{ Œwüt[the «týeytu™u rð™ü fhðt
òuEyu. yt he‚u Þí™ fh‚t hne™u r™hk‚h «ò™e hûtt fhðe òuEyu. (20)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëðo™t hûtf Eïh y™u Œq‚™t ŒütL‚Úte-¼tir‚f yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™,
Œq‚™t „wýtu™tu W…Œuþ y™u yÂø™™t áütL‚Úte hts…wÁ»ttu™t „wýtu™wk ðýo™, ˼t…r‚™wk ftÞo, ˼t…r‚Y…
yrÄfthe™tu «fth, yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™tu W…Þtu„, {™w»Þtu™e ˼tæÞût™u «tÚto™t, Ëðo {™w»Þtu™u
˼tæÞût™e ËntÞÚte Œwütu™wk n™™ y™u hts…wÁ»ttu™t ËntÞf Eïh™wk ðýo™ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ 190òýðe òuEyu. (36)
Ëqõ‚-37
190 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ∑˝§Ë›U¢ fl— ‡ÊœÊ¸ ◊ÊLfi§Ã◊Ÿflʸáʯ ⁄UÕ ‡ÊÈ÷fi◊˜– ∑§áflÊfi •Á÷ ¬˝ ªÊfiÿÃH§1H
…ŒtÚto : nu ÜU‡±æ:-{uÄtðe rðît™ {™w»Þtu ! ‚{u su ±:-yt…™t ¥Ý±æü‡æ}æì-½tuztytu™t Þtu„Úte
hrn‚ Úƒï-rð{t™ ytrŒ Þt™tu{tk ÜíUèÇ}æì-¢ezt™t nu‚w, „{™-yt„{™ r¢Þt{tk àæé|æ}æì-þtu¼™eÞ
}ææL„}æì-…ð™tu™t Ë{qnY… àæ{ü:-ƒ¤ Au; ‚u™wk ¥ç|æ + Ðí + xæ沄-Ëthe he‚u ©ðý fhtu y™u
W…Œuþ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su …ð™ «týeytu™e [uüt, ƒ¤ ðu„, Þt™ y™u {k„÷ ð„uhu ÔÞðnthtu™u rËØ fhu
Au, ‚uÚte yu™t y™uf „wýtu™e …heûtt fhe™u ‚u™tÚte ÞÚttÞtuøÞ W…fthtu „úný fhðt òuEyu. (1)
ÿ ¬Î·fiÃËÁ÷´¸§Ác≈Á÷fi— ‚Ê∑¢§ flʇÊËfiÁ÷⁄U®|Ü¡Á÷fi—– •¡Êfiÿãà Sfl÷ÊfiŸfl—H§2H
…ŒtÚto : nu rðît™T-²ï-su Ðë範èç|æ:-…ŒtÚttuo™u ®Ë[™the, «çcÅç|æ:-f÷tÞkºt ytrŒ ÔÞðnthtu™u
«t fhtð™the y™u ¥ç†…ç|æ:-…ŒtÚttuo™u «fx fhtð™the ±æàæèç|æ:-ðtýeytu™e ¨æÜU}æì-ËntÞÚte
r¢Þtftiþ÷{tk «Þí™ fhu Au, ‚u S±|ææݱ:-Mð yiïÞo™t «ftþÚte «ftrþ‚ ¥…沋„-ÚttÞ Au. (2)
¼tðtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! yt… ÷tuftuyu Eïhu h[u÷e Ë]rü{tk ftÞo y™u Mð¼tð™u «fx
fh™th ðtÞwÚte (su) s¤™wk ®Ë[™, [uüt fhðe, yÂø™ ytrŒ™e «rËrØ Útðe y™u ðtÞwÚte ËkƒkrÄ‚
ÔÞðnth yÚtto‚T fÚt™, ©ðý, M…þo ÚttÞ Au, ‚u™tÚte r¢Þt, rðãt y™u Ä{o ytrŒ þw¼ „wýtu™tu
«[th fhðtu òuEyu. (2)
ß„flfi oÎáfl ∞·Ê¢ ∑§‡ÊÊ „SÃfi·ÆÈ ÿmŒÊfiŸ˜– ÁŸÿÊê Ê° fi|pòÊ◊ÎfiÜ¡ÃH§3H
…ŒtÚto : nwk ²„ì-su fthýu »¯æ}æì-yu …ð™tu™e ÜUàææ:-hßsw = Œtuh™e Ë{t™, [uüt™t ËtÄ™
r™Þ{tu™u «t fhtð™the r¢Þt ãS„ï¯é-ntÚt ytrŒ yk„tu{tk Au, ‚uÚte Ëðo [uüt y™u su™tÚte «týe
ÔÞðnth ËkƒkÄe ð[™™u ±ÎæÝì ƒtu÷u Au, ‚u™u §ãï±-su{ yt MÚtt™{tk ƒuËe™u Ëtk¼¤u Au, ‚u{ Ÿæ뇱ï-
Ëtk¼¤wk Awk. y™u Ëðo «týe y™u y«týe ²æ}æÝì-Ëw¾™t nu‚w …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th {t„o{tk su
ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ f{o™u çÝ + «†…„ï-r™hk‚h rËØ fhu Au; ‚u™u nwk …ý fhe þfwk Awk. (3)
¼tðtÚto : su sz y™u [u‚™ …ŒtÚto ftÞtuo fhu Au, ‚u™tu r™r{¥t …ð™ Au. òu ðtÞw ™ ntuÞ,
‚tu ftuE …ý ftkE …ý fhðt Ë{Úto ƒ™e þfu ™rn. ðtÞw™e [uüt rð™t Œqh hnu÷ («týe)™t îtht
Wå[trh‚ þçŒtu Ë{e…MÚttu™e Ë{t™ ftuE…ý ƒtu÷e fu Ëtk¼¤e þfu ™rn.
ðeh …wÁ»t ÞwØ ytrŒ ftÞtuo{tk sux÷t ƒ¤ y™u …ht¢{ fhu Au, ‚u Ëðo ðtÞw™t ðu„Úte s ÚttÞ
Au. ðtÞw rð™t ftuE ytk¾™tu …÷fthtu = {xfwk …ý fhe þf‚tu ™Úte. ‚uÚte …ŒtÚto rðãt «t fhðt™e
RåAtðt¤t Ëðo rðît™tuyu ËŒt ‚u™t þw¼ „wýtu™wk yLðu»tý = þtuÄ fhðwk òuEyu. (3)
¬˝ fl— ‡Êœ¸ÓÊÿ ÉÊÎcflfiÿ àfl·lÈfiêŸÊÿ ‡ÊÆÈ|c◊áÊfi– ŒflûÊ¢ ’˝rÊfi ªÊÿÃH§4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 191
 …ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! òu yu ðtÞw ±:-‚{tht àæ{æü²-ƒ¤ «t fh™tht Íæëc±²ï-su™t
{txu …hM…h ½]»toý = Ëk[qýo™ = ÷zðwk ¼ezðwk fhu Au, ‚u àæéçc}æ‡æï-yíÞk‚ «þM‚ ƒ¤Þwõ‚ ÔÞðnthðt¤t
y±ï¯Š²é}Ýæ²-«ftþ{t™ Þþ {txu Au, ‚{u ÷tuftu ‚u™t r™Þtu„Úte Îﱜæ}æì-Eïh îtht «Œt™ fhu÷
y™u rðît™ yÚtðt yæÞt…fÚte ¼ýtðu÷ Ïæíræ-ðuŒ™u Ðí²æxæ„-Ëthe he‚u »tzTòrŒ MðhtuÚte M‚wr‚…qðof
„t™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : rðît™ {™w»Þtuyu Eïhtuõ‚ ðuŒtu™wk yæÞÞ™ fhe™u, ðtÞw™t „wýtu™u òýe™u, r™íÞ
feŠ‚fthf ‚Útt ƒ¤ðÄof f{tuo fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhðwk òuEyu. (4)
¬˝ ‡Ê¯‚Ê ªÊcflÉãÿ¯ ∑˝§Ë›U¢ ÿë¿œÊ¸ ◊ÊLfi§Ã◊˜– ¡ê÷ ⁄U‚fiSÿ flÊflÎœH§5H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! ‚{u ²„ì-su xææï¯é-…]rÚtðe ytrŒ ¼q‚, ðtýe yÚtðt RrLÿÞtu ‚Útt
„tÞ ytrŒ …þwytu{tk ÜíUèÇ}æì-¢ezt™u r™r{¥t ¥Í‹²¢-n™™ ™ fhðt ÞtuøÞ yÚtðt RrLÿÞtu™u rn‚fthe
}ææL„}æì-ðtÞw™t rðfth Y… Ú¨S²-¼tus™ fhu÷ yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte Wí…L™ …}|æï-suÚte „tºttu™wk Ëk[t÷™
ÚttÞ {w¾{tk «t ÚtE™u þheh{tk ÂMÚt‚ àæhü:-ƒ¤™e ±±ë{ï-ð]rØ fhu Au, ‚u™tu {tht {txu Ðí +
à梨-r™íÞ W…Œuþ fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu þheh ytrŒ{tk su ðtÞw ËkƒkÄe ¢ezt y™u ƒ¤™e ð]rØ Au, ‚u™e r™íÞ
ð]rØ fhðe òuEyu. sux÷wk hË ytrŒ™wk ¿tt™ Au, ‚u Ëðo ðtÞw™t Ëk…foÚte s ÚttÞ Au. ‚uÚte Ëðuoyu
…hM…h yuðwk y™wþtË™ (= W…Œuþ) fhðwk òuEyu, fu suÚte Ëðo™u ðtÞw™t „wýtu™e rðãt™wk ¿tt™
ÚtE þfu. (5)
∑§Ê flÊ flÁ·¸®ficΔ •Ê Ÿfi⁄UÊ ÁŒflp Ç◊pfi œÍÃÿ—– ÿà‚Ë◊ãâ Ÿ œÍfiŸÈÆÕH§6H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! {ꄲ:-þºtwytu™u fk…tð™th ÝÚ:-™er‚Þwõ‚ ²„ì-su ‚{u çα:
«ftþ{t™ ËqÞo ytrŒ ™-‚Útt x}æ:-…]rÚtðe ™-y™u «ftþ hrn‚ ÷tuftu™u ¨è}æì-ËðoºtÚte yÚtto‚T ‚]ý,
ð]ût ytrŒ yðÞðtu Ërn‚ „úný fhe™u fk…tð‚t …ð™tu™e Ý-Ë{t™ þºtwytu™tu ¥‹„}æì-™tþ fhe™u,
Œwütu™u ßÞthu ¥æ{êÝéƒ-ËðoºtÚte fk…tðtu Atu, íÞthu ±:-‚{tht {æÞ{tk ÜU:-ftuý ±<¯cÆ-yíÞk‚ ð]Ø-
©uc rðît™ «rËØ ™ ÚttÞ. (6)
¼tðtÚto : rðît™ hts…wÁ»ttuyu su{ ftuE ƒ¤ðt™ {™w»Þ r™ƒo¤™t fuþ = ðt¤ …fze™u fk…tðu-
Äúwòðu Au, y™u su{ ðtÞw Ëðo ÷tuftu™u Äthý fhe™u, fk…tðe™u, [÷tÞ{t™ fhe™u …tu‚-…tu‚t™e …rhrÄ{tk
«t fhtðu Au, yu s he‚u Ëðo þºtw„ý™u 192fk…tðe™u, ‚u™t MÚtt™Úte [÷tÞ{t™ fhe™u-(ftZe {qfe™u)
«ò™e hûtt fhðe òuEyu. (6)
ÁŸ flÊ ÿÊ◊Êfiÿ ◊ÊŸfiÈ·Ê Œœ˝ ©Uª˝Êÿfi ◊ãÿflfi– Á¡„Ëfià ¬fl¸ÓÃÊ ÁªÁ⁄U—H§7H
192 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu «ò y™u Ëu™t™t {™w»Þtu ! yt… su Ëu™t…r‚ htò™t ¼ÞÚte ±æ²æï:-ðtÞw™t ƒ¤Úte
çxæçÚ:-s¤™u htuf™th yÚtðt „so™t fh™th бü„:-{u½™e Ë{t™ þºtw„ý ç…ãè„-¼t„e òÞ Au,
…tu‚t™t MÚtt™Úte [÷tÞ{t™ ÚtE òÞ Au, ‚u }ææÝé¯:-˼tæÞût htò ±:-‚{thtu ²æ}ææ²-ÞÚttÚto
ÔÞðnth™e [÷tððt y™u }拲±ï-¢tuÄY… ©xæíæ²-‚eðú Œkz yt…ðt {txu htßÞ ÔÞðMÚtt™u ÎÍæíï-Äthý
fhe þfu Au yu{ ‚{u òýtu. (7)
¼tðtÚto : nu «ò y™u Ëu™t™t {™w»Þtu ! ‚{thtu Ëðo ÔÞðnth, htßÞ ÔÞðMÚttÚte s ðtÞw™e
Ë{t™ ÔÞðÂMÚt‚ fhðt{tk ytðu Au, …tu‚t™t r™Þ{Úte rð[r÷‚ ÚtÞu÷ ‚{™u ðtÞw™e Ë{t™ ˼tæÞût-
htò ƒnws Œkz yt…u, y™u su{ ðtÞwÚte ðtŒ¤tkytu [t÷u Au, ‚u{ su™t ¼ÞÚte þºtw [÷tÞ{t™
ÚttÞ, ‚u™u r…‚t ‚wÕÞ {t™tu. (7)
ÿ·Ê◊Ö◊fi·È ¬ÎÁÕflË ¡fiÈ¡ÈÆfl¸Ê° ßfifl Áfl‡¬ÁÃfi—– Á÷ÿÊ ÿÊ◊fi·ÈÆ ⁄U¡fiÃH§8H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²ï¯æ}æì-su }æã„æ}æì-{nt™ …ð™tuÚte ¥Á}æï¯é-…ntU[tzðt y™u VUfðt ytrŒ
„wýtu ntuðtÚte ç|æ²æ-¼ÞÚte …é…é±æüçݱ-ð]ØtðMÚtt™u «t ç±àÐç„:-«ò…t÷f htò™e Ë{t™ Ðë烱è-
…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf-Ë{qn ²æ}æï¯é-…tu‚t™t „{™Y…-…rhrÄ {t„tuo{tk Ëk«Þtu„ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ ð]ØtðMÚtt™u «t ftuE htò htu„tuÚte yÚtðt þºtwytu™t ¼ÞÚte ftk…u Au-Äúqsu Au,
‚u{ …ð™tu îtht ËðoºtÚte Äthý fhu÷ …]rÚtðe ÷tuf …tu‚t™e …rhrÄ{tk «r‚ûtý ½q{u Au y™u yus
he‚u Ëðo ÷tuf ½q{u Au. su{ ŒtuhtÚte ƒkÄtÞu÷ ‚u{ ðtÞwÚte ƒkÄtÞu÷ rð™t ftuE …ý ÷tuf™e ÂMÚtr‚
y™u ¼ú{ý Ëk¼ð ™Úte. (8)
|SÕ⁄U¢ Á„ ¡ÊŸfi◊·Ê¢ flÿÊfi ◊ÊÃÈÁŸ¸®⁄UfiÃfl– ÿà‚Ë◊ŸfiÈ ÁmÃÊ ‡Êflfi—H§9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! »¯æ}æì-yu ±æ²êÝæ}æì-…ð™tu™t ²„ì-su çSƒÚ}æì-r™ù÷ …æÝ}æì-sL{ MÚtt™
ytftþ, àæ±:-ƒ¤ y™u çm„æ-ƒu þçŒ y™u M…þo „wýtu™tu ¼tð Au, su™t yt©ÞÚte ±²:-…ûte
}ææ„é:-yL‚rhût™t {æÞ{tk ¨è}æì-ËðoºtÚte çÝÚï-r™hk‚h „r‚ fhe þfu Au ‚u ðtÞwytu™u yt… ¥Ýé-
y™w¢{Úte òýtu. (9)
¼tðtÚto : su yu ftÞoY… ðtÞw ytftþÚte Wí…L™ ÚtE™u yºt-‚ºt „{™-yt„{™ fhu Au; ßÞtk-
ßÞtk ytftþ Au, íÞtk-íÞtk su™wk Ëðoºt „{™ Ëk¼ð Au, Ë{M‚ «týe su™t fthýu Sð™ «t fhe™u
ƒ¤ðt™ ƒ™u Au, ‚u™wk ‚{u ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhtu. (9)
©UŒÆÈ àÿ ‚ÆÍŸflÊ Áª⁄U— ∑§ÊcΔUÊ •Ö◊ficflàŸÃ– flÊüÊÊ •fiÁ÷ôÊÈ ÿÊÃfiflH§10H
…ŒtÚto : nu htò y™u «ò™t {™w»Þtu ! yt… y²ï-yu yL‚rhût{tk hnu™th ¨êݱ:-«týeytu™t
„¼o™u Atuztð™th ðtÞw ¥ç|æ¿æé-ËL{w¾ ò™w = „tuXýðt¤e y™u ±æŸææ:-þçŒ fh‚e = ¼tk¼h‚e
„tÞ ðtAhzt ‚hV òÞ Au (‚u{ „tÞ™e Ë{t™) çxæÚ:-ðtýe y™u ÜUæcÆæ:-s¤™t (ÜUæcÆæ: =
ÉøðuŒ¼t»Þ 193
çÎàæ: = rŒþtytu™t) ¥Á}æï¯é-sðt™t {t„tuo{tk ©-r™ùÞÚte ¥æ²æ„±ï-„r‚ {txu rðM‚th fhu Au,
‚u{ Ëw¾™tu ©„ì + ¥yÝ„-Ëthe he‚u rðM‚th fhtu. (10)
¼tðtÚto : htò y™u «òs™tuyu, su{ yu ðtÞw s ðtýe y™u s¤™u [÷tðe™u, rðM‚]‚ fhe™u,
þçŒtu Ëk¼¤tð‚t, „{™, yt„{™, sL{, ð]rØ y™u ûtÞ™wk fthý Au, ‚u{ ‚u™t îtht þw¼ f{o
fhðt òuEyu. (10)
àÿ¢ ÁøfiŒ˜ ÉÊÊ ŒËÉÊZ ¬ÆÎÕÈ¢ Á◊„Ê Ÿ¬ÊfiÃ◊◊Îfiœ˝◊˜– ¬˝ ëÿÊfiflÿ|ãà ÿÊ◊fiÁ÷—H§11H
…ŒtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! ‚{u su{ ç}æã:-ð»tto™t s¤™u ˪[™th ðtÞw ²æ}æç|æ: …tu‚t™t „{™-
yt„{™™t {t„tuoÚte Íæ-s y²}æì-‚u ÝÐæ„}æì-s¤™u ™ …tz™th-ðhËtð™th ¥}æë{í}æì-¼e™wk ™ fh™th
Ðëƒé}æì-rðM‚eýo ÎèÍæü}æì-MÚtq¤ y²}æì-‚u {u½™u 癄ì-…ý Ðí + Ӳ汲狄-¼qr{ …h ðhËtðu Au, ‚u{
þºtwytu™u …tze™u «ò™u yt™krŒ‚ fhtu. (11)
¼tðtÚto : Ëðo hts…wÁ»ttuyu, su{ …ð™ s {u½™t fthýu …Þto s¤™u W…h …ntU[tze™u, …hM…h
Ëk½»to îtht rðãw‚T Wí…L™ fhe™u, s¤™t y…‚þe÷, Ëw¾tfthe, Œe½o yðÞðÞwõ‚ {u½™u ¼qr{ …h
…tzu Au, ‚u{ Ä{o rðhtuÄe™t Ëðo ÔÞðnthtu™u Atuztðu. (11)
◊Lfi§ÃÊ ÿhfi flÊ ’∂U¢ ¡Ÿ°ÓÊ •øÈëÿflËß– Áª⁄UË®°⁄UfiøÈëÿflËßH§12H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ ð‚o{t™ Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu ! ‚{u ²„ì-su fthýu
±:-‚{thwk ã-«rËØ ÏæH}æì-Ëu™t ytrŒ ƒ¤ Au, ‚uÚte su{ ðtÞw çxæÚèÝì-{u½tu™u ¥™éÓ²±è„Ý-ytftþ
y™u ¼qr{ …h …ntU[tzu Au, ‚u{ …ÝæÝì-«ò-s™tu™u ¥™éÓ²±è„Ý-…tu‚-…tu‚t™t ÔÞðnthtu{tk «urh‚
fhtu. (12)
¼tðtÚto : ˼tæÞût y™u hts…wÁ»ttu, su{ ðtÞw {u½™u ynª-‚nª [÷tðu Au, ‚u{ Ëðo s™tu™u
‚u™t …tu‚t™tk ftÞtuo{tk LÞtÞÔÞðMÚttÚte …wÁ»ttÚtoÚte «urh‚ fhtu. (12)
ÿh ÿÊ|ãÃfi ◊L§Ã— ‚¢ „fi ’˝ÈflÃ˘äflãŸÊ– ÔÊÎÆáÊÊÁà ∑§ÁpfiŒ·Ê◊˜H§13H
…ŒtÚto : su{ ²„ì-su yu }æL„:-ðtÞw ²æç‹„-„{™-yt„{™ fhu Au, ‚u{ ¥Š±Ýì-rðãt{t„oÚte
rþÕ…e rðît™ ã-M…ü-«rËØ Y…{tk ¨}æì + ¥æ + Ïæí鱄ï-{¤e™u ËðoºtÚte …hM…h W…Œuþ fhu.
»¯æ}æì-yu ðtÞwytu™e rðãt™u ÜU:-ftuE rðît™ 癄ì-s Ôæë‡ææïç„-Ëtk¼¤u Au y™u òýu Au; (yÚtto‚T
„úný fhu Au;) Ëðo ËtÄthý ™rn. (13)
194
¼tðtÚto : yu ðtÞw rðãt™u ftuE rðãt y™u r¢Þt{tk fwþ¤ rðît™ {™w»Þ s òýe þfu Au;
yLÞ {q¾o ™rn. (13)

194 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬˝ ÿÊfià ‡ÊË÷fi◊ʇÊÈÁ÷— ‚|ãà ∑§áflfi·È flÊ ŒÈflfi—– ÃòÊÊ ·È ◊ÊfiŒÿÊäflÒH§14H
…ŒtÚto : nu htò y™u «ò™t {™w»Þtu ! ‚{u ¥æàæéç|æ:-þe½ú „{™-yt„{™ fhtð™th rð{t™
ytrŒ Þt™tuÚte àæè|æ}æì-þe½ú ðtÞw™e Ë{t™ Ðí²æ„ì-Ëthe he‚u y¼eü MÚtt™™u «t fhtu, y™u su
ÜU‡±ï¯é-{uÄtðe-ƒwrØ{t™ s™tu{tk ±:-‚{the Îé±:-Ë‚T r¢Þt-Ëífth ¼tð Au „~ææï-‚u rðît™tu{tk
r™ùÞÚte ‚{u ¨é + }ææβ抱ñ-Ëthe he‚u «ËL™ Úttytu-hntu. (14)
¼tðtÚto : htò y™u «ò™t Ëðo rðît™tu y¼eü MÚtt™tu{tk þe½ú sðt {txu Þt™ ƒ™tðe™u
…tu‚t™t ftÞtuo™u r™hk‚h rËØ fhu, ‚Útt Ä{toí{t™e Ëuðt y™u Œwütu™t ‚tz™{tk ËŒt yt™krŒ‚ hnu.
(14)
•|Sà Á„ c◊Ê ◊ŒÊfiÿ fl— S◊Á‚fi c◊Ê flÿ◊fi·Ê◊˜– ÁflE¯ ÁøŒÊÿÈfi¡Ë¸fl‚fiH§15H
…ŒtÚto : nu rðît™T {™w»Þtu ! »¯æ}æì-su™e rðãt ¿tt‚ Au ‚u …ð™tuÚte çã-s S}æ-r™ùÞÚte ±:-
‚{tht }æÎæ²-yt™kŒ…qðof …豨ï-Sð™™u {txu ç±E}æì-Ëðo ¥æ²é:-ðÞ ¥çS„-Au, ‚u{ ±²}æì-yt…™t
W…Œuþ™u «t fhe™u y{u 癄ì-…ý S}æç¨, S}æ-r™hk‚h ƒ™eyu. (15)
¼tðtÚto : su{ Þtu„tÇÞtË îtht «týrðãt™u òý™tht, ðtÞw-rðfthtu™u òý™tht ‚Útt …ÚÞ™wk
Ëuð™ fh™tht ÷tuftu yt™kŒ…qðof Ëk…qýo ytÞw™u ¼tu„ðu Au, yus he‚u yLÞ {™w»Þtuyu …ý ‚uytu
…tËuÚte ‚u rðãt™u òýe™u Ëk…qýo ytÞw ¼tu„ððe òuEyu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™™t «ftþf, Ëðo [uüt, ƒ¤ y™u ytÞw™u r™r{¥t ðtÞw™wk ‚Útt
ðtÞw-rðãt™t ¿tt‚t htò y™u «ò™t rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (37)
Ëqõ‚-38
∑§hfi ŸÍÆŸ¢ ∑§fiœÁ¬˝ÿ— Á¬ÃÊ ¬ÈÆòÊ¢ Ÿ „SÃfiÿÊ—– ŒÁœäfl flÎfiÄÃ’Á„¸·—H§1H
…ŒtÚto : nu ÜU{çÐí²æ:-ËíÞ fÚttytuÚte «urh‚ fh™th ±ëv„Ïæ<ã¯:-}Âíðs rðît™tu ! yt… Ý-
su{ çЄæ-Wí…L™ fh™th s™f ãS„²æï:-ntÚttu{tk Ðé~æ}æì-…wºt™u Äthý fhu Au, y™u ðtÞw ÷tuftu™u Äthý
fhu Au, ‚u{ ÜUh-õÞthu «rËØÚte ÝêÝ}æì-r™ùÞÚte Þ¿t f{o™u Îç{c±ï-Äthý fhþtu ? (1)
¼tðtÚto : su{ r…‚t …tu‚t™t ntÚttu{tk …wºt™u „úný fhe™u, rþûtt yt…e™u, …t÷™ fhe™u, ËíftÞtuo{tk
ËkÞwõ‚ fhe™u, Ëw¾e ƒ™u Au, yus he‚u su {™w»Þtu-su{ ðtÞw ÷tuf™u Äthý fhu Au, ‚u{ rðãtÚte
Þ¿t™u „úný fhe™u ÞwÂõ‚Úte Ëthe he‚u Ëuð™ fhu Au ‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au. (1)
Äflfi ŸÍÆŸ¢ ∑§mÊ •Õ ªãÃÊfi ÁŒflÊ Ÿ ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ—– Äflfi§flÊ ªÊflÊ Ÿ ⁄Ufiáÿ|ãÃH§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u Ý-su{ ÜU„ì-õÞthu ÝêÝ}æì-r™ùÞÚte ÐëçƒÃ²æ:-¼qr{™e ðht¤ y™u
Éøðu Œ¼t»Þ 195
çα:-«ftþ f{o fh™th ËqÞo™t xææ±:-rfhýtu ¥ƒü}æì-…ŒtÚttuo™u xæ‹„-«t ÚttÞ Au; ‚u{ v±-õÞtk
±:-‚{tht ÿÔÞ™u xæ‹„ «t fhtu Atu ? su{ xææ±:-„tÞ ytrŒ …þwytu …tu‚t™t ðtAhztk «íÞu Ú‡²ç‹„-
þçŒ fhu Au-¼tk¼hu Au, ‚u{ ‚{tht „tÞ ytrŒ™t þçŒ fhðt Ë{t™ ðtÞw õÞtk þçŒ fhu Au ? (2)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™tk rfhýtu …]rÚtðe …h hnu÷tk …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý rðît™tu™e
Ë{e… …ntU[e™u ðtÞwytu™e r™ÞwÂõ‚ õÞtk fhðe òuEyu yu{ ‚u™u …qAe™u, yÚttuo™u «ftrþ‚ fhtu.
su{ „tÞtu …tu‚t™t ðtAhztk «íÞu ¼tk¼he™u Œtuzu Au, ‚u{ ‚{u …ý rðît™tu™tu Ëk„ fhðt {txu
þe½ú òytu, sE™u ƒtu÷e™u y{the RrLÿÞtu ðtÞw™e Ë{t™ õÞtk ÂMÚt‚ ÚtE™u (þçŒ ytrŒ) rð»tÞtu™e
‚hV «ð]¥t ÚttÞ Au ? yu{ …qAe™u r™ùÞ fhtu. (2)
Äflfi§ fl— ‚ÈÆêŸÊ Ÿ√ÿʯÁ‚ ◊Lfi§Ã— Äflfi§ ‚ÈÁflÃÊ– ÄflÙ3> ÁflEÊfiÁŸ ‚ÊÒ÷fiªÊH§3H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ þe½ú „{™þe÷ {™w»Þtu ! ‚{u rðît™tu™e Ë{e… «t ÚtE™u
±:-yt…™t ç±EæçÝ-Ëðo Ýòæ¢ç¨-™ðe™ ¨é}Ýæ-Ëw¾ ÜU±-õÞtk y™u Ëðo ¨é籄æ-«uhýt fh™th
„wý ÜU±-õÞtk y™u Ëðo ™ðe™ ¨æñ|æxææ-Ëti¼tøÞ «tr fhtð™th f{o v±æï-õÞtk Au ? yu{ …qAtu.
(3)
¼tðtÚto : nu þw¼ f{o{tk ðtÞw™e Ë{t™ þe½ú [t÷™th {™w»Þtu ! ‚{u rðît™tu™u …qAe™u, su
he‚u r¢Þt rËrØ™u fthýu ™ðe™ f{o r™íÞ «t ÚtE þfu, ‚uðt «Þí™tu fhðt òuEyu. (3)
ÿlÍÆÿ¢ ¬Îfi|‡Ÿ◊ÊÃ⁄UÊ ◊ûʸÓÊ‚— SÿÊÃfiŸ– SÃÊÃÊ flÊfi •◊ÎÃfi— SÿÊØH§4H
…ŒtÚto : nu ÐëçÔÝ}ææ„Ú: …]r&™ = ytftþ su™e {t‚t Au ‚u ðtÞwytu™e Ë{t™ ð‚o{t™ }æœææü¨:-
{hý Ä{eo htò y™u «ò™t {™w»Þtu ! yt… …wÁ»ttÚto Þwõ‚ ²„ì-su Mð ftÞtuo{tk S²æ„Ý-Úttytu
‚tu ±:-‚{the (S„æï„æ-) hûtt fh™th ˼tæÞût htò ¥}æí„:-y{]‚ Ëw¾ Y… S²æ„ì-ƒ™u. (4)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu yt¤Ë íÞt„e™u ðtÞwytu™e Ë{t™ …tu‚t™t ftÞtuo{tk r™Þwõ‚ hnuðwk òuEyu,
suÚte ‚u™t hûtf ˼t…r‚ htò™u þºtwytu {thðt{tk Ë{Úto ™ ƒ™e þfu. (4)
◊Ê flÊfi ◊ÎƪÊ Ÿ ÿflfi‚ ¡Á⁄UÃÊ ÷ÍÆŒ¡Êficÿ—– ¬ÕÊ ÿ◊Sÿfi ªÊŒÈ¬fiH§5H
…ŒtÚto : nu htò y™u «òs™tu ! yt… Ý-su{ }æëxæ:-nhý ²±¨ï-¾tðt ÞtuøÞ ½tË™t {txu
«ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ ±:-‚{tht …çÚ„æ-rðãtytu™t Œt‚t ¥…æïc²:-yËuð™eÞ yÚtto‚T …]ÚtfT }ææ |æê„ì-
™ ÚttÞ ‚Útt ²}æS²-r™„ún fh™th ðtÞw™t Ѓæ-{t„oÚte }ææïÐ xææ„ì-fŒe yÕ…tÞwÚte {]íÞw™u «tÂ
™ ÚttÞ, ‚uðt ft{-W…tÞ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ nhý r™hk‚h ½tË ¾tE™u Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ «tý rðãt™t ¿tt‚t {™w»Þtu
ÞwÂõ‚Úte ytnth-rðnth fhe™u, Þ{™t 196{t„o {]íÞw™u «t ™ fhu. …qýo ytÞw ¼tu„ðe™u þheh™tu
Ëw¾…qðof íÞt„ fhu. (5)
◊Ê ·È áÊ— ¬⁄UÊfi¬⁄UÊ ÁŸ´¸Ó§ÁÌȸƄ¸áÊÊfi flœËØ– ¬ŒËc≈ ÃÎcáÊfiÿÊ ‚„H§6H
196 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu yæÞt…ftu ! yt… su{ ÐÚæùÐÚæ-…ht = Wíf]ü y…ht = r™f]ü ðtÞw™e ƒu „r‚
Au. ‚u{tkÚte Îéãü‡ææ-Œw:¾Úte r™ðthý fhðt ÞtuøÞ çÝ«üç„:-ðtÞwytu™e «r‚fq¤, htu„fthf, Œw:¾«Œ
„r‚ „ëc‡²æ-‚]»tt yÚtðt ÷tu¼ „r‚ ¨ã-Ërn‚ Ý:-y{u fŒe }ææï-™ ÐÎècÅ-«t ÚtEyu, ‚Útt
}ææ±{è„ì-ðå[u ™ {heyu. …hk‚w yu ðtÞwytu™e su Ëw¾ŒtÞf „r‚ Au. ‚u y{™u r™íÞ «t ÚttÞ,
yuðtu «Þí™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : …ð™tu™e „r‚ ƒu «fth™e-yuf Ëw¾ŒtÞe y™u ƒeS Œw:¾ŒtÞe Au. ‚u{tkÚte su W¥t{
r™Þ{tuÚte Ëuð™ fhu÷e htu„tu™tu ™tþ fhe™u þheh ytrŒ™t Ëw¾™wk fthý ƒ™u Au yu «Út{
(„r‚ Au); y™u su r™Þ{¼k„…qðof «{tŒÚte Wí…L™ fhu÷e, õ÷u»t, Œw:¾ y™u htu„™tþf Au, ‚u
ƒeS („r‚) Au.
yu ƒL™u („r‚){tkÚte {™w»Þtuyu Eïh™e f]…tÚte, rðît™tu™t Ëk„Úte y™u …tu‚t™t …wÁ»ttÚtoÚte
«Út{ „r‚™u Wí…L™ fhe™u, ƒeS „r‚™tu ™tþ fhe™u, Ëw¾™e ð]rØ fhðe òuEyu.
su ‚]»tt-‚hË ytrŒ (þtherhf) Ä{o Au, ‚u ðtÞw™t fthýu ‚Útt su ÷tu¼™tu ðu„ Au, ‚u y¿tt‚Úte
s Wí…L™ ÚttÞ Au; yu{ òýðwk òuEyu. (6)
‚àÿ¢ àfl·Ê •◊fiflãÃÊ œãflfi|ÜøŒÊ L§Áº˝ÿÊfi‚—– Á◊„¯ ∑ΧáflãàÿflÊÃÊ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ {‹±Ýì-yL‚rhût{tk y±ï¯æ:-ƒúñ y™u ytÇÞL‚h ½»toýÚte
Wí…L™ rðãw‚T Y… yÂø™Úte «Œe ¥}汋„:-su™tu htu„tu y™u „{™t„{™ Y…ðt¤t ËtÚtu ËkƒkÄ
Au. Lçβæ¨:-«týeytu™t Sð™™t r™r{¥t ðtÞw ¥±æ„æ}æì-®nËt hrn‚ ç}æã}æì-˪[™the ð]rü™u
¥æÜëU‡±ç‹„-Ëthe he‚u Ëk…tŒ™ fhu Au, y™u yu™wk (ðtÞwytu™wk) ¨y²}æì-ËíÞf{o Au, 癄ì-‚u{ ËíÞf{o™wk
y™wct™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su yL‚rhût{tk hnu™th ËíÞ „wýtu y™u Mð¼tððt¤tu …ð™ ð»tto™wk fthý Au, ‚u
s ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhu÷ y™wfq¤ ƒ™e™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, y™u ÞwÂõ‚ rðÁØ Ëuð™ fhu÷ «r‚fq¤
ƒ™e™u Œw:¾ yt…u Au, ‚u{ {™w»Þtuyu ÞwÂõ‚…qðof, Ä{to™wfq¤ f{tuo™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (7)
flÊüÊflfi ÁfllÈ|ã◊fi◊ÊÁà flà‚¢ Ÿ ◊ÊÃÊ Á‚fi·ÁÄÖ ÿŒfi·Ê¢ flÎÆÁc≈®⁄U‚fiÁ¡¸H§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… ²„ì-su »¯æ}æì-yu ðtÞwytu™t Þtu„Úte Wí…L™ ÚtÞu÷e ç±lé„ì-
rðãw‚T ±æŸæï±-su{ „tÞ …tu‚t™t ±y¨}æì-ðtAhzt™e RåAt fh‚e Ëuð™ fhu Au, ‚u{ ç}æã}æì-ð]rü™u
ç}æ}ææç„-Wí…L™ fhu Au, y™u RåAt fh™the }ææ„æ-s™™e ŒqÄÚte …wºt ™u 稯çv„-˪[u Au Ý-‚u{
…ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fhu Au ±ëçcÅ:-ð»tto™u ¥¨<…-fhu Au, ‚u{ …hM…h þw¼ „wý f{tuo™e ð»ttoÚte Ëw¾
fh™th ƒ™tu. (8)
¼tðtÚto : su{ …tu‚t™t ðtAhztytu™u ÷tz fhðt™e ft{™tytuðt¤e „tÞ Y…e {t‚tytu …tu‚t™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 197
…wºttu-ðtAhztytu «íÞu Ÿ[t MðhÚte þçŒ fh‚e Œtuzu Au, ‚u{ rðãw‚T {nt™ þçŒ fh‚e {u½ ¾kztu™wk-
ðtŒ¤tytu™wk Ëuð™ fhðt {txu Œtuzu Au. (8)
ÁŒflÊfi ÁøûÊ◊fi— ∑Χáfl|ãà ¬¡¸ãÿfiŸÊŒflÊ„Ÿfi– ÿà¬ÎfiÁÕflË¥ √ÿÈÆãŒ|ãÃfiH§9H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! yt… ²„ì-su ðtÞw ©Îì±æãïÝ-s¤™u Äthý y™u «t fhtð™th Ð…ü‹²ïÝ-
{u½Úte çαæ-rŒðËu „}æ:-ykÄfth Y… htrºt™e 癄ì-Ë{t™ ykÄfth ÜëU‡±ç‹„-fhu Au, Ðë烱è}æì-
rðM‚eýo ¼qr{™u òé‹Îç‹„-{u½™t s¤Úte ytÿo-¼e™e fhu Au, ‚u™wk ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhtu. (9)
¼tðtÚto : ðtÞw s s¤™t yðÞðtu™u frX™ ƒ™tðe™u ½è ytfthÞwõ‚ {u½-ðtŒ¤tkytu™u (Wí…L™
fhe™u), rŒðËu …ý ykÄfth Wí…L™ fhe™u, Vhe rðãw‚T™u Wí…L™ fhe™u ‚Útt ‚uÚte ‚u (ðtŒ¤tkytu)™u
rAL™-r¼L™ fhe™u ‚Útt …]rÚtðe …h …tze™u s¤Úte Ëðo™u ‚h ÂM™øÄ fhe™u y™uf yti»trÄ Ë{qn™u
Wí…L™ fhu Au, yu he‚u rðît™s™tu yLÞ™u W…Œuþ fhu. (9)
•œfi SflŸÊã◊L§ÃÊ¢ ÁflE◊Ê ‚k ¬ÊÁÕ¸®fifl◊˜– •⁄Ufi¡ãà ¬˝ ◊ÊŸÈfi·Ê—H§10H
…ŒtÚto : nu }ææÝé¯æ:-{™™þe÷ {™w»Þtu ! ‚{u su }æL„æ}æì-…ð™tu y™u rðãw‚TÚte S±Ýæ„ì-Wí…L™
þ猙t ¥{-…ùt‚T ç±E}æì-Ëðo Ðæ<ƒ±}æì-…]rÚtðe{tk hnu÷ Ëðo ðM‚w ¨Îì}æ-½h ytrŒ MÚtt™ fk…u
Au y™u «týe {tºt ÐíæÚï…‹„-Ëthe he‚u fk…u-Äúqsu Au-yu{ òýtu. (10)
¼tðtÚto : nu ßÞtur‚»t þt† òý™th rðît™tu ! yt…, ðtÞw™t Þtu„Úte s Ëðo {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo
[uüt fhu Au, «týe rðãw‚T™t ¼Þkfh þçŒÚte zhe™u fk…u Au y™u …]rÚtðe ytrŒ «r‚ûtý ¼ú{ý fhu
Au. yu{ r™ùÞÚte òýtu. (10)
◊Lfi§ÃÊ flË›UȬÊÁáÊÁ÷fiÁ‡øòÊÊ ⁄UÊœfiSflÃË⁄UŸÈfi– ÿÊÃ◊|πfiº˝ÿÊ◊Á÷—H§11H
…ŒtÚto : nu }æL„:-Þtu„tÇÞtËe y™u ÔÞðnth™t ËtÄf {™w»Þtu ! ‚{u ¥ç¶Îí²æ}æç|æ:-r™hk‚h
„{™þe÷ ±èféÐæç‡æç|æ:-áZ ƒ¤ Y… „úný™t ËtÄf ÔÞðnthðt¤t …ð™™e ËntÞÚte Úæï{S±„è:-
y™uf «fth™t ƒtkÄ y™u ytðhýðt¤e ç™~ææ:-yŒT¼w‚ „wýðt¤e ™Œeytu yÚtðt ™tzeytu™u §ü}æì-
yð~Þ ¥Ýé²æ„-y™wfq¤‚t…qðof «t fhtu. (11)
¼tðtÚto : …ð™tu{tk „{™, ƒ¤ y™u ÔÞðnth™t nu‚wðt¤t f{tuo Mðt¼trðf Au, yus ™Œeytu™u
«ðtrn‚ fh™th (Au) y™u (yu) ™tzeytu{tk „r‚ fh‚t hõ‚, hË ytrŒ™u þheh™t yðÞðtu™u
…ntU[tzu Au.
198 {™w»Þu ƒ¤trŒ ËtÄ™tu™u {txu ðtÞwÚte {nt™ W…fthtu
‚uÚte Þtu„es™u Þtu„tÇÞtËÚte ‚Útt yLÞ
„úný fhðt òuEyu. (11)

198 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 |SÕ⁄UÊ flfi— ‚ãÃÈ Ÿ◊ÿÊ ⁄UÕÊ •EÊfi‚ ∞·Ê◊˜– ‚È‚¯S∑ΧÃÊ •÷ˇÊfifl—H§12H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! ±:-‚{thu »¯æ}æì-yu …ð™tu™tu Þtu„Úte ¨é¨¢SÜëU„æ:-W¥t{ rþÕ…
rðãtÚte ËkMfth fhu÷-r™»…L™ Ýï}æ²:-f÷t[¢Þwõ‚ Úƒæ:-rð{t™ ytrŒ hÚt ¥|æèàæ±:-{t„tuo™u ÔÞtÂ
fh™th ¥Eæ¨:-yÂø™ ytrŒ yÚtðt ‚whk„ = ½tuzt™e Ë{t™ çSƒÚæ:-áZ ƒ¤Þwõ‚ ¨‹„é-ƒ™u. (12)
¼tðtÚto : Eïh W…Œuþ fhu Au, fu nu {™w»Þtu ! ‚{u rðrðÄ f÷t[¢Þwõ‚ Þt™tu™u h[e™u,
‚u{tk þe½ú [t÷ðt {txu yÂø™ y™u s¤ ytrŒ™tu «Þtu„ ‚Útt ðtÞw™t Þtu„Úte Ëw¾…qðof Ëðoºt „{™-
yt„{™ y™u þºtwytu™u S‚ðt ytrŒ Ëðo ÔÞðnth rËØ fhtu. (12)
•ë¿UÊfi flŒÊ ßÊfi Áª⁄UÊ ¡⁄UÊÿÒ ’˝rÊfiáÊS¬ÁÃfi◊˜– •ÁÇŸ¥ Á◊òÊ¢ Ÿ Œfi‡Ê¸Ã◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu Ëðo rðãtytu™t ¿tt‚t rðît™T ! yt… Ý-su{ Ïæíræ‡æ:-ðuŒ™t yæÞt…™Y… W…ŒuþÚte
Ðç„}æì-…t÷f Îàæü„}æì-Œþo™eÞ ¥çxÝ}æì-ƒúñð[oMðe-‚usMðe ç}æ~æ}æì-r{ºt™e Ý-Ë{t™ …Úæ²ñ-M‚wr‚ =
ÞÚttÚto „wý„t™™u {txu „Ýæ-„wý™t «ftþ™tu rðM‚th fh™the çxæÚæ-…tu‚t™e ðuŒÞwõ‚ ðtýeÚte rð{t™
ytrŒ Þt™ rðãt™tu ¥ÓÀæ ±Î-Ëthe he‚u W…Œuþ fhtu. (12)
¼tðtÚto : nu rðît™ ÷tuftu ! su{ r«Þ r{ºt …tu‚t™t ÃÞtht ‚usMðe ðuŒtu…Œuüt r{ºt™u Ëuðt
y™u „wý™e «þkËt îtht «ËL™ fhu Au, ‚u{ Ë{M‚ rðãtytu™tu rðM‚th fh™the ðuŒðtýe îtht
rð{t™ ytrŒ Þt™ ƒ™tððt™e rðãt™tu, ‚u™t „wýtu™t ¿tt™™tu Ëthe he‚u W…Œuþ fhtu. (13)
Á◊◊ËÁ„ ‡∂UÊ∑§fi◊ÊSÿfi ¬¡¸ãÿfißfl Ãß—– ªÊÿfi ªÊÿòÊ◊ÈÆÄâÿfi◊˜H§14H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þ ! yt… ¥æS²ï-…tu‚t™t {w¾{tk ÔHæïÜU}æì-ðuŒ™e rþûttÞwõ‚ ðtýe™u
ç}æ}æèçã-r™{toý fhtu-y™u ‚u ðtýe™tu Ð…ü‹² §±-su{ {u½ „so™t ËtÚtu ð»tto fhu Au, ‚u{ „„Ý:-
rðM‚th fhtu, y™u ©v‰²}æì-W…Œuþ fhðt ÞtuøÞ xææ²~æ}æì-„tÞºte AkŒðt¤t M‚tuºtY… ðirŒf Ëqõ‚tu™wk
xææ²-…X™-…tX™ fhtu. (14)
¼tðtÚto : nu rðît™tuÚte yæÞÞ™ fhu÷t {™w»Þtu ! ‚{u Ëðo «fth™t «Þí™Úte ðtýe™u ðuŒ-
rðãtÚte Ëwrþrût‚ fhe™u, ðt[M…r‚ ƒ™e™u, …h{uïh y™u ðtÞw ytrŒ™t „wýtu™e M‚wr‚, ©ðý y™u
W…Œuþ fhtu. (14)
flãŒfiSfl ◊ÊLfi§Ã¢ ªáÊ¢ àfl·¢ ¬fiŸSÿÈ◊Á∑¸§áÊfi◊˜– •S◊ flÎÆhÊ •fi‚Á㟄H§15H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þ ! yt… su{ §ã-yt Ë{M‚ ÔÞðnth{tk ¥S}æï-y{tht {æÞ{tk
±ëhæ: Œe½o rðãt y™u ytÞwÚte Þwõ‚ ð]Ø …wÁ»t ËíÞ yt[hý fh™th ¥¨Ýì-ntuÞ, ‚u{ ¥<ÜU‡æ}æì-
«þkË™eÞ y[o™tðt¤t y±ï¯}æì-yÂø™ ytrŒ «ftþ{t™ ÿÔÞtuÚte Þwõ‚ ÐÝS²é}æì-…tu‚t™t ytí{t™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 199
ÔÞðnth™t RåAwf }ææL„}æì-ðtÞw ËkƒkÄe xæ‡æ}æì-Ë{qn™e ±‹ÎS±-ft{™t fhtu. (15)
¼tðtÚto : su he‚u …ð™ ftÞtuo™tu ËtÄf ntuðtÚte Ëw¾ŒtÞe ƒ™u, yu s he‚u {™w»Þtuyu rðãty™u
…wÁ»ttÚto…qðof «Þí™ fhðtu òuEyu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™tk áütL‚Úte rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte …qðo Ëqõ‚™e ËtÚtu
yt Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (38)
Ëqõ‚-39
¬˝ ÿÁŒàÕÊ ¬fi⁄UÊflÃfi— ‡ÊÊÁøŸ¸ ◊ÊŸ◊SÿfiÕ–
∑§Sÿ ∑˝§àflÊfi ◊L§Ã— ∑§Sÿ fl¬¸®fi‚Ê ∑¢§ ÿÊfiÕ ∑¢§ „fi œÍÃÿ—H§1H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! yt… ²„ì-su {ꄲ:-Ëðo™u fk…tð™th ðtÞw àææïç™Ýü-ŒqhÚte …zu Au,
‚u{ ÐÚ汄:-ŒqhÚte ÜUS² ftu™t }ææÝ}æì-…rh{tý™u ¥S²ƒ-«rûtÂ-Atuze Œu Au, §yƒæ-yu nu‚wÚte ÜUS²-
Ëw¾ MðY… …h{tí{t™t ÜíUy±æ-f{o y™u ¿tt™ ‚Útt ±Ðü¨æ-Y… ËtÚtu ÜU}æì-Ëw¾«Œ Œuþ™u ²æƒ-
«t ÚttÞ Au ? yu «&™tu™t W¥th yt…tu. (1)
¼tðtÚto : Ëw¾ «tr™e RåAtðt¤t rðît™tuyu, su{ ËqÞo™t rfhýtu Œqh ŒuþÚte ¼qr{ …h …ntU[e™u
…ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ Ëðo Ëw¾Œt‚t …h{tí{t™e y™u ¼tøÞþt¤e …h{ rðît™Úte ðtÞw™t
„wý, f{o y™u Mð¼tðtu™u ËBÞfT òýe™u ‚u{tk yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu. yu ðtÞw fthý {t™e™u
fthý MðY…Úte «t ÚttÞ Au. (yÚtto‚T ðtÞw …tu‚t™t fthý{tkÚte ytðu Au, ÂMÚth ÚttÞ Au y™u
‚u{tk = fthý{tk rð÷e™ …ý ÚtE òÞ Au.) yu{ òýtu. (1)
|SÕ⁄UÊ flfi— ‚ãàflÊÿÈfiœÊ ¬⁄UÊáÊÈŒfi flË›UÍ ©Uà ¬˝fiÁÃc∑§÷fi–
ÿÈÆc◊Ê∑§fi◊SÃÈÆ ÃÁflfi·Ë ¬ŸËfiÿ‚Ë ◊Ê ◊àÿ¸®fiSÿ ◊ÊÁÿŸfi—H§2H
…ŒtÚto : nu ÄtŠ{f {™w»Þtu ! ±:-‚{tht ¥æ²é{æ-ytø™uÞ ytrŒ y†-‚÷ðth, Ä™w»Þ, ƒtý,
ƒkŒqf, ‚tu… ytrŒ þ†. ÐÚæ‡æéÎï-þºtwytu™u …ezt fh™th ÞwØ ©„ y™u Ðíç„cÜU|æï-htufðt, ƒtkÄðt
y™u nýðt Y… f{tuo™u {txu çSƒÚæ-áZ, r[hMÚttÞe, ±èfé -áZ {nt™ W¥t{ (ƒ¤) Þwõ‚ „籯è-
«þM‚ Ëu™t ÐÝ貨è-yíÞk‚ M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ y™u ÔÞðnth rËØ fh™the ¥S„é-ntuÞ y™u …qðtuoõ‚
…ŒtÚto }ææç²Ý:-f…x ytrŒ yÄ{to[hý Þwõ‚ }æy²üS²-Œwü {™w»Þtu™t }ææ-(‚uðt áZ þ†t† y™u
«ƒ¤ Ëu™t) fŒe ™ ntuÞ. (2)
¼tðtÚto : ÄtŠ{f {™w»Þtu s Eïh™e f]…tÚte rðsÞ «t fhu Au. Eïh …ý Ä{toí{tytu™u
200
s ytþeðtoŒ yt…u Au, yLÞ …t…eytu™u ™rn. yu (Ä{toí{ts™tuyu) þ†-y† ƒ™tðe™u, ‚u™u [÷tððt™tu
yÇÞtË fhe™u, W¥t{ Ëu™t™u rþrût‚ fhe™u ‚Útt Œwü þºtwytu™tu ðÄ, r™„ún y™u …htsÞ fhe™u,
LÞtÞ…qðof r™íÞ «ò™e hûtt fhðe òuEyu. yu ËV¤‚t }ææ²æ±è = A¤, f…x fh™th {™w»Þtu
200 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«t fhe þf‚t ™Úte. (2)
¬⁄UÊfi „ ÿ|àSÕ⁄U¢ „Õ Ÿ⁄UÊfi flûʸÿfiÕÊ ªÈÆL§–
Áfl ÿÊfiÕŸ flÁŸŸfi— ¬ÎÁÕ√ÿÊ √ÿʇÊÊ— ¬fl¸®fiÃÊŸÊ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-™er‚Þwõ‚ {™w»Þtu ! ‚{u su{ ±çÝÝ:-ËBÞfT rð¼t„ y™u Ëuð™ fh™th
rfhý ËkƒkÄe ðtÞw …tu‚t™t ƒ¤Úte ²„ì-su бü„æÝæ}æì-…ðo‚ y™u {u½tu ÐëçƒÃ²æ:-‚Útt ¼qr{™e òæàææ:-
Ë{M‚ rŒþtytu{tk ÔÞtËð‚T ÔÞt ÚtE™u ‚u çSƒÚ}æì-áZ y™u xæéL-{tuxt ¼thu …ŒtÚttuo™u Äthý fhu
Au y™u ðu„Úte ð]ûttrŒ™u W¾uze™u …tze ™t¾u Au, ‚u{ rðsÞ {txu þºtwytu™e Ëu™tytu™u ÐÚæãƒ-
Ëthe he‚u ™ü fhtu; y™u ã-r™ùÞ…qðof yu þºtwytu™u ç±±œæü²ƒ-‚tuze-Vtuze, …Atze™u …tu‚t™e feŠ‚
îtht ¥æàææ:-rŒþtytu™u ç±²æƒÝ-y™uf he‚u ÔÞt fhtu. (3)
¼tðtÚto : su{ ðu„ðt™ ðtÞw ð]ût ytrŒ™u ‚tuzu Au y™u …]rÚtðe ytrŒ™u Äthý fhu Au, ‚u{
ÄtŠ{f, LÞtÞtÄeþ yÄ{oÞwõ‚ yt[hý™u ‚tuze™u Ä{oÞwõ‚ LÞtÞÚte «òytu™u Äthý fhu.
Ëu™t…r‚÷tuf rðþt¤ Ëu™t ht¾e™u þºtwytu™u {the™u ‚Útt …]rÚtðe{tk [¢ð‚eo htßÞ™wk Ëuð™ fhe™u
Ë{M‚ rŒþtytu{tk …wÛÞ feŠ‚™u «[trh‚ fhu.
su{ Ëðo™u «tý r«Þ Au, ‚u{ yu Ëu™t…r‚ ytrŒ …tu‚t™t rð™Þ y™u þe÷™u fthýu «òytu{tk
(r«Þ) ƒ™u. (3)
ŸÁ„ fl— ‡ÊòÊÈfiÁfl¸ÁflŒ •Áœ lÁfl Ÿ ÷Íêÿʯ Á⁄U‡ÊÊŒ‚—–
ÿÈÆc◊Ê∑§fi◊SÃÈÆ ÃÁflfi·Ë ßÊfi ÿÈÆ¡Ê L§º˝Êfi‚Ê ŸÍ ÁøfiŒÊœÎ·fiH§4H
…ŒtÚto : nu çÚàææΨ:-þºtw™tþf LÎíæ¨:-yLÞtÞfthe {™w»Þtuyu hztð™th ðeh …wÁ»t ! 癄ì-
su ²éc}ææÜU}æì-‚{tht ¥æ{ë¯ï-«„Õ¼ Út™th ÔÞðnth {txu „Ýæ-rðM‚]‚ ²é…æ-ƒ¤trŒ Ët{„úeÞwõ‚
„籯è-Ëu™t ¥S„é-ntuÞ, ‚tu ¥ç{lç±-LÞtÞ«ftþ fhðt{tk ±:-‚{™u àæ~æé:-þºtw Ýé-þe½ú Ýçã-
™rn ç±ç±Îï-…ý «t ÚttÞ, |æê}²æ}æì-¼qr{™t htßÞ{tk …ý ‚{thtu ftuE {™w»Þ rðhtuÄe Wí…L™
™ ÚttÞ. (4)
¼tðtÚto : su{ …ð™ yò‚ þºtw Au, (yÚtto‚T ‚u™tu ftuE þºtw ™Úte) ‚u{ {™w»Þ rðãt, Ä{o,
ƒ¤, …ht¢{Þwõ‚ LÞtÞtÄeþ ƒ™e™u, Ëðo …h þtË™ fhe™u ‚Útt Œwü þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u
þºtwhrn‚ ƒ™u. (4)
¬˝ flfi¬ÿ|ãà ¬fl¸®fiÃÊ|ãfl ÁflfiÜø|ãà flŸS¬ÃËfiŸ˜–
¬˝Ê •Êfi⁄Uà ◊L§ÃÊ ŒÈÆ◊¸ŒÊfi ßfl ŒflÊfi‚— ‚fl¸®fiÿÊ Áfl‡ÊÊH§5H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞw Ë{t™ ƒ¤ðt™ y™u r«Þ Îï±æ¨:-LÞtÞtÄeþ, Ëu™t…r‚, ˼tæÞût
ÉøðuŒ¼t»Þ 201
rðît™tu ! yt… su{ ðtÞw ±ÝSЄèÝì-ðz, …e…h ytrŒ ð™M…r‚™u Ðí±ïв狄-Äúqòðu Au-fk…tðu Au,
y™u su{ бü„æÝì-ðtŒ¤tkytu™u ç±ç™†™ç‹„-swŒt …tze Œu Au, ‚u{ Îé}æüÎæ §±-{ŒtuL{‚ Ë{t™ ð‚o™th
þºtwytu™u ÞwØÚte Ðíæï ¥æÚ„-Ëthe he‚u «t Úttytu y™u ¨±ü²æ-Ë{M‚ ç±àææ-«òytu™e ËtÚtu Ëw¾…qðof
ð‚tuo. (5)
¼tðtÚto : su{ htßÞÄ{o{tk r™»ýt‚ rðît™ Œkz îtht, WL{‚ ztfwytu™u ðþ{tk fhe™u, ÄtŠ{f
«ò™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ‚u («ò)™wk …t÷™ fhtu.
su{ ðtÞwytu ¼q„tu¤{tk Ëðoºt rð[hu Au, ‚u{ yt… ÷tuftu …ý rð[hý fhtu. (5)
©U¬Ê ⁄UÕfi·ÈÆ ¬Î·fiÃË⁄UÿÈÇäfl¢ ¬˝Ác≈fifl¸„Áà ⁄UÊÁ„fi×–
•Ê flÊ ÿÊ◊Êfiÿ ¬ÎÁÕflË ÁøfiŒüÊÊŒ’Ëfi÷ÿãà ◊ÊŸÈfi·Ê—H§6H
…ŒtÚto : nu }ææÝé¯æ:-rðît™tu ! yt… ±:-…tu‚t™t ²æ}ææ²-MÚtt™tL‚h „{™ {txu ÐíçcÅ-«&™tu¥thtrŒ
rðãtÚte ÔÞðnth òýðt {txu Úæïçã„:-Ëwõ‚„wý Þwõ‚ yÂø™ Ðë烱è-MÚt¤, s¤ y™u yL‚rhût{tk
su™u ©Ðæï±ãç„-Ëthe he‚u [÷tðu Au, su™t þçŒtu™u ¥Ÿææï„ì-Ëtk¼¤e™u ¥Ïæè|沋„-¼Þ …t{u Au,
‚u Úƒï¯é-hÚttu{tk Ð뱄è:-ðtÞwytu™u ¥²éxŠ±}æì-Þwõ‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : òu {™w»Þ, Þt™tu{tk s¤, yÂø™ y™u ðtÞwytu™u ËkÞwõ‚ fhe™u ‚Útt ‚u{tk ƒuËe™u
„{™-yt„{™ fhu, ‚tu Ëðoºt Ëw¾…qðof „{™-yt„{™ fhe þfu Au. (6)
•Ê flÊfi ◊ˇÊÍ ÃŸÊfiÿ ∑¢§ L§º˝Ê •flÊfi flÎáÊË◊„–
ªãÃÊfi ŸÍÆŸ¢ ŸÊ˘flfi‚Ê ÿÕÊfi ¬ÈÆ⁄UàÕÊ ∑§áflÊfiÿ Á’èÿÈ·fiH§7H
…ŒtÚto : nu LÎíæ:-Œwütu™u hztð™th [w{t÷eË ð»to ËwÄe y¾kz ƒúñ[Þo™wk Ëuð™ fhe™u Ë{M‚
rðãtytu™u «t fh™th rðît™tu ! ²ƒæ-su{ y{u ±:-yt…™u {txu ¥±¨æ-hûtt ytrŒÚte }æÿæé-
þe½ú ÝêÝ}æì-r™rù‚ ÜU}æì-Ëw¾™u ±ë‡æè}æãï-rËØ-«t fheyu Aeyu, §yƒæ-yu{ yt… …ý Ý:-y{tht
{txu ¥±:-Ëw¾ðÄof hûttrŒ f{o xæ‹„-fhtu.
su{ Eïh çÏæ|²é¯ï-Œwü «týeytu ‚Útt Œw:¾tuÚte ¼Þ …t{u÷ „Ýæ²-Ëðo™u ËŒTrðãt y™u Ä{o™t
W…Œuþ îtht Ëw¾fthf ÜU‡±æ²-yt rðît™tu™e hûtt fhu Au, ‚u{ ‚{u y™u y{u {¤e™u Ë{M‚
«ò™e hûtt fheyu. (7)
¼tðtÚto : su{ ƒwrØ{t™ ÷tuftu ðtÞw ytrŒ ÿÔÞtu™tu ËBÞfT «Þtu„ fhe™u, ¼Þ™u Œqh fhe™u
þe½ú Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ yt…ýu …ý 202 fhðwk òuEyu. (7)
ÿÈÆc◊Á·fiÃÊ ◊L§ÃÊ ◊àÿ¸®fiÁ·Ã •Ê ÿÊ ŸÊ •èfl ߸·fiÃ–
202 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Áfl â ÿÈfiÿÊà ‡Êflfi‚Ê √ÿÊ¡fi‚Ê Áfl ÿÈÆc◊Ê∑§ÊfiÁ÷M§ÁÃÁ÷fi—H§8H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! yt… ²:-su ¥|±:-r{ºt¼tð hrn‚, rðhtuÄe, ²éc}æï範:-yt…
÷tuftu™u S‚ðt y™u }æy²ïü範-{™w»ÞtuÚte rðsÞ™e-S‚ðt™e RåAt fh™tht þºtw Ý:-y{™u §ü¯„ï-
{thu Au, ‚u™u à汨æ-ƒ¤Þwõ‚ Ëu™t ‚Útt òæï…¨æ-y™uf «fth™t …ht¢{, ²éc}ææÜUæç|æ-yt…™e
f]…t, ªç„ç|æ:-hûtt, «er‚, ‚]r y™u ¿tt™ ytrŒ Ëu™tytu îtht ç±²é²æï„-rðþu»t‚: y{thtÚte Œqh
fhtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su MðtÚteo, …htu…fth hrn‚, yLÞtu™u …ezt yt…ðt{tk Ëk÷ø™ þºtw Au,
‚u™u rðãt y™u rþûtt îtht Œw»f{tuoÚte r™ð]¥t fhe™u yÚtðt ©uc Ëu™t ‚Útt Ët{ÚÞo ðÄthe™u ÞwØ
îtht S‚e™u, Œqh fhe™u Ëðo™t Ëw¾™tu ‚Útt rn‚™tu rðM‚th fhðtu òuEyu. (8)
•‚ÊfiÁ◊ Á„ ¬˝fiÿÖÿfl— ∑§áfl¯ ŒŒ ¬˝fiø—–
•‚ÊfiÁ◊Á÷◊¸L§Ã •Ê Ÿfi ™§ÁÃÁ÷ª¸ãÃÊfi flÎÆÁc≈¥ Ÿ ÁfllÈÃfi—H§9H
…ŒtÚto : nu Ðí²Á²±:-©uc …htu…fthe, Ðí™ï„¨:-W¥t{¿tt™Þwõ‚, }æL„:-rðît™tu ! yt… ¥¨æç}æç|æ:-
™tþ hrn‚ ªç„ç|æ:-hûtt, Ëu™t ytrŒÚte Ý-su{ ç±lé„:-ËqÞo y™u rðãw‚T ytrŒ ±ëçcÅ}æì-ð»ttoÚte
Ëw¾ fhu Au, ‚u{ Ý:-y{™u ¥¨æç}æ-y¾kz Ëw¾ ÎÎ-«Œt™ fhtu.
çã-r™ùÞ…qðof Œwü þºtwytu™u S‚ðt {txu ÜU‡±}æì-yt rðît™tu™e Ë{e… r™íÞ ¥æxæ‹„-
Ëthe he‚u òytu. (9)
¼tðtÚto : su{ ðtÞwytu, ËqÞo y™u rðãw‚T (yu Ëðo) ðhËtŒ ðhËtðe™u Ëðo «týeytu™t Ëw¾™u
{txu rðrðÄ V¤, …ºt, …w»… ytrŒ Wí…L™ fhu Au, ‚u{ rðît™s™tu Ëðo {™w»Þtu™u ðuŒ rðãt-«Œt™
fhe™u Ëw¾ Wí…L™ fhu. (9)
•‚ÊêÿÊ¡Êfi Á’÷ÎÕÊ ‚ȌʟflÊ˘‚ÊfiÁ◊ œÍÃÿ— ‡Êflfi—–
´§Á·Ám·fi ◊L§Ã— ¬Á⁄U◊ãÿfl ß·È¢Æ Ÿ ‚Îfi¡Ã Ám·fi◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu {ꄲ:-Œwütu™u fk…tð™th, ¨éÎæݱ:-©uc Œt‚t, }æL„:-rðît™tu ! yt… Ý-su{ ÐçÚ}拲±:-
yíÞk‚ ¢tuÄ Þwõ‚ þqhðeh {™w»Þ çm¯}æì-þºtw «íÞu §¯é}æì-ƒtý ytrŒ þ† Ë{qn™u Atuztu Atu, ‚u{
«ç¯çm¯ï-ðuŒ, ðuŒtu™t ¿tt‚t y™u Eïh™t rðhtuÄe Œwü {™w»Þtu™u {txu ¥¨æç}æ-Ë{M‚ ¥æï…:-rðãt,
…ht¢{, ¥¨æç}æ-Ëk…qýo àæ±:-ƒ¤™u çÏæ|æëƒ-Äthý fhtu y™u ‚u þºtwytu W…h þ†-y† ¨ë…„-
Atuztu. (10)
¼tðtÚto : su{ ÄtŠ{f y™u þqhðeh {™w»Þ ¢turÄ‚ ÚtE™u, þ†t†tu™t «nthtuÚte þºtwytu™u S‚e™u,
r™»fkxf htßÞ «t fhe™u, «òytu™u Ëw¾e fhu Au; ‚u{ Ëðo {™w»Þtuyu ðuŒ rðãtÚte, rðît™tuÚte
y™u EïhÚte îu»t fh™th, «íÞu Ëk…qýo, ƒ¤ y™u …ht¢{Úte þ†t†tu™u [÷tðe™u, ‚u™u S‚e™u,
ÉøðuŒ¼t»Þ 203
htßÞ™u ðuŒrðãt y™u Eïh™t «ftþÚte Þwõ‚ fhðt òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw y™u rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (39)
Ëqõ‚-40
©UÁûÊficΔ ’˝rÊáÊS¬Ã ŒflÿãÃfiSàfl◊„–
©U¬ ¬˝ ÿfiãÃÈ ◊L§Ãfi— ‚Èƌʟfifl ßãº˝fi ¬˝Ê‡ÊÍ÷¸®fiflÊ ‚øÊfiH§1H
…ŒtÚto : nu Ïæíræ‡æSЄï-ðuŒ ¿tt™™t hûtf, §‹Îí-Ë{M‚ rðãtrŒ …h{uïhÞwõ‚ rðî™T ! su{
¨™æ-rð¿tt™Úte Îï±²‹„:-ËíÞ rðãtytu™e ft{™t fh™th, ¨éÎæݱ:-W¥t{ Œt™ Œt‚t, }æL„:-rðãtytu™t
rËØtL‚™t «[th™t yr¼÷t»te y{u y±æ-yt…™u §ü}æãï-«t ÚtEyu. su{ Ëðo ÄtŠ{f s™tu ©ÐÐí²‹„é-
Ë{e… ytðu ‚u{ yt… Ðíæàæê:-Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhtð™th |æ±-Úttytu, y™u Ëðo™t rn‚ {txu
«Þí™ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Þí™…qðof rðît™tu™tuu Ëk„ ‚Útt ‚u™e Ëuðt, Þtu„, Ä{o y™u Ëðtuo…fth ytrŒ
W…tÞtuÚte Ë{M‚ rðãtytu™t Mðt{e …h{uïh™t rð¿tt™Úte «t fhðt ÞtuøÞ Ëk…qýo Ëw¾tu™u MðÞk
«t fhðt òuEyu ‚Útt yLÞtu™u «t fhtððt òuEyu. (1)
àflÊÁ◊|h ‚fi„‚S¬ÈòÊ ◊àÿ¸®fi ©U¬’˝ÍÆÃ œŸfi Á„Ã–
‚ÈÆflËÿZ®fi ◊L§Ã •Ê Sfl‡√ÿ¢ ŒœËfià ÿÊ flfi •Êø∑§H§2H
…ŒtÚto : nu ¨ã¨SÐé~æ-ƒúñ[Þo y™u rðãtrŒ „wýtuÚte þheh y™u ytí{t™t Ëk…qýo ¨ã¨: = ƒ¤
Þwõ‚ …wºt ! ²:-su }æy²ü:-rðît™ {™w»Þ y±æ}æì-‚™u Ëðo rðãt ©ÐÏæíê„ï-¼ýtðu Au y™u nu }æL„:-ƒwrØ{t™
s™tu ! yt… su ±:-yt… ÷tuftu™u çã„ï-fÕÞtýfthf {Ýï-ËíÞrðãtrŒ Y… Ä™Úte ¥æ™ÜïU-Œe fhu §„ì-
‚u {txu S±àò}æì-©uc rðãtrð»tÞtu{tk Wí…L™ ¨ê±è²ü}æì-yíÞk‚ W¥t{ …ht¢{™u ‚{u Äthý fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu yæÞÞ™ y™u yæÞt…™ ytrŒ ÔÞðnthÚte s …hM…h W…fth fhe™u Ëw¾e
Īu Au. (2)
¬˝ÒÃÈÆ ’˝rÊfiáÊS¬Á× ¬˝ Œ√ÿfiÃÈ ‚ÍÆŸÎÃÊ–
•ë¿Êfi flË⁄U¢ ŸÿZ®fi ¬Áñ⁄UÊfiœ‚¢ ŒflÊ ÿôÊ¢ ŸfiÿãÃÈ Ÿ—H§3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! Ïæíræ‡æ:-ðuŒtu™204
t Ðç„:-…t÷™-fh™th yt… su ÐÑì çv„„Úæ{¨}æì Ä{toí{t
y™u ðeh {™w»Þtu rËØfthf ¥ÓÀæ±èÚ}æì-þwØ …qýo þheh y™u ytí{ ƒ¤Þwõ‚ ðehtu™e «tr {txu
²¿æ}æì-…X™, …tX™, ©ðý ytrŒ r¢ÞtY… Þ¿t™u Ðíñ„é-«t fhtu Atu.
204 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 nu rðãtÞwõ‚ †e ! ¨êÝë„æ-ðuŒðtýe™e rþûtt Þwõ‚ Îï±è-Ë{M‚ rðãt y™u Ëwþe÷‚tÚte «ftþ{t™
ÚtE™u yt… …ý su Þ¿t™u «t fhtu Atu, ‚u Þ¿t™u Îï±æ:-rðît™tu Ý:-y{™u …ý Ðí‡æ²‹„é-«t fhtðu. (3)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu yuðe RåAt fhðe òuEyu, fu suÚte rðãt™e ð]rØ Út‚e hnu. (3)
ÿÊ flÊÉÊÃ ŒŒÊfiÁà ‚ÍÆŸ⁄U¢ fl‚ÈÆ ‚ œfiûÊ •ÁˇÊfiÁà üÊflfi—–
ÃS◊Ê ß›Uʯ ‚ÈÆflË⁄UÊ◊Ê ÿfi¡Ê◊„ ‚ÈƬ˝ÃÍfiÁûʸ◊Ÿ„‚fi◊˜H§4H
…ŒtÚto : ²:-su {™w»Þ ±æÍæ„ï-rðît™™u {txu ¨êÝÚ}æì-suÚte W¥t{ {™w»Þ ƒ™u, ‚u ±¨é-Ä™™u
ÎÎæç„-«Œt™ fhu Au, y™u su ¥Ýïã¨}æì-®nËt™u yÞtuøÞ ¨éÐí„ê<œæ}æì-W¥t{‚tÚte þe½ú «t fhtð™th
¨é±èÚæ}æì-W¥t{ þqhðeh «t ÚttÞ Au, §fæ}æì-…]rÚtðe yÚtðt ðtýe™u y{u ¥æ²…æ}æãï-Ëthe he‚u
«t fheyu Aeyu, ‚uÚte ¨:-‚u {™w»Þ ¥çÿæç„-fŒe ûtÞ-ûteý‚t™u «t ™ ÚttÞ Ÿæ±:-Ä™ y™u
rðãt™t ©ðý™u {„ïü-Äthý fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þ þheh, ðtýe y™u {™Úte rðît™tu™e Ëuðt fhu Au, ‚u ({™w»Þ) s fŒe
™tþ ™ …t{™the rðãt™u «t fhe™u ‚Útt …]rÚtðe™tk htßÞ™u ¼tu„ðe™u {tuût™u «t fhu Au. su
ðtýe™e rðãt™u «t fhu Au, ‚u rðît™ yLÞtu™u rðît™ ƒ™tðe þfu Au, yLÞ ™rn. (4)
¬˝ ŸÍÆŸ¢ ’˝rÊfiáÊS¬ÁÃ◊¸ãòʯ flŒàÿÈÆÄâÿfi◊˜–
ÿ|S◊ÁãŸãº˝Ê flLfi§áÊÊ Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê ŒflÊ •Ê∑fi§Ê¢Á‚ øÁ∑˝§⁄UH§5H
…ŒtÚto : Ïæíræ‡æSÐç„:-s„‚™t y™u ðuŒtu™t …r‚-Mðt{e LÞtÞtÄeþ Eïh ! ÝêÝ}æì-r™ùÞ…qðof
©v‰²}æì-ƒtu÷ðt, Ëtk¼¤ðt ÞtuøÞ ðuŒ ð[™tu{tk ÂMÚt‚ }æ‹~æ}æì-ðuŒ {kºt Ë{qn™tu Ðí±Îç„-W…Œuþ fhu
Au, y™u ²çS}æÝì-su s„Œeïhu §‹Îí:-rðãw‚T, ±L‡æ:-Ë{wÿ, [Lÿ-‚tht ytrŒ ÷tuf-÷tuftL‚h, ç}æ~æ:-
«tý, ¥²ü}ææ-ðtÞw, Îï±æ:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf y™u rðît™s™tu ¥æïÜUæ¢ç¨-MÚtt™tu™u ™çÜíUÚï-fhu÷ Au,
‚u …h{uïh™tu y{u Ëífth-(W…tË™t) fheyu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su Eïhu ðuŒtu™tu W…Œuþ fhu÷ Au, su Ë{M‚ ËkËth{tk ÔÞt ÚtE™u
hnu÷ Au, su{tk Ë{M‚ …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf hnu÷ Au y™u {wÂõ‚ft¤{tk rðît™tu ‚u{tk r™ðtË fhu
Au, ‚u s Ëðo {™w»Þtu îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au, ‚uÚte r¼L™ yLÞ ftuE (W…tË™t ÞtuøÞ)
™Úte. (5)
ÃÁ◊mÊfiø◊Ê ÁflŒÕfi·È ‡Êê÷Èfl¢ ◊ãòʯ ŒflÊ •Ÿ„‚fi◊˜–
ß◊Ê¢ ø flÊø¯ ¬˝ÁÄÿ¸®fiÕÊ Ÿ⁄UÊ ÁflEmÊ◊Ê flÊfi •ÔŸflØH§6H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ±:-‚{tht {txu y{u ç±Îƒï¯é-òýðt ÞtuøÞ, yæÞÞ™ yæÞt…™
ytrŒ ÔÞðnthtu{tk su ¥Ýïã¨}æì-®nËthrn‚, ËðoŒt hûtýeÞ, Œtu»thrn‚, àæ}|æé±}æì-fÕÞtýfthf, }æ‹~æ}æì-
…ŒtÚttuo™wk {™™ fhtð™th {kºt yÚtto‚T ©wr‚ Ë{qn™u ±æï™ï}æ-W…Œuþ fheyu, „}æì-‚u ðuŒtu™u §„ì-s
ÉøðuŒ¼t»Þ 205
‚{u „úný fhtu. §„ì-òu §}ææ}æì-yu ±æ™}æì-ðuŒ ðtýe™u Ðíç„ã²üƒ-ðthkðth òýtu, ‚tu ç±Eæ-Ëðo ±æ}ææ-
«þM‚ ðtýe ±:-‚{™u ¥Ôݱ„ì-«t ÚttÞ. (6)
¼tðtÚto : rðît™tuyu rðãt™t «[th {txu Ëðo {™w»Þtu {txu ËŒt yk„tu y™u W…r™»tŒtu Ërn‚
ËMðh nM‚r¢Þt¿tt…™-…qðof yÚtoËrn‚ ðuŒtu™tu W…Œuþ fhðtu òuEyu.
òu ftuE {™w»Þ RåAu, ‚tu Ëk„r‚Úte ðuŒrðãt™u «t fhu. ‚u™t rð™t ftuE™u Ët[wk Ëw¾ «tÂ
Út‚wk ™Úte. ‚uÚte yæÞt…ftu y™u rðãtÚteoytuyu «Þí™Úte Ë{M‚ ðuŒ „úný fhtððt y™u „úný fhðt
òuEyu. (6)
∑§Ê ŒfiflÿãÃfi◊‡ŸflîÊŸ¢ ∑§Ê flÎÆÄÃ’fiÁ„¸·◊˜–
¬˝¬˝fi ŒÊEÊã¬SàÿÊfiÁ÷⁄U|SÕÃÊãÃflʸflàˇÊÿ¯ ŒœH§7H
…ŒtÚto : ÜU:-ftuý {™w»Þ Îï±²‹„}æì-rðît™tu™e ft{™t fh™th™u, y™u ÜU:-ftuý ±ëv„Ïæ<ã¯}æì-
Ëðo rðãtytu{tk fwþ¤™wk Ëðo }‚wytu{tk Þ¿t fh™th™u, …Ý}æì-Ë{M‚ rðãtytu{tk «ftrþ‚ {™w»Þ™u
¥Ôݱ„ì-«t ÚttÞ Au ? ‚Útt ftuý ÎæEæÝì-Œt™þe÷ …wÁ»t ÐíæçSƒ„-«r‚ct™u «t fhu Au, ftuý
ÐSy²æç|æ:-W¥t{ „]nðt¤e ¼qr{{tk ¥‹„±æü±„ì-Ëðo™e yL‚„o‚ „r‚ fh™th ðtÞwÚte Þwõ‚ ÿæ²}æì-
r™ðtË fhðt ÞtuøÞ „]n™u Î{ï-Äthý fhu Au ? (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þ rðãt «[th™e ft{™t fh™th rðît™™u «t fhe þf‚t ™Úte. Ëðo
÷tuftu Œt™þe÷ ƒ™e™u Ëðo }‚wytu{tk Ëw¾ŒtÞe „]n ht¾e þf‚t ™Úte. …hk‚w ftuE rðh÷ ‘¼tøÞþt¤e’
s ‚u™u «t fhe þfu Au. (7)
©U¬fi ˇÊòÊ¢ ¬ÎfiÜøËà „|ãà ⁄UÊ¡fiÁ÷÷¸ÿ Áøfià‚ÈÁˇÊÁÃ¥ Œfiœ–
ŸÊSÿfi flûÊʸ Ÿ ÃfiL§ÃÊ ◊fi„ÊœŸ ŸÊ÷¸®fi •|Sà flÁÖÊ˝áÊfi—H§8H
…ŒtÚto : su {™w»Þ ÿæ~æ}æì-htßÞ™u Ð놙è„-ËkƒkÄ ‚Útt ¨éçÿæç„}æì-W¥t{tu¥t{ ¼qr{™e «tr fhtð™th
ÔÞðnth™u Î{ï-Äthý fhu Au. ¥S²-yu Ëðo ˼tæÞût ±ç…í‡æ:-ƒ¤ðt™ Úæ…ç|æ:-hs…q‚tu™e ËtÚtu
|æ²ï-ÞwØ Ë{Þ™t ¼Þ{tk …tu‚t™t {™w»Þtu™u ftuE …ý þºtw Ý-™rn ãç‹„-{the þfu, Ý }æãæ{Ýï-
™rn {ntÄ™™e «tr nu‚w {ntÞwØ{tk ±œææü-rð…he‚ ð‚o™ðt¤t y™u Ý-yu ðeÞo-ƒ¤ðt¤t™e Ë{e…
¥|æïü-™t™t ÞwØ{tk 癄ì-…ý „L„æ-ƒ¤™wk WÕ÷k½™ fh™th ftuE ¥çS„-ntuÞ Au. (8)
¼tðtÚto : su hts…wÁ»t {nt yÚtðt ™t™t ÞwØ{tk þºtwytu™u S‚e™u, yÚtðt ƒtkÄe™u ‚u™wk r™ðthý
fhe™u ‚Útt Ä{o…qðof htßÞ™wk …t÷™ fhðt{tk Ë{Úto ntuÞ Au, ‚u yt ËkËth{tk yt™kŒ ¼tu„ðe™u,
{]íÞw …Ae …ý {nt™ yt™kŒ™u ¼tu„ðu206 Au. (8)
Ëk„r‚ : …qðo ytu„ý[t÷eË{tk Ëqõ‚{tk «r‚…trŒ‚ rðît™tu™t ftÞoY… yÚto™e ËtÚtu yt Ëqõ‚™t
ƒúñýM…r‚ ytrŒ þçŒtu™t yÚttuo™t ËkƒkÄÚte …qðo Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (40)
206 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëqõ‚-41
ÿ¢ ⁄UˇÊfi|ãà ¬˝øfiÂÊ flLfi§áÊÊ Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê– ŸÍÁøà‚ ŒfièÿÃ ¡Ÿfi—H§1H
…ŒtÚto : Ðí™ï„¨:-©uc ¿tt™ðt™ ±L‡æ:-W¥t{ „wý y™u ©uc‚tÚte ˼tæÞût™u ÞtuøÞ ç}æ~æ:-
Ëðo™t r{ºt ¥²ü}ææ-…ût…t‚ hrn‚ LÞtÞ fhðt{tk Ë{Úto yu Ëðo ²}æì-su {™w»Þ, htßÞ ‚Útt Œuþ™e
Úÿæç‹„-hûtt fh‚t ntuÞ, ¨: 癄ì-‚u …ý …Ý:-«ò-Ëu™tMÚt {™w»Þ ytrŒ™wk Ýé-þe½ú Ëðo þºtwytuÚte
fŒt[ Î|²„ï-(ôãS²„ï) n™™ ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ËðoÚte W¥t{ {™w»Þ™u Ëu™tæÞût y™u ˼t…r‚, ËðoÚte r{ºt‚t ht¾™th™u
Œq‚, yæÞt…f™u W…Œuþf y™u ÄtŠ{f ({™w»Þ)™u LÞtÞtÄeþ ƒ™tððtu òuEyu. ‚u™tÚte hûtt ytrŒ
«t fhe™u Ëðo þºtwytu™u Ëk¼t¤e™u Ëðo™wk rn‚ fhðwk òuEyu.
ftuEyu …ý {]íÞw™tu ¼Þ ht¾ðtu ÞtuøÞ ™Úte, fthý fu su™tu sL{ ÚtÞtu Au, ‚u™wk {]íÞw yð~Þ
ÚttÞ Au. ‚uÚte {]íÞwÚte zhðwk yu {q¾toytu™wk ft{ Au. (1)
ÿ¢ ’Ê„ÈÃfifl Á¬¬fi˝Áà ¬Ê|ãà ◊àÿZ®fi Á⁄U·—– •Á⁄Ufic≈— ‚fl¸®fi ∞œÃH§2H
…ŒtÚto : su ðÁý ytrŒ ÄtŠ{f rðît™s™ Ïææãé„ï±-su{ þqhðeh ƒtnwƒ¤Úte [tuh ytrŒ™wk r™ðthý
fhe™u Œw:¾tu™u Œqh fhu Au, ‚u{ ²}æì-}æy²ü}æì-{™w»Þ™u çÐÐíç„-Ëw¾tuÚte …qýo fhu Au y™u çÚ¯:-®nËf
þºtwytuÚte Ðæç‹„-hûtt fhu Au. ¨:-‚u ¨±ü:-Ë{M‚ {™w»Þ {tºt ¥çÚcÅ:-Ëðo «fth™t rðΙtuÚte hrn‚
ƒ™e™u ðuŒ rðãt ytrŒ „wýtuÚte (Ëw¾-yiïÞtorŒ „wýtuÚte) r™íÞ »{„ï-ð]rØ™u «t fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ytrŒ hts…wÁ»ttu ƒtnwƒ¤ y™u «Þí™tu îtht þºtwytu,
ztfqytu, [tuhtu y™u Œrhÿ‚t™wk r™ðthý fhe™u, {™w»Þtu™e ËBÞfT hûtt fhe™u, …qýo Ëw¾tu™u Wí…L™
fhe™u, Ë{M‚ rðΙtu™u Œqh fhe™u ‚Útt Ëðo {™w»Þtu™u …wÁ»ttÚto{tk òuze™u, ƒúñ[Þo™wk …t÷™, rð»tÞ
÷tu÷w…‚t™tu íÞt„ ‚Útt rðãt y™u Ëwrþûtt îtht þheh y™u ytí{t™e WL™r‚ fhu Au; ‚u{ «òs™tuyu
…ý fhðwk òuEyu. (2)
Áfl ŒÈƪʸ Áfl Ám·fi— ¬ÈÆ⁄UÊ ÉŸ|ãà ⁄UÊ¡ÊfiŸ ∞·Ê◊˜– Ÿÿfi|ãà ŒÈÁ⁄UÃÊ ÁÃ⁄U—H§3H
…ŒtÚto : su Úæ…æÝ:-W¥t{ f{o y™u „wýtuÚte «ftþ{t™ htò »¯æ}æì-yu þºtwytu™t Îéxææü-Œw:¾Úte
òýe þftÞ yuðt rfÕ÷tytu y™u ÐéÚ:-™„htu™u (ç±) ÍÝç‹„-rAL™-r¼L™ fhe™u ‚Útt çm¯:-þºtwytu™u
(‚Útt ÎéçÚ„æ-Œw:¾tu™u) ç± ç„Úæïݲ狄-™ü fhe ™t¾u Au, ‚u [¢ð‚eo htßÞ™u «t fhðt™u Ë{Úto
Īu Au. (3)
¼tðtÚto : su yLÞtÞfthe ÷tuftu Ä{toí{tytu™u Œw:¾ yt…e™u rfÕ÷t{tk Aw…tÞ òÞ Au y™u
Vhe ytðe™u Œw:¾ yt…u Au; ‚u™t ™tþ {txu y™u ©uctu™t …t÷™ {txu, ÄtŠ{f rðît™ hts…wÁ»t
‚u Éøðu
yLÞtÞftheytu
Œ¼t»Þ™t rfÕ÷tytu™tu ™tþ fhe ‚Útt ‚u™u rAL™-r¼L™ fhe™u, Þt‚™t yt…e™u, {the™u
207
yÚtðt ðþ{tk fhe™u Ä{o…qðof htßÞ™wk …t÷™ fhu. (3)
‚Èƪ— ¬ãÕÊfi •ŸÎˇÊ⁄U •ÊÁŒfiàÿÊ‚ ´§â ÿÃ– ŸÊòÊÊfiflπÊŒÊ •fi|Sà fl—H§4H
…ŒtÚto : ßÞtk ¥æçÎy²æ¨:-ËBÞfT Ëuð™Úte yz‚t÷eË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo îtht þheh y™u ytí{t™t
ƒ¤Þwõ‚ ntuðtÚte ËqÞo Ë{t™ «ftrþ‚ y™u yrð™tþe Ä{o™u òý™th rðît™s™ hûtt fh™th ntuÞ,
ðt yu™tÚte su ¥ÝëÿæÚ-ftkxt, ¾tzt, [tuh, ztfq, yrðãt y™u Ä{to[hýÚte hrn‚ Ëh¤ ¨éxæ:-Ëw¾Úte
òýðt ÞtuøÞ Ð‹ƒæ:-s¤, MÚt¤ y™u yL‚rhût{tk sðt {txu ‚Útt rðãt, Ä{o y™u LÞtÞ «tr™t
{t„o™wk Ëk…tŒ™ fhu÷ ntuÞ, ‚u y™u «„}æì-ƒúñt, ËíÞ y™u Þ¿t™u ²„ï-«t Útðt {txu ‚{u ÷tuftu™u-
‚{™u ¥~æ-yu {t„o{tk ¥±¶æÎ:-¼Þ ÝæçS„-fŒe Út‚tu ™Úte. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ¼qr{, Ë{wÿ y™u yL‚rhût{tk hÚt, ™tift y™u rð{t™tu™u sðt {txu Ëh¤-
ËeÄt, áZ ‚Útt ftkxt, [tuh, ztfqytu™t ¼Þ ytrŒÚte hrn‚ {t„tuo ƒ™tððt òuEyu. ßÞtk ftuE™u
ftkE …ý Œw:¾ y™u ¼Þ ™ ÚttÞ ‚u Ëðo rËØ fhe™u y¾kz [¢ð‚eo htßÞ™tu W…¼tu„ fhðtu y™u
fhtððtu òuEyu. (4)
ÿ¢ ÿôÊ¢ ŸÿfiÕÊ Ÿ⁄U®R •ÊÁŒfiàÿÊ ´§¡ÈŸÊfi ¬ÕÊ– ¬˝ fl— ‚ œËÃÿfi Ÿ‡ÊØH§5H
…ŒtÚto : nu ¥æçÎy²æ:-Ë{M‚ rðãtytuÚte ËqÞo Ë{t™ «ftþ{t™ ÝÚ:-LÞtÞÞwõ‚ hts ˼tËŒtu !
yt… {脲ï-Ëw¾tu™u «t fhtð™the r¢Þtytu {txu ²}æì-su ²¿æ}æì-htsÄ{oÞwõ‚ ÔÞðnth™u «…éÝæ-
þwØ Ëh¤ ²ƒæ-{t„oÚte ݲƒ-«t Úttytu Atu. ¨:-‚u ±:-‚{™u Ðí‡æàæ„ì ™ü fh™th ƒ™‚t
™Úte. (5)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk …qðo {kºtÚte Ý-…Œ™e y™wð]r¥t Au. ßÞtk rðît™s™ ˼t…r‚, Ëu™t…r‚,
˼tËŒ y™u f{o[the ƒ™e™u rðsÞ «t fhu Au, (ç±Ý²¢ ÜéU±üç‹„-…tXtL‚hÚte rð™Þ…qðof LÞtÞ
fhu Au.), íÞtk fŒe …ý Ëw¾™tu ™tþ Út‚tu ™Úte. (5)
‚ ⁄UàŸ¢ ◊àÿÊ¸ fl‚ÈÆ ÁflE¯ ÃÊ∑§◊ÈÆà à◊ŸÊfi– •ë¿Êfi ªë¿àÿSÃÎfi×H§6H
…ŒtÚto : su ¥S„ë„:-®nËt hrn‚ }æy²ü:-{™w»Þ Au, ¨:-‚u y}æÝæ-ytí{t, {™ y™u «týÚte
ç±E}æì-Ëðo ÚyÝ}æì-{™w»Þtu™t {™™u h{ý fh™th ±¨é-Ëðtuoíf]ü ÿÔÞ ©„-y™u „æïÜU}æì-Ëðo W¥t{
„wýtuÚte Þwõ‚ …wºttu-Ëk‚t™tu™u ¥ÓÀ xæÓÀç„-Ëthe he‚u «t fhu Au.
¼tðtÚto : rðît™ {™w»Þ îtht ËBÞfT hûtt fhu÷ {™w»Þ ytrŒ «týe Ë{M‚ W¥t{ …ŒtÚttuo™u
‚Útt Ëk‚t™tu™u «t fhu Au. ‚u™t rð™t208ftuE™e …ý ð]rØ Út‚e ™Úte. (6)
∑§ÕÊ ⁄UÊfiœÊ◊ ‚πÊÿ— SÃÊ◊¯ Á◊òÊSÿÊfiÿ¸êáÊ—– ◊Á„ å‚⁄UÊ flLfi§áÊSÿH§7H
…ŒtÚto : y{u ¨¶æ²:-Ëðo™t r{ºt ƒ™e™u ç}æ~æS²-Ëðo™t r{ºt ¥²ü}‡æ:-LÞtÞtÄeþ y™u ±L‡æS²-
208 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðtuo¥t{ yæÞût™t }æçã-{nt™ S„æï„}æì-„wý M‚wr‚-Ë{qn™u ÜUƒæ-fuðe he‚u Úæ{æ}æ-rËØ fheyu. fuðe
he‚u y{™u Œ¨Ú:-Ëw¾tu™tu ¼tu„ «t ÚttÞ. (7)
¼tðtÚto : ßÞthu ftuE ftuE™u …qAu fu y{u fuðe he‚u r{ºt‚t, LÞtÞ y™u W¥t{ rðãt™u «tÂ
fhe þfeyu, ‚tu ‚u ‚u™u yt he‚u fnu, fu …hM…h rðãtŒt™ y™u …htu…ftheÚte s yu ƒÄwk «tÂ
fhe þftÞ Au. ‚u rËðtÞ ftuE …ý {™w»Þ ftuE Ëw¾™u «t fhe þf‚tu ™Úte. (7)
◊Ê flÊ ÉŸãâ ◊Ê ‡Ê¬fiãâ ¬˝ÁÃfi flÊø ŒflÿãÃfi◊˜– ‚ÈÆêŸÒÁ⁄Um •Ê ÁflfiflÊ‚H§8H
…ŒtÚto : nwk ±:-r{ºtY… ‚{™u ÍÝ‹„}æì-{th™th s™Úte }ææÐíí焱æï™ï-Ëk¼t»tý …ý ™ fÁ-±:-
‚{™u àæЋ„}æì-ÔÞÚto ®™Œt ð[™ fnu™th {™w»ÞÚte r«Þ }ææ-™ ƒtu÷wk, …hk‚w ¨é}Ýñ:-Ëw¾tuÚte Ërn‚
‚{tht Ëw¾Œt‚t §„ì-s Îï±²‹„}æì-rŒÔÞ„wýtu™e ft{™tytu™e ¥æç±±æ¨ï-ËBÞfT Ëuðt ËŒt fÁk. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, …tu‚t™t r{ºt™t þºtw …h y™u ‚u þºtw™t r{ºt …h …ý «u{ fhðtu ™rn.
r{ºt™e ËŒt hûtt fhðe òuEyu. rðît™tu™e y™u rðît™tu™t r{ºttu™e r«Þð[™, Ä™, ¼tus™, ð†
y™u Þt™-ðtn™ ytrŒÚte r™íÞ Ëuðt fhðe òuEyu. r{ºtne™ {™w»Þ Ëw¾™e ð]rØ fhe þf‚tu ™Úte.
‚uÚte rðît™ s™tu ÄtŠ{ftu™u r{ºt ƒ™tðu. (8)
øÃÈ⁄UfiÁpgŒfi◊ÊŸÊÁi÷ËÿÊŒÊ ÁŸœÊfiÃÊ—– Ÿ ŒfiÈL§ÄÃÊÿfi S¬Î„ÿØH§9H
…ŒtÚto : ™„éÚ:-(1) {th™th, (2) þt… yt…™th y™u ÎÎ}ææÝæ„ì-(3) rð»ttrŒ yt…™th ‚Útt
çÝ{æ„æï:-(4) yLÞtÞÚte …hÿÔÞ nh™th yu [th «fth™t {™w»Þtu™tu rðïtË fhðtu ™rn 癄ì-
y™u yu™tÚte çÏæ|æè²æ„ì-r™íÞ zhðw ‚Útt ÎéLv„æ²-(5) Œwü ð[™ ƒtu÷™th {™w»Þ™u {txu Ý SÐëã²ï„ì
yu …tk[uÞ™u r{ºt ƒ™tððt™e fŒe RåAt fhðe ™rn. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Œwü f{o fh™th™tu ‚Útt Œwü ð[™ ƒtu÷™tht™tu Ëk„ y™u rðïtË fŒe
…ý fhðtu ™rn. r{ºt™tu ÿtun, ‚u™wk y…{t™ y™u rðït˽t‚ fŒe …ý fhðt ™rn. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqºt{tk «ò™e hûtt, þºtw …h rðsÞ, {t„o™wk þtuÄ™, Þt™tu™e h[™t y™u ‚u™u
[÷tððt, ÿÔÞtu™e WL™r‚ fhðe, ©uctu™e r{ºt‚t, Œwütu{tk yrðïtË y™u yÄ{to[hýÚte r™íÞ
zhðwk. yt he‚u fÚt™Úte …qðo-Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu yt Ëqõ‚™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (41)
Ëqõ‚-42
‚¢ ¬Ífi·ãŸäflfiŸ|SÃ⁄U®R √ÿ¢„Êfi Áfl◊ÈøÊ Ÿ¬ÊØ– ‚ˇflÊfi Œfl ¬˝ áÊfiS¬ÈÆ⁄U—H§1H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-Ë{M‚ s„‚™t …tu»tf, ÝÐæ„ì-™tþ hrn‚, Îï±:-rŒÔÞ„wý Ëk…L™ rðît™T
! Œw:¾™t ¥Š±Ý:-{t„oÚte ç±ç„Ú-…th ÚtE™u y{™u …ý …th fhtu, ¥¢ã:-htu„ Y…e Œw:¾tu™t {t„o™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 209
ç±}æé™:-Œqh fhtu, ÐéÚ:-«Út{ Ý:-y{™u Ðí¨ÿ±-Ëðtuíf]ü „wýtu{tk «Ëõ‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su{ Eïh™e W…tË™tÚte y™u ‚u™e yt¿tt™t …t÷™Úte Ë{M‚ Œw:¾tu™u
…th fhe™u Ëðo Ëw¾tu™u «t fhðt òuEyu; ‚u{ ÄtŠ{f, Ëðo™t r{ºt y™u …htu…fthe rðît™™t
Ëk„ y™u W…Œuþ îtht yrðãt ò¤ Y…e {t„o™u …th fhe™u rðãt Y…e ËqÞo™e «tr fhðe òuEyu. (1)
ÿÊ Ÿfi— ¬Í·ãŸÉÊÊ flÎ∑§Êfi ŒÈÆ—‡Êflfi •ÊÁŒŒfi‡ÊÁÖ •¬fi S◊ â ¬ÕÊ ¡fiÁ„H§2H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-Ëðo s„‚™u rðãtÚte …wü fh™th rðît™T ! yt… ²:-su ¥Íæ:-…t… fh™th,
Îéàæï±:-Œw:¾{tk þÞ™ fhððt™u ÞtuøÞ ±ëÜU:-M‚u™ yÚtto‚T Œw:¾ Œu™th [tuh Ý:-y{™u ¥æçÎÎïàæç„-
WÆuþ…qðof …ezt yt…u Au, „}æì-‚u Œwü Mð¼tððt¤t™u Ѓ:-htsÄ{o y™u «ò{t„oÚte ¥Ð…çã-™ü
fhtu y™u Œqh fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rþûtt, rðãt y™u Ëu™t™t ƒ¤Úte …thfwk Ä™ nh™tht Äq‚tuo y™u [tuhtu™u
Ëðo he‚u nýðt-{thðt òuEyu, Œqh VUfðt òuEyu y™u r™hk‚h ƒkŒeðt™ ht¾ðt òuEyu. yu{
fhe™u htsÄ{o y™u «ò™t {t„tuo™u r™:þkf y™u r™¼oÞ ƒ™tððt òuEyu. su{ …h{uïh Œwütu™u
‚uytu™t f{o y™wËth rþûtt fhu Au, ‚u{ y{thu …ý Œwütu™u rþûtt, Œkz y™u ðuŒ îtht Ëßs™
ƒ™tððt òuEyu. (2)
•¬ àÿ¢ ¬fiÁ⁄U¬|ãÕŸ¯ ◊È·ËflÊáʯ „ÈU®⁄U®RÁpÃfi◊˜– ŒÍÆ⁄U◊Áœfi dÈÆÃ⁄Ufi¡H§3H
…ŒtÚto : nu rðî™T hts™T ! yt… y²}æì-‚u ÐçÚÐ狃Ý}æì-«r‚fq¤ [t÷™th ztfq }æé¯è±æ‡æ}æì-[tuh
f{oÚte Œeðt÷™u ‚tuze™u, árü™wk ytåAtŒ™ fhe™u, ƒeòytu™t …ŒtÚttuo™u nh™th, ãéÚçp„}æì-W‚ftu[f
yÚtto‚T ntÚtÚte ƒeòytu™t …ŒtÚttuo™u „úný fh™th, y™uf «fth™t [tuhtu™u dé„ï:-htsÄ{o y™u «ò{t„oÚte
ÎêÚ}æì-¥Š²Ðæ…-‚u™u Œkz y™u rþûtt yt…e™u Œqh fhtu. (3)
¼tðtÚto : ftuE ztfq, ftuE f…x…qðof y…nhý fh™th, ftuE {qŠA‚ fhe™u …thft …ŒtÚttuo ÷u™th,
ftuE Wíftu[f = ÷tk[ ÷u™th, ftuE ht‚u Ëwhk„ ÷„tze™u su …thft …ŒtÚttuo nhý fhu Au, ftuE rðr¼L™
ðu…th™e Œwft™tu{tk ƒuËe™u A¤…qðof …ŒtÚttuo™u nhu Au, ftuE (yLÞtÞ…qðof) þwÕf-Ä™ ÷u™th, ftuE
f{o[the ƒ™e™u Mðt{e™t …ŒtÚttuo™u nhu Au, ftuE A¤-f…x îtht …thft htßÞtu™u …tu‚t™t ƒ™tðe
÷u Au, ftuE Ä{tuo…Œuþ (Y…™t ZtU„Úte) {™w»Þtu™u ¼h{tðe™u ‚Útt „wÁ ƒ™e™u rþ»Þtu™t …ŒtÚttuo nhý
fhu Au, ftuE «tÊrððtn = ðfe÷ ƒ™e™u ({™w»Þtu-yËe÷tu™u) ÷ztðe™u-rððtŒ{tk VËtðe™u ‚u™t
…ŒtÚttuo™u nhu Au y™u ftuE LÞtÞtË™u ƒu210 Ëe™u (y™wr[‚) Ä™ ytrŒ ÷E™u yÚtðt r{ºt ¼tðÚte
yLÞtÞ fhu Au ð„uhu (sux÷t Au) ‚u Ëðo™u [tuh òýðt òuEyu. ‚uytu™wk Ëðo W…tÞtuÚte r™ðthý
fhe™u {™w»Þtuyu Ä{o…qðof htßÞþtË™ fhðwk òuEyu. (3)
210 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 àfl¢ ÃSÿfi mÿÊÁflŸÊ˘Éʇʯ‚Sÿ ∑§Sÿfi ÁøØ– ¬ŒÊÁ÷ ÁÃficΔ ìÈfiÁ·◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu Ëu™t y™u ˼t™t yæÞût ! y±}æì-yt… „S²-‚u m²æç±Ý:-«íÞût y™u y«íÞût
yLÞtu™t …ŒtÚttuo™u nh™tht ÜUS²ç™„ì-ftuE ¥Íæà梨S²-, „Ðéç¨}æì-[tuhtu™e Ëu™t™u ÐÎæç|æç„cÆ-ƒ¤
îtht ðþe¼q‚ fhtu. (4)
¼tðtÚto : LÞtÞÄeþ ytrŒ {™w»Þtuyu, ftuE y…htÄe yÚtðt [tuh™u Œkz ytÃÞt rð™t Atuzðtu
™rn. fthý fu ‚u{ ™ fhðtÚte «ò …erz‚ Út‚e hnuþu. ‚uÚte «ò™e hûtt {txu Œwü f{o fh™th
r…‚t, yt[tÞo, {t‚t, …wºt y™u r{ºt™u …ý ËŒt y…htÄ y™wËth Œkz yt…ðtu òuEyu. (4)
•Ê ÃûÊfi Œd ◊ãÃÈ◊— ¬Í·ãŸflÊfi flÎáÊË◊„– ÿŸfi Á¬ÃÏŸøÊfiŒÿ—H§5H
…ŒtÚto : nu Îd-Œwütu™t ™tþf, }æ‹„é}æ:-«þM‚¿tt™ Þwõ‚ Ðê¯Ýì-ËðoÚtt …wrüfthf rðît™T !
yt… ²ïÝ-su hûtt ytrŒÚte çЄëÝì-ðÞtuð]Ø y™u ¿tt™Úte ð]Øtu™u ¥™æïβ:-Ä{o{tk «uhýt fhtu „„ì-
‚u „ï-yt…™t ¥±:-hûttrŒ™u y{u ¥æ±ë‡æè}æãï-ËðoÚtt Mðefth fheyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þ su{ «u{ y™u y™wht„Úte Ëuðt îtht {t‚t-r…‚t y™u yæÞt…f ytrŒ ðÞtuð]Ø
‚Útt ¿tt™ð]Ø s™tu™u «ËL™ yÚtto‚T ‚] fhu, ‚u{ Ë{M‚ «òytu™t Ëw¾™u {txu Œwütu™u Œkrz‚ fhe™u
©uctu™u Ëw¾e fhu. (5)
•œÊfi ŸÊ ÁflE‚ÊÒ÷ª Á„⁄UfiáÿflʇÊË◊ûÊ◊– œŸÊfiÁŸ ‚ÈÆ·áÊÊfi ∑ΧÁœH§6H
…ŒtÚto : ç±E¨æñ|æxæ-Ë{M‚ yiïÞoÚte Þwõ‚ çãÚ‡²±æàæè}æœæ}æ-yíÞk‚ ËíÞ™e «ftþf, W¥t{
her‚ y™u Ëwrþrût‚ ðtýeÞwõ‚ ˼tæÞût ! yt… Ý:-y{™u ¨é¯‡ææ-Ëw¾Úte Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ
{ÝæçÝ-rðãtY…e Ä{o y™u [¢ð‚eo htßÞ™e ©e-÷û{eÚte rËØ fhu÷ Ä™™u «t fhtðe™u ¥{-
…ùt‚T y{™u Ëw¾e ÜëUç{-fhtu. (6)
¼tðtÚto : Eïh™t y™k‚ Ëti¼tøÞ y™u ÄtŠ{f ˼t…r‚, Ëu™t…r‚ y™u LÞtÞtÄeþ™t [¢ð‚eo
Ëw÷¼ Ëw¾iïÞtuoÚte Þwõ‚ ntuðtÚte yu ƒL™u™tu yt©Þ fhe™u {™w»Þtuyu yËkÏÞ rðãt y™u Ëwðýo
ytrŒ Ä™ «t fhe™u yíÞk‚ Ëw¾tu™tu ¼tu„ fhðtu y™u fhtððtu òuEyu. (6)
•ÁÃfi Ÿ— ‚‡øÃÊfi Ÿÿ ‚ÈÆªÊ Ÿfi— ‚ÈƬÕÊfi ∑ΧáÊÈ– ¬Í·fiÁ㟄 ∑˝§Ãȯ ÁflŒ—H§7H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-Ëðo™t …tu»tf s„Œeïh y™u «ò™t …tu»tf ˼tæÞût rðît™T ! yt… §ã-
yt ËkËth y™u sL{{tk ¨p„:-rð¿tt™ Þwõ‚ rðãtÄ{o™u «t fhu÷ Ý:-y{™u ¨éxææ-Ëw¾…qðof
„{™-sðt™u ÞtuøÞ ¨éЃæ-W¥t{ rðãt Ä{oÞwõ‚ yt = rðît™tu™t {t„oÚte ¥ç„ݲ-yíÞk‚ «Þí™Úte
[÷tðtu y™u y{™u W¥t{ rðãtrŒ Ä{o {t„oÚte ÜíU„é}æì-W¥t{ f{o y™u W¥t{ «¿tt = ƒwrØÚte ç±Î:-
¿tt‚t fhtu. (7)
ÉøðuŒ¼t»Þ 211
 ¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu s„Œeïh™u yuðe he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu, fu nu s„Œeïh ! yt…
f]…t fhe™u y{™u yÄ{o {t„oÚte Œqh fhe™u Ä{o {t„o{tk r™íÞ [÷tðtu. rðît™Úte …ý …qAðwk òuEyu
y™u r™ðuŒ™ fhðwk òuEyu, fu yt… y{™u ðuŒ rðãt™t þwØ y™u Ëh¤ {t„uo [÷tðtu. (7)
•Á÷ ‚ÍÆÿflfi‚¢ Ÿÿ Ÿ ŸfiflÖflÊ⁄UÊ •äflfiŸ– ¬Í·fiÁ㟄 ∑˝§Ãȯ ÁflŒ—H§8H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-˼tæÞût ! yt ËkËth y™u sL{tL‚h{tk ¥Š±Ýï-©uc {t„o {txu y{™u
¨é²±¨}æì-W¥t{ sð ytrŒ yti»trÄ Wí…L™ Út™th Œuþ™u ¥ç|æݲ-Ëðo he‚u «t fhtðtu; y™u ÜíU„é}æì-
W¥t{ f{o y™u «¿tt = ƒwrØ™u ç±Î:-fhtðtu, suÚte yu {t„o{tk [t÷e™u y{tht{tk ݱÁ±æÚ:-™ðt-
™ðt Ëk‚t… Ý-Wí…L™ ÚttÞ ™rn. (8)
¼tðtÚto : nu …h{uïh ! yt…™e f]…tÚte ©uc Œuþ y™u „wý y{™u «Œt™ fhtu ‚Útt Ë{M‚
Œw:¾tu™u Œqh fhe™u Ëw¾ «t fhtðtu.
nu rðît™ ˼t…r‚ ! yt… y{™u rð™Þ…qðof …t÷™ fhe™u ‚Útt rðãtÚte rþrût‚ fhe™u yu
htßÞ{tk Ëw¾e fhtu. (8)
‡Ê|Çœ ¬ÍÆÁœ¸ ¬˝ ƒÊ¯Á‚ ø Á‡Ê‡ÊËÁ„ ¬˝ÊSÿÈÆŒ⁄Ufi◊˜– ¬Í·fiÁ㟄 ∑˝§Ãȯ ÁflŒ—H§9H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-nu ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! yt… y{™u àæçx{-Ëw¾ yt…ðt™u Ë{Úto Atu,
Ðê<{-Ëðo Ëw¾tu™e …qŠ‚ fhtu, Ðí²æ¢ç¨-Œwü f{tuouÚte …]ÚtfT ht¾tu, çàæàæèçã-Ëw¾…qðof þÞ™ fhtðtu y™u
Œwütu™wk AuŒ™ fhtu, Ðíæç¨-Ëðo Ëu™t y™u «ò™t yk„tu™u …qýo fhtu y™u y{tht ©ÎÚ}æì-WŒh-…ux™u
W¥t{ yL™tuÚte …qýo fhtu, §ã-yu «ò™t Ëw¾™u …qýo fhtu ‚Útt ÜíU„é}æì-ÞwØ rðãt™u ç±Î:-«t fhtu. (9)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ htò y™u Ëu™tæÞût rð™t ftuE …ý yt ËkËth{tk Ët{ÚÞo «Œt‚t, Ëw¾e
fh™th, …wÁ»ttÚto «Œt‚t, [tuh-ŒMÞw ytrŒ™t ¼Þ™t r™ðthý f‚to, Ëðtuo¥t{ ¼tu„tu™t Œt‚t y™u
LÞtÞ ‚Útt rðãt™t «ftþf ™Úte. ‚uÚte Ëðuoyu ‚u ƒL™u™tu yt©Þ fhðtu òuEyu. (9)
Ÿ ¬ÍÆ·áʯ ◊ÕÊ◊Á‚ ‚ÍÆÄÃÒ⁄U®RÁ÷ ªÎfiáÊË◊Á‚– fl‚ÍfiÁŸ ŒS◊◊Ëfi◊„H§10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u ¨êv„ñ:-ðuŒtuõ‚ M‚tuºttuÚte Ðꯇæ}æì-˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût™e
¥ç|æxæë‡æè}æç¨-„wý y™u ¿tt™ …qðof M‚wr‚ fheyu Aeyu, ÎS}æ}æì-þºtw™u }æïƒæ}æç¨-{thu Au-nýu Au,
±¨êçÝ-W¥t{ ðM‚wytu™e §ü}æãï-Þt[™t fheyu Aeyu y™u …hM…h îu»t fŒtr… Ý-fh‚t ™Úte, ‚u{
‚{u …ý fhtu. (10)
¼tðtÚto : ftuEyu …ý {q¾o‚tÚte ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚™tu yt©Þ íÞt„ fhe™u þºtw …tËu
Þt[™t fhðe ™rn. …hk‚w ðuŒtu îtht hts™er‚
212òýe™u, ‚u (ƒL™u)™e ËwËntÞÚte þºtw™u {the™u, rð¿tt™
y™u Ëwðýo ytrŒ Ä™ «t fhe™u ‚Útt Ëw…tºttu™u Œt™ yt…e™u rðãt™tu rðM‚th fhðtu òuEyu.
(10)
212 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ‘…q»t™’ þ猙wk ðýo™, þÂõ‚™e ð]rØ, Œwü þºtwytu™wk r™ðthý, Ëk…qýo
yiïÞo™e «trÂ, Ëw{t„o{tk [t÷ðwk, ƒwrØ y™u f{o™e ð]rØ fnu÷ Au, yuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu òýðe òuEyu. (42)
Ëqõ‚-43
∑§Œ˜ L§º˝Êÿ ¬˝øfiÂ ◊Ë…Èc≈fi◊Êÿ Ã√ÿfi‚– flÊø◊ ‡ÊãÃfi◊¢ NUŒH§1H
…ŒtÚto : y{u ÜU„ì-õÞthu Ðí™ï„¨ï-©uc ¿tt™Þwõ‚ }æèÉécÅ}ææ²-yíÞk‚Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ y™u
„ò¨ï-yíÞk‚ ð]Ø NÎï-ÓŒÞ{tk hnu™th LÎíæ²ï-…h{uïh, Sð y™u «týðtÞw™u {txu àæ‹„}æ}æì-yíÞk‚
Ëw¾ Y… ðuŒ™tu ±æï™ï}æ-Ëthe he‚u W…Œuþ fhu. (1)
¼tðtÚto : ‘LÎí’ þçŒÚte ºtý yÚto „úný fhðt{tk ytðu Au. (1) …h{uïh, (2) Sð y™u
(3) ðtÞw. ‚u{tk yuf …h{uïh Ëðo¿t ntuðt™t fthýu su™u suðt …t… f{tuo fÞto ntuÞ, ‚u™u ‚u™wk V¤
yt…™th ntuðtÚte Áÿ = hztð™th Au, ƒeòu Sð ßÞthu {]íÞw Ë{Þu þheh íÞt„ fhu Au y™u
ßÞthu …t…™wk V¤ ¼tu„ðu Au, íÞthu MðÞk hzu Au. ºteòu ðtÞw (WŒh) þq÷ ytrŒ …ezt f{oÚte f{o
r™r{¥t ƒ™e™u hztðu Au, yu he‚u yu ºtýuÞ Áÿ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (1)
ÿÕÊfi ŸÊ •ÁŒfiÁ× ∑§⁄U®Rà¬E ŸÎèÿÊ ÿÕÊ ªflfi– ÿÕÊfi ÃÊ∑§Êÿfi L§Áº˝ÿfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ „æïÜUæ²-Wí…L™ ÚtÞu÷ = Ëãtuò‚-ƒt¤f™u {txu ¥çÎç„:-{t‚t, ²ƒæ-
su{ ÐEï-…þw Ë{qn™t {txu …þw…t÷f, ²ƒæ-su{ Ýë|²:-{™w»Þtu™u {txu htò, ²ƒæ-su{ xæ±ï-
RrLÿÞtu™u {txu Sð y™u …]rÚtðe™u {txu ¾u‚e fh™th-¾uzq‚ ÜUÚ„ì-Ëw¾tu™u fhu Au, ‚u{ Ý: y{tht
{txu LçÎí²}æì-…h{uïh y™u …ð™™t (Ëw¾) f{o «t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su{ {t‚t-r…‚t rð™t Ëk‚t™tu™u, „tuðt¤ rð™t …þwytu™u ‚Útt hts˼t rð™t «òytu™u
Ëw¾ «t Út‚wk ™Úte, ‚u{ rðãt y™u …wÁ»ttÚto rð™t (ftuE™u) Ëw¾ «t Út‚wk ™Úte. (2)
ÿÕÊfi ŸÊ Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ÿÕÊfi L§º˝Áp∑§fiÃÁÖ ÿÕÊ ÁflEfi ‚¡Ê·fi‚—H§3H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ ç}æ~æ:-r{ºt y™u «tý ±L‡æ:-W¥t{ W…Œuüt y™u WŒt™, ²ƒæ-su{ LÎí:-
…h{uïh Ý:-y{™u ç™ÜïU„ç„-¿tt™Þwõ‚ fhu Au; ²ƒæ-su{ ç±Eï-Ëðo ¨…æﯨ:-MðË{t™ «er‚
Ëuð™ fh™th rðît™s™tu rðãtytu™u òý™tht ntuÞ Au, ‚u{ ÞÚttÚto ðõ‚t {™w»Þ Ëðo™u rðãtÞwõ‚
fhu. (3)
¼tðtÚto : su{ Ëðo™u (‚u{) rðît™tu™u …ý r{ºt‚t y™u ©uc yt[hý Äthý fhe™u, Ëðo {™w»Þtu™u
{txu ËíÞ rðãtytu™tu W…Œuþ fhðtu òuEyu.
su{ …h{uïhu ðuŒ îtht Ë{M‚ rðãtytu™u «ftrþ‚ fhu÷ Au, ‚u{ yæÞt…ftuyu Ëðo {™w»Þtu™u
rðãtÞw
Éøðu õ‚ Œfhðt
¼t»ÞòuEyu. (3) 213
 ªÊÕ¬fiÁâ ◊œ¬fiÁâ L§º˝¢ ¡∂UÊfi·÷·¡◊˜– Ãë¿¢ÿÊ— ‚ÈÆêŸ◊Ëfi◊„H§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u xææƒÐç„}æì-M‚wr‚ fh™th™t …t÷f, }æï{-Ðç„}æì-Þ¿t y™u …rðºt
…wÁ»ttu™tk …t÷f, …Hæ¯|æ﯅}æì-su™t Ëw¾™u {txu ¼u»ts = yti»tÄ ntuÞ, ‚u LÎí}æì-…h{uïh™tu yt©Þ
fhe™u, „„ì-‚u rð¿tt™ y™u à梲æï:-ÔÞtðntrhf, ËtkËtrhf Ëw¾Úte …ý ¨é}Ý}æì-{tuût™t Ëw¾™e §ü}æãï-
Þt[™t fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (4)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ, M‚wr‚ytu, Äthýtð‚e ƒwrØytu y™u Œw:¾ r™ðthf yti»trÄytu™u
«t fhtð™th rðît™ rð™t ‚Útt «týtÞt{ rð™t rð¿tt™, ËtkËtrhf Ëw¾ ‚Útt {tuût Ëw¾™u «tÂ
fhe þf‚t ™Úte. (4)
ÿ— ‡ÊÈÆ∑˝§ ßfifl ‚ÍÿÊ¸ Á„⁄UfiáÿÁ◊fl ⁄UÊøfiÃ– üÊcΔUÊfi ŒflÊŸÊ¢ fl‚Èfi—H§5H
…ŒtÚto : ²:-su …qðtuoõ‚ Áÿ Ëu™t…r‚ ¨ê²ü: àæéÜíU §±-þw¢ = ‚usMðe, þwØ ¼tMfh-ËqÞo Ë{t™
çãÚ‡²ç}æ±-Ëwðýo Ë{t™ «er‚fthf, Îï ± æÝæ}æì - Ëðo rðît™tu y™u …]rÚtðe ytrŒ™t {æÞ{tk
ŸæïcÆ:-yíÞw¥t{ ±¨é:-Ë{M‚ «týe {tºt™u ðËtð™th Úæï-«er‚fthf ntuÞ, ‚u™u Ëu™t…r‚ ƒ™tððtu
òuEyu. (5)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu fu-su{ …h{uïh Ëðo «ftþtu™tu «ftþf, yt™kŒeytu{tk
yt™kŒe, ©uctu{tk ©uc, W¥t{tu{tk W¥t{, Œuðtu{tk-rðît™tu{tk Œuð-rðît™ y™u ytÄthtu™tu ytÄth Au;
‚u{ ˼tæÞût «ftþðt™tu{tk «ftþðt™, LÞtÞftheytu{tk LÞtÞfthe, yt™kŒ Œt‚tytu{tk yt™kŒŒtÞf,
©uc Mð¼tððt¤tytu{tk ©uc Mð¼tððt¤tu, rðît™tu{tk rðît™ y™u r™ðtË fhtð™thtytu{tk r™ðtË
fhtð™th ntuðtu òuEyu. (5)
‡Ê¢ Ÿfi— ∑§⁄U®Ràÿfl¸®fiÃ ‚Èƪ¢ ◊·Êÿfi ◊cÿfi– ŸÎèÿÊ ŸÊÁ⁄UfièÿÊ ªflfiH§6H
…ŒtÚto : su Áÿ Mðt{e Ý:-y{the ¥±ü„ï-yï-½tuzt òr‚ }æï¯æ²-{u»t-½uxtk òr‚ }æïc²ï-½uxtk-
ƒfhtk Ýë|²:-{™w»Þ òr‚ ÝæçÚ|²:-†e òr‚ y™u xæ±ï-„tÞ òr‚™u {txu ¨éxæ}æì-Ëh¤ àæ}æì-Ëw¾™u
ÜUÚç„-r™hk‚h fhu ‚u™u s LÞtÞtÄeþ ƒ™tððtu òuEyu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, MðÞk™t ‚Útt …tu‚t™tk y™u …htÞt {™w»Þtu™tk ‚Útt …þwòr‚™tk Ëw¾™u {txu
Eïh™e «tÚto™t, rðît™tu™tu ËnÞtu„, «týtu™tu ÞÚttur[‚ W…Þtu„ y™u …wÁ»ttÚto fhðtu òuEyu. (6)
•S◊ ‚Êfi◊ ÁüÊÿ◊Áœ ÁŸ œfiÁ„ ‡ÊÃSÿfi ŸÎÆáÊÊ◊˜– ◊Á„ üÊflfiSÃÈÁflŸÎÆêáÊ◊˜H§7H
214 y™u ˼tæÞût ! yt… ¥S}æï-y{tht {txu yÚtðt
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-Ëðo Ëw¾«t…f s„Œeïh
y{tht{tk àæ„S²-ƒnw s Ýë‡ææ}æì-ðeh…wÁ»ttu™t „éç±Ýë}‡æ}æì-y™uf «fth™t Ä™ }æçã-…qßÞ yÚtðt
ƒnw s Ÿæ±:-rðãt™wk ©ðý y™u çŸæ²}æì-htßÞ÷û{e™wk ¥ç{ çÝ{ïçã-MÚtt…™ fhtu. (7)
214 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ Eïh™e f]…t, ˼t…r‚™e ËntÞ‚t y™u …tu‚t™t …wÁ»ttÚto rð™t
…qýo rðãt, …þw, [¢ð‚eo htßÞ y™u ÷û{e «t fhe þf‚t ™Úte. (7)
◊Ê Ÿfi— ‚Ê◊¬Á⁄U’ÊœÊ ◊Ê⁄UÊfiÃÿÊ ¡È„È⁄UãÖ •Ê Ÿfi ßãŒÊ flÊ¡fi ÷¡H§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îæï-ËwrþûttÚte ytÿo fh™th ˼tæÞût ! Ý:-y{™u ¨æï}æÐçÚÏææ{:-su W¥t{ …ŒtÚttuo™u
Ëðo he‚u Œqh fh™tht rðhtuÄe {™w»Þtu y{tht …h }ææ …éãéÚ‹„-«ƒ¤ ™ ƒ™u; ‚Útt ¥Ú愲:-su Œt™
ytrŒ Ä{ohrn‚ þºtw nXt„úne Au, ‚uytu Ý:-y{tht yu þºtwytu™u ±æ…ï-ÞwØ{tk …htßÞ fhðt ¥æ|æ…-
Ëthe he‚u Þwõ‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yr‚ ©uc ƒ¤™t ËnÞtu„Úte y™u ÞwØÚte Ëðo Œwü þºtwytu™u S‚e™u,
ËíÞ LÞtÞÚte Þwõ‚ htßÞ™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. (8)
ÿÊSÃfi ¬˝¡Ê •◊ÎÃfiSÿ ¬⁄Ufi|S◊ãœÊ◊fiãŸÎÆÃSÿfi–
◊ÍÆhʸ ŸÊ÷Êfi ‚Ù◊ flŸ •Ê÷Í·fiãÃË— ‚Ê◊ flŒ—H§9H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-rð¿tt™ «Œt‚t, ±ïÝ:-f{™eÞ = ËwkŒh MðY…, }æêhæü-Ëðtuo¥t{ ! ‚wk «„S²-
ËíÞ MðY… y™u ËíÞr«Þ ¥}æë„S²-™tþ hrn‚, Ýæ|ææ-ÂMÚth Ëw¾™t ƒkÄ™ Y…, ±æ}æÝì-LÞtÞ
y™u yt™kŒ{Þ MÚtt™{tk ð‚o{t™ Eïh™e Ë{t™ LÞtÞfthe, „ï-‚the ²æ:-su Ðí…æ:-«ò Au, ‚u™u
¥æ|æꯋ„è:-Ëðo «fthÚte ¼q»týÞwõ‚-y÷kf]‚ fhðt™e ±ïÝ:-RåAt fh y™u ‚u™u ±ïÎ:-Ëðo rðãtytu
«t fhtð. (9)
¼tðtÚto : ßÞtk {™w»Þ yrî‚eÞ Eïh™tu y™u ‚u™t W…tËf Ëu™t…r‚™tu yt©Þ „úný fhu
Au, íÞtk ‚u™u ÷uþ {tºt …ý Œw:¾ «t Út‚wk ™Úte.
su{ …h{uïh y™u ˼t…r‚ ©uc yt[hýðt¤t {™w»Þtu™u Au, ‚u{ «òs™tuyu …ý …h{uïh
y™u ˼t…r‚™e r™íÞ ft{™t fhðe òuEyu. ‚u™e ft{™t rð™t rðM‚]‚ Ëw¾ fŒtr… Ëk¼ð Út‚wk
™Úte.-«t Út‚wk ™Úte. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Áÿ þ猙t yÚto™wk ðýo™, Ëðo Ëw¾tu™wk «r‚…tŒ™, r{ºt‚t™wk yt[hý,
…h{uïh y™u ˼tæÞût™t yt©ÞÚte Ëw¾tu™e «trÂ, yuf Eïh™e s W…tË™t, …h{ Ëw¾™e «trÂ
y™u ˼tæÞût™tu yt©Þ fnu÷ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚
òýðe òuEyu. (43)
Ëqõ‚-44
•ªA ÁflflfiSflŒÈÆ·‚fiÁpòÊ¢ ⁄UÊœÊfi •◊àÿ¸–
•Ê ŒÊ‡ÊÈ·fi ¡ÊÃflŒÊ fl„Ê àfl◊lÊ ŒflÊ° ©Ufi·’ȸœfi—H§1H
ÉøðuŒ¼t»Þ 215
 …ŒtÚto : nu ç±±S±„ì-Mð«ftþ MðY… y™u rðãt«ftþÞwõ‚, ¥}æy²ü-{hýÄ{oÚte hrn‚, ËtÄthý
{™w»Þ Mð¼tðÚte rð÷ûtý, …愱ïÎ:-Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™u òý™th y™u «t fh™th ¥xÝï-
s„Œeïh y™u rðît™T ! suÚte (y±}æì) yt… ¥l-yts Îæàæé¯ï-…wÁ»ttÚteo {™w»Þ {txu ©¯¨:-«t‚:ft¤Úte
ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ ç±±S±„ì-ËqÞo Ë{t™ «ftrþ‚ Úæ{:-Ä™ «Œt™ fhtu Atu, ‚u yt… ©¯Ïæéü{:-«t‚:ft¤{tk
ò„™th rðît™tu™u ¥æ±ã-Ëthe he‚u «t fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Eïh™e yt¿tt™tk …t÷™ {txu …tu‚t™t …wÁ»ttÚtoÚte Eïh™e y™u yt¤Ë
hrn‚ W¥t{ rðît™tu™tu yt©Þ ÷E™u, [¢ð‚eo htßÞ, rðãt y™u ©e = ÷û{e «t fhðe òuEyu.
Ë{M‚ rðãtytu™t ¿tt‚t = òý™th rðît™ s™, …h{ ©uc „wýtuÚte Þwõ‚ su ©uc f{o Mðefth
fhðt ÞtuøÞ Au, ‚u™u r™íÞ fhu, su Œwü f{o Au, ‚u fŒtr… ™ fhu. (1)
¡Èc≈Ê Á„ ŒÍÆÃÊ •Á‚fi „√ÿflÊ„ŸÊ˘ÇŸfi ⁄U®RÕË⁄Ufiäfl⁄UÊáÊÊfi◊˜–
‚¡Í®⁄U®R|‡flèÿÊfi◊ÈÆ·‚Êfi ‚ÈÆflËÿ¸®fi◊S◊ œfiÁ„ üÊflÊfi ’ÎƄØH§2H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-htßÞrðãt{tk rð[ûtý rðît™T ! çã-su fthýÚte yt… …écÅ:-«ËL™ «f]r‚
y™u Îê„:-þºtwytu™u ‚t… fhtð™th ƒ™e™u ¥Š±Úæ‡ææ}æì-y®nË™eÞ Þ¿ttu™u rËØ fh™th Atu, Úƒè:-
«þkË™eÞ hÚtÞwõ‚ Atu, ãò±æãÝ:-yt…ðt ÞtuøÞ ðM‚wytu™u «t Út™th Atu, ¨…ê:-…tu‚t™t Ë{t™™wk
Ëuð™ fh™th ¥ç¨-Atu; yuÚte ¥S}æï-y{tht{tk ¥çE|²æ}æì-ðtÞw y™u s¤Úte ©¯¨æ-«t‚:ft¤{tk
rËØ fhu÷e rðãtÚte rËØ fhu÷ Ïæëã„ì-{nt™ ¨é±è²ü}æì-W¥t{ …ht¢{fthf Ÿæ±:-Ëðo rðãt™t ©ðý™t
fthý yL™™u {ïçã-Äthý fhtu. (2)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ rðît™tu™t Ëk„ rð™t Ë{M‚ rðãt™u «t fhe™u, þºtw …h rðsÞ,
W¥t{ …ht¢{ y™u [¢ð‚eo (htßÞ) ytrŒ™e ÷û{e «t fhe þf‚tu ™Úte y™u yÂø™™tu s¤
ytrŒ™e ËtÚtu ËkÞtu„ fÞto rð™t W¥t{ ÔÞðnthtu™e rËrØ …ý «t fhe þf‚tu ™Úte. (2)
•lÊ ŒÍÆâ flÎfiáÊË◊„ fl‚Èfi◊ÁÇŸ¥ ¬ÈfiL§Á¬˝ÿ◊˜–
œÍÆ◊∑fi§Ã颮 ÷Ê´fi§¡Ë∑¢§ √ÿÈfi|c≈U·È ÿôÊÊŸÊfi◊äfl⁄U®RÁüÊÿfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : y{u ¥l-yts-{™w»Þ sL{ ‚Útt rðãt™t «tr Ë{Þ™u «t ÚtE™u òéçcůé-y™uf
«fth™e ft{™tytu{tk |ææ«…èÜU}æì-ft{™tytu™t «ftþ ²¿ææÝæ}æì yÂø™ntuºtÚte ÷E™u yï{u½ ËwÄe
y™u Þtu„ W…tË™t ¿tt™ ‚Útt rþÕ…rðãtY… Þ¿ttu™t {æÞ{tk, ¥Š±ÚçŸæ²}æì-®nËthrn‚ Þ¿ttu™e ©e-
þtu¼tY…, {ê}æÜïU„é}æì-su™tu Äq{ s æðòY… Au. ±¨é}æì-Ëðo rðãtytu™tu r™ðtË y™u …w»f¤ Ä™™e
«tr™tu nu‚w, ÐéLçÐí²}æì-y™uftu™u r«Þ, Îê„}æì-…ŒtÚttuo™u Œqh …ntU[tz™th ¥çxÝ}æì-¼tir‚f yÂø™™e
Ë{t™ rðît™ Œq‚™tu ±ë‡æè}æãï-yk„efth216 fheyu-Mðefth fheyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðãt, htßÞ y™u Ëw¾™e «tr {txu [thuÞ ðuŒtu™t ¿tt‚t rðît™™u Œq‚
ƒ™tðe™u, y™uf „wýtuÚte Þwõ‚ ntuðt™t fthýu, y™uf „wýtu™e «tr fhtð™the rðãw‚T™tu Mðefth
216 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhe™u Ëðo ftÞtuo™u rËØ fhðt òuEyu. (3)
üÊcΔ¢ ÿÁflficΔ◊ÁÃfiÁÕ¢ SflÊfi„Èâ ¡Èc≈¢ ¡ŸÊfiÿ ŒÊ‡ÊÈ·fi–
ŒflÊ° •ë¿Ê ÿÊÃfifl ¡ÊÃflfiŒ‚◊ÁÇŸ◊Ëfi›U √ÿÈfiÁc≈·ÈH§4H
…ŒtÚto : nwk òéçcůé-rðþu»t ¼ýðt ÞtuøÞ RåAtytu™e ²æ„±ï-«tr {txu Îæàæé¯ï-Œt‚t, …Ýæ²-
ÄtŠ{f rðît™ {™w»Þ™u {txu, ŸæïcÆ}æì-yr‚ W¥t{, ²ç±cÆ}æì-yr‚ ƒ¤ðt™, …écÅ}æì-rðît™Úte «ËL™
y™u Ëurð‚ S±æãé„}æì-Ëthe he‚u ƒtu÷tðe™u, ËíÞfth ÞtuøÞ, …愱ïΨ}æì-Ë{M‚ …ŒtÚttuo{tk ÔÞtÂ,
¥ç„çƒ}æì-Ëuðt fhðt ÞtuøÞ ¥çxÝ}æì-yÂø™ Ë{t™ rðã{t™ Ëßs™ yr‚rÚt y™u Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýtuÞwõ‚
rðît™tu™tu ¥ÓÀ-Ëthe he‚u Ëífth fÁk. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ©uc, Ä{oY…e ƒ¤Þwõ‚, Ëðo rðît™tu îtht Ëífth …t{u÷, «ËL™
Mð¼tðÞwõ‚ y™u Ëðo™tu W…fth fh™th rðît™ yr‚rÚtytu™tu Ëífth fhðtu òuEyu, suÚte Ëðo™wk
rn‚ ÚttÞ Au. (4)
SÃÁflcÿÊÁ◊ àflÊ◊„¢ ÁflEfiSÿÊ◊Îà ÷Ê¡Ÿ–
•ÇŸfi òÊÊÃÊ⁄Ufi◊◊Îï Á◊ÿäÿ ÿÁ¡ficΔ¢ „√ÿflÊ„ŸH§5H
…ŒtÚto : ¥}æë„-yrð™tþe MðY…, |ææï…Ý-…t÷™f‚to, ç}æ²ïŠ²-«{tý fh™th, ãò±æãÝ-ytŒt™-
«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th, ¥xÝï-…h{uïh ¥ã}æì-nwk ç±ES²-Ëðo s„‚™t ~ææ„æÚ}æì-hûtf,
²ç…cÆ}æì-yíÞk‚ Þs™ fh™th-…qs™eÞ, ¥}æë„}æì-r™íÞ MðY… y±æ-‚the s S„ç±c²æç}æ-M‚wr‚
fheþ. (5)
¼tðtÚto : rðît™tuyu; Ëðo s„‚™t hûtf, {tuût «Œt‚t, rðãt, ft{ ‚Útt yt™kŒ™t Œt‚t y™u
Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ …h{uïh™u Atuze™u yLÞ ftuE™wk …ý Eïh™tk Y…{tk yt©Þ ‚Útt M‚wr‚ fŒe
…ý fhðe òuEyu ™rn. (5)
‚ÈƇʢ‚Êfi ’ÊÁœ ªÎáÊÃ ÿfiÁflcΔK ◊œÈfiÁ¡u— SflÊfi„È×–
¬˝S∑§fiáflSÿ ¬˝ÁÃ⁄UãŸÊÿÈfi¡Ë¸fl‚fi Ÿ◊SÿÊ ŒÒ√ÿ¢ ¡Ÿfi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu ²ç±cÆK-yíÞk‚ ƒ¤ðt™, Ý}æS²-…qsðt ÞtuøÞ rðît™, }æ{éç…u:-{Äwh ¿tt™Y…
rsbtÞwõ‚, ¨éà梨:-W¥t{ M‚wr‚Úte «þkrË‚, S±æãé„:-Ëw¾…qðof ytbt™-ƒtu÷tððt ÞtuøÞ, ÐíSÜU‡±S²-
W¥t{ {uÄtðe rðît™™t …豨ï-Sð™™u {txu, ¥æ²é:-Sð™™u Ðíç„ÚÝì-Œw:¾tuÚte …th fh‚t, su yt…
xæë‡æ„ï-ËíÞ™e M‚wr‚ fh‚t {™w»Þ™t {txu þt†tu™tu Ïææïç{-ƒtuÄ fhtu; y™u suÚte Îñò}æì-rðît™tu™tk
Wí…L™ ÚtÞu÷ …Ý}æì-{™w»Þ™e hûtt fhtu Atu, yuÚte Ëífth™u ÞtuøÞ Atu. (6)
¼tðtÚto : Ëðo {™w » Þtu y u , Ëðo Ú te ©u c ntu ð t™t fthýu ™{Mfth fhðt Þtu ø Þ rðît™
ÉøðuŒ¼t»Þ 217
{™w»Þ™tu Ëífth fhðtu òuEyu. yu he‚u yu™tu yt©Þ fhe™u Ëk…qýo ytÞw y™u rðãt «t fhðe
òuEyu. (6)
„ÊÃÊfi⁄U¢ ÁflEflfiŒ‚¢ ‚¢ Á„ àflÊ Áfl‡Êfi ßãœÃfi–
‚ •Ê flfi„ ¬ÈL§„Íà ¬˝øfiÂÊ˘ÇŸfi ŒflÊ° ß„ º˝flØH§7H
…ŒtÚto : nu ÐéLãê„-ƒnw s rðît™tuyu ƒtu÷tðu÷ ¥xÝï-rðrþü ¿tt™Þwõ‚ rðît™T ! Ðí™ï„¨:-
W¥t{ ¿tt™Þwõ‚ ç±àæ:-«ò su ãæï„æÚ}æì-nð™ f‚to ç±E±ïΨ}æì-Ë{M‚ Ëw¾ «t y±æ-yt…™u çã-
r™ùÞ…qðof ¨ç}æ‹{„ï-ËBÞfT «ftrþ‚ fhu Au; ¨:-‚u yt… §ã-yu ÞwØ ytrŒ ftÞtuo{tk W¥t{ ¿tt™ðt™
Îï±æÝì-þqhðeh rðît™tu™u ¥æ±ã-Ëthe he‚u «t Úttytu. (7)
¼tðtÚto : rðît™tu™t ËnÞtu„ rð™t «ò™u Ëw¾, rŒÔÞ„wýtu™e «tr y™u þºtwytu …h rðsÞ
«t Út‚tu ™Úte, yux÷t {txu Ëðo {™w»Þtuyu ‚u™u «Þí™Úte rËØ fhðt òuEyu. (7)
‚ÁflÃÊ⁄Ufi◊ÈÆ·‚fi◊|‡flŸÊ ÷ªfi◊ÁÇŸ¢ √ÿÈfi|c≈U·ÈÆ ˇÊ¬fi—–
∑§áflÊfi‚SàflÊ ‚ÈÆÂÊfi◊Ê‚ ßãœÃ „√ÿflÊ„¯ Sfläfl⁄UH§8H
…ŒtÚto : nu S±Š±Ú-W¥t{ Þ¿tðt¤t rðît™ ! su ¨é„¨æï}ææ:-W¥t{ …ŒtÚttuo™u rËØ fh‚t ÜU‡±æ¨:-
{uÄtðe rðît™tu òéçcůé-ft{™tytu{tk ¨ç±„æÚ}æì-ËqÞo «ftþ ©¯¨}æì-«t‚:ft¤ ¥çEÝæ-ðtÞw y™u
s¤ |æxæ}æì-yiïÞo ¥çxÝ}æì-rðãw‚T) ÿæ²:-htrºt y™u ãò±æã}æì-ntu{ fhðt ÞtuøÞ ÿÔÞtu™u «t fhtð™th
y±æ-yt…™u ¨ç}æ‹{„ï-Ëthe he‚u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u yt… …ý ‚u™u «ftrþ‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ëðo r¢Þtytu{tk rŒðË-ht‚ («Þí™Úte) ËqÞo ytrŒ …ŒtÚttuo™tu ËBÞfT «Þtu„
fhe™u, ðtÞw y™u ð»tto™e þwrØ fh™th rþÕ… ytrŒ Ë{M‚ ftÞtuo fhðt òuEyu.
rðît™tu™t Ëk„ rð™t „wý™t ¿tt™™t y¼tð™t fthýu ftuE …ý r¢Þt™e rËrØ fhe þft‚e ™Úte. (8)
¬ÁÃs¸®fiäfl⁄UÊáÊÊ◊ÇŸfi ŒÍÆÃÊ Áfl‡ÊÊ◊Á‚fi–
©U·’ȸœ •Ê flfi„ ‚Ê◊fi¬ËÃÿ ŒflÊ° •l SflºÎ¸‡Êfi—H§9H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! su yt… çã-r™ùÞ…qðof ¥Š±Úæ‡ææ}æì-Þ¿t y™u ç±àææ}æì-«òytu™t
Ðç„:-…t÷f ¥ç¨-Atu, yuÚte yt… ¥l-yts ¨æï}æÐ脲ï-y{]‚Y…e hË™t …t™ Y… ÔÞðnth {txu
©¯Ïæéü{:-«t‚:ft¤{tk ò„]‚ Út™th S±öüàæ:-rðãtY…e
218 ËqÞo™t «ftþÚte ÞÚttð‚T r™nt¤ðt ÞtuøÞ Îï±æÝì-
rðît™ y™u rŒÔÞ„wýtu™u ¥æ±ã-«t fhtu. (9)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ytrŒ rðît™ rðãt yæÞÞ™ y™u «ò…t÷™ ytrŒ Þ¿ttu™e
hûtt {txu «òytu{tk rŒÔÞ„wýtu™u r™íÞ «ftrþ‚ fhu. (9)
218 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •ÇŸ ¬Íflʸ •ŸÍÆ·‚Êfi Áfl÷Êfl‚Ê ŒËŒÕfi ÁflEŒfi‡Ê¸Ã—–
•Á‚ ª˝Ê◊ficflÁflÃÊ ¬ÈÆ⁄UÊÁ„ÃÊ˘Á‚fi ÿôÊ·ÈÆ ◊ÊŸÈfi·—H§10H
…ŒtÚto : nu ç±|æ汨æï-rðþu»t Œer™u ðËtð™th, ¥xÝï-rðãt™u «t fh™th rðît™T ! ç±EÎàæü„:-
Ëðo™u òuðt ÞtuøÞ yt… Ðê±æü:-…qðo ÔÞ‚e‚ ¥Ýé-…ùt‚T ©±¨:-¼rð»Þ™e-ytð™the y™u ð‚o{t™ W»tt
= «¼t‚ y™u ht‚-rŒðËtu™u ÎèÎïƒ-òýe™u yuf ûtý …ý ÔÞÚto ™ ðe‚tðu. yt… s xæíæ}æï¯é-{™w»Þtu™t
r™ðtË ÞtuøÞ „t{tu{tk ¥ç±„æ-hûtt fh™th ¥ç¨-Atu y™u ²¿æï¯é-yï{u½Úte ÷E™u rþÕ… …ÞoL‚
r¢Þtytu{tk }ææÝé¯:-{™w»Þ-ÔÞÂõ‚ ÐéÚæïçã„-Ëðo ËtÄ™tu îtht Ëðo Ëw¾tu™u rËØ fh™th ¥ç¨-Atu.
¼tðtÚto : rðît™tu Ëðo rŒðËtu{tk yuf …ý ûtý ÔÞÚto ™ rð‚tðu. Ëðo rŒðËtu™u Ëðtuo¥t{ ftÞtuo
fhðt {txu òýu. yu he‚u ‚u™u òýe™u r™hk‚h «ò hûtf y™u Þ¿ttu™t f‚to ƒ™u. (10)
ÁŸ àflÊfi ÿôÊSÿ ‚ÊœfiŸ◊ÇŸ „ÊÃÊfi⁄U◊ÎÆ|àfl¡fi◊˜–
◊ŸÈÆcflgÆfl œË◊Á„ ¬˝øfi¢ ¡Ë⁄U¢ ŒÍÆÃ◊◊fiàÿ¸◊˜H§11H
…ŒtÚto : nu Îï±-rŒÔÞ rðãt Ëk…L™, ¥xÝï-¼tir‚f yÂø™ Ë{t™ W¥t{ …ŒtÚttuo™wk Ëk…tŒ™ fh™th
{uÄtðe = ƒwrØ{t™ rðît™T ! y{u ²¿æS²-ºtý «fth™t Þ¿t™t ¨æ{Ý}æì-{wÏÞ ËtÄf ãæï„æÚ}æì-nð™
fh™th y™u „úný fh™th «çy±…}æì-Þ¿t ËtÄf Ðí™ï„¨}æì-W¥t{ rð¿tt™Þwõ‚ …èÚ}æì-ðu„ðt™T ¥}æy²ü}æì-
ËtÄthý {™w»Þ Mð¼tðÚte hrn‚ y™u MðY…Úte r™íÞ Îê„}æì-«þkË™eÞ ƒwrØÞwõ‚ y™u …ŒtÚttuo™u Œuþ-
ŒuþtL‚h{tk «t fhtð™th y±æ-yt…™u }æÝéc±„ì-{™™þe÷ {™w»Þ™e Ë{t™ çÝ{è}æçã-r™hk‚h Äthý fhu.
¼tðtÚto : ytX{t {kºtÚte ¨é„¨æï}ææ¨: y™u ÜU‡±æ¨:-yu ƒu …Œtu™e y™wð]r¥t Au. rðît™ ™-
y™u ÿÔÞ-Ët{„úe rð™t Þ¿t™e rËrØ fhe þft‚e ™Úte. (11)
ÿgflʟʯ Á◊òÊ◊„— ¬ÈÆ⁄UÊÁ„ÃÊ˘ãÃfi⁄UÊ ÿÊÁ‚fi ŒÍÆàÿfi◊˜–
Á‚ãœÊfiÁ⁄Ufl ¬˝SflfiÁŸÃÊ‚ ™§◊¸ÿÊ˘ÇŸ÷˝¸Êfi¡ãÃ •ø¸ÿfi—H§12H
…ŒtÚto : nu ç}æ~æ}æã:-r{ºttu{tk {nt™ …qs™eÞ rðît™T ! yt… {æÞMÚt ƒ™e™u Îêy²}æì-Œq‚ f{o™u
²æç¨-«t fhtu Atu. su ¥xÝï:-ytí{t™e 程{æïçÚ±-Ë{wÿ Ë{t™ ÐíS±çÝ„æ¨:-þçŒ fh‚e ª}æü²:-
÷nuhtu ¥xÝï:-yÂø™™t Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t Îêy²}æì-Œq‚™t Mð¼tð™u ²æç¨-«t Úttytu Atu, ‚u yt…
y{tht Ëífth™u ÞtuøÞ fu{ ™ ntuE þftu ?
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ …h{uïh Ëðo {™w»Þtu™t r{ºt, …qßÞ, …whturn‚ y™u yL‚Þto{e
ƒ™e™u Œq‚™e Ë{t™ yL‚htí{t{tk ËíÞ y™u yËíÞ f{o™u òýu Au, yu s he‚u Eïh™e
y™k‚ ŒerÂytu-ßðt¤tytu rð[thu Au, ‚u s s„Œeïh Ëðo™t Äthýf‚to, hûtf, …t÷f, LÞtÞfthe,
{nthts y™u Ëðo™t îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au, ‚u{ W¥t{ Œq‚ Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 219
(yu{ ‚{u òýtu). (12)
üÊÈÆÁœ üÊÈfià∑§áʸ flÁqfiÁ÷Œ¸flÒ⁄UfiÇŸ ‚ÿÊflfiÁ÷—–
•Ê ‚ËfiŒãÃÈ ’Á„¸Á·fi Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê ¬˝ÊfiÃÿʸflÊfiáÊÊ •äfl⁄U◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu ŸæéyÜU‡æü-©ðý fh™th, ¥xÝï-rðãt «ftþf rðît™T ! yt… «er‚…qðof ¨²æ±ç|æ:-
Ë{t™ òý™th (s™th) ±ç‹ãç|æ:-ËíÞt[th™tu ¼th ðn™-Äthý fh™th {™w»Þ ytrŒ Îï±ñ:-rðît™tu
y™u rŒÔÞ„wýtu Þwõ‚ ¥S}ææÜU}æì-y{the ðt‚toytu™u Ÿæéç{-Ëtk¼¤tu, ‚{u y™u y{u ç}æ~æ:-Ëðo™t rn‚fthe
¥²ü}ææ-LÞtÞtÄeþ, Ðí愲æü±æ‡æ:-«r‚rŒ™ …wÁ»ttÚtoÚte Þwõ‚ ¨±ïü-Ëðo ¥Š±Ú}æì-y®nË™eÞ …qðtuoõ‚
Þ¿t™u «t ÚtE™u Ïæ<ãç¯-W¥t{ ÔÞðnth{tk ¥æ¨è΋„é-¿tt™™u «t Úttytu y™u ÂMÚt‚ hntu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtu, Ë{M‚ ©ðý rðãtytu{tk yÇÞM‚ ÄtŠ{f ÷tuftu™u hts ftÞtuo{tk r™Þwõ‚
fhu. rðît™ ÷tuftu Ëwrþrût‚ f{o[theytuÚte Ëðo ftÞtuo rËØ fhtðu. ËŒt yt¤þ™tu íÞt„ fhe™u r™hk‚h
…wÁ»ttÚto fhðt{tk «Þí™þe÷ hnu ‚u™t rð™t ÔÞðnth y™u …h{tÚto™t ftÞtuo rËØ Út‚t ™Úte. (13)
ÔÊÎÆáflãÃÈÆ SÃÊ◊¯ ◊L§Ãfi— ‚ÈƌʟfiflÊ˘ÁÇŸÁ¡uÊ ´fi§ÃÊflÎœfi—–
Á¬’fiÃÈÆ ‚Ê◊¢ flLfi§áÊÊ œÎÆÃfl˝fiÃÊ˘|ÔflèÿÊfi◊ÈÆ·‚Êfi ‚¡Í—H§14H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ¥çxÝç…uæ:-su™e yÂø™ Ë{t™ þçŒ rðãtÚte «ftrþ‚ rsbt Au, «„æ±ë{:-
ËíÞ™t ðÄof, ¨éÎæݱ:-©uc Œt‚t }æL„:-rðît™tu ! yt… y{the S„æï}æ}æì-M‚wr‚ y™u LÞtÞ «ftþ™u
Ÿæ뇱‹„é-©ðý fhtu, yu s he‚u «r‚s™ («r‚rŒ™) ¨…ê:-Ë{t™ Ëuð™, ±L‡æ:-©uc, {넱í„:-ËíÞ
ðú‚™u Äthý fh™tht Ëðo {™w»Þs™ ©¯¨æ-«¼t‚ ¥çE|²æ}æì-ÔÞt…™þe÷ ˼t, Ëu™t, þt÷t, Ä{toæÞût
yæðÞwoytu™e ËtÚtu ¨æï}æ}æì-…ŒtÚto rðãtÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ yt™kŒY…e hË™wk çÐÏæ„é-…t™ fhtu. (14)
¼tðtÚto : (rðãt˼t), Ä{o˼t y™u hts˼t™t ËŒ™tu-„]ntu îtht su yt¿ttytu «ftrþ‚
fhðt{tk ytðu Au, ‚u™wk Ëðo {™w»Þtuyu ©ðý fhe™u, ‚Œ™wËth ËBÞfT yt[hý fhðwk òuEyu.
su ‚u ˼tytu™t ˼tËŒtu ntuÞ, ‚uytuyu …ý …ût…t‚ hrn‚ ƒ™e™u, «r‚rŒ™ Ëðuoyu {¤e™u
su{ yrðãt, yÄ{o y™u yLÞtÞ™tu ™tþ ÚttÞ, ‚u{ «Þí™tu fhðt òuEyu. (14)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ä{o™e «trÂ, Œq‚íð Ëk…tŒ™, Ëðo rðãtytu™wk ©ðý, W¥t{ ©e™e «trÂ,
©uctu™tu Ëk„, M‚wr‚ y™u Ëífth, …ŒtÚto rðãtytu, ˼tæÞût, Œq‚ y™u Þ¿t™wk y™wct™, r{ºt ytrŒ™wk
„úný, …hM…h {¤e™u Ëðo ftÞtuo™e rËrØ, W¥t{ ÔÞðnth{tk ÂMÚtr‚, …hM…h rðãt, Ä{o, hts˼tytu™u
Ëtk¼¤e™u y™wct™-yt[hý fhðwk fnu÷220 Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (44)

220 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëqõ‚-45
àfl◊fiÇŸ fl‚Í°Ó®Á⁄U„ L§º˝Ê° •ÊfiÁŒàÿÊ° ©UÖ
ÿ¡Êfi Sfläfl⁄U¢ ¡Ÿ¢ ◊ŸÈfi¡Êâ ÉÊÎì˝È·fi◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™ rðã{t™ rðît™T ! yt… §ã-yt ËkËth{tk ±¨êÝì-su [tuðeË
ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo…qðof rðãt «t fhu÷ …krz‚, LÎíæÝì-[w{t÷eË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo …t÷™ …qðof
rðãt «t fhu÷ {ntƒ¤ðt™ rðît™ y™u ¥æçÎy²æÝì-yz‚t÷eË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo …t÷™ …qðof
rðãt «t fhu÷ {ntrðît™ ÷tuftu™u ©„-y™u …ý Íæë„Ðíé¯}æì-Þ¿tÚte rËØ fhu÷ ½]‚™wk Ëuð™ fh™th,
}æÝé…æ„}æì-{™™þe÷ {™w»ÞÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ S±Š±Ú}æì-W¥t{ Þ¿t™u rËØ fh™tht …Ý}æì-…wÁ»ttÚto
{™w»Þtu™tu ²…-r™hk‚h Ëk„ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, …tu‚t™t …wºttu™u ytuAt{tk ytuAt …[eË ð»to™e ytÞw ËwÄe y™u yrÄfÚte
yrÄf yz‚t÷eË ð»to™e ytÞw ËwÄe ‚Útt yus «{týu fLÞtytu™u ytuAt{tk ytuAt Ëtu¤ ð»to™e
y™u yrÄfÚte yrÄf [tuðeË ð»to™e ðÞ ËwÄe ƒúñ[Þo™t …t÷™ …qðof …qýo rðãtÞwõ‚ y™u Ëwrþrût‚
fhe™u (yæÞÞ™ fhtðe™u íÞth…Ae) MðÞkðh ™t{f rðrÄÚte ‚u™tu rððtn fhðtu òuEyu, suÚte Ëðo
ËŒt Ëw¾e hnu. (1)
üÊÈÆc≈ËflÊŸÊ Á„ ŒÊ‡ÊÈ·fi ŒflÊ •fiÇŸ Áfløfi—–
ÃÊãòÊÙ¥Á„ŒÔfl Áªfl¸áÊSòÊÿfi|SòÊ¥‡ÊÃ◊Ê flfi„H§2H
…ŒtÚto : nu ÚæïçãÎE-ðu„ ytrŒ „wýÞwõ‚, çxæ±ü‡æ:-ðtýeytuÚte Ëurð‚, ¥xÝï-rðît™T ! y±}æì-
yt… yt ËkËth{tk su 籙:-rðrðÄ «fth™t þt†tuõ‚ ¿tt™Þwõ‚, ŸæécÅè±æÝ:-ÞÚttÚto™wk Ëuð™
fh™th, Îï±æ:-rŒÔÞ„wýðt™ rðît™ Îæàæé¯ï-Œt™þe÷ …wÁ»ttÚteo {™w»Þ™u {txu Ëw¾ «Œt™ fhu Au,
„æÝì-‚u ~æ²ô›àæ„}æì-¼qr{ ytrŒ ‚uºteË „wýðt¤t™u çã-r™ùÞ fhe™u ¥æ±ã-«t fhtu. (2)
¼tðtÚto : ßÞthu rðît™s™ rðãtÚteoytu™u ‚uºteË Œuð‚tytu (…]rÚtðe ytrŒ)™e rðãtytu™tu Ëtûtt‚T
fhtðu Au, íÞthu ‚uytu rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuoÚte y™uf W¥t{ ÔÞðnthtu™u rËØ fhe þfu Au. (2)
Á¬˝ÿ◊œflŒfiÁòÊflÖ¡ÊÃfiflŒÊ ÁflM§¬flØ–
•ÁXÆ⁄U®RSflã◊fiÁ„fl˝Ã ¬˝S∑fi§áflSÿ üÊÈœË „flfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu …愱ïÎ:-Wí…L™ …ŒtÚttuo™t ¿tt‚t, }æçã±í„-{nt™ðú‚Þwõ‚ rðît™T ! yt… çÐí²}æï{±„ì-
rðãt r«Þ ƒwrØ{t™ Ë{t™, ¥ç~汄ì-ºtý yÚtto‚T þheh, yLÞ «týe y™u {™ ytrŒ RrLÿÞtu™t
Œw:¾tuÚte hrn‚ Ë{t™, ç±Mб„ì-rðrðÄ «fth™t Œw:¾tuÚte hrn‚ Ë{t™, ç±Mб„ì-rðrðÄ «fth™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 221
Y…ðt™ Ë{t™, ¥çXÚS±„ì-yk„tu™t hËY… «tý Ë{t™, ÐíSÜU‡±S²-W¥t{ {uÄtðe {™w»Þ™t ã±}æì-
ytŒt™-«Œt™ yæÞÞ™-yæÞt…™ ÞtuøÞ ÔÞðnth™wk Ÿæéç{-©ðý fhtu, (3)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Ëðo™wk r«Þ fh™th, þtherhf, ðtr[f y™u {t™rËf Œtu»ttuÚte
hrn‚ ‚Útt y™uf rðãtytu™u «íÞût fhu÷ rðît™s™ …tu‚t™t «tý Ë{t™ Ëðo™u òýe™u, {™w»Þtu™t
r«Þ ftÞtuo™u rËØ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (3)
◊Á„fi∑§⁄Ufl ™§Ãÿfi Á¬˝ÿ◊fiœÊ •„ͷÖ
⁄UÊ¡fiãÃ◊äfl⁄UÊáÊÊfi◊ÁÇŸ¥ ‡ÊÈÆ∑˝§áÊfi ‡ÊÊÁø·ÊfiH§4H
…ŒtÚto : nu {ntrðît™tu ! }æçãÜïUÚ±:-su™t {nt™ rþÕ…rðãt™u rËØ fh™th rþÕ…e ntuÞ yuðt
çÐí²}æï{æ:-ËíÞrðãt y™u rðãtÚte «t fhtð™the {uÄtƒwrØÞwõ‚ yt… ¥Š±Úæ‡ææ}æì-…t÷™eÞ ÔÞðnth-
yt[hýY… f{tuo™e ª„²ï-hûttrŒ {txu àæéÜíïU‡æ þwØ, þe½úfthf àææï癯æ-‚usÚte Úæ…‹„}æì-«ftþ{t™
¥çxÝ}æì-«rËØ yÂø™ y™u rðãw‚T Y… yÂø™™e Ë{t™ ˼t…r‚™u ¥ãꯄ-W…Œuþ fhtu y™u ‚uÚte
©ðý fhtu. (4)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ ÄtŠ{f rðît™tu™t Ëk„ rð™t …h{ W¥t{ ÔÞðnthtu™e rËrØ fhe
þf‚t ™Úte, ‚uÚte Ëðoyu ‚u™t Ëk„Úte Ë{M‚ rðãtytu™u Ëtûtt‚T fhðe òuEyu. (4)
ÉÊÎÃÊfi„flŸ ‚ãàÿ◊Ê ©U ·È üÊÈfiœË Áª⁄Ufi—–
ÿÊÁ÷— ∑§áflfiSÿ ‚ÍÆŸflÊ „flãÃ˘flfi‚ àflÊH§5H
…ŒtÚto : nu ¨‹y²-Ëw¾tu™e r¢Þtytu{tk fwþ¤, Íæë„æã±Ý-Ä]‚™u Ëthe he‚u „úný fh™th rðît™ !
su{ ÜU‡±S²-{uÄtðe rðît™™t ¨êݱ:-…wºt, rðãtÚteo ¥±¨ï-hûttrŒ {txu ²æç|æ:-su ðuŒðtýeytuÚte
su y±æ-‚™u 㱋„ï-„úný fhu Au, ‚u yt… ©-…ý ‚u™tÚte ‚u™e §}ææ-yu «íÞûtfthf çxæÚ:-ðtýeytu™u
¨éŸæéç{-Ëthe he‚u ©ðý fhtu y™u „úný fhtu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yt ËkËth{tk rðŒw»te {t‚t, rðît™ r…‚t y™u y™w{t™ (= [thuÞ ðuŒtu™t
¿tt‚t) yt[tÞo îtht rþûtt y™u rðãt „úný fhe™u, …h{tÚto y™u ÔÞðnth™u rËØ fhe™u, rð¿tt™
y™u rþÕ…™e rËrØ fhðt{tk «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚uytu Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhu Au, yLÞ ™rn. (5)
àflÊ¢ ÁøfiòÊüÊflSÃ◊ „flfiãÃ ÁflˇÊÈ ¡ãÃflfi—–
‡ÊÊÁøc∑fi§‡Ê¢ ¬ÈL§Á¬˝ÿÊÇŸfi „√ÿÊÿ
222 flÊ…fiflH§6H
…ŒtÚto : ç™~æŸæ±S„}æ-yíÞk‚ yŒT¼w‚ y™u ©ðýtuÚte ÔÞwí…L™, ÐéLçÐí²-y™uftu™u ‚]r fh™th,
¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™ rðãtytu{tk ÔÞt…f rðît™ ! su …‹„±:-«týeytu-{™w»Þtu ç±ÿæé-«òytu{tk ±æïɱï-
222 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rðãt «tr fhtð™th ãòæ²-fhðt ÞtuøÞ …X™-…tX™Y… Þ¿t™u {txu su àææïç™cÜïUàæ}æì-su™wk yt[hý
…rðºt Au, ‚u y±æ}æì-yt…™u 㱋„ï-„úný fhu Au, ‚u yt… ‚u™u rðãt y™u rþûtt «Œt™ fhe™u þe½ú
rðît™ y™u þe÷Þwõ‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, y™uf „wýtuÞwõ‚ yÂø™™e Ë{t™ rðît™™u «t fhe™u rðãtytu™u „úný
fhðe òuEyu. (6)
ÁŸ àflÊ „ÊÃÊfi⁄U◊ÎÆ|àfl¡¯ ŒÁœ⁄U flfi‚ÈÆÁflûÊfi◊◊˜–
üÊÈà∑fi§áÊZ ‚¬˝ÕfiSÃ◊¢ Áfl¬˝Êfi •ÇŸ ÁŒÁflfiÁc≈U·ÈH§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï- ƒnw©w‚ Ëßs™-ËíÞ…wÁ»t ! ç±Ðíæ:-{uÄtðe rðît™ s™ çÎç±çcůé-
…rðºt yæÞÞ™-yæÞt…™ Y… r¢Þtytu{tk yÂø™ Ë{t™ su ãæï„æÚ}æì-„úný fthf, «çy±…}æì-}‚wytu™e
Ëk„‚ fh™th, ŸæéyÜU‡æü}æì-Ë{M‚ rðãtytu™wk ©ðý fh™th, ¨ÐíƒS„}æ}æì-yíÞk‚ rðãt rðM‚th
ËtÚtu ð‚o™th, ±¨é籜æ}æ}æì-…ŒtÚttuo™u ËBÞf òý™th y±æ-‚™u çÝÎç{Úï-Äthý fhu Au, ‚wk …ý ‚u™u
Äthý fh. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðãt «[th ytrŒ W¥t{ ftÞtuo™e rËrØ-«t fhðt {txu «Þí™ fhu Au,
[¢ð‚eo htßÞ™e Ëk…r¥t y™u rðãtY…e Ä™™u rËØ fhðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au, ‚uytu þtuf™u «tÂ
Út‚tk ™Úte. (7)
•Ê àflÊ Áfl¬˝Êfi •øÈëÿflÈ— ‚ÈÆÂÊfi◊Ê •Á÷ ¬˝ÿfi—–
’ÎÆ„jÊ Á’÷˝fiÃÊ „Áfl⁄UÇŸ ◊ûʸÓÊÿ ŒÊ‡ÊÈ·fiH§8H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™ rðã{t™ rðît™T ! su ‚w su{ r¢Þtytu{tk fwþ¤ Îæàæé¯ï-Œt‚t
{txu Ðí²:-yL™ Ïæëã„ì-{nt™ Ëw¾fthf ãç±:-ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚto y™u |ææ:-su «ftþfthf
r¢Þtytu™u ç±|æí„:-Äthý fh‚t ¨é„¨æï}ææ:-yiïÞoÞwõ‚ ç±Ðíæ:-rðît™tu y±æ-‚™u ¥|²™éÓ²±é:-Ëðo
«fthÚte «t ÚttÞ, ‚u{ ‚wk …ý ‚u™u «t Útt. (8)
¼tðtÚto : rðît™s™tu, suÚte {™w»Þtu™u W¥t{ Ëw¾ ÚttÞ ‚u™u rðþu»t rðãt y™u …heûtt îtht
«íÞût fhe™u ¢{…qðof Ëðo™u „úný fhtðu, suÚte ‚u™t Ëðo ftÞtuo rËØ ÚttÞ. (8)
¬˝ÊÃÿʸ√áÊfi— ‚„S∑Χà ‚Ê◊¬ÿÊfiÿ ‚ãàÿ–
ß„Êl ŒÒ√ÿ¢ ¡Ÿ¯ ’Á„¸⁄UÊ ‚ÊfiŒÿÊ fl‚ÊH§9H
…ŒtÚto : nu ¨ãSÜëU„-Ëðo™u rËØ fh™th, ¨‹y²-su Ëk¼s™eÞ r¢Þtytu{tk fwþ¤ rðît™tu{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 223
Ëßs™T ±¨æï-©uc „wýtu{tk ðË™th rðît™T ! ‚wk §ã-yu rðãt ÔÞðnth{tk ¥l-yts ¨æï}æÐï²æ²-
Ëtu{hË™t …t™ {txu Ðí愲æüÇæ:-«t‚:ft¤ …wÁ»ttÚto™u «t Út™th rðît™tu y™u Îñò}æì-rðît™tu{tk
fwþ¤ …Ý}æì-…wÁ»ttÚtoÞwõ‚ ÄtŠ{f {™w»Þ y™u Ïæ<ã:-W¥t{ ytË™™u ¥æ¨æβ-«t fh. (9)
¼tðtÚto : su ÷tuftu W¥t{ {™w»Þtu™u s W¥t{ ðM‚wytu «Œt™ fhu Au, ‚u «fth™t {™w»Þtu™tu
Ëk„ Ëðuoyu fhðtu òuEyu. ftuE …ý {™w»Þ rðãtðt™ y™u …wÁ»ttÚteo ÷tuftu™t Ëk„ y™u W…Œuþ
rð™t rŒÔÞ Ëw¾™u «t fhe þf‚t ™Úte. (9)
•flʸÜø¢ ŒÒ√ÿ¢ ¡Ÿ◊ÇŸ ÿˇfl ‚„ÍfiÁÃÁ÷—–
•ÿ¢ ‚Ê◊fi— ‚ȌʟflSâ ¬Êfià ÁÃ⁄UÊ•fiqK◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu ¨éÎæݱ:-W¥t{ Œt™þe÷ rðît™tu ! yt… ¨ãêç„ç|æ:-Ë{t™ ytbt™Þwõ‚ r¢ÞtytuÚte
¥±æü@}æì-ðu„ ytrŒ „wýðt¤t ½tuzt™u «t fh™th y™u fhtð™th, Îñò}æì-rŒÔÞ „wýtu{tk «ð]¥t,
ç„Úæï¥u²}æì-[tuh ytrŒ r‚hMfth fh™tht rŒðËtu{tk «rËØ, …Ý}æì-…wÁ»ttÚto{tk «fx ÚtÞu÷ {™w»Þ™e
Ðæ„-hûtt fhtu; y™u su{ ¥²}æì-su ¨æï}æ:-…ŒtÚttuo™tu Ë{qn Ëðo™t Ëífth {txu Au ‚Útt (¥xÝï-
rðît™) „}æì-‚u™u ‚wk …ý ²ÿ±-Ëífth{tk ËkÞwõ‚ fh. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu ËŒt Ëßs™tu™u ƒtu÷tðe™u ‚Útt ‚u{™tu Ëífth fhe™u Ëðo
…ŒtÚttuo™wk rðþu»t ¿tt™, ‚u™wk þtuÄ™ y™u ‚u™tu W…fth ÷uðt™wk ftÞo fhðwk òuEyu ‚Útt W¥thtu¥th (yrÄftrÄf)
‚u™u òýe™u ‚u rðãt™tu «[th …ý fhðtu òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðËw, Áÿ y™u ytrŒíÞtu™e „r‚ ‚Útt «{tý ytrŒ™wk «r‚…tŒ™ fhu÷
Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (45)
Ëqõ‚-46
∞·Ê ©U·Ê •¬Ífi√ÿʸ √ÿÈfië¿Áà Á¬˝ÿÊ ÁŒfl—– SÃÈÆ· flÊfi◊|‡flŸÊ ’ÎƄØH§1H
…ŒtÚto : nu rðŒwr»t ! su ‚wk su{ »¯æï-yu ¥Ðêòæü-™ …qðiof]‚t çα:-ËqÞo «ftþÚte Wí…L™ ÚtÞu÷e,
çÐí²æ-Ëðo™e «er‚ðÄof, ©¯æ:-Œtnr™r{¥tþe÷t Q»tt yÚtto‚T «¼t‚ðu¤t, Ïæëã„ì-{nt™ rŒðË™u «ftrþ‚
fhu Au, ‚u{ {™u òéÓÀç¨-yt™krŒ‚ fhu Au; y™u su{ ‚u ¥çEÝæ (¥çà±Ýæ-Ýæñ) ËqÞo y™u [kÿ{t™e
Ë{t™ yæÞÞ™ y™u W…Œuþ fh™the †eytu™t S„é¯ï-„wýtu™tu «ftþ fhu Au; ‚u{ nwk …ý ‚™u Ëw¾tu{tk
ðtË fhtðwk y™u ‚the «þkËt …ý fÁk. (1)
¼tðtÚto : su †eytu ËqÞo, [kÿ{t y™u 224W»tt™e Ë{t™ Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u
s (†eytu) yt™kŒ «t fhu Au, yLÞ ™rn. (1)
ÿÊ ŒdÊ Á‚ãœÈfi◊ÊÃ⁄UÊ ◊ŸÊÃ⁄UÊfi ⁄UÿËáÊÊ◊˜– ÁœÿÊ ŒflÊ flfi‚ÈÆÁflŒÊfiH§2H
224 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²æ-su Îdæ-Œw:¾tu™t ™tþf, 程{é}ææ„Úæ-Ë{wÿ y™u ™Œeytu™t
«{tý-fthf, }æÝæï„Úæ-{™™e Ë{t™ …th fh™tht, ç{²æ-f{oÚte Ú²è‡ææ}æì-Ä™™t Îï±æ-Œt‚t, ±¨éç±Îæ-
…w»f¤ Ä™™u «t fhtð™th yÂø™ y™u s¤™e Ë{t™ ð‚o{t™ yæÞt…f y™u W…Œuþf Au, ‚u™e
Ëuðt fhtu. (2)
¼tðtÚto : su{ rþÕ…e = fthe„h îtht Wr[‚ «fthÚte ËBÞfT «Þtu„ fhðt{tk ytðu÷ yÂø™
y™u s¤, Þt™tu = ðtn™tu™u {™™t ðu„™e Ë{t™ „r‚ fh™th-[t÷™th ‚Útt …w»f¤ Ä™ «tÂ
fhtð™th Au, ‚u{ yæÞt…f y™u W…Œuþf ntuðt òuEyu. (2)
flëÿãÃfi flÊ¢ ∑§∑ÈƧ„Ê‚Êfi ¡ÍÆáÊʸÿÊ◊Áœfi Áflc≈Á¬fi– ÿmÊ¢ ⁄UÕÊ ÁflÁ÷c¬ÃÊfiØH§3H
…ŒtÚto : nu rþÕ…eytu ! su …ê‡ææü²æ¢-ð]ØtðMÚtt{tk rðã{t™ ÜUÜéUãæ¨:-{nt™ rðît™ ±æ}æì-‚{u
rþÕ… rðãt ¼ýðt-¼ýtð™thtytu™u rðãtytu™tu ±Ó²‹„ï-W…Œuþ fhtu, ‚tu ±æ}æì-yt…™t h[u÷t Úƒ:-
rð{t™trŒ ðtn™tu ç±ç|æ:-…ûteytu™e Ë{t™ ç±cÅçÐ-yL‚rhût{tk ¥ç{-W…h Єæ„ì-[t÷u-Qzu. (3)
¼tðtÚto : òu {™w»Þtu ©uc rðît™™e …tËu rþÕ… y™u rþûtt™u „úný fhe™u rð{t™ ytrŒ Þt™tu™e
h[™t fhu, ‚tu …ûte™e Ë{t™ ytftþ{tk „{™-yt„{™{tk Ë{Úto ƒ™e þfu Au. (3)
„Áfl·Êfi ¡Ê⁄UÊ •¬Ê¢ Á¬¬fiÁûʸ ¬¬ÈfiÁ⁄UŸ¸⁄UÊ– Á¬ÃÊ ∑ȧ≈fiSÿ ø·¸ÁáÊ—H§4H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-™er‚ þe¾ð™th, ¼ýtð™th y™u W…Œuþ fh™thtytu-yÚtto‚T yæÞt…ftu y™u
W…Œuþftu ! ‚{u su{ …æÚ:-rð¼t„f‚to, ÐÐéçÚ:-ËBÞfT …qŠ‚f‚to, çЄæ-…t÷f, ÜéUÅS²-fwrx÷ {t„o™tu
™¯üç‡æ:-Œþof ËqÞo ã籯æ-ytnwr‚Úte ðÄe™u ¥Ðæ}æì-s¤™t Þtu„Úte çÐÐ<œæ-…qýo fhe™u «òytu™wk …t÷™
fhu Au, ‚u{ «ò™wk …t÷™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ð»tto ytrŒ îtht «týeytu ‚Útt y«týeytu™u …wü fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu
Ëðo™u …wü fhðt òuEyu. (4)
•ÊŒÊ⁄UÊ flʯ ◊ÃËŸÊ¢ ŸÊ‚fiàÿÊ ◊Ãflø‚Ê– ¬Êâ ‚Ê◊fiSÿ œÎcáÊÈÆÿÊH§5H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-…rðºt „wý-Mð¼tðÞwõ‚ }愱™¨æ-¿tt™Úte ƒtu÷™th ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ !
‚{u su ±æ}æì-‚{thtu ¥æÎæÚ:-Ëðo «fthÚte þºtwytu™u rðŒthý fhðt™tu „wý Au, ‚u y™u {éc‡æé²æ-
«„Õ¼‚tÚte ¨æï}æS²-yiïÞo y™u }æ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™e Ðæ„}æì-hûtt fhtu. (5)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu áZ-ƒ¤Þwõ‚ Ëu™tÚte þºtwytu™u S‚e™u …tu‚t™wk y™u «òytu™wk yiïÞo r™íÞ
ð]rØ fhu. (5)
ÿÊ Ÿ— ¬Ë¬fi⁄UŒ|‡flŸÊ ÖÿÊÁÃfic◊ÃË Ã◊fi|SÃ⁄U—– ÃÊ◊S◊ ⁄UÊfi‚ÊÕÊÁ◊·fi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu ¥çà±Ýæ-˼t y™u Ëu™t yæÞûttu ! su{ ËqÞo y™u [kÿ{t™e Á²æïç„c}æ„è-W¥t{
ÉøðuŒ¼t»Þ 225
«ftþÞwõ‚ ftÂL‚ „}æ:-htrºt™wk r™ðthý fhe™u «¼t‚ y™u þwõ÷…ûtÚte Ëðo™wk …tu»tý fhu Au, ‚u{
¥S}æï-y{the yrðãt™wk r™ðthý y™u rðãt™tu «ftþ fhe™u Ý:-y{™u („æ}æì-‚u) §¯}æì-yL™ ytrŒ™u
Úæ¨æƒæ}æì-«Œt™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u [kÿ{t ykÄfth™u Œqh fhe™u «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ ˼t…r‚
y™u Ëu™t…r‚ yLÞtÞ™u Œqh fhe™u «òytu™u Ëw¾e fhu. (6)
•Ê ŸÊfi ŸÊflÊ ◊fiÃËŸÊ¢ ÿÊâ ¬Ê⁄UÊÿ ªãÃfifl– ÿÈÆÜ¡ÊÕÊfi◊|‡flŸÊ ⁄UÕfi◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu ¥çà±Ýæ-ÔÞðnth fh™th rþÕ…eytu ! yt… }æ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™u Ýæ±æ-™tift îtht
ÐæÚæ²-…th xæ‹„±ï-sðt {txu Ý:-y{tht {txu (¥æ²æ„}æì-«t Úttytu y™u) Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ
Þt™ Ë{qn™u ²é†…æƒæ}æì-Þwõ‚ fhe™u [÷tðtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, hÚtÚte ¼qr{ …h, ™tiftÚte Ë{wÿ{tk y™u rð{t™Úte ytftþ{tk „{™t„{™
fhðwk òuEyu. (7)
•Á⁄Uòʯ flÊ¢ ÁŒflS¬ÎÆÕÈ ÃËÕ¸ Á‚ãœÍfiŸÊ¢ ⁄UÕfi—– ÁœÿÊ ÿÈfiÿÈÖÊ˝ ßãŒfifl—H§8H
…ŒtÚto : nu rþÕ…eytu ! su ±æ}æì-yt…™t (Ðëƒé-rðM‚]‚) Úƒ:-Þt™ Ë{qn rðrðÄ ðtn™tu Au,
‚u™u 程{êÝæ}æì-Ë{wÿ{tk „èƒïü-‚htððt{tk ¥çÚ~æ}æì-ðtn™ htufðt{tk ‚Útt Ÿzt s¤{tk ÂMÚth ht¾ðt
{txu ÷tu¾kz™t ËtÄ™tu çα:-«ftþ{t™ rðãw‚T, yÂø™ ytrŒ y™u §‹Î±:-s¤ ytrŒ™u (ç{²æ-
r¢ÞtÚte) ²é²é…íï-Þwõ‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : r™ùÞ s ftuE …ý {™w»Þ yÂø™, s¤ ytrŒ îtht Ëk[tr÷‚ Þt™™t rð™t ¼qr{,
Ë{wÿ y™u ytftþ{tk Ëw¾…qðof „{™ fhe þf‚tu ™Úte. (8)
ÁŒflS∑fi§áflÊ‚ ßãŒfiflÊ fl‚ÈÆ Á‚ãœÍfiŸÊ¢ ¬Œ– Sfl¢ flÁfl¢˝ ∑ȧ„fi Áœà‚Õ—H§9H
…ŒtÚto : nu ÜU‡±æ¨:-{uÄtðe rðît™tu ! ‚{u yu rþÕ…eytu = fthe„htu™u …qAtu, fu ‚{u 程{êÝæ}æì-
Ë{wÿtu™t ÐÎï-{t„o{tk su çα:-«ftþ{t™ yÂø™ y™u §‹Îí±:-s¤ ytrŒ Au, ‚u™u ‚Útt S±}æì-…tu‚t™t
±ç±í}æì-ËwkŒh Y… Þwõ‚ ±¨é-Ä™™u ÜéUã-õÞtk ç{y¨ƒ:-Äthý fhðt™e yÚtto‚T ht¾ðt™e RåAt fhtu
Atu. (9)
¼tðtÚto : òu {™w»Þtu rðît™tu™e rþûtt y™wËth yÂø™-s¤ ytrŒ™t «Þtu„Úte Þwõ‚ Þt™tu{tk
ƒuËe™u htßÞftÞo y™u ÔÞt…th™e rËrØ {txu Ë{wÿ …th òÞ, ‚tu ‚u …w»f¤ Y… y™u Ä™™u «tÂ
fhu. (9) 226

•÷ÍfiŒÈÆ ÷Ê ©Ufi •¢‡Êfl Á„⁄Ufiáÿ¢ ¬˝Áà ‚Íÿ¸Ó—– √ÿfiÅÿ|îÊuÿÊ˘Á‚fi×H§10H

226 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu rþÕ…eytu ! ‚{u su{ ¥ç¨„:-yƒØ = ƒkÄ™ hrn‚ |ææ:-«ftþÞwõ‚ ¨ê²ü:-ËqÞo™t
¥¢àæ±ï-rfhýtu™t rð¼t„ {txu ç…u²æ-S¼™e Ë{t™ òw²„ì-«rËØ‚tÚte «ftþ{t™ ËL{w¾ ¥|æê„ì-
ÚttÞ Au, ‚u{ ‚u™t …h Þt™™wk MÚtt…™ fhe™u ‚u{tk Wr[‚ MÚtt™ …h çãÚ‡²}æì Ëwðýo ytrŒ W¥t{
…ŒtÚttuo™u ht¾tu.-„tuXðtu. (10)
¼tðtÚto : nu Þt™tuÚte Þtºtt fh™th s™tu ! ‚{u ÷tuftu Äúwð ‚tht, (rŒþt Ëq[f) Þkºt y™u
ËqÞo ytrŒ™t {tæÞ{Úte rŒþtytu™u òýe™u Þt™tu™u [÷tðtu y™u Q¼t ht¾tu-Úttu¼tðtu. suÚte ¼ú{Úte
‚{thwk yLÞ MÚtt™ …h „{™ ÚttÞ ™rn. (10)
•÷ÍfiŒÈ ¬Ê⁄U◊Ãfifl ¬ãÕÊfi ´§ÃSÿfi ‚ÊœÈÆÿÊ– •ŒfiÁ‡¸Ê Áfl dÈÆÁÃÁŒ¸fl—H§11H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu Ë{wÿtrŒ™u ÐæÚ}æì-…th »„±ï-sðt {txu ßÞtk çα:-«ftþ{t™ ËqÞo y™u
«„S²-s¤™t ç±déç„:-y™uf «fth™t „{™ {txu Ћƒæ-{t„tuo ¥|æê„ì-ntuÞ, íÞtk ÂMÚth ÚtE™u ¨æ{é²æ-
W¥t{ ðtn™Úte (Þtºtt fhe™u) Ëw¾…qðof Œuþ-ŒuþtL‚h™u ¥Î<àæ-r™nt¤u ‚tu ©e{k‚ fu{ ™ ƒ™u ? (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, „{™t„{™ {txu Ëh¤, þwØ {t„tuo™wk r™{toý fhe™u ‚Útt ‚u{tk rð{t™
ytrŒ Þt™tuÚte Ëthe he‚u Þtºtt fhe™u y™uf «fth™t Ëw¾tu™u «t fhðt òuEyu. (11)
ÃûÊÁŒŒ|‡flŸÊ⁄UflÊfi ¡Á⁄UÃÊ ¬˝ÁÃfi ÷Í·ÁÖ ◊Œ ‚Ê◊fiSÿ Á¬¬˝fiÃÊ—H§12H
…ŒtÚto : su …çÚ„æ-M‚wr‚ fh™th rðît™ çÐÐí„æï:-…qhý fh™tht ¥çEÝæï:-˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚Úte
¨æï}æS²-Wí…L™ s„‚™t {æÞu }æÎï-yt™kŒÞwõ‚ ÔÞðnth{tk ¥±:-hûtt ytrŒ™u Ðíç„|æê¯ç„-y÷kf]‚
fhu Au, „œæ„ì-‚u-‚u Ëw¾tu™u (§„ì-s) «t fhu Au. (12)
¼tðtÚto : ftuE…ý ({™w»Þ) rðît™tu îtht rþûtt y™u r¢Þt™u „úný fÞto rð™t Ëðo Ëw¾tu™u
«t fhe þf‚t ™Úte, ‚uÚte ‚u™e þtuÄ r™íÞ fhðe òuEyu. (12)
flÊfl‚ÊŸÊ ÁflflSflfiÁà ‚Ê◊fiSÿ ¬ËàÿÊ Áª⁄UÊ– ◊ŸÈÆcfl뿯÷ÍÆ •Ê ªfiÃ◊˜H§13H
…ŒtÚto : ±æ±¨æÝæ-yíÞk‚ Ëw¾{tk ðËtð™th, àæ}|æê-Ëw¾tu™u Wí…L™ fh™th, ¼ýtð™th y™u
ËíÞ™tu W…Œuþ fh™th yt… ç±±S±ç„-ËqÞo™t «ftþ{tk ¨æï}æS²-Wí…L™ s„‚™t {æÞ{tk Ðèy²æ-
hûtt Y…e r¢Þt y™u çxæÚæ-ðtýeÚte y{™u }æÝéc±„ì-hûtf {™w»Þtu™e Ë{t™ ¥æ-xæ„}æì-Ëðo «fthÚte
«t Úttytu. (13)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ …htu…fthes™ «týeytu™u {txu r™ðtË, rðãt y™u «ftþ™tk Œt™Úte
Ëw¾ Wí…L™ fhu Au, yus he‚u ‚{u …ý Ëðo™t {txu …w»f¤ Ëw¾ Wí…L™ fhtu. (13)
ÿÈÆflÊL§·Ê •ŸÈÆ ÁüÊÿ¢ ¬Á⁄UfiÖ◊ŸÊL§¬Êøfi⁄UØ– ´§ÃÊ flfiŸÕÊ •ÄÃÈ˘Á÷fi—H§14H
…ŒtÚto : nu «„æ-Wr[‚„wý, ËwkŒh MðY…Þwõ‚ ˼t y™u Ëu™t…r‚ ! su{ ©¯æ:-«¼t‚ ðu¤t
¥v„éç|æ:-ht‚tu™e ËtÚtu ©Ðæ™Ú„ì-«t ÚttÞ Au, ‚u{ su ÐçÚÁ}æÝæï:-Ëðoºt „{™fthf, …ŒtÚttuo™t «ftþf
ËqÞo y™u [kÿ{t™e Ë{t™ rðã{t™ ²é±æï:-yt…™tu LÞtÞ y™u hûtt y{™u «t ÚttÞ. yt… çŸæ²}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 227
W¥t{ ÷û{e™wk ¥Ýé±Ýƒ:-y™wfq¤‚t…qðof Ëuð™ fhtu. (14)
¼tðtÚto : htò ytrŒ y™u «òs™tu …hM…h «er‚ fhe™u ‚Útt {nt™ yiïÞo™u «t fhe™u,
ËŒt Ëðo™tu W…fth fhðt™tu «Þí™ fhu. (14)
©U÷Ê Á¬fi’Ã◊|‡flŸÊ÷Ê Ÿ— ‡Ê◊¸®fi ÿë¿Ã◊˜– •ÁflÁº˝ÿÊÁ÷fiM§ÁÃÁ÷fi—H§15H
…ŒtÚto : nu ˼t y™u Ëu™t™t Eþ ! ¥çà±Ýæ-Ëk…qýo rðãt y™u Ëw¾™u ÔÞt Út™th ! ‚{u
ƒL™u y{]‚Y… yti»trÄytu™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu; y™u ©|ææ-ƒL™u ¥ç±çÎí²æç|æ:-y¾krz‚ r¢ÞtÞwõ‚
ªç„ç|æ:-hûttytu îtht Ý:-y{™u àæ}æü-Ëw¾ ²ÓÀ„}æì-yt…tu-«Œt™ fhtu. (15)
¼tðtÚto : òu ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu «u{ y™u rð™Þ…qðof «òytu™wk …t÷™
fhu, ‚tu «òs™ …ý yu he‚u ‚uytu™e hûtt fhu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Q»tt y™u yrïytu™wk «íÞûttÚto ðýo™ fhu÷ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (46)
Ëqõ‚-47
•ÿ¢ flÊ¢ ◊œÈfi◊ûÊ◊— ‚ÈÆ× ‚Ê◊fi ´§ÃÊflΜʖ
Ã◊fi|‡flŸÊ Á¬’â ÁÃ⁄UÊ•fiq®K¢ œûÊ¢ ⁄UàŸÊfiÁŸ ŒÊ‡ÊÈ·fiH§1H
…ŒtÚto : nu «„æ±ë{æ-s¤ y™u ÞÚttÚto rþÕ…r¢Þt fhe™u ð]rØ fh™th ! ¥çEÝæ-ËqÞo y™u ðtÞw™e
Ë{t™ ˼t y™u Ëu™t™t Eþ ! ±æ}æì-su ¥²}æì-yu }æ{é}æœæ}æ:-yíÞk‚ {ÄwhtrŒ „wýÞwõ‚ ¨æï}æ:-
Þt™ ÔÞt…th y™u ðiãf rþÕ… r¢ÞtÚte y{u ¨é„:-rËØ fhu÷ Au; „}æì-‚u ç„Úæï ¥q K}æì-r‚hMf]‚
rŒðË{tk Wí…L™ ÚtÞu÷ hË™wk ‚{u çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu; y™u rðãtŒt™ fh™th rðît™™u {txu ÚyÝæçÝ-
Ëwðýo ytrŒ y™u Þt™ ytrŒ™u {œæ}æì-Äthý fhtu. (1)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ ytrŒ ËŒt yti»trÄytu™t Ëth¼t„-hË™wk Ëuð™ fhe™u, ƒ¤ðt™ ƒ™e™u,
«ò™e Ëk…r¥tytu™e ð]rØ fhu. (1)
ÁòÊ’ãœÈÆ⁄UáÊfi ÁòÊflÎÃÊfi ‚ÈƬ‡Êfi‚Ê ⁄UÕŸÊÿÊfiÃ◊|‡flŸÊ–
∑§áflÊfi‚Ê flÊ¢ ’˝rÊfi ∑Χáflãàÿäfl⁄U Ã·Ê¢ ‚ÈoÎfiáÊÈâ „flfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : ¥çà±Ýæ-yÂø™ y™u s¤™e Ë{t™ ˼t™t y™u Ëu™t™t Eþ ! ‚{u su{ ÜU‡±æ¨:-
228
{uÄtðes™ ¥Š±Úï-yÂø™ntuºttrŒ y™u rþÕ…r¢ÞtÚte rËØ Þ¿t{tk su ç~æÏæ‹{éÚï‡æ-ºtý ƒkÄ™Þwõ‚ ç~æ±ë„æ-
ºtý rþÕ…r¢Þt™t «fthtuÚte …qrh‚ ¨éÐïàæ¨æ-W¥t{ Y… yÚtðt Ëwðýo szu÷ ÚƒïÝ-rð{t™ ytrŒ Þt™
îtht Œuþ-ŒuþtL‚htu{tk þe½ú „{™t„{™ fhe™u Ïæíræ-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u ÜëU‡±ç‹„-fhu Au, ‚u{ ‚u™t É
228 ÉøðuŒ¼t»Þ
îtht Œuþ-ŒuþtL‚htu y™u îe…-îe…tL‚htu{tk ¥æ²æ„}æì-„{™t„{™ fhtu, „ï¯æ}æì-‚u ƒwrØ{t™tu™t ã±}æì-
„úný fhðt ÞtuøÞ rðãtytu™t W…Œuþ™u Ôæë‡æé„}æì-©ðý fhtu y™u yL™trŒ™e Ë{]rØ™e ð]rØ fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, rðît™tuÚte …ŒtÚto-rð¿tt™…qðof Þ¿t{Þ rþÕ…™e nM‚r¢Þt™u «íÞût fhe™u
ÔÞðnth ftÞtuo™u rËØ fhðt òuEyu. (2)
•|‡flfiŸÊ ◊œÈfi◊ûÊ◊¢ ¬Êâ ‚Ê◊fi◊ÎÃÊflΜʖ
•ÕÊl ŒfidÊ fl‚ÈÆ Á’÷˝fiÃÊ ⁄UÕfi ŒÊEÊ¢‚◊Ȭfiªë¿Ã◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ¥çà±Ýæ-ËqÞo y™u ðtÞw™e Ë{t™ f{o y™u Îdæ-Œw:¾tu™u Œqh fh™th ! ±¨é-
Ëðtuoíf]ü Ä™™u çÏæ|æí„æ-Äthý fh™th ‚Útt «„æ±ë{æ-ÞÚttÚto „wý ËkÞwõ‚ «tr ËtÄ™Úte ð]rØ …t{u÷
˼t™t y™u Ëu™t™t …r‚ ! yt… ¥l-yts rðã{t™ rŒðË{tk }æ{é}æœæ}æ}æì-yíÞk‚ {ÄwhtrŒ „wýtuÚte
Þwõ‚ ¨æï}æ}æì-ðehhË™e Ðæ„}æì-hûtt fhtu, ¥ƒ-‚í…ùt‚T …qðtuoõ‚ Úƒï-rð{t™trŒ Þt™{tk ƒuËe™u
Îæà±æ¢¨}æì-Œt‚t …wÁ»t™e ©ÐxæÓÀ„}æì-Ë{e… «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : su{ ðtÞwÚte ËqÞo y™u [kÿ{t™e …wrü y™u ykÄfth™tu ™tþ ÚttÞ Au, ‚u{ s ˼t…r‚
y™u Ëu™t…r‚ îtht «òytu™tk Œw:¾tu™tu ™tþ y™u Ä™™e ð]rØ ÚttÞ Au. (3)
ÁòÊ·œSÕ ’Á„¸Á·fi ÁflEflŒ‚Ê ◊äflÊfi ÿôÊ¢ Á◊fiÁ◊ˇÊÃ◊˜–
∑§áflÊfi‚Ê flÊ¢ ‚ÈÆÂÊfi◊Ê •Á÷lfiflÊ ÿÈÆflÊ¢ „fiflãÃ •|‡flŸÊH§4H
…ŒtÚto : nu ç±E±ïΨæ-Ë{M‚ Ä™ «t fh™th ¥çEÝæ-ûtrºtÞ Ä{o{tk ÂMÚt‚ ˼t™t y™u
Ëu™tytu™t hûtf ! yt… su{ ¥ç|æl±:-Ëðo «fth™e rðãtytu™t «ftþf y™u rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo™t
ËtÄf, ¨é„¨æï}ææ-Wí…L™ …ŒtÚttuo™u „úný fh™th, ÜU‡±æ¨:-{uÄtðe rðît™tu ç~æ¨{Sƒï-ºtý-¼qr{,
s¤ y™u ðtÞw™e ÂMÚtr‚ {txu, Ïæ<ãç¯-yL‚rhût{tk, }抱æ-{ÄwhhËÚte ±æ}æì-yt… y™u ²¿æ}æì-rþÕ…
f{o™u 㱋„ï-„úný fhu Au, ‚u{ ç}æç}æÿæ„}æì-rËØ fhðt™e RåAt fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu rðît™tuÚte rðãt „úný fhe™u, Þt™tu™e h[™t fhe™u þe½ú „{™ fhe
þfu Au, ‚u{ yLÞ W…tÞÚte ™rn. (‚uÚte yu{tk yð~Þ …rh©{ fhðtu òuEyu) (4)
ÿÊÁ÷— ∑§áflfi◊Á÷Ác≈ÔUfiÁ÷— ¬˝Êflfiâ ÿÈÆfl◊fi|‡flŸÊ–
ÃÊÁ÷— cfl1>S◊Ê° •fiflâ ‡ÊÈ÷S¬ÃË ¬Êâ ‚Ê◊fi◊ÎÃÊflÎœÊH§5H
…ŒtÚto : nu «„æ±ë{æ-ËíÞ y™wct™-yt[hýÚte ðÄo{t™ àæé|æSЄè-fÕÞtýfthf f{o y™u ©uc
„wý Ë{qn™t …t÷f ! ¥çEÝæ-ËqÞo y™u [kÿ{t™t „wýÞwõ‚ ˼t™t Ëu™tæÞût ! ²é±}æì-yt… ƒL™u
²æç|æ:-su
ÉøðuŒ¥ç|æçcÅç|æ:-RåAtytu
¼t»Þ Úte ¨æï}æ}æì-…tu‚t™t yiïÞo y™u ÜU‡±}æì-{uÄtðe rðît™™e Ðæ„}æì-
229
hûtt fhtu, ‚u™tÚte ¥S}ææÝì-y{the ¨é-Ëthe he‚u ¥æ±„}æì-hûtt fhtu y™u su™tÚte y{the hûtt fhtu,
‚u™tÚte Ëðo «týeytu™e ¥æ±„}æì-hûtt fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ð„uhu hts…wÁ»ttu …tu‚t™t yiïÞo™e hûtt fhu, ‚u{ «ò
y™u Ëu™tytu™e r™hk‚h hûtt fhu. (5)
‚Èƌʂfi ŒdÊ fl‚ÈÆ Á’÷˝fiÃÊ ⁄UÕ ¬ÎˇÊÊfi fl„Ã◊|‡flŸÊ–
⁄U®RÁÿ¥ ‚fi◊Èƺ˝ÊŒÈÆà flÊfi ÁŒfiflS¬ÿ¸S◊ œfiûÊ¢ ¬ÈL§S¬Î„fi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu Îdæ-þºtw™tþf ±¨é-rðãtrŒ Ä™ Ë{qn™u ç±|æí„æ-Äthý fhe™u ¥çEÝæ-ðtÞw y™u
rðãw‚T Ë{t™ …qýo yiïÞoÞwõ‚ ! yt… su{ ¨éÎæ¨ï-W¥t{ ŒtË-ËuðfÞwõ‚ Úƒï-rð{t™trŒ Þt™{tk
¨}æéÎíæ„ì-Ë{wÿ y™u ËqÞoÚte ©„-y™u çα:-«ftþÞwõ‚ ytftþÚte …th Ðëÿæ:-Ëw¾ «tr™wk fthý
ÐéLSÐëã}æì-su …w»f¤™e RåAtðt¤t ntuÞ, ‚u Úç²}æì-htßÞ ÷û{e™u Äthý fhu, ‚u{ ¥S}æï-y{tht {txu
ÐçÚ{œæ}æì-Äthý fhtu. (6)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttuyu Ëu™t y™u «ò™u {txu y™uf «fth™t Ä™ y™u Ë{wÿ
ytrŒ™e …th sðt {txu rð{t™ ytrŒ Þt™ ƒ™tðe™u Ëw¾™e ð]rØ fhðe òuEyu. (6)
ÿãŸÊfi‚àÿÊ ¬⁄UÊflÁà ÿmÊ SÕÊ •Áœfi ÃÈÆfl¸‡Êfi–
•ÃÊ ⁄UÕfiŸ ‚ÈÆflÎÃÊfi Ÿ •Ê ªfiâ ‚Ê∑¢§ ‚Íÿ¸®fiSÿ ⁄U®R|‡◊Á÷fi—H§7H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚ ˼tæÞût y™u Ëu™t…r‚ ! yt… ²„ì-su ¨é±ë„æ-
W¥t{ yk„tuÚte …rh…qýo ÚƒïÝ-rð{t™ ytrŒ Þt™Úte ²„ì-su fthýu ÐÚæ±ç„-Œqh Œuþ{tk „{™ fhðt
‚Útt „é±üàæï-ðuŒ y™u rþÕ… rðãt™t ¿tt‚t rðît™s™™e ¥ç{cÆ:-W…h ÂMÚt‚ Úttytu Atu, ¥„:-yuÚte
¨ê²üS²-ËqÞo™tk Úçà}æç|æ:-rfhýtu™t ¨æÜU}æì-ËtÚtu Ý:-y{™u ¥æxæ„}æì-Ëðo «fthÚte «t Úttytu.
¼tðtÚto : htò y™u ˼t…r‚ ytrŒ, su Þt™Úte ytftþ {t„o îtht ƒeò Œuþ{tk sE þfu,
‚u Þt™™wk ÷tuftu «Þí™…qðof r™{toý fhu. (7)
•flʸÜøÊfi flÊ¢ ‚#fiÿÊ˘äfl⁄U®RÁüÊÿÊ fl„fiãÃÈÆ ‚flŸŒÈ¬fi–
ß·¯ ¬ÎÜøãÃÊfi ‚ÈÆ∑ΧÃfi ‚Èƌʟfifl •Ê ’Á„¸— ‚ËfiŒÃ¢ Ÿ⁄UÊH§8H
230Ðë@‹„æ-Ëw¾fthf ÝÚæ-˼t …r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! yt…
…ŒtÚto : ¥±æü@æ-½tuzt Ë{t™ ðu„ðt™
su ±æ}æì-‚{tht ¨Œ„²:-ðht¤ ytrŒ yïÞwõ‚ ¨éÜëU „ï-ËwkŒh f{o fh™th, ¨éÎæݱï-W¥t{ Œt‚t {™w»Þ™u
{txu §¯}æì-Ä{o™e RåAt y™u W¥t{ yL™ ytrŒ Ïæ<ã:-ytftþ y™u ©uc …ŒtÚto ¨±Ýæ-Þ¿t™e
rËrØ™e r¢Þt ¥Š±ÚçŸæ²:-‚Útt …t÷™eÞ [õð‚eo htßÞ™e ©e÷û{eytu™u ¥æ±ã‹„é-«t fhtðu, ‚u É
230 ÉøðuŒ¼t»Þ
…wÁ»ttu™tu ©Ð¨è΄}æì-Ëk„ ËŒt fhtu. (8)
¼tðtÚto : htò ÷tuftu ‚Útt «òs™ …hM…h W¥t{ …ŒtÚttuo™u Ë{Š…‚ fhe™u Ëw¾e ƒ™u. (8)
ÃŸfi ŸÊ‚àÿʪfiâ ⁄UÕfiŸ ‚Íÿ¸®fiàfløÊ–
ÿŸ ‡ÊEfiŒÍÆ„ÕÈfiŒÊ¸‡ÊÈ· fl‚ÈÆ ◊äfl— ‚Ê◊fiSÿ ¬ËÃÿfiH§9H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞt[hý MðY… ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! yt… ²ïÝ-su ¨ê²üy±™æ-
ËqÞo™tk rfhýtu™e Ë{t™ ‚usMðe ÚƒïÝ-„{™ fhtð™th rð{t™ ytrŒ Þt™Úte ¥æxæ„}æì-Ëthe he‚u
yt„{™ fhtu, „ïÝ-‚uÚte Îæàæé¯ï-Œt™þe÷ {™w»Þ {txu }抱:-{Äwh „wýÞwõ‚ ¨æï}æS²-…ŒtÚto Ë{qn™t
Ð脲ï-…t™ y™u ¼tu„ {txu ±¨é-ftÞoY…e ÿÔÞ™u ªãƒé:-«t fhtðtu. (9)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu su{ …tu‚t™t rn‚ {txu «Þí™ fhu, ‚u{ «ò™t Ëw¾ {txu …ý «Þí™
fhu. (9)
©UÄÕÁ÷fi®⁄U®Rflʸªflfi‚ ¬ÈM§fl‚Ífi •∑Ò¸§p ÁŸ ufiÿÊ◊„–
‡ÊÔflà∑§áflÊfiŸÊ¢ ‚ŒfiÁ‚ Á¬˝ÿ Á„ ∑¢§ ‚Ê◊¯ ¬¬ÕÈfi⁄U|‡flŸÊH§10H
…ŒtÚto : nu ÐéM±¨ê-y™uf rðît™tu{tk ðtË fh™th ¥çEÝæ-ðtÞw y™u ËqÞo Ë{t™ rðã{t™
Ä{o y™u LÞtÞ™t «ftþf ! ¥±¨ï-hûttrŒ {txu y{u ©vƒïç|æ:-ðuŒtuõ‚ M‚tuºt y™u ðuŒ rðãt™t
¿tt‚t rðît™tu™t Rü ð[™tu™t ¥ÜñU:-rð[thÚte ßÞtk ÜU‡±æÝæ}æì-rðît™tu™e çÐí²ï-r«Þ ¨Îç¨-˼t{tk
yt…™u çÝu²æ}æãï-yíÞk‚ ©Øt…qðof ƒtu÷tðu Au, íÞtk ‚{u ¥±æüÜUì-…ùt‚T àæE„ì-Ë™t‚™-y™trŒY…{tk
ÜU}æì-Ëw¾™u «t fhtu; ™-y™u çã-r™ùÞ…qðof ¨æï}æ}æì-Ëtu{ð÷e ytrŒ yti»trÄytu™t hË™wk ÐЃé:-
…t™ fhtu. (10)
¼tðtÚto : hts …wÁ»ttu y™u «òs™tu rðît™tu™e ˼t{tk sE™u W…Œuþtu™u r™íÞ Ëtk¼¤u, suÚte
Ëðo™u f‚oÔÞ y™u yf‚oÔÞ™tu ƒtuÄ ÚtE þfu. (10)
Ëk„r‚ : ynª htò y™u «ò™t Ä{o™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (47)
Ëqõ‚-48
‚„ flÊ◊Ÿfi Ÿ ©U·Ê √ÿÈfië¿UÊ ŒÈÁ„ÃÁŒ¸fl—–
‚„ lÈÆêŸŸfi ’ή„ÃÊ Áflfi÷ÊflÁ⁄U ⁄UÊÿÊ ŒfiÁfl ŒÊSflfiÃËH§1H
…ŒtÚto : nu çα:-ËqÞo«ftþ™e Îéçã„:-…wºte™e Ë{t™ ©¯:-Q»tt Ë{t™ rðã{t™ ç±|ææ±çÚ-
rðrðÄ ŒerÂÞwõ‚ Îïç±-rðãt y™u ËwrþûttytuÚte «ftþ{t™ fLÞt-…wºte ÎæS±„è-«þM‚ Œt™Þwõ‚
! ‚wk Ïæëã„æ-{nt™ „wý rðþu»tÚte ±æ}æïÝ-«þkrË‚ «ftþ Ërn‚, lé}ÝïÝ-LÞtÞ«ftþ fhðt Ërn‚,
ÉøðuŒ¼t»Þ 231
Úæ²æ-rðãt, [¢ð‚eo htßÞ÷û{e ¨ã-Ërn‚, Ý:-y{™u òéÓÀ-rðrðÄ «fthÚte «uhýt fh. (1)
¼tðtÚto : su™tÚte su Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u ‚u™t Ëk‚t™ Ë{t™ ntuÞ Au. su{ ftuE Mðt{e™tu
¼]íÞ-™tufh …tu‚t™t Mðt{e™u s„tze™u ‚Útt Ë[u‚ fhe™u ‚u™u ÔÞðnthtu{tk «Þtusu Au; su{ W»tt-
«¼t‚ðu¤t «týeytu™u …wÁ»ttÚtoÞwõ‚ fhe™u ‚u™u rðþt¤ …ŒtÚto-Ë{qn™u yÚtðt Ëw¾Úte ËkÞwõ‚ fhe™u
yt™krŒ‚ fhu Au; yus he‚u su{ Ëtks™e W»tt = ËkæÞtðu¤t Ëðo™u ÔÞðntrhf ftÞtuoÚte r™ð]¥t fhe™u
rð©t{Þwõ‚ fhu Au, ‚u{ {t‚t-r…‚tyu rðãt y™u Ëwrþûtt ytrŒ ÔÞðnthtu{tk …tu‚t™e fLÞtytu™u
«urh‚ fhðe òuEyu. (1)
•‡flÓÊflÃ˪Ê¸◊fiÃËÁfl¸E‚ÈÆÁflŒÊ ÷ÍÁ⁄Ufi ëÿflãà flSÃfifl–
©UŒËfi⁄Uÿ ¬˝ÁÃfi ◊Ê ‚ÍÆŸÎÃÊfi ©U·‡øÊŒ ⁄UÊœÊfi ◊ÉÊÊŸÊfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ©¯:-Q»tt Ë{t™ †e ! ‚wk su{ yu þw¼„wýÞwõ‚t Q»tt Au, ‚u{ ¥E汄è:-«þkË™eÞ
ÔÞtr Þwõ‚, xææï}æ„è:-…w»f¤ „tÞ ytrŒ …þwytu Ërn‚, ç±E¨éç±Î:-Ëðo …ŒtÚttuo™u ËBÞfT òý™the,
¨éÝë„æ:-Ëthe ËíÞ, r«ÞtrŒÞwõ‚ ðtýeytu™u ±S„±ï-Ëw¾{tk r™ðtË {txu |æêçÚ-ƒnwþ: ©ÎèÚ²-«uhýtfh;
y™u su ÔÞðnthtuÚte Ó²±‹„-r™ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u™u }æÍææïÝæ}æì-Ä™ðt™tu™t Ëtr™æÞÚte Úæ{:-Ëðtuo¥t{
Ä™™u ™æïÎ-«uhýt fh, ‚u™tÚte }ææ-{™u Ðíç„-yt™krŒ‚ fh. (2)
¼tðtÚto : su{ Ëwþtur¼‚ Q»tt Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ †eytu …tu‚t™t …r‚ytu™u
r™hk‚h Ëw¾e fhu. (2)
©UflÊ‚Ê·Ê ©Uë¿ÊìÊ ŸÈ ŒflË ¡Ë⁄UÊ ⁄UÕÊfiŸÊ◊˜–
ÿ •fiSÿÊ •Êø⁄UfiáÊ·È ŒÁœ˝⁄U ‚fi◊Èƺ˝ Ÿ üÊfiflSÿflfi—H§3H
…ŒtÚto : nu †e Q»tt™e Ë{t™ …èÚæ-ðu„ Þwõ‚ Îï±è-Ëw¾ yt…™the ÚƒæÝæ}æì-yt™kŒŒtÞf Þt™tu{tk
©±æ¨-ðËu Au, ²ï-su ¥S²æ:-yu Ë‚e †e™t ¥æ™Ú‡æï¯é-Ä{oÞwõ‚ yt[hýtu{tk ¨}æéÎíï-Ý-su{ Ë{wÿ{tk
Ÿæ±S²±:-MðÞk rðãt™u Ëtk¼¤™tht rðît™tu W¥t{ ™tiftÚte „{™t„{™ fhu Au, ‚u{ Îç{íÚï-«er‚
ht¾u Au, ‚u …wÁ»t yíÞk‚ yt™kŒ™u «t fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su™u …tu‚t™t Ë{t™ rðŒw»te = …krz‚t y™u ËðoÚtt y™wfq¤ †e «t ÚttÞ Au, ‚u
s Ëw¾™u «t fhu Au. (3)
©U·Ê ÿ Ã ¬˝ ÿÊ◊fi·È ÿÈÆÜ¡Ã ◊ŸÊfi ŒÊŸÊÿfi ‚ÍÆ⁄Uÿfi—–
•òÊÊ„ Ãà∑§áflfi ∞·Ê¢ ∑§áflfi232 Ã◊Ê ŸÊ◊fi ªÎáÊÊÁà ŸÎÆáÊÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su ¨êÚ²:-M‚wr‚ fh™tht rðît™tu ! „ï-yt…™t îtht W…Œuþ «t fhe™u
¥~æ-yu ©¯:-«¼t‚™t ²æ}æï¯é-«nhtu{tk ÎæÝæ²-rðãtrŒ Œt™ {txu }æÝ:-rð¿tt™Þwõ‚ r[¥t™u Ðí²éT„ï-
«Þwõ‚ fhu Au, ‚u SðL{wõ‚ ƒ™u Au; y™u su ÜU‡±:-{uÄtðe »¯æ}æì-yu Ýë‡ææ}æì-«Ät™ rðît™tu™t É
232 ÉøðuŒ¼t»Þ
Ýæ}æ-™t{tu™u xæë‡ææç„-«þkrË‚ fhu Au, ‚u ÜU‡±„}æ:-yr‚þÞ {uÄtðe = ƒwrØ{t™ ƒ™u Au. (4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu yuftL‚, …rðºt, rð晃tÄt hrn‚ MÚtt™{tk ƒuËe™u Þ{Úte ÷E™u ËkÞ{
…ÞoL‚ W…tË™t™t ™ð yk„tu™tu yÇÞtË fhu Au, ‚uytu …rðºt ytí{tÞwõ‚ ƒ™e™u rðþu»t ¿tt™ðt™,
yt y™u rËØ ƒ™e òÞ Au; y™u suytu ‚uytu™tu Ëk„ fhu Au, ‚uytu …ý þwØ yL‚:fhý Þwõ‚
ƒ™e™u ytí{Þtu„™t rs¿ttËw ƒ™e òÞ Au. (yÚtto‚T ytí{Þtu„ òýðt™t yrÄfthe ƒ™u Au.) (4)
•Ê ÉÊÊ ÿÊ·fifl ‚ÍÆŸÿÈ¸Æ·Ê ÿÊfiÁà ¬˝÷ÈÜ¡ÃË –
¡⁄UÿfiãÃË flΡfiŸ¢ ¬mŒËfiÿà ©Uà¬ÊfiÃÿÁà ¬ÁˇÊáÊfi—H§5H
…ŒtÚto : su ²æï¯ï±-ËíMºte™e Ë{t™ Ðí|æéT„è-Ëthe he‚u ¼tu„‚e, ¨ÝÚè-ËBÞfT «t Út‚e, …Ú²‹„è-
SýtoðMÚtt™u fh‚e, ©¯æ:-«t‚:ft¤ Ðm„ì-…„tu™e Ë{t™ ±ë…Ý}æì-{t„o™u §ü²„ï-«t fhe™u, ²æç„-
ò‚e y™u Ðçÿæ‡æ:-…ûteytu™u ©yÐ愲ç„-Wztzu Au, ‚u ft¤{tk Ëðuoyu Þtu„tÇÞtË Íæ-s fhðtu òuEyu. (5)
¼tðtÚto : su{ Q»tt r™{o¤, ËðoŒt Ëw¾ŒtrÞ™e y™u Þtu„tÇÞtË™e nu‚w Au, ‚u{ †eytu yu
ƒ™ðwk òuEyu. (5)
Áfl ÿÊ ‚ÎÆ¡Áà ‚◊fiŸ¢ √ÿ1>ÁÕ¸Ÿfi— ¬Œ¢ Ÿ flàÿÊŒfiÃË–
flÿÊ ŸÁ∑fi§c≈ ¬ÁåÃflÊ¢‚fi •Ê‚Ã √ÿÈfiC®ÊÒ flÊÁ¡ŸËflÃËH§6H
…ŒtÚto : nu Þtu„tÇÞtËe™e †e ! yt… su{ ²æ-su ¥æï΄è-ytÿo‚t fh‚e, ÝçÜU:-þçŒ ™
fh‚e, ±æç…Ý豄è-y™uf r¢Þtytu™e nu‚w ©¯æ:-«t‚: ft¤ ¥<ƒÝ:-«þM‚ yÚtoðt¤t™e Ð΢ Ý-
«tr™t ÞtuøÞ™e Ë{t™ ¨}æÝ}æì-ËwkŒh Ëk„út{{tk su{ ç±±ïç„-ÔÞtr ÚttÞ Au, su™e òcÅæñ-Œtnf
ftÂL‚{t-(rŒðË™t ‚t…{tk) Ð猄±æ¢¨-…‚™þe÷ ±²:-…ûte ¥æ¨„ï-ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u Ë{Þ = ðu¤t
„ï-‚tht Þtu„tÇÞtË {txu™tu Au, yu™u ‚wk òý. (6)
¼tðtÚto : su{ †eytu ÔÞðnthÚte …tu‚t™t …ŒtÚttuo «t fhu Au, ‚u{ …tu‚t™t «ftþÚte …tu‚t™t
ÔÞðnth™t yrÄfth™u «t ÚttÞ Au.
su{ yu W»tt rŒðË™u Wí…L™ fhe™u, Ëðo «týeytu™u ò„]‚ fhe™u-WXtze™u, ‚u™u …tu‚-…tu‚t™t
ftÞtuo{tk Ëk÷ø™ fhe™u htrºt™e r™ð]r¥t fhu Au; y™u rŒðË™e Wí…r¥t îtht Œtn (= ‚eð ‚t…)™u
Wí…L™ fhu Au, ‚u{ †eytuyu ƒ™ðwk yÚtto‚T fhðwk òuEyu. (6)
∞·ÊÿÈfiÄà ¬⁄UÊfl× ‚Íÿ¸ÓSÿÊŒÿfiŸÊŒÁœfi–
‡Êâ ⁄UÕfiÁ÷— ‚ÈÆ÷ªÊ·Ê ßÿ¢ Áfl ÿÊfiàÿÁ÷ ◊ÊŸÈfi·ÊŸ˜H§7H
…ŒtÚto : nu †eytu ! su{ »¯æ-yu ©¯æ:-«t‚:ft¤ (ÐÚ汄:-Œqh ŒuþÚte) ¨ê²üS²-ËqÞo {kz¤™t
©Î²Ýæ„ì-WŒÞ ¥ç{-W…htk‚ ¥Š²|±²év„-W…h ËL{w¾Úte Ëðo{tk Þwõ‚ ÚttÞ Au, suðe he‚u §²}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 233
yu ¨é|æxææ-W¥t{ yiïÞoÞwõ‚ Úƒïç|æ:-h{ýeÞ Þt™tuÚte àæ„}æì-yËkÏÞ }ææÝé¯æÝì-{™w»ÞtrŒ™u ç±²æç„-
rðrðÄ he‚u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚{u …ý Úttytu.
¼tðtÚto : su{ …r‚ðú‚t †eytu r™Þ{…qðof …tu‚t™t …r‚ytu™wk Ëuð™ fhu Au; ‚Útt su{ Q»tt
y™u …ŒtÚttuo™tu ËkÞtu„ Œqh ŒuþÚte MÚtt™Úte ÚttÞ Au, ‚u{ Œqh-ÂMÚt‚ fLÞt y™u ðh™tu rððtn fhðtu
òuEyu, Œqh Œuþ{tk «u{™e ð]rØ ÚttÞ Au. su{ Ë{e…-Œuþ ÂMÚt‚ (ðh-fLÞtytu)™t rððtn õ÷uþ-
fthf ƒ™u Au, ‚u{ Œqh Œuþ ÂMÚt‚ (ðh fLÞtytu)™t Ëw¾fthf ƒ™u Au. (7)
ÁflEfi◊SÿÊ ŸÊŸÊ◊ øˇÊfi‚ ¡ªîÿÊÁÃfic∑ΧáÊÊÁà ‚ÍÆŸ⁄UËfi–
•¬ m·Êfi ◊ÉÊÊŸËfi ŒÈÁ„ÃÊ ÁŒfl ©U·Ê ©Ufië¿Œ¬ |dœfi—H§8H
…ŒtÚto : nu †eytu ! ‚{u su{ }æ{æïÝè-«þkrË‚ Ä™ nu‚w, ¨êÝÚè-Ëthe he‚u «t fhtð™the,
çα:-«ftþ{t™ ËqÞo™e Îéçã„æ-…wºte™e Ë{t™ ©¯æ:-«ftrþ‚ «¼t‚ðu¤t™u ç±E}æì-Ë{M‚ s„‚
ÝæÝæ}æ-ytŒh-™{™ fhu Au; y™u ‚u™t-‚uýe™t ™ÿæ¨ï-Œþo™ fhðt yÚtto‚ òuðt {txu Á²æïç„:-«ftþ
ÜëU‡ææïç„-fhu Au; y™u çd{:-®nËf, mï¯:-îu»te þºtwytu™tu ¥²æïÓÀ„ì-Œqh ðtË fhu Au, ‚u{ …r‚
ytrŒ{tk ð‚tuo-(yt[hý fhtu.) (8)
¼tðtÚto : su{ Ëwþe÷ †e rðΙtu™u Œqh fhe™u f‚oÔÞ f{tuo™u rËØ fhu Au, ‚u{ Q»tt ŒMÞw,
[tuh, þºtw ytrŒ™u Œqh fhe™u ftÞtuo™e rËrØ fhtð™the ntuÞ Au. (9)
©U· •Ê ÷ÊfiÁ„ ÷ÊŸÈŸÊfi øãº˝áÊfi ŒÈÁ„ÃÁŒ¸fl—–
•Êfl„fiãÃË ÷Íÿ¸S◊èÿ¢ ‚ÊÒ÷fiª¢ √ÿÈÆë¿ãÃË ÁŒÁflfiÁc≈®·ÈH§9H
…ŒtÚto : nu çα:-ËqÞo™tk «ftþ™e Îéçã„:-…wºte Ë{t™ fLÞt ! su{ ©¯æ:-«ftþ{t™ Q»tt
|ææÝéÝæ-ËqÞo y™u ™‹Îíï‡æ-[kÿ{tÚte ¥S}æ|²}æì-y{u …wÁ»ttÚteo™u {txu |æêçÚ-ƒnw s ¨æñ|æxæ}æì-yiïÞo™t
Ë{qn™u ¥æ±ã‹„è-ËðoºtÚte «t fhtð‚e, çÎç±çcůé-«ftrþ‚ ftÂL‚ytu{tk òéÓÀ‹„è-r™ðtË fhtð‚e,
ËkËth™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ ‚wk rðãt y™u þ{trŒÚte ¥æ|ææçã-Ëwþtur¼‚ Útt. (9)
¼tðtÚto : su{ W¥t{ fLÞt {t‚]fw¤ y™u r…‚]fw¤ ƒL™u™t ™t{™u Wßsð÷ fhu Au, ‚u{ Q»tt
MÚtq¤ y™u Ëqû{ ƒL™u «fth™e ðM‚wytu™u «ftrþ‚ fhu Au. (9)
ÁflEfiSÿ Á„ ¬˝ÊáÊfiŸ¢ ¡ËflfiŸ¢ àfl ÁflÿŒÈÆë¿Á‚fi ‚ÍŸÁ⁄U–
234 üÊÈÆÁœ ÁøfiòÊÊ◊ÉÊ „flfi◊˜H§10H
‚Ê ŸÊ ⁄UÕfiŸ ’ή„ÃÊ Áflfi÷ÊflÁ⁄U
…ŒtÚto : nu ¨êÝçÚ-Ëthe he‚u ÔÞðnth™u «t ç±|ææ±çÚ-rðrðÄ «ftþÞwõ‚ ç™~ææ}æ{ï-r[ºt =
yŒT¼w‚ {½ = Ä™ yÚtto‚T y™uf «fth™t Ä™Úte Ëwþtur¼‚ †e ! su{ Q»tt Ïæëã„æ-{nt™ ÚƒïÝ-
234 ÉøðuŒ¼t»Þ É
h{ýeÞ MðY… ðt rð{t™trŒ Þt™Úte rðã{t™ su{tk ç±ES²-Ë{M‚ «týeytu™t Ðíæ‡æÝ}æì-«tý
y™u …è±Ý}æì-Srðft™e «tr™tu Ëk¼ð ntuÞ Au, ‚u{ s y±ï-‚tht{tk ntuÞ Au. ²„ì-òu ‚wk Ý:-
y{™u òéÓÀç¨-rðrðÄ «fthu ðtË fhtðu Au, ‚u ‚wk y{tht ã±}æì-Ëtk¼¤ðt-Ëk¼¤tððt ÞtuøÞ ðtõÞtu™u
Ÿæéç{-Ëtk¼¤. (10)
¼tðtÚto : su{ Q»ttÚte Ëðo «týe{tºt™u Ëw¾ ÚttÞ Au, ‚u{ W¥t{ Mð¼tððt¤e †eÚte «ËL™
hnu™th™u, Ëðo yt™kŒ «t ÚttÞ Au. (10)
©U·Ê flÊ¡¢ Á„ fl¢Sfl ÿÁ‡øòÊÊ ◊ÊŸÈfi· ¡Ÿfi–
ÃŸÊflfi„ ‚ÈÆ∑ΧÃÊfi •äfl⁄UÊ° ©U¬ ÿ àflÊfi ªÎÆáÊ|ãà flqfiÿ—H§11H
…ŒtÚto : nu ©¯:-«¼t‚ft¤ Ë{t™ rðã{t™ †e ! ‚wk ²:-su ç™~æ:-yŒT¼w‚ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚,
¨éÜëU„:-W¥t{ f{o fh™th ‚thtu …r‚ Au, }ææÝé¯ï-{™w»Þ …Ýï-rðãt, Ä{o ytrŒ „wýtuÚte «rËrØ{tk
±æ…}æì-¿tt™ y™u yL™™u çã-r™ùÞ…qðof ±S±-ËBÞfT he‚u Ëuð™ fh.
²ï-su ±q²:-«tr fhtð™th rðît™ {™w»Þ su fthýu ¥Š±ÚæÝì-yæðhÞ¿t yÚtðt y®nË™eÞ
rðît™tu™e ©Ðxæë‡æç‹„-ËBÞfT M‚wr‚ fhu Au y™u ‚™u W…Œuþ yt…u Au, „ïÝ-‚uÚte ‚uytu™u ¥æ±ã-
Ëw¾tu™u «t fhtð‚e hnu Au. (11)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ËqÞo Q»tt™u «t ÚtE™u, rŒðË™u Wí…L™ fhe™u, Ëðo «týeytu™u
Ëw¾e fhu Au; yu{ …wÁ»t …tu‚t™e †eytu-…í™eytu™u Ëw¼qr»t‚-y÷kf]‚ fhu ‚Útt …wÁ»ttu™u ‚u™e †eytu
…ý y÷kf]‚ fhu. yu he‚u …hM…h™t yíÞk‚ «u{ y™u W…fth îtht ËŒt Ëw¾e hnu. (11)
ÁflEÊfiãŒflÊ° •Ê flfi„ ‚Ê◊fi¬ËÃÿ˘ãÃÁ⁄UfiˇÊʌȷSàfl◊˜–
‚ÊS◊Ê‚Èfi œÊ ªÊ◊ŒEÊfiflŒÈÆÄâÿ1>◊È·Ê flÊ¡¯ ‚ÈÆflËÿ¸Ó◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu ©¯:-«¼t‚ Ë{t™ †e ! nwk ¨æï}æÐ脲ï-Ëtu{ ytrŒ …ŒtÚttuo™t …t™ {txu ¥‹„çÚÿææ„ì-
W…hÚte ç±EæÝì-Ë{M‚ Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …ŒtÚttuo y™u su ‚™u «t Úttô Aw, ‚u™u ‚wk …ý ¥æ±ã-
Ëthe he‚u «t Útt.
nu ©¯:-Q»tt Ë{t™ rn‚fthf y™u ¨æ-‚wk ¨±-RÂåA‚ …ŒtÚttuo «t fhtð™the ¥S}ææ¨é-
y{u RrLÿÞ, rfhý y™u …]rÚtðe ytrŒÚte ¥E汄ì-y™u yíÞw¥t{ ½tuztytuÚte Þwõ‚ ¨é±è²ü}æì-©uc
ðeÞo-…ht¢{fthf ±æ…}æì-rð¿tt™ ‚Útt yL™™u {æ:-Äthý fh. (12)
¼tðtÚto : su{ yu Q»tt …tu‚t™t «tŒw¼toðÚte þwØ s¤, ðtÞw, «ftþ ytrŒ «t fhtðe™u ‚Útt
Œtu»ttu™tu ™tþ fhe™u, Ëðo W¥t{ …ŒtÚttuo™t Ë{qn™u «fx fhu Au, ‚u{ W¥t{ †e „]nftÞtuo{tk «ð]¥t
ÚttÞ. (12)
ÉøðuŒ¼t»Þ 235
 ÿSÿÊ L§‡ÊfiãÃÊ •ø¸ÿ— ¬˝ÁÃfi ÷º˝Ê •ºÎfiˇÊÖ
‚Ê ŸÊfi ⁄U®RÁÿ¢ ÁflEflÊfi⁄U¢ ‚ÈƬ‡Êfi‚◊ÈÆ·Ê ŒfiŒÊÃÈÆ ‚ÈÇêÿfi◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu †e ! ²S²æ-su™e Ëtr™æÞÚte yu Làæ‹„:-[tuh, ztfw, ykÄfth ytrŒ™tu ™tþ ÚttÞ
Au; y™u |æÎíæ:-fÕÞtýftrhýe, ¥™ü²:-ŒerÂ, Ðíy²öÿæ„-«íÞût ÚttÞ Au.
¨æ-su{ yu ©¯æ-ËwY… yt…™the «¼t‚ðu¤t Ý:-y{tht {txu ç±E±æÚ}æì-Ë{M‚ ytåAtŒ™
fhðt = Ztkfðt ÞtuøÞ, ¨éÐïàæ¨}æì-Ëwþtur¼‚Y… Þwõ‚, Úç²}æì-[¢ð‚eo htßÞ ÷û{e ¨éx}²}æì-Ëw¾
ÎÎæç„-«Œt™ fhu Au, ‚uðe ƒ™e™u ‚wk …ý y{™u Ëw¾ŒtÞf ƒ™. (13)
¼tðtÚto : su{ rŒðË™u Wí…L™ fh™the Q»tt rð™t ftÞtuo Ëw¾…qðof rËØ Út‚tk ™Úte y™u …ŒtÚttuo™t
MðY…™e …ý «tr Út‚e ™Úte, ‚u{ W¥t{ †e rð™t yu ftÞtuo rËØ Út‚tk ™Úte. (13)
ÿ Áø|h àflÊ◊ηfiÿ— ¬Ífl¸®fi ™§Ãÿfi ¡È„ÍÆ⁄U˘flfi‚ ◊Á„–
‚Ê Ÿ— SÃÊ◊°Êfi •Á÷ ªÎfiáÊËÁ„ ⁄UÊœ‚Ê·fi— ‡ÊÈÆ∑˝§áÊfi ‡ÊÊÁø·ÊfiH§14H
…ŒtÚto : nu Q»tt Ë{t™ rðã{t™ }æçã-{nt„wý rðrþü rðŒw»te = …krz‚t †e ! ²ï-su Ðê±ü-
su yæÞÞ™ fhu÷ ðuŒtÚto™t ¿tt‚t rðît™tu ª„²ï-yíÞk‚ „wý «tr ‚Útt ¥±¨ï-hûtt ytrŒ «Þtus™™u
{txu y±æ}æì-‚™u …éãêÚï-«þkrË‚ fhu, ¨æ-‚u ‚wk àæéÜíïU‡æ-þwØ ftÞo nu‚w àææï癯æ-Ä{o«ftþÚte Þwõ‚ Úæ{¨æ-
…w»f¤ Ä™Úte Ý:-y{tht 癄ì-s S„æï}ææÝì-M‚wr‚ Ë{qntu™tu çã-r™ùÞ…qðof ¥ç|æ-ËL{w¾ xæë‡æèçã-
Mðefth fh. (14)
¼tðtÚto : su™u ðuŒtu™wk …qðo yæÞÞ™ fhu÷ Au, ‚u «t[e™ }r»t y™u su ðuŒtæÞÞ™ fhe hÌtt
Au, ‚u yðto[e™ }r»t Au, yuðt {™w»Þtu™u òýðt òuEyu.
su{ rðît™tu su …ŒtÚttuo™u òýe™u W…fth fhu Au, ‚u{ yLÞtu™u …ý fhðt òuEyu.
su{ rðît™tu …tu‚t™e rðãtÚte …ŒtÚttuo™t „wýtu™u «ftrþ‚ fhe™u rðãt y™u W…fth fhu Au;
su{ yu Q»ttðu¤t-«¼t‚ Ë{M‚ …ŒtÚttuo™u ËBÞfT «ftrþ‚ fhe™u †eytu rðï™u Ëw¼qr»t‚-y÷kf]‚
fhu. (14)
©U·Ê ÿŒl ÷ÊŸÈŸÊ Áfl mÊ⁄UÊfi flÎÆáÊflÊfi ÁŒfl—–
¬˝ ŸÊfi ÿë¿ÃÊŒflÎÆ∑¢§ ¬ÎÆÕÈ ¿ÁŒ¸— ¬˝ŒfiÁfl ªÊ◊fiÃËÁ⁄U·fi—H§15H
236
…ŒtÚto : nu Îïç±-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ †e ! su{ ©¯æ:-«¼t‚ft¤ ¥l-yt rŒðË{tk |ææÝéÝæ-…tu‚t™t
«ftþÚte mæÚæñ-„]ntrŒ ‚Útt RrLÿÞtu™t «ðuþ y™u ™ef¤ðt™t r™r{¥t rAÿtu Ðíæ‡æü±:-Ëthe he‚u «tÂ
ÚttÞ Au; y™u su{ Ý:-y{tht {txu ²„ì, ¥±ëÜU}æì-®nËf «týeytuÚte r¼L™ Ðëƒé-Ëðo }‚wytu™t É
236 ÉøðuŒ¼t»Þ
MÚtt™ y™u yðftþ™u ÞtuøÞ ntuðtÚte rðþt¤ À<Î:-þwØ ytåAtŒ™Úte «ftþ{t™ „]n Au; y™u
su{ çα:-«ftþtrŒ „wý xææï}æ„è:-ƒnw s rfhýtuÚte Þwõ‚ §¯:-RåAtytu™u yt…u Au, ‚u{ (ç±)
ÐíÐÓÀ„æ„ì-Ëk…qýo «Œt™ fh. (15)
¼tðtÚto : su{ Q»tt …tu‚t™t «ftþÚte „‚ rŒðË, ð‚o{t™ yts™t rŒðËu ‚Útt ytð™th rŒðË{tk
Ëðo {t„tuo y™u îthtu™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu Ëðo }‚wytu{tk „]ntu™wk r™{toý fhe™u, ‚u{tk
Ëðo ¼tuøÞ …ŒtÚttuo™u MÚttr…‚ fhe™u ‚Útt yu «fth™t Ëðo ftÞtuo fhe™u «r‚rŒ™ Ëw¾™tu W…Þtu„
fhðtu òuEyu. (15)
‚ãŸÊfi ⁄UÊÿÊ ’Îfi®„ÃÊ ÁflE¬fi‡Ê‚Ê Á◊Á◊ˇflÊ ‚Á◊›UÊfiÁ÷⁄UÊ–
‚¢ lÈÆêŸŸfi ÁflEÃÈ⁄UÊfi·Ê ◊Á„ ‚¢ flÊ¡ÒfiflʸÁ¡ŸËflÁÃH§16H
…ŒtÚto : nu ©¯:-«¼t‚ft¤ Ë{t™ ±æç…Ýè±ç„-«þkrË‚ r¢ÞtÞwõ‚ }æçã-…qs™eÞ rðît™ †e !
‚wk su{ ©¯æ:-Ë{M‚ Y…™u «ftrþ‚ fh™the «t‚:ft÷e™ ðu¤t = «¼t‚ ç±EÐïàæ¨æ-Ë{M‚ ËwkŒh
Y…Þwõ‚ Ïæëã„æ-{nt™ ç±E„éÚæ-Ëðo™u «ð]¥t fh™th ¨¢lé}ÝïÝ-rðãt, Ä{torŒ „wý «ftþÞwõ‚ Úæ²æ-
«þkrË‚ Ä™ ¨ç}æfæç|æ:-¼qr{, ðtýe, ™er‚ y™u ¨¢±æ…ñ:-Ëthe he‚u ÞwØ, yL™ y™u rð¿tt™Úte
Ý:-y{™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ yu™tÚte ‚wk y{™u Ëw¾ «Œt™ fh. (16)
¼tðtÚto : su{ (rðît™tu™e) rþûttÚte {™w»Þtu Q»ttðu¤t™tk „wýtu™tk ¿tt™Úte Ëk…L™ Út‚tk …wÁ»ttÚto
rËrØÚte Ëw¾™tk ËtÄ™ Y… Ë{M‚ ðM‚wytu «t ÚttÞ Au, ‚u{ {t‚t™e rþûttÚte Ëk‚t™ W¥t{ ƒ™u
Au, yLÞ «fthÚte ™nª. (16)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk W»tt™tk áütL‚Úte fLÞt y™u †eytu™tk ÷ûtýtu™wk «r‚…tŒ™ fhðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (48)
Ëqõ‚-49
©U·Êfi ÷º˝Á÷⁄UÊ ªfiÁ„ ÁŒflÁ‡øfiº˝ÊøŸÊŒÁœfi–
fl„fiãàflL§áÊå‚fifl ©U¬fi àflÊ ‚ÊÁ◊ŸÊfi ªÎÆ„◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu þw¼ „wýtuÚte «ftþ{t™ ! su{ ©¯:-fÕÞtý {txu Úæï™Ýæ„ì-ËBÞfT «ftþ{t™Úte
¥ç{-W…h |æÎíïç|æ:-fÕÞtýfthf „wýtuÚte ËBÞfT ytðu Au, ‚u{ ‚wk ¥æxæçã-«t Útt; y™u su{ yu
çα:-«ftþ™e Ë{e… «t ÚttÞ Au, ‚u{ y±æ-‚™u ¥L‡æŒ¨±:-hõ‚„wý rðrþü AuŒ™ fhe™u ¼tuõ‚t
¨æïç}æÝ:-W¥t{ …ŒtÚtoÞwõ‚ rðît™™t xæëã}æì-r™ðtË MÚtt™™u ©Ð±ã‹„é-Ë{e… «t fhu. (1)
¼tðtÚto : ¼qr{ ËkÞwõ‚ ËqÞo«ftþÚte su Q»tt™e Wí…r¥t ÚttÞ Au, ‚u su{ rŒðË Y…{tk …rhðŠ‚‚
ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™u «fx-«ftrþ‚ fhe™u Ëðo™u ytnT÷trŒ‚ yÚtto‚T nŠ»t‚ fhu Au, ‚u{ ƒúñ[Þo…qðof rðãt
ÉøðuŒ¼t»Þ 237
¼ýu÷ †e ©uc ntuÞ Au. (1)
‚ÈƬ‡Êfi‚¢ ‚ÈÆπ¢ ⁄UÕ¢ ÿ◊äÿSÕÊfi ©U·Sàfl◊˜–
ÃŸÊfi ‚ÈÆüÊflfi‚¢ ¡Ÿ¢ ¬˝ÊflÊl ŒÈfiÁ„ÃÁŒ¸fl—H§2H
…ŒtÚto : nu çα:-«ftþ{t™ ËqÞo™e Îéçã„:-…wºte Ë{t™ ©¯:-rðã{t™ †e ! ‚wk ²}æì-su{ ¨éÐïàæ¨}æì-
ËwkŒhY…, ¨é¶}æì-yt™kŒfthf, Úƒ}æì-¢ezt™t ËtÄ™ Þt™™e ¥Š²Sƒæ:-W…h ƒuË™th «týe yt™kŒ™e
ð]rØ fhu Au, „ïÝ-‚u hÚtÚte ¨éŸæ±¨}æì-W¥t{ ©ðýÞwõ‚ …Ý}æì-rðît™ {™w»Þ™e Ðíæ±-Ëthe he‚u hûtt
ytrΠfh. (2)
¼tðtÚto : su{ «ftþ îtht MðY…™e «t ÚttÞ Au, ‚u{ Ëti¼tøÞftrhýe rðŒw»te †e îtht
„]nftÞtuo™e rËrØ y™u Ëk‚t™tu™e Wí…r¥t ÚttÞ Au, ‚u{ òýe™u {™w»Þtuyu ‚uýe™t «íÞu W…fthe
ƒ™ðwk òuEyu. (2)
flÿfiÁ‡øûÊ ¬ÃÁòÊáÊÊfi Ám¬ìÊÃÈfic¬Œ¡È¸ÁŸ–
©U·— ¬˝Ê⁄UfiãŸÎÆÃÍ°⁄UŸÈfi ÁŒflÊ •ãÃfièÿS¬Á⁄UfiH§3H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ ¥…éüçÝ-Ëthe he‚u «Þí™™t fthýu ©¯:-Q»tt çα:-ËqÞo «ftþ™e ¥‹„ï|²:-
Ë{e…Úte «„êÝì-}‚wytu™u rËØ y™u çmЄì-{™w»ÞtrŒ™tu ‚Útt ™„écЄì-…þw ytrŒ™tu ƒtuÄ fhtðe™u
Ëðuo «t ÚtE™u, su{ yu™tÚte Єç~æ‡æ:-™e[u, Ÿ[u Wz™tht ±²:-…ûteytu ÐíæÚÝì-yºt-‚ºt òÞ
Au; 癄ì-‚u{ s „ï-‚tht{tk „wý ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : su{ Q»tt-{wnq‚o, «nh, rŒðË, {rn™t, }‚w yÞ™ (= ŒrûtýtÞ™, W¥thtÞý)
y™u ð»ttuo™tu rð¼t„ fhe™u «týeytu™t ÔÞðnth y™u [u‚™‚t™tu rð¼t„ fhu Au, ‚u{ †e Ë{M‚
„]nftÞtuo™tu rð¼t„ fhu. (3)
√ÿÈÆë¿ãÃË Á„ ⁄U®R|‡◊Á÷Áfl¸Efi◊Ê÷ÊÁ‚fi ⁄UÊøŸ◊˜–
ÃÊ¢ àflÊ◊Èfi·fl¸‚ÍÆÿflÊfi ªËÁ÷¸— ∑§áflÊfi •„Í·ÃH§4H
…ŒtÚto : nu ±¨é²±:-su …]rÚtðe ytrŒ ðËwytu™tu ËkÞwõ‚ y™u rðÞwõ‚ fh™th ÜU‡±æ:-ƒwrØ{t™tu
su{ ©¯:-Q»tt òéÓÀ‹„è-rðrðÄ «fthÚte ðËtð™the çã-r™ùÞ…qðof Úçà}æç|æ:-rfhýtuÚte Úæï™Ý}æì-
Ár[fthf ç±E}æì-Ë{M‚ ËkËth™u ¥æ|ææç¨-«ftrþ‚ fhu Au, ‚uðe „æ}æì-‚u y±æ}æì-‚™u †e™u xæè<|æ:-
ðuŒrþûttÞwõ‚ …tu‚t™e ðtýeytuÚte ¥ãê¯238
„-«þkrË‚ fhu. (4)
¼tðtÚto : Q»tt™t „wýtu™e Ë{t™ „wýðt¤e †e ©uc ntuÞ Au, yu{ rðît™tuyu òýðwk òuEyu
y™u Ëðo™u W…Œuþ yt…ðtu òuEyu. (4)
238 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëk„r‚ : yt{tk Q»tt™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (49)
Ëqõ‚-50
©UŒÈÆàÿ¢ ¡ÊÃflfiŒ‚¢ Œfl¢ flfi„|ãà ∑§Ãflfi—– ºÎƇÊ ÁflEÊfiÿ ‚Íÿ¸Ó◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ÜïU„±:-rfhýtu ç±Eæ²-Ëðo™u gàæï-òuðt ©-y™u Œu¾tzðt™t
ÞtuøÞ-ÔÞðnth™u {txu y²}æì-‚u …愱ïΨ}æì-Wí…L™ fhu÷ …ŒtÚttuo™u «t fh™th Îï±}æì-«ftþ{t™
¨ê²ü}æì-hrð{kz¤ yÚtto‚T ËqÞo{kz¤™e ©mãç‹„-W…h ðnu Au, ‚u{ „]nt©{™u Ëw¾ŒtÞf, Ëwþtur¼‚
†eytu™u rððtn rðrÄÚte «t fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ ½tuztytu hÚt™wk y™u rfhýtu ËqÞo™wk ðn™ fhu Au, ‚u{ ÄtŠ{fs™, rðãt y™u
Ä{oY…e «ftþÚte Ëk…L™ y™u Ë{t™ „wýÞwõ‚ †eytu™tu …wÁ»ttu™e ËtÚtu rððtn fhu. (1)
•¬ àÿ ÃÊÿflÊfi ÿÕÊ ŸˇÊfiòÊÊ ÿãàÿÄÃÈÁ÷fi—– ‚Í⁄UÊfiÿ ÁflEøfiˇÊ‚H§2H
…ŒtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! ‚{u ²ƒæ-su{ ¥vyæéç|æ:-htrºtytu™e ËtÚtu Ýÿæ~ææ-™ûtºt ytrŒ ûtÞhrn‚
÷tuf y™u „æ²±:-ðtÞw ç±E™ÿæ¨ï-rðï™u Œu¾tz™th ¨êÚæ²-ËqÞo÷tuf™u {txu ¥Ð²ç‹„-ËkÞwõ‚ y™u
rðÞwõ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ s rððtrn‚ †eytu™e ËtÚtu ËkÞwõ‚-rðÞwõ‚ ÚtÞt fhtu. (2)
¼tðtÚto : su ht‚u ™ûtºt [kÿ{t™e ËtÚtu y™u «tý þheh™e ËtÚtu hnu Au, ‚u{ rððtrn‚ †e-
…wÁ»ttu ËtÚtu hnu. (2)
•ºÎfiüÊ◊Sÿ ∑§ÃflÊ Áfl⁄U®R‡◊ÿÊ ¡ŸÊ° •ŸÈfi– ÷˝Ê¡fiãÃÊ •ÇŸÿÊfi ÿÕÊH§3H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ ¥S²-yu Ërð‚t-ËqÞo™t |æíæ…‹„:-«ftþ{t™ ¥xݲ:-«ßðr÷‚ ÜïU„±:-
sýtð™tht Úà}æ²:-rfhýtu …ÝæÝì-{™w»ÞtrŒ «týeytu™u ¥Ýé-y™wfq¤‚tÚte «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ nwk
…tu‚t™e {the …í™e y™u {tht …r‚™u s Ë{t„{™u ÞtuøÞ Œu¾wk-òýwk, yLÞ™u ™rn. (3)
¼tðtÚto : su{ «Œe yÂø™ y™u ËqÞo ytrŒ ƒnth Ëðo MÚtt™tu{tk «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{
s yL‚htí{t{tk Eïh™tu «ftþ Au. ‚u™u òýðt {txu Ëðo {™w»Þtuyu «Þí™ fhðtu ÞtuøÞ Au, ‚u
(Eïh)™e yt¿ttÚte, …thft †e-…wÁ»ttu™e ËtÚtu ÔÞr¼[th™tu ËðoÚtt íÞt„ fhe™u †e-…wÁ»t …tu‚-
…tu‚t™t rððtrn‚ ËtÚtu s }‚w„t{e ƒ™u-Ë{t„{ fhu. (3)
Ã⁄UÁáÊfiÁfl¸EŒfi‡Ê¸ÃÊ ÖÿÊÁÃc∑ΧŒfiÁ‚ ‚Íÿ¸– ÁflE◊Ê÷ÊfiÁ‚ ⁄UÊøŸ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ¨ê²ü-[ht[h (s„‚)™t ytí{t Eïh ! çÃæEÎàæüyæ:-suÚte rðï™t Œþof y™u „Úç‡æ:-
rûtÃt = þe½ú ¥ËŒæçÃæyæ ËkÕ…rð‚ fh™th = …th fh™th Á²æïç„cÜëUyæì-Mð«ftþ MðY… yt… ! Úæï™Ý}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 239
Ár[fthf Y…Úte ç±E}æì-Ëðo s„‚™u «ftrþ‚ fhtu Atu, ‚uÚte yt… Mð«ftþ MðY… Atu. (4)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u rðãw‚T ƒnth™t y™u ykŒh™t Ëðo MÚtq¤ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhe þfu
Au, ‚u{ ËqÞo = Eïh Ëðo yr¾÷ = Ëðo-Ë{M‚ ËkËth™u «ftrþ‚ fhu Au. (4)
¬˝àÿæU˜ ŒflÊŸÊ¢ Áfl‡Êfi— ¬˝àÿ昧æȧŒfiÁ· ◊ÊŸÈfi·ÊŸ˜– ¬˝àÿæU˜® ÁflE¢ SflfiºÎ¸Æ‡ÊH§5H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! su yt… Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ…ŒtÚttuo y™u rÔtît™tu™u ç±àæ:-«ò }ææÝé¯æÝì-
{™w»Þtu™u Ðíy²Ñì Ñé Îïç¯-Ëthe he‚u «t Atu y™u Ëðo™t ytí{tytu{tk Ðíy²Ñì -«t Úttytu Atu, yuÚte
ç±E¢-S±Îëüàæï-Ëðo Ëw¾tu™u òuðt {txu Ëðo™t Ðíy²Ñì -«íÞ„tí{Y…Úte W…tË™eÞ Atu. (5)
¼tðtÚto : suÚte Eïh ËðoÔÞt…f, ËðtoL‚Þto{e y™u Ë{M‚ f{tuo™t Ëtûte Au, ‚uÚte yu s (Eïh)
Ëßs™tu îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. (5)
ÿŸÊfi ¬Êfl∑§ øˇÊfi‚Ê ÷È⁄U®Ráÿãâ ¡ŸÊ° •ŸÈfi– àfl¢ flfiL§áÊ ¬‡ÿfiÁ‚H§6H
…ŒtÚto : nu Ðæ±ÜU-…rðºtfthf ±L‡æ-Ëðtuíf]ü s„Œeïh ! yt… ²ïÝ-su ™ÿæ¨æ-rð¿tt™ «ftþÚte
|æéÚ‡²‹„}æì-Äthý y™u …tu»tý fh‚t-fh‚t ÷tuftu y™u s™t™-{™w»ÞtrŒ™u ¥ÝéÐà²ç¨-Ëthe he‚u swytu
Atu, ‚u ¿tt™ «ftþÚte y{™u f]…t fhe™u ËkÞwõ‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : …h{uïh™e W…tË™t rð™t ftuE …ý ({™w»Þ™u) rð¿ttLt™e («tÂÂ) y™u …rðºt‚t
Útðe Ëk¼ð ™Úte, ítuÚte Ëðo {™w»Þtuyu yuf s Eïh™e W…tË™t fhðe òuEyu. (6)
Áfl lÊ◊fiÁ· ⁄U¡fiS¬ÎÆâfl„Ê Á◊◊ÊfiŸÊ •ÄÃÈÁ÷fi—– ¬‡ÿÜ¡ã◊ÊfiÁŸ ‚Íÿ¸H§7H
…ŒtÚto : nu ¨ê²ü-[ht[h™t ytí{t …h{uïh ! yt…, su{ ËqÞo÷tuf ¥vyæéç|æ:-«rËØ htrºtytu
Ðëƒé-rðM‚]‚ Ú…:-÷tuf Ë{qn™wk y™u ¥ãæ-rŒðËtu™wk ç}æ}ææÝ:-r™{toý fhe™u Ðëƒé-rðM‚eýo ÚÁæ:- ÷tuftu™u
«t ÚtE™u r™Þ{-ÔÞðMÚtt fhtu Atu, ‚u{ y{tht …‹}ææçÝ-…qðo, …h y™u ð‚o{t™ sL{tu™u Œæà²Ýì-
òuE™u òïç¯-y™uf «fthÚte òýðt y™u «t fhðt ÞtuøÞ Atu. (7)
¼tðtÚto : su (…h{uïhu) ËqÞo ytrŒ ÷tuftu™e h[™t fhe Au, Ëðo Sðtu™t …t…-…wÛÞtrŒ f{tuo™u
òuE™u-f{to™wËth ÞÚttÞtuøÞ ‚Œ™wËth V¤ «Œt™ fhu Au, ‚u s Ëðo™t ËíÞ LÞtÞfthe htò Au,
‚u{ Ëðo {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (7)
‚åà àflÊfi „Á⁄UÃÊ ⁄UÕ fl„fi|ãà Œfl ‚Íÿ¸– ‡ÊÊÁøc∑fi§‡Ê¢ ÁfløˇÊáÊH§8H
240
…ŒtÚto : nu ç±™ÿæ‡æ-Ëðo™t ÿüt, Îï±-Ëw¾Œt‚t, ¨ê²ü-¿tt™ MðY… s„Œeïh ! su{ ¨Œ„-
nrh‚trŒ Ët‚ ãçÚ„:-suLttÚte hËtu™wk nhý fhu Au, ‚u rfhýtu àææïç™cÜïUàæ}æì-…rðºt ŒeÂÂ{t™ ËqÞo÷tuf™u
Úƒï-h{ýeÞ ËwkŒh hÚt{tk ±ãç‹„-«t fhu Au, ‚u{ y±æ-yt…™u „tÞºte ytrŒ ðuŒMÚt Ët‚ AkŒ
240 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«t fhtðu Au. (8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ rfhýtu rð™t ËqÞo™wk Œþo™ Út‚wk ™Úte, ‚u{ ðuŒtÇÞtË rð™t …h{tí{t™t
Œþo™ Út‚tk ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (8)
•ÿÈfiÄà ‚åà ‡ÊÈÆãäÿÈfl— ‚Í⁄UÊ ⁄UÕfiSÿ Ÿåàÿfi—– ÃÊÁ÷fiÿʸÁà SflÿÈfiÁÄÃÁ÷—H§9H
…ŒtÚto : nu Eïh ! su{ ¨êÚ:-Ëðo «ftþf su ¨Œ„-…qðtuoõ‚ Ët‚ ÝŒy²:-™tþ hrn‚ àæé‹Š²é±:-
þwrØfthf rfhýtu Au, ‚u™u ÚƒS²-h{ýeÞ MðY…{tk ¥²évyæ-fh‚t y™u ‚u™t Ërn‚ «t ÚttÞ Au,
‚u{ yt… „æç|æ:-‚u S±²éçv„ç|æ:-…tu‚t™e ÞwÂõ‚Úte Ë{M‚ ËkËth™u ËkÞwõ‚ ht¾u Au, yuðtu y{™u
áZ r™ùÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su ËqÞo™e Ë{t™ MðÞk «ftþ{t™, ytftþ™e Ë{t™ ÔÞt y™u W…tËftu™e þwrØ =
…rðºt fh™th …h{uïh Au, ‚u r™ùÞ s Ëðo {™w»Þtu îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. (9)
©Umÿ¢ Ã◊fi‚S¬Á⁄U ÖÿÊÁÃc¬‡ÿfiãà ©UûÊfi⁄U◊˜–
Œfl¢ ŒfiflòÊÊ ‚Íÿ¸◊ªfiã◊ ÖÿÊÁÃfiL§ûÊ◊◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Á²æïç„:-Eïh hr[‚ «ftþ{t™ ËqÞo™u Ðಋ„:-òuE™u ±²}æì-
y{u „}æ¨:-y¿tt™-ykÄfthÚte …]ÚtfT ÚtE™u Á²æïç„:-«ftþ MðY… ©œæÚ}æì-ËÔttuoíf]ü «÷ÞÚte Wæðo
=…qðo rðã{t™ y™u «÷Þ fh™th (yÚtto‚T «÷Þ …qðo hnu÷ y™u «÷Þ …Ae …ý hnu™th) Îï±~ææ-
Œuð, {™w»Þ y™u …]rÚtðe ytrŒ (÷tuf){tk ÔÞt…f Îï±}æì-Ëw¾ŒtÞf, ©œæ}æ}æì-Wíf]ü „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚
¨ê²ü}æì-Ëðtoí{t Eïh™u вéüÎxæ‹}æ-Ëðo «fthÚte «t fheyu, ‚u{ ‚{u …ý «t fhtu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu, fu Eïh™e Ë{t™ yLÞ ftuE …ý W¥t{ «ftþf …ŒtÚto
™Úte; y™u ‚u™e «t rð™t ftuE …ý {™w»Þ {wÂõ‚ Ëw¾™u «t fhe þf‚t ™Úte. (10)
©UlãŸl Á◊fiòÊ◊„ •Ê⁄UÊ„ãŸÈûÊfi⁄UÊ¢ ÁŒflfi◊˜–
NUº˝Êª¢ ◊◊fi ‚Íÿ¸ „Á⁄U◊Êáʯ ø ŸÊ‡ÊÿH§11H
…ŒtÚto : nu ç}æ~æ}æã:-r{ºttu™t Ëífth™u ÞtuøÞ, ¨ê²ü-Ëðo yti»trÄ y™u htu„ r™ðthý™t ¿tt‚t
rðît™ ! yt… su{ ¥l-©lÝì-WŒÞ™u «t ÚtÞu÷ ‚Útt ©œæÚæ}æì-fthýY…e çα}æì-Œe™u ¥æÚæïãÝì-
ËBÞfT he‚u fhe™u ykÄfth™wk r™ðthý fhe™u rŒðË™u «fx fhtu Atu, ‚u{ {tht NÎííæïxæ}æì-ӌޙt
htu„tu ‚Útt ãçÚ}ææ‡æ}æì-nhý fh™th [tuh ytrŒ™tu Ýæàæ²-™tþ fhtu. (11)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t WŒÞÚte ykÄfth y™u [tuh ytrŒ …÷tÞ™ fhe òÞ Au, ‚u{ W¥t{
ðiã™e «tÂÂÚte fw…ÚÞ y™u htu„™wk r™ðthý ÚttÞ Au. (11)

ÉøðuŒ¼t»Þ 241
 ‡ÊÈ∑fi§·È ◊ „Á⁄U◊Êáʯ ⁄UÊ¬áÊÊ∑§Êfi‚È Œä◊Á‚–
•ÕÊfi „ÊÁ⁄Uº˝fl·Èfi ◊ „Á⁄U◊ÊáÊ¢ ÁŸ Œfiä◊Á‚H§12H
…ŒtÚto : su{ ©uc ðiã fnu, ‚u{ y{u àæéÜïU¯é-þwf™e Ë{t™ fhu÷ f{tuo y™u ÚæïЇææÜUæ¨é-
htu…ý-hws fh™th ÷u… ytrŒ r¢ÞtytuÚte }æï-{tht ãçÚ}ææ‡æ}æì-r[¥t™u ¾U[™th htu„™tþf yti»trÄytu™u
Ί}æç¨-Äthý fheyu. ¥ƒæï-‚í…ùt‚T ãæçÚÎí±ï¯é-su Ëw¾nh {÷ðtnf htu„ Au, ‚u{tk }æï-{tht-ãçÚ}ææ‡æ}æì-
nhýþe÷ r[¥t™u çÝΊ}æç¨-r™hk‚h ÂMÚth fhwk. (12)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ÷u…™ ytrŒ r¢ÞtytuÚte Ë{M‚ htu„tu™wk r™ðthý fhe™u ƒ¤™u «t fhu.
(12)
©UŒfiªÊŒÿ◊ÊfiÁŒàÿÊ ÁflEfiŸ ‚„fi‚Ê ‚„–
Ám·ãâ ◊s¯ ⁄U®Rãœÿã◊Ê •„¢ Ámfi·Ã ⁄Ufiœ◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ ¥²}æì-yu ¥æçÎy²:-™tþ hrn‚ ËqÞo ©Îìxææ„ì-WŒÞ™u «t ÚttÞ
Au, ‚u{ ‚wk ç±EïÝ-Ë{M‚ ¨ã¨æ-ƒ¤™e ËtÚtu WŒÞ …t{. su{ ‚wk }æs}æì-ÄtŠ{f {™w»Þ™tu çm¯‹„}æì-
îu»t fh™th þºtw™u Ú‹{²‹æì-{the™u ð‚uo Au, ‚u{ ¥ã}æì-nwk çm¯„ï-þºtw ËtBtu ð‚o™ fhwk. su{ yu þºtw
{™u {thu Au, ‚u{ nwk …ý }ææï Ú{}æì-{tÁ ™rn. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, y™k‚ ƒ¤Þwõ‚ s„Œeïh™t ‚Útt ƒ¤™e r™r{¥t y™u «týÞwõ‚ rðãwítT™tk
áütL‚Úte «ð]¥t ÚtE™u, Ëßs™tu™e ËtÚtu r{ºt‚t ht¾e™u, Ë{M‚ Ëßs™tu™e ËtÚtu r{ºt‚t ht¾e™u,
Ë{M‚ «òytu™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk …h{uïh y™u yÂø™™tk ftÞo-fthÛtLtt áütL‚Úte htò™t „wýtu™wk ðýo™
fhðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (50)
Ëqõ‚-51
•Á÷ àÿ¢ ◊·¢ ¬ÈfiL§„ÍÆÃ◊ÎÆÁÇ◊ÿÁ◊ãº˝¯ ªËÁ÷¸◊¸ÓŒÃÊ flSflÊfi •áʸfl◊˜–
ÿSÿ lÊflÊ Ÿ Áflø⁄Ufi|ãà ◊ÊŸÈfi·Ê ÷ÈÆ¡ ◊¢Á„fi®cΔ®◊Á÷ Áfl¬˝fi◊ø¸ÃH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ¥‡æü±}æì-Ë{wÿ Ë{t™ y²}æì-‚u }æï¯}æì-ð]rü îtht ®Ë[™ fh™th,
ÐéLãê„}æì-ƒnws rðît™tuÚte M‚w‚, «çx}æ²}æì-}[tytu-{kºttuÚte {t™ fhðt ÞtuøÞ, }æ¢çãcÆ}æì-„wýtuÚte yíÞk‚
{nt™‚{, §‹Îí}æì-Ë{„ú yiïÞoÚte ¥ç|æ}æ΄-nŠ»t‚-yt™krŒ‚ fhtu.
242
ËqÞo™t læ±:-rfhýtu™e Ý-Ë{t™ ²S²-su™u |æé…ï-¼tu„ {txu }ææÝé¯æ-{™w»Þtu™t rn‚fthf „wý
ç±™Úç‹„-rð[hu Au, ‚u ±S±:-Ä™™t ç±Ðí}æì-Œt‚t rðît™™tu ¥|²™ü„ì-ËŒt Ëífth fhtu. (1)
¼tðtÚto : su htò ƒnw „wýtu™t Þtu„Úte ËqÞo Ë{t™ rðît™ ntuÞ, ‚u™tu {™w»Þtuyu Ëífth fhðtu
242 ÉøðuŒ¼t»Þ É
òuEyu. ‚u™t rð™t ftuE™u Ëw¾ «t Út‚wk ™Úte. (1)
•÷Ë◊fiflãflãàSflÁ÷Ác≈®◊ÍÆÃÿÊfi˘ãÃÁ⁄UˇÊ¬˝Ê¢ ÃÁflfi·ËÁ÷⁄UÊflfiÎÃ◊˜–
ßãº˝¢ ŒˇÊÊfi‚ ´§÷flÊfi ◊ŒëÿÈï ‡ÊÃ∑˝fi§Ã颮 ¡flfiŸË ‚ÍÆŸÎÃÊ˘Lfi§„ØH§2H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! su yt…™e ª„²:-hûtt «ò™wk …t÷™ fhu Au; Îÿææ¨:-rð¿tt™ð]Ø þeÄú
ftÞo™u rËØ fh™th ¬|æ±:-{u½tðe rðît™tu su S±ç|æçcÅ}æìì-W¥t{ Rrü = RåAtÞwõ‚ ¥‹„çÚÿæÐíæ}æì-
…tu‚t™t ‚usÚte yL‚rhût yÚtto‚T ytftþ{tk Ëðo™u Ëw¾Úte …qýo fhðt, }æÎÓ²é„}æì-yt™kŒ Œt‚t, àæ„ÜíU„é}æì-
y™uf f{tuo™t f‚to, „籯èç|æ:-ƒ÷ y™u ytf»toý ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ Ëu™tÚte ¥æ±ë„}æì-ËkÞwõ‚
§‹Îí}æì-rðãw‚™e Ë{t™ rðã{t™ yt…™u ¥|²±‹ÎÝì-ftÞtuo fhðt {txu Ëðo he‚u ð]rØÞwõ‚ fheyu
Aeyu. Gtwõít ~tºtwytuLtu rÔtŒthÛt fhLtth htòLtu çxæç|æ:-ËíGt Œæíàæ¢çSæyæ-ÔttÛteytuÚte su™u …±Ýè-ðu„Þwõ‚
¨êÝë„æ-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u rËØ fh™the hts™er‚ ¥æLã„ì-ðÄe™u «t ÚttÞ, ‚u yt…™e hûtt y{u
fheyu. (2)
¼tðtÚto : ÄtŠ{f ƒwrØ{t™ ÷tuftu su™tu yt©Þ fhu, ‚u™tu yt©Þ Ëðo {™w»Þtu „úný fhu. (2)
àfl¢ ªÊòÊ◊ÁXfiÔU⁄UÊèÿÊ˘flÎáÊÊ⁄U¬ÊÃÊòÊfiÿ ‡ÊÃŒÈfi®⁄U·È ªÊÃÈÆÁflØ–
‚‚Ÿfi ÁøÁm◊ŒÊÿÊfifl„Ê flSflÊ¡ÊflÁº˝¯ flÊfl‚ÊŸSÿfi ŸûʸÿfiŸ˜H§3H
…ŒtÚto : nu ¨¨ïÝ-Ëu™t Þwõ‚ Ëu™tæÞût ! yt… su{ ËqÞo ¥çXÚæï|²:-«tý MðY… ðtÞwytuÚte
¥çÎí}æì-…ðo‚ y™u {u½™e Ë{t™ rðã{t™ ¥~æ²ï-su{tk ytæÞtÂí{f, ytrļtir‚f y™u ytrÄŒirðf
yu ºtý Œw:¾ ™Úte, ‚u ¥æ…æñ-Ëk„út{{tk þºtwytu™t ƒ¤™u ¥Ðæ±ë‡ææï:-Œqh fhe Œtu Atu, ±æ±¨æÝS²-
ytðhý-Ztkf™th þºtwytu™e Ëu™t™u Ýœæü²Ýì-™[tððt Ë{t™ fk…tðe™u, ç±}æÎæ²-rðrðÄ yt™kŒ {txu,
±¨é-Ä™™u ¥æ±ã:-Ëthe he‚u «t fhe™u ©„-‚Útt xææ„é籄ì-¼q„¼o rðãt™t ¿tt‚t yt… àæ„ÎêÚï¯é-
yËkÏÞ {u½™t yðÞðtu{tk-ðtŒ¤tkytu{tk ZkftÞu÷ …ŒtÚttuoÚte Ë{t™ ZkftÞu÷e …tu‚t™e Ëu™t™u ƒ[tðtu
Atu, ‚u yt… Ëífth™u ÞtuøÞ Atu. (3)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚ ytrŒ s™ ßÞtk ËwÄe ËqÞo Ë{t™ …ht¢{ „úný fhe þfu ™rn, íÞtk ËwÄe
‚uytu þºtwytu …h rðsÞ «t fhe þf‚t ™Úte. (3)
àfl◊¬Ê◊fiÁ¬œÊŸÊfiflÎáÊÊ⁄U¬ÊœÊfi⁄Uÿ— ¬fl¸®fiÃ ŒÊŸÈfi◊m‚Èfi–
flÎÆòÊ¢ ÿÁŒfiãº˝ ‡Êfl‚ÊflfiœË⁄UÁ„◊ÊÁŒà‚ÍÿZ®®fi ÁŒ√ÿÊ⁄UÊfi„ÿÊ ºÎƇÊH§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-s„Œeïh ! ²„ì-su fthýu y±}æì-yt… su{ ËqÞo ¥Ðæ}æì-s¤™tu ¥çÐ{æÝæ-
ytåAtŒ™™u Œqh fhu Au, ‚u{ þºtwytu™t ƒ¤™u ¥Ðæ±ë‡ææï:-Œqh fhu Au, su{ бü„ï-{u½-ðtŒ¤tkytu{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 243
ÎæÝé}æ„ì-W¥t{ rþ¾hÞwõ‚ ±¨é-ÿÔÞ ðt s¤™u ¥ŠææÚÄæ:-Äthý fh™th y™u à汨æ-ƒ¤Úte ¥çã}æì-
ÔÞt Útðt ÞtuøÞ ±ë~æ}æì-{u½™u ¥±{è:-{thu Au-nýu Au, ‚u{ þºtwytu™u rAL™-r¼L™ fhtu Atu; su{
rfhý Ë{qn ¨ê²ü}æì-ËqÞo™u ¥Úæïã²:-Ëthe he‚u MÚttr…‚ fhu Au, ‚u{ (‚{u) LÞtÞ™t «ftþÚte Þwõ‚
ntuðtÚte htßÞ fhðt™u ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk ÞtuøÞ Au, fu Eïh s yuðt ËqÞo™u h[e™u MÚttr…‚ fhu÷ Au,
su Ëðo ÷tuftu™u ytfŠ»t‚ fhe™u, ‚u™u yL‚rhût{tk MÚttr…‚ fhe™u, ð»tto fhe™u ‚Útt Ëðo™u «ftrþ‚
fhe™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au. (4)
àfl¢ ◊ÊÿÊÁ÷⁄U¬fi ◊ÊÁÿŸÊfi˘œ◊— SflœÊÁ÷ÿ¸ •Áœ ‡ÊÈåÃÊfl¡ÈfiuÖ
àfl¢ Á¬¬˝ÊfiŸÎ¸◊áÊ— ¬˝ÊLfi§¡— ¬È®⁄U®R—¬˝ ´§Á¡EÊfiŸ¢ ŒSÿÈÆ„àÿficflÊÁflÕH§5H
…ŒtÚto : nu Ýë}æ‡æ:-{™w»Þtu™t {™™t ¿tt‚t ˼tæÞût ! y±}æì-yt… ŒæéÚ:-«Út{ S±{æç|æ:-yL™trŒ
…ŒtÚttuoÚte çÐÐíæï:-LÞtÞ™u …qýo fh™th LÞtÞtÄeþtu™e yt¿tt y™u «ç…EæÝ}æì-¿tt™ ytrŒ Ëh¤ „wýtuÚte
Þwõ‚™e Ðíæ籃-hûtt fhe™u ‚Útt su }ææç²Ý:-®™rŒ‚ ƒwrØðt¤t }ææ²æç|æ:-A¤-f…xtrŒÚte y™u àæ錄æñ-
Ëq‚u÷tytu™t …thft …ŒtÚttuo™u ¥…éu„-nhý-[tuhe fhu Au, ‚u ztfw ytrŒ Œwütu™u ¥Ðæ{}æ:-Œqh fhtu-
y™u ‚uytu™u ÎS²éãy²ï¯é-ztfwytu nýðt ÞtuøÞ Y… Ëk„út{tu{tk ÐíæL…-rAL™-r¼L™ fhe ™t¾tu. (5)
¼tðtÚto : su ˼t ytrŒ™tu yæÞût …tu‚t™t ËíÞ LÞtÞÚte, ©uc y™u Œwüf{o fh™thtytu™u
ÞÚttð‚T V¤ yt…e™u ‚u™e hûtt fhu Au, ‚u s yt ÷tuf{tk {t™™u ÞtuøÞ Ëífth™u ÞtuøÞ ƒ™u Au.
(5)
àfl¢ ∑È§à‚¢ ‡ÊÈcáÊ„àÿficflÊÁflÕÊ⁄UfiãœÿÊ˘ÁÃÁÕÇflÊÿ ‡Êê’fi⁄U◊˜–
◊„Êãï ÁøŒ’ȸƌ¢ ÁŸ∑˝fi§◊Ë— ¬ŒÊ ‚ŸÊŒfl ŒfiSÿÈÆ„àÿÊfiÿ ¡ÁôÊ·H§6H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! þqhðeh {™w»Þ ! suÚte y±}æì-‚wk ÐÎæ-…„Úte yt¢tL‚ fhu÷ þºtw Ë{qn™u
{th™th™e 癄ì-Ë{t™ àæéc‡æãy²ï¯é-þºtwytu™t ƒ¤™u nýðt ÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk }æãæ‹„}æì-{nt™ „wý
rðrþü ÜéUy¨}æì-þ† ©uc ð@™u Äthý fhe™u «ò™e ¥æ籃-hûtt fhe™u ‚Útt Œwütu™u ¥Ú‹{²:-
nýtu-{thtu Atu; ¥ç„çƒx±æ²-yr‚rÚtytu™t ytðt„{™™t þwØ {t„o™u {txu ¥ÏæéüÎ}æì-yËkÏÞ „wý
rðrþü àæ}ÏæÚ}æì-ƒ¤™e çÝy²àæ:-¢{Úte ð]rØ fhtu Atu; ¨Ýæ„ì-Ëthe he‚u Ëuð™ fhðtÚte ÐÎæ-…Œt¢tL‚
þºtw Ëu™t™tu ™tþ fhtu Atu; ÎS²éãy²æ²-þºtwytu™u {thðt Y… ÔÞðnth-yt[hý™u {txu »±-s …ç¿æ¯ï-
Wí…L™ ÚtÞt Atu,yuÚte yBtu yt…™tu Ëífth244 fheyu Aeyu. (6)
¼tðtÚto : ˼tæÞûttrŒytuyu ËqÞo Ë{t™ þºtwytu™u {the™u, ©uctu™wk …t÷™ fhe™u, {t„tuo™u
þwØ (= r™ht…Œ: fhe™u ‚Útt y„rý‚ Ëu™t Äthý fhe™u þºtwytu™t ™tþ {txu «¼tð ðÄthðtu
244 ÉøðuŒ¼t»Þ É
òuEyu. (6)
àfl ÁflEÊ ÃÁflfi·Ë ‚äƒ˝Êfi|ÇÉÊÃÊ Ãfl ⁄UÊœfi— ‚Ê◊¬ËÕÊÿfi „·¸Ã–
Ãfl flÖÊ˝fiÁ‡øÁ∑§Ã ’ÊuÊÁ„¸ÃÊ flÎƇøÊ ‡ÊòÊÊ⁄Ufl ÁflEÊfiÁŸ flÎcáÿÊfiH§7H
…ŒtÚto : nu rðî™T ! y±ï-yt…{tk su ç±Eæ-Ëðo „籯è-ƒ¤ çã„æ-MÚttr…‚ fhu÷ SæŠ íÄæÜUì-ËtÚtu
Ëuð™ fh™th Úæ{:-Ä™ ¨æï}æÐèƒæ²-Ëw¾fthf …ŒtÚttuo™t ¼tu„ {txu ã¯ü„ï-yt™krŒ‚ fhu Au.
su „±-yt…™e Ïææuæï:-¼wòytu{tk çã„:-Äthý fhu÷ ±…í:-þ†ËBtqn Au, suÚte yt… ç™çÜU„ï-
Ëw¾tu™u òýtu Atu, ‚uÚte y{™u ç±EæçÝ-Ëðo ±ëc‡²æ-ðehtu™u rn‚fthf ƒ¤™e ¥±-hûtt y™u àæ~ææï:-
þºtw™t ƒ¤™tu ™tþ fhtu. (7)
¼tðtÚto : òu ©uctu{tk ƒ¤ Wí…L™ ÚttÞ, ‚tu Ëðo™tk Ëw¾™e ð]rØ ÚttÞ y™u òu Œwütu{tk ƒ¤
Wí…L™ ÚttÞ, ‚tu Ëðo™wk Œw:¾™e ð]rØ ÚttÞ Au. ítuÚte ©uctu™tk Ëw¾ y™u ƒ¤™e ð]rØ ‚Útt Œwütu™tk
ƒ¤™e ntr™ r™íÞ fhðe òuEyu. (7)
Áfl ¡ÊfiŸËsÊÿʸãÿ ø ŒSÿfiflÊ ’Á„¸c◊fiÃ ⁄UãœÿÊ ‡ÊÊ‚fiŒfl˝ÃÊŸ˜–
‡ÊÊ∑§Ëfi ÷fl ÿ¡fi◊ÊŸSÿ øÊÁŒÃÊ ÁflEûÊÊ Ãfi ‚œ◊ÊŒfi·È øÊ∑§ŸH§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! ‚wk Ïæ<ãc}æ„ï-W¥t{ Ëw¾trŒ „wýtu™t Wí…tŒf ÔÞðnth™e rËrØ {txu ¥æ²æüÝì-
ËÔttuo…fthf, ÄtŠ{f, rðît™ {™w»Þtu™u ç±…æ‹æèçã-òý; y™u ²ï-su ÎS²±:-…h …eztfthf yÄ{eo,
Œwü {™w»Þtu Au, ‚u™u òýe™u Ïæ<ãc}æ„ï-Ä{o™e rËrØ {txu Ú‹{²-{th yÚtto‚T ný ‚u ¥±í„æÝì-ËíÞ
¼t»tý ytrŒ hrn‚ {™w»Þtu™u àææSæyæì-rþûtt Œkrz‚ fhe™u ²…}ææÝS²-Þ¿tf‚to™t ™æïç΄æ-«uhf y™u
àææÜUè-W¥t{ þÂõ‚Þwõ‚ Ët{ÚÞo™u |æ±-rËØ fh; suÚte yæï-‚tht W…Œuþ y™u Ëk„Úte ¨{}ææÎï¯é-
Ëw¾tu™e ËtÚtu rðã{t™ MÚtt™tu{tk „æ-‚u ç±Eæ-Ëðo f{tuo™u rËØ fhðt™e §„ì-s nwk ÓææÜU‹æ-RåAt
fÁk Awk. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ŒMÞwMð¼tð™tu íÞt„ fhe™u ytÞo Mð¼tððt¤t r™íÞ ƒ™ðwk òuEyu. ‚uytu
s ytÞo Au, fu su ËíÞrðãt ytrŒ™t «[thÚte Ëðo™t W¥t{ ¼tu„™e rËrØ™u {txu ‚Útt yÄ{o
y™u Œwütu™t r™ðthý {txu r™hk‚h «Þí™ fhu Au.
ftuE…ý {™w»Þ ytÞos™tu™t Ëk„, yæÞÞ™ y™u W…Œuþ rð™t …qýo rðît™, Ä{toí{t y™u
ytÞoMÔt¼tðÞwõ‚ ƒ™e þf‚t ™Úte. ítuÚte Ëðuoyu W¥t{ „wý-f{tuo™wk Ëuð™ fhe™u ‚Útt ŒMÞw f{o™tu
íÞt„ fhe™u Ëw¾e ƒ™ðwk òuEyu. (8)
•ŸÈfifl˝ÃÊÿ ⁄U®Rãœÿ㟬fifl˝ÃÊŸÊ÷ÍÁ÷Á⁄Uãºfi˝— ‡ŸÕÿ㟟Êfi÷Èfl—–
flÎÆhSÿfi Áømœ¸ÓÃÊ lÊÁ◊ŸfiˇÊ× SÃflÊfiŸÊ fl◊˝Ê Áfl¡fiÉÊÊŸ ‚¢ÁŒ„fi—H§9H
ÉøðuŒ¼t»Þ 245
 …ŒtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au, fu su §‹Îí:-…h{ rðãt ytrŒ yiïÞo ˼t, þt÷t, Ëu™t y™u
LÞtÞ™t yæÞût ¥æ|æêç|æ:-W¥t{ ðehtu™u rþûtt fh™the r¢Þtytu™e ËtÚtu rðã{t™ ¥Ýé±í„æ²-y™wfq¤
Ä{oÞwõ‚ ðú‚tu™u Äthý fh™th ytÞo {™w»Þ™u {txu ¥Ð±í„æÝì-r{ÚÞt ¼t»týtrŒ Œwü f{oÞwõ‚ ztfw
{™w»Þtu™u r{ÚÞt ¼t»týtrŒ Œwü f{oÞwõ‚ ztfw {™w»Þtu™u Ú‹{²‹æì-yr‚ ‚tz™-Œkrz‚ fhe™u ¥Ýæ|æé±:-
su Ä{toí{t™t rðhtuÄe Au, ‚u …t…eytu™u à‹æ‰æÄæ‹æì-rþrÚt÷ fhe™u §Ýÿæ„:-ÔÞtÂÂÞwõ‚ ±{ü„:-„wý-
Œtu»ttuÚte ðÄ™th ±ëhS²-¿tt™ ytrŒ „wýtuÚte ©uc™e S„±æÝ:-M‚wr‚™tf‚to ±|æí-yÄ{o™tu ™tþ ¨¢çÎã:-
Ä{o-yÄ{o™tu ËkŒunÚte r™ùÞ fh™th læ}æì-ËqÞo«ftþ™e 癄ì-Ë{t™ rðãt™t «ftþ™u rðM‚]‚ fhe™u
Œwütu™u ç±…{æÝ- rðþu»t Y…Úte nýu Au, ‚u fw¤Ltu Ëw¼qr»t‚-y÷kf]‚ fh™th ytÞo {™w»Þ™u ˼trÄ…r‚
Y…{tk Mðefth fhe™u {™w»Þ™u ˼trÄ…r‚ …t÷™ fhu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ÄtŠ{f ƒ™e™u, Ëðo {™w»Þtu™u yrðãtÚte Œqh fhe™u, rðãtðt™ çtLttÔteLtu,
ÄBto çtLttÔteLtu, ÄBto yLtu yÄBtoLtt rÔt»tGtBttk Ëk~tGt fheLtu, Vhe r™ùÞ fhe™u, Ä{o™wk „úný y™u yÄ{o™tu
íÞt„ fhðtu y™u fhtððtu òuEyu. ËŒt ytÞtuo™tu Ëk„ y™u Œwütu™t Ëk„™tu íÞt„ fhe™u Ëðtuo¥t{
ÔÞðMÚtt{tk [t÷ðwk òuEyu. ð‚oðwk òuEyu. (9)
ÃˇÊlûÊfi ©U‡ÊŸÊ ‚„fi‚Ê ‚„Ê Áfl ⁄UÊŒfi‚Ë ◊Ö◊ŸÊfi ’ÊœÃ ‡Êflfi—–
•Ê àflÊ flÊÃfiSÿ ŸÎ◊áÊÊ ◊ŸÊÿÈ¡ •Ê ¬Íÿ¸Ó◊ÊáÊ◊fl„ãŸÁ÷ üÊflfi—H§10H
…ŒtÚto : nu Ýë}æ‡æ:-{™w»Þ{tk {™ yt…™th ©àæÝæ-ft{Þ{t™ rðît™T ! yt… ¨ã¨æ-…tu‚t™t
Ët{ÚÞoÚte þºtwytu™t ¨ã:-ƒ¤™tu ™tþ fhe™u, su{ ¨ê²ü: ËqÞo ÚæïΨè-¼qr{ Ë{ût «ftþ fhu Au, ‚u{
}æÁ}æÝæ-þwØ ƒ¤Úte àæ±:-þºtwytu™t ƒ¤™u ç±Ïææ{„ï-ð÷tuðu Au y™u ¥æ„ÿæyæì-AuŒ™ fhtu Atu; y™u
„ï-yt…™t }æÝæï²é…:-{™tu™wfw¤ Ëuðf y±æ-yt…™u yt©Þ ÷E™u „ï-yt…™t ±æ„S²-ƒ¤Þwõ‚ ðtÞw
ËkƒkÄe ¥æÐê²ü}ææ‡æ}æì-LÞq™‚thrn‚ = Ëk…qýo Ÿæ±:-©ðý ‚Útt yL™trŒ™u ¥|²æ±ãÝì-«t fhu. (10)
¼tðtÚto : rðît™ Ëu™t…r‚ rð™t …]rÚtðe™tk htßÞ™e ÔÞðMÚtt, þºtwytu™tk ƒ¤™tu ûtÞ, rðãt
‚Útt ËŒT„wýtu™tu «ftþ y™u W¥t{ yL™trŒLte «tÂÂ Út‚e ™Úte. (10)
◊|ãŒficΔ® ÿŒÈƇʟfi ∑§Ê√ÿ ‚øÊ° ßãº˝Êfi fl昧∑ͧ flfi昧∑ÈƧÃ⁄UÊÁœfiÁÃcΔ ÁÖ
©Uª˝Ê ÿÁÿ¥ ÁŸ⁄U®R¬— dÊÃfi‚ʂΡÁm‡ÊÈcáÊfiSÿ ºÎ¢Á„ÃÊ ∞fi⁄Uÿà¬È⁄Ufi—H§11H
…ŒtÚto : nu }æç‹ÎcÆ-yíÞk‚ M‚wr‚ ÞtuøÞ, su ©xæí:-Œwü™u ný™th, §‹Îí:-˼tæÞût ! yt…-
su{ ËqGto dææ-†tu‚tuÚte ¥æÐ:-s¤ ðntðu Au, ‚u{ ©àæÝï-y‚eð ËwkŒh ²„ì-ÜUæòï-frðytu™tk
f{o{tk su ±Ñ ÜêU-fwrx÷ ±Vä„Úæ-yíÞk‚ fw246
rx÷ [t÷ðt¤t þºtw y™u WŒtËe™ {™w»Þtu™tk ¥ç{ç„cÆç„-
htßÞ{tk yrÄct‚t ƒ™tu Atu.
su{ Ërð‚t (¨™æ-…tu‚t™t „wýtuÚte) ²ç²}æì-{u½™wk çÝڨ년ì-r™íÞ Ëso™ fhu Au, ‚u{ àæéc‡æS²
246 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ƒ¤™e ö¢çã„æ:-ð]rØ fh™the r¢Þtytu™u ÐéÚ:-«Út{ òñÚ²„ì-«t fhtu Atu, ‚u yt… Ëðo™t Ëífth™u
ÞtuøÞ Atu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su frð, Ë{M‚ þt†tu™t ¿tt‚t, fwrx÷‚t™t ™tþf, Œwütu …h W„ú, ©uctu
…h ftu{¤ y™u Ëðo «fthÚte ƒ¤ðÄof …wÁ»t Au, ‚uytu™u ˼t™t yrÄfth ytrŒ (…Œtu …h) r™Þwõ‚
fhðt òuEyu. (11)
•Ê S◊ ⁄UÕ¯ flη¬ÊáÊfi·È ÁÃcΔ®Á‚ ‡ÊÊÿʸÃSÿ ¬˝÷ÎfiÃÊ ÿ·ÈÆ ◊ãŒfi‚–
ßãº˝ ÿÕÊfi ‚ÈÆÂÊfi◊·È øÊ∑§ŸÊfi˘ŸflʸáÊ¢ ü∂UÊ∑§◊Ê⁄UÊfi„‚ ÁŒÁflH§12H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-W¥t{ yiïÞoÞwõ‚ ˼tæÞût ! ²ƒæ-su{ su{ rðît™tu …ŒtÚto rðãt™u rËØ
fhe™u Ëw¾tu™u «t fhu Au y™u su àææ²æü„S²-ðeh …wÁ»t™u ²ï¯é-su ¨é„¨æï}æï¯é-W¥t{ hËtuÚte Þwõ‚
±ë¯Œææ‡æï¯é-…wrüfthf Ëtu{÷‚trŒ …ŒtÚttuo yÚtto‚T ðiãf þt†t™wËth yr‚ ©uc ƒ™tðu÷ y™u W¥t{
ÔÞðnth{tk Ðí|æë„æ:-Äthý fhu÷ Atu, ‚u{ ‚u™u «t ÚtE™u }æ‹Î¨ï-yt™krŒ‚ ÚtE™u, ¥Ý±æü‡æ}æì-yÂø™
ytrŒ yï Ërn‚ …þw ytrŒ yï hrn‚, ÔHæïÜU}æì-Ëðo yðÞðtu Þwõ‚ hÚt™t {æÞ{tk S}æ-s
¥æç„cÆç¨-ÂMÚt‚ y™u ‚u™e ™æÜUÝ:-RåAt fhtu Atu; ‚Útt çÎç±-«ftþÞwõ‚ ËqÞo÷tuf{tk ¥æÚæïã¨ï-
ythtuný fhtu Atu, S}æ-yux÷t {txu yt… ÞtuøÞ Atu. (12)
¼tðtÚto : rð{t™trŒ Þt™tu y™u rðît™tu™t Ëk„ rð™t ftuE™u …ý Ëw¾ «t Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte
rðît™tu™e ˼t ƒ™tðe™u ‚Útt …ŒtÚttuo™wk ¿tt™ y™u W…Þtu„ fhe™u Ëðuoyu yt™kŒ «t fhðtu
òuEyu. (12)
•ŒfiŒÊ •÷ZÊfi ◊„Ã flfiøSÿflfi ∑§ˇÊËflfiÃ flÎøÿÊÁ◊fiãº˝ ‚ÈãflÃ–
◊ŸÊfi˘÷flÊ flηáÊESÿfi ‚È∑˝§ÃÊ ÁflEûÊÊ Ã ‚flfiŸ·È ¬˝flÊëÿÊfiH§13H
…ŒtÚto : yu ¨éÜíU„æï-©uc-ËwkŒh f{oÞwõ‚ §‹Îí-rþÕ…rðãt™t ¿tt‚t rðît™T ! yt… ±™S²±ï-…tu‚t™u
þt†tu…Œuþ™e RåAt fh™th y™u }æã„ï-{nt™„wý rðþu»t ¨é‹±„ï-rþÕ… rðãt™u rËØ fh™th ÜUÿæ豄ï-
rðãt «tL‚ ytk„¤eÞwõ‚ {™w»Þ™u {txu su ±ë™²æ}æì-AuŒ™-¼uŒ™Y… ¥|ææü}æì-yíÞÕÃt r¢Þt™wk ¥ÎÎæ:-
«Œt™ fhu Au, ¨±Ýï¯é-«uhf f{tuo{tk Ðí±æÓ²æ-ËBÞfT fÚt™ fhðt ÞtuøÞ }æïÝæ-ðtýe ±ë¯‡æES²-rþÕ…
r¢Þt™t RåAwf „ï-yt…™wk ç±Eæ-Ëðo ftÞo Au, yææ-; §„ì-‚u™u s rËØ fhðt{tk Ë{Úto ¥|æÃæ:- ƒ™tu.
(13)
¼tðtÚto : rðît™ {™w»Þtu™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e rðãt™wk Œt™ fhe™u, Ëðo™wk rn‚ rËØ fhðwk
òuEyu. (13)
ßãº˝Êfi •üÊÊÁÿ ‚ÈÆäÿÊfi ÁŸ⁄U®R∑§ ¬ÖÊ˝·ÈÆ SÃÊ◊Ê ŒÈÿÊ¸ Ÿ ÿͬfi—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 247
 •EÊÿȪ¸√ÿÍ⁄UfiÕÿÈfl¸Ó‚ÍÆÿÈÁ⁄Uãº˝ ߺ˝Êÿ— ˇÊfiÿÁà ¬˝ÿãÃÊH§14H
…ŒtÚto : su ¥E²é:-…tu‚t™t yïtu xæòé:-…tu‚t™t (xææñ-) …]rÚtðe, RrLÿÞ y™u rfhýtu; Úƒ²é:-
…tu‚t™t hÚt y™u ±¨ê²é:-…tu‚t™t ÿÔÞtu™e RåAt y™u Ðí²‹„æ-ËBÞfT r™Þ{ fhLtthLte §„ì-Ë{t™
§‹Îí:-rðãtrŒ yiïÞoÞwõ‚ rðît™ Úæ²:-Ä™tu™u ÿæ²ç„-r™ðtËÞwõ‚ fhu Au, ‚u SæéŠÄæ:-su ©uc ƒwrØ{t™
{™w»Þ Au, ‚u™tÚte ÎÄæü:-su „]nËkƒkÄe ²êÐ:-˼t™e Ý-Ë{t™ §‹Îí:-rÔtãtrŒ ytiïGtoÔttLt rÔtîtLt ç‹æÚïÜïU-
~tkfthrnít ŒæÁæíïcæé-rþÕ…trŒ ÔÞðnthtu{tk S„æï}æ:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¥Ÿææç²-Ëuð™ Þwõ‚ ƒ™u Au. (14)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t yt©ÞÚte y™uf ftÞtuo rËØ ÚttÞ Au, (‚u{) rðît™tu™t (yt©ÞÚte)
yÂø™, s¤ ytrŒÚte Þt™ r™{toý îtht Ä™ «t ÚttÞ Au. (14)
ߌ¢ Ÿ◊Êfi flη÷Êÿfi Sfl⁄UÊ¡fi ‚àÿ‡ÊÈfic◊Êÿ Ãfl‚fi˘flÊÁø–
•|S◊ÁãŸfiãº˝ flÎÆ¡Ÿ ‚fl¸ÓflË⁄UÊ— S◊à‚ÍÆÁ⁄UÁ÷SÃfl ‡Ê◊¸ÓãàSÿÊ◊H§15H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ …qßÞ Ë¼t…r‚ ! su{ ¨êçÚç|æ:-rðît™tuyu ±ë¯|ææ²-Ëw¾ð»tof, ¨y²àæéc}ææ²-
rð™tþhrn‚, ƒ¤Þwõ‚, „±¨ï-yr‚ ƒ¤Úte «ð]Ø, S±Úæ…ï-Mð «ftþ{t™ …h{uïh™u §Î}æì-yu Ý}æ:-
Ëífth (fhðt™wk) ¥±æç™-fnu÷ Au, ‚u{ y{u …ý fheyu. yu{ fhe™u yu{ yæÃæ-yt…™t ¥çS}æÝì-
yt s„‚™t y™u yt ±ë…‹æï-Œw:¾ Œqh fh™th ƒ¤Úte Þwõ‚ àæ}æüÝì-„]n{tk S}æ„ì-Ëthe he‚u Ëw¾e
S²æ}æ-ƒ™eyu. (15)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu rðît™tu™e ËtÚtu hne™u, …h{uïh™e W…tË™t ‚Útt …qýo he‚u rðît™tu™tu
Ëk„ fhe™u, yt ËkËth{tk …h{ yt™kŒ™e «t fhðe y™u fhtððe òuEyu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo, yÂø™ y™u rðãw‚T ytrŒ ÃtŒtÚttuoLtwk ðýo™ ƒ¤trŒ™e «t ‚Útt
y™uf ÔÞðnthtu™t fÚt™Úte rðrðÄ yÚttuo™t ðýo™ y™u ˼tæÞût ‚Útt …h{uïh™t „wýtu™wk «r‚…tŒ™
fnuÕt Au. Au. ítuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e ÃtqÔtoLtt Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (51)
Ëqõ‚-52
àÿ¢ ‚È ◊·¢ ◊fi„ÿÊ SflÁfl¸Œ¯ ‡Êâ ÿSÿfi ‚ÈÆèflfi— ‚Ê∑§◊Ë⁄Ufi®Ã–
•àÿ¢ Ÿ flÊ¡¯ „flŸSÿŒ¢ ⁄UÕ◊ãº˝¯ flflÎàÿÊ◊flfi‚ ‚ÈflÎÆÁÄÃÁ÷fi—H§1H
…ŒtÚto : ²S²-su …h{ yiïÞoðt™ ˼tæÞût™t àæ„}æì-yËkÏÞ ¨é|±:-Ëw¾tuí…tŒf rþÕ…eytu
¨é±ëçv„ç|æ:-Œw:¾ Œqh fh™the W¥t{ r¢Þtytu™e ¨æÜU}æì-ËtÚtu ¥y²}æì-yï™e Ý-Ë{t™ yÂø™ y™u
248 -Ëw¾…qðof ytftþ {t„o™u «t fh™th ±æ…}æì-ðu„
s¤ ytrŒÚte ¥±¨ï-hûttrŒ™u {txu ã±ÝS²Î}æì
Þwõ‚ §‹Îí}æì-…h{tuíf]ü yiïÞo™t Œt‚t S±<±Î}æì-su™tÚte ytftþ BttøtoBttk „{™t„{™ ÚtE þfu,
‚u Úƒ}æì-rð{t™trŒ Þt™™u §üÚ„ï-«t fhu Au; y™u su{tk nwk ±±ëy²æ}æì-ð‚wO Awk, y²}æì-‚u }æï¯}æì-Ëw¾™e
248 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ð»tto fh™th nu rðît™ {™w»Þ ! ‚wk ‚uytu™u ¨é}æãÄæ-Ëthe he‚u Ëífth fh. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu, su{ ½tuzt™u òuze™u hÚt ytrŒ™u [÷tðu Au, ‚u{ yu yÂø™ ytrŒÚte Þt™tu™u
[÷tðe™u ftÞtuo™u rËØ fhu. (1)
‚ ¬fl¸ÓÃÊ Ÿ œL§áÊcflëÿÈfi× ‚„dfi◊ÍÁÃSÃÁflfi·Ë·È flÊflÎœ–
ßãº˝Ê ÿŒ˜ flÎÆòÊ◊flfiœË㟌ËflÎÃfi◊ÈÆé¡ãŸáÊZÊfiÁ‚ ¡N¸Ó·ÊáÊÊ •ãœfi‚ÊH§2H
…ŒtÚto : nu ! hts-«òs™ ! su{ {L‡æï¯é-Äthý fh™thtytu{tk ¥Ó²Gé„:-ËíÞ Ët{ÚÞoÞwõ‚
¥‡ææZç¨-s¤™u, ©ÏÁæ‹æì-ƒ¤ …fze™u §‹Îí:-Ërð‚t, ÝÎè±ë„}æì-™ŒeytuÚte Þwõ‚ y™u ™Œeytu™u ð‚toð™th
±ë~æ}æì-{u½™u ¥Ãæ{è„ì-{thu Au, ¨:-‚u бü„:-…ðo‚™e Ý-Ë{t™ ±±ë{ï-ðÄu Au, ‚u{ ²„ì-òu ‚wk þºtwytu™u
{th, ¨ãd}æêçyæ:-yËkÏÞ hûtt fh™tht yæçÃæcæècæé-ƒ¤tu{tk …Nü¯æ‡æ:-ÔtthkÔtth n»to™u «t fhe™u ¥‹{¨æ-
yL™trŒÚte ËtÚtu ðthkðth ð]rØ …t{‚tu hnu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ËqÞo Ë{t™ Ëu™t ytrŒ™u Äthý fhe™u, {u½ Ë{t™ yL™ ytrŒ Ët{„úeÚte
ËkÞwõ‚ ÚtE™u, ƒ¤tu™e ð]rØ fhu Au, ‚u …ðo‚ Ë{t™ MÚttÞe Ëw¾Þwõ‚ ƒ™e™u, þºtwytu™u nýe™u
htßÞ™e ð]rØ fhe þfu Au. (2)
‚ Á„ m⁄UÊ mÁ⁄U·Èfi flfl˝ ™§œfiÁŸ øãº˝’ÈfiäŸÊ ◊ŒfiflÎhÊ ◊ŸËÁ·Á÷fi—–
ßãº˝¢ Ã◊fiu Sfl¬SÿÿÊfi ÁœÿÊ ◊¢Á„ficΔU⁄UÊÁÃ¥ ‚ Á„ ¬Á¬˝⁄Uãœfi‚—H§3H
…ŒtÚto : su ª{çÝ-«t‚:ft÷{tk mçÚ¯é-ykÄfthtð]¥t ÔÞðnthtu{tk mÚ:-ykÄfthÚte ytð]‚ îth
™‹ÎíÏæéŠÝ:-ƒwæ™ = yL‚rhût{tk Ëwðýo y™u [kÿ{t™t ðýoÚte Þwõ‚ }æÎÃæëh:-n»toÚte ð]rØ …t{u÷ ¥‹{¨:-
yL™trŒ™u ŒæçŒæí:-ÃtqÛto fhLtth ÃæÎí:-fqÔtt ËBttLt {u½ Au, ‚u™e Ë{t™ }æ‹æèçcæç|æ:-{uÄtðeytu™e ËtÚtu
çã-r™ùÞ…qðof rðã{t™ ˼tæÞût Au. „}æì-‚u }æ¢çãcÆÚæç„}æì-yíÞk‚ …qs™eÞ Œt™þe÷ §‹Îí}æì-rðît™™u
S±ÐS²²æ-W¥t{ f{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk Út™the ç{í²æ-ƒwrØÚte nwk ¥uï-ytbt™ fÁ Awk. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; su {u½™e Ë{t™ «òytu™wk …t÷™ fhu Au, ËqÞo™e Ë{t™ Ëw¾™e ð»tto
fhu Au, ‚u …h{ yiïÞoðt™ {™w»Þ™u ˼tæÞût ƒ™tððtu òuEyu. (3)
•Ê ÿ¢ ¬ÎÆáÊ|ãÃfi ÁŒÁfl ‚kfi’Á„¸·— ‚◊Èƺ˝¢ Ÿ ‚ÈÆèfl1>— SflÊ •Á÷c≈fi®ÿ—–
â flÎfiòÊ„àÿ •ŸÈfi ÃSÕÈM§Ãÿ— ‡ÊÈc◊Ê ßãº˝fi◊flÊÃÊ •„˜fiUL Ãå‚fl—H§4H
…ŒtÚto : ¨kÏæ<ã¯:-W¥t{ MÚtt™-ytË™Þwõ‚ ¨é|±:-W¥t{ Út™th {™w»Þ ¥±æ„æ:-ðtÞw™t
[÷tððtÚte hrn‚ ™Œeytu ¨}æéÎí¢ Ý-su{ Ë{wÿ yÚtðt ytftþ™u «t ÚtE™u ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, ‚u{
su §‹Îí}æì-˼tËŒtu Ërn‚ ˼t…r‚ SÃææ:-…tu‚t™t ¥ç|æcŲ:-þw¼uåAtÞwõ‚ àæéc}ææ:-ƒ¤Ërn‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 249
¥ãìL„Œ¨±:-fwrx÷‚thrn‚ ª„²:-Ëwhrût‚ «ò ¥æÐë‡æç‹„-Ëw¾e fhu, „}æì-…h{iïGtofthf ðeh …wÁ»t™u
¥Ýé„Sƒé:-y™wfq¤ ÂMÚth hnu, ‚u s [¢ð‚eo htßÞ fhðt™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (4)
¼tðtÚto : su{ ™Œeytu Ë{wÿ™u yÚtðt s¤™u «t fhe™u ÂMÚth ƒ™u Au, ‚u{ s ˼tËrn‚
rðît™™u «t fhe™u Ë{M‚ «ò ÂMÚth Ëw¾Þwõ‚ ƒ™u Au. (4)
•Á÷ SflflÎfiÁc≈¢ ◊Œfi •Sÿ ÿÈäÿfiÃÊ ⁄U®RÉflËÁ⁄Ufifl ¬˝fláÊ ‚fidÈM§Ãÿfi—–
ßãº˝Ê ÿmÖÊ˝Ë œÎÆ·◊ÊfiáÊÊ •ãœfi‚Ê Á÷ŸŒ˜ fl∂USÿfi ¬Á⁄UœË¢Á⁄Ufifl ÁòÊ×H§5H
…ŒtÚto : ²„ì-su ËqÞo™e Ë{t™ S±±ëçcÅ}æì-…tu‚t™tk þ†tu™e ð]rü fhe™u, Šæëcæ}ææ‡æ:-þºtw™u «„Õ¼‚t
Œu¾tz™th, ±…íè-þºtwytu™t AuŒ™ fh™tht þ†tuÚte Þwõ‚ §‹Îí:-˼tæÞût }æÎï-n»to{tk ¥S²-yu ²éŠ²„:-
ÞwØ fh‚t ÏæHS²-þºtw™e ç~æ„:-W…h, {æÞ y™u r‚Þof ºtý …kÂõ‚ytuÚte ÐçÚ{è¢çÚÃæ-Ëðo«fth WÃthLte
øttu¤ huÏttLte ËBttLt çt¤Ltu ¥ç|æç|æ‹æyæì-ËÔto «fthÚte ¼uŒ™ fhu Au, ‚u™t ¥‹{¨æ-yL™trŒ yÚtðt
s¤Úte ÚŠ±èçÚ±-su{ s¤Úte ¼h…qh ™Œeytu Ðí±‡æï-™e[u™t MÚtt™{tk „{™ fhu Au, ‚u{ ª„²:-
hûtt ytrŒ ¨dé:-„{™ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ s¤ ™e[u™t MÚtt™™e ‚hV òÞ Au, ‚u{ ˼tæÞût = htò ™{ú ƒ™e™u rð™Þ™u
«t fhu. (5)
¬⁄UË¥® ÉÊÎÆáÊÊ øfi⁄UÁà ÁÃ|àfl· ‡ÊflÊ˘¬Ê flÎÆàflË ⁄U¡fi‚Ê ’ÈÆäŸ◊ʇÊfiÿØ–
flÎÆòÊSÿ ÿà¬˝fifláÊ ŒÈƪθÁ÷fiEŸÊ ÁŸ¡ÉÊãÕ „ãflÊfiÁ⁄Uãº˝ ÃãÿÃÈ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-ËqÞo™e Ë{t™ ˼tæÞût ! su{ ç„çy±¯ï-«ftþ {txu ²„ì-su ËqÞo™wk àæÃæ:-
ƒ¤ y™u Íæë‡ææ-ŒeÂÃít §ü}æì-s¤™wk ŒæçSÃæÚçyæ-ËuÔtLt fhu Au. Îéxæëüç|æEÝ:-Œw:¾Úte su™wk Ëuð™ ÚttÞ ±ë~æS²-
{u½™wk ÐçÚ™Úç„ ÏæéŠÝ}æì-þheh Ú…¨:-yL‚rhût™t {æÞ{tk ¥æÐ:-s¤™wk ±ëy±è-ytðhý fhe™u ¥à沄ì-
þÞ™ fhu Au, ‚u™t ㋱æï:-yt„¤-…tA¤ {w¾™t yðÞðtu-szƒt{tk „‹²„é}æì-rðãwítT™u Atuze™u ‚u™u
Ðí±‡æï-™e[u çÝ…Í拃-{the™u …tze Œu Au, ‚{u (‚uðt) ƒ™e™u LÞtÞ{tk «ð]¥t Úttytu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u yu ÞtuøÞ Au, fu ‚uytuyu ËqÞo y™u {u½™e Ë{t™ «ð]¥t ÚtE™u rðãt y™u
LÞtÞ™e ð»tto «ftrþ‚ fhðe òuEyu. (6)
OÆŒ¢ Ÿ Á„ àflÊfi ãÿÎÆ·ãàÿÍÆ◊¸ÿÊ ’˝rÊÊfiáÊËãº˝ Ãfl ÿÊÁŸ flœ¸ÓŸÊ–
àflc≈Êfi ÁøûÊ ÿÈÖÿ¯ flÊflÎœ ‡ÊflfiSÃÃˇÊ flÖÊ˝fi◊Á÷÷ÍfiàÿÊ¡‚◊˜H§7H
250
…ŒtÚto : §‹Îí-rðãw‚T Ë{t™ rðã{t™ „ï-yt…™e Ãæhü‹ææ-Ôt]rØ fh™th, Ïæíræç‡æ-{nt™ yL™
ª}æüÄæ:-‚hk„tu ytrŒ NÎ}æì-Ý-su{ ™Œe s¤ MÚtt™™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ çã-r™ùÞ…qðof ßÞtur‚ytu™u
‹²ëcæç‹„-«t ÚttÞ Au, ‚u y±cÅæ-{u½™t yðÞðtu-ðtŒ¤tkytu y™u BtqŠítBttLt ÿÔÞtu™wk AuŒ™ fh™th
250 ÉøðuŒ¼t»Þ É
(àæÃæ:-ƒ¤) ¥ç|æ|æêy²æï…¨}æì-yiïÞoÞwõ‚ …ht¢{ ‚Útt ²éÁ²}æì-Þwõ‚ fhðt ÞtuøÞ ±…í}æì-«ftþË{qn™tu
«nth fhe™u Ë{M‚ …ŒtÚttuo™wk yæyæÿæ-AuŒ™ fhu Au, ‚u{ yt… …ý ƒ™tu. (7)
¼tðtÚto : su{ s¤ ™e[týðt¤t MÚtt™ …h …ntU[e™u ÂMÚth y™u MðåA ƒ™e òÞ Au, ‚u{
(hts…wÁ»t) ËŒT„wýtu y™u rð™Þþe÷ …wÁ»ttu™u «t fhe™u ÂMÚth y™u þwØ ƒ™e òÞ Au. (7)
¡ÉÊãflÊ° ©U „Á⁄UfiÁ÷— ‚¢÷ÎÃ∑˝§ÃÁflãº˝fi flÎÆòÊ¢ ◊ŸÈfi· ªÊÃÈÆÿ㟬—–
•ÿfië¿ÕÊ ’ÊuÊfl¸ÖÊ˝fi◊Êÿ‚◊œÊfi⁄UÿÊ ÁŒ√ÿÊ ‚ÍÿZ®®fi ºÎƇÊH§8H
…ŒtÚto : nu Sæ¢|æëyæÜíUyææï-r¢Þt «¿ttytu™u Äthý fhu÷ §‹Îí-{u½™t yðÞðtu™wk AuŒ™ fh™th ËqGtoLte
Ë{t™ þºtwytu™u ‚trz‚ fh™th ˼t…r‚ ! yt…-su{ ËqÞo …tu‚t™t rfhýtuÚte ±ë~æ}æì-{u½™u ÁæÍæ‹Ãææ‹æì-
…tze™u-ðhËtðe™u ¥æÐ:-s¤™u }æÝé¯ï-{™w»Þtu™u xææ„é²Ýì-…]rÚtðe …h «t fhtðe «ò™u Äthý fhu
Au, ‚u{ «ò™e hûtt {txu Ïææuæï:-ƒ¤ ‚Útt ytf»toýtu™e Ë{t™ ¼wòytu™e {æÞ{tk ¥æ²¨}æì-÷tu¾kz™t
±…í}æì-rfhýËBtqn Ë{t™ þ†tu™u ¥æ{æÚÄæ:-Ëthe he‚u Äthý fhtu, ðehtu™u fhtðtu y™u Ëðo {™w»Þtu™u
Ëw¾fthf çÎç±-þwØ ÔÞðnth{tk ¨ê²ü}æì-ËqÞo{kz¤™e Ë{t™ LÞtÞ y™u rðãt™t «ftþ™u Îëàæï-Œu¾tzðt
{txu ¥²ÓÀ²æ:-Ëðo he‚u «Œt™ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo÷tuf …tu‚t™t ƒ¤ y™u ytf»toý îtht Ëðo÷tuftu™u Äthý fhe™u ‚Útt s¤™u
¾U[e™u y™u ‚u™u ðhËtðe™u rŒÔÞ Ëw¾ Wí…L™ fhu Au, ‚u{ ˼t Ëðo„wýtu™u Äthý fhe™u ‚Útt
÷û{e™u ¾U[e™u («òÚte fh ytrŒ Y…{tk „úný fhe™u) y™u ‚u™wk ÞtuøÞ …tºttu{tk Œt™ fhe™u «òytu™u
{txu yt™kŒ™u «fx fhu. (8)
’ÎÆ„àSfl‡øfiãº˝◊◊fifllŒÈÄâÿ1>◊∑Χfiáflà Á÷ÿ‚Ê ⁄UÊ„fiáÊ¢ ÁŒfl—–
ÿã◊ÊŸÈfi·¬˝œŸÊ ßãº˝fi◊ÍÆÃÿ— SflfiŸÎ¸Æ·ÊøÊfi ◊L§ÃÊ˘◊fiŒ㟟ÈfiH§9H
…ŒtÚto : su }ææÝé¯Ðí{Ýæ:-{™w»Þtuyu W¥t{ Ä™ «t fhtÔt™th ‚Útt Ýë¯æ™:-{™w»Þtu™u f{o{tk
ËkÞwõ‚ fhtð™th }æL„:-«tý ytrŒ Au, ‚u §‹Îí}æì-rðãwítTLtu «t ÚtE™u ²„ì-su Ïæëã„ì-{nt™ S±p‹Îí}æì-
…tu‚t™t ytFtŒf «ftþÚte Þwõ‚ ¥}汄ì-W¥t{ ¿tt™ ©v‰²}æì-«þkË™eÞ S±:-Ëw¾™u ¥ÜëU‡±„-
Ëk…tŒ™ fhu Au; y™u ²„ì-su ç|沨æ-Œw:¾™t ¼ÞÚte çα:-«ftþ{t™ {tuût Ëw¾™wk Úæïã‡æ}æì-ythtuný,
ª„²:-hûtt ytrŒ fhe™u ¥‹±}æ΋æì-‚u™u y™wfq¤ yt™kŒ fhu Au, ‚u {™w»Þ {wÏÞ Ëw¾™u «t fhu
Au. (9)
¼tðtÚto : rðãt, Ä™, htßÞ, …ht¢{, ƒ¤ y™u …wÁ»t™tu ËnÞtu„ su ÄtŠ{f rðît™™u «tÂ
ÚttÞ Au, ‚u™t {txu (‚u) W¥t{ Ëw¾ WíÃtL™ fhu Au. (9)
lÊÒÁ‡øfiŒSÿÊ◊fiflÊ° •„fi— SflŸÊŒÿÊfiÿflË|jÿ‚Ê flÖÊ˝fi ßãº˝ Ã–
flÎÆòÊSÿ ÿiiœÊŸSÿfi ⁄UÊŒ‚Ë ◊Œfi ‚ÈÆÃSÿ ‡Êfl‚ÊÁ÷fiŸ|ë¿⁄Ufi—H§10H
ÉøðuŒ¼t»Þ 251
 …ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞo™t nu‚w Ëu™t…r‚ ! su ¥SÄæ-yu „ï-yt…™t ‚Útt yu ËqÞo™t læñ:-
«ftþ™u ¥ãï:-ÏæÎìÏæ{æÝS²-htuf™th {u½™t ¨é„S²-Wí…L™ ÚtÞu÷ ±ë~æS²-ytðhýfthf s¤™t
yðÞðtu™u ¥²æï²±è„ì-r{© y™u …]ÚtfT fhu Au, 癄ì-‚{u ¥}æ±æÝì-ƒ¤fthe ±…í:-ð@t™t SÃæÝæyæì-
þçŒtuÚte ç|沨æ-‚Útt ¼ÞÚte à汨æ-ƒ¤™e ËtÚtu þºtwytu ¼t„u Au. ÚæïΨè-ytftþ y™u …]rÚtðe™e
Ë{t™ }æÎï-yt™kŒfthe ÔÞðnth{tk þºtw™t çàæÚ:-rþh ¥ç|æÝ„ì-ft…u Au; ‚u yt… y{thwk …t÷™ fhtu.
(10)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™tk rfhýtu y™u rðãw‚T {u½ «íÞu «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ Ëu™t…r‚ ytrŒyu
ƒ™ðwk òuEyu. (10)
ÿÁŒ|ããflfiãº˝ ¬ÎÁÕflË Œ‡Êfi÷ÈÁ¡⁄U„ÊfiÁŸ ÁflEÊfi Ãßfiãà ∑ÎƧc≈®ÿfi—–
•òÊÊ„fi Ã ◊ÉÊfl|ãflüÊÈfiâ ‚„Ê lÊ◊ŸÈÆ ‡Êflfi‚Ê ’„¸áÊÊfi ÷ÈflØH§11H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-Wíf]ü Ä™ y™u rðãt™t yiïÞoÚte §‹Îí-˼tæÞût, Ëu™tæÞût ! yt… ²„ì-
su Îàæ|æéç…:-Œþ RrLÿÞtuÚte Ðë烱è-¼qr{™u ÇttuøtÔttu Atu, yæï-ytÃtLtt Ïæãü‡ææ-ËBtMít ËwÏt «tÃít fhtÔtLtth
yLtu (à汨æ-¥ã-ƒ¤Úte s) læ}æì-htßÞ…t÷™ ¥Ýé籟æé„}æì-y™wfq¤ feŠ‚ fhtð™th Þ¿t ¨ã:-
ƒ¤ |æ鱄ì-ÚttÞ, ‚u™tÚte Þwõ‚ ÚtE™u yt… «Þí™ fhtu, suÚte ¥~æ-yt htßÞ{tk ÜëUcŲ:-{™w»Þtu
ç±Eæ-Ëðo ¥ãæçÝ-rŒðËtu™u §„ì-Ëw¾Úte ‹æé-þe½ú yæyæ‹æ‹yæ-rðM‚th fhu. (11)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu …tu‚t™tk htßÞ{tk Ëw¾tu™e ð]rØ y™u rðrðÄ „wýtu™e «t su{ ÚttÞ,
‚uðt s f{tuo fhðt òuEyu. (11)
àfl◊Sÿ ¬Ê⁄U ⁄U¡fi‚Ê √ÿÊfi◊Ÿ— Sfl÷ÍfiàÿÊ¡Ê •flfi‚ œÎ·ã◊Ÿ—–
ø∑ÎƧ· ÷ÍÁ◊¯ ¬˝ÁÃ◊ÊŸ◊Ê¡fi‚Ê˘¬— Sflfi— ¬Á⁄U÷Í®⁄U®cÿÊ ÁŒflfi◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu {믋}æÝ:-y™k‚ «„Õ¼ = «r‚¼tðt™ rð¿tt™Þwõ‚ s„Œeïh ! ÐçÚ|æê:-Ëðoºt S±|æê-
y²æï…æ:-…tu‚t™t yiïÞo y™u …ht¢{Þwõ‚Úte y±}æì-yt… ¥±¨ï-hûtt ytrŒ {txu ¥S²-yt ËkËth™t
Ú…¨:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu ‚Útt òæï}æÝ:-ytftþ™t ÐæÚï-y…h ¼t„{tk …ý »ç¯-«t Atu, y™u
yt…u ¥æï…¨:-…ht¢{ ytrŒ™t Ðíç„}ææÝ}æì-yðrÄ S±:-Ëw¾, çα}æì-þwØ rð¿tt™™tu «ftþ, |æêç}æ}æì-
¼qr{ y™u ¥Ð:-s¤™u ¥æ™ÜëU¯ï-Ëthe he‚u fhu÷ Au, ‚u yt…™e y{u W…tË™t fheyu Aeyu.
(12)
¼tðtÚto : (su{) …h{uïh ËðoÚte …h{ ©uc y™u Ë{M‚ Œw:¾tuÚte …]Útf hne™u, …tu‚t™t Ët{ÚÞoÚte
Ëðo ÷tuftu™u h[e™u ‚u{tk ÔÞt ÚtE™u, Ëðo252
™u ÔÞðÂMÚt‚ fhe™u, Sðtu™t …t…-…wÛÞtu™e ÔÞðMÚtt fhðt™t
fthýu LÞtÞtÄeþ Au, ‚u{ ˼t…r‚ =htò htßÞ fhe™u Ëðo™u Ëw¾ «Œt™ fhu. (12)
àfl¢ ÷Èfifl— ¬˝ÁÃ◊ÊŸ¯ ¬ÎÁÕ√ÿÊ ´§cflflËfi⁄USÿ ’ή„× ¬ÁÃfi÷͸—–
252 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁflE◊ʬ˝Êfi •ãÃÁ⁄UfiˇÊ¢ ◊Á„àflÊ ‚àÿ◊hÊ ŸÁ∑fi§⁄U®RãÿSàflÊflÊfiŸ˜H§13H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! su y±}æì-yt… ÐëçƒÃ²æ:-rðM‚]‚ ytftþ y™u |æé±:-¼qr{™t Ðíç„}ææÝ}æì-
…rh{tý = «{týf‚to ‚Útt Ïæëã„:-{ntƒ¤ðt™, «cÃæ±èÚS²-{nt™„wýÞwõ‚ s„‚™t ‚Útt {ntðeh
{™w»Þ™t Ðç„:-…t÷f |æê:-Atu; ‚Útt yt… ç±E}æì-Ë{M‚ s„‚ ¥‹„çÚÿæ}æì-y™uf ÷tuftu™e {æÞ{tk
yðftþMðY… ytftþ y™u ¨y²}æì-fthÛt YÃtÚte yrð™tþe ËBÞfT …heûtt fhuÕt åtthuGt ÔtuŒtuLtu }æçãyÃææ-
BtntLt ÔGttÂÃítÚte ÔÞt ÚtE™u ŸæhæŒæíæ:-Ëtûtt‚ Y…{tk …qhý fhtu Atu, yuÚte y±æ±æÝì-yt…™t Ë{t™
¥‹²:-ƒeòu ‹æçÜU:-ftuE ™Úte. (13)
¼tðtÚto : suÚte Eïh Ë{M‚ ËkËth™t r™{to‚t, …rh{týf‚to, ÔÞt…f y™u ËíÞ™t «ftþf
Au, ítuÚte Eïh™e Ë{t™ ftuE…ý …ŒtÚto ÚtÞtu ™Úte, Útþu ™rn, yu{ {t™e™u y{u ‚u™e W…tË™t
fheyu Aeyu. (13)
Ÿ ÿSÿ lÊflÊfi¬ÎÁÕflË •ŸÆÈ √ÿøÊ Ÿ Á‚ãœfiflÊ ⁄U¡fi‚Ê •ãÃfi◊ÊŸ‡ÊÈ—–
ŸÊà SflflfiÎÁc≈¢® ◊Œfi •Sÿ ÿÈäÿfià ∞∑§Êfi •ãÿìÊfi∑Χ· ÁflEfi◊ÊŸÈÆ·∑˜§H§14H
…ŒtÚto : ²GS²-su Ú…¨:-yiïÞoÞwõ‚ s„Œeïh™e ¥Ýéò™:-y™k‚ ÔÞt™u y™wfq¤ læ±æÐë烱è-
«ftþ, y«ftþÞwõ‚ ÷tuf y™u [kÿ{trŒ …ý ¥‹„}æì-yL‚ yÚtto‚T Ëe{t™u Ý-¥æÝàæé:-«t fhe
þf‚t ™Úte.
nu …h{tí{™T ! su{ S±±ëçcÅ}æì-…tu‚t™t …ŒtÚttuo™e ð»tto™u «íÞu }æÎï-yt™kŒ{tk ²éŠ²„:-ÞwØ fh‚t
{u½™tu ËqÞo™e Ët{u rðsÞ Út‚tu ™Úte, ‚u{ »ÜU:-yËntÞ = yrî‚eÞ søtŒeïhu ¥‹Äæyæì-ÃttuíttLttÚte
rÇtLLt rîíteGt ç±E}æì-s„‚™u ¥æÝé¯ÜUì-…tu‚t™e ÔÞtÂÂÚte Þwõ‚ fhu÷ Au, ‚uÚte yt… W…tË™t™u ÞtuøÞ
Atu. (14)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh™t ftuE …ý „wý™tu ftuE …ý {™w»Þ yÚtðt ÷tuf …th …t{e þf‚t
™Úte. su{ s„Œeïh …t…f{o fh™th™u Œw:¾Y… V¤ yt…ðt îtht …erz‚ fhe™u, Œwütu™e ‚tz™t
fhe™u, ËqÞo {u½™t ¾kztu™u-yðÞðtu™u …]ÚtfT …]ÚtfT fhe™u, ÞwØ fh™th™e Ë{t™ («‚e‚ ÚttÞ) Au.
‚u{s Ëßs™tu yu ƒ™ðwk òuEyu. (14)
•Êø¸ãŸòÊfi ◊L§Ã— ‚|S◊fiãŸÊ¡ÊÒ ÁflEfi ŒflÊ‚Êfi •◊Œ㟟fiÈ àflÊ–
flÎÆòÊSÿ ÿjÎfiÁc≈®◊ÃÊfi flœŸ ÁŸ àflÁ◊fiãº˝ ¬˝àÿÊŸ¢ ¡ÉÊãÕfiH§15H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞoÞwõ‚ ˼t…r‚, Ëu™t…r‚ ! ²„ì-su y±}æì-yt… |æëçcÅ}æ„æ-«þkrË‚
™er‚{t™ y™u LÞtÞ ÔÞðnthÚte Þwõ‚ ±{ïÝ-n™™Úte ±ë~æS²-yÄ{eo {™w»Þ™e Ë{t™ ¥æÝ}æì-«tý™u
…Í拃-™ü fhtu Atu, ‚u y±æ-yt…™tu ¨çS}æÝì-Ëðo ¥æ…æñ-Ëk„út{ y™u ¥~æ-yt…{tk ©Øt fh™th
ç±EïÎï±æ¨:-Ë{M‚ rðît™tu y™u }æL„:-}Âíðòu ‹²æ™üÝì-r™íÞ Ëífth fhu Au; ‚uÚte ‚u «ò™t «týe
ÉøðuŒ¼t»Þ 253
Ðíy²‹±}æÎÝì-Ëðo™u yt™krŒ‚ fhe™u yt…-MðÞk yt™krŒ‚ ÚttÔt Atu. (15)
¼tðtÚto : su yuf …h{uïh™e W…tË™t fhe™u, rðãt „úný fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u ‚Útt rðsÞ
«t fhe™u «òytu™u r™íÞ «ËL™ ht¾u Au, ‚u rðît™tu Ëw¾e ÚttÞ Au. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™, rðãw‚T ytrŒ yÂø™ y™u Rïh™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (52)
Ëqõ‚-53
ãÿÍÆ3>·È flÊø¢ ¬˝ ◊„ ÷fi⁄UÊ◊„ Áª⁄U®R ßãº˝fiÊÿ ‚ŒfiŸ ÁflflSflfi×–
ŸÍ Áø|h ⁄UàŸ¯ ‚‚ÃÊÁ◊flÊÁflfiŒ㟠ŒfiÈ®c≈ÆÈ®Áú˝¸®fiÁfláÊÊŒ·Èfi ‡ÊSÿÃH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u }æãï-{ntËw¾Œt‚t ¨ÎÝï-MÚtt™{tk §‹Îíæ²-…h{iïÞo™u {txu ¨é-
þw¼÷ûtýÞwõ‚ ±æ™}æì-ðtýe™u çÝ|æÚæ}æãï-r™rù‚ Äthý fheyu Aeyu. MðÙ{tk ¨¨„æç}æ±-Ëq‚u÷
{™w»Þ Ë{t™ ç±±S±„:-ËqÞo «ftþ{tk Úy‹æ}æì-h{ýeÞ ËwðýtorŒ™e Ë{t™ çxæÚ:-M‚wr‚ytu™u Äthý
fheyu Aeyu; …hk‚w Îí籇ææïÎï¯é-ËwðýtorŒ y™u rðãtrŒ yt…™th y{tht{tk ÎécÅéç„:-Œwü M‚wr‚ y™u
…t…™e feŠ‚ yÚtto‚T ®™Œt Ý ÐíàæS²„ï-«þkrË‚-©uc ntu‚e ™Úte, ‚u{ ‚{u …ý Úttytu. (1)
¼tðtÚto : su{ r™ÿt{ø™ {™w»Þ rð©t{ «t fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu ËŒt rðãt y™u Ëwhûtt
îtht ËkMftrh‚ ðtýe Mðefth fhe™u, «þkË™eÞ f{o™wk Ëuð™ fhe™u y™u r™ÿt™u Œqh fhe™u M‚wr‚™t
«ftþ™t {txu «Þí™ fhðtu òuEyu. (1)
ŒÈÆ⁄UÊ •EfiSÿ ŒÆÈ⁄U ßfiãº˝ ªÊ⁄fiUÁ‚ ŒÈÆ⁄UÊ ÿflfiSÿ fl‚ÈfiŸ ߟS¬ÁÃfi—–
Á‡ÊˇÊÊ®Ÿ⁄U— ¬˝ÁŒflÊ •∑§Êfi◊∑§‡Ê¸Ÿ— ‚πÊ ‚|πfièÿSÃÁ◊Œ¢ ªfiÎáÊË◊Á‚H§2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðît™ ! su ¥ÜUæ}æÜUàæüÝ:-yt¤Ëw {™w»Þtu™u f]þ fh™th, çàæÿææÝÚ:-rþûttytu™u
«t fh™th y™u ¨ç¶|²:-r{ºttu™t ¨¶æ-r{ºt Ðç„:-…t÷™ fh™th ‚Útt §Ý:-Eïh Ë{t™
Ët{ÚÞoÞwõ‚ yt… ¥ES²-ÔÞtÂÂfthf yÂø™ ytrŒ y™u yï ytrŒ™t îthtu™u «t fhe™u Ëw¾ŒtÞf
xææï:- ÔttÛte yLtu ŒqÄ ytÃtLtthe øttGtLtt ÎéÚ:-Ëw¾ŒtÞf îthtu™u òýe™u, ²±S²-W¥t{ sð ytrŒ yL™,
Ðíçα:-W¥t{ rð¿tt™, «ftþ y™u ±¨éÝ:-W¥t{ Ä™Œt‚t ¥çSæ-Atu. „}æì-‚u yt…™e §Î}æì-…qò yÚtðt
Ëífth ÃtqÔtof xæë‡æè}æç¨-M‚wr‚ fheyu Aeyu. (2)
¼tðtÚto : …h{uïh Ë{t™ ÄtŠ{f rðît™ rð™t ftuE™u {txu Ë{M‚ …ŒtÚttuo y™u Ëw¾tu™u «Œt™
fh™th yLÞ ftuE ™Úte. …hk‚w su Ëðo™254 t r{ºt y™u rþûtt «t fhu÷ {™w»Þ Au, ‚u s Ë{M‚
Ëw¾ «t fhu Au, yLÞ ™rn. (2)

254 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‡ÊøËfifl ßãº˝ ¬ÈL§∑ΧŒ˜ lÈ◊ûÊ◊ ÃflÁŒŒ◊Á÷Ãfi‡øÁ∑§Ã fl‚Èfi–
•Ãfi— ‚¢ªÎèÿÊfiÁ÷÷Íà •Ê ÷fi⁄U®R ◊Ê àflÊfiÿÃÊ ¡fiÁ⁄UÃÈ— ∑§Ê◊fi◊ÍŸÿË—H§3H
…ŒtÚto : nu ¨™è±:-«þM‚ «¿tt, ðtýe y™u f{oÞwõ‚ lé}æœæ}æì-yíÞk‚ Ëðo¿t‚t, rðãt, «ftþÞwõ‚,
ÐéLÜëU„ì-…w»f¤ Ëw¾Œt‚t, §‹Îí-…h{iïGtoÞwõ‚ s„Œeïh yÚtðt yiïÞoŒt‚t ˼t…r‚ rðît™ ! yt…™e
f]…t y™u yt…™e ËntÞÚte {™w»Þ ¥ç|æ„:-ËðoºtÚte §Î}æì-yu ±¨é-W¥t{ Ä™™u ™ïçÜU„ï-òýu Au.
nu ¥ç|æ|æê„ï-þºtwytu™tu …htsÞ fh™th ! su fthýu yt… y±æ²„:-yt… y™u ‚u™t ytí{t™e
RåAt fh‚t …çÚ„é:-M‚wr‚ fh™th ÄtŠ{f ¼õ‚s™™e ÜUæ}æ}æì-RåAtytu™u ¥æ|æÚ:-…qýo fhtu. ¥„:-
yu …wÁ»ttÚtoÚte yt…™u ¨¢xæë|²-„úný fhe™u nwk ð‚wO Awk y™u yt… {™u Ëðo ft{tu{tk …qýo fhtu. yt…™e
RåAt fh‚t, M‚wr‚ fh™th {the RÂåA‚ rËrØ }ææïݲè:-fŒtr… ûteý ™ fhtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht …h{uïh™t yÚtðt ytÂ-rðît™ …wÁ»t™t Ëk„ rð™t Ëðo™e ft{™t-
RåAtytu™e …qŠ‚ ÚtE þf‚e ™Úte, ‚uÚte yu (…h{uïh)™e s W…tË™t fhe™u ‚Útt ytÂ-s™™tu
Ëk„ fhe™u ft{™tytu™e …qŠ‚ fhðe òuEyu. (3)
∞Á÷lȸÁ÷fi— ‚ÈÆ◊ŸÊfi ∞Á÷Á⁄UãŒfiÈÁ÷ÁŸ¸L§ãœÊŸÊ •◊fi$à ªÊÁ÷fi⁄U®R|‡flŸÊfi–
ßãºfi˝áÊ ŒSÿȯ Œ⁄Uÿfiãà ßãŒÈfiÁ÷ÿÈƸÃmfi·‚— ‚Á◊·Ê ⁄fiU÷◊Á„H§4H
…ŒtÚto : y{u su ¥}æç„}æì-rð¿tt™ y™u Ëw¾ îtht yrðãt, Œrhÿ‚t y™u ËwkŒh Y…™tu çÝL‹{æÝ:-
r™htuÄ yÚtðt „úný fhe™u ¨é}æÝæ:-W¥t{ rð¿tt™Þwõ‚ ˼tæÞût Au, ‚u™e «t fhe™u ‚u™e ËntÞ
‚Útt »ç|æ:-yu léç|æ:-«ftþÞwõ‚ ÿÔÞ »ç|æ:-yu §‹Îéç|æ:-ytFtŒfthf „wý y™u …ŒtÚto yu xææïç|æ:-
«þkrË‚ „tÞ, …]rÚtðe, ¥çEÝæ-yÂø™, s¤, ËqÞo, [kÿ ytrŒ §¯æ-RåAt™t yL™trŒ [ §‹Îéç|æ:-
ƒ¤ŒtÞf Ëtu{hËtrŒ …t™ftu,] §‹Îíï‡æ-rðãwítT y™u ‚uÚte h[u÷ rðŒthý fh™th þ†Úte ÎS²é}æì-ƒ¤…qðof
…thfwk Ä™ Ae™™th Œwü™wk ÎÚ²‹„:-rðŒthý fhe™u ²é„mïcæ¨:-îu»tÚte {wõ‚ Út™th þºtwytu™e ËtÚtu
ÞwØ™tu Ëw¾Úte ¨}ææÚ|æï}æçã-ythk¼ fheyu.
¼tðtÚto : su ˼t ytrŒ™t yæÞût Ëk…qýo Œrhÿ‚t™tu ™tþ fhe™u, þºtwytu …h rðsÞ «tÂ
fhe™u ‚Útt Ë{M‚ rðãtytu™u þe¾e™u y{™u Ëw¾e fhu Au, ‚u™tu Ëðo {™w»Þtuyu yt©Þ „úný
fhðtu òuEyu. r™ùÞ s yu™e ËntÞ rð™t ftuE …ý ÔÞtðntrhf yt™kŒ «t fhe þf‚t ™Úte,
ítuÚte ‚u™e ËntÞ‚tÚte Ëðo ÄtŠ{f ftÞtuo™tu ythk¼ ‚Útt r™íÞ Ëw¾™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (4)
‚Á◊fiãº˝ ⁄UÊÿÊ ‚Á◊·Ê ⁄fiU÷◊Á„ ‚¢ flÊ¡fiÁ÷—2 ¬ÈL§‡øãº˝Ò⁄U®RÁ÷lÈfiÁ÷—–
‚¢ Œ√ÿÊ ¬˝◊fiàÿÊ flË⁄U‡ÊÈfic◊ÿÊ ªÊ •fiª˝ÿÊ˘EÊfiflàÿÊ ⁄U÷◊Á„H§5H
ÉøðuŒ¼t»Þ 255
 …ŒtÚto : nu §‹Îí-ËÇttæGtût ! suBt yBtu yt…™e ËntÞÚte ¨}æíæ²æ-W¥t{ htßÞ ÷û{e, ¨ç}æ¯æ-
Ä{o™e RåAt y™u yL™trŒ ¥ç|æléç|æ:-rðãt, ÔÞðnth y™u «ftþÞwõ‚ ŒæéLp‹Îñ:-yíÞk‚ ytFtŒf
Ëwðýo y™u W¥t{ [tkŒe ytrŒ Ät‚w ¨¢±æ…ïç|æ:-rð¿tt™ ytrŒ „wý y™u Ëk„út{ ‚Útt Ðí}æy²æ-W¥t{
{r‚-ƒwrØÞwõ‚ Îïòæ-rŒÔÞ„wý Ërn‚ rðãtÚte Þwõ‚ Ëu™tÚte xææï¥xæí²æ-©uc RrLÿÞ, „tÞ y™u …]rÚtðeÚte
Þwõ‚, ±èÚàæéc}æ²æ-þqhðeh ÞtuØtytu™t ƒ¤Úte Þwõ‚, ¥Ey²æ-«þM‚ ðu„ y™u ƒ¤ðt™ ÎttuztGtwõít
Ëu™t™u ËtÚtu ÷E™u þºtwytu™e ËtÚtu ¨¢Ú|æï}æçã-ËBÞfT Ëk„út{ fheyu, yu Ëðo ftÞtuo fhe™u ÷tirff
y™u …th{tŠÚtf Ëw¾tu™u Ú|æï}æçã-rËØ-«t fheyu. (5)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ rðît™tu™e ËntÞ‚t rð™t …wÁ»ttÚto™e rËrØ™u Ëthe he‚u «t fhe
þf‚t ™Úte. ftuE…ý {™w»Þ ƒ¤, MðtMÚÞ y™u Ët{„úeÚte Ëk…L™, Ëwrþrût‚ ‚Útt ÄtŠ{f þqhðehtu
Þwõ‚ [‚whkr„ýe Ëu™t rð™t þºtwytu™tu …htsÞ fhe™u rðsÞ «t fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte ‚u™e ËŒt
WL™r‚ fhðe òuEyu. (5)
Ã àflÊ ◊ŒÊfi •◊ŒŸÔ˜ ÃÊÁŸ flÎcáÿÊ Ã ‚Ê◊Êfi‚Ê flÎòÊ„àÿfi·È ‚à¬Ã–
ÿà∑§Ê⁄Ufl Œ‡Êfi flÆÎòÊÊáÿfi¬˝Áà ’Á„¸c◊fiÃ ÁŸ ‚„dÊfiÁáÊ ’„¸ÿfi—H§6H
…ŒtÚto : nu ¨y²„ï-ËíÃtwÁ»ttu™t …t÷f ˼tæÞût ! ²„ì-su yt… Ïæ<ãc}æ„ï-rð¿tt™Þwõ‚ ÜUæÚ±ï-
f{o fh™th {™w»Þ™u {txu ±ë~ææç‡æ-þºtwytu™u htuf™th f{o Îàæ-Œþ ¨ãdæç‡æ-nòh yÚtto‚T yËkÏÞ
Ëu™tytu™e ¥Ðíç„-y«‚er‚ su{ ÚttÞ, ‚u{ «r‚fq¤ f{tuo™e çÝÏæãü²:-r™hk‚h Ôt]rØ fhtu, ‚uytu yt…™t
ytr©‚ ÚtE™u „ï-‚uytu ¨æï}ææ¨:-Ëðtuoíf]ü …ŒtÚttuo™u Wí…L™ fh™th }æÎæ:-yt™krŒ‚ fh™th þqhðeh,
ÄtŠ{f, rðît™s™ y±æ-yt…™u ±ë~æãy²ï¯é-þºtwytu™u nýðt ÞtuøÞ Ëk„út{tu{tk „æçÝ-‚u ±ëc‡²æ-Ëw¾ð»tof
Ëðtuo¥t{ f{tuo™wk yt[hý fhe™u ¥}æÎÝì-«ËL™ ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu ËŒt Ëí…wÁ»ttu™t Ëk„ îtht y™uf ËtÄ™tu «t fhe™u yt™krŒ‚ Útðwk
òuEyu. (6)
ÿÈÆœÊ ÿÈœ◊Ȭ ÉÊŒfiÁ· œÎcáÊÈÆÿÊ ¬ÈÆ⁄UÊ ¬È®⁄U®R¢ ‚Á◊Œ¢ „¢SÿÊ¡fi‚Ê–
ŸêÿÊ ÿÁŒfiãº˝‚ÅÿÊfi ¬⁄UÊflÁÃfi ÁŸ’„¸ÿÊ Ÿ◊ÈfiÁø¢ ŸÊ◊fi ◊ÊÁÿŸfi◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! Äæyæì-su fthýu ‚{u {ëc‡æé²æ-áZ‚t ytrŒ „wýÞwõ‚ Sæ¢w²æ-r{ºt
ËBtqn ²é{æ-ÞwØ fh™th ¥æï…¨æ-ƒ¤™e ËtÚtu ÐéÚæ-«Út{ §Î}æì-yu ÐéÚ}æì-þºtwytu™tk ™„h™u ¨¢ç¨-
™ü fhe™u ‚Útt ²éh}æì-ÞwØ fh‚t þºtwytu™u §„ì-…ý Íæ-r™ùÞ…qðof »çcæ-«t fhe™u ‚Útt Ý}²æ-
256 fhu Au-Ztkfe Œu Au, ‚u{ yLÞtÞÚte ykÄfth fh™th
su{ htrºt ykÄfthÚte Ëðo …ŒtÚttuo™wk ytðhý
Ýæ}æ-«rËØ ÝÝéç™}æì-{wõ‚Úte hrn‚ }ææ粋æ}æì-A¤, f…xÞwõ‚, Œwü f{o fh™th {™w»Þ y™u …þw
ytrŒ™u ÐÚæ±ç„-Œqh Œuþ{tk çÝÏæãü²:-r™:Ëthý fhtu Atu, ‚uÚte yt…™u {wŒTÄtorÇtr»tõ‚ fhe™u y{u
256 ÉøðuŒ¼t»Þ É
˼tæÞût™t yrÄfth{tk Mðefth fhe™u hts…ŒðeÚte {tLÞ fheyu Aeyu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu y™uf r{ºttu ƒ™tðe™u, Œwü þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u – Œqh fhe™u, Œwü
Œ¤tu™u-‚Útt þºtwytu™t ™„htu™u ‚tuze™u, Ë{M‚ yLÞtGtfthe {™w»Þ ytrŒ™u «þtrË‚ fhe™u …h{
yiïÞo «t fhðwk òuEyu. (7)
àfl¢ ∑§⁄fiUÜ¡◊ÈÆà ¬áʸÿ¯ flœËSÃÁ¡fi®cΔ®ÿÊÁÃÁÕÇflSÿfi flûʸŸË–
àfl¢ ‡ÊÃÊ fl昧ªfiÎŒSÿÊÁ÷Ÿà¬È⁄UÊfi˘ŸÊŸÈÆŒ— ¬Á⁄fiU·ÍÃÊ ´§Á¡EfiŸÊH§8H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! su fthýu y±}æì-yt… yu ÞwØ ÔÞðnth{tk „ïç…cƲæ-yíÞk‚ ‚eûý Ëu™t
y™u ™er‚Þwõ‚ ƒ¤Úte ÜUÚT}æì-Ä{toí{tytu™u Œw:¾ yt…™th Їæü²}æì-…thfe ðM‚w …ztð™th [tuh™u
©„-…ý ±{è:-{the™u ‚Útt su ¥ç„çƒx±S² yr‚rÚtytu™t ytðt„{™™u {txu ±„üÝè-Ëífth fh™the
r¢Þt Au, ‚u™e hûtt fhe™u ¥ÝæÝéÎ:-y™wfq¤ ™ ð‚o™th ±Ñì xæëÎS²-rð»t ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œu™th y™u
Œwü ÔÞðnthtu™tu W…Œuþ fh™th, Œwü {™w»Þtu™t àæ„æ-yËkÏÞ ÐéÚ:-™„htu™u ¥ç|æÝ„ì-¼uŒ™ fhe™u
‚Útt su ÐçÚdê„æ:-Ëðo «fthÚte Wí…L™ fhu÷ …ŒtÚto Au, ítuLte «çÁæE‹ææ-ftuBt¤ øtwÛtGtwõít fqíthtLtu r~tûtt
yt…™th™e Ë{t™ ÔÞðnth™e ËtÚtu hûtt fhtu Atu, ‚uÚte yt…s ˼t ytrŒ™t yæÞût ƒ™ðt™u
ÞtuøÞ Atu, yuðtu y{u r™ùÞ fheyu Aeyu. (8)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu Œwü þºtwytu™wk AuŒLt fhe™u ‚Útt …qýo rÔtãtÔttLt …htu…fthe ÄtŠ{f yr‚rÚtytu
™t Ëífth {txu Ëðo «týeytu y™u …ŒtÚttuo™e hûtt fhe™u Ä{o{Þ htßÞ™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. su{
fq‚htytu Mðt{e™e hûtt fhu Au, ‚u{ yLÞ («týe) hûtt fhe þf‚t ™Úte. ‚uÚte ‚u™u Ëwhrût‚ fhe™u
ht¾ðt òuEyu. (8)
àfl◊ÃÊÜ¡fiŸ⁄UÊôÊÊ ÁmŒ¸‡ÊÊfi’ãœÈŸÊfi ‚ÈÆüÊflfi‚Ê¬¡Ç◊È·fi—–
·Ác ¢≈ ‚„dÊfi ŸflÁâ Ÿflfi üÊÈÆÃÊ ÁŸ ø∑˝§áÊ ⁄UâÿÊfi ŒÈÆc¬ŒÊfiflÎáÊ∑˜§H§9H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ! su{ Ÿæé„:-©ðý fh™th y±}æì-‚{u »„æÝì-yu ¥Ïæ‹{éÝæ-
yƒLÄw yÚtto‚T r{ºthrn‚ y™tÚt y™u ¨éŸæ±¨æ-W¥t{ ©ðý, yL™Þwõ‚ r{ºt™e ËtÚtu rðã{t™
©Ð…x}æé¯:-Ë{e… Út™th ¯çcÆ}æì-ËtX, ݱç„}æì-™uðw, ݱ-™ð Îàæ, ¨ãdæç‡æ-Œþ nòh, …ÝÚæ¿æ:-
ÄtŠ{f htòÞwõ‚ {™w»Þtu™u ÎécÐÎæ-Œw:¾Úte «t Útðt ÞtuøÞ Ú‰²æ-hÚt™u «t fh™th ™ÜíïU‡æ-þ†
rðþu»t yÚtðt [¢trŒ yk„Þwõ‚ Þt™ Ë{qnÚte çm:-ƒu ðth ‹²±ë‡æÜUì-r™íÞ Œw:¾tuÚte …]ÚtfT fhtu Atu
‚Útt Œwütu™u Œqh fhtu Atu, ‚u{ ‚wk …ý …t…t[hýÚte ËŒt Œqh hnu. (9)
¼tðtÚto : [¢ð‚eo htòyu Ëðo {tkzr÷f y™u {nt{tkzr÷f htòytu, f{o[theytu, „]nMÚttu yÚtðt
rðhõ‚tu™u (…tu‚t™t «íÞu) y™wht„-Þwõ‚ fhe™u ‚Útt þhýt„‚tu™wk …t÷™ fhe™u, Ä{oÚte Þwõ‚ Ëtðo¼ti{
htßÞ™wk þtË™ fhðwk òuEyu; y™u Œþ ð„uhu ËkÏÞtðt[e þçŒtu W…÷ûtý Y… Au, ítuÚte hts…wÁ»ttu
îtht Ëðo™wk ÞÚttÞtuøÞ hûtý y™u Œkz-rðÄt™ fhðwk òuEyu. (9)
ÉøðuŒ¼t»Þ 257
 àfl◊ÊfiÁflÕ ‚ÈÆüÊflfi‚¢ ÃflÊÁÃÁ÷SÃfl òÊÊ◊fiÁ÷Á⁄Uãº˝ ÃÍfl¸®fiÿÊáÊ◊˜–
àfl◊fiS◊Ò ∑ȧà‚fi◊ÁÃÁÕÇfl◊ÊÿÈ¢ ◊„ ⁄UÊôÊ ÿÍŸfi •⁄U㜟Êÿ—H§10H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ! y±}æì-yt… ¥S}æñ-yu }æãï-ËÔttuoíf]ü „wýÞwõ‚ ²êÝï-
ÞwðtðMÚtt{tk Úæ¿æï-LÞtÞ, rð™Þ y™u rðãtrŒ „wýtuÚte ŒuŒeÃÞ{t™ htò™u {txu „±-yt…™t ªç„ç|æ:-
hûtý ytrŒ f{tuoÚte Ëu™trŒ Ërn‚ y™u „±-yt…™e ~ææ}æç|æ:-hûtt fh™th ÄtŠ{f rðît™tuÚte hûtt
…t{u÷ su ¥ç„çƒx±}æì-yr‚rÚtytu «t fh™th y™u fhtð™th „ê±ü²æ‡æ}æì-þºtws™tu™e ®nËt fh™th
Þt™ Ërn‚ ¥æ²é}æì-Sð™Þwõ‚ ¨éŸæ±¨}æì-W¥t{ ©ðý y™u yL™trŒ Þwõ‚ {™w»ÞtuÚte ¥Ú¢{Ýæ²:-
…qýo Ä™Þwõ‚ {™w»Þ™e Ë{t™ yt[hý fhtu Atu y™u y±}æì-yt… su ÜéUy¨}æì-ð@™e Ë{t™ ðeh…wÁ»t™e
¥æ籃-hûtt fhtu Atu, ‚u™u ftuE …ý Œw:¾ «t Út‚wk ™Úte. (10)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u ‚Útt Ëðo™e hûtt fhe™u Ëðo™u ËŒt Ëw¾e ht¾ðt
òuEyu. yu rLtùGt htò™e WL™r‚ Y…e ÷û{eÞwõ‚ ËŒt ƒ™u. rðãt÷Þ™t yæÞût Ëðo™u W¥tBt
rþûtt îtht rðît™ y™u þ†t†tu (™u [÷tððt){tk r™…wý fhe™u «ò™e r™hk‚h hûtt fhu. (10)
ÿ ©UºÎøËfiãº˝ ŒflªÊfi¬Ê— ‚πÊfiÿSÃ Á‡ÊflÃfi◊Ê •‚Êfi◊–
àflÊ¢ SÃÊfi·Ê◊ àflÿÊfi ‚ÈÆflË⁄UÊ º˝ÊÉÊËfiÿ •ÊÿÈfi— ¬˝Ã⁄U¢ ŒœÊfiŸÊ—H§11H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ! „ï-yt…™t Îï±xææïÐæ:-rðît™ y™u rŒÔÞ „wý,
f{tuo™e hûtt fh™th çà汄}ææ:-yíÞk‚ fÕÞtý ÷ûtýÞwõ‚ ¨¶æ²:-…hM…h r{ºt‚t y{u ¥¨æ}æ-
fheyu. y±²æ-yt…™e ËtÚtu hûtt y™u rþûtt fhu÷ ¨é±èÚæ:-W¥t{ ðehÞwõ‚ Ðí„Ú}æì-Œw:¾ Œqh fh‚t
ÎíæÍæè²:-yíÞk‚ rðM‚]‚ Ëtu ð»toÚte yrÄf ¥æ²é:-ðÞ™u Î{æÝæ:-Äthý fhe™u ©gç™-W¥t{ }[tÞwõ‚
yæÞÞ™ ÔÞðnth{tk y±æ}æì-þw¼÷ûtýÞwõ‚ yt…™t S„æï¯æ}æ-„wýtu™wk fe‚o™ fheyu. (11)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu …hM…h r™rù‚ r{ºt‚t fhe™u, Ëðo †e-…wÁ»t ytrŒ ÷tuftu™u ËwrðÄtÚte
Þwõ‚ fhe™u ‚Útt fhtðe™u …qýo ytÞw ¼tu„ððe òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™, ˼tæÞût ‚Útt «ò™t …wÁ»ttu …hM…h «er‚…qðof hne™u Ëw¾™u
«t fhðt™wk «r‚…tŒ™ fhu÷ Au; ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (53)
Ëqõ‚-54
◊Ê ŸÊfi •|S◊ã◊fiÉÊflã¬ÎÆàSfl¢„fiÁ258 ‚ ŸÁ„ Ã •ã× ‡Êflfi‚— ¬⁄UËáʇÊfi–
•∑˝fi§ãŒÿÊ ŸlÊ3> ⁄UÊL§fiflmŸÊfi ∑§ÕÊ Ÿ ˇÊÊáÊËÁ÷¸ÿ‚Ê ‚◊Êfi⁄UÃH§1H
258 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu }æÍæÃæ‹æì-W¥t{ Ä™Þwõ‚ s„Œeïh ! su yt… Ðëy¨é-Ëu™tytu ¥çS}æÝì-yt s„‚ y™u
ÐÚè‡æàæï-Ëðo «fthÚte ™ü fh™th ¥¢ãç¨-…t…{tk y{™u }ææÜíU‹Î²:-VËtÔttu Ltrn, su „ï-yt…™t
àæÃæ¨:-ƒ¤™t ¥‹„:-yL‚™u ftuE …ý Ýçã-…t{e þf‚t ™Úte, ‚u yt… Ýl:-™Œeytu™e Ë{t™
y{™u ¼{tðtu ™rn, ç|沨æ-¼ÞÚte }ææÚæïLÃæyæì-ðthkðth hztðtu ™rn su yt… ÿææï‡æè:-ƒnw s „wýÞwõ‚
…]rÚtðe™wk r™{toý y™u Äthý fhðt™u Ë{Úto Atu, ítuÚte {™w»Þ yt…™u ÜUƒæ-fu{ Ý, ¨}ææÚ„-«tÂ
™ ÚttÞ ? (1)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk, …h{uïh y™k‚ ntuðtÚte, {™w»Þtu îtht ËíÞ ¼tðÚte W…tË™t fhu÷
yu (Eïh) Œw:¾tu™u Wí…L™ fh™tht yÄ{o {t„oÚte ‚u™u r™ð]¥t fhe™u-Œqh fhe™u Ëw¾e fhu Au. ‚u™wk
y™k‚ MðY… y™u „wýðt™ ntuðtÚte ftuE …ý ‚u™t yL‚-…th™u …t{e þf‚t ™Úte. ítuÚte ‚u™e W…tË™t
Atuze™u ftuý y¼t„e yLÞ™e W…tË™t fhþu ? (1)
•ø¸ÓÊ ‡Ê∑˝§Êÿfi ‡ÊÊÁ∑§Ÿ ‡ÊøËfiflÃ ÔÊÎÆáflãÃÁ◊ãº˝¯ ◊„ÿfiãŸÁ÷c≈Èfi®Á„–
ÿÊ œÎÆcáÊÈŸÊ ‡Êflfi‚Ê ⁄UÊŒfi‚Ë ©U÷ flηÊfi flηàflÊ flfiη÷Ê ãÿÎÆÜ¡ÃfiH§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ±ë¯æ-s¤ ðhËtð™th y™u ±ë¯|æ:-ð»tto {txu ðtŒ¤tkytu™u «fx
fh™th ËqÞo ±ë¯y±æ-Ëw¾tu™e ð»tto™wk ‚¥ð y™u Íæëc‡æéÝæ-áZ‚t ytrŒ „wýÞwõ‚ à汨æ-ytf»toý ƒ¤Úte
©|æï-ƒL™u ÚæïΨè-ãti y™u …]rÚtðe™u ‹²ë‡…„ï-r™hk‚h «fx-«rËØ fhu Au, ‚u{ ²:-su ‚wk htßÞ™tu
ÞÚttÞtuøÞ «ƒkÄ fhu Au, ‚u àææçÜUÝï-«þkrË‚ ~tÂõít ytrŒ øtwÛtGtwõít àæÓæèÃæyæï-«~tkËLteGt ƒwrØ{t™
àæÜíUæ²-Ë{Úto™u {txu ¥™ü-Ëífth fhe™u, ‚u Ëðo™t LÞtÞ™u Ÿæ뇱‹„}æì-©ðý fh™th §‹Îí}æì-«þkË™eÞ
yiïÞoÞwõ‚ ˼tæÞût™tu }æã²Ýì-Ëífth fhe™u ¥ç|æcÅéçã-„wýtu™e «þkËt fh. (2)
¼tðtÚto : su „wýtu™e ©uc‚t™t fthýu Ëk…qýo …]rÚtðe …h «rËØ, ˼t ytrŒ™t yæÞût Ä{o
…h þtË™ fhe™u, ‚u™u Ä{o{tk ËwÂMÚt‚ ht¾u Au, ‚u™tu Ëðo {™w»Þtuyu yt©Þ fhðtu òuEyu. (2)
•ø¸ÓÊ ÁŒfl ’Îfi®„Ã ‡ÊÆÍcÿ¢1> flø— SflˇÊfiòÊ¢ ÿSÿfi œÎ·ÃÊ œÎÆ·ã◊Ÿfi—–
’Æ΄뿘fiflÊ •‚Èfi⁄UÊ ’„¸áÊÊfi ∑ÎƧ× ¬ÈÆ⁄UÊ „Á⁄fiUèÿÊ¢ flη÷Ê ⁄UÕÊ Á„ ·—H§3H
…ŒtÚto : rðît™T {™w»Þ ! ‚wk ²S²-su {믄:-yÄtŠ{f Œwütu™u f{tuo y™wËth V¤ «t fhtÔtLtth
ËÇttæGtûtLtt Šæëcæyæì-áZfBto fh™th }æÝ:-r¢ÞtËtÄf rð¿tt™ çã-r™ùÞ fhe™u su ÏæëãÓÀî±æ:-{nt™
©ðýÞwõ‚ ¥¨éÚ:-su{ «¿tt-ƒwrØ «Œt‚t ÐéÚ:-…qðo ãçÚ|²æ}æì-nhý, ytnhý fh™th ‚Útt yÂø™,
s¤ y™u ½tuztÚte Þwõ‚ {u½ çαï-ËqÞo™u {txu ð‚uo Au, ‚u{ ±ë¯|æ:-…qðtuoõ‚ ðhËtð™th, «ftþ fh™th
Úƒ:-Þt™ Ë{qn™u Ïæãü‡ææ-Ôt]rØÚte ÜëUyæ:-rLtŠBtít fhuÕt Au, ítu Ïæëã„ï-rðãtrŒ „wýtuÚte ð]Ø çαï-þw¼
„wýtu™tu «ftþ fh™th™u {txu S±ÿæ~æ}æì-…tu‚t™t htßÞ™e ð]rØ fh; y™u àæêc²}æì-ƒ¤ ‚Útt r™…wý‚tÞwõ‚
±™:-rðãt y™u rþûtt «t fh™th ð[™™wk ¥™ü-…qs™ yÚtto‚T ‚u™e ËntÞÞwõ‚ rþûtt fh. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Eïh îtht y™w{‚, ˼tæÞût ytrŒÚte þtrË‚ y™u yuf s {™w»Þ™tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 259
htßÞ þtË™Úte hrn‚ htßÞ™wk r™{toý fhðwk òuEyu. suÚte ‚u ht»xÙ fŒe…ý Œw:¾, yLÞtÞ, yt¤Ë,
y¿tt™, þºtw y™u …hM…h™t rðhtuÄÚte …erz‚ ƒ™u ™rn. (3)
àfl¢ ÁŒflÊ ’fiή„× ‚ÊŸÈfi ∑§Ê¬ÿÊ˘fl à◊ŸÊfi œÎ·ÃÊ ‡Êê’fi⁄U¢ Á÷ŸÃ˜–
ÿã◊ÊÁÿŸÊfi ’˝|㌟Êfi ◊|㌟Êfi œÆη|ë¿®ÃÊ¢ ª÷fi|SÃ◊‡ÊÁŸ®¯ ¬ÎÃãÿÁ‚fiH§4H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! su {믄ì-þºtwytu™tu ½»toý =…htsÞ fhe™u y±}æì-yt…-su{ ËqÞo Ïæëã„:-
{nt™ ËíÞ, þw¼Þwõ‚ çα:-«ftþÚte ¨æÝé-Ëuð™™u ÞtuøÞ {u½™t rþ¾htu …h çàæ„æ}æì-yr‚ ‚eûý
¥àæçÝ}æì-AuŒ™-¼uŒ™ fh™th ð@ MðY… rðãw‚T y™uu xæ|æçS„}æì-ð@Y… rfhýtu™tu «nth fhe™u àæ}ÏæÚ}æì-
{u½™u ç|æÝ„ì-ft…e™u ¼qr{ …h …tze Œu Au, ‚u{ þ† y™u y†tu™u [÷tðe™u …tu‚t™t y}æÝæ-ytí{tÚte
Œwü {™w»Þtu™u ¥±ÜUæïв:-ftu… fhe™u Ïæíç‹ÎÝ:-®™rŒ‚ {™w»ÞtrŒ ËBtqnGtwõít }ææç²Ý:-f…xtrŒ Œtu»t
Þwõ‚ þºtwytu™u rðŒeýo fhe™u ‚Útt ‚uytu™t r™ðthý {txu Ðë„‹²ç¨-…tu‚t™t LÞtÞtrŒ „wýtu™e «ftþ-
«fx fh™the rðãt y™u ðeh…wÁ»ttuÚte Þwõ‚ Ëu™t™e RåAt fhtu Atu, ‚u yt… htßÞ (fhðt)™u ÞtuøÞ
Ītu Atu. (4)
¼tðtÚto : su{ s„Œeïh …t… f{o fh™thtytu™u ‚uytu™t …tu‚t™t …t…tu y™wËth Œw:¾Y… V¤
yt…e™u ÞÚttÞtuøÞ Y…Úte ‚uytu™u …erz‚ fhu Au, yu s he‚u ˼tæÞût (= htò) þ†-y†tu™e
rþûttÚte ÄtŠ{f þqhðehtu™e Ëu™t™wk r™{toý fhe™u Œwü f{o fh™thtytu™wk r™ðthý fhe™u, «ò™wk r™hk‚h
…t÷™ fhu. (4)
ÁŸ ÿŒ˜ flÎÆáÊÁˇÊfi E‚ŸSÿfi ◊ÍÆh¸ÁŸ ‡ÊÈcáÊfiSÿ ÁøŒ˜ ’˝˝|㌟Ê ⁄UÊLfi§flmŸÊfi–
¬˝ÊøËŸfiŸ ◊Ÿfi‚Ê ’„¸áÊÊfiflÃÊ ÿŒlÊ Áøfià∑ÎƧáÊfl— ∑§SàflÊ ¬Á⁄fiUH§5H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût rðît™ ! ²„ì-su yt…-su{ Ërð‚t = ËqÞo ±Ýæ-rfhýtuÞwõ‚ {u½™wk r™ðthý
fhu Au, ‚u{ Ðíæ™èÝïÝ-Ë™t‚™ Ïæãü‡æ汄æ-y™uf «fth™e ð]rØÞwõ‚ }æݨæ-rð¿tt™Úte E¨ÝS²-
«tý Ë{t™ ƒ¤ðt™ àæéc‡æS²-þtu»týf‚to™t }æêhüçÝ-W¥t{ yk„{tk «nth™e 癄ì-Ë{t™ Ïæíç‹ÎÝ:-
®™rŒ‚ f{o fh™th Œwü {™w»Þtu™u ÚæïL±„ì-hztð‚t ²„ì-su fthýu ¥l-yts çݱë‡æçÿæ-r™hk‚h ‚u
Œwütu™u …]Útf fhtu Atu, yuÚte 癄ì-…ý y±æ-yt…™u ÜëU‡æ±:-{thðt ÜU:-ftuE …ý Ë{Úto ÐçÚ-ÚtE
þf‚tu ™Úte. (5)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh ÃttuíttLtt yLttrŒ rÔt¿ttLtÚte ËÔtoLte WÃth LGttGtÃtqÔtof þtË™ fhu Au y™u ËqÞo
{u½™wk nLtLt fhu Au, ‚u{ ˼tæÞût (= htò) Ä{o…qðof Ëðo …h þtË™ fhu y™u þºtwytu™wk n™™ fhu.(5)
àfl◊ÊfiÁflÕ ŸÿZ®®fi ÃÈÆfl¸‡Ê¢ ÿŒÈÆ¢ 260àfl¢ ÃÈÆfl˸ÁÃ¥®fi flƒÿ¯ ‡ÊÃ∑˝§ÃÊ–
àfl¢ ⁄UÕ◊Ãfi‡Ê¢ ∑Χà√ÿ œŸ àfl¢ ¬È⁄UÊfi ŸflÁâ Œfiê÷ÿÊ ŸflfiH§6H
260 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu àæ„ÜíU„æï-ƒnws ƒwrØÞwõ‚ rðît™ ˼tæÞût ! su fthýu y±}æì-yt… ÝÄæü}æì-{™w»Þtu{tk
fwþ¤ „é±üàæ}æì-W¥t{ ²Îé}æì-«Þí™þe÷ {™w»Þtu™e hûtt, y±}æì-yt… „éÃæèüç„}æì-Œtu»t y™u Œwü «týeytu™t
™tþf, ±²}æì-¿tt™ðt™tu™e hûtt y™u y±}æì-yt… ÜëUyòï-rËØ fhðt ÞtuøÞ {Ýï-rðãt y™u [¢ð‚eo
htßÞÚte rËØ ÚtÞu÷ ÿÔÞ™t rð»tÞ »„àæ}æì-ðu„trŒ „wýÞwõ‚ ½tuzt ytrŒÚte Þwõ‚ Úƒ}æì-ËwkŒh hÚt™e
¥æçÃæƒ-hûtt fhtu Atu; y™u y±}æì-yt… Œwütu™t ݱ-™ð ËkÏÞtÞwõ‚ ݱç„}æì-™ðtýw ÐéÚ:-™„htu™u
Î}|æ²:-™ü fhtu Atu, ‚uÚte yt htßÞ{tk yt…™tu s yt©Þ y{thu fhðtu òuEyu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su htßÞ™e hûtt fhðt{tk Ë{Úto ™ ntuÞ, ‚u™u htò fŒe…ý ƒ™tðtu ™rn. (6)
‚ ÉÊÊ ⁄UÊ¡Ê ‚à¬fiÁ× ‡Ê͇ÊÈflîÊŸÊfi ⁄UÊÄfi√ÿ— ¬˝Áà ÿ— ‡ÊÊ‚Á◊ãflfiÁÖ
©UÄÕÊ flÊ ÿÊ •fiÁ÷ªÎÆáÊÊÁà ⁄UÊœfi‚Ê ŒÊŸÈfi⁄US◊Ê ©U¬fi⁄UÊ Á¬ãflÃ ÁŒfl—H§7H
…ŒtÚto : ²:-su Úæ„ãò:-nÔÞ …ŒtÚttuo™t Œt‚t, ¨yÐç„:-Ëí…wÁ»ttu™wk …t÷™ fh™th, …Ý:-W¥t{
„wý y™u f{tuo Ërn‚ rðã{t™ Úæ…æ-LÞtÞ, rð™ÞtrŒ „wýtuÚte «ftþ{t™ ˼tæÞût Ðíç„àææ¨}æì-
þt†-þt†™tk «íÞu «ò™u §‹±ç„-LÞtÞ{tk ÔÞt fhLtth Ãææ-yÚtÔtt -àæêàæéÃæyæ-htßGt fhÔttLtwk òÛtu
Au; yLtu su ÚæŠæSææ-LGttGt fheLtu «tÃít fhu÷ Ä™Úte ÎæÝé:-Œt™þe÷ ƒ™e ©vƒæ-fnuðt ÞtuøÞ ðuŒM‚tuºt
y™u ð[™tu™tu ¥ç|æxæë‡ææç„-Ëðo {™w»Þtu™u {txu W…Œuþ fhu Au, ¥S}æñ-yu ˼tæÞût™u {txu çα:-
©ÐÚæ-su{ ËqÞo™t «ftþÚte {u½ Wí…L™ ÚtE™u ¼qr{™u çЋ±„ï-˪[u Au, ‚u{ Ë{M‚ Ëw¾tu™wk çЋ±„ï-
Ëuð™ fhu Au ¨:-‚us htßÞ fhe þfu Au. (7)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ W¥t{ rðãt, rð™Þ ‚Útt LÞtÞ™u Äthý fÞto rð™t y™u ðeh …wÁ»ttu™e
Ëu™t™wk r™{toý fÞto rð™t htßÞ …h þtË™ fhðt, þºtwytu™u S‚ðt ‚Útt Ëðo Ëw¾tu™u «t fhðt{tk
Ë{Úto çtLtíttu ™Úte. ‚uÚte ‚u Ëðo ˼tæÞût (= htò) yu fhðwk òuEyu. (7)
•‚fi◊¢ ˇÊòÊ◊‚fi◊Ê ◊ŸË·Ê ¬˝ ‚Êfi◊¬Ê •¬fi‚Ê ‚ãÃÆÈ Ÿ◊fi–
ÿ Ãfi ßãº˝ ŒŒÈ·Êfi flœ¸ÿfi|ãà ◊Á„fi ˇÊòÊ¢ SÕÁflfi®⁄U¢® flÎcáÿ¯ øH§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! su ÎÎé¯:-Œt™ fhðt Ë{t™ „ï-yt…™t ¥¨}æ}æì-Ë{‚thrn‚
f{o y™u Ëtá~Þ hrn‚ ÿæ~æ}æì-htßÞ ‚Útt ¥¨}ææ-Ë{‚t y™u W…{t hrn‚ }æÝè¯æ-ƒwrØ ntuÞ,
‚tu ²ï-su Ýï}æï-Ëðo ¨æï}æŒææ:-Ëtu{ ytrŒ yti»tÄe hËtu™wk …t™ fh™th ÄtŠ{f rðît™ …wÁ»t ¥Ð¨æ-
f{oÚte Sƒç±Ú}æì-ð]Ø Ãæëc‡Äæ}æì-þºtwytu™t ƒ¤™tþf Ëw¾ ðhËtð™th™u {txu fÕÞtýfthf }æçã-
{nt™„wýÞwõ‚ ÿæ~æ}æì-htßÞ™e ÐíÃæ{ü²ç‹„-ð]rØ fhu Au, ‚u Ëðo yt…™e ˼t{tk ƒuËðt ÞtuøÞ Ë¼tËŒ
™-y™u ¼]íÞ = f{o[the ¨‹„é-ƒ™u. (8)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu «ò™tu rðhtuÄ y™u «òyu hts…wÁ»ttu™tu rðhtuÄ fŒe…ý ™ fhðtu òuEyu.
…hk‚w …hM…h «u{ y™u W…fth™e ƒwrØÚte Ëk…qýo htßÞ™e Ëw¾tu™e ËtÚtu ð]rØ fhðe òuEyu, yu{
ÉøðuŒ¼t»Þ 261
fÞto rð™t htßÞ…t÷™™e ÔÞðMÚtt ÂMÚth hne þf‚e ™Úte. (8)
ÃÈèÿŒÃ ’fi„ÈUÆ∂UÊ •Áºfi˝ŒÈǜʇø◊ÍÆ·Œfi‡ø◊‚Ê ßfiãº˝¬ÊŸÊfi—–
√ÿfi‡ŸÈÁ„ ì¸ÿÊ ∑§Ê◊fi◊·Ê◊ÕÊ ◊ŸÊfi fl‚ÈÆŒÿÊfiÿ ∑ΧcflH§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! su{ »„ï-yu ÏæãéHæ:-ƒnw s Ëw¾ y™u f{tuo™u yt…™th §‹ÎíÐæÝæ:-
…h{iïÞo™t {txu ËqÞo «t Út™th ™}æ¨æ:-{u½ Ëðo ft{tu™u …qýo fhu Au, ‚u{ ¥çÎíÎéxŠææ:-{u½ y™u
…ðo‚tu™e «t rðãt ™}æê¯Î:-Ëu™tytu{tk hnu÷t þqhðeh …wÁ»ttu „é|²}æì-yt…™u ‚] fhu ‚Útt yt…
‚uytu™u ±¨éÎï²æ²-©uc Ä™ Œuðt {txu }æÝ:-{™ ÜëUcÃæ-fhtu y™u yt… yu™u „Ðü²-‚] y™u »¯æ}æì-
yu™e ÜUæ}ææÝì-RåAtytu …qýo fhtu ¥ƒ-‚Œ™L‚h §„ì-s Ëðo ft{™tytu™u òà‹æéçã-«t Úttytu. (9)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût Ëwrþrût‚, …tr÷‚ y™u ‚iÞth fhu÷ þqhðehtu™e hûtt fhe™u
‚Útt r™hk‚h ‚uytu™wk …t÷™ fhe™u, yu™u Ëðo «fth™wk Ëw¾ yt…u y™u yu ðeh ÷tuftu ˼t ytrŒ™t
yæÞûttu™u r™íÞ Ëkítw»x fh‚t hnu, suÚte Ëðo ft{™tytu …qýo ÚttÞ. (9)
•¬Ê◊fiÁÃcΔhL§áÊfiu®⁄U®R¢ Ã◊Ê˘ãÃflθÆòÊSÿfi ¡Δ⁄Ufi·ÈÆ ¬fl¸®fi×–
•÷ËÁ◊ãº˝Êfi ŸlÊfi flÁfl˝áÊÊfi Á„ÃÊ ÁflEÊfi •ŸÈÆcΔÊ— ¬˝fifláÊ·fiÈ Á¡ÉŸÃH§10H
…ŒtÚto : nu ˼t™t Eþ-Mðt{e ! §‹Îí:-…h{ yiïÞo Œt‚t yt…-su{ ËqÞo ±ë~æS²-{u½ ËkƒkÄe
¥Ðæ}æì-s¤™e ¥‹„:-{æÞMÚt …ÆÚï¯é-ßÞtkÚte ð»tto ÚttÞ Au; ‚u{tk {L‡æuÚ}æì-Äthý fh™th fwrx÷
f{tuo™tu nu‚w „}æ:-ykÄfth ¥ç„cÆ„ì-ÂMÚt‚ Au ‚u™wk r™ðthý fhe™u ±ç±í‡ææ-Y…™e ËtÚtu rðã{t™
su бü„:-…ûte Ë{t™ ytftþ{tk Wz™tht {u½ = ðtŒ¤tkytu §ü}æì-s¤™u ¥ç|æ-ËL{w¾ …tzu Au-ðhËtðu
Au suÚte Ðí±‡æï¯é-™e[u™t MÚtt™tu{tk ¥ÝécÆæ:-y™wfq¤‚tÚte ðnu™the ç±Eæ-Ëðo çã„æ:-«r‚ûtý „r‚{t™-
[t÷™the Ýl:-™Œeytu ç…ÍÝ„ï-Ë{wÿ ËwÄe „{™ fhu Au, ‚u{ yt… Úttytu. (10)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo su s¤™u ˪[e™u yL‚rhût{tk …ntU[tzu Au, ‚u™u ðtÞw Äthý fhu Au. ßÞthu
yu {¤e™u …ðo‚tfth ƒ™e™u ËqÞo™t «ftþ™u Ztkfe Œu Au, (íÞthu) ‚u™u rðãw‚T ft…e™u ¼qr{ …h Ãttze
Œu Au. ‚uÚte Wí…L™ ÚtÞu÷e y™uf Y…ðt¤e ™e[u ‚hV s™the ™Œeytu [t÷‚e-„r‚ fh‚e ¼qr{,
…ðo‚ y™u Ôt]ût ytrŒ™u rAL™-r¼L™ fhe™u ðnu Au. …w™: (‚u™wk) ‚u s¤ Ë{wÿ y™u yL‚rhût{tk
…ntU[e™u yu s he‚u ðthkðth ðhËu Au, ‚u{ htò ytrŒ yæÞût ntuðt òuEyu. (10)
‚ ‡ÊflÎfiœ◊Áœfi œÊ lÈÆêŸ◊S◊262◊Á„fi ˇÊòÊ¢ ¡fiŸÊ·ÊÁ«fiUãº˝ Ã√ÿfi◊˜–
⁄UˇÊÊfi ø ŸÊ ◊ÉÊÊŸfi— ¬ÊÁ„ ‚ÍÆ⁄UËã⁄Êÿ øfi Ÿ— Sfl¬àÿÊ ß· œÊfi—H§11H
…ŒtÚto : §‹Îí:-…h{ yiïÞo Ëk…tŒf ˼tæÞût ! su …ÝæcææÅì-s™tu™u Ën™ fh™th yt… ¥S}æï-
262 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y{tht {txu àæï±ë{}æì-Ëw¾ „ò}æì-ƒ¤Þwõ‚ }æçã-{nt Ëw¾ŒtÞf …qs™eÞ ÿæ~æ}æì-htßÞ™u ¥ç{-{æ-
Ëthe he‚u Ëðtuo…rh Äthý fhe™u }æ{æïÝ:-«þkrË‚ Ä™ y™u Ý:-y{the Úÿæ-hûtt ™-y™u ¨êÚèÝì-
ƒwrØ{t™ rðît™tu™e Ðæçã-hûtt fhtu; ™-y™u Ý:-y{™u Úæ²ï-Ä™ ™-y™u S±Ðy²ñ-W¥t{ y…íÞ-
Ëk‚t™Þwõ‚ §¯ï-RüY… htßÞ ÷û{e™u {txu lé}Ý}æì-feŠ‚fthf Ä™™u {æ:-Äthý fhtu Atu, ¨:-‚u
yt… y{thtÚte Ëífth ÞtuøÞ fu{ ™ ƒ™tu ? (11)
¼tðtÚto : ˼tæÞûtu (= htòyu) Ë{M‚ «ò™wk …t÷™ fhe™u, Ëðo™u Ëwrþrût‚ rðît™ ƒ™tðe™u
[¢ð‚eo htßÞ (™e WL™r‚) y™u Ä™™e ð]rØ fhðe òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo, rðãw‚T, ˼tæÞût, þqhðeh y™u htßÞ™wk …t÷™ ytrŒ™wk rðÄt™
fhu÷ Au ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (54)
Ëqõ‚-55
ÁŒflÁ‡øfiŒSÿ flÁ⁄U◊Ê Áfl ¬fi¬˝Õ ßãº˝¢ Ÿ ◊qÔUÊ ¬fiÎÁÕflË øŸ ¬˝ÁÃfi–
÷Ë◊SÃÈÁflfic◊ÊÜø·¸ÁáÊèÿfi •Êì— Á‡Ê‡ÊËfiÃ flÖÊ˝¢ Ã¡fi‚ Ÿ fl¢‚fiª—H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ¥S²-ËqÞo™t çα: qæ- «ftþ îtht ±çÚ}ææ-W¥t{™t ¼tð™e }æqæ-
ð]rØ-{nt™‚tÚte 籌æŒæí‰æï-rðþu»t fhe™u «fx fhu Au. Ðë烱è-su™e ƒhtƒh ¼qr{ ™Ý-…ý Ë{t™
Ý-™rn y™u ™ ¥æ„Œæ:-Ëðo «fthu «‚t…Þwõ‚, Ã梨xæ:-ƒ¤ðt™ rð¼t„f‚to™e Ë{t™, Ðë烱è-
¼qr{™t Ðíç„-{æÞ{tk „ï…¨ï-«ftþ {txu, ±…í}æì-rfhýtu™u çàæàæè„ï-yr‚ þe‚÷ s¤{tk «ûtu… fhu
Au, ‚u{ su Œwütu™u {txu ¼Þkfh y™u ÄtŠ{ftu™u {txu Ëw¾Œt‚t ƒ™e™u, «òytu™wk …t÷™ fhu, ‚u
Ëðo™t Ëífth™u ÞtuøÞ Au; yLÞ ™rn. (1)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ëðo ÷tuftuÚte W¥t{„wýÞwõ‚ y™u {nt™ Au. su{ ËtkZ-¾qkx „tÞtu™t Äý{tk
W¥t{ y™u yr‚ ƒ¤ðt™ ntuÞ Au, ‚u{ W¥t{ „wýÞwõ‚ {nt™ {™w»Þ ˼t ytrŒ™t Ä{toí{t
ƒ™e™u Œwütu™u ¼Þ«Œt‚t y™u ÄtŠ{ftu™u Ëw¾Œt‚t ƒ™u. (1)
‚Ê •fiáʸflÊ Ÿ Ÿlfi— ‚◊ÈÆÁº˝ÿ— ¬˝ÁÃfi ªÎèáÊÊÁà ÁflÁüÊfiÃÊ fl⁄UËfi◊Á÷—–
ßãº˝— ‚Ê◊fiSÿ ¬ËÃÿfi flηÊÿÃ ‚ŸÊà‚ ÿÈÆä◊ •Ê¡fi‚Ê ¬ŸSÿÃH§2H
…ŒtÚto : su §‹Îí-˼tæÞût ËqÞo Ë{t™ ¨æï}æS²-ðiãf rðãtÚte Ëk…trŒ‚ y™u Mðt¼trðf Wí…L™
hË™t Ð脲ï-…t™ {txu ±ë¯æ²„ï-ƒ¤Œ™e Ë{t™ yt[hý fhu Au, ¨:- ‚u ÄæéŠ}æ:-ÞwØ fh™th {™w»Þ
Ý su{ ç±çŸæ„æ:-y™uf «fth™t Œtu»ttu™wk Ëuð™ fhðtðt¤e Ýl:-™Œeytu ¥‡æü±:-Ë{wÿ™u «t ÚtE™u
ÂMÚth ÚttÞ Au; su{ ¨}æéçÎí²:-Ë{wÿ{tk [t÷ðt ÞtuøÞ ™tiftrŒ Þt™ Ë{qn …th …ntU[tzu Au; su{
¨Ýæ„ì-r™hk‚h ¥æï…¨æ-ƒ¤ îtht ±Úè}æç|æ:-Ä{o y™u rþÕ… r¢ÞtÚte ÐÝS²„ï-ÔÞðnth fh™th™e
ÉøðuŒ¼t»Þ 263
Ë{t™ yt[hý y™u …]rÚtðe ytrŒ™t htßÞ™u Ðíç„xæë|‡ææç„-„úný fhe þfu Au, ‚u htßÞ fhðt
y™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. ‚u™tu Ëðo {™w»Þtu Mðefth fhu. (2)
¼tðtÚto : su{ Ë{wÿ y™uf «fth™t hí™tu™u ‚Útt y™uf ™Œeytu™u …tu‚t™t {rn{tÚte …tu‚t™e
ykŒh Ëkhrût‚ ht¾u Au, ‚u{ ˼tæÞût (= htò) rðrðÄ …ŒtÚttuo™u ‚Útt y™uf «fth™e Ëu™tytu™u
y…™tðe™u ‚Útt Œwütu™u …htrs‚ fhe™u y™u ©uctu™u Ëkhrût‚ fhe™u …tu‚t™t {rn{t™tu rðM‚th fhu
Au. (2)
àfl¢ ÃÁ◊fiãº˝ ¬fl¸®fiâ Ÿ ÷Ê¡fi‚ ◊„Ê ŸÎÆêáÊSÿ œ◊¸®fiáÊÊÁ◊⁄UÖÿÁ‚–
¬˝ flËÿ¸®fiáÊ ŒflÃÊÁÃfi øÁ∑§Ã ÁflEfiS◊Ê ©Uª˝— ∑§◊¸ÓáÊ ¬ÈÆ⁄UÊÁ„fi×H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! su Îﱄæ-rðît™ ©xæí:-‚eðúfthe ÐéÚæïçã„:-…whturn‚™e Ë{t™ W…fth
fh™th Au. y±}æì-yt…-su{ rðãw‚T бü„}æì-{u½™tu ytr©‚ ðtŒ¤tkytu™e Ý-Ë{t™ ±è²ïü‡æ-…ht¢{Úte
|ææï…¨ï-…t÷™ y™u ¼tu„™t {txu „}æì-‚u þºtw™wk n™™ fhe™u }æã:-{nt™ Ýë}‡æS²-Ä™ y™u {}æü‡ææ}æì-
Ä{tuo™t Þtu„Úte ¥„èÚÁ²ç¨-yr‚þÞ yiïÞo fhtu Atu. su yt… ç±ES}æñ-Ëðo ÜU}æü‡æï-f{tuo™u {txu
Ðí™ïçÜU„ï-òýtu Atu, ‚u yt… y{tht htò ƒ™tu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þ «ð]r¥t™tu yt©Þ ÷E™u Ä™ Wí…L™ fhe™u ¼tu„ «t fhu Au, ˼tæÞût-
Ërn‚ ‚u ÷tuftu rðãt, ƒwrØ, rð™Þ ‚Útt Ä{o™u ‚Útt ðeh…whw»ttu™e Ëu™t™u «t fhe™u Œwütu …h W„ú
‚Útt ÄtŠ{ftu …h ût{tþe÷ ƒ™e™u Ëðo™t ‘rn‚fthe’ ƒ™u Au. (3)
‚ ßmŸfi Ÿ◊SÿÈÁ÷fifl¸øSÿÃ øÊL§ ¡Ÿfi·È ¬˝’˝ÈflÊáÊ ßfi|ãº˝ÿ◊˜–
flηÊ ¿ãŒÈfi÷¸flÁà „ƒÿ¸ÃÊ flηÊ ˇÊ◊fiáÊ œŸÊ¯ ◊ÉÊflÊ ÿÁŒãflfiÁÃH§4H
…ŒtÚto : ²„ì-su yæÞt…f y™u W…Œuþf ±Ýï-yuftL‚{tk yuft„ú r[¥tÚte …Ýï¯é-«rËØ {™w»Þtu{tk
™æL-ËwkŒh §ç‹Îí²}æì-{™™u Ïæíé±æ‡æ:-Ëthe he‚u fnu Au-W…Œuþu Au; ãIJü„:-y™u Ëðo™t W¥t{ ƒtuÄ™e
ft{™t fhe™u Ðí|æ±ç„-Ë{Úto ƒ™u Au, ±ë¯æ-áZ }æ{Ãææ-«þkrË‚ Ä™ y™u rðãtÞwõ‚ À‹Îé:-MÔtåALŒ
Ãæëcææ-ËwÏt ÔthËtÔtLtth ÿæï}æï‡æ-hûtÛt Ërnít Šæï‹ææ}æì-rðãt, rþûttÞwõ‚ ðtýe™u §‹±ç„-ÔÞt fhu Au,
¨ §„ì-‚u s Ý}æS²éç|æ:-™{ú rðît™tu îtht ±™S²„ï-«þkËt™u «t ƒ™u Au. (4)
¼tðtÚto : Ëðo©uc rðît™ Ëðo {™w»Þtu™u Ë{M‚ rðãtytu «t fhtðe™u ‚u™u rðãtðt™, ƒnw©w‚,
Mð‚kºt y™u Ëwhrût‚ fhu, suÚte ‚u Ëkþ264 Þhrn‚ ƒ™e™u ËŒt Ëw¾e hnu. (4)
‚ ßã◊„ÊÁŸfi ‚Á◊ÕÊÁŸfi ◊Ö◊ŸÊfi ∑ÎƧáÊÊÁÃfi ÿÆÈä◊ •Ê¡fi‚Ê ¡Ÿfièÿ—–
•œÊfi øŸ üÊgfiœÁà |àfl·Ëfi◊à ßãº˝Êfiÿ flÖÊ˝¯ ÁŸÉÊÁŸfiÉŸÃ flœ◊˜H§5H
264 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : su ¨:-‚u ²éŠ}æ:-ÞwØ fh™th W…Œuþf (¥ç±læÜéUÅé}ÏæS² Ðíã„æü-yrðãtY…e fwxwkƒ™tu
ÞwØ{tk ™tþ fh™th W…Œuþf) }æÁ}æÝæ-ƒ¤™u ¥æï…¨æ-…ht¢{Úte Þwõ‚ ÚtE™u …Ýï|²:-{™w»ÞtrŒ™u
Ëw¾™u {txu W…ŒuþÚte }æãæçÝ-{nt …qs™eÞ ¨ç}æƒæçÝ Ëk„út{tu™u S‚™th™e Ë{t™ yrðãt …h
rðsÞ™u («tÂ) ÜëU‡ææïç„-fhu Au; ±…í}æì-ð@ «nthLte Ë{t™ þºtwytu™u ±{}æì-{thðt {txu ç‹æÍæç‹æÍ‹æyæï-
{th™th™e Ë{t™ yt[hý fhu Au; ‚tu ¥{-íÞth …Ae §„ì-s ¥S}æñ-yu çy±¯è}æ„ï-«þkrË‚ «ftþÞwõ‚
§‹Îíæ²-…h{ yiïÞo™e «t fhtð™th™u {txu Ëðo {™w»Þtu ™Ý-…ý Ÿæg{ç„-«u{Úte ËíÞ™u Äthý
fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo {u½™u Wí…L™ fhe™u, ‚u™u ft…e™u, ð»tto fhe™u …tu‚t™t «ftþÚte Ëðo™u yt™krŒ‚
fhu Au, ‚u{ yæÞt…f y™u W…Œuþf ykÄ …hk…ht™wk r™ðthý, rðãt LÞtÞtrŒ™u «ftrþ‚ fhe™u,
Ëðo «òytu™u Ëw¾e fhu. (5)
‚ Á„ üÊfiflSÿÈ— ‚ŒfiŸÊÁŸ ∑ÎƧÁòÊ◊Êfi ˇ◊ÿÊ flÎfiœÊŸ •Ê¡fi‚Ê ÁflŸÊ‡ÊÿfiŸ˜–
ÖÿÊÃË¥Ó®Á· ∑ÎƧáflãŸfiflÎÆ∑§ÊÁáÊ ÿÖÿfl˘flfi ‚ÈÆ∑˝§ÃÆÈ— ‚øflÊ •¬— ‚fiΡØH§6H
…ŒtÚto : su ¨éÜíU„é:-©ucƒwrØ y™u f{oÞwõ‚ ¥æï…¨æ-…ht¢{Úte ÿ}æ²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu ±ë{æÝ:-
ðÄe™u, Ÿæ±SÄæé:-…tu‚t™t ytí{t™u {txu yL™™e RåAtÚte Ë{M‚ þt†tu™wk ©ðý fhe™u, ²ÁÄæ±ï-
htßGt™t y™wct™ {txu, ¨y„ü±ñ- „{™-yt„{™™t ÜëUç~æ}ææç‡æ-fhu÷t ¥±ëÜUæç‡æ-[tuhtrŒ hrn‚
¨ÎÝæçÝ-{t„o y™u ËwkŒh „]ntu™u Ëwþtur¼‚ ÜëU‡±Ýì-fhe™u, ¥Ð:-s¤™e ð»tto fhtð™th Á²æï„èç¯-
[kÿ{t ytrŒ ‚Útt ™ûtºttu™u «ftrþ‚ fh™th ËqÞo™e Ë{t™, ç±Ýæàæ²Ýì-yrðãt™tu ™tþ fhe™u htßÞ™wk
¥±¨ë…„ì-r™{toý fhu, ‚u™u s Ëðo {™w»Þtuyu {t‚t, r…‚t, r{ºt y™u hûtf {t™ðt ÞtuøÞ Au.
(6)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ËqÞo™e Ë{t™ rðãt, Ä{o y™u hts™er‚™tu «ftþf ƒ™e™u Ëðo {™w»Þtu™u
W¥t{ ¿tt™ðt™ ƒ™tðu Au, ‚u Ë{M‚ {™w»Þ ytrŒ «týeytu™tu fÕÞtÛtfthe Au, yu{ Ëðuoyu òýðwk
òuEyu. (6)
ŒÊŸÊÿ ◊Ÿfi— ‚Ê◊¬ÊflãŸSÃÈ Ã˘flʸÜøÊ „⁄UËfi fl㌟üÊÈÆŒÊ ∑Îfi§Áœ–
ÿÁ◊ficΔÊ‚— ‚Ê⁄UfiÕÿÊ ÿ ßfiãº˝ Ã Ÿ àflÊ ∑§ÃÊ •Ê ŒfièŸÈfl|ãà ÷Íá¸ÓÊÿ—H§7H
…ŒtÚto : nu ±‹Î‹æŸæé„ì-M‚wr‚ y™u ¼t»tý–©ðý fh™th y™u fhtð™th ‚Útt ¨æï}æÐæ±Ýì-©uc
hËtu™wk …t™ fh™th §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ˼tæÞût ! „ï-yt…™wk }æÝ:-{™ ÎæÝæ²-…wºttu™u rðãtrŒ
Œt™™u {txu ¥S„é-Ëthe he‚u ÚttÞ. su{ ðtÞw y™u ËqÞo™t ¥±æü@æ-ðu„trŒ „wýtu™u «t fh™the
ãÚè-Äthý-ytf»toý „wý y™u su{ |æê‡æü²:-…tu»tf ²ç}æcÆæ¨:-yíÞk‚ „{™ fh‚t ¨æÚƒ²:-hÚttu™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 265
[÷tð™th ËthÚte ½tuzt ytrŒ™u rþrût‚ fhe™u r™Þ{{tk ht¾u Au, ‚u{ ‚{u Ëðo {™w»ÞtrŒ™u Ä{o{tk
[÷tðtu y™u Ëðo{tk ÜïU„æ:-þt†eÞ «¿tt = ƒwrØ™u ¥æÜëUç{-Ëthe he‚u «t fhtðtu, yt he‚u fhðtÚte
²ï-su ‚{tht þºtwytu Au, „ï-‚{tht ðþ{tk ytðe òÞ, suÚte y±æ-‚{™u Ý Î|Ýé±ç‹„-Œw:¾e fhe
þfu ™rn. (7)
¼tðtÚto : su{ W¥t{ ËthÚte ½tuztytu™u Ëthe he‚u rþrût‚ fhe™u ‚u™u r™Þkrºt‚ fhu Au y™u
su{ ðtÞw r‚hAtu-r‚ÞofT [t÷™th ntuÞ Au, ‚u{ yæÞt…f y™u W…Œuþf rðãt y™u W¥t{ W…ŒuþÚte
Ëðo™u yt[hý{tk r™Þwõ‚ fhu, ‚u ƒL™u rð™t ‚uytu {™w»Þtu™u ÄtŠ{f ƒ™tðe þf‚t ™Úte. (7)
•¬˝fiÁˇÊâ fl‚Èfi Á’÷Á·¸ „SÃfiÿÊ⁄U·Êfi…¢ ‚„fiSÃ|ãflfi üÊÈÆÃÊ Œfiœ–
•ÊflÎfiÃÊ‚Ê˘flÃÊ‚Ê Ÿ ∑§ÃθÁ÷fiSßͷfiÈ Ã ∑˝§Ãfifl ßãº˝ ÷Í⁄Ufiÿ—H§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! Ÿæé„:-«þkËtÞwõ‚ ‚wk su ¥Ðíçÿæ„}æì-ûtÞhrn‚ ±¨é-Ä™ y™u ¥¯æÉ}æì-
þºtwytu™t yËÌt ¨ã:-ƒ¤™u „狱-þheh{tk ãS„²æï:-nM‚yt{÷f Ë{t™ çÏæ|æ<¯-Äthý fhu Au,
su ¥æ±ë„æ¨:-Ëw¾tuÚte Þwõ‚ ¥±„æ¨:-ËBÞfT hrût‚ {™w»Þtu™e Ý-Ë{t™ „ï-yt…™e |æêÚ²:-ƒnws
þt†rðãtÞwõ‚ ÜíU„±:-ƒwrØ y™u f{tuo™u ÜU„ëüç|æ:-…wÁ»ttÚteo {™w»Þ „Ýê¯é-þhehtu{tk Äthý fhu Au,
‚u™u nwk …ý Î{ï-Äthý fÁk Awk. (8)
¼tðtÚto : su{ ËÇÞ y™u rðît™s™tu îtht fŒe ûteý ™ …t{™th rð¿tt™, ƒ¤, Ä™, ©ðý
y™u y™uf þw¼ f{tuo Äthý fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ Ëðo «òs™tuyu …ý Äthý fhðt òuEyu.
(8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo, «ò y™u ˼tæÞût™t ftÞtuo™wk ðýo™ fhu÷ Au, ítuÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (55)
Ëqõ‚-56
∞· ¬˝ ¬ÍÆfl˸⁄Ufl ÃSÿfi øÁ◊˝·Ê˘àÿÊ Ÿ ÿÊ·Ê◊ÈŒfiÿ¢Sà ÷ÈÆfl¸ÁáfiÊ—–
ŒˇÊ¯ ◊„ ¬ÊfiÿÿÃ Á„®⁄U®Ráÿÿ¢ ⁄UÕfi◊ÊflÎàÿÊ „Á⁄UfiÿÊª◊Îèflfi‚◊˜H§1H
…ŒtÚto : su »¯:-yu |æé±üç‡æ:-Äthý y™u …tu»tý fh™th ˼tæÞût y™u ËqÞo Ý-su{ ¥y²:-
½tuztu ½tuzeÚte ËkÞtu„ fhu Au, ‚u{ ²æï¯æ}æì-rðît™T †eÚte Þwõ‚ ÚtE™u, „S²-‚u …h{uïh™e «tÂÂ
{txu, ™ç}æí¯:-¼tu„tu™u fh™the, Ðê±èü:-Ë™t‚™
266 «ò™u ÐíæÃææïÎТS„-Ëthe he‚u yÄ{o y™u r™f]ü‚tÚte
r™ð]¥t fhe™u, ‚u …u÷e «ò™u {txu }æãï-…qs™eÞ {t„o{tk fýo ytrŒ RrLÿÞtu™u ¥æÃæëyÄæ-Þwõ‚ fhe™u,
çãÚ‡²}æì-yíÞk‚ ‚us y™u Ëwðýo «}±¨}æì-{™w»ÞtrŒ™u «ûtu…ý fh™th, ãçÚ²æïxæ}æì-yÂø™Þwõ‚ y™u
yïtrŒ Þwõ‚ ÚtÞu÷ Îÿæ}æì-ƒ¤, [‚wh y™u rþÕ…e {™w»ÞÞwõ‚ Úƒ}æì-Þt™ Ë{qn™u ¥æ±ëy²-Ët{„úeÚte É
266 ÉøðuŒ¼t»Þ
ytåAtrŒítT fhe™u, Ëw¾Y…e hËtu™wk Ðæ²²„ï-…t™ fhtðu Au. (1)
¼tðtÚto : W…Œuþf, …tu‚t™e Ë{t™ rðŒw»te †e ËtÚtu rððtn fhe™u, su{ ‚u MðÞk …wÁ»ttu™u W…Œuþ
yt…u yÚtðt ƒt¤ftu™u ¼ýtðu, ‚u{ ‚u™e …í™e †eytu™u W…Œuþ yt…u y™u fLÞtytu™u ¼ýtðu. yu{
fhðtÚte õÞtkÞÚte …ý ‚u™u y¿tt™ y™u ¼ÞÚte …erz‚ fhe þfþu ™rn. (1)
â ªøÿÊfi Ÿ◊Á㟷— ¬⁄UËfiáÊ‚— ‚◊ÆȺ˝¢ Ÿ ‚¢ø⁄UfiáÊ ‚ÁŸcÿflfi—–
¬ÁÃ¥ ŒˇÊfiSÿ ÁflŒÕfiSÿ ŸÍ ‚„Êfi ÁªÁ⁄U¥ Ÿ flŸÊ •Áœfi ⁄UÊ„ Ã¡fi‚ÊH§2H
…ŒtÚto : nu fLÞt ! ‚wk ¨¢™Ú‡æï-Ëthe he‚u Ëk„{{tk Ý-su{ ¨çÝc²±:-ËBÞfT rðrðÄ Œuþtu™u
Ëuð™ fh™the ™rŒytu ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ™u «t ÚttÞ Au; ‹æ-su{ ðtŒ¤tu çxæçÚ}æì-{u½™u «t ÚttÞ Au,
‚u{ su ÐçÚ‡æ¨:-ƒnw s Ýï}æç‹Ý¯:-«t Útðt-fhðt ÞtuøÞ RÂåA‚ Ëw¾ŒtÞf xæêy„ü²:-…wÁ»ttÚteo™e
y™u ƒwrØ{‚e ƒúñ[trhýe ‚Útt ±ïÝæ:-ƒwrØ{t™ ƒúñ[the Ë{tð‚o™ (ËkMfth) …Ae …hM…h «u{…qðof
rððtn fhu.
nu ÎÿæS²-fLÞt ! ‚wk Ë{M‚ rðãtytu{tk yr‚ [‚wh ç±ÎƒS²-…qýo rðãtÞwõ‚ rðît™Úte rðãt
«t fhu÷ Ðç„}æì-Mðt{e-…r‚™u ¥ç{Úæïã-«t fh, „ï…¨æ-yíÞk‚ ‚usÚte „}æì-‚u™u «t fhe™u,
¨ã:-ƒ¤™u Ýé-þe½ú «t fh. (2)
¼tðtÚto : Ëðo ƒt¤f y™u fLÞtytu rÔtrÄ…qðof Ëuð™ fhu÷ ƒúñ[ÞoÚte Ë{M‚ rðãtytu ¼ýe™u,
…qýo ÞwðtðMÚtt{tk …tu‚t™t Ë{t™ „wý, f{o y™u Mð¼tðtu™e …heûtt fhe™u, …hM…h yíÞk‚ «u{
Wí…L™ ÚtÞt …Ae rððtn fhe™u (‚u{tkÚte Þwðr‚ytu) su …qýo rðãtÞwõ‚ ntuÞ, ‚tu ‚u fLÞtytu™u ¼ýtðu
y™u ûtrºtÞ, ði~Þ ‚Útt ~tqÿ ðýo™u ÞtuøÞ ntuÞ, ‚tu ‚u …tu‚t™t ðýto™wËth f{o fhu. (2)
‚ ÃÈÆfl¸ÁáÊfi◊¸„Ê° •fi®⁄®URáÊÈ ¬ÊÒ¥Sÿfi Áª⁄U÷ÎƸÁc≈Ÿ¸ ÷˝Êfi¡Ã ÃÈÆ¡Ê ‡Êflfi—–
ÿŸ ‡ÊÈcáʯ ◊ÊÁÿŸfi◊Êÿ‚Ê ◊Œfi ŒÈÆœ˝ •Ê÷Í·Èfi ⁄UÊ◊ÿÁ㟠ŒÊ◊fiÁŸH§3H
…ŒtÚto : nu ©ucðh™e RåAwf fLÞt ! su{ ‚wk su „é±üç‡æ:-þe½ú Ëw¾fthe, ÎéŠæí:-ƒ¤Úte …qýo,
¥æ²¨:-rð¿tt™Úte Þwõ‚, }æãæ‹æì-Ëðtuoíf]ü, Ðæñ¢S²ï-…wÁ»ttÚtoÞwõ‚ ÔÞðnth{tk fwþ¤, „é…æ-Œw:¾tu™t
™tþf, ¥æ|æê¯é-Ëðo he‚u Ëðo™u Ëw¼qr»t‚-y÷kf]‚fthf, ¥Úï‡æé-ûtÞhrn‚ f{o™u }æÎï-nŠ»t‚ Útðt{tk
Úæ}沄ì-¢ezt™t nu‚w àæ±:-W¥tBt ƒ¤™u «t ÚtE™u, Ý-su{ çxæÚï:-{u½™t |æëçcÅ:-W¥t{ rþ¾hu
|æíæ…„ï-«ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ „}æì-‚u àæéc‡æ}æì-ƒ¤Þwõ‚, }ææç²Ý}æì-yíÞw¥t{ ƒwrØ{t™ ðh™u ²ïÝ-
su ƒ¤Úte Îæ}æçÝ-Ëw¾ŒtÞf „]nt©{{tk Mðefth fhe hne Atu, ‚u{ ¨:-‚u ðh …ý ‚™u ‚uðts
ƒ¤Úte «u{ƒØ fhu. (3)
¼tðtÚto
Éøðu : ‚u rÔtÔttn Ëðtuo¥t{ Au, ßÞtk Ë{t™ Y… y™u Mð¼tðÞwõ‚ fLÞt y™u ðh ntuÞ
Œ¼t»Þ 267
…hk‚w fLÞtÚte ðh™wk ƒ¤ ‚Útt ytÞw rî„wý-ƒu„ýe yÚtðt ŒtuZ„ýe ntuðe òuEyu. (3)
ŒflË ÿÁŒ ÃÁflfi·Ë àflÊflfiÎœÊÃÿ ßãº˝¢ Á‚·fiÄàÿÈÆ·‚¢ Ÿ ‚Íÿ¸Ó—–
ÿÊ œÎÆcáÊÈŸÊ ‡Êflfi‚Ê ’ÊœfiÃ Ã◊ ßÿfiÁø ⁄U®RáÊÈ¢ ’Æ΄Œfi„¸®Á⁄UcflÁáfiÊ—H§4H
…ŒtÚto : nu †e ! ²:-su ¥ãüçÚçcÃæç‡æ:-y®nËf, ÄtŠ{f y™u …t…eytu™tu rððuff‚to …wÁ»t {éc‡æéÝæ-
áZ à汨æ-ƒ¤Úte, Ý-su{ ¨ê²ü-ËqÞo ©¯}æì-«t‚: ft¤™u «t ÚtE™u Ïæëã„ì-{nt™-½tuh „}æ:-ykÄfth™u
Œqh fhe Œu Au, ‚u{ ‚tht Œw:¾™u Œqh fhe Œu Au.
nu …wÁ»t ! ²çÎ-su yÃææ±ë{æ-‚the Ëw¾ðÄof, „籯è-…qýo ƒ÷ð‚e Îï±è-rðŒw»te yíGtk‚ r«Þt
†e Úï‡æé}æì-h{ýeÞ MðY… ‚™u §Äæ<yæ-«t ÚttÞ Au; y™u ª„²ï-hûttrŒ™u {txu §‹Îí}æì-…h{ Ëw¾«Œ
‚™u 稯çvyæ-©uc Ëw¾Úte Þwõ‚ fhu Au, ‚u ‚wk y™u ‚u †e ‚{u ƒL™u …hM…h yt™kŒ{tk ËŒt ðíto™
fhtu. (4)
¼tðtÚto : ßÞthu †e™u r«Þ …wÁ»t y™u …wÁ»t™u r«Þ …í™e ntuÞ-{¤u, íÞthu {k„÷ ðÄu. (yÚtto‚T
„]nt©{{tk r™hk‚h yt™kŒ «t ÚttÞ.) (4)
Áfl ÿÁûÊ⁄UÊ œL§áÊ◊ëÿÈfiâ ⁄U¡Ê˘ÁÃfiÁcΔU¬Ê ÁŒfl •ÊÃÊfi‚È ’„¸áÊÊfi–
Sflfi◊˸… ÿã◊Œfi ßãº˝ „cÿʸ˘„fiãflÎÆòÊ¢ ÁŸ⁄UR¬Ê◊ÊfiÒé¡Ê •áʸfl◊˜H§5H
…ŒtÚto : …h{ yiïÞoÞwõ‚ §‹Îí-˼t™t Rþ-Mðt{e su{ ¥æñÏ…:-{]Œw fh™thÚte rËØ ÚtÞu÷
²„ì-su ËqÞo çα:-«ftþ y™u ytf»toýÚte ¥æ„æ¨é-rŒþtytu{tk ç„Ú:-r‚Þof-ºttkËt fhu÷t Ïæãü‡ææ-ð]rØÞwõ‚
¥Ó²é„}æì-fthýY… y™u «ðtnY…Úte yrð™tþe ŠæL‡æ}æì-ytÄthf‚to Ú…:-…]rÚtðe ytrŒ Ë{M‚ ÷tuftu™u
òçyæçcƲ:-rðþu»t fhe™u MÚtt…™ fhe™u ‚Útt }æÎï-yt™kŒÞwõ‚ S±}æèüÉï-yL‚rhût{tk hnu÷ ãc²æü-n»to
Wí…L™ fhtððt ÞtuøÞ f{tuo™u fhe™u, ²„ì-su ±ë~æ}æì-{u½™u ¥ãÝì-™ü fhe™u, ¥æ„æ¯é-rŒþtytu{tk
¥æŒææ}æì-s÷tu™t Ëtr™æÞÚte ¥‡æü±}æì-Ë{wÿ™u «t fhu Au, ‚u{ (˼t…r‚) …tu‚t™t htßÞ y™u
LÞtÞ™u Äthý fhe™u þºtwytu™u {the™u …tu‚t™e †e-…í™e™u yt™krŒ‚ fhu. (5)
¼tðtÚto : su ËqÞo …tu‚t™t «ftþ y™u ytf»toý ytrŒ „wýtuÚte Ëðo ÷tuftu™u …tu‚-…tu‚t™e fût{tk
¼ú{ý fhtðu Au, Ëðo rŒþtytu{tk …tu‚t™t ‚usÚte hË™u ¾U[e™u Vhe ð»tto fhtðe™u «ò …t÷™™tu
r™r{¥t ƒ™u Au, ‚u{ s †e-…wÁ»ttuyu ð‚oðwk òuEyu-ƒ™ðwk òuEyu. (5)
àfl¢ ÁŒflÊ œL§áʯ Áœ· •Ê¡fi‚Ê ¬ÎÁÕ√ÿÊ ßfiãº˝ ‚ŒfiŸ·ÈÆ ◊ÊÁ„fiŸ—–
268
àfl¢ ‚ÈÆÃSÿ ◊Œfi •Á⁄UáÊÊ •¬Ê Áfl flÎÆòÊSÿfi ‚◊ÿÊfi ¬ÊcÿÊfiL§¡—H§6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h yiïÞo Ëk…tŒf ˼tæÞût ! }ææçãÝ:-…qs™eÞ, {nt™„wýÞwõ‚ y±}æì-yt…
268 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¥æï…¨æ-ƒ¤Úte su{ ËqÞo çα:-rŒÔÞ „wýÞwõ‚ «ft~tÚte Œæëç‰æÃÄææ:-Ãt]rÚtÔte yLtu …ŒtÚttuo™tu {L‡æ}æì-
ytÄth Au, ‚u{ ¨ÎÝï¯é-„]ntrŒ{tk ç{cæï-Äthý fhtu Atu.
su{ rðãw‚T ±ë~æS²-{u½™u {the™u ¥Ð:-s¤™u ðhËtðu Au, ‚u{ y±}æì-yt… ¨é„S²-Wí…L™ ÚtÞu÷
ðM‚wytu™t }æÎï-yt™kŒfthf ÔÞðnth{tk ¨}æ²æ-Ë{Þ{tk ¥Ð:-s¤™e ð»ttoÚte Ëðo™u Ëw¾ «Œt™ fhtu
Atu. ‚u{ Ðæc²æ-Ëthe he‚u [qýo fhðt Y… rËØ fhu÷ hË™t }æÎï-yt™kŒ YÃte ÔÞðnth{tk Ðæc²Gæ-
[qýofthf r¢ÞtÚte þºtwytu™u òL…:-{hý «tÞ: fhe™u ¥çÚ‡ææ-Ëw¾™u «t fhtu. (6)
¼tðtÚto : su rðît™tu ËqÞo™e Ë{t™ LÞtÞ™u «ftrþ‚ fhe™u ‚Útt þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u «òytu™wk
…t÷™ fhu Au, ‚u{ y{thu …Ût fhðwk òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo y™u rðît™™t „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (56)
Ëqõ‚-57
¬˝ ◊¢Á„ficΔUÊÿ ’ή„Ã ’ÎÆ„º˝fiÿ ‚àÿ‡ÊÈfic◊Êÿ Ãfl‚fi ◊Áâ ÷fi®⁄U–
•¬ÊÁ◊fifl ¬˝fláÊ ÿSÿfi ŒÈÆœ¸®⁄U®R¢ ⁄UÊœÊfi ÁflEÊÿÈÆ ‡Êflfi‚ •¬ÊfiflÎÃ◊˜H§1H
…ŒtÚto : su{ nwk ²S²-su ˼t ytrŒ™t yæÞût™t à汨ï-ƒ¤ {txu ÐíÃæ‡æï-™e[u™t MÚtt™{tk
¥Ðæç}æ±-s¤™e Ë{t™ ¥Ðæ±ë„}æì-Œt™ y™u ¼tu„™u {txu «rËØ ç±Eæ²é-…qýo ytÞwÞwõ‚ Îé{üÚ}æì-
Œwüs™tu™u Œw:¾Úte Äthý fhðt ÞtuøÞ Úæ{:-rðãt y™u htßÞÚte rËØ-«t fhu÷ Ä™ Au, ‚u ¨y²àæéc}ææ²-
ËíÞ ƒ¤tu™t r™r{¥t „±¨ï-ƒ¤ðt™ ÏæëãÎí²ï-ËÔttuoíf]ü Ä™Þwõ‚ Ïæëã„ï-„wýtuÚte {nt™ }æ¢çãcÆæ²-
…w»f¤ Œt™ fh™th ˼tæÞût™u {txu }æç„}æì-rð¿tt™™u Ðí|æÚï-W¥t{ he‚u Äthý fhwk Awk, ‚u{ ‚{u …ý
Äthý fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ s¤ Ÿ[t MÚtt™Úte ytðe™u ™e[u™t MÚtt™{tk ÂMÚt‚ s¤tþÞ{tk …ntU[e™u ÂMÚth
™u MðåA ƒ™e òÞ Au, ‚u{ ™{ú, ÄtŠ{f, ƒ¤ðt™ y™u …wÁ»ttÚteo {™w»Þ {txu yûtÞÄ™ ÂMÚth
ƒ™e òÞ Au.
su htßÞ ÷û{e™u «t fhe™u ‚u™u Ëðo™t rn‚™t {txu, rðãt™e ð]rØ™u {txu y™u þheh ‚Útt
ytí{t™t ƒ÷™e WL™r‚ {txu yt…u Au, ‚u ðeh y™u Œt™e …wÁ»t™tu ˼t…r‚, þt÷t…r‚ y™u Ëu™t…r‚™t
Y…{tk y{u yr¼»tuf fheyu. (1)
•œfi Ã ÁflE◊ŸÈfi „Ê‚ÁŒc≈ÿ •Ê¬Êfi ÁŸêŸfl ‚flfiŸÊ „Áflc◊fi×–
ÿà¬fl¸®fiÃ Ÿ ‚◊‡ÊËfià „ÿ¸à ßãºfi˝Sÿ flÖÊ˝— ÔŸÁÕfiÃÊ Á„⁄U®Ráÿÿfi—H§2H
ÉøðuŒ¼t»Þ 269
 …ŒtÚto : Äæyæì-su ãç±c}æ„:-W¥t{ Œt™ „únýf‚to §‹ÎíS²-yiïÞoðt™ ˼tæÞût™wk çãÚ‡²²:-
ßÞtur‚: MðY… ±…í:-þ†Y… rfhýtu бü„ï-{u½{tk Ý-su{ F烄æ-®nËf ntuÞ Au, ‚u{ ã²ü„:-
W¥t{ ÔÞðnth ¨}æàæè„-«rËØ ÚttÞ. ¥{-‚Œ™L‚h „ï-yt…™t Ë{yt©ÞÚte ç±E}æì-Ë{M‚ ¨±Ýæ-
yiïÞo ¥æÐ:-s¤ ç‹æ}‹æïÃæ-su{ ™e[u™t MÚtt™{tk òÞ Au, ‚u{ §cŲï-RÂåA‚ rËrØ-«t™u {txu
ã-r™ùÞ…qðof ¥‹ÃæSæyæì-ntuÞ ‚u ˼tæÞût y™u rÔtãwítT™tu yt…ýu Ëðo {™w»Þtuyu Ë{t©Þ y™u W…Þtu„
fhðtu òuEyu. (2)
¼tðtÚto : su{ …ðo‚ y™u {u½™tu yt©Þ ÷E™u ®Ën ytrŒ yÚtðt s¤ Ëwhrût‚ ‚Útt ÂMÚth
hnu Au, ‚u{ s ˼t ytrŒ™t yæÞût™t yt©ÞÚte «òytu ÂMÚth yt™kŒÞwõ‚ hnu Au. (2)
•S◊Ò ÷Ë◊Êÿ Ÿ◊fi‚Ê ‚◊fiäfl⁄U ©U·Ê Ÿ ‡ÊfiÈ÷˝ •Ê ÷fi⁄UÊ ¬ŸËfiÿ‚–
ÿSÿ œÊ◊ üÊflfi‚ ŸÊ◊|ãº˝ÿ¢ ÖÿÊÁÃ⁄U∑§ÊfiÁ⁄U „Á⁄UÃÊ ŸÊÿfi‚H§3H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þ ! ‚wk ²S²-su ˼tæÞût™t {æ}æ-rðãtrŒ Ëw¾tu™u Äthý fh™th Ÿæ±¨ï-
©ðý y™u yL™™u {txu Au, su™u ¥²¨ï-rð¿tt™™u {txu ãçÚ„:-rŒþtytu™e Ý-Ë{t™ Ýæ}æ-«rËØ
§ç‹Îí²}æì-«þkrË‚ ƒwrØ{t™ ytrŒ y™u [ûtw ytrŒ ¥ÜUæçÚ-fhu÷ Au, ¥S}æñ-yu |æè}ææ²-Œwü y™u
…t…eytu™u ¼Þ yt…™th ÐÝ貨ï-ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnth M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ Ë¼tæÞût {txu àæé|æíï-
þtu¼tÞ{t™, …rðºtfthf ¥ôã¨Ýè²-Ä{oÞwõ‚ Þ¿t ©¯:-«t‚:ft¤™e Ý-Ë{t™ Ý}æ¨æ-™{M‚u ð[™™e
ËtÚtu ¨}ææ|æÚ-Ëthe he‚u Äthý y™u …tu»tý fh. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su{ «¼t‚ðu¤t Ëk…qýo ykÄfth™tu ™tþ fhe™u ‚Útt Ëðo™u «ftrþ‚ fhe™u
«ËL™ fhu Au, ‚u{ s yLÞtÞÚte rð™tþf‚to ‚Útt „wýtu™e yrÄf‚t™t fthýu «þkËtÞwõ‚ {™w»Þ™tu
Ëífth fhe™u ‚u™u ÞwØ ytrŒ ftÞo {txu MÚttr…‚ fhðtu òuEyu.
su{ rŒþtytu ÔÞðnth™wk ¿tt™ fhtðu Au, ‚u{ s (su) rðãt, Ëwrþûtt, Ëu™t, rð™Þ y™u LÞtÞt[hý
ytrŒ îtht Ëðo™u y÷kf]‚ fhe™u ‚Útt Ä™-yL™ ytrŒÚte Ëk…L™ fhe™u r™hk‚h Ëw¾e fhu, ‚u™u s
˼t ytrŒ™t yrÄfth …h «Ät™ ƒ™tððtu òuEyu. (3)
ß◊ Ãfi ßãº˝ Ã flÿ¢ ¬fiÈL§c≈Ȯà ÿ àflÊ⁄Uèÿ ø⁄UÊfi◊Á‚ ¬˝÷Ífl‚Ê–
ŸÁ„ àflŒãÿÊ Áªfifl¸áÊÊ Áª⁄U®R— ‚ÉÊfiàˇÊÊáÊËÁ⁄Ufifl ¬˝ÁÃfi ŸÊ „ÿ¸ Ãmøfi—H§4H
…ŒtÚto : Ðí|æ걨æï-Ë{Úto y™u Ëw¾tu{tk ðtË«Œ, çxæ±ü‡æ:-ðuŒrðãtÚte ËkMf]‚ ðtýeytuÚte Ëuð™eÞ,
ÐéLcÅé„-y™uftuÚte M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ, ã²ü-270
f{™eGt y™u Ëðo Ëw¾ «Œt‚t §‹Îí-s„Œeïh ! „ï-yt…™e
f]…t™e ËntÞÚte y{u ¨{„ì-ÿææï‡æèçÚ±-su{ þqhðeh þºtwytu™u {the™u …]rÚtðe™wk htßÞ «t ÚttÞ
Au, ‚u{ Ý:-y{tht {txu çxæÚ:-ðuŒrðãtÚte yrÄrc‚ ðtýeytu™u «t fhtððt™e RåAt fh™th
y±„ì-yt…Úte ¥‹²:-r¼L™ Ýçã-ftuE …ý ™Úte. „„ì-‚u ±™:-ð[™tu™u Ëtk¼¤e™u yÚtðt «t fhe, É
270 ÉøðuŒ¼t»Þ
su §}æï-yu ËL{w¾ {™w»Þ ‚Útt Äæ¢-su „ï-Œqh hnu™th {™w»Þ y™u ±²}æì-y{u …hM…h {¤e™u „ï-
yt…™t þhý{tk ytðe™u, y±æÚ|²-yt…™t Ët{ÚÞo™tu yt©Þ fhe™u, r™¼oÞ ƒ™e™u Ðíç„™Úæ}æç¨-
…hM…h ËŒt Ëw¾…qðof rð[hý fheyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu …h{uïhÚte r¼L™ ðM‚w™u W…tMÞ Y…{tk Mðefth fh‚t ™Úte ‚Útt ‚u Eïh
îtht W…rŒü ðuŒtuõ‚ {‚ rËðtÞ™t yLÞ {‚™u {t™‚t ™Úte, ‚uytus yt ËkËth{tk …qs™eÞ ƒ™u
Au. (4)
¼tðtÚto : W…htuõ‚ yÚto Mðt{eS™t {q¤ ËkMf]‚ ¼tðtÚto y™wËth Au. …hk‚w rnLŒe y™wÔttŒ{tk
r™B™ he‚u r¼L™ {¤u Au-ÞÚtt ‘suðe he‚u þqhðehtu þºtwytu™tk ƒ¤™u nhtðe™u, htßÞ {u¤ðe™u, Ëw¾
¼tu„ðu Au, ‚uðe s he‚u nu s„Œeïh ! y{u …ý yrî‚eÞ yuðt yt…™tu yt©Þ ÷E™u Ëðo he‚u
rðsÞe ƒ™e™u rðãt™e ð]rØ fhe™u Ëw¾e ÚtEyu Aeyu.’’ (4)
÷ÍÁ⁄fiU à ßãº˝ flËÿZ1>Ãflfi S◊SÿSÿ SÃÊÃÈ◊¸®fiÉÊflã∑§Ê◊◊Ê ¬fiÎáÊ–
•ŸÈfi Ã lÊҒθ®fi„ÃË flËÿZ®®fi ◊◊ ßÿ¢ øfi Ã ¬ÎÁÕflË Ÿfi◊ •Ê¡fi‚H§5H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-W¥t{ Ä™Þwõ‚ §‹Îí-Ëu™trŒ ƒ¤Þwõ‚ ˼tæÞût ! su „ï-yt…™wk su |æêçÚ-
yíÞk‚ ±è²ü}æì-…ht¢{ Au, suÚte y{u S}æç¨-ytr©‚ y™u su „±-yt…™e §²}æì-yu Ïæëã„è-{nt™
læñ:-rðãt, rð™ÞÞwõ‚ LÞtÞ«ftþ y™u htßÞ {txu Ðë烱è-¼qr{ ¥æï…¨ï-ƒ¤ðt™ {txu ‚Útt ¼tu„ððt
{txu Ýï}æï-™{ú™e ËBtt™ Au, ‚u yt… ¥S²-yu S„æï„é:-M‚wr‚f‚to („wý «ftþ)™t ÜUæ}æ}æì-ft{™tytu™u
¥æŒæë‡æü-…rh…qýo fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Rïh™t y™k‚ …ht¢{™tu yt©Þ ÷E™u ft{™tytuÚte rËrØ y™u …]rÚtðe™t
htßÞ™e MÚtt…™t fhe™u r™hk‚h Ëw¾e hnuðwk òuEyu. (5)
àfl¢ ÃÁ◊fiãº˝ ¬fl¸®fiâ ◊„Ê◊ÈÆL§¢ flÖÊ˝fiáÊ flÁÖÊ˝ã¬fl¸‡Ê‡øfi∑§ÁûʸՖ
•flÊfi‚ΡÊ ÁŸflfiÎÃÊ— ‚øflÊ •¬— ‚òÊÊ ÁflE¯ ŒÁœ· ∑§flfi∂¢U ‚„fi—H§6H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-«þM‚ þ† rðãtrð‚T, §‹Îí-Œwütu™wk rðŒthý fh™th ˼tæÞût ! su y±}æì-
yt… }æãæ}æì-©uc ©L}æì-{nt™ ðeh…wÁ»ttu™e Ëífth fhðt ÞtuøÞ W¥t{ Ëu™t ¥±æ¨ë…:-ƒ™tðtu; y™u
±…íï‡æ-ð@Úte su{ ËqÞo бü„}æì-{u½™u rAL™-r¼L™ fhe™u çݱë„æ:-r™ð]¥t fhu÷ ¥Ð:-s¤™u Äthý
fhe™u …w™: …]Úðe …h …tzu Au-ðhËtðu Au, ‚u{ þºtw Œ¤™u бüàæ:-«íÞuf yk„Úte ™ÜUçœæüƒ-rAL™-
r¼L™ fhe™u þºtwytu™wk r™ðthý fhtu Atu. ¨~ææ-fthýY…Úte ËíÞMðY… ç±E}æì-s„‚™u yÚtto‚T htßÞ™u
Äthý fhe™u ÜïU±H}æì-yuf÷t-yËntÞ ¨ã:-ƒ¤™u ¨œæü±ñ-Ëðo™u Ëw¾Úte „{™-yt„{™™t LÞtÞ
{t„o{tk [t÷ðt Îç{¯ï-Äthý fhtu Atu „}æì-‚u yt…™u ˼t ytrŒ™t …r‚Y…u y{u Mðefth fheyu
Aeyu. (6)
ÉøðuŒ¼t»Þ 271
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su þºtwytu™t AuŒ™f‚to, «ò…t÷™{tk Ëk÷ø™ ‚Útt ƒ¤ y™u rðãtÚte
Þwõ‚ ntuÞ, ‚u™u s ˼t ytrŒ™t yæÞût ƒ™tððt òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™ y™u ˼tæÞût ytrŒ™t „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (57)
Ëqõ‚-58
ŸÍ Áøfià‚„Ê¡Ê •◊ÎÃÊ ÁŸ ÃÈfiãŒÃ „ÊÃÊ ÿgÆÍÃÊ •÷fiflÁmflSflfi×–
Áfl ‚ÊÁœficΔ®Á÷— ¬ÁÕ÷Ë ⁄U¡Êfi ◊◊ •Ê ŒflÃÊfiÃÊ „Áfl·Êfi ÁflflÊ‚ÁÃH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su 癄ì-rðãwítT™e Ë{t™ Mð«ftþ ¥}æë„:-MðY…™t ™tþhrn‚ ¨ãæï…æ:-
ƒ¤™t Wí…tŒf ãæï„æ-f{oV¤™t ¼tuõ‚t Ëðo {™ y™u þheh™t Ä‚to Îê„:-Ëðo™u [÷tð™th ¥|汄-
ntuÞ Au. Îﱄæ„æ-rŒÔÞ …ŒtÚttuo™t {æÞ{tk rŒÔÞMðY… ¨æç{cÆïç|æ:-yrÄct™ ËtÚtu rðã{t™ Ðçƒç|æ:-
{t„tuoÚte Ú…:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™u Ýé-þe½ú ƒ™tð™th çÃæ±S±„:-Mð«ftþ MðY… …h{uïh™t {æÞ{tk
rðã{t™ ÚtE™u ã籯æ-„úný fhu÷ þheh Ërn‚ çÝ „é‹Î„ï-r™hk‚h sL{-{hýtrŒ …erz‚ ÚtE™u
‚Útt …tu‚t™t f{tuo™t V¤tu™wk ç±±æ¨ç„-Ëuð™-¼tu„ y™u …tu‚t™t f{o{tk òæ}æ}æï-Ëðo «fthÚte ð‚uo
Au, ‚u Sðtí{t Au, ‚u{ ‚{u òýtu. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{thu òýðwk òuEyu, fu y™trŒ, ËÂå[Œt™kŒ MðY…, Ëðo þÂõ‚{t™,
MðÞk «ftþ{t™, ËðtoÄth, Ëðo s„‚™t Wí…tŒf Œuþ-ft¤-ðM‚w-…rh{týtuÚte hrn‚ y™u ËðoÔÞt…f
…h{uïh{tk r™íÞ ÔÞt…f ËkƒkÄÚte su y™trŒ, r™íÞ, [u‚™, yÕ… …rh{tý Þwõ‚-Ëqû{ y™u yÕ…¿t
(‚¥ð) Au, ‚u s Sð Au. (1)
•Ê Sfl◊kfi ÿÈÆfl◊ÊfiŸÊ •¡⁄UfiSÃÆÎcflfiÁflcÿãŸfiÂ·fiÈ ÁÃD®ÁÖ
•àÿÊ Ÿ ¬ÎÆcΔ¢ ¬˝fiÁ·ÃSÿfi ⁄UÊøÃ ÁŒflÊ Ÿ ‚ÊŸfiÈ SßÿfiãŸÁø∑˝§ŒÃ˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ²é±}ææÝ:-ËkÞtu„ y™u rð¼t„f‚to ¥…Ú:-sht-ð]ØíðÚte hrn‚
Œun ytrŒ™e ¥ç±c²Ýì-hûtt fh™th ƒ™e™u ¥„¨ï¯é-ytftþ ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ç„cÆç„-ÂMÚt‚ ÚtE™u
Ðí範S²-…qýo …h{tí{t{tk ftÞo™wk Ëuð™ fhe™u Ý-su{ ¥y²:-½tuzt ÐëcÆ}æì-…tu‚t™e …eX …h ¼th™wk
ðn™ fhu Au, ‚u{ ŒuntrŒ™wk ðn™ fhu Au.
Ý:-su{ çα:-«ftþÚte ¨æÝé-…ðo‚™wk rþ¾h y™u ðtŒ¤tkytu™e ½xt «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{
ÚæïÓæyæï- «ftþ{t™ ÚttÞ Au. 272
su{ S„ݲ‹æì-ðes¤e þçŒ fhu Au, ‚u{ ¥ç™ÜíU΄ì-ËðoÚtt þçŒ fhu Au.
su S±}æì-…tu‚t™t fhu÷t ¥Îì}æ-¼tuõ‚ÔÞ f{tuo™u „ë¯é-þe½ú ¥æ-Ëðo «fthÚte ¼tu„ðu Au, ‚u þheh
272 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Äthý fh™th Sð Au. (Œune Au) (2)
¼tðtÚto : …qýo …h{uïh îtht Äthý fhu÷, ytftþ ytrŒ{tk «Þí™þe÷ hnu Au, ƒwrØ ytrŒ
Ëðo™u «ftrþ‚ fhu Au y™u Eïh™e ÔÞðMÚtt y™wËth …tu‚t™t fhu÷t þw¼-yþw¼ yt[hýÞwõ‚
f{o™wk Ëw¾-Œw:¾Y… V¤ ¼tu„ðu Au, ‚u yt þheh{tk Mð‚kºtf‚to y™u ¼tuõ‚tY…e Sð Au, yu{
{™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (2)
∑˝§ÊáÊÊ L§º˝Á÷fl¸‚ÈfiÁ÷— ¬ÈÆ⁄UÊÁ„fiÃÊ „ÊÃÊ ÁŸ·fiûÊÊ ⁄UÁÿ·Ê›U◊fiàÿ¸—–
⁄UÕÊ Ÿ ÁflˇflfiÎÜ¡‚ÊŸ •ÊÿÈ·ÈÆ √ÿÊfiŸÈÆ·ÇflÊÿ¸ÓÊ Œfl ´§fiáflÁÃH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su LÎíïç|æ:-«týtu y™u ±¨éç|æ:-ðtË yt…™th …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™e
ËtÚtu çݨœæ:-ÂMÚt‚, nh‚t-Vh‚t ãæï„æ-ŒuntrŒ™wk Äthý fh™th, ÐéÚæïçã„:-«Út{ „úný fhðt ÞtuøÞ,
Ú粯æÅì-Ä™™t Ën™f‚to, ¥}æy²ü:-{hý Ä{o hrn‚, ÜíUæ‡ææ-f{tuo™t f‚to, «T¨æÝ:-fhu÷t f{tuo™u
«t ÚtE™u ç±ÿæé-«òytu{tk Úƒæï Ý-hÚt™e Ë{t™ þheh Þwõ‚ ƒ™e™u ¥æ²é¯é-ƒtÕÞtrŒ Sð™
yðMÚttytu-ðÞ{tk ¥Ýé¯ÜUì-y™wfq¤‚tÚte rðã{t™ ±æ²æü-W¥t{ …ŒtÚttuo y™u Ëw¾™u ò뇱ç„-rðrðÄ
«fth rËØ fhu Au, ‚u s Îï±:-þwØ «ftþ MðY… Sðtí{t Au, yu{ òýtu. (3)
¼tðtÚto : su …]rÚtðe …h «týtu îtht [uüt fhu Au, su{ {™™u y™wfq¤ hÚt™e Ë{t™, þhehÚte
su Ëns ¼tðÚte ft{ ÷u Au y™u su ©uc ðM‚wytu y™u Ëw¾™u RåAu Au, ‚u s Sðu Au, ‚u{
òýðwk òuEyu. (3)
Áfl flÊÃfi¡ÍÃÊ •Ã‚·Èfi ÁÃcΔ®Ã flÎÕÊfi ¡ÈÆ„ÍÁ÷— ‚ÎáÿÊfi ÃÈÁflcflÁáfiÊ—–
ÃÎÆ·È ÿŒfiÇŸ flÁŸŸÊfi flηÊÿ‚fi ∑ÎƧcáÊ¢ à ∞◊ L§·fiŒÍ◊¸ •¡⁄UH§4H
…ŒtÚto : nu L¯Î}æïü-…tu‚t™t Mð¼tð™e Q{eoytuÞwõ‚-¥…Ú-ð]ØtðMÚtt hrn‚, ¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™
rðã{t™ Sð ! su ‚wk ¥„¨ï¯é-ytftþtrŒ ÔÞt…f …ŒtÚttuo{tk ç±ç„cÆ„ï-hne™u ²„ì-su ±æ„…ê„:-
ðtÞw™t «uhf y™u ðtÞw Ë{t™ ðu„ðt™ „éç±c±ç‡æ:-y™uf …ŒtÚttuo™t Ëuðf …éãêç|æ:-„úný fhðt™t
ËtÄ™Y… r¢Þtytu y™u ¨ë‡²æ-Äthý ‚Útt n™™ Y… f{o™e ËtÚtu rðã{t™ ±çÝÝ:-rðãwítTÞwõ‚
«týtu™u «t ÚtELtu ítwk „ë¯é-þe½ú ±ë¯æ²¨ï-ƒ¤ðt™ ÚttÞ Au. su „ï-‚tht ÜëUc‡æ}æì-f»toýY… „wý™u
y{u »}æ-«t ÚtEyu Aeyu; ‚u ‚wk ±ëƒæ-r™hÚtof yr¼{t™™tu íÞt„ fhe™u …tu‚t™t MðY…™u òý.
(4)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu™u Eïh W…Œuþ fhu Au, fu-‘BtU’ su ƒ‚tðu÷ Au ‚u s ‚{thwk …tu‚t™wk MðY…
Au, ‚u{ ‚{thu òýðwk òuEyu. (4)
ìÈfi¡¸ê÷Ê flŸ •Ê flÊÃfiøÊÁŒÃÊ ÿÆÍÕ Ÿ ‚ÊuÊ° •flfi flÊÁà fl¢‚fiª—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 273
 •Á÷’˝¡ãŸÁˇfiÊ⠬ʡfi‚Ê ⁄U¡fi— SÕÊÃȇø⁄UÕÓ¢ ÷ÿÃ ¬ÃÁòÊáfiÊ—H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ±¢¨xæ:-rðr¼L™ …ŒtÚttuo™u «t ÚtE™u ±æ„™æïç΄:-«týtuÚte «urh‚
„Ðé…ü}|æ:- su™t {w¾™e Ë{t™ «‚t…-‚t…, ‚u Sð yÂø™ Ë{t™, suBt ²êƒï-Ëu™t{tk ¨æuæÝì-
n™™þe÷ Sð ¥æ±±æç„-Ëðo þheh™e [uüt fhu Au. su rðM‚]‚ ÚtE™u Œw:¾tu™wk n™™ fh‚t su
¥ç|æÏæí…Ýì-síttk-ytðíttk ™Úƒ}æì-[h™th, ¥çÿæ„}æì-ûtÞhrn‚, Ú…:-fthý Ërn‚, ÷tuf Ë{qn™t
Ðæ…¨æ-ƒ¤™u Ähe™u su Sƒæ„é:- ÂMÚth ð]ût{tk ƒuXu÷ Єç~æ‡æ:-…ûte™e Ë{t™ |沄ï-¼Þ …t{u Au,
‚u ‚{thwk ytí{MðY… Au; ‚u™u ‚{u òýtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu fu-su yL‚:fhý (= {™, ƒwrØ, r[¥t y™u ynkfth),
«tý («tý ytrŒ Œþ ðtÞw), RrLÿÞ (©tu‚trŒ Œþ RrLÿÞtu)™tu «uhf; Ëðo™u Äthý fh™th, r™Þkrºt‚
fh™th ‚Útt ‚u™tu Mðt{e Au. ‚Útt RåAt, îu»t, «Þí™ Ëw¾, Œw:¾ y™u ¿tt™ „wýtuÚte Þwõ‚ Au,
‚u yt þheh{tk Sð Au (yu{ r™rù‚ òýtu.) (5)
ŒœÈc≈BUÆÊÆ ÷ΪfiflÊ ◊ÊŸÈfi·cflÊ ⁄UÁÿ¢ Ÿ øÊL¢§fi ‚ÆÈ„fl¢ ¡Ÿfièÿ—–
„ÊÃÊfi⁄U◊ÇŸ •ÁÃfiÁÕ¢ fl⁄Ufiáÿ¢ Á◊òÊ¢ Ÿ ‡Êfl¯ ÁŒ√ÿÊÿ ¡ã◊fiŸH§6H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ Mð-«ftþ MðY… Sð ! ‚wk su y±æ-‚™u |æëxæ±:-…rh…õð ¿tt™ðt™
rðît™ }ææÝé¯ï¯é-{™w»Þtu{tk …Ýï|²:-rðît™tuÚte rðãt «t fhe™u, ™æL}æì-ËwŒk h MðY…, ¨éãÃæ}æì-Ëw¾«Œt‚t,
Úç²}æì-Ä™™e Ý-Ë{t™ ãæï„æÚ}æì-Œt™þe÷, ¥ç„çƒ}æì-yr™Þ{ ÂMÚtr‚ yÚtto‚T yr‚rÚt Ë{t™ Œun-
ŒuntL‚h y™u MÚtt™-MÚtt™tL‚h{tk sðtðt¤t-s™th, ±Ú}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ, àæï±}æì-Ëw¾Y… Sð™u
«t ÚtE™u çÎòæ²-þwØ-…rðºt …‹}æÝï-sL{ {txu ç}æ~æ‹Ý-r{ºt™e Ë{t™ ‚™u ¥æÎ{é:-Ëðo he‚u
Äthý fhu Au, ‚u™u SÔt òý. (6)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ rðãt, ÷û{e y™u r{ºttu™u «t fhe™u Ëw¾…qðof WL™r‚ fhu Au, ‚u{
Sð™t MðY…™t ¿tt‚t yíÞk‚ Ëw¾™u «t fhu Au. (6)
„ÊÃÊfi⁄U¢ ‚åà ¡ÈÆuÊ3> ÿÁ¡ficΔ¢® ÿ¢ flÊÉÊÃÊfi flÎÆáÊÃfi •äfl⁄U·Èfi–
•ÁÇŸU¢ ÁflEfi·Ê◊⁄U®RÁâ fl‚ÍfiŸÊ¢ ‚¬ÿʸÁ◊ ¬˝ÿfi‚Ê ÿÊÁ◊ ⁄UàŸfi◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su™t ¨Œ„-Ët‚ …éu:-Ëw¾™e RåAt™t ËtÄ™ Au, ‚u ãæï„æÚ}æì-Ëw¾tu™t
Œt‚t, ²ç…cÆ}æì-yíÞk‚ Ëk„{tk r™…wý, ç±Eï¯æ}æì-Ëðo ±¨êÝæ}æì-…]rÚtðe-ytrŒ ÷tuftu™u ¥Úç„}æì-«tÂ
Út™tht, ²}æì-su™u ±æÍæ„:-ƒwrØ{t™s™ Ðí²¨æ-«er‚Úte ¥Š±Úï¯é-y®nË™eÞ „wýtu{tk ¥çxÝ}æì-yÂø™™e
Ë{t™ ±ë‡æ„ï-Mðefth fhu Au, ‚u Úy‹æ}æì-274
h{ýeÞ yt™kŒMðY…ðt¤t Sð™u nwk ²æç}æ-«t Úttô Awk
y™u ¨Ð²æüç}æ-Ëuðt fÁk Awk. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þ …tu‚t™t ytí{t™u òýe™u …hƒúñ™u òýu Au ‚u s {tuût™u «t fhu Au. (7)
274 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •|ë¿fiº˝Ê ‚ÍŸÊ ‚„‚Ê ŸÊ •l SÃÊÃÎèÿÊfi Á◊òÊ◊„— ‡Ê◊¸®fi ÿë¿–
•ÇŸfi ªÎÆáÊãÃ◊¢„fi‚ ©UL§cÿÊ¡Ê¸®fi Ÿ¬Êà¬ÍÆÁ÷¸⁄UÊÿfi‚ËÁ÷—H§8H
…ŒtÚto : nu ¨ã¨:-…qýo ƒúñ[ÞoÚte þheh y™u rðãtÚte ytí{t™t ƒ¤Þwõ‚ s™™t ¨êÝæï-…wºt,
ç}æ~æ}æã:-Ëðo™t r{ºt y™u …qs™eÞ ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ «ftþ{t™ rðît™T ! ÝÐæ„ì-yÄ{-™e[
fûtt{tk ™ …tz™th ‚wk ¥l-yts …tu‚t™t ytí{MðY…™t W…ŒuþÚte Ý:-y{™u ¥¢ã¨:-…t…t[hýÚte
Ðæçã-…]ÚtfT fhe™u hûtt fh. ¥çÓÀÎíæ-AuŒ-¼uŒhrn‚ àæ}æü-Ëw¾tu™u ²ÓÀ-«t fhtð S„æï„ë|²:-rðît™tuÚte
rðãt™e «tÂÂ y{™u fhtð.
nu rðît™ ! ‚wk ytí{t™e xæë‡æ‹„}æì-M‚wr‚™t f‚to™u ¥æ²¨èç|æ:-Ëwðýo ytrŒ y÷kfthtu™e Eïh™e
h[™t Y… Ðê<|æ:-hûtt fhðt{tk Ë{Úto yL™ ytrŒ r¢Þtytu™e ËtÚtu ª…ü:-…ht¢{™t ƒ¤Úte ©Lc²-
Œw:¾Úte …]ÚtfT ht¾. (8)
¼tðtÚto : nu ytí{t y™u …h{tí{t™u òý™tht Þtu„es™tu ! ‚{u ytí{t y™u …h{tí{t™t
W…ŒuþÚte Ëðo {™w»Þtu™u Œw:¾Úte Œqh fhe™u Ëw¾e fhtu. (8)
÷flÊ flMfi§Õ¢ ªÎáÊÃ Áflfi÷ÊflÊ ÷flÊfi ◊ÉÊflã◊ÉÊflfiŒ˜èÿ— ‡Ê◊¸Ó–
©UL§cÿÊÇŸ •¢„fi‚Ê ªÎÆáÊãï ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§9H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-W¥t{ Ä™ðt™, ¥xÝï-rð¿tt™trŒ „wýÞwõ‚ ˼tæÞût rðît™T ! yt… xæë‡æ„ï-
„wýtu™wk fe‚o™ fh™th y™u }æÍæ±Îì|²:-rðãtrŒ Ä™Þwõ‚ rðît™tu™u {txu ±Mƒ}æì-½h™u ‚Útt àæ}æü-
Ëw¾™u ç±|ææ±:-«t fhtðtu ‚Útt yt… …ý ½h y™u Ëw¾™u «t |æ±-fhtu. xæé‡æ‹„}æì-M‚wr‚ fh™th
{™w»Þ™e ¥¢ã¨:-ÃttÃtÚte }æÿæé-þe½ú ©Lc²-hûtt fhtu; yt… …ý …t…Úte …]ÚtfT |æ±-Úttytu; yuðe su
ç{²æ±¨é:-«¿tt y™u f{oÚte ðtË fhðt™u ÞtuøÞ Ðíæ„:-«r‚rŒ™ «ò™e hûtt fhu Au, ‚u Ëw¾tu™u …xæ}²æ„ì
yíÞk‚ Ëw¾tu™u «t fhu Au. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su rðît™ Ä{o y™u rð™Þ îtht Ë{M‚ «ò …h «þtË™ fhe™u ‚u™wk
…t÷™ fhu, ‚u™tus ˼t ytrŒ™t yæÞût Y…u Mðefth fhðtu òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™ y™u rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqf‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (58)
Ëqõ‚-59
flÿÊ ßŒfiÇŸ •ÇŸÿfiSÃ •ãÿ àfl ÁflEfi •◊ÎÃÊfi ◊ÊŒÿãÃ–
flÒEÊfiŸ⁄U®R ŸÊÁ÷fi⁄UÁ‚ ÁˇÊÃËŸÊ¢ SÕÍáÊfifl ¡Ÿ°Êfi ©U¬Á◊lfiÿãÕH§1H
ÉøðuŒ¼t»Þ 275
 …ŒtÚto : nu ±ñEæÝÚ-Ëk…qýo r™Þ{{tk ht¾™th ¥xÝï-s„Œeïh ! su „ï-yt…™t Ëtr™æÞÚte su
¥‹²ï-r¼L™ ç±Eï-Ëðo ¥}æë„æ:-yrð™tþe ¥xݲ:-ËqÞo ytrŒ ¿tt™«ftþf …ŒtÚttuo™e Ë{t™ Sð
y±ï-yt…{tk ±²æ:-þt¾t™e §„ì-Ë{t™ ðÄe™u }ææβ‹„ï-yt™krŒ‚ ÚttÞ Au. su yt… çÿæ„èÝæ}æì-
{™w»ÞtrŒ™t Ýæç|æ:-{æÞðŠ‚ ¥ç¨-Atu, …ÝæÝì-{™w»ÞtrŒ™u ©Ðç}æ„ì-Ä{orðãt{tk MÚttr…‚ fhe™u Sƒê‡æï±-
Äthý fh™th M‚k¼™e Ë{t™ ²²‹ƒ-Ëðo™u r™Þ{{tk ht¾tu Atu, ‚u yt…s y{tht W…tMÞ Œuð
Au. (1)
¼tðtÚto : su{ ð]ût þt¾tytu™u-zt¤eytu™u y™u M‚k¼ ½h™u Äthý fhe™u Ëðo™u yt™krŒ‚ fhu
Au, ‚u{ …h{uïh ÄthÛt fhe™u yt™krŒ‚ fhu Au. (1)
◊ÍÆhʸ ÁŒflÊ ŸÊÁ÷fi⁄UÁÇŸ— ¬fiÎÁÕ√ÿÊ •ÕÊfi÷flŒ⁄U®RÃË ⁄UÊŒfiSÿÊ—–
â àflÊfi ŒflÊ‚Êfi˘¡Ÿÿãà Œfl¢ flÒEÊfiŸ⁄U ÖÿÊÁÃÁ⁄UŒÊÿ¸ÓÊÿH§2H
…ŒtÚto : nu ÃæñÔÃææ‹æÚ-Ë{M‚ ËkËth™t ™tÞf ! su yt… ¥çxÝ:-rðãwítT™e Ë{t™ çÎyæì-«ftþ
y™u ÐëçƒÃ²æ:-¼qr{™e {æÞ Ë{t™ }æêhæü-Wíf]ü y™u Ýæç|æ:-{æÞðŠ‚ ÔÞt…f ¥|汄ì-Úttytu Atu.
¥ƒ-yu Ëðo ÷tuftu™e h[™t …Ae su ÚæïÎS²æï-«ftþ y™u y«ftþ Y… ËqÞtorŒ y™u ¼qr{ ytrŒ
÷tuftu{tk ¥Úç„:-yt… ÔÞt…f ÚtE™u yæÞût ¥|汄ì-Úttytu Atu.
su ¥æ²æü²-W¥t{ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚ {™w»Þ™u {txu Á²æïç„:-¿tt™«ftþ y™u {q‚o-MÚtq¤ ÿÔÞ™t
«ftþ™u §yæì- s fhu Au. su ÎïÃæ}æì-«ft~tBttLt y±æ-yt…™u Îï±æ¨:-rðît™tu ¥…‹æ²‹„-«ftrþ‚ fhu
Au y™u su rðãwítTY… yÂø™™u rðît™tu ‘‘yßÞL‚’’ «fx fhu Au, „}æì-su yt…™e s y{u W…tË™t
fheyu. (2)
¼tðtÚto : su Eïhu ytÞtuo™u rðrþü ¿tt™ yt…ðt {txu Ë{M‚ rðãtytu™tu «ftþ fh™th ðuŒtu™u
«ftrþ‚ fÞto Au ‚Útt su ËðoºtÚte ©uc y™u Ëðo™t ytÄth s„Œeïh Au, ‚u™u òýe™u ‚u™e W…tË™t
{™w»Þtuyu ËŒt fhðe òuEyu. (2)
•Ê ‚ÍÿR¸ Ÿ ⁄U®R‡◊ÿÊfi œ˝ÆÈflÊ‚Êfi flÒEÊŸ⁄U ŒfiÁœ⁄U®R˘ÇŸÊ fl‚ÍfiÁŸ–
ÿÊ ¬fl¸Ó®ÃcflÊ·fiœËcflå‚È ÿÊ ◊ÊŸfiÈ·cflÁ‚ ÃSÿ ⁄UÊ¡ÊfiH§3H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! su yt ÿÔÞË{qn s„‚™t yt… Úæ…æ-«ftþf ¥ç¨-Atu, „S²-‚u™t
{æÞ{tk ²æ-su бü„ï¯é-…ðo‚tu{tk ²æ-su ¥æï¯{è¯é-yti»trÄytu{tk su ¥Œ¨é-s÷tu{tk y™u }ææ‹æé¯ï¯é-su
{™w»Þtu{tk ±¨êçÝ-ÿÔÞ Au, ‚u Ëðo™u ¨ê²276
ïü-ËqÞo÷tuf{tk Úà}æ²:-rfhýtu™e Ý-Ë{t™ ¥xÝæ, ±ñEæÝÚï-
yt…{tk {íé±æ¨:- r™ù÷ «òytu™u rðît™s™tu ¥æÎç{Úï-Äthý fhtðu Au. (3)
¼tðtÚto : su{ «ftþ{t™ ËqÞo™t rðã{t™ hnuðtÚte Ëðo ftÞtuo Ëk…L™ ÚttÞ Au, ‚u{ {™w»Þtu
276 ÉøðuŒ¼t»Þ É
îtht Eïh™e W…tË™t fhðtÚte Ëðo ftÞtuo rËrØ ÚttÞ Au. yu{ fh™th {™w»Þtu™tk Ëw¾ y™u Ä™™tu
fŒtr… ™tþ Út‚tu ™Úte ‚Útt Œw:¾ y™u Œrhÿ‚t fŒe …ý Wí…L™ Út‚t ™Úte. (3)
’ÎÆ®„ÃËßfifl ‚ÍÆŸfl ⁄UÊŒfi‚Ë Áª⁄UÊ „ÊÃÊfi ◊ŸÈÆcÿÊ3> Ÿ ŒˇÊfi—–
Sflfifl¸Ã ‚àÿ‡ÊfiÈc◊Êÿ ¬ÍÆÁfl¸flÒ¸®fiEÊŸ⁄UÊÿ ŸÎÃfi◊Êÿ ÿuË—H§4H
…ŒtÚto : su{ ¨êݱï-…wºt™u {txu Ïæëã„觱-{nt™ „wýÞwõ‚ {t‚t ð‚o™ fhu Au; su{ ÚæïΨè-
«ftþ, ¼qr{ y™u Îÿæ:-[‚wh }æÝéc²:-¼ýtð™th rðît™ {™w»Þ r…‚t™e Ý-Ë{t™ ãæïyææ-«Œt™-
ytŒt™ fh™tht rðît™, Eïh y™u ˼t…r‚ rðît™{tk «ËL™ ÚttÞ Au; su{ rðît™s™ yu S±±ü„ï-
«þkË™eÞ Ëw¾ rðã{t™ ¨y²àæéc}ææ²-ËíÞƒ¤Þwõ‚, Ýë„}ææ²-…wÁ»ttu{tk W¥t{, ±ñEæÝÚæ²-…h{uïh™u
{txu Ðê±èü:-Ë™t‚™ ²uè:-{nt™ „wý ÷ûtýÞwõ‚, çxæÚ:-ðuŒðtýeytu™u Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚u{
yu …h{uïh™t W…tËf ˼tæÞût{tk Ëðo {™w»Þtuyu ð‚oðwk òuEyu. (4)
¼tðtÚto : su{ ¼qr{ y™u ËqÞo™tu «ftþ Ëðo™u Äthý fhe™u Ëw¾e fhu Au; su{ r…‚t yÚtðt
yæÞt…f …wºt y™u rþ»Þ™t rn‚ {txu «ð]¥t ÚttÞ Au; su{ Eïh «ò™t Ëw¾ {txu «ð]¥t ÚttÞ
Au; ‚u{ ˼tæÞût (= htò) «Þí™ fhu, yu{ Ë{M‚ ðuŒðtýeytu «r‚…tŒ™ fhu Au-ƒ‚tðu Au.
(4)
ÁŒflÁ‡øfiûÊ ’ή„ÃÊ ¡ÊfiÃflŒÊ flÒEÊfiŸ⁄U ¬˝ Á⁄fiUÁ⁄Uø ◊Á„àfl◊˜–
⁄UÊ¡Êfi ∑Χc≈ËŸÊ◊fiÁ‚ ◊ÊŸÈfi·ËáÊÊ¢ ÿÈÆœÊ ŒflèÿÊ flÁ⁄fiUfl‡ø∑§Õ¸H§5H
…ŒtÚto : nu …愱ïÎ:-suÚte ðuŒ Wí…L™-«fx ÚtÞt, ðuŒtu™t òýðt y™u ‚u™u «t fhtððt ‚Útt
Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo{tk rðã{t™ ±ñÔÃææÝÚ-Ëðo™u «t Út™th Ðí…沄ï-s„Œeïh ! su „ï-yt…™t
}æçãy±}æì-{nt™ „wýÞwõ‚ «¼tð Ïæëã„:-{nt™ çα:-ËqÞtorŒ «ftþÚte 癄ì-…ý ÐíçÚçÚ™ï-yrÄf Au.
su yt… ÜëUcÅèÝæ}æì-{™w»ÞtrŒ }ææÝé¯è‡ææ}æì-{™w»Þ ËkƒkÄe «òytu™t Úæ…æ-«ftþ{t™ yÄeïh-¥ç¨-
Atu; y™u su yt… Îï±ï|²:-rðît™tu™u {txu ²é{æ-Ëk„út{Úte ±çÚ±:-Ëuðt™u ™ÜUƒü-«t fhtðtu Atu,
‚u yt… s y{tht LGttGttÄeþ Úttytu. (5)
¼tðtÚto : ˼tËŒ ÷tuftuyu …h{uïh y™k‚ Ët{ÚÞoðt¤t ntuðt™t fthýu, ‚u™e ËðtoÄeþ Y…{tk
W…tË™t fhðe òuEyu. ˼tæÞût {nt þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚ ntuðt™t fthýu ‚u™tu ËðtorÄ…r‚ Y…{tk
yt©Þ ÷E™u, ÞwØ îtht Œwütu™u S‚e™u, ÄtŠ{ftu™u «ËL™ fhe™u ‚Útt «ò™wk …t÷™ fhe™u rðît™tu™e
Ëuðt y™u Ëk„ r™íÞ s fhðt òuEyu. (5)
¬˝ ŸÍ ◊fiÁ„àfl¢ flÎfi·÷Sÿfi flÊø¢ ÿ¢ ¬ÍÆ⁄UflÊfi flÎòÊ„áÊ¢ ‚øfiãÃ–
ÉøðuŒ¼t»Þ 277
 flÒEÊŸ⁄UÊ ŒSÿfiÈ◊ÁÇŸ¡¸ÓUÉÊãflÊ° •œÍfiŸÊà∑§ÊcΔÊ •fl ‡Êê’fi⁄U¢ ÷ØH§6H
…ŒtÚto : su „}æì-su …h{uïh™u ÐêÚ±:-rðît™tu …tu‚t™t ytí{t™e ËtÚtu ¨™‹„ï-Þwõ‚ fhu Au;
su{ ¥çxÝ-Ëðoºt ÔÞt…f rðãw‚T ±ë~æã‡æ}æì-{u½™tþf ËqÞo™wk Œþo™ fhtðu Au; su{ ±ñÔÃææ‹æÚ:-Ëk…qýo
«ò™u r™Þ{{tk ht¾™th ËqÞo ÎS²é}æì-ztfw™e Ë{t™ àæ}ÏæÚ}æì-{u½™wk ÁæÍ拱æÝì n™™; ¥{êÝæïyæì-fk…™
y™u ¥±|æïyæì-rðŒeýo fhu Au; su™t ðå[u ÜUæcÆæ:-rŒþt …ý ÔÞtÃÞ Au; ‚u ±ë¯|æS²-Ëðtuo¥t{ ËqÞo™t
}æçãy±}æì-{rn{t™u nwk Ýé-þe½ú Œæí±æï™}æì-«ftrþ‚ fÁk Awk, ‚u{ Ëðo rðît™tu …ý fhu. (6)
¼tðtÚto : yt Ë{M‚ ËkËth s su™tu {rn{t Au, ‚u s y™k‚ þÂõ‚{t™ …h{uïh Ëðo™u
W…tË™t Y…{tk {t™ðt ÞtuøÞ Au. (6)
flÒEÊŸ⁄UÊ ◊fiÁ„êŸÊ ÁflE∑fiΧÁc≈÷¸⁄UmÊfi¡·È ÿ¡ÃÊ Áfl÷ÊflÊfi–
‡ÊÊÃflŸÿ ‡ÊÁßËfiÁ÷⁄U®RÁÇŸ— ¬ÈfiL§áÊËÕ ¡fi⁄UÃ ‚ÆÍŸÎÃÊfiflÊŸ˜H§7H
…ŒtÚto : su ç±EÜëU çcÅ:-Ëðo™t Wí…tŒf; Äæ…„:-…qs™eÞ, ç±|ææ±æ-rðþu»t‚: «ftþ{t™,
¨êÝë„æ±æÝì-«þkrË‚ yL™trŒ™t ytÄth, ±ñEæÝÚ:-Ëðo™u «t fhtð™th, ¥çxÝ:-ËqÞo Ë{t™ s„Œeïh
…tu‚t™t s„‚T Y… }æçã}Ýæ-{rn{t ËtÚtu |æÚmæ…ï¯é-Äthý fhðt y™u òýðt ÞtuøÞ …]rÚtðe ytrŒ
…ŒtÚttuo{tk àæç„Ýèç|æ:-yËkÏÞ „r‚Þwõ‚ r¢Þtytu Ërn‚, ÐéLÝèƒï-ƒnw s «týeytu{tk «t àæ愱Ýï²ï-
yËkÏÞ rð¼t„Þwõ‚ r¢ÞtytuÚte rËØ ÚtÞu÷ ËkËth{tk ð‚uo Au, ‚u™wk su {™w»Þ …Ú„ï-y[o™, …qs™
fhu Au, ‚u r™hk‚h Ëífth™u «t ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : su Eïh yËkÏÞ …ŒtÚttuo{tk yËkÏÞ r¢Þtytu™e nu‚w¼q‚ rðãwítT™e Ë{t™ Au, ‚u
s Ë{M‚ ËkËth™u Äthý fhu Au. su {™w»Þ ‚u rðãt™u òýu Au, ‚u r™hk‚h {nt™ ƒ™‚tu òÞ
Au. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðiïtLth þçŒtÚto ðýo™Úte yu™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (59)
Ëqõ‚-60
flÁq®¯ ÿ‡Ê‚¯ ÁflŒÕfiSÿ ∑§ÃÈ¢ ‚fiȬ˝Ê√ÿ¯ ŒÍÆâ ‚lÊ•fiÕ¸◊˜–
Ám¡ã◊ÊfiŸ¢ ⁄U®RÁÿÁ◊fifl ¬˝‡ÊSâ ⁄UÊÁâ ÷fi⁄UŒ˜ ÷Ϊfifl ◊ÊÃÁ⁄UEÊfiH§1H
278
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu su{ }ææ„çÚEæ-yL‚rhût{tk þÞ™ fh‚tu ðtÞw |æëxæ±ï-þufðt ‚Útt …ftððt™u
{txu ç±ÎƒS²-ÞwØ™t ÜïU„é}æì-æðs™e Ë{t™ ²àæ¨}æì-feŠ‚fthf ¨éÐíæò}æì-©uc‚tÚte [÷tððt ÞtuøÞ
Îê„}æì- Œu~t Œu~ttL‚h™u «t fhðt Úæç„}æì-Œt™™u r™r{¥t ÐíàæSyæ}æì-yíÞk‚ ©uc çm…‹}ææ‹æ}æì-ðtÞw y™u
278 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fthýÚte sL{hrn‚ Ãæçq}æì-Ëðo™u ðn™ fh™th yÂø™™u Úç²ç}æ±-W¥t{ ÷û{e™e Ë{t™ ¨læï ¥ƒü}æì-
þe½ú„t{e …]rÚtÔÞtrŒ ÿÔÞ™u |æÚyæì-Äthý fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ft{ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw yÂø™ ytrŒ ðM‚w™u Äthý fhe™u Ëðo [u‚™ («týeytu ‚Útt) y[u‚™
÷tuftu™u Äthý fhu Au, ‚u{ hts…wÁ»ttuyu rðãt y™u Ä{o{tk Äthý-…qðof «òytu™u LÞtÞ{tk ÂMÚt‚
ht¾ðe òuEyu. (1)
•Sÿ ‡ÊÊ‚ÈfiL§÷ÿÊfi‚— ‚øãÃ „Áflc◊fiãà ©UÁ‡Ê¡Ê ÿ ø ◊øÓÊ—–
ÁŒflÁ‡øà¬ÍflÊ¸ ãÿfi‚ÊÁŒ „ÊÃʬÎë¿UKÙfi Áfl‡¬ÁÃfiÁfl¸ˇÊÈ flœÊ—H§2H
…ŒtÚto : ²ï-su ãç±c}æ‹„:-W¥t{ Ët{„úeÞwõ‚ ©çàæ…:-þw¼ „wý-f{tuo™e ft{™t fh™th ©|æ²æ¨:-
htò y™u «ò™t }æœææü:-{™w»Þ su ¥S²-yu àææ¨é:-ËíÞ, LÞtÞÚte þtË™ fh™th ç±ÿæé-«òytu{tk
¨™‹„ï-ËkÞwõ‚ ÚttÞ Au.
su ãæï„æ-þw¼ f{tuo™u „úný fh™th ¥æÐëÓÀK:-Ëðo «fth™t «&™tu …qAðt ÞtuøÞ ±ï{æ:-
rðrðÄ rðãt™u Äthý fh™th ç±àÐç„:-«òytu™t Mðt{e çα:-«ftþ™t Ðê±ü:-…qðo ÂMÚt‚ ËqÞo™e
癄ì-Ë{t™ ÄtŠ{fs™tu™u su htßÞ…t÷™ {txu r™Þwõ‚ fhu÷ ntuÞ. ™-‚u s Ëðo {™w»Þtu™u yt©Þ
fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þ rðît™T ÄtŠ{f LÞtGttÄeþtu îtht «þkrË‚ ntuÞ Au y™u su™t rð™ÞÚte
Ë{M‚ «òytu Ëk‚wü ntuÞ Au, ‚u Ëðo™t îtht r…‚t™e Ë{t™ Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
â Ÿ√ÿfi‚Ë NUŒ •Ê ¡Êÿfi◊ÊŸ◊S◊à‚fiÈ∑§ËÁûʸ◊¸œfiÈÁ¡u◊‡ÿÊ—–
ÿ◊ÆÎ|àfl¡Êfi flÆΡŸ ◊ÊŸÈfi·Ê‚— ¬˝ÿfiSflãà •ÊÿflÊ ¡Ë¡fiŸãÃH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! su{ «çy±…:-}‚wytu™u ÞtuøÞ f{of‚to, Ðí²S±‹„:-W¥t{ rð¿tt™Þwõ‚,
¥æ²±:-ËíÞtËíÞ™tu rððuf fh™th, NÎ:-ËÔtoLtt rBtºt, }ææ‹æécææSæ:-rÔtîtLt BtLtw»Gt òýðt™e RåAt
fh™th™u ±ë…Ýï-yÄ{o hrn‚ Ä{o {t„o{tk …è…Ý‹„-rðãtytuÚte «fx fhe Œu Au. su …æ²}ææÝ}æì-
«rËØ ÚtÞu÷ }æ{éç…u}æì-MðtrŒü ¼tu„™u Ýò¨è-yr‚ ™q‚™ «ò Ëuð™ fhu Au, „}æì-‚u™u ¥S}æ„ì-
y{thtÚte «t ÚtÞu÷e rþûttÚte Þwõ‚ ¨éÜUè<œæ:-yíÞk‚ «þkËt™u ÞtuøÞ ‚wk ¥æà²æ:-Ëthe he‚u ¼tu„
fh. (3)
¼tðtÚto : suytu yÄ{o™tu íÞt„ fhtðe™u Ä{o™u „úný fhtðu Au, ‚uytu {™w»Þtu îtht Ëðo «fthÚte
ËífthýeÞ Au. (3)
©UÁ‡ÊĬÊfifl∑§Ê fl‚ÈÆ◊ʸŸfiÈ··ÈÆ fl⁄UfiáÿÊ „ÊÃÊfiœÊÁÿ ÁflˇÊÈ–
ÉøðuŒ¼t»Þ 279
 Œ◊ÍfiŸÊ ªÎÆ„¬fiÁÃŒ¸◊ •Ê° •ÁÇŸ÷ȸ®fiflº˝Áÿ¬ÃËfi ⁄UÿËáÊÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au, fu su ©çàæÜUì-ËíÞ™e ft{™tÞwõ‚, Ðæ±ÜU:-yÂø™™e Ë{t™ …rðºt
fh™th, ±¨é:-ðtË fh™th, ±Ú:-Mðefth fhðt ÞtuøÞ, Î}æêÝæ:-Œ{ yÚtto‚T þtÂL‚Þwõ‚ xæëãÐç„-
„]n™wk …t÷™ fh™th ‚Útt ÚçÄæÐç„:-Ä™™wk …t÷™ fh™th ¥çxÝ:-yÂø™™e Ë{t™ }ææÝécæï¯é-ÞwÂõ‚…qðof
ytnth-rðnth fh™th {™w»Þ ç±ÿæé-«ò y™u Î}æï-„]n{tk Ú²è‡ææ}æì-htßÞ ytrŒ Ä™ y™u ãæï„æ-
Ëw¾tu™t Œt‚t |æ鱄ì-ÚttÞ, ‚u s «ò{tk htò Y…u ¥{æçÄæ-Äthý fhðt ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yÄ{eo {q¾os™™u htßÞ™e hûtt™tu yrÄfth fŒe…ý yt…ðtu ™rn. (4)
â àflÊfi flÿ¢ ¬ÁÃfi◊ÇŸ ⁄UÿËáÊÊ¢ ¬˝ ‡Ê¯‚Ê◊Ê ◊ÁÃÁ÷ªÊ¸Ãfi◊Ê‚—–
•Ê‡ÊÈ¢ Ÿ flÊfi¡ê÷⁄U¢ ◊¡¸ÿfiã× ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…tðf Ë{t™ …rðºt MðY… rðî™T ! su{ ç{²æ±¨é:-ƒwrØytu{tk ðËtð™th
}æç„ç|æ:-ƒwrØ{t™tu™e ËtÚtu ±æ…¢|æÚ}æì-ðu„™u Äthý fh™th™u Ðíæ„:-«r‚rŒ™ ¥æàæé}æE¢ Ý-su{ þe½ú
[t÷™th ½tuzt™u òuze™u MÚtt™tL‚h{tk ‚wh‚ òÞ Au-ytðu Au, ‚u{ }æÿæé-þe½ú Ú²è‡ææ}æì-[¢ð‚eo htßÞ
÷û{e ytrŒ Ä™tu™wk Ðç„}æì-…t÷™ fh™th™u …xæ}²æ„ì-Ëthe he‚u «t ÚttÞ. ‚u{ „}æì-‚u y±æ-‚™u
}æ…ü²‹„:-þwØ-fhtð‚t xææï„}ææ¨:-yr‚þÞ M‚wr‚ fh™th ±²}æì-y{u Ðíà梨æ}æ:-M‚wr‚ îtht «þkrË‚
fheyu Aeyu. (5)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ Þt™-ðtn™{tk ½tuztytu™u òuze™u þe½ú (Œu~t ŒuþtL‚h{tk) òÞ Au, ‚u{
rðît™tu™e ËtÚtu Ëk„ fhe™u ‚uytu rðãt™t …th™u-yL‚™u «t fhu Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk þheh y™u Þt™ ytrŒ{tk ËkÞwõ‚ fhðt ÞtuøÞ yÂø™™t áütL‚Úte rðît™tu™t
„wýtu™t ðýo™Úte Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (60)
Ëqõ‚-61
•S◊Ê ßŒÈÆ ¬˝ Ãfl‚fi ÃÈÆ⁄UÊÿ ¬˝ÿÊ Ÿ „fiÁ◊¸ SÃÊ◊¢ ◊ÊÁ„fiŸÊÿ–
´§øËfi·◊ÊÿÊÁœfi˝ªfl •Ê„Á◊ãº˝fiÊÿ ’˝rÊÊfiÁáÊ ⁄UÊÃÃfi◊ÊH§1H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su{ nwk ©-rð‚fo…qðof ÐíÄæ:-‚] fh™th f{o™e ‹æ-Ë{t™ „±¨ï-ƒ¤ðt™,
„éÚæ²-ftÞo rËrØ™u {txu fh‚t, «™ècæ}ææ²-M‚wr‚ fhðtÚte «t Út™th ‚Útt ¥ç{íxæ±ï-þºtwytuÚte yËÌt
ðehtu™u «t Út™th, }ææçãÝæ²-Ëðtuoíf]ü280 „wýtuÚte {nt™, ¥S}æñ-yu §‹Îíæ²-˼tæÞût™u {txu §„ì-
s ¥æïã}æì-«t fh™th S„æï„}æì-M‚wr‚™u Úæ„„}ææ-yíÞk‚ fhðt ÞtuøÞ Ïæíræç‡æ-ËkMftrh‚ yL™ y™u
Ä™™u Ðí + ã<}æ-«Œt™ fÁk Awk, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (1)
280 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu M‚wr‚ÞtuøÞ s™tu™u htßÞtrÄfthe ƒ™tðe™u ‚Útt ‚u™u ÞÚttur[‚ fh ËkƒkÄe
Ä™ yt…e™u, W¥t{ yL™trŒÚte ‚u™tu ËŒt Ëífth fhðtu òuEyu ‚Útt hts…wÁ»ttuyu «òs™tu™tu (Ëífth
fhðtu òuEyu.) (1)
•S◊Ê ßŒÈÆ ¬˝ÿfißfl ¬˝ ÿ¯Á‚ ÷⁄UÊfiêÿÊæ˜U ªÍÆ·¢ ’Êœfi ‚ÈflÆÎÁÄÖ
ßãº˝Êfiÿ NUŒÊ ◊Ÿfi‚Ê ◊ŸË·Ê ¬˝àŸÊÿ ¬àÿ ÁœÿÊfi ◊¡¸ÿãÃH§2H
…ŒtÚto : nu rðî™T {™w»Þ ! yt… ¥S}æñ-yu Ðy‹ææ²-«t[e™ Ëðo™t r{ºt Œæy²ï-Mðt{e §‹Îíæ²-
þºtwytu™wk rðŒthý fh™th™u {txu Ðí²§±-su{ «er‚fthf yL™ y™u Ä™, ‚u{ Ðí²¢ç¨-Ëw¾ yt…tu Atu.
su …h{iïÞoðt™ ÄtŠ{f {txu nwk Ëðo Ët{„úe yÚtto‚T NÎæ-ÓŒÞ, }æÝè¯æ-ƒwrØ, }æݨæ-rð¿tt™…qðof
{™Úte ¨é±ëçv„-W¥t{‚tÚte „{™ fhtð™th Þt™™u |æÚæç}æ-Äthý y™u …wü fÁk Awk.
¥æÑì xæê¯}æì-su{ ÞwØ{tk «t ÚtÞu÷ þºtw™u Ïææ{ï-‚tz™t fhðe, su ðeh™u {txu Ëðo «ò™t {™w»Þ™u
ç{²:-ƒwrØ y™u f{o™u }æ…ü²‹„-þwØ-…rðºt fhu Au, ítu Ãtwhw»tLtu Bttxu §yæ-s, ©-ítfoÃtqÔtof nwk …ý
ƒwrØ™u þwØ-r™{o¤ ƒ™tðwk. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu-…qðo …heûtt fhu÷, …qýorðãtÞwõ‚, ÄtŠ{f, Ëðo™t W…fthf y™u «t[e™
(= y™w¼ðe) ˼t ytrŒ™t yæÞût™tu Mðefth fhðtu òuEyu. ‚uÚte rð…he‚™tu Mðefth ™ fhðtu
òuEyu; y™u Ëðuoyu …qðtuoõ‚ ˼tæÞûtÚte r«Þ yt[hý fhðwk òuEyu. (2)
•S◊Ê ßŒÈÆ àÿ◊Èfi¬◊¢ Sfl·ÊZ ÷⁄UÊfiêÿÊ昧ªÍÆ·◊ÊSÿfiŸ–
◊¢Á„ficΔ®◊ë¿ÊfiÁÄÃÁ÷◊¸ÃËŸÊ¢ ‚ÈfiflÎÆÁÄÃÁ÷fi— ‚ÍÆÁ⁄U¢ flÊfiflÆÎœäÿÒfiH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk ¥S}æñ-yu ˼tæÞût {txu }æ„è‹ææ}æì-{™w»Þtu™e ÃææÃæëŠæŠÄæñ-yíÞk‚
WL™r‚ {txu ¥æS²ïÝ-{w¾Úte ¨é±ëçv„ç|æ:-su{tk Ëthe he‚u yÄ{o y™u yrðãt Atuze þfu ¥ÓÀæïçv„ç|æ:-
©uc ð[™ M‚wr‚ytuÚte §„ì-s © + y²}æì-‚uðe s ©Ð}ææ-fhðt ÞtuøÞ S±¯æü}æì-Ëw¾tu™u «t fhtð™th,
¥æXå¯}æì-M‚wr‚™u «t fhu÷, }æ¢çãcÆ}æì-yíÞk‚ rðãtð]Ø, ¨êçÚ}æì-þt†¿t, rðØt™™u |æÚæç}æ-Äthý fÁk
Awk, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (3)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu îtht {™w»Þtu™tk Ëw¾ {txu Ëðo «fthÚte W¥t{ y™u yrî‚eÞ «Þí™
fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ yu rðît™tu™t Ëífth {txu {™w»Þtuyu …ý «Þí™tu fhðt òuEyu. (3)
•S◊Ê ßŒÈÆ SÃÊ◊¢ ‚¢ Á„fiŸÊÁ◊ ⁄UÕ¢ Ÿ Ãc≈fi®fl Ã|à‚fiŸÊÿ–
Áª⁄Ufi‡ø Áªfl¸ÓÊ„‚ ‚ÈflÎÆÄÃËãº˝fiÊÿ ÁflEÁ◊ãfl¢ ◊Áœfi⁄UÊÿH§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk }æïç{Úæ²-ËBÞfT ¿tt‚t çxæ±æüã¨ï-rðãtÞwõ‚ ðtýeytu™u «tÃít fhtÔtLtth
ÉøðuŒ¼t»Þ 281
¥S}æñ-yt, §‹ÎíæÄæ-rÔtãtLte Ôt]rü fhtÔtLtth rÔtîtLtT, §-s {txu ©-‚fo…qðof Úƒ}æì-Þt™ Ë{qn™e Ý-
Ë{t™ „çy¨Ýæ²-Þt™ Ë{qn™t ƒkÄ™™u {txu „cÅï±-‚eûý fh™th rþÕ…e™e Ë{t™ ç±Eç}拱}æì-
Ë{M‚ rð¿tt™™u «t fhtð™th ¨é±ëçv„- suÚte ËBtMít Œtu»ttu Aqxu Au, ítu Syææï}æ}æì-þt†tu™e yÇÞtËÞwõ‚
M‚wr‚ ™-y™u çxæÚ:-ðuŒðtýeytu™e ¨¢çãÝæïç}æ-ËBÞfT ð]rØ fÁk Awk, ‚u{ ‚{u …ý «Þí™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ hÚt r™{to‚t áZ hÚt™u [÷tððt {txu ƒkÄ™tu™e ËtÚtu Þkºtf÷tytu™wk ËBÞfT r™{toý
fhe™u …tu‚t™t «Þtus™tu™u rËØ fhu Au y™u Ëw¾…qðof „{™t„{™ fhe™u «ËLLt hnu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu
rð¿tt™™tu yt©Þ ÷E™u, ‚u™t Ëk…foÚte rðãtytu „úný fhe™u, Ëw¾…qðof Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™u rËØ
fhe™u, r™hk‚h yt™kŒ{tk hnu. (4)
•S◊Ê ßŒÈÆ ‚ÁåÃfiÁ◊fl üÊflSÿãº˝ÊfiÿÊ∑Z§ ¡ÈÆuÊ3> ‚◊fiÜ¡–
flË⁄U¢ ŒÊŸÊÒ∑fi§‚¢ flãŒäÿÒfi ¬ÈÆ⁄UÊ¢ ªÍÆûʸüÊfifl‚¢ Œ◊ʸáfiÊ◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk Ÿæ±S²æ-…tu‚t™e ©ðý™e RåAt …éuæ-rðãtytu™e ytŒt™-«Œt™
r¢ÞtytuÚte ¥S}æñ-yu §‹Îíæ²-…h{iïÞo «t fh™th, §yæì-˼tæÞût™e s ©-rðþu»t ‚fo™e ËtÚtu ±‹ÎŠ²ñ-
M‚wr‚ fhtððt {txu ¨çŒ„ç}æ±-ðu„Þwõ‚ ½tuztytu™e Ë{t™ xæêy„üŸæ±¨}æì-su™u Ë{M‚ þt†tu™t ©ðý™u
„úný fhu÷ Au, ÐéÚæ}æì-þºtwytu™t ™„htu{tk Î}ææü‡æ}æì-rðŒthý fhðt y™u ÎæÝæñÜU¨}æì-Œt™ ‚Útt MÚtt™Þwõ‚
¥ÜüU}æì-Ëífth nu‚w ±èÚ}æì-rðãt, þtiÞo ytrŒ „wýÞwõ‚ ðeh™e §yæì-s ¨}æTï-ËBÞfT ftBt™t fÁ Awk.
‚u{ ‚{u …ý ft{™t-RåAt fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ hÚt{tk ½tuztytu òuze™u, ‚u{tk ƒuËe™u „{™-yt„{™ îtht f{tuo™e rËrØ
fhe þfu Au, ‚u{ ð‚o{t™ rðît™ ðeh …wÁ»ttuLte ËtÚtu Ëk„ fhe™u Ëðo ftÞtuo {™w»Þtuyu rËØ fhðt
òuEyu. (5)
•S◊Ê ßŒÈÆ àflc≈Êfi ÃˇÊmÖÊ˝¢ Sfl¬fiSÃ◊¢ SflÿZ®1> ⁄UáÊÊfiÿ–
flÆÎòÊSÿfi ÁøÁmŒlŸ ◊◊¸®fi ÃÈÆ¡ãŸË‡ÊÊfiŸSÃÈ¡ÃÊ Á∑§fiÿœÊ—H§6H
…ŒtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu su y±cÅæ-«ftþf, §üàææÝ:-Ë{Úto, çÜU²ï{æ:-fux÷tÞ™u Äthý
fh™th, þºtwytu™u „é…Ýì-{the™u ±ë~æS²-{u½™e W…h …tu‚tLtt rfhýtu™u Atuze™u ç±Î„ì-«t Út‚t ËqÞo™e
Ë{t™ y±Äæü}æì-Ëw¾™t nu‚w S±ÐS„}æ}æì-yíÞk‚ W¥t{ f{tuo™u Wí…L™ fh™th ±…í}æì-rfhý ËBtqn™wk
„ÿæ„ì-AuŒ™ fhe™u ËqÞo™e 癄ì-Ë{t™ ¥S}æñ-yu Ú‡ææ²-Ëk„út{ {txu su }æ}æü-Sð™ r™rBt¥t™tk MÚtt™u
„é…„æ-ft…e™u ²ïÝ-su ð@Úte þºtwytu™u S‚u282Au, §Îé-‚uytu™u ˼t ytrŒ™t yæÞût ƒ™tððt òuEyu.
(6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™t ‚us-‚t…Úte {u½™wk AuŒ™ fhe™u ¼qr{ …h …tze™u-ðhËtðe™u ‚Útt
282 ÉøðuŒ¼t»Þ É
s¤ Vu÷tðe™u (Ëðo™u) Ëw¾e fhu Au, ‚u{ ˼t ytrŒ™t yæÞût rðãt ‚Útt rð™ÞÚte y™u þ†t†™e
rþûttÚte Ëu™t™u ÞwØtu (fhðt){tk r™…wý ƒ™tðe™u ‚Útt þºtwytu™u S‚e™u Ë{M‚ «týeytu™u yt™krŒ‚
fhu Au. (6)
•SÿŒÈfi ◊ÊÃÈ— ‚flfiŸ·È ‚lÊ ◊„— Á¬ÃÈ¢ ¬fiÁ¬flÊÜøÊfl¸ãŸÊfi–
◊ÈÆ·ÊÿÁmcáÊfiÈ— ¬øâ ‚„ËfiÿÊ|ãfläÿfim⁄UÊ„¢ ÁÃ⁄UÊ •Áº˝◊SÃÊfiH§7H
…ŒtÚto : su ¥S²-yu }ææ„é:-þºtw ‚Útt …tu‚t™t ƒ¤™wk …rh{tý-{t… fh™th ˼tæÞût™t ¨±Ýï¯é-
yiïÞtuo{tk }æã:-{nt™, Й„}æì-…rh…õð, ™æL-ËwkŒh, çЄé}æì-ËkMftrh‚ yL™™u ŒæçŒæÃææ‹æì-¾tðt-…eðt
‚Útt ¨ãè²æÝì-yíÞk‚ Ën™þe÷ ðeh {™w»Þ ¥‹Ýæ-yL™™wk ¥S„æ-«ûtu…ý fhðt }æé¯æ²„ì-…tu‚t™u
[tuh™e RåAt fhðt Ë{t™ ç±c‡æé:-Ëðo rðãtytu™t yk„tu{tk ÔÞt…f ¥çÎí}æì-…ðto‚tfth ±Úæã}æì-{u½™u
ç„Ú:-™e[u 籊²yæì-…tze™u ËqÞo™e Ë{t™ þºtwytu™u ¨l:-þe½ú ™ü fhu, §Îé-‚u s {™w»Þ Ëu™t…r‚
ƒ™ðt ÞtuøÞ Au. (7)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo yL™ y™u s¤™t hËtu™u [tuhe™u (Vhe ‚u™u ðht¤ Y…{tk) Aw…tðe™u, …tu‚t™t
rfhýtuÚte {u½™u ½è fhe™u ‚u™u «fx fhe™u (‚Útt Vhe) rAL™-r¼L™ fhe™u (¼qr{ …h) …tze™u rðsÞe
ƒ™u Au, yu s he‚u Ëu™t ytrŒ™t yæÞûtu Ëu™t ytrŒ yiïÞtuo{tk ÂMÚt‚ hnu÷ þqhðeh …wÁ»t þºtwytu™tu
…htsÞ fhu-yÚtto‚T rðsÞ fhu. (7)
•S◊Ê ßŒÈÆ ÇŸÊÁ‡øfi®gfl¬fiàŸËÁ⁄Uãº˝ÊfiÿÊ∑§¸◊fiÁ„„àÿfi ™§flÈ—–
¬Á⁄U lÊflÊfi¬ÎÁÕflË ¡fi÷˝ ©Ufl˸ ŸÊSÿ Ã ◊fiÁ„◊ÊŸ¢ ¬Á⁄fi UcΔ—H§8H
…ŒtÚto : nu ˼t…r‚ ! su{ yu ËqÞo læ±æÐë烱è-«ftþ y™u ¼qr{™u …|æíï-Äthý fhe™u y™u
su™t ðþ{tk ©±èü-ƒnw Y…-«ftþ Þwõ‚ …]rÚtðe Au. ¥S²-yu ˼tæÞût ¥çããy²ï-{u½tu™t n™™ ÔÞðnth{tk
癄ì-«ftþ¼qr{ }æçã}ææÝ}æì-{rn{t Ý-ÐçÚS„:-Ëðo «fth AuŒ™{tk Ë{Úto ÚtE þf‚t ™Úte,
‚u{ ‚u ¥S}æñ-yu §‹Îíæ²-yiïÞo «t fh™th ˼tæÞût {txu §Îé-s Îï±ÐyÝè:-rðît™tuÚte …t÷™eÞ
…r‚ðú‚t †eytu™e Ë{t™ xÝæ:-ðuŒðtýe ¥ÜüU}æì-rŒÔÞ„wý Ëk…L™ y[o™eÞ-…qßÞ-ðeh …wÁ»t™u вêü±é:-
Ëðo «fth™t ‚k‚wytu™e Ë{t™ rðM‚]‚ fhu Au, ‚u s htßÞ fhðt™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (8)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t ‚us y™u {n¥ð™e Ët{u …]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™e „ý™t MðÕÃt Au, ‚u{
…qýo rðãtÞwõ‚ {™w»Þ™e Ët{u {q¾o™e „ý™t ‚wåA Au. (8)
•SÿŒfl ¬˝ Á⁄fiUÁ⁄Uø ◊Á„àfl¢ ÁŒflS¬fiÎÁÕ√ÿÊ— ¬ÿ¸ãÃÁ⁄fiUˇÊÊØ–
Sfl⁄UÊÁ›Uãº˝Ê Œ◊ •Ê ÁflEªfiÍûʸ— SflÁ⁄U⁄U◊fiòÊÊ flflˇÊ ⁄UáÊÊÿfiH§9H
ÉøðuŒ¼t»Þ 283
 …ŒtÚto : su ç±Exæê„ü:-Ë{M‚ ¼tußÞ ðM‚w™u ¼ûtý fh™th S±çÚ:-W¥tBt þºtwÞwõ‚ ¥}æ~æ:-¿tt™ðt™
y™u ¿tt™™tu nu‚w S±ÚæÅì-MðÞk «ftþ{t™ §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ËqÞo y™u ˼tæÞût Î}æï-W¥t{ „]n
y™u ËkËth{tk Ú‡æ²-Ëk„út{ {txu ¥æ±±ÿæï-htu»t y™u Ëthe he‚u ½t‚ fhu Au; y™u su™e çα:-
«ftþ ÐëçƒÃ²æ:-¼qr{ y™u ¥‹„çÚÿææ„ì-yL‚rhûtÚte §„ì-…ý ¯çÚ-Ëðo «fth }æçãy±}æì-…qßÞ y™u
{nt„wýrðrþü {rn{t ŒæíçÚçÚÓæï-rðþu»t Au, ‚u ¥S²-yu ËqÞo y™u ˼tæÞût™t »±-s ftÞtuo{tk
W…Þtu„ y™u ˼t ytrŒ{tk yrÄfth yt…ðtu òuEyu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu-su{ ËqÞo …]rÚtðe ytrŒ™t „wýtu y™u …rh{tý™t fthýu yrÄf (=rðþt¤)
Au, ‚u{ W¥t{ „wýÞwõ‚ ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚ htò™u yrÄfth yt…e™u, Ëðo ftÞtuo™e rËrØ fhðe
òuEyu. (9)
•SÿŒfl ‡Êflfi‚Ê ‡ÊÆÈ·ãâ Áfl flfiÎÔømÖÊ˝fiáÊ flÎÆòÊÁ◊ãºfi˝—–
ªÊ Ÿ fl˝ÊáÊÊ •flŸËfi⁄U◊ÈÜøŒÁ÷ üÊflÊfi ŒÊflŸ ‚øfiÃÊ—H§10H
…ŒtÚto : su ¨™ï„æ:-Ë{t™ ¿tt™ðt™ §‹Îí:-Ëu™trÄ…r‚ ¥S²-yu ˼tæÞût »±-™t à汨æ-
ƒ¤ ‚Útt ±…íï‡æ-‚usÚte àæ鯋„}æì-îu»tÚte ûteý ÚtÞu÷ ±ë~æ}æì-«ftþ™wk ytðhý fh™th, {u½™e Ë{t™
ytðhý fh™th þºtw™wk ç±±ëp„ì-AuŒ™ fhu Au, ‚u xææ:-…þwytu™u …þwytu™t …t¤™th™t ƒkÄ™Úte Atuztðe™u
ð™™u «t fhtððt™e Ý-Ë{t™ ¥±Ýè:-…]rÚtðe™wk ±íæ‡ææ:-ytðhý fhu÷ s÷™e Ë{t™ Îæ±Ýï
yt…™th™u {txu Ÿæ±:-yL™™u §„ì-…ý ¥|²}æé@„ì-Ëðo «fthÚte Atuzu Au, ‚u htßÞ fhðt™u Ë{Úto
Īu Au. (10)
¼tðtÚto : su{ rðãwítT™e ËntÞÚte ËqÞo y™u ËqÞo™e ËntÞÚte rðãw‚T ð]rØ™u «t ÚtE™u, s„‚™u
«ftrþ‚ fhe™u, {u½™u rðÂåAL™ fhe™u, ‚u™u ¼qr{ …h …tzu-ðhËtðu Au.
su{ „tuðt¤ „tÞtu™u {wõ‚ fhe™u ‚u™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ ˼tËŒ y™u Ëir™f LÞtÞ™e hûtt
fhe™u ‚Útt þºtwytu™u rAL™-r¼L™ fhe™u ÄtŠ{f s™tu™u Œw:¾Y…e ƒkÄ™Úte Atuztðe™u ‚uytu™u Ëw¾e
fhu. (10)
•SÿŒÈfi àfl·‚Êfi ⁄Uãà Á‚ãœfifl— ¬Á⁄U ÿmÖÊ˝fiáÊ ‚Ë◊ÿfië¿Ã˜–
߸‡ÊÊŸ∑ΧgʇÊÈ·fi Œ‡ÊSÿãÃÈÆfl˸Ãfiÿ ªÊœ¢ ÃÈÆfl¸ÁáfiÊ— ∑§—H§11H
…ŒtÚto : ¥S²-yu ˼tæÞût™t y±ï¯¨æ-rðãt, LÞtÞ, ƒ¤ «ftþ™e ËtÚtu su rðã{t™ þqhðeh
rðãwítT™e Ë{t™ Ú‹„-h{ý fhu Au 程{±:-Ë{w 284 ÿ™e Ë{t™ ±…íï‡æ-þ†Úte ¨è}æì-Ëðo «fthÚte þºtw™e
Ëu™tytu™tu вüÓÀ„ì-r™„ún fhu Au, ‚u Îæàæé¯ï-Œt™þe÷ {™w»Þ™u §üàææÝÜëU„ì-yiïÞoÞwõ‚ fh™th „é±èü„²ï-
þe½ú fh™thtytu™u {txu ÎàæS²Ýì-Œt‚t™e Ë{t™ yt[hý fh‚t „é±üç‡æ:-þe½úfthe™wk Ëuð™ fh™th
284 ÉøðuŒ¼t»Þ É
{™w»Þ xææ{}æì-þºtwytu{tk WÚt÷-…tÚt÷ ÜU:-fhu Au. (11)
¼tðtÚto : su {™w»Þ su ˼t ytrŒ™t yæÞût™e ËntÞ‚tÚte þºtwytu™u S‚e™u …]Úðe™tk htßÞ™wk
Ëuð™ fhe™u Ëw¾e ‚Útt «‚t…e ƒ™u Au, ‚u Ë{M‚ ~tºtwytu{tk rð÷tuz™ =WÚt÷ …tÚt÷ {[tðe þfu
Au. (11)
•S◊Ê ßŒÆÈ ¬˝ ÷fi⁄UÊ ÃÍÃfiÈ¡ÊŸÊ flÆÎòÊÊÿ flÖÊ˝◊ˇÊÊfiŸ— Á∑§ÿœÊ—–
ªÊŸ¸ ¬fl¸ Áfl ⁄UfiŒÊ ÁÃ⁄U‡øcÿãŸáÊZÊfi®Sÿ¬Ê¢ ø⁄UäÿÒfiH§12H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! çÜU²ï{æ:-fux÷tÞ „wýtu™u Äthý fh™th §üàææÝ:-yiïÞoÞwõ‚ „êyæé…æÝ:-
þe½úfthe yt… su{-ËqÞo ¥Ðæ}æì-s¤™t ËkƒkÄÚte ¥‡ææZç¨-s¤™t «ðtn™u ™ÚŠ²ñ-ðntððt {txu ±ë~ææ²-
{u½™u {txu ð‚uo Au, ‚u{ ¥S}æñ-‚u þºtw™u {txu þ†™u Ðí-Ëthe he‚u |æÚ-Äthý fhe™u ç„Úpæ-ºttkËe
„r‚ðt¤t ð@Úte xææï‹æü-ðtýeytu™t rð¼t„™e Ë{t™ бü-‚u™t yk„-yk„™u ft…ðt™e §cÄæ‹æì-RåAt
fhe™u §Îé-yu{s ç±ÚÎ-y™uf «fthÚte n™™ fhtu. (12)
¼tðtÚto : nu Ëu™t…r‚ ! su{ «týðtÞw îtht ‚t÷w ytrŒ (MÚtt™tu){tk ‚tz™ fhðtÚte rðr¼L™
yûthtu y™u …Œtu …]ÚtfT-…]ÚtfT (Wå[trh‚) fhðt{tk ytðu Au, yu s he‚u ‚wk þºtw™t ƒ¤™u rAL™-
r¼L™ fhe™u ‚Útt ‚u™t yk„tu™u swŒt-swŒt fhe™u rðsÞ «t fh. (12)
•SÿŒÈÆ ¬˝ ’˝fiÍÁ„ ¬ÍÆ√ÿʸÁáfiÊ ÃÈÆ⁄USÿ ∑§◊¸ÓÊÁáÊ Ÿ√ÿfi ©UÄÕÒ—–
ÿÆÈœ ÿÁŒficáÊÊŸ •ÊÿfiÈœÊãÿÎÉÊÊÿ◊ÊfiáÊÊ ÁŸÁ⁄UáÊÊÁà ‡ÊòÊfiÍŸ˜H§13H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þ ! ²„ì-su ˼t ytrŒ™t …r‚ su{ «{æ²}ææ‡æ:-{hu÷ Ë{t™ yt[hý
fh™th ¥æ²é{æçÝ-‚tu…, ƒkŒwf, ‚÷ðth ytrŒ þ†-y†tu™u §c‡ææÝ:-«r‚rŒ™ Ëk¼t¤…qðof ‚Útt þwØ
fhe™u Ýò:-™ðe™ þ†t† rðãt ¼ýu÷t ²é{ï-Ëk„út{{tk àæ~æêÝì-Œwü þºtwytu™u ç‹æçÚ‡ææçyæ-Btthtu Atu
ítu yæéÚSÄæ-~teÎtúíttGtwõít ¥SÄæ-ËÇttÃtrít ytrŒLtt §„ì-s ©v‰æñ:-fnuðt ÞtuøÞ ð[™tuÚte Ðêòæüç‡æ-«t[e™
Ëí…wÁ»ttu™u {txu ÜU}ææüç‡æ-fhðt ÞtuøÞ y™u fh™th™t yíÞk‚ Rü f{tuo™u fhu Au, ‚u{ ÐíÏæíêçã-Ëthe
he‚u fntu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ™e rðãt, rð™Þ ‚Útt þºtwytu™t …htsÞ
ytrŒ ftÞtuo™e «þkËt fhe™u, ‚u™u WíËtrn‚ fhe™u ‚u™tu ËŒt Ëífth fhðtu òuEyu.
yu hts…wÁ»ttuyu þ†t†rðãt y™u rþÕ…{tk r™…wý Ëir™f ðehtu™tu Ëk„ún fhe™u ‚Útt þºtwytu™u
nhtðe™u, «òytu™e r™hk‚h hûtt fhðe òuEyu. (13)
•SÿŒfiÈ Á÷ÿÊ Áª⁄Uÿfip ≤…Ê lÊflÊfi ø ÷Í◊Êfi ¡ŸÈ·fiSÃÈ¡Ã–
ÉøðuŒ¼t»Þ 285
 ©U¬Êfi flŸSÿ ¡ÊªÈfiflÊŸ •ÊÁá¥Ê ‚lÊ ÷fiÈflmËÿ¸ÓÊÿ ŸÊœÊ—H§14H
…ŒtÚto : su …æïxæé±æÝ:-yÔÞõ‚ þçŒ fh™th Ýæï{æ:-Ëu™t™t ™tÞf ˼t ytrŒ™t yæÞût ¨l:-
þe½ú ±è²æü²-…ht¢{™u rËØ fhðt {txu |æ鱄ì-Úttytu. su{-ËqÞoÚte öÉæ:-…wü çxæÚ²:-{u½™e Ë{t™
¥S²-yu ±ïÝS²-{u½tðe™t §„ì-©-s ç|æ²æ-¼ÞÚte ™-þºtws™ fk…e WXu Au; su{ læ±æ-«ftþ ™-
y™u ¼qr{ „é…ï„ï-fk…u Au; ‚u{ …Ýé¯:-{™w»Þtu ¼Þ™u «t ÚttÞ Au; ‚u{ y{™u ‚u ˼tæÞût™e
©Ðæï-Ë{e… ¼Þ «t ™ |æê}æ-ÚttÞ; y™u ‚u ˼tæÞût …ý ¥æïç‡æ}æì-Œw:¾™u Œqh fhe™u Ëw¾™u «tÂ
ÚttÞ Au. (14)
¼tðtÚto : rðãt ytrŒ þw¼ „wýtu rð™t ‚Útt Eïh îtht ËkËth Wí…L™ fÞto rð™t ˼t
ytrŒ™t yæÞûttrŒs™ «òytu™wk …t÷™ (fhe þf‚t) ™Úte. ‚u{s ËqÞo Ë{M‚ ÷tuftu™u «ftrþ‚
‚Útt Äthý fhe þf‚tu ™Úte. yux÷t {txu rðãt ytrŒ W¥t{ „wýtu™wk „úný ‚Útt …h{uïh™e M‚wr‚
fhðe òuEyu. (14)
•S◊ÊߌÆÈ àÿŒŸfiÈ ŒÊƒÿ·Ê◊∑§Ê ÿméŸ ÷Í⁄U®R⁄UˇÊÊfiŸ—–
¬˝ÒÃfi‡Ê¢ ‚Íÿ¸®fi ¬S¬ÎœÊŸ¢ ‚ÊÒflfi‡√ÿ ‚È|cflfi◊ÊflÁŒãºfi˝—H§15H
…ŒtÚto : su{ rðît™tuyu »±æ}æì-yu {™w»ÞtrŒ «týeytu™u Ëw¾ ÎæçÄæ-«Œt™ fhu÷ Au, ‚u{ òu
»ÜU:-W¥t{Úte W¥t{ y¼Þhrn‚ |æêÚï:-y™uf «fth™t yiïÞo™t §üàææÝ:-Mðt{e §‹Îí:-˼trŒ™t …r‚
¨ê²ïü-ËqÞo{kz¤{tk Au, ‚u{ ¨æñ±àÃÄæï-Ëðtuoíf]ü ½tuztytuÚte Þwõ‚ Ëu™t{tk ²„ì-su{ ÐSÐë{æÝ}æì-…hM…h
M…Äto fh‚t ¨éçc±}æì-W¥t{ yiïÞo «Œt‚t »„àæ}æì-½tuztytu™e ¥Ýé±ÏÝï-ÞÚttÞtuøÞ Þt[™t fhu Au,
y²„ì-‚u™u ¥S}æñ-yu §Îé-˼tæÞût™u s {txu Ðí汄ì-Ëthe he‚u hûtt fhu Au, ‚u ˼t™u ÞtuøÞ ntuÞ
Au. (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; su ƒnw s Ëw¾tu™t Œt‚t, yïrðãt™t ¿tt‚t, yrî‚eÞ …wÁ»ttÚteo y™u
su rðît™ {™w»Þ Au, ‚u™u s hûtt ftÞo{tk r™Þwõ‚ fhðt òuEyu y™u rðãw‚T rðãt™tu Ëk„ún fhðtu
òuEyu. (15)
∞flÊ Ãfi „ÊÁ⁄UÿÊ¡ŸÊ ‚ÈflÎÆÄÃËãº˝ ’˝rÊÊfiÁáÊ ªÊÃfi◊Ê‚Ê •∑˝§Ÿ˜–
∞·Èfi ÁflE¬fi‡Ê‚¢ Áœÿ¯ œÊ— ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§16H
…ŒtÚto : nu ãæçÚ²æï…Ý-Þt™tu{tk ½tuz286
t y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚtoÞwõ‚ ÚttÞ Au ‚u™u ¼ýðt y™u
òýðtðt¤t §‹Îí-…h{ yiïÞo «Œt‚t, ç{²æ±¨é:-ƒwrØ y™u f{o™t r™ðtË fh™tht yt… su »¯é-
yu M‚wr‚ ‚Útt rðãt ¼ý™th {™w»Þtu{tk ç±EÐïàæ¨}æì-Ëðo rðãtY… „wýÞwõ‚, ç{²}æì-Äthýtð‚e
286 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ƒwrØ™u, Ðíæ„:-«r‚rŒ™ }æÿæé-þe½ú ¥æ{æ:-Ëthe he‚u Äthý fhtu Atu; ‚tu su™u yu rðãt …xæ}²æ„ì-
ðthkðth «t ÚttÞ, xææï„}ææSæ:-yíÞk‚ Ëðo rðãtytu™e M‚wr‚ fh™th „ï-yt…™u {txu »±-s ¨é±ëçvyæ-
Ëthe he‚u Œtu»ttu™u …]ÚtfT fh™th þwrØ-…rðºt fhu÷ Ïæírææç‡æ-{nt™ Ëw¾ fh™th y{tu™u yt…ðt {txu
¥ÜíUÝì-Ëk…tŒ™ fhu Au, ‚u™e Ëthe he‚u Ëuðt fhtu. (16)
¼tðtÚto : …htu…fthe rðît™tuyu, ËŒt «Þí™…qðof Ëwrþûtt y™u rðãt™t Œt™ îtht Ëðo {™w»Þtu™u
Ëwrþrût‚ rðît™ ƒ™tððt òuEyu; ‚Útt yu, yæÞt…f rðît™tu™tu {™, ð[™ y™u f{oÚte Ëífth
fhe™u Ëthe he‚u r™Š{‚ yL™ ytrŒÚte ‚uytu™e r™íÞ Ëuðt fhðe òuEyu.
rðãt™wk Œt™ y™u „únýÚte ðÄe™u (yLÞ) ftuE W¥t{ Ä{o ™Úte, yux÷t {txu Ëðuo …hM…h
«u{Úte rðãt™e ð]rØ fhðe òuEyu. (16)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ˼tæÞût ytrŒ™wk ðýo™ ‚Útt yÂø™ rðãt™t «[th fhðt™wk ðýo™ fhu÷
Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (61)
Ëqõ‚-62
¬˝ ◊fiã◊„ ‡Êfl‚ÊŸÊÿfi ‡ÊÍÆ·◊Êfi昧ªÍÆ·¢ Áªfl¸ÓáÊ‚ •ÁX®⁄U®RSflØ–
‚ÈÆflÎÆÁÄÃÁ÷fi— SÃÈflà ´fi§|Ç◊ÿÊÿÊø¸ÓÊ◊Ê∑Z§ Ÿ⁄U®R ÁflüÊÈfiÃÊÿH§1H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su{ y{u ¨é±ëçv„ç|æ:-Œtu»ttu™u Œqh fh™the r¢ÞtytuÚte à汨æÝæ²-
¿tt™ y™u ƒ¤Þwõ‚, çxæ±ü‡æ¨ï-ðtýeytuÚte M‚wrítytu™u ÞtuøÞ, «çx}æ²æ²-}[tytuÚte «rËØ, ÝÚï-
LÞtÞ fh™th, 籟æé„æ²-y™uf „wýtuÞwõ‚ ntuðtÚte ©ðý fhðt ÞtuøÞ, S„鱄ï-ËíÞ™e «þkËtÞwõ‚
˼tæÞût™u {txu ¥çXÚS±„ì-«týtu™tk ƒ¤™e Ë{t™ àæê¯}æì-ƒ¤ y™u ¥ÜüU}æì-…qs™eÞ ¥æXå¯}æì-rð¿tt™
y™u M‚wr‚Ë{qn™e ¥™æü}æ-…qò fheyu y™u Ðí}æ‹}æãï-{t™eyu ‚Útt ‚u™tÚte «tÚto™t fheyu, ‚u{ ‚{u
…ý fÞto fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht su{ …h{uïh™e M‚wr‚-«tÚto™t-W…tË™t fhe™u Ëw¾ «t fhe þftÞ
Au. ‚u{ ‚u™t ˼t ytrŒ™t yæÞût™tu yt©Þ ÷E™u ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf Ëw¾tu «t fhðt
òuEyu. (1)
¬˝ flÊfi ◊„ ◊Á„ Ÿ◊Êfi ÷⁄Uäfl◊Ê昧ªÍÆcÿ¯ ‡Êfl‚ÊŸÊÿ ‚Ê◊fi–
ÿŸÊfi Ÿ— ¬Ífl¸®fi Á¬Ã⁄Ufi— ¬ŒôÊÊ •ø¸ÓãÃÊ •ÁXfi⁄U‚Ê ªÊ •Áflfi㌟˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ±:-‚{™u y™u Ý:-y{™u ¥çXÚ¨:-«týrðãt y™u Œæοææ:-Ä{o-yÚto-
ft{-{tuût™t ¿tt‚t }æãï-{nt™ à汨æÝæ²-¿tt™ y™u ƒ¤Þwõ‚ ˼tæÞût™u {txu }æçã-ƒnw s ¨æ}æ-
ÉøðuŒ¼t»Þ 287
Œw:¾™tþ fh™th ¥æXåc²}æì-rð¿tt™Þwõ‚ Ý}æ:-™{Mfth y™u yL™™tu ¥™ü‹„:-Ëífth fhe™u Ðê±ïü-
«Út{ Ëðo rðãt ¼ý‚t çЄÚ:-rðãtrŒ ËŒT„wýtu™t hûtf rðît™tu ²ïÝ-su rð¿tt™ y™u f{oÚte xææ:-
rðãt «ftþÞwõ‚ ðtýeytuÚte ¥ç±‹ÎÝì-«t ntuÞ, ‚uytu™wk ‚{u Ðí|æÚŠ±}æì-¼hý-…tu»tý fÞto fhtu.
(2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ rðît™s™tu ðuŒ, Ë]rü-¢{ y™u «íÞût ytrŒ «{týtu îtht «r‚…trŒ‚
Ä{oÞwõ‚ {t„oÚte [t÷e™u …h{tí{t™e ¼Âõ‚ fhe™u Ëðo™wk fÕÞtý fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (2)
ßãº˝SÿÊÁXfi⁄U‚Ê¢ øc≈ÊÒ ÁflŒà‚⁄U◊Ê ßfiÿÊÿ œÊÁ‚◊˜–
’ή„S¬ÁÃfiÁ÷¸ŸŒÁº˝¯ ÁflŒŒ˜ªÊ— ‚◊ÈÆ|dÿÊfiÁ÷flʸfl‡Êãà Ÿ⁄Ufi—H§3H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-Ëw¾tu™u «t fhtð™tht {™w»Þtu ! su{ ¨Ú}ææ-rðãt, f{o ytrŒ ƒtuÄ™u Wí…L™
fh™the {t‚t „‹æ²æ²-…wºt™u {txu {æç¨}æì-yL™ ytrŒ ©uc …ŒtÚttuo™u ç±Î„ì-«t fhu Au.
su{ ÏæëãSÐç„:-{nt™ …ŒtÚttuo™t hûtf ˼tæÞût; su{ ËqÞo ©çd²æç|æ:-rfhýtuÚte ¥çÎí}æì-{u½™wk
ç|æÝ„ì-rðŒthý y™u su{ xææ:-Ëwhrût‚ ðtýeytu™u ç±Î„ì-«t fhu Au; ‚u{ ‚{u …ý §‹ÎíS²-
…h{iïÞoðt™, …h{uïh, ˼tæÞût y™u ËqÞo ™-‚Útt ¥çXÚ¨æ}æì-rðãt, Ä{o y™u htßÞÞwõ‚ rðît™tu™e
§cÅæñ-RåAt™u «t fh™the ™er‚{tk rðãtrŒ W¥t{ „wýtu™tu ¨¢±æ±àæ‹„-Ëthe he‚u ðthkðth «ftþ
fhtu; suÚte Ë{M‚ ËkËth{tk yrðãtrŒ Œwü „wýtu ™tþ …t{u. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu-{t‚t™e Ë{t™ «òytu-Ëk‚t™tu™e ËtÚtu ð‚o™ fhe™u, ËqÞo™e Ë{t™ rðãtrŒ
þw¼„wýtu™u «ftrþ‚ fhe™u, …h{uïh îtht «tuõ‚-fnu÷ y™u rðît™tu îtht yt[rh‚ ™er‚{tk ÂMÚt‚
ÚtE™u ‚Útt Ëðo™t W…fth™wk f{o fhe™u ËŒt Ëw¾e hnuðwk òuEyu. (3)
‚ ‚ÈÆc≈È÷Ê ‚ SÃÈÆ÷Ê ‚åà Áfl¬˝Òfi— Sfl⁄UáÊÊÁº˝¯ SflÿÊ¸3>ŸflfiÇflÒ—–
‚⁄U®RáÿÈÁ÷fi— »§Á∂UªÁ◊fiãº˝ ‡Ê∑˝§ fl∂¢U ⁄UflfiáÊ Œ⁄UÿÊ Œ‡ÊfiÇflÒ—H§4H
…ŒtÚto : nu ¨:-‚u §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ àæÜíU-þÂõ‚™u «t fh™th ˼tæÞût ! su yt… ݱx±ñ:-
™ðÚte «t ÚtÞu÷e „r‚ y™u Îàæx±ñ:-Œþu rŒþtytu{tk sðt ¨Ú‡Äæéç|æ:-Ëðo þt†tu{tk rð¿tt™ fh™the
„r‚ytuÚte Þwõ‚ ç±Ðíñ:-ƒwrØ{t™ rðît™tu™e ËtÚtu; su{ ËqÞo ¨écÅé|ææ-W¥t{ ÿÔÞ, „wý y™u r¢ÞtytuÚte
ÂMÚth fh™th y™u S„é|ææ-Äthý fh™th Ú±ï‡æ-þ†tu™t þçŒÚte, su{ ËqÞo ¨Œ„-Ët‚ ËkÏÞtÞwõ‚
Mðhtu™t {æÞ{tk rðã{t™ S±Úï‡æ-WŒt¥ttrŒ ‚Útt »tzTòrŒ MðhÚte ¥çÎí}æì-ƒ¤Þwõ‚ ÈUçHxæ}æì-{u½™wk
288fhtu Atu; ¨:-‚u yt… y{tht îtht S±²ü:-M‚wr‚ fhðt
n™™ fhu Au, ‚u{ þºtwytu™wk ÎÚÄæ:-rðŒthý
ÞtuøÞ Atu. (4)
¼tðtÚto : su{ {u½„so™t-rðãw‚T …tu‚t™t W¥t{ „wýtuÚte Þwõ‚ ÚtE™u Sð™™t nu‚w-¼q‚ {u½tuí…r¥t
288 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ytrŒ f{o™u rËØ fhu Au, ‚u{ ˼t ytrŒ™t yæÞût (=htò) rðãt y™u ƒ¤Úte Þwõ‚ …h{tu¥t{
…wÁ»ttuLte ËtÚtu ð‚o{t™ rðãt y™u LÞtÞ™t «ftþ îtht Ë{M‚ yLÞtÞ™tu ™tþ fhe™u ‚Útt Œwütu™wk
r™ðthý fhe™u [fð‚eo htßÞ™wk þtË™-…t÷™ fhu. (4)
ªÎáÊÊŸÊ •ÁXfi⁄UÊÁ÷Œ¸S◊ Áfl flfiL§·‚Ê ‚Íÿ¸ÓáÊ ªÊÁ÷⁄Uãœfi—–
Áfl ÷ÍêÿÊfi •¬˝Õÿ ßãº˝ ‚ÊŸÈfi ÁŒflÊ ⁄U¡ ©U¬fi⁄U◊SÃ÷Êÿ—H§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-þºtwytu™tu ÎS}æ-™tþ fh™th ˼tæÞût ! xæë‡ææÝ:-W…Œuþ fhe™u yt…-su{
rðãw‚T ¥çXÚæïç|æ:-«tý ©¯¨æ-«t‚:ft¤™t ¨ê²ïü‡æ-ËqÞo™tu «ftþ ‚Útt xææïç|æ:-rfhýtu ¥‹{:-yL™™u
«fx fhu Au-«ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ Ä{ohtßÞ y™u Ëu™t™u ç±±:-«fx fhtu; ‚u{ rðãwítT™u rðrðÄ
«fthÚte rðM‚]‚ fhtu.
su{ ËqÞo |æê}²æ:-…]rÚtðe{tk ©uc çα:-«ftþ™u ¨æÝé-W…h™t ¼t„ Ú…:-Ëðo ÷tuftu y™u ©ÐÚ}æì-
{u½™u ¥S„|ææ²:-ËkÞwõ‚ fhu Au, ‚u{ Ä{ohtßÞ™e Ëu™t™tu rðM‚th fhtu; y™u þºtwytu™wk ƒkÄ™ fhe™u,
yt… y{tht Ëðo™e M‚wr‚™u ÞtuøÞ ƒ™tu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu-W»ttft¤™e Ë{t™, ËqÞo™e Ë{t™, rfhýtu™e Ë{t™ y™u «týtu™e Ë{t™
W¥t{ „wýtu™u «ftrþ‚ fhe™u Œwütu™wk r™ðthý fhðwk òuEyu.
su{ ËqÞo …tu‚t™tu «ftþ Vu÷tðe™u ‚Útt {u½™u Wí…L™ fhe™u ð»tto fhu Au, ‚u{ «òytu{tk W¥t{
rðãt Wí…L™ fhe™u Ëw¾™e ð»tto fhðe òuEyu. (5)
ÃŒÈÆ ¬˝ÿfiˇÊÃ◊◊Sÿ ∑§◊¸®fi ŒS◊Sÿ øÊLfi§Ã◊◊|Sà Œ¢‚fi—–
©U¬uÆ⁄U ÿŒÈ¬fi⁄UÊ •Á¬fiãflã◊äflfiáʸ‚Ê Ÿl1>‡øÃfid—H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{™u ÞtuøÞ Au fu ¥S²-yu ÎS}æS²-Œw:¾™tþf ˼tæÞût y™u rðãwítT™t
©ÐuÚï-fwrx÷‚tÞwõ‚ ÔÞðnth{tk ²„ì-su Ðí²ÿæ„}æ}æì-yíÞk‚ …qs™eÞ ™æL¨}æ}æì-yr‚ËwkŒh ΢¨:-rðãt
y™u Ëw¾tu™u òýðt™t nu‚w ÜU}æü-f{o, ¥çS„-Au „Îé-‚u™u òýe™u yt[hý fhðwk òuEyu; y™u su™t
yu «fth™t f{oÚte }抱‡æü¨:-{Äwh s¤Þwõ‚ Ýlæ:-™Œe y™u ™„d:-[th ©ÐÚæ:-rŒþt ¥çЋ±„ì-
Ëuð™ y™u ®Ë[™ fhu Au. ‚u ƒL™u™wk rðãt îtht ËBÞfT Ëuð™ fhðwk òuEyu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu-©uc‚{ f{o fhe™u, Þ¿t™wk y™wct™ fhe™u ‚Útt htßÞ™wk …t÷™ fhe™u
Ëðo rŒþtytu{tk Þþ™e ð»tto Ôt»ttoÔtÔte fhðe òuEyu. (6)
ÁmÃÊ Áfl flfifl˝ ‚Ÿ¡Ê ‚ŸËfi›U •ÿÊSÿ— SÃflfi◊ÊŸÁ÷⁄U®R∑Ò¸§—–
÷ªÊ Ÿ ◊Ÿfi ¬⁄U®R◊ √ÿÊfi◊㟜Êfi⁄Uÿº˝ÊŒfi‚Ë ‚ÈÆŒ¢‚Êfi—H§7H
ÉøðuŒ¼t»Þ 289
 …ŒtÚto : su{ rðît™tuÚte su ¨ÝèÇï-Ë{e… S„±}ææÝïç|æ:-M‚wr‚Þwõ‚ ¥ÜñüU:-M‚tuºttuÚte ¨Ý…æ-Ë™t‚™
fthýÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ çm„æ-ƒu yÚtto‚T «ò y™u ˼tæÞût™tu ç±ÃæÃæíï-rðþu»t‚: Mðefth fhðt{tk
ytðu Au, ‚u{ {™w»Þ ¥²æS²:-y™tÞtËÚte rËØ fh™th ¨é΢¨æ:-W¥t{, f{oÞwõ‚Bttk, su{ ÐÚ}æï,
òæï}æÝì-W¥t{ yL‚rhût{tk ÚæïΨè-«ftþ y™u ¼qr{™u |æxææï Ý-ËqÞo™e Ë{t™ rðît™ }æïÝï-{t™u Au
‚Útt ¥{æÚ²„ì-Äthý fhu Au, ‚u{ ‚u™u (nwk) Äthý fhwk Awk y™u {t™wk Awk. (7)
¼tðtÚto : su{ ˼t…r‚ îtht yiïÞo Äthý fhðt{tk ytðu Au, su{ ËqÞo «ftþ y™u …]rÚtðe™u
Äthý fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu LÞtÞ y™u rðãt Äthý fhðe òuEyu. (7)
‚ŸÊÁgfl¢ ¬Á⁄U ÷Í◊Ê ÁflM§fi¬ ¬ÈŸ÷ȸflÊfi ÿÈflÃË SflÁ÷⁄UflÒfi—–
∑ÎƧcáÊÁ÷fi⁄U®RÄÃÊ·Ê L§‡Êfi|jfl¸¬ÈfiÁ÷⁄UÊ øfi⁄UÃÊ •ãÿÊãÿÊfiH§8H
…ŒtÚto : nu †e-…whw»ttu ! ‚{u su{-¨Ýæ„ì-Ë™t‚™ fthýtuÚte çα}æì-ËqÞo™tu «ftþ y™u |æé}ææ-
¼qr{™u «t ÚtE™u, ÐéÝ|æéü±æ-ðthkðth …ÞtoÞÚte Wí…L™ ÚtE™u, ²é±„è-ÞwðtðMÚtt «t ÚtÞu÷e †e
Ë{t™ ç±MÐï-rðr¼L™ Y…Úte Þwõ‚, ¥vyææ-htrºt, ©¯æ:-rŒðË, S±ïç|æ:-ûtý ytrŒ yðÞð LàæçÎì|æ:-
«t™u {txu Y…trŒ „wýtu™e ËtÚtu ±Œæéç|æ:-…tu‚t™e ytf]r‚ ytrŒ þheh y™u ÜëUc‡æïç|æ:-…hM…h
ytf»toýtrŒ™u »±ñ:-«t fhtð™th „wýtu™e ËtÚtu ¥‹²æ‹²æ-r¼L™-r¼L™ …hM…h {¤u÷t ²ÄÄææü™Ú„:-
òÞ-ytðu Au, ‚u{ MðÞkðh yÚtto‚T …hM…h™e «ËL™‚tÚte rððtn fhe™u yufƒeò™e ËtÚtu «er‚…qðof
ËŒt yt™kŒ{tk ð‚tuo. (8)
¼tðtÚto : suðe he‚u ht‚ y™u rŒðË™wk ËkÞwõ‚ [¢ [tÕÞt fhu Au, ‚uðe he‚u rððtrn‚ †e-
…wÁ»ttuyu yíÞk‚ «u{Úte ËðoŒt ð‚oðwk òuEyu. (8)
‚ŸfiÁ◊ ‚Åÿ¢ Sflfi¬Sÿ◊ÊfiŸ— ‚ÍÆŸÈŒ¸ÓÊœÊ⁄U®R ‡Êflfi‚Ê ‚ÈÆŒ¢‚Êfi—–
•Ê◊Ê‚Èfi ÁøgÁœ· ¬Äfl◊ã× ¬ÿfi— ∑ÎƧcáÊÊ‚ÈÆ L§‡Êº˝ÊÁ„fiáÊË·ÈH§9H
…ŒtÚto : su S±ŒæS²}ææÝ:-W¥t{ f{o fhe hnu÷t™e Ë{t™ ¨é΢¨æ-W¥t{ f{oÞwõ‚ Màæ„ì-þw¼
„wýtu™e «t fhe™u, ‚wk su{-¨êÝé:-Ëí…wºt …tu‚t™t {t‚t-r…‚t™wk …tu»tý fhðt™e Ë{t™ htrºt-rŒðË
¨Ýïç|æ-«t[e™ ¨w²}æì-r{ºt‚t™t ft¤-yðÞðtu™u Îæ{æÚ-Äthý fhe™u ‚Útt Úæïçã‡æè¯é-Wí…L™þe÷
ÜéUc‡ææ¨é-Ëðo he‚u …tfu÷e 癄ì-y™u ¥æ}ææ¨é-ft[e yti»trÄytu™t ¥‹„:-{æÞ{tk в:-hË™u Äthý
fhu Au, ‚u{ à汨æ-ƒ¤™e ËtÚtu „]nt©{™u 290 Îç{¯ï-Äthý fh. (9)
¼tðtÚto : su{ rŒðË y™u ht‚ …tft-ft[t hË™u Wí…L™ fh™th ‚Útt Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™e
ð]rØ y™u nÙtË™u fh™th (Út‚t) Ëðo™t r{ºt Ë{t™ Au, ‚u{ rðît™tuyu Ëðo {™w»Þtu™e ËtÚtu ð‚toð
fhðtu òuEyu. (9) É
290 ÉøðuŒ¼t»Þ
 ‚ŸÊà‚ŸËfiÔ›UÊ •flŸËfi⁄UflÊÃÊ fl˝ÃÊ ⁄UfiˇÊãÃ •◊ÎÃÊ— ‚„ÊfiÁ÷—–
¬ÈÆM§ ‚„dÊ ¡ŸfiÿÊ Ÿ ¬àŸËfiŒÈ¸flSÿ|ãà Sfl‚Êfi⁄UÊ •OfiÿÊáÊ◊˜H§10H
…ŒtÚto : su{ ¥±æ„æ:-®nËthrn‚ ¥±Ýè:-¼qr{ Ëðo™e hûtt ÐéL¨ãdæ-yËkÏÞ-nòh …ݲ:-
Wí…L™ fh™th …r‚ ÐyÝè:-Ý-su{ …tu‚t™e †eytu™e hûtt fhu Au, ‚u{ ¨ÝèÇæ:-Ë{e…{tk rðã{t™
¥}æë„æ-™tþhrn‚ rðît™s™tu ¨ãæïç|æ:-rðãt, Þtu„ Ä{oðt¤tÚte ¨Ýæ„ì-Ë™t‚™ ±í„æ-ËíÞÄ{o™t
yt[hýtu™e Úÿæ‹yæï-hûtt fhu Au. su{ S±¨æÚ:-ƒu™tu ¥ãî²æ‡æ}æì-÷ßò™u y«t …tuítt™t ¼tE™e
Îé±S²ç‹yæ-Ëuðt fhu Au, ‚u{ rðãt y™u Ä{o™wk s Ëuð™ fhu Au, ‚uytu {wÂõ‚™u «t fhu Au. (10)
¼tðtÚto : su{ …r‚ ÷tuftu …tu‚t™e †eytu, ƒu™tu y™u ¼tEytu™e ‚Útt rðãtÚteoytu yt[tÞtuo™e
Ëuðt fhe™u Ëw¾ y™u rðãtytu «t fhu Au, ‚u{ Ä{o …h áZ hnu™th Ä{toí{t rðît™ †e …wÁ»t
½h{tk hnuðt A‚tk …ý {wÂõ‚™u «t fhu Au. (10)
‚ŸÊÿÈflÊ Ÿ◊fi‚Ê Ÿ√ÿÊfi •∑Ò¸§fl¸®fi‚ÍÆÿflÊfi ◊ÃÿÊfi ŒS◊ Œº˝È—–
¬Áâ Ÿ ¬àŸËfiL§‡ÊÃËL§‡Êãï S¬ÎƇÊ|ãÃfi àflÊ ‡Êfl‚Êflã◊ŸË·Ê—H§11H
…ŒtÚto : nu à汨æ±Ýì-ƒ¤Þwõ‚ ÎS}æ-yrðãt-ykÄfth rð™tþf ˼t…‚u ! ‚wk su{ ¨Ýæ²é±:-
Ë™t‚™ f{o fh™tht™e Ë{t™ yt[hý fhe™u Ý}æ¨æ-yL™ y™u ™{Mfth ‚Útt ¥ÜñüU:-{kºt yÚtto‚T
rð[thtu™e ËtÚtu rðã{t™ ±¨ê²±:-…tu‚t™t {txu rðãt, Ä™ y™u }æÝè¯æ:-rðît™tu™e RåAt fh™th
}愲:-Ëðo™u òý™tht rðît™tu Ý-su{ Ýò:-™ðe™ ©àæ‹„è:-ft{™e åtuütÚte Gtwõít Œæy‹æè:- †e ©àæ‹yæ}æì-
RåAt fh™th Ðç„}æì-…r‚™wk SÐëàæç‹„-yt®÷„™ fhu Au; y™u su{ ÎÎíé:-fwrx÷ „r‚™u «t Út™th™u
òýu Au, ‚u{ y±æ-‚thwk «ò Ëuð™ fhu. (11)
¼tðtÚto : su{ …í™e y™u …r‚™wk yuf ËtÚtu hnuðtÚte Ëk‚t™ Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u{ htrºt y™u rŒðË™u
ËtÚtu ð‚o{t™ ntuðtÚte Ëðo ÔÞðnth rËØ ÚttÞ Au y™u su{ ËqÞo™tu «ftþ y™u ¼qr{™e AtÞt rð™t
‚u ƒL™u™e Wí…r¥t Ëk¼ð ™Úte, ‚u{ …r‚-…í™e rð™t {iÚtw™e Ë]rü™e Wí…r¥t Ëk¼ð ™Úte. (11)
‚ŸÊŒfl Ãfl ⁄UÊÿÊ ª÷fiSÃÊÒ Ÿ ˇÊËÿfiãÃ ŸÊ¬fi ŒSÿ|ãà ŒS◊–
lÈÆ◊Ê° •fiÁ‚ ∑˝§ÃÈfi◊Ê° ßãº˝ œË⁄U®R— Á‡ÊˇÊÊfi ‡ÊøËflSÃflfi Ÿ— ‡ÊøËfiÁ÷—H§12H
…ŒtÚto : nu ÎS}æ-þºtw™tþf àæ™è±:-W¥t{ ƒwrØ y™u ðtýeÚte Þwõ‚ §‹Îí-W¥t{ Ä™ðt™ ËÇttæÞût !
su yt…-Îì²é}ææÝì-rðãtrŒ ©uc „wýtu™t «ftþÚte Þwõ‚ ÜíU„é}ææ‹æì-ƒwrØÚte rð[th fhe™u f{o fh™th
{èÚ:-æGtt™e ¥ç¨-Atu. ‚u „±-yt…™e xæ|æS„æñ-hts™er‚™t «ftþ{tk ¨Ýæ„ì-Ë™t‚™Úte Úæ²:-Ä™
Ýñ±-™rn ÿæ貋„ï-ûteý ‚Útt „±-yt…™t «ƒkÄ{tk Ý-™rn ©ÐÎS²ç‹„-™ü ÚttÞ Au. (yÚtto‚T ™tþ
…t{‚wk ™Úte.) ‚u yt… yt…™e àæ™èç|æ:-ƒwrØ, ðtýe y™u f{oÚte Ý:-y{™u çàæÿæ-W…Œuþ yt…tu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 291
 ¼tðtÚto : su Ë™t‚™ ðuŒY…e rð¿tt™Úte rþûtt «t fhe™u, ˼t ytrŒ™t yæÞût ƒ™e™u,
«òytu™wk …t÷™ fhu, ‚u {™w»Þ™u ÄtŠ{f òýðtu. (12)
‚ŸÊÿÃ ªÊÃfi◊ ßãº˝ Ÿ√ÿ◊ÃfiˇÊŒ˜ ’˝rÊfi „Á⁄UÿÊ¡fiŸÊÿ–
‚ÈÆŸËÕÊÿfi Ÿ— ‡Êfl‚ÊŸ ŸÊfiœÊ— ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§13H
…ŒtÚto : à汨æÝ-ƒ¤Þwõ‚ §‹Îí-W¥t{ Ä™ðt™ ˼tæÞût ç{²æ±¨é:-ƒwrØ y™u f{o™e ËtÚtu
ðË™th, xææï„}æ:-yíÞk‚ M‚wr‚™u ÞtuøÞ ‚Útt Ýæï{æ:-M‚wr‚ fh™th yt… ãçÚ²æï…Ýæ²-{™w»Þtu™t Ë{tÄt™
{txu Ýò}æì-™ðe™ Ïæíræ-{nt™ Ä™™u ¥yæÿæyæì-ûteý fhtu Atu, Ý:-yBtLtu, Sæé‹æè‰ææÄæ- ËwÏttuLte «tÂÃít
Bttxu Œæíæyæ:-«rítrŒLt, }æÿæê-~teÎtú Sæ‹ææÄæyæï-ËLttítLt ËBttLt ytåthÛt fhtu Atu; ítÚtt y{tht Ëw¾tu™u {txu
þe½ú …xæ}²æ„ì-«t Úttytu. (12)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t {™w»Þtuyu-‚uytu™tk rn‚™u {txu «r‚rŒ™ ™ðt ™ðt Ä™ y™u yL™
«t fhtðu. su{ «týY… ðtÞw Ëw¾ …ntU[tzu Au, ‚u{ Ëðo™u Ëw¾e fhu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼tæÞût, rŒðË, ht‚, rðît™, ËqÞo y™u ðtÞw™t „wýtu™wk ðýo™
ntuðtÚte …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu yt Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (62)
Ëqõ‚-63
àfl¢ ◊„Ê° ßfiãº˝ ÿÊ „ ‡ÊÈc◊ÒlʸflÊfi ¡ôÊÊŸ— ¬ÎfiÁÕflË •◊fi œÊ—–
ÿhfi Ã ÁflEÊfi Áª⁄UÿfiÁ‡øŒèflÊfi Á÷ÿÊ ºÎÆ˘˚„Ê‚fi— Á∑§⁄UáÊÊ ŸÒ¡fiŸ˜H§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞo«Œ …h{tí{™T ! su y±}æì-yt… }æãæÝì-y™k‚ „wýÞwõ‚ …¿ææÝ:-«rËØ
àæéc}æñ:-ƒ¤trŒ™t ¥}æï-«ftþ{tk ã-r™ùÞ…qðof læ±æÐë烱è-«ftþ y™u …]rÚtðe™u {æ:-Äthý fhtu
Atu. „ï-yt…™t ¥|Ãææ-Wí…L™ hrn‚ Ët{ÚÞo™t ç|æ²æ-¼ÞÚte ã-s ²„ì-su ç±Eæ-Ëðo çxæÚÄæ:-…ðo‚
y™u {u½ öÉæ¨:-áZ ÚtÞu÷ Au; 癄ì-y™u çÜUÚ‡ææ:-ftÂL‚ Ýñ…Ýì-fŒe …ý fk…™™u «t Út‚e ™Úte. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu{ Ë{sðwk òuEyu fu su …h{uïh …tu‚t™tk Ët{ÚÞo y™u ƒ¤ ytrŒÚte
Ë{M‚ s„‚™u h[e™u …tu‚t™tk Ët{ÚÞoÚte ‚u™wk áZ‚t…qðof Äthý fhu Au, ‚u s ËŒt W…tË™t fhðt
ÞtuøÞ Au.
su ËqÞo÷tuf™tk îtht …tu‚t™tk ytf»toý „wýÚte …]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™wk Äthý fhðt{tk ytðu Au,
‚u …ý …h{uïh îtht h[ðt{tk ytðu÷292 Au y™u Äthý fhðt{tk ytðu÷ Au. ‚u{ òýðwk òuEyu.
(1)
•Ê ÿh⁄UËfi ßãº˝ Áflflfi˝ÃÊ fl⁄UÊ Ã flÖÊ˝¯ ¡Á⁄UÃÊ ’ÊuÊœ¸ÓÊØ–
292 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÿŸÊfiÁfl„ÿ¸Ã∑˝§ÃÊ •Á◊òÊÊã¬È⁄Ufi ßcáÊÊÁ‚fi ¬ÈL§„Íà ¬ÍÆfl˸—H§2H
…ŒtÚto : nu ¥ç±ã²ü„ÜëU„æï-ŒwüƒwrØ y™u …t…f{tuoÚte hrn‚, ÐéLãê„-y™uf rðît™tuÚte Ëífth™u
«t fhtð™th ˼tæÞût ! yt… ²„ì-su fthýu ç±±í„æ-y™uf «fth™t r™Þ{tu™u Wí…L™ fh™th
ãÚè-Ëu™t™t y™u LÞtÞ™t «ftþ™u ¥æ±ï:-Ëthe he‚u òýtu Atu.
²ïÝ-su ð@ îtht ¥ç}æ~ææÝì-þºtwytu™u {thtu Atu ‚Útt su™tÚte ‚u™t Ðê±èü:-y™uf ÐéÚ:-™„htu™u
§c‡ææç¨-S‚ðt™e RåAt fhtu Atu ‚Útt þºtwytu™tu …htsÞ y™u …tu‚t™t rðsÞ {txu «r‚ûtý òytu
Atu, yuÚte …çÚ„æ-Ë{M‚ rðãtytuÚte M‚wr‚ fh™th {™w»Þ „ï-yt…™e Ïææuæï:-¼wòytu™t ƒ¤™t
yt©ÞÚte ±…í}æì-¥æ{æ„ì-Äthý fhu Au. (2)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût {™w»Þtuyu yuðt «fth™t þe÷-Mð¼tð, „wý y™u f{o™u
y…™tððt-Mðefthðt òuEyu; suÚte Ëðo {™w»Þtu ‚u™t yu þe÷ ytrŒ™u òuE™u rþü ƒ™e™u r™»f…x
htßÞËw¾™u ËŒt ¼tu„ðu. (2)
àfl¢ ‚àÿ ßfiãº˝ œÎÆcáÊÈ⁄U®RÃÊãàfl◊Îfi÷ÈÆˇÊÊ Ÿÿ¸Sàfl¢ ·Ê≈˜–
àfl¢ ‡ÊÈcáʯ flÎÆ¡Ÿfi ¬ÎÆˇÊ •ÊáÊÊÒ ÿÍŸ ∑ȧà‚Êfiÿ lÈÆ◊Ã ‚øÊfi„Ÿ˜H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïh «Œt‚t ˼tæÞût ! y±}æì-yt…-su fthýu ¨y²:-Sð MðY…Úte y™trŒ
Atu, su fthýu y±}æì-yt… {ëc‡æé:-áZ Atu, su fthýu y±}æì-yt… «|æéÿææ:-„wýtuÚte {nt™ Atu, ݲü:-
{™w»Þtu{tk [‚wh Atu ‚Útt ¯æÅì-Ën™þe÷ Atu, ±ë…Ýï-‚uÚte su{tk þºtwytu™u «t Úttytu Atu, Ðëÿæï-
ËkÞwõ‚ yufºt Úttytu Atu, su{tk ‚u ¥æ‡ææñ-Ëk„út{{tk ¨Óææ-rþütu™tk ËkƒkÄÚte ÜéUy¨æ²-þ†tu™u Äthý
fhu÷ lé}æ„ï-W¥t{ «ftþÞwõ‚ ²êÝï-þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™u «t fhu÷ {™w»Þ™u {txu àæéc‡æ}æì-
…qýo ƒ¤™u «Œt™ fhtu Atu. su fthýu yt… þºtwytu™u ¥ãÝì-{the™u ‚Útt »„æÝì-yu Ä{toí{t ©uc
…wÁ»ttu™wk …t÷™ fhtu Atu, ‚uÚte …qs™eÞ Atu. (3)
¼tðtÚto : ˼t y™u ˼t ytrŒ™t yæÞût rð™t þºtwytu™tu …htsÞ y™u htßÞ™wk …t÷™
Wr[‚ Y…{tk Út‚wk ™Úte, yux÷t {txu Ëðo {™w»Þtuyu rþü „wýÞwõ‚ yu ƒL™u™t îtht yu ƒL™u ftÞtuo
fhtððt òuEyu. (3)
àfl¢ „ àÿÁŒfiãº˝ øÊŒË— ‚πÊfi flÎÆòÊ¢ ÿmfiÁÖÊ˝ãflη∑§◊¸ãŸÈÆèŸÊ—–
ÿhfi ‡ÊÍ⁄U flη◊áÊ— ¬⁄UÊøÒÁfl¸ ŒSÿÍ°ÆÿÊ¸ŸÊfl∑ΧfiÃÊ flÎÕÊ·Ê≈˜H§4H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-©uc þ†Äthf ‚Útt §‹Îí-W¥t{ „wý ¿tt‚t ˼tæÞût ! su fthýu y±}æì-
yt… ã-r™ùÞ…qðof y²„ì-‚u ±ë~æ}æì-þºtw™u ÐÚæ™ñ:-Œqh ™æïÎè:-fhe Œtu Atu, yu fthýu ©uc …wÁ»ttu™wk
Äthý y™u …t÷™ fhðt™u Ë{Úto Atu.
nu ±ë¯ÜU}æüÝì-©uc {™w»Þtu™e Ë{t™ W¥t{ f{o fh™th ˼tæÞût ! ²„ì-su fthýu yt… ¨¶æ-
ÉøðuŒ¼t»Þ 293
Ëðo™t r{ºt ntuðtÚte r{ºttu™e hûtt fhtu Atu. nu àæêÚ-r™¼oÞ Ëu™tæÞût ! ²„ì-su yt… ã-r™ùÞ…qðof
ÎS²êÝì-…thft …ŒtÚttuo™u Ae™™tht Œwütu™wk ¥ÜëU „:-ŒqhÚte ç±-rðþu»t fhe™u AuŒ™ fhtu Atu, ‚uÚte «ò™e
hûtt fhðt™u ÞtuøÞ Atu.
nu ±ë¯}æ‡æ:-þqhðehtu{tk rð[thþe÷ ˼tæÞût ! yt… su fthýu Ëw¾tu™u ©|Ýæ:-…qýo fhtu Atu,
‚uÚte Ëífth fhðt ÞtuøÞ Atu. nu ˼tæÞût ! su fthýu yt… ±ëƒæ¯æÅì-Ëns Mð¼tðÚte Ën™ fh™th
Atu, ‚uÚte Äææï‹ææñ-½h{tk hnu™th Ëðo {™w»Þtu™t Ëw¾tu™u …qýo fhtu Atu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu (yu òýðwk òuEyu fu) su{ ËqÞo …tu‚t™t «ftþÚte Ëðo™u yt™krŒ‚ fhe™u,
{u½™u Wí…L™ fhe™u, ‚u™u ðhËtðu Au y™u ykÄfth™u Œqh fhe™u «ftrþ‚ ÚttÞ Au, yu s he‚u ˼t
ytrŒ™t yæÞût rðãt ytrŒ þw¼ „wýtuÚte Ëðo™u Ëw¾e fhe™u, þheh ‚Útt ytí{t™t ƒ¤™u Wí…L™
fhe™u; Ä{o, rþûtt ‚Útt y¼Þ™e ð»tto fhe™u, yÄ{oY…e ykÄfth™wk ‚Útt þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u
htßÞ{tk «ftrþ‚ ƒ™u. (4)
àfl¢ „ àÿÁŒãº˝ÊÁ⁄Ufi·áÿãºÎÆ˚„Sÿfi Áøã◊ûʸÓÊŸÊ◊¡Èfic≈ÊÒ–
√ÿ1>S◊ŒÊ ∑§ÊcΔUÊ •fl¸®fiÃ flÉʸŸflfi flÁÖÊ˝Ü뿘UŸÁÕsÁ◊òÊÊfiŸ˜H§5H
…ŒtÚto : nu ¥çÚ¯‡²Ýì-…tu‚t™t þhehÚte ®nËt y™u yÄ{o™e RåAt ™nª fh™th, ±ç…í‹æì-W¥t{
ytÞwÄtu-þ†tuÚte Þwõ‚ §‹Îí-˼t…‚u ! y±}æì-yt… ã-«rËØ ¥S}æ„ì-y{the ¥±ü„ï-½tuzt ytrŒ Ä™tuÚte
Þwõ‚ Ëu™t™u {txu òæ±:-y™uf «fthÚte Mðefth fhtu Atu. y²„ì-‚u öÉS²-ÂMÚth htßÞ ç™„ì-y™u
}æœææüÝæ}æì-«ò™t {™w»Þtu™u þºtwytu™e ¥…écÅæñ-y«er‚ Útðt{tk ÍæÝï±-su{ ËqÞo {u½™u ft…e™u ¥ç}æ~ææÝì-
Ä{o rðhtuÄe þºtwytu™u ÜUæcÆæ:-rŒþtytu «r‚ à‹æç‰æçã-{thtu. (5)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞûttu (= ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚) htßÞ y™u Ëu™t «íÞu «u{
Wí…L™ fhe™u ‚Útt þºtwytu «íÞu îu»t Wí…L™ fhe™u, su{ ËqÞo {u½tu™u rAL™-r¼L™ fhu Au, ‚u{
Œwütu™u ËŒt rAL™-r¼L™ fhðt òuEyu. (5)
àflÊ¢ „ àÿÁŒãº˝Êá¸ÓÊ‚ÊÃÊÒ Sflfi◊˸˚„ Ÿ⁄Ufi •Ê¡Ê „fiflãÃ–
Ãflfi SflœÊfl ßÿ◊Ê ‚fi◊ÿ¸ ™§ÁÃflʸ¡ficflÂʃÿÊfi ÷ÍØH§6H
…ŒtÚto : nu S±{æ±:-W¥t{ yL™ y™u §‹Îí-©uc …ŒtÚto™u «t fhtð™th s„Œeïh y™u ˼tæÞût !
ÝÚ:-hts™er‚ òý™th {™w»Þ y²„ì-‚u 294 ¥‡æü¨æ„æñ-rðsÞ «t fhtð™th þqhðeh ÞtuØt {™w»Þtu™wk
Ëuð™ ntuÞ, su S±}æèüÉï-Ëw¾Úte ®Ë[ðtÚte Þwõ‚ ¥æ…æñ-Ëk„út{{tk y±æ}æì-yt…™wk ã-r™ùÞ…qðof ¥æ㱋„ï-
ytnTðt™ fheyu Aeyu.

294 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su fthýu „±-yt…™e su §Äæ}æì-yu ¨}æ²ïü-Ëk„út{ y™u ±æ…ï¯é-rð¿tt™, yL™ y™u Ëu™trŒ{tk
¥„¨æÄÄææ-r™hk‚h Ëw¾tu™e «t fhtð™the ªç„:-hûtý ytrŒ r¢Þt Au, ‚u y{™u «t |æêyæì-
ÚttÞ. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ëðo Ä{o ËkƒkÄe ftÞtuo{tk Eïh y™u ˼tæÞût™e ËntÞ ÷E™u r™íÞ
Ëk…qýo ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu. (6)
àfl¢ „ àÿÁŒfiãº˝ ‚åà ÿÈäÿã¬È⁄UÊfi flÁÖÊ˝ã¬ÈL§∑ȧà‚Êfiÿ ŒŒ¸—–
’Á„¸Ÿ ÿà‚Èƌʂ flÎÕÊ flªZ„Ê ⁄UÊfi¡ãflÁ⁄Ufifl— ¬ÍÆ⁄Uflfi ∑§—H§7H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-W¥t{ þ†tuÚte Þwõ‚ Úæ…Ýì-«ftþf ‚Útt §‹Îí-rðsÞ «Œtítt ˼t™t yrÄ…r‚ !
su yt…™t ¨Œ„-˼t, ˼tËŒT, ˼t…r‚, Ëu™t, Ëu™t…r‚, f{o[the y™u «ò yu Ët‚ Au. ‚u™e
ËtÚtu «u{Úte hne™u, þºtwytu™e ËtÚtu ²éŠ²Ýì-ÞwØ fhe™u, su fthýu ‚{u ‚u ‚u þºtwytu™t ÐéÚ:-™„htu™wk
ÎÎü:-rðŒthý fhtu Atu.
su yt… ¥¢ãæï-fhðt ÞtuøÞ htßÞ™t ÐéLÜéUy¨æ²-y™uf {™w»Þtu™u „úný fhðt ÞtuøÞ ÐêÚ±ï-
…qýo Ëw¾™u {txu ²„ì-su ±çÚ±:-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚto™wk ¨éÎæ¨ï-W¥t{ Œt‚t {™w»ÞtuÚte Þwõ‚ Œuþ{tk
Ïæ<ã:-yL‚rhût™e Ý-Ë{t™ ÜU:-fhtu Atu ²„ì-su ±ëƒæ-ÔÞÚto ft{ fh™th {™w»Þ ntuÞ, y²„ì-‚u™u
±ÜüUì-ðŠs‚ fhtu Atu, yu fthýu y{tht Ëðo™t Ëífth fhðt ÞtuøÞ Atu. (7)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ËkËth™t fÕÞtý {txu {u½™u ™ü fhe ™e[u (s¤Y…{tk) ðhËtðu Au,
‚u{ Ëðo™t yrÄ…r‚ ˼t…r‚ (= htò) Ëðo «týeytu™wk rn‚ rËØ fhu. (7)
àfl¢ àÿÊ¢ Ÿfi ßãº˝ Œfl ÁøòÊÊÁ◊·◊ʬÊ Ÿ ¬Ëfi¬ÿ— ¬Á⁄UfiÖ◊Ÿ˜–
ÿÿÊfi ‡ÊÍ⁄U®R ¬˝àÿS◊èÿ¢ ÿ¢Á‚ à◊Ÿ◊Í¡Z Ÿ ÁflEœ ˇÊ⁄UfiäÿÒH§8H
…ŒtÚto : nu rðãw‚T Ë{t™ ÐçÚÁ}æÝì-ËðoºtÚte Œwütu™tu ™tþ fh™th, ç±E{-rðï™u Äthý fh™th,
àæêÚ-r™¼oÞ Îï±-rðãt y™u rþûtt™tu «ft~t fh™th y™u §‹Îí-Ëw¾ «Œt‚t ˼tæÞût ! su y±}æì-
yt… ²Äææ-suÚte Ý:-y{tht y}æÝ}æì-ytí{t™u ÿæÚŠ²ñ-Ëk[r÷‚-[÷tÞ{t™ Útðt {txu ª…ü}æì-yL™
y™u …ht¢{™e Ý-Ë{t™ ²¢ç¨-Œwü f{oÚte htufe Œtu Atu. y²}æì-‚u ç™~ææ}æì-yŒT¼w‚ Ëw¾tu™u fh™the
§cæ}æì-RåAt ‚Útt yL™™u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ¥æÐæï Ý-s¤™e Ë{t™ Ðíç„Ðèв:-ðthkðth …t™
fhtðtu Atu, ‚u{ y{u …ý yt…™u Ëthe he‚u «ËL™ fheyu. (8)
¼tðtÚto : su{ yL™ ¼q¾™u y™u s¤ ‚hË™u r™ð]¥t fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au,
‚u{ ˼tæÞût ytrŒ «ò™u Ëw¾e fhu. (8)
•∑§ÊfiÁ⁄U à ßãº˝ ªÊÃfi◊Á÷’˝¸rÊÊáÿÊÄÃÊ Ÿ◊fi‚Ê „Á⁄UfièÿÊ◊˜–
ÉøðuŒ¼t»Þ 295
 ‚ÈƬ‡Êfi‚¢ flÊ¡◊Ê ÷fi⁄UÊ Ÿ— ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼tæÞût ! „ï-yt…™e su xææï„}æïç|æ:-rðãtÚte W¥t{ rþûtt™u «t fhu÷ rþrût‚
…wÁ»ttuÚte Ý}æ¨æ-yL™ y™u Ä™ ãçÚ|²æ}æì-ƒ¤ y™u …ht¢{Úte su ¥æïvyææ-Ëthe he‚u «þkrË‚ Ïæírææç‡æ-
Ëðtuoíf]ü yL™ y™u Ä™™u ¥ÜUæçÚ-fhtu Atu; ‚uytu™e ËtÚtu Ý:-y{tht {txu ‚uytu™u su{ ç{²æ±¨é:-
f{o y™u ƒwrØÚte Ëw¾tu{tk ðËtð™th rðît™ ¨éŒæïàæ¨}æì-W¥t{Y… Þwõ‚ ±æ…}æì-rð¿tt™ Ë{qn™u Ðíæ„:-
«r‚rŒ™ …xæ}²æ„ì-…w™: …w™: «t fheyu y™u ‚u™u Äthý fheyu, ‚u{ yt… …qðtuoõ‚ Ëðo™u }æÿæé-
þe½ú ¥æ|æÚ-ËðoºtÚte Äthý fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T ËqÞo ytrŒ™tk Y…{tk Ë{M‚ ËkËth™u …wü fhu Au, ‚u{ ˼tæÞût ytrŒ
«ò™u W¥t{ Ä™ ytrŒÚte Ëk…L™ fhu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼tæÞût y™u yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu …qðo Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (63)
Ëqõ‚-64
flÎcáÊ ‡Êh¸ÓÊÿ ‚È◊fiπÊÿ flœ‚ ŸÊœfi— ‚ÈflÎÆÁÄ⧠¬˝ ÷fi⁄UÊ ◊L§jKfi—–
•¬Ê Ÿ œË⁄UÊ ◊Ÿfi‚Ê ‚ÈÆ„SàÿÊ Áª⁄U®R— ‚◊fiÜ¡ ÁflŒÕficflÊ÷Èflfi—H§1H
…ŒtÚto : nu Ýæï{:-M‚wr‚ fh™th {™w»Þ ! ¥æ|æé±:-ËBÞfT Wí…L™ Út™th ¥Ð:-f{o y™u «týeytu™e
Ë{t™ {èÚ:-ËkÞr{‚ rðît™ ! ¨éãSy²:-W¥t{ nM‚r¢Þtytu{tk fwþ¤{tk }æݨæ-rð¿tt™ y™u }æL|Î K:-
ðtÞw™t Ëtr™æÞÚte ç±Îƒï¯é-ÞwØtrŒ [uüt{Þ Þ¿ttu{tk çxæÚ:-ðtýe ¨é±ëçv„}æì-W¥t{‚tÚte Œwütu™u htuf™the
r¢Þt™u ¨}æTï-…tu‚t™e RåAtÚte „úný fhwk Awk, ‚u{ ‚wk …ý Ðí|æÚ-Äthý fh. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u, sux÷e [uüt, ¼tð™t, ƒ¤, rð¿tt™, …whw»ttÚto, Äthý, íÞt„, Wå[thý
©ðý, ð]rØ, ÓtË, ¼q¾ y™u ‚hË ytrŒ ÚttÞ Au. ‚u Ëðo ðtÞw™t r™r{¥tÚte ÚttÞ Au, yu{ òýðwk
òuEyu. su he‚u yu rðãt™u nwk òýwk Awk, ‚u{ ‚wk …ý „úný fh, yuðtu ËŒt W…Œuþ fhðtu òuEyu. (1)
Ã ¡fiÁôÊ⁄U ÁŒfl ´§cflÊ‚fi ©UˇÊáÊÊfi L§º˝Sÿ ◊ÿʸ •‚Èfi⁄UÊ •⁄U®R¬‚fi—–
¬Êfl∑§Ê‚— ‡ÊÈøfiÿ— ‚Íÿ¸ÓÊ ßfl ‚àflÊfiŸÊ Ÿ º˝Áå‚ŸÊfi ÉÊÊ⁄Uflfi¬¸‚—H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ÷tuftu™u Wr[‚ Au fu su LÎíS²-Sð y™u «tý ËkƒkÄe ðtÞw çα:-
«ftþÚte …ç¿æÚï-Wí…L™ ÚttÞ Au, su ¨ê²æü§±-ËqÞo™t rfhýtu™e Ë{t™ «c±æ¨:-¿tt™™t nu‚w ©ÿæ‡æ:-
®Ë[™ y™u Ðæ±ÜUæ¨:-…rðºt fh™th àæé296 ™²:-þwØ, su ¨y±æÝ:-ƒ¤ y™u …ht¢{ Þwõ‚ «tÛteytuLte
‹æ-ËBttLt, }æÄææü-BthÛtÄBtoGtwõít, ¥¨éÚæ:-«ftþhrn‚, ¥ÚïШ:-…t…tuÚte …]ÚtfT Îí猨Ý:-y™uf «fth™t
{tunÚte Þwõ‚ ÍææïÚ±Ðü¨:-¼Þkfh („wý) ðtÞw™t Au, yæï-‚u™t Ëk„Úte rðãtrŒ W¥t{ „wýtu™wk „úný
296 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhtu. (2)
¼tðtÚto : su{ Eïh™e Ë]rü{tk ®Ën, ntÚte y™u {™w»Þ ytrŒ ƒ¤ðt™ Au, ‚u{ …ð™ Au
su{ ËqÞo™tk rfhýtu …rðºt fh™th Au, ‚u{ ðtÞw …ý Au. ‚u™t rð™t htu„, MðtMÚÞ, {]íÞw ‚Útt sL{
ytrŒ ÔÞðnthtu Útðt Ëk¼ð ™Úte, ítuÚte {™w»Þtuyu ‚u™t „wýtu™u òýe™u Ëðo ftÞtuo{tk ÞtuøÞ heu‚u
‚u™tu ËBÞfT «Þtu„ fhðtu òuEyu. (2)
ÿÈflÊfiŸÊ L§º˝Ê •¡⁄UÊfi •÷ÊÇÉÊŸÊfi flflˇÊÈ⁄UÁœ˝fiªÊfl— ¬fl¸ÓÃÊ ßfl–
ºÎÆ˚„Ê ÁøÁmEÊ ÷ÈflfiŸÊÁŸ ¬ÊÁÕ¸Ó®flÊ ¬˝ ëÿÊfiflÿ|ãà ÁŒ√ÿÊÁŸfi ◊Ö◊ŸÊfiH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su yu бü„槱-…ðo‚ y™u {u½™e Ë{t™ Äthý fh™th ²é±æÝ:-
…ŒtÚttuo™t r{©ý y™u …]Útf fhðt{tk {nt™ ƒ¤ðt™ ¥|ææïxÍæÝ:-¼tus™ fhðt y™u {hðtÚte …]ÚtfT,
¥çŠæíxææÃæ:-rfhÛttu Ltrn ÄthÛt fhLtth yÚttoítT «ftþ hrn‚, ¥…Úæ:-sL{ ÷E™u ð]Ø Útðwk Vhe {hðwk
ð„uhu ftÞtuoÚte hrn‚ ‚Útt fthýY…Úte r™íÞ, LÎíæ:-ßðh ytrŒ™e …eztÚte hztð™th ðtÞw Sðtu™u
±±ÿæé:-Áü fhu Au. }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte Ðæ<ƒ±æ-¼q„tu¤ ytrŒ çÎòæçÝ-«ftþ{tk hnu™th ËqÞo÷tuf çÓæyæì-
yLtu, çÃæEæ-ËÔto, |æéÃæ‹ææç‹æ-Õttuf öÉæ-áZ y™u ÂMÚth™u …ý ÐíӲ汲狄-[÷tÞ{t™ fhu Au, ‚u (ðtÞw)™u
rðãtÚte ÞÚttð‚T òýe™u ftÞtuo{tk ÷„tððtu òuEyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su{ {u½ s¤™tu ytÄth Au y™u …ðo‚ yti»trÄ ytrŒ™tu ytÄth Au,
‚u{ yu …ð™ ËkÞtu„-rð¼t„™tu f‚to, Ëðo™tu ytÄth, Ëw¾-Œw:¾™tu r™r{¥t, r™íÞ, Y…hrn‚ y™u
M…þo„wýÞwõ‚ Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. ‚u™t rð™t ¼q„tu¤, s¤ ‚Útt yÂø™™t Ë{qn y™u ‚u™t
fý=…h{týwk sðt-ytððt-ÂMÚth hnuðt{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. (3)
ÁøòÊÒ⁄U®R|Ü¡Á÷fl¸¬Èfi®· √ÿfiÜ¡Ã flˇÊfi—‚È L§Ä◊Ê° •Áœfi ÿÁÃ⁄U ‡ÊÈÆ÷–
•¢‚ficfl·Ê¢ ÁŸ Á◊fi◊ΡÊÈ´¸§c≈®ÿfi— ‚Ê∑¢§ ¡fiÁôÊ⁄U SflœÿÊfi ÁŒflÊ Ÿ⁄Ufi—H§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su yu «cŲ:-„{™t„{™þe÷ ‚Útt ÝÚ:-…ŒtÚttuo™u «t fhtð™th
…ð™ ç™~æñ:-ytùÞoY… r¢Þt, „wý y™u Mð¼tð ‚Útt ¥çTç|æ:-«fx fhðt ytrŒ Ä™tuÚte àæé|æï-
ËwkŒh ±Œæé¯ï-þheh™t Äthý y™u …tu»tý™u {txu òT„ï-rðþu»t fhe™u «t ÚttÞ Au, su ±ÿæ:¨é-
ÓŒÞtu{tk Lv}ææÝì-rðãw‚T ítÚtt sXhtÂø™™t «ftþtu™u ¥ç{²ïç„Úï-Þí™…qðof rËØ fhu Au S±{²æ-…]rÚtðe,
ytftþ ‚Útt yL™™e ¨æÜU}æì-ËtÚtu …沋„ï-Wí…L™ ÚttÞ Au y™u çα:-ËqÞo ytrŒ™t «ftþtu™u Wí…L™
fhu Au. »¯æ}æì-yu …ð™tu™t Þtu„Úte ¥¢Sæïcæé-çt¤ yLtu Ãtht¢BtLtwk Btq¤ MfkÄtuBttk çÝç}æ}æëÿæé:-Ëðo …ŒtÚto
ËBtqn™u «t ÚtE þfu Au, ‚u™u ÞÚttð‚T he‚u òýe™u …tu‚t™t ftÞtuo{tk «Þwõ‚ fhtu. (4)
¼tðtÚto : rðît™tuyu yt «fth™t rŒÔÞ „wýtuðt¤t …ð™tu™wk ¿tt™ fhe™u þwØ Ëw¾ ¼tu„ððt
òuEyu. (4)
߸‡ÊÊŸ∑ΧÃÊ œÈŸfiÿÊ Á⁄U‡ÊÊŒfi‚Ê flÊÃÊfi|ãfllÈ®ÃSÃÁflfi·ËÁ÷⁄U∑˝§Ã–
ÉøðuŒ¼t»Þ 297
 ŒÈÆ„ãàÿÍœfiÁŒ¸√ÿÊÁŸ œÍÃfiÿÊ ÷ÍÁ◊¯ Á¬ãfl|ãà ¬ÿfi‚Ê ¬Á⁄UfiÖÊ˝ÿ—H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su yu §üàææÝÜëU„:-Sðtu™u yiïÞoÞwõ‚ fh™th,{éݲ:-Äq¤™u ð»ttoð™th,
ð]ûttrŒ™u fk…tð™th, çÚàææΨ:-Sðtu™u Œw:¾ŒtÞf htu„tuLttu ™tþ fh™th,{ꄲ:-Ëðo …ŒtÚttuo™u fk…tð™th
y™u ÐçÚ…í²:-ËðoºtÚte …ŒtÚttuo™u Sýo fh™th ðtÞw „籯èç|æ:-…tu‚t™t ƒ¤Úte ç±lé„:-rðãwítT ytrŒ™u
¥ÜíUyæ-Wí…L™ fhu Au ‚Útt su в¨æ-s¤ y™u hËÚte ª{:-W»tt™u Îéãç‹„-…qýo fhu Au; su |æêç}æ}æì-
…]rÚtðe, çÎòæçÝ-þwØ s¤ ytrŒ ðM‚w ‚Útt W¥t{ ftÞtuo™wk çŒæ‹±ç‹„-Ëuð™ y™u ®Ë[™ fhu Au, ±æ„æÝì-
‚u …ð™tu™u òýtu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{tht {txu Eïh ðtÞw™t „wýtu™tu W…Œuþ fhu Au. frÚt‚ y™u yfrÚt‚
„wýÞwõ‚ ðtÞw, rðãw‚T™tk Wí…tŒ™ îtht, ð»tto îtht ‚Útt ¼qr{ y™u yti»trÄ ytrŒ™t ®Ë[™ îtht
Ëðo «týeytu™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ òýtu. (5)
Á¬ãflfiãàÿ¬Ê ◊L§Ãfi— ‚Èƌʟfifl— ¬ÿÊfi ÉÊÎÆÃflfiÁmŒÕcflÊ÷Èflfi—–
•àÿ¢ Ÿ Á◊„ Áfl Ÿfiÿ|ãà flÊÁ¡Ÿ◊Èà‚¯ ŒÈ„|ãà SßÿfiãÃ◊ÁˇÊfiÃ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ¥æ|æé±:-Ëthe he‚u Wí…L™ Út™th ‚Útt ¨éÎæݱ:-W¥t{ Œt™«Œt™
nu‚w }æM„:-…ð™ ç±Îƒïcæé-Þ¿ttu{tk Íæ넱„ì-½e™e Ë{t™ в:-s¤ y™u hË™u çЋ±ç‹„-Ëuð™ y™u
®Ë[™ fhu Au. ç}æãï-ðeÞo ð]rü™u {txu ¥y²}æì-½tuzt™e Ý-Ë{t™ ¥Ð:-«tý, s¤ y™u yL‚rhût™t
yðÞðtu™u ç±Ý²ç‹„-y™uf «fthu «t fhu Au. ©y¨}æì-y™u fqðt™e Ë{t™ ¥çÿæ„}æì-™tþhrn‚
S„ݲ‹„}æì-þçŒ fhe™u ±æç…Ý}æì-W¥t{ðu„Þwõ‚ …wÁ»t™u Îéãç‹„-…qýo fhu Au, ‚u{ fhtu y™u ‚u™u ftÞtuo{tk
Þwõ‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ Þ¿ttu{tk («Þtu„ {txu) ½]‚T ytrŒ™e nrð; ¾u‚h y™u …þw ytrŒ™e rŒÂ fwðt
y™u ½tuze{tk ðeÞo Ëu[™™u {txu ½tuztu Au, ‚u{s rðãt™e ËtÚtu ËBÞfT «Þtu„ fhu÷ …ð™ Ë{M‚
ftÞtuo™u rËØ fhu Au. (6)
◊Á„·Ê‚Êfi ◊ÊÁÿŸfiÁ‡øòÊ÷ÊfiŸflÊ Áª⁄UÿÊ Ÿ SflÃfifl‚Ê ⁄UÉÊÈÆcÿŒfi—–
◊ÎÆªÊ ßfifl „|Sßfi— πÊŒÕÊ flŸÊ ÿŒÊLfi§áÊË·ÈÆ ÃÁflfi·Ë⁄UÿÈfiÇäfl◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²„ì-su{ }æçã¯æ¨:-{nt™ Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ „wýtuÚte Þwõ‚ ç™~æ|ææݱ:-
r[ºt-rðr[ºt ŒeÂÂðt¤t }ææç²Ý:-W¥t{ ƒwrØ ntuðt™t fthýu S±„±¨:-…tu‚t™t ƒ¤Úte ƒ¤ðt™ ÚÍæéS²Î:-
Ëtht MðtŒ™u fthýu y™u W¥t{ [t÷™ r¢ÞtÚte 298 Þwõ‚ çxæÚ²æï Ý-{u½tu™e Ë{t™ s¤™u ‚Útt ãçS„Ý:-
ntÚte y™u }æëxæ槱-ƒ¤ðt™ nhýtu™e Ë{t™ ðu„Þwõ‚ ðtÞw ±Ýæ-s¤ y™u ð™tu™wk ¶æΉæ-¼ûtý
fhu Au, ‚u{ yu „籯è:-ƒ¤tu™u ¥æL‡æè¯é-«t ÚttÞ Au (yÚtto‚T su{tk Ëw¾ «t ÚttÞ Au.); ‚u
298 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëu™t y™u Þt™tu™e r¢Þtytu{tk ¥²éxŠ±}æì-Xef he‚u rð[th…qðof ËkÞwõ‚ fhtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht ðtÞw rð™t „{™, ¼tus™ ‚Útt Þt™[t÷™ ytrŒ f{o fhe þft‚t
™Úte, yux÷t {txu ‚u ðtÞwytu™tu rð{t™ y™u ™tift ytrŒ (Þt™tu{tk) ËBÞfT «Þtu„ fhe™u yÂø™
y™u s¤™t Þtu„Úte Þt™tu™wk þe½ú Ëk[t÷™ fhðwk òuEyu. (7)
Á‚¥„Ê ßfifl ŸÊŸŒÁà ¬˝øfi— Á¬‡ÊÊ ßfifl ‚ÈÆÁ¬‡ÊÊfi ÁflEflfiŒ‚—–
ˇÊ¬Ê Á¡ãflfiã× ¬Î·fiÃËÁ÷´¸§Ác≈®Á÷— ‚Á◊à‚’Êœ— ‡Êfl‚ÊÁ„fi◊ãÿfl—H§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su Ðí™ï„¨:-W¥t{ rð¿tt™ Útðt {txu ¨éçÐàæ:-ËwkŒh yðÞðtu™u fh™th
¨Ïææ{:-…ŒtÚttuo™u …tu‚t™t r™Þ{{tk ht¾™th ¥çã}拲±:-{u½™e ð»tto™wk ¿tt™ fhtð™th ðtÞw §„ì-
s «çcÅç|æ:-ÔÞðnthtu™u «t fhtððt y™u Ðë¯yæèç|æ:-…tu‚t™t „{™t„{™ ðu„trŒ „wýtuÚte ÿæÐ:-
htrºt™u ¨¢ç…‹±‹„:-rŒÃ‚ fhe™u ç±E±ïΨ:-Ëðo f{tuo™u «t fhtð™th …ð™ à汨æ-…tu‚t™t ƒ¤Úte
ô¨ãæ §±-®Ëntu™e Ë{t™ ‚Útt çÐàææ §±-{nt™ ƒ¤Þwõ‚ ntÚteytu™e Ë{t™ ÝæÝÎç„-yíÞk‚ þçŒ
fhu Au, ‚uytu™u ftÞtuo™e rËrØ {txu ÞÚttð‚T ËkÞwõ‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! sux÷t ƒ¤, …ht¢{, Sð™, ©ðý y™u {™™ ytrŒ f{o Au, ‚u
Ëðo …ð™ îtht s ÚttÞ Au, ‚u{ ‚{u òýtu. (8)
⁄UÊŒfi‚Ë •Ê flfiŒÃÊ ªáÊÁüÊÿÊ ŸÎ·Êfiø— ‡ÊÍ⁄UÊ— ‡Êfl‚ÊÁ„fi◊ãÿfl—–
•Ê flãœÈ⁄Uficfl◊Á߸ Œfi‡Ê¸ÃÊ ÁfllÈ㟠ÃfiSÕÊÒ ◊L§ÃÊ ⁄UÕfi·È fl—H§9H
…ŒtÚto : xæ‡æçŸæ²:-yufºt ÚtE™u þtu¼t™u «t Út™th, Ýë¯æ™:-{™w»Þtu™t f{tuo{tk ËkÞwõ‚ fh™th
y™u ¥çã}拲±:-…tu‚t™e ÔÞt™u òý™th àæêÚæ:-þqhðeh™e Ë{t™ }æL„:-rþÕ…rðãt™u òý™th
}Âíðs rðît™tu su ¥}æç„Ýü-su{ Y… ‚Útt Îàæü„æ-Œþo™ ÞtuøÞ ç±lé„ì-rðãw‚T „Sƒæñ-rðã{t™ hnu Au,
‚u{ rðã{t™ ðtÞw Ïæ‹{éÚï¯é-Þt™ y™u Þkºttu™t ƒkÄ™tu{tk su à汨æ-ƒ¤Úte ÚæïΨè-«ftþ y™u ¼qr{™u
Äthý fhu Au; ‚Útt su ±:-‚{tht Úƒï¯é-hÚttu{tk ËkÞwõ‚ fhu÷ ftÞtuo™u rËØ fhu Au, ‚u™tu y{tht
{txu ¥æ±Î„-W…Œuþ fhtu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ëðo {q‚o ÿÔÞtu™t ytÄthY… y™u ðeh‚t ‚Útt rþÕ…rðãt ËkƒkÄe ftÞtuo™tu
r™r{¥t ¼q‚ ðtÞw s Au; ‚u{ òýðwk òuEyu. (9)
ÁflEflfiŒ‚Ê ⁄U®RÁÿÁ÷— ‚◊Êfi∑§‚— ‚¢Á◊fi‡∂UÊ‚SÃÁflfi·ËÁ÷Áfl¸⁄U®R|å‡ÊŸfi—–
•SÃÊfi⁄U®R ߷ȯ ŒÁœ⁄U®R ª÷fiSàÿÊ⁄UŸãÇÊÈfic◊Ê flηfiπÊŒÿÊ Ÿ⁄Ufi—H§10H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-rðãt™u «t fh™th {™w»Þtu ! ‚{u su ¨}ææïÜU¨:-su™tÚte Ëthe he‚u r™ðtË
ÚttÞ Au ¨¢ç}æÔHæ¨:-yÂø™ ytrŒ [th ‚¥ðtu™e ËtÚtu {¤u÷ §¯é}æì-ƒtý y™u RåAt rðþu»t Atuze™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 299
±ë¯¶æβ:-hËtu™u ðhËtð™th y™u …ŒtÚttuo™u ¾t™th ¥Ý‹„àæéc}ææ:-y™k‚ ƒ¤ðt™ ç±Ú猨Ý:-{nt™
ç±E±ïΨ:-Ëðo …ŒtÚttuo™e «t™tu nu‚w ƒ™e™u Ëðo …ŒtÚttuo™u yºt-‚ºt [÷tð™th ðtÞw ÚçÄæç|æ:-
[¢ð‚eo htßÞ™e þtu¼t ytrŒ ‚Útt „籯èç|æ:-ƒ¤, …ht¢{, Ëu™t ytrŒ «ò ‚Útt xæ|æSy²æï:-rfhýÞwõ‚
ËqÞo y™u «rËØ yÂø™™e Ë{t™ ¼wòytu{tk ƒ¤™u Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚u™t „wýtu™u ÞÚttð‚T òýe™u
‚u™t îtht rðãt, rþûtt ‚Útt Þt™ [÷tððt™e r¢Þtytu™u „úný fhtu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtu, rðît™tu rð™t y™u ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuo™e rðãt rð™t ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf
Ëw¾ rËØ fhe þf‚t ™Úte. (10)
Á„⁄U®RáÿÿfiÁ÷— ¬ÁflÁ÷fi— ¬ÿÊflÎœ ©U|îÊfiÉÊAãà •Ê¬âÿÊ3> Ÿ ¬fl¸ÓÃÊŸ˜–
◊πÊ •ÿÊ‚fi— Sfl‚ÎÃÊfi œ˝ÈflëÿÈÃÊfi ŒÈœ˝∑ΧÃÊfi ◊L§ÃÊ ÷˝Ê¡fi≤c≈ÿ—H§11H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! ‚{u ¥æЉ²æï Ý-Ëthe he‚u çãÚ‡²ïç|æ:-Ëwðýo ytrŒ™t Þtu„Úte
«ftþY… Ðç±ç|æ:-…rðºt [¢tu™t hÚtÚte {t„o{tk [t÷ðt Ë{t™ |æíæ…öcÅÄæ:-su™tÚte ÔÞðnth «tÂ
fhtð™the ftÂL‚ «rËØ ÚttÞ, Îé{íÜëU„:-Äthý fh™th ƒ¤ ytrŒ™u Wí…L™ fh™th, {íé±Ó²é„:-
r™ù÷ ytftþÚte [÷tÞ{t™ S±¨ë„:-…tu‚t™t „wýtu™u «t fhe™u [t÷™th, ÐÄææïï±ë{:-s¤
y™u htrºt™e ð]rØ fh™th, }æ¶æ:-Þ¿t™u ÞtuøÞ ¥²æ¨:-«t ÚtÔtt™t Mð¼tðÚte Þwõ‚ }æL„:-…ð™
бü„æÝì-{u½ y™u …ðo‚tu™u ©çÁÁæÎì}ææ‹„ï-™ü fhu Au, ‚u …ð™tu™t „wýtu™u òýe™u …tu‚t™tk ftÞtuo{tk
ËkÞwõ‚ fhtu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su™t îtht ð»tto ytrŒ ÚttÞ Au, ‚u …ð™tu™wk ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhðwk
òuEyu. (11)
ÉÊηȯ ¬Êfl∑¢§ flÁŸŸ¢ Áfløfi·¸Áá¥Ê L§º˝Sÿfi ‚ÍÆŸÈ¢ „fl‚Êfi ªÎáÊË◊Á‚–
⁄U®R¡SÃÈ⁄U¯ Ãfl‚¢ ◊ÊLfi§Ã¢ ªáÊ◊Îfi¡ËÁ·áÊ¢ flηfiáÊ¢ ‚pà ÁüÊÿH§12H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u 㱨æ-Œt™ y™u „únýÚte çŸæ²ï-rðãt, rþûtt y™u [¢ð‚eo
htßÞ™e «t™u {txu su LÎíS²-{wÏÞ ðtÞw™t ¨êÝé}æì- …wºt Ë{t™ rðã{t™ ç±™¯üç‡æ}æì- ¼uŒ
fh™th ‚Útt ±çÝÝ}æì-Ëk„út{ fh™th Íæë¯é}æì-½Ëðt™t Mð¼tðÞwõ‚ Ðæ±ÜU}æì-…rðºt fh™th „±¨}æì-
{ntƒ¤ðt™ Ú…S„éÚ}æì-÷tuftu™u þe½ú [÷tð™th «…è篇æ}æì-W¥t{ þwrØ Útðt {txu y™u ±ë¯‡æ}æì-ð]rü
fh™th }ææL„}æì - …ð™tu™t xæ‡æ}æì - Ë{qn™tu xæë ‡ æè}æç¨-W…Œuþ fhu Au, ‚u™u ‚{u …ý ¨p„-
òýtu. (12) 300
¼tðtÚto : ðtÞw Ë{wŒtÞ rð™t ftuE…Ût ÔGttðntrhf r¢Þt ÚtE þf‚e ™Úte, yuðtu r™ùÞ fhe™u
{™w»Þtuyu yð~Þ ðtÞwrðãt „úný fhe™u …tu‚t™t ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu. (12)
300 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬˝ ŸÍ ‚ ◊ûʸ— ‡Êflfi‚Ê ¡ŸÊ° •ÁÃfi ÃSÕÊÒ flfi ™§ÃË ◊fiL§ÃÊ ÿ◊ÊflfiÖ
•fl¸®fi|jflʸ¡¯ ÷⁄UÃ œŸÊ ŸÎÁ÷fi⁄UʬÎë¿UK¢ ∑˝§ÃÈÆ◊Ê ˇÊfiÁà ¬ÈcÿfiÁÃH§13H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhu÷ ðtÞw™e Ë{t™ ‚{u ²}æì-su {™w»Þ™e ¥æ±„-hûtt ytrŒ
fhtu Atu, ¨:-‚u }æœæü:-{™w»Þ ª„è-hûtt ytrŒ Ërn‚ à汨æ-rðãt y™u r¢ÞtÞwõ‚ ƒ¤ ¥±üçj:-
½tuztytu y™u Ýëç|æ:-{™w»Þtu™e ËtÚtu ±æ…}æì-ðu„, yL™ ±:-‚{u …ÝæÝì-{™w»ÞtrŒ «týeytu ‚Útt
{Ýæ-Ä™tu™u …qsðt ÞtuøÞ ÜíU„é}æì-ƒwrØ y™u f{o™u Ýé-þe½ú Ðí|æÚ„ï-Ëthe he‚u Äthý fhe™u, ¥æÿæïç„-
Ëthe he‚u r™ðtËÞwõ‚ fhe™u þheh y™u ytí{t yL‚:fhýÚte Ðéc²ç„-ƒ¤™e …wrü fhe™u „Sƒæñ-
ÂMÚth ÚttÞ Au. (13)
¼tðtÚto : su {™w»Þ «tý rðãt™u òýe™u ‚u™tu W…Þtu„ fhu Au, ‚u ƒ¤ðt™ y™u «r‚rc‚
ƒ™e™u Œw:¾tu y™u þºtwytu™u Œqh fhe™u ©uc ntÚte, ½tuzt, {™w»Þ, Ä™ y™u ƒwrØÚte Þwõ‚ ÚtE™u
ËŒt …wü hnu Au. (13)
ø∑θ§àÿ¯ ◊L§Ã— ¬ÎÆà‚È ŒÈÆc≈®⁄U¯ lÈÆ◊ãâ ‡ÊÈc◊¯ ◊ÉÊflfià‚È œûÊŸ–
œŸS¬ÎÃfi◊ÈÆÄâÿ¯ ÁflEøfi·¸Áá¥Ê ÃÊ∑¢§ ¬Èficÿ◊ ßfiÿ¢ ‡Êâ Á„◊Êfi—H§14H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞwË{t™ ð‚o{t™ {™w»Þtu ! su{ y{u Ðéy¨é-Ëu™tytu{tk ™ÜëüUy²}æì-ðthkðth
fhðt ÞtuøÞ ftÞtuo{tk fwþ¤ ÎécÅÚ}æì-Œw:¾Úte …th Útðt ÞtuøÞ lé}æ‹„}æì-yr‚ «ftþÞwõ‚ àæéc}æ}æì-Ëwftð™th
ƒ¤™u }æÍæ±y¨é-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ htsftÞtuo{tk {ÝS}æë„}æì-Ä™Úte «ËL™ y™u Ëuðt™u «t ÚtÞu÷ ©v‰²}æì-
fnuðt-Ëtk¼¤ðt ÞtuøÞ ç±E™¯üç‡æ}æì-Ëðo™u òuðt ÞtuøÞ „æïÜU}æì-…wºt ‚Útt „ݲ}æì-rðît™ …tiºt™u «tÂ
ÚtE™u àæ„¢ çã}ææ:-nu{L‚ }‚wÞwõ‚ Ëtu ð»to ËwÄe Ðéc²ï}æì-ƒ¤ y™u …ht¢{ ytrŒÚte …wü ƒ™eyu,
‚u{ f{o fhe™u ‚{u …ý Ëw¾™u {œæÝ-Äthý fhtu. (14)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu îtht ðtÞw rðãt™t „úný™u {txu ÞwÂõ‚…qðof W…Þtu„ (=«Þtu„) fhðt{tk
ytðu Au, ‚u{ yLÞ …ý yt[hý fhu. (14)
ŸÍ ÁcΔ⁄U¢ ◊fiL§ÃÊ flË⁄UflfiãÃ◊ÎÃË·Ê„¯ ⁄U®RÁÿ◊S◊Ê‚Èfi œûÊ–
‚®„|dáʯ ‡ÊÁ߯ ‡Ê͇ÊÈÆflÊ¢‚¯ ¬˝ÊÃ◊¸ˇÊÍ ÁœÿÊflfi‚È¡¸ªêÿÊØH§15H
…ŒtÚto : nu }æL„:-…ð™ Ë{t™ rðã{t™ ! su{ rðît™tu ¥S}ææ¨é-y{tht{tk çSƒÚ}æì-r™ù÷
±èÚ±‹„}æì-«þkrË‚ ðeh …wÁ»ttuÚte Þwõ‚ «ç„¯æã}æì-ËíÞ™u Ën™ fh™th Úç²}æì-rðãt, htßÞ y™u
Ëwðýo ytrŒ Ä™™u Äthý fhu y™u ç{²æ±¨é:-ƒwrØ ‚Útt f{tuoÚte Þwõ‚ rðît™ …xæ}²æ„ì-þe½ú «tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 301
ÚttÞ, ‚u{ ‚uytu™u ‚{u Ðíæ„:-«r‚rŒ™ |æÿæé:-þe½ú {œæ-Äthý fhtu. (15)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ yr‚ «þkË™eÞ, ƒwrØ{t™ y™u rðãt ‚Útt …wÁ»ttÚtoÚte Ëk…L™
rðît™ {™w»Þ ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuoÚte …w»f¤ MÚttÞe Ëw¾tu™u rËØ fhe™u yt™kŒ «t fhu Au, ‚u{
‚{u …ý yu rðãt™u «t fhe™u yt™kŒ ¼tu„ðtu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™t „wýtu™tu W…Œuþ fhðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚
òýðe òuEyu. (64)
Ëqõ‚-65
¬EÊ Ÿ ÃÊÿÈ¢ ªÈ„Ê øÃfiãâ Ÿ◊Êfi ÿÈ¡ÊŸ¢ Ÿ◊Ê fl„fiãÃ◊˜–
‚¡Ê·Ê œË⁄UÊfi— ¬ŒÒ⁄UŸÈfi Ç◊ãŸÈ¬fi àflÊ ‚ËŒ|ãflE ÿ¡fiòÊÊ—H§1H
…ŒtÚto : nu Ëðo rðãtÞwõ‚ ˼t…r‚ ! ç±Eï-Ëðo ²…~ææ:-Ëk„r‚ r«Þ ¨…æï¯æ:-Ëðo Ë{t™
«er‚™wk Ëuð™ fh™th {èÚæ:-ƒwrØ{t™ s™tu ÐÎñ:-«íÞût «t su „wýtu™t r™Þ{tu ‚uytu îtht Ý-
su{ ÐEæ-…þw™u ÷E sE-s™th „æ²é}æì-[tuhe fhe™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au; ‚u{ su xæéãæ-„wVt{tk ™„‹„}æì-
ÔÞt Ý}æ:-ð@Ë{t™ yt¿tt™wk ²é…æÝ}æì-Ë{tÄt™ fh™th Ý}æ:-Ëífth™u ±ã‹„}æì-«t fhe™u y±æ-
yt…™u ¥Ýéx}æÝì-y™wfq¤‚t…qðof «t ‚Útt ©Ð¨è΋æì-Ë{e… ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, ‚u yt…™u y{u …ý
«t ÚtE™u yt…™e Ë{e… ÂMÚt‚ ÚtEyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ [tuh™t …„÷tk òuE™u, [tuh™u …fze™u (‚u™e …tËuÚte) …þw ytrŒ
…ŒtÚttuo ÷E/…ztðe ÷uðt{tk ytðu Au, ‚u{ ytí{t™e ykŒh W…Œuþ fh™th, ËðtoÄth y™u ¿tt™ îtht
«t fhðt ÞtuøÞ …h{uïh™u «t fhe™u ‚{u Ëk…qýo yt™kŒ™tu Mðefth fhtu/y…™tðtu. (1)
´§ÃSÿfi ŒflÊ •ŸÈfi fl˝ÃÊ ªÈÆ÷ȸflà¬Á⁄UfiÁc≈lÊÒ¸Ÿ¸ ÷Í◊fi–
flœ¸ÓãÃË◊ʬfi— ¬ãflÊ ‚ÈÁ‡Êfi|‡fl◊ÎÆÃSÿ ÿÊŸÊ ª÷¸ ‚È¡ÊfiÃ◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! Ý-su{ rðît™tu ÐçÚçcÅ:-Ëðo he‚u þtuÄðt ÞtuøÞ læñÝü-ËqÞo™t «ftþ™e
Ë{t™ |æ鱄ì-ƒ™e™u Ëðo …ŒtÚttuo™u árü„tu[h fhu Au, ‚u{ «yæS²-ËíÞ Ä{o MðY… yt¿tt rð¿tt™
Úte ±í„æ-ËíÞ¼t»tý ytrŒ ðú‚-r™Þ{tu™u ¥Ýéxæé:-«t fhe™u yt[hý fhu Au ‚Útt su{ yu «„S²-
fthýY…e ËíÞ™e ²æïÝæ-Þtur™ yÚtto‚T r™r{¥t{tk ÂMÚt‚ ¨é…æ„}æì-Ëthe he‚u «rËØ ¨éçàæçE}æì-©uc
yæÞÞ™ fhtð™th ˼t…r‚™e Ћ±æ-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ f{oÚte §ü}æì-…]rÚtðe™u ¥æÐ:-s¤ y™u «tý™e
±{üç‹„-ð]rØ fhe™u ¿tt™Þwõ‚ fhe Œu Au302 , ‚u{ y{u |æê}æ-ƒ™eyu y™u ‚{u …ý ƒ™tu. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ËqÞo™t «ftþÚte Ëðo …ŒtÚttuo Ëthe he‚u árü{tk ytðu Au, ‚u{
rðît™tu™t Ëk„Úte ðuŒrðãt™wk ¿tt™ Út‚tk y™u Ä{to[hý fhðtÚte …h{uïh ‚Útt rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo
302 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…tu‚t™tk „wý-f{o-Mð¼tð Ërn‚ Ëthe he‚u Ëtûtt‚T ÚtE òÞ Au. yu{ ‚{u òýtu. (2)
¬ÈÆÁc≈Ÿ¸ ⁄U®RáflÊ ÁˇÊÁ߸ ¬ÎÆâflË ÁªÁ⁄UŸ¸ ÷ÈÖ◊ ˇÊÊŒÊ Ÿ ‡Ê¢÷È–
•àÿÊ ŸÊÖ◊ãà‚ª¸Ó®¬˝ÃÄ× Á‚ãœÈÆŸ¸ ˇÊÊŒ— ∑§ ßZ®®fi fl⁄UÊÃH§3H
…ŒtÚto : su {™w»Þ ‚u …h{uïh™u Ú‡±æ-Ëw¾Úte «t fhtð™th ÐéçcÅ:-þheh, ytí{t y™u RrLÿÞtu™e
…wrü™e Ý-Ë{t™ ÿææïÎ:-s¤, àæ}|æé-ËwÏtËBÃtLLt fhLtthLte Ýì-Ë{t™ ‚Útt ¥Á}æÝì-{t„o{tk ¥y²:-
½tuztytu™e Ë{t™ ¨xæüÐí„v„:-s¤™tu Ëkftu[-þtur»t‚ fh™th 程{é:-Ë{wÿ ÿææïÎ:-s¤™e Ý-Ë{t™
§ü}æì-òýðt y™u «t fhðt ÞtuøÞ …h{uïh y™u rðãw‚T Y… yÂø™™u ÜU:-ftuý rðît™ {™w»Þ
±Úæ„ï-Mðefth fhu Au ? (3)
¼tðtÚto : ftuE rðît™ Œw÷o¼ {™w»Þ s …h{uïh™e «tÂÂ y™u rðãw‚T ™wk rðþu»t ¿tt™ ‚Útt
W…Þtu„ fhe þfu Au. su{ Ëðtuo¥t{ …wrü, …]Úðe™wk htßÞ, {u½Úte ð]rü, W¥t{ s¤, ©uc ½tuztu y™u
Ë{wÿ (yu) ƒnw s Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ s …h{uïh y™u rðãw‚T Ë{M‚ yt™kŒtu™u «t fhtðu
Au. …hk‚w yu ƒL™u™u òý™th {ntrðît™ {™w»Þ Œw÷o¼ ntuÞ Au. (3)
¡ÊÁ◊— Á‚ãœÍfiŸÊ¢ ÷˝ÊÃfifl SfldÊÁ◊èÿÊ㟠⁄UÊ¡Ê flŸÊfiãÿÁûÊ–
ÿmÊÃfi¡ÍÃÊ flŸÊ √ÿSÕÊfiŒÁÇŸ„¸®fi ŒÊÁà ⁄UÊ◊Êfi ¬ÎÁÕ√ÿÊ—H§4H
…ŒtÚto : ²„ì-su ±æ„…ê„:-ðtÞwÚte ðu„™u «t ÚtÞu÷ ¥çx‹æ:-yÂø™ ±Ýæ-ð™tu™wk Îæç„-AuŒ™
fhe™u ‚Útt ÐëçƒÃ²æ:-…]rÚtðe™wk ã-r™ùÞ…qðof Úæï}ææ-htu{-hwkðtzt™e Ë{t™ AuŒ™ fhu Au, ‚u 程{êÝæ}æì-
Ë{wÿ y™u ™Œeytu™u …æç}æ:-Ëw¾ «t fhtð™th ƒkÄw S±dæ}æì-ƒu™tu™t |æíæ„ï±-¼tE™e Ë{t™ ‚Útt
§|²æÝì-ntÚteytu™e hûtt fh™th {tð‚™u Úæ…ï±-htò™e Ë{t™ ÃÄæS‰ææyæì-ÂMÚt‚ ÚtE™u ‚Útt ±ÝæçÝ-
ð™tu™wk òçœæ-y™uf he‚u ¼ûtý fhu Au. (4)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þtu îtht ðtn™ [t÷™ ytrŒ ftÞtuo{tk ðtÞw™t îtht ËBÞfT «Þwõ‚ fhu÷
yÂø™™u Ëk[tr÷‚ fhðt{tk ytðu Au, íÞthu ‚u y™uf ftÞtuo™u rËØ fhu Au; yu{ òýðwk òuEyu.
(4)
EÁ‚fiàÿå‚È „¢‚Ê Ÿ ‚ËŒã∑˝§àflÊ øÁÃficΔUÙ Áfl‡ÊÊ◊Èfi®·÷ȸØ–
‚Ê◊Ê Ÿ flœÊ ´§ì˝fi¡Ê× ¬‡ÊÈŸ¸ Á‡ÊEÊfi Áfl÷ÈŒ¸ÍÆ®⁄U÷Êfi—H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ¥Œ¨é-s÷tu{tk 㢨:-nkË …ûte™e Ý-Ë{t™ ¨èÎÝì-s‚tk, ytð‚tk,
zqƒ‚tk, WA¤‚tk hne™u ç±àææ}æì-«òytu™u ©¯|æéü„ì-«t‚:ft¤{tk ƒtuÄ fhtððt ‚Útt ÜíUy±æ-…tu‚t™e
ƒwrØ y™u f{oÚte ™ïç„cÆ:-yíÞk‚ ¿tt™ fhtð™th ¨æï}æ:-yti»trÄ Ë{qn™e Ý-Ë{t™ «„Ðí…æ„:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 303
fthýÚte Wí…L™ ÚtE™u ðtÞw ‚Útt s¤{tk «rËØ ±ï{æ:-…wü fh™th çàæàæéÝæ-ðtAhztk ytrŒÚte
Ðàæé:-„tÞ ytrŒ™e Ý-Ë{t™ ç±|æé:-ÔÞt…f ÚtE™u ÎêÚï|ææ:-Œqh Œuþ{tk ŒeÂÂÞwõ‚ rðãw‚T ytrŒ
yÂø™™e Ë{t™ Eç¨ç„-«tý y™u y…t™ ytrŒ™u fhu Au, ‚u™u rþÕ… ytrŒ ftÞtuo{tk Ëthe he‚u
«Þwõ‚ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T yÂø™ rð™t ftuE …ý «týe™e ÔÞðnth rËrØ ÚtE þf‚e ™Úte, ‚u{ yu
(rðãwŒÂø™) rðãt îtht ËBÞfT …heûtt…qðof ftÞtuo{tk «Þwõ‚ fhu÷, ƒnw s Ëw¾tu™u rËØ fhu Au.
(5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, yÂø™Y… rðãw‚T ™tk ðýo™Úte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (65)
Ëqõ‚-66
⁄U®RÁÿŸ¸ ÁøòÊÊ ‚Í⁄UÊ Ÿ ‚¢ºÎªÊÿÈÆŸ¸ ¬˝ÊáÊÊ ÁŸàÿÊ Ÿ ‚ÍÆŸÈ—–
ÃÄflÊ Ÿ ÷ÍÁá¸Êfl¸ŸÊfi Á‚‡ÊÁÄà ¬ÿÊ Ÿ œŸÈ— ‡ÊÈÁøfiÁfl¸÷ÊflÊ H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… Ëðos™tu ÚçÄæÝü-ÿÔÞ Ë{qn™e Ë{t™ ç™~ææ-ytùÞo „wýÞwõ‚ ¨êÚ:
ËqÞo™e Ý-Ë{t™ ¨¢öÜUì-Ëthe he‚u Œu¾tz™th ¥æ²é:-Sð™™e Ý-Ë{t™ Ðíæ‡æ:-Ëðo þheh{tk hnu™th
çÝy²:-fthýY…Úte yrð™tþe MðY… ðtÞw™e Ý-Ë{t™ ¨êÝé:-ftÞoY…Úte ðtÞw™t …wºt™e Ë{t™ rðã{t™
в:-ŒqÄ™e Ý-Ë{t™ Šæï‹æé:-ŒqÄt¤e øttGt yævÃææ-åttuhLte |æê<‡æ:-Äthý fh™th ç±|ææ±æ-y™uf …ŒtÚttuo™tu
«ftþ fh™th àæéç™:-…rðºt yÂø™ ±Ýæ-ð™ yÚtðt rfhýtu™u ç¨àæçv„-ËkÞwõ‚ ÚtE™u ‚Útt ËkÞtu„
fhu Au, ‚u™u ÞÚttð‚T òýe™u ftÞtuo{tk W…Þwõ‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su Eïhu «ò™t rn‚™u {txu rðrðÄ „wýÞwõ‚, y™uf ftÞtuo{tk W…Þtu„e
y™u ËíÞ Mð¼tððt¤t yÂø™™u h[u÷ Au; ‚u™e ËŒt W…tË™t fhðe òuEyu. (1)
ŒÊœÊ⁄U®R ˇÊ◊◊Ê∑§Ê Ÿ ⁄U®RáflÊ ÿflÊ Ÿ ¬ÄflÊ ¡ÃÊ ¡ŸÊfiŸÊ◊˜–
´§Á·Ÿ¸ SÃÈèflÊfi ÁflˇÊÈ ¬˝fi‡ÊSÃÊ flÊ¡Ê Ÿ ¬˝ËÃÊ flÿÊfi ŒœÊÁÃH§2H
…ŒtÚto : su {™w»Þ ¥æïÜU:-½h™e Ý-Ë{t™ Ú‡±:-h{ýeÞ MðY… Ðv±:-…tft ²±:-Ëw¾ fhtð™th
sð™e Ý-Ë{t™ «ç¯:-{kºttuì™t yÚto™u òý™th rðît™™e Ý-Ë{t™ S„é|±æ-Ëífth™u ÞtuøÞ ±æ…è-
ðu„ðt™ ½tuztytu™e Ë{t™ Ðíè„:-f{™eÞ-ËwkŒh ç±ÿæé-«òytu{tk ÐíàæS„:-©uc …ÝæÝæ}æì-{™w»ÞtrŒ
«týeytu™u …ï„æ-Ëw¾ «t fhtð™th ±²:-Sð™
304 Î{æç„-Äthý fhu Au, ‚u ÿæï}æ}æì-hûtt™u Îæ{æÚ-
Äthý fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þ Sð™™t fthý¼q‚ ƒúñ[Þo ytrŒ™u ËBÞfT òýe™u ftÞo™e rËrØ {txu
‚u™u ËBÞfT «Þtu„ fhu Au y™u Wr[‚ ytnth-rðnth {txu W…Þtu„e …ŒtÚttuo™u Äthý fhu Au, ‚u
304 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Œe½toÞw ƒ™e™u ËŒt Ëw¾e hnu Au. (2)
ŒÈÆ⁄UÊ∑§fi‡ÊÊÁø— ∑˝§ÃÈÆŸ¸ ÁŸàÿÊfi ¡Êÿfl ÿÊŸÊfl⁄U¢®R ÁflEfiS◊Ò–
ÁøòÊÊ ÿŒ÷˝Êfi≈˜‡flÔUÃÊ Ÿ ÁflˇÊÈ ⁄UÕÊ Ÿ L§Ä◊Ë àfl·— ‚◊à‚ÈfiH§3H
…ŒtÚto : ²„ì-su {™w»Þ ÜíU„é:-ƒwrØ y™u f{o™e Ý-Ë{t™ çÝy²:-yrð™tþe Mð¼tð …æ²ï±-
¼tÞto-…í™e™e Ë{t™ ²æïÝæñ-fthýY…{tk ¥Ú}æì-y÷kf‚to Eï„:-þwØ þwõ÷ðýo™e Ý-Ë{t™ ç±ÿæé-
«òytu{tk þwØ fh™th Úƒ:-ËwðýtorŒÚte r™Š{‚ rð{t™trŒ Þt™™e Ý-Ë{t™ Lv}æè-Ár[fthf f{o
y™u „wýÞwõ‚ ÎéÚæïÜUàææïç™:-Œqh MÚtt™{tk ŒeÂÂÞwõ‚ ç±ES}æñ-Ëðo s„‚{tk Ëw¾ fh™th ¨}æy¨é-
Ëk„út{tu{tk ç™~æ:-yŒT¼w‚ Mð¼tðÞwõ‚ ¥|æíæÅì-MðÞk «ftþ{t™ ntuðtÚte þwØ y±ï¯:-«Œe Mð¼tðÞwõ‚
Au, ‚u s [¢ð‚eo htò Útðt™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu (yu òýðwk òuEyu fu) su ¿tt™ y™u f{o™e Ë{t™ ËŒt ð‚o{t™ hnu™th,
y™wfq¤ †e™e Ë{t™ Ë{M‚ Ëw¾tu™t r™r{¥t ËqÞo™e Ë{t™ «ftþ fh™th, yŒT¼w‚, hÚt™e Ë{t™
{tuût{t„o …h ÷E s™th y™u ðeh™e Ë{t™ ÞwØtu{tk rðsÞ fh™th ntuÞ Au, ‚u s htßÞ-÷û{e™u
«t fhu Au. (3)
‚Ÿfifl ‚ÎÆc≈Ê◊¯ ŒœÊàÿSÃÈÆŸ¸ ÁŒlÈûfl·¬˝fiÃË∑§Ê–
ÿ◊Ê „fi ¡ÊÃÊ ÿ◊Ê ¡ÁŸfiàfl¢ ¡Ê⁄U— ∑§ŸËŸÊ¢ ¬ÁḟËfiŸÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su Ëu™t…r‚ ²}æ:-r™Þ{ fh™th …æ„:-«fx ²}æ:-ËðoÚtt r™Þ{f‚to
…çÝy±}æì-sL{trŒ fthýÞwõ‚ ÜUÝèÝæ}æì-fLÞt Ë{t™ hnu÷ htrºtytu™tu …æÚ:-ytÞw™tu n™™f‚to ËqÞo™e
Ë{t™ …ÝèÝæ}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷e «òytu™e Ðçyæ:-…t÷™f‚to ¨ëcÅæ-«urh‚ ¨ïÝï±-Ëthe rþûtt™u «tÂ
ÚtÞu÷e ðeh…wÁ»ttu™tu rðsÞ fh™the Ëu™t™e Ë{t™ ¥S„é:-þºtwytu …h þ†-y† [÷tð™th
y±ï¯Ðí„èÜUæ-y…rh…õð çÃæÎìÄæé‹‹æ-Ôtes¤eLte ËBttLt ¥}æ}æì-rð¿tt™Þwõ‚ s™™u Î{æç„-Äthý fhu Au,
‚u™wk Ëuð™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su{ rðãt ‚Útt …qýo «Þí™ îtht Ëwrþrût‚ Ëu™t þºtwytu™u S‚e™u rðsÞ «t fhu
Au y™u su{ Ä™wðuoŒ™t ¿tt‚tytu þºtwytu …h þ† y† [÷tðe™u ‚u™u rAL™-r¼L™ fhe™u ™ü
fhu Au; ‚u{ W¥t{ Ëu™t…r‚ Ë{M‚ Œw:¾tu™tu ™tþ fhe ™t¾u Au, ‚u{ {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu.
(4)
â flfi‡ø⁄UÊÕÊfi flÿ¢ flfi‚àÿÊ˘Sâ Ÿ ªÊflÊ ŸˇÊfiãà ßh◊˜–
Á‚ãœÈÆŸ¸ ˇÊÊŒ— ¬˝ ŸËøËfi®⁄UÒŸÊãŸflfiãà ªÊfl— Sfl1>ºÎ¸‡ÊËfi∑§H§5H
…ŒtÚto : su ™Úæƒæ-[h-„r‚Y… ±¨y²æ-ðtË fhðt ÞtuøÞ …]rÚtðe™e ËtÚtu rðã{t™ xææ±:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 305
„tÞ Ý-su{ ¥S„}æì-½h™u Ýÿæ‹„ï-«t ÚttÞ Au.
su{ xææ±:-rfhý S±öüàæèÜïU-Œþo™ {txu ÔÞðnth{tk §m}æì-ËqÞo™u ݱ‹„ï-«t ÚttÞ Au.
Ý-su{ 程{é:-Ë{wÿ Ýè™è:-™e[u™t ÿææïÎ:-s¤™u «t ÚttÞ Au; ‚u{ ±:-‚{u ÷tuftu™u ÐíñÝæï„ì-
«t Úttytu Atu; ‚u™e Ëuðt y{u fheyu. (4)
¼tðtÚto : su yu he‚u …h{uïh™wk ËBÞfT Ëuð™ fhe™u rðãw‚T ™u rËØ fhu Au, ‚uytu™u su{ „tÞ
½h™u ‚Útt rfhýtu ËqÞo™u «t ÚttÞ Au, yu s he‚u Ëw¾ «t ÚttÞ Au.
su{ {™w»Þ Ë{wÿ™u «t fhe™u y™uf ftÞtuo Ëk…L™ fhu Au, ‚u{ Ëßs™tuyu …h{uïh™e W…tË™t
fhe™u ‚Útt rðãw‚T rðãt™u (ÞÚttð‚T) rËØ fhe™u Ëðo™u Ëwþtur¼‚ fhðt òuEyu (yÚtto‚T ‚u rðãt
îtht …tu‚t™e Ëðo ft{™tytu-RåAtytu™u …qýo fhðe òuEyu.) (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh y™u yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (66)
Ëqõ‚-67
flŸfi·È ¡ÊÿÈ◊¸Ã¸®fi·È Á◊òÊÊ flÎfiáÊËÃ üÊÈÆÁc≈¢ ⁄UÊ¡fiflÊ¡ÈÆÿ¸◊˜–
ˇÊ◊Ê Ÿ ‚ʜȗ ∑˝§ÃÈÆŸ¸ ÷º˝Ê ÷ÈflfiàSflʜ˄Ê¸ÃÊfi „√ÿflÊ≈˜H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su rðît™ ±Ýï¯é-ËBÞfT Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚto …æ²é:-S‚ðt
{txu ËqÞo™e Ë{t™ ¥…é²ü}æì-ÞwØ rðãt™e Ëk„ Ëu™t™e Ë{t™ ÞtuøÞ ŸæéçcÅ}æì-þe½ú‚t fh™th™u Úæ…ï±-
htò™e Ë{t™ ÿæï}æ:-hûtf, ¨æ{é:-Ëí…wÁ»t™e Ë{t™ |æÎí:-fÕÞtýfthe, ÜíU„éÝü-©uc ƒwrØ y™u f{of‚to™e
Ë{t™ S±æ{è:-Ëthe he‚u Äthý fh™th, ãæï„æ-Œt‚t ‚Útt y™w„ún fh™th y™u ãò±æÅì-ytŒt™-
«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u «t fhtð™th |æ鱄ì-ntuÞ; ‚Útt Ä{toí{t {™w»Þtu™tu ±ë‡æè„ï-Mðefth fhu,
‚u™wk ËŒt Ëuð™ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu-rðît™tu™tu Ëk„ fhe™u ËŒt yt™kŒ ¼tu„ððtu òuEyu. (1)
„SÃ ŒœÊfiŸÊ ŸÎÆêáÊÊ ÁflEÊãÿ◊fi ŒflÊãœÊŒ˜ªÈ„Êfi ÁŸ·ËŒfiŸ˜–
ÁflŒãÃË◊òÊ Ÿ⁄UÊfi Áœÿ¢œÊ NUŒÊ ÿûÊc≈Êã◊ãòÊÊ° •‡Ê¯‚Ÿ˜H§2H
…ŒtÚto : ²„ì-su ÝÚ:-«t fh™th {™w»Þ su{ ç{²‹Íææ:-«¿tt-ƒwrØ y™u f{o™u Äthý fh™th
rðît™tu „cÅæÝì-rðãtytu™u ‚eûý fh™th }æ‹~ææ‹æì-ðuŒ™tk yðÞðtu ‚Útt rð[thY…e {Lºttu™u ç±Îç‹„-
òýu Au. ¥àæ¢Sæ‹æì-M‚wr‚ fhu Au. 306
su{ Œt‚t-WŒth {™w»Þ ãS„ï-ntÚt{tk ç±EæçÝ-Ë{M‚ Ýë}‡ææ-Ä™™u Î{æÝ:-Äthý fhe™u yLÞ
Ëw…tºt {™w»Þtu™u «Œt™ fhu Au.
306 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su{ xæéãæ-Ëðo rðãtytuÚte Þwõ‚ ƒwrØ{tk çݯè΋æì-ÂMÚt‚ hnu÷ Eïh yÚtðt Þtu„e rðît™ ¥~æ-
yu ¥}æï-rð¿tt™ ytrŒ{tk Îï±æÝì-rðît™ rŒÔÞ „wýtu™u {æ„ì-Äthý fhu Au, ‚u{-‚uðt ƒ™u Au, ‚uytu
yíÞk‚ yt™kŒ™u «t fhu Au. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su yL‚Þto{e Eïh ytí{t{tk ËíÞ y™u yËíÞ™tu W…Œuþ fhu
Au y™u su ƒnth™t yæÞt…f ‚Útt rðît™ Au ‚u™u Atuze™u-rËðtÞ ftuE…ý yLÞ™e W…tË™t y™u
Ëk„ fhðtu ™rn. (2)
•¡Ê Ÿ ˇÊÊ¢ ŒÊœÊ⁄Ufi ¬ÎÁÕflË¥ ÃSÃê÷ lÊ¢ ◊ãòÊfiÁ÷— ‚àÿÒ—–
Á¬˝ÿÊ ¬ŒÊÁŸfi ¬EÊ ÁŸ ¬ÊfiÁ„ ÁflEÊÿÈfi⁄UÇŸ ªÈÆ„Ê ªÈ„¯ ªÊ—H§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…qýo rðãtÞwõ‚ rðît™ ! ‚wk su{ …h{tí{t ¨y²ñ:-ËíÞ ÷ûtýtuÚte «ftrþ‚
¿tt™Þwõ‚ }æ‹~æïç|æ:-rð[thtuÚte ÿææ}æì-¼qr{™u Îæ{æÚ-…tu‚t™t ƒ¤Úte Äthý fhu Au, Ðë烱è}æì-yL‚rhût{tk
ÂMÚt‚ su yLÞ ÷tuf læ}æì-‚Útt «ftþ{Þ ËqÞtorŒ ÷tuftu™u „S„}|æ-«r‚ƒkÄÞwõ‚ fhu Au ‚Útt çÐí²æ-
«er‚fthf ÐÎæçÝ-«t fhðt ÞtuøÞ ¿tt™tu™u «t fhtðu Au, xæéãæ-ƒwrØ{tk ÂMÚt‚ hnu÷ xæéã}æì-„qZ
rð¿tt™ ykŒh™t MÚtt™{tk xææ:-«t ÚttÞ yÚtðt ÚttÞ Au, ÐE:-ƒkÄ™Úte y{the hûtt fhu Au, ‚u{
Ä{oÚte «ò™e çݲæçã-r™hk‚h hûtt fh; y™u ¥…æï Ý-LÞtÞfthe Eïh Ë{t™ ƒ™. (3)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh …tu‚t™t rð¿tt™ y™u ƒ¤trŒ „wýtuÚte Ë{M‚ ËkËth™u Äthý fhu Au,
su{ r«Þ r{ºt …tu‚t™t r{ºt™u Œw:¾ƒkÄ™Úte …]ÚtfT fhe™u r«Þ Ëw¾ «t fhtðu Au y™u su{ yL‚Þto{e
Y…Úte (= ys) …h{uïh Sð ytrŒ™u Äthý fhe™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ s ˼t…r‚ ËíÞ LÞtÞÚte
htßÞ™u ‚Útt ËqÞo …tu‚t™tk ytf»toý ytrŒ „wýtuÚte s„‚™u Äthý fhu Au. (3)
ÿ ßZ®®fi Áø∑§Ã ªÈ„Ê ÷flfiãÃ◊Ê ÿ— ‚‚ÊŒ œÊ⁄UÊfi◊ÎÆÃSÿfi–
Áfl ÿ øÎÆÃãàÿÎÆÃÊ ‚¬fiãà •ÊÁŒm‚ÍfiÁŸ ¬˝ flfiflÊøÊS◊ÒH§4H
…ŒtÚto : ²:-su {™w»Þ xæéãæ-ƒwrØ ‚Útt rð¿tt™{tk §ü}æì-rð¿tt™MðY… |汋„}æì-rð¿tt™MðY… s„Œeïh
‚Útt ˼tæÞût™u ç™ÜïU„-òýu Au, ²:-su «„S²-ËíÞrðãtY… [thuÞ ðuŒtu ‚Útt s¤™e {æÚæ}æì-ðtýe
y™u «ðtn™u ¥æ¨¨æÎ-«t fhtðu Au; ²ï-su {™w»Þ «„æ-ËíÞ™u ¨Ð‹„:-ËkÞwõ‚ fhe™u ±¨êçÝ-
rðãt, Ëwðýo ytrŒ Ä™™u ç±Óæë„ç‹„-„úÂLÚtÞwõ‚ fhu Au. su {txu …h{uïhu Ðí±±æ™-fnu÷ Au, ¥æ„ì-
yu™e …tA¤ §„ì-‚u™u {txu Ëðo Ëw¾ «t ÚttÞ Au. (4)
¼tðtÚto : …h{uïh™e W…tË™t ‚Útt rð¿tt™ y™u ËíÞ rðãt ‚Útt yt[hý rð™t ftuE™u …ý
r™ŠðΙ Y…Úte ËBÞfT Ëw¾ «t ÚtE þf‚wk ™Úte. (4)
Áfl ÿÊ flËL§à‚ÈÆ ⁄UÊœfiã◊Á„àflÊà ¬˝¡Ê ©Uà ¬˝‚Ícflã×–
ÉøðuŒ¼t»Þ 307
 ÁøÁûÊfi®⁄U®R¬Ê¢ Œ◊fi ÁflEÊÿÈÆ— ‚kfifl œË⁄UÊfi— ‚¢◊Êÿfi ø∑˝È§—H§5H
…ŒtÚto : {èÚæ:-¿tt™ðt™ rðît™tu ! ¨¢}ææ²-Ëthe he‚u {t™e™u ¨Îì }æï±-su{ ½h y™u Ëk„út{™u
{txu su ÷t¼ ™ÜíéU:-fhu Au, ‚u{ ²:-su s„Œeïh y™u rðãw‚T }æçãy±æ-Ëífth fhe™u ±èLy¨é-h[™t
rðþu»tÚte r™htuÄ «t ÚtÞu÷ fthý ftÞo ÿÔÞtu{tk Ðí…æ:-«ò ç±Úæï{„ì-rðþu»t fhe™u yt[hý fhu
Au, su ©„ì-Ðí¨ê¯é-Wí…L™ Út™th{tk …ý ¥‹„:-{æÞ{tk rðã{t™ Au, su ©„-ç±Eæ²é:-…qýo ytÞwÞwõ‚
…ý ç™çœæ:-ËBÞfT òý™th Î}æï-þtÂL‚Þwõ‚ ½h ‚Útt ¥Œææ}æì-«tý y™u s¤™e {æÞ{tk «ò™u Äthý
fhu Au, ‚u™e Ëthe he‚u Ëuðt fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su yL‚ÞtoBte Y…Úte ‚Útt Y… y™u ðu„ ytrŒ „wýtu ntuðt™t fthýu «òytu{tk
ÔÞt ÚtE™u ‚u™u ËBÞfT r™Þkrºt‚ fhu Au, ‚u s„Œeïh™e W…tË™t fhe™u ‚Útt ftÞtuo{tk rðãw‚T ™tu
ËBÞfT «Þtu„ fhe™u, su{ rðît™ s™tu ½h{tk hne™u ‚Útt ÞwØ{tk þºtwytu™u S‚e™u Ëw¾e hnu Au,
‚u{ Ëw¾e hnuðwk òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼tæÞût y™u rðãwítT yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu yt Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (67)
Ëqõ‚-68
üÊËáÊãŸÈ¬fi SÕÊÁgfl¯ ÷È⁄U®RáÿÈ— SÕÊÃȇø⁄UÕfi◊ÄÃͧã√ÿÍfiáÊÊ¸Ã˜–
¬Á⁄U ÿŒfi·Ê◊∑§Ê ÁflEfi·Ê¢ ÷Èflfi®gflÊ Œflʟʯ ◊Á„àflÊH§1H
…ŒtÚto : ²„ì-su |æéÚ‡²é:-Äthý y™u …tu»tý fh™th Ÿæè‡æÝì-…rh…õð fhe™u {™w»Þ çα}æì-
«ftþf …h{uïh y™u rðãw‚T yÂø™Úte ©ÐSƒæ„ì-W…ÂMÚt‚ ÚttÞ y™u Sƒæ„é:-MÚttðh, ™Úƒ}æì-sk„{
‚Útt ¥vyæêÝì-«fx «t fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u вêü‡ææïü„ì-ytåAtŒ™ y™u Mðefth fhu Au; ‚u »¯æ}æì-
yu rðã{t™ ç±Eï¯æ}æì-Ë{M‚ ÎïÃææ‹ææ}æì-rðît™tu™e {æÞ{tk »ÜU:-ËntÞhrn‚ Îï±:-rŒÔÞ„wýÞwõ‚
}æçãy±æ-…qò™u Ëífth™u «t ÚtE™u ç±|æ鱄ì-ði¼ð yÚtto‚T yiïÞo™u «t ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : ftuE…ý {™w»Þ Eïh™e W…tË™t fÞto rð™t y™u rðãw‚T rðãt™tu yt©Þ «tÂ
fÞto rð™t ytæÞtÂí{f y™u ËtkËtrhf Ëw¾ «t fhe þf‚tu ™Úte. (1)
•ÊÁŒûÊ ÁflE ∑˝§Ãȯ ¡È·ãà ‡ÊÈc∑§Êlgfifl ¡ËflÊ ¡ÁŸficΔUÊ—–
÷¡fiãà ÁflEfi Œflàfl¢ ŸÊ◊fi ´§308
â ‚¬fiãÃÊ •◊ÎÃ◊flÒfi—H§2H
…ŒtÚto : nu Îï±-s„Œeïh yt…™tu yt©Þ ²„ì-su ç±Eï-Ëðo …çÝcÆæ:-yr‚¿tt™ Þwõ‚ ¨Ð‹„:-
yuf Ëk{‚ rðît™s™ »±ñ:-«tÂÂfthf „wýtu y™u àæécÜUæ„ì-Ä{to™wct™™t ‚…Úte „ï-yt…™t Îï±y±}æì-
308 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rŒÔÞ„wý «t fh™th ÜíU„é}æì-ƒwrØ y™u f{o Ýæ}æ-«rËØ yÚtoÞwõ‚ Ëk¿tt™u rËØ …écæ‹„-«er‚Úte
Ëuðt fhu ‚uytu «„}æì-ËíÞY…™wk |æ…‹„-Ëuð™ fhu Au, ‚u{ ¥}æë„}æì-{tuût™u …è±:-RåAtrŒ „wýÞwõ‚
[u‚™ MðY… {™w»Þ ¥æ„ì-yu™e y™L‚h §„ì-s yu Ëðo™u «t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu …h{uïh™e W…tË™t y™u ‚u™e yt¿tt™t …t÷™ rð™t ÔÞtðntrhf y™u
…th{tŠÚtf Ëw¾ «t fhe þf‚t ™Úte. (2)
´§ÃSÿ ¬˝·Êfi ´§ÃSÿfi œËÁÃÁfl¸EÊÿÈÆÁfl¸E •¬Ê¯Á‚ ø∑˝È§—–
ÿSÃÈèÿ¢ ŒÊ‡ÊÊlÊ flÊfi Ã Á‡ÊˇÊÊûÊS◊Òfi ÁøÁ∑§àflÊŸ˝Áÿ¥ ŒfiÿSflH§3H
…ŒtÚto : su Eïh y™u rðãwítT yÂø™Úte ç±Eï-Ëðo Ðíï¯æ:-Ëthe he‚u su™e RåAt fhðt{tk ytðu
Au, ‚u ƒtuÄËBtqn™u «t ÚttÞ Au. «„S²-ËíÞrð¿tt™ ‚Útt fthý™wk {èç„:-Äthý y™u ç±Eæ²é:-
Ëðo ytÞw «t ÚttÞ Au. ‚u™tu yt©Þ fhe™u su «„S²-MðY… «ðtnÚte ËíÞ™e {æÞ{tk rðã{t™
rðît™tu ¥Ðæ¢ç¨-LÞtÞÞwõ‚ ft{tu™u ™ÜíéUU:-fhu Au. ²:-su {™w»Þ yu rðãt™u „é|²}æì-Eïhtu…tË™t,
Ä{o, …whw»ttÚtoÞwõ‚ {™w»Þ™u {txu Îæàææ„ì-«Œt™ fhu Au y™u ‚u™t îtht „úný fhu Au. ²:-su ç™çÜUy±æÝì-
¿tt™ðt™ {™w»Þ „ï-‚tht {txu çàæÿææ„ì-rþûtt fhu Au y™u ‚thtÚte rþûtt «t fhu Au „S}æñ-‚u™u
{txu yt… ÚçÄæ}æì-ËwðýtorŒ Ä™ βS±-«Œt™ fhtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu òýðwk òuEyu, fu Eïh™e h[™t rð™t sz fthýÚte ftuE ftÞo Ëk…L™
(Út‚wk ™Úte) ‚Útt ™tþ …t{‚wk ™Úte. ytÄth rð™t ytÄuÞ hne þf‚wk ™Úte. ftuE…ý ({™w»Þ) f{o
rð™t (ûth¼h) …ý hne þf‚tu ™Úte. su rðît™ ntuðtÚte rðãt ytrŒ þw¼ „wý «Œt™ fhu Au yÚtðt
su ‚u™tÚte „úný fhu Au; ‚u (ƒL™u)™tu Ëífth fhðtu òuEyu, yLÞtu™tu ™rn. (3)
„ÊÃÊ ÁŸ·fiûÊÊ ◊ŸÊ⁄U¬fiàÿ ‚ ÁøãŸflÊfi‚Ê¢ ¬ÃËfi ⁄UÿËáÊÊêʘ–
ßë¿ãà ⁄UÃÊfi Á◊ÕSßͷÈÆ ‚¢ ¡ÊfiŸÃ SflÒŒ¸ˇÊÒ⁄U◊Ífi⁄UÊ—H§4H
…ŒtÚto : su çݯœæ:-Ëðoºt ÂMÚt‚ }æÝæï:-{™w»Þ™tk ¥Ðy²ï-Ëk‚t™{tk Ú²è‡ææ}æì-htßÞ©e ytrŒ Ä™™u
ãæï„æ-Œu™th Au. ¨:-‚u Eïh, rðãw‚T yÂø™ ¥æ¨æ}æì-yu «òytu™wk Ðç„:-…t÷™ fh™th Au.
nu ¥}æêÚæ:-{qZ-{q¾o‚trŒÚte „wýtuÚte hrn‚ ¿tt™ðt™ S±ñ:-…tu‚t™t Îÿæñ:-rþûtt Ërn‚ [‚wh ytrŒ
„wýtu™e ËtÚtu „Ýê¯é-þhehtu{tk rðã{t™ hne™u ç}æƒ:-…hM…h Úï„:-rðãt y™u rþûttY…e ðeÞo™tu rðM‚th
fhe™u ‚{u ÷tuftu yu™e ¨ç}æÓÀ‹„-ËBÞfT rþûtt fhtu, 癄ì-‚{u Ë{M‚ rðãtytu™u Ýé-þe½ú …æÝ„-
Ëthe he‚u òýtu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …hM…h r{ºt ƒ™e™u Ë{M‚ rðãtytu™u þe½ú òýe™u r™hk‚h yt™krŒ‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 309
hnuðwk òuEyu. (4)
Á¬ÃÈŸ¸ ¬ÈòÆÊÊ— ∑˝§Ãȯ ¡È·ãà üÊÊ·ãÿ •fiSÿ ‡ÊÊ‚¯ ÃÈÆ⁄UÊ‚fi—–
Áfl ⁄UÊÿfi •ÊÒáÊÊ¸gÈ⁄Ufi— ¬ÈL§ˇÊÈ— Á¬¬‡Ê ŸÊ∑¢§ SÃÎÁ÷Œ¸◊ÍfiŸÊ—H§5H
…ŒtÚto : ²ï-su „éÚæ¨:-Ëtht f{tuo™u þe½ú fh™th {™w»Þ çЄé:-r…‚t™t Ðé~ææ:-…wºttu™e Ý-Ë{t™
¥S²-s„Œeïh y™u Ëí…wÁ»t™e àææ¨}æì-rþûtt™u ŸææïÃæ‹æì-©ðý fhu Au, ‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au.
su Î}æêÝæ:-þtÂL‚Þwõ‚ ÐéLÿæé:-ƒnw s yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ S„ëç|æ:-«t fhðt ÞtuøÞ „wýtuÚte
Úæ²:-Ä™™t òæñ‡ææïü„ì-Mðefthf‚to ‚Útt ÝæÜU}æì-Ëw¾™tu Mðefth fhe™u y™u ÎéÚ:-®nËt fh™th þºtwytu™t
çÐŒæïàæ-yðÞðtu …]ÚtfT …]ÚtfT fhu Au, ‚u™e Ëðo {™w»Þtu Ëuðt fhu. (5)
¼tðtÚto : Eïh y™u ytÂs™tu™e yt¿tt™t …t÷™ rð™t ftuE {™w»Þ™u sht …ý Ëw¾ «tÂ
ÚtE þf‚wk ™Úte. rs‚urLÿÞ‚t ytrŒ rð™t …ý ftuE Ëw¾ «t fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte {™w»Þtuyu
yu Ëðo™wk ËŒt Ëuð™ fhðwk òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh y™u yÂø™™t „wý™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (68)
Ëqõ‚-69
‡ÊÈÆ∑˝§— ‡ÊÈfi‡ÊÈÆÄflÊ° ©U·Ê Ÿ ¡Ê⁄U— ¬¬˝Ê— ‚fi◊ËøË ÁŒflÊ Ÿ ÖÿÊÁÃfi—–
¬Á⁄U ¬˝¡Êfi× ∑˝§àflÊfi ’÷ÍÕ ÷ÈflÊfi Œflʟʯ Á¬ÃÊ ¬ÈÆòÊ— ‚Ÿ˜H§1H
…ŒtÚto : su {™w»Þ ©¯:-«¼t‚ ðu¤t™t …æÚ:-ytÞw™tþf ËqÞo™e Ý-Ë{t™ àæéÜíU:-ðeGtoðt™,
þwØ àæéàæévÃææÝì-þwØ fh™th ÐÐíæ:-…tu‚t™e rðãtÚte …qýo |æé±:-¼qr{™tk {æÞ{tk çα:-«ftþÚte ¨}æè™è-
…]rÚtðe™u «t ÚtÞu÷ Á²æïç„:-Œe™e Ý-Ë{t™ ÐçÚ-Ëðo «fthu Ðí…æ„:-«rËØ, Wí…L™, ÜíUy±æ-
W¥t{ ƒwrØ y™u f{o™e ËtÚtu Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t Ðé~æ:-…wºt™e Ë{t™ ¼ý™th Ëðo rðãtytu™u ¼ýe™u
çЄæ-¼ýtð™th ±|æêƒ-ƒ™u Au; ‚u™wk Ëðo {™w»Þtuyu Ëuð™ fhðwk òuEyu. (1)
¼tðtÚto : ftuE…ý ({™w»Þ) rðãtÚteo-¼tð rð™t rðît™ ƒ™e þf‚tu ™Úte. rðãw‚T ytrŒ™e rðãt
‚Útt ‚u™t Wr[‚ «Þtu„ rð™t {nt™ Ëw¾™tu ÷t¼ «t fhe þf‚tu ™Úte. (1)
flœÊ •ºÎfiåÃÊ •ÁÇŸÁfl¸Ó¡ÊŸãŸÍ®œŸ¸ ªÊŸÊ¢ SflÊkÊfi Á¬ÃÍÆŸÊ◊˜–
310
¡Ÿ Ÿ ‡Êflfi •Ê„Íÿ¸— ‚ã◊äÿ ÁŸ·fiûÊÊ ⁄U®RáflÊ ŒÈfi⁄UÊáÊH§2H
…ŒtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu su xææï}ææ‹æì-„tÞtu™t ªŠæ:-ŒqÄ™t MÚtt™ (= ytð/ytk[¤)™e Ý-Ë{t™
310 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…Ýï-„wýtuÚte W¥t{ Ëuððt ÞtuøÞ {™w»Þ{tk àæï±:-Ëw¾ fh™th™e Ý-Ë{t™ ±ï{æ:-…qýo ¿tt™Þwõ‚
¥Î쌄:-{tunhrn‚ S±æö}æì-MðtrŒü çЄëÝæ}æì-yL™tu™t ¼tuõ‚t ÎéÚæï‡æï-½h{tk Ú‡Ãæ:-hBtÛt fhLtth ¥æãéÄæü:-
ytnTÔttLt fhÔtt GttuøGt ËÇttLte BtæGtBttk çݯœæ:-hnu÷ ç±…æÝ‹æì-Ëðo rðãt™tu y™w¼ð fhe™u ¥çx‹æ:-
yÂø™™e Ë{t™ ¿tt™«ftþÚte Þwõ‚ ˼tæÞût Au; ‚u™wk ËŒt Ëuð™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ „tÞtu™wk ŒqÄMÚtt™ (=ytð) y™u su{ rðît™ {™w»Þ Ëðo™t rn‚fthe
ntuÞ Au, ‚u{ þw¼ „wýtuÚte Ëk…L™, ˼t ytrŒ{tk rðhts{t™ ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ ‚{u
Ëðo™u Ëw¾e fhtu. (2)
¬ÈÆòÊÊ Ÿ ¡ÊÃÊ ⁄U®RáflÊ ŒÈfi⁄UÊáÊ flÊ¡Ë Ÿ ¬˝ËÃÊ Áfl‡ÊÊ Áfl ÃÊfi⁄UËØ–
Áfl‡ÊÊ ÿŒuÆ ŸÎÁ÷— ‚ŸËfi›UÊ •ÁÇŸŒ¸ÓflàflÊ ÁflEÊfiãÿ‡ÿÊ—H§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! ²„ì-su ¥çx‹æ:-yÂø™™e Ë{t™ ˼tæÞût ÎéÚæï‡æï-½h{tk …æ„:-Wí…L™
ÚtÞu÷ Ðé~æ:-…wºt™e Ý-Ë{t™ Ú‡±:-h{ýeÞ ±æ…è-yï™e Ý-Ë{t™ Ðíè„:-yt™kŒŒtÞf ç±àæ:-«ò™u
籄æÚè„ì-Œw:¾tuÚte {wõ‚ fhtðu Au, ¥uï-ÔÞt Út™th ÔÞðnth{tk ¨ÝèÇæ:-Ë{t™ MÚtt™ ç±àæ:-«òytu™u
ç±EæçÝ-Ëðo Îï±y±æ-rðît™tu™t „wý y™u f{tuo™u «t fhu Au, ‚u™u ‚wk ¥à²æ:-«t Útt. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u rð¿tt™ y™u rðît™tu™t Ëk„ rð™t yt©Þ rð™t Ëðo Ëw¾ «t ÚtE þf‚t
™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (3)
ŸÁ∑fi§c≈ ∞ÃÊ fl˝ÃÊ Á◊fiŸ|ãà ŸÎèÿÊ ÿŒèÿ— üÊÈÆÁc≈¥ ø∑§Õ¸Ó –
ÃûÊÈ Ã Œ¢‚Ê ÿŒ„fiã‚◊ʟҟθÁ÷ÿ¸lÈÆÄÃÊ Áflfl ⁄U¬Ê¯Á‚H§4H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su „ï-yt…™t »„æ-yu ±í„æ-ðú‚tu Au, ‚u™e ftuE …ý ÝçÜU: ç}æÝç‹„-
®nËt n™™ fhe þf‚t ™Úte. ²„ì-su yt… »|²:-yu Ýë|²:-{™w»Þtu™u {txu ²„ì-su ŸæéçcÅ}æì-þe½ú
ËíÞ rðãtË{qn™u ™ÜUƒü-fhtu Atu; y™u ¥Ðæ¢ç¨-Ëíf{o y™u ÔÞõ‚ W…ŒuþÞwõ‚ ð[™tu™u ç±±ï:-
«t fhtu Atu; ‚Útt ²„ì-su „ï-yt…™t §Î}æì-yu ¨}ææÝñ:-rðãtrŒ „wýtu™e Ë{t™ Ýëç|æ:-{™w»Þtu™e
ËtÚtu ΢¨:-f{o Au, „„ì-‚u™u „é-ftuE {™w»Þ ÝçÜU + ¥ãÝì-n™™ fhe þf‚t ™Úte. su ²év„:-
Þwõ‚ ƒ™e™u yt… fhtu Atu, ‚u™u y{u …ý ËíÞ s òýeyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu, su{ …h{uïh y™u yt rðît™ …ût…t‚™tu íÞt„ fhe™u {™w»ÞtrŒ
(«týeytu) «íÞu ËíÞ W…fth{Þ f{tuo™e ËtÚtu «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ ËŒt «ð]¥t Útðwk òuEyu. (4)
©U·Ê Ÿ ¡Ê⁄UÊ Áfl÷ÊflÊd— ‚¢ôÊÊfiÃM§¬Á‡ø∑fi§ÃŒS◊Ò–
ÉøðuŒ¼t»Þ 311
 à◊ŸÊ fl„fiãÃÊ ŒÈ⁄UÊ √ÿÎfiáflãŸflfiãà ÁflE Sfl1>ºÎ¸‡ÊËfi∑§H§5H
…ŒtÚto : su ©¯:-«t‚:ft¤™e Ý-Ë{t™ …æÚ:-Œw:¾™tu ™tþ fh™th ©d:-rfhýtu™e Ë{t™
¨¢¿ææ„MÐ:-ËBÞfT Y… òý™th ç±|ææ±æ-Ë{M‚ «ftþ fh™th Au, ‚u™u {™w»Þ ç™ÜïU„„ì-òýu. ¥S}æñ-
‚u Eïh y™u rðît™™u {txu Ëðtuoíf]ü …ŒtÚto Ë{…oý fhu.
nu {™w»Þtu ! su{ yt he‚u fhe™u ç±Eï - Ë{M‚ rðît™s™tu y}æÝæ-ytí{tÚte S±:-Ëw¾
«t fhtð™th rðãtË{qn™u ±ã‹„:-«t fhe™u öàæèÜïU-Œþo™ ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ÎéÚ:-þºtwytu™u
ÃÄæë‡Ãæ‹æì-{thu Au ‚Útt Ëßs™tu™e «þkËt fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý þºtwytu™u {thtu y™u ݱ‹„-Ëßs™tu™e
M‚wr‚ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su ËqÞo™e Ë{t™ Ë{M‚ rðãtytu™t «ftþf y™u yÂø™™e Ë{t™ Ë{M‚ Œw:¾tu™u
ƒt¤™th-Œtnf …h{uïh yÚtðt rðît™ Au, ‚u™tu ytí{Y…Úte yt©Þ ÷E™u ‚Útt Œwü ÔÞðnthtu™tu
íÞt„ fhe™u, {™w»Þtuyu ËíÞÔÞðnth{tk ËŒt ËŒt Ëw¾ «t fhðwk òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™, rðãw‚T y™u Eïh™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (69)
Ëqõ‚-70
flŸ◊fi ¬ÍÆfl˸⁄U®RÿÊ¸ ◊fiŸË·Ê •ÁÇŸ— ‚ÈƇÊÊ∑§Ê ÁflEÊfiãÿ‡ÿÊ—–
•Ê ŒÒ√ÿÊfiÁŸ fl˝ÃÊ ÁøfiÁ∑§àflÊŸÊ ◊ÊŸÈfi·Sÿ ¡ŸfiSÿ ¡ã◊fiH§1H
…ŒtÚto : y{u su ¨éàææïÜU:-W¥t{ ŒeÂÂÞwõ‚ ç™çÜUy±æÝì-¿tt™ðt™ ¥çxÝ:-¿tt™trŒ „wýÞwõ‚ ¥²ü:-
Eïh yÚtðt {™w»Þ }æÝè¯æ-ƒwrØ ‚Útt rð¿tt™Úte Ðê±èü:-…qðuo ÚtÞu÷e «ò ‚Útt ç±EæçÝ-Ëðo ÎñòæçÝ-
rŒÔÞ„wý y™u f{tuoÚte rËØ ÚtÞu÷ ±í„æ-rðãt, Ä{o y™wct™ y™u }ææÝé¯S²-{™w»Þ òr‚{tk ÚtÞu÷
…ÝS²-©uc rðît™ {™w»Þ™t …‹}æ-þhehÄthýÚte Wí…r¥t™u ¥à²æ:-ËBÞfT «t fhu Au, ‚uytu™wk
¥æ±Ýï}æì-Ëthe he‚u rð¼t„Úte Ëuð™ fheyu. (1)
¼tðtÚto : su Eïhu yÚtðt su {™w»Þu fthý, ftÞo ‚Útt Sð y™u þwØ „wý ‚Útt f{o ÔÞtÂ
fhu÷ Au, ‚u Eïh™e {™w»Þtuyu W…tË™t fhðe òuEyu. y™u ‚u {™w»Þ™tu Ëífth fhðtu òuEyu.
‚u™t rð™t {™w»Þ sL{™e ËV¤‚t Út‚e ™Úte. (1)
312
ª÷Ê¸ ÿÊ •¬Ê¢ ª÷Ê¸ flŸÊfiŸÊ¢ ª÷¸Ó‡ø SÕÊÃÊ¢ ª÷¸Ó‡ø⁄UÕÊfi◊˜–
•º˝ÊÒfi ÁøŒS◊Ê •ãÌȸӮ⁄UÊáÊ Áfl‡ÊÊ¢ Ÿ ÁflEÊfi •◊ÎÃfi— Sflʜ˗H§2H
312 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : y{u su s„Œeïh y™u Sð ¥Ðæ}æì-«tý y™u s¤™e ¥‹„:-{æÞ xæ|æü:-M‚wr‚ ÞtuøÞ
y™u ykŒh hnu™th ±ÝæÝæ}æì-ËBÞfT Ëuðt fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚto y™u rfhýtu{tk xæ|æü:-„¼o™e Ë{t™
ytåAtrŒ‚ ¥Îíæñ-…ðo‚ ytrŒ {nt™ …ŒtÚttuo{tk 癄ì-…ý „¼o™e Ë{t™ ÎéÚæï‡æï-½h{tk „¼o™e Ë{t™
ç±E:-Ë{M‚ [u‚™ ‚¥ðMðY… ¥}æë„:-™tþhrn‚ S±æ{è:-…ŒtÚttuo™wk ËBÞfT ®[‚™ fh™th ç±àææ}æì-
«òytu™e {æÞ ytftþ y™u ðtÞw™e Ý-Ë{t™ ƒtÌt MÚtt™tu{tk …ý Ëðo rŒÔÞ„wý, f{oÞwõ‚ ðú‚tu™u
¥à²æ:-«t ÚttÞ, ¥S}æñ-‚u™t {txu Ëðo …ŒtÚto Au, ‚u™wk ¥æ±Ýï}æ-Ëuð™ fheyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yu òýðwk òuEyu, fu [u‚™ …h{uïhÚte ftuE …ý ðM‚w yÔÞt ™Úte.
[u‚™ Sð Ëthe he‚u f{o fhðtÚte y™u V¤tu™u ¼tu„ððtÚte yuf ûtý …ý hne þf‚tu ™Úte. ‚uÚte
‚u ËðoÔÞt…f yL‚Þto{e (…h{uïh)™u òýe™u ‚Útt ËŒt …t…f{tuo™tu íÞt„ fhe™u Ä{oÞwõ‚ ftÞtuo{tk
«ð]¥t Útðwk òuEyu.
su …]rÚtðe ytrŒ ftÞoY… «òytu y™uf ‚¥ðtu™t ËkÞtu„Úte Wí…L™ y™u rðÞtu„Úte rðr™ü ÚttÞ
Au, ‚u{ Eïh, Sð y™u fthý («f]r‚) ™t{f …ŒtÚttuo y™trŒ ntuðtÚte ËkÞtu„ y™u rð¼t„Úte
…]ÚtfT hnuðt™t fthýu r™ùÞ ythk¼hrn‚ Au. ‚u{ òýðwk òuEyu. (2)
‚ Á„ ˇÊ¬Êfl°Êfi •ÇŸË ⁄UfiÿËáÊÊ¢ ŒÊ‡ÊlÊ˘•fiS◊Ê •⁄U¯ ‚ÍÆÄÃÒ—–
∞ÃÊ ÁøfiÁ∑§àflÊ ÷Í◊Ê ÁŸ ¬ÊfiÁ„ ŒflÊŸÊ¢ ¡ã◊ ◊ÃZÊfi‡ø ÁflmÊŸ˜H§3H
…ŒtÚto : nu ç™çÜUy±:-¿tt™ðt™ s„Œeïh y™u ç±mæÝì-¿tt‚t ! ²:-su ÿæÐæ±æÝì-su{tk W¥t{
y™uf htrºtytu Au. ¥çxÝ:-Ëðo Ëw¾ŒtÞf rðãw‚T ™e Ë{t™ ¥S}æñ-yu Ú²è‡ææ}æì-rðãt, hí™, htßÞ
ytrŒ …ŒtÚttuo™e …qýo «t™u {txu »„æ-yu ¥Ú}æì-…qýo ¨êv„ñ:-W¥t{ ð[™tuÚte |æê}æ-ƒnws Îï±æÝæ}æì-
rŒÔÞ„wý y™u rðît™tu™t …‹}æ-sL{ }æœææüÝì-{™w»Þ ™-{™w»ÞÚte r¼L™™u Îæàæ„ì-yt…tu Atu, ¨:-
‚u yt… çã-r™ùÞ fhe™u yu™e çÝÐæçã-r™hk‚h hûtt fhtu. (3)
¼tðtÚto : …h{uïh ðuŒ îtht, yL‚Þto{e MðY… îtht yÚtðt W…Œuþtu îtht Ë{M‚ rðãtytu
Ëðo {™w»Þtu™u «Œt™ fhu Au. {™w»Þtuyu ‚u (…h{uïh)™e W…tË™t y™u Ëk„r‚ fhðe òuEyu. (3)
flœÊ¸ãÿ¢ ¬ÍÆfl˸— ˇÊ¬Ê ÁflMfi§¬Ê— SÕÊÃÈp ⁄UÕfi◊ÎÆì˝fiflËÃ◊˜–
•⁄UÊfiÁœ „ÊÃÊ Sfl1>ÁŸ¸·fiûÊ— ∑ÎƧáfl|ãflEÊãÿ¬Ê¯Á‚ ‚àÿÊH§4H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu su ¥Úæç{-rËØ ÚtÞu÷ y™u ²}æì-su …h{uïh ‚Útt Sð™u Ðê±èü:-Ë™t‚™
ÿæÐ:-þtÂL‚Þwõ‚ htrºt ç±MÐæ:-y™uf «fth™t Y…tuÚte Þwõ‚ «ò ±{æüÝì-ð]rØ fhu Au, su™u Sƒæ„é:-
ÂMÚt‚ s„‚™u «„Ðí±è„}æì-ËíÞ fthýÚte Wí…L™ y™u s¤Úte [÷tððt{tk ytðu÷ Úƒ}æì-h{ý fhðt
ÞtuøÞ ËkËth y™u Þt™™u ƒ™tðu÷ Au. su S±:-Ëw¾ MðY… y™u Ëw¾ŒtÞf çݯœæ:-r™hk‚h ÂMÚt‚
ãæï„æ-„úný fh™th y™u «Œt™ fh™th ç±EæçÝ-Ëðo ¨y²æ-ËíÞÄ{oÚte þwØ ÚtÞu÷ ¥Ðæ¢ç¨-f{tuo™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 313
ÜëU‡±Ýì-fhe™u ð‚uo Au, ‚u òýtu y™u ËíËk„ fhtu. (4)
¼tðtÚto : su …h{uïh™wk ¿tt™ fhtð™the yu Ëðo «òytu Au y™u su Sðtí{t îtht (yu)
òýðt ÞtuøÞ Au. su (…h{tí{t) yu Wí…L™ fÞto rð™t ftuE™e Wí…r¥t Ëk¼ð ™Úte. su (Sðtí{t)™t
…wÁ»ttÚto rð™t ftuE…ý Ëw¾ «t ÚtE þf‚wk ™Úte. su ËíÞ {t™e-{t™™th, ËíÞfthe-fh™th y™u
ËíÞðtŒe-ƒtu÷™th Au, ‚uytu™wk Ëðo {™w»Þtuyu Ëuð™ fhðwk òuEyu. (4)
ªÊ·ÈÆ ¬˝‡Êfi|Sâ flŸfi·È Áœ· ÷⁄Ufiãà ÁflEfi ’Á∂¢U Sflfiáʸ—–
Áfl àflÊ Ÿ⁄Ufi— ¬ÈL§òÊÊ ‚fi¬ÿ¸|ã¬ÃÈŸ¸ Á¡fl˝Áfl¸ flŒÊfi ÷⁄UãÃH§5H
…ŒtÚto : nu |æÚ‹„-Ë{M‚ rðï ‚Útt Ëðo „wýtu™u Äthý fh™th s„Œeïh ! su fthýu ÐéL~ææ-
…w»f¤ Œt‚t yt… xææï¯é-…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ÏæçH}æì-Ëkðhý S±:-ytrŒíÞ ±Ýï¯é-rfhýtu{tk ÐíàæçS„}æì-
W¥t{ ÔÞðnth y™u Ý:-y{™u ç±ç{¯ï-rðþu»t Äthý fhtu Atu. ç±Eï-Ëðo ÝÚ:-yuÚte rðît™tu su{
Ðé~ææ:-…wºt ç…Ïæíï:-ð]ØtðMÚtt «t ÚtÞu÷ çЄé:-r…‚t™t Ëtr™æÞÚte ±ïÎ:-rðãt Ä™™u |æÚ‹„-Äthý
fhu, Ý-‚u{ y±æ-yt…™wk ¨Ð²üÝì-Ëuð™ fheyu Aeyu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su s„Œeïhu r™íÞ fthý (Y… «f]r‚)Úte Ë{M‚ ftÞoY… …ŒtÚttuo™u
Wí…L™ fhe™u M…þo ytrŒ „wýtu «ftrþ‚ fhu÷ Au, su™e Ë]rü{tk Wí…L™ (…ŒtÚttuo)™t r…‚t, …wºt
Ë{t™ Ë{M‚ Sð ŒtÞ¼t„e (¼t„eŒth) Au y™u su™t îtht Ëðo™t {txu Ëðo Ëw¾ yt…ðt{tk
ytðu Au, ‚u™e ‚{u Ëðo ytí{t, {™, ðtýe, þheh y™u Ä™Úte r™íÞ Ëuðt (= ¼Âõ‚) fÞto fhtu.
(5)
‚ʜȟ¸ ªÎÆäŸÈ⁄USÃfifl ‡ÊÍ⁄UÊ ÿÊÃfifl ÷Ë◊Sàfl·— ‚◊à‚ÈfiH§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su xæëŠÝé:-ƒeò™t Wíf»to™e RåAt fh™th ¨æ{é:-…htu…fthe {™w»Þ™e
Ý-Ë{t™ ¥S„槱-þºtwytu™e W…h þ† …ntU[tz™th-VUf™th àæêÚ:-þqhðeh™e Ë{t™ |æè}æ:-¼Þkfh
²æ„ï±-‚Útt Œkz «t fh™th™e Ë{t™ ¨}æy¨é-Ëk„út{tu{tk y±ï¯:-«ftþ{t™ …h{uïh y™u ˼tæÞût
Au, ‚uytu™wk r™íÞ Ëuð™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! …h{uïh y™u ˼t ytrŒ™t ÄtŠ{f rðît™ yæÞût rð™t yLÞ ftuE
yt…ýtu htò, þºtwytu™u S‚™th, ŒkzŒt‚t y™u Ëw¾tu™e ð]rØ fh™th ™Úte, yuðtu r™ùÞ fhe™u
‚{u Ëðuo …htu…fth{Þ Ëw¾tu™e ð]rØ fhtu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, {™w»Þ y™u ˼t ytrŒ yæÞût™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe 314 òuEyu. (70)
Ëqõ‚-71
314 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ©U¬ ¬˝ Á¡fiãflãŸÈ‡ÊÃËL§‡Êãâ ¬Áâ Ÿ ÁŸàÿ¢ ¡Ÿfiÿ— ‚ŸËfi›UÊ—–
Sfl‚Êfi⁄U®R— ‡ÿÊflË◊Lfi§·Ë◊¡È·˝|ÜøòÊ◊ÈÆë¿ãÃËfi◊ÈÆ·‚¢ Ÿ ªÊflfi—H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u rðît™ ÷tuftu su çÝy²}æì-ÔÞr¼[th hrn‚ MðY…Úte r™íÞ yrð™tþe
ç™~æ}æì-ytùÞo „wý, f{o y™u Mð¼tðÞwõ‚ …h{uïh y™u ˼tæÞût™t ¨ÝèÇæ:-yuf Eïh™t {æÞ{tk
hnuðtÚte Ë{t™ MÚtt™ðt¤t …ݲ:-«ò y™u ©àæ‹„è:-þtu¼tÞ{t™ S±¨æÚ:-Þwð‚e, ƒnu™ ©àæ‹„}æì-
þtu¼tÞ{t™ …tu‚-…tu‚t™tk Ðç„}æì-…t÷™ fh™th …r‚™e Ý-Ë{t™ ‚Útt xææ±:-rfhý y™u „tÞ à²æ±è}æì-
Äq{trÞ‚ ðýoÞwõ‚ y™u ¥L¯è}æì-yíÞk‚ ÷t÷ ðýoðt¤e ©ÓÀ‹„è}æì-rðþu»t ðtË fhtð‚e ©àæ¨}æì-
«¼tð ðu¤t™e Ý-Ë{t™ ©Ðæ…é¯íÝì Ëuð™ fhe™u Ðíç…‹±Ýì-yíÞk‚ ‚] hntu. (1)
¼tðtÚto : su{ ÄtŠ{f rðŒw»te …r‚ðú‚t †e …tu‚t™t …r‚™wk ÄtŠ{f rððtrn‚t †e™wk Ëuð™ fhu
Au, ‚u{ s …h{uïh y™u ˼t ytrŒ™t yæÞût™wk Ëðo {™w»Þtuyu Ëuð™ fhðwk òuEyu. (1)
flË›UÈ ÁøfiŒ˜ ŒÎÆ˚„Ê Á¬Ã⁄UÊfi Ÿ ©UÄÕÒ⁄UÁº˝¯ L§¡ãŸÁXfi⁄U‚Ê ⁄UflfiáÊ–
ø∑˝È§ÁŒ¸flÊ ’Îfi„ÃÊ ªÊÃÈ◊S◊ •„— SflfiÁfl¸ÁflŒÈ— ∑§ÃÈ◊ÈÆdÊ—H§2H
…ŒtÚto : y{thu su çЄÚ:-¿tt™e …wÁ»t ©vƒñ:-fnu÷ W…ŒuþtuÚte Ý:-y{the öÉæ-áZ ÜïU„é}æì-
«¿tt = ƒwrØ ±èfé -ƒ¤ S±:-癄ì-y™u Ëw¾™u ©dæ:-rfhý y™u xææ„é}æì-…]rÚtðe™e Ë{t™ ¥ã:-
‚Útt rŒðË y™u Ïæëã„:-{nt™ çα:-«ftþ{t™ …ŒtÚttuo™e Ë{t™ ç±ç±Îé:-òýu Au; y™u ¥çXÚ¨:-
ðtÞw Ú±ï‡æ-M‚wr‚ Ë{qnÚte ¥çÎí}æì-{u½™u L…Ýì-…]rÚtðe …h …tzðt-ðhËtððt Ë{t™ ¥S}æï-y{tht
Œw:¾tu™tu ™ÜíéU:-™tþ fhu Au, ‚u™wk Ëuð™ fheyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt rðît™tu™e ËBÞfT Ëuðt fhe™u, rðãt «t fhe™u, ƒwrØ Wí…L™
fhe™u Ä{o-yÚto-ft{-{tuûtY…e V¤tu™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (2)
ŒœfiãŸÎÆâ œŸÿfiãŸSÿ œËÁÃ◊ÊÁŒŒÿÊ¸ ÁŒfiÁœcflÊ3> Áfl÷ÎfiòÊÊ—–
•ÃÎficÿãÃË®⁄U®R¬‚Êfi ÿãàÿë¿Êfi ŒflÊÜ¡ã◊ ¬˝ÿfi‚Ê flœ¸ÿfiãÃË—H§3H
…ŒtÚto : su ç±|æë~ææ:-rðþu»t Äthý fhðtðt¤e çÎç{c±:-yt¼q»týtuÚte Þwõ‚ ¥„ëc²‹„è:-‚]»ýt
ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ ±{ü²‹„è:-WL™r‚ fh™the fw{the fLÞt Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýtu™u «t fhe™u ¥²ü:-
ði~Þ™e §„ì-Ë{t™ «„}æì-ËíÞ rð¿tt™™u {ݲÝì-rðãt, Ä™ ytrŒ Ä™ Þwõ‚ ÚtE™u ¥æ„ì-íÞth …Ae
¥S²-ƒúñ[Þo™e {èç„}æì-Äthýt™u Î{Ýì-Äthý fhe™u Ðí²¨æ-yL™™e Ë{t™ ð‚o{t™ ¥Ð¨:-f{o
Îï±æÝì-rðît™T …‹}æ-y™u rðãt™e «t™u ¥ÓÀ-Ëthe he‚u ²ç‹„-«t ÚttÞ Au, ðuŒtrŒ þt†tu{tk
rðît™ ƒ™e™u Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhu Au. (3)
ÉøðuŒ¼t»Þ 315
 ¼tðtÚto : su{ ði~Þ s™tu Ä{o Äthý fhe™u Ä™ Ëk[Þ fhu Au-f{tÞ Au, ‚u{ fLÞt rððtn
…qðo W¥t{ ƒúñ[Þo…qðof rðŒw»te yæÞtr…ftytu™u «t fhe™u, ‚u™e …tËuÚte …qýo Ëwrþûtt y™u rðãt
„úný fhe™u ‚Útt rððtn fhe™u ËwËk‚t™tu™t Ëw¾™u «t fhtu. rðãt™t yæÞÞ™™tu Ë{Þ rððtn
…Ae Ëw÷¼ ntu‚tu ™Úte. r™ùÞ s ftuE …ý …wÁ»t yÚtðt †e™tu rðãt„úný fhðt{tk y™rÄfth
™Úte. (yÚtto‚T rðãtrÄfth Ëðo™tu Au.) (3)
◊ÕËlŒË¥ Áfl÷ÎfiÃÊ ◊ÊÃÁ⁄UEÊfi ªÎÆ„ªÎfi®„ ‡ÿÃÊ ¡ãÿÊ ÷ÍØ–
•ÊŒË¥ ⁄UÊôÊ Ÿ ‚„Ëfiÿ‚ ‚øÊ ‚ãŸÊ ŒÍÆàÿ¢1> ÷ΪfiflÊáÊÊ ÁflflÊÿH§4H
…ŒtÚto : |æëxæ±æ‡æ:-y™ufrðÄ …ŒtÚtorðãtÚte …ŒtÚttuo™u ÔÞðnth{tk ÷tð™thtytu™e Ë{t™ rðãt„úný
fhu÷e fLÞtytu su{-yu ç±|æë„:-y™uf «fth™e …ŒtÚtorðãt™u Äthý fh™th à²ï„:-«t Útðt™tu …:-
‚Útt rðßÞ™tu nu‚w ‚Útt }ææ„çÚEæ-yL‚rhût{tk þÞ™ ytrŒ rðnth fh™th ðtÞw ²„ì-su Îêy²}æì-Œq‚™wk
f{o Au, ‚u™u ¥æç±±æ²-Ëthe he‚u Mðefth fhe™u ‚Útt xæëãï xæëãï-½h ½h yÚtto‚T f÷tÞkºt™t ftuc{tk
§ü}æì-«t ÚtÞu÷ yÂø™™u }æƒè„ì-{Útu Au. ¥æ„ì-yÚtðt ¨ã貨ï-ÞþÚte Ën™ fh™th Úæ¿æï-htò™u
{txu Ý-su{ §ü}æì-rðsÞ Ëw¾ «t fhtð™the Ëu™t ¨™æ-Ëk„r‚™e ËtÚtu ¨Ýì-ð‚o{t™ |æê„ì-ÚttÞ
Au, ‚u{ rðãt™t Þtu„Úte Ëw¾ fhtð™the Úttytu. (4)
¼tðtÚto : r™ùÞ s rðãt„úný rð™t †eytu™u ftkE…ý («tÂ) Út‚wk ™Úte. su{ rðãtne™ …wÁ»t,
Ëw÷ûtýt rðŒw»te †eytu™u Œw:¾ yt…u Au, ‚u{ rðãt-rþûtthrn‚ †eytu …tu‚t™t …r‚ytu™u Œw:¾ yt…u
Au. ‚uÚte rðãt„úný fÞto …Ae s …hM…h «er‚…qðof MðÞkðh-rðrÄÚte rððtn fhe™u r™hk‚h Ëw¾e
hnuðwk òuEyu. (4)
◊„ ÿ|à¬òÊ ßZ ⁄U‚¯ ÁŒfl ∑§⁄Uflfi à‚⁄Uà¬Î‡ÊãÿfiÁ‡øÁ∑§àflÊŸ˜–
‚ÎÆ¡ŒSÃÊfi œÎ·ÃÊ ÁŒlÈ◊fiS◊Ò SflÊÿʯ ŒflÊ ŒÈfiÁ„ÃÁ⁄U |àflÁ·¯ œÊØH§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{-²„ì-su ÜU:-Ëw¾Œt‚t, Ðëà拲:-M…þo fh™th, ¥S„æ-VUf™th,
ç™çÜUy±æÝì-òý™th, Îï±:-rðãt «ftþ™u òu™th ËqÞo }æãï-{nt™ çÐ~æï-«ftþ yt…ðtÚte …t÷™ fh™th
çαï-«ftþ™u {txu §ü}æì-«t fhðt ÞtuøÞ Ú¨}æì-yti»trÄ™t V¤™u ¥±¨ë…„ì-h[e™u §ü}æì-y¨Ú„ì-ykÄfth
Œqh fh™th S±æ²æ}æì-…tu‚t™e Îéçã„çÚ-fLÞt Ë{t™ Q»tt{tk çy±ç¨}æì-«ftþ y™u ‚us™u {æ„ì-Äthý
fhe™u ‚Œ™L‚h çÎlé}æì-Œe™e {믄æ-áZ‚tÚte Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ fÞto fhtu. (5)
¼tðtÚto : Ëðo {t‚t-r…‚t ytrŒ {™w316
»Þtuyu …tu‚-…tu‚t™tk Ëk‚t™tu{tk rðãt MÚtt…™ fhðe òuEyu.
su{ ËqÞo «ftþÞwõ‚ ÚtE™u Ëðo™u «ftrþ‚ fhe™u yt™krŒ‚ fhu Au, ‚u{ s rðãtðt™ …wºt y™u
…wºteytu Ëðo Ëw¾ «Œt™ fhu Au. (5)
316 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Sfl •Ê ÿSÃÈèÿ¢ Œ◊ •Ê Áfl÷ÊÁà Ÿ◊Êfi flÊ ŒÊ‡ÊÊfiŒÈ‡ÊÃÊ •ŸÈÆ lÍŸ˜–
flœÊ¸®fi •ÇŸ flÿÊfi •Sÿ Ám’„ʸ ÿÊ‚fiº˝ÊÿÊ ‚⁄UÕ¢ ÿ¢ ¡ÈÆŸÊÁ‚fiH§6H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™«Œ ! ±{æïü-çmÏæãæü:-rðãt y™u rþûtt™e ðthkðth ð]rØ fh™th yt…
su{ Ërð‚t = ËqÞo S±ï-…tu‚t™t Î}æï-½h{tk „é|²}æì-‚™u Ý}æ:-yL™ ¥æÎæàææ„ì-Ëthe he‚u yt…e™u
¥æç±|ææç„-y™u yíÞk‚ «ftþ fhe™u ±æ-yÚtðt ¥S²-yt s„‚™e ±²:-yðMÚtt™u ²æ¨„ì-…ntU[tzu
Au, ‚u{ ²:-su rþ»Þ …tu‚t™t ½h{tk ‚{tht {txu yL™ yt…e™u yÚtto‚T ÞÚttÞtuøÞ Ëífth fhe™u
‚Útt yt…™t „wýtu™u «t fhe™u «ftrþ‚ ÚtE™u yÚtðt yu …tu‚t™t …wºt ytrŒ™e yðMÚtt™u …ntU[tzu
Au. yÚtto‚T yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte ™ehtu„‚t «t fhu Au; y™u Úæ²æ-rðãtrŒ Ä™ ¨Úƒ}æì-{™tunh
f{o y™u „wýtu Ërn‚ ²}æì-su {™w»Þ™u …éÝæç¨-ÔÞðnth{tk [÷tðtu Atu, ‚u Ëðo™u ¥ÝélêÝì-«r‚rŒ™
©àæ„:-yr‚ W¥t{ fhtu. (6)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ‚{tht …t÷™f‚to r…‚]s™ y™u yt[tÞos™ ‚{™u ËwrûtûttÚte, ËqÞo™e
Ë{t™ rðãtY…e «ftþÚte y™u yL™ ytrŒ™t Œt™Úte Ëw¾ Ëk…L™ ƒ™tðu Au. ‚u ‚{tht îtht ‘r™íÞ
Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ’ Au. (6)
•ÁÇŸ¢ ÁflEÊfi •Á÷ ¬ÎˇÊfi— ‚øãÃ ‚◊Èƺ˝¢ Ÿ dflÃfi ‚åà ÿuË—–
Ÿ ¡ÊÁ◊Á÷Áfl¸ ÁøfiÁ∑§Ã flÿÊfi ŸÊ ÁflŒÊ Œfl·ÈÆ ¬˝◊fiÁâ ÁøÁ∑§àflÊŸ˜H§7H
…ŒtÚto : su ç™çÜUy±æÝì-¿tt™ðt™-¿tt™™t nu‚w Ý:-y{™u Îï±ï¯é-rðît™ y™u rŒÔÞ„wý{tk Ðí}æç„}æì-
W¥t{ ¿tt™™u ç±Îæ:-«t fhe™u ±²:-Sð™™wk ç±ç™çÜU„ï-rðþu»t ¿tt™ fhtðu Au ‚u ¥çxÝ}æì-yÂø™™e
Ë{t™ rðît™ ç±Eæ:-Ëðo Ðëÿæ:-rðãt Ëk…fo fh™th …wºt y™u Œe ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ y™u d±„:-
™Œe™e Ë{t™ þheh™u „{™ fhtð‚t ¨Œ„-Ët‚ yÚtto‚T «tý, y…t™, ÔÞt™, WŒt™, Ë{t™ yu
…tk[ y™u ËqºtY… ytí{t™e ‚Útt ²uè:-hõ‚ y™u rðãw‚T ytrŒ™e „r‚ytu™e Ý-Ë{t™ ¥çШ™‹„ï-
ËkƒkÄ fhu Au suÚte y{u {q¾o y™u Œw:¾ yt…™the …æç}æç|æ:-†eytu™e ËtÚtu Ý-ðËeyu ™rn. (7)
¼tðtÚto : su{ Ë{wÿ{tk ™Œeytu y™u «týtu{tk rðãw‚T ytrŒ {¤u Au, ‚u{ s {™w»Þtu, Ëðo
…wºt y™u …wºteytu™u ƒúñ[Þo…qðof rðãt y™u ðú‚ Ëk…qýo Ë{t fhtðe™u, ‚uytu™t ÞwðtðMÚtt{tk rððtn
ytrŒ îtht Ëk‚t™tu Wí…L™ ÚttÞ ‚uytu™u …ý rðãt y™u Ëwrþûtt „úný fhtðu. yt™e Ë{t™ yÚtðt
ytÚte rðþu»t-yrÄf yLÞ ftuE W…fth ™Úte. (yÚtto‚T {nt™ W…fth Au.) (7)
•Ê ÿÁŒ· ŸÎƬÁâ Ã¡ •ÊŸ≈˜ ¿È Áø ⁄UÃÊ ÁŸÁ·fiÄâ lÊÒ⁄U®R÷Ë∑fi§–
•ÁÇŸ— ‡Êœ¸Ó◊Ÿfll¢ ÿÈflÊfiŸ¢ SflÊäÿ¯ ¡Ÿÿà‚ÍÆŒÿfiìÊH§8H
…ŒtÚto : nu Þwðr‚ ! su{ læñ:-«ftþMðY… ¥çxÝ:-rðãw‚T ¥|æèÜïU-Ëk„út{{tk §¯ï-RåAt™u …qýo
ÉøðuŒ¼t»Þ 317
fhðt {txu ²„ì-su çÝç¯v„}æì-MÚtt…™ fhu÷ àæéç™-…rðºt Úï„:-ðeÞo y™u „ï…:-«„Õ¼‚t™u ¥æÝÅì-
«t fhu Au, ‚u™tÚte Þwõ‚ ‚wk ‚u{ àæ{ü}æì-ƒ¤ðt™, ¥Ý±l}æì-®™Œthrn‚, ²é±æÝ}æì-ÞwðtðMÚttÞwõ‚,
S±æŠ²}æì-W¥t{ rðãtÞwõ‚ rðît™ ÝëÐç„}æì-{™w»Þtu{tk hts{t™ …r‚™u MðuåAtÚte «ËL™‚t…qðof «tÂ
fhe™u ¥æ…ݲ„ì-Ëk‚t™tu™u Wí…L™ ™-‚Útt yrðãt Œw:¾™u ¨êβ„ì-Œqh fh. (8)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu W¥t{ rðãt y™u þtherhf ƒ¤ rð™t ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf
(= ËtkËtrhf y™u {tuût ËkƒkÄe) Ëw¾ fŒe …ý «t Út‚wk ™Úte. Ëk‚t™tu™u rðãt™wk Œt™ fÞto rð™t,
{t‚t-r…‚t ytrŒ }ý{wõ‚ ƒ™e þf‚t ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (8)
◊ŸÊ Ÿ ÿÊ˘äflfiŸ— ‚l ∞àÿ∑§fi— ‚òÊÊ ‚Í⁄UÊ flSflfi ߸‡Ê–
⁄UÊ¡ÊfiŸÊ Á◊òÊÊflLfi§áÊÊ ‚ȬÊáÊË ªÊ·Èfi Á¬˝ÿ◊◊Îâ ⁄UˇÊfi◊ÊáÊÊH§9H
…ŒtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! ‚{u rðît™ {™w»Þ su{ }æÝ:-ËkfÕ…-rðfÕ…Y… yL‚:fhý™e ð]r¥t™e
Ý-Ë{t™ y™u ¨êÚ:-«týeytu™t „¼tuo™u ƒnth fh™the «týMÚt rðãw‚T™e Ë{t™ rð{t™ ytrŒ Þt™tuÚte
¥Š±Ý:-{t„tuo™u ¨l:-þe½ú »ç„-òÞ Au y™u ²:-su »ÜU:-ËntÞhrn‚ fuð÷ yuftkfe ¨~ææ-ËíÞ
„wý, f{o y™u Mð¼tðÞwõ‚ ±S±:-ÿÔÞtu™u þe½ú §üàæï-«t fhu Au, ‚u{ xææï¯é-…]Úðe y™u htßÞ{tk
çÐí²}æì-«er‚fthf ¥}æë„}æì-Ëðo Ëw¾tu y™u Œw:¾tu™tu ™tþ fh™th y{]‚™e Úÿæ}ææ‡ææ-hûtt fh™th ¨éÐæ‡æè-
W¥t{ ÔÞðnthtuÚte Þwõ‚ ç}æ~ææ±L‡ææñ-Ëðo™t r{ºt ËðoÚte W¥t{ Úæ…æÝæ-˼t y™u rðãt™t yæÞûttu™e
Ë{t™ ƒ™e™u Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût™u rËØ fÞto fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu rðãt y™u rðît™tu™t Ëk„ rð™t rð{t™ ytrŒ™u h[e™u ‚Útt ‚u{tk ƒuËe™u
yLÞ Œuþtu{tk „{™t„{™ (fhe þf‚t) ™Úte, ËíÞ, rð¿tt™ y™u W¥t{ ÿÔÞtu™e «tÂÂ (fhe þf‚t
™Úte) ‚Útt ÄtŠ{f htò htßÞ [÷tðe þf‚tu ™Úte, ‚u{ †e-…wÁ»ttu{tk rðãt ‚Útt ƒ¤™e WL™r‚
rð™t Ëw¾™e ð]rØ (ÚtE þf‚e) ™Úte. (9)
◊Ê ŸÊfi •ÇŸ ‚ÅÿÊ Á¬òÿÓÊÁáÊ ¬˝ ◊fiÁ·¸cΔUÊ •Á÷ ÁflŒÈc∑§Áfl— ‚Ÿ˜–
Ÿ÷Ê Ÿ M§¬¢ ¡fiÁ⁄U◊Ê Á◊fiŸÊÁà ¬ÈÆ⁄UÊ ÃSÿÊfi •Á÷‡ÊfiSÃ⁄UœËfiÁ„H§10H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ë{M‚ rðãt«t rðît™T ! …çÚ}ææ-M‚wr‚™u ÞtuøÞ ÜUç±:-…qýo rðãt™u ç±Îé:-
òýfth ¨Ýì-ÚtE™u yt… Ý|ææïMТ Ý-su ytftþ Ëðo Y…ðt¤t …ŒtÚttuo™u ™tþ™t Ë{Þu …tu‚t™t{tk
„w fhe ÷u Au, (Ë{tðe ÷u Au,) ‚u{ Ý:-y{tht ÐéÚæ-«t[e™ çÐ~²æç‡æ-r…‚t ytrŒÚte [tÕÞt
ytð‚t ¨w²æ-r{ºt‚t ytrŒ f{tuo™u }ææç|æ + Ðí + }æ<¯Ææ:-™ü fhtu ™rn; y™u „S²æ-‚u ¥ç|æàæS„ï:-
318
™tþ™u ¥{èçã-ËBÞfT M{hý ht¾tu yu he‚u ÚtE™u su Ëw¾™u ç}æÝæç„-™ü fhu Au, ‚uytu™u Œqh fhtu. (10)
¼tðtÚto : su{ Y…ðt™ …ŒtÚto Ëqû{ yðMÚtt™u «t ÚtE™u yL‚rhût{tk yá~Þ ÚtE òÞ Au-
Œu¾t‚t ™Úte, ‚u{ y{the r{ºt‚tytu ™tþ …t{u ™rn, suÚte y{u Ëðuo Ëðo «fth™t rðhtuÄ™tu íÞt„
318 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhe™u …hM…h r{ºt ƒ™e™u ËŒt Ëw¾e hne þfeyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼tæÞût, †e, …wÁ»t y™u rðãw‚T rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte
yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (71)
Ëqõ‚-72
ÁŸ ∑§Ê√ÿÊfi flœ‚— ‡ÊEfiÃS∑§„¸SÃ ŒœÊfiŸÊ Ÿÿ¸ÓÊ ¬ÈÆM§ÁáÊfi–
•ÁÇŸ÷ȸӮflº˝Áÿ¬ÃËfi ⁄UÿËáÊÊ¢ ‚òÊÊ øfi∑˝§ÊáÊÊ •◊ÎÃÊfiÁŸ ÁflEÊfiH§1H
…ŒtÚto : su ¥çxÝ:-yÂø™ Ë{t™ rðît™T {™w»Þ ±ï{¨:-Ë{M‚ rðãtytu™u Äthý y™u rðÄt™
fh™th àæE„:-y™trŒ MðY… …h{uïh™t ËkƒkÄÚte «ftrþ‚ ÚtÞu÷ ÐéLç‡æ-ƒnws ¨~ææ-ËíÞ yÚto™t
«ftþ fh™th ‚Útt ¥}æë„æçÝ-{tuût ËwÄe yÚttuo™u «t fh™th ç±Eæ-Ëðo ݲæü-{™w»Þtu™u Ëw¾ Útðt™t
nu‚w ÜUæòæ-Ëðo¿t r™Š{‚ ðuŒtu™t M‚tuºt Au, ‚u™u ãS„ï-ntÚt{tk «íÞût …ŒtÚto™e Ë{t™ Î{æÝ:-Äthý
fhe™u ‚Útt rðãt «ftþ™u ™ÜíUæ‡æ:-fhe™u Ä{to[hý™u çÝ ÜU:-r™ùÞ fhe™u rËØ fhu Au, ‚u Ú²è‡ææ}æì-
rðãt, [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™™wk Úç²Ðç„:-…t÷™ fh™th ©e…r‚ |æ鱄ì-ƒ™u Au. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! y™L‚ ËíÞrðãt Þwõ‚ y™trŒ Ëðo¿t …h{uïh™u ‚{tht rn‚™u {txu
…tu‚t™e rðãtÚte …qýo y™trŒY… ðuŒtu™u «ftrþ‚ fhu÷ Au. ‚u™wk yæÞÞ™ y™u yæÞt…™Úte ÄtŠ{f
rðît™ ƒ™e™u ‚{u Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût™u rËØ fhtu. (1)
•S◊ flà‚¢ ¬Á⁄U ·ãâ Ÿ ÁflfiãŒÁãŸë¿ãÃÊ ÁflEfi •◊ÎÃÊ •◊Ífi⁄UÊ—–
üÊ◊ÿÈflfi— ¬Œ√ÿÊfi Áœÿ¢œÊSÃSÕÈ— ¬Œ ¬fi⁄◊ øÊfl¸ÇŸ—H§2H
…ŒtÚto : su ç±Eï-Ëðo ¥}æë„æ:-Wí…r¥t-{]íÞw hrn‚ y™trŒ ¥}æêÚæ:-{qZ‚trŒ Œtu»thrn‚ Ÿæ}æ²é±:-
©{Úte Þwõ‚ ÐÎò:-Ëw¾tu™u «t ç{²‹{æ: ƒwrØ y™u f{o™u Äthý fh™th §ÓÀ‹„:-©Øt¤w ƒ™e™u
{™w»Þ ¥S}æï-y{™u ±y¨}æì-…wºt Ë{t™ Ëw¾tu{tk r™ðtË fhtð‚e «rËØ [thuÞ ðuŒtu™e Þwõ‚ ðtýe™t
¨‹„}æì-ð‚o{t™™u ÐçÚ籋ÎÝì-«t fhu Au, ‚uytu ¥xÝï: + ™æL-©uc su{ ntuÞ ‚u{ …h{tí{t™t
ÐÚ}æï-Ëðtuoíf]ü ÐÎï-«t Útðt ÞtuøÞ Ëw¾Y…e {tuût…Œ{tk „Sƒé:-ÂMÚt‚ ÚttÞ Au; y™u suytu òý‚t
™Úte, ‚uytu ‚u ƒúñ…Œ™u «t Út‚t ™Úte. (2)
¼tðtÚto : Ëðo Sðtu y™trŒ Au, ‚u{tk su {™w»Þ-ŒunÄthe (Sðtu) Au, ‚u™u Eïh W…Œuþ fhu
Au, fu-nu {™w»Þtu ! ‚{u Ëðo ðuŒtu™t yæÞÞ™ y™u yæÞt…™Úte y¿tt™Úte hrn‚ y™u ¿tt™ðt™
‚Útt …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u Ëw¾e ƒ™tu. ðuŒtÚto-¿tt™ rð™t ftuE …ý {™w»Þ Ë{M‚ rðãtytu™u «t fhe
þf‚tu ™Úte, ‚uÚte ‚{u ðuŒrðãt™e Ëthe he‚u ð]rØ-WL™r‚ fhtu. (2)

ÉøðuŒ¼t»Þ 319
 ÁÃdÊ ÿŒfiÇŸ ‡Ê⁄UŒSàflÊÁ◊ë¿È®Áø¥®fi ÉÊÎÆÃŸ ‡ÊÈøfiÿ— ‚¬ÿʸŸ˜–
ŸÊ◊ÊfiÁŸ ÁøgÁœ⁄U ÿÁôÊÿÊãÿ‚ÍfiŒÿãà Ããfl1>— ‚È¡ÊfiÃÊ—H§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðî™T ! ²„ì-su àæ陲:-…rðºt ¨é…æ„æ:-rðãt, r¢Þtytu{tk W¥t{ fwþ¤‚tÚte
«rËØ {™w»Þ àæéç™}æì-…rðºt y±æ}æì-‚™u ç„d:-ºtý àæÚÎ:-}‚wðt¤t ËkðíËhtu™wk ¨Ð²æüÝì-Ëuð™ fhu,
‚u §„ì-s ²ç¿æ²æçÝ-f{o, W…tË™t y™u ¿tt™™u rËØ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth Ýæ}ææçÝ-yÚto ¿tt™ Ërn‚
Ëk¿ttytu™u Îç{Úï-Äthý fhu 癄ì-y™u Íæë„ïÝ-½]‚ y™u s¤™e ËtÚtu „‹±:-þhehtu™u …ý ¥¨êβ‹„-
[÷tðu. (3)
¼tðtÚto : ftuE …ý ({™w»Þ) ðuŒ™u ¼ÛÞt rð™t rðãt™u «t fhe þf‚tu ™Úte. (rðît™ ƒ™e
þf‚tu ™Úte.) ‚Útt rðãt rð™t {™w»Þ sL{™e ËV¤‚t y™u …rðºt‚t «t Út‚e ™Úte, ‚uÚte Ëðo
{™w»Þtuyu «Þí™…qðof yu f{o ËŒt fhðwk òuEyu. (3)
•Ê ⁄UÊŒfi‚Ë ’ή„ÃË flÁflfiŒÊŸÊ— ¬˝ L§Áº˝ÿÊfi ¡Á÷˝⁄U ÿÁôÊÿÊfi‚—–
ÁflŒã◊ÃÊ¸®fi Ÿ◊ÁœfiÃÊ ÁøÁ∑§àflÊŸÁÇŸ¢ ¬Œ ¬fi®⁄U®R◊ Ãfi|SÕflÊ¢‚fi◊˜H§4H
…ŒtÚto : su LçÎí²æ-su Œwü þºtwytu™u hztð™th™t ËkƒkÄe ±ïç±ÎæÝæ:-yíÞk‚ ¿tt™Þwõ‚ ²ç¿æ²æ¨:-
Þ¿t™e rËrØ fh™th rðît™s™tu Ïæëã„è-{nt™ ÚæïΨè-¼qr{, htßÞ y™u rðãt™t «ftþ™u ¥æ…ç|æíÚï-
Äthý, …tu»tý fhu Au y™u Ë{„ú rðãtytu™u òýu Au, ‚uytu™t rð¿tt™™u «t fhe™u su ç™çÜUy±æÝì-
¿tt™ðt™ Ýï}æç{„æ-«t …ŒtÚttuo™u Äthý fh™th }æœæü:-{™w»Þ ÐÚ}æï-Ëðtuoíf]ü ÐÎï-«t fhðt
ÞtuøÞ {tuût…Œ{tk „çSƒ±æ¢¨}æì-ÂMÚt‚ ÚtE™u ¥çxÝ}æì-…h{uïh™u Ðíç±Î„ì- òýu Au, ‚u s Ëw¾
¼tu„ðu Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ðuŒ¿tt‚tÚte W¥t{ r™Þ{…qðof ðuŒrðãt «t fhe™u, rðît™ ƒ™e™u ‚Útt
…h{uïh™u y™u ‚u™e h[™t™u òýe™u yLÞtu™u rðãt r™hk‚h yt…ðe òuEyu. (4)
‚¢¡ÊŸÊŸÊ ©U¬fi ‚ËŒãŸÁ÷ôÊÈ ¬àŸËfiflãÃÊ Ÿ◊Sÿ¯ Ÿ◊SÿŸ˜–
Á⁄UÁ⁄UÄflÊ¢‚fiSÃãflfi— ∑Χáflà SflÊ— ‚πÊ ‚ÅÿÈfiÁŸ¸Á◊Á· ⁄UˇÊfi◊ÊáÊÊ—H§5H
…ŒtÚto : su ¨¢…æÝæÝæ:-Ëthe he‚u òýe™u ÐyÝ豋„:-«þkrË‚ rðãtÞwõ‚ Þ¿ttu™u òý™the †eytu
Ërn‚ Úÿæ}ææ‡ææ:-Ä{o y™u rðãt™e hûtt fhe™u rðît™s™tu çÚçڱ梨:-rðþu»t fhe™u …t…tuÚte …]ÚtfT
¥ç|æ¿æé-suðtytu™e ©Ð¨èÎÝì-ËL{w¾ Ë{e… 320 ƒuËðt òýu Au ‚Útt Ý|æS²}æì-™{Mfth fhðt ÞtuøÞ
…h{uïh y™u yæÞt…f rðît™™tu Ý}æS²Ýì-Ëífth fhu Au y™u çÝç}æç¯-yrÄf rðãt ntuðtÚte M…ÄtoÞwõ‚
r™hk‚h ÔÞðnth{tk «r‚ûtý{tk ¨w²é:-r{ºt™t ¨¶æ-r{ºt™e Ë{t™ S±æ:-…tu‚t™t „‹±:-þhehtu™u
320 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÜëU‡±„-ƒ÷ðt™ y™u htu„hrn‚ fhu Au, ‚u {™w»Þ ¼tøÞþt¤e ntuÞ Au. (5)
¼tðtÚto : Eïh y™u rðît™tu™t Ëífth rð™t ftuE™u …ý rðãtsLÞ Ëw¾ {¤e þf‚wk ™Úte,
‚uÚte Ëífth fhðt ÞtuøÞ™tu Ëífth ËŒt fhðtu òuEyu. (5)
ÁòÊ— ‚åà ÿŒ˜ ªÈsÊfiÁŸ àfl ßଌÊÁflfiŒÁãŸÁ„fiÃÊ ÿÁôÊÿÊfi‚—–
Ã÷Ëfi ⁄UˇÊãÃ •◊Îï ‚¡Ê·Êfi— ¬‡ÊÍ°pfi SÕÊÃÏ°p⁄UÕ¯ ø ¬ÊÁ„H§6H
…ŒtÚto : nu rðît™ {™w»Þtu ! su{ y±ï-ftuE ²ç¿æ²æ¨:-Þ¿t™u rËØ fh™th rðît™ ²„ì-su çÝçã„æ-
MÚttr…‚ rðãtrŒ Ä™ Y… xæésæçÝ-„w y™u Ëðo he‚u Mðefth fh™th ÐÎæ-«t Útðt ÞtuøÞ ¨Œ„-
Ët‚ yÚtto‚T [th ðuŒtu y™u ºtý-r¢Þt ftiþÕÞ, rð¿tt™ y™u …wÁ»ttÚttuo™u ç~æ:-©ðý, {™™ y™u
rð[th fhðtÚte ¥ç±‹ÎÝì-«t fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ‚u™u «t fhtu.
nu rs¿ttËw Ëßs™ ! su{ ¨…æï¯æ:-Ë{t™ «er‚™wk Ëuð™ fh™th „ïç|æ:-‚uytuÚte ¥}æë„}æì-Ä{o,
yÚto, ft{ y™u {tuûtY…e Ëw¾ ÐàæêÝì-…þwytu™e Ë{t™ {q¾o‚tÞwõ‚ {™w»Þ y™u …þw ytrŒ ™-
‚Útt ™tufh ytrŒ Sƒæ„ëÝì-¼qr{ ytrŒ MÚttðh ™-y™u htßÞ, hí™trŒ Ëk…r¥t ™Úƒ}æì-{™w»Þ ytrŒ
sk„{ ™-y™u †e-…wºt ytrŒ™e Úÿæ‹„ï-hûtt fhu Au, ‚u{ yu™e ‚wk §„ì-…ý Ðæçã-hûtt fh. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™wk y™wfhý fhðwk òuEyu {q¾toytu™wk ™rn. su{ Ëí…wÁ»t ftÞtuo{tk
«ð]¥t ÚttÞ Au y™u Œwü f{tuo™tu íÞt„ fhu Au, ‚u{ Ëk…qýo ÔÞðnth fhðtu òuEyu. (6)
ÁflmÊ° •fiÇŸ flÿÈŸÊfiÁŸ ÁˇÊÃËŸÊ¢ √ÿÊfiŸÈÆ·Ä¿ÈÆ L§œÊfi ¡Ëfl‚fi œÊ—–
•ãÃÁfl¸mÊ° •äflfiŸÊ ŒflÿÊŸÊŸÃfiãº˝Ê ŒÍÆÃÊ •fi÷flÊ „Áflflʸ≈˜H§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ë{M‚ Ëw¾ «t fhtð™th s„Œeïh su fthýu ¥‹„<±mæÝì-yL‚:fhý™t
Ëðo ÔÞðnthtu™u ‚Útt ç±mæÝì-ƒtñ ftÞtuo™u òý™th ¥„‹Îí:-yt¤Ëhrn‚ ãç±±æüÅì-rð¿tt™ ytrŒ
«t fhtð™th yt… çÿæ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™t ±²éÝæçÝ-rð¿tt™tu™u …豨ï-Sð™™u {txu àæéL{:-«tÂ
fhðt ÞtuøÞ Ëw¾tu™u ¥æÝé¯ÜUì-y™wfq¤‚t…qðof ç±{æ:-rðrðÄ «fthÚte Äthý fhtu Atu. ðuŒ îtht Îï±²æÝæÝì-
rðît™tu™t „{™t„{™™tk ¥Š±Ý:-{t„tuo™wk Îê„:-rð¿tt™ fhtð™th ¥|æ±:-ƒ™tu Atu, suÚte y{u yt…™tu
Ëífth yð~Þ fheyu. (7)
¼tðtÚto : su «tÚto™t fhu÷ y™u Ëuð™ fhu÷ …h{uïh yÚtðt rðît™ Ä{oÞwõ‚ {t„o™u ‚Útt
rð¿tt™™u ƒ‚tðe™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u™wk Ëuð™ fu{ ™ fhðwk òuEyu ? (7)
SflÊäÿÊfi ÁŒfl •Ê ‚åà ÿuË ⁄UÊÿÊ ŒÈ⁄UÊ √ÿÎfiÃôÊÊ •fi¡ÊŸŸ˜–
ÁflŒŒ˜ ª√ÿ¯ ‚⁄U◊Êfi ºÎÆ…◊ÍÆflZ ÿŸÊ ŸÈ ∑¢§ ◊ÊŸÈfi·Ë ÷Ê¡fiÃ Áfl≈˜H§8H
ÉøðuŒ¼t»Þ 321
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu su{-su{ S±æŠ²:-Ëðo™t fÕÞtý™u ÞÚttð‚T rð[th™th «„¿ææ:-ËíÞ™t ¿tt‚t
²ïÝ-su …wÁ»ttÚtoÚte ²uè:-{nt™ ¨Œ„-Ë ËkÏÞtðt¤t çα:-ËqÞo™e Ë{t™ rðãt Úæ²:-Ëðtuoíf]ü
Ä™™t ÎêÚ:-«ðuþ MÚtt™tu™u ò…æÝÝ-òýu Au ‚Útt ¨Ú}ææ-ƒtuÄ Ë{t™ fh™the }ææÝé¯è-{™w»Þtu™e
ç±Åì-«ò öÉ}æì-áZ-r™ù÷ ª±ü}æì-Œtu»ttu™tu ™tþ xæò}æì-…þw y™u RrLÿÞtu™tu rn‚fthf Ëw¾™u Ýé-
þe½ú ç±Î„ì-«t ÚttÞ Au, ‚u{ yu f{o™wk ËŒt Ëuð™ fhtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu-‚uytu suðe rðãt MðÞk «t fhu, ‚uðe Ëðo™u r™»f…x‚tÚte
ËŒt «Œt™ fhu, suÚte {™w»Þtu Ëðo Ëw¾tu™u «t fhe þfu. (8)
•Ê ÿ ÁflEÊfi Sfl¬àÿÊÁŸfi ÃSÕÈ— ∑ΧfiáflÊŸÊ‚Êfi •◊ÎÃàflÊÿfi ªÊÃÈ◊˜–
◊qÊ ◊„|jfi— ¬ÎÁÕflË Áfl ÃfiSÕ ◊ÊÃÊ ¬ÈÆòÊÒ⁄UÁŒfiÁÜʸÿfi‚ fl—H§9H
…ŒtÚto : su{ ²ï-su ¥}æë„y±æ²-{tuûttrŒ Ëw¾™u {txu xææ„é}æì-¼qr{™e Ë{t™ ƒtuÄ Ë{qn™u
ÜëU‡±æÝæ¨:-rËØ fhe™u rðît™s™ }æãçj:-yíÞk‚ Ëw¾fthf „wýtu™e ËtÚtu ç±Eæ-Ëðo S±Ðy²æçÝ-
W¥t{ rþûttÞwõ‚ …wºttrŒ™u }æqæ-{nt™ „wýtuÚte {沨ï-Äthý™u {txu Ðë烱è-¼qr{™e Ë{t™ Ðé~æñ:-
…wºttu™e ËtÚtu }ææ„æ-{t‚t™e Ë{t™ ¥çÎç„:-«ftþMðY… ËqÞo MÚtq÷ …ŒtÚttuo{tk ±ï:-ÔÞt fh™th
…ûte™e Ë{t™ ¥æ„Sƒé:-ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, ‚u{ nwk yu f{o™wk 籄Sƒï-rðþu»t fhe™u „úný fhwk Awk. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™e Ë{t™ …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u Ëwrþûtt y™u rðãtÚte Þwõ‚ fhe™u
Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût™u «t fhðt òuEyu. (9)
•Áœ ÁüÊÿ¢ ÁŸ ŒfiœÈƇøÊLfi§◊|S◊|ãŒflÊ ÿŒˇÊË •◊ÎÃÊ •∑Îfi§áflŸ˜–
•œ ˇÊ⁄U|ãà Á‚ãœfiflÊ Ÿ ‚ÎÆc≈UÊ— ¬˝ ŸËøËfi⁄UÇŸ •Lfi§·Ë⁄U¡ÊŸŸ˜H§10H
…ŒtÚto : su{ ²„ì-su ¥}æë„æ:-sL{-{hýhrn‚ {tuût™u «t rðît™tu ¥çS}æÝì-yt ÷tuf{tk çŸæ²}æì-
rðãt y™u htßÞ™t yiïÞo™e þtu¼t™u ¥ç{çÝÎ{é:-yrÄf Äthý ™æL}æì-©uc ÔÞðnth çα:-«ftþ
y™u rð¿tt™Úte ¥ÿæè-ƒnth-ykŒh òuðt™e rðãt™u ¥ÜëU‡±Ýì-rËØ fhe™u ¨ëcÅæ:-Wí…L™ fhu÷e 程{±:-
™Œeytu™e Ý-Ë{t™ ¥{-y™L‚h Ëw¾tu™u ÿæÚç‹„-yt…u Au. Ýè™è:-r™hk‚h Ëuð™ fh™th ‚Útt ¥L¯è:-
«¼t‚™e Ë{t™ Ë{M‚ Ëw¾ «t fhtð™the rðãt y™u r¢Þt™u Ðíæ…æÝÝì-ËBÞfT òýu Au, ‚u{
nu ¥xÝï-rðît™ {™w»Þ ‚wk …ý ÞÚttþÂõ‚ Ëðo ftÞtuo™u rËØ fh. (10)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ÞÚttÞtuøÞ he‚u rðît™tu™wk yt[hý y…™tytu, {q¾toytu™wk ™rn.
su{ ™Œeytu Ëw¾ Wí…L™ fhu Au, ‚u{ ‚{u Ëðo™u {txu Ëðo Ëw¾ Wí…L™ fhtu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh y™u 322 rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (72)
Ëqõ‚-73
322 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ⁄U®RÁÿŸ¸ ÿ— Á¬fiÃÎÁflûÊÊ flfiÿÊœÊ— ‚ÈƬ˝áÊËfiÁÃÁ‡ø|Ä∑§ÃÈ·Ê Ÿ ‡ÊÊ‚Èfi—–
SÿÊŸ‡ÊË⁄UÁÃfiÁÕŸ¸ ¬˝ËfiáÊÊŸÊ „ÊÃfifl ‚kfi ÁflœÃÊ Áfl ÃÊfi⁄UËØH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²:-su rðît™T çЄë籜æ:-r…‚t, r…‚t{n ytrŒ yæÞt…ftuÚte «‚e‚
rðãtÞwõ‚ ÚtÞt Úç²:-Ä™Ë{qn™e Ý-Ë{t™ ±²æï{æ:-Sð™™u Äthý fh™th ¨éÐí‡æèç„:-©uc ™er‚Þwõ‚
‚Útt ç™çÜU„é¯é:-©uc rðãtÞwõ‚ àææ¨é:-W…Œuþf {™w»Þ™e Ý-Ë{t™ S²æïÝàæè:-rðãt, Ä{o y™u …wÁ»ttÚto
Þwõ‚ Ëw¾{tk Ëqðt Ðíè‡ææÝ:-«ËL™ ‚Útt ¥ç„çƒ:-{ntrðît™, ¼ú{ý y™u W…Œuþ fh™th, …htu…fthe
{™w»Þ™e Ý-Ë{t™ ç±{„:-y™u Ëðo ÔÞðnthtu™wk rðÄt™ fhu Au. ‚u™t ãæï„ï±-ytŒt™-«Œt™ðt¤t
¨Îì}æ-½h™e Ë{t™ rðã{t™ þheh™wk 籄æÚè„ì-Ëuð™ y™u ‚u™tÚte W…fth ÷E™u Ëðo™u yt…u Au,
‚uytu™wk r™íÞ Ëuð™ y™u ‚u™tÚte …htu…fth fhtÔÞt fhtu. (1)
¼tðtÚto : rðãt™e «tÂÂ, Ä{o™wk y™wct™, rðît™tu™e Ëk„r‚ y™u W¥t{ rð[thtu rð™t ftuE
{™w»Þ™u rðãt y™u Ëwrþûtt™tu Ëtûttífth ‚Útt rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo™wk rðþu»t ¿tt™ Út‚wk ™Úte y™u
r™íÞ ¼ú{ýþe÷ rðît™ yr‚rÚtytu (= ËkLÞtËeytu)™t W…Œuþ rð™t ftuE ¼ú{hrn‚ ÚtE þf‚tu
™Úte. ‚uÚte yuðt ftÞtuo ËŒt fhðt òuEyu. (1)
ŒflÊ Ÿ ÿ— ‚fiÁflÃÊ ‚àÿ◊fiã◊Ê ∑˝§àflÊfi ÁŸ¬ÊÁÃfi flÎÆ¡ŸÊfiÁŸ ÁflEÊfi–
¬ÈÆL§¬˝‡ÊSÃÊ •◊Á߸ ‚àÿ •Êà◊fl ‡ÊflÊfi ÁŒÁœ·ÊƒÿÊ ÷ÍØH§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²:-su ¨ç±„æ-ËqÞo Îï±:-rŒÔÞ„wý™e Ý-Ë{t™ ¨y²}æ‹}ææ-ËíÞ™u
sýtð™th y™u òýfth rðît™ ÜíUy±æ-ƒwrØ y™u f{oÚte ç±Eæ-Ëðo ±ë…ÝæçÝ-ƒ÷™e çÝÐæç„-hûtt
fhu Au. ÐéLÐíàæS„:-y™uf{tk yr‚ ©uc ¥}æç„:-W¥t{ MðY…™e Ý-Ë{t™ ¨y²:-yrð™tþe MðY…
çÎç{¯æIJæ:-Äthý y™u …tu»tý fh™th ¥æy}æï±-ytí{t™e Ë{t™ àæï±:-Ëw¾ MðY… yæÞt…f y™u
W…Œuþf |æê„ì-Au, ‚u™wk Ëuð™ fhe™u rðãt™e WL™r‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht rðît™tu™t Ëk„ rð™t ËíÞrðãt, ƒ÷, Ëw¾, y™u ËtiLŒÞo «t fhe
þft‚t ™Úte, ‚uÚte yu (rðît™tu)™e r™íÞ Ëuðt fhðe òuEyu. (2)
ŒflÊ Ÿ ÿ— ¬ÎfiÁÕflË¥ ÁflEœÊfiÿÊ ©U¬ˇÊÁÃfi Á„ÃÁ◊fiòÊÊ Ÿ ⁄UÊ¡Êfi–
¬ÈÆ®⁄U®R— ‚Œfi— ‡Êê◊¸‚ŒÊ Ÿ flË⁄UÊ •fiŸfllÊ ¬ÁÃfi¡Èc≈®fl ŸÊ⁄UËfiH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²:-su Îï±:-W¥t{ Ëw¾tu™t «Œt‚t …h{uïh y™u rðît™ Ðë烱è}æì-
¼qr{™e Ë{t™ ç±E{æ²æ:-rðï™u Äthý fh™th çã„ç}æ~æ:-r{ºttu™u Äthý fhe™u Úæ…æ-˼t ytrŒ™t
yæÞût™e Ý-Ë{t™ ©Ðÿæïç„-òýu Au y™u r™ðtË fhu Au ‚Útt ÐéÚ: ¨Î:-«Út{ þºtwytu™u {th™th
y™u ÞwØ™u òý™th àæ}æü¨Î:-Ëw¾{tk ÂMÚth Út™th y™u ±èÚæ:-ÞwØ{tk þºtwytu™u VUf™th™e Ý-Ë{t™
ÉøðuŒ¼t»Þ 323
‚Útt ¥Ý±læ-rðãt, ËtikŒÞo ytrŒ þw¼„wýÞwõ‚ ÝæÚè-™h™e †e Ðç„…écÅï±-su …r‚™e Ëuðt fh™the
‚u™e Ë{t™ Ëw¾tu{tk r™ðtË fhu Au, ‚u™wk ËŒt Ëuð™ fhtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu …h{uïh y™u rðît™tu™e ËtÚtu «ð]¥t ÚtÞt rð™t Ë{M‚ ƒ¤ y™u Ëw¾ «tÂ
fhe þf‚t ™Úte. ‚uÚte yu ƒL™u™e ËtÚtu ËŒt «u{ ht¾u. (3)
â àflÊ Ÿ⁄UÊ Œ◊ •Ê ÁŸàÿfiÁ◊h◊ÇŸ‚øfiãà ÁˇÊÁ÷Èfi œ˝ÈÆflÊ‚Èfi–
•Áœfi lÈÆ꟢ ÁŸ ŒfiœÈÆ÷͸ÿ¸®fi|S◊ã÷flÊfi ÁflEÊÿÈfiœ¸L§áÊÊfi ⁄UÿËáÊÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™ fhtð™th rðît™ ! Ú²è‡ææ}æì-rðãt y™u Ë{M‚ …]ÂÚð™tk htßÞ™u rËØ
fhu÷ Ä™™u {L‡æ:-Äthý fh™th ç±Eæ²é:-Ëk…qýo Sð™Þwõ‚ yt… ¥çS}æÝì-yt {™w»ÞsL{ y™u
s„‚{tk ËntÞfthe |æ±-Úttytu. su |æêçÚ-rð…w÷ lé}Ý}æì-rðãt «ftþY…e Ä™ y™u feŠ‚™u Äthý
fhtu Atu, „}æì-‚u çÝy²}æì-r™hk‚h §h}æì-«Œe y±æ-yt…™u {íé±æ¨é-áZ çÿæ焯é-¼qr{{tk su ÝÚ:-™Þ™
fh™th Ëðo {™w»Þ ¥ç{çÝÎ{é:-Äthý fhu y™u Î}æï-þtÂL‚Þwõ‚ ½h{tk ¥æ¨™‹„-fhu, ‚u™wk r™íÞ
Ëuð™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su …h{uïhu yt ËkËth{tk y™uf …ŒtÚttuo h[u÷t Au y™u su rðît™
îtht òýe þftÞ Au, ‚u™wk rð¿tt™ y™u W…tË™t ‚Útt Ëk„r‚Úte Ët[wk Ëw¾ «t ÚttÞ Au, ‚u{
‚{u òýtu. (4)
Áfl ¬ÎˇÊÊfi •ÇŸ ◊ÉÊflÊfiŸÊ •‡ÿÈÆÁfl¸ ‚ÍÆ⁄UÿÊ ŒŒfiÃÊ ÁflE◊ÊÿÈfi—–
‚Ÿ◊ flÊ¡¯ ‚Á◊ÕcflÿÊ¸ ÷ʪ¢ Œfl·ÈÆ üÊflfi‚ ŒœÊfiŸÊ—H§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëw¾MðY… rðît™ yt…™t W…ŒuþÚte su{ ¥²ü:-Mðt{e y™u ði~Þ |ææxæ}æì-
Ëuð™eÞ …ŒtÚttuo™e Ë{t™ }æÍæ±æÝ:-ËífthÞwõ‚ Ä™ðt™ Î΄:-Œt™þe÷ ¨êÚ²:-{uÄtðes™ ¨ç}æƒï¯é-
Ëk„út{tu ‚Útt Îï±ï¯é-rðît™ y™u rŒÔÞ „wýtu{tk ±æ…}æì-rð¿tt™™u Î{æÝæ:-Äthý fhe™u Ÿæ±¨ï-©ðý
fhðt ÞtuøÞ feŠ‚™u {txu Ðëÿæ:-yíÞw¥t{ yL™ y™u ç±E}æì-Ëk…qýo ¥æ²é:-Sð™™u òà²é:-rðþu»t
fhe™u ¼tu„ðu y™u 籨Ýï}æ-rðþu»t fhe™u Ëuð™ fhu, ‚u{ y{u …ý fÞto fheyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht Eïh y™u rðît™tu™e ËntÞ‚t ‚Útt …wÁ»ttÚtoÚte Ë{M‚ Ëw¾ «tÂ
fhe þftÞ Au, yLÞ he‚u ™rn. (5)
´§ÃSÿ Á„ œŸflÊfi flÊfl‡ÊÊŸÊ— S◊ŒÍfiäŸË— ¬Ë¬ÿfiãà lÈ÷fiÄÃÊ—–
¬⁄UÊflÃfi— ‚È◊Áâ Á÷ˇÊfi◊ÊáÊÊ 324
Áfl Á‚ãœfifl— ‚◊ÿÊfi ‚dÈÆ⁄UÁº˝fi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ±æ±àææÝæ:-yíÞk‚ þtu¼tÞ{t™ S}æÎê{è:-…w»f¤ ŒqÄ Œu™the
{ïݱ:-„tÞtu Ðèв‹„-ŒqÄ ytrŒÚte ð]rØ fhu Au, su{ lé|æv„æ:-«ftþ™t rðr¼L™ rfhýtu ÐÚ汄:-
324 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Œqh ŒuþÚte ¥çÎí}æì-{u½™u ¨}æ²æ-Ë{Þ …h ðhËtðu Au, 程{±:-™Œeytu ¨dé:-ðnu Au, ‚u{ ‚{u
¨é}æç„}æì-©uc rð¿tt™™u ç|æÿæ}ææ‡ææ:-rs¿ttËtÚte ç±-rðþu»t‚: òýe™u yLÞ {™w»Þtu™u {txu rðãt y™u
Ëwrþûtt…qðof «„S² çã-{u½Úte Wí…L™ s¤™e Ë{t™ ËíÞ™e s ð»tto fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ yÂø™Úte ËBÞfT þwØ fhu÷ s¤ þÂõ‚ŒtÞf ƒ™e™u rð¿tt™tuí…tŒf ƒ™e òÞ
Au, ‚u{ ÄtŠ{f rðît™ ƒ™u. (6)
àfl •fiÇŸ ‚È◊Áâ Á÷ˇÊfi◊ÊáÊÊ ÁŒÁfl üÊflÊfi ŒÁœ⁄U ÿÁôÊÿÊfi‚—–
ŸÄÃÊfi ø ø∑˝È§L§·‚Ê ÁflMfi§¬ ∑ÎƧcáÊ¢ ø flá¸ÓÊ◊L§áÊ¢ ø ‚¢ œÈfi—H§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™ yæÞt…f ! su çÎç±-«ftþMðY… y±ï-yt…™e Ë{e… hnu÷ ç|æÿæ}ææ‡ææ:-
rðãtytu™e s r¼ûtt fh™th ²ç¿æ²æ¨:-yæÞÞ™ Y… f{o [‚wh rðît™s™ ¨é}æç„}æì-©uc ƒwrØ™u
Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚Útt Ÿæ±:-©ðý y™u yL™™u ¨¢{é:-Äthý fhu Au; Ýv„æ-htrºt ™-y™u ©¯¨æ-
rŒðË™e ËtÚtu ÜëUc‡æ}æì-~Þt{ ¥L‡æ}æì-÷t÷ ±‡æü}æì-ðýo™u ™-‚Útt ‚u™tÚte swŒt ðýtuoÚte Þwõ‚ …ŒtÚttuo™u
Äthý fhu Au, ™-y™u ç±MÐï-rðÁØ Y…™wk rð¿tt™ ™ÜíéU:-fhu Au, ‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : …h{uïh™e Ë]rü™t rðþu»t ¿tt™ rð™t ftuE…ý {™w»Þ …qýo rðît™ ƒ™e þf‚tu ™Úte.
su{ htrºt y™u rŒðË rðhwØ Y…ðt¤t Au, ‚u{ ËtÄBÞo-y™wfq¤ y™u ðiÄBÞo-rðÁØ™t rð[th îtht
Ëðo …ŒtÚttuo™u (Ëðos™) òýe ÷u. (W…Þtu„{tk ÷u.) (7)
ÿÊŸ ⁄Êÿ ◊ûÊʸãà‚È·ÍfiŒÊ •ÇŸ Ã SÿÊfi◊ ◊ÉÊflÊfiŸÊ flÿ¢ øfi–
¿Êÿfl ÁflE¢ ÷ÈflfiŸ¢ Á‚‚ˇÿʬÁ¬˝flÊŸ˝ÊŒfi‚Ë •ãÃÁ⁄UfiˇÊ◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-s„Œeïh ! su yt… ²æÝì-su ¨é¨êÎ:-ûtÞ y™u ð]rØ Ä{oÞwõ‚ }æy„æüÝì-{™w»Þtu™u
Úæ²ï-rðãtrŒ Ä™™u {txu 稨çÿæ-ËkÞwõ‚ fhtu Atu, „ï-‚uytu ±²}æì-y{u }æÍæ±æÝì:-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚
S²æ}æ-ÚtEyu ™-y™u su yt… Àæ²ï±-þhehtu™e AtÞt™e Ë{t™ ç±E}æì-Ë{M‚ |æé±Ý}æì-s„‚ y™u
ÚæïΨè-ytftþ, …]rÚtðe y™u ¥‹„çÚÿæ}æì-yL‚rhût™u ¥æÐçÐí±æÝì-…qýo fh™th Atu, ‚u yt…™e y{u
W…tË™t fheyu. (8)
¼tðtÚto : rðît™tuyu Rïh™e W…tË™t y™u …wÁ»ttÚto îtht MðÞk rðãt ytrŒ Ä™tuÚte Ëk…L™
ƒ™e™u Ëðo {™w»Þtu™u rðãtrŒ Ä™tuÚte Þwõ‚ fhðt òuEyu. (8)
•fl¸®fi|j⁄UÇŸ •fl¸ÓÃÊ ŸÎÁ÷ŸÏ¸ãflË⁄UÒfl˸⁄UÊãflfiŸÈÿÊ◊Ê àflÊÃÊfi—–
߸‡ÊÊŸÊ‚fi— Á¬ÃÎÁflûÊSÿfi ⁄UÊÿÊ Áfl ‚ÍÆ⁄Uÿfi— ‡ÊÃÁ„fi◊Ê ŸÊ •‡ÿÈ—H§9H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhtð™th …h{uïh ! yt…™t îtht y±æï„æ:-hrût‚ y{u
ÉøðuŒ¼t»Þ 325
¥±üç|Î:-«þkrË‚ ½tuztytuÚte ¥±ü„:-½tuztytu™u Ýëç|æ:-rðãtrŒ ©uc „wýÞwõ‚ {™w»ÞtuÚte ÝëÝì-rþûtt
Ä{oðt¤t {™w»Þtu y™u ±èÚñ:-þtiÞtorŒ Þwõ‚ þqhðehtu îtht ±èÚæÝì-þqh‚t ytrŒ „wýÞwõ‚ þqhðehtu™e
«t ±Ýé²æ}æ-Útðt {txu RåAt y™u Þt[™t fhu. yt…™e f]…tÚte çЄë籜æS²-r…‚t™tk ¼tu„ðu÷t
Úæ²:-Ä™Úte §üàææÝæ¨:-Ë{Úto Mðt{e y{u ƒ™eyu y™u ¨êÚ²:-{uÄtðe rðît™ Ý:-y{™u àæ„çã}ææ-
Ëtu nu{L‚ }‚w ËwÄe òà²é:-«t Út‚t hnu. (9)
¼tðtÚto : Eïh™t „wý, f{o y™u Mð¼tðtu™u y™wfq¤ yt[hý rð™t {™w»Þtu™u W¥t{ rðãtytu
‚Útt …ŒtÚttuo™e «t yËk¼ð Au. ‚uÚte yu f{tuo™u r™íÞ «u{Úte fhðt òuEyu. (9)
∞ÃÊ Ãfi •ÇŸ ©UøÕÊfiÁŸ flœÊ ¡Èc≈ÊfiÁŸ ‚ãÃÈÆ ◊Ÿfi‚ NUŒ øfi–
‡Ê∑§◊fi ⁄UÊÿ— ‚ÈÆœÈ⁄UÊ ÿ◊¢ Ã˘Áœ üÊflÊfi Œfl÷fiÄâ ŒœÊfiŸÊ—H§10H
…ŒtÚto : nu ±ï{:-Ëðo™t yL‚:fhý{tk hnu÷ ntuðtÚte Ëðo™u ƒwrØ«ŒÄ‚to ¥xÝï-rð¿tt™Œt‚t
s„Œeïh ! „ï-yt…™e f]…tÚte »„æ-+ ©™ƒæçÝ-ðuŒð[™ y{tht }æݨï-{™ ™-y™u NÎï-ytí{t™u
{txu …écÅæçÝ-Ëuð™ fhu÷ «er‚fthf ¨‹„é-ÚttÞ. ‚u „ï-yt…™t ËkƒkÄÚte ²}æ}æì-r™Þ{ fh™th Îï±|æv„}æì-
rðît™tuyu Ëuð™ fhu÷ Ÿæ±:-©ðý™u Î{æÝæ:-Äthý fhe™u ¨é{éÚ:-W¥t{ …ŒtÚttuo™u Äthý fh™th y{u
Úæ²:-Ä™™u «t fhðt {txu ¥ç{-àæÜïU}æ-Ë{Úto ƒ™eyu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ë{M‚ Ëw¾ «t fhe™u, Ëðo™u «t fhtððt òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, yÂø™, rð¿tt™ y™u ËqÞo™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (73)
Ëqõ‚-74
©U¬¬˝ÿãÃÊfi •äfl⁄U¢ ◊ãòʯ flÊø◊ÊÇŸÿfi– •Ê⁄U •S◊ øfi ÔÊÎáflÃH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ©ÐÐí²‹„:-Ë{e… «t Út™th y{u yu ¥S}æï-y{thtÚte ¥æÚï-Œqh
™-y™u Ë{e…{tk Ôæ뇱„ï-©ðý fhe™u ¥xݲï-…h{uïh™u {txu ¥Š±Ú}æì-®nËthrn‚ }æ‹~æ}æì-rð[th™tu
r™hk‚h ±æï™ï}æì-W…Œuþ fhu, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ƒnth y™u ykŒh ÔÞt…f ‚Útt y{thtÚte Œqh y™u Ë{e…™t Ë{M‚
ÔÞðnthtu™u òý™th …h{tí{t™u òýe™u, yÄ{oÚte zhe™u ‚Útt ËíÞ Ä{o™wk Ëuð™ fhe™u yt™krŒ‚
hnuðwk òuEyu. (1) 326
ÿ— SŸËÁ„fiÃË·È ¬ÍÆ√ÿ¸— ‚¢Ó¡Ç◊ÊŸÊ‚Èfi ∑ÎƧÁc≈®·Èfi– •⁄UfiˇÊgʇÊÈ®· ªÿfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! Ðêòü:-…qðos rðît™tuyu Ëtûttífth fhu÷ s„Œeïh ¨¢…x}ææÝæ¨é-…hM…h
326 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëk„‚ [t÷‚e SÝèçã„è¯é-M™un fh™the ÜëUçcůé-{™w»Þ ytrŒ «ò{tk Îæàæé¯ï-rðãtrŒ þw¼ „wý
yt…™th™u {txu xæ²}æì-Ä™™e ¥Úÿæ„ì-hûtt fhu Au, ‚u ¥xݲï-Eïh™u {txu ¥Š±Ú}æì-®nËthrn‚ }æ‹~æ}æì-
rð[th™u y{u ±æï™ï}æ-fneyu, ‚u{ ‚{u …ý fntu. (2)
¼tðtÚto : ..... «ò™t ftuE …ý Sð™wk ËBÞfT hûtý y™u Ëw¾ …h{uïh rð™t Út‚wk ™Úte,
‚uÚte yu (…h{uïh)™wk s Ëðuoyu ËŒt Ëuð™ (= ¼s™) fhðwk òuEyu. (2)
©Uà ’˝ÈfiflãÃÈ ¡ãÃfl ©UŒÁÇŸflθ®fiòÊ„Ê¡fiÁŸ– œŸÜ¡ÿÊ ⁄UáÊfi⁄UáÊH§3H
…ŒtÚto : su Ú‡æï Ú‡æï-ÞwØ-ÞwØ{tk {ÝT²:-Ä™Úte S‚tz™th ±ë~æãæ-{u½™tþf ËqÞo™e Ë{t™
¥çxÝ:-…h{uïh Îæàæé¯ï-rðãt, þw¼„wýtu™wk Œt™ fh™th {™w»Þ™u {txu xæ²}æì-Ä™™u ©Î…æüçÝ-Wí…L™
fhu Au …‹„±:-Ëðo {™w»Þtu ¥Š±Ú}æì-®nËthrn‚ }æ‹~æ}æì-‚u™t rð[th™tu ©„Ïæí鱋„é-…hM…h W…Œuþ
fhu. (3)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su™t yt©ÞÚte þºtwytu™t …htsÞ™t îtht …tu‚t™tu rðsÞ y™u …tu‚t™t
rðsÞ îtht htßÞ ‚Útt Ä™™e «t ÚttÞ Au, ‚u™e ‚{u r™íÞ Ëuðt fhtu. (3)
ÿSÿfi ŒÍÆÃÊ •Á‚ ˇÊÿ flÁ·fi „√ÿÊÁŸfi flËÃÿfi– ŒS◊à∑ÎƧáÊÊcÿfiäfl⁄U◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu rðît™T yt… ²S²-su {™w»Þ™t ±è„²ï-rð¿tt™™u {txu yÂø™™e Ë{t™ Îê„:-Œw:¾
™tþf ¥ç¨-Au. ÿæ²ï-½h{tk ãòæçÝ-nð™ fhðt ÞtuøÞ W¥t{ ÿÔÞ-„wý-f{tuo™u ±ïç¯-«t y™u
Wí…L™ fhu Au. ÎS}æ„ì-Œw:¾™tþf ¥Š±Ú}æì-yÂø™ntuºttrŒ nð™™e Ë{t™ rðãt, rð¿tt™™e ð]rØ
fh™th Þ¿t™e ÜëU‡ææïç¯-rËrØ fhtu Atu, ‚uytu™wk Ëðo {™w»Þtu Ëuð™ fhu. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þ îtht Eïh™e Ë{t™ rðît™ yæÞt…f ‚Útt W…Œuþf™e y™u rð¿tt™ Œt‚t™e
ft{™t-RåAt fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u fŒe Œw:¾ («tÂ) Út‚wk ™Úte. (4)
ÃÁ◊à‚Èfi®„√ÿ◊fiÁX⁄U— ‚ÈŒfifl¢ ‚fi„‚Ê ÿ„Ê– ¡ŸÊfi •Ê„È— ‚È’Á„¸·fi◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu ¥çXÚ:-yk„tu™t hËY… ¨ã¨:-ƒ¤™t ²ãæï-…wºtY… rðît™ {™w»Þ su ‚{™u rðãw‚T
™e Ë{t™ ¨éÎï±}æì-rŒÔÞ„wýtu™t Œt‚t ¨éÏæ<ã¯}æì-rð¿tt™Þwõ‚ ¨éãò}æì-©uc „wý „úný fh™th yt…™u
…Ýæ:-rðît™ ¥æãé:-fnu Au. „}æì-‚u™wk §„ì-s y{u Ëuð™ fheyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, rðît™tu{tk «rËØ rðît™Úte …ŒtÚto rðãt òýe™u ‚Útt ‚u™tu ËBÞfT «Þtu„
fhe™u ‚u™u yLÞ {™w»Þtu™u sýtððe òuEyu. (5)
•Ê ø fl„ÊfiÁ‚ ÃÊ° ß„ ŒflÊ° ©U¬ ¬˝‡ÊfiSÃÿ– „√ÿÊ ‚Èfi‡øãº˝ flËÃÿfiH§6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 327
 …ŒtÚto : nu ¨ép‹Îí-©uc yt™kŒŒtÞf rðît™ yt… §ã-yt ËkËth{tk ÐíàæS„²ï-«þkËt ™-y™u
±è„²ï-Ëw¾tu™e «t™u {txu su ãòæ-„úný h[ðt ÞtuøÞ Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýtu y™u rðît™tu™e ©Ðæ±ãæç¨-
Ë{e…{tk Ëðo he‚u «t Úttytu Atu, „æÝì-‚u yt…™u y{u «t ÚtEyu-fheyu. (6)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe {™w»Þtu …h{uïh, yt rðît™ ‚Útt yÂø™ ytrŒ™e Ëk„r‚™u {txu ‚Útt
‚u™t rð¿tt™™u {txu «þkË™eÞ …wÁ»ttÚto fh‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe …qýo rðãt™u «t fhe þf‚t ™Úte. (6)
Ÿ ÿÊLfi§¬|éŒ⁄U‡√ÿfi— oÎÆáfl ⁄UÕfiSÿ ∑§ìÊŸ– ÿŒfiÇŸ ÿÊÁ‚fi ŒÍÆàÿfi◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™™e Ë{t™ rðãtÚte «ftrþ‚ rðît™ yt… su{ ©ÐçÏÎ:-yíÞk‚ þçŒ
fh™th ¥àò:-þe½ú [t÷™th Þt™tu{tk yíÞk‚ ðu„fthf ²„ì-su yÂø™Þwõ‚ y™u ²æï:-[t÷™th
y™u [÷tð™th ÚƒS²-rð{t™trŒ Þt™ Ë{qn™e {æÞ ÂMÚth ÚtE™u Îêy²}æì-Œq‚™e Ë{t™ …tu‚t™t
f{o™u ²æç¨-«t ÚttÞ Au, nwk ‚u yÂø™™e Ë{e… y™u þçŒtu™u ÜUÓ™Ý-fŒe Ý-™ Ÿæ뇱ï-Ëtk¼¤e™u
çÜU‹„é-«t Úttô Awk, ‚wk …ý ™ Ëtk¼¤e™u …hk‚w «t ÚtE þfu Au. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu rþÕ… rðãtÚte rËØ fhu÷ Þt™ y™u ÞkºttrŒ{tk yíÞk‚ „{™ fhtð™th yÂø™™e
Ë{e…MÚt þ猙e r™fx yLÞ þçŒtu™u Ëtk¼¤e þf‚t ™Úte. (7)
àflÊÃÊfi flÊÖÿOfiÿÊ˘Á÷ ¬Ífl¸®®fiS◊ÊŒ¬fi⁄U—– ¬˝ ŒÊEÊ° •fiÇŸ •SÕÊØH§8H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðãtðt™ su{ ¥O²:-þe½ú Þt™ {t„tuo™u «t fhtð™th yÂø™ ytrŒ ¥ÐÚ:-
y™u r¼L™ Œuþ ‚Útt r¼L™ rþÕ…e = fthe„h y±æï„:-yt…™t Ëk„{™u «t ÚtÞu÷ ±æ…è-«þkËt™u
ÞtuøÞ ðu„ðt™ ÎæEæÝì-Œt‚t Ðê±üS}ææ„ì-«Út{ MÚtt™Úte ¥ç|æ-ËL{w¾ ÐíæSƒæ„ì-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk [÷tð™th
ntuÞ Au, ‚u{ yLÞ {™ ytrŒ …ŒtÚttuo Au, ‚u{ ‚wk òý. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu rþÕ…rðãtÚte ƒ™tðu÷t ÞLºttu rð™t yÂø™ ðtn™tu ƒ™tðe
þft‚t ™Úte. (8)
©Uà lÈÆ◊à‚ÈÆflËÿZ®®fi ’ÎÆ„ŒfiÇŸ ÁflflÊ‚Á‚– ŒflèÿÊfi Œfl ŒÊ‡ÊÈ·fiH§9H
…ŒtÚto : nu Îï±-rŒÔÞ „wý, f{o y™u Mð¼tðÞwõ‚ ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ «¿tt =ƒwrØÚte «ftrþ‚
rðît™ ‚wk Îæàæé¯ï-yt…ðt™t Mð¼tððt¤t ftÞtuo™t yæÞût ©„-yÚtðt Îï±ï|²:-rðît™tu™u {txu lé}æ„ì-
©uc «ftþÞwõ‚ Ïæëã„ì-{nt™ ¨é±è²ü}æì-©uc …ht¢{™wk ç±±æ¨ç„-Ëuð™ fhu Au, ‚u{ y{u …ý ‚u™wk
Ëuð™ fheyu. (9)
¼tðtÚto : rðît™tu y™u Ëuðftuyu rðãt y™u …whw»ttÚto îtht ftÞtuo™t Mðt{e rðît™tuÚte {nt™
W…fth „úný fhðtu òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, rðît™328 y™u rðãw‚T yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu yt Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (74)

328 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëqõ‚-75
¡ÈÆ·Sflfi ‚¬˝ÕfiSÃ◊¢ fløÊfi Œflå‚fi⁄USÃ◊◊˜– „√ÿÊ ¡ÈuÊfiŸ •Ê‚ÁŸfiH§1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ¥æ¨çÝ-…tu‚t™t {w¾{tk ãòæ-¼tus™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u …éuæÝ:-¾t™th
yt… su rðît™tu™t ¨ÐíƒS„}æ}æì-yr‚ rðM‚thÞwõ‚ Îﱌ¨ÚS„}æ}æì-rðît™tuyu yíÞk‚ „úný fhðt
ÞtuøÞ ÔÞðnth y™u ±™:-ð[™ Au, „}æì-‚u™wk …é¯S±-Ëuð™ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu W¥t{ ¼tus™tuÚte ƒúñ[the hnu Au, ‚uytu þheh y™u ytí{t™t Ëw¾™u
«t fhu Au. (1)
•ÕÊfi Ã •ÁX⁄USÃ◊ÊÇŸfi flœSÃ◊ Á¬˝ÿ◊˜– flÊø◊ ’˝rÊfi ‚ÊŸÁ‚H§2H
…ŒtÚto : nu ¥çXÚS„}æ-Ë{M‚ rðãt™t ¿tt‚t y™u ±ï{S„}æ-yíÞk‚ Äthý fh™th ¥xÝï-rðît™T !
su{ y{u ðuŒtu™u ¼ýe™u ¥ƒ-‚Œ™L‚h „ï-‚u™u ¨æÝç¨-ËŒtÚte rðã{t™ çÐí²}æì-«er‚fthf Ïæíræ-
[thuÞ ðuŒtu™u ±æï™ï}æ-W…Þtu„ fheyu, ‚u{ ‚wk …ý fh. (2)
¼tðtÚto : W…Œuþ rð™t ftuE {™w»Þ™u Eïh rð»tÞf yÚtðt rðãw‚T ytrŒ rð»tÞf ¿tt™ Útðwk
Ëk¼ð ™Úte, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu W…Œþu fhðtu y™u Ëtk¼¤ðtu òuEyu. (2)
∑§SÃfi ¡ÊÁ◊¡¸ŸÊfiŸÊ◊ÇŸ ∑§Ê ŒÊEfiäfl⁄U—– ∑§Ê „ ∑§|S◊fiãŸÁ‚ ÁüÊ×H§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! …ÝæÝæ}æì-{™w»Þtu™e {æÞ „ï-yt…™tu ÜU:-ftuý {™w»Þ ã-r™ùÞ
fhe™u …æç}æ:-¿tt‚t Au ? ÜU:-ftuý ÎæEŠ±Ú:-Œt‚t y™u hûtf Au ? ‚wk ÜU:-ftuý Au ? y™u ÜUçS}æÝì-
þu{tk çŸæ„:-ytr©‚ ¥ç¨-Au ? ‚u Ëðo ðt‚tu™tu W¥th yt…. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu{tk ftuE Œw÷o¼ …h{uïh™t y™u yÂø™™t ¿tt‚t y™u ¿tt™ fhtð™th ntuE
þfu Au, þt {txu ? yu ƒL™u™t yíÞk‚ ytùÞo-Þwõ‚ „wý-f{o-Mð¼tð ntuðt™t fthýu (ntuÞ Au). (3)
àfl¢ ¡ÊÁ◊¡¸ŸÊfiŸÊ◊ÇŸfi Á◊òÊÊ •fiÁ‚ Á¬˝ÿ—– ‚πÊ ‚|πfièÿ ߸«Kfi—H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…krz‚ ! su fthýu …ÝæÝæ}æì-{™w»Þtu™u …æç}æ:-s¤™e Ë{t™ Ëw¾ yt…™th
ç}æ~æ:-Ëðo™t r{ºt çÐí²:-ft{™t-RåAtytu™u …qýo fh™th ÞtuøÞ rðît™ y±}æì-yt… ¨ç¶|²:-Ëðo™t
r{ºt {™w»Þtu™u §üÇK:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¨¶æ-r{ºt ntuÞ, ‚u™tÚte Ëðo™u Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ rðît™
¥ç¨-ntuÞ. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su ËŒt r{ºt ƒ™e™u Ëðuo™u rðãtrŒ þw¼ „wý y™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au,
‚u (…h{uïh y™u rðît™)™wk Ëuð™ fu{ ™ fhðwk òuEyu ? (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 329
 ÿ¡Êfi ŸÊ Á◊òÊÊflLfi§áÊÊ ÿ¡Êfi ŒflÊ° ´§â ’ÎƄØ– •ÇŸ ÿÁˇÊ Sfl¢ Œ◊fi◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…qýo rðãtðt™ {™w»Þ su fthýu S±}æì-yt… …tu‚t™t Î}æ}æì-W¥t{ Mð¼tðY…e
½h™u ²çÿæ-«t Úttytu Atu; ‚uÚte Ý:-y{tht {txu ç}æ~ææ±L‡ææ-ƒ÷ y™u …ht¢{ fh™th «tý
y™u WŒt™™u ²…-™ehtu„ fhtu. Ïæëã„ì- {nt™ rðãtrŒ-„wýÞwõ‚ «„}æì- ËíÞ rð¿tt™™u ²…-
«ftrþ‚ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh™tu …htu…fth {txu LÞtÞ ytrŒ þw¼ „wý yt…ðt™tu Mð¼tð Au, ‚u{
rðît™tuyu …ý …tu‚t™tu Mð¼tð ht¾ðtu òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, yÂø™ y™u rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (75)
Ëqõ‚-76
∑§Ê à ©U¬fiÁÃ◊¸Ÿfi‚Ê fl⁄UÊfiÿ ÷ÈflfiŒÇŸ ‡Ê¢Ãfi◊Ê ∑§Ê ◊fiŸË·Ê–
∑§Ê flÊfi ÿôÊÒ— ¬Á⁄U ŒˇÊ¯ à •Ê¬ ∑§Ÿfi flÊ Ã ◊Ÿfi‚Ê ŒÊ‡Ê◊H§1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-þtÂL‚ŒtÞf rðît™T ! „ï-‚wk yr‚©uc rðît™™e ÜUæ-ftuý ©Ðïç„:-Ëw¾tu™u «tÂ
fh™the ™er‚ }æݨ:-r[¥t™e ±Úæ²-©uc‚t™u {txu |æ鱄ì-ÚttÞ Au ? ÜUæ-ftu™u àæ‹„}ææ-Ëw¾«t…f
}æÝè¯æ-ƒwrØ ÚttÞ Au ? ÜU:-ftuý {™w»Þ ±æ-r™ùÞ fhe™u „ï-yt…™t Îÿæ}æì-ƒ¤™u ²¿æñ:-¼ýðt-
¼ýtððt ytrŒ Þ¿ttu™u fhe™u ÐçÚ-ËðoºtÚte ¥æÐ-«t ÚttÞ Au ? ±æ-yÚtðt y{u ÜïUÝ-fuðe he‚u
}æݨæ-{™Úte „ï-yt…™u {txu þwk Îæàæï}æ-yt…eyu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{uïhÚte yÚtðt rðît™Úte yuðe «tÚto™t fhðe òuEyu-‘nu ¼„ð™T !
yt… f]…t fhe™u y{the þwrØ™u {txu su ©uc f{o, ©uc ƒwrØ y™u su ƒ¤ Au, ‚u Ëðo (y{™u)
«Œt™ fhtu. suÚte y{u yt…™u òýe™u ‚Útt «t fhe™u Ëw¾e ƒ™eyu. (1)
∞sfiÇŸ ß„ „ÊÃÊ ÁŸ ·ËŒÊŒfi霗 ‚È ¬Èfi⁄U∞ÃÊ ÷fiflÊ Ÿ—–
•flfiÃÊ¢ àflÊ ⁄UÊŒfi‚Ë ÁflEÁ◊ãfl ÿ¡Êfi◊„ ‚ÊÒfi◊Ÿ‚Êÿfi ŒflÊŸ˜H§2H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo™t W…fthf rðît™ ! ¥ÎÏ{:-y®nËf y{the Ëuðt fhðt ÞtuøÞ yt…
§ã-yt ËkËth{tk ãæï„æ-Œt‚t Ý:-y{™u ¥æ, §çã-«t Úttytu, ¨é-Ëthe he‚u çÝ-r™íÞ ¨èÎ-¿tt™
yt…tu, ÐéÚ »„æ-«Út{ «t fh™th |æ±-Úttytu
330 . su y±æ-yt…™u ç±Eç}拱ï-Ë{M‚ ËkËth™u ‚]Â
fh™th ÚæïΨè-rðãt, «ftþ y™u ¼q„tu¤™wk htßÞ yÚtðt ytftþ y™u …]rÚtðe ¥±„æ}æì-«t ÚttÞ,
‚u yt… }æãï-{nt™ ¨æñ}æݨæ²-{™{tkÚte ðuh¼tð Atuztððt {txu Îï±æÝì-rðît™, rŒÔÞ„wýtu™u …tu‚t™t
330 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ytí{t{tk ²…-Ëk„‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : yu he‚u ËíÞ¼tðÚte «tÚto™t fhu÷ …h{uïh yÚtðt Ëuðt fhu÷ ÄtŠ{f rðît™ {™w»Þtu™u
yu Ëðo Ëw¾ yt…u Au. (2)
¬˝ ‚È ÁflEÊfiŸ˝ˇÊ‚Ê œˇÿfiÇŸ ÷flÊfi ÿôÊÊŸÊfi◊Á÷‡Ê|SìÊflÊfi–
•ÕÊ flfi„ ‚Ê◊fi¬Áâ „Á⁄UfièÿÊ◊ÊÁÃâÿ◊fiS◊Ò ø∑Χ◊Ê ‚ÈÆŒÊ√ŸfiH§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Œwütu™u rþûtt fh™th ˼tæÞût su he‚u yt… ç±EæÝì-Ëðo Úÿæ¨:-Œwü {™w»Þtu
yÚtðt Œtu»ttu™tu Ðí-Ëthe he‚u {çÿæ-™tþ fhtu Atu, ‚uÚte ²¿ææÝæ}æì-su òýðt ÞtuøÞ rþÕ… Au ‚u™t
ËtÄftu™e ¥ç|æàæçS„Ðæ±æ-®nËtÚte hûtt fh™th ¨é-Ëthe he‚u |æ±-Úttytu. su{ ËqÞo ãçÚ|²æ}æì-Äthý
y™u ytf»toýÚte Ëðo Ëw¾tu™u «t fhtðu Au, ‚u{ ¨æï}æÐç„}æì-yiïÞo™t Mðt{e™u ¥æ±ã-«t Úttytu.
¥ƒ-…ùt‚T ¥S}æñ-yu ¨éÎæÃÝï-rðãt, rð¿tt™, Ëwrþûtt y™u htßÞtrŒ Ä™™t Œt‚t yt…™u {txu y{u
¥æ焉²}æì-Ëífth ™ÜëU}æì-fheyu Aeyu. (2)
¼tðtÚto : su{ Eïhu ËkËth{tk «týeytu™u {txu Ëðo …ŒtÚttuo «Œt™ fhu÷ Au, ‚u{ su rðãt
y™u Ëwrþûtt yt…u ‚u™tu Ëífth {™w»Þtuyu fhðtu òuEyu, yLÞ™tu ™rn. (3)
¬˝¡ÊflfiÃÊ fløfi‚Ê flÁqfi⁄UÊ‚Ê øfi „ÈÆfl ÁŸ øfi ‚à‚Ë„ ŒflÒ—–
flÁ·fi „ÊòÊ◊ÈÆà ¬ÊòÊ¢ ÿfi¡òÊ ’ÊÁœ ¬˝fiÿãá¸ÁŸÃfl¸‚ÍfiŸÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ²…~æ-Œt‚t ±çq:-Ëw¾tu™u «t fhtð™th ‚wk §ã-yt ËkËth{tk Îï±ñ:-rðît™tu™e ËtÚtu
¨çy¨-˼t{tk Ðí…汄æ-«ò™e Ëk{r‚™u y™wfq¤ ±™¨æ-ð[™tuÚte Ïææïç{-ƒtuÄ fhtðu Au. suÚte ãæï~æ}æì-
nð™ fhðt ÞtuøÞ ™-y™u Ðæï~æ}æì-…rðºt fh™the ðM‚wytu™u ©„-…ý çÝ-r™hk‚h ±ïç¯-«t fhu
Au. …çÝ„:-Ëw¾tuí…tŒf Ðí²‹„:-«Þí™Úte ‚wk su{ ±¨êÝæ}æì-…]rÚtÔÞtrŒ …ŒtÚttuo™u òý™th Au, ‚u{ nwk
¥æ¨æ-{w¾Úte ‚the ™-yLÞ rðît™tu™e …ý ¥æãé±ï-M‚wr‚ fhwk Awk. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{uïh™e y™u ÄtŠ{f rðît™tu™e ËntÞ‚tÚte …rðºt‚t Wí…L™ fhe™u
Ë{M‚ ©uc …ŒtÚttuo «t fhðt òuEyu. (4)
ÿÕÊ Áfl¬fi˝Sÿ ◊ŸÈfi·Ê „ÁflÁ÷¸®fi®Œ¸flÊ° •ÿfi¡— ∑§ÁflÁ÷fi— ∑§Áfl— ‚Ÿ˜–
∞flÊ „Êfi× ‚àÿÃ⁄U®R àfl◊lÊÇŸfi ◊ãº˝ÿÊfi ¡ÈÆuÊfi ÿ¡SflH§5H
…ŒtÚto : nu ¨y²„Ú-yíÞk‚ ËíÞt[thr™c ãæï„:-ËíÞ „úný fh™th Œt‚t ¥xÝï-rðît™ ²ƒæ-
su{ ftuE ÄtŠ{f rðît™ yÚtðt rðãtÚteo ç±ÐíS²-ƒwrØ{t™ yæÞt…f rðît™ }æÝé¯:-{™w»Þ™u y™wfq¤
ÉøðuŒ¼t»Þ 331
ƒ™e™u Ëðo™tu Ëw¾ŒtÞf ƒ™u Au, ‚u{ »±-s y±}æì-‚wk ¥l-yíÞthu ÜUç±ç|æ:-…qýo rðãtÞwõ‚ ƒnwŒþeo
rðît™tu™e ËtÚtu ÜUç±:-rðît™ ƒnwŒþeo ¨Ýì-ƒ™e™u su ãç±<|æ:-„úný fhðt ÞtuøÞ „wý, f{o y™u
Mð¼tðtu™e ËtÚtu Îï±æÝì-rðît™ y™u rŒÔÞ „wýtu™u ¥²…:-«t ÚttÞ Au, ‚u }æ‹Îíæ²æ-yt™kŒ fh™the
…éuæ-Œt™ r¢ÞtÚte y{™u ²…S±-«t ÚttÞ. (5)
¼tðtÚto : su{ ftuE {™w»Þ rðît™tu îtht rðãt «t fhe™u, Ëðo™tu W…fthe ƒ™e™u, Ëðo «týeytu™u
Ëw¾e fhe™u ‚Útt {™w»Þtu™u rðît™ ƒ™tðe™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ s ‘‘ytÂ’’ {™w»Þ ntuÞ Au,
yu{ òýðwk òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh y™u rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (76)
Ëqõ‚-77
∑§ÕÊ ŒÊfi‡Ê◊ÊÇŸÿ ∑§ÊS◊Òfi Œfl¡Èfic≈ÊëÿÃ ÷ÊÁ◊Ÿ ªË—–
ÿÊ ◊àÿ¸®ficfl◊ÎÃfi ´§ÃÊflÊ „ÊÃÊ ÿÁ¡ficΔ ßà∑ÎƧáÊÊÁÃfi ŒflÊŸ˜H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ rðît™tu™e ËtÚtu Aeyu, ‚u{ ²:-su }æy²ïü¯é-{hýÄ{oÞwõ‚ þhehtrŒ{tk
¥}æë„:-{]íÞwhrn‚ «„æ±æ-ËíÞ „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚ ãæï„æ-Œt‚t y™u „únýf‚to ²ç…cÆ:-yíÞk‚
ËíËk „e Îï ± æÝì -rŒÔÞ„w ý , rŒÔÞ…ŒtÚto y™u rðît™tu ™ u Üë U ‡ææï ç „-fhu Au . ¥S}æñ - yu W…Œuþf
|ææç}æÝï-Œwütu…h ¢tuÄfthf ¥xݲï-ËíÞtËíÞ sýtð™th™u {txu ÜUæ-ftuý ÜUƒæ-fÞt nu‚wÚte Îï±…écÅæ-
rðît™tu™e Ëurð‚ xæè:-ðtýe ©Ó²„ï-fnu÷ Au, ‚u™u §„ì-s Îæàæï}æ-rðãt «Œt™ fhu, ‚u{ ‚{u …ý
fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ rðît™ {™w»Þ Eïh™e M‚wr‚ y™u rðît™tu™e Ëuðt fhe™u ‚Útt rŒÔÞ „wýtu™u
«t fhe™u Ëw¾tu™u «t fhu Au, ‚u{ yt…ýu …ý (Ëw¾ «tÂ) fhðt òuEyu. (1)
ÿÊ •fiäfl⁄U·ÈÆ ‡Ê¢Ãfi◊ ´§ÃÊflÊ „ÊÃÊ Ã◊ÍÆ Ÿ◊ÊfiÁ÷⁄UÊ ∑Îfi§áÊÈäfl◊˜–
•ÁÇŸÿ¸m◊¸ûʸÊfiÿ ŒflÊãà‚ øÊ ’ÊœÊfiÁà ◊Ÿfi‚Ê ÿ¡ÊÁÃH§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²:-su ¥çxÝ:-rð¿tt™ MðY… …h{uïh yÚtðt rðît™ ¥Š±Úï¯é-
ËŒt „úný fhðt ÞtuøÞ Þ¿ttu{tk àæ‹„}æ:-yíÞk‚ yt™kŒŒt‚t ‚Útt «„æ±æ-þw¼ „wý, f{o, Mð¼tðÚte
332
ËíÞ Au, ãæï„æ-Ë{M‚ s„‚ y™u rð¿tt™™t Œt‚t Au; ‚Útt ²„ì-su }æœææü²-{™w»Þ™u {txu Îï±æÝì-
rð¿tt™ ytrŒ ©uc „wýtu™u Ïææï{æç„-ËBÞf òýu ™-y™u ²…æç„-Ëk„r‚ fhu yux÷t {txu „}æì-©-
‚u …h{uïh yÚtðt rðît™tu™u Ý}ææïç|æ:-™{Mfth y™u yL™tuÚte «ËL™ ¥æÜëU‡æ銱}æì-fhtu. (2)
332 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : yt …wÁ»t rð™t {™w»Þtu™u rðãt ¼ýtð™th ftuE ntu‚t ™Úte y™u ‚u™u Atuze™u
yLÞ ftuE Ëífth fhðt ÞtuøÞ …ý ntu‚t ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (2)
‚ Á„ ∑˝§ÃÈÆ— ‚ ◊ÿ¸— ‚ ‚ÊœÈÁ◊¸òÊÊ Ÿ ÷ÍÆŒjÈfiÃSÿ ⁄U®RÕË—–
â ◊œfi·È ¬˝Õ◊¢ ŒfiflÿãÃËÁfl¸‡Ê ©U¬fi ’˝ÈflÃ ŒS◊◊Ê⁄UËfi—H§3H
…ŒtÚto : Îï±²‹„è:-ft{™tÞwõ‚ ¥æÚè:-¿tt™ðtýe ç±àæ:-«ò }æï{ï¯é-¼ýðt-¼ýtððt y™u Ëk„út{
ytrŒ Þ¿ttu{tk „}æì-‚u ÎS}æ}æì-Œw:¾™tþf ˼tæÞût {t™e™u Ðíƒ}æ}æì-Ëðtuo¥t{ ©ÐÏæí鱄ï-fnu Au, fu
su ç}æ~æ:-Ëðo™t r{ºt Ý-suðt |æê„ì-ntuÞ ¨:-‚u çã-s Ëðo he‚u ÜíU„é:-ƒwrØ ™u Ëwf{oÚte Þwõ‚ ¨:-
‚u s }æ²ü:-{t™ð‚t ht¾™th y™u ¨:-‚us ¨æ{é:-Ëðo™tu W…fth fh™th ‚Útt ©uc {t„o{tk [t÷™th
rðît™ ¥jé„S²-ytùÞo f{tuoÚte Þwõ‚ Ëu™t™tu Úƒè:-W¥t{ hÚtðt¤tu hÚte ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su Ëðtuo¥t{ „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚ Ëßs™ y™u Ëðo™tu W…fthf {™w»Þ
ntuÞ, ‚u™u s ˼t…r‚™t Y…{tk htò {t™ðtu òuEyu. ftuE yuf ({™w»Þ)™e yt¿tt{tk htßÞ ÔÞðnth™tu
yrÄfth ™ yt…ðtu òuEyu. …hk‚w rþü ÷tuftu™e ˼t™u ytÄe™ s Ëðo ftÞtuo ht¾ðt òuEyu.
(3)
‚ ŸÊfi ŸÎÆáÊÊ¢ ŸÎÃfi◊Ê Á⁄U‡ÊÊŒÊfi •ÁÇŸÁª¸⁄UÊ˘flfi‚Ê flÃÈ œËÁÃ◊˜–
ßÊfi ø ÿ ◊ÉÊflÊfiŸ— ‡ÊÁflficΔUÊ flÊ¡fi¬˝‚ÍÃÊ ß·ÿfiãà ◊ã◊fiH§4H
…ŒtÚto : su Ý:-y{the Ýë‡ææ}æì-{™w»Þtu™e {æÞu Ýë„}æ:-yr‚ ©uc {™w»Þ ¥çxÝ:-…tðf™e Ë{t™
yrÄf ¿tt™ «ftþÞwõ‚ ¥±¨æ-hûtý ytrŒÚte çxæÚ:-ðtýe y™u {èç„}æì-Äthýt™u RåAu Au. ¨:-
‚u {™w»Þ y{tht {æÞ{tk ˼tæÞût™t yrÄfth™u ±ï„é-«t ÚttÞ. su Ýë‡ææ}æì-{™w»Þtu{tk çÚàææÎæ:-
þºtw™tþf ±æ…Ðí¨ê„æ:-rð¿tt™ ytrŒ „wýtuÚte Ëwþtur¼‚ àæç±cÆæ:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ }æÍæ±æÝ:-«þkrË‚
Ä™Þwõ‚ „Ýæ-rðM‚]‚ Ä™tu™e ‚Útt }æ‹}æ-rð¿tt™ ™-rðãt ytrŒ ©uc‚{T „wýtu™e §¯²‹„-RåAt fhu
Au. ‚uÚte y{the ˼t{tk ‚uytu ˼tËŒ ƒ™u. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{tu¥t{ ˼tæÞût Ërn‚ {™w»Þtuðt¤e ˼t™wk r™{toý fhe™u htßÞ
ÔÞðnth™t …t÷™™t rð»tÞ{tk [fð‚eo htßÞ™wk þtË™ fhðwk òuEyu. ‚u™t rð™t fŒe ftuE™wk htßÞ
ÂMÚth hne þf‚wk ™Úte, ‚uÚte ËŒt ‚u™wk yt[hý fhe™u, yuf™u htò {t™ðtu òuEyu ™rn. (4)
∞flÊÁÇŸªÊ¸Ãfi◊Á÷´¸§ÃÊflÊ Áfl¬˝fiÁ÷⁄USÃÊc≈ ¡ÊÃflfiŒÊ—–
‚ ∞fi·È lÈÆ꟢ ¬Ëfi¬ÿà‚ flÊ¡¢ ‚ ¬ÈÆÁc≈¢ ÿÊfiÁà ¡Ê·◊Ê ÁøfiÁ∑§àflÊŸ˜H§5H
…ŒtÚto : xææï„}æïç|æ:-yíÞk‚ M‚wr‚ fh™tht ç±Ðíïç|æ:-ƒwrØ{t™tuÚte su …愱ïÎæ:-¿tt™ y™u «tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 333
Út™th «„æ±æ-su™t „wý, f{o y™u Mð¼tð ËíÞ Au ¥çxÝ:-‚u Eïh™e M‚wr‚ fh™th y™u ¥S„æïcÅ-
su™e rðît™ M‚wr‚ fhu Au »±-‚u s »¯é-yu ÄtŠ{f rðît™tu{tk ç™çÜUy±æÝì-¿tt™ðt™ Îì²é}Ý}æì-rðãt™t
«ftþ™u «t fhu Au. ¨:-‚u s …æï¯}æì-«ËL™‚t y™u ÐéçcÅ}æì-Ät‚wytu™e ËtBÞ‚t™u ¥æ ²æç„ «tÂ
fhu Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ÄtŠ{f rðît™ ytÞos™tu™e ËtÚtu r™ðtË fhe™u, ‚u™e ˼t{tk ƒuËe™u ‚Útt
rðãt y™u Ëwrþûtt «t fhe™u Ëw¾tu™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, rðît™ y™u yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (77)
Ëqõ‚-78
•Á÷ àflÊ ªÊÃfi◊Ê Áª⁄UÊ ¡ÊÃfiflŒÊ Áfløfi·¸áÊ– lÈÆêŸÒ®⁄U®RÁ÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊—H§1H
…ŒtÚto : nu …愱ïÎ:-…ŒtÚttuo™t ¿tt‚t ç±™¯ü‡æï-Ëðo «Út{ Œþo™ ÞtuøÞ …h{uïh ! yt…™e
su{ xææï„}ææ:-yíÞk‚ M‚wr‚ fh™th lé}Ýñ:-Ä™ y™u rð{t™trŒ „wýtu ‚Útt çxæÚæ-W¥t{ ðtýeytu™e
ËtÚtu ¥ç|æ-ËðoºtÚte M‚wr‚ fheyu Aeyu y™u su{ y{u ¥ç|æ,-Ðí‡ææïÝé}æ:-yíÞk‚ ™{ú ƒ™e™u y±æ-
yt…™e «þkËt fheyu Aeyu; ‚u{ Ëðo {™w»Þtu fhu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu …h{uïh™e W…tË™t fhe™u ‚Útt yt rðît™tu™e Ëk„r‚ fhe™u rðãt™e
ð]rØ fhðe òuEyu. (1)
Ã◊Èfi àflÊ ªÊÃfi◊Ê Áª⁄UÊ ⁄UÊÿS∑§Êfi◊Ê ŒÈflSÿÁÖ lÈÆêŸÒ®⁄U®RÁ÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊—H§2H
…ŒtÚto : nu Ä™…‚u Úæ²SÜUæ}æ:-Ä™™t RåAwf xææï„}æ:-rðît™ {™w»Þ çxæÚæ-ðtýe îtht y±æ-‚the
Îé±S²ç„-Ëuðt fhu Au, ‚u{ „}æì ©-‚u yt…™e lé}Ýñ:-©uc feŠ‚™e ËtÚtu ð‚o{t™ y{u ¥ç|æ-ËðoºtÚte
Ðí‡ææïÝé}æ:-yr‚ «þkËt fheyu Aeyu. (2)
¼tðtÚto : …h{uïh™e W…tË™t y™u rðît™tu™t Ëk„ rð™t {™w»Þtu™u Ä™™e RåAt™e …qŠ‚ þõÞ
™Úte. (2)
Ã◊Èfi àflÊ flÊ¡‚ÊÃfi◊◊ÁX®⁄U®RSflhfiflÊ◊„– lÈÆêŸÒ®⁄U®RÁ÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊—H§3H
…ŒtÚto : nu rðî™T ! lé}Ýñ:-…wÛÞY…e feŠ‚ytu™e ËtÚtu su ±æ…¨æ„}æ}æì-yíÞk‚ «þkrË‚ ƒtuÄÚte
Þwõ‚ rðît™™e ‚Útt y±æ-yt…™e y{u ã±æ}æãï-M‚wr‚ fheyu Aeyu, ©-Ëthe he‚u ¥çXÚS±„ì-«þkrË‚
«tý™e Ë{t™ ¥ç|æ-ËðoºtÚte Ðí‡ææïÝé}æ:-Ëífth fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u „}æì-‚u™e M‚wr‚ y™u «ýt{
334
fhtu. (3)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u rðît™tu™u Wõ‚ he‚u ËífthÚte Ëk‚wü fhe™u Ä{o, yÚto, ft{ y™u
{tuût™u rËØ fhtu. (3)
334 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ã◊Èfi àflÊ flÎòÊ„ãÃfi◊¢ ÿÊ ŒSÿÍ°Ó®⁄UflœÍŸÈÆ·– lÈÆêŸÒ®⁄U®RÁ÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊—H§4H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ²:-su y±}æì-‚wk ÎS²êÝì-{nt Œwü ztfwytu™u ¥±{êÝé¯ï-fk…tðe™u ™ü fhu
Au. „}æì-‚u ±ë~æã‹„}æ}æì-{u½ ðhËtð™th ËqÞo™e Ë{t™ y±æ-‚the lé}Ýñ:-feŠ‚fthe þ†tu Ërn‚ y{u
¥ç|æ-ËL{w¾ ytðe™u Ðí‡ææïÝé}æ:-M‚wr‚ fheyu. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su yò‚þºtw (= su™tu ftuE þºtw ™ ntuÞ) ˼tæÞût = htò Œwüt[the
þºtwytu™u …htrs‚ fhu Au, ‚u™e ‚{u ËŒt Ëuðt fhtu. (4)
•flÊfiøÊ◊ ⁄U„ÍfiªáÊÊ •ÇŸÿ ◊œÈfi◊møfi—– lÈÆêŸÒ®⁄U®RÁ÷ ¬˝ áÊÊfiŸÈ◊—H§5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! Úãêxæ‡ææ:-yÄ{oÞwõ‚ …t…eytu™t Ë{qn™tu íÞt„ fh™th ‚{u su{ lé}Ýñ:-
W¥t{ feŠ‚™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥xݲï-rðît™™u {txu }æ{é}æ„ì-{Äwh ±™:-ð[™ ƒtu÷tu Atu, ‚u{ y{u
…ý ¥±æï™æ}æ-ƒtu÷eyu. su{ y{u ‚uytu™u ¥ç|æ Ðí‡ææïÝé}æ:-™{MfthtrŒÚte «ËL™ fheyu Aeyu, ‚u{
‚{u …ý fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au, fu Ä{oÞwõ‚ feŠ‚ðt¤t {™w»Þtu™e s «þkËt fhu, yLÞ™e ™rn. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh y™u rðît™tu™t „wý fÚt™Úte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (78)
Ëqõ‚-79
Á„⁄Ufiáÿ∑§‡ÊÊ ⁄U¡fi‚Ê Áfl‚Ê⁄U˘Á„œÈ¸ÁŸflʸÃfißfl œ˝¡Ëfi◊ÊŸ˜–
‡ÊÈÁøfi÷˝Ê¡Ê ©U·‚Ê ŸflfiŒÊ ÿ‡ÊfiSflÃË⁄U¬SÿÈflÊ Ÿ ‚àÿÊ—H§1H
…ŒtÚto : nu fw{the ƒúñ[trhýe fLÞtytu ! Ú…¨:-yiïÞo™e 籨æÚï-ÂMÚth‚t{tk çãÚ‡²ÜïUàæ: rnhÛÞ-
Ëwðýo Ë{t™ yÚtðt «ftþ{t™ LÞtÞ™tu «fth fh™th {éçÝ:-þºtwytu™u fk…tð™th ¥çã:-{u½™e Ë{t™
{í…è}ææÝì-þe½ú [t÷ðtðt¤tu ±æ„ §±-ðtÞw™e Ë{t™ ©¯¨:-«t‚:ft¤™e Ë{t™ àæéç™|æíæ…æ:-…rðºt
rðãt, rð¿tt™Úte Þwõ‚ ݱïÎæ:-yrðãt™tu r™»tuÄ fh™the rðãtÞwõ‚ ²àæS±„è:-©uc feŠ‚Þwõ‚
¥ÐS²é±:-«þM‚ f{o fh™the™e Ý-Ë{t™ ‚{u ¨y²æ:-ËíÞ „wý, f{o y™u Mð¼tðÞwõ‚ðt¤e ƒ™tu.
(1)
¼tðtÚto : su fLÞtytu [tuðeË ð»to™e ðÞ ËwÄe ƒúñ[Þo y™u RrLÿÞ ËkÞ{…qðof yk„tu y™u
W…tk„tu Ërn‚ ðuŒ-rðãt™wk yæÞÞ™ fhu Au, ‚u s {™w»Þ òr‚™u Ëw¼qr»t‚ fh™the ntuÞ Au. (1)
•Ê Ãfi ‚ȬáÊʸ •fiÁ◊Ÿãð ∞flÒfi— ∑ÎƧcáÊÊ ŸÊfiŸÊfl flη÷Ê ÿŒËŒ◊˜–
Á‡ÊflÊÁ÷Ÿ¸ S◊ÿfi◊ÊŸÊÁ÷⁄UʪÊà¬Ãfi|ãà Á◊„fi— Sßÿfiãàÿ÷˝ÊH§2H
ÉøðuŒ¼t»Þ 335
 …ŒtÚto : nu rðî™T ! yt… su{ ¨éЇææü:-rfhýtu ¥æùç}æÝ‹„-ËðoÚte ð»tto™u «uhýt fhu Au, »±ñ:-
«t Út™th „wýtu Ërn‚ ÜëUc‡æ:-ytf»toý fhe™u ±ë¯|æ:-ðhËtð™th ËqÞo §Î}æì-s¤™u ðhËtðu Au,
‚u{ rðãt™e ÝæïÝæ±-«þkrË‚ ð]rü fhu ‚Útt S}æ²}ææÝæç|æ:-ËŒt «ËL™{w¾ çàæ±æç|æ:-þw¼ „wý,
f{o Þwõ‚ fLÞtytu™e ËtÚtu ‚u™e Ë{t™ ƒúñ[theytu™t rððtn™e Ý-Ë{t™ Ëw¾™e ²çÎ-su ¥xææ„ì-
«t ÚttÞ; y™u su{ ¥|æíæ-{u½ S„ݲ狄-„suo Au y™u ç}æã:-ð»ttoÚte s¤ ¥æЄ狄-ðhËtðu Au,
‚u{ rðãt™u ðhËtðu ‚tu „ï-‚™u þwk y«t ÚttÞ-yÚtto‚T Ë{M‚ Ëw¾ «t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su (rðît™T) ƒúñ[theytu™e (rðŒw»te) ƒúñ[trhýe †e ƒ™u, ‚u fu{ Ëw¾ «t ™
fhu ? (2)
ÿŒËfi◊ÎÆÃSÿ ¬ÿfi‚Ê Á¬ÿÊfiŸÊ ŸÿfiãŸÎÆÃSÿfi ¬ÁÕ÷Ë ⁄UÁ¡fi®cΔÒ—–
•ÿ¸◊Ê Á◊òÊÊ flLfi§áÊ— ¬Á⁄UfiÖ◊Ê àflø¯ ¬ÎÜøãàÿȬfi⁄USÿ ÿÊŸÊÒfiH§3H
…ŒtÚto : ²„ì-ßÞthu «„S²-s¤™t в¨æ-hË™u çвæÝ:-…e™th Úç…cÆñ:-yíÞk‚ Äq¤ðt¤t Ðçƒç|æ:-
{t„tuoÚte ©ÐÚS²-{u½™t ²æïÝæñ-fthý Y… {kz÷{tk §ü}æì-s¤™u ݲÝì-«t fhtðe™u ¥²ü}ææ-r™ÞL‚t
ËqÞo ç}æ~æ:-«tý ±L‡æ:-WŒt™ y™u ÐçÚÁ}ææ-ËðoºtÚte „{™-yt„{™ðt¤tu Sð «„S²-ËíÞ™e y±™}æì-
íð[t Y… W…h™t ¼t„Úte Ðë@ç‹„-ËkƒkÄ Ähtðu Au, íÞthu Ëðo™t Sð™™tu ËkƒkÄ ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu ftÞo y™u fthý{tk hnu÷ «tý y™u s¤ ytrŒ™e ËtÚtu Sð ËkƒkÄ Ähtðu
Au-«t fhu Au, íÞthu ‚u þheh Äthý fhðt {txu Ë{Úto ƒ™u Au. (3)
•ÇŸ flÊ¡fiSÿ ªÊ◊fià ߸‡ÊÊfiŸ— ‚„‚Ê ÿ„Ê– •S◊ œfiÁ„ ¡ÊÃflŒÊ ◊Á„ üÊflfi—H§4H
…ŒtÚto : nu …愱ïÎ:-«t rð¿tt™ ¥xÝï-rðãw‚T™e Ë{t™ rðãt™t «ftþÚte Þwõ‚ rðît™T !
¨ã¨:-ƒ¤ðt™ …wÁ»t™t ²ãæï-…wºt xææï„}æ:-Ä™Þwõ‚ ±æ…S²-yL™™t §üàææÝ:-Mðt{e yt… ¥S}æï-
y{tht{tk }æçã-{nt™ Ÿæ±:-rðãt ©ðý™u {ïçã-Äthý fhtu. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðît™ {t‚t-r…‚tytu™tk Ëk‚t™ ƒ™e™u ‚Útt {t‚t-r…‚t y™u yt[tÞo„ýtuÚte
rþrût‚ ƒ™e™u …w»f¤ yL™, yiïÞo ‚Útt rðãtðt™ ƒ™u, ‚uytu yLÞtu{tk yu Ëðo™e ð]rØ fhu. (4)
‚ ßfiœÊŸÊ fl‚Èfic∑§Áfl⁄U®RÁÇŸ⁄UË›UãÿÊfi Áª⁄UÊ– ⁄U®RflŒS◊èÿ¯ ¬Èfl¸áÊË∑§ ŒËÁŒÁ„H§5H
…ŒtÚto : nu Ðé±ü‡æèÜU-ƒnw s Ëu™tytuÚte Þwõ‚ su ‚wk su{ ƒ¤‚ýÚte ¥çxÝ:-yÂø™ «ftrþ‚
ÚttÞ Au, ‚u{ §‹{æÝ:-«ftþ{t™ çxæÚæ-ðtýeÚte §üf:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ±¨é:-Ëw¾{tk ðtË fhtð™th
y™u ÜUç±:-Ëðo þt†™tu ¿tt‚t ntuÞ Au ¨:-‚u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu Úﱄì-…w»f¤ Ä™ fh™th
Ëðo rðãt™t ©ðý™u ÎèçÎçã-«ftrþ‚ 336 fhu. (5)
¼tðtÚto : ... su{ rðãw‚T, «rËØ yÂø™ y™u ËqÞo yu ºtýuÞ Y…tuÚte yÂø™ Ë{M‚ MÚtq¤
…ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ [thuÞ ðuŒtu™t ¿tt‚t rðît™ Ë{M‚ rðãtytu{tk «ftrþ‚ fhu Au.
336 ÉøðuŒ¼t»Þ É
(5)
ˇÊ¬Ê ⁄UÊfi¡ãŸÈÆà à◊ŸÊÇŸ flSÃÊfiL§ÃÊ·‚fi—– ‚ ÁÃfiÇ◊¡ê÷ ⁄U®RˇÊ‚Êfi Œ„ ¬˝ÁÃfiH§6H
…ŒtÚto : nu ç„x}æ…}|æ-‚eðú {w¾Úte ƒtu÷™th ¥xÝï-rðît™T Úæ…Ýì-LÞtÞ y™u rð™ÞÚte «ftþ{t™
‚wk y}æÝæ-…tu‚t™t ytí{tÚte su{ ËqÞo ÿæÐ:-htrºtytu™u r™ð]¥t fhe™u ¨:-‚u ±S„æï:-rŒðË ©„-y™u
©¯¨:-«¼t‚™u rðã{t™ fhu Au, ‚u{ ÄtŠ{f Ëßs™tu{tk rðãt y™u rð™Þ™tu «ftþ fh ©„-y™u
Úÿæ¨:-Œwüt[trhytu™u Ðíç„Îã-«íÞût ŒøÄ fh-ƒt¤e ™t¾. (6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ë{e…MÚt (= …tu‚t™t ûtuºt{tk hnu÷) s„‚™u «ftrþ‚ fhe™u ‚Útt ð»tto
fhe™u Ëðo™e hûtt fhu Au-y™u ykÄfth™wk r™ðthý fhu Au; ‚u{ htò ÷tuftu ÄtŠ{ftu™e hûtt fhe™u
‚Útt Œwütu™u Œkz yt…e™u htßÞ™e hûtt fhu. (6)
•flÊfi ŸÊ •ÇŸ ™§ÁÃÁ÷fiªÊ¸ÿòÊSÿ ¬˝÷fi◊¸ÁáÊ– ÁflEÊfi‚È œË·È flfiãlH§7H
…ŒtÚto : nu ±‹l-yr¼ðtŒ™ y™u «þkËt fhðt ÞtuøÞ ¥xÝï-rð¿tt™MðY… ˼tæÞût yt…
ª„èç|æ:-hûtt ytrŒÚte xææ²~æS²-„tÞºte™t «„tÚt ðt yt™kŒfthf ÔÞðnth™tu Ðí|æ}æüç‡æ-su{tk
Ëthe he‚u htßÞtrŒ™wk Äthý ntuÞ ‚u ‚Útt ç±Eæ¨é-Ëðo Ðí¿ææ¨é-ƒwrØytu{tk Ý:-y{the ¥±-hûtt
fhtu. (7)
¼tðtÚto : su ˼tæÞût-htò ytrŒ™t îtht ƒwrØ™wk WŒTƒtuÄ™ fhðt{tk ytðu Au, ‚u™tu {™w»Þtuyu
Ëífth fhðtu òuEyu. (7)
•Ê ŸÊfi •ÇŸ ⁄U®RÁÿ¥ ÷fi⁄U ‚òÊÊ‚Ê„¢ fl⁄Ufiáÿ◊Ô˜– ÁflEÊfi‚È ¬ÎÆà‚È ŒÈÆc≈⁄Ufi◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Œt™Œt‚t y™u Œt™ y…tð™th ˼tæÞût yt… Ý:-y{tht {txu ç±Eæ¨é-
Ëðo Ðëy¨é-Ëu™tytu{tk ¨~ææ¨æã}æì-ËíÞ™u Ën™ fhu Au, suÚte ‚u ±Ú}æì-©uc „wý y™u Mð¼tð
Útðt™t nu‚w ÎécÅÚ}æì-þºtwytu™t Œw:¾ (Úte) ‚hðt ÞtuøÞ Úç²}æì-©uc ÿÔÞ Ë{qn™u ¥æ|æÚ-Ëthe he‚u
Äthý fhtu. (8)
¼tðtÚto : ˼tæÞût™t yt©Þ rð™t y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t W¥t{ «Þtu„ rð™t Ëk…qýo
Ëw¾ «t fhe þft‚wk ™Úte, ‚u{ {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (8)
•Ê ŸÊfi •ÇŸ ‚ÈøÃÈŸÊfi ⁄U®RÁÿ¥ ÁflEÊÿÈfi¬Ê·‚◊˜– ◊ʫ˸∑¢§ œfiÁ„ ¡Ëfl‚fiH§9H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™ y™u Ëw¾ «Œt‚t rðît™ yt… Ý:-y{tht …豨ï-Sð™ {txu ¨é™ï„éÝæ-
©uc rð¿tt™Úte Þwõ‚ ç±Eæ²éÐæﯨ}æì-Ëk…qýo ytÞw¼h …wrüfthf }ææÇèüÜU}æì-Ëw¾tuÚte rËØ fh™th Úç²}æì-
Ä™™u ¥æ{ïçã-Ëðo he‚u Äthý fhtu. (9)
ÉøðuŒ¼t»Þ 337
 ¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht Ëthe he‚u Ëuðt fhu÷ rðît™, Ëwrþûtt «Œt™ fhe™u …qýo ytÞw «tÂ
fhtð™the rðãt y™u Ä™™u «Œt™ fhu Au. (9)
¬˝ ¬ÍÆÃÊ|SÃÇ◊‡ÊÊfiÁø· flÊøÊfi ªÊÃ◊ÊÇŸÿfi– ÷⁄UfiSfl ‚ÈêŸÿÈÁª¸⁄Ufi—H§10H
…ŒtÚto : nu xææï„}æì-yíÞk‚ M‚wr‚ y™u ¨é}ݲé:-Ëw¾™e RåAt fh™th rðît™ ! ‚wk ç„x}æàææï癯ï-
‚eûý ƒwrØ «ftþÞwõ‚ ¥xݲï-rð¿tt™Y… y™u rð¿tt™Þwõ‚ rðît™™u {txu Ðê„æ:-…rðºt fh™the çxæÚ:-
rðãt™e rþûtt y™u W…ŒuþÚte Þwõ‚ ðtýeytu™u Äthý fhu Au, ‚u ±æ™:-ðtýe™u Ðí|æÚS±-Ëðo he‚u
Äthý fh. (10)
¼tðtÚto : su fthýu …h{uïh yÚtðt …h{ rðît™ rð™t ftuE yLÞ ËíÞ rðãtytu™u «ftrþ‚
fhe þf‚t ™Úte, ‚uÚte ‚u ƒL™u™wk ËŒt ËBÞfT Ëuð™ fhðwk òuEyu. (10)
ÿÊ ŸÊfi •ÇŸ˘Á÷ŒÊ‚àÿ|ãÃfi ŒÍÆ⁄U ¬fiŒËc≈ ‚—– •S◊Ê∑§Á◊Œ˜ flÎÆœ ÷fiflH§11H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rð¿tt™Œt‚t ²:-su rðît™ yt… ¥ç‹„-Ë{e… y™u ÎêÚï-Œqh Ý:-y{tht {txu
¥ç|æÎæ¨ç„-y¼eü ðM‚wytu™u yt…tu Atu y™u ÐÎècÅ-«t Úttytu Atu, ¨:-‚u yt… ¥S}ææÜU}æì-
y{the §„ì-s ±ë{ï-ð]rØ-WL™r‚ fh™th |æ±-Úttytu. (11)
¼tðtÚto : su ykŒh y™u ƒnth ÔÞt …h{uïh ¿tt™ rð¿tt…r‚ fhu Au y™u su rðît™ Œqh
y™u Ë{e… hne™u ËíÞtu…Œuþ îtht rðãtytu «Œt™ fhu Au, ‚uytu™wk {™w»Þtuyu Ëuð™ þt {txu ™
fhðwk òuEyu ? (11)
‚„RdÊˇÊÊ Áfløfi·¸ÁáÊ⁄URÇŸË ⁄UˇÊʯÁ‚ ‚œÁÖ „ÊÃÊfi ªÎáÊËà ©UÄâÿfi—H§12H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ ©v‰²:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ¨ãdæÿæ:-yËkÏÞ ™uºttu™t Ët{ÚÞoÞwõ‚
ç±™¯üç‡æ:-Ëtûtt‚T òu™th ãæï„æ-Ëðtuo¥t{ rðãt ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt‚t ¥çxÝ:-…h{uïh Úÿææ¢ç¨-Œwü
f{o y™u Œwü f{oðt¤t «týeytu™u ¨ï{ç„-Œqh y™u ðuŒtu™t xæë‡æè„ï-W…Œuþ fhu Au, ‚u{ ‚wk …ý ƒ™. (12)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u yu òýe ÷tu, fu …h{uïh yÚtðt rðît™ su f{tuo™u fhðt™tu W…Œuþ
yt…u Au, ‚u (f{o) fhðt ÞtuøÞ Au y™u su™tu r™»tuÄ fhu Au, ‚u íÞt„ fhðt ÞtuøÞ Au. (12)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™, Eïh y™u rðît™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yu™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (79)
Ëqõ‚-80
338
ßàÕÊ Á„ ‚Ê◊ ßã◊Œfi ’˝rÊÊ ø∑§Ê⁄U®R flœ¸®fiŸ◊˜ –
338 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‡ÊÁflficΔ flÁÖÊ˝ãŸÊ¡fi‚Ê ¬ÎÁÕ√ÿÊ ÁŸ— ‡Êfi‡ÊÊ •Á„◊ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu àæç±cÆ-ƒ¤ðt™ ±ç…íÝì-þ†t†rðãtÚte Ëk…L™ ˼t…r‚ su{ ËqÞo ¥çã}æì-{u½™u,
su{ Ïæírææ-[thuÞ ðuŒtu™t ¿tt‚t ¥æï…¨æ-…tu‚t™tk …ht¢{Úte ²ëçƒÃ²æ:-rðM‚]‚ ¼qr{™tk {æÞu }æÎï-
yt™kŒ y™u ¨æï}æï-yiïÞo™e «t fhtð™th{tk S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™e ¥‹±™üÝì-y™wfq¤‚tÚte
Ëífth fhe™u §yƒæ-yu nu‚wÚte ±{üÝ}æì-ð]rØ ™ÜUæÚ-fhu Au, ‚u{ s ‚wk Ë{M‚ yLÞtÞt[hýtu™u §„ì-
çã-s çÝààæàææ:-Œqh fhe Œu Au. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þ [¢ð‚eo htßÞ fhðt™e ËtÄ™-Ët{„úe™wk r™{toý fhe™u ‚Útt (‚u htßÞ™wk)
…t÷™ fhe™u rðãt y™u Ëw¾™e WL™r‚ fhu. (1)
‚ àflÊfi◊ŒŒ˜ flηÊ ◊Œ— ‚Ê◊fi— ‡ÿŸÊ÷Îfi× ‚ÈÆ×–
ÿŸÊfi flÎÆòÊ¢ ÁŸ⁄U®RjKÊ ¡ÉÊãÕfi flÁÖÊ˝ãŸÊ¡‚Êø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-þ† y™u y†™e rðãt™u Äthý fh™th y™u ˼tæÞût ²ïÝ-su LÞtÞ
ðhËtð™th y™u {Œ fh™th™u su ƒts …ûte™e Ë{t™ Äthý fhðt{tk ytðu ‚u Wí…tŒ™ fhu÷ …ŒtÚto
Ë{qnÚte ‚wk ¥æï…¨æ-…ht¢{Úte S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™u ¥‹±™üÝì-rþûtt™u y™wfq¤ fhu÷ su{ ËqÞo
¥²|²:-s¤™u …]ÚtfT fhe ±ë~æ}æì-s¤™tu Mðefth yÚtto‚T …ÚÚth Ë{t™ frX™ fhe™u {u½™u r™hk‚h
rAL™-r¼L™ fhu Au, ‚u{ «òÚte …]ÚtfT fhe™u «ò Ëw¾™tu Mðefth fhe™u þºtw™u çÝ…üÍ拃-rAL™-
r¼L™ fhtu Atu ¨:-‚u ±ë¯æ, }æÎ:, à²ïÝæ|æë„:, ¨é„:-Wõ‚ „wýðt¤t ¨æï}æ:-…ŒtÚttuo™tu Ë{qn y±æ-
‚™u ¥}æ΄ì-yt™krŒ‚ fhtðu. (2)
¼tðtÚto : …wÁ»ttuyu su …ŒtÚttuo y™u f{tuoÚte «ò «ËL™ ÚttÞ, ‚uÚte ‚u™e WL™r‚ fhðe òuEyu.
þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u ËŒt Ä{ohtßÞ™e «þkËt fhðe òuEyu. (2)
¬˝s÷ËfiÁ„ œÎcáÊÈÆÁ„ Ÿ Ã flÖÊ˝Ê ÁŸ ÿ¯‚Ã–
ßãº˝fi ŸÎÆêáÊ¢ Á„ Ã ‡ÊflÊ „ŸÊfi flÎÆòÊ¢ ¡ÿÊfi •¬Ê˘ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ Ëw¾fthf su{ ËqÞo™tu ±…í:-rfhý Ë{qn ±ë~æ}æì-{u½™u ãÝ:-{the™u ‚Útt
¥Ð:-s¤™u çݲü¨„ï-r™Þ{{tk ht¾u Au, ‚u{ su „ï-…tu‚t™tk þºtwytu Au ‚u™wk n™™ fhe™u S±ÚæÁ²}æì-
…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-Ëífth fhe™u çã-r™ùÞ…qðof Ýë}‡æ}æì-Ä™™u Ðíïçã-«t ÚttÞ, àæ±:-ƒ¤™e
¥|æèçã-ËðoºtÚte ð]rØ fhu, þheh y™u ytí{t™t ƒ÷Úte {ëc‡æéçã-áZ ÚttÞ ‚Útt …²æ:-S‚™u «tÂ
fhu, yu he‚u fhðtÚte „ï-yt…™tu …htsÞ Ý-ÚttÞ ™rn. (3)
¼tðtÚto : su{ hts…wÁ»t ËqÞo™e Ë{t™ «rËØ Þþðt™ ntuÞ Au, ‚u htßÞ™t yiïÞo™tu W…¼tu„
fh™th ƒ™u Au. (3)
ÉøðuŒ¼t»Þ 339
 ÁŸÁ⁄Ufiãº˝ ÷ÍêÿÊ •Áœfi flÎÆòÊ¢ ¡fiÉÊãÕ ÁŸÁŒ¸fl—–
‚ÎÆ¡Ê ◊L§ûflfiÃË⁄Uflfi ¡ËflœfiãÿÊ ß◊Ê •¬Ê˘ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞo «Œt‚t ! ‚wk su{ ËqÞo ±ë~æ}æì-{u½™wk ‚tz™ fhe™u |æê}²æ:-…]rÚtðe™e
¥ç{-W…h §}ææ:-yu …è±{‹²æ:-Sðtu™t Ä™ ytrŒ™e rËrØ{tk rn‚fthf }æLy±„è:-{™w»ÞtrŒ «òytu™t
ÔÞðnthtu™u rËØ fh™th ¥Ð:-s¤™u çÝ…üÍ拃-r™íÞ …]rÚtðe{tk …ntU[tzu Au y™u çα:-«ftþtu™u
«fx fhu Au, ‚u{ yÄ{eoytu™u Œkz yt…e™u Ä{to[th™tu «ftþ fhe™u S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu
¥‹±™üÝì-ÞÚttÞtuøÞ Ëífth fhe™u «òþtË™ fÞto fh y™u y™uf «fth™t Ëw¾tu™u çÝÚ±¨ë…-r™hk‚h
rËØ fh. (4)
¼tðtÚto : su htßÞ fhðt™e RåAt fhu ‚u rðãt, Ä{o y™u rð™Þ™tu «[th fhe™u ‚Útt MðÞk
ÄtŠ{f ƒ™e™u «òytu «íÞu, r…‚t Ë{t™ ð‚o™ fhu. (4)
ßãº˝Êfi flÎÆòÊSÿ ŒÊœfi× ‚ÊŸÈ¢Æ flÖÊ˝fiáÊ „ËÁ›U×–
•Á÷∑˝§êÿÊflfi Á¡ÉŸÃ˘¬— ‚◊¸ÓÊÿ øÊŒÿãŸø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ §‹Îí:-ËqÞo ±…íï‡æ-rfhýtuÚte ±ë~æS²-{u½™t ¥Ð:-s¤™u ¥ç|æÜíU}²-
yt¢{ý fhe™u ¨æÝé}æì-{u½™t rþ¾htu™wk AuŒ™ fhu Au, ‚u{ S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-
Ëífth fhe™u hts ç…ÍÝ„ï-n™™ fh™th ¨}ææü²-«t ÚtÞu÷ þºtw™t …htsÞ™u {txu …tu‚t™e Ëu™tytu™u
™æïβÝì-«urh‚ fhe™u Îæï{„:-¢turÄ‚ þºtw™t ƒ÷™t yt¢{ýÚte Ëu™t™u rAL™-r¼L™ fhe™u ãèçf„:-
«òytuÚte y™tŒh™u «t ÚtE™u þºtw …h ¢tuÄ ¥±-fh. (5)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ËqÞo™e Ë{t™ yrðãt™u Œqh fhe™u, rðãt™u «ftrþ‚ fhe™u ‚Útt Œwütu™u
Œkrz‚ fhe™u ÄtŠ{ftu™tu Ëífth fhu Au, ‚u rðît™tu{tk ËL{tr™‚ ÚttÞ Au. (5)
•Áœ ‚ÊŸÊÒ ÁŸ Á¡fiÉŸÃ flÖÊ˝fiáÊ ‡Êìfifl¸áÊÊ–
◊ãŒÊŸ ßãº˝Ê •ãœfi‚— ‚|πfièÿÊ ªÊÃÈÁ◊fië¿àÿø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu hts™T ! su{ §‹Îí:-rðãw‚T yÂø™ àæ„бü‡ææ-yËkÏÞ Ëðtuo¥t{ f{tuoÚte Þwõ‚ ±…íï‡æ-
…tu‚t™t rfhýtuÚte {u½™t ¨æÝæ±ç{-yðÞðtu …h «nth fhe™u çÝç…ÍÝ„ï-«ftþ™u htuf™th {u½™u {txu
ËŒt «r‚fq¤ hnu Au, ‚u{ s su yt… xææ„é}æì-W¥t{ he‚u rþûttÞwõ‚ ðtýe™e §ÓÀç„-RåAt fhtu
340
Atu, ‚u ¨ç¶|²:-r{ºttu™u {txu }æ‹ÎæÝ:-yt™k Œ™e ð]rØ fhe™u ‚Útt S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-
Ëífth fhe™u ¥‹{¨:-yL™™t Œt‚t ƒ™tu. (6)
¼tðtÚto : su{ Ë{M‚ ËkËth™tu W…fthf‚to ËqÞo Au, ‚u{ ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ ntuðt
340 ÉøðuŒ¼t»Þ É
òuEyu. (6)
ßãº˝ ÃÈèÿÁ◊ŒfiÁº˝flÊ˘ŸÈfiûÊ¢ flÁÖÊ˝ãflËÿ¸®fi◊˜–
ÿh àÿ¢ ◊ÊÁÿŸ¯ ◊Îƪ¢ Ã◊ÈÆ àfl¢ ◊ÊÿÿÊfiflœË⁄Uø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu ¥çÎí±:-{u½ rþ¾h Ë{t™, …ðo‚trŒ Þwõ‚ MðhtßÞÚte y÷kf]‚ ±ç…íÝì-yíÞw¥t{
þ†t†tuÚte Þwõ‚ §‹Îí-˼t™t Rþ ! ²„ì-suÚte y²}æì-‚u }ææç²Ý}æì-f…xe }æëxæ}æì-{]„™e Ë{t™ …ŒtÚto
¼tu„ð™th™u }ææ²²æ-ƒwrØÚte ã-r™ùÞ…qðof ¥±{è:-n™™ fhu Au. çα:-ËqÞo™e Ë{t™ ¥Ýéœæ}æì-
MðtÄe™ …wÁ»ttÚtoÚte „úný fhu÷ ±è²ü}æì-…ht¢{™u „úný fhe™u S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-
Ëífth fhe™u „}æé-‚u Œwü™u Œkz yt…u Au, ‚u „é|²ç}æ„ì-‚tht {txu Ëðtuo¥t{ Ä™ y{u yt…eyu. (7)
¼tðtÚto : su «ò™t …t÷™ {txu ËqÞo™e Ë{t™ …tu‚t™t ƒ¤, LÞtÞ ‚Útt rðãt™u «ftrþ‚
fhe™u f…xe ÷tuftu™u ƒkÄ fhe Œu Au-Œkrz‚ fhu Au, ‚uytu htßÞ™e ð]rØ y™u ‘fh’ «t fhðt™u
Ë{Úto ƒ™u Au. (7)
Áfl Ã flÖÊ˝Êfi‚Ê˘•|SÕ⁄UãŸflÁâ ŸÊ√ÿÊ3> •ŸÈfi–
◊„ûÊfi ßãº˝ flËÿZ®®fi ’ÊuÊSÃ ’∂UÓ¢® Á„Ã◊ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îí ! su „ï-‚the ±…íæ¨:-þ†t†Þwõ‚ áZ‚h Ëu™t ݱç„}æì-™uðwk Ýæòæ:-‚th™the
™tiftytu™u ¥Ýéò-çSƒÚÝì-y™wfq¤‚tÚte ÔÞðÂMÚt‚ fhu Au y™u su „ï-‚the Ïææuæï:-¼wòytu{tk }æã„ì-
{nt™ ±è²ü}æì-…ht¢{ y™u „ï-‚the ¼wòytu{tk ÏæH}æì-ƒ¤ çã„}æì-hnu÷ Au, ‚u™tÚte S±ÚæÁ²}æì-
…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-ÞÚttð‚T Ëífth fhe™u ‚wk htßÞ ÷û{e™u «t fh. (8)
¼tðtÚto : su htßÞ™e ð]rØ-WL™r‚ EåAu, ‚u rðþt¤ yÂø™ (Úte Ëk[tr÷‚) yï‚he ™t{f
™tiftytu™wk r™{toý fhu y™u ‚u™t îtht yLÞ îe…tL‚htu{tk „{™t„{™ fhe™u ÔÞðnth ËkƒkÄe ÷t¼tu™e
ð]rØ fhe™u …tu‚t™t htßÞ™u Ä™-ÄtLÞtuÚte Ëw¼qr…‚ fhu. (8)
‚„d¯ ‚Ê∑§◊¸øà ¬Á⁄Ufi c≈Ê÷à Áfl¢‡ÊÁ×–
‡ÊÃÒŸ◊ãflfiŸÊŸflÈÆÁ⁄Uãº˝Êfiÿ ’˝rÊÊlfiÃ◊ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ˼tæÞût ! S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-Ëífth fh‚t
ð‚o{t™ hnu Au. »Ý}æì-‚u™tu yt©Þ fhe™u ‚u …tu‚t™t htßÞ™u Ëðo he‚u yÄ{to[hýÚte ÐçÚcÅæï}æ„
htuftu ¨æÜU}æì-…hM…h {¤e™u ¨ãd}æì-yËkÏÞ „wýtuÚte Þwõ‚ …wÁ»ttu Ërn‚ ¥™ü„ì-Ëífth fhtu, su™u
ô±àæç„:-ðeË àæ„æ-Ëtu ¥Ýé-y™wfq¤‚tÚte ¥Ýæïݱé:-M‚wr‚ fhtu. su ©l„}æì-«rËØ Ïæíræ-ðuŒ y™u
yL™™u
Éøðu ì-Ëífth fhe™u ð‚uo Au, ‚u §‹Îíæ²-yrÄf Ëk…‚T ðt¤t ˼tæÞût™u {txu y™wfq¤ ƒ™e™u
¥™üŒÝ¼t»Þ
341
M‚wr‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : rðhtuÄ™t íÞt„ rð™t …hM…h Ëw¾ fŒe ÚtE þf‚wk ™Úte. {™w»Þtuyu rðãt y™u W¥t{
ËwrþûttÚte hrn‚ y™u ®™rŒ‚ {™w»Þ™u ˼t ytrŒ™tu yæÞût ƒ™tððtu ™rn. (9)
ßãº˝Êfi flÎÆòÊSÿ ÃÁflfi·Ë¥ ÁŸ⁄Ufi®„ãà‚„fi‚Ê ‚„fi—–
◊„ûÊŒfiSÿ ¬ÊÒ¥Sÿ¯ flÎÆòÊ¢ ¡fiÉÊãflÊ° •fi‚ΡŒø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§10H
…ŒtÚto : su §‹Îí:-rðãw‚T Y… ËqÞo ±ë~æ}æì-{u½™u ™ü fhðt Ë{t™ þºtw™u …Í拱æÝì-{th‚t r™hk‚h
n™™ fhu Au ‚Útt su ¨ã¨æ-ƒ¤Úte ËqÞo su{ ±ë~æS²-{u½™t ƒ¤™u ‚u{ þºtw™t ƒ÷™u „籯è}æì-
ƒ¤™u çÝÚãÝì-r™hk‚h n™™ fhe™u ‚Útt S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-Ëífth fhe™u Ëw¾™u
¥¨ë…„ì-Wí…L™ fhu Au, „„ì-‚u s ¥S²-yu™t }æã„ì-{nt™ Ðæñ¢S²}æì-…wÁ»ttÚtoY… ƒ¤™t ¨ã:-Ën™™tu
nu‚w Au. (10)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™tk {nt™ ƒ¤ y™u ‚usÚte ytf]ü fhe™u «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{
s ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒyu {nt™ ƒ¤ (= «Þí™Úte þw¼ „wýtuÚte ytf]»ý (= Äthý)
fhe™u LÞtÞ™t «ftþÚte htßÞ …h þtË™ fhðwk òuEyu. (10)
ß◊ ÁøûÊflfi ◊ãÿfl fl¬fiÃ Á÷ÿ‚Êfi ◊„Ë–
ÿÁŒfiãº˝ flÁÖÊ˝ãŸÊ¡fi‚Ê flÎÆòÊ¢ ◊L§àflÊ° •flfiœË⁄Uø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§11H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-þ† rðãt™t ËBÞfT ¿tt‚t §‹Îí-˼tæÞût hts™ ²„ì-su „±-yt…™e ¥æï…¨æ-
Ëu™t™t ƒ¤Úte, su{ ËqÞo™t ytf»toý y™u ‚tz™Úte §}æï-yu }æãè-÷tuf ±ïÐï„ï-fk…u Au, ‚u™e Ë{t™
su yt… ç|沨æ-¼Þ ƒ¤Úte }拲±ï-¢tuÄ™e þtÂL‚™u {txu þºtws™ ¥Ýé-y™wfq¤ ƒ™e™u fkr…‚ hnu
Au su{ }æLy±æÝì-ƒnw s ðtÞwÚte Þwõ‚ ËqÞo ±ë~æ}æì-{u½™u {thu Au, ‚u{ s S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu
¥™üÝì-Ëífth fhe™u 癄ì-y™u þºtw™u ¥±{è:-{tÞto fh. (11)
¼tðtÚto : su{ ˼t «ƒkÄ™t fthýu «òytu Ëw¾…qðof W¥t{ {t„o îtht „{™t„{™ fhu Au,
‚u{ ËqÞo™tk ytf»toýÚte Ë{M‚ ¼q„tu¤ „{™t„{™ fhu Au.
su{ ËqÞo {u½™u {the™u s¤Úte «òytu™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ ˼t y™u ˼t ytrŒ™t yæÞût
ƒL™u, þºtw y™u yLÞtÞ™tu ™tþ fhe™u rðãt ‚Útt LÞtÞ™t «[thÚte «òytu™wk …t÷™ fhu. (11)
Ÿ fl¬fi‚Ê Ÿ ÃfiãÿÃãº˝¯ flÎÆòÊÊ Áflfi ’Ëfi÷ÿØ–
•èÿfiŸ¢ flÖÊ˝fi •Êÿ‚— ‚„dfi342÷ÎÁc≈⁄UÊÿÃÊø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu ˼t…‚u ! S±ÚæÁ²}拱™üÝì-…tu‚t™t htßÞ™tu Ëífth fh‚t ‚wk su{ ±ë~æ:-{u½ ±ïШæ-
ðu„Úte §‹Îí}æì-ËqÞo™u Ý ç±Ïæè|沄ì-¼Þ …{tze þf‚tu ™Úte y™u ‚u {u½ („so™t y™u) «ftþ fhu÷e
342 ÉøðuŒ¼t»Þ É
„‹²„æ-rðãw‚TÚte …ý ¼Þ™u Ý-…{tze þf‚tu ™Úte. »Ý}æì-yu {u½™e W…h ËqÞo«urh‚ ¨ãd|æëçcÅ:-
nòhtu «fth™t ŒtnÚte Þwõ‚ ¥æ²¨:-÷tun™t þ† yÚtðt ytø™uÞt†™e Ë{t™ ±…í:-ð@ Y…
rfhý ¥|²æ²„-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, ‚u{ yt… þºtwytu …h Úttytu. (12)
¼tðtÚto : su{ {u½ ytrŒ ËqÞo™tu …htßÞ fhe þf‚t ™Úte, ‚u{ þºtwytu ÄtŠ{f ˼t™u ‚Útt
˼t ytrŒ™t yæÞût™u …htrs‚ fhe þf‚t ™Úte. (12)
ÿŒ˜ flÎÆòÊ¢ Ãflfi øʇÊÁŸ¢ flÖÊ˝fiáÊ ‚◊ÿÊfiœÿ—–
•Á„fiÁ◊ãº˝ Á¡ÉÊʯ‚ÃÊ ÁŒÁfl Ãfi ’iœ ‡ÊflÊ˘ø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§13H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ˼t…r‚ ! S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-Ëífth fhe™u
‚wk ²„ì-su{ çÎç±-ytftþ{tk ËqÞo ¥àæçÝ}æì-rðãw‚T™tu «nth fhe™u ±ë~æ}æì-fwrx÷ ¥çã}æì-{u½™wk ÏæÎìÏæ{ï-
n™™ fhu Au, ‚u{ ±…íï‡æ-þ†t†tu Ërn‚ …tu‚t™e Ëu™tytu™tu þºtwytu™e ËtÚtu ¨}æ²æï{²:-Ëthe he‚u
ÞwØ fhe™u þºtwytu™u ç…Íæ梨„:-{th™th „±-yt…™t àæ±:-ƒ¤ yÚtto‚T Ëu™t™tu rðsÞ ÚttÞ yu
he‚u fh™th „ï-yt…™t ™-Þþ™e ð]rØ Útþu. (13)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo rfhý-Ë{qn îtht rðã‚T™u {u½ ËtÚtu ÷ztðu Au, ‚u{ s Ëu™tæÞût ytø™uÞt†Úte
Ëk…L™ Ëu™t™u þºtwËu™t ËtÚtu ÷ztðu-ÞwØ fhtðu. yuðt Ëu™t…r‚™e fŒe…ý nth ÚtE þf‚e ™Úte.
(13)
•Á÷®c≈®Ÿ Ãfi •Áº˝flÊ ÿàSÕÊ ¡ªfiìÊ ⁄U¡Ã–
àflc≈Êfi ÁøûÊflfi ◊ãÿfl ßãº˝fi flÁflÖÿÃfi Á÷ÿÊø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§14H
…ŒtÚto : nu ¥çÎí±:-ƒnw {u½Þwõ‚ ËqÞoË{t™ §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ˼tæÞût ²„ì-ßÞthu „ï-
yt…™t ¥ç|æcÅÝï-ËðoÚtt W¥t{ LÞtÞÞwõ‚ ÔÞðnth{tk Sƒæ:-MÚttðh …xæÓ™-y™u sk„{ Úï…„ï-fk…tÞ{t™
ÚttÞ Au ‚Útt su y±cÅæ-þºtwåAuŒf Ëu™t…r‚ Au, „±-‚u™t }拲±ï-¢tuÄ™u {txu ç|æ²æ癄ì-¼ÞÚte …ý
±ïç±Á²„ï-Wrîø™ ÚttÞ Au, íÞthu yt… S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-Ëífth fhe™u Ëw¾e
ƒ™e þftu Atu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su{ ËqÞo™t Þtu„Úte «týeytu …tu‚t™t ftÞtuo{tk «ð]¥t ÚttÞ Au y™u ¼q„tu¤
y™w¢{Úte (…tu‚t™e fûtt{tk) ¼ú{ý fhu Au, ‚u{ s ˼t îtht þtrË‚ htßÞ™t Þtu„Úte Ëk…qýo
«týeytu Ä{o…qðof …tu‚t™t ÔÞðnth{tk ð‚o{t™ hne™u ËL{t„o{tk [t÷u Au, yu{ òýðwk òuEyu.
(14)
ŸÁ„ ŸÈ ÿÊŒfiœË◊‚Ëãº˝¢ ∑§Ê flËÿ¸ÓÊ ¬⁄U—–
Ã|S◊fiãŸÎÆêáÊ◊ÈÆà ∑˝§Ãȯ ŒflÊ •Ê¡Ê¯Á‚ ‚¢ ŒfiœÈÆ⁄Uø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§15H
…ŒtÚto : su ÐÚ:-W¥t{ „wýÞwõ‚ htò S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™tu ¥‹±™üÝì-y™wfq¤‚tÚte Ëífth
ÉøðuŒ¼t»Þ 343
fhe™u yt[hý fhu Au. su htßÞ{tk Îï±æ:-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ rðît™tu Ýë}‡æ}æì-Ä™™u ÜíU„é}æì-y™u ƒwrØ ‚Útt
…wÁ»ttÚto™u ©„-y™u …ý ¥æï…æ¢ç¨-þheh, ytí{t y™u {™™t …ht¢{tu™u ¨¢Î{é:-Äthý fhu Au ‚Útt su
…h{tí{t™u «t ÚtE™u y{u ±è²æü-rðãt ytrŒ ðeÞtuo™u ¥ç{}æç¨-«t ÚttÞ ‚u §‹Îí}æì-y™L‚ …ht¢{e
s„Œeïh yÚtðt …qýo ðeÞo Þwõ‚ htò™u «t ÚtE™u ÜU:-ftuý …wÁ»t Ä™™u Ýé-þe½ú Ýçã-²æ„ì-«tÂ
ÚttÞ ‚u htßÞ{tk ftuý …whw»t Ä™™u ‚Útt ƒwrØ y™u …wÁ»ttÚto ‚Útt ƒ÷™u þe½ú Äthý ™Úte fh‚tu ? (15)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ …h{uïh y™u rðît™™u «t fÞto rð™t rðãt, þwØ ƒwrØ ™u ©uc
Ët{ÚÞo «t fhe þf‚tu ™Úte, ‚uÚte ‚uytu™tu Ëðuoyu ËŒt yt©Þ ÷uðtu òuEyu. (15)
ÿÊ◊Õfiflʸ ◊ŸÈfi|c¬ÃÊ Œäÿ昧 Áœÿ◊àŸfiÖ
Ã|S◊ã’˝rÊÊfiÁáÊ ¬ÍÆfl¸Õãº˝fi ©UÄÕÊ ‚◊fiÇ◊ÃÊø¸㟟Èfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§16H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™e WL™r‚Úte Ëðo™wk ¥‹±™üÝì-Ëífth
fhe™u Ί²Ñì -W¥t{ „wýtu™u «t Út™th ¥ƒ±æü-®nËtrŒ Œtu»t hrn‚ çЄæ-ðuŒ™t «ðõ‚t yæÞt…f
y™u }æÝé:-rð¿tt™Þwõ‚ {™w»Þ yu ²æ}æì-su ç{²}æì-þw¼ rðãt ytrŒ „wý r¢Þt™u Äthý fh™th™e
ƒwrØ™u «t ÚtE™u su ÔÞðnth{tk Ëw¾tu™u ¥yÝ„-rðM‚th fhu Au ‚u{ yt™u «t ÚtE „çS}æÝì-
‚u ÔÞðnth{tk Ëw¾tu™tu rðM‚th fhtu; y™u su §‹Îï-Ëthe he‚u Ëurð‚ …h{uïh{tk Ðê±üƒæ-…qðo …wÁ»ttu™e
Ë{t™ Ïæírææç‡æ-©uc yL™, Ä™ ©vƒæ-fnuðt ÞtuøÞ ð[™ «t ÚttÞ Au, „çS}æÝì-‚u™wk Ëuð™ fhe™u
‚{u …ý ‚u™u ¨}æx}æ„-«t Úttytu. (16)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{uïh™t W…tËftu y™u rðît™tu™t Ëk„{tk «er‚ ht¾™th {™w»Þtu™wk y™wfhý
fhe™u, W¥t{ ƒwrØ, yr‚ ©uc yL™, Ä™ y™u ðuŒrðãtÚte ®Ër[‚ ¼t»týtu™u «t fhe™u ‚u™wk Ëðo™u
Œt™ fhðwk òuEyu. (16)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ˼t ytrŒ™t yæÞût, ËqÞo, rðît™ y™u Eïh þçŒtÚto™wk ðýo™ fhðtÚte
…qðoËqõ‚™e ËtÚtu yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (80)
Ëqõ‚-81
ßãº˝Ê ◊ŒÊfiÿ flÊflÎœ ‡Êflfi‚ flÎòÊ„Ê ŸÎÁ÷fi—–
ÃÁ◊ã◊„àSflÊÁ¡·ÍÆÃ◊÷¸®fi „flÊ◊„ ‚ flÊ¡fi·ÈÆ ¬˝ ŸÊfi˘Áfl·Ã˜H§1H
…ŒtÚto : y{u su ±ë~æãæ-ËqÞo™e Ë{t™ §‹Îí:-Ëu™t…r‚ Ýëç|æ:-þqhðeh ™tÞftu™e ËtÚtu à汨ï-
ƒ¤ y™u }æÎæ²-yt™kŒ™u {txu ±æ±ë{ï-344 ðÄu Au. su }æãy¨é-{nt™ ¥æç…¯é-Ëk„út{tu{tk ©„æçÐ-y™u
¥|æïü-™t™t Ëk„út{tu{tk ã±æ}æãï-ƒtu÷tðu Au y™u „ç}æ„ì-‚u™u §ü}æì-Ëðo he‚u Ëu™tæÞût fnu Au. ¨:-
‚u ±æ…ï¯é- Ëk„út{tu{tk Ý:-y{the Ðíæ籯„ì-Ëthe he‚u hûtt fhu. (1)

344 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su …qýo rðãtðt™, ƒr÷c, ÄtŠ{f, Ëðo™t rn‚u»te, þ†t†tu™u [÷tððt{tk
y™u ‚u™e rþûtt yt…ðt{tk r™…wý; f{o[theytu, ðehtu ‚Útt ÞtuØtytu «íÞu r…‚t Ë{t™ ÔÞðnth
f‚to y™u Œuþ-ft¤ y™wËth ÞwØ fhðt {txu yðËh™u y™wY… fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™tu ¿tt‚t ntuÞ,
‚u™u Ëu™t…r‚ ƒ™tððtu òuEyu yLÞ™u ™rn. (1)
•Á‚ Á„ flËfi⁄U®R ‚ãÿÊ˘Á‚ ÷ÍÁ⁄Ufi ¬⁄UÊŒÁŒ—–
•Á‚fi Œ÷˝Sÿfi ÁøŒ˜ flÎÆœÊ ÿ¡fi◊ÊŸÊÿ Á‡ÊˇÊÁ‚ ‚ÈãflÃ ÷ÍÁ⁄Ufi Ã fl‚ÈfiH§2H
…ŒtÚto : nu ðeh Ëu™t…‚u ! su ‚wk çã-r™ùÞ fhe™u |æêçÚ-ƒnw s ¨ï‹²:-Ëu™tÞwõ‚ ¥ç¨-Au,
|æêçÚ-ƒnw s «fthÚte ÐÚæÎçÎ:-þºtwytu™t ƒ¤™u ™ü fhe „úný fh™th Au, Î|æíS²-™t™t 癄ì-
y™u }æã„:-{nt™ ÞwØ™u S‚™th ¥ç¨-Au, ±ë{: ƒ¤Úte ðÄ™th ðehtu™u çàæÿæç¨-rþûtt yt…™th
Au, ‚u ¨é‹±„ï-rðsÞ™e «t fh™th ²…}ææÝæ²-Ëw¾Œt‚t™u „ï-‚tht {txu |æêçÚ-…w»f¤ ±¨é-Ä™
«t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su{ Ëu™t…r‚ytu îtht Ëu™t™u ËŒt rþrût‚, …t÷™ y™u nŠ»t‚ fhðt{tk ytðu Au,
‚u{ Ëir™ftu™t îtht …ý Ëu™t…r‚ytu™wk …t÷™ y™u ‚u™u yt™krŒ‚ fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
ÿŒÈÆŒË⁄Ufià •Ê¡ÿÊfi œÎÆcáÊflfi œËÿÃ œŸÊfi–
ÿÈÆˇflÊ ◊fiŒëÿÈÃÊ „⁄UË ∑¢§ „Ÿ— ∑¢§ fl‚ÊÒfi ŒœÊ˘S◊Ê° ßfiãº˝ fl‚ÊÒfi Œœ—H§3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t™t Mðt{e ! ²„ì-ßÞthu ¥æ…²:-Ëk„út{ ©ÎèÚ„ï-Wíf]ü‚tÚte «t ÚttÞ,
íÞthu {ëc‡æ±ï-áZ‚t™u {txu {Ýæ-Ä™tu™u {貄ï-fhu Au, ‚u ‚wk }æÎÓ²é„æ-ƒnw s ƒ¤ðt™ ãÚè-½tuztytu™u
hÚttrŒ{tk ²éÿ±-Þwõ‚ fh, Ü¢U-ftuE þºtw™u ãÝ:-{th; Ü¢U-ftuE r{ºt™u ±¨æñ-Ä™ ftuþ{tk Î{:-Äthý
fh y™u ¥S}ææÝì-y{™u ±¨æñ-Ä™{tk Î{:-yrÄfthe fh. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu ÞwØ fhðwk ntuÞ, íÞthu Ëu™t…r‚ ÷tuftu ðtn™, þ†, y†, ¼tus™, ð† ytrŒ™e
Ët{„úe …qhe Ëk„ún fhe™u, Úttuzt þºtwytu™u {the™u, Úttuzt™u r{ºt ƒ™tðe™u ‚Útt ‚u™tu Ëífth fhe™u,
ÞwØ ytrŒ ftÞtuo{tk ÄtŠ{ftu™u ËkÞwõ‚ fhe™u, ‚u™u ÞwÂõ‚ …h ÞwØ fhtðe™u y™u MðÞk ÞwØ fhe™u-
÷ze™u r™hk‚h rðsÞ «t fhu. (3)
∑˝§àflÊfi ◊„Ê° •fiŸÈcflœ¢ ÷Ë◊ •Ê flÊfiflÎœ ‡Êflfi—–
ÁüÊÿ ´§cfl ©Ufi¬Ê∑§ÿÊÁŸ¸ Á‡Ê¬˝Ë „Á⁄UfiflÊ㌜ „SÃfiÿÊfl¸ÖÊ˝fi◊Êÿ‚◊˜H§4H
…ŒtÚto : su ãçÚ±æÝì-ƒnw s ©uc ½tuztytu Þwõ‚ çàæÐíè-þºtwytu™u hztð™th |æè}æ:-y™u ¼Þ
…{tz™th }æãæÝì-{nt™ «c±:-«t rðãt Ëu™t…r‚ àæ±:-ƒ¤ çŸæ²ï-þtu¼t y™u ÷û{e™u {txu
©ÐæÜU²æï:-Ë{e…{tk «t ÚtÞu÷e …tu‚t™e y™u þºtwytu™e Ëu™t™e Ë{e… ãS„²æï:-ntÚttu{tk ¥æ²¨}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 345
÷tu¾kz™t ƒ™tðu÷t ±…í}æì-þ†Ë{qn™u Äthý fhe™u þºtwytu™u S‚u Au, ‚u s htßÞtrÄfthe ƒ™u
Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su ƒwrØ{t™, {nt™ W¥t{ „wýtu™e rðþu»t‚tytuÚte Þwõ‚, þºtw™u ¼Þ
…{tz™th, Ëu™t™tu rþûtf ‚Útt yíÞk‚ ÞtuØtu {™w»Þ ntuÞ, ‚u™u Ëu™t…r‚ ƒ™tðe™u Ä{oÚte htßÞ-
þtË™ fhðwk òuEyu. (4)
•Ê ¬fi¬˝ÊÒ ¬ÊÁÕ¸®fifl¢ ⁄U¡Êfi ’iœ ⁄UÊfiøŸÊ ÁŒÁfl–
Ÿ àflÊfl°Êfi ßãº˝ ∑§‡øŸ Ÿ ¡ÊÃÊ Ÿ ¡fiÁŸcÿÃ˘Áà ÁflE¯ flflÁˇÊÕH§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ Eïh suÚte ÜUà™Ýì-ftuE …ý y±æ±æÝì-‚the Ë{t™ Ý …æ„:-
ÚtÞtu ™Úte, Ý …çÝc²„ï-Útþu ™rn y™u ‚wk ç±E}æì-s„‚™u ±™çÿæƒ-ÞÚttÞtuøÞ r™Þ{{tk ht¾u Au
‚Útt su Ðæ<ƒ±}æì-…]rÚtðe y™u ytftþ{tk hnu÷ Ú…:-…h{týw y™u ÷tuf{tk ¥æÐÐíæñ-Ëðoºt ÔÞt…f
ÚtE hnu÷ Au. çÎç±-«ftþY… ËqÞtorŒ s„‚{tk Úæï™Ýæ-«ftþ{t™ ¼q„tu¤tu™u ¥ç„ÏæÎìÏæ{ï-yuf ƒeS
ðM‚w™t ½»toýÚte ƒtkÄu Au-òuzu Au, ‚u Ëðo™tu W…tMÞ Œuð Au. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u Ëðo, su™t îtht Ë{M‚ ËkËth h[e™u ‚Útt ‚u™u ÔÞt fhe™u
‚Útt ‚u™wk …t÷™ fhðt{tk ytðu Au, su ysL{t y™u yrî‚eÞ Au ‚Útt ‚u™e Ë{t™ ftuE …ý ðM‚w
™Úte, ‚tu ‚u™tÚte yrÄf ftuý ntuE þfu ? ‚u (…h{uïh)™e r™hk‚h W…tË™t fhtu. ‚u™tÚte r¼L™
ftuE ðM‚w™u (W…tË™t {txu) „úný ™ fhðe òuEyu y™u ™ ‚u™e „ý™t fhðe òuEyu. (5)
ÿÊ •ÿÊ¸ ◊fiûʸ÷Ê¡fiŸ¢ „⁄UÊŒŒÊfiÁà ŒÊ‡ÊÈ·fi–
ßãº˝Êfi˘•S◊èÿ¯ Á‡ÊˇÊÃÈÆ Áfl ÷fi¡Ê ÷ÍÁ⁄Ufi Ã fl‚Èfi ÷ˇÊËÿ Ãfl ⁄UÊœfi‚—H§6H
…ŒtÚto : nu rðî™T ! ²:-su §‹Îí-…h{ yiïÞo™t Œt‚t ¥²ü:-Eïh „ï-‚tht Îæàæé¯ï-Œt‚t y™u
¥S}æ|²}æì-y{tht {txu |æêçÚ-rð…w÷ ±¨é-Ä™™u }æœæü |ææï…Ý}æì-y™u {™w»Þtu™t ¼tus™ {txu …ŒtÚto™u
ÐÚæÎÎæç„-«Œt™ fhu Au ‚u Eïh hr[‚ …ŒtÚttuo™e yt… y{™u ËŒt çàæÿæ„é-rþûtt yt…tu y™u „±-
yt…™t Úæ{¨:-rþrût‚ ftÞoY… Ä™™wk nwk |æÿæè²-Ëuð™ fÁk. (6)
¼tðtÚto : òu Eïh yt ËkËth h[e™u ‚Útt Äthý fhe™u Sðtu™u ™ yt…u, ‚tu ftuE™u ®fr[‚T
{tºt …ý ¼tu„ Ët{„úe Ëk¼ð ™Úte.
òu yu Eïh ðuŒ îtht rþûtt ™ yt…u, ‚tu ftuE™u …ý ÷uþ {tºt rðãt «t ÚttÞ ™rn, ‚uÚte
rðît™tuyu Ëðo™t Ëw¾ {txu rðãt™tu «[th fhðtu òuEyu. (6)
346
◊Œfi◊Œ Á„ ŸÊfi ŒÁŒÿ͸ÆÕÊ ªflÊfi◊ΡÈÆ∑˝§ÃÈfi— –
‚¢ ªÎfi÷Êÿ ¬ÈÆM§ ‡ÊÃÊ÷fiÿÊ„SàÿÊ fl‚Èfi Á‡Ê‡ÊËÁ„ ⁄UÊÿ •Ê ÷fi⁄UH§7H
346 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu rðît™T «…éÜíU„é:-Ëh¤ ¿tt™ y™u f{oÞwõ‚ ÎçÎ:-Œt‚t yt… Eïh™e yt¿tt …t÷™
y™u W…tË™tÚte }æÎï}æÎï-yt™kŒ-yt™kŒ{tk çã-r™ùÞ…qðof Ý:-y{tht {txu ©|æ²æãSy²æ-ƒL™u ntÚttu™e
r¢Þt{tk W¥t{ ÐéL-ƒnw s àæ„æ-ËUfztu ±¨é-ÿÔÞtu™tu çàæàæèçã-«ƒkÄ fhtu. xæ±æ}æì-rfhýtu, RrLÿÞtu
y™u …þwytu™t ²êƒæ-Ë{qntu™u ¥æ|æÚ-ËðoºtÚte Äthý fh, Úæ²:-Ä™tu™u ¨¢xæë|ææ²-ËBÞfT „úný fh. (7)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! Ëðto™kŒ-Œt‚t ‚Útt Ë{M‚ ËtÄ™tu y™u ËtæÞ (Y… …ŒtÚttuo)™t Wí…tŒf
(ƒ™e™u) Ë{M‚ Ä™ «Œt™ fhu Au, ‚u s Eïh y{tht îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au, yLÞ
ftuE (ðM‚w) ™rn. (7)
◊ÊŒÿfiSfl ‚ÈÆÃ ‚øÊ ‡Êflfi‚ ‡ÊÍ®⁄U®R ⁄UÊœfi‚–
ÁflkÊ Á„ àflÊfi ¬ÈM§fl‚ÈÆ◊Ȭ ∑§Ê◊Êfiãà‚‚ÎÆÖ◊„˘ÕÊfi ŸÊ˘ÁflÃÊ ÷fiflH§8H
…ŒtÚto : nu àæêÚ-Œwü Œtu»t y™u þºtwytu™wk r™ðthý fh™th y{u ¨é„ï-yt Wí…L™ s„‚{tk ÐéL±¨é}æì-
y™uftu™u ðËtð™th y±æ-yt…™tu ©Ð-yt©Þ fhe™u ¥ƒ-…ùt‚T ÜUæ}ææÝì-…tu‚t™e EåAtytu™u ¨¨ëÁ}æãï-
rËØ fheyu Aeyu, çã-r™ùÞ fhe™u ç±Îì}æ-òýeyu …ý Aeyu, ‚wk Ý:-y{thtu ¥ç±„æ-hûtf |æ±-
Au; y™u yt s„‚{tk ¨™æ-ËkÞwõ‚ à汨ï-ƒ¤fthf Úæ{¨ï-Ä™™u {txu }ææβS±-yt™kŒ «Œt™ fh-
yt™kŒ fhtð. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™t îtht Ëu™t…r‚™t yt©Þ rð™t þºtwytu …h rðsÞ, RåAtytu™e …qŠ‚, …tu‚t™e
hûtt, W¥t{ Ä™ ‚Útt ƒ¤ y™u …h{ Ëw¾ «t fhe þft‚t ™Úte. (8)
∞Ã Ãfi ßãº˝ ¡ãÃflÊ ÁflE¯ ¬Ècÿ|ãà flÊÿ¸®fi◊˜–
•ãÃÁ„¸ ÅÿÊ ¡ŸÊfiŸÊ◊ÿÊ¸ flŒÊ •ŒÊfi‡ÊÈ·Ê¢ Ã·Ê¯ ŸÊ flŒ •Ê ÷fi⁄UH§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{uïh ! su „ï-‚the Ë]rü{tk su »„ï-yu …‹„±:-Sð ±æ²ü}æì-Mðefth™u ÞtuøÞ
ç±E}æì-s„‚™u Ðéc²ç‹„-…w»x fhu Au, „ï¯æ}æì-‚u …ÝæÝæ}æì-{™w»Þ ytrŒ «týeytu™e ¥‹„:-{æÞ{tk
hnu‚t ¥Îæàæé¯æ}æì-Œt™ ytrŒ f{o hrn‚ {™w»Þtu™u ¥²ü:-Eïh ‚wk ±ïÎ:-suÚte Ëw¾ «t ÚttÞ Au
‚u™u çã-r™ùÞ fhe™u w²:-W…Œuþ fhu Au, ‚u ‚wk Ý:-y{tht {txu ±ïÎ:-rð¿tt™ Y… Ä™™wk ¥æ|æÚ-
Œt™ «Œt™ fh. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su Eïh ykŒh-ƒnth Ëðoºt ÔÞt…f ƒ™e ykŒh-ƒnth™t Ë{M‚ ÔÞðnthtu™u
òýu Au, W¥t{ W…Œuþ fhu Au y™u Ëðo Sðtu™wk rn‚ fhðt RåAu Au, ‚u™tu yt©Þ ÷E™u ‚{u
÷tuftu …th{tŠÚtf y™u ÔÞtðntrhf Ëw¾ «t fhtu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëu™t…r‚, Eïh y™u ˼tæÞût™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚™t yÚto ËtÚtu òýðe òuEyu. (81)
ÉøðuŒ¼t»Þ 347
 Ëqõ‚-82
©U¬Ê ·È ‡ÊÎfiáÊÈÆ„Ë Áª⁄UÊ ◊ÉÊfiflã◊ÊÃfiÕÊßfl–
ÿŒÊ Ÿfi— ‚ÍÆŸÎÃÊfifl× ∑§⁄U®R •ÊŒÕ¸ÿÊfi‚ ßlÊ¡Ê |ãflfiãº˝ Ã „⁄UËfiH§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t…‚u ! su „ï-yt…™e ãÚè-Äthý y™u ytf»toý™u {txu ½tuzt y™u yÂø™
ytrŒ …ŒtÚto Au ‚u™u Ýé-þeÄú ²æï…-Þwõ‚ fhtu, r«Þðtýe ƒtu÷t™tht rðît™Úte ¥ƒü²æ¨ï-Þt[™t fhtu.
nu }æÍæ±Ý-©uc „wýtu™u «t fh™th Ý:-y{the çxæÚ:-ðtýeytu™u ©Ðæï¨é Ÿæë‡æéçã-Ë{e… ytðe™u
Ëtk¼¤tu. ¥æ„ì-…ùt‚T y{tht {txu ¥„ƒæ§±ï„ì-rð…he‚ yt[hý fh™th su{ s }ææ-™ ƒ™ ²Îæ-
ßÞthu y{u ‚{thtÚte Ëw¾tu™e Þt[™t fheyu Aeyu, íÞthu yt… Ý:-y{™u ¨êÝë„汄:-ËíÞðtýe
Þwõ‚ ÜUÚ:-fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ htò ËwËurð‚ …h{uïhÚte yÚtðt Ëu™t…r‚™t îtht ËwËurð‚ Ëu™t Ëu™t…r‚Úte
Ëw¾tu™u «t fhu Au y™u su{ ˼t ytrŒ™t yæÞût «òs™tu y™u Ëir™ftu™e y™wfq¤‚t™wËth
ð‚toð fhu, ‚u{ yu™e y™wfq¤‚t™wËth «òs™tu y™u Ëir™ftuyu ð‚oðwk òuEyu. yu{ {™w»Þtuyu (òýðwk
òuEyu.) (1)
•ˇÊãŸ◊Ëfi◊Œãà sflfi Á¬˝ÿÊ •fiœÍ·Ã–
•SÃÊfi·Ã Sfl÷ÊfiŸflÊ Áfl¬˝Ê ŸÁflficΔ®ÿÊ ◊ÃË ÿÊ¡Ê |ãflfiãº˝ Ã „⁄UËfiH§2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…‚u ! su „ï-‚tht ãÚè-Äthý y™u ytf»toý fh™th ðtn™ yÚtðt ½tuztytu
Au ‚u™u ‚wk y{tht {txu Ýé²æï…-þe½ú Þwõ‚ fh, nu S±|ææݱ:-Mð«ftþMðY… ËqÞtorŒ™e Ë{t™ ç±Ðíæ:-
ƒwrØ{t™ ÷tuftu ! yt… Ýç±cƲæ-yr‚þÞ ™ðe™ }æ„è-ƒwrØ Ërn‚ ÚtE™u çÐí²æ:-r«Þ Úttytu, Ëðo™u
{txu þt†tu™e çã-r™ùÞÚte ¥S„æ﯄-«þkËt yt… fÞto fhtu y™u Œw:¾tuÚte ¥±æ{ꯄ Atuztytu,
¥ÿæÝì-rðãtrŒ þw¼ „wýtu{tk ÔÞt Úttytu, ¥}æè}æ΋„-yr‚þÞ fhe™u yt™krŒ‚ Úttytu y™u y{™u
…ý ‚u{ (yt™krŒ‚) fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, W¥t{ „wý, f{o y™u Mð¼tððt¤t y™u Ëðo «fthÚte «þkrË‚ yt[hýðt¤t
Ëu™t…r‚ ytrŒ™t îtht ™ðe™ rð¿tt™ y™u …wÁ»ttÚto™e ð]rØ fhe™u ËŒt «ËL™‚tÚte yt™kŒ ¼tu„ððtu
òuEyu. (2)
‚ÈÆ‚¢ºÎ‡Ê¯ àflÊ flÿ¢ ◊ÉÊfiflãfl|㌷Ë
348 ◊Á„fi–
¬˝ ŸÍÆŸ¢ ¬ÍÆáʸ’fiãœÈ⁄U— SÃÈÆÃÊ ÿÊfiÁ„ fl‡ÊÊ° •ŸÈÆ ÿÊ¡Ê |ãflfiãº˝ Ã „⁄UËfiH§3H
348 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ …qrs‚ Ä™Þwõ‚ §‹Îí-Ëw¾«Œ ! su{ ±²}æì-y™u ¨é¨¢öàæ}æì-fÕÞtý
árüÞwõ‚ y±æ-yt…™u ±ç‹Î¯è}æçã-«þkrË‚ fheyu, ‚u{ y{thtÚte Ðê‡æüÏæ‹{éÚ:-…qýo ËíÞ «u{ ƒkÄ™
Þwõ‚ S„é„:-«þkËt™u «t ÚtE™u yt… su «ò™t þºtw Au, ‚u™u Ýé-þe½ú ±àææÝì-ðþ fhtu, su „ï-
yt…™t ãÚè-Äthý, ytf»toý ytrŒ „wý Ë{t™ Ëwrþrût‚ ½tuztytu Au ‚u™u ¥Ýé²æï…-Þwõ‚ fhtu,
rðsÞ™u {txu ÝêÝ}æì-r™ùÞ…qðof Ðí²æçã-þe½ú òytu-«Þtý fhtu. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þ Ëðo™t ÿüt …h{uïh™t «þkËf ˼t…r‚™tu yt©Þ ÷u Au, íÞthu
‚u yu þºtwytu™tu þe½ú r™„ún fhe þfu Au. (3)
‚ ÉÊÊ â flηfiáÊ¢ ⁄UÕ◊Áœfi ÁÃcΔ®ÊÁà ªÊÁflŒfi◊˜–
ÿ— ¬Êòʯ „ÊÁ⁄UÿÊ¡Ÿ¢ ¬ÍÆáʸÁ◊fiãº˝ Áø∑fi§ÃÁà ÿÊ¡Ê |ãflfiãº˝ Ã „⁄UËfiH§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ rðãt, Ä™Þwõ‚ ²:-su yt… ãæçÚ²æï…Ý}æì-yÂø™ y™u ½tuztytuÚte Þwõ‚
fhu÷ yu Ðê‡æü}æì-Ë{M‚ Ët{„úeÚte Þwõ‚ Ðæ~æ}æì-hûtt r™r{¥t Úƒ}æì-hÚt™u ƒ™tððt™u ç™ÜïU„ç„-òýtu
Atu ¨:-‚u yu hÚt{tk ãÚè-ðu„trŒÞwõ‚ ½tuztytu™u Ýé²æï…-þe½ú Þwõ‚ fhtu. nu §‹Îí-Ëu™t…‚u ! su „ï-
yt…™t ±ë¯‡æ}æì-þºtw™t Ët{ÚÞo™tþf xææïç±Î}æì-suÚte ¼qr{™wk htßÞ «t ÚttÞ, „}æì-‚u hÚt …h
¥ç{ç„cÆæç„-ƒuËu-rðhtsu, {-‚u rðsÞ™u «t fu{ ™ ÚttÞ ? (4)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚yu …qýo rþûtt ‚Útt ƒ¤Úte nŠ»t‚-Óü-…wü ntÚte, ½tuzt, hÚt ‚Útt þ† ytrŒ
Ët{„úeÚte …rh…qýo Ëu™t™wk r™{toý fhe™u þºtwytu™u S‚ðt òuEyu. (4)
ÿÈÆÄÃSÃfi •SÃÈÆ ŒÁˇfiÊáÊ ©Uà ‚√ÿ— ‡ÊfiÃ∑˝§ÃÊ–
ÃŸfi ¡ÊÿÊ◊Ȭfi Á¬˝ÿÊ¢ ◊fiãŒÊŸÊ ÿÊsãœfi‚Ê ÿÊ¡Ê |ãflfiãº˝ Ã „⁄UËfiH§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-Ëðo™t Ëw¾Œt‚t àæ„ÜíU„æï-yËkÏÞ W¥t{ ƒwrØ y™u r¢ÞtytuÚte Þwõ‚ „ï-
yt…™t su Ëwrþrût‚ ãÚè-½tuztytu Au ‚uytu™u hÚt{tk ‚w Ýé²æï…-þe½ú Þwõ‚ fh, su „ï-‚tht hÚt™e
»ÜU:-yuf ½tuztu Îçÿæ‡æ:-s{ýe ‚hV ©„-y™u (ƒeòu) ¨Ã²:-ztƒe ‚hV ¥S„é-ntuÞ „ïÝ-‚u hÚt
…h ƒuËe™u þºtwytu™u S‚e™u çÐí²æ}æì-yr‚r«Þ …æ²æ}æì-†e™e ËtÚtu ƒuËe }æ‹ÎæÝ:-yt… «ËL™ ƒ™e
y™u ‚u™u «ËL™ fhe™u ¥‹{¨:-yL™trŒ Ët{„úe™e ©Ð²æçã-Ë{e…MÚt ÚtE™u ‚{u ƒL™u þºtwytu™u
S‚ðt {txu òytu-«MÚtt™ fhtu. (5)
¼tðtÚto : htòyu …tu‚t™e …í™e-htýe™e ËtÚtu Ëwrþrût‚ ½tuztytuÚte Þwõ‚ Þt™-hÚt{tk ƒuËe™u
ÞwØ{tk rðsÞ «t fhðtu òuEyu. ßÞtk-sÞtk ÞwØ{tk yÚtðt õÞtkÞ ¼ú{ý {txu òÞ, íÞtk-íÞtk ‚u
W¥t{ rþÕ…eytu-fthe„htu îtht ƒ™tðu÷ áZ hÚt{tk †e™e ËtÚtu ƒuËe™u òÞ. (5)
ÿÈÆŸ|Ö◊fi Ã ’˝rÊfiáÊÊ ∑§Á‡ÊŸÊ „⁄UË ©U¬ ¬˝ ÿÊfiÁ„ ŒÁœ· ª÷fiSàÿÊ—–
©UûflÊfi ‚ÈÆÃÊ‚Êfi ⁄U÷‚Ê •fi◊|㌷ȗ ¬Í·áflÊãflfiÁÖÊ˝ãà‚◊ÈÆ ¬àãÿÊfi◊Œ—H§6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 349
 …ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-W¥t{ þ†Þwõ‚ Ëu™tæÞût ! su{ nwk „ï-‚tht Ïæíræ‡ææ-yL™trŒÚte Þwõ‚ ™tift
hÚt{tk ÜïUçàæÝæ-ËqÞo™t rfhýtu Ë{t™ «ftþ{t™ ãÚè-½tuztytu™u ²é~æçÁ}æ-òuzwk Awk, su{tk ƒuËe™u ‚wk
xæ|æSy²æï:-ntÚttu{tk ½tuzt™e ÷„t{-Œtuhe Îç{¯ï-Äthý fhu Au, ‚u hÚtÚte ©Ð-Ðí²æçã-RÂåA‚ MÚtt™tu{tk
ò. su{ ƒ¤ y™u ðu„trŒ Þwõ‚ ¨é„æ¨:-Ëwrþût‚ |æëy²æ:-Ëuðftu, su y±æ-‚™u ©-ËBÞfT ©Î}æç‹Î¯é-
yt™krŒ‚ fhu, ‚u{ ‚wk …ý ‚uytu™u yt™krŒ‚ fh y™u Ðꯇ±æÝì-þºtwytu™e þÂõ‚ytu™u htuf™th ‚wk
…tu‚t™e Ðy‹²æ-†e™e ËtÚtu ¨}æ}æÎ:-Ëthe he‚u yt™kŒ™u «t fh. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su ™tufhtu ½tuztytu™u fu¤ð‚t ntuÞ y™u hÚttu [÷tð‚t ntuÞ, ‚u Ëðo Ëthe
he‚u rþûtý …t{u÷t ntuðt òuEyu y™u …tu‚t™e †eytu™u «ËL™ ht¾e™u …tu‚u «ËL™ hnu yuðt ntuðt
òuEyu. †eytu ËtÚtu Ä{oftÞtuo fhðt òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëu™t…r‚ y™u Eïh™t „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (82)
Ëqõ‚-83
•EÊfiflÁà ¬˝Õ◊Ê ªÊ·Èfi ªë¿Áà ‚Ȭ˝ÊflËÁ⁄Ufiãº˝ ◊àÿ¸SÃflÊÁÃÁ÷fi—–
ÃÁ◊à¬ÎfiáÊÁˇÊ fl‚ÈfiŸÊ ÷flËfiÿ‚Ê Á‚ãœÈÆ◊ʬÊ ÿÕÊÁ÷ÃÊ Áfløfi—H§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëðo hûtf hts™T ! su }æy²ü:-©uc rþûttÞwõ‚ ÄtŠ{f {™w»Þ „±-‚the ªç„ç|æ:-
hûttrŒÚte hrût‚ f{o[the ¥Eæ±ç„-W¥t{ ½tuztytu òuzu÷ hÚt{tk ƒuËe™u xææï¯é-…]rÚtðe rð¼t„tu{tk ÞwØ™u
{txu Ðíƒ}æ:-«Út{ xæÓÀç„-òÞ Au, ‚uÚte ‚wk «òytu™e ¨éÐíæ±è:-ËBÞfT hûtt fh, „ç}æ„ì-‚uytu™u ²ƒæ-
su{ 籙:-[u‚™‚t hrn‚ sz ¥æÐ:-s¤ y™u ðtÞw ¥ç|æ„:-ËðoºtÚte 程{é}æì-™Œe™u «t ÚttÞ
Au, su{ |æ±è²¨æ-Ëðtuo¥t{ ±¨éÝæ-Ä™Úte ‚wk «ò™u Ðë‡æçÿæ-Þwõ‚ fhu Au, ‚u{ s Ë{M‚ «ò y™u
hts…wÁ»t …wÁ»ttÚto fhe™u yiïÞoÚte Þwõ‚ ƒ™u. (1)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttuyu su f{o[the …tu‚t™t yrÄfth™t ftÞtuo{tk Xef he‚u «ð]¥t
™ ÚttÞ, ‚u™u ÞÚttur[‚ Œkz yt…e™u ‚Útt su «ð]¥t hnu Au, ‚u™wk ©uc ËL{t™ fhe™u ‚Útt y™uf ©uc
…ŒtÚttuo y™u ËífthtuÚte ‚u™u Ëk‚wc fhe hts ftÞtuo™u rËØ fhðt òuEyu.
ftuE …ý y…htÄe™u ‚u™t y…htÄt™wËth Œkz ytÃÞt rð™t ‚Útt þw¼ f{o fh™th™u …trh‚tur»tf
ytÃÞt rð™t htßÞ ÔÞðMÚtt Ëthe he‚u MÚttr…‚ fhe þft‚e ™Úte, ‚uÚte yu ftÞo ËŒt fhðt òuEyu. (1)
•Ê¬Ê Ÿ ŒflËL§¬fi ÿ|ãà „ÊÁòÊÿfi◊fl— ¬fi‡ÿ|ãà ÁflÃfiâ ÿÕÊ ⁄U¡fi—–
¬˝ÊøÒŒ¸flÊ‚— ¬˝ áÊfiÿ|ãà Œfl350
ÿÈ¢ ’˝firÊÁ¬˝ÿ¯ ¡Ê·ÿãÃ fl⁄UÊßfiflH§2H
…ŒtÚto : su Îï±æ¨:-rðît™tu {u½™u ¥æÐæï Ý-su{ s¤ «t ÚttÞ Au, ‚u{ Îï±è:-rðŒw»te †eytu™u
©Ð²ç‹„-«t ÚttÞ Au; y™u ²ƒæ-su{ Ðíæ™ñ:-«t[e™ rðît™tu™e ËtÚtu 籄„}æì-rðþt¤ y™u su{
350 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ú…:-…h{týw ytrŒ s„‚™t fthý ãæïç~æ²}æì-«Œt™-ytŒt™™u ÞtuøÞ ¥±:-hûtý™u Ðà²ç‹„-Œu¾u Au.
±Úæ §±-W¥t{ …r‚ðú‚t rðît™ †eytu™e Ë{t™ ÏæíræçÐí²}æì-ðuŒ y™u Eïh™e yt¿tt{tk «ËL™
Îï±²é}æì-…tu‚t™tu ytí{t rðît™ ÚtðtÚte RåAtÞwõ‚ Ðí‡æ²ç‹„-™er‚…qðof fhu Au y™u …æﯲ‹„ï-‚u™wk
Ëuð™ fhe™u yLÞ™u ‚u{ fhtðu Au, ‚uytu r™hk‚h Ëw¾e fu{ ™ ÚttÞ ? (2)
¼tðtÚto : ftuE nu‚w{tk yu rððu[™ fhðwk òuEyu, fu yt rðît™ Au, fu yt yrðît™ Au ?
yt rð»tÞ{tk fÌtwk Au, fu su s¤™e Ë{t™ þtL‚ y™u «týtu™e Ë{t™ r«Þ (ntuÞ), Ä{oÞwõ‚ rŒÔÞ
f{o fhu, Ëðo™t þhehtu y™u ytí{tytu™e ÞÚttð‚T hûtt fhðt òýu, ¼q„¼o ytrŒ™e rðãtytu îtht
«t[e™ ðuŒ ¿tt‚t rðît™tu™e Ë{t™ ÔÞðnth fhu y™u ðuŒ îtht Eïh-«ýe‚ Ä{o™tu «[th fhu,
‚u™u rðît™ òýðtu òuEyu y™u ‚uÚte su rð…he‚ ntuÞ ‚u yrðît™ Au, yuðtu r™ùÞ fhðtu òuEyu.
(2)
•Áœ mÿÊfi⁄UœÊ ©UÄâÿ¢1> fløÊfi ÿÃdÈfiøÊ Á◊ÕÈÆŸÊ ÿÊ ‚fi¬ÿ¸Ãfi—–
•‚¢Ó®ÿûÊÊ fl˝Ã Ãfi ˇÊÁà ¬ÈcÿfiÁà ÷º˝Ê ‡ÊÁÄÃÿ¸¡fi◊ÊŸÊÿ ‚ÈãflÃH§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! su{ ²æ-su ²~ædé™æ-ËtÄ™-W…ËtÄ™Þwõ‚ yæÞt…f y™u W…Œuþf ç}æƒéÝæ-
ƒL™u {¤e™u m²æï:-…tu‚t™wk y™u yLÞtu™wk fÕÞtý fhe™u su ©v‰²}æì-«þkrË‚ ±™:-ð[™™wk ¨Ð²ü„:-
Ëuð™ fhu Au, ‚u{ yu™u ‚wk ¥Î{æ:-Äthý fh.
su ¥¨¢²„:-yrs‚urLÿÞ …ý „ï-‚tht ±í„ï-ËíÞ ¼t»týtrŒ r™Þ{ …t÷™{tk ÿæïç„-r™ðtË fhu
Au, ‚u{tk |æÎíæ-fÕÞtýfthf àæçv„:-Ët{ÚÞo ÿæïç„-ðtË fhu Au y™u ‚u Ðéc²ç„-…wü ÚttÞ Au, íÞthu
¨é‹±„ï-yiïÞo «t Út™th ²…}ææÝæ²-Ëðo™t Ëw¾Œt‚t™u {txu r™hk‚h Ëw¾™e ð]rØ fu{ ™ ÚttÞ
? (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu …htu…fth{Þ ƒwrØÚte Ëðo™t þheh y™u ytí{t{tk …wrü ‚Útt rðãtY…e
ƒ¤ Wí…L™ fhe™u, rðhtuÄ™tu íÞt„ fhe™u, Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth™wk Ëuð™ fhe™u r™hk‚h Ëðo {™w»Þtu™u
ËíÞ ÔÞðnth{tk «ð]¥t fhu Au, ‚uytu {tuût «t fhu Au, yLÞ ™rn, ‚u{ òýðwk òuEyu. (3)
•ÊŒÁXfi⁄UÊ— ¬˝Õ◊¢ ŒfiÁœ⁄U®R flÿfi ßhÊÇŸfiÿ— ‡ÊêÿÊ ÿ ‚Èfi∑ÎƧàÿÿÊfi–
‚flZ®®fi ¬áÊ— ‚◊fiÁflãŒãà ÷Ê¡fiŸ◊EÊfiflãâ ªÊ◊fiãÃ◊Ê ¬‡ÊÈ¢ Ÿ⁄fiU—H§4H
…ŒtÚto : nu §hæùxݲ-yÂø™ rðãt™u «Œe fh™tht ²ï-ÝÚ:-™tÞf {™w»Þtu ! yt… su{ ¨éÜëUy²²æ-
Ëwf]‚Þwõ‚ àæ}²æ-f{o y™u Їæï:-«þkrË‚ ÔÞðnth fh™th W…ŒuþÚte Ðíƒ}æ}æì-±²:-ðÞ ƒúñ[Þo™u
{txu ¥æÎç{Úï-Ëðo he‚u Äthý fhu Au, ‚u ¨±ü}æì-Ëðo |ææï…Ý}æì-yt™kŒ™tu ¼tu„ y™u …t÷™™u ¨}æ籋΋„-
ËBÞfT «t fhu Au, ¥æ„ì-…ùt‚T su{ ¥çXÚæ:-«tý Ë{t™ r«Þ ðtAhzt Ðàæé}æì-…tu‚t™e {t‚t™u
«t ÚtE™u yt™krŒ‚ ƒ™u Au, ‚u{ yt… ¥E汋„}æì-W¥t{ ½tuztytuÚte Þwõ‚ xææï}æ‹„}æì-©uc „tÞ
ÉøðuŒ¼t»Þ 351
y™u ¼qr{ ytrŒ Ërn‚ htßÞ™u «t fhe™u yt™krŒ‚ Úttytu. (4)
¼tðtÚto : ftuE…ý {™w»Þ ƒúñ[Þo™t Ëuð™ rð™t yk„tu y™u W…tk„tu Ërn‚ rðãtytu™u «tÂ
fhe þf‚tu ™Úte. rðãt y™u þÂõ‚ rð™t htßÞ™t yrÄfth™u «t fhe þf‚tu ™Úte y™u ‚uÚte
hrn‚ {™w»Þ ËíÞ Ëw¾™u «t fhe þf‚tu ™Úte. (4)
ÿôÊÒ⁄UÕfiflʸ ¬˝Õ◊— ¬ÕSÃfiÃ Ã× ‚ÍÿÊ¸®®fi fl˝Ã¬Ê flŸ •Ê¡fiÁŸ–
•Ê ªÊ •Êfi¡ŒÈƇʟÊfi ∑§Ê√ÿ— ‚øÊfi ÿ◊Sÿfi ¡ÊÃ◊◊Îï ÿ¡Ê◊„H§5H
…ŒtÚto : su{ Ðíƒ}æ:-«rËØ rðît™ ¥ƒ±æü-®nËthrn‚ Ѓ:-ËL{t„o™u „„ï-rðM‚]‚ fhu Au,
su{ ±ïÝ:-ƒwrØ{t™ ±í„Ðæ:-ËíÞ™wk …t÷™ fh™th Ëðo he‚u ¥æ…çÝ-«rËØ ÚttÞ Au, su{ „„:-
rðM‚]‚ ¨ê²ü:-ËqÞo÷tuf xææ:-…]rÚtðe{tk Œuþtu™u ¥æ…„ì-Äthý fhe™u Vhu Au, su{ ÜUæò:-frðytu{tk
rþûtt™u «t ©àæÝæ-rðãt™t RåAwf rðît™ rðãtytu™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ y{u ²¿æñ:-rðãt™u ¼ýðt,
¼ýtððt, ËíËkÞtu„trŒ r¢ÞtytuÚte ²}æS²-Ëðo s„‚™t r™Þk‚t …h{uïh™e ¨™æ-ËtÚtu …æ„}æì-«tÂ
ÚtÞu÷ ¥}æë„}æì-{tuût™u ¥æ²…æ}æãï-«t ÚtEyu. (5)
¼tðtÚto : òu {™w»Þtu ËL{t„o{tk ÂMÚt‚ ÚtE™u W¥t{ f{tuoÚte y™u rð¿tt™Úte …h{uïh™u òýe™u
{tuût Ëw¾™u RåAu Au, ‚tu ‚uytu yð~Þ {wÂõ‚ «t fhe ÷u Au. (5)
’Á„¸flʸ ÿàSflfi¬àÿÊÿfi flÎÆÖÿÃ˘∑§Ê¸ flÊ ‡∂UÊ∑fi§◊ÊÉÊÊ·fiÃ ÁŒÁfl–
ª˝ÊflÊ ÿòÊ flŒfiÁà ∑§ÊL§L§Äâÿ1>SÃSÿÁŒãº˝Êfi •Á÷Á¬àfl·Èfi ⁄UáÿÁÃH§6H
…ŒtÚto : ²~æ-su çÎç±-«ftþÞwõ‚ ÔÞðnth{tk ©v‰²:-fÚt™eÞ ÔÞðnthtu{tk r™…wý «þkË™eÞ
rþÕ… ft{tu™t f‚to §‹Îí:-…h{ yiïÞo™u «t fhtð™th rðît™ ¥ç|æçÐy±ï¯é-«t Útðt ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk
²„ì-su S±Ðy²æ²-ËwkŒh Ëk‚t™ {txu Ïæ<ã:-rð¿tt™™u ±ëÁ²„ï-Atuzu Au, ¥ÜüU:-…qs™eÞ rðît™ ÔHæïÜU}æì-
ËíÞðtýe™u ±æ-rð[th…qðof ¥æÍææ﯄ï-Ëðo he‚u ©ðý fhtðu Au, xæíæ±æ-{u½™e Ë{t™ „k¼eh‚tÚte
±Îç„-ƒtu÷u Au ±æ-yÚtðt Ú‡²ç„-©uc W…Œuþtu fhu Au, íÞtk „S²ï„ì-‚u Ëk‚t™™u rðãt «t ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : rðît™tuyu, su{ s¤ rAL™-r¼L™ ÚtE™u, yL‚rhût{tk sE™u íÞtkÚte ðhËe™u Ëw¾
Wí…L™ fhu Au, ‚u{ s fwÔÞË™tu™u rAL™-r¼L™ fhe™u ‚Útt rðãt „úný fhe™u Ëðo {™w»Þtu™u Ëw¾e
fhðt òuEyu.
su{ ËqÞo ykÄfth™tu ™tþ fhe™u ‚Útt «ftþ Wí…L™ fhe™u, Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚Útt
Œwütu™u zhtðu Au, ‚u{ s {™w»Þtuyu y¿tt™™u
352™ü fhe™u ‚Útt ¿tt™™u Wí…L™ fhe™u ËŒt Ëw¾ Ëk…trŒ‚
fhðwk òuEyu.
su{ {u½ „So™u, ðhËe™u ‚Útt Œwft¤™tu ™tþ fhe™u Ëwft¤ fhu Au, ‚u{ s (rðît™tuyu) W¥t{
352 ÉøðuŒ¼t»Þ É
W…Œuþ™e ð»ttoÚte yÄ{o™tu ™tþ ‚Útt Ä{o™tu «ftþ fhe™u {™w»Þtu™u ËŒt yt™krŒ‚ fhðt òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëu™t…r‚ y™u W…Œuþf™t f‚oÔÞtu-„wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (83)
Ëqõ‚-84
•‚ÊfiÁfl ‚Ê◊fi ßãº˝ Ã ‡ÊÁflficΔ œÎcáÊflÊ ªfiÁ„–
•Ê àflÊfi ¬ÎáÊ|Äàfl|ãº˝ÿ¢ ⁄U¡— ‚ÍÿÊ¸ Ÿ ⁄U®R|‡◊Á÷fi—H§1H
…ŒtÚto : nu {ëc‡ææï-«„Õ¼ àæç±cÆ-«þkrË‚ ƒ¤Þwõ‚ §‹Îí-…h{iïÞoŒt‚t Ëí…wÁ»t „ï-‚tht {txu
su ¨æï}æ:-y™uf htu„™tþf yti»trÄytu™tu Ëth-Ë¥ð y{u ¥æ¨æç±-rËØ fhu÷ Au, su ‚the §ç‹Îí}æì-
RrLÿÞtu™u ¨ê²ü:-Ërð‚t Úçà}æç|æ:-rfhýtuÚte Ú…:-÷tuftu™u «ftþ fhðt Ý-Ë{t™ «ftþ fhu ‚u™u ‚wk
¥æxæçã-«t Útt, ‚u y±æ-‚™u ¥æÐë‡æv„é-ƒ¤ y™u ythtuøÞ‚tÚte Þwõ‚ fhu. (1)
¼tðtÚto : «ò, Ëu™t, …tXþt÷t y™u ˼t™t {™w»Þtu™e Ëthe he‚u …heûtt fhe™u ËqÞo Ë{t™
„wýtuðt¤t …wÁ»ttu™u «ò, Ëu™t, …tXþt÷t y™u ˼t™t yæÞût ƒ™tðe™u ‚u™tu Ëðo he‚u Ëífth
fhðtu òuEyu. ˼tËŒtu™e …ý yu he‚u s MÚtt…™t-«r‚ct fhðe òuEyu. (1)
ßãº˝Á◊h⁄UËfi fl„ÃÊ˘¬˝fiÁÃœÎc≈®‡Êfl‚◊˜–
´§·ËfiáÊÊ¢ ø SÃÈÆÃËL§¬fi ÿôÊ¢ ø ◊ÊŸÈfi·ÊáÊÊ◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ¥Ðíç„{ëcÅà汨}æì-y®nrË‚ yíÞk‚ ƒ¤Þwõ‚ «¯è‡ææ}æì-ðuŒ™t
yÚttuo™u òý™tht™e S„é„è:-«þkËt™u «t ™-{nt „wý Ëk…L™ }ææÝé¯æ‡ææ}æì-{™w»Þtu ™ y™u «týeytu™u
rðãtŒt™ Ëkhûtý™t{ ²¿æ}æì-Þ¿t™wk …t÷™ fh™th §‹Îí}æì-«ò, Ëu™t y™u ˼t ytrŒ yiïÞo™u «tÂ
fhtð™th™u ãÚè-Œw:¾nhý Mð¼tð, ©e, ƒ¤, ðeÞo, ™t{, „wý, Y…, yï ©ÐÏæã„:-«t ÚttÞ
Au, ‚u™u §„ì-s ËŒt «t Úttytu. (2)
¼tðtÚto : «þkrË‚ y™u ËL{tr™‚ yrÄct‚t ÷tuftu rð™t «týeytu™u Ëw¾ «t ÚtE þf‚wk
™Úte. ‚Útt W¥t{ f{o rð™t [¢ð‚eo htßÞ ytrŒ™e «t ‚Útt hûtt ÚtE þf‚e ™Úte. yux÷t {txu
Ëðuoyu ËŒt yu ftÞtuo fhðt òuEyu. (2)
•Ê ÁÃficΔ flÎòÊ„Ÿ˝Õ¯ ÿÈÆÄÃÊ Ã ’˝rÊfiáÊÊ „⁄UËfi–
•flʸøËŸ¢ ‚È Ã ◊ŸÊ ª˝ÊflÊfi ∑ΧáÊÊÃÈ flÇŸÈŸÊfiH§3H
ÉøðuŒ¼t»Þ 353
 …ŒtÚto : nu ±ë~æãÝì-{u½™u Ërð‚t = ËqÞo™e Ë{t™ þºtwytu™u {th™th þqhðeh „ï-‚tht su Ïæíræ‡ææ-
yL™trŒ Ët{„úeÚte Þwõ‚ rþÕ…e y™u ËthÚteyu [÷tðu÷ ãÚè-…ŒtÚto™u …ntU[tz™th s¤-yÂø™ y™u
½tuzt ²év„æ-Þwõ‚ Au, ‚u ¥±æü™èÝ}æì-¼qr{ y™u s¤{tk ™e[u-W…h ytrŒ MÚtt™tu{tk s™th Úƒ}æì-
hÚt{tk ‚wk ¥æç„cÆ-ƒuË, xæíæ±æ-{u½™e Ë{t™ ±xÝéÝæ-ËwkŒh, {Äwh ðtýe{tk ðõ‚]íð™u ¨éÜëU‡ææï„é-Ëthe
he‚u fh, ‚uÚte „ï-‚tht }æÝ:-rð¿tt™ ðehtu™u Ëthe he‚u WíËtrn‚ fÞto fhu. (3)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞûttu îtht Ëu™t{tk ƒu yæÞûttu ht¾ðt{tk ytðu. ‚u{tkÚte yuf Ëu™t…r‚
ÞwØ fhtð™th y™u ƒeòu ÔÞtÏÞt™ îtht WíËtn Wí…L™ fhðt {txu W…Œuþ fh™th (ntuðtu òuEyu.)
ßÞthu ÞwØ ÚttÞ, íÞthu Ëu™t…r‚ Ëir™f f{o[theytu™e ËBÞfT …heûtt fhe™u ‚Útt ‚u™u WíËtrn‚
fhe™u þºtwytu Ët{u ÞwØ fhtðu-÷ztðu, suÚte r™rù‚ rðsÞ ÚttÞ. ßÞthu ÞwØ Ë{t ÚttÞ, íÞthu
W…Œuþf Ëðo ÞtuØtytu y™u Ëuðftu™u ðeh‚t, f]‚¿t‚t, Ä{o ‚Útt f{o™t W…ŒuþÚte W¥t{‚t-…qðof WíËtrn‚
fhu. ytðe he‚u fh™thtytu™tu fŒe …htsÞ ÚtE þf‚tu ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (3)
ß◊Á◊fiãº˝ ‚ÈÆâ Á¬fi’ ÖÿcΔ®◊◊fiàÿZ ◊Œfi◊˜–
‡ÊÈÆ∑˝§Sÿfi àflÊèÿfiˇÊ⁄U®RãœÊ⁄UÊfi ´§ÃSÿ ‚ŒfiŸH§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-þºtwytu™wk rðŒthý fh™th su y±æ-‚™u su {æÚæ:-ðtýe «„S²-ËíÞ àæéÜíUS²-
…ht¢{™t ¨ÎÝï-MÚtt™{tk ¥|²ÿæÚÝì-«t fhu Au, ‚u™u «t fhe™u §}æ}æì-yu ¨é„}æì-ËBÞfT rËØ
fhu÷ W¥t{ yti»trÄytu™t hË™wk çÐÏæ-…t™ fh, ‚uÚte Á²ïcÆ}æì-«þkrË‚ ¥}æy²ü}æì-ËtÄthý {™w»Þ™u
y«t yuðt rŒÔÞ MðY… }æÎ}æì-yt™kŒ™u «t fhe™u þºtwytu™u S‚. (4)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ rðãt y™u W¥t{ ¼tus™ rð™t …ht¢{™u «t fhe þf‚tu ™Úte
y™u ‚u™t rð™t ËíÞ™wk rðþu»t ¿tt™ ‚Útt rðsÞ …ý Út‚tu ™Úte. (4)
ßãº˝Êfiÿ ŸÍÆŸ◊fiø¸ÃÊÄÕÊÁŸfi ø ’˝flËß–
‚ÈÆÃÊ •fi◊à‚ÈÆÁ⁄UãŒfiflÊ ÖÿcΔ¯ Ÿ◊SÿÃÊ ‚„fi—H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su™u ¨é„æ:-rËØ §‹Î±:-W¥t{ hËÞwõ‚ …ŒtÚto ¥}æy¨é-yt™krŒ‚
fhu, su™u Á²ïcÆ}æì-W¥t{ ¨ã:-ƒ÷ «t ntuÞ ‚uðt §‹Îíæ²-˼tæÞût™u Ý}æS²„-™{Mfth fhtu y™u
‚u™u {wÏÞ ftÞtuo{tk Þwõ‚ fhe™u ÝêÝ}æì-r™ùÞ…qðof ¥™ü„-Ëífth fhtu, ©vƒæçÝ-Ëtht ð[™tuÚte Ïæí±è„Ý-
W…Œuþ fhtu, ‚uÚte ËífthtuÚte ™-…ý «t 354 ÚttÞ. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu Ëðo™tu Ëífth fhu y™u þheh ‚Útt ytí{t™t ƒ¤™u «t fhe™u …htu…fthe
ntuÞ ‚u rËðtÞ™t yLÞ™u Ëu™t yrÄfth-…Œ (Ëu™t…r‚-…Œ) …h MÚttr…‚ fhðtu ™nª. (5)
354 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ŸÁ∑§c≈BUº˝ÕËÃfi⁄UÊ „⁄UË ÿÁŒfiãº˝ ÿë¿fi‚–
ŸÁ∑§c≈BUÊŸÈfi ◊Ö◊ŸÊ ŸÁ∑§— SflEfi •ÊŸ‡ÊH§6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t™u Äthý fh™th Ëu™t…r‚ ! ²„ì-su ‚wk Úƒè„Ú:-yíÞk‚ hÚtÞwõ‚ ÞtuØt
Au, ‚u ãÚè-yÂø™ ytrŒ y™u ½tuzt™u ÝçÜU:-²ÓÀ¨ï-þwk hÚt{tk ™Úte Œu‚t-yÚtto‚T Þwõ‚ ™Úte fh‚t
? þwk y±æ-‚™u }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte ftuE …ý ÝçÜU: ¥‹±æÝàæï-ÔÞt ÚtE þf‚t ™Úte ? þwk y±„ì-‚thtÚte
yrÄf ftuE …ý S±à±:-©uc ½tuztðt¤t ÝçÜU:-™Úte ? yuÚte ‚wk Ëðo yk„tuÚte Þwõ‚ Au.
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u Ëu™t…r‚™u yt he‚u W…Œuþ fhtu-þwk ‚{u ‚u™tÚte yrÄf Atu ?
þwk ‚{tht Ë{t™ (yLÞ) ftuE Au s ™rn ? þwk ‚{™u ftuE S‚e þf‚t ™Úte ? ‚uÚte ‚{thu ËtðÄt™
hnuðwk òuEyu. (6)
ÿ ∞∑§ ßÁmŒÿfiÃ fl‚ÈÆ ◊ûʸÓÊÿ ŒÊ‡ÊÈ·fi– ߸‡ÊÊfiŸÊ •¬˝fiÁÃc∑ȧà ßãº˝Êfi •XH§7H
…ŒtÚto : nu ¥X-r{ºt {™w»Þ ! ²:-su §‹Îí:-˼t ytrŒ™t yæÞût »ÜU:-ËntÞ hrn‚ ({tºt
yuf) §„ì-s Îæàæé¯ï-Œt‚t }æœææü²-{™w»Þ™u {txu ±¨é-ÿÔÞ™u ç±Î²„ï-ƒnw s «fthÚte yt…u Au y™u
§üàææÝ:-Ë{Úto ¥Ðíç„cÜéU„:-r™ù÷ Au, ‚u™u Ëu™t ytrŒ{tk yæÞût fhtu. (7)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ËntÞftuÚte hrn‚ ntuðt A‚tk …ý r™zh y™u ÞwØÚte ™rn
nx™th yr‚ ðeh {™w»Þ ntuÞ, ‚u™u s Ëu™t…r‚ ƒ™tðtu. (7)
∑§ŒÊ ◊ûʸӮ◊⁄UÊœ‚¯ ¬ŒÊ ˇÊÈê¬fiÁ◊fl S»È§⁄UØ– ∑§ŒÊ Ÿfi— ‡ÊÈüÊflÁe⁄U®R ßãº˝Êfi •XH§8H
…ŒtÚto : ¥X-þe½úf‚to §‹Îí:-˼t ytrŒ™t yæÞût ÐÎæ-rð¿tt™ y™u Ä™™e «tÂÂÚte ÿæé}Ðç}æ±-
su{ Ë…o Vuý™u SÈéUÚ„ì-ztu÷tðu Au , [÷tðu Au, ‚u{ ¥Úæ{¨}æì-Ä™ hrn‚ }æœæü}æì-{™w»Þ™u ÜUÎæ-
fÞt Ë{Þ{tk [÷tðþtu ? ÜUÎæ-fÞt Ë{Þ{tk Ý:-y{™u Wõ‚ he‚u yÚtto‚T rð¿tt™ y™u Ä™™e
«tÂÂÚte su{ Ë…o Vuý™u [÷tðu Au, ‚u{ çxæÚ:-ðtýeytu™u àæéŸæ±„ì-Ëtk¼¤e™u Ëk¼¤tðþtu ? (8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su Œrhÿ™u …ý Ä™ Ëk…L™, yt¤Ëwytu™u …wÁ»ttÚteo y™u rðãtne™tu™u
ƒnw©w‚ rðît™ ƒ™tðe Œu, ‚u™u ‚{u ˼tæÞût ƒ™tðtu. ‘õÞthu y{the yt ðt‚ Ëtk¼¤þtu y™u
õÞthu y{u yu™e ðt‚ Ëtk¼¤eþwk’ yu he‚u y{u «òs™tu ytþt ht¾e™u ƒuXt Aeyu. (8)
ÿÁ‡ø|h àflÊfi ’„Èèÿ •Ê ‚ÈÆÃÊfl°Êfi •ÊÁflflÊfi‚ÁÖ
©Uª˝¢ Ãà¬fiàÿÃ ‡Êfl ßãº˝Êfi •XH§9H
…ŒtÚto : nu ¥X-r{ºt ‚wk su ¨é„æ±æÝì-yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ §‹Îí:-…h{ yiïÞo «Œt‚t Ïæãé|²:-
{™w»ÞtuÚte y±æ-‚the ¥æç±±æ¨ç„ Ëuðt fhu Au, su þºtwytu™wk ©xæí}æì-yíÞk‚ àæ±:-ƒ¤ „„ì-‚u™u 癄ì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 355
…ý ¥æÐy²„ï-«t ÚttÞ Au, „}æì, çã-‚u™u s htò {t™tu. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su þºtwytu™t ƒ¤™tu ™tþ fhe™u, ‚{™u Œw:¾tuÚte Atuztðe™u Ëw¾Þwõ‚
fhðt{tk Ë{Úto ntuÞ ‚Útt su™t ¼Þ y™u …ht¢{Úte þºtw ™tþ …t{u Au, ‚u™u Ëu™t…r‚ ƒ™tðe™u
yt™kŒ™u «t fhtu. (9)
SflÊŒÊÁ⁄UàÕÊ Áflfi·ÍÆflÃÊ ◊äflfi— Á¬’|ãà ªÊÒÿ¸Ó—–
ÿÊ ßãº˝fiáÊ ‚ÿÊflfi⁄UËflθcáÊÊ ◊Œfi|ãà ‡ÊÊ÷‚ flSflË⁄UŸÈfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§10H
…ŒtÚto : su{ ±ëc‡ææ-Ëw¾ ð»ttoð™th §‹Îíï‡æ-ËqÞo™e ËtÚtu ¨²æ™Úè:-Ë{t™ „{™ fh™tht ±S±è:-
…]rÚtðe (ytrŒÚte ËkƒkÄ fh™tht) xææñ²ü:-rfhýtu îtht S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t «ftþY… htßÞ™e àææï|æ¨ï-
þtu¼t™u {txu ¥Ýé}æÎç‹„-n»to™t nu‚w ntuÞ Au, ‚u §yƒæ-yu he‚u S±æÎæï:-MðtŒÞwõ‚ 籯걄:-ÔÞtÂÂðt¤t
}抱:-{Äwh ytrŒ „wýtu™wk çÐÏæç‹„-…t™ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý ð‚o™ fhtu. (10)
¼tðtÚto : …tu‚t™t Ëu™t…r‚ y™u ðeh Ëu™tytu rð™t …tu‚t™t htßÞ™e þtu¼t y™u hûtt ÚtE
þf‚e ™Úte. su{ ËqÞo™tk rfhýtu ËqÞo rð™t hne þf‚t ™Úte y™u ™ ðtÞw™t îtht s¤™u ¾U[e™u
ðhËtðe þfu Au, ‚u{ Ëu™t…r‚ y™u htò rð™t «òytu yt™krŒ‚ ÚtE þf‚e ™Úte. (10)
ÃÊ •fiSÿ ¬Î‡ÊŸÊÿÈfl— ‚Ê◊¯ üÊËáÊ|ãà ¬Î‡Ÿfiÿ—–
Á¬˝ÿÊ ßãº˝fiSÿ œŸflÊ flÖÊ˝¯ Á„ãfl|ãà ‚Êÿfi∑§¢ flSflË⁄UŸÈfi Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§11H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ¥S²-yu §‹ÎíS²-ËqÞo y™u Ëu™t™t yæÞût™e ÐëÔÝæ²é±:-…tu‚t™u
M…þo fh™tht yÚtto‚T rð…he‚ …tu‚t™u M…þo fhðt RåA‚t ÐëÔݲ:-M…þo fh™tht ‚Útt çÐí²æ:-
«ËL™ fh™th {ïݱ:-rfhýtu, „tÞ y™u ðtýe ¨æï}æ}æì-yti»trÄ hË™t yiïÞo™u Ÿæè‡æç‹„-rËØ fh‚t
y™u ¨æ²ÜU}æì-Œw„woýtu™tu ûtÞ fh™th ‚t… ‚Útt þºtwË{qn™u ç㋱狄-«uhýt yt…u Au. ±S±è:-y™u
‚u …]rÚtðeÚte ËkƒkÄ fh™tht S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™t htßÞ™u ¥Ýé-y™wfq¤ ƒ™u Au, ‚u™u «t Úttytu. (11)
¼tðtÚto : su{ „tu…t÷f™e „tÞtu s¤ …e™u, ½tË [he™u-¾tE™u y™u r™s Ëw¾ ðÄthe™u yLÞtu™t
yt™kŒ™e ð]rØ fhu Au, ‚u{ s Ëu™t…r‚™e Ëu™tytu y™u ËqÞo™t rfhýtu yti»trÄytuÚte ytÞwðuoŒ™e
rðrÄÚte ‚iÞth fhu÷ yÚtðt …qýo …õð hË™wk …t™ fhe™u, rðsÞ y™u «ftþ fhe™u yt™krŒ‚ fhu
Au. (11)
ÃÊ •fiSÿ Ÿ◊fi‚Ê ‚„fi— ‚¬ÿ356 ¸|ãà ¬˝øfi—–
fl˝ÃÊãÿfiSÿ ‚Á‡ø⁄U ¬ÈÆM§ÁáÊfi ¬ÍÆfl¸ÁøfiûÊÿ flSflË⁄UŸfiÈ Sfl⁄UÊÖÿfi◊˜H§12H
356 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ‚{u su{ S±ÚæÁ²}æì-…tu‚t™tk htßÞ™tu Ëífth fhe™u LÞtÞtÄeþ Ëðo™wk …t÷™
fhu Au, ‚u{ ¥S²-yu yæÞût™t Ý}æ¨æ-yL™ y™u ð@™e ËtÚtu rðã{t™ Ðí™ï„¨:-W¥t{ ¿tt™Þwõ‚
yu™t ¨ã:-ƒ¤™wk ¨Ð²üç‹„-Ëuð™ fhu Au, ²æ:-su ¥S²-Ëu™tæÞût™t Ðê±ü癜æ²ï-…qðo ¿tt™™u {txu
ÐéLç‡æ-ƒnw s ±í„æçÝ-ËíÞ¼t»tý, r™Þ{ ytrŒ™u ¨çpÚï-«t ÚttÞ Au, „æ:-‚u ±S±è:-…]rÚtðe ËkƒkrÄ‚
Œuþtu™u yt™kŒ ¼tu„ððt {txu Ëuð™ fhtu. (12)
¼tðtÚto : Ët{„úe, ƒ¤ y™u r™Þ{tu rð™t htßÞ ytrŒ y™uf Ëw¾ Út‚tk ™Úte, yux÷t {txu
{™w»Þtuyu Þ{-r™Þ{tu y™wËth yu Ëðo™wk ®[‚™ fhe™u, rðßÞ ytrŒ Ëðo f{tuo™u rËØ fhðt
òuEyu. (12)
ßãº˝Êfi ŒœËøÊ •SÕÁ÷fiflθÆòÊÊáÿ¬˝fiÁÃc∑ȧ×– ¡ÉÊÊŸfi ŸflÃËŸ¸flfiH§13H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! su{ ¥Ðíç„cÜéU„:-ËðoºtÚte ÂMÚth §‹Îí-ËqÞo÷tuf ¥Sƒç|æ:-yÂMÚth rfhýtuÚte
ݱݱ„è:-™ðtýw «fth™e rŒþtytu™tk yðÞðtu™u «t ÚtÞu÷ Î{è™:-su Äthýf‚to ðtÞw ytrŒ™u
«t ÚttÞ Au, ‚u ±ë~ææç‡æ-{u½™t Ëqû{ yðÞð Y… s¤™wk …ÍææÝ-n™™ fhu Au, ‚u{ ‚wk y™uf
yÄ{eo þºtwytu™wk n™™ fh. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu ‚u s Ëu™t…r‚ ƒ™ðt™u ÞtuøÞ Au, su ËqÞo Ë{t™ þºtwytu™t
®nËf y™u …tu‚t™e Ëu™t™tu hûtf ntuÞ. (13)
ßë¿ãŸEfiSÿ ÿ|ë¿⁄U®R— ¬fl¸Ó®Ãcfl¬fiÁüÊÃ◊˜– ÃÁmfiŒë¿ÿ¸áÊÊflfiÁÃH§14H
…ŒtÚto : su{ §‹Îí:-ËqÞo ¥ES²-þe½ú„t{e {u½™t ²„ì-su àæ²ü‡ææ±ç„-ytftþ{tk бü„ï¯é-…ðo‚
y™u {u½{tk ¥ÐçŸæ„}æì-ytr©‚ çàæÚ:-W¥t{tk„™e Ë{t™ yðÞð™wk AuŒ™ fhu Au, ‚u{ þºtw™e Ëu™t™t
W¥t{tk„™t ™tþ™e §ÓÀÝì-RåAt fhe™u Ëw¾tu™u Ëu™t…r‚ ç±ç΄ì-«t ÚttÞ. (14)
¼tðtÚto : su{ yL‚rhût{tk ËqÞo {u½™wk AuŒ™ fhe™u ¼qr{ …h …tzu Au, ‚u{ s (htò) …ðo‚
‚Útt rfÕ÷t{tk yt©Þ fhu÷t þºtwytu™u {the™u ¼qr{ …h …tze Œu. yu he‚u fÞto rð™t htßÞ ÔÞðMÚtt
ÂMÚth ÚtE þf‚e ™Úte. (14)
•òÊÊ„ ªÊ⁄fiU◊ãflà ŸÊ◊ àflc≈fiÈ®⁄U¬Ëëÿfi◊˜– ßàÕÊ øãº˝◊fi‚Ê ªÎÆ„H§15H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ¥~æ-yt s„‚{tk Ýæ}æ-«rËØ xææï:-…]rÚtðe y™u ™‹Îí}æ¨:-
[kÿ÷tuf™e {æÞ{tk y±cÅé:-AuŒ™ fh™th ËqÞo™tu ¥ÐèÓ²}æì-«t Út™th{tk ÞtuøÞ «ftþY… ÔÞðnth
Au §yƒæ-yu he‚u ¥}拱„-{t™u Au, ‚u{ ¥ã-r™ùÞ…qðof sE™u xæëãï-½htu{tk LÞtÞ-«ftþ {txu yt[hý
fhtu. (15)
ÉøðuŒ¼t»Þ 357
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, òýðwk òuEyu fu Eïh y™u rðãtð]rØ™e ntr™ y™u rð…he‚‚t ÚtE
þf‚e ™Úte. Ëðo ft÷tu{tk Ëðo r¢Þtytu{tk Ë]rü™t r™Þ{tu yuf hË hnu Au. su{ ËqÞo™tu …]rÚtðe™e
ËtÚtu ytf»toý y™u «ftþ ytrŒ ËkƒkÄ Au, ‚u{ yLÞ ¼q„tu¤tu™e ËtÚtu …ý Au. fthý fu Eïh
îtht MÚttr…‚ r™Þ{{tk ÔÞr¼[th (yr™Þr{‚‚t, rð…he‚‚t) fŒe Út‚tu ™Úte. (15)
∑§Ê •l ÿfiÈæ˜ ÄÃ œÈÆÁ⁄U ªÊ ´§ÃSÿ Á‡Ê◊ËfiflÃÊ ÷ÊÁ◊ŸÊfi ŒÈN¸áÊÊÿÍŸ˜–
•‚ÁãŸfi·ÍãNUàSfl‚Êfi ◊ÿÊ÷Íãÿ ∞fi·Ê¢ ÷ÎÆàÿÊ◊ÎÆáÊœà‚ ¡ËfiflÊØH§16H
…ŒtÚto : ÜU:-ftuý ¥l-yts-yt Ë{Þu «„S²-ËíÞ yt[hý ËkƒkÄe çàæ}æ豄:-W¥t{ r¢ÞtÞwõ‚,
|ææç}æÝ:-þºtwytu …h ¢tuÄ fh™th, ÎéNü‡ææ²êÝì-þºtwytu™u su™t Œw÷o¼ ËnËt f{o ‚u™t Ë{t™ yt[hý
fh™th, ¥æ¨ç‹Ý¯êÝì-ËBÞfT MÚtt™ ƒtý …ntU[tz™th, NyS±¨:-þºtwytu™t ÓŒÞ{tk þ† «nth fh™th
y™u }æ²æï|æêÝì-MðhtßÞ {txu Ëw¾ fh™th ©uc ðehtu™u {êçÚ-Ëk„út{tu{tk ²éV„ï-Þwõ‚ fhu Au. yÚtðt
²:-su »¯æ}æì-yu™e rsrðft {txu xææ:-¼qr{ytu™u «‡æ{„ì-Ë{]rØÞwõ‚ fhu ¨:-‚u …è±æ„ì-ƒnw s
Ë{Þ ËwÄe yÚtto‚T Œe½toÞw Sðu. (16)
¼tðtÚto : ËðtoæÞût htò Ëðo™u «fx Y…{tk yt¿tt «Œt™ fhu, Ë{M‚ Ëir™f ðehtu™u ËíÞ
yt[hýÚte Þwõ‚ fhu y™u ËŒt ‚uytu™e Srðft ðÄthe™u MðÞk Œe½toÞwÞwõ‚ ƒ™u. (16)
∑§ ߸Ӯ·Ã ÃÈÆÖÿÃ ∑§Ê Á’fi÷Êÿ ∑§Ê ◊¢Ó®‚Ã ‚ãÃÁ◊ãº˝¢ ∑§Ê •|ãÃfi–
∑§SÃÊ∑§Êÿ ∑§ ß÷ÊfiÿÊà ⁄UÊÿ˘Áœfi ’˝flûÊãfl3> ∑§Ê ¡ŸÊfiÿH§17H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! Ëu™tytu{tk hnu÷t f{o[theytu{tk ÜU:-ftuý þºtwytu™u §ü¯„ï-{thu Au ?
ÜU:-ftuý þºtwytuÚte „éÁ²„ï-{tÞto òÞ Au ? ÜU:-ftuý ÞwØ{tk ç±|ææ²-¼Þ …t{u Au ? ÜU:-ftuý
¨‹„}æì-htsÄ{o{tk rðã{t™ §‹Îí}æì-W¥t{ yiïÞo™t Œt‚t™u }梨„ï-òýu Au ? ÜU:-ftuý „æïÜUæ²-Ëk‚t™tu™e
¥ç‹„-Ë{e… hnu Au ? ÜU:-ftuý §|ææ²-ntÚte™u W¥t{ ƒ™tððt™e rþûtt fhu Au ? ©„-y™u ÜU:-
ftuý Úæ²ï-Ä™ ð]rØ {txu ð‚uo Au ? y™u „‹±ï-þheh ‚Útt …Ýæ²-{™w»Þtu™u {txu ¥ç{Ïæí±„ì-yt¿tt
yt…u, ‚u™tu W¥th yt… fntu. (17)
¼tðtÚto : Œe½o (yz‚t÷eË ð»to™t) ƒúñ[ÞoÚte, W¥t{ rþûttÚte y™u yLÞ þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚
(ntuÞ Au) ‚uytu yu Ëðo f{tuo fhe þfu Au, yLÞ ÷tuftu ™rn.
su{ htò Ëu™t…r‚™u …tu‚t™e Ëk…qýo Ëu™t y™u f{o[theytu™e ÔÞðMÚtt rð»tu …qAu Au, ‚u{ Ëu™t…r‚
…tu‚t™u ytÄe™ yæÞûttuÚte MðÞk yu ðt‚™u …qAu. su{ htò Ëu™t…r‚™u yt¿tt yt…u, ‚u{ Ëu™t™t
358
yLÞ yæÞûttu™u MðÞk yt¿tt yt…u. (17)
∑§Ê •ÁÇŸ◊Ëfi^ÔU „Áfl·Êfi ÉÊÎÆÃŸfi dÈÆøÊ ÿfi¡ÊÃÊ ´§ÃÈÁ÷fiœ˝È¸ÆflÁ÷fi—–
358 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ∑§S◊Òfi ŒflÊ •Ê flfi„ʟʇÊÈ „Ê◊ ∑§Ê ◊¢Ó®‚Ã flËÁÄÊfiòÊ— ‚È®Œfl—H§18H
…ŒtÚto : nu rðît™ ! ÜU:-ftuý ±èç„ãæï~æ:-rð¿tt™ y™u ©uc r¢ÞtÞwõ‚ …wÁ»t ã籯æ-rð[th
y™u Íæë„ïÝ-½]‚Úte ¥çxÝ}æì-yÂø™™u §^ï-yiïÞo «t™t nu‚w fhu Au ? ÜU:-ftuý dé™æ-f{oÚte {íé±ïç|æ:-
r™ù÷ «„éç|æ:-ðËk‚ ytrŒ }‚wytu{tk ²…æ„ñ-¿tt™ y™u r¢Þt Þ¿t™u fhu Au ?
Îï±æ-rðît™tu ÜUS}æñ-ftu™u {txu ãæï}æ-„úný y™u Œt™ ¥æàæé-þe½ú ¥æ±ãæÝì-«t fhtðu ? ftuý
¨éÎï±:-W¥t{ rðît™ yu Ëðo™u }梨„ï-òýu Au ? yu™tu W¥th fntu. (18)
¼tðtÚto : nu rðît™T ! fÞt ËtÄ™Úte yÚtðt f{oÚte yÂø™rðãt y{™u «t ÚtE þfu Au ?
ftu™tÚte Þ¿t rËØ ÚttÞ Au ? y™u fÞt «Þtus™ {txu rðît™s™tu rð¿tt™ Þ¿t™u rðM‚]‚ fhu Au
? (18)
àfl◊X§ ¬˝ ‡Ê¯Á‚·Ê Œfl— ‡ÊfiÁflcΔ ◊àÿ¸Ó®◊˜–
Ÿ àflŒãÿÊ ◊fiÉÊflãŸ|Sà ◊Á«¸Ããº˝ ’˝flËfiÁ◊ Ã fløfi—H§19H
…ŒtÚto : nu ¥X-r{ºt àæç±cÆ-…h{ƒ¤Þwõ‚ ! suÚte y±}æì-‚wk Îï±:-rðît™ Au ‚uÚte }æy²ü}æì-{™w»Þ™u
Ðíàæ¢ç¨¯:-«þkrË‚ fh. nu }æÍæ±Ýì !-©uc Ä™Œt‚t §‹Îí-Œw:¾tu™t ™tþf ! suÚte y±}æì-‚thtÚte ¥‹²:-
r¼L™ ftuE…ý }æ<Ç„æ-Ëw¾ŒtÞf ÝæçS„-™Úte, ‚uÚte „ï-‚™u ±™:-Ä{oÞwõ‚ ð[™tu™tu Ïæí±èç}æ-W…Œuþ
fÁk Awk. (19)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «þkrË‚ f{oðt¤t, yrî‚eÞ, r™hk‚h Ëw¾ŒtÞe y™u ÄtŠ{f {™w»Þtu™e
ËtÚtu s r{ºt‚t fhe™u …hM…h rn‚™tu W…Œuþ fhðtu òuEyu. (19)
◊Ê Ã ⁄UʜʯÁ‚ ◊Ê Ãfi ™§ÃÿÊfi fl‚Ê˘S◊Êã∑§ŒÊfi øŸÊ Œfi÷Ÿ˜–
ÁflEÊfi ø Ÿ ©U¬Á◊◊ËÁ„ ◊ÊfiŸÈ· fl‚ÍfiÁŸ ø·¸ÁáÊèÿ •ÊH§20H
…ŒtÚto : nu ±¨æï-Ëw¾{tk ðtË fh™th „ï-yt…™wk Úæ{æ¢ç¨-Ä™ ¥S}ææÝì-y{™u ÜUÎæ™Ý-fŒe…ý
}ææ Î|æÝì-Œw:¾ŒtÞf ™ ƒ™u. „ï-‚the ª„²:-hûtt ¥S}ææÝì-y{™u }ææ-Œw:¾ŒtÞe ™ ƒ™u.
nu }ææÝé¯-su{ ‚wk ™¯üç‡æ|²:-W¥t{ {™w»Þtu™u ç±Eæ-rð¿tt™ ytrŒ Ëðo he‚u ±¨êçÝ-Ä™ ytrŒ
«Œt™ fhu Au, ‚u{ y{™u …ý yt… ™-y™u Ý:-y{™u rðît™ ÄtŠ{ftu™e ¥æ-ËðoºtÚte ©Ðç}æ}æèçã-
W…{t™e «tÂÂ fh. (20)
¼tðtÚto : ‚u s ÄtŠ{f {™w»Þ Au; su™t ‚™, {™ y™u Ä™ Ëðo™u Ëw¾e fhu. ‚uytus «þkrË‚
ÚttÞ Au, su ËkËth™t W…fth {txu «Þí™ fhu Au. (20)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëu™t…r‚™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ÉøðuŒ¼t»Þ 359
ËtÚtu òýðe òuEyu. (84)
Ëqõ‚-85
¬˝ ÿ ‡ÊÈê÷fiãÃ ¡ŸfiÿÊ Ÿ ‚åÃfiÿÊ ÿÊ◊fiŸ˝Èƺ˝Sÿfi ‚ÍÆŸflfi— ‚ÈÆŒ¢‚fi‚—–
⁄UÊŒfi‚Ë Á„ ◊L§Ãfi‡øÁ∑˝§⁄U flÎÆœ ◊Œfi|ãà flË⁄UÊ ÁflŒÕfi·ÈÆ ÉÊÎcflfiÿ—H§1H
…ŒtÚto : ²ï-su LÎíS²-Œwütu™u hztð™th ¨êݱ:-…wºt ¨é΢¨¨:-W¥t{ f{o fh™th Íæëc±²:-yt™kŒÞwõ‚
±èÚæ:-ðeh…wÁ»t çã-r™ùÞ ²æ}æÝì-{t„o{tk su{ y÷kfthtuÚte Ëwþtur¼‚ …ݲ:-Ëwþe÷ †eytu™e Ý-
Ë{t™ y™u ¨Œ„²:-½tuzt™e Ë{t™ þe½ú ytðt„{™ fh™th }æL„:-ðtÞw ÚæïΨè-«ftþ y™u …]rÚtðe™t
Äthý Ë{t™ ±ë{ï-ð]rØ {txu htßÞ™wk Äthý fhe™u ç±Îƒï¯é-Ëk„út{tu{tk rðsÞ™u ™çÜíUÚï-fhu Au, ‚uytu
Ðíàæé}|æ‹„ï-ËBÞfT þtu¼tÞwõ‚ y™u }æÎç‹„-yt™kŒ™u «t ÚttÞ Au, ‚u™tÚte ‚wk «ò™wk …t÷™ fh. (1)
¼tðtÚto : su{ Ëwrþrût‚ …r‚ðú‚t †eytu …tu‚t™t …r‚ytu™e y™u …í™eðú‚ …r‚ …tu‚t™e †eytu™e
Ëuðt fhe™u ‚u™u Ëw¾e fhu Au ‚Útt su{ ËwkŒh y™u ƒ¤ðt™ ½tuztytu {t„o{tk þe½ú …ntU[tze™u yt™krŒ‚
fhu Au, ‚u{ ÄtŠ{f ðeh Ë{M‚ «òytu™u «ËL™ fhu Au. (1)
à ©fiUÁˇÊÃÊ‚Êfi ◊Á„◊ÊŸfi◊ʇÊà ÁŒÁfl L§º˝Ê‚Ê •Áœfi øÁ∑˝§⁄U®R ‚Œfi—–
•ø¸Ó®ãÃÊ •∑Z§ ¡Ÿÿfiãà ß|ãº˝ÿ◊Áœ ÁüÊÿÊfi ŒÁœ⁄U®R ¬Î|‡Ÿfi◊ÊÃ⁄U—H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ©çÿæ„æ¨:-ð]rüÚte …]Úðe™wk ®Ë[™ fh™th ÐëçÔÝ}ææ„Ú:-su™e {t‚t
ytftþ Au „ï-‚u LÎíæ¨:-ðtÞw çÎç±-ytftþ{tk ¨Î:-ÂMÚth }æçã}ææÝ}æì-«r‚ct™u ¥Š²æàæ„-yrÄf
«t ÚttÞ Au y™u ‚u™u ¥ç{™çÜíUÚï-yrÄf fhu Au y™u §ç‹Îí²}æì-Ä™™u Îç{Úï-Äthý fhu Au, ‚u{
¥ÜüU}æì-…qs™eÞ™wk ¥™ü‹„:-…qs™ fhe™u yt… ÷tuftu çŸæ²:-÷û{e™u …ݲ‹„:-ðÄthe™u yt™krŒ‚ hntu.
(2)
¼tðtÚto : yt s„‚{tk (su{) ðtÞw ð»tto™tu nu‚w ƒ™e™u rŒÔÞ Ëw¾tu™u Wí…L™ fhu Au, ‚u{
˼tæÞût ytrŒ rðãtÚte Ëwþtur¼‚ y™u …hM…h W…fthf‚to ‚Útt «u{Þwõ‚ hnu. (2)
ªÊ◊ÊfiÃ⁄UÊ ÿë¿ÈÆ÷ÿfiãÃ •|Ü¡Á÷fiSßͷÈfi ‡ÊÈÆ÷˝Ê ŒfiÁœ⁄U ÁflL§Ä◊fi×–
’ÊœfiãÃ ÁflEfi◊Á÷◊ÊÁß◊¬ flà◊¸ÓÊãfl·Ê◊ŸfiÈ ⁄UËÿÃ ÉÊÎÆÃ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su xææï}ææ„Ú:-…]rÚtðe™e Ë{t™ {t‚tðt¤t ç±Lv}æ„:-rðþu»t y÷kf]‚
360
àæé|æíæ:-þwØ Mð¼tðÞwõ‚ þqhðehs™tu su{ «tý „Ýê¯é-þhehtu{tk ¥çTç|æ:-«rËØ rð¿tt™trŒ „wý
r™r{¥ttuÚte àæé|沋„ï-þw¼ f{tuo™wk yt[hý fhe™u þtu¼tÞ{t™ fhu Au, ç±E}æì-s„‚T™t Ëðo …ŒtÚttuo™u
¥ÝéÎç{Úï-y™wfq¤‚tÚte Äthý fhu Au, »¯æ}æì-yu™t ËkƒkÄÚte Íæë„}æì-s¤ Ú貄ï-«t y™u ±y}ææüçÝ-
360 ÉøðuŒ¼t»Þ É
{t„tuo{tk òÞ Au, ‚u{ ¥ç|æ}ææç„Ý}æì-yr¼{t™Þwõ‚ þºtw„ý™tu ¥ÐÏææ{‹„ï-ƒtÄ fhu Au, ‚u™e ËtÚtu
‚{u rðsÞ™u «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : su{ ðtÞwytu™e y™uf Ëw¾ (ÚttÞ Au) y™u «týƒ¤Úte …wrü ÚttÞ Au, ‚u{ þw¼„wýtuÚte
Þwõ‚, rðãtðt™ y™u þheh ‚Útt ytí{t™t ƒ¤Úte Ëk…L™ ˼t ytrŒ™t yæÞût îtht «òs™tu
y™uf «fth™e hûttytu™u «t fhu Au. (3)
Áfl ÿ ÷˝Ê¡fiãÃ ‚È◊fiπÊ‚ ´§Ác≈®Á÷fi— ¬˝ëÿÊflÿfiãÃÊ •ëÿÈfiÃÊ ÁøŒÊ¡fi‚Ê–
◊ŸÊ¡ÈflÊ ÿã◊fiL§ÃÊ ⁄UÕcflÊ flηfifl˝ÊÃÊ‚— ¬Î·fiÃË⁄UÿÈfiÇäfl◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu «ò y™u ˼t™t {™w»Þtu ! ²ï-su }æÝæï…é±:-{™™e Ë{t™ ðu„ðt™ }æL„:-ðtÞwytu™e
癄ì-Ë{t™ ±ë¯±æ„æ¨:-þ†tu y™u y†tu™u þºtwytu …h ð»ttoð™th {™w»ÞtuÚte Þwõ‚ ¨é}æ¶æ¨:-
W¥t{ rþÕ…rðãt ËkƒkÄe ðt Ëk„út{Y… r¢Þtytu™u fh™th «çcÅç|æ:-Þkºt f÷tytu™u [÷tð™th Œkztu
y™u ¥Ó²é„æ-yûtÞ ¥æï…¨æ-ƒ¤ y™u …ht¢{Þwõ‚ Ëu™t îtht þºtw™e Ëu™tytu™u ÐíӲ汲‹„:-
™ü-¼úü fhe™u òæ|æíæ…‹„ï-ËBÞfT þtu¼tÞ{t™ ÚttÞ Au, ‚u™e ËtÚtu ²„ì-su Úƒï¯é-hÚttu{tk Ð믄è:-
ðtÞwÚte Þwõ‚ s¤™u ¥²éxŠ±}æì-ËkÞwõ‚ fhtu, ‚u™t îtht þºtwytu™u S‚tu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, {™™e Ë{t™ ðu„ðt™ rð{t™ ytrŒ Þt™tu{tk s¤, yÂø™ ‚Útt ðtÞw™tu
Ëk«Þtu„ fhe™u, ‚u{tk ƒuËe™u Ëðoºt ¼q„tu¤{tk „{™t„{™ fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u, «òytu™wk ËBÞfT
…t÷™ fhe™u ‚Útt rþÕ… rðãt ËkƒkÄe ftÞtuo™e ð]rØ fhe™u Ëðo™tu W…fth fhðtu òuEyu. (4)
¬˝ ÿº˝Õfi·ÈÆ ¬Î·fiÃË⁄UÿÈfiÇäfl¢ flÊ¡ •Áº˝¥®fi ◊L§ÃÊ ⁄U¢„ÿfiã×–
©UÃÊL§·Sÿ Áfl cÿfi|ãà œÊ⁄Uʇø◊¸Ó®flÊŒÁ÷√ÿȸӮãŒ|ãà ÷Í◊fiH§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ rþÕ…eytu ²„ì-su Úƒï¯é-rð{t™ ytrŒ Þt™tu{tk Ð믄è:-yÂø™
y™u þwØ s¤™u Ðí²éxŠ±}æì-ËkÞwõ‚ fhu ©„-y™u ¥çÎí}æì-{u½™u ڢ㲋„:-…tu‚t™t ðu„Úte [÷tðe™u }æL„:-
…ð™ su{ ¥LS²:-½tuztytu™e Ë{t™ ±æ…ï-ÞwØ{tk ™}æïü±-[t{zt™e Ë{t™ ÷tfzwk, Ät‚w y™u [t{ztÚte
{Zu÷t f÷t½htu{tk ©çj:-s¤™e {æÚæ:-‚u™t «ðtntu™u ç±c²ç‹„-ft{™e Ë{t fhðt {txu Ë{Úto
fhu Au y™u |æê}æ-¼qr{™u òé‹Îç‹„-¼e™e fhu Au yÚtto‚T hÚt™u [÷tð‚t s¤ […ftð‚t òÞ Au,
‚u{ ‚u Þt™tu îtht yL‚rhût {t„oÚte Œuþ-ŒuþtL‚h y™u îe…-îe…tL‚h{tk „{™t„{™ fhe™u ÷û{e™e
ð]rØ fhtu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ðtÞw ðtŒ¤tkytu™u …hM…h ¼u„t y™u swŒt fhu Au, ‚u{ rþÕ…es™tu
W¥t{ rþûttÚte y™u yÂø™ ytrŒ™t Ëk«Þtu„Úte ({™w»Þ ytrŒ™u) yLÞ MÚtt™tu{tk …ntU[tze™u ftÞtuo™u
rËØ fhu Au. (5)
•Ê flÊfi fl„ãÃÈÆ ‚åÃfiÿÊ ⁄UÉÊÈÆcÿŒÊfi ⁄UÉÊÈƬàflÊfiŸ— ¬˝ Á¡fiªÊà ’Ê„ÈÁ÷fi—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 361
 ‚ËŒÃÊ ’Á„¸L§L§ fl— ‚ŒfiS∑ÎƧâ ◊ÊŒÿfiäfl¢ ◊L§ÃÊ ◊äflÊ •ãœfi‚—H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ÚÍæéc²Î:-„{™ fhðt-fhtð™th ÚÍæéÐy±æÝ:-yÕ… yÚtðt yrÄf „{™
fh™tht }æL„:-ðtÞwytu™e Ë{t™ ¨Œ„²:-þe½ú [t÷™tht ½tuzt ±:-‚{™u ±ã‹„é-Œuþ-ŒuþtL‚h{tk fhu,
‚u™u Ïææãéç|æ:-ƒ¤ y™u …ht¢{Þwõ‚ ntÚttuÚte Ðíæç…xææ„-W¥t{ „r‚{t™ fhtu, ‚u™tÚte ©L-ƒnw s Ïæ<ã:-
W¥t{ ytË™ …h ¥æ¨è΄-ƒuËe™u ytftþtrŒ{tk „{™t„{™ fhtu, suÚte ‚{thwk ¨Î:-MÚtt™ ÜëU„}æì-
rËØ |æ±ï„ì-ÚttÞ, ‚u™tÚte }抱:-{Äwh ¥‹{¨:-yL™tu™u «t fhe™u y{™u }ææβŠ±}æì-yt™krŒ‚
fhtu. (6)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ {™w»Þ Útðt ÞtuøÞ ftÞo fhe™u ©uc ¼tu„tu™u «t fhu.
yt ËkËth{tk …ŒtÚto rð¿tt™ y™u r¢Þt rð™t ftuE™u …ý W¥t{ ¼tu„ «t ÚtE þf‚tu ™Úte. yux÷t
{txu yu ftÞtuo™u r™íÞ fhðt òuEyu. (6)
Ãfi˘flœ¸ãà SflÃfifl‚Ê ◊Á„àflŸÊ ŸÊ∑fi§¢ ÃSÕÈL§L§ øfiÁ∑˝§⁄U®R ‚Œfi—–
ÁflcáÊÈÆÿ¸hÊflŒ˜ flηfiáÊ¢ ◊ŒëÿÈâ flÿÊ Ÿ ‚ËfiŒãŸÁœfi ’Á„¸Á·fi Á¬˝ÿH§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ç±c‡æé:-ËqÞo Ë{t™ rþÕ…rðãt{tk r™…wý {™w»Þ çÐí²ï-yíÞk‚ ËwkŒh
Ïæ<ãç¯-ytftþ{tk ±ë¯‡æ}æì-yÂø™-s¤™e ð»ttoÞwõ‚ rð{t™™e ¥ç{¨èÎÝì-W…h ƒuËe™u ±²æï Ý-su{
…ûte ytftþ{tk Wzu Au y™u ¼qr{ …h ytðu Au, ‚u{ ²„ì-su }æÎÓ²é„}æì-n»to™u «t (fhe™u) Œwütu™u
htuf™th {™w»Þtu™e ¥æ±„ì-hûtt fhu Au ‚u™u su S±„±¨:-MðfeÞ ƒ¤Þwõ‚ {™w»Þ «t ÚttÞ Au,
„ï ã-‚uytu s }æçãy±Ýæ-{rn{tÚte ¥±{ü‹„-ð]rØ …t{u Au y™u su rð{t™trŒ Þt™tu{tk ¥æ„Sƒé:-
ƒuËe™u ©L-rð…w÷ Ëw¾ËtÄf ¨Î:-MÚtt™{tk „{™t„{™ fhu Au, ‚uytu ÝæÜU}æì-rðþu»t Ëw¾ (™çÜíUÚï-
) («tÂ) fhu Au. (7)
¼tðtÚto : su{ …ûte ytftþ{tk Ëw¾…qðof sE™u ytðe òÞ Au, ‚u{ s su «þM‚ rþÕ…rðãt™t
¿tt‚t yæÞt…ftuÚte yk„tu ‚Útt W…tk„tu Ërn‚ rþÕ… rðãt™tu Ëtûtt‚T fhe™u, ‚uytu™t îtht Þt™tu™u
rËØ fhe™u ‚Útt Ëthe he‚u hûtt fhe™u ‚u™e ð]rØ fhu Au, ‚uytus W¥t{ «r‚ct y™u «þkË™eÞ
Ä™ «t fhe™u r™íÞ WL™r‚ fhu Au. (7)
‡ÊÍ⁄UÊfißfllÈÿÈfiœÿÊ Ÿ ¡Ç◊fiÿ— üÊflSÿflÊ Ÿ ¬ÎÃfiŸÊ‚È ÿÁÃ⁄U–
÷ÿfiãÃ ÁflEÊ ÷ÈflfiŸÊ ◊L§Œ˜èÿÙ ⁄UÊ¡ÊfiŸßfl àfl·‚¢Ó®ºÎ‡ÊÊ Ÿ⁄fiU—H§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ðtÞw362
àæêÚæ §±-þqhðehtu™e Ë{t™ §„ì-s {u½™e ËtÚtu ²é²é{²æï
Ý-ÞwØ fh™th™e Ë{t™ …x}æ²:-sðt-ytððtðt¤t Ðë„Ýæ¨é-Ëu™tytu{tk Ÿæ±S²±:-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u
…tu‚t™t {txu ðÄth™th™e Ë{t™ ²ïç„Úï-Þí™ fhu Au, Úæ…æÝ §± htòytu™e Ë{t™ y±ï¯¨¢öàæ:-
362 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«ftþ™u Œu¾tz™th ÝÚ:-™tÞf™e Ë{t™ Au, su }æLÎì|²:-ðtÞwytuÚte ç±Eæ-Ëðo |æé±Ýæ-ËkËthMÚt
«týe |沋„ï-¼Þ …t{u Au, ‚u ðtÞwytu™tu ËBÞfT ÞwÂõ‚…qðof W…Þtu„ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ r™zh …wÁ»t ÞwØÚte nx‚t ™Úte, su{ ÞtuØtytu ÞwØ {txu þe½ú Œtuzu Au. su{
ûtwÄt‚wh yL™ RåAu Au y™u ‚u{ s su Ëu™tytu{tk (Au ‚uytu) ÞwØ EåAu Au.
su{ ŒkztrÄftheytuÚte ‚Útt ˼t ytrŒ™t yæÞûttuÚte yLÞtÞfthe ÷tuftu fk…u Au, ‚u{ …ð™tuÚte
…ý Ë{M‚ fw…ÚÞtu fh™th ‚Útt ‚u™wk y™wr[‚ Y…u Ëuð™ fh™th «týe fk…u Au. (y™u íÞthu) …tu‚t™e
{ÞtoŒt{tk hnu Au. (8)
àflc≈Ê ÿmÖÊ˝¢ ‚È∑fiΧâ Á„⁄U®Ráÿÿ¯ ‚„dfi÷ÎÁc≈¥ Sfl¬Ê •flfiûʸÿØ–
œûÊ ßãº˝Ê Ÿÿ¸¬Ê¯Á‚ ∑§ûʸfl˘„fiãflÎÆòÊ¢ ÁŸ⁄U®R¬Ê◊ÊÒfié¡Œáʸfl◊˜H§9H
…ŒtÚto : «ò y™u Ëu™t{tk hnu÷ …wÁ»ttu su{ S±Ðæ:-W¥t{ f{o fh‚t y±cÅæ-AuŒ™ fh™th
§‹Îí:-ËqÞo ÜUœæü±ï-fhðt ÞtuøÞ ¥Ðæ¢ç¨-f{tuo™u ‚Útt ²„ì-su ¨éÜëU„}æì-Ëthe he‚u rËØ fhu÷ çãÚ‡²²}æì-
«ftþÞwõ‚ ¨ãd|æëçcÅ}æì-su™tÚte nòh …ŒtÚttuo …tfu Au ‚u ±…í}æì-ð@™tu «nth fhe™u ±ë~æ}æì-{u½™wk
¥ãÝì-n™™ fhu Au, ¥Ðæ}æì-s¤tu™t ¥‡æü±}æì-Ë{wÿ™u çÝÚæñÏ…„ì-r™hk‚h Ëh¤ fhu Au, ‚u{ Œwütu™u
вü±œæü²„ì-rAL™-r¼L™ fhe™u þºtwytu™wk n™™ fhe™u ÝçÚ-{™w»Þtu{tk ©uctu™u ¥æ{œæï-Äthý fhu Au,
‚u htò ƒ™ðt™u ÞtuøÞ ntuÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo {u½™u Äthý fhe™u ‚Útt ‚u™u ðhËtðe™u «òytu™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{
htò ytrŒ yLÞtÞÚte …qýo Œwütu™u ™ü fhe™u, Ëðo™t rn‚™u {txu Ëw¾ Y…e Ët„h™u rËØ fhu.
(9)
™§äflZ ŸÈfiŸÈº˝˘flâ à •Ê¡fi‚Ê ŒÊºÎ„ÊáÊ¢ ÁøfiÁiÁ÷ŒÈÆÁfl¸ ¬fl¸Ó®Ã◊˜–
œ◊fiãÃÊ flÊáÊ¢ ◊L§Ãfi— ‚ÈƌʟfiflÊ ◊Œ ‚Ê◊fiSÿ ⁄UáÿÊfiÁŸ øÁ∑˝§⁄UH§10H
…ŒtÚto : su{ }æL„:-ðtÞw ¥æï…¨æ-ƒ¤Úte ¥±„}æì-hûtýtrŒ™t r™r{¥t Îæöãæ‡æ}æì-ðÄthðt™u ÞtuøÞ
бü„}æì-{u½™u çÏæç|æÎé:-rðŒeýo fhe™u ‚Útt ªŠ±ü}æì-Ÿ[u ÝéÝéÎíï-÷E òÞ Au, ‚u{ su ±æ‡æ}æì-ƒtýÚte
÷E™u þ†Ë{qn™u {}æ‹„:-fk…tð‚t ¨éÎæݱ:-W¥t{ …ŒtÚttuo™wk Œt™ fh™tht ¨æï}æS²-Wí…L™ ÚtÞu÷
s„‚™e {æÞ{tk }æÎï-n»to{tk Ú‡²æçÝ-Ëk„út{tu{tk W¥t{ ËtÄ™tu™u ç±™çÜíUÚï-fhu Au, „ï ‚uytu htòytu™e
癄ì-Ë{t™ ntuÞ Au. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtu yt ËkËth{tk sL{ «t fhe™u, rðãt y™u Ëwrþûtt ÷E™u ‚Útt ðtÞw Ë{t™
f{o fhe™u Ëw¾tu™tu W…¼tu„ fhu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 363
 Á¡rÊ¢ ŸÈfiŸÈº˝˘flâ ÃÿÊfi ÁŒ‡ÊÊÁ‚fiÜøãŸÈà‚¢ ªÊÃfi◊Êÿ ÃÎÆcáÊ¡fi–
•Ê ªfië¿ãÃË◊flfi‚Ê ÁøòÊ÷ÊfiŸfl— ∑§Ê◊¢ Áfl¬˝fiSÿ ì¸ÿãà œÊ◊fiÁ÷—H§11H
…ŒtÚto : su{ Œt‚t ÷tuftu ¥±„}æì-™e[u™t MÚtt™{tk ç…ræ}æì-fwrx÷ ©y¨}æì-fwðtu ¾tuŒe™u „ëc‡æ…ï-
‚]»ttÞwõ‚ xææï„}ææ²-ƒwrØ{t™ …wÁ»t™u §ü}æì-s¤Úte ¥ô¨™Ýì-‚] fhe™u „²æ-çÎàææ-‚u y¼eü rŒþtÚte
ÝéÝéÎíï-‚u™e ‚hË™u Œqh fhe Œu Au, su{ ç™~æ|ææݱ:-rðrðÄ «fth™t «týtu™t ytÄth Ë{t™ {æ}æç|æ:-
sL{, ™t{ y™u MÚtt™tuÚte ç±ÐíS²-rðît™™tk ¥±¨æ-hûtý™e ÜUæ}æ}æì-RåAt™u „Ðü²‹„-…qýo fhu Au
y™u ËðoºtÚte Ëw¾™u ¥æxæÓÀç‹„-«t fhu Au, ‚u{ W¥t{ {™w»Þtuyu ƒ™ðwk òuEyu. (11)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu fqðt ytrŒ ¾tuŒe™u, ¾u‚h, ƒ„e[t-ðtze ytrŒ ®Ë[e™u, ‚uÚte Wí…L™
ÚtÞu÷ yL™-Vq÷ ytrŒÚte «týeytu™u ËBÞfT ‚] fhe™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ s ˼t…r‚ ytrŒ, þt†tu™t
rðþu»t¿t rðît™tu™u ‚uytu™e RåAtytu™e …qŠ‚ fhe™u Ëk‚] fhe™u, yu™t îtht rðãt, Ëwrþûtt y™u
Ä{o™tu ËBÞfT «[th fhe™u «týeytu™u yt™krŒ‚ fhu. (11)
ÿÊ fl— ‡Ê◊¸®fi ‡Ê‡Ê◊ÊŸÊÿ ‚|ãÃfi ÁòÊœÊÃfiÍÁŸ ŒÊ‡ÊÈ·fi ÿë¿ÃÊÁœfi–
•S◊èÿ¢ ÃÊÁŸfi ◊L§ÃÊ Áfl ÿfiãà ⁄U®RÁÿ¢ ŸÊfi œûÊ flηáÊ— ‚ÈÆflË⁄fiU◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ytrŒ {™w»Þtu ! ‚{u }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ ±:-‚{thu ²æ-su ç~æ{æ„êçÝ-
ðt‚, r…¥t, fVÞwõ‚ þheh yÚtðt ÷tu¾kz, Ëtu™wk, [tkŒe ytrŒ Ät‚wÞwõ‚ àæ}æü-½h ¨ç‹„-Au „æçÝ-
‚u™u àæàæ}ææÝæ²-rð¿tt™Þwõ‚ Îæàæé¯ï-Œt‚t™u {txu ²ÓÀ„-yt…tu y™u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ‚uðwk
½h ç±²‹„-«t fhtu. nu ±ë¯‡æ:-Ëw¾™e ð]rü fh™tht ! Ý:-y{tht {txu ¨é±èÚ}æì-W¥t{ ðeh™e
«t fhtð™th Úç²}æì-Ä™™u ¥ç{{œæ-Äthý fhtu. (13)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût (= ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚) ytrŒyu Ëw¾ y™u Œw:¾™e
yðMÚtt{tk Ëðo «týeytu™u …tu‚t™e Ë{t™ {t™e™u, Ëw¾ y™u Ä™ ytrŒÚte …wºt™e Ë{t™ ‚u™w …t÷™
fhðwk òuEyu y™u «òs™tu ‚Útt Ëir™ftuyu yu™tu r…‚t Ë{t™ Ëífth fhðtu òuEyu. (12)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™e Ë{t™ ˼tæÞût-htò y™u «ò™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu òýðe òuEyu. (85)
Ëqõ‚-86
◊Lfi§ÃÊ ÿSÿ Á„ ˇÊÿfi ¬ÊÕÊ364
ÁŒflÊ Áflfi◊„‚—– ‚ ‚ÈfiªÊ¬ÊÃfi◊Ê ¡Ÿfi—H§1H
…ŒtÚto : nu ç±}æã¨:-y™uf …qs™eÞ f{tuo™t f‚to çα:-rðãt, LÞtÞ, «ftþÞwõ‚ ‚{u }æL„:-
ðtÞw™e Ë{t™ rðît™s™ ²S²-su™t ÿæ²ï-½h{tk Ðæƒ-hûtf ntuÞ, ¨ çã-‚u s ¨éxææïÐæ„}æ:-Ëthe
364 ÉøðuŒ¼t»Þ É
he‚u …Ý:-{™w»Þ ƒ™u. (1)
¼tðtÚto : su{ «tý rð™t þhehtrŒ™e hûtt ÚtE þf‚e ™Úte, ‚u{ ËíÞ W…Œuþf rð™t «ò™e
hûtt Út‚e ™Úte. (1)
ÿôÊÒfl¸ÓÊ ÿôÊflÊ„‚Ê Áfl¬˝fiSÿ flÊ ◊ÃËŸÊ◊˜– ◊Lfi§Ã— ‡ÊÎáÊÈÆÃÊ „flfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ²¿æ±æã¨:-ËíËkfÕ… r«Þ Þ¿ttu™u «t fhtð™tht rðît™tu ! ‚{u }æL„:-ðtÞw™e
Ë{t™ ²¿æñ:-…tu‚t™t ±æ-…thft ¼ýðt-¼ýtððt y™u W…ŒuþY… Þ¿ttuÚte ç±ÐíS²-rðît™ ±æ-yÚtðt
}æ„èÝæ}æì-ƒwrØ{t™tu™e ã±}æì-…heûtt™u ÞtuøÞ …X™-…tX™ Y… ÔÞðnth™u Ÿæë‡æé„-©ðý fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðt y™u Ë{òððt Y…e Þ¿ttuÚte yÚtðt r¢ÞtÚte rËØ Þ¿ttuÚte Þwõ‚
ÚtE™u ‚Útt yLÞ {™w»Þtu™u yu™tÚte Þwõ‚ fhe™u y™u …htu…fthÚte yiïÞo™e r™hk‚h ð]rØ fhðe
òuEyu. (2)
©Uà flÊ ÿSÿfi flÊÁ¡ŸÊ˘ŸÈÆ Áfl¬˝◊ÃfiˇÊÖ ‚ ªãÃÊ ªÊ˘◊fiÁà fl˝¡H§3H
…ŒtÚto : ±æç…Ý:-W¥t{Þwõ‚ rðît™tu ! ‚{u ²S²-su r¢Þtfwþ¤ rðît™ ±æ-¼ýtð™th™e
Ë{e…Úte rðãt™u «t ÚtÞu÷ ç±Ðí}æì-rðît™™u ¥‹±„ÿæ„-Ëqû{«¿tt = ƒwrØ Þwõ‚ fhtu Atu, ¨:-
‚u xææï}æç„-W¥t{ RrLÿÞ, rðãt, «ftþÞwõ‚ ±í…ï-«t fhðt™t ÞtuøÞ {t„o{tk ©„-…ý xæ‹„æ-«tÂ
ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : ‚eðú ƒwrØ y™u rþÕ…rðãtÚte rËØ fhu÷ rð{t™ ytrŒ rð™t {™w»Þtu îtht Œuþ-
ŒuþtL‚h{tk „{™t„{™ ÚtE þf‚wk ™Úte, ‚uÚte …wÁ»ttÚtoÚte yu (rð{t™) ytrŒ™wk r™{toý fhðwk òuEyu. (3)
•Sÿ flË⁄USÿfi ’Á„¸Á·fi ‚ÈÆ× ‚Ê◊Ê ÁŒÁflfiÁc≈®·È– ©UÄÕ¢ ◊Œfi‡ø ‡ÊSÿÃH§4H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! yt…™t Ëwrþrût‚ ¥S²-yu ±èÚS²-ðeh™wk ¨é„:-rËØ fhu÷ ¨æï}æ:-yiïÞo
çÎç±çcůé-W¥t{ RrüY… f{tuoÚte Þwõ‚ ÔÞðnthtu{tk ©vƒ}æì-«þkrË‚ ð[™ Ïæ<ãç¯-W¥t{ ÔÞðnth
fhðt{tk }æÎ:-yt™kŒ ™-y™u ËrîãtrŒ „wýtu™tu Ë{qn àæS²„ï-«þkrË‚ ÚttÞ Au, yLÞ™tu ™rn.
(4)
¼tðtÚto : rðît™tu™e rþûtt rð™t {™w»Þtu{tk W¥t{ „wýtu Wí…L™ Út‚t ™Úte, ‚uÚte ‚u™wk r™íÞ
y™wct™ fhðwk òuEyu. (4)
•Sÿ üÊÊfi·ãàflÊ ÷ÈflÊ ÁflEÊ ÿ‡øfi·¸áÊË⁄U®RÁ÷– ‚Í⁄U¯ Áøà‚dÈ·ËÁ⁄U·fi—H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… ÷tuftu ¥S²-yu Ëwrþrût‚ rðît™™e §¯:-癄ì-Ë{t™ ç±Eæ:-Ëðo
¨dé¯è:-«t Útðt ÞtuøÞ ¥æ|æé±:-ËðoºtÚte Ëw¾Þwõ‚ ™¯ü‡æè:-{™w»Þ Y… «ò™u su{ rfhýtu ¨êÚ}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 365
ËqÞo™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ¥ç|æŸææ﯋„é-ËðoºtÚte Ëtk¼¤tu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þ Ëwrþrût‚, Ëw…herût‚, þw¼÷ûtýtuÞwõ‚, Ë{M‚ rðãtytuÚte Þwõ‚, yr‚áZ,
yr‚ ƒ¤ðt™, yæÞt…f, W¥t{ ËntÞftuÞwõ‚, …wÁ»ttÚteo, ÄtŠ{f y™u rðît™ Au, ‚u s …rh…qýo
Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™u «t fhe™u, «ò™t Œw:¾tu™wk r™ðthý fhe™u, …htrðãt™u Ëtk¼¤e™u «t ÚttÞ
Au, ‚u™tÚte rð…he‚ {™w»Þ ™rn. (5)
¬ÍÆfl˸Á÷Á„¸ ŒfiŒÊÁ‡Ê◊ ‡Ê⁄U|jfi◊¸L§ÃÊ flÿ◊˜– •flÊfiÁ÷‡ø·¸áÊËŸÊ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu }æL„:-˼tæÞût ytrŒ Ëßs™tu ! su{ ‚{u Ðê±èüç|æ:-«t[e™-Ë™t‚™ àæÚçj:-
Ëðo }‚w y™u ¥±æïç|æ:-hûtt ytrŒ Ëðtuo¥t{ ÔÞðnthtuÚte ™¯ü‡æèÝæ}æì-Ëðo {™w»Þtu™t Ëw¾ {txu ËBÞfT
…tu‚t™tu ð‚toð fhu Au, ‚u{ çã-r™ùÞ…qðof ±²}æì-y{u «ò, ˼t y™u …tXþt÷t ytrŒ «íÞuf
þt¤t™t …wÁ»ttu yt…™u Ëw¾ ÎÎæçàæ}æ-yt…eyu. (6)
¼tðtÚto : su{ }‚wytu™t ðtÞwytu «týeytu™e hûtt fhe™u ‚u™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ rðît™s™
Ëðo™t Ëw¾ {txu «ð]¥t ÚttÞ, fŒe ftuE™t Œw:¾ {txu ™rn. (6)
‚ÈÆ÷ª— ‚ ¬˝fiÿÖÿflÊ ◊Lfi§ÃÊ •SÃÈÆ ◊àÿ¸Ó—– ÿSÿ ¬˝ÿʯÁ‚ ¬·¸Ó®ÕH§7H
…ŒtÚto : nu Ðí²Á²±:-Ëðtuo¥t{ Þ¿ttrŒ f{o fh™tht }æL„:-˼tæÞût ytrŒ rðît™tu ! ‚{u ²S²-
su™t {txu Ðí²æ¢ç¨-yíÞk‚ «er‚ fhðt ÞtuøÞ {™tunh …ŒtÚttuo™u Яüƒ-r…htuËtu Atu-yÚtto‚T yt…tu Atu,
¨:-‚u }æy²ü:-{™w»Þ ¨é|æxæ:-©uc Ä™ y™u yiïÞoÞwõ‚ ¥S„é-Úttytu. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu™t ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ rðît™s™ hûtf ntuÞ, ‚uytu Ëw¾…qýo
yiïÞo™u fu{ ™ «t fhe þfu ? (7)
‡Ê‡Ê◊ÊŸSÿfi flÊ Ÿ⁄U®R— SflŒfiSÿ ‚àÿ‡Êfl‚—– ÁflŒÊ ∑§Ê◊fiSÿ flŸfi×H§8H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-{™w»Þtu ! ‚{u ˼tæÞût ytrŒ™u Ëk„ ±æ-…wÁ»ttÚtoÚte àæàæ}ææÝS²-òýðt ÞtuøÞ
¨y²à汨:-su{tk r™íÞ …wÁ»ttÚto fhðt™tu ntuÞ ±ïÝ„:-su Ëðo þt†tuÚte Ëtk¼¤ðt{tk ytð‚tu ntuÞ
‚Útt ft{™t™u ÞtuøÞ ‚Útt S±ïÎS²-…wÁ»ttÚtoÚte rËØ ÚttÞ Au, ‚u ÜUæ}æS²-ft{™u ç±Î-òýtu yÚtto‚T
‚u™u M{hý…qðof rËØ fhtu. (8)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ rðît™tu™t Ëk„ rð™t ËíÞ ft{™tytu ‚Útt ËíÞ y™u yËíÞ™u
òýe þf‚tu ™Úte, ‚uÚte Ëðuoyu yu ftÞo fhðwk òuEyu. (8)
ÿÍÆÿ¢ Ãà‚fiàÿ‡Êfl‚ •ÊÁflc∑fi§366
ûʸ ◊Á„àflŸÊ– ÁfläÿfiÃÊ ÁfllÈÃÊ ⁄UˇÊfi—H§9H
…ŒtÚto : ¨y²à汨:-r™íÞ ƒ¤Þwõ‚ ˼tæÞût ytrŒ Ëßs™tu ! ²ê²}æì-‚{u }æçãy±Ýæ-W¥t{
ÞþÚte „„ì-W¥t{ ft{™u ¥æç±:-«fx ÜUœæü-fhtu, suÚte ç±lé„æ-rðãw‚T™t ÷tu¾kzÚte ƒ™tðu÷ þ†
366 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™u ytø™uÞtrŒ y†tu™t Ë{qnÚte Úÿæ:-Œwü f{o fh™th {™w»Þ™u 籊²„æ-‚tz™t fh‚t-{the™u
Ëðo ft{™tytu rËØ ÚttÞ. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …hM…h «u{Úte …wÁ»ttÚto…qðof rðãtytu-(rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚto rðãt) «tÂ
fhe™u, Œwü Mð¼tð y™u „wý™wk r™ðthý fhe™u ft{™tytu™e rËrØ r™íÞ fhðe òuEyu. (9)
ªÍ„fiÃÊ ªÈs¢ Ã◊Ê Áfl ÿÊfià ÁflEfi◊ÁòÊáÊfi◊˜– ÖÿÊÁÃfic∑§ûÊʸ ÿŒÈÆc◊Á‚fiH§10H
…ŒtÚto : nu ¨y²à汨:-r™íÞƒ¤Þwõ‚ ˼tæÞût ytrŒ Ëßs™tu ! su{ ‚{u }æçãy±Ýæ-…tu‚t™t
W¥t{ ÞþÚte xæés}æì-„w fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™u xæéã„-Ztkftu y™u ç±E}æì-Ë{M‚ „}æ:-yrðãtY…e
ykÄfth™u su ¥ç~æ‡æ}æì-W¥t{ Ëw¾™tu rð™tþ fh™th Au ‚u™u ç± + ²æ„-Œqh …ntU[tztu ‚Útt y{u
²„ì-su Á²æïç„:-rðãt™t «ftþ™u ©à}æç¨-RåAeyu Aeyu ‚u™u ÜUœæü-«fx fhtu. (10)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒyu …h{ …wÁ»ttÚtoÚte r™hk‚h htßÞ™e hûtt fhðe òuEyu
y™u yrðãt ‚Útt yÄ{o Y…e ykÄfth™wk y™u þºtwytu™wk r™ðthý fhðwk òuEyu ‚Útt ‘rðãt, Ä{o,
Ëßs™tu ‚Útt Ëw¾’ ™tu «[th fhðtu òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk su{ þhehMÚt «tý ytrŒ ðtÞw RÂåA‚ Ëw¾tu™u rËØ fhe Ëðo™e hûtt
fhu Au, ‚u{ ˼tæÞût ytrŒyu Ë{M‚ htßÞ™e ÞÚttð‚T hûtt fhðe òuEyu. yu yÚto™t ðýo™Úte
yt Ëqõ‚{tk fnu÷ yÚto™e ‚u …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (86)
Ëqõ‚-87
¬˝àflfiˇÊ‚— ¬˝Ãfifl‚Ê Áfl⁄U®RÁå‡ÊŸÊ˘ŸÊfiŸÃÊ •ÁflfiÕÈ⁄UÊ ´§¡ËÁ·áÊfi—–
¡Èc≈fiÃ◊Ê‚Ê ŸÎÃfi◊Ê‚Ê •|Ü¡Á÷√ÿ¸ÓÊ®ŸÖÊ˝ ∑§ ÁøfiŒÈÆdÊßfifl SÃÎÁ÷fi—H§1H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ytrŒ Ëßs™tu ! yt… ÷tuftuyu ÜïU, 癄ì-‚uytu™e «r‚rŒ™ hûtt fhðe
òuEyu fu su …tu‚t™e Ëu™tytu{tk S„ëç|æ:-þºtwytu™u ÷Âßs‚ fhðt™t „wýtuÚte ¥çTç|æ:-«fxhûtt y™u
W¥t{¿tt™ ytrŒ ÔÞðnthtu™e ËtÚtu ð‚toð ht¾e™u ‚Útt ©dæ §±-su{ ËqÞo™t rfhýtu s¤™u rAL™-
r¼L™ fhu Au, ‚u{ Ðíy±ÿæ¨:-þºtwytu™u Ëthe he‚u rAL™-r¼L™ fhu Au; ‚Útt Ð턱¨:-«ƒ¤ su™t
Ëu™ts™ ç±ÚçŒàæÝ:-Ë{M‚ …ŒtÚttuo™t rð¿tt™Úte {nt™w¼tð ¥ÝæÝ„æ:-fŒe þºtwytu™e Ët{u Œe™ ÚtÞt
™rn, y™u ¥ç±ƒéÚæ:-fk…™ …ý …tBÞt ™rn, «…è篇æ:-Ë{M‚ rðãtytu™u òýu y™u Wíf»to Ëu™t™t
yk„tu™u yufXt fhu, …écÅ„}ææ¨:-htò ÷tuftuyu su™e ðthkðth [tn™t fhe ntuÞ, Ýë„}ææ¨:-Ëðo f{tuo™u
ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnth{tk yíÞk‚ ð‚toð™th ntuÞ, òæÝ…íï-þºtwytu™t ƒ¤tu™u swŒt fhu, ‚uytu™tu Ëífth
fhtu. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 367
 ¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t rfhýtu ‚eðú «‚t…ðt¤t Au, ‚u{ «‚t…e {™w»Þ su™e …tËu Au, ‚u™tu
…htsÞ fu{ ÚtE þfu ? ‚uÚte ˼tæÞût ytrŒyu Wõ‚ ÷ûtýtuðt¤t {™w»Þtu™e ËBÞfT …heûtt fhe™u,
Ëwrþrût‚ fhe™u, ‚uytu™tu Ëífth fhe™u y™u WíËtrn‚ fhe™u ht¾ðt òuEyu. yu{ fÞto rð™t ftuE
…ý htßÞ fhe þf‚t ™Úte. (1)

©U¬uÆ⁄U·ÈÆ ÿŒÁøfiäfl¢ ÿÁÿ¢ flÿfißfl ◊L§Ã— ∑§Ÿfi Áøà¬ÕÊ–

‡øÊÃfi|ãà ∑§Ê‡ÊÊ ©U¬fi flÊ ⁄UÕcflÊ ÉÊÎÆÃ◊ÈfiˇÊÃÊ ◊œÈfifláʸ◊ø¸®fiÃH§2H
…ŒtÚto : nu }æL„:-˼t ytrŒ ft{tu{tk r™Þ‚ fhu÷ {™w»Þtu ! ‚{u ©ÐuÚï¯é-«t ÚtÞu÷ ºttkËt-
ËeÄt ¼qr{ y™u ytftþtrŒ {t„tuo{tk Úƒï¯é-rð{t™trŒ hÚttu …h ƒuËe ±² §±-…ûteytu™e Ë{t™
ÜïUÝ癄ì-ftuE Ѓæ-{t„oÚte ²„ì-su ²ç²}æì-«t Útðt ÞtuøÞ rðsÞ™u ¥ç™Š±}æì-Ëk…tŒ™ fhtu, òytu,
ytðtu, ‚uytu™u ¥™ü„ï-su™tu Ëífth fh‚t y™u ˼t ytrŒ ft{tu™t yÄeþ-Mðt{e su™u ÃÞtht Au
‚u™u {txu yt…tu. su ±:-‚{thtu hÚt ÜUæïàææ:-{u½tu™e Ë{t™ ytftþ{tk à™æï„ç‹„-[t÷u Au ‚u{tk }æ{鱇æü}æì-
{Äwh y™u r™{o¤ s¤ Íæë„}æì-s¤™u ©Î + ¥æ + ©ÿæ„ì-Ëthe he‚u W…rËõ‚ fhtu yÚtto‚T ‚u hÚttu™t
yÂø™ y™u ðtÞw™t f÷Ähtu™e Ë{e… ËBÞfT Atkxtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ([tnu fu ‚uytu) rð{t™ ytrŒ Þt™ h[e™u ‚u{tk yÂø™, ðtÞw y™u s¤™t
MÚtt™tu™wk r™{toý fhe™u, ‚u-‚u (MÚtt™tu){tk ‚u™u ËkMÚttr…‚ fhe™u, ‚u™u f÷tytuÚte Ëk[tr÷‚ fhe™u,
ðht¤ ytrŒ™u htufe™u ‚Útt ‚u™u W…h ‚hV ÷E sE™u («urh‚ fhe™u) …ûte™e Ë{t™ y™u {u½™e
Ë{t™ ytftþ {t„o{tk ÞÚtuü MÚtt™ …h „{™t„{™ fhe™u ÔÞðnthÚte y™u ÞwØÚte rðsÞ ‚Útt
htßÞ÷û{e «t fhe™u ‚Útt ‚u™tÚte …htu…fth fhe™u, r™htr¼{t™e ƒ™e™u Ë{M‚ yt™kŒtu™u «tÂ
fhu y™u ‚u Ëðo™u «t fhtðtu. (2)
¬˝Ò·Ê◊Ö◊fi·È ÁflÕÈÆ⁄Uflfi ⁄U¡Ã ÷ÍÁ◊ÿʸ◊fi·ÈÆ ÿhfi ÿÈÆÜ¡Ãfi ‡ÊÈÆ÷–
Ã ∑˝§Ë›UÿÊ œÈŸfiÿÊ ÷˝Ê¡fiºÎ®c≈®ÿ— Sflÿ¢ ◊fiÁ„àfl¢ ¬fiŸÿãà œÍÃfiÿ—H§3H
…ŒtÚto : ²„ì-su ÜíUèDz:-…tu‚t™t ËíÞ yt[hý™t ÔÞðnthÚte {éݲ:-þºtwytu™u fk…tðu |æíæ…öcÅK:-
yuðt ‚eðú þ†tuðt¤t {ꄲ:-su ÞwØ™e r¢Þtytu{tk rð[h‚t ‚u ðeh àæé|æï ©uc rðsÞ™u {txu ¥Á}æï¯é-
Ëk„út{tu{tk Ðí + ²éT„ï-«Þwõ‚ yÚtto‚T 368«uhýt™u «t ÚttÞ Au. „ï-‚uytu }æçãy±}æì-{nt™™t su{
ntuÞ, ‚u{ S±²}æì-yt… ã-s Ðݲ‹„-ÔÞðnth fhu Au, »¯æ}æì-yu™t ²æ}æï¯é-‚u {t„tuo{tk fu su{tk
{™w»Þ ytrŒ «týe òÞ Au, [t÷‚t hÚttu™e |æêç}æ:-Äh‚e 籃éÚæ + §± + »…„ï-yuðe fk…u-Äúqsu
368 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Au fu òýu þe‚ ßðh-xtrZÞt ‚tðÚte …erz‚ Atufhe fk…u Au. (3)
¼tðtÚto : su{ ‚us „r‚{tk [t÷‚t ðtÞwytu ð]ûttu™u, ½tË™u, yti»trÄytu™u ¼qr{ fýtu-Äq¤™u
Äúwòðu Au, ‚u{ s ðehtu™u Ëu™t™t hÚttu™t …iztytu™t «nthtuÚte ¼qr{ y™u þ†tu™t «nthtuÚte ¼eÁ
÷tuftu fk…u-Äúqsu Au. su{ ðu…the ÷tuftu ÔÞðnthÚte Ä™ «t fhe™u ¾qƒs Ä™tZâ ƒ™u Au, ‚u{ ˼t
ytrŒ™t yæÞût ytrŒ þºtwrðsÞ îtht …tu‚t™t {n¥ð™u «rËØ fhu Au. (3)
‚ Á„ Sfl‚Îà¬Î·fiŒEÊ ÿÈflÊfi ªáÊÊ3> ÿÊ ß¸®fi‡ÊÊŸSÃÁflfi·ËÁ÷⁄UÊflÎfi×–
•Á‚fi ‚àÿ ´fi§áÊÿÊflÊ˘ŸfilÊ˘SÿÊ Áœÿ— ¬˝ÊfiÁflÃÊÕÊ flηÊfi ªáÊ—H§4H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! ¨:-çã-‚u s ‚wk ¥²æ-su™tÚte Ë{M‚ rðãt òýðt{tk ytðu Au ‚u ƒwrØÚte
Þwõ‚ ±ë¯æ-þe‚÷, {kŒ, Ëw„kÄÚte Ëw¾ Y…e ð»tto fhðt{tk Ë{Úto xæ‡æ:-…ð™tu™e Ë{t™ ðu„ y™u
ƒ¤Þwõ‚ SΨë„ì-…tu‚t™t ÷tuftu™u «t Út™th Ðë¯ÎE:-y™u {u½™e Ë{t™ su{tk ½tuztytu Au ²é±æ-
‚Útt Þwðt™e{tk …ntU[u÷t xæ‡æ:-©uc Ëßs™tu{tk „ý™t…tºt §üàææÝ:-…rh…qýo Ët{ÚÞoÞwõ‚ ¨y²:-
Ëßs™tu{tk Ëh¤ Mð¼tð y™u «‡æ²æ±æ-yLÞtu™wk }ý [qftð™th ¥Ýïl:-«þkË™eÞ y™u ¥S²æ:-
yu ç{²:-ƒwrØ y™u f{o™e Ðíæ籄æ-hûtt fh™tht „籯èç|æ:-…rh…qýo ƒ¤Þwõ‚ Ëu™tytuÚte ¥æ±ë„:-
Þwõ‚ ¥ç¨-Au. ¥ƒ-‚ŒL‚h y{thtÚte Ëífth fhðt ÞtuøÞ …ý Au. (4)
¼tðtÚto : ƒúñ[Þo ‚Útt rðãt îtht þheh y™u ytí{t™u …qýo ƒ¤Þwõ‚ y™u …tu‚t™e Ëu™t
îtht hrût‚ Ëu™t…r‚, …tu‚t™e Ëu™t™e r™hk‚h hûtt fhe™u ‚Útt þºtwytu™u S‚e™u «òytu™wk …t÷™
fhu. (4)
Á¬ÃÈ— ¬˝àŸSÿ ¡ã◊fiŸÊ flŒÊ◊Á‚ ‚Ê◊fiSÿ Á¡uÊ ¬˝ Á¡fiªÊÁà øˇÊfi‚Ê–
ÿŒËÁ◊ãº˝¢ ‡ÊêÿÎÄflÊfiáÊ •Ê‡ÊÃÊÁŒãŸÊ◊ÊfiÁŸ ÿÁôÊÿÊfiÁŸ ŒÁœ⁄UH§5H
…ŒtÚto : «v±æ‡æ:-«þkrË‚ M‚wr‚ytuðt¤t y{u ÷tuftu ÐíyÝS²-…wht‚™-y™trŒ çЄé:-…t÷™f‚to
s„Œeïh™e ÔÞðMÚttÚte …tu‚t™t f{to™wËth «t ÚtÞu÷ {™w»Þ Œun™t …‹}æÝæ-sL{Úte ¨æï}æS²-«fx
ËkËth™t ™ÿæ¨æ-Œþo™Úte su ²ç¿æ²æçÝ-rþÕ… ytrŒ f{tuo™u ÞtuøÞ Ýæ}ææçÝ-s¤tu™u ±Îæ}æç¨-‚{tht
«íÞu W…Œuþ fhu y™u ²„ì-su §ü}æì-«t Útðt ÞtuøÞ §‹Îí}æì-rðãw‚T yÂø™™t ‚us™u àæç}æ-f{o™u r™r{¥t
ç…uæ-S¼ yÚtðt ðtýe Ðíç…xææç„-M‚wr‚ fhu Au, ‚u Ëðo™u ‚{u ¥æàæ„-«t Úttytu y™u ¥æ„ì
+ §„ì-‚u s Ë{Þu ‚u™u Îç{Úï-Äthý fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yt þheh™tu yt©Þ fhe™u r…‚]¼tðÚte …h{uïh™e yt¿tt …t÷™ «tÚto™t
fhe™u, ‚u™e W…tË™t fhe™u, (‚u™tu yLÞtu™u) W…Œuþ yt…e™u y™u ËkËth™t …ŒtÚttuo, „wýtu, rð¿tt™tu
‚Útt W…fthtu™tu Ëk„ún fhe™u …tu‚t™t sL{™u ËV¤ ƒ™tððtu òuEyu. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 369
 ÁüÊÿ‚ ∑¢§ ÷ÊŸÈÁ÷— ‚¢ Á◊fiÁ◊ÁˇÊ⁄U®R Ã ⁄U®R|‡◊Á÷Sà ´§ÄflfiÁ÷— ‚ÈπÊŒÿfi—–
Ã flʇÊËfi◊ãà ß|c◊áÊÊ •÷Ëfi⁄UflÊ Áflº˝ Á¬˝ÿSÿ ◊ÊLfi§ÃSÿ œÊêŸfi—H§6H
…ŒtÚto : su |ææÝéç|æ:-«r‚rŒ™ ÜU}æì-Ëw¾™wk çŸæ²¨ï-Ëuð™ fhðt {txu „ï-‚uytu çÐí²S²-«er‚ Wí…L™
fhtð™tht }ææL„S²-f¤t™t …ð™ y™u «týðtÞw™t {æ}Ý:-½huÚte rðãt y™u s¤™u ¨}æì + ç}æç}æçÿæÚï-
Ëthe he‚u Akxftð fhðt RåAu Au, „ï-‚uytu rþÕ…rðãt™t ¿tt‚t ntuÞ Au. ‚Útt su Úçà}æç|æ:-yÂø™
rfhýtu™t Ëw¾™t Ëuð™™u {txu f¤tytuÚte Þt™tu™u [÷tðu Au. ‚uytu þe½ú yuf MÚtt™Úte ƒeò MÚtt™™tu
ç±Îíï-÷t¼ …t{u Au. «v±ç|æ:-su{tk «þkrË‚ M‚wr‚ rðã{t™ Au ‚u{tkÚte su Ëw¾™wk Ëuð™ fhðt {txu
¨é¶æβ:-Ëðtuo¥t{ …ŒtÚttuo™wk ¼tus™ fh™th ntuÞ Au. „ï-‚uytu ythtuøÞ «t fhu Au. ±æàæè}æ‹„:-
«þkrË‚ su™e ðtýe ðt §çc}æ‡æ:-rðþu»t ¿tt™ Au ‚uytu ¥|æèÚ±:-r™¼oÞ …wÁ»t«u{ Wí…L™ fhtð™tht
«týðtÞw y™u f¤tytu™t ðtÞw „]nÚte ÞwØ{tk «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚uytu rðsÞ «t fhu Au. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þ «r‚rŒ™ Ë]rü™e …ŒtÚtorðãt «t fhe™u, y™uf «fth™t W…fth „úný fhe™u,
‚u rðãt™u ¼ýe-¼ýtðe™u ðt‚ fhðt{tk fwþ¤ ƒ™e™u, þºtwytu™u S‚e™u ©uc yt[hý ht¾u Au,
‚u Ëðo ÷tuftu Ëw¾e ÚttÞ Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htò y™u «ò™t f‚oÔÞf{tuo fnu÷ Au. ‚uÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (87)
Ëqõ‚-88
•Ê ÁfllÈã◊fi|j◊¸L§Ã— Sfl∑Ò¸§ ⁄UÕfiÁ÷ÿʸà ´§Ác≈®◊|j⁄UEfi¬áÊÒ¸—–
•Ê flÁ·¸Ó®cΔ®ÿÊ Ÿ ß·Ê flÿÊ Ÿ ¬fiåÃÃÊ ‚È◊ÊÿÊ—H§1H
…ŒtÚto : nu ¨é}ææ²æ:-©uc ƒwrØ{t™ }æL„:-˼tæÞût y™u «ò …wÁ»ttu ! ‚{u Ý:-y{tht ±<¯cƲæ-
yíÞk‚ ð]ØíðÚte §¯æ-W¥t{ yL™-ytrŒ …ŒtÚttuo S±ÜñüU:-©uc rð[thðt™t rðît™tu «çcÅ}æçj:-‚th
rðãt{tk [÷tððt™t Œkzt ‚Útt þ†t† ¥EЇæñü:-yL™ ytrŒ …ŒtÚto Y…e ½tuztytu™t „{™™e ËtÚtu
ð‚o{t™ ç±lé‹}æçj:-su{tk ‚th rðãw‚T Au, ‚u Úƒïç|æ:-rð{t™ ytrŒ hÚttuÚte ±²:-…ûteytu™e Ý-Ë{t™
ÐŒ„„-Wze òytu, ¥æ-Wze ytðtu, ²æ„-òytu, ¥æ-ytðtu.
¼tðtÚto : su{ …ûte {¤e™u W…h, ™e[u ‚Útt yLÞ RÂåA‚ MÚtt™ …h Ëw¾…qðof „{™t„{™
fhu Au, ‚u{ {™w»Þtuyu ËBÞfT rËØ fhu÷ rðãwíÞwõ‚ ‚th ÞkºttuÚte ‚Útt rð{t™ ytrŒ Þt™tuÚte W…h;
™e[u sE™u yÚtðt RÂåA‚ Ë{t[thtu 370 ({tuf÷e™u) ‚Útt (rðrðÄ) Œuþtu{tk Ëw¾…qðof „{™t„{™
fhe™u …tu‚t™tk ftÞtuo rËØ fhe™u r™hk‚h Ëw¾e hnuðwk òuEyu. (1)

370 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ãfi˘L§áÊÁ÷fl¸⁄U®R◊Ê Á¬‡ÊXÒfi— ‡ÊÈÆ÷ ∑¢§ ÿÊfi|ãà ⁄UÕÃÍÁ÷¸⁄UEÒfi—–
L§Ä◊Ê Ÿ ÁøòÊ— SflÁœfiÃËflÊŸÔ˜ ¬√ÿÊ ⁄UÕfiSÿ ¡YŸãà ÷Í◊fiH§2H
…ŒtÚto : su{ rþÕ…™t ¿tt‚t rðît™tu àæé|æï-W¥t{ ÔÞðnth™u {txu ¥L‡æïç|æ:-yÂø™Úte ‚ ËBÞfT
÷t÷ çÐàæ¢xæñ:-ðt yÂø™ y™u s¤™t ËkÞtu„Úte QXu÷e ðht¤Úte ®fr[‚T ïu‚ Úƒ„ê<|æ:-su rð{t™
ytrŒ hÚttu™u [÷tð™th yÚtto‚T yr‚ þe½ú ‚u™u …ntU[tzðt™t fthýu yÂø™ y™u s¤™e f¤tu™t
½hY…e ¥Eñ:-½tuztytu Au, ‚u™e ËtÚtu ÚƒS²-rð{t™trŒ hÚt™e Ðòæ-ð@™e Ë{t™ …iztytu™e ÄthÚte
S±ç{焱æÝì-«þkrË‚ ð@Úte yL‚rhût ðtÞw™u ft…ðt Lv}æ:-y™u W¥tus™t ht¾™th ç™~æ:-þqh‚t,
Äeh‚t, ƒwrØ{‚t ytrŒ „wýtuÚte yŒT¼w‚ {™w»Þ™e Ý-Ë{t™ {t„o™wk …YÝ‹„-n™™ fhe™u ‚Útt
Œuþ-ŒuþtL‚h{tk ytðu òÞ Au. „ï-‚uytu ±Ú}æì-W¥t{ ÜU}æì-Ëw¾™u ¥æ²æç‹„-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au,
‚u{ y{u …ý |æê}æ-yu{ fhe™u yt™krŒ‚ ƒ™eyu. (2)
¼tðtÚto : su{ þqhðeh W¥t{ þt†tuõ‚ …wÁ»t ðu„Úte sE-ytðe™u þºtwytu™u {thu Au, ‚u{ s
{™w»Þ ðu„ðt™ Þt™tu{tk ƒuËe™u Œuþ-ŒuþtL‚h{tk sE™u þºtwytu™u S‚u Au. (2)
ÁüÊÿ ∑¢§ flÊ •Áœfi ßͷÈÆ flʇÊËfi◊¸œÊ flŸÊ Ÿ ∑ΧfiáÊflãà ™§äflʸ–
ÿÈÆc◊èÿ¢ ∑¢§ ◊fiL§Ã— ‚È¡ÊÃÊSÃÈÁfllÈÆêŸÊ‚Êfi œŸÿãÃ •Áº˝fi◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu }æL„:-˼tæÞûttrŒ Ëßs™tu ! su ±:-‚{tht „Ýê¯é-þhehtu{tk çŸæ²ï-÷û{e™u {txu
ÜU}æì-Ëw¾ ªŠ±æü-©uc Ëw¾™u «t fh™the ±æàæè:-ðuŒðtýe }æï{æ-þwØ ƒwrØytu™u ±Ýæ-Ÿ[t-Ÿ[t
ð™™t ð]ûttu™e Ý-Ë{t™ ¥ç{ + ÜëU‡æ±‹„ï-yrÄf]‚ fhu Au yÚtto‚T ‚u™t yt[hý {txu yrÄfth
yt…u Au.
nu ¨é…ææ„æ:-rðãtrŒ ©uc „wýtu{tk «rËØ Wõ‚ Ëßs™tu ! su „éç±lé}Ýæ¨:-rð…w÷ rðãt «ftþðt¤t
{ntí{ts™ Îéc}æ|²}æì-‚{tht {txu ÜU}æì-su{ yíÞk‚ Ëw¾ ÚttÞ, ‚u{ ¥çÎí}æì-…ðo‚™e Ë{t™ {ݲ‹„ï-
…w»f¤ Ä™ «ftrþ‚ fhu Au, ‚u ‚{thu r™íÞ Ëuð™ ÞtuøÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su{ {u½ yÚtðt fqðt™t s¤Úte ®Ë[u÷ ð™ yÚtðt ƒ„e[tytu …tu‚t™t V¤tuÚte «týeytu™u
Ëw¾e fhu Au, ‚u{ rðît™tu rðãt y™u Ëwrþûtt «Œt™ fhe™u …tu‚t™t …rh©{™t V¤Úte Ëðo {™w»Þtu™u
Ëw¾e fhu Au. (3)
•„ÊfiÁŸ ªÎœ˝Ê— ¬ÿʸ fl •ÊªÈfiÁ⁄U◊Ê¢ Áœÿ¯ flÊ∑§Ê¸ÿÊZ øfi ŒflË◊˜–
’˝rÊfi ∑ÎƧáflãÃÊ ªÊÃfi◊Ê‚Ê •∑Ò¸§M§äflZ ŸÈfiŸÈº˝ ©Uà‚Áœ¢ Á¬’fiäÿÒH§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su xæë{íæ:-Ëðo he‚u Ëthe ytftkûtt fh™tht xææï„}ææ¨:-yíÞk‚ ¿tt™ðt™
ÉøðuŒ¼t»Þ 371
Ëßs™ Ïæíræ-Ä™, yL™ y™u ðuŒ™wk …X™ ÜëU‡±‹„:-fh‚t ¥ÜñüU:-ðuŒ {kºttuÚte ¥ãçÝ-«r‚rŒ™ ªŠ±ü}æì-
Wíf»to‚tÚte çÐÏ抲ñ-…eðt {txu ©y¨ç{}æì-su ¼qr{{tk fqðt r™Þ‚ fhðt{tk ytðu ‚u™e Ë{t™ ¥æ +
ÝéÝéÎï-ËðoÚtt Wíf»to {txu ±:-‚{the Ët{u ytðe™u «uhýt fhu Au, ‚uytu ±æÜUæü²æü}æì-s¤™e Ë{t™
r™{o¤ Útðt ÞtuøÞ Îï±è}æì-«ftþ™u «t fhe™u §}ææ}æì-yu ç{²}æì-Äthýtð‚e ƒwrØ ™-y™u Ä™™u
ÐçÚ + ¥æ + ¥xæé:-Ëðo õÞtkfÚte Ëthe he‚u «t ÚtE™u yLÞ™u «t fhtðu Au, ‚uytu ËŒt Ëuðt™u
ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : nu rs¿ttËw {™w»Þtu ! su{ ÷tuftu ‚hË Ae…tððt ytrŒ «Þtus™ {txu yr‚ …rh©{Úte
s¤tþÞ ƒ™tðe™u …tu‚t™wk ftÞo rËØ fhu Au, ‚u{ yt… ÷tuftu …ý …wÁ»ttÚtoÚte rðît™tu™t Ëk„ îtht
rðãtÇÞtË ËBÞfT he‚u fhe™u ‚Útt Ë{M‚ rðãtytu™t «ftþÚte Þwõ‚ ƒwrØ «t fhe™u ‚u™u y™wfq¤
r¢Þtytu™u rËØ fhtu. (4)
∞Ãû¬ãŸ ÿÊ¡fiŸ◊øÁà ‚Sfl„¸ ÿã◊fiL§ÃÊ ªÊÃfi◊Ê fl—–
¬‡ÿŸÔ˜ Á„⁄Ufiáÿø∑˝§ÊŸÿÊfiŒ¢c≈˛Ê|ãflœÊflfiÃÊ fl⁄UÊ„ÍfiŸ˜H§5H
…ŒtÚto : nu }æL„:-{™w»Þtu ! ‚{u xææï„}æ:-rðît™™e Ý-Ë{t™ ±:-rðãt™wk ¿tt™ RåA™tht ‚{™u
²„ì-su ²æï…Ý}æì-òuzðt ÞtuøÞ rð{t™ ytrŒ Þt™ çãÚ‡²™ÜíUæÝì-su™t …iztytu{tk Ëtu™t™wk ft{ ðt
yr‚ [{f-Œ{f ntuÞ, ‚u ¥²æï΢cÅîæÝì-{tuxe ÷tu¾kz™e ¾e÷eðt¤t ±ÚæãêÝì-Ëtht þçŒtu™u fh™th
ç±{汄:-rðrðÄ {t„uo [t÷™th rð{t™ ytrŒ hÚttu™u »„„ì-«íÞût Ðà²Ýì-r™nt¤e™u ã-s ¨S±:-
W…Œuþ fhu Au, y²„ì-‚u ‚u™tu W…Œuþ fhu÷ ‚{u ÷tuftu™u ¥™ïç„-[u‚tðu Au ‚u™u ‚{u òýe™u {t™tu.
(5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu su{ …htðh (= yL‚ y™u ytrŒ)™t ¿tt‚t rðît™ ©uc f{o fhe™u yt™kŒ
¼tu„ðu Au, ‚u{ ‚{u …ý rðît™tu™t Ëk„Úte rðãtÚte rËØ r¢Þtytu fhe™u Ëw¾ ¼tu„ðtu. (5)
∞·Ê SÿÊ flÊfi ◊L§ÃÊ˘ŸÈ÷òÊ˸ ¬˝ÁÃfi c≈®Ê÷Áà flÊÉÊÃÊ Ÿ flÊáÊËfi–
•SÃÊfi÷ÿŒ˜ flÎÕÊfi‚Ê◊ŸÈfi SflœÊ¢ ª÷fiSàÿÊ—H§6H
…ŒtÚto : nu }æL„:-{™w»Þtu ! ‚{the su »¯æ-yu fnu÷e yÚtðt S²æ-fnuðt™e ‚u ¥Ýé|æ~æèü:-Rü
Ëw¾Äthf ±æ‡æè-ðtýe ±æÍæ„:-«íÞuf }‚w{tk Þ¿t fh™th-fhtð™th rðît™™e Ý-Ë{t™ rðãtytu™tu
Ðíç„ + S„æï|æç„-«r‚ƒkÄ fh‚e yÚtto‚T «íÞuf rðãtytu™u ÂMÚth fh‚e ¥æ¨æ}æì-rðãt™t ft{tu™e
xæ|æSy²æï:-¼wòytu{tk ¥Ýé-S±{æ}æì-…tu‚t™t ËtÄthý Ët{ÚÞo™u y™wfq¤ yr‚ƒkÄ™ fhu Au ‚Útt ±ëƒæ-
372
yËíÞ ÔÞðnthtu™u ¥S„æï|²„ì-htufu Au, yu ðtýe yt…Úte y{u Ëtk¼¤eyu. (6)
¼tðtÚto : su{ }Âíðf™e ðtýe Þ¿t ftÞtuo™u «ftrþ‚ fhe™u Œtu»ttu™wk r™ðthý fhu Au, ‚u{ rðît™tu™e
ðtýe rðãtytu™u «ftrþ‚ fhe™u yrðãt™wk r™ðthý fhu Au. ‚uÚte Ëðuoyu rðît™tu™tu r™hk‚h Ëk„
372 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhðtu òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk {™w»Þtuyu rðãt™e rËrØ {txu …X™-…tX™™e her‚ «ftrþ‚ fhe Au
‚u™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (88)
Ëqõ‚-89
•Ê ŸÊfi ÷º˝Ê— ∑˝§ÃfiflÊ ÿãÃÈ ÁflEÃÊ˘ŒfiéœÊ‚Ê •¬fi⁄UËÃÊ‚ ©U|jŒfi—–
ŒflÊ ŸÊ ÿÕÊ ‚ŒÁ◊Œ˜ flÎÆœ •‚㟬˝ÊfiÿÈflÊ ⁄UÁˇÊÃÊ⁄UÊfi ÁŒflÁŒfiflH§1H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ su ç±E„:-ËðoºtÚte |æÎíæ:-Ëw¾ fh™th y™u ÜíU „±:-Ëthe r¢Þt y™u rþÕ…Þ¿t{tk
ƒwrØ ht¾™th ¥ÎÏ{æ¨:-y®nËf ¥ÐÚè„æ¨:-íÞt„ ™ fhðt ÞtuøÞ ©çjÎ:-…tu‚t™t Wíf»toÚte Œw:¾tu™tu
rð™tþ fh™tht ¥Ðíæ²é±:-su™e ðÞ™tu ð]Útt ™tþ Útðtu «‚e‚ ™ ÚttÞ Îï±æ:-yuðt rŒÔÞ „wýÞwõ‚
rðwît™tu su{ Ý:-y{™u ¨Î}æì-rð¿tt™ ±æ-„]nu ¥æ + ²‹„é-Ëthe he‚u …ntU[tzu, ‚u{ çαï-çαï-
«r‚rŒ™ Ý:-y{the ±ë{ï-Ëw¾ ð]rØ {txu Úçÿæ„æÚ:-hûtf §„ì-s ¥¨Ýì-Úttytu. (1)
¼tðtÚto : su{ ©uc y™u Ëðo }‚wytu{tk W…Þtu„e ½h Ëðo Ëw¾ «t fhtðu Au, ‚u{ rðît™
s™, rðãtytu y™u rþÕ… Y…e Þ¿t, Ë{M‚ Ëw¾tu™u «Œt™ fh™tht Au, yu{ òýðwk òuEyu. (1)
Œflʟʯ ÷º˝Ê ‚Èfi◊Áô¸§fi¡ÍÿÃÊ¢ Œflʟʯ ⁄UÊÁÃ⁄U®RÁ÷ ŸÊ ÁŸ flfiøÃÊ◊˜–
Œflʟʯ ‚Åÿ◊Ȭfi ‚ÁŒ◊Ê flÿ¯ ŒflÊ Ÿ •ÊÿÈÆ— ¬˝ ÁÃfi⁄UãÃÈ ¡Ëfl‚fiH§2H
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u su «…겄æ}æì-ftu{¤‚t RåA‚t Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™e |æÎíæ-Ëw¾fthf ¨é}æç„:-
©uc ƒwrØ ðt su …tu‚t™e r™htr¼{t™‚t RåA™tht Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ „wýtu™e Úæç„:-rðãt™wk Œt™ y™u
su …tu‚t™e Ëh¤‚t RåA‚t Îï±æÝæ}æì-ŒÞtÚte rðãtÚte ð]rØ fhðt RåAu Au, ‚u rðît™tu™u su Ëw¾
yt…™th ¨w²}æì-r{ºt‚t Au yu Ëðo Ý:-y{thu {txu ¥ç|æ + çÝ + ±œæü„æ}æì-r™íÞ ËL{w¾ hnu.
y™u Wõ‚ Ë{M‚ ÔÞðnthtu™u ©Ð + ¨ïçÎ}æ-«t ÚttÞ. y™u WÂõ‚ su Îï±æ:-rðît™tu Au ‚uytu
Ý:-y{tht …豨ï-Sð™™u {txu ¥æ²é:-ðÞ™e Ðí + ç„Ú‹„é ©uc rþûttÚte ð]rØ fhu. (2)
¼tðtÚto : yt rðît™tu™t Ëk„Úte y™u ƒúñ[Þo ytrŒ r™Þ{tu rð™t ftuE™tk þtherhf ‚Útt
ytÂí{f ƒ¤ ðÄe þf‚t ™Úte, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu ‚u™tu r™íÞ Ëk„ fhðtu òuEyu. (2)
ÃÊã¬Ífl¸ÓUÿÊ ÁŸÁflŒÊfi „Í◊„ flÿ¢ ÷ª¯ Á◊òÊ◊ÁŒfiÁâ ŒˇÊfi◊|dœfi◊˜–
•ÿ¸◊áÊ¢ flLfi§áÊ¢ ‚Ê◊fi◊|‡flŸÊ ‚⁄UfiSflÃË Ÿ— ‚ÈÆ÷ªÊ ◊ÿfiS∑§⁄UŸ˜H§3H
ÉøðuŒ¼t»Þ 373
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ±²}æì-y{u Ðê±ü²æ-Ë™t‚™ çÝç±Îæ-ðuŒðtýe suÚte Ëðo he‚u r™rù‚
fhu÷ …ŒtÚttuo™u «t ÚttÞ Au ‚uÚte fnu÷ y™u su fnuðtþu „æÝì-‚u Ëðo rðît™tu™u ðt ¥çd{}æì-y®nËf
yÚtto‚T su ®nËt ™Úte fh‚tu ‚u |æxæ}æì-yiïÞoÞwõ‚ ç}æ~æ}æì-Ëðo™tu r{ºt ¥çÎç„}æì-Ë{M‚ rðãtytu™tu
«ftþ Îÿæ}æì-y™u ‚u™e fwþ¤‚tÞwõ‚ rðît™ ¥²ü}æ‡æ}æì-LÞtÞfthe ±L‡æ}æì-W¥t{ „wýÞwõ‚ Œwütu™tu
ƒkÄ™f‚to ¨æï}æ}æì-Ë]rü ¢{Úte Ëðo …ŒtÚttuo™tu r™[tuz™th ‚Útt su þtL‚ r[¥t Au, ‚u ¥çEÝæ-rðãt™t
…X™-…tX™™wk ft{ ht¾™tht ðt s¤ y™u yÂø™ ƒu-ƒu …ŒtÚttuo™e ãê}æãï-M‚wr‚ fheyu Aeyu y™u
su Ëk„Úte Wí…L™ ÚtÞu÷e ¨ÚS±„è-rðãt y™u ¨é|æxææ-©uc rþûttÚte Þwõ‚ ðtýe Ý:-y{™u }æ²:-
Ëw¾ ÜUÚÝì-fhu, ‚u{ ‚{u …ý fhtu; y™u ðtýe ‚{thu {txu …ý ‚u{ fnu. (3)
¼tðtÚto : ðuŒtuõ‚ ÷ûtýtu rð™t rðît™tu y™u yrðît™tu™t ÷ûtýtu ftuE™u ¿tt‚ ÚtE þf‚t ™Úte
y™u rðãt y™u ËwrþûttÚte rËØ ðtýe rð™t ‚u Ëw¾ yt…e þf‚e ™Úte. ‚uÚte Ëðo {™w»Þtu ðuŒtÚto™t
rð¿tt™Úte yu™t ÷ûtýtu òýe™u ‚Útt rðît™tu™tu Ëk„ Mðefthe y™u yrðît™-{q¾o™tu Ëk„ íÞt„ fhe™u
Ëk…qýo rðãtytuÚte Þwõ‚ ƒ™u. (3)
ÃãŸÊ flÊÃÊfi ◊ÿÊ÷È flÊfiÃÈ ÷·¡¢ Ãã◊ÊÃÊ ¬ÎfiÁÕflË Ã|à¬ÃÊ lÊÒ—–
ÃŒ ª˝ÊflÊfiáÊ— ‚Ê◊‚ÈÃÊfi ◊ÿÊ÷ÈflSÃŒfi|‡flŸÊ ‡ÊÎáÊÈâ ÁœcáÿÊ ÿÈÆfl◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ç{c‡²æ-rþÕ… rðãt™t W…Œuþf y™u ¥çEÝæ-rðãtÚteo y™u yæÞt…ftu ! ²é±}æì-
‚{u ƒL™u su Ÿæë‡æé„}æì-Ëtk¼¤tu „„ì-‚u }æ²æï|æé-Ëw¾ŒtÞf W¥t{ |æ﯅}æì-Ëðo Œw:¾nh yti»trÄ™u Ý:-
y{tht {txu ±æ„:-ðtÞw Ë{t™ ðiã ±æ„é-«t fhu ðt Ðë烱è-rðM‚]‚ ¼qr{ su }ææ„æ-{t‚t™e
Ë{t™ {t™ ËL{t™ yt…ðt™wk r™Œt™ Au ‚u „„ì-‚u {t™ fhtð™tht suÚte yíÞk‚ Ëw¾ ÚttÞ y™u
Ë{M‚ Œw:¾™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au yti»trÄ «t fhtðu. ðt læñ:-«ftþ{Þ ËqÞo çЄæ-r…‚t Ë{t™
su hûtt™wk r™Œt™ Au ‚u „„ì-‚u hûtt fhtð™tht suÚte Ë{M‚ Œw:¾™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au yti»trÄ™u «tÂ
fhu. ðt ¨æï}æ¨é„:-yti»trÄytu™u hË su™tÚte ftZðt{tk ytðu „„ì-‚u f{o ‚Útt xæíæ±æ‡æ:-{u½ ytrŒ
…ŒtÚto „„ì-su ‚u™tÚte hË™wk ftZðwk ðt su }æ²æï|æé±:-Ëw¾fthf Wõ‚ …ŒtÚto Au, ‚uytu „„ì-‚u r¢Þt
fwþ¤‚t y™u yíÞk‚ Œw:¾™e r™ð]r¥t fhtð™th yti»trÄ™u «t fhu. (4)
¼tðtÚto : rþÕ… rðãt™e ð]rØ fh™th rðãtÚteo y™u yæÞt…f sux÷wk ¼ýe™u òýu yux÷wk Ëðo
Ë{M‚ {™w»Þtu™t Ëw¾™u {txu r™»f…x‚tÚte r™íÞ «ftrþ‚ fhu, suÚte y{u Eïh™e Ë]rü{tk ÂMÚt‚
ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuo™t y™uf W…fth „úný fhe™u Ëw¾e ƒ™eyu. (4)
374
Ã◊ˇÊÊfiŸ¢ ¡ªfiÃSÃSÕÈ·S¬ÁÃ¥®fi Áœÿ|Ü¡ãfl◊flfi‚ „Í◊„ flÿ◊˜–
¬ÍÆ·Ê ŸÊ ÿÕÊ flŒfi‚Ê◊‚fiŒ˜ flÎÆœ ⁄Ufi|ˇÊÃÊ ¬ÊÿÈ⁄UŒfi霗 SflSÃÿfiH§5H
374 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu rðît™T ! ²ƒæ-su{ Ðê¯æ-…wrüŒt‚t …h{uïh Ý:-y{™u ±ïΨæ}æì-rðãt ytrŒ Ä™™e
±ëh-ð]rØ {txu Úçÿæ„æ-hûtf S±S„²ï-Ëw¾™u {txu ¥ÎÏ{:-y®nËf Ðê¯æ-Ë{M‚ …wrü™t Œt‚t y™u
Ðæ²é:-Ëðo «fth™t …t÷f ¥¨„ì-ÚttÞ, ‚u{ ‚wk …ý ƒ™. su{ ±²}æì-y{u ¥±¨ï-hûtt {txu „}æì-
‚u Ë]rü™t «ftþf, …xæ„:-sk„{ y™u „Sƒé¯:-MÚttðh {tºt s„‚™t Ðç„}æì-…t÷f, ç{²}æì-Ë{M‚
…ŒtÚttuo™t ®[‚™f‚to, ç…‹±}æì-Ëw¾tuÚte ‚] fh™th, §üàææÝ}æì-Ë{M‚ Ë]rü™e rðãt™wk rðÄt™ fh™th
Eïh™wk ãê}æãï-ytbt™ fheyu Aeyu, ‚u{ ‚wk …ý fh. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðt ftÞtuo fhðt òuEyu, suÚte Eïh™t W…ŒuþtuÚte y™wfq¤‚t hnu. su{
Eïh Ëðo™t yrÄ…r‚ Au, ‚u{ {™w»Þtuyu …ý Ëðtuo¥t{ rðãt ytrŒ þw¼ „wýtu™e «t y™u W¥t{
…wÁ»ttÚtoÚte Ëðo™e W…h yrÄ…r‚íð rËØ fhðwk òuEyu.
su{ Eïh rð¿tt™{Þ, …wÁ»ttÚto{Þ, Ëðo Ëw¾tu™t Œt‚t, s„‚™t ð]rØf‚to y™u Ëðo™t hûtf
ƒ™e™u Ëw¾™u {txu «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ s {™w»ttuyu …ý fhðwk òuEyu. (5)
Sfl|Sà Ÿ ßãº˝Êfi flÎÆhüÊfiflÊ— Sfl|Sà Ÿfi— ¬ÍÆ·Ê ÁflEflfiŒÊ—–
Sfl|Sà ŸSÃÊˇÿÊ¸ •Á⁄Ufic≈®ŸÁ◊— Sfl|Sà ŸÊ ’ή„S¬ÁÃfiŒ¸œÊÃÈH§6H
…ŒtÚto : ±ëhŸæ±æ:-ËkËth{tk su™e feŠ‚ y™u yL™trŒ Ët{„úe yíÞk‚ WL™r‚™u «t Au, ‚u
§‹Îí:-…h{ yiïÞoðt™ …h{uïh Ý:-y{thu {txu S±çS„-þheh™t Ëw¾™u Î{æ„é- Äthý fhtðu.
ç±E±ïÎæ:-su™u ËkËth™wk rð¿tt™ y™u su™wk Ëðo …ŒtÚttuo{tk M{hý Au, ‚u Ðê¯æ-…wrü fh™th …h{uïh
Ý:-y{thu {txu S±çS„-Ät‚wytu-(hË-hõ‚trŒ)™e ËtBÞ‚t (ythtuøÞ)™t Ëw¾™u Äthý fhtðu. su
¥çÚcÅÝïç}æ:-Œw:¾tu™tu ð@™e Ë{t™ rð™tþ fh™th „æÿ²ü:-y™u òýðt ÞtuøÞ …h{uïh Au, ‚u Ý:-
y{tht {txu S±çS„-RrLÿÞtu™e þtÂL‚Y… Ëw¾™u Äthý fhtðu; y™u ÏæëãSÐç„:-ðuŒðtýe™t «¼w …h{uïh
Au, ‚u Ý:-y{™u S±çS„-rðãtÚte ytí{t™t Ëw¾™u Äthý fhtðu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su{ …tu‚t™t {txu Ëw¾™e ft{™t fhðe òuEyu, ‚u{ yLÞtu™u {txu …ý
fhðe òuEyu. su{ ftuE …tu‚t™t {txu Œw:¾ ™Úte RåA‚t, ‚u{ ƒeòytu {txu …ý ‚u™e ft{™t
™ fhðe òuEyu. (6)
¬Î·fiŒEÊ ◊L§Ã— ¬Î|‡Ÿfi◊ÊÃ⁄U— ‡ÊÈ÷¢ÿÊflÊfiŸÊ ÁflŒÕfi·È ¡Ç◊fiÿ—–
•ÁÇŸÁ¡uÊ ◊Ÿfifl— ‚Í⁄UfiøˇÊ‚Ê ÁflEfi ŸÊ ŒflÊ •fl‚Ê ªfi◊Á㟄H§7H
…ŒtÚto : àæé|梲æ±æÝ:-su ©uc ÔÞðnth™e «t fhtð™th ¥çxÝ-ç…uæ:-‚Útt yÂø™™u nð™ Þwõ‚
fh™tht }æݱ:-rð[thþe÷ ¨êÚ™ÿæ¨:-su{ «tý y™u ËqÞo{tk «rËØ ð[™ y™u Œþo™ Au Ðë¯ÎEæ:-
Ëu™t hk„-ƒuhk„e ½tuztytuÚte Þwõ‚ …wÁ»t ç±Îƒï¯é-su Ëk„út{ y™u Þ¿ttu{tk …x}æ²:-òÞ Au. ‚uytu ç±Eï-
Ë{M‚ Îï±æ:-rðît™tu §ã-yt ËkËth{tk Ý:-y{™u ¥±¨æ-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtuÚte ÐëçàÝ}ææ„Ú:-ytftþÚte
ÉøðuŒ¼t»Þ 375
Wí…L™ Út™th }æL„:-ðtÞwytu™e Ë{t™ ¥æ + ¥xæ}æÝì-ytðu, «t ÚtÞt fhu. (7)
¼tðtÚto : su{ ƒtÌt y™u ykŒh™tu ðtÞw Ëðo «týeytu™u Ëw¾™u {txu «t ÚttÞ Au, ‚u{ rðît™tu
Ëðo «týeytu™t Ëw¾™u {txu «ð]¥t ÚttÞ. (7)
÷º˝¢ ∑§áÊ¸ÓÁ÷— ‡ÊÎáÊÈÿÊ◊ ŒflÊ ÷º˝¢ ¬fi‡ÿ◊ÊˇÊÁ÷fiÿ¸¡òÊÊ—–
|SÕ⁄UÒ⁄UXÒfiSÃÈ®c≈ÈÆ®flÊ¢‚fiSßÍÁ÷√ÿ¸Ó®‡Ê◊ ŒflÁ„fiâ ÿŒÊÿÈfi—H§8H
…ŒtÚto : nu ²…~ææ:-Ëk„{ fh™th Îï±æ:-rðît™tu ! yt…™t Ëk„ îtht „Ýêç|æ:-rðM‚]‚ ƒ¤Þwõ‚
þheh çSƒÚñ:-áZ ¥Xñ:-…wü rþh ytrŒ yk„ yÚtðt ƒúñ[Þo ytrŒ r™Þ{tuÚte „écÅé±æ¢¨:-…ŒtÚttuo™t
„wýtu™e M‚wr‚ fh‚t y{u ÜU‡æïüç|æ:-ft™tuÚte ²„ì-su |æÎí}æì-fÕÞtýfthe ¼ýðw-k ¼ýtððwk Au, ‚u™u Ôæë‡æé²æ}æ-
Ëtk¼¤eyu, Ëk¼¤tðeyu. ¥ÿæç|æ:-ƒnth y™u ykŒh™e ytk¾tu (yL‚h [ûtw)Úte su |æÎí}æì-þheh
y™u ytí{t™wk Ëw¾ Au, ‚u™u Ðà²ï}æì-r™nt¤eyu. yt he‚u Wõ‚ þheh y™u yk„tuÚte su Îï±çã„}æì-
rðît™tu™e rn‚fthf ¥æ²é:-Sð™ Au. ‚u ç± + ¥àæï}æ-ðthkðth «t ÚttÞ. (8)
¼tðtÚto : rðît™ Ëí…wÁ»ttu y™u ytÂs™tu™t Ëk„ rð™t ftuE …ý {™w»Þ ËíÞ rðãt Þwõ‚
ðtýe, ËíÞ Œþo™ y™u ËíÞ…qýo ytÞw «t fhe þf‚t ™Úte y™u ‚u™t rð™t ftuE™t þheh y™u
ytí{t áZ ƒ™e þf‚t ™Úte, ‚uÚte Ëðo {™w»Þtuyu ‚u™wk ËŒt y™wct™ fhðwk òuEyu. (8)
‡ÊÃÁ◊ãŸÈ ‡Ê⁄UŒÊ •|ãÃfi ŒflÊ ÿòÊÊfi Ÿ‡ø∑˝§Ê ¡⁄U‚¯ ß͟Êfi◊˜–
¬ÈÆòÊÊ‚Ê ÿòÊfi Á¬Ã⁄UÊ ÷flfi|ãà ◊Ê ŸÊfi ◊äÿÊ ⁄UËfiÁ⁄U·ÃÊÿÈƪ¸ãÃÊfi—H§9H
…ŒtÚto : nu ¥ç‹„-rðãt ytrŒ Ëw¾ ËtÄ™tuÚte Sð™tht Îï±æ:-rðît™tu ! ‚{u ²~æ-su ËíÞ
ÔÞðnth{tk „ÝéÝæ}æì-…tu‚t™t þhehtu™u àæ„}æì-Ëtu àæÚÎ:-ð»to …Ú¨}æì-ð]Øíð™u ™ÜíU-ÔÞ‚e‚ fhe þftu
²~æ-ßÞtk Ý:-y{tht }抲æ-{æÞ{tk Ðé~ææ¨:-…wºttu §„ì-s çЄÚ:-yðMÚtt (ðÞ) y™u rðãtÚte Þwõ‚
ð]Ø Ýé-þe½ú |æ±ç‹„-ÚttÞ Au, ‚u ¥æ²é:-Sð™™u xæ‹„æï:-«t Útðt™u «ð]¥t ÚtÞu÷ Ý:-y{™u þe½ú
}ææÚèçÚ¯„-™ü fhtu ™rn. (9)
¼tðtÚto : su rðãt™u «t fhu÷ ƒt¤f …ý ð]Ø ({tuxtu) ƒ™e òÞ Au y™u su ÔÞðnth{tk
þw¼ yt[hý™u fthýu ð]ØtðMÚtt ({tuxe ðÞ) ntuÞ Au, ‚u Ëðo rðît™tu™t Ëk„Úte s ƒ™e þfu Au
y™u rðît™tuyu yu™u Ëðo™u «t fhtððt òuEyu. (9)
•ÁŒfiÁÃlÊÒ¸⁄UÁŒfiÁÃ⁄U®RãÃÁ⁄UfiˇÊ◊ÁŒfiÁÃ◊ʸÃÊ ‚ Á¬ÃÊ ‚ ¬ÈÆòÊ—–
376
ÁflEfiŒflÊ •ÁŒfiÁ× ¬Üø ¡ŸÊ •ÁŒfiÁáʸÃ◊ÁŒfiÁḮÁŸfiàfl◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{™u ÞtuøÞ Au fu-læñ:-«ftþÞwõ‚ …h{uïh ðt ËqÞo ytrŒ «ftþ{Þ
376 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…ŒtÚto ¥çÎç„:-yrð™tþe ¥‹„çÚÿæ}æì-ytftþ ¥çÎç„:-yrð™tþe }ææ„æ-{t‚t ðt rðãt ¥çÎç„:-
yrð™tþe ¨:-‚u çЄæ-s™f ðt …t÷f r…‚t ¨:-‚u Ðé~æ:-ytihË yÚtto‚T r™s rððtrn‚ …wÁ»tÚte
Wí…L™ ðt ûtuºts yÚtto‚T r™Þtu„ fhe™u yLÞ™t ûtuºt{tk ÚtÞu÷ ðt rðãtÚte Wí…L™ …wºt ¥çÎç„:-
yrð™tþe Au ‚Útt ç±E-Ë{M‚ Îï±æ:-rðît™tu yÚtðt rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …ŒtÚttuo ¥çÎç„:-yrð™tþe
Au Ð@-…tk[ ¿tt™urLÿÞtu y™u …Ýæ:-Sð …ý ¥çÎç„:-yrð™tþe Au yt he‚u su fkE …æ„}æì-Wí…L™
ÚtÞu÷ ðt …çÝy±}æì-Út™th Au, ‚u Ëðo ¥çÎç„:-yrð™tþe yÚtto‚T r™íÞ Au. (10)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk (læñ:) ð„uhu™e fthýY…Úte yÚtðt «ðtnY…Úte rð™tþ hrn‚™t {t™e™u
çαì ytrŒ™e yrŒr‚ Ëk¿tt fhðt{tk ytðu Au. ðuŒtu{tk ßÞtk ßÞtk yrŒr‚ þçŒ …rX‚ Au, íÞtk «fhýt™wËth
çαì-ytrŒ{tkÚte su™e-su™e ÞtuøÞ‚t ntuÞ, ‚u™wk-‚u™wk „úný fhðwk òuEyu. Eïh™e, Sðtu™e y™u
fthýtí{f «f]r‚™e (‚u) yrð™tþe ntuðt™t fthýu yrŒr‚ Ëk¿tt Au s. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðãtÚteo y™u «ftþ{Þ …ŒtÚttuo™wk rðïuŒuð …Œ™e yL‚„o‚ ntuðtÚte ðýo™
fhu÷ Au. ‚uÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqf‚toÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (89)

Ëqõ‚-90
´§¡ÈÆŸËÃË ŸÊ flLfi§áÊÊ Á◊òÊÊ ŸfiÿÃÈ ÁflmÊŸ˜– •ÿ¸◊Ê ŒflÒ— ‚¡Ê·Êfi—H§1H
…ŒtÚto : su{ …h{uïh ÄtŠ{f {™w»Þtu™u Ä{o «t fhtðu Au, ‚u{ Îï±ñ:-rŒÔÞ „wý, f{o y™u
Mð¼tðÞwõ‚ rðît™tuÚte ¨…æï¯æ:-Ë{t™ «er‚ fh™th, ±L‡æ:-©uc „wýtu{tk ð‚o™th, ç}æ~æ:-Ëðtuo…fthe
y™u ¥²ü}ææ-LÞtÞf‚to ç±mæÝì-Ä{toí{t Ëßs™ rðît™ «…éÝèç„-Ëh¤ he‚u Ý:-y{™u Ä{o y™u
rðãt{t„o™u ݲ„é-«t fhtðu. (1)
¼tðtÚto : …h{uïh yÚtðt yt {™w»Þ ËíÞ rðãt™u „úný fhðt™t Mð¼tððt¤t …wÁ»ttÚteo
{™w»Þ™u Ëðtuo¥t{ Ä{o y™u rðãt «t fhtðu Au, yLÞ™u ™rn. (1)
Ã Á„ flSflÊ fl‚fiflÊŸÊSÃ •¬fi˝◊Í⁄UÊ ◊„ÊfiÁ÷—– fl˝ÃÊ ⁄UfiˇÊãÃ ÁflEÊ„ÊfiH§2H
…ŒtÚto : „ï-‚u …qðtuoõ‚ rðît™tu ±¨±æÝæ:-…tu‚t™t „wýtuÚte Ëðo™u ytåAtŒ™ fh‚t-Ztkf‚t çã-
r™ùÞÚte }æãæïç|æ:-«þkË™eÞ „wý y™u f{tuoÚte ç±Eæãæ-Ëðo rŒðËtu{tk ±S±:-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e
Úÿæ‹„ï-hûtt fhu Au ‚Útt su ¥Ðí}æêÚæ:-{qZ‚t y™u «{tŒhrn‚ ÄtŠ{f rðît™ Au, „ï-‚uytu «þkrË‚
„wý, f{tuoÚte «r‚rŒ™ ±í„æ-ËíÞ…t÷™ ytrŒ r™Þ{tu™wk …t÷™ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : rðît™tu rð™t ftuE™t …ý îtht Ä™ y™u Ä{to[hýtu™e hûtt fhe þft‚e ™Úte, ‚uÚte
ÉøðuŒ¼t»Þ 377
Ëðo {™w»Þtuyu r™íÞ rðãt™tu «[th fhðtu òuEyu, suÚte Ëðo rðît™ ƒ™e™u ÄtŠ{f ƒ™e þfu. (2)
Ã •S◊èÿ¢ ‡Ê◊¸®fi ÿ¢‚ãŸ◊ÎÃÊ ◊àÿ¸Óèÿ—– ’Êœfi◊ÊŸÊ •¬ Ám·fi—H§3H
…ŒtÚto : su çm¯:-ŒwütuLtwk ¥Ð, Ïææ{}ææ‹ææ:-Œw„or‚™e ËtÚtu r™ðthý fhe™u ¥}æë„æ:-Sð™{wõ‚
rðît™tu Au, „ï-‚uytu }æy²ïü|²:-¥S}æ|²}æì-y{™u-{™w»Þtu™u {txu àæ}æü-Ëw¾ ²¢¨Ýì-yt…u. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tuÚte rþûtt «t fhe™u ‚Útt Œwü Mð¼tðtu™u (Mð¼tððt¤t™u) Œqh
fhe™u r™íÞ yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu. (3)
Áfl Ÿfi— ¬Õ— ‚ÈfiÁflÃÊÿfi Áøÿ|ãàflãº˝Êfi ◊L§Ãfi—– ¬ÍÆ·Ê ÷ªÊ flãlÊfi‚—H§4H
…ŒtÚto : su §‹Îí:-rðãt y™u yiïÞoÞwõ‚ y™u Ðê¯æ-yLÞ™w …t÷™ y™u …tu»tý fh™th |æxæ:-
y™u W¥t{ ¼tøÞþt¤e ±‹læ¨:-M‚wr‚ y™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ }æL„:-{™w»Þ Au, ‚uytu Ý:-y{™u
¨é籄æ²-yiïÞo™e «t {txu Ѓ:-W¥t{ {t„o{tk ç±, 癲‹„é-r™Þ‚ fhu. (4)
¼tðtÚto : rðît™ {™w»Þtuyu yiïÞo, …wrü y™u Ëti¼tøÞ «t fhe™u, yLÞs™tu™u …ý ‚u{s
Ëtiu¼tøÞþt¤e ƒ™tððt òuEyu. (4)
©Uà ŸÊ ÁœÿÊ ªÊ•fiª˝Ê— ¬Í·|ãflcáÊflflfiÿÊfl—– ∑§Ã¸ÓÊ Ÿ— Sfl|SÃ◊Ãfi—H§5H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-rðãt y™u W¥t{ rþûttÚte …tu»tý fh™th, çÃæc‡ææï-Ë{M‚ rðãtytu{tk ÔÞt…f
Út™th, »±²æ±:-su™tÚte Ëðo ÔÞðnth™u ‚u y„tÄ ƒtuÄ™u «t fh™tht rðît™tu ! ‚{u Ý:-y{thu
{txu xææï¥xæíæ:-su{tk RrLÿÞ y„ú„t{e ntuÞ ‚u ç{²:-W¥t{ ƒwrØ y™u W¥t{ f{tuo™u ÜUœæü-«rËØ
fhtu, ©„-…ùt‚T Ý:-y{™u SÃæçS„}æ„:-Ëw¾Þwõ‚ fhtu. (5)
¼tðtÚto : rðãtÚteoyu yæÞt…f suðe rðãt™e rþûtt fhu, ‚u{ ‚u™wk „úný fhe™u ©uc rð[thtuÚte
r™íÞ ‚u™e WL™rít fhðe òuEyu. (5)
◊œÈÆ flÊÃÊfi ´§ÃÊÿÃ ◊œÈfi ˇÊ⁄U|ãà Á‚ãœfifl—– ◊ÊäflËfiŸ¸— ‚ãàflÊ·fiœË—H§6H
…ŒtÚto : nu …qýo rðãtðt™ rðît™tu ! su{ ‚{tht {txu y™u «„沄ï-…tu‚t™u ËíÞ ÔÞðnth
RåA™th …wÁ»t™u {txu ±æ„æ:-ðtÞw }æ{é-{Äwh‚t y™u 程{±:-Ë{wÿ y™u ™Œeytu }æ{é-{Äwh „wý™e
ÿæÚç‹„-ð»tto fhu Au, ‚u{ Ý:-y{tht {txu ¥æï¯{è:-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄ }æ抱è:-{Äwh „wý rðþu»t™wk
¿tt™ fhtð™the ¨‹„é-ƒ™u. (6)
¼tðtÚto : nu yæÞt…ftu ! yt… y™u 378y{u yuðtu «Þí™ fheyu, su{tk Ëk…qýo yt™kŒ™u {txu
Ëðo …ŒtÚttuo™e rðãt îtht W…fth fhe þfeyu. (6)
◊œÈÆ ŸÄÃfi§◊ÈÆÃÊ·‚Ê ◊œÈfi◊à¬ÊÁÕ¸fl¢ ⁄U¡fi—– ◊œÈÆ lÊÒ⁄UfiSÃÈ Ÿ— Á¬ÃÊH§7H
378 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu rðît™tu ! su{ Ý:-y{tht {txu Ýv„}æì-htrºt }æ{é-{Äwh ©¯¨:-rŒðË {Äwh „wý
Þwõ‚ Ðæ<ƒ±}æì-…]rÚtðe{tk Ú…:-yýw y™u ºtËhuýw ytrŒ Ëqû{ ¼qr{™t fý }æ{é}æyæì-{Äwh „wýtuÚte
Þwõ‚ Ëw¾ fh™th ©„-yLtu çЄæ-…t÷™ fh™the læñ:-ËqÞo™e ftÂL‚ }æ{é-{Äwh „wýðt¤e ¥Syæé-
ntuÞ ‚u{ ‚{tht {txu …ý ÚttÞ. (7)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu™u {txu, …]rÚtðe-ÂMÚt‚ …ŒtÚttuo yt™kŒŒtÞf ƒ™u, ‚uðw „wý¿tt™ y™u
nM‚r¢ÞtÚte rðãt™tu W…Þtu„ yæÞt…ftu ‚Útt yLÞ Ëðuoyu fhðtu òuEyu. (7)
◊œÈfi◊ÊãŸÊ flŸS¬ÁÃ◊¸œÈfi◊Ê° •SÃÈÆ ‚Íÿ¸Ó—– ◊Êäfl˪ʸflÊfi ÷flãÃÈ Ÿ—H§8H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su{ Ý:-y{tht {txu }æ{é}ææ‹æì-su{tk «þkrË‚ {Äwh Ëw¾ Au, yu{ ±ÝSÐç„:-
ð™tu{tk hûtt™u ÞtuøÞ ðz ytrŒ ð]ûttu™tu Ë{qn y™u {u½ ‚Útt ¨ê²ü:-ƒúñtkztu{tk ÂMÚth Út™th ËqÞo
y™u þhehtu{tk hnu™th «tý }æ{é}ææÝì-su{tk {Äwh „wýtu™tu «ftþ Au, yu{ ¥S„é-Úttytu; ‚Útt Ý:-
y{tht rn‚™u {txu xææ±:-ËqÞo™tk rfhýtu }æ抱è:-{Äwh „wý Þwõ‚ |汋„é-Úttytu, ‚u{ ‚{u y{™u
rþûtt fhtu. (8)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u y™u y{u yuðe he‚u {¤e™u …wÁ»ttÚto fheyu, suÚte yt…ýt Ëðo
ftÞtuo rËØ ÚttÞ. (8)
‡Ê¢ ŸÊfi Á◊òÊ— ‡Ê¢ flLfi§áÊ— ‡Ê¢ ŸÊfi ÷flàflÿ¸◊Ê–
‡Ê¢ Ÿ ßãº˝Ê ’ή„S¬Á× ‡Ê¢ ŸÊ ÁflcáÊÈfiL§L§∑˝§◊—H§9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{tht {txu ©LÜíU}æ:-su™t ƒnws …ht¢{ Au ‚u ç}æ~æ:-Ëðo™wk Ëw¾
fh™th, Ý:-y{tht {txu àæ}æì-Ëw¾fthe, ðt su™t ƒnw s …ht¢{ Au ‚u ±L‡æ:-Ëðo{tk yr‚ WL™r‚ðt¤t,
y{tht {txu àæ}æì-þtÂL‚ y™u Ëw¾™u yt…™th, ðt su™t ƒnws …ht¢{ Au ‚u ¥²ü}ææ-LÞtÞ fh™th,
Ý:-y{tht {txu àæ}æì-ythtuøÞ Ëw¾ «Œt‚t, su™t ƒnw s …ht¢{ Au ‚u ÏæëãSÐç„:-{nt™ ðuŒrðãt
…tðf, ðt su™t ƒnws …ht¢{ Au ‚u §‹Îí:-…h{iïÞo «Œt‚t, Ý:-y{tht {txu àæ}æì-yiïÞo Ëw¾tfthe,
ðt su™t ƒnw …ht¢{ Au ‚u ç±c‡æé:-™ð „wýtuuÚte ÔÞt Út™th …h{uïh ‚Útt Wõ‚ „wýtuðt¤t rðît™
Ëßs™ …wÁ»t Ý:-y{tht {txu …qðtuoõ‚ Ëw¾ y™u àæ}æì-rðãt{tk Ëw¾Œt‚t |汄é-Úttytu. (9)
¼tðtÚto : …h{uïh™e Ë{t™ r{ºt, ©uc, LÞtÞfthe, yiïÞoðt™, {nt™, Mðt{e, ÔÞt…f y™u
Ëw¾ŒtÞf yLÞ ftuE ™Úte y™u rðît™™e Ë{t™ r«Þfthe, ÄtŠ{f, ËíÞfthe, rðãtrŒ Ä™-«Œt‚t,
rðãthûtf, þw¼ „wý-f{tuo{tk ÔÞt y™u {nt …ht¢{e (yLÞ ftuE) ÚtE þf‚t ™Úte. ítuÚte Ëðo
{™w»Þtuyu Eïh™e M‚wr‚-«tÚto™t-W…tË™t y™u rðît™tu™e Ëuðt ‚Útt Ëk„r‚ r™hk‚h fhe™u r™íÞ
yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðãtÚteo yæÞt…f y™u Eïh™t f‚oÔÞ ft{ ‚Útt ‚u™t V¤™wk ðýo™
ÉøðuŒ¼t»Þ 379
Ëqõ‚-91
ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (90)
Ëqõ‚-91
àfl¢ ‚Êfi◊ ¬˝ ÁøfiÁ∑§ÃÊ ◊ŸË·Ê àfl¢ ⁄UÁ¡ficΔ◊ŸÈfi ŸÁ· ¬ãÕÊfi◊˜–
Ãfl ¬˝áÊËfiÃË Á¬Ã⁄UÊfi Ÿ ßãŒÊ Œfl·ÈÆ ⁄UàŸfi◊÷¡ãà œË⁄UÊfi—H§1H
…ŒtÚto : nu §‹Îæï-Ëtu{™e Ë{t™ ¨æï}æ-Ë{M‚ yiïÞoÞwõ‚ y±}æì-…h{uïh ðt Ëðtuo¥t{ rðît™T !
su }æÝè¯æ-{™™u ðþ fh™the ƒwrØÚte ç™çÜU„:-òýtu Atu ðt „±-yt…™e Ðí‡æè„è-©uc ™er‚Úte
{èÚæ:-æÞt™ y™u ÄiÞoÞwõ‚ çЄÚ:-¿tt™es™tu Îï±ï¯é-rðît™ ðt rŒÔÞ „wý, f{o y™u Mð¼tðtu{tk Úy‹æ}æì-
yíÞw¥t{ Ä™™wk ¥|æÁæ‹yæ-Ðí-Úç…cÆ}æì-Ëuð™ fhu Au, ‚uÚte þtÂL‚ „wý Þwõ‚ yt… Ý:-y{™u Úç…cÆ}æì-
yíÞk‚ ËeÄt Ћƒæ}æì-{t„o™u ¥Ýé-y™wfq¤‚tÚte Ýïç¯-…ntU[tzu Au, yuÚte y±}æì-yt… y{tht Ëífth ™u
ÞtuøÞ Atu. (1)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh y™u …h{ rðît™ yrðãt™tu ™tþ fhe™u rðãt ‚Útt Ä{o™t {t„o{tk
(Ëðo™u) …ntU[tzu Au, ‚u{ ðiãfþt†™e rðrÄÚte Ëuð™ fhu÷ Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu™tu Ë{qn, Ëðo
htu„tu™tu ™tþ fhe™u Ëw¾ …ntU[tzu Au. (1)
àfl¢ ‚Êfi◊ ∑˝§ÃÈfiÁ÷— ‚ÈÆ∑˝§ÃÈfi÷͸ÆSàfl¢ ŒˇÊÒfi— ‚ÈÆŒˇÊÊfi ÁflEflfiŒÊ—–
àfl¢ flηÊfi flηàflÁ÷fi◊¸Á„àflÊ lÈÆêŸÁ÷filȸÆêãÿfi÷flÊ ŸÎÆøˇÊÊfi—H§2H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-þtÂL‚„wýÞwõ‚ …h{uïh ðt W¥t{ rðît™ ! su fthýu y±}æì-yt… ÜíU„éç|æ:-
W¥t{ ƒwrØ y™u f{tuoÚte ¨éÜíU„é:-©uc ƒwrØ{t™ ðt ©uc f{o fh™tht ‚Útt Îÿæñ:-rð¿tt™ ytrŒ ©uc
f{o fh™tht ‚Útt Îÿæñ:-rð¿tt™ ytrŒ „wýtuÚte ¨éÎÿæ:-…h{ ©uc ¿tt™e ç±E±ïÎæ:-y™u Ëðo rðãt
«t fhu÷ |æê:-ƒ™tu Atu; ðt su fthýu y±}æì-yt… }æçãy±æ-{nt™ „wýðt™ ntuðtÚte ±ë¯y±ïç|æ:-rðãtY…e
Ëw¾tu™e ±ë¯æ-ð»tto y™u lé}Ýïç|æ:-feŠ‚ y™u [¢ð‚eo ytrŒ htßÞ Ä{tuoÚte lé}Ýè-«þkrË‚ Ä™e Ýë™ÿææ:-
{™w»Þtu{tk Œþo™eÞ ¥|æ±:-ƒ™tu Atu, yuÚte y±}æì-yt… Ëðo{tk W¥t{ Wíf»toÞwõ‚ Úttytu. (2)
¼tðtÚto : su{ W¥t{ he‚u Ëuð™ fhu÷ Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu™tu Ë{qn ƒwrØ, r™…wý‚t, ðeÞo
y™u Ä™™e ð]rØ fhu Au, yu s he‚u ©uc he‚u W…tË™t fhu÷ Eïh y™u ËBÞfT Ëuðt fhu÷ yus
he‚u ‚u ƒwrØ ytrŒ™u Wí…L™ fhu Au. (2)
380
⁄UÊôÊÊ ŸÈ Ã flLfi§áÊSÿ fl˝ÃÊÁŸfi ’ÎÆ„Œ˜ ªfi÷Ë⁄U¢ Ãflfi ‚Ê◊ œÊ◊fi–
‡ÊÈÁøc≈BU◊fiÁ‚ Á¬˝ÿÊ Ÿ Á◊òÊÊ ŒˇÊʃÿÊfi •ÿ¸◊flÊfiÁ‚ ‚Ê◊H§3H
380 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ¨æï}æ-{nt yiïÞoÞwõ‚ …h{uïh ðt rðît™ ! suÚte y±}æì-yt… çÐí²:-«ËL™ ç}æ~æ:-
r{ºt™e Ý-Ë{t™ àæéç™:-…rðºt y™u …rðºt‚t fh™th ¥ç¨-Atu; ‚Útt ¥²ü}æï±-ÞÚttÚto LÞtÞ fh™th
Ë{t™ ÎÿææIJ:-rð¿tt™ fh™tht ¥ç¨-Atu.
nu ¨æï}æ-þw¼f{o y™u „wýtu™t «uhf ±L‡æS²-©uc Úæ¿æ:-Ëðo s„‚™t Mðt{e ðt rðãt y™u
«ftþÞwõ‚ „ï-yt…™t ±í„æçÝ-ËíÞ«ftþ fh™tht ft{ Au, suÚte „±-yt…™t Ïæëã„ì-{nt™ xæ|æèÚ}æì-
yíÞk‚ yÚttn {æ}æ-su{tk …ŒtÚto Ähðt{tk ytðu ‚u MÚtt™ Au, yuÚte yt… Ýé-þe½ú y™u ËŒt W…tË™t
y™u Ëuðt fhðt ÞtuøÞ Atu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þ su{-su{ yt Ë]rü{tk h[™t™t r™Þ{tuÚte Rïh™t „wý-f{o-Mð¼tðtu™u òuE™u
«Þí™ fhu, ‚u{-‚u{ rðãt ËkƒkÄe Ëw¾ Wí…L™ ÚtE þfu Au ‚u{ (Ëðuoyu) òýðwk òuEyu. (3)
ÿÊ Ã œÊ◊ÊfiÁŸ ÁŒÁfl ÿÊ ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ¢ ÿÊ ¬fl¸®®fiÃcflÊ·fiœËcflå‚È–
ÃÁ÷fiŸÊ¸ ÁflEÒfi— ‚ÈÆ◊ŸÊ •„›UŸ˝Ê¡fiãà‚Ê◊ ¬˝ÁÃfi „√ÿÊ ªÎfi÷ÊÿH§4H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æì-Ëðo™t Wí…tŒf Úæ…Ýì-htò ! „ï-yt…™t ²æ-su {æ}ææçÝ-™t{, sL{ y™u MÚtt™
çÎç±-«ftþ{Þ ËqÞo ytrŒ …ŒtÚto ðt rŒÔÞ ÔÞðnth{tk ðt ²æ-su ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe{tk ðt ²æ-
su бü„ï¯é-…ðo‚tu{tk ðt ¥æñ¯{è¯é-yti»trÄytu{tk ðt ¥Œ¨é-s÷tu{tk Au. „ïç|æ:-‚u ç±Eñ:-Ëðo™tu ¥ãïÇ‹æì-
y™tŒh ™ fhe™u Sæé}æ‹ææ:-W¥t{ ¿tt™ðt™ yt… ãòæ:-÷uðt-Œuðt ÞtuøÞ ft{tu™u Ý:-y{™u Ðíç„ +
xæë|ææ²-«íÞût „úný fhtðtu. (4)
¼tðtÚto : su{ Eïh …tu‚t™e Ë]rü{tk ðuŒ îtht Ë]rü ¢{tu™u Œþtoðe™u Ë{M‚ rðãtytu™tu «ftþ
fhu Au, yus he‚u rðît™tuyu yæÞÞ™ fhu÷t Ëtk„tu…tk„ ðuŒtu îtht ‚Útt nM‚r¢Þt îtht f÷t-ftiþ÷
Œþtoðe™u Ëðo™u Ë{M‚ rðãt „úný fhtðu. (4)
àfl¢ ‚Êfi◊ÊÁ‚ ‚à¬fiÁÃSàfl¢ ⁄UÊ¡Êà flfiÎòÊ„Ê– àfl¢ ÷º˝Ê •fiÁ‚ ∑˝§ÃfiÈ—H§5H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-Ë{M‚ ËkËth™t Wí…tŒf ðt Ë{M‚ rðãtŒt‚t ! y±}æì-…h{uïh ðt …tXþt¤t
ytrŒ ÔÞðnthtu™t Mðt{e rðît™ yt… ¨yÐç„:-yrð™tþe su s„‚™t fthý™wk rðã{t™ ftÞos„‚
Au ‚u™t …t÷f ¥ç¨-Atu; ©yæ-y™u y±}æì-yt… ±ë~æãæ-Œw:¾ yt…™th Œwütu™t rð™tþ fh™tht Úæ…æ-
Ëðo™t Mðt{e rðãt™t yæÞût Atu, ðt su fthÛtu y±}æì-yt… |æÎí:-yíÞk‚ Ëw¾fthf Atu, ðt ÜíU„é:-
Ë{M‚ ƒwrØÞwõ‚ ðt ƒwrØŒt‚t ¥çSæ-Atu, ‚uÚte yt… Ëðo rðît™tuÚte Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Atu.
çm„è²: ¨æï}æ-Ëðo yti»trÄytu™t „wýŒt‚t Ëtu{ yti»trÄ y±}æì-yu yti»trÄytu{tk W¥t{ ¨y²ç„:-
ËBÞfT …ÚÞ …t÷™ fh™th™e …t÷™t fh™th Au; ©yæ-y™u y±}æì-yu Ëtu{ ±ë~æãæ-{u½™e Ë{t™ Œtu»ttu™t
™tþf Úæ…æ-htu„™tu rð™tþ fhðt™t „wýtu™tu «ftþ fh™th Au, ðt su fthýu y±}æì-yu |æÎí:-Ëuð™™u
ÞtuøÞ ±æ ÜíU„é:-W¥t{ ƒwrØ™tu nu‚w Au, ‚uÚte ‚u Ëðo rðît™tu™u Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Au. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 381
Ëqõ‚-91
¼tðtÚto : Ëtu{ (= …h{uïh, rðît™ yÚtðt Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄ-Ë{qn) Ë{M‚ yiïÞo™t
«ftþf, Ëßs™tu™t hûtf, htò, Œw:¾ rð™tþf, rð¿tt™Œt‚t y™u õÕÞtýfthe Au, ‚u{ ËBÞfT òýe™u
‚u™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (5)
àfl¢ øfi ‚Ê◊ ŸÊ fl‡ÊÊfi ¡ËflÊÃÈÆ¢ Ÿ ◊fi⁄UÊ◊„– Á¬˝ÿSÃÊfiòÊÊ flŸS¬ÁÃfi—H§6H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-©uc ft{tu™t «uhf …h{uïh ðt (Ëtu{) ©uc ft{tu™tu «uhýt Œu‚t su y±}æì-
‚u yu ™-y™u yt… Ý:-y{tht …è±æ„é}æì-Sð™{tk ±àæ:-ðþ Útðt™t „wýtu™tu «ftþ fh™th-fhtð™th
Au ðt çŒæíÄæSyææï~æ:- suLtt øtwÛttuLtt fÚtLt «uBt fhLtth – fhtÔtLtth Au ±ÝSÐç„:-Ëuð™eÞ …ŒtÚttuo™e …t÷™t
fh™th ðt yu Ëtu{ð™ yti»trÄytu{tk yíÞk‚ ©uc Au, yu ÔÞðMÚttÚte yu ƒL™u òýe™u y{u þe½ú
Ý-}æãæ}æãï-yft¤ {]íÞw y™u y™tÞtË {]íÞw ™ …t{eyu. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Eïh™e yt¿tt™wk …t÷™ fh™tht ‚Útt rðît™tu™e Ëuðt fh™tht y™u yti»trÄytu™wk
Ëuð™ fh™tht Au, ‚u …qýo ytÞw «t fhu Au. (6)
àfl¢ ‚Êfi◊ ◊„ ÷ª¢ àfl¢ ÿÍŸfi ´§ÃÊÿÃ– ŒˇÊÓ¢ ŒœÊÁ‚ ¡Ëfl‚fiH§7H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-…h{uïh ðt Ëtu{ yÚtto‚T yti»trÄytu™tu Ë{qn y±}æì-rðãt y™u Ëti¼tøÞ™t
Œt‚t yt…ðt yu Ëtu{ «„沄ï-…tu‚t™t rðþu»t ¿tt™™t EåAwf }æãï-yr‚ W¥t{ „wýÞwõ‚ ²éÝï-ƒúñ[Þo
y™u rðãtÚte þheh y™u ytí{t™e ‚Áý yðMÚtt™u «t fhu÷ ƒúñ[the™u {txu |æxæ}æì-rðãt y™u
Ä™htrþ ‚Útt y±}æì-yt… …豨ï-Sððt {txu Îÿæ}æì-ƒ¤™u Î{æç¨-Äthý fhtððtÚte Ëðo™u [tnðt
ÞtuøÞ Atu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Eïh, rðît™tu y™u yti»trÄytu™t Ëuð™ rð™t Ëw¾ {¤e þf‚w ™Úte. ítuÚte
yu™wk Ëðuoyu r™íÞ Ëuð™ fhðwk òuEyu. (7)
àfl¢ Ÿfi— ‚Ê◊ ÁflEÃÊ ⁄UˇÊÊfi ⁄UÊ¡ãŸÉÊÊÿ×– Ÿ Á⁄fiUcÿûflÊflfi× ‚πÊfiH§8H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-Ëðo™t r{ºt ðt r{ºt‚t yt…™th (fh™th) y±}æì-yt…™t ðt yu yti»trÄ Ë{qn
ç±E„:-Ë{M‚ ¥Íæ沄:-…tu‚t™e Œtu»t™e RåAt fh‚t ðt Œtu»tftheÚte Ý:-y{the Úÿæ-hûtt fhtu ðt
yu yti»trÄhts hûtt fhu Au.
nu Úæ…Ýì-Ëðo™e hûtt™tu «ftþ fh™th ! y±æ±„:-‚{tht Ë{t™ …wÁ»t™t ¨¶æ-ftuE r{ºt Ý
+ çÚc²ï„ì-rð™tþ™u «t ™ ÚttÞ ðt Ëðo™t hûtf su yti»trÄ„ý yu™t Ë{t™ yti»trÄ™wk Ëuð™ fh™th
…wÁ»t rð™tþ™u «t ™ ÚttÞ. (8)
382
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Eïh™u yu he‚u «tÚto™t fhe™u «Þí™ fhðtu òuEyu, fu suÚte Ä{o™t íÞt„™e
y™u yÄ{o™t „úný™e RåAt s ™ ÚttÞ. Ä{o y™u yÄ{o ËkƒkÄe «ð]r¥t{tk {™™e RåAt s fthý
Au. Ä{uoåAt™e «ð]r¥t Út‚t y™u yÄ{uoåAt™e r™ð]r¥t Út‚t fŒe …ý Ä{o™tu íÞt„ y™u yÄ{o™t „úný™tu
382 ÉøðuŒ¼t»Þ É
(¼tð) Wí…L™ s ÚtE þf‚tu ™Úte. (8)
‚Ê◊ ÿÊSÃfi ◊ÿÊ÷Èflfi ™§Ãÿ— ‚|ãÃfi ŒÊ‡ÊÈ·fi– ÃÊÁ÷fiŸÊ¸˘ÁflÃÊ ÷fiflH§9H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-…h{uïh ! ²æ:-su „ï-yt…™e ðt Ëtu{ ytrŒ yti»trÄ„ý™e }æ²æï|æé±:-Ëw¾™u
Wí…L™ fh™the ª„²:-hûtt ytrŒ r¢Þt Îæàæé¯ï-Œt™e {™w»Þ™u {txu ¨ç‹„-Au „æç|æ:-‚uÚte Ý:-y{the
¥ç±„æ-hûtt ytrŒ fh™tht |æ±-Úttytu ðt su yu yti»trÄ„ý ntuÞ Au, ‚u™tu y{u ËŒt W…Þtu„
fheyu. (9)
¼tðtÚto : su «týeytu™t …h{uïh, rðît™s™ y™u ËBÞfT ‚iÞth fhu÷ yti»trÄ Ë{qnhûtf ntuÞ
Au, ‚uytu fu{ Œw:¾ Œu¾e þfu ? (9)
ß◊¢ ÿôÊÁ◊Œ¢ fløÊfi ¡È¡È·ÊáÊ ©U¬ÊªfiÁ„– ‚Ê◊ àfl¢ ŸÊfi flÆÎœ ÷fiflH§10H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-…h{uïh ðt rðît™T ! suÚte §}æ}æì-yu ²¿æ}æì-Þ¿t™t hûtf ðt rþÕ… f{tuoÚte rËØ
fhu÷ Þ¿t™u ‚Útt §Î}æì-yu rðãt y™u Ä{o ËkÞwõ‚ ±™:-ð[™™u …é…é¯æ‡æ:-«er‚Úte Ëuð™ fhe™u y±}æì-
yt… ©Ðæxæçã-Ë{e… «t Úttytu Atu ðt yu Ëtu{ ytrŒ yti»tÄ Ë{qn Ë{e… «t ÚttÞ Au Ý:-
y{the ±ë{ï-ð]rØ™u {txu |æ±-Úttytu yÚtðt Wõ‚ yti»trÄ Ë{qn ÚttÞ. (10)
¼tðtÚto : ßÞthu rð¿tt™ îtht Eïh, Ëuðt ‚Útt f]‚¿t‚t îtht rðît™s™ y™u ðiãfrðãt ‚Útt
W¥t{r¢Þt îtht yti»trÄË{qn «t ÚtE òÞ Au, íÞthu {™w»Þtu™u Ëw¾ ÚttÞ Au. (10)
‚Ê◊fi ªËÁ÷¸c≈BÓÊ flÿ¢ flh¸ÿÊfi◊Ê fløÊÁflŒfi—– ‚ÈÆ◊ÎÆ›UË∑§Ê Ÿ •Ê Áflfi‡ÊH§11H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-òýðt ÞtuøÞ „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚ …h{uïh ! su fthýu ¨é}æëÇèÜU:-ËBÞfT
Ëw¾fthf ðiã yt… y™u Ëtu{ ytrŒ yti»trÄ„ý Ý:-y{™u ¥æ + ç±àæ-«t ÚttÞ, yuÚte y±æ-
yt…™u ‚Útt ‚u yti»trÄ„ý™u ±™æïç±Î:-òýðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u òýe™u ±²}æì-y{u xæè<|æ:-rðãtÚte
þwØ fhu÷e yti»trÄytuÚte r™íÞ ±Îì{ü²æ}æ:-ð]rØ fheyu Aeyu. (11)
¼tðtÚto : Eïh, rðît™ y™u yti»trÄ-Ë{qn™e Ë{t™ «týeytu™u Ëw¾ yt…™th yLÞ ftuE
™Úte. ítuÚte Ëwrþûtt y™u yæÞÞ™ îtht ‚u™t ¿tt™{tk ð]rØ fhe™u, {™w»Þtuyu ‚u™tu W…Þtu„ r™íÞ fhðtu
òuEyu. (11)
ªÿS»§ÊŸÊfi •◊Ëfl„Ê flfi‚ÈÆÁflà¬ÈfiÁc≈®flœ¸ÓŸ—– ‚ÈÆÁ◊òÊ— ‚Êfi◊ ŸÊ ÷flH§12H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-…h{uïh ðt rðît™T ! su fthýu yt… ðt yu W¥t{ yti»tÄ Ý:-y{tht xæ²SÈUæÝ:-
«týtu™u ðÄth™th ðt ¥}æè±ãæ-yrðãt ytrŒ Œtu»ttu ‚Útt ßðh ytrŒ Œw:¾tu-htu„tu™tu rð™tþ fh™th
ðt ±¨é籄ì-ÿÔÞ ytrŒ …ŒtÚttuo™wk ¿tt™ fhtð™th ðt ¨éç}æ~æ:-suÚte W¥t{ ft{tu fh™tht r{ºt ntuÞ
Au, ‚u{ ÐéçcűÎì{üÝ:-þheh y™u ytí{t™e …wrüðÄof |æ±-Úttytu; ðt yu yti»trÄË{qn y{™u ÞÚttÞtuøÞ
Wõ‚ „wý Œt‚t, ƒ™u, yuÚte yt… y™u yu y{tht Ëuð™ ÞtuøÞ Atu. (12)
ÉøðuŒ¼t»Þ 383
Ëqõ‚-91
¼tðtÚto : Eïh y™u yti»trÄ™t Ëuð™ rð™t y™u rðît™tu™t Ëk„ rð™t «týeytu™t Ä™™e «tÂÂ
y™u r{ºttu™wk r{÷™ Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte Ëðuoyu yu™tu yt©Þ y™u Ëuðt fhðe òuEyu. (12)
‚Ê◊fi ⁄UÊ⁄U®RÁ㜠ŸÊfi NUÁŒ ªÊflÊ Ÿ ÿflfi‚cflÊ– ◊ÿ¸®fißfl Sfl •ÊÄÿfiH§13H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-…h{uïh ! su fthýu yt… Ý:-y{tht NçÎ-ÓŒÞ{tk Ý-… …ï}æ ²±¨ï¯é-¾tðt
ÞtuøÞ ½tË ytrŒ …ŒtÚttuo{tk xææ±:-„tÞ h{u Au, ‚u{ ðt su{ S±ï-…tu‚t™t ¥æïv²ï-½h{tk }æIJü§±-
{™w»Þ rðht{ fhu Au, ‚u{ ¥æ-Ëthe he‚u ÚæÚç‹{ h{eyu ðt yti»trÄË{qn Wõ‚ he‚u h{u, yuÚte Ëðo™t
Ëuð™ ÞtuøÞ yt… ðt yu Au. (13)
¼tðtÚto : nu s„Œeïh ! su{ «íÞûtY…Úte „tÞ y™u {™w»Þ …tu‚t™t ¼tu„™t …ŒtÚttuo yÚtðt
MÚtt™{tk (yt™kŒ ÷u Au) ¢ezt fhu Au, ‚u{ yt… y{tht ytí{t{tk «ftrþ‚ Úttytu.
su{ …]rÚtðe ytrŒ ftÞo ÿÔÞtu{tk «íÞût Y…Úte rfhýtu «Œe ÚttÞ Au, ‚u{ yt… y{tht ytí{t{tk
«Œe Úttytu. yt {kºt{tk yËk¼ð ntuðtÚte rðît™™wk „úný fhðt{tk ytðu÷ ™Úte. (13)
ÿ— ‚Êfi◊ ‚Åÿ Ãflfi ⁄UÊ⁄UáÊfigfl ◊àÿ¸Ó—– â ŒˇÊfi— ‚øÃ ∑§Áfl—H§14H
…ŒtÚto : nu Îï±-rŒÔÞ „wýtu™u «t fhtð™tht ðt ©uc „wýtu™t nu‚w ¨æï}æ-ðiãhts rðît™ ðt
W¥t{ yti»trÄ ²:-su „±-yt… ðt yu™t ¨w²ï-r{ºt‚t ðt r{ºt™t ft{{tk Îÿæ:-þheh y™u ytí{
ƒ¤Þwõ‚ ÜUç±:-Œþo™eÞ ðt yÔÞtn‚ «¿ttÞwõ‚ }æy²ü:-{™w»Gt ÚæÚ‡æ„ì-ËkðtŒ fh‚t y™u ¨™„ï-ËkƒkÄ
ht¾u Au, „}æì-‚u {™w»Þ™u Ëw¾ fu{ «t ™ ÚttÞ ? (14)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu …h{uïh, rðît™ y™u yti»trÄytu™e ËtÚtu r{ºt¼tð ht¾u Au, ‚uytu rðãt
«t fhe™u fŒe Œw:¾¼t„e ƒ™‚t ™Úte. (14)
©UL§cÿÊ áÊÊfi •Á÷‡ÊfiSÃ— ‚Ê◊ ÁŸ ¬Ês¢„fi‚—– ‚πÊfi ‚ÈƇÊflfi ∞Áœ Ÿ—H§15H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-hûtf y™u SæéàæïÃæ:-W¥t{ Ëw¾Œt‚t ¨¶æ-r{ºt ! su yt… ¥ç|æàæS„ï:-Ëw¾
rð™tþf ft{Úte Ý:-y{™u ©Lc²-ƒ[tðtu ðt ¥¢ã¨:-yrðãt ‚Útt ßðhtrŒ htu„tuÚte y{the çÝ-r™hk‚h
Ðæçã-…t÷™t fhtu y™u Ý:-y{tht Ëw¾fthf »ç{-Úttytu, ‚u yt… y{tht Ëífth fhðt ÞtuøÞ fu{
™ ƒ™tu ? (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht W¥t{ «fthÚte Ëuðt fhu÷ …h{ ðiã rðît™ Ë{M‚ yrðãt ytrŒ …]ÚtfT
fhe™u ‚u™u yt™krŒ‚ fhu Au. ítuÚte ‚u™tu ËŒt Ëk„ fhðtu òuEyu. (15)
•Ê åÿÓÊÿSfl ‚◊fiÃÈ Ã Áfl‡flÃfi— ‚Ù◊ flÎcáÿfi◊Ô˜– ÷flÊ flÊ¡fiSÿ ‚¢ªÕH§16H
384
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-yíÞk‚ …ht¢{Þwõ‚ ðiãfþt†™t ¿tt‚t rðît™ ! „ï-yt…™t ç±E„:-Ëk…qýo
Ë]rüÚte ±ëc‡²}æì-ðeÞoðt™tu{tk …ht¢{ Au, ‚u y{™u ¨}æ + »„é-ËBÞfT «t ÚttÞ ‚Útt yt… ¥æŒ²æ²S±-
WL™r‚™u «t ‚Útt ±æ…S²-ðu„ðt™ Ëu™t™t ¨¢xæƒï-Ëk„út{{tk htu„™tþf |æ±-ƒ™tu. (16)
384 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu ‚Útt yti»trÄ Ë{qntu™w ËBÞfT Ëuð™ fhe™u, ƒ¤ ‚Útt rðãt «tÂ
fhe™u, Ë{M‚ Ë]rü™e Ëðtuo¥t{ rðãtytu™e WL™rít fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u, ‚Útt Ëßs™tu™e hûtt
fhe™u þheh ‚Útt ytí{t™e r™hk‚h …wrü fhðe òuEyu. (16)
•Ê åÿÊfiÿSfl ◊ÁŒãÃ◊ ‚Ê◊ ÁflEfiÁ÷®⁄U¢‡ÊÈÁ÷fi—–
÷flÊfi Ÿ— ‚ÈÆüÊflfiSÃ◊— ‚πÊfi flÎÆœH§17H
…ŒtÚto : nu }æç΋„}æ-yíÞk‚ «þkrË‚ yt™kŒÞwõ‚ ¨æï}æ-rðãt y™u yiïÞo™t Œt‚t ! su ¨éŸæé±S„}æ:-
ƒnw©w‚ ðt ©uc yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ ¨¶æ-yt… r{ºt Atu, ‚u Ý:-y{the ÃæëŠæï-WL™r‚™u {txu
|æ±-Úttytu y™u ç±Eïç|æ: Ë{M‚ ¥¢àæéç|æ:-Ë]rü™t rËØtL‚ ¼t„tu (‚¥ðtðÞÔttu)Úte ¥æ-Ëthe he‚u
Œ²æ²S±-ð]Ø ÚtR™u «t Úttytu. (17)
¼tðtÚto : su …h{ rðît™ Ëðtuo¥t{ yti»trÄytu™t Ë{qn™u Ë]rü ¢{-ËkƒkÄe rðãtytuÚte {™w»Þtu™e
WL™r‚ fhu Au, ‚uytu™wk Ëðuoyu y™wfhý fhðwk òuEyu. (17)
‚¢ Ã ¬ÿʯÁ‚ ‚◊Èfi ÿãÃÈÆ flÊ¡Ê— ‚¢ flÎcáÿÊfiãÿÁ÷◊ÊÁ÷ʄfi—–
•ÊåÿÊÿfi◊ÊŸÊ •◊ÎÃÊfiÿ ‚Ê◊ ÁŒÁfl üÊflʯSÿÈûÊ◊ÊÁŸfi ÁœcflH§18H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-yiïÞo™u …ntU[tz™th rðît™ ! „ï-yt…™t su ±ëc‡²æçÝ-…ht¢{ðt¤t вæ¢ç¨-
s¤ y™u yL™ y{™u ¨¢²‹„é-ËBÞfT «t ÚttÞ, yLtu Sæç}æ}ææçyæcææã:-suLttÚte ~tºtwytuLtu ËnLt fheyu
ítuytu ÃææÁææ:-ËkøtútBt Sæ}æì-«tÃít ÚttGt, ‚uÚte çÎç±-rðãt™t «ftþ{tk ¥}æë„æ²-{tuût™u {txu ¥æŒ²æ²}ææÝ:-
áZ ƒ¤Þwõ‚ yt… ðt W¥t{ hË™u {txu áZ ƒ¤fthf yti»trÄ„ý ©œæ}ææçÝ-Ëðtu¥t{ Ÿæ±æ¢ç¨-ð[™tu
y™u yL™tu™u ¨¢ç{c±-Äthý fhtu ðt fhu Au. (18)
¼tðtÚto : rðãt y™u …wÁ»ttÚtoÚte, rðît™tu™t Ëk„Úte, yti»trÄytu™t Ëuð™Úte y™u …ÚÞÚte su «þkË™eÞ
f{o, «þkË™eÞ „wý y™u ©uc …ŒtÚto «t ÚttÞ Au, ‚u™u Äthý fhe™u, ‚u™e hûtt «t ÚttÞ Au,
‚u™u Äthý fhe™u, ‚u™e hûtt fhe™u ‚Útt Ä{o-yÚto-ft{ rËØ fhe™u {™w»Þtuyu {wÂõ‚-{tuût™e rËrØ
fhðe òuEyu. (18)
ÿÊ Ã œÊ◊ÊfiÁŸ „Áfl·Ê ÿ¡fi|ãà ÃÊ Ã ÁflEÊfi ¬Á⁄U÷Í⁄fiUSÃÈ ÿôÊ◊˜–
ªÿS»§ÊŸfi— ¬˝Ã⁄fiUáÊ— ‚ÈÆflË⁄UÊ˘flËfi⁄U„Ê ¬˝ øfi⁄UÊ ‚Ê◊ ŒÈÿ¸ÓÊŸ˜H§19H
…ŒtÚto : ¨æï}æ-…h{uïh ðt rðît™T ! yæï-yt…™t ðt yu yti»tÄË{qn™t ²æ-su ç±E-Ë{M‚ {æ}ææçÝ-
MÚtt™ ðt …ŒtÚto ã籯æ-rðãtŒt™ ðt „úný fhðt™e r¢ÞtytuÚte ²¿æ}æì-r¢Þt{Þ Þ¿t™u ²…ç‹„-Ëk„‚
fhu Au „æ-‚u Ëðo „ï-yt…™t ðt yu yti»trÄ-Ë{qn y{™u «t ÚttÞ, suÚte yt… ÐçÚ|æê:-Ëðtuo…rh
rðhts{t™ ÚtE™u, xæ²SÈUæÝ:-Ä™ ð]rØ fh™th y™u Ðí„Ú‡æ:-Œw:¾Úte «íÞût ‚th™th ¨é±èÚ:-Ëðtuo¥t{
ÉøðuŒ¼t»Þ 385
Ëqõ‚-91
ðehtuÚte Þwõ‚ ¥±èÚãæ-©uc rþûtt y™u rðãtÚte ftÞhtu™u …ý Ëw¾ yt…™tht ¥S„é-Úttytu, yuÚte y{tht
ÎéIJæüÝì-W¥t{ MÚtt™tu™u ™Ú-«t Úttytu. (19)
¼tðtÚto : ftuE …ý {™w»Þ Ë]rü™t …ŒtÚttuo™t „wýtu™t rð¿tt™ rð™t ‚u™t îtht W…fth „úný
fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte rðît™tu™t Ëk„Úte …]rÚtðeÚte ÷E™u Eïh …ÞoL‚ …ŒtÚttuoÚte òýe™u {™w»Þtuyu
r¢Þt™e rËrØ fhðe òuEyu. (19)
‚Ê◊Êfi œŸÈ¢ ‚Ê◊Ê •fl¸ÓãÃ◊ʇÊÈ¢ ‚Ê◊Êfi flË⁄U¢ ∑§fi◊¸áÿ¯ ŒŒÊÁÖ
‚ÊŒãÿ¯ ÁflŒâÿ¯ ‚÷ÿ¯ Á¬ÃÎÆüÊflfiáÊ¢ ÿÊ ŒŒÊfi‡ÊŒS◊ÒH§20H
…ŒtÚto : ²:-su ˼tæÞût ytrŒ ¥S}æñ-yu ÄtŠ{f …wÁ»t™u ¨æ΋²}æì-½h ƒ™tððt ÞtuøÞ Ët{„úe
ç±Î‰²}æì-Þ¿t ðt ÞwØtu{tk «þkË™eÞ ‚Útt ¨|æï²}æì-˼t{tk «þkË™eÞ Ët{„úe y™u çЄëŸæ±‡æ}æì-
¿tt™e s™tu suÚte Ëtk¼¤e þftÞ Au yuðt ÔÞðnth™u ÎÎæàæyæì-yt…u Au, ‚u ¨æï}æ:-yÚtto‚T ˼tæÞût
ytrŒ Ëtu{÷‚trŒ yti»trÄ™u {txu {ïÝé}æì-ðtýe™u ¥æàæé}æì-þe½ú „{™fthe ¥±ü‹„}æì-½tuzt™u yÚtðt ¨æï}æ:-
W¥t{ f{o f‚to Ëtu{ ÜU}æü‡²}æì-Ëðtu¥t{ ft{tuÚte rËØ ÚtÞu÷ ±èÚ}æì-rðãt y™u þqhðeh‚t ytrŒ „wýtuÚte
Þwõ‚ {™w»Þ™u ÎÎæç„-«Œt™ fhu Au. (20)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu Ëwrþrût‚ ðtýe™tu W…Œuþ fhe™u ‚Útt W¥t{ …wÁ»ttÚto «t fhe™u ftÞo
rËrØ fhtðu Au, ‚u{ s Ëtu{÷‚t ‚Útt yLÞ yti»trÄytu™tu Ë{qn, ©uc ƒ¤tu™e (ð]rØ fhu Au)
y™u …wrü fhu Au. (20)
•·Êfi˚„¢ ÿÈÆà‚È ¬ÎÃfiŸÊ‚ÈÆ ¬Á¬˝¥®fi Sfl·Ê¸◊å‚Ê¢ flÎÆ¡ŸfiSÿ ªÊ¬Ê◊˜–
÷⁄U®R·ÈÆ¡Ê¢ ‚ÈfiÁˇÊÁÃ¥ ‚ÈÆüÊflfi‚¢ ¡ÿfiãâ àflÊ◊ŸÈfi ◊Œ◊ ‚Ê◊H§21H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-Ëu™t ytrŒ ftÞtuo™t yrÄ…r‚ ! su{ Ëtu{÷‚trŒ yti»trÄ„ý ²éy¨é-Ëk„út{tu{tk
¥¯æÉ}æì-þºtwytu™t r‚hMfth™u «t ™ Útðt ÞtuøÞ Ðë„Ýæ¨é-Ëu™tytu{tk ÐçÐí}æì-Ëðo «fth™e hûtt fh™th
±ë…ÝS²-…ht¢{™t xææïÐæ}æì-hûtf |æÚï¯é…æ}æì-htßÞ Ët{„úe™t ËtÄf ƒtýtu™u ƒ™tð™tht ¨éçÿæç„}æì-
su™t htßÞ{tk ËÔttuo¥tBt ÇtqrBt Au S±¯æü}æì-Ëðo™t ËwÏtŒt‚t ¥Œ¨æ}æì-s¤™u yt…™th ¨éŸæ±¨}æì-su™t
W¥t{ Þþ ð[™ Ëtk¼¤ðt{tk ytðu Au …²‹„}æì-rðsÞ™t fh™tht y±æ}æì-yt…™u htu„hrn‚ fhe™u
yt™krŒ‚ fhu Au, ‚u{ ‚u™u «t ÚtE™u y{u ¥Ýé}æÎï}æ-y™w{tuŒ™™u «t ÚtEyu. (21)
¼tðtÚto : Ëðo „wý Ëk…L™ Ëu™t…r‚ rð™t y™u Ëðo „wýfthf Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu™t „wýtu™t
386
¿tt™ ‚Útt Ëuð™ rð™t {™w»Þtu™wk W¥t{ htßÞ y™u ythtuøGt hne þf‚wk ™Úte, ítuÚte yu™tu yt©Þ Ëðuoyu
ËŒt fhðtu òuEyu. (21)

386 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 àflÁ◊◊Ê •Ê·fiœË— ‚Ê◊ ÁflEÊSàfl◊¬Ê •fi¡ŸÿSàfl¢ ªÊ—–
àfl◊Ê ÃfiÃãÕÊfl¸1>ãÃÁ⁄UfiˇÊ¢ àfl¢ ÖÿÊÁÃfi·Ê Áfl Ã◊Êfi flflÕ¸H§22H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-Ë{M‚ „wý Þwõ‚ ythtuøÞ‚t y™u ƒ¤ «Œt‚t Eïh ! su fthýu y±}æì-yt…
§}ææ:-«íÞût ç±Eæ:-Ë{M‚ ¥æï¯{è:-htu„ rð™tþf-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄytu™u ¥Áæ‹æÄæ:-Wí…L™
fhtu Atu, y±}æì-yt… ¥Ð:-s¤™u, y±}æì-yt… xææ:-RrLÿÞtu y™u rfhýtu™u «ftrþ‚ fhtu Atu, y±}æì-yt…
Á²æï焯æ-rðãt y™u ©uc rþûtt™t «ftþÚte ¥‹„çÚÿæ}æì-ytftþ™u ©L-ƒnw s ¥æ-Ëthe he‚u „„‹‰æ-
rðM‚]‚ fhtu Atu y™u y±}æì-yt… Wõ‚ rðãtrŒ „wýtuÚte „}æ:-yrðãt, ®™rŒ‚ rþûtt y™u ykÄfth™tu
ç± ÃæÃæ‰æü-Mðefth fh‚t ™Úte, ítuÚte yt… Ëðo ÷tuftuÚte Ëuðt-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Atu. (22)
¼tðtÚto : su Eïhu yt rðrðÄ «fth™e Ë]rü Wí…L™ fhe Au, ‚u s Ëðo {™w»Þtu™u W…tË™t
fhðt ÞtuøÞ EüŒuð Au. (22)
ŒflŸfi ŸÊ ◊Ÿfi‚Ê Œfl ‚Ê◊ ⁄UÊÿÊ ÷ʪ¢ ‚fi„‚ÊflãŸÁ÷ ÿÈÆäÿ–
◊Ê àflÊ ÃfiŸŒËÁ‡Êfi· flËÿ¸®fiSÿÊ÷ÿfièÿ— ¬˝ ÁøfiÁ∑§à‚Ê ªÁflfic≈ÊÒH§23H
…ŒtÚto : nu ¨ã¨æ±Ýì-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ Îï±-rŒÔÞ„wý Ëk…L™ ¨æï}æ-Ëðo rðãt y™u Ëu™t™t yæÞût !
yt… Îï±ïÝ-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ }æݨæ-rð[thÚte Úæ²:-htßÞ Ä™™t ÷t¼™u ¥ç|æ-þºtwytu™e ËL{w¾ ²éŠ²-
ÞwØ fhtu. su yt… Ý:-y{thu {txu Ä™™t |ææxæ}æì-¼t„™t §üçàæ¯ï-Mðt{e Atu, ‚u y±æ-‚™u xæç±cÅæñ-
RrLÿÞ y™u ¼qr{™t htßÞ™t «ftþtu™e Ëk„r‚ytu{tk þºtw }ææ „Ý„ì-…ezt Þwõ‚ ™ fhu. yt… ±è²üS²-
…ht¢{™u ©|æ²ï|²:-…tu‚t™t y™u …thft ÞtuØtytuÚte }ææ Ðíç™çÜUy¨-ËkþÞ Þwõ‚ ™ ƒ™tu. (23)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{ ©uc Ëu™t…r‚ yÚtðt yti»trÄË{qn™tu yt©Þ fhe™u, ÞwØ{tk «ð]¥t
ÚtE™u, …tu‚t™e Ëu™t™u WíËtrn‚ fhe™u y™u þºtw Ëu™t™u …htrs‚ fhe™u [¢ð‚eo htßÞ™wk yiïÞo
«t fhðwk òuEyu. (23)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðãtÚteo y™u yæÞt…ftu ytrŒ rðãt™u ¼ýðt ytrŒ ftÞtuo™e rËrØ fh™tht
(Ëtu{) Ëtu{ þ猙t yÚto™t fÚt™™e yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (91)
Ëqõ‚-92
∞ÃÊ ©U àÿÊ ©U·‚fi— ∑§ÃÈ◊fi∑˝§Ã ¬Ífl¸ •œ¸ ⁄U¡fi‚Ê ÷ÊŸÈ◊fiÜ¡Ã–
ÁŸc∑ÎƧáflÊŸÊ •ÊÿÈfiœÊŸËfl œÎÆcáÊfl— ¬˝Áà ªÊflÊ˘Lfi§·Ëÿ¸|ãà ◊ÊÃ⁄Ufi—H§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su »„æ:-«íÞût ©-y™u su y²æ:-y«íÞût yÚtto‚T Œqh Œuþ{tk Au ‚uytu
ÉøðuŒ¼t»Þ 387
Ëqõ‚-92
©¯¨:-«t‚:ft÷™tu ËqÞo™tu «ftþ ÜïU„é}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™wk ¿tt™ ¥ÜíU„:-fhtðu Au, su Ú…¨:-¼q„tu¤™t
Ðê±ïü-yÄo ¼t„{tk |ææÝé}æì-ËqÞo™t «ftþ™u ¥†Áæyæï-…ntU[tzu Au y™u çÝcÜëU‡±æÝæ:-rŒðË ‚Útt ht‚™u
rËØ fhu Au, ‚u ¥æ²é{æÝè±-su{ ðehtu™e ÞwØ rðãtÚte Atuzu÷t ƒtý ytrŒ þ†tu ËeÄt y™u ‚eÞof
òÞ-ytðu Au, ‚u{ {ëc‡æ±:-«„Õ¼t™t „wýtu™t Œt‚t ¥L¯è:-÷t÷ „wýÞwõ‚ y™u }ææ„Ú:-{t‚t Ë{t™
Ëðo «týeytu™wk {t™ fh™the Ðíç„xææ±:-‚u ËqÞo™t «ftþ™t «íÞt„{™ yÚtto‚T ¢{Úte ðÄ-½x Út‚tk
MÚtt™{tk ²ç‹„-ðÄe-½xe™u …ntU[u Au. ‚u (W»tt)™u ‚{u òýtu. (1)
¼tðtÚto : yt Ë]rü{tk ËŒt ËqÞo™tu «ftþ ¼q„tu¤™t yÄo ¼t„{tk «ftrþ‚ fhu Au y™u ¼q„tu¤™t
yÄo ¼t„{tk ykÄfth hnu Au. ËqÞo™t «ftþ rð™t ftuE ðM‚w™wk rðþu»t ¿tt™ Út‚wk ™Úte. ËqÞo™t rfhýtu
«r‚ûtý ¼q„tu¤{tk ¼ú{ý fhðt™u fthýu „{™ fh‚t ntuÞ ‚u{ òuðt{tk ytðu Au.
su Q»ttðu¤t …tu‚-…tu‚t™t ÷tuf{tk Au, ‚u «íÞût y™u su Œqh ÷tuf{tk Au, ‚u™u y«íÞût (Ë{sðe
òuEyu.) yu Ëðo rŒþtytu{tk «rðü Au. Ë{t™ „wýtuðt¤e (Au) y™u Ëðo rŒþtytu{tk «rðü Au.
su{ þ† Ët{u™e ‚hV „{™ fhðtÚte ËeÄe-W÷xe „r‚Úte [t÷u Au, ‚u{ Q»ttytu y™uf «fth™t
yLÞ ÷tuftu™e „r‚™t fthýu ËeÄe-W÷xe „r‚Þwõ‚ ÚtE™u [t÷u Au, ‚u{ {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (1)
©UŒfi¬åÃãŸL§áÊÊ ÷ÊŸflÊ flÎÕÊfi SflÊÿÈ¡Ê •Lfi§·ËªÊ¸ •fiÿÈˇÊÖ
•∑˝fi§ãŸÈÆ·Ê‚Êfi flÿÈŸÊfiÁŸ ¬ÍÆfl¸ÕÊ L§‡Êfiãâ ÷ÊŸÈ◊Lfi§·Ë⁄UÁ‡ÊüÊÿÈ—H§2H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su ¥L‡ææ:-hõ‚ „wýðt¤e S±æ²é…:-y™u Ëthe he‚u Ëðo …ŒtÚttuo{tk Þwõ‚
ÚttÞ Au ‚u ©¯¨:-Q»tt = «¼t‚ ft÷e™ |ææݱ:-ËqÞo™tk rfhýtu ±ëƒæ-r{ÚÞt Ë{t™ ©„ì-W…h ¥ÐŒyæ‹æì-
…zu Au yÚtto‚T ‚u{tk ‚t… yÕ… y™u þe‚÷ Ë{t™ ntuÞ Au y™u ‚u™tÚte xææ:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuf ¥L¯è:-
Wõ‚ „wýtuÚte ¥²éÿæ„-Þwõ‚ ÚttÞ Au.
su ¥L¯è:-hõ‚ „wýðt¤t ËqGtoLttk rfhýtu ±²éÝæçÝ-Ëðo …ŒtÚttuo™wk rðþu»t¿tt™ y™u Ëðo ftÞtuo™u
¥ÜíUÝì-fhtðu Au, ‚u Ðê±üƒæ-…tA¤-…tA¤™t Làæ‹„}æì-ykÄfth™t AuŒf |ææÝé}æì-ËqÞo™e Ë{t™ swŒt-
swŒt rŒðË fhtð™th ËqÞo™wk ¥çàæŸæ²é:-Ëuð™ fhu Au, ‚u™wk Ëuð™ ÞwÂõ‚…qðof fhðwk òuEyu. (2)
¼tðtÚto : su ËqÞo™tk rfhýtu ¼q„tu¤ …h …ntU[e™u ¢{Úte (yt„¤) òÞ Au, ‚u Ëtksu y™u
Ëðthu ¼qr{™t Ëk…foÚte yÕ… ÷tr÷{t Þwõ‚ (Ëtu™÷ ðýto) ƒ™e™u ytftþ™u Ëwþtur¼‚ fhu Au.
ßÞthu yu (Q»tt)ytu «ð]¥t ÚttÞ Au, íÞthu «týeytu™u rðrþü ¿tt™ W…ÕtçÄ ÚttÞ Au. su (ËqÞo
rfhýtu) ¼qr{™u M…þo fhe™u ytAt ÷t÷ ƒ™e™u ‚Útt ËqÞo™wk Ëuð™ fhe™u (‚u)™u ÷t÷ suðt fhe™u
ytu»trÄytu ËwÄe …ntU[u Au (Q»tt Y… ÚtÞu ÷) ‚u rfhýtu™wk ò„]‚ yðMÚtt{tk {™w»Þtuyu Ëuð™ fhðwk
388
òuEyu. (2)
•ø¸®fi|ãà ŸÊ⁄UËfi⁄U®R¬‚Ê Ÿ ÁflÁc≈Á÷fi— ‚◊ÊŸŸ ÿÊ¡fiŸŸÊ ¬fi⁄UÊflÃfi—–
388 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ß·¢ fl„fiãÃË— ‚ÈÆ∑ΧÃfi ‚Èƌʟfifl ÁflEŒ„ ÿ¡fi◊ÊŸÊÿ ‚ÈãflÃH§3H
…ŒtÚto : ËqÞo™t rfhýtu ç±çcÅç|æ:-…tu‚t™e ÔÞtÂÂytuÚte ¨}ææÝïÝ-Ë{t™ ²æï…ÝïÝ-Þtu„Úte yÚtto‚T
Ëðo …ŒtÚttuo{tk yuf suðt ÔÞt ÚtE™u ÐÚ汄:-Œqh ŒuþÚte Ý-su{ ÝæÚè:-…wÁ»ttu™u y™wfq¤ †eytu
¨éÜëU„ï-ÄŠ{c ¨éÎæݱï-W¥t{ Œt‚t ¨é‹±„ï-ytu»trÄ …ŒtÚttuo™tu hË ftZe™u Ëuð™ fh™th ²…}ææÝæ²-
y™u …wÁ»ttÚteo …wÁ»ttu™u {txu ç±Eæ-Ë{M‚ Ëðtuo¥t{ ¥Ð¨:-f{tuo y™u §¯}æì-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u ¥æ±ã‹„è:-
Ëthe he‚u «t fhe™u ‚u™t ¥ã-Œw:¾tu™t rð™tþÚte ¥™üç‹„-Ëífth fhu Au, ‚u{ Q»tt …ý Au,
‚u™wk ÞÚtt ÞtuøÞ Ëuð™ Ëðuoyu fhðwk òuEyu. (3)
¼tðtÚto : su{ …r‚ðú‚t †eytu …tu‚-…tu‚t™t …r‚ytu™e Ëuðt fhe™u ‚u™tu Ëífth fhu Au, ‚u{
s ËqÞo™tk rfhýtu ¼qr{ …h …ntU[e™u ‚Útt íÞtkÚte çݱëy²-…tAt Vhe™u yL‚rhût{tk «ftþ fhe™u
‚Útt Ëðo ðM‚wytu™u Ëthe he‚u …wü fhe™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au. (3)
•Áœ ¬‡ÊʯÁ‚ fl¬Ã ŸÎÆÃÍÁ⁄UflʬÊfiáÊȸÃ flˇÊfi ©Udfl ’¡¸Ó„◊˜–
ÖÿÊÁÃÁfl¸EfiS◊Ò ÷ÈflfiŸÊÿ ∑ΧáflÃË ªÊflÊ Ÿ fl˝¡¢ √ÿÈ1>·Ê •Êfiflûʸ◊fi—H§4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ©¯æ:-ËqÞo™t rfhýtu Ýë„êçÚ±-su{ ™txf fh™th, ™x, ™t[™th y™u
ƒnwY…eytu y™uf Y… Äthý fhu Au, ‚u{ Ðïàææ¢ç¨-y™uf «fth™t Y…tu™u ¥ç{±Ð„ï-ÂMÚth fhu Au
ðt ±ÿæ: + ©dï±-su{ „tÞ …tu‚t™e At‚e™u, ‚u{ Ïæ…üã}æì-ykÄfth™tu ™tþ fh™th, «ftþ™t ™tþf
ykÄfth™u ¥Ð + ª‡æéü„ï-Ztkf‚e ðt ç±ES}æñ-Ë{M‚ |æé±ÝS²-Wí…L™ ÚtÞu÷ ÷tuf™u {txu Á²æïç„:-
«ftþ™u ÜëU‡±„è-fhe™u ±í…¢, xææ±æï Ý-su{ „tÞ r™ðtË{tk òÞ Au, ‚u{ MÚtt™tL‚h™u s‚e y™u
„}æ:-ykÄfth™u òæ±:-…tu‚t™t «ftþÚte Ztkfe Œu Au, ‚u{ W¥t{ †e …tu‚t™t …r‚™u «ËL™ fhu. (4)
¼tðtÚto : ËqÞo™tu su þwØ (= ËeÄtu) «ftþ Au, ‚u rŒðË y™u su ¼qr{™u M…þo‚tu ºttkËtu «ftþ
Au, ‚u ‘Q»tt’ fnuðtÞ Au. yu™t rð™t ËkËth™wk …t÷™ Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte {™w»Þtuyu ‚u™e rðãt
yð~Þ þe¾ðe òuEyu. (4)
¬˝àÿø˸ L§‡ÊfiŒSÿÊ •ŒÁ‡¸Ê Áfl ÁÃficΔÃ ’ÊœfiÃ ∑ÎƧcáÊ◊èflfi◊˜–
SflL§¢ Ÿ ¬‡ÊÊfi ÁflŒÕficflÜ¡|ÜøòÊ¢ ÁŒflÊ ŒÈfiÁ„ÃÊ ÷ÊŸÈ◊fiüÊØH§5H
…ŒtÚto : su ¥S²æ:-yu «t‚:ft÷ ykÄfth™e rð™tþY…e Q»tt™e Làæ„ì-ykÄfth™tu ™tþ fh™the
¥<™:-Œe ¥|±}æì-{nt™‚h ÜëUc‡æ}æì-ft¤t ðýo Y… ykÄfth™u Ïææ{„ï-…]Útf fhu Au.
su çα:-«ftþY… ËqÞo™e Îéçã„æ-…wºte™e Ë{t™ S±L}æì-‚…™th ËqÞo™e Ý-Ë{t™ ç™~æ}æì-yŒT¼w‚
|ææÝé}æì-ftÂL‚ Ðïàæ:-Y…™tu ¥Ÿæï„ì-yt©Þ fhu Au; ðt su{ }Âíðfs™tu ç±Îƒï¯é-Þ¿t™e r¢Þtytu{tk
¥TÝì-«t ÚttÞ Au, ‚u{ ç±ç„cÆ„ï-rðrðÄ he‚u ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u «t‚:ft÷e™ ðu¤t (Q»tt) y{™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 389
Ëqõ‚-92
Ðíy²Î<àæ-«‚e‚ ÚttÞ Au. (5)
¼tðtÚto : su ËqÞo™e ŒeÂÂ MðÞk «ftrþ‚ ÚtE™u Ëðo™u Œu¾tÞ Au, ‚u ‘Q»tt’ ËqÞo™e …wºte Ë{t™
Au, ‚u{ Ëðuoyu òýðwk òuEyu. (5)
•ÃÊfiÁ⁄Uc◊ Ã◊fi‚S¬Ê⁄U®◊SÿÊ·Ê ©Uë¿ãÃËfi flÿÈŸÊfi ∑ΧáÊÊÁÖ
ÁüÊÿ ¿ãŒÊ Ÿ S◊fiÿÃ Áfl÷ÊÃË ‚ÈƬ˝ÃËfi∑§Ê ‚ÊÒ◊Ÿ‚ÊÿÊfi¡Ëª—H§6H
…ŒtÚto : su çŸæ²ï-rðãt y™u htßÞ™e «t™u {txu À‹Î:-ðuŒtu™e Ý-Ë{t™ ©ÓÀ‹„è-ykÄfth™u
Œqh fhe™u ‚Útt ç±|ææ„è-rðrðÄ «fth™t {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ y™u ¨éÐí„èÜUæ-…ŒtÚttuo™e «‚er‚
fhtðu Au, ‚u ©¯æ:-«¼t‚ðu¤t Ëðo ¨æñ}æݨæ²-ÄtŠ{fs™tu {™tuhks™™u {txu ±²éÝæçÝ-«~tkËLteGt yLtu
BtLttunh ftBttuLtu ÜëU‡ææïçyæ-fhtÔteLtu ¥Áæèxæ:-ykÄfth™u „¤e sE™u ‚Útt S}沄ï-yt™kŒ yt…u Au, ‚uÚte
¥S²-yu „}æ¨:-ykÄfthÚte ÐæÚ}æì-…th fhe™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ Œw:¾Úte …th yt™kŒ™u y{u ¥„æçÚc}æ-
«t ÚtEyu Aeyu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu su{ yu Q»tt, f{o, ¿tt™, yt™kŒ, …wÁ»ttÚto y™u Ä™™e «tÂÂ
suðe (fhtð™the), Œw:¾Úte …th (…ntU[tz™the) y™u ykÄfth™t r™ðthý™e nu‚w Au, ítuÚte yu Q»ttðu¤t{tk
…wÁ»ttÚto…qðof «Þí™ fhe™u Ëw¾™e ð]rØ y™u Œw:¾™e ntr™ fhðe òuEyu. (6)
÷ÊSflfiÃË ŸòÊË ‚ÍÆŸÎÃÊfiŸÊ¢ ÁŒfl— SÃfifl ŒÈÁ„ÃÊ ªÊÃfi◊Á÷—–
¬˝¡ÊflfiÃÊ ŸÎÆflÃÊ •Efi’ÈäÿÊŸÈ·Ê ªÊ•fiª˝Ê° ©U¬fi ◊ÊÁ‚ flÊ¡ÊfiŸ˜H§7H
…ŒtÚto : suBt Sæê‹æëyææ‹ææ}æì-Ëtht ftBttu Ôtt yLLttrŒ ÃtŒtÚttuLo tu |ææSÃæyæè-«ftr~tít ‹æï~æè-BtLtw»GttuLtu ÔGtÔtnthtuLte
«tÂÃít fhtÔtíte Ôtt çÎÃæ:-«ft~tBttLt ËqGtoLte Îéçãyææ-fLGtt ËBttLt ©cæ:-«tít:ft¤Lte Ôtu¤t xææïyæ}æïç|æ:-
ËBtMít rÔtãtytuLtu Ëthe heítu fnuLtth yLtu ËtkÇt¤Ltth rÔtîtLttuÚte Mítwrít fhtGt Au ítuBt ytLte nwk SyæÃæï-
«~tkËt fhwk Awk. nu †e ! suBt yt Q»tt ŒæíÁææÃæyæ:-«~tkrËít «òGtwõít ‹æëÃæyæ:- Ãææ-ËuLttrŒ ftBttuLtt ÎtÛtt
LttGtftuÚte Gtwõít ¥EÏæéŠÄææ‹æì-suBtLttÚte ÔtuøtÔttLt ÎttuztytuLtu ÔtthkÔtth åtiítLGt fhu xææï¥xæíæ‹æì-suBtLttÚte htßGtÇtqrBt
ytrŒ ÃtŒtÚto Bt¤u ítu ÃææÁææ‹æì-ËkøtútBttuLtu ©Œæ}ææçSæ-ËBteÃt «tÃít fhu Au yuxÕtu fu suBt «tít:ft¤Lte ÔtuÕttÚte
ykÄfthLttu Ltt~t ÚtE ËÔto «fthLtt ÃtŒtÚto «ftr~tít ÚttGt Au ítuBt ítwk Útt. (7)
¼tðtÚto : suBt ËÔto øtwÛt ytøthe Ëw÷ûtÛte fLGttÚte rÃtítt, Bttítt, åttått ytrŒ ËwÏte ÚttGt Au ítuÔte
s heítu «tít:ft¤Lte ÔtuÕttLtt øtwÛt yÔtøtwÛt «ftr~tít fhLtthe rÔtãtÚte rÔtîtLt Õttuftu ËwÏte ÚttGt Au. (7)
©U·SÃ◊fi‡ÿÊ¢ ÿ‡Ê‚¯ ‚ÈÆflË⁄U¯ ŒÊ
390‚¬˝fiflªZ ⁄U®RÁÿ◊Efi’Èäÿ◊˜–
‚ÈÆŒ¢‚fi‚Ê üÊflfi‚Ê ÿÊ Áfl÷ÊÁ‚ flÊ¡fi¬˝‚ÍÃÊ ‚È÷ª ’ÎÆ„ãÃfi◊˜H§8H
…ŒtÚto : su ±æ…Ðí¨ê„æ-ËqÞo™e „r‚Úte Wí…L™ ÚtÞu÷e ¨é|æxææ-su™e ËtÚtu ©uc‚{ yiïÞo™t …ŒtÚttuo É
390 ÉøðuŒ¼t»Þ
ËkÞwõ‚ ÚttÞ Au, ‚u ©¯:-«t‚:ðu¤t™e Au. ‚u su ¨é΢¨Sææ-©uc f{oðt¤t Ÿæ±¨æ-…]rÚtðe ytrŒ yL™™e
ËtÚtu rðã{t™ ðt ¥EÏæ銲}æì-su™e ËntÞ‚tÚte ½tuztytu rþrût‚ fhðt{tk ytðu Au, Îæ¨Ðí±xæü}æì-
suÚte Ëuðf = ŒtË ft{ fh™tht hne þfu Au, ¨é±èÚ}æì-suÚte rþrût‚ ðehs™ ntuÞ ‚u Ïæëã‹„}æì-ËðoÚtt
ð]rØ …t{e™u ‚Útt ²àæ¨}æì-Ëðo he‚u «þkËtÞwõ‚ Úç²}æì-rðãt y™u htßÞÄ™™u ç±|ææç¨-ËBÞfT «ftrþ‚
fhu Au, „}æì-‚u™u nwk ¥à²æ}æì-«t fhwk. (8)
¼tðtÚto : su W»ttft¤™e rðãtÚte «Þí™þe÷ ƒ™u Au, ‚uytu s yu Ëðo ðM‚wytu™u «t fhe™u
‚Útt Ëk…L™ ƒ™e™u yt™krŒ‚ hnu Au, yLÞ ™rn. (8)
ÁflEÊfiÁŸ ŒflË ÷ÈflfiŸÊÁ÷øˇÿÊfi ¬˝ÃËøË øˇÊÈfiL§Áfl¸ÿÊ Áfl ÷ÊfiÁÖ
ÁflE¯ ¡Ëfl¢ ø⁄U‚fi ’ÊœÿfiãÃË ÁflEfiSÿ flÊøfi◊ÁflŒã◊ŸÊÿÊ—H§9H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ Ðí„è™è-ËqÞo™e „r‚Úte …‚e[e™ òÞ Au y™u ™Ú¨ï-ÔÞðnth fhðt
ðt Ëw¾ y™u Œw:¾ ¼tu„ððt {txu ç±E}æì-Ëðo …è±}æì-Sðtu™u Ïææï{²‹„è-[u‚™-ò„]‚ fh‚e Îï±è-
«ftþ™u «t ©¯æ:-«¼t‚ ðu¤t }æÝæ²æï:-{t™™e Ë{t™ yt[hý fh™tht ç±ES²-Sð{tºt™e ±æ™}æì-
ðtýe™u ¥ç±Î„ì-«t Út‚e ™ÿæé:-y™u ™uºt™e Ë{t™ Ëðo ðM‚w™t òuðt{tk ytð‚t r™Œt™ ç±EæçÝ-
Ë{M‚ |æé±Ýæ-÷tuftu™u ¥ç|æ±ÿ²-Ëðo he‚u «ftrþ‚ fhe™u ©<±²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu ç±|ææç„-Ëthe he‚u
«ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ ‚wk …ý ƒ™. (9)
¼tðtÚto : su{ Ëíð Mð¼tð-W¥t{ †e Ëðo he‚u …tu‚t™t …r‚™u yt™krŒ‚ fhu Au, ‚u{ Q»tt
= «¼t‚ ðu¤t Ë{M‚ ËkËth™u yt™krŒ‚ fhu Au. (9)
¬ÈŸfi— ¬ÈŸ¡Ê¸ÿfi◊ÊŸÊ ¬È⁄UÊáÊË ‚fi◊ÊŸ¢ flá¸ÓÊ◊Á÷ ‡ÊÈê÷fi◊ÊŸÊ–
EÉŸËflfi ∑ÎƧàŸÈÁfl¸¡fi •ÊÁ◊ŸÊŸÊ ◊ûʸӮSÿ ŒflË ¡⁄UÿãàÿÊÿÈfi—H§10H
…ŒtÚto : S±Í‹æè±-su{ fq‚htk y™u nhý™u {th™the ð]fe = {tŒt ðÁ™e Ë{t™ ðt su{
ÜëUy‹æé:-AuŒ™ fh™the {tŒt ƒts ç±…:-Wz‚t …ûteytu™w AuŒ™ fhu Au-{thu Au, ‚u{ ¥æç}æÝæÝæ-
®nËf }æœæüS²-{hðt-Sððtðt¤t Sð {tºt™e ¥æ²é:-Sð™™u …Ú²‹„è-rn™ fhe™u ÐéÝ: ÐéÝ:-«r‚rŒ™
…æ²}ææÝæ-Wí…L™ Út™the ¨}ææÝ}æì-yuf Ë{t™ ±‡æü}æì-Y…™u ¥ç|æ àæé}|æ}ææÝæ-ËðoºtÚte «ftrþ‚ fhe™u
ðt ÐéÚæ‡æè-ËŒtÚte ð‚o{t™ Îï±è-«ftþ{t™ «¼t‚ðu¤t = Q»tt Au, ‚u ò„]‚ ÚtE™u {™w»Þtu™u Ëuð™
fhðt ÞtuøÞ Au. (10)
¼tðtÚto : su{ Aw…tÞu÷e yÚtðt ƒnth Œu¾t‚e {tŒt ðÁ nhýtu™u …fze …tzu Au yÚtðt su{
{tŒt ƒts …ûte (yLÞ) …ûteytu™u {thu Au, ‚u{ s Q»tt y{the ytÞw™u Äehu Äehu ft…u Au, ‚u{
òýe™u yt…ýu yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u ht‚™t [tuÚtt «nh{tk QXe™u rðãt, Ä{o y™u …htu…fth
ytrŒ ÔÞðnthtu{tk ËBÞfT r™íÞ «ð]¥t Útðwk òuEyu. suytu™e yt rð»tÞ{tk yu he‚™e ƒwrØ ntuÞ,
‚uyÉøðu
tu yt¤ËŒ¼t»Þy™u yÄ{o{tk fu{ «ð]¥t ÚtE þfu ? (10)
391
Ëqõ‚-92
√ÿÍÆáfl¸ÃÊ ÁŒflÊ •ãÃÊ° •’Êäÿ¬ Sfl‚Êfi⁄U¢ ‚ŸÈÆÃÿȸÓÿÊÁà –
¬˝Á◊ŸÃË ◊fiŸÈÆcÿÊfi ÿÈƪÊÁŸ ÿÊ·Êfi ¡Ê⁄USÿ øˇÊfi‚Ê Áfl ÷ÊfiÁÃH§11H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su «¼t‚ðu¤t su{ ²æï¯æ-ftr{™e †e …æÚS²-ÔÞr¼[the, ÷k…x, fw{t„eo
…wÁ»t™e ð[™tu ™tþ fhu Au, ‚u{ Ëðo ytÞw-Sð™™tu ¨Ýé„:-r™hk‚h Ðíç}æÝ„è-™tþ fhu Au, S±¨æÚ}æì-
…tu‚t™e ƒu™ Ë{t™ su htrºt Au, ‚u™u ‡Äæê‡Ãæüyæè-ytåAtrŒ‚ fhe™u ¥Ð²é²æïç„-‚u™u Œqh fhe™u yÚtto‚T
rŒðËÚte …]ÚtfT fhu Au y™u MðÞk ç±-Ëthe he‚u |ææç„-«ftrþ‚ Út‚e òÞ Au, ™ÿæ¨æ-‚u Q»tt
=«¼t‚ðu¤t™t fthýu ‚u™t Œþo™ çα:-«ftþðt™ ËqÞo™t ¥‹„æÝì-Ë{e…™t …ŒtÚttuo™u ‚Útt }æÝéc²æ-
{™w»Þtu ËkƒkÄe ²éxææçÝ-ð»ttuo™u ¥Ïææïç{-òýu Au, ‚u™wk Ëuð™ ‚{u ÞwÂõ‚…qðof fhtu. (11)
¼tðtÚto : su{ ÔÞr¼[trhýe †e ÔÞr¼[the …wÁ»t™e ytÞw™tu ™tþ fhu Au, ‚u{ ËqÞoÚte ËkƒkrÄ‚
ykÄfth™tu ™tþ fhðtÚte rŒðË™u h[™the Q»tt Au, ‚u{ òýe™u rŒðË y™u htrºt™u ÞwÂõ‚Úte ð‚eo™u
{™w»Þtuyu …qýo ytÞw ¼tu„ððe òuEyu. (11)
¬‡ÊÍ㟠ÁøòÊÊ ‚ÈÆ÷ªÊfi ¬˝ÕÊŸÊ Á‚ãœÈÆŸ¸ ˇÊÊŒfi ©UÁfl¸ÿÊ √ÿfiEÒØ–
•Á◊fiŸÃË ŒÒ√ÿÊfiÁŸ fl˝ÃÊÁŸ ‚Íÿ¸ÓSÿ øÁà ⁄U®R|‡◊Á÷fiŒÎ¸‡ÊÊŸÊH§12H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu Ý-su{ Ðàæê‹æì-„tÞ ytrŒ …þwytu™u «t fhe™u ði~Þ WL™r‚ fhu Au-ð]rØ
…t{u Au, Ý-su{ ¨é|æxææ-ËwkŒh yiïÞo fh™the ÐíƒæÝæ-‚hk„tuÚte þçŒ fh‚e 程{é:-yíÞk‚ ðu„ðt™
™Œe ÿææïÎ:-s¤Úte ðÄu Au, ‚u{ ËwkŒh yiïÞo fhtð™the Q»tt f÷ƒ÷tx fh™tht …ûteytu™t þçŒtuÚte
þçŒðt¤e y™u ftuþtu «Ëth …t{‚e ç™~ææ-r[ºt-rðr[ºt Q»tt (©<±²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu) ¨ê²üS²-
{t‚Oz {kz÷ = ËqÞo {kz¤™t Úçà}æç|æ:-rfhýtuÚte öàææÝæ-su òuðt{tk ytðu Au, ‚u ¥ç}æÝ„è-Ëðo he‚u
hûtt fh‚e ÎñòæçÝ-rðît™tu{tk «rËØ ±í„æçÝ-ËíÞ…t÷™ ytrŒ ftÞtuo{tk òEñ„ì-ÔÞt ÚttÞ yÚtto‚T
su{tk rðît™tu r™Þ{tu™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ «r‚rŒ™ …tu‚t™t r™Þ{tu™wk …t÷™ fh‚e ™ïç„-òýðt{tk
ytðu Au, ‚u Q»tt = «¼t‚ft÷e™ ðu¤t™e rðãt™wËth ð‚o™ fhe™u r™hk‚h Ëw¾e Úttytu. (12)
¼tðtÚto : su{ …þwytu™e «t rð™t ðu…the y™u s¤™e «t rð™t ™Œe ytrŒ (s¤ «Œuþ)
Ëti¼tøÞþt¤e ƒ™‚t ™Úte, ‚u{ Q»ttft÷™e rðãt y™u …wÁ»ttÚto rð™t {™w»Þ «þkË™eÞ yiïÞoðt™
ƒ™e þf‚t ™Úte, ‚u{ òýðwk òuEyu. (12)
©U·SÃ|ìÊòÊ◊Ê ÷fi⁄UÊS◊èÿ¯ flÊÁ¡ŸËflÁÖ ÿŸfi ÃÊ∑¢§ ø ßfiÿ¢ ø œÊ◊fi®„H§13H
392
…ŒtÚto : nu Ëti¼tøÞftrhýe Mºte ! ±æç…Ýè±ç„-W¥t{ r¢Þt y™u yL™trŒ yiïÞoÞwõ‚ ‚wk ©¯:-
«¼t‚ Ë{t™ ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ Ëw¾fthf Ä™™u ¥æ|æÚ-Äthý fh ²ïÝ-suÚte
y{u „æïÜU}æì-…wºt ™-y™u ‚u™t …t÷™ {txu yiïÞo „ݲ}æì-…tiºttrŒ ™-†e, ™tufh y™u ¼qr{™t
392 ÉøðuŒ¼t»Þ É
htßÞtrŒ™u {æ}æãï-Äthý fheyu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht «t‚:ft÷Úte ÷E™u ft÷ rð¼t„ y™wËth ftÞtuo fhðtÚte s Ëw¾™tk
Ëðo ËtÄ™tu «t fhe þftÞ Au. ítuÚte {™w»Þtu{tk r™íÞ yu{ fhðwk òuEyu. (13)
©U·Ê •l„ ªÊfi◊àÿEÊfiflÁà Áfl÷ÊflÁ⁄U– ⁄U®RflŒS◊ √ÿÈÆë¿ ‚ÍŸÎÃÊflÁÃH§14H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ xææï}æç„-su™t ËkƒkÄ{tk „tÞtu ntuÞ Au, ¥Eæ±ç„-½tuztytu ntuÞ Au ‚Útt
¨êÝë„æ±ç„-su™t «þkË™eÞ ft{ Au ‚u ç±|ææ±çÚ-«r‚ûtý ðÄ‚e ŒeÂÂÞwõ‚ ©¯:-«t‚:ft÷™e ðu¤t
¥S}æï-y{tht {txu Úï±yæì-su{tk «þkrË‚ Ä™ ntuÞ, ‚u Ëw¾™u ç±, ©ÓÀ-«ftþ fhtðu Au, ‚uÚte y{u
¥l-yts §ã-yt s„‚{tk Ëw¾tu™u {æ}æãï-Äthý fheyu Aeyu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «r‚rŒ™ Q»ttft÷{tk QXe™u ßÞtk ËwÄe Ëwðu ™rn íÞtk ËwÄe yt÷MÞ hrn‚
ƒ™e™u …h{ «Þí™Úte rðãt, Ä™ ‚Útt htßÞ™u y™u Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™u rËØ fhðt òuEyu. (14)
ÿÈÆˇflÊ Á„ flÊfiÁ¡ŸËflàÿE°Êfi •lÊL§áÊÊ° ©Ufi·—–
•ÕÊfi ŸÊ ÁflEÊ ‚ÊÒ÷fiªÊãÿÊ flfi„H§15H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ ±æç…Ýè±ç„-su{tk ¿tt™ y™u „{™ fhtÔtLtthe r¢Þt Au ‚u ©¯:-«¼t‚ðu¤t
¥L‡ææÝì-÷t÷ ¥EæÝì-[{f‚e, Vu÷t‚e rfhýtu™tu ²éÿ±-ËkÞtu„ fhu Au ¥‰æ:-…ùt‚T Ý:-y{tht {txu
ç±Eæ-Ë{M‚ ¨æñ|æxææç‹æ-Ëti¼tøÞðt™ ftÞtuo™u Ëthe he‚u «t fhtðu çã-s Au, ‚u{ ¥l-yts
‚wk þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚ y™u ¥æ±ã-ËðoºtÚte «t fh. (15)
¼tðtÚto : «r‚rŒ™ r™hk‚h …wÁ»ttÚto rð™t {™w»Þtu™u yiïÞo™e «t Út‚e ™Úte, ítuÚte ‚uytuyu
yuðtu r™íÞ «Þí™ fhðtu òuEyu fu suÚte yiïÞo™e ð]rØ ÚttÞ. (15)
•|‡flfiŸÊ flÁûʸ⁄U®RS◊ŒÊ ªÊ◊figdÊ Á„⁄UfiáÿflØ–
•flʸª˝Õ¢ ‚◊fiŸ‚Ê ÁŸ ÿfië¿Ã◊˜H§16H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u Îdæ-f÷t-ftiþ÷trŒ™t fthýÚte Œw:¾ ytrŒ™e r™ð]r¥t fh™tht
¨}æݨæ-yuf Ë{t™ rð[th™e ËtÚtu rðã{t™™e Ë{t™ ¥çEÝæ-yÂø™ y™u s¤ ¥S}æ„ì-y{the
xææï}æ„ì-su{tk ErLÿÞtu «ËL™ ÚttÞ ðt çãÚ‡²±„ì-«þkrË‚ ËwðýtorŒ …ŒtÚto ðt rðãtrŒ „wýtu™t «ftþÚte
rðã{t™ ðt ±<„:-ytððt-sðt™t ft{{tk ð‚o{t™ ‚u ¥±æüÜUì-™e[u yÚtto‚T s¤ MÚtt™tu ‚Útt yL‚rhût{tk
Úƒ}æì-h{ý fhtð™th rð{t™ ytrŒ hÚt ËBtqnLtu ‹²æ²ÓÀ„}æì-ËBÞfT r™Þ{{tk ht¾eyu Aeyu, ‚u
Q»tt:ft÷Úte Þwõ‚ yÂø™ y™u s¤ ‚Útt ‚uÚte Þwõ‚ hÚt Ë{qn™u «r‚rŒ™ rËØ fheyu Aeyu, ‚u{
‚{u …ý rËØ fhtu. (16)
ÉøðuŒ¼t»Þ 393
Ëqõ‚-92
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «r‚rŒ™ r¢Þt y™u r™…wý‚t îtht yÂø™-s¤ ytrŒÚte rð{t™ ytrŒ
Þt™tu rËØ fhe™u y™u fŒe ûteý ™ Út™th Ä™™u «t fhe™u Ëw¾e ƒ™ðwk òuEyu. (16)
ÿÊÁflàÕÊ ‡∂UÊ∑§◊Ê ÁŒflÊ ÖÿÊÁḟÊfiÿ ø∑˝§ÕÈfi—–
•Ê Ÿ ™§¡Z®®fi fl„Ã◊|‡flŸÊ ÿÈÆfl◊˜H§17H
…ŒtÚto : nu rþÕ…rðãt™t yæÞt…f y™u W…Œuþf rðît™tu ! ²é±}æì-‚{u su ¥çEÝæ-yÂø™ y™u
ðtÞw …Ýæ²-{™w»Þ Ë{qn™u {txu çα:-ËqÞo™t Á²æïç„:-«ftþ™u ¥æ, ™ÜíUƒé:-Ëthe he‚u rËØ fhtu
Atu §yƒæ-yux÷t {txu Ý:-y{tht {txu ÔHæïÜU}æì-©uc ðtýe y™u ª…ü}æì-…ht¢{ y™u yL™trŒ
…ŒtÚttuo™u ¥æ, ±ã„}æì-Ëðo he‚u «t fhtðtu. (17)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu ðtÞw y™u rðãw‚T rð™t ËqÞo «ftþ Út‚tu ™Úte y™u ‚u
ƒL™u™e rðãt ‚Útt ‚u™tÚte W…fth „úný fÞto rð™t ftuE™u rðãt™e rËrØ Út‚e ™Úte. (17)
∞„ ŒflÊ ◊fiÿÊ÷ÈflÊfi ŒdÊ Á„⁄UfiáÿflûʸŸË– ©U·’ȸœÊfi fl„ãÃÈÆ ‚Ê◊fi¬ËÃÿH§18H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… su Îï±æ-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ }æ²æï|æé±æ-Ëw¾™e ¼tð™t fh™tht çãÚ‡²±œæüÝè-
«ftþ™t ð‚o™™u htÏteLtu ‚Útt Îdæ-rðãt™t W…Þtu„™u «t fhe™u Ë{M‚ Œw:¾™tu rð™tþ fh™th
yÂø™, ðtÞw ©cæÏæéü{:-«¼t‚ðu¤t™u ò„]‚ fh™tht ËqÞo™t rfhýtu™u «fx fhu Au, ‚u™tÚte ¨æï}æÐ脲ï-
su ÔÞðnth{tk …wrü, þtÂL‚ ytrŒ ‚Útt „wýÞwõ‚ …ŒtÚttuo™wk …t™ fhðt{tk ytðu Au, ‚u™t {txu Ëðo
{™w»Þtu Ët{ÚÞo §ã-yt ËkËth{tk ¥æ±ã‹„é-Ëthe he‚u «t fhu. (18)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht rŒðË W„‚t-Wí…L™ Út‚t …ý yÂø™ y™u ðtÞw rð™t …ŒtÚttuo™tu ¼tu„
«t fhe þft‚tu ™Úte, ítuÚte yu (yÂø™ y™u ðtÞwÚte W…fth „úný™wk) ftÞo r™íÞ fhðwk òuEyu. (18)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Q»tt y™u yrï …ŒtÚttuo™t „wýtu™tk ðýo™Úte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
yt Ëqõ‚tÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (92)
Ëqõ‚-93
•ÇŸËfi·Ê◊ÊÁfl◊¢ ‚È ◊fi ‡ÊÎáÊÈÆâ flÎfi·áÊÊ „flfi◊˜–
¬˝ÁÃfi ‚ÍÆÄÃÊÁŸfi „ÿ¸Ã¢ ÷flfiâ ŒÊfi‡ÊÈ· ◊ÿfi—H§1H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-rðãt y™u W¥t{ rþûtt™t Œt‚t ¥xÝè¯æï}ææñ-yÂø™ y™u [kÿ{t™e Ë{t™
rðþu»t ¿tt™ y™u þtÂL‚ „wýÞwõ‚ ¼ýtð™th
394 y™u …heûtt ÷u™th rðît™tu ! ‚{u ƒL™u }æï-{tht
Ðí焨êv„æçÝ-su{ ©uc yÚto Wå[thý fhðt{tk ytðu Au ‚u „tÞºte ytrŒ AkŒtuÚte Þwõ‚ ðuŒMÚt Ëqõ‚tu
y™u §}æ}æì-yu ã±}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ rðãt™t þçŒ, yÚto y™u ËkƒkÄÞwõ‚ ð[™™u ¨éŸæë‡æé„}æì-
Ëthe he‚u Ëtk¼¤tu Îæàæé¯ï-y™u ¼ýðt{tk {™ yt…™th {the rðãtÚteo {txu }æ²:-Ëw¾™e ã²ü„}æì-
394 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ft{™t fhtu, yt he‚u rðãt™t «ftþf |汄}æì-Úttytu. (1)
¼tðtÚto : ftuE…ý {™w»Þ™u rðãt ¼ýtÔÞt y™u …heûtt ÷eÄt rð™t «t Út‚e ™Úte y™u ftuE
…ý {™w»Þ …qýo rðãt rð™t ƒeò™u ¼ýtðe yÚtðt …heûtt ÷E þf‚tu ™Úte; y™u yu rðãt rð™t
Ëðo Ëw¾tu {¤‚tk ™Úte, ítuÚte rðãt «t fhðe òuEyu. (1)
•ÇŸËfi·Ê◊Ê ÿÊ •l flÊfiÁ◊Œ¢ fløfi— ‚¬ÿ¸ÁÃfi–
ÃS◊Òfi œûÊ¢ ‚ÈÆflËÿZ ªflÊ¢ ¬Ê·¢ Sfl‡√ÿfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ¥çxݯæï}ææñ-yæÞt…f y™u Ëw…heûtf rðît™tu ! ²:-su ¼ý™th ¥l-yts ±æ}æì-
‚{tht §Î}æì-yu ±™:-rðãt™t ð[™™u ¨Ð²üç„-Ëuðu „S}æñ-‚u™u {txu SÃæàÃÄæ}æì-su ©uc ½tuztytuÚte
Þwõ‚ ¨é±è²ü}æì-Ëðtuo¥t{ ƒ¤ su rðãtÇÞtËÚte ÚttÞ ‚u xæ±æ}æì-RrLÿÞ y™u „tÞ ytrŒ …þwytu™t
Ðæï¯}æì-ËðoÚtt þheh y™u ytí{t™e …wrü fh™tht Ëw¾™u {œæ}æì-«Œt™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : su ƒúñ[the rðãt ¼ýtð™th y™u …heûtt fh™th «íÞu W¥t{ «u{ ht¾e™u, ‚u ƒL™u™tu
r™íÞ Ëkøt fhu Au, ‚u s {ntrðît™ ƒ™e™u Ëðo Ëw¾™u «t fhu Au. (2)
•ÇŸËfi·Ê◊Ê ÿ •Ê„ÈfiÁÃ¥ ÿÊ flÊ¢ ŒÊ‡ÊÊfihÁflc∑ΧfiÁÃ◊˜–
‚ ¬˝¡ÿÊfi ‚ÈÆflËÿZ ÁflE◊ÊÿÈÆ√ÿ¸®fi‡ŸflØH§3H
…ŒtÚto : ²:-su Ëðo™wk rn‚ [tn™th y™u ²:-su Þ¿t™wk y™wct™ fh™th {™w»Þ ¥xÝè¯æï}ææ-
¼tir‚f yÂø™ y™u ðtÞw ±æ}æì-yu ƒL™u™e {æÞ{tk ãç±cÜëUç„}æì-ntu{ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™tk fthý
Y… ¥æãéç„}æì-Ît]íttrŒ Ëðtuo¥t{ Ëw„krÄ‚ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ ytnwr‚ Îæàææ„ì-yt…u, ¨:-‚u Ðí…²æ-
©uc ËL‚t™Þwõ‚ «òÚte ¨é±è²ü}æì-©uc …ht¢{ Þwõ‚ ç±E}æì-Ë{„ú ¥æ²é:-ytÞw™u òàÝìÃæyæì-«tÂ
ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su rðît™tu ðtÞw, ð»tto, s¤ y™u yti»trÄ™e þwrØ {txu ËwËkMf]ít nrð™tu yÂø™{tk
ntu{ fhe™u, W¥t{ Ëtu{÷‚t ytrŒ™u «t fhe™u «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚uytu þheh y™u ytí{t™t
ƒ¤Úte Þwõ‚ ÚtE™u …qýo Ëw¾fthf ytÞw™u «t fhu Au, yLÞ ™rn. (3)
•ÇŸËfi·Ê◊Ê øÁà ÃmËÿZ®®fi flÊ¢ ÿŒ◊ÈficáÊËÃ◊fl‚¢ ¬ÁáÊ¢ ªÊ—–
•flÊfiÁÃ⁄Uâ ’΂fiÿSÿ ‡Ê·Ê˘ÁflfiãŒÃ¢ ÖÿÊÁÃ⁄U∑¢Ó§ ’„Èèÿfi—H§4H
…ŒtÚto : su ¥x‹æè¯æï}ææ-ðtÞw y™u rðãw‚T-Äæyæì-su ¥±¨}æì-hûtt ytrŒ Ðç‡æ}æì-ÔÞðnth™u ¥}æéc‡æè„}æì-
[tuhð‚T «rËØ-y«rËØ „úný fhe™u, xææ:-ËqÞo™t rfhýtu™tu rðM‚th fhe™u, ¥±æç„Ú„}æì-ykÄfth™tu
rð™tþ fhe™u, Ïæãé|²:-y™uf …ŒtÚttuoÚte »ÜU}æì-yuf Á²æïç„:-ËqÞo™t «ftþ™u ¥ç±‹Î„}æì-«t fhtðu
ÉøðuŒ¼t»Þ 395
Ëqõ‚-93
Au. su™u ±ë¨²S²-Ztkf™th ËqÞo™t àæï¯:-yðþu»t ¼t„ ÷tuftu™u «t ÚttÞ Au; ±æ}æì-‚u™t „„ì-‚u
±è²ü}æì-…ht¢{ ™ïç„-rðrŒ‚ Au-Ëðo ftuE òýu Au. (4)
¼tðtÚto : sux÷wk (…ý) «rËØ ykÄfth™wk r™ðthf y™u Ëðo ÷tuftu™u «ftrþ‚ fh™th ‚us Wí…L™
ÚttÞ Au, ‚u Ëðo fthýY… ðtÞw y™u rÔtãwítÚte ÚttÞ Au, yu{ {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (4)
ÿÈÆfl◊ÃÊÁŸfi ÁŒÁfl ⁄UÊfiøŸÊãÿÁÇŸ‡øfi ‚Ê◊ ‚∑˝fi§ÃÍ •œûÊ◊˜–
ÿÈÆfl¢ Á‚ãœÍ°Ó®⁄U®RÁ÷‡ÊfiSÃ⁄UfllʌǟËfi·Ê◊Êfl◊ÈfiÜøâ ªÎ÷ËÃÊŸ˜H§5H
…ŒtÚto : ÄæéÃæ}æì-yu ¨ÜíU„ê-yuf Ë{t™ ft{ fh™tht ƒu yÚtto‚T ¥çxÝ:-rðãw‚T-™-y™u ¨æï}æ-
ƒnw s Ëw¾ Wí…L™ fh™tht ðtÞw çÎç±-‚tht„ý{tk su Úæï™ÝæçÝ-«ftþ Au, »„æçÝ-yu™u ¥{œæ}æì-
Äthý fhu Au. ²é±}æì-‚u ƒL™u 程{êÝì-Ë{wÿ™u Äthý fhe™u yÚtto‚T ‚u™t s¤™u Ëqfðu Au, ‚u xæë|æè„æÝì-
™Œe, {tuxe ™Œeytu y™u Ë{wÿtu™u ‚uytu ¥xÝè¯æï}ææ-rðãw‚T y™u ðtÞw ¥±læ„ì-®™rŒ‚ ¥ç|æàæS„ï:-
‚u™t «ðtnY… h{ý™u htuf™tht nu‚wÚte ¥}æé@„}æì-Atuzu Au yÚtto‚T ð»tto™t {txu ‚u™tÚte ÷eÄu÷-þtur»t‚
s¤™u …]rÚtðe …h Atuzu Au-ðhËtðu Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu ðtÞw y™u rðãw‚T s Ëðo ÷tuftu™tk Ëw¾ y™u Äthý
ytrŒ ÔÞðnthtu{tk nu‚w ntuÞ Au. (5)
•Êãÿ¢ ÁŒflÊ ◊ÊfiÃÁ⁄UEÊfi ¡÷Ê⁄UÊ◊fiâŸÊŒãÿ¢ ¬Á⁄Ufi ‡ÿŸÊ •º˝fi—–
•ÇŸËfi·Ê◊Ê ’˝rÊfiáÊÊ flÊflΜʟÊL§¢ ÿôÊÊÿfi ø∑˝§ÕÈL§ ∂UÊ∑§◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su Ïæíræ‡ææ-…h{uïhÚte ±æ±ë{æÝæ-WL™r‚ …t{u÷ ¥çxݯæï}ææ-yÂø™
y™u ðtÞw ²¿ææ²-¿tt™ y™u f{o{Þ Þ¿t™u {txu ©L}æì-y™uf «fth HæïÜU}æì-òuðt{tk ytðu Au ‚u
÷tuf Ë{qn™u ™ÜíU‰æé:-«fx fhu Au, ‚u{tkÚte }ææ„çÚEæ-ðtÞw su ytftþ{tk þÞ™ fh™th Au, ‚u çα:-
ËqÞo ytrŒ ÷tufÚte ¥‹²}æì-ƒeò y«rËØ fthý ÷tuf Au ‚u™u ¥æ, …|ææÚ-Äthý fhu Au; ‚Útt à²ïÝ:-
ðu„ðt™ ½tuzt Ë{t™ ð‚o™th yÂø™ ¥Îíï:-{u½Úte ¥}手ææyæì-{kÚt™ fhu Au, ‚u™u òýe™u W…Þtu„
fhtu. (6)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! yu ðtÞw y™u rðãwítTLtt ƒu MðY… Au. yuf fthýY… y™u ƒeswk
ftÞo Y…. ‚u{tk su ‘fthý’ ™t{ðt¤tu Au, ‚u rðþu»t ¿tt™ îtht òýðt ÞtuøÞ Au y™u su
ftÞo™t{ðt¤t Au, ‚u ftÞo™t{f ðtÞw™t îtht 396yÚtðt yÂø™ îtht fthý ™t{f (ðtÞw yÚtðt yÂø™){tk
‚{u «ðuþ fhtu. yus Ëh¤ {t„o Au, fu ‘ftÞo’ ™t îtht ‘fthý’ {tk «ðuþ fhðt{tk ytðu, ‚u{
‚{u òýtu. (6)

396 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •ÇŸËfi·Ê◊Ê „Áfl·— ¬˝|SÕfiÃSÿ flËâ „ÿ¸Ó®Ã¢ flηáÊÊ ¡ÈÆ·ÕÊfi◊˜–
‚ÈƇÊ◊¸ÓÊáÊÊ Sflflfi‚Ê Á„ ÷ÍÆÃ◊ÕÊfi œûÊ¢ ÿ¡fi◊ÊŸÊÿ ‡Ê¢ ÿÊ—H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su ±ë¯‡ææ-ð»tto Útðt{tk r™r{¥t ¨éàæ}ææü‡ææ-©uc Ëw¾ fh™tht ¥xÝè¯æï}ææ-
«rËØ ðtÞw y™u yÂø™ ÐíçSƒ„S²-Œu~t ŒuþtL‚h{tk …ntU[tz™th ã籯:-ntu{u÷ ½e ytrŒ™u ±è„}æì-
ÔÞt Út‚tk, ã²ü„}æì-«t Út‚tk, …é¯ïƒæ}æì-Ëuð™ fh‚t y™u S±±¨æ-W¥t{ hûtf |æê„}æì-ntuÞ Au.
¥ƒ-‚Œ™L‚h çã-yu fthýu ²…}ææÝæ²-Sð™u {txu y™k‚ àæ}æì-Ëw¾™u {œæ}æì-Äthý fhu Au, ‚Útt
²æï:-su …ŒtÚttuo™u …]ÚtfT-…]ÚtfT fhu Au, ‚u™tu Ëthe he‚u W…Þtu„ fhtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht yÂø™{tk sux÷t …ý Ëw„kÄ ytrŒÚte Þwõ‚ ÿÔÞtu ntu{ðt{tk ytðu Au,
‚u ðtÞw îtht ytftþ{tk …ntU[e™u {u½ Ë{qn{tk hnu÷ s¤™u þwØ fhe™u, Ëðo «týeytu™tk Ëw¾™t
fthý ƒ™e™u Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™u rËØ fh™th ƒ™u Au, yu{ òýðwk òuEyu. (7)
ÿÊ •ÇŸË·Ê◊Êfi „Áfl·Êfi ‚¬ÿʸ®gfi®flº˝ËøÊ ◊Ÿfi‚Ê ÿÊ ÉÊÎÆÃŸfi–
ÃSÿfi fl˝â ⁄UfiˇÊâ ¬ÊÃ◊¢„fi‚Ê Áfl‡Ê ¡ŸÊfiÿ ◊Á„ ‡Ê◊¸®fi ÿë¿Ã◊˜H§8H
…ŒtÚto : ²:-su rðît™ {™w»Þ Îï±Îíè™æ-W¥t{ rðît™tu™tu Ëífth fhe™u }æݨæ-{™Úte ðt Íæëyæï‹æ-
½e y™u s¤ ‚Útt ã籯æ-ËwËkMf]‚ fhu÷ nrðÚte ¥x‹æè¨æï}ææ-ðtÞw y™u yÂø™™wk ¨Ð²æü„ì-Ëuð™ fhu
‚Útt ²:-su r¢Þt fh™th {™w»Þ yu™t „wýtu™u òýu, „S²-‚u ƒL™u™t ±í„}æì-ËíÞ ¼t»tý ytrŒ
Mð¼tð™e yu ƒL™u Úÿæ„}æì-hûtt fhu Au, ¥¢ã¨:-ûtwÄt y™u ßðh ytrŒ htu„tu™u Ðæ„}æì-™ü fhe™u
ƒ[tðu Au, ç±àæï-«ò y™u …Ýæ²-Ëuðfs™tu™u {txu }æçã-yíÞk‚ «þkËt fhðt ÞtuøÞ àæ}æü-Ëw¾ ðt
½h™u ²ÓÀ„}æì-«Œt™ fhu Au. (8)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yÂø™ ntuºt-nð™ ytrŒ f{oÚte ðtÞw, ð»tto y™u s¤™e þwrØ îtht …ŒtÚttuo™u
þwØ-…rðºt fhu Au, ‚uytu «týeytu™u Ëw¾e fhu Au. (8)
•ÇŸËfi·Ê◊Ê ‚flfiŒ‚Ê ‚„ÍfiÃË flŸÃ¢ Áª⁄Ufi—– ‚¢ ŒfiflòÊÊ ’fi÷ÍflÕÈ—H§9H
…ŒtÚto : su ¨ãê„è-yuf Ë{t™ ðtýeðt¤t ¨±ïΨæ-ËBÞfT-ntu{u÷ …ŒtÚtoÞwõ‚ ¥çxݯæï}ææ-Þ¿t
V¤™u rËØ fh™tht yÂø™ y™u ðtÞw Îï±~ææ-rðît™ ðt rŒÔÞ „wýtu{tk ¨}Ïæ|æ걃é:-Ëk¼rð‚ ÚttÞ
Au, ‚uytu çxæÚ:-ðtýeytu™wk ±Ý„}æì-ËBÞfT Ëuð™ fhu Au. (9)
¼tðtÚto : Þ¿t ytrŒ™e r¢Þtytu îtht ðtÞw™e þwrØ™t rð™t «týeytu™u Ëw¾ Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte
{™w»Þtuyu ‚u™u r™íÞ fhðt òuEyu. (9)
•ÇŸËfi·Ê◊ÊflŸŸfi flÊ¢ ÿÊ flʯ ÉÊÎÆÃŸ ŒÊ‡ÊfiÁÖ ÃS◊Òfi ŒËŒÿâ ’ÎƄØH§10H
ÉøðuŒ¼t»Þ 397
Ëqõ‚-93
…ŒtÚto : ²:-su {™w»Þ ±æ}æì-yu™e {æÞ{tk ¥ÝïÝ-yu Íæëyæï‹æ-½e ðt s¤Úte ytnwr‚ytu yt…u
Au ðt ±æ}æì-‚u™e W¥tus™tÚte W…fthtu™u „úný fhu Au ‚u™u {txu ¥xÝè¯æï}ææ-rðãw‚T y™u ðtÞw Ïæëã„ì-
{nt™ rð¿tt™ y™u ËwÏtLtu Îèβ„}æì-«ftrþ‚ fhu Au. (10)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu r¢Þt Y…e Þ¿ttu™wk y™wct™ fhu Au, ‚uytu yt ËkËth{tk yíÞk‚ Ëti¼tøÞ™u
«t fhu Au. (10)
•ÇŸËfi·Ê◊ÊÁfl◊ÊÁŸfi ŸÊ ÿÈÆfl¢ „√ÿÊ ¡Èfi¡Ê·Ã◊˜– •Ê ÿÊfiÃ◊Ȭfi Ÿ— ‚øÊfiH§11H
…ŒtÚto : ²é±}æì-su ¥xÝè¯æï}ææ-Ë{M‚ {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo™tu ËkÞtu„ fh™tht yÂø™ y™u ðtÞw Ý:-
y{™u §}ææç‹æ-yu ãòæ-Œuðt-y™u ÷uðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™wk …é…æ﯄}æì-ðthkðth Ëuð™ fhu Au, ‚uytu ¨™æ-
Þ¿t™tu rðþu»t rð[th fh™tht Ý:-y{™u ©Ð, ¥æ, ²æ„}æì-Ëthe he‚u {¤u Au. (11)
¼tðtÚto : ßÞthu Þ¿tÚte Ëw„krÄ‚ ytrŒ ÿÔÞÞwõ‚ yÂø™, ðtÞw Ëðo …ŒtÚto™e Ë{e… {¤e™u
‚u{tk M…þo fhu Au; íÞthu Ëðo™e …wrü ÚttÞ Au. (11)
•ÇŸËfi·Ê◊Ê Á¬Æ¬ÎÃ◊fl¸Ó®ÃÊ Ÿ •Ê åÿÊfiÿãÃÊ◊ÈÆ|dÿÊfi „√ÿ‚ÍŒfi—–
•S◊ ’∂UÊfiÁŸ ◊ÉÊflfià‚È œûÊ¢ ∑ΧáÊÈÆâ ŸÊfi •äfl⁄U¢ üÊÈfiÁc≈®◊ãÃfi◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu htò-«ò™t …wÁ»ttu ! ‚{u ¥xÝè¯æï}ææ-…t÷™™u {txu yÂø™ y™u ðtÞw™e Ë{t™
Ý:-y{tht ¥±ü„:-½tuztytu™wk çÐÐë„}æì-…t÷™ fhtu, su{ Nò¨êÎ:-ŒqÄ, Œnª ytrŒ …ŒtÚttuo™u yt…™the
©çd²æ:-„tÞtu ¥æ, Œ²æ²‹„}æì-…wü ÚttÞ Au, ‚u{ Ý:-y{™u ŸæçcÅ}æ‹„}æì-þe½ú ƒnws Ëw¾™u {txu
¥Š±Ú}æì-ÔÞðnthY…e Þ¿t™u }æÍæ±y¨é-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ MÚtt™, ÔÞðnth ðt rðît™tu{tk ÜëU‡æé„}æì-
«fx fhtu, ¥S}æï-y{tht {txu ÏæHæçÝ-ƒ¤tu™u {œæ}æì-Äthý fhtu. (12)
¼tðtÚto : ðtÞw y™u rðãw‚T rð™t ftuE™t ƒ¤ y™u …wrü Út‚tk ™Úte, ítuÚte ËwrðMítth…qðof yu™tu
ftÞtuo{tk W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (12)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw y™u rðãwítTLtt „wýtu™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (93)
Ëqõ‚-94
ß◊¢ SÃÊ◊◊„¸Ó®Ã ¡ÊÃflfiŒ‚ ⁄UÕfiÁ◊fl ‚¢ ◊fi®„◊Ê ◊ŸË·ÿÊfi–
÷º˝Ê Á„ Ÿ— ¬˝◊fiÁÃ⁄USÿ ‚¢‚lÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§1H
398
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðãtrŒ „wýtuÚte rðÏÞt‚ rðît™ ! su{ ±²}æì-y{u }æÝ诲æ-rðãt, r¢Þt
y™u rþûttÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ ƒwrØ ¥ãü„ï-ÞtuøÞ …愱ïΨï-su Wí…L™ ÚtÞu÷ s„‚™t …ŒtÚttuo™u òýu
398 ÉøðuŒ¼t»Þ É
A u
±æ-Wí…L™ ÚtÞu÷ ftÞoY… ÿÔÞtu{tk rðã{t™ ‚u rðît™™u {txu Úƒç}æ±-su{ rðnth fhtð™th rð{t™
ytrŒ Þt™™u, ‚u{ §}æ}æì-ftÞtuo{tk «ð]¥t yu S„æï}æ}æì-„wý fe‚o™™u ¨¢}æãï}æ-«þkrË‚ fhu; ±æ ¥S²-
yu „±-yt…™t ¨w²ï-r{ºt‚t™u {txu ¨¢¨çÎ-su{tk rðît™ ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, ‚u ˼t{tk Ý:-y{the
|æÎæ:-fÕÞtýfthf Ðí}æç„:-«ƒ¤ ƒwrØ Au, ‚u™u çã-s }ææ, çÚ¯æ}ææ-™ü ™ fhtu, ‚u{ yt… …ý
™ü ™ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ (÷tuftu) rþÕ… rðãtÚte ƒ™tðu÷ rð{t™ ytrŒ Þt™tu™u ËBÞfT rËØ fhe™u r{ºttu™tu
Ëífth fhu, ‚u{ s …wÁ»ttÚtoÚte rðît™tu™tu Ëífth fhu.
ßÞthu-ßÞthu ˼tËŒ ˼t{tk ƒuËu, íÞthu íÞthu nX y™u Œwht„ún™tu íÞt„ fhe™u Ëðo™t
fÕÞtýfthe ftÞtuo™tu íÞt„ ™ fhu.
su-su yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo{tk rð¿tt™ Au, ‚u™u Ëðo™e ËtÚtu r{ºt¼tðÚte ð‚eo™u Ëðo™u ƒ‚tðu.
‚u™t rð™t {™w»Þtu™wk rn‚ Ëk¼ð ™Úte. (1)
ÿS◊Ò àfl◊Êÿ¡fi‚ ‚ ‚ÊfiœàÿŸflʸ ˇÊfiÁà ŒœfiÃ ‚ÈÆflËÿ¸Ó◊˜–
‚ ÃÍfiÃÊfl ŸÒŸfi◊‡ŸÊàÿ¢„ÁÃ⁄UÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§2H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo rðãt™t rðþu»t ¿tt‚t rðît™ ! ¥Ý±æü-½tuztytu rð™t yÂø™ ytrŒÚte
[÷tðu÷ rð{t™ ytrŒ Þt™™e Ë{t™ y±}æì-yt… ÄæS}æñ-su ¥æ²…¨ï-ËðoÚtt Ëw¾ŒtÞf Sð™u {txu
hûtt™u ¨æ{ç„-rËØ fhtu Atu, ¨:-‚u SæéÃæèÄæü}æì-su r{ºttu™t ft{{tk Ëðtuo¥t{ …ht¢{ Au, ‚u™u Î{„ï-
Äthý fhu Au y™u ‚u „ê„æ±-‚u™e ð]rØ fhu Au, »Ý}æì-yu W¥t{ „wýÞwõ‚ …wÁ»t™u ¥¢ãç„:-Œrhÿ‚t
Ý, ¥ÔÝæïç„-«t Út‚e ™Úte, ¨:-‚u ÿæïç„-Ëw¾{tk hnu Au, yu{ „±-yt…™t ¨w²ï-r{ºt¼tð{tk
±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æì-Œw:¾e ™ ÚtEyu. (2)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðît™tu™e ˼t{tk yÚtðt yÂø™ rðãt{tk r{ºt‚t™wk yt[hý fhu Au,
‚uytu þheh y™u ytí{t™t …qýo ƒ¤™u «t fhe™u ‚Útt Ëw¾ Ëk…L™ ƒ™e™u r™ðtË fhu Au,
yLÞ ™rn. (2)
‡Ê∑§◊fi àflÊ ‚Á◊œ¯ ‚ÊœÿÊ ÁœÿSàfl ŒflÊ „Áfl⁄UfiŒãàÿÊ„ÈfiÃ◊˜–
àfl◊ÊfiÁŒàÿÊ° •Ê flfi„ ÃÊŸÔ˜ sÔ‰1>‡◊SÿÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëðo rðãtytu{tk fwþ¤ ˼tæÞût ! ±²}æì-y{u y±æ-yt…™tu yt©Þ ÷E™u
¨ç}æ{}æì-suÚte ËBÞfT «ftþ ÚttÞ Au, ‚u r¢Þt™u fhe àæÜïU}æ-þfeyu. y±}æì-yt… y{the ç{²:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 399
Ëqõ‚-94
ƒwrØ y™u f{tuo™u ¨æ{²-rËØ fhtu. y±ï-ítBttht nGttíteBtt yt…™t ÎïÃæ:-rðît™tu ¥æãé„}æì-Ëthe he‚u
Mðefth fhu÷ ãç±:-¾tðt ÞtuøÞ yL™™wk ¥Îç‹„-¼tus™ fhu Au, ‚uÚte yt… ¥æçÎyÄææ‹æì- yzíttÕteË
Ôt»to çtúñåtGtoLtu Ãtqht fhuÕt çtúñåttrhGttuukLtu ¥æ, ±ã-«t fhtu, „æÝì-‚uytu™u çã-s y{u ©à}æç¨-[tneyu
Aeyu yuðt „±-yt…™t ¨w²ï-r{ºt ¼tð{tk }ææ, çÚ¯æ}æ-Œw:¾e ™ ÚtEyu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðît™tu™t Ëk„™tu yt©Þ fhe™u rðãt y™u yÂø™-ËkƒkÄe ftÞtuo™u rËØ
fhðt {txu Ën™þe÷‚t Äthý fhu Au, ‚uytu ƒwrØ{t™ y™u r¢Þtþe÷ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
÷⁄UÊfi◊ä◊¢ ∑ÎƧáÊflÊfi◊Ê „flË¥®Á·fi Ã ÁøÃÿfiã× ¬fl¸ÓáÊʬfl¸áÊÊ flÿ◊˜–
¡ËflÊÃfifl ¬˝Ã⁄U¢ ‚ÊfiœÿÊ ÁœÿÊ˘ÇŸ ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§4H
…ŒtÚto : nu ¥x‹æï-rðît™T ! бü‡ææбü‡ææ-Ëk…qýo ËtÄ™tuÚte 癄²‹„:-„wýtu™u [qkxe™u ±²}æì-y{u
„ï-yt…™u {txu ðt yu yÂø™™u {txu ã±è¢ç¯-Þ¿t™u ÞtuøÞ su …ŒtÚto Au ‚u™u Ëthe he‚u ÜëU‡æ±æ}æ-
fheyu y™u §Š}æ}æì-$Ä™ =ƒ¤‚ý |æÚæ}æ-÷tðeyu. yt… …è±æ„±ï-y{tht Sð™™u {txu ç{²:-
W¥t{ ƒwrØ ðt f{tuo™u Ðí„Ú}æì-yr‚ ©uc‚t su{ ÚttÞ ‚u{ ¨æ{²-rËØ fhtu. yu{ „±-yt…™t ðt
yu ¼tir‚f yÂø™™t ¨w²ï-r{ºt ¼tð{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-Œw:¾e ™ ÚtEyu. (4)
¼tðtÚto : Ëu™t, ˼t y™u «ò{tk hnu÷ …wÁ»ttu™u su Ëßs™™u fthýu ƒwrØ y™u …wÁ»ttÚto ðÄu,
‚u™u {txu Ëðo ËtÄ™tu-W…fhýtu™u rËØ fhðt òuEyu y™u ‚uytu™e ËtÚtu r{ºt‚t™tu fŒe …ý íÞt„
™ fhðtu òuEyu. (4)
Áfl‡ÊÊ¢ ªÊ¬Ê •fiSÿ ø⁄U|ãà ¡ãÃflÊfi Ám¬ìÊ ÿŒÈÆà øÃÈfic¬ŒÄÃÈÁ÷fi—–
ÁøòÊ— ¬˝fi∑§à ©U·‚Êfi ◊„Ê° •SÿÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-W¥t{ Ëw¾tu™t rð¿tt…f ˼t ytrŒ ftÞtuo™t yæÞût ! yt…™t htßÞ{tk ðt
W¥t{ Ëw¾tu™wk rð¿tt™ fhtð™tht ¥S²-yu s„Œeïh™e Ë]rü{tk ç±àææ}æì-«òs™™t ²„ì-su xææïŒææ:-
…tðf „wý ðt …‹„±:-{™w»Þ ™Úç‹„-rð[hu Au; ðt ¥vyæéç|æ:-«rËØ f{o, «rËØ {t„o y™u «rËØ
htºteytu™e ËtÚtu ©¯¨:-rŒðËtu™u «t ÚttÞ Au; ðt su çmЄì-ƒu …„t Sð ™-ðt …„ne™ Ë…o
ytrŒ ©„-y™u ™„écŒæ„ì-[tu…„t …þw ytrŒ rð[hu Au ‚Útt su ç™~æ:-yŒT¼w‚ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚
ÐíÜïU„:-Ëðo ðM‚wytu™t ¿tt‚t s„Œeïh ðt ˼tæÞût yt… }æãæÝì-Ëðtuo¥t{ ¥ç¨-Atu, ‚u „±-yt…™t
¨w²ï-r{ºt ¼tðÚte ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-fŒe ƒu[u™ ™ ÚtEyu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su …h{uïh™e yÚtðt ˼t…r‚ rðît™™t {rn{tÚte ftÞo s„‚™e Wí…r¥t,
ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ÚttÞ Au, ‚u™e r{ºt‚t{tk400 fŒe rðÎLt ™ fhðwk òuEyu. (5)

àfl◊fiäflÿȸL§à „ÊÃÊfiÁ‚ ¬ÍÆ√ÿ¸— ¬˝fi‡ÊÊSÃÊ ¬ÊÃÊfi ¡ŸÈ·Êfi ¬ÈÆ⁄UÊÁ„fi×–

400 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁflEÊfi ÁflmÊ° •Ê|àfl¸ÓÖÿÊ œË⁄U ¬ÈcÿSÿÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§6H
…ŒtÚto : nu {èÚ-Äthý ytrŒ „wýÞwõ‚ ¥xÝï-W¥t{ ¿tt™ Œt‚t …h{uïh ðt ˼tæÞût ! su
fthýu Ðêòü:-…qðo {ntþÞtu™u {txu y™u [tnu÷ ¥Š±²éü:-Þ¿t™t ÞÚttuõ‚ ÔÞðnth™u Þwõ‚ ð‚o™th
y™u [tn™th ãæï„æ-Œu™th, ÷u™th ÐíàææS„æ-Ä{o, ©uc rþûtt y™u W…ŒuþÚte «[th fh™tht Ðæï„æ-
…rðºt y™u ƒeòytu™u …rðºt fh™tht ÐéÚæïçã„:-rn‚ «rËØ fh™tht ‚Útt ç±mæÝì-ÞÚttð‚T ¿tt‚t y±}æì-
yt… ¥ç¨-Atu; ©yæ-y™u …Ýé¯æ-Wí…L™ ÚtÞu÷ s„‚™e ËtÚtu ç±Eæ-Ë{M‚ ¥æ<y±Á²æ-}Âíðòu™t
„wý «ftþf ft{tu™u Ðéc²ç¨-áZ fhtu Atu y™u fhtðtu Atu, yuÚte „±-yt…™t ¨w²ï-r{ºt¼tð{tk
±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-fŒe Œw:¾e ™ ÚtEyu. (6)
¼tðtÚto : Ëðo™t yrÄctítt …h{uïh yÚtðt rðît™tu rð™t ËkËth™tk …t÷™ ytrŒ f{tuo Ëk¼ð
™Úte, ítuÚte {™w»Þtuyu ‚u (Eïh)™e rŒðË-ht‚ W…tË™t y™u yu (rÔtît™tu)™e Ëk„r‚ fhe™u Ëw¾e
ƒ™ðwk òuEyu. (6)
ÿÊ ÁflE× ‚ÈƬ˝ÃËfi∑§— ‚ŒÎ昧æ§Á‚fi ŒÍÆ⁄U Áøà‚ãÃÁgUÁŒflÊÁÃfi ⁄UÊø‚–
⁄UÊòÿÊfiÁ‡øŒãœÊ •ÁÃfi Œfl ¬‡ÿSÿÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§7H
…ŒtÚto : nu Îï±-ËíÞ «ftþf y™u ¥xÝï-Ë{M‚ ¿tt™ «Œt‚t ˼tæÞût ! su{ ²:-su ¨öÑì-
Ë{t™ òu™th y±}æì-yt… ¨éÐí„èÜU:-W¥t{ «‚er‚ fhtð™th ¥ç¨-Atu; ðt {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚
fh™th ÎêÚï, 癄ì-Œqh{tk s ¨Ýì-«fx Út™th ËqÞoY…Úte su{ „çÇçÎÃæ-rðãw‚T [{fu Au ‚u{ ç±E„:-
ËðoºtÚte ¥ç„-yíÞk‚ Úæï-«ftþtu Atu, fu su™t rð™t Úæ~²æ:-htrºt{tk ¥‹{:; 癄ì-ytkĤt™e Ë{t™
¥ç„, Ðà²ç¨-yíÞk‚ Œu¾tu-Œu¾tztu Atu, ‚u yÂø™™t ðt „±-yt…™t ¨w²ï-r{ºt¼tð{tk ±²}æì-
y{u }ææ, çÚ¯æ}æì-fŒe «er‚ hrn‚ ™ ÚtEyu. (7)
¼tðtÚto : Œqh ÂMÚt‚ …ý ˼tæÞût LÞtÞ ÔÞðMÚtt™t-«ftþÚte-su{ rðã‚T yÚtðt ËqÞo …tu‚t™t
«ftþÚte {q‚o ÿÔÞtu™u «ftrþ‚ fhu Au-‚u{ „wýne™ «týeytu™u «ftrþ‚ fhu Au. ‚u™e ËtÚtu fÞt
rðît™™u r{ºt‚t ™ fhðe òuEyu, …hk‚w Ëðoyu fhðe òuEyu. (7)
¬ÍflÊ¸®fi ŒflÊ ÷flÃÈ ‚ÈãflÃÊ ⁄UÕÊ˘S◊Ê∑¢§ ‡Ê¢‚Êfi •èÿfiSÃÈ ŒÍÆ…Kfi—–
ÃŒÊ ¡ÊfiŸËÃÊà ¬ÈficÿÃÊ fløÊ˘ÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§8H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ‚{u suÚte ¥S}ææÜU}æì-y{u su rþÕ… rðãt™t rs¿ttËwytu Aeyu
‚u™wk Ðê±ü:-«Út{ Ëw¾ fh™tht Úƒ:-rð{t™trŒ Þt™ ÎêÉK:-su™u yrÄfth ™Úte ‚u™u Œw:¾…qðof rð[thðt
ÞtuøÞ |汄é-Atu ‚Útt Wõ‚ „wýðt¤tu hÚt à梨:-«þkË™eÞ ¥ç|æ-yt„¤ ¥S„é-Atu, „„ì-‚u rðãt
y™u W¥t{ rþûttÚte Þwõ‚ ±™:-ð[™Úte ¥æ, …æÝè„-yt¿tt yt…tu ©„-y™u ‚u™tÚte yt… Ðéc²„-
…wü Úttytu ‚Útt y{™u …wü fhtu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 401
Ëqõ‚-94
nu ¥xÝï-W¥t{ rþÕ… rðãt™t ¿tt‚t …h{ «ðeý ! ¨é‹±„:-Ëw¾Úte yr¼rËõ‚ fhe™u „±-
yt…™t ðt yu ¼tir‚f yÂø™™e ¨w²ï-r{ºt‚t{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-fŒe Œw:¾e ™ ÚtEyu.
(8)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! su he‚u {™w»Þtu{tk ytí{rðãt, rþÕ…rðãt y™u ÔÞðnthrðãt «ftrþ‚
ÚtE™u Ëw¾™e ð]rØ ÚttÞ, ‚uðt ‚{u «Þí™tu fhtu. (8)
flœÒŒÈ¸Æ—‡Ê¢‚Ê° •¬fi ŒÍÆ…®KÊfi ¡Á„ ŒÍÆ⁄U flÊ ÿ •|ãÃfi flÊ ∑§ ÁøfiŒÁòÊáÊfi—–
•ÕÊfi ÿôÊÊÿfi ªÎáÊÃ ‚Èƪ¢ ∑ÎƧäÿÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§9H
…ŒtÚto : nu ˼t, Ëu™t, þt÷t ytrŒ™t yæÞût rðît™T ! yt… su{ ÎêÉK:-Œwü ƒwrØðt¤t
y™u Îé:à梨æ‹æì-su™e Œw:¾ yt…™the rþ¾t{ý Au, ‚u ztfw ytrŒ ¥ç~æ‡æ:-þºtws™tu™u ÃæŠæñ:-‚tz™tytuÚte
¥Ð, …çã-y…½t‚T yÚtto‚T Œw„or‚Úte Œw:¾ yt…tu y™u þheh ±æ-ðt ytí{¼tðÚte ÎêÚï-Œqh ±æ-yÚtðt
¥ç‹„-Ë{e…{tk ²ï-su ÜïU癄ì-ftuE yÄ{eo þºtw hnu÷ ntuÞ ‚u™u ¥çÐ-…ý Ëwrþûtt ðt «ƒ¤ ‚tz™tytuÚte
ËeÄt fhtu, yu{ fhe™u ¥ƒ-…ùt‚T ²¿ææ²-r¢Þt{Þ Þ¿t™u {txu xæë‡æ„ï-rðãt™e «þkËt fhe™u …wÁ»t™u
ÞtuøÞ ¨éxæ}æì-su ft{{tk rðãt …ntU[u Au ‚u™u ÜëUç{-fhtu, yu fthýu yuðt Ë{Úto „±-yt…™e ¨w²ï-
r{ºt‚t{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-Œw:¾ ™ …t{eyu. (9)
¼tðtÚto : ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒyu «Þí™…qðof «ò{tkÚte Œwü W…Œuþ ‚Útt Œwü …X™-
…tX™ ytrŒ f{tuo™wk r™ðthý fhe™u ŒwhMÚt ‚Útt Ë{e…MÚt {™w»Þtu™u r{ºt Ë{t™ {t™e™u, Ëðo he‚u
rðhtuÄ hrn‚ ht¾ðt òuEyu. suÚte …hM…h r™ù÷ yt™kŒ™e ð]rØ ÚttÞ. (9)
ÿŒÿÈfiÄÕÊ •L§·Ê ⁄UÊÁ„fiÃÊ ⁄UÕ flÊÃfi¡ÍÃÊ flη÷Sÿfifl Ã ⁄Uflfi—–
•ÊÁŒfiãflÁ‚ flÁŸŸÊfi œÍÆ◊∑§fiÃÈÆŸÊÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§10H
…ŒtÚto : ¥xÝï-Ë{M‚ rþÕ… ÔÞðnth™wk ¿tt™ yt…™th r¢Þt[‚wh rÔtîtLtT ! su fthýu yt…
²„ì-su „ï-yt…™t ðt yu yÂø™™t ±ë¯|æS²ï±-…ŒtÚttuo™u ÷E s™tht ƒ¤ðt™ ƒ¤Œ™e Ë{t™ ðt
±æ„…ê„æ-…ð™ Ë{t™ ðu„ðt™ ¥L¯æ-Ëh¤ Mð¼tð Úæïçã„æ-áZ ƒ¤ ytrŒÚte Þwõ‚ ½tuztytu Úƒï-
rð{t™trŒ Þt™tu{tk òuzðt ÞtuøGt Au, ‚u™u ¥²évƒæ:-òuzðt{tk ytðu Au ðt yu ¼tir‚f yÂø™ òuztðt{tk
ytðu Au, ‚u hÚt™e ™ef¤u÷ su Ú±:-þçŒ =æðr™ ‚u™e ËtÚtu hnu÷ {ê}æÜïU„éÝæ-su{tk Äq{tzt™e …‚tft
Au, ‚u hÚtÚte Ëðo ÔÞðnthtuÚte §‹±ç¨-ÔÞt Úttytu Atu ðt yu ¼tir‚f yÂø™ Wõ‚ he‚u ÔÞðnthtu{tk
ÔÞt ÚttÞ Au, ‚uÚte ¥æ„ì-…ùt‚T ±çÝÝ:-su™tu ËBÞfT rð¼t„ ðt ËqÞo rfhýtu™tu ËkƒkÄ Au „±-
‚u yt…™t ðt su ¼tir‚f yÂø™™u rfhýtu402 ™tu ËkƒkÄ Au ‚u™e ¨w²ï-r{ºt‚t{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-
…erz‚ ™ ÚtEyu. (10)
¼tðtÚto : suÚte rþÕ…e y™u ¼tir‚f Ëðo rn‚fthe ftÞtuo™u rËØ fhe þfu Au, ‚uÚte rð{t™ ytrŒ
Þt™tu™e Ëk¼tð™t fhðe ÞtuøÞ Au. (10) É
402 ÉøðuŒ¼t»Þ
 •œfi SflŸÊŒÈÆà Á’fièÿÈ— ¬ÃÁòÊáÊÊfi º˝å‚Ê ÿûÊfi ÿfl‚ÊŒÊ √ÿ|SÕfi⁄UŸ˜–
‚Èƪ¢ ÃûÊfi ÃÊfl∑§èÿÊ ⁄UÕèÿÊ˘ÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§11H
…ŒtÚto : nu ¥x‹æï-Ë{M‚ rð¿tt™ Œt‚t rþÕ…e™T ! ²„ì-ßÞthu „ï-‚{tht ²±¨æÎ:-yL™trŒ
…ŒtÚttuo™u ¾t™thtytu Î패æ:-n»toÞwõ‚ Ëuðf ðt ßðt¤t ytrŒ „wý ¨éxæ}æì-‚u {t„o fu su{tk Ëw¾…qðof
òÞ Au ç±-y™uf «fthÚte ¥çSƒÚÝì-ÂMÚth ÚttÞ. „„ì-íÞthu „ï-yt…™t ðt yu ¼tir‚f yÂø™™t
„æ±ÜïU|²:-su yt…™t ðt yu yÂø™™t rËØ fhu÷ hÚt Au, ‚u Úƒï|²:-rð{t™ ytrŒ hÚttu™e Єç~æ‡æ:-
…ûteytu Ë{t™ þºtw çÏæ|²é:-¼Þ …t{u ¥Šæ-‚Œ™L‚h ©„-yuf r™ùÞ™e ËtÚtu s ‚u hÚttu™t S±Ýæ„ì-
þçŒÚte …ûteytu™e Ë{t™ ¼Þ …t{u÷ þºtw rð÷Þ …t{u Au, yu{ „±-yt…™e ðt yÂø™™t ¨w²ï-
r{ºt¼tð{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-y«ËL™ ™ ÚtEyu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™t îtht ßÞthu ytø™uÞ y†tu y™u rð{t™ ytrŒ Þt™tuÚte Þwõ‚ Ëu™tytu™wk
r™{toý fhe™u, þºtw rðsÞ™u {txu ðu„…qðof sE™u þ†t†tu™t «nthÚte ‚Útt n»toÞwõ‚ ‚w{w÷ þçŒtuÚte
þºtwytu™e ËtÚtu ÞwØ fhðt{tk ytðu Au, íÞthu r™rù‚ rðsÞ ÚttÞ Au, yu{ òýðwk òuEyu. yt
«fth™tu MÚttÞe rðsÞ r™ùÞÚte rðît™tu™t rðhtuÄeytu™e ‚Útt yÂø™ ytrŒ™e rðãtÚte hrn‚ ÷tuftuÚte
fŒe ÚtE þf‚tu ™Úte. ítuÚte yt ftÞo™u ËŒt fhðwk òuEyu. (11)
•ÿ¢ Á◊òÊSÿ flLfi§áÊSÿ œÊÿfi‚˘flÿÊÃÊ¢ ◊L§ÃÊ¢ „›UÊ •jÈfi×–
◊ÎÆ«UÊ ‚È ŸÊfi ÷Íàflfi·Ê¢ ◊Ÿfi— ¬ÈŸ⁄UÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§12H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ë{M‚ ¿tt™ Œt‚t ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚ ! su fthýu yt…™u ç}æ~æS²-r{ºt
ðt ±L‡æS²-©uc™t {沨ï-Äthý ðt Ëk‚tu»t™u {txu su ¥²}æì-yu «íÞût ¥±²æ„æ}æì-Ä{o rðhtuÄe
}æL„æ}æì-{hðt-Sððtðt¤t {™w»Þtu™t ¥Îì|æéyæ:-ãïf:-y™tŒh fhu÷ Au ‚uÚte »¯æ}æì-yu Ý:-y{tht
}æÝ:-{™™u ÐéÝ:-ðthkðth ¨é}æëÇ-Ëthe he‚u yt™krŒ‚ fhtu yu{ |æê„é-Úttytu. yuÚte „±-‚{tht ¨w²ï-
r{ºt¼tð{tk ±²}æì-y{u }ææ, çÚ¯æ}æ-ƒu[u™ ™ ÚtEyu. (12)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ˼t…r‚™t su ‘©uctu™wk …t÷™ y™u Œwütu™wk ‚tz™’ (Y… f{o Au) ‚u™u
òýe™u, ËŒt ‚u he‚u yt[hý fhðwk òuEyu. (12)
ŒflÊ ŒflÊŸÊfi◊Á‚ Á◊òÊÊ •jÈfiÃÊ fl‚ÈÆfl¸‚ÍfiŸÊ◊Á‚ øÊLfi§⁄Uäfl⁄U–
‡Ê◊¸ÓãàSÿÊ◊ Ãflfi ‚¬˝ÕfiSÃ◊˘ÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§13H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-s„Œeïh ðt rðîtLtT ! su fthýu yt… ¥Š±Úï-™ Atuzðt ÞtuøÞ W…tË™t
Y…e Þ¿t ðt Ëk„út{{tk Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ„wýtuÚte …rh…qýo ðt rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …ŒtÚttuo{tk Îï±:-rŒÔÞ „wý
Ëk…L™ ¥jé„:-ytùÞoY… „wý, f{o y™u Mð¼tðÚte Þwõ‚ ™æL:-yíÞk‚ ©uc ç}æ~æ:-yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞf
y™u Ë{M‚ Œw:¾ rð™tþf ¥ç¨-Atu, ‚Útt ±¨êÝæ}æì-ðËðt y™u ðËtð™th {™w»Þtu{tk ±¨é:-ðË™th
ÉøðuŒ¼t»Þ 403
Ëqõ‚-94
y™u ðËtð™th ¥ç¨-Atu. yu fthýu „±-yt…™t ¨ÐíƒS„}æï-Ëthe he‚u rðM‚]‚ „wý, f{o, Mð¼tð™e
ËtÚtu rðã{t™ àæ}æüÝì-Ëw¾{tk ±²}æì-y{u Ëthe he‚u r™rù‚ SÄææ}æì-hneyu y™u „±-yt…™t ¨w²ï-
r{ºt¼tð{tk fŒe }ææ, çÚ¯æ}æ-ƒu[u™ ™ ÚtEyu. (13)
¼tðtÚto : …h{uïh y™u rðît™tu™e Ëw¾ftrhýe r{ºt‚t Ëthe he‚u ÂMÚth ntu‚e ™Úte (?) ítuÚte
yu{tk y{thu {™w»Þtuyu ËwÂMÚth ƒwrØ™e ËtÚtu «ð]¥t Útðwk òuEyu. (13)
ÃûÊfi ÷º˝¢ ÿà‚Á◊fih— Sfl Œ◊ ‚Ê◊Êfi„ÈÃÊ ¡⁄Ufi‚ ◊ΛUÿûÊfi◊—–
ŒœÊfiÁ‚ ⁄UàŸ¢ º˝ÁflfiáÊ¢ ø ŒÊ‡ÊÈ·˘ÇŸfi ‚Åÿ ◊Ê Á⁄Ufi·Ê◊Ê flÿ¢ ÃflfiH§14H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ë{M‚ rð¿tt™ «Œt‚t Eïh ðt rðît™T ! ²„ì-su fthýu S±ï-…tu‚t™t Î}æï-
Œ{™ fhu÷t ËkËth{tk ¨ç}æh:-ËBÞfT «ftrþ‚ ¨æï}ææãé„:-‚Útt yiïÞofthf „wý y™u …ŒtÚttuoÚte ð]rØ
«t fhu÷ yÂø™™e Ë{t™ }æéÇÄæœæ}æ:-yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞf yt… Ëðo rðît™tuÚte …Ú¨ï-y[o™-…qs™™u
«t Úttytu Atu ðt Îæàæé¯ï-W¥t{ Mð¼tð™t fthýu …tu‚t™tk ð‚o™Úte {™w»Þ™u {txu Úy‹æ}æì-yr‚ h{ýeÞ
Îí籇æ}æì-[¢ð‚eo htßÞ ytrŒ ftÞtuo{tk rËØ Ä™ ™-y™u rðãt ytrŒ ©uc „wýtu™u Î{æç¨-Äthý
fhtu Atu, „„ì-yu fthýu yuðt „ï-yt…™t |æÎí}æì-Ëw¾fthf Mð¼tð™u ±²}æì-y{u fŒe }ææ, çÚ¯æ}æ-
¼q÷eÞu ™rn …hk‚w „±-yt…™e ¨w²ï-r{ºt‚t{tk Ëthe he‚u ÂMÚth hneyu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ë]rü¢{ y™u «{týtuÚte Ëí…wÁ»ttu™tk, Eïh™tk y™u rðît™tu™tk f{o ‚Útt
Mð¼tð™u Äthý fhe™u ‚Útt Ëðo «týeytu™e r{ºt‚t fhe™u ËŒt rðãt, Ä{o y™u rþûtt™e WL™r‚
fhðe òuEyu. (14)
ÿS◊Ò àfl¢ ‚Èfiº˝ÁfláÊÊ ŒŒÊfi‡ÊÊ˘ŸÊªÊSàfl◊fiÁŒÃ ‚fl¸ÃÊfiÃÊ–
ÿ¢ ÷º˝áÊ ‡Êflfi‚Ê øÊŒÿÊfiÁ‚ ¬˝¡ÊflfiÃÊ ⁄UÊœfi‚Ê Ã SÿÊfi◊H§15H
…ŒtÚto : nu ¨éÎí籇æ:-Ëðtuo¥t{ Ä™™t «Œt‚t y™u ¥ç΄ï-rð™tþ hrn‚ s„Œeïh ðt rðît™T !
su fthýu y±}æì-yt… ¨±ü„æ„æ-Ë{M‚ ÔÞðnth{tk ²S}æñ-su {™w»Þ™u {txu ¥ÝæxææSy±}æì-r™h…htÄ‚t™u
ÎÎæàæ:-yt…tu Atu ‚Útt ²}æì-su {™w»Þ™u |æÎíï‡æ-Ëw¾fthf à汨æ-þtherhf y™u ytÂí{f ƒ¤ ‚Útt
Ðí…汄æ-su{tk «þkrË‚ …wºt ytrŒ Au, ‚u Úæ{¨æ-rðãt, Ëwðýo ytrŒ Ä™Úte Þwõ‚ fhe™u ËBÞfT
ÔÞðnth{tk ™æïβGæç¨-«urh‚ fhtu Atu, ‚uÚte yt…™e ðt rðît™tu™e rþûtt{tk ð‚o{t™ su y{u y™uf
«fthÚte Þí™ fheyu „ï-‚u y{u yt ft¤{tk ÂMÚth S²æ}æ-ÚtEyu. (15)
¼tðtÚto : su {™w»Þ{tk yL‚Þto{e Eïh …t… ™ fhðt™t ¼tð™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u {™w»Þ
rðît™tu™t Ëk„Úte «u{ fhðtðt¤tu ƒ™e™u 404
Ëðo «fth™t Ä™ ‚Útt þw¼ „wýtu™u «t fhe™u ËŒt ËwÏte
ÚttÞ Au, ítuÚte yu ftÞo™u y{u …ý r™íÞ fheyu. (15)
‚ àfl◊fiÇŸ ‚ÊÒ÷ªàflSÿfi ÁflmÊŸS◊Ê∑§◊ÊÿÈÆ— ¬˝ ÁÃfi®⁄U®R„ Œfifl–
404 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§16H
…ŒtÚto : nu Îï±-Ëðuoyu ft{™t fhðt ÞtuøÞ ¥xÝï-Sð™ y™u yiïÞo «Œt‚t s„Œeïh ! su
y±}æì-yt…u Wí…L™ fhu÷ ðt htu„ {wÂõ‚™e ytu»trÄ yt…™tht rðît™ su yt…u ƒ‚tðu÷ ç}æ~æ:-«tý,
±L‡æ:-WŒt™, ¥çÎç„:-Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-¼qr{ ©„-y™u læñ:-rÔtãwítTLttu
«ftþ Au; ‚u Ý:-y{the }ææ}æã‹„æ}æì-WL™r‚™wk fthý ƒ™u „„ì-y™u ‚u Ëðo ð]¥ttL‚ ¥S}ææÜU}æì-y{™u
¨æñ|æxæyÃæSÄæ-Ëðtuo¥t{ yiïÞtuo yt…ðt{tk ¥æ²é:-Sð™ ðt ¿tt™ Au, §ã-yt ftÞoY… s„‚{tk ¨:-
‚u ç±mæÝì-Ë{M‚ rðãt™e «t fhtð™th s„Œeïh yt… ðt «{tý…qðof rðãt Œt‚t rðît™ ‚{u
ƒL™u Ðíç„Ú-ËBÞfT he‚u Œw:¾tuÚte ‚thtu. (16)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …h{uïh y™u rðît™tu™t yt©ÞÚte …ŒtÚtorðãt «t fhe™u, yt ËkËth{tk
Ëti¼tøÞ y™u ytÞw™e «Þí™…qðof ð]rØ fhðe òuEyu. (16)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼tæÞût y™u yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ Au, suÚte yt Ëqõ‚tÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (94)
Ëqõ‚-95
m ÁflMfi§¬ ø⁄U× SflÕ¸®fi •ãÿÊãÿÊfi flà‚◊Ȭfi œÊ¬ÿÃ–
„Á⁄Ufi⁄U®RãÿSÿÊ¢ ÷flfiÁà SflœÊflÊfiÜ¿ÈÆ®∑˝§Ê •ãÿSÿʯ ŒºÎ‡Ê ‚ÈÆflø¸ ÓÊH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! su ç±MÐï-«ftþ y™u ykÄfth™t …]ÚtfT-…]ÚtfT Y… ‚Útt S±ƒïü-W¥t{ «Þtus™ðt¤t
mï-ƒu = ht‚ y™u rŒðË …hM…h ™Ú„:-ð‚toð fhe™u ‚Útt ¥‹²æ‹²æ-…hM…h ±y¨}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷
ËkËth™wk ©Ð{æвï„ï-¼tus™-…t™ fhtðu Au. ¥‹²S²æ}æì-rŒðËÚte yLÞ ht‚{tk S±{æ±æÝì-su …tu‚t™t
„wýÚte Äthý fhðt{tk ytðu Au, ‚u yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™tu hË su{tk hnu÷ Au yuðt ãçÚ:-W»ý‚t
ytrŒ …ŒtÚttuo™wk r™ðthý fh™th [kÿ{t |æ±ç„-«fx ÚttÞ Au; ðt ¥‹²S²æ}æì-ht‚Úte yLÞ rŒðË
Út™the ðu¤t{tk àæéÜíU:-yt‚…ðt™ ¨é±™æü:-ËBÞfT «ftþf ËqÞo Îöàæï-òuðt{tk ytðu Au ‚u ht‚
y™u rŒðË ËðoŒt ð‚o{t™ Au, yu™u hu¾t „rý‚ ytrŒ „rý‚ rðãtÚte òýe™u ‚u™tu {æÞ{tk
W…Þtu„ fhtu. (1)
¼tðtÚto : rŒðË y™u ht‚ fŒe Ë{t Út‚t ™Úte, …hk‚w ƒeò Œuþ{tk ËŒt ð‚o{t™ hnu Au.
su ftÞo ht‚u fhðt ÞtuøÞ ‚Útt su rŒðË{tk (fhðt ÞtuøÞ) ntu., ‚u™u yt¤Ë hrn‚ ¼tðÚte fhe™u
{™w»Þtuyu Ë{M‚ ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu. (1)

ÉøðuŒ¼t»Þ 405
Ëqõ‚-95
Œ‡Ê◊¢ àflc≈Èfi¡¸Ÿÿãà ª÷¸◊Ãfiãº˝Ê‚Ê ÿÈflÃÿÊ Áfl÷ÎfiòÊ◊˜–
ÁÃÇ◊ÊŸËfi∑¢§ Sflÿfi‡Ê‚¢ ¡Ÿfi·È Áfl⁄UÊøfi◊ÊŸ¢ ¬Á⁄Ufi ·Ë¥ Ÿÿ|ãÃH§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ¥„‹Îíæ¨:-su yuf r™Þ{Úte ËtÚtu hnuðtÚte yt¤Ë hrn‚ ytrŒ
„wýtuÚte Þwõ‚ ²é±„²:-Þwðt™ †eytu™e Ë{t™ …hM…h ËtÚtu {¤‚t yÚtðt ™ {¤ðtÚte Ëðo õÞthuf
ysh, y{h hnu™the Îàæ-Œþ rŒþtytu y±cÅé:-rÔtãwítT ðt ðtÞw™t §}æ}æì-yu «íÞût yntuhtºt-rŒðËht‚Úte
«rËØ xæ|æü}æì-Ë{M‚ ÔÞðnth™t fthýY… ç±|æë~æ}æì-su y™uf «fthtu™e r¢Þtytu™u Äthý fhu÷
ç„x}ææÝèÜU}æì-su{tk yíÞk‚ ‚eûý Ëu™ts™ rðã{t™ su …Ýï¯é-„rý‚ rðãt™t òý™tht {™w»Þtu{tk
ç±Úæï™}ææÝ}æì-y™uf he‚u «ftþ{t™ S±²àæ¨}æì-y™uf „wý, f{o, Mð¼tð y™u «þkËtÞwõ‚ ¨è}æì-
«t Útðt ÞtuøÞ ‚u rŒðË y™u ht‚™t ÔÞðnth™u …ݲ‹„-Wí…L™ fhu y™u ÐçÚ-ËðoºtÚte ݲ狄-
Mðefth fhu Au, ‚u™u ‚{u òÛttu. (2)
¼tðtÚto : r™rù‚ Œuþ y™u ft¤Úte hrn‚, ÔÞt…f MðY…ðt¤e, …qðo ytrŒ ¢{Úte Wí…L™ Út™the
y™u Ëðo ÔÞðnthtu™u rËØ fh™the Œþ rŒþtytu Au, ‚u™tÚte {™w»Þtuyu r™Þ‚ ÔÞðnthtu™u rËØ
fhðt òuEyu. yt rð»tÞ{tk ftuEyu rðÁØ ÔÞðnth ™ fhðtu òuEyu. (2)
òÊËÁáÊ ¡ÊŸÊ ¬Á⁄Ufi ÷Í·ãàÿSÿ ‚◊Èƺ˝ ∞∑¢Ó§ ÁŒ√ÿ∑fi§◊å‚È–
¬Íflʸ◊ŸÈÆ ¬˝ ÁŒ‡Ê¢ ¬ÊÁÕ¸ÓflÊŸÊ◊ÎÆÃÍã¬˝‡ÊÊ‚Ám ŒfiœÊflŸÈÆcΔÈUH§3H
…ŒtÚto : nu „rý‚ rðãtrðŒT {™w»Þtu ! su rŒðË y™u ht‚ Ðê±æü}æì-…qðo Ðí, çÎàæ}æì-«Œuþ su™tu
{™w»Þ W…Œuþ fhu Au, ‚u™u ¥ÝécÆé-‚Útt ‚u™u y™wfq¤ Ðæ<ƒ±æÝæ}æì-…]rÚtðe y™u yL‚rhût{tk rðrŒ‚
ÚtÞu÷t …ŒtÚttuo™e {æÞ «yæê‹æì-ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™u Ðíàæ樄ì-«uhýt fh‚t ¥Ýé-‚Œ™L‚h ‚u™wk ç±,
Î{æñ-rðÄt™ fhu Au, ¥S²-yu rŒðË y™u ht‚™tu »ÜU}æì-yuf …„ çÎç±-ËqÞo{tkË yuf ¨}æéÎíï-Ë{wÿ{tk
y™u »ÜU}æì-yuf ¥Œ¨é-«tý ytrŒ ðtÞwytu{tk Au ‚Útt yu rŒðË y™u ht‚™t yk„ ç~æç‡æ-¼q‚,
¼rð»Þ y™u ð‚o{t™™t …]ÚtfT ¼tðÚte Wí…L™ …æÝæ-{™w»Þtu{tk Út‚t ÔÞðnthtu™u ÐçÚ, |æê¯ç‹„-þtur¼‚
fhu Au, yu Ëðo™u òýu. (3)
¼tðtÚto : rŒðË-ht‚ ytrŒ (ft¤™t) yðÞðtu™e Ë¥tt rð™t ¼q‚, ¼rð»Þ y™u ð‚o{t™ ft¤tu™wk
Útðwk Ëk¼ð ™Úte. ‚u™t rð™t ftuE }‚w™wk Útðwk …ý Ëk¼ð ™Úte.
ËqÞo y™u yL‚rhût ÂMÚt‚ ðtÞw™e „r‚Úte ft¤™t yðÞðtu™tu su Ë{qn «rËØ Au, ‚u Ëðo™u
òýe™u, Ëðo {™w»Þtuyu ÔÞðnth™e rËrØ fhðe òuEyu. (3)
∑§ ß◊¢ flÊfi ÁŸáÿ◊Ê Áøfi∑§Ã flà‚Ê ◊ÊÃÏ¡¸ÓŸÿà SflœÊÁ÷fi—–
406
’uËŸÊ¢ ª÷Ê¸®fi •¬‚Êfi◊ÈƬSÕÊfiã◊„Êã∑§ÁflÁŸ¸‡øfi⁄UÁà SflœÊflÊfiŸ˜H§4H
…ŒtÚto : su ÏæuèÝæ}æì-y™uftu yL‚rhût y™u ¼qr{ ‚Útt rŒþtytu ðt ¥Ð¨æ}æì-s÷tu™t ©ÐSƒæ„ì-
406 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ë{e…MÚt ÔÞðnthÚte xæ|æü:-ËBÞfT ytåAtŒ™ fh™th-Ztkf™th S±{æ±æÝì-su{tk «þkrË‚ …tu‚t™t yk„tu
rðã{t™ Au }æãæÝì-ÔÞt ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ±y¨:-…hk‚w …tu‚t™e ÔÞtÂÂÚte Ëðtuo…rh Ëðo™u Ztkf™th
ðt ÜUç±:-y™w¢{u árü„‚ Út™th Ë{Þ ç‹æ:-™Úç„-r™hk‚h [t÷e hnu÷ Au y™u S±{æç|æ:-ËqÞo
ðt ¼qr{™e ËtÚtu }ææ„ë:-{t‚t Ë{t™ …t÷™ fh™the htrºtytu™u …ݲ„-«fx fhu Au §}æ}æì-yt ç‹æ‡Äæ}æì-
rLtùGtÚte yuf-ËBttLt hnu™th Ë{Þ™u ÜU:-ftuý {™w»Þ ¥æ, ç™ÜïU„-Ëthe he‚u òýe þfu ? ±:-
yu Ë{Þ™t yðÞðtu yÚtto‚T ûtý, ½ze, «nh, rŒðË, ht‚, {tË, ð»to ytrŒ™t MðY…™u …ý ftuý
òýe þfu ? (4)
¼tðtÚto : {™w»Þ™u, su™tu ƒtuÄ …h{ Ëqû{ Au, su Ë{M‚ ft¤ rð¼t„tu™u «fx fhu Au y™u
f{tuo™u ÔÞt fhu Au (yuðtu su) Ëðoºt yuf hË (rðã{t™) ft¤ Au, ‚u™u ftuE r™…wý rðît™ s
òýe þfu Au, Ëðo ™rn, yu{ òýðwk òuEyu. (4)
•ÊÁflc≈ÔUKÊfi flh¸Ã øÊLfi§⁄UÊ‚È Á¡rÊÊŸÊfi◊ÍÆäfl¸— Sflÿfi‡ÊÊ ©U¬SÕfi–
©U÷ àflc≈Èfi®Á’¸èÿÃÈơʸÿfi◊ÊŸÊà¬˝ÃËøË Á‚¢„¢ ¬˝ÁÃfi ¡Ê·ÿÃH§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su …æ²}ææÝæ„ì-«rËØ y±cÅé:-AuŒf yÚtto‚T Ëðo™e yðrÄ …qhe fh™th
Ë{ÞÚte ©|æï-ƒL™u-rŒðË y™u ht‚ çÏæ|²„é:-Ëðo™u zhtðu Au ðt suÚte Ðí„è™è-…rù{ rŒþt «fx
ÚttÞ Au ðt Wõ‚ htrºt-rŒðË Ëðo ÔÞðnthtu™wk Ðíç„, …æﯲï„ï-Ëuð™ ‚Útt su Ë{Þ ©ÐSƒï-ft{
fh™thtytu™e Ë{e… S±²àææ:-…tu‚t™e feŠ‚ yÚtto‚T «þkËt™u «t fh‚t ðt ç…qæÝæ}æì-fwrx÷tuÚte
ªŠ±ü:-W…h-W…h yÚtto‚T ‚u™t þw¼ f{tuo{tk ÔÞ‚e‚ ™ Út‚t ¥æ¨é-yu rŒþtytu Ôtt «òs™tu{tk ™æL:-
ËwkŒh ¥æç±cÅK:- «fx ÚtÞu÷ ÔÞðnthtu{tk «rËØ ±{ü„ï-y™u WL™r‚™u …t{u Au, ‚u ôSæã}æì-y{™u-
‚{™u Ëðo™t ft…™th Ë{Þ™u ‚{u ²ƒæ±„ì-òýtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ë]rü™e Wí…r¥t™t Ë{ÞÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ yÂø™ W…h sðt™t Mð¼tð
ðt¤tu Au y™u su rŒþt ytrŒ{tk «rðü hnuðt™t ð]rØ …t{e™u ËqÞo™t Y…Úte rŒþtytu™tu ƒtuÄf Au,
‚u …ý ft¤Úte Wí…L™ ÚtE™u ft¤Úte ™ü …t{u Au, yu{ òýðwk òuEyu. (5)
©U÷ ÷º˝ ¡Êfi·ÿÃ Ÿ ◊Ÿ ªÊflÊ Ÿ flÊüÊÊ ©U¬fi ÃSÕÈÆ⁄UflÒfi—–
‚ ŒˇÊÊfiáÊÊ¢ ŒˇÊfi¬ÁÃ’¸÷ÍflÊÜ¡|ãà ÿ¢ ŒfiÁˇÊáÊÃÊ „ÁflÁ÷¸Ó—H§6H
…ŒtÚto : |æÎíï-Ëw¾«Œ ©|æï-ht‚ y™u rŒðË ƒL™u }æïÝï-«er‚ fh‚e †eytu™e Ý-Ë{t™ ²}æì-
su Ë{Þ™wk ÁææñcæÄæïyæï-Ëuð™ fhu Au, ±æpæ:-ðtAhzt™u [tn‚e xææ±:-„tÞtu™e Ý-Ë{t™ Ë{Þ™t y™u
yk„ yÚtto‚T {rn™tytu, ð»to ytrŒ »±ñ:-Ëðo ÔÞðnth™u «t fhtð™tht „wýtu™e ËtÚtu ©Ð„Sƒé:-
Ë{e… ÚttÞ Au ðt Îçÿæ‡æ„:-ŒrûtýtÞ™ ft¤™t rð¼t„Úte ãç±<|æ:-Þ¿t Ët{„úe fhe™u su Ë{Þ™u
rÔtîtLtsLt ¥†Áæç‹yæ-åttnu Au Sæ:-ítu Îÿææ‡ææ}æì-rðãt y™u r¢Þt™e fwþ¤‚tytu{tk [‚wh rðît™ yíÞw¥t{
…ŒtÚttuo{tk ÎÿæÐç„:-rðãt ‚Útt [‚whtE™u …t¤™tht Ïæ|æê±-ÚttÞ Au. (7)
ÉøðuŒ¼t»Þ 407
Ëqõ‚-95
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ht‚-rŒðË ytrŒ ft¤™t yðÞðtu™wk ËBÞfT Ëuð™ fhðwk òuEyu. ‚u{tk
Ä{to™wËth Þ¿t f{o ytrŒ ©uc ÔÞðnthtu s fhðt òuEyu, yLÞ yÄ{o ytrŒ ™rn. (6)
©Ul¢Óÿ◊ËÁà ‚ÁflÃflfi ’Ê„Í ©U÷ Á‚øÊÒfi ÿÃÃ ÷Ë◊ ´§Ü¡Ÿ˜–
©Uë¿ÈÆ∑˝§◊à∑fi§◊¡Ã Á‚◊S◊ÊãŸflÊfi ◊ÊÃÎèÿÊ fl‚fiŸÊ ¡„ÊÁÃH§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su |æè}æ:-¼Þkfh «TÝì-Ëðo™u «t Út‚tu ft¤ }ææ„ë|²:-{t™ fh™th
ûtý ytrŒ …tu‚t™t yðÞðtuÚte ¨ç±„ï±-su{ ËqÞo÷tuf …tu‚t™e ytf»toý þÂõ‚Úte ¼q„tu¤ ytrŒ ÷tuftu™u
Äthý fhu Au, ‚u{ ©l¢Äæ}æèç„-ðthkðth r™Þ{{tk ht¾u Au. Ïææãê-ƒ¤ y™u …ht¢{ ðt ©|æï-ËqÞo y™u
…]rÚtðe 稙æñ-ðt ð»tto îtht ®Ë[™th ðtÞw y™u yÂø™™u Äæyæyæï-ÔÞðnth{tk ÷tðu Au ‚u ft¤ ¥yÜU}æì-
r™hk‚h àæéÜíU}æì-…ht¢{™u ç¨}æS}ææ„ì-Ë{M‚ s„‚Úte ©Îì-W…h™e ©uýe™u ¥…„ï-…ntU[tzu Au y™u
ݱæ-™ðe™ ±¨Ýæ-ytåAtŒ™™u …ãæç„-Atuzu Au, yu òýtu. (7)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ft¤Úte ËqÞo ytrŒ s„‚ Wí…L™ ÚttÞ Au y™u ûtý ytrŒ îtht
Ëðo™u Ztkfu Au, Ëðo r™Þ{tu™tu r™r{¥t Au ‚Útt Ëðo …ŒtÚttuo™e «ð]r¥t™tu ytÄth Au, ‚u™u òýe™u ‚{thu
Xef Ë{Þ …h ftÞtuo fhðt òuEyu. (7)
àfl·¢ M§¬¢ ∑fiΧáÊȮà ©UûÊfi⁄U¢®R ÿà‚¢Ó®¬ÎÜøÊŸ— ‚ŒfiŸ ªÊÁ÷fi⁄U®R|j—–
∑§Áfl’ȸÆ䟢 ¬Á⁄Ufi ◊◊θÖÿÃ œË— ‚Ê ŒflÃÊfiÃÊ ‚Á◊fiÁÃ’¸÷ÍflH§8H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu ²„ì-su ¨¢Ðë@æÝ:-ËBÞfT …rh[Þ fh‚t-fhtð‚t ÜUç±:-su™t ¢{Úte Œþo™
ÚttÞ Au, ‚u Ë{Þ ¨ÎÝï-½h{tk xææïç|æ:-ËqÞo™tk rfhýtu ðt ¥çj:-«tý ytrŒ ðtÞwytuÚte ©œæÚ}æì-Wí…L™
Út™th y±ï¯}æì-{™tunh ÏæéŠÝ}æì- «tÛt yLtu çt¤ ËkçtkÄe rÔt¿ttLt yLtu MŒæ}æì-MÔtYÃtLtu ÜëU‡æéyæï-fhu Au
‚Útt su {è:-W¥t{ ƒwrØ ðt r¢Þt ÐçÚ-}æ}æëüÁ²„ï-Ëðo he‚u þwØ ÚttGt Au Sææ-ítu ÎïÃæyææyææ-Rïh yLtu
rðît™tu™e ËtÚtu ¨ç}æç„:-rðþu»t ¿tt™™e {ÞtoŒt Ïæ|æê±-ÚttÞ Au, yu Ë{M‚ Wõ‚ ÔÞðnth™u òýe™u
ƒwrØ™u Wí…L™ fhu. (8)
¼tðtÚto : ft¤ rð™t ftGto MÔtY… Wí…L™ ÚtE™u Õte™ Út‚wk ™Úte. ƒúñ[Þo ytrŒ ft¤™t Ëuð™
rð™t Ë{M‚ þt†tu™t ¿tt™Úte Þwõ‚ ƒwrØ Wí…L™ Út‚e ™Úte. ítuÚte {™w»Þtuyu ft¤™t …h{ Ëqû{
MðY…™u òýe™u ‚u™u ÔÞÚto ™ „w{tððtu òuEyu, …hk‚w yt¤Ë íÞt„e™u Ë{Þt™wËth ÔÞtðntrhf
y™u Ãtth{tŠÚtf ftÞtuo ËŒt fhðt òuEyu. (8)
©UL§ Ã ÖÊ˝ÿ— ¬ÿ¸®fiÁà ’ÈÆ䟢 Áfl⁄UÊøfi◊ÊŸ¢ ◊Á„·Sÿ œÊ◊fi–
408
Áfl‡flfiÁ÷⁄UÇŸ Sflÿfi‡ÊÊÁ÷Á⁄UhÊ˘ŒfiéœÁ÷— ¬ÊÿÈÁ÷fi— ¬ÊsS◊ÊŸ˜H§9H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! „ï-yt…™t ËkƒkÄÚte su{ ËqÞo ‚u{§h:-«ftþ{t™ ÚtÞu÷ Ë{Þ
408 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ç±Eïç|æ:-Ë{M‚ S±²àææïç|æ:-…tu‚t™t «þkrË‚ „wý, f{o y™u Mð¼tðtuÚte ¥ÎÏ{ïç|æ:-ðt ftuEÚte ™
{xe þfu yuðt Ðæ²éç|æ:-y™uf «fth™t hûtt ytrŒ ÔÞðnthtuÚte Þwõ‚ ç±Úæï™}ææÝ}æì-rðrðÄ «fthÚte
«ftþ{t™ ÏæéŠÝ}æì-«Út{tuõ‚ yL‚rhût™u ©L-ðt ƒnw s …í²:-suÚte ytÞw ÔÞ‚e‚ fhu Au ‚u ð]¥t™u
ðt ¥S}ææÝì-y{™u ‚Útt }æçã¯S²-{nt™ ÷tuf™u {æ}æ-MÚtt™tL‚h™u вïüç„-…ÞtoÞÚte «t ÚttÞ Au,
‚u{ y{the Ðæçã-hûtt fh y™u ‚u™e Ëuðt fh. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu ÔÞt…f ft¤ rð™t ËqÞo ytrŒ ftÞo s„‚™e ðthkðth
yðÂMÚtr‚ Út‚e ™Úte y™u ‚u™tÚte …]Útf (hne™u) y{tht ftuE …ý ft{ Ëk¼ð ™Úte. (9)
œãflãàdÊÃfi— ∑ΧáÊÈÃ ªÊÃÈ◊ÍÆÁ◊Z ‡ÊÈÆ∑˝Ò§M§Á◊¸Á÷fi⁄U®RÁ÷ ŸfiˇÊÁà ˇÊÊ◊˜–
Áfl‡flÊ ‚ŸÊfiÁŸ ¡Δ⁄Ufi·È œûÊ˘ã߸flÊfi‚È ø⁄UÁà ¬˝‚Í·ÈfiH§10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Ë{Þ ðt rðãw‚T Y… yÂø™ {‹±Ýì-yL‚rhût{tk dæï„:-suÚte yLÞ-
yLÞ ðM‚w ðt s¤ «t ÚttÞ Au ‚u xææ„é}æì-«t Útðt ÞtuøÞ ª<}æ}æì-«¼t‚ðu¤t ðt s¤™t ‚hk„tu™u
ÜëU‡æé„ï-«fx fhu Au ðt àæéRñU:-þwØ ¢{ ðt rfhýtu ‚Útt ª<}æç|æ:-…ŒtÚto «t fhtð™tht ‚hk„tuÚte
ÿææ}æì-¼qr{™u …ý ¥ç|æ, Ýÿæç„-Ëðoºt ÔÞt y™u «t ÚttÞ Au ðt su …ÆÚï¯é-ykŒh™t ÔÞðnthtu
y™u WŒh™e ykŒh yL™ ytrŒ …t[™™t MÚtt™tu{tk ç±Eæ-Ë{M‚ ¨ÝæçÝ-Ëkrð¼t„Þwõ‚ …ŒtÚttuo™u
{œæï-MÚttr…‚ fhu Au ðt su Ðí¨ê¯é-…ŒtÚto Wí…L™ ÚttÞ Au ‚u{tk ðt ݱæ¨é-™ðe™ «òs™tu{tk ¥‹„:-
ykŒh ™Úç„-rð[hu Au, ‚u™u ÞÚttð‚T òýtu. (10)
¼tðtÚto : yt rðît™tu™u ÔÞt Mð¼tð ðt¤t ft¤ y™u rðãwítTY… yÂø™™u òýe™u ‚u™t
r™r{¥tÚte Út™tht y™uf ftÞtuo™u ÞÚttð‚T he‚u rËØ fhðt òuEyu. (10)
∞flÊ ŸÊfi •ÇŸ ‚Á◊œÊfi flΜʟÊ ⁄U®Rflà¬Êfifl∑§ üÊflfi‚ Áfl ÷ÊfiÁ„–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§11H
…ŒtÚto : nu Ðæ±ÜU:-…rðºt ¥xÝï-rÔtîtLtT ! ft¤ =Ë{Þ y™u rðãwítTY… ¼tir‚f yÂø™ Ý:-
y{tht ¨ç}æ{æ-ËBÞfT «ftþ™u «t fhu÷ …tu‚t™t ¼tðÚte ðt $Ä™ = ƒ¤‚ý ytrŒ ±ë{æÝ:-
ðÄ‚t ðt ð]rØ fh‚t su Úﱄì-…h{ W¥t{ Ä™ðt™ Ÿæ±¨ï-©ðý fhðt ‚Útt yL™™u {txu »±-
s y™uf «fthÚte «ftrþ‚ ÚttÞ Au ©„-y™u „„ì-‚uÚte ç}æ~æ:-«tý, ±L‡æ:-WŒt™, ¥çÎç„:-yL‚rhût
ytrŒ, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-¼qr{ ðt læñ:-rðãwítT™tu «ftþ Ý:-y{the }ææ}æã‹„æ}æì-ð]rØ-WL™r‚
fhu Au; ‚u{ yt… y{™u ç±, |ææçã-«ftrþ‚ fhtu ðt ft¤ ðt ¼tir‚f yÂø™ «ftrþ‚ ÚttÞ Au.
(11)
¼tðtÚto : ftuE™u …ý ft¤ rðãt y™u yÂø™ rðãt rð™t rðãtÞwõ‚ Ä™ «t ÚtE þf‚wk ™Úte.
ÉøðuŒ¼t»Þ 409
Ëqõ‚-96
ftuE …ý Ë{Þ y™wËth ftÞo fÞto rð™t «tý ytrŒÚte ÞÚttð‚T he‚u W…fth fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte
yt Ëðo òýe™u ‚Útt Ë{M‚ ftÞtuo™e rËrØ fhe™u ËŒt yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ft¤ y™u yÂø™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (95)
Ëqõ‚-96
‚ ¬˝àŸÕÊ ‚„fi‚Ê ¡Êÿfi◊ÊŸ— ‚l— ∑§Ê√ÿÊfiÁŸ ’›UfiœûÊ Áfl‡flÊfi–
•Ê¬fi‡ø Á◊òÊ¢ Áœ·áÊÊfi ø ‚ÊœãŒflÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§1H
…ŒtÚto : su Îï±æ:-rðît™tu Îí籇ææïÎæ}æì-ÿÔÞtu™t Œt‚t ¥çxÝ}æì-…h{uïh ðt ¼tir‚f yÂø™™u {æÚ²Ýì-
Äthý fhu Au-fhtðu Au. ‚u Ëðo ft{tu™u ¨æ{Ýì-rËØ fhu Au-fhtðu Au. ‚u™t ¥æÐ:-«tý ™-y™u
rðãt™t yæÞt…™ ytrŒ ft{ ç}æ~æ}æì-r{ºt ç{¯‡ææ-™-y™u ƒwrØ ‚Útt nM‚r¢ÞtÚte rËØ ÚttÞ Au.
su {™w»Þ ¨ã¨æ-ƒ¤Úte Ðíy‹æ‰ææ-«t[e™tu™e Ë{t™ …æ²}ææÝ:-«fx ÚtE™u ç±Eæ-Ë{M‚ ÜUæòæçÝ-
rðît™tu™u {txu ftÔÞtu™u ¨l:-þe½ú ÏæÅì-ÞÚttð‚T ¥{„ì-Äthý fhu Au, ¨:-‚u rðît™ ƒ™u Au y™u
Ëw¾e ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þ ƒúñ[Þo y™u rðãt «t rð™t rðît™ ƒ™e þf‚tu ™Úte y™u rÔtîítt rð™t
…h{uïh y™u rÔtãwítTLtu òÛÞt rð™t ftÞo fhe þf‚tu ™Úte, ítuÚte ‚u™wk r™íÞ y™wct™ fhðwk òuEyu. (1)
‚ ¬Ífl¸ÓÿÊ ÁŸÁflŒÊfi ∑§√ÿÃÊÿÊÁ⁄U◊Ê— ¬˝¡Ê •fi¡Ÿÿã◊ŸÍfiŸÊ◊˜–
ÁflflSflfiÃÊ øˇÊfi‚Ê lÊ◊¬‡øfi ŒflÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§2H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu su Ðê±ü²æ-«t[e™ çÝç±Îæ-ðuŒðtýe ÜUò„æ-suÚte frð‚t ytrŒ ftÞtuo™tu rðM‚th
fhu ‚uÚte }æÝêÝæ}æì-rð[thþe÷ …wÁ»ttuÚte Ë{e… ¥æ²æï:-Ë™t‚™ fthýÚte §}ææ:-yu «íÞût Ðí…æ:-Wí…L™
Út™th «òs™tu™u ¥…ݲÝì-Wí…L™ fhu Au; ðt ç±±S±„æ-™ÿæ¨æ-Ëðo ftÞtuo™t Œu¾tz™th ËqÞoÚte læ}æì-
«ftþ, ¥Ð:-s¤, ™-…]rÚtðe ðt ytu»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo ‚Útt su Îí籇ææïÎæ}æì-Ä™ ytÃtLttht ¥çx‹æ}æì-
ÃthBtuïhLtu ÎïÃææ:-ytÃít rÔtîtLtsLt ŠææÚÄæ‹æì-ÄthÛt fhu Au. ¨:-‚u r™íÞ W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
¼tðtÚto : ¿tt™ (yÚtto‚T [u‚™t) ðt™ Wí…tŒf rð™t ftuE sz ftÞoY… ðM‚w MðÞk Wí…L™ ÚtE
þf‚e ™Úte. ítuÚte (Ëðo s™) ËðoþÂõ‚{t™ s„Œeïh™u Ë{M‚ ËkËth™t Wí…tŒf {t™u. (2)
Ã◊Ëfi›Uà ¬˝Õ◊¢ ÿfiôÊ‚Êœ¢ Áfl‡Ê 410 •Ê⁄UË⁄UÊ„ÈfiÃ◊ÎÜ¡‚ÊŸ◊˜–

™§¡¸— ¬ÈÆòÊ¢ ÷fi⁄U®Râ ‚ÎƬ˝ŒÊfiŸÈ¢ ŒflÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§3H

410 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Ðíƒ}æ}æì-Ë{M‚ Wí…L™ s„‚™e …qðo ð‚o{t™ ²¿æ¨æ{}æì-rð¿tt™ Þtu„tÇÞtË
ytrŒ Þ¿ttuÚte òýðt{tk ytð‚t «T¨æÝ}æì-rððuf ytrŒ ËtÄ™tuÚte ËBÞfT rËØ fht‚t ¥æãé„}æì-
rðît™tuÚte Ëífth™u «t ¥æÚè:-«t fhðt ÞtuøÞ ç±àæ:-«òs™tu y™u |æÚ„}æì-Äthý ðt …wrü fh™th
SæëŒæíÎæ‹æé}æì-su™tÚte ¿tt™ «Œt™ ÚttÞ Au, ‚u ª…ü:-fthýY… ðtÞwÚte Ðé~æ}æì-«rËØ ÚtÞu÷ «tý™u Wí…L™
fh™th y™u Îí籇ææïÎæ}æì-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt‚t ¥çxÝ}æì-s„Œeïh™u Îï±æ:-rðît™tu {æÚ²Ýì-Äthý
fhu Au-fhtðu Au, „}æì-‚u …h{uïh™e ‚{u r™íÞ §üf yæ-M‚wr‚ fhtu. (3)
¼tðtÚto : nu rs¿ttËw {™w»Þtu ! ‚{u su Eïh™u Ëðo Sðtu™u {txu Ëðo Ë]rüytu™u h[e™u «tÂ
fhtðu÷ Au y™u su™u Ë]rü™u Äthý fh™tht ðtÞw y™u ËqÞo r™{toý fhu÷ Au, ítuLtu Atuze™u yLÞ™e
fŒtr… Eïh™t Y…{tk W…tË™t fhtu ™rn. (3)
‚ ◊ÊfiÃÁ⁄UEÊfi ¬ÈL§flÊ⁄Ufi¬ÈÁc≈Áfl¸ŒŒ˜ ªÊÃÈ¢ ßfiÿÊÿ SflÁfl¸Ã˜–
Áfl‡ÊÊ¢ ªÊ¬Ê ¡fiÁŸÃÊ ⁄UÊŒfiSÿÊŒ¸flÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : {™w»Þtuyu su Eïhu „ݲæ²-…tu‚t™t …wºt™e Ë{t™ Sð™u {txu S±<±„ì-Ëw¾ …ntU[tz™the
}ææ„é}æì-ðtýe™u ç±Îì„ì-«t fhtðu÷ Au, ÐéL±æÚÐéçcÅ:-suÚte yíÞk‚ Ë{M‚ ÔÞðnth™tu Mðefth fhðt™e
…wrü ÚttÞ Au, ‚u }ææ„çÚEæ-yL‚rhût{tk þÞ™ fh™th y™u ƒnth-ykŒh hnu™th ðtÞw h[u÷ Au,
su ç±àææ}æì-«òs™tu™wk xææïÐæ:-…t÷™ y™u ÚæïÎS²æï:-«ftþ y™u ykÄfth™t Œþof ÷tuf Ë{qntu™t …çÝ„æ-
Wí…L™ fh™th Au su Îí籇ææïÎæ}æì-Ä™ Œt‚t™e Ë{t™ ¥çxÝ}æì-s„Œeïh™u Îï±æ:-Wõ‚ rðît™tu {æÚ²Ýì-
Äthý fhu Au, fhtðu Au. ¨:-‚u™u Ëðo rŒðË Eü Œuð {t™ðt ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : ðtÞwY…e r™r{¥t rð™t ftuE™e …ý ðtýe «ð]¥t ÚtE þf‚e ™Úte, ‚u{s ftuE™e …wrü
…ý ÚtE þf‚e ™Úte. Eïh rð™t s„‚™e Wí…r¥t y™u hûtt ÚtE þf‚e ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (4)
ŸÄÃÊ·Ê‚Ê flá¸ÓÊ◊Ê◊êÿÊfiŸ œÊ¬ÿfiÃ Á‡Ê‡ÊÈÆ◊∑¢§fi ‚◊ËøË–
lÊflÊˇÊÊ◊Êfi L§Ä◊Ê •ãÃÁfl¸ ÷ÊfiÁà ŒflÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su™e Ë]rü{tk ±‡æü}æì-MðY… yÚtto‚T Wí…L™ {tºt™u ¥æ}æï}²æÝï-ðthkðth
rð™tþ fh‚t ¨}æè™è-Ëk„™u «t Ýv„æï¯æ¨æ-ht‚ y™u rŒðË ðt læ±æÿææ}ææ-ËqÞo y™u …]rÚtðe
÷tuf™u çàæàæé}æ-ƒt¤f™u {æ²²ï„ï-ŒqÄ …t™ fhtð™tht {t‚t-r…‚t™e Ë{t™ hË ytrŒ™wk …t™ fhtðu
Au, su™e Wí…L™ fhu÷e rÔtãwítTÚte Þwõ‚ Lv}æ:-MðÞk «ftþ MðY… «tý ¥‹„:-Ëðo™e {æÞ çÃæ,
|ææç„-rðþu»t «ftþ™u «t ÚttÞ Au. su Îí籇ææï²æ}æì-Ä™ ytrŒ …ŒtÚto yt…™the Ë{t™ »ÜU}æì-
yrî‚eÞ{tºt MðY… ¥çxÝ}æì-…h{uïh™u Îï±æ:-yt rðît™tu {æÚ²Ýì-Äthý fhu Au y™u fhtðu Au,
‚u s Ëðo™t r…‚t Au. (5)
¼tðtÚto : su M‚™…t™ fhtð‚t ƒt¤f™e …tËu hnu÷ ƒu †eytu ŒqÄ…t™ fhtðu Au, ‚u{ s rŒðË
ÉøðuŒ¼t»Þ 411
Ëqõ‚-96
y™u ht‚ ‚Útt ËqÞo y™u …]rÚtðe Au. su™t r™Þ{Úte yu{ ƒ™u Au, ‚u (Eïh) Ëðo™tu Wí…tŒf fu{
™ ntuÞ ? (5)
⁄UÊÿÊ ’ÈÆ䟗 ‚¢ª◊fiŸÊ fl‚ÍfiŸÊ¢ ÿôÊSÿfi ∑§ÃÈ◊¸®fiã◊‚ÊœfiŸÊ fl—–
•◊ÎÆÃàfl¢ ⁄UˇÊfi◊ÊáÊÊ‚ ∞Ÿ¢ ŒflÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ±ï:-{™tunh ²¿æS²-ËBÞf Ë{òððt ÞtuøÞ rðãt ƒtuÄ™u ÏæéŠÝ:-Ë{òððt
y™u ÜïU„é:-Ëðo ÔÞðnth™u y™uf «fthÚte ¿tt…f }æ‹}æ¨æ{Ý:-ðt rð[thÞwõ‚ ft{tu™u rËØ fhtð™th
‚Útt Úæ²:-rðãt, [¢ð‚eo htßÞ, Ä™ y™u ±¨êÝæ}æì-‚uºteË Œuð‚tytu{tk yÂø™, …]rÚtðe ytrŒ ytX
Œuð‚tytu™u ¨¢xæ}æÝ:-Ëthe he‚u «t fhtð™th Au; ðt ¥}æë„y±}æì-{tuût {t„o™u Úÿæ}ææ‡ææ¨:-su hûtu
Au, ‚u Îï±æ:-yt rðît™tu su Îí籇ææïÎæ}æì-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt‚t™e Ë{t™ Ëðo s„‚™u yt…™tht
¥çxÝ}æì-…h{uïh™u {æÚ²Ýì-Äthý fhu Au ðt fhtðu Au; »Ý}æì-‚u™u ‚{u Eü Œuð {t™tu. (6)
¼tðtÚto : Sð™{wõ‚ yÚtðt Œuntr¼{t™ hrn‚{wõ‚ rðît™ su™tu yt©Þ «t fhe™u yt™krŒ‚
hnu Au, ‚u™e (Eïh™e) Ëðuoyu W…tË™t fhðe òuEyu. (6)
ŸÍ øfi ¬ÈÆ⁄UÊ ø ‚ŒfiŸ¢ ⁄UÿËáÊÊ¢ ¡ÊÃSÿfi ø ¡Êÿfi◊ÊŸSÿ ø ˇÊÊ◊˜–
‚Çøfi ªÊ¬Ê¢ ÷flfiÇø ÷Í⁄Ufi®Œ¸flÊ •ÁÇŸ¥ œÊfi⁄Uÿãº˝ÁfláÊÊŒÊ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su™u Îï±æ:-rðît™tu Ýé-þe½ú y™u ™-rð÷kƒÚte ðt ÐéÚæ-ftÞoÚte …qðo
™-y™u {æÞ{tk Ú²è‡ææ}æì-ð‚o{t™ …]rÚtðe ytrŒ ftÞo ÿÔÞtu™e ¨ÎÝ}æì-Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u rð™tþ™t
r™r{¥t ðt …æ„S²-Wí…L™ ftGtosøtítLtt Óæ-Ltt~t Útíttk yLtu ÁææÄæ}ææ‹æSÄæ-fÕÃtLtt ykítBttk ÃtwLt: WíÃtLLt
ÚtLtth ftGtoYÃt søtítLtt Óæ-ÃtwLt: yu s «BttÛtu søtítLtwk WíÃtLLt y™u rð™tþ Útðt{tk ÿææ}æì-…tu‚t™e
ÔÞtÂÂÚte r™ðtË™t nu‚w ðt |æêÚï:-ÔÞt…f ¨„:-y™trŒ rðã{t™, rð™tþhrn‚, fthý¼q‚ ‚Útt ™-
ftÞoY… |汄:-ð‚o{t™ ™-¼q‚ y™u ¼rð»Þ Wõ‚ s„‚™t xææïÐæ}æì-hûtf y™u Îí籇ææïÎæ}æì-Ä™
ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt‚t ¥çxÝ}æì-s„Œeïh™u {æÚ²Ýì-Äthý fhu Au ðt fhtðu Au, ‚u yuf Ëðo þÂõ‚{t™
s„Œeïh™u Äthý fhtu ðt fhtðtu. (7)
¼tðtÚto : ¼q‚, ¼rð»Þ y™u ð‚o{t™ yu ºtýu ft÷™u Eïh rð™t òýðtðt¤t «¼w ftÞo, fthý
ðt …t…e y™u …wÛÞtí{ts™tu™t f{o™e ÔÞðMÚtt fh™th yLÞ ftuE …ŒtÚto ™Úte, yu Ëðo {™w»Þtuyu
{t™ðwk òuEyu. (7)
º˝ÁfláÊÊŒÊ º˝ÁflfiáÊ‚SÃÈÆ⁄USÿfi º˝ÁfláÊÊŒÊ— ‚Ÿfi⁄USÿ ¬˝ ÿ¢Ó®‚Ø–
412
º˝ÁfláÊÊŒÊ flË⁄UflfiÃËÁ◊·¯ ŸÊ º˝ÁfláÊÊŒÊ ⁄UÊfi‚Ã ŒËÉʸ◊ÊÿÈfi—H§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Îí籇ææïÎæ:-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t Œt‚t „éÚS²-þe½ú Ëw¾fthf Îíç±xæ‡æ¨:-
412 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÿÔÞ ËBtqnLtt rð¿tt™™u Ðí, ²¨„ì-r™Þ{{tk ht¾™th ðt su Îí籇ææïÎæ:-ÃtŒtÚttuoLtt rÔtÇttøt Œ~ttoÔtLtth
Sæ‹æÚSÄæ-yuf çteòÚte su yÕtøt fhÔttBttk ytÔtu ítu ÃtŒtÚto Ôtt ÔGtÔtnthLtt rÔt¿ttLtLtu rLtGtBtBttk htÏtu ðt
su ÎíçÃæ‡ææïÎæ:-þqhðeh‚t ytrŒ „wýtu™t Œt‚t ±èÚ±„è}æì-suÚte «þkrË‚ ðeh ƒ™u ‚u §¯}æì-yL™trŒ
«t™e [tn™t™u r™Þ{{tk ht¾™th ðt su Îí籇ææïÎæ:-ytÞwðuoŒ yÚtto‚T ðiãf þt†™t Œt‚t Ý:-
y{tht {txu ÎèÍæü}æì-Œe½o ¥æ²é:-Sð™ Ú樄ï-«Œt™ fhu, ‚u Eïh™e Ëðo {™w»Þtu W…tË™t fhu.
(8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ÃthBtøtwhw …h{uïh îtht ðuŒ™t {tæÞ{Úte Ëðo …ŒtÚttuo™wk rðþu»t ¿tt™
fhtðu÷ Au, ‚u™tu yt©Þ fhe™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnth fhðt {txu y™u ÄBto-yÄ{o-ft{-{tuût™e rËrØ
{txu ŒeÎttoGtw»GtLte ítBtu hûtt fhtu. (8)
∞flÊ ŸÊfi •ÇŸ ‚Á◊œÊfi flΜʟÊ ⁄Ufiflà¬Êfifl∑§ üÊflfi‚ Áfl ÷ÊfiÁ„–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§9H
…ŒtÚto : nu ŒææÃæÜU-yt… …rðºt y™u ËkËth™u …rðºt fh™th ‚Útt ¥xÝï-Ë{M‚ {k„÷ «fx
fh™th …h{uïh ! ¨ç}æ{æ-su™t Ë{t™ ÔÞðnth «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u ðuŒrðãtÚte ±ë{æÝ:-r™íÞ
ð]rØÞwõ‚ yt… Ý:-y{™u Úﱄì-htßÞ ytrŒ «þkrË‚ ©e{t™™u {txu ðt Ÿæ±¨ï-Ë{M‚ rðãt™t
©ðý y™u yL™tu™e «tÂÂ {txu »±-s ç±, |ææçã-y™uf he‚u «ftþ fhtðtu Atu, „„ì-su yt…™t
ƒ™tðu÷t ç}æ~æ:-ƒúñ[Þo™t r™Þ{tuÚte ƒ¤™u «t fhu÷ «tý, ±L‡æ:-W…h „r‚{t™ WŒt™ ðtÞw,
¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è, ¼qr{ ©„-y™u læñ:-«ftþ{t™ ËqÞo ytrŒ ÷tuf Ý:-
y{tht }ææ}æã‹„æ}æì-Ëífth™t nu‚w ÚttÞ. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su™e rðãt rð™t ÞÚttÚto rðþu»t ¿tt™ Út‚wk ™Úte y™u su™u ¼qr{Úte ÷E™u
ytftþ ËwÄe Ë]rü h[u÷ Au ‚Útt su™e y{u W…tË™t fheyu Aeyu, ‚u™e ‚{u W…tË™t fhtu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™ þ猙t „wýtu™t ðýo™Úte yu™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚
Au, yu{ òýðwk òuEyu. (96)
Ëqõ‚-97
•¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊ÇŸfi ‡ÊȇÊÈÆÇäÿÊ ⁄U®RÁÿ◊˜– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-˼t…‚u ! yt… Ý:-y{tht ¥{}æì-htu„ y™u yt÷MÞY…e …t…™wk ¥Ð, àææïàæ附ì-
ðthkðth r™ðthý fhtu, Úç²}æì-Ä™™u ¥æ-Ëthe he‚u àæéàæéçx{-þwØ y™u «ftrþ‚ fhtðtu ‚Útt Ý:-
y{tht ¥{}æì-{™, ð[™ y™u þhehÚte Wí…L™ …t…™e ¥Ð-, àææïàæ附ì-þwrØ {txu Œkz yt…tu.
(1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 413
Ëqõ‚-97
¼tðtÚto : ˼tæÞût (htò) Ëðo {™w»Þtu {txu yrn‚fthe su su «{tŒ Y… f{o Au, ‚u™u Œqh
fhe™u …wÁ»ttÚto îtht ÷û{e «t fhðe òuEyu. (1)
‚ÈÆˇÊÁòÊÿÊ ‚ÈfiªÊÃÈÆÿÊ flfi‚ÍÆÿÊ øfi ÿ¡Ê◊„– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-˼tæÞût ! su yt…™u ±¨ê²æ-su™u …tu‚t™u Ä™™e [tn™t ntuÞ, ¨éxææ„é²Gæ-
su{tk Ëthe …]rÚtðe ntuÞ y™u ¨éÿæïç~æ²æ-ƒes ðtððt ÞtuøÞ ©uc ûtuºt = ¾u‚h ntuÞ, ‚u su ™er‚Úte
ntuÞ, ‚uÚte ™-‚Útt þ† y™u y† ƒtkÄ™the Ëu™tÚte y{u ²…æ}æãï-Ëk„ fh‚t ntuÞ, ‚u yt… Ý:-
y{tht ¥{}æì-Œwü ÔÞË™™u ¥Ð, àææïàæ附ì-Œwh fhtu. (2)
¼tðtÚto : ˼tæÞût htòyu Ët{, Œkz, ¼uŒ Y…e r¢ÞtytuÚte Þwõ‚ ™er‚ y…™tðe™u, «òytu™t
Œw:¾tu™u Œqh fhðt {txu r™íÞ Wã{ fhðtu òuEyu. «òyu yuðtu s ˼tæÞût ƒ™tððtu òuEyu. (2)
¬˝ ÿj|ãŒficΔ ∞·Ê¢ ¬˝ÊS◊Ê∑§Êfi‚‡ø ‚ÍÆ⁄Uÿfi—– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-˼t…‚u ! ²„ì-su yt…™e ˼t{tk »¯æ}æì-yu {™w»Þ ytrŒ «òs™tu™e {æÞ
¥S}ææÜUæ¨:-y{tht{tkÚte Ðí, ¨êÚ²:-yíÞk‚ ƒwrØ{t™ rðît™ ™-y™u ðeh…wÁ»t ntuÞ, ‚u ˼tËŒ
ƒ™u. |æç‹ÎcÆ:-yr‚ fÕÞtýfthf yt… Ý:-y{tht ¥{}æì-þºtwsLÞ Œw:¾Y… …t…™u Ðí + ¥Ð +
àææïàæ附ì-Œqh fhtu. (3)
¼tðtÚto : ... ßÞthu rðît™s™ ˼t ytrŒ™tu yæÞût ntuÞ, ytÃíts™ ˼tËŒ ntuÞ y™u
…qýo þtherhf ƒ¤Þwõ‚ f{o[the ntuÞ, íÞthu htßÞ ytrŒ™e «t y™u Ëthe he‚u rðsÞ ÚttÞ
Au. yuÚte rð…he‚{tk rð…he‚ …rhýt{ ÚttÞ Au. (3)
¬˝ ÿûÊfi •ÇŸ ‚ÍÆ⁄UÿÊ ¡Êÿfi◊Á„ ¬˝ Ãfi flÿ◊˜– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yt… W¥th-«íÞw¥thÚte fnu™tht ! ²„ì-su „ï-yt…™e su{ ¨êÚ²:-…qýo rðãtðt™
rðît™ ˼tËŒ Au, ‚u „ï-yt…™t ‚uðt s ±²}æì-y{u …ý Ðí, …æ²ï}æçã-«òs™ ntuÞ y™u yuðt
‚{u Ý:-y{tht ¥{}æì-rðhtuÄY… …t…™u Ðí + ¥Ð + àææïàæ附ì-ËBÞfT he‚u Œqh fhtu.
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk suðe he‚u ÄtŠ{f ˼tæÞût ytrŒ {™w»Þ ntuÞ, ‚uðt s «òs™tu
…ý ntuðt òuEyu. (4)
¬˝ ÿŒÇŸ— ‚„fiSflÃÊ Áfl‡flÃÊ ÿ|ãÃfi ÷ÊŸflfi—– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§5H
414
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u ²„ì-su ¨ãS±„:-«þkrË‚ ƒ¤ðt¤t ¥xÝï:-¼tir‚f yÂø™™t |ææ‹æÃæ:-
«Œe rfhÛttu ç±E„:-Ëðo MÚtt™Úte Ðí²ç‹„-«Ëhu Au ðt su Ý:-y{tht ¥{}æì-Œrhÿ‚t™u ¥Ð +
àææïàæ附ì-Œqh fhu Au, ‚u™u ftÞo{tk Ëthe he‚u ËkÞwõ‚ fhtu-òuztu. (5)
414 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : ftuE …ý {q‚oÿÔÞ yuðwk ™Úte su rðãwítTÚte ÔÞt ™ ntuÞ, su yÂø™ rþÕ…r¢Þt îtht
ftÞtuo{tk «Þtu„ fhu÷ Ä™ Wí…L™ fh™th ntuÞ Au, ‚u™u {™w»Þtuyu Ëthe he‚u òýðt òuEyu.
àfl¢ Á„ Áflfi‡flÃÊ◊Èπ Áfl‡flÃfi— ¬Á⁄U÷Í⁄UÁ‚fi– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu ç±à±„æï}æé¶-Ëðo{tk ÔÞt ntuðtÚte y™u yL‚Þto{eÚte Ëðo™u rþûtt = W…Œuþ yt…™th
s„Œeïh ! su fthýu y±¢, çã-yt… s ç±E„:-ËðoºtÚte ÐçÚ|æê:-ËðoÚte W…h rðhts{t™ ¥çSæ-
Atu yuÚte ‹æ:-y{tht ¥{}æì-Œwü Mð¼tð Ëk„ Y… …t…™u ¥Ð + àææïàæ附ì-Œqh fhtðtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht ËíÞ «u{¼tðÚte «tÚto™t fhu÷ yL‚Þto{e Eïh ytí{t{tk ËíÞ
W…Œuþ îtht …t…Úte …]ÚtfT fhe™u þw¼ „wý-f{o-Mð¼tðtu{tk «ð]¥t fhu Au. ítuÚte yu r™íÞ W…tË™t
fhðt ÞtuøÞ Au. (6)
Ám·Êfi ŸÊ Áfl‡flÃÊ◊ÈÆπÊÁÃfi ŸÊflflfi ¬Ê⁄Uÿ– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu ç±E„æï}æé¶-Ëðtuo¥t{ yiïÞoÚte Þwõ‚ …h{tí{™T ! yt… ÝæÃæï±-su{ ™tðÚte Ë{wÿ
…th ÚttÞ, ‚u{ Ý:-y{™u çm¯:-Ä{oÚte îu»t fh™th yÚtto‚T ‚u (Ä{o)Úte rðÁØ [t÷™th ‚u™tÚte
¥ç„,-ÐæÚ²-…th …ntU[tztu-fhtu. Ý:-y{tht ¥{}æì-þºtwytuÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ Œw:¾tu™u ¥Ð + àææïàæ附ì
Œqh fhtu. (7)
¼tðtÚto : su{ LÞtÞtÄeË ztfw ytrŒ™u ™tift ytrŒ{tk ™t¾e™u Ë{wÿ™e Ët{u …th r™so™ sk„÷
ðt¤t MÚtt™{tk ƒkÄ fhe™u «òytu™wk …t÷™ fhu Au. ‚u{s ËBÞfT W…tË™t fhu÷ Eïh W…tËftu™t
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, ¼Þ y™u þtuf ytrŒ þºtwytu™u þe½ú r™ð]¥t fhe-nxtðe™u ‚u™u rs‚urLÿÞtrŒ
„wýtu «Œt™ fhu Au. (7)
‚ Ÿ— Á‚ãœÈfi®Á◊fl ŸÊflÿÊÁÃfi ¬·Ê¸ SflSÃÿfi– •¬fi Ÿ— ‡ÊÊ‡ÊÈfiøŒÉÊ◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! ¨:-‚u yt… f]…t fhe™u Ý:-y{tht S±S„²ï-Ëw¾™u {txu Ýæ±²æ-
™tðÚte 程{éç}æ±-su{ Ë{wÿÚte …th fhtÞ Au, ‚u{ Œw:¾tuÚte ¥çyæ, Яü-yíÞk‚ …th fhtu. Ý:-y{tht
¥{}æì-yþtÂL‚ y™u yt÷MÞ™u ¥Ð + àææïàæ附-r™hk‚h Œqh fhtu. (8)
¼tðtÚto : (su{) …th ÷E s™th (™trðf) {™w»Þ ytrŒ™u Ëw¾…qðof ™tift îtht Ë{wÿÚte …th
fhu Au, ‚u{ …h{uïh rð¿tt™ îtht Œw:¾Ët„hÚte …th fhu Au y™u þe½ú Ëw¾Þwõ‚ fhu Au. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëeqõ‚{tk ˼tæÞût, yÂø™ y™u Rïh™t „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (97)
Ëqõ‚-98
ÉøðuŒ¼t»Þ 415
Ëqõ‚-98
flÒ‡flÊŸ⁄USÿfi ‚È◊ÃÊÒ SÿÊfi◊ ⁄UÊ¡Ê Á„ ∑¢§ ÷ÈflfiŸÊŸÊ◊Á÷üÊË—–
ßÃÊ ¡ÊÃÊ Áfl‡flfiÁ◊Œ¢ Áfl øfi®c≈ flÒ‡flÊŸ⁄UÊ ÿfiÃÃ ‚Íÿ¸®fiáÊH§1H
…ŒtÚto : su ±ñEæÝÚ:-Ë{M‚ Sðtu™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk ð‚toð™th Eïh ðt sXhtÂø™ !
±æ §„:-fthýÚte …æ„:-«rËØ ÚtÞu÷ §Î}æì-yu «íÞût ÜU}æì-Ëw¾™u ç±E}æì-ðt Ë{M‚ s„‚™u ç±™cÅï-
rðþu»t ¼tðÚte Œþtoðu Au y™u su ¨ê²ïü‡æ-«tý ðt ËqÞo÷tuf™e ËtÚtu ²„„ï-Þí™ fh™th ntuÞ Au,
ðt su |æé±ÝæÝæ}æì-÷tuftu™wk ¥ç|æŸæè:-Ëðo «fth™wk Ä™ Au ‚Útt su ¼tir‚f yÂø™Úte Ëðo «fth™wk Ä™
Au ‚Útt su ¼tir‚f yÂø™Úte Ëðo «fth™wk Ä™ ÚttÞ Au ðt Úæ…æ-su LÞtÞtÄeþ Ëðo™tu yrÄ…r‚ Au
‚Útt «ftþ{t™ rðãwítTY… yÂø™ Au ‚u ±ñEæÝÚS²-Ë{M‚ …ŒtÚttuo™t Œt‚t Eïh™t ¼tir‚f yÂø™™e
¨é}æ„æñ-©uc {r‚{tk yÚtto‚T su yíÞk‚ Eïh™e «rËØ fhu÷e {r‚ = ƒwrØ ðt ¼tir‚f yÂø™Úte
yíÞk‚ «rËØ ÚtÞu÷e {r‚ ‚u{tk çã-s ±²}æì-y{u S²æ}æì-ÂMÚth ÚtEyu. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ÔÞðnth ƒ™e™u Ë{M‚ ËkËth™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u™t W¥t{ „wýtuÚte
«rËØ ‚u™e yt¿tt{tk ‚{u r™íÞ «ð]¥t Úttytu y™u su yu «fth™t ËqÞo ytrŒ™tu «ftþf yÂø™
Au, ‚u™e rðãt™u rËØ fhðt{tk (…ý r™íÞ) «ð]¥t Úttytu. ‚u{ fÞto rð™t ftuE …ý {™w»Þ™e …tËu
…qýo Ëk…r¥t ÚtE þf‚e ™Úte. (1)
¬ÎÆc≈Ê ÁŒÁfl ¬ÎcÆ ≈Ê •ÁÇŸ— ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ¢ ¬ÎÆc≈UÊ Áfl‡flÊ •Ê·fiœË⁄UÊ Áflfifl‡Ê–
flÒ‡flÊ®Ÿ⁄U— ‚„fi‚Ê ¬ÎÆc≈Ê •ÁÇŸ— ‚ ŸÊ ÁŒflÊ ‚ Á⁄U·— ¬ÊfiÃÈÆ ŸÄfiÃ◊˜H§2H
…ŒtÚto : su ¥çxÝ:-Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™ çÎç±-rŒÔÞ „wý Ëk…L™ s„‚{tk ŒæëcÅ:-rðît™tu™u
…qAt‚t ðt su ÐëçƒÃ²æ}æì-yL‚rhût y™u ¼qr{{tk ŒæëcÅ:-…qAðt ÞtuøÞ Au Ôtt su ŒæëcÅ:-…qAðt ÞtuøÞ
±ñEæÝÚ:-Ëðo {™w»Þ{tºt™t ËíÞ ÔÞðnth{tk «ð]¥t fhtð™th ¥çxÝ:-Eïh y™u ¼tir‚f yÂø™
ç±Eæ-Ë{M‚ ¥æï¯{è:-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄ{tk ¥æ, ç±±ïàæ-«rðü ÚtE y™u ¨ã¨æ-ƒ¤ ytrŒ
„wýtu™e ËtÚtu hnu÷ ÐëcÅ:-…qAðt ÞtuøÞ Au, ‚u Ý:-¨:-y{™u çαæ-çÚ¯:-{th™thÚte y™u Ýv„}æì-
ht‚u {th™thÚte Ðæ„é-ƒ[tðu ðt ¼tir‚f yÂø™ ƒ[tðu Au. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™e Ë{e… sE™u Eïh™t ‚Útt rðãw‚T ytrŒ™t „wýtu™u …qAe™u
‚Útt (Eïh™e W…tË™t y™u yÂø™™t „wýtu™t) W…fthtu™tu yt©Þ ÷E™u ®nËt{tk «ð]¥t ™ hnuðwk
òuEyu. (2)
416
flÒ‡flÊfiŸ⁄U®R Ãfl Ãà‚àÿ◊fiSà√ÊS◊ÊŸÔ˜ ⁄UÊÿÊfi ◊ÉÊflÊfiŸ— ‚øãÃÊ◊˜–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§3H
416 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëqõ‚-99
¡ÊÃflfiŒ‚ ‚ÈŸflÊ◊ ‚Ê◊fi◊⁄UÊÃËÿÃÊ ÁŸ Œfi„ÊÁà flŒfi—–
‚ Ÿfi— ¬·¸ŒÁÃfi ŒÆȪʸÁáÊ Áfl‡flÊfi ŸÊflfl Á‚ãœÈ¯ ŒÈ®Á⁄UÃÊàÿÁÇŸ—H§1H
…ŒtÚto : su …愱ïΨï-Wí…L™ ÚtÞu÷ [ht[h s„‚™u òý™th y™u «t Út™th ‚Útt Wí…L™
ÚtÞu÷ Ëðo …ŒtÚttuo{tk rðã{t™ s„Œeïh™u {txu y{u ¨æï}æ}æì-Ë{M‚ yiïÞoÞwõ‚ ËtkËtrhf …ŒtÚttuo™tu
¨éݱæ}æì-r™[tuz fheyu Aeyu yÚtto‚T ÞÚttÞtuøÞ ËðoÚte ð‚eoyu Aeyu y™u su ¥Úæ„貄:-yÄ{eoytu™e
Ë{t™ ð‚o™th Œwüs™™t ±ïÎ:-Ä™™u çÝ, Îãæç„-r™hk‚h ™ü fhu Au, ¨:-‚u ¥çx‹æ:-rð¿tt™MðY…
Eïh su{ ™trðf ÝæÃæï±-™tiftÚte 程{é}æì-™Œe ðt Ë{wÿ™u …th fhtðu Au, ‚u{ Ý:-y{™u ¥ç„-
yíÞk‚ Îéxææüç‡æ-Œw„or‚ y™u ¥ç„ÎéçÚ„æ-yr‚ Œw:¾ Œu™th ç±Eæ-Ë{M‚ …t…t[hýtuÚte Яü„ì-…th
fhu Au, ‚u s yt s„‚{tk yLðu»týeÞ = þtuÄ fhðt ÞtuøÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su{ {nt ™tift = snts [t÷f s™ Œw„o{ {ntËt„htu{tk sntsÚte {™w»Þ ytrŒ™u
Ëw¾…qðof …th …ntU[tzu Au, ‚u{ s W¥t{ «fthÚte W…tË™t fhu÷ Eïh Œw:¾Y…e {ntËt„h{tk
…zu÷ {™w»Þtu™u rð¿tt™ ytrŒ™t Œt™ îtht Ët{u …th …ntU[tzu Au.
…h{uïh™tu W…tËf {™w»Þ s þºtwytu™tu …htsÞ fhe™u …h{ yt™kŒ™u «t fhe þfu Au,
ftuE yLÞ™wk yuðwk Ët{ÚÞo fu{ ntuE þfu ? (1)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh™t „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (99)
Ëqõ‚-100
‚ ÿÊ flηÊ flÎcáÿfiÁ÷— ‚◊Êfi∑§Ê ◊„Ê ÁŒfl— ¬ÎfiÁÕ√ÿÊpfi ‚◊˝Ê≈˜–
‚ÃËŸ‚fiàflÊ „√ÿÊ ÷⁄Ufi·È ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²:-su ±ë¯æ-ð»tto™tu nu‚w ¨}ææïÜUæ:-su{tk ÞtuøÞ r™ðtË™wk MÚtt™ Au,
¨„èݨy±æ-su s¤™u yufºt fhu Au, ãò:-‚Útt „úný fhðt ÞtuøÞ }æLy±æÝì-su™tu «þkrË‚ ðtÞw
Au, su }æã:-yíÞk‚ çα:-«ftþ ‚Útt ÐëçƒÃ²æ:-¼qr{÷tuf ™-y™u Ë{M‚ {qŠ‚{t™ ÷tuftu y™u
…ŒtÚttuo™e {æÞ ¨}æíæÅì-ËBÞfT «ftþ{t™ §‹Îí:-ËqÞo÷tuf Au, ¨:-‚u su{ ±ëc‡²ïç|æ:-©uc‚t{tk Wí…L™
Út™tht rfhýtu îtht |æÚï¯é-…t÷™ y™u …wrü fh™tht …ŒtÚttuo{tk Ý:-y{tht ªyæè-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu™u
{txu |汄é-ÚttÞ Au, ‚u{ W¥t{ Þí™ fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su …rh{týÚte {nt™ ðtÞwY… fthýÚte «fx y™u «ftþMðY… ËqÞo÷tuf
Au,Éøðu
‚u™tÚteŒ¼t»Þ
rðãt…qðof y™uf W…fthtu „úný fhðt òuEyu. (1)
417
Ëqõ‚-100
ÿSÿÊŸÊfiå× ‚Íÿ¸®fiSÿfl ÿÊ◊Ê ÷⁄Ufi÷⁄U flÎòÊ„Ê ‡ÊÈc◊Ê •|SÃfi–
flηfiãÃ◊— ‚|πfiÁ÷— SflÁ÷⁄UflÒfi◊¸L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§2H
…ŒtÚto : ÄæS²-su …h{uïh ðt rðît™ ˼tæÞût™t |æÚï|æÚï-Äth™ fhðt ÞtuøÞ-…ŒtÚto-…ŒtÚto ðt
ÞwØ-ÞwØ{tk ¨ê²üS²ï±-«íÞût ËqÞo÷tuf™e Ë{t™ ±ë~æãæ-…t…eytu™u ÞÚttÞtuøÞ …t…™wk V¤ yt…ðtÚte
Ä{o™u Aq…tð™th™tu rð™tþ fhe™u ‚Útt àæéc}æ:-su{tk «þkrË‚ ƒ¤ Au ‚u ²æ}æ:-{ÞtoŒt ¥Ý挄: +
¥çS„-{q¾o y™u þºtwytu™u «t Út‚t ™Úte, ¨:-‚u ±ë¯‹„}æì-yíÞk‚ Ëw¾ŒtÞf ‚Útt }æLy±æÝì-«þkrË‚
yu™t s™Þwõ‚ ðt su™e Ë]rü{tk «þkrË‚ ðtÞw Au, ‚u §‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Eïh ðt ˼tæÞût Ëßs™
S±ïç|æ:-…tu‚t™t Ëuðftuyu »±ñ:-«t fhu÷ «þkrË‚ ¿tt™tu y™u ¨ç¶ç|æ:-Ä{to™wfq¤ yt¿tt™wk …t÷™
fh™tht r{ºttu îtht W…tË™t y™u «þkËt «t fhu÷ Ý:-y{the ªyæè-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu™u rËØ
fhðt {txu |汄é-ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™t îtht òu ËqÞo÷tuf ‚Útt yt rðît™tu™t „wýtu™tu yL‚ òýðtu yr‚ frX™
Au, ‚tu …h{uïh™t „wýtu™t yL‚™e ‚tu ðt‚ s õÞtk fhðe ? yu ƒL™u™t yt©Þ rð™t ftuE™e
…qýo hûtt Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte yu ƒL™u™e ËtÚtu r{ºt‚t ht¾ðe òuEyu. (2)
ÁŒflÊ Ÿ ÿSÿ ⁄UÃfi‚Ê ŒÈÉÊÊfiŸÊ— ¬ãÕÊfi‚Ê ÿ|ãà ‡Êfl‚ʬfi⁄UËÃÊ—–
Ã⁄UŒ˜ mfi·Ê— ‚Ê‚Á„— ¬ÊÒ¥SÿfiÁ÷◊¸L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãº˝fi ™§ÃËH§3H
…ŒtÚto : ²S²-su Eïh ðt ˼tæÞût ðt yæÞt…f rðît™tu™u çα:-ËqÞo÷tuf™e ‹æ-Ë{t™ Ú:-
…ht¢{™e àæÏæ¨æ-«ƒ¤‚tÚte ¥ÐÚè„æ:-™ Atuzu÷ Îé{æÝæ:-ÔÞðnthtu™u …qýo fh™th „ÚÎì mï¯æ:-su{tk
rðhtuÄtuÚte …th ntuÞ, ‚u Ћƒæ¨:-{t„o ²ç‹„-«t ÚttÞ Au y™u òÞ Au ðt su Ðæñ¢S²ïç|æ:-ƒ¤tu™e
ËtÚtu rðã{t™ ¨æ¨æçã:-yíÞk‚ Ën™þe÷ }æLy±æÝì-su™e Ë]rü{tk «þkrË‚ «ò Au, ‚u §‹Îí:-
…h{iïÞoðt™ …h{uïh ðt ˼tæÞût Ý:-y{tht ª„è-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu |æ±yæé-Úttytu.
(3)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t «ftþÚte Ëðo {t„tuo M…ü òuðt ÞtuøÞ, sðt ÞtuøÞ y™u ztfw, [tuh
‚Útt ftkxtÚte hrn‚ ƒ™u Au. ‚u{ s ðuŒ îtht …h{uïh (™e «trÂ) ™tu ‚Útt rðît™™tu {t„o Ëw«ftrþ‚
ÚttÞ Au. ‚u{tk „Þt ([tÕÞt) rð™t ftuE …ý {™w»Þ îu»t ytrŒ Œtu»ttuÚte …]ÚtfT ÚtE þf‚tu ™Úte,
ítuÚte Ëðuoyu yu {t„tuoÚte sðwk-[t÷ðwk òuEyu. (3)
‚Ê •ÁXfi⁄UÊÁ÷⁄UÁXfi⁄USÃ◊Ê ÷ÍÆŒ418
˜ flηÊ flηfi®Á÷— ‚|πfi®Á÷— ‚πÊ ‚Ÿ˜–
´§|Ç◊Á÷fi´¸§Ç◊Ë ªÊÃÈÁ÷Öÿ¸cΔÊfi ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§4H
418 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : su ¥çXÚæïç|æ:-yk„tu{tk hËY… «týe™e ËtÚtu ¥çXÚS„}æ:-yíÞk‚ «tý™e Ë{t™ ðt
±ë¯ç|æ:-Ëw¾™e ð»tto™tk fthýtuÚte ±ë¯æ-Ëw¾ ®Ë[™th ðt ¨ç¶ç|æ:-r{ºttu™e ËtÚtu ¨¶æ-r{ºt ðt
«çx}æç|æ:-}øðuŒ ¼ýu÷tytu™e ËtÚtu «x}æè-}øðuŒe ðt xææ„éç|æ:-rðãtÚte Ëwrþûtt™u «t ÚtÞu÷e
ðtýeytuÚte Á²ïcÆ:-«þkË™eÞ ¨Ýì-ÚtÞu÷ |æêyæì-Au, ¨:-‚u }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ë]rü{tk, «ò™u Wí…L™
fh™th ðt …tu‚t™e Ëu™t{tk «þkrË‚ ðeh …wÁ»t ht¾™th §‹Îí : -Eïh y™u ˼t…r‚ Ý:-
y{tht ªyæè-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu |汄é-Úttytu. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ÞÚttÚto Y…{tk W…fthe y™u ËðoÚte W¥t{ …h{uïh yÚtðt ˼t…r‚
rðît™ Au, ‚uytu™e ‚{u r™íÞ Ëuðt fhtu. (4)
‚ ‚ÍÆŸÈÁ÷Ÿ¸ L§º˝Á÷´¸§èflÊfi ŸÎÆ·Êsfi ‚Ê‚uÊ° •Á◊òÊÊfiŸ˜–
‚ŸËfi«UÁ÷— üÊflSÿÊfiÁŸ ÃÍfl¸®fiã◊L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãº˝fi ™§ÃËH§5H
…ŒtÚto : }æLy±æÝì-su™e Ëu™t{tk «þkrË‚ ðeh …wÁ»t Au ðt ¨æ¨uæÝì-su þºtwytu™tu r‚hMfth fhu
Au, ‚u §‹Îí:-…h{ yiïÞoðt™ ˼t…r‚ ¨ê‹æéç|æ:-…wºt ðt …wºttu™e Ë{t™ Ëuðftu™e Ý:-Ë{t™ ¨ÝèÇïç|æ:-
…tu‚t™e Ë{e… hnu™th LÎíïç|æ:-su þºtwytu™u hztð™th Au ‚u™t ‚Útt «|Ãææ-{nt™ ƒwrØ{t™, {kºte™e
ËtÚtu rðã{t™ Ÿæ±S²æçÝ-Ä™trŒ …ŒtÚttuo{tk W¥t{ ðehs™tuLtu yufºt fhe™u Ýëcææsï-su þqhðehtu™u Ën™
ÞtuøÞ Au, ‚u Ëk„út{{tk ¥ç}æ~ææÝì-þºtws™tu™u „ê±üÝì-{the™u W¥t{ Þí™ fhu Au, ¨:-‚u Ý:-y{tht
ª„è-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu |汄é-Úttytu. (5)
¼tðtÚto : su Ëu™t ytrŒ™t yæÞût …wºt™e Ë{t™ Ëífth fhu÷ y™u þ†t†[t÷™ ‚Útt ÞwØrðãt{tk
Ëwrþrût‚ ÚtÞu÷ (Ëir™ftu)Úte Þwõ‚ ƒ¤ðt™ Ëu™t™wk r™{toý fhe™u, yr‚ frX™ ÞwØ{tk …ý Œwü
þºtwytu™u …htrs‚ fhe™u ‚Útt ÄtŠ{f {™w»Þtu™wk …t÷™ fhe™u [¢ð‚eo htßÞ (™wk þtË™) fhe þfu
Au, ‚u s Ë{M‚ Ëir™ftu y™u «òs™tu îtht ËŒt Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. (5)
‚ ◊fiãÿÈÆ◊Ë— ‚◊ŒfiŸSÿ ∑§ÃʸS◊Ê∑fi§Á÷ŸÎ¸Á÷— ‚ÍÿZ®®fi ‚ŸÃ˜–
•|S◊㟄ãà‚à¬fiÁ× ¬ÈL§„ÍÆÃÊ ◊L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§6H
…ŒtÚto : su }æ‹Äæé}æè:-¢tuÄ™u {th™th ðth ¨}æÎÝS²-su{tk yt™kŒ Au ‚u™t ÜUœææü-fh™th y™u
¨y²ç„:-Ëßs™ ‚Útt W¥t{ ftÞtuo™wk …t÷™ fh™th ÐéLãê„:-ðt {nt™ rðît™ y™u þqhðehtuyu su™e
M‚wr‚ y™u «þkËt fhu÷ ntuÞ, }æLy±æÝì-su™e Ëu™t ©uc ðehs™ Au, §‹Îí:-‚u …h{ yiïÞoðt™ Ëu™t…r‚
¥S}ææÜïUç|æ:-y{tht þheh, ytí{t y™u ƒ¤™e Ë{t™ ƒ¤tuÚte Þwõ‚ ðeh Ýëç|æ:-{™w»Þtu™e ËtÚtu
ð‚o{t™ ÚtE™u ¨ê²ü}æì-ËqÞo™t «ftþ™e Ë{t™ ÞwØ LÞtÞ™wk ¨Ý„ì-ËBÞfT Ëuð™ fhu, ¨:-‚u ¥çS}æÝì-
yts™t rŒðËu Ý:-y{tht ªyæè-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu r™hk‚h |汄é-Úttytu. (6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™u «t ÚtÞu÷ Ë{M‚ …ŒtÚttuo …]ÚtfT-…]ÚtfT «ftrþ‚ Útðt A‚tk yt™kŒ«Œ
ÉøðuŒ¼t»Þ 419
Ëqõ‚-100
ntuÞ Au, ‚u{ s ÄtŠ{f LÞtÞtÄeþtu™u «t fhe™u …wºt, …tiºt, †e, Ëuðf ytrŒ™e ËtÚtu ð‚o{t™s™
rðãt, Ä{o y™u LÞtÞ{tk «rËØ yt[hýÞwõ‚ ƒ™e™u fÕÞtýfthe ÚttÞ Au.
su ËŒt ¢tuÄ™u S‚u÷ {™w»Þ Ëðo he‚u r™íÞ «ËL™‚t yt…™th ntuÞ Au, ‚u s Ëu™t…r‚™t
yrÄfth-…Œ …h r™Þwõ‚ fhðt ÞtuøÞ ntuÞ Au.
su ¼q‚ft¤™t yðrþü-ƒtfe™t ftÞtuo™u òý™th y™u ð‚o{t™ ft¤{tk þe½ú ftÞo fh™th ‚Útt
rð[thþe÷ Au, ‚u s ËŒt rðsÞe ƒ™u Au, yLÞ ™rn. (6)
Ã◊ÍÆÃÿÊfi ⁄UáÊÿÜ¿Í®⁄fiU‚ÊÃÊÒ Ã¢ ˇÊ◊fiSÿ ÁˇÊÃÿfi— ∑Χáflà òÊÊ◊˜–
‚ Áfl‡flfiSÿ ∑§L§áÊfiSÿ‡Ê ∞∑§Êfi ◊L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§7H
…ŒtÚto : su™tu ª„²:-hûtt ytrŒ ÔÞðnth Ëuð™ fhu, „}æì-‚u Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚™u àæêÚ¨æ„æñ-
su{tk þqhðehtu™wk Ëuð™ ÚttÞ Au, ‚u Ëk„út{{tk çÿ愲:-{™w»Þ ~ææ}æì-…tu‚t™e hûtt fh™th ÜëU‡±„-
fhu, su ÿæï}æS²-yíÞk‚ fwþ¤‚t™t fh™th Au, „}æì-‚u™u …tu‚t™t hûtf™u Wõ‚ Ëk„út{{tk ڇ沋æì-
hxu yÚtto‚T ðthkðth ‚u™e M‚wr‚ (rð™k‚e) fhu; su »ÜU:-fuð÷ yuf ˼tæÞût ç±ES²-Ë{M‚ ÜUL‡æS²-
fÁýtY…e ftÞo fhðt{tk §üàæï-Ë{Úto Au, ¨:-ítu }æLyÃææ‹æì-ÃttuíttLte ËuLttBttk «~tkrËít ÔtehtuLtu ht¾™th
ðt §‹Îí:-Ëu™t ytrŒ™t hûtf Ý:-y{tht ª„è-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu |汄é-ÚttÞ. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su yuf÷tu s y™uf ÞtuØtytu™u S‚e ÷u Au, ‚u™u ÞwØ{tk yÚtðt yLÞºt
«tuíËtrn‚ fhðtu òuEyu. ðehtu{tk suðe ðeh‚t «tuíËtn™ îtht Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚uðe yLÞ he‚u
ÚtE þf‚e ™Úte. (7)
Ã◊fiå‚ãà ‡Êflfi‚ ©Uà‚fl·ÈÆ Ÿ⁄UÊ Ÿ⁄U®R◊flfi‚ â œŸÊfiÿ–
‚Ê •ãœ ÁøûÊ◊fiÁ‚ ÖÿÊÁÃfiÁfl¸Œã◊L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ÝÚ}æì-Ëðo ft{ ÞÚttÞtuøÞ [÷tð™th su {™w»Þ™u à汨:-rðãt, ƒ¤
‚Útt Ä™ ytrŒ y™uf ƒ¤ ¥Œ¨‹„-«t ÚttÞ, „}æì-‚u yíÞk‚ «ƒ¤ ÞwØ fh™thÚte …ý ÞwØ fh™th
Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚™u ©y¨±ï¯é-WíËð yÚtto‚T yt™kŒ™t ft{tu{tk Ëífth yt…tu (fhtu). ‚Útt yæ}æì-
‚u™u ÝÚ:-©uc yrÄfth «t {™w»Þ ¥±¨ï-hûtt ytrŒ ÔÞðnth y™u {Ýæ²-W¥t{ Ä™ «tr {txu
«t ÚttÞ, su ¥‹{ï-ytkĤt™e Ë{t™ fh™th „}æç¨-ykÄfth{tk Á²æïç„:-ËqÞo ytrŒ™t Wßsð¤
Y… «ftþ™u 癄ì-su ç±Î„ì-«t ÚttÞ Au, ¨:-‚u }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ëu™t{tk W¥t{ ðehtu™u ht¾™th
420
§‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Ëu™t…r‚ ðt ˼t…r‚ Ý:-y{tht ª„è-©uc yt™kŒ™u {txu |汄é-Úttytu. (8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su þºtwytu™u S‚e™u ‚Útt ÄtŠ{ftu™u Ëkhûtý yt…e™u rðãt y™u Ä™™e
420 ÉøðuŒ¼t»Þ É
WL™r‚ fhu Au ‚Útt su™u «t fhe™u su{ ËqÞo™tu «ftþ Au, ‚u{ rðãt™t «ftþ™u «t fhu Au,
‚u {™w»Þ™u yt™kŒtuÕ÷tË™t rŒðËtu{tk yt… ÷tuftu ËL{tr™‚ fhtu. yu{ fÞto rð™t ftuE™tu …ý ©uc
ftÞtuoBttk WíËtn Út‚tu ™Úte. (8)
‚ ‚√ÿŸfi ÿ◊Áà fl˝ÊœfiÃÁ‡øà‚ ŒfiÁˇÊáÊ ‚¢ªfiÎ÷ËÃÊ ∑ÎƧÃÊÁŸfi–
‚ ∑§ËÁ⁄UáÊÊfi Áøà‚ÁŸfiÃÊ œŸÊfiÁŸ ◊L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§9H
…ŒtÚto : su ¨Ã²ïÝ-Ëu™t™e s{ýe ƒtsw y™u Q¼u÷e …tu‚t™e Ëu™t™u Ïæíæ{„:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™
þºtwytu™u 癄ì-…ý ²}æç„-r™Þ{Úte [÷tðu Au, ‚u þºtwytu™u S‚™th ƒ™u Au. su Îçÿæ‡æï-s{ýe
‚hV Q¼u÷e yu Ëu™tÚte ¨¢xæë|æè„æ-„úný fhu÷ Ëu™t™t yk„tu ‚Útt ÜëU„æçÝ-fhu÷ ftÞtuo™u ÞÚttur[‚
r™Þ{{tk ÷tðu Au, ¨:-‚u …tu‚t™e Ëu™t™e hûtt fhe þfu Au. su ÜUèçÚ‡ææ-þºtwytu™t rðûtu…™t -…tzðt™t
«ƒkÄÚte 癄ì-…ý ‚u™t ¨çÝ„æ-ËBÞfT yufºt fhu÷ {ÝæçÝ-Ä™tu™u ÷E ÷u Au - …ztðe ÷u Au, ¨:-
‚u }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ëu™t{tk Ëðtuo¥t{ ðehtu™u ht¾™th §‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Ëu™t…r‚ Ý:-y{tht ª„è-
hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu™u {txu |汄é-ÚttÞ. (9)
¼tðtÚto : su Ëu™t™t ÔÞwntu™e, Ëu™t™tk yk„tu™t rþûtý ‚Útt ‚u™tk hûtý rð¿tt™™e y™u ÞwØ™e
…qýo Ët{„úe™e ÔÞðMÚtt fhe þfu Au. ‚u s þºtw™t …htsÞ îtht rðsÞ™u «t fhðt{tk y™u «ò™wk
hûtý fhðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au. (9)
‚ ª˝Ê◊fiÁ÷— ‚ÁŸfiÃÊ ‚ ⁄UÕfiÁ÷Áfl¸Œ Áfl‡flÊfiÁ÷— ∑ÎƧÁc≈®Á÷ãfl¸1>l–
‚ ¬ÊÒ¥SÿfiÁ÷⁄UÁ÷÷Í⁄U‡ÊfiSÃË◊¸L§àflÊfiãŸÊ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§10H
…ŒtÚto : su }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ëu™t{tk W¥t{ ðehtu™u ht¾™th §‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Ëu™t ytrŒ™t
yÄeþ = yrÄ…r‚ xæíæ}æïç|æ:-„t{tu{tk hnu™tht «òs™tu™e ËtÚtu ¨çÝ„æ-ËBÞfT he‚u …]ÚtfT-…]ÚtfT fhu÷
Ä™™u ¼tu„ðu Au, ¨:-‚u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au. su ç±Îï-ÞwØrðãt ‚Útt rðsÞtu™u su™tÚte òýu ‚u r¢Þt
{txu Úƒïç|æ:-Ëu™t™t rð{t™trŒ yk„tu y™u ç±Eæç|æ:-Ë{M‚ ÜëUçcÅç|æ:-rþÕ… r¢Þt{tk yr‚ fwþ¤‚tÚte
«ftþ{t™ ntuÞ, ¨:-‚u y™u su ¥àæS„è:-y«þkË™eÞ þºtwytu™e r¢Þt™u òýe™u ‚u™tu - þºtwytu™tu
¥ç|æ|æê:-r‚hMfth fh™th Au, ¨:-‚u Œææñ¢S²ïç|æ:-©uc þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™e ËtÚtu ð‚o{t™
Ýé-þe½ú ¥l-yts Ý:-y{tht ª„è-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu |汄é-ÚttÞ. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; su …wh ({nt™„h), ™„h ‚Útt „t{tu™e Ëthe he‚u hûtt fh™th, Ëi™t™t
Ëðo yk„tu™e …qýo Ët{„úeÚte Þwõ‚, f÷t-ftiþ÷, þ†t† y™u ÞwØ™e r¢Þtytu™t ¿tt‚t, …qýo rðãt
y™u ƒ¤Úte …wü ‚Útt þºtwytu™t …htsÞÚte «ò-…t÷™{tk «ËL™ hnu™th ntuÞ, ‚u™u s Ëu™t…r‚
ytrŒ ƒ™tððt òuEyu, yLÞ™u ™rn. (10)
‚ ¡ÊÁ◊Á÷ÿ¸à‚◊¡ÊfiÁà ◊Ë˚„˘ ¡ÊfiÁ◊Á÷flʸ ¬ÈL§„ÍÆà ∞flfiÒ—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 421
Ëqõ‚-100
•¬Ê¢ ÃÊ∑§Sÿ ßfiÿSÿ ¡· ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§11H
…ŒtÚto : su ¥Ðæ}æì-«t ÚtÞu÷ r{ºt, þºtw y™u WŒtËe™tu ðt „æïÜUS²-ƒt¤ftu ðt „ݲS²-
…tiºt ytrŒ™e ðå[u ð‚toð ht¾e™u ²„ì-ßÞthu }æèfãï-Ëk„út{tu{tk »±ñ:-«t ÚtÞu÷ …æç}æç|æ:-þºtws™tu
Ërn‚ ¥…æç}æç|æ:-ƒkÄw ð„tuoÚte yLÞ þºtwytu Ërn‚ ±æ-yÚtðt WŒtËe™ {™w»Þtu™e ËtÚtu rðhtuÄ
¼tð «fx fhe™u ÐéLãê„:-y™uftuÚte «þkËt™u «t ðt ÞwØ{tk ƒtu÷tðu÷ }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ëu™t{tk
W¥t{ ðehtu™u ht¾™th §‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Ëu™t…r‚ …ï¯ï-Wõ‚ …tu‚t™t ¼tE-ƒkÄwytu™tu WíËtn Wíf»to
yt…ðt ðt þºtwytu™u S‚ðt™t ¨}æ…æç„-ËBÞfT r™Þ{ òýu Au, íÞthu ¨:-‚u Ý:-y{the ª„è-
hûtt ytrŒ™u {txu Ë{Úto |汄é-Úttytu. (11)
¼tðtÚto : yu htßÞ ÔÞðnth{tk ftuE „]nMÚt {™w»Þ rËðtÞ yLÞ ftuE ƒúñ[the, ðt™«MÚte
yÚtðt ËkLÞtËe™wk «ð]¥t Útðwk ÞtuøÞ ™Úte.
W¥t{ r{ºttu y™u ƒkÄwð„o rð™t ÞwØ{tk ftuE þºtwytu™tu …htsÞ fhe þf‚tu ™Úte. yu he‚u ÄtŠ{f
{™w»Þ rð™t ftuE yLÞ Ëu™t ytrŒ yrÄ…r‚ …Œ™u ÞtuøÞ ™Úte, ‚u{ òýðwk òuEyu. (11)
‚ flfiÖÊ˝÷ÎgfiSÿÈÆ„Ê ÷Ë◊ ©Uª˝— ‚„dfiøÃÊ— ‡ÊßËfiÕ ´§èflÊfi–
ø◊˝Ë·Ê Ÿ ‡Êflfi‚Ê ¬ÊÜøfi¡ãÿÊ ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§12H
…ŒtÚto : ™}æíè¯:-su …tu‚t™e Ëu™tÚte þºtwytu™e Ëu™t™u {th™tht™e Ý-Ë{t™ ±…í|æëyæì-yr‚ ð@
Ë{t™ = fht÷ þ†tu™u ƒtkÄ™th ÎS²éãæ-ztfw, [tuh, ÷k…x, ÷ƒtz ytrŒ Œwütu™u {th™th |æè}æ:-
‚u™u ¼Þ y™u ©xæí:-yr‚ fXtuh Œkz Œu™th, ¨ãd™ï„æ:-nòhtu Ëthe he‚u ¿tt™ «fx fh™th, àæ„Ýèƒ:-
su™tÚte ËUfztu ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnthtu™wk ð‚o™ Au, Ðæ@…‹²:-su Ëðo rðãtytuÚte Þwõ‚ yæÞt…f, W…Œuþf,
htßÞ ËkƒkÄe ˼t, Ëu™t y™u Ëðo yrÄftheytu™t yrÄct‚tytu{tk W¥t{ ƒ™u÷ Au; }æLyÃææÝì-
y™u …tu‚t™e Ëu™t{tk W¥t{ ðehtu™u ht¾™h §‹Îí:-…h{iïÞoðt™ Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚ «|Ãææ-yíÞk‚
à汨æ-ƒ¤ðt™ Ëu™tÚte þºtwytu™u Ëthe he‚u «t ÚttÞ Au, ¨:-‚u Ý:-y{tht ª„è-hûtt ytrŒ
ÔÞðnthtu™u {txu |汄é-ÚttÞ. (12)
¼tðtÚto - ftuE…ý {™w»Þ Ä™wðuoŒ™t rðþu»t ¿tt™ y™u «Þtu„, þºtwytu™tu ™tþ, ¼Þkfh ‚eðú
ƒ¤ y™u rðþt¤ Ëu™t rð™t Ëu™t…r‚ ƒ™e þf‚tu ™Úte y™u yu{ ÚtÞt rð™t þºtwytu™tu …htsÞ
y™u «ò™wk …t÷™ …ý Ëk¼ð ™Úte, yu{ òýðwk òuEyu. (12)
ÃSÿ flÖÊ˝fi— ∑˝§ãŒÁà S◊àSfl·Ê¸ ÁŒflÊ Ÿ àfl·Ê ⁄UflÕ— Á‡Ê◊ËfiflÊŸ˜–
â ‚fiøãÃ ‚ŸÿSâ œŸÊfiÁŸ 422
◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§13H
…ŒtÚto : su ˼tæÞût™t S}æ„ì-ft{{tk ð‚o™™e y™wfq¤‚t™wk S±¯æü:-Ëw¾Úte Ëuð™ y™u Ú±ƒ:-
{ntþçŒfthe çàæ}æè±æÝì-suÚte «þkrË‚ ft{ ÚttÞ Au, ‚u ±…í:-þ† y™u y†tu™tu ËBtqn ÜíU‹Îç„-
©uc s™tu™u ƒtu÷tðu y™u Œwütu™u hztðu Au. „S²-‚u™t çα:-ËqÞo™t y±ï¯:-«ftþ™e Ý-Ë{t™ „wý, É
422 ÉøðuŒ¼t»Þ
f{o y™u Mð¼tð «ftrþ‚ ÚttÞ Au, su yuðt Au „}æì-‚u Sæ‹æÄæ:-W¥tBt ËuÔtt yuxÕtu fu ËßsLttuyu
fhuÕtt WíËtnLtwk S晋yæï-ËuÔtLt fhu Au yLtu yæ}æì-‚u {Ýæç‹æ-Ë{M‚ Ä™™wk Ëuð™ fhu Au, yt he‚u }æLy±æÝì-
su ˼tæÞût …tu‚t™e Ëu™t{tk W¥t{ ðehtu ht¾™th §‹Îí:-…h{uïÞoðt™ ‚Útt Ý:-y{the ªyæè-hûtt
ytrŒ ÔÞðnthtu™u {txu Þí™ fhu Au, ‚u y{thtu htò |汄é-ÚttÞ. (13)
¼tðtÚto : ˼tËŒtu, htßÞ f{o[theytu, Ëir™ftu y™u «òytuyu yuðt W¥t{ f{tuo™wk Ëuð™
fhðwk òuEyu, suÚte rðãt, LÞtÞ, Ä{o y™u …wÁ»ttÚto WL™‚ ÚtE™u, ËqÞo™e Ë{t™ «ftrþ‚ ÚttÞ.
yuðt f{tuo rð™t Ëw¾™tu W…¼tu„, Ä™ y™u hûtt ÚtE þf‚t ™Úte, ítuÚte yt «fth™t f{o ˼t
ytrŒ™t yæÞûttuyu fhðt òuEyu. (13)
ÿSÿÊ¡fid¢ ‡Êflfi‚Ê ◊ÊŸfi◊ÈÆÄÕ¢ ¬fiÁ⁄U÷ÈÆ¡º˝ÊŒfi‚Ë Áfl‡flÃfi— ‚Ë◊˜–
‚ ¬ÊfiÁ⁄U·à∑˝§ÃfiÈÁ÷◊¸ãŒ‚ÊŸÊ ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§14H
…ŒtÚto : ²S²-su ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚™t à汨æ-þtherhf ‚Útt ytÂí{f ƒ¤Úte Þwõ‚ «òs™
}ææÝ}æì-Ëífth, ©vƒ}æì-ðuŒ rðãt ‚Útt ¨è}æì-Ä{o y™u LÞtÞ™e {ÞtoŒt™u ç±E„:-ËðoºtÚte ¥…d}æì-
r™hk‚h …t÷™ y™u su ÚæïΨè-rðãt™tu «ftþ y™u …]rÚtðe™t htßÞ™u …ý ÐçÚ|æé…„ì-Ëthe he‚u
…t÷™ fhu.
su ÜíU„éç|æ:-W¥t{ ƒwrØ{t™e™t ft{tu™e ËtÚtu }æ‹Î¨æÝ:-«þkËt ytrŒÚte …rh…qýo ÚtÞu÷
Ëw¾tuÚte «òytu™wk ÐæçÚ¯„ì-…t÷™ fhu Au, ¨:-‚u }æLy±æÝì-…tu‚t™e Ëu™t{tk W¥t{ ðehtu™u ht¾™th
§‹Îí:-…h{iïÞoðt™ ˼t…r‚ Ý:-y{tht ª„è-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu™u rËØ fh™th r™hk‚h |汄é-
ÚttÞ. (14)
¼tðtÚto : su Ëí…wÁ»ttu™wk ËL{t™, Œwütu™wk y…{t™, …qýo rðãt ‚Útt Ä{o™e {ÞtoŒt, …wÁ»ttÚto
y™u yt™kŒ yu™u fhðt{tk Ë{Úto ntuÞ, ‚u s ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ™t yrÄfth™u ÞtuøÞ
ƒ™e þfu Au. (14)
Ÿ ÿSÿfi ŒflÊ ŒflÃÊ Ÿ ◊ûÊʸ •Ê¬fi‡øŸ ‡Êflfi‚Ê •ãÃfi◊ʬȗ–
‚ ¬˝Á⁄UÄflÊ àflˇÊfi‚Ê ˇ◊Ê ÁŒfl‡øfi ◊L§àflÊfiãŸÙ ÷fl|àflãºfi˝ ™§ÃËH§15H
…ŒtÚto : ²S²-su …h{ yiïÞoðt™ s„Œeïh™t à汨:-ƒ¤™e ¥‹„}æì-yðrÄ™u Îﱄæ-rŒÔÞ
W¥t{s™tu{tk Îï±æ:-rðît™tu Ý-™rn }æœææü:-ËtÄthý {™w»Þ Ý-™rn ™Ý-‚Útt ¥æÐ:-yL‚rhût
y™u «tý …ý ¥æŒæé:-…t{e þf‚t ™Úte, su y±ÿæ¨æ-…tu‚t™t ƒ¤Y… Ët{ÚÞoÚte ÿ}æ:-…]rÚtðe,
çα:-ËqÞo÷tuf ‚Útt ™-y™u ÷tuftu™u ÐíçÚvÃææ-h[e™u ÔÞt ÚtE hnu÷ Au, ¨:-‚u }æLy±æÝì-…tu‚t™e
«ò™u «þkrË‚ fh™th §‹Îí:-…h{uïÞoðt™ …h{uïh Ý:-yBtu ÕttuftuLtt ªyæè-hûtt ytrŒ y{tht
ÔÞðnth™u {txu r™hk‚h WãítT |汄é-Úttytu. (15)
ÉøðuŒ¼t»Þ 423
Ëqõ‚-100
¼tðtÚto : þwk y™L‚ „wý, f{o, Mð¼tððt¤t ‚u …h{tí{t™tu yL‚ ftuE …t{e þfu Au su …tu‚t™e
þÂõ‚Úte s «f]r‚ ™t{f …h{ Ëqû{ Ë™t‚™ (= r™íÞ) fthýÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u Ëk½t‚ (MÚtq¤)
Y…{tk fhe™u ‚Útt ‚u™wk Ëkhûtý fhe™u «÷Þft¤{tk ‚u™u rAL™-r¼L™ fhu Au ? ‚u™e Ëðuoyu W…tË™t
þt {txu ™ fhðe òuEyu ? (15)
⁄UÊÁ„ë¿®KÊflÊ ‚ÈÆ◊Œ¯‡ÊÈ∂¸U∂UÊ◊ËlÈƸˇÊÊ ⁄UÊÿ ´§ÖÊ˝Ê‡flfiSÿ–
flηfiáflãâ Á’÷fi˝ÃË œÍƷȸ ⁄UÕ¯ ◊ãº˝Ê Áøfi∑§Ã ŸÊ„Èfi·Ë·È ÁflˇÊÈH§16H
…ŒtÚto : su «…íæES²-}‚w„tr{™e ðu„ðt™ yï ‚u ˼tæÞûtÚte ËkƒkÄ ht¾™th rþÕ…eytu™u
¨é}æ΢àæé:-su™wk W¥t{ ßð÷™ HHæ}æè:-su{tk «þkrË‚ ËtIŒÞo léÿææ-y™u su™tu «ftþ s r™ðtË Au,
‚u Úæïçã„ì-™e[u ÷t÷, à²æ±æ-W…h ft¤e yÂø™™e ßðt¤t {ê¯éü-÷tu¾kz™e ËBÞf ƒ™u÷e f¤tytu{tk
«Þwõ‚ fhu÷e, ±ë¯‡±‹„}æì-ðu„ðt™, Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ Þt™ Ë{qn™u çÏæ|æí„è-Äthý fhe™u, }æ‹Îíæ-
yt™kŒ yt…™the, Ýæãé¯è¯é-{™w»Þtu™t yu ç±ÿæé-Ëk‚t™tu™u r™r{¥t Úæ²ï-Ä™™e «tr™u {txu rðã{t™
Au, ‚u™u su ç™ÜïU„-Ëthe he‚u òýu, ‚u s Ä™ðt™ ƒ™u Au. (16)
¼tðtÚto : ßÞthu rð{t™[t÷™ ytrŒ ftÞtuo{tk ËBÞfT «Þwõ‚ fhu÷ yÂø™, ƒ¤‚ýÚte «ßðr÷‚
ÚttÞ Au, íÞthu ƒu Y…{tk òuðt{tk ytðu Au. yuf [{fŒth y™u ƒeswk ft¤wk. ‚uÚte yÂø™™wk ‘à²æ}æÜU‡ææüÚ±’
yuðwk ™t{ Au. su{ ½tuzt™t rþh …h ƒu ft™ òuðt{tk ytðu Au, ‚u{ yÂø™™e W…h ft¤e fßs÷
= fts÷ ™t{ðt¤e rþ¾t ntuÞ Au. ‚u yu (yÂø™) ftÞtuo{tk Ëthe he‚u «Þwõ‚ fhu÷, ƒnwrðÄ
Ä™™u «t fhtðe™u «òytu™u yt™krŒ‚ fhu Au. (16)
∞ÃûÿûÊfi ßãº˝ flÎcáÊfi ©UÄÕ¢ flÊfi·Ê¸Áª⁄UÊ •Á÷ ªÎfiáÊ|ãà ⁄UÊœfi—–
´§ÖÊ˝Ê‡fl— ¬˝Ác≈fi®Á÷⁄Uê’⁄UË·fi— ‚„ŒfiflÊ ÷ÿfi◊ÊŸ— ‚ÈÆ⁄UÊœÊfi—H§17H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ rðãt-yiïÞoÞwõ‚ ˼tæÞût ! su ±æ¯æüçxæÚæ:-W¥t{ «þkrË‚ rðît™™e
ðtýeytuÚte «þkrË‚ …wÁ»t »„„ì-yu «íÞût „ï-yt…™t ©vƒ}æì-«þkrË‚ ð[™ ðt ft{™u Ëðo ÷tuftu
¥ç|æxæë‡æç‹„-yt…™e yr¼{w¾ fnu Au ‚u y™u y²„ì-y„úMÚt ðt y™w{tr™f yt…™wk ÚæŠæ:-Ä™, ±ëc‡æï-
þheh y™u ytí{t™e «ËL™‚t {txu ntuÞ Au. ‚Útt su ¥}ÏæÚè¯:-þçŒ rðãt™t ¿tt‚t ¨ãÎï±:-
rðît™tu™e ËtÚtu hnu™th |æ²}ææÝ:-yÄ{to[hýÚte zhe™u ‚uÚte …]ÚtfT ð‚toð-ð‚o™ y™u Œwütu™u ¼Þ
…{tz™th ¨éÚæ{æ:-su Ëðtuo¥t{ Ä™Úte Þwõ‚ «…íæE:-su™e Ëh¤ {nt™ hts™er‚ yt…u Au, ŒæíçcÅç|æ:-
ÃtqAuÕtt «&LttuLtwk ËBttÄtLt ytÃtu Au, ‚u y{thtÚte Ëuð™ ÞtuøÞ fu{ ™ ntuÞ ? (17)
¼tðtÚto : ßÞthu rðît™ W¥t{ he‚u424 W…Œuþ yt…u Au, íÞthu y¿tt™es™ rðïtË «t fhe™u
‚u W…Œuþ™wk ©ðý fhe™u, Ëwrðãt Äthý fhe™u, Ä™tZâ ƒ™e™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au. (17)
ŒSÿÍÆ|Ü¿êÿÍ°Ó®‡ø ¬ÈL§„ÍÆà ∞flÒfi„¸àflÊ ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ¢ ‡Êflʸ ÁŸ ’fi„˸Ø–
424 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚ŸàˇÊòÊ¢ ‚|πfiÁ÷— |‡flàãÿÁ÷— ‚Ÿà‚ÍÿZ ‚ŸfiŒ¬— ‚ÆÈflÖÊ˝fi—H§18H
…ŒtÚto : nu ¨é±…í:-su™t ©uc þ† y™u y†tu™tu ËBtqn y™u ÐéLãê„:-ƒnw s Ëífth fhu÷
Au ‚u àæ±æü-Ë{M‚ Œw:¾tu™tu rð™tþ fh™th ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚ çEy‹²ïç|æ:-ïu‚ yÚtto‚T MðåA
‚usMðe ¨ç¶ç|æ:-r{ºttu™e ËtÚtu y™u »±ñ:-«þkrË‚ ¿tt™ y™u f{tuo™e ËtÚtu ÎSÄæêÝì-ztfwytu™u ãy±æ-
Ëthe he‚u {the™u çàæ}ÄæêÝì-þtL‚ ÄtŠ{f Ëßs™tu ™-y™u ™tufh ytrŒ™u ¨Ý„ì-…t¤u, Œw:¾tu™u çÝ,Ïæãèü„ì-
Œqh fhu, su ÐëçƒÃ²æ}æì-…tu‚t™t htßÞÚte Þwõ‚ ¼qr{{tk ÿæï~æ}æì-…tu‚t™wk r™ðtËMÚtt™ ¨ê²ü}æì-ËqÞo÷tuf,
«tý ¥Œæ:-y™u s¤™u ¨Ý„ì-Ëuðu, ‚u Ëðo™u ¨Ý„ì-ËŒt Ëuð™™u ÞtuøÞ ƒ™u. (18)
¼tðtÚto : su Ëßs™tuÚte Þwõ‚ ÚtÞu÷ {™w»Þ yÄtŠ{f ÔÞðnthtu™tu íÞt„ fhe™u, ÄtŠ{f ÔÞðnthtu™tu
«[th fhe™u ‚Útt rðãt™e ÞwÂõ‚Úte rËØ …ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fhe™u, «ò™t Œw:¾tu™tu ™tþ fhu, ‚u™u s
˼t™tu yæÞût Ëðuoyu {t™ðtu òuEyu, yLÞ™u ™rn. (18)
Áfl‡flÊ„ãº˝Êfi •ÁœflÄÃÊ ŸÊfi •Sàfl¬fiÁ⁄U®uÔ®ÎÃÊ— ‚ŸÈÿÊ◊ flÊ¡fi◊˜–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flL§fiáÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§19H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-«þkrË‚ rðãt y™u yiïÞoÞwõ‚ rðît™ Ý:-y{tht {txu ç±Eæãæ-«r‚rŒ™
¥ç{±v„æ-yrÄftrÄf W…Œuþf ¥S„é-Úttytu, ‚uÚte ¥ÐçÚãì ±ë„æ:-Ëðo «fth™e fwrxÕt‚t™tu íÞt„
fhu÷t y™u su ±æ…}æì-rðþu»t ¿tt™ ¨Ýé²æ}æì-yLÞ™u yt…eyu y™u yt… Ëuð™ fhu. Ý:-y{tht
yæyæì-yu rÔt¿ttLtLtu ç}æ~æ:-rBtºt, ÃæL‡æ:-©u»X ËßsLt ¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, ™Œe Ðë烱è-
¼qr{ ©„-y™u læñ:-ËqÞo ytrŒ «ftþ{t™ ÷tuftu™tu «ftþ }ææ}æã‹„æ}æì-{t™-ËífthÚte ð]rØ fheyu.
(19)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u, su ËŒt rðãt yt…™th Au, ‚u™e Ëh¤ ¼tðÚte Ëuðt fhe™u rðãtytu «tÂ
fhe™u ©uc r{ºt, ytftþ, ™Œeytu, ¼qr{ y™u ãw÷tufÚte W…fth „úný fhe™u, Ëðo {™w»Þtu{tk Ëífth™e
ËtÚtu hnuðwk òuEyu. fŒtr… rðãt „w ht¾ðe ™rn, …hk‚w Ëðuoyu ‚u™u «rËØ fhðe òuEyu. (19)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚, Eïh y™u yæÞt…ftu™t „wýtu™t ðýo™Úte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (100)
Ëqõ‚-101
¬˝ ◊|㌟fi Á¬ÃÈÆ◊Œfiø¸ÃÊ fløÊ ÿ— ∑ÎƧcáʪfi÷ʸ ÁŸ⁄U„fiUãŸÆÎÁ¡‡flfiŸÊ–
•flSÿflÊ flηfiáÊ¢ flÖÊ˝fiŒÁˇÊáÊ¢ ◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§1H
…ŒtÚto : ‚{u ²:-su W…Œuþftu y™u yæÞt…ftu «ç…EÝæ-yuðt …tXÚte fu su{tk W¥t{ ðtýeytu™e
Äthý þÂõ‚™e y™uf «fthÚte ð]rØ ÚttÞ, ‚uÚte {q¾o‚t™wk çÝ:, ¥ãÝì-r™hk‚h n™™ ÚttÞ, ‚u }æç‹ÎÝï-
ÉøðuŒ¼t»Þ 425
Ëqõ‚-101
yt™krŒ‚ y™u yt™kŒ «Œt‚t™u {txu çЄé}æ„ì-©uc ƒ™tðu÷ yL™ yÚtto‚T …whe, f[tuhe, ÷tzw, ƒt÷wþtne
(yuf {eXtE), s÷uƒe, R{h‚e (s÷uƒe suðe yuf {eXtE) ytrŒ Ëðtuo¥t{ …ŒtÚttuoðt¤wk ¼tus™
‚Útt ±™:-r«Þ ðtýeÚte Ðíæ™ü„-Ëthe he‚u r™ðuŒ™ fhe™u ‚u™tu Ëífth fhtu y™u ¥±S²±:-…tu‚t™t
hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu™u [tne™u ÜëUc‡æxæ|ææü:-suytuyu hu¾t„rý‚ ytrŒ rðãtytu™tu {{o™u «fx fhu÷
Au, ‚u y{u ÷tuftu ¨wÄææ-r{ºt™t ft{ ðt r{ºt‚t™u {txu ±ë¯‡æ}æì-rðãt™e ð]rØ fh™tht ±…íÎçÿæ‡æ}æì-
suÚte yrðãt™tu rð™tþ fh™the ðt rðãt ytrŒ Ä™ yt…™the Œrûtýt {¤u }æLy±‹„}æì-su™e Ë{e…
«þkrË‚ rðãtðt™ }Âíðs yÚtto‚T yt… Þ¿t fhtu, yLÞtu™u fhtðtu, yuðt ¼ý™tht ntuÞ, ‚u yæÞt…f
yÚtto‚T ©uc ¼ýtð™th™tu ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu, ‚u™tu ‚{u …ý Ëthe he‚u Ëífth™e ËtÚtu
Mðefth fhtu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su™tÚte ‚uytu rðãt „úný fhu ‚uytu™tu {™, ð[™, f{o, Ä™Úte ËŒt
Ëífth fhðtu òuEyu. su ¼ýtððt™u ÞtuøÞ ntuÞ ‚uytuyu «Þí™…qðof W¥t{ rþûtt yt…e™u rðît™
ƒ™tððtu òuEyu. ËŒt ©uctu™e ËtÚtu r{ºt‚t fhe™u W¥t{ f{o fh™thtytu™e hûtt fhðe òuEyu.
(1)
ÿÊ √ÿ¯‚¢ ¡ÊN·ÊáÊŸfi ◊ãÿÈŸÊ ÿ— ‡Êê’fi⁄U¢ ÿÊ •„|㬬˝fiÈ◊fl˝Ã◊˜–
ßãº˝Ê ÿ— ‡ÊÈcáÊfi◊‡ÊÈ·¢ ãÿÊflÎfiáÊ昧◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§2H
…ŒtÚto : ²:-su ˼t y™u Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚ §‹Îí:-Ë{M‚ yiïh™u «t …æs¯æ‡æïÝ-
Ëßs™tu™u Ëk‚tu»t yt…™tht }拲éÝæ-…tu‚t™t ¢tuÄÚte Œwü y™u þºtws™tu™u ò¢¨}æì çÝ, ¥ãÝì-yuðt
{thu fu suÚte ykË - ntkËzeÚte - MfkÄ y÷„ ÚtE òÞ ðt ²:-su ~tqhÔtehítt øtwÛttuÚte Gtwõít Ôteh
àæ}ÏæÚ}æì-yÄBtoÚte ËkçtkrÄítLtu yíGtkít Btthu Ôtt ²:-ÄBttoíBtt ËßsLt Ãtwhw»t çŒæŒæíé}æ-su yÄBteo ÃtuxÇthtLtu
Bttxu rLthkíth Btthu yLtu ²:-su yr‚ ƒ¤ðt™ ¥±í„}æì-su™t ftuE r™Þ{ ™rn yÚtto‚T ƒúñ[Þo, ËíÞ…t÷™
ytrŒ ðú‚tu fh‚t ™Úte ‚u™u ¥±ë‡æÜìU-…tu‚tÚte …]ÚtfT fhu, ‚u àæëc‡æ}æì-ƒ¤ðt™, ¥àæé¯}æì-þtufhrn‚ -
n»toÞwõ‚ }æLy±‹„}æì-ËBÞfT «þkrË‚ ¼ý™th™u ht¾™th Ë{M‚ yiïÞoÞwõ‚ ˼t…r‚™tu ¨w²æ²-
r{ºttu™t ft{ ðt r{ºt‚t™u {txu y{u ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «[kz ¢tuÄÚte Œwütu™u {the™u, rðãt™e WL™r‚™u {txu ƒúñ[Þo ytrŒ ðú‚tu™tu
«[th fhe™u ‚Útt yrðãt y™u fwrþûttytu™tu r™»tuÄ fheLtu Ëðo™t Ëw¾ {txu r™íÞ «Þí™ fhu Au,
‚u™e r{ºt‚t fhðe òuEyu. (2)
ÿSÿ lÊflÊfi¬ÎÁÕflË ¬ÊÒ¥Sÿ¯ ◊„lSÿfi fl˝Ã flLfi§áÊÊ ÿSÿ ‚Íÿ¸Ó—–
ÿSÿãºfi˝Sÿ Á‚ãœfifl— ‚‡øfiÁÃ426fl˝Ã¢ ◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§3H
…ŒtÚto : y{u ²S²-su §‹ÎíS²-…h{iïÞoðt™ s„Œeïh ðt ˼tæÞût htò™t Ãæíyæï-Ët{ÚÞo ðt
Mð¼tÔtBttk }æã„ì-yíÞk‚ W¥t{ „wý y™u ÐæñS²}æì-…wÁ»ttÚtoÞwõ‚ ƒ¤ Au, ²S²-su™t læ±æÐë烱è-
ËqÞo y™u
426¼qr{ Ë{t™ Ën™þe÷‚t y™u ™er‚™tu «ftþ rðã{t™ Au, ²S²-suÉøðu ™t ±í„Œ}æì¼t»Þ
-Ët{ÚÞo É
ðt þe÷ = Mð¼tð™u „L‡æ:-[kÿ{t ðt [kÿ{t™e þtÂL‚ ytrŒ „wý Au; ²S²-su™t Ët{ÚÞo y™u
þe÷™u ¨ê²ü:-ËqÞo{kz¤ y™u ‚u™t „wý Sæpç„-«t ÚttÞ Au y™u 程{±:-Ë{wÿ «t ÚttÞ Au,
‚u }æLy±‹„}æì-Ë{M‚ «týeytuÚte ‚Útt Ë{Þ-Ë{Þ …h Þ¿ttrŒ fh™thtytuÚte Þwõ‚ ˼tæÞût™u ¨w²æ²-
r{ºt™t ft{ ðt r{ºt‚t™u {txu ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. (3)
¼tðtÚto : su™t Ët{ÚÞo rð™t …]rÚtðe ytrŒ (™t htßÞ)™e ÂMÚtr‚ Ëk¼ð ™Úte, su ˼t ytrŒ™t
yæÞût™e «ftþ™e Ë{t™ rðãt, …]rÚtðe™e Ë{t™ ût{t, [kÿ{t™e Ë{t™ þtÂL‚, ËqÞo™e Ë{t™ ™er‚Y…e
ßÞtur‚ y™u Ë{wÿ™e Ë{t™ „k¼eh‚t Au, ‚u™u Atuze™u {™w»Þu ftuE yLÞ™u r{ºt ™ ƒ™tððtu òuEyu. (3)
ÿÊ •‡flÊfiŸÊ¢ ÿÊ ªflÊ¢ ªÊ¬fiÁÃfl¸‡ÊË ÿ •ÊfiÁ⁄U× ∑§◊¸®fiÁáÊ∑§◊¸®ÁáÊ |SÕ⁄U—–
flË›UÊÁ‡øÁŒãº˝Ê ÿÊ •‚ÈfiãflÃÊ flœÊ ◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§4H
…ŒtÚto : ²:-su §‹Îí:-Œwütu™tu rð™tþ fh™th ˼t ytrŒ™t yrÄ…r‚, ¥EæÝæ}æì-½tuzt™t yæÞût,
²:-su xæ±æ}æì-„tÞ ytrŒ …þw ðt …]rÚtðe ytrŒ™e hûtt fh™th, ²:-su xææïÐç„:-…tu‚t™e RrLÿÞtu™tu
Mðt{e yÚtto‚T rs‚urLÿÞ hne™u …tu‚t™e RåAt™wËth ‚u RrLÿÞtu™u [÷tð™th ±àæè-{™Ë, ƒwrØ,
r[¥t y™u ynkfth™u ÞÚttÞtuøÞ ðþ{tk ht¾™th, ¥æçÚ„:-˼t™e yt¿tt™u «t ÚtÞu÷, ÜU}æüç‡æ
ÜU}æüç‡æ-f{o-f{o{tk çSƒÚ:-r™rù‚, ²:-su ¥Sæ鋱„:-Þ¿tf‚toytu™tu rðhtuÄ fh™th ±èfæï-ƒ¤ðt™™u
±{: 癄ì-ð@™e Ë{t™ {th™th ntuÞ, ‚u }æLy±‹„}æì-©uc «þkrË‚ ¼ýtð™th™u ht¾™th ˼t…r‚™u
¨w²æ²-r{ºt‚t ðt r{ºt™t ft{™u {txu ã±æ}æãï-y{u Mðefth fheyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : su Ëðo™t …t÷™f‚to, rs‚urLÿÞ, þtL‚, ßÞtk-ßÞtk ˼t îtht r™ŠŒü fhu÷ ntuÞ
‚u-‚u f{o{tk ÂMÚth ƒwrØÚte «ð]¥t hnu™th y™u Œwü ‚Útt ƒ¤ðt™ þºtwytu …h rðsÞ fh™th Au,
‚u™e ËtÚtu {™w»Þtuyu r™hk‚h r{ºt‚t fhe™u ËŒt Ëw¾tu™tu W…¼tu„ fhðtu òuEyu. (4)
ÿÊ Áfl‡flfiSÿ ¡ªfi× ¬˝ÊáÊÃS¬ÁÃÿÊ¸ ’˝rÊáÊfi ¬˝Õ◊Ê ªÊ •ÁflfiãŒÃ˜–
ßãº˝Ê ÿÊ ŒSÿÍÆ°⁄Uœfi⁄UÊ° •flÊÁÃfi⁄UŸÔ˜ ◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§5H
…ŒtÚto : ²:-su W¥t{ Œt™þe÷, Ðíƒ}æ:-Ëðo™t rðÏÞt‚ fh™th, §‹Îí:-RrLÿÞtuÚte Þwõ‚Sð,
Ïæíræ‡æï-[thu ðuŒtu™t ¿tt‚t™u {txu xææ:-…]rÚtðe, RrLÿÞtu y™u «ftþÞwõ‚ ÷tuftu™u ¥ç±‹Îyæì-«t fh‚t,
±æ ²:-su þqh‚t ytrŒ „wýÞwõ‚ ðeh ÎS²ê‹æì-nX…qðof yLÞtu™wk Ä™ nh™thtytu™u ¥{ÚæÝì-™e[‚t
«t fhtð‚t, ¥±æç„Ú„ì-yÄtu„r‚™u …ntU[tz‚t; ðt ²:-su Ëu™trÄ…r‚ ç±ES²-Ë{M‚ …xæ„:-
sk„{Y… Ðíæ‡æ„:-Srð‚ SðË{qn™t Ðç„:-yrÄ…r‚ = Mðt{e ntuÞ, ‚u }æLy±‹„}æì-…tu‚t™e Ë{e…
¼ýtð™th™u ht¾™th™u ht¾ðtðt¤t ˼tæÞût™u y{u ¨w²æ²-r{ºt‚t™u {txu ã±æ}æãï-Mðefth fheyu
Aeyu. (5)
¼tðtÚto : …wÁ»ttÚto rð™t rðãt, yL™ y™u Ä™™e «tr Út‚e ™Úte y™u þºtw™tu …htsÞ …ý
ÉøðuŒ¼t»Þ 427
Ëqõ‚-101
Út‚tu ™Úte. su ÄtŠ{f Ëu™t…r‚ r{ºt¼tðÚte …tu‚t™t «tý Ë{t™ ËðoÚte «u{ ht¾u Au, ‚u™u fŒe…ý
Œw:¾ Út‚wk ™Úte, ítuÚte yu ftÞtuo ËŒt fhðt òuEyu. (5)
ÿ— ‡ÊÍ⁄fiUÁ÷„¸√ÿÊ ÿ‡øfi ÷ËL§Á÷ÿÊ¸ œÊflfi|j„͸ÆÿÃ ÿ‡øfi Á¡ÇÿÈÁ÷fi—–
ßãº˝¢ ÿ¢ Áfl‡flÊ ÷ÈflfiŸÊÁ÷ ‚¯ãŒœÈ◊¸L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§6H
…ŒtÚto : ²:-su …h{iïÞoðt™ Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚ àæêÚïç|æ:-þqhðehtuÚte ãò:-ytbt™ fhðt
yÚtto‚T [tnðt ÞtuøÞ, ²:-òu |æèLç|æ:-zh…tuf ™-y™u r™¼oÞtuÚte ‚Útt ²:-su {æ±çj:-Œtuz‚t {™w»ÞÚte
ðt ²:-su ™-ƒuXu÷t y™u [t÷™tht ‚u™tÚte ç…x²éç|æ:-ðt S‚™tht ÷tuftuÚte ã겄ï-ƒtu÷ðt{tk ytð‚t
ðt ²}æì-su §‹Îí}æì-Wõ‚ Ëu™tæÞût™u ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±Ýæ-÷tuf™t «týe ¥ç|æ-ËL{w¾‚tÚte ¨¢Î{é:-
ËBÞfT Äthý fhu Au, ‚u }æLy±‹„}æì-©uc yæÞt…f™u ht¾™th Ëu™tÄeþ™u ¨w²æ²-r{ºt‚t™u {txu
y{u ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu, ‚u™tu ‚{u …ý Mðefth fhtu. (6)
¼tðtÚto : su …h{tí{t y™u Ëu™t…r‚ Ëðo ÷tuftu™u ‚Útt Ëðo ÷tuftu™u Ëðo ‚hVÚte r{÷™ fhtðu
Au, ‚u Ëðo™t îtht Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ y™u r{ºt¼tðÚte {t™ðt ÞtuøÞ Au. (6)
L§º˝ÊáÊÊfi◊Áà ¬˝ÁŒ‡ÊÊfi ÁfløˇÊáÊÊ L§º˝Á÷ÿÊ¸·Êfi ßÈÃ ¬ÆÎÕÈ ÖÊ˝ÿfi—–
ßãº˝¯ ◊ŸË·Ê •èÿfiø¸Áà üÊÈÆâ ◊L§àflfiãâ ‚ÅÿÊÿfi „flÊ◊„H§7H
…ŒtÚto : ç±™ÿæ‡æ:-«þM‚ [t‚wÞo ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ rðît™ LÎíæ‡ææ}æì-«týtu™e Ë{t™ Œwütu
y™u ©uctu™u hztð™th rðît™tu™t ÐíçÎàææ-¿tt™{t„oÚte Ðëƒé:-rðM‚]‚ …í²:-‚us™u = «‚t…™u »ç„-
«t ÚttÞ Au y™u LÎíïç|æ:-«tý ðt ™t™t rðãtÚteo™e ËtÚtu ²æï¯æ-rðãtÚte {¤e y™u {q¾o‚tÚte …]ÚtfT
ÚtÞu÷e †e ‚u™u „Ýé„ï-rðM‚]‚ fhu Au, ‚uÚte su rð[ûtý rðît™ }æÝè¯æ-«þkrË‚ ƒwrØÚte Ÿæé„}æì-«ÏÞt‚
§‹Îí}æì-þt¤t ytrŒ™t yæÞût™tu ¥|²™üç„-ËðoºtÚte Ëífth fhe™u ‚u }æLy±‹„}æì-…tu‚t™e Ë{e… yæÞt…f™u
ht¾™th™u ¨w²æ²-r{ºt‚t™u {txu y{u ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu îtht «týtÞt{Úte «týtu™u, ËífthÚte ©uctu™u y™u r‚hMfthÚte Œwütu™u S‚e™u,
Ë{M‚ rðãtytu™tu rðM‚th fhe™u, …h{uïh ‚Útt yæÞt…f™e y[o™t fhe™u W…fth™t îtht Ëðo
«týeytu™tu Ëífth fhðt{tk ytðu Au, ‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au. (7)
ÿŒ˜ flÊfi ◊L§àfl— ¬⁄U®R◊ ‚œSÕ ÿmÊfifl◊ flÎÆ¡Ÿfi ◊ÊŒÿÊfi‚–
•Ã •Ê ÿÊfisäfl⁄U¢ ŸÊ •ë¿®Êfi
428 àflÊÿÊ „Áfl‡øfi∑Χ◊Ê ‚àÿ⁄UÊœ—H§8H
…ŒtÚto : nu }æLy±:-«þkrË‚ rðãtÞwõ‚ ¨y²Úæ{:-rðãt ytrŒ ËíÞ Ä™Þwõ‚ rðît™ ! ²„ì-
su fthýu yt… ÐÚ}æï-yíÞk‚ Wíf]ü ¨{Sƒï-MÚtt™{tk y™u ²„ì-su fthýu ±æ-W¥t{ ¥±}æï-yÄ{
428 ÉøðuŒ¼t»Þ É
±æ-ðt {æÞ{ ÔÞðnth{tk Ïæë…Ýï-su{tk {™w»Þ Œw:¾tu™u íÞt„e }ææβæ¨ï-yt™kŒ yt…u Au, ¥„:-
yu fthýu Ý:-y{™u ¥Š±Ú}æì-¼ýðt ¼ýtððt™t, y®nË™eÞ yÚtto‚T ™ íÞt„ðt ÞtuøÞ Þ¿t™u
¥ÓÀ-Ëthe he‚u ¥æ, ²æçã-ytðtu, «t Úttytu. y±æ²æ-yt…™e ËtÚtu y{u ãç±:-„úný fhðt ÞtuøÞ
rðþu»t ¿tt™™u ™ÜëU}æì-fheyu yÚtto‚T yu rðãt™u «t fheyu. (8)
¼tðtÚto : su rðît™ Ëðoºt yt™kŒ «Œt‚t, rðãtŒt‚t y™u ËíÞ „wý-f{o-Mð¼tððt¤t Au,
‚uytu™t Ëk„Úte {™w»Þtu™u r™hk‚h Ë{M‚ rðãtytu y™u ©uc rþûttytu «t fhe™u ËðoŒt yt™krŒ‚
hnuðwk òuEyu. (8)
àflÊÿãº˝ ‚Ê◊¯ ‚È·È◊Ê ‚ÈŒˇÊ àflÊÿÊ „Áfl‡øfi∑Χ◊Ê ’˝rÊflÊ„—–
•œÊfi ÁŸÿÈàfl— ‚ªfiáÊÊ ◊L§|jfi⁄U®R|S◊ŸÔ˜ ÿôÊ ’Á„¸Á·fi ◊ÊŒÿSflH§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ rðãtY…e yiïÞoÚte Þwõ‚ rðît™ ! y±æ²æ-yt…™e ËtÚtu y{u ¨æï}æ}æì-
yiïÞo fh™th ðuŒþt†™t ƒtuÄ™u ¨é¨é}æ-«t ÚtEyu.
nu ¨éÎÿæ-©uc [t‚wÞoÞwõ‚ ƒ¤ y™u Ïæíræ±æã:-y™L‚ Ä™ y™u ðuŒ rðãt™e «tr fhtð™th
rðît™ ! y±æ²æ-yt…™t Ërn‚ y{u ãç±:-r¢Þt-ftiþ÷Þwõ‚ ftÞtuo™wk ™ÜëU}æ-rðÄt™ fheyu.
nu çݲéy±:-Ë{Úto ! ¥{æ:-‚Œ™L‚h }æLçj:-}Âíðs yÚtto‚T yæÞt…f y™u ¨xæ‡æ:-…tu‚t™t
rðãtÚteoytu™t Ë{qn™e ËtÚtu ð‚o{t™ yt… ¥çS}æÝì-yu Ïæ<ãç¯-yíÞk‚ W¥t{ ²¿æï-¼ýðt-¼ýtððt™t
ËífthÚte «t fhu÷ ÔÞðnth{tk }ææβS±-yt™krŒ‚ Úttytu y™u y{™u …ý yt™krŒ‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : rðît™tu™t Ëk„ rð™t ftuE…ý {™w»Þ rðãtY…e yiïÞo y™u yt™kŒ «t fhe þf‚tu
™Úte, ítuÚte Ëðo {™w»Þtu rðît™tu™tu Ëífth fhe™u ‚Útt ‚u™t îtht rðãt y™u Ëwrþûtt Ëðo «fthÚte
ËL{tr™‚ ÚttÞ. (9)
◊ÊŒÿfiSfl „Á⁄fiUÁ÷ÿ¸ Ãfi ßãº˝ Áfl cÿfiSfl Á‡Ê¬˝ Áfl ‚fiΡSfl œŸfi–
•Ê àflÊfi ‚ÈÁ‡Ê¬˝ „⁄fiUÿÊ fl„ãÃÍƇʟԘ „√ÿÊÁŸ ¬˝ÁÃfi ŸÊ ¡È·SflH§10H
…ŒtÚto : nu ¨éçàæÐí-©uc Ëw¾ …ntU[tz™th §‹Îí-…h{iïhÞwõ‚ Ëu™t…r‚ ! ²ï-su „ï-yt…™t
«þkrË‚ ÞwØ{tk yr‚ «ðeý y™u W¥t{‚tÞwõ‚ rþrût‚ ½tuztytu Au, ‚u ãçÚç|æ:-½tuztytuÚte Ý:-y{™u
}ææβS±-yt™krŒ‚ fhtu; çàæÐíï-y™u Ëðo Ëw¾ «tr fhtð™th ‚Útt {ï‹æï-ðtýe™e Ë{t™ Ë{M‚
yt™kŒ hË™t yt…™tht ytftþ y™u ¼qr{ ÷tuf™u ç±c²S±-…tu‚t™tk htßÞÚte r™hk‚h «tr ÚttÞ.
籨ë…S²-y™u íÞt„ yÚtto‚T ð]ØtðMÚtt{tk ‚… fhðt {txu yu htßÞ™tu íÞt„ fhtu. su ãÚ²:-½tuztytu
y±æ}æì-yt…™wk ¥æ, ±ã‹„é-ðn™ fhu Au ðt su™tÚte ©àæÝì-yt… y™uf «fth™e ft{™tytu fhe™u
ãòæç‹æ-„úný fhðt ÞtuøÞ ÞwØ ytrŒ™t ftÞtuo™wk Ëuð™ fhtu Atu, ‚u ftÞtuo™t «íÞu Ý:-y{™u …é¯S±-
ÉøðuŒ¼t»Þ 429
Ëqõ‚-102
«ËL™ fhtu. (10)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚yu Ëu™t™t Ëðo yk„tu™u …qýo ƒ¤Úte Þwõ‚ ‚Útt Ëwhrût‚ fhe™u, Ëðo rðΙtu™u
Œqh fhe™u ‚Útt …tu‚t™t htßÞ™wk …t÷™ fhe™u Ëðo «òytu™u r™hk‚h «ËL™ ht¾ðe òuEyu. (10)
◊L§àSÃÊfiòÊSÿ flÎÆ¡ŸfiSÿ ªÊ¬Ê flÿÁ◊ãº˝fiáÊ ‚ŸÈÿÊ◊ flÊ¡fi◊˜–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§11H
…ŒtÚto : su }æLyS„æï~æS²-ðtÞw ytrŒ™t ðu„trŒ „wýtuÚte «þkËt™u «t ±ë…ÝS²-y™u Œw:¾ðŠs‚
yÚtto‚T su{tk ™ ÚttÞ ‚uðt ÔÞðnth™t xææïÐæ:-ht¾™th Ëu™trÄ…r‚ Au, ‚u §‹Îíï‡æ-yiïÞoŒt‚t Ëu™t…r‚™e
ËtÚtu ð‚o{t™ ±²}æì-y{u su fthýu ±æ…}æì-Ëk„út{™wk ¨Ýé²æ}æì-Ëuð™ fheyu „„ì-yu fthýu ç}æ~æ:-
r{ºt ±L‡æ:-©uc „wýðt™s™, ¥çÎç„:-Ë{M‚ rðît™ {kz¤e, 程Šæé:-Ë{wÿ, Ðë烱è-¼qr{ ©„-
y™u læñ:-ËqÞo÷tuf Ý:-y{thtu }ææ}æã‹„æ}æì-Ëífth fhðt™tu nu‚w ÚttÞ. (11)
¼tðtÚto : r™ùÞ s ÞwØ{tk ftuE™t …ý îtht …qýo ƒ¤ðt™ Ëu™t…r‚ rÔt™t þºtwytu™tu …htsÞ
fhe þft‚tu ™Úte. ftuE Ëu™t…r‚ Ëwrþrût‚, …qýo ƒ÷ðt™, yk„tu ‚Útt W…tk„tuÚte Þwõ‚ y™u Óü-
…wü yu™t rð™t þºtwytu™u S‚ðt ‚Útt htßÞ™wk …t÷™ fhðt{tk Ë{Úto ÚtE þf‚tu ™Úte. yu™t rð™t
r{ºt ytrŒ Ëw¾ŒtÞe ÚtE þf‚t ™Úte. ‚uÚte yu Ëðo {™w»Þtu™u ÞÚttð‚T {t™ðt òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ˼t, Ëu™t y™u þt¤t ytrŒ™t yrÄ…r‚ytu™t „wýtu™wk ðýo™
Au, yuÚte yt Ëqõ‚tÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (101)
Ëqõ‚-102
ß◊Ê¢ Ã Áœÿ¢ ¬˝ ÷fi®⁄U ◊„Ê ◊„Ê◊Sÿ SÃÊòÊ Áœ·áÊÊ ÿûÊfi •ÊŸ¡–
Ã◊Èfià‚fl øfi ¬˝‚fl øfi ‚Ê‚Á„Á◊ãº˝¯ ŒflÊ‚— ‡Êflfi‚Ê◊Œ㟟fiÈH§1H
…ŒtÚto : nu Ëðo rðãtŒt‚t þt¤t ytrŒ™t yrÄ…r‚ ! ÄæÝì-su „ï ¥S²-yu yt…™e ç{¯‡ææ-
rðãt y™u W¥t{ rþûtt fhu÷e ðtýe ¥æÝ…ï-Ëðos™tuyu RåAe, «fx fhe y™u Ë{S Au. su „ï-
yt…™t §}ææ}æì-yu }æã:-{nt™ }æãè}æì-Ëífth fhðt ÞtuøÞ ç{²}æì-ƒwrØ™u S„æï~æï-«þkË™eÞ ÔÞðnth{tk
Ðí|æÚï-yíÞk‚ Ähu yÚtðt Ëífth fhu. ðt ©y¨±ï-WíËð ™-y™u ËtÄthý ft{{tk ðt Ðí¨±ï-…wºt
ytrŒ™t Wí…L™ Út‚t y™u ™-{hý{tk su ¨æ¨çã}æ-yr‚ ût{t…™ fh™th §‹Îí}æ-rðãt y™u yiïÞo™e
«tr fhtð™th yt…™u Îï±æ¨:-rðît™s™tu à汨æ-ƒ¤Úte ¥Ýé, ¥}æÎÝì-yt™kŒ yt…u Au ðt yt™krŒ‚
ÚttÞ Au, „}æì-‚u yt…™u nwk …ý y™w{430 turŒ‚ fhwk. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu Ëðo ÄtŠ{f rðît™tu™e rðãt, ƒwrØ y™u f{tuo™u Äthý fhe™u M‚wr‚™e
ËtÚtu ÔÞðnthtu™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu.
430 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 suytu™u rðãt y™u Ëw¾ «t ÚttÞ Au, ‚uytu Ëðo™t Ëw¾™t y™u Œw:¾™t ÔÞðnthtu{tk ËL{tr™‚
fhe™u ËŒt yt™krŒ‚ fhu. (1)
•Sÿ üÊflÊfi Ÿlfi— ‚åà Á’fi÷˝Áà lÊflÊˇÊÊ◊Êfi ¬ÎÁÕflË Œfi‡Ê¸Ã¢ fl¬fiÈ—–
•S◊ ‚fiÍÿʸøãº˝◊‚ÊfiÁ÷øˇÊfi üÊh ∑§Á◊fiãº˝ ø⁄UÃÊ ÁflÃûÊȸÆ⁄U◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãt y™u yiïÞo«Œ ! ¥S²-r™þu»t rðãtÞwõ‚ s„Œeïh™t ðt Ë{M‚ rðãt
¼ýtð™th yt…s™tu™t Ÿæ±:-Ët{ÚÞo ðt yL™ y™u ¨Œ„-Ët‚ «fth™t MðtŒÞwõ‚ s¤ðt¤e Ýl:-
™Œe Îàæü„}æì-òuðt y™u ç±yæœæéüÚ}æì-y™uf «fth™e ™tift ytrŒ …ŒtÚttuoÚte ‚hðt ÞtuøÞ {nt™Œe{tk
‚hðt {txu ÜU}æì-Ëw¾fthf ±²é:-Y…™u-þheh™u çÏæ|æíç„-Äthý fh‚e ðt …tu»tý fhtð‚e ‚Útt læ±æÿææ}ææ-
«ftþ y™u ¼qr{ {¤e™u ðt Ðë烱è-yL‚rhût, ¨êÄææü™‹Îí}æSææ-ËqÞo y™u [kÿ{t ytrŒ ÷tuf Äthý
fhe™u …wrü fhtðtu Atu, yu Ëðo ¥S}æï-y{tht ¥ç|æ™ÿæï-{w¾™e ËL{w¾ òuðt Ÿæhï-y™u ©Øt fhtððt
{txu «ftþ y™u ¼qr{ ðt ËqÞo y™u [kÿ{t ƒu - ƒu ™Ú„:-«t ÚttÞ Au ‚Útt yL‚rhût «tÂ
ÚttÞ Au ‚u{s yLÞ Wõ‚ …ŒtÚttuo «t ÚttÞ Au. (2)
¼tðtÚto : …h{tí{t™t h[ðtÚte …]rÚtðe ytrŒ ytrŒ ÷tuf y™u ‚u{tk hnu÷ …ŒtÚttuo …tu‚-…tu‚t™tk
Y…™u Äthý fhe™u Ëðo «týeytu™u òuðt {txu y™u ©Øt {txu yðÂMÚt‚ ƒ™e™u ‚Útt Ëw¾™u Wí…L™
fhe™u sðt-ytððt ytrŒ ÔÞðnthtu™t r™r{¥t ƒ™u Au.
rðãt rð™t yuÚte (ËtkËtrhf) ftuE «fth™wk …ý Ëw¾ Út‚wk ™Úte. ‚uÚte Eïh™e W…tË™tÚte y™u
rðît™tu™t Ëk„Úte ÷tuf-rðãtytu™u «t fhe™u Ëðuo™u ËŒt Ëw¾e ht¾ðt òuEyu. (2)
â S◊Ê ⁄UÕ¯ ◊ÉÊflŸÔ˜ ¬˝Êflfi ‚ÊÃÿ ¡ÒòÊ¢ ÿ¢ Ãfi •ŸÈÆ◊ŒÊfi◊ ‚¢ª◊–
•Ê¡Ê Ÿfi ßãº˝ ◊Ÿfi‚Ê ¬ÈL§c≈Ȯà àflÊÿjKÊfi ◊ÉÊflÜ¿◊¸®fi ÿë¿ Ÿ—H§3H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-«þM‚, …qßÞ yu Ä™Þwõ‚ §‹Îí-…h{ yiïÞo«Œ Ëu™t…r‚ ! yt… Ý:-
y{™u ¨æ„²ï-ƒnw s Ä™ «tr™u {txu …ñ~æ}æì-suÚte Ëk„út{tu{tk S‚u „}æì-‚u S}æ-yŒT¼w‚ „wýtu™u
«ftrþ‚ fh™th Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ hÚtË{qn òuze™u ¥æ…æ-ßÞtk þºtwytu ðeh sE-sE™u {¤u,
‚u ¨¢xæ}æï-Ëk„út{{tk Ðí;¥±-…ntU[tztu yÚtto‚T yt…™t hÚt™u íÞtk ÷E òytu; fÞt hÚt™u ? fu ²}æì-
su „ï-yt…™t hÚt™e y™u ¥Ýé, }æÎæ}æ-…tA¤Úte «þkËt fheyu.
nu ÐéLcÅé„-ƒnw s þqhðehtu{tk «þkËt «t }æÍæ±Ýì-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ ! yt… }æݨæ-rðþu»t
¿tt™ y±æÄæÎì|²:-…tu‚t™tÚte yt…™e [tn™t fh‚t Ý:-y{tht {txu yŒT¼w‚ àæ}æü-Ëw¾ ²ÓÀ-«Œt™
fhtu. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu þqhðeh Ëir™f y™u Ëu™t…r‚ ÞwØ fhðt òÞ, íÞthu ‚uytuyu yufƒeò™u y™w{tuŒ™
ÉøðuŒ¼t»Þ 431
Ëqõ‚-102
y™u hûtý fhe™u þºtwytu™e ËtÚtu ÞwØ fhtðe™u, ‚u þºtwytu™tu …htsÞ fhe™u, …tu‚™t ÷tuftu™u nŠ»t‚
fhe™u ‚Útt þºtwytu™u …ý Ëk‚wü fhe™u ËŒt ð‚toð fhðtu òuEyu. (3)
flÿ¢ ¡fiÿ◊ àflÿÊfi ÿÈÆ¡Ê flÎÃfi◊S◊Ê∑§◊¢‡Ê◊ÈŒfiflÊ ÷⁄Ufi÷⁄U–
•S◊èÿfiÁ◊ãº˝ flÁ⁄fiUfl— ‚Èƪ¢ ∑fiΧÁœ ¬˝ ‡ÊòÊfiÍáÊÊ¢ ◊ÉÊflŸÔ˜ flÎcáÿfiÊ L§¡H§4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-þºtw Œ¤ rðŒthf Ëu™t…r‚ ! ‚{u |æÚï|æÚï-«íÞuf Ëk„út{{tk ¥S}ææÜU}æì-y{tht
±ë„}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ ¥¢àæ}æì-Ëuðt rð¼t„ ¥±-ht¾tu, [tntu, òýtu, «t Úttytu, …tu‚t™t{tk
h{tytu, {tk„tu, «ftrþ‚ fhtu, ‚u™tÚte yt™krŒ‚ Útðt ytrŒ r¢ÞtytuÚte Mðefth fhtu; ðt ¼tus™,
ð†, Ä™, ðtn™, Ä™¼kzth™tu ¼t„ ðnU[tu ‚Útt ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ±çÚ±:-…tu‚t™wk Ëuð™
¨éxæ}æì-ËwøtBt ÜëUçŠæ-Ëh¤ fhtu.
nu }æÍæ±Ýì-«þM‚ ƒ¤ðt™ ! ‚{u ±ëc‡²æ-þ† ð»ttoð™thtytu™e þ†ð]rü™u {txu rn‚Y… …tu‚t™e
Ëu™tÚte àæ~æê‡ææ}æì-þºtwytu™e Ëu™tytu™u Ðí, M…-ËBÞfT ft…tu y™u yuðt ËtÚte y±²æ, ²é…æ-su yt…
‚uytu™e ËtÚtu ±²}æì-ÞwØ fh™tht y{u þºtwytu™t ƒ¤™u ©„ì-…²ï}æ-ËBÞf he‚u S‚eyu. (4)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t ßÞthu ßÞthu ÞwØ fhðt «ð]¥t ÚttÞ, íÞthu íÞthu Ä™, þ†, ftuþ (=
Ä™¼kzth) ‚Útt Þt™Y…e Ëu™t™t ËtÄ™tu-W…ËtÄ™tu …qýo fhe™u y™u «þM‚ Ëu™t…r‚Úte hrût‚ ÚtE™u
yLÞ {kºtýt y™u ÞwÂõ‚Úte þºtwytu™e ËtÚtu ÞwØ fhe™u þºtwytu™e Ëu™t™u ËŒt S‚u. yt «fth™t
…wÁ»ttÚto rð™t r™ùÞ s ftuE™e S‚ ÚtE þf‚e ™Úte. ítuÚte yt ftÞo ËŒt fhðt òuEyu. (4)
ŸÊŸÊ Á„ àflÊ „flfi◊ÊŸÊ ¡ŸÊfi ß◊ œŸÊfiŸÊ¢ œûʸ⁄Uflfi‚Ê Áfl¬ãÿflfi—–
•S◊Ê∑¢Ó§ S◊Ê ⁄UÕ◊Ê ÁÃficΔ ‚ÊÃÿ ¡ÒòÊ¢ „Ëfiãº˝ ÁŸ÷fiÎâ ◊ŸSÃflfiH§5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ÞÚttÞtuøÞ ðehtu™t hûtf ! yt… {ÝæÝæ}æì-htßÞ™e rð¼qr‚ytu™u ¨æ„²ï-y÷„
rð¼t„-ðnU[ðt {txu S}æ-yt™kŒ…qðof su{tk yæÃæ-‚{the }æÝ:-rð[th fh™the r[¥t™e ð]r¥t çÝ|æë„}æì-
r™hk‚h Äthý fhu÷e ntuÞ ‚u ¥S}ææÜU}æì-y{tht …ñ~æ}æì-su {nt™ áZ suÚte þºtw S‚e þftÞ Úƒ}æì-
yuðt rðsÞ fhtð™th rð{t™ ytrŒ Þt™ çã-s ™u ¥æç„cÆ-Ëthe he‚u Mðefthe ÂMÚt‚ Úttytu.
nu {œæü:-Äthý fh™th ! ‚{the yt¿tt{tk …tu‚t™wk ð‚o™ ht¾e™u ¥±¨æ-hûtt ytrŒ yt…™t
„wýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ÝæÝæ-y™uf «fth ã±}ææÝæ:-[tnu÷-RåAu÷ ç±Ð‹²±:-rðrðÄ ÔÞðnthtu{tk
[‚wh ƒwrØ{t™ …Ýæ:-÷tuftu §}æï-yu «íÞûtÚte …heûtt fhu÷ y{u y±æ}æì-‚{thtu y™wfq¤ çã-s ð‚o™
432
ht¾eyu. (5)
ªÊÁ¡ÃÊfi ’Ê„Í •Á◊fiÃ∑˝§ÃÈ— Á‚◊— ∑§◊¸Óã∑§◊¸Ü¿®Ã◊ÍfiÁ× π¡¢∑§⁄U—–
432 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •∑§À¬ ßãºfi˝— ¬˝ÁÃ◊ÊŸ◊Ê¡‚ÊÕÊ ¡ŸÊ Áfl ufiÿãÃ Á‚·Ê‚flfi—H§6H
…ŒtÚto : nu ˼t…r‚ ! su yt…™e xææïç…„æ-…]rÚtðe™u S‚tz™the Ïææãê-yíÞk‚ ƒ¤, …ht¢{Þwõ‚
¼wò ¥ƒ-‚Œ™L‚h su yt… §‹Îí:-y™uf yiïÞoÞwõ‚ ¥æï…¨æ-ƒ¤Úte ÜU}æü‹ÜU}æüÝì-«íÞuf ft{{tk
¥ç}æ„ÜíUyæé:-y‚w÷ ƒwrØðt¤t ¥ÜUËÐ:-y™u yr‚ Ë{Úto s™tuÚte yrÄf ç¨}æ:-ÔÞðMÚttÚte þºtwytu™u
ƒtkÄ™th ‚Útt ¶…VÚ:-Ëk„út{ fh™tht àæ„}æêç„:-suÚte ËUfztu hûtt ytrŒ r¢Þt Au. Ðíç„}ææÝ}æì-su™u
yíÞk‚ Ët{ÚÞoðt™™e W…{t yt…ðt{tk ytðu Au ‚u yt…™u 稯樱:-Ëuð™ fhðt™e RåAt fh™tht
…Ýæ:-rðît™tu ç±, s²‹„ï-[tnu Au. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; su Ëðo he‚u Ë{Úto, «r‚fth fhðt™t ¿tt‚t, yLÞtu îtht y…htsÞ, Ëðo™u
S‚™th, Ëðo™u [tnðt ÞtuøÞ y™u rî‚eÞ {™w»Þ Au; ‚u™u Ëu™t…r‚ ƒ™tðe™u rðsÞ ytrŒ ftÞtuo
rËØ fhðt òuEyu. (6)
©UûÊfi ‡ÊÃÊã◊fiÉÊflãŸÈìÊ ÷Íÿfi‚ ©Uà‚„dÊfiÁº˝Á⁄Uø ∑ÆΧÁc≈®·ÈÆ üÊflfi—–
•◊ÊòÊ¢ àflÊfi Áœ·áÊÊfi ÁÃ|àfl· ◊sœÊfi flÎÆòÊÊÁáÊfi Á¡ÉŸ‚ ¬È⁄UãŒ⁄UH§7H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-yËkÏÞ yiïÞoÚte Þwõ‚ Ëu™t…r‚ ! „ï-yt…™t ÜëUçcůé-{™w»Þtu{tk Ÿæ±:-
fe‚o™, ©ðý y™u Ä™ àæ„æ„ì-ËUfztuÚte ©„ì-W…h çÚçÚ™ï-™ef¤e „Þu÷ ¨ãdæ„ì-nòhtuÚte ©„ì-W…h
™-y™u |æ겨:-yrÄfÚte …ý ©„ì-W…h yÚtto‚T yrÄf‚{ ™ef¤e „Þu÷ ¥{-yu™e …ùt‚T ¥}ææ~æ}æì-
…rh{týhrn‚ y±æ-yt…™e }æãè-{nt „wýÞwõ‚ ç{¯‡ææ-rðãt y™u Ëwrþûtt «t fhu÷e ðtýe y™u
ƒwrØ ç„çy±¯ï-«ftrþ‚ fhu Au.
nu ÐéÚ‹ÎÚ-þºtwytu™t ™„htu™wk rðŒthý fh™th ! ±ë~ææç‡æ-su{ {u½™t yk„ yÚtto‚T ðtŒ¤tkytu™wk
ËqÞo n™™ fhu Au, ‚u{ yt… þºtwytu™u ç…Íݨï-{thtu Atu. (7)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ykÄfth yLtu {u½ ytrŒ™u ™ü fhe™u …tu‚t™t y…rhr{‚ ‚us™u «ftrþ‚
fhe™u Ëðo ‚usMðe …ŒtÚttuo{tk yrÄf Au, yu he‚™t rðît™™u ˼t…r‚ {t™e™u {™w»Þtuyu þºtwytu™tu
…htsÞ fhðtu òuEyu. (7)
ÁòÊÁflÁc≈®œÊÃfiÈ ¬˝ÁÃ◊ÊŸ◊Ê¡fi‚|SÃdÊ ÷Í◊ËfiŸÎ¸¬Ã òÊËÁáÊfi ⁄UÊøŸÊ–
•ÃËŒ¢ Áfl‡fl¢ ÷ÈflfiŸ¢ flflÁˇÊÕʇÊòÊÈÁ⁄fiUãº˝ ¡ŸÈ·Êfi ‚ŸÊŒfiÁ‚H§8H
…ŒtÚto : nu ÝëЄï-{™w»Þtu™t Mðt{e Eïh ðt hts™T ! §‹Îí-ƒnw s yiïÞoÞwõ‚ ¥àæ~æé:-þºtwhrn‚
yt… ç~æç±çcÅ{æ„é-su{tk …]Úðe, s¤, ‚us, …ð™, ytftþ™e ÔÞtr yÚtto‚T …rh…qýo‚t Au yu ËkËth™wk
ÉøðuŒ¼t»Þ 433
Ëqõ‚-102
Ðíç„}ææÝ}æì-…rh{tý ðt W…{t™ su{ ntuÞ, ‚u{ ¨Ýæ„ì-Ë™t‚™ fthý ðt ¥æï…¨:-ƒ¤ ðt …Ýé¯æ-
Wí…L™ fhu÷ ft{Úte ç„d:-ºtý «fth |æê}æè:-™e[u™e, W…h™e y™u {æÞ{ yÚtto‚T W¥t{, yÄ{
y™u {æÞ{ ¼qr{ ‚Útt ~æèç‡æ-ºtý «fth™t Úæï™Ýæ-«ftþÞwõ‚ rðãt, þçŒ y™u ËqÞo; ‚Útt LÞtÞ
fhðtu, ƒ¤ y™u htßÞ…t÷™ ytrŒ ft{tu{tk ‚{u ƒL™u ÞÚttÞtuøÞ r™ðton fh™tht ¥ç¨-Atu; y™u
Wõ‚ …k[¼q‚{Þ §Î}æì-yt ç±E}æì-Ë{M‚ |æé±Ý}æì-su{tk «týe ntuÞ Au ‚u s„‚™t ¥ç„, ±±çÿæƒ-
yíÞk‚ r™ðton fhðt™e RåAt fhtu Atu yuÚte Eïh W…tË™t fhðt ÞtuøÞ y™u rðît™ yt… Ëífth
fhðt ÞtuøÞ Atu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su yrî‚eÞ Eïh îtht fthýÚte Ë{M‚ ftÞo s„‚ h[e™u ‚Útt …t÷™
fhe™u Ëknth fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u s Rü (Œuð) {t™ðt òuEyu.
su y™w…{ Ët{ÚÞoðt¤t ˼t…r‚ «rËØ LÞtÞ ytrŒ „wýtuÚte Ë{M‚ htßÞ™u Ëk‚wü fhu Au,
‚u™tu Ëífth fhðtu òuEyu. (8)
àflÊ¢ Œfl·Èfi ¬˝Õ◊¢ „fiflÊ◊„ àfl¢ ’fi÷ÍÕ ¬ÎÃfiŸÊ‚È ‚Ê‚Á„—–
‚◊¢ Ÿfi— ∑§ÊL§◊fiȬ◊ãÿÈ◊ÈÆ|jŒÁ◊ãºfi˝— ∑ΧáÊÊÃÈ ¬˝‚fl ⁄UÕÓ¢ ¬ÈÆ⁄U—H§9H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…‚u ! su fthýu y±}æì-yt… Ðë„Ýæ¨é-…tu‚t™e ðt þºtwytu™e Ëu™tytu{tk ¨æ¨çã:-
yíÞk‚ Ën™þe÷ Ïæ|æêƒ-ntuÞ Au, ‚uÚte Îï±ï¯é-rðît™tu{tk Ðíƒ}æ}æì-«Út{ y±æ}æì-Ë{„ú Ëu™t™t yrÄ…r‚
yt…™tu ã±æ}æãï-y{u Mðefth fheyu Aeyu.
su §‹Îí:-Ë{M‚ yiïÞo™u «fx fh™th yt… Ðí¨±ï-su{tk ðeh s™™u «urh‚ fhðt{tk ytðu Au
‚u htßÞ{tk ©çÎì|æÎ}æì-…]rÚtðe™wk rðŒthý fhe™u Wí…L™ Út™th ftc rðþu»tÚte ƒ™tðu÷ Úƒ}æì-rð{t™
ytrŒ hÚt™u ÐéÚ:-…wh:Ëh{ yr„ú{ hnu Au. ¨:-‚u yt… Ý:-y{thu {txu §}æ}æì-yu ©Ð}拲é}æì-Ë{e…{tk
{t™ðt ÞtuøÞ ÜUæL}æì-r¢Þt-ftiþ÷ fh™th s™™u ÜëU‡ææï„é-«rËØ fhu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su W¥t{ rðît™, Ëu™t™e hûtt fh™th ‚Útt þºtw ËiLÞ™u rAL™-r¼L™ fhðt{tk
r™…wý, rþÕ…¿tt‚t ÷tuftu™t r«Þ y™u ÞwØ{tk y„ú„t{e Útðt™t fthýu yr‚ ÞtuØt Au ‚u™u s Ëu™t…r‚
ƒ™tððtu òuEyu. (9)
àfl¢ Á¡fiªÕ Ÿ œŸÊfi L§⁄UÊÁœÕÊ÷¸®ficflÊ¡Ê ◊fiÉÊflã◊„à‚Èfi ø–
àflÊ◊Èƪ˝◊flfi‚ ‚¢ Á‡Êfi‡ÊË◊SÿÕÊfi Ÿ ßãº˝ „flfiŸ·È øÊŒÿH§10H
434
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ …qßÞ Ä™trŒ Ët{„úeÞwõ‚ §‹Îí-þºtw rðŒthf Ëu™t…r‚ ! su y±}æì-
yt… [‚whk„ = [tu‚hV ™tftƒkÄe Ëu™t Ërn‚ ¥|æïü¯é-yÕ… }æãy¨é-{nt™ ™-y™u {æÞ{ ¥æ…æ-
Ëk„út{tu{tk þºtwytu™u ç…xæïƒ-S‚u÷ Atu y™u Wõ‚ Ëk„út{tu{tk {Ýæ-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u Ý-™ LÚæïç{ƒ-
434 ÉøðuŒ¼t»Þ É
htuftu Atu, ‚u ©xæí}æì-þºtwytu™t ƒ¤™u rðŒeýo fhðt{tk yíÞk‚ ƒ÷e y±æ}æì-yt…™tu ¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u
{txu Mðefth fhe™u y{u þºtwytu™u ¨¢çàæàææï}æç¨-ËBÞfT r™Btqo¤-™ü fheyu Aeyu, ¥ƒ-‚Œ™L‚h
yt… …ý yu{ fhtu fu ã±Ýï¯é-„úný fhðt ÞtuøÞ ft{tu{tk Ý:-y{™u ™æÎï²-«ð]¥t fhtðtu. (10)
¼tðtÚto : su {™w»Þ yðËh …t{e™u þºtwytu y™u Ä™™tu rðsu‚t, þw¼ f{tuo{tk «urh‚ fh™th
y™u Œwütu™u rAL™-r¼L™ fh™th Au, ‚u s Ëðo™t îtht Ëu™t…r‚ {t™ðt ÞtuøÞ Au. (10)
Áfl‡flÊ„ãº˝Êfi •ÁœflÄÃÊ ŸÊfi •Sàfl¬fiÁ⁄Uu®ÎÃÊ— ‚ŸÈÿÊ◊ flÊ¡fi◊˜–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§11H
…ŒtÚto : ¥ÐçÚãì ±ëyææ:-yt¿tt «t y{ su ç±Eæãæ-Ëðo þºtwytu™u {th™th §‹Îí:-…h{iïhÞwõ‚
˼tæÞût Ý:-y{™u ¥ç{±v„æ-ÞÚttð‚T rþûtt yt…™th ¥S„é-ÚttÞ, ‚u™u {txu ±æ…}æì-ËwËkMf]‚
yL™™u ¨Ýé²æ}æì-yt…eyu. suÚte „„ì-‚u™u Ý:-y{the ç}æ~æ:-r{ºt‚t, ±L‡æ:-W¥t{ „wýðt™, ¥çÎç„:-
Ë{M‚ rðît™ yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo÷tuf }ææ}æã‹„æ}æì-ð]rØ fhu.
(11)
¼tðtÚto : Ëðo Ëuðftu™e yu he‚ ntuÞ, fu ßÞthu suðe …tu‚t™t Mðt{e yt¿tt fhu ‚u s Ë{Þu
‚u™wk …t÷™ fhðt{tk ytðu. su Ë{M‚ rðãtytu{tk Ëk…L™ ntuÞ, ‚u™t îtht W…Œuþ ©ðý fhðtu
òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk þt¤t ytrŒ™t yrÄ…r‚, Eïh, yæÞt…f y™u Ëu™t…r‚™t „wýtu™t
ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„‚e òýðe òuEyu. (102)
Ëqõ‚-103
ÃûÊfi ß|ãº˝ÿ¢ ¬fi⁄U®R◊¢ ¬fi⁄UÊøÒ⁄UœÊfi⁄Uÿãà ∑§flÿfi— ¬ÈÆ⁄UŒ◊˜–
ˇÊ◊Œ◊ãÿÁg√ÿ1>ãÿŒfiSÿ ‚◊Ëfi ¬ÎëÿÃ ‚◊Ÿflfi ∑§ÃÈ—H§1H
…ŒtÚto : nu s„Œeïh ! su „ï-yt… ðt SðË]rü{tk §Î}æì-‚u «íÞût ðt y«íÞût Ët{ÚÞo ÐÚ}æ}æì-
«ƒ¤ Ëðtuo¥t{ §ç‹Îí²}æì-…h{iïÞoÞwõ‚ yt…™wk y™u Sð™wk yuf r[ö su™u ÜU±²:-ƒwrØ{t™ rðît™tu
ÐÚæ™ñ:-W…h™t r[ötu Ërn‚ ÐéÚæ-…qðo ¥{æÚ²‹„-Äthý fhe™u ÿæ}ææ-Ëðo Ën™Þwõ‚ …]rÚtðe. §Î}æì-
yu ð‚o{t™ r[ö™u Äthý fh‚e su çÎç±-«ftþ{t™ ËqÞo ytrŒ ÷tuf ð‚o{t™ ðt su ¥‹²„ì-‚u™tÚte
r¼L™ fthý{tk ðt ¥S²-ËkËth™t {æÞ{tk Au yu™u §ü-s¤ Äthý fhe™u su ¥‹²„ì-rð÷ûtý ™
Œu¾t‚t ftÞo{tk ÚttÞ Au. „„ì-‚u Ëðo™u ¨}æÝï±-su{ ÞwØ{tk Ëu™t «ð]¥t ÚttÞ, yu{ ÜïU„é:-yt s„‚{tk
¨¢ŒæëÓ²„ï-ËkƒØ ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su-su yt ËkËth{tk h[™t rðþu»tÚte Þwõ‚ W¥t{ ðM‚w Au, ítu-‚u Ëðo
ÉøðuŒ¼t»Þ 435
Ëqõ‚-103
…h{uïh™e h[™tÚte s «rËØ Au, yu{ {t™tu. ytðtu rðr[ºt ËkËth rðÄt‚t rð™t Ëk¼ð ÚtE
þf‚tu ™Úte, ‚uÚte r™ùÞ s yt s„‚™tu h[rÞ‚t Eïh Au y™u Sðhr[‚ Ë]rü™tu f‚to Sð
Au. (1)
‚ œÊfi⁄Uÿà¬ÎÁÕflË¥ ¬¬˝ÕfiìÊ flÖÊ˝fiáÊ „àflÊ ÁŸ⁄U®R¬— ‚fi‚¡¸–
•„ãŸÁ„◊Á÷fiŸº˝ÊÒÁ„áÊ¢ √ÿ„®ã√ÿ¯‚¢ ◊ÉÊflÊ ‡ÊøËfiÁ÷—H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! }æÍæ±æ-ËqÞo÷tuf àæç™ç|æ:-ft{tuÚte Ðë烱è}æì-…]rÚtðe™u ŠææÚÄæyæì-Äthý fhu
Au, …tuítt™t ‚us ™-y™u rðãwítT ytrŒ™u ŒæÐ탄ì-Vu÷tðu Au, ‚u …tu‚t™t ‚usÚte Ëðo s„‚™u «ftrþ‚
fhu Au, ±…íï‡æ-…tu‚t™t rfhý ËBtqnÚte {u½™u ãy±æ-{the™u ¥Œæ:-s¤tu™u çÝ:, ¨¨…ü-r™hk‚h Wí…L™
fhu Au, Vhe ¥çã}æì-{u½™wk ¥ã‹æì-n™™ fhu Au, Úæñçã‡æ}æì-hturnýe ™ûtºt{tk Wí…L™ ÚtÞuÕtt {u½™wk ¥ç|æÝ„ì-
rðŒthý fhu Au, ò¢¨}æì-ç±, ¥ãÝì-{tºt ËtÄthý rðŒthý s ™rn …hk‚w frx, ykË, ¼wò ytrŒ™u
su{ yuðt hkz, {wkz, {w[kz, WÆkz ðeh™e Ë{t™ rðþu»t fhe™u {u½tu™wk n™™ fhu Au, ¨:-‚u ËqÞo÷tuf
Eïhu h[u÷ Au, ‚u{ òýtu. (2)
¼tðtÚto : BtLtw»Gttuyu, yu òuÔtwk òuEyu fu «rËØ ËqGtoÕttuf Au, ítu AuŒLt, ytf»toÛt, «ft~tLt ytrŒ
fBttuoÚte Ôt»tto fheLtu, Ãt]rÚtÔteLtu ÄthÛt fheLtu, yÔGtõít [= y«fx] ÃtŒtÚttuoLtu «ftr~tít fheLtu ËÔto «tÛteytuLtu
ÔGtÔtnthBttk åtÕttÔtu Au, ítu ÃthBttíBttLte håtLtt rÔtLtt fŒtrÃt ËkÇtÔt ÚtE ~tfítwk LtÚte. (2)
‚ ¡ÊÃÍ÷fi◊ʸ üÊgœÊfiŸ •Ê¡— ¬È⁄UÊfi ÁflÁ÷ãŒãŸfiø⁄U®RÁm ŒÊ‚Ëfi—–
ÁflmÊãflfiÁÖÊ˝ãŒSÿfifl „ÁÃ◊SÿÊÿZ ‚„Êfi flœ¸ÿÊ lÈÆêŸÁ◊fiãº˝H§3H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-«þkrË‚ þ† ËBtqnÞwõ‚ §‹Îí-©uc …ŒtÚttuo™t Œt‚t Ëu™t ytrŒ™t Mðt{e !
su …æ„é|æ}ææü-Wí…L™ ÚtÞu÷ ËtkËtrhf …ŒtÚttuo™u Äthý Ÿæg{æÝ:-y™u Ëtht ftÞtuo{tk «er‚ fh™tht
çÃæmæ‹æì-rðît™ yt… ¥S²-yu Œwüs™™e Îæ¨è:-™tþ …t{™the Ë{t™ ŒtËe «Ät™ ¯éÚ:-™„heytu™t
ÎS²±ï-Œwü ft{ fh‚t s™™u {txu ç±ç|æ‹ÎÝì-rð™tþ fhe™u ò™Ú„ì-rð[hu Au, ¨:-‚u yt… ©uc
Ëßs™tu™u {txu ãïç„}æì-yr‚ ðÄof ð@™u ¥æ²ü}æì-©uc ðt yr‚ ©uc™t yu ¨ã:-ƒ¤ lé}Ý}æì-Ä™
ðt ¥æï…:-…ht¢{™e ±{ü²-ð]rØ fhtu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ŒMÞwytu ([tuh, ztfw, ÷ƒtz, ÷k…x, frsÞt¾tuhtu)™tu rð™tþ fhe™u, ©uctu™u
nŠ»t‚ fhe™u ‚Útt þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™e ð]rØ fhe™u Ä™ ytrŒ îtht Ëw¾tu™e ð]rØ fhu Au.
‚uytu Ëðo™t îtht ‘©Øt fhðt ÞtuøÞ Au.’ (3)
436
ÃŒÍÆøÈ· ◊ÊŸÈfi·◊Ê ÿÈƪÊÁŸfi ∑§Ë ûÊ¸ãÿ¯ ◊ÉÊflÊ ŸÊ◊ Á’÷˝fiØ–
©U¬¬˝ÿãŒfiSÿÈÆ„àÿÊfiÿ flÖÊ˝Ë ÿhfi ‚ÆÍŸÈ— üÊflfi‚ ŸÊ◊fi ŒœH§4H
…ŒtÚto : su }æÍæ±æ-…w»f¤ Ä™ðt™ ¨êÝé:-ðeh™tu …wºt ±…íè-«þkrË‚ þ†-y† Äthý
436 Éøðufhu÷Œ¼t»Þ
Ëu™t…r‚- É
su{ ËqÞo «ftþ{t™ Au, ‚u{ «ftrþ‚ ÚtE™u ª™é¯ï-fnuðt™e ÞtuøÞ‚t™u {txu ðt ÎS²éãy²æ²-su™u
{txu ztfwytu™wk n™™ fhðt{tk ytðu, ‚u Ÿæ±¨ï-Ä™™u {txu §}ææ-yu }ææÝé¯æ-{™w»Þtu{tk Út™th ²éxææçÝ-
ð»ttuo™u ‚Útt ÜUèíœæïü‹²}æì-fe‚o™eÞ Ýæ}æ-«rËØ y™u s¤™u çÏæ|æí„ì-Äthý fhe™u ©ÐÐí²Ýì-W¥t{ {ntí{t™e
Ë{e… sE™u ²„ì-su Ýæ}æ-«rËØ ft{™u ÎÍæï-ÄthÛt fhu Au yæyæì-ítu W¥tBt ftGtoLtu ã-r™ùÞÚte y{u
…ý Äthý fheyu. (4)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo (rŒðË-ht‚ ytrŒ:ft¤ yðÞðtu™u ‚Útt s¤™u Äthý fhe™u Ëðo «týeytu™tk
Ëw¾™u {txu ykÄfth™tu ™tþ fhe™u Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚u{ s Ëu™t…r‚ Ëw¾…qðof ð»ttuo y™u Ëw¾™u
Äthý fhe™u þºtwytu™t ™tþ îtht Ëðo™t Ëw¾™u {txu Ä™ Wí…L™ fhu. (4)
ÿŒfiSÿŒ¢ ¬fi‡ÿÃÊ ÷ÍÁ⁄Ufi ¬ÈÆc≈¢ üÊÁŒãºfi˝Sÿ œûÊŸ flËÿ¸ÓÊÿ–
‚ ªÊ •fiÁflãŒà‚Ê •fiÁfl㌌‡flÊã‚ •Ê·fiœË— ‚Ê •¬— ‚ flŸÊfiÁŸH§5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨:-‚u Ëu™t…r‚ ËqÞo™e Ë{t™ xææ:-¼qr{ytu™u ¥ç±‹Îyæì-«t ÚttÞ
Au, ¨:-‚u ¥EæÝì-{nt™ …ŒtÚttuo™u ¥çÃæ‹Îyæì-«t ÚttÞ Au, ¨:-‚u ¥æï¯{è:-yti»trÄytu yÚtto‚T ½ô,
yzŒ, {„, [ýt ytrŒ™u «t ÚttÞ Au; ¨:-‚u ¥Œæ:-ËqÞo su{ s¤™u ‚u{ f{tuo™u «t ÚttÞ Au
¨:-‚Útt ‚u ËqÞo ±ÝæçÝ-su{ ‚u{ ð™tu™u «t ÚttÞ Au, ¥S²-yu §‹ÎíSÄæ-ËuLttçt¤Gtwõít ËuLttÃtrítLtt
yæyæì-ítu fBtoLtu Ôtt §Î}æì-yt |æêçÚ-ƒnw s ÐécÅ}æì-áZ Ÿæéyæì-ËíÞt[hý™u ‚{u Ð಄-swytu y™u ±è²æü²-
ƒ¤ «tr {txu {œæÝ-Äthý fhtu. (5).
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ‚u™e «tr W¥t{ ËíÞt[hýÚte (ÚttÞ) ‚u™u s Äthý fhðt òuEyu. ‚u™t
rð™t ËíÞ …ht¢{ y™u Ëðo …ŒtÚttuo™tu ÷t¼ Út‚tu ™Úte. (5)
÷ÍÁ⁄Ufi∑§◊¸áÊ flη÷Êÿ flÎcáÊfi ‚àÿ‡ÊfiÈc◊Êÿ ‚ÈŸflÊ◊ ‚Ê◊fi◊˜–
ÿ •ÊºÎàÿfiÊ ¬Á⁄U¬ãÕËfl ‡ÊÍ⁄UÊ˘ÿfiÖflŸÊ Áfl÷¡ãŸÁà flŒfi—H§6H
…ŒtÚto : y{u ²:-su àæêÚ:-r™zh þqhðeh …wÁ»t™tu ¥ægy²-ytŒh Ëífth fhe™u ÐçÚЋƒè±-
su{ Ëðo «fth™t {t„o{tk [t÷‚t ztfw ƒeòytu™tk Ä™ ytrŒ ËðoMð™u nhe ÷u Au, ‚u{ [tuhtu™t
«tý ‚Útt ‚u™t …ŒtÚttuo™u Ae™ðe™u nhe ÷uðt. ‚u çÃæ|æÁæ‹æì-rð¼t„ yÚtto‚T ©uc y™u Œwü …wÁ»ttu™t
swŒt-swŒt fhe™u ‚u{tkÚte ¥²Á±Ý:-su Þ¿t fh‚t ™Úte. ‚u™t ÃæïÎ-ÄLtLtu »çyæ-AeLtÔte ÕtELtu ítu |æêçÚÜU}æü‡æï-
çtnw ftBt fhLttht Ãæëcæ|ææÄæ-©uc ±ëc‡æï-Ëw¾ŒtÞf ¨y²àæéc}ææ²-r™íÞ ƒ¤ðt™ Ëu™t…r‚™u {txu su{
¨æï}æ}æì-yiïÞo ËBtqn™u ¨éݱæ}æì-Wí…L™ fhu, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su ztfw™e Ë{t™ áZ ËtnËe ƒ™e™u [tuhtu™wk ËðoMÔt nhe™u ‚Útt Ëíf{o
fh™thtytu™tu ytŒh fhe™u …wÁ»ttÚteo, ƒ¤ðt™ y™u W¥t{ {™w»Þ ntuÞ, ‚u™u s Ëu™t…r‚ ƒ™tððtu
òuEyu. (6)
ÃÁŒfiãº˝ ¬˝flfi flËÿZ®®fi ø∑§Õ¸ ÿà‚‚ãâ flÖÊ˝áÊÊ’ÊfiœÿÊ˘Á„fi◊˜–
ÉøðuŒ¼t»Þ 437
Ëqõ‚-104
•ŸÈfi àflÊ ¬àŸËfiN¸UÁ·à flÿfi‡ø Áfl‡flfi ŒflÊ‚Êfi •◊Œ㟟fiÈ àflÊH§7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t…r‚ ! yt… ¨¨‹„}æì-Ëq‚u÷t ®[‚thrn‚ ¥çã}æì-Ë…o ðt þºtw™u ²„ì-su
±…íï‡æ-‚eûý þ†Úte ¥Ïææï{²:-s„tztu Atu „„ì-‚u ±è²ü}æì-…tu‚t™t ƒ¤™u Ðíï±-«fx su{ ™ÜUƒü-
fhtu Atu ¥Ýé-…ùt‚T Nçcæ„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ Au yt™kŒ su™u ‚u y±æ-yt…™u ÐyÝè-yt…™e †es™
y™u ±²:-¿tt™ðt™ ç±Eï-Ë{M‚ Îï±æ¨p-rðît™s™ …ý y±æ-yt…™u ¥‹±}æÎÝì-y™wfq¤‚tÚte «ËL™
fhu Au. (6)
¼tðtÚto : ƒ¤ðt™ Ëu™t…r‚™t îtht Œwü «týe ‚Útt Œwü þºtw-s™ rðrÄ…qðof {the ™t¾ðt{tk
ytðu Au. (7)
‡ÊÈcáÊ¢ Á¬¬˝ÈÆ¢ ∑ȧÿfifl¢ flÎÆòÊÁ◊fiãº˝ ÿŒÊflfiœËÁfl¸ ¬È⁄U®R— ‡Êê’fi⁄USÿ–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœfiÈ— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§8H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t…r‚ ! ²Îæ-ßÞthu ËqÞo àæêc‡æ}æì-ƒ¤ðt™ ÜéU²±}æì-suÚte sð ytrŒ ÚttÞ
Au y™u çÐÐíé}æì-s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo™u …rh…qýo fhu Au, ‚u ±ë~æ}æì-{u½ ðt àæ}ÏæÚS²-yíÞk‚ ðhË™th
ƒ¤ðt™ {u½™e ŒæéÚ:-Ëk…qýo ½xtxtu… y™u W¼hu÷e {kz¤eytu-¾tztytu (ðtŒ¤tkytu™t Úth ò{u÷e
hªAzeytu suðe ðtŒ¤eytu zuft Œu‚e ntuÞ ‚u)™wk n™™ fhu Au, ‚u{ þºtwytu™e ™„heytu™u ç±, ¥±{è:-
{thtu Atu - ™tþ fhtu Atu, „„ì-íGtthu, ç}æ~æ:-rBtºt, ÃæL‡æ:-W¥tBt „wýÞwõ‚, ¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-
Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo÷tuf, Ý:-y{thtÚte }ææ}æã‹„æ}æì-Ëífth fhtððt™t nu‚w ƒ™tu
Atu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu suðe he‚™t ËqÞo™t „wýtu Au, ‚u™e W…{t yÚtto‚T y™wËthÚte …tu‚t™t „wýtu™t
îtht Ëuðf ytrŒÚte ‚Útt …]rÚtðe ytrŒÚte W…fthtu ÷E™u ‚Útt þºtwytu™u {the™u r™hk‚h Ëw¾e hnuðwk
òuEyu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Eïh, ËqÞo y™u Ëu™trÄ…r‚™t „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (103)
Ëqõ‚-104
ÿÊÁŸfic≈ ßãº˝ ÁŸ·Œfi •∑§ÊÁ⁄U Ã◊Ê ÁŸ ·ËfiŒ SflÊŸÊ ŸÊfl¸ÓÊ–
Áfl◊ÈëÿÊ flÿÊfi˘fl‚ÊÿʇflÊfiãŒÊ·Ê flSÃÊfl¸„Ëfiÿ‚— ¬˝Á¬àflH§1H
438 çݯÎï-ƒuËðt {txu ²æïçÝ:-su hts ®ËntË™ y{u
…ŒtÚto : nu §‹Îí-LÞtÞtÄeþ ! „ï-yt…™t
¥ÜUæçÚ-fhu÷ Au, „}æ-‚u™t …h yt… ¥æ çݯèÎ-ƒuËtu; y™u S±æÝ:-nýný‚t ¥±æü-½tuzt™e Ý-
Ë{t™ ÐíçŒæy±ï-…ntU[ðt ÞtuøÞ MÚtt™{tk ftuE Ë{Þ sðt RåA‚t yt… ±²:-…ûte ðt ytÞw™e ¥±¨æ²-
438 ÉøðuŒ¼t»Þ É
hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu ¥EæÝì-Œtuz‚t ½tuzt™u ç±}æéÓ²-Atuze™u Îæï¯æ-htrºt ðt ±S„æï:-rŒðËu ±ã貨:-
ytftþ {t„oÚte þe½ú …ntU[tz™th yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ËkÞwõ‚ fhtu yÚtto‚T rð{t™ ytrŒ hÚttu™u
yÂø™-s¤ ytrŒ f¤tytuÚte - ÞkºttuÚte Þwõ‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : LÞtÞtÄeþtuyu LÞtÞtË™ …h ƒuËe™u «rËØ þçŒtu{tk ðtŒe y™u «r‚ðtŒe™u ËkƒtuÄ™
fhe™u, «r‚rŒ™ ÞÚttur[‚T LÞtÞ fhe™u ‚Útt ‚uytu™u «ËL™ fhe™u Ëðo™u Ëw¾e fhðt òuEyu.
yr‚ …rh©{Úte ytÞw™e ûteý‚t ÚttÞ Au, yu rð[th fhe™u þe½ú sðt {txu r¢Þt-ftiþ÷Úte
yÂø™ ytrŒ™t îtht rð{t™ ytrŒ Þt™ ƒ™tððt òuEyu. (1)
•Ê àÿ Ÿ⁄U®R ßãº˝fi◊ÍÆÃÿfi ªÈƟ͸ ÁøûÊÊãà‚lÊ •äflfiŸÊ ¡ªêÿÊØ–
ŒflÊ‚Êfi ◊ãÿÈ¢ ŒÊ‚fiSÿ ‡øêŸãÃ Ÿ •Ê flfiˇÊãà‚ÈÁflÃÊÿ flá¸ÓÊ◊˜H§2H
…ŒtÚto : y²ï-su ÝÚ:-Ëßs™ ª„²ï-hûtt™u {txu §‹Îí}æì-˼t y™u Ëu™t ytrŒ™t yrÄ…r‚™e
¨l:-þe½ú ¥æï, xæé:-ËL{w¾ «t ÚttÞ Au, „æÝì-‚u™u 癄ì-…ý yu ˼t…r‚ ¥Š±Ý:-©uc {t„tuo™u
…xæ}²æ„ì-r™hk‚h …ntU[tzu.
su Îï±æ¨:-rðît™tu Îæ¨S²-…tu‚t™t Ëuðf™t }拲é}æì-¢tuÄ™u à}ÝÝÝì-r™ð]¥t fhu, „ï-‚uytu Ý:-
y{the ¨é籄æ²-«uhýt™u «t ÚtÞu÷ Ëuðf™u {txu ±‡æü}æì-yt¿tt…t÷™ fhðt™u Ýé-þe½ú ¥æ, ±ÿæÝì-
…ntU[tzu. (2)
¼tðtÚto : su «òs™ y™u Ëir™f ÷tuftu ËíÞ™e hûtt™u {txu ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ™t
þhý{tk …ntU[u, ‚u™e yu ÞÚttð‚T hûtt fhu.
su rðît™tu ðuŒ y™u W¥t{ rþûtt îtht {™w»Þtu™t Œtu»ttu™wk r™ðthý fhe™u þtÂL‚ ytrŒ™wk Ëuð™
fhu, ‚uytu™e Ëðuoyu Ëuðt fhðe òuEyu. (2)
•fl à◊ŸfiÊ ÷⁄UÃ ∑§ÃfiflŒÊ •fl à◊ŸÊfi ÷⁄UÃ »§Ÿfi◊ÈÆŒŸ˜–
ˇÊË⁄UáÊfi SŸÊ× ∑ȧÿfiflSÿ ÿÊ·fi „®Ã Ã SÿÊfiÃÊ¢ ¬˝fláÊ Á‡Ê»§ÊfiÿÊH§3H
…ŒtÚto : ÜïU„±ïÎæ:-(ÜïU„: = Ðí¿ææ„é, ±ïÎæï = {Ý¢) suýu Ä™ òýe ÷eÄwk Au, ‚u hts…wÁ»t
y}æÝæ-ò‚u «ò™t Ä™™u ¥±, |æÚ„ï-…tu‚t™wk fhe™u ÷E ÷u Au, yÚtto‚T yLÞtÞ…qðof …ztðe ÷u Au;
y™u su «ò…wÁ»t y}æÝæ-ò‚u s ÈïUÝ}æì-ÔÞts …h ÔÞts = [¢ð‚eo ÔÞts ÷E™u ðÄthu÷ ðt yLÞ
«fthÚte ðÄthu÷ htsÄ™™u ¥± |æÚ„ï-yÄ{oÚte ÷u Au, ‚u ƒL™u ÿæèÚï‡æ-s¤Úte …qýo ¼hu÷ ©ÎÝì-
s÷tþÞ yÚtto‚T ™Œ-™Œeytu{tk S‹ææ„:-M™t™ fhu Au, ‚uÚte W…hÚte-þhehÚte þwØ ÚttÞ Au …ý su{
ÜéU²±S²-Ä{o y™u yÄ{oÚte {¤u÷t su™tu ÔÞðnth Au, ‚u …wÁ»t™e xææï¯ï-yt„¤-…tA¤™t rððtn™e
…hM…h rðhtuÄ fh‚e (™ðe-sw™e ͽz‚e) †eytu çàæÈUæ²æ:-yr‚ ¼ú{hðt¤e ™Œe™t Ðí±‡æï-«ƒ¤
ÉøðuŒ¼t»Þ 439
Ëqõ‚-104
«ðtn{tk …ze™u ã„ï-™tþ S²æ„æ}æì-…t{u Au, ‚u{ ™tþ ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su «òrðhtuÄe hts…wÁ»t yÚtðt htsrðhtuÄe «òs™ Au, ‚u çtLLtu Ëw¾™e ð]rØ fhe
þf‚t ™Úte.
su hts…wÁ»t …ût…t‚…qðof …tu‚t™t «Þtus™™u {txu «òs™tu™u …erz‚ fhe™u Ä™ Ëkr[‚ fhu
Au y™u su «òs™ [tuhe y™u f…x îtht htsfeÞ Ä™™u ™ü fhu Au, ‚u ƒL™u ‚u{ þe½ú ™ü
ÚttÞ Au, su{ ƒu þtif †eytu …hM…h ͽzt y™u ¢tuÄ™u fthýu ™Œe{tk zqƒe™u «týtu™u íÞt„u Au.
ítuÚte hts…wÁ»t «òs™™e ËtÚtu y™u «òs™ hts…wÁ»t™e ËtÚtu rðhtuÄ Atuze™u …hM…h ËntÞf
ƒ™e™u ËŒt ð‚toð fhu. (3).
ÿÈÆÿÊ¬ ŸÊÁ÷L§¬fi⁄USÿÊÿÊ— ¬˝ ¬Ífl¸ÓÊÁ÷|SÃ⁄UÃ ⁄UÊÁc≈— ‡ÊÍ⁄Ufi—–
•Ü¡‚Ë ∑Èfi§Á∂U‡ÊË flË⁄U¬fiàŸË ¬ÿÊfi Á„ãflÊŸÊ ©UŒÁ÷fi÷¸⁄UãÃH§4H
…ŒtÚto : ßÞthu àæêÚ:-r™¼oÞ‚tÚte þºtwytu™u {th™th þqhðeh Ðí; Ðê±æüç|æ:-«òs™tu™e ËtÚtu ç„Ú„ï-
htßÞ™tu ÞÚttð‚T LÞtÞ fhe™u …th ÚttÞ Au y™u ÚæçcÅ-‚u htßÞ{tk «ftrþ‚ ÚttÞ Au, íÞthu ¥æ²æï:-
«t Útðt ÞtuøÞ ©ÐÚS²-{u½™e Ýæç|æ:-ƒkÄ™-[tu‚hVÚte W{xu÷tk ðtŒ¤tu™e ð»tto ²é²æïÐ-Ëðo™u {turn‚
fhu Au. yÚtto‚T htsÄ{oÚte «òËw¾™u {txu s¤ð»tto …ý ÚttÞ Au, ‚u Úttuze ™rn …hk‚w ¥†…¨è-
«rËØ ÜéUçHàæè-su ËqÞo™t rfhýY…e ð@Úte Ëðo he‚u hnu÷e yÚtto‚T ËqÞo™t «[kz ‚t…Úte ËqftðtÚte
ƒ[u÷e ±èÚÐyÝè-{tuxe-{tuxe ™Œeytu su™tÚte {tuxtu ðeh Ë{wÿ s Au, ‚u в:-s¤™u ç㋱æÝæ:-rn÷tuht
÷u‚e ©Îç|æ:-s¤Úte |æÚ‹„ï-¼htE òÞ Au. (4)
¼tðtÚto : ËwhtßÞ{tk Ëðo «fth™wk Ëw¾ «ò™u ÚttÞ Au. ËwhtßÞ rð™t Œw:¾ ÚttÞ Au y™u Œwft¤
…zu Au. ítuÚte ðeh…wÁ»tu her‚Úte htßÞ™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. (4)
¬˝Áà ÿàSÿÊ ŸËÕÊŒfiÁ‡¸Ê ŒSÿÊ⁄UÊ∑§Ê ŸÊë¿®Ê ‚ŒfiŸ¢ ¡ÊŸÃË ªÊfiØ–
•œfi S◊Ê ŸÊ ◊ÉÊflÜø∑θƧÃÊÁŒã◊Ê ŸÊfi ◊ÉÊflfi ÁŸc·¬Ë ¬⁄UÊfi ŒÊ—H§5H
…ŒtÚto : ˼t ytrŒ™t Mðt{eyu ²„ì-su Ýèƒæ-LÞtÞ hûtt™u …ntU[tzu÷e «ò ÎS²æï:-…thfwk
Ä™ nh™tht ztfw™t ¥æïÜU:-½h™e Ý-Ë{t™ …t÷e suðe ¥Î<àæ-Œu¾tÞ Au, S²æ-‚u ¥ÓÀ-Ëthwk …æÝ„è-
òý‚e ¨ÎÝ}æì-½h™u Ðíç„, xææ„ì-«t ÚtE™u yÚtto‚T ½hÚte …tAe Vhe òÞ Au.
nu }æÍæ±Ýì-˼t ytrŒ™t Mðt{e ! çÝc¯Œæè-†e™e ËtÚtu r™hk‚h ÷t„e hnu÷ ‚wk Ý:-y{™u }æ{ï±-
su{ Ä™™u ‚u{ }ææ, ÐÚæ, Îæ:-ƒ„tz ™rn ¥{-‚Œ™L‚h Ý:-y{™u ™ÜëüU„æ„ì-r™hk‚h fhðt ÞtuøÞ
440
ft{Úte §„ì-s rðhwØ ÔÞðnth ™ S}æ-ƒ‚tðtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ËwáZ y™u Ëwhrût‚ ½h [tuhtuÚte ‚Útt Xkze, „h{e y™u ð»ttoÚte {™w»Þtu™e ‚Útt
Ä™ ytrŒ™e hûtt fhu Au, ‚u{ s ˼tæÞût htòytu îtht Ëkhrût‚ «ò yu™e …t÷™t fhu Au.
440 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su{ ft{e {™w»Þ …tu‚t™t þheh, Ä{o, rðãt y™u rþüt[thtu™tu ™tþ fhu Au, ‚Útt su{ R»tto
y™u yr¼{t™™t Þtu„Úte {™w»Þ «t fhu÷ …w»f¤ Ä™™u yLÞtÞtu{tk VUfe™u ‚u™u ûteý fhe Œu
Au, ‚u{ (htò ytrŒ) «ò™tu rð™tþ ™ fhu. …hk‚ w«ò îtht r™hk‚h fhu÷t W…fthtu™u æÞt™{tk
ht¾e™u, ™{ú‚t y™u «u{™e ËtÚtu yu («òs™tu)™wk ËŒt …t÷™ fhu. Œwü þºtwytuÚte zhe™u fŒe…ý
…÷tÞ™ ™ fhu. (5)
‚ àfl¢ Ÿfi ßãº˝ ‚Íÿ¸ ‚Ê ˘•åSflfiŸÊªÊSàfl •Ê ÷fi¡ ¡Ëfl‡Ê¢‚–
◊ÊãÃfi⁄UÊ¢ ÷È¡◊Ê ⁄UËfiÁ⁄U·Ê Ÿ— üÊ|hfiâ Ã ◊„à ˘ßfi|ãº˝ÿÊÿfiH§6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t™t Mðt{e su „ï-yt…™e }æã„ï-ƒnw s y™u «þkËt fhðt ÞtuøÞ §ç‹Îí²æ²-
Ä™™u {txu Ý:-y{thtu Ÿæçh„}æì-©Øt¼tð Au, ¨:-‚u y±}æì-yt… Ý:-y{™u |æé…}æì-¼tu„ fhðt
ÞtuøÞ «ò™u ¥‹„Úæ}æì-{æÞ{tk }ææ ¥æÚèçÚ¯:-rhƒtðtu ™rn, {thtu ™rn y™u ¨:-‚u yt… ¨ê²ïü-ËqÞo,
«tý, ¥Œ¨é-s¤ ¥ÝæxææSy±ï-y™u r™»…t…{tk ‚Útt …è±à梨ï-su{tk Sðtu™e «þkËt, M‚wr‚ ÚttÞ yu
ÔÞðnth{tk W…{t™u ¥æ, |æ…-ËBÞfT ¼òu-Ëuðt fhtu. (6)
¼tðtÚto : su «òytu ©Øt…qðof htßÞ ÔÞðnth™e rËrØ {txu …w»f¤ Ä™ «Œt™ fhu Au, ‚u™e
˼t…r‚ytuyu fŒe ®nËt ™ fhðe òuEyu. …hk‚w su ztfw y™u [tuhY… «òytu Au, ‚u™e ËŒt ®nËt
fhðe òuEyu.
su Ëu™t…r‚™tu yrÄfth «t fhu, ‚u ËqÞo™e Ë{t™ LÞtÞ y™u rðãt™t «ftþ™wk, s¤™e Ë{t™
þtÂL‚ y™u ‚]r™wk, yLÞtÞ y™u y…htÄ™t íÞt„™wk ‚Útt «ò™e ËtÚtu «þkË™eÞ ÔÞðnth™wk Ëuð™
fhe™u ht»xÙ™u «ËL™ ht¾u. (6)
•œÊfi ◊ãÿ üÊûÊfi •S◊Ê •œÊÁÿ flηÊfi øÊŒSfl ◊„Ã œŸÊfiÿ–
◊Ê ŸÊ •∑Îfi§Ã ¬ÈL§„ͮà ÿÊŸÊÁflãº˝ ˇÊÈäÿfijKÙ flÿfi •Ê‚ÈÆÁÃ¥ ŒÊfiH§7H
…ŒtÚto : nu ÐéLãê„-y™uftuÚte Ëífth «t §‹Îí-…h{iïÞoŒt‚t y™u þºtwytu™tu ™tþ fh™th Ëu™t…r‚ !
±ë¯æ-yr‚ Ëw¾ ðhËtð™th yt… ¥ÜëU„ï-rð[th fÞto rð™t ²æïÝæñ-r™r{¥t{tk Ý:-y{tht ±²:-
y¼eü yL™ y™u ¥æ¨éç„}æì-Ëk‚t™™u }ææ, Îæ:-rAL™-r¼L™ ™ fhtu y™u ÿæ銲Îì|²:-¼qÏÞtytu™u
yL™-s¤ ytrŒ ¥{æç²-Ähtu = yt…tu. y{™u }æã„ï-ƒnw s «fth™t {Ýæ²-Ä™™u {txu ™æïÎSÃæ-
«uhýt fh. ¥{:-‚Œ™L‚h ¥S}æñ-yu Wõ‚ ft{™u {txu „ï-‚the Ÿæ„ì-©Øt ðt ËíÞ yt[hý{tk
}拲ï-{t™wk Awk. (7)
¼tðtÚto : LÞtÞtÄeþ ytrŒ hts…wÁ»ttu yu r™h…htÄ «òytu™e ®nËt fŒe …ý ™ fhðe òuEyu.
ËŒt ‚u™tÚte ‘fh’ ÷uðtu òuEyu. ‚u™wk …t÷™ fhe™u ‚Útt ‚u™u WL™‚ fhe™u rðãt ‚Útt …wÁ»ttÚto{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 441
Ëqõ‚-105
«ð]¥t fhe™u yt™krŒ‚ fhðt òuEyu. ˼t…r‚ytu™tk yt ËíÞ ft{™wk «òs™tuyu ËŒt {t™ fhðwk
òuEyu. (7)
◊Ê ŸÊfi flœËÁ⁄Uãº˝ ÿÊ ¬⁄UÊfi ŒÊ ◊Ê Ÿfi— Á¬˝ÿÊ ÷Ê¡fiŸÊÁŸ ¬˝ ◊Êfi·Ë—–
•Êá«Ê ÿÊ ŸÊfi ◊ÉÊflÜ¿®∑˝§ ÁŸ÷¸ã◊Ê Ÿ— ¬ÊòÊÊfi ÷à‚„¡ÊfiŸÈ·ÊÁáÊH§8H
…ŒtÚto : nu }æ{±Ýì-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ àæÜíU-Ëðo ÔÞðnth fhðt{tk Ë{Úto §‹Îí-þºtwytu™tu rð™tþ
fh™th ˼t™t Mðt{e ? yt… Ý:-y{u «òMÚt {™w»Þtu™u }ææ, ±{è:-{thtu ™rn, }ææ, ÐÚæ, Îæ:-
yLÞtÞ…qðof Œkz yt…tu ™rn, Mðt¼trðf ft{ y™u Ý:-y{tht ¨ã…æÝé¯æç‡æ-su sL{Úte rËØ ‚u™t
ð‚o{t™ çÐí²æ-r«Þ |ææï…ÝæçÝ-¼tus™™t …ŒtÚttuo™u }ææ, Ðí, }ææï¯è:-[tuhtu ™rn, Ý:-y{tht ¥æ‡Çæ-
$zt™t Ë{t™ su „¼o{tk ÂMÚt‚ «týeytu™u }ææ çÝ|æïü„ì-rðŒeýo fhtu ™rn, Ý:-y{tht Ðæ~ææ:-Ëtu™t-
[tkŒe™t …tºttu™u }ææ, |æï„ì-ƒ„tztu ™rn. (8)
¼tðtÚto : nu ˼t…r‚ ! ‚wk yLÞtÞÚte ftuE™u nuht™ fh‚tu ™rn y™u ftuE ÄtŠ{f Ëßs™Úte
rð{w¾ …ý ƒ™eþ ™rn. [tuhe ytrŒ Œtu»thrn‚ s™tu …h …h{uïh ŒÞt ƒ‚tðu Au, ‚uðe he‚u …tu‚t™t
htßÞ™t ft{ fhðt ÷t„u÷t hnuðwk. ytðt ÔÞðnth rð™t «ò™u htòÚte Ëk‚tu»t Út‚tu ™Úte. (8)
•flʸæ§Á„U ‚Ê◊fi∑§Ê◊¢ àflÊ„È®⁄U®Rÿ¢ ‚ÈÆÃSÃSÿfi Á¬’Ê ◊ŒÊfiÿ–
©UL§√ÿøÊfi ¡Δ⁄U®R •Ê flfiηSfl Á¬Ãflfi Ÿ— ‡ÊÎáÊÈÁ„ „ÍÆÿ◊ÊfiŸ—H§9H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ! suÚte y±æ-yt…™u ¨æï}æÜUæ}æ}æì-fwxu÷t-…eËu÷t …ŒtÚttuo™t hË™e ft{™t
fh™tht ¥æãé:-ƒ‚tðu Au, yuÚte yt… ¥±æüÑì-yk‚hk„ ÔÞðnth{tk ¥æ, §çã-ytðtu. ¥²}æì-yu su
¨é„:-ftZu÷t …ŒtÚttuo™tu hË Au, „S²-‚u™wk }æÎæ²-n»to™u {txu çÐÏæ-…t™ fhtu. ©Lò™æ:-su™wk ƒnw
s y™u y™uf «fth™wk …qs™-Ëífth Au, ‚u yt… …ÆÚï-suÚte Ëðo ÔÞðnth ÚttÞ Au ‚u WŒh{tk ¥æ,
±ë¯S±-ytËu[™ fhtu yÚtto‚T Wõ‚ …ŒtÚto™wk ËBÞfT …t™ fhtu ‚Útt y{thtÚte ãê²}ææÝ:-«tÚto™t™u «tÂ
ÚtÞu÷ yt… çЄï±-su{ «u{ fh‚tu r…‚t …wºt™e ðt‚ Ëtk¼¤u Au, ‚u{ Ý:-y{the ðt‚ Ÿæé‡æéçã-
Ëtk¼¤tu. (9)
¼tðtÚto : «òs™tu îtht ˼t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu™u yL™, …t™, ð†, Ä™, ðtn™ y™u
{Äwh ¼t»tý ytrŒ îtht ËŒt «ËL™ fhðt òuEyu y™u hts…wÁ»ttu îtht «ò™t «týeytu™wk …wºt
Ë{t™ r™hk‚h …t÷™ fhðwk òuEyu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ˼t…r‚, htò y™u «òyu fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚442òýðe òuEyu. (104)
Ëqõ‚-105
442 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 øãº˝◊Êfi •åSfl1>ãÃ⁄UÊ ‚Èfi¬áÊÙ¸ œÊfiflÃ ÁŒÁfl–
Ÿ flÙfi Á„U⁄UáÿŸ◊ÿ— ¬Œ¢ ÁflfiãŒ|ãà ÁfllÈÃÙ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§1H
…ŒtÚto : nu ÚæïΨè-ËqÞo«ftþ ðt ¼qr{™e Ë{t™ hts y™u «òs™ Ë{qn }æï-{™u …ŒtÚto rðãt
òýðt™e W¥tus™tÚte su ¥Œ¨é-«týY…e ðtÞw™e ¥‹„:-{æÞ ¨éЇæü:-ËBÞfT „{™ fh™th ðt ™‹Îí}ææ-
yt™kŒŒtÞf [kÿ÷tuf çÎç±-ËqÞo™t «ftþ{tk ¥æ0 {汄ï-yr‚ þe½ú ¼ú{ý fhu Au y™u çãÚ‡²Ýï}æ²:-
su™e ËwðýoY…e [{f-ŒBtf ͤͤtnx Au, ‚u ç±lé„:-rðãw‚T ÷…x-Í…xÚte Œtuz‚e ±:-‚{the ÐÎ}æì-
rð[thÞwõ‚ rþÕ… ÔÞðnth™u Ý ç±‹Îç‹„-«t Út‚e ™Úte. yÚtto‚T ‚{u ‚u™u ÞÚttur[‚ ft{{tk ÷u‚t
™Úte. ¥S²-yu …qðtuoõ‚ rð»tÞ™u ‚{u 籜æ}æì-òýtu. (1)
¼tðtÚto : nu hts…wÁ»ttu y™u «òs™tu ! su [kÿ{t™e AtÞt, ytftþ y™u s÷™t ËkÞtu„Úte
þe‚÷‚tÞwõ‚ «ftþ Au, ‚u™u ‚{u òýtu.
su rðãwítT [{fu Au, ‚u ™uºttu îtht „únÛt fhðt ÞtuøÞ ntuÞ Au. su Aq…tÞu÷e ntuÞ Au, ‚u™wk
r[ö ™uºt îtht „úný fhe þft‚wk ™Úte. ‚u Ëðo òýe™u ‚{u Ëw¾ rËØ fhtu. (1)
•Õ¸Á◊mÊ ©fiU •ÁÕ¸Ÿ •Ê ¡ÊÿÊ ÿÈfiflÃ ¬ÁÃfi◊Ô˜–
ÃÈÆTÊÃ flÎcáÿ¢ ¬ÿfi— ¬Á⁄UŒÊÿ ⁄U‚¯ ŒÈ„U ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§2H
…ŒtÚto : su{ ¥<ƒ‹æ:-«þkrË‚ «Þtus™ðt¤t s™ ¥ƒü}æì-su «t ÚttÞ Au ‚u™u ±ñ-s Ðç„}æì-
…r‚™tu …æ²æ-ËkƒkÄ fh™the †e™e Ë{t™ ¥æ, ²é±„ï-ËBÞfT ËkƒkÄ fhu Au, ©-su ‚tu su{ htò
y™u «ò su ±ëc‡²}æì-©uc‚{ в:-yL™ §„ì-y™u Ú¨}æì-MðtrŒü yti»trÄytuÚte ftZu÷ hË™u ÐçÚÎæ²-
ËðoºtÚte yt…e™u Œw:¾tu™u „é†Áææ„ï-Œqh fhu Au, ‚u{ ‚uytu™e nwk …ý Îéãï-ð]rØ fhwk. þu»t yÚto «Út{
{kºt{tk fnu÷ Ë{t™ òýðt òuEyu. (2)
¼tðtÚto : su{ †e RÂåA‚ …r‚™u ‚Útt …wÁ»t RÂåA‚ †e™u - …í™e™u «t fhe™u yt™krŒ‚
ÚttÞ Au, ‚u{ «Þtus™tu™u rËØ fhðt{tk Ëk÷ø™ rðãw‚T, …]rÚtðe, ËqÞo y™u «ftþ™e rðãt™tu (ËtÚt)
÷E™u ‚Útt …ŒtÚttuo™u «t fhe™u ËŒt Ëw¾ …ntU[tzu Au. ‚u rðãt™t ¿tt‚ts™tu™t Ëk„ rð™t yu
rðãt «t Út‚e ™Úte. ‚Útt Œw:¾™tu rð™tþ …ý Ëk¼ð ™Úte. ítuÚte ‚u™wk Ëðuoyu «Þí™…qðof „úný
fhðwk òuEyu. (2)
◊Ù ·È ŒfiflÊ •Œ— Sfl1>⁄Uflfi ¬ÊÁŒ ÁŒflS¬Á⁄fiU–
◊Ê ‚ÙêÿSÿfi ‡Ê¢÷Èfl— ‡ÊÍŸfi ÷Í◊ ∑§ŒÊfiøŸ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§3H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ‚{thtÚte çα:-ËqÞo™t «ftþÚte ÐçÚ-W…h ¥Î:-‚u «t Út™th
S±:-Ëw
Éøðu ¾ ŒÜUÎæ,
¼t»Þ™Ý-õÞthuÞ }ææï, ¥±, ÐæçÎ-Wí…L™ ÚtÞu÷ ™Úte. 443
Ëqõ‚-105
y{u ¨æï}²S²-yiïÞo™u ÞtuøÞ àæ¢|æé±:-suÚte Ëw¾ ÚttÞ ‚u ÔÞðnth™e ¨é, àæêÝï-ËwkŒh WL™r‚{tk
rðÁؼtðÚte [t÷™th fŒe }ææ-|æê}æ-ÚtE™u ™rn. yLÞ yÚto «Út{ {kºttuõ‚ Ë{t™ òýðtu
òuEyu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yt ËkËth{tk Ä{o y™u Ëw¾Úte rðÁØ ft{tu ™ fhðt òuEyu. …wÁ»ttÚto
îtht r™hk‚h Ëw¾™e ð]rØ fhðe òuEyu. (3)
ÿôÊ¢ ¬Îfië¿UÊêÿfl◊¢ ‚ ÃŒ˜ ŒÍÆÃÙ Áfl flÙfiøÁÖ
Äflfi ´§Ã¢ ¬ÍÆ√ÿZ ªâ ∑§SÃÁifi÷Áûʸ ŸÍÃfiŸÙ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§4H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! nwk yt…™t «íÞu su ¥±}æ}æì-hûtt ytrŒ fh™tht W¥t{ ðt r™f]ü ²¿æ}æì-
Ë{M‚ rðãtÚte …rh…qýo Ðêòü}æì-…qðoòuyu rËØ fhu÷ «„}æì-ËíÞ{t„o ðt W¥t{ s÷MÚtt™ vÃæ-õÞtk
xæ„}æì-„Þt ? ÜU:-y™u ftuý Ýê„Ý:-™ðe™ s™ „„ì-‚u™u çÏæ|æ<œæ-Äthý fhu Au, yu ÐëÓÀæç}æ-…qAwk
Awk, ¨:-‚u Îê„:-R‚M‚‚:Úte ðt‚[e‚ ðt …ŒtÚttuo™u òýe™u yt… „„ì-Ëðo rð»tÞ™u ç±±æï™ç„-rððuf…qðof
fntu. 籄¢ }æï-ytrŒ™t yÚto «Út{ {kºttuõ‚ òýðt òuEyu.
¼tðtÚto : rðãt™e RåAt fh™tht rðãtÚteoytu = ƒúñ[theytuyu rðît™tu™e …tËu sE™u y™uf
«fth™t «&™tu fhe™u ‚Útt ‚u™t W¥th «t fhe™u rðãt™e ð]rØ fhðe òuEyu.
nu yæÞt…f rðît™tu ! ‚{u MðÞk htufxtuf rð™t ytðtu y™u {tht îtht yt ËkËth™t …ŒtÚttuo™e
rðãtytu™u òýe™u ‚Útt yLÞ Ëðuo™u yu s he‚u ¼ýtðe™u ËíÞ y™u yËíÞ™u ÞÚttÚtoY…{tk sýtðtu. (4)
•◊Ë ÿ ŒfiflÊ— SÕŸfi ÁòÊcflÊ ⁄UÙfiøŸ ÁŒfl—–
∑§mfi ´§Ã¢ ∑§ŒŸÎfiâ Äflfi ¬˝àŸÊ fl •Ê„ÈfiUÁÃÁfl¸ûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u çα:-«ftþf ËqÞo™t Úæï-«ftþ{tk ç~æ¯é-ºtý yÚtto‚T ™t{, MÚtt™
y™u sL{{tk ¥}æè-«fx y™u y«fx ²ï-su Îï±æ:-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf ¥æ-Ëthe SƒÝ-
ÂMÚtr‚ fhu Au, ±:-yu™e {æÞ «„}æì-ËíÞfthý ÜU„ì-õÞtk y™u ¥Ýë„}æì-yËíÞ ftÞoY… ÜU„ì-õÞtk
y™u Ãæ:-yuBtLtt Œæíy‹ææ-sqLtt ÃtŒtÚto yLtu yuBtLtt ¥æãéçyæ:-ntuBt yuxÕtu fu rÔtLtt~t ÜU-õÞtk ÚttÞ Au,
‚u Ëðo «&™tu™t W¥th fntu. þu»t …qðoð‚T. (5)
¼tðtÚto : ßÞthu Ëðo ÷tuftu™tu ntu{ yÚtto‚T «÷Þ ÚttÞ Au, íÞthu ftÞos„‚, fthýs„‚ y™u
Sð õÞtk hnu Au ? yu «&™ Au.
W¥th : ËðoÔÞt…f Eïh{tk y™u ytftþ{tk fthýY…{tk Ë{M‚ s„‚ (hnu Au) y™u Ë{M‚
Sð Ëw»twÂð‚T - Ëq‚u÷t Ë{t™ hnu Au444 .
yuf-yuf ËqÞo™t «ftþ y™u ytf»toý™t ûtuºt{tk sux÷t-sux÷t ÷tuftu Au, ‚u-‚u Ëðo Eïh™t
îtht h[e™u ‚Útt Äthý fhe™u ÔÞðÂMÚt‚ fhðt{tk ytðu Au, yu{ òýðwk òuEyu. . «÷Þ yðMÚtt{tk
444 ÉøðuŒ¼t»Þ É
s„‚ y™u Sð™e ÂMÚtr‚™t {q¤ þçŒtu Mðt{eS™t ¼tðtÚto{tk r™B™ Au - ¨±üòæÐÜU §üEÚ ¥æÜUæàæï
™ ÜUæÚ‡æMÐï‡æ ¨±ü …xæ„ì, ¨é¯éŒ„±Á…è±æp ±„ü‹„ §ç„-yÚto W…h yt…u÷ Au - y™wðtŒf) (5)
∑§mfi ´§ÃSÿfi œáʸÁ‚ ∑§mLfi§áÊSÿ øˇÊfiáÊ◊˜–
∑§Œfiÿ¸êáÊÊ ◊„S¬ÕÊÁÃfi ∑˝§Ê◊◊ ŒÍÆ…®KÊfi ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§6H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ±:-yu MÚtq÷ …ŒtÚttuo™t «„S²-ËíÞ fthý™u {‡æüç¨-Äthý fh™th ÜU„ì-
õÞtk Au ? ±L‡æS²-s¤ ytrŒ ftÞoY… …ŒtÚttuo™wk ™ÿæ‡æ}æì-Œþo™ ÜU„ì-õÞtk Au ? ‚Útt }æã:-{nt™
¥²ü}‡æ:-ËqÞo÷tuf™tu su öÉK:-yr‚ „k¼eh Œw:¾Úte æÞt™{tk ytððt ÞtuøÞ ÔÞðnth Au ‚u™u
ÜU„ì-õÞt ²ƒæ-{t„oÚte y{u ¥ç„, ÜUæ}æï}æ-…th fheyu yÚtto‚T ‚u rðãtÚte …rh…qýo ƒ™eyu. þu»t
yÚto …qðoð‚T (6)
¼tðtÚto : rðãt™t RåAwftuyu rðît™tu™e Ë{e… …ntU[e™u, ftÞo-fthý ytrŒ rðãt™t {t„tuoÚte
ËkƒØ-rð»tÞf «&™tu fhe™u ‚Útt ‚u™t W¥th «t fhe™u, r¢Þt-ftiþ÷Úte ftÞtuo™u rËØ fhe™u ‚Útt
Œw:¾tu™tu ™tþ fhe™u Ëw¾tu™u «t fhðt òuEyu. (6)
•„¢ ‚Ê •fi|S◊ ÿ— ¬ÈÆ⁄UÊ ‚ÈÆÃ flŒÊfiÁ◊ ∑§ÊÁŸfi ÁøØ–
â ◊Êfi √ÿãàÿÊäÿÊ3> flÎ∑§Ê Ÿ ÃÎÆcáÊ¡¯ ◊Îƪ¢ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²:-su ¥ã}æì-ËkËth™u Wí…L™ fh™th ¨ê„ï-Wí…L™ yt s„‚{tk ÜUæçÝ-
癄ì-ftuE ÔÞðnthtu™u ÐéÚæ-Ë]rüÚte …qðo ðt nwk rðît™ Wí…L™ ÚtÞu÷ ËkËth{tk ftuE ÔÞðnthtu™u rðãt™e
Wí…r¥tÚte …qðo ±Îæç}æ-fnwk Awk. ¨:-‚u nwk Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ¥çS}æ-Awk, „}æì-‚u }ææ-}æÝï ¥æŠ²:-
ËBÞfT ®[‚™ fh™tht yt… ÷tuftu su{ ±ëÜU:-[tuh ðt ÔÞt½ú yæëc‡æ…}æì-‚]»tt‚wh }æëxæ}æì-nhý™e Ý-
Ë{t™ ò狄-[tntu, þu»t 籄¢ }æï-…qðoð‚T (7)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu™u Eïh W…Œuþ fhu Au, fu - nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ {U Ë]rü h[e™u
ðuŒ îtht suðe he‚u W…Œuþ yt…u÷ Au, ‚u™u ‚uðe s he‚u Mðefth fhtu. {™u W…tMÞ™u Atuze™u yLÞ™e
yt… ÷tuftu fŒe W…tË™t fhtu ™rn.
su{ {]„Þt = rþfth{tk «ð]¥t ÚtÞu÷ [tuh yÚtðt ðt½ nhý™u «t fhðt™e ft{™t = RåAt
fhu Au, ‚u{ Ëðo Œtu»ttu™tu íÞt„ fhe™u ‚{u {the ft{™t fhtu y™u yu s he‚u rðît™™e …ý (ft{™t
fhtu.) (7)
‚¢ ◊Êfi ìãàÿÁ÷Ãfi— ‚¬àŸËfiÁ⁄Ufl ¬‡¸ÓÊfl—– ◊Í·Ê Ÿ Á‡Ê‡ŸÊ–
√ÿfiŒ|ãà ◊Êäÿfi— SÃÊÃÊ⁄U¯ Ã ‡ÊÃ∑˝§ÃÊ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§8H
ÉøðuŒ¼t»Þ 445
Ëqõ‚-105
…ŒtÚto : nu àæ„ÜíU„æï-yËkÏÞ W¥t{ rð[thðt™ ðt y™uftu Ëðtuo¥t{ f{o fh™th LÞtÞtÄeþ
! „ï-yt…™e «ò ðt Ëu™t{tk hnu™th ‚Útt S„æïyææÚ}æì-Ä{o™u „t™th nwk Awk, }ææ-‚uytu™u su Ðàæü±:-
…thft™u-yLÞ™u {th™th ‚Útt …tïoMÚt {™w»Þ ytrŒ «týe ¨ÐyÝèçÚ±, ¥ç|æ„:, ¨}æì, „Ðç‹„-su{
yuf …r‚™u yrÄf †eytu Œw:¾e fhu Au, yu{ Œw:¾ yt…u Au.
su ¥æŠ²:-yLÞtu™t {™{tk ÔÞÚtt Wí…L™ fh™tht }æê¯:-ôŒh su{ çàæÔÝæ-yþwØ Ëqºttu-Œtuhtytu™u
ç±, ¥Îç‹„-ft…e-ft…e™u ¾tÞ Au Ý-‚u{ }ææ-{™u Ëk‚tu»t yt…u Au ‚u yLÞtÞ fh™tht s™tu™u ‚{u
ÞÚttð‚T Œkz yt…tu. 籄¢-þu»t …qðoð‚T. (8)
¼tðtÚto : nu LÞtÞtÄeþ ytrŒ {™w»Þtu ! su{ yrÄf þtif †eytu …tu‚t™t …r‚™u õ÷uþ …ntU[tzu
Au, yÚtðt su{ …tu‚t™t «Þtus™{tk ËV¤ yÚtðt yËV¤ Út‚tk ôŒhtu …thft ÿÔÞtu™u rðr™ü fhu
Au y™u su{ ÔÞr¼[trhýe ðu~Þt ytrŒ †eytu rðãw‚T ™e Ë{t™ [{fŒth (Œu¾t‚e) ft{e {™w»Þ™t
W…MÚturLÿÞ™t htu„ îtht Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™t y™wct™{tk yðhtuÄf ntuðt™t fthýu, ‚u (ft{e
{™w»Þ)™u …ezt yt…u Au, ‚u{ su ztfw ytrŒ ÷tuftu yËíÞ r™ùÞ, ftÞo y™u ð[™Úte y{™u õ÷uþ
yt…u Au, ‚u™u ÞÚttur[‚ Œkrz‚ fhe™u ‚uytu™wk ‚Útt y{thwk yt… r™hk‚h …t÷™ fhtu. yu{ fÞto rð™t
r™hk‚h htßÞ™t yiïÞo™tu Þtu„ yrÄf ÚtE þf‚tu ™Úte. (8)
•◊Ë ÿ ‚åà ⁄U®R‡◊ÿSÃòÊÊfi ◊ ŸÊÁ÷⁄UÊÃfiÃÊ–
ÁòÊÃSÃmfiŒÊåàÿ— ‚ ¡ÊfiÁ◊àflÊÿfi ⁄U÷Áà ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§9H
…ŒtÚto : ßÞtk ¥}æè ²ï-su ¨Œ„-Ët‚ Úà}æ²:-rfhýtu™e Ë{t™ ™er‚ «ftþ Au, „~æ-íGttk }æï-
{the Ýæç|æ:-þheh {æÞMÚtt Ëðo «tý ƒtkÄ™th yk„ ¥æ„„æ-«Ëhu÷ Au su{tk r™hk‚h {the ÂMÚtr‚
Au, „„ì-‚u™u su ¥æŒy²:-Ëßs™tu{tk W¥t{ s™ ç~æ„:-ºtýuÞ yÚtto‚T ¼q‚, ¼rð»Þ y™u ð‚o{t™ft¤Úte
±ïÎ-òýu yÚtto‚T ht‚-rŒðË rð[thu ¨:-‚u …wÁ»t …æç}æy±æ²-htßÞ ¼tu„ððt {txu fLÞt™e Ë{t™
Úï|æç„-«òs™tu™e hûtt, «þkËt y™u [tn™t fhu Au. yLÞ yÚto …qðoð‚T. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™e ËtÚtu rfhýtu™e þtu¼t y™u Ëk„r‚ Au, ‚u{ s hts…wÁ»ttu™e ËtÚtu «òytu™e
þtu¼t y™u Ëk„r‚ ÚttÞ.
su {™w»Þ f{o, W…tË™t y™u ¿tt™ ÞÚttð‚T òýu Au, ‚u «ò…t÷™{tk r…‚t Ë{t™ ƒ™e™u
Ëðo «òytu™u «ËL™ fhe þfu Au, yLÞ ™rn. (9)
•◊Ë ÿ ¬@ÙˇÊáÊÙ ◊äÿfi ÃSÕÈ◊¸„UÙ ÁŒfl—–
ŒflòÊÊ ŸÈ ¬˝flÊëÿ¯ ‚œ˝ËøËŸ446
Ê ÁŸ flÊfiflÎÃÈÁfl¸ûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§10H
…ŒtÚto : nu ˼tæÞût ytrŒ Ëßs™tu ! ‚{™u su{ ¥}æè-«íÞût ðt y«íÞût ©ÿæ‡æ:-s¤ ®Ë[™th
ðt Ëw¾ ®Ë[™th {nt™ Ð@-yÂø™, ðtÞw, rðãw‚T, {u½ y™u ËqÞo{kz¤™tu «ftþ }æã:-{nt™ çα:-
rŒÔÞ„wý y™u …ŒtÚtoÞwõ‚ ytftþ™e }抲ï-{æÞ{tk „Sƒé:-ÂMÚth Au; y™u su{Éøðu Œ¼t»Þfºt
¨{íè™èÝæ:-yu É
446
hnu™th „wý Îï±~ææ-rðît™tu{tk çÝ, ±æ±ë„é:-r™hk‚h ð‚o{t™ Au, ‚u{ ²ï-su r™hk‚h ð‚o{t™ Au,
‚u «ò ‚Útt htòytu™t Ëk„eytu «íÞu rðãt y™u LÞtÞ «ftþ™e ðt‚ Ýé-þe½ú Ðí±æÓ²}æì-fhðe òuEyu.
þu»t {kºttÚto «Út{ {kºt Ë{t™ òýðt òuEyu. (10)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ytrŒ ½x-…x = ½ztu - ð† ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ËkÞwõ‚ ÚtE™u ð»tto ytrŒ
îtht {nt™ Ëw¾™u Wí…L™ fhu Au y™u …]rÚtðe ytrŒ Ëðo …ŒtÚttuo{tk ytf»toý ytrŒ™e ËtÚtu yðÂMÚt‚
hnu Au, ‚u{ s ˼t ytrŒ™t yæÞût (= htò) ytrŒ, {™w»Þtu™u {nt™ Ëw¾e ƒ™tðe™u ‚Útt
‚u™e ËtÚtu LÞtÞ y™u «u{…qðof ð‚toð fhe™u r™hk‚h yu™u Ëw¾e fhu. (10)
‚ÈƬáÊʸ ∞Æà •Êfi‚Ã ◊äÿfi •Ê⁄UÊœfiŸ ÁŒfl—–
Ã ‚fiœ|ãà ¬ÕÊ flÎ∑¢§ Ã⁄Ufiãâ ÿuÃËfi⁄U®R¬Ê ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§11H
…ŒtÚto : nu «òs™tu ! yt… su{ »„ï-su ¨éЇææü:-ËqÞo™tk rfhýtu çα:-ËqÞo™t «ftþÚte Þwõ‚
ytftþ™e }抲ï-ðå[u ¥æÚæï{Ýï-yðhtuÄ{tk ¥æ¨„ï-ÂMÚth Au.
su{ „ï-‚u „Ú‹„}æì-…th fh™the ±ëÜU}æì-rðãw‚T ™u …tze™u ²u„è:-{nt™™tu ð‚toð ht¾e™u ¥Ð:-
s¤ y™u Ѓ:-{t„tuo™u ¨ï{ç‹„-rËØ fhu Au, ‚u{ yt… hts ft{tu™u rËØ fhtu. þu»t {kºttÚto …qðoð‚T. (11)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™tk rfhýtu ytrŒ …ŒtÚttuo Eïh™t r™Þ{{tk ÞÚttð‚T ÂMÚth hnu Au - ð‚uo
Au, ‚u{ ‚{u «òs™tu™u …ý hts™er‚™t r™Þ{tu{tk ÂMÚth ht¾ðt òuEyu.
su{ yu ˼t ytrŒ™t yæÞût ytrŒ, Œwü {™w»Þtu™wk r™ðthý fhe™u «òytu™e hûtt fhu Au,
‚u{ ‚{thu …ý R»tto ytrŒ™wk r™ðthý fhe™u yu™e hûtt fhðe òuEyu. (11)
Ÿ√ÿ¢ ÃŒÈÆÄâÿ¯ Á„â ŒflÊfi‚— ‚Ȭ˝flÊøŸ◊˜–
´§®Ã◊fi·¸®|ãà Á‚ãœfifl— ‚àÿ¢ ÃÊfiÃÊŸ ‚ÍÿÊ¸®fi ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§12H
…ŒtÚto : nu Îï±æ¨:-rðît™tu ! yt… su{ 程{±:-Ë{wÿ ¨y²}æì-s÷™e ¥¯üç‹„-«t fhtðu
Au y™u ¨ê²ü:-ËqÞo{kz¤ „„æÝ-‚u™tu rðM‚th yÚtto‚T ð»tto fhtðu Au, ‚u{ su «„}æì-ðuŒ, Ë]rü¢{,
«íÞûttrŒ «{tý, rðît™tu™wk yt[hý, y™w¼ð yÚtto‚T MðÞk ðt‚ {™{tk Wí…L™ Útðe ‚Útt ytí{t™e
þwØ‚t™u y™wfq¤ Ýò}æì-W¥t{ ™ðe™ ™ðe™ ÔÞðnthtu ‚Útt y™u ©v‰Äæ}æì-«þkË™eÞ ð[™tu{tk Út™th
çã„}æì-Ëðo™tu «u{…qðof …ŒtÚto „„ì-‚u™u ¨éÐí±æ™Ý}æì-Ëthe he‚u ¼ýtððt, W…Œuþ fhðt su{ ƒ™u
‚u{ «t fhtu. þu»t …qðoð‚T yÚto òýðt. (12)
¼tðtÚto : su{ Ë{wÿÚte WXe™u s¤ W…h sE™u ËqÞo™t ‚t…Úte Vu÷tE™u ‚Útt ðhËe™u Ëðo «òs™tu™u
Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ rðît™ {™w»Þtuyu r™íÞ ™ðe™ rð[thtu îtht „qZ rðãtytu òýe™u, ‚u™u «ftrþ‚
fhe™u, Ëðo™wk rn‚ rËØ fhe™u ‚Útt ËíÞ Ä{o™tu rðM‚th fhe™u r™hk‚h yt™kŒ fhðtu òuEyu. (12)
ÉøðuŒ¼t»Þ 447
Ëqõ‚-105
•ÇŸ Ãfl àÿŒÈÆÄâÿ¯ ŒflcflSàÿÊåÿfi◊˜–
‚ Ÿfi— ‚ûÊÊ ◊fiŸÈÆcflŒÊ ŒflÊãÿfiÁˇÊ ÁflŒÈc≈fi®⁄UÙ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÙfiŒ‚ËH§13H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-Ëf¤ rðãt rð¿tt‚ rðît™s™ ! „±-yt…™t y²„ì-‚u su ¥æŒ²}æì-«tÂ
fhðt ÞtuøÞ }æÝéc±„ì-{™w»Þtu{tk suðt ntuÞ ‚uðt ©v‰²}æì-Ëðtuo¥t{ rðãt ð[™ Îï±ï¯é-rðît™tu{tk
¥çS„-Awk, ¨:-‚u ¨œæ:-yrðãt ytrŒ Œtu»t™tþf ç±ÎécÅÚ:-yr‚þÞ rðît™ yt… Ý:-y{™u Îï±æÝì-
rðît™ ƒ™tð‚t ‚uytu™e ¥æÄæçÿæ-Ëk„r‚{tk …ntU[tztu yÚtto‚T rðît™tu™e …Œðe™u …{tztu. þu»t {kºttÚto
…qðoðítT. (13)
¼tðtÚto : su Ëðo rðãtytu™u ¼ýtðe™u rðît™tu™wk r™{toý fhðt{tk fwþ¤ Au, ‚uytuÚte Ëk…qýo
rðãtytu ‚Útt Ä{tuo…Œuþtu™u Ëðo {™w»Þtu „úný fhu, yLÞÚte ™rn. (13)
‚ûÊÙ „UÙÃÊfi ◊ŸÈÆcflŒÊ ŒflÊ° •ë¿UÊfi ÁflŒÈc≈ÔfiU⁄U—–
•ÁÇŸ„¸√ÿÊ ‚Èfi·ÍŒÁà ŒflÊ Œfl·ÈÆ ◊Áœfi⁄UÊ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§14H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨œæ:-rð¿tt™ðt™, Œw:¾™tþf Îï±æÝì-rðît™ ðt rŒÔÞ-rŒÔÞ r¢ÞtÞtu„tu™u
ãæï„æ-„úný fh™th ç±ÎécÅÚ:-yíÞk‚ ¿tt™e ¥çx‹æ:-©uc rðãt™t ¿tt‚t y™u Ë{òð™tht }æïç{Ú:-
ƒwrØ{t™ Îï±ï¯é-rðît™tu{tk Îï±:-«þkË™eÞ rðît™ {™w»Þ }æÝéc±„ì-su{ W¥t{ {™w»Þ ©uc f{tuo™wk
y™wct™ fhe …t…tu™tu íÞt„ fhe Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ ãòæ-Œuðt-÷uðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ¥ÓÀ, ¥æ,
¨é¯êÎç„-Ëthe he‚u …w»f¤ yt…u Au, ‚u W¥t{ rðît™Úte rðãt y™u rþûtt „úný fhðt òuEyu. (14)
¼tðtÚto : yuðt ¼tøÞne™ ftuý {™w»Þ nþu su rðît™tuÚte rðãt y™u rþûtt „úný ™ fhe™u
‚u™tu rðhtuÄe ƒ™u ? (14)
’˝rÊÊfi ∑ΧáÊÊÁà flLfi§áÊÊ ªÊÃÈÆÁflŒ¢ Ã◊Ëfi◊„–
√ÿÍfiáÊÊ¸Áà NŒÊ ◊ÁÃ¥ Ÿ√ÿÊfi ¡ÊÿÃÊ◊ÎÆâ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§15H
…ŒtÚto : y{u su «„}æì-ËíÞMðY… Ïæíræ-…h{uïh ðt ±L‡æ:-Ëðtuo¥t{ rðît™ xææ„éç±Î}æì-ðuŒðtýe™u
òý™th™u ÜëU‡ææïç„-fhu Auu, „}æì-‚uytu™u §ü}æãï-Þt[u Au yÚtðt {t„u Au fu ‚uytu™e f]…tÚte su Ýò:-
™ðe™ rðît™ NÎæ-ÓŒÞÚte }æç„}æì-rðþu»t¿tt™™u òê‡ææïüç„-Wí…L™ fhu Au yÚtto‚T ©uc‚{ he‚u rð[th
fhu Au, ‚u y{the ðå[u …沄æ}æì-Wí…L™ ÚttÞ. þu»t yÚto …qðoð‚T. (15)
¼tðtÚto : ftuE {™w»Þ™e W…h, …qðo™448
t Ëkr[‚ …wÛÞf{tuo y™u ð‚o{t™{tk fhðt{tk ytð‚t rðþwØ
f{tuo rð™t …h{uïh™tu y™w„ún Út‚tu ™Úte; y™u ‚u™t rð™t ftuE …qýo rðãt™u «t fhe þf‚tu
™Úte. ‚uÚte y{the {æÞ{tk …qýo rðãt «t þw¼ „wý-f{o-Mð¼tððt¤t {™w»Þtu ËŒt ÚttÞ, ytÚte
448 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðo ÷tuftuyu …h{uïh™u «tÚto™t fhðe òuEyu. yu he‚u r™íÞ «tÚto™t fhu÷ …h{uïh Ëðo ÔÞt…f‚t™t
fthýu ‚uytu™t ytí{t™u «ftrþ‚ fhu Au, r™rù‚ Au. (15)
•‚ÊÒ ÿ— ¬ãÕÊfi •ÊÁŒàÿÊ ÁŒÁfl ¬˝flÊëÿ¯ ∑ÎƧ×–
Ÿ ‚ ŒfiflÊ •ÁÃ∑˝§◊ â ◊fiÃʸ‚Ê Ÿ ¬fi‡ÿÕ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§16H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ¥¨æñ-yu ¥æçÎy²:-yrð™tþe ËqÞo Ë{t™ «ftþf ²:-su Ћƒæ:-
ðuŒ «r‚…trŒ‚ {t„o çÎç±-Ë{M‚ rðãt™t «ftþ{tk Ðí±æÓ²}æì-Ëthe he‚u fnuðt ÞtuøÞ su{ ntuÞ,
‚u{ ÜëU„:-Eïh MÚttr…‚ ¨:-‚u ‚{thu ¥ç„ÜíU}æï-WÕ÷k½™ fhðt ÞtuøÞ Ý-™Úte.
nu }æœææü¨:-fuð÷ {hðt-Sððtðt¤t rð[thhrn‚ {™w»Þtu ! „}æì-‚u …qðtuoõ‚ {t„o™u ‚{u Ý, Ðಃ-
òu‚t ™Úte. þu»t …qðoð‚T (16).
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ‘su ðuŒtuõ‚ {t„o Au, ‚u s ËíÞ Au,’ ‚u{ òýe™u Ë{M‚ ËíÞ rðãtytu™u
«t fhe™u ËŒt yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu.
yu {t„o™t rðît™tu™wk fŒe ¾kz™ fhðwk ™rn. yu {t„o rðãt rð™t ¿tt™ …ý Út‚wk ™Úte. (16)
ÁòÊ× ∑ͧ¬˘flfiÁ„ÃÊ ŒflÊã„fiflà ™§Ãÿfi–
Ãë¿Èfi®üÊÊfl ’ή„®S¬ÁÃfi— ∑ÎƧáfl㟢Ӯ„Í®⁄U®RáÊÊŒÈÆL§ ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§17H
…ŒtÚto : su ©L-ƒnw s „„ì-‚u rðãt™t …tX™wk ¨éŸææ±-©ðý fhu Au ‚u rð¿tt™™u ÜéU‡±Ýì-«fx
fhe™u ç~æ„:-rðãt, rþûtt y™u ƒúñ[Þo yu ºtý rð»tÞtu™tu rðM‚th fhe™u yÚtto‚T ‚u™e WL™r‚ fhe™u
ÜêUÐï-fqðt™t ytfth™t …tu‚t™t ÓŒÞ{tk ¥±çã„:-ÂMÚth fhe™u ‚Útt ÏæëãSÐç„:-{nt™ ðuŒðtýe™t
…t÷f ¥¢ãêÚ‡ææ„ì-su ÔÞðnth{tk yÄ{o ntuÞ ‚u™tÚte …]Útf ÚtE™u ª„²ï-hûtt, yt™kŒ, ftÂL‚, «u{,
‚]r ytrŒ y™uf Ëw¾tu™u {txu Îï±æÝì-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ rðît™tu ðt rŒÔÞ„wýtu™u 㱄ï-„úný fhu Au.
þu»t {kºttÚto …qðoð‚T (17)
¼tðtÚto : su {™w»Þ-ŒunÄthe Sð …tu‚t™e ƒwrØ y™u «Þí™Úte rðît™tu îtht Ë{M‚ rðãtytu™wk
©ðý fhe™u, {™™ fhe™u, r™ùÞ fhe™u, ‚Útt Ëtûttífth fhe™u Œwü „wýtu ‚Útt Mð¼tðtu™u ‚Útt
…t…tu™tu íÞt„ fhe™u rðît™ ƒ™u Au, ‚u ytí{t y™u þheh™e hûtt ytrŒ «t fhe™u ƒnw s Ëw¾™u
«t fhu Au. (17)
•L§áÊÊ ◊Êfi ‚∑ΧŒ˜ flÎ∑fi§— ¬ÕÊ ÿãï ŒŒ‡Ê¸ Á„–
©U|îÊfi„ËÃ ÁŸøʃÿÊ Ãc≈fifl ¬Îc≈®KÊ◊ÿË ÁflûÊ¢ ◊fi •Sÿ ⁄UÊfiŒ‚ËH§18H
…ŒtÚto : su ¥L‡æ:-Ë{M‚ rðãt™u «t fhe™u ðt «ftrþ‚ fh‚t ±ëÜU:-þtÂL‚ ytrŒ „wýÞwõ‚
[kÿÉøðu
{t™e Ë{t™
Œ¼t»Þrðît™ }ææ, ¨ÜëU„ì-{™u yufðth ²ƒæ, ²‹„}æì-©uc {t„oÚte [t÷‚t™u ÎÎàæü-449
Ëqõ‚-106
Œu¾‚t ðt Wõ‚ „wýÞwõ‚ {rn™t ytrŒ ft¤ rð¼t„tu™u fh™th [kÿ{t™e Ë{t™ rðît™ ©uc {t„oÚte
[t÷™th™u swyu Au, ‚u çÝ™æÄÄæ-ÞÚttÞtuøÞ Ë{tÄt™ yt…e™u ÐëcÅKæ}æ²è-…eX{tk õ÷uþY… htu„ðt™
„cÅï±-rþÕ…e rðît™ su{ rþÕ… ÔÞðnthtu™u Ë{òðu, ‚u{ ©ç…íçã„ï-W¥t{‚tÚte Ë{òðu çã-s Au.
þu»t {kºttÚto …qðoð‚T. (18)
¼tðtÚto : su rðît™ [kÿ{t™e Ë{t™ þtL‚ Mð¼tð™u ‚Útt ËqÞo™e Ë{t™ «ftþ™u «rËØ fhðt™t
Mð¼tð™u Äthý fhe™u Ëðuo{tk Ë{M‚ rðãt™u Vu÷tðu Au, ‚u s ‘ytÂ’ Au. (18)
∞ÆŸÊ昧ªÍÆ·áÊfi flÿÁ◊ãº˝fiflãÃÊ˘Á÷ cÿÊfi◊ flÎÆ¡Ÿ ‚fl¸ÓflË⁄UÊ—–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§19H
…ŒtÚto : su »Ýæ-yu ¥æXå¯ï‡æ-…h{ rðît™Úte ¨±ü±èÚæ:-Ë{M‚ ðehs™ §‹Îí±‹„:-su™tu
…h{iïÞoÞwõ‚ ˼t…r‚ Au y™u ÃæÄæ}æì-y{u ±ë…Ýï-rðãt, Ä{oÞwõ‚ ƒ¤{tk ¥ç|æ, S²æ}æ-yr¼{w¾
ƒ™eyu yÚttoítT Ëðo he‚u ‚u{tk «ð]¥t ÚtE™u Ý:-y{™u „„ì-‚u rð¿tt™™u ç}æ~æ:-«tý, ±L‡æ:-WŒt™
¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ ðt rðãt™tu «ftþ
yu Ëðo }ææ}æã‹„æ}æì-WL™‚ fhu. (19)
¼tðtÚto : su™t ¼ýtððtÚte rðãt y™u Ëwrþûtt™e ð]rØ ÚttÞ, ‚u™e Ëk„r‚Úte, {™w»Þtuyu Ë{M‚
rðãtytu{tk Ëðo he‚u r™ùÞ fhðtu òuEyu. (19)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ë{M‚ rðît™tu™t „wý y™u f{o™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (105)
Ëqõ‚-106
ßãº˝¯ Á◊òÊ¢ flLfi§áÊ◊ÁÇŸ◊ÍÆÃÿ ◊ÊLfi§Ã¢ ‡ÊhÊ¸ •ÁŒfiÁÃ¥ „flÊ◊„–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬ûʸŸH§1H
…ŒtÚto : ¨éÎæ‹æ±:-su™t Ëðtuo¥t{ Œt™ ytrŒ ft{ ðt ±¨±:-su rðãtrŒ þw¼ „wýtu{tk ðËu
Au; ‚u nu rðît™tu ! ‚{u Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ Þt™™u Ý-su{ Îéxææü„ì-¼qr{, s¤ y™u yL‚rhût™t
frX™ {t„oÚte ƒ[tðtu Atu, ‚u{ Ý:-y{™u ç±ES}ææ„ì-Ë{M‚ ¥¢ã¨:-…t…™t yt[hýÚte çÝçcÐÐœæüÝ-
ƒ[tðtu.
y{u ª„²ï-hûtt ytrŒ «Þtus™™u 450 {txu §‹Îí}æì-rðãw‚T ðt …h{ yiïÞoðt™ ˼tæÞût ç}æ~æ}æì-
Ëðo™t «týY…e ðtÞw ðt Ëðo r{ºt, ±L‡æ}æì-ft{ fh™th WŒt™ðtÞw ðt ©uc „wýÞwõ‚ rðît™, ¥çxÝ}æì-
ËqÞo ytrŒ Y… yÂø™ ðt ¿tt™ðt™ s™, ¥çÎç„}æì-{t‚t, r…‚t, …wºt Wí…L™ ÚtÞu÷ s„‚™wk fthý
450 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ðt s„‚™e Wí…r¥t, }ææL„}æì-ðtÞwytu ðt {™w»Þtu™tu Ë{qn ‚Útt àæÎì{ü:-ƒ¤™u ã±æ}æãï-…tu‚t™t ftÞo™e
rËrØ™u {txu Mðefth fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þ Ëthe he‚u ƒ™tðu÷ rð{t™ ytrŒ Þt™Úte yíÞk‚ frX™ {t„oÚte …ý
Ëw¾…qðof ytðt„{™ fhe™u, ftÞtuo™u rËØ fhe™u ‚Útt Ë{M‚ Œrhÿ‚t ytrŒ Œw:¾Úte Aqxe™u Sðu
Au, ‚u{ ‚u Eïh™e Ë]rü{tk hnu÷ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™u yÚtðt rðît™tu™u òýe™u, W…fth fhe™u
‚Útt ÞÚttð‚T Ëuð™ fhe™u y™w…{ Ëw¾ …t{e þfu Au. (1)
à •ÊfiÁŒàÿÊ •Ê ªfiÃÊ ‚fl¸ÃÊfiÃÿ ÷ÍÆà ŒfiflÊ flÎòÊÃÍÿ¸Ó·È ‡Ê¢÷Èflfi—–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬ûʸŸH§2H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rŒÔÞ „wýÞwõ‚ rðît™tu ! su{ ¥æçÎy²æ:-fthýY…Úte r™íÞ rŒÔÞ„wýðt¤t
su ËqÞo ytrŒ …ŒtÚttuo Au, „ï-‚u ±ë~æ„ê²ïü¯é-{uÎttðÞðtu yÚtto‚T ðtŒ¤tkytu™wk ®nË™-rð™tþ fhðwk su{tk
ntuÞ Au, ‚u Ëk„út{tu{tk àæ¢|æé±:-Ëw¾™e ¼tð™t fhtð™th ntuÞ Au, ‚u{ s yt… y{the Ë{e…
¥æ, xæ„-ytðtu y™u ytðe™u su{tk þºtwytu™wk n™™ ÚttÞ ‚u Ëk„út{tu{tk ¨±üyæ愲ï-Ë{M‚ Ëw¾™u
{txu àæ¢|æé±:-Ëw¾™e ¼tð™t fhtð™th |æê„-Úttytu. þu»t {kºttÚto «Út{ {kºt™e Ë{t™ òýðt òuEyu.
(2)
¼tðtÚto : su{ Eïh îtht h[u÷ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚto Ë{M‚ «týeytu™t W…fth {txu Au,
‚u{ Ëðo™t W…fth {txu rðît™tuyu r™íÞ «ð]¥t hnuðwk òuEyu.
su{ ËwáZ ðtn™{tk ƒuËe™u ÷tuf ƒeò Œuþ{tk sE™u ðu…th îtht yÚtðt rðsÞ îtht Ä™ y™u
«r‚ct «t fhe™u ‚Útt Œrhÿ‚t y™u y«r‚ctÚte {wõ‚ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ rðît™s™
W…Œuþ îtht rðãt «t fhtðe™u Ëðo™u Ëw¾e fhu. (2)
•flfiãÃÈ Ÿ— Á¬Ã⁄Ufi— ‚Ȭ˝flÊøŸÊ ©Uà ŒflË Œfl¬ÈfiòÊ ´§ÃÊflÎœÊfi–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬ûʸŸ—H§3H
…ŒtÚto : Îï±Ðé~æï-su™t rŒÔÞ „wý yÚtto‚T Ëðtuo¥t{ rðît™ ðt rŒÔÞ hí™tuÞwõ‚ …ðo‚trŒ …ŒtÚttuo
ðt …wºttu™t …t÷f ðt su «„æ±ë{æ-ËíÞ fthýÚte ðÄu Au; ‚u Îï±è-Ëtht „wýtuÞwõ‚ ¼qr{ y™u ËqÞo™tu
«fth su{ Ý:-y{the hûtt fhu Au, ‚u{ ¨éÐí±æ™Ýæ:-su™t Ëtht yæÞt…™ y™u W…Œuþ Au, ‚u
çЄÚ:-rðþu»t ¿tt™ðt™ {™w»Þtu y{™u ©„-r™ùÞÚte ¥±‹„é-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtuÚte …t¤u. þu»t {kºttÚto
«Út{ {kºttÚto Ë{t™ „ýðt òuEyu. (3)
¼tðtÚto : su{ yti»trÄ ytrŒÚte ‚Útt «ftþ ytrŒÚte …]rÚtðe y™u ËqÞo Ëðo™t Ëw¾™e ð]rØ
fhuÉøðu
Au, ‚u{Œ¼t»Þ
yt rðît™ s™ Ëðo {™w»Þtu™u Ëwrþûtt y™u yæÞt…™ îtht rðãt ytrŒ ËŒT„wýtu™e
451
Ëqõ‚-107
ð]rØ fhe™u Ëw¾e fhu Au.
su{ {™w»Þ W¥t{ ðtn™ …h ƒuËe™u Œw„o{ {t„tuo™u …th Ëw¾Úte …ntU[e™u Ë{M‚ õ÷uþÚte
Aqxe™u Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ s yu (rðît™tu) y{™u Œwü „wý-f{o-Mð¼tðtuÚte …]ÚtfT fhe™u Ä{to[hý{tk
WL™‚ fhu. (3)
Ÿ⁄Uʇʢ‚¯ flÊÁ¡Ÿ¯ flÊ¡ÿfiÁ㟄 ˇÊÿmËfi⁄U¢ ¬ÍÆ·áʯ ‚ÈÆêŸÒ⁄UËfi◊„–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬ûʸŸH§4H
…ŒtÚto : nu rðît™ ! su{ ±æ…²Ýì-Ëðtuo¥t{ …ŒtÚttuo™wk rðþu»t ¿tt™ fhtð™th ðt ÞwØ fhtð™th
y{u §ã- yt Ë]rü{tk ¨é}‹æñ:-Ëw¾tuÚte Þwõ‚ ÝÚæà梨}æì-{™w»Þtuyu «tÚto™t fhðt ÞtuøÞ rðît™™u ‚Útt
±æç…Ý}æì-rð¿tt™ y™u ÞwØ rðãt{tk r™…wý ÿæ²mèÚ}æì-su™t þºtwytu™u ft…™tht ðeh y™u su Ðꯇæ}æì-
þheh y™u ytí{t™e …wrü fhtð™th Au, ‚u ˼tæÞût™u §ü}æãï-«t ÚtEyu ‚u{ ‚wk þw¼ „wýtu™e
Þt[™t fh. þu»t {kºttÚto …qðoð‚T. (4)
¼tðtÚto : y{u þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚ Ëw¾e {™w»Þtu™e r{ºt‚t™u «t fhe™u ©uc ƒ™e™u Þt™Þwõ‚
rþÕ…eytu™e Ë{t™ Œw:¾Úte …th ÚtEyu. (4)
’΄fiS¬Ã ‚ŒÁ◊ãŸfi— ‚Èƪ¢ ∑Îfi§Áœ ‡Ê¢ ÿÊÿ¸ûÊ ◊ŸÈfiÁ„¸Ã¢ ÃŒËfi◊„–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬Ã¸ŸH§5H
…ŒtÚto : nu ÏæëãSЄï-…h{ yæÞt…f yÚtto‚T ©uc yæÞt…f ! „ï-yt…™t su }æÝé<ã„}æì-{™™wk
rn‚ fh™th Au, àæ}æì-Ëw¾ ðt ²æï:-Ä{o, yÚto y™u {tuût™e «tr fhtð™th Au, ‚Útt Äæ„ì-su ¨Î}æì,
§„ì-ËŒt ‚{u Ý:-y{thu {txu ¨éxæ}æì-Ëw¾ ÜëUç{-fhtu yÚtto‚T rËØ fhtu „„ì-‚u Wõ‚ Ë{M‚™u y{u
§ü}æãï-{t„eyu Aeyu. þu»t {kºttÚto …qðoð‚T. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su{ yæÞt…fÚte rðãt «t fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ s Ëðo rðît™tuÚte
rðãt Mðefth fhe™u Œw:¾tu™u ™ü fhðt òuEyu. (5)
ßãº˝¢ ∑ȧà‚Êfi flÎòÊ„áÊ¢ ‡ÊøˬÁÃ¥®fi ∑§Ê≈ ÁŸ’Êfi˚„® ´§Á·fi⁄UuŒÍÆÃÿfi–
⁄UÕ¢ Ÿ ŒÈƪʸmfi‚fl— ‚ȌʟflÊ Áfl‡flfiS◊ÊãŸÊ •¢„fi‚Ê ÁŸ|c¬fi¬Ã¸ŸH§6H
…ŒtÚto : ÜéUy¨:-rðãtY…e ð@ ÷E™u ðt …ŒtÚttuo™u rAL™-r¼L™ fhe™u çݱæÉ:-r™hk‚h Ëw¾tu™u
«t fhtð™th «ç¯:-„wÁ y™u rðãtÚteo452 ÜUæÅï-su{tk Ë{M‚ rðãtytu™e ð»tto ÚttÞ Au, ‚u yæÞtÞ™
ÔÞðnth{tk ª„²ï-hûtt ytrŒ™u {txu su ±ë~æã‡æ}æì-þºtwytu™tu rð™tþ fh™th ðt àæÓæèŒæçyæ}æì-ðuŒðtýe™t
…t÷f §‹Îí}æì-…h{iïÞoðt™ þt¤t ytrŒ™t yrÄ…r‚™u ¥u„ì-ƒtu÷tðeyu; y{u …ý ‚uytu™u ƒtu÷tðeyu-
452 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ytbt™ fheyu. (6)
¼tðtÚto : rðãtÚteoyu f…xe yæÞt…f Ë{e… ™ hnuðwk òuEyu, …hL‚w rðît™tu™e Ë{e… hne™u,
rðît™ ƒ™e™u }r»tíð¼tððt™ ƒ™ðwk òuEyu. …tu‚t™t ytí{t™e hûtt™u {txu yÄ{oÚte zhe™u ËŒt
Ä{o{tk ÂMÚt‚ hnuðwk òuEyu. (6)
ŒflÒŸÊ¸®fi Œ√ÿÁŒfiÁÃÁŸ¸ ¬ÊfiÃÈ ŒflSòÊÊÃÊ òÊÊfiÿÃÊ◊¬˝fiÿÈë¿Ÿ˜–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§7H
…ŒtÚto : su Îï±ñ:-su rðît™ ðt rŒÔÞ „wýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥Ðí²éÓÀÝì-«{tŒ ™ fh‚t ~ææ„æ-
Ëðo™e hûtt fh™th Îï±:-rðît™ Au, ‚u Ý:-y{the çÝ, Ðæ„é-r™hk‚h hûtt fhu; ‚Útt ÎïÃæè-rŒÔÞ„wý
¼hu÷ Ëðo su ¥çÎçyæ:-«ft~tGtwõít rÔtãt ËÔtoLte ~æ沄æ}æì-hûtt fhu, „„ì-‚u …qðtuoõ‚ Ë{M‚ f{o™u
Ý:-y™u y{™u ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©uc rðît™, ¥çÎç„:-y¾krz‚ ™er‚, 程{é:-Ë{wÿ Ðë烱è-
¼qr{ ©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ }ææ}æã‹„æ}æì-ð]rØ fhu-WL™r‚ fhu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; òu «{tŒhrn‚, rðît™tu{tk rðît™, rðãt™t hûtf y™u rðãtŒt™ îtht
Ëðo™t Ëw¾tu™t ðÄof Au, ‚uytu™tu Ëífth fhe™u rðãt y™u Ä{o™tu ËkËth{tk «Ëth fhðtu òuEyu. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ë{M‚ rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (106)
Ëqõ‚-107
ÿôÊÊ ŒflÊŸÊ¢ ¬˝àÿfiÁà ‚ÈÆêŸ◊ÊÁŒfiàÿÊ‚Ê ÷flfiÃÊ ◊ΛUÿãÃfi—–
•Ê flÊ˘flʸøËfi ‚È◊ÁÃfl¸ÓflÎàÿÊŒ¢„Ê|‡ølÊ flfiÁ⁄UflÊÁflûÊ⁄UÊ‚fiØH§1H
…ŒtÚto : }æéDz‹„:-nu yt™krŒ‚ fh‚t ¥æçÎy²æ¨:-ËqÞo™e Ë{t™ rðãtÞtu„™t «ftþ™u «tÂ
rðît™tu ! ‚{u su Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™e ²¿æ:-Ëk„r‚Úte rËØ fhu÷ rþÕ…ft{ ¨é}‹æ}æì-Ëw¾™e Ðíç„, »ç„-
«‚er‚ fhtðu Au, ‚u™u «fx fh™tht |汄-Úttytu.
²æ-su ±:-‚{™u ¥¢ãæï:-rðþu»t ¿tt™ su{ ÚttÞ, ‚u{ ¥±æü™è-‚u Ë{ÞÚte ¨é}æç„:-W¥t{ ƒwrØ
±±ëy²æ„ì-ð‚uo Au, ‚u 癄ì-…ý y{thu {txu ±çÚ±æï籜æÚæ-yuðe ntuÞ fu suÚte W¥th s™tu™e ËBÞfT
Ëw©q»tt ¥æ, ¥¨„ì-ËðoºtÚte ÚttÞ. (1)
¼tðtÚto - yt ËkËth{tk rðît™tuyu su …tu‚t™t …wÁ»ttÚtoÚte rþÕ…r¢Þt «íÞût fhu÷ Au, ‚u™u Ëðo
{™w»Þtu™u {txu «ftrþ‚ fhu, suÚte y™uf {™w»Þtu rþÕ…r¢Þt fhe™u Ëw¾e ÚttÞ. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 453
Ëqõ‚-108
©U¬fi ŸÊ ŒflÊ •fl‚Ê ªfi◊ãàflÁXfi⁄U‚Ê¢ ‚Ê◊fiÁ÷— SÃÍÆÿ◊ÊfiŸÊ—–
ßãº˝fi ß|ãº˝ÿÒ◊¸L§ÃÊfi ◊L§|jfi⁄UÊÁŒàÿÒŸÊ¸ •ÁŒfiÁ× ‡Ê◊¸®fi ÿ¢‚ØH§2H
…ŒtÚto : ¨æ}æç|æ:-Ët{ðuŒ™t „t™Úte S„ê²}ææÝæ:-M‚wr‚™e «tr ÚtÞu÷ ¥æçÎy²ñ:-…qýo rðãtðt™
{™w»Þ ðt ƒth {rn™tytu }æLç|Î:-rðît™tu ðt ðtÞwytu y™u §ç‹Îí²ñ:-Ä™ Ërn‚ §‹Îí:-˼tæÞût
}æL„:-ðt ðtÞw ¥çÎ:-rðît™tu™t r…‚t ðt ËqÞo«ftþ y™u Îï±æ:-rðît™tu™t ¥çXÚ¨æ}æì-«tý rðãt™t
òý™th ‹æ:-yBtu ÕttuftuLtu ¥ÃæSææ-hûtt ytrŒ ÔGtÔtnthÚte ©Ð, ¥æ, xæ}æ‹„é-Ë{e…{tk Ëðo he‚u ytðu
y™u Ý:-y{tht {txu àæ}æü-Ëw¾ ²¢¨„ì-«Œt™ fhu. (2)
¼tðtÚto : rs¿ttËws™tu su rðît™tu™e yÚtðt rðît™s™tu su rs¿ttËwytu™e Ë{e… òÞ, ‚uytu
rðãt, Ä{o y™u Ëwrþûtt™t ÔÞðnth™u Atuze™u yLÞ ftuE ftÞo fŒe…ý fhu ™rn. suÚte Œw:¾™t ™tþ
ËtÚtu Ëw¾™e r™hk‚h ð]rØ ÚttÞ. (2)
Ã㟠ßãº˝SÃmLfi§áÊSÃŒÁÇŸSÃŒfiÿ¸◊Ê Ãà‚fiÁflÃÊ øŸÊfi œÊØ–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§3H
…ŒtÚto : su{ ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©uc rðît™, ¥çÎç„:-y¾krz‚ ytftþ, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-
¼qr{ ©„-y™u læñ:-ËqÞo ytrŒ™tu «ftþ Ý:-y{™u }ææ}æã‹„æ}æì-yt™krŒ‚ fhu Au, „„ì-‚u{ §‹Îí:-
rðãwítT ðt Ä™tZâs™ Ý:-y{tht {txu, „„ì-‚u Ä™ ðt yL™™e yÚtto‚T ‚u™t yt…u÷t Ä™trŒ …ŒtÚttuo™u
±L‡æ:-s¤ ðt „wýtuÚte Wíf]ü, „„ì-‚u þheh Ëw¾™u ¥çx‹æ:-…rðºt yÂø™ ðt LÞtÞ{t„o [÷tð™th
rðît™, „„ì-yu ytí{Ëw¾™u ¥²ü}ææ-r™Þ{f‚to ðtÞw Ôtt LGttGtfítto ËÇttæGtût yæyæì-RrLÿGttuLtt Ëw¾™u
¨ç±„æ-ËqÞo ðt Ä{o ftÞtuo{tk «uhýt fh™th ÄBto¿tsLt yæyæì-ítu ËtBttrsf ËwÏt yLtu ™Ý:-yL™™u {æ„ì-
Äthý fh‚t ðt Äthý fhu. (3)
¼tðtÚto : su{ ËkËth™t …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo Ëw¾ŒtÞf Au. ‚u{ s rðît™tuyu Ëw¾ŒtÞf ƒ™ðwk
òuEyu. (3)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ë{M‚ rðît™tu™t „wý™wk ðýo™ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (107)
Ëqõ‚-108
ÿ ßfiãº˝ÊÇŸË ÁøòÊÃfi◊Ê ⁄UÕÊfi flÊ◊Á÷ Áfl‡flÊfiÁŸ ÷ÈflfiŸÊÁŸ øc≈fi–
ÃŸÊ ÿÊfiâ ‚⁄UÕ¯ Ã|SÕflÊ¢‚ÊÕÊ454 ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§1H
…ŒtÚto : ²:-su ç™~æ„}æ:-yr‚þÞ ytùÞo MðY… „wý y™u r¢ÞtÞwõ‚ Úƒ:-rð{t™ ytrŒ Þt™Ë{qn
±æ}æì-yu „çSƒ±æ¢¨æ-ÂMÚt‚ ÚtÞu÷ §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u yÂø™™u «t ÚtE™u ç±EæçÝ-Ëðo |æé±ÝæçÝ-
454 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¼q„tu¤™t MÚtt™tu™u ¥ç|æ; ™cÅï-Ëðo he‚u Œu¾tzu Au ¥ƒ-íÞth …Ae suÚte yu ƒL™u yÚtto‚T ðtÞw
y™u yÂø™ ¨Úƒ}æì-hÚt ytrŒ Ët{„úe Ërn‚ Ëu™t ðt W¥t{ Ët{„úe™u ¥æ, ²æ„}æì-«t ÚtE™u
ËBÞfT RÂåA‚ MÚtt™™u …ntU[tzu Au ‚Útt ¨é„S²-Eïhu Wí…L™ fhu÷ ¨æï}æS²-Ëtu{ ytrŒ™t hË™wk
çÐÏæ„}æì-…t™ fhu Au. „ïÝ-‚uÚte Ë{M‚ rþÕ…e {™w»Þtuyu ËðoMÚtt™tu{tk sðwk-ytððwk òuEyu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, f÷tytu{tk ËBÞfu Þwõ‚ fhe™u Ëk[tr÷‚ fhu÷ ðtÞw-yÂø™Úte Þwõ‚ rð{t™
ytrŒ Þt™tu ytftþ, Ë{wÿ y™u ¼qr{ {t„tuoÚte yLÞ Œuþtu{tk sE™u-ytðe™u, ËŒt …tu‚t™t yr¼«tÞ™e
rËrØ îtht yt™kŒhË™tu W…¼tu„ fhðtu òuEyu. (1)
ÿÊflfiÁŒŒ¢ ÷ÈflfiŸ¢ Áfl‡fl◊SàÿÈfiL§√ÿøÊfi flÁ⁄U◊ÃÊfi ª÷Ë⁄U◊˜–
ÃÊfl°Êfi •ÿ¢ ¬ÊÃfifl ‚Ê◊Êfi •Sàfl⁄UfiÁ◊ãº˝ÊÇŸË ◊Ÿfi‚ ÿÈÆflèÿÊfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²æ±„ì-sux÷t ©Lò™æ-ƒnw s ÔÞtr yÚtto‚T Ëk…qýo y™u ±çÚ}æ„æ-
ƒnw s MÚtq¤‚t™e ËtÚtu ð‚o{t™ xæ|æèÚ}æì-y„tÄ |æé±Ý}æì-Ëðo ðM‚wytu™u hnuðt™wk MÚtt™ §Î}æì-yu
«fx-y«fx ç±E}æì-s„‚ ¥çS„-Au, „æ±æÝì-‚ux÷t ¥²}æì-yu ¨æï}æ:-Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™t Ë{qn
Au, ‚u™wk }æݨï-rð¿tt™ fhtððt §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u yÂø™ ¥Ú}æì-…rh…qýo Au, ‚uÚte ‚u ²é±|²æ}æì-
‚u ƒL™uÚte Ð愱ï-hûtt ytrŒ™u {txu ‚ux÷tu ƒtuÄ y™u …ŒtÚttuo™tu Mðefth fhtu. (2)
¼tðtÚto : rð[ûtý = yr‚ ƒwrØ{t™ {™w»Þtuyu yu òýe ÷uðwk òuEyu, fu ßÞtk ßÞtk {qŠ‚{t™
(= MÚtq¤) ÷tuf Au, íÞtk íÞtk ðtÞw y™u rðãwítT ÔÞt…f ntuðt™t MðY…Úte rðã{t™ Au. sux÷wk {™w»Þtu™wk
Ët{ÚÞo Au, ‚ux÷t ‚u™t „wýtu™u òýe™u ‚Útt …wÁ»ttÚtoÚte ‚u™tu W…Þtu„ fhe™u …qýo Ëw¾e Útðwk òuEyu. (2)
ø∑˝§ÊÕ Á„ ‚äƒ˝Ê1>昧 ŸÊ◊fi ÷º˝¢ ‚fiœ˝ËøËŸÊ flÎfiòÊ„áÊÊ ©Uà SÕfi—–
ÃÊÁflfiãº˝ÊÇŸË ‚äƒ˝ÊfiÜøÊ ÁŸ·lÊ flÎcáÊ— ‚Ê◊fiSÿ flηáÊÊ flÎfi·ÕÊ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨{íè™èÝæ-yufºt {¤u÷t y™u Ãæë~æã‡ææñ-{u½™u ný™tht ¨{í²@æ-
Ën «þkË™eÞ çݯl-r™íÞ ÂMÚth ÚtE™u, ±ëc‡æ:-…wrü fhe™u, ¨æï}æS²-hËðt™ …ŒtÚto ËBtqn™e ±ë¯‡ææ-
…wrü fh™tht §‹ÎíæxÝè-…qðtuoõ‚ ðtÞw y™u ËqÞo{kz¤ |æÎí}æì-ð]rü ytrŒ ftÞoÚte …h{ Ëw¾fthf ¨{í²ÜUì-
yuf ËtÚtu «fx ÚtE™u Ýæ}æ-s¤™u ™ÜíUæƒï-fhu Au, ©„-y™u ftÞo rËrØ fh™tht »S‰æ:-ÚtE™u ±ë¯ïƒæ}æì-
‚Útt Ëw¾Y…e ð»tto fhu Au, „æñ-‚u ƒL™u (ðtÞw + ËqÞo)™u çã-ÃtÛt ¥æ-ËBÞfT òýtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yíÞk‚ W…Þtu„e ðtÞw y™u rðãwítT™wk ¿tt™ «t fhe™u (yu™tu) þt {txu
W…Þtu„ ™ fhðtu òuEyu ? (3)
‚Á◊fihcflÁÇŸcflÊfiŸ¡ÊŸÊ ÿÃdÈfiøÊ ’Á„¸Lfi§ ÁÃ|SÃ⁄UÊáÊÊ–
ÃËfl˝Ò— ‚Ê◊Ò— ¬Á⁄UfiÁ·ÄÃ§Á÷⁄U®Rflʸªãº˝ÊfiÇŸË ‚ÊÒ◊Ÿ‚Êÿfi ÿÊÃ◊˜H§4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 455
Ëqõ‚-108
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ‚{u Äæyædé™æ-su{tk Ëúw[ yÚtto‚T ntu{ fhðt™t ft{{tk su Ëúwðtu ntuÞ
Au ‚u™t Ë{t™ f÷tÄh rðã{t™ ç„çS„Úæ‡ææ-ðt su Þkºtf÷trŒÚte Ztkfu÷ ntuÞ Au, ¥æÝ…æÝæ-‚u yt…
«rËØ y™u «rËØ fh™th §‹Îíæx‹æè-ðtÞw y™u rðãwítT „è±íñ:-‚eûý y™u ðu„trŒ „wýÞwõ‚ ¨æï}æñ:-
hËY… s¤Úte ÐçÚç¯v„ïç|æ:-Ëðo he‚u fhu÷e ®Ë[tEytu Ërn‚ ¨ç}æhï¯é-ËBÞfT «Œe ¥çxݯé-
f÷t½htu™e yÂø™ytu{tk ÚtE™u ¥±æüÜUì-…Ae Ïæ<ã:-yL‚rhût{tk ²æ„}æì-…ntU[tzu Au ©-y™u ¨æñ}æݨæ²-
Ëðtuo¥t{ Ëw¾™u {txu ¥æ-Ëthe he‚u ytðu …ý Au. ‚u™e ËBÞfT rþûtt fhe™u ftÞorËrØ™u {txu f÷tytu{tk
- Þkºttu{tk ÷„tððt òuEyu. (4)
¼tðtÚto : ßÞthu rþÕ…eytu îtht ðtÞw y™u rðãwítT ftÞo rËrØ™u {txu ËBÞfT «Þwõ‚ fhðt{tk
ytðu Au, íÞthu yu ƒL™u Ëw¾ ÷t¼ {txu Ë{Úto ƒ™u Au. (4)
ÿÊŸËfiãº˝ÊÇŸË ø∑˝§ÕÈfifl˸ÿ¸ÓÊÁáÊ ÿÊÁŸfi M§¬ÊáÿÈÆà flÎcáÿÊfiÁŸ–
ÿÊ flʯ ¬˝àŸÊÁŸfi ‚ÅÿÊ Á‡ÊflÊÁŸ ÃÁ÷— ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§5H
…ŒtÚto : §‹ÎíæxÝè-Mðt{e y™u Ëuðf ±æ}æì-‚{tht ²æçÝ-su ±è²æüç‡æ-…ht¢{Þwõ‚ ft{ Au, ²æçÝ-
su MÐæç‡æ-rþÕ… rðãtÚte rËØ r[ºt-rðr[ºt yŒT¼w‚ Y…ðt™ rð{t™ ytrŒ y™u ±ëc‡²æçÝ-…wÁ»ttÚtoÞwõ‚
ft{ Au; ²æ-s ‚{thu ƒL™u™u ÐíyÝæçÝ-«t[e™ çàæ±æçÝ-{k„¤Þwõ‚ ¨w²æ-r{ºttu™t ft{ Au, „ïç|æ:-
‚uytuÚte ¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}æS²-ËkËthe …ŒtÚttuo™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu, ©„-y™u y{tht
{txu ™ÜíUƒé:-‚u™t îtht Ëw¾ nþu. (5)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk RLÿ þçŒÚte Ä™tZâ y™u yÂø™Úte rðãtðt™ rþÕ…e™wk „úný fhðt{tk
ytðu Au. rðãt y™u …wÁ»ttÚto rð™t fŒe …ý ftÞo rËrØ Út‚e ™Úte. y™u r{ºt‚t rð™t fŒe ÔÞðnth
rËØ ÚtE þf‚tu ™Úte, ítuÚte yu ftÞtuo ËŒt fhðt òuEyu. (5)
ÿŒ’˝fifl¢ ¬˝Õ◊¢ flʯ flÎáÊÊŸÊ3>˘ ÿ¢ ‚Ê◊Ê •‚Èfi®⁄UÒŸÊ¸ Áfl„√ÿfi—–
ÃÊ¢ ‚àÿÊ¢ üÊhÊ◊èÿÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§6H
…ŒtÚto : nu Mðt{e y™u rþÕ…es™tu ! ±æ}æì-‚{tht {txu Ðíƒ}æ}æì-«Út{ ²„ì-su {U ¥Ïæí±}æì-
fnu÷ ðt ¥¨éÚñ:-rðãtne™ {™w»Þtu™e ±ë‡ææÝ:-M‚wr‚ fhu÷ ç±ãò:-rðrðÄ he‚u „úný fhðt ÞtuøÞ
¥²}æì-yu «íÞût ¨æï}æ:-Wí…L™ …ŒtÚttuo™tu Ë{qn ‚{thtu Au, ‚u™tÚte Ý:-y{the „æ}æì-‚u ¨y²æ}æì-
ËíÞ Ÿæhæ}æì-«er‚™u ¥ç|æ, ²æ, ²æ„}æì-ËBÞfT he‚u «t Úttytu ¥ƒ-‚Œ™L‚h çã-r™ùÞ…qðof
¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ Sææï}æSÄæ-ËkËthe456…ŒtÚttuo™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : sL{ Ë{Þu Ëðo yrðît™ ntuÞ Au, …ùt‚T rðãtÇÞtË fhe™u rðît™ ƒ™u Au.
ítuÚte rðãtne™ s™ {q¾o, rðãtðt™ ©uc y™u yÕ… rðãtðt™ fr™c „ýðt{tk-{t™ðt{tk ytðu
456 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Au. ftuE…ý ntuÞ, …hk‚w ‚u™t «íÞu ËíÞ s ƒtu÷ðwk òuEyu. ftuE™t «íÞu …ý yËíÞ ™ ƒtu÷ðwk
òuEyu. (6)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË ◊ŒfiÕ— Sfl ŒÈfi⁄UÊáÊ ÿŒ˜ ’˝rÊÁáÊ ⁄UÊ¡fiÁŸ flÊ ÿ¡òÊÊ–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§7H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææñ-Ëw¾Y…e ð»tto fh™tht ²…~ææ-Ëthe he‚u {¤e™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ §‹ÎíæxÝè-
Mðt{e y™u Ëuðftu ! ‚{u ƒL™u ²„ì-su fthýu S±ï-…tu‚t™t ÎéÚæï‡æï-½h{tk ðt ²„ì-su fthýu Ïæíræç‡æ-
ƒútñýtu™e ˼t y™u Úæ…çÝ-htòytu™e ˼t ±æ-y™u ˼t{tk }æΉæ:-yt™krŒ‚ Úttytu Atu, ¥„:-
yuÚte ÐçÚ, ¥æ, ²æ„}æì-Ëðo he‚u ytðtu, ¥ƒ, çã-‚Œ™L‚h yuf r™ùÞ…qðof ¨é„S²-Wí…L™ ÚtÞu÷
¨æï}æS²-ËkËthe …ŒtÚttuo™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : ßÞtk - ßÞtk Mðt{e y™u rþÕ…e, yæÞt…f y™u rðãtÚteo ‚Útt hts…wÁ»t y™u «òs™
òÞ yÚtðt ytðu íÞtk-íÞtk yu ƒL™u ËÇÞ‚tÚte ÂMÚt‚ ÚtE™u rðãt y™u þtÂL‚Úte Þwõ‚ ð[™ ƒtu÷e™u
Ëwþe÷‚tÚte ËíÞ ƒtu÷u y™u ËíÞ ©ðý fhu. (7)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË ÿŒÈfi·È ÃÈÆfl¸‡Êfi·ÈÆ ÿŒ˜ º˝ÈÆsÈcflŸÈfi·È ¬ÍÆL§·ÈÆ SÕ—–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§8H
…ŒtÚto : nu §‹ÎíæxÝè-Mðt{e y™u rþÕ…e s™tu ! ‚{u ƒL™u ²„ì-su fthýu ²Îé¯é-©uc Þí™ fh™th
{™w»Þtu{tk ðt „é±üàæï¯é-su ®nËf {™w»Þtu™u ðþ{tk fhu ‚u{tk ðt ²„ì-su fthýu ÎìLsé¯é-ÿtunes™tu{tk
ðt ¥Ýé¯é-«tý yÚtðt Sð™ Ëw¾ Œt‚t{tk ‚Útt ÐéL¯é-su ©uc „wý, rðãt y™u ft{tu{tk …rh…qýo
Au ‚u{tk ÞÚttur[‚T yÚtto‚T suÚte suðwk RåAeyu ‚uðt ÔÞðnth ð‚o™ðt¤t Sƒ:-ÚttÞ. ¥„:-yu fthýu
Ëðo {™w»Þtu{tk ±ë¯‡ææñ-Ëw¾Y…e ð»tto fh‚t ¥æ, ²æ„}æì-ËBÞfT he‚u ytðtu çã-r™ùÞ…qðof ¥ƒ-
ítŒLtL‚h ¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}æS²-s„‚™t …ŒtÚttuo™t hË™wk ÐçÚ, çÐÏæ„}æì-Ëthe he‚u …t™
fhtu. (8)
¼tðtÚto : su LÞtÞ y™u Ëu™t™t yrÄfth™u «t {™w»Þtu{tk ÞÚttÞtuøÞ ð‚o{t™ Au; Ëðo {™w»Þtuyu
‚uytu™u s ‚u™t ftÞtuo{tk MÚtt…™ fhe™u-{t™e™u ft{tu™e rËrØ fhðe òuEyu. (8)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË •fl◊Sÿʯ ¬ÎÁÕ√ÿÊ¢ ◊fiäÿ◊Sÿʯ ¬⁄U®R◊SÿÊfi◊ÈÆà SÕ—–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§9H
…ŒtÚto : nu §‹ÎíæxÝè-LÞtÞtÄeþ y™u Ëu™tÄeþ ! ²„ì-su ‚{u ƒL™u ¥±}æS²æ}æì-r™f]ü, }抲}æS²æ}æì-
{æÞ{ ©„-y™u ÐÚ}æS²æ}æì-W¥t{ „wýðt¤e ÐëçƒÃ²æ}æì-…tu‚t™e htßÞ¼qr{{tk yrÄfth …t{u÷ Sƒ:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 457
Ëqõ‚-109
Atu, ‚u Ëðo õÞthuf Ëðo™e hûtt fhðt ÞtuøÞ Au. ¥„:-yu fthýu Wõ‚ htßÞ{tk ÐçÚ, ±ë¯‡ææñ-
Ëðo he‚u Ëw¾Y…e ð»tto fh™th ƒ™e™u ¥æ, ²æ„}æì-ytðtu. çã-r™ùÞ…qðof ¥ƒ-W…htk‚ ‚u htßÞ¼qr{{tk
¨é„S²-Wí…L™ ÚtÞu÷ ¨æï}æS²-ËkËthe …ŒtÚttuo™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu. yt yuf yÚto Au.
(rî‚eÞ yÚto :) ²„ì-su yu §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u rðãw‚T ¥±}æS²æ}æì-r™f]ü, }抲}æS²æ}æì-{æÞ{
©„-ðt ÐÚ}æS²æ}æì-W¥t{ „wýðt¤e ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe{tk Sƒ:-Atu, ¥„:-yuÚte ynª ÐçÚ, ±ë¯‡ææñ-
Ëðo «fthÚte Ëw¾Y…e ð»tto fh™th ƒ™e™u ¥æ, ²æ„}æì-ytðtu y™u ¥ƒ-yu W…htk‚ çã-r™ùÞ…qðof
su ¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}æS²-…ŒtÚttuo™t hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhu Au ‚uytu™u ft{ rËrØ™u {txu
f÷tytu-Þkºttu{tk ËkÞwõ‚ fhe™u {nt™ ÷t¼ rËØ fhðt òuEyu. (9)
¼tðtÚto : W¥t{, {æÞ{, r™f]ü „wý-f{o-Mð¼tðtu™t ¼uŒÚte su-su htßÞtu Au, íÞtk-íÞtk W¥t{,
{æÞ{, fr™ü „wý-f{o-Mð¼tððt¤t {™w»Þtu™u ht¾e™u [¢ð‚eo htßÞ MÚttr…‚ fhe™u Ëðuoyu yt™kŒ
¼tu„ððtu òuEyu.
yu he‚u yt Ë]rü{tk ÂMÚt‚ y™u Ëðo ÷tuftu{tk ð‚o{t™ ðtÞw y™u rðãwítT™u òýe™u ‚Útt ‚u™tu
W¥t{ «Þtu„ fhe™u y™u ftÞtuo™e rËrØ fhe™u Ëðo Œrhÿ‚t ytrŒ Œw:¾tu™u ™ü fhðt òuEyu. (9)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË ¬⁄U®R◊Sÿʯ ¬ÎÁÕ√ÿÊ¢ ◊fiäÿ◊SÿÊfi◊fl◊SÿÊfi◊ÈÆà SÕ—–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§10H
…ŒtÚto : yt {kºt™tu yÚto …qðo (9) {kºt y™wËth òýðtu òuEyu. (10)
¼tðtÚto : ƒu «fth™t RLÿ (= ðtÞw) y™u yÂø™ Au. yuf ‚tu ‚u su W¥t{ „wý-f{o-Mð¼tðtu{tk
yÚtðt …rðºt ¼qr{{tk ÂMÚt‚ Au. ‚u W¥t{ (Au.)y™u su y…rðºt „wý-f{o-Mð¼tðtu{tk yÚtðt yþwØ
¼qr{ ytrŒ …ŒtÚttuo{tk hnu Au - ‚u r™»f]ü Au.
yt ƒu «fth™t ðtÞw y™u yÂø™ W…hÚte ™e[u y™u ™e[uÚte W…h ytðu (òÞ) Au ítuÚte ƒL™u
{kºttu{tk «Út{ «Þwõ‚ ‘yð{ y™u …h{’ þçŒtu îtht yu yÚto ƒ‚tððt{tk ytðu÷ Au, yu{ òýðwk
òuEyu. (10)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË ÁŒÁfl cΔÔUÙ ÿà¬ÎfiÁÕ√ÿÊ¢ ÿà¬fl¸®fiÃcflÙ·fiœËcflå‚È–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„U ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ù◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§11H
…ŒtÚto : ²„ì-su fthýu §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u rðãwítT çÎç±-«ftþ{t™ ytftþ{tk, ²„ì-su fthýu
458
ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe{tk, ²„ì-su fthýu бü„ï¯é-…ðo‚tu{tk, ¥Œ¨é-s÷tu{tk y™u ¥æï¯{è¯é-yti»trÄytu{tk
Sƒ:-ð‚o{t™Au, ¥„:-yu fthýu ÐçÚ, ±ë¯‡ææñ-Ëðo «fthÚte Ëw¾™e ð»tto fh™tht ‚uytu çã-r™ùÞ…qðof
¥æ, ²æ„}æì-«t ÚttÞ Au. ¥ƒ-‚Œ™L‚h ¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}æS²-s„‚™t …ŒtÚttuo™t hË™wk
458 ÉøðuŒ¼t»Þ É
çÐÏæ„}æì-…t™ fhu Au. (11)
¼tðtÚto : su Ä™ksÞ ðtÞw y™u fthý ™t{f yÂø™, yu Ëðo …ŒtÚttuo{tk ÂMÚt‚ Au. yu ƒL™u
ËBÞfT he‚u òýe™u ‚Útt ËBÞfT «Þwõ‚ fhu÷, y™uf ftÞtuo™u rËØ fhu Au. (11)
ÿÁŒfiãº˝ÊÇŸË U©UÁŒfiÃÊ ‚Íÿ¸Ó®Sÿ ◊äÿfi ÁŒfl— SflœÿÊfi ◊ÊŒÿfiÕ–
•Ã— ¬Á⁄Ufi flηáÊÊflÊ Á„ ÿÊÃ◊ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ Á¬’â ‚ÈÆÃSÿfiH§12H
…ŒtÚto : ²„ì-su fthýu §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u rðãw‚T ©ç΄æ-WŒÞ™u «t ÚtÞu÷ ¨ê²üS²-ËqÞo{kz¤™t
ðt çα:-yk‚rhût™t }抲ï-{æÞ{tk S±{²æ-yL™ y™u s¤Úte Ëðo™u }ææβïƒï-n»to yt…u Au. ¥„:-
yuÚte ±ëcæ‡ææ-Ëw¾™e ð»tto fh™tht ÐçÚ-Ëðo he‚u ¥æ, ²æ„}æì-ytðu Au yÚtto‚T ƒnth y™u ykŒhÚte
«t ÚttÞ Au ‚Útt çã-r™ùÞ…qðof ¥ƒ-‚Œ™L‚h ¨é„S²-ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}æS²-s„‚™t …ŒtÚttuo™t
hË™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhu Au. (12)
¼tðtÚto : ðtÞw y™u rðãw‚T rð™t ftuE…ý ÷tuf™wk yÚtðt «týe™wk hûtý y™u Sð™ Ëk¼ð
™Úte; ítuÚte yu ƒL™u s„‚™t …t÷™{tk «{w¾ Au. (12)
∞Æflãº˝ÊfiÇŸË ¬Á¬flÊ¢‚Êfi ‚ÈÆÃSÿ Áfl‡flÊS◊èÿ¢ ‚¢ ¡fiÿâ œŸÊfiÁŸ–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË— ©Uà lÊÒ—H§13H
…ŒtÚto : ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©u»X „wýÞwõ‚, ¥çÎç„:-W¥t{ rðît™, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-
…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ su™u Ý:-y{tht {txu }ææ}æã‹„æ}æì-ð]rØ-WL™‚ fhu, „„ì, »±-
‚uytu ç±Eæ-Ë{M‚ {Ýæç‹æ-Ä™tu™u ¨é„S²-…ŒtÚttuoÚte ftZðt{tk ytðu÷ hË™wk Ðçб梨æ-…t™ fhu÷
§‹ÎíæxÝè-yr‚ Ä™tZâ ðt ÞwØrðãt{tk fwþ¤ ðehs™ ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ¨¢…²„}æì-Ëthe he‚u
S‚u yÚtto‚T rËØ fhu. (13)
¼tðtÚto : rðît™, ƒ¤ðt™ y™u ÄtŠ{f ftuþtæÞût y™u Ëu™t…r‚ rð™t W¥t{ …wÁ»ttÚteo s™tu™tk
rðãt ytrŒ Ä™ ðÄthe þft‚t ™Úte.
su{ r{ºt ytrŒ …tu‚t™t r{ºttu™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ ftuþtæÞût y™u Ëu™t…r‚ ytrŒ «ò™t
«týeytu™u Ëw¾ yt…u Au. ítuÚte Ëðuoyu yu ƒL™u™wk ËŒt …t÷™ fhðwk òuEyu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw y™u rðãw‚T ytrŒ™t „wýtu™t ðýo™Úte ‚u™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (108)
Ëqõ‚-109
Áfl sÅÿ¢ ◊Ÿfi‚Ê flSÿfi ßë¿®ÁãŸãº˝ÊfiÇŸË ôÊÊ‚ ©Uà flÊfi ‚¡ÊÃÊŸ˜–
ÉøðuŒ¼t»Þ 459
Ëqõ‚-109
ŸÊãÿÊ ÿÈÆflà¬˝◊fiÁÃ⁄U|Sà ◊s¢ ‚ flÊ¢ Áœÿ¯ flÊ¡ÿãÃËfi◊ÃˇÊ◊˜H§1H
…ŒtÚto : su{ §‹ÎíæxÝè-rðãw‚T y™u su árü„tu[h yÂø™ Au ‚uytu™u §ÓÀÝì-RåAe™u ±S²:-
suytuyu [tuðeË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo …t÷™ fhu÷ Au ‚u{tk «þkË™eÞ nwk ‚Útt ¿ææ¨:-¿tt‚ts™ Au.
‚uytu™u ðt òýðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ¨…æ„æÝì-ðt yuf Ëk„ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™u ©„-y™u ±æ-rðãtÚteo ðt
¿tt…ftu™u }æݨæ-rðþu»t ¿tt™Úte òýðt™e RåAt fhe™u ²é±„ì-Ëðo ðM‚wytu™u ÞÚttÞtuøÞ ftÞtuo{tk «Þwõ‚
fh™th nwk yu™u çã-r™ùÞ…qðof ç±, ¥w²}æì-yLÞtu™t «íÞu W¥t{‚t™e ËtÚtu fnwk, ‚u{ ‚{u …ý
fntu. su {the Ðí}æç„:-«ƒ¤ {r‚ ¥çS„-Au, ‚u{ ‚{the …ý ÚttÞ, Ý, ¥‹²æ-yLÞ ™ ÚttÞ.
su{ nwk ±æ}æì-‚{u ƒL™u yæÞt…f y™u rðãtÚteoÚte ±æ…²‹„è}æì-Ë{M‚ rðãtytu™u ¿tt…f fhtð™the
ç{²}æì-W¥t{ ƒwrØ™u ¥„ÿæ}æì-Ëqû{ fhwk yÚtto‚T frX™ rð»tÞ™u Ëh¤‚tÚte òýwk, ‚u{ ¨:-‚u yæÞt…f
y™u rðãtÚteo }æs}æì-{tht {txu Ëqû{ fhu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u Wr[‚ Au fu ËíÞ «er‚ y™u …wÁ»ttÚto™t îtht ËŒT rðãt ytrŒ™tu ƒtuÄ
fhtð‚t, yr‚©uc ƒwrØ™u Wí…L™ fhe™u, ÔÞðnth y™u yæÞtí{™e rËrØ fh™tht ftÞtuo yð~Þ
r Ë Ø
fhu. (1)
•üÊfifl¢ Á„ ÷ÍfiÁ⁄UŒÊflfiûÊ⁄UÊ flÊ¢ Áfl¡Êfi◊ÊÃÈL§à flÊfi ÉÊÊ SÿÊ∂UÊØ–
•ÕÊ ‚Ê◊fiSÿ ¬˝ÿfiÃË ÿÈÆflèÿÊÁ◊ãº˝ÊfiÇŸË SÃÊ◊¯ ¡ŸÿÊÁ◊ Ÿ√ÿfi◊˜H§2H
…ŒtÚto : su ±æ}æì-yu |æéçÚÎ汜æÚæ-yíÞk‚ ƒnw s Ä™™e «tr fhtð™tht §‹ÎíæxÝè-rðãw‚T y™u
¼tir‚f yÂø™ Au ðt su Wõ‚ RLÿtø™e ç±…æ}ææ„é:-rðhtuÄe s{tE S²æHæ„ì-Ët¤tÚte ©„ì, ±æ-yÚtðt
y™u Íæ-yLÞ s™tuÚte Ä™™u y…tðu Au yu nwk ¥Ÿæ±}æì-Ëtk¼¤e [qõÞtu Awk ¥ƒ, çã-yíÞthu ²é±|²æ}æì-
yu™tÚte ¨æï}æS²-yiïÞo yÚtto‚T Ä™trŒ …ŒtÚttuo™e «tr fh™tht ÔÞðnth™u Ðí²„è-ËBÞfT he‚u yt…ðt
{txu Ýò}æì-™ðe™ S„æï}æ}æì-„wý™t «ftþ™u nwk …ݲæç}æ-«fx fhwk Awk. (2)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtu (™u {txu yu Wr[‚ Au fu ‚uytuyu) rðãwítT ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wý„t™
y™u ËBÞfT «Þtu„™t îtht ™ðe™ ‚Útt ftÞo rËrØ fh™tht f÷tÞkºt ytrŒ™wk r™{toý fhe™u y™uf
ftÞtuo™u Ëk…L™ fhe™u Ä{o, yÚto, ft{™e rËrØ fhðe òuEyu. (2)
◊Ê ë¿fik ⁄U®R‡◊Ë®°Á⁄UÁà ŸÊœfi◊ÊŸÊ— Á¬ÃÏÆáÊÊ¢ ‡ÊÄÃË⁄UfiŸÈÆÿë¿fi◊ÊŸÊ—–
460
ßãº˝ÊÁÇŸèÿÊ¢ ∑¢§ flηfiáÊÊ ◊Œ|ãà ÃÊ sº˝Ëfi Áœ·áÊÊfiÿÊ ©U¬SÕfiH§3H
…ŒtÚto : su{ ±ë¯‡æ:-ƒ¤ðt™ s™ su ¥Îíè-su fŒe rð™tþ™u «t Út™th ™Úte „æ-‚u RLÿ
y™u yÂø™ytu™u ËBÞfT he‚u òýe §‹ÎíæçxÝ|²æ}æì-yuÚte çŠæ¯‡ææ²æ:-yr‚ rð[thÞwõ‚ ƒwrØ™e ©ÐSƒï- É
460 ÉøðuŒ¼t»Þ
Ë{e…{tk ÂMÚth fhðt ÞtuøÞ yÚtto‚T ‚u ƒwrØ™e ËtÚtu™t ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ÜU}æì-Ëw¾™u «t fhe™u
}æÎç‹„-yt™krŒ‚ ÚttÞ Au ðt Ëw¾™e [tn™t fhu Au, ‚u{ çЄë‡ææ}æì-hûtt fh™tht ¿tt™e rðît™tu ðt
hûttÚte y™wÞtu„ «t ÚtÞu÷ ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™t Úà}æèÝì-rðãtÞwõ‚ ¿tt™ «ftþe™u Ýæ{}ææÝæ:-
yiïÞo™e ËtÚtu [tne™u àæv„è:-ðt Ët{ÚÞo™u ¥Ýé ²ÓÀ}ææÝæ:-y™wfq¤‚t™e ËtÚtu r™Þ{Bttk ÷tðe™u
y™u yt™krŒ‚ ÚtEyu çã-s Aeyu y™u §ç„-yu{ òýe™u yu rðãtytu™t {q¤™u y{u }ææ, ÀïÎ}æ-
ft…eyu ™rn. (3)
¼tðtÚto : yiïÞo™e ft{™tðt¤t {™w»Þtuyu õÞthuÞ …ý rðît™tu™e Ëuðt y™u Ëk„r‚™tu íÞt„
fhe™u ‚Útt ðËk‚ ytrŒ }‚wytu™wk ÞÚttur[‚ rð¿tt™ y™u Ëuð™™u Atuze™u ð‚toð ™ fhðtu òuEyu.
rðãt ‚Útt ƒwrØ™e WL™r‚ y™u ÔÞðnth™e rËrØ «Þí™…qðof fhðe òuEyu. (3)
ÿÈÆflÊèÿʯ ŒflË Áœ·áÊÊ ◊ŒÊÿãº˝ÊfiÇŸË ‚Ê◊fi◊ȇÊÃË ‚ÈfiŸÊÁÖ
ÃÊflfi|‡flŸÊ ÷º˝„SÃÊ ‚ȬÊáÊË •Ê œÊfiflâ ◊œÈfiŸÊ ¬ÎÆñÔU◊å‚ÈH§4H
…ŒtÚto : su ¨æï}æ}æì-yiïÞo™e ©àæ„è-ftÂL‚ fhtð™the Îï±è-Ëðtuo¥t{ rþûtt y™u þt†rðãt ytrŒÚte
«ftþ{t™ ç{¯‡ææ-ƒwrØ }æÎæ²-yt™kŒ™u {txu ²é±æ|²æ}æì-suÚte ftÞtuo™u ¨éÝæïç„-rËØ fhu Au, ‚u ƒwrØÚte
su §‹ÎíæxÝè-rðãw‚T y™u ¼tir‚f yÂø™ ¥Œ¨é-f÷tÄhtu{tk s¤™tk MÚtt™tu{tk }æ{éÝæ-s¤Úte ÐëÑìv„}æì-
Ëk…fo yÚtto‚ ËkƒkÄ fhu Au ðt |æÎíãS„æ-su™tÚte W¥t{ Ëw¾ fh™tht ntÚttu™e Ë{t™ „wý ¨éÐæ‡æè-
Ëðtuo¥t{ ÔÞðnth ðt ¥çEÝæ-su Ëðo{tk ÔÞt Út™th Au, „æñ-‚u rðãw‚T y™u ¼tir‚f yÂø™ hÚttu{tk
ËBÞfT «Þwõ‚ fhe™u ‚uytu™u ¥æ, {汄}æì-[÷tðu Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ßÞtk ËwÄe ƒwrØytuLtu W¥t{ rþûtt, W¥t{ rðãt y™u r¢Þt-ftiþ÷Úte Þwõ‚
fh‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚uytu rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuoÚte W…fth „úný fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte yu™u Þí™…qðof
rËØ fhðt òuEyu. (4)
ÿÈÆflÊÁ◊fiãº˝ÊÇŸË fl‚ÈfiŸÊ Áfl÷ʪ ÃflSÃfi◊Ê ‡ÊÈüÊfl flÎòÊ„àÿfi–
ÃÊflÊ‚lÊfi ’Á„¸Á·fi ÿôÊ •|S◊ã¬˝ øfi·¸áÊË ◊ÊŒÿÕÊ¢ ‚ÈÆÃSÿfiH§5H
…ŒtÚto : nwk ±¨éÝ:-Ä™™wk ç±|ææxæï-Ëuð™ ÔÞðnth{tk ±ë~æãy²ï-ðt su{tk þºtwytu y™u {u½tu™w n™™
ÚttÞ, ‚u Ëk„út{{tk ²é±æ}æì-‚u ƒL™u §‹ÎíæxÝè-rðãw‚T y™u ËtÄthý yÂø™ yæÃæS„}ææ-yíÞk‚ ƒ¤ðt™
y™u ƒ¤™t yt…™tht yu ¨éŸæ±-©ðý fhwk Awk, yuÚte „æñ-‚u ƒL™u Ð홯ü‡æè-ËBÞfT Ëw¾™u «tÂ
fh™tht ¥çS}æÝì-yu Ïæ<ãç¯-Ë{e… ðÄo{t™ ²¿æï-rþÕ…ÔÞðnth™t r™r{¥t ¨é„S²-Wí…L™ fhu÷ rð{t™
ytrŒ hÚt™u ¥æ¨l-«t ÚtE™u }ææβïƒæ}æì-yt™kŒ «Œt™ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu su™t îtht Ä™tu™wk rð‚hý fhu Au yÚtðt þºtwytu™u S‚e™u Ëtðo¼ti{
htßÞ fhe þfu Au, ‚u (rðãw‚T y™u yÂø™)™tu ‚uytu ftÞo rËrØ™u {txu þt {txu ËBÞfT «Þtu„
ÉøðuŒ¼t»Þ 461
Ëqõ‚-110
fhu ™rn ? (5)
¬˝ øfi·¸®®ÁáÊèÿfi— ¬ÎßÊ„flfi·ÈÆ ¬˝ ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ Á⁄UfiÁ⁄UøÊÕ ÁŒfl‡øfi–
¬˝ Á‚ãœÈfièÿ— ¬˝ ÁªÁ⁄UèÿÊfi ◊Á„àflÊ ¬˝ãº˝ÊfiÇŸË Áfl‡flÊ ÷ÈflŸÊàÿãÿÊH§6H
…ŒtÚto : §‹ÎíæxÝè-ðtÞw y™u rðãw‚T ¥‹²æ-ç±Eæ-|æé±Ýæ-y™u Ë{M‚ ÷tuftu™u }æçãy±æ-«þkrË‚
fhtðe™u Œæë„Ýæã±ï¯é-Ëu™tytuÚte «ð]¥t ÚtE™u ÞwØtu{tk ™¯üç‡æ|²:-{™w»ÞtuÚte Ðí, ÐëçƒÃ²æ:-Ëthe he‚u
…]rÚtðe ðt Ðí, 程{é|²:-Ëthe he‚u Ë{wÿtu ðt Ðí, çxæçÚ|²:-Ëthe he‚u …ðo‚tu ðt Ðí, çαp-y™u
Ëthe he‚u ËqÞoÚte Ðí, ¥ç„-çÚçÚ™æƒï-yíÞk‚ WL™r‚ …t{e™u «‚e‚ ÚttÞ Au. yÚtto‚T f÷tÞkºttu™e
ËntÞÚte WL™r‚ fu ð]rØ …t{e™u ft{ yt…u Au. (6)
¼tðtÚto : ðtÞw y™u rðãwítT™e Ë{t™ {nt™ (yLÞ) ftuE ÷tuf ÚtE þf‚t ™Úte, fthý fu
yu ƒL™u Ëðo ÷tuftu™u ÔÞt fheLtu ÂMÚtít Au. (6)
•Ê ÷fi⁄Uâ Á‡ÊˇÊfiâ flÖÊ˝’Ê„Í •S◊Ê° ßfiãº˝ÊÇŸË •flâ ‡ÊøËfiÁ÷—–
ß◊ ŸÈ Ã ⁄U®R‡◊ÿ— ‚Íÿ¸Ó®Sÿ ÿÁ÷fi— ‚Á¬àfl¢ Á¬Ã⁄UÊfi Ÿ •Ê‚fiŸ˜H§7H
…ŒtÚto : ±ÁæíÏææãê-su™t ð@™e Ë{t™ ƒ¤ y™u ðeÞo Au, ‚uytu §‹ÎíæxÝè-rðãtÚteo y™u yæÞt…ftu !
‚{u ƒL™u su{ §}æï-yu ¨ê²üS²-ËqÞo™t Úà}æ²:-rfhýtu Au y™u „ï-hûtt ytrŒ fhu Au; y™u su{
çÐyæÚ:-r…‚]s™ ²ïç|æ:-su ft{tuÚte Ý:-y{thu {txu ¨çÐy±}æì-Ë{t™ ÔÞðnthtu™e «tr fh™tht ðt
rð¿tt™™u yt…e™u W…fth fh™tht ¥æ¨Ýì-ÚttÞ Au, ‚u{ àæ™èç|æ:-ËBÞfT ftÞo ðt W¥t{ ƒwrØytuÚte
¥S}ææÝì-y{thtu ¥æ, |æÚ„}æì-Mðefth fhtu, ç¨ÿæ„}æì-rþûtt yt…tu y™u Ýé-þe½ú ¥±„}æì-…t¤tu. (yÚtto‚T
hûtý ytrŒ fhtu.)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ËwrþûttÚte {™w»Þtu{tk ËqÞo Ë{t™ rðãt™t «ftþf y™u {t‚t-r…‚t
Ë{t™ f]…t…qðof hûtt fh™th yæÞt…f Au ‚Útt ËqÞo Ë{t™ «ftrþ‚ ƒwrØ{t™ rðãtÚteo Au, ‚u ƒL™u™tu
r™íÞ Ëífth fhtu. yt f{o rð™t rðãt™e WL™r‚ fŒe Ëk¼ð ™Úte. (7)
¬È⁄U¢ÓŒ⁄UÊ Á‡ÊˇÊfiâ flÖÊ˝„SÃÊS◊Ê° ßfiãº˝ÊÇŸË •flâ ÷⁄Ufi·È–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§8H
…ŒtÚto : su ÐéÚ‹ÎÚæ-þºtwytu™t ™„htu™462
tu rðæðkË fh™tht ðt ±…íãS„æ-su™t rðãtY…e ð@ ntÚt™e
Ë{t™ Au, ‚uytu §‹ÎíæxÝè-W…Œuþ ©ðý yÚtðt W…ÿüt - fh™the ‚wk su{ ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-
W¥t{ „wýÞwõ‚, ¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ Ý:-y{the
462 ÉøðuŒ¼t»Þ É
}ææ}æã‹„æ}æì-WL™r‚ fhtðu Au, ‚u{ ¥S}ææÝì-y{™u „yæì-‚u Wõ‚ …ŒtÚttuo™t rðþu»t ¿tt™™e çàæÿæ„}æì-
rþûtt yt…tu y™u |æÚï¯é-Ëk„út{ ytrŒ ÔÞðnthtu{tk ¥±„}æì-hûtt ytrŒ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ r{ºt ytrŒ r{ºt™e hûtt fhe™u ‚u™e WL™r‚ fhu Au. y™u ‚u™u y™wfq¤ ÔÞðnth
fhu Au, ‚u{ W…Œuþ ÷u™th y™u W…Œuþf …hM…h rðãt™e ð]rØ fhe™u «u{Úte r{ºt‚t{tk «ð]]¥t hnu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk RLÿ y™u yÂø™ þ猙t yÚto™wk ðýo™ Au, ‚uÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (109)
Ëqõ‚-110
Ãâ ◊ •¬SÃŒÈfi ÃÊÿÃ ¬ÈŸ— SflÊÁŒficΔÊ œËÁÃL§øÕÊfiÿ ‡ÊSÿÃ–
•ÿ¢ ‚fi◊Èƺ˝ ß„ Áfl‡flŒfi√ÿ— SflÊ„Êfi∑ΧÃSÿ ‚◊Èfi ÃÎåáÊÈà ´§÷fl—H§1H
…ŒtÚto : nu «|æ±:-ƒwrØ{t™ rðît™tu ! ‚{u su{ §ã-yt ÷tuf{tk ¥²}æì-yu ç±EÎïò:-Ë{M‚
«þM‚ „wýtu™u ÞtuøÞ ¨}æéÎí:-Ë{wÿ Au y™u su{ ‚{tht{tk S±æãæÜëU„S²-ËíÞðtýeÚte Wí…L™ ÚtÞu÷
Ä{o™e ©™ƒæ²-fnuðt ÞtuøÞ S±æçÎcÆæ-yr‚ {Äwh„wýðt¤e {èç„:-ƒwrØ àæS²„ï-«þkË™eÞ ÚttÞ
Au ©-ðt su{ }æï-{tht „„}æì-Vu÷tÞu÷t yÚtto‚T Ëðo™u rðrŒ‚ ¥Ð:-ft{ „æ²yæï-…t÷™ fhu Au, „„ì-
©, ÐéÝ:-‚u{ Vhe ‚tu y{™u Sæ}æì „ëc‡æé„-ËBÞfT ‚] fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ Ë{M‚ hí™tuÚte Þwõ‚ Ë{wÿ rŒÔÞ„wýÞwõ‚ Au, ‚u{ s ÄtŠ{f yæÞt…ftuyu
{™w»Þtu{tk ËíÞf{tuo y™u ËíÞ ƒwrØ™tu «[th fhe™u rŒÔÞ„wýtu™u «rËØ fhðt òuEyu. (1)
•Ê÷Êªÿ¢ ¬˝ ÿÁŒë¿®ãà ∞ßʬÊfi∑§Ê— ¬˝ÊÜøÊ ◊◊ ∑§ ÁøfiŒÊ¬ÿfi—–
‚ÊÒœfiãflŸÊ‚‡øÁ⁄UÃSÿfi ÷ÍÆ◊ŸÊªfi뿮à ‚ÁflÃȌʸ‡ÊÈ·Êfi ªÎÆ„◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu Ðíæ@:-«t[e™ ¥ÐæÜUæ:-htux÷e ytrŒ™tu MðÞk …tf ‚Útt Þ¿ttrŒ f{o ™ fh™th
ËkLÞtËeytu ! yt… su ÜïU, 癄ì-ftuE s™ }æ}æ-{the ¥æв:-rðãt{tk ËBÞfT ÔÞt Útðt™e ft{™t
fhe ²„ì-su ¥æ |ææïxæ²}æì-ËBÞfT ¼tu„ððt™t …ŒtÚttuo{tk «þkrË‚ ¼tu„™e §ÓÀ‹„:-RåAt fhu Au ‚u™u
‚u ¼tu„™u Ðí »ï„Ý-«t fhtu.
nu ¨æñ{‹±Ýæ¨:-Ä™w»Þ ƒtý™u ƒtkÄ™thtytu{tk yíÞk‚ r™…wýtu ! ßÞthu ‚{u |æê}æÝæ-ƒnw s
™çÚ„S²-fhu÷ ft{™t ¨ç±„é:-yiïÞoÚte Þwõ‚ Îæàæé¯:-Œt‚t™t xæëã}æì-½h ¥xæÓÀ„-ytðtu, íÞthu
rs¿ttËwytu yÚtto‚T W…Œuþ ©ðý fh™th™t «íÞu ËíÞÄ{o „úný fhðt™tu ytŒuþ fhtu. (2)
¼tðtÚto : nu „]nMÚt ytrŒ {™w»Þtu ! ‚{u ËkLÞtËeytuÚte ËíÞ rðãtytu™u «t fhe™u, ftuE
Œt™þe÷ {™w»Þ™e ˼t{tk sE™u íÞtk ÞwÂõ‚Úte ƒuËe™u ‚Útt rð™{ú‚tÚte ð‚toð fhe™u rðãt y™u
rð™Þ™tu «[th fhtu. (2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 463
Ëqõ‚-110
Ãà‚fiÁflÃÊ flÊfi˘◊ÎÃàfl◊Ê‚ÈfiflŒªÊfis¢ ÿë¿˛UÆflÿfiãà ∞ÃfiŸ–
àÿ¢ ÁøfiìÊ◊‚◊‚Èfi⁄USÿ ÷ˇÊfiáÊ◊∑§¢ ‚ãÃfi◊∑ΧáÊÈÃÊ øÃÈfifl¸ÿ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ƒwrØ{t™tu ! ‚{u su ¨ç±„æ-yiïÞo «Œt‚t rðît™ ±:-‚{thu {txu ²„ì-su ¥}æë„y±}æì-
{tuût¼tð™u ¥æ, ¥¨é±„ì-Ëthe he‚u yiïÞo™tu Þtu„ fhu, „„ì-‚u™u ¥xææïs}æì-«fx Ÿæ±²‹„:-Ëk¼¤tð‚t
Ëðo r¢Þtytu™u »ï„Ý-Ë{òðtu, ¥¨éÚS²-su «týtu{tk h{e hÌttu Au, ‚u {u½™wk ™}æ¨}æì-su{tk Ëðo
¼tus™ fhu Au yÚtto‚T su™tÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ yL™™u Ëðo ythtu„u Au. y²}æì-‚u |æÿæ‡æ}æì-ËqÞo™t «ftþ™u
„¤e sðt 癄ì-Ë{t™, ™„é±ü²}æì-su{tk Ä{o-yÚto-ft{-{tuût Au yuðt »ÜU}æì-yuf ¨‹„}æì-…tu‚t™t
ð‚toð™u ¥ÜëU‡æé„-fhtu. (3)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! su{ ðtŒ¤tkytu «tý …tu»tf yL™ y™u s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo™tu Œt‚t ƒ™e™u
Ëw¾ …ntU[tzu Au, ‚u{ s ‚{u …ý rðãt™t Œt‚t ƒ™e™u, rðãtÚteoytu™u rðît™ ƒ™tðe™u ©uc W…fth
fhtu. (3)
Áflc≈˜flË ‡Ê◊Ëfi Ã⁄UÁáÊàflŸfi flÊÉÊÃÊ ◊ûʸÊfi‚— ‚ãÃÊfi •◊ÎÃàfl◊ÊfiŸ‡ÊÈ—–
‚ÊÒœãflŸÊ ´§÷fl— ‚Í⁄UfiøˇÊ‚— ‚¢flà‚⁄U ‚◊fi¬Îëÿãà œËÁÃÁ÷fi—H§4H
…ŒtÚto : su ¨æñ{‹±Ýæ:-©uc ¿tt™ðt™ ¨êÚ™ÿæ¨:-yÚtto‚T su™wk ¿tt™ «ƒ¤ Au ±æÍæ„:-ðt ðtýe™u
Ëthe he‚u fnu™th, Ëtk¼¤™th }æœææü¨:-{hðt y™u Sððtðt¤t «|æ±:-ƒwrØ{t™ s™ ¨¢±y¨Úï-
ð»to{tk {èç„ç|æ:-r™hk‚h …wÁ»ttÚtoÞwõ‚ ft{tuÚte ftÞo rËrØ™tu ¨}æÐëÓ²‹„-ËkƒkÄ ht¾u Au yÚtto‚T ft{™e
he‚ ht¾u Au, ‚uytu „Úç‡æy±ïÝ-þe½ú‚tÚte ç±cÅì±è-ÔÞt Út™th àæ}æè-ft{tu™u ¨‹„:-fh‚t ¥}æë„y±}æì-
{tuût¼tð™u ¥æ‹æàæé:-«t ÚttÞ Au - fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu «r‚ ûtý W¥t{ …wÁ»ttÚto fhu Au, ‚uytu {tuût ËwÄe™t …ŒtÚttuo™u «t fhe™u
Ëw¾e ÚttÞ Au. yt¤Ëw {™w»Þtu fŒtr… Ëw¾ «t fhe þf‚t ™Úte. (4)
ˇÊòÊfiÁ◊fl Áfl ◊fi◊ÈÆSÃ¡fiŸŸ° ∞∑§¢ ¬ÊòÊfi◊ÎÆ÷flÊ ¡„fi◊ÊŸ◊˜–
©U¬fiSÃÈÃÊ ©U¬◊¢ ŸÊœfi◊ÊŸÊ •◊fiàÿ¸·ÈÆ üÊflfi ßë¿®◊ÊfiŸÊ—H§5H
…ŒtÚto : su ©ÐS„é„æ:-rf™thu ytð™thtÚte «þkËt™u «t ÚtÞu÷ ÝGæ{}ææÝæ:-yLÞtuÚte …tu‚t™t
r«Þs™Úte Þt[™t fhu÷ ¥}æy²ïü¯é-yrð™tþe …ŒtÚttuo{tk Ÿæ±:-yL™™u §ÓÀ}ææÝæ:-RåAe™u «|æ±:-
ƒwrØ{t™tu „ï…ÝïÝ-…tu‚t™e W¥tus™tÚte ÿæï~æç}æ±-¾u‚h™e Ë{t™ …ïã}ææÝ}æì-«Þí™tuÚte rËØ fhtð™tht
»ÜU}æì-yuf ©Ð}æ}æì-W…{tY… yÚtto‚T yr‚ 464©uc Ðæ~æ}æì-¿tt™tu™t Ë{qn™wk ç±, }æ}æé:-rðþu»t {t™ fhu
Au, ‚uytu Ëw¾™u «t fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ÷tuftu ¾u‚h™u ¾uze™u, (‚u{tk) ƒes ðtðe™u, ‚u™e hûtt fhe™u, ‚uÚte yL™ ytrŒ
«t fhe™u ‚Útt ‚u™wk ¼tus™ fhe™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ ðuŒtuõ‚ f÷t-ftiþ÷Úte «þkË™eÞ Þt™tu™u
464 ÉøðuŒ¼t»Þ É
h[e™u, ‚u{tk ƒuËe™u, ‚u™u [÷tðe™u, yLÞ Œuþ{tk sE™u ‚Útt ÔÞðnth îtht yÚtÔtt htßÞ þtË™
îtht Ä™ «t fhe™u ÷tuftu Ëw¾e ÚttÞ Au. (5)
•Ê ◊fiŸË·Ê◊ãÃÁ⁄UfiˇÊSÿ ŸÎèÿfi— dÈÆøflfi ÉÊÎÆâ ¡Èfi„flÊ◊ ÁflkŸÊfi–
Ã⁄U®RÁáÊàflÊ ÿ Á¬ÃÈ⁄UfiSÿ ‚|‡ø⁄U ´§÷flÊ flÊ¡fi◊L§„|ãŒflÊ ⁄U¡fi—H§6H
…ŒtÚto : ²ï-su «|æ±:-ËqÞo™t rfhýtu „Úç‡æy±æ-þe½ú‚tÚte ±æ…}æì-…]rÚtðe ytrŒ yL™ …h ¥LãÝì-
ythtuný fhe™u = [ze™u y™u çα:-«ftþÞwõ‚ ytftþ™e {æÞ{tk Ú…:-÷tufËBtqn™u ¨çpÚï-«tÂ
ÚttÞ Au, y™u ¥S²-yu ¥‹„çÚÿæS²-ytftþ™e {æÞ{tk rðã{t™ ÚtE Ýë|²:-{™w»Þtu™u {txu dé™ï±-
su{ nð™ fhðt™t …tºtÚte Ît]‚™u ntu{u, ‚u{ Íæë„}æì-s¤ ‚Útt çЄé:-yL™™u «t fhtðu Au, ‚u™t
Ëtr™æÞÚte y{u ç±Îì}æÝæ-suÚte rðît™ Ë‚T-yË‚T ™tu rð[th fhu Au, ‚u ¿tt™Úte }æÝè¯æ}æì-rð[thðt¤e
ƒwrØ™u ¥æ, …éã±æ}æì-„úný fheyu. (6)
¼tðtÚto : su{ yu ËqÞo™tk rfhýtu ÷tuf-÷tuftL‚h …h ythtuný fhe™u þe½ú s¤ ðhËtðe™u ‚Útt
yti»trÄytu™u Wí…L™ Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ htò ytrŒ s™ «òytu™u Ëw¾e fhu. (6)
´§÷ÈŸ¸ ßãº˝— ‡Êflfi‚Ê ŸflËfiÿÊŸÎÆ÷Èflʸ¡fiÁ÷fl¸‚ÈfiÁ÷fl¸‚Èfi®Œ¸®ÁŒ—–
ÿÈÆc◊Ê∑¢Ó§ ŒflÊ •fl‚Ê„fi®ÁŸ Á¬˝ÿ3>Á÷ ÁÃfi®cΔ®◊ ¬Îà‚ÈÆÃË⁄U‚ÈfiãflÃÊ◊˜H§7H
…ŒtÚto : su ݱè²æÝì-yíÞk‚ ™ðe™ «|æé:-ƒnw s rðãtytu™tu «ftþ fh™th rðît™ su{ §‹Îí:-
ËqÞo …tu‚t™t «ftþ y™u ytf»toýÚte Ëðo™u yt™kŒ yt…u Au, ‚u{ à汨æ-rðãt y™u Ëwrþûtt™t ƒ÷Úte
Ý:-y{™u Ëw¾ yt…u ðt su «|æé:-Äeh ƒwrØ yt…w y™u ËÇÞ‚t™tu «ftþ fh™th ±æ…ïç|æ:-rð¿tt™,
yL™ y™u Ëk„út{tuÚte ðt ±¨éç|æ:-[¢ð‚eo htßÞ ytrŒ Ä™Úte ±¨é:-yt… Ëw¾{tk ðtË fhðt y™u
ÎçÎ:-yLÞtu™t Ëw¾tu™t Œt‚t Atu, ‚u™tÚte …tu‚t™t htßÞ™t y™u Ëu™ts™tu™t ¥±¨æ-hûtt ytrŒ
ÔÞðnth™e ËtÚtu ð‚o{t™ Îï±æ:-rðãt y™u Ëwrþûtt™u [tn‚t y{u rðît™tu çÐí²ï-«er‚ Wí…L™ fh™tht
¥ãçÝ-rŒðË{tk ¥¨é‹±„æ}æì-©uc yiïÞo™t rðhtuÄe ²éc}ææÜU}æì-‚{u þºtws™tu™e Ðëy¨é„è:-‚u Ëu™tytu™u
su ËkƒkÄ fhtð™thtytu™u yiïÞo …ntU[tz™the Au ¥ç|æ-ËL{w¾ ç„cÆï}æ-ÂMÚt‚ ÚttÞ yÚtto‚T r‚hMfth
fhu. (7)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™t «ftþÚte ‚usMðe ƒ™e Ëðo [u‚™-y[u‚™ …ŒtÚttuo™tk Sð™™t r™r{¥tÚte
ytFtrŒ‚ fhu Au, ‚u{ rðît™ þqhðehtu y™u rðît™ r™…wý ËntÞftuÚte Þwõ‚ y{u ÷tuftu Ëwrþrût‚
y™u Óü-…wü …tu‚t™e Ëu™tytuÚte, Ëu™tytu Ërn‚, þºtwytu™u nhtðe™u ‚Útt ÄtŠ{f «òytu™wk ËBÞfT
…t÷™ fhe™u [¢ð‚eo htßÞ™wk r™hk‚h Ëuð™ fheyu. (7)
ÁŸ‡ø◊¸Ó®áÊ ´§÷flÊ ªÊ◊fiÁ¬¥‡Êà ‚ flà‚ŸÊfi‚ΡÃÊ ◊ÊÃ⁄U¢ ¬ÈŸfi—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 465
Ëqõ‚-111
‚ÊÒœfiãflŸÊ‚— Sfl¬SÿÿÊfi Ÿ⁄UÊ Á¡fl˝Ë ÿÈflÊfiŸÊ Á¬Ã⁄UÊfi∑ΧáÊÊßH§8H
…ŒtÚto : nu «|æ±:-ƒwrØ{t™ {™w»Þtu ! ‚{u ™}æü‡æ:-[thtÚte xææ}æì-„tÞ™u çÝÚôŒæàæ„-r™hk‚h yðÞðe
fhtu yÚtto‚T [thtu ð„uhu™t ¾t™-…t™Úte …wü fhtu ÐéÝ:-…ùt‚T ±y¨ïÝ-‚u™t ðtAhzt™e ËtÚtu }ææ„Ú}æì-
{t‚t „tÞ™u ¨}æ¨ë…„-Þwõ‚ fhtu.
nu SææñŠæ‹Ãæ‹ææSæ:-Ä™wŠðãtfwþ¤ ÝÚ:-y™u ÔÞðnthtu™u ÞÚttÞtuøÞ ð‚o™tht rðît™tu ! ‚{u S±ÐS²²æ-
su{tk ËwkŒh ft{ ƒ™u ‚u r™…wý‚tÚte ç…±íè-©uc Sð™Þwõ‚ ð]Ø çЄÚæ-…tu‚t™t {t‚t-r…‚t™u ²é±æÝæ-
ÞwðtðMÚttðt¤t Ë{t™ ¥ÜëU‡ææï„Ý-r™hk‚h fhtu. (8)
¼tðtÚto : …qðtuoõ‚ f{o rð™t ftuE…ý htßÞ fhe þf‚t ™Úte, ítuÚte yu™u {™w»Þtuyu ËŒt fhðt
òuEyu. (8)
flÊ¡fiÁ÷ŸÊ¸ flÊ¡fi‚ÊÃÊflÁflb®KÎ÷ÈÆ◊Ê° ßfiãº˝ ÁøòÊ◊Ê ŒfiÁ·¸ ⁄UÊœfi—–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ Ëu™tæÞût ! «|æé}ææ‹æì-su™t «þkrË‚ ƒwrØ{t™ s™ rðã{t™ Au,
‚u yt… Ý:-y{thu {txu su Úæ{:-Ä™™u ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©uc„wýÞwõ‚, ¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-
Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ }ææ}æã‹„æ}æì-WL™‚ ƒ™tðu „„ì-‚u ç™~æ}æì-yŒT¼w‚
Ä™™u ¥ç±Çì çÉ-ÔÞt Úttytu yÚtto‚T Ëðo he‚u Ë{òu y™u Ý:-y{™u ±æ…ïç|æ:-yL™trŒ Ët{„úeytuÚte
±æ…¨æ„æñ-Ëk„út{{tk ¥æÎ<¯-ytŒhÞwõ‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : ftuE…ý Ëu™t…r‚ ƒwrØ{t™tu™t ËnÞtu„ rð™t þºtwytu™u S‚e þf‚t ™Úte. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ƒwrØ{t™tu™tk ftÞtuo y™u „wýtu™wk ðýo™ Au, yuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (110)
Ëqõ‚-111
ÃˇÊŸ˝Õ¯ ‚ÈÆflÎï ÁflkŸÊ¬fi‚SÃˇÊã„⁄UËfi ßãº˝flÊ„Ê flηfiáfl‚Í–
ÃˇÊfi|ã¬ÃÎèÿÊfi◊ÎÆ÷flÊ ÿÈflmÿSÃˇÊfiãflà‚Êÿfi ◊ÊÃ⁄U¯ ‚øÊ÷Èflfi◊˜H§1H
…ŒtÚto : su çЄë|²æ}æì-Mðt{e y™u rþûtt yt…™th™e Þwõ‚ ç±Îì }æÝæШ:-su™t yr‚ rð[thÞwõ‚
f{o Au, ‚uytu «|æÃæ:-r¢Þt{tk [‚wh {u½tðes™ ±ë¯‡±¨ê-su™t{tk rðãt y™u rþÕ…r¢Þt™t ƒ¤Úte
Þwõ‚ {™w»Þ r™ðtË fhu Au - fhtðu Au, ãÚè-‚u
466 yuf MÚtt™Úte ƒeò MÚtt™u þe½ú …ntU[tzu ‚Útt §‹Îí±æãæ-
…h{iïÞo™u «t fhtð™tht s¤ y™u yÂø™™u „ÿæ‹æì-yr‚ Ëqû{‚t™e ËtÚtu rËØ fhu ðt ¨é±ë„}æì-
©uc ftuc …h ftucÞwõ‚ Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ hÚt™u „ÿæ‹æì-rðM‚]‚ fhu ‚Útt ±y¨æ²-Ëk‚t™™u {txu
¨™æ|æé±}æì-rðþu»t ¿tt™™e ¼tð™t fhtð‚e }ææ„Ú}æì-{t‚t™wk ²é±„ì-r{÷™ su{ ÚttÞ, ‚u{ „ÿæÝì-‚u™u
466
WL™r‚ fhtðu ‚u yrÄf yiïÞo™u «t ÚttÞ. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : rðît™tu ßÞtk ËwÄe yt ËkËth{tk ftÞo-„wýtu™tk Œþo™ ‚Útt …heûtt îtht fthý™t «íÞu
«ð]¥t Út‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚uytu rþÕ…rðãt™e rËrØ fhe þf‚t ™Úte. (1)
•Ê ŸÊfi ÿôÊÊÿfi ÃˇÊà ´§÷ÈÆ◊mÿ— ∑˝§àfl ŒˇÊÊfiÿ ‚Ȭ˝¡ÊflfiÃËÁ◊·fi◊˜–
ÿÕÊ ˇÊÿÊfi◊ ‚fl¸ÓflË⁄UÿÊ Áfl‡ÊÊ Ã㟗 ‡Êhʸÿ œÊ‚ÕÊ |Sflfi|ãº˝ÿ◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ƒwrØ{t™tu ! ‚{u Ý:-y{the ²¿ææ²-suÚte …hM…h …ŒtÚto r{© fhðt{tk ytðu Au
‚u rþÕ…r¢Þt™e rËrØ {txu ðt ÜíUyÃæï-W¥t{ ¿tt™ y™u LÞtÞ™wk ft{ y™u Îÿææ²-ƒ¤™u {txu «|æé}æ„ì-
su{tk «þkrË‚ {uÄtðe yÚtto‚T ƒwrØ{t™ s™ rðã{t™ Au, ‚u ±²:-Sð™™u ‚Útt ¨éÐí…汄è}æì-su{tk
Ëthe «ò rðã{t™ ntuÞ yÚtto‚T «òs™ «ËL™ ntuÞ §¯}æì-‚u RåAu÷t yL™™u ¥æ„ÿæ„-ËBÞfT
Wí…L™ fhtu, ²ƒæ-su{ y{u ¨±ü±èÚ²æ-Ë{M‚ ðehtuÚte Þwõ‚ ç±àææ-«ò™e ËtÚtu ÿæ²æ}æ-r™ðtË
fheyu, ‚{u …ý «ò™e ËtÚtu r™ðtË fhtu ðt su{ y{u àæÎì{æü²-ƒ¤™u {txu „„ì-‚u ¨é, §ç‹Îí²}æì-
W¥t{ rð¿tt™ y™u Ä™™u Äthý fheyu, ‚u{ ‚{u …ý Ý:-y{the ƒ¤ «tr {txu W¥t{ ¿tt™
y™u Ä™™u {樉æ-Äthý fhtu. (2)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk rðît™tu™e ËtÚtu yrðît™ y™u yrðît™tu™e ËtÚtu rðît™ r™íÞ «u{…qðof
ÔÞðnth fhu. yu f{o rð™t rþÕ…rðãt™e rËrØ, «ò{tk ƒ¤ y™u W¥t{ «òytu Út‚e ™Úte. (2)
•Ê ÃfiˇÊà ‚ÊÁÃ◊S◊èÿfi◊Î÷fl— ‚ÊÁÃ¥ ⁄UÕÊfiÿ ‚ÊÁÃ◊fl¸®fiÃ Ÿ⁄U—–
‚ÊÁÃ¥ ŸÊ ¡ÒòÊË¥ ‚¢ ◊fi®„à Áfl‡fl„Êfi ¡ÊÁ◊◊¡ÊfiÁ◊¥ ¬ÎÃfiŸÊ‚È ‚ˇÊÁáÊfi◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu «|æÃæ:-rþÕ…rðãt{tk yr‚ r™…wý ÝÚ:-{™w»Þtu ! ‚{u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ç±Eãæ-
«r‚rŒ™ Úƒæ²-rð{t™ ytrŒ Þt™ Ë{qn™e rËrØ {txu ¨æç„}æì-y÷„ rð¼t„ fhðt ‚Útt ¥±ü„ï-
W¥t{ ½tuzt™u {txu ¨æç„}æì-swŒt-swŒt ÎttuztytuLte r~tûttLtu ¥æ, yæÿæyæ-ËÔto heítu rËØ fhtu yLtu Œæëyæ‹ææSæé-
ËuLttytuBttk Sææçyæ}æì-rðãtrŒ Ëðtuo¥t{ …ŒtÚto ðt …æç}æ}æì-«rËØ y™u ¥…æç}æ}æì-y«rËØ ¨ÿæç‡æ}æì-
Ën™þe÷ þºtwytu™u S‚e™u Ý:-y{tht {txu …ñ~æè}æì-S‚ yt…™the ¨æç„}æì-W¥t{ ¼Âõ‚™u ¨}æì,
}æãï„-ËBÞfT «þkrË‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : su rðît™tu y{tht hûtf y™u þºtw™t rðsÞf‚to Au, ‚uytu™tu Ëífth y{u r™hk‚h
fheyu. (3)
´§÷ÈÆˇÊáÊÁ◊ãº˝◊Ê „Èfifl ™§Ãÿfi ´§÷ÍãflÊ¡Êfiã◊L§Ã— ‚Ê◊fi¬ËÃÿ–
©U÷Ê Á◊òÊÊflLfi§áÊÊ ŸÍÆŸ◊|‡flŸÊ Ã ŸÊfi Á„ãflãÃÈ ‚ÊÃÿfi Áœÿ Á¡·H§4H
…ŒtÚto : nwk ª„²ï-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu «|æéÿæ‡æ}æì-su ƒwrØ{t™tu™u ðËtðu ðt Ë{òðu
Au ‚u §‹Îí}æì-…h{iïÞoÞwõ‚ W¥t{ ƒwrØ{t™™tu ¥æãé±ï-ËBÞfT Mðefth fhwk Awk.
nwk ¨æï}æÐ脲ï-…ŒtÚttuoÚte ftZu÷t hË™u …t™th Þ¿t™u {txu ±æ…æÝì-su yíÞk‚ ¿tt™ðt™ }æL„:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 467
Ëqõ‚-112
y™u «íÞuf }‚w{tk yÚtto‚T Ë{Þ Ë{Þ …h Þ¿t fhLtth ðt fhtð™th «|æê‹æì-}Âíðs Au, ‚u ƒwrØ{t™tu™tu
Mðefth fhwk Awk.
nwk ©|ææ-ƒL™u ç}æ~ææ±L‡ææ-Ëðo™t r{ºt, ËðoÚte ©uc, ¥çEÝæ-Ë{M‚ Ëðtuo¥t{ „wýtu{tk hnu™tht,
yæÞt…f y™u rðãtÚteoytu™tu Mðefth fhwk Awk, su ç{²ï-W¥t{ ƒwrØ™e «tr {txu ¨æ„²ï-ðt Ëkrð¼t„™u
{txu ðt ç…¯ï-þºtwytu™u S‚ðt™u Ý:-y{™u Ë{òððt y™u ð]rØ fhðt™u Ë{Úto Au, „ï-rðît™s™
y{™u ÝêÝ}æì-r™ùÞÚte ç㋱‹„é-ð]rØ fhu y™u Ë{òðu. (4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu, r¢Þt{tk r™…wý ytÂs™tu™e Ëuðt fhu Au, ‚uytu Ëwrþûtt y™u rðãtÞwõ‚
ƒwrØ™u «t fhe™u ‚Útt þºtwytu™u S‚e™u þt {txu ™ ð]rØ fhu-WL™‚ ƒ™u ? (4)
´§÷È÷¸⁄UÊfiÿ ‚¢ Á‡Êfi‡ÊÊÃÈ ‚ÊÁÃ¥ ‚fi◊ÿ¸®Á¡mÊ¡Êfi •S◊Ê° •fiÁflc≈È–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H§5H
…ŒtÚto : nu {uÄtðe ¨}æ²üç…„ì-Ëk„út{tu{tk S‚™tht «|æé:-«þkrË‚ rðît™ ! ±æ…:-ðu„trŒ„wý
Þwõ‚ yt… |æÚæ²-Ëk„út{ {txu ytðu÷ þºtwytu™tu ¨¢çàæàææ„é-Ëthe he‚u ™tþ fhtu, ¥S}ææÝì-y{the
¥ç±cÅé-hûtt ytrŒ fhtu, su{ Ý:-y{tht {txu su ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©uc „wýÞwõ‚ ¥çÎç„:-rðît™
程{é:-Ë{wÿ Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-y™u læñ:-ËqÞo™tu «ftþ }ææ}æã‹„æ}æì-rËØ fhu, WL™r‚ fhtðu, ‚u{
s yt… „„ì-‚u ¨æç„}æì-…ŒtÚttuo™u …]ÚtfT-…]ÚtfT fhðt y{tht {txu rËØ fhtu. (5)
¼tðtÚto : rðît™tu™wk yu …ý {wÏÞ ft{ Au fu ‚uytu rs¿ttËw y¿tt™e rðãtÚteo™u Ëwrþûtt y™u
rðãt™tk Œt™Úte WL™r‚ fhtðu. su{ r{ºt ytrŒ yÚtðt «tý ytrŒ Ëðo™e ð]rØ fhe - WL™r‚ fhe
Ëw¾e fhu Au, ‚u{ s rðît™tu …ý ð‚toð fhu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ƒwrØ{t™tu{tk „wýtu™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (111)
Ëqõ‚-112
߸›U lÊflÊfi¬ÎÁÕflË ¬ÍÆfl¸ÁøfiûÊÿ˘ÁÇŸ¥ ÉÊ◊Z ‚ÈÆL§ø¢ ÿÊ◊fiÁãŸc≈®ÿfi–
ÿÊÁ÷÷¸®⁄Ufi ∑§Ê⁄U◊¢‡ÊÊfiÿ Á¡ãflfiÕSÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§1H
…ŒtÚto : nu ¥çE‹ææ-rðãtytu{tk ÔÞt Út™th yæÞt…f y™u W…Œuþf ! yt… su{ ²æ}æÝì-
{t„o{tk Ðê±ü癜æ²ï-…qðo rðît™tuÚte Ëkr[‚ fhu÷ §cŲï-RÂåA‚ Ëw¾™u {txu læ±æÐë烱è-ËqÞo™tu «ftþ
y™u ¼qr{ ²æç|æ:-su™e ªç„ç|æ:-hûttytuÚte Þwõ‚ |æÚï-Ëk„út{{tk Íæ}æü}æì-«‚t…Þwõ‚ ¨éL™}æì-ËBÞfT
468
«Œe y™u Ár[fthf ¥çxÝ}æì-rðãw‚TY… yÂø™™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ „æç|æ:-‚u hûttytuÚte ¥¢àææ²-
¼t„™u {txu ÜUæÚ}æì-su{tk r¢Þt fhu Au ‚u rð»tÞ™u ¨é, ç…y±²:-W¥t{‚tÚte «t ÚttÞ Au ©-‚tu ftÞo
rËrØ fhðt {txu ¥æxæ„}æì-ËŒt ytðu yu nu‚wÚte nwk §fï-yt…™e M‚wr‚ fhwk Awk. (1)
468 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ «ftþÞwõ‚ ËqÞtorŒ y™u «ftþhrn‚ ¼qr{ ytrŒ ÷tuf Ëðo™t ½h
ytrŒ™t [Þ™ y™u ytÄth {txu ntuÞ Au, ‚Útt rðãwítT™e ËtÚtu yu çtLLtu ËkƒkÄ ht¾e™u Ëðo™t Äthýf‚to
Au, ‚u{ ‚{u …ý «òytu{tk ð‚toð fhtu. (1)
ÿÈÆflÊŒÊ¸ŸÊÿfi ‚ÈÆ÷⁄UÊfi •‚‡øÃÊ ⁄UÕ◊Ê ÃfiSÕÈfl¸ø‚¢ Ÿ ◊ãÃfifl–
ÿÊÁ÷Áœ¸ÿÊ˘flfiÕ— ∑§◊¸®fiÁãŸc≈®ÿ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§2H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþf rðît™tu ! ¨é|æÚæ:-su ËBÞfT Äthý y™u …tu»tý
f‚to y™u yt™kŒ™u rËØ fh™tht Au ðt ¥¨p„:-su ftuE ®™rŒ‚ f{o y™u fwËk„{tk ™ {¤u ‚u
Ëßs™ }æ‹„±ï-rðþu»t òýðt {txu su{ ±™¨¢, Ý-Ëðo™e «þkËt™e ËtÚtu rðÏÞt‚ fhu÷ yíÞk‚
ƒwrØ{t™ rðît™s™™u «t ÚttÞ, ‚u{ ²é±æï:-yt…™t Úƒ}æì-su rð{t™ ytrŒ Þt™™u ¥æ, „Sƒé:-
ËBÞfT «t ÚtE™u ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u™e ËtÚtu ©-y™u ²æç|æ:-su™tÚte ç{²:-©uc ƒwrØytu™u ÜU}æüÝì-
ft{™e ðå[u §cŲï-RÂåA‚ Ëw¾™u {txu ¥±ƒ:-ht¾u Au, „æç|æ:-‚u ªç„ç|æ:-hûttytu™e ËtÚtu ‚{u
ÎæÝæ²-Ëw¾ yt…ðt {txu y{tht «íÞu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u ytðtu. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ‚{™u ƒwrØ «t fhtðu, ‚uytu™e ‚{u ËðoÚtt Ëwhûtt fhtu. su{ yt…
÷tuftu ‚uytu™e Ëuðt fhu, ‚u{ ‚uytu …ý ‚{™u þw¼ rðãt™tu ƒtuÄ fhtðu. (2)
ÿÈÆfl¢ Ãʂʯ ÁŒ√ÿSÿfi ¬˝‡ÊÊ‚fiŸ Áfl‡ÊÊ¢ ˇÊfiÿÕÊ •◊ÎÃfiSÿ ◊Ö◊ŸÊfi–
ÿÊÁ÷fiœ¸ŸÈ◊Sfl¢1> Á¬ãflfiÕÊ Ÿ⁄UÊ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§3H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-rðãt, ÔÞðnth{tk «Ät™ ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþfs™tu ? ²é±}æì-‚{u
ƒL™u çÎòS²-yíÞk‚ þwØ ¥}æë„S²-™tþhrn‚ …h{tí{t™t }æÁ}æÝæ-y™k‚ ƒ¤™e ËtÚtu su …h{tí{t™t
ËkƒkÄ{tk «òs™ Au „æ¨æ}æì-‚uytu™e ç±àææ}æì-«òytu™u Ðíàææ¨Ýï-rþûtt fhðt{tk ÿ沃:-r™ðtË fhtu
Atu; ©-y™u ²æç|æ:-suytu™e ªç„ç|æ:-hûttytuÚte ¥S±}æì-su Œwü ft{™u Wí…L™ fh‚e ™Úte ‚u {ïÝé}æì-
Ëðo Ëw¾™e ð»tto fh™the ðtýe™wk çЋÃæƒ:-Ëuð™ fhtu Atu, „æç|æ:-‚u hûttytu™e ËtÚtu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-
y{™u Ëthe he‚u «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : ‚u rðît™tu s ÄLÞ Au, fu su «òs™tu™u rðãt, Ëwrþûtt y™u Ëw¾™e ð]rØ™u {txu
«ËL™ fhu Au ‚Útt ‚uytu™t þheh y™u ytí{t™tk ƒ¤™e r™íÞ Ôt]rØ fhu Au. (3)
ÿÊÁ÷— ¬Á⁄UfiÖ◊Ê ßfiÿSÿ ◊Ö◊ŸÊfi Ám◊ÊÃÊ ÃÍƷȸ Ã⁄UÁáÊfiÁfl¸÷Í·fiÁÖ
ÿÊÁ÷fi|SòÊ◊ãÃÈÆ⁄U÷fiflÁmøˇÊáÊSÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 469
Ëqõ‚-112
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rðãt y™u W…Œuþ™e «tr fhtð™tht rðît™tu ! ²æç|æ:-su™tÚte çm}ææ„æ-
ƒL™u yÂø™ y™u s¤™wk «{tý fh™th „ê¯éü-þe½ú fh™thtytu{tk „Úç‡æ:-WA¤ðt Ë{t™ ðu„ðt™
ÐçÚÁ}ææ-Ëðoºt „{™ fh‚tu ðtÞw „ݲS²-…tu‚t™tÚte Wí…L™ yÂø™™t }æÁ}æ‹ææ-ƒ¤Úte ¨é, ç±|æê¯ç„-
ËBÞfT Ëwþtur¼‚ ÚtE™u ©-‚Útt ²æç|æ:-su™tÚte ç~æ}æ‹„é:-f{o, W…tË™t y™u ¿tt™ rðãt™u {t™™th
ç±™ÿæ‡æ:-rðrðÄ he‚u Ëðo rðãtytu™u «íÞût fhtð™th ¥|汄ì-ÚttÞ Au, „æç|æ:-‚u™e ªç„ç|æ:-
hûttytu™e ËtÚtu Ëðo y{™u rðãt yt…ðt {txu ¥æ, xæ„}æì-«t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «týtu™e Ë{t™ «u{¼tðÚte y™u ËkLÞtËe™e Ë{t™ W…fth ¼tðÚte Ëðo™e
rðãt ËkƒkÄe WL™r‚ fhðe òuEyu. (4)
ÿÊ÷Ëfi ⁄U®R÷¢ ÁŸflÎfiâ Á‚Ã◊jK ©UmãŒfiŸ◊Ò⁄Ufiÿâ SflfiºÎ¸Æ‡Ê–
ÿÊÁ÷— ∑§áfl¢ ¬˝ Á‚·Êfi‚ãÃ◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§5H
…ŒtÚto : ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþftu ! ‚{u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte 稄}æì-þwØ
Ä{oÞwõ‚ çݱë„}æì-r™hk‚h Mðefth fhu÷ þt† ƒtuÄ™e Úï|æ}æì-M‚wr‚ y™u ±‹ÎÝ}æì-„wý «þkËf™u S±:-
Ëw¾™u gàæï-òuðt™u {txu ¥Îì |²:-s¤Úte ©„, »ïÚ²„}æì-«uhýt fhtu; y™u ²æç|æ:-suÚte 稯樋„}æì-
rð¼t„ fhðt™e RåAt fh™th ÜU‡±}æì-ƒwrØ{t™ rðît™ Ðí, ¥æ±„}æì-hûtt fhtu, „æç|æ; ©:-‚uytu™e
hûttytu™e y{tht «íÞu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-©uc‚tÚte ytðtu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðît™tu™e Ëwhûtt fhe™u, ‚uytuÚte rðãt «t fhe™u ‚Útt s÷ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte
rþÕ…rðãt™u rËØ fhe™u ð]rØÞwõ‚ ƒ™u Au, ‚uytu Ë{M‚ Ëw¾™u «t fhu Au. (5)
ÿÊÁ÷⁄UãÃfi∑¢§ ¡‚fi◊ÊŸ◊Ê⁄UfiáÊ ÷ÈÆÖÿÈ¢ ÿÊÁ÷fi⁄U√ÿÁÕÁ÷fiÁ¡¸Á¡ãflÕÈfi—–
ÿÊÁ÷fi— ∑§∑§¸ãœÈ¯ flƒÿ¯ ø Á¡ãflfiÕSÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§6H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t™t Mðt{e rðît™tu ! yt… ²æç|æ:-su™e ªç„ç|æ:-hûttytuÚte
¥æÚ‡æï-ËðoºtÚte ÞwØ Útðt{tk ¥‹„ÜU}æì-Œw:¾tu™tu ™tþf y™u Áæ¨}ææÝ}æì-þºtwytu™u {the™u …wÁ»t y™u
‚Útt ²æç|æ:-su™e ¥Ã²çƒç|æ:-…ezthrn‚ yt™kŒfthf hûttytuÚte |æéÁ²é}æì-…t÷™ fh™th …wÁ»t™u
ç…ç…‹±ƒé:-«ËL™ fhu Au ™-y™u ²æç|æ:-su™e hûttytuÚte ÜUÜüU‹{é}æì-rþÕ…e-fthe„he fh™tht ±ÄÄæ}æì-
¿tt‚t …wÁ»t™e ç…‹±ƒ:-«ËLLt‚t fhtu Atu „æç|æ: ©-‚u hûttytu™e ËtÚtu y{tht «íÞu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-
Ëthe he‚u ytðtu. (6) 470
¼tðtÚto : hûtftu y™u yrÄct‚tytu rð™t r™ùÞÚte ÞtuØt ÷tuftu ÞwØ{tk þºtwytu™e ËtÚtu ÷zðt{tk
y™u «òytu™t …t÷™{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte.
su «ƒLÄ…qðof rðît™tu™e hûtt fh‚t ™Úte, ‚uytu …htsÞ™u «t ÚtE™u htßÞ
470 Éøðufhðt{tk
Œ¼t»Þ Ë{Úto É
ƒ™e þf‚t ™Úte. (6)
ÿÊÁ÷fi— ‡ÊÈø|ãâ œfiŸ‚Ê¢ ‚Èfi·¢‚Œ¯ Ãåâ ÉÊ◊¸◊ÊêÿÊflfiãÃ◊òÊfiÿ–
ÿÊÁ÷— ¬Î|‡ŸfiªÈ¢ ¬ÈL§∑ȧà‚◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§7H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-W…Œuþf y™u yæÞt…ftu ! ‚{u ƒL™u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte ¥~æ²ï-
su{tk ytæÞtÂí{f, ytrļtir‚f y™u ytrÄŒirðf Œw:¾ ™Úte ‚uðt ÔÞðnth™u {txu àæé™ç‹„}æì-…rðºtfthf
{ݨæ}æì-Ä™™t rð¼t„f‚to ¨é¯¢¨Î}æì-Ëthe ˼tðt¤t „Œ„}æì- yiïÞoÞwõ‚ {}æü}æì-©uc Þ¿tðt™
¥æï}²æ±‹„}æì-su™t hûtftu™u «t fh™tht …wÁ»t «þkrË‚ Au, ‚uytu™e y™u ²æç|æ:-su™e hûttytuÚte
ÐëçÔÝxæé}æì-rð{t™trŒÚte yL‚rhût{tk sðtðt¤t ÐéLÜéUy¨}æì-ƒnw s þ†y†Þwõ‚ …wÁ»t™e ¥æ±„}æì-
hûtt fhu „æç|æ:, ©-‚u hûttytuÚte y{™u ¨é, ¥æ, xæ„}æì-©uc‚tÚte «t Úttytu. (7)
¼tðtÚto : rðît™tu{tk ÞtuøÞ Au, fu ÄtŠ{ftu™e hûtt y™u Œwütu™e ‚tz™tÚte ËíÞ rðãtytu™tu «ftþ
fhu. (7)
ÿÊÁ÷— ‡ÊøËfiÁ÷flθ·áÊÊ ¬⁄UÊflΡ¢ ¬˝Ê㜢 üÊÊáÊ¢ øfiˇÊ‚ ∞Ãfifl ∑ÎƧ՗–
ÿÊÁ÷fl¸ÁûʸÓ∑§Ê¢ ª˝Á‚ÃÊ◊◊ÈfiÜøâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§8H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-Ëw¾ð»tof ¥çEÝæ-˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! ‚{u ²æç|æ:-su àæ™èç|æ:-hûtt
ËkƒkÄe ftÞtuo y™u «òytuÚte ÐÚæ±ë…}æì-rðhtuÄ fh™tht ¥‹{}æì-yrðãtLÄfthÞwõ‚ Ÿææï‡æ}æì-ƒnuht Ë{t™
ð‚o{t™ …wÁ»t™u ™ÿæ¨ï-rðãtÞwõ‚ ðtýe™t «ftþ™u {txu »„±ï-þw¼ rðãt «t Útðt™u Ðí, ÜëU‰æ:-
ËBÞfT ÞtuøÞ fhtu; y™u ²æç|æ:-su hûttytuÚte xæí稄æ}æì-„¤u÷e ±<œæÜUæ}æì-™t™e [f÷e™e Ë{t™
«ò™u Œw:¾tuÚte ¥}æé@„}æì-Atuztðtu, „æç}æL-‚uytu™e ªç„ç|æ:-hûttytuÚte y{™u ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe
he‚u «t Úttytu. (8)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚yu …tu‚t™e rðãt y™u Ä{o™t yt©ÞÚte «òytu{tk rðãt
y™u rð™Þ™tu «[th fhe™u yrðãt y™u yÄ{o™t r™ðthý™t îtht Ëðo™u r™hk‚h y¼ÞŒt™
fhðt òuEyu. (8)
ÿÊÁ÷— Á‚ãœÈ¢Æ ◊œÈfi◊ãÃ◊‚fi‡øâ flÁ‚ficΔ¢ ÿÊÁ÷fi⁄U¡⁄UÊflÁ¡fiãflÃ◊˜–
ÿÊÁ÷— ∑È§à‚¯ üÊÈÆÃÿZ Ÿÿ¸◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§9H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ¥…Úæñ-ð]ØtðMÚtthrn‚ rðît™tu ! ‚{u ²æç|æ:-
su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte }æ{é}æ‹„}æì-{Äwh „wýÞwõ‚ 程{é}æì-Ë{wÿ™u ¥¨p„}æì-òýtu; ðt ²æç|æ:-su
hûttytuÚte ÃæçSæcÆ}æì-su yíGtLít ÄBttorŒ fBttuo{tk hnuLtth ítuLte ¥çÁæ‹Ãæyæ}æì-«ËLLtítt fhtu Ôtt Äææç|æ:-
suÚte ÜéUy¨}æì-ð@ ÷E™u Ÿæ鄲ü}æì-©ðýÚte yr‚ ©uc ݲü}æì-{™w»Þtu{tk Ëðtuo¥t{ …wÁ»t™e ¥æ±„}æì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 471
Ëqõ‚-112
hûtt fhtu; „æç|æÚ-‚u hûttytu™e ËtÚtu y{the hûtt™u {txu S±æxæ„}æì-Ëthe he‚u ytÔÞt fhtu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Þ¿trðrÄ Ëðo …ŒtÚttuo™wk ËBÞfT þtuÄ™ fhe™u y™u ‚u Ëðo™wk Ëuð™ fhe™u
htu„tu™u Œqh fhe™u ËŒt Ëw¾e hnuðwk òuEyu. (9)
ÿÊÁ÷fiÁfl¸‡¬∂Uʯ œŸ‚Ê◊fiÕ√ÿZ®®fi ‚„dfi◊Ë˚˜ Ô„ •Ê¡ÊflÁ¡fiãflÃ◊˜–
ÿÊÁ÷fl¸‡Êfi◊‡√ÿ¢ ¬˝ÁáÊ◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§10H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-Ëu™t y™u ÞwØ™t yrÄfthe s™tu ! ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte ¨ãd}æèfìãï-
yËkÏÞ …ht¢{ ytrŒ Ä™ su{tk Au ‚u ¥æ…æñ-Ëk„út{{tk ç±àŒæHæ}æì-«ò™wk …t÷™ fh™thtytu™u „úný
fh™the {ݨæ}æì-y™u …w»f¤ Ä™ yt…™the ¥ƒÃ²ü}æì-™ü ™ fhðt ÞtuøÞ …tu‚t™e Ëu™t™u ¥ç…‹±„}æì-
«ËL™ fhtu; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte ±àæ}æì-{™tunh Ðíïç‡æ}æì-y™u ztfwytuLtt ™tþ™u {txu «uhýt fhðt
ÞtuøÞ ¥àò}æì-½tuztytu ðt yøLÞtrŒ …ŒtÚttuo™t ðu„tu{tk W¥t{™e ¥æ±„}æì-hûtt fhtu; „æç|æL-‚u hûttytu™e
ËtÚtu «ò…t÷™™u {txu S±æxæ„}æì-Ëthe he‚u ytÔÞt fhtu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yu yð~Þ òýðwk òuEyu, fu þheh ‚Útt ytí{t™e …wrü y™u Ëwrþrût‚
Ëu™t rð™t ÞwØ{tk (S‚ ÚtE þf‚e ™Úte) y™u ‚u (S‚) rð™t «ò™wk …t÷™, ÷û{e™tu Ëk[Þ
y™u htsfeÞ ð]rØ ÚtE þf‚e ™Úte. (10)
ÿÊÁ÷fi— ‚ÈŒÊŸÍ •ÊÒÁ‡Ê¡Êÿfi flÁáÊ¡fi ŒËÉʸüÊfifl‚ ◊œÈÆ ∑§Ê‡ÊÊ •ˇÊfi⁄UØ–
∑§ˇÊËflfiãâ SÃÊÃÊ⁄U¢ ÿÊÁ÷⁄UÊflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§®ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§11H
…ŒtÚto : nu ¨éÎæÝê-©uc Œt™ «Œt‚t ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþf rðît™tu ! ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-
hûttytuÚte ÎèÍæüŸæ±¨ï-su™t {nt™ rðãtrŒ …ŒtÚto, yL™ y™u Ä™ rðã{t™ Au ‚u ±ç‡æ…ï-ÔÞðnth
fh™tht ¥æñçàæ…æ²-W¥t{ ƒwrØ{t™ …wºt™u {txu ÜUæïàæ:-{u½ }æ{é-{Äwh „wýÞwõ‚ s¤™u ¥ÿæÚ„ì-ð»ttoðu
Au, ðt ‚{u ²æç|æ:-su hûttytuÚte ÜUÿæ豋„}æì-W¥t{ ËntÞÚte Þwõ‚ S„æï„æÚ}æì-rðãt™t „wýtu™t «þkËf
s™tu™e ¥æ±„}æì-hûtt fhtu; „æç|æM-‚u hûttytu™e ËtÚtu y{the hûtt fhðt {txu S±æxæ„}æì-Ëthe he‚u
þe½ú ytÔÞt fhtu. (11)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu™u ÞtuøÞ Au, fu su ÷tuftu îe…-îe…tL‚h{tk yÚtðt Œuþ-ŒuþtL‚h{tk ðu…th
fhðt {txu òÞ y™u ytðu, ‚uytu™e hûtt «Þí™…qðof fhðt{tk ytðu. (11)
ÿÊ÷Ëfi ⁄U®R‚Ê¢ ˇÊÊŒfi‚ÊŒ˜Ÿ— Á¬fi472
Á¬ãflÕÈfi⁄UŸ‡fl¢ ÿÊ÷Ë ⁄UÕ◊Êflfiâ Á¡·–
ÿÊÁ÷fi®|SòʇÊÊ∑fi§ ©U|dÿÊfi ©U®ŒÊ¡fià ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§®ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§12H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþftu ! yt… ƒL™u ²æç|æ:-su rþÕ… r¢ÞtytuÚte ©Îìxæ:-
472 ÉøðuŒ¼t»Þ É
s¤™t ÿææïΨæ-«ðtn™e ËtÚtu Ú¨æ}æì-su{tk «þkrË‚ s¤ rðã{t™ ntuÞ, ‚u ™Œe™u çÐçЋ±‰æé:-…qhe
fhtu yÚtto‚T ™nuhtu ytrŒ «ƒkÄÚte ‚u{tk s¤ …ntU[tztu; ðt ²æç|æ:-su ytððt-sðt™e „r‚Úte ç…¯ï-
þºtwytu™u S‚ðt {txu ¥ÝE}æì-½tuzthrn‚ Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ hÚtË{qn™u ¥æ±„}æì-ht¾tu; ðt ²æç|æ:-
su Ëu™tytuÚte ç~æàææïÜU:-su Œwü „wý-f{o-Mð¼tð{tk þtuf Au, ‚u rðît™ ©çd²æ:-rfhýtu{tk ÚtÞu÷
rðãw‚T yÂø™™e r[™„the™u ©Îæ…„-W…h …ntU[tztu, „æç|æL-‚u ªç„ç|æ:-Ëðo hûttY… Wõ‚ ðM‚wytuÚte
S±æxæ„}æì-y{tht «íÞu Ëthe he‚u ytðtu. (12)
¼tðtÚto : su{ Ë{M‚ rþÕ…þt†Úte r™…wý rðît™ rð{t™ ytrŒ Þt™tu{tk f÷tÞkºttu™u h[e™u,
‚u{tk s¤ y™u rðãw‚T ytrŒ™u «Þwõ‚ fhe™u ‚Útt Þkºttu îtht f÷tytu™u Ëk[tr÷‚ fhe™u …tu‚t™t
RÂåA‚ (Œuþ){tk sðwk-ytððwk fhu Au, ‚u{ s ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ fhu. (12)
ÿÊÁ÷— ‚ÍÿZ®®fi ¬Á⁄UÿÊÕ— ¬fi⁄UÊflÁÃfi ◊ãœÊÃÊ⁄U¢ ˇÊÒòÊfi¬àÿcflÊflfiÃ◊˜–
ÿÊÁ÷Áfl¸¬˝¢ ¬˝ ÷⁄UmÊfi¡◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§13H
…ŒtÚto - nu ¥çEÝæ-rþÕ… rðãt™t Mðt{e y™u Ëuðftu ! ‚{u ƒL™u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttrŒÚte
ÐÚæ±ç„-Œqh Œuþ{tk ¨ê²ü}æì-«ftþ{t™ ËqÞo™e Ë{t™ }æ‹{æ„æÚ}æì-rð{t™ ytrŒ Þt™Úte þe½ú Œqh Œuþ{tk
…ntU[tz™th ƒwrØ{t™™u ŒæÄææü‰æ:-ËðoºtÚte «t Úttytu; ²æç|æ:-su hûttytuÚte ÿæñ~æÐy²ï¯é-{tkzr÷f
htòytu™t ft{{tk ‚uytu™e ¥æ±„}æì-hûtt fhtu; y™u |æÚmæ…}æì-rðãt y™u ËŒT„wýtu™u Äthý fh™thtytu™u
Ë{òð™th ç±Ðí}æì-{uÄtðe …wÁ»t™e Ðí汄}æì-Ëthe he‚u hûtt fhtu; „æç|æ:, ©-‚uytu™e hûttytuÚte y{tht
«íÞu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-«t Úttytu. (13)
¼tðtÚto : ÔÞtðntrhf ÷tuftu™t îtht rð{t™ ytrŒ Þt™tu™t îtht Œqh Œuþtu{tk sðwk-ytððwk fhe
þft‚wk ™Úte. (y™u) yux÷t {txu {nt™ ÷t¼ …ý ÚtE þf‚tu ™Úte. ítuÚte yu (rð{t™trŒ Þt™-
r™{toý ftÞo)™u ËŒt fhðwk òuEyu. (13)
ÿÊÁ÷fi◊¸„Ê◊fiÁÃÁÕÇfl¢ ∑fi§‡ÊÊ¡Èfl¢ ÁŒflÊfiŒÊ‚¢ ‡Êê’⁄U®R„àÿ •ÊflfiÃ◊˜–
ÿÊÁ÷fi— ¬ÍÆÁ÷¸lfi òÊ‚ŒfiSÿÈÆ◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§®ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§14H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-htò y™u «ò{tk þqhðeh …wÁ»ttu ! ‚{u ƒL™u àæ}ÏæÚãy²ï-su{tk Ëu™t ðt
ƒeòytu™t ƒ¤ y™u …ht¢{ ntuÞ, ‚u ÞwØ ytrŒ ÔÞðnth{tk ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte }æãæ}æì-
{nt™ «þkË™eÞ ¥ç„çƒx±}æì-yr‚rÚtytu™u «t Útðt ÜUàææï…é±}æì-s¤™u [÷tððt y™u çαæïÎæ¨}æì-
rŒÔÞ rðãtY… r¢Þtytu™u yt…™t Ëu™t…r‚™e ¥æ±„}æì-hûtt fhtu; ðt su hûttytuÚte Ðé<|ælï-þºtwytu™t
™„h rðŒeýo ÚttÞ, suÚte ‚u Ëk„út{{tk ~æ¨ÎS²é}æì-ztfwytuÚte ¼Þ …t{u÷ ©ucs™™e ¥æ±„}æì-hûtt
fhtu; „æç|æ:-‚u hûttytuÚte y{the hûtt™u {txu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u ytðtu. (14)
¼tðtÚto : «ò y™u Ëu™t™t {™w»Þtuyu Ë{M‚ rðãtðt™ ÄtŠ{f …wÁ»t™u ˼t…r‚ ƒ™tðe™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 473
Ëqõ‚-112
‚Útt ‚uytu™e hûtt fhe™u ‚Útt Ëðo™u ¼Þ¼e‚ fh™tht ztfw-[tuhtu™u {the™u MðÞk Ëw¾ «t fhðwk
òuEyu ‚Útt yLÞtu™u «t fhtððwk òuEyu. (14)
ÿÊÁ÷fifl¸◊˝¢ ÁflfiÁ¬¬ÊŸ◊Èfi¬SÃÈÆâ ∑§Á∂¢U ÿÊÁ÷fiÁfl¸ûÊ¡ÊfiÁŸ¢ ŒÈflSÿÕfi—–
ÿÊÁ÷√ÿ¸Ó‡fl◊ÈÆà ¬ÎÁÕ◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§15H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-htò y™u «òs™tu ! ‚{u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte ç±çÐÐæÝ}æì-rðþu»t‚:
yti»trÄytu™t hËtu™t …t™™t Mð¼tððt¤t ©ÐS„é„}æì-y„ú «‚e‚ ÚtÞu÷ „wýtuÚte «þkËt™u «t ÜUçH}æì-
Ëðo Œw:¾ Œqh fh™th ðt ßÞtur‚»t þt†tuõ‚ „rý‚ rðãt™u òý™th 籜æ…æçÝ}æì-‚Útt su™u ӌޙu
r«Þ ËwkŒh …í™e «t fhe Au yu ±}æí}æì-htu„ r™ð]¥t fhðt {txu ð{™ fh‚t …wÁ»t™e Îé±S²ƒ:-
Ëuðt fhtu. ²æç|æ:-ðt su hûttytuÚte òE}æì-rðrðÄ ½tuztytu ðt yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ Ëu™t
ðt Þt™™e Ëuðt fhtu; ©„ì-y™u ²æç|æ:-su hûttytuÚte Ðëçƒ}æì-rðþt¤ ƒwrØÞwõ‚ …wÁ»t™e ¥æ±„}æì-
hûtt fhtu, „æç|æ:, ©-‚uytuÚte ythtuøÞ™u ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u ËðoºtÚte «t Úttytu. (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ËŒT ðiãtu îtht yti»tÄtu™wk Ëuð™ fhe™u, htu„tu™wk r™ðthý fhe™u, ƒ¤ y™u
ƒwrØ™e ð]rØ fhe™u ‚Útt Ëu™t…r‚™e, rþÕ…e™e y™u rðM‚]‚ …wÁ»ttÚto fh™th {™w»Þ™e Ëthe he‚u
Ëuðt fhe™u þtherhf y™u ytÂí{fËw¾ r™hk‚h «t fhðwk òuEyu. (15)
ÿÊÁ÷fiŸ¸⁄UÊ ‡Êÿfl ÿÊÁ÷⁄UòÊfiÿ ÿÊÁ÷fi— ¬ÈÆ⁄UÊ ◊Ÿfifl ªÊÃÈ◊Ë·ÕÈfi—–
ÿÊÁ÷— ‡ÊÊ⁄UË⁄UÊ¡fiâ SÿÍ◊fi⁄U‡◊ÿ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§®ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§16H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-W¥t{ ftÞo{tk «ð]¥t fhtð™th ¥çEÝæ-Ë{M‚ rðãt™t yæÞt…f y™u W…Œuþf
rðît™s™tu ! ‚{u ƒL™u ÐéÚæ-«Út{ ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte àæ²±ï-Ëw¾Úte þÞ™ fh™thtytu™u
þtÂL‚ , ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte ¥~æ²ï-þheh, {™ y™u ðtýe™t Œtu»ttuÚte hrn‚ …wÁ»ttu™u {txu Ë{M‚
Ëw¾ y™u ²æç|æ:-su hûttytuÚte }æݱï-{™™þe÷ …wÁ»t™u {txu xææ„é}æì-…]rÚtðe ðt W¥t{ ðtýe™u §ü¯ƒé:-
«t fhðt™e RåAt fhtu; ²æç|æ:-su hûttytuÚte SÄæê}æÚà}æÄæï-ËqGtoLte suBt ËkGtwõít LGttGt «ft~t fhLtth
Ãtwhw»tLtu Bttxu ËwÏtLte RåAt fhtu Ôtt suÚte þºtwytu™u àææÚè:-ƒtýtu™e „r‚ytu™u ¥æ…„}æì-«t fhtðtu,
„æç|æL-‚u hûttytuÚte …tu‚t™e Ëu™tytu™e hûtt {txu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u WíËtn™u «t Úttytu.
¼tðtÚto : yæÞt…f y™u W…Œuþftu™u ÞtuøÞ Au, fu ‚uytu rðãt y™u Ä{o™t W…ŒuþÚte Ëðo {™w»Þtu™u
rðît™ y™u ÄtŠ{f ƒ™tðe™u ‚uytu™u r™hk‚h …wÁ»ttÚteo ƒ™tðu. (16)
ÿÊÁ÷— ¬Δfi®flʸ ¡Δfi®⁄USÿ ◊Ö◊ŸÊÁÇŸŸÊ¸ŒËfiŒ|ìÊà ßhÊ •Ö◊ãŸÊ–
474
ÿÊÁ÷— ‡Êÿ¸ÓÊÃ◊flfiÕÊ ◊„ÊœŸ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§®ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§17H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t™t yrÄ…r‚ ! ‚{u ƒL™u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte
474 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÐƱæü-rðãtÚteoytu™u su «t ÚttÞ Au, ðt }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte …ÆÚS²-WŒh™t {æÞ{tk 癄:-Ëkr[‚
fhu÷ §m:-«Œe ¥çx‹æ:-yÂø™™e Ý-Ë{t™ ¥Á}æÝì-su{tk þºtwytu™u …‚™ …tzu Au ‚u {nt™ Ä™™e
«tr fhtð™th ÞwØ{tk ¥æ, ¥ÎèÎïyæì-ËBÞfT «Œe ÚttÞ; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte àæ²æü„}æì-®nËt
fh™thtytu™u «t …wÁ»t™e ¥±ƒ:-hûtt fhtu; „æç|æL-‚u hûttytuÚte «ò y™u Ëu™t™e hûtt {txu
¨é, ¥æ, xæ„}æì-ytÔtt„{™ fhtu. (17)
¼tðtÚto : su{ ftuE ðeh‚t ytrŒ „wýtuÚte Ëwþtur¼‚ htò hûtt ÞtuøÞ™e hûtt fhu y™u ®nËt-
ÞtuøÞ™u {thu ‚Útt yÂø™ su{ ð™™u ƒt¤u, ‚u{ þºtw Ëu™t™u ˤ„tðu ‚Útt þºtwytu™wk rðþt¤ Ä™
(«ò™u) «t fhtðu, ‚u{ s ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚yu fhðwk òuEyu. (17)
ÿÊÁ÷fi⁄UÁX⁄UÊ ◊Ÿfi‚Ê ÁŸ⁄U®RáÿÕÊ˘ª˝¢ ªë¿fi®ÕÊ Áflfl⁄U ªÊ•fiáʸ‚—–
ÿÊÁ÷◊¸ŸÈ¢Æ ‡ÊÍ⁄UfiÁ◊·Ê ‚◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§18H
…ŒtÚto : nu ¥çXÚ:-òý™th rðît™T ! ‚wk }æݨæ-rð¿tt™Úte rðãt y™u Ä{o™tu Ëðo™u ƒtuÄ fhtð.
nu ¥çEÝæ-Ëu™t™wk …t÷™ y™u ÞwØ fhtð™th s™ ! ‚{u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytu™e ËtÚtu
xææ磊æüSæ:-…]rÚtðe s¤™t ç±±Úï-yðftþ{tk çÝÚ‡²ƒ:-Ëk„út{ fh‚t y™u ¥xæí}æì-W¥t{ rðsÞ™u
xæÓÀƒ:-«t Úttytu Atu; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte àæêÚ}æì-þqhðeh }æÝé}æì-{™™þe÷ {™w»Þ™e ¨}æ汄}æì-
ËBÞfT hûtt fhtu. „æç|æL-‚u hûtt y™u §±æ-RåAtÚte y{the hûtt™u {txu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Wr[‚
Ë{Þ …h ytÔÞt fhtu. (18)
¼tðtÚto : su{ rðît™ rð¿tt™ îtht Ë{M‚ Ëw¾tu™u rËØ fhu Au, ‚u{ s Ëðo hts…wÁ»ttuyu
y™uf ËtÄ™tu îtht …]rÚtðe …h ‚Útt ™Œe, Ë{wÿ y™u ytftþ{tk þºtwytu™u S‚e™u ËBÞfT Ëw¾
«t fhðwk òuEyu. (18)
ÿÊÁ÷— ¬àŸËfiÁfl¸◊ŒÊÿfi ãÿÍÆ„ÕÈÆ⁄UÊ ÉÊfi flÊ ÿÊÁ÷fi⁄UL§áÊË⁄UÁ‡ÊfiˇÊÃ◊˜–
ÿÊÁ÷fi— ‚Èƌʂfi ™§„ÕÈfi— ‚ÈŒ√ÿ¢1> ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªÃ◊˜H§19H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rðãtÚteo y™u yæÞt…f ƒúñ[thes™tu ! ‚{u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte
ç±}æÎæ²-rðrðÄ yt™kŒ™u {txu ÐyÝè:-…r‚™e ËtÚtu Þ¿t ËkƒkÄ fh™the rðŒw»te †eytu™u ‹²éãƒé:-
r™ùÞ…qðof „úný fhtu, ±æ-ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte ¥L‡æè:-ƒúñ[theýe fLÞtytu™u Íæ-s ¥æ,
¥çàæÿæyæ}æì-ËBÞfT rþrût‚ fhtu; y™u ²æç|æ:-su hûtt ytrŒ r¢ÞtytuÚte ¨éÎæ¨ï-Ëthe he‚u Œt™ fhðt{tk
¨éÎïò}æì-W¥t{ rðît™tu{tk Wí…L™ ÚtÞu÷ rð¿tt™™u ªãƒé:-«t fhtðtu, „æç|æ:-‚u hûttytuÚte rðãt
©-y™u rð™Þ™u ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u «t Úttytu. (19)
¼tðtÚto : Ëw¾ «t fhðt™e RåAtðt¤t …wÁ»ttu y™u †eytuyu Ä{o™e ËtÚtu Ëuð™ fhu÷ ƒúñ[ÞoÚte
…qýo rðãt «t fhe™u ÞwðtðMÚtt «t Út‚tk …tu‚t™e Ëá~Þ‚t y™wËth s rððtn fhðt òuEyu
ÉøðuŒ¼t»Þ 475
Ëqõ‚-112
yÚtðt ƒúñ[Þo- yðMÚtt{tk s hne™u r™íÞ †e-…wÁ»ttu™u W¥t{ rþûtt yt…ðe òuEyu.
Ë{t™ „wý-f{o-Mð¼tð rð™t „]nt©{™u Äthý fhe™u ftuE ftkE …ý Ëw¾ yÚtðt W¥t{ Ëk‚t™
«t fhe þf‚t ™Úte, ítuÚte yu he‚u rððtn fhðtu òuEyu. (19)
ÿÊÁ÷— ‡ÊãÃÊfiÃË ÷flfiÕÊ ŒŒÊ‡ÊÈ·fi ÷ÈÆÖÿÈ¢ ÿÊÁ÷⁄UflfiÕÊ ÿÊÁ÷⁄UÁœ˝fiªÈ◊˜–
•ÊêÿÊflfiÃË¥ ‚ÈÆ÷⁄UÊfi◊ÎÃSÃÈ÷¢ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§20H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™u ÎÎæàæé¯ï-rðãt y™u Ëw¾Œt‚t™u {txu
²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒ r¢ÞtytuÚte àæ‹„æ„è-Ëw¾f‚to |汄:-Úttytu Atu; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte
|æéÁ²é}æì-Ëw¾™t ¼tuõ‚t ðt …t÷™ fh™thtytu™e ¥±ƒ:-hûtt fhtu Atu; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte ¥ç{íxæé}æì-
…h{iïÞoÞwõ‚ RLÿ y™u ¥æï}²æ±„è}æì-hûtt fh™tht rðît™tu{tk Wí…L™ su W¥t{ rðãt ‚uÚte Þwõ‚
¨é|æÚæ}æì-suÚte ËBÞfT Ëw¾tu™t «„S„é|æ}æì-y™u ËíÞ Äthý ÚttÞ Au ‚u ™er‚™e hûtt fhtu Atu; „æç|æL-
‚u hûttytuÚte ËíÞ™u ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u «t Úttytu. (20)
¼tðtÚto : htò ytrŒ hts…wÁ»ttuyu Ëðo™u Ëw¾ …ntU[tz™th ƒ™ðwk òuEyu. y™u ytÂs™tu™e
rðãt y™u ™er‚™u Äthý fhe™u {k„÷ = fÕÞtý «t fhðwk òuEyu. (20)
ÿÊÁ÷fi— ∑ÎƧ‡ÊÊŸÈÆ◊‚fiŸ ŒÈflSÿÕÊfi ¡fl ÿÊÁ÷ÿ͸ŸÊ •fl¸®fiãÃ◊ÊflfiÃ◊˜–
◊œÈfi Á¬˝ÿ¢ ÷fi⁄UÕÊ ÿà‚⁄U«˜èÿSÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§21H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttrŒ r¢ÞtytuÚte
¥¨Ýï-VUfðt™t ÜëUàææÝé}æì-Œwƒo¤™e ÎéÃæSÄæ‰æ:-Ëuðt fhtu; ðt ²æç|æ:-su hûttytuÚte …±ï-ðu„{tk ²êÝ:-
ÞwðtðMÚttÞwõ‚ ðehtu ¥±ü‹„}æì-y™u ½tuztytu™e ¥æÃæyæ}æì-hûtt fhtu; ©-y™u ¨ÚÇì|²:-ÞwØ{tk rðsÞ
fh™tht Ëu™trŒ s™tuÚte ²„ì-su çÐí²}æì-ft{™t ÞtuøÞ ‚u {Äwh yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u |æÚƒ:-Äthý
fhtu; „æç|æ:-‚u hûttytuÚte Þwõ‚ ÚtE™u htßÞ…t÷™™u {txu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u ytðtu. (21)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu™u Wr[‚ Au, fu Œw:¾tuÚte Œwƒo¤ ÚtÞu÷t «týeytu™u (Œw:¾tuÚte) y™u ÞwðtðMÚttðt¤t
{™w»Þtu™u ÔÞr¼[thÚte ƒ[tðu.
yï ytrŒ Ëu™tytu™e hûtt {txu Ëðo ytð~Þf ðM‚w …rh…qýo fhu y™u «r‚ûtý r™heûtý îtht
Ëðo™e ð]rØ fhu. (21)
ÿÊÁ÷Ÿ¸⁄U®¯ ªÊ·ÈÆÿÈœ¯ ŸÎÆ·Ês ˇÊòÊfiSÿ ‚ÊÃÊ ÃŸfiÿSÿ Á¡ãflfiÕ—–
ÿÊ÷Ë ⁄UÕÊ° •flfiÕÊ ÿÊÁ÷⁄Ufl476 ¸ÓÃSÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§22H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t™t yæÞût ! ‚{u ƒL™u ‹æëcææsï-ðehtu™u Ën™ y™u ¨æ„æ-
Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Ëk„út{{tk ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûttytuÚte xææï¯é²é{}æì-¼qr{ …h ÞwØ fh™tht ÝÚ}æì-
476 ÉøðuŒ¼t»Þ É
™tÞf™u ç…‹±ƒ:-«ËL™ fhtu; ²æç|æ:-ðt su hûttytuÚte ÿæï~æS²-†e y™u „ݲS²-Ëk‚t™™u «ËL™
ht¾tu; ©-y™u ²æç|æ:-su hûttytuÚte ÚƒæÝì-hÚttu ¥±ü„:-y™u ½tuztytu™e ¥±ƒ:-hûtt fhtu; „æç|æ:-
‚u hûttytuÚte Ëðo «òytu™e hûtt fhðt ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u «ð]¥t Úttytu. (22)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ÞwØ{tk þºtwytu™u {the™u ‚Útt …tu‚t™t (Ëir™f ytrŒ) f{o[theytu™e hûtt
fhe™u Ëu™t™t yk„tu™e ð]rØ fhðe òuEyu.
†eytu y™u ƒt¤ftu™u ÞwØ{tk fŒe…ý {thðt ™ òuEyu. ‚Útt ÞwØ ™ fh™thtytu, Œþoftu y™u
Œq‚tu™u …ý ™ {thðt òuEyu. (22)
ÿÊÁ÷— ∑ȧà‚fi◊ʡȸŸÿ¢ ‡ÊfiÃ∑˝§ÃÍÆ ¬˝ ÃÈÆfl˸®ÁÃ¥ ¬˝ øfi Œ÷ËÁÃ◊ÊflfiÃ◊˜–
ÿÊÁ÷fiäfl¸‚Áãï ¬ÈL§·|ãÃ◊Êflfiâ ÃÊÁ÷fiM§ ·È ™§ÁÃÁ÷fi⁄U|‡flŸÊ ªfiÃ◊˜H§23H
…ŒtÚto : nu àæ„ÜíU„ê-yËkÏÞ W¥t{ ƒwrØ, f{oÞwõ‚ ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t™t …r‚ ! yt…
ƒL™u ²æç|æ:-su ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒÚte ËqÞo y™u [kÿ{t™e Ë{t™ «ftþ{t™ ÚtE™u ¥æ…éüÝï²}æì-
ËwkŒh Y…™e ËtÚtu rËØ fhu÷ ÜéUy¨}æì-ð@™wk „úný fhe™u „é±èüç„}æì-®nËf, Î|æèç„}æì-Œk¼e, Š±¨ç‹„}æì-
™e[ „r‚ s™th …t…e™u Ðí, ¥æ±„}æì-Ëthe he‚u {thtu; ™-y™u ²æç|æ:-su hûttytuÚte ÐéL¯ç‹„}æì-
y™uftu™u …]ÚtfT ¼t„-ðu[™th™e Ðí, ¥æ±„}æì-hûtt fhtu, „æç|æ:, ©-‚u hûttytuÚte Ä{eo hûtt fhðt
{txu ¨é, ¥æ, xæ„}æì-Ëthe he‚u ‚í…h Úttytu. (23)
¼tðtÚto : htò ytrŒ {™w»Þtuyu þ†-y†tu™t «Þtu„tu™u òýe™u, Œwü þºtwytu™wk r™ðthý fhe™u
yt s„‚{tk sux÷t yÄ{oÞwõ‚ f{tuo Au, ‚u Ëðo™u Ä{tuo…ŒuþÚte Œqh fhe™u, y™uf «fth™e hûttytu
fhe™u ‚Útt «òytu™wk …t÷™ fhe™u …h{ yt™kŒ ¼tu„ððtu òuEyu. (23)
•åŸfiSflÃË◊|‡flŸÊ flÊøfi◊S◊ ∑ÎƧâ ŸÊfi ŒdÊ flηáÊÊ ◊ŸË·Ê◊˜–
•lÍÆàÿ˘flfi‚ ÁŸ ufiÿ flÊ¢ flÎÆœ øfi ŸÊ ÷flâ flÊ¡fi‚ÊÃÊÒH§24H
…ŒtÚto : nu ±dæ-Ëðo™t Œw:¾ r™ðthf, ±ë¯‡ææ-Ëw¾™e ð»tto fh™tht, ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u
W…Œuþfs™tu ! ‚{u ƒL™u ¥S}æï-y{tht{tk ¥ŒÝS±„è}æì-ƒnw s …wºt-…tiºt fh™the ±æ™}æì-ðtýe™u
ÜëU„}æì-fhtu, ¥Š²êy²ï-A¤ ytrŒ Œtu»t hrn‚ ÔÞðnth{tk Ý:-y{the ¥±¨ï-hûttrŒ™u {txu }æÝè¯æ}æì-
Þtu„ rð¿tt™ðt¤e ƒwrØ™u fhtu. ±æ…¨æ„æñ-ÞwØtrŒ ÔÞðnth{tk Ý:-y{the ™-y™u yLÞ ÷tuftu™e
±ë{ï-ð]rØ™u {txu r™hk‚h |汄}æì-«ð]¥t Úttytu, ‚u {txu ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u nwk çÝu²ï-r™íÞ ƒtu÷tðwk
Awk. (24)
¼tðtÚto : ftuE…ý {™w»Þ yt rðît™tu™t Ë{t„{ rð™t …qýo rðãtÞwõ‚ ðtýe y™u ƒwrØ
«t fhe þf‚tu ™Úte ‚Útt yu ƒL™u rð™t þºtw rðsÞ y™u ËðoºtÚte ð]rØ (ÚtE þf‚e) ™Úte. (24)

ÉøðuŒ¼t»Þ 477
 lÈÁ÷fi⁄U®RÄÃÈÁ÷— ¬Á⁄Ufi ¬ÊÃ◊S◊ÊŸÁ⁄Ufic≈Á÷⁄U|‡flŸÊ ‚ÊÒ÷fiªÁ÷—–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„ãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒH§25H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþfs™tu ! ‚{u ƒL™u léç|æ:-rŒðË y™u ¥vyæéUç|æ:-
htrºt ¥çÚcÅïç|æ:-®nËt™u yÞtuøÞ ¨æñ|æxæïç|æ:-ËwkŒh yiïÞtuo™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥S}ææÝì-y{the ËðoŒt
ÐçÚ, Ðæ„}æì-Ëðo he‚u hûtt fhtu, „„ì-‚{tht ‚u ft{™u ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-Ä{torŒ ftÞtuo{tk ©uc,
¥çÎç„:-{t‚t, 程{é:-Ë{wÿ ðt ™Œe, Ðë烱è-¼qr{ ðt ytftþMÚt ðtÞw ©„-y™u læñ:-rðãw‚T ðt
ËqÞo™tu «ftþ Ý:-y{tht {txu }ææ}æã‹„æ}æì-r™hk‚h ð]rØ fhu. (25)
¼tðtÚto : su{ {t‚t-r…‚t Ëk‚t™tu™u, r{ºt r{ºt™u y™u «tý þheh™u ‚]Â fhu Au, Ë{wÿ „k¼eh‚t
ytrŒ™u, …]rÚtðe ð]ût ytrŒ™u y™u ËqÞo «ftþ™u Äthý fhe™u ‚Útt Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhe™u W…fth
fhu Au, ‚u{ yæÞt…f y™u W…Œuþf Ë{M‚ ËíÞ rðãtytu ‚Útt Ëwrþûttytu «t fhtðe™u yÇte»x
Ëw¾ «t fhtðu. (25)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo y™u …]rÚtðe ytrŒ™t „wýtu, ˼t y™u Ëu™t™t yæÞûttu™t f‚oÔÞtu
‚Útt ‚uytu™u {txu …htu…fth ytrŒ f{tuo™wk ðýo™ fhu÷ Au. ítuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ …qðo
ËqõíttÚtoLte ËtÚtu òýðe òuEyu. (112)
Ëqõ‚-113
ߌ¢ üÊcΔÔ¢U ÖÿÊÁÃfi·Ê¢ ÖÿÊÁÃ⁄UʪÊfi|ìÊòÊ— ¬˝fi∑§ÃÊ •fi¡ÁŸc≈ÔU ÁflèflÊfi–
ÿÕÊ ¬˝‚ÍfiÃÊ ‚ÁflÃÈ— ‚flÊÿ®fi ∞flÊ ⁄UÊòÿÈÆ·‚ ÿÊÁŸfi◊Ê⁄ÒU∑˜Ô§H 1H
…ŒtÚto : ²ƒæ-su{ Ðí¨ê„æ-Wí…L™ ÚtÞu÷e Úæ~æè-ht‚ ¨ç±„é:-ËqÞo™t ËkƒkÄÚte ¨±æ²-yiïÞo™t
nu‚w ©¯¨ï-«t‚:ft¤™u {txu ²æïçÝ}æì-«íÞuf ½h™u ¥æÚñÜUì-…]ÚtfT - …]ÚtfT «t ÚttÞ Au, ‚u{ s ç™~æ:-
yŒT¼w‚ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚ ŒæíÜïU yæ:ƒwrØ{t™-rðît™ su §Î}æì-yu Á²æï焯æ}æì-«ftþftu™e {æÞ ŸæïcÆ}æì-
Ëðtuo¥t{ Á²æïç„:-«ftþ MðY… ƒúñ™u, ¥æ, ¥æxææ„ì-«t ÚttÞ Au »±-‚u ç±}±æ-ÔÞt…f …h{tí{t™e
ËtÚtu Ëw¾-yiïÞo™u {txu ¥…çÝcÅ-Wí…L™ ÚttÞ Au y™u Œw:¾ MÚtt™Úte …]ÚtfT ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su{ ËqÞtuoŒÞ™u …t{e™u ykÄfth ™ü ÚttÞ Au, ‚u{s Eïh™t ¿tt™™u «t fhe™u
Œw:¾ ™ü …t{u Au. ítuÚte Ëðuoyu Eïh™t ¿tt™ («trÂ) {txu «Þí™ fhðtu òuEyu. (1)
L§‡Êfimà‚Ê L§‡ÊfiÃË ‡flàÿʪÊŒ478
Ê⁄ÒfiUªÈ ∑ΧÆcáÊÊ ‚ŒfiŸÊãÿSÿÊ—–
‚◊ÊŸ’fiãœÍ •◊ÎÃ •ŸÍÆøË lÊflÊ fláZÊfi ø⁄Uà •ÊÁ◊ŸÊŸH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su yu Làæmy¨æ-«ftrþ‚ ËqÞoY… ðtAhzt™e ft{™t fh™the ðt Làæ„è-
478 ÉøðuŒ¼t»Þ É
hõ‚ðýoÞwõ‚ Eïy²æ-þwõ÷ ðýoÞwõ‚ yÚtto‚T „w÷tƒe ðýo™e «¼t‚ðu¤t ¥æ, ¥xææ„ì-«t ÚttÞ Au.
¥S²æ:-, ©-yu yŒT¼w‚ Q»tt™tk ¨ÎÝæçÝ-MÚtt™tu™u «t ÚtÞu÷e ÜëUc‡ææ-ft¤t ðýoðt¤e ht‚ ¥æÚñÜUì-
Ëthe he‚u …]ÚtfT - …]ÚtfT ð‚uo Au, ‚u ƒL™u ¥}æë„ï-«ðtnY…Úte r™íÞ ¥æç}æ‹ææ‹æï-ÃthMÃth yuf çteSLtu
VUfÔtt ËBttLt ¥Ýê™è-ð‚o{t™ læ±æ-…tu‚-…tu‚t™t «ftþÚte «ftþ{t™ ¨}ææݱ‹{ê-ƒu ËntuŒh ðt ƒu
r{ºttu™e Ë{t™ ±‡æü}æì-…tu‚-…tu‚t™t Y…™u ™Ú„:-«t ÚttÞ Au, ‚u ƒL™u™wk ÞwÂõ‚Úte Ëuð™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su MÚtt™{tk ht‚ hnu Au, ‚u MÚtt™{tk Úttuzt Ë{Þ …Ae Q»tt hnu Au.
yu ƒL™uÚte Wí…L™ ËqÞo ƒu {t‚tytuðt¤t (…wºt)™e Ë{t™ Au. yu ht‚ y™u Q»tt ËŒt ƒkÄw Ë{t™
sðt-ytððtðt¤e Au, yu{ ‚{u òýtu. (2)
‚◊ÊŸÊ •äflÊ SfldÊfi⁄UŸãÃSÃ◊ãÿÊãÿÊfi ø⁄UÃÊ ŒflÁ‡Êfic≈ÔU–
Ÿ ◊fiÕÃ Ÿ ÃfiSÕÃÈ— ‚ÈÆ◊∑§ ŸÄÃÊ·Ê‚Ê ‚◊fiŸ‚Ê ÁflMfi§¬H 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su S±dæï:-ƒnu™™e Ë{t™ ð‚o™ ht¾™the htºte y™u Q»tt™t ¥Ý‹„:-
yÚtto‚T Ëe{thrn‚ ytftþ ¨}ææÝ:-Ë{t™ ¥Š±æ-{t„o Au, su ÎïÃæçàæcÅïï-…h{uïh™t þtË™ yÚtto‚T
ÞÚttð‚T r™Þ{™u «t ç±MÐï-rðhwØY… ¨}æݨæ-‚Útt Ë{t™ r[¥tðt¤t r{ºttu™e Ë{t™ ð‚o{t™
¨é}æïÜïU-y™u r™Þ{{tk Atuzu÷e Ýv„æïcææ¨æ-ht‚ y™u «¼t‚ðu¤t „}æì-‚u …tu‚t™t r™Þ{™u ¥‹²æ‹²æ-
…]ÚtfT–…]ÚtfT ÓæÚyæ:-«t ÚttÞ Au y™u ‚u fŒtr[‚T Ý-™rn }æïƒï„ï-™ü ÚttÞ Au ‚Útt Ý „Sƒ„é:-
™ ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u™u ‚{u ÞÚttð‚T òýtu. (3)
¼tðtÚto : su{ rðÁØ Y…ðt¤t ƒu r{ºt Ëe{thrn‚ y™k‚ ytftþ{tk LÞtÞtÄeþ™e r™Þkrºt‚ fhu÷
ËtÚtu s rð[hu Au, ‚u{ htrºt y™u Q»tt …h{uïh™t r™Þ{Úte r™Þkrºt‚ hne™u ð‚o{t™ hnu Au. (3)
÷ÊSflfiÃË ŸòÊË ‚ÍÆŸÎÃÊfiŸÊ◊øfiÁà ÁøòÊÊ Áfl ŒÈ⁄UÊfi Ÿ •Êfl—–
¬˝Êåÿʸ ¡ªmÿÈfi ŸÊ ⁄UÊÿÊ •fiÅÿŒÈÆ·Ê •fi¡Ëª÷ȸflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 4H
…ŒtÚto : nu rÔtîtLtT {™w»Þtu ! ‚{™u su |ææS±„è-yíÞk‚ W¥t{ «ftþðt¤e ¨éÝë„æÝæ}æì-ðtýe
y™u ò„]‚ ÔÞðnthtu™u Ýï~æè-«t fh™th ‚Útt ç™~ææ-yŒT¼w‚ „wý-f{o-Mð¼tððt¤e ©¯æ:-«¼t‚ðu¤t
Ý:-y{tht {txu ¨¢¨æÚ ÎéÚ:-îthtu™u ç±, ¥æ±:-«fx fh‚e suðe ðt su Ý:-y{tht {txu …xæ„ì-
ËkËth™u Ðí挲ü-ËBÞfT y…oý fhe™u, Úæ²:-Ä™™u ç±, ¥w²„ì-«rËØ fhu Au ©-y™u ç±Eæ-Ë{M‚
|æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u ¥…èxæ:-…tu‚t™e ÔÞtrÂÚte „¤e sðt Ë{t™ Au, ‚u™u ¥™ïç„-yð~Þ òýðe Au.
(4)
¼tðtÚto : òu fu Q»tt Ë{M‚ s„‚™u «ftrþ‚ fhe™u, Ëðo «týeytu™u s„tze™u, Ëk…qýo ËkËth™u
ÔÞt fhe™u, Ëðo …ŒtÚttuo™u ð»tto îtht Ë{Úto ƒ™tðe™u, …wÁ»ttÚtoÞwõ‚™u ‚Útt Ä™ ytrŒ «t fhtðe™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 479
{t‚t™e Ë{t™ Ëðo «týeytu™e hûtt fhu Au, ítuÚte ‚u (Q»tt) ðu¤t ÔÞÚto yt¤Ë{tk „w{tððe ™ òuEyu. (4)
Á¡rÊÔ‡ÿ3> øÁ⁄UfiÃfl ◊ÉÊÊãÿÊfi÷Êªÿfi ßc≈ÔUÿfi ⁄UÊÿ ©Ufi àfl◊˜Ô–
Œ÷˝¢ ¬‡ÿfijK ©U*flÿÊ ÁfløˇÊfi ©U·Ê •fi¡Ëª÷ȸflŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! y±}æì-‚wk su ©<±²æ-y™uf Y…Þwõ‚ }æÍææïçÝ-yrÄf Ä™ «t fhtð™the
©¯æ:-«t‚:ðu¤t ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u ¥…èxæ:-„¤e s‚e ç…ræà²ï-ðt su ð¢ Ëq™th yÚtto‚T
Ëqðt{tk ð¢‚t™u «t ÚtÞu÷ s™™u {txu ðt ™çÚ„±ï-rð[hðt ç±™ÿæï-rðrðÄ «fx‚t™u {txu ¥æ|ææïxæ²ï-
su{tk ËðoºtÚte Ëw¾ ¼tu„ ntuÞ ‚u …wÁ»ttÚtoÚte Þwõ‚ r¢Þt™u {txu §cŲï-ðt su{tk {¤u Au ‚u Þ¿t™u
{txu ðt Úæ²ï-Ä™™u {txu ðt Ðà²Îì|²:-Œu¾‚t {™w»Þtu™u {txu Î|æí}æì-™t™e yuðe ©-ðM‚w™u …ý «ftrþ‚
fhu Au, ‚u Q»tt™u òý. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu htrºt™t [tuÚtt «nh{tk ò„]‚ ÚtE™u (ht‚u) þÞ™ Ë{Þ ËwÄe ÔÞÚto Ë{Þ
„w{tð‚t ™Úte, ‚uytu s Ëw¾e ÚttÞ Au, yLÞ ™rn. (5)
ˇÊòÊÊÿfi àfl¢ üÊflfi‚ àfl¢ ◊„UËÿÊ ßc≈ÔUÿfi àfl◊Õ¸Á◊fl àflÁ◊àÿÒ–
Áfl‚fiŒÎ‡ÊÊ ¡ËÁflÃÊÁ÷fi¬˝øˇÊfi ©U·Ê •fi¡Ëª÷ȸflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 6H
…ŒtÚto : nu rðîtLtT ˼tæÞût hts™ ! su{ ©¯æ:-«¼t‚ðu¤t …tu‚t™t «ftþÚte ç±Eæ-Ë{M‚
|æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u ¥…èxæ:-Ztkfe Œu Au, ‚u{ y±}æì- ítwk ¥ç|æÐíÓæÿæï-ËBÞfT þt† ƒtuÄÚte rËØ ðtýe
ytrŒ ÔÞðnthY… ÿæ~ææ²-htßÞ™u {txu y™u y±}æì-‚wk ŸæÃæSæï-©ÔtÛt yLtu yLLtLtu Bttxu yÃæ}æì-ítwk §cŲï-
Rü Ëw¾ y™u }æãè²ñ-Ëífth™u {txu y™u y±}æì-‚wk §y²ñ-Ëk„ «tr™u {txu 籨Îëàææ-rðrðÄ Ä{oÞwõ‚
ÔÞðnthtu™u y™wfq¤ ¥ƒüç}æ±-ÿÔÞtu™e Ë{t™ …è籄æ-Sð™trŒ™u ËŒt rËØ fÞto fh.(6)
¼tðtÚto : su{ rðãt y™u rð™ÞÚte «ftrþ‚ ÚtÞu÷ Ëí…wÁ»t, Ë{M‚ Ë{e…MÚt …ŒtÚttuo™u «tÂ
fhe™u ‚u™t „wýtu™t «ftþÚte Ëðo™t «Þtus™™u rËØ fh™tht ntuÞ Au, ‚u{ htò ytrŒ s™ rðãt,
LÞtÞ ‚Útt Ä™ ytrŒ™u y…™tðe™u Ëtðo¼ti{ htßÞ™e hûtt îtht Ëk…qýo yt™kŒ™u rËØ fhu. (6)
∞·Ê ÁŒflÊ ŒfiÈÁ„UÃÊ ¬˝àÿfiŒ*‡Ê √ÿÈÆë¿UãÃËfi ÿÈflÁ× ‡ÊÈÆ∑˝§flÊfi‚Ê—–
Áfl‡flSÿ‡ÊÊfiŸÊ ¬Ê*ÕfiflSÿ flSfl ©U·Êfi •l„U ‚Èfi÷ª √ÿÈfië¿UH 7H
…ŒtÚto : su{ àæéÜíU±æ¨æ:-þwØ …ht¢{Þwõ‚, ç±ES²-Ë{M‚ Ðæ<ƒ±S²-…]rÚtðe{tk «rËØ ÚtÞu÷,
±S±:-Ä™™u §üàææÝæ-ËBÞfT rËØ fh™the,480 òéÓÀ‹„è-‚Útt y™uf «fth™t ykÄfthtu™u Œqh fh‚e »¯æ-
yu çα:-ËqÞo™e ²é±„è:-Þwðr‚ yÚtto‚T yíÞk‚ …ht¢{Þwõ‚ Îéçã„æ-…wºte «¼t‚ðu¤t Ðíy²Î<àæ-ðthkðth
òuðt{tk ytðu Au, ‚u{ nu ¨é|æxæï-©uc ¼tøÞð‚e ©¯:-Ëw¾{tk hnu™the rðŒw»te ¥l-yts ‚wk §ã-
480 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ynª òéÓÀ-Œw:¾tu™u Œqh fh. (7)
¼tðtÚto : su ƒúñ[Þo-Ëk…L™ rðît™ Ëßs™ Þwðf™t îtht …tu‚t™e Ë{t™, ƒúñ[Þo Ëk…L™t,
ËwkŒh Y…ðt¤e, …ht¢{Þwõ‚t, Ëh÷ Mð¼tð y™u Ëw¾ŒtrÞ™e, ðeËÚte ÷E™u [tuðeË ð»to ðå[u™e
…qýo Þwð‚e fLÞtÚte rððtn fhu, íÞthu Q»tt™e Ë{t™ W¥t{ «ftþÚte Þwõ‚ ÚtE™u, ‚uytu rððtrn‚
†e-…wÁ»t Ëðo Ëw¾tu™u «t fhe þfu. (7)
¬⁄UÊÿÃËŸÊ◊ãflfiÁà ¬ÊÕfi •ÊÿÃËŸÊ¢ ¬fi˝Õ◊Ê ‡Ê‡flfiÃËŸÊ◊˜Ô–
√ÿÈÆë¿UãÃËfi ¡Ëfl◊ÈfiŒË⁄UÿfiãàÿÈÆ·Ê ◊ÎÆâ ∑¢§ øŸ ’ÊœÿfiãÃËH 8H
…ŒtÚto : nu W¥t{ Ëti¼tøÞðÄof †e ! su{ yu ©¯æ:-«¼t‚ðu¤t àæE„èÝæ}æì-«ðtnÚte y™trŒ
MðY… ÐÚ沄èÝæ}æì-…qðo ÔÞ‚e‚ ÚtÞu÷e «¼t‚ðu¤tyu …Ae ¥æ²„èÝæ}æì-ytð™the ðu¤tytu{tk Ѓ}ææ-
…nu÷e òéÓÀ‹„è-ykÄfthLttu Ltt~t fhíte yLtu ÁæèÃæ}æì-SÔtLtu ©ÎèÚÄæ‹yæè-ft{tu{tk «ð]¥t fhtð‚e ÜU}æì-
ftuE ™Ý-}æë„}æì-{hu÷ Ë{t™ Ëq‚÷u s™™u Ïææï{²‹„è-s„tzíte Œææƒ:-ytft~tBttøtoLtu ¥‹Ãæïçyæ-y™wf¤q ‚tÚte
òÞ Au, ‚u{ ‚wk …ý …r‚ðú‚t ƒ™. (8)
¼tðtÚto : Ëti¼tøÞ™e ft{™t fh™the †eytu Q»ttðu¤t Ë{t™ …qðoft¤™e, ¼rð»Þft¤™e y™u
ð‚o{t™ft¤™e Ëwþe÷ …r‚ðú‚t †eytu™t þtï‚ Ä{o™tu yt©Þ fhe™u …tu‚-…tu‚t™t …r‚ytu™u Ëwþtur¼‚
fh‚e, Ëk‚t™tu™u sL{ yt…e™u ‚Útt ‚uytu™wk ËBÞfT …t÷™ fhe™u, ‚uytu™u rðãt y™u Ëwrþûtt yt…e™u
r™hk‚h yt™krŒ‚ ƒ™u. (8)
©U·Ê ÿŒÁÇŸ¢ ‚Á◊œfi ø∑§Õ¸ Áfl ÿŒÊfl‡øˇÊfifi‚Ê ‚Íÿ¸Sÿ–
ÿã◊ÊŸÈfi·Êãÿ◊ÊfiáÊÊ° •¡ËfiªSÃgfl·Èfi ø∑Χ· ÷º˝◊åŸfi—H 9H
…ŒtÚto : nu ©¯:-«¼t‚ðu¤t™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðŒw»te †e ! ²„ì-su ‚wk ¨ê²üS²-ËqÞo™t ™ÿæ¨æ-
«ftþÚte ¨ç}æ{ï-Ëthe he‚u «ftþ™u {txu ¥çxÝ}æì-rðãw‚T yÂø™™u «Œe ™ÜUƒü-fhu Au; ðt ²„ì-
su ‚wk Œw:¾tu™u Œqh ç±, ¥æ±:-fhu Au; ðt ²„ì-su ‚wk ²ÿ²}ææ‡ææÝì-Þ¿t fh™tht }ææÝé¯æÝì-{™w»Þtu™u
¥…èxæ:-«t ÚtE™u «ËL™ fhu Au; „„ì-‚u Îï±ï¯é-rðît™ …r‚ytu{tk ðËe™u |æÎí}æì-fÕÞtýfthf ¥ŒÝ:-
Ëk‚t™tu™u Wí…L™ ÓæÜëUcæï-fh. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™e ËkƒkrÄ™e Q»ttðu¤t Ëðo «týeytu™e ËtÚtu Ëk„‚ fhe™u Ëðo Sðtu™u Ëw¾
…ntU[tzu Au, ‚u{ Ëwþe÷ rðŒw»te †eytu …r‚ytu™u «ËL™ fhe™u, W¥t{ Ëk‚t™tu™u sL{ yt…e þfu
Au, yLÞ fw¼tÞto = Œwü …í™eytu ™rn. (9)
Á∑§ÿÊàÿÊ ÿà‚◊ÿÊ ÷flÊfiÁà ÿÊ √ÿÍÆ·Èÿʸ‡øfi ŸÍÆŸ¢ √ÿÈÆë¿UÊŸ˜Ô–
ÉøðuŒ¼t»Þ 481
 •ŸÈÆ ¬Èfl¸Êfi— ∑Χ¬Ã flÊfl‡ÊÊŸÊ ¬˝ŒËäÿÊfiŸÊ ¡Ê·fi◊ãÿÊÁ÷fi ⁄UÁÃH 10H
…ŒtÚto : nu †e ²„ì-su Äææ:-òu Ðê±æü:-«Út{„‚ «¼tððu¤t Ëðo …ŒtÚttuo™u çÜU²ç„-fux÷tuf ¨}æ²æ-
Ë{Þ Ã²ê¯é:-«ftþ fh‚e hne ²æ: ™-y™u su òéÓÀæÝì-ÂMÚth …ŒtÚttuo™e ÃææÃæàææ‹ææ-ft{™t su{ fh‚e
ÐíÎ芲æÝæ-y™u «ftþ fh‚e ÜëUЄï-y™w„ún fh‚e ÝêÝ}æì-r™ùÞ…qðof ¥æ, |æ±æç„-Ëthe he‚u hnu‚e
yÚtto‚T «ftþ fh‚e ‚u™e Ë{t™ yu ƒeS rðãtð‚e rðŒw»te ¥‹G²æç|æ:-yLÞ †eytu™e ËtÚtu …æï¯}拱ïç„-
«er‚Úte y™wfq¤‚tÚte «t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚wk {the ËtÚtu …r‚™e ËtÚtu ËŒt ð‚toð fh. (10)
¼tðtÚto : («&™ :) Q»ttft¤ fux÷t Ë{Þ™tu ntuÞ Au ?
(W¥th :) ËqÞtuoŒÞÚte …qðo …tk[ ½ze (ƒu f÷tf)™tu Q»ttft¤ ntuÞ Au.
(«&™ :) ftuý †eytu Ëw¾ «t fhu Au ?
(W¥th :) su yLÞ rðŒw»te †eytu y™u su …tu‚t™t …r‚™tu Ëk„ fhu. ‚u †eytu «þkËt ÞtuøÞ
…ý ƒ™u. su fÁýt Äthý fhu Au, ‚u …r‚ytu™u «ËL™ ht¾u Au. su …r‚ytu™u y™wfq¤ hnu Au,
‚u ËŒt yt™krŒ‚ hnu Au. (10)
߸ÿÈc≈ÔU ÿ ¬Ífl¸Ã⁄UÊ◊¬fi‡ÿã√ÿÈÆë¿UãÃËfi◊ÈÆ·‚¢ ◊àÿ¸Êfi‚—–
•S◊ÊÁ÷fiM§ ŸÈ ¬fi˝ÁÃøˇÿÊfi˘÷ÍÆŒÊ Ã ÿfi|ãà ÿ •fi¬⁄UË·ÈÆ ¬‡ÿÊfiŸ˜ÔH 11H
…ŒtÚto : ²ï-su }æy²æü¨:-{™w»Þtu òéÓÀ‹„è}æì-s„tz‚e Ðê±ü„Úæ}æì-yr‚ «t[e™ ©¯¨}æì-«¼t‚ðu¤t
§ü²Gé:-«t ÚtE™u „ï-‚uytu ¥S}ææç|æ:-y{the ËtÚtu Ëw¾™u ¥Ðà²Ýì-Œu¾u Au, su «¼t‚ðu¤t y{the
ËtÚtu Ðíç„™ÿ²æ-«íÞût òuðt ÞtuøÞ ¥|æê„ì-ntuÞ Au, ‚u Ýé-þe½ú Ëw¾ŒtÞf ntuÞ Au ©-y™u ²ï-su
¥ÐÚè¯é-ytð™the Q»ttytu{tk ÔÞ‚e‚ ÚtÞu÷e Q»tt™u Ðà²æÝì-Œu¾u „ï-‚uytu ¥æï-s Ëw¾™u ²ç‹„-«tÂ
ÚttÞ Au - fhu Au. (11)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Q»ttðu¤tÚte …qðo þGÞtÚte QXe™u ytð~Þf (r™íÞf{o) fhe™u …h{uïh™wk
æÞt™ fhu Au, ‚uytu ƒwrØ{t™ y™u ÄtŠ{f ƒ™e òÞ Au.
su †e-…wÁ»ttu s„Œeïh™wk æÞt™ fhe™u «er‚…qðof (…hM…h) ËkðtŒ fhu Au, ‚uytu y™uf «fth™t
Ëw¾tu™u «t fhu Au. (11)
ÿÊflÿŒ˜Ô mfi·Ê ´§Ã¬Ê ´fi§Ã¡Ê— ‚ÈfiêŸÊfl⁄UË ‚ÍÆŸÎÃÊfi ߸⁄UÿfiãÃË–
‚ÈÆ◊XÔUÀÊË*’÷fi˝ÃË ŒflflËfiÁÃÁ◊„UÊlÊ·— üÊcΔfiÔUÃ◊Ê √ÿÈfië¿UH 12H
482
…ŒtÚto : nu ©¯:-Q»ttð‚T ð‚o{t™ rðŒw»te †e ²æ±²Îì mï¯æ:-suytuyu îu»tGtwõít f{tuo™u Atuze
ŒeÄt, «„²æ:-ËíÞ™e hûtf «„ï…æ:-ËíÞ™t ÔÞðnth{tk «rËØ, ¨é}Ýæ±Úè-su{tk «þkrË‚ Ëw¾ rðã{t™,
ðt ¨é}æXHè:-su{tk ËwkŒh {k„÷ ntuÞ, ‚u ¨êÝë„æ:-ðuŒtrŒ ËíÞ þt†tu™e rËØtL‚ ðtýeytu™tu §üÚ²‹„è- É
482 ÉøðuŒ¼t»Þ
þe½ú «uhýt fh‚e, ŸæïcÆ„}ææ-yr‚þÞ W¥t{ „wý, f{o y™u Mð¼tðÚte Þwõ‚, Îï±±èç„}æì-rðît™tu™e
rðþu»t ™er‚™u çÏæ|æí„è-Äthý fhe™u, ‚wk §ã-ynª ¥l-yts òéÓÀ-Œw:¾™u Œqh fh. (12)
¼tðtÚto : su{ Q»tt ykÄfth™wk r™ðthý fhe™u, «ftþ™u «fx fhe™u, ÄtŠ{ftu™u Ëw¾e fhe™u
‚Útt [tuh ytrŒ™u …erz‚ fhe™u Ëðo «týeytu™u «ËL™ fhu Au, ‚u{ s rðãt y™u Ä{oY…e «ftþÚte
Þwõ‚ y™u þ{ ytrŒ „wýtuÚte Ëk…L™ rðŒw»te W¥t{ †eytu …tu‚t™t …r‚ytuÚte-Ëk‚t™tu™u sL{ yt…e™u,
W¥t{ rþûttÚte yrðãtY…e ykÄfth™u Œqh fhe™u ‚Útt rðãtY…e ËqÞo™tu «ftþ «t fhe™u …tu‚t™tk
fw¤™u Ëw¼qr»t‚-y÷kf]‚ fhu. (12)
‡Ê‡flfià¬ÈÆ⁄UÊ·Ê √ÿfiÈflÊ‚ Œ√ÿÕÊfi •lŒ¢ √ÿÊfiflÊ ◊ÉÊÊŸËfi–
•ÕÊ √ÿÈfië¿UÊŒÈûÊfi⁄UÊ° •ŸÈÆ lÍŸ¡⁄UÊ◊ÎÃÊfi ø⁄UÁà SflœÊÁ÷fifi—H 13H
…ŒtÚto : nu †e ! ÐéÚæ-«Út{ Îï±è-yíÞk‚ «ftþ{t™, }æÍææïÝè-«þkrË‚ Ä™ «tr fh™the ¥…Úæ-
…qýo ÞwðtðMÚttÞwõ‚ ¥}æë„æ:-htu„hrn‚, ©¯æ:-«¼t‚ðu¤t™e Ë{t™ ©±æ¨-ðtË fh; y™u ¥ƒæï-
‚Œ™L‚h su{ «¼t‚ðu¤t ©œæÚæÝì-ytððt-sðtðt¤t ¥Ýé, lê‹æì-rŒðËtu™u y™wfq¤ S±{æç|æ:-…tu‚t™e
{u¤u Äthý fhu÷ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu àæE„ì-r™hk‚h ç±, ™Úç„-rð[h‚e y™u ykÄfth™u ç±, ©ÓÀæ„ì-
Œqh fh‚e ‚Útt ¥l-ð‚o{t™ rŒðË{tk §Î}æì-yt s„‚™e òæ±:-rðrðÄ «fth™e hûtt fhu Au, ‚u{
‚wk ƒ™. (13)
¼tðtÚto : nu †e ! su{ Q»tt fthý y™u «ðtn Y…Úte r™íÞ ntuðt™t fthýu ºtýuÞ ft¤tu{tk
«ftrþ‚ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhe™u ð‚o{t™ hnu Au, ‚u{ ytí{¼tðÚte r™íÞ MðY…ðt¤e ‚wk ºtýuÞ
ft¤tu™tk W¥t{ ÔÞðnthtu™u rðãt y™u ËwrþûttÚte «ftrþ‚ fhe™u ‚Útt Ëti¼tøÞð‚e ƒ™e™u ËŒt
Ëw¾Þwõ‚ Útt-ƒ™. (13)
√ÿ1>|Ü¡Á÷fi*Œfl •ÊÃÊfiSfllÊÒŒ¬fi ∑ΧÆcáÊÊ¢ ÁŸ*áÊ¡¯ Œ√ÿÊfifl—–
¬˝’ÊœÿfiãàÿL§áÊÁ÷⁄U‡flÒ⁄UÊ·Ê ÿÊfiÁà ‚ÈÆÿÈ¡Ê ⁄UÕfiŸH 14H
…ŒtÚto : nu †eytu ! ‚{u su{ ÐíÏææï{²‹„è-Ëq‚u÷t™u s„tze™u Îï±è-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ ©¯æ:-«t‚:
Ë{Þ™e ðu¤t ¥ç†…ç|æ:-«fx fh™th „wýtu™e ËtÚtu çα:-ytftþÚte ¥æ„æ¨é-Ëðoºt ÔÞt rŒþtytu{tk
Ë{M‚ …ŒtÚttuo™u òlæñ„ì-rðþu»t «ftrþ‚ fhu Au, çÝ<‡æ…}æì-ðt r™ùÞY… ÜëUc‡ææ}æì-f]»ýðýo htrºt™u
¥Ðæ±:-Œqh fhu Au, ðt ¥L‡æïç|æ:-hõ‚ ytrŒ „wýÞwõ‚ ¥Eñ:-ÔÞt…™þe÷ rfhýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™
¨é²é…æ-Ëthe he‚u Þwõ‚ ÚƒïÝ-h{ýeÞ MðY…Úte ¥æ, ²æç„-ytðu Au, ‚u™e Ë{t™ ‚{u …ý ð‚toð
fhtu. (14)
¼tðtÚto : su{ Q»tt rŒþtytu{tk ÔÞt Au, ‚u{ fLÞtytu rðãtytu{tk ÔÞt ÚttÞ. su{ Q»tt
…tu‚t™e ftÂL‚Úte Ëwþtur¼‚ ÚtE™u h{ýeÞ MðY…™e ËtÚtu «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ s fLÞtytu …tu‚t™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 483
þe÷ ytrŒ ‚Útt ËwkŒh Y…Úte þtur¼‚ ÚttÞ. su{ Q»tt ykÄfth™u Œqh fhe™u «ftþ™u Wí…L™ fhu
Au, ‚u{ ‚u fLÞtytu {q¾o‚t™wk r™ðthý-Œqh fhe™u ËwËÇÞ‚t ytrŒ „wýtu™e ËtÚtu «ftrþ‚ ÚttÞ. (14)
•Êflfi„UãÃË ¬ÊcÿÊ flÊÿ¸ÊfiÁáÊ ÁøòÊ¢ ∑§ÃÈ¢ ∑fiΧáÊÈÃ øÁ∑fi§ÃÊŸÊ–
߸ÿÈ·ËfiáÊÊ◊Ȭ◊Ê ‡Ê‡flfiÃËŸÊ¢ Áfl÷ÊÃËŸÊ¢ ¬fi˝Õ◊Ê·Ê √ÿfifi‡flÒØÔH 15H
…ŒtÚto : nu †eytu ! ‚{u su{ ©¯æ:-«t‚:ðu¤t Ðæïc²æ-…wrü fhtð™th y™u ±æ²æüç‡æ-Mðefth
fhðt ÞtuøÞ Ä™trŒ …ŒtÚttuo™u ¥æ±ã‹„è-«t fhtðu Au; y™u ™ïçÜU„æÝæ-yíÞk‚ [u‚™t fh‚e ç™~æ}æì-
yŒT¼w‚ ÜïU„é}æì-rfhý™u ÜëU‡æé„ï-fh‚e yÚtto‚T «ftrþ‚ fhu Au; ç±|ææ„èÝæ}æì-rðþu»t fhe™u «ftrþ‚
fh‚e ËqÞo ftÂL‚ytu y™u §ü²é¯è‡ææ}æì-[t÷‚e àæE„èÝæ}æì-y™trŒY… ½zeytuÚte Ðíƒ}ææ-…nu÷e ©Ð}ææ-
áütL‚Y… òEñyæì-ÔÞt ÚttÞ Au, ‚u{s (‚{u) þw¼ „wý-f{tuo{tk ™Ú„-rð[hý fhtu. (15)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u r™rù‚ òýtu, fu su{ Q»tt-ft¤Úte ÷E™u f{tuo™e Wí…r¥t ÚttÞ
Au, ‚u{ †eytuÚte ythk¼ fhe™u s „]nftÞtuo™e Wí…r¥t ÚttÞ Au. (15)
©UŒËfiäflZ ¡ËflÊ •‚ÈfiŸ¸ •ÊªÊŒ¬ ¬˝ÊªÊûÊ◊ •Ê ÖÿÊÁÃfi ⁄UÁÖ
•Ê⁄ÒUĬãÕÊ¢ ÿÊÃfififl ‚Íÿʸÿʪfiã◊ ÿòÊfifi ¬˝ÁÃ⁄Uãà •ÊÿÈfi—H 16H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Q»tt™e W¥tus™tÚte Ý:-y{tht …è±:-Sð™™t Ä‚to EåAtrŒ „wýÞwõ‚
¥¨é:-«tý ¥æ, ¥xææ„ì-ËðoºtÚte «t ÚtE™u, Á²æïç„:-«ftþ Ðí, ¥xææ„ì-«t ÚtE™u, „}æ:-htrºt
¥Ð, »ç„-Œqh ÚtE òÞ Au; y™u ²æ„±ï-sðt - ytððt™t Ћƒæ}æì-{t„tuo ¥ÚñÜUì-y÷„ «fx ÚttÞ
Au, suÚte y{u ¨ê²æü²-ËqÞo™u ¥æ, ¥xæÝì-Ëthe he‚u «t fhe™u ‚Útt ²~æ-su{tk «týe ¥æ²é:-Sð™™u
Ðíç„Ú‹„ï-«t ÚtE™u yt™kŒÚte rð‚tðu Au, ‚u™u òýe™u ©Î花ï}æì-…wÁ»ttÚto fhðt{tk [uüt fhtu. (16)
¼tðtÚto : «t‚: ft¤™e Q»tt Ëðo™u s„tzu Au y™u ykÄfth™u Œqh fhu Au, su{ yu ËtÞkft¤™e
Q»tt (= ËkæÞt Ë{Þ™e yt¼t) Ëðo «týeytu™u Œir™f ftÞtuoÚte r™ð]¥t fhe™u þÞ™ fhtðu Au y™u
{t‚t™e Ë{t™ Ëðo™wk …t÷™ fhe™u ÔÞðnth-Þwõ‚ fhu Au, ‚u{ s ËíMð¼tð - Ëßs™ rðŒw»te
†e ntuÞ Au. (16)
SÿÍ◊fiŸÊ flÊø ©UÁŒfiÿ*à flÁqÔU— SÃflÊfiŸÊ ⁄UR÷ ©U·‚Êfi Áfl÷ÊÁ×–
•lÊ ÃŒÈfië¿U ªÎáÊÃ ◊fiÉÊÊãÿS◊ •ÊÿÈÆ*Ÿ ÁŒfiŒËÁ„U ¬˝¡ÊflfiØÔH 17H
†e ! ‚wk ¥S}æï-y{tht ‚Útt xæë‡æ„ï-«þkËt fh‚t Ðy²ï-…r‚™u
…ŒtÚto : nu }æÍææïçÝ-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚484
{txu su Ðí…汄ì-ƒnw s «òÞwõ‚ ¥æ²é:-Sð™™tu nu‚w yL™ Au, „„ì-‚u ¥l-yts çÝ, çÎÎèçã-r™hk‚h
«ftrþ‚ fh, su ‚tht Úï|æ:-SyæÃææÝ:-„wý «þkËtf‚to ±çq:-yÂø™ Ë{t™ r™ðton fh™th …r‚ ‚tht
484 ÉøðuŒ¼t»Þ É
{txu ç±|ææ„è:-«ftþð‚e ©¯¨:-«¼t‚ðu¤t™u su{ ËqÞo ‚u{ S²ê}æÝæ-Ëf¤ rðãtytuÚte Þwõ‚ r«Þ
±æ™:-ðuŒðtýeytu™u ©yæì, §²<yæ-©uc‚tÚte òýu Au, ‚u™tu ‚wk ©ÓÀ-Ëthe he‚u r™ðtË fhtð. (17)
¼tðtÚto : ßÞthu …r‚ y™u …í™e r{ºt‚t…qðof …hM…h rðãt y™u Ëwrþûtt™tu Ëk„ún fhe™u,
«þkË™eÞ yL™, Ä™ ytrŒ ðM‚wytu™tu Ëk[Þ fhe™u ‚Útt ËqÞo™e Ë{t™ Ä{o y™u LÞtÞ™tu «ftþ
fhe™u Ëw¾…qðof hnu Au, íÞthu ‚u „]nt©{™t …qýo Ëw¾™u «t fhu Au. (17)
ÿÊ ªÊ◊fiÃËL§·‚— ‚fl¸®fiflË⁄UÊ √ÿÈÆë¿U|ãÃfi ŒÊ‡ÊÈ· ◊àÿ¸Êfiÿ–
flÊÿÊÁ⁄fiUfl ‚ÍÆŸÎÃÊfifiŸÊ◊ÈŒ∑¸§ ÃÊ •fi‡flŒÊ •fi‡Ÿflà‚Ê◊‚ÈàflÊfiH 18H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ²æ:-su ¨é‹æëÎyææ‹ææ}æì-©uc ðtýe y™u yL™trŒ™t ©ÎÜïüU-Wíf]ü‚tÚte
«trÂ{tk ±æ²æïçÚ±-su{ ðtÞwÚte xææï}æ„è:-ƒnw s „tÞtu ðt rfhýtuÞwõ‚ ©¯¨:-«¼t‚ðu¤t ð‚o{t™
Au, ‚u{ rðŒw»te †e Îæàæé¯ï-Ëw¾ yt…™th }æy²æü²-{™w»Þ™u {txu òéÓÀç‹„-Œw:¾ Œqh fh‚e y™u
¥EÎæ:-yï ytrŒ …þwytu™u yt…™the ¨±ü±èÚæ:-su™tÚte Ë{M‚ ðehs™ ÚttÞ Au „æ:-‚u rðŒw»te
†eytu™u ¨æï}æ¨éy±æ-yiïÞo™e rËrØ fh™th s™ ¥à‹æÃæyæì-«t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚u™u «t Úttytu.
(18)
¼tðtÚto : ƒúñ[theytu™u Wr[‚ Au, fu ‚uytu Ë{tð‚o™ …ùt‚T …tu‚t™e Ë{t™ rðãt, Ëwþe÷‚t,
Y… y™u ÷tðÛÞ = ËtikŒÞo‚tÚte Þwõ‚ ӌޙu r«Þ ÷„tz™the ‚Útt «¼t‚ðu¤t™e Ë{t™ «þkË™eÞt
ƒúñ[trhýeytuÚte rððtn fhe™u „]nt©{{tk Ëw¾Úte hnu. (18)
◊ÊÃÊ ŒflÊŸÊ◊ÁŒfiÃ⁄UŸËfi∑¢§ ÿôÊSÿfi ∑§ÃÈ’¸Î®fi®„UÃË Áfl÷ÊfiÁ„U–
¬˝‡Ê|SÃ∑ΧŒ˜Ô ’˝rÊfiÔáÊ ŸÊ √ÿÈ1>ë¿UÊ ŸÊ ¡Ÿfi ¡Ÿÿ Áfl‡flflÊ⁄UH 19H
…ŒtÚto : nu ç±E±æÚï-Ë{M‚ fÕÞtý™tu Mðefth fh™the fw{the ! ²¿æS²-„]nt©{ ÔÞðnth{tk
rðît™tu™t Ëífth ytrŒ f{o™u ÜïUyæé:-¿ttÞrÞºte …‚tft Ë{t™ «rËØ ¥çÎyæï:-Wí…L™ ÚtÞu÷ Ëk‚t™™e
hûtt {txu ¥ÝèÜU}æì-Ëu™t™e Ë{t™ ÐíàæçS„ÜëUyæì-«Ëkþt fh™th y™u Ïæëã„è-{nt™ Ëw¾ ðÄth™the
Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™e }ææ„æ-s™™e Ïæíræ‡æï-ðuŒ rðãt ðt …h{uïh™t ¿tt™™u {txu «¼t‚ ðu¤t™e Ë{t™
ç±|ææçã-rðþu»t «ftrþ‚ ÚttÞ. Ý:-y{tht …Ýï-…rhðths™tu{tk «er‚™u ¥æ, …ݲ-Ëthe he‚u Wí…L™
fh y™u Ý:-y{™u Ëw¾{tk òéÓÀ-ÂMÚth fh. (19)
¼tðtÚto : Ëßs™ …wÁ»ttuyu Ëßs™ †e™e ËtÚtu s rððtn fhðtu òuEyu, suÚte W¥t{ Ëk‚t™
y™u yiïÞo™e r™íÞ ð]rØ ÚttÞ. …í™e ËkƒkÄÚte Wí…L™ Œw:¾™e Ë{t™ yt ËkËth{tk yLÞ ftuE
{nt™ fü ™Úte. ítuÚte …wÁ»t™e …heûtt fhe™u W¥t{ ÷ûtýtu Þwõ‚ †e™e ËtÚtu rððtn fhðtu òuEyu
y™u †eyu …ý ӌޙu r«Þ y™u «þkË™eÞ Y… ‚Útt „wýtuÚte Þwõ‚ …wÁ»t™wk s „úný fhðwk òuEyu. (19)

ÉøðuŒ¼t»Þ 485
 ÿ|ìÊãŸ◊åŸfi ©U·‚ÊÔ fl„UfiãÃË¡ÊŸÊÿfi ‡Ê‡Ê◊ÊŸÊÿfi ÷º˝◊˜Ô–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flL§fiáÊÊ ◊Ê◊„UãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈ— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H 20H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ©¯¨:-Q»tt™e Ë{t™ †e àæàæ}ææÝæ²-«þkrË‚ „wýÞwõ‚ §ü…æÝæ²
Ëk„þe÷ …wÁ»t™u {txu ‚Útt Ý:-y{thu {txu ²„ì-su ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ |æÎí}æì-fÕÞtýfthe ¥ŒÝ:-Ëk‚t™™u
±ãç‹„-«tr fhtð‚e ðt su †eytuÚte ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-W¥t{ r…‚t, ¥çÎç„:-©uc {t‚t, 程{é:-
Ë{wÿ ðt ™Œe, Ðë烱è-¼qr{ ©„-y™u læñ:-rðãw‚T ðt ËqÞo ytrŒ «ftþ{t™ …ŒtÚto …t÷™ fhðt
ÞtuøÞ Au, ‚u †eytu ðt „„ì-‚u Ëk‚t™™u r™hk‚h }ææ}æã‹„æ}æì-W…fth{tk «ð]¥t fhtu. (20)
¼tðtÚto : ©uc …krz‚ †eytu s Ëk‚t™tu™u Wí…L™ fhe™u ‚Útt ‚u™e ËBÞfT hûtt fhe™u W¥t{
rþûttÚte ‚u™e WL™rít fhe þfu Au.
su …wÁ»ttu †eytu™tu Ëífth fhu Au y™u su †eytu …wÁ»ttu™tu Ëífth fhu Au, ‚u™t fw¤{tk Ë{M‚
Ëw¾ r™ðtË fhu Au y™u Œw:¾ íÞtkÚte ÐH沋„ï-¼t„e òÞ Au. (20)
(Ëk„r‚ :) yt Ëqõ‚{tk htrºt y™u Q»tt™t „wýtu™wk ðýo™ ‚Útt ‚u™t áütL‚Úte †e-…wÁ»ttu™tk
f‚oÔÞ-f{o™tu W…Œuþ fhu÷ Au, ítuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (113)
Ëqõ‚-114
ß◊Ê L§º˝Êÿfi Ãfl‚fi ∑§¬*ŒŸfi ˇÊÿmËfi⁄UÊÿ ¬˝ ÷fi⁄UÊ◊„U ◊ÃË—–
ÿÕÊ ‡Ê◊‚fiŒ˜Ô Ám¬Œ øÃfiÈc¬Œ Áfl‡fl¯ ¬ÈÆc≈Ô¢U ª˝Ê◊fi •ÁS◊ãŸfiŸÊÃÈÆ⁄U◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu yæÞt…f y™u W…Œuþftu ! ²ƒæ-su{ çmÐÎï-{™w»ÞtrŒ ™„écÐÎï-y™u „tÞ ytrŒ™u
{txu àæ}æì-Ëw¾ ¥Sæyæì-ÚttÞ ¥çS}æ‹æì-yu xæíæ}æï-ƒnws ½hðt¤t ™„h ytrŒ „t{tu{tk ç±E}æì-Ë{M‚
[ht[h SðtrŒ ¥Ýæ„éÚ}æì-htu„-…ezthrn‚ ÐécÅ}æì-…wrü™u «t ¥Sæyæì-ÚttÞ; ‚Útt „±¨ï-ƒ¤Þwõ‚
ÿæ²mèÚæ²-su{tk Œtu»ttu™tuu ™tþ fh™tht ðeh…wÁ»ttu rðã{t™ LÎíæ²-‚u [w{t÷eË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo
…t÷™ fh™tht ÜUÐ<ÎÝï-ƒúñ[the …wÁ»t™u {txu §}ææ:-«íÞût ytÂtu™tu W…Œuþ ‚Útt ðuŒtrŒ þt†tu™t
ƒtuÄÚte ËkÞwõ‚ }æ„è:-©uc «¿tt = ƒwrØÚte Ðí, |æÚæ}æãï-Äthý fhu Au. (1)
¼tðtÚto : ßÞthu yt ðuŒ¿tt‚t yæÞt…f y™u W…Œuþf ‚Útt yæÞtr…ftytu y™u W…Œurþftytu,
ƒúñ[theytu y™u ©tu‚tytu™u ‚Útt ƒúñ[trhýeytu ‚Útt ©ðý fh™the †eytu™u rðãt-Ëk…L™ fhu
Au, íÞthu ‚uytu þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™u 486 «t fhe™u Ë{M‚ ËkËth™u Ëw¾e ƒ™tðu Au. (1)
◊ÎÆ›UÊ ŸÊfi L§º˝Êà ŸÊ ◊ÿfiS∑ΧÁœ ˇÊÿmËfi⁄UÊÿ Ÿ◊fi‚Ê Áflœ◊ Ã–
ÿë¿¢U ø ÿÊ‡ø ◊ŸÈfi⁄UÊÿ¡ Á¬ÃÊ ÃŒfifi‡ÿÊ◊ Ãflfi L§º˝ ¬˝áÊËfiÁ÷ÈH 2H
486 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu LÎí-Œwü þºtwytu™u hztð™th hts™T ! su y{u ÿæ²mèÚæ²-rð™tþ fhu÷ þºtwËu™t™t
ðeh su™u ‚u „ï-yt…™u {txu Ý}æ¨æ-yL™ ðt ËífthÚte ç±{ï}æ-rðÄt™ fheyu yÚtto‚T Ëífth fheyu
‚u Ý:-y{™u }æëÇ-Ëw¾e fhtu ‚Útt Ý:-y{tht {txu }æ²:-Ëw¾ ÜëUç{-fhtu.
nu LÎí-LGttGttÄe~t ! }æÝé:-{™™þe÷ çЄæ-r…‚t™e Ë{t™ yt… ²„ì-su htu„tu™wk àæ}æì-r™ðthý
™-¿tt™ ²æï:-Œw:¾tu™u …]Útf fhðt ™ y™u „wýtu™e «tr™tu ¥æ²ï…ï-Ëðo he‚u Ëk„ fhtðtu Atu „„ì-
‚u™u ¥à²æ}æ-«t ÚtEyu. ©„-‚uytus y{u „±-‚{the Ðí‡æè焯é-W¥t{ ™er‚ytu{tk «ð]¥t ÚtE™u
r™hk‚h Ëw¾e ÚtEyu. (2)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t MðÞk Ëw¾e ÚtE™u Ë{M‚ «òytu™u Ëw¾e fhu, yu rð»tÞ{tk yt¤Ë ™
fhu y™u «òs™ hts™er‚™t r™Þ{tu{tk hne™u hts…wÁ»ttu™u ËŒt «ËL™ ht¾u. (2)
•‡ÿÊ◊fi Ã ‚È◊$à ŒfiflÿÖÿÿÊfi ˇÊÿmËfi⁄USÿ Ãflfi L§º˝ ◊Ë…˜UÔfl—–
‚ÈÆêŸÊÿÁãŸÁm‡ÊÊfi •S◊Ê∑§◊Ê ø⁄UÊÁ⁄Ufic≈UflË⁄UÊ ¡È„UflÊ◊ Ã „UÁfl—H 3H
…ŒtÚto : nu }æèÉìÃæ:-«ò™u Ëw¾Úte ®Ë[™ fhðt y™u LÎí-ËíÞtu…Œuþ fh™th ˼tæÞût hts™T !
y{u Îï±²Á²²æ-rðît™tu™e Ëk„r‚ y™u Ëífth îtht ÿæ²mèÚS²-ðehtu™tu r™ðtË fhtð™tht „±-
‚the Sæé}æç„}æì-©uc «¿tt ¥à²æ}æ-«t ÚttÞ.
su Sæé}‹ææÄæ‹æì-Ëw¾ fhtð‚t ‚wk ¥S}ææÜU}æì-y{the ¥çÚcűèÚæ-®nËthrn‚ ðehtuðt¤e ç±àæ:-«òytu™u
¥æ, ™Ú-ËðoºtÚte «t Útt, ‚u „ï-‚the «òytu™u y{u §„ì-…ý «t ÚtEyu y™u „ï-‚tht {txu
ãç±:-yt…ýt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ÁæéãÃææ}æì-yt…u-«Œt™ fhu. (3)
¼tðtÚto : htò îtht «òytu™u r™hk‚h Ëw¾e fhðe òuEyu y™u «ò …ý htò™u yt™krŒ‚
fhu. su htò «ò …tËuÚte fh ÷E™u ‚u™wk …t÷™ ™ fhu ‚tu htò™u ztfw Ë{t™ òýðtu òuEyu y™u
òu …t÷™ fhu÷e «ò hts¼õ‚ ™ ntuÞ, ‚tu ‚u™u [tuh Ë{t™ òýðe òuEyu. ‚uÚte «òytu htò™u
fh yt…u Au, fu suÚte ‚u y{thwk …t÷™ fhu. htò …ý yu «Þtus™Úte «ò™wk …t÷™ fhu Au, fu ‚uytu
{™u fh yt…u. (3)
àfl·¢ flÿ¢ L§º˝¢ ÿfiôÊ‚Êä¢Êfi fl «˜ . ∑È¢§ VÔ‰U ∑§Áfl◊flfi‚ ÁŸ uÔUfiÿÊ◊„U–
•Ê⁄UR •S◊gÒ√ÿ¢ „U›UÊfi •SÿÃÈ ‚È◊ÁÃÁ◊mÿ◊SÿÊ flÎfiáÊË◊„UH 4H
…ŒtÚto : ±²}æì-y{u ¥±Sæï-hûtt ytrŒ™u {txu su y±ï¯}æì-rðãt, LÞtÞ «ftþðt™ ±Vä}æì-Œwü
þºtwytu «íÞu fwrx÷ ÜUç±}æì-Ë{M‚ þt†tu™u ¢{þ: òu™th y™u ²¿æ¨æ{}æì-«ò …t÷™Y… Þ¿t™u
rËØ fh™tht Îñò}æì-rðît™tu{tk fwþ¤ LÎí}æì-þºtwytu™u htuf™tht™u çÝ, u²æ}æãï-…tu‚t™t Ëw¾-Œw:¾™wk
r™ðuŒ™ fhu ‚Útt ±²}æì-y{u su ¥S²-yu Áÿ™e ¨é}æç„}æì-Ä{to™wfq¤ W¥t{ «ò™u ¥æ, ±ë‡æè}æãï-
ÉøðuŒ¼t»Þ 487
ËðoºtÚte Mðefth fheyu, §„ì-‚u s ˼tæÞût ãïÇ:-ÄtŠ{fs™tu™t y™tŒh fh™tht yÄtŠ{f s™tu™u
¥S}æ„ì-y{thtÚte ¥æÚï-Œqh ¥SÄæyæé-ftZe {qfu. (4)
¼tðtÚto : su{ «òs™ htò™e yt¿tt™tu Mðefth fhu Au, ‚u{ hts…wÁ»t …ý «ò™e yt¿tt
{t™u. (4)
ÁŒflÊ flfi⁄UÊ„U◊fiL§·¢ ∑fi§¬*ŒŸ¢¯ àfl·¢ M§¬¢ Ÿ◊‚Ê ÁŸ ufiÔUÿÊ◊„U–
„USÃ Á’÷˝fij·¡Ê flÊÿ¸ÊfiÁáÊ ‡Ê◊¸ fl◊¸ ¿U*Œ⁄US◊èÿ¯ ÿ¢‚ØÔH 5H
…ŒtÚto : y{u Ý}æ¨æ-yL™ y™u ËuðtÚte su ãS„ï-ntÚt{tk |æïcæÁææ-htu„ r™ðthf yti»tÄ ±æ²æüç‡æ-
y™u „úný fhðt ÞtuøÞ ËtÄ™tu™u çÏæ|æíyæì-Äthý fhe™u àæ}æü-½h, Ëw¾ ±}æü-fð[ À<Î:-«ftþÞwõ‚
þ†-y†trŒ™u ¥S}æ|²}æì-y{thu {txu ²¢¨„ì-r™Þ{Úte ht¾u ‚u ÜUÐ<ÎÝ}æì-sxtsqx ƒúñ[the ðiã,
rðît™ ðt çα:-rðãt-LÞtÞ «ftrþ‚ ÔÞðnthtu ðt ÃæÚæã}æì-{u½™e Ë{t™ ¥L¯}æì-½tuzt ytrŒ™e y±ï¯}æì-
ðt «ftþ{t™ MÐ}æì-ËwkŒh Y…™e çÝu²æ}æãï-r™íÞ M…Äto fhu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þ ðiã™tu r{ºt, …ÚÞËuðe, rs‚urLÿÞ y™u Ëwþe÷ ntuÞ Au, ‚u s yt ËkËth{tk
™ehtu„ hne™u ‚Útt htßÞ ytrŒ «t fhe™u Ëw¾…qðof ð]rØ …t{u Au. (WL™‚ ƒ™u Au.) (5)
ߌ¢ Á¬òÊ ◊L§ÃÊfi◊ÈëÿÃ fløfi— SflÊŒÊ— SflÊŒËfiÿÊ L§º˝Êÿ flœ¸Ÿ◊˜Ô–
⁄UÊSflÊfi ø ŸÊ •◊Îà ◊ûʸ÷Ê¡fiŸ¢ à◊Ÿfi ÃÊ∑§Êÿ ßfiÿÊÿ ◊ΛUH 6H
…ŒtÚto : nu ¥}æë„-{]íÞw Œw:¾ Œqh fh™th ‚Útt ytÞwðÄof ðiãhts ðt W…Œuþf rðît™T ! yt…
Ý:-y{tht y}æÝï-þheh „æïÜUæ²-™t™t ƒt¤-ƒå[t „ݲæ²-Þwðt™ …wºt ™ y™u Ëuðf ði‚r™f ðt
ytÞwrÄf ™tufh-[tfhtu™u {txu S±æÎæï:-MðtrŒüÚte S±æÎè²:-MðtrŒü yÚtto‚T Ëðo he‚u MðtŒÞwõ‚ su
¾tðt{tk ƒnws Ëtht ÷t„u ‚u §Î}æì-yu }æyÄæü|ææïÁæ‹æ}æì-BttÛtËtuLtt ÇttusLt fhÔttLtt ÃtŒtÚttuoLtu ÚæSÃæ-ytÃttu
su }æL„æ}æì-«íÞuf }‚w{tk Þ¿t fh™tht rðît™tu™t ÃæŠæü‹æ}æì-ðÄof ±™:-ð[™ çŒæ~æï-…t÷™ fh™th LÎíæ²-
y™u Œwütu™u hztð™th ˼tæÞût™u {txu ©Ó²„ï-fnuðt{tk ytðu Au ‚uÚte y{™u }æëÇ-Ëw¾e fhtu. (6)
¼tðtÚto : ðiã y™u W…Œuþf™u ÞtuøÞ Au, fu ‚uytu MðÞk ™ehtu„ y™u ËíÞt[hýþe÷ hne™u
Ëðo {™w»Þtu™u yti»tÄŒt™Úte y™u W…ŒuþÚte W…fth fhe™u, Ëðo™e r™hk‚h hûtt fhu. (6)
◊Ê ŸÊfi ◊„UÊãÃfi◊ÈÆà ◊Ê ŸÊfi •÷¸∑¢§ ◊Ê Ÿ ©UˇÊfiãÃ◊ÈÆà ◊Ê Ÿfi ©UÁˇÊÃ◊˜Ô–
◊Ê ŸÊfi flœË— Á¬Ã⁄¢U ◊Êà ◊ÊÃ⁄¢U ◊Ê Ÿfifi— Á¬˝ÿÊSÃãflÊfi L§º˝ ⁄UËÁ⁄U·—H 7H
488 Ëu™t…r‚ Ý:-y{tht{tkÚte }æãæ‹„}æì-ð]Ø y™u ¼ýu÷t
…ŒtÚto : LÎí-LÞtÞtÄeþ Œwütu™u hztð™th
{™w»Þtu™u }ææ, ±{è:-{thtu ™rn, ©„-y™u Ý:-y{tht ¥|æüÜU}æì-ƒt¤f™u }ææ-{thtu ™rn, Ý:-y{tht
©ÿæ‹„}æì-†e Ëk„ fhðt{tk Ë{Úto ÞwðtðMÚtt …qýo {™w»ÞÚte BttÛtËLtu }ææ-Btthtu Ltrn ©„ì-yLtu ‹æ:-
488 ÉøðuŒ¼t»Þ É
yBttht ©çÿæyæ}æì-ÔteGto ®ËåtLtÚte ÂMÚt‚ ÚtÞu÷ „¼o™u }ææ-{thtu ™rn, Ý:-y{tht çЄÚ}æì-…t÷f y™u
s™f r…‚t ðt W…Œuþf™u }ææ-{thtu ™rn ©„-y™u }ææyæÚ}æì-{t™, ËL{t™ ‚Útt s™™e {t‚t ðt rðŒw»te
†e™u }ææ-{thtu ™rn, Ý:-y{the çÐí²æ:-†e ytrŒ™t r«Þ yæ‹Ãæ:-þhehtu™u }ææ-{thtu ™rn y™u
yLÞtÞfthe Œwütu™u ÚèçÚ¯:-{thtu. (7)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Eïh …ût…t‚ Atuze™u ÄtŠ{ftu™u W¥t{ V¤ «Œt™ îtht Ëw¾
yt…u Au y™u …t…eytu™u …t… (™t Œw:¾Y…) V¤ «Œt™ fhe™u …ezt yt…u Au, ‚u{ ‚{u …ý «Þí™
fhtu. (7)
◊Ê ŸfiSÃÊ∑§ ßfiÿ ◊Ê Ÿfi •ÊÿÊÒ ◊Ê ŸÊ ªÊ·ÈÆ ◊Ê ŸÊ •‡flfi·È ⁄UËÁ⁄U·—–
flË⁄UÊã◊Ê ŸÊfi L§º˝ ÷ÊÁ◊ÃÊ flfiœË„¸UÁflc◊fiã× ‚ŒÁ◊ûflÊfi „UflÊ◊„UH 8H
…ŒtÚto : nu LÎí-Œwütu™u hztð™th ˼t…r‚ ! ãç±c}æ‹„:-su™t «þkËtÞwõ‚ ËkËth™tu W…fth
fhðt™wk ft{tu Au ‚u y{u su fthýu ¨Î}æì-ÂMÚth ð‚o{t™ ¿tt™™u «t y±æ}æì-§„ì-yt…™u s ã±æ}æãï-
Mðeftheyu Aeyu yuÚte |ææç}æ„:-¢tuÄ™u «t yt… Ý:-y{tht „æïÜïU-Ëã Wí…L™ ƒt¤f ðt „ݲï-
ƒt¤tytuÚte su W…h Au ‚u ƒt¤f™tu }ææ-ÚèçÚ¯:-½t‚ fhtu ™rn, Ý:-y{tht ¥æ²æñ-Sð™ rð»tÞ{tk
}ææ-®nËt fhtu ™rn, Ý:-y{tht xææï¯é-„tÞ ytrŒ™t …þwËk½t‚ = Äý™tu }ææ-½t‚ fhtu ™rn, Ý:-
y{tht ¥Eï¯é-½tuztytu™u }ææ-{thtu ™rn, Ý:-y{tht ±èÚæÝì-ðehtu™u }ææ-±{è:-{thtu ™rn. (8)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu ¢turÄ‚ ÚtE™u fŒe…ý yLÞtÞÚte ftuE™e níÞt fhðe ™rn. „tÞ ytrŒ
…þwytu™e hûtt fhðe òuEyu y™u «òs™tuyu htò™t yt©ÞÚte s ËŒt yt™krŒ‚ hnuðwk òuEyu.
Ëðoyu {¤e™u Eïh™u yt he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu, fu nu s„Œeïh ! yt…™e f]…tÚte y{u
ƒtÕÞtðMÚtt{tk rððtn ytrŒ fwf{tuoÚte …wºt ytrŒLttu rð™tþ fŒe ™ fheyu y™u …wºt ytrŒ …ý y{thtÚte
yr«Þ yt[hý ™ fhu; ‚Útt ËkËth™t W…fthf „tÞ ytrŒ …þwytu™e y{u fŒe níÞt ™ fheyu.
(8)
©U¬fi Ã SÃÊ◊Êfi㬇ÊÈƬÊßflÊ∑fi§⁄¢UR ⁄UÊSflfi Á¬Ã◊¸L§ÃÊ¢ ‚ÈÆêŸ◊S◊–
÷º˝Ê Á„U Ãfi ‚È◊ÁÃ◊¸ÎÔ›UÿûÊ◊ÊÕÊfi flÿ◊fl ßûÊfi flÎáÊË◊„UH 9H
…ŒtÚto : nu }æL„æ}æì-«íÞuf }‚w{tk Þ¿t fhtð™the çЄ:-…t÷™t fhe™u Œwütu™u hztð™th ˼t…r‚ !
çã-su fthýu nwk ÐàæéŒææ §±-su{ …þwytu™t …t÷f [th™tht „tÞ ytrŒ …þwytuÚte ŒqÄ, Œnª, Ît]‚,
AtË ytrŒ ÷E™u …þwytu™t Mðt{e™u yt…u Au, ‚u{ S„ï}ææÝì-«þkË™eÞ hí™trŒ …ŒtÚttuo™u „ï-yt…™u
{txu ©Ð, ¥æ, ¥ÜUÚ}æì-yt„¤ fÁk Awk yu fthýu yt… ¥S}æï-{tht {txu ¨é}Ý}æì-Ëw¾ ÚæS±-«Œt™
fhtu, ¥ƒ-‚Œ™L‚h su „ï-yt…™e }æëDzœæ}ææ-Ëðo «fth™e Ëw¾ fh™the |æÎíæ-fÕÞtýYÃte ¨é}æç„:-
©uc ƒwrØ y™u su „ï-yt…™e ¥±:-hûtt fh™the ítu {r‚-ƒwrØ y™u hûtt fhðt™e ±²}æì-y{u su{
±ë‡æè}æãï-Mðefth fheyu Aeyu, §„ì-‚u{ yt… …ý y{thtu Mðefth fhtu. (9)
¼tðtÚto
Éøðu : «òs™ hts…wÁ»ttuÚte hts™er‚™u y™u hts…wÁ»ttu «òs™tuÚte «ò ÔÞðnth™u òýe™u,
Œ¼t»Þ 489
òýðt ÞtuøÞ rð»tÞtuÚte òýfth ƒ™e™u þtï‚ Ä{o™tu yt©Þ fhu. (9)
•Ê⁄U Ãfi ªÊÉŸ◊ÈÆà ¬ÍfiL§·ÉŸ¢ ˇÊÿfimË⁄U ‚ÈÆêŸ◊S◊ Ãfifi •SÃÈ–
◊ÎÆ›UÊ øfi ŸÊ •Áœfifi ø ’˝ÍÁ„U ŒflÊœÊfi ø Ÿ— ‡Ê◊¸ ÿë¿U Ám’„¸UÊfi—H 10H
…ŒtÚto : nu ÿæ²mèÚ-þqhðehs™tu™tu r™ðtË fhtð™th y™u Îï±-rŒÔÞ Ëðtuo¥t{ f{o fhtð™th
rðîtLtT ˼t…r‚ ! ŒæéLcæÍ‹æ}æì-…wÁ»ttu™u {thðt ™-y™u xææïÍÝ}æì-„tÞ ytrŒ W…fthf …þwytu™tu rð™tþ
fh™tht «týe™wk r™ðthý fheLtu „ï-yt…™t ™-y™u ¥S}æï-y{tht {txu ¨é}Ý}æì-Ëw¾ ¥S„é-Úttytu,
¥{æ-‚Œ™L‚h Ý:-y{™u }æëÇ-Ëw¾e fhtu ™-y™u nwk yt…™u Ëw¾ yt…wk yt… y{™u ¥ç{Ïæíêçã-
yrÄf W…Œuþ yt…tu ™-y™u nwk yt…™u yrÄf W…Œuþ fÁk çmÏæãæü:-ÔÞðnth y™u …h{tÚto™e ð]rØ
fh™th yt… Ý:-y{tht {txu àæ}æü-½h™wk Ëw¾ ²ÓÀ-«Œt™ fhtu ™-y™u yt…™t {txu nwk Ëw¾ yt…wk.
Ëðo y{u Ä{toí{tytu™e ¥æÚï-r™fx y™u Œwht[theytuÚte Œqh hneyu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «Þí™-…qðof …þw ½t‚ftuÚte y™u {™w»Þtu™t níÞthtytuÚte Œqh r™ðtË fhðtu
òuEyu ‚Útt …tu‚t™tÚte ‚uytu™tu Œqh r™ðtË fhtððtu òuEyu.
htò y™u hts…wÁ»ttuyu …hM…h W…Œuþ fhe™u, ˼t ƒ™tðe™u ‚Útt hûtt fhe™u ÔÞðnth y™u
…h{tÚto™u rËØ fhðt òuEyu. (10)
•flÊfiøÊ◊ Ÿ◊Êfi •S◊Ê •flSÿflfi— oÎÆáÊÊÃfiÈ ŸÊ „Ufl¯ L§º˝Ê ◊L§àflÊfiŸ˜Ô–
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„UãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H 11H
…ŒtÚto : ¥±S²±:-…tu‚t™e hûtt RåA‚t y{u ¥S}æñ-yu {t™ fhðt ÞtuøÞ Ë¼tæÞût™u {txu
Ý}æ:-‘‘™{M‚u’’ yuðt ðtõÞ™u ¥ÃææïÓææ}æ-ƒtu÷u y™u ‚u }æL±æÝì-ƒ¤ðt™ LÎí:-rðãtðt™ ˼t…r‚
„Ýì-‚u Ý:-y{tht ãÃæ}æì-ƒtu÷ððt Y… «þkËt ðtõÞ™u Ÿæë‡ææï„é-©ðý fhu.
nu {™w»Þtu ! su Ý:-y{tht ‘‘™{M‚u’’ þ猙u ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-©uc rðît™T, ¥çÎç„:-
yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„ì-y™u læñ:-«ftþ™e ð]rØ fhu Au yÚtto‚T Wõ‚ …ŒtÚttuo™u
òý™th ˼t…r‚™u ðthkðth ‘‘™{M‚u’’ þçŒ fnu‚t ‚u™u yt… }ææ}æã‹„æ}æì-ðthkðth «þkËtÞwõ‚ fhu.
(11)
¼tðtÚto : «òs™tuyu htòs™tu™u r«Þ yt[hý r™íÞ fhðwk òuEyu y™u htòytuyu «òs™tu™t
ð[™ Ëtk¼¤ðt òuEyu. yt he‚u {¤e™u LÞtÞ™e ð]rØ fhe™u yLÞtÞ™wk r™ðthý fhðwk òuEyu.
(11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ƒúñ[the, rðîtLtT
490 , ˼tæÞût y™u ˼tËŒT ytrŒ™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte
yt Ëqõ‚™t yÚtoLte …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (114)
Ëqõ‚-115
490 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁøòÊ¢ ŒflÊŸÊ◊ÈŒªÊŒfiŸË∑¢§ øˇÊfiÈ*◊òÊSÿ flLfi§áÊSÿÊÇŸ—–
•Ê¬˝Ê lÊflÊfi¬ÎÁÕflË •ãÃÁ⁄UfiˇÊ¢ ‚Íÿ¸ •Êà◊Ê ¡ªfiÃSÃSÕÈ·fi‡øH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¥ÝèÜU}æì-™uºtÚte òuðt{tk ytð‚tu ™Úte ‚Útt Îï±æÝæ}æì-rðît™tu y™u
Ëðtuo¥t{ …ŒtÚttuo ðt ç}æ~æS²-r{ºt™e Ë{t™ ð‚o{t™ ËqÞo ðt ±L‡æS²-yt™kŒŒtÞf s¤, [kÿ÷tuf
y™u …tu‚t™e ÔÞtr ytrŒ …ŒtÚttuo ðt ¥xÝï:-rðãw‚T ytrŒ yÂø™ ðt yLÞ Ëðo …ŒtÚttuo™u ç™~æ}æì-
yŒT¼w‚ ™ÿæé:-Œþof Au, ‚u ƒúñ ©Îìxææ„ì-Wíf»to‚tÚte «t Au.
su s„Œeïh ¨ê²ü:-ËqÞo™e Ë{t™ ¿tt™™tu «ftþ fh™th, rð¿tt™Úte …rh…qýo …xæ„:-sk„{ ™-
y™u „Sƒécæ:-yLítÞto{e yÚtto‚T suýu s„‚™t ¥æy}ææ-yLítÞto{e yÚtto‚T suýu ¥‹„çÚÿæ}æì-ytftþ,
læ±æÐë烱è-«ftþ y™u ¼qr{ ÷tuf™u ¥æ, ¥Ðíæ:-ËBÞfT he‚u …rh…qýo fhu÷ Au yÚtto‚T su™u MðÞk
…qýo ¼hu÷ Au, ‚u …h{tí{t™e ‚{u W…tË™t fhtu. (1)
¼tðtÚto : su …rh{týðt¤tu …ŒtÚto Au, ‚u …h{tí{t ™ ntuE þfu. ‚u yÔÞõ‚, ËðoþÂõ‚{t™
…h{uïh rËðtÞ Ë{M‚ s„‚™u Wí…L™ fhe þf‚tu ™Úte y™u ËðoÔÞt…f, ËÂå[Œt™kŒ MðY…, y™k‚,
yLítÞto{e, [ht[h s„‚™t ytí{t …h{uïh rð™t yLÞ ftuE ËkËth™u Äthý fh™th, Sðtu™t
…t…-…wÛÞtu™t Ëtûte y™u ‚u y™wËth Sðtu™u Ëw¾-Œw:¾ V¤ ytÃtLtth yLÞ ftuE ™Úte. yuðt …h{uïh™e
W…tË™t rð™t Ä{o - yÚto - ft{ - {tuût «t fhðt ftuE Sð = {™w»Þ Ë{Úto ™Úte. ‚uÚte yu
…h{uïh W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Ë{Úto ™Úte. ‚uÚte yu …h{uïh W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Rü Œuð Au,
‚u{ Ëðuoyu {t™ðwk òuEyu. (1)
‚ÍÿÊ¸ ŒflË◊ÈÆ·‚¢ ⁄UÊøfi◊ÊŸÊ¢ ◊ÿÊ¸ Ÿ ÿÊ·Êfi◊èÿfiÁà ¬‡øÊØԖ
ÿòÊÊ Ÿ⁄UÊfi ŒflÿãÃÊfi ÿȪÊÁŸfi ÁflÃãflÃ ¬˝ÁÃfi ÷º˝Êÿfi ÷º˝◊˜ÔH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Eïhu Wí…L™ fheLtu ÜUÿææ-r™Þ{{tk MÚttr…‚ fhu÷ yu ¨ê²ü:-ËqÞo{kz¤
Úæï™}ææÝæ}æì-hwr[ fhtð™th Îï±è}æì-y™u Ëðo …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fh™the ©¯¨}æì-«t‚:ft÷™e ðu¤t™u
‚u™t Útðt™t Ðpæ„ì-…Ae su{ }æ²ü:-…r‚ ²æï¯æ}æì-…tu‚t™e †e™u «t ÚttÞ Au, Ý-‚u{ ¥|²ïç„-
ËðoºtÚte Œtuze hÌttu Au. ²~æ-su rðã{t™ ËqÞo{tk ÎïÃæÄæ‹yæ:-{™tunh „r‚Úte ËwkŒh „rý‚ rðãt™u òý‚t-
sýtð‚t ÝÚ:-ßÞtur‚»t rðãt™t ¼tðtu™u yLÞtu™e Ë{s{tk …ntU[tz™th ßÞtur‚»tes™ ²éxææçÝ-…tk[-
…tk[ ËkðíËhtu-ð»ttuo™e „ý™tÚte ßÞtur‚»t{tk Þw„ ðt ËíÞÞw„, ºtu‚tÞw„, ît…hÞw„ y™u fr÷Þw„™u
òýe™u |æÎíæ²-©uc Ëw¾™u {txu |æÎí}æì-‚u ©uc Ëw¾™t Ðíç„, 籄‹±„ï-«íÞu rðM‚th fhu Au, ‚u
…h{uïh Ëðo™u Wí…L™ fh™th Au, ‚u{ ‚{u òýtu. (2)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! su Rïhu ËqÞo h[e™u «íÞuf ƒúñtkz™e {æÞ{tk MÚttr…‚ fhu÷ Au, su™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 491
yt©ÞÚte „rý‚ ytrŒ Ëðo ÔÞðnth rËØ ÚttÞ Au, ‚u™wk Ëuð™ yt… ÷tuftu îtht fu{ ™ fhðt{tk
ytðu ? (2)
÷º˝Ê •‡flÊfi „UÁ⁄U× ‚Íÿ¸®fiSÿ ÁøòÊÊ ∞ÃfiÇflÊ •ŸÈÆ◊ÊlÊfi‚—–
Ÿ◊SÿãÃÊfi ÁŒfl •Ê¬ÎÆcΔÔU◊fiSÕÈÆ— ¬Á⁄U lÊflÊfi¬ÎÁÕflË ÿfi|ãà ‚l—H 3H
…ŒtÚto : |æÎíæ:-Ëw¾fthf ¥‹æé}æælæ¨: yt™kŒŒtÞf „wýÚte «þkËt ÞtuøÞ Ý}æS²‹„:-Ëífth fhe™u
rðît™s™ su SæêÄæüSÄæ-ËqÞo÷tuf™e ç™~ææ:-yŒT¼w‚ y™uf ðýo »„x±æ:-yu «íÞût …ŒtÚttuo™e «t ÚtE™u
¥Eæ:-ƒnw s ÔÞt Út™tht rfhýtu ãçÚ„:-rŒþt y™u læ±æÐë烱è-ytftþ y™u ¼qr{™u ¨l:-
þe½ú ÐçÚ, ²ç‹„-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au. çα:-‚Útt «ftrþ‚ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™t ÐëcÆ}æì-…tA¤™t
¼t„ …h ¥æ, ¥Sƒé:-ËBÞfT ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u™e rðãt™u W…fth{tk ÷tðtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au, fu ©uc yt yæÞt…ftu™e …tËu …ntU[e™u ‚Útt ‚uytu™u ™{Mfth
fhe™u, ‚uytuÚte „rý‚ ytrŒ r¢Þt-ftiþ÷™u „úný fhe™u, ËqÞo ËkƒkÄe ÔÞðnth™t y™wct™Úte ftÞo™e
rËrØ fhu. (3)
Ãà‚Íÿ¸®fiSÿ Œflàfl¢ Ãã◊fiÁ„Uàfl¢ ◊äÿÊ ∑§ÃÊ¸*flÃfiâ ‚¢ ¡fi÷Ê⁄U–
ÿŒŒÿfiÈÄà „UÁ⁄UÃfi— ‚œSÕʌʺ˝ÊòÊË flÊ‚fiSßÈÃ Á‚◊S◊ÒfiH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²Îæ-ßÞthu „„ì-‚u «Út{ {kºttuõ‚ ¨ê²üS²-ËqÞo{kz¤™e }抲æ-{æÞ{tk
籄„}æì-ÔÞt ƒúñ yu ËqÞo™tu Îï±y±}æì-«ftþ™e }æçãy±}æì-{nt™‚t™u ÜUœææïü:-y™u ft{™u ¨¢…|ææÚ-
Ëknth fhe™u - yÚtto‚T «÷Þ Ë{Þ{tk ËqÞo™t Ë{M‚ ÔÞðnth™u nhe ÷u Au ¥æ„ì-y™u Vhe ßÞthu
Ë]rü™u Wí…L™ fhu Au, íÞthu ËqÞo™u ¥²év„-Þwõ‚ yÚtto‚T Wí…L™ fhe™u r™Þ{ fûtt{tk MÚtt…™ fhu Au.
ËqÞo ¨{Sƒæyæì-yuf MÚtt™Úte ãçÚ„:-rŒþtytu™u …tu‚t™t rfhýtuÚte ÔÞt ÚtE™u ç¨}æS}æñ-Ë{M‚
÷tuf™u {txu ±æ¨:-…tu‚t™t r™ðtË™tu „Ýé„ï-rðM‚th fhe™u ‚Útt su ƒúñ™t ‚¥ðÚte Úæ~æè-htrºt ÚttÞ
Au, „„ì, §„ì-‚u ƒúñ™e W…tË™t ‚{u fhtu y™u ‚u™u s„‚™t f‚to òýtu. (4)
¼tðtÚto : nu Ëßs™tu ! òu fu ËqÞo ytf»toý îtht …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™u Äthý fhu Au, …]rÚtðe
ytrŒÚte {nt™-{tuxtu …ý Au y™u Ëðo™u «ftrþ‚ fhe™u ÔÞðnth Þwõ‚ fhu Au, ‚u{ A‚tk yu (ËqÞo)
…h{uïh îtht fhu÷ Wí…tŒ™, Äthý y™u ytf»toý rð™t Wí…L™ ÚtE þf‚tu ™Úte, xfe þf‚tu ™Úte
492
y™u ytf»toý fhe þf‚tu ™Úte. yu Eïh rð™t yuðt ÕttufÕttuftLíthtuLtwk r™{toý, Äthý y™u «÷Þ
fhðt{tk ftuE Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. (4)

492 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ã|ã◊òÊSÿ flLfi§áÊSÿÊÁ÷øˇÊ ‚ÍÿÊ¸Ó® M§¬¢ ∑Îfi§áÊÈÃ lÊL§¬SÕfi–
•ŸãÃ◊ãÿº˝È‡ÊfiŒSÿ ¬Ê¡fi— ∑ΧÆcáÊ◊ãÿhÁ⁄U× ‚¢ ÷fi⁄U|ãÃH 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su™t Ët{ÚÞoÚte ç}æ~æS²-«tý y™u ±L‡æS²-WŒt™™t ¥ç|æ™ÿæï-
ËL{w¾ Œþo™ fhðt {txu læñ:-«ftþ™e ©ÐSƒï-Ë{e…{tk hnu÷ ¨ê²ü:-ËqÞo÷tuf y™uf «fth™t MÐ}æì-
«íÞût òuðt ÞtuøÞ Y…™u ÜëU‡æé„ï-«fx fhu Au.
¥S²-yu ËqÞo™t ¥‹²„ì-ËðoÚte swŒt Làæ„ì-÷t÷ yÂø™ Ë{t™ ˤ„‚t Ðæ…:-ƒ¤ ‚Útt htrºt™t
¥‹²„ì-swŒt ÜëUc‡æ}æì-ft¤t-ft¤t ykÄfth Y…™u ãçÚ„:-rŒþt rðrŒþt ¨¢, |æÚç‹„-Äthý fhu Au „„ì-
‚u ¥Ý‹yæ}æì-Œuþ, ft¤ y™u ðM‚w™t rð¼t„Úte þqLÞ-hrn‚ …hƒúñ™wk Ëuð™ fhtu. (5)
¼tðtÚto : su™t Ët{ÚÞoÚte Y…, rŒðË, htrºt™e «tr™t r™r{¥t¼q‚ ËqÞo ïu‚ y™u ft¤t Y…™tu
rð¼t„ f‚to ÚtE™u rŒðË y™u htrºt™u Wí…L™ fhu Au, ‚u y™L‚ ƒúñ™u Atuze™u ftuE yLÞ™e W…tË™t
{™w»Þ ™ fhu, yu{ rðît™tuyu r™hk‚h W…Œuþ fhðtu òuEyu. (5)
•lÊ ŒfiflÊ ©UÁŒfiÃÊ ‚Íÿ¸®fiSÿ ÁŸ⁄¢U„fiU‚— Á¬¬ÎÆÃÊ ÁŸ⁄fiUfllÊØԖ
ÃãŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ ◊Ê◊„UãÃÊ◊ÁŒfiÁ× Á‚ãœÈfi— ¬ÎÁÕflË ©Uà lÊÒ—H 6H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-rðît™tu ! ¨ê²üS²-Ë{M‚ s„ítT™t Wí…tŒf s„Œeïh™e W…tË™tÚte ©ç΄æ-
WŒÞ yÚtto‚T Ëðo he‚u Wíf»to™e «trÂ{tk «ftþ{t™ ÚtÞu÷t ‚{u çÝ:-r™hk‚h ¥±læ„-r™ÂLŒ‚ ¥¢ã¨:-
…t… ytrŒ f{tuoÚte çÝçcÐŒæë„-r™„o‚ Úttytu yÚtto‚T …tu‚t™t ytí{t, {™ y™u þheh ytrŒ™u Œqh
ht¾tu ‚Útt su™u ç}æ~æ:-«tý, ±L‡æ:-WŒt™, ¥çÎç„:-yL‚rhût, 程{é:-Ë{wÿ, Ðë烱è-…]rÚtðe ©„-
y™u læñ:-«ftþ ytrŒ …ŒtÚto rËØ fhu Au „„ì-‚u ðM‚w ðt f{o Ý:-y{™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u™u ‚{u
¥l-yts }ææ}æã‹„æ}æì-ðthkðth «þkÂM‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu …t…Úte Œqh hne™u, Ä{o™wk yt[hý fhe™u ‚Útt Eïh™e W…tË™t fhe™u
þtÂL‚…qðof Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™e …qŠ‚ fhðe òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ËqÞo þçŒÚte Eïh y™u ËqÞo÷tuf™t yÚto™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (115)
Ëqõ‚-116
ŸÊ‚fiàÿÊèÿÊ¢ ’*„UÁ⁄fiUfl ¬˝ flfiÎÜ¡ SÃÊ◊°Êfi ßÿêÿ¸Á÷˝ÿfifl flÊÃfi—–
ÿÊfl÷¸ªÊÿ Áfl◊ŒÊÿfi ¡ÊÿÊ¢ ‚fiŸÊ¡ÈflÊfi ãÿÍÆ„UÃÍÆ ⁄UÕfiŸH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! Ýæ¨y²æ|²æ}æì-Ët[t …wÛÞtí{t rþÕ…e = fthe„hu òuzu÷ ÚƒïÝ-rð{t™trŒ
ÉøðuŒ¼t»Þ 493
hÚtÚte ²æñ-su ¨ïÝæ…é±æ-ðu„…qðof Ëu™t™u [÷tð™tht ƒu Ëu™t…r‚ ¥|æüxææ²-™t™t ƒt¤f ðt ç±}æÎæ²-
suÚte rðþu»t yt™kŒ ÚttÞ ‚u Þwðt™™u {txu …æ²æ}æì-†e™e Ë{t™ …ŒtÚttuo™u ‹²êã„é:-r™hk‚h yuf ŒuþÚte
ƒeò Œuþ{tk …ntU[tzu Au, ‚u{ ËBGtfT Þí™ fh‚t nwk S„æï}ææÝì-{t„o™u …th fhðt {txu {tuxt {tuxt
…]rÚtðe, …ðo‚tu ytrŒ™u Ïæ<ãçÚ±-su{ ð]rØ …t{u÷t s¤™u ‚u{ Ðí, Ãæ놅ï-rAL™-r¼L™ fh‚t ‚Útt
±æ„:-ðtÞw su{ ¥ç|æí²ï±-ðtŒ¤tu™u «t ÚttÞ, ‚u{ yuf Œuþ{tk §²<}æ-sÔtwk Awk. (1)
¼tðtÚto : Þt™tu-ðtn™tu{tk «Þwõ‚ …]rÚtðeÚte ƒ™u÷t …ŒtÚttuo ‚Útt s¤ y™u yÂø™ ytrŒ (…ŒtÚttuo)
þwk þwk yŒT¼w‚T ftÞo rËØ ™Úte fhe þf‚t ? (1)
flË›ÈUƬà◊fiÁ÷⁄UʇÊÈÆ„U◊fiÁ÷flʸ Œflʟʯ flÊ ¡ÍÆÁÃÁ÷— ‡ÊʇÊfiŒÊŸÊ–
ú˝Ê‚fi÷Ê ŸÊ‚àÿÊ ‚„Udfi◊Ê¡Ê ÿ◊Sÿfi ¬˝œŸfi Á¡ªÊÿH 2H
…ŒtÚto : nu àææàæÎæÝæ-…ŒtÚttuo™u ÞÚttÞtu„ rAL™-r¼L™ fh™tht Ýæ¨y²æ-ËíÞ Mð¼tÔt™t ˼t…r‚
y™u Ëu™t…r‚ ? yt… su{ ±èÇéÐy}æç|æ: ƒ¤…qðof …z‚t y™u ¥æàæéãï}æç|æ:-þe½ú …ntU[tz‚t …ŒtÚttuoÚte
±æ-yÚtðt Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™e …êç„ç|æ:-su™u …tu‚t™e RåAt™wfq¤ {¤u÷ ftÞo rËØ ÚttÞ ‚u ÞwØ™e
r¢ÞtytuÚte ±æ-r™ùÞ…qðof …tu‚t™t ftÞtuo™u r™hk‚h ‚fo-rð‚foÚte rËØ fhtu Atu, ‚u{ „„ì-‚u yt[hý
fh‚t Úæ¨|æ:-fnu÷ W…Þtu„™u su «t ‚u …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚto Ë{qn™e Ë{t™ …wÁ»t Ðí{Ýï-Ëðtuo¥t{
„wý su{tk «t ÚttÞ ‚u ¥æ…æ-Ëk„út{{tk ²}æS²-Ë{e… ytðu÷ {]íÞw™e Ë{t™ þºtwytu™t ¨ãd}æì-
yËkÏÞ ðehtu™u ç…xææ²-S‚u. (2)
¼tðtÚto : su{ yÂø™ y™u s¤ ð™{tk yÚtðt …]rÚtðe{tk «rðü ÚtE™u, ‚u™u ƒt¤e ™t¾u Au
yÚtðt ft…e ™t¾u Au, ‚u{ yíÞk‚ ðu„Úte Wí…L™ fh™tht rðãw‚T ytrŒ (…ŒtÚttuo) rËØ fhu÷t þ†t†tuÚte
þºtwytu™u S‚ðt òuEyu. (2)
ÃȪ˝Êfi „U ÷ÈÆÖÿÈ◊fi|‡flŸÊŒ◊ÉÊ ⁄U$ÿ Ÿ ∑§Á‡øfiã◊◊ÎÆflÊ° •flÊfi„UÊ—–
Ã◊Ífi„ÕÈŸÊÒ¸Á÷⁄UÊfià◊ãflÃËfiÁ÷⁄UãÃÁ⁄UˇÊ¬˝È|j⁄U¬ÊfiŒ∑§ÊÁ÷—H 3H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-ðtÞw y™u rðãw‚T Ë{t™ ƒ¤ðt™ Ëu™t…r‚ytu ! ‚{u „éxæí:-þºtwytu™u {th™th
Ëu™t…r‚ þºtws™™u {thðt {txu su |æéÁ²é}æì-htßÞ™e …t÷™t fh™th ðt Ëw¾ ¼tu„™th …wÁ»t™u ©Î}æïÍæï-
su™t s¤tuÚte ËkËth ®Ë[ðt{tk ytðu Au yu Ë{wÿ{tk su{ ÜUçp„ì-ftuE }æ}æë±æÝì-{h‚t Úç²}æì-Ä™™u
Atuztu, Ý-‚u{ ¥±æãæ:-Atuzu Au. „}æì-ã-‚u™u ¥ÐæïÎÜUæç|æ:-su{tk s¤ ytðu - òÞ Au. ¥‹„çÚÿæŒæíéç|Î:-
yðftþ{tk [t÷‚e ¥æy}拱„èç|æ:-y™u «k494 þËtÞwõ‚ rð[thðt¤t r¢Þt fhðt{tk r™…wý su{tk rðã{t™
Au, ‚u ‹ææñç|æ:-™tiftytuÚte ªãƒé:-yuf MÚtt™Úte ƒeò MÚtt™{tk …ntU[tztu. (3)
¼tðtÚto : su{ ftuE {hýtËL™ {™w»Þ Ä™, …wºt ytrŒ™t {tunÚte rðhõ‚ ÚtE™u þhehÚte ™ef¤e
494 ÉøðuŒ¼t»Þ É
òÞ Au, ‚u{ ÞwØ™t RåAwf ðehtuyu y™w¼ð fhðtu òuEyu.
ßÞthu {™w»Þ ƒeò îe…tu{tk Ë{wÿ™u …th fhe™u þºtw rðsÞ {txu sðt RåAu, íÞthu áZ, rðþt¤
ykŒh s¤ «ðuþ ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚, ytí{eÞs™tu ËtÚtu rðhtrs‚-ƒuËe y™u þ†t† ytrŒ ËtÄ™
Ët{„úeÚte Ëwþtur¼‚ ™tiftytu™e ËtÚtu òÞ. (3)
ÁÃd— ˇÊ¬|SòÊ⁄U„UÊfiÁÃfl˝¡fi|jŸÊ¸‚fiàÿÊ ÷ÈÆÖÿÈ◊fiÍ„UÕÈ— ¬ÃXÔÒU—–
‚◊Èƺ˝Sÿ œãflfiãŸÊŒ¸Sÿfi ¬Ê⁄U ÁòÊ÷Ë ⁄UÕfiÒ— ‡Êìfi|j— ·›Ufi‡flÒ—H 4H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞÚte …rh…qýo ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™u ç„d:-ºtý ÿæŒæ:-
htrºt ¥ãæ-ºtý rŒðË ¥ç„±í…ç|Î:-yíÞk‚ [t÷‚t …ŒtÚto ЄXñ:-su ½tuzt Ë{t™ ðu„ðt™ Au ‚u™e
ËtÚtu ð‚o{t™ ¯ÇEñ:-su{tk þe½ú ÷E s™tht A ft¤™t ½h rðã{t™ Au, ‚u àæ„ÐçÎì|æ:-ËUfztu …„tu™e
Ë{t™ ðu„Þwõ‚ ç~æç|æ:-¼qr{, yL‚rhût y™u s¤{tk [t÷™tht Úƒñ:-h{ýeÞ, ËwkŒh, {™tunh rð{t™
ytrŒ hÚttuÚte |æéÁ²é}æì-htßÞ™wk …t÷™ fh™thtytuyu ¨}æéÎíS²-su{tk Ëthe he‚u …h{týwY… s¤ òÞ
Au, ‚u yL‚rhût ðt {‹±Ýì-su{tk ƒnws hu‚e Au ‚u ¼qr{ ðt ¥æÎíüS²-ftŒðÞwõ‚ su Ë{wÿ ‚uytu™e
ÐæÚï-…th ç~æ:-ºtýðth ª¤ƒé:-…ntU[tztu. (4)
¼tðtÚto : yntu ! {™w»Þ ßÞthu ºtý rŒðË-ht‚{tk Ë{wÿ ytrŒ™u …u÷u …th sþu y™u ytðþu,
íÞthu ftuE …ý Œw:¾ hnuþu ¾hwk ? ftuE …ý ™rn. (4)
•ŸÊ⁄Uê÷áÊ ÃŒfiflË⁄UÿÕÊ◊ŸÊSÕÊŸ •ª˝÷áÊ ‚fi◊Èƺ˝–
ÿŒfi|‡flŸÊ ™§„UÕÈfi÷ȸÆÖÿÈ◊Sï ‡ÊÃÊÁ⁄UòÊÊ¢ ŸÊflfi◊ÊÃ|SÕflÊ¢‚◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : ¥çEÝæñ-rðãt{tk ÔÞt Út™tht Ëu™t…r‚ y™u ˼t…r‚ ! ²„ì-su ‚{u ƒL™u ¥ÝæÚ}|æ‡æï-
su{tk ytððt-sðt™tu ythk¼, ¥ÝæSƒæÝï-hnuðt™wk MÚtt™ y™u ¥xæí|æ‡æï-„úný - ÃtfzÔttLtwk ™Úte, ‚u
¨}æéÎíï-yL‚rhût ðt Ët„h{tk àæ„æçÚ~ææ}æì-su{tk s¤™tu ‚t„ ÷uðt Ëtu n÷uËtk ðt Ëtu Úttk¼÷tytu ÷t„u÷t
hnu Au y™u Ýæ±}æì-su™u ƒt¤‚t ðt …tXð‚t-{tuf÷‚t ‚u ™tð™u rðãw‚T y™u ðtÞw™t ðu„™e Ë{t™
ªãƒé:-ðntðtu y™u ¥S„}æì-su{tk Œw:¾tu™u Œqh fhu ‚uðt ½h{tk ¥æ„çSƒ±æ¢¨}æì-Ähu÷-ht¾u÷ |æéÁ²}æì-
¾tðt-…eðt™t …ŒtÚto ËBtqnLtu ¥±èÚ²ïƒæ}æì-yuf Œu~tÚte ƒeò Œuþ{tk ÷E òytu, „„ì-‚u ‚{thtu y{u
ËŒt Ëífth fheyu. (5)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu ytÄth hrn‚ {t„o{tk rð{t™ ytrŒÚte sðwk òuEyu. ßÞtk ÞtuØtytu™u
ÞÚttð‚T Ëkhrût‚ fhðt{tk ytð‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe þºtw™u S‚e þft‚t ™Úte.
su{tk Ëtu yrhºt = n÷uËtk ntuÞ Au, yuðe yr‚ rðþt¤ ™tift ƒ™tðe þftÞ Au. yt {kºt{tk
‘þ‚’ þçŒ yËkÏÞtðt[e …ý ÷E þftÞ Au. ítuÚte yr‚ rðþt¤ ™tift™wk rðÄt™ ynª «‚e‚ ÚttÞ
ÉøðuŒ¼t»Þ 495
Au. {™w»Þ suðze ({tuxe) ™tift ƒ™tðe þfu yuðze ({tuxe) ™tift ƒ™tððe òuEyu. yt he‚u þe½ú
sðt™t Mð¼tððt¤t {™w»Þ ¼qr{ y™u yL‚rhût{tk sðt-ytððt ÞtuøÞ yLÞ Þt™ …ý ƒ™tðu. (5)
ÿ◊fi|‡flŸÊ ŒŒÕÈfi— ‡flÃ◊‡flfi◊ÉÊʇflÊfiÿ ‡Ê‡flÁŒàSfl|SÖ
Ãmʯ ŒÊòÊ¢ ◊Á„fiU ∑§ËûÊ¸ãÿ¯ ÷Íà¬ÒmÊ flÊ¡Ë ‚ŒÁ◊h√ÿÊfi •ÿ¸—H 6H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-s¤ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ þe½ú Ëw¾ŒtÞf ˼t-Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™u
¥{æEæ²-su ™ {thðt ÞtuøÞ y™u þe½ú …ntU[tz™th Au, ‚u ði~Þ™u {txu ²}æì-su Eï„}æì-Ëthe he‚u
ðÄu÷ ¥E}æì-{t„o{tk ÔÞt «ftþ{t™ rÔtãwítTYÃt yÂø™™u Î΃é:-yt…tu Atu ‚Útt suÚte àæE„ì-r™hk‚h
S±çS„-Ëw¾™u «t fhe™u ±æ}æì-‚{u ƒL™u™e ÜUèœæïü‹Äæ}æì-feŠ‚™u {txu }æçã-{tuxt hts…Œ Îæ~æ}æì-y™u
yt…ðt ÞtuøÞ §„ì-s …ŒtÚto™u „úný fhe Œæñh:-Ëw¾Úte ÷E s™th ±æ…è-ËBÞfT ¿tt™ðt™ …wÁ»t
‚u ¨Î}æì-su{tk ƒuËu Au ‚u hÚt™u h[e™u ¥²ü:-ðrýfs™ (ðtýeÞt) ãò:-…ŒtÚttuo™u ÷uðt ÞtuøÞ |æê„ì-
ÚttÞ Au. „„ì, §„ì-‚u …qðtuoõ‚ rð{t™ ytrŒ™u ƒ™tðtu. (6)
¼tðtÚto : su ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ðu…theytu™e hûtt fhe™u ‚Útt ‚u™u Þt™tu-ðtn™tu …h ƒuËtze™u
îe…-îe…tL‚h{tk {tuf÷u, ‚u ƒL™u ÷û{e Ëk…L™ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (6)
ÿÈÆfl¢ Ÿfi⁄UÊ SÃÈflÃ ¬fiÁÖÊ˝ÿÊÿfi ∑§ˇÊËflfiÃ •⁄UŒÃ¢ ¬È⁄fiU|ãœ◊˜Ô–
∑§Ê⁄UÊÃ⁄UÊë¿U»§ÊŒ‡flfiSÿ flÎcáÊfi— ‡Êâ ∑ȧÆê÷Ê° •fiÁ‚Üøâ ‚È⁄UÊfiÿÊ—H 7H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-rð™Þ™u «t ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u Ðç…í²æ²-…Œtu{tk
«rËØ Út™tht ÜUÿæ豄ï-«þM‚ þtË™Þwõ‚ y™u S„鱄ï-M‚wr‚ fh‚t rðãtÚteo™u {txu ŒæéÚç‹Šæ}æì-ƒnw
s «fth™e ƒwrØ y™u Ëtht {t„o™u ¥Ú΄}æì-®[‚tytu ‚Útt ±ëc‡æ:-ƒ¤ðt™ ¥ES²-½tuzt™e Ë{t™
yÂø™ ËkƒkÄe f÷t ½h™t ÜUæÚæïyæÚæ„ì-suÚte ÔÞðnthtu™u fhe™u rþÕ…es™tu ‚fo™e ËtÚtu …th ÚttÞ Au,
‚u àæÈUæ„ì-¾he™e Ë{t™ s¤ ®Ë[ðt™t MÚtt™Úte ¨éÚæ²æ:-¾U[u÷t hËÚte ¼hu÷ àæ„}æì-Ëtu ÜéU}|ææ‹æì-
½ztytu ÷E™u ¥ç¨@„}æì-®Ë[™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : yt yæÞt…f …wÁ»t-Þw„÷ su þtÂL‚ ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ Ëßs™ rðãtÚteo™u {txu,
rþÕ…ftÞo-nu‚w nM‚r¢ÞtÚte Þwõ‚ ƒwrØ™u Wí…L™ fhu Au, ‚u (rðãtÚteo) W¥t{ rþÕ…e ƒ™e™u Þt™tu™e
h[™t fhe þfu Au.
rþÕ…es™ su Þt™{tk s¤ ËkMÚttr…‚ fhe™u y™u ‚u™e ™e[u yÂø™ «ßðr÷‚ fhe™u (s¤)
ðht¤Úte Þt™ [÷tðu Au ‚u (Þt™)Úte ‚uytu - su{ ftuE ½tuztytuÚte ‚u{ - rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuoÚte
þe½ú yLÞ Œuþ{tk sE þfu Au. (7) 496
Á„U◊ŸÊÁÇŸ¢ ÉÊ˝¢‚◊fiflÊ⁄UÿÕÊ¢ Á¬ÃÈÆ◊ÃË◊Í¡¸◊S◊Ê •œûÊ◊˜Ô–

496 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ´§’Ë‚ •ÁòÊfi◊Ê|‡flŸÊflfiŸËÃ◊ÈÁããÊfiãÿÕÈÆ— ‚fl¸®fiªáÊ¢ Sfl|SÃH 8H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-Þ¿tt™wct™ fh™tht …wÁ»ttu ! ‚{u ƒL™u çã}æïÝ-þe‚÷ s¤Úte ¥çxÝ}æì-yÂø™
y™u Íæí¢Sæ}æì-htrºt™e ËtÚtu rŒðË™u ¥±æÚ²ïƒæ}æì-r™ðtohtu yÚtto‚T rð™tðtu ¥S}æñ-yu {txu çЄé}æ„è}æì-
«þkrË‚ yL™Þwõ‚ ª…ü}æì-ƒ¤ Y…e ™er‚™u ¥{œæ}æì-…wü fhtu y™u «Ïæè¨ï-Œw:¾Úte su™e yt¼t
s‚e hne ‚u ÔÞðnth{tk ¥ç~æ}æì-¼tu„ð™tht ¥±Ýè„}æì-…ùt‚T «t fhe™u ¨±üxæ‡æ}æì-su{tk Ë{M‚
W¥t{ …ŒtÚttuo™tu Ë{qn Au, ‚u S±çS„-Ëw¾™e ©ç‹Ý‹Äæ‰æé:-WL™r‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : rðît™tuyu yt ËkËth™t W…fth {txu Þ¿t þturÄ‚ s¤Úte ‚Útt ð™tu™t ËkhûtýÚte
…rh‚t… = W»ý‚t™wk r™ðthý fhðwk òuEyu. Ëthe he‚u ‚iÞth fhu÷ yL™Úte ƒ¤ Wí…L™ fhðwk
òuEyu y™u Þ¿t™t y™wct™Úte ºtýu «fth™t Œw:¾tu™wk r™ðthý fhe™u Ëw¾™e ð]rØ fhðe òuEyu.
(8)
¬⁄UÊfiflâ ŸÊfi‚àÿÊŒÕÊ◊ÈÆìÊÊ’ÈfiÆ䟢 ø∑˝§ÕÈ*¡rÊÔ’Êfi⁄U◊˜Ô–
ˇÊ⁄UãŸÊ¬Ê Ÿ ¬ÊÿŸÊfiÿ ⁄UÊÿ ‚„UdÊfiÿ ÃÎcÿÃ ªÊÃfi◊SÿH 9H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-yÂø™ y™u ðtÞw Ë{t™ ð‚o{t™ ˼t…r‚ y™u Ëu™trÄ…r‚ ! ‚{u ƒL™u
ç…q±æÚ}æì-su™e fwrx÷ ðhý y™u ©Ó™æÏæéŠÝ}æì-‚uÚte su{tk Ÿ[wk yL‚rhût yÚtto‚T yðftþ Au ‚u hÚt
ytrŒ™u ¥±„}æì-ht¾tu y™u y™uf ft{tu™e rËrØ ™ÜíUƒé:-fhtu y™u ‚u™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ÐÚæ,
¥ÝéÎïƒæ}æì-«urh‚ fhtu, su xææï„}æS²-yíÞk‚ M‚wr‚ fh™thtytu™t hÚt ytrŒ W…h „ëc²„ï-‚hMÞt™u
{txu Œææ²Ýæ²-…eðt {txu ¥æÐ:-ðht¤ Y… s™ su{ ÿæÚÝì-…zu Au, Ý-‚u{ ¨ãdæ²-yËkÏÞ Úæ²ï-
Ä™™u {txu yÚtto‚T Ä™ yt…ðt {txu «rËØ ÚttÞ Au, ‚uðt hÚt ytrŒ™u ƒ™tðtu. (9)
¼tðtÚto : rþÕ…eytu rð{t™ ytrŒ Þt™tu{tk «[wh {tºtt{tk {Äwh s¤ ht¾ðt {txu fwkz ƒ™tðe™u
yÂø™Úte Ëk[tr÷‚ fhe™u, ‚u{tk W…fhý y™u Ët{„úe ¼he™u, yLÞ Œuþ{tk sE™u ‚Útt yËkÏÞ
Ä™ «t fhe™u …htu…fth fhðtu òuEyu. (9)
¡ÈÆ¡ÈÆLU·Êfi ŸÊ‚àÿÊà flÁfl˝¢ ¬˝Ê◊ÈfiÜøâ º˝ÊÁ¬Á◊fifl ëÿflÊfiŸÊØԖ
¬˝ÊÁÃfi⁄Uâ ¡Á„UÃSÿÊÿÈfiŒ¸dÊÁŒà¬ÁÃfi◊∑ΧáÊÈâ ∑§ŸËŸÊfi◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-hts˼t y™u Ä{o˼t™t …r‚ ! ‚{u ƒL™u Ó²±æÝæ„ì-…÷tÞ{t™™t ÎíæçÐç}æ±-
fð[™e Ë{t™ ±ç±í}æì-ËBÞfT rð¼t„ fh™tht™u Ðíæ}æé@„}æì-Ëthe he‚u Œw:¾Úte …]ÚtfT fhtu, ©„-y™u
…é…éL¯:-ð]Ø rðãtðt™ þt†¿t yæÞt…fÚte ÜUÝèÝæ}æì-Þwðt™eÚte ‚us Ätrhýe ƒúñ[trhýe fLÞtytu™u
rþûtt ¥ÜëU‡æé„}æì-fhtu, ¥æ„ì-‚Œ™L‚h r™Þít Ë{Þ™e «tÂÃítBttk ítuBttkÚte yuf-yuf §yæì-s Ltt yuf
yuf Ðç„}æì-hûtf …r‚ fhtu.
nu Îdæ-ðiãtu™e Ë{t™ «tý yt…™tht ! …çã„S²-íÞt„e™e ¥æ²é:-Sð™™u Ðíæç„Ú„}æì-Ëthe
he‚u …th fhe™u …ntU[tztu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 497
 ¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu y™u W…Œuþftuyu Œt‚tytu™wk Œw:¾ ™ü fhðwk òuEyu, rðãt{tk «ð]¥t fw{th
y™u fw{theytu™e hûtt fhe™u, ‚uytu™u rðãt y™u Ëwrþûtt y…tððe òuEyu. ƒtÕÞtðMÚtt yÚtto‚T
…å[eË{tk ð»to …qðo …wÁ»t™tk y™u Ëtu¤{tk ð»to …qðo †eytu™t rððtn™wk r™ðthý fhe™u - htufe™u,
íÞth …Ae yz‚t÷eË{tk ð»to ËwÄe …wÁ»t™tu ‚Útt [tuðeË{tk ð»to ËwÄe †e™tu MðÞkðh rððtn fhtðe™u
Ëðo™t ytí{t y™u þheh™tk ƒ¤™e ð]rØ fhðe òuEyu. (10)
Ãmʯ Ÿ⁄UÊ ‡Ê¢Sÿ¢ ⁄UÊäÿ¯ øÊÁ÷Ác≈ÔU◊ãŸÊfi‚àÿÊ flMfi§Õ◊˜Ô–
ÿÁmmÊ¢‚Êfi ÁŸÁœÁ◊flʬfiªÍ… ◊Ègfi‡Ê¸ÃÊŒÍƬÕÈÆfl¸ãŒfiŸÊÿH 11H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ:-Ä{o™e «trÂ, Ýæ¨y²æ-y™u ËŒt ËíÞ™wk …t÷™ ‚Útt ç±m梨æ-Ë{M‚ rðãt™t
¿tt‚t Ä{ohts, ˼t…r‚ rðît™tu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t ²„ì-su àæ¢S²}æì-«þkË™eÞ ™-y™u Ú抲}æì-
rËØ fhðt ÞtuøÞ, ¥ç|æçcÅ}æ„ì-su{tk RÂåA‚ Ëw¾ Au, ±Mƒ}æì-su Mðefth fhðt ÞtuøÞ, ¥ÐxæêÉ}æì-
su{tk „wÂ-Ä™ y÷„ ÚtE „Þwk yuðwk su …qðtuoõ‚ „]nt©{ ËkƒkÄe f{o Au. „„ì-‚u™u çÝç{ç}æ±-Ä™™t
¼kzth ™e Ë{t™ Îàæüyææ„ì-Œu¾tðt Y…Úte ±‹ÎÝæ²-ËðoºtÚte Ëífth fhðt ÞtuøÞ Ëk‚t™ y™u «þkËt™u
{txu ©yæì, ªÐƒé:-Ÿå[ ©uýe™u …ntU[tztu yÚtto‚T WL™r‚ fhtu. (11)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu rðãtY…e ¼kzthÚte ðÄe™u Ëw¾ŒtÞf Ä™ ‚{u ƒeò ftuE™u òýtu ™rn.
yu f{o rð™t RÂåA‚ Ëk‚t™ y™u Ëw¾ «t fhe þf‚t ™Úte y™u Ë{eûtt (ËíÞtËíÞ™t rð[th)
rð™t rðãt™e ð]rØ ÚtE þf‚e ™Úte, yu{ òýtu. (11)
Ãmʯ Ÿ⁄UÊ ‚Ÿÿ Œ¢‚fi ©Uª˝◊ÊÁflc∑Îfi§áÊÊÁ◊ ÃãÿÃÈŸ¸ flÎÆÁc≈U◊˜Ô–
Œäÿæ˜UÔ®„U ÿã◊äflÊfiÕfl¸áÊÊ flÊ◊flfiSÿ ‡ÊËcáÊʸ ¬˝ ÿŒË◊ÈÆflÊøfiH 12H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-Ëw™er‚Þwõ‚ ËÇttÃtrít yLtu ËuLttÃtrít ! Ãææ}æì-ítBtu çtLLtuÚte Ί²Ñì-rðãt Ä{o™u
Äthý fh™thtytu™tu ytŒh fh™th ¥æ‰æÃæü‡æ:-hûtt fh™th™wk Ëk‚t™ nwk ¨Ý²ï-Ëw¾™wk ËBÞfT Ëuð™
fhðt {txu su{ „‹²„é:-rðãw‚T ±ëçcÅ}æì-ð»tto™u, Ý-‚u{ ²„ì-su ©xæí}æì-Wíf]ü ΢¨:-f{o™u ¥æç±cÜëU‡ææïç}æ-
«fx fÁk Awk, su ²„ì-rðît™ ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™u {txu y™u {tht {txu ¥ES²-þe½ú „{™fthf
…ŒtÚto™t àæèc‡ææü-rþh™e Ë{t™ W¥t{ ft{Úte }æ{é-{Äwh §ü}æì-þt†™t ƒtuÄ™u ã-Ðíæï±æ™-fnu „„ì-
‚u™u ‚{u ƒL™u ÷tuf{tk r™hk‚h «fx fhtu. (12)
¼tðtÚto : su{ ð»tto rð™t ftuE™u Ëw¾ Út‚wk ™Úte, ‚u{ rðît™ y™u rðãt rð™t Ëw¾ ‚Útt ƒwrØ™e
ð]rØ y™u ‚u™t rð™t Ä{o ytrŒ …ŒtÚto rËØ Út‚t ™Úte. ítuÚte yu f{tuo {™w»Þtuyu ËŒt fhðt òuEyu. (12)
•¡Êfi„flËàŸÊ‚àÿÊ ∑§⁄UÊfi flʯ 498
◊„U ÿÊ◊fiã¬ÈL§÷È¡Ê ¬È⁄fiU|㜗–
üÊÈÆâ Ãë¿UÊ‚ÈfiÁ⁄Ufl flÁœ˝◊àÿÊ Á„U⁄fiUáÿ„USÃ◊|‡flŸÊflŒûÊ◊˜ÔH 13H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-yËíÞ y¿tt™™t rð™tþÚte ËíÞ™tu «ftþ fh™th, ÐéL|æé…æ-çtnws yt™kŒtu™u
498 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¼tu„ððt ‚Útt ¥çEÝæñ-þw¼„wý y™u rðãt{tk ÔÞt Út™tht yæÞt…ftu ! su ÐéÚç‹{:-ƒnw rðãtÞwõ‚
rðît™ ±ç{í}æy²æ:-su™e «þkrË‚ ð]rØ Au, ‚u W¥t{ †e™t ÜUÚæ-f{o fh‚t ƒu …wºttu™u }æãï-yíÞk‚
Äææ}æ‹æì- Ëw¾ ¼tu„ððt {txu ¥ÁææïãÃæèyæì-r™hk‚h „úný fhu; y™u ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t su Ÿæé„}æì-
Ëtk¼¤u÷t „„ì-‚u™t àææ¨éçÚ±-su{ …qýo rðãt ¼ýtð™thÚte rþ»Þ „úný fhu, ‚u{ r™hk‚h „úný
fhu, ‚uytu ‚{u ƒL™u rðãt RåAwf Ëðo s™tu™u {txu su yu{ Au fu çãÚ‡²ãS„}æì-su™t ntÚt{tk Ëwðýo
ytðu Au ‚u ¼ýu÷t, þe¾u÷t ƒtuÄ™u ¥Îœæ}æì-r™hk‚h yt…tu. (13)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! su{ rðît™ …wÁ»t rðŒw»te †e™wk …trý„úný-rððtn fhe™u „]nt©{{tk
ÔÞðnth™u rËØ fhu Au, ‚u{ yt… ƒwrØ{t™ rðãtÚteoytu™tu Ëk„ún fhe™u, rðãt™tu …qýo «[th fhtu
y™u su{ ¼ý™th-rðãtÚteo, yæÞt…fÚte rðãt™tu Ëk„ún fhe™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ rðît™ †e-
…wÁ»t …tu‚t™tk ‚Útt yLÞtu™tk Ëk‚t™tu™u Ëwrþûtt…qðof rðãt «Œt™ fhe™u «ËL™ ÚttÞ. (13)
•ÊSŸÊ flÎ∑fi§Sÿ fl*Ãfi∑§Ê◊÷Ë∑fi§ ÿÈÆfl¢ Ÿfi⁄UÊ ŸÊ‚àÿÊ◊È◊ÈÄÃ◊˜Ô–
©UÃÊ ∑§Áfl¢ ¬fifiÈL§÷È¡Ê ÿÈÆfl¢ „U ∑Χ¬◊ÊáÊ◊∑ΧáÊÈâ ÁfløˇÊfiH 14H
…ŒtÚto : ÐéL|æé…æ-ƒnws™tu™u Ëw¾™tu ¼tu„ fhtð™th Ýæ¨y²æ-yËíÞÚte …]ÚtfT hnu™th ÝÚæ-y™u
Ëw¾tu™u …ntU[tz™tht ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ytu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u ¥|æèÜïU-RÂåA‚ ÔÞðnth{tk
±ëÜUS²-ðÁ™t ¥æF:-{w¾Úte ±<„ÜUæ}æì-ƒxuh …ûte™e Ë{t™ Ëðo {™w»Þtu™u yrðãtsLÞ Œw:¾Úte
¥}æé}æév„}æì-Atuztðtu; ©„æï-y™u ã-…ý ÄæéÃæ}æì-‚{u ƒL™u Ëðo rðãtytu™u ç±™ÿæï-rðÏÞt‚ fhðt {txu
ÜëUÐ}ææ‡æ}æì-f]…t fh™tht ÜUç±}æì-rðãt™t …thk„‚ …wÁ»t™u ¥ÜëU‡æé„}æì-rËØ fhtu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ëw¾ …rhýt{ðt¤t y™u Ëðo™t yr¼÷tr»t‚ rðãt „úný ™t{f ÔÞðnth{tk
Ëðo s™tu™u «ð]¥t fhe™u, Œw:¾ Y…e V¤ yt…™th yLÞtÞÞwõ‚ f{oÚte ‚u™u Œqh fhe™u ‚Útt Ëðo
«týeytu™e W…h ŒÞt fhe™u ‚uytu™u Ëw¾e fhðt òuEyu. (14)
øÁ⁄òÊ¢§ Á„U flÁ⁄UflÊë¿fiUÁŒ ¬áʸ◊Ê¡Ê πÀÊSÿ ¬Á⁄UfiÃÄêÿÊÿÊ◊˜Ô–
‚lÊ ¡YÔUÆÊÆ◊Êÿ‚Ë¥ Áfl‡¬ÀÊÊÿÒ œŸ Á„UÃ ‚ûʸfl ¬˝àÿœûÊ◊˜ÔH 15H
…ŒtÚto : nu ˼t…r‚ yLtu Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™uÚte ¥æ…æ-Ëk„út{{tk ÐçÚ„v}ÄææÄææ}æì-htrºt{tk
¶ïHS²-þºtw™t ¾kz™t ™çÚ~æ}æì-Mðt¼trðf [rhºt yÚtto‚T þºtws™tu™e swŒe-swŒe ƒ™u÷e xwfzeytu™e
[t÷tfeytu ÃæïçÚÃæ-Wz‚t …k¾e™e su{ Їæü}æì-…k¾tu ft…ðt{tk ytðu, ‚u{ ¨l:-þe½ú ¥ÓÀïçÎ-rAL™-
r¼L™ fhðt{tk ytðu ‚Útt ‚{u çã„ï-Ëw¾ðÄof {Ýï-Ëwðýo ytrŒ Ä™™u r™r{¥t ç±àŒæHæ²ñ-«òs™tu™u
Ëw¾ŒtÞf ™er‚™u {txu ¥æ²¨è}æì-÷tu¾kz™t rðfthÚte ƒ™u÷e …Yæ}æì-suÚte {thu Au ‚u™e ¾t÷™u ¨œæü±ï-
þºtwytu …h sðt yÚtto‚T [ztE fhðt {txu çã-su Ðíy²Šæœæ}æì-«íÞût Äthý fhtu. (15)
¼tðtÚto : «ò…t÷™{tk Ëk÷ø™ ©uc htò ytrŒ s™tuyu …ûte™e …tk¾tu™e Ë{t™ Œwütu™t ÃtøttuLtu
ÞwØ{tk ft…e ™t¾ðt òuEyu. þ†t†tu™u Äthý fhe™u «òytu™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. fthý fu «òÚte
ÉøðuŒ¼t»Þ 499
su ‘fh’ ÷uðt{tk ytðu Au, ‚u™tu «íÞw…fth ‘‚uytu™e hûtt fhðe’ yu s Au. yu{ Ë{sðwk òuEyu. (15)
‡Êâ ◊·ÊãflÎÆÄÿfi øˇÊŒÊŸ◊ÎÆ¡˝Ê‡fl¢ â Á¬ÃÊ㜢 øfi∑§Ê⁄U–
ÃS◊Êfi •ˇÊË ŸÊfi‚àÿÊ ÁfløˇÊ •ÊœfiûÊ¢ ŒdÊ Á÷·¡ÊflŸfl¸Ÿ˜ÔH 16H
…ŒtÚto : su ±ëv²ï-ð]fe yÚtto‚T [tuh™e †e™u {txu àæ„}æì-ËUfztu }æï¯æÝì-R»tto fh™tht™u yt…ðt
ðt su yuðtu W…Œuþ fhðtu y™u su [tuhtu{tk Ëh¤ ½tuztðt¤t Au „}æì-‚u ™ÿæÎæÝ}æì-M…ü W…Œuþ
fh™th ðt «…íæE}æì-Ëh¤ ½tuztðt¤t™u çÐ„æ «òs™tu™wk …t÷™ fh™th htò su{ ¥‹Šæ}æì-ytkĤtu
Œw:¾e ÚttÞ, ‚u{ Œw:¾e ™ÜUæÚ-fhu.
nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ™e ËtÚtu ð‚toð ht¾™th y™u Îdæ-htu„™tþf Ä{o hts y™u ˼t…r‚ ç|毅æñ-
ðiãs™tu™e Ë{t™ ð‚toð ht¾™tht ! ‚{u ƒL™u su yt¿tt™e, fw{t„o„t{e, ÔÞr¼[the y™u htu„e
Au, „S}æñ-‚u ¥Ý±üÝì-y¿tt™e™u {txu ç±™ÿæï-y™uf rðÄ òuðt™u ¥ÿæè-ÔÞðnth y™u …h{tÚto rðãtY…e
™uºttu™u ¥æ, ¥Šæœæ}æì-Ëthe he‚u …tuZe (= …wü) fhtu. (16)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ Ërn‚ htò ®nËf, åttuh y™u ÷k…x {™w»Þtu™u ftht„]n{tk ykÄ Ë{t™
ƒ™tðe™u ‚Útt W…Œuþ y™u ÔÞtðntrhf rþûtt îtht ‚u™u ÄtŠ{f ƒ™tðe™u, Ä{o y™u rðãt™tu «u{e
ƒ™tðu ‚Útt …ÚÞ y™u yti»trÄ «Œt™ îtht ™ehtuøte fhu. (16)
•Ê flÊ¢ ⁄UÕ¯ ŒÈÁ„UÃÊ ‚Íÿ¸Sÿ ∑§Êc◊¸flÊÁÃcΔÔUŒfl¸®fiÃÊ ¡ÿfiãÃË–
Áfl‡flfi ŒflÊ •ãflfi◊ãÿãà NU|j— ‚◊Èfi ÁüÊÿÊ ŸÊfi‚àÿÊ ‚øÕH 17H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËBÞfT rð¿tt™™tu «ftþ fh™tht ˼t y™u Ëu™t…r‚s™tu ! ¨ê²üS²-ËqÞo™e
Îéçã„æ-su W…Œuþ{tk rn‚ fh™the fLÞt suðe ftÂL‚ «¼t‚ðu¤t y™u ÜUæc}æñü±-ftc ytrŒ …ŒtÚttuo™e
Ë{t™ ±æ}æì-‚{the …²‹„è-þºtwytu™u S‚™the Ëu™t ¥Ãæü„æ-½tuzt òuzu÷t Úƒ}æì-hÚt™u ¥æ, ¥ç„cÆ„ì-
ÂMÚt‚ ÚttÞ yÚtto‚T hÚt …h ÂMÚt‚ ÚttÞ ðt su™u ç±Eï-Ë{M‚ Îï±æ:-rðît™tu Nç|Î:-…tu‚t™tk r[¥tÚte
¥Ýé, ¥}拲‹„-y™w{t™ fhu ‚u™u ©-òu çŸæ²æ-þw¼ ÷ûtýÞwõ‚ ÷û{e yÚtto‚T ©uc Ä™Úte Þwõ‚
Ëu™t™u ‚{u ¨¢, ¨™ïƒï-ËBÞfT yufºt fhtu. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! Ë{M‚ rðît™tu îtht «þkrË‚ y™u þ†t†, ðtn™ ‚Útt W…fhý ytrŒÚte
Þwõ‚ ÷û{e Ëk…L™ Ä{oÞwõ‚ LÞtÞ™u «ftrþ‚ fhtu. (17)
ÿŒÿÊfiâ ÁŒflÊfiŒÊ‚Êÿ fl*ûÊ÷¸⁄UmÊfi¡ÊÿÊ|‡flŸÊ „UÿfiãÃÊ–
⁄URflŒÈfiflÊ„U ‚øŸÊ ⁄UÕÊfi flÊ¢ flÎ500
·÷‡øfi Á‡Ê¢‡ÊÈÆ◊Ê⁄Ufi‡ø ÿÈÆÄÃÊH 18H
…ŒtÚto : nu 㲋„æ-[t÷™th, ²év„æ-Þtu„tÇÞtË fh™th y™u ¥çEÝæ-þºtwËu™t ÔÞt Út™th
˼t y™u Ëu™t™t …r‚ytu ! ‚{u ƒL™u çαæïÎæ¨æ²-LÞtÞ y™u rðãt «ftþ™t Œt‚t |æÚmæ…æ²-
500 ÉøðuŒ¼t»Þ É
su™t …wü ÚtE™u …wrü{t™ ðu„ðt¤t ÞtuØt Au, ‚u™u {txu ²„ì-su ±<œæ:-ð‚o{t™ Úﱄì-yíÞk‚ Ä™Þwõ‚
„]n ytrŒ ðM‚w™u ¥²æ„æ}æì-«t Úttytu ™-y™u su ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t ±ë¯|æ:-rðsÞ™e ð»tto
fh™th ôàæàæé}ææÚ:-suÚte Ä{o™wk WÕ÷k½™ fh™th™tu rð™tþ fhu Au, su ¨™Ý:-Ë{M‚ …tu‚t™e Ëu™t™t
yk„tuÚte Þwõ‚ Úƒ:-{™tunh rð{t™trŒ hÚt ‚u{™u RÂåA‚ MÚtt™{tk ©±æã-…ntU[tzu Au, ‚u™e ™-
‚Útt Wõ‚ „]n ytrŒ™e hûtt fhtu. (18)
¼tðtÚto : htò ytrŒ hts…wÁ»ttuyu Ëðo …tu‚t™e Ët{„úe LÞtÞ…qðof htßÞ…t÷™™t {txu s
Ëk„úrn‚ fhðe òuEyu. (18)
⁄U$ÿ ‚ÈfiˇÊòÊ¢ Sflfi¬àÿ◊ÊÿÈfi— ‚ÈÆflËÿZ ŸÊ‚àÿÊ fl„fiUãÃÊ–
•Ê ¡qÔUÊflË¥ ‚◊fiŸ‚Ê¬ flÊ¡Ò|SòÊ⁄UqÔUÊfi ÷ʪ¢ ŒœfiÃË◊ÿÊÃ◊˜ÔH 19H
…ŒtÚto : nu ¨}æݨæ-Ë{t™ rð¿tt™Þwõ‚, ±ã‹„æ-©uc Ëw¾™u «t ÚtÞu÷, Ýæ¨y²æ-ËíÞ Ä{o…t÷f
Ëu™t…r‚ y™u ˼t…r‚ ! ‚{u ƒL™u Ë™t‚™ LÞtÞ™t Ëuð™Úte Úç²}æì-Ä™ Ë{qn, ¨éÿæ~æ}æì-©uc
htßÞ, S±Ðy²}æì-©uc Ëk‚t™, ¥æ²é:-Œe½toGtw SæéÃæèÄæü-©uc …ht¢{™u ‚Útt ±æ…ñ:-¿tt™ ðt ðu„Þwõ‚
™tufhtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ …uæ±è}æì-Atuzðt ÞtuøÞ þºtwytu™e Ëu™t™e rðhtuÄe yu Ëu™t™u ‚Útt ¥q:-
rŒðË™t |ææxæ}æì-Ëuð™ ÞtuøÞ rð¼t„ yÚtto‚T Ë{Þ™u ‚Útt ç~æ:-ºtýðth Î{„è}æì-Äthý fh‚e Ëu™t™e
©Ð, ¥æ, ¥æ²æ„}æì-Ë{e… ËBÞfT «t Úttytu. (19)
¼tðtÚto : rðãt, ËíÞ y™u LÞtÞ™t Ëuð™ rð™t ftuE…ý {™w»Þ yu Ä™ ytrŒ™u «t fhe™u
‚Útt ht¾e™u Ëw¾ «t fhe þf‚tu ™Úte, ítuÚte Ä{o™tk Ëuð™Úte s htßÞ ytrŒ «t fhe þftÞ
Au. (19)
¬Á⁄fiUÁflc≈¢ ¡Ê„ÈUÆ·¢ Áfl‡flÃfi—‚Ë¥ ‚ÈƪÁ÷Ÿ¸ÄÃfi◊Í„UÕÍÆ ⁄U¡ÊfiÁ÷—–
ÁflÁ÷ãŒÈŸÊfi ŸÊ‚àÿÊ ⁄UÕfiŸ Áfl ¬fl¸ÃÊ° •¡⁄UÿÍ •fiÿÊÃ◊˜ÔH 20H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ Ä{o™wk …t÷™ fh™tht ˼t y™u Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u su{ ¥…Ú²ê-
Sýo‚t ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ ËqÞo y™u [kÿ{t ¨éxæïç|æ:-Ëw¾ „{™ {t„o y™u Ú…æïç|æ:-÷tuftu™e ËtÚtu
Ýv„}æì-htrºt y™u бü„æÝì-{u½ ðt …ntztu™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk ÷tðu Au, ‚u{ ç±ç|æ‹ÎéÝæ-rðrðÄ
he‚u rAL™-r¼L™ fh™tht Ú‰æï‹æ-hÚtÚte Ëu™t™u ÞÚttÞtuøÞ ftÞo{tk ªãƒé:-…ntU[tztu, ç±E„:-ËðoºtÚte
¨è}æì-{ÞtoŒt™u ÐçÚçÃæcÅ}æì-ÔÞtÃít Úttytu, …æãé¯}æì-«t Útðt ÞtuøGt ™„h ytrŒ™t htßÞ™u «t fhe™u
…ðo‚™e Ë{t™ þºtwytu™u ç±, ¥²æ„}æì-rð¼uŒ fhe™u «t Úttytu. (20)
¼tðtÚto : su{ hts˼t™t ËŒMÞtu Ä{oÞwõ‚ {t„tuoÚte (W…tÞtuÚte) htßÞ «t fhe™u rf÷tytu
‚Útt …ðo‚ ytrŒ{tk …ý hnu™tht þºtwytu™u ðþ{tk fhe™u …tu‚t™t «¼tð™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{
ËqÞo y™u [kÿ{t …]rÚtðe …h ÂMÚt‚ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhu Au. su{ yu (ËqÞo y™u [kÿ{t) W…ÂMÚt‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 501
™ hnu‚t ykÄfth ÔÞt…e òÞ Au, ‚u{ yu (hts˼tËŒtu)™t y¼tð{tk yLÞtÞ Y… ykÄfth «ð]¥t
ÚtE òÞ Au. (20)
∞∑fi§SÿÊ flSÃÊfi⁄UÊflâ ⁄UáÊÊfiÿ fl‡Êfi◊|‡flŸÊ ‚Ÿÿfi ‚„UdÊfi–
ÁŸ⁄Ufi„Uâ ŒÈÆë¿UŸÊ ßãºfi˝flãÃÊ ¬ÎÕÈÆüÊflfi‚Ê flηáÊÊfl⁄UÊfiÃË—H 21H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææñ-þ†t†™e ð»tto fh™tht, §‹Îí±‹„æ-ƒnw s yiïÞoÞwõ‚, ¥çEÝæ-ËqÞo y™u
[kÿ{t™e Ë{t™ ˼t y™u Ëu™t™t yÄeþtu ÎéÓÀéÝæ:-suÚte Ëw¾ ™ef¤e „Þu÷ ‚u þºtw Ëu™tytu™u
su{ ykÄfth y™u {u½tu™e ËqÞo S‚u Au, ‚u{ »ÜUS²æ:-yuf Ëu™t™t Ú‡ææ²-Ëk„út{™u {txu su {tuf÷ðe
Au ‚uÚte ±Syææï:-yuf rŒðË™e ðå[u ¥æ±„}æì-…tu‚t™e Ëu™t™tu rðsÞ™u RåAtu y™u ‚u Ëu™tytu™u
…tu‚t™t ±àæ}æì-ðþ{tk fhe™u ¨ãdæ-¨Ý²ï nòhtu Ä™trŒ …ŒtÚttuo ¼tu„ððt {txu ÐëƒéŸæ±¨:-su™t
…w»f¤ yL™ ytrŒ …ŒtÚto Au y™u ¥Úæ„è:-su ftuE™u Ëw¾ ™ yt…‚e ‚u þºtw Ëu™tytu™u çÝÚã„}æì-
r™hk‚h {thtu. (21)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u [kÿ{t™t WŒÞÚte ykÄfth Œqh Út‚tk Ëðo «týeytu yt™krŒ‚ ÚttÞ Au,
‚u{ Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth™t fthýu þºtwytu yLtu yÄ{o Œqh Út‚tk ÄtŠ{fs™tu ËwhtßÞ{tk Ëw¾e
ÚttÞ Au. (21)
‡Ê⁄USÿfi ÁøŒÊø¸à∑§SÿÊfiflÃÊŒÊ ŸËøÊŒÈÆìÊÊ øfi∑˝§ÕÈÆ— ¬ÊÃfifl flÊ—–
‡Êÿflfi ÁøãŸÊ‚àÿÊ ‡ÊøËfiÁ÷¡¸‚Èfi⁄Uÿ SÃÿZ Á¬åÿÕÈƪʸ◊˜ÔH 22H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ rð¿tt™Gtwõít ˼t y™u Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u àæ™èç|æ:-…tu‚t™e
ƒwrØytuÚte àæÚS²-{th™th™e ‚hVÚte ytðu÷ Ýè™æ„ì-™e[ ft{tu™wk Ëuð™ fhe™u ¥±„æ„ì-®nËt fh™thtÚte
癄ì-y™u ¥æ™üyÜUS²-yLÞtu™e «þkËt fh™th ðt Ëífth fhe™u rþüs™™e ‚hVÚte ytðu÷ ©Ó™æ-
W¥t{ f{o™wk Ëuð™ fhe™u hûtt fh™thtytuÚte «òs™tu™t Ð愱ï-…t÷™ fhe™u hûtt fh™thtytuÚte
«òs™tu™t Ð愱ï-…t÷™ {txu ƒ¤™u ¥æ, ÓæÜíU‰æé:-Ëthe he‚u fhtu; 癄ì-y™u àæ²±ï-Ëq‚u÷t y™u
…¨éÚ²ï-®nËf s™tu™u {txu S„²ü}æì-su ™tift ytrŒ{tk Ëthe Au, ‚u ±æ:-s¤ y™u xææ}æì-…]rÚtðe™u çŒæŒÄæSæé:-
ðÄthtu. (22)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u þºtwytu™t ™tþf y™u r{ºttu™t …qsf (= «þkËf) {™w»Þtu™tu
Ëífth fhtu y™u ‚uytu™u ¼qr{ «Œt™ fhtu.
su{ ðtÞw y™u ËqÞo ¼qr{ y™u ð]ûttuÚte s¤ ¾U[e™u ‚Útt ‚u™u ðhËtðe™u Ëðo™e ð]rØ fhu Au,
‚u{ ‚{u ©uc f{tuoÚte ËkËth™e ð]rØ fhtu 502. (22)
•flSÿÃ SÃfiÈflÃ ∑Îfi§|cáÊÿÊÿfi ´§¡ÍÿÃ ŸÊfi‚àÿÊ ‡ÊøËfiÁ÷—–
502 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬‡ÊÈ¢ Ÿ Ÿc≈ÔUÁ◊fifl Œ‡¸ÊfiŸÊÿ ÁflcáÊÊåfl¯ ŒŒÕÈÆ*fl‡flfi∑§ÊÿH 23H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-yËíÞ™tu íÞt„ y™u ËíÞ™wk „úný fh™tht yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu
! ‚{u ƒL™u àæ™èç|æ:-Ëthe rþûtt fh™the ðtýeytuÚte ¥±S²„ï-…tu‚t™e hûtt y™u S„鱄ï-Ä{o™u
RåAe™u «…鲄ï-Ëh¤ Mð¼tðÚte ð‚o™th ÜëUçc‡æ²æ²-ytf»toý™u ÞtuøÞ yÚtto‚T ƒwrØ su™u [tnu Au
‚u ç±EÜUæ²-ËkËth …h ŒÞt fh™tht ÎàæüÝæ²-Ä{o-yÄ{o™u òu™tht {™w»Þ™u {txu Ðàæé}æì, ‹æ-su{
…þwytu™u «íÞût ƒ‚tðu ‚u{ y™u su{ ÝcÅç}æ±-¾tuðtÞu÷e ðM‚w™u þtuÄe™u ƒ‚tðu, ‚u{ ç±c‡æ挱}æì-
rðãt{tk h{ý fh‚t rðît™tu™u su ƒtuÄ «t ÚttÞ Au, ‚u™u Î΃é:-yt…tu. (23)
¼tðtÚto : yt… W…Œuþf y™u yæÞt…fs™-su{ (ftuE) «íÞût „tÞ ytrŒ™u yÚtðt yÿ»x
ðM‚w™u ƒ‚tðe™u ‚u™tu Ëtûtt‚T fhtðu Au - ‚u{ þ{trŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ƒwrØ{t™ ©tu‚tytu y™u yæÞu‚tytu
(= ¼ý™thtytu) ™u …]rÚtðeÚte ÷E™u …h{uïh ËwÄe™e, yk„tu y™u W…tk„tu Ërn‚ rðãtytu Ëtûtt‚T
fhtððe. yu rð»tÞ{tk ‚uytu f…x, yt¤Ë ytrŒ ®™rŒ‚ f{o fŒe …ý fhu ™rn. (23)
Œ‡Ê ⁄UÊòÊË⁄UÁ‡ÊfiflŸÊ Ÿfl lÍŸflfiŸh¢ ‡ŸÁÕÃ◊åSfl1>ã×–
Áfl¬˝Èfiâ ⁄UR÷◊ÈÆŒÁŸ ¬˝flfiÎÄÃ◊ÈÁãŸãÿÕÈÆ— ‚Ê◊fiÁ◊fl dÈÆfláÊfiH 24H
…ŒtÚto : Ýæ¨y²æ-yËíÞ™tu íÞt„ y™u ËíÞ™wk „úný fh™th yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ‚{u
ƒL™u su{ àæ™èç|æ:-Ëthe rþûtt fh™the ðtýeytuÚte ¥çàæ±ïÝ-y{k„÷ fh™tht ÞwØ™e ËtÚtu ð‚o{t™
rþÕ…es™ ¥±Ýh}æì-™eåtuÚte ƒtkÄu÷e, à‹æç‰æyæ}æì-Ze÷e fhu÷e, ©ÎçÝ-s¤{tk ç±Ðíé„}æì-[÷tðu÷e ŒæíÃæëvyæ}æì-
y™u „{u íÞtk s‚e htufe™u ™tift ytrŒ™u Îàæ-Œþ Úæ~æè:-htrºt ݱ-™ð lê‹æì-rŒðËtu ËwÄe ¥Œ¨é-
s¤{tk ¥‹„:-ykŒh ÂMÚth fhe™u …Ae W…h …ntU[tzðe yu he‚u y™u su{ dé±ï‡æ-½e ð„uhu™u WXtððt™wk
ËtÄ™ ËúwðtÚte ¨æï}æç}æ±-Ëtu{÷‚trŒ yti»trÄytu™u WXtðu Au, ‚u{ Úï|æ}æì-Ëðo™t «þkËftu ©uc Ëßs™tu™e
©ç‹Ý‹²ƒé:-WL™r‚ fhtu. (24)
¼tðtÚto : .....nu {™w»Þtu ! su{ s¤™e ykŒh ™tift ytrŒ{tk ƒuXu÷e Ëu™tytu þºtwytu îtht
{the þft‚e ™Úte, ‚u{ rðãt, ËíÞ y™u Ä{tuou…Œuþ{tk MÚttr…‚ s™tu yrðãtÚte Wí…L™ Œw:¾Úte
…erz‚ Út‚tk ™Úte.
su{ Wr[‚ Ë{Þ rþÕ…es™ ™tift ytrŒ™u s¤{tk R‚M‚‚: yt{-‚u{ ÷E sE™u þºtwytu™u
S‚u Au, ‚u{ rðãtŒt™Úte ‚{u yrðãt™u S‚tu.
su{ Þ¿t{tk ntu{u÷ ÿÔÞ ðtÞw y™u s¤™e þwrØ fh™th ntuÞ Au, ‚u{ W¥t{ W…Œuþ ytí{t™u
þwØ fh™th ntuÞ Au. (24)
¬˝ flÊ¢ Œ¢‚ʯSÿ|‡flŸÊflflÊø◊Sÿ ¬ÁÃfi— SÿÊ¢ ‚Èƪflfi— ‚ÈÆflË⁄Ufi—–
©Uà ¬‡ÿfi㟇ŸÈÆflãŒËÉʸ◊ÊÿÈÆ⁄USÃfiÁ◊flîÊÁ⁄U◊Êáʯ ¡ªêÿÊ◊˜ÔH 25H
ÉøðuŒ¼t»Þ 503
 …ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-Ëðo þw¼ f{o y™u rðãt ÔÞtr…™ Ëßs™tu ! nwk ±æ}æì-‚{u ƒL™u W…Œuþftu
y™u yæÞt…ftu™t ΢¨æ¢ç¨-W…Œuþ y™u yæÞt…™ ytrŒ f{tuo™u Ðí,-¥±æï™}æì-fnwk ‚uÚte ¨éxæ±:-Ëðtuo¥t{
„tÞtu y™u Ëðtuo¥t{ ðtýe ytrŒ …ŒtÚttuoðt¤t ¨é±èÚ:-…wºt, …tiºt ytrŒ ™tufh Þwõ‚ Ðà²Ýì-ËíÞ-
yËíÞ™u òuE™u ©„-y™u ÎèÍæü}æì-Œe½o ¥æ²é:-Sð™™u ¥ÔA鱄ì-Ëw¾Úte ÔÞt fhe™u ¥S²-yu htßÞ
ðt ÔÞðnth™u Ðç„:-…t÷™ fh™th S²æ}æì-ƒ™wk ‚Útt ËkLÞtËe {ntí{t su{ ¥S„ç}æ±-½h™u …t{e™u
r™÷tuo¼‚tÚte íÞt„e Œu Au, ‚u{ …çÚ}ææ‡æ}æì-ð]rØ þheh™tu íÞt„ fhe™u Ëw¾…qðof §yæì-s …xæ|²æ}æì-
þe½ú [tÕÞtu òô. (25)
¼tðtÚto : {™w»Þ ËŒt ÄtŠ{f ytÂs™tu™t f{tuo™wk ËBÞfT Ëuð™ fhe™u, Ä{o y™u rs‚urLÿÞ‚t
îtht rðãtytu «t fhe™u ‚Útt ytÞw™e ð]rØ fhe™u W¥t{ ËntÞftuÚte Þwõ‚ ƒ™e™u ËkËth™wk …t÷™
fhu. Þtu„tÇÞtË îtht Sýo þheh™tu íÞt„ fhe™u rð¿tt™Úte {wÂõ‚™u «t fhu. (25)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™t áütL‚ ‚Útt y™wfq¤‚tÚte ˼t y™u
Ëu™t™t yrÄ…r‚ ytrŒ™t „wý-f{tuo™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚
òýðe òuEyu. (116)
Ëqõ‚-117
◊äfl— ‚Ê◊fiSÿÊ|‡flŸÊ ◊ŒÊfiÿ ¬˝àŸÊ „UÊÃÊ ÁflfiflÊ‚Ã flÊ◊˜Ô–
’*„Uc◊fiÃË ⁄UÊÁÃ*flÁüÊfiÃÊ ªËÁ⁄U·Ê ÿÊfiâ ŸÊ‚àÿÊ¬ flÊ¡Òfi—H 1H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rðãt{tk h{ý fh‚t Ýæ¨y²æ-yËíÞÚte …]ÚtfT hnu™tht ˼t…r‚ y™u
Ëu™t…r‚ ! ‚{u ƒL™u §¯æ-…tu‚t™e RåAtÚte ÐíyÝ:-«t[e™ rðãt yæÞu‚t = ¼ý™th ãæï„æ-Ëw¾Œt‚t
su{ ±æ…ñ:-rð¿tt™ ytrŒ „wýtu™e ËtÚtu }æÎæ²-htu„ r™ð]r¥t™t yt™kŒ™u {txu ±æ}æì-‚{u ƒL™u™e }抱:-
{Äwh ¨æï}æS²-Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄ™e su Ïæ<ãc}æ„è-«þkrË‚ ð]rØÞwõ‚t Úæç„:-Œt™ r¢Þt y™u
ç±çŸæ„æ-rðrðÄ «fth™t þt†ðõ‚t rðît™tuyu Ëuð™ fhu÷e xæè:-ðtýe Au ‚u™wk su ¥æ, 籱樄ï-
ËBÞfT Ëuð™ fhu Au. ‚u™e Ë{t™ ©Ð, ²æ„}æì-Ë{e… ytðe™u hntu yÚtto‚T Wõ‚ …tu‚t™e r¢Þt y™u
ðtýe™tu ‚uðe he‚u «[th fh‚t hntu. (1)
¼tðtÚto : nu ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ! yt… ƒL™u ytÂs™tu™t „wýtu y™u f{tuo™t Ëuð™
îtht rð¿tt™ ytrŒ™u «t fhe™u ‚Útt þheh™t htu„tu™t r™ðthý™u {txu Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu
y™u yrðãt{tk r™ðthý™u {txu rðãtytu ™wk Ëuð™ fhe™u y¼eü Ëw¾™e rËrØ fhtu. (1)
504
ÿÊ flÊfi◊|‡flŸÊ ◊Ÿfi‚Ê ¡flËfiÿÊŸ˝Õ— Sfl‡flÊ Áfl‡Êfi •ÊÁ¡ªÊfiÁÖ
ÿŸ ªë¿fiUÕ— ‚ÈÆ∑ΧÃÊfi ŒÈ⁄UÊáÊ¢ ÃŸfi Ÿ⁄UÊ fl*Ã⁄US◊èÿ¯ ÿÊÃ◊˜ÔH 2H
504 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ÝÚæ-LÞtÞ™e «tr fhtð™thtytu ¥çEÝæ-rð[thþe÷ ˼t y™u Ëu™tÄeþtu ! ²:-
su ¨éÜëU„:-©uc ËtÄ™tuÚte ƒ™tðu÷ S±E:-su{tk ©uc ðu„ðt™ rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚto ðt ½tuztytu ÷t„u÷t-
òuztÞu÷t Au, ‚u }æݨ:-rð[thþe÷ yíÞk‚ ðu„ðt™ {™Úte …ý …±è²æÝì-yrÄf ðu„Þwõ‚ y™u
Úƒ:-ÞwØ™e yíÞk‚ h{‚ fh™th hÚt Au, ‚u ç±àæ:-«òs™tu™e ¥æç…xææç„-Ëthe he‚u «þkËt fhtð‚t
y™u ±æ}æì-‚{u ƒL™u ²ïÝ-su hÚt{tk ±<œæ:-ð‚o{t™ ÎéÚæï‡æ}æì-½hu xæÓÀƒ:-òytu Atu, „ïÝ-‚uÚte ¥S}æ|Äæ}æì-
y{™u ²æ„}æì-«t Úttytu. (2)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu {™™e Ë{t™ ðu„ðt™ y™u rðãw‚T ytrŒÚte Þwõ‚ y™uf «fth™t Þt™tu
…h ytYZ ÚtE™u «òytu™u Ëk‚wü fhðe òuEyu. su-su ftÞoÚte «þkËt ÚttÞ, ‚u™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu,
yLÞ™wk ™rn. (2)
´§Á·¢ Ÿ⁄UÊfl¢„fiU‚— ¬ÊÜøfi¡ãÿ◊Î’Ë‚ÊŒ$òÊÓ ◊ÈÜøÕÊ ªáÊŸfi–
Á◊ŸãÃÊ ŒSÿÊ⁄UÁ‡ÊfiflSÿ ◊ÊÿÊ •fiŸÈ¬ÍÆflZ flÎfi·áÊÊ øÊŒÿfiãÃÊH 3H
…ŒtÚto : nu ÝÚæñ-rðãt «tr fhtð™tht, ±ë¯‡ææ-Ëw¾ ð»ttoð™tht, ™æïβ‹„æ-rðãt ytrŒ þw¼
„wýtu{tk «uhýt fh™tht ‚Útt ¥çàæÃæSÄæ-Ëðo™u Œw:¾ yt…™tht ÎS²æï:-ŒMÞwytu™e }ææ²æ:-f…x r¢Þtytu™u
ç}æ‹æ‹„æ-ftÃt™tht ˼t y™u Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u ¥ÝéÐê±ü}æì-y™wfq¤ ðuŒtu{tk fnu÷ y™u ©uc
rðît™tuyu {t™u÷ rËØtL‚ su™t ‚u Ðæ@…‹²}æì-«tý, y…t™, WŒt™, ÔÞt™ y™u Ë{t™{tk rËØ
fhu÷ Þtu„ rËrØ™u ‚Útt su™t ËkƒkÄ{tk ¥ç~æ}æì-ytí{t, {™ y™u þheh™t Œw:¾tu ™tþ …t{u Au,
‚u xæ‡æïÝ-¼ýðt ¼ýtð™thtytu™e ËtÚtu ð‚o{t™ «ç¯}æì-ðuŒtu™t …thk„‚ yæÞt…ftu™u «Ïæè¨æ„ì-su{tk
rðãt™tu «ftþ ™tþ …t{u÷ Au ‚u yrðãtY… ykÄfth ¥¢ã¨:-y™u rðãt ¼ýðtÚte htuf™th Y…
yíÞk‚ …t…Úte }æé@ƒ:-…]ÚtfT ht¾tu Atu. (3)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu™wk yu Ëðtuo¥t{ ftÞo Au, fu rðãt «[th fh™thtytu™e Œw:¾Úte hûtt fhðe
y™u ‚uytu™u Ëw¾{tk MÚttr…‚ fh‚t ‚Útt [tuh ytrŒ™wk r™ðthý fhðwk (‚uytu) MðÞk rðãt y™u Ä{oÚte
Þwõ‚ ƒ™e™u rðît™tu™u rðãt y™u Ä{o «[th{tk «urh‚ fhe™u Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût™u Ëthe
he‚u rËØ fhu. (3)
•‡fl¢ Ÿ ªÍÆ«„U◊fi|‡flŸÊ ŒÈÆ⁄UflÒ´¸§ÁcÊ¢ Ÿ⁄UÊ flηáÊÊ ⁄UR÷◊å‚È–
‚¢ â Á⁄fiUáÊËÕÊ Áfl¬fi˝Èâ Œ¢‚ÊfiÁ÷Ÿ¸ flʯ ¡Íÿ¸|ãà ¬ÍÆ√ÿʸ ∑ΧÆÃÊÁŸfiH 4H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-Ëw¾™e «tr ±ë¯‡ææ-y™u rðãt™e ð]rØ fh™tht ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t…r‚ytu !
‚{u ƒL™u ÎéÚïÃæñ:-Œw:¾ Œu™th Œwü {™w»Þ ytrŒ «týeytu ΢¨æïç|æ:-y™u ©uc rðît™tuyu yt[hý
fhu÷ f{tuoÚte ‚tz™t™u «t ¥E}æì-yr‚ „r‚{t™ rðãwítTLte Ë{t™ 籌æíéyæ}æì-rðrðÄ he‚u ©uc ÔÞðnthtu™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 505
òý™th Úï|æ}æì-Ë{M‚ rðãt „wýtu™e «þkËt fh™th ¥Œ¨é-rðãt{tk ÔÞt Útðt y™u ðuŒtrŒ þt†tu{tk
r™ùÞ ht¾™tht „}æì-‚u …qðo {kºttuõ‚ «çcæ}æì-ðuŒ …thk„‚ rðît™™e Ý-Ë{t™ xæêÉ}æì-…tu‚t™t ytþÞ™u
„w ht¾™th Ëßs™ …wÁ»t™u Ëw¾Úte ¨¢, çÚ‡æè²:-ËBÞfT Þwõ‚ fhtu, suÚte ±æ}æì, Ðêòæü, ÜëU„æçÝ-
‚{tht …qðoòuyu fhu÷ rðãt «[thY… ftÞo ‚uytu Ý-™rn …ê²üç‹„-Sýo ÚttÞ yÚtto‚T ™tþ™u «tÂ
ÚttÞ ™rn. (4)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttu îtht, su{ [tuhtu îtht [tuhu÷ y™u „w MÚtt™{tk ht¾u÷ …erz‚ ½tuzt™u
÷E™u ‚u™e Ëw¾…qðof hûtt fhe þftÞ Au, ‚u{ {q¾o y™u Œwüf{o fh™thtÚte y…{tr™‚ rðãt
«[thfs™tu™u Ë{M‚ …eztytuÚte ƒ[tðe™u ‚u™e …qò = Ëífth ‚Útt Ëk„r‚ fhe™u ‚uytu™e Ëuðt
fhe þftÞ Au, ‚uytu™t su rðãw‚T rðãt™t «[th ËkƒkÄe ftÞtuo Au, ‚u ysh y™u y{h Au, yu{
òýðwk òuEyu. (4)
‚ÈÆ·ÈÆåflÊ¢‚¢ Ÿ ÁŸ´¸§ÃL§¬SÕ ‚ÍÿZ Ÿ ŒfidÊ Ã◊fiÁ‚ ÁˇÊÿãÃfi◊˜Ô–
‡ÊÈÆ÷ L§Ä◊¢ Ÿ Œfi‡Ê¸â ÁŸπÊfiÃ◊ÈŒÍfi¬ÕÈ⁄U|‡flŸÊ flãŒfiŸÊÿH 5H
…ŒtÚto : nu Îd-Œw:¾ rð™tþf ¥çEÝæ-¾u‚e ftÞo™e rðãt{tk …rh…qýo ˼t y™u Ëu™t™t yÄeþtu !
‚{u ƒL™u ±‹ÎÝæ²-«þkËt fhðt {txu çÝ«ü„ï:-¼qr{™t ©ÐSƒï-W…h „}æç¨-htrºt{tk çÿ沋„}æì-r™ðtË
fhtu Atu y™u ¨é¯éŒ±æ¢¨}æì-Ëw¾Úte Ëq‚u÷t™e Ý-Ë{t™ ðt ¨ê²ü}æì-ËqÞo™e Ý-Ë{t™ y™u àæé|æï-þtu¼t
{txu Mv}æ}æì-Ëwðýo™e Ý-Ë{t™ Îàæü„}æì-òuðt ÞtuøÞ Y… çݶæ„}æì-n¤™e ftuËÚte ¾uzu÷ ¾u‚h{tk
©ÎêЃé:-W…hÚte ðtðtu. (5)
¼tðtÚto : su{ «ò™t Ë{M‚ «týeytu ËwhtßÞ™u …t{e™u, ht‚u Ëw¾Úte ËqE™u, rŒðËu …tu‚t™t
RÂåA‚ f{tuo™u fhu Au, W¥t{ þtu¼t {txu Ëwðýo ytrŒ™u «t fhu Au y™u ¾u‚e ytrŒ f{tuo fhu
Au, ‚u{ W¥t{ «òytu™u «t fhe™u hts…wÁ»t {nt™ ƒ™e òÞ Au. (5)
Ãmʯ Ÿ⁄UÊ ‡Ê¢Sÿ¯ ¬ÁÖÊ˝ÿáÊ ∑§ˇÊËflfiÃÊ ŸÊ‚àÿÊ ¬Á⁄fiUÖ◊Ÿ˜Ô–
‡Ê»§ÊŒ‡flfiSÿ flÊÁ¡ŸÊ ¡ŸÊfiÿ ‡Êâ ∑ȧÆê÷Ê° •fiÁ‚Üøâ ◊œÍfiŸÊ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu Ðç…í²ï‡æ-«t Útðt ÞtuøÞ{tk «rËØ ÚtÞu÷ ÜUÿæ豄æ-rþûtf rðît™™e ËtÚtu ð‚o{t™
Ýæ¨y²æ-ËíÞ ÔÞðnth fh™tht ÝÚæ-{™w»Þtu{tk ©uc Ëðo™u …tu‚…tu‚t™e he‚u Ëk÷ø™ fh™tht ˼t
™u Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u su ÐçÚÁ}æÝì-su{tk Ëðo he‚u òÞ Au, ‚u {t„o™u ±æç…Ý:-ðu„ðt™ ¥ES²-
½tuzt™e àæÈUæ„ì-¾he fu ‚ut Ë{t™ rðãw‚T ðu„Úte …Ýæ²-©uc „wýtu y™u W¥t{ rðãtytu{tk «rËØ
rðît™™u {txu }æ{êÝæ}æì-s¤™t àæ„}æì-ËUf506
ztu ÜéU}|ææÝì-½ztytu™u ¥ç¨@„}æì-Ëw¾Úte ®Ë[tu yÚtto‚T ¼htu
„„ì-‚u ±æ}æì-‚{the àæ¢SÄæ}æì-«þkËt fhðt ÞtuøÞ ftÞo™u y{u òýeyu Aeyu. (5)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu {™w»Þ ytrŒ™t Ëw¾™u {txu {t„o{tk y™uf ½tuztytu™t s¤Úte «r‚rŒ™
506 ÉøðuŒ¼t»Þ É
®ËåtLt fhtððwk òuEyu, suÚte ½tuzt™e ¾he-ztƒ÷tÚte Äq¤ ™ Wzu, suÚte …tu‚t™e Ëu™t™t ÷tuftu ËwÏtÃtqÔtof
„{™t„{™ fhe þfu. yuðe he‚u yuðt «þkË™eÞ f{o fhe™u «òytu™u r™hk‚h «ËL™ ht¾ðe
òuEyu. (6)
ÿÈÆfl¢ Ÿfi⁄UÊ SÃÈflÃ ∑Îfi§|cáÊÿÊÿfi ÁflcáÊÊåfl¯ ŒŒÕÈ*fl‡flfi∑§Êÿ–
ÉÊÊ·ÊfiÿÒ Áø|à¬ÃÎÆ·Œfi ŒÈ⁄UÊáÊ ¬$à ¡Íÿ¸ãàÿÊ •|‡flŸÊflŒûÊ◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-Ëðo ftÞtuo{tk «Ät™ y™u ¥çEÝæñ-Ëðo rðãtytu{tk ÔÞt ˼t y™u Ëu™tÄeþtu !
²é±}æì-‚{u ƒL™u ÜëUçc‡æ²æ²-¾u‚e™t ft{™e ÞtuøÞ‚t ht¾™th y™u S„鱄ï-ËíÞðtŒe çЄë¯Îï-su™e
Ë{e… rðãt rð¿tt™Œt‚t ÂMÚt‚ ntuÞ çÃæEÜUæÄæ-y™u su Ëðo …h ŒÞt fhu Au, ‚u htò™u {txu ÎéÚæï‡æï-
½h{tk çÃæc‡ææŒÃæ}æì-ÏtuíteBttk ÔÞt ftÞtuo{tk «t ÚtE™u ¾u‚e fh™th {™w»Þ™u Î΃é:-yt…tu 癄ì-
y™u …ê²ü‹yÄæñ-ð]Øíð™u fh™the Íææï¯æÄæñ-su{tk «þkrË‚ þçŒ ðt „tÞ hnuðt™t rðþu»t MÚtt™ Au, ‚u
¾u‚e™u {txu Ðç„}æì-Mðt{e yÚtto‚T ‚u™e hûtt fh™thtytu™u ¥Îœæ}æ-yt…tu. (7)
¼tðtÚto : htò ytrŒ LÞtÞtÄeþs™ ¾u‚e ytrŒ f{o fh™tht {™w»Þtu™u {txu Ëðo ËtÄ™tu ‚Útt
hûtf …wÁ»t y™u «òytu™u {txu ËíÞ LÞtÞ yt…e™u ‚uytu™u …wÁ»ttÚto{tk «ð]¥t fhu. ‚Útt ftÞo rËrØ™u
«t ÚtÞu÷ ‚u «òytu™u Ä{to™wËth …tu‚t™tu ¼t„ ÞÚttur[‚T Y…Úte „úný fhu. (7)
ÿÈÆfl¢ ‡ÿÊflÊfiÿ L§‡ÊfiÃË◊ŒûÊ¢ ◊„U— ˇÊÊáÊSÿÊfi|‡flŸÊ ∑§áflÊfiÿ–
¬˝flÊëÿ¢ ÃŒ˜Ô flfiηáÊÊ ∑ΧÆâ flÊ¢ ÿãŸÊfi·¸ŒÊÿ üÊflÊfi •äÿœfiûÊ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-ƒ¤ðt™ ¥çEÝæ-ƒnws ¿tt™-rð¿tt™e ðt‚tu, ©ðý y™u òýu÷ ˼t y™u
Ëu™tÄeþtu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u }æã:-{nt™ ÿææï‡æS²-yæÞt…fÚte à²æ±æ²-¿tt™e ÜU‡ÃææÄæ-çtwrØBttLtLtu
Bttxu Làæyæè}æì-«ft~t fh™the rðãt™u ¥Îœæ}æì-«Œt™ fhtu ‚Útt ²„ì-su ±æ}æì-‚{u ƒL™u™t Ðí±æÓ²}æì-
ÞÚttur[‚T fnuðt ÞtuøÞ þt† ÜëU„}æì-fhðt ÞtuøÞ ft{ Ÿæ±:-©ðý fhðt Au, „„ì-‚u™u ‚Útt Ýæ¯üÎæ²-
Ëðtuo¥t{ ÔÞðnthtu{tk {™w»Þ ytrŒ™u …ntU[tz™tht s™tu{tk ÂMÚt‚ ÚtE™u ƒt¤f™u ¥Š²{œæ}æì-…tu‚t™t
…h Äthý fhtu. (8)
¼tðtÚto : ˼tæÞût îtht suðtu W…Œuþ ƒwrØ{t™tu™u fhðt{tk ytðu, ‚uðtu s W…Œuþ Ëðo ÷tuftu™t
Mðt{e™u {txu …ý fhðt{tk ytðu. yu he‚u {™w»Þtu «íÞu ð‚toð fhðtu òuEyu. (8)
¬ÈÆM§ flcʸÊfiSÿ|‡flŸÊ ŒœÊfiŸÊ ÁŸ ¬Œflfi ™§„UÕÈ⁄UʇÊÈ◊‡flfi◊˜Ô–
‚„Ud‚Ê¢ flÊÁ¡Ÿ◊¬˝fiÃËÃ◊Á„U„UŸ¯ üÊflSÿ¢1> ÃfiL§òÊ◊˜ÔH 9H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rþÕ…es™tu ! ÐéL-ƒnw s ±¯æüç¨-Y…tu™u Î{æÝæ-Äthý fhu÷ ‚{u ƒ™u
Ðïαï-þe½ú„{™ {txu Ÿæ±S²}æì-…]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ÚtÞu÷ ¥Ðí„è„}æì-„wÂ, ±æç…Ý}æì-ðu„ðt™,
ÉøðuŒ¼t»Þ 507
¥çããÝ}æì-{u½™u {thLtth, ¨ãd¨æ}æì-nòhtu f{tuo™wk Ëuð™ fh™th, ¥æàæé}æì-þe½ú …ntU[tz™th „L~æ}æì-
y™u Ë{wÿ ytrŒ …th W‚th™tht ¥E}æì-rðãw‚T Y… …th yÂø™™u ‹²êãƒé:-[÷tðtu. (9)
¼tðtÚto : yu he‚u þe½ú „r‚ yt…™th rðãw‚T yÂø™ ytrŒ rð™t yLÞ Œuþ{tk Ëw¾…qðof sðt-
ytððt{tk y™u þe½ú Ë{t[thtu™u „úný fhðt{tk ftuE …ý Ë{Úto ÚtE þf‚t ™Úte. (9)
∞ÃÊÁŸfi flÊ¢ üÊflSÿÊfi ‚ȌʟÍÆ ’˝rÊÔÊfiæ˜UÔ®ªÍÆ·¢ ‚ŒfiŸ¢ ⁄UÊŒfiSÿÊ—–
ÿmʯ ¬ÖÊ˝Ê‚Êfi •|‡flŸÊ „UflfiãÃ ÿÊÃÁ◊·Ê øfi ÁflŒÈ·fi ø flÊ¡fi◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu ¨éÎæÝì-ËwkŒh Œt™þe÷ ¥çEÝæñ-˼t Ëu™tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{u ƒL™u™t »„æçÝ-yu
Ÿæ±S²æ-yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo{tk W¥t{ «þkËt ÞtuøÞ f{o Au yu fthýu ±æ}æì-‚{u ƒL™u Œæ…íæ¨:-rðþu»t
¿tt™Œt‚t, r{ºt s™, ²„ì-su ÚæïÎS²æï:-…]rÚtðe y™u ËqÞo™t ¨ÎÝ}æì-ytÄth Y…, ¥æXå¯}æì-rðãtytu™t
¿tt™Œt‚t Ïæíræ-Ëðo¿t …h{uïh™u 㱋„ï-æÞt™ {t„oÚte „úný fhe™u ™-y™u su™u ‚{u ÷tuftu ²æ„}æì-
«t Úttytu Atu ‚uytu™t ÃææÁæ}æì-rð¿tt™™u §¯-RåAt y™u ™-ËBÞfT Þí™ ‚Útt Þtu„tÇÞtËÚte ç±Îé¯ï-
rðît™™u {txu ÞÚttur[‚T …ntU[tztu. (10)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu, Ëðo™t ytÄth MÚtt™, Ëðo™t îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ y™u Ëðo™t
h[rÞ‚t …h{uïh su W…tÞtuÚte òýe þftÞ Au, ‚u W…tÞtuÚte ‚u™u òýe™u ‚Útt yLÞtu™u …ý yuðe
he‚u sýtðe™u Ëk…qýo yt™kŒ «t fhðtu òuEyu. (10)
‚ÍÆŸÊ◊ʸŸfiŸÊ|‡flŸÊ ªÎáÊÊŸÊ flÊ¡¢ Áfl¬˝Êfiÿ ÷È⁄UáÊÊ ⁄UŒfiãÃÊ–
•ªSàÿ ’˝rÊfiÔáÊÊ flÊflÎœÊŸÊ ‚¢ Áfl‡¬ÀÊʯ ŸÊ‚àÿÊÁ⁄UáÊËÃ◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu Ú΋„æ-Ëthe he‚u ÷¾™th ! ¨êÝæï:-…tu‚t™t Ëk‚t™™e Ë{t™ }ææÝïÝ-ËífthÚte ç±Ðíæ²-
{u½tðes™™u {txu ±æ…}æì-ËíÞ ƒtuÄ™u xæë‡ææÝæ-W…Œuþ y™u |æéÚ‡ææ-Ëw¾ Äthý fhe™u Ýæ¨y²æ-ËíÞÚte
…rh…qýo ±æ±ë{æÝæ-ƒwrØ™u «t y™u Ïæíræ‡ææ-ðuŒÚte ¥xæSy²ï-òýðt ÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk ©uc ft{™t
fthýu ç±àÐHæ}æì-«òs™tu™e …t÷f rðãt™uu ¥çEÝæ-«t ÚtE™u ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u r{ºt‚tÚte
«ò™e ËtÚtu ¨}æçÚ‡æè„}æì-{¤tu. (11)
¼tðtÚto : su{ {t‚t-r…‚t Ëk‚t™tu™u y™u Ëk‚t™tu {t‚t-r…‚t™u, yæÞt…f rþ»Þtu™u y™u rþ»Þ
yæÞt…ftu™u, …r‚s™tu …í™eytu™u y™u …í™eytu …r‚ytu™u ‚Útt r{ºt r{ºttu™u …hM…h «ËL™ ht¾u
Au, ‚u{ s htòytuyu «òs™tu™u y™u «òytu htòytu™u «ËL™ ht¾u. (11)
∑ȧ„U ÿÊãÃÊfi ‚Èc≈ÔÈÆ$à ∑§Ê√ÿSÿ
508ÁŒflÊfi Ÿ¬ÊÃÊ flηáÊÊ ‡ÊÿÈÆòÊÊ–
Á„U⁄UfiáÿSÿfl ∑§Àʇʢ ÁŸπÊfiÃ◊ÈŒfiͬÕÈŒ¸‡Ê◊ •fi|‡flŸÊ„fiUŸ˜ÔH 12H
…ŒtÚto : ²æ‹„æ-„{™ fh™th, ÝÐæ„æ-™ …z™th, ±ë¯‡ææ-©uc ft{™tytu™e ð»tto fhtð™th
508 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚Útt àæ²é~ææ-Ëq‚u÷t «týeytu™e hûtt fh™tht ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u Îàæ}æï-ŒþBttk
¥ãÝì-rŒðËu çãÚ‡²S²ïÃæ-ËwhÛtoLtt çݶæ„}æì-ðå[u …tu÷t ÜUHàæ}æì-½zt™e Ë{t™ çα:-rð¿tt™Þwõ‚
ÜUæòS²-frð‚tytu™e ¨écÅéç„}æì-«þM‚ M‚wr‚™u ÜéUã-õÞtk ©ÎêЃé:-Wíf»toÚte ðtðtu Atu ? (12)
¼tðtÚto : su{ Ä™tZâs™ Ëwðýo ytrŒ™t (Ät‚wytu™t) …tºttu{tk ŒqÄ ytrŒ ht¾e™u ‚Útt …ftðe™u
¾tE™u, «þkrË‚ ÚttÞ Au, ‚u{ ƒL™u rþÕ…es™ yu rðãt™t ‚Útt LÞtÞ™t {t„o{tk «ò™u «ð]¥t
fhe™u Ä{o ‚Útt LÞtÞ™t W…ŒuþtuÚte ‚uytu™u …rh…õ𠃙tðe™u htßÞ ÷û{e™wk Ëw¾ ¼tu„ð‚t õÞtk
«þkrË‚ ÚtE þfu Au ? (yu «&™™tu) ‘ÄtŠ{f rðît™tu{tk’ W¥th Au. (12)
ÿÈÆfl¢ ëÿflÊfiŸ◊|‡flŸÊ ¡⁄Ufiã⠬ȟÿ¸ÈflÊfiŸ¢ ø∑˝§ÕÈÆ— ‡ÊøËfiÁ÷—–
ÿÈÆflÊ ⁄UÕ¯ ŒÈÁ„UÃÊ ‚Íÿ¸®fiSÿ ‚„U ÁüÊÿÊ ŸÊfi‚àÿÊflÎáÊËÃH 13H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞt[hýÞwõ‚ ¥çEÝæ-þheh y™u ytí{t™t ƒ¤Úte Þwõ‚ ˼t-Ëu™tÄeþtu !
²é±}æì-‚{u ƒL™u àæ™èç|æ:-©uc ƒwrØ y™u f{tuo™e ËtÚtu ð‚o{t™ …tu‚t™t Ëk‚t™tu™e ÞÚttur[‚T Ëuðt
fhe™u Þwðt™ ™ÜíUƒé:-fhtu. ÐéÝ:-…Ae ÄæéÃææï:-‚{u ƒL™u™e Þwðr‚ yÚtto‚T Þtið™tðMÚtt™u «t ¨ê²üS²-
ËqÞo™e fhu÷e W»ttðu÷t™e Ë{t™ Îéçã„æ-fLÞt çŸæ²æ-Ä™, þtu¼t, rðãt ðt Ëuðt™e ¨ã-ËtÚtu ð‚o{t™
Ó²±æÝ}æì-„{™ y™u …Ú‹„}æì-«þkrË‚ ²é±æÝ}æì-Þwðt™eÚte …rh…qýo Úƒ}æì-h{ý fhðt ÞtuøÞ {™tunh
…r‚™u ¥±ë‡æè„-ðhu y™u …wºt …ý yuðtu Þwðt™ Út‚tk Þwð‚e †e™u ðhu - rððtn fhu. (13)
¼tðtÚto : {t‚t-r…‚t ytrŒ™u yíÞk‚ Wr[‚ Au, fu ‚uytu …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u W…Œuþ yt…u fu
- ßÞthu yu …qýo Ëwrþûtt, rðãt, þheh y™u ytí{t™wk ƒ¤, ËwkŒh Y…, ËtikŒÞo, ËŒt[th, MðtMÚÞ,
Ä{o y™u Eïh ËkƒkÄe rð¿tt™ y™u þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚ ƒ™u, íÞthu …tu‚t™e RÂåA‚ y™u …heûtt
îtht MðÞkðh rðrÄÚte Ë{t™ „wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚, …qýo ÞwðtðMÚtt{tk …ntU[u÷ y™u ƒ¤ðt™
fw{th y™u fw{theytu rððtn fhe™u }‚w„t{e ƒ™e™u ‚Útt Ä{o…qðof ð‚eo™u ©uc he‚u Ëk‚t™tu™u Wí…L™
fhu. ‚u™t rð™t fŒtr… fw¤™e WL™r‚ ÚtE þf‚e ™Úte. ítuÚte Ëßs™tuyu yu he‚u ËŒt fhðwk òuEyu.
(13)
ÿÈÆfl¢ ÃȪ˝fiÊÿ ¬ÍÆ√ÿ¸Á÷⁄UflÒfi— ¬ÈŸ◊¸ãÿÊfl÷flfiâ ÿÈflÊŸÊ–
ÿÈÆfl¢ ÷ÈÆÖÿÈ◊á¸Êfi‚Ê ÁŸ— ‚fi◊Èƺ˝ÊÁmÁ÷fiM§„UÕÈ´¸§ÖÊ˝Á÷⁄U‡flÒfi—H 14H
…ŒtÚto : nu ÐéÝ}æü‹²æñ-ðthkðth òý™tht, ²é±æÝæ-ÞwðtðMÚtt™u «t rðãt ¼ýu÷t †e-…wÁ»ttu !
²é±}æì-‚{u ƒL™u „éxæíæ²-ƒ¤™u {txu ŒæêÃæïüç|æ:-…qðo Ëßs™tuyu fhu÷ »±ñ:-rð¿tt™ ytrŒ W¥t{ ÔÞðnthtuÚte
Ëw¾e ¥|汄}æì-Úttytu, ²é±}æì-‚{u ƒL™u ç±ç|æ:-ytftþ{tk Wz™tht …ûteytu™e Ë{t™ ƒL™u «…íïç|æ:-
su™e òý …ý ™ ÚttÞ ‚uðt òuzu÷t Ëh¤ „r‚Úte [÷tð™th y™u ¥Eñ:-þe½ú „{™þe÷ rðãwítT
ÉøðuŒ¼t»Þ 509
ytrŒ …ŒtÚttuoÚte r™Š{‚ rð{t™trŒ Þt™tuÚte ¥‡æü¨:-y„tÄ s¤ ¼hu÷ ¨}æéÎíæ„ì-Ë{wÿÚte …th |æéÁ²é}æì-
þheh y™u ytí{t™wk …t÷™ fh™tht …ŒtÚttuo™u çÝLãƒé:-r™ðtontu yÚtto‚T r™hk‚h …ntU[tztu. (14)
¼tðtÚto : †e y™u …wÁ»t …qðoft÷{tk ytÂs™tu îtht fhu÷ f{tuo™u fhe™u - yt[hý fhe™u,
Ä{oÞwõ‚ ƒúñ[ÞoÚte Ëk…qýo rðãtytu™u «t fhe™u, r¢Þt-ftiþ÷Úte rð{t™trŒ Þt™tu™wk r™{toý fhe™u
‚Útt ¼q„tu¤{tk Ëðoºt rð[hý fhe™u r™íÞ yt™krŒ‚ ÚttÞ. (14)
•¡Êfi„UflËŒ|‡flŸÊ ÃÊÒ≥ÿÊ flÊ¢ ¬˝Ê…U— ‚◊Èƺ˝◊fi√ÿÁÕ¡¸®fiªãflÊŸ˜Ô–
ÁŸc≈ÔU◊fiÍ„UÕÈ— ‚ÈÆÿÈ¡Ê ⁄UÕfiŸ ◊ŸÊfi¡fl‚Ê flηáÊÊ Sfl|SÃH 15H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-©uc ƒ¤ðt™, ¥çEÝæ-rðãt y™u W¥t{ þe÷{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ‚{u
ƒL™u ±æ}æì-‚{tht „æñxí²:-ƒ¤Úte rËØ fhu÷ ÐíæïÉ:-W¥t{‚tÚte «t ¥ÃÄæç‰æ:-ÔÞÚtt-fü hrn‚ …x拱æÝì-
su r™hk‚h „{™þe÷ Ëu™t™tu Ë{qn Au, ‚u ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ™tu ¥…æïã±è„ì-ðthkðth r‚hMfth fhu yÚtto‚T
‚u™tÚte …th Útíttk ‚u™e „k¼eh‚t ™ {t™u, „}æì-‚u Wõ‚ Ëu™t Ë{qn™u ¨é²é…æ-ËwkŒh‚tÚte òuzu÷ }æÝæï…±¨æ-
{™ Ë{t™ ðu„Úte „{™ fh‚t ÚƒïÝ-h{ýeÞ rð{t™ ytrŒ Þt™ Ë{wŒtÞÚte S±çS„-Ëw¾…qðof çÝMãƒé:-
r™ðton yÚtto‚T ŒuþtL‚h{tk …ntU[tztu. (15)
¼tðtÚto : ßÞthu ƒúñ[Þo …t÷™ fhu÷ Ãtwhw»t þºtwrðßÞ™u {txu Ë{wÿ …th sðt RåAu, íÞthu
‚u …í™eËrn‚ y™u Ëu™t Ërn‚ s ðu„ðt™ Þt™tuÚte òÞ y™u ytðu. (15)
•¡Êfi„UflËŒ|‡flŸÊ fl*ûÊfi∑§Ê flÊ◊ÊSŸÊ ÿà‚Ë◊◊ÈfiÜøâ flÎ∑fi§Sÿ–
Áfl ¡ÿÈ·Êfi ÿÿÕÈÆ— ‚Êãflºfi˝¡Ê¸â ÁflcflÊøÊfi •„Uâ Áfl·áÊfiH 16H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-þe½ú s™tht ˼t-Ëu™tÄeþtu ! Ãæ<œæÜUæ-Ëk„út{{tk ð‚o{t™ Ëu™t ²y¨è}æì-
su Ë{Þ ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u ¥…æïã±èyæì-r™hk‚h ƒtu÷tðu, íÞthu ‚u™u ±ëÜUS²-su{ ðÁ™t ¥æS‹æ:-{w¾{tkÚte
‚u{ þºtw{kz¤Úte ¥}æé@„}æì-Atuztðtu yÚtto‚T ‚uytu™u S‚tu y™u …tu‚t™e Ëu™t™u ƒ[tðtu.
‚{u ƒL™u …²é¯æ-sÞ yt…™th …tu‚t™t hÚtÚte ¥Îíï:-…ðo‚™t ¨æÝé-rþ¾hu ç±, ²²ƒé:-rðrðÄ
he‚u òytu y™u ç±c±æ™:-rðrðÄ „r‚ðt¤t þºtw{kz¤™t …æ„}æì-Wí…L™ ƒ¤™u 籯ï‡æ-‚uÚte rð…he‚
fh™th rð»tY… …tu‚t™t ƒ¤Úte ¥ãyæ}æì-rð™tþ – ™ü fhtu. (16)
¼tðtÚto : su{ ƒ¤ðt™, ŒÞt¤w, þqhðeh {™w»Þ ðt½™t {w¾{tkÚte ƒfhe™u Atuztðu Au, ‚u{
hts…wÁ»t ztfwytuLtt ¼ÞÚte «òytu™u …]510 ÚtfT-Ëwhrût‚ ht¾u.
ßÞthu þºtwytu …ðo‚tu{tk ntuðt™t fthýu {the ™ þftÞ, íÞthu ‚uytu™t yL™-s¤ ytrŒ Œqr»t‚
fhe™u ‚uytu™u ðþ{tk ÷tððt òuEyu. (16)
510 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‡Êâ ◊·ÊãflÎÆÄÿfi ◊Ê◊„UÊŸ¢ Ã◊— ¬˝áÊËfiÃ◊Á‡ÊfiflŸ Á¬òÊÊ–
•ÊˇÊË ´§ÖÊ˝Ê‡flfi •|‡flŸÊflœûÊ¢ ÖÿÊÁÃfi⁄UãœÊÿfi ø∑˝§ÕÈ*fløˇÊfiH 17H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u su ¥çàæ±ïÝ-y{k„¤fthe çÐ~ææ-«ò…t÷f
LÞtÞtÄeþtu „}æ:-Œw:¾ Y… ykÄfth Ðí‡æè„}æì-ÞÚttur[ítT …ntU[tzât ‚u ±ëv²ï-ðÁ™e {tŒt™u {txu àæ„}æì-
ËUfztu }æï¯æÝì-½Uxtytu™u }ææ}æãæÝ}æì-yt…ðt Ë{t™ «òs™tu™u …ezt yt…‚t htßÞtrÄfthe™u Atuztðtu-
…]ÚtfT fhtu.
«ÁæíæEï-Ëwrþrût‚ ½tuzt ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ Ëu™t{tk ¥ÿæè-™uºttu™wk ¥æ, ¥Šæœæ}æì-yt½t‚ fhtu
yÚtto‚T árü fhtu íÞtk™t ƒ™u÷t-ƒ„tzu÷t ÔÞðnth™u rð[thtu y™u ¥‹{æ²-ykÄ™e Ë{t™ y¿tt™e™u
{txu ç±™ÿæï-rð¿tt™…qðof r™nt¤ðt Á²æïç„:-rðãt «ftþ™u ™ÜíUƒé:-«ftrþ‚ fhtu. (16)
¼tðtÚto : nu ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu ! ‚{u ÷tuftu, ðÁ {tŒt = †e MðtÚto
rËrØ {txu su{ ½Uxtytu …h «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{ «ò{tk yLÞtÞÚte «ð]¥t Út™th …tu‚t™t f{o[theytu™u
ËBÞfT Œkz yt…e™u, su{ ™uºttuðt¤tu-Œu¾‚tu {™w»Þ fqðtÚte, ykÄ {™w»Þ™u Œqh ht¾e™u ‚u™u Ëw¾e fhu
Au, ‚u{ yLÞtÞfthe f{o[theytuÚte …erz‚ «òytu™u …]Útf ht¾tu. (17)
‡ÊÈÆŸ◊ãœÊÿ ÷⁄fiU◊uÔUÿà‚Ê flÎÆ∑§Ë⁄Ufi|‡flŸÊ flηáÊÊ Ÿ⁄UÁÃfi–
¡Ê⁄U— ∑§ŸËŸfißfl øˇÊŒÊŸ ´§¡˝Ê‡flfi— ‡ÊÃ◊∑¯§ ø ◊·ÊŸ˜ÔH 18H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-Ëw¾ð»tof y™u ÝÚæ-Ä{o y™u yÄ{o™tu rððuf fh™tht ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu !
¨æ-‚u ±ëÜUè:-[tuh™e †e àæ„}æì-yufËtu ™-y™u »ÜU}æì-yuf }æï¯æÝì-½Uxtytu™u ¥u²„ì-ntf÷ fhe™u
su{ ƒtu÷tðu §ç„-yu he‚u ðt «…íæE:-Ëh¤ „r‚ [t÷™th ½tuztðt¤tu ™ÿæÎæÝ:-suÚte rðãt ð[™
yt…ðt{tk ytðu Au ‚u …æÚ:-ð]Ø ðt òh f{o fh™tht [t÷f ÜUÝèݧ±-«ftþ{t™ {™w»Þ™e Ë{t™
‚{u ¥‹{æ²-ykÄ™u {txu |æÚ}æ-…tu»tý yÚtto‚T ‚u™wk …t÷™ y™u àæéÝ}æì-Ëw¾ Äthý fhtu. (18)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t yrðãt™t fthýu ykÄ (= y¿tt™e) {™w»Gttu™u yLÞtÞ fh™thtytuÚte y™u
Ë[rhºtt †eytu™u ÔÞr¼[theytu™t Ëk…foÚte, su{ ðÁytuÚte ½uxtk-ƒfhtkytu™u Atuztðu, ‚u{ Atuztðe™u
‚uytu™wk r™hk‚h …t÷™ fhu. (18)
◊„UË flÊfi◊ÍÆÁÃ⁄Ufi|‡flŸÊ ◊ÿÊ÷ÍL§à dÊ◊¢ ÁœficáÿÊ ‚¢ Á⁄UfiáÊËÕ—–
•ÕÊfi ÿÈÆflÊÁ◊ŒfiuÔUÿà¬È⁄UfiÁãœ⁄Uʪfië¿Uâ ‚Ë¥ flηáÊÊflÊfiÁ÷—H 19H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææñ-Ëw¾ð»toftu, ç{c‡²æ-ƒwrØ{t™ ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™t™t yrÄfth «tÂ
s™tu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e su }æãè-{nt™ ©„-y™u }æ²æï|æê:-Wí…L™ fhtð™the ªç„:-hûtt ytrŒ
ÉøðuŒ¼t»Þ 511
Þwõ‚ ™er‚ Au, ‚uÚte dæ}æ}æì-Œw:¾ yt…™th Ëw¾ yLÞtÞ™u ²é±æ}æì-‚{u ƒL™u ¨¢, çÚ‡æèƒ:-Ëthe
he‚u Œqh fhtu, ¥ƒ-‚Œ™L‚h su ÐéÚç‹{:-yíÞk‚ ƒwrØ{t™ Þtið™Úte …qýo Þwð‚e-†e™u ¥u²„ì-ƒtu÷tðu
§„ì-‚u™e ËBttLt ¥Ãææïç|æ:-hûtt ytrŒ ËtÚtu Sæè}æì-s ¥æ, ¥xæÓÀ„}æì-ytðtu. (19)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu LÞtÞÚte yLÞtÞ™u …]ÚtfT fhe™u ‚Útt Ä{o{tk «ð]¥t y™u þhýt„‚ ÷tuftu™e
hûtt fhe™u Ëðo he‚u f]‚f]íÞ Útðwk òuEyu. (19)
•œfiŸÈ¢ ŒdÊ SÃÿZ1> Áfl·ÄÃÊ◊Á¬fiãflâ ‡Êÿflfi •|‡flŸÊ ªÊ◊˜Ô–
ÿÈfl¢ ‡ÊøËfiÁ÷*fl◊ŒÊÿfi ¡ÊÿÊ¢ ãÿÍ„fiUÕÈ— ¬ÈL§Á◊òÊSÿ ÿÊ·Êfi◊˜ÔH 20H
…ŒtÚto : nu Îdæ:-Œw:¾ fh™tht ¥çEÝæ-¼q„¼o rðãt™u òý‚t †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u
àæ™èç|æ:-f{tuo™e ËtÚtu 籯v„æ}æì-rðrðÄ «fth™t …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ S„²ü}æì-Ëw¾tu™u Ztkf™the ™tift ðt
¥{ïÝé}æì-™ Œtuðt™the xææ}æì-„tÞ™u ¥çЋ±„}æì-s¤Úte ®Ë[tu ç±}æÎæ²-rðþu»t {ŒÞwõ‚ yÚtto‚T …qýo
Þwðt™ àæ²±ï-Ëq‚u÷ …wÁ»t™u {txu ÐéLç}æ~æS²-ƒnw r{ºtðt¤t™e ²æï¯æ}æì-Þwðr‚ fLÞt™u …æ²æ}æì-…í™e
Y…{tk ‹²êãƒé:-r™hk‚h «t fhtðtu. (20)
¼tðtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! su{ ‚{u Ëðo™t r{ºt ƒ™u÷ {™w»Þ™e W¥t{ ÷ûtýtuÞwõ‚, ӌޙu
r«Þ, ƒúñ[trhýe, rðŒw»te, Ëwþe÷, Ëw¾ŒtrÞ™e y™u ÄtŠ{f fwkðthe fLÞt™u …í™e™t Y…{tk rððtn
fhe™u ‚u™e Ëwhûtt fhtu Atu, ‚u{ s Ët{ (Œt{-Œkz) ytrŒ htsf{tuoÚte Ëðo ¼qr{™tk htßÞ™u «tÂ
fhe™u ‚u™wk ËŒt Ä{o…qðof …t÷™ fhtu. (20)
ÿfl¢ flÎ∑fi§áÊÊ|‡flŸÊ fl¬ãÃ·¯ ŒÈÆ„ãÃÊ ◊ŸÈfi·Êÿ ŒdÊ–
•Á÷ ŒSÿ颮 ’∑Èfi§⁄UáÊÊ œ◊fiãÃÊL§ ÖÿÊÁÃfi‡ø∑˝§ÕÈÆ⁄UÊÿ¸ÊfiÿH 21H
…ŒtÚto : Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™tht ¥çEÝæ-Ëw¾{tk h{ý fh‚t ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u
}æÝé¯æ²-rð[thðt™ {™w»Þ™u {txu ±ëÜïU‡æ-rAL™-r¼L™ fh™th n¤ ytrŒ þ† y†Úte ²±}æì-Þð
ytrŒ yL™™e Ë{t™ ±Ð‹„æ-ðtðíttk y™u §¯}æì-yL™™u Îéã‹„æ-…qýo fhíttk ‚Útt ¥æ²æü²-Eïh™t
…wºt™e Ë{t™ ð‚o{t™ ÄtŠ{f {™w»Þ™u {txu ±ÜéUÚï‡æ-«ftþBtt™ ËqÞuo fhu÷ Á²æïç„:-«ftþ su{ ykÄfth™u
‚u{ ÎS²é}æì-ztfw Œwü «týeytu™u ¥ç|æ-{}æ‹„æ-yÂø™Úte ƒt¤‚t ©L-yíÞk‚ {nt™ htßÞ™u ™ÜíUƒé:-
fhtu. (21)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu «ò™u {txu ftkxt Ë{t™, ÔÞr¼[the, [tuh, yËíÞt¼t»te y™u fXtuh
ðtýeðt¤t Œwütu™u r™Þkrºt‚ fhe™u y™u ¾u ‚e ytrŒ ft{tu{tk «ð]¥t «ò™t ði~Þtu™e hûtt fhe™u ‚Útt
512
¾u‚e ytrŒ ft{tu™e WL™r‚ fhe™u rðM‚]‚ htßÞ™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu. (21)
•ÊÕfl¸áÊÊÿÊfi|‡flŸÊ ŒœËø˘‡√ÿ¢ Á‡Ê⁄U— ¬˝àÿfiÒ⁄UÿÃ◊˜Ô–
512 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚¢ flÊ¢ ◊œÈÆ ¬˝ flÊfiøŒÎÃÊÿãàflÊc≈Ô¢˛U ÿgfidÊflÁ¬∑§ˇÿ¯ flÊ◊˜ÔH 22H
…ŒtÚto : nu Îdæñ-Œw:¾™e r™ð]r¥t fh™tht y™u ¥çEÝæ-©uc f{tuo{tk «ð]¥t fhtð™tht ˼t-
Ëu™tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{u ƒL™u ²„ì-su ¥æƒ±ü‡ææ²-su™t Ëkfx x¤e „Þu÷ ‚u™t …wºt™u {txu ‚Útt Î{è™ï-
rðãt y™u Ä{o™u Äthý fhu÷ {™w»Þtu™e «þkËt fh™thtytu™u {txu ¥àò}æì-½tuztytu{tk ÚtÞu÷ çàæÚ:-
W¥t{ yk„™u Ðíy²ñÚÄæ„}æì-«t fhtu. ¨:-‚u «„æ²Ýì-…tu‚t™t ËíÞ ÔÞðnth™u RåA‚t ±æ}æì-‚{tht
ƒL™u™u {txu ¥çÐÜUÿ²}æì-rðãt™e fûttytu{tk ÚtÞu÷ ƒtuÄ™t «íÞu su ð‚o{t™ ‚u y±æcÅî}æì-þe½ú Ë{M‚
rðãtytu{tk ÔÞt Út™tht rðît™™t }æ{é-{Äw rð¿tt™™tu Ðí, ±æì-W…Œuþ fhu. (22)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu …h ©Øt ht¾e y™u þw¼ f{tuo{tk «urh‚
fh‚t hnu ‚Útt ‚u rðît™tu ‚u{™u ËíÞ™tu W…Œuþ yt…e™u «{tŒ y™u yÄ{oÚte r™ð]¥t fhu. (22)
‚ŒÊfi ∑§flË ‚È◊ÁÃ◊Ê øfi∑§ flÊ¢ Áfl‡flÊ ÁœÿÊfi •|‡flŸÊ ¬˝Êflfiâ ◊–
•S◊ ⁄U$ÿ ŸÊfi‚àÿÊ ’ÎÆ„UãÃfi◊¬àÿ‚Êø¢ üÊÈàÿ¯ ⁄U⁄UÊÕÊ◊˜ÔH 23H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ ÔÞðnthÞwõ‚ ÜU±è-Ëðo …ŒtÚttuo{tk ƒwrØ™tu W…Þtu„ fh™tht y™u
¥çEÝæ-rðãt™e «tr fhtð™tht ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{the ¨é}æç„}æì-Ä{oÞwõ‚ ©uc ƒwrØ™u
nwk ¥æ, ™ÜïU-ËBÞfT ©ðý fÁk. ‚{u ƒL™u }æï-{tht {txu ç±ÔÃææ:-Ë{M‚ ç{²:-Äthýtð‚e ƒwrØytu™u
¨Îæ-ËŒt Ðí, ¥±„}æì-«ðuþ fhtðtu ‚Útt ¥S}æï-y{tht {txu Ïæëã‹„}æì-yr‚ «ð]Ø ¥Ðy²¨æ™}æì-
…wºt-…tiºttrŒ Þwõ‚ Ÿæéy²}æì-©ðý ÞtuøÞ Úç²}æì-Ä™™u ÚÚæ‰ææ}æì-«Œt™ fhtu. (23)
¼tðtÚto : rðãtÚteoytu y™u htò ytrŒ „]nMÚttuyu yt rðît™tu™e Ë{e…Úte W¥t{ ƒwrØytu™u
«t fhðe òuEyu y™u yu rðît™tu ‚uytu™u rðãt ytrŒ Ä™ «Œt™ fhe™u r™hk‚h Ëwrþrût‚ y™u
ÄtŠ{f rðît™ ƒ™tðu. (23)
Á„U⁄fiUáÿ„USÃ◊|‡flŸÊ ⁄U⁄UÊfiáÊÊ ¬ÈÆòÊ¢ Ÿfi⁄UÊ flÁœ˝◊àÿÊ •fiŒûÊ◊˜Ô–
ÁòÊœÊfi „U ‡ÿÊflfi◊|‡flŸÊ Áfl∑fi§SÃ◊ÈîÊËfl‚fi ∞⁄Uÿâ ‚ȌʟÍH 24H
…ŒtÚto : nu ÚÚæ‡ææ-W¥t{ „wýtu™t yt…™tht, ÝÚæ-©uc …ŒtÚttuo™e «tr fhtð™tht ‚Útt ¥çEÝæ-
hûtt ytrŒ f{tuo{tk ÔÞt Út™tht yæÞt…ftu ! ‚{u ƒL™u çãÚ‡²ãS„}æì-su™t ntÚt{tk Ëwðýo ytrŒ
Ä™ ðt ntÚt™e Ë{t™, rðãt y™u ‚us ytrŒ …ŒtÚttuo Au, ‚u ±ç{í}æy²æ:-ð]rØ yt…™the rðãt™e
Ðé~æ}æì-hûtfs™™u {tht {txu ¥Îœæ}æì-yt…tu.
nu ¨éÎæ‹æê-ËwkŒh Œt™þe÷ Ëßs™tu™e Ë{t™ ð‚o{t™ ¥çEÝæ-yiïÞoðt™ yæÞt…ftu ! ‚{u
ƒL™u àÄææ±}æì-rðãt «t ç±ÜUS„}æì-y™uf he‚u rðãt «Œt™ fh™tht {™w»Þ™u …豨ï-Sð™™u {txu
ã-s ç~æ{æ-ºtý «fth yÚtto‚T {™, ðtýe y™u þheh™e rþûtt ytrŒ™e ËtÚtu ©Î, »ïïÚ²„}æì-«urh‚
fhtuÉøðu
yÚtto‚ŒT ¼t»Þ
Ë{òðtu. (24)
513
 ¼tðtÚto : yæÞt…ftu …wºttu™u y™u yæÞtr…ftytu …wºteytu™u ƒúñ[ÞoÚte Þwõ‚ fhe™u, ‚uytu™t rî‚eÞ
rðãtY…e sL{™u Ëk…L™ fhe™u y™u ‚u™u rsrðft-ËtÄ™tu™u ~te¾ðe™u Ë{Þ …h ‚uytu™t {t‚t-r…‚t™u
ËtU…e Œu y™u ‚uytu ½hu …ntU[e™u …ý …tu‚t™e rþûtt™u ¼q÷u ™rn. (24)
∞ÃÊÁŸfi flÊ◊|‡flŸÊ flËÿ¸ÊfiÁáÊ ¬˝ ¬Í√ÿʸáÿÊÿflÊfi˘flÊøŸ˜Ô–
’˝rÊÔfi ∑ÎƧáflãÃÊfi flηáÊÊ ÿÈÆflèÿʯ ‚ÈÆflË⁄UÊfi‚Ê ÁflŒÕ◊Ê flfiŒ◊H 25H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-rðãt™u ð»ttoð™tht y™u ¥çEÝæñ-«þkrË‚ f{tuo{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ±æ}æì-
‚{u ƒL™u™t su »„æçÝ-yu «þkrË‚ Ðêòæüç‡æ-…qðo rðît™tuÚte r™Þ‚ fhu÷ ±è²æüç‡æ-…ht¢{Þwõ‚ ft{
Au ‚u™u ¥æÄæÃæ:-{™w»Þ ŒæíæÃææïÓæ‹æì- Ëthe heítu fnu, ²é±|²æ}æì-‚Áý yðMÚttÞwõ‚ ‚{u ƒL™u Ïæíræ-
yL™ y™u Ä™™u ÜëU‡±‹„-rËØ fhe™u ¨é±èÚæ¨:-su™e W¥t{ rþûtt y™u W¥t{ rðãtÞwõ‚ ðeh …wºt-
…tiºt y™u Ëuðfðt¤t y{u ç±Îƒ}æì-rð¿tt™ fhtð™th ¼ýðt-¼ýtððt Y… Þ¿t™tu ¥æ, ±Îï}æ-W…Œuþ
fheyu. (25)
¼tðtÚto : su rðît™tu îtht ÷tuftu…fth fh™tht rðãt y™u Ä{tuo…Œuþ ‚Útt «[thY…e ftÞo fhu÷ Au
yÚtðt fhe hÌtt Au, ‚uytu™e «þkËt y™u yL™ ytrŒÚte yÚtðt Ä™Úte ‚uytu™e Ëuðt {™w»Þ fhu.
ftuE…ý {™w»Þ rðãt™tu™t Ëk„ rð™t rðãt ytrŒ hí™tu™u «t fhe þf‚t ™Úte. ftuE f…x
ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ yt rðît™tu™t Ëk„ rð™t ‚Útt ‚uytu îtht yæÞÞ™ fÞto rð™t ftuE Ëwþe÷‚t
y™u rðãt™e ð]rØ fhðt{tk Ë{Úto ƒ™e þf‚t ™Úte. (25)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htò, «ò y™u rðãt ¼ýðt-¼ýtððt ytrŒ ftGttuo™t ðýo™Úte …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (117)
Ëqõ‚-118
•Ê flÊ¢ ⁄UÕÊfi •|‡flŸÊ ‡ÿŸ¬fiàflÊ ‚È◊ΛUË∑§— Sflfl°Êfi ÿÊàflflʸæ˜UÔ®–
ÿÊ ◊àÿ¸®fiSÿ ◊Ÿfi‚Ê ¡flËfiÿÊÁãòÊ’ãœÈÆ⁄UÊ flfiηáÊÊ flÊÃfi⁄¢U„UÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-ƒ¤ðt™ ¥çEÝæ-rþÕ… ftÞtuo™t ¿tt‚t †e-…wÁ»ttu ! ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u ²:-
su ç~æÏæ‹{éÚ:-su{tk ™e[u, ðå[u yLtu W…h ƒkÄ™ ntuÞ à²ïÝÐy±æ-ƒts …ûte™e Ë{t™ s™th ±æ„Ú¢ãæ:-
su™tu ðtÞw Ë{t™ ðu„ }æy²üS²-{™w»Þ™t }æݨ:-{™Úte …ý …±è²æÝì-yíÞk‚ „r‚{t™ y™u ¨é}æëÇèÜU:-
©uc Ëw¾Œt‚t S±±æÝì-su{tk «þkrË‚ ™tufh ðt …tu‚t™t …ŒtÚttuo rðã{t™ Au yuðtu Úƒ:-hÚt Au, ‚u
¥±æüÑì-™eåtu ¥æ, ²æ„é-ytðu. (1)
514
¼tðtÚto : †e-…wÁ»t ßÞthu yu he‚u ¿tt™™u «t fhe™u ‚u™tu W…Þtu„ fhu, íÞthu fÞwk yuðwk Ëw¾
Au, su™u rËØ ™ fhe þfu ? (1)

514 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁòÊ’ãœÈÆ⁄UáÊfi ÁòÊflÎÃÊ ⁄UÕfiŸ ÁòÊø∑˝§áÊfi ‚ÈÆflÎÃÊ ÿÊfiÃ◊flʸ∑˜Ô§–
Á¬ãflfiâ ªÊ Á¡ãflfiÃ◊fl¸ÃÊ ŸÊ flœ¸ÿfiÃ◊|‡flŸÊ flË⁄U◊S◊H 2H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u ç~æÏæ‹{éÚï‡æ-su ºtý «fth™t ƒkÄ™tuÚte Þwõ‚,
ç~æ™ÜíïU‡æ-su{tk f÷™t ºtý [¢ ÷t„u÷ ç~æ±ë„-y™u ºtý ytuZðt™t ð†tuÚte Þwõ‚ su ¨é±ë„æ-ËÔttuo¥t{
{™w»Þ ðt ©uc þ]k„thtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ÚƒïÝ-hÚt Au, ‚uÚte ¥±æüÜUì-¼qr{™e ™e[u ¥æ, ²æ„}æì-
ytðtu, Ý:-y{the xææ:-…]rÚtðe{tk su ¼qr{ Au ‚u™wk çЋÃæ„}æì-Ëuð™ fhtu, ¥±ü„:-htßÞ «t fhu÷
{™w»Þ ðt ½tuztytu™u ç…‹±„}æì-Sðtztu-Ëw¾ yt…tu, ¥S}æï-y{™u ‚Útt y{tht ±èÚ}æì-þqhðeh …wÁ»ttu™e
±Îì{ü²„}æì-ð]rØ fhtu - WL™r‚ fhtu. (2)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t W¥t{ ËtÄ™tuðt¤t ‚Útt yt ËntÞftuðt¤t ÚtE™u y™u Ëðo †e-…wÁ»ttu™u
Ë{]rØÞwõ‚ fhe™u «þkrË‚ ÚttÞ. (2)
¬˝fllÊfi◊ŸÊ ‚ÈÆflÎÃÊ ⁄UÕfiŸ ŒdÊfiÁfl◊¢ oÎfiáÊÈâ ‡ÀÊÊ∑§◊ºfi˝—–
Á∑§◊XÔU flÊ¢ ¬˝àÿfifl&ûÊ ªÁ◊ficΔÔUÊ„ÈU*fl¬˝Êfi‚Ê •|‡flŸÊ ¬È⁄UÊ¡Ê—H 3H
…ŒtÚto : nu Ðí±læ}æÝæ-Ëthe he‚u [t÷™th, ¨é±ë„æ-ËtÄ™tuÚte Þwõ‚, ÚƒïÝ-rð{t™trŒ hÚtÚte
¥Îíï:-…ðo‚ …h sðt y™u Îdæñ-Œt™ ytrŒ ©uc f{tuo fh™tht ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu ðt †e-
…wÁ»ttu ! ±æ}æì-‚{u ƒL™u §}æ}æì-yu ÔHæïÜU}æì-ðtýe™u Ÿæë‡æé„}æì-Ëtk¼¤tu fu ¥X-nu Wõ‚ Ëßs™tu !
ÐéÚæ…æ:-…qðo ð]Ø ç±Ðíæ¨:-©uc ƒwrØ{t™ rðît™tu xæç}æcÆæ-yr‚ [t÷‚t ‚{u ƒL™u™t Ðíç„-«íÞu çÜU}æì-
ftuý ¥Ãæ<œæ}æì-™ ð‚o™th ™ fnuðt ÞtuøÞ ®™rŒ‚ ÔÞðnth™tu ¥æãé: W…Œuþ fhu Au ? yÚtto‚T ftuE
™rn. (3)
¼tðtÚto : nu htò ytrŒ †e-…wÁ»ttu ! ‚{u ÷tuftu, su-su ytÂs™ W…Œuþ fhu, ‚u™tu s Mðefth
fhtu. Ëßs™tu™t W…Œuþ rð™t ËkËth{tk {™w»Þtu™e WL™r‚ Út‚e ™Úte.
ßÞtk ytÃíts™tu™tu W…Œuþ Út‚tu ™Úte, íÞtk ({™w»Þ y¿tt™Y…e) ykÄfth{tk zqƒu÷ …þwytu™e
Ë{t™ ð‚toð fhe™u, Œw:¾™tu Ëk[Þ fhu Au. (3)
•Ê flʯ ‡ÿŸÊ‚Êfi •|‡flŸÊ fl„UãÃÈÆ ⁄UÕfi ÿÈÆÄÃÊ‚fi •Ê‡Êflfi— ¬ÃXÔUÊ—–
ÿ •åÃÈ⁄UÊfi ÁŒ√ÿÊ‚Ê Ÿ ªÎäÊ˝Êfi •Á÷ ¬˝ÿÊfi ŸÊ‚àÿÊ fl„fiU|ãÃH 4H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥çEÝæ-Ëðo rðãtytu{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ²ï-
su ¥Œ„éÚ:-yL‚rhût{tk þe½ú‚t fh™th çÎòæ¨:-y™u Ëthe he‚u h{™th xæëŠæíæ:-„eÄ …k¾eytu™e Ý-
Ë{t™ Ðí²:-«er‚Þwõ‚ yÚtto‚T RÂåA‚ MÚtt™™u ¥ç|æ, ±ãç‹„-ËðoºtÚte …ntU[tzu Au ‚u àÄæïÝæ¨:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 515
ƒts …ûte™e Ë{t™ [t÷™th ЄXæ:-ËqÞo™e Ë{t™ r™hk‚h «ftþ{t™ ¥æàæ±:-y™u þe½ú‚t Þwõ‚
½tuztytu™e Ë{t™ yÂø™ ytrŒ …ŒtÚto Úƒï-rð{t™trŒ hÚt{tk ²év„æ¨:-Gtwõít fhuÕt ±æ}æì-‚{™u ƒL™u™u
¥æ, ±ãç‹„-…ntU[tzu Au. (4)
¼tðtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! su{ ytftþ{tk …tu‚t™e …tk¾tuÚte Wz‚t „eÄ ytrŒ …ûteytu Ëw¾…qðof
ytðu-òÞ Au, ‚u{ ‚{u ËwËtrÄ‚ rð{t™ ytrŒ [Þt™tuÚte yL‚rhût{tk ytðtu-òytu. (4)
•Ê flÊ¢ ⁄UÕ¯ ÿÈflÁÃ|SÃcΔÔUŒòÊfi ¡ÈÆc≈˜ÔflË Ÿfi⁄UÊ ŒÈÁ„UÃÊ ‚Íÿ¸®fiSÿ–
¬Á⁄U flÊ◊‡flÊ fl¬fiÈ·— ¬ÃXÔUÊ flÿÊfi fl„UãàflL§·Ê •÷Ë∑fi§H 5H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-Ëðo™t ™u‚t ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ±Œæé¯:-ËwkŒh Y…™e …écÅì±è-«er‚™u …t{e™u ðt
ËwkŒh Y…™wk Ëuð™ fh‚e ËwkŒhe ²é±çyæ:-™ðÞtið™t Îéçã„æ-fLÞt ¨ê²üS²-ËqÞo™tk rfhýtu™u «t‚: ft¤™e
ðu¤t su{ Ãt]rÚtÔte Ãth ÂMÚtít, ítuBt ±æ}æì-‚{u ƒL™u™t Úƒ}æì-hÚt …h ¥æ, ç„cÆ„ì-ytðe™u ƒuËu ¥~æ-
yu ¥|æèÜïU-Ëk„út{{tk ЄXæ:-„{™ fhe™u ¥L¯æ-÷t÷ hk„ðt¤t ±²:-…ûteytu™e Ë{t™ ¥Eæ:-
þe½ú„t{e yÂø™ ytrŒ …ŒtÚto ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u ÐçÚ, ±ã‹„é-Ëðoºt …ntU[tzu. (5)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™tk rfhýtu Ëðoºt rð[hu Au, su{ …r‚ðú‚t †e …r‚™u Ëw¾ …ntU[tzu Au y™u
su{ …ûte W…h-™e[u „r‚ fhu Au, ‚u{ ÞwØ{tk ©uc Þt™ y™u W¥t{ ðeh RÂåA‚ (ftÞtuo) rËØ
fhu Au. (5)
©UmãŒfiŸ◊Ò⁄Uâ Œ¢‚ŸÊfiÁ÷L§Œ˝÷¢ ŒfidÊ flηáÊÊ ‡ÊøËfiÁ÷—–
ÁŸc≈ÊÒ≥ÿ¢ ¬Êfi⁄UÿÕ— ‚◊Èƺ˝ÊÃ˜Ô ¬ÈŸ‡ëÿflÊfiŸ¢ ø∑˝§ÕÈÆÿ¸ÈflÊfiŸ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™tht y™u ±ë¯‡ææ-Ëw¾ð»tof ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u àæ™èç|æ:-
f{o y™u ƒwrØytu ðt ΢¨‹ææç|æ:-ð[™tu™e ËtÚtu su{ „æñxæí²}æì-ƒ¤ðt™ {th™th htò™tu …wºt Ó²±æÝ}æì-
su „{™f‚to ƒ÷e ²é±æÝ}æì-Þwðt™ Au, ‚u™u ¨}æéÎíæ„ì-Ët„hÚte çÝ:, ÐæÚ²ƒ:-r™hk‚h …th fhe™u
ÐéÝ:-Vhe yt …th ytðu÷ ™u ©„ì, ™ÜíUƒé:-íÞtk …ntU[tztu Atu, ‚u{ s ±‹ÎÝ}æì-«þkrË‚ Þt™ y™u
Úï|æ}æì-«þkrË‚ {™w»Þ™u ©ÎñÚyæ}æì-ynª - íÞtk …ntU[tztu. (6)
¼tðtÚto : su{ snts [t÷f {™w»Þ™u Ë{wÿ …th fhtðe™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ hts˼t rþÕ…efthtu
y™u W…Œuþftu™u Œw:¾Úte …th fhe™u r™hk‚h yt™krŒ‚ fhu. (6)
ÿÈÆfl◊òÊÿ˘flfiŸËÃÊÿ ÃåÃ◊Í¡¸◊Ê◊ÊŸfi◊|‡flŸÊflœûÊ◊˜Ô–
516
ÿÈÆfl¢ ∑§áflÊÿÊÁ¬fiÁ⁄UåÃÊÿ øˇÊÈÆ— ¬˝àÿfiœûÊ¢ ‚Èc≈ÔÈU$à ¡fiÈ¡È·ÊáÊÊH 7H
…ŒtÚto : nu …é…é¯æ‡ææ-Ëuðt y™u «er‚™u «t ¥EÝæñ-Ë{M‚ „wýtu{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-
516 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚{u ƒL™u ¥±Ýè„æ²-yrðãt-y¿tt™ Œqh fhðt y™u ¥çŒæçÚŒ„æ²-Ë{M‚ rðãtytuÚte ð]rØ™u {txu
¥~æ²ï-su™u ºtý «fth™wk Œw:¾ ™Úte ‚u ÜU‡±æ²-ƒwrØ{t™™u {txu „Œ„}æì-‚…MÞtÚte Wí…L™ ¥æï}ææÝ}æì-
hûtt ytrŒ ©uc ft{tu™t …t÷™ fh™tht ª…ü}æì-…ht¢{™u ¥{œæ}æì-Äthý fhtu y™u ²é±}æì-‚{u ƒL™u
‚uÚte ™ÿæé:-Ë{M‚ ÔÞðnth™wk Œþof W¥t{ ¿tt™ y™u ¨écÅéç„}æì-ËwkŒh «þkËt™e Ðíç„, ¥{œæ}æì-«‚er‚
ËtÚtu Äthý fhtu. (7)
¼tðtÚto : ˼tæÞût y™u Ëu™tæÞût ytrŒ hts…wÁ»ttuyu ðuŒ ytrŒ™e rðãt™t «[th™u {txu
«Þí™þe÷ ÄtŠ{f rðît™tu™e hûtt fhe™u ‚Útt ‚uytuÚte rð™Þ «t fhe™u «òytu™wk …t÷™ fhðwk
òuEyu. (7)
ÿÈÆfl¢ œŸÈ¢ ‡Êÿflfi ŸÊÁœÃÊÿÊÁ¬fiãflÃ◊|‡flŸÊ ¬ÍÆ√ÿʸÿfi–
•◊ÈÆfiÜøâ fl*ûÊ∑§Ê◊¢„fiU‚Ê ÁŸ— ¬˝Áà ¡YUʯ Áfl‡¬ÀÊÊfiÿÊ •œûÊ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu ¥çE‹ææ-Ëwrþrût‚ Ë{M‚ rðãtytu{tk h{ý fh‚t †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u
Ýæç{„æ²-yiïÞoÞwõ‚ Œæêòæü²-…qðo rÔtîtLttuyu fhuÕt àæÄæÃæï-fu su ËwÏtÃtqÔtof ËqÔtu Au ítu rðît™™u {txu
{ïÝé}æì-Ëwrþrût‚ ðtýe™wk ¥çЋ±„}æì-Ëuð™ fhtu, su™u ¥¢ã¨æ-yÄ{o™t yt[hýÚte çÝÚ}æé@„}æì-r™hk‚h
Atuztðtu, ‚uÚte ç±àÐHæ²æ:-«òs™tu™tk …t÷™ {txu …Yæ}æì-Ë{M‚ Ëw¾ Wí…tŒf ±<„ÜUæ}æì-rð™Þ,
™{ú‚t ytrŒ „wýtuÞwõ‚ ©uc ™er‚™u Ðíy²{œæ}æì-«er‚Úte Äthý fhtu. (8)
¼tðtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! …hM…h™t ÔÞðnthÚte yiïÞo-Ëk…L™ y™u Ä™ðt™ fw¤{tk Wí…L™
Ëðo «òs™tu ËíÞ LÞtÞÚte Ëk‚wü fhe™u, ƒúñ[Þo…qðof rðãt-„úný™u {txu ‚{u ÷tuftu «ð]¥t fhtu.
suÚte ftuE™tu …ý …wºt y™u …wºte rðãt y™u ËwrþûttÚte ðkr[‚ hnu ™rn. (8)
ÿÈÆfl¢ ‡flâ ¬Œfl ßãº˝fi¡ÍÃ◊Á„„UŸfi◊|‡flŸÊŒûÊ◊‡flfi◊˜Ô–
¡Ê„ÍUòÊfi◊ÿÊ¸ •Á÷÷ÍfiÁÃ◊Èƪ˝¢ ‚fi„Ud‚Ê¢ flηfiáÊ¢ flËæ˜UÔ®®flfiXÔU◊˜ÔH 9H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-Þ¿ttrŒ f{o fhtð™the †e y™u Ë{M‚ ÷tuftu™t yrÄ…r‚ …wÁ»t ! ²é±}æì-
‚{u ƒL™u Ðïαï-sðt-ytððt™u {txu su ¥²ü:-Ëðo™t Mðt{e Ëðo ˼tytu™t «Ät™ htò §‹Îí…ê„}æì-
˼tæÞût htò™u «uhýt {txu …æïãê~æ}æì-yíÞk‚ E»tto fh‚t ðt þºtwytu™e M…Äto fh‚t ±ë¯‡æ}æì-þºtwytu™e
Ëu™t …h þ†t†™e ð»tto fhtð™th ±èÑì±X}æì-ƒ¤ðt™ áZ yk„tuÚte Þwõ‚ ©xæí}æì-Œwü þºtwytuÚte yËn™eÞ
¥ç|æ|æêíçyæ}æì-y™u þºtwytu™tu r‚hMfth fh™th ¨ãd¨æ}æì-ðt nòhtu ft{tu™wk Ëuð™ fh™th Eï„}æì-
ËVuŒ ¥E}æì-Ëðo{tk ÔÞt rðãwítTY… yÂø™™u ¥çããÝ}æì-{u½™u rAL™-r¼L™ fh™th ËqÞo™e Ë{t™
‚{tht ƒL™u {txu yt…u Au, ‚u™u {txu r™hk‚h Ëw¾ ¥Îœæ}æì-yt…tu. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo {u½™u ðhËtðe™u Ëðo «ò™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ rþÕ…rðãt™t ¿tt‚t †e-
ÉøðuŒ¼t»Þ 517
…wÁ»t Ëk…qýo «ò™u Ëw¾ «Œt™ fhu y™u …tu‚t™e {æÞ{tk su ©uc hÚte ðeh †e-…wÁ»t ntuÞ, ‚uytu™tu
ËŒt Ëífth fhu. (9)
ÃÊ flʯ Ÿ⁄UÊ Sflflfi‚ ‚È¡ÊÃÊ „UflÊfi◊„U •|‡flŸÊ ŸÊœfi◊ÊŸÊ—–
•Ê Ÿ ©U¬ fl‚fiÈ◊ÃÊ ⁄UÕfiŸ Áª⁄UÊfi ¡È·ÊáÊÊ ‚ÈfiÁflÃÊÿfi ÿÊÃ◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu ¨é…æ„æ-©uc rðãt „úný fhðt ytrŒ{tk W¥t{ f{tuo{tk «rËØ ÚtÞu÷ çxæÚ:-þw¼
ðtýe™wk …é¯æ‡ææ-Ëuð™ y™u ¥çEÝæ-«ò™t yk„tu™wk …t÷™ fh™tht ÝÚæ-LÞtÞ{tk «ð]¥t †e-…wÁ»ttu !
Ýæ{}ææ‹ææ:-su™u ƒnw s yiïÞo «t Au ‚u y{u su ±æ}æì-‚{the ¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u {txu ¨é, ã±æ}æãï-
ËwkŒh‚tÚte ƒtu÷tðu „æ-‚u ‚{u ±¨é}æ„æ-su{tk «þkrË‚ Ëwðýo ytrŒ Ä™ rðã{t™ Au ‚u ÚƒïÝ-{™tunh
rð{t™ ytrŒ Þt™Úte Ý:-y{™u ¨é籄æ²-yiïÞo™u {txu ©Ð, ¥æ, ²æ„}æì-ytðe™u {¤tu. (10)
¼tðtÚto : «ò™t †e-…wÁ»ttu su hts…wÁ»ttu™u «ËL™ fhu, ‚uytu «òs™tu™u r™hk‚h «ËL™ ht¾u,
suÚte …hM…h™e hûtt îtht yiïÞo-Ë{qn™e r™íÞ ð]rØ ÚttÞ. (10)
•Ê ‡ÿŸSÿ ¡flfi‚Ê ŸÍÃfiŸŸÊS◊ ÿÊfiâ ŸÊ‚àÿÊ ‚¡Ê·Êfi—–
„Ufl Á„U flÊfi◊|‡flŸÊ ⁄UÊÄUfi√ÿ— ‡Ê‡flûÊ◊ÊÿÊfi ©U·‚Ê √ÿfiÈc≈ÔUÊÒH 11H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞÞwõ‚ ¥çEÝæ-Ë{M‚ „wýtuÞwõ‚ †e-…wÁ»ttu ðt ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ¨…æï¯æ:-
su™tu yuf‚t«u{ Úæ„ãò:-ðt su™u ËBÞfTntu{™e ¨æ}æxæíè-yt…e ‚u nwk àæEœæ}ææ²æ:-yíÞk‚ y™trŒY…
©cæ¨:-«¼t‚ðu¤t™u òécÅæñ-rðþu»t RåA‚t Ë{Þ{tk su ±æ}æì-‚{™u ã±ï-M‚wr‚ îtht ytnTðt™ fÁk
‚u ‚{u çã-r™ùÞ…qðof à²ïÝS²-ƒts …ûte™t …±¨æ-ðu„™e Ë{t™ Ýê„ÝïÝ-™ðe™ hÚtÚte ¥S}æï-y{™u
¥æ, ²æ„}æì-ytðe™u {¤tu. (11)
¼tðtÚto : †e-…wÁ»t htrºt™t [tuÚtt «nh{tk WXe™u ytð~Þf r™íÞ f{o fhe™u, s„Œeïh™e
W…tË™t y™u Þtu„tÇÞtË fhe™u, htsftÞo y™u «òftÞo fhðt{tk «ð]¥t ÚttÞ.
htò ytrŒyu «þkË™eÞ «òs™tu™tu Ëífth fhðtu òuEyu y™u «òs™tuyu …ý M‚wr‚ ÞtuøÞ
hts…wÁ»ttu™e M‚wr‚ fhðe òuEyu. ftuE …ý yÄ{o™wk yt[hý fh™thtytu™e ®™Œt fhðe Wr[‚
™Úte. ítuÚte Ëðo Ä{o ÔÞðMÚtt y™wËth yt[hý fhu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk †e-…wÁ»t y™u htò-«ò™t Ä{o™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (118)
518
Ëqõ‚-119
•Ê flÊ¢ ⁄Uâʯ ¬ÈL§◊Êÿ¢ ◊fiŸÊ¡Èfl¯ ¡Ë⁄Uʇfl¯ ÿÁôÊÿ¯ ¡Ëfl‚fi „ÈUfl–
518 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚„Udfi∑§ÃÈ¢ flÁŸŸ¯ ‡ÊÃm‚È¢ üÊÈc≈ÔUËflÊŸ¯ flÁ⁄UflÊœÊ◊Á÷ ¬˝ÿfi—H 1H
…ŒtÚto : nu Ë{M‚ „wýtu{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! Ðí²:-«er‚ fh™th{tk …豨ï-Sð™™u {txu
±æ}æì-‚{u ƒL™u™e ÐéL}ææ²}æì-ƒnws ƒwrØÚte ƒ‚tðu÷, …èÚæE}æì-suÚte «týÄthe Sðtu™u «t ÚttÞ ðt
‚uytu™u yufºt fhíttk, ²ç¿æ²}æì-su Þ¿t™t Œuþ{tk sðt ÞtuøÞ, ¨ãdÜïU„é}æì-su{tk nòhtu …‚tftytu
÷t„u÷e ntuÞ, àæ„m¨é}æì-Ëufkztu «fth™wk Ä™ ntuÞ, ±çÝÝ}æì-y™u …w»f¤ s¤ rðã{t™ ntuÞ, ŸæécÅè±æÝ}æì-
su þe½ú „r‚Úte [t÷™th, }æÝæï…é±}æì-{™ Ë{t™ ðu„ðt™, ±çÚ±æï{æ}æì-suÚte {™w»Þ Ëw¾ Ëuð™™u
Äthý fhe™u Úƒ}æì-‚u {™tunh rð{t™ ytrŒ Þt™™e ¥|²æãé±ï-Ëðo he‚u «þkËt fhwk Awk. (1)
¼tðtÚto : ...... «Þí™þe÷ rðît™ rþÕ…e ÷tuftu òu EåAu, ‚tu ‚uytu™t îtht (ƒwrØ{¥tt…qðof
r™Š{‚, y™uf «týeytu™t ðtnf, Þ¿teÞ Œuþ™u «t fhtð™th, ËnËútu …‚tftytu Þwõ‚, Ä™Úte
…rh…qýo, s¤ «ƒkÄÞwõ‚ y™uf þe½ú „r‚ytuÞwõ‚, {™ Ë{t™ ðu„ðt™ y™u Ëk…qýo Ëw¾ ŒtÞf)
ƒ™tðe þftÞ Au. (1)
™§äflʸ œËÁ× ¬˝àÿfiSÿ ¬˝ÿÊfi◊ãÿœÊfiÁÿ ‡ÊS◊ãà‚◊fiÿãà •Ê ÁŒ‡Êfi—–
SflŒÊfiÁ◊ ÉÊ◊Z ¬˝ÁÃfi ÿãàÿÍÆÃÿ •Ê flÊfi◊ÍơʸŸË ⁄UÕfi◊|‡flŸÊL§„UØÔH 2H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{the ƒL™u àæS}æÝì-«þkËt™u ÞtuøÞ Ðí²æ}æçÝ-yr‚
W¥t{ Þtºtt{tk su ªÁææüÝè-…ht¢{Þwõ‚ ™er‚ y™u ªŠ±æü:, {èçyæ:-WL™r‚Þwõ‚ Äthý ðt Ÿå[
Äthý su {™w»Þtuyu ¥{æç²-Äthý fhe Au ‚uytu çÎàæ:-Œt™ ytrŒ W¥t{ f{o fh™tht {™w»Þtu ¨}æ,
¥æ, ¥²‹„ï-Ëthe he‚u ytðu Au.
su Úƒ}æì-{™tunh rð{t™ ytrŒ Þt™{tk rþÕ…efth s™ ¥æ, ¥Lã„ì-ythtuný fhu Au. ‚u™t
…h ‚{u …ý ythtuný fhtu-[ztu.
su {}æü}æì-Wßsð¤ Ëk„wÄeÞwõ‚ ¼tus™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ª„²:-{™tunh hûttrŒ ÔÞðnth
y{thu {txu ²ç‹„-«t fhu Au, ‚uytu™u Ðíç„-‚{u «t Úttytu. y™u su Wßsð¤ Ëw„krÄÞwõ‚ ¼tus™
fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™tu nwk S±Îæç}æ-MðtŒ [t¾wk ¥S²-‚u MðtŒ™u ‚{u Ðíç„-«‚er‚Úte «t Úttytu. (2)
rðãtuŒÞ : nu {™w»Þtu ! ‚{u ËwËkMf]‚, htu„ r™ðthf y™u ƒ÷fthf yL™tu™wk ¼tus™ fhtu.
Þtºtt{tk Ëk…qýo Ët{„úe ÷E™u …hM…h «u{ y™u hûtt fhe™u Œu~t-ŒuþtL‚h{tk òytu (…hk‚w) õÞtkf
…ý ™er‚™tu íÞt„ fhtu ™rn. (2)
‚¢ ÿ|ã◊Õ— ¬fiS¬ÎœÊŸÊ‚Ê •Ç◊fià ‡ÊÈÆ÷ ◊πÊ •Á◊fiÃÊ ¡ÊÿflÊ ⁄UáÊfi–
ÿÈÆflÊ⁄U„fiU ¬˝fláÊ øfiÁ∑§Ã ⁄UÕÊ ÿŒfi|‡flŸÊ fl„fiUÕ— ‚ÍÆÁ⁄U◊Ê fl⁄Ufi◊˜ÔH 3H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-†e-…wÁ»ttu ! ²„ì-su rðît™ ™ïçÜU„ï-ÞwØ fhðt™u òýu Au ðt su ²é±æï:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 519
‚{u ƒL™u™t Úƒ:-yr‚ ËwkŒh hÚt ç}æƒ:-…hM…h GtwØLte Ôtååtu ÕtztE fhLtth Au Ôtt su ÃæÚ}æì-yr‚©uc
¨êçÚ}æì-ÞwØ rðãt™t ¿tt‚t ÄtŠ{f rðît™™u ‚{u ±ãƒ:-«t Út‚t ‚u™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥ã-þºtwytu™u
ƒtkÄðt ðt ‚uytu™u nhtððt{tk ²Ýì-su àæé|æï-þw¼ „wý «t fhðt {txu Ðí±‡æï-su{tk ðeh òÞ Au
‚u Ú‡æï-Ëk„út{{tk ÐSÐë{æÝæ¨:-R»ttoÚte yuf-ƒeò™u ƒtu÷Ôtíttk }æ¶æ:-Þ¿t Ë{t™ W…fthf ¥ç}æ„æ:-
…tzu÷ ™rn …æ²±:-þºtwytu™u S‚™th ðeh …wÁ»t ¨}æx}æ„ì-Ëthe he‚u òÞ, ‚u™u {txu ¥æ-W¥t{
Þí™ …ý fhtu. (3)
¼tðtÚto : hts…wÁ»t ßÞthu þºtwytu™u S‚ðt {txu …tu‚t™e Ëu™tytu™u {tuf÷u, íÞthu ÷û{e-Ëk…L™,
f]‚¿t, ÞwØ fwþ¤ y™u ÞwØ fhtðe þfu ‚uðt rðît™tu Ëu™tytu™e ËtÚtu yð~Þ òÞ. Ë{M‚ Ëu™t
‚uytu™u y™w{‚eÚte s ÞwØ fhu, suÚte r™rù‚T rðsÞ ÚttÞ.
ßÞthu ÞwØ Ë{t ÚtE òÞ y™u ðeh ÷tuftu …tu‚-…tu‚t™t MÚtt™tu …h ÂMÚt‚ ÚtE òÞ, íÞthu
‚uytu™u yufrºt‚ fhe™u yr‚ n»to y™u rðsÞ-¼tð™t Wí…L™ fh™th ÔÞtÏÞt™ (rðît™tu) yt…u.
suÚte ‚uytu Ëðo ÞwØ {txu WíËtrn‚ ÚtE™u þºtwytu™u yð~Þ S‚u. (3)
ÿÈÆfl¢ ÷ÈÆÖÿ¢È ÷ÈÆ⁄U◊ÊfiáÊ¢ ÁflÁ÷fiª¸â SflÿÈfiÁÄÃÁ÷*Ÿfl„UfiãÃÊ Á¬ÃÎèÿ •Ê–
ÿÊÁ‚c≈Ô¢U fl*ÃÓ®flηáÊÊ Áfl¡ãÿ¢1> ÁŒflÊfiŒÊ‚Êÿ ◊Á„fiU øÁà flÊ◊flfi—H 4H
…ŒtÚto : ±ë¯‡ææ-Ëw¾ð»tof y™u Ëðo „wýtu{tk h{ý fh™tht ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u
±æ}æì-…tu‚t™e |æéÚ}ææ‡æ}æì-…wrüfthf |æÁ²é}æì-¼tus™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ç±ç|æ:-…ûteytuyu xæ„}æì-
«t fhu÷ Ë{t™ S±²éçv„ç|æ:-…tu‚t™e he‚u çЄë|²:-htßÞ™wk …t÷™ fh™tht ðehtu™u {txu çݱ㋄æ-
r™hk‚h …ntU[tz‚t }æçã-yíÞk‚ ¥±:-hûtf …ŒtÚttuo y™u ±<œæ:-su Ëu™t Ë{qn ™ïç„-òýe þftÞ
‚u™u …ý ÷E™u çαæïÎæ¨æ²-rðãt™t «ftþf Ëu™tæÞût™u {txu 籅}æì-S‚ðt ÞtuøÞ þºtwËu™t Ë{qn™u
¥æ, ²æç¨cÅ}æì-Úttytu. (4)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚ytu su Ëu™t™u Óü-…wü yÚtto‚T ËhË ¾t™-…t™Úte …wü ƒ™u÷ y™u …tu‚t™t
[tn™th Ëu™t™u Ëthe he‚u ¾t™-…t™ yt…e, Ëwrþûtt yt…e y™u ‚uytu™u yuðt …ŒtÚttuo yt…u su™tÚte
yt„¤ ÷t¼ Útðt™tu ntuÞ ‚uðe «ð]r¥tytu fhe™u, ‚u Ëu™tÚte þºtwytu™u S‚e þfu. (4)
ÿÈÆflÊ⁄fiU|‡flŸÊ fl¬Èfi· ÿÈflÊÿÈ¡¢ ⁄UÕ¢ flÊáÊËfi ÿ◊ÃÈ⁄USÿ ‡Êäÿ¸®fi◊˜Ô–
•Ê flʯ ¬ÁÃàfl¢ ‚ÅÿÊÿfi ¡Ç◊È·Ë ÿÊ·ÊfiflÎáÊËà ¡ãÿÊfi ÿÈÆflÊ¢ ¬ÃËfiH 5H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t-Ëu™tÄeþtu520
! ²é±æï: ‚{u …tu‚t™t à抲ü}æì-ƒ¤Úte Þwõ‚ ²é±æ²é…}æì-
‚{u òuzu÷ Úƒ}æì-{™tunh Ëu™t ytrŒ Þwõ‚ Þt™™u ¥S²-yu htsftÞo™e ðå[u ÂMÚth ÚtÞu÷ ±æ‡æè-
W…Œuþ fh™tht™e Ë{t™ ±²é¯ï-©uc Y… Útðt {txu ²ï}æ„é:-r™Þ{{tk ht¾tu Atu. ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t
520 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¨w²æ²-r{ºt¼tð yÚtto‚T yíÞk‚ «er‚™u {txu …æ-r™Þ{ …t÷™ fh™tht{tk ©uc Єè-…t÷™
fh™th ²é±æ}æì-‚{the ËtÚtu Ðçyæy±}æì-…r‚¼tð™u …x}æécæè-«t Út™the ²æï¯æ-Gttið™Úte …rh…qýo
ƒúñ[trhýe Þwð‚e †e ‚{tht{tkÚte …tu‚t™t {™Úte RÂåA‚ yuf …r‚™u ¥æ ¥±ë‡æè„-Ëthe he‚u
ðhu-rððtn fhu. (5)
¼tðtÚto : su{ ƒúñ[Þo …t÷™…qðof ÞwðtðMÚtt™u «t rðŒw»te fw{the …tu‚t™u r«Þ …r‚™u …t{e™u
r™hk‚h ‚u™e Ëuðt fhu Au y™u su{ ƒúñ[Þo …t÷™ fhu÷ Þwðf …tu‚t™e RÂåA‚ †e …t{e™u yt™krŒ‚
ÚttÞ Au, ‚uðt s ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ËŒt ÚttÞ. (5)
ÿÈÆfl¢ ⁄UR÷¢ ¬Á⁄fiU·ÍÃL§L§cÿÕÊ Á„U◊Ÿfi ÉÊ◊Z ¬Á⁄fiUÃåÃ◊òÊfiÿ–
ÿÈÆfl¢ ‡ÊÿÊ⁄fiUfl‚¢ Á¬fiåÿÕÈƪ¸Áfl ¬˝ ŒËÉÊ¸áÊ flãŒfiŸSÃÊÿʸÿfiÈ·ÊH 6H
…ŒtÚto : Ëðo rðãtytu{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! su{ ²é±}æì-‚{u ƒL™u ¥~æ²ï-ytæÞtÂí{f, ytrÄ
¼tir‚f y™u ytrÄ Œirðf yu ºtý «fth™tk Œw:¾Úte hrn‚ su W¥t{ Ëw¾™u {txu ÐçÚ¨ê„ï:-ËðoºtÚte
ƒeò rðãt sL{{tk «rËØ ÚtÞu÷ rðît™Úte rðãt™u «t fhu÷ ÐçÚ„Œ„}æì-Ëðo «fth Ëkrf÷ü =
õ÷uþ™u «t Úï|æ}æì-Ë{M‚ rðãt™e «þkËt fh™th rðît™ {™w»Þ™u çã}æïÝ-þe‚Úte Íæ}æü}æì-W»ý‚t
Ë{t™ ©Lc²ƒ:-hûtt fhtu. yÚtto‚T þe‚ îtht „h{eÚte su{ ƒ[e þftÞ, ‚u{ hûtt fhtu. ²é±}æì-
‚{u ƒL™u xæç±-…]rÚtðe{tk àæ²æï:-þÞ™ fhu÷t™e ¥±¨}æì-hûtt ytrŒ™e çÐŒ²ƒé:-ð]rØ fhtu, ±‹ÎÝ:-
«þkËt ÞtuøÞ ÔÞðnth, ÎèÍæïü‡æ-«÷krƒ‚- ŒeÎto - ¥æ²é¯æ-ytÞw™u su{ ‚{u ƒL™uyu „æçÚ-…th fhe,
‚u{ y{u …ý Ðí-«Þí™ fheyu. (6)
¼tðtÚto : nu rððtrn‚ †e …wÁ»ttu ! su{ þe‚Úte W»ý‚t™tu ™tþ fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ ‚{u
rðãtÚte yrðãt™tu ™tþ fhtu. suÚte ytæÞtÂí{f, ytrļtir‚f y™u ytrŒŒirðf Œw:¾ ™ü …t{u.
su{ ÄtŠ{f hts…wÁ»t [tuh ytrŒ™wk r™ðthý fhe™u Ëq‚u÷tk «òs™tu™e hûtt fhu Au y™u su{
ËqÞo y™u [kÿ{t Ë{M‚ ËkËth™u …wü fhe™u Sð™Œt‚t Au, ‚u{ ‚{u yt ËkËth{tk «ð]¥t Úttytu. (6)
ÿÈÆfl¢ flãŒfiŸ¢ ÁŸ´¸Ó§Ã¢ ¡⁄UáÿÿÊ ⁄UÕ¢ Ÿ ŒfidÊ ∑§⁄UáÊÊ ‚Á◊fiãflÕ—–
ˇÊòÊÊŒÊ Áfl¬˝¯ ¡ŸÕÊ Áfl¬ãÿÿÊ ¬˝ flÊ◊òÊfi ÁflœÃ Œ¢‚ŸÊfi ÷ÈflØÔH 7H
…ŒtÚto : nu ÜUÚ‡ææ-W¥t{ f{o fh™th ðt Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™th †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u
…Ú‡²²æ-rðãt ð]rØ yÚtto‚T yíÞk‚ rðãt ¼ýu÷ rðît™tu™u ÞtuøÞ rðãtÚte Þwõ‚ çÝ«ü„}æì-su{tk r™hk‚h
ËíÞ rðã{t™, ±‹ÎÝ}æì-«þkËt fhðt ÞtuøÞ, ç±Ðí}æì-rðãt y™u Ëwrþûtt™t Þtu„Úte ©uc ƒwrØ{t™
rðît™™u Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ Þt™Úte Ý-Ë{t™ ¨ç}拱ƒ:-ËBÞfT «t Úttytu. ÿæï~ææ„ì-„ÇttoþÞ -
WŒh r™ðtË MÚtt™Úte yÚtto‚T „¼toþÞÚte Wí…L™ Ëk‚t™™e Ë{t™ …tu‚t™t r™ðtËÚte W¥t{ ft{™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 521
¥æ, …݃:-ËBÞfT «fx fhtu, su ¥~æ-yt ËkËth{tk ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t „]nt-©{™e {æÞ™t ËkƒkÄ
Ðí,|æ鱄ì-«ƒ¤ ÚttÞ, ‚u{tk ç±Ð‹²²æ-«þkrË‚ Ä{oÚte ™er‚Úte Þwõ‚ ΢SæÝæ-ft{tu™u ç±{„ï-rðÄt™
fhðt «ð]¥t ÚtÞu÷ {™w»Þ™u {txu W¥t{ htßÞ™t yrÄfthtu™u yt…tu. (7)
¼tðtÚto : {™™þe÷ †e-…wÁ»t sL{Úte ÷E™u ßÞtk ËwÄe ƒúñ[Þo…qðof Ë{M‚ rðãtytu «tÂ
fhu, íÞtk ËwÄe Ëk‚t™tu™u Ëwrþûtt yt…e™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk r™hk‚h r™Þwõ‚ fhu. (7)
•ªfië¿Uâ ∑Χ¬fi◊ÊáÊ¢ ¬⁄UÊflÁÃfi Á¬ÃÈ— SflSÿ àÿ¡fi‚Ê ÁŸ’ÊfiÁœÃ◊˜Ô–
Sflfifl¸ÃËÁ⁄Uà ™§ÃËÿȸÆflÊ⁄U„fiU ÁøòÊÊ •÷Ë∑fi§ •÷flãŸÁ÷c≈ÔfiUÿ—H 8H
…ŒtÚto : nu rðãt™t rð[thtu{tk h{ý fh‚t †e-…wÁ»ttu ! yt… S±S²-…tu‚t™t çŒæyæé:-r…‚t Ë{t™
ð‚o{t™ yæÞt…fÚte ÐÚæ±ç„-Œqh Œuþ{tk ÂMÚt‚ y™u y²…¨æ-ËkËth™t Ëw¾™t íÞt„Úte, çÝÏææç{„}æì-
fü Ën™ fh‚t, ÜëUÐ-}ææ‡æ}æì-f]…tfthf Mð¼tðÞwõ‚ ËkLÞtËe™u r™íÞ ¥xæÓÀ„}æì-«t Úttytu; §„:-
yu Þr‚Úte ²é±æï:-‚{tht ƒL™u™t ¥|æèÜïU-Ë{e…{tk ¥ã-r™ùÞ…qðof, ç™~ææ:-yŒT¼w‚, ¥ç|æcŲ:-
RÂåA‚, S±Ãæüyæè:-«þkrË‚ Ëw¾ su{tk rðã{t™ Au, ª„è:-‚u hûtt ytrŒ ft{™t ¥|汄ì-rËØ ÚttÞ. (8)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þtu …qýo rðãtðt™, ytÂ, ht„-îu»t ‚Útt …ût…t‚ hrn‚, Ëðo™e …h f]…t
fh™th, ËðoÚtt ËíÞ{Þ, yËíÞ™tu íÞt„ fh™th, rs‚urLÿÞ, Þtu„ rËØtL‚™u «t fhu÷ …h ‚Útt
yðh™t ¿tt‚t Sð™{wõ‚, ËkLÞtË yt©{{tk rðã{t™ W…Œuþ yt…ðt {txu ¼ú{ýþe÷ y™u ðuŒtu™t
¿tt‚t {™w»Þ™u «t fhe™u Ä{o-yÚto-ft{-{tuût™e rðrÄ-Ërn‚ rËrØytu «t fhu. yuðt «fth™t
{™w»Þtu™tu Ëk„ y™u W…Œuþ-©ðý rð™t ftuE…ý ÞÚttÚto¿tt™ «t fhe þf‚t ™Úte. (8)
©Uà SÿÊ flÊ¢ ◊œfiÈ◊ã◊ÁˇÊfi∑§Ê⁄U¬ã◊Œ ‚Ê◊fiSÿÊÒÁ‡Ê¡Ê „ÈfiUflãÿÁÖ
ÿÈÆfl¢ ŒfiœËøÊ ◊Ÿ •Ê ÁflfiflÊ‚ÕÊ˘ÕÊ Á‡Ê⁄U— ¬˝ÁÃfi flÊ◊‡√ÿ¯ flŒÃ˜ÔH 9H
…ŒtÚto : nu {k„÷Þwõ‚ htò y™u «òs™tu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u su ¥æñçàæ…:-{™tunh W¥t{
…wÁ»t™t …wºt ËkLÞtËe }æÎï-n»to™u r™r{¥t «ð‚oBtt™ S²æ-‚u }æçÿæÜUæ-þçŒ fh™the {t¾e su{ ¥ÚÐyæì-
„qksu Au, ‚u{ ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u }æ{é}æ„ì-su{tk «þkrË‚ „wý Au, ‚u ÔÞðnth™e Ë{t™ ã鱋²ç„-…tu‚t™t
yt…ðt-÷uðt RåAu Au, ‚u ¨æï}æS²-Ä{o™e «uhýt fh™th y™u Î{è™:-rðãt Ä{o™e Äthýt fh™th™t
‚ehÚte }æÝ:-rð¿tt™™wk ¥æ, 籱樃:-Ëthe he‚u Ëuð™ fhtu. ¥ƒ-‚Œ™L‚h ©„-‚fo-rð‚foÚte ‚u ±æ}æì-
‚{tht ƒL™u™t «íÞu «er‚…qðof yu ¿tt™™u ‚Útt ¥àò}æì-rðãt{tk ÔÞt ÚtÞu÷ rðît™tu{tk W¥t{ çàæÚ:-
rþh™e Ë{t™ «þkrË‚ ÔÞtÏÞt™ Ðíç„,522 ±Î„ì-fntu. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ {Ä{t¾eytu …tŠÚtð (…w»… ytrŒ)Úte hË [qËe™u {Ä…qzt{tk Ëk[Þ
fhe™u yt™krŒ‚ hnu Au, ‚u{ s Þtu„rðãtY…e yiïÞoÚte Ëk…L™, ËíÞtu…ŒuþÚte Ëw¾ W…òð™th,
522 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ƒúñ- r™c rðît™ ËkLÞtËeÚte ËíÞ rþûtt ©ðý fhe™u, {t™e™u y™u æÞt™{tk ÷tðe™u ‚{u ËŒt
Ëw¾e Úttytu. (9)
ÿÈÆfl¢ ¬Œflfi ¬ÈL§flÊ⁄fiU◊|‡flŸÊ S¬ÎƜʢ ‡flâ ÃfiL§ÃÊ⁄U¯ ŒÈflSÿÕ—–
‡ÊÿÒ¸®fi⁄UÁ÷l颮 ¬ÎÃfiŸÊ‚È ŒÈÆc≈ÔU⁄U¯ ø∑¸Î§àÿÁ◊ãºfi˝Á◊fl ø·¸áÊË‚„fiU◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-Ë{M‚ rðãtytu{tk ÔÞt ˼t - Ëu™tÄeþtu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u Ðïαï-
…ntU[tzðt ðt sðt {txu SÐë{æ}æì-þºtwytu™u R»ttoÚte ƒtu÷tð™th™e Ðë„Ýæ¨é-Ëu™tytu{tk ™ÜëUüy²}æì-
r™hk‚h fhðt ÞtuøÞ Eï„}æì-yíÞk‚ „{™ fhðt ð]rØ …t{u÷ ÐéL±æÚ}æì-su™tÚte ƒnws ÷uðt ÞtuøÞ
ft{tu ÚttÞ Au, ÎécÅÚ}æì-su þºtwytu™wk Œw:¾ ËtÚtu WÕ÷k½™ fhe þftÞ Au, ™¯ü‡æè¨ã}æì-suÚte {™w»Þtu
þºtwytu™u Ën™ fhu Au, su àæ²ñü:-‚tuzðt - Vtuzðt ÞtuøÞ ÞkºttuÚte ƒtkÄu÷ ðt ¥ç|ælé}æì-su Ëðoºt rðãw‚T™e
yÂø™ [{f‚e yu §‹Îíç}æ±-ËqÞo™t «ftþ™e Ë{t™ ð‚o{t™ „L„æÚ}æì-ËkŒuþt™t ‚th™tu yÚtto‚T „{u
íÞtk …ntU[tz™th ‚th Þkºt™wk Îé±S²ƒ:-Ëuð™ fhtu. (10)
¼tðtÚto : su{ {™w»Þtu îtht rðãw‚T (‚th) rðãtÚte RÂåA‚ ftÞtuo rËØ fhe þftÞ Au, ‚u{
…rhðth™t Ëk„Úte Ë{M‚ rðãtytu™u «t fhe™u Ä{o ytrŒ ftÞtuo rËØ fhe þftÞ Au. yu ƒL™u
îtht s ËtkËtrhf y™u …t{tŠÚtf ftÞtuo™e rËrØ fhe þftÞ Au, ítuÚte «Þí™…qðof rðãw‚T (‚th) rðãt
yð~Þ rËØ fhðe òuEyu. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htò-«ò, ËkLÞtËe-{ntí{tytu™e rðãt™t rð[th™wk yt[hý fnuðtÚte
yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (119)
Ëqf‚-120
∑§Ê ⁄UÊfiœhÊòÊÊfi|‡flŸÊ flÊ¢ ∑§Ê flÊ¢ ¡Ê·fi ©UèÊÿÊfi—– ∑§ÕÊ ÁflfiœÊàÿ¬˝fiøÃÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-„]nt©{ Ä{o{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ±æ}æì-‚{u ©|æ²æï:-ƒL™u™e ÜUæ-ftuý
ãæï~ææ-Ëu™t þºtwytu™t ƒ¤™u Ae™ðe™u ‚Útt W¥t{ S‚ yt…ðt™e Úæ{„ì-rËrØ fhu ? ±æ}æì-‚{tht
ƒL™u™t …æï¯ï-«er‚ Wí…L™ fh™th ÔÞðnth{tk ÜUƒæ-fuðe he‚u ÜU:-ftuý ¥Ðí™ï„æ:-rðãt, rð¿tt™
hrn‚ yÚtto‚T {qZ þºtw …htsÞ™wk ç±{æç„ rðÄt™ fhu ? (1)
¼tðtÚto : ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ ðehtu y™u rðît™tu™t ÔÞðnthtu™t ¿tt‚t ÷tuftu™e ËtÚtu ÔÞðnth
fhu, ‚tu …Ae ‚u ƒL™u™tu …htsÞ fh™th y™u ‚uytu™t rðsÞ™u htufðt{tk ftuE Ë{Úto ƒ™e þfu
™rn.
õÞthuÞ …ý ftuE™wk «Þtus™ {q¾tuo™e ËntÞ‚tÚte rËØ Út‚wk ™Úte, ítuÚte ËŒt rðît™tu™e r{ºt‚t™wk
Ëuð™ fhtu. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 523
 ÁflmÊ¢‚ÊÁflgÈ⁄fiU— ¬Îë¿UŒÁflfimÊÁŸàÕʬfi⁄UÊ •øÃÊ—– ŸÍ |ø㟠◊ûÊ¸ •∑˝§ÊfiÒH 2H
…ŒtÚto : su{ ¥™ï„æ:-y¿tt™ ¥ç±mæÝì-{q¾o ç±m梨æñ-ƒu rðãtðt™ …krz‚tu™u ÎéÚ:-þºtwytu™u {thðt
ðt {™{tk yíÞk‚ õ÷uþ fh™the ðt‚tu™u ÐëÓÀï„ì-…qAu, §yƒæ-yu{ ¥ÐÚ:-y™u rðît™ {ntí{t …tu‚t™e
he‚u §„ì-su Ýé-þe½ú …qAu, ¥ÜUæñ-™ fh™tht }æœæïü-{™w»Þ™t r™r{¥t 癄ì-…ý Ýé-þe½ú …qAu suÚte
yu yt¤Ë Atuze™u …wÁ»ttÚto{tk «ð]¥t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su{ rðît™s™ rðît™tu™e Ëk{r‚Úte ð‚toð fhu, ‚u{ yLÞ …ý ð‚toð fhu. ËŒt rðît™tu™u
…qAe™u ‚Útt ËíÞ-yËíÞ™tu r™ýoÞ fhe™u ËíÞ™wk yt[hý fhu y™u yËíÞ™tu íÞt„ fhu. yt rð»tÞ{tk
ftuEyu fŒtr… yt¤Ë fhðe ™rn, fthý fu, ‘…qAât rð™t ftuE…ý òýe þf‚t ™Úte’ ftuEyu …ý
{q¾tuo™t W…Œuþ …h rðïtË fhðtu ™rn. (2)
ÃÊ ÁflmÊ¢‚Êfi „UflÊ◊„U flÊ¢ ÃÊ ŸÊfi ÁflmÊ¢‚Ê ◊ã◊fi flÊøÃ◊l–
¬˝Êø¸gÿfi◊ÊŸÊ ÿÈÆflÊ∑Èfi§—H 3H
…ŒtÚto : su ç±m梨æ-Ëk…qýo rðãt ¼ýu÷ ©uc yt yæÞt…f ‚Útt W…Œuþf rðît™ ¥l-yt
Ë{Þ{tk Ý:-y{tht {txu }æ‹}æ-{t™ðt ÞtuøÞ W¥t{ ðuŒtu{tk fnu÷ ¿tt™™tu ±æï™ï„}æì-W…Œuþ fhu.
„æ-‚u Ë{M‚ rðãtÚte Wí…L™ «&™tu™tu W¥th ytÃtÔtt yLtu çÃæmæ¢Sææ-ËÔto rðãt™t rð¿tt…ftu ±æ}æì-
‚{u ƒL™u rðît™tu™tu y{u ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu, su β}ææÝ:-Ëðo™e W…h ŒÞt fh‚t ²é±æÜéU:-
{™w»Þtu™u Ë{M‚ rðãtytu™e ËtÚtu ËkÞtu„ fhtð™th {™w»Þ „æ-‚u ‚{u ƒL™u rðît™tu™tu Ðí, ¥æ™ü„ì-
Ëífth fhu, ‚u™tu ‚{u …ý Ëífth fhtu. (3)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su su™u ËíÞ rðãtytu «Œt™ fhu, ‚u™e ‚u {™-ð[™-þhehÚte Ëuðt
fhu. su f…xÚte rðãt™u „w ht¾u ‚u™tu r™hk‚h r‚hMfth fhu.
yt he‚u Ëðuo {¤e™u rðît™tu™wk ËL{t™ y™u {q¾tuo™wk y…{t™ r™hk‚h fhu, suÚte Ëífth fhu÷
rðît™, rðãt™tu «[th fhðt{tk «Þí™ fhu y™u Ëífth ™ fhu÷ {q¾o …ý rðãt{tk «Þí™ fhu.
(3)
Áfl ¬Îfië¿UÊÁ◊ ¬ÊÄÿÊ3> Ÿ ŒflÊãflcÊfi≈˜UÔ∑ΧÃSÿÊŒ˜Ô÷ÈÆÃSÿfi ŒdÊ–
¬Êâ ø ‚sÔfi‚Ê ÿÈÆfl¢ ø ⁄Uèÿfi‚Ê Ÿ—H 4H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™th yæÞt…f y™u W…Œuþf rðît™tu ! nwk ²Gé±}æì-‚{™u ƒL™u™u
¨s¨:-yr‚þÞ rðãt ƒ¤Úte …qýo, Ú|ÄæSæ:-yíÞk‚ W¥t{ …wÁ»ttÚtoÞwõ‚, Ðæv²æ-rðãt y™u Þtu„™t
524
yÇÞtËÚte …rh…õð ƒwrØÞwõ‚ ‚u Îï±æÝì-rðît™tu™e Ý-Ë{t™ ±¯ÅìÜëU„S²-r¢ÞtÚte rËØ fhu÷ rþÕ…
rðãtÚte Wí…L™ Út™th ¥Îì|æê„S²-ytùÞoY… ft{™t rð¿tt™™u {txu «&™tu™u ç±, ÐëÓÀæç}æ-…qAwk Awk
™-y™u ‚{u ƒL™u ‚u™t W¥th yt…tu suÚte nwk ‚{the Ëuðt fÁk Awk ™-y™u ‚{u Ý:-y{the Ðæ„}æì-
524 ÉøðuŒ¼t»Þ É
hûtt fhtu. (4)
¼tðtÚto : rÔtîtLts™ r™íÞ ƒt¤fÚte ÷E™u ð]Ø ËwÄe Ëðo™u rËØtL‚ rðãtytu™tu W…Œuþ fhu,
suÚte ‚uytu™e hûtt y™u WL™r‚ ÚtE þfu y™u ‚u (©tu‚ts™) ‚uytu™e Ëuðt fhe™u Ëwþe÷‚t…qðof
…qAe™u Ë{tÄt™ «t fhu. yt he‚u …hM…h™t W…fthÚte Ëðo Ëw¾e ÚttÞ. (4)
¬˝ ÿÊ ÉÊÊ· ÷ΪfiflÊáÊ Ÿ ‡ÊÊ÷ ÿÿÊfi flÊøÊ ÿ¡fiÁà ¬ÁÖÊ˝ÿÊ flÊfi◊˜Ô–
¬˝Ò·ÿÈŸ¸ ÁflmÊŸ˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu Ë{M‚ rðãtytu{tk h{ý fh™tht yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! Ðç…í²:-«t fhðt
ÞtuøÞ ƒtuÄtu™u «t §¯²é:-Ëðo s™tu™t RÂåA‚ Ëw¾™u «t Út™th {™w»Þ ç±mæÝì-rðãtðt™ Ëßs™™e
Ý-Ë{t™ ²²æ-su ±æ™æ-ðtýeÚte ±æ}æì-‚{thtu Ðí, ²…ç„-ËwkŒh Ëífth fhu Au, ‚u ðtýeÚte nwk àææï|æï-
þtu¼t …t{wk Ðí-su rðŒw»te †e |æëxæ±æ‡æï-©uc „wýtuÚte …rh…õð ƒwrØ{t™ rÔtîtLttuLte ËBttLt ytåthÛt
fhLtth Íææïcæï-W¥tBt ðtýe™u r™r{¥t Ëífth fh‚e Ý-suðe Œu¾tÞ Au, ‚u ðtýeÚte nwk Wõ‚ †e™tu Ðí-
Ëífth fÁk. (5)
¼tðtÚto : nu yæÞt…f y™u W…Œuþf {nt™w¼tðtu ! yt… ƒL™u yt™e Ë{t™ Ëðo™t fÕÞtý
{txu ËŒt «ð]¥t hntu. yus he‚u rðŒw»te †e …ý (hnu.)
Ëðo {™w»Þtu rðãt, Ä{o, Ëwþe÷‚t ytrŒÚte Þwõ‚ ÚtE™u r™hk‚h Ëwþtur¼‚ ƒ™u.
ftuE …ý rðît™ {qÏto †e™e ËtÚtu rððtn ™ fhu y™u ftuE…ý rðŒw»te (†e) {q¾o™e ËtÚtu rððtn
™ fhu. …hk‚w {q¾o {q¾tuo™e ËtÚtu y™u rðît™ rðŒw»te™e ËtÚtu ËkƒkÄ fhu. (5)
üÊÈÆâ ªÊfiÿòÊ¢ Ã∑fi§flÊŸSÿÊ„¢U |ø|h Á⁄U⁄U÷Êfi|‡flŸÊ flÊ◊˜Ô–
•ÊˇÊË ‡ÊfiÈ÷S¬ÃË ŒŸ˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ¥ÿææñ-Y… «ftþf ™uºttu™e Ë{t™ ð‚o{t™ àæé|æSЄè-Ä{o™wk …t÷™ y™u ¥çEÝæ-
rðãt™e «tr fhtð™tht ðt W…Œuþ fh™tht rðît™tu ±æ}æì-‚{tht …tËuÚte „ÜU±æÝS²-rðãt «tÂ
rðît™™t 癄ì-…ý xææ²~æ}æì-‚u ¿tt™™u su „t™th™e hûtt fhu Au ðt Ÿæé„}æì-Ëtk¼¤u÷ W¥t{ ÔÞðnth™u
¥æ, ÎÝì-„úný fh‚t ¥ã}æì-nwk çã-s çÚÚï|æ-W…Œuþ fÁk. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ytÂtu îtht su-su ¼ýtðt{tk y™u ©ðý fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u ƒeòytu™u
r™íÞ ¼ýtððt òuEyu y™u W…Œuþ fhðtu òuEyu. su{ ƒeòytuÚte MðÞk rðãt „úný fhu, ‚u{
‚u ƒeòytu™u yt…ðe òuEyu. r™ùÞ s ç±læ-Œt™Úte Ë{t™ (©uc) ƒeswk ftuE {nt™ Œt™ ™Úte. (6)
ÿÈÆfl¢ sÔÊSï ◊„UÊ ⁄UŸ˜Ô ÿÈÆfl¢ flÊ ÿÁãŸ⁄UÃfiâ‚Ã◊˜Ô–
ÃÊ ŸÊfi fl‚Í ‚ȪÊ¬Ê SÿÊfiâ ¬Êâ ŸÊ flÎ∑§ÊfiŒÉÊÊÿÊ—H 7H
…ŒtÚto : nu ±¨ê-r™ðtË fhtð™tht yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ÚÝì-yLÞtu™u Ëw¾ Œu‚t su ²é±}æì-
Éøðu Œ¼t»Þ 525
‚{u ²„ì-su™t …h ¥æS„}æì-ƒuËtu ±æ-yÚtðt ²é±}æì-‚{u ƒL™u Ý:-y{the ¨éxææïÐæ-ËBÞfT hûtt fh™tht
S²æ„}æì-Úttytu, ‚u }æã:-{nt™ ¥Íææ²æï:-su …tu‚t™u yLÞtÞ fhðtÚte …t… RåA‚t ±ëÜUæ„ì-‚u [tuh,
ztfwÚte Ý:-y{tÁk Ðæ„}æì-…t÷™ fhtu y™u „æ-‚uytu çã-s yt… ƒL™u çÝÚ„„¢¨„}æì-rðãt ytrŒ
W¥t{ y÷kfthtuÚte …rh…qýo þtu¼tÞ{t™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su{ ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚ [tuh ytrŒ™t ¼ÞÚte «òytu™e hûtt fhu, ‚u{ yu
ƒL™u™wk Ëðuoyu …t÷™ fhðwk òuEyu. Ä{o-f{o{tk Ëk÷ø™ Ëðo yæÞt…f, W…Œuþf y™u rþûtf yÄ{o™tu
™tþ fhu. (7)
◊Ê ∑§S◊Òfi œÊÃ◊èÿfiÁ◊ÁòÊáÊfi ŸÊ ◊Ê∑ȧòÊÊfi ŸÊ ªÎÆ„UèÿÊfi œŸflÊfi ªÈ—–
SßÊ÷È¡Ê •Á‡Êfi‡flË—H 8H
…ŒtÚto : nu hûtf ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ÜUS}æñ-ftuE ¥ç}æç~æ‡æï-su™tu ftuE r{ºt ™rn yÚtto‚T
Ëðo™tu þºtw yuðt {™w»Þ™u {txu Ý:-y{™u }ææ-™ ¥ç|æ{æ„}æì-fntu, yt…™e hûtt îtht Ý:-y{the
S„Ýæ|æé…:-ŒqÄ ¼hu÷ M‚™tuÚte …tu‚t™t ðtAhztytu Ërn‚ {™w»Þ ytrŒ «týeytu™wk …t÷™ fh‚e
{ïݱ:-„tÞtu ¥çàæEè:-ðtAhztÚte hrn‚ yÚtto‚T - ðkæÞt }ææ-™ hnu y™u ‚u y{tht xæëãï|²:-½htuÚte
¥ÜéU~æ-rðŒuþ{tk ™ xæé:-…ntU[u - òÞ. (8)
¼tðtÚto : «òs™ hts…wÁ»ttu™u yt he‚u fnu ‘y{™u þºtw …erz‚ ™ fhe þfu ‚Útt y{the
„tÞ ytrŒ …þwytu™wk y…nhý ™ fhe þfu, yuðtu yt… ÷tuftu «Þí™ fhtu. (8)
ŒÈÆ„UËÿ|ã◊òÊÁœfiÃÿ ÿÈÆflÊ∑Èfi§ ⁄UÊÿ øfi ŸÊ Á◊◊Ëâ flÊ¡fiflàÿÒ–
ß· øfi ŸÊ Á◊◊Ëâ œŸÈÆ◊àÿfiÒH 9H
…ŒtÚto : nu Ëðo rðãtytu{tk ÔÞt ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ƒL™u su „tÞtu Îéãè²Ýì-ŒqÄ ytrŒÚte
…qýo fhu Au ‚uytu™u Ý-y{tht ç}æ~æç{„²ï-suÚte r{ºttu™e Äthýt ÚttÞ ‚Útt ²é±æÜéU-Ëw¾Úte r{÷™
y™u Œw:¾Úte y÷„ ÚttÞ ‚u Úæ²ï-Ä™™u ™-y™u Sð™™u Bttxu ç}æ}æèyæ}æì-BttLttu, ÃææÁæÃæyÄæñ-suBttk «~tkrËít
¿tt™ ðt {ïÝé}æy²ñ-„tÞ™t ËkƒkÄ rðã{t™ Au ‚u™u ™-‚Útt §¯ï-RåAt {txu Ý:-y{™u ç}æ}æè„}æì-
«urh‚ fhtu yÚtto‚T …ntU[tztu. (9)
¼tðtÚto : su „tÞ ytrŒ …þwytu r{ºt…t÷™, ¿tt™ y™u Ä™™u r™r{¥t¼q‚ ntuÞ, ‚uytu™e {™w»Þtu
r™íÞ hûtt fhu, Ëðo™u …wÁ»ttÚto {txu «ð]¥t fhu, suÚte Ëw¾™tu ËkÞtu„ y™u Œw:¾™tu rðÞtu„ ÚttÞ.
(9) 526
•|‡flŸÊfi⁄U‚Ÿ¢ ⁄UÕfi◊Ÿ‡fl¢ flÊÁ¡ŸËfiflÃÊ—– ÃŸÊ„¢U ÷ÍÁ⁄fiU øÊ∑§ŸH 10H
…ŒtÚto : ¥ã}æì-nwk ±æç…Ý豄æï:-su™e «þkrË‚ rð¿tt™Þwõ‚ ˼t y™u Ëu™t rðã{t™ Au ‚u
526 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¥çEÝæï:-˼t-Ëu™tÄeþtu™t ¥ÝE}æì-su{tk ½tuzt ð„uhu òuzt‚t ™Úte. Úƒ}æì-‚u h{ý fhðt ÞtuøÞ
rð{t™trŒ Þt™™wk ¥¨Ý}æì-Ëuð™ fÁk y™u „ï‹æ-‚u™t îtht |æêçÚ-ƒnw s ™æÜUÝ-«ftrþ‚ ƒ™wk. (10)
¼tðtÚto : ¼qr{, s¤ y™u ytftþ{tk „{™ fhðt {txu su Þt™ ƒ™tððt{tk ytðu Au, ‚u{tk
…þw òuzðt{tk ytð‚t ™Úte, …hk‚w ‚u (Þt™) s¤-yÂø™ y™u f÷tÞkºt ytrŒ îtht [t÷u Au. (10)
•ÿ¢ ‚fi◊„U ◊Ê ÃŸÍÆsÔÊÃ ¡ŸÊ° •ŸfiÈ– ‚Ê◊¬ÿ¯ ‚ÈÆπÊ ⁄UÕfi—H 11H
…ŒtÚto : nu ¨}æã-Ëífth ËtÚtu ð‚o{t™ rðît™T ! yt… su ¥²}æì-yu ¨é¶:-Ëw¾ yÚtto‚T su{tk
ËwkŒh yðftþ ‚Útt Úƒ:-h{ý rðnth fhðt {txu su{tk ÂMÚt‚ ÚttÞ ‚u rð{t™ ytrŒ Þt™ Au suÚte
yæÞt…f y™u W…Œuþftu™u ¥Ýêsæ„ï-y™wfq¤ yuf ŒuþÚte ƒeò Œuþ{tk …ntU[tzðt{tk ytðu Au ‚uÚte
}ææ-{™u …ÝæÝì-ðt {™w»Þtu yÚtÔtt Sææï}æŒæïÄæ}æì-yiïGtoGtwõít BtLtw»GttuLtu …eðt ÞtuøÞ W¥t{ hË™u yæÝé-
rðM‚]‚ fhtu yÚtto‚T-WL™r‚ fhtðtu. (11)
¼tðtÚto : su ©uc Þt™™u ƒLttð™th rþÕ…e ntuÞ, ‚u™tu Ëðuoyu Ëífth fhðtu òuEyu. (11)
•œ SflåŸfiSÿ ÁŸ*flŒ˘÷ÈfiܡÇø ⁄URflÃfi—– ©U÷Ê ÃÊ ’|dfi Ÿ‡ÿ×H 12H
…ŒtÚto : nwk S±ŒÝS²-r™ÿt ¥|æ醅„:-yt… …ý ™Úte ¼tu„‚t ‚u ™-y™u Úﱄ:-Ä™ðt™ …wÁ»t™e
r™fxÚte çÝ<±Îï-WŒtËe™ ¼tð™u «t ÚttÔtwk. ¥Šæ-‚Œ™L‚h su ©|ææ-ƒu …wÁ»ttÚtone™ Au „æ-‚u ƒL™u
±çd-Ëw¾™t M‚k¼™-htuftðtÚte Ý಄:-™tþ …t{u Au. (12)
¼tðtÚto : su yiïÞoðt™ ntuðt A‚tk Œt‚t ™Úte, su Œrhÿ ntuðt A‚tk {tuxe-{tuxe yr¼÷t»ttu
Þwõ‚ Au, yu ƒL™u yt¤Ëw ƒ™e™u r™hk‚h Œw:¾¼t„e ƒ™u Au. ítuÚte Ëðuoyu …wÁ»ttÚto{tk «Þí™ fhðtu
òuEyu. (12)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk «&™tu¥th, ¼ýðt-¼ýtððt y™u htsÄ{o™t rð»tÞ™wk ðýo™ ntuðtÚte yt™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (120)
Ëqõ‚-121
∑§ÁŒàÕÊ ŸÏ°— ¬Êòʯ ŒflÿÃÊ¢ üÊflŒ˜Ô Áª⁄UÊ •ÁXÔfiU⁄U‚Ê¢ ÃÈ®⁄UáÿŸ˜Ô–
¬˝ ÿŒÊŸ«˜UÔÁfl‡Ê •Ê „Uêÿ¸SÿÊL§ ∑˝¯§‚Ã •äfl⁄U ÿ¡fiòÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu …wÁ»t ! ‚w ¥Š±Úï-™ rð™tþ fhðt ÞtuøÞ «ò…t÷™Y… ÔÞðnth{tk ²…~æ:-Ëk„
fh™th yæéÚ‡²Ýì-þe½ú fh‚t su{ ¿tt™ RåA™th ÝëÝì-«tÂÔÞ rþûtt™u ÞtuøÞ ƒt÷f ðt {™w»Þ™wk
Ðæ~æ}æì-…t÷™ fhu ‚Útt Îï±²„æ}æì-RåA‚t ¥çXÚ¨æ}æì-y™u rðãt™t rËØtL‚hË™u «t rðît™tu™e
²„ì-su çxæÚ:-ðuŒ rðãt™e rþûttY… ðtýeytu™u Ÿæ±„ì-Ëtk¼¤u ‚u™u §yƒæ-yu he‚u ÜU„ì-õÞthu Ëtk¼¤þu
y™u su{ Ä{toí{t htò ã}²üS²-LÞtÞt÷Þ™e {æÞ{tk ð‚o{t™ ÚtE™u rð™ÞÚte ç±àæ:-«òs™tu™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 527
ÐíæÝÅì-«t ÚttÞ ©L-y™u ƒnw s ¥æ, R¢U¨„ï-yt¢{ý fhu yÚttoítT ‚u™t ÔÞðnthtu{tk Œtuztðu, yu{
õÞthu Útþu ? (1)
¼tðtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! su{ ytÂs™ Ëðo {™w»Þtu™u ËíÞ Ë{òð‚t y™u yËíÞÚte ‚uytu™u
r™ð]¥t fh‚t Ëwrþûtt «Œt™ fhu Au, ‚u{ ‚{u ÷tuftu …tu‚t™t Ëk‚t™ ytrŒ™u r™hk‚h Ëwrþûtt yt…tu.
suÚte ‚{tht fw¤{tk yÞtuøÞ Ëk‚t™ fŒe…ý ÚttÞ ™rn. (1)
SÃê÷Ëfih lÊ¢ ‚ œL§áʯ ¬˝È·ÊÿŒÎÆ÷Èflʸ¡Êfiÿ º˝ÁflfiáÊ¢ Ÿ⁄UÊ ªÊ—–
•ŸÈfi Sfl¡Ê¢ ◊fiÁ„U·‡øfiˇÊà fl˝Ê¢ ◊ŸÊ◊‡flfiSÿ ¬Á⁄fiU ◊ÊÃ⁄¢U ªÊ—H 2H
…ŒtÚto : su{ }æçã¯:-{nt™ ËqÞo xææï:-¼qr{™u Äthý fh™th Au, ‚u{ «|æé:-Ë{M‚ rðãtytuÚte
Þwõ‚ yt ƒwrØ {uÄtðe ÝÚ:-Ä{o y™u rðãt™e «tr fhtð™th Ëßs™ ±æ…æ²-rð¿tt™ ðt yL™™u
{txu ¥ES²-«t Útðt ÞtuøÞ htßÞ™e S±Áææ}æì-yt…Úte Wí…L™ fhu÷e ±íæ}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ
}ææ„Ú}æì-{t‚t Ë{t™ …t÷™ fh™the }æïÝæ}æì-rðãt y™u ËwrþûttÚte «t ðtýe™u ÐçÚ, ™ÿæ„-ËðoºtÚte
fnu ðt su{ ËqÞo {æ}æì-«ftþ™u S„}|æè„ì-Äthý fhu ‚u{ ¨, ã-‚u s xææï:-…]rÚtÔte …h Îí籇æ}æì-
Ä™ ðÄthe™u ¾u‚h™u {L‡æ}æì-s¤™e Ë{t™ ¥Ýé-Ðíécæ沄ì-®Ë[™ fhu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þ yt rðît™tu™t Ëk„ îtht rðãt, rð™Þ y™u LÞtÞ™u Äthý fhu, ‚u
Ëw¾- …qðof ðÄe þfu Au y™u {nt™ ‚Útt …qßÞ ƒ™e þfu Au. (2)
ŸˇÊhflfi◊L§áÊË— ¬ÍÆ√ÿZ ⁄UÊ≈˜UÔ ÃÈÆ⁄UÊ Áfl‡ÊÊ◊ÁXfiÔU⁄U‚Ê◊ŸÈÆ lÍŸ˜Ô–
ÃˇÊmÖÊ˝¢ ÁŸÿfiÈâ ÃSÃê÷Œ˜Ô lÊ¢ øÃÈfic¬Œ Ÿÿ¸Êfiÿ Ám¬ÊŒfiH 3H
…ŒtÚto : su „éÚ:-‚whk‚ yt÷MÞ íÞt„e rðît™ {™w»Þ ™„écÐÎï-„tÞ ytrŒ …þwytu çmÐæÎï-
{™w»Þ ytrŒ «týeytu ðt ÝÄææü²-{™w»Þtu{tk yr‚ ©uc {ntí{s™™u {txu ¥Ýé,lêÝì-«r‚rŒ™ Ðêòü}æì-
…qðo rðît™tuyu y™wct™ fhu÷ ã±}æì-Œuðt-÷uðt ÞtuøÞ y™u ¥L‡æè:-hts™er‚ytu™u Ýÿæyæì-«t ÚttÞ,
çݲé„}æì-r™íÞ ftÞoÞwõ‚ fhu÷ ±…í}æì-þ†-y†tu™u „ÿ„ì-r‚ûý fhe™u þºtwytu™u {thu ‚Útt ‚uytu™t
læ}æì-rðãt y™u LÞtÞ™t «ftþ™wk „S„}|æ„ì-M‚k¼™ fhu, ‚u ¥çXÚ¨æ}æì-yk„tu™t hË yÚtðt «tý™e
Ë{t™ r«Þ ç±àææ}æì-«òs™tu™e {æÞ{tk ÚæÅì-«ftþ{t™ htò ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rð™Þ ytrŒ îtht {™w»Þ ytrŒ ‚Útt „tÞ ytrŒ …þwytu™e y‚e‚ = ¼q‚ft¤™t
yt htòytu™e Ë{t™ …t÷™ fhu Au 528 ‚Útt yLÞtÞÚte ftuE™u {th‚t ™Úte, ‚u s Ëw¾ …t{u Au,
yLÞ ™rn. (3)
•Sÿ ◊Œfi SflÿZ ŒÊ ´§ÃÊÿʬËfiflÎÃ◊ÈÆ|dÿÊfiáÊÊ◊ŸËfi∑§◊˜Ô–
528 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÿhfi ¬˝‚ª¸ ÁòÊ∑§∑ȧ|êŸflûʸŒ¬ º˝È„UÊ ◊ÊŸfiÈ·Sÿ ŒÈ⁄UÊfi fl—H 4H
…ŒtÚto : ²„ì-su ç~æÜUÜéUŒæì-{™w»Þtu yuðt Au fu su™e …qðo ytrŒ rŒþt ðt yæÞt…ftu y™u W…ŒuþftuÚte
Gtwõ‚ Au ¥S²-yu «íÞût }ææÝé¯S²-{™w»Þ™t ©çd²æ‡ææ}æì-„tÞtu™e Ðí¨xæïü-W¥t{‚tÚte Wí…L™ fhtððtY…
}æÎï-yt™kŒ™u r™r{¥t «„æ²-ËíÞ ÔÞðnth ðt s¤™u {txu ¥Ðè±ë„}æì-Ëw¾ y™u ƒ¤Úte Þwõ‚ S±²ü}æì-
rðãt y™u Ëwrþûtt ð[™tu{tk ©uc ¥ÝèÜU}æì-Ëu™t™u Îæ:-yt…u ‚Útt yu Îíéã:-„tÞ ytrŒ …þwytu™t
ÿtune yÚtto‚T {th™tht …þw®nËf {™w»Þtu™u çݱœæü„ì-htufu ®nËt ™ Útðt Œu ÎéÚ:-‚u Œwütu™t îtht ¥Ð:-
±: ƒkÄ fhe Œu, ã-‚u s [¢ðíteo htò Útðt™u ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : yu s hts…wÁ»t W¥t{ ntuÞ Au, su «òÂMÚt‚ {™w»Þtu y™u „tÞ ytrŒ «týeytu™tk
Ëw¾™u {txu ®nËf {™w»Þtu™wk r™ðthý fhe™u Ä{o{tk ÂMÚt‚ ÚttÞ Au y™u …htu…fthe ntuÞ Au. su
yÄ{o™t {t„tuo™u ƒkÄ fhe™u Ä{o™t {t„tuo™u ¾tu÷u Au, ‚u s htsf{tuo™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (4)
ÃÈèÿ¢ ¬ÿÊ ÿ|à¬Ã⁄UÊflŸËfiÃÊ¢ ⁄UÊœfi— ‚ÈÆ⁄UÃfiSÃÈÆ⁄UáÊfi ÷È ⁄UáÿÍ–
‡ÊÈÁø ÿûÊ ⁄UÄáÊ •Êÿfi¡ãà ‚’Œ¸ÈÉÊÊfiÿÊ— ¬ÿfi ©U|dÿÊfiÿÊ—H 5H
…ŒtÚto : ...nu Ëßs™ ! ²„ì-su „éÚ‡æï-ŒqÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™u …eðt þe½ú‚t fh‚t „é|²}æì-‚tht
{txu |æéÚ‡²ê-Äthý y™u …wrü fh™tht çЄÚæñ-{t‚t-r…‚t ¨éÚï„:-su™tÚte W¥t{ ðeÞo Wí…L™ ÚttÞ
Au, ‚u в:-ŒqÄ y™u Úæ{:-©uc rËrØfthf Ä™™e ¥Ýè„æ}æì-«tr fhtðu; ‚Útt su{ ²„ì-ŒqÄ ytrŒ
…eðt™e þe½ú‚t fhíttk su „ï-‚tht {txu ŒÞt¤w „tÞ ytrŒ …þwytu™u ht¾™th {™w»Þ ¨ÏæÎéü{æ²æ:-
suÚte yuf Ë{t™ Ëw¾ Äthý fh™th ÚttÞ Au ‚u ŒqÄ™u …qht fh™the ©çd²æ²æ:-W¥t{ …wrü yt…‚e
„tÞ™wk àæéç™-þwØ-…rðºt в:-…eðt ÞtuøÞ ŒqÄ™u Úïv‡æ:-«þkrË‚ Ä™™e Ë{t™ ¥æ, ¥²…‹„-Ëthe
he‚u yt…u, ‚u{ ‚u {™w»Þtu™e ‚wk r™hk‚h Ëuðt fh y™u ‚uytu™t W…fth™u fŒtr… ™ ¼q÷. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þu su{ {t‚t-r…‚t y™u rðît™tu™e Ëuðt Y…e Ä{oÚte Ëw¾ «t fhu, ‚u{ s
„tÞ ytrŒ™e hûtt Y…e Ä{oÚte Ëw¾ «t fhu. ‚uytu™wk yr«Þ yt[hý fŒe ™ fhu. fthý fu ‚u
Ëðo™t W…fthf‚to Au, yux÷t {txu. (5)
•œ ¬˝ ¡fiôÊ Ã⁄UÁáÊfi◊¸◊ûÊÈÆ ¬˝ ⁄UÊfiëÿSÿÊ ©U·‚Ê Ÿ ‚Í⁄Ufi—–
ßãŒÈÆÿ¸Á÷⁄UÊc≈Ô SflŒfiÈ„U√ÿÒ— dÈÆfláÊfi Á‚ÜøÜ¡⁄UáÊÊÁ÷ œÊ◊fiH 6H
…ŒtÚto : nu ©uc f{tuo™wk y™wct™ fh™th {™w»Þ ! yt… ©¯¨:-«¼t‚ Ë{ÞÚte ¨êÚ:-ËqÞo™e
Ý-Ë{t™ ²ïç|æ:-su™tÚte S±ïÎéãòñ-…tu‚t™t Œuðt-÷uðt ÞtuøÞ ŒqÄ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte yiïÞo yÚtto‚T W¥t{
…ŒtÚto rËØ ÚttÞ Au, ‚u™tÚte y™u dé±ï‡æ-Ëúwðt ytrŒ™t Þtu„Úte {æ}æ-Þ¿t ¼qr{™u ¥ç|æç¨@Ýì-
ËðoºtÚte ®Ë[‚t Ëßs™tu™e Ë{t™ ¥S²æ:-yu „tÞ™t ŒqÄ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Ðí, Úæïç™-ËkËth{tk ËBÞfT
ÉøðuŒ¼t»Þ 529
«ftþ{t™ ÚttÞ y™u §‹Îé:-yiïÞoÞwõ‚ …Ú‡ææ-«þkrË‚ ft{tu™u ¥æcÅ-«t ÚttÞ, „Úç‡æ:-Œw:¾™u
…th fhu÷ Ëw¾™tu rðM‚th fh™th yÚtto‚T ðÄth™th yt… }æ}æœæé-yt™kŒ ¼tu„ðtu ¥{-‚ŒL‚h Ðí,
…¿æï-«rËØ Úttytu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þu „tÞ ytrŒ™e hûtt fhe™u ‚Útt ‚u™e ð]rØ fhe™u ðiãfþt† y™wËth ‚u™t
ŒqÄ ytrŒ™wk Ëuð™ fhe™u ƒ¤ðt™ ‚Útt yíÞk‚ yiïÞoÞwõ‚ r™hk‚h ƒ™u.
su{ ftuE ËtÄ™Úte ÞwÂõ‚…qðof ¾u‚h ‚iÞth fhe s¤Úte ‚u™u ®Ë[e™u ‚Útt yL™ ytrŒÚte Þwõ‚
ÚtE™u ƒ¤ y™u yiïÞoÚte ËqÞo Ë{t™ «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ s yu «þkË™eÞ ftÞtuo™u fh‚t Ëðo
«ftrþ‚ ÚttÞ. (6)
|Sflä◊Ê ÿŒ˜Ô flŸÁœfiÁÃ⁄U¬SÿÊà‚Í⁄UÊfi •äfl⁄U ¬Á⁄U ⁄UÊœfiŸÊ ªÊ—–
ÿhfi ¬˝÷ÊÁ‚ ∑Χà√ÿÊ° •ŸÈÆ lÍŸŸfi*fl‡Ê ¬|‡fl·fi ÃÈÆ⁄UÊÿfiH 7H
…ŒtÚto : nu Ëßs™ {™w»Þ ! ‚u ²„ì-su yuðe W¥t{ r¢Þt fhe çS±Š}ææ-suÚte ËwkŒh Ëw¾™tu
«ftþ Út‚tk ‚u ±Ýç{ç„:-ð™tu™wk Äthý yÚtto‚T hûtt fhe y™u su xææï:-„tÞ™e Úæï{Ýæ-hûtt fhðt™u
{txu ft{ fhu÷ Au ‚uÚte ‚wk ¥Š±Úï-su{tk ®nËt ytrŒ Œw:¾ ™Úte, ‚u hûtt™u fthýu ÜëUyòæÝì-©uc
ft{tu™wk ¥Ýé, léÝì-«r‚rŒ™ ¨êÚ:-«uhf ËqÞo÷tuf™e Ë{t™ ¥Ý<±àæï-ƒ¤Œ „tze ytrŒ{tk su ƒuË™th
‚u™u {txu y™u ÐçE¯ï-…þwytu™e ð]rØ™e RåAt™u {txu ‚Útt „éÚæ²-þe½ú sðt {txu ²„ì-su ã-r™ùÞ…qðof
Ðí|ææç¨-«ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u yt… вüÐS²Gæ„ì-…tu‚t™t Ëðtuo¥t{ ft{tu™e RåAt fhtu. (7)
¼tðtÚto : su ÷tuftu …þwytu™tk …t÷™ y™u ðÄo™™u {txu ð™tu™e hûtt fhe™u, ‚u{tk ‚uytu™u [htðe™u
‚Útt ŒqÄ ytrŒ™wk Ëuð™ fhe™u ¾u‚e ytrŒ ftÞtuo™u ÞÚttð‚T fhu, ‚u htßÞY…e yiïÞoÚte ËqÞo™e Ë{t™
«ftþ{t™ ÚttÞ Au; yLÞ „tÞ ytrŒ™t ®nËf ÷tuftu ™rn. (7)
•c≈ÔUÊ ◊„UÊ ÁŒfl •ÊŒÊ „U⁄UËfi ß„U lÈfiêŸÊ‚Ê„fiU◊Á÷ ÿÊfiœÊŸ ©Uà‚fi◊˜Ô–
„UÁ⁄ U¢ œûÊfi ◊|㌟¯ ŒÈÆˇÊãflÎÆœ ªÊ⁄Ufi÷‚◊Áºfi˝Á÷flʸÃÊåÿfi◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu hts™T ! „ï-‚{tht ²„ì-su ²æï{æÝ:-ÞwØ fh™tht ±ë{ï-Ëw¾ ðÄo™™u {txu su{ ¥æÎ:-
hË ytrŒ …ŒtÚttuo™wk ¼ûtý fh™th y™u ¥cÅæ-Ëðoºt ÔÞt Út™th ËqÞo÷tuf }æã:-{nt™ çα:-ŒeÂÃítÚte
…tu‚t™t ãÚè-«ftþ y™u ytf»toý™u ¥çÎíç|æ:-{u½ ðt …ðo‚tu™e ËtÚtu «[rh‚ fhu Au, ‚u{ §ã-yt
ËkËth{tk ©y¨}æì-fqðt™u ƒ™tðe lé}ݨæã}æì-530
suÚte Ä™ {¤u ‚u ãçÚ}æì-½tuzt y™u }æç‹ÎÝ}æì-{™tunh ±æ„挲}æì-
þwØ ðtÞwÚte …t{ðt ÞtuøÞ xææïÚ|æ¨}æì-„tÞtu™t {n¥ð™u ¥ç|æ, Îéÿæ‹æì-Ëðo he‚u …qýo fhu, ‚u yt…
Ëífth fhðt ÞtuøÞ Atu. (8)

530 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ËqÞo …tu‚t™t «ftþÚte Ë{M‚ ËkËth™u yt™krŒ‚ fhe™u, ytf»toýÚte
¼q„tu¤™u Äthý fhu Au, ‚u{ ™Œe, Ëútu‚ y™u fqðt ytrŒ ƒ™tðe™u ‚Útt ð™tu{tk ½tË ytrŒ ðÄthe™u
„tÞ y™u ½tuzt ytrŒ™e hûtt ‚Útt ð]rØ fhe™u ŒqÄ ytrŒ™t Ëuð™Úte r™hk‚h yt™krŒ‚ Úttytu. (8)
àfl◊Êfiÿ‚¢ ¬˝ÁÃfi flûʸÿÊ ªÊ*ŒflÊ •‡◊ÊfiŸ◊ȬfiŸËÃ◊ÎèflÊfi–
∑ȧà‚Êfiÿ ÿòÊfi ¬ÈL§„ÍUà flãflÜ¿ÈUcáÊfi◊ŸãÃÒ— ¬fiÁ⁄UÿÊÁ‚fi flœÒ—H 9H
…ŒtÚto : nu ±‹±Ýì-Ëthe he‚u Ëuð™ fh™th y™u ÐéLãê„-y™uf {™w»Þtu™u R»ttoÚte ƒtu÷tðu÷ {™w»Þ !
y±}æì-‚wk su{ ËqÞo çα:-rŒÔÞ Ëw¾ yt…™th «ftþÚte ykÄfth™u Œqh fhe™u, ¥à}ææÝ}æì-ÔÞt Út™th,
©ÐÝè„}æì-…tu‚t™e Ë{e… ytðu÷ {u½™u rAL™-r¼L™ fhe™u ËkËth{tk …ntU[tzu Au, ‚u{ «|Ãææ-{u½tðe
yÚtto‚T ÄehƒwrØ Þwõ‚ …wÁ»t™e ËtÚtu ¥æÄæ¨}æì-÷tu¾kz™t ƒ™tðu÷ þ†-y† ÷E™u ÜéUy¨æ²-ð@™u
÷E™u àæéc‡æ}æì-þºtwytu™t …ht¢{™u þw»f fh™th ƒ¤™u Äthý fhe™u ²~æ-ßÞtk „tÞtu™u {th™tht
Au, íÞtk ‚uytu™u ¥Ý‹„ñ:-su™e yËe{ ËkÏÞt Au ‚u ±{ñ:-„tÞ™u {th™th™u {thðt™t W…tÞtuÚte ÐçÚ²æç¨-
ËðoÚte «t ÚttÞ Au, ‚uytu™u xææï:-ytrŒ …þwytu™e Ë{e…Úte Ðíç„, ±œæü²:-…ý …tAt ðt¤tu. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ËqÞo {u½™u ðhËtðe™u ‚Útt ykÄfth™u Œqh fhe™u Ëðo™u ytnTÕttrŒ‚
fhu Au, ‚u{ „tÞ ytrŒ™e hûtt fhe™u, ‚Útt ‚uytu™t ®nËftu™u htufe™u r™hk‚h Ëw¾e Úttytu. yt
f{o ƒwrØ{t™tu™e ËntÞ‚t rð™t Ëk¼ð ™Úte, ‚uÚte ƒwrØ{t™tu™t ËnÞtu„Úte s ‚u™u fhtu. (9)
¬ÈÆ⁄UÊ ÿà‚Í ⁄USÃ◊fi‚Ê •¬ËfiÃSÃ◊fiÁº˝fl— »§ÁÀʪ¢ „UUÁÃ◊fiSÿ–
‡ÊÈcáÊfiSÿ |øà¬Á⁄fiUÁ„Uâ ÿŒÊ¡Êfi ÁŒflS¬Á⁄U ‚Ȫfi˝ÁÕâ Ìʌfi—H 10H
…ŒtÚto : nu ¥çÎí±:-su™t htßÞ{tk «þkrË‚ …ðo‚ rðã{t™ Au, ‚uðt rðÏÞt‚ nu hts™T ! yt…
su{ ¨êÚ:-ËqÞo ÈUçHxæ}æì-{u½™u rAL™-r¼L™ fhe™u „}æ¨:-ykÄfth™tu ¥Ðè„ï:-rð™tþ fh™th çα:-
«ftþÚte «ftþ{t™ ÚttÞ Au, ‚u{ …tu‚t™e Ëu™tÚte „}æì-yu þºtwƒ¤™tu ¥æ, ¥Î:-rðŒthtu yÚtto‚T rð™tþ
fhtu, ²„ì-su™u ÐéÚæ-…qðo r™ð]¥t fh‚t hÌtt Atu ‚u™u ¨éxæíçƒyæ}æì-Xef ƒtkÄe™u htuftu, ²„ì-su ¥S²-yu™t
ÐçÚçã„}æì-ËðoºtÚte Ëw¾ yt…™th ¥æï…:-ƒ¤ Au „„ì-‚u™u r™ð]¥t fhe™u àæéc‡æS²-þtu»tf þºtw™u ÐçÚ-
ËðoºtÚte 癄ì-…ý ãïç„}æì-‚u™t ntÚtÚte ð@™u …tze ™t¾tu, suÚte ‚u „tÞtu™u {th™th ™ ƒ™e þfu. (10)
¼tðtÚto : nu hts…wÁ»ttu ! su{ ËqÞo {u½™u {the™u ‚Útt ‚u™u ¼qr{ …h …tze™u - ðhËtðe™u
Ëðo «týeytuLtu ‚] fhu Au, ‚u{ ‚{u „tÞ™t ®nËftu-{th™th™u …tze™u „tÞ ytrŒ™u r™hk‚h Ëw¾e
fhtu. (10)
•ŸÈfi àflÊ ◊„UË ¬Ê¡fi‚Ë •ø∑˝§ lÊflÊˇÊÊ◊Êfi ◊ŒÃÊÁ◊ãº˝ ∑§◊¸®fiŸ˜Ô–
àfl¢ flÎÆòÊ◊ʇÊÿÊfiŸ¢ Á‚⁄UÊ‚Èfi ◊„UÊ fl¡fi˝áÊ Á‚cfl¬Ê fl⁄UÊ„fiÈU◊˜ÔH 11H
ÉøðuŒ¼t»Þ 531
 …ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞo «t ˼tæÞût ytrŒ Ëßs™…wÁ»t ! y±}æì-yt… ËqÞo su{ ±ë~æ}æì-
{u½™u rAL™-r¼L™ fhu Au, ‚u{ ç¨Úæ¨é-ƒkÄwY… ™tzeytu{tk }æã:-{nt™ ±…íï‡æ-þ† y™u y†tu™t
Ë{qnÚte ±Úæãé}æì-Ä{oÞwõ‚ W¥t{ ÔÞðnth ðt ÄtŠ{f s™tu™u {th™tht Œwü þºtw™u {the™u ¥æàæ²GæÝ}æì-
Ëk…qýo „tZ r™ÿtÚte Ë{t™ ç¨c±Ð:-Ëwðztðtu suÚte }æãè-{nt™ Ðæ…¨è-hûtf y™u …tu‚t™tu «ftþ
fhðt{tk ¥™ÜíïU-™ htuftÞu÷ læ±æÿææ}ææ-ËqÞo y™u …]rÚtðe y±æ-yt…™u «t ÚtE™u ‚u{tkÚte «íÞuf
ÜU}æü‹æì-htßÞ™t ftÞo{tk ‚{™u y™wfq¤‚tÚte yt™kŒ «Œt™ fhu. (11)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu rð™Þ y™u …ht¢{Úte Œwü þºtwytu™u ƒtkÄe™u, {the™u ‚Útt Œqh
fhe™u r{ºttu™u ÄtŠ{f ƒ™tðe™u ‚Útt Ëðo «òs™tu™u W¥t{ f{o{tk «ð]¥t fhe™u, yt™krŒ‚ Útðwk
òuEyu. (11)
àflÁ◊fiãº˝ ŸÿÊ¸ ÿÊ° •flÊ ŸÏ|ãÃcΔÔUÊ flÊÃfiSÿ ‚ÈÆÿÈ¡Ê flÁ„fiUcΔÔUÊŸ˜Ô–
ÿ¢ Ãfi ∑§Ê√ÿ ©U‡ÊŸÊfi ◊|㌟¢ ŒÊŒ˜Ô flÎfiòÊ„UáÊ¢ ¬ÊÿZ ÃÃˇÊ flÖÊfi˝◊˜ÔH 12H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-«ò…t÷f ÜUæò:-Äeh ©uc {uÄtðe™t …wºt, ©àæÝæ-Ä{o™e ft{™t fh™th,
ݲü:-{™w»Þtu{tk ©uc-ËtÄws™ ! y±}æì-yt… ²æÝì-su ±çãcÆæÝì-yíÞk‚ rðãt Ä{o™e «tr fhtð™th
±æ„S²-«tý™e {æÞ Þtu„tÇÞtËÚte ¨é²é…:-©ucÞwõ‚Þtu„e ‹æ÷Ýì-ÄtŠ{f s™tu™e ¥±:-hûtt fhtu Atu
‚u™e ËtÚtu Ä{o™e {æÞ{tk ç„cÆ-ÂMÚth Úttytu, su „ï-yt…™t {txu ²}æì-su ±ë~æã‡æ}æì-þºtw™tþf ðeh
}æç‹ÎÝ}æì-«þkËt™u ÞtuøÞ Ðæ²ü}æì-suÚte …qýo ft{ ƒ™u ‚u {™w»Þ™u Îæ„ì-yt…u ±æ-su þºtwytu …h ±…í}æì-
yr‚ ‚us þ†tu y™u y†tu™u „„ÿæ-VUfu „ï-‚u™e ËtÚtu …ý Ä{oÚte ð‚tuo. (12)
¼tðtÚto : su{ hts…wÁ»t …h{uïh™t W…tËftu, yæÞt…ftu, W…Œuþftu ‚Útt yLÞ ©uc ÔÞðnth
fh™th «òs™tu y™u Ëir™ftu™e hûtt fhu, ‚u{ s ‚u™e (hts…wÁ»ttu™e) ‚uytu …ý r™hk‚h hûtt
fhu. (12)
àfl¢ ‚Í⁄UÊfi „UÁ⁄UÃÊfi ⁄UÊ◊ÿÊ ŸÏã÷⁄fiUìÊ∑˝§◊Ãfi‡ÊÊ ŸÊÿÁ◊fiãº˝–
¬˝Êàÿ¢ ¬Ê⁄¢U ŸfiflÁâ ŸÊ√ÿÊfiŸÊ◊Á¬fi ∑§ûʸ◊fiflûʸÿÊ˘ÿfiÖÿÍŸ˜ÔH 13H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞoŒt‚t ˼tæÞût ! y±}æì-yt… ¥²}æì-yu ¨êÚ:-ËqÞo÷tuf su{ ãçÚ„:-
rfhýtu™u ðt su{ »„àæ:-©uc ½tuzt™u ™ÜíU}æì-suÚte hÚt [t÷u Au ‚u …izt™u ÞÚttÞtuøÞ ft{{tk Þwõ‚
ÚttÞ Au. Ý-‚u{ ¥²Á²ê‹æì-rð»tÞtu{tk Ëk„ ™ fh™tht y™u Ý÷Ýì-«òs™tu™u Ä{o™e «tr fhtð™tht
{™w»Þtu™e |æÚ„ì-…wrü y™u …t÷™ fhtu 532 ‚Útt ÝæòæÝæ}æì-™tiftytuÚte …th fhðt ÞtuøÞ su ݱç„}æì-
s¤{tk [t÷™th ™uðwk hÚt Au ‚u™u ÐæÚ}æì-Ë{wÿÚte …th ÐíæS²-W¥t{‚tÚte …ntU[tztu ‚Útt ‚u Wõ‚ …wÁ»ttÚteo
…wÁ»ttu™u ¥çÐ-…ý ÜUœæü}æì-fqðt ¾tuŒðt ‚Útt f{o fhðt ¥±œæü²:-«ð]¥t fhtðtu y™u yt… ynª y{™u
532 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ËŒt Ú}æ²:-yt™kŒ{tk h{ý fhtðtu. (13)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ëðo™u …tu‚-…tu‚t™t f{o{tk «urh‚ fhu Au, ‚u{ yt rðît™s™ yrðît™tu™u
þt†{tk y™u þheh ËkƒkÄe f{o{tk «ð]¥t fhe™u Ëðo Ëw¾tu™u rËØ fhu. (13)
àfl¢ ŸÊfi •SÿÊ ßfiãº˝ ŒÈÆ„¸UáÊÊfiÿÊ— ¬ÊÁ„U flfiÁÖÊ˝flÊ ŒÈÁ⁄UÃÊŒ÷Ë∑fi§–
¬˝ ŸÊ flÊ¡ÊfiŸ˝âÿÊ3> •‡flfi’ÈäÿÊÁŸ· ÿfi|㜠üÊflfi‚ ‚ÍÆŸÎÃÊfiÿÒH 14H
…ŒtÚto : ±ç…í±:-su™e «þkrË‚ rðþu»t ¿tt™Þwõ‚ rðã{t™ Au, ‚u §‹Îí-yÄ{o rð™tþf nu Ëu™tæÞût !
Ú‰²:-hÚt™u ÷E s™th Þwõ‚ ƒ™e™u y±}æì-‚wk ¥|æèÜïU-Ëk„út{{tk ¥S²æ:-yu «íÞût Îéãü‡ææ²æ:-Œw:¾Úte
{thðt ÞtuøÞ þºtwytu™e Ëu™t y™u ÎéçÚ„æ„ì-Œwü yt[hýÚte Ý:-y{the Ðæçã-hûtt fh ‚Útt §¯ï-
RåAt ¥±¨ï-Ëtk¼¤ðwk ðt yL™ y™u ¨êÝë„æÄæñ-W¥t{ ËíÞ y™u r«Þðtýe™u {txu Ý:-y{tht
¥EÏæ銲æÝì-yL‚rhût{tk ÚtÞu÷ yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u [÷tððt ðt ðÄthðt su òýu Au ‚™u ‚Útt
±æ…æÝì-rðþu»t ¿tt™ ðt ðu„Þwõ‚ ËkƒkÄeytu™u Ðí, ²ç‹{-Ëthe he‚u yt…. (14)
¼tðtÚto : Ëu™t…r‚yu …tu‚t™e Ëu™t þºtwytu îtht {the òÞ ‚Útt Œwü yt[hý fhðtÚte …]ÚtfT
ht¾ðe òuEyu, ðehtu™u ƒ¤, RåAt™wËth ƒ¤ðÄof …eðt™t …ŒtÚttuo ‚Útt …w»f¤ yL™ yt…e™u, ‚u™u
«ËL™ fhe™u, þºtwytu™u S‚e™u «òytu™wk r™hk‚h …t÷™ fhðwk òuEyu. (14)
◊Ê ‚Ê Ãfi •S◊à‚Èfi◊ÁÃ*fl Œfi‚mÊ¡fi¬˝◊„U— ‚Á◊·Êfi fl⁄UãÖ
•Ê ŸÊfi ÷¡ ◊ÉÊflãªÊcflÿÊ¸ ◊¢Á„fiUcΔÔUÊSÃ ‚œ◊ÊŒfi— SÿÊ◊H 15H
…ŒtÚto : nu ±æ…Ðí}æã:-rð¿tt™ ðt rðît™tuyu Ëthe he‚u Ëífth fhu÷ }æÍæ±Ýì-y™u «þkrË‚
Ä™Úte Þwõ‚ s„Œeïh ! „ï-yt…™e f]…tÚte su ¨é}æç„:-©uc ƒwrØ Au, ¨æ-su ¥S}æ„ì-y{the çÝÜUŃè
}ææ, ç±, ÎSæ„ì-rð™tþ™u «t ™ ÚttÞ, Ëðo {™w»Þtu §¯:-RåAt y™u yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ¨¢,
±Ú‹„-ËBÞfT Mðefth fhu, ¥²ü:-Mðt{e Rïh yt… Ý:-y{™u xææï¯é-…]rÚtðe, ðtýe, Äu™w = „tÞ
y™u Ä{o™t «ftþtu{tk ¥æ, |æ…-[tntu, suÚte }æ¢çãcÆæ:-yíÞk‚ Ëw¾ y™u rðãt ytrŒ …ŒtÚttuoÚte ð]rØ™u
«t ÚtÞu÷ y{u „ï-yt…™t ¨Šæ}ææÎ:-yíÞk‚ yt™kŒ ËtÚtu S²æ}æ-yÚtto‚T yt…™t rðåtth{tk {ø™
hneyu. (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu W¥t{ ƒwrØ ytrŒ™e «tr™u {txu …h{uïh™u Mðt{e {t™ðt òuEyu y™u
‚uytuÚte «tÚto™t fhðe òuEyu. suÚte Eïh™t suðt „wý-f{o-Mð¼tð Au, ‚uðt …tu‚t™t{tk («tÂ)
fhe™u …h{tí{t™e ËtÚtu yt™kŒ{tk r™hk‚h hnu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk †e-…wÁ»t y™u hts-«ò ytrŒ™t Ä{o™w ðýo™ ntuðtÚte …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (121)
Ëqõ‚-122
ÉøðuŒ¼t»Þ 533
 ¬˝ fl— ¬Êãï ⁄UÉÊÈ◊ãÿflÊ˘ãœÊfi ÿôÊ¢ L§º˝Êÿfi ◊Ë…ÈU·fi ÷⁄Uäfl◊˜Ô–
ÁŒflÊ •fiSÃÊcÿ‚È⁄USÿ flË⁄ÒUÁ⁄fiU·ÈÆäÿflfi ◊L§ÃÊ ⁄UÊŒfiSÿÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu ÚÍæé}拲±:-yÕ… ¢tuÄðt¤t {™w»Þtu ! su{ ÚæïÎS²æï:-¼qr{ y™u ËqÞo{kz¤{tk }æL„:-
ðtÞw rðã{t™ Au, su{ §cæ銲ï±-Ä™w»Þ{tk ƒtý [ztððt{tk ytðu Au, ‚u{ ±èÚñ:-ðeh {™w»Þtu™e
ËtÚtu ð‚o{t™ ‚{u }æèÉé¯ï-Ëßs™tu «íÞu Ëw¾ Y…e ð]rü fh™th y™u LÎíæ²-Œwütu™u hztð™th
˼tæÞûttrŒ™u {txu ±:-‚{the Œææ‹yæ}æì-hûtt fh‚t ²¿æ}æì-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ W¥t{ ÔÞðnth y™u ¥‹Šæ:-
yL™™u ‚Útt çα:-rðãt «ftþtu su ¥¨éÚS²-yrðît™tu™t ËkƒkÄ{tk ð‚o{t™ W…Œuþ ytrŒ ‚uytu™u
su{ Ðí, |æÚŠ±}æì-Äthý y™u …wü fhtu, ‚u{ nwk ‚uÚte ‚{tht ÔÞðnth™e ¥S„æïç¯-M‚wr‚ fÁk Awk.
(1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht ßÞthu ÞtuøÞ …wÁ»ttu™e ËtÚtu {¤e™u …wÁ»ttÚto fhðt{tk ytðu Au, íÞthu
frX™ ftÞo …ý Ëns ¼tðÚte rËØ fhe þftÞ Au. (1)
¬àŸËfifl ¬ÍÆfl¸„ÍfiU$à flÊflÎÆœäÿÊfi ©U·Ê‚ÊŸÄÃÊfi ¬ÈL§œÊ ÁflŒÊfiŸ–
SÃ⁄U˟ʸà∑¢§ √ÿÈfiâ fl‚ÊfiŸÊ ‚Íÿ¸®fiSÿ ÁüÊÿÊ ‚Èƌ·ÊË Á„U⁄fiUáÿÒ—H 2H
…ŒtÚto : nu Ëh÷ Mð¼tðÞwõ‚ ©uc †e ! ‚wk ÐyÝè±-su{ Þ¿ttrŒ f{o{tk ËtÚtu hnu™the rðît™™e
±±ë{Š²ñ-ð]rØ fhðt yÚtto‚T „]nMÚtt©{ ytrŒ ÔÞðnthtu™u ðÄthðt {txu Ðê±üãêç„}æì-su™u «Út{ ƒtu÷tððt
yÚtto‚T Ëðo ftÞtuo{tk su™e «Út{ Ëuðt fhðt™e ntuÞ ‚u …tu‚t™t …r‚™tu Mðefth fhe™u ÐéL{æ-su ƒnws
ÔÞðnth y™u …ŒtÚttuoÚte Äthý fh™tht ç±ÎæÝï-òýðt{tk ytð‚t ‚u ©cææ¨æÝvyææ-htrºt-rŒðË™e Ë{t™
ð‚uo, ‚u{ ð‚o™ fh; ‚Útt ¨ê²üS²-ËqÞo {kz¤™e çãÚ‡²ñ:-Ëwðýo Ë{t™ [{f‚e ßÞtur‚ytu y™u çŸæ²æ-
W¥t{ þtu¼tÚte ¨éöàæè-su ‚tÁ ËwkŒh Œþo™ ‚u ¥yÜU}æì-fqðt™e Ë{t™ òé„}æì-y™uf «fth™e ƒ™u÷
rðM‚thÞwõ‚ ð†™u ±¨æÝæ-Btnuf‚e S„Úè:-su{ f÷tÞkºttrŒ™t ËkÞtu„Úte Ztkfu÷ ™tð ntuÞ, Ý-‚uðe
r™hk‚h ƒ™. (2)
¼tðtÚto : …r‚ðú‚t …í™e Ëwþe÷ …r‚™u ÃÞth fhu Au y™u …í™eðú‚ …r‚ Ëw~te÷ …í™e™u (ÃÞth
fhu Au) ‚u ƒL™u su{ rŒðË y™u ht‚ ËkƒkÄ Au, ‚u{ ð‚o™ fhe™u ð†tu y™u yt¼q»týtuÚte Ëwþtur¼‚
ÚtE™u Ä{o-ÔÞðnth{tk ÞÚttur[‚T Y…Úte «Þí™ fhu. (2)
◊◊ûÊÈfi Ÿ— ¬Á⁄fiUÖ◊Ê fl‚„Uʸ ◊534
◊ûÊÈÆ flÊÃÊfi •¬Ê¢ flηfiáflÊŸ˜Ô–
Á‡Ê‡ÊËÃÁ◊fiãº˝Ê¬fl¸ÃÊ ÿÈÆfl¢ ŸSÃãŸÊ Áfl‡flfi flÁ⁄UflSÿãÃÈ ŒflÊ—H 3H
…ŒtÚto : su{ ±¨ãæü-r™ðtË fhðt™e ÞtuøÞ‚t «t fhe™u ‚Útt ÐçÚÁ}ææ-«t …ŒtÚttuo™u ËðoºtÚte
534 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¾t‚tu y™u ƒt¤‚tu yÂø™ Ý:-y{™u }æ}æœæé-yt™krŒ‚ fhu, ðt ¥Ðæ}æì-s¤™e ±ë¯‡±æÝì-ð»tto fhtð™th
±æ„:-ðtÞw y{™u }æ}æœæé-yt™kŒÞwõ‚ fhu.
nu §‹Îíæбü„æ-ËqÞo y™u {u½™e Ë{t™ ð‚o{t™ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u
Ý:-y{™u çàæàæè„}æì-yr‚ ‚eûý ƒwrØÚte Þwõ‚ fhtu; ðt ç±Eï-Ëðo Îï±æ:-rðît™tu Ý:-y{thu {txu
±çÚ±S²‹„é-Ëuð™ yÚtto‚T yt©Þ fhu, ‚u{ „„ì-‚u Ëðo™u y{u r™hk‚h ËífthÞwõ‚ fheyu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu su{ y{™u «ËL™ fhu, ‚u{ y{u …ý ‚uytu™u «ËL™ fheyu. (3)
©Uà àÿÊ ◊fi ÿ‡Ê‚Êfi ‡flßÊÿÒ √ÿãÃÊ ¬ÊãÃÊÒfiÁ‡Ê¡Ê „ÈUÆfläÿÒ—–
¬˝ flÊ Ÿ¬ÊfiÃ◊¬Ê¢ ∑Îfi§áÊÈäfl¢ ¬˝ ◊ÊÃ⁄UÊfi ⁄UÊ|S¬ŸSÿÊÿÊ—H 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! }æï-{tht ²àæ¨æ-W¥t{ ÞþÚte, àÃæï„Ýæ²ñ-«ftþ™u {txu, ò‹„æ-y™uf
«fth™t ƒ¤Úte Þwõ‚, Ðæ‹yææ-hûtt fh™tht, y²æ-‚uytu …qðtuoõ‚ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ã鱊²ñ-
y{™u „úný fhðt }ææ„Úæ-{t™ fh™tht ÚæçSÐÝS²-„úný fhðt ÞtuøÞ ¥æ²æï:-Sð™ yÚtto‚T ytÞw™u
ð]rØ {txu Ðí-«ð]¥t ÚttÞ Au; ‚Útt su{ ‚{u ¥Ðæ}æì-s¤™u ÝÐæ„}æì-rð™tþ hrn‚ {t„o™u ðt s¤
™ …tzðt™u Ðí, ÜëU‡æ銱}æì-rËØ fhtu, ‚u{ ©„-r™ùÞÚte ¥æñçàæ…:-ft{™t fh™th™t Ëk‚t™{tk ±:-
‚{the ytÞw™e r™hk‚h ð]rØ fÁk. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ W¥t{ rþûttÚte ‚{u y{the ytÞw™e ð]rØ fhtu Atu, ‚u{ y{u
…ý ‚{tht Sð™™e ð]rØ fheyu. (4)
•Ê flÊfi L§fláÿÈ◊ÊÒfiÁ‡Ê¡Ê „ÈUÆfläÿÒ ÉÊÊ·fifl ‡Ê¢‚◊¡È¸®fiŸSÿ Ÿ¢‡Êfi–
¬˝ flfi— ¬ÍÆcáÊ ŒÊflŸ •Ê° •ë¿UÊfi flÊøÿ fl‚ÈÃÊfiÁÃ◊ÇŸ—H 5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ¥æñçàæ…:-rðãt™e ft{™t fh™th™tu …wºt nwk ±:-‚{tht L±‡²é}æì-ËwkŒh
fnu÷ W¥t{ W…Œuþ™u ¥æ, ã鱊²ñ-„úný fhðt {txu ¥…éüÝS²-Y…™t à梨}æì-«þkrË‚ ÔÞðnth™u
ðt Íææï¯ï±-rðît™tu™e ðtýe™e Ë{t™ Œw:¾™tu Ý¢àæï-™tþ y™u ±:-‚{the Ðêc‡æï-…wrü fh™th ‚Útt
Îæ±Ýï-ƒeòytu™u yt…ðt {txu ¥xÝï:-yÂø™™t Ëtr™æÞÚte su ±¨é„æç„}æì-Ä™ ‚u™u s Ðí, ¥æ, ¥ÓÀæ,
±æï™ï²-W¥t{‚tÚte Ëthe he‚u fnwk. (5)
¼tðtÚto : su{ ðiãtu Ëðo™u ythtuøÞ «Œt™ fhe™u htu„tu™e þe½ú r™ð]r¥t fhu Au, ‚u{ Ëðo rðîtLts™
Ëðo™u Ëw¾e fhe™u Ëw«r‚rc‚ ƒ™tðu. (5)
üÊÈÆâ ◊fi Á◊òÊÊflL§áÊÊ „Ufl◊Êà üÊfiÈâ ‚ŒŸ Áfl‡flÃfi— ‚Ë◊˜Ô–
üÊÊÃÈfi Ÿ— üÊÊÃÈfi⁄UÊÁ× ‚ÈÆüÊÊÃfiÈ— ‚ÈÆˇÊòÊÊ Á‚ãœfiÈ⁄U|j—H 6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 535
 …ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-r{ºt y™u ©uc s™ ¨éŸææï„é:-}æï-Ëthwk Ëtk¼¤™th {™u §}ææ-yu ã±æ-
yt…ðt ÞtuøÞ ð[™tu™u Ÿæé„}æì-Ëtk¼¤tu ©„-s y™u ¨ÎÝï-˼t ðt ç±E„:-ËðoºtÚte ¨è}æì-{ÞtoŒt{tk
Ÿæé„}æì-Ëtk¼¤tu yÚtto‚T íÞtk™e [[to™u Ë{òu ‚Útt ¥ç|Î:-s¤Úte su{ 程{é:-™Œe ¨éÿæï~ææ-W¥t{
¾u‚htu™u «t ÚttÞ, ‚u{ Ÿææï„éÚæç„:-su™wk Ëtk¼¤u÷wk ƒeò™u yt…ðwk Au, ‚u Ý:-y{tht ð[™tu™u Ÿææï„é-
Ëtk¼¤u Au. (6)
¼tðtÚto : rðît™tuyu Ëðo™t «&™tu Ëtk¼¤e™u, ‚u™wk Þþtur[‚ Ë{tÄt™ fhðwk òuEyu. (6)
SÃÈÆ· ‚Ê flʯ flL§áÊ Á◊òÊ ⁄UÊÁê¸flʯ ‡ÊÃÊ ¬ÎÆˇÊÿÊfi◊·È ¬ÖÊ˝–
üÊÈÆÃ⁄UfiâÊ Á¬˝ÿ⁄fiUÕ ŒœÊfiŸÊ— ‚l— ¬ÈÆÁc≈Ô¢U ÁŸfiL§ãœÊŸÊ‚Êfi •Ç◊Ÿ˜ÔH 7H
…ŒtÚto : su{ rðît™s™ ! Ð…íï-…ŒtÚttuo™u …ntU[tz™th Ÿæé„Úƒï-Ëtk¼¤u÷ h{ý fhðt ÞtuøÞ
hÚt ðt çÐí²Úƒï-yr‚ {™tunh hÚt{tk ¨l:-þe½ú ÐéçcÅ}æì-…wrü™u Î{æÝæ:-Äthý fhe™u ‚Útt Œw:¾™u
çÝL‹{æÝæ¨:-htufe™u ¥x}æÝì-òÞ, ‚u{ nu ±L‡æ-„wýtuÚte ©uc‚t™u «t y™u ç}æ~æ-r{ºt ‚{u Ðëÿæ²æ}æï¯é-
…qAðt{tk ytð‚t Þ{, r™Þ{tu{tk xæ±æ¢, àæ„æ-ËUfztu ð[™tu™u «t Úttytu y™u su ‚{the Úæç„:-
Œt™ yt…™the †e Au, ¨æ-‚u ±æ}æì-‚{the ƒL™u™e S„é¯ï-M‚wr‚ fhu Au, ‚u{ nwk …ý M‚wr‚ fÁk.
(7)
¼tðtÚto : su{ yt s„‚{tk rðît™ ÷tuftu …wÁ»ttÚtoÚte y™uf yŒT¼w‚ Þt™tu™u ƒ™tðu Au, ‚u{
yLÞ {™w»Þtuyu …ý ƒ™tððt òuEyu. (7)
•Sÿ SÃÈfi· ◊Á„Ufi◊ÉÊSÿ ⁄UÊœ— ‚øÊfi ‚Ÿ◊ Ÿ„ÈfiU·— ‚ÈÆflË⁄UfiÊ—–
¡ŸÊ ÿ— ¬ÖÊ˝èÿÊfi flÊÁ¡ŸËfiflÊŸ‡flÊfiflÃÊ ⁄UÁÕŸÊ ◊sÔ¯ ‚ÍÆÁ⁄U—H 8H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… ¥S²-yt ¥E汄:-…w»f¤ ½tuztytuÚte Þwõ‚ ÚçƒÝ:-«þkrË‚ hÚt
y™u }æçã}æÍæS²-«þkrË‚ W¥t{ Ä™ðt™™t Úæ{:-Ä™™e „é¯ï-M‚wr‚ yÚtto‚T «þkËt fhtu Atu ‚u yt…™t
yu ftÞo™u ¨é±èÚæ:-ËwkŒh þqhðeh {™w»Þtu Þwõ‚ y{u ¨™æ-ËkƒkÄÚte ¨Ýï}æ-ËBÞfT Ëuð™ fheyu.
²:-su Ýãé¯:-þw¼-yþw¼ ft{tu{tk ƒkÄtÞu÷ …Ý:-{™w»Þ Ð…íï|²:-y™uf MÚtt™{tk …ntu[tz™th
Þt™tuÚte ±æç…Ýè±æÝì-«þkrË‚ ðuŒtuõ‚ r¢ÞtÞwõ‚ ntuÞ Au, ‚u ¨êçÚ:-rðît™ }æs}æì-{tht {txu yu ðuŒtuõ‚
rþÕ…rðãt yt…u. (8)
¼tðtÚto : su{ …wÁ»ttÚteo {™w»Þ Ë{]rØðt™T ƒ™u Au, ‚u{ Ëðuoyu ƒ™ðwk òuEyu. (8)
536
¡ŸÊ ÿÊ Á◊fiòÊÊflL§áÊÊflÁ÷œ˝Èª¬Ê Ÿ flʯ ‚ÈÆŸÊàÿfiˇáÊÿÊœ˝È∑˜Ô§–
Sflÿ¢ ‚ ÿˇ◊¢ NUŒfiÿ ÁŸ œfiûÊ •Ê¬ ÿŒË¥ „UÊòÊÊfiÁ÷´¸§ÃÊflÊfiH 9H
536 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ËíÞ W…Œuþftu y™u Þ¿t fh™thtytu ! ²:-su …Ý:-rðît™T ±æ}æì-‚{u ƒL™u™u ¥Ð:-
«tý yÚtto‚T ƒ¤™u ç}æ~ææ±L‡ææ-su{ «tý y™u WŒt™ ‚u{ ¥ç|æ{íéÜUì-«Út{ ÿtun fh‚t ðt ¥ÿ‡æ²æ{íéÜUì-
fwrx÷ her‚Úte ÿtun fh‚t Ý-™rn ¨éÝæïç„-Wí…L™ fh‚t ¨:-‚u S±²}æì-yt… Nβï-…tu‚t™t ÓŒÞ{tk
²ÿ}æ}æì-htshtu„ (Þû{t) ™u çÝ, {œæï-r™hk‚h Äthý fh‚t ðt ²„ì-su «„æ±æ-ËíÞ ¼tðÚte Ëuð™
fh™th ãæï~ææç|æ:-„úný fhðt ÞtuøÞ r¢ÞtytuÚte §ü}æì-ËðoºtÚte yt…™t ÔÞðnth™u «t ÚttÞ Au, ‚u
¥æÐ-…tu‚t™t ÓŒÞ{tk Ëw¾™u r™hk‚h Äthý fhu Au. (9)
¼tðtÚto : su {™w»Þ …htu…fthe rðît™tuÚte ÿtun fhu Au, ‚u ËŒt Œw:¾e y™u su ‚uytuÚte «u{
fhu Au, ‚u Ëw¾e ÚttÞ Au. (9)
‚ fl˝ÊœfiÃÊ Ÿ„ÈUfi·Ê Œ¢‚Èfi¡Í× ‡Êœ¸SÃ⁄UÊ Ÿ⁄UÊ¢ ªÍÆûʸüÊfiflÊ—–
Áfl‚fiÎÔUc≈⁄UÊÁÃÿʸÁà ’Ê…‚ÎàflÊ Áfl‡flÊfi‚È ¬ÎÆà‚È ‚ŒÁ◊ë¿ÍU⁄fiU—H 10H
…ŒtÚto : su ΢¨é…ê„:-rð™tþ fh™tht ðehtu™u «urh‚ fhu÷, àæ{üS„Ú:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™, xæêœæüŸæ±æ:-
su™t …wÁ»ttÚto™e ËtÚtu Ëtk¼¤ðt y™u yL™ ytrŒ …ŒtÚto, 籨ëcÅÚæç„:-su™u y™uf «fth™t Œt™
ytrŒ Ëðtuo¥t{ ft{ rËØ fhu÷, ±æɨëy±æ-su «þkrË‚ ƒ¤Úte [t÷™th àæêÚ:-y™u þºtwytu™u {th™th
Ýãé¯:-{™w»Þ ÝÚæ}æì-™tÞf ðehtu™e ç±Eæ¨é-Ë{M‚ Ðëy¨é-Ëu™tytu{tk ¨Î}æì-þºtw™tþf ðeh Ëu™ts™™u
§„ì-s „úný fhe™u ±íæ{„:-rðhtuÄ fh™thtytu™u ÞwØ™u {txu ²æç„-«t ÚttÞ Au, ¨:-‚u rðsÞ
«t fhu Au. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu þºtwytu™e yrÄf ÞwØ™e Ët{„úe ‚iÞth fhe™u W¥t{ ËnÞtu„Úte ‚u þºtwytu™u
S‚ðt òuEyu. (10)
•œ Ç◊ãÃÊ Ÿ„fiÈU·Ê „Ufl¯ ‚ÍÆ⁄U— üÊÊÃÊfi ⁄UÊ¡ÊŸÊ •◊ÎÃfiSÿ ◊ãº˝Ê—–
Ÿ÷Ê¡ÈflÊ ÿÁãŸfi⁄UflSÿ ⁄UÊœ— ¬˝‡ÊfiSÃÿ ◊Á„UŸÊ ⁄UÕfiflÃH 11H
…ŒtÚto : nu }æ‹Îíæ:-yt™kŒfthf Úæ…æÝ:-«ftþ{t™ Ëßs™tu ! ‚{u ¥}æë„S²-ytí{Y…Úte {hý
Ä{o hrn‚ ¨êÚï:-Ë{M‚ rðãtrðŒ Ýãé¯:-rðît™™t ã±}æì-W…Œuþ™u Ÿææï„-Ëtk¼¤tu. Ý|ææï…é±:-rð{t™trŒÚte
ytftþ{tk „{™ fh‚t ‚{u ²„ì-su çÝÚ±S²-hûttne™™wk Úæ{:-Ä™ Au ‚u™u x}æ‹„-«t Úttytu. ¥{-
‚Œ™L‚h }æçãÝæ-{nt™ ÐíàæS„²ï-«þkrË‚ Úƒ±„ï-…w»f¤ hÚtðt¤tytu™u Ä™ «Œt™ fhtu. (11)
¼tðtÚto : su ÷tuftu …h{uïh, …h{ rðît™ y™u …tu‚t™t ytí{t™t rðhtuÄe ™Úte ntu‚t y™u
‚uytu™t W…Œuþtu™u „úný fhu Au, ‚uytu rðãt «t fhu÷ ‘{ntþÞ’ ({nt™ ¼tððt¤t) ƒ™e òÞ
Au. (11)

ÉøðuŒ¼t»Þ 537
 ∞â ‡ÊhZ œÊ◊ ÿSÿfi ‚ÍÆ⁄UÁ⁄UàÿfiflÊøŸ˜Ô Œ‡ÊfiÃÿSÿ Ÿ¢‡Êfi–
lÈÆêŸÊÁŸ ÿ·Èfi fl‚ÈÃÊfiÃË ⁄UÊ⁄U|ãfl‡flfi ‚ãflãÃÈ ¬˝÷ÎÆÕ·ÈÆ flÊ¡fi◊˜ÔH 12H
…ŒtÚto : ±¨é„æç„:-Ä™ ytrŒ yiïÞoÞwõ‚ nwk su{ rðît™T ²S²-su Îà愲S²-Œþ «fth™e
rðãtytuÚte Þwõ‚ ¨êÚï:-rðît™™tk Ëtr™æÞÚte su àæÎì{ü}æì-ƒ¤Þwõ‚ {æ}æ-MÚtt™™u ¥±æï™Ýì-fnu; ðt
su ç±Eï-Ëðo rðît™tu ±æ…}æì-¿tt™ ðt yL™™u ÚæÚÝì-yt…u, ²ï¯é-suytu Ðí±ëƒï¯é-©uc Äthý fhu÷ …ŒtÚttuo{tk
Îì²é}ÝæçÝ-Þþ ðt Ä™™wk ¨‹±‹„é-Ëuð™ fhu, §ç„-yu he‚u ‚u ¿tt™ y™u »„}æì-yu …qðtuoõ‚ Ëðo …ŒtÚttuo™wk
Ëuð™ fhe™u Œw:¾tu™tu Ý¢àæï-™tþ fÁk. (12)
¼tðtÚto : su rðît™s™tu Ë{M‚ rðãtytu™u «t fhe™u Ëk…qýo rðãtytu™t ¿tt‚t (ƒ™e™u) yLÞtu™u
‚u™tu W…Œuþ fhu Au, ‚u ‘ÞþMðe’ ƒ™u Au. (12)
◊ãŒÊfi◊„U Œ‡ÊfiÃÿSÿ œÊ‚Ám¸ÿ¸à¬Üø Á’÷˝fiÃÊ ÿãàÿãŸÊfi–
Á∑§Á◊c≈ÔUʇflfi ßc≈ÔU⁄fiU|‡◊⁄URà ߸‡ÊÊŸÊ‚SÃLfi§· ´§Ü¡Ã ŸÏŸ˜ÔH 13H
…ŒtÚto : ²„ì-su Ð@-yæÞt…f, W…Œuþf y™u ¼ý™th y™u W…Œuþ ©ðý fh™th ‚Útt Ët{tLÞs™
Îà愲S²-Œþ «fth™t {æ¨ï:-rðãt, Ëw¾™u Äthý fh™tht rðît™™e rðît™u ‚Útt ¥‹Ýæ-ËwËkMfthÚte
rËØ fhu÷ yL™tu™u çm:-ƒu ðth ²ç‹„-«t ÚttÞ Au; ðt su »„ï-yu §üàææÝæ¨:-Ë{Úto „L¯:-yrðãt,
y¿tt™{tk zqƒtz™th™u «†…„ï-«rËØ fhu Au, ‚u çÏæ|æí„:-rðãt Ëw¾Úte Ëðo™e …wrü Ý÷Ýì-y™u rðãtytu™e
«tr fhtð™tht {™w»Þtu™e y™u }æ‹Îæ}æãï-M‚wr‚ fheyu Aeyu, ‚uytu™e rþûtt «t fhe™u {™w»Þ
§cÅæE:-su™u ½tuztytu «t ÚtÞt ðt §cÅÚçà}æ:-suytuyu f÷t ÞkºttrŒ™t rfhýtu ËkÞwõ‚ fÞto yuÚte
çÜU}æì-þwk ™ ÚtE þfu ? (13)
¼tðtÚto : su Ëwrþûtt îtht Ëðo™u rðît™ ƒ™tðe™u, ËtÄ™tu îtht Eü™u rËØ fh™tht Ë{Úto
rðît™tu™wk Ëuð™ fh‚t ™Úte, ‚uytu y¼eü Ëw¾ …ý «t fhe þf‚t ™Úte. (13)
Á„U⁄fiUáÿ∑§áÊZ ◊Ááʪ˝Ëfl◊áʸSÃãŸÊ Áfl‡flfi flÁ⁄UflSÿãÃÈ ŒflÊ—–
•ÿÊ¸ Áª⁄Ufi— ‚l •Ê ¡Ç◊È·Ë⁄UÊdʇøÊfi∑§ãÃÍÆ÷ÿficflS◊H 14H
…ŒtÚto : su ç±Eï-Îï±æ:-Ë{M‚ rðît™ Ý:-y{tht {txu …x}æé¯è:-«t Útðt ÞtuøÞ çxæÚ:-ðtýeytu™e
¨l:-þe½ú ¥æ, ™æÜU‹„é-ËBÞfT ft{™t fhu; ðt ©|æ²ï¯é-…tu‚t™t ‚Útt ƒeòytu™t fthýu ‚Útt ¥S}æï-
y{tht{tk su ¥‡æü:-ËtÁk ƒ™u÷wk s¤ Au538 ‚u™e ft{™t fhu, su ¥ƒü:-ði~Þ «t Útðt ÞtuøÞ Ëðo
Œuþ, ¼t»ttytu y™u ©dæ:-„tÞtu™e ft{™t fhu, ‚u çãÚ‡²ÜU‡æü}æì-ft™tu{tk fwkz÷ y™u }æç‡æ²íè±}æì-
ztuf{tk {ýe …nuhu÷ ði~Þ™u „„ì-‚Útt ‚u Wõ‚ ÔÞðnth y™u y{the ¥æ, ±çÚ±S²‹„é-Ëthe he‚u
538 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëuðt fhu, ‚u Ëðo™e y{u «r‚ct fhtðeyu. (14)
¼tðtÚto : su rðît™ ™u rðŒw»teytu …wºttu y™u …wºteytu™u þe½ú rðît™ y™u rðŒw»te ƒ™tðu Au
‚Útt su ði~Þ = ðu…theytu Ëðo Œuþtu™e ¼t»ttytu™u òýe™u Œuþ-ŒuþtL‚h y™u îe…-îe…tL‚hÚte Ä™
÷tðe™u ÷û{eðt™ ƒ™u Au, ‚uytu™tu Ëðuoyu Ëðo he‚u Ëífth fhðtu òuEyu. (14)
øàflÊ⁄UÊfi ◊Ê ◊‡Ê‡Êʸ⁄UfiSÿ Á‡ÊESòÊÿÊ ⁄UÊôÊ •Êÿfifl‚Sÿ Á¡cáÊÊ—–
⁄UÕÊfi flÊ¢ Á◊òÊÊflL§áÊÊ ŒËÉÊʸå‚Ê— SÿÍ◊fiª÷|S× ‚Í⁄UÊ ŸÊlÊÒfiØÔH 15H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-r{ºt y™u ©ucÄ™ ! su ±æ}æì-‚{tht Úƒ:-hÚt Au, ‚u }ææ-{™u «tÂ
ÚttÞ su }æàæàææüÚS²-Œwü þçŒtu™tu rð™tþ fhe™u ¥æ²±¨S²-…qýo Ët{„úeÞwõ‚ ç…c‡ææï:-þºtwytu™u S‚™tht
Úæ¿æ:-LÞtÞ y™u rð™ÞÚte «ftþ{t™ htò™t S²ê}æxæ|æçS„:-ƒnw s rfhýtuÚte Þwõ‚ ¨êÚ:-ËqÞo™t Ý-
Ë{t™ hÚt ¥læñ„ì-«ftþ fhe™u ‚Útt suytu™e Îè{æüŒ¨æ:-su ©uc „wýtu{tk ƒnws ÔÞtr Au, ‚uytu
™y±æÚ:-ƒútñý, ûtrºtÞ, ði~Þ, þqÿ ðýtuo y™u ƒúñ[Þo, „]nMÚt, ðt™«MÚt, ËkLÞtË yu [th yt©{tu
‚Útt ~æ²:-Ëu™t ytrŒft{tu{tk yrÄ…r‚, «òs™ y™u ™tufh yu ºtý çàæE:-þtË™eÞ-þe¾ððt ÞtuøÞ
ntuÞ, ‚u htßÞ fhðt ÞtuøÞ Au. (15)
¼tðtÚto : su htò™t ht»xÙ{tk rðãt y™u ËwrþûttÚte Þwõ‚ „wý-f{o-Mð¼tð y™wËth r™rù‚
fhu÷ y™u Ä{o …h [t÷™tht [th ðýtuo y™u [th yt©{tu ‚Útt Ëu™t, «ò y™u LÞtÞtÄeþ yu
ºtý (ntuÞ) Au, ‚u ËqÞo Ë{t™ ÞþÚte Ëwþtur¼‚ ƒ™u Au. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htò, «ò y™u Ët{tLÞ {™w»Þtu™t Ä{o™tk ðýo™Úte yt Ëqõ‚{tk fnu÷
yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (122)
Ëqõ‚-123
¬ÎÆÕÍ ⁄UÕÊ ŒÁˇÊfiáÊÊÿÊ •ÿÊÖÿÒŸ¯ ŒflÊ‚Ê •◊ÎÃÊfi‚Ê •SÕÈ—–
∑ΧÆcáÊʌȌfiSÕÊŒÿʸ3> Áfl„UÊfiÿÊÁ‡øÁ∑fi§à‚ãÃË ◊ÊŸÈ·Êÿ ˇÊÿÊfiÿH 1H
…ŒtÚto : su }ææÝé¯æ²-{™w»Þtu™t yu ÿæ²æ²-½h™u {txu ç™çÜUy¨‹„è-htu„tu™u Œqh fh‚e ç±ãæ²æ:-
{nt™ «þkrË‚ ¥²æü-ði~Þ™e fLÞt su{ «t‚:ft¤™e ðu¤t ÜëUc‡ææ„ì-ykÄfthÚte ©ÎSƒæ„ì-W…h QXe™u
WŒÞ fhu Au, ‚u{ rðît™u ¥²æïç…-ËkÞwõ‚ fhu÷e yÚtto‚T …tu‚t™e Ëkr„™e y™u ‚u »Ý}æì-yu rðît™™u
…r‚¼tðÚte Þwõ‚ fh‚e, …tu‚t™tu …r‚ {t™‚e ‚Útt su †e-…wÁ»ttu™tu Îçÿæ‡ææ²æ:-Œrûtý rŒþtÚte Ðëƒé:-
rðM‚]‚ Úƒ:-hÚt [t÷u Au, ‚u™tu ¥}æë„æ¨:-rð™tþ hrn‚ Îﱨ:-©uc-©uc „wý ¥æ-¥Sƒé:-W…ÂMÚt‚
ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su Q»tt Ë{t™ „wýÞwõ‚ †e y™u [kÿ{t Ë{t™ „wýðt™ …wÁ»t ntuÞ, ‚u ƒL™u™tu
rððtn Út‚tk r™hk‚h Ëw¾ ÚttÞ Au. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 539
 ¬Íflʸ Áfl‡flfiS◊ÊŒ˜Ô ÷ÈflfiŸÊŒ’ÊÁœ ¡ÿfiãÃË flÊ¡¯ ’΄UÃË ‚ŸfiÈòÊË–
©UìÊÊ √ÿfiÅÿlÈflÁ× ¬ÈfiŸ÷͸⁄UÊ·Ê •fiªã¬˝Õ◊Ê ¬ÍÆfl¸„fiÍUÃÊÒH 2H
…ŒtÚto : Ðê±üãê„æñ-…qðo rðã{t™ (rðãtð]Ø, ðÞtuð]Ø)s™tu™t ytŒh ÚttÞ Au, ‚u „]nMÚtt©{{tk
su ÐéÝ|æêü:-rððtn fhu÷e …r‚™t {]íÞw …ùt‚T r™Þtu„Úte Vhe Ëk‚t™ Wí…L™ fh™the ‚u ±æ…}æì-W¥t{
¿tt™™u …²‹„è-S‚e™u Ïæëã„è-{nt™ ¨Ýé~æè-Ëðo ÔÞðnthtu™u …]Útf fh™the y™u Ðíƒ}ææ-«Út{ ²é±ç„:-
ÞwðtðMÚtt™u «t Út™the ™ðtuZt †e Ë{t™ ©¯æ:-Q»ttft¤™e ðu¤t ç±ES}ææ„ì-Ë{M‚ |æé±Ýæ„ì-
s„‚™t …ŒtÚttuoÚte Ðê±æü-«Út{ ¥Ïææïç{-òýðt{tk ytð‚e y™u ©Ó™æ-Ÿ[e ðM‚wytu™u ç±, ¥w²„ì-
ËBÞfT «fx fh‚e, ‚u{ ¥æ, ¥xæÝì ytðu Au ‚u rððtn™u ÞtuøÞ Au. (2)
¼tðtÚto : Ëðo fLÞtytu Ëtu™e [‚wÚttOþ (= 25 ð»to™e) ðÞ rðãtÇÞtË{tk ÔÞ‚e‚ fhe™u,
…qýo rðãtð‚e ƒ™e™u, …tu‚t™t Ë{t™ …r‚Úte rððtn fhe™u Q»tt-«¼t‚ðu¤t™e Ë{t™ W¥t{ MðY…ðt¤e
ÚttÞ. (2)
ÿŒl ÷ʪ¢ Áfl÷¡ÊfiÁ‚ ŸÎèÿ ©U·Êfi ŒÁfl ◊àÿ¸òÊÊ ‚Èfi¡ÊÃ–
ŒflÊ ŸÊ •òÊfi ‚ÁflÃÊ Œ◊fiÍŸÊ •ŸÊfiª‚Ê flÊøÁà ‚Íÿ¸ÊfiÿH 3H
…ŒtÚto : nu ¨é…æ„ï-W¥t{ feŠ‚Úte «ftrþ‚ y™u Îïç±-©uc ÷ûtýtuÚte þtu¼t™u «t Ëw÷ûtýe
fLÞt ! ‚wk ¥l-yts Ýë|²:-ÔÞðnthtu™e «tr fhtð™tht {™w»Þtu™u {txu ©¯:-Q»tt™e Ë{t™ ²„ì-
su |ææxæ}æì-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™wk ç±|æ…æç¨-©uc he‚u Ëuð™ fh‚e y™u su ¥~æ-yu „]nt©{{tk
Î}æêÝæ:-r{ºttu{tk W¥t{ }æy²ü~ææ-{™w»Þtu{tk ¨ç±„æ-ËqÞo™e Ë{t™ Îï±:-«ftþ{t™ ‚thtu …r‚ ¨ê²æü²-
…h{tí{t™t rð¿tt™™u {txu Ý:-y{™u ¥Ýæxæ¨:-y…htÄ hrn‚ ÔÞðnthtu™u ±æï™ç„-fnu, ‚u ‚{u
ƒL™u™tu y{u r™hk‚h Ëífth fheyu. (3)
¼tðtÚto : ßÞthu †e y™u …wÁ»t ƒL™u rðãtðt™, ÄtŠ{f, rðãt «[thf y™u …hM…h ËŒt
«ËL™ hnu™th ntuÞ, íÞthu ‚uytu „]nt©{{tk yíÞk‚ Ëw¾™t ¼t„e ƒ™u Au. (3)
ªÎÆ„¢Uªfi΄◊„UŸÊ ÿÊàÿë¿UÊfi ÁŒflÁŒfifl •Áœ ŸÊ◊Ê ŒœÊfiŸÊ–
Á‚·Êfi‚ãÃË lÊÃŸÊ ‡Ê‡flŒÊªÊŒª˝fi◊ª˝Á◊jfi¡Ã fl‚fiÍŸÊ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : su †e su{ Q»tt = «t‚:ft÷e™ ðu¤t ¥ãÝæ-rŒðË ðt ÔÞtrÂÚte xæëã¢xæëã}æì-½h-½h{tk
¥ÓÀæç{²æç„-©uc he‚u Ëthe he‚u W…hÚte ytð‚e çαïçαï-y™u «r‚rŒ™ Ýæ}æ-™t{ Î{æÝæ-Ähu
Au = Äthý fhu Au yÚtto‚T «r‚rŒ™™t540 ™t{ hrððth, Ëtu{ðth ð„uhu Ähe™u læï„Ýæ-«ftþ{t™
±¨êÝæ}æì-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™t ¥xæí}æxæí}æì-«Út{-«Út{ MÚtt™™u |æ…„ï-¼su = Ëuðu Au y™u àæE„ì-
r™hk‚h §„ì-s ¥æ, ¥xææ„ì-ytðu Au, ‚u{ 稯樋„è-©uc …ŒtÚttuo …r‚ ytrŒ™u yt…ðt RåAu Au,
540 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚u ½h™t ftÞtuo™u Ëwþtur¼‚ fh™the Au. (4)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™e ßÞtur‚ Ët{u™t …ŒtÚto …h …zu Au y™u r™Þ{…qðof Ë{Þ y™wËth «tÂ
ÚttÞ Au, ‚u{ †eyu …ý Útðwk òuEyu. (4)
÷ªfiSÿ Sfl‚Ê flLfi§áÊSÿ ¡ÊÁ◊L§·fi— ‚ÍŸÎÃ ¬˝Õ◊Ê ¡fi⁄USfl–
¬‡øÊ ‚ ŒfiÉÿÊ ÿÊ •ÉÊSÿfi œÊÃÊ ¡ÿfi◊ â ŒÁˇÊfiáÊÿÊ ⁄UÕŸH 5H
…ŒtÚto : nu ¨êÝë„ï-ËíÞ yt[hýÞwõ‚ †e ! ‚wk ©¯:-«t‚:ft÷e™ðu¤t™e Ë{t™ ðt |æxæS²-
yiïÞo™e S±¨æ-ƒnu™ Ë{t™ ðt ±L‡æS²-W¥t{ …wÁ»t™e …æç}æ:-fLÞt Ë{t™ Ðíƒ}ææ-«ÏÞtr‚ «þkËt™u
«t ÚtÞu÷e rðãt™e …ÚS±-M‚wr‚ fh.
²:-su ¥ÍæS²-…t…™u {æ„æ-Äthý fh™th ntuÞ „}æì-‚u™u Îçÿæ‡æ²æ-Ëwrþrût‚ Ëu™t y™u ÚƒïÝ-
rð{t™ ytrŒ Þt™Úte su{ y{u …²ï}æ-S‚eyu, ‚u{ ‚wk Ί²æ:-‚u™tu r‚hMfth fh, su {™w»Þ …t…e
ntuÞ, ¨:-‚u Ðpæ-…tA¤ fhðt yÚtðt r‚hMfth fhðt ÞtuøÞ Au. (5)
¼tðtÚto : †eytuyu …tu‚-…tu‚t™t ½h{tk yiïÞo™e ð]rØ, ©uc her‚(™wk «[÷™) y™u Œwütu™wk
‚tz™ r™hk‚h fhðwk òuEyu. (5)
©UŒËfi⁄UÃÊ¢ ‚ÍÆŸÎÃÊ ©Uà¬È⁄fiUãœËL§ŒÇŸÿfi— ‡ÊȇÊÈøÊŸÊ‚Êfi •SÕÈ—–
S¬Ê„Uʸ fl‚fiÍÁŸ Ã◊‚ʬfiªÍ…ÊÁflc∑Îfi§áflãàÿÈÆ·‚Ê Áfl÷ÊÃË—H 6H
…ŒtÚto : nu Ëí…wÁ»ttu ! ¨êÝë„æ-ËíÞ¼t»tý ytrŒ r¢Þtðt™ ƒ™e™u ‚{u su{ ÐéÚ‹{è:-þheh™u
ytr©‚ r¢Þt™u Äthý fh‚e y™u àæéàæé™æÝæ¨:-r™hk‚h …rðºt fh™th ¥xݲ:-yÂø™ytu™e Ë{t™
[{f‚e-Œ{f‚e †eytu ©ÎèÚ„æ}æì-©uc «uhýt «Œt™ fhu ðt SÐæãæü-RåAðt ÞtuøÞ ±¨êçÝ-Ä™
ytrŒ …ŒtÚttuo ©ÎSƒé:-WL™r‚Úte «t ÚttÞ ðt su{ ©¯¨:-«¼t‚ft÷ „}æ¨æ-ykÄfthÚte ¥ÐxæêÉæ-
ytð]¥t-ZkftÞu÷t …ŒtÚttuo™u ‚Útt ç±|ææ„è:-ËBÞfT «ftþ™u ©Îæç±cÜëU‡±ç‹„-W…hÚte «fx fhu Au, ‚u{
(‚{u) ƒ™tu. (6)
¼tðtÚto : ßÞthu †eytu Q»tt™e Ë{t™ ÔÞðnth fh‚e yrðãt ‚Útt {r÷™‚t™u Œqh fhe™u
‚Útt rðãt-…rðºt‚t ytrŒ™u Ëthe he‚u «ftrþ‚ fhe™u yiïÞo™e ð]rØ fhu Au, íÞthu ‚u r™hk‚h Ëw¾-
Þwõ‚ ƒ™u Au. (6)
•¬ÊãÿŒàÿèÿ1>ãÿŒÁà Áfl·fiÈM§¬ •„UfiŸË ‚¢ øfi⁄UÃ–
¬Á⁄UÁˇÊÃÊSÃ◊Êfi •ãÿÊ ªÈ„UÊfi∑§⁄UlÊÒfiŒÈÆ·Ê— ‡ÊÊ‡ÊfiÈøÃÊ ⁄UÕfiŸH 7H
…ŒtÚto : su 籯éMÐï-ËkËth{tk ÔÞt ¥ãÝè-ht‚ y™u rŒðË yuf ËtÚtu ¨¢, ™Úï„ï-Ëk[th fh‚t
ÉøðuŒ¼t»Þ 541
yÚtto‚T-ytðt„{™ fhu Au ‚u{tk ÐçÚçÿæ„æï:-ËðoºtÚte ðË™th ykÄfth y™u «ftþ™e {æÞ{tk xæéãæ-
ykÄfthÚte ËkËth™u Ztkf™the „}æ:-htºte ¥‹²æ-y™u ftÞtuo™u ¥ÜU:-fh‚e ‚Útt ©¯æ:-ËqÞo™t «ftþÚte
…ŒtÚttuo™u ‚…tð™th rŒðË àææïàæ附æ-yíÞk‚ «ftþ y™u ÚƒïÝ-h{ý fhðt ÞtuøÞ Y…Úte ¥læñ„ì-
ysðt¤wk fh‚t ¥‹²„ì-…tu‚tÚte r¼L™ «ftþ™u ¥Ð, »ç„-Œqh fh‚t ‚Útt ¥‹²„ì-yLÞ «ftþ™u
¥|²ïç„-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au. (‚u{)yu Ëðo ÔÞðnth™e Ë{t™ †e-…wÁ»ttu …tu‚t™tu ð‚toð fhu.
(7)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk ykÄfth y™u «ftþY… ƒu …ŒtÚttuo Au, suÚte ËŒt (…]rÚtðeytrŒ) ÷tuf{tk
yÄo ¼t„{tk rŒðË y™u ht‚ ÚttÞ Au. su ðM‚w ykÄfth™u íÞt„u Au, ‚u «ftþ™u „úný fhu Au.
«ftþ sux÷t ykÄfth™u íÞt„u Au, ‚ux÷t™u ht‚ ÷E ÷u Au. ƒL™u ðthtVh‚e ËŒt …tu‚t™e ÔÞt…f‚t
îtht «íÞuf «t ÿÔÞ™u ytåAtrŒ‚ fhu Au y™u ËtÚtu s ð‚o{t™ hnu Au.
yu ƒL™u™tu ßÞtk-ßÞtk ËkÞtu„ ÚttÞ Au íÞtk-íÞtk ËkæÞt y™u ßÞtk-ßÞtk rðÞtu„ (ÚttÞ Au) íÞtk-
íÞtk ht‚ y™u rŒðË (ÚttÞ Au)
su †e y™u …wÁ»t yu he‚u ËkÞwõ‚ y™u rðÞwõ‚ ÚtE™u Œw:¾™t fthýtu{tk íÞt„ fhu Au y™u
Ëw¾ fthýtu™u „úný fhu Au, ‚uytu ËŒt yt™krŒ‚ hnu Au. (7)
‚ŒÎ‡ÊËfi⁄Ul ‚ŒÎ‡ÊËÁ⁄UŒÈÆ ‡flÊ ŒËÉÊZ ‚fiøãÃ flLfi§áÊSÿ œÊ◊fi–
•ŸfllÊ|SòÊ¢‡Êâ ÿÊ¡fiŸÊãÿ∑fiÒ§∑§Ê ∑˝§Ã颮 ¬Á⁄fiU ÿ|ãà ‚l—H 8H
…ŒtÚto : su ¥l:-yts™t rŒðËu ¥Ý±læ:-«þkrË‚ ¨öàæè:-yuf Ë{t™ ©-yÚtðt ‚tu E:-
yt„¤™t rŒðËu ¨gàæè:-yuf Ë{t™ ht‚ y™ «¼t‚ðu¤t ±L‡æS²-ðtÞw™t ÎèÍæü}æì-{nt™ Ë{Þ
ðt {æ}æ-MÚtt™™u ¨™‹„ï-ËkÞtu„™u «t Út‚e y™u »ÜñUÜUæ-‚u{tkÚte «íÞuf ô~æàæ„}æì-²æï…ÝæçÝ-yufËtuðeË
„tW y™u ÜíU„é}æì-f{o™u ¨l:-þe½ú ÐçÚ, ²ç‹„-…ÞtoÞÚte «t ÚttÞ Au, ‚u §„ì-ftuEyu ÔÞÚto ™ „w{tððt
òuEyu. (8)
¼tðtÚto : su{ Eïh™t r™Þ{Úte r™Þ‚ rð‚u÷, ð‚o{t™ y™u ¼rð»Þ™t ht‚-rŒðË™e rð…he‚‚t
Út‚e ™Úte, ‚u{s Ë{M‚ Ë]rü¢{™e rð…he‚‚t Út‚e ™Úte; y™u ‚u{ {™w»Þ yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u
Ë]rü¢{ y™wËth «Þí™ fhu Au, ‚uytu «þkrË‚ rðãt y™u yiïÞoðt™ ƒ™u Au. su{ yu ht‚-
rŒðË ÞÚtt Ë{Þ òÞ y™u ytðu Au, ‚u{ s {™w»Þtuyu ËŒt ÔÞðnth{tk yt[hý fhðwk òuEyu.
(8)
¡ÊŸàÿqfiÔU— ¬˝Õ◊Sÿ ŸÊ◊fi ‡ÊÈ542
Æ∑˝§Ê ∑ΧÆcáÊÊŒfi¡ÁŸc≈ÔU |‡flÃËøË–
´§ÃSÿ ÿÊ·Ê Ÿ Á◊fiŸÊÁà œÊ◊Ê„fiU⁄U„U*Ÿc∑ΧÆÃ◊Êø⁄fiUãÃËH 9H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ Ðíƒ}æS²-rðM‚rh‚ «Út{ ¥q:-rŒðË ðt rŒðË™t «Út{-ythk¼ ¼t„™wk
542 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ýæ}æ-™t{ …æÝ„è-sýtð‚e àæéÜíUæ-þwrØ fh™the çE„è™è-ïu‚ ðýo™u «t ÚtÞu÷e «t‚:ft÷e™ ðu¤t
ÜëUc‡ææ„ì-ft¤t hk„™t ykÄfthÚte ¥…çÝcÅ-«rËØ-«fx ÚttÞ Au, ðt «„S²-ËíÞ yt[hýðt¤t {™w»Þ™e
²æï¯æ-†e™e Ë{t™ ¥ãÚã:-«r‚rŒ™ ¥æ™Úç‹„-yt[hý fh‚e çÝcÜëU„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ ðt r™ùÞ™u
«t {æ}æ-MÚtt™™u Ý,-ç}æÝæç„-™ü fh‚e ™Úte, ‚u{ ‚wk …ý ƒ™. (9)
¼tðtÚto : su{ Q»tt ykÄfthÚte Wí…L™ ÚtE™u rŒðË™u «fx fhu Au y™u rŒðË™e rðhtuÄe ™Úte,
‚u{ †e ËíÞt[hýÚte …tu‚t™t {t‚t-r…‚t y™u …r‚™t fw¤™u W¥t{ ÞþÚte Ëk…L™ y™u «þkË™eÞ
ƒ™tðu ‚Útt …tu‚t™t ïËwh y™u …r‚™t «íÞu ftuE …ý yr«Þ yt[hý fhu ™rn. (9)
∑§ãÿfifl ÃãflÊ3> ‡ÊʇÊfiŒÊŸÊ° ∞Á·fi ŒÁfl ŒflÁ◊ÿfiˇÊ◊ÊáÊ◊˜Ô–
‚¢S◊ÿfi◊ÊŸÊ ÿÈflÁ× ¬ÈÆ⁄USÃÊfiŒÊÁflfl¸ˇÊʯÁ‚ ∑ΧáÊÈ· Áfl÷ÊÃËH 10H
…ŒtÚto : nu Îïç±-ft{™t fh™the fwkðthe ! su ‚wk „‹±æ-þhehÚte ÜU‹²ï±-fLÞt™e Ë{t™ ð‚o{t™
àææàæÎæÝæ-ÔÞðnthtu{tk yr‚ ‚uS ƒ‚tð‚e §²ÿæ}ææ‡æ}æì-yíÞk‚ Ëk„ fh‚t Îï±}æì-rðît™ …r‚™u »ç¯-
«t ÚtE™u ÐéÚS„æ„ì-y™u ËL{w¾ ç±|ææç„-y™uf «fth™t ËŒT„wýtuÚte «ftþ{t™ ²é±ç„:-Þwðt™e™u
«t ÚtÞu÷e ¨¢S}æ²}ææÝæ-{kŒ-{kŒ ntMÞÞwõ‚ ±ÿææ¢ç¨-At‚e ytrŒ yk„tu™u ¥æç±:, ÜëU‡æé¯ï-«rËØ
fhu Au, ‚u ‚wk Q»ttft÷™e W…{t™u «t ÚttÞ Au. (10)
¼tðtÚto : su{ rðŒw»te ƒúñ[trhýe …qýo rðãt y™u rþûtt™u ‚Útt …tu‚t™e Ë{t™ yuðwk ӌޙu
r«Þ …r‚™u …t{e™u Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ yLÞ ƒúñ[trhýeytuyu …ý fhðwk òuEyu. (10)
‚È‚¢∑§Ê‡ÊÊ ◊ÊÃÎ◊Îfic≈ÔUfl ÿÊ·ÊÁflSÃãfl¯ ∑ΧáÊÈ· ŒÎƇÊ ∑§◊˜Ô–
÷º˝Ê àfl◊Èfi·Ê ÁflÃ⁄¢U √ÿfiÈë¿U Ÿ ÃûÊfi •ãÿÊ ©U·‚Êfi Ÿ‡ÊãÃH 11H
…ŒtÚto : nu fLÞt ! ¨éàæ¢ÜUæàææ-ËwrþûttÚte ËBÞfT rþrût‚ ²æï¯æ-Þwð‚e }ææ„ë}æëcÅï±-rðŒw»te {t‚tyu
ËíÞrþûtt «Œt™ fhe™u þwØ-…rðºt Ë{t™ fhu÷ su öàæï-òuðt™u „‹±}æì-…tu‚t™t þheh™u ¥æç±:-
«fx ÜëU‡æé¯ï-fh‚e |æÎíæ-y™u {k„÷Y… yt[hý fh‚e ÜU}æì-Ëw¾MðY… …r‚™u «t fhu Au. ‚u
y±}æì-‚wk 籄Ú}æì-Ëw¾ŒtÞf …ŒtÚto y™u Ëw¾™tu òéÓÀ-Mðefth fh.
nu ©¯:-Q»tt Ë{t™ ð‚o{t™ †e ! su{ ¥‹²æ:-y™u ©¯¨:-«¼t‚ft¤ Ý-™nª Ýàæ‹„-
rð™tþ™u «t Út‚tu ™Úte, ‚u{ „ï-‚tht „„ì-Wõ‚ Ëw¾tu rð™tþ™u «t ÚttÞ ™rn. (11)
¼tðtÚto : su{ Q»tt-ðu¤t r™Þ{Úte …tu‚-…tu‚t™t Ë{Þ y™u Œuþ™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ †eytu
…tu‚-…tu‚t™t …r‚™u «t fhe™u }‚wft¤™u ËV¤ ƒ™tðu. (11)
•‡flÊfiflÃ˪Ê¸◊fiÃË*fl‡flflÊfi⁄UÊ ÿÃfi◊ÊŸÊ ⁄U|‡◊Á÷— ‚Íÿ¸®fiSÿ–
¬⁄UÊfi ø ÿ|ãà ¬ÈŸ⁄UÊ øfi ÿ|ãà ÷º˝Ê ŸÊ◊ fl„fiU◊ÊŸÊ ©U·Ê‚fi—H 12H
ÉøðuŒ¼t»Þ 543
 …ŒtÚto : nu †e ! su ¨ê²üS²-ËqÞo{kz¤™e Úçà}æç|æ:-rfhýtu™e ËtÚtu Wí…L™ ²„}ææÝæ:-©uc Þí™
fh‚e ¥E汄è:-su™e «þkrË‚ ÔÞtrÂytu xææï}æ„è:-su ƒnw …]rÚtðe ytrŒ ÷tuf rfhýtuÚte Þwõ‚ ç±E±æÚæ:-
Ë{M‚ s„‚™u …tu‚t™t{tk ÷u‚e y™u |æÎíæ-fÕÞtýfthf Ýæ}æ-™t{tu™u ±ã}ææÝæ:-Ëðo™e ƒwrØ{tk
…ntU[tz‚e ©¯¨:-«¼t‚ðu¤t r™Þ{…qðof ÐÚæ, ²ç‹„-…tA¤ òÞ Au ™-y™u ÐéÝ:-Vhe ™-…ý
¥æ-²ç‹„-ytðu Au, ‚u{ r™Þ{Úte ‚{u …tu‚t™wk yt[hý fhtu. (12)
¼tðtÚto : su{ Q»tt-ËqÞo™t ËkÞtu„Úte r™Þ{™u «t Au, ‚u{ rððtrn‚ †e-…wÁ»t …hM…h «u{™u
ÂMÚth fh™th ƒ™u. (12)
´§ÃSÿfi ⁄U|‡◊fi◊ŸÈÆÿë¿Ufi◊ÊŸÊ ÷º˝¢÷fiº˝¢ ∑˝§ÃfiÈ◊S◊Ê‚fiÈ œÁ„U–
©U·Êfi ŸÊ •l ‚ÈÆ„UflÊ √ÿÈfië¿UÊS◊Ê‚ÈÆ ⁄UÊÿÊfi ◊ÉÊflfià‚È ø SÿÈ—H 13H
…ŒtÚto : nu ©¯:-«t‚: Ë{Þ™e ðu¤t Ë{t™ y÷ƒu÷e †e ! ‚wk ¥l-yts su{ «„S²-s÷™e
Úçà}æ}æì-rfhý™u «¼t‚ Ë{Þ™e ðu¤t Mðefth fhu÷e Au, ‚u{ {™Úte ÃÞthu …r‚™u ¥Ýé²ÓÀ}ææÝæ-
y™wfq¤‚t…qðof «t ÚtE™u ¥S}ææ¨é-y{tht{tk |æÎí¢ |æÎí}æì-ÜíU„é}æì-fÕÞtý-fÕÞtýfthf ƒwrØ ðt fÕÞtý-
fÕÞtýfthf ft{™u {ïçã-½h yt…. ¨éã±æ-y™u W¥t{ Ëw¾ŒtÞf ƒ™e™u Ý:-y{™u òGéÓÀ-ÂMÚth
fh suÚte }æ{±y¨é-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ ¥S}ææ¨é-y{tht{tk Úæ²:-þtu¼t-(r©Þ) ™-…ý S²é:-ÚttÞ. (13)
¼tðtÚto : su{ W¥t{ †eytu …tu‚-…tu‚t™t …r‚ ytrŒ™e ÞÚttur[‚ Ëthe he‚u Ëuðt fhe™u «ò,
Ä{o y™u yiïÞo™e r™íÞ ð]rØ fhu Au, ‚u{ s Q»tt-ðu¤t …ý Au. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Q»ttft¤™t áütL‚Úte †eytu™t Ä{o™wk ðýo™ fhðtÚte yt Ëqõ‚{tk fnu÷
yÚto™e …qðo Ëqõ‚{tk hnu÷ yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (123)
Ëqõ‚-124
©U·Ê ©Uë¿UãÃËfi ‚Á◊œÊŸ •ÇŸÊ ©Ulãà‚Íÿ¸ ©U*flÿÊ ÖÿÊÁÃfi⁄UüÊØԖ
ŒflÊ ŸÊ •òÊfi ‚ÁflÃÊ ãflÕZ ¬˝Ê‚ÊfiflËŒ˜Ô Ám¬à¬˝ øÃfiÈc¬ÁŒàÿÒH 1H
…ŒtÚto : ßÞthu ¨ç}æ{æÝï-«Œe ¥xÝæñ-yÂø™™t r™r{¥t ¨ê²ü:-ËqÞo{kz¤ ©lÝì-WŒÞ …t{e™u
©<±²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu Á²æïç„:-«ftþ™tu ¥Ÿæï„ì-ËkÞtu„ ÚttÞ Au, íÞthu ©ÓÀ‹„è-ykÄfth™wk r™:Ëhý
fhe™u ©¯æ:-«t‚:ft÷e™ ðu¤t Wí…L™ ÚttÞ Au; ‚u{ ¥~æ-yt ËkËth{tk ¨ç±„æ-f{o{tk «uhý fh™th
Îï±:-W¥t{ «ftþf Wõ‚ ËqÞo{kz¤ Ý:-y{tht ¥ƒü}æì-«Þtus™™u §y²ñ-«t fhtððt {txu Ðíæ¨æ±è„ì-
Ëthtkþ™u Wí…L™ fhu Au ‚Útt çmЄì-ƒu544 …„ðt¤t {™w»Þ ytrŒ ðt ™„éc²„ì-[th…„t …þw ytrŒ
«týeytu™u Ýé-þe½ú Ðí-W¥t{‚tÚte Wí…L™ fhu Au. (1)
¼tðtÚto : …]rÚtðe™tu ËqÞo™t rfhýtu™e ËtÚtu ËkÞtu„ ÚttÞ Au ‚u s r‚ÞofT ÚtE™u Q»tt ðu¤t™wk
544 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fthý ƒ™u Au. òu ËqÞo ™ ntuÞ ‚tu rðrðÄ Y…tuðt¤t …ŒtÚttuo™wk Œþo™ Út‚wk ™Úte. (1)
•Á◊fiŸÃË ŒÒ√ÿÊfiÁŸ fl˝ÃÊÁŸfi ¬˝Á◊ŸÃË ◊fiŸÈÆcÿÊfi ÿÈƪÊÁŸfi–
߸ÿÈ·ËfiáÊÊ◊Ȭ◊Ê ‡Ê‡flfiÃËŸÊ◊ÊÿÃËŸÊ¢ ¬fi˝Õ◊Ê·Ê √ÿfilÊÒØÔH 2H
…ŒtÚto : nu †e ! su{ ©¯æ:-«t‚:ft÷e™ ðu¤t ÎñòæçÝ-rŒÔÞ„wýÞwõ‚ ±í„æçÝ-ËíÞ…ŒtÚttuo ðt
ËíÞf{tuo™u ¥ç}æÝ„è-™ Auz‚e y™u }æÝéc²æ-{™w»Þtu™t ËkƒkÄe ²éxææçÝ-ð»tuotu™u Ðíç}æÝ„è-Ëthe he‚u
ÔÞ‚e‚ fhe™u àæE„èÝæ}æì-Ë™t‚™ «¼t‚ðu¤t ðt «f]r‚ytu y™u §²é¯è‡ææ}æì-¼q‚ft÷e™ «¼t‚ðu¤t™e
©Ð}ææ-W…{t áütL‚ y™u ¥æ²„èÝæ}æì-¼rð»Þ™e «¼t‚ðu¤tytu{tk Ðíƒ}ææ-«Út{ ËkËth™u òlæñ„ì-
y™uf he‚u «ftrþ‚ fhu Au y™u ò„]‚ yÚtto‚T ÔÞðnth fh‚t {™w»Þtu™u ÞwÂõ‚™e ËtÚtu ËŒt Ëuð™
fhðt ÞtuøÞ Au, ‚u{ ‚wk …tu‚t™wk ð‚o™ ht¾. (2)
¼tðtÚto : su{ yu Q»tt rðM‚]‚ …]rÚtðe y™u ËqÞo™t ËkÞtu„™e ËtÚtu ËkÞwõ‚ ÚtE™u sux÷t …qðo™t
MÚtt™™u Atuzu Au; ‚ux÷t ƒtfe™t MÚtt™™u „úný fhe÷u Au.
ð‚o{t™ y™u ¼q‚ft÷e™ Q»ttytu™e Ë{t™ Y…ðt¤e (yu Q»tt) ¼rð»Þ™e Q»ttytu™e ytrŒ{tk
(«Út{) ƒ™e™u, ftÞo y™u fthý™wk ¿tt™ fhtð‚e, ËíÞÄ{o™t yt[hý™t r™r{¥tY… ft¤™wk yðÞð
(Ë{Þ™wk yk„) ntuðtÚte, ytÞw™tu nÙtË fh‚e òÞ Au, yu Q»tt™wk Ëuð™ fhðtÚte ƒwrØ y™u ythtuøÞ
ytrŒ þw¼„wýtu «Œt™ fhu Au, ‚u{ rðŒw»te †eytu ƒ™u. (2)
∞·Ê ÁŒflÊ ŒfiÈÁ„UÃÊ ¬˝àÿfiŒ*‡Ê ÖÿÊÁÃfl¸‚ÊfiŸÊ ‚◊ŸÊ ¬ÈÆ⁄USÃÊfiØԖ
´§ÃSÿ ¬ãÕÊ◊ãflfiÁà ‚ÊœÈ ¬fi˝¡ÊŸÃËfl Ÿ ÁŒ‡ÊÊfi Á◊ŸÊÁÃH 3H
…ŒtÚto : su{ »¯æ-Q»ttft¤ Á²æïç„:-«ftþ™u ±¨æÝæ-„úný fhe™u ¨}æÝæ-Ëk„út{{tk çα:-
ËqÞo™t «ftþ™e Îéçã„æ-fLÞt Ë{t™ y{u ÐéÚS„æ„ì-rŒðË{tk «Út{ Ðíy²Î<àæ-«‚er‚Úte òuE-r™nt¤e
ðt su{ Ë{M‚ rðãt ¼ýu÷ ðeh s™ «„S²-ËíÞ fthý™t Ћƒæ}æì-{t„o™u ¥‹±ïç„-y™wfq¤‚tÚte
«t ÚtE™u ðt ¨æ{é-ËBÞfT su{ ÚttÞ, ‚u{ Ðí…æÝ„è±-rð¿tt™ð‚e rðŒw»te †e™e Ë{t™ Q»tt ðu¤t
çÎàæ:-rŒþtytu™tu Ý, ç}æÝæç„-íÞt„ fh‚e ™Úte, ‚u{ …tu‚t™wk yt[hý fh‚e †e ©uc ƒ™u. (3)
¼tðtÚto : su{ Q»tt-ðu¤tytu r™Þ{Úte …tu‚-…tu‚t™t Ë{Þu y™u Œuþ™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ †eytu
…tu‚-…tu‚t™t …r‚™u «t fhe™u „]nMÚt Ä{o-É‚wft÷™u ËV¤ fhu. (3)
©U¬Êfi •Œ*‡Ê ‡ÊÈÆãäÿÈflÊ Ÿ flˇÊÊfi ŸÊœÊßfiflÊÁfl⁄Ufi∑Χà Á¬˝ÿÊÁáÊfi–
•k‚㟠‚fi‚ÃÊ ’ÊœÿfiãÃË ‡Ê‡flûÊ◊ʪÊà¬ÈŸfi®⁄URÿÈ·ËfiáÊÊ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : su{ Q»ttft¤ ±ÿæ:-«t ðM‚w™u àæé‹Š²é±:-ËqÞo™t rfhýtu™e Ý-Ë{t™ ðt çÐí²æç‡æ-
r«Þ ð[™tu™e Ýæï{æ §±-Ëðo þt†tu™e «þkËt fh™tht rðît™tu™e Ë{t™ ðt ¥Î}樄ì-¼tus™™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 545
…ŒtÚttuo™u …ftð™the Ý-Ë{t™ ¨¨„:-Ëq‚u÷t «týeytu™u Ïææï{²‹„è-r™hk‚h ò„]‚ fh‚e y™u
»²é¯è‡ææ}æì-ËðoºtÚte ÔÞ‚e‚ ÚtÞu÷e Q»ttðu¤t™e àæS±œæ}ææ-yr‚þÞ Ë™t‚™ ÚtE™u ÐéÝ:-Vhe ¥æ,
¥xææ„ì-ytðu Au y™u ¥æç±ÚÜëU„-ËkËth™u «ftrþ‚ fhu Au ‚u y{u ©Ðæï-Ë{e…{tk ¥Î<àæ-Œu¾e; ‚uðe
†eytu W¥t{ ntuÞ Au. (4)
¼tðtÚto : su †e Q»tt-ðu¤t™e Ë{t™, ËqÞo™e Ë{t™ y™u rðît™tu™e Ë{t™ …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u
W¥t{ rþûttÚte rðît™ ƒ™tðu Au, ‚u Ëðo™t îtht Ëífth™u ÞtuøÞ Au. (4)
¬Ífl¸ •h¸ ⁄U¡fi‚Ê •åàÿSÿ ªflÊ¢ ¡ÁŸfiòÿ∑Χà ¬˝ ∑§ÃÈ◊˜Ô–
√ÿÈfi ¬˝ÕÃ ÁflÃ⁄¢U fl⁄UËfiÿ •Ê÷Ê ¬ÎÆáÊãÃËfi Á¬òÊÊL§¬SÕÊfiH 5H
…ŒtÚto : su{ Q»tt-ðu÷t fLÞt™e Ë{t™ ©|ææ-ƒL™u ÷tuftu™u Ðë‡æ‹„è-Ëw¾ …qýo fhu Au y™u çÐ~ææï:-
…tu‚t™t {t‚t-r…‚t™e Ë{t™ ¼qr{ y™u ËqÞo{kz¤™e ©ÐSƒæ-„tuŒ-¾tu¤t{tk rðhts{t™ ÚttÞ Au
籄Ú}æì-su™tÚte rðrðÄ «fth™t Œw:¾tu™u …th fheyu Aeyu, ‚u ±Úè²:-yíÞw¥t{ ft{™u ç±, ©, Ð탄ï-
rðþu»tY…Úte rðM‚]‚ fh‚e ‚Útt x梱æ}æì-ËqÞo™t rfhýtu™u …çÝ~æè-Wí…L™ fh™the ¥Œy²S²-rðM‚]‚
ËkËth{tk ÚtÞu÷ Ú…¨:-÷tuf Ë{qn™t Ðê±ïü-«Út{ yt„¤-…qðuo ð‚o{t™ ¥hïü-yÄo ¼t„{tk ÜïU„é}æì-
rfhýtu™u Ðí, ¥æ, ¥ÜëU„-«rËØ fhu Au, ‚u{ ð‚o™ fh‚e †e W¥t{ ntuÞ Au. (5)
¼tðtÚto : Q»ttÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ ËqÞo™tu «ftþ yÄo ¼q„tu¤{tk ËŒt «ftrþ‚ hnu Au. ¼q„tu¤™t
ƒeò yÄo ¼t„{tk htºte ntuÞ Au. yu ƒL™u™t {æÞ{tk ËŒt Q»tt rðhts{t™ hnu Au. yu he‚u
r™hk‚‚tÚte ht‚, Q»tt y™u rŒðË ¢{…qðof ð‚o{t™ hnu Au.
ytÚte þwk Ëth ™eféÞtu, fu ¼q„tu¤{tk sux÷tu ¼t„ ËqÞo™e Ë{e… (= ËL{w¾ ntuÞ Au) ‚ux÷t{tk
rŒðË, sux÷tu (¼t„) Œqh (= rð…he‚ rŒþt{tk ntuÞ Au) ‚u{tk ht‚ y™u ËkæÞt Ë{Þ{tk Q»tt
(ntuÞ Au.) yt he‚u ÷tuftu™t ¼ú{ý™t fthýu (rŒðË ytrŒ) ½q{‚t-Vh‚t òuðt{tk ytðu Au. (5)
∞flŒ·Ê ¬fiÈL§Ã◊Êfi ŒÎƇÊ ∑¢§ ŸÊ¡Êfi$◊ Ÿ ¬Á⁄Ufi flÎáÊÁÄà ¡ÊÁ◊◊˜Ô–
•⁄UR¬‚Êfi ÃãflÊ3> ‡ÊʇÊfiŒÊŸÊ ŸÊ÷ʸŒË·fiÃ Ÿ ◊„UÊ Áflfi÷ÊÃËH 6H
…ŒtÚto : su{ ¥ÚïШæ-fk…hrn‚ r™¼oÞ „‹±æ-þhehÚte àææàæÎæÝæ-yr‚ ËwkŒhe ÐéL„}ææ-ƒnw …ŒtÚttuo™u
RåA‚e †e gàæï-òuðt™u {txu ÜU}æì-Ëw¾™u …r‚™e Ý-Ë{t™ ÐçÚ ±ë‡æçv„-ËðoºtÚte Ý-íÞt„‚e ™Úte.
…r‚ …ý …æç}æ}æì-…tu‚t™e †e™e Ý-Ë{t™ Ëw¾™tu Ý-íÞt„ fh‚tu ™Úte y™u ¥…æç}æ}æì-su …tu‚t™e
†e ™Úte, ‚u™tu Ëðo he‚u íÞt„ fhu Au, ‚u{ »±-s »¯æ-W»ttðu¤t ¥|ææü„ì-yÕ… §„ì-…ý }æã:-
{nt™ ËqÞo™t ‚us™tu ç±|ææç„-«ftþ fhtð‚e yr‚ rðM‚]‚ ËqÞo™t «ftþ™tu íÞt„ fh‚e ™Úte. …hk‚w
Ë{M‚™u §ü¯„ï-«t ÚttÞ Au. (6) 546
¼tðtÚto : su{ …r‚ðú‚t †e …tu‚t™t …r‚™u Atuze™u-íÞt„e™u ƒeò™tu Ëk„ fh‚e ™Úte y™u …í™eðú‚
…wÁ»t …tu‚t™e …í™eÚte r¼L™ yLÞ †e™tu Ëk„ fh‚tu ™Úte; su{ rððtrn‚ †e-…wÁ»t r™Þ{t™wËth
546 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™u Ë{Þt™wËth Ë{t„{ fhu Au, ‚u{ s Q»tt-ðu¤t r™Þ‚ MÚtt™ y™u Ë{Þ rËðtÞ yLÞºt
«ð]¥t Út‚e ™Úte. (6)
•÷˝ÊÃflfi ¬ÈÆ¢‚ ∞fiÁà ¬˝ÃËøË ªfiûÊʸL§Áªfifl ‚Ÿÿ œŸÊfiŸÊ◊˜Ô–
¡Êÿfl ¬àÿfi ©U‡ÊÃË ‚ÈÆflÊ‚Êfi ©U·Ê „Udfl ÁŸ Á⁄UfiáÊËÃ •å‚fi—H 7H
…ŒtÚto : yu ©¯æ:-Q»tt Ðí„è™è-«íÞuf MÚtt™{tk …ntU[e™u ¥|æíæ„ï±-¼tE hrn‚ fLÞt su{ Ð風:-
…wÁ»t™u «t ÚttÞ, ‚u™e Ë{t™ ðt su{ xæœææüLçxæ±-Œw:¾ Y…e ¾tzt{tk …zu÷ s™ {ÝæÝæ}æì-Ä™
ytrŒ …ŒtÚttuo™tu ¨Ý²ï-rð¼t„ fhðt {txu hts„]n™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ Ëðo Ÿ[t-™e[t …ŒtÚttuo™u
»ç„-…ntU[tzu Au ‚Útt Ðy²ï-…tu‚t™t …r‚™u {txu ©àæ„è-ft{™t fh‚e ¨é±æ¨æ:-y™u ËwkŒh ð†tuðt¤e
…æ²ï±-rððtrn‚t †e™e Ë{t™ …ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fh‚e y™u ãdï±-nË‚e †e™e Ë{t™ ¥Œ¨:-Y…™u
çÝ, çÚ‡æè„ï-r™hk‚h «t ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : su{ ¼tE ð„h™e fLÞt, …tu‚t™t r«Þ …r‚™u MðÞk «t fhe ÷u Au, su{ LÞtÞtÄeþ
htò (y™u) htýe Ä™™t rð¼t„™u {txu LÞtÞtË™ «t fhu Au y™u su{ «ËL™ {w¾ðt¤e †e
yt™kŒ{ø™ …r‚™u «t fhu Au ‚Útt ËwkŒhY…™e ËtÚtu ntð-¼tð «fx fhu Au, ‚u{ s Q»tt Au,
yu{ òýðwk òuEyu. (7)
Sfl‚Ê Sfld ÖÿÊÿfiSÿÒ ÿÊÁŸfi◊Ê⁄ÒUª¬ÒfiàÿSÿÊ— ¬˝ÁÃøˇÿfifl–
√ÿÈÆë¿UãÃËfi ⁄U|‡◊Á÷— ‚Íÿ¸SÿÊÜÖÿfiæ˜Ô ÄÃ ‚◊ŸªÊßfifl fl˝Ê—H 8H
…ŒtÚto : nu fLÞt ! su{ òéÓÀ‹„è-ykÄfth™wk r™ðthý fh™the ±íæ:-…ŒtÚttuo™tu Mðefth fh™the
Q»tt ¨ê²üS²-ËqÞo{kz¤™tk Úçà}æç|æ:-rfhýtu™e ËtÚtu ¥ç†…-«rËØ Y…™u ¨}æÝxææ §±-r™rù‚ MÚtt™u
s™the †e™e Ë{t™ ¥Ñì v„ï-«ftþ fhu Au ðt su{ S±¨æ-ƒnu™ Á²æ²S²ñ-{tuxe S±dï-ƒnu™™u
{txu ²æïçÝ}æì-…tu‚t™t MÚtt™™u ¥ÚñÜUì-íÞt„‚e yÚtto‚T WíÚtt™ Œu‚e ‚Útt ¥S²æ:-su{ yu …tu‚t™e ƒnu™™e
ð‚o{t™ ÂMÚtr‚™u Ðíç„™ÿ²ï±-«íÞût òuE™u ‚u{ rððtn™u {txu ¥Ðñç„-Œqh òÞ Au, ‚u{ ‚wk …ý
Ī. (8)
¼tðtÚto : ™t™e ƒnu™ …tu‚t™e {tuxe ƒnu™™tu ð‚o{t™ ð]‚tL‚ òýe™u, MðÞkðh-rðrÄ™u {txu
Œqh Œuþ{tk …ý hnu÷ ÞtuøÞ …r‚™u „úný fhu.
su{ þtL‚ Mð¼tððt¤e …r‚ðú‚t †eytu …tu‚-…tu‚t™t …r‚™e Ëuðt fhu Au, ‚u{ ‚u …tu‚t™t
…r‚™e Ëuðt fhu.
su{ ËqÞo …tu‚t™e ftÂL‚™e ËtÚtu y™u ftÂL‚ ËqÞo™e ËtÚtu r™íÞ y™wfq¤‚tÚte ð‚uo Au, ‚u{ s
†e y™u …wÁ»tu ð‚o™ fhðwk òuEyu. (8)
•Ê‚Ê¢ ¬Ífl¸Êfi‚Ê◊„Ufi‚ÈÆ Sfl‚fiÏáÊÊ◊¬fi⁄UÊ ¬Ífl¸Êfi◊èÿfiÁà ¬‡øÊØԖ
ÉøðuŒ¼t»Þ 547
 ÃÊ— ¬fi˝àŸflãŸ√ÿfi‚˟͸Ɵ◊S◊ ⁄URflŒÈfië¿UãÃÈ ‚ÈÆÁŒŸÊfi ©U·Ê‚fi—H 9H
…ŒtÚto : su{ ¥æ¨æ}æì-yu Ðê±æü¨æ}æì-«Út{ Wí…L™ {tuxe S±¨ë‡ææ}æì-ƒnu™tu{tk ¥ÐÚæ-yLÞ …Ae
sL{u÷e ™t™e ƒnu™ ¥ã¨é-ftuE rŒðËtu{tk …tu‚t™e Ðêé±æü}æì-{tuxe ƒnu™™e ¥|²ïç„-yt„¤ òÞ y™u
Ðpæ„ì-…Ae …tu‚t™t ½hu [t÷e òÞ, ‚u{ ¨éçÎÝæ:-su™tÚte ©uc rŒðËtu ÚttÞ Au ‚u ©¯¨:-Q»tt-
ðu¤t ¥S}æï-y{tht {txu ÝêÝ}æì-r™ùÞÞwõ‚ Ðíyݱ„ì-su{tk «t[e™ Ä™™e r™rÄ Au, ‚u Úﱄì-«þkrË‚
…ŒtÚtoÞwõ‚ Ä™™u Ýò¨è:-«r‚rŒ™ yíÞk‚ ™ðe™ ƒ™e™u «ftþ fhu, „æ:-‚u ©ÓÀ‹„é-ykÄfth™wk r™ðthý
fhu. (9)
¼tðtÚto : su{ ½ýe-yrÄf Œqh-Œqh Œuþtu{tk rððtn fhu÷e ƒnu™tu õÞthuf ftuE™e ËtÚtu {¤e™u
…tu‚t™t ÔÞðnth™u ƒ‚tðu Au, ‚u{ …nu÷tk™e Q»tt ðu¤tytu ð‚o{t™ Q»tt ðu¤t™e ËtÚtu {¤e™u …tu‚t™t
ÔÞðnth™u «fx fhu Au. (9)
¬˝ ’ÊfiœÿÊ·— ¬ÎáÊÃÊ ◊fiœÊãÿ’Èäÿ◊ÊŸÊ— ¬áÊÿfi— ‚‚ãÃÈ–
⁄URflŒfiÈë¿U ◊ÉÊflfijKÊ ◊ÉÊÊÁŸ ⁄URflàSÃÊòÊ ‚fiÍŸÎÃ ¡Ê⁄UÿfiãÃËH 10H
…ŒtÚto : nu }æ{æïçÝ-©uc Ä™Þwõ‚ ©¯:-Q»tt™e Ë{t™ ð‚o{t™ †e ‚wk su ¥Ïæ銲}ææÝæ:-y[u‚™
r™ÿtÄe™ ðt Їæ²:-ÔÞðnthÞwõ‚ «týe Q»ttft¤ yÚtðt rŒðË{tk ¨¨‹„é-Ëqðu ‚u™wk Ðë‡æ„:-…t÷™
fh™th …wü «týeytu™u Q»tt™t «ftþ™e Ë{t™ Ðí, Ïææï{²-ƒtuÄ fhtð-ò„]‚ fhtð.
nu }æÍææïçÝ-…w»f¤ Ä™ yufºt fh™the ¨êÝë„ï-©uc ËíÞMð¼tðÞwõ‚ Þwð‚e ! ‚wk Q»ttft¤ Ë{t™
…æÚ²‹„è-ðÞ ÔÞ‚e‚ fhtð‚e }æÍæ±Îì|²:-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ Úﱄì-W¥t{ Ä™Þwõ‚ ÔÞðnth su{ ÚttÞ,
‚u{ S„æï~æï, M‚wr‚-«þkËt fh™tht™u {txu Úﱄì-ÂMÚth Ä™™e ©ÓÀ-«tr fhtð. (10)
¼tðtÚto : ftuEyu …ý htrºt™t yÂL‚{ «nh{tk yÚtðt rŒðËu Ëqðwk ™ òuEyu. fthýfu r™ÿt
y™u rŒðË yrÄf W»ý‚tfthf ntuðtÚte htu„ Wí…L™ ÚttÞ Au ‚u{s ftÞo y™u ytÞw™tu nÙtË ÚttÞ Au.
su{ …wÁ»ttÚto…qðof ÞwÂõ‚Úte {™w»Þ …w»f¤ Ä™ «t fhu Au, ‚u{ ËqÞtuoŒÞ …qðo QXe™u Þí™
fh™th {™w»Þ Œrhÿ‚t™tu …ãæç„-íÞt„ fhu Au. (10)
•flÿ◊fi‡flÒlÈflÁ× ¬ÈÆ⁄USÃÊfilÈæ˜Ô ÄÃ ªflÊfi◊L§áÊÊŸÊ◊ŸËfi∑§◊˜Ô–
Áfl ŸÍÆŸ◊fiÈë¿UÊŒ‚fiÁà ¬˝ ∑§ÃȪθ„¢UªÎƸ„U◊Ȭ ÁÃcΔÔUÊÃ •ÁÇŸ—H 11H
…ŒtÚto : su{ §²}æì-yu «¼t‚ðu¤t ¥L‡ææÝæ}æì-÷t÷tþ …z‚t xæ±æ}æì-ËqÞo™tk rfhýtu™u ¥ÝèÜU}æì-
Ëu™t™e Ë{t™ Ë{qn™u ²éÑì v„ï-ËkÞwõ‚ fhu-òuzu Au y™u ÐéÚS„æαæEñ„ì-«Út{Úte ðÄu Au, ‚u{ ²é±ç„:-
548
…qýo [tuðeË ð»to™e Þwðt †e ÷t÷ hk„™e „tÞ ytrŒ …þwytu™t Ë{qn™u òuzu Au …Ae WL™r‚™u
«t ÚttÞ Au, yuÚte Ðí, ÜïU„é:-su™e rþ¾t QXu÷e Au ‚u ðÄ‚e Q»tt ¥¨ç„-ÚttÞ y™u ÝêÝ}æì-
r™ùÞÚte òéÓÀæ„ì-Ëðo™u «t ÚttÞ. ¥çxÝ:-‚Útt ËqÞo{kz¤™tu ‚Áý ‚t… Wífx ‚zftu xæë㢠xæëã}æì-
548 ÉøðuŒ¼t»Þ É
½h-½h{tk ©Ð, ç„cÆæ„ï-W…ÂMÚt‚ ÚttÞ, Þwð‚e …ý ©uc ƒwrØ{t™ ÚtE™u r™ùÞ Ëðo …ŒtÚttuo™u «tÂ
ÚttÞ y™u ‚u™tu Wífx «‚t… «íÞuf ½h{tk W…ÂMÚt‚ ÚttÞ yÚtto‚T Ëðo †e-…wÁ»t òýu Au y™u {t™u
Au. (11)
¼tðtÚto : su{ Q»ttðu÷t y™u rŒðË ËŒt ËkÞwõ‚ hnu Au, ‚u{ rððtrn‚ †e-…wÁ»t ð‚toð fhu
y™u ytð~Þõ‚t™wËth Ëðo …ŒtÚttuo™u «t fhu, íÞthu ‚u ƒL™u™t ‚us y™u «¼tð™e ð]rØ ÚttÞ
Au. (11)
©UûÊ flÿfiÁ‡øm‚Ã⁄Ufi¬åÃãŸ⁄U‡ø ÿ Á¬fiÃÈÆ÷Ê¡Ê √ÿficÈ ≈ÔUÊÒ–
•◊Ê ‚Ã flfi„UÁ‚ ÷ÍÁ⁄fiU flÊ◊◊È·Êfi ŒÁfl ŒÊ‡ÊÈ· ◊àÿ¸ÊfiÿH 12H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-{™w»Þtu ! ²ï-su çЄé|ææ…:-yL™™tu rð¼t„ fh™tht ‚{u 癄ì-…ý su{ ±²:-
yðMÚtt™u ±¨„ï:-r™ðtËÚte ©„ì ¥Œ„Ýê-©uc‚tÚte «t ÚttÞ Au, ‚u{ s òécÅæñ-rðþu»t r™ðtË{tk
¥}ææ-Ë{e…™wk ½h ðt ¨„ï-ð‚o{t™ ÔÞðnth™u {txu ÚttÞ.
nu ©¯:-«t‚:ft÷e™ «ftþ™e Ë{t™ rðãt«ftþÞwõ‚ Îïç±-W¥t{ ÔÞðnth™e Œtrºt †e ! su
‚wk ™-…ý Îæàæé¯ï-Œu™th }æy²æü²-…tu‚t™t …r‚™u {txu ‚Útt Ë{e…MÚt ½h ‚Útt ð‚o{t™ ÔÞðnth™u
{txu |æêçÚ-ƒnw ±æ}æ}æì-«þkË™eÞ ÔÞðnth™e ±ãç¨-«tr fh‚e ‚u „ï-‚tht {txu Wõ‚ ÔÞðnth™e
«tr ‚thtu …r‚ …ý fhu. (12)
¼tðtÚto : su{ …ûteytu W…h y™u ™e[u òÞ Au, ‚u{ Q»tt ht‚ y™u rŒðË™e W…h y™u
™e[u òÞ Au. su{ †e …r‚Úte r«Þ yt[hý fhu, ‚u{ …r‚ …ý †eÚte r«Þ [thý fhu. (12)
•SÃÊfi…¢< SÃÊêÿÊ ’˝rÊfiÔáÊÊ ◊˘flËfiflÎœäfl◊ȇÊÃËL§fi·Ê‚—–
ÿÈÆc◊Ê∑¯§ ŒflË⁄Uflfi‚Ê ‚Ÿ◊ ‚„UÁ‚˝áʯ ø ‡ÊÁߢ ø flÊ¡fi◊˜ÔH 13H
…ŒtÚto : nu ©¯æ¨:-Q»tt™e Ë{t™ S„æï|²æ:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ Îï±è:-rŒÔÞ rðãt „wýÞwõ‚t
…krz‚t ! Ïæíræ‡ææ-ðuŒÚte ©àæ„è:-ft{™t y™u ftÂL‚™u «t ÚtE™u ‚{u }æï-{tht {txu rðãtytu™e
¥S„æïÉì±}æì-M‚wr‚ «þkËt fhtu y™u ¥±è±ë{Š±}æì-y{the WL™r‚ fhtðtu ‚Útt ²éc}ææÜU}æì-‚{the ¥±¨æ-
hûtt ytrŒÚte ¨ãçd‡æ}æì-su{tk nòhtu „wý rðã{t™ ™-y™u su àæç„Ý}æì-ËUfztu «fth™e rðãtytuÚte
Þwõ‚ ™-y™u ±æ…}æì-yk„tu, W…tk„tu y™u W…r™»tŒtu Ërn‚ ðuŒtrŒ þt†tu™tu ƒtuÄ-¿tt™ ‚uytu™u ƒeòytu
{txu y{u ¨ÝïÝ-«Œt™ fheyu. (13)
¼tðtÚto : su{ Q»tt-ðu¤tytu þw¼ „wý-f{o-Mð¼tð Þwõ‚ Au, ‚u{ s †eytu …ý ƒ™u ‚Útt
‚u{s …wÁ»ttu yr‚ ©uc ƒ™u.
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Q»tt™t áütL‚Úte †eytu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
ÉøðuŒ¼t»Þ 549
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (124)
Ëqõ‚-125
¬˝ÊÃÊ ⁄UàŸ¢ ¬˝ÊÃÁ⁄UàflÊfi ŒœÊÁà â ÁøfiÁ∑§àflÊã¬˝ÁêÎsÔÊ ÁŸ œfiûÊ–
ÃŸfi ¬˝¡Ê¢ flœ¸ÿfi◊ÊŸ •ÊÿÍfi ⁄UÊÿS¬Ê·fiáÊ ‚øÃ ‚ÈÆflË⁄Ufi—H 1H
…ŒtÚto : su ç™çÜUy±æÝì-rðþu»t ¿tt™ðt™ Ðíæ„çÚy±æ-«t‚:ft¤{tk ò„™th ¨é±èÚ:-ËwkŒh ðeh …wÁ»t
Ðíæ„: ÚyÝ}æì-«¼t‚ft¤{tk h{ý fhðt ÞtuøÞ yt™kŒ{Þ …ŒtÚto™u Î{æç„-Äthý fh‚t ‚Útt Ðíç„xæës-
ytŒt™-«Œt™ fhe™u Vhe „}æì-‚u™u çÝ, {œæï-r™íÞ Äthý ðt „ïÝ-‚u Úæ²SÐæï¯ï‡æ-Ä™™e …wrüÚte Ðí…æ}æì-
…wºt-…tiºttrŒ Ëk‚t™tu ‚Útt ¥æ²é:-ðÞ™u ±Îì{ü²}ææÝ:-rðãt y™u rþûttÚte ðÄthe™u ¨™„ï-‚u™tu ËkƒkÄ
fhu Au, ‚u r™hk‚h Ëw¾e ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su yt¤Ë™tu íÞt„ fhe™u, Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthÚte Ä™ «t fhe™u ‚Útt ‚u™e ËBÞfT
hûtt fhe™u MðÞk ¼tu„ fhe™u ƒeò™u ¼tu„ fhtðe™u ‚Útt ŒE™u-÷E™u r™hk‚h W¥t{ «Þí™ fhu,
‚u Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhe þfu Au. (1)
‚ÈƪÈ⁄fiU‚à‚‚ÈÁ„U⁄Uáÿ— Sfl‡flÊfi ’ÎÆ„UŒfiS◊Ò flÿ ßãº˝Êfi ŒœÊÁÖ
ÿSàflÊÿãâ fl‚ÈfiŸÊ ¬˝ÊÃÁ⁄UàflÊ ◊ÈÆˇÊË¡fiÿfl ¬ÁŒfi◊È|à‚ŸÊÁÃfiH 2H
…ŒtÚto : nu Ðíæ„çÚy±:-«t‚: Ë{ÞÚte ÷E™u ©uc Þí™ fh™th ²: su §‹Îí:-yiïÞoðt™ …wÁ»t
±¨éÝæ-W¥t{ Ä™™e ËtÚtu ¥²‹„}æì-ytðe™u y±æ-‚™u Î{æç„-Äthý fhe™u ¥S}æñ-yu ftÞo {txu Ïæëã„ì-
ƒnw s ±²:-r[hft÷ ËwÄe Sð™ ‚Útt }æéÿæè…²ï±-su {wks (ðtË) Wí…L™ ÚtÞu÷ ‚uÚte su{ ƒtkÄðt™wk
ÚttÞ, ‚uðt ËtÄ™tu ÐçÎí}æì-«t Út‚tk Ä™™u ©çy¨Ýæç„-yíÞk‚ ƒtkÄe™u yÚtto‚T ËkƒkÄ fhe™u ‚u ¨éxæé:-
ËwkŒh „tÞtu ¨éçãÚ‡²:-©uc Ëwðýo ytrŒ Ä™ ‚Útt S±E:-©uc ½tuztðt¤t ¥¨„ì-ƒ™u. (2)
¼tðtÚto : su rðît™ …tu‚t™e …tËu ytðu÷t rþ»Þtu™u W¥t{ rþûtt îtht y™u yÄ{o ‚Útt rð»tÞ
÷t÷Ët™t íÞt„™t W…ŒuþÚte ‚u™u Œe½toÞw, rðãtðt™T y™u ©e{t™ ƒ™tðu Au, ‚u yt ËkËth{tk …wÛÞ-
Þþðt™ ƒ™u Au. (2)
•Êÿfi◊l ‚ÈÆ∑Χï ¬˝ÊÃÁ⁄Uë¿UÁãŸc≈ÔU— ¬ÈÆòÊ¢ fl‚Èfi◊ÃÊ ⁄UÕfiŸ–
•¢‡ÊÊ— ‚ÈÆâ ¬Êfiÿÿ ◊à‚⁄USÿfi ˇÊÿmËfi⁄¢U flh¸ÿ ‚ÍÆŸÎÃÊfiÁ÷—H 3H
550
…ŒtÚto : nu Ätºte - nwk ¥l-yts ±¨é}æ„æ-«Ëkrþ‚ Ä™Þwõ‚ ÚƒïÝ-h{ý fhðt ÞtuøÞ hÚt
ytrŒ Þt™Úte Ðíæ„:-«¼t‚ ft¤ §cÅï:-RåAu÷ „]nt©{™t MÚtt™Úte ¨éÜëU„}æì-Ä{oÞwõ‚ ft{™e §ÓÀÝì-
RåAt fh‚t su Ðé~æ}æì-…rðºt ƒt¤f™u ¥æ²}æì-«t fhwk, ‚u ¨é„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ …wºt™u }æy¨ÚS²-
550 ÉøðuŒ¼t»Þ É
yt™kŒ fhtð™th su ¥¢àææï:-†e þheh™t ‚u™t yðÞðÚte su hË yÚtto‚T ŒqÄ Wí…L™ ÚttÞ Au ‚u
ŒqÄ™wk Ðæ²²-…t™ fhtð.
nu ðeh ! ¨êÝë„æç|æ:-rðãt, ËíÞ¼t»tý ytrŒ þw¼ „wýÞwõ‚ ðtýeytuÚte ÿæ²mèÚ}æì-þºtwytu™t
ûtÞ fh™th «þkrË‚ ðeh …wÁ»t™e ±Îì{ü²-WL™r‚ fh. (3)
¼tðtÚto : †e-…wÁ»t …qýo ƒúñ[ÞoÚte rðãt™tu Ëk„ún fhe™u ‚Útt …hM…h™e «ËL™‚tÚte rððtn
fhe™u ÄtŠ{f ÔÞðnthÚte …wºt ytrŒ Wí…L™ fhu. ‚u™e hûtt {txu ‚u™u ÄtŠ{f Ätºte™u ËtU…e Œu y™u
‚u yu™u ËwrþûttÚte Ëk…L™ fhu. (3)
©U¬fi ˇÊ⁄U|ãà Á‚ãœfiflÊ ◊ÿÊ÷Èflfi ߸¡ÊŸ¢ øfi ÿˇÿ◊ÊfiáÊ¢ ø œŸflfi—–
¬ÎÆáÊãï ø ¬¬ÈfiÁ⁄¢U ø üÊflSÿflÊfi ÉÊÎÆÃSÿ œÊ⁄UÊ ©U¬fi ÿ|ãà Áfl‡flÃfi—H 4H
…ŒtÚto : su 程{±:-{tuxe ™Œeytu™e Ë{t™ }æ²æï|æé±:-Ëw¾™e ¼tð™t fh™th {™w»Þ y™u
{ïݱ:-ŒqÄt¤e „tÞtu™e Ë{t™ rððtrn‚ †e ðt Ätºte §ü…æÝ}æì-Þ¿t fh™th ™-y™u {ïݱ-ŒqÄt¤e
„tÞtu™e Ë{t™ rððtrn‚ †e ðt Atºte §ü…æÝ}æì-Þ¿t fh™th ™-y™u ²ÿ²}ææ‡æ}æì-Þ¿t fhðt WíËwf
…wÁ»t™e ©Ð, ÿæÚç‹„-Ë{e… yt™kŒ ð»ttoðu Au ðt su Ÿæ±S²±:-MðÞk ©ðý™u RåAwf rðît™ ™-
y™u rÔtŒw»te †e Œæë‡æ‹yæ}æì-(MðÞk) …wrü …t{u÷ ™-y™u ÐŒæéçÚ}æì-(MðÞk) …wrü …t{u÷ ™-…ý …wÁ»t™u
rþûtt yt…u Au, ‚u ç±E„:-ËðoºtÚte Íæë„S²-s¤™e {æÚæ:-Äthtytu™e Ë{t™ Ëw¾tu™u ©Ð, ²ç‹„-
«t fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su …wÁ»t y™u †eytu „]nt©{{tk …hM…h r«Þ yt[hý fhe™u ‚Útt rðãtytu™tu
yÇÞtË fhe™u Ëk‚t™tu™u yÇÞtË fhtðu Au, ‚uytu r™hk‚h Ëw¾ «t fhu Au. (4)
ŸÊ∑fi§Sÿ ¬ÎÆcΔÔU •Áœfi ÁÃcΔÔUÁà ÁüÊÃÊ ¬ÎÆáÊÊÁà ‚ „fiU Œfl·È ªë¿UÁÖ
ÃS◊Ê •Ê¬Êfi ÉÊÎÆÃ◊fi·¸|ãà Á‚ãœfiflSÃS◊Êfi ßÿ¢ ŒÁˇÊfiáÊÊ Á¬ãflÃ ‚ŒÊfiH 5H
…ŒtÚto : ²:-su {™w»Þ Îï±ï¯é-rŒÔÞ„wý ðt W¥t{ rðît™tu{tk xæÓÀç„-òÞ Au, ¨:, ã-‚u su
rðãt™t çŸæ„:-yt©Þ™u «t ÚttÞ Au. ÝæÜUS²-su{tk ®fr[‚T Œw:¾ ™Úte ‚uðt W¥t{ Ëw¾™t ÐëcÆï-
ytÄth ¥ç{, ç„cÆç„-ÂMÚth ÚttÞ Au. ðt Ðë‡ææç„-rðãt, Ëwrþûtt y™u ËkMf]‚ yL™ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte
MðÞk …wü ÚttÞ Au y™u Ëk‚t™™u …wü fhu Au, „S}æñ-‚u™u {txu ¥æÐ:-«tý ðt s¤ ¨Îæ-ËŒt Íæë„}æì-
½e ¥¯üç‹„-ðhËtðu Au ‚Útt „S}æñ-‚u™u {txu §²}æì-yu (yæÞt…f™u) ¼ýtððtÚte {¤u÷e Îçÿæ‡ææ-
Œrûtýt y™u 程{±:-{nt ™Œe ¨Îæ-ËŒt çŒæ‹Ãæ„ï-«ËL™‚t fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu {t™ð þheh «t fhe™u Ëí…wÁ»ttu™tu Ëk„ y™u Ä{to[hý ËŒt fhu Au,
‚uytu ËŒt Ëw¾e ÚttÞ Au. su rðît™ y™u su rðŒw»teytu ƒt¤ftu ‚Útt ð]Øtu™u y™u ƒt¤tytu, Þwð‚eytu
ÉøðuŒ¼t»Þ 551
‚Útt ð]Øtytu™u r™»f…x ¼tðÚte rðãt y™u Ëwrþûtt r™hk‚h «t fhtðu Au, ‚uytu yt ËkËth{tk
Ë{M‚ Ëw¾tu™u «t fhe™u {tuût™u «t ÚttÞ Au. (5)
ŒÁˇÊfiáÊÊflÃÊÁ◊ÁŒ◊ÊÁŸ ÁøòÊÊ ŒÁˇÊfiáÊÊflÃÊ¢ ÁŒÁfl ‚Íÿ¸Êfi‚—–
ŒÁˇÊfiáÊÊflãÃÊ •◊Îï ÷¡ãÃ ŒÁˇÊfiáÊÊflã× ¬˝ÁÃfi⁄Uãà •ÊÿfiÈ—H 6H
…ŒtÚto : Îçÿæ‡æ汄æ}æì-suytu™e …tËu Ä{o…qðof W…tŠs‚ Ä™, rðãt ytrŒ …w»f¤ …ŒtÚttuo rðã{t™
Au, ‚u {™w»Þtu™u §}ææçÝ-yu «íÞût ç™~ææ-y™uf «fth™t yŒT¼w‚ Ëw¾ «t ÚttÞ Au. Îçÿæ‡æ汄æ}æì-
suytu™u «þkrË‚ Ä{o™u y™wfq¤ Ä™ y™u rðãt™e Œrûtýt™wk Œt™ {¤u Au, ‚u Ëßs™tu™u çÎç±-
W¥t{ «ftþ{tk ¨ê²æü¨:-ËqÞo Ë{t™ ‚usMðe s™ «t ÚttÞ Au. Îçÿæ‡æ汋„:-ƒnw s rðãtŒt™
Þwõ‚ Ëí…wÁ»t §„ì-s ¥}æë„}æì-{tuût™wk |æ…‹„ï-Ëuð™ fhu Au y™u Îçÿæ‡æ汋„:-y™uf «fthÚte y¼Þ
yt…™th s™ ¥æ²é:-ytÞw = «týÄthý, Ðíç„Ú‹„ï-Ëthe he‚u …th fhu Au yÚtto‚T …qýo ytÞw ¼tu„ðu
Au. (6)
¼tðtÚto : su ƒútñý Ëtðosr™f Ëw¾™u {txu rðãt y™u Ëwrþûtt™wk Œt™, su ûtrºtÞ LÞtÞ-ÔÞðnth
îtht y¼ÞŒt™, su ði~Þ Ä{o…qðof W…tŠs‚ Ä™™wk Œt™ y™u su þqÿ Ëuðt™wk Œt™ fhu Au, ‚uytu
…qýo ytÞw»Þðt™ ÚtE™u yt ÷tuf y™u …h÷tuf{tk yt™kŒ™u r™h‚kh ¼tu„ðu Au. (6)
◊Ê ¬ÎÆáÊãÃÊ ŒÈÁ⁄fiUÃ◊Ÿ •Ê⁄Uã◊Ê ¡ÊfiÁ⁄U·È— ‚ÍÆ⁄Uÿfi— ‚Èfl˝ÃÊ‚fi—–
•ãÿSÃcÊʯ ¬Á⁄UÁœ⁄fiUSÃÈÆ ∑§Á‡øŒ¬fiÎáÊãÃ◊Á÷ ‚¢ ÿfiãÃÈÆ ‡ÊÊ∑§Êfi—H 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… Ðë‡æ±‹„:-MðÞk y™u …tu‚t™t Ëk‚t™ ytrŒ™u …wü fhe™u ÎéçÚ„}æì-
Œw:¾™u {txu «t ÚttÞ Au yÚtto‚T »Ý:-…t…t[hý }ææ, ¥æ, ÿæÚÝì-fhtu ™rn y™u Œw:¾fthf …t…t[hý
suÚte ÚttÞ ‚uðt }ææ, …æçÚ¯é:-yËíÞ f{tuo fhtu ™rn, …hk‚w ¨é±í„æ¨:-©uc ËíÞ yt[hýÞwõ‚ ¨êÚ²:-
rðît™ ƒ™e™u Ä{o™wk s yt[hý fhtu; y™u su ‚{tht yæÞt…f ntuÞ „ï¯æ}æì-‚u ÄtŠ{f rðît™tu
‚Útt ‚{the ðå[u ÜUçc™„ì-ftuE ¥‹²:-r¼L™ ÐçÚç{:-{ÞtoŒt yÚtto‚T ‚{™u Ëðo™u ytðhý fh™th-
Ztkf™th, „w ht¾™th {q¾toEÚte ƒ[tð™th «fth ¥S„é-ÚttÞ; y™u ¥Ðë‡æ‹„}æì-Ä{oÚte ™ …wü Út™th
y™u ™ yLÞtu™u …wü fh™th …hk‚w yÄ{oÚte …wü Út™th ‚Útt yÄ{oÚte s yLÞtu™u …wü fh™th
{™w»Þ™u àææïÜUæ:-þtuf-rð÷t… ¥ç|æ, ¨}æì, ²‹„é-ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk yuf ÄtŠ{f y™u ƒeò …t…e yu{ ƒu «fth™t {™w»Þtu Au. ‚uytu r¼L™-
r¼L™ MÚtt™ y™u yt[hýÞwõ‚ Au. yÚtto 552‚T suytu ÄtŠ{f Au, ‚uytu ÄtŠ{f {™w»Þtu™t y™wËhýÚte
Ä{o{t„o …h [t÷u Au y™u suytu Œwü Au, ‚uytu yÄtŠ{f™t y™wËhýÚte yÄ{o …h [t÷u Au.
ÄtŠ{ftuyu fŒe…ý yÄtŠ{ftu™t {t„o …h ™ [t÷ðwk òuEyu (ßÞthu) yÄtŠ{ftuyu ‚tu Ä{o{t„o
552 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…h (yÄ{o íÞt„e™u) [t÷ðwk ÞtuøÞ Au. yt he‚u «íÞuf òr‚{tk ÄtŠ{f y™u yÄtŠ{f ƒu {t„o
Au. ‚u{tk ÄtŠ{ftu™u Ëw¾ y™u yÄtŠ{ftu™u Œw:¾ ËŒt «t ÚttÞ Au. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ä{to™wfq¤ yt[hý™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (125)
Ëqõ‚-126
•◊ãŒÊŸ˜ SÃÊ◊ÊŸ˜ ÷fi®⁄U ◊ŸË·ÊÁ‚ãœÊflÁœfi ÁˇÊÿÃÊ ÷Ê√ÿSÿfi–
ÿÊ ◊fi ‚„Ud◊Á◊fi◊Ëà ‚flÊŸÃÍûÊÊ¸ ⁄UÊ¡Ê üÊflfi ßë¿U◊ÊfiŸ—H 1H
…ŒtÚto : ²:-su ¥„êœæü:-®nËt ytrŒÚte Œw:¾™u ™ «t y™u Ÿæ±:-©uc W…Œuþ ©ðý™e §ÓÀ}ææ‹æ:-
RåAt fh‚t Úæ…æ-«ftþ{t™ ˼tæÞût 程{æñ-™Œe™e Ë{e… çÿ沄:-r™hk‚h r™ðtË fhe™u |ææòS²-
«rËØ Útðt ÞtuøÞ }æï-{the ™Sf ¨ãd}æì-nòhtu ¨±æÝì-yiïÞo ÞtuøÞ ¥}æ‹ÎæÝì-{kŒ¼tð hrn‚
‚eðú y™u S„æï}ææ}æì-«þkËt fhðt ÞtuøÞ rðãt ËkƒkÄe rðþu»t¿tt™tu™wk }æÝè¯æ-ƒwrØ îtht ¥ç}æ}æè„-r™hk‚h
Btt™ fhu Au, ‚u™u nwk ¥ç{-{tht {™{tk Ðí, |æÚï, ËBÞf he‚u Äthý fhwk. (1)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe Ë{M‚ þt†tu™u òý™th rðît™™e yt¿ttÚte …wÁ»ttÚteo rðît™ ™ ÚttÞ,
íÞtk ËwÄe ‚u™u htßÞ™t yrÄfth{tk MÚtt™ ™ fhu. (1)
‡Êâ ⁄UÊôÊÊ ŸÊœfi◊ÊŸSÿ ÁŸc∑§ÊÜ¿UÃ◊‡flÊã¬˝ÿfiÃÊãà‚l •ÊŒfi◊˜Ô–
‡Êâ ∑§ˇÊËflÊ° •‚È⁄USÿ ªÊŸÊ¯ ÁŒÁfl üÊflÊ˘¡⁄U◊Ê ÃfiÃÊŸH 2H
…ŒtÚto : su ÜUÿæè±æÝì-rðãt™t ƒnw s Ôðnthtu™u òý™th rðît™ ¥¨éÚS²-{u½ Ë{t™ ©uc
„wýe ÝæŠæ}ææÝS²-yiïÞoðt™ Úæ¿æ:-htò™t àæ„}æì-Ëtu çÝcÜUæÝì-Ëwðýo {ntuhtu, Ðí²„æÝì-Ëwrþrût‚ àæ„}æì-
Ëtu ¥EæÝì-½tuztytu y™u çÎç±-ytftþBttk ¥ÁæÚ}æì-yrð™tþe xææïÝæ}æì-àæ„}æì-ËqÞo{kz¤™t ËUfztu rfhýtu™e
Ë{t™ Ÿæ±:-©ðý fhðt ÞtuøÞ Þþ™u ¥æ-; „„æÝ-rðM‚]‚T fhu Au, ‚u™u nwk ¨l:-þe½ú ¥æÎ}æì-
Mðefth fhwk Awk. (2)
¼tðtÚto : su ÷tuftu LÞtÞfthe rðît™ htòÚte Ëífth …t{u Au, ‚uytu Þþ™tu rðM‚th fhu Au. (2)
©U¬fi ◊Ê ‡ÿÊflÊ— SflŸÿfiŸ ŒûÊÊ flœÍ◊fiãÃÊ Œ‡Ê ⁄UÕÊfi‚Ê •SÕÈ—–
·Ác≈— ‚„Ud◊ŸÈ ª√ÿ◊ʪÊà‚Ÿfià∑§ˇÊËfl°Êfi •Á÷Á¬àfl •qÔUÊfi◊˜ÔH 3H
…ŒtÚto : su S±Ý²ïÝ-…tu‚t™t Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u …ntU[tzðt yÚtto‚T yt…™th-Œt‚t™u à²æ±æ:-
ËqÞo™tk rfhýtu™e Ë{t™ Îœææ:-yt…u÷ Îàæ-s Îàæ-ŒË Úƒæ¨:-hÚt ±{ê}æ‹„:-su{tk «þkrË‚ ðÄq-
ÉøðuŒ¼t»Þ 553
ðnwytu rðã{t™ Au, ‚u }ææ-{™u Ëu™t…r‚™e ©ÐæS‰æé:-Ë{e… ÂMÚt‚ ÚttÞ Au ‚Útt su ÜUÿæè±æÝì-ÞwØ{tk
«þkrË‚ fûttðt¤t yÚtto‚T su™e ‚hV ©uc ðeh ÞtuØtytu Au, ‚u ¥ç|æçÐy±ï-ËðoºtÚte «tr™u {txu
¥qæ}æì, ¨ãd}æì-nòh rŒðË xæò}æì-„tÞtu™t ŒqÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ¥‹±æxææ„ì-«t ÚttÞ Au y™u
su™e ¯çcÅ:-…tA¤ ËtkX …wÁ»ttu [t÷u Au, ‚u ¨Ý„ì-ËŒt Ëw¾™e ð]rØ fh™th Au. (3)
¼tðtÚto : su fthýu Ëðo ÞtuØtytu htòÚte Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e «tr RåAu Au, ‚uÚte htòyu
‚uuytu™u ÞÚttÞtuøÞ yt…ðwk òuEyu. ‚u{ fÞto rð™t WíËtn hnu‚tu ™Úte. (3)
øàflÊÁ⁄¢U‡Êg‡Êfi⁄UÕSÿ ‡ÊÊáÊÊfi— ‚„UdSÿʪ˝ üÊÁáʯ Ÿÿ|ãÖ
◊ŒëÿÈÃfi— ∑Χ‡ÊŸÊflfiÃÊ •àÿÊfiã∑§ˇÊËflfiãà ©UŒfi◊ΡÊãà ¬ÖÊ˝Ê—H 4H
…ŒtÚto : su ÎàæÚƒS²-Œþ hÚttuÚte Þwõ‚ Ëu™t…r‚™t ™y±æôÚàæ„ì-[t÷eË àææï‡ææ:-÷t÷ ½tuztytu,
¨ãdS²-nòh ÞtuØtytu y™u nòh hÚttu™e ¥xæíï-yt„¤ Ÿæïç‡æ}æì-…tu‚t™e …kÂõ‚™u ‹æÄæç‹yæ-…ntU[tzu
Au yÚtto‚T yuf ËtÚtu {¤e™u yt„¤ [t÷u Au ðt su Ëu™t…r‚ ™t ™tufhtu yuðt Au Ð…íæ:-fu su™e
ËtÚtu {t„tuo{tk òÞ Au y™u ÜUÿæ豋„:-su™e «þkrË‚ fûtt rðã{t™ Au yÚtto‚T su™t ËtÚte ðeh
÷z™tht Au, ‚u }æÎÓ²é„:-su {Œ Íh‚t ‚u ÜëUàæÝ汄:-Ëwðýo ytrŒ™t y÷kfthtu-½huýtkytu …nuhu÷tk
‚Útt ¥y²æÝì-su {t„tuoÚte h{‚tk-…ntU[‚tk ‚u ½tuzt, ntÚte, hÚt ytrŒ™u ©Î}æëÿæ‹yæ-Wíf…o‚tÚte Ënu Au,
‚u þºtwytu™u S‚ðt™u ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : su™t [th ½tuztytuðt¤t hÚt ŒþuÞ rŒþtytu{tk Au, su™t nòhtu ½tuzu ËÔtthtu, ÷t¾tu
…tÞŒ¤ Ëir™f, yûtÞ ftuþ, …qýo rðãt y™u rð™Þ ytrŒ „wýtu Au, ‚u s Ët{útßÞ fhe þfu Au. (4)
¬Íflʸ◊ŸÈÆ ¬˝ÿfiÁÃ◊Ê ŒfiŒ flSòÊËŸ˜Ô ÿÈÆÄÃÊ° •c≈ÔUÊflÁ⁄UœÊfiÿ‚Ê ªÊ—–
‚ÈÆ’ãœfiflÊ ÿ Áfl‡ÿÊfißfl fl˝Ê •ŸfiSflã× üÊfl ∞·fiãà ¬ÖÊ˝Ê—H 5H
…ŒtÚto : ²ï-su yuðt Au fu ¨éÏæ‹{±:-su™t W¥t{ ƒkÄws™ ¥ÝS±‹„:-Þt™, þfx rðã{t™ Au
Ãæíæ:-‚Útt su „{™ fh™tht y™u Ð…íæ:-ƒeòytu™u «t ‚u ç±à²æ§±-«òs™tu{tk W¥t{ ðrýf-
ði~Þs™tu™e Ë{t™ Ÿæ±:-yL™™u »ïcæ‹yæ-RåAu ‚u ±:-‚{tht ~æèÝì-ºtý ²év„æÝì-yt¿tt yt…u÷ y™u
yrÄfth …t{u÷ ™tufhtu, ¥cÅæñ-ytX ˼tËŒtu, ¥çÚ{沨:-suÚte þºtwytu Äthý fh‚t Ë{s‚t ‚u
ðehtu y™u xææ:-ƒ¤Œ ytrŒ …þwytu™u ‚Útt yu Ëðo™e Ðê±æü}æì-…qðo™e Ðí²ç„}æì-W¥t{ Þí™™e her‚™u
nwk ¥Ýé, ¥æ, ÎÎï-y™wfq¤‚tÚte „úný 554 fhwk Awk. (5)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ˼t…r‚, Ëu™t…r‚ ‚Útt þt÷tæÞût™u, r™…wý ytX ËÇttËŒtu™u, þºtw rð™tþf
ðehtu™u, „tÞ ytrŒ …þwytu™u, r{ºttu™u, Ä™ Ëk…L™ ðu…theytu™u ‚Útt ¾uzq‚tu™u Ëkhrût‚ fhe™u yL™
554 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ytrŒ yiïÞo™e ð]rØ fhu Au, ‚uytu ‘{™w»Þrþhtu{rý’ Au. (5)
•ÊªfiÁœÃÊ ¬Á⁄fiUªÁœÃÊ ÿÊ ∑fi§‡ÊË∑§fl ¡XÔfiU„U–
ŒŒÊfiÁà ◊sÔ¢ ÿÊŒÈfi⁄UË ÿʇÊÍfiŸÊ¢ ÷ÊfiÖÿÊfi ‡ÊÃÊH 6H
…ŒtÚto : ²æ-su ¥æxæç{„æ-ËBÞfT „úný fhu÷ ÐçÚxæç{„æ-ËðoºtÚte ©uc‚{ „wýÞwõ‚ …Xãï-
yíÞk‚ „úný fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ÜUàæèÜïU±-…þwytu™u ‚tz™ fhðt {txu™e fþeft™e Ë{t™
²æàæêÝæ}æì-©uc Þí™þe÷™e ²æÎéÚè-©uc Þí™Þwõ‚ ™er‚ |ææïÁ²æ-¼tu„ððt ÞtuøÞ àæ„æ-ËUfztu ðM‚wytu
}æs}æì-{™u ÎÎæç„-yt…u Au, ‚u Ëðo™u Mðefth fhðt ÞtuøÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su ™er‚Úte y„rý‚ Ëw¾ ÚttÞ, ‚u Ëðuoyu «t fhðe òuEyu. (6)
©U¬Êfi¬ ◊ ¬⁄UÊfi ◊·Ê ◊Ê ◊fi Œ÷˝ÊÁáÊfi ◊ãÿÕÊ—–
‚flʸ„U◊fi|S◊ ⁄UÊ◊‡ÊÊ ªãœÊ⁄UËfiáÊÊÁ◊flÊÁfl∑§ÊH 7H
…ŒtÚto : nu …r‚ hts™T ! su ¥ã}æì-nwk xæ‹{æÚè‡ææ}æì §±-…]rÚtðe™wk htßÞ Äthý fh™theytu{tk
su ¥ç±ÜUæ-hûtt fh™theytu ntuÞ Au, ‚u{ Úæï}æàææ-«þkrË‚ htu{-Ykðtztðt¤e ¨±æü-Ëðo «fth™e ¥çS}æ-
nwk ‚u }æï-{tht „wýtu™u ÐÚæ }æëàæ-rð[thtu ¢}æï-{tht Î|æíæç‡æ-ft{tu™u ™t™t }ææ, ©ÐæïŒæ-…tu‚t™e …tËu ™
}拲ƒæ:-{t™tu. (7)
¼tðtÚto : htýe htò™u fnu, fu nwk ‚{thtÚte LÞq™ ™Úte. su{ ‚{u …wÁ»ttu™tk LÞtÞtÄeþ Atu,
‚u{ nwk †eytu™tu LÞtÞ fh™the Awk. su{ …nu÷t™e htýeytu «òÂMÚt‚ †eytu™tu LÞtÞ fh™the n‚e,
‚u{ nwk …ý Awk. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htòytu™t Ä{o™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (126)
Ëqõ‚-127
•ÁÇŸ¢ „UÊÃÊfi⁄¢U ◊ãÿ ŒÊSflfiãâ fl‚ȯ ‚ÍÆŸÈ¢ ‚„Ufi‚Ê ¡ÊÃflfiŒ‚¢ Áfl¬˝¢ Ÿ
¡ÊÃflfiŒ‚◊˜Ô– ÿ ™§äfl¸ÿÊfi Sfläfl⁄UÊ ŒflÊ ŒflÊëÿÊfi ∑ΧƬʖ
ÉÊÎÆÃSÿ Áfl÷˝ÊfiÁc≈ÔU◊ŸfiÈ flÁc≈ÔU ‡ÊÊÁø·Ê˘˘¡‰uÔUÊfiŸSÿ ‚*¬·fi—H 1H
…ŒtÚto : nu fLÞt su{ nwk ²:-su ªŠ±ü²æ-W¥t{ rðãtÚte S±Š±Ú:-ËwkŒh Þ¿t™wk y™wct™ yÚtto‚T
ythk¼ fh™the Au, ‚u Îï±æÓ²æ-su rðît™tu™u «t ÚttÞ Au y™u su™tÚte ÔÞðnth™u Ë{Úto fhu Au,
‚u ÜëUÐæ-f]…tÚte Îï±:-su {™tunh yr‚ ËwkŒh Au; yLtu ‚u s™™u ¥æ…éuæ-ÝS²-Ëthe he‚u ntu{ðt
y™u ¨<Я:-«t fhðt ÞtuøÞ Íæë„S²-½e™t àææï癯æ-«ftþ™e ËtÚtu ç±|æíæçcÅ}æì-suÚte y™uf™t «fth™t
ÉøðuŒ¼t»Þ 555
…ŒtÚttuo™u …fððt{tk ytðu Au ‚u yÂø™™e Ë{t™ ¥Ýé±çcÅ-y™wfq¤‚tÚte RåAu Au. ðt su ¥çxÝ}æì-
yÂø™™e Ë{t™ ãæï„æÚ}æì-„úný fh™th ÎæS±‹„}æì-Œu™th ±¨é}æì-‚Útt ƒúñ[ÞoÚte rðãt™e {æÞ{tk
r™ðtË fhu÷ ¨ã¨:-ƒ¤ðt™ …wÁ»t™t ¨êÝé}æì-…wºt™u …愱ïΨ}æì-su™e «rËØ ðuŒ rðãt Au, ‚u ç±Ðí}æì-
{uÄtðe™e Ý-Ë{t™ …æ„ÃæïΨ}æì-«fx rðãtðt¤t rðît™™u …r‚ }拲ï-{t™wk Awk, ‚u{ yuðt …r‚™tu
‚wk …ý Mðefth fh. (1)
¼tðtÚto : su™e þw¼, „wý y™u Mð¼tðtu{tk ƒnw s «þkËt ntuÞ y™u su™t þhehƒ¤ y™u
ytí{ƒ¤ ©uc ntuÞ, ‚uðt …wÁ»t™u †e …r‚ Y…{tk Mðefth fhu. yu s he‚u …wÁ»t …ý yu he‚™e
†e™tu …í™e Y…{tk Mðefth fhu. (1)
ÿÁ¡ficΔÔ¢U àflÊ ÿ¡fi◊ÊŸÊ „ÈUfl◊ ÖÿcΔÔUÁXfiÔU⁄U‚Ê¢ Áfl¬˝ ◊ã◊fiÁ÷*fl¬˝fiÁ÷—
‡ÊÈ∑˝§ ◊ã◊fiÁ÷—– ¬Á⁄fiUÖ◊ÊŸÁ◊fl lÊ¢ „UÊÃÊfi⁄¢U ø·¸áÊËŸÊ◊˜Ô–
‡ÊÊÁøc∑fi§‡Ê¢ flηfiáÊ¢ ÿÁ◊◊Ê Áfl‡Ê— ¬˝ÊflfiãÃÈ ¡ÍÆÃÿ Áfl‡Êfi—H 2H
…ŒtÚto : nu ç±Ðí-{uÄtðe rðît™T ! ²…}ææÝæ:-ÔÞðnthtu™tu Ëk„ fh™th ÷tuftu, }æ‹}æç|æ:-{t™
fh™thtytu, ç±Ðíïç|æ:-rð[ûtý rðît™tu™e ËtÚtu, ¥çXÚ¨æ}æì-«týeytu™e {æÞ{tk, Á²ïcÆ}æì-yr‚ «þkrË‚,
²ç…cÆ}æì-yíÞk‚ Þ¿t fh™tht y±æ, ãé±ï}æ-‚{™u «þkrË‚ fhu Au. àæéÜíU-þwØ ytí{tðt¤t, Ä{toí{ts™
²}æì-su }æ‹}æç|æ:-rðît™tu™e ËtÚtu, ™¯ü‡æèÝæ}æì-{™w»Þtu™e {æÞu, ãæï„æÚ}æì-Œt™ Œt‚t, ÐçÚÁ}ææÝç}æ±-
ËðoºtÚte ¼tu„™th™e Ë{t™, læ}æì-«ftþY… àææïç™cÜïUàæ}æì-su™t ÷x su{ [¤f‚t fuþ Au, ‚u ±ë¯‡æ}æì-
ƒ¤ðt™ ‚™u §}ææ:-yu ç±àæ:-«òs™ Ðí汋„é-ËBÞfT he‚u «t ÚttÞ, ‚u ‚wk …êyæÄæï-hûtt ytrŒ™u {txu
ç±àæ:-«òs™tu™u ËBÞfT «t Útt y™u …t÷™ fh. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu su rðît™™e «þkËt fhu y™u Ëðo «òs™tu (…ý su™e «þkËt fhu), ‚u ytÂs™™tu
Ëðo yt©Þ fhu. (2)
‚ Á„U ¬ÈÆM§ ÁøŒÊ¡fi‚Ê ÁflL§Ä◊fiÃÊ ŒËlÊfiŸÊ ÷flfiÁà º˝È„UãÃ⁄U—
¬fi⁄U‡ÊÈŸ¸ º˝Èfi„UãÃ⁄U—– flË›ÈU ÁølSÿ ‚◊ÎfiÃÊÒ üÊÈflmŸfifl ÿ|àSÕ⁄U◊˜Ô–
ÁŸ—·„fiU◊ÊáÊÊ ÿ◊Ã ŸÊÿfiÃ œãflÊ‚„UÊ ŸÊÿfiÃH 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²S²-su™e ¨}æë„æñ-Ëthe he‚u «tr fhtð™th r¢Þt™u r™r{¥t 癄ì-
s ±Ýï±-ð™tu™e Ë{t™ ±èÇé-áZ çSƒÚ}æì-r™ù¤ ƒ¤™u çÝ: ¨ã}ææÝ:-r™hk‚h Ën™þe÷ ðehtuðt¤t
Ÿæ鱄ì-©ðý fh‚t þºtwytu™u ²}æ„ï r™Þ{Lt{tk
556 ÷tðu yÚtto‚T ‚u™t Ëtk¼¤u÷t ‚u ƒ¤™u rAL™-r¼L™
fhe™u ‚u™u þºtw‚t fhðtÚte htufu ðt su™u þºtws™ Ý沄ï-™rn «t Út‚t ðt {‹±æ¨ãæ-su …tu‚t™t
Ä™w»ÞÚte þºtwytu™u Ën™ fh™th þºtws™tu™u Ëthe he‚u S‚u, ðt ²„ì-su™t rðsÞ™u þºtws™ Ý沄ï-
556 ÉøðuŒ¼t»Þ É
™rn «t Út‚t, ðt su Îíéã‹„Ú:-ÿtun fh™th™u {th‚t ‚u ÐÚàæé:-VhËe ðt fwntzt™e Ý-Ë{t™ ÐéL-
‚eðú ƒnw s «fthÚte su{-‚u{ ç±Lv}æ„æ-su™tÚte y™uf «fth™e «er‚ytu ÚttÞ ‚u ¥æï…¨æ-ƒ¤™e
ËtÚtu ÎèlæÝ:-«ftþ{t™ Îíéã‹„Ú:-ŒwnL‚h |æ±ç„-ÚttÞ Au yÚtto‚T su™e ËntÞÚte yr‚ ÿtun fh™th
þºtw™u S‚u Au ¨:, çã, 癄ì-‚u s õÞthuf rðsÞe ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su þºtwytuÚte nth‚tu ™Úte …hk‚w …tu‚t™t «þkrË‚ ƒ¤ (W¥t{ Ëu™t) îtht ‚u™u S‚e
þfu Au, ‚u s «ò…t÷f s™tu{tk Ëðo ©uc = rþhtu{rý Au, yu{ {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu. (3)
≤…UÊ ÁøfiŒS◊Ê •ŸÈfi ŒÈÆÿ¸ÕÊfi ÁflŒ– ÃÁ¡ficΔÊÁ÷⁄U⁄UÁáÊfiÁ÷ŒÊ¸c≈ÔUKflfi‚˘ÇŸÿfi ŒÊc≈ÔUKflfi‚–
¬˝ ÿ— ¬ÈÆM§ÁáÊ ªÊ„fiUÃ ÃˇÊmŸfifl ‡ÊÊÁø·Êfi–
|SÕ⁄UÊ ÁøŒãŸÊ ÁŸ Á⁄UfiáÊÊàÿÊ¡fi‚Ê ÁŸ |SÕ⁄UÊÁáÊfi ÁøŒÊ¡fi‚ÊH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²ƒæ-su{ rðît™ „ïçÁæcÆæç|æ:-yíÞk‚ ‚usMðe ¥Úç‡æç|æ:-yhýeytuÚte
¥S}æñ-yu ç±Îï-þt†ðu‚t ¥±¨ï-hûtf ¥xݲï-yÂøLt ËBttLt ÔtítoBttLt ËÇttæGtûtLtt Bttxu ÎæçC-yhýe™t
h„zðtÚte ft…‚t ðt rðît™s™ öÉæ-çSƒÚæ-r™ù÷ 癄ì-…ý rð¿tt™tu™u ¥Ýé, Îé:-y™w¢{Úte yt…u,
‚u{ ²:-su ¥±¨ï-hûttrŒ fhðt™u {txu ÎæçcÅ-ft…‚t yÚtðt Wõ‚ r¢Þt fh‚t ðt „ÿæ„ì-…tu‚t™t
‚usÚte s¤ ytrŒ™u rAL™-r¼L™ fh‚t ËqÞo{kz¤ ±ÝïÃæ-su{ rfhýtu™u ‚u{ àææïçÓæ¯æ-LÞtÞ y™u Ëu™t™t
«ftþÚte ÐéLç‡æ-ƒnw s þºtwŒ¤tu™u Ðí, xææã„ï-Ëthe he‚u rð÷tuz™ yÚtto‚T ð÷tuð‚t ðt ¥æï…¨æ-…ht¢{Úte
çSƒÚæç‡æ-ÂMÚth f{tuo™u çÝ-r™hk‚h «t Út‚t 癄ì-y™u ¥æï…¨æ-ftu{¤ ft{Úte ¥‹Ýæ-¾tðt ÞtuøÞ
yL™tu™u 癄ì-…ý çÝ, çÚ‡ææç„-r™hk‚h «t ÚttÞ Au-fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su{ rðît™ s™ rðãt™t «[thÚte {™w»Þtu™t ytí{tytu™u «ftrþ‚ fhe™u Ëðo™u …wÁ»ttÚto{tk
«ð]¥t fhu Au, ‚u{ rðît™ LÞtÞtÄeþ «òytu™u Wã{e ƒ™tðu Au. (4)
Ã◊fiSÿ ¬ÎÆˇÊ◊Ȭfi⁄UÊ‚È œË◊Á„U ŸÄâ ÿ— ‚ÈÆŒ‡¸ÊfiÃ⁄UÊ ÁŒflÊfiÃ⁄UÊŒ¬˝ÊfiÿÈ· ÁŒflÊfiÃ⁄UÊØԖ
•ÊŒSÿÊÿÈƪ¸˝÷fiáÊflmË›ÈU ‡Ê◊¸ Ÿ ‚ÍÆŸfl–
÷ÄÃ◊÷fiÄÃ◊flÊ √ÿãÃÊfi •¡⁄UÊ •ÇŸÿÊ √ÿãÃÊfi •¡⁄UÊ—H 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²:-su ¨éÎàæü„Ú: yíÞk‚ ËwkŒh Œþo™ ÞtuøÞ Ëk…qýo f÷tytuÚte Þwõ‚-
¾e÷u÷ [kÿ{t™e Ë{t™ htò ¥S²-yt ËkËth™t çαæ„Úæ„ì-yíÞk‚ «ftþ{t™ ËqÞoÚte ¥Ðíæ²é¯ï-
su ÔÞðnth (ht‚u) «t Út‚tu ™Úte ‚uÚte Ýv„}æì-ht‚u Ëðo …ŒtÚttuo™u ƒ‚tðu Au. „}æì-‚u Ðëÿæ}æìì-W¥t{
ft{tu™tu ËkƒkÄ fh™thtytu™u çαæ„Úæ„ì-yíÞk‚ «ftþ{t™ ËqÞo™e Ë{t™ ‚u™tÚte ©ÐÚæ¨é-rŒþtytu{tk
y{u {è}æçã-Äthý fheyu yÚtto‚T ©ðý fheyu. ¥æ„ì-‚ŒLtL‚h ¥S²-yu {™w»Þ™t xæí|æ‡æ±„ì-su{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 557
«þkrË‚ Ëðo ÔÞðnth™wk „úný ‚u ±èÜUé-áZ |æv„}æì-ËuÔtLtLtu Bttxu Ôtt ¥}ævyæ}æì-ËuÔtLt Lt fhuÕt ¥Ãæ:-
hûtt ytrŒ Þwõ‚ f{o y™u ¥æ²é:-Sð™™u ¨êݱï-su{ …wºt™u {txu, Ý-‚u{ àæ}æü-½h™u ò‹„:-rðrðÄ
«fthÚte «t ÚtE™u ¥…Úæ:-…qýo ytÞwðt¤t ðt ¥xݲ:-rðãw‚T Y… yÂø™™e Ë{t™ ÃÄæ‹yæ:-
ðÞntr™hrn‚ = ¥ÁæÚæ:-ð]ØtðMÚtt ÚtE hrn‚ y{u Äthý fheyu. (5)
¼tðtÚto : su{ [kÿ{t ‚tht„ý y™u yti»trÄytu™u …wü fhu Au, ‚u{ Ëßs™tuyu «òs™tu™wk
…t÷™-…tu»tý fhðwk òuEyu. su{ Ëk‚t™tu™u {t‚t-r…‚t ‚]Â fhu Au, ‚u{ Ëðo «týeytu™u y{u ‚]Â
fheyu. (5)
‚ Á„U ‡ÊœÊ¸ Ÿ ◊ÊL§fiâ ÃÈÁflcflÁáÊ⁄UåŸUfiSflÃË·ÍÆfl¸⁄UÊfi|Sflc≈ÁŸfi— •ÊûʸŸÊ|Sflc≈ÁŸ—–
•ÊŒfih√ÿÊãÿÊfiŒÁŒÿ¸ôÊSÿfi ∑§ÃÈ⁄U„U¸áÊÊfi–
•œfi S◊ÊSÿ „U·¸®fiÃÊ NU·ËfiflÃÊ Áfl‡flfi ¡È·ãà ¬ãÕÊ¢ Ÿ⁄Ufi— ‡ÊÈÆ÷ Ÿ ¬ãÕÊfi◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ç±E-Ëðo ÝÚ:-ÔÞðnthtu™e «tr fhtð™tht {™w»Þtu ! N¯è±„:-su ƒnw s yt™kŒÚte
…qýo ã¯ü„:-y™u su™tÚte Ëðo «fth™tu yt™kŒ «t ÚtÞtu ¥S²-yu ²¿æS²-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ yÚtto‚T
«t fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™e àæé|æï-©uc‚t™u {txu Ý-su{ ƒ™u, ‚u{ Ћƒæ}æì-Ä{oÞwõ‚ {t„o™wk Áæécæ‹yæ-
ËuÔtLt fhtu. ¥ƒ-yu …Ae su ÜïU„é:-¿tt™ðt™ ¥æÎçÎ:-„úný fh™th ¥ãü‡ææ-Ëífth fhu÷ yÚtto‚T
™{ú‚t™e ËtÚtu fhu÷ ãòæçÝ-¼tus™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™wk ¥æÎyæì-Ëuð™ fhu. ðt }ææL„}æì-ðtÞw™t àæ{ü:-
ƒ¤™e Ý-Ë{t™ ¥ŒÝS±„è¯é-su™t «þkrË‚ Ëk‚t™tu rðã{t™ Au, ‚tu ©ÃæüÚæ¨é-ËwkŒhe ¥æœæüÝæ¨é-
ËíÞt[hýÞwõ‚ †eytu™e Ë{e… „éç±cÃæç‡æ:-su™e ƒnw s W¥t{ r™hk‚h ƒtu÷-[t÷ §cÅçÝ:-y™u
su Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au, ¨:, S}æ-‚u s rðît™ §cÅçÝ:-RåAt fh™th çã-r™ùÞ™e ËtÚtu Ћƒæ}æì-
LÞtÞ{t„o™u «t Útðt ÞtuøÞ ntuÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Ä{oÚte W…tŠs‚ …ŒtÚttuo™tu W…¼tu„ «òytu{tk Ä{oÞwõ‚ rðãtytu™tu «[th
fhu Au, ‚uytu Ä{o {t„o™tu «[th fhe þfu Au. (6)
ÁmÃÊ ÿŒË¥fi ∑§ËSÃÊ‚Êfi •Á÷lfiflÊ Ÿ◊SÿãÃfi ©U¬flÊøãà ÷ΪfiflÊ ◊âŸãÃÊfi
ŒÊ‡ÊÊ ÷Ϊfifl—– •ÁÇŸ⁄UËfi‡Ê fl‚ÍfiŸÊ¢ ‡ÊÈÁøÿÊ¸ œ*áÊ⁄fiU·Ê◊˜Ô–
Á¬˝ÿÊ° •fiÁ¬œËfl¸ÁŸ·Ëc≈ÔU ◊Áœfi⁄U •Ê flfiÁŸ·Ëc≈ÔU ◊Áœfi⁄U—H 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su ÜUèS„æ¨:-{uÄtðe rðît™ ¥ç|æl±:-su y„úrðãt ytrŒ „wýtuÚte
«ftrþ‚, Ý}æS²‹„:-su Ä{o™wk yt[hý 558 fh™th, |æëxæ±:-‚Útt yrðãt y™u yÄ{o™tu ™tþ fh™th
¿tt™™u }æ‰Ý‹„:-{Úte™u |æëxæ±:-‚Útt Œw:¾¼ksf Au, ‚uytu Îæàææ-rðãt Œt™ {txu rðãtÚteoytu™u çm„æ-
su{ ƒu ™wk ntuðwk ÚttÞ, ‚u{ yÚtto‚T yuf …Ae yuf §ü}æì-ËL{w¾ «t ÚtÞu÷e rðãt ©Ð±æ„-y™u
558 ÉøðuŒ¼t»Þ É
„wý™tu W…Œuþ fhu; ðt su{ »¯æ}æì-yu ±¨êÝæ}æì-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™e {æÞ{tk ²:-su {<‡æ:-rþÕ…rðãt
rð»tÞf ft{tu™u Äthý fh™th, àæéç™:-…rðºt ‚Útt yLÞtu™u þwØ fh™th, ¥çxÝ:-yÂø™ Au; ðt su{
}æïç{Ú:-{uÄtðe çÐí²æÝì-«ËL™ r[¥t y™u ¥çÐ{èÝì-©uc „wýtu™u Äthý fh™th ‚Útt Œw:¾tu™u Ztkf™th
rðît™tu™e ±çÝcæècÅ-Þt[™t fhu yÚtto‚T ‚u™e …tËuÚte ftuE …ŒtÚto {tk„u; ðt }æïç{Ú:-Ëk„ fh™th …wÁ»t
yt…™th™e ¥æ, ±çݯècÅ-Ëthe he‚u Þt[™t fhu ðt rðãt™e §üàæï-Rïh‚t «fx fhu, yÚtto‚T rðãtrÄfth™u
«ftrþ‚ fhu, ‚u{ ‚{u ‚u rðît™ y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su rðãtÚteo rðît™tuÚte r™íÞ rðãt {tk„u, ‚u™u rðît™ r™íÞ rðãt yt…u. yu (rðãt™t)
yt…™th y™u ÷u™th™e Ë{t™ (yLÞ) ftuE …ý W¥t{ f{o ™Úte. (7)
Áfl‡flÊfi‚Ê¢ àflÊ Áfl‡ÊÊ¢ ¬Áâ „UflÊ◊„U ‚fl¸Êfi‚Ê¢ ‚◊ÊŸ¢ Œê¬fiÁâ ÷ÈÆ¡ ‚àÿÁªfiflʸ„U‚¢
÷ÈÆ¡– •ÁÃfiÁÕ¢ ◊ÊŸÈfi·ÊáÊÊ¢ Á¬ÃÈŸ¸ ÿSÿÊfi‚ÿÊ–
•◊Ë ø Áfl‡flfi •◊ÎÃÊfi‚ •Ê flÿÊfi „U√ÿÊ ŒflcflÊ flÿfi—H 8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! su{ y{u |æé…ï-þheh{tk rðãt™wk ç±Eæ¨æ}æì-Ëðo ç±àææ}æì-«òs™tu™wk ðt
¨±æü¨æ}æì-Ë{M‚ r¢Þtytu™wk Ðç„}æì-…t÷™ fh™th yrÄ…r‚ y±æ-‚thtu ã±æ}æãï-Mðefth fhu Au; ™-
y™u su{ ¥}æè-su Îï±ï¯é, rðît™tu{tk ¥æ-ËBÞfT ±²:-rðãtrŒ „wýtu™e ft{™tðt¤t ãòæ-„úný
fhðt ÞtuøÞ ¿tt™™u „úný fhe™u ‚Útt ¥æ, ±²:-ËBÞfT rðãtrŒ „wýtu™u «t fhu÷ ç±Eï-Ëðo ¥}æë„æ¨:
y{h yÚtto‚T rðãt «ftþÚte {]íÞwY…e Œw:¾Úte hrn‚ ƒ™u÷ y™u ²S²-su™e ¥æSæÄææ-ƒuXf™e, çЄé:-
yL™™e Ý-Ë{t™ |æé…ï-rðãt™kŒ ¼tu„ððt {txu }ææÝé¯æ‡ææ}æì-{™w»Þtu™t ¨}ææÝ}æì-…ût…t‚hrn‚
¥ç„çƒ}æì-yr‚rÚt Ë{t™ Ëífth fhðt ÞtuøÞ ¨y²çxæ±æüã¨}æì-ËíÞðtýe™e «tr fhtð™th, ‚thwk
…t÷™ fh™th™tu Mðefth fheyu Aeyu, ‚u{ Î}Ðç„}æì-†e-…wÁ»t™wk Ëuð™ fheyu Aeyu. (8)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe …ût…t‚ hrn‚ yt rðît™ htßÞtrÄfthe ƒ™‚tk ™Úte, íÞtk ËwÄe htò
y™u «ò™e WL™r‚ Út‚e ™Úte. (8)
àfl◊fiÇŸ ‚„fiU‚Ê ‚„fiUãÃ◊— ‡ÊÈÆ|c◊ãÃfi◊Ê ¡Êÿ‚– ŒflÃÊfiÃÿ ⁄UÁÿŸ¸ ŒflÃÊfiÃÿ–
‡ÊÈÆ|c◊ãÃfi◊Ê Á„U Ã ◊ŒÊfi lÈÆ|êŸãÃfi◊ ©Uà ∑˝§ÃfiÈ—–
•œfi S◊Ê Ã ¬Á⁄fiU ø⁄Uãàÿ¡⁄U üÊÈc≈ÔUËflÊŸÊ ŸÊ¡fi⁄UH 9H
…ŒtÚto : nu ¥…Ú-‚Áý ðÞ-ð]Ø™t Œtu»thrn‚™e Ý-Ë{t™ ¥…Ú-ysL{t …h{uïh{tk h{ý
fh‚t ¥xÝï-þqhðeh rðît™T ! Îﱄ愲ï-rðît™™u {txu Úç²:-Ä™ su{ Ý-‚u{ Îﱄ愲ï-rðît™tu™t
Ëífth™u {txu ¨ã‹„}æì-yr‚ Ën™þe÷ àæéçc}æ‹„}æ:-yíÞk‚ «þkrË‚ ƒ¤ðt™ y±}æì-yt… ¨ã¨æ-
ÉøðuŒ¼t»Þ 559
ƒ¤Úte …沨ï-«fx ÚttÞ Au. „ï-yt…™t àæéçc}æ‹„}æì-yíÞk‚ ƒ¤Þwõ‚ léç}Ý‹„}æì-su™t ËkƒkÄ{tk ƒnw
s Ä™ ntuÞ, ‚u yr‚ Ä™e }æÎ:-n»to ©„ì-y™u ÜíU„é:-Þ¿t çã-s Au. ¥{-y™L‚h „ï-yt…™e ŸæëcÅè±æÝ:-
þe½ú r¢Þtðt¤t S}æ-s ÐçÚ™Úç‹„-Ëðo ‚hVÚte [t÷‚t y™u yt…™e …rh[Þto fh‚t ‚u yt…™tu y{u
yt©Þ fheyu. (9)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu þheh ‚Útt ytí{t™tk ƒ¤Úte Þwõ‚, rðît™T y™u yiïÞoðt™ «òytuðt¤t
Au ‚uytu s ‘Ëw¾fthf’ ƒ™u Au. (9)
¬˝ flÊfi ◊„U ‚„fiU‚Ê ‚„USflà ©U·’ȸœfi ¬‡ÊÈÆ· ŸÊÇŸÿ SÃÊ◊Êfi ’÷ÍàflÇŸÿfi–
¬˝Áà ÿŒË¥ „UÁflc◊ÊŸ˜Ô Áfl‡flÊfi‚ÈÆ ˇÊÊ‚È ¡ÊªfiÈfl–
•ª˝fi ⁄UR÷Ê Ÿ ¡fi⁄Uà ´§·ÍÆáÊÊ¢ ¡Í*áÊ„UÊ¸Ãfi ´§·ÍÆáÊÊ◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ±:-‚{tht ¨ãS±„ï-ƒnw ƒ¤Þwõ‚, ©cæÏæéü{ï-«íÞuf «¼t‚ Ë{Þ = Q»ttft¤{tk
ò„™th y™u Ðàæé¯ï-«ƒkÄ ƒtkÄ™th }æãï-{nt™ …æïxæé±ï-r™hk‚h W…Œuþf ¥xݲï-rðãwítT™e Ý-Ë{t™
¥xݲï-«ftþ{t™™u {txu ç±Eæ¨é-Ëðo ÿææ¨é-¼wr{ytu{tk ãç±c}ææÝì-su{tk «þkrË‚ „úný fhu÷ ÔÞðnth
rðã{t™ Au, ‚u S„æï}æ:-«þkËt ¨ã¨æ-çt¤ îtht Ðí, Ïæ|æê„é-Ë{Úto ƒ™u. Úï|æ:-W…Œuþf™e Ý-Ë{t™
¥xæíï-«Út{ «¯ê‡ææ}æì-su™u rðãt «t fhu÷ ntuÞ yÚtðt su rðãt™u òýðt EåAu Au, ‚u™e rðãtytu™e
§ü}æì-ËðoºtÚte Ðíç„, …Ú„ï-«íÞût M‚wr‚ fh™th ²„ì-su ãæï„æ-¼tus™ fh™th …ê<‡æ:-htu„e ntuÞ ‚u
«¯ê‡ææ}æì-«t fhu÷ ðiãrðãt yÚtto‚T W¥t{ ðiã Au, ‚u™e Ë{e… sE™u htu„hrn‚ ƒ™u. (10)
¼tðtÚto : su{ rðît™s™ rðãt™e «tr {txu «Þí™ fhu Au, ‚u{ yu rð»tÞ{tk Ëðo {™w»Þtuyu
«Þí™ fhðtu òuEyu. (10)
‚ ŸÊ ŸÁŒficΔÔ¢U ŒŒfi·ÊÊŸ •Ê ÷⁄UÊÇŸfi ŒflÁ÷— ‚øfiŸÊ— ‚ÈøÃÈŸÊfi ◊„UÊ ⁄UÊÿ— ‚ÈfiøÃÈŸÊfi–
◊Á„Ufi ‡ÊÁflcΔ ŸS∑ΧÁœ ‚ÜøˇÊfi ÷ÈÆ¡ •SÿÒ–
◊Á„Ufi SÃÊÃÎèÿÊfi ◊ÉÊflãà‚ÈÆflËÿZ ◊ÕËfiL§ª˝Ê Ÿ ‡Êflfi‚ÊH 11H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚, àæç±cÆ-yíÞk‚ ƒ÷ðt™ rðãtrŒ „wýtu™u «tÂ, ¥xÝï-
yÂø™ Ë{t™ «ftþýt™ ¨:-‚u ÎöàææÝ:-òuÞu÷ rðît™ ! yt… ¨é™ï„éÝæ-ËwkŒh Ë{sŒth y™u
Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ËtÚtu ‹æ:-y{tht {txu }æã:-ƒnw s ¨™Ýæ:-ËkƒkÄ fhðt ÞtuøÞ Úæ²:-Ä™™u ¥æ,
|æÚ-ËBÞfT Äthý fhu. 560
¥S²ñ-yu «ò™u {txu ¨¢™ÿæï-©uc‚tÚte fnuðt W…Œuþ yt…ðt y™u |æé…ï-yu™wk …t÷™ fhðt
{txu à汨æ-…tu‚t™t …ht¢{Úte ©xæí:-«[kz «‚t…ðt™™e Ý-Ë{t™ }æƒè:-Œwütu™u {kÚt™th yt… ÝïçÎcÆ}æì-
yíÞk‚ Ë{e… }æçã-ƒnw ¨é±è²ü}æì-W¥t{ …ht¢{™u Ëthe he‚u Äthý fhtu y™u yu ¨é™ï„éÝæ-ËwkŒh É
560 ÉøðuŒ¼t»Þ
¿tt™ yt…™th „wýÚte }æçã-yrÄf‚tÚte su{ ƒ™u, ‚u{ S„æï„ë|²:-M‚wr‚, «þkËt fh™thtytuÚte Ý:-
y{™u rðãtðt™ ÜëUç{-fhtu. (11)
¼tðtÚto : rðãtÚteytuyu yt yæÞt…ftuÚte Ëthe he‚u «tÚto™t fhe™u ‚Útt ‚uytu™e Ëuðt fhe™u
…qýo rðãtytu «t fhðe òuEyu. suÚte hts…wÁ»t y™u «òs™ rðãtðt™ ƒ™e™u r™hk‚h Ä{o™wk
yt[hý fhu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ y™u htsÄ{o™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (127)
Ëqõ‚-128
•ÿ¢ ¡Êfiÿà ◊ŸfiÈ·Ê œ⁄UËfi◊ÁáÊ „UÊÃÊ ÿÁ¡ficΔÔU ©UÁ‡Ê¡Ê◊ŸÈfi fl˝Ã◊ÁÇŸ— Sfl◊ŸfiÈ fl˝Ã◊˜Ô–
Áfl‡flüÊÈÁc≈ÔU— ‚πËÿÃ ⁄UÁÿÁ⁄fiUfl üÊflSÿÃ–
•ŒfiéœÊ „UÊÃÊ ÁŸ ·fiŒÁŒ«US¬Œ ¬Á⁄UfiflËà ß«US¬ŒH 1H
…ŒtÚto : su ¥²}æì-yu {™w»Þ §f:-su{ M‚wr‚™u ÞtuøÞ s„Œeïh™u ÐÎï-«t fhðt ÞtuøÞ
rð¿tt™{tk, ‚u{ §f:-«þkrË‚ Ä{o™t ÐÎï-«t fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk ¥ÎÏ{:-®nËt ytrŒ Œtu»t
hrn‚, ãæï„æ-W¥t{ „wýtu™u „úný fh™th, ÐçÚ±è„:-su ËðoºtÚte rð¿tt™ «t fhe™u ƒ™u÷t çÝ,
¯Î„ì-ÂMÚth ÚtE™u, Úç²çÚ±-ðt Ä™™e Ë{t™ ç±EŸæéçcÅ:-su™e Ë{M‚ þe½ú „r‚ðt™ Ÿæ±S²„ï-
Ëtk¼¤™th™u {txu ¥çxÝ:-yÂøLtLte Ë{t™ ðt ©çàæ…æ}æì-ft{™t fh™th {™w»Þtu™u ¥Ýé-y™wfq¤ ±í„}æì-
Mð¼tð™e Ë{t™ ¥Ýé, ±í„¢, S±}æì-…tu‚t™t y™wfq¤ yt[hý™u «t ðt {Úè}æç‡æ-Ëw¾tu™u Äthý
fh‚t ÔÞðnthtu{tk ãæï„æ-Œt‚t ²ç…cÆ:-yíÞk‚ Ëk„ fhe™u …沄-«fx ÚttÞ Au, ‚u }æÝé¯:-{™™þe÷
rðît™ Ëðo™e ËtÚtu ¨¶è²„ï-r{ºt™e Ë{t™ yt[hý fh™th y™u Ëðo™t Ëífth™u ÞtuøÞ ƒ™u
Au. (1)
¼tðtÚto : su rðãt™e RåAt fh™th™t y™w„t{e, Ëwþe÷, Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk …qýo r™ctðt™,
Ëðo™t r{ºt y™u þw¼„wý «Œt‚t ntuÞ, ‚u s ‘{™w»Þ{wfwx{rý’ ƒ™e þfu Au. (1)
â ÿfiôÊ‚Êœ◊Á¬fi flÊÃÿÊ◊SÿÎÆÃSÿfi ¬ÕÊ Ÿ◊fi‚Ê „UÁflc◊fiÃÊ ŒflÃÊfiÃÊ „UÁflc◊fiÃÊ–
‚ Ÿfi ™§¡Ê¸◊ÈƬÊ÷ÎfiàÿÿÊ ∑Χ¬Ê Ÿ ¡fiÍÿ¸ÁÖ
ÿ¢ ◊ÊfiÃÁ⁄U‡flÊ ◊Ÿfifl ¬⁄UÊflÃÊfi Œfl¢ ÷Ê— ¬fi⁄UÊflÃfi—H 2H
…ŒtÚto : su{ ²}æì-su Îï±}æì-„wýŒt‚t™u ÐÚ汄:-ŒqhÚte su |ææ:-ËqÞo™e ftÂL‚™e Ë{t™ }æݱï-
{™w»Þ™u {txu }ææ„çÚEæ-ðtÞw ÐÚ汄:-ŒqhÚte Äthý fh™th ¨:-su Œt‚t rðît™ ¥²æ-yu ÜëUÐæ-
fÕ…™tÚte Œ¼t»Þ ª…æü}æì-…ht¢{Þwõ‚ …ŒtÚttuo™e ©Ðæ|æëç„-Ë{e… ytðu÷ yt¼q»tý yÚtto‚T su{
ÉøðuÝ:-y{™u 561
ËwkŒh‚t ÚttÞ, ‚u{ Ý-™rn …ê²üç„-htu„e fh‚t y™u ‚u su{ Îﱄæ„æ-rðît™™e Ë{t™ ãç±c}æ„æ-
…w»f¤ Œt™ Œt‚t «„S²-ËíÞ™t Ѓæ-{t„o …h [t÷u Au, ‚u{ ãç±c}æ„æ-ƒnw s „únýf‚to Ý}æ¨æ-
Ëífth™e ËtÚtu „}æì-‚u yÂø™ Ë{t™ «‚t…e ²¿æ¨æ{}æì-Þ¿t ËtÄ™th rðît™™u ¥çÐ-r™ùÞ…qðof
ËtÚtu y{u ±æ„²æ}æç¨-ðtÞw™e Ë{t™ Ëðo ftÞtuo{tk «uhýt fheyu. (2)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw Ëðo {qŠ‚{t™ …ŒtÚttuo™u Äthý fhe™u «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ rðît™
{™w»Þ™t rðãt y™u Ä{o™u Äthý fhe™u Ëðo {™w»Þtu™u Ëw¾e fhu. (2)
∞flfiŸ ‚l— ¬ÿ¸®fiÁà ¬ÊÁÕ¸®fifl¢ ◊È„ÈUƪ˸ ⁄UÃÊfi flη÷— ∑§ÁŸfi∑˝§Œgœº˝× ∑§ÁŸfi∑˝§ŒÃ˜Ô–
‡Êâ øˇÊÊfiáÊÊ •ˇÊÁ÷fiŒ¸flÊ flŸfi·È ÃÈÆfl¸ÁáÊfi—–
‚ŒÊ ŒœÊfiŸ ©U¬fi ⁄U·ÈÆ ‚ÊŸÈficflÁÇŸ— ¬⁄fiU·ÈÆ ‚ÊŸfiÈ·ÈH 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… su{ }æéãéxæèü:-ðthkðth ðtýe™u «tÂ, Úï„:-s¤™u ÜUçÝÜíU΄ì-r™hk‚h
„òoð™th, Úï„:-…ht¢{™u ÜUç‹æÜíUÎyæì-yíÞk‚ þçŒtÞ{t™ fh™th y™u Î{„ì-Äthý fhe™u ±ë¯|æ:-
ð»tto fh™th ‚Útt ±Ýï¯é-rfhýtu{tk „é±üç‡æ:-ykÄfth y™u þe‚™tu rð™tþ fhe™u, Îï±:-r™hk‚h «ftþ{t™
©ÐÚï¯é-{uÎt y™u ¨æÝé¯é-…]Útf …ðo‚tu™tk rþ¾htu ðt ÐÚï¯é-W¥t{ ¨æÝé¯é-…ðo‚tu™tk rþ¾htu{tk ¨Î:-su{tk
s™ çtuËu Au, ‚u MÚtt™tu™u Î{æÝ:-Äthý fhe™u ¥çxÝ:-rðãw‚T ‚Útt ËqÞoY… yÂø™ »±ïÝ-…tu‚t™e
÷…x-Í…x [t÷Úte Ðæ<ƒÃæ}æì-…]rÚtðe{tk sE™u …ŒtÚttuo™u Sæl:-~teÎtú ŒæÄæïüçyæ-çtÄe çttswÚte «tÃít Útítwk
ítuBt ¥ÿæç|æ:-RrLÿÞtuÚte àæ„}æì-yËkÏÞ W…Œuþtu™u ™ÿææ‡æ:-fh™th ƒ™e™u «rËØ Úttytu (3)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u ðtÞw Ëðo™u Äthý fhe™u ‚Útt {u½™u ðhËtðe™u Ë{M‚ ËkËth™u yt™krŒ‚
fhu Au, ‚u{ rðît™tu ðuŒrðãt™u Äthý fhe™u ‚Útt yLÞ {™w»Þtu™t ytí{tytu{tk ð»tto fhe™u Ëðo
{™w»Þtu™u Ëw¾e fhu Au. (3)
‚ ‚ÈÆ∑˝§ÃfiÈ— ¬ÈÆ⁄UÊÁ„fiUÃÊ Œ◊fiŒ◊˘ÁÇŸÿ¸ôÊSÿÊfiäfl⁄USÿfi øÃÁà ∑˝§àflÊfi ÿôÊSÿfi øÃÁÖ
∑˝§àflÊfi flœÊ ßfi·ÍÿÃ ÁflEÊfi ¡ÊÃÊÁŸfi ¬S¬‡Ê–
ÿÃÊfi ÉÊÎÃüÊË⁄UÁÃfiÁÕ⁄U¡Êfiÿà flÁqÔfiUfl¸œÊ •¡ÊfiÿÃH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨éÜíU„é:-©uc ƒwrØ y™u f{oðt¤t ÐéÚæïçã„:-…qðuo suýu rn‚ Ëk…tŒ™
fhu÷ Au y™u ¥çxÝ:-yÂø™™e Ë{t™ «‚t…e ð‚o{t™ Î}æïÎ}æï-„]nu-„]nu ÜíUy±æ-©uc ƒwrØ ðt f{oÚte
²¿æS²-rðît™tu™t ËífthY…™e ™ï„ç„-¿tt…™ 562 fhtððt Ë{t™ ¥Š±ÚS²-™ Atuzðt ²¿æS²-…hk‚w Ëk„
fhðt ÞtuøÞ ©uc Þ¿t ytrŒ ft{™wk ™ï„ç„-rð¿tt™ fhtð‚t ðt su ÜíUy±æ-©uc ƒwrØ ðt f{oÚte ±ï{æ:-
{uÄtðe §¯ê²„ï-ƒtý™e Ë{t™ rð»tÞtu{tk «ðuþ fhe™u ‚Útt ç±Eæ-Ë{M‚ …æ„æçÝ-Wí…L™ ÚtÞu÷
…ŒtÚttuo™tu ÐSÐàæï-«ƒkÄ fhe™u ðt ²„:-suÚte ÍæëyæŸæè:-½e™wk Ëuð™ fhe™u ¥ç„çƒ:-su™e ftuE hnuðt™e É
562 ÉøðuŒ¼t»Þ
r‚rÚt r™rù‚ ™Úte ‚u Ëífth™u ÞtuøÞ rðît™ ¥…沄-«rËØ ÚttÞ; y™u ±çq:-ðM‚w™t „wýtrŒ™e
«tr fhtð™th yÂø™™e Ë{t™ ±ï{æ:-{uÄtðe = Äeh …wÁ»t ¥…沄-«rËØ ÚttÞ ¨: ‚u s rðît™
rðãt™t W…Œuþ™u {txu Ëðo™u ËBÞfT yt©Þ fhðt™u ÞtuøÞ Au. (4)
¼tðtÚto : su rðît™ ÷tuftu, Œuþ-Œuþtu{tk, ™„h-™„h{tk îe…-îe…{tk, „t{-„t{{tk y™u ½h-
½h{tk ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚u Ëðo™t îtht ‘Ëífth fhÔttLtu ÞtuøÞ’ ƒ™u Au. (4)
∑˝§àflÊ ÿŒfiSÿ ÃÁflfi·Ë·È ¬ÎÆÜøÃ˘ÇŸ⁄UflfiáÊ ◊L§ÃÊ¢ Ÿ ÷ÊÖÿfiÁ·⁄UÊÿ
Ÿ ÷ÊÖÿÊfi– ‚ Á„U c◊Ê ŒÊŸÁ◊ãflfiÁà fl‚ÍfiŸÊ¢ ø ◊Ö◊ŸÊfi–
‚ ŸfiSòÊÊ‚Ã ŒÈÁ⁄UÃÊŒfiÁ÷NÔ‰U× ‡Ê¢‚ÊfiŒÉÊÊŒfiÁ÷NÔ‰UÃU—H 5H
…ŒtÚto : ²„ì-su ¥S²-yu Ëu™t…r‚™e ÜíUy±æ-ƒwrØ y™u ¥±ïÝ-hûtt ytrŒ ft{Úte }æL„æ}æì-
ðtÞw y™u ¥xÝï:-rðãwítTLte §ç¯Úæ²-rðãt™u «t fhu÷ …wÁ»t™u {txu |ææïÁ²æ-¼tus™ fhðt ÞtuøÞ
…ŒtÚttuo™e Ý-Ë{t™ ðt |ææïÁ²æ-…t÷™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e Ý-Ë{t™ …ŒtÚttuo™u „籯è¯é-«þkrË‚ ƒ¤Þwõ‚
Ëu™tytu{tk Ðë@„ï-ËkƒkÄ fhe™u ðt su çã-Xef-Xef }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte ±¨êÝæ}æì-«Út{ fûtt «rðü rðît™tu
‚Útt ™-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™wk ÎæÝ}æì-yt…ðt{tk ytð‚t su …ŒtÚto ‚u™u §‹±ç„-«t Út‚t ðt su Ý:-
y{™u ¥ç|æNéyæ:-yr¼{w¾ «t fwrx÷ ÎêçÚ„æ„ì-Œw:¾ŒtÞe ¥ç|æNéyæ:-ËðoºtÚte ð¢-ðtkft-[qkft, ™t™tk
{tuxtk ¥Íææ„ì-…t…Úte ~æ樄ï-Wîu„ fhe™u yÚtto‚T WXtðe™u ðt à梨æ„ì-«þkËtÚte ËkÞtu„ fhe™u ¨:,
S}æ-‚u s Ëw¾™u «t fhe™u ‚Útt ¨:-‚u Ëw¾ fh™th ƒ™e™u ‚Útt ‚u s rðît™ ËðoÚte Ëífth fhðt
ÞtuøÞ y™u ‚u Ëðo ‚hVÚte hûtt fh™th ƒ™u Au. (5)
¼tðtÚto : su ({™w»Þtu™u) W¥t{ rþûtt y™u rðãt™tk Œt™ îtht Œwü Mð¼tðtu y™u Œw„woýtuÚte
‚Útt yÄ{to[hýÚte r™ð]¥t fhe™u - Œqh fhe™u þw¼ „wýtu{tk «ð]¥t fhtðu Au, ‚u s yt ËkËth{tk
fÕÞtýfthe ‘ytÂ’ ÷tuf ƒ™u Au. (5)
Áfl‡flÊ Áfl„UÊfiÿÊ •⁄UÁÃfl¸‚ÈfiŒ¸œ „USÃ ŒÁˇÊfiáÊ Ã⁄UÁáÊŸ¸ Á‡ÊfiüÊÕë¿ÎflSÿÿÊ Ÿ
Á‡ÊfiüÊÕØԖ Áfl‡flfiS◊Ê ßÁŒfi·ÈäÿÃ ŒfiflòÊÊ „U√ÿ◊ÊÁ„fiU·–
Áfl‡flfiS◊Ê ßà‚ÈÆ∑ΧÃ flÊ⁄fiU◊ÎáflàÿÁÇŸmʸ⁄UÊ √ÿÎfiáflÁÃH 6H
…ŒtÚto : ç±E-Ë{M‚ ç±ãæ²æ:-rðãt ytrŒ þw¼ „wýtu{tk ÔÞtÂ, ¥Úç„:-W¥t{ ÔÞðnthtu™e
«tr fhtð™th y™u „Úç‡æ:-‚thýnth ±¨é:-«Út{ ©uýe™tu ƒúñ[the rðît™ Ÿæ±S²²æ-…tu‚t™u W¥t{
W…Œuþ ©ðý™e RåAtÚte su{ ¥çxÝ:-rðãw‚T çàæŸæ²„ì-rþrÚt÷ ™ ÚttÞ, ‚u{ Ý çàæŸæÄæ„ì-rþrÚt÷
ÚttÞ ™rn; ðt Îçÿæ‡æï-s{ýt ãS„ï-ntÚt{tk su{ yt{¤wk Äthý fhu - (nM‚t{÷fð‚T) ‚u{ Îï±~ææ-
rðît™tu{tk nwk rðãt™u Î{ï-Äthý fhwk; ðt ç±ES}æñ-Ëðo §¯éŠ²„ï-Ä™w»Þ™e Ë{t™ yt[hý fh‚t
ÉøðuŒ¼t»Þ 563
s™Ë{qn™u {txu ‚wk ãò}æì-yt…ðt ÞtuøÞ …ŒtÚto™tu ¥æ, ªçã¯ï-‚fo-rð‚fo fhe™u §„ì-‚u{s su ç±ES}æñ-
Ëðo ¨éÜëU„ï-Ëwf{o fh™tht s™Ë{qn™u {txu mæÚæ-W¥t{ ÔÞðnthtu™t îthtu™u ¬‡Ãæç„-«t ÚttÞ Au,
‚u Ëw¾ §„ì-s ™tu ±æÚ}æì-Mðefth «t ÚttÞ Au, ‚u Ëw¾ §„ì-s ™tu ±æÚ}æì-Mðefth fhðt ç±: ¬‡Ãæç„-
rðþu»t‚t™u «t ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ë{M‚ yr¼ÔÞõ‚ …ŒtÚttuo™u «ftrþ‚ fhe™u Ëðo™u {txu Ë{M‚ Ëw¾tu™u
Wí…L™ fhu Au, ‚u{ y®nËf rðît™s™ rðãtytu™tu «ftþ fhe™u Ëðo™u yt™krŒ‚ fhu Au. (6)
‚ ◊ÊŸfiÈ· flÎÆ¡Ÿ ‡ÊãÃfi◊Ê Á„UÃÊ3>ÁÇŸÿ¸ôÊ·È ¡ãÿÊ Ÿ Áfl‡¬ÁÃfi— Á¬˝ÿÊ ÿôÊ·fiÈ
Áfl‡¬ÁÃfi—– ‚ „U√ÿÊ ◊ÊŸfiÈ·ÊáÊÊÁ◊›UÊ ∑ΧÆÃÊÁŸfi ¬àÿÃ–
‚ ŸfiSòÊÊ‚Ã flLfi§áÊSÿ œÍÆÃ¸◊¸„UÊ ŒflSÿfi œÆÍûÊ¸—H 7H
…ŒtÚto : su çÐí²:-«eý™ = ‚]rÂfthf Au, ‚u ç±àÐç„:-«òytu™t …t÷f htò Ý:-y{™u {êœæïü:-
®nËfÚte ~æ樄ï-Wîu„ ‚Útt ¨:-‚u {êœæïü:-yrðãt™tu ™tþ fhtðu ‚Útt }æã:-{nt™ Îï±y²-rðãtŒt‚t
±L‡æS²-W¥t{ rðît™™e …tËuÚte su ²¿æï¯é-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk }ææÝé¯æ‡ææ}æì-{™w»Þtu™u §fæ-
©uc ËkMfthtuÚte Þwõ‚ ÜëU„æçÝ-rËØ fhuÕt þwØ ð[™ ãòæ-su „úný fhðt ÞtuøÞ Au, ‚u™u ÂMÚth
fhu Au ‚Útt ¨:-‚u Ëðo™u Œæy²„ï-«t fhu Au; ðt ²¿æï¯é-yÂø™ntuºt ytrŒ Þ¿ttu{tk ¥çxÝ:-yÂø™™e
Ë{t™ ðt …:-rðsÞþe÷™e Ý-Ë{t™ ç±àÐç„:-«òs™tu™t …t÷f }ææÝé¯ï-{™w»Þtu™t ±ë…Ýï-‚u
{t„o{tk fu su{tk „{™ fh‚t çã„:-rn‚ rËØ fh™th àæ‹„}æì:-yíÞk‚ Ëw¾fthe ÚttÞ Au, ¨:-‚u
rðît™ Ëðo™t Ëífth™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (7)
¼tðtÚto : su ÷tuftu™u W…Œuþ îtht Ä{o{t„o{tk «ð]¥t fhu Au y™u su ÷tuftu LÞtÞtÄeþ htò™e
Ë{t™ «ò…t÷f, ztfw ytrŒ™t ¼Þ™t r™ðthf ‚Útt rðît™tu™t r{ºt Au, ‚u s ‘ykÄ…hk…htytu’
™u htuf™th ƒ™e þfu Au. (7)
•ÁÇŸ¢ „UÊÃÊfi⁄U◊Ë›UÃ fl‚ÈfiÁœÁâ Á¬˝ÿ¢ øÁÃficΔÔU◊⁄U$à ãÿfiÁ⁄U⁄U „U√ÿflÊ„¢U ãÿfiÁ⁄U⁄U–
Áfl‡flÊÿȯ Áfl‡flflŒ‚¢ „UÊÃÊfi⁄¢U ÿ¡â ∑§Áfl◊˜Ô–
ŒflÊ‚Êfi ⁄Uáfl◊flfi‚ fl‚ÍÆÿflÊfi ªË÷˸ ⁄Uáfl¢ flfi‚ÍÆÿflfi—H 8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su Îï±æ¨:-rðît™s™ su ¥çxÝ}æì-yÂø™™e Ë{t™ ð‚o{t™, ãæï„æÚ}æì-
Œt‚t, ±¨éç{ç„}æì-su™tÚte Ä™™e Äthý 564Au ¥Úç„}æì-y™u su rðãt «t fhu÷ Au, ‚u ãò±æã}æì-
ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ ÔÞðnth™e «tr fhtð™th, ™ïç„cÆ}æì-[u‚™tðt¤t y™u çÐí²}æì-«er‚fthf rðît™™u
òýðt™e RåAt fhu÷ ‹²ïçÚÚï-r™hk‚h «uhýt yt…u Au; ðt ç±Eæ²é}æì-su Ëðo rÔtãtrŒ „wýtu™t ƒtuÄ™u
564 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«t fhu Au, ç±EÃæïÎSæ}æì-su™wk Ë{„ú ðuŒ Ä™ ‚u ãæï„æÚ}æì-„úný fh™th, ²…„}æì-Ëífth fhðt ÞtuøÞ,
ÜUç±}æì-…qýo rðãtÞwõ‚ y™u Ú‡±}æì-ËíÞtu…Œuþf, ËíÞðtŒe …wÁ»t™u ±¨ê²±:-su Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte
RåAt fhu Au, ‚u™e Ë{t™ ‹²ïçÚÚï-r™hk‚h «t ÚttÞ Au; ðt su ±¨ê²±:-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t RåAwf
¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u {txu xæè<|æ:-ËwËkMf]‚ ðtýeytuÚte Ú‡±}æì-ËíÞðtŒe™e §üf „ï-M‚wr‚ fhu Au, ‚u
Ëðo™e ‚{u …ý M‚wr‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! rðît™ ÷tuftu™e su™e Ëuðt y™u Ëk„r‚Úte rðãt «t fhu Au, ‚uytu™e
Ëuðt y™u Ëk„r‚Úte ‚{thu …ý yu rðãtytu «t fhðe òuEyu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (128)
Ëqõ‚-129
ÿ¢ àfl¢ ⁄UÕfiÁ◊ãº˝ ◊œ‚ÊfiÃÿ˘¬Ê∑§Ê ‚ãÃfiÁ◊Á·⁄U ¬˝áÊÿfiÁ‚ ¬˝ÊŸfifll ŸÿfiÁ‚–
‚lÁ‡øûÊ◊Á÷c≈fiÔUÿ ∑§⁄UÊ fl‡Êfi‡ø flÊÁ¡Ÿfi◊˜Ô–
‚ÊS◊Ê∑fi§◊Ÿfll ÃÍÃÈ¡ÊŸ flœ‚ÊfiÁ◊◊Ê¢ flÊø¢ Ÿ flœ‚Êfi◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu §ç¯Ú-RåAt fh™th §‹Îí-rðît™ ˼t…r‚ ! y±}æì-yt… }æï{¨æ„²ï-…rðºt …ŒtÚttuo™tu
ËBÞfT rð¼t„ fhðt {txu ²}æì-su ¥ÐæÜUæ-…qýo ¿tt™e ¨‹„}æì-rðã{t™ Úƒ}æì-rðît™™u h{ý fhðt
ÞtuøÞ hÚt™u Ðí‡æ²ç¨-«t fhtððt Ë{t™ rðãt™u Ðí‡æ²ç¨-«t fhtu Atu; ™-y™u nu ¥Ý±l-
«þkËtÞwõ‚ ±àæ:-ft{™t fh‚t yt… ¥ç|æcŲï-RÂåA‚ …ŒtÚto™e «tr™u {txu ±æç…Ý}æì-«þkrË‚
¿tt™ðt™™e 癄ì-Ë{t™ „}æì-‚u™u ¨l:-þe½ú ÜUÚ:-rËØ fhtu; ðt nu „ê„é…æÝ-þe½ú ftÞtuo™t f‚to
¥Ý±l-«þkrË‚ øtwÛttu Úte Þwõ‚ ¨:-‚u yt… ¥S}ææÜU}æì-y{u ±ï{¨æ}æì-{uÄtðe™e Ý-Ë{t™ ±ï{¨æ}æì-
ƒwrØ{t™tu™e §}ææ}æì-yu ±æ™}æì-Ëwrþrût‚ ðtýe™u rËØ fhtu yÚtto‚T ‚u™tu W…Œuþ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su rðît™ Ëðo {™w»Þtu™u rðãtytu{tk y™u rð™Þ{tk «ð]¥t fhu Au, ‚u y¼eü-RÂåA‚
ftÞo rËØ fhe þfu Au. (1)
‚ üÊfiÈÁœ ÿ— S◊Ê ¬ÎÃfiŸÊ‚ÈÆ ∑§Ê‚fiÈ ÁøgˇÊʃÿfi ßãº˝ ÷⁄Ufi„ÍUÃÿ ŸÎÁ÷⁄UÁ‚ ¬˝ÃfiÍûʸÿ
ŸÎÁ÷fi—– ÿ— ‡ÊÍ⁄ÒUR— Sfl1>— ‚ÁŸfiÃÊ ÿÊ Áfl¬˝Òflʸ¡¢ ÃL§fiÃÊ–
Ã◊Ëfi‡ÊÊŸÊ‚fi ß⁄Uœãà flÊÁ¡Ÿ¯ ¬ÎˇÊ◊àÿ¢ Ÿ flÊÁ¡Ÿfi◊˜ÔH 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{ yiïÞoÞwõ‚ Ëu™t…r‚ ! ²:-su yt… Ðí„êœæüÄæï-þe½ú ythk¼ fhðt {txu
Ýëç|æ:-LttGtf = BtwÏGt yøtúÛte BtLtw»GttuLte ËBttLt ‹æëç|æ:-ÃttuíttLtt yrÄfthe f{o[the {™w»ÞtuÚte |æÚãꄲï-
yLÞtu™wk …t÷™ fh™th htò s™tu™e M…Äto yÚtto‚T ‚u™e nth fhðt {txu ÜUæ¨é 癄ì-ftuE …ý Ðë„Ýæ¨é-
ÉøðuŒ¼t»Þ 565
Ëu™tytu{tk ‚Útt ÎÿææIJ:-hts ftÞtuo{tk yr‚ [‚wh ¥ç¨-ntuÞ; ðt ²:-su yt… àæêÚñ:-r™zh þqhðehtuLte
ËtÚtu S±:-Ëw¾™tu ¨çÝ„æ-ËBÞfT rð¼t„ fh™th; ðt ²:-su ç±Ðíñ:-{uÄtðe™e ËtÚtu ±æ…}æì-rðþu»t
¿tt™™u „L„æ-…th fh™th, ±æç…Ý}æì-rðþu»t ¿tt™ðt™, ¥y²}æì-ÔÞt Út™th™e Ý-Ë{t™ Ðëÿæ}æì-Ëw¾™u
®Ë[™th ±æç…Ý}æì-½tuztytu™u Äthý fhu Au, „}æì-‚u yt…™u §üàææ‹ææSæ:-Ë{Útos™ §Ú{‹„-su «uhýt
fh™th™u Äthý fhu Au, ‚u™e Ë{t™ yt[hý fhu yÚtto‚T «uhýt fhu; y™u ¨: S}æ-‚u s yt…
Ëðo™t LÞtÞ™u ŸæéçŠæ-Ëtk¼¤u. (2)
¼tðtÚto : su rðît™ LÞtÞÄeþtu™e ËtÚtu htsÄ{o™u (Ëðoºt) «t fhtðu Au, ‚u «òytu{tk yt™kŒŒtÞe
Īu Au. (2)
ŒS◊Ê Á„U c◊Ê flηfiáÊ¢ Á¬ãflfiÁ‚ àflø¢ ∑¢§ ÁøfilÊflË⁄U⁄UL¯§ ‡ÊÍ®⁄U ◊àÿZ ¬Á⁄UflÎÆáÊÁˇÊ
◊àÿ¸®fi◊˜Ô– ßãº˝Êà ÃÈèÿ¢ ÃÁgfl ÃŒ˜Ô L§º˝Êÿ Sflÿfi‡Ê‚–
Á◊òÊÊÿfi flÊø¢ flLfi§áÊÊÿ ‚¬˝Õfi— ‚È◊ΛUË∑§Êÿfi ‚¬˝Õfi—H 3H
…ŒtÚto : nu àæêÚ-þºtw™tþf §‹Îí-˼t…r‚ ! çã-su fthý ÎS}æ:-þºtw rð™tþf yt… su ÜUç@„ì-
ftuE y±™}æì-Ä{o™u Ztkf™th™u ²æ±è:-…]ÚtfT fhe™u ‚Útt ±ë¯‡æ}æì-rðãtrŒ „wýtu™e ð»tto fhe™u ¥ÚL}æì-
ðt yLÞtu™u ‚u™e «tr fhtð™th }æy²ü}æì-{™w»Þ™e Ë{t™ }æy²ü}æì-{™w»Þ™u ÐçÚ±ë‡æçÿæ-Ëðo he‚u Atuze™u
Mð‚kºt‚t yt…e™u ðt çЋ±ç¨-‚u™wk Ëuð™ fhtu Atu; yu fthýu ‚u S±²àæSæï-MðfeŠ‚Úte Þwõ‚ ç}æ~ææ²-
Ëðo™t r{ºt™u {txu ðt „é|²}æì-yt…™u {txu „„ì-‚u ÔÞðnth™u ±æï™}æì- nwk fnwk Ôtt çÎÃæï-ftBtLtt fhLtth
LÎíæÄæ-Œwütu™u hztð™th ±L‡ææ²-©uc Ä{to[hý fh™th ¨é}æëfèÜUæ²-y™u W¥t{ Ëw¾ fh™th™u {txu
¨Ðíƒ:-Ëðo he‚u rðM‚]‚ {™w»Þ™e Ë{t™ ¨Ðíƒ:-«rËrØ yÚtto‚T ©uc feŠ‚Þwõ‚ „„ì-‚u Wõ‚ yt…™t
©uc ÔÞðnth™u ©„-‚fo-rð‚foÚte S}æ-s fnwk. (3)
¼tðtÚto : su ÷tuftu Ëðo {™w»Gttu™u r{ºt¼tðÚte ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au y™u Ä{o™wk Ëuð™ fhu
Au, ‚uytu s ‘Ëw¾fthf’ ƒ™u Au. (3)
•S◊Ê∑¯§ fl ßãº˝fi◊ȇ◊‚Ëc≈ÔUÿ ‚πÊfiÿ¢ Áfl‡flÊÿȯ ¬˝Ê‚„¢U ÿÈ¡¢ flÊ¡fi·È
¬˝Ê‚„¢U ÿÈ¡fi◊˜Ô– •S◊Ê∑¢§ ’˝rÊÔÊÃÿ˘flÊfi ¬ÎÆà‚È·ÈÆ ∑§Ê‚fiÈ ÁøØԖ
ŸÁ„U àflÊ ‡ÊòÊÈÆ— SÃfi⁄UÃ SÃÎÆáÊÊÁ· ÿ¢ Áfl‡fl¢ ‡ÊòÊȯ SÃÎÆáÊÊÁ· ÿ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u ¥S}ææÜU}æì
566 -y{tht y™u ±:-‚{tht §‹Îí}æì-…h{ yiïÞoÞwõ‚
ðt ±æ…ï¯é-htss™™tu «t Útðt ÞtuøÞ Ðëy¨é¯é, ÜUæ¨é, 癄ì-ftuE Ëu™tytu{tk Ðíæ¨ã}æì-W¥t{‚tÚte
Ën™þe÷ ²é…}æì-y™u Þtu„tÇÞtËÞwõ‚ Ä{toí{t …wÁ»t™e Ë{t™ Ðíæ¨ã}æì-yíÞk‚ Ën™th ²é…}æì-
y™u Þtu„ fh™th ç±Eæ²é}æì-Ë{M‚ þw¼ „wý «t fhu÷ ¨¶æ²}æì-r{ºts™™e §cŲï-RÂåA‚ …ŒtÚto™e
566 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«tr™u {txu ©à}æçSæ-ft{™t fheyu Aeyu, ‚u{ ‚{u …ý ft{™t fhtu.
nu rðît™T ! ¥S}ææÜU}æì-y{the ª„²ï-hûtt ytrŒ {txu yt… Ïæíræ-ðuŒ™e ¥±-hûtt fhtu, ‚u{
fÞto …Ae ²}æì-su ç±E}æì-Ë{„ú àæ~æé}æì-þºtw„ý™u S„ë‡ææïç¯-ytåAt™ fhe™u yÚtto‚T …tu‚t™t «‚t…Úte
Ztkfe™u ‚Útt ²}æì-su rðhtuÄ fh™th™u S„ë‡ææïç¯-Ztkfe™u yÚtto‚T …tu‚t™t «[kz «‚t…Úte htufe™u ‚u àæ~æé:-
~tºtw y±æ-yt…™u ‹æçã-™rn, S„Ú„ï-Ztkfe þf‚tu ™Úte. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ßÞtk ËwÄe ƒ™e þfu, íÞtk ËwÄe ƒnw s r{ºttu ƒ™tððt™tu «Þí™ fhðtu
òuEyu. …hk‚w yÄtŠ{f r{ºt ™ ƒ™tððt òuEyu y™u Œwütu «íÞu r{ºt‚t™wk yt[hý ™ fhðwk òuEyu.
‚u{ fhðtÚte þºtwytu™wk ƒ¤ ðÄe þf‚wk ™Úte. (4)
ÁŸ ·Í Ÿ◊ÊÁÃfi◊$à ∑§ÿfiSÿ ÁøûÊÁ¡ficΔÔUÊÁ÷⁄U⁄UÁáÊfiÁ÷ŸÊ¸ÁÃÁ÷L§ª˝ÊÁ÷fiL§ª˝ÊÁÃÁ÷fi—–
ŸÁ·fi áÊÊ ÿÕÊfi ¬ÈÆ⁄UÊŸŸÊ— ‡ÊÍ⁄U ◊ãÿfi‚–
Áfl‡flÊfiÁŸ ¬ÍÆ⁄UÊ⁄U¬fi ¬*· flÁqÔU⁄UÊ‚Ê flÁqÔUŸÊ¸ •ë¿fiUH 5H
…ŒtÚto : nu ©xæí-‚usMðe àæêÚ-Œwü™u {th™th rðît™T ! „ïç…cÆæç|æ:-yíÞk‚ «‚t…Þwõ‚ ¥Úç‡æç|æ:-
Ëw¾ yt…™the, ©xæíæç|æ:-‚eðú ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒ r¢Þtytu™e Ý-Ë{t™ ªç„ç|æ:-hûttytu îtht,
¥ç„}æç„}æì-yíÞk‚ rð[thðt¤e ƒwrØ™u çÝ, Ý}æ-™{tu yÚtto‚T ™{ú‚t…qðof ð‚tuo; ðt ²ƒæ-su{ ¥ÝïÝæ:-
…t…hrn‚ {™w»Þ ÐéÚæ-…qðo ©uc f{tuo™e «tr fhu Au, ‚u{ Ý:-y{™u yt… }拲¨ï-òýe™u ‚Útt
¨é, Ýïç¯-ËwkŒh‚tÚte ©uc ft{tu™u «t fhtðtu Atu; ðt ¥æ¨æ-…tu‚t™e …tËu ±çq:-ÃtntUåttzLtthLte
Ë{t™ Ý:-y{™u ¥ÓÀ, Ð<¯-ËBÞfT ®Ë[™ ðt ÜU²S²-rðþu»t ¿tt™ yt…ðt ‚Útt ÐêÚæï:-…qýo rðît™
{™w»Þ™u 癄ì-…ý ±çq:-…ntU[tz™th yt… ç±EæçÝ-Ë{M‚ Œw:¾tu™u ¥Ð-Œqh fhtu Atu, ‚u yt…
y{tu™u Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ Atu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu™e ƒwrØ™u ËwhûttÚte ðÄthe™u …t…tu{tk y©Øt Wí…L™ fhu Au, ‚u s Ëðo™u
Ëw¾ …ntU[tze þfu Au. (5)
¬˝ ÃmÊfiøÿ¢ ÷√ÿÊÿãŒfifl „U√ÿÊ Ÿ ÿ ß·flÊã◊ã◊ ⁄U¡fiÁà ⁄UˇÊÊ„UÊ ◊ã◊ ⁄¡fiÁÖ
Sflÿ¢ ‚Ê •S◊ŒÊ ÁŸŒÊ flœÒ⁄fiU¡à ŒÈ◊¸ÁÃ◊˜Ô–
•flfi dflŒÉʇʯ‚Ê˘flÃ⁄U◊fl ˇÊÈƺ˝Á◊flfi dflØ H 6H
…ŒtÚto : nwk S±²}æì-yt… su{ ãò:-Mðefth fhðt ÞtuøÞ Úÿææïãæ-Œwü „wý-f{o-Mð¼tððt¤t™u
{th™th }æ‹}æ-rð[th fhðt ÞtuøÞ ¿tt™™tu Úï…ç„-Ëk„ún fh™th™e Ý-Ë{t™ ²:-su §¯±æÝì-¿tt™ðt™
}æ‹}æ-òýðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™tu Úï…ç„-Ëk„ún fhu Au, „„ì-‚u W…Œuþ fhðt ÞtuøÞ ¿tt™™u |æòæ²-
ÉøðuŒ¼t»Þ 567
su rðãt „úný™e RåAt fh™th ntuÞ Au, ‚u §‹Î±ï-ytÿo yÚtto‚T ftu{¤ ÓŒÞðt¤t™u {txu Ðí, ±æï™ï²}æì-
©u»A‚tÚte fnwk. su ¥S}æ„ì-y{thtÚte rþûtt …t{e™u ±{ñ:-{thðt™t W…tÞtuÚte çÝÎ:-®™Œt fh™thtytu
‚Útt Îé}æüç„}æì-Œwü ƒwrØðt¤t s™™u ¥…ï„-Œqh fhu, ¨:-‚u ¥±„Ú}æì-yÄtu{w¾e ÷ßòÞwõ‚ {w¾ðt¤t
…wÁ»t™u ÿæéÎíç}æ±-‚wåA ytþÞðt¤t™e Ë{t™ ¥±, d±ï„ì-‚u™t Mð¼tðÚte rð…he‚ Œkz yt…ðtu y™u
¥{à梨:-su …t…™t «þkËf ‚u [tuh, ztfw, ÷k…x, ÷ƒtz ytrŒ s™ ¥±, ¥æ, dÃæïyæì-…tu‚t™t Mð¼tðÚte
Ëthe he‚u rð…he‚ „{™ fhu. (6)
¼tðtÚto : su þw¼ „wý-f{o-Mð¼tððt¤t rðãtÚteoytu Au, ‚uytu™u rðît™ «u{Úte rðãt «Œt™
fhu. ®™Œt fh™tht [tuhtu™u ftZe {qfu y™u MðÞk …ý ËŒt ÄtŠ{f ƒ™u. (6)
flŸ◊ ÃhÊòÊfiÿÊ ÁøÃãàÿÊfi flŸ◊fi ⁄U$ÿ ⁄fiUÁÿfl— ‚ÈÆflËÿZ®Ó® ⁄Uáfl¢ ‚ãï ‚ÈÆflËÿ¸®fi◊˜Ô–
ŒÈÆ◊¸ã◊ÊfiŸ¢ ‚ÈÆ◊ãÃÈfiÁ÷⁄UÁ◊·Ê ¬fiÎøË◊Á„U–
•Ê ‚àÿÊÁ÷Á⁄Uãº˝¯ lÈÆꟄfiÍUÁÃÁ÷ÿ¸¡fiòÊ¢ lÈÆꟄÍUfiÁÃÁ÷—H 7H
…ŒtÚto : nu Úç²±:-Ä™ðt™ ! su{ y{u ãæï~æ²æ-„úný fhðt ÞtuøÞ ç™„‹y²æ-[u‚tð™the ƒwrØ{‚eÚte
su ¿tt™™wk ±Ýï}æ-ËBÞfT Ëuð™ fhu; ðt ¨é±è²ü}æì-©uc …ht¢{Þwõ‚ Úç²}æì-Ä™ ‚Útt ¨‹„}æì-ð‚o{t™
Ú‡±}æì-WÃtŒu~tf ¨é±èIJü}æì-rðãt y™u Ä{oÚte W¥t{ ytí{t™t ƒ¤™wk ±Ýï}æ-Ëuð™ fhu; ðt ¨é}æ‹„éç|æ:-
©uc rðãtðt™ …wÁ»ttu y™u §ü}æì-…t{ðt ÞtuøÞ §¯æ-RåAtÚte Îé}æü‹}ææÝ}æì-Œwüs™ {t™ fh™th™u su
{th™th Au ‚u™tu ¥æ, Ðë™è}æçã-Ëthe he‚u ËkƒkÄ fhu ‚Útt lé}Ýãêç„ç|æ:-Ä™ ðt Þþ™e ðt‚[e‚tuÚte
²Áæ~æ}æì-Ëthe he‚u Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™e Ë{t™ ¨y²æç|æ:-ËíÞ yt[hý Þwõ‚ lé}Ýãêç„ç|æ:-
Ä™ rð»tÞf ðt‚tuÚte §‹Îí}æì-…h{ yiïÞo™tu ¥æ-Ëthe he‚u ËkƒkÄ fhu, ‚u{ „„ì-Wõ‚ Ë{M‚ ÔÞðnth™u
yt… ¼òu y™u ‚u™tÚte ËkƒkÄ fhtu. (7)
¼tðtÚto : {t‚t-r…‚t ytrŒyu yÚtðt rðît™tuyu …tu‚t™tk Ëk‚t™tu™u yu he‚u W…Œuþ yt…ðtu
òuEyu- y{tht Ä{oÞwõ‚ f{tuo Au, ‚u™wk yt[hý fhðwk òuEyu yLÞtu™wk ™rn. yt he‚u ËíÞ yt[hýtuÚte
y™u …htu…fthÚte yiïÞo™e r™hk‚h ð]rØ fhðe òuEyu. (7)
¬˝¬˝Êfi flÊ •S◊ Sflÿfi‡ÊÊÁ÷M§ÃË ¬fiÁ⁄Uflª¸ ßãº˝Êfi ŒÈ◊¸ÃËŸÊ¢ Œ⁄UËfi◊ãŒÈ◊¸ÃËŸÊ◊˜Ô–
Sflÿ¢ ‚Ê Á⁄Ufi·ÿäÿÒ ÿÊ Ÿfi ©U¬· •òÊÒ—–
„UÃ◊fi‚㟠flfiˇÊÁà ÁˇÊåÃÊ ¡ÍÆ*áÊŸ¸ flfiˇÊÁÃH 8H
568
…ŒtÚto : nu r{ºttu ! ±:-‚{tht {txu ¥S}æï-y™u y{tht {txu §‹Îí:-yiïÞoðt™ rðît™ Îé}æü„èÝæ}æì-
Œwü ƒwrØÞwõ‚ Œwü {™w»Þtu™t ÐçÚ±xæïü-Ëðo ‚hV™t ËkƒkÄ{tk y™u Îé}æü„èÝæ}æì-Œwü ƒwrØðt¤t Œwht[the
{™w»Þtu™u ÎÚè}æ‹æì-yíÞk‚ rðŒthý{tk S±²àææïç|æ:-…tu‚t™e «þkËt y™u ª„è-hûtt îtht ÐíÐí, ±ÿ²ç„-
568 ÉøðuŒ¼t»Þ É
©uc‚tÚte W…Œuþ fhu, ²æ-su Ëu™t Ý:-y{the ©Ðï¯ï-Ë{e… ytððt {txu ¥~æñ:-yt‚‚tÞe þºtws™tuyu
çÿ挄æ-«urh‚ fhu÷e yÚtto‚T þe¾ðu÷e Au, ¨æ-‚u çÚ¯²Š²ñ-ƒeòytu™wk n™™ fhtððt {txu «ð]¥t ÚtÞu÷
S±²}æì-yt… §ü}æì-ËðoºtÚte ã„æ-™ü ¥¨„ì-ÚttÞ …hL‚w ‚u …ê<‡æ:-þe½ú‚t fh™th™e Ý-Ë{t™ Ý,
Ãæÿæçyæ- «t ÚttÞ ™rn yÚtto‚T þe½ú‚t fhe s þfu ™rn …hk‚w íÞthu ™tþ s …t{u. (8)
¼tðtÚto : suytu Œwütu™t Ëk„ Atuze™u ‚Útt ËíËk„ îtht ÞþMðe ƒ™e™u, yr‚ «þkrË‚ Ëu™t
îtht «òs™tu™e hûtt fhu Au, ‚uytu W¥t{ yiïÞoðt™ ƒ™e òÞ Au. (8)
àfl¢ Ÿfi ßãº˝ ⁄UÊÿÊ ¬⁄UËfiáÊ‚Ê ÿÊÁ„U ¬ÕÊ° •fiŸ„U‚Êfi ¬ÈÆ⁄UÊ ÿÊfisÔ⁄UˇÊ‚Êfi–
‚øfiSfl Ÿ— ¬⁄UÊ∑§ •Ê ‚øfiSflÊSÃ◊Ë∑§ •Ê–
¬ÊÁ„U ŸÊfi ŒÍÆ⁄UÊŒÊ⁄UÊÁŒÁ÷Ác≈ÔfiUÁ÷ ‚ŒÊfi ¬ÊsÔÁ÷Ác≈fiÔUÁ÷—H 9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãt ðt yiïÞoÞwõ‚ rðît™T ! y±}æì-yt… ÐÚè‡æ¨æ-ƒnw s Úæ²æ-Ä™Úte Ý:-
y{™u ²æçã-«t Úttytu; y™u ¥Ýïã¨:-hûtt{Þ su Ä{o Au ‚uÚte ¥Úÿæ¨æ-y™u su{tk Œwü «týe
rðã{t™ ™Úte ‚u Ѓæ-{t„o îtht ÐéÚ:-«Út{ su ð‚o{t™ Au ‚u™u ²æçã-«t Úttytu; y™u Ý:-y{™u
ÐÚæÜïU-Œqh Œuþ{tk ¥æ, ¨™S±- Ëthe heítu «tÃít ÚttGt yLtu ¥Syæ}æèÜïU-ËBteÃt{tk yBttuLtu SæÓæSÃæ-
ËBÞfT «t Úttytu, {¤tu; y™u su ¥ç|æçcÅç|æ:-ËðoºtÚte r¢ÞtytuÚte Ëk„ fheyu ‚u ÎêÚæ„ì-Œqh y™u
¥æÚæ„ì-Ë{e…Úte Ý:-y{the Ðæçã-hûtt fhtu; y™u ¨Îæ-Ëðoft¤{tk ¥ç|æçcÅç|æ:-ËðoºtÚte RÂåA‚
r¢ÞtytuÚte y{the Ðæçã-hûtt fhtu. (9)
¼tðtÚto : W…Œuþftuyu Ä{oÞwõ‚ {t„o{tk «ð]¥t ƒ™e™u ‚Útt Ëðo™u «ð]¥t fhe™u, W…Œuþ îtht
Ë{e…™t y™u Œqh™t {™w»Þtu™tu Ëk„ fhe™u ‚uytu™t ¼ú{™tu ™tþ fhe™u ‚Útt ‚uytu™u ËíÞ «tÂ
fhtððt îtht Ëðo™e r™hk‚h hûtt fhðe òuEyu. (9)
àfl¢ Ÿfi ßãº˝ ⁄UÊÿÊ ÃMfi§·‚Êª˝¢ ÁøfiûflÊ ◊Á„U◊Ê ‚fiˇÊŒflfi‚ ◊„U Á◊òÊ¢ ŸÊflfi‚–
•ÊÁ¡ficΔÔU òÊÊÃ⁄UÁflfiÃÊ ⁄UÕ¢ ∑¢§ ÁøfiŒ◊àÿ¸–
•ãÿ◊S◊Áº˝fiÁ⁄U·— ∑¢§ ÁøfiŒÁº˝flÊ Á⁄UÁ⁄fiUˇÊãâ ÁøŒÁº˝fl—H 10H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïhÞwõ‚ hts™ ! y±}æì-yt… „M¯¨æ-suÚte þºtwytu™tk ƒ¤™u …th fhðt{tk
ytðu ‚u ft¤ y™u Úæ²æ-©uc ÷û{eÚte }æãï-yíÞk‚ ¥±¨ï-hûtt ytrÄ Ëw¾™u {txu ðt ç}æ~æ}æì-r{ºt™e
Ý-Ë{t™ ¥±¨ï-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u {txu su y±æ-yt…™tu }æçã}ææ-{nt™ ¼tð «‚t… ¨ÿæ„ì-
ËkƒkÄu yÚtto‚T {¤u ‚u yt… 癄ì-…ý Ý:-y{the hûtt fhtu.
nu ¥æïç…cÆ-yíÞk‚ «‚t…e ¥ç±„:-hûtt fh™th ¥}æy²ü-…tu‚t™e feŠ‚ f÷t…Úte {hý Ä{o hrn‚
~ææ„:-htßÞ…t÷f Ü¢U, 癄ì-ftuE …ý Úƒ}æì-h{ý fhðt ÞtuøÞ hÚt™u «t Úttytu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 569
 nu ¥çÎí±:-…w»f¤ {u½tu-ðtŒ¤tkytuðt¤t ËqÞo™e Ë{t™ ‚usMðe yt… ¥S}æ„ì-y{thtÚte Ü¢U, 癄ì-
ftuE …ý ¥‹²}æì-ƒeòytu™u çÚçÚ¯ï:-{thtu.
nu ¥çÎí±:-…ðo‚ y™u ¼qr{ytu™tk htßÞÚte Þwõ‚ yt… çÚçÚÿæ‹„}æì-®nËt fhðt™e RåAt fh™tht
©xæí}æì-‚eðú «týeytu™u 癄ì-…ý {thtu, ‚tz™t yt…tu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™wk yus {n¥ð Au fu su ©uctu™wk …t÷™ fhðwk y™u Œwütu™tu ™tþ fhðtu. (10)
¬ÊÁ„U Ÿfi ßãº˝ ‚Èc≈ÈUà |SòÊœÊfi˘flÿÊÃÊ ‚ŒÁ◊gfiÈ◊¸ÃËŸÊ¢ Œfl— ‚Ÿ˜Ô ŒfiÈ◊¸ÃËŸÊ◊˜Ô–
„UãÃÊ ¬Ê¬Sÿfi ⁄UˇÊ‚fidÊÃÊ Áfl¬fi˝Sÿ ◊Êflfi×–
•œÊ Á„U àflÊfi ¡ÁŸÃÊ ¡Ë¡fiŸm‚Ê ⁄UˇÊÊ„Uáʯ àflÊ ¡Ë¡fiŸm‚ÊH 11H
…ŒtÚto : nu ¨écÅé„-©uc «þkrË‚ §‹Îí-˼t…r‚ ! ¥±²æ„æ-rðÁØ {t„uo síttk y™u Îï±:-ËíÞ
LÞtÞ™e ft{™t yÚtto‚T þtuÄ fhíttk ¨Ýì-ÚtÞu÷ Îíé}æü„èÝæ}æì-Œwü {™w»Þtu™tu ¨Î}æì-MÚtt™™e §„ì-Ë{t™
Îé}æü„èÝæ}æì-Œwü ƒwrØðt¤t {™w»Þtu™t «[th™tu rð™tþ fhe™u çd{:-Œw:¾™tu nu‚w …t…Úte Ý:-y{the
Ðæçã-hûtt fhtu.
nu ±¨æï-Ëßs™tu{tk ðtË fh™thtytu ! …çÝ„æ-Wí…L™ fh™tht r…‚t, „wÁ su Úÿææïã‡æ}æì-Œwü™tþf
y±æ-yt…™u …è…Ý„ì-Wí…L™ fhu.
nu ±¨æï-rðãtytu{tk ðtË yÚtto‚T «ðuþ fh™thtytu ! su hûtf y±æ-yt…™u …è…Ý„ì-Wí…L™
fhu, ‚u çã-s yt… ¥ƒ-yuÚte y™L‚h ÐæÐS²-…t… yt[hý fh™tht Úÿæ¨:-yÚtto‚T yLÞtu™u …ezt
yt…™tht™u ã‹„æ-{thðtðt¤t ‚Útt }æ汄:-{tht Ë{t™ ç±ÐíS²-ƒwrØ{t™ Ä{toí{t …wÁ»t™e ~ææ„æ-
hûtt fh™tht ƒ™tu. (11)
¼tðtÚto : rðît™tu™wk yu s «þkË™eÞ f{o Au, fu …t…™wk ¾kz™ fhðwk y™u Ä{o™wk {kz™ fhðwk.
ftuEyu …ý Œwü {™w»Þ™tu Ëk„ y™u ©uc {™w»Þ™t Ëk„™tu íÞt„ ™ fhðtu òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu y™u Ëßs™tu™t Ä{tuo™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚{tk fnu÷ yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (129)
Ëqõ‚-130
∞ãº˝fi ÿÊs¬fi Ÿ— ¬⁄UÊflÃÊ ŸÊÿ◊ë¿UÊfi ÁflŒÕÊfiŸËfl ‚à¬fiÁÃ⁄USâ ⁄UÊ¡fifl ‚à¬fiÁ×–
„UflÊfi◊„U àflÊ flÿ¢ ¬˝ÿfiSflã× ‚ÈÆÃ ‚øÊfi–
570
¬ÈÆòÊÊ‚Ê Ÿ Á¬Ã⁄¢UR flÊ¡fi‚ÊÃÿ ◊¢Á„fiUcΔ¢¢U flÊ¡fi‚ÊÃÿH 1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ÃthBtuïÞoðt™ hts™T ! ¥²}æì-yu þºtws™ ç±ÎƒæÝè±-su{ Ëk„út{tu{tk ytðu
570 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚u{ ytðe™u «t ÚttÞ Au yuÚte yt… Ý:-y{the Ë{e… ÐÚ汄:-Œqh ŒuþÚte Ý ©Ðæ²æçã-ytðtu
™rn …hk‚w ™SfÚte ytðtu. ¨yÐç„:-ÄtŠ{f Ëßs™tu™t …r‚ Úæ…ï±-su «ftþ{t™™e Ë{t™ ¨yÐç„:-
ËíÞt[hý™t hûtf yt… y{tht ¥S„}æì-½h™u «t Úttytu. Ðí²S±‹„:-yíÞk‚ «Þí™þe÷ ±²}æì-
y{u ¨™æ-ËkƒkÄÚte ¨é„ï-Wí…L™ ÚtÞu÷t ËkËth{tk ±æ…Sæ愲ï-ÞwØ™t rð¼t„™u {txu y™u ±æ…¨æ„²ï-
…ŒtÚttuo™t rð¼t„™u {txu Ðé~ææ¨:-…wºts™ su{ çЄÚ}æì-r…‚t™u Ý-‚u{ }æ¢çãcÆ}æì-yr‚ ËífthÞwõ‚ y±æ-
yt…™e ¥ÓÀ-Ëthe he‚u ã±æ}æãï-M‚wr‚ fheyu Aeyu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo htò ÷tuftu y™u «òs™ yt ËkËth{tk r…‚t-…wºt Ë{t™ ð‚o™ fhe™u …wÁ»ttÚteo
Īu. (1)
Á¬’Ê ‚Ê◊fiÁ◊ãº˝ ‚ÈflÊŸ◊Áº˝fiÁ÷— ∑§Ê‡ÊfiŸ Á‚ÄÃ◊fiflâ Ÿ fl¢‚fiªSÃÊÃηÊáÊÊ
Ÿ fl¢‚fiª—– ◊ŒÊfiÿ „Uÿ¸ÃÊÿfi Ã ÃÈÆÁflc≈fiÔU◊Êÿ œÊÿfi‚–
•Ê àflÊfi ÿë¿UãÃÈ „UÁ⁄UÃÊ Ÿ ‚Íÿ¸◊„UÊ Áfl‡flfifl ‚Íÿ¸®fi◊˜ÔH 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…r‚ ! „æ„ë¯æ‡æ:-yíÞk‚ ‚]»tt‚wh ±¢¨xæ:-ð]»t¼™e Ý-Ë{t™ ƒ¤ðt™ ±¢¨xæ:-
ËBÞfT rð¼t„ fh™th yt… ¥çÎíç|æ:-rþ÷t¾kztuÚte ¨é±æÝ}æì-ftZðt ÞtuøÞ ÜUæïàæïÝ-{u½Úte ¥±„}æì-
ðÄu÷ ç¨v„}æì-y™u ËkÞwõ‚ fhu÷™e Ý-Ë{t™ ¨æï}æ}æì-ËwkŒh yti»trÄytu™t hË™wk çÐÏæ-ËBÞfT …t™
fhtu. „éç±cÅ}ææ²-yíÞk‚ ƒnw s «fthÚte {沨ï-Äthý fh™th }æÎæ²-yt™kŒ™u {txu ãIJü„æ²-y™u
ft{™t fhu÷ „ï-yt…™t {txu yu rŒÔÞ yti»trÄytu™tu hË «t ÚttÞ yÚtto‚T RÂåA‚ ¨ê²}æì-ËqÞo™u
¥ãæ-ç±Eï±-Ëðo rŒðË™e su{ ðt ¨ê²ü}æì-ËqÞo{kz¤™e su{ ãçÚ„:-rŒþt rðrŒþt Ý-‚u{ y±æ-yt…™u
su ÷tuftu ¥æ, ²ÓÀ‹„é-Ëthe he‚u r™hk‚h „úný fhu, ‚uytu Ëw¾™u «t ÚttÞ. (2)
¼tðtÚto : su ËtÄ™tu y™u W…fhýtuÚte ytÞwðuoŒ™e he‚ {ntyti»trÄytu™tu hË ‚iÞth fhe™u
‚Útt ‚u™wk ËBÞfT Ëuð™ fhu Au, ‚uytu ™ehtu„ hne™u «Þí™ fhe þfu Au. (2)
•ÁflfiãŒÁgflÊ ÁŸÁ„fiU⠪ȄUÊ¢ fi ÁŸÁœ¢ flŸ¸ ª÷Z ¬Á⁄fiUflËÃ◊‡◊fiãÿŸãÃ •ãÃ⁄U‡◊fiÁŸ–
fl˝¡¢ flÖÊ˝Ë ªflÊfiÁ◊fl Á‚·Êfi‚ãŸÁXfiÔU⁄USÃ◊—–
•¬ÊfiflÎáÊÊÁŒ· ßãº˝— ¬⁄UËfiflÎÃÊ mÊ⁄U ß·— ¬⁄UËfiflÎÃÊ—H 3H
…ŒtÚto : su ±…íè-þtË™ {txu Œkz Äthý fhu÷ ±í…¢xæ±æç}æ±-su{ „tÞ™tu Ë{qn „tiþt¤t{tk
„{™ fh‚t ytðu òÞ Au, ‚u{ 稯æ¨Ýì-s™tu™u ‚tz™ fhðt yÚtto‚T Œkz yt…ðt™e RåAt fh‚t
yÚtðt su{ su{ ¥çXÚS„}æ:-yr‚ ©uc §‹Îí:-ÃthBtiïGtoÔtt™ ËqÞo §¯:-RåAt fhðt ÞtuøÞ ÐÚè±ë„æ:-
Aq…e yÚtto‚T ZkftÞu÷e §¯:-RåAtytu™u ‚Útt mæÚ:-îthtu™u ¥Ðæ±ë‡ææï„ì-¾tu÷u ‚Útt ¥Ý‹„ï-Œuþ, ft¤,
ðM‚w ¼uŒÚte «‚e‚ ™ Út‚t ¥à}æçÝ-ytftþ{tk ¥à}æçÝ-ð‚o{t™ {u½™e ¥‹„:-ðå[u ÐçÚ±è„}æì-Ëðoºt™e
ÉøðuŒ¼t»Þ 571
ÔÞt y™u yr‚ {™tunh s¤ ðt Ãæï:-…ûte™t xæ|æü}æì-„¼o™e Ý-Ë{t™ xæéãæ-ƒwrØ{tk çÝçã„}æì-ÂMÚt‚
çÝç{}æì-su{tk r™hk‚h …ŒtÚto Ähðt{tk ytðu ‚u r™rÄY… …h{tí{t™u çα:-rð¿tt™™t «ftþÚte ¥ç±‹Î„ì-
«t ÚttÞ Au, ‚u y‚w÷ Ëw¾™u «t fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su Þtu„™t yk„tu, Ä{o, rðãt y™u ËíËk„™t y™wct™Úte …tu‚t™t ytí{t{tk ÂMÚt‚
…h{tí{t™u òýe ÷u Au, ‚u su{ ËqÞo ykÄfth™u (Œqh fhu Au), ‚u{ …tu‚t™e Ëk„r‚ fh™thtytu™e
yt rðãt™wk r™ðthý fhe™u ‚Útt rðãtY…e «ftþ™u Wí…L™ fhe™u, Ëðo™u {tuût {t„o{tk «ð]¥t fhe™u
yt™krŒ‚ fhe þfu Au. (3)
ŒÊŒÎÆ„UÊáÊÊ flÖÊ˝Á◊ãº˝Ê ª÷fiSàÿÊ— ˇÊkfifl ÁÃÇ◊◊‚fiŸÊÿ ‚¢ ‡ÿfiŒÁ„U„UàÿÊfiÿ
‚¢ ‡ÿfiØԖ ‚¢Áfl√ÿÊŸ •Ê¡fi‚Ê ‡ÊflÊfiÁ÷Á⁄Uãº˝ ◊Ö◊ŸÊfi–
Ãc≈ÔfiUfl flÎÆˇÊ¢ flÁŸŸÊ ÁŸ flfi·øÁ‚ ¬⁄U‡flfl ÁŸ flÎfi‡øÁ‚H 4H
…ŒtÚto : nu rðît™ ! yt… su{ ËqÞo ¥çããy²æ²-{u½™u {thðt ç„x}æ}æì-…tu‚t™tk ‚eðú rfhýY…e
ð@™u ¨¢, ಄ì-‚eûý fhu Au, ‚u{ xæ|æSy²æï:-…tu‚t™e ¼wòytu™t ÿækï±-s¤™e Ë{t™ ¥¨Ýæ²-
VUfðt {txu ‚eðú ±…í}æì-þ†™u r™hk‚h Äthý fhe™u Îæöãæ‡æ:-Œtu»ttu™tu rð™tþ fhu Au. §‹Îí:-y™u
rðît™ ƒ™e™u þºtwytu™u ¨¢, ಄ì-yr‚ Ëqû{ fhu Au yÚtto‚T ‚u™tu rð™tþ fhu Au.
nu §‹Îí-Œwütu™t Œtu»t™tþf ! yt… ±ëÿæ}æì-ð]ût™u }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte „cÅï±-su{ ËwÚtth ytrŒ ft…™th
‚u{ ¥æï…¨æ-…ht¢{ y™u àæ±æïç|æ:-Ëu™t ytrŒ ƒ¤™e ËtÚtu ¨¢ç±Ã²æÝ:-Ëthe he‚u «t ÚtE™u
±çÝÝ:-ð™ ðt ƒnw s rfhýtu su™t rðã{t™ ‚uÚte Ë{t™ Œtu»ttu™u çÝ, ±ëpç¨-r™hk‚h ft…u Au ðt
ÐÚEï±-su{ fwntztÚte ftuE …ŒtÚto ft…u, ‚u{ yrðãt yÚtto‚T {q¾o‚t™u …tu‚t™t ¿tt™Úte çÝ ±ëpç¨-
ft…tu Atu, ‚u{ y{u …ý fheyu. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu «{tŒ, yt÷MÞ ytrŒ Œtu»ttu™u …]ÚtfT fhe™u ËkËth{tk „wýtu™u Äthý fhu
Au, ‚uytu ËqÞo™tk rfhýtu™e Ë{t™ yt s„‚{tk þtu¼tÞ{t™ ƒ™u Au. (4)
àfl¢ flÎÕÊfi Ÿlfi ßãº˝ ‚øfl˘ë¿UÊfi ‚◊Èƺ˝◊fi‚ΡÊ ⁄UÕ°Êfißfl flÊ¡ÿÃÊ ⁄UÕ°Êfißfl–
ßà ™§ÃË⁄fiUÿÈÜ¡Ã ‚◊ÊŸ◊Õ¸◊ÁˇÊfiÃ◊˜Ô–
œŸÍÁ⁄Ufifl ◊Ÿfifl Áfl‡flŒÊfiU„‚Ê ¡ŸÊfiÿ Áfl‡flŒÊfi„U‚—H 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãt™t yrÄ…r‚ !572
y±}æì-yt… su{ Ýl:-™Œe ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ™u ±ëƒæ-«Þtus™
rð™t ¼he Œu Au, ‚u{ Úƒæçݱ-hÚttu …h ƒuË™tht™e Ë{t™ ±æ…²„:-Ëk„út{ fhe hnu÷tytu™u Úƒæçݱ-
hÚttu™e Ë{t™ s ¨œæü±ï-sðt™u ¥ÓÀ, ¥¨ë…:-W¥t{ he‚u f÷tÞkºttuÚte Þwõ‚ {t„tuo™u ƒ™tðu Au;
572 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ðt …Ýæ²-Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk «rËØ {™w»Þtu™u {txu su ç±EÎæïã¨:-Ë{M‚ s„‚™u …tu‚t™t „wýtuÚte
…rh…qýo fhu ‚u™e Ë{t™ }æݱï-rð[thþe÷ {™w»Þ™u {txu ç±EÎæïã¨:-ËkËth Ëw¾™u …rh…qýo fh™th
ƒ™e™u yt… {ïÝêçÚ±-ŒqÄt¤e „tÞtu™e Ë{t™ §„:-«t ÚtÞu÷e ª„è:-hûttrŒ r¢Þtytu ‚Útt ¥çÿæ„}æì-
yûtÞ ¨}ææÝ}æì-Ë{t™ yÚtto‚T ft{™e Ë{t™ ¥ƒü}æì-…ŒtÚto™tu ¥²é†…„-ËkÞtu„ fhu Au, ‚u yíÞk‚
yt™kŒ™u «t fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su „tÞtu™e Ë{t™ Ëw¾™wk y™u hÚt™e Ë{t™ {t„o™wk yð÷kƒ™ fhe™u, ÄtŠ{f
LÞtÞtÄeþ™e Ë{t™ ƒ™e™u Ëðo™u …tu‚t™e Ë{t™ ƒ™tðu Au, ‚u yt ÷tuf{tk ‘«þkrË‚’ ƒ™e òÞ
Au. (5)
ß◊Ê¢ Ã flÊø¯ fl‚ÍÆÿãÃfi •ÊRƒÊ√ÊÊRÔ ⁄âÊ¢ ãÊ äÊË⁄¢ R Sfl¬Êfi •ÃÁˇÊ·È— ‚ÈÆêŸÊÿ
àflÊ◊fiÃÁˇÊ·È—–
‡ÊÈÆê÷ãÃÊ ¡ãÿ¯ ÿÕÊ flÊ¡fi·È Áfl¬˝ flÊÁ¡Ÿfi◊˜Ô–
•àÿfiÁ◊fl ‡Êflfi‚ ‚ÊÃÿ œŸÊ Áfl‡flÊ œŸÊfiÁŸ ‚ÊÃÿfiH 6H
…ŒtÚto : nu 籌æí-{u½tðe Äeh ƒwrØ{t™ s™ ! su yæï-yt…™e ™Sf §}ææ}æì-yu ±æ™}æì-rðãt, Ä{o
y™u ËíÞÞwõ‚ ðtýe™u «t ¥æ²±:-rðît™s™ ±¨ê²‹„:-…tu‚t™u {txu rð¿tt™ ytrŒ Ä™™e RåAt
fh‚t S±Œææ:-su™t W¥t{ Ä{to™wfq¤ ft{ Au, ‚u {èÚ:-Äeh …wÁ»t Úƒ}æì-«þkrË‚ h{ý fhðt ÞtuøÞ hÚt™u
Ý-su{, ‚u{ ¥„çÿæ¯é:-Ëqû{çtwrØ™tu Mðefth fhu Au; ðt àæé}|æ‹„:-þtu¼t™u «t ÚtÞu÷ ²ƒæ-su{ ±æ…ï¯é-
Ëk„út{tu{tk …}æì-su þºtwytu™u S‚u Au, ‚u ±æç…Ý}æì-yr‚ [‚wh ðt Ëk„út{Þwõ‚ …wÁ»t™u ¥y²ç}æ±-
½tuzt™e Ë{t™ à汨ï-ƒ¤™u {txu ‚Útt ¨æ„²ï-ËBGtfT rÔtÇttøt fhÔtt Bttxu Šæ‹ææç‹æ-ÿÔGttrŒ ÃtŒtÚttuoLte ËBttLt
çÃæEæ-ËBtMít Šæ‹ææ-rÔtãtrŒ ÃtŒtÚttuoLtu «tÃít fheLtu Sæé}‹ææÄæ-ËwÏt yLtu SææyæÄæï-ËBÞfT ¼tu„™u {txu y±æ}æì-
yt…™u ¥„çÿæ¯é:-W¥t{‚tÚte Mðefth fhu ðt …tu‚t™t „wýtuÚte Ztkfu, ‚u Ëw¾e ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : suytu [‚wðuoŒ ¿tt‚t yt rðît™Úte Ë{M‚ rðãtytu™u «t fhe™u rðM‚]‚ ƒwrØðt¤t
ƒ™u Au, ‚uytu Ëk…qýo yiïÞo™u «t fhe™u, hÚt™e Ë{t™, ½tuzt™e Ë{t™ y™u Äeh …whw»t™e Ë{t™
Ä{o™t {t„o …h [t÷e™u f]‚f]íÞ ƒ™e òÞ Au. (6)
Á÷Ÿà¬È⁄UÊfi ŸflÁÃÁ◊fiãº˝ ¬ÍÆ⁄Ufl ÁŒflÊfiŒÊ‚Êÿ ◊Á„Ufi ŒÊ‡ÊÈ·fi ŸÎÃÊ flÖÊ˝fiáÊ ŒÊ‡ÊÈ·fi ŸÎÃÊ–
•ÁÃÁÕÇflÊÿ ‡Êê’fi⁄¢U Áª⁄UL§ª˝Ê •flÊfi÷⁄UØԖ
◊„UÊ œŸÊfiÁŸ Œÿfi◊ÊŸ •Ê¡fi‚Ê Áfl‡flÊ œŸÊãÿÊ¡fi‚ÊH 7H
…ŒtÚto : nu Ýë„æï-…tu‚t™t yk„tu™u ÞwØ ytrŒ{tk [÷tð™th, Ôtt Ýë„æï-rðãt«trÂ{tk Mð þheh™e
[uüÉøðu
t fh™th
Œ¼t»Þy™u §‹Îí-Œwü rðŒthf ! su yt… ±…íï‡æ-þ† ðt W…ŒuþÚte þºtwytu™tk ݱç„}æì-™uðwk
573
ÐéÚ:-™„htu™wk ç|æÝ„ì-rðŒthý, ™ü-¼ü fhtu Atu; ðt }æçã-{nt™‚tÚte ËífthÞwõ‚ çαæïÎæ¨æ²-
RÂåA‚ …ŒtÚttuo™u Ëthe he‚u yt…™th y™u Îæàæé¯ï-rðãtŒt™ fhu÷ ÐêÚ±ï-…qýo ËtÄ™tÚte Þwõ‚ {™w»Þ™u
{txu Ëw¾™u Äthý fhtu Atu; ‚Útt ¥ç„çƒx±æ²-yr‚rÚtytu™u «t fhe™u y™u Îæàæé¯ï-Œt™ fhðtðt¤t™u
{txu ©xæí:-‚eûý Mð¼tð yÚtto‚T «[kz «‚t…ðt™ ËqÞo çxæÚï:-su{ …ðo‚ yt„¤ àæ}ÏæÚ}æì-{u½™u ‚u{
¥æï…¨æ-…tu‚t™t …ht¢{Úte }æã:-rð…w÷ {ÝæçÝ-Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u β}ææÝ:-yt…™th ¥æï…¨æ-
…ht¢{Úte ç±Eæ-Ë{M‚ {ÝæçÝ-Ä™tu™u ¥±æ|æÚ„ì-Äthý fhtu Atu, ‚u yt… ®fr[‚T …ý Œw:¾™u «tÂ
fu{ ÚtE þftu ? (7)
¼tðtÚto : yt {kºt{tk ݱç„-þçŒ ‘ƒnw’™wk „úný ÚttÞ Au. su þºtwytu™u S‚e™u, yr‚rÚtytu™tu
Ëífth fhe™u ‚Útt ÄtŠ{ftu™u rðãt «Œt™ fhe™u ð‚o{t™ Au, ‚u ËqÞo su{ {u½™u (Äthý fhu Au),
‚u{ Ëk…qýo yiïÞo™u Äthý fhu Au. (7)
ßãº˝fi— ‚◊à‚ÈÆ ÿ¡fi◊ÊŸ◊ÊÿZ ¬˝ÊflÁm‡fl·È ‡ÊÃ◊fiÍÁÃ⁄UÊÁ¡·Èfi Sflfi◊˸…UcflÊÁ¡·Èfi–
◊Ÿfifl ‡ÊÊ‚fiŒfl˝ÃÊãàflø¯ ∑ΧÆcáÊÊ◊fi⁄UãœÿÃÔÔ˜–
ŒˇÊ㟠Áfl‡√ʯ ÃÃηÊáÊ◊Êfi·Áà ãÿfi‡Ê¸‚ÊŸ◊Êfi·ÁÃH 8H
…ŒtÚto : su àæ„}æêçyæ:-suÚte yËkÏÞ hûtt ÚttÞ ‚u §‹Îí:-…h{ yiïÞoðt™ htò S±}æèüÉï¯é-su{tk
Ëw¾ ®Ë[™ fhðt{tk ytðu ‚u ¥æç…¯é-«t ÚtÞu÷ ¥æç…¯é-Ëk„út{tu{tk ÄtŠ{f þqhðehtu™e Ë{t™
ç±Eï¯é-Ë{„ú ¨}æy¨é-Ëk„út{{tk ²…}ææÝ}æì-y¼Þ «Œt‚t ¥æ²ü}æì-©uc „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚ …wÁ»t™wk
Ðí汄ì-Ëthe he‚u …t÷™ fhu; ðt }æݱï-rð[thþe÷ ÄtŠ{f {™w»Þ™e hûtt {txu ¥±í„æÝì-Œwü yt[hý
fh™tht ztfwytuLtu àæ樄ì-rþûtt yt…u ‚Útt ‚u™e y±™}æì-ËkƒkrÄ‚ íð[t™tu ÜëUc‡ææ}æì-¾U[e™u ¥Ú‹{²yæì-
™tþ fhu; ðt yÂø™ su{ ç±E}æì-Ëðo …ŒtÚto {tºt™u ÎÿæÝì-ƒt¤u Au y™u „„ë¯æ‡æ}æì-‚]»tt‚wh «týe™u
¥æï¯ç„-ƒt¤u Au, yr‚ Œn™ fhu Au, Ý-‚u{ ¥àæü¨æÝ}æì-«t ÚtÞu÷ þºtw„ý™u ‹²æï¯ç„-r™hk‚h
ƒt¤u ‚u s [¢ðŠ‚ htßÞ fhðt™u ÞtuøÞ ntuÞ Au. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ytÞo (= ©uc) „wý-f{o-Mð¼tð™u Mðefthe™u, ŒMÞw (= r™f]ü) „wý-
f{o-Mð¼tð™tu íÞt„ fhe™u, ©uctu™e hûtt fhe™u ‚Útt Œwütu™u Œkrz‚ fhe™u Ä{oÚte htßÞ fhðwk òuEyu. (8)
‚Í⁄Ufip∑˝¢§ ¬˝ ’fi΄UîÊÊÃÔ •Ê¡‚Ê ¬˝ÁåÊàfl flÊøfi◊L§áÊÊ ◊fiÈ·ÊÿÃˇÊÊŸ •Ê ◊Èfi·ÊÿÁÖ
©U‡ÊŸÊ ÿà¬fi⁄UÊflÃÊ˘¡fiªãŸÍÆÃÿfi ∑§fl–
‚ÈÆêŸÊÁŸ Áfl‡flÊ ◊ŸÈfi·fl ÃÈÆfl574 ¸ÁáÊ⁄U„UÊ Áfl‡flfifl ÃÈÆfl¸ÁáfiÊ—H 9H
…ŒtÚto : nu ÜU±ï-rðît™T ! ²„ì-su ¥æï…¨æ-…tu‚t™t ƒ¤Úte ¥L‡æ:-÷t÷ hk„Þwõ‚ „é±üç‡æ:-
BtuÎtLtu rAL™-r¼L™ fhu Au; ‚Útt …æ„:-«fx ÚtE™u ¨êÚ:-ËqÞo{kz¤ su{ ç±Eï±æãæ-Ëðo rŒðËtu™u ðt
574 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÐíçÐy±ï-W¥thtÞýÚte Ïæëã„ì-{nt™ ™ÜíU}æì-[tfzt™e Ë{t™ rðã{t™ s„‚™u Ðí-«fx fhu Au, ‚u{
„é±üç‡æ:-Œwütu™e ®nËt fh™tht W¥t{tu¥t{ }æÝé¯ï±-{™w»Þ™e Ë{t™ ç±Eæ-Ë{M‚ ¨é}Ýæç‹æ-Ëw¾ y™u
ÃææÓæ}æì-ðtýe™u ¥æ-Ëthe he‚u «fx fhu Au; ðt su{ ËqÞo }æé¯æ²ç„-¾kz™ fh™th™e Ë{t™ yt[hý
fhu Au, ‚u{ §üàææÝ:-Ë{Úto ƒ™e™u ©àæÝæ-rðãtrŒ „wýtuÚte ftÂL‚{t™ yt… ª„²ï-hûtt ytrŒ ÔÞðnth™u
{txu ÐÚ汄:-…hu yÚtto‚T ŒqhÚte ¥…xæ„ì-«t Úttytu y™u Œwütu™u }æé¯æ²ç„-¾kz-¾kz fhtu, ‚u Ëðo™t
Ëífth™u ÞtuøÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su ËqÞo™e Ë{t™ rðãt, rð™Þ y™u Ä{o™t «ftþf ÷tuftu Ëðo™e WL™r‚ {txu «Þí™
fhu Au, ‚uytu MðÞk …ý ‘WL™‚’ ƒ™u Au. (9)
‚ ŸÊ Ÿ√ÿfiÁ÷fl¸¸Î·∑§◊¸ãŸÈÆÄÕÒ— ¬È⁄Uʯ Œûʸ— ¬ÊÿÈÁ÷fi— ¬ÊÁ„U ‡ÊÇ◊Ò—–
ÁŒflÊŒÊ‚Á÷fiÁ⁄Uãº˝ SÃflÊfiŸÊ flÊflÎœËÕÊ •„UÊfiÁ÷Á⁄Ufl lÊÒ—H 10H
…ŒtÚto : ±ë¯ÜU}æüÝì-su™t ðhËðt™t {u½™e Ë{t™ ft{ Au, ‚u ÐéÚæ}æì-þºtw-™„htu™u Îœæü:-rðŒthf-
rð™tþf y™u §‹Îí-Ëðo™t hûtf fu ˼t…r‚ ! çαæïÎæ¨ïç|æ:-su «ftþ yt…™the S„±æÝ:-M‚wr‚
«þkËt™u «t ÚtÞu÷ Au, ¨:-‚u yt… Ýòïç|æ:-™ðe™ ©vƒñ:-«þkËt fhðt ÞtuøÞ àæx}æñ:-Ëw¾tu y™u
Ðæ²éç|æ:-hûttytuÚte læñ:-su{ ËqÞo ¥ãæïç|æçÚ± rŒðËtuÚte, ‚u{ Ý:-y{the Ðæçã-hûtt fhtu y™u ±æ±ë{èƒæ:-
ð]rØ™u «t Úttytu. (10)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu ËqÞo™e Ë{t™, rðãt, Ëwrþûtt y™u Ä{tuo…Œuþ îtht «òytu™u WíËtrn‚
fhðe òuEyu y™u ‚u™e «þkËt fhðe òuEyu, yus he‚u «òs™tuyu …ý hts…wÁ»ttu™e (fhÔte
òuEyu.) (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htò y™u «òs™™t ft{tu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (130)
Ëqõ‚-131
ßãº˝Êfiÿ Á„U lÊÒ⁄U‚Èfi⁄UÊ •ŸfiêŸÃãº˝Êfiÿ ◊„UË ¬ÎÁÕflË fl⁄UËfi◊Á÷lȸꟂÊfiÃÊ fl⁄UËfi◊Á÷—–
ßãº˝¢ Áfl‡flfi ‚¡Ê·fi‚Ê ŒflÊ‚Êfi ŒÁœ⁄U ¬ÈÆ⁄U—–
ßãº˝Êÿ Áfl‡flÊ ‚flŸÊÁŸ ◊ÊŸÈ·Ê ⁄UÊÃÊÁŸ ‚ãÃÈÆ ◊ÊŸÈ·ÊH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su §‹Îíæ²-…h{uïÞo- Þwõ‚ Eïh™u {txu læñ:-ËqÞo y™u ¥¨éÚ:-{u½ ðt
su §‹ÎíæÄæ-ÃthBtuïGtoGtwõít RïhLtu Bttxu }æãè¢-{nt™ «f]r‚ y™u Ðë烱è-¼qr{ ±Úè}æç|æ:-Mðefth fhðt
ÞtuøÞ ÔÞðnthtuÚte lé}ݨæ„æ-«þkËt™t rð¼t„ yÚtto‚T y÷„-y÷„ «‚er‚ Útðt™u r™r{¥t ¥Ý}Ý„-
™{u-™{ú‚t™u Äthý fhu; ðt su §‹Îí}æì-Ëðo Œw:¾ rð™tþf …h{uïh™u ¨…æﯨ:-yuf Ë{t™ «er‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 575
fh™th ç±Eï-Ë{M‚ Îï±æ¨:-rðît™s™ ÐéÚ:-Ëífth…qðof Îç{Úï-Äthý fhu, ‚u §‹Îíæ²-…h{uïh™u
{txu çã-s }ææÝé¯æ-{™w»Þtu™t yu ÔÞðnthtu™e Ë{t™ ±Úè}æç|æ:-Mðefth fhðt ÞtuøÞ Ä{tuoÚte ç±Eæ-
Ë{M‚ ¨±ÝæçÝ-yiïÞo su }ææÝé¯æ-{™w»Þ ËkƒkÄe Au, ítu Úæ„æçÝ-yt…u÷ ¨‹„é-ÚttÞ, ‚u™u òýtu.
(1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu òýðwk òuEyu, fu sux÷tu …ý ftÞo y™u fthýY… ËkËth Au y™u sux÷t
Sð Au, ‚tu Ëðo …h{uïh™wk s htßÞ Au. (1)
Áfl‡flfi·ÈÆ Á„U àflÊ ‚flfiŸ·È ÃÈÜ¡Ãfi ‚◊ÊŸ◊∑¢§ flηfi◊áÿfl— ¬ÎÕ∑˜Ô§ Sflfi— ‚ÁŸcÿfl—
¬ÎÕfi∑˜Ô§– â àflÊ ŸÊfl¢ Ÿ ¬·¸Ááʯ ‡ÊÍÆ·Sÿfi œÈÆÁ⁄U œËfi◊Á„U–
ßãº˝¢ Ÿ ÿôÊÒÁ‡øÃÿfiãà •Êÿfl— SÃÊ◊fiÁ÷Á⁄Uãº˝fi◊Êÿflfi—H 2H
…ŒtÚto : nu …h{uïh ! ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì-y÷„-y÷„ ¨çÝc²±:-W¥t{‚tÚte Ëuð™tht ±ë¯}懲±:-
su™tu ð]»t¼™t ¢tuÄ Ë{t™ ¢tuÄ Au ‚u y{u su ¨}ææÝ}æì-Ëðoºt yuf hË ÔÞt »ÜU}æì-su™tu ftuE
ƒeòu ËntÞf ™Úte. (yrî‚eÞ Au.) ‚u S±:-Ëw¾ MðY… y±æ-yt…™u ç±Eï¯é-Ë{„ú ¨±Ýï¯é-yiïÞo
ytrŒ …ŒtÚttuo{tk rðît™ ÷tuftu su{ „醅„ï-ht¾u Au, {t™u Au, òýu Au, ‚u{ çã-s „}æì-‚u y±æ-
yt…™u àæê¯S²-ƒ¤ðt™ …wÁ»t™e {éçÚ-Äthý fh™th ftc …h Яüç‡æ}æì-®Ë[ðt ÞtuøÞ Ýæ±}æì-™tift™e
Ý -
Ë{t™ {è}æçã-Äthý fheyu; ðt §‹Îí}æì-…h{ yiïÞofthf ËqÞo{kz¤™u su{ ‚u™e ¥æ²±:-[tu‚hV
¼ú{ý fh‚t ÷tuf ‚u{ ðt su{ ²¿æñ:-rðît™tu™t Ëk„ y™u Ëuð™Úte §‹Îí}æì-…h{ yiïÞo™u Ý-‚u{
癄²‹„:-ËBÞfT ®[‚™ fh‚t ¥æ²±:-…wÁ»ttÚto™u «t Út™th y{u S„æï}æïç|æ:-M‚wr‚ytu îtht yt…™e
«þkËt fheyu. (2)
¼tðtÚto : rðît™tu su{ ËÂå[Œt™kŒ MðY…, r™íÞ-þwØ-ƒwØ-{wõ‚ Mð¼tð, Ëðoºt yuf Ë{t™
ÔÞt…f, ËðtoÄth, Ë{M‚ yiïÞo™t Œt‚t y™u yuf {tºt yrî‚eÞ …h{tí{t™e W…tË™t fhu Au,
‚u s …h{uïh (yLÞ) {™w»Þtu îtht (…ý) r™hk‚h W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
Áfl àflÊfi ÃÃd Á◊ÕÈÆŸÊ •fiflSÿflÊfi fl˝¡Sÿfi ‚ÊÃÊ ª√ÿfiSÿ ÁŸ—‚Ρ— ‚ˇÊfiãÃ
ßãº˝ ÁŸ—‚Ρfi—– ÿŒ˜Ô ª√ÿãÃÊ mÊ ¡ŸÊ Sfl1>ÿ¸ãÃÊfi ‚◊Í„UÁ‚–
•ÊÁflc∑§Á⁄Ufi∑˝§Œ˜Ô flηfiáÊ¢ ‚øÊ÷Èfl¢ flÖÊfi˝Á◊ãº˝ ‚øÊ÷Èfl◊˜ÔH 3H
576
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞo«Œ s„Œeïh ! ¨ÿæ‹„:-Ën‚t çÝ:¨ë…:-r™hk‚h y™uft™uf ÔÞðnthtu™u
Wí…L™ fh™tht ¥±S²±:-y™u …tu‚t™e hûtt RåA™tht çÝ:¨ë…:-yíÞk‚ Ëk…L™ ç}æ‰æé‹ææ-†e y™u
…wÁ»t ƒu-ƒus™ y±æ-yt…™u «t ÚtE™u ±í…S²-sðt ÞtuøÞ xæòS²-„tÞtu™u {txu rn‚fthf yÚtto‚T
576 ÉøðuŒ¼t»Þ É
su{tk „tÞtu ytht{ {txu òÞ ‚u „{tý ytrŒ MÚtt™™t ¨æ„æ-Ëuð™{tk su{ Œw:¾ Aqxu, ‚u{ Œw:¾tu™tu
籄„dï-íÞt„ fhu Au.
nu §‹Îí-Œw:¾ rðŒthf ! ²„ì-su xæò‹„æ-„tÞtu™e Ë{t™ yt[hý fh‚t mæ-ƒu S±:-Ëw¾ MðY…
yt…™u ²‹„æ-«t fhe™u …Ýæ-†e-…wÁ»ttu™u ¥æç±cÜUçÚÜíUyæì-«fx fh‚t yt… ¨}æêãç¨-‚uytu™u Ëthe
he‚u [u‚™t «Œt™ fhtu Atu, ‚u ¨™æ|æé±}æì-Ë{ðtÞ ËkƒkÄÚte «rËØ ÚtE™u ±…í}æì-Œwütu™u ð@™e Ë{t™
Œkz yt…ðt ±ë¯‡æ}æì-Ëðo™u ®Ë[™ y™u ¨™æ|æé±}æì-ËíÞ™e ¼tð™t fhtð™th yt…™e ƒL™u r™íÞ
W…tËLtt fhu. (3)
¼tðtÚto : su …wÁ»t y™u †eytu Ë{M‚ ËkËth™t «ftþf, h[rÞ‚t, Äthýf‚to, Œt‚t y™u
Ëðo™t yLítÞto{e Eïh™wk s Ëuð™ fhu Au, ‚uytu r™hk‚h Ëw¾e hnu Au. (3)
ÁflŒÈc≈fiÔU •Sÿ flËÿ¸®fiSÿ ¬ÍÆ⁄Ufl— ¬È⁄UÊ ÿÁŒfiãº˝ ‡ÊÊ⁄fiUŒË⁄UflÊÁÃfi⁄U— ‚Ê‚„UÊŸÊ •flÊÁÃfi⁄U—–
‡ÊÊ‚SÃÁ◊fiãº˝ ◊àÿ¸◊ÿfiÖÿÈ¢ ‡Êfl‚S¬Ã–
◊„UË◊◊ÈcáÊÊ— ¬ÎÁÕflËÁ◊◊Ê •¬Ê ◊㌂ÊŸ ß◊Ê •¬—H 4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëðo™t Ä‚to ! su{ ŒæêÚÃæ:-{™w»Þ „ï-yt…™t ¥S²-yu ±è²üS²-…ht¢{™t ÐéÚ:-
«Út{ «¼tð™u ç±Îé:-òýu, ‚u{ yLÞ …ý òýu; ‚Útt ²yæì-su SææSæãæ‹æ:-Ën™ fh‚ts™ §}ææ:-
yu «ò y™u àææÚÎè:-þhŒT }‚w ËkƒkÄe ¥Œæ:-s¤Ltu ¥ÃææçyæÚ:-«fx fhu, ítuBt ytÃt ÃtÛt òýtu y™u
¥±æç„Ú:-«fx fhtu.
nu à汨:-ƒ¤™t Єï-Mðt{e §‹Îí-Ëðo hûtf ! su{ yt… su ¥²Á²é}æì-Þ¿t (‹æ) fh™th }æy²ü}æì-
{™w»Þ™u àææ¨:-þe¾ðtu; ðt su }æ‹Î¨æÝ:-ft{™t Vh‚t }æãè}æì-{nt™ Œæëç‰æÃæè}æì-Ãt]rÚtÔteLtu ÃttBteLtu §}ææ:-
yu ¥Ð:-«týtu™e Ë{t™ ð‚o{t™ «òs™tu™u …erz‚ fhu, „}æì-‚u™u yt… ¥}æéc‡ææ-[tuhtðtu, Aq…tðtu
y™u yu{ …ý þe¾ðeyu. (4)
¼tðtÚto : su ytÂs™tu™t «¼tð™u òýe™u Ä{o™wk yt[hý fhu Au, ‚u Œwütu …h þtË™ fhe
þfu Au. (4)
•ÊÁŒûÊfi •~Sÿ flËÿ¸®fiSÿ ø*∑§⁄Uã◊Œfi·È flηãŸÈÆÁ‡Ê¡Ê ÿŒÊÁflfiÕ ‚πËÿÃÊ ÿŒÊÁflfiÕ–
ø∑§Õ¸ ∑§Ê⁄U◊fièÿ— ¬ÎÃfiŸÊ‚ÈÆ ¬˝flfiãÃfl–
Ã •ãÿÊ◊fiãÿÊ¢ Ÿl¯ ‚ÁŸcáÊà üÊflSÿãÃfi— ‚ÁŸcáÊÃH 5H
…ŒtÚto : nu ±ë¯Ýì-yt™kŒð»tof rðît™T ! ²„ì-su Ä{toí{ts™ „ï-yt…™t ¥S²-yu ±è²üS²-
…ht¢{™t «¼tðÚte }æÎï¯é-yt™kŒtu{tk ð‚o{t™ ©çàæ…:-Ä{o™e ft{™t fh‚t s™ ™<ÜUÚÝì-ŒwütuÚte
r™hk‚h Œqh fhu; ðt Ÿæ±S²‹„: …tu‚t™u {txu yL™™e RåAt fh‚t Ðí±‹„±ï-ËBÞfT rð¼t„ fhðt
ÉøðuŒ¼t»Þ 577
{txu Ðë„Ýæ¨é-{™w»Þtu{tk ¨çÝc‡æ„-Ëuð™ fhu yÚtto‚T ¥‹²æ}拲æ}æì-y÷„-y÷„ Ýl}æì-™Œe™u su{
{uÎt ‚u{ ÜUæÚ}æì-su fhðt{tk ytðu ‚u ft{™wk ¨çÝc‡æ„-Ëuð™ fhu; ‚u ¨¶è²„:-r{ºt™e Ë{t™ yt[hý
fh‚t ÷tuftu™wk yt… ¥æ籃-…t÷™ fhtu, ²„ì-su fthýu su™wk ¥æç΃-…t÷™ fhtu ‚uÚte ‚u™u …wÁ»ttÚtoðt™
™ÜUƒü-s fhtu. »|²:-yu ÄtŠ{f Ëßs™tuÚte Ëðo htßÞ™wk …t÷™ fhtu y™u su yt…™t f{o[the
…wÁ»ttu ntuÞ „ï-‚uytu …ý Ä{oÚte ¥æç΄ì-s «òs™tu™wk …t÷™ fhu. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu «ò…t÷™™t ftÞo{tk yrÄf]‚ fhðt{tk ytðu÷ ntuÞ, ‚uytu Ä{o…qðof «ò…t÷™
fhðt™e RåAt fh‚t (‚u {txu) W¥t{ «Þí™ fhu. (5)
©UÃÊ ŸÊfi •SÿÊ ©U·‚Êfi ¡ÈÆ·à sÔ1>∑¸§Sÿfi ’ÊÁœ „UÁfl·Ê „UflËfi◊Á÷— Sflfi·Ê¸ÃÊ
„UflËfi◊Á÷—– ÿÁŒfiãº˝ „UãÃfifl ◊ÎœÊ flηÊfi flÁÖÊ˝ÁÜø∑fi§ÃÁ‚–
•Ê ◊fi •Sÿ flœ‚Ê ŸflËfiÿ‚Ê ◊ã◊fi üÊÈÁœ ŸflËfiÿ‚—H 6H
…ŒtÚto : nu ±ç…íÝì-«þkrË‚ þ†Þw‚ rðît™T ! §‹Îí-ŒwürðŒthf yt… su{ ¥ÜüUS²-ËqÞo y™u
¥S²æ:-yu ©¯¨:-Q»tt™t «¼tðÚte s™ Ëk[u‚ ƒ™e™u ò„u Au, ‚u{ Ý:-y{™u Ïææïç{-Ë[u‚ fhtu.
çã, ©„æï-y™u r™ùÞ…qðof S±¯æü„æ-Ëw¾tu™u y÷„-y÷„ fhðt{tk ã±è}æç|æ:-M…Äto fhðt ÞtuøÞ
ft{tu™e Ë{t™ ã±è}æç|æ:-«þkËt ÞtuøÞ ft{tuÚte ã籯:-yt…ðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™wk …é¯ï„-Ëuð™ fhtu.
²„ì-su ±ë¯æ-ËtkZ™e Ë{t™ ƒ¤ðt™ yt… }æë{:-Ëk„út{tu{tk ÂMÚt‚ þºtwytu™u ã‹„±ï-{thðt™wk
ç™ÜïU„ç¨-òýtu. ݱ貨:-yíÞk‚ ™ðe™ rðãt ¼ý™th ±ï{¨:-ƒwrØ{t™ }æï-nwk rðãtÚteo y™u ¥S²-
yu ݱ貨:-yíGtkít ™ðe™ yæÞt…f rðît™™t }æ‹}æ-rð¿tt™ Wí…L™ fh™tht þt†™u ¥æŸæéç{-Ëthe
he‚u ©ðý fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ ËqÞoÚte Wí…L™ Q»tt™e ò„u÷ ÷tuftu «ftþ{tk …tu‚-…tu‚t™tu ÔÞðnth fhu Au,
‚u{ rðît™tu îtht s„tzu÷. (ƒtuÄ Þwõ‚ fhu÷) ÷tuftu rð¿tt™ Y…e «ftþ{tk …tu‚-…tu‚t™t f{o fhu Au.
su Œwütu™e r™ð]r¥t fhe™u nxtðe™u ‚Útt ©uctu™e Ëuðt fhe™u ™ðe™ ¼ýu÷ rðît™tu™e rðãtytu™u
„úný fhu Au, ‚u yÇte»x-RÂåA‚™e «trÂ{tk ËV¤ çt™u Au. (6)
àfl¢ ÃÁ◊fiãº˝ flÊflΜʟÊ •fiS◊ÿÈ⁄fiUÁ◊òÊÿãï ÃÈÁfl¡Êà ◊àƒÊZ flÖÊfi˝áÊ ‡ÊÍ®⁄U ◊àÿ¸◊˜Ô–
¡Á„U ÿÊ ŸÊfi •ÉÊÊÿÁÃfi oÎáÊÎÆcfl ‚ÈÆüÊflfiSÃ◊—–
Á⁄Uc≈¢¢U Ÿ ÿÊ◊˜Ô㟬fi ÷ÍÃÈ ŒÈ◊¸ÁÃÁfl¸‡flʬfi ÷ÍÃÈ ŒÈ◊¸Á×H 7H
578àæêÚ-þºtwytu™u {th™th §‹Îí-rðãt y™u yiïÞoÚte Þwõ‚
…ŒtÚto : nu „éç±…æ„ì-y™uftu{tk «rËØ
¨éŸæ±S„}æ:-yíÞk‚ ËwkŒh‚tÚte ©ðý fh™th y™u ±æ±ë{æÝ:-ðÄo{t™ ¥S}æ²é:-y{tht{tk …tu‚t™e
RåAt fh™th y±}æì-yt… ±…íï‡æ-þ†Úte ¥ç}æ~沋„}æì-þºtw‚t fh‚t }æy²ü}æì-{™w»Þ™u …çã-{thtu. ²:-
578 ÉøðuŒ¼t»Þ É
su Ý:-y{tht {txu ¥Íææ²ç„-…tu‚t™wk Œw»f{o-…t… RåAu Au, „}æì-‚u }æy²ü}æì-{™w»Þ™u {thtu; y™u su
²æ}æÝì-htrºt{tk Îé}æüç„:-Œwü {r‚ðt¤t {™w»Þ ¥Ð |æêyæé-y«rËØ yÚtto‚T Aw…tÞu÷ ntuÞ ‚u™u çÚcÅ}æì-
ƒu {th™tht Ý-su{ {thu, ‚u{ …çã-{thtu yÚtto‚T yr‚ (fXtuh) Œkz yt…tu. su Îé}æüç„:-Œwü{r‚
ntuÞ ‚u ç±Eæ-Ë{M‚ y{thtÚte ¥Ð |æê„é-AwÃttGtuÕt Œqh ntuÞ yu yt… Ÿæé‡æéc±-©ðý fhtu. (7)
¼tðtÚto : su ÄtŠ{f htò, hts…wÁ»ttu y™u «òs™tu ntuÞ, ‚u Ëðo, r™…wý‚tytuÚte îu»tf‚toytu™u
‚Útt …hÄ™™wk y…nhýf‚toytu™u {the™u, Ä{ohtßÞ™wk þtË™ fhe™u ‚Útt {t„tuo™u ¼Þhrn‚ fhe™u
rðãt™e ð]rØ fhu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ©uc y™u Œwü {™w»Þtu™tu Ëífth y™u ‚tz™-Œkz™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (131)
Ëqõ‚-132
àflÿÊfi flÿ¢ ◊fiÉÊflã¬Í√ÿ¸ œŸ ßãºfi˝àflÊÃÊ— ‚Ê‚sÔÊ◊ ¬ÎÃãÿÃÊ flfiŸÈÆÿÊ◊fi flŸÈcÿ×–
ŸÁŒficΔÔÔU •ÁS◊㟄UãÿÁœfi flÊøÊ ŸÈ ‚ÈfiãflÃ–
•ÁS◊ãÿôÊ Áfl øfiÿ◊Ê ÷⁄Ufi ∑ÎƧâ flÊfi¡ÿãÃÊ ÷⁄fiU ∑ÎƧÃ◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ «þkrË‚ ƒnw Ä™Þwõ‚ §‹Îíy±æï„æ:-yr‚ ©uc yiïÞoÞwõ‚ su yt…
‚uytu™wk …t÷™ fhu÷ ±²}æì-y{u y±²æ-yt…™e ËtÚtu Ðêòïü-…qðo {ntþÞtu™u {txu {Ýï-Ä™™t r™r{¥t
Ðë„‹²„:-{™w»Þtu™e Ë{t™ yt[hý fh‚t {™w»Þtu™u ¨æ¨sæ}æ-r™hk‚h Ën™ fhu; ±Ýéc²„:-‚Útt
ËuÔtLt fhLtthtytuLtwk Ãæ‹æéÄææ}æì-ËuÔtLt fheyu; ítÚtt |æÚï-hûtt{tk ÜëU„}æì-«rËØ ÚtÞu÷tytu™u ±æ…²‹„:-
Ë{òð‚t y{u ¥çS}æÝì-yu ²¿æï-Þ¿t{tk ‚Útt |æÚï-hûtt{tk ÜëU„}æì-Wí…L™ ÔÞðnth™u ç±™²ï}æì-rðþu»t
¾tusu y™u ‹æïçÎcÆï-yr‚ Ë{e… ¥çS}æÝì- yu ¥ãçÝ-yts™t rŒðËu ¨éñ„ï- ÔÞðnthtu™e rËrØ
fh™thtytu™u {txu yt… ËíÞ W…Œuþ Ýé-þe½ú ¥ç{±æï™-Ëðo™t W…htk‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu ÄtŠ{f Ëu™t…r‚™e ËtÚtu «u{ fhe™u ‚Útt WíËtn…qðof þºtwytu™u S‚e™u
Ëðtuo¥t{ Ä™™tu Ëk„ún fhðtu òuEyu y™u Ëu™t…r‚ Ë{Þtur[‚ ÔÞtÏÞt™ îtht ðeh‚t ytrŒ „wýtu™tu
W…Œuþ yt…u y™u þºtwytu™e ËtÚtu Ëu™tytu™wk ÞwØ fhtðu. (1)
Sfl¡¸· ÷⁄fiU •Ê¬˝Sÿ flÄ◊fiãÿÈ·’ȸœ— SflÁS◊ãŸÜ¡fiÁ‚ ∑˝§ÊáÊSÿ SflÁS◊ãŸÜ¡fiÁ‚–
•„UÁãŸãŒ˝Ê ÿÕÊfi ÁflŒ ‡ÊËcáÊʸ‡ÊËficáÊÊ¸¬flÊëÿfi—–
•S◊òÊÊ Ãfi ‚äÿ˝fi∑˜Ô§ ‚ãÃÈ ⁄UÊÃÿÊfi ÷Œ˝Ê ÷º˝Sÿfi ⁄UÊÃÿfi—H 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²ƒæ-su{ ¨ŠÄæíÜUì-ËtÚtu s™th §‹Îí:-ËqÞo{kz¤ S±…ïü¯ï-Ëw¾Úte S‚™th
Éøðu Œ¼t»Þ 579
ç±Îï-¿tt™ðt™ …wÁ»t™u {txu àæèc‡ææüàæèc‡ææü-rþh {tÚtu ©Ð±æÓ²:-Ë{e… hnu™th ÞtuøÞ Au, ‚u{ |æÚï-
Ëk„út{{tk ¥æŒæíS²-…qýo ƒ¤ ÜíUæ‡æS²-fhe™u Ë{Þ™t rð¼t„ ©ÐÏæéü{:-Q»t:ft¤ yÚtto‚T htrºt™t [tuÚtt
«nh{tk ò„]‚ ÚtÞu÷ ‚{u ±v}æçÝ-W…Œuþ{tk su{ S±çS}æÝì-…tu‚t™t ¥†…ç¨-«rËØ ÔÞðnth™u {txu,
‚u{ S±çS}æÝì-…tu‚t™t ¥†…ç¨-RÂåA‚ ÔÞðnth{tk su{ {u½™u ËqÞo ¥ãÝì-{thu Au, ‚u{ þºtwytu™u
{thtu. su ¥S}æ~ææ-y{the {æÞ |æÎíæ-fÕÞtý fh™tht Ú愲:-Œt™ ytrŒ ft{ „ï-‚{u |æÎíS²-fÕÞtý
fh™tht™t Ú愲:-Œt™™e Ë{t™ ÚttÞ, „ï-‚{tht Sæ‹yæé-ƒ™u. (2)
¼tðtÚto : su ˼t…r‚ Ëðo þqhðehtu™tu …tu‚t™e Ë{t™ Ëífth fhu Au, ‚u þºtwytu™u S‚e™u
Ëðo™u Ëw¾ yt…e þfu Au. Ëk„út{{tk …tu‚t™t …ŒtÚttuo yLÞtu™u {txu y™u yLÞtu™t …ŒtÚttuo …tu‚t™t
{txu {t™ðt òuEyu. yu he‚u …hM…h «er‚Úte rðhtuÄ Atuze™u rðsÞ «t fhðtu òuEyu. (2)
ÃûÊÈ ¬˝ÿfi— ¬˝àŸÕÊfi Ã ‡ÊȇÊÈÄflŸ¢ ÿ|S◊fiãÿôÊ flÊ⁄U◊∑Îfi§áflÃR ˇÊÿfi◊ÎÆÃSÿR flÊ⁄UfiÁ‚R
ˇÊÿfi◊˜Ô– Áfl ÃmÊfiø⁄Uœfi ÁmÃÊã× ¬fi‡ÿÁãà ⁄UÁ‡◊Á÷fi—–
‚ ÉÊÊfi Áflº •Áãflãº˝Êfi ªflcÊfiáÊÊ ’ãœÈÆÁˇÊjKÊfi ªfl·fiáÊ—H 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! xæ±ï¯‡æ:-su ðtýe™e RåAt fhu Au, ‚u §‹Îí:-yiïÞoðt™™e Ë{t™ „ï-yt…™t
Ðíy݃æ-«t[e™ ²çS}æÝì-su ²¿æï ÔÞðnth{tk «„S²-ËíÞ™tu àæéàæévÃæ‹æ}æì-yr‚ «ftrþ‚ ÿæ²}æì-r™ðtË™tu
±æÚ}æì-Mðefth fhðt {txu ±æ:-s¤ y™u ÿæ²}æì-«t Útðt ÞtuøÞ …ŒtÚto™e Ë{t™ su Ðí²:-«er‚fthf
ð[™™u ¥ÜëU‡±„ì-Wå[thý fhu, ‚u™t „„ì-‚u …qðtuoõ‚ ð[™™u „é-‚tu yt… «t ¥ç¨-Atu.
¥{-‚Œ™L‚h çm„æ-su{ ƒu™wk Útðwk ƒ™u ‚u{ Úçà}æç|æ:-rfhýtu™e ËtÚtu ¥‹„:-ykŒh su™u Ðà²ç‹„-
Œu¾u Au, „„ì-‚u™u ‚wk ç±, ±æï™ï:-ËBÞfT fnu; y™u ¨:-‚u Ïæ‹{éçÿæÎì|Äæ:-ƒkÄwytu™u r™ðtË fhtð‚t
…wÁ»ttu™u {txu xæ±ï¯‡æ:-rfhýtu™u Eü ËqÞo™e Ë{t™ yiïÞoðt™{tk ¥Ýé, ç±Îï-y™wfq¤‚tÚte òýwk
Awk. Íæ-‚u™u yt… …ý òýtu. (3)
¼tðtÚto : suytu ËíÞ„wýtuÚte «u{ fhu Au, ‚uytu rðît™ ƒ™u Au, su rðît™ ntuÞ, ‚tu ËqÞo™t
«ftþÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u ‘nM‚t{÷fð‚T’ - ntÚt{tk ht¾u÷ ytk{¤t Ë{t™ «íÞût òuE þfu Au. (3)
ŸÍ ßàÕÊ Ãfi ¬ÍÆfl¸ÕÊfi ø ¬˝flÊëÿ¢– ÿŒÁXfiÔU⁄UÊèÿÊ˘flfiÎáÊÊ⁄U¬fi fl˝¡Á◊ãº˝ Á‡ÊˇÊ㟬fi
fl˝¡◊˜Ô– ∞èÿfi— ‚◊ÊãÿÊ ÁŒ‡ÊÊ˘S◊èÿ¯ ¡Á· ÿÊÁà‚fi ø–
‚ÈÆãfljKÊfi ⁄UãœÿÊ ∑¢§ ÁøŒfl˝Ã¢ NUfiáÊÊÿãï ÁøŒfl˝Ã◊˜ÔH 4H
580
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yæÞt…™Úte y¿tt™ ™tþ fh™th ! çàæÿæÝì-rðãt „úný fhtð‚t yt… ¥Ð,
±í…}æì-™ òýðtÞtuøÞ fwrx÷„t{e™e Ë{t™ ±í…}æì-yÄ{o{t„eos™™tu ¥Ðæ±ë‡ææï:-Mðefth ™ fhtu.
580 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¥çXÚæï|²:-«tý Ë{t™ rðît™s™tuyu ²„ì-su Ðê±üƒæ-«t[e™ …Ør‚ = he‚Úte Ðí±æÓ²}æì-ËBÞfT
fnuðt ÞtuøÞ™u ™-…ý Ýé-þe½ú „úný fhtu. su yt… »|²:-yu rðît™ y™u ¨é‹±Îì|²:-…ŒtÚttuo™t
Ëth™u ¾U[e™u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ¨}æ拲æ-yuf Ë{t™ ð‚o{t™ çÎàææ-rŒþtytuÚte þºtwytu™u
¥æ, ²æïçy¨-Ëthe he‚u ÷z‚t-÷z‚t ™-y™u …ïç¯-S‚u Au; ðt N‡æ沋„}æì-nhý™e Ë{t™ WA¤‚t-
fqŒ‚t ¥±í„}æì-ËíÞ¼t»týtrŒ ÔÞðnth hrn‚ …wÁ»t™e 癄ì-Ë{t™ ¥±í„}æì-yËíÞt[hýÚte Þwõ‚s™™u
Ú‹{²-{thtu; ™-y™u ‚u{ Ü¢U, 癄ì-ftuE Œwü™u Œkz ytÃÞt rð™t Atuztu ™rn. §yƒæ-yu{ ð‚eo™u
yæï-yt…™t yt sL{ y™u …hsL{{tk yt™kŒ™e rËrØ Útþu, yu™u òýtu. (4)
¼tðtÚto : su™t htßÞ{tk Œwüðtýeðt¤t [tuh y™u Œwüðtýeðt¤t ÔÞr¼[the ™Úte, ‚u ËtBtútßGt
fhðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au. (4)
‚¢ ÿîÊŸÊŸ˜Ô ∑˝§ÃfiÈÁ÷— ‡ÊÍ⁄fiU ߸ˇÊÿhŸ Á„UÃ ÃfiL§·ãà üÊflSÿfl— ¬˝ ÿfiˇÊãÃ
üÊflSÿflfi—– ÃS◊Ê •ÊÿÈfi— ¬˝¡ÊflÁŒŒ˜Ô ’Êœfi •ø¸ãàÿÊ¡fi‚Ê–
ßãº˝fi •ÊÄÿ¯ ÁŒÁœ‡Êãà œËÃÿÊfi ŒflÊ° •ë¿UÊ Ÿ œËÃÿfi—H 5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! Ÿæ±S²±:-MðÞk ©ðý™e RåAt fh™tht™e Ë{t™ ð‚o{t™ Ÿæ±S²±:-
MðÞk ©ðý™e RåAt fh™th ‚{u su{ ÜíUyæéç|æ:-ƒwrØ ðt f{tuoÚte ²„ì-su …ÝæÝì-ÄtŠ{f s™tu™u çã„ï-
Ëw¾ fh™tht {Ýï-Ä™™t r™r{¥t „L¯‹„-…th fhtu, WØth fhtu; y™u Ðí²ÿæ‹„-Œwütu™u Œkz yt…tu.
su àæêÚ:-r™¼oÞ þqhðeh …wÁ»t ¨}æèÿ沄ì-¿tt™ fhtðu, ÔÞðnth Œþtoðu yæS}æñ-‚u™t {txu Ðí…汄ì-su{tk
ƒnw Ëk‚t™tu rðã{t™ ntuÞ ‚uðe ¥æ²é:-ytÞw ÚttÞ.
nu ©uc rð[thþe÷ …wÁ»ttu ! ‚{u {è„Äæ:-Äthý fhu÷t™e Ý-Ë{t™ {脲:-Äthý fh™th
ƒ™u÷ …h{iïÞoÞwõ‚ …h{uïh{tk ¥æïv²}æì-½htu{tk ©uc ÔÞðnth™u rËØ fhtu, Îï±æÝì-rðît™tu™u ¥ÓÀ-
©uc çÎç{Ãæ‹„-W…Œuþ fhe™u Ë{òðtu Atu ‚u yt… Ïææ{ï-Œwü ÔÞðnth™e ƒtÄtytu {txu ¥æï…¨æ-
…ht¢{Úte ¥™üç‹„-Ëífth fh™tht™e Ë{t™ fü{tk §„ì-s hûtt fhtu. (5)
¼tðtÚto : suytu rðît™tu™e Ëk„r‚ y™u ËuðtÚte rðãtytu™u «t fhe™u …wÁ»ttÚtoÚte …h{ yiïÞo™e
WL™r‚ fhu Au, ‚uytu Ëðo™u ƒwrØ{t™ y™u Ëw¾e fhe þfu Au. (5)
ÿÈÆfl¢ ÃÁ◊fiãº˝Ê¬fl¸ÃÊ ¬È⁄UÊÿÈœÊ ÿÊ Ÿfi— ¬ÎÃãÿÊŒ¬ ÃãÃÁ◊hfiâ flÖÊ˝fiáÊ ÃãÃÁ◊hfiÃ◊Ỗ–
ŒÍÆ⁄U øûÊÊÿfi ¿Uãà‚Œ˜Ô ª„fiUŸ¢ ÿÁŒŸfiˇÊØԖ
•S◊Ê∑¢§ ‡ÊòÊÍÆŸ˜Ô ¬Á⁄fiU ‡ÊÍ⁄U Áfl‡flÃÊfi Œ◊ʸ Œfi·Ë¸c≈ÔU Áfl‡flÃfi—H 6H
…ŒtÚto : nu ÐéÚæï²é{æ-…qðo ÞwØ fh™tht §‹Îíæбü„æ-ËqÞo y™u {u½™e Ë{t™ rðã{t™ ˼t…r‚,
Ëu™tÄeþtu ! ÄæéÃæ}æì-‚{u ²:-su Ý:-y{the Ðë„‹²æ„ì-Ëu™t™u RåAu „}æì-‚u™u ±…íï‡æ-ÄthŒth ‚eûý
ÉøðuŒ¼t»Þ 581
þ† ðt y† yÚtto‚T f÷tftiþ÷Úte ƒ™u÷ þ†Úte ¥Ð, ã„}æì-yíÞk‚ {thtu. su{ ‚{u ƒL™u su™u-
su™u ã„}æì-{thtu „¢„}æì-‚u™u ‚u™u §„ì-s y{u …ý {theyu y™u su™u-su™u {theyu „¢„}æì-‚u™u-‚u™u
§„ì-s ‚{u {thtu.
nu àæêÚ-þqhðeh ! Î}ææü-þºtwytu™u rðŒeýo fh‚t yt… su ¥S}ææÜU}æì-y{tht àæ~æêÝì-þºtwytu™u ç±E„:-
ËðoºtÚte ÎcæèücÅ-Œ¤e ™t¾tu, rðŒeýo fhtu, ‚u™u y{u …ý ç±E„:-ËðoºtÚte ÐçÚ-Ëðo heítu Œ¤eyu,
rðŒeýo fhe ™t¾eyu. ²„ì-su ™œææ²-Þtr[‚™u {txu xæã‹æ}æì-frX™ ÔÞðnth™u ÎêÚï-Œqh{tk À‹y¨„ì-
Mðefth–Mðefth fhtu y™u þºtw™e Ëu™tÚte §Ýÿæ„ì-ÔÞt ntuÞ, ‚u™e ‚{u r™hk‚h hûtt fhtu. (6)
¼tðtÚto : Ëir™ftuyu su Ëu™t…r‚ ytrŒ™t þºtw Au, ‚uytu™u …tu‚t™tk …ý þºtw òýðt òuEyu.
‚u þºtwytu îtht fhðt{tk ytðu÷e …hM…h™e VqxÚte hne™u, þºtwytu™u rðŒeýo fhe™u «òs™tu™e ËBÞfT
hûtt fhðe òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htsÄ{o™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (132)
Ëqõ‚-133
©U÷ ¬ÈfiŸÊÁ◊ ⁄UÊŒfi‚Ë ´§ÃŸ º˝È„UÊfi Œ„UÊÁ◊ ‚¢ ◊„UË⁄fiUÁŸãº˝Ê—–
•Á÷√ÀÊÇÿ ÿòÊfi „UÃÊ •Á◊òÊÊfi flÒÀÊSÕÊŸ¢ ¬Á⁄fiU ÃÎÆ…Ê •‡Êfi⁄UŸ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk ¥çÝ‹Îíæ:-su{tk yrðãt{t™ htsÄ™ Au ‚u }æãè:-…]rÚtðe-¼qr{ytu™tu
¥ç|æÃH}Äæ-ËðoºtÚte Ëk„ fhe™u yÚtto‚T ‚u™u «t fhe™u «„ïÝ-ËíÞÚte ©|æï-ƒL™u ÚæïΨè-«ftþ y™u
…]rÚtðe™u ÐéÝæç}æ-…rðºtf¥tto Awk y™u Îíéã:-ÿtun fh™thtytu™u ¨¢Îãæç}æ-Ëthe he‚u ƒt¤wk Awk ²~æ-ßÞtk
±ñHSƒæÝ}æì-…zðt™ = ¾tztytu™t MÚtt™™u «t ÐçÚ, „ëÉæ:-ËðoºtÚte {thu÷t ã„æ:-{hu÷™u ¥ç}æ~ææ:-
r{ºt¼tð hrn‚ þºtws™ ¥àæïÚÝì-Ëqðu, ‚u{ nwk Þí™ fhwk Awk, ‚u{ ‚{u …ý yt[hý fhtu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu r™hk‚h yuðe ft{™t = RåAt fhðe òuEyu, fu ËíÞ ÔÞðnthÚte
htßÞ™e ð]rØ, …rðºt‚t, þºtwytu™wk r™ðthý y™u r™»fkxf htßÞ ƒ™u. (1)
•Á÷√ÀÊÇÿÊfi ÁøŒÁº˝fl— ‡Ê˷ʸ ÿÊfiÃÈÆ◊ÃËfiŸÊ◊˜Ô–
Á¿U|㜠flfi≈ÍUÆÁ⁄UáÊÊfi ¬ŒÊ ◊„UÊflfi≈ÍUÁ⁄UáÊÊ ¬ŒÊH 2H
…ŒtÚto : nu ¥çÎí±:-{u½™e Ë{t™ ð‚o582
{t™ þqhðeh ‚wk «þkrË‚ ƒ¤™u ¥ç|æÃHx²G-ËðoºtÚte «tÂ
fhe™u ²æ„é}æ„èÝæ}æì-su{tk yíÞk‚ ®nËf {th-Vtz fh™tht rðã{t™ ntuÞ ‚u Ëu™tytu™t }æãæ±ÅêçÚ‡ææ-
{nt ðýoÞwõ‚ ÐÎæ-[‚wÚto ¼t„Úte su{ 癄ì-‚u{ ±ÅêçÚ‡ææ-ðªxt¤u÷ ÐÎæ-þ†tu™t [tuÚtt¼t„Úte ðt
582 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…tu‚t™t …„Úte Œƒtðe™u àæè¯æü-þºtwytu™t {tÚttytu™u çÀç‹{-rAL™-r¼L™ fh. (2)
¼tðtÚto : su …tu‚t™t ƒ¤™e WL™r‚-ð]rØ fhe™u, þºtwytu™t ƒ¤™u rAL™-r¼L™ fhe™u, ‚u™u
…„Úte Œƒtðu Au, ‚u htßÞ fhðt™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (2)
•flÊfi‚Ê¢ ◊ÉÊflÜ¡Á„U ‡ÊœÊ¸ ÿÊÃÈÆ◊ÃËfiŸÊ◊˜Ô–
flÒÀÊSÕÊŸ∑§ •fi◊¸∑§ ◊„UÊflfiÒÀÊSÕ •◊¸∑§H 3H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ Ä™Þwõ‚ hts™T ! ¥}æüÜïU-su Œw:¾ yt…™tht y™u ±ñHSƒæÝÜïU-su{tk
¾tztytuÞwõ‚ MÚtt™u Au ‚u™e Ë{t™ ¥}æüÜïU-Œw:¾ yt…™th }æãæ±ñHSƒï-{tuxt-{tuxt ¾tztytuÚte Þwõ‚
yt MÚtt™{tk ¥æSææ}æì ²æ„é}æ„èÝæ}æì-®nËf Ëu™tytu™t àæ{ü:-çt¤Ltu ¥±, …çã-rAL™-r¼L™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : Ëir™f ðehtuyu þºtwytu™e ËuLttytuLtu yr‚ Œw„o{ y™u ¾tztytu ytrŒÚte Þwõ‚ MÚtt™{tk
…tze™u - …Atze™u {thðe òuEyu. (3)
ÿÊ‚¢Êfi ÁÃd— ¬fiÜøʇÊÃÊfi˘Á÷√ÀÊXÒÔU⁄U¬Êflfi¬—–
Ãà‚È Ãfi ◊ŸÊÿÁà Ã∑§à‚È Ãfi ◊ŸÊÿÁÃH 4H
…ŒtÚto : nu …h{ ©uc Ä™Þwõ‚ hts™T ! ²æ¨æ}æì-su þºtwËu™tytu™e ðå[u ç„d:-ºtý ðt Ð@æàæ„:-
…[tË Ëu™tytu™u ¥ç|æÃHXñ:-[tu‚hVÚte sðt-ytððt ytrŒ ÔÞðnthtuÚte ¥Ðæ±Ð:-Œqh ÃtntUåttztu ‚u
Ëu™tytu™wk („„ì-) íÞtk …ntu[ðwk „ï-‚tht {txu ¨é}æÝæ²ç„-…tu‚t™t ©uc {™™e Ë{t™ yt[hý
fhu Au, …hk‚w „ÜU„ì-‚u „ï-‚tht {txu ¨é}æÝæ²ç„-…tu‚t™t ©uc {™™e Ë{t™ yt[hý fhu Au. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðwk ƒ¤ ðÄthðwk òuEyu, suÚte yuf÷tu (Ôteh) ¨æ{üàæ„S²-ŒtuZËtu Œwütu™u
S‚e þfu y™u …tu‚t™wk ƒ¤ Ëwhrût‚ ht¾u. (4)
(yºtu {kºt{tk Ð@æàæ„:-…Œ™tu …[tË yÚto fhu÷ Au. …hk‚w ç„d:-Ð@æàæ„:-…[tË™e ºtý
xwfze Ëu™t yuðt ËkÞwõ‚ yÚtoÚte ŒtuZËtu™wk „úný ÚttÞ Au. su™u Mðt{eSyu ËkMf]‚ ¼tðtÚto{tk ¨æ{üàæ„S²-
÷¾u÷Au. suÚte ŒtuZËtu yuðtu yÚto ÚtE þfu Au. - y™wðtŒf)
Á¬‡ÊXÔfiU÷ÎÁc≈U◊ê÷ÎÆáÊ¢ Á¬‡ÊÊÁøfiÁ◊ãº˝ ‚¢ ◊ÎfiáÊ– ‚flZ ⁄UˇÊÊ ÁŸ ’fi„¸UÿH 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Œwü rðŒthf hts™T ! yt… çÐàæX|æëçcÅ}æì-ËBÞfT …e‚ðýo ƒ™‚t su™tu …tf
ÚttÞ Au ¥}|æë‡æ}æì-‚u r™hk‚h ¼Þkfh çÐàææç™}æì-…eË™th, Œw:¾ŒtÞf s™™u ¨}}æë‡æ-Ëthe he‚u {thtu
y™u ¨±ü}æì-Ë{M‚ Úÿæ:-Œwüs™™u çÝÏæãü²-ƒnth ftZtu. (5)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu Œwütu™wk {q¤ Ërn‚ r™ðthý fhe™u, Ëðo Ëßs™tu™e r™hk‚h ð]rØ fhðe
òuE yu. (5)
Éøðu Œ¼t»Þ 583
 •fl◊¸„U ßãº˝fi ŒÊŒÎÆÁ„U üÊÈÆœË Ÿfi— ‡ÊÈƇÊÊø Á„U lÊÒ— ˇÊÊ Ÿ ÷Ë·Ê° •fiÁº˝flÊ ÉÊÎÆáÊÊãŸ
÷Ë·Ê° •fiÁº˝fl—– ‡ÊÈÆ|c◊ãÃfi◊Ê Á„U ‡ÊÈÆ|c◊Á÷fifl¸œÒL§ª˝Á÷⁄ÊÔÿfi‚–
•¬fiÍL§·ÉãÊÊ •¬˝ÃËà ‡ÊÍ⁄U ‚àflfiÁ÷|SòÊ‚åÃÒ— ‡ÊÍfi ⁄U ‚àflfiÁ÷—H 6H
…ŒtÚto : nu ¥çÎí±:-«þkrË‚ {u½Þwõ‚ ËqÞo™e Ë{t™ ð‚o{t™ §‹Îí-©uc „wýtuÚte «ftrþ‚ …wÁ»t !
yt… ¥±:-yÄtu{w¾e fwrx÷™u Îæöçã-rðŒthtu-{thtu Ý:-y{tht àæéàææï™-LÞtÞ™u rð[thtu, Ÿæéç{-Ëtk¼¤tu
y™u læñ:-su{ «ft~t ÿææ:-¼qr{™e, Ý-‚u{ }æã:-yíÞk‚ hûtt fhtu.
nu ¥çÎí±:-«þkrË‚ …ðo‚tuðt¤t ! yt… çã-s |æè¯æ-¼ÞÚte Íæë‡ææyæì-«ftrþ‚ Ë{t™ LÞtÞ™tu
«ftþ fhtu y™u |æè¯æ-¼Þ îtht Œwütu™u Œkz yt…tu.
nu àæêÚ-r™¼oÞ-r™zh-þqhðeh …wÁ»t ! àæéçc}æ‹„}æ:-su{tk yíÞk‚ - ƒnws ƒ¤ rðã{t™ Au,
¥ŒæêLcæŠæÍÝ:-su …wÁ»ttu™u ™ {th™th yt… ©xæíïç|æ:-‚eûý Mð¼tððt¤t àæéçc}æç|æ:-ƒ¤ðt™ …wÁ»ttu™e
ËtÚtu ‚eûý þºtwytu™u Ãæ{ñ:-{thðt™t W…tÞtuÚte §ü²¨ï-òytu Au, ‚u yt… ç~樌„ñ:-yufðeË ¨y±ç|æ:-
rðît™tu™e ËtÚtu s ð‚toð ht¾tu. nu ¥Ðí„è„-«‚e‚ ™ Út™th „qZ rð[thÞwõ‚ àæêÚ:-Œwütu™u {th™th
yt… çã-s ¨y±ç|æ:-…ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ Úttytu. (6)
¼tðtÚto : ÄtŠ{f s™tuyu ™e[‚t™wk r™ðthý fhe™u, ©uc‚t™tu «[th fhe™u, W¥t{ ƒ¤™e ð]rØ
{txu þqhðeh …wÁ»ttu îtht «òytu™e hûtt fhe™u, Œþ «{tý ‚Útt yuf Sðtí{tÚte Œþ RrLÿÞtu™e
Ë{t™ Ãtwhw»ttÚto fhe™u …ŒtÚttuo™e ÞÚttÞtuøÞ ð]rØ fhðe òuEyu. (6)
flŸÊÁà Á„U ‚ÈÆãflãˇÊÿ¢ ¬⁄UËfiáÊ‚— ‚ÈãflÊŸÊ Á„U c◊Ê ÿ¡àÿfl Ám·Êfi ŒflÊŸÊ◊fl
Ám·fi—– ‚ÈÆãflÊŸ ß|à‚fi·Ê‚Áà ‚„UdÊfi flÊÖÿflÎfi×–
‚ÈÆãflÊŸÊÿãº˝Êfi ŒŒÊàÿÊ÷Èfl¯ ⁄U$ÿ ŒfiŒÊàÿÊ÷Èflfi◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí:-Ëw¾ «Œt‚t ¨é‹±æÝæ²-…ŒtÚttuo™tu Ëth ftZ™th …wÁ»t™u ¥æ|æé±}æì-su{tk ËBÞfT
Ëw¾ ÚttÞ ‚u Úç²}æì-Ä™™u ÎÎæç„-ytÃtu Au, ‚u ¨é‹±æÝ:-…ŒtÚttuo™t Ëth™u «fx fhe™u ¥Ãæëyæ:-«fx
±æ…è-«þM‚ ¿tt™ðt™ …wÁ»t ¨ãdæ-nòhtu Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t ¥±, çm¯:-yr‚ þºtw™u §yæì-s
稯æ¨ç„-y÷„ fhðt RåAu Au, su ¥±, çm¯:-yíÞk‚ ðuh fh™th™u y÷„ fhðt RåAu Au,
‚u Ëðo™u {txu ¥æ|æé±}æì-su{tk ©uc Ëw¾ ntuÞ ‚u Ä™™u ÎÎæç„-yt…u Au y™u su çã-r™ùÞÚte Sæé‹Ãææ‹æ:-
…ŒtÚttuo™t Ëth™u rËØ fhe™u ²…ç„-Ëk„ fhu Au, S}æ-‚u s ÐÚè‡æ¨:-ƒnw …ŒtÚttuo y™u ÿæ²}æì-½h™u
¨é‹±‹æì-rËØ fhe™u çã-s Ëw¾ ±Ýæïç„-¼tu 584„ðu Au. (7)
¼tðtÚto : su ËðoÚte r{ºt‚t fhtðe™u Ëðo™t þºtwytu™wk r™ðthý fhu Au, ‚u Ëðo™t ‘fÕÞtýfthe’
ƒ™e™u Ëðo™u ƒnw s Ëw¾ yt…e þfu Au. (7)
584 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ©uctu™wk …t÷™, Œwütu™e r™ð]r¥tÚte htßÞ™e ÂMÚth‚t™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (133)
Ëqõ‚-134
•Ê àflÊ ¡ÈflÊfi ⁄UÊ⁄U„UÊáÊÊ •Á÷¬˝ƒÊÊ flÊÿÊ fl„Ufi|ãàfl„ ¬ÍÆfl¸¬ËÃÿ ‚Ê◊Sÿ ¬ÍÆfl¸¬ËfiÃÿ–
™§äflʸ Ã •ŸÈfi ‚ÍÆŸÎÃÊ ◊Ÿfi|SÃcΔÔUÃÈ ¡ÊŸÃË–
ÁŸÿÈàflfiÃÊ ⁄UÕŸÊ ÿÊfiÁ„U ŒÊflŸ flÊÿÊfi ◊πSÿfi ŒÊflŸfiH 1H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-ðtÞw Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™T ! §ã-yt ËkËth{tk ¨æï}æS²G-yti»trÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™t
hË™u Ðê±üÐ脲ï-…qðo Ëßs™tu™t …eðt Ë{t™ Ðê±üÐ脲ï-su™u …eðtu Au, ‚u™u {txu …é±:-ðu„ðt™ ÚæÚãæ‡ææ:-
Atuz™th ðtÞw y±æ-yt…™u Ðí²:-«er‚…qðof ¥ç|æ; ¥æ, ±ã‹„é-[tu‚hVÚte …ntU[tzu Au.
nu ±æ²æï-¿tt™ðt™ …wÁ»t ! su „ï-yt…™e ªŠ±æü-WL™r‚Þwõ‚ yr‚ ©uc ¨êÝë„æ-r«Þðtýe …æÝ„è-
y™u ¿tt™ð‚e ÚtÞu÷e †e }æÝ:-{™™u ¥Ýé, ç„cÆ„é-y™wfq¤ hnu÷ ntuÞ, ‚u yt… }æ¶S²-Þ¿t™t
ËkƒkÄ{tk Îæ±Ýï-su{ Œt™ fh™th™u {txu ‚u{ Îæ±Ýï-Œu™th™u {txu çݲéy±„æ-su{tk ƒnw s ½tuztytu
rðã{t™ Au, ‚u ÚƒïÝ-h{ý fhðt ÞtuøÞ ðtn™Úte ¥æ, ²æçã-ytðtu. (1)
¼tðtÚto : rðît™ ÷tuftu Ëðo «týeytu{tk «týtu™e Ë{t™ r«Þ ƒ™e™u, y™uf ½tuztytuðt¤t Þt™tu =
ðtn™tuÚte òÞ y™u ytðu = „{™t„{™ fhu. (1)
◊ãŒfiãÃÈ àflÊ ◊|㌟Êfi flÊÿÁflãŒfiflÊ˘S◊à∑˝§ÊáÊÊ‚— ‚È∑fiΧÃÊ •Á÷lfiflÊ ªÊÁ÷fi—
∑˝§ÊáÊÊ •Á÷lfifl—– ÿhfi ∑˝§ÊáÊÊ ß⁄UäÿÒ ŒˇÊ¢ ‚øfiãà ™§Ãÿfi—–
‚œ˝ËøËŸÊ ÁŸÿÈÃÊfi ŒÊflŸ Áœÿ ©U¬fi ’˝Èflà ßZ Áœÿfi—H 2H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-ðtÞw™e Ë{t™ {™tunú rÔtîtLtT ! ²„ì-su ¥S}æ„ì-y{thtÚte ÜíUæ‡ææ¨:-©uc
f{o fh‚t ¥ç|æl±:-su™e [tu‚hV rðãt™tu «ftþ rðã{t™ ¨éÜëU„æ:-su ËwkŒh ©uc f{oðt¤t ¥ç|ælÃæ:-
y™u ËðoºtÚte ËqÞo™tk rfhýtu Ë{t™ yíÞk‚ «ftþ{t™ §‹Î±:-ytÿråt¥t ÜíUæ‡ææ:-…wÁ»ttÚto fh‚t
Ëßs™tu™e Ë{t™ }æç‹ÎÝ:-y™u Ëw¾™e ft{™t fh‚t y±æ-yt…™u }æ‹Î‹„é-[tnu. ‚u ã-s ª„²:-
hûtt ytrŒ r¢Þtðt™ ÜíUæ‡ææ:-f{o fh™tht Îÿæ}æì-ƒ¤™u xææïç|æ:-¼qr{ytu™e ËtÚtu §ÚŠ²ñ-«t Útðt
¨™‹„-Þwõ‚ ÚttÞ Au yÚtto‚T ËkƒkÄ òuzu Au. su Îæ±Ýï-Œt™™u {txu ¨{íè™èÝæ:-ËtÚt-Ëífth «tÂ
fhðt ðt ytððt-sðtðt¤t çݲé„:-r™Þwõ‚ fhu÷ yÚtto‚T ftuE rð»tÞ{tk ÷„tðu÷e ç{²:-ƒwrØytu™u
©Ð, ÏæíéÃæyæï-W…Œuþ fhu Au, ‚uytu §ü}æì-ËðoºtÚte ç{²:-f{tuo™u «t ÚttÞ Au. (2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 585
 ¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðît™tu™e Ëuðt fhu Au y™u ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚uytu þheh y™u
ytí{t™tk ƒ¤™u fu{ «t ™ fhe þfu ? (2)
flÊÿÈÿȸ®fiV ÄÃ ⁄UÊÁ„fiUÃÊ flÊÿÈ⁄UfiL§áÊÊ flÊÿÍ ⁄UÕfi •Á¡⁄UÊ œÈÆÁ⁄U flÊ…Ufifl flÁ„UficΔÔUÊ œÈÆÁ⁄U
flÊ…Ufifl– ¬˝ ’ÊfiœÿÊ ¬È⁄fiU|㜢 ¡Ê⁄U •Ê ‚fi‚ÃËÁ◊fifl–
¬˝ øfiˇÊÿ ⁄UÊŒfi‚Ë flÊ‚ÿÊ·‚— üÊflfi‚ flÊ‚ÿÊ·‚fi—H 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! {éçÚ-Ëðo™t ytÄth¼q‚ s„‚{tk ±æïɱï-…ŒtÚttuo™u …ntU[tzðt ±çãcÆæ-
yíÞk‚ …ntU[tz™th ±æ²é:-ðtÞw ±æïɱï-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tzðt {txu {éçÚ-[÷tððt™t {wÏÞ ¼t„{tk
Úæïçã„æ-÷t÷-÷t÷ hk„™t yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ðt ±æ²é:-ðtÞw ¥L‡ææ-…ŒtÚttuo™u ðn™ fhðt{tk Ë{Úto
s¤, ÄwBttztu ytrŒ …ŒtÚttuo™u ±æ²é:-ðtÞw ¥çÁæÚæ-VUfðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u Úƒï-hÚt{tk ²éV vyæï-òuzu Au.
yÚtto‚T f÷tftiþ÷Úte «urh‚ ‚u …ŒtÚttuo™tu ËkƒkÄ fhu Au, yuÚte yt… …æÚ:-r«Þ …wÁ»t su{ ¨¨„èç}æ±-
Ëq‚u÷e †e™u s„tzu, ‚u{ ÐéÚç‹{}æì-ƒnws W¥t{ ƒwrØ{‚e †e™u ÐíæÏææï{²-ËBÞfT ƒtuÄ fhtðtu, ÚæïΨè-
«ftþ y™u …]rÚtðe™wk Ðí, ™ÿæ²-W¥t{ ÔÞtÏÞt™ fhtu yÚtto‚T ‚u™t „wýtu™wk ðýo™ fhtu. ©¯¨:-Œn™
ytrŒ fh™th™t …ŒtÚttuo yÚtto‚T yÂø™ ytrŒ™u f÷tÞkºttrŒ{tk ±æ¨²-ðËtðtu-MÚtt…™ fhtu y™u Ÿæ±¨ï-
ËkŒuþtrŒ Ëtk¼¤ðt {txu ©¯¨:-rŒðËtu™u ±æ¨²-‚th, rðãwítT™e rðãt™u ÂMÚth fhtu. (3)
¼tðtÚto : suytu ðtÞw™e Ë{t™ «Þí™ fhu Au y™u ytÂtu™e Ë{t™ ÷tuftu™u ƒtuÄÞwõ‚ fhu
Au, ‚uytus ËqÞo™e Ë{t™ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ «ftþÞwõ‚ y™u ‘¨æïÉæÚæï’-‘Ën™þe÷’ ntuGt Au.
(3)
ÃÈèÿfi◊ÈÆ·Ê‚— ‡ÊÈøfiÿ— ¬⁄UÊflÁÃfi ÷º˝Ê flSòÊÊfi ÃãflÃ Œ¢‚Èfi ⁄U|‡◊·Èfi ÁøòÊÊ Ÿ√ÿfi·È
⁄U|‡◊·Èfi– ÃÈèÿ¯ œŸÈ— ‚fi’ŒÈ¸ÉÊÊ Áfl‡flÊ fl‚fiÍÁŸ ŒÊ„UÃ–
•¡fiŸÿÊ ◊L§ÃÊfi flˇÊáÊÊfièÿÊ ÁŒfl •Ê flˇÊáÊÊfièÿ—H 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þ ! su{ àæ陲:-þwØ ©¯æ¨:-«t‚: ft÷e™ ðtÞw ÐÚæ±ç„-Œqh Œuþ{tk ΢¨é-
su{tk {™w»Þ {™™wk Œ{™ fhu Au, ‚u Úçà}æ¯é-rfhýtu{tk y™u Ýòï¯é-LtÔteLt Úçà}æ¯é-rfhýtu{tk ‚u{
„é|²}æì-‚tht {txu ç™~ææ-r[ºt-rðr[ºt yŒT¼w‚ |æÎíæ-Ëw¾fthf ±›æ-ð† ðt Ztkfðt™t yLÞ …ŒtÚttuo™u
„‹±„ï-rðM‚]‚ fhu Au; ðt su{ ¨ÏæÎéü{æ-Ëðo ftÞtuo™u …qýo fhu Au {ïÝé:-ðtýe „é|²}æì-‚tht {txu ç±Eæ-
586
Ë{M‚ ±¨êçÝ-Ä™tu™u Îæïãyæï-…qýo fhu Au; ðt su{ ¥…ݲ:-Wí…L™ ™ Út™th }æL„:-ðtÞw ±ÿæ‡ææ|²:-
su s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ðntÔt™the ™Œeytu{tk çα:-«ftþ™e {æÞ ±ÿæ‡ææ|²:-ðntð™tht rfhýtuÚte
s¤™tu ¥æ-Ëthe he‚u rðM‚th fhu Au, ‚u{ ‚wk ƒ™. (4)
586 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su {™w»Þtu rfhýtu™e Ë{t™ LÞtÞ «ftþ™wk, Ëwrþrût‚ ðtýe™e Ë{t™ Ôtõít]íÔtíttLtwk
y™u ™Œe™e Ë{t™ þw¼ „wýtu™wk ðn™ fhu Au, ‚uytu Ëk…qýo fÕÞtý™u «t fhu Au. (4)
ÃÈèÿ¯ ‡ÊÈÆ∑˝§Ê‚— ‡ÊÈøfiÿSÃÈ⁄UáÿflÊ ◊Œfi·Íƪ˝Ê ßfi·áÊãà ÷ÈÆfl¸áÿ¬ÊÁ◊fi·ãà ÷ÈÆfl¸ÁáÊfi–
àflÊ¢ à‚Ê⁄UË Œ‚fi◊ÊŸÊ ÷ªfi◊Ë^ÔU ÃÄflflËÿfi–
àfl¢ Áfl‡flfiS◊ÊjÈflfiŸÊà¬ÊÁ‚ œ◊¸®fiáÊÊ‚ÈÆÿ¸Êfià¬ÊÁ‚ œ◊¸®fiáÊÊH 5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su y±}æì-yt… {}æü‡ææ-Ä{oÚte ¥¨é²æü„ì-Œwütu™t r™s ÔÞðnthÚte Ðæç¨-
hûtt fhtu Atu; ðt {}æü‡ææ-Ä{o™e ËtÚtu ç±ES}ææ„ì-Ë{„ú |æé±Ýæ„ì-ËkËth™e Ðæç¨-hûtt fhtu Atu; ‚Útt
y¨æÚè-fwrx÷„t{e y™u Ψ}ææÝ:-þºtwytu™tu Ëknth fhe™u yt… yævÃæ±è²ï-su{tk [tuhtu™tu ËkƒkÄ ™Úte
‚u {t„o{tk |æxæ}æì-yiïÞo™e §ü^ï-«þkËt fhtu Atu, ‚u y±æ}æì-yt…™u su ¥Ðæ}æì-s¤ ðt f{tuo™e |æé±üç‡æ-
ÄthýtÞwõ‚ ÔÞðnth{tk §¯‹„-åttnu Au, ítu „éÚ‡²±:-…t÷™ y™u àæ陲:-…rðºt‚t fh™tht àæéÜíUæ¨:-
þwØ ðeÞo ©xæíæ:-‚eð s™ }æÎï¯é-yt™kŒtu{tk |æé±üç‡æ-y™u …t÷™ …tu»tý fh™tht ÔÞðnth{tk „é|²}æì-
‚{tht {txu §¯‡æ‹yæ-RåAt fhu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u ÞtuøÞ Au - fu su su™e hûtt fhu ‚u™e ‚uytu …ý hûtt fhu. Œwütu™t r™ðthý
îtht yiïÞo™e ft{™t fhu. Œwütu …h fŒe rðïtË fhu ™rn. (5)
àfl¢ ŸÊfi flÊÿfl·Ê◊¬Ífi√ÿ¸— ‚Ê◊ÊfiŸÊ¢ ¬˝Õ◊— ¬ËÁÃ◊fi„¸UÁ‚
‚ÈÆÃʟʯ åÊÊÁÃ◊fi„¸UÁ‚– ©UÃÊ Áfl„ÈUà◊fiÃËŸÊ¢ Áfl‡ÊÊ¢ flfifl¡¸·ËfiáÊÊ◊˜Ô–
Áfl‡flÊ ßûÊfi œŸflÊfi ŒÈOÔU •ÊÁ‡Ê⁄U¯ ÉÊÎÆâ ŒfiÈOÔUà •ÊÁ‡Ê⁄Ufi◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-«tý Ë{t™ ð‚o{t™ ƒ¤ðt™ ! ¥Ðêòü:-…qðtuoyu «rËØ ™ fhu÷ ‚u y…qðo
„wýe y±}æì-yt… Ý:-y{the ¨é„æÝæ}æì-©uc r¢ÞtÚte ftZðt{tk ytðu÷ ¨æï}ææÝæ}æì-yiïÞofthf {nt
yti»trÄytu™t hË™wk Ðèçyæ}æì-…t™ fhðt™u ¥ãüç¨-ÞtuøÞ Atu; y™u Ðíƒ}æ:-…qðo rðÏÞt‚ yt… »¯æ}æì-
yu Wõ‚ …ŒtÚttuo™t hËtu™u Ðèç„}æãüç¨-…t™ fhðt™u ÞtuøÞ Atu; su „ï-yt…™e ç±Eæ:-Ë{M‚ {ïݱ:-
„tÞtu §„ì-s ¥æçàæÚ}æì-¼tu„ððt™u Íæëyæ}æì-ftÂL‚Þwõ‚ ½e™u Îéã„ï-…whw fhu Au; y™u ¥æçàæÚ}æì-Ëthe he‚u
¼tus™ fhðt ÞtuøÞ ŒqÄ ytrŒ …ŒtÚttuo™u ÎéOï-…qht …tze™u ‚u™e y™u ±±…éü¯è‡ææ}æì-r™hk‚h Œtu»ttu™wk
ðso™ fhe™u ç±ãéy}æ„èÝæ}æì-su{tk rðþu»t‚tÚte ntu{ fh™th rð[thþe÷ {™w»Þ rðã{t™ Au, ‚u ç±àææ}æì-
«òytu™wk ©„æï-r™ùÞÚte …t÷™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu ƒúñ[Þo, W¥t{ yti»tÄtu™wk Ëuð™ y™u Wr[‚ ytnth-rðnthÚte þheh
y™u ytí{t™t ƒ¤™e ð]rØ fhe™u Ä{o…qðof «ò …t÷™{tk ÂMÚth hnuðwk òuEyu. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™t áütL‚Úte þqhðehtu™t LÞtÞ rð»tÞ{tk «òf{o™wk ðýo™ ntuðtÚte
ÉøðuŒ¼t»Þ 587
yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (134)
Ëqõ‚-135
SÃËáÊZ ’*„UL§¬fi ŸÊ ÿÊÁ„U flËÃÿfi ‚„UdfiáÊ ÁŸÿÈÃÊfi ÁŸÿÈàflÃ
‡ÊÁßËfiÁ÷*ŸÿÈàflÃ – ÃÈèÿ¢ Á„U ¬ÍÆfl¸¬ËfiÃÿ ŒflÊ ŒflÊÿfi ÿÁ◊⁄U–
¬˝ Ãfi ‚ÈÆÃÊ‚Ê ◊œfiÈ◊ãÃÊ •|SÕ⁄Uã◊ŒÊfiÿ ∑˝§àflfi •|SÕ⁄UŸ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su Îï±æ²-rŒÔÞ„wý™u {txu „é|²}æì-çã-yt…™u s Ðê±üÐ脲ï-…qðo hË ytrŒ
…eðt™u Îï±æ:-rðît™tu ²ïç}æÚï-r™Þ{ fhu ‚uytu „ï-yt…™t }æÎæ²-yt™kŒ y™u ÜíUy±ï-©uc ƒwrØ™u {txu
}æ{é}æ‹„:-«þkrË‚ {Äwh „wýÞwõ‚ ¨é„æ¨:-Wí…L™ fhu÷ …ŒtÚto ÐíæçSƒÚÝì-Ëthe he‚u ÂMÚt‚ ÚttÞ y™u
Ëw¾ Y… ¥çSƒÚÝì-ÂMÚth ÚttGt, ítuBt ítu ytÃt ‹æ:-yBttht S„è‡æü}æì-ZkftÞu÷t Ïæ<ã:-©uc rðþt¤ ½h™u
±è„²ï-Ëw¾ «t fhðt {txu ©Ð, ²æçã-…tËu …ntU[tu. çݲéy±„ï-su™t ƒnw s ½tuztytu rðã{t™
Au ‚u™u {txu ¨ãdï‡æ-nòhtu çݲé„æ-r™rù‚ ÔÞðnthÚte …tËu …ntU[tu; y™u àæç„Ýèç|æ:-su{tk ËUfztu
ðehtu rðã{t™ Au, ‚u Ëu™tytu™e ËtÚtu çݲéy±„ï-ƒnw s ƒ¤Úte {¤u÷t™u {txu yÚtto‚T yíÞk‚ ƒ¤ðt™™u
{txu …tËu …ntU[tu. (1)
¼tðtÚto : rðãt y™u Ä{o™t rs¿ttËw {™w»Þtu{tk rðît™tu™wk ËŒt ytbt™ fhðwk òuEyu y™u
‚uytu™e Ëuðt ‚Útt Ëk„r‚ îtht rð¿tt™™e WL™r‚ fhe™u r™íÞ yt™krŒ‚ hnuðwk òuRyu. (1)
ÃÈèÿÊÿ¢ ‚Ê◊— ¬Á⁄fiU¬ÍÃÊ •Áº˝fiÁ÷— S¬Ê„Uʸ fl‚ÊfiŸ— ¬Á⁄U ∑§Ê‡Êfi◊·¸Áà ‡ÊÈÆ∑˝§Ê
fl‚ÊfiŸÊ •·¸ÁÖ ÃflÊÿ¢ ÷ʪ •ÊÿÈ·ÈÆ ‚Ê◊Êfi Œfl·Èfi „ÍUÿÃ–
fl„fiU flÊÿÊ ÁŸÿÈÃÊfi ÿÊsÔS◊ÿÈ¡¸®fiÈ·ÊáÊÊ ÿÊfisÔS◊ÿÈ—H 2H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-rðît™T ! yt… çݲé„:-f÷tftiþ÷Úte r™Þ‚ fhu÷ ½tuztytu™u su{ ðtÞw ‚u{
…tu‚t™t ðtn™tu™u yuf ŒuþÚte ƒeò Œuþ{tk Ãæã-…ntU[tztu y™u …é¯æ‡æ:-«ËL™ r[¥t ¥S}æ²é:-{the
Ë{t™ yt[hý fhe™u Äææçã-ÃtntUåttu, ¥S}æÄæé:-Btthe ËBttLt ytåthÛt fheLtu ytÔttu. su ytðtu su „±-
yt…™wk ¥²}æì-yu ¥æ²é¯é-Sð™ y™u Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¨æï}æ:-yti»trÄ„ý Ë{t™ |ææxæ:-Ëuð™ fhðt
ÞtuøÞ ¼t„ Au; ðt su yt… ã겄ï-M‚wr‚ fhtu Atu ‚u ±¨æÝ:-ð† ytrŒ ytuZe™u àæéÜíUæ-þwØ ÔÞðnthtu™u
¥¯üç„-«t Úttytu Atu.
su ¥²}æì-yu ¥çÎíç|æ:-{u½tuÚte ÐçÚŒæê„:-ËðoºtÚte …rðºt ÚtÞu÷ ¨æï}æ:-[kÿ{t™e Ë{t™ «þkËt
fhðt{tk ytðu÷ ðt ÜUæïàæ}æì-{u½™u ŒæÄæücæü588
çyæ-ËðoºtÚte «t ÚttÞ ‚u™e Ë{t™ SÐæãæü-RÂåA‚ ð†tu™u
±¨æÝ:-Äthý fhu÷ yt… «t Úttytu, ‚u „é|²¢-yt…™u {txu Wõ‚ Ëðo ðM‚w «t Úttytu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËwkŒh ð†, yt¼q»tý y™u ðuþ Äthý fhe™u þw¼ ftÞo fhu Au, ‚uytu
588 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðoºt «þkþt «t fhu Au. (2)
•Ê ŸÊfi ÁŸÿÈ|jfi— ‡ÊÁßËfiÁ÷⁄Uäfl⁄¢U ‚fi„U|dáÊËÁ÷L§¬fi ÿÊÁ„U flËÃÿ flÊÿÊfi „U√ÿÊÁŸfi
flËÃÿfi– ÃflÊÿ¢ ÷ʪ ´§|àflÿ— ‚⁄fiU|‡◊— ‚Íÿ¸ ‚øÊfi–
•äflÿȸÁ÷÷¸⁄fiU◊ÊáÊÊ •ÿ¢‚à flÊÿÊfi ‡ÊÈÆ∑˝§Ê •fiÿ¢‚ØH 3H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-rðît™T ! „±-yt…™t su ¥Š±²éüç|æ:-MðÞk Þ¿t™e RåAt fh™thtytuyu |æÚ}ææ‡ææ:-
Äthu÷ fhu÷ {™w»Þ ¥²¢¨„-r™ð]¥t ÚtÞu÷ Ëw¾ su{ ntuÞ, ‚u{ ¥Äæ¢Sæyæ-r™ð]¥t ÚttÞ yÚtto‚T ËtkËtrhf
Ëw¾™tu íÞt„ fhu. su yt…™tu ¨ê²ïü-ËqÞo™e ðå[u ¨™æ-ËBÞfT ËkÞtu„ fhu÷ àæéÜUæ:-þwrØ rfhýtu™e
Ë{t™ ¨Úçà}æ:-«ftþ™e ËtÚtu ð‚o{t™ «çy±²:-su™tu }‚w Ë{Þ «t ÚtÞtu ‚u ¥²}æì-yu |ææxæ:-
¼t„ Au, ‚u yt… ±è„²ï-ÔÞt Útðt {txu ãòæçÝ-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e ©Ð²æçã-Ë{e…
…ntU[e™u «t Úttytu.
nu ±æ²æï-«þkrË‚ ƒ¤Þwõ‚ su àæç„Ýèç|æ:-«þkrË‚ ËUfztu yk„tuÚte Þwõ‚ Ëu™tytu™e ËtÚtu ðt
¨ãçd‡æèç|æ:-su{tk y™uf nòh þqhðehtu™t Ë{qnÞwõ‚ Ëu™tytu™e ËtÚtu ðt çݲéç|Î:-ðtÞw™t „wý™e
Ë{t™ ½tuztytuÚte ±è„²ï-ft{™t™u {txu Ý:-y{tht ¥Š±Ú}æì-htßÞ …t÷™ Y… Þ¿t™u «t ÚttÞ
Au, ‚u™u ¥æ-ytðe™u «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : hts…wÁ»ttuyu þºtw™t ƒ¤Úte [th„ýwk yÚtðt ‚uÚte …ý yrÄf ƒ¤ ðÄthe™u yÄtŠ{f
þºtwytu™e ËtÚtu ÞwØ fhðwk òuEyu. ‚u hts…wÁ»ttu «òs™tuÚte «r‚ð»to sux÷tu fh „úný fhðt ÞtuøÞ
ntuÞ, ‚ux÷tu s „úný fhu ‚Útt ËŒt ÄtŠ{f rðît™tu™e Ëuðt fhu. (3)
•Ê flÊ¢ ⁄UÕÊfi ÁŸÿÈàflÊfiãflˇÊŒflfi‚˘Á÷ ¬˝ÿ¢ÊfiÁ‚ ‚ÈÁœfiÃÊÁŸ flËÃÿ flÊÿÊfi „U√ÿÊÁŸfi
flËÃÿfi– Á¬’fiâ ◊äflÊ •ãœfi‚— ¬Ífl¸¬ÿ¢ Á„U fl¢Ê Á„UÃ◊˜Ô–
flÊÿflÊ øãŒ˝áÊ ⁄UÊœ‚Ê ªfiÃÁ◊ãºfi˝‡ø ⁄UÊœ‚Ê ªfiÃ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu ˼t-Ëu™tÄeþtu ! su ±æ}æì ‚{tht çÝÄæéy±æÝì-ðtÞw Ë{t™ ðu„ðt™ Úƒ:-hÚt Ð脲ï-
yt™kŒ™e «tr™u {txu ¨éç{„æçÝ-Ëthe he‚u Äthý fhu÷ Œæí²æ¢ç¨-«er‚™u y™wfq¤ …ŒtÚttuo™u ¥|²æ±ÿæ„ì-
[tu‚hVÚte Ëthe he‚u …ntU[u y™u ¥±¨ï-rðsÞ™e «tr ðt ±è„²ï-Ä{o™e «ð]r¥t™u {txu ãòæçÝ-
yt…ðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u Ëðoºt ËBÞfT …ntU[tzu, ‚u ‚{u su{ §‹Îí:-rðãw‚T Y…e yÂø™ ™-y™u ðtÞw
ytðu, ‚u{ Úæ{¨æ-suÚte rËrØ «t ÚttÞ ‚u …ŒtÚto™e ËtÚtu ¥æ, xæ„}æì-ytðtu.
su }抱:-{Äwh ¥‹{¨:-yL™™tu Ðê±üÐï²}æì-…qðo {™w»Þtu™u …eðt ÞtuøÞ ±æ}æì-y™u ‚{tht ƒL™u
{txu çã„}æì-Ëw¾Y… ƒt„ Au, ‚u™wk çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu y™u ™¢Îíï‡æ-ËwðýoY… Úæ{¨æ-©uc rËrØfthf
Ä™™e ËtÚtu ¥æxæ„}æì-ytðtu.
nu ±æ²æï-ðtÞw™e Ë{t™ r«Þ ! yt… W¥tBt rËrØfthf Ëwðýo™e ËtÚtu Ëw¾¼tu„™u ¥æ-«tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 589
Úttytu.
nu ±æ²æï-Œwütu™e ®nËt - ™tþ fh™th ! ytŒt™-«Œt™ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u …ý ¥æ-«t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw y™u rðãw‚T Ëðo{tk ÔÞt…f ƒ™e™u Ëðo ðM‚wytu™tu Ëk…fo fhu Au, ‚u{ Ëßs™tuyu
yiïÞo™e «tr {txu Ëðo ËtÄ™tu™tu W…Þtu„ fhðtu òuEyu. (4)
•Ê flÊ¢ ÁœÿÊfi flflÎàÿÈ⁄Uäfl⁄UÊ° ©U¬◊Á◊ãŒÈ¯ ◊◊¸Î¡ãà flÊÁ¡Ÿfi◊ʇÊÈ◊àÿ¢ Ÿ flÊÁ¡Ÿ◊˜Ô–
ÃcÊʯ Á¬’Ã◊S◊ÿÍ •Ê ŸÊfi ªãÃÁ◊„UÊàÿÊ–
ßãºfi˝flÊÿÍ ‚ÈÆÃÊŸÊ◊Áº˝fiÁ÷ÿÈƸfl¢ ◊ŒÊfiÿ flÊ¡ŒÊ ÿÈÆfl◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí±æ²ê-ËqÞo y™u ðtÞw™e Ë{t™ ˼t-Ëu™tÄeþtu ! su W…Œuþftu y™u yæÞt…ftu
rðît™s™tu ±æ}æì-‚{tht ç{²:-ƒwrØ y™u ¢{tu ðt ¥Š±ÚæÝì-®nËt ™ fh™thts™tu §}æ}æì-yu §‹Îé}æì-
…h{ yiïÞo y™u ±æç…Ý}æì-«þkrË‚ ðu„Þwõ‚ ¥æàæé}æì-ft{{tk þe½ú‚t fh™tht ±æç…Ý}æì-y™uf þw¼
÷ûtýtuÞwõ‚ ¥y²}æì-r™hk‚h „{™ fh‚t ½tuztytu™e Ý-Ë{t™ ¥æ, ±±ëy²é:-Ëthe he‚u ð‚uo, ftÞo{tk
÷tðu y™u …h{ yiïÞo™u ©Ð, }æ}æëü…‹„-Ë{e…{tk yíÞk‚ þwØ fhu „ï¯æ}æì-‚u™t ¥çÎíç|æ:-Ëthe he‚u
…ðo‚™tu xqfztu = …ÚÚth ðt ¾tkzrýÞt Ëtkƒu÷tÚte ¨é„æÝæ}æì-rËØ fhu yÚtto‚T fqxe™u …eËe™u …ŒtÚttuo™t
hË™u }æÎæ²-yt™kŒ™u {txu ²é±}æì-‚{u ƒL™u çÐÏæ„}æì-…t™ fhtu; ‚Útt ¥S}æ²ê-y{the Ë{t™ yt[hý
fhe™u ±æ…Îæ-rð¿tt™ «Œt‚t ²é±}æì-‚{u ƒL™u yt ËkËth{tk ªy²æ-hûtt ytrŒ W¥t{ r¢ÞtÚte Ý:-
y{™u ¥æxæ‹„}æì-«t Úttytu. (5)
¼tðtÚto : su W…Œuþftu y™u yæÞt…ftu {™w»Þtu™e ƒwrØ™u þwØ fhe™u Ëwrþrût‚ ½tuztytu™e Ë{t™
‚u™tÚte …ht¢{ fhtðu Au ‚uytu yt™kŒ™t ¼t„e ƒ™u Au. (5)
ß◊ flÊ¢ ‚Ê◊Êfi •åSflÊ ‚ÈÆÃÊ ß„UÊäflÿȸÁ÷÷¸⁄fiU◊ÊáÊÊ •ÿ¢‚à flÊÿÊfi ‡ÊÈÆ∑˝§Ê •fiÿ¢‚Ö
∞Ã flÊfi◊èÿfi‚ΡÊà ÁÃ⁄U— ¬ÁflòÊfi◊ʇÊflfi—–
ÿÈÆflÊÿflÊ˘Áà ⁄UÊ◊Êfiáÿ√ÿÿÊ ‚Ê◊Êfi‚Ê •àÿ√ÿÿÊfiH 6H
…ŒtÚto : nu …h{ yiïÞoðt™ y™u ±æ²æï-ðtÞw™e Ë{t™ ƒ¤ðt™ …wÁ»t ! su §}æï-§ã-yt ËkËth{tk
¥m²éüç|æ:-Þ¿t™t RåAwftu™u ¥Œ¨é-s¤{tk Sæéyææ:-Wí…L™ fhu÷e ¨æï}ææ:-{nt™ yti»trÄ |æÚ}ææ‡ææ:-Ãtw»x
fhe™u ‚{u ƒL™u ™u ¥Äæ¢Sæyæ-yt…u y™u àæéÜíUæ:-þwØ ‚u ¥²¢¨„-„úný fhu; ðt su »„ï-yu ¥æàæ±:-
yufºt ÚttÞ y™u ²é±æ²±:-‚{tht ƒL™u™e RåAt fh‚t ¨æï}ææ¨:-yiïÞoÞwõ‚ ¥Ã²²æ-™tþ hrn‚
¥ç„ Úæï}ææç‡æ-yíÞk‚ htu{ yÚtto‚T ™tr¤Þu590
h™e sxt - AtuíttLtt ytfth ¥çyæ, ¥ÃÄæÄææ-ËLttítLt ËwÏttuLte
ËBttLt ç„Ú:-r‚ÞofT Ðç±~æ}æì-þwrØfthf …ŒtÚttuo y™u ±æ}æì-‚{u ƒL™u ¥ç|æ-¥¨ëÿæ„-ËðoºtÚte rËØ fhu,
‚u™wk ‚{u …t™ fhu y™u Ëthe he‚u «t Úttytu.(6)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su™t Ëuð™Úte áZ ‚Útt MðMÚt þheh y™u ytí{t ÚttÞ Au ‚Útt su É
590 ÉøðuŒ¼t»Þ
yL‚:fhý™u þwØ fhu Au, ‚u™wk ‚{u r™íÞ Ëuð™ fhtu. (6)
•ÁÃfi flÊÿÊ ‚‚ÃÊ ÿÊfiÁ„U ‡Ê‡flfiÃÊ ÿòÊ ª˝ÊflÊ
flŒfiÁà ÃòÊfi ªë¿Uâ ªÎÆ„UÁ◊ºfi˝‡ø ªë¿UÃ◊˜Ô–
Áfl ‚ÍÆŸÎÃÊ ŒŒfi·Ê ⁄UËÿfiÃ ÉÊÎÎÆÃ◊Ê ¬ÍÆáʸÿÊfi ÁŸÿÈÃÊfi
ÿÊÕÊ •äfl⁄UÁ◊ãº˝fi‡ø ÿÊÕÊ •äfl⁄U◊˜ H 7H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-ðtÞw Ë{t™ ƒr÷c rðît™ ! yt… ¨¨„:-yrðãt™wk WÕ÷k½™ fhu÷ y™u
àæE„:-Ë™t‚™ rðãtÚte Þwõ‚ …wÁ»ttu™u ²æçã-«t Úttytu.
²~æ-ßÞtk xæíæ±æ-{uÄtðe = ÄehƒwrØ …wÁ»t ¥ç„,±Îç„-yíÞk‚ W…Œuþ fhu Au, „~æ-íÞtk yt…
Óæ-yLtu §‹Îí:-yiïGtoGtwõít BtLtw»Gt xæÓÀyæ}æì-òytu, y™u xæëã}æì-„]n{tk xæÓÀyæ}æì-òytu, Sæê‹æëyææ-W¥t{
rþrût‚ ËíÞr«Þ ðtýe, ç±,Îgàæï-rðþu»t‚tÚte òuðt{tk ytðu Au y™u Íæëyæ}æì-«ftrþ‚ rð¿tt™™tu ¥æ,
Ú貄ï-ËBÞfT ËkƒkÄ ÚttÞ yÚtto‚T {¤u íÞtk Œæê‡æüÄææ-…qýo çݲé„æ-yr¾÷ yk„Þwõ‚ ðtÞw™e „r‚ Ë{t™
„r‚Úte su yt… §‹Îí:-™-y™u yiïÞoðt™ s™ ¥ŠÃæÚ}æì-y®nËt ytrŒ ÷ûtý Ä{o™u ²æƒ:-«tÂ
Úttytu Atu, ‚u ‚{u ƒL™u ¥Š±Ú}æì-Þ¿t™u «t ޿t™u ²æƒ:-«t Úttytu Atu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu, su Œuþ{tk yÚtðt MÚtt™{tk yt rðît™tu ËíÞ™tu W…Œuþ fhu, ‚u MÚtt™
…h sR™u ‚uytu™t W…Œuþ™wk r™íÞ ©ðý fhu. suÚte ‚uytu rðãtÞwõ‚ ðtýe, ËíÞrð¿tt™ y™u Ä{o™wk
¿tt™ «t fhe þfu. (7)
•òÊÊ„U Ãmfi„UÕ ◊äfl •Ê„fiÈU$à ÿ◊fi‡flàÕ◊Èfi¬ÁÃcΔfiÔUãÃ
¡ÊÿflÊ˘S◊ Ã ‚fiãÃÈ ¡Êÿflfi—–
‚Ê∑¢§ ªÊfl— ‚ÈflfiÃ ¬ëÿÃ ÿflÊ Ÿ Ãfi flÊÿ ©U¬fi ŒSÿ|ãÃ
œŸflÊ ŸÊ¬fi ŒSÿ|ãà œŸflfi—H 8H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-ðtÞw Ë{t™ rðît™ ! su yæGtt…f y™u W…Œuþf ¥~ææã-y®n r™ùÞÚte „„ì-
‚u rð»tÞ™u Ãæãï‰æï-«t fhtðu Au; ðt su{ ¥Eyƒ}æì-…e…¤ð]ût™u …ûteytu, ‚u{ …æ²±:-S‚™tht
²}æì-su yt…™e ©Ðç„cÆ‹yæ-Ë{e… ÂMÚt‚ ntuÞ; y™u }抱:-{Äwh rð¿tt™™u ¥æãéç„}æì-Ëðo he‚u „úný
fhðt™u W…ÂMÚt‚ ÚttÞ, „ï-‚uytu ¥S}æï-y{the {æÞ{tk …æ²±:-S‚™tht þqh ¨‹„é-ÚttÞ, yu{ Ëthe
he‚u yt[hý fhe™u „ï yt…™e xææ±:-„tÞtu ¨æÜU}æì-ËtÚtu ¨é±„ï-rðÞt‚e ²±:-{¤u÷ ðt …]ÚtfT-
…]ÚtfT ÔÞðnth ËtÚtu ÐÓ²„ï-rËØ ÚttÞ ‚Útt {ïݱ:-„tÞtu su{ ¥Ð, ÎS²ç‹„-™ü Út‚e ™Úte, Ý-
‚u{ {ïݱ:-ðtýe Ý;©Ð, ÎS²ç‹„-™ü Út‚e ™Úte. (8)
ÉøðuŒ¼t»Þ 591
 ¼tðtÚto : òu Ëðo {™w»Þtu îtht ©ucs™tu™t Ëk„™e ft{™t y™u …hM…h «er‚ fhðt{tk ytðu,‚tu
‚u™e rðãt™tu ‚Útt ƒ¤™tu nÙtË y™u ¼uŒ ƒwrØ Wí…L™ ÚttÞ ™®n. (8)
ß◊ ÿ Ã ‚È flÊfiÿÊ ’ÊuÔUÊfi¡‚Ê˘ã߸ŒË Ãfi ¬ÃÿfiãàÿÈÆˇÊáÊÊ ◊Á„U fl˝Êœfiãà ©UˇÊáÊfi—–
œãflfi|ÜøŒ˜Ô ÿ •fiŸÊ‡ÊflÊfi ¡Ë⁄UÊÁ‡øŒÁªfi⁄UÊÒ∑§‚—–
‚Íÿ¸®fiSÿfl ⁄U‡◊ÿÊfi ŒÈ*ŸÿãÃfiflÊ „USÃfiÿÊŒÈ¸*ŸÿãÃfifl—H 9H
…ŒtÚto : nu ±æ²æï-rðît™ ! ²ï-su §}æï-yu ÞtuØts™ „ï-yt…™e ËntÞÚte Ïææuæï…¨:-¼wòytu™t
ƒ¤™e ¥‹yæ:-{æÞu ¨é, Є²ç‹„-…t÷f™e Ë{t™ yt[hý fhu Au, ‚u™u ©ÿæ‡æ:-®Ë[ðt{tk Ë{Úto
fhtu.
Þu- su „ï-yt…™t W…ŒuþÚte }æãè-ƒnws ±íæ{‹„:-ðÄo{t™ ðÄe™u Ëthe he‚u …t÷f™e Ë{t™
yt[hý fhu Au ‚uytu™u ©ÿæ‡æ:-ƒ¤«Œt™ fhtu.
su {‹±‹æì-yL‚rhût{tk ÝÎè-™Œe™e ç™yæì-Ë{t™ ð‚o{t™T ¥Ýæàæ±:-ftuR{tk ÔÞt ™rn …èÚæ:-
ðu„ðt™ ¥çxæÚæñÜU¨:-su™wk yrðã{t™ …týe™e ËtÚtu hnuðt™wk MÚtt™-„]n Îé<ݲ‹„±-Œw:¾Úte „úný
fhðt ÞtuøÞ ‚u Úà}æ²:-rfhý su{ ¨ê²üS²ï±-ËqÞo™u ‚u{ 癄ì-y™u ãS„²æï:-…tu‚t™t ƒtnwƒ¤Úte þºtwytu™u
Îé<ݲ‹„±:-Œw:¾Úte „úný fhðt ÞtuøÞ Ëthe …t÷™t fh™tht™e Ë{t™ yt[hý fhu, ‚u ðehtu™tu
r™hk‚h Ëífth fhtu. (9)
¼tðtÚto :- hts…wÁ»ttuyu ƒnws ƒ¤Þwõ‚ y™u þºtwytuÚte ™ zh™tht ðeh …wÁ»ttu™u ËŒt Ëu™t{tk
ht¾ðt òuRyu; suÚte htò™wk ‚us ËŒt ðÄ‚wk hnu. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk {™w»Þtu™tk …hM…h™t ð‚toð™tk ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuRyu. (135)
Ëqõ‚-136
¬˝ ‚È ÖÿcΔÔU¯ ÁŸÁø⁄UÊèÿ¢Êfi ’ÎÆ„UããÊ◊Êfi „U√ÿ¢ ◊$à ÷fi⁄UÃÊ ◊ΛUÿjKÊ¢ SflÊÁŒficΔÔ¢U
◊ΛUÿjKÊfi◊˜Ô– ÃÊ ‚◊˝Ê¡Êfi ÉÊÎÆÃÊ‚fiÈÃË ÿôÊÿfiôÊ ©U¬fiSÃÈÃÊ–
•ÕÒfiŸÊ— ˇÊòÊ¢ Ÿ ∑ȧÃfi‡øŸÊœÎ·fi Œflàfl¢ ŸÍ ÁøfiŒÊœÎ·fiH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u }æëDzÎì|²æ}æì-Ëw¾Œt‚tytu™e Ë{t™, çÝç™Úæ|²æ}æì-r™hk‚h Ë™t‚™
}æëÇÎì|²æ}æì-Ëw¾fthf yæÞt…f y™u W…Œuþf™e ËtÚtu Á²ïcÆ}æì-yíÞk‚ «þkËt™u ÞtuøÞ, S±æçÎcÆ}æì-
yíÞk‚ MðtŒ, ãò}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ592 …ŒtÚto,Ïæëãyæì-ƒnw s Ý}æ:-yL™ y™u }æç„}æì-ƒwrØ™u Ýé-
þe½ú Ðí,¨é,|æÚ„-ËBÞfT ËwkŒh‚tÚte Mðefth fhtu. ²¿æï ²¿æï-«íÞuf Þ¿t{tk ©ÐS„é„æ-«t „wýtuÚte «þkrË‚
Íæë„æ¨é„è-su™tu ½e™e ËtÚtu …ŒtÚttuo™tu Ëth ftZðtu, ¨}æíæ…æ-su ËBÞfT, «ftþ{t™, „æ-‚u Wõ‚ {ntþÞtu™u
592 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëthe he‚u „úný fhtu. ¥ƒ-yLtLíth »Ýæï:-ƒL™u ÿæ~æ}æì-htßÞ ¥æ{ë¯ï-Ä]ü‚tÚte 癄ì-y™u Îï±y±}æì-
rðî‚t ¥æ{ë¯ï-Ä]ü‚tÚte = rĬthÚte ÜéU„pÝ-õÞthuf Ý-™tþ …t{u ™rn. (1)
¼tðtÚto : suytu ƒnws Ë{ÞÚte «ð]‚ ÚtÞu÷ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™e …tËu rðãt y™u W¥t{
W…Œuþtu™u þe½ú „úný fhu Au, ‚uytu [¢ð‚eo htò ƒ™e þfu Au. yt ËkËth{tk yuðt ÷tuftu ™u yiïÞo™tu
fŒe nÙtË Út‚tu ™Úte. (1)
•Œfi*‡Ê ªÊÃÈL§⁄Ufl fl⁄UËfiÿ‚Ë ¬ãÕÊfi ´§ÃSÿ ‚◊fiÿ¢Sà ⁄U|‡◊Á÷‡Ê˜Ô
øˇÊÈÆ÷¸ªfiSÿ ⁄U|‡◊Á÷fi—– lÈÆˇÊ¢ Á◊òÊSÿ ‚ÊŒfiŸ◊ÿ¸êáÊÊ flLfi§áÊSÿ ø–
•ÕÊfi ŒœÊÃ ’ÎÆ„UŒÈÆÄâÿ¢1> flÿfi ©U¬SÃÈàÿ¯ ’ÎÆ„UŒ˜Ô flÿfi—H 2H
…ŒtÚto : suÚte ©Ú±ï-ƒnw s rðM‚th™u {txu ±ã貨è-yíÞk‚ ©uc xææ„é:-¼qr{ ¥Î<àæ-Œu¾t‚e,
ðt ßÞtk ËqÞo™t Úçà}æç|æ:-rfhýtu ËBttLt Úçà}æç|æ:- rfhÛttu™e ËtÚtu ™ÿæé:-™uºt, «„S²-s¤ y™u |æxæS²-
ËqÞo™e Ë{t™Ä™™tu Ћƒæ-{t„o ¨}æ²¢S„-{¤u Au, ðt ç}æ~æS²-r{ºt, ¥²ü}‡æ:-LÞtÞtÄeþ y™u ±L‡æS²-
©uc …wÁ»t™tu léÿæ}æì-«ftþ ÷tuf{tk ¨æÎÝ}æì-su{tk ÂMÚth ÚttÞ ‚u ½h «t ÚttÞ Au. ¥ƒ-yÚtðt
su{ ±²:-ƒnws …ûteytu Ïæëãyæì-yuf {tuxt ft{™u, ‚u{ su ±²:-{™tunh s™ ©ÐS„éy²}æì-Ë{e…{tk
«þkrË‚ Ïæëã„ì-{nt™ y™u ©v‰Äæ}æì-fnuðt ÞtuøÞ ft{™u Äthý fhu Au ™-y™u su ƒu {¤e™u ftuE
ft{™u Î{æ„ï-Äthý fhu Au, ‚uytu Ëw¾ «t fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo™t «ftþÚte …]rÚtðe …h {t„o Œu¾tÞ Au, ‚u{ s W¥t{ rðît™tu™t Ëk„Úte
ËíÞrðãtytu «ftrþ‚ ÚttÞ Au.
su{ …ûte W¥t{ yt©Þ «t fhe™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ ËŒT rðãtytu «t fhe™u {™w»Þtu
ËŒt Ëw¾e hnu Au. (2)
ÖÿÊÁÃfic◊ÃË◊ÁŒfiÁâ œÊ⁄Uÿ|àˇÊfi$à Sflfifl¸ÃË◊Ê ‚fiøÃ ÁŒflÁŒfifl ¡ÊªÎÆflÊ¢‚Êfi ÁŒflÁŒfifl–
ÖÿÊÁÃfic◊Ã˜Ô ˇÊòÊ◊Êfi‡ÊÊÃ •ÊÁŒàÿÊ ŒÊŸfiÈŸS¬ÃËfi–
Á◊òÊSÃÿÊfl¸Lfi§áÊÊ ÿÊÃÿîÊfiŸÊ˘ÿ¸◊Ê ÿÊfiÃÿîÊfiŸ—H 3H
…ŒtÚto : su{ ¥æçÎy²æ-ËqÞo y™u «tý çαï çαï-«r‚rŒ™ S±±ü„è}æì-ƒnw Ëw¾fthe {æÚ²çyÿæç„}æì-
y™u ¼qr{™u Äthý fhe™u, Á²æïç„c}æ„è}æì-ƒnw «ftþ™ ¥çÎç„}æì-ãw÷tuf™tu ¥æ¨™ï„ï-ËðoºtÚte ËkƒkÄ
fhu Au, ‚u{ ²æ„²Á…Ý:-su™t ©uc «Þí™ fh™tht {™w»Þ Au, ‚u ¥²ü}ææ-LÞtÞtÄeþ, ±L‡æ:-©uc
«tý ‚Útt ²æ„²Á…Ý:-…wÁ»ttÚtoðt™ …wÁ»t ç}æ~æ:-Ëðo™tu «tý y™u Îæ‹æé‹æ:-Œt™™wk Єè-…t÷™ fh™tht
…æxæëÃææ¢Sææ-Ëðo ftÞtuo{tk ò„]‚ ˼t y™u Ëu™tÄeþ çαï çαï-«r‚rŒ™ Á²æïç„c}æ„ì-ƒnw LÞtÞÞwõ‚
ÿæ~æ}æì-htßÞ™u ¥æàææyæï-«t ÚttÞ Au, „²æï:-‚u ƒL™u™t «¼tðÚte Ë{M‚ «ò y™u Ëir™ftu yíÞk‚
Ëw¾Éøðu
™u «t ÚttÞ Au. (3)
Œ¼t»Þ 593
 ¼tðtÚto : suytu ËqÞo y™u «tý™e Ë{t™ ‚Útt Þtu„e™e Ë{t™ Ë[u‚™ ƒ™e™u, rðãt, rð™Þ
y™u Ä{o îtht Ëu™tytu y™u «òytu™u «ËL™ ht¾u Au, ‚uytu yíÞrÄf Þþ™u «t fhu Au. (3)
•ÿ¢ Á◊òÊÊÿ flLfi§áÊÊÿ ‡ÊãÃfi◊— ‚Ê◊Êfi ÷Íàflfl¬ÊŸcflÊ÷fiªÊ ŒflÊ ŒflcflÊ÷fiª—–
â ŒflÊ‚Êfi ¡È·⁄Uà Áfl‡flfi •l ‚¡Ê·fi‚—–
ÃÕÊfi ⁄ÊU¡ÊŸÊ ∑§⁄UÕÊ ÿŒË◊fi„U ´§ÃÊfiflÊŸÊ ÿŒË◊fi„UH 4H
…ŒtÚto : su{ ¥²}æì-yu ¥±²æÝï¯é-yíÞk‚ hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu{tk ç}æ~ææ²-Ëðo™t r{ºt y™u
±L‡ææ²-Ëðo™e Wíf]ü‚t™u {txu ¥|æxæ:-Ë{M‚ yiïÞo, àæ‹„}æ:-yíÞk‚ Ëw¾ ¨æï}æ:-y™u Ëw¾Þwõ‚
yiïÞofthf LÞtÞ |æêyæé-ƒ™u, ‚u{ su Îï±:-ËBÞf Ëw¾ «Œt‚t, Îï±ï¯é-rŒÔÞ rðît™tu y™u rŒÔÞ„wýtu{tk
¥æ|æxæ:-Ë{M‚ Ëti¼tøÞ Þwõ‚ ntuÞ, „}æì-‚u™u ¥l-yts ¨…æﯨ:-Ë{t™ Ä{o™wk Ëuð™ fhLttht
çÃæEï-ËBtMít ÎïÃææSæ:-rÔtîtLtsLtT ÁæécæïÚyæ-Ëuð™ fhu ;ðt ‚u™tÚte «er‚ fhu y™u sU{ ²„ì-su ÔÞðnth™u
Úæ…æÝæ-«ftþ{t™ ˼t - Ëu™tr…‚ ÜUÚƒ:-fhu, „ƒæ-‚u{ ‚u ÔÞðnth™u y™u §ü}æãï-{tk„eyu y™u
su{ «„æ±æÝæ-ËíÞ™tu ËkƒkÄ fh™tht ²„ì-su ft{™u fhu, ‚u{ ‚u™u y{u …ý §ü}æãï-Þt[™t fheyu,
{tk„eyu. (4)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su{ ytÂs™ Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthÚte yiïÞo™e ð]rØ fhe™u ‚u™tu Ëðo™t
W…fthf ftÞo{tk ¾[o fhu Au y™u su{ ËíÞ™t rs¿ttËwytu rðît™tuÚte Þt[™t fhu Au, ‚u{ Ëðo
{™w»Þ …tu‚t™t yiïÞo™u W¥t{ ftÞtuo{tk ¾[o fhu ‚Útt rðît™tuÚte rðãt™e Þt[™t fhu. (4)
ÿÊ Á◊òÊÊÿ flLfi§áÊÊÿÊÁflfiœîÊŸÊfi˘ŸflʸáÊ¢ â ¬Á⁄fiU ¬ÊÃÊ •¢„Ufi‚Ê ŒÊ‡flÊ¢‚¢ ◊ûʸ◊¢„fiU‚—–
Ã◊fiÿ¸◊ÊÁ÷ ⁄fiUˇÊàÿΡÍÆÿãÃ◊ŸfiÈ fl˝Ã◊˜Ô–
©UÄÕÒÿ¸ ∞fiŸÊ— ¬Á⁄U÷Í·fiÁà fl˝â SÃÊ◊Òfi⁄UÊ÷Í·fiÁà fl˝Ã◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu ˼t - Ëu™tÄeþtu ! ²:-su …Ý:-ÞþÚte «rËØ …t{u÷ ç}æ~ææ²-Ëðtuo…fthf ±L‡ææ²-
Ëðtuo¥t{ Mð¼tððt¤t {™w»Þ™u {txu ‚{u ƒL™u ¥ç±{„ì-Ëuðt fhu, „}æì-‚u ¥Ý±æü‡æ}æì-ðuh ytrŒ
Œtu»ttuÚte hrn‚ }æœæü}æì-{™w»Þ™u ¥¢ã¨:-Œwü yt[hýÚte ‚{u ƒL™u ÐçÚÐæ„:-ËðoÚte ƒ[tðtu ‚Útt „}æì-
‚u ÎæE梨}æì-rðãtŒt‚t {™w»Þ™u ¥¢ã¨:-…t…Úte ƒ[tðtu ²:-su ¥²ü}ææ-LÞtÞfthe Ëßs™ ±í„}æì-
ËíÞt[hý fhÔtt yLtu «ÁæêÄæ‹yæ}æì- Ãttuítu ftuBtÕtítt RåALtth BtLtw»GtLte ¥ç|æÚÿæçyæ-ËðoºtÚte hûtt fhu
Au ‚u™e ‚{u ƒL™u™t ¥Ýé-…Ae hûtt fhtu su »Ýæï:-yu Ãæë„}æì-ËwkŒhþe÷™u ÐçÚ|æê¯ç„-ËðoºtÚte Ëwþtur¼‚
fhu Au, ðt S„æï}æñ:-«þkËt fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnthtu
594 Úte ±í„}æì-ËwkŒhþe÷™u ¥æ|æê¯ç„-Ëthe he‚u þtur¼‚
fhu Au, ‚uytu™wk Ëðo rðît™tu r™hk‚h …t÷™ fhu. (5)
¼tðtÚto : suytu Ä{o y™u yÄ{o™u òýðt RåAu ‚Útt Ä{o™wk „úný y™u yÄ{o™tu íÞt„ fhðt
594 ÉøðuŒ¼t»Þ É
RåAu, ‚uytu™u rðît™tu ¼ýtðe™u ‚Útt W…Œuþ yt…e™u rðãt Ä{o ytrŒ þw¼ „wý-f{o-Mð¼tðtuÚte
ËðoºtÚte ËwÇtqr»t‚ fhu Au. (5)
Ÿ◊Êfi ÁŒfl ’Îfi„UÃ ⁄UÊŒfi‚ËèÿÊ¢ Á◊òÊÊÿfi flÊø¢ flL§fiáÊÊÿ ◊Ë…ÈU·fi ‚È◊ΛUË∑§Êÿfi
◊Ë…ÈU·fi– ßãº˝fi◊ÁÇŸ◊Ȭfi SÃÈÁ„U lÈÆˇÊ◊fiÿ¸◊áÊ¢ ÷ªfi◊˜Ô–
ÖÿÊÇ¡Ëflfiã× ¬˝¡ÿÊfi ‚ø◊Á„U ‚Ê◊fiSÿÊÃË ‚fiø◊Á„UH 6H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ nwk Ïæëã„ï-ƒnw s çαï-«ftþf™u {txu ðt ÚæïΨè|²æ}æì-«ftþ y™u
…]rÚtðeÚte ç}æ~ææ²-Ëðo™t r{ºt, ±L‡ææ²-©uc, }æèÉé¯ï-þw¼ „wýtu™wk ®Ë[™ fh™th, ¨é}æëfèÜUæ²-Ëw¾
fh™th y™u }æèÉé¯ï-Ëw¾ «Œt‚t™u {txu Ý}æ:-Ëífth ð[™ ±æï™}æì-fnwk, ‚u{ yt… …ý fntu.
su{ nwk §‹Îí}æì-…h{iïÞoðt™ ¥çxÝ}æì-yÂø™™e Ë{t™ ð‚o{t™, léÿæ}æì-«ftþÞwõ‚, ¥²ü}æ‡æ}æì-
LÞtÞtÄeþ y™u |æxæ}æì-Ä{o™wk Ëuð™ fh™th™u fnwk, ‚u{ yt… ©Ð, S„éçã-‚u™e Ë{e… «þkËt fhtu.
su{ …豋„:-«tý Äthý {txu Sð‚t y{u Ðí…²æ-ËwËk‚t™ ytrŒ Ërn‚ «ò™e ËtÚtu Á²æïÜUì-
r™hk‚h ¨™ï}æçã-ËkƒkÄ ÚttÞ y™u ¨æï}æS²-yiïÞo™e ªyæè-hûtt ytrŒ r¢Þt™e ËtÚtu ¨™ï}æçã-ËkƒkÄ
ÚttÞ, ‚u{ yt…™tu …ý ËkƒkÄ Úttytu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™wk y™wfhý fhe™u, (MðÞk™u) …ŒtÚto rðãt™u {txu «ð]¥t fhe™u ‚Útt
«ò y™u yiïÞo™u «t fhe™u r™hk‚h «ËL™ hnuðwk òuEyu. (6)
™§ÃË Œflʟʯ flÿÁ◊ãº˝fiflÃÊ ◊¢‚Ë◊Á„U Sflÿfi‡Ê‚Ê ◊L§Ájfi—–
•ÁÇŸÁ◊¸òÊÊ flLfi§áÊ— ‡Ê◊¸®fi ÿ¢‚Ÿ˜Ô ÃŒfi‡ÿÊ◊ ◊ÉÊflÊfiŸÊ¥ flÿ¢ øfiH 7H
…ŒtÚto : nu }æLçÎì|æ:-«týtu™e ËtÚtu ©uc ¥çxÝ:-rðãw‚T Y… yÂø™, ç}æ~æ:-r{ºt, ±L‡æ:-[kÿ{t,
àæ}æü-Ëw¾ ²¢¨Ýì-yt…u Au, ‚u{ „„ì-‚u Ëw¾™u §‹Îí ±‹„:-ƒnw s yiïÞoÞwõ‚ S±²àæ¨:-su™u …tu‚t™tu
Þþ rðã{t™ Au, ‚u ±²}æì-y{u Îï±æÝæ}æì-ËíÞ™e ft{™t fh™th rðît™tu™e ª„è-hûtt ytrŒ r¢ÞtÚte
}梨è}æçã-òýeyu; ™-y™u yuÚte ±²}æì-y{u }æÍæ±æÝ:-…h{ yiïÞoÞwõ‚ fÕÞtý™u ¥à²æ}æ-
¼tu„ðeyu. (7)
¼tðtÚto : su{ yt ËkËth{tk …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚto Ëw¾ y™u yiïÞo fh™tht Au, ‚u{ rðît™tu™e
rþûtt y™u Ëk„r‚ Au. ‚u™t îtht Ëw¾ y™u yiïÞoðt™ ƒ™e™u r™hk‚h «ËL™ hneyu. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw y™u RLÿ ytrŒ …ŒtÚttuo™t áütL‚Úte {™w»Þtu™u {txu rðãt y™u
Ëwrþûtt™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (136)
Ëqõ‚-137
ÉøðuŒ¼t»Þ 595
 ‚ÈÆ·ÈÆ◊Ê ÿÊfiÃ◊Áº˝fiÁ÷ªÊ¸üÊËfiÃÊ ◊à‚⁄UÊ ß◊ ‚Ê◊Êfi‚Ê ◊à‚⁄UÊ ß◊–
•Ê ⁄UÊfi¡ÊŸÊ ÁŒÁflS¬Î‡ÊÊS◊òÊÊ ªfiãÃ◊Ȭfi Ÿ—–
ß◊ flʯ Á◊òÊÊflL§áÊÊ ªflÊfiÁ‡Ê⁄U— ‚Ê◊Êfi— ‡ÊÈ∑˝§Ê ªflÊfiÁ‡Ê⁄U—H 1H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-«tý y™u WŒt™™e Ë{t™ ð‚o{t™ çÎç±SÐëàææ-þwØ ÔÞðnth{tk M…þo
fh™tht Úæ…æÝæ-«ftþ{t™ ˼t-Ëu™tÄeþtu ! su §}æï-yu ¥çÎíç|æ:-{u½tuÚte xææïŸæè„æ:-rfhýtu™u «tÂ
}æS„Úæ:-yt™kŒ «t y{u ¨é¯é}æ-ftuE ÔÞðnth™u rËØ fhu ‚uytu™u ±æ}æì-‚{u ƒL™u ¥æ²yæ}æì-ytðtu,
Ëthe he‚u «t Úttytu.
su §}æï-yu }æy¨Úæ:-yt™kŒ …ntU[tz™the ¨æï}ææ¨:-Ëtu{ðÕÕte ytrŒ ytu»tÄe Au, ‚u™u ¥S}æ~ææ-
y{™u Ëthe he‚u …ntU[tztu.
su §}æï-xæ±æçàæÚ:-„tÞtu ðt RrLÿÞtu{tk ÔÞt ÚttÞ ‚u™e Ë{t™ àæéÜíUæ:-þwØ ¨æï}ææ:-yiïÞo-
Þwõ‚ …ŒtÚto y™u xæ±æçàæÚ:-„tÞtu ðt rfhýtuÚte ÔÞt ÚttÞ ‚u™e ‚Útt Ý:-y{the ©Ðæxæ‹„}æì-Ë{e…
…ntU[tu. (1)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su{ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo Sð™™t nu‚w Au, ‚u{ {u½ yíÞk‚ «týŒtÞe
Au. su{ yu ð‚toð fhu Au, ‚u{ {™w»Þ fhu. (1)
ß◊ •Ê ÿÊfiÃÁ◊ãŒfifl— ‚Ê◊Êfi‚Ê ŒäÿÊfiÁ‡Ê⁄U— ‚ÈÆÃÊ‚Ê ŒäÿÊfiÁ‡Ê⁄U—–
©Uà flÊfi◊ÈÆ·‚Ê ’ÈÆÁœ ‚Ê∑¢§ ‚Íÿ¸Sÿ ⁄UÁ‡◊Á÷—–
‚ÈÆÃÊ Á◊òÊÊÿ flLfi§áÊÊÿ ¬ËÃÿ øÊLfi§´¸§ÃÊÿfi ¬ËÃÿfiH 2H
…ŒtÚto : nu rðãtÚteo y™u yæÞt…f ! su ™æL:-ËwkŒh ç}æ~ææ²-r{ºt™u {txu Ð脲ï-…eðt™u ‚Útt
±L‡ææ²-W¥t{s™™u {txu «„æ²-ËíÞt[hý y™u Ð脲ï-…eðt™u ©¯¨:-«¼t‚ft¤™t Ïæéç{-«ƒtuÄ{tk
ËqÞo{kz¤™t Úçà}æç|æ:-rfhýtu™e ¨æÜU}æì-ËtÚtu yti»trÄytu™tu hË Sæéyæ:-ËðoºtÚte rËØ fhu÷ Au, ‚u™u
‚{u ¥æÄææ„}æì-«t fhtu; ‚Útt ±æ}æì-‚{tht {txu §}æï-yu §‹Î±:-ytÿo y™u x…f‚tu ¨æï}ææ¨:-rŒÔÞ
ytu»trÄytu™tu hË ‚Útt Ί²æçàæÚ:-su …ŒtÚto™wk Œnª ËtÚtu ¼tus™ fhðt{tk ytðu Au ‚u™e Ë{t™ Ί²æçàæÚ:-
ŒnªÞwõ‚ ¼tus™ ¨é„æ¨:-rËØ fhu Au, ©„-‚u™u …ý «t fhtu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtu îtht yt ËkËth{tk sux÷t hË y™u yti»trÄytu ƒ™tððt ÞtuøÞ ntuÞ, ‚u
Ëðo™u; r{ºt‚t, W¥t{f{tuoÚte Ëuð™ y™u 596 yt÷MÞ ytrŒ™t ™tþ™u {txu Ë{Š…‚ fhe Œuðt
òuEyu. (2)
ÃÊ¥ flʯ œŸÈ¢ Ÿ flÊfi‚⁄UË◊¢‡Ê¢È ŒfiÈ„UãàÿÁºfi˝Á÷— ‚Ê◊¯ ŒÈ„UãàÿÁºfi˝Á÷—–
596 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •S◊òÊÊ ªfiãÃ◊Ȭfi ŸÊ˘flʸÜøÊ ‚Ê◊fi¬ËÃÿ–
•ÿ¢ flʯ Á◊òÊÊflL§áÊÊ ŸÎÁ÷fi— ‚ÈÆ× ‚Ê◊ •Ê ¬ËÃÿfi ‚ÈÆ×H 3H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-«tý y™u WŒt™™e Ë{t™ Ëðor{ºt y™u Ëðtuo¥t{ Ëßs™tu ! Ý:-
y{the ¥±æü†Óææ-yr¼{w¾ ÚtE™u ‚{u ±æ}æì-‚{the su ±æ¨Úè}æì-r™ðtË fh™the {ïÝé}æì-„tÞtu™e
Ý-Ë{t™ ¥çÎíç|æ:-…ÚÚthtuÚte ¥¢àæé}æì-ðÄu÷e Ëtu{ðÕ÷e™u Îéãç‹„-Œtune™u, s÷trŒÚte …qýo fhe™u Ôtt
¥çÎíç|æ:-{u½tuÚte ¨æï}æÐ脲ï-©uc yti»trÄ hË™wk su …t™ fhðt{tk ytðu, ‚u™u {txu ¨æï}æ}æì-yiïÞo™u
Îéãç‹„-…rh…qýo fhe™u „æ}æì-‚u™u ¥S}æ~ææ-y{the ©Œææxæ‹yæ}æì-ËBteÃt ÃtntUåttztu su ¥Äæ}æì-yu Ýëç|æ:-
{™w»Þtuyu ¨æï}æ:-Ëtu{ðÕ÷e ytrŒ ÷‚tytu™tu hË ¨é„:-rËØ fhu÷ Au, ‚u ±æ}æì-‚{tht {txu ¥æÐ脲ï-
Ëthe he‚u …eðt {txu ¨é„:-rËØ fhðt{tk ytðu÷ Au. (3)
¼tðtÚto : su{ ŒqÄt¤e „tÞtu Ëw¾tu™u Ëtu{÷‚t ytrŒ™tu hË Ëðo htu„tu™u ™ü fhu Au. (3)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëtu{÷‚t™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu …qðo Ëqõ‚™t
yÚto™e Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (137)
Ëqõ‚-138
¬˝¬fi˝ ¬ÍÆcáÊcÃfiÈÁfl¡ÊÃSÿfi ‡ÊSÿÃ ◊Á„Uàfl◊fiSÿ Ãfl‚Ê Ÿ ÃfiãŒÃ SÃÊòÊ◊fiSÿ Ÿ
ÃfiãŒÃ– •ø¸ÊfiÁ◊ ‚ÈêŸÿ㟄U◊ãàÿfiÍ$à ◊ÿÊ÷Èflfi◊˜Ô–
Áfl‡flfiSÿ ÿÊ ◊Ÿfi •ÊÿÈÿÈÆfl ◊πÊ Œfl •ÊfiÿÈÿÈÆfl ◊π—H 1H
…ŒtÚto : su ¥S²-yu „éç±…æ„S²-ƒnwytu{tk «rËØ Ðêc‡æ:-«ò …tu»tf hts…wÁ»t™tu }æçãy±}æì-
{rn{t ÐíÐí, àæS²„ï-yíÞk‚ «þkrË‚ fhðt{tk ytðu Au; ðt su ¥S²-yu™t „±¨:-ƒ¤™e S„æï~æ}æì-
M‚wr‚ Ý, „΋„ï-«þkËfs™ ™ü fh‚t ™Úte yÚtto‚T Atuz‚t ™Úte y™u rðãt™u ‹æ „‹Î„ï-™ü
fh‚t ™Úte; ðt ²:-su }æ¶:-rðãt «t fhu÷ Îï±:-rðît™ ç±ES²-ËkËth™t }æÝ:-yL‚:fhý™u
¥æ²é²é±ï-ËðoºtÚte ƒtkÄe™u yÚtto‚T …tu‚t™e ‚hV ¾U[u Au; ðt su }æ¶:-Þ¿t™e Ë{t™ ð‚o{t™
Ëw¾™tu ¥æ²é²é±ï-Ëthe he‚u ƒtkÄu Au, ‚u ¥ÝÄæ²êç„}æì-…tu‚t™e ™Sf hûtt ytrŒ r¢Þt ht¾™th y™u
}æ²æï|æé±}æì-Ëw¾™e ¼tð™t fhtð™tht «ò…tu»tf™wk Sæé}ݲÝì-Ëw¾ RåAe™u ¥ã}æì-nwk ¥Óææüç}æ-Ëífth
fÁk Awk. (1)
¼tðtÚto : suytu þw¼ f{o fhu Au, ‚uytu yíÞk‚ «þkrË‚ ƒ™u Au. su Ëwþe÷‚t y™u rð™Þ
îtht Ëðo™t r[¥t™u Ä{oÞwõ‚ f{tuo{tk ƒtkÄu Au, ‚uytu™tu Ëðuoyu Ëífth fhðtu òuEyu. (1)

ÉøðuŒ¼t»Þ 597
 ¬˝ Á„U àflÊfi ¬Í·ãŸÁ¡⁄¢U Ÿ ÿÊ◊fiÁŸ SÃÊ◊fiÁ÷— ∑ΧÆáfl ´§áÊflÊ ÿÕÊ ◊Îœ ©c≈Ô˛UÊ
Ÿ ¬Ë¬⁄UÊ ◊Îœ—– „ÈUÆfl ÿûflÊfi ◊ÿÊ÷Èfl¯ Œfl¢ ‚ÅÿÊÿ ◊àÿ¸®fi—–
•S◊Ê∑fi§◊Êæ˜UÔ®®ªÍÆ·ÊŸ˜Ô lÈÆ|꟟fiS∑ΧÁœ flÊ¡fi·È lÈÆ|꟟fiS∑ΧÁœH 2H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ý-…wrüf‚to ! ²ƒæ-su{ yt… }æë{:-Ëk„út{tu™u «‡æ±:-«t fhtu yÚtto‚T y{™u
…ntU[tztu, ðt ©cÅî:-Ÿx™e Ý-Ë{t™ }æë{:-Ëk„út{tu™u ÐèÐÚ:-…th fhtðtu yÚtto‚T ‚u™tÚte WØth fhtu,
‚u{ S„æï}æïç|æ:-M‚wr‚ytuÚte ²æ}æçÝ-…ntU[tz™tht ÔÞðnth{tk ¥ç…Ú}æì-¿tt™ðt™ yÚtto‚T yr‚ «ðeý™e
Ý-Ë{t™ y±æ-yt…™u Ðí, ÜU‡±ï-«þkrË‚ fÁk Awk y™u yt…™u nwk ãé±ï-nXÚte ƒtu÷tðwk Awk ²„ì-su
fthýu ¨w²æ²-r{ºt‚t™u {txu }æÄææï|æé±}æì-Ëw¾fthf Îï±}æì-{™tunh y±æ-yt…™u }æy²ü:-{hý Ä{to
{™w»Þ{tk nXÚte ƒtu÷tðwk Awk. yu fthýu ¥S}ææÜU}æì-y{tht ¥æXå¯æÝì-rðãt …t{u÷ ðehtu™u léç}ÝÝ:-
ÞþMðe ÜëUç{-fhtu y™u ±æ…ï¯é-Ëk„út{tu{tk léç}Ý:-«þkrË‚ feŠ‚{t™ çã-s ÜëUç{-fhtu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ƒwrØ{t™ rðãtÚteoytu™u rðãtðt™ ƒ™tðu y™u þºtwytu™u S‚e ÷u, ‚uytu
feŠ‚™e ËtÚtu ‘{t™™eÞ’ ÚttÞ. Au. (2)
ÿSÿfi Ã ¬Í·ãà‚Åÿ Áflfi¬ãÿfl— ∑˝§àflÊfi Áøà‚ãÃÊ˘flfi‚Ê ’È÷ÈÁÖÊ˝⁄U ßÁà ∑˝§àflÊfi
’È÷ÈÁÖÊ˝⁄U– ÃÊ◊ŸfiÈ àflÊ ŸflËfiÿ‚Ë¥ ÁŸÿÈï ⁄UÊÿ ߸®fi◊„U–
•„fiU›U◊ÊŸ ©UL§‡Ê¢‚ ‚⁄UËfi ÷fl flÊ¡fiflÊ¡ ‚⁄UËfi ÷flH 3H
…ŒtÚto : nu Œæê¯Ýì-…wrüf‚to rðît™T ! ²S²-su™e „ï-yt…™e ¨w²ï-r{ºt‚t{tk ÜíUy±æ-©uc ƒwrØÚte
¥±¨æ-hûtt ytrŒ™e ËtÚtu ç±Ð‹²±:-rðþu»tY…Úte …tu‚t™e «þkËt™t RåAwf s™ çݲé„}æì-yËkÏÞ
Úæ²:-htßÞ ÷û{eytu™u Ïæêé|æéç…íÚï-¼tu„ðu Au, §ç„-yu he‚u 癄ì-s ¨‹„:-ƒ™e™u ÜíUy±æ-©uc ƒwrØÚte
su yËkÏÞ htßÞ÷û{e™u Ïæé|æéç…íÚï-¼tuøtu Au yææ}æì-ítu ‹æÃæèÄæSæè}æì-yíGtLít LtÔteLt Wõít©eLtu ítÚtt ¥Ýé-
y™wfq¤‚tÚte y±æ-yt…™u y{u §ü}æãï-{tk„eyu Aeyu.
nu ©Là梨-ƒnw s «þkrË‚ rðît™T ! yBtthtÚte ¥ãïÇ}ææÝ:-y™tŒh ™ …t{e™u yt… ±æ…ï±æ…ï-
«íÞuf Ëk„út{{tk ¨Úè-«þkrË‚ ¿tt‚ts™ su™t rðã{t™ Au yuðt |æ±-Úttytu y™u Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk
…ý ¨Úè-Wõ‚ „wýðt™ |æ±-ƒ™tu. (3)
¼tðtÚto : suytu ƒwrØ{t™tu™e Ëk„r‚ ‚Útt r{ºt‚tÚte ™ðe-™ðe rðãtytu «t fhu Au, ‚uytu
ƒwrØ{t™ ƒ™e™u rðsÞe ÚttÞ Au. (3)
•SÿÊ ™§ ·Í áÊ ©U¬fi ‚ÊÃÿfi ÷È598
ÆflÊ˘„fiU›U◊ÊŸÊ ⁄UÁ⁄UflÊ° •fi¡Ê‡fl üÊflSÿÃÊ◊fi¡Ê‡fl–
•Ê ·Í àflÊfi flflÎÃË◊Á„U SÃÊ◊fiÁ÷Œ¸S◊ ‚ÊœÈÁ÷fi—–
598 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ŸÁ„U àflÊfi ¬Í·ãŸÁÃ◊ãÿfi •ÊÉÊÎáÊ Ÿ Ãfi ‚Åÿ◊fi¬qÔ‰UflH 4H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-…wrüfthf ! ¥…æE-su™t ƒfhtk y™u ½tuztytu rðã{t™ Au yuðt Ÿæ±S²„æ}æì-
…tu‚t™u Ä™ RåA™th{tk ¥…æE-su™t ƒfhtk-½tuztkytu™t ‚wÕÞ ‚u™e Ë{t™ nu rðî™T ! yt… Ý:-
y{tht {txu ¥S²æ:-yu ©uc ƒwrØ™tu ¨æ„²ï-rð¼t„ fhðt ÚçÚ±æÝì-Œt‚t y™u ¥ãïÇ}ææÝ:-Ëífth
Þwõ‚ ¨êŒæ, |æé±:-W¥t{‚tÚte Ë{e… Úttytu. }æçÚ-nu ¥æÍæë‡æï-Ëðoºt «ftþ{t™ …wrüfthf …wÁ»t ! nwk
„ï-yt…™tu SæwÄæ}æì-r{ºt¼tð y™u r{ºt‚t™t ft{™u Ý, ¥Ðqé±ï-Aq…tðwk ™rn y±æ-yt…™wk Ýçã, ¥ç„}拲ï-
yíÞk‚ {t™ ™ fÁk …hk‚w yt…™u ÞÚttÞtuøÞ {t™wk ©-y™u ¥æï-nu ÎS}æ-Œw:¾™tþf S„æï}æïç|æ:-M‚wr‚ytuÚte
Þwõ‚ ¨æ{éç|æ:-Ëßs™tu™e ËtÚtu ð‚o{t™ y{u y±æ-yt…©e ¨é, ±±ë„è}æçã-Ëthe he‚u r™hk‚h ð‚o™
fheyu yÚtto‚T yt…™u y™wfq¤ ƒ™eyu. (4)
¼tðtÚto : ÄtŠ{f rðît™tu™e ËtÚtu «rËØ Y…{tk r{ºt‚t ht¾e™u y™uf «fth™e ƒwrØytu Ëðo
{™w»Þtuyu «t fhðe òuEyu. fŒe…ý rþü {™w»Þtu™wk y…{t™ ™ fhðwk òuEyu. (4)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk …wrüf‚to rðît™ ‚Útt ÄtŠ{f Ët{tLÞs™™e «þkËt™wk ðýo™ ntuðtÚte
ytËqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (138)
Ëqõ‚-139
•SÃÈÆ üÊÊÒ·fi≈U˜Ô ¬ÈÆ⁄UÊ •ÁÇŸ¢ ÁœÿÊ Œfiœ •Ê ŸÈ Ãë¿UœÊ¸®fi ÁŒ√ÿ¢ flÎfiáÊË◊„U ßãº˝flÊÿÍ
flÎfiáÊË◊„U– ÿhfi ∑˝§ÊáÊÊ ÁflflSflfiÁà ŸÊ÷Êfi ‚ãŒÊÁÿ Ÿ√ÿfi‚Ë–
•œ ¬˝ ‚Í Ÿ ©U¬fi ÿãÃÈ œËÃÿÊfi ŒflÊ° •ë¿UÊ Ÿ œËÃÿfi—H 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! {脲:-ytk„¤eytu™e Ý-Ë{t™ {脲:-Äthý fh™th yt… ç{²æ-
f{oÚte Ý:-y{™u Îï±æÝì-rðît™tu™u ¥ÓÀ-Ëthe he‚u ©Ð, ²‹„é-Úttytu. suytuyu ç±±S±ç„-ËqÞo{kz¤{tk
Ýæ|ææ-{æÞ¼t„™e ytf»toý rðãt yÚtto‚T ËqÞo{kz¤™t «ftþ{tk ƒnw s «ftþ™u ÞLºt f÷tytuÚte
¾U[e™u ‚u™e W»ý‚t yufºt fhðt{tk Ýò¨è-yíÞk‚ ™ðe™ ©uc ƒwrØ ðt f{o ¨¢Îæç²-ËBÞfT ytÃÞt
‚u ÜíUæ‡ææ-f{o fhðt™t nu‚w §‹Îí±æÄæê-rðãw‚T y™u «tý ã-s ™u y{u ¨é, ±ë‡æè}æãï-ËwkŒh he‚u Äthý
fheyu. nwk su ŸææñcæÅì-nrð»t …ŒtÚto yt…™the rðãt ƒwrØ ÐéÚ:-…qýo ¥çxÝ}æì-rðãw‚T y™u çÎò}æì-
þwØ «týe{tk ÚtÞu÷ àæ{ü:-ƒ¤™u ¥æ, Î{ï-Ëthe he‚u Äthý fÁk. ²„ì-su «tý rðãw‚TsLÞ Ëw¾™u
y{u Ðí, ±ë‡æè}æãï-Ëthe he‚u Mðefth fheyu ¥{-‚ŒL‚h „„ì-‚u Ëw¾ Ëðo™u Ýé ¥S„é-þe½ú «tÂ
ÚttÞ.
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu su{ ytk„¤eytu Ëðo ft{tu{tk W…Þwõ‚ ƒ™u Au, ‚u{ ‚{u …ý …wÁ»ttÚto{tk
(W…Þwõ‚) ƒ™tu. suÚte ‚{tht{tk ƒ¤™e ð]rØ ÚttÞ. (1)
ÿh àÿ|ã◊fiòÊÊflL§áÊÊflÎÆÃÊŒäÿÊfiŒŒÊÕ •ŸÎfiâ SflŸfi ◊ãÿÈŸÊ ŒˇÊfiSÿ SflŸfi ◊ãÿÈŸÊfi–
ÉøðuŒ¼t»Þ 599
 ÿÈÆflÊÁ⁄UàÕÊÁœ ‚kSfl¬fi‡ÿÊ◊ Á„U⁄Uÿÿfi◊˜Ô–
œËÁ÷‡øŸ ◊Ÿfi‚Ê SflÁ÷fi⁄UˇÊÁ÷— ‚Ê◊fiSÿ SflÁ÷fi⁄UˇÊÁ÷—H 2H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææñ-«tý y™u WŒt™™e Ë{t™ ð‚o{t™ ˼t-Ëu™tÄeþtu ! ¨Î}æ¨é-½htu{tk
}æݨæ-©uc ƒwrØÚte {èç|æ:-ft{tuÚte ¨æï}æS²-yiïÞo™wk S±ïç|æ:-r™s W¥t{tu¥t{ ¿tt™ ðt ¥ÿæç|æ:-
«tý™e Ë{t™ S±ïç|æ:-r™s ¥ÿæç|æ:-RrLÿÞtu™e ËtÚtu ð‚toð ht¾e™u y{u ²é±æï:-‚{tht ½htu{tk
çãÚ‡²²}æì-Ëwðýo{Þ Ä™™u ¥ç{, ¥Ðà²æ}æ-yrÄf r™nt¤eyu ™Ý-y™u …ý ²„ì-su ËíÞ Au, y²„ì
ã-‚u™u s «„æ„ì-ËíÞ su Ä{to™wfw¤ ÔÞðnth ntuÞ ‚u™u „úný fheyu. S±ïÝ-r™s }拲éÝæ-¢tuÄ™t
ÔÞðnth™t ÎÿæS²-ƒ¤™e ËtÚtu ¥Ýë„}æì-r{ÚÞt ÔÞðnth™u Atuzeyu, ‚{u …ý S±ïÝ-…tu‚t™t }拲éÝæ-
¢tuÄ Y…e r{ÚÞt ÔÞðnth™u Atuztu. su{ yt… ËíÞ ÔÞðnthÚte ËíÞ™u ¥ç|æ, ¥æ ÎÎæƒï-yrÄf
Y…{tk „úný fhtu. §yƒæ-yu he‚u y{u …ý „úný fheyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuuyu ËíÞ™wk „úný y™u yËíÞ™tu íÞt„ fhe™u ‚Útt …tu‚t™t …wÁ»ttÚtoÚte …qýo
ƒ¤ y™u yiïÞo («tÂ) fhe™u …tu‚t™t yL‚:fhý y™u …tu‚t™e RrLÿÞtu™u ËíÞ f{o{tk «ð]¥t fhðe
òuEyu. (2)
ÿÈÆflÊ¢ SÃÊ◊fiÁ÷Œ¸flÿãÃÊfi •|‡flŸÊüÊÊflÿfiãÃßfl ‡ÀÊÊ∑fi§◊ÊÿflÊfi3 ÿÈÆflÊ¢ „U√ÿÊèÿÊ3>
ÿflfi—– ÿÈÆflÊ*fl‡flÊ •Áœ ÁüÊÿ— ¬ÎˇÊfi‡ø Áfl‡flflŒ‚Ê–
¬˝ÈÆ·ÊÿãÃfi flÊ¢ ¬flÿÊfi Á„U⁄Uáÿÿ ⁄UÕfi ŒdÊ Á„U⁄UáÿÿfiH 3H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-rðãt y™u LÞtÞ™tu «ftþ fh™tht rðît™tu ! ÔHæïÜU}æì-‚{tht Þþ™wk
¥æŸæ汋²„§±-ËðoºtÚte ©ðý fh™tht S„æï}æïç|æ:-M‚wr‚ytuÚte ²é±æ}æì-‚{the Îï±²‹„:-ft{™t fh™tht
s™ ²é±æ}æì-‚{the ¥ç|æ-ËL{w¾ ãòæ-÷uðt ÞtuøÞ ntu{™t …ŒtÚttuo™u ¥æ²±:-«t fhu÷ ð¤e {tºt
yux÷wk s ™rn …hk‚w nu Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™tht ç±E±ïΨæ-Ë{M‚ ¿tt™Þwõ‚ Wõ‚ rðît™tu ! su{
±æ}æì-‚{tht çãÚ‡²²ï-Ëwðýo{Þ Úƒï-rðnth™e rËrØ fh™tht hÚt{tk б²:-[¢ ðt …izt™e Ë{t™
ŒæíécææÄæ‹yæï-{Äwh‚t ytrŒ™u ¼hu Au, ‚u{ ²é±æï:-‚{the ËntÞÚte çãÚ‡²²ï-ËwðýohÚt{tk ç±Eæ:-Ë{„ú
¥ç{-yrÄf çŸæ²:-Ëk…r¥tytu™u ™-‚Útt Ðëÿæ:-yL™trŒ …ŒtÚttuo™u ¥æ²±:-«t ÚtÞu÷ Au. (3)
¼tðtÚto : su ÷tuftu …qýo rðãtðt™ yt …wÁ»ttu™tu yt©Þ fhu Au, ‚uytu Ä™-ÄtLÞ ytrŒ yiïÞtuoÚte
…qýo ƒ™e òÞ Au. (3)
600
•øfiÁà ŒSòÊÊ √ÿÍ1>ŸÊ∑fi§◊ÎáflÕÊ ÿÈÆÜ¡Ãfi flÊ¢ ⁄UÕÿÈ¡Ê ÁŒÁflfiÁc≈ÔUcfläflS◊ÊŸÊ
ÁŒÁflfiÁc≈ÔU·È– •Áœfi flÊ¢ SÕÊ◊fi ’ãœÈ⁄UR ⁄UÕfi ŒSòÊÊ „UÁ⁄Uáÿÿfi–
600 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬Õfl ÿãÃÊfiflŸÈƇÊÊ‚fiÃÊ ⁄U¡Ê˘Ü¡fi‚ʇÊÊ‚ÃÊ⁄U¡fi—H 4H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾ fh™tht rðît™tu ! yt… su ÝæÜU}æì-Œw:¾ hrn‚ ÔÞðnth™u ò뇱ƒ:-
«t fhtðtu Atu ‚Útt çÎç±çcůé-ytftþ {t„tuo{tk ±æ}æì-‚{tht Úƒ²é…:-hÚt™u Þwõ‚ fh™tht yÂø™
ytrŒ …ŒtÚto ðt çÎç±çcůé-rŒÔÞ ÔÞðnthtu{tk ¥Š±S}ææÝ:-™e[u Œþt{tk ™ …z™th s™ ²é†…„ï-
hÚt™u Þwõ‚ fhu Au, ‚u ¥™ïç„-¿tt™ ÚttÞ Au, òýðt{tk ytðu Au yuÚte ©-s nu Îdæ-Œw:¾ Œqh
fh™tht Ú…:-÷tuftu™u ¥Ýéàæ樄æ-y™wfq¤ rþûtt yt…ðt ¥†…¨æ-Ëtûtt‚T Ú…:-yiïÞo™e àæ樄æ-
rþûtt yt…ðt Ѓï±-su{ {t„o{tk, ‚u{ ytftþ{t„o{tk ²‹„æñ-[÷tð™thtytu ±æ}æì-‚{tht çãÚ‡²²ï-
Ëwðýo{Þ Ïæ‹{éÚï-áZ ƒkÄ™tuÚte Þwõ‚ Úƒï-rð{t™ ytrŒ hÚt{tk y{u ¥ç{ cÆæ}æ-yrÄrc‚ ÚtEyu
= ƒuËeyu. (4)
¼tðtÚto : su rðît™tu™u «t fhe™u (‚uytuÚte) rþÕ… rðãt ¼ýe™u rð{t™trŒ Þt™™wk r™{toý
fhe™u yL‚rhût{tk òÞ Au, ‚uytu Ëw¾ «t fhu Au. (4)
‡ÊøËfiÁ÷Ÿ¸— ‡ÊøËfl‚ÍÆ ÁŒflÊ ŸÄï§ Œ‡ÊSÿÃ◊˜Ô–
◊Ê flʯ ⁄UÊÁÃL§¬fi Œ‚à∑§ŒÊfi øŸÊS◊º˝ÊÁ× ∑§ŒÊfi øŸH 5H
…ŒtÚto : nu àæ™è±¨ê-©uc ƒwrØ™tu ðtË fhtð™tht rðît™tu ! ‚{u çαæ-rŒðË ðt Ýv„}æì-
htrºt{tk àæç™ç|æ:-f{tuoÚte Ý:-y{™u rðãt ÎàæS„}æì-«Œt™ fhtu ±æ}æì-‚{tht Úæç„:-«Œt™ ÜUÎæ, ™Ý-
fŒe …ý ™tþ …t{u ™rn. (5)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk yæÞt…f y™u W…Œuþf Ëwrþrût‚ ðtýeÚte rŒðË-ht‚ rðãtytu™tu W…Œuþ
fhu, suÚte ftuE™e …ý WŒth‚t ™tþ …t{u ™rn. (5)
flηfiÁãŸãº˝ flη¬ÊáÊÊfi‚ ßãŒfifl ß◊ ‚ÈÃÊ •Áºfi̋·ÈÃÊ‚ ©UÁjŒSÃÈèÿ¯ ‚ÈÆÃÊ‚fi ©UÁjŒfi—–
Ã àflÊfi ◊ŒãÃÈ ŒÊflŸfi ◊„U ÁøòÊÊÿ ⁄UÊœfi‚–
ªËÁ÷¸Áª¸®fiflʸ„U— SÃflfi◊ÊŸ •Ê ªfiÁ„U ‚È◊ΛUË∑§Ê Ÿ •Ê ªfiÁ„UH 6H
…ŒtÚto : nu ±ë¯Ýì-®Ë[™ Ë{Úto yr‚ ƒ¤ðt™ ! §‹Îí-…h{iïhÞwõ‚ s™ su §}æï-yu „é|²}æì-
‚{tht {txu ±ë¯Ðæ‡ææ¨:-{u½ suÚte ð»tuo Au, ‚u ð»tto rƒLŒwÚte …t™ fh™th yuðt ¥çÎí¯é„æ¨:-su {u½Úte
Wí…L™ ©ç|ÎÎ:-…]rÚtðe™wk rðŒthý fhe™u-Vtze™u «rËØ Út™th §‹Î±:-y™u hËðt™ ð]ût Sæéyææ:-Wí…L™
ÚtÞu÷ ‚Útt ©ç|ÎÎ:-rðŒthý ¼tð™u «t yÚtto‚T fqxe …eËe™u ƒ™tðu÷ ytu»tÄ ytrŒ …ŒtÚto ¨é„æ¨:-
Wí…L™ ÚtÞu÷ Au, „ï-‚uytu Îæ±Ýï-Ëw¾ŒtÞf, }æãï-{nt™, ç™~ææ²-yŒT¼w‚ Úæ{¨ï-Ä™™u {txu y±æ-
yt…™u }æ΋„é-yt™krŒ‚ fhu.
ÉøðuŒ¼t»Þ 601
 nu çxæ±æüã:-W…ŒuþY…e ðtýeytu™e «tr fhtð™th yt… xæè<|æ:-þt†Þwõ‚ ðtýeytuÚte S„±}ææÝ:-
„wýtu™wk fe‚o™ fh‚t Ý:-y{tht «r‚ ¥æ, xæçã-ytðtu ‚Útt Sæé}æëÇèÜU:-W¥t{ Ëw¾ŒtÞf ƒ™e™u y{the
…tËu ¥æ, xæçã-ytðtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðe yti»trÄ™t hË™wk y™u ytu»trÄytu™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu, su «{tŒ
Wí…L™ ™ fhu, su™tÚte yiïÞo™e ð]rØ ÚttÞ. (6)
•Ê ·Í áÊÊfi •ÇŸ üÊÎáÊÈÁ„U àfl◊ËfiÁ›UÃÊ ŒflèÿÊfi ’˝flÁ‚ ÿÁôÊÿfièÿÊ ⁄UÊ¡fièÿÊ
ÿÁôÊÿfièÿ—– ÿh àÿÊ◊ÁXfiÔU⁄UÊèÿÊ œŸÈ¢ ŒfiflÊ •ŒfiûÊŸ–
Áfl ÃÊ¢ ŒfiÈOÔU •ÿ¸◊Ê ∑§ûʸÁ⁄ ‚ø°Êfi ∞· ÃÊ¢ flfiŒ ◊ ‚øÊfiH 7H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™ ! y{u §üçÇ„:-M‚wr‚ «þkËt Þwõ‚ fhu÷ y±}æì-yt… ²ç¿æ²ï|²:-Þ¿tt™wct™
fhðt™u ÞtuøGt Îï±ï|²:-rðît™tu ‚Útt ²ç¿æ²ï|²:-yï{uÎttrŒ Þ¿t fhðt™u ÞtuøÞ Úæ…|²:-htßÞ fh™tht
LÞtÞtÄeþtu™u {txu Ïæí±ç¨-fntu Atu yu fthýu yt… Ý:-y{tht ð[™™u ¥æï, ¯é, Ÿæé‡æéçã-su{ þtu¼u
‚u{s Ëtk¼¤tu.
nu Îï±æ:-rðît™tu ²„ì-ã, y²æ}æì-su «rËØ s {ïÝé}æì-„wýtu™u …rh…qýo fh™the ðtýe™u ‚{u ¥çXÚæï|²:-
«tý rðãt™t ¿tt‚t™u {txu ¥ÎœæÝ-yt…tu. „æ}æì-‚u™u ‚Útt su™u ÜUœæüçÚ-f{o fh™th™u r™r{¥t ¨™æ-
Ënt™w¼qr‚ fh™th ¥²ü}ææ-LÞtÞtÄeþ ç±, ÎéOï-…qhý fhu Au, „æ}æì-‚u ðtýe™u }æï {tht ¨™æ-ËntÞe
»¯-yu LÞtÞtÄeþ ±ïÎ-òýu Au. (7)
¼tðtÚto : yæÞt…ftu™e yu ÞtuøGt‚t Au, fu Ëðo rðãtÚteoytu™u r™»f…x‚tÚte Ë{M‚ rðãt «r‚rŒ™
¼ýtðe™u …heûtt™u {txu ‚u ¼ýu÷™u Ëtk¼¤u, suÚte ¼ýu÷ rðãtÚteoytu ‚u™u ¼q÷u ™rn. (7)
◊Ê ·È flÊfi •S◊ŒÁ÷ ÃÊÁŸ ¬ÊÒ¥SÿÊ ‚ŸÊfi ÷ÍflŸ˜Ô lÈÆêŸÊÁŸ ◊Êà ¡ÊfiÁ⁄U·È⁄US◊à¬ÈÆ⁄UÊÃ
¡ÊfiÁ⁄U·È—– ÿŒ˜Ô flfiÁ‡øòÊ¢ ÿÈƪÿÈfiª Ÿ√ÿ¢ ÉÊÊ·ÊŒ◊fiàÿ¸◊˜Ô–
•S◊Ê‚ÈÆ Ãã◊fiL§ÃÊ ÿìÊfi ŒÈÆc≈ÔU⁄¯U ÁŒœÎÆÃÊ ÿìÊfi ŒÈÆc≈ÔU⁄fiU◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu }æL„:-«íÞuf }‚w{tk Þ¿t fh™tht rðît™tu ! ±:-‚{tht „æçÝ-‚u }æÝæ-Ë™t‚™
Ðæñ¢S²æ-…wÁ»ttu{tk W¥t{ ƒ¤ ¥S}æ„ì-y{thtÚte }ææï, ¥ç|æ, |æê±Ýì-r‚hMf]‚ ™ ÚttÞ, su ÐéÚæ ©„-
…nuÕttk …ý …æçÚ¯é:-™ü ÚtÞu÷ ©„-‚u …ý lé}ÝæçÝ-Þþ ðt Ä™ ¥S}æ„ì-y{thtÚte }ææ, …æçÚ¯é:-
Vhe ™ü ™ ÚttÞ, ²„ì-su ±:-‚{tht ²éxæï ²éxæï-«íÞuf Þw„{tk ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ ¥}æyÄæü}æì-yrð™tþe
ÝÃÄæ}æì-™ðe™tu{tk ÚtÞu÷ Þþ ²„ì, ™-y™u602su ÎéS„Ú}æì-þºtwytu™u Œw:¾Úte …th Útðt ÞtuøÞ ƒ¤, ²„ì-
™-y™u su ÎéS„Ú}æì-þºtwytu™u Œw:¾Úte …th fhðt ÞtuøÞ ft{ Íææï¯æyæì-ðtýeÚte ‚{u çÎ{ë„ì-Äthý fhtu
„„ì-‚u ¥S}ææ¨é-y{tht{tk ¨é-su{ ©uc‚t ÚttÞ, ‚u{ Äthý fhtu. (8)
602 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðe ft{™t fhðe òuEyu y™u «Þí™ fhðtu òuEyu fu suÚte ƒ¤, feŠ‚,
Ä™, ytÞw y™u htßÞ™e r™íÞ ð]rØ ÚttÞ. (8)
Œäÿæ˜UÔ®® „fiU ◊ ¡¬È·¢ ¬ÍflÊ¸ •ÁXÔUfi⁄UÊ— Á¬˝ÿ◊fiœ— ∑§áflÊ •ÁòÊ◊¸ŸfiÈÁfl¸ŒÈÆSÃ ◊ ¬Ífl¸
◊ŸÈfiÁfl¸ŒÈ—– Ã·Ê¯ ŒflcflÊÿfiÁÃ⁄US◊Ê∑¢§ Ã·È ŸÊèÊfiÿ—–
ÃcÊʯ ¬ŒŸ ◊sÔÊ Ÿfi◊ Áª⁄ãº˝ÊÇŸË •Ê Ÿfi◊ Áª⁄UÊH 9H
…ŒtÚto : su Ί²Ñì -Äthý fh™thtytu™u «t Út™th Ðê±ü:-þw¼ „wýtuÚte …rh…qýo ¥çXÚæ:-«tý
rðãt™t ¿tt‚t çÐí²}æï{:-su™u Äthýtð‚e ƒwrØ r«Þ Au, ‚u ¥ç~æ:-Ëw¾tu™u ¼tu„™th, }æÝé:-rð[thþe÷
y™u ÜU‡±:-{uÄtðes™ }æï-{tht }æçã-{nt™ …Ýé¯}æì-rðãtY… sL{™u ã-«rËØ ç±Îé:-òýu Au, ‚uytu
}æï-{tht Ðê±ïü-þw¼ „wýtuÚte …he…qýo …qðos™ yu }æÝé:-¿tt™ðt™ Au yu …ý ç±Îé:-òýu Au; yæï-ítuytu
}æï-Bttht ŒæêÃæïü-~twÇt øtwÛttuÚte ÃtrhÃtqÛto ÃtqÔtosLt yu }æ‹æé:-¿ttLtÔttLt Au. yu ÃtÛt ç±Îé:-òýu Au, „ï¯æ}æì-
‚uytu™tu Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¥æ²ç„:-ËBÞfT rðM‚th Au, ¥S}ææÜU}æì-y{thtu „ï¯é-‚uytu{tk Ýæ|æ²:-ËkƒkÄ
Au. „ï¯æ}æì-‚uytu™u ÐÎïÝ-«t fhðt ÞtuøÞ rð¿tt™ y™u çxæÚæ-ðtýeÚte nwk ¥æ, Ý|æï-Ëthe he‚u ™{ú
ƒ™wk Awk, su §‹ÎíæxÝè-«tý y™u rðãwítT™t yæÞt…f y™u W…Œuþf ntuÞ, ‚u™u nwk çxæÚæ-ðtýeÚte ¥æ,
Ý|æï-™{Mfth fhwk Awk. (9)
¼tðtÚto : ËkËth{tk su rðît™tu Au, ‚u s rðît™tu™t «¼tð™u òýe þfu Au, ‚wåA ÓŒÞðt¤t
™rn. suytu su™tÚte rðãtytu „úný fhu, ‚uytu ‚uytu™wk ËŒt r«Þt[hý fhu. yLÞ Ëðo {™w»Þtuyu
yt rðît™tu™t {t„o …h s [t÷ðwk òuEyu, yLÞ {qÏttoytu™tu ({t„o) …h ™rn. (9)
„UÊÃÊfi ÿˇÊŒ˜Ô flÁŸŸÊfi flãà flÊÿZ ’Î„Ô US¬ÁÃfiÿ¸¡Áà flŸ ©UˇÊÁ÷fi— ¬ÈL§flÊ⁄UfiÁ÷L§ˇÊÁ÷fi—–
¡ªÎÆè◊Ê ŒÍÆ⁄U•ÊfiÁŒ‡Ê¢ ‡ÀÊÊ∑§◊º˝⁄Uœ à◊ŸÊfi–
•œÊfi⁄UÿŒ⁄UÁ⁄UãŒÊfiÁŸ ‚ÈÆ∑˝§ÃfiÈ— ¬ÈÆM§ ‚kÊfiÁŸ ‚ÈÆ∑˝§ÃfiÈ—H 10H
…ŒtÚto : ãæï„æ-ËŒT„wý „úný fh™th s™ ÐéL±æÚïç|æ:-su™tu Mðefth fhðt ÞtuøÞ „wý Au, ‚u
©ÿæç|æ:-{ntí{tytu™e ËtÚtu su ±æ²ü}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞs™™tu ²ÿæ„ì-Ëk„ fh; ðt su™tu Mðefth
fhðt ÞtuøÞ „wý ‚u ©ÿæç|æ:-{ntí{ts™tu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ±ïÝ:-ft{™t fh™th y™u ÏæëãSÐç„:-
{nt™ ðtýe™t …t÷f rðît™ su Mðefth fhðt ÞtuøÞ™tu ²…ç„-Ëk„ fhu Au ¨éÜíU„é:-ËwkŒh ƒwrØðt¤t
s™ y}æÝæ-yt…Úte su ÐéL-ƒnw s ¨Î}ææçÝ-«t Útðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ¥{æÚ²„ì-Äthý fhtðu; ðt
¨éÜíU„é:-©uc f{o fh™th s™ ¥Îíï:-su{ {u½Úte ¥ÚçÚ‹Îæç‹æ-s¤™u, ‚u{ ÎêÚ ¥æçÎàæ}æì-ŒqhÚte su fnuðt{tk
ytðu ‚u rð»tÞ y™u ÔHæïÜU}æì-ðtýe™u Äthý fhtðu, ‚u Ëðo{tk ±çÝÝ:-«þkË™eÞ rðãt rfhýtu su™t
rðã{t™ Au, ‚u Ëßs™ ±‹„-Ëthe he‚u Ëuð™ fhu, ¥{:-yu™t …Ae Wõ‚ Ë{M‚ rð»tÞ™u y{u
…ý …xæë|}æ-„úný fheyu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 603
 ¼tðtÚto : su{ {uÎtÚte åÞw‚ s¤ Ëðo «týeytu ‚Útt y«týeytu™u Sðtzu Au, ‚u{ ðuŒ ytrŒ
rðãtytu™u ¼ýtð™th ¼ý™thÚte «t fhu÷ Ëðo {™w»Þtu™e ð]rØ-WL™r‚ fhu Au.
su{ {nt™ ytÂs™tu™e ËtÚtu Ëk…fo fhðtÚte Ëßs™ ÷tuftu òýðt ÞtuøÞ™u òýe ÷u Au, ‚u{
rðãt™t ËkË„oÚte {™w»Þ RÂåA‚ (rð»tÞ)™u «t fhe ÷u Au. (10)
ÿ ŒfiflÊ‚Ê ÁŒ√ÿ∑§ÊfiŒ‡Ê SÕ ¬ÎfiÁÕ√ÿÊ◊äÿ∑§ÊfiŒ‡Ê SÕ–
•å‚ÈÆÁˇÊÃÊfi ◊Á„UŸÒ∑§ÊfiŒ‡Ê SÕ Ã ŒfiflÊ‚Ê ÿôÊÁ◊◊¢ ¡ÈÆ·äfl◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu Îï±æ¨:-rðît™tu ! ‚{u ²ï-su çÎç±-ËqÞtorŒ ÷tuf{tk »ÜUæÎàæ-Œþ «tý yr„Þth{tu
Sð Sƒ-Au; ðt su ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe{tk »ÜUæÎàæ-Wõ‚ yr„Þth „ý™wk ¥ç{, Sƒ-MÚtt™ Au; ðt
su }æçãÝæ-{n¥ð™e ËtÚtu ¥Œ¨éçÿæ„:-yL‚rhût ðt s¤{tk r™ðtË fh™tht »ÜUæÎàæ-Œþ RrLÿÞ y™u
yuf {™ Sƒ-Au, „ï-ítuBtLtu su{ Au, ‚u{ ‚uytu™u òýe™u nu Îï±æ¨:-rðît™tu ! ‚{u §}æ}æì-yu ²¿æ}æì-
Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth Y… Þ¿t™wk …鯊±}æì-«er‚…qðof Ëuð™ fhtu. (11)
¼tðtÚto : Eïh™e yt Ë]rü{tk su …ŒtÚttuo ËqÞtorŒ ÷tuf{tk Au yÚtto‚T su yLÞºt Au, ‚u s
ynª Au y™u sux÷t ynª Au, ‚ux÷t s íÞtk Au. ‚u™u ÞÚttð‚T òýe™u {™w»Þtuyu r™hk‚ Þtu„ ûtu{
fhðt òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t þe÷™wk ðýo™ ntuðtÚte ‚u™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (139)
Ëqõ‚-140
flÁŒ·Œfi Á¬˝ÿœÊfi◊Êÿ ‚ÈÆlÈÃfi œÊÁ‚Á◊fifl ¬˝ ÷fi⁄UÊ ÿÊÁŸfi◊ÇŸÿfi–
fldÊáÊfifl flÊ‚ÿÊ ◊ã◊fiŸÊ ‡ÊÈÁø¯ ÖÿÊÃË⁄fiUÕ¢ ‡ÊÈÆ∑˝§flfiáÊZ Ã◊Ê„UŸfi◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… }æ‹}æÝæ-su™tÚte {t™‚t, òý‚t ‚u rð[thÚte ±ïçίÎï-su ðuŒe{tk
ÂMÚth ÚttÞ ‚u ¥xݲï-yÂø™™u {txu {æç¨ç}æ±-suÚte «týtu™u Äthý fhtÞ ‚u yL™™e Ë{t™ su{
nð™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u, ‚u{ çÐí²{æ}ææ²-su™u MÚtt™ r«Þ ‚u ¨élé„ï-ËwkŒh ftÂL‚{t™ rðît™™u
{txu ²æïçÝ}æì-½h™u Ðí, |æÚ-ËBGtfT ÄthÛt fheLtu ítu ÁÄææïyæèÚ‰æ}æì-ßGtturítLte Ë{t™ „}ææïãÝ}æì-ykÄfth
rð™tþf àæéÜíU±‡æü}æì-þwØ MðY… àæéç™}æì-…rðºt {™tunh Þt™™u ±›ï‡æï±-ð†Úte ±æ¨²-Ztkftu. (1)
¼tðtÚto : su{ ntu‚ts™ yÂø™{tk 604 ftc ht¾e™u ‚Útt ½e ytrŒ nrð ntu{e™u yu (yÂø™)™e
ð]rØ fhu Au, ‚u{ …rðºt {™w»Þtuyu ¼tus™ y™u ð†tuÚte rðît™™e ð]rØ fhðe òuEyu. (1)
•Á÷ Ám¡ã◊Êfi ÁòÊflÎŒãŸfi◊ÎÖÿÃ ‚¢flà‚⁄U flÊfiflÎœ ¡Çœ◊Ë ¬ÈŸfi—–
604 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •ãÿSÿÊ‚Ê Á¡uÔUÿÊ ¡ãÿÊ flηÊ ãÿ1>ãÿŸfi flÁŸŸÊfi ◊Îc≈ÔU flÊ⁄UáÊ—H 2H
…ŒtÚto : suytuyu ¨¢±y¨Úï-ËkðíËh™t yL‚u ç~æ±ë„ì-¿tt™, f{o y™u W…tË™t rð»tÞ{tk su ËtÄ™
Y…Úte ð‚o{t™ ‚u ¥‹Ý}æì-¼tu„ððt ÞtuøÞ …ŒtÚto ðt «Á²„ï-W…tso™ fÞto fh ¥‹²S²-yLÞ™t ¥æ¨æ-
{w¾ y™u ç…u²æ-S¼™e ËtÚtu §ü}æì-‚u s yL™ ÐéÝ:-ðthk-ðth …x{}æì-¼tus™ fhu÷ ntuÞ, ‚u çm…‹}ææ-
rðãt{tk rî‚eÞ sL{ðt¤t ƒútñý, ûtrºtÞ y™u ði~Þ fw¤™t s™ ¥ç|æ, ±æ±ë{ï-ËðoºtÚte ðÄe™u …:-
rðßÞþe÷ y™u ±ë¯æ-ƒ¤Œ™e Ë{t™ yíÞk‚ ƒ¤ðt™ ƒ™u Au, yuÚte ¥‹²ïÝ-y™u r{ºtð„o™e ËtÚtu
±æÚ‡æ:-Ë{M‚ Œtu»ttu™e r™ð]r¥t fh™th ‚wk ±çÝÝ:-s¤™u çÝ, }æëcÅ-r™hk‚h þwØ fh. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™tu …w»f¤ {tºtt{tk Ëk[Þ fhe™u, ‚u™u ËwËkMf]‚ fhe™u
¾tÞ Au ‚Útt yLÞtu™u ¾ðztðu Au y™u nð™ ytrŒ îtht ð»tto™e þwrØ fhu Au, ‚uytu ƒ¤ðt™ ƒ™u
Au. (2)
∑ΧÆcáʬ˝ÈÃÊfiÒ flÁfl¡ •fiSÿ ‚ÁˇÊÃÊfi ©U÷Ê Ãfi ⁄UÃ •Á÷ ◊ÊÃ⁄UÊ Á‡Ê‡ÊfiÈ◊˜Ô–
¬˝ÊøÊÁ¡fiuÔ¢U äfl‚ÿfiãâ ÃηÈÆëÿÈÃ◊Ê ‚Êëÿ¢ ∑ȧ¬fiÿ¢ flœ¸®fiŸ¢ Á¬ÃÈ—H 3H
…ŒtÚto : su Ðíæ™æç…u}æì-ŒqÄ ytrŒ «Œt™ …qðuo Ëthe he‚u S¼ ftZðe, Š±¨²‹„}æì-[k[¤‚tÚte
™e[u …zðwk ðt „ë¯éÓ²é„}æì-þe½ú …zu÷ ¥æ, ¨æÓ²}æì-ËBÞfT ËkƒkÄ fh™th yÚtto‚T W…tze ÷u™th ÜéUв}æì-
„w ht¾ðt ÞtuøÞ y™u çЄé:-r…‚t™t ±Îì{üÝ}æì-Þþ y™u «u{ ðÄth™th çàæàæé}æì-ƒt¤f™u ¨çÿæ„æñ-
yuf ËtÚtu hnu™the }ææ„Úæ-Ätºte y™u {t‚t ¥ç|æ, „Úï„ï-Œw:¾Úte W¥teýo fh‚e ¥S²-yu ƒt¤f™e
‚u ©|ææ-ƒL™u {t‚tytu ÜëUc‡æÐíé„æñ-rðît™tu™t W…ŒuþÚte r[¥t™t ytf»toý Ä{o™u «t fhe™u ±ïç±…ï-
r™hk‚h fk…u Au yÚtto‚T zhu Au, fu ƒt¤f™u sht …ý Œw:¾ ™ ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : rðît™tuyu ËŒT yËŒT = Ëtht ¾htƒ ¿tt™™u ðÄth™tht, htu„ ytrŒ õ÷uþtu™tu ™tþ
fh™tht y™u «u{™u Wí…L™ fh™tht W…Œuþ™u «t fhu÷e ƒt¤fe ƒL™u {t‚t (sL{Œtºte y™u
Ätºte) …tu‚t™t «u{™t fthýu ËŒt zh‚e hnu Au. (3)
◊ÈÆ◊ÈÆˇflÊ3> ◊Ÿfifl ◊ÊŸflSÿÃ ⁄fiUÉÊÈÆŒ˝ÈÆflfi— ∑ÎƧcáÊ‚ËfiÃÊ‚ ™§ ¡Èflfi—–
•‚◊ŸÊ •fiÁ¡⁄UÊ‚Êfi ⁄UÉÊÈÆcÿŒÊ flÊÃfi¡ÍÃÊ ©U¬fi ÿÈÖÿãà •Ê‡Êflfi—H 4H
…ŒtÚto : suytu }æé}æéÿ±:-ËkËthÚte {wÂõ‚™t RåAwf Au, ‚uytu ÚÍæéÎíé±:-MðtrŒü yL™™u «t Út™tht,
…é±:-ðu„ðt™, ¥¨}æÝæ:-yË{t™ {™Þwõ‚, ¥ç…Úæ¨:-su™u þe½ú «t Au, ÚÍæéS²Î:-ËL{t„o„t{e
±æ„…ê„æ:-…ð™ Ë{t™ ðu„ðt™, ¥æàæ±:-þw¼ „wýtu{tk ÔÞtÂ, ÜëUc‡æ¨è„æ¨:-su™tÚte ¾u‚e™t ft{
¾uzq‚ ¾u‚e™t ft{tu{tk ©-‚fo-rð‚fo™e ËtÚtu ©Ð, ²éÁ²‹„ï-W…Þtu„ fhu Au, ‚u{ }ææݱS²„ï-…tu‚t™u
{™w»Þtu™e RåAt fh™thtytu }æݱï-{™™þe÷ rðît™ Þtu„e …wÁ»t™u {txu W…Þtu„ fhu. (4)
¼tðtÚto : su{ ¾uzq‚ ¾u‚h™u Ëthe he‚u ¾uze™u, ‚iÞth fhe™u ‚Útt ƒes ðtðe™u (yL™Y…e)
ÉøðuŒ¼t»Þ 605
V¤Þwõ‚ ƒ™u Au, ‚u{ {w{wûtws™ Œ{Úte RrLÿÞtu™u ðþ{tk fhe™u, þ{Úte {™™u þtL‚ fhe™u ‚Útt
…tu‚t™t ytí{t™u …rðºt fhe™u ƒúñ¿tt™e s™tu™e Ëuðt fhu. (4)
•ÊŒfiSÿ Ã äfl‚ÿfiãÃÊ flÎÕfi⁄UÃ ∑ΧÆcáÊ◊èfl¢ ◊Á„U fl¬¸— ∑§Á⁄fiU∑˝§Ã—–
ÿà‚Ë¥Ó ◊„UË◊flÁŸ¢ ¬˝ÊÁ÷ ◊◊θ®fi‡ÊŒÁ÷‡fl‚ãàSßÿãŸÁà ŸÊŸfiŒÃ˜ÔH 5H
…ŒtÚto : ²„ì-su ÜëUc‡æ}æì-ft¤t hk„™t ¥|±}æì-™ Út™tht }æçã-{nt™ ±Ðü:-Y…™u Š±¨²‹„:-
rð™tþ fhðt Ë{t™ ÜUçÚÜíU„:-yíÞk‚ ftÞo fh™tht s™ ±ëƒæ-r{ÚÞt ÐíïÚ„ï-«uhýt fhu Au, „ï-‚uytu
¥S²-yu {tuût™e «tr™u ÞtuøÞ ™Úte.
su }æãè}æì-{nt™ ¥±çÝ}æì-…]rÚtðe™u ¥ç|æ, }æ}æëüàæ„ì-ËðoºtÚte yíÞk‚ Ën™ fh‚tk, ¥ç|æE¨Ýì-
[tu‚hÚte ïtË ÷u‚t, ÝæÝ΄ì-yíÞk‚ ƒtu÷‚t y™u S„ݲÝì-rðãw‚T Ë{t™ „so™t fh‚t ©uc „wýtu™u
¨è}æì-ËðoºtÚte »ç„-«t fhu Au ¥æ„ì-yu …Ae ‚u {wÂõ‚™u «t ÚttÞ Au. (5)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yt ËkËth{tk þheh™u {txu yÄ{o™wk yt[hý fhu Au, ‚uytu áZ ƒkÄ™™u
«t ÚttÞ Au. …hk‚w su þt† ¼ýe™u, Þtu„™tu yÇÞtË fhe™u Ä{o™wk yt[hý fhu Au, ‚uytu™e
{wÂõ‚ ÚttÞ Au. ({tuût «t fhu Au.) (5)
÷Í·Ÿ˜Ô Ÿ ÿÊ˘Áœfi ’÷Í˝·ÈÆ ŸêŸfiÃ flηfifl ¬àŸËfi⁄UèÿfiÁà ⁄UÊLfi§flØԖ
•Ê¡Êÿ◊ÊfiŸSÃãflfi‡ø ‡ÊÈê÷Ã ÷Ë◊Ê Ÿ ‡ÊÎXÔUÊfi ŒÁflœÊfl ŒÈƪ¸ÎÁ÷fi—H 6H
…ŒtÚto : ²:-su |æê¯Ýì-y÷kf]‚ fhðt™e Ý-Ë{t™ Ïæ|æíê¯é-Ä{o Ätrhýeytu{tk ¥ç{, Ý}Ý„ï-
yrÄf ™{ú ÚtE™u ðt ÐyÝè:-Þ¿t ËkƒkÄe™e †eytu™u ÚæïL±„ì-yíÞk‚ ðt‚[e‚ fne Ëk¼¤tðu ðt
±ë¯ï±-su{ ƒ¤Œ™e Ë{t™ ƒ¤™u ‚Útt Îéxæüëç|æ:-Œw:¾Úte …fzðt ÞtuøÞ |æè}æ:-¼Þkfh ®Ën ŸæëXæ-
®þ„ztytu™u Ý-‚u{ ¥æï…æ²}ææÝ:-ƒ¤Œ™e Ë{t™ yt[hý fhe™u „‹±:-þheh™u ™-…ý àæé}|æ„ï-
ËwkŒh Ëwþtur¼‚ fhe™u ðt Îç±{æ±-r™hk‚h [÷tð‚t yÚtto‚T [uüt fh‚t yíÞk‚ Ëw¾™u ¥ç|æ, »ç„-
«t ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su rËnk™e Ë{t™ {w~fu÷eÚte …fz{tk ytð™th, ð]»t¼ = ËtkZ (ƒ¤Œ)™e Ë{t™
ƒ¤ðt™, …wü y™u ™ehtu„ þhehðt¤t yu {nt ytu»trÄytu™wk Ëuð™ fh™tht {™w»Þtu Ëðo Ëßs™tu
Ëwþtur¼‚ fhu, ‚uytu yt ËkËth{tk Ëwþtur¼‚ ÚttÞ Au. (6)
‚ ‚¢|SÃ⁄UÊfi ÁflÁc≈⁄U ‚¢ ªÎfi÷606
ÊÿÁà ¡ÊŸãŸfl ¡ÊfiŸÃË*Ÿàÿ •Ê ‡Êfiÿ–
¬ÈŸfifl¸œ¸ãÃ •Á¬fi ÿ|ãà Œ√ÿfi◊ãÿŒ˜Ô fl·¸— Á¬òÊÊ— ∑Îfi§áflÃ ‚øÊfiH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ¨:-‚u ¨¢çS„Ú:-ËBÞf ytåAtŒf = Ztkf™th ç±çcÅÚ:-Ëw¾ rðM‚thf
606 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rðît™ ¨¢, xæë|ææ²ç„-ËwkŒh‚tÚte Ëtht …ŒtÚttuo™u „úný fhu Au, ‚u{ …æÝÝì-òýe™u çÝy²:-r™íÞ nwk
…æÝ„è:-¿tt™ð‚e ©uc †eytu™e »±-s ¥æ, àæ²ï-…tËu þÞ™ fÁk Awk.
suytu çÐ~ææï:-{t‚t-r…‚t™t ¥‹²„ì-y™u Îïò}æì-rðît™tu{tk «rËØ ±¯ü:-Y…™u ¥çÐ, ²ç‹„-r™ùÞÚte
«t ÚttÞ Au, ‚uytu ÐéÝ:-ðthkðth ±hü‹„ï-ð]rØ …t{u Au y™u ÜëU‡±„ï-©uc ftÞtuo™u …ý fhu Au,
‚u{ ‚{u …ý ¨™æ-Ëtu…u÷ yÚtto‚T {¤u÷ ft{ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su rðãtðt™ …wÁ»ttu™e ËtÚtu rðŒw»te †eytu™tu rððtn ÚttÞ Au, ‚u™e ËŒt ð]rØ =
WL™r‚ ÚttÞ Au. su W¥t{ „wýtu™u „úný fhu Au, ‚u yt sL{{tk …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u …hsL{{tk …ý
Ëw¾e ÚttÞ Au. (7)
Ã◊ª˝Èflfi— ∑§Á‡ÊŸË— ‚¢ Á„U ⁄fiUÁ÷⁄U ™§äflʸSÃfiSÕÈ◊¸◊˝È·Ë— ¬˝Êÿfl ¬ÈŸfi—–
ÃÊ‚¢Êfi ¡⁄UÊ¢ ¬˝fi◊ÈÆÜøãŸÁà ŸÊŸfiŒŒ‚颮 ¬⁄¯U ¡ŸÿfiÜ¡Ëfl◊SÃfiÎÃ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : su ¥xæíé±:-y„úýe ÜïUçàæÝè:-«þkrË‚ fuþÞwõ‚ ÞwðtðMÚtt «t fLÞt „}æì-‚u rðît™
…r‚™u ¨¢ Úïç|æÚï-ËwkŒh‚tÚte fnu Au, ‚u çã-s Ðíæ²±ï-{tuf÷ðt yÚtto‚T yLÞ Œuþ ‚u …r‚™u …ntU[tzðt
}æ}æíé¯è-{hðt Ë{t™ ƒ™e™u ÐéÝ:-Vhe ‚u™t ½hu ytððt Ë{Þu ªŠ±æü:-Ÿå[ …Œðe «t fhu÷
Ë{t™ „Sƒé:-ÂMÚth ÚttÞ Au.
su ¥S„ë„}æì-™tþ ™ …t{u÷ ÐÚ}æì-Ëðo™u Eü ¥¨é}æì-yuðt «tý™u ðt …è±}æì-Sðtí{t™u ÝæÝ΄ì-
r™hk‚h hxtðu y™u „æ¨æ}æì-Wõ‚ ‚u fLÞtytu™e …Úæ}æì-ð]ØtðMÚtt™u Ðí}æ醙Ýì-Ëthe he‚u Atuzu Au ‚Útt
rðãtytu™u …ݲÝì-Wí…L™ fhe™u W¥t{ rþûttytu™tu «[th fhtðu Au, ‚u W¥t{s™ »ç„-«t fhu
Au. (8)
¼tðtÚto : su fLÞtytu ƒúñ[Þo…qðof Ë{M‚ rðãtytu™tu yÇÞtË fhu Au, ‚u yt sL{{tk «þkrË‚
ƒ™e™u ‚Útt ƒnws Ëw¾ ¼tu„ðe™u sL{t‚h = …hsL{{tk …ý ©uc Ëw¾™u «t fhu Au.
su rðît™tu …ý þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™u ™ü …t{ðt Œu‚t ™Úte, ‚uytu ð]ØtðMÚtt ytrŒ
htu„tuÚte hrn‚ hnu Au. (8)
•œËflÊ‚¢ ¬Á⁄fiU ◊ÊÃÍ Á⁄U„U㟄fiU ÃÈÁflª˝Á÷— ‚àflfiÁ÷ÿʸÁà Áfl ÖÊ˝ÿfi—–
flÿÊ ŒœfiÃ˜Ô ¬mÃ ⁄UÁ⁄fiU„UÃ˜Ô ‚ŒÊŸÈÆ ‡ÿŸËfi ‚øÃ flûʸŸË⁄U„fiUH 9H
…ŒtÚto : nu ðeh ! su{ …í²:-ðu„Þwõ‚ yÂø™ }ææ„é:-{t™ «Œt‚e …]rÚtðe™u ¥ç{±æ¨}æì-W…hÚte
þheh™u su™tÚte Ztkfðt{tk ytðu ‚u ð†™e Ë{t™ ½tË ytrŒ™tu ÐçÚ, çÚãÝì-…rhíÞt„ fhe™u ¥ã-
«rËØ{tk „éç±xæíïç|æ:-ƒnw s þçŒtuðt¤t ¨y±ç|æ:-«týeytu™e ËtÚtu ç±, ²æç„-rðrðÄ he‚u «t ÚttÞ
Au y™u su{ ±œæüçÝ:-ð‚o{t™ à²ïÝè-ƒts …ûte™e †e ƒtrs™e ±²:-ytÞw™u Î{„ì-Äthý fhe™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 607
Ðh„ï-…„tuðt¤t rî…Œ y™u [tu…„t «týeytu™u {txu ¨™„ï-«t ÚttÞ Au, ‚u{ Œwütu™u ¥Ýé, ÚïçÚã„ì-
y™w¢{Úte ðthkðth Atuze™u yt… ¨Îæ-ËŒt ¥ã-s ‚u™u r™„ún MÚtt™{tk …ntU[tztu. (9)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ yÂø™ sk„÷tu™u ƒt¤u Au y™u …ðo‚tu™u ‚tuzu Au, ‚u{ ‚{u yLÞtÞ
y™u yÄ{eoytu™wk r™ðthý fhe™u ‚Útt Œwütu™tk yr¼{t™™u ‚tuze™u ËíÞÄ{o™tu «[th fhtu. (9)
•S◊Ê∑fi§◊ÇŸ ◊ÉÊflfià‚È ŒËÁŒsÔœ ‡fl‚ËfiflÊŸ˜Ô flη÷Ê Œ◊fiÍŸÊ—–
•flÊSÿÊ Á‡Ê‡ÊfiÈ◊ÃË⁄UŒËŒfl¸◊¸®fifl ÿÈÆà‚È ¬fiÁ⁄U¡÷ȸ⁄UÊáÊ—H 10H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™T ±ë¯|æ:-©uc Î}æêÝæ:-RrLÿÞtu™wk Œ{™ fh™th,
E¨è±æÝì-«týðt™ y™u ÐçÚ…|æéüÚæ‡æ:-Ëðo he‚u …wü ÚtE™u yt… ¥S}ææÜU}æì-y{tht ²éy¨é-Ëk„út{
y™u }æ{±y¨é-ƒnw s Ä™ su ½htu{tk ðt r{ºtð„tuo{tk ±|æïü±-fð[™e Ë{t™ çàæàæé}æ„è:-«þkrË‚
ƒt¤ftuðt¤e †e ðt «òytu™u ÎèçÎçã-«ftrþ‚ fhtu. ¥{-yu …Ae Œw:¾tu™u ¥{æSƒ-rðÁØ‚tÚte Œqh
VUfe™u Ëw¾™u ¥ÎèÎï:-«ftrþ‚ fhtu.
¼tðtÚto : nu rðît™T ! ÞwØ{tk su{ fð[Úte þheh Ëwhrût‚ fhðt{tk ytðu Au, ‚u{ ‚wk LÞtÞÚte
«òytu™e hûtt fh. ÞwØ{tk †eytu™u {th ™rn. su{ Ä™ðt™tu™e †eytu r™íÞ «ËL™ hnu Au, ‚u{
‚wk «òytu™e hûtt fh. (10)
ߌ◊fiÇŸ ‚ÈÁœfiâ ŒÈ*œfiÃÊŒÁœfi Á¬˝ÿÊŒfiÈ Áøã◊ã◊fiŸ— ¬˝ÿÊfi •SÃÈ Ã–
ÿûÊfi ‡ÊÈÆ∑˝¢§ ÃãflÊ3> ⁄UÊøfiÃ ‡ÊÈÁø ÃŸÊS◊èÿ¯ flŸ‚ ⁄àŸ◊Ê àfl◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™ ! Îê<{„æ„ì-Œw:¾™e ËtÚtu Äthý fhu÷ ÔÞðnth ©-su ‚tu çÐí²æ„ì-
r«Þ ÔÞðnthÚte ¨éç{„}æì-ËwkŒh Äthý fhu÷ §Î}æì-yu }æ‹}æÝ:-{tÁk {™ „ï-‚{™u Ðíï²:-yíÞk‚ r«Þ
¥S„é-ÚttÞ.
²„ì-su „ï-‚{tht 癄ì-r™ùÞ…qðof „‹±:-þheh™u àæéç™-…rðºt fh™th àæéÜíU}æì-þwØ …ht¢{
¥ç{Úæï-yrÄf‚h «ftþ{t™ ÚttÞ Au „ïÝ-‚uÚte ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu y±}æì-yt… ÚyÝ}æì-{™tunh
Ä™™wk ¥æ, ±Ý¨ï-ËBÞfT Ëuð™ fhtu Atu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Œw:¾{tk þtuf ™ fhðtu òuEyu y™u Ëw¾{tk nŠ»t‚ ™ Útðwk òuEyu, suÚte
…hM…h™t W…fth™u {txu r[¥t ÷t„e þfu y™u su yiïÞo Au, ‚u Ëðo™t Ëw¾ {txu ðnU[ðt{tk ytðu. (11)
⁄UÕÊfiÿ ŸÊflfi◊ÈÆà ŸÊfi ªÎÆ„UÊÿ ÁŸàÿÊfiÁ⁄UòÊÊ¢ ¬mÃË¥Ó® ⁄UÊSÿÇŸ–
608
•S◊Ê∑¯§ flË⁄UÊ° ©Uà ŸÊfi ◊ÉÊÊŸÊ ¡Ÿ°Ê‡ø ÿÊ ¬Ê⁄UÿÊë¿U◊¸ ÿÊ øfiH 12H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rþÕ…rðãt «t rðît™ ! yt… ²æ-su ¥S}ææÜU}æì-y{tht ±èÚæÝì-ðehtu ©„-
608 ÉøðuŒ¼t»Þ É
yLÞ …ý }æÍææïÝ:-Ä™ðt™ …ÝæÝì-{™w»Þtu ‚Útt Ý:-y{™u ™-…ý Ë{wÿ™u ÐæÚ²æ„ì-…th W‚thu ™-
y™u ²æ-su y{u àæ}æü-Ëw¾™u ËBÞfT «t fheyu ‚u çÝy²æçÚ~ææ}æì-r™íÞáZ ƒkÄ™Þwõ‚ s¤™e ŸztE™e
…heûtt fhe™u M‚k¼tu ‚Útt Ðm„è}æì-…„tu™e Ë{t™ «þkrË‚ …iztytuÚte Þwõ‚ Ýæ±}æì-{tuxe ™tift™u Ý:-
y{tht Úƒæ²-Ë{wÿ ytrŒ{tk h{ý™u {txu ©„-ðt xæëãæ²-½h™u {txu Úæç¨-yt…tu Atu. (12)
¼tðtÚto : rðît™tuyu, suðe he‚u {™w»Þ y™u ½tuztytu ytrŒ …„ îtht òÞ Au, ‚uðe {tuxe
™tift ƒ™tðe™u yLÞ îe…tu{tk yÚtðt Ë{wÿ{tk ÞwØ™u {txu y™u ÔÞðnth™u {txu ytðt„{™ fhe™u
yiïÞo™e r™hk‚h WL™r‚ fhðe òuEyu. (12)
•÷Ë ŸÊfi •ÇŸ ©UÄÕÁ◊îÊÈfiªÈÿʸ lÊflÊˇÊÊ◊Ê Á‚ãœfifl‡ø SflªÍfiûÊʸ—–
ª√ÿ¢ ÿ√ÿ¢ ÿãÃÊfi ŒËÉÊʸ®„U·¢ fl⁄Ufi◊L§áÿÊfi fl⁄UãÃH 13H
…ŒtÚto : su{ læ±æÿææ}ææ-yL‚rhût y™u ¼qr{ 程{±:-Ë{wÿ y™u ™Œe ‚Útt ¥L‡²:-Q»t:
ft¤ ™-y™u ±Ú}æì-©uc hí™trŒ …ŒtÚttuo §¯}æì-yL™ ©vƒ}æì-«þkË™eÞ xæò}æì-„tÞ™wk ŒqÄ ytrŒ ðt
²Ã²}æì-sð Út™th ¾u‚h™u ²‹„:-«t ÚtE™u S±xæêœææü:-…tu‚-…tu‚t™t Mðt¼trðf „wýtuÚte Wã‚ ÎèÍææü-
ƒnw s ¥ãæ-rŒðËtu™tu ±Ú‹„-Mðefth fhðt{tk ytðu, ‚u{ nu ¥xÝï-rðît™T ! Ý:-y{™u ¥ç|æ, §„ì,
…éxæé²æü:-ËðoºtÚte Wã{ = …wÁ»ttÚto{tk s ÷„tðtu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ËŒt …wÁ»ttÚteo ƒ™ðwk òuEyu. su ðtn™tuÚte ¼qr{, Ë{wÿ y™u ™Œe{tk Ëw¾…qðof
þe½ú sE þftÞ, ‚u ðtn™tu{tk ƒuËe™u, «r‚rŒ™ ht‚™t [tuÚtt «nh{tk QXe™u ‚Útt rŒðËu ™ ËqE™u
ËŒt «Þí™ fhðtu òuEyu. fthý fu …wÁ»ttÚteo ÷tuftu s yiïÞo «t fhe þfu Au. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t …wÁ»ttÚto y™u „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (140)
Ëqõ‚-141
’Á›UàÕÊ ÃŒ˜Ô fl¬Èfi· œÊÁÿ Œ‡Ê¸â ŒflSÿ ÷ª¸— ‚„fiU‚Ê ÿÃÊ ¡ÁŸfi–
ÿŒË◊Ȭ uÔU⁄UfiÃ ‚ÊœfiÃ ◊Áô¸§ÃSÿ œŸÊfi •Ÿÿãà ‚dÈÃfi—H 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su Îàæü„}æì-Œþo™ ÞtuøÞ Îï±S²:-rðît™™t |æxæü:-þwØ ‚us «íÞu {the
}æç„:-ƒwrØ ©ÐuÚ„ï-sE™u ftÞo rËrØ fhu Au ‚Útt ¨dé„:-su Ë{t™ ËíÞ {t„o™u «t ÚttÞ Au,
‚u «„S²-ËíÞ ÔÞðnth™e {ïÝæ:-ðtýeytu™u §ü}æì-ËðoºtÚte ¥Ý²‹„-ËíÞ‚t™u …ntU[tzu Au ‚Útt ²„:-
su fthýu „„ì-‚u ‚us ¨ã¨:-rðãtƒ¤Úte …çÝ-Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u fthýu ÏæçÇyƒæ-‚u ËíÞ ‚us
yÚtto‚T rðît™tu™t „wýtu™tu «ftþ yu he‚u yÚtto‚T Wõ‚ he‚u ±Ðé¯ï-…tu‚t™t MðY…™u {txu ‚{thtÚte
{æç²-Äthý fhðt{tk ytðu Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 609
 ¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ƒwrØÚte, ð[™Úte y™u ËíÞ yt[thýÚte rðã{t™ {™w»Þtu™t Œþo™eÞ
MðY… Äthý fhtð{tk ytðu Au y™u ft{™t rËØ fhðt{tk ytðu Au, ‚u ðtýe™tu ‚Útt ‚u ËíÞ™tu
‚{u ËŒt Mðefth fhtu. (1)
¬ÎÆˇÊÊ fl¬fiÈ— Á¬ÃÈÆ◊ÊÁãŸàÿ •Ê ‡Êfiÿ ÁmÃËÿ◊Ê ‚#Á‡ÊfiflÊ‚È ◊ÊÃηÈfi–
ÃÎÃËÿfi◊Sÿ flη÷Sÿfi ŒÊ„U‚ Œ‡Êfi¬˝◊$à ¡Ÿÿãà ÿÊ·fiáÊ—H 2H
…ŒtÚto : çÝy²:-r™íÞ çЄé}ææÝì-«þkrË‚ yL™Þwõ‚ nwk «{Út Ðëÿæ:-…qAðt-fnuðt ÞtuøÞ ±Ðé:-
ËwkŒh Y…™tu ¥æ àæ²ï-ytþÞ ÷E™u yÚtto‚T ytr©‚ ƒ™wk Awk. ¥S²-yu ±ë¯|æS²-Þ¿ttrŒ f{o îtht
s¤ ðhËtð™th™wk {thwk çm„è²}æì-ƒeswk ËwkŒh Y… ¨Œ„çàæ±æ¨é-Ët‚ «fth™e fÕÞtý fh™the }ææ„ë¯é-
y™u {t™ fh™the {t‚tytu™e Ë{e… ¥æ-Ëthe he‚u ð‚o{t™ y™u „ë„è²}æì-ºteò ÎàæÐí}æç„}æì-Œþ
«fth™e W¥t{ {r‚ su{tk ntuÞ Au, ‚u ËwkŒh Y…™u Îæïã¨ï-ft{tu™e …rh…qýo‚t™u {txu ²æ﯇æ:-«íÞuf
ÔÞðnth™wk r{©ý fh™the †e …ݲ‹„-«fx fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yt Ët‚ «fth™t ÷tuftu{tk ƒúñ[ÞoÚte «Út{, „]nt©{Úte rî‚eÞ y™u
ðt™«MÚt ‚Útt ËkLÞtË™e ‚]‚eÞ f{o-W…tË™t-rð¿tt™™u «t fhu Au, ‚u Œþ RrLÿÞtu™wk, «týtu™wk y™u
rð»tÞ, {™, ƒwrØ, r[¥t, ynkfth ‚Útt Sðtu™wk ¿tt™ «t fhu Au. (2)
ÁŸÿ¸ŒË¥ ’ÈÆäŸÊã◊fiÁ„U·Sÿ fl¬¸®fi‚ ߸‡ÊÊŸÊ‚— ‡Êflfi‚Ê ∑˝§ãÃfi ‚ÍÆ⁄Uÿfi—–
ÿŒË◊ŸÈfi ¬˝ÁŒflÊ ◊äflfi •Êœfl ªÈ„UÊ ‚ãï ◊ÊÃÁ⁄U‡flÊfi ◊ÕÊÿÁÃfiH 3H
…ŒtÚto : ²„ì-su §üàææÝæ¨:-yiïÞoÞwõ‚ ¨êÚ²:-rðît™s™ à汨æ-ƒ¤Úte su{ ¥æ{±ï-ËðoºtÚte
yL™ ytrŒ™u …]ÚtfT fhðt {txu }ææ„çÚEæ-«týðtÞw sXhtÂø™™wk }æƒæ²ç„-{kÚt™ fhu Au, ‚u{ }æçã¯S²-
{nt™ ±Ðü¨:-Y… yÚtto‚T ËqÞo{kz¤™t ËkƒkÄ{tk ÂMÚt‚ ÏæéÍÝæ„ì-yL‚rhûtÚte §ü}æì-yt «íÞût ÔÞðnth™u
¥ÝéÜíU‹„-y™w¢{Úte «t ÚttÞ; ðt }抱-rðþu»t ¿tt™Þwõ‚ Ðíçα:-ftÂL‚{t™ ytí{t™t xæéãæ-„wntþÞ{tk
yÚtto‚T ƒwrØ{tk ¨‹„}æì-ð‚o{t™ §ü}æì-«íÞût ²„ì-su ¿tt™™u çÝcÜíU‹„-r™hk‚h ¢{Úte «t ÚttÞ, ‚uÚte
‚uytu Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : ‚uytu s ƒúñ¿tt™e ƒ™u Au, su Ä{to[hý…qðof Þtu„tÇÞtË ‚Útt ËíËk„ fhe™u ‚Útt
…tu‚t™t ytí{t™u òýe™u …h{tí{t™u òýu Au (y™u) ‚uytu s {w{wûtws™tu™u yt ðt‚ sýtðe þfu Au. (3)
¬˝ ÿ|à¬ÃÈ— ¬fi⁄U◊ÊãŸËÿÃ ¬ÿʸ ¬ÎÆˇÊÈœÊfi flËL§œÊ Œ¢‚Èfi ⁄UÊ„UÁÖ
©U÷Ê ÿŒfiSÿ ¡ŸÈ·¢ ÿÁŒãflfiÃ610 •ÊÁŒlÁflficΔÔUÊ •÷flŒ˜Ô ÉÊÎÆáÊÊ ‡ÊÈÁøfi—H 4H
…ŒtÚto : …wÁ»t îtht ÐÚ}ææ„ì-Wíf]ü-W¥t{ Þí™™e ËtÚtu ²„ì-su ¥S²-«íÞût ð]ûtòr‚™wk ËkƒkÄe
çЄé:-yL™ Ðí‡æ貄ï-«t fhðt{tk ytðu Au, ðt su ΢¨é-ƒeòytu™u Œƒððt ytrŒ fthýu Ðëÿæé{:- É
610 ÉøðuŒ¼t»Þ
yíÞk‚ ¼tu„ððt™u Rü ±èL{:-yíÞk‚ Vu÷tÞu÷e ÷‚tytu …h вæüÚæïãç„-[tu‚hVÚte Vu÷tÞ Au; ¥æ„ì-
y™u §‹±„:-r«Þ yt Þs{t™™tu ²„ì-su …Ýé¯}æì-sL{ ¥|汄ì-ÚttÞ; ‚Útt ²„ì-su àæéç™:-…rðºt
Íæë‡ææ-[{f-Œ{f ntuÞ ‚u ©|ææ-ƒL™u™u §„ì-s ²ç±cÆ:-yíÞk‚ ‚Áýs™ «t ÚttÞ. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yL™ y™u yti»tÄ™wk ËðoºtÚte „úný fhðwk òuEyu, ‚u™u ËkMf]‚ fhe™u
¾tðtÚte Ë{M‚ Ëw¾ ÚttÞ Au. yu{ {t™ðwk òuEyu. (4)
•ÊÁŒã◊ÊÃÏ⁄UÊÁflfi‡ÊlÊSflÊ ‡ÊÈÁø⁄U$„UÓ®Sÿ◊ÊŸ ©U*flÿÊ Áfl flÊfiflÎœ–
•ŸÈÆ ÿà¬Íflʸ •Lfi§„Uà‚ŸÊ¡ÈflÊ ÁŸ Ÿ√ÿfi‚Ëcflflfi⁄UÊ‚È œÊflÃH 5H
…ŒtÚto : su ²æ¨é-suytu Ýò¨è¯é-yíÞk‚ ™ðe™ y™u ¥±Úæ¨é-yðto[e™ yti»trÄytu™u r™r{¥t
çÝ, {汄ï-r™hk‚h þe½ú òÞ Au; ðt ²„ì-su ¨Ýæ…é±:-Ë™t‚™ ðu„ðt¤e Ðê±æü:-…qðo yti»trÄytu™e
¥Ýé; ¥Lã„ì-ð]rØ fhu Au, ‚u ‚u yti»trÄytu{tk ¥æ-àæéç™:-Ëthe he‚u …rðºt y™u ¥¢çãS²}ææÝ:-rð™tþ™u
«t ™ Út‚tk ©<±²æ-ƒnw s «fthÚte ç±±æ±ë{ï- rðþu»t‚tÚte ðÄu Au, ¥æ„ì-‚Œ™L‚h §„ì-s }ææ„ë:-
{t‚t Ë{t™ {t™ fh™the yti»trÄytu™tu ¥æ, ¥ç±àæ„ì-Ëthe he‚u «ðuþ fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su …wÁ»ttu ðiãf rðãt ¼ýe™u {nti»tÄtu™wk ÞwÂõ‚…qðof Ëuð™ fhu Au, ‚uytu ƒnw ð]rØ
…t{u Au. yti»trÄytu ƒu «fth™e ntuÞ Au. sq™e y™u ™ðe. ‚u yti»trÄytu (™t rð»tÞ){tk su ÷tuftu
rðþu»t ¿tt™e ntuÞ Au, ‚uytu s ™ehtu„ hnu Au. (5)
•ÊÁŒhÊÃÊfi⁄¢U flÎáÊÃ ÁŒÁflfiÁc≈ÔU·ÈÆ ÷ªfiÁ◊fl ¬¬ÎøÊŸÊ‚fi ´§Ü¡Ã–
ŒflÊãÿà∑˝§àflÊfi ◊Ö◊ŸÊfi ¬ÈL§c≈ÈUÆÃÊ ◊ûÊZ ‡Ê¢‚¯ Áfl‡flœÊ flÁà œÊÿfi‚H 6H
…ŒtÚto : ²„ì-su ÐéLcÅé„:-ƒnw s «þkrË‚ ç±E{æ-rðï™u Äthý fh™th ÜíUy±æ-f{o ðt rðþu»t
ƒwrØÚte y™u }æÁ}æÝæ-ƒ¤Úte {沨ï-Äthýt™u {txu à梨}æì-«þkËtÞwõ‚ }æœæü}æì-{™w»Þ™u ‚Útt Îï±æÝì-
rŒÔÞ „wýtu™u ±ïç„-«t ÚttÞ Au, ‚uytu™u ¥æ„ì-y™u ãæï„æÚ}æì-Œu™th™u szu ÐÐë™æÝæ¨:-ËkƒkÄ fhe™u
s™ çÎç±çcůé-ËwkŒh Þ¿ttu{tk |æxæç}æ±-Ä™-yiïÞoÚte Ë{t™ ±ë‡æ„ï-Ëuð™ fhu Au, ‚uytu §„ì-su Œw:¾™u
«†…„ï-¼wkS yÚtto‚T ˤ„tðe ™t¾u Au. (6)
¼tðtÚto : su ÷tuftu W¥t{ ðiã™wk hí™™e Ë{t™ Ëuð™ fhu Au, ‚uytu þheh y™u ytí{t™t
ƒ¤Úte Þwõ‚ ƒ™e™u Ëw¾e ÚttÞ Au. (6)
Áfl ÿŒSÕÊfil¡ÃÊ flÊÃfiøÊÁŒÃÊ uÔUÊ⁄UÊ Ÿ flÄflÊfi ¡⁄UáÊÊ •ŸÊfi∑Χ×–
ÃSÿ ¬à◊fiãŒˇÊÈ·fi— ∑ΧÆcáÊ¡¯„U‚— ‡ÊÈÁøfi¡ã◊ŸÊ ⁄U¡ •Ê √ÿfiäflŸ—H 7H
…ŒtÚto : ²„ì-su ²…„ì- Ëk„ fh™th y™u ±v±æ-fnu™th ¥ÝæÜëU„:-yðhtuÄ™u ™ «t ÚtÞu÷
ÉøðuŒ¼t»Þ 611
±æ„™æïç΄:-«tý ðt ðtÞwÚte «urh‚ rðît™ uæÚ:-fwrx÷‚t fh‚t yÂø™™e Ý-Ë{t™ òSƒæ„ì-rðþu»t‚tÚte
ÂMÚth Au. „S²-‚u àæéç™…‹}æÝ:-…rðºt sL{t rðît™™t ²y}æÝì-[t÷-[÷™{tk ÜëUc‡æ…¢ã¨:-su™t ft¤t
{thðt Au ‚u Îÿæé¯:-ƒt¤‚t ¥æ, òŠ±Ý:-y™uf «fth rðhwØ {t„oðt¤t yÂø™™t Ú…:-fý™e Ë{t™
…Ú‡ææ:-«þkËt-M‚wr‚ ÚttÞ Au. (7)
¼tðtÚto : suytu Ä{o …h ÂMÚth hnu Au, ‚uytu ËqÞo™e Ë{t™ «rËØ ÚttÞ Au, ‚uytu™t îtht
yŠs‚ Þþ Ëðo rŒþtytu{tk «rËØ ÚttÞ Au. (7)
⁄UÕÊ Ÿ ÿÊ× Á‡ÊÄflfiÁ÷— ∑ΧÆÃÊ lÊ◊XÔfiUÁ÷⁄UL§·Á÷fi⁄UËÿÃ–
•ÊŒfiSÿ Ã ∑ΧÆcáÊÊ‚Êfi ŒÁˇÊ ‚ÍÆ⁄Uÿ— ‡ÊÍ⁄fiUSÿfl àfl·ÕÊfiŒË·Ã flÿfi—H 8H
…ŒtÚto : su ÜëUc‡ææ¨:-su ¾U[u Au ‚uytu ¨êÚ²:-rðît™s™ su{ çàæv±ç|æ:-¾e÷t y™u ƒkÄ™tuÚte
ÜëU„:-rËØ fhu÷ læ}æì-ytftþ™u ¥L¯ïç|æ:-÷t÷ ðýoÞwõ‚ ¥Xïç|æ:-yk„tu ËtÚtu ²æ„:-«t ÚtÞu÷
Úƒ:-hÚt §ü²„ï-[t÷u Au, Ý-‚u{ ðt ±²:-…ûte y™u àæêÚS²ï±-y±ï¯ƒæ„ì-su{ þqhðeh™t «ftrþ‚ ÔÞðnthÚte
‚u{ f÷tftiþÕÞÚte §ü¯„ï-Œu¾u Au, ‚uytu Ëw¾ …t{u Au. nu rðî™T ! ¥æ„ì-yu™t …Ae su yt… yÂø™™e
Ë{t™ …t…tu™u {çÿæ-ƒt¤tu Atu ¥S²-yuÚte „ï-yt…™u Ëw¾ ÚttÞ Au. (8)
¼tðtÚto : su{ W¥t{ ðtÞw Þt™Úte {™w»Þ Ëw¾…qðof ytftþ{tk „{™-yt„{™ fhu Au, ‚u{
rðît™ s™ rðãtÚte Ä{o{t„o{tk rð[hðt™u Ë{Úto ƒ™u Au. (8)
àflÿÊ sfiÔÇŸ flLfi§áÊÊ œÎÆÃflfi˝ÃÊ Á◊òÊ— ‡ÊÊfi‡Êº˝ •fiÿ¸◊Ê ‚Èƌʟfifl—–
ÿà‚Ë◊ŸÈ ∑˝§ÃfiÈŸÊ Áfl‡flÕÊfi Áfl÷È⁄U⁄UÊ㟠ŸÁ◊— ¬fiÁ⁄U÷Í⁄U¡ÊfiÿÕÊ—H 9H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™ ! su{ y±²æ-‚{the ËtÚtu ²„ì-su ±L‡æ:-©uc {넱í„:-ËíÞðú‚™u
Äthý fhu÷, ç}æ~æ:-Ëðo™t r{ºt y™u ¥²ü}ææ-LÞtÞtÄeþ ¨éÎæݱ:-©uc Œt™þe÷ çã-s ƒ™u Au ‚u{
‚uytu™t Ëk„Úte yt… su{ Ýïç}æ:-…iztk ¥ÚæÝì Ý-ytht™u, ‚u{ ç±Eƒæ-ðt su{ Ëðo he‚u ç±|æé:-
Eïh ÔÞt…f Au, ‚u{ ÜíU„éÝæ-W¥t{ ƒwrØÚte ÐçÚ|æê:-Ëðtuo…rh ¨è}æì-ËðoºtÚte ¥Ýé, ¥…沃æ:-y™w¢{Úte
Úttytu, suÚte Œw:¾™u àææàæÎíï-™ü fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ Eïh LÞtÞfthe y™u Ëðo rðãtytu{tk «ðeý Au, ‚u{ rðît™tu™t Ëk„Úte ƒwrØ{t™
{™w»Þtu LÞtÞfthe y™u …qýo rðãtðt™ ƒ™u. (9)
àfl◊fiÇŸ ‡Ê‡Ê◊ÊŸÊÿfi ‚ÈãflÃ ⁄UàŸ¯ ÿÁflcΔÔU ŒflÃÊfiÁÃÁ◊ãflÁ‚–
612
â àflÊ ŸÈ Ÿ√ÿ¯ ‚„U‚Ê ÿÈflãflÿ¢ ÷ª¢ Ÿ ∑§Ê⁄U ◊fiÁ„U⁄UàŸ œË◊Á„UH 10H
…ŒtÚto : nu ¨ã¨:-ƒ¤ ËkƒkÄ ²é±Ýì-Þtið™-¼tð™u «tÂ, ²ç…cÆ-yíÞk‚ ‚Áý, }æçãÚyÝ-«þkrË‚
612 ÉøðuŒ¼t»Þ É
„wýtuÚte h{ýeÞ, ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™T ! su y±}æì-yt… àæàæ}ææÝæ²-yÄ{o™t WÕ÷k½™Úte
Ä{o™u «t ÚtÞu÷ ¨é‹±„ï-y™u yiïÞo™u Wí…L™ fh™tht W¥t{ s™™u {txu ÚyÝ}æì-h{ýeÞ ¿tt™
ðt ‚u™t ËtÄ™™u ‚Útt Îﱄæç„}æì-…h{uïh™u §‹±ç¨-æÞt™Þtu„Úte ÔÞt Úttytu Atu „}æì-‚u Ýò}æì-
™ðe™ rðît™tu{tk «rËØ y±æ-yt…™u ÜUæÚï-f‚oÔÞ ÔÞðnth{tk |æxæ}æì-yiïÞo™e Ý-Ë{t™ ±²}æì-y{u
Ýé-þe½ú {è}æçã-Äthý fheyu. (10)
¼tðtÚto : suytu yÄ{o™tu íÞt„ fhe™u, Ä{o™wk y™wct™ fhe™u, …h{tí{t™u «t fhu Au, ‚uytu
{™tunh yt™kŒ™u «t fhu Au. (10)
•S◊ ⁄U$ÿ Ÿ SflÕZ Œ◊ÍfiŸ‚¢ ÷ª¢ ŒˇÊ¢ Ÿ ¬fi¬ÎøÊ‚Ë œáʸÁ‚◊˜Ô–
⁄U‡◊Ë®°Á⁄Ó®Ufl ÿÊ ÿ◊fiÁà ¡ã◊fiŸË ©U÷ ŒflÊŸÊ¢ ‡Ê¢‚fi◊ÎÆà •Ê øfi ‚ÈÆ∑˝§ÃfiÈ—H 11H
…ŒtÚto : su ¨éÜíU„é:-©uc ƒwrØðt™ rðît™T ! ¥S}æï-y{tht {txu S±ƒü}æì-su ËtÁ «Þtus™ ntuÞ
ðt su y™Úto ËtÄ™tu hrn‚ ‚u Úç²}æì-Ä™™e Ý-Ë{t™ Î}æêݨ}æì-RrLÿÞtu™u rð»tÞtu{tk Œƒtðe Œuðt™e
Ë{t™ Y… |æxæ}æì-yiïÞo™tu y™u Îÿæ}æì-[‚wh™e Ý-Ë{t™ {‡æüç¨}æì-Äthý fh™thtytu™tu ÐÐë™æç¨-
ËkƒkÄ fhu Au; ðt Úà}æè¢çÚ±-su{ rfhýtu™u, ‚u{ «„ï-ËíÞ ÔÞðnth{tk Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t ©|æï-ƒu
…‹}æÝè …qðo-y…h sL{ ™-y™u à梨}æì-«þkËt™u ²:-su ¥æ, ²}æç„-ðÄthu Au, ‚u y{thtÚte Ëífth
fhðt ÞtuøÞ Au. (11)
¼tðtÚto : su ËqÞo™tk rfhýtu™e Ë{t™ Ëðo™u Ä{oÞwõ‚ …wÁ»ttÚto{tk ËkÞwõ‚ fhu Au y™u MðÞk
…ý ‚u{ ð‚uo Au, ‚uytu …qðo y™u …h sL{™u …rðºt fhu Au. (11)
©Uà Ÿfi— ‚ÈÆlÊà◊Êfi ¡Ë⁄UʇflÊ „UÊÃÊfi ◊ãº˝— ‡ÊÎfiáÊflìÊãº˝⁄UfiÕ—–
‚ ŸÊfi Ÿ·ãŸ·fiÃ◊Ò⁄U◊Ífi⁄UÊ˘ÁÇŸflʸ◊¢ ‚ÈfiÁflâ flSÿÊ •ë¿UfiH 12H
…ŒtÚto : su }æ‹Îí:-«þkËtÞwõ‚ ™‹ÎíÚƒ:-su™t hÚt{tk Ëtu™t [tkŒe rðã{t™, su ¨élæïy}ææ-W¥t{
«ftþÞwõ‚, …èÚæE:-su™t ðu„ðt™ ƒnw s ½tuztytu Au, ‚u ãæï„æ-Œt™þe÷s™ Ý:-y{™u Ÿæë‡æ±„ì-
Ëtk¼¤u; ©„-y™u su ¥}æêÚ:-„{™þe÷, ±S²:-r™ðtË fhðt ÞtuøÞ, ¥çxÝ:-yÂø™ Ë{t™ «ftþ{t™
s™ ¨é籄}æì-Wí…L™ fhu÷t ±æ}æ}æì-ËwY…™u Ý﯄}æñ:-yíÞk‚ «tr fhtð™tht „wýtuÚte ¥ÓÀ-©uc
Ý﯄ì-«t fhu, ¨:-‚u Ý:-y{the {æÞu «þkrË‚ ÚttÞ Au. (12)
¼tðtÚto : su Ëðo™t LÞtÞ™wk ©ðý fh™th, yk„tu y™u W…tk„tuÚte Þwõ‚ Ët{„úeÞwõ‚ y™u rðãtY…e
«ftþÚte Þwõ‚ {™w»Þ, rðãt {txu WíËwf Ëðo ÷tuftu™u rðãtðt™ ƒ™tðu Au, ‚u «ftþðt™ ytí{tðt™
ntuÞ Au. (12)
•SÃÊfi√ÿÁÇŸ— Á‡Ê◊Ëfifl|j⁄U∑Ò¸§— ‚Ê◊˝ÊfiÖÿÊÿ ¬˝Ã⁄¢U ŒœÊfiŸ—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 613
 •◊Ë ø ÿ ◊ÉÊflÊfiŸÊ flÿ¢ ø Á◊„U¢U Ÿ ‚Í⁄UÊ •Áà ÁŸc≈fiÔUÃãÿÈ—H 13H
…ŒtÚto : su çàæç}æ±ç|Î:-«þkrË‚ f{tuoÚte Þwõ‚ ¥ÜñüU:-Ëífth fhðt ÞtuøÞ rðît™tu™e ËtÚtu Ðí„Ú}æì-
þºtwƒ¤tu™u su™tÚte ‚hu ‚u Ëu™t„ý™u Î{æÝ:-Äthý fhe™u ¥çxÝ:-ËqÞo™e Ë{t™ Ëwþe÷‚tÚte «ftrþ‚
¨æ}æíæÁ²æ²-[¢ð‚eo htßÞ™u {txu ¥S„æç±-M‚wr‚ «t fhu Au ™-y™u ²ï-suytu ¥}æè-‚uytu }æÍæ±æÝ:-
…h{ …qrs‚ Ä™Þwõ‚ s™ su{ ¨êÚ:-ËqÞo ç}æã}æì-ð»tto™u Ý-‚u{ rðãt™u ¥ç„, çÝ, „„‹²é:-yíÞk‚
r™hk‚h rðM‚]‚ fhu Au, ‚u …qðtuoõ‚ Ëßs™ ™-(y™u) …qðtuoõ‚ s™tu™e ±²}æì-y{u «þkËt fheyu. (13)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; suytu ÄtŠ{f rðît™tu îtht Ëwrþrût‚ ƒ™e™u Ä{o…qðof htßÞ™tu rðM‚th
fhe™u «Þí™þe÷ hnu Au, ‚uytu™u s htßÞ{tk ‚Útt rðãt y™u Ä{tuo…Œuþ™tk ftÞo{tk MÚttr…‚ fhðt
òuEyu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ ð‚o{t™ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (141)
Ëqõ‚-142
‚Á◊fihÊ •ÇŸ •Ê flfi„U ŒflÊ° •l ÿÃdÈfiø–
ÃãÃȯ ßÈcfl ¬ÍÆ√ÿZ ‚ÈÆÂÊfi◊Êÿ ŒÊ‡ÊÈ·fiH 1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™™e Ë{t™ ©uc «ftþÞwõ‚ ¨ç}æh:-rðãtÚteo «ftrþ‚ yæÞt…f rðît™T !
yt… ¥l-yts™t rŒðËu ¨é„¨æï}ææ²-suytuyu {nt™ ytu»trÄytu™tu hË r™»…tŒ™ fhu÷ Au y™u
²„déÓæï-Þ¿t …tºt QXtðu÷ Au, ‚u Þs{t™ Îæàæé¯ï-Œt™þe÷ s™™u {txu Îï±æÝì rðît™tu™e ¥æ, ±ã-
«tr fhtu y™u Ðêòü}æì-«t[e™tuyu fhu÷ „‹„é}æì-rðM‚th™u „Ýéc±-rðM‚]‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ ƒt¤…ý y™u ÞwðtðMÚtt{tk {t‚t-r…‚t ytrŒ Ëk‚t™tu™u Ëw¾e fhu, ‚u{ …wºttu
(= Ëk‚t™tu) ƒúñ[Þo…qðof rðãt ¼ýe™u, ÞwðtðMÚtt Út‚tk rððtn fhe™u …tu‚t™tk {t‚t-r…‚t ytrŒ™u
yt™krŒ‚ fhu. (1)
ÉÊÈÆÃflfiãÃ◊Ȭ ◊ÊÁ‚ ◊œÈfi◊ãâ ß͟¬ÊØԖ
ÿôÊ¢ Áfl¬fi˝Sÿ ◊Êflfi× ‡Ê‡Ê◊ÊŸSÿfi ŒÊ‡ÊÈ·fi—H 2H
…ŒtÚto : nu „ÝêÝÐæyæì-þheh™u ™ü ™ fh™th rðît™T ! yt… }æ汄:-{tht Ë{t™ Îæàæé¯:-
614
Œt™þe÷ àæàæ}ææÝS²-y™u Œw:¾ WÕ÷k½™™u {txu ç±ÐíS²-{uÄtðe s™™t Íæ넱‹„}æì-ƒnw s Ît]‚ y™u
}æ{é}æ‹„}æì-«þkrË‚ {Äwh ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ²¿æ}æì-Þ¿t™wk ©Ð, }ææç¨-…rh{tý fh™th Atu. (2)
¼tðtÚto : rðãtÚteoytuyu rðît™tu™e Ëk„r‚ fhe™u rðît™tu™e Ë{t™ ƒ™ðwk òuEyu. (2)
614 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‡ÊÈÁøfi— ¬Êfl∑§Ê •jÈfiÃÊ ◊äflÊfi ÿôÊ¢ Á◊fiÁ◊ˇÊÁÖ
Ÿ⁄Uʇʢ‚|SòÊ⁄UÊ ÁŒflÊ ŒflÊ Œfl·fiÈ ÿÁôÊÿfi—H 3H
…ŒtÚto : su Ðæ±ÜU:-…rðºt fh™th yÂø™™e Ë{t™ ¥Îì|æé„:-ytùÞo „wý-f{o-Mð¼tð Þwõ‚,
àæéç™:-…rðºt, ²ç¿æ²:-Þ¿t fhðt ÞtuøÞ, ÝÚæà梨:-™htuÚte «þkËt™u «t Út‚t Îï±:-ft{™t fhítt
s™ ÎïÃæïcæé-rÔtîtLttuBttk çα:-ftBtLttÚte }抱æ-{Äwh Ëtfh ðt {ÄÚte ²¿æ}æì-Þ¿t™u ç~æ:-ºtý ðth ¥æ,
ç}æç}æÿæç„-Ëthe he‚u ®Ë[ðt ðt …qht fhðt™e (ft{™t) fhu Au, ‚u Ëw¾ «t fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu fw{th = ƒt÷ðÞ, Þwðt™e y™u ð]ØtðMÚtt{tk rðãt«[thY…e ÔÞðnth
fhu Au, ‚uytu ftrÞf, ðtr[f y™u {t™rËf Ëw¾tu™u «t fhu Au. (3)
߸Á›UÃÊ •fiÇŸ •Ê fl„Uãº˝¯ ÁøòÊÁ◊„U Á¬˝ÿ◊˜Ô–
ßÿ¢ Á„U àflÊfi ◊ÁÃ◊¸◊Êë¿UÊfi ‚ÈÁ¡uÔU flëÿÃfiH 4H
…ŒtÚto : nu ¨éç…u-{Äwh ¼t»te rsbtÞwõ‚ ¥xÝï-ËqÞo Ë{t™ «ftþMðY… rðît™T ! §üçÇ„:-
«þkrË‚ yt… §ã-yt sL{{tk çÐí²}æì-«er‚ fh™tht ç™~æ}æì-y™uf «fth™t §‹Îí}æì-…h{iïÞo™u ¥æ,
±ã-«t fhtu. su }æ}æ-{the §²}æì-yt }æç„:-«¿tt ƒwrØ ‚{thtÚte ¥ÓÀ-©uc ±Ó²„ï-fnuðtÞ Au
çã-‚u s y±æ-yt…™u «t ÚttÞ. (4)
¼tðtÚto : Ëðuoyu …wÁ»ttÚto îtht rðît™tu™e «¿tt = ƒwrØ «t fhe™u {nt™ yiïÞo™tu ©uc
Ëk„ún fhðtu òuEyu. (4)
SÃÎÆáÊÊŸÊ‚Êfi ÿÃdfiÈøÊ ’*„Uÿ¸ôÊ Sflfiäfl⁄U–
flÎÆÜ¡ Œfl√ÿfiøSÃ◊Á◊ãº˝Êfiÿ ‡Ê◊¸ ‚¬˝Õfi—H 5H
…ŒtÚto : su S±Š±Úï-©uc þtu¼tÞwõ‚ ²¿æï-rðãtŒt™Y…e Þ¿t{tk §‹Îíæ²-…h{ yiïÞo™u {txu
¨Ðíƒ:-«ÏÞt‚ „wýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ Ïæ<ã:-ƒ]n‚T Îï±Ã²™S„}æ}æì-rðît™tu™e yíÞk‚ ÔÞt àæ}æì-
½h™u S„ë‡ææÝæ¨:-Ztkfe™u Äæ„dé™:-…wÁ»ttÚto™u «t ÚttÞ Au, ‚uytu Œw:¾ y™u Œrhÿ‚t™tu ±ëTï-íÞt„
fhe Œu Au. (5)
¼tðtÚto : …wÁ»ttÚteo ÷tuftu rËðtÞ yLÞtu™u Ä™ y™u htßÞ÷û{e «t Út‚e ™Úte. suytu rðît™tu™t
r™ðtËÚte Þwõ‚Ät{{tk ðtË fhu Au, ‚u ÷tuftu yrðãt yLtu Œrhÿ‚t™u ™ü fhe ™t¾u Au. (5)
Áfl üÊfiÿãÃÊ◊ÎÃÊflÎœfi— ¬˝ÿÒ ŒflèÿÊfi ◊„UË—–
¬Êfl∑§Ê‚fi— ¬ÈL§S¬Î„UÊ mÊ⁄UÊfi ŒflË⁄fiU‚‡øÃfi—H 6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 615
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! Îï±ï|²:-rðît™tu™u {txu su Ðæ±ÜUæ¨:-…rðºt fh™the, «„æ±ë{:-ËíÞ
yt[hý y™u ©uc ¿tt™ ðÄthu÷e, ÐéLSÐëã:-y™uftuyu RåAu÷e, mæÚ:-îthtu™e Ë{t™ Îï±è:-{™tunh
¥¨p„:-…hM…h rð÷ûtý }æãè:-«þkË™eÞ ðtýe ðt …]rÚtðe su™e Ðí²ñ-«er‚™u {txu rðît™tu ft{™t
fhu Au ‚u™tu yt… ÷tuftu 籟沋„æ}æì-rðþu»tY…Úte yt©Þ fhtu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu Ëðo™t W…fth™u {txu rðãt-Ëwrþûtt-Þwõ‚ ðtýeytu™e ‚Útt hí™ «Œt™
fh™the ¼qr{ytu™e ft{™t fhðe òuEyu y™u ‚u™t yt©ÞÚte …rðºt‚t ht¾ðe òuEyu. (6)
•Ê ÷ãŒfi◊ÊŸ ©U¬Êfi∑§ ŸÄÃÊ·Ê‚Êfi ‚ÈƬ‡Êfi‚Ê–
ÿuÔUË ´§ÃSÿfi ◊ÊÃ⁄UÊ ‚ËŒfiÃÊ¢ ’*„U⁄UÊ ‚ÈÆ◊ØÔH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… su{ «„S²-ËíÞ ÔÞðnth™wk }ææ„Úæ-{t™ fhtð™the, ²uè-fthýÚte
Wí…L™ ÚtÞu÷e, ©ÐæÜïU-…hM…h™e ËtÚtu ð‚o{t™, ¨éÐïàæ¨æ-©uc Y…Þwõ‚ y™u |æ‹Î}ææÝï-fÕÞtý fh™the
Ýv„æï¯æ¨æ-ht‚ y™u «¼t‚ðu¤t ¥æ, ¨èÎyææ}æì-ËBÞfT «t ÚttÞ, ‚u{ ¥æ, ¨é}æ„ì-su{tk ƒnw s
yt™kŒ «t ÚttÞ Au, ‚u Ïæ<ã:-W¥t{ „]n™u «t Úttytu. (7)
¼tðtÚto : su{ rŒðË-ht‚ Y…e ft÷ ¾kz Ëðo «týeytu ‚Útt y«týeytu™u r™Þ{Úte …tu‚-…tu‚t™e
r¢Þtytu{tk «ð]¥t fhu Au, ‚u{ Ëðo rðît™tuyu Ëðo {™w»Þtu™u W¥t{ r¢Þtytu{tk «ð]¥t fhtððt òuEyu. (7)
◊ãº˝Á¡fiuÔUÊ ¡ÈªÈÆfl¸áÊË „UÊÃÊfi⁄UÊ ŒÒ√ÿÊfi ∑§flË–
ÿôÊ¢ ŸÊfi ÿˇÊÃÊÁ◊◊¢ Á‚œ˝◊l ÁŒfiÁflS¬Î‡Êfi◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ¥l-yts }æ‹Îíç…uæ-su™e S¼ «þkrË‚ Au, ‚uytu …éxæé±ü‡æè-yíÞk‚
…wÁ»ttÚteo, ãæï„æÚæ-„úný fh™tht, Îñòæ-rŒÔÞ „wýtu{tk «rËØ, ÜU±è-«ƒ¤ «¿ttðt™ yæÞt…f y™u
W…Œuþf ÷tuftu Ý:-y{tht {txu çÎç±SÐë}æì-«ftþ{tk Ëk÷ø™‚t fhtððt ‚Útt ç¨{í}æì-{k„÷fthe §}æ}æì-
yu Äæ¿æ}æì-rðãtrŒ™e «tr™t ËtÄf ÔÞðnth™tu ²ÿæ„æ}æì-Ëk„ fhu Au, ‚u{ ‚{u …ý Ëk„ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth™e ËtÚtu …hM…h Ëk„ fhu Au, ‚u{ yLÞtuyu …ý fhðtu
òuEyu. (8)
‡ÊÈ|øfiŒ¸cfl*¬ÃÊ „UÊòÊÊfi ◊L§à‚ÈÆ ÷Ê⁄UfiÃË–
ß›UÊ ‚⁄UfiSflÃË ◊„UË ’*„U— ‚ËfiŒãÃÈ ÿÁôÊÿÊfi—H 9H
616
…ŒtÚto : su Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¥<Єæ-Ë{…oý fhu÷e, ãæï~ææ-yt…ðt ÞtuøÞ r¢Þt ðt }æLy¨é-M‚wr‚
fh™thtytu{tk |ææÚ„è-Äthý, …tu»tý fhðtðt¤e, àæéç™:-…rðºt, §Hæ-«þkËt™u ÞtuøÞ ¨ÚS±„è-«þkrË‚
rð¿tt™tu ËkƒkÄ ht¾™the y™u }æãè-{nt™ ²ç¿æ²æ:-Þ¿t rËØ fhtððt™e ÞtuøÞ r¢Þt Ïæ<ã:-Ë{e…
616 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«t ðÄu÷ ÔÞðnth™u ¨è΋„é-«t ÚttÞ, ‚u™u Ë{M‚ rðãtÚteoytu «t ÚttÞ. (9)
¼tðtÚto : rðãtÚteoytuyu yuðe RåAt fhðe òuEyu-‘rðît™tu{tk su rðãtÞwõ‚ ðtýe Au, ‚u y{™u
«t ÚttÞ. (9)
ÃãŸfiSÃÈ⁄Uˬ◊Œ˜Ô÷Èfiâ ¬ÈÆL§ flÊ⁄¯U ¬ÈÆL§ à◊ŸÊfi–
àflc≈ÔUÊ ¬Ê·Êfiÿ Áfl cÿfiÃÈ ⁄UÊÿ ŸÊ÷Êfi ŸÊ •S◊ÿÈ—H 10H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ¥S}æ²Gé:-y{the ft{™t y±cÅæ-rðãt y™u Ä{oÚte «ftþ{t™ yt… Ý:-
y{thwk ÐéL-ƒnw s Ðæï¯æ²-…tu»tý fhðt {txu ‚Útt Úæ²ï-Ä™ Útðt {txu Ýæ|ææ-™tr¼{tk «tý™e Ë{t™
ç±, cÄæ„é-«t ÚttÞ y™u y}æÝæ-ytí{tÚte su „éÚèÐ}æì-‚whk‚ hûtt fh™th ¥Îì|æé„}æì-yŒT¼w‚-ytùÞoY…
ÐéL, ±æ, ¥Ú}æì-ƒnw s ðt …qýo Ä™ Au, „„ì-‚u™u Ý:-y{tht {txu «t fhtðtu. (10)
¼tðtÚto : su rðît™ y{™u [tnu ‚u™u y{u …ý [tneyu, su y{™u ™ [tnu ‚u™u y{u …ý
™ [tneyu. ítuÚte yuf-ƒeò™e rðãt y™u Ëw¾™e ft{™t fh™th = [tn™th yt[tÞo ‚Útt rðãtÚteoytu
rðãt™e WL™r‚ fhe þfu Au. (10)
•fl‚ÎÆ¡ãŸÈ¬ à◊ŸÊfi ŒflÊãÿfiÁˇÊ flŸS¬Ã–
•ÁÇŸ„¸U√ÿÊ ‚Èfi·ÍŒÁà ŒflÊ Œfl·ÈÆ ◊Áœfi⁄U—H 11H
…ŒtÚto : nu ±ÝSЄï-rfhýtu™t …r‚ ËqÞo™e Ë{t™ ð‚o{t™ ! yt… su fthýu y}æÝæ-ytí{t™e
Îï±æÝì-rðãt™e ft{™t fh™thtytu™u ©Ð汨ë…Ýì-…tu‚t™e Ë{e… rðrðÄ rðãtÚte …rh…qrh‚ fhe™u,
Îï±ï¯é-«ftþ{t™ ÷tuftuu{tk, Îï±:-yíÞk‚ ŒuŒeÃÞ{t™, }æïç{Ú:-Ëk„ fhtð™th ¥çxÝ:-su{ yÂø™ ãòæ-
ntu{{tk yt…ðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ¨é¯êÎç„-ËwkŒh‚tÚte „úný fhe …h{týwY… fhu Au, ‚u{ rðãt™tu
²çÿæ-Ëk„ fhtu Atu. yuÚte Ëífth™u ÞtuøÞ Atu. (11)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo, …]rÚtðe ytrŒ rŒÔÞ …ŒtÚto Y…e Œuðtu{tk, rŒÔÞ MðY…ðt¤wk ƒ™e™u s¤ ðhËu
Au, ‚u{ rðît™ ÷tuftu s„‚{tk rðãtÚteoytu{tk rðãt ðhËtðu. (11)
¬Í·áflÃfi ◊L§àflÃ Áfl‡flŒfiflÊÿ flÊÿfl–
SflÊ„UÊfi ªÊÿòÊflfi¬‚ „U√ÿÁ◊ãº˝Êfiÿ ∑§ûʸŸH 12H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u S±æãæ-ËíÞr¢ÞtÚte Ðêc懱„ï-su™t ƒnw s …wrüfthf „wý, }æLy±„ï-
su{tk «þkËtÞwõ‚ rðãt™e M‚wr‚ fhðtðt¤t ðt ç±EÎï±æ²-Ë{M‚ rðît™tu rðã{t™ ±æ²±ï-«tÂ
Útðt ÞtuøÞ xææ²~æ±ïШï-„t™th™e hûtt fh‚t suÚte Y… «fx ÚttÞ Au, ‚u §‹Îíæ²-…h{iïÞo™u {txu
ÉøðuŒ¼t»Þ 617
ãò}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ f{o™u ÜUœæüÝ-fhtu. (12)
¼tðtÚto : su Ä™Úte …wrü, rðãt y™u rðît™tu™tu Ëífth, ðuŒ rðãt™e «ð]r¥t y™u Ëðo™tu W…fth
ÚttÞ, ‚u s Ä{oÞwõ‚ Ä™ Au, yLÞ ™rn. (12)
SflÊ„UÊfi∑ΧÃÊãÿÊ ªsÔ¬fi „U√ÿÊÁŸfi flËÃÿfi–
ßãº˝Ê ªfiÁ„U üÊÈÆœË „Ufl¢ àflÊ¢ „fiUflãÃ •äfl⁄UH 13H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞo Þtusf rðît™T ! yt… ¥Š±Úï-y®nË™eÞ ÔÞðnth{tk ±è„²ï-rðãt™e
«tr™u {txu S±æãæÜëU„æçÝ-ËíÞr¢ÞtÚte ãòæçÝ-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ©Ðæxæçã-«t Úttytu.
su y±æ}æì-‚{the 㱋„ï-rðãt™wk ¿tt™ RåA‚t rðãtÚteoytu M‚wr‚ fhu Au, ‚u yt… ¥æ, xæçã-ytðtu
rðãtÚteoytu M‚wr‚ fhu Au, y™u ã±}æì-M‚wr‚™wk Ÿæéç{-©ðý fhtu. (13)
¼tðtÚto : yæÞt…f sux÷wk þt† (rðãtÚteoytu™u) ¼ýtðu ‚u™e «r‚rŒ™ yÚtðt «r‚{tË …heûtt
fhu. rðãtÚteoytu{tk su su™u rðãt yt…u; ‚uytu™e ‚u ‚™-{™-Ä™Úte Ëuðt fhu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yæÞt…f y™u rðãtÚteoytu™t „wýtu ‚Útt rðãt™e «þkËt ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (142)
Ëqõ‚-143
¬˝ Ã√ÿfi‚Ë¥ Ÿ√ÿfi‚Ë¥ œËÁÃ◊ÇŸÿfi flÊøÊ ◊$à ‚„fiU‚— ‚ÍÆŸflfi ÷⁄U–
•¬Ê¢ Ÿ¬ÊŒ˜Ô ÿÊ fl‚ÈfiÁ÷— ‚„U Á¬˝ÿÊ „UÊÃÊfi ¬ÎÁÕ√ÿÊ¢ ãÿ‚ËfiŒŒÎ|àflÿfi—H 1H
…ŒtÚto : nwk ¥Ðæ¢, ÝÐæ„ì-su{ s¤™e {æÞ{tk ²:-su …z‚tu ™Úte ‚u ËqÞo ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe …h,
‚u{ su ±¨éç|æ:-«Út{ fûtt™t rðît™tu™e ¨ã-ËtÚtu çÐí²:-«er‚Þwõ‚ ãæï„æ-„úný fh™th «çy±²:-
}‚wytu™e ÞtuøÞ‚t ht¾e™u çÝ, ¥¨è΄ì-r™hk‚h ÂMÚth hnu Au, ‚u ¨ã¨:-þheh y™u ytí{t™t
ƒ¤Þwõ‚ yæÞt…f™t Ëtr™æÞÚte ¥xݲï-yÂø™™e Ë{t™ ‚eûý ƒwrØ ¨êݱï-…wºt ðt rþ»Þ™u {txu
±æ™:-ðtýe™e „ò¨è}æì-yíÞk‚ ƒ¤ð‚e Ýò¨è}æì-yíÞk‚ ™ðe™ {èçyæ}æì-suÚte rðsÞ™u Äthý fhu
y™u ‚u Äthý ‚Útt }æç„}æì-W¥t{ ƒwrØ™u Ðí, |æÚï-©uc he‚u Äthý fÁk Awk. (1)
¼tðtÚto : rðît™tu™u ÞtuøÞ Au, fu su{ ËqÞo s¤™u Äthý fh™th Au; ‚u{ ‚uytu …rðºt ƒwrØ{t™,
r«Þ yt[hýÞwõ‚ y™u þe½ú rðãtytu™u Äthý fh™tht rðãtÚteoytu™u „úný fhe™u rðãtLtwk rð¿tt™™u
618
þe½ú Wí…L™ fhtðu. (1)
‚ ¡Êÿfi◊ÊŸ— ¬⁄U◊ √ÿÊfi◊ãÿÊÁfl⁄UÁÇŸ⁄fiU÷flã◊ÊÃÁ⁄U‡flfiŸ–
618 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •Sÿ ∑˝§àflÊfi ‚Á◊œÊŸSÿfi ◊Ö◊ŸÊ ¬˝ lÊflÊfi ‡ÊÊÁø— ¬ÎfiÁÕflË •fi⁄UÊøÿØÔH 2H
…ŒtÚto : su }ææ„çÚEÝï-yL‚rhûtMÚt ðtÞw™u {txu ¥çxÝ:-yÂø™™e Ë{t™ ÐÚ}æï-©uc òæï}æçÝ-
ytftþ™e Ë{t™ Ëðo{tk ÔÞt y™u Ëðo™e hûtt fhðt ytrŒ „wýtuÚte Þwõ‚ ƒúñ{tk …æ²}ææÝ:-
Wí…L™ ÚtÞu÷ y{tht {txu ¥æç±:-«fx ¥|汄ì-ÚttÞ, ‚u ¥S²-«íÞût ¨ç}æ{æÝS²-©uc‚tÚte
«ftþ{t™s™™t àææïçÓæ:-ÃtrÔtºtÇttÔt ÜëUyÃææ-«¿tt yLtu fBto Ôtt }æÁ}æÝæ-ƒ¤™e ËtÚtu læ±æ, Ðë烱è-
yL‚rhût y™u …]rÚtðe™u ÐíæÚæ„ì-«ftrþ‚ fhtðu, ¨:-‚u ¼ýu÷ s™ Ëðo™tu fÕÞtýfthe ƒ™u Au.
(2)
¼tðtÚto : òu rðît™ ÷tuftu rðãtÚteoytu™u «Þí™…qðof W¥t{ rðãt, W¥t{ rþûtt y™u Ä{oÚte Þwõ‚
fhu ‚tu ‚uytu ËŒt fÕÞtý™t ¼t„e ƒ™u. (2)
•Sÿ àfl·Ê •¡⁄UÊfi •Sÿ ÷ÊŸflfi— ‚È‚¢ŒÎ‡Êfi— ‚ÈƬ˝ÃËfi∑§Sÿ ‚ÈÆlÈÃfi—–
÷ÊàflfiˇÊ‚Ê •àÿÄÃÈŸ¸ Á‚ãäÊfiflÊ˘ÇŸ ⁄fiU¡ãÃ •‚‚fiãÃÊ •¡⁄UÊfi—H 3H
…ŒtÚto : nu BtLtw»Gttu ! ¨é¨¢gàæ:-ËíÞ y™u yËíÞ™u ¿tt™ÿrüÚte òu™th, ¨éÐí„èÜUS²-ËwkŒh «er‚Þwõ‚,
Sæélé„:-ËðoºtÚte «ftþ{t™, ¥xÝï:-ËqÞo™t |ææݱ:-rfhýtu™e Ë{t™ ¥S²-yt yæÞt…f™t ¥…Úæ:-
rð™tþhrn‚, y±ñ¯æ-rðãt y™u þe÷™tu «ftþ ÚttÞ Au; y™u ‚uytu ¥S²-yt {ntþÞ™t ysh,
y{h ¥¨¨‹„:-ò„]‚, |ææy±ÿæ¨:-rðãt «ftþY…e ƒ¤Þwõ‚, 程{±:-«ðtnY… Wõ‚ ‚us ¥vyæé:-
htrºt™e Ý-Ë{t™ yrðãt ykÄfth™wk ¥ç„, Úï…‹„ï-yr‚¢{ý fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËqÞo™e Ë{t™ rðãt™t «ftþf, yrðãt Y…e ykÄfth™t ™tþf y™u
Ëðo™u yt™kŒŒtÞf Au, ‚uytu s ‘{™w»Þrþhtu{rý’ ƒ™u Au. (3)
ÿ◊fiÁ⁄U⁄U ÷ΪfiflÊ Áfl‡flflfiŒ‚¢ ŸÊ÷Êfi ¬ÎÁÕ√ÿÊ ÷ÈflfiŸSÿ ◊Ö◊ŸÊfi–
•ÁÇŸ¢ â ªË*÷*„UŸÈÁ„U Sfl •Ê Œ◊ ÿ ∞∑§Ê flSflÊ flL§fiáÊÊ Ÿ ⁄UÊ¡fiÁÃH 4H
…ŒtÚto : nu rs¿ttËw …wÁ»t ! ²}æì-su ç±E±ïΨ}æì-Ë{„ú ËkËth™t ðu¥tt …h{tí{t™u |æëxæ±:-
rðãt îtht yrðãt™u ¼qks™th-ƒt¤™th »çÚÚï-ËðoºtÚte òý™th ðt ²:-su »ÜU-yuf yr‚ ©uc ytÂ
Eïh }æÁ}æÝæ-yíÞk‚ ƒ¤Úte ±L‡æ:-yr‚ ©uc™e Ý-Ë{t™ ÐëçƒÃ²æ-yL‚rhût ðt |æé±ÝS²-÷tuf{tk
Wí…L™ ÚtÞu÷ ±S±:-Ä™ Y… …ŒtÚto™e Ýæ|ææ-{æÞ{tk …tu‚t™e ÔÞtrÂÚte Úæ…ç„-«ftþ{t™ Au. „}æì-
‚u ¥çxÝ}æì-ËqÞo™e Ë{t™ Eïh òu fu S±ï-…tu‚t™t yÚtto‚T ‚{tht Î}æï-„]nY… ÓŒÞtftþ{tk rÔtãBttLt
Au, ítuLtu xæè<|æ:-«~tkrËít ÔttÛteytuÚte ¥æ, çãÝéçã-òýtu. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su rðît™tu îtht òýðt ÞtuøÞ, ËðoÔÞt…f, «þkËt ÞtuøÞ, ËÂå[Œt™kŒ
ytrŒ ÷ûtýtuðt¤t ËðoþÂõ‚{t™, y™w…{, yr‚ Ëqû{ MðÞk «ftþ MðY… y™u yLítÞto{e …h{uïh
ÉøðuŒ¼t»Þ 619
Au, ‚u™u Þtu„™t yk„tu™t y™wct™™e rËrØ îtht ‚{u ÷tuftu …tu‚t™e ykŒh òýtu. (4)
Ÿ ÿÊ fl⁄UÊfiÿ ◊L§ÃÊfiÁ◊fl SflŸ— ‚Ÿfifl ‚ÎÆc≈Ê ÁŒ√ÿÊ ÿÕʇÊÁŸfi—–
•ÁÇŸ¡¸ê÷Ò|SÃÁªÃÒ⁄fiUÁûÊ ÷fl¸Áà ÿÊœÊ Ÿ ‡ÊòÊÍÆãà‚ flŸÊ ãÿÎfiÜ¡ÃH 5H
…ŒtÚto : ²:-su ¥çxÝ:-yÂø™ }æL„æç}æ±-ðtÞw ðt rðît™tu™t S±Ý:-þ猙e Ë{t™ ¨ëcÅæ, ¨ïÝï±-
þºtwËu™t{tk [¢ÔÞqntrŒ h[™tÚte h[u÷e Ëu™t™e Ë{t™ ðt ²ƒæ-su{ çÎòæ-fthý ðt ðtÞw ytrŒ
ftÞoÿÔÞ{tk Wí…L™ ÚtÞu÷e ¥àæçÝ:-rðãwítT™u, ‚u{ ±Úæ²-Mðefth fhðt {txu Ý-ƒ™e þf‚t ™Úte
yÚtto‚T ‚us „r‚™t fthýu htufe þf‚t ™Úte. ¨:-‚u ç„çxæ„ñ:-‚eûý …}|æñ:-MVqŠ‚ytuÚte ¥çœæ-¼ûtý
fhu Au yÚtto‚T ÷tfzt™u ¾tÞ Au. ²æï{:-ÞtuØt™e Ý:-Ë{t™ àæ~æêÝì-þºtwytu™tu |æ±üç„-™tþ fhu Au
yÚtto‚T Ä™wŠÔtãt «rðü fhu÷ þºtwŒ¤™u ¼qkS ™t¾u Au y™u ±Ýæ-ð™tu™u çÝ, ¬T„ï-r™hk‚h rËØ
fhu Au. (5)
¼tðtÚto : «[kz ðtÞwÚte «urh‚ ÚtÞu÷ yÂø™ þºtwytu™e ®nËt Ë{t™ …ŒtÚttuo™u (yuðt) ƒt¤u
Au (fu) ‚u yuftyuf Xthe þfðt™u ÞtuøÞ ntu‚tu ™Úte. (5)
∑ȧÆÁflãŸÊfi •ÁÇŸL§øÕfiSÿ flË⁄U‚m‚Èfic∑ȧÆÁflm‚ÈfiÁ÷— ∑§Ê◊fi◊Êfl⁄fiUØԖ
øÊŒ— ∑ȧÆÁflûÊfiÈÃÈÆÖÿÊà‚ÊÃÿ Áœÿ— ‡ÊÈÁøfi¬˝ÃË∑¢§ Ã◊ÿÊ ÁœÿÊ ªÎfiáÊH 6H
…ŒtÚto : su ÜéU籄ì-{nt™ ¥çxÝ:-rðãw‚T Y… yÂø™ Ý:-y{tht {txu ©™ƒS²-Wr[‚ …ŒtÚttuo™tu
±è:-ÔÞt…f ¥¨„ì-ÚttÞ; ðt ±¨éç|æ:-ðËtð™th™e ËtÚtu ÜéU籄ì-{nt™ ±¨é:-ðËtð™th ÜUæ}æ}æì-
ft{™u ¥æ±Ú„ì-ËBÞfT Mðefth fhu; ðt ¨æ„²ï-rð¼t„™u {txu ÜéU籄ì-{nt™ «þkrË‚ s™ ™æïÎ:-
«uhýt yt…u; ðt ç{²:-ƒwrØytu™u „é„éÁ²Gæ„ì-ƒ¤ð‚e ƒ™tðu „}æì-‚u àæéç™Ðí„èÜU}æì-…rðºt «‚er‚ yt…™th
s™™e ¥²æ-yu ç{²æ-ƒwrØÚte ðt f{oÚte xæë‡æï-nwk M‚wr‚ fÁk Awk. (6)
¼tðtÚto : su rðãw‚T™e Ë{t™ Wr[ítT ft{™tytu™u «t fhtð™tht y™u ƒwrØ ‚Útt çt¤™t Œt‚t
{nt™ rðît™ …tu‚t™e ƒwrØÚte Ëðo {™w»Þtu™u rðît™ ƒ™tðu Au, ‚uytu™e Ëðuo «þkËt fhu. (6)
ÉÊÎÆì˝fiÃË∑¢§ fl ´§ÃSÿ œÍÆ·¸Œfi◊ÁÇŸ¢ Á◊òÊ¢ Ÿ ‚fiÁ◊œÊŸ ´fi§Ü¡Ã–
ßãœÊfiŸÊ •∑˝§Ê ÁflŒÕfi·ÈÆ ŒËlfië¿ÈUÆ∑˝§flfiáÊʸ◊ÈŒÈfi ŸÊ ÿ¢‚Ã Áœÿfi◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨ç}æ{æÝ:-ËBÞfT «ftþ{t™ rðît™ ±:-‚{tht {txu {ê¯üÎ}æì-®nËftu{tk
ÂMÚth ÚtE™u Íæë„Ðí„èÜU}æì-su Ît]‚™u «tÂ620
ÚtE™u ‚u ¥çxÝ}æì-yÂøLt™u «„S²-ËíÞ ÔÞðnth ð‚o™tht
ç}æ~æ}æì-r{ºt™e Ý-Ë{t™ «T„ï-«rËØ fhu Au; ©-y™u su §‹{æÝ:-«ftþÔtt™ ÚtE™u ðt ¥ÜíU:-yLÞÚte
yt¢tL‚ ™ ÚtÞu÷ ‚u ç±Îƒï¯é-Ëk„út{tu{tk Îèl„ì-r™hk‚h «ftrþ‚ ÚtE™u Ý:-y{the àæéÜíU±‡ææü}æì-
620 ÉøðuŒ¼t»Þ É
þwØ MðY… ç{²}æì-«¿tt = ƒwrØ™u ©l¢¨„ï-©uc ht¾u Au, ‚u™wk ‚{u y™u y{u = yt…ýu r…‚t™e
Ë{t™ Ëuð™ fheyu. (7)
¼tðtÚto : su rðãw‚T Ë{t™ Ëðo ©uc „wýtu™tu ¼kzth, r{ºt™e Ë{t™ Ëw¾ «Œt‚t, ÞwØtu{tk
ðeh™e Ë{t™ þºtwytu™u S‚™th y™u Œw:¾™tu rð™tþ fh™th Au; ‚u rðît™™tu yt©Þ fhe™u Ëðo
{™w»Þtu rðãtytu «t fhu. (7)
•¬fi˝ÿÈë¿U㟬fi˝ÿÈë¿UÁj⁄ÇŸ Á‡ÊflÁ÷Ÿ¸— ¬ÊÿÈÁ÷fi— ¬ÊÁ„U ‡ÊÇ◊Ò—–
•ŒfiéœÁ÷⁄UŒfiÎÁ¬ÃÁ÷Á⁄Uc≈ÔU˘ÁŸfiÁ◊·Áj— ¬Á⁄fiU ¬ÊÁ„U ŸÊ ¡Ê—H 8H
…ŒtÚto : nu §cÅï-Ëífth fhðt ÞtuøÞ ‚Útt ¥xÝï-rðãt rð¿tt™™t «ftþÞwõ‚ yÂø™ Ë{t™ rðît™ !
yt… ¥Ðí²éÓÀÝì-«{tŒ ™ fh‚t ¥Ðí²éÓÀç|Î:-«{tŒhrn‚ rðît™tu™e ËtÚtu ðt çàæ±ïç|æ:-fÕÞtýfthe
Ðæ²éç|æ:-hûtf àæx}æñ:-Ëw¾ yt…™th rðît™tu™e ËtÚtu Ý:-y{the Ðæçã-hûtt fhtu ‚Útt …æ:-Ëw¾tu™t
s™f yt… ¥çÝç}æcæÎìç|æ:-r™hk‚h yt÷MÞhrn‚ ¥ÎÏŠæïç|æ:-®nËt y™u ¥gçЄïç|æ:-{tun ytrŒ
Œtu»t hrn‚ rðît™tu™e ËtÚtu Ý:-y{the ÐçÚ, Ðæçã-ËðoºtÚte hûtt fhtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu r™hk‚h yuðe ft{™t fhðe òuEyu y™u «Þí™ fhðtu òuEyu, fu ÄtŠ{f
rðît™tu™e ËtÚtu ({¤e™u) ÄtŠ{f rðît™tu y{the r™hk‚h hûtt fhu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ y™u Eïh™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (143)
Ëqõ‚-144
∞Áà ¬˝ „UÊÃÊfi fl˝Ã◊fiSÿ ◊ÊÿÿÊäflÊZ ŒœÊfiŸ— ‡ÊÈÁøfi¬‡Ê‚¢ Áœÿfi◊˜Ô–
•Á÷ dÈøfi— ∑˝§◊Ã ŒÁˇÊáÊÊflÎÃÊ ÿÊ •fiSÿ œÊ◊fi ¬˝Õ◊¢ „U ÁŸ¢‚fiÃH 1H
…ŒtÚto : su ãæï„æ-ËŒT„wýtu™u „úný fh™th …wÁ»t }ææ²²æ-©uc ƒwrØÚte ¥S²-yt rþûtf™t ±í„}æì-
ËíÞt[hý þe÷™u ªŠ±æü}æì-y™u W¥t{ àæéç™Ðïàæ¨}æì-…rðºt ç{²}æì-ƒwrØ ðt f{o™u Î{æÝ:-Äthý
fhe™u Ðí, ÜíU}æ„ï, ÔÞðnthtu{tk [t÷u Au; ðt ²æ:-su ¥S²-yu™e dé™:-rð¿tt™Þwõ‚ Îçÿæ‡ææ±ë„:-
Œrûtý™u Ztkf™the ƒwrØ Au, ‚u™u ‚Útt Ðíƒ}æ}æì-«Út{ {æ}æ-Ät{™u ôݨ„ï-su «er‚Úte …ntU[tzu Au,
ã-‚u s yíÞk‚ ƒwrØ{t™ ƒ™u Au. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yt rðît™ rðît™™t W…Œuþ y™u yæÞt…™Úte rðãtÞwõ‚ ƒwrØ «tÂ
fhu Au, ‚uytu Ëwþe÷ ƒ™u Au. (1)

ÉøðuŒ¼t»Þ 621
 •÷Ë◊ÎÆÃSÿfi ŒÊ„UŸÊfi •ŸÍ·Ã ÿÊŸÊfiÒ ŒflSÿ ‚ŒfiŸ ¬⁄UËfiflÎÃÊ—–
•¬Ê◊ÈƬSÕ Áfl÷ÎfiÃÊ ÿŒÊflfi‚Œœfi SflœÊ •fiœÿlÊÁ÷⁄UËÿfiÃH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ «„S²-ËíÞrð¿tt™™u ÎæïãÝæ:-…qht fh™the ÐçÚ±ë„æ:-ð†trŒÚte ZkftÞu÷e
yÚtto‚T ÷ßòð‚e rðŒw»te = …krz‚t †e Îï±S²-rðît™™t ¨ÎÝï-MÚtt™ ðt ²æï‹ææñ-„]n{tk ¥|²Ýꯄ-
ËL{w¾{tk «þkËt fhu Au; ðt ²„ì-su ðtÞw ¥Ðæ}æì-s¤™u ©ÐSƒï-Ë{e…{tk ç±|æë„:-rðþu»t‚tÚte Äthý
fhu÷ ¥æ±Sæ„ì-Ëthe he‚u ðËu÷ ¥{-ítŒLtLíth su{ rðît™ S±{æ:-s¤tu™wk ¥{²yæì-…t™ fhu; ðt
²æç|æ:-su r¢ÞtytuÚte §ü}æì-ËðoºtÚte ‚u™u §üÄæyæï-«t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚u Ëðo™e Ë{t™ ‚{u …ý ð‚tuo.
(2)
¼tðtÚto : su{ ytftþ{tk s¤ ÂMÚth ÚtE™u ‚Útt Vhe ðhËe™u Ë{M‚ ËkËth™u …wü fhu Au,
‚u{ rðît™ r[¥t{tk rðãt™u ÂMÚth fhe™u Ëðo {™w»Þtu™u …wü fhu. (2)
ÿÈÿͷ× ‚flfiÿ‚Ê ÃÁŒm¬fiÈ— ‚◊ÊŸ◊ÕZÓ® ÁflÃÁ⁄UfiòÊÃÊ Á◊Õ—–
•ÊŒË¥ ÷ªÊ Ÿ „U√ÿ— ‚◊ÊS◊ŒÊ flÊ…ÈUÆŸ¸ ⁄U‡◊Ëãà‚◊fiÿ¢Sà ‚Ê⁄fiUÁÕ—H 3H
…ŒtÚto : ßÞthu ¨±²¨æ-Ë{t™ ðÞ™t ƒu rþ»Þtu ¨}ææÝ}æì-Ë{t™ ±Œæé:-MðY…™u ²é²ê¯„:-r{©
yÚtto‚T …hM…h WL™r‚ fhðt RåAu Au, „ç΄ì-íÞthu 籄çÚ~æ„æ-yíÞk‚ y™uf «fthÚte ‚uytu ç}æƒ:-
…hM…h ¥ƒü}æì-Ä™trŒ …ŒtÚto™u «t fhðt™e RåAt fhu Au ¥æ„ì-ítŒ™L‚h §ü}æì-ËðoºtÚte |æxæ:-yiïÞoðt™
…wÁ»t su{ ㊲:-Mðefth fhðt ÞtuøÞ ntuÞ, Ý-‚u{ Wõ‚ rðãtÚteoytu{tkÚte «íÞuf ¨æÚçƒ:-ËthÚte
su{ ±æïÉé:-…ŒtÚto …ntU[tz™tht ½tuztytu ytrŒ™e Úçà}æ‹æì-÷„t{™u Œtuhe™u Ý-‚u{ ¥S}æ„ì-yBtu yæÞt…ftu
ytrŒ su™tÚte yæÞÞ™™tu ¨}ææ²¢S„-ËBÞfT Mðefth fhe™u W…Œuþtu™tu ¨}æì-ËBÞfT Mðefth fheyu
Aeyu. (3)
¼tðtÚto : su yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu r™»f…x‚tÚte ƒeòytu™u …tu‚t™e Ë{t™ ƒ™tððt™e
RåAtÚte rðît™ ƒ™tðu ‚uytu W¥t{ yiïÞo™u «t fhe™u rs‚urLÿÞ ƒ™u. (3)
ÿ◊Ë¥ mÊ ‚flfiÿ‚Ê ‚¬ÿ¸Ãfi— ‚◊ÊŸ ÿÊŸÊfi Á◊ÕÈÆŸÊ ‚◊Êfi∑§‚Ê–
ÁŒflÊ Ÿ ŸÄï§ ¬ÁÀÊÃÊ ÿÈflÊfi¡ÁŸ ¬ÈÆM§ ø⁄fiU㟡⁄UÊ ◊ÊŸÈfi·Ê ÿÈƪÊH 4H
…ŒtÚto : ¨±²¨æ-Ë{t™ ðÞ™t, mæ-ƒu ¨}ææÝ-Ë{t™ ²æïÝæ-Wí…r¥t MÚtt™{tk, ç}æƒéÝæ-{iÚtw™
f{o fh™th Œk…r‚, ¨}ææïÜU¨æ-Ë{t™ „]n™e ËtÚtu rðã{t™, çαæ-rŒðË, Ýv„}æì-htrºt™e Ý-Ë{t™
²}æì-su §ü}æì-«íÞût ƒt¤f™wk ¨Ð²ü„:-Ëuð622 ™ fhu, ‚u™wk …t÷™ fhu, ‚u ¥…Ú:-shtðMÚtt Y…e htu„Úte
hrn‚ }ææÝé¯æ-{™w»Þ ËkƒkÄe ²éxææ-ð»ttuo™u ÐéL-ƒnw s ™ÚÝì-[t÷‚t, ¼tu„ð‚t ÐçH„:-ËVuŒ ðt¤ðt¤tu
ntuðt A‚tk ²é±æ-Þwð™t ‚Áý ðÞðt¤t ¥…çÝ-«fx ÚttÞ Au-Œu¾tÞ Au. (4)
622 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su{ «u{ …qðof ð‚o™ fh™tht †e-…wÁ»ttu Ä{oÚte Ëk‚t™ Wí…L™ fhe™u, ‚u™u ©uc rþûtt
ytÃte™u ‚Útt ËŒt[thÚte ËkMf]‚ fhe™u fÕÞtý ftÞo fhu Au, ‚u{ Ë{t™ ÞtuøÞ‚tðt¤t yæÞt…ftu
y™u W…Œuþftu rþ»Þtu™u Ëwþe÷ ƒ™tðu Au.
su{ rŒðË htrºt™e ËtÚtu ð‚o{t™ ntuðt A‚tk …ý …tu‚t™tk MÚtt™{tk htrºt™wk r™ðthý fhu Au,
‚u{ y¿tt™eytu™e ËtÚtu hnuðtk A‚tk yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu {tun{tk Ëk÷ø™ Út‚t ™Úte = {tun
…t{‚t ™Úte.
su{ …qýo ƒúñåtGto …t÷™ fhu÷ †e-…wÁ»t Y…, ËtiŒÞo, ƒ¤ ytrŒ „wýtuÚte Ëk…L™ Ëk‚t™tu™u
Wí…L™ fhu Au, ‚u{ yu yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ËíÞ yæÞt…™ y™u W…Œuþ îtht Ëðo{tk …qýo
ytí{ƒ¤ Wí…L™ fhu Au. (4)
Ã◊Ë¥Ó® Á„UãflÁãà œËÃÿÊ Œ‡Ê Áfl˝‡ÊÊfi Œfl¢ ◊ûÊʸ ™§Ãÿfi „UflÊ◊„U–
œŸÊ⁄UÁœfi ¬˝flà •Ê ‚ ´fi§áflàÿÁ÷fl˝¡fiÁjfl¸ÿÈŸÊ ŸflÊfiÁœÃH 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! }æœææü¨:-{hýÄ{to {™w»Þ y{u ª„²ï-hûtt ytrŒ™u {txu su Îï±}æì-rðît™™tu
ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu; ðt Îàæ-Œþ {脲:-ntÚt-…„™e ytk„¤eytu™e Ë{t™ ç±íàæ:-«ò
su™u ç㋱狄-«ËL™ fhu Au, „}æì, §ü}æì-‚uytu™u ‚{u „úný fhtu.
su Ä™wŠðãt™tu ¿tt‚t {Ýæï:-Ä™w»Þ™e ¥ç{-W…h [Ztðe™u Ðí±„:-Atuzðt{tk ytð‚t ƒtýtu™u
¥ç{„-Äthý fhu Au yÚtto‚T ‚u™wk ËkÄt™ fhu Au, ¨:-‚u ¥ç|æ±í…ç|Î:-ËðoºtÚte s‚t rðît™tu™e ËtÚtu
ݱæ-™ðe™ ±²éÝæ-©uc¥t{ ¿tt™tu™u ¥æ, «‡Ãæç„-ËBÞfT «t fhu Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ntÚt™e ytk„¤eytu îtht ¼tus™ ytrŒ™e r¢ÞtÚte þheh™e ð]rØ ÚttÞ Au, ‚u{
rðît™tu™e yæÞÞ™ y™u W…ŒuþY…e r¢ÞtytuÚte «òytu ð]rØ …t{u Au.
su{ Ä™wðuoŒ™tu ¿tt‚t þºtwytu™u S‚e™u hí™tu™u «t fhu Au, ‚u{ rðît™tu™t Ëk„™t V¤™tu ¿tt‚t
{™w»Þ rð¿tt™tu™u «t fhu Au. (5)
àfl¢ sfiÔÇŸ ÁŒ√ÿSÿ ⁄UÊ¡fiÁ‚ àfl¢ ¬Ê*ÕfiflSÿ ¬‡ÊÈƬÊßfifl à◊ŸÊfi–
∞ŸËfi à ∞Ã ’Îfi„UÃË •fiÁ÷ÁüÊÿÊfi Á„U⁄UáÿÿË flÄflfi⁄UË ’*„U⁄UÊfi‡ÊÊÃH 6H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-ËqÞo™e Ë{t™ «ftþ{t™ rðît™T ! y±¢, çã-yt… s ÐàæéÐ槱-…þw…t÷f™e
Ë{t™ y}æÝæ-…tu‚t™tÚte çÎòS²-yL‚rhût{tk ÚtÞu÷e ð]rü ytrŒ™t rð¿tt™™u Úæ…ç¨-«ftrþ‚ fhtu
Atu; ðt y±}æì-yt… Ðæ<ƒ±S²-…]rÚtðe{tk òýu÷tk …ŒtÚttuo™t rð¿tt™™tu «ftþ fhtu Atu. »„ï-yu «íÞût
»Ýè-…tu‚-…tu‚t™e fûtt{tk ¼ú{ý fh™th Ïæëã„è-yíÞk‚ rðM‚]‚ ¥ç|æçŸæ²æ-ËðoºtÚte Ëwþtur¼‚ çãÚ‡²²è-
«¼q‚ rnhÛÞ{Þe ±v±Úè-«þkrË‚ ËqÞo{kz¤ y™u ¼q{kz¤ ðt „ï-yt…™t ¿tt™™u y™wfq¤ Ïæ<ã:-
ð]Ø ÚtE™u ¥æàææ„ï-ÔÞt ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su{ }rØytu y™u rËrØytu …qýo ÷û{e Wí…™ fhu Au, ‚u{ ytí{ðt™ …wÁ»t …h{uïh{tk
ÉøðuŒ¼t»Þ 623
y™u …]rÚtðe htßÞ{tk Ëw«ftrþ‚ ÚttÞ Au. su{ …þw…t÷f …tu‚t™t …þwytu™e «u{Úte hûtt fhu Au,
‚u{ ˼t…r‚ = htò …tu‚t™e «ò™e hûtt fhu. (6)
•ÇŸfi ¡ÈÆ·Sfl ¬˝ÁÃfi „Uÿ¸ ú˝øÊ ◊ãº˝ SflœÊfifl ´§Ãfi¡Êà ‚È∑˝fi§ÃÊ–
ÿÊ Áfl‡flÃfi— ¬˝àÿæ˜UÔ®æU®Á‚fi Œ‡Ê¸ÃÊ ⁄Uáfl— ‚¢ŒÎfic≈ÔUÊÒ Á¬ÃÈÆ◊Ê°ßfifl ˇÊÿfi—H 7H
…ŒtÚto : nu }æ‹Îí-«þkË™eÞ S±{æ±:-«þkrË‚ yL™ðt¤t «„…æ„-ËíÞ ÔÞðnthÚte Wí…L™ ÚtÞu÷
¨éÜíU„æï-ËwkŒh f{tuoÚte Þwõ‚ ¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™T ²:-su ç±E„:-Ëðo™t Ðíy²Ñì-«íÞufÚte
ðt ËðoÚte Ëífth ÷u™th ¨¢gcÅæï-ËBÞfT Œþo™{tk Îàæü„:-Œþo™eÞ Ú‡±:-þçŒþt†™t ¿tt‚t rðît™
yt… suðt ÿæ²:-r™ðtË™u {txu „]n çЄé}ææ¢ §±-yL™Þwõ‚ Atu, ‚uðt ¥ç¨-Atu. ‚u yt… su {the
yr¼÷t»tt™wk ±™:-ð[™ Au, „„ì-‚u™wk …é¯S±-Ëuð™ fhtu y™u Ðíç„, ã²ü-{tht «íÞu ft{™t fhtu. (7)
¼tðtÚto : su «þkrË‚ ƒwrØðt¤t, Þwõ‚ ytnth rðnthðt¤t, ËíÞ ÔÞðnth{tk «rËØ y™u
Ä{oÞwõ‚ f{tuo{tk ƒwrØ ht¾™tht {™w»Þtu yt rðît™tuÚte rðãtytu™e ‚Útt W…Œuþtu™e ft{™t fhu
Au ‚Útt ‚uytu™e Ëuðt fhu Au, ‚uytu ‘Ëðtuoíf]ü’ ƒ™e òÞ Au. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (144)
Ëqõ‚-145
â ¬Îfië¿UÃÊ ‚ ¡fiªÊ◊Ê flfiŒ ‚ ÁøÁ∑§àflÊ° ߸®fiÿÃ ‚Ê ãflËfiÿÃ–
Ã|S◊fiãà‚|ãà ¬˝Á‡Ê·SÃ|S◊fiÁãŸc≈ÔUÿ— ‚ flÊ¡fiSÿ ‡Êflfi‚— ‡ÊÈÆ|c◊áÊS¬ÁÃfi—H 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ¨:-‚u rðît™ ËíÞ{t„o{tk …xææ}æ-[t÷u Au, ¨:-‚u ±ïÎ-ƒúñ™u òýu
Au, ¨:-‚u ç™çÜUy±æÝì-rð¿tt™Þwõ‚ Ëw¾tu™u §ü²„ï-«t fhu Au, ¨:-‚u Ýé-þe½ú …tu‚t™t f‚oÔÞ™u §ü²„ï-
«t fhu Au.
„çS}æÝì-‚u{tk Œæííçàæ¯:-©uc‚{ rþûtt ¨ç‹„-rðã{t™ Au, „çS}æÝì-‚u{tk §cŲ:-ËíËk„ rðã{t™
Au, ¨:-‚u ±æ…S²-rð¿tt™{Þ à汨:-ƒ¤ ðt àæéçc}æ‡æ:-ƒ¤Þwõ‚ Ëu™t{Þ à汨:-ƒ¤ ðt àæéçc}æ‡æ:-
ƒ¤Þwõ‚ Ëu™t-Ë{qn ðt htßÞ™tu Ðç„:-…t÷f Mðt{e Au, „}æì-‚u™u ‚{u ÐëÓÀ„-…qAtu. (1)
¼tðtÚto : su rðãt y™u W¥t{ rþûttÚte Þwõ‚ ÄtŠ{f, «Þí™þe÷, Ëðo™tu W…fthf‚to, ËíÞ™tu
…t÷f y™u yt rðît™ ntuÞ, ‚u™t yt©ÞÚte yæÞt…™ y™u W…Œuþ îtht Ëðo {™w»Þ y¼eü
rð™Þ™u «t fhu. (1)
624
ÃÁ◊à¬Îfië¿U|ãà Ÿ Á‚◊Ê Áfl ¬fiÎë¿UÁà SflŸfifl œË⁄UÊ ◊Ÿfi‚Ê ÿŒªfi˝÷ËØԖ
Ÿ ◊ÎficÿÃ ¬˝Õ◊¢ ŸÊ¬fi⁄¢UR fløÊ˘Sÿ ∑˝§àflÊfi ‚øÃ •¬˝fiŒÎÁ¬Ã—H 2H
624 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : ¥ÐígçЄ:-su yíÞk‚ {tun hrn‚ ‚u {èÚ:-æÞt™ðt™ rð[thþe÷ rðît™ S±ïÝï±-…tu‚t™e
Ë{t™ }æݨæ-rð¿tt™Úte ²„ì-su ±™:-ð[™™u ¥xæí|æè„ì-„úný fhu Au; ðt su ¥S²-yt þt†¿t
Ä{toí{t rðît™™e ÜíUy±æ-ƒwrØ ðt f{o™e ËtÚtu ¨™„ï-ËkƒkÄ fhu Au, ‚u Ðíƒ}æ}æì-«Út{ Ý, }æëc²„ï-
ËkþÞ™u «t Út‚tu ™Úte; y™u ítu ¥ÐÚ}æì-…Ae …ý Ý-ËkþÞ™u «t Út‚tu ™Úte, su™u ç¨}æ:-{™w»Þ
{tºt Ý, ç±, ÐëcÀç„-rðþu»t‚tÚte …qA‚tu ™Úte, „ç}æ„ì-‚u™u rðît™s™tu ÐëÓÀç‹„-…qAu Au. (2)
¼tðtÚto : {tun ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ yt rðît™s™tu, Þtu„tÇÞtËe …rðºt fhu÷ ytí{tÚte
su-su ËíÞ y™u yËíÞ™tu r™ùÞ fhu Au, ‚u-‚u Ëwr™rù‚ Au, ‚u{ yLÞ …wÁ»ttuyu {t™ðwk òuEyu.
suytu ‚uytu™e Ëk„r‚ ™ fhe™u, ËíÞ ‚Útt yËíÞ™tu r™ýoÞ òýðt RåAu Au, ‚uytu fŒe …ý ËíÞ
y™u yËíÞ™tu r™ýoÞ fhe þf‚t ™Úte. ítuÚte ytÂtu™t W…ŒuþÚte ËíÞ y™u yËíÞ™tu r™ýoÞ fhðtu
òuEyu. (2)
ÃÁ◊efië¿U|ãà ¡ÈÆuÔU1>SÃ◊fl¸®fiÃË*fl‡flÊãÿ∑§fi— ‡ÊÎáÊflmøʯÁ‚ ◊–
¬ÈÆL§¬˝Ò·SÃÃÈfiÁ⁄Uÿ¸ôÊ‚ÊœŸÊ˘|ë¿Uº˝ÊÁ× Á‡Ê‡ÊÈÆ⁄UÊŒfiûÊ ‚¢ ⁄U÷fi—H 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… »ÜU:-yuf÷t }æï-{tht ç±EæçÝ-Ë{M‚ ±™æ¢ç¨-ð[™tu™u Ÿæë‡æ±„ì-
Ëtk¼¤tu. su Ú|æ:-{nt™ {ntí{t ÐéLÐíñ¯:-su™u ƒnws Ëßs™tu™u «uhýt yt…e ntuÞ, „„éçÚ:-su Œw:¾Úte
Ëðo™u ‚th™th, ²¿æ¨æ{Ý:-rðît™tu™t Ëífth su™t ËtÄ™ yÚtto‚T fhtð™th, ¥çÓÀÎíæïç„:-su™tÚte
hûtýtrŒ r¢Þt ¾krz‚ ™ ÚtE ntuÞ çàæàæé:-y™u su yrðãtrŒ Œtu»ttu™u rAL™-r¼L™ fhu, Ëðo™t W…fth™tu
ËBÞfT Þí™ fhu, ¨}ææÎœæ-ËBÞfT „úný fhu, „}æì-‚u™u ¥±ü„è:-ƒwrØ{‚e fLÞt xæÓÀç‹„-«t ÚttÞ
Au, „ç}æyæì-y™u ‚u™u …éu:-rðãtrð¿tt™™u „úný fh™the fLÞt «t ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su-su r¢Þtytu fhe ntuÞ y™u su-su yæÞÞ™ fhu÷ ntuÞ, ‚u-‚u™e, ‚uytu
su{ yt rðît™™e …heûtt yt…u, ‚u{ fLÞtytuyu …ý …tu‚t™e yæÞtr…ft™u …heûtt yt…ðe. ‚u™t
rð™t ËíÞ y™u yËíÞ™tu ËBÞfT r™ýoÞ fhe þft‚tu ™Úte. (3)
©U¬SÕÊÿ¯ ø⁄UÁà ÿà‚◊Ê⁄fiUà ‚lÊ ¡ÊÃSÃfià‚Ê⁄U ÿÈÖÿfiÁ÷—–
•Á÷ ‡flÊãâ ◊Îfi‡ÊÃ ŸÊãlfi ◊ÈÆŒ ÿŒË¥ ªë¿UfiãàÿȇÊÃË⁄fiUÁ‡ÊÁcΔÔUÃ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu rs¿ttËws™tu ! ²„ì-su ²éÁ²ïç|æ:-Þwõ‚ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu ¨l:-þe½ú …æ„:-
«rËØ ÚtÞu÷ ©ÐSƒæ²}æì-«r‚ ûtý W…MÚtt™ fhðt ™Úç„-òÞ Au, ðt „y¨æÚ-fwrx÷‚tÚte òÞ Au,
ðt Eæ‹„}æì-…rh…õð …qýo ¿tt™Úte òÞ Au ¥ç|æ}æëàæ„ï-ËðoºtÚte rð[hu Au; ðt ƒwrØ{t™ s™ ²„ì-
su Ýæ‹lï-yíÞk‚ yt™kŒs y™u }æéÎï-Ët{tLÞ n»to Útðt {txu ¥çÐçSƒ„}æì-ÂMÚth ÚtÞu÷™u ‚Útt ©àæ„è:-
ft{™t fh‚e …krz‚tytu™u §ü}æì-ËðoºtÚte xæÓÀç‹„-«t ÚttÞ Au, ‚u™u ‚{u ¨}ææÚ„ ËBÞfT «t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su …wÁ»ttu y™u su †eytu þe½ú …qýo rðãt Þwõ‚ ƒ™e òÞ Au y™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 625
fwrx÷‚t ytrŒ Œtu»ttu™tu íÞt„ fhe™u ‚Útt þtÂL‚ ytrŒ „wýtu™u «t fhe™u Ëðo™t rðãtsLÞ Ëw¾™u
{txu ðthkðth ƒnw s «Þí™ fhu Au, ‚uytu ‘ËkËth™u yt™kŒŒtÞf’ ƒ™u Au. (4)
‚ ßZÓ® ◊ÎƪÊ •åÿÊfi flŸªÈ¸L§¬fi àflëÿÈfi¬◊SÿÊ¢ ÁŸ œÊÁÿ–
√ÿfi’˝flËmÿÈŸÊ ◊àÿ¸èÿÊ˘ÁÇŸ*flmÊ° ´fi§ÃÁø|h ‚àÿ—H 5H
…ŒtÚto : rðît™tuÚte su ¥Œ²:-s¤™u ÞtuøÞ ±Ýxæéü:-ð™„t{e }æëxæ:-nhý™e Ë{t™ ©Ð}æS²æ}æì-
W…{t Y… y±ç™-íðfT RrLÿÞ{tk ©Ð, çÝ, {æç²-Ë{e… r™hk‚h Ähðt{tk ytðu Au ðt su «„癄ì-
ËíÞ ÔÞðnth™u yufºt fh™th ¥çxÝ:-yÂø™™e Ë{t™ rðãtrŒ „wýtuÚte «ftþ{t™ ç±mæÝì-Ëðo rð¿tt™™tu
¿tt‚t …krz‚ }æy²ïü|²:-{™w»Þtu™u {txu ±²éÝæ-©uc ¿tt™tu™tu §ü}æì-s ç±, ¥Ïæí±è„ì-rðþu»t fhe™u W…Œuþ
yt…u Au, ¨:-çã-‚u s ¨y²:-Ëßs™tu{tk ËtÄw Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ‚]»tt‚wh nhý s¤ …eðt {txu ð™{tk ¼ú{ý fhe™u s¤ …t{e™u «ËL™ ÚttÞ
Au, ‚u{ rðît™tu þw¼ yt[hýðt¤t rðãtÚteoytu™u …t{e™u yt™krŒ‚ ÚttÞ Au. su rðãt «t fhe™u
‚uytu = ƒeòytu™u yt…‚t ™Úte, ‚uytu Ëkfeýo ӌޙt ÷tuftu ‘{nt…t…e’ Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk W…Œuþ fh™th y™u W…Œuþ Ëtk¼¤™thtytu™t f‚oÔÞ f{tuo™wk ðýo™ ntuðtÚte
yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (145)
Ëqõ‚-146
ÁòÊ◊ÍÆhʸŸ¯ ‚åÃ⁄Ufi|‡◊¢ ªÎáÊË·˘ŸfiÍŸ◊ÁÇŸ¢ Á¬òÊÊL§¬SÕfi–
ÁŸ·ûÊ◊fiSÿ ø⁄fiUÃÊ œ˝ÈÆflSÿ Áfl‡flÊfi ÁŒflÊ ⁄UÊfiøŸÊ¬Á¬˝flÊ¢‚fi◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu Äthýtð‚e ©uc ƒwrØðt™s™ ! suÚte ‚wk çÐ~ææï:-…t÷™ fh™th ðtÞw y™u ytftþ™t
©ÐSƒï-Ë{e…{tk çݯœæ}æì-r™hk‚h «t ç~æ}æêÎì{æüÝ}æì-r™f]ü, {æÞ y™u W¥t{ yu ºtýuÞ …ŒtÚttuo{tk
rþh ht¾™tht¨Œ„Úçà}æ}æì-Ët‚ „tÞºte ytrŒ AkŒtu yÚtðt ¼q ytrŒ Ët‚ ÷tuftu{tk su™t «ftþY…
rfhýtu Au, yuðt ¥Ýé‹æ}æì-rn™hrn‚ y™u ¥S²-yu ™Ú„:-…tu‚t™e „r‚Úte ÔÞt {íé±S²-r™ù¤
çα:-ËqÞo{kz¤™t ç±Eæ-Ë{M‚ Úæï™Ýæ-«ftþtu™u ¥æÐçÐí±æ¢¨}æì-su™u ËðoºtÚte fhu÷ Au, ‚u ¥çxÝ}æì-
rðãwítT™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™™e xæë‡æè¯ï-M‚wr‚ fhu Au, ‚uÚte ‚wk rðãt «t fhðt ÞtuøÞ ƒ™u Au.
(1)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T, ËqÞo y™u «rËØ (= …tŠÚtð) yÂø™ yu ºtýuÞ Y…{tk yÂø™ [ht[h
s„‚™tk ftÞtuo™u rËØ fh™tht Au, ‚u{ s rðît™tu Ë{M‚ ËkËth™tu W…fth fh™tht ƒ™u Au. (1)
626
©UˇÊÊ ◊„UÊ° •Á÷ flfiflˇÊ ∞Ÿ •¡⁄UfiSÃSÕÊÁflÙfi§Áô¸§cfl—–
©U√ÿʸ— ¬ŒÊ ÁŸ ŒfiœÊÁà ‚ÊŸÊÒfi Á⁄U„UãàÿÍœÊfi •L§·Ê‚Êfi •SÿH 2H É
626 ÉøðuŒ¼t»Þ
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ©Ã²æü:-…]rÚtðeÚte }æãæÝì-{nt™, ©ÿææ-ð»tto™t s÷™wk ®Ë[™ fh™th,
¥…Ú:-ntr™hrn‚, «c±:-„r‚{t™ ËqÞo »‹æïï-yu yk‚rhût y™u ¼q{kz¤™u ¥ç|æ, ±±ÿæï-ËkÞwõ‚ fhu
Au; §„ ªç„:-ðt su™tÚte hûtt ytrŒ r¢Þt «t ÚttÞ Au, ‚uðtu ƒ™e™u ÐÎ:-…tu‚t™t ykþtu™u çÝ,
Î{æç„-r™hk‚h MÚttr…‚ fhu Au, ¥S²-yu ËqÞo™tk ¥L¯æ¨:-y®n Ë{t™ rfhýtu ¨æ‹ææñ-…]Útf s„‚{tk
ª{:-s¤MÚtt™™u çÚãç‹„-«t ÚttÞ Au, ðt su ƒúñtkz™t {æÞ{tk „Sƒæñ-ÂMÚth Au, ‚u™t Ë{t™ ‚{u
Ītu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; su Ëqºttí{t ðtÞw ¼qr{ y™u ËqÞo™u Äthý fhe™u ËkËth™e hûtt fhu Au
yÚtðt su{ ËqÞo …]rÚtðeÚte {nt™ Au, ‚u{ ð‚toð fhðtu òuEyu. (2)
‚◊ÊŸ¢ flà‚◊Á÷ ‚¢ø⁄UfiãÃË ÁflcflfiÇœŸÍ Áfl øfi⁄U× ‚ÈÆ◊∑fi§–
•Ÿ¬flÎÆÖÿÊ° •äflfiŸÊ Á◊◊ÊfiŸ Áfl‡flÊã∑§ÃÊ° •Áœfi ◊„UÊ ŒœÊfiŸH 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ ËqÞo÷tuf y™u ¼q{kz¤ ƒL™u ¨}ææÝ}æì-Ë{t™ ±y¨}æì-ðtAhzt™e
Ë{t™ ð‚o{t™ rŒðË-htrºt™u ¥ç|æ-¨¢, ™Ú‹„è-ËðoºtÚte ËBÞfT «t ÚtE™u ¨é}æïÜïU-ËwkŒh su™tu íÞt„
fhðt™t ¥Š±Ý:-{t„oÚte ¥ÝбëÁ²æÝì-Œqh ™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ç}æ}ææÝï-r™{toý fh™tht }æã:-
{nt™ ç±EæÝì-Ë{„ú ÜïU„æÝì-ƒtuÄ™u ¥ç{, Î{æÝï yrÄfth…qðof Äthý fhe™u {ïÝê-„tÞtu™e Ë{t™
ç±c±ÜUì, ç±, ™Ú„:-ËðoºtÚte rð[he hnu÷ Atu, ‚u{ ‚uytu™u òýe, …ût…t‚ Atuze Ëðo ftÞtuo™u …qht
fhtu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËqÞo™e Ë{t™ LÞtÞ y™u „wýtu™wk „úný fh™tht y™u ‚uytu «ftrþ‚
fh™tht ƒ™e™u y™uf «fth™t {t„tuo™wk r™{toý fhe™u ‚Útt „tÞtu™e Ë{t™ Ëðo™u …wü fhe™u ‚Útt
„tÞtu™e Ë{t™ Ëðo™u …wü fh‚t Ë{M‚ rðãtytu™u Äthý fhu Au, ‚uytu Œw:¾ hrn‚ ƒ™e þfu
Au. (3)
œË⁄UÊfi‚— ¬Œ¢ ∑§flÿÊfi Ÿÿ|ãà ŸÊŸÊfi NUŒÊ ⁄UˇÊfi◊ÊáÊÊ •¡ÈÆÿ¸◊˜Ô–
Á‚·Êfi‚ã× ¬ÿ¸®fi¬‡ÿãà Á‚ãœfiÈ◊ÊÁfl⁄UfièÿÊ •÷flà‚ÍÿÊ¸ ŸÏŸ˜ÔH 4H
…ŒtÚto : su {èÚæ¨-æÞt™ðt™ ÜU±²:-rð¢tL‚ «¿ttðt™ þt†rðŒT rðît™ NÎæ-ÓŒÞÚte ÝæÝæ-
y™uf Ý÷Ýì-™tÞftu = {w¾eytu™e Úÿæ}ææ‡ææ:-hûtt fhu Au y™u ç¨cæ樋„:-y™uf «fth™t rð¼t„
fhðt™e RåAt fhe™u ¨ê²ü:-ËqÞo™e Ë{t™ yÚtto‚T su{ ËqÞo{kz÷ 程{é}æì-™Œe™t s¤™tu Mðefth
fhu Au, ‚u{ ¥…é²ü}æì-ntr™hrn‚ ÐÎ}æì-«t fhðt ÞtuøÞ …Œ™u ‹æ²ç‹„-«t ÚttÞ Au, ‚uytu …h{tí{t™wk
ÐçÚ, ¥Ð಄-ËðoºtÚte Œþo™ fhu Au yÚtto‚T Ëðo …ŒtÚttuo{tk (‚u™wk) ®[‚™ fhu Au, su »|²:-‚uytuÚte
rðãt y™u W¥t{ rþûtt™u «t fhe™u ¥æç±:-«fx ¥|汄ì-ÚttÞ Au, ‚u …ý ‚u …Œ™u «t fhu
ÉøðuŒ¼t»Þ 627
Au. (4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu Ëw¾ Œw:¾™e ÔÞðMÚtt Ëðo™u S±æy}汄ì = …tu‚t™e Ë{t™ òýe™u LÞtÞ™tu
yt©Þ fhu Au, ‚uytu yÔÞÞ …Œ (= {tuût)™u «t fhu Au. su{ ËqÞo s¤ ðhËtðe™u ™Œeytu™u
…qýo fhu Au, ‚u{ rðît™tu ËíÞ ð[™ ðhËtðe™u {™w»Þtu™t ytí{tytu™u …rh…qýo fhu Au. (4)
ÁŒŒÎÆˇÊáÿ— ¬Á⁄U ∑§ÊcΔÔUÊfi‚ÈÆ ¡ãÿfi ߸›UãÿÊ ◊„UÊ •÷¸Êfiÿ ¡Ëfl‚fi–
¬ÈÆL§˘òÊÊ ÿŒ÷fiflà‚Í⁄U„ÒUèÿÊ ª÷¸®fièÿÊ ◊ÉÊflÊfi Áfl‡flŒfi‡Ê¸Ã—H 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su ¥ã-s »|²:-yu xæ|æïü|²:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ rðît™tu îtht }æã:-
ƒnws y™u ¥|ææü²-yÕ… …豨ï-Sð™™u {txu ÐéL~ææ-y™uftu{tk }æÍæ±æ-…h{ «r‚rc‚ Ä™Þwõ‚
ç±EÎàæü„:-Ë{Mít rðît™tuÚte Œþo™ ÞtuøÞ çÎöÿæ:-ðt Œþo™™e RåAtÚte [tnðt ÞtuøÞ ÜUæcÆæ¨é-
rŒþtytu{tk …:-S‚™th yÚtto‚T rŒÂøðsÞe §f:-y™u M‚wr‚-«þkËt fhðt ÞtuøÞ ¨ê:-ËðoºtÚte
Wí…L™ ÐçÚ, ¥|汄ì-ÚttÞ, ‚u Ëðo™t Ëífth™u ÞtuøÞ Au. (5)
¼tðtÚto : suytu rŒþtytu{tk ÔÞt Þþðt¤t þºtwytu™t rðsu‚t, ©uc rðît™tuÚte rðãt y™u
Ëwrþûtt «t fhu÷t ‚Útt þw¼ „wýtu™u fthýu Œþo™eÞ s™tu Au. ‚uytu ËkËth™tk {k„¤™u {txu Ë{Úto
Īu Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™ y™u rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (146)
Ëqõ‚-147
∑§ÕÊ Ãfi •ÇŸ ‡ÊÈÆøÿfiãà •ÊÿÊŒ¸®fiŒÊ‡ÊÈflʸ¡fiÁ÷⁄UʇÊÈ·ÊáÊÊ—–
©U÷ ÿûÊÊ∑§ ßfiÿ ŒœÊfiŸÊ ´§ÃSÿ ‚Ê◊fiŸÎáÊÿfiãà ŒflÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! ÎÎæàæé:-Œt‚t ¥æ²æï:-rðît™T ! su yt… „ï-‚u ‚{tht ²„ì-su ±æ…ïç|æ:-
rð¿tt™trŒ „wýtuLte ËtÚtu ¥æàæé¯æ‡ææ:-þe½ú rð¼t„ fh™tht „ݲï-…wºt y™u „æïÜïU-…tiºt ytrŒ™u {txu
©|æï-ƒu «fth™t [rhºttu™u Î{æÝæ:-Äthý fhu÷ àæ陲‹„:-…rðºt ÔÞðnth MðÞk RåA‚t Îï±æ:-rðît™tu
Au, ‚uytu ¨æ}æ}æì-Ët{ðuŒ{tk «„S²-ËíÞ ÔGtÔtnth™tu ÜUƒæ-fu{ ڇ沋„-ðtŒ rððtŒ fhu. (1)
¼tðtÚto : Ëðo rðît™ yæÞt…ftu, [‚wðuoŒ ¿tt‚t, yt rðît™tuÚte …qAu fu y{u fuðe he‚u ¼ýtðeyu ?
‚u ‚uytu™u ËBÞfT he‚u rþrût‚ fhu, su 628he‚u yu rðãtÚteoytu rðãt y™u W¥t{ rþûtt «t fhe™u,
rs‚urLÿÞ y™u ÄtŠ{f ƒ™u, ‚u{ yt… ÷tuftu ¼ýtðtu; yu s W¥th Au. (1)
’ÊœÊfi ◊ •Sÿ fløfi‚Ê ÿÁflcΔÔU ◊¢Á„fiUcΔÔUSÿ ¬˝÷fiÎÃSÿ SflœÊfl—–
628 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¬ËÿfiÁà àflÊ •ŸÈfi àflÊ ªÎáÊÊÁà flãŒÊL§fiSÃ Ããfl¯ flãŒ •ÇŸH 2H
…ŒtÚto : nu S±{æÃæ:-«þM‚ yL™ðt¤t ²çÃæcÆ-yíÞk‚ ‚Áý ! ‚wk }æï-{tht ¥S²-yt }æ¢çãcÆS²-
yíÞk‚ ƒwrØÞwõ‚ Ðí|æë„S²-©uc‚tÚte Äthý fhu÷ ±™¨:-ð[™™u Ïææï{-òý.
nu ¥xÝï-rðî¥t{ = rðît™tu{tk ©uc rðît™T ! su{ ±‹ÎæL:-ðkŒ™t fh™th nwk „ï-‚tht „‹±}æì-
þheh™u ±‹Îï-yr¼ðtŒ™ fhwk Awk. su{ y±:-yLÞ ftuE s™ Ðè²ç„-s¤ ytrŒ™wk …t™ fhu Au; ðt
su{ y±:-yLÞ ftuE s™ ¥Ýéxæë‡ææç„-y™wfq¤‚tÚte M‚wr‚-«þkËt fhu Au, ‚u{ nwk …ý ƒ™wk. (2)
¼tðtÚto : ßÞthu yt[tÞo™e …tËu rþ»Þ ¼ýu, íÞthu «Út{ ¼ýu÷™e …heûtt yt…u. ¼ý‚t …nu÷tk
yt[tÞo™u «ýt{ fhu su{ ƒeò ƒwrØ{t™ rðãtÚteoytu ÞwÂõ‚…qðof ¼ýu, ‚u{ ‚u MðÞk ¼ýu. (2)
ÿ ¬ÊÿflÊfi ◊Ê◊Ãÿ¢ Ãfi •ÇŸ ¬‡ÿfiãÃÊ •㜢 ŒÈfiÁ⁄UÃÊŒ⁄UfiˇÊŸ˜Ô–
⁄U⁄UˇÊ ÃÊãà‚ÈÆ∑ΧÃÊfi Áfl‡flflfiŒÊ ÁŒå‚fiãà ßÁº˝¬flÊ ŸÊ„Ufi Œ÷È—H 3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! „ï-yt…™t ²ï-su Ðಋ„:-ËBÞfT òu™tht Ðæ²±:-hûtt fh™tht
}ææ}æ„ï²}æì-«ò™t Ëk‚t™tu òu ¥‹{}æì-yrðãtÞwõ‚ ntuÞ, ‚uytu™u ÎéçÚ„æyæì-Œwü yt[hýÚte ¥ÚÿæÝGì-
ƒ[tðu Au, „æÝì-‚uytu ¨éÜëU„:-Ëwf]‚-W¥t{ f{o fh™thts™tu™e ç±E±ïÎ:-Ë{M‚ rð¿tt™™t ¿tt‚t
yt… ÚÚÿæ-hûtt-…t÷™ fhtu, suÚte çÎŒ¨‹„:-y{™u {thðt™e RåAt fh‚t §„ì-…ý çÚб:-þºtws™
Ý, ¥ã-Îï|æé:-{the þfu ™rn. (3)
¼tðtÚto : suytu rðãtY…e ™uºtðt¤t ÷tuftu, su{ ytkĤt™u fqðtÚte (ƒ[tðu Au,) ‚u{ s {™w»Þtu™u
yÄtŠ{f yt[hýÚte hûtt fhu, ‚uytu™wk Ëðo ÷tuftu r…‚t™e Ë{t™ Ëífth fhu y™u su ÷tuftu ÔÞË™{tk
…tzu, ‚uytu™tu ŒqhÚte íÞt„ fhu. (3)
ÿÊ ŸÊfi •ÇŸ •⁄UfiÁ⁄UflÊ° •ÉÊÊÿÈ⁄fiU⁄UÊÃËflÊ ◊ø¸ÿfiÁà mÿŸfi–
◊ãòÊÊfi ªÈÆL§— ¬ÈŸfi⁄USÃÈÆ ‚Ê •fiS◊Ê •ŸÈfi ◊ΡÊËc≈ÔU Ããfl¯ ŒÈL§ÄÃÒ—H 4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! ²:-s …ï ¥ÚçÚ±æÝì-Œw:¾tu™u «t fhe™u, ¥{æ²é:-Mð y…htÄ™e
RåAt fh™th, ¥Úæ„è±æ-™ yt…™th™e Ë{t™ yt[hý fh™th, m²ïÝ-ƒu «fth™t f{o ðt ÎéLvyæñ:-
Œwü WÂõ‚ytuÚte Ý:-y{™u }æ™ü²ç„-fnu Au ‚uÚte su y{tht „‹±}æì-þheh™u ¥Ýé, }æëÿæècÅ-…ùt‚T
…rðºt fhu ¨:-‚u y{tht yLtu ¥S}æñ-Wõít ÔGtÔtnthLtu Bttxu ŒæéÝ:-ÔtthkÔtth }æ‹~æ-rÔtåtth~teÕt xæéL:-WÃtŒu~t
fhLtth ¥Syæé-ƒ™u. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu{tkÚte su, Œwü rþûtt yt…u Au, ‚uytu íÞt„ fhðt ÞtuøÞ y™u ËíÞ rþûtt
yt…u Au, ‚uytu {t™ fhðt ÞtuøÞ ƒ™u Au. (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 629
 ©Uà flÊ ÿ— ‚fi„USÿ ¬˝ÁflmÊŸ˜Ô ◊ûÊÊ¸ ◊ûÊZÓ ◊ø¸ÿfiÁà mÿŸfi–
•Ãfi— ¬ÊÁ„U SÃfl◊ÊŸ SÃÈÆflãÃ◊ÇŸ ◊ÊÁ∑fi§ŸÊ¸ ŒÈÁ⁄UÃÊÿfi œÊÿË—H 5H
…ŒtÚto : ¨ãS²-ƒ¤ ytrŒ{tk «rËØ y™u S„±}ææÝ-Ëßs™tu™t «þkËf ¥xÝï-rðît™T ! ‚wk ²:-
su Ðíç±mæÝì-©uc‚tÚte ¿tt‚t }æœæü:-{™w»Þ m²ïÝ-yæÞt…™ y™u W…ŒuþY…Úte }æœæü}æì-{™w»Þ™u }æ™ü²ç„-
fnu Au yÚtto‚T «þkrË‚ fhu Au, ¥„:-yuÚte S„鱋„}æì-M‚wr‚-«þkËt fh™th s™™wk Ðæçã-…t÷™ fhtu
©„, ±æ-yÚtðt Ý:-y{thwk ÎéçÚ„æ²-Œwü yt[hý {txu }ææçÜU:-{æ²è:-fŒe …t÷™ fhtu ™rn. (5)
¼tðtÚto : su rðît™s™ Ëwrþûtt y™u yæÞt…™ îtht {™w»Þtu™t ytÂí{f y™u þtherhf ƒ÷™e
ð]rØ fhe™u ‚uytu™u yrðãt y™u …t…t[hýÚte …]ÚtfT fhu Au ‚uytu ‘rðïþtuÄf’ ƒ™u Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk r{ºt y™u yr{ºttu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚
…qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu òýðe òuEyu. (147)
Ëqõ‚-148
◊ÕËlŒË¥ Áflc≈ÔUÊ ◊ÊfiÃÁ⁄U‡flÊ „UÊÃÊfi⁄¢U Áfl‡flÊå‚ȯ Áfl‡flŒfi√ÿ◊˜Ô–
ÁŸ ÿ¢ ŒœÈ◊¸®fiŸÈÆcÿÊfi‚È ÁflˇÊÈ Sfl1>áʸ ÁøòÊ¢ fl¬Èfi· Áfl÷Êflfi◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su ç±cÅ:-«rðü }ææ„çÚEæ-yL‚rhût{tk þÞ™ fh™th ðtÞw ç±EÎïò}æì-
Ë{M‚ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ÚtÞu÷ ç±E挨é}æì-Ë{„úY… s su™tuu „wý Au, ‚u ãæï„æÚ}æì-Ëðo …ŒtÚttuo™u
„úný fh™th yÂø™™u }æƒè„ì-{Útu Au-{kÚt™ fhu Au; ðt rðît™s™ }æÝéc²æ¨é-{™w»Þ ËkƒkÄe™e ç±ÿæé-
«òytu{tk S±:-ËqÞo™e Ý-Ë{t™ ç™~æ}æì-yŒT¼w‚ y™u ±Œæé¯ï-Y…™u {txu ç±|ææ±}æì-rðþu»t‚tÚte ¼tð™t
fh™th ²}æì-su yÂø™™u §ü}æì-ËðoºtÚte çÝ, Î{é:-r™hk‚h Äthý fhu Au, ‚u yÂø™™u ‚{u Äthý fhtu. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ðtÞw™e Ë{t™ ÔÞt…f rðãwítT™u {Úte™u ftÞo rËØ fhu Au, ‚uytu yŒT¼w‚
ftÞtuo fhe þfu Au. (1)
ŒŒÊŸÁ◊㟠ŒfiŒ÷ãà ◊ã◊ÊÁÇŸfl¸Mfi§Õ¢ ◊◊ ÃSÿfi øÊ∑§Ÿ˜Ô–
¡ÈÆ·ãà Áfl‡flÊfiãÿSÿ ∑§◊Ê¸¬fiSÃÈ$à ÷⁄Ufi◊ÊáÊSÿ ∑§Ê⁄UÊ—H 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! yt… su ¥çxÝ:-rðît™ }æ}æ-{tht y™u „S²-‚u™t ±Lƒ}æì-}æ‹}æ-rð¿tt™™u
ÎÎæÝ}æì-Œu™th™e ™æÜU‹æì-ft{™t fhu Au, ‚u™u ‹æï„ì-ÎÎ|æ‹„-{thtu ™rn, ¥S²-yu |æÚ}ææ‡æS²-¼hý…tu»tý
fhe™u ÜUæÚæï:-rþÕ…rðãt™u rËØ fhðt Þtu630 øÞ ft{tu™u fh™tht ‚uytu™t ç±EæçÝ-Ë{M‚ ÜU}æü-f{tuo™e
©ÐS„éç„}æì-Ë{e… «t ÚtÞu÷e «þkËt™e yt… …鯋„-Ëuðt fhtu. (2)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su ÷tuftu suytu™u rðãt yt…u, ‚uytu™e ‚uytu r™hk‚h Ëuðt fhu y™u
630 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ëðo yð~Þ ðuŒtÇÞtË fhu. (2)
ÁŸàÿfi ÁøãŸÈ ÿ¢ ‚ŒfiŸ ¡ªÎ÷˝ ¬˝‡Êfi|SÃÁ÷Œ¸Áœ⁄U ÿÁôÊÿÊfi‚—–
¬˝ ‚È Ÿfiÿãà ªÎÆ÷ÿfiãà ßc≈Êfl‡flÊfi‚Ê Ÿ ⁄UâÿÊfi ⁄UÊ⁄U„UÊáÊÊ—H 3H
…ŒtÚto : ²ç¿æ²æ¨:-rþÕ…Þ¿t™u ÞtuøÞ Ëßs™ ÐíàæçS„ç|æ:-«þkrË‚ r¢ÞtytuÚte çÝy²ï-r™íÞ =
™tþ hrn‚ ¨ÎÝï-ƒuËu su ytftþ{tk y™u §cÅæñ-«t Útðt ÞtuøÞ r¢Þt{tk ²}æì-su yÂø™™wk …xæë|æíï-
„úný fhu. 癄ì-y™u Ýé-þe½ú Îç{Úï-Äthý fhu ‚u™t yt©ÞÚte ÚæÚãæ‡ææ:-sE hnu÷ su Ú‰²:-hÚttu{tk
©uc «þkrË‚ ¥Eæ¨:-ËBÞfT rþrût‚ ½tuztytu Au, ‚uytu™e Ý-Ë{t™ y™u xæë|沋„:-…ŒtÚttuo™u „úný
fh™thtytu™e Ë{t™ yt[hý fh‚t hÚttu™e ¨é, Ðí, ݲ‹„-©uc he‚u «t ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : su r™íÞ ytftþ{tk ÂMÚt‚ ðtÞw y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u W¥t{ r¢Þtytu îtht
ftÞtuo{tk «Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu rð{t™ ytrŒ Þt™tu ƒ™tðe þfu Au. (3)
¬ÈÆM§ÁáÊfi ŒS◊Ê ÁŸ Á⁄¸áÊÊÁà ¡ê÷Ò⁄Uʺ˝ÊfiøÃ flŸ •Ê Áfl÷ÊflÊfi–
•ÊŒfiSÿ flÊÃÊ •ŸfiÈ flÊÁà ‡ÊÊÁø⁄USÃÈÆŸ¸ ‡Êÿ¸Êfi◊‚ŸÊ◊ŸÈÆ lÍŸ˜ÔH 4H
…ŒtÚto : su ç±|ææ±æ-rðþu»t Œer fh™th ‚Útt ÎS}æ:-Œw:¾™tþf yÂø™ …}}æ:-[÷tððt ytrŒ
…tu‚t™t „wýtuÚte ÐéLç‡æ-ƒnw s ðM‚wytu™u ¥Ýé, lêÝì-«r‚rŒ™ çÝ, çÚ‡ææç„-r™hk‚h …ntU[tzu Au, ¥æ„ì
‚ŒL‚h ±Ýï-ð™{tk ¥æ, Úæï-ËBÞfT «ftþ{t™ ÚttÞ Au ¥æyæì-y™u ¥S²-yu™tu ËkƒkÄe ±æ„:-
ðtÞw ¥Ýé, ±æç„-‚u™e …tA¤ ðnu Au su™e àææïç™:-ŒerÂ-«ftþ{t™ ¥S„é:-«uhf rþÕ…e™e ¥¨Ýæ}æì-
«uhýt™e Ý-Ë{t™ àæ²æü}æì-ðtÞw™t ‚tz™™u «t ÚttÞ Au, ‚u™tÚte ©uc‚{ ftÞtuo {™w»Þtuyu rËØ
fhðt òuEyu. (4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðãt, Wí…tŒ™ ‚Útt ‚tz™ ytrŒ r¢ÞtytuÚte rðãw‚T rðãt rËØ fhu Au,
‚uytu «r‚rŒ™ WL™r‚™u «t ÚttÞ Au. (4)
Ÿ ÿ¢ Á⁄U¬flÊ Ÿ Á⁄fiU·áÿflÊ ª÷¸ ‚ãï ⁄U·áÊÊ ⁄UR·ÿfi|ãÖ
•fiãœÊ •fi¬‡ÿÊ Ÿ Œfi÷ãŸÁ÷ÅÿÊ ÁŸàÿÊfi‚ ßZ ¬˝ÃÊ⁄UÊfi •⁄UˇÊŸ˜ÔH 5H
…ŒtÚto : ²}æì-su™tu çÚб:-þºtwytu Ý Úﯲ狄-™tþ fhtðe þf‚t ™Úte; ðt xæ|æïü, ¨‹„}æì-{æÞ{tk
ð‚o{t™ su™tu Ú﯇ææ:-®nËf çÚcæ‡ÄæÃæ:-Mð ™ü Útðt™t RåAwf Ý-™ü fhtðe þf‚t ™Úte; ðt çÝy²æ¨:-
yrð™tþe ¥ç|æw²æ-ËðoºtÚte ÏÞtr‚ fh™th y™u ¥Ðà²æ:-™ Œu¾™th™e Ý-Ë{t™ ¥‹{æ, Î}æÝì-
¿tt™ árü hrn‚ ™ü fhe þfu ™rn su Ðíï„æÚ:-«er‚fthf §ü}æì-ËðoºtÚte ¥ÚÿæÝì-hûtt fhu, ‚u yÂø™™u
y™u ‚u™u Ëðo ËífthÞwõ‚ fhu. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 631
 ¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su™u þºtwytu {the þf‚t ™Úte y™u su „¼o{tk …ý ûteý Út‚tu ™Úte.
‚u ytí{t òýðt ÞtuøÞ Au. (5)
Ëk„r‚ : Ëqõ‚{tk rðît™ y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (148)
Ëqõ‚-149
◊„U— ‚ ⁄UÊÿ ∞·fiÃ ¬ÁÃŒ¸Á㟟 ߟSÿ fl‚fiÈŸ— ¬Œ •Ê–
©U¬ œ˝¡fiãÃ◊º˝fiÿÊ ÁflœÁãŸÃ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su §ÝS²-{nt™ yiïÞo™t Mðt{e™t §Ý:-Eïh ±¨éÝ:-Ët{tLÞ
Ä™™t y™u }æã:-{nt™ Úæ²:-Ä™™t ÎÝì-Œt‚t Ðç„:-Mðt{e ¥æ, §ü¯„ï-Ëtht «fth™t ntuÞ Au;
ðt su rðît™s™ yt™e ÐÎï-«tr {txu {í…‹„}æì-…ntU[™th™u ¥Îí²:-{u½tu™e §„ì-Ë{t™ ©Ðæç±{‹æì-
Ë{e… sE™u Sæ:-ËBÞfT rðÄt™ fhðt ÞtuøÞ Au. (1)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk su{ Ëw…tºt™u Œt™ yt…ðtÚte Þþ {¤u Au, ‚u{ yLÞ W…tÞÚte ™rn.
ítu Ëk…qýo Ä™ «t fhu Au. (1)
‚ ÿÊ flηÊfi Ÿ⁄UÊ¢ Ÿ ⁄UÊŒfiSÿÊ— üÊflÊfiÁ÷⁄U|SÃfi ¡Ëfl¬Ëfiª¸—–
¬˝ ÿ— ‚fidÊáÊ— Á‡ÊfiüÊËà ÿÊŸÊÒfiH 2H
…ŒtÚto : ²:-su Ÿæ±æïç|æ:-yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu su{ ÝÚæ}æì-{™w»ÞtuBttk Ý-‚u{ ÚæïÎS²æï:-
ytftþ y™u …]rÚtðe™e {æÞ …è±Ðèyæ¨xæü:-su™u Sðtu™e ËtÚtu Ë]rü¢{ …t™ fhu÷ Au yÚtto‚T rðãt™t
ƒ¤Úte «íÞuf Sð™t „wý-Œtu»ttu™u Wí…r¥t™e ËtÚtu òýu÷ Au; ðt ²:-su ¨dæ‡æ:-Ëðo …ŒtÚttuo™t „wý-
Œtu»ttu™u «t fhe™u ²æïÝæñ-fthý{tk yÚtto‚T Ë]rü™t r™r{¥t{tk Ðí,çàæŸæè„-yt©Þ fhu ‚u{tk ytÁZ
ÚttÞ, Sæ:-‚u ±ë¯æ-©uc ƒ¤ðt™ ¥çS„-Au.
¼tðtÚto : su ™tÞftu{tk ™tÞf y™u …]rÚtðe ytrŒ{tk ftÞo ‚Útt fthý™tu ¿tt‚t {™w»Þ rðãt™tu
yt©Þ fhu Au, ‚u s Ëw¾e ÚttÞ Au. (2)
•Ê ÿ— ¬È⁄U¢ ŸÊ*◊fiáÊË◊ŒËfiŒŒàÿfi— ∑§ÁflŸ¸®fi÷ãÿÊ3> ŸÊfl¸Êfi–
632
‚Í⁄UÊ Ÿ Lfi§L§ÄflÊÜ¿UÃÊà◊ÊfiH 3H
…ŒtÚto : ²:-su ¥y²:-ÔÞt Út™th Ý|拲:-ytftþ{tk «rËØ ðtÞw ‚u™e Ý-Ë{t™ ÜUç±:-
632 ÉøðuŒ¼t»Þ É
y™w¢{u …ŒtÚttuo{tk ÔÞt Út™the ƒwrØðt¤t (= ¢tL‚«¿t) ¥±æü-½tuzt y™u ¨êÚ:-ËqÞo™e Ý-Ë{t™
LLv±æÝì-Ár[{t™ àæ„æy}ææ-yËkÏÞ …ŒtÚttuo{tk rðþu»t ¿tt™ ht¾™th s™ Ýæ<}æ‡æè}æì-¢ezt rð÷tËe
yt™kŒ ¼tu„ð™tht s™tu™e ÐéL}æì-…whe™u ¥æÎèÎï„ì-ËBÞfT «ftrþ‚ fhu Au, ‚u LÞtÞ fhðt ÞtuøÞ
Īu Au. (3)
¼tðtÚto : su y„rÛt‚ …ŒtÚttuo™e rðãtytu™tu ¿tt‚t {™w»Þ Ëwþtur¼‚ ™„h™u ðËtðe þfu, ‚u
yiïÞtuo îtht ËqÞo Ë{t™ «ftþÞwõ‚ ƒ™e þfu Au. (3)

•Á÷ Ám¡ã◊Ê òÊË ⁄UÊfiøŸÊÁŸ Áfl‡flÊ ⁄U¡Ê¯Á‚ ‡ÊȇÊÈøÊŸÊ •fiSÕÊØԖ

„UÊÃÊ ÿÁ¡ficΔÔUÊ •¬Ê¢ ‚œSÕfiH 4H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ çm…‹}ææ-ƒu yÚtto‚T ytftþ ðtÞwÚte su™tu sL{ yuðt ãæï„æ-ytf»toý
þÂõ‚Úte …ŒtÚttuo™u „úný fh™th y™u ²ç…cÆ:-yíÞk‚ Ëk„ fh™th yÂø™ ¥Ðæ}æì-s¤™t ¨{Sƒï-
ËtÚtu™t MÚtt™{tk ~æè-ºtý Úæï™ÝæçÝ-yÚtto‚T, ËqÞo, rðãw‚T y™u ¼qr{™t «ftþtu™u ‚Útt ç±Eæ-Ë{M‚
Ú…æ¢ç¨-÷tuftu™u àæéàæé™æÝ:-«ftrþ‚ fhe™u ¥|²Sƒæ„ì-ËðoºtÚte ÂMÚt‚ ÚtE hnu÷ Au, ‚u{ ‚{u …ý
Úttytu. (4)
¼tðtÚto : suytu rðãt y™u Ä{oÞwõ‚ f{tuo™t rðît™tu™t Ëk„Úte «ftrþ‚ MÚtt™{tk y™wct™
fhu Au, ‚uytu Ë{M‚ „wý-f{o-Mð¼tðtu™u „úný fhe þfu Au. (4)

•ÿ¢ ‚ „UÊÃÊ ÿÊ Ám¡ã◊Ê Áfl‡flÊfi Œœ flÊÿ¸ÊfiÁáÊ üÊflSÿÊ–

◊ûÊÊ¸ ÿÊ •fiS◊Ò ‚ÈÆÃÈ∑§Êfi ŒŒÊ‡ÊfiH 4H
…ŒtÚto : ²:-su ¨é„éÜU:-su ËwkŒh rðãtð]Ø yÚtto‚T WL™r‚™u «t ÚtÞu÷ }æœæü:-{™w»Þ ¥S}æñ-
yt rðãtÚteo™u {txu rðãt™u ÎÎæàæ-«Œt™ fhu Au; ðt ²:-su çm…‹}ææ-„¼o y™u rðãt ‚Útt ËwrþûttÚte
Wí…L™ ÚtÞu÷ ãæï„æ-©uc „wý„útne ç±Eæ-Ë{M‚ Ÿæ±S²æ-©ðý{tk «rËØ ÚtÞu÷ ±æ²æüç‡æ-Mðefth
fhðt ÞtuøÞ rð»tÞtu™u Î{ï-Äthý fhu Au, ¨: ¥²}æì-yu …wÛÞðt™ ƒ™u Au. (5)
¼tðtÚto : su™t rðãt y™u ËwrþûttÞwõ‚ {t‚tr…‚tÚte «Út{ sL{ y™u yt[tÞo y™u rðãtÚte
ƒeòu sL{ ÚttÞ, ‚u rîs ƒ™e™u rðît™ ƒ™e þfu Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ y™u yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu òýðe òuEyu. (149)
ÉøðuŒ¼t»Þ 633
 Ëqõ‚-150
¬ÈÆL§ àflÊfi ŒÊ‡flÊãflÊfiø˘Á⁄U⁄UfiÇŸ Ãfl |SflŒÊ– ÃÊŒSÿfifl ‡Ê⁄UáÊ •Ê ◊„USÿfiH 1H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! ÎæEæÝì Œt‚t y™u ¥çÚ:-ÔÞðnthtu™e «tr fhtð™th nwk }æãS²-
{nt™ „æïÎS²ï±-su{ ÔÞÚtt yt…™th ‚u{ „±-yt…™t çS±„ì-s ¥æ, àæÚ‡æï-Ëthe he‚u ½h{tk y±æ-
yt…™u ÐéL, ¥æ, ±æï™ï-ƒnw s ËBÞfT fnwk. (1)
¼tðtÚto : su su™tu Ëuðf ntuÞ, ‚u ‚u™e yt¿tt™wk …t÷™ fhe™u f]‚tÚto = f‚oÔÞ…qhf ƒ™u. (1)
√ÿfiÁŸŸSÿfi œÁŸŸ— ¬˝„UÊ· ÁøŒ⁄fiUL§·—– ∑§ŒÊ øŸ ¬˝Á¡ªfiÃÊ •ŒfiflÿÊ—H 2H
…ŒtÚto : nwk ¥Îï±²æï:-yŒuð = yrðît™™u Ðíç…xæ„:-©uc‚tÚte r™hk‚h «t ÚtE™u ¥ÚL¯:-
y®nËf òçÝÝS²-rðþu»t‚tÚte «þkrË‚ «tý™t r™r{¥t {çÝÝ:-ƒnw Ä™Þwõ‚ s™ Au, Ðíãæï¯ï-‚u™t
ËBÞfT „úný fh™thtytu™u {txu ÜUÎæ, ™Ý-õÞthuf r«Þ ð[™ ™ fnwk, yuðt 癄ì-‚wk …ý ƒtu÷
™rn. (2)
¼tðtÚto : su yrðît™ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™t Ëk„™tu íÞt„ fhe™u rðît™tu™tu Ëk„ fhu
Au, ‚u Ëw¾Úte …rh…qýo ƒ™u Au. (2)
fl øãº˝Ê Áfl¬˝ ◊àÿÊ¸ ◊„UÊ fl˝ÊœãÃ◊Ê ÁŒÁfl– ¬˝¬˝ûÊ •ÇŸ flŸÈ·— SÿÊ◊H 3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! su{ y{u ±Ýé¯:-ËBÞfT rð¼t„ fh™tht „ï-yt…™tu W…fth fh™tht
ÐíÐí, §„ì, S²æ}æ-©uc «fthÚte ƒ™eyu.
nu ç±Ðí-{uÄtðes™ su{ ¨:-‚u }æy²ü:-{™w»Þ ±íæ{‹„}æ:-yíÞk‚ WL™r‚ «tÂ, su{ }æã:-{nt™
™‹Îí:-[kÿ{t çÎç±-ytftþ{tk rðã{t™ Au, ‚u{ ‚wk …ý ‚thtu ð‚toð ht¾. (3)
¼tðtÚto : su{ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo™t ¿tt‚t rðît™ rðãt™t «ftþ™{tk «ð]¥t ÚttÞ Au, ‚u{
yLÞtuyu …ý «ð]¥t Útðwk òuEyu. (3)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu òýðe òuEyu. (150)
Ëqõ‚-151
Á◊òÊ¢ Ÿ ÿ¢ Á‡ÊêÿÊ ªÊ·Èfi ª√ÿflfi— SflÊäÿÊfi ÁflŒÕfi •å‚È ¡Ë¡fiŸŸ˜Ô–
•⁄Ufi¡ÃÊ¢ ⁄UÊŒfi‚Ë ¬Ê¡fi‚Ê Áª634
⁄UÊ ¬˝ÁÃfi Á¬˝ÿ¢ ÿfi¡â ¡ŸÈ·Ê◊flfi—H 1H
…ŒtÚto : çÐí²}æì-su «ËL™ fh™th ðt ²…„}æì-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ²}æì-su yÂø™™u …Ýé¯æ}æì-{™w»Þtu™e
¥±:-hûtt ytrŒ™u Ðíç„-«íÞu, ðt S±æŠ²:-su™e W¥t{ Äeh ƒwrØ Awk, ‚uytu xææï¯é-„tÞtu{tk xæò±:- É
634 ÉøðuŒ¼t»Þ
„tÞtu™e RåAt fh™tht ç}æ~æ¢, Ý-r{ºt™e Ë{t™ ç±Îƒï-Þ¿t{tk çàæ}²æ-f{oÚte ¥Œ¨é-«týeytu™t «týtu{tk
…èæ…ÝÝì-Wí…LLt fhtðu yÚtto‚T ‚u Þ¿t f{o îtht ð»tto y™u ð»ttoÚte yL™ ÚttÞ y™u ‚u yL™Úte «týeytu™e
sXhtÂø™ «Œe ÚttÞ Au, ‚u yÂø™™t Ðæ…¨æ-ƒ¤ çxæÚæ-Y… W¥t{ rþrût‚ ðtýeÚte ÚæïΨè-ËqÞo{kz¤
y™u …]rÚtðe{kz¤ ¥Úï…ï„æ}æì-fk…tÞ{t™ ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su rðît™ «ò…t÷™ fhðt RåAu Au, ‚u r{ºt‚t fhe™u Ë{M‚ s„‚™e ‘S±æy}汄ì’
= …tu‚t™t ytí{t™e Ë{t™ hûtt fhtu. (1)
ÿh àÿmʯ ¬ÈL§◊Ë…Sÿfi ‚ÊÁ◊Ÿ— ¬˝ Á◊òÊÊ‚Ê Ÿ ŒfiÁœ⁄U SflÊ÷Èflfi—–
•œ ∑˝§Ãȯ ÁflŒÃ¢ ªÊÃÈ◊ø¸®fià ©Uà üÊfiÈâ flηáÊÊ ¬SàÿÊfifl×H 2H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-Ëw¾ ytrŒ™e ð»tto fhe™u, Œwütu™e þÂõ‚™u ƒtkÄe™u = htufe™u yæÞt…ftu
y™u W…Œuþftu ! ‚{u ƒL™u ÐéL}æèÉS²-ƒnw s „wýtuÚte ˪[u÷ ÐSy²æ±„:-«~tkrËít øt]nÔtt¤t Sææïç}æ‹æ:-
Ãtw»f¤ yiïÞoÞwõ‚ Ëßs™™e ÜíUyæé}æì-ƒwrØ™u ²„ì, ã-su r™ùÞ…qðof S±æ|æé±:-©uc‚tÚte …htu…fth{tk
«rËØ Út™tht s™tu ç}æ~ææ¨:-r{ºttu™e Ý-Ë{t™ Ðí, Îç{Úï-ËBÞfT Äthý fhu, y²„ì-‚uytu xææ„é}æì-
…]rÚtðe™u ç±Î„}æì-«t Úttytu, ¥{æï„-‚Œ™L‚h …ý ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™tu ¥™ü„ï-Ëífth fh‚t s™tu™u
Ÿæé„}æì-Ëtk¼¤tu. (2)
¼tðtÚto : suytu r{ºt™tu Ëífth Ë{t™ Ëðo {™w»Þtu{tk ƒwrØ™e ð]rØ fhe™u rðãt MÚttr…‚ fhu
Au, ‚u ‘Ëti¼tøÞðt™’ ƒ™u Au. (2)
•Ê flʯ ÷Í·|ãˇÊÃÿÊ ¡ã◊ ⁄UÊŒfiSÿÊ— ¬˝flÊëÿ¯ flηáÊÊ ŒˇÊfi‚ ◊„U–
ÿŒËfi◊ÎÆÃÊÿ ÷⁄fiUÕÊ ÿŒfl¸Ã ¬˝ „UÊòÊfiÿÊ Á‡ÊêÿÊfi flËÕÊ •äfl⁄U◊˜ÔH 3H
…ŒtÚto : ±ë¯‡ææ-rðãt™e ð»tto fhtð™tht ²„ì-su ÚæïÎS²æï:-yL‚rhût y™u …]rÚtðe™e {æÞ rðã{t™
çÿ愲:-{™w»Þ }æãï-yíÞk‚ Îÿæ¨ï-ytí{ƒ¤™u {txu ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t Ðí±æÓ²}æì-Ëthe he‚u fnuðt
ÞtuøÞ …‹}æ-sL{™u |æê¯Ýì-Ëwþtur¼‚ fhu Au, ‚uytu™t Ëk„Úte ²„ì-su fthýu ¥±ü„ï-«þkrË‚ rð¿tt™Þwõ‚
«„æ²-ËíÞrð¿tt™Þwõ‚ Ëßs™™u {txu ãæï~æ²æ-„úný fhðt ÞtuøÞ çàæ}²æ-ËBÞfT ftÞtuoÚte Þwõ‚ r¢ÞtÚte
¥Š±Ú}æì-y®nËt Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth™u ‚{u ¥æ, |æÚƒ:-Ëthe he‚u Äthý fhtu Atu; y™u §ü}æì-ËðoºtÚte
‚u™u Ðí:, ±èƒ:-ÔÞt Úttytu Atu, yuÚte yt… «þkËt fhðt ÞtuøÞ Atu. (3)
¼tðtÚto : su rðît™tu ƒtÕÞtðMÚttÚte ÷E™u …wºttu y™u fLÞtytu™t rðãtY…e sL{™e ð]rØ =
WL™r‚ fhu Au, ‚uytu ËíÞ rðãtytu™t «[th îtht Ëðo™u Ëw¼qr»t‚ fhu Au. (3)
¬˝ ‚Ê ÁˇÊÁÃ⁄fiU‚È ⁄U ÿÊ ◊Á„fiU Á¬˝ÿ ´§ÃÊfiflÊŸÊflÎÆÃ◊Ê ÉÊÊfi·ÕÊ ’ÎÆ„UØԖ
ÿÈÆfl¢ ÁŒflÊ ’fi΄UÃÊ ŒˇÊfi◊Ê÷Èfl¢ ªÊ¢ Ÿ œÈÆÿȸ¬fi ÿÈÜ¡ÊÕ •¬—H 4H
…ŒtÚto : nu «„æ±æÝæñ-ËíÞ yt[hý fh™tht, ¥¨éÚ-«tý™e Ë{t™ ƒ¤ðt™ r{ºt-ðÁý =
ÉøðuŒ¼t»Þ 635
htò-«òs™ ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u su fthýu Ïæëã„:-yíÞk‚ WL™r‚™u «t çα:-«ftþ, Îÿæ}æì-ƒ¤
y™u ¥Ð:-f{o™u {éçÚ-„tze [÷tððt™e Äht™u r™r{¥t, ¥æ|æé±}æì-Ëthe he‚u Út™tht xææ}æì-«ƒ¤ ƒ¤Œ™e
Ý-Ë{t™ ©Ð, ²éTæƒï-W…Þtu„{tk ÷tðtu Atu; y™u Ïæëã„ì-yíÞk‚ «„}æì-ËíÞ ÔÞðnth™u ¥æÍææ﯃:-
rðþu»t‚tÚte þçŒtÞ{t™ fhe™u «ÏÞt‚ fhtu Atu, ‚uÚte ‚{u ƒL™u ²æ-su }æçã-yíÞk‚ çÐí²æ-Ëw¾ftrhýe
çÿæç„:-¼qr{ Au, ¨æ-‚u Ðí-«t ÚttÞ. (4)
¼tðtÚto : suytu ËíÞ™wk yt[hý y™u ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au. ‚uytu y„rý‚ ƒ¤ «t fhe™u
{nt = …]rÚtðe™wk htßÞ ¼tu„ðu Au. (4)
◊„UË •òÊfi ◊Á„UŸÊ flÊ⁄Ufi◊ÎáflÕÊ˘⁄URáÊflSÃÈ¡ •Ê ‚kfiãœŸflfi—–
Sfl⁄Ufi|ãà ÃÊ ©fiU¬⁄UÃÊfiÁà ‚Íÿ¸◊Ê ÁŸ◊˝Èøfi ©U·‚fiSÃÄflflËÁ⁄fiUflH 5H
…ŒtÚto : nu yæÞt…f y™u W…Œuþf Ëßs™tu ! ‚{u ƒL™u „v±±èçÚ±-Ëir™ftu™e ÔÞtr Ë{t™
¥~æ-yt }æãè-…]rÚtðe{tk }æçãÝæ-{nt™‚tÚte ©ÐÚ„æç„-{u½tu™t yðftþÞwõ‚ yÚtto‚T su{tk {u½ ytðu-
òÞ Au, ‚u yL‚rhût{tk ¨ê²ü}æì-ËqÞo{kz¤™u ¥æ, çÝ}æíé™:-{ÞtoŒt {t™e r™hk‚h „{™ fh‚e ©Ð¨:-
Q»tt Ë{t™ ¥Úï‡æ±:-Œw»xtu™u y«t „é…:-Ëßs™tuyu „úný fhu÷e {ïݱ:-su ŒwÍýe „tÞtu ¨k‹æì-
…tu‚t™t „]n{tk = ðtzt{tk ±æÚ}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ ¥æ, S±Úç‹„-Ëðoºt ÚtE þçŒ fhu Au = ¼tk¼hu
Au. „æ:-‚u™u «‡Ãæƒ:-«t Úttytu. (5)
¼tðtÚto : su{ ŒwÍýe „tÞtu Ëðo™u ‚]Â fhu Au, ‚u{ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu rðãt y™u
Ëwrþûtt yt…e™u Ëðo™u Ëw¾e fhu. (5)
•Ê flÊfi◊ÎÆÃÊÿfi ∑§Á‡ÊŸËfi⁄UŸÍ·Ã Á◊òÊ ÿòÊ flLfi§áÊ ªÊÃÈ◊ø¸®fiÕ—–
•fl à◊ŸÊfi ‚Îơâ Á¬ãflfiâ ÁœÿÊfi ÿÈÆfl¢ Áfl¬fi˝Sÿ ◊ã◊fiŸÊÁ◊⁄UÖÿÕ—H 6H
…ŒtÚto : nu ç}æ~æ-r{ºt y™u ±L‡æ-©uc rðît™tu ! ²~æ-ßÞtk «yææÄæ-ËíÞt[hý™u {txu ÜïUçàæÝè:-
[{f-Œ{fð‚e ËwkŒhe †e ±æ}æì-‚{the ƒL™u™e ¥Ýꯄ-M‚wr‚ fhu, íÞtk ²é±}æì-‚{u ƒL™u xææ„é}æì-
ËíÞ M‚wr‚™u ¥æ, ¥™üƒ:-ËBÞfT «þkrË‚ fhtu Atu y}æÝæ-…tu‚t™tÚte ç±ÐíS²-{uÄtðe™e ç{²:-©uc
ƒwrØ™u ¥±, ¨ë…„}æì-r™hk‚h Wí…L™ fhtu y™u çЋ±„}æì-W…Œuþ îtht ˪[tu }æ‹}æÝæ}æì-y™u {t™
fh™the™u §ÚÁ²ƒ:-yiïÞoÞwõ‚ fhtu. (6)
¼tðtÚto : yt s„‚{tk su «þkrË‚ †eytu y™u …wÁ»ttu ntuÞ, ‚uytu …tu‚t™t Ë{t™ „wýðt¤tytu™e
ËtÚtu ËkƒkÄ fhu y™u ƒúñ[Þo ‚Útt rð¿tt™Úte rð¿tt™™e WL™r‚ fhe™u yiïÞo™e ð]rØ fhu. (6)
ÿÊ flʯ ÿôÊÒ— ‡Êfi‡Ê◊ÊŸÊ „U 636
ŒÊ‡ÊfiÁà ∑§Áfl„UÊ¸ÃÊ ÿ¡fiÁà ◊ã◊‚ÊœfiŸ—–
©U¬Ê„U â ªë¿UfiÕÊ flËÕÊ •fiäfl⁄U◊ë¿UÊ Áª⁄fiU— ‚È◊$à ªfiãÃ◊S◊ÿÍH 7H
…ŒtÚto : nu yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ²:-su àæàæ}ææÝ:-Ëðo rð»tÞtu™u …th fhe™u ÜUç±:-yíÞk‚ É
636 ÉøðuŒ¼t»Þ
ƒwrØÞwõ‚ ãæï„æ-Ëðo rð»tÞtu™u „úný fh™th }æ‹}æ¨æ{Ý:-su™wk rð¿tt™ ËtÄ™ Au, ‚u Ëßs™ ²¿æñ:-
{¤e™u fhu÷t ft{tuÚte ±æ}æì-‚{™u ƒL™u™u Ëw¾ Îæàæç„-yt…u Au y™u ²…ç„-‚{thtu Ëífth fhu
Au, „¢, ã-‚u™tÚte s ¥S}æ²ê-y{the RåAt fhe™u ‚{u ©Ð, xæÓÀƒ:-Ëk„ …ntU[u÷t Atu, ‚uytu yt…
¥ã-htuf-xtuf rð™t ¥Š±Ú}æì-®nËt hrn‚ ÔÞðnth™u xæ‹„é}æì-«t Úttytu; y™u çxæÚ:-Ëwrþrût‚ðtýe
‚Útt ¨é}æç„}æì-©uc rðþu»t ƒwrØ™u ¥ÓÀ-W¥t{ he‚u ±è‰æ:-RåAtu. (7)
¼tðtÚto : suytu ËíÞ rðãt™t RåAwf, yt ËkËth{tk Ëðo™u rðãtŒt™ îtht Ëwþe÷ ƒ™tðe™u
Ëw¾ «Œt™ fhu Au, ‚uytu Ëðo™t îtht Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. (7)
ÿÈÆflÊ¢ ÿôÊÒ— ¬˝fiÕ◊Ê ªÊÁ÷fi⁄UÜ¡Ã ´§ÃÊfiflÊŸÊ ◊Ÿfi‚Ê Ÿ ¬˝ÿfiÈÁÄ÷Ȗ
÷⁄Ufi|ãà flÊ¢ ◊ã◊fiŸÊ ‚¢ÿÃÊ Áª⁄UÊ˘ŒfiÎåÿÃÊ ◊Ÿfi‚Ê ⁄URflŒÊfi‡ÊÊÕH 8H
…ŒtÚto : nu yæÞt…f-W…Œuþf Ëßs™tu ! su ²¿æñ:-Þ¿ttuÚte xææïç|æ:-Ëwrþrût‚ ðtýeytuÚte ¥T„ï-
ft{™t fhu Au y™u «„æ±æÝæ-ËíÞt[hýÚte ËkƒkÄ ht¾™tht Ðíƒ}ææ-ytrŒ{tk Út™th ‚{u ƒL™u su{
}æݨ:-yL‚:fhý™t Ðí²éçv„¯é-«Þtu„tu™u WÕ÷tËtu{tk Ý-‚u{ ÔÞðnthtu{tk |æÚç‹„-…wü fhu Au; ‚Útt
±æ}æì-‚{the rþûttytu™u …t{e™u ¨¢²„æ-ËkÞ{Þwõ‚ ¥öŒ²„æ-n»to y™u {tun hrn‚ }æ‹}æÝæ-rð¿tt™Y…
}æݨæ-{™Úte çxæÚ:-ðtýe y™u Úﱄì-…w»f¤ Ä™Úte …rh…qýo yiïÞo™u …wü fhu Au y™u ‚{™u ¥æàææƒï-
«t ÚttÞ Au, ‚uytu™u ‚{u r™íÞ ¼ýtðtu y™u Ëwrþûtt yt…tu. (8)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! suytu rðãt «tr™u {txu ©Øt…qðof ‚{the …tËu ytðu y™u su rs‚urLÿÞ
‚Útt ÄtŠ{f ntuÞ, ‚uytu™u ‚{u rðãtðt™ ‚Útt ÄtŠ{f ƒ™tðtu. (8)
⁄URflmÿÊfi ŒœÊÕ ⁄URflŒÊfi‡ÊÊÕ Ÿ⁄UÊfi ◊ÊÿÊÁ÷fiÁ⁄UÙfi§Áà ◊ÊÁ„fiUŸ◊˜Ô–
Ÿ flÊ¢ lÊflÊ˘„fiUÁ÷ŸÊ¸Ã Á‚ãœfiflÊ Ÿ Œfiflàfl¢ ¬áÊÿÊ ŸÊŸfi‡ÊÈ◊¸ÉÊ◊˜ÔH 9H
…ŒtÚto : nu ‹æÚæ-y„ú„t{e s™tu ! su ‚{u }ææ²æç|æ:-{t™ðt ÞtuøÞ ƒwrØytuÚte }ææçã‹æ}æì-yíÞk‚
…qßÞ y™u {nt™ …ý §„ªç„-ynªÚte hûtt suÚte ‚u ±²:-yr‚ hBÞ-{™tunh Úﱄì-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚
yiïÞo™u Î{æƒï-Äthý fhtu Atu, ‚u Úﱄì-ƒnw s yiïÞoÞwõ‚ ÔÞðnth™u ¥æàææƒï-«t Úttytu Atu,
‚u ±æ}æì-yt…™e Îï±y±}æì-rðî‚t™u læ±:-«ftþ Ý-™rn ¥ãç|æ:-rŒðËtuyu yÚtto‚T yuf hË{Þ Ý-
™rn ©„-y™u 程{±:-{nt ™Œe Ý-™rn ¥æÝàæé:-ÔÞt ÚttÞ yÚtto‚T …tu‚ …tu‚t™t „wýtuÚte r‚hMfth
fhe þf‚t ™Úte, S‚e þf‚t ™Úte, yrÄf ƒ™e þf‚t ™Úte ‚Útt Їæ²:-ÔÞðnth fh‚t s™ }æÍæ}æì-
‚{tht {nt™ yiïÞo™u Ý-ÔÞt Út‚t ™Úte S‚e þf‚t ™Úte. (9)
¼tðtÚto : su™u-su™u rðît™tu «t fhu Au, ‚u™u-‚u™u yLÞ «t fhe þf‚t ™Úte. rðît™tu™e
W…{t rðît™ s ntuÞ Au, yLÞ ™rn. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk r{ºt-ðÁý™t ÷ûtý yÚtto‚T r{ºt-ðÁý þçŒÚte ÷rût‚ yæÞt…f y™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 637
W…Œuþf ytrŒ™wk ðýo™ fhu÷ Au, ítuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚™t yÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe
òuEyu. (151)
Ëqõ‚-152
ÿÈÆfl¢ flSòÊÊfiÁáÊ ¬Ëfl‚Ê flfi‚ÊÕ ÿÈÆflÊ⁄U|ë¿fiUº˝Ê ◊ãÃfiflÊ „U ‚ª¸Êfi—–
•flÊfiÁÃ⁄UÃ◊ŸÎfiÃÊÁŸ Áfl‡flfi ´§ÃŸfi Á◊òÊÊflL§áÊÊ ‚øÕH 1H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-«tý-WŒt™™e Ë{t™ ð‚o{t™ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! su ²é±}æì-
‚{u Ð豨æ-MÚtq÷ ±›æç‡æ-ð†tu™u ±¨æƒï-ytuZtu Atu; ðt su ²é±æï:-‚{tht ¥çÓÀÎíæ:-rAÿ-¼uŒ™hrn‚
}æ‹„±:-òýðt ÞtuøÞ ã-s …ŒtÚto ¨xææü:-h[ðt ÞtuøÞ Au. òu ‚{u ç±Eæ-Ë{M‚ ¥Ýë„æçÝ-r{ÚÞt¼t»tý
ytrŒ ft{tu™wk ¥±æç„Ú„}æì-WÕ÷k½™ fhe™u …th fhe™u «„ïÝ-ËíÞÚte ¨™ï‰æï-Ëk„ fhtu Atu, ‚uytu ‚{u
y{thtÚte fu{ Ëífth fhðt ÞtuøÞ ™ ƒ™tu ? (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ËŒt MÚtq¤ = òzt y™u rAÿhrn‚ ð†tu Äthý fhe™u, òýðt ÞtuøÞ
‚Útt Œtu»thrn‚ ð† ytrŒ …ŒtÚttuo ƒ™tððt òuEyu. ËŒt Äthý fhu÷ ËíÞ yt[hý îtht yËíÞ
yt[hý™tu íÞt„ fhe™u Ä{o-yÚto-ft{-{tuût rËØ fhðt òuEyu. (1)
∞ÃìÊŸ àflÊ Áfl Áøfi∑§ÃŒ·Ê¢ ‚àÿÊ ◊ãòÊfi— ∑§Áfl‡ÊSà ´§œÊflÊŸ˜Ô–
ÁòÊ⁄UÁüʯ „U|ãà øÃÈfi⁄UÁüÊL§ª˝Ê ŒfiflÁŸŒÊfi „U ¬˝Õ◊Ê •fi¡Íÿ¸Ÿ˜ÔH 2H
…ŒtÚto : y±-ftuE s »¯æ}æì-yu rðît™tu{tk su yuðt Au, fu «{æ±æÝì-ƒnw s M‚wr‚ y™u ËíÞ-
yËíÞ™e rððu[™t fh™the ƒwrØÚte Þwõ‚ ÜUç±àæS„:-{uÄtðe frðytuyu «þkrË‚ fhu÷ ¨y²:-
yÔÞr¼[the }æ‹~æ:-rð[th Au; »„„ì-yu™u ç±ç™ÜïU„„ì-rðþu»t‚tÚte òýu Au.
su ™„éÚçŸæ:-[thuÞ ðuŒtu™u «t Út‚t ‚u ©xæí:-‚eðú Mð¼tððt¤t Îï±çÝÎ:-su rðît™tu™e ®™Œt
fhu Au, ‚uytu™u ãç‹„-{thu Au y™u ç~æÚçŸæ}æì-su ºtýu yÚtto‚T ðtýe, {™ y™u þhehÚte «t fhðt{tk
ytðu Au yuðt W¥t{ …ŒtÚttuo™u òýu Au ‚uytu Wõ‚ Ëðo Ðíƒ}ææ:-«Út{t yÚtto‚T y„ú„t{e ã-s Au
y™u ‚uytu «Út{ ™Ý-s ¥…ê²üÝì-ð]Ø ÚttÞ Au. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðît™tu™e ®™Œt™tu íÞt„ fhe™u, ®™Œftu™u Œqh fhe™u, ËíÞ¿tt™™u «tÂ
fhe™u ËíÞ-rðãtytu™u ¼ýtðe™u, ËíÞ™tu W…Œuþ fh‚t rðM‚]‚ Ëw¾™u «t fhu Au, ‚uytu ÄLÞ
Au. (2)
638
•¬ÊŒfiÁà ¬˝Õ◊Ê ¬mÃËfiŸÊ¢ ∑§SÃmʯ Á◊òÊÊflL§áÊÊ Áøfi∑§Ã–
ª÷Ê¸ ÷Ê⁄¢U ÷fi⁄UàÿÊ ÁøfiŒSÿ ´§â Á¬¬àÿ¸ŸfiÎâ ÁŸ ÃÊfi⁄UËØÔH 3H
638 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-©uc r{ºt yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! su Ðm„èÝæ}æì-«þkrË‚ rð¼t„tu
ðt¤e r¢Þtytu{tk Ðíƒ}ææ-«Út{ ¥Œææ„ì-rð¼t„ rð™t™e rðãt »ç„-«t ÚttÞ Au, „„ì-‚u™u ±æ}æì-
‚{thtÚte ÜU:-ftuý ¥æ, ç™ÜïU„-òýu.
su xæ|æü:-„úný fh™th s™ |ææÚ}æì-…wrü™u ¥æ, |æÚç„-Ëwþtur¼‚ fhu Au ðt ËBÞfT he‚u Äthý
fhu Au 癄ì-y™u …ý ¥S²-yt ËkËth{tk «„}æì-ËíÞ ÔÞðnth™u çÐÐ<œæ-…qýo fhu Au, ‚u ¥Ýë„}æì-
yËíÞ ¼t»tý ytrŒ ft{tu™wk çÝ, „æÚè„ì-r™hk‚h WÕ÷k½™ fhe òÞ Au. (3)
¼tðtÚto : suytu yËíÞ™tu íÞt„ fhe™u, ËíÞ™u Äthý fhe™u ËtÄ™tu™tu Ëk„ún fhu Au, ‚uytu
ËíÞ rðãt™u «t fhu Au. (3)
¬˝ÿãÃÁ◊à¬Á⁄fiU ¡Ê⁄¢U ∑§ŸËŸÊ¢ ¬‡ÿÊfi◊Á‚ ŸÊ¬fiÁŸ¬lfi◊ÊŸ◊˜Ô–
•Ÿfifl¬ÎÇáÊÊ ÁflÃfiÃÊ fl‚ÊfiŸ¢ Á¬˝ÿ¢ Á◊òÊSÿ flLfi§áÊSÿ œÊ◊fiH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ y{u ÜUÝèÝæ}æì-ft{™t fh‚e «òytu™e …æÚ}æì-ðÞntr™ fh™tht
Ðí²y‹æ}æì-©uc Þí™ fhu Au, ©ÐçÝÐl}ææÝ}æì-Ë{e… «t ÚttÞ Au, ¥Ý±Ðëx‡ææ-ËkƒkÄ hrn‚ yÚtto‚T
…]Útf …ŒtÚttuo su 籄„æ-rðM‚]‚ Au, ‚u™wk ±¨æÝ}æì-ytåAtŒ™ fhe™u yÚtto‚T …tu‚t™t «ftþÚte «ftrþ‚
fh‚t ËqÞo™e Ë{t™ ç}æ~æS²-r{ºt ðt ±L‡æS²-©uc rðît™™t §„ì-s çÐí²}æì-r«Þ {æ}æ-Ëw¾ËtÄf
½h™u ÐçÚ, Ðà²æ}æç¨-swyu Au ytÚte rðÁØ Ý-ƒ™u, ‚u{ ‚{u …ý yu™u «t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu su{ htºteytu™t ™tþf y™u …tu‚t™t «ftþ™t rðM‚th…qðof ËqÞo™u òuE™u
ftÞo rËØ fhu Au ‚u{ yrðãtY…e ykÄfth™t ™tþf y™u rðãt«ftþf, yt yæÞt…ftu y™u
W…Œuþftu™t Ëk„™u «t fhe™u õ÷uþtu™u ™ü fhu. (4)
•Ÿ‡flÊ ¡ÊÃÊ •fiŸ÷ˇÊÈ⁄Uflʸ ∑§ÁŸfi∑˝§Œà¬ÃÿŒÍÆäfl¸‚ÊfiŸÈ—–
•ÁøûÊ¢ ’˝rÊfiÔ ¡È¡È·ÈÆÿ¸flÊŸ— ¬˝ Á◊òÊ œÊ◊ flLfi§áÊ ªÎÆáÊãÃfi—H 5H
…ŒtÚto : su ²é±æÝ:-ÞwðtðMÚtt «t s™ ¥Ý|æèàæé:-r™Þt{f rfhýtuhrn‚ ¥ÝE:-su™t s÷Œe
™ [t÷™tht ½tuztytu ÜUçÝÜíU΄ì-y™u ðthkðth þçŒ fhu Au; ðt Є²„ì-„{™ fh‚t …æ„:-«rËØ
ÚtGtt Au y™u ªŠ±ü¨æÝé:-su™t W…h™e rþ¾t ¥±æü-«t Út™th ËqÞo™e Ë{t™ ç}æ~æï-r{ºt ðt ±L‡æï-
W¥t{ s™™t r™rBt¥t {æ}æ-MÚtt™™e xæë‡æ‹„:-«þkËt fhe™u ¥ç™œæ}æì-r[¥thrn‚ Ïæíræ-ð]rØ™u «tÂ
Ä™ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte Þwõ‚ yL™™wk Ðí, …é…é¯é:-Ëuð™ fhu, ‚uytu ƒ¤ðt™ ƒ™u Au. (5)
¼tðtÚto : su{ ½tuzt y™u Þt™ ytrŒÚte hrn‚ ‚Útt ytftþ{tk W…h hnu÷ ËqÞo Eïh™t ytÄthÚte
þtur¼‚ ÚttÞ Au, ‚u{ rðît™tu™e rðãtY…e ytÄthðt¤t {™w»Þtu …w»f¤ Ä™ ‚Útt yL™ «t fhe™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 639
Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk rðhts{t™ hnu Au. (5)
•Ê œŸflÊfi ◊Ê◊Ãÿ◊flfiãÃË’˝¸rÊÔÁ¬˝ÿ¯ ¬Ë¬ÿãà‚|S◊ãŸÍœfiŸ˜Ô–
Á¬àflÊ Á÷fiˇÊà flÿÈŸÊfiÁŸ ÁflmÊŸÊ‚ÊÁflflÊfi‚ãŸÁŒfiÁÃ◊ÈL§cÿØÔH 6H
…ŒtÚto : su{ {ïݱ:-„tÞtu ¨çS}æÝ-…tu‚t™t ª{Ýì-ytk[¤{tk-ytð{tk hnu÷ ŒqÄÚte ðtAhztytu™u
…wü fhu Au, ‚u{ su †e ÏæíræçÐí²}æì-su™u ðuŒtæÞGt™ r«Þ ‚u }ææ}æ„ï²}æì-ë {{‚tÚte …tu‚t™t …wºt™e
¥±‹„è:-hûtt fhe™u ¥æ, Ðèв‹æì-‚u™e ð]rØ = WL™r‚ fhu Au.
su{ ç±mæÝì-rðãtðt™ s™ ¥æ¨æ-{w¾Úte çÐy±:-yL™™e ç|æÿæï„-Þt[™t fhe™u ¥çÎç„}æì-™tþ
hrn‚ rðãt™wk ¥æç±±æ¨Ýì-ËðoºtÚte Ëuð™ fhe™u,ÃæÄæéÝæçÝ-W¥t{¿tt™tu™wk ©Lc²ïyæì-Ëuð™ fhu, ‚u{ yæÞt…ftu
yLÞtu™u rðãt y™u Ëwrþûtt „úný fhtðu. (6)
¼tðtÚto : su{ {t‚tytu …tu‚t™t Ëk‚t™tu™e ŒqÄ ytrŒ™t Œt™Úte ð]rØ fhu Au, ‚u{ rðŒw»te †eytu
y™u rðît™tu ƒt¤tytu y™u ƒt¤ftu™e rðãt y™u Ëwrþûtt îtht ð]rØ fhu. (6)
•Ê fl¢Ê Á◊òÊÊflL§áÊÊ „U√ÿ¡ÈfiÁc≈Ô¢U Ÿ◊fi‚Ê ŒflÊflflfi‚Ê flflÎàÿÊ◊˜Ô–
•S◊Ê∑¢§ ’˝rÊÔ ¬ÎÃfiŸÊ‚È ‚sÔÊ •S◊Ê∑¯§ flÎÆÁc≈ÔU*Œ√ÿÊ ‚fiȬÊ⁄UÊH 7H
…ŒtÚto : nu ÎïÃææñ-rŒÔÞ Mð¼tððt¤t ç}æ~ææ±L‡ææ-r{ºt y™u ©ucs™ ! su{ nwk ±æ}æì-‚{the
Ý}æ¨æ-yL™Úte ãò…éçcÅ}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ Ëuðt™u ¥æ, ±±ëy²æ}æì-Ëthe he‚u ð‚wO, ‚u{ ‚{u ƒL™u
¥±¨æ-hûtt ytrŒ ft{Úte ¥S}ææÜU}æì-y{tht Ðë„Ýæ¨é-{™w»Þtu{tk Ïæíræ-Ä™™e ð]rØ fhtðtu.
nu rðî™T ! su ¥S}ææÜU}æì-y{the çÎòæ-þwØ ¨éÐæÚæ-suÚte Ëw¾…qðof Ëðo ftÞtuo …rh…qýo ÚttÞ
yuðe ±ëçcÅ:-Œwütu™e þÂõ‚™u ƒtkÄ™the þÂõ‚ Au, ‚u™u ¨sæ:-Ën™ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu yr‚ «u{…qðof y{™u rðãtytu «Œt™ fhu, ‚u{ y{u ‚uytu™e yr‚
©Øt…qðof Ëuðt fheyu. suÚte y{the rðþwØ «þkËt™e Ëðoºt òý ÚttÞ. (7)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ‚Útt rþ»Þtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
Ëk„r‚ …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu òýðe òuEyu. (152)
Ëqõ‚-153
ÿ¡Êfi◊„U flÊ¢ ◊„U— ‚¡Ê·Êfi „U√ÿÁ÷fi*◊òÊÊflL§áÊÊ Ÿ◊ÊfiÁ÷—–
640
ÉÊÎÆÃÒÉʸ®fiÎÃSŸÍÆ •œ ÿmÊfi◊S◊ •fiäflÿ¸flÊ Ÿ œËÁÃÁ÷÷¸⁄fiU|ãÃH 1H
…ŒtÚto : nu Íæë„S‹æê-½]‚™tu Ëútð fh™thtytu ç}æ~ææ±L‡ææ-r{ºt y™u ©ucs™tu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e
640 ÉøðuŒ¼t»Þ É
¨…æï¯æ:-Ë{t™ «er‚ fhu÷ y{u {èç„ç|æ:-ytk„¤eytuÚte ¥Š±Äæü±:-y®nËt Ä{o™e ft{™tðt¤tytu™e
Ý-Ë{t™ ãòïç|æ:-yt…ðt ÞtuøÞ Ý}ææïç|æ:-yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte y™u Íæë„ñ:-½e ytrŒ hËtuÚte }æã:-yíÞk‚
²…æ}æãï-Ëífth fheyu Aeyu.
¥{-y™L‚h ²„ì-su ÔÞðnth™u ±æ}æì-‚{tht ƒL™u {txu y™u ¥S}æï-y{tht {txu rðît™tu |æÚç‹„-
Äthý fhu Au, ‚u ÔÞðnth™u Äthý fhtu. (1)
¼tðtÚto : (su{) Þs{t™tu yÂø™ntuºt ytrŒ™t y™wct™Úte Ëðo™t Ëw¾™e ð]rØ fhu Au, ‚u{
Ëðo rðît™tu yt[hý fhu. (1)
¬˝SÃÈfiÁÃflÊZ œÊ◊ Ÿ ¬˝ÿÈfiÁÄÃ⁄UÿÊfiÁ◊ Á◊òÊÊflL§áÊÊ ‚ÈflÎÆÁÄ×–
•ŸÁÄà ÿmʯ ÁflŒÕfi·ÈÆ „UÊÃÊfi ‚ÈÆ꟢ flʯ ‚ÍÆÁ⁄Uflθ·áÊÊÁflÿfiˇÊŸ˜ÔH 2H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææñ-Ëw¾™e ð»tto fh™thtytu ç}æ~ææ±L‡ææ-r{ºt y™u ©ucs™tu ! §²ÿæÝì-«tÂ
Útðt™e RåAt fh‚t ¨êçÚ:-rðît™ ¨é±ëçv„:-ËwkŒh htufðwk y™u ÐíS„éç„:-©uc M‚wr‚ ãæï„æ-„úný fh™th
Ðí²éçv„:-W¥t{ ÞwÂõ‚Úte {æ}æ-MÚtt™™e Ý-Ë{t™ ±æ}æì-‚{u ƒL™u ¥²æç}æ-«t Úttô Awk.
²„ì-su rðît™ ±æ}æì-‚{tht ƒL™uÚte ç±Îƒï¯é-rð¿tt™tu{tk ¥Ýçv„-ft{™t fhu Au; ðt ±æ}æì-
‚{tht ƒL™u {txu ¨é}Ý}æì-Ëw¾ yt…u Au. ‚u™u nwk «t Úttô Awk. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu …t…tu™wk nhý fh™tht «þkrË‚ „wýtu™u „úný fh™tht, rðît™tu™t Ëk„™t
«u{e y™u Ëðo™u Ëw¾ yt…™tht ntuÞ Au, ‚uytu ‘fÕÞtý™t ¼t„e’ ƒ™u Au. (2)
¬Ë¬Êÿfi œŸÈ⁄UÁŒfiÁô¸§ÃÊÿ ¡ŸÊfiÿ Á◊òÊÊflL§áÊÊ „UÁflŒ¸–
Á„UŸÊÁà ÿmʯ ÁflŒÕfi ‚¬ÿ¸ãà‚ ⁄UÊÄfiU√ÿÊ ◊ÊŸÈfi·Ê Ÿ „UÊÃÊfiH 3H
…ŒtÚto : nu ç}æ~ææ±L‡ææ-ËíÞ™tu W…Œuþ fh™tht r{ºt-ðÁý ²„ì-su ¥çÎçyæ:-y¾krz‚-yrð™tþe
{ïÝé:-ŒqÄt¤e „tÞ™e Ë{t™ ãç±Îïü-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™t Œt‚t ‚u «„æ²-ËíÞ ÔÞðnth™u
«t ÚtÞu÷ …Ýæ²-«rËØ rðît™™t r™r{¥t ¨é}Ý}æì-Ëw¾™e ÐèÐæ²-ð]rØ fhe™u ‚Útt ç±Îƒï-rð¿tt™™u
r™r{¥t ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e ¨Ð²üÝì-Ëuðt fh‚t Úæ„ãò:-su™u „úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo ytÃÞt
‚uytu ãæï„æ-÷u™thtytu }ææÝé¯:-{™w»Þ™e Ý-Ë{t™ çãÝæïç„-ð]rØ™u «t fhtðu Au y™u ¨:-‚u s™
©uc ƒ™u Au. (3)
¼tðtÚto : suytu rðãt Œt‚t y™u „úný fhðt{tk fwþ¤ yæÞt…f y™u W…Œuþf Ëðo™e ð]rØ
= WL™r‚ fhu Au, ‚uytu þw¼ „wýtu™e ËtÚtu ËðoºtÚte ð]rØ = WL™r‚ …t{u Au. (3)
©Uà flʯ ÁflˇÊÈ ◊lÊSflãœÊ ªÊfl •Ê¬fi‡ø ¬Ë¬ÿãà ŒflË—–
©UÃÊ ŸÊfi •Sÿ ¬ÍÆ√ÿ¸— ¬ÁÃŒ¸ãflËâ ¬Êâ ¬ÿfi‚ ©U|dÿÊfiÿÊ—H 4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 641
 …ŒtÚto : nu r{ºt y™u ðÁý = ©ucs™tu ! su{ Îï±è:-rŒÔÞ xææ±:-ðtýe ¥æÐ:, ™-y™u s¤
}ælæSæé-yt™krŒ‚ fhðt ÞtuøÞ ç±ÿæé-«òs™tu{tk ±æ}æì-‚{the-ƒL™u™e ÐèÐÄæ‹„-WL™r‚ fhu Au ©„-
y™u ¥‹{:-yL™ Ëthe he‚u yt…u Au ©„æï-y™u Ðêòü:-…qðoòuyu r™Þ‚ fhu÷ Ðç„:-…t÷f Ý:-y{tht
¥S²-yæÞÞ™ ËkƒkÄe ©çd²æ²æ:-ŒqÄt¤e „tÞtu™tk в¨:-ŒqÄ™u ΋æì-yt…‚t ð‚o{t™ Au, ‚u{ ‚{u
ƒL™u rðãt™u ±è„}æì-ÔÞt fhtu y™u Ðæ„}æì-ŒqÄ™wk …t™ fhtu. (4)
¼tðtÚto : suytu yt ËkËth{tk „tÞtu™e Ë{t™ Ëw¾ŒtÞe y™u «týtu™e Ë{t™ r«Þs™tu «òytu{tk
Au, ‚uytu y™w…{ yt™kŒ «t fhu Au. (4)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk r{ºt y™u ðÁý™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (153)
Ëqõ‚-154
ÁflcáÊÊŸÈ¸ ∑¯§ flËÿ¸ÊÁáÊ ¬˝ flÊfiø¢ ÿ— ¬Ê*ÕfiflÊÁŸ Áfl◊◊ ⁄U¡Ê¯Á‚–
ÿÊ •S∑fi§÷ÊÿŒÈûÊfi⁄¢U ‚œSÕ¯ Áflø∑˝§◊ÊáÊSòÊœÊLfi§ªÊÿ—H 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²:-su Ðæ<ƒ±æç‹æ-…]rÚtðe{tk rðrŒ‚ Ú…æ¢ç¨-÷tuftu™u yÚtto‚T …]rÚtðe{tk rðÏÞt‚
Ëðo MÚtt™tuÚte Ýé-þe½ú ç±}æ}æï-y™uf «fthÚte «tŠÚtít, ðt ²:-su ©Lxææ²:-çtnw s ÔtuŒBtkºttuÚte MítwíGt,
W¥th{T-«÷Þ …ùt‚T Sæ{Sƒ}æì-Ën MÚtt™™u ~æï{æ-ºtý «fthÚte ç±™ÜíU}ææ‡æ:-rðþu»t fhe™u [÷tÞ{t™™u
¥SÜU|æ沄ì-htuf Au-M‚k¼™ fhu Au. yu ç±c‡ææï:-ËðoÔÞt…f Út™th …h{uïh™t ±è²æüç‡æ-…ht¢{™u
Ðí ±æï™}æì-Ëthe he‚u fnwk = ðýo™ fhwk y™u ‚u™t îtht ÜU}æì-Ëw¾ «t fhwk, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™tk ytf»toýÚte Ëðo ¼q„tu¤™u Äthý fhu Au, ‚u{ ËqÞo ytrŒ ÷tuftu™u,
(‚u™e) fthý¼q‚ «f]r‚™u ‚Útt Sðtu™u s„Œeïh Äthý fhu Au. suýu yt yËkÏÞ ÷tuftu™wk þe½ú
r™{toý fÞwO y™u su{tk Ëðo «÷Þ™u «t ÚttÞ Au, ‚u s Ëðo™t îtht W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. (1)
¬˝ ÃÁmcáÊfiÈ— SÃflÃ flËÿ¸®fiáÊ ◊ÎƪÊ Ÿ ÷Ë◊— ∑Èfi§ø⁄UÊ ÁªfiÁ⁄UcΔÔUÊ—–
ÿSÿÊL§·Èfi ÁòÊ·È Áfl∑˝§◊fiáÊcflÁœÁˇÊÿ|ãà ÷ÈflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²S²-su s„Œeïhu r™{toý fhu÷ ç~æ¯é-sL{, ™t{ y™u MÚtt™ yu ºtý
ç±ÜíU}æ‡æï¯é-rðrðÄ «fth™t Ë]rü¢{tu{tk ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±ÝæçÝ-÷tuf-÷tuftL‚h ¥ç{çÿæ²ç‹„-ytÄth
Y…Úte r™ðtË fhu Au, „„ì-‚u ç±c‡æé:-Ëðo642
ÔÞt…e Rïh …tu‚t™t ±è²ïü‡æ-…ht¢{Úte ÜéU™Ú:-fwrx÷„t{e
yÚtto‚T-Ÿ[t-™e[t y™uf rðÄ rð»t{ MÚtt™tu{tk [t÷™th y™u çxæçÚcÆæ:-…ðo‚tu ‚Útt fkŒhtytu{tk ÂMÚth
Út™tht }æëxæ:-„wý™e ‹æ-Ë{t™ |æè}æ:-¼Þkfh Ë{M‚ ÷tuf-÷tuftL‚h™u ÐíS„±„ï-«þkrË‚ fhu Au. (2)

642 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : ftuE …ŒtÚto Eïh™e Ë]rü™t r™Þ{tu y™u ¢{™wk WÕ÷k½™ fhe þf‚tu ™Úte. su ÄtŠ{ftu™u
r{ºt Ë{t™ yt™kŒ Œt‚t, Œwütu™u ®Ën Ë{t™ ¼Þ Œt‚t y™u LÞtÞ ytrŒ „wýtu™u Äthý fh™th
…h{tí{t Au, ‚u s Ëðo™t yrÄct‚t y™u LÞtÞtÄeþ Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. (2)
¬˝ ÁflcáÊfifl ‡ÊÍÆ·◊ÃÈÆ ◊ã◊fi ÁªÁ⁄UÁˇÊÃfi ©UL§ªÊÿÊÿ flÎcáÊfi–
ÿ ߌ¢ ŒËÉÊZ ¬˝ÿfiâ ‚œSÕ◊∑§Êfi Áfl◊◊ ÁòÊÁ÷Á⁄UଌÁ÷fi—H 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²:-su »ÜU:-yuf §„ì-s …h{tí{t ç~æç|æ:-ºtý yÚtto‚T MÚtq¤, Ëqû{ y™u
yr‚Ëqû{ ÐÎïç|æ:-òýðt ÞtuøÞ ykþtuÚte §Î}æì-yt ÎèÍæü}æì-ƒ]nŒT Ðí²„}æì-©uc Þí™ ËtæÞ ¨{Sƒ}æì-
rËØtL‚tðÞðtuÚte ËnMÚtt™™u Ðíç±}æ}æï-rðþu»t‚tÚte h[u Au, ‚u ±ëc‡æï-y™L‚ …ht¢{e çxæçÚçÿæ„ï-{u½
ðt …ðo‚tuLtu …tu‚-…tu‚t™t{tk ÂMÚth ht¾™th ©Lxææ²æ²-ƒnw s «týeytuÚte ðt y™uf «fthÚte «þkrË‚
ç±c‡æ±ï-ÔÞt…f …h{tí{t™wk }æ‹}æ rð¿tt™ y™u àæê¯}æì-ƒ¤ »„é-«t fheyu. (3)
¼tðtÚto : y™L‚ ƒ¤ðt™ …h{uïh rð™t ftuE …ý yt rðr[ºt s„‚™wk Ëso™, Äthý y™u
«÷Þ fhe þf‚t ™Úte, ítuÚte yuðt …h{uïh™u Atuze™u yLÞ ftuE™e W…tË™t ftuEyu …ý ™ fhðe
òuEyu. (3)
ÿSÿ òÊË ¬ÍÆáÊʸ ◊œÈfiŸÊ ¬ŒÊãÿˇÊËfiÿ◊ÊáÊÊ SflœÿÊ ◊Œfi|ãÖ
ÿ ©Ufi ÁòÊœÊÃfiÈ ¬ÎÁÕflË◊ÈÆà lÊ◊∑§Êfi ŒÊœÊ⁄U ÷ÈflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²S²-su Eïh{tk }æ{éÝæ-{ÄwhtrŒ „wýÚte Ðê‡ææü-…qýo ¥ÿæè²}ææ‡ææ-rð™tþ
hrn‚ ~æè-ºtý ÐÎæçÝ-«t fhðt ÞtuøÞ …Œ yÚtto‚T ÷tuf S±{²æ-…tu‚-…tu‚t™t Y…™u Äthý fhðt
Y… r¢ÞtÚte }æÎç‹„-yt™kŒ™u «t ÚttÞ Au.
²:-su »ÜU:-©-yuf s …h{tí{t Ðë烱è}æì-…]rÚtðe{kz¤ ©„-y™u læ}æì-ËqÞo{kz¤ ‚Útt ç~æ{æ„é-
su{tk Ëíð, hsËT y™u ‚{ËT yu ºtýu Ät‚w rðã{t™ Au, ‚u ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±ÝæçÝ-÷tuf-÷tuftL‚htu™u
Îæ{æÚ-Äthý fhu Au, ‚u s …h{tí{t Ëðo™u {t™ðt ÞtuøÞ Au.
¼tðtÚto : su y™trŒ fthý (= «f]r‚)Úte ËqÞo ytrŒ «ftþ™e Ë{t™ …]rÚtðeytu™u Wí…L™
fhe™u Ë{M‚ ¼tuøÞ …uŒtÚttuo™e ËtÚtu (‚u™u) ËkÞwõ‚ fhe™u (Ëðo™u) yt™krŒ‚ fhu Au, ‚u™t „wý-
f{tuo™e W…tË™tÚte Ëðuoyu yt™kŒ™e ð]rØ fhðe òuEyu. (4)
ÃŒfiSÿ Á¬˝ÿ◊Á÷ ¬ÊÕÊfi •‡ÿÊ¢ Ÿ⁄UÊ ÿòÊfi ŒflÿflÊ ◊Œfi|ãÖ
©UL§∑˝§◊Sÿ ‚ Á„U ’ãœÈfiÁ⁄UàÕÊ ÁflcáÊÊfi— ¬Œ ¬⁄U◊ ◊äfl ©Uà‚fi—H 5H
ÉøðuŒ¼t»Þ 643
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²~æ-su{tk Îï±²±:-rŒÔÞ ÷tuftu™e ft{™t fh™tht ÝÚ:-y„úýe ©ucs™
}æÎç‹„-yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, „„ì-‚u ¥S²-yu ©LÜíU}æS²-y™L‚ …ht¢{Þwõ‚ ç±c‡ææï:-ÔÞt…f …h{tí{t™t
çÐí²}æì-r«Þ Ðæƒ:-{t„o™u ¥|²à²æ}æì-ËðoºtÚte «t fÁk.
su …h{tí{t™t ÐÚ}æï-yíÞw¥t{ ÐÎï-«t fhðt ÞtuøÞ {tuût …Œ{tk }抱:-{ÄwhtrŒ „wýÞwõ‚
…ŒtÚto ({Äwh yt™kŒ hË) ©y¨:-fq… = fwðt Ë{t™ (Ëútu‚ Ë{t™) ‚]r fhtð™tht „wý hnu÷t
Au, ¨:, çã-‚u s §yƒæ-yu he‚u y{tht Ïæ‹{é:-¼tE™e Ë{t™ Œw:¾ rð™tþf ntuðtÚte Ëw¾ «Œt™
fh™th Au. (5)
¼tðtÚto : su ÷tuftu Eïh îtht ðuŒ™t {tæÞ{Úte yt…ðt{tk ytðu÷ yt¿tt™wk y™wËhý fhu
Au, ‚uytu {tuût Ëw¾ «t fhu Au.
su ÷tuftu ƒkÄw-¼tE™u «t fhe™u ‚] ÚttÞ Au, ‚u{ (©LÜíU}æì) Eïh™u «t fhe™u …qýo yt™kŒÞwõ‚
ƒ™e òÞ Au. (5)
ÃÊ flÊ¢ flÊSÃfiÍãÿȇ◊Á‚ ª◊fiäÿÒ ÿòÊ ªÊflÊ ÷ÍÁ⁄fiU‡ÊÎXÔUÊ •ÿÊ‚fi—–
•òÊÊ„U ÃŒÈfiL§ªÊÿSÿ flÎcáÊfi— ¬⁄U◊¢ ¬Œ◊flfi ÷ÊÁà ÷ÍÁ⁄fiUH 6H
…ŒtÚto : nu þt†ðu¥tt rðît™tu ! ²~æ-ßÞtk ¥²æ¨:-«t ÚtÞu÷ |æêçÚŸæëXæ:-ƒnw s ®þ„ztytu™e
Ë{t™ ©uc ‚usðt¤t xææ±:-rfhýtu Au, „æ-‚u ±æS„êçÝ-MÚtt™tu™u ±æ}æì-‚{u yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu
…h{ Þtu„es™tu™u xæ}æŠÄæñ-«t fhðt y{u ©à}æç¨-RåAeyu Aeyu.
su ©Lxææ²S²-y™uf he‚u «þkrË‚ ±ëc‡æ:-Ëw¾…qðof …h{tí{t™t ÐÚ}æ}æì-«t fhðt ÞtuøÞ ÐÎ}æì-
{tuût …Œ |æêçÚ:-yíÞk‚ ¥±, |ææç„-Wíf]ü «ftþ{t™ Au, „„ì-‚u™u ¥~ææã-ynª s y{u RåAeyu
Aeyu. (6)
¼tðtÚto : ßÞtk rðît™tu {wÂõ‚ «t fhu Au, íÞtk sht …ý ykÄfth ™Úte, {tuût «t fhu÷t
ytí{tytu ‚usMðe ntuÞ Au, ‚u s ytÂtu™wk {wÂõ‚…Œ Au, ‚u Ëðoºt rðM‚]‚ ƒúñ Ëðo™t «ftþf
Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk …h{uïh y™u {wÂõ‚™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (154)
Ëqõ‚-155
¬˝ fl— ¬ÊãÃ◊ãœfi‚Ê ÁœÿÊÿ644
Ã ◊„U ‡ÊÍ⁄UÊfiÿ ÁflcáÊfifl øÊø¸Ã–
ÿÊ ‚ÊŸfiÈÁŸ ¬fl¸®fiÃÊŸÊ◊ŒÊfièÿÊ ◊„USÃSÕÃÈÆ⁄Ufl¸®fiÃfl ‚ʜȟÊfiH 1H
644 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ç{²æ²„ï-«¿tt Äthý™t RåAwf }æãï-{nt™ y™u àæêÚæ²-ðeh‚t ytrŒ
„wýtuÚte Þwõ‚ ç±c‡æ±ï, ™-y™u þw¼ „wýtuu{tk ÔÞt {ntí{t {txu ±:-‚{tht ¥‹{¨:-ÿð yL™
ytrŒ …ŒtÚttuo™t Ðæ‹„}æì-…t™™u ítBtu Ðí, ¥™üyæ-©uc‚tÚte Ëífth…qðof yt…tu ‚Útt ²æ-su ¥Îæ|²æ-
®nËt™u yÞtuøÞ r{ºt y™u ðÁý yÚtto‚T yæÞt…f y™u W…Œuþf бü„æÝæ}æì-su{ …ðo‚tu™t ¨æÝéçÝ-
rþ¾h …h ¥±ü„ï±-s™th ½tuztytu™e Ë{t™ ‚u{ ¨æ{éÝæ-©uc rþrût‚ rþ»ÞÚte }æã:-{nt™ „Sƒ„é:-
ÂMÚt‚ Úttytu. yÚtto‚T su{ ½tuztÚte Wå[ MÚtt™ …h …ntU[e òÞ, ‚u{ rðãtæÞGt™Úte feŠ‚™t rþ¾h
…h …ntU[e òÞ Au. ‚uytu™t …ý W¥t{ Ëífth fhu. (1)
¼tðtÚto : suytu rðãtŒt™Úte y™u ËwrþûttÚte {™w»Þtu™e rð¿tt™™e ËtÚtu ð]rØ = WL™r‚ fhu
Au, ‚uytu ‘{nt™’ ƒ™u Au. (1)
àfl·Á◊àÕÊ ‚◊⁄fiUáÊ¢ Á‡Ê◊ËfiflÃÊÁ⁄Uãº˝ÊfiÁflcáÊÍ ‚ÈÃ¬Ê flÊfi◊ÈL§cÿÁÖ
ÿÊ ◊àÿ¸Êfiÿ ¬˝ÁÃœËÿ◊ÊfiŸÁ◊à∑ÎƧ‡ÊÊŸÊ⁄USÃÈfi⁄U‚ŸÊ◊ÈfiL§cÿÕfi—H 2H
…ŒtÚto : su çàæ}æ豄æï:-«þM‚ f{oÞwõ‚ yæÞt…f y™u W…Œuþf™e W¥tus™tÚte ¨}æÚ‡æ}æì-ËBÞfT
«tr fhtð™tht y±ï¯}æì-«ftþ™u «t fhe™u }æyÄææü²-{™w»Þ™u {txu Ðíç„{è²}ææ‹æ}æì-ËBÞfT Äthý
fhu÷ ÔÞðnth™e ©Lc²ç„-ð]rØ fhu Au, ‚u ¨é„Ðæ:-ËwkŒh ‚…Mðe Ëßs™ …wÁ»t ²æ-su §‹Îíæç±c‡æê-
rðãw‚T y™u ËqÞo Ë{t™ yæÞÞ™ fhtð™tht y™u W…Œuþ fh™tht ‚{u ƒL™u ¥S„é:-yuf ŒuþÚte
ƒeò Œuþ{tk …ŒtÚto …ntU[tz™tht ÜëUàææÝæï:-rðãw‚T Y… yÂø™™e ¥¨Ýæ}æì-…ntU[tzðt™e r¢Þt™e su{
§„ì-s ©Lc²ƒ:-Ëuð™ fhu Au, §yƒæ-yus he‚u ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™wk Ëuð™ fheyu. (2)
¼tðtÚto : suytu ‚…Mðe y™u rs‚urLÿÞ hne™u rðãt™tu yÇÞtË fhu Au, ‚uytu ËqÞo y™u rðãwítT™e
Ë{t™ «ftþðt™ ytí{tÞwõ‚ ƒ™u Au. (2)
ÃÊ ßZÓ flh¸|ãà ◊sÔfiSÿ ¬ÊÒ¥Sÿ¢ ÁŸ ◊ÊÃ⁄UÊfi ŸÿÁà ⁄UÃfi‚ ÷ÈÆ¡–
ŒœÊfiÁà ¬ÈÆòÊÊ˘fl⁄¢UR ¬⁄U¯ Á¬Ãȟʸ◊fi ÃÎÆÃËÿ◊Áœfi ⁄UÊøŸ ÁŒfl—H 3H
…ŒtÚto : su rðŒw»teytu ¥S²-yu …wºttu™t Úï-ð]rØ fhðt {txu y™u |æé…ï-¼tu„trŒ …ŒtÚttuo «tÂ
fhðt {txu }æçã-yíÞk‚ Œææñ¢SÄæ}æì-…wÁ»ttÚto™u §ü}æì-ËðoºtÚte ±Îì{üç‹„-ðÄthu Au, ‚u „æ:-‚u™u ݲç„-«tÂ
fhu Au. yu{t yu fthýu Au fu suÚte Ðé~æ:-…wºt çÐyæé:-r…‚t y™u {t‚t™e W¥tus™tÚte rþûtt™u «tÂ
fhe™u çα:-«ftþ{t™ ËqÞo-{kz¤™t ¥ç|æ, Úæï™Ýï-W…h™t «ftþ{tk ¥±Ú}æì-yðto[e™ ÐÚ}æì-ðt «f]ü
y™u „ëyæè²}æì-ºteò Ýæ}æ-™t{™u ‚Útt çÝ, }ææ„Úæ-r™hk‚h {t™ fh™tht {t‚t-r…‚t™u Î{æç„-Äthý
fhu Au. (3)
¼tðtÚto : ‚u s {t‚t-r…‚t rníti»te ntuÞ Au, fu su …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u ŒeÎto Ë{Þ ƒúñ[Þo…qðof
ÉøðuŒ¼t»Þ 645
…qýo rðãtytu, W¥t{ rþûttytu y™u ÞwðtðMÚtt «t fhtðe™u rððtrn‚ fhu Au. ‚uytu s «Út{, rî‚eÞ
y™u ‚]‚eÞ …ŒtÚttuo™u «t fhe™u ËqÞo Ë{t™ ©uc «ftþ{t™ ƒ™u Au. (3)
ÃûÊÁŒŒfiSÿ ¬ÊÒ¥Sÿ¯ ªÎáÊË◊‚ËŸSÿfi òÊÊÃÈ⁄UfiflÎÆ∑§Sÿfi ◊Ë…ÈU·fi—–
ÿ— ¬Ê*ÕfiflÊÁŸ ÁòÊÁ÷Á⁄UÁmªÊfi◊Á÷L§L§ ∑˝§Á◊fic≈ÔUÊL§ªÊÿÊÿfi ¡Ëfl‚fiH 4H
…ŒtÚto : ²:-su ç±xææ}æç|æ:-rðrðÄ «þkËtÞwõ‚ ç~æç|æ:-ºtý-Ëíð, hs y™u ‚{tu„wýtu™e ËtÚtu
©Lxææ²æ²-ƒnw s «þkrË‚ …豨ï-Sð™ {txu Ðæ<ƒ±æçÝ-…]Úðe™t rðfthÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ §yæì-s
…ŒtÚttuo™u ©L, ÜíUç}æcÅ-¢{Úte yíÞk‚ «t ÚttÞ Au, „œæ„ì-‚u-‚u ~ææ„é:-hûtt fh™tht §ÝS²-Ë{Úto
Rïh™e Ë{t™ ¥S²-ƒúñ[Þo-rs‚urLÿÞ yu ¥±ëÜUS²-[tuhe ytrŒ Œtu»t hrn‚ }æèÉé¯:-ðeÞo Ëu[™
Ë{Úto …wÁ»t™t Ðæñ¢S²}æì-…wÁ»ttÚto™e §„ì-s y{u xæë‡æè}æç¨-«þkËt fheyu Aeyu. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ŒeÎtoft¤ Ëw¾…qðof Sððt {txu r[hft¤ ËwÄe ƒúñ[Þo™wk …t÷™ fhe™u
™ehtu„‚t îtht y™u Ät‚wytu™e Ë{‚t™e ð]rØ îtht þtherhf ƒ¤ ‚Útt rðãt y™u Þtu„tÇÞtË™e
WL™r‚ îtht ytÂí{f ƒ¤™e ð]rØ fhe™u ËŒt Ëw¾e hnuðwk òuEyu.
suytu Eïh™e yt yt¿tt™wk …t÷™ fhu Au, ‚uytu ƒtÕÞtðMÚtt{tk MðÞkðh rððtn fŒe…ý fh‚t
™Úte. yt{ fÞto rð™t …wÁ»ttÚtoÚte …qýo rËrØ Ëk¼ð ™Úte. (4)
m ߌfiSÿ ∑˝§◊fiáÊ SflŒÎ¸‡ÊÊfi˘Á÷ÅÿÊÿ ◊àÿÊ¸®fi ÷È⁄UáÿÁÖ
ÃÎÆÃËÿfi◊Sÿ ŸÁ∑§⁄UÊ Œfiœ·¸Áà flÿfi‡øŸ ¬Ãÿfiã× ¬ÃÁòÊáÊfi—H 5H
…ŒtÚto : su }æy²ü:-{™w»Þ S±öüàæ:-Ëw¾Œt‚t ¥S²-yt ƒúñ[the™t mï, ÜíU}æ‡æï-ƒu y™w¢{Úte
[t÷™tht yÚtto‚T ð‚o™tht þhehƒ¤ y™u ytí{ƒ¤™u ¥ç|æw²æ²-ËðoºtÚte «ÏÞt‚ fhðt |æéÚ‡²ç„-
Äthý fhu Au, ‚u Є²‹„:-W…h-™e[u s‚t Єç~æ‡æ:-…tk¾tuðt¤t ±²:-…ûteytu ™Ý-…ý §„ì-su{
ftuE …ŒtÚto™tu rðM‚th fhu, ‚u{ …ý ¥S²-yt ƒúñ[the™t „ë„è²}æì-ºteò rðãtsL{™tu ÝçÜU; ¥æ,
Î{¯üç„-r‚hMfth fh‚t ™Úte. (5)
¼tðtÚto : su {t‚t-r…‚t …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u rðãt Y…e sL{™e ƒúñ[Þo™u y™wY… ð]rØ = WL™r‚
fhu Au, ‚uytu …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u ŒeÎttoÞw, ƒ¤ðt™ y™u Ëwþe÷ ƒ™tðe™u r™íÞ «ËL™ hnu Au. (5)
øÃÈ*÷— ‚Ê∑¢§ Ÿfifl$à ø ŸÊ◊fiÁ÷‡ø∑¢˝§ Ÿ flÎÆûÊ¢ √ÿÃË®°Ó®⁄UflËÁfl¬Ã˜Ô–
’ÎÆ„Uë¿Ufi⁄UË⁄UÊ ÁflÁ◊◊ÊfiŸ ´§Äflfi646
Á÷ÿȸflÊ∑fiȧ◊Ê⁄U— ¬˝àÿfiàÿÊ„Ufl◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : su ç±ç}æ}ææÝ:-rðþu»t‚tÚte Ät‚wytu™e ð]rØ fhe™u ÏæëãÓÀÚèÚ:-ƒ¤ðt™ MÚtq¤ þhehÞwõ‚
¥ÜéU}ææÚ:-…å[eË ð»toÚte yrÄf ²é±æ-…hk‚w ÞwðtðMÚtt™u «t ƒúñ[the ±ëœæ}æì-„tu¤ ™ÜíU}æì-[¢™e
646 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ý-Ë{t™ ™„é<|æ:-[th Ýæ}æç|æ:-™t{tu™e ¨æÜU}æì-ËtÚtu ݱô„, ™-™uðwk yÚtto‚T [tuhtýwk ™t{tuÚte ò„èÝì-
rðþu»t‚tÚte su™u ƒ¤ «t ÚtÞu÷ ‚u ƒ¤ðt™ ÞtuØtytu™u yuf÷tu …ý ¥±èç±Ð„ì-yíÞk‚ ¼{tðu-
Vuhðu Au, ‚u «v±ç|æ:-«þkrË‚ „wý-f{o-Mð¼tðÚte ¥æã±}æì-«r‚ct…qðof ƒtu÷ððt™u Ðíç„, »ç„-
«t ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : su yz‚t÷eË ð»ttuo ËwÄe y¾kz ƒúñ[Þo™wk Ëuð™ fhu Au, ‚u yuf÷tu r™:ËntÞ …ý
„tu¤ [¢™e Ë{t™ [tuhtýw ÞtuØtytu™u [¬h ÷„tððt{tk Ë{Úto ƒ™u Au.
{™w»Þtu{tk-Œþ ð»to ËwÄe ƒtÕÞtðMÚtt, …å[eË ð»to ËwÄe fw{thtðMÚtt (y™u) íÞth…Ae AðeË{t
ð»toÚte ÞwðtðMÚtt™tu ythk¼ …wÁ»t™tu (ÚttÞ Au.) y™u Ë¥th ð»toÚte fLÞt™e ÞwðtðMÚtt™tu ythk¼ ÚttÞ
Au. íÞth …Ae suytu MðÞkðh rððtn fhu Au y™u fhtðu Au, ‚uytu ‘{nt™ ¼tøÞþt¤e’ ƒ™u Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yæÞt…f, W…Œuþf y™u ƒúñ[Þo™tk V¤™t ðýo™Úte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (155)
Ëqõ‚-156
÷flÊfi Á◊òÊÊ Ÿ ‡Ê√ÿÊfi ÉÊÎÃÊ‚fiÈÁÃ*fl÷ÍfiÃlÈêŸ ∞flÿÊ ©fiU ‚¬˝ÕÊfi—–
•œÊfi Ã ÁflcáÊÊ ÁflŒÈ·Êfi ÁøŒäÿ¸— SÃÊ◊Êfi ÿôʇø ⁄UÊäÿÊfi „UÁflc◊fiÃÊH 1H
…ŒtÚto : nu ç±c‡ææï-Ë{„ú rðãtytu{tk ÔÞt ! „ï-‚{thtu òu ¥hü K:-WL™r‚ y™u S„æï}æ:-
M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth, ²¿æ:, ™-y™u Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ƒúñ[Gto ™t{ Y… Þ¿t, ãç±c}æ„æ-
«þM‚ rðãtŒt™ y™u „úný fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth, Ú抲:-ËBÞfT rËØ fhðt ÞtuøÞ Au; ‚u™wk y™wct™
ythkÇt fhe™u ¥{-y™L‚h àæïò:-Ëw¾e fhðt ÞtuøÞ ç}æ~æ:-r{ºt™e Ý-Ë{t™ »±²æ:-hûtt fhðtðt¤t™u
«t Út™th ©-‚fo-rð‚fo™e ËtÚtu ¨Ðíƒæ:-©uc «rËrØÞwõ‚ ç±Îé¯æ-y™u yt ©uc rðît™™e ËtÚtu
çÓæ„ì-…ý Íæë„æ¨éç„:-su™e Ît]‚ Wí…L™ ÚttÞ Au y™u ç±|æê„lé}Ý:-suÚte rðþu»t Ä™ ðt Þþ ÚttÞ Au,
‚u{ ‚wk |æ±-ƒ™. (1)
¼tðtÚto : rðît™tu su{ ƒúñ[Þo-…t÷™ ™t{f Þ¿t™e ð]rØ, «þkËt y™u rËrØ fhðt RåAu
Au, ‚u™wk ËBÞfT Ëuð™ fhe™u {™w»Þ, rðît™ ƒ™e™u Ëðo™tu r{ºt ƒ™u. (1)
ÿ— ¬ÍÆ√ÿʸÿfi flœ‚ ŸflËfiÿ‚ ‚ÈÆ◊îÊÊfiŸÿ ÁflcáÊfifl ŒŒÊfi‡ÊÁÖ
ÿÊ ¡ÊÃ◊fiSÿ ◊„UÃÊ ◊Á„U ’˝flà‚ŒÈÆ üÊflÊfiÁ÷ÿȸÖÿ¯ ÁøŒèÿfi‚ØÔH 2H
…ŒtÚto : ²:-su ݱ貨ï-yíÞk‚ rðãt ¼ýu÷ ™ðe™ ¨é}æÁ…æݲï-ËwkŒh‚tÚte «t rðãtÚte «rËØ
Ðꇲæü²-…qðos rðît™tu™e Ëwrþûtt Ëk…L™ ±ï{¨ï-{uÄtðe yÚtto‚T Äeh ç±c‡æ±ï-rðãt{tk ÔÞt Útðt™tu
Mð¼tð ht¾™th™u {txu rð¿tt™ ÎÎæàæçyæ-«Œt™ fhu Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 647
 ²:-su ¥S²-yt }æã„:-Ëífth fhðt ÞtuøÞ s™™t }æçã-{nt™ «þkrË‚ …æ„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷
rð¿tt™™u Ïæí±„ì-«fx fnu; ©-y™u Ÿæ±æïç|æ:-©ðý, {™™ y™u r™rŒæÞtË™ yÚtto‚T yíÞk‚ Äthý
fhðt, rð[thðt y™u yíÞk‚ Wí…L™ ÚtÞu÷ ²éÁ²}æì-Ë{tÄt™ ÞtuøÞ rð¿tt™™tu ¥|²¨„ì-yÇÞtË
fhu ¨:, 癄ì-‚u s rðît™ ƒ™u Au y™u §„ì-‚u s yæÞt…™™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (2)
¼tðtÚto : suytu r™»f…x ¼tðÚte ƒwrØ{t™ rðãtÚteoytu™u ¼ýtðu Au y™u W…Œuþ fhu Au ‚Útt
suytu Ä{o…qðof ¼ýu Au y™u yÇÞtË fhu Au, ‚uytu {nt™ rðît™ y™u ÄtŠ{f ƒ™e™u ‘{ntËw¾’™u
«t fhu Au. (2)
Ã◊Èfi SÃÊÃÊ⁄U— ¬ÍÆ√ÿZ ÿÕÊfi ÁflŒ ´§ÃSÿ ª÷Z ¡ŸÈ·Êfi Á¬¬ûʸŸ–
•ÊSÿfi ¡ÊŸãÃÊ ŸÊ◊fi ÁøÁmflÄß ◊„USÃfi ÁflcáÊÊ ‚È◊$à ÷fi¡Ê◊„UH 3H
…ŒtÚto : nu S„æï„æÚ:-Ë{M‚ rðãtytu™e M‚wr‚ fh™tht Ëßs™tu ! ²ƒæ-su{ ‚{u …Ýé¯æ-
rðãtsL{Úte Ðêòü}æì-…qðo rðît™tuyu fhu÷ „}æì-‚u yt yæÞt…f rðît™™u ç±Î-òýtu; «„S²-ËíÞ
ÔÞðnth™t xæ|æü}æì-rðãt ËkƒkÄe ƒtuÄ™u ©-‚fo-rð‚foÚte çÐÐœæüÝ-…t¤tu Ôtt rðãtytuÚte y™u ËuðtÚte
…qýo fhtu; ‚Útt ¥S²-yu™t 癄ì-…ý Ýæ}æ-™t{ ¥æ, …æÝ‹„:-ËBÞfT òýe™u ç±±v„Ý-fntu-W…Œuþ
fhtu, ‚u{ y{u …ý …t¤eyu y™u …qýo fheyu.
nu ç±c‡ææï-Ë{„ú rðãtytu{tk ÔÞt rðît™T ! y{u su „ï-yt…Úte }æã:-{nt™ ¨é}æç„}æì-ËwkŒh
ƒwrØ™wk |æ…æ}æãï-Ëuð™ fheyu Aeyu, ‚u yt… y{™u Ëwrþûtt «Œt™ fhtu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu rðãt™e ð]rØ {txu [‚wðuoŒ¿tt‚t yæÞt…f™u «t fhe™u y™u ‚u™e Ëthe
he‚u Ëuðt fhe™u ËíÞ rðãtytu™u «Þí™Úte „úný fhe™u …qýo rðît™ ƒ™u. (3)
Ã◊fiSÿ ⁄UÊ¡Ê flLfi§áÊSÃ◊|‡flŸÊ ∑˝§Ãȯ ‚øãà ◊ÊLfi§ÃSÿ flœ‚fi—–
ŒÊœÊ⁄U ŒˇÊfi◊ÈûÊ◊◊fi„U*flŒ¯ fl˝¡¢ ø ÁflcáÊÈÆ— ‚|πfiflÊ° •¬ÊáÊȸÆÃH 4H
…ŒtÚto : su ¨ç¶±æÝì-ƒnw s ðtÞwY… r{ºttuðt¤t ç±c‡æé:-…tu‚t™e ŒerÂÚte ÔÞt…f ËqÞo{kz¤
©œæ}æ}æì-«þkrË‚ Îÿæ}æì-ƒ¤™u Îæ{æÚ-Äthý fhu Au y™u ¥ã<±Î}æì-su rŒðËtu™u «t ÚttÞ Au yÚtto‚T
ßÞtk rŒðË ntuÞ Au ‚u ±í…¢, ™-«t ÚtÞu÷ Œuþ™u ¥Ðæï‡æéü„ï-«ftrþ‚ fhu Au, ‚u ¥S²-yu }æL„S²-
ðtÞwY… r{ºttuðt¤t ±ï{¨:-rðÄt‚t ËqÞo{kz¤™t „}æì-‚u ÜíU„é}æì-f{o™u ±L‡æ:-©uc Úæ…æ-«ftþ{t™
Ëßs™ y™u „}æì-‚u f{o™u ¥çEÝæ-yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ¨™‹„-«t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : su{ yLÞ Ëßs™, yt 648rðît™™e rðãtytu „úný fhe™u ‚Útt ƒwrØ™e WL™r‚-
ð]rØ fhe™u …qýo ƒ¤ «t fhu Au (y™u) su{ ßÞtk-ßÞtk ËqÞo ykÄfth™wk r™ðthý fhu Au, ‚u{
íÞtk-íÞtk ‚u™t {n¥ð™u òuE™u, Ëðo {™w»Þ …qýo rðãtytuLtt rðît™ îtht rðãt y™u rþûtt «tÂ
fhe™u yrðãtY…e ykÄfth™u Œqh fhu. (4)
648 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •Ê ÿÊ ÁflflÊÿfi ‚øÕÊfiÿ ŒÒ√ÿ ßãº˝Êfiÿ ÁflcáÊfiÈ— ‚ÈÆ∑ΧÃfi ‚ÈÆ∑ΧûÊfi⁄U—–
flœÊ •fiÁ¡ãflÁàòÊ·œSÕ •Êÿ¸®fi◊ÎÆÃSÿfi ÷ʪ ÿ¡fi◊ÊŸ◊Ê÷fi¡Ã˜ÔH 5H
…ŒtÚto : ²:-su Îñò:-rðît™tu™t ËkƒkÄe ç~æ¨{Sƒ:-f{o, W…tË™t y™u ¿tt™ yu ºtýuÞ{tk ÂMÚt‚
¨éÜëUœæÚ:-yíÞk‚ W¥t{ f{oÞwõ‚ ç±c‡æé:-rðãt «t ±ï{æ:-{uÄtðe-Äeh ƒwrØ Ëßs™ ¨²ƒæ²-Ä{o
ËkƒkÄ™u «t ¨éÜëU„ï-Ä{toí{t §‹Îíæ²-…h{iïÞoðt™ s™™u {txu «„S²-ËíÞ™t |ææxæï-Ëuð™ r™r{¥t
¥æ²ü}æì-Ë{M‚ „wý-f{o-Mð¼tðtu{tk rðã{t™ ²…}ææÝ}æì-rðãtŒt‚t™wk ¥æ, ¥|æ…„ì-Ëthe he‚u Ëuð™
fhu ‚Útt su Ëðo™u rðãt y™u rþûtt yt…e™u ¥ç…‹±„ì-«tý-…tu»tý fhu, ‚u …qýo Ëw¾™u ¥æ, ç±±æ²-
Ëthe he‚u «t ÚttÞ Au. (5)
¼tðtÚto : suytu rðît™tu™t r«Þ, f]‚¿t, þw¼ f{o-f‚to ‚Útt Ë{M‚ rðãtytu™t ¿tt‚t (ƒ™e™u)
ËíÞÄ{o y™u rðãt™e «tr fhtððtÚte Ëðos™tu™u Ëw¾ yt…u Au, ‚uytu Ë{M‚ Ëw¾tu™u …tºt
ntuÞ Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ yæÞt…f y™u rðãtÚteoytu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (156)
Ëqõ‚-157
•’ÊfiäÿÁÇŸÖ◊¸ ©UŒfiÁà ‚ÍÿÊ¸ √ÿÈ1>·Ê‡øãº˝Ê ◊sÔÊfiflÊ •*ø·Êfi–
•ÊÿÈfiˇÊÊÃÊ◊|‡flŸÊ ÿÊÃfifl ⁄UÕ¢ ¬˝Ê‚ÊfiflËgfl— ‚fiÁflÃÊ ¡ªà¬ÎÕfi∑˜Ô§H 1H
…ŒtÚto : su{ ¥çxÝ:-rðãw¥ttrŒ yÂø™ ¥Ïææïç{-òýðt{tk ytðu Au, Á}æ:-…]rÚtðeÚte …]ÚtfT ¨ê²ü:-
ËqÞo™tu ©Îïç„-WŒÞ ÚttÞ Au, }æãè-{nt™ ™‹Îíæ-yt™kŒ«Œ ©¯æ:-Q»ttft¤ òæ±:-«Ëhe™u «ftþ
«Œt™ fhu Au.
su{ ¨ç±„æ-yiïÞofthf Îï±:-rŒÔÞ„wýe ËqÞo{kz¤ ¥<™cææ-…tu‚t™tk rfhý Ë{qnÚte …xæ„ì-
{™wÞtrŒ «týe{tºt s„‚™u ÐëƒÜUì-…]ÚtfT Ðíæ¨æ±è„ì ËBÞfT «uhýt yt…u Au, ‚u{ ¥çEÝæ-yæÞt…f
y™u W…Œuþf rðît™ ²æ„±ï-sðt {txu Úƒ}æì-rð{t™trŒ ðtn™™u ¥²éÿææ„æ}æ-Þwõ‚ fhu Au. (1)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T, ËqÞo y™u Q»tt htrºt™u Œqh fhe™u «ftþ™u Wí…L™ fhu Au, ‚u{ s yæÞt…f
y™u W…Œuþf ÔÞt …ŒtÚttuo™u òuE™u, Ëh¤‚tÚte {™w»Þtu™t þheh y™u ytí{t{tk ƒ¤™u Wí…L™
fhu. (1)
ÿlÈÆÜ¡ÊÕ flηfiáÊ◊|‡flŸÊ ⁄UÕ¯ ÉÊÎÆÃŸfi ŸÊ ◊œÈfiŸÊ ˇÊòÊ◊fiÈˇÊÃ◊˜Ô–
•S◊Ê∑¢§ ’˝rÊÔ ¬ÎÃfiŸÊ‚È Á¡ãflâ flÿ¢ œŸÊ ‡ÊÍ⁄fiU‚ÊÃÊ ÷¡◊Á„UH 2H
ÉøðuŒ¼t»Þ 649
 …ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-˼t y™u Ëu™tÄeþtu ! ‚{u ²„ì-su™tÚte ±ë¯‡æ}æì-þºtwytu™e þÂõ‚™u htuf™tht
Úƒ}æì-rð{t™ ytrŒ ðtn™tu™u ²éGTæƒï-Þwõ‚ fhtu Atu, yuÚte Íæë„ïÝ-s¤ y™u }æ{éÝæ-{Äwh ytrŒ „wýÞwõ‚
hËÚte Ý:-y{tht ÿæ~æ}æì-ûtrºtÞfw¤™u ©ÿæ„}æì-˪[tu, ¥S}ææÜU}æì-y{the Ðë„Ýæ¨é-Ëu™tytu{tk Ïæíræ-
ƒútñýfw¤™u ç…‹±„}æì-«ËL™ fhtu y™u ±²}æì-y{u «ò-Ëu™ts™ àæêÚ¨æ„æ-ðehtu™u Ëuððt ÞtuøÞ Ëk„út{{tk
{Ýæ-Ä™tu™wk |æ…ï}æçã-Ëuð™ fheyu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, hts™er‚™t yk„tuÚte htßÞ™e hûtt fhe™u, Ä™ ytrŒ™e ð]rØ fhe™u ‚Útt
Ëk„út{tu™u S‚e™u Ëðo™t Ëw¾™e ð]rØ = WL™r‚ fhðe òuEyu. (2)
•flʸæ˜UÔ® ÁòÊfiø∑˝§Ê ◊fiœÈÆflÊ„fiUŸÊ ⁄UÕÊfi ¡Ë⁄UʇflÊfi •|‡flŸÊfiÿʸÃÈÆ ‚Èc≈fiÔ‰U×–
ÁòÊflãœÈÆ⁄UÊ ◊ÉÊflÊfi Áfl‡fl‚ÊÒfi÷ª— ‡Ê¢ Ÿ •Ê flfiˇÊŒ˜Ô Ám¬Œ øÃÈfic¬ŒH 3H
…ŒtÚto : su ¥çEÝæï:-rðît™tu™e r¢Þt{tk fwþ¤ Ëßs™tu™e W¥tus™tÚte ¨écÅé„:-ËwkŒh «þkrË‚
}æ{é±æãÝ:-s¤Úte ðntððt ÞtuøÞ ç~æ™ÜíU:-su{tk ºtý [¢, …èÚæE:-ðu„Y… ½tuztytu y™u ç~æÏæ‹{éÚ:-
ºtý ƒkÄ™ rðã{t™ ntuÞ; ðt ç±E¨æñ|æxæ:-su™tÚte Ë{M‚ ËwkŒh yiïÞo ¼tu„ ÚttÞ, ‚u ¥±æüÑì-
yÄ: Œuþ yÚtto‚T s¤{tk [t÷™th }æÍæ±æ-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ Úƒ:-hÚt Ý:-y{tht çmÐÎï-rî…tŒ {™w»ÞtrŒ
ðt ™„écÐÎï-[tu…„t-„tÞ ytrŒ «týeytu™u {txu àæ}æì-Ëw¾™wk ¥æ, ±ÿæ„ì-ytbt™ fhtðu y™u y{™u
²æ„é-«t ÚttÞ. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, yuðtu «Þí™ fhðtu òuEyu, suÚte ‚uytu …ŒtÚtorðãt îtht «þkË™eÞ Þt™-
ðtn™ ƒLttÔte þfu. yu{ fÞto rð™t Ë{M‚ Ëw¾ {¤e þf‚wk ™Úte. (3)
•Ê Ÿ ™§¡ZÓ® fl„UÃ◊|‡flŸÊ ÿÈÆfl¢ ◊œÈfi◊àÿÊ Ÿ— ∑§‡ÊfiÿÊ Á◊Á◊ˇÊÃ◊˜Ô–
¬˝ÊÿÈÆÃÊÁ⁄fiUc≈Ô¢U ŸË ⁄U¬¢ÊfiÁ‚ ◊ΡÊâ ‚œfiâ m·Ê ÷flfiâ ‚øÊ÷ÈflÊfiH 4H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…f y™u W…Œuþf ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u }æ{é}æy²æ-ƒnw s s¤™e ðht¤™t
ðu„tuÚte Þwõ‚ ÜUàæ²æ-„r‚ ðt rþûttÚte Ý:-y{tht {txu ª…ü}æì-…ht¢{™e ¥æ, ±ã„}æì-«tr fhtu,
ç}æç}æÿæ„}æì-…ht¢{™e «tr fhtððt™e RåAt Ý:-y{the ¥æ²é:-ðÞ™u Ðí, „æçÚcÅ}æì-ËBÞfT he‚u
…th …ntU[tztu, mï¯:-ðuh¼tðÞwõ‚ Ú²æ¢ç¨-…t…tuÚte çÝ:-¨ï{„}æì-Œqh fhtu, y{™u }æëÿæ„}æì-þwØ-…rðºt
fhtu y™u y{tht ¨™æ|æé±æ-Ënfthe |汄}æì-ƒ™tu. (4)
¼tðtÚto : yæÞt…f y™u W…Œuþf yuðe rþûtt yt…u, suÚte y{u Ëðo™t r{ºt ƒ™e™u, …ût…t‚Úte
Wí…L™ …t…tu™tu íÞt„ fhe™u, y¼eü™u rËØ fh™tht ƒ™eyu. (4)
650
ÿÈÆfl¢ „U ª÷Z ¡ªfiÃË·È œàÕÊ ÿÈÆfl¢ Áfl‡flfi·ÈÆ ÷ÈflfiŸcflã×–
ÿÈÆfl◊ÁÇŸ¢ øfi flηáÊÊfl¬‡ø flŸS¬ÃË®°⁄U|‡flŸÊflÒ⁄fiUÿÕÊ◊˜ÔH 5H
650 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-s¤™e ð»tto fhtð™tht ¥çEÝæñ-ËqÞo y™u [kÿ{t™e Ë{t™ yæÞt…f y™u
W…Œuþf ²é±}æì-‚{u ƒL™u …xæ„è¯é-rðr¼L™ …]rÚtðe ytrŒ Ë]rüytu{tk xæ|æü}æì-„¼o™e Ë{t™ rðãt™t
ƒtuÄ™u {yƒ:-Ähtu Atu, ²é±¢, ã-‚{u s ç±Eï¯é-Ë{M‚ |æé±Ýï¯é-÷tuf-÷tuftL‚htu™t ¥‹„:-{æÞu ¥çxÝ}æì-
yÂø™™u ™-…ý »ïÚ²ïƒæ}æì-[÷tðtu Atu ‚Útt ²é±}æì-‚{u ¥Ð:-s¤ y™u ±ÝSЄè‹æì-ð™M…r‚ ytrŒ
ð]ûttu™u ™-ztu÷tðtu Atu. (5)
¼tðtÚto : su{ yt s„‚{tk ËqÞo y™u [kÿ{t rðhts{t™ ÚtE™u …]rÚtðe{tk ð»tto îtht „¼o
Äthý fhtðe™u Ëðo …ŒtÚttuo™u Wí…L™ fhu Au, ‚u{ {™w»Þ rðãtY…e ftÞo™u Äthý fhtðe™u Ëðo Ëw¾tu™u
Wí…L™ fhu. (5)
ÿÈfl¢ „fiU SÕÊ Á÷·¡Êfi ÷·¡Á÷⁄UÕÊfi „U SÕÊ ⁄UâÿÊ3> ⁄UÊâÿfiÁ÷—–
•ÕÊfi „U ˇÊòÊ◊Áœfi œàÕ ©Uª˝Ê ÿÊ flʯ „UÁflc◊Êã◊Ÿfi‚Ê ŒŒÊ‡ÊfiH 6H
…ŒtÚto : nu rðãtrŒ ËŒT„wýtu{tk ÔÞt Ëßs™tu ! ²é±¢, ã-‚{u s |æ﯅ïç|æ:-htu„ r™ðthf
ðiãtu™e ËtÚtu ç|毅æ-htu„ Œqh fh™tht Sƒ:-Atu ¥ƒæï-y™L‚h ã-r™ùÞ…qðfo Ú扲ïç|æ:-hÚt …ntU[tz™tht
yï ytrŒ™e ËtÚtu Ú‰²æ-hÚt{tk «ðeý hÚtðt¤t Sƒ:-Atu ¥ƒæï-y™L‚h ©xæíæ-‚eðú Mð¼tððt¤t
Ëßs™tu ! ²:-su ãç±c}ææÝì-ƒnw Œt™Þwõ‚ s™ ±æ}æì-‚{tht ƒL™u {txu }æݨæ-rð¿tt™ îtht ÎÎæàæ-
«Œt™ fhu Au yÚtto‚T …ŒtÚttuo™u y…oý fhu Au ã-‚u™u {txu ÿæ~æ}æì-htßÞ™u ¥ç{-{yƒ:-yrÄf‚tÚte
Äthý fhtu Atu. (6)
¼tðtÚto : ßÞthu {™w»Þtu rðît™ ðiãtu™tu Ëk„ fhu Au, íÞthu ‚u ðiãf rðãt «t fhe þfu Au.
ßÞthu ðeh ÷tuftu Œt™e ƒ™u Au, íÞthu ‚uytu htßÞ Äthý fhe™u, «þkrË‚ ÚtE™u r™hk‚h Ëw¾e
hnu Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yrïytu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (157)
Ëqõ‚-158
fl‚fiÍ L§º˝Ê ¬fiÈL§◊ãÃfiÍ flÎÆœãÃÊfi Œ‡ÊSÿï ŸÊflηáÊÊflÁ÷c≈ÊfiÒ–
ŒdÊfi „U ÿº˝ÄáÊfi •ÊÒøâÿÊ flÊ¢ ¬˝ ÿà‚SòÊÊÕ •∑fi§flÊÁ÷M§ÃËH 1H
…ŒtÚto : nu ˼t y™u þt÷tÄeþtu ! ²„ì-su ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™wk ¥æñ™‰²:-Wr[‚ yÚtto‚T «þkrË‚tu{tk
ÚtÞu÷ Úïv‡æ:-Ä™ Au, ‚u Ä™™u ²„ì-su ‚{u ƒL™u ¥ÜU ±æç|æ:-«þkrË‚ ª„è-hûttytuÚte y{tht
{txu ¨dæƒï-«t fhtðtu Atu, ‚u ã-s Ãæë{‹„æ-ð]rØ …t{e™u, ÐéL}æ‹„ê-yLtuftuLtu BttLtÔtt GttuøGt Îdæ-
Œw:ÏtLtt~tf Ãæëcæ‡ææñ-çt¤ðt™, ±¨é-r™ðtË yt…™tht, LÎíæ-[t÷eË ð»to ËwÄe ƒúñ[Þo…qðof rðãt yæÞÞ™
ÉøðuŒ¼t»Þ 651
fhu÷ Ëßs™tu ¥ç|æcÅæñ-RÂåA‚ rËrØ {txu Ý:-y{tht {txu Ëw¾ Ðí, ÎàæS²„}æì-©uc‚tÚte «Œt™
fhtu. (1)
¼tðtÚto : suytu ËqÞo y™u ðtÞw Ë{t™ Ëðo™tu W…fth fhu Au, ‚uytu Ä™ðt™ ƒ™u Au. (1)
∑§Ê flʯ ŒÊ‡Êà‚È◊Ãÿfi ÁøŒSÿÒ fl‚ÍÆ ÿhÕ Ÿ◊fi‚Ê ¬Œ ªÊ—–
Á¡ªÎÆÃ◊S◊ ⁄URflÃË— ¬È⁄fiUãœË— ∑§Ê◊¬˝áÊfifl ◊Ÿfi‚Ê ø⁄UfiãÃÊH 2H
…ŒtÚto : ²„ì-su ±¨ê-Ëw¾tu{tk r™ðtË fhtð™tht ˼t-þt÷tÄeþtu ‚{u ¥S²ñ-«íÞût ¨é}愲ï-
ËŒTƒwrØ™u {txu Ý}æ¨æ-yÂø™ ytrŒÚte xææï:-…]rÚtðe™t ÐÎï-«t Útðt ÞtuøÞ MÚtt™{tk ÐéÚ‹{è:-…wh-
„t{™u Äthý fh‚t Úﱄè:-«þkrË‚ Ä™Þwõ‚ ™„htu™u {ï‰æï-Äthý fhtu Atu.
ÜUæ}æÐíï‡æï±-ft{™t …qýo fh™tht }æݨæ-rð¿tt™ðt™ yL‚:fhýÚte ™Ú‹„æ-«t Út‚t ‚{u ƒL™u
¥S}æï-y{tht {txu ç…xæë„}æì-ò„]‚ Úttytu, ‚u ±æ}æì-yt…™t {txu yu {r‚™u 癄ì-…Ût ÜU:-ftuý Îæàæ„ì-
yt…u ? (2)
¼tðtÚto : suytu …qýo rðãtðt™ y™u …qýo ft{™tðt¤t ÷tuftu, {™w»Þtu™u W¥t{ ƒwrØþt¤e ƒ™tððt™tu
«Þí™ fhu Au, ‚uytu …]rÚtðe …h …qrs‚ ÚttÞ Au. (2)
ÿÈÆÄÃÊ „U ÿmʯ ÃÊÒ≥ÿÊÿfi ¬L§*fl ◊äÿ •á¸Êfi‚Ê œÊÁÿfi ¬ÖÊ˝—–
©U¬fi flÊ◊flfi— ‡Ê⁄UáÊ¢ ªfi◊ÿ¢ ‡ÊÍ⁄UÊ ŸÊÖ◊fi ¬Ãÿfi|j⁄UflÒfi—H 3H
…ŒtÚto : nu ˼t-þt÷tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u{tk ²„ì-su „æñxÄæíæ²-ƒ¤tu{tk W¥t{ ƒ¤ Au
‚u™t {txu ²év„:-Þwõ‚ ÐïL:-Ëðo™wk …t÷™ fh™th Ð…í:-ƒ÷ðt™{tk ¥‡æü¨:-s¤™e }抲ï-{æÞ{tk
ç±, {æç²-rðÄt™ fhðt{tk ytðu Au yÚtto‚T s¤ ËkƒkÄe ft{™u {txu Þwõ‚ fhðt{tk ytðu Au ‚Útt
¥Á}æ-ƒ¤™u àæêÚ:-ðeh su{ Ý-‚u{ Є²Îìç|æ:-yt{-‚u{ Œtuz‚t »±ñ:-…ŒtÚttuo™e «tr fhtð™thtytu™e
ËtÚtu ±æ}æì-‚{tht ¥±:-hûtt ytrŒ ft{™u ‚Útt àæÚ‡æ}æì-yt©Þ™u ©Ð, xæ}æï²}æì-Ë{e… «t Úttô,
‚u {™u ã-s ‚{u ð]rØ yt…tu = WL™r‚ fhtðtu. (3)
¼tðtÚto : su rs¿ttËwytu ËtÄ™tu y™u W…ËtÄ™tu™e ËtÚtu ¼ýtð™tht yt rðît™tu™t þhý{tk
òÞ Au, ‚uytu rðît™ ƒ™e òÞ Au.
suytu «u{…qðof rðãtytu y™u Ëwrþûttytu™e ð]rØ fhu Au, ‚uytu yt ËkËth{tk …qs™eÞ ƒ™u
Au. (3)
652
©U¬fiSÃÈÁÃ⁄UÊÒøâÿ◊ÈfiL§cÿã◊Ê ◊ÊÁ◊◊ ¬fiÃÁòÊáÊË Áfl ŒÈfiÇœÊ◊˜Ô–
◊Ê ◊Ê◊œÊ Œ‡ÊfiÃÿÁ‡øÃÊ œÊ∑˜Ô§ ¬˝ ÿmʯ ’hSà◊ÁŸ πÊŒfiÁà ˇÊÊ◊˜ÔH 4H
652 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ˼t-þt÷tÄeþtu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t ²„ì-su Îà愲:-Œþ„wýtu »{:-$Ä™ =
ƒ¤‚ý Ïæh:-r™hk‚h Þwõ‚ fhu÷ y™u 癄:-Ëkr[‚ fhu÷ yÂø™ ÿææ}æì-¼qr{™u Ðí, {æÜUì-ƒt¤u
Au, ‚u{ y}æçÝ-…tu‚t™t{tk }ææ}æì-{™u }ææ, ¶æÎç„-¾tðtu ™rn, §}æï-yu Єç~æ‡æè-™ü fhtððt {txu
fwrþûtt ¥æñ™‰²}æì-Wr[‚ ft{tu{tk W¥t{ }ææ}æì-{™u }ææ, ç±, Îéx{æ}æì-y…qýo fhu ™rn, {the …rh…qýo‚t™u
™ü fhu ™rn y™u ©ÐS„éç„:-Ë{e… «t ÚtÞu÷e M‚wr‚ …ý ©Lc²ï„ì-Ëuðu. (4)
¼tðtÚto : su{ ƒ¤‚ý îtht ðtÞwhrn‚ MÚtt™{tk Ëw«ßðr÷‚ yÂø™ …]rÚtðe™u yÚtðt ftc ytrŒ™u
¼M{ fhe ™t¾u Au, ‚u{ {™u þtuf Y…e yÂø™ ¼M{ fhu ™rn. y¿tt™ y™u Œwü yt[hý «tÂ
ÚttÞ ™rn, …hk‚w þtÂL‚ y™u rðãt™e r™hk‚h ð]rØ ÚttÞ. (4)
Ÿ ◊Êfi ª⁄UãŸlÊfi ◊ÊÃÎÃfi◊Ê ŒÊ‚Ê ÿŒË¥ ‚È‚fi◊Èéœ◊flÊœfiÈ—–
Á‡Ê⁄UÊ ÿŒfiSÿ òÊÒßÊ ÁflÃˇÊfiàSflÿ¢ ŒÊ‚ ™ ⁄UÊ •¢‚ÊflÁ¬fi ÇœH 5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! Îæ¨æ:-Ëw¾Œt‚t ŒtËs™ ¨é¨}æéÏ{}æì-yíÞk‚ Ëh¤ Mð¼tðÞwõ‚ ²„ì-
su {™u §ü}æì-ËðoºtÚte ¥Ïææ{é:-…erz‚ fhu, ‚u }ææ-{™u }ææ„ë„}ææ:-{t‚tytu™e Ë{t™ {t™ fh™the-
fhtð™the Ýl:-™Œeytu Ý, xæÚÝì-zqƒtzu ™rn-„¤e òÞ ™rn.
²„ì-su ~æñ„Ý:-ºtý-þtherhf, {t™rËf y™u ytÂí{f Ëw¾tu™tu rðM‚th fh™th Îæ¨:-Ëuðf ¥S²-
yu {tht çàæÚ:-rþh™u 籄ÿæ„ì-rðrðÄ «fth™e …ezt yt…u ‚u S±²}æì-yt… …tu‚t™t ªÚ:-ðûtMÚt¤
= At‚e y™u ¥¢¨æñ-MfkÄtu-¾k¼tytu™u ¥çÐ, x{-ft…u.
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu yuðtu «Þí™ fhðtu òuEyu, suÚte ™Œe y™u Ë{wÿ r™{ø™-zqçttzu ™rn.
þqÿ ytrŒ Ëuðf Ëuðt ftÞo {txu ht¾u÷ ntuÞ ‚u …ý, yr‚ Ëh¤ Mð¼tððt¤t Mðt{e™u …tu‚t™t
yt¤Ëw Mð¼tðÚte Œw:¾e fhu Au, ‚uÚte ‚u™u Ëthe he‚u rþûtt yt…u ‚Útt y™wr[‚ ftÞo fh‚t ‚tz™t
…ý fhu. {™w»Þtuyu ËŒt …tu‚t™t þheh™t yk„tu™u …wü fhðt-ht¾ðt òuEyu.
ŒËÉʸÃfi◊Ê ◊Ê◊ÃÿÊ ¡fiÈ¡ÈÆflʸŸ˜Ô Œfi‡Ê◊ ÿÈƪ–
•¬Ê◊ÕZ ÿÃ˟ʯ ’˝rÊÔÊ ÷fiflÁà ‚Ê⁄UfiÁÕ—H 6H
…ŒtÚto : ÎèÍæü„}ææ-suÚte ½tuh ykÄfth «fx ÚttÞ, ‚u }ææ}æ„ï²:-{{‚t{tk fwþ¤s™ Îàæ}æï-Œþ{t
²éxæï-ð»to{tk …é…é±æüÝì-htu„e ƒ™e òÞ Au.
su ¨æÚçƒ:-ËthÚte™e Ë{t™ ¥Ðæ}æì-rðãt, rð¿tt™ y™u Þtu„þt†{tk …thk„‚ ²„èÝæ}æì-
ËkLÞtËeytu™t ¥ƒü}æì-«Þtus™™u «t ÚttÞ Au, ‚u Ïæírææ-Ëf¤ ðuŒrðãt™tu ¿tt‚t |æ±ç„-ƒ™u Au. (6)
¼tðtÚto : suytu yt ËkËth{tk yíÞk‚ y¿tt™e y™u ÷tu¼e Au, ‚uytu þe½ú htu„e ƒ™e òÞ
Au.
ÉøðuŒ¼t»Þ 653
 suytu …ût…t‚hrn‚ ËkLÞtËeytu™e (Ë{t™) n»to-þtuf ‚Útt ®™Œt-M‚wr‚Úte hrn‚ rð¿tt™{Þ
yt™kŒ™u «t fhe ÷u Au, ‚uytu MðÞk Œw:¾Úte …th„t{e ƒ™e™u yLÞtu™u …ý Œw:¾ Ët„hÚte …th
fhu Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rþ»Þ y™u rþûtt yt…™thtytu™t ft{™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (158)
Ëqõ‚-159
¬˝ lÊflÊfi ÿôÊÒ— ¬fiÎÁÕflË ´fi§ÃÊflÎœÊfi ◊„UË SÃÈfi· ÁflŒÕfi·ÈÆ ¬˝øfiÂʖ
ŒflÁ÷ÿ¸ Œfl¬fiÈòÊ ‚ÈŒ¢‚fi‚àÕÊ ÁœÿÊ flÊÿ¸ÊfiÁáÊ ¬˝÷Í·fi×H 1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ²ï-su «„æ±ë{æ-fthýÚte ð]rØ …t{u÷ Ðí™ï„¨æ-W¥t{‚tÚte «ƒ¤¿tt™
fhtð™tht Îï±Ðé~æï-rŒÔÞ «f]r‚™t ykþtuÚte …wºttu Ë{t™ Wí…L™ ÚtÞu÷ Sæé΢SæSææ-«þkrË‚ f{oðt¤t
}æãè-{nt™ læ±æÐë烱è-ËqÞo{kz¤ y™u ¼qr{{kz¤ ²¿æñ:-Ëk„r‚ ÔÞðnthtuÚte ç±Îƒï¯é-òýðt ÞtuøÞ
…ŒtÚttuo{tk Îï±ïç|æ:-rŒÔÞ s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo y™u ç{²æ-f{o™e ËtÚtu ±æ²æüç‡æ-Mðefth fhðt ÞtuøÞ
…ŒtÚttuo™u Ðí|æꯄ:-Ëw¼qr»t‚ fhu Au y™u yt… ‚u™e Ðí, S„é¯ï-«þkËt fhtu Atu, §yƒæ-yu he‚u y{u
…ý ‚u™e «þkËt fheyu. (1)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ! «Þí™Úte ¼qr{ y™u ËqÞo™t „wý-f{o-Mð¼tðtu™u ÞÚttð‚T òýu Au, ‚uytu
y‚w÷ Ëw¾Úte Ëw¼qr»t‚ ƒ™u Au. (1)
©Uà ◊fiãÿ Á¬ÃÈ⁄Uº˝È„UÊ ◊ŸÊfi ◊ÊÃÈ◊¸Á„U SflÃfiflSÃhflËfi◊Á÷—–
‚ÈÆ⁄UÃfi‚Ê Á¬Ã⁄UÊ ÷Í◊fi ø∑˝§ÃÈL§L§ ¬˝¡ÊÿÊfi •◊Îâ fl⁄UËfi◊Á÷—H 2H
…ŒtÚto : nwk yuf÷tu ã±è}æç|æ:-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ „wýtu™e ËtÚtu su ¥Îíéã:-ÿtunhrn‚ }ææ„:-{t‚t
©„-y™u çЄé:-r…‚t™t S±yæÃæ:-…tu‚t™t ƒ¤ðt¤t }æçã-{nt™ }æÝ:-{™™u ©L-ƒnw s }拲ï-òýwk;
„„ì-‚u™u ¨éÚæ-©uc …ht¢{ðt¤t çЄÚæ-{t‚t-r…‚t™e Ë{t™ ð‚o{t™ ¼qr{ y™u ËqÞo ±Úè}æç|æ:-
Mðefth fhðt ÞtuøÞ „wýtuÚte Ðí…æ²æ:-{™w»Þ ytrŒ Ë]rü™u {txu ¥}æë„}æì-y{]‚ Ë{t™ ð‚o{t™
|æê}æ-yr‚ WíËtrn‚ ™ÜíU„é:-fheyu Aeyu yÚtto‚T rþÕ…fthtuÚte «tuíËtrn‚ fheyu Aeyu, {rÕt™ hnuðt
Œu‚t ™Úte. (2)
¼tðtÚto : su{ {t‚t-r…‚t Ëk‚t™tu™e hûtt fhe™u ‚uytu™e ð]rØ = WL™r‚ fhu Au, ‚u{ ¼qr{
y™u ËqÞo «òytu™u {txu Ëw¾™e ð]rØ 654 fhu Au. (2)
Ã ‚ÍÆŸfl— Sfl¬fi‚— ‚ÈÆŒ¢‚fi‚Ê ◊„UË ¡fiôÊÈ◊ʸÃ⁄UÊfi ¬ÍÆfl¸ÁøfiûÊÿ–
654 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 SÕÊÃȇøfi ‚àÿ¢ ¡ªfiÇø œ◊¸ÁáÊ ¬ÈÆòÊSÿfi ¬ÊÕ— ¬Œ◊mfiÿÊÁflŸ—H 3H
…ŒtÚto : su S±Ð¨:-ËwkŒh f{o y™u Sæé΢SæSæ:-þtu¼™ f{oÞwõ‚ ÔÞðnthðt¤t s™ Ðê±ü癜æ²ï-
…qðo su r[¥t yÚtto‚T ftuE …ŒtÚttuo™u yufºt fhðt {txu …¿æé:-«rËØ ÚttÞ Au-„ï-‚uytu }æãè-{nt™ }ææ„Úæ-
{t™ fh™the {t‚tytu™u òýu.
nu {t‚t-r…‚tytu ! su ‚{u Sƒæ„é:-MÚttðh Ä{oðt¤t ™-y™u …xæ„:-sk„{ s„‚™t ™-…ý
{}æüç‡æ-ËtÄBÞo{tk ¥m²æç±Ý:-fuð¤ yuf÷t Ðé~æS²-…wºt™u ¨y²}æì-ËíÞ ÐÎ}æì-«t Útðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e
Ðæƒ:-hûtt fhtu Atu, ‚uytu™e Sæê‹æÃæ:-…wºttu r™hk‚h Ëuðt fhu. (3)
¼tðtÚto : þwk ¼qr{ y™u ËqÞo Ëðo™t …t÷™™t fthý ™Úte ? su r…‚h ÷tuftu [u‚™ y™u sz
s„‚™wk rð¿tt™ …wºttu™u „úný fhtðu Au, ‚uytu f]‚f]íÞ fu{ ™ ƒ™u ? (3)
Ã ◊ÊÁÿŸÊfi ◊Á◊⁄U ‚ÈƬ˝øfiÂÊ¡Ê◊Ë ‚ÿÊfiŸË Á◊ÕÈÆŸÊ ‚◊Êfi∑§‚Ê–
Ÿ√ÿ¯Ÿ√ÿ¢ ÃãÃÈÆ◊Ê ÃfiãflÃ ÁŒÁfl ‚fi◊Èƺ˝ •ã× ∑§flÿfi— ‚ÈŒËÃÿfi—H 4H
…ŒtÚto : su ¨éÐí™ï„Sæ:-ËwkŒh «ËL™r[ítT }ææç²Ý:-«þkrË‚T ƒwrØ ðt ¨éÎ脲:-ËwkŒh rðãt™t
«ftþðt¤t ÜU±²:-rðît™tu ¨}ææïÜU¨æ-Ë{e[e™ su™tu r™ðtË ç}æƒéÝæ-yuðt ƒu ¨²æïÝè-Ë{t™ rðãt
ðt fthý …æ}æè-Ëw¾ ¼tu„ð™tht™u «t ÚttÞ ðt òýe™u çÎç±-rðãw‚T y™u ËqÞo™t ‚Útt ¨}æéÎíï-
yL‚rhût ðt Ë{wÿ™t ¥‹„:-{æÞ ÝÃÄæ¢Ýò}æì-™ðe™-™ðe™ „‹„é}æì-rðM‚]‚ ðM‚w rð¿tt™™u }æç}æÚï-
Wí…L™ fhu Au, „ï-‚uytu Ëðo rðãt y™u Ëw¾tu™tu ¥æ, „‹±„ï-ËBÞfT rðM‚th fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yt yæÞt…f y™u W…Œuþf™e Ë{e… sE™u, rðãtytu™u «t fhe™u,
¼qr{ y™u rðãwítT™u òýe™u, Ëðo rðãt «r¢Þt™u, ‘nM‚t{÷fð‚T’ Ëtûtt‚T fhe™u yLÞtu™u W…Œuþ
fhu Au, ‚uytu ËkËth™u Ëw¼qr»t‚ fh™tht ntuÞ Au. (4)
ú˝ÊœÊfi •l ‚fiÁflÃÈfl¸⁄‘Uáÿ¢ flÿ¢ ŒflSÿfi ¬˝‚fl ◊fiŸÊ◊„U–
•S◊èÿ¯ lÊflʬÎÁÕflË ‚ÈøÃÈŸÊfi ⁄U$ÿ œfiûÊ¢ fl‚Èfi◊ãâ ‡ÊÃ|ÇflŸfi◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ±²}æì-y{u ¥l-yts ¨ç±„é:-s„ítT Wí…tŒf Îï±S²-
y™u «ftþf Eïh™t Ðí¨±ï-Wí…L™ fhu÷t yt s„‚{tk su ±Ú}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ Úæ{:-
ÿÔÞ™u }æÝæ}æãï-òýeyu Aeyu, „„ì-‚u àæ„çx±Ý}æì-ËUfztu „tÞtuðt¤t ±¨é}æ‹„}æì-y™uf «fth™t Ä™tuÚte
Þwõ‚ Úç²}æì-Ä™™u ¨é™ï„éÝæ-ËwkŒh ¿tt™Úte ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu læ±æÐë烱è-¼qr{ y™u ËqÞo™e
Ë{t™ ‚{u {œæ}æì-Äthý fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf Ëðo «týeytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ rðît™ s™ Ëðo™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 655
rðãt y™u Ä™™e WL™r‚Úte Ëw¾e fhu. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðãw‚T y™u ¼qr{™e Ë{t™ rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (159)
Ëqõ‚-160
Ã Á„U lÊflÊfi¬ÎÁÕflË Áfl‡fl‡¢Êfi÷Èfl ´§ÃÊflfi⁄UË ⁄U¡‚Ê œÊ⁄Uÿà∑fi§flË–
‚ÈÆ¡ã◊fiŸË Áœ·áÊfi •ãÃ⁄UËfiÿÃ ŒflÊ ŒflË œê◊¸®fiáÊÊ ‚Íÿ¸— ‡ÊÈÁøH 1H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su ç±Eàæ}|æé±æ-ËkËth{tk Ëw¾™e ¼tð™t fh™tht-fhe™u «„æ±Úè-ËíÞ
fthýÚte Þwõ‚ {æÚ²yÜU±è-y™uf …ŒtÚttuo™u Äthý fhtð‚t y™u «ƒ¤ su™wk òuðwk ¨é…‹}æÝè-ËwkŒh sL{ðt¤t
ç{¯‡æï-Wíf]ü Ën™þe÷ Îï±è-r™hk‚h ŒuŒeÃÞ{t™ læ±æÐë烱è-rðãw‚T y™u yL‚rhût÷tuf {}æü‡ææ-
…tu‚t™t Ä{oÚte yÚtto‚T …tu‚t™t ¼tðÚte Ú…¨:-÷tuftu™u ¥‹„:-…tu‚t™t {æÞ{tk Äthý fhu Au.
su Wõ‚ ãtðt …]rÚtðeytu{tk àæéç™:-…rðºt Îï±:-rŒÔÞ„wýðt¤t ¨ê²ü:-ËqÞo÷tuf §ü²„ï-«t ÚttÞ
Au, „ï-‚u ƒL™u™u çã-s ‚{u ËBÞfT òýtu. (1)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw, rðãw‚T y™u ytftþ Ëðo ÷tuftu™t ytÄth Au, ‚u{ Eïh ðtÞw ytrŒ™tu
ytÄth Au.
yt Ë]rü{tk yuf-yuf ƒúñtkz™e {æÞ{tk yuf-yuf ËqÞo÷tuf Au, ‚u{ Ëðo òýu. (1)
©UL§√ÿøfi‚Ê ◊Á„UŸËfi •‚‡øÃÊfi Á¬ÃÊ ◊ÊÃÊ ø ÷ÈflfiŸÊÁŸ ⁄UˇÊ×–
‚ÈÆœÎc≈ÔfiU◊ fl¬ÈÆcÿ3> Ÿ ⁄UÊŒfi‚Ë Á¬ÃÊ ÿà‚Ëfi◊Á÷ M§¬Ò⁄UflÊfi‚ÿØÔH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! çЄæ-…t÷™ fh™tht rðãw‚T-yÂø™ ²„ì-su ÚæïΨè-ËqÞo y™u ¼qr{{kz¤™u
MŒæñ:-þwõ÷, f]»ý, nrh‚ …e‚trŒ Y…tuÚte ¨è}æì-ËðoºtÚte ¥|²±æ¨²„ì-Ztkfu Au, ‚u ¥¨p„æ-rð÷ûtý
Y…ðt¤t }æçãÝè-{nt™, ©çÚò™¨æ-ƒnw s ÔÞt Út™th, ¨é{ëcÅ}æï-ËwkŒh yíÞk‚ Wíf»to‚tÚte Ën™
fh™tht ±Œæéc²ï-Y…{tk «rËØ ÚtÞu÷ ËqÞo{kz¤ y™u ¼qr{ {kz¤tu™e Ý-Ë{t™ }ææ„:-{tLÞ fh™the
†e çЄ:, ™-y™u …t÷™ fh™th s™ |æé±ÝæçÝ-su{tk «týeytu ntuÞ Au, ‚u ÷tuftu™e Úÿæ„:-hûtt
fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ Ëðo «týeytu™e ¼qr{ y™u ËqÞo hûtt fhu Au y™u ‚u™u Äthý fhu Au, ‚u{
{t‚t-r…‚t Ëk‚t™tu™wk …t÷™ y™u ‚u™e hûtt fhu Au.
656
su s¤{tk, …]rÚtðe{tk y™u ‚u™tÚte ƒ™u÷t …ŒtÚttuo{tk Y… òuðt{tk ytðu Au, ‚u ÔÞt yÂø™™wk
s Au, ‚u{ òýðwk òuEyu. (2)

656 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚ flÁqÔfiU— ¬ÈÆòÊ— Á¬òÊÊ— ¬ÁflòÊfiflÊŸ˜Ô ¬ÈÆŸÊÁà œË⁄UÊ ÷ÈflfiŸÊÁŸ ◊ÊÿÿÊfi–
œŸÈ¢ ø ¬Î|‡Ÿ¯ flη÷¢ ‚ÈÆ⁄UÃfi‚¢ Áfl‡flÊ„UÊfi ‡ÊÈÆ∑˝¢§ ¬ÿÊfi •Sÿ ŒÈˇÊÃH 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! Ðç±~æ±æÝì-su{tk ƒnw s þwØ-…rðºt f{o rðã{t™ Au çÐ~ææï:-‚Útt su
ðtÞw y™u ytftþ™t Ðé~æ:-Ëk‚t™™e Ë{t™ rðã{t™ Au, ¨:-‚u ±çq:-…ŒtÚttuo™e «tr fhtð™th
yÂø™ |æé±ÝæçÝ-÷tuftu™u ÐéÝæç„-…rðºt fhu Au.
su {ïÝé}æì-„tÞtu™e Ë{t™ ð‚o{t™ ðtýe ¨éÚ}æì-su™wk ©uc ƒ¤ Au, su ±ë¯|æ}æì-Ëðo ÷tuftu™u
htuf™th Ðëçà‹æ}æì-ËqÞo Au, ‚u àæéÜíU}æì-þe½ú‚t fh™th™u ‚Útt в:-ŒqÄ™u ™-y™u ç±Eæãæ-Ëðo rŒðËtu™u
…rðºt fhu Au, su™u {èÚ:-æÞt™ðt™ …wÁ»t }ææ²²æ-©uc ƒwrØÚte òýu Au ¥S²-yu yÂø™™e W¥tus™tÚte
yÇteü rËrØ™u ‚{u Îéÿæ„-…qýo fhtu. (3)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ë{M‚ ÷tuftu™u Äthý y™u …rðºt fhu Au, ‚u{ Ëw…wºt fw¤™u ‘àæé‹{ç‹„’
…rðºt fhu Au. (3)
•ÿ¢ ŒflÊŸÊfi◊¬‚Êfi◊¬SÃfi◊Ê ÿÊ ¡¡ÊŸ ⁄UÊŒfi‚Ë Áfl‡fl‡Ê¯÷ÈflÊ–
Áfl ÿÊ ◊◊ ⁄U¡fi‚Ë ‚È∑˝§ÃÍÆÿÿÊ¡⁄fiUÁ÷— S∑§ê÷fiŸÁ÷— ‚◊ÊfiŸÎøH 4H
…ŒtÚto : su ¥²}æì-yt Îï±æÝæ}æì-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu™t ¥Ð¨æ}æì-f{tuo™e ¥ÐS„}æì-yíÞk‚ r¢Þtðt™
Au; ðt ²:-su ç±Eàæ}|æé±æ-Ëðo{tk Ëw¾™e ¼tð™t fhtð™th f{oÚte ÚæïΨè-ËqÞo y™u …]rÚtðe ÷tuf™u
……æÝ-«fx fhu Au; ðt ²:-su ¨éÜíU„éÄæ²æ-©uc ƒwrØ, f{o y™u SÜU}|æÝïç}æ:-M‚k¼™-yðhtuÄ yLtu
¥ÁæÚïç|æ:-ntrLthrnít «çtkÄtuLte ËtÚtu Ú…¨è-¼qr{ y™u ËqÞo÷tuf ‚Útt ¼qr{÷tuf™wk ç±, }æ}æï-rðrðÄ
he‚u {t™ fhu Au, ‚u™e nwk ¨}ææÝë™ï-ËBÞfT M‚wr‚ fÁk Awk. (4)
¼tðtÚto : Ë]rü™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ fhðt ytrŒ™tk f{tuo su s„Œeïh™tk Au y™u
su fthý («f]r‚)Úte Ë{M‚ ‚Útt y™uf «fth™t ftÞo Ë{qn™u h[e™u ‚u™u y™L‚ ƒ¤Úte Äthý
fhu Au, ‚u™e Ëðo ËŒt «þkËt fhu. (4)
Ã ŸÊfi ªÎáÊÊŸ ◊fiÁ„UŸË ◊Á„U üÊflfi— ˇÊòÊ¢ lÊfiflʬÎÁÕflË œÊ‚ÕÊ ’ÎÆ„UØԖ
ÿŸÊÁ÷ ∑ΧÆÁc≈ÔUSÃßÊfi◊ Áfl‡fl„UÊfi ¬ŸÊƒÿ◊Ê¡Êfi •S◊ ‚Á◊fiãflÃ◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : su xæë‡ææÝï-M‚wíGt{t™ = M‚wr‚ÞtuøÞ }æçãÝè-{nt™ læ±æÐë烱è-¼qr{ y™u ËqÞo÷tuf
Au, „ï-‚uytu Ý:-y{tht {txu Ïæëã„ì-yíGtkít }ææçã-…qßÞ = «þkË™eÞ Au, Ÿæ±:-yL™ y™u ÿæ~æ}æì-
htßÞ™u {樃:-Äthý fhu Au, ²ïÝ-suÚte y{u ç±Eãæ-Ëðo rŒðËtu ÜëUcÅè:-{™w»Þtu™tu ¥ç|æ, „„Ýæ}æ-
ËðoºtÚte rðM‚th fheyu, y™u ÐÝæ²}æì-«þkËt fhðt ÞtuøÞ ¥æï…:-…ht¢{™e ¥S}æï-y{tht {txu
ÉøðuŒ¼t»Þ 657
¨ç}拱„}æì-ËBÞfT ð]rØ fhu. (5)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ¼qr{™t „wýtu™t ¿tt‚t (rðît™) rðãt™u òýe™u ‚u™tu W…Þtu„ fhðt™u òýu
Au; ‚uytu {nt™ ƒ¤™u «t fhe™u Ëtðo¼ti{ htßÞ fhe þfu Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ãtðt …]rÚtðe™tk áütL‚Úte {™w»Þtuyu W…fth „úný fhðt™wk fnu÷ Au,
ítuÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (160)
Ëqõ‚-161
Á∑§◊ÈÆ üÊcΔÔU— $∑§ ÿÁflficΔÔUÊ Ÿ •Ê¡fiª|ã∑§◊ËfiÿÃ ŒÍÆàÿ¢1> ∑§lŒfiÍÁø◊–
Ÿ ÁŸfi|ãŒ◊ ø◊‚¢ ÿÊ ◊fi„UÊ∑ȧÆÀÊÊ˘ÇŸfi ÷˝Êú˝È¸áÊ ßjÍÆÁÃ◊ÍfiÁŒ◊H 1H
…ŒtÚto : nu |æíæ„:-ƒkÄw ¥xÝï-rðît™T ! ²:-su }æãæÜéUH:-{nt™ fw÷ðt¤t Îíéü‡æ:-þe½ú„t{e …wÁ»t
™}æ¨}æì-{u½™u «t ÚttÞ Au, ‚u™e y{u Ý, çÝç‹Î}æ-®™Œt fh‚t ™Úte Ý:-y{™u çÜU}æì-þwk ŸæïcÆ:-
©uc çÜU}æì-þwk ©-‚tu ²ç±cÆ:-yíÞk‚ swðt™ …wÁ»t ¥æ…xæÝì-ðthkðth «t ÚttÞ Au.
²„ì-su™u y{u ªç™}æ-fneyu ‚u çÜU}æì-þwk Îêy²}æì-Œq‚…ýwk ðt Œq‚™t f{o™u §ü²„ï-«t ÚttÞ Au,
‚u™u «t ÚtE™u §„ì-s ÜU„ì-õÞthu |æêç„}æì-yiïÞo™u ªçÎ}æ-fnu. (1)
¼tðtÚto : suytu …hM…h «u{Úte rðãt™t rð»tÞtu™u Ëtk¼¤u Au y™u Ëk¼¤tðu Au, ‚uytu rðît™
Īu. (1)
∞∑¯§ ø◊‚¢ øÃÈ⁄fiU— ∑ΧáÊÊß ÃmÊfi ŒflÊ •fi’˝ÈflãÃm •Êªfi◊◊˜Ô–
‚ÊÒœfiãflŸÊ ÿlflÊ ∑fi§Á⁄UcÿÕfi ‚Ê∑¢§ ŒflÒÿ¸ÁôÊÿÊfi‚Ê ÷ÁflcÿÕH 2H
…ŒtÚto : nu ¨æñ{‹±Ýæ:-W¥t{ Ä™w»Þtu{tk fwþ¤ ! su »ÜU}æì-yuf÷t ™}æ¨}æì-{u½™u Îï±æ:-rðît™tu
±:-‚{tht «íÞu ¥Ïæíé±Ýì-fnu yÚtto‚T ‚u™t „wýtu™tu W…Œuþ fhu, „„ì-‚u™u ‚{u ÜëU‡ææï„Ý-fhtu; y™u
su™u ±:-‚{tht Ë{e…Úte nwk ¥æxæ}æ}æì-«t Úttô, „„ì-‚u™u fhtu. ²çÎ-òu Îï±ñ:-rðît™tu™e ¨æÜU}æì-
ËtÚtu ™„éÚ:-ðtÞw, yÂø™, s¤ y™u ¼qr{ yt [th™u …qAtu ‚tu …tu‚t™t ft{™u rËØ »± s ÜUçÚc²ƒ-
fhtu y™u ²ç¿æ²æ¨:-Þ¿t™t y™wct™™u ÞtuøÞ |æç±c²ƒ-Úttytu = ƒ™tu. (2)
¼tðtÚto : suytu rðît™tu™e Ë{e…Úte «&™tu¥thtu îtht rðãtytu™u «t fhe™u ‚uytuyu ƒ‚tðu÷
f{tuo fhu Au, ‚uytu rðît™ ƒ™u Au.
…qðo {kºttuõ‚ «&™tu¥th W¥th yu Au-su y{thtÚte yrÄf rðãðt™ Au, ©uc Au. su rs‚urLÿÞ
Au, ‚u ƒ¤ðt™ Au. su yÂø™ Au, ‚u Œq658 ‚ Au y™u su …wÁ»ttÚto™e rËrØ Au, ‚u rð¼qr‚ Au. (2)
•ÁÇŸ¢ ŒÍÆâ ¬˝Áà ÿŒ’˝fiflËßʇfl— ∑§ûflÊ¸ ⁄UÕfi ©UÃ„U ∑§ûfl¸—–
658 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 œŸÈ— ∑§ûfl¸Êfi ÿÈfl‡ÊÊ ∑§ûflʸ mÊ ÃÊÁŸfi ÷˝ÊÃ⁄UŸÈfi fl— ∑ΧÆà√ÿ◊fiÁ‚H 3H
…ŒtÚto : nu |æíæ„:-ƒkÄw rðît™T ! ²„ì-su ¥E:-þe½ú„t{e ÜUœ±ü:-fhðt ÞtuøÞ yÚtto‚T f÷t
ÞkºttrŒ rËØ Út™tht y™uf rðÄ r~tÕÃtr¢GttsLGt ÃtŒtÚto ©yæ-Ôtt §ã-y®nGtt Ú‰æ:-hBtÛt fhÔttLtwk ËtÄLt
ÜUœÃæü:-fhðt ÞtuøÞ rð{t™ ytrŒ Þt™-ðtn™ Au, ‚u™u ¥çxÝ}æì-rðãw‚T ytrŒ Îê„}æì-Œq‚ ftÞo fh™tht
yÂø™™t Ðíç„-«íÞu su ¥Ïæí„è„Ý-fnu Au ‚u™t W…ŒuþÚte su ÜUœ±æü-fhðt ÞtuøÞ {ïÝé:-ðtýe Au;
ðt su ÜUœ±æü-fhðt ÞtuøÞ ²é±àææ-r{r©‚ yr{r©‚ ÔÞðnthtu îtht rðM‚]‚ ft{ Au; ðt su yÂø™
y™u ðtýe mæ-ƒu Au, „æçÝ-‚u Ëðo™u ±:-‚{the Ë{e…‚tÚte rËØ ÜëUy±è-fhe™u y{u ¥Ýé, ¥æ,
§}æç¨-y™w¢{Úte Wõ‚ …ŒtÚttu™u «t fheyu Aeyu. (3)
¼tðtÚto : su su™u ËíÞ rðãt ¼ýtðu y™u yÂø™ ytrŒ™e «r¢Þt™tu W…Œuþ fhu, ‚u™u ‚u ƒkÄw
Ë{t™ òýu. ‚u fhðt ÞtuøÞ ftÞtuo™u rËØ fhe þfu Au. (3)
ø∑ΧÆflÊ¢‚fi ´§÷flSÃŒfi¬Îë¿Uà ÄflŒfi÷ÍÆl— Sÿ ŒÍÆÃÊ Ÿ •Ê¡fiªŸ˜Ô–
ÿŒÊflÊÅÿfiìÊ◊‚ÊÜøÃÈ⁄Ufi— ∑ΧÆÃÊŸÊÁŒûflc≈Ê ÇŸÊSflãÃãÿ¸ÊfiŸ¡H 4H
…ŒtÚto : nu ™ÜëU±æ¢¨:-f{o fh™tht «|æ±:-BtuÄtðe Ëßs™tu ! ²:-su Îê„:-Œq‚ Ý:-y{tht
«íÞu ¥æ, ¥…xæÝì-ðthkðth «t ÚttÞ Au, S²:-‚u vÃæ-õÞtk ¥|æê„ì-Wí…L™ ÚtÞu÷ Au, „„ì, §yæì-
‚u™u s rðît™tu™u yt… ¥ÐëÓÀ„-…qAtu.
su y±cÅæ-Ëqû{f‚to ²Îæ-ßÞthu Óæ}æSææÝì-{u½tu™u ¥±æw²„ì-rðÏÞt‚ fhu Au, íÞthu ‚u ™„éÚ:-
[th …ŒtÚttuo™u yÚtto‚T ðtÞw, yÂø™, s¤ y™u ¼qr{™u ÜëU„æÝì-fhu÷ yÚtto‚T …ŒtÚto rðãt îtht W…Þtu„{tk
÷uðt{tk ytðu÷ òýu Au, Þºt ¥æ„ì-y™u §„ì-‚u s xÝæ¨é-„{™ fhðt ÞtuøÞ ¼qr{ytu™e ¥‹„:-
{æÞ Þt™tu™u çÝ, ¥æÝ…ï-[÷tðu Au. (4)
¼tðtÚto : suytu rðît™tu™e Ë{e… Ëwrþûtt y™u rðãt «t fhe™u ‚Útt Ë{M‚ rËØtL‚tu™t
W¥th òýe™u ftÞo fhu Au, ‚uytu ƒwrØ{t™ = {uÄtðe ƒ™u Au. (4)
„UŸÊfi◊ÒŸÊ° ßÁà àflc≈ÔUÊ ÿŒ’˝fiflËìÊ◊‚¢ ÿ Œfifl¬ÊŸ◊ÁŸfi|㌷ȗ–
•ãÿÊ ŸÊ◊ÊfiÁŸ ∑ΧáflÃ ‚ÈÆÃ ‚ø°Êfi •ãÿÒ⁄fiUŸÊŸ˜Ô ∑§ãÿÊ3> ŸÊ◊fiÁ÷— S¬⁄UØÔH 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! y±cÅæ-rAL™-r¼L™ fh™th ËqÞo™e Ë{t™ rðît™T ! ²„ì-su Îï±ÐæÝ}æì-
rfhýtu ðt RrLÿÞtuÚte …t™ fhðt ÞtuøÞ ™}æ¨}æì-{u½ s¤™u ¥Ïæí±è„ì-fnu Au, ²ï-su yu™e ¥çÝç‹Î¯é:-
®™Œt fhu Au ‚u »ÝæÝì-yu™u y{u ãÝæ}æ-{theyu-™ü fheyu.
su ¨™æÝì-ËkÞwõ‚ ¥‹²ñ:-yLÞ Ýæ}æç|æ:-™t{tuÚte ¥‹²æ-yLÞ Ýæ}ææçÝ-™t{tu™u ¨é„ï-Wí…L™ fhu÷
ÔÞðnth{tk ÜëU‡±„ï-«rËØ fhu Au, »ÝæÝì-yu s™tu™u ÜU‹²æ-fw{the fLÞt SÐÚ„ì-«ËL™ fhu, §ç„-
ÉøðuŒ¼t»Þ 659
yu he‚u ‚uytu™t «íÞu ‚{u …ý ð‚tuo. (5)
¼tðtÚto : suytu rðît™tu™e ®™Œt fhu y™u rðît™tu{tk yrðît™tu™e y™u yrðît™tu{tk rðît™tu™e
ƒwrØ ht¾u, ‚uytu s ‘¶H’ = Œwü {™w»Þ Ëðo™t îtht r‚hMfth fhðt òuEyu. (5)
ßãº˝Ê „U⁄UËfi ÿÈÿÈÆ¡ •|‡flŸÊ ⁄UÕ¢ ’΄US¬ÁÃfi*fl‡flMfi§¬Ê◊ȬÊfi¡Ã–
´§÷È*flèflÊ flÊ¡Êfi ŒflÊ° •fiªë¿Uà Sfl¬fi‚Ê ÿÁôÊÿ¯ ÷ʪ◊fiÒßH 6H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! §‹Îí:-rðãwítT™e Ë{t™ …h{iïÞofthf ËqÞo ãÚè-Äthý-ytf»toý ftÞtuo™e
rðãt™u ²é²é…ï-Þwõ‚ fhu Au, ¥çEÝæ-rþÕ…rðãt ðt ‚u™e r¢Þt-nM‚ ftiþÕÞ rþ¾ð™th rðît™s™
Úƒ}æì-h{ý fhðt ÞtuøÞ rð{t™ ytrŒ ðtn™™u òuzu Au, ÏæëãSÐç„:-{nt™ …ŒtÚttuo™wk …t÷™ fh™th
ËqÞo Ë{t™ ‚{u ç±EMÐæ}æì-su{tk Ë{M‚ yÚtto‚T ™tLtt-{tuxtk, òztk-…t‚¤tk, ðtkft-[qkftk, ft¤tk-…e¤tk,
hk„e™, [{fŒth Y… rðã{t™ Au, ‚u …]rÚtðe™u ©Ð, ¥æ…„-©uc‚t…qðof òýtu.
«|æé:-Ä™ksÞ Ëqºttí{t ðtÞw™e Ë{t™ ç±|±æ-su{ …tu‚t™tk ÔÞtr ƒ¤Úte ±æ…:-yL™™u, ‚u{
Îï±æÝì-rðît™tu™u ¥xæÓÀ„-«t Úttytu ƒ™e™u S±Ð¨:-su™t ËwkŒh Ä{o ËkƒkÄe ft{ Au yuðt ƒ™e™u
‚{u ²ç¿æ²}æì-su Þ¿t™u ÞtuøÞ |ææxæ}æì-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ¼tu„ Au, ‚u™u »ï„Ý-òýtu. (6)
¼tðtÚto : (suytu) rðãwítT™e Ë{t™ ftÞtuo™t ËkÞtus™, rþÕ…rðãtytu™e Ë{t™ Ëðo ftÞtuo™t
Ëk…tŒf, ËqÞo™e Ë{t™ htßÞ™t ¼hýf‚to, ƒwrØ{t™™e Ë{t™ rðît™tu™tu Ëk„ fh™tht y™u
ÄtŠ{fs™tu™e Ë{t™ f{o fh™tht {™w»Þtu Au, ‚uytu ‘Ëti¼tøÞðt™’ ƒ™u Au. (6)
ÁŸ‡ø◊¸®fiáÊÊ ªÊ◊fiÁ⁄UáÊËà œËÁÃÁ÷ÿʸ ¡⁄fiUãÃÊ ÿÈfl‡ÊÊ ÃÊ∑Îfi§áÊÊß–
‚ÊÒœfiãflŸÊ •‡flÊŒ‡flfi◊ÃˇÊà ÿÈÆÄàflÊ ⁄UÕ◊Ȭfi ŒflÊ° ˘•fiÿÊßH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u {èç„ç|æ:-ytk„¤eytu™e Ë{t™ ÄthýÚte ™}æü‡æ:-þheh™e íð[t™e
Ë{t™ þheh™t W…h™t ¼t„™tu ËkƒkÄ ht¾™the xææ}æì-…]rÚtðe™u ¥çÚ‡æè„-«t Úttytu.
²æ-su …Ú‹„æ-M‚wr‚-«þkËt fh‚t ²é±àææ-Þwðt™ rðãtÚteoytu™e Ë{e… ht¾™th rþÕ…e ƒ™u Au,
„æ-‚uytu rþÕ…e ft{tu{tk Ëthe he‚u «ð]¥t ÚtÞu÷ çÝÚÜëU‡ææï„Ý-r™hk‚h ‚u rþÕ… ftÞtuo™u fhu Au.
¨æñ{‹±Ýæ:-W¥t{ Ä™w»Þ{tk fwþ¤ ƒ™u÷t Ëßs™ ¥Eæ„ì-ðu„ðt™ …ŒtÚttuo™e ¥E}æì-ðu„ðt¤t
…ŒtÚttuo™u ¥„ÿæ„-swŒt fhtu y™u ðu„ðt™ fhðt Xef fhtu; y™u Úƒ}æì-hÚt™u ²év„±æ-òuze™u Îï±æÝì-
rŒÔÞ¼tu„ ðt rŒÔÞ„wýtu™u ©Œææ²æ„Ýì-W…„‚ 660 Úttytu-«t Úttytu. (7)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ytk„¤eytu™e Ë{t™ f{o fh™tht ‚Útt rþÕ…rðãt™t «u{e (ƒ™e™u) …ŒtÚttuo™u
‚Útt …ŒtÚttuo™t „wýtu™u òýe™u Þt™ ytrŒ ftÞtuo{tk ‚u™tu W…Þtu„ fhu Au, ‚uytu rŒÔÞ¼tu„tu™u «tÂ
fhu Au. (7)
660 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ߌ◊ÈfiŒ∑¢§ Á¬fi’Ãàÿ’˝flËßŒ¢ flÊfi ÉÊÊ Á¬’ÃÊ ◊ÈÜ¡Ÿ¡fiŸ◊˜Ô–
‚ÊÒœfiãflŸÊ ÿÁŒ ÃãŸfl „Uÿ¸Õ ÃÎÆÃËÿfi ÉÊÊ ‚flfiŸ ◊ÊŒÿÊäflÒH 8H
…ŒtÚto : nu ¨æñ{‹±Ýæ:-W¥t{ Ä™w»Þðt¤t{tk fwþ¤ ©uc ðiãtu ! ‚{u …ÚÞ ¼tus™ RåA™thtytuÚte
§Î}æì-yt ©ÎÜU}æì-s¤™wk çÐÏæ„-…t™ fhtu, §Î}æì-yt }æéTÝï…Ý}æì-{wks ™t{™t ½tËÚte þwØ fhu÷
s¤™wk …t™ fhtu; ±æ-yÚtðt Ýï±, çÐÏæ„-…t™ fhtu ™rn. §ç„-yt he‚u Íæ-s ¥Ïæí±èyæÝ-fhtu, yLÞtu™u
W…Œuþ fhtu. ²çÎ-òu „„ì-‚u™u ã²üƒ-[tntu ‚tu „ë„è²ï-ºteò ¨±Ýï-yiïÞo{tk Íæ-s r™hk‚h }ææβ抲ñ-
yt™krŒ‚ Úttytu. (8)
¼tðtÚto : Ôtiãtu îtht yÚtðt {t‚t-r…‚tytu îtht Ëðo htu„eytu™u ‚Útt Ëk‚t™tu™u ‘‘‚{thu þheh
y™u ytí{t™tk Ëw¾™u {txu y{wf ðM‚w™wk Ëuð™ fhðwk òuEyu y™u y{wf™wk Ëuð™ ™ fhðwk òuEyu,
yt{ yt[hý fhðwk òuEyu y™u yt{ yt[hý ™ fhðwk òuEyu’’ yuðtu W…Œuþ «Út{Úte s fhe
Œuðtu òuEyu. suÚte ‚uytu r™hk‚h þheh y™u ytí{tÚte …qýo Ëw¾Þwõ‚ ƒ™u. (8)
•Ê¬Ê ÷ÍÁÿficΔÊ ßàÿ∑§Êfi •’˝flËŒÁÇŸ÷͸ÁÿficΔÔU ßàÿãÿÊ •fi’˝flËØԖ
flœÿ¸ãÃË¥Ó® ’„ÈUèÿ— ¬˝Ò∑§Êfi •’˝flËŒÎÆÃÊ flŒfiãÇø◊‚Ê° •fi$¬‡ÊÃH 9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su{ »ÜU:-yuf …wÁ»t ËkÞwõ‚ …]rÚtðe ytrŒ{tk ¥æÐ:-s¤ |æêç²cÆæ-
yrÄf Au §ç„-yu{ ¥Ïæí±è„ì-fnu Au, ¥‹²:-y™u ƒeòu ¥çxÝ:-yÂø™ |æêç²cÆ:-yrÄf Au §ç„-
yu{ ŒæíæÏæíÃæèyæì-W¥tBtíttÚte fnu Au ‚Útt »ÜU:-ftuE Ïæã銲:-ƒnw s …ŒtÚttuo{tk ±{²ü‹„è}æì-ðÄ‚e ¼qr{™u
yrÄf ¥Ïæí±è„ì-fnu Au-ƒ‚tðu Au. yt he‚u «„æ-ËíÞðt‚tu™u ±Î‹„:-fnu‚t Ëßs™ ™}æ¨æÝì-{u½tu™e
Ë{t™ …ŒtÚttuo™u ¥ôÐàæ„-rð¼õ‚ fhtu. (9)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk MÚtq÷ …ŒtÚttuo{tk ; ‘ftuE s¤ yrÄf Au’, ‘ftuE yÂø™ yrÄf Au’
y™u ‘ftuE ¼qr{ yrÄf Au’ (yu{) ƒ‚tðu Au. …hk‚w MÚtq÷ …ŒtÚttuo{tk ¼qr{ s yrÄf Au.
ËíÞ rð¿tt™e {u½tu™t yðÞðtu™t rððuf™e Ë{t™ Ëðo …ŒtÚttuo™u rð¼õ‚ fhe™u ‚¥ðtu™e Ëðo
÷tuftu ËBÞfT …heûtt fhu yu™t rð™t …ŒtÚto rðãt™u ÞÚttÚto òýe þf‚t ™Úte. (9)
üÊÊáÊ◊∑fi§ ©UŒ∑¢§ ªÊ◊flÊfi¡Áà ◊Ê¢‚◊∑fi§— $¬‡ÊÁà ‚ÆÍŸÿÊ÷ÎfiÃ◊˜Ô–
•Ê ÁŸ◊˝Èø— ‡Ê∑Χƌ∑§Ê •¬Êfi÷⁄U|à∑¢§ |Sflfià¬ÈÆòÊèÿfi— Á¬Ã⁄UÊ ©U¬ÊfiflÃÈ—H 10H
…ŒtÚto : su{ »ÜU:-rðît™ Ÿææï‡ææ}æì-©ðý ÞtuøÞ xææ}æì-¼qr{ y™u ©ÎÜU}æì-s¤™u ¥±æ…ç„-
òýe™u f÷tÞkºttuÚte ‚u™u «urh‚ fhu Au; ðt su{ »ÜU:-yuf÷t ¨êݲæ-®nËtÚte ¥æ|æë„}æì-ËBÞfT Äthý
fhu÷ }æ梨}æì-{]‚ þheh™t yðÞðtu™u ôÐàæç„-…]ÚtfT fhu Au; ðt su{ »ÜU:-yuf çÝ}æíé™:-r™íÞ «tÂ
«týe™t àæÜëU„ì-{¤™e Ë{t™ ¥Ð, ¥æ, ¥|æÚ„ì-…ŒtÚto™u W…tzu Au, ‚u{ çЄÚæñ-{t‚t-r…‚t Ðé~æï|²:-
ÉøðuŒ¼t»Þ 661
…wºttu™u {txu ôÜU çS±„ì-þwk ©Ð汄é:-Ë{e…{tk [tnu. (10)
¼tðtÚto : su {t‚t-r…‚t su{ ™ð«Ëq‚t „tÞ ðtAhzt™wk (Ëw¾ RåAe Œw:¾Úte ƒ[tðu), ÔÞtÄ
{tkË™u (÷E™u yr™ü™u Atuzu), ðiã htu„e™t {¤™wk r™ðthý-Œqh fhu, ‚u{ Ëk‚t™tu™t Œw„woýtu™u Œqh
fhe™u rþûtt y™u rðãtÚte Ëk…L™ fhu Au, ‚uytu ‘Ëk‚t™ Ëw¾’ «t fhu Au. (10)
©UmàSflfiS◊Ê •∑ΧáÊÊßÊ ÃÎáʯ ÁŸàSfl¬— Sflfi¬SÿÿÊfi Ÿ⁄U—–
•ªÊfisÔSÿ ÿŒ‚fiSÃŸÊ ªÎÆ„U ÃŒlŒ◊Îfi÷flÊ ŸÊŸfiÈ ªë¿UÕH 11H
…ŒtÚto : nu ÝÚ:-™u‚t-y„úýe s™tu ! ‚{u S±ÐS²²æ-…tu‚t™t W¥t{ ft{™e RåAtÚte, ¥S}æñ-
yt „tÞ ytrŒ …þwytu™u {txu, çݱy¨é, ™e[t y™u ©my¨é-Ÿ[t «Œuþtu{tk, „ë‡æ}æì-ft…ðt ÞtuøÞ
½tË™u ‚Útt ¥Ð:-s¤™u ¥ÜëU‡ææïï„Ý-Wí…L™ fhtu.
nu «|æÃæ:-{uÄtðe s™tu ! ‚{u ²„ì-su ¥xææïsS²-„w ™ ht¾ðt ÞtuøÞ™t xæëãï-½h{tk ðM‚w
Au, „„ì-‚u™u Ý, ¥¨S„Ý-™ü fhtu ™rn, ¥l-yt W¥t{ Ë{Þ{tk §}æ}æì-yu™e ¥Ýé, xæÓÀƒ-…tA¤
[t÷tu. (11)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ÿ[t-™e[t MÚtt™tu{tk …þwytu™e hûtt {txu s¤ y™u ½tË ytrŒ™u Ëwhrût‚
ht¾ðt òuEyu. yhrût‚ …thftk …ŒtÚttuo™e …ý yLÞtÞÚte ÷uðt™e RåAt fŒe fhðe ™rn y™u Ä{oÞwõ‚
rðãt y™u ƒwrØ{t™tu™tu Ëk„ ËŒt fhðtu òuEyu. (11)
‚¢◊ËÀÿ ÿjÈflfiŸÊ ¬ÿ¸‚fi¬¸Ã Äflfi |SflûÊÊàÿÊ Á¬Ã⁄UÊfi fl •Ê‚ÃÈ—–
•‡Êfi¬Ã ÿ— ∑§⁄USŸ¯ fl •ÊŒŒ ÿ— ¬˝Ê’fi˝flËà¬˝Ê ÃS◊Êfi •’˝flËßH 12H
…ŒtÚto : nu rðãtÚteoytu ! ‚{u ¨¢}æè˲-™uºtÚte ËBÞfT r™{u»tý fhe™u Äæyæì-su |æé±Ýæ-¼qr{ ytrŒ
÷tuf Au, ‚u™u вü¨Ðü„-ËðoºtÚte òýtu, íÞthu ±:-‚{tht „æy²æ-‚u Ë{Þu Út™tht çЄÚæ-{t‚t-r…‚t
yÚtto‚T rÔtãtãGtLt ÔtÏtítLtt Bttítt-rÃtítt vÃæ-çSÃæyæì-õGttkf ¥æ¨„é:-r™hk‚h ðËu Au; ²:-y™u su ±:-
‚{the ÜUÚd}æì-¼wò™u ¥æÎÎï-…fzu Au; ðt su™tu ¥àæЄ-y…htÄ Út‚t ‚u™t …h X…ftu yt…u Au,
²:-su ytåttGto ítBtLtu Œæí, ¥ÏæíÃæèyæì-WÃtŒu~t ytÃtu „S}æñ-‚u™t {txu Ðíæï, ¥Ïæí±èyæì-r«Þ ð[™ ƒtu÷tu.
(12)
¼tðtÚto : ßÞthu yæÞt…ftu™e …tËu rðãtÚteoytu ytðu, íÞthu ‚uytu™u yu{ …qAðwk òuEyu-‚{u
÷tuftu õÞtk™t Atu ? ‚{thwk r™ðtË MÚtt™ õÞtk Au, ‚{tht {t‚t-r…‚t™t ™t{ þwk Au ? þwk ¼ýðt
RåAtu Atu ? y¾kz ƒúñ[Þo™wk …t÷™ fhþtu 662 fu ™rn ? ð„uhu. yt he‚u …qAe™u ‚uytu™u rðãt „úný
fhðt {txu ƒúñ[Þo™e Œeûtt yt…ðe. rþ»Þtuyu yæÞt…ftu™e ®™Œt y™u ‚uytu™u yr«Þ yt[hý
fŒe …ý fhðwk ™rn. (12)
662 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ‚ÈÆ·ÈÆåflÊ¢‚fi ´§÷flSÃŒfi¬Îë¿UÃʪÊfisÔ ∑§ ߌ¢ ŸÊfi •’͒ȜØԖ
‡flÊŸ¯ flSÃÊ ’ÊfiœÁÿÃÊ⁄fiU◊’˝flËà‚¢flà‚⁄U ߌ◊lÊ √ÿfiÅÿÃH 13H
…ŒtÚto : nu ¨é¨éŒ±æ¢¨:-þÞ™ fh™tht «|æ±:-ƒwrØ{t™ s™tu ! ‚{u su ft{™wk ¥ÐëÓÀ„-…qAtu
y™u su™u ç±, ¥w²„-«rËØ fntu „„ì, §Î}æì-‚u yu ft{™u Ý:-y{™u ÜU:-ftuý ¥ÏæêÏæé{„ì sýtðu ?
¥xææïs-™ „w ht¾ðt ÞtuøÞ ±S„:-Ztkfðt Aq…tððtðt¤t EæÝ}æì-ftÞtuo{tk «uhýt yt…™th y™u
Ïææïç{粄æÚ}æì-þw¼tþw¼ rð»tÞ sýtð™tht™u su{ su rð»tGt ¥±í±èyæì-fnu, ‚u{ ‚u §Î}æì-«íÞût rð»tÞ™u
¨¢±y¨Úï-yuf ð»to{tk ðt ¥l-yts ‚wk ƒtu÷-fnu. (13)
¼tðtÚto : ƒwrØ{t™ ÷tuftu su-su (rð»tÞ)™u rðît™tu™u …qAe™u r™ùÞ fhe þfu Au, ‚u ‚u™tu {q¾o
÷tuftu r™rù‚ fhe þf‚t ™Úte. szƒwrØ (rðãtÚteo) sux÷wk yuf ð»to{tk ¼ýu Au, ‚ux÷wk ƒwrØ{t™
yuf rŒðË{tk „úný fhe þfu Au. (13)
ÁŒflÊ ÿÊfi|ãà ◊L§ÃÊ ÷ÍêÿÊÁÇŸ⁄Uÿ¢ flÊÃÊfi •ãÃÁ⁄UfiˇÊáÊ ÿÊÁÖ
•|jÿ¸ÊfiÁà flLfi§áÊ— ‚◊Èƺ˝Òÿ¸ÈÆc◊Ê° ßë¿UãÃfi— ‡Êfl‚Ê Ÿ¬Ê×H 14H
…ŒtÚto : nu à汨:-ƒ¤ðt™™t Ëk‚t™ ÝÐæ„:-…‚™ hrn‚ yuðe rðît™tu ‚{u su{ }æL„:-ðtÞw
çαæ-ËqÞo{kz¤™e ËtÚtu ²æç‹„-òÞ Au. ¥²}æì-yt ¥çxÝ:-rðãw‚T Y… yÂø™ |æê}²æ-…]rÚtðe™e ËtÚtu
(òÞ Au) y™u ±æ„:-÷tuftu™e {æÞ™tu ðtÞw ¥‹„çÚÿæï‡æ-yL‚rhût™e ËtÚtu ²æç„-òÞ Au, ‚u{ ±L‡æ:-
WŒt™ ðtÞw ¥Îìç|æ:-s¤ y™u Sæ}æéÎíñ:-Ët„htu™e ËtÚtu ²æç„-òÞ Au, ‚u{ ²éc}ææ‹æì-‚{™u §ÓÀ‹„:-
RåA™tht ÷tuftu òÞ. (14)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u ðtÞw™tu, ¼qr{ y™u yÂø™™tu, ðtÞw y™u yL‚rhût{tk ‚Útt ðÁý
y™u s¤™tu yuf ËtÚtu r™ðtË Au, ‚u{ {™w»Þtu rðãt y™u rðît™tu™e ËtÚtu r™ðtË fhe™u r™íÞ
Ëw¾e y™u ƒ¤ðt™ ƒ™u. (14)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk {uÄtðe™t f{tuo™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (161)
Ëqõ‚-162
◊Ê ŸÊfi Á◊òÊÊ flLfi§áÊÊ •ÿ¸◊ÊÿÈÁ⁄Uãº˝fi ´§÷ÈÆˇÊÊ ◊L§Ã— ¬Á⁄fiU ÅÿŸ˜Ô–
ÿmÊÁ¡ŸÊfi Œfl¡ÊfiÃSÿ ‚åÃfi— ¬˝flˇÿÊ◊Êfi ÁflŒÕfi flËÿ¸ÊfiÁáÊH 1H
ÉøðuŒ¼t»Þ 663
 …ŒtÚto : «íÞuf }‚w{tk Þ¿t fh™tht y™u ç±Îƒï-Ëk„út{{tk ²„ì-su ±æç…Ý:-ðu„ðt™ Îï±…æ„S²-
rðît™tu ðt rŒÔÞ„wýtuÚte «fx ÚtÞu÷ ¨Œ„ï:-½tuztytu™t ±è²æüç‡æ-…ht¢{tuÚte Ðí±ÿ²æ}æ:-fnªþwk, ‚u Ý:-
y{tht ½tuztytu™t …ht¢{tu™u ç}æ~æ:-rBtºt ÃæL‡æ:-©uc ¥Äæü}ææ-LGttGttÄe~t ¥æÄæé:-¿tt‚t, §‹Îí:-yiïÞoðt™,
«|æéÿææ-ƒwrØ{t™ y™u }æL„:-}Âíðòu }ææ, ÐçÚ, w²Ýì-Atuze™u fnu ™rn, ‚u™u y™wfq¤ ‚u™e «þkËt
fhu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu «þkrË‚ ƒ¤ðt™ y™u Ëwrþrût‚ ½tuztytu ht¾ðt òuEyu, su Ëðoºt rðsÞ
y™u …qýo yiïÞo «t fhtðu Au. (1)
ÿÁãŸ*áÊ¡Ê ⁄UÄáÊfi‚Ê ¬˝ÊflÎfiÃSÿ ⁄UÊ$à ªfiÎ÷ËÃÊ¢ ◊fiÈπÃÊ Ÿÿfi|ãÖ
‚Ȭ˝ÊfiæU ¡Ê ◊êÿfiÁm‡flMfi§¬ ßãº˝Ê ¬ÍÆcáÊÊ— Á¬˝ÿ◊åÿfiÁà ¬ÊÕfi—H 2H
…ŒtÚto : ²„ì-su çÝ<‡æ…æ-r™íÞþwrØ Úïv‡æ¨æ-Ä™Úte Ðíæ±ë„S²-ytåAtrŒ‚ xæë|æè„æ}æì-„úný fhu÷
Úæç„}æì-ytÃtÔtt }æ鶄:-{w¾Úte ݲ狄-«t fhu Au yÚtto‚T {w¾Úte fnu Au; su }æï|²„ì-y¿tt™eytu™u
r™hk‚h {th‚t ç±EMÐ:-su™t ËðoY… rðã{t™ ¨éÐíæÑì-ËwkŒh‚tÚte …qA‚t y™u ¥…:-Wí…L™ ™ Út‚t
yÚtto‚T yufðth …qýo ¼tðÚte rðãt ¼ýe™u ðthkðth rðî‚tÚte Wí…L™ ™ Út‚t ‚u rðît™ s™ §‹ÎíæÐêc‡ææï:-
yiïÞoðt™ y™u …wrü{t™ «týeytu™t çÐí²}æì-BtLttunh Ðæƒ:-s¤™u ¥Œ²ïç„-r™ùÞÚte «t ÚttÞ
Au, ‚uytu Ëðo Ëw¾tu™u «t ÚttÞ Au-fhu Au. (2)
¼tðtÚto : suytu LÞtÞ…qðof W…tŠs‚ Ä™Úte {wÏÞ Ä{o ËkƒkÄe ftÞtuo fhu Au, ‚uytu ‘…htu…fthe’
Īu Au. (2)
∞· ¿Uʪfi— ¬ÈÆ⁄UÊ •‡flfiŸ flÊÁ¡ŸÊfi ¬ÍÆcáÊÊ ÷ʪÊ ŸËfiÿÃ Áfl‡flŒfi√ÿ—–
•Á÷Á¬˝ÿ¢ ÿà¬Èfi⁄UÊ›UʇÊ◊fl¸®fiÃÊ àflc≈ÔUŒfiŸ¢ ‚ÊÒüÊfl‚Êÿfi Á¡ãflÁÃH 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su …wÁ»tu ±æç…Ýæ-ðu„ðt™ ¥EïÝ-½tuzt™e ËtÚtu »¯:-yt «íÞût ç±EÎïò:-
Ë{M‚ rŒÔÞ „wýtu{tk W¥t{ Ðêc‡æ:-…wrü™tu |ææxæ:-¼t„ Àæxæ:-ƒfhe ÐéÚ:-…qðo Ý貄ï-…ntU[tzu÷ Au;
ðt ²„ì-su y±cÅæ-©uc Y… rËØ fh™tht s™ ¨æñŸæ±¨æ²-ËwkŒh yL™tu{tk «rËØ yL™™u {txu ¥±ü„æ-
rð»tu»t ¿tt™™e ËtÚtu »Ý}æì-yu ¥ç|æçÐí²}æì-ËðoºtÚte r«Þ ÐéÚæïÇæàæ}æì-ËwkŒh ƒ™tðu÷ yL™™u §„ì-s
ç…‹±ç„-«t fhu Au, ‚u Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ½tuztytu™e …wrü {txu ƒfhe™wk ŒqÄ …tÞ Au y™u su (MðÞk) ËwËkf]‚ ¼tus™
¾tÞ Au, ‚uytu Ëw¾e ƒ™u Au. (3)
ÿhfiÁflcÿfi◊ÎÃÈƇÊÊ ŒfiflÿÊŸ¢ ÁòÊ◊ʸ
664ŸfiÈ·Ê— ¬ÿ¸‡fl¢ Ÿÿfi|ãÖ
•òÊÊfi ¬ÍÆcáÊ— ¬˝fiÕ◊Ê ÷ʪ ∞fiÁà ÿôÊ¢ Œflèÿfi— ¬˝ÁÃflŒÿfi㟡—H 4H
…ŒtÚto : ²„ì-su }ææÝé¯æ:-{™w»Þtu «„éàæ:-y™uf }‚wytu{tk ãç±c²}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo{tk
664 ÉøðuŒ¼t»Þ É
W¥t{ Îï±²æÝ}æì-rðît™tu™e Þtºtt rËØ fhtð™tht ¥E}æì-þe½ú„t{e hÚt™u ç~æ:-ºtý ðth ÐçÚ‡æ²ç‹„-
ËðoºtÚte «t yÚtto‚T Mðefth fhu Au; ðt su ¥~æ-yt s„‚{tk Îï±ï|²:-rŒÔÞ„wýtu {txu Ðêc‡æ:-
…wrü fh™tht™tu Ðíƒ}æ:-«Út{ |ææxæ:-Ëuð™ ÞtuøÞ ¼t„ Ðí焱ïβÝì-…tu‚t™t „wýtu™u «íÞût he‚u sýtð‚t
¥…:-«tÂÔÞ ƒfhe ²¿æ}æì-Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ÔÞðnth™u »ç„-«t ÚttÞ Au, ‚u™u ‚Útt yu ƒfhe™u
Ëðo Ëßs™ ÞÚttÞtuøÞ ËífthÞwõ‚ fhu. (4)
¼tðtÚto : suytu Ëðo }‚wytu{tk Ëw¾ŒtÞe ðtn™tu ƒ™tðe™u ‚Útt ½tuzt y™u ƒfhe ytrŒ …þwytu™e
ð]rØ fhe™u ËkËth™wk fÕÞtý fhu Au, ‚uytu þheh, ytí{t y™u {™™u y™wfq¤ ºtý «fth™t Ëw¾™tu
W…¼tu„ fhu Au. (4)
„UÊÃÊfiäflÿȸ⁄UÊflfiÿÊ •ÁÇŸÁ◊UãœÊ ª˝Êfiflª˝Ê÷ ©Uà ‡Ê¢SÃÊ ‚ÈÁflfi¬˝—–
ÃŸfi ÿôÊŸ Sflfi⁄¢U∑ΧÃŸ |Sflfic≈ÔUŸ flˇÊáÊÊ •Ê ¬fiÎáÊäfl◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ãæï„æ-Þ¿t ËtÄf, ¥Š±²éü:-Mð™tþ™e RåAt ™ fh™th, ¥æ±²æ:-
©uc Ëk„ fh™th, ¥çxÝç}æ‹{:-yÂø™ «Œe…f, xæíæ±xæíæ|æ:-«þkËt „úný fhð™th ©„-y™u àæ¢S„æ-
«þkËt fh™th ¨éç±Ðí:-©uc {uÄtðe rðît™ Au; „ïÝ-‚u™t îtht çS±cÅïÝ-©uc RåA™eÞ y™u S±ÚÑì ÜëU„ïÝ-
ËBÞfT …qýo fhu÷ ²¿æïÝ-Þ¿tf{oÚte ±ÿæ‡ææ:-™Œeytu™u ‚{u ¥æ, Œæë‡æŠ±}æì-Ëthe he‚u …qýo fhtu.-¼htu.
¼tðtÚto : Ëðo {™w»Þtuyu Œw„OÄ™t r™ðthý y™u Ëw¾™e WL™r‚ {txu Þ¿t™wk y™wct™ fhe™u,
Ëðo Œuþtu{tk Ëw„krÄ‚ s¤™e ð»tto fhe™u, ™Œeytu™u …rh…qýo fhðe òuEyu yÚtto‚T s¤Úte ¼hðe
òuEyu. (5)
ÿÍƬfl˝S∑§Ê ©Uà ÿ ÿfiͬflÊ„Uʇø·ÊÀÊ¢ ÿ •fi‡flÿÍƬÊÿ ÃˇÊfiÁÖ
ÿ øÊfl¸Ã ¬øfiŸ¢ ‚¢÷⁄fiUãàÿÈÆÃÊ Ã·Êfi◊Á÷ªÍfi*߸ ßãflÃÈH 6H
…ŒtÚto : ²ï-suytu ²êбíSÜUæ:-M‚k¼ {txu ftc ft…™tht ©„-y™u …ý ²ï-suytu ²êбæãæ:-M‚k¼™u
«t fhtð™thtytu ¥E²êÐæ²-½tuztytu™u ƒtkÄðt {txu ™¯æH}æì-ftuE rðþu»t ð]ût™u „ÿæç„-ft…u Au;
²ï, ™-y™u suytu ¥±ü„ï-½tuztytu™u {txu ЙÝ}æì-…rh…õð yL™-½tË ¨¢|æÚç‹yæ-Äthý fhu Au (Ëk„ún
fhu Au) y™u …wrü fhu Au, suytu „ï¯æ}æì-‚uytu™e {æÞ ©„æï-r™ùÞÚte ¥ç|æxæê<„:-ËðoºtÚte …wÁ»ttÚteo
Au, ‚uytu Ý:-y{™u §‹±„é-«t Úttytu. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ½tuzt ytrŒ …þwytu™u ƒtkÄðt {txu ftc™t M‚k¼ yÚtðt ¾qkxtu ƒ™tðu Au
yÚtðt ½tuztytu™t …t÷™ {txu ½tË, y™ts ytrŒ …ŒtÚttuo™u „úný fhu Au, ‚uytu …wÁ»ttÚteo ƒ™e™u
Ëw¾ «t fhu Au. (6)
ÉøðuŒ¼t»Þ 665
 ©U¬ ¬˝ÊªÊfià‚ÈÆ◊ã◊fi˘œÊÁÿ ◊ã◊fi ŒflÊŸÊ◊ʇÊÊ ©U¬fi flËìÎficΔÔU—–
•ãflfiŸ¢ Áfl¬˝Ê ´§·fiÿÊ ◊Œ|ãà Œflʟʯ ¬ÈÆc≈ÔU øfi∑Χ◊Ê ‚ÈÆ’ãœfiÈ◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu suýu Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t y™u }æï-{tht }æ‹}æ-rð¿tt™ y™u ¥æàææ:-«tr™e RåAtytu™u
©Ð, ¥{æç²-Ëtr™æÞÚte Äthý fhu÷ Au; ðt su ¨é}æ„ì-ËwkŒh {t™‚t-òý‚t ±è„ÐëcÆ:-rËØtL‚{tk
ÔÞt rðît™tu ¿tt™ y™u Wõ‚ ytþtytu™u ©Ð, Ðí, ¥xææ„ì-Ë{e… sE™u ËBÞfT «t ÚttÞ Au;
ðt su «¯²:-ðuŒtÚto ¿tt™ðt™ ç±Ðíæ:-{uÄtðe ¨éÏæ‹{é}æì-su™t ËwkŒh ¼tE Au, ‚u™u ¥Ýé, }æÎç‹„-y™w{turŒ‚
fhu Au. »Ý}æì-yu ËwƒkÄw Ëßs™™u Wõ‚ Îï±æÝæ}æì-ÔÞt Ëtûtt‚T f]‚þt† rËØtL‚ rðît™tu™u ÐécÆï-
…wrüÞwõ‚ ÔÞðnth{tk y{u ™ÜëU}æì-fheyu-r™Gtít fheyu. (7)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðît™tuyu rËØtL‚ fhu÷ rð¿tt™™wk Äthý fhe™u, ‚u™u y™wfq¤ ƒ™e™u rðît™tu
ƒ™u Au, ‚uytu þheh y™u ytí{tÚte …wrüÞwõ‚ ƒ™u Au. (7)
ÿmÊÁ¡ŸÊ ŒÊ◊fi ‚fiãŒÊŸ◊fl¸ÃÊ ÿÊ ‡ÊË·¸áÿÊfi ⁄U‡ÊŸÊ ⁄UîÊfiÈ⁄USÿ–
ÿmÊfi ÉÊÊSÿ ¬Î÷ÎfiÃ◊ÊSÿ3> ÃÎáÊ¢ ‚flʸ ÃÊ Ã •Á¬ ŒflcflfiSÃÈH 8H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ¥S²-yt ¥±ü„:-þe½ú yLÞ MÚtt™{tk …ntU[tz™tht ±æç…Ý:-ƒ¤ðt™
½tuzt™e ²„ì-su ¨¢ÎæÝ}æì-÷„tððt{tk ytð‚e Îæ}æì-y™u ½tuzt™wk Œ{™-fh‚e yÚtto‚T ‚u™t ƒ¤™wk r™Þkºtý
fh‚e ÷„t{ Au; ²æ-su àæè¯ü‡²æ-rþh{tk W¥t{ ÚàæÝæ-ÔÞt Út™the ÚÁ…é:-Œtuhe Au, ²„ì, ±æ-
yÚtðt su ¥S², Íæ-yu™t ¥æS²ï-{w¾{tk „ë‡æ}æì-½tË Ðí|æë„}æì-Ëthe he‚u ¼hu÷ ¥S„é-Au, „æ-‚u
¨±æü-Ë{M‚ „ï-‚{tht …ŒtÚttuo Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¥çÐ-…ý ÚttÞ. (8)
¼tðtÚto : suytu ½tuztytu™u Ëwrþrût‚, W¥t{ r™ÞkºtýÞwõ‚, W¥t{ yt¼q»týtuÚte ËwËßs y™u
Ãtwü fhe™u ‚u™tÚte ftÞo rËØ fhu Au, ‚uytu rðsÞ ytrŒ Ëðo (÷ûÞtu)™u rËØ fhe þfu Au. (8)
ÿŒ‡flfiSÿ ∑˝§Áfl·Ê ◊ÁˇÊ∑§Ê‡Ê ÿmÊ Sfl⁄UÊÒ SflÁœfiÃÊÒ Á⁄UåÃ◊|SÃfi–
ÿhSÃfiÿÊ— ‡ÊÁ◊ÃÈÿ¸ãŸπ·È ‚flʸ ÃÊ Ã •Á¬ ŒflcflfiSÃÈH 9H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ÜíU籯:-¢{ýþe÷ yÚtto‚T huðt÷ [tÕtðt¤t ¥ES²-½tuzt™e ²„ì-su çÚŒ„}æì-
ÕteÄuÕtt Bt¤Ltu }æçÿæÜUæ-~tçŒ fhíte yuxÕtu fu øtÛtøtÛtíte Btt¾e ¥æàæ-¾tÞ Au; ±æ-yÚtðt ²„ì-su
S±ç{„æñ-yt…u Äthý fhu÷ S±Úæñ-þ猙tu W…‚tÃt Au. àæç}æ„é:-Þ¿t™wk y™wct™ fh™thtytu™t ãS„²æï:-
666
ntÚttu{tk ²„ì-su Au y™u ²„ì-su ݶï¯é-su{tk ytftþ rðã{t™ ™Úte ‚u ™¾tu{tk ¥çS„-Au; „æ-
‚uytu ¨±æü-Ë{M‚ …ŒtÚttuo „ï-‚{tht Úttytu y™u yu Ëðo Îï±ï¯é-rðît™tu{tk ¥çÐ-…ý ¥S„é-Úttytu.
¼tðtÚto : f{o[theytuyu ½tuztytu™u Œw„OrÄ‚ ÷u…hrn‚, MðåA y™u {t¾e ð„uhu™t zk¾Úte Ëwhrût‚
666 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ht¾ðt òuEyu. …tu‚t™t ntÚtu Œtuhe-÷„t{ ytrŒÚte Ëwr™Þkrºt‚ fhe™u ÞÚttur[‚ {tºtt{tk ‚uytu™u [÷tð‚t
hnuðt òuEyu. yu{ fhðtÚte ½tuztytu rŒÔÞ ftÞo fhu Au. (9)
ÿŒÍflfiäÿ◊ÈÆŒ⁄UfiSÿʬflÊÁà ÿ •Ê◊Sÿfi ∑˝§Áfl·Êfi ªãœÊ •|SÃfi–
‚ÈÆ∑ΧÆÃÊ Ãë¿fiUÁ◊ÃÊ⁄Ufi— ∑ΧáÊflãÃÍÆà ◊äʯ ‡ÊÎìÊ∑¯§ ¬øãÃÈH 10H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! àæç}æ„æÚ:-«t yL™™u rËØ fh™th-ƒ™tð™th yt… ²:-su ©ÎÚS²-
WŒh{tk hnu÷ ¥æ}æS²-ft[t-y…fð ÜíU籯:-¢{Úte ™ef¤ðt ÞtuøÞ yL™™e xæ‹{:-„kÄ ¥Ð±æç„-
y…t™ ðtÞw îtht «urh‚ ÚtE™u ™ef¤u Au; ðt ²„ì-su ªÃ抲}æì-‚tz™ fhðt ÞtuøÞ ¥çS„-Au, „„ì-
‚u™u ÜëU‡±‹„é-ft…tu ©„-y™u }æï{}æì-«t Ÿæë„ÐæÜU}æì-…rh…õð …ŒtÚto™u Й‹„é-…ftðtu yu{ ‚u™u rËØ
fhe™u ¨éÜëU„æ-ËwkŒh he‚u ƒ™tðu÷ …ŒtÚto™u ythtu„tu-¾tytu. (10)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu W…htu„™t r™ðthý {txu ËwËkMf]‚ yL™ y™u yti»trÄytu™wk Ëuð™ fhu
Au, ‚uytu ËwÏte ÚttÞ Au. (10)
ÿûÊ ªÊòÊÊfiŒÁÇŸŸÊ ¬ëÿ◊ÊfiŸÊŒÁ÷ ‡ÊÍÀÊ¢ ÁŸ„fiUÃSÿÊflœÊflfiÁÖ
◊Ê ÃjÍêÿÊ◊Ê ÁüÊfi·ã◊Ê ÃÎáÊfi·È ŒflèÿSÃŒÈƇÊjKÊfi ⁄UÊÃ◊fiSÃÈH 11H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! çÝã„S²-r™hk‚h [÷tÞ{t™ „ï-‚{tht ¥çxÝÝæ-¢tuÄtÂø™Úte ÐÓ²}ææÝæ„ì-
‚…tðu÷ xææ~ææ„ì-ntÚtÚte ²„ì-su þ† ¥ç|æ, àæêH}æì-÷ûÞÚte þq÷ Ë{t™ …eztfthf þºtw™e ËL{w¾
¥±, {æ±ç„-[÷tððt{tk ytðu Au, „„ì-‚u |æê}²æ}æì-¼qr{{tk }ææ, ¥æ, çŸæcæ„ì-™ …zu ðt ™ ÷t„u
y™u ‚u „ë‡æï¯é-½tË ytrŒ{tk }ææ-ytr©‚ ™ ÚttÞ-™ …zu, …hk‚w ©àæÎì|Äæ:-yt…™t …ŒtÚttuo™e RåAt
fh™tht Îï±ï|²:-rŒÔÞ „wýe þºtw™u {txu Úæ„}æì-yt…u÷ ¥S„é-ÚttÞ (yÚtto‚T þºtw™u {th™th ƒ™u.) (11)
¼tðtÚto : rðît™ ƒ¤ðt™s™tuyu ÞwØ{tk þ†T [÷tððt™t yðËh …h rð[th…qðof s þ†
[÷tððwk òuEyu. suÚte ¢tuÄ…qðof ™ef¤u÷wk-[÷tðu÷wk þ† ¼qr{ ytrŒ …h ™ …zu, …hk‚w þºtwytu …h
s «Þwõ‚ ÚttÞ. (11)
ÿ flÊÁ¡Ÿ¯ ¬Á⁄U¬‡ÿfi|ãà ¬Äfl¢ ÿ ߸®fi◊Ê„UÈ— ‚Èfi⁄UÁ÷*Ÿ„U¸⁄‘UÁÃfi–
ÿ øÊfl¸®fiÃÊ ◊Ê¢‚Á÷ˇÊÊ◊ÈƬʂfià ©UÃÊ Ã·Ê◊Á÷ªÍfi*߸ ßãflÃÈH 12H
…ŒtÚto : ²ï-su ÷tuftu ±æç…Ý}æì-ƒnw s yL™trŒ …ŒtÚtoÞwõ‚ ¼tus™™u Ðv±}æì-…ftððtÚte
ËwËkMf]‚ ƒ™u÷ ÐçÚÐà²ç‹„-ËðoºtÚte òuðt{tk ytðu Au; ðt ²ï-su §ü}æì-s¤™u …fð ¥æãé:-fnu Au
²ï, ™-y™u su ¥±ü„:-«t ÚtÞu÷ «týe™t }æ梨ç|æÿææ}æì-{tkË™u ™ «t Útðt™u ©„æï-‚fo-rð‚foÚte
©Ð樄ï-Ëuð™ fhu Au, „ï¯æ}æì-‚u™tu ¥ç|æxæê<„:-…wÁ»ttÚto y™u ¨éçÚ|æ:-Ëw„kÄ Ý:-y{™u §‹±„é-ÔÞtÂ
ðt «t ÚttÞ.
ÉøðuŒ¼t»Þ 667
 nu rðît™T ! ‚wk §ç„-yt he‚u yÚtto‚T {tkËtrŒ y¼ûÞ™t íÞt„Úte htu„tu™wk çÝãüÚ-r™hk‚h r™nohý-
Œqh fh. (12)
¼tðtÚto : su ÷tuftu yL™ y™u s¤™u þwØ fhðt, …ftððt y™u ‚u™wk ¼tus™ fhðt™wk òýu Au,
‚Útt {tkË™tu íÞt„ fhe™u (yLÞ) ðM‚w™wk ¼tus™ fhu Au, ‚uytu …wÁ»ttÚteo ƒ™u Au. (12)
ÿãŸËˇÊfiáÊ¢ ◊Ê¢S¬øfiãÿÊ ©UπÊÿÊ ÿÊ ¬ÊòÊÊfiÁáÊ ÿÍÆcáÊ •Ê‚øfiŸÊÁŸ–
™§c◊áÿÊfiÁ¬œÊŸÊfi øM§áÊÊ◊VÔUÊ— ‚ÍÆŸÊ— ¬Á⁄Ufi ÷Í·ãàÿ‡flfi◊˜ÔH 13H
…ŒtÚto : ²„ì-su }ææ¢SЙ‹²æ:-{tkËtnth su{tk {tkË …ftðu Au ‚u ©¶æ²æ:-…ftð™the ‚…u÷e™u
Ýèÿæ‡æ}æì-r™hk‚h r™heûtý fhe™u ‚u{tk ðiBt™MÞ fhe™u ²æ-su ²êc‡æ:-hË™tk ¥æ¨ï™ÝæçÝ-ËBÞfT ®Ë[™™tu
ytÄth ðt Ðæ~ææç‡æ-…tºt ðt ©c}懲æ-W»ý W¥t{ …ŒtÚto ¥çÐ{æÝæ-‚…u÷e™wk {w¾ Ztkfðt™tk Ztkfýt,
™M‡ææ}æì-yL™ ytrŒ …fððt™t ytÄth ‚…u÷e, fztE ð„uhu ðtËýtu™tk ¥Væ:-÷ûtý Au ‚u™u òýu
Au y™u ¥E}æì-½tuzt™u ÐçÚ|æê¯ç‹„-Ëwþtur¼‚ fhu Au, ‚uytu ¨êÝæ:-«íÞuf ft{{tk «urh‚ ÚttÞ Au. (13)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu {tkË ytrŒ™t …ftððt™t Œtu»tÚte hrn‚ …tf…tºt-‚…u÷e ytrŒ™u ht¾ðt™wk,
‚u{tk s¤ ytrŒ ÿð …ŒtÚttuo™u ™t¾ðt™wk, yÂø™™u «øtxtððt™wk y™u (¾tã ðM‚w™u) …tºtÚte Ztkfðt™wk
(ytrŒ r¢Þtytu™u) òýu Au, ‚uytu …tf rðãt{tk fwþ¤ ƒ™u Au.
suytu ½tuztytu™u Ëwrþrût‚ fhe™u y™u ‚u™u Ëòðe™u [÷tðu Au, ‚uytu Ëw¾…qðof {t„o™u …th
fhu Au. (13)
ÁŸ∑˝§◊fiáÊ¢ ÁŸ·ŒfiŸ¢ Áflflûʸ®fiŸ¢ ÿìÊ ¬«˜UÔ’Ëfi‡Ê◊fl¸®fi×–
ÿìÊfi ¬¬ÊÒ ÿìÊfi ÉÊÊÁ‚¢ ¡ÉÊÊ‚ ‚flʸ ÃÊ Ã •Á¬fi ŒflcflfiSÃÈH 14H
…ŒtÚto : nu yï rþûtf ! ¥±ü„:-þe½ú„t{e ½tuzt™wk ²„ì-su çÝÜíU}æ‡æ}æì-r™rù‚ [t÷ðwk,
çݯÎÝ}æì-r™rù‚ ƒuËðwk, ç±±œæüÝ}æì-rðrðÄ ð‚o™-[t÷ðwk-Vhðwk ÐÇì±èàæ}æì; ™-y™u …tŒ ƒkÄ™,
ytåAtŒ™-ËòE Au y™u yt ½tuztytu ²„ì ™-y™u su ÐŒææñ-…eðu Au ²„ì Íææç¨}æì-™-y™u su ½tË
…Íææ¨-¾tÞ Au, „æ-‚u ¨±æü-Ë{M‚ Wõ‚ ft{tu „ï-‚{tht Au y™u yu Ë{M‚ Îï±ï¯é-rðît™tu{tk
¥çÐ-…ý ¥S„é-ÚttÞ. (14)
¼tðtÚto : su{ Ëwrþrût‚ ½tuztytu Ëwþe÷ y™u W¥t{ [t÷ðt¤t = huðt÷ [t÷ðt¤t ntuÞ Au,
‚u{ rðît™tu îtht rþrût‚ {™w»Þ ËÇÞ ƒ™u Au.
668
su{ ½tuztytu {tºtt{tk …t™ y™u ytnth fhe …[tðe Œu Au, ‚u{ yr‚ ƒwrØ{t™ {™w»Þ …ý
Īu. (14)

668 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ◊Ê àflÊ˘ÁÇŸäfl¸®fiŸÿËŒ˜Ô œÍÆ◊ªfi|ãœ◊Ê¸πÊ ÷˝Ê¡fiãàÿÁ÷ ÁflfiÄà ¡ÁÉŸfi—–
ßc≈Ô¢U flËÃ◊Á÷ªÍfiÃZ fl·fi≈˜ÔU∑Χâ â ŒflÊ‚— ¬˝ÁÃfi ªÎèáÊãàÿ‡flfi◊˜ÔH 15H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su §cÅ}æì-Rü yÚtto‚T su{tk Þ¿t ðt Ëk„ fhðt{tk ytðu Au, ±¯ÅìÜëU„}æì-
su r¢ÞtÚte rËØ fhu÷ ±è„}æì-ÔÞt Út™th ¥ç|æ-xæêœæü}æì-ËðoºtÚte …wÁ»ttÚteo ¥E}æì-½tuzt™e Ë{t™
þeÎtú …ntU[tz™th rðãwítT Y… yÂø™™u Îï±æ¨:-rðît™tu y±æ-‚{™u Ðíç„:, xæë|‡æç‹„-«‚er‚Úte „úný
fhtðu Au, „}æì-ítu™u ‚{u „úný fhtu. ‚u {ê}æxæç‹{-Äq{{tk „kÄ ht¾™th ¥çxÝ:-yÂø™ }ææ; Š±Ý²è„ì-
æðr™ ™ fh ƒnw þçŒ ™ fh y™u |æíæ…‹„è-«ftþ{t™ ©¶æ-yL™ …ftððt™e ‚…u÷e …çÍÝ:-yL‚™e
„kÄ ÷E™u yÚtto‚T suÚte ykŒh ðht¤ QXe™u …tAe Vhe™u ‚u{tk òÞ Au, ‚u }ææ, ¥ç|æ, ç±v„-
…tu‚t™t{tkÚte yL™™u ËðoºtÚte y÷„ ™ fhu, WVt¤u ™ [Ztðu. (15)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu yÂø™ yÚtðt yï™t îtht ðtn™ [÷tðu Au, ‚uytu ÷û{eÚte ŒuŒeÃÞ{t™
Īu Au.
suytu yÂø™{tk Ëw„krÄ‚ ÿÔÞtu ntu{u Au, ‚uytu htu„tu y™u Œw:¾…qýo þçŒtuÚte …erz‚ Út‚t ™Úte. (15)
ÿŒ‡flÊfiÿ flÊ‚fi ©U¬SÃÎÆáÊãàÿfiœËflÊ‚¢ ÿÊ Á„U⁄fiUáÿÊãÿS◊Ò–
‚ãŒÊŸ◊fl¸®fiãâ ¬«˜UÔflËfi‡Ê¢ Á¬˝ÿÊ ŒflcflÊ ÿÊfi◊ÿ|ãÃH 16H
…ŒtÚto : su rðît™tu ¥S}æñ-yt ¥Eæ²-½tuztytu™u {txu ²„ì-su ±æ¨:-ytuZðt™t ð†tu™u ©ÐS„ë‡æç‹„-
QXtðu Au; ðt ¥{è±æ¨}æì-yuðt (½tuzt™wk) S™-…÷tý ytrŒ™u su™t W…h Ztkfðt™wk ð† hnu Au;
ðt ¨¢ÎæÝ}æì-Ë{e[e™ su™tÚte Œt™ ƒ™u Au, ‚u Þ¿t ytrŒ™u ¥±ü‹„}æì-«t fhe™u, ÐÇì±èàæ}æì-«tÂ
…ŒtÚto™wk rð¼ts™ fh™th rAL™-r¼L™ fh™tht yÂø™™u QXtðe™u, Ztkfe™u f÷t½htu{tk ÷„tðu Au
y™u ‚uÚte ²æ-su çÐí²æ-r«Þ-{™tunh çãÚ‡²æçÝ-«ft~tBtGt ÃtŒtÚttuoLtu ÎïÃæïcæé-rÔtîtLttuBttk ¥æ, Äææ}æÄæç‹yæ-
rÔtM‚]‚ fhu Au, ‚uytu ‚u …ŒtÚttuo™u «t fhe™u ©e{t™ ƒ™u Au. (16)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðãw‚T ytrŒ yÂø™MðY…ðt¤t yÂø™™tu W…Þtu„ fhðt™wk ‚Útt ‚u™e ð]rØ
fhðt™wk òýu, ‚tu ‚uytu ƒnw s Ëw¾ «t fhe þfu Au. (16)
ÿûÊfi ‚ÊŒ ◊„fiU‚Ê ‡ÊÍ∑fiΧÃSÿ ¬Êcáÿ¸Êfi flÊ ∑§‡ÊfiÿÊ flÊ ÃÈÆÃÊŒfi–
dÈÆøfl ÃÊ „UÁfl·Êfi •äfl⁄U·ÈÆ ‚flʸ ÃÊ Ã ’˝rÊÔfiáÊÊ ‚ÍŒÿÊÁ◊H 17H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ²„ì-su „ï-‚tht ¨æÎï-ÂMÚt‚ Útðt{tk }æã¨æ-yíÞk‚ ƒ¤Úte àæêÜëU„S²-þe½ú
Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚto™u ÐæÚìc‡²æ-M…þofthf …ŒtÚtoÚte, ±æ-ðt ÜUàæ²æ-su™tÚte «uhýt Œuðt{tk ytðu ‚u
[tƒqfÚte ½tuzt™u „é„æïÎ-«urh‚ fhu; ±æ-ðt ¥Š±Úï¯é-™ü ™ fhðt ÞtuøÞ Þ¿ttu{tk ã籯:-ntu{ðt™e
ðM‚w™u dé™ï±-su{ ËúwðtÚte ft{ ÚttÞ, ‚u{ „æ-‚u ft{tu™u «urh‚ fhu. „æ-‚u ¨±æü-Ëðo „ï-‚tht ft{tu™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 669
Ïæíræ‡ææ-Ä™Úte nwk ¨êβæç}æ-y÷„-y÷„ fÁk Awk. (17)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu [tçtwf yÚtðt ËtuxeÚte ½tuzt™u, ™tÚt ™t¾e™u ƒ¤Œ™u y™u ykfwþÚte
ntÚte™u ËBÞfT ‚trz‚ fhe™u þe½ú [÷tðu Au, ‚u{ s f÷tÞkºttu™u yÂø™Úte Ëk[tr÷‚ fhe™u rð{t™
ytrŒ Þt™tu™u þe½ú [÷tððt òuEyu. (17)
øÃÈfi|SòÊ¢‡ÊmÊÁ¡ŸÊfi Œfl’fiãœÊfl¸æ˜UÔ®®∑˝§Ë⁄U‡flfiSÿ SflÁœfiÁ× ‚◊fiÁÖ
•|ë¿Ufiº˝Ê ªÊòÊÊfi flÿÈŸÊfi ∑ΧáÊÊà ¬Lfi§c¬L§⁄UŸÆÈÉÊÈcÿÊ Áfl ‡ÊfiSÃH 18H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u Îï±Ïæ‹{æï:-«ftþ{t™ …]rÚtðe ytrŒ™t ËkƒkÄe ±æç…Ý:-ðu„ðt™ ¥ES²-
þe½ú„t{e yÂø™ ytrŒ™e su S±ç{ç„:-rðãw‚T ¨}æïç„-ËBÞfT he‚u òÞ Au, ‚u™u ‚Útt ™„éôdàæ„ì-
[tuºtªË «fth™e ±Ñì ÜíUè:-ðtkfe-[qfe „r‚ytu™u ç±, àæS„-‚tz™t fhtu yÚtto‚T f÷tu™u ‚tz™t (Íxftu)
yt…e ‚u „r‚ytu™u ftZtu-«urh‚ fhtu. ‚Útt ÐLcÐL:-«íÞuf {{oMÚt÷ ({æÞfuLÿ) …h ¥Ýé{éc²-y™wfq¤‚tÚte
f÷tÞLºttu™u æðr™‚ fhe™u ¥çÓÀÎíæ-rîÄt¼tð hrn‚ = rAL™-r¼L™ ÚtðtÚte hrn‚ xææ~ææ-yk„tu y™u
±²éÝæ-W¥t{ ¿tt™, f{tuo™u ÜëU‡ææï„-fhtu. (18)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su fthýÚte rðãw‚T Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u (fthý) Ëðo …]rÚtðe ytrŒ{tk
ÔÞt Au. ítuÚte rðãwítT™e ‚tz™t-ÍxftÚte ftuE™t yk„-¼k„ ™ ÚttÞ, yu he‚u ‚{u ‚u™tu «Þtu„ fhtu.
òu yÂø™™t „wýtu™u òýe™u ÷tuftu r¢Þt…qðof ‚u™tu «Þtu„ fhu, ‚tu fÞw ftÞo yËtæÞ hnu ?
(Ëðo ft{ ƒ™e þfu Au.) (18)
∞∑§Sàflc≈ÔÈUÆ⁄U‡flfiSÿÊ Áfl‡ÊSÃÊ mÊ ÿãÃÊ⁄UÊfi ÷flÃSÃÕfi ´§ÃÈ—–
ÿÊ Ã ªÊòÊÊfiáÊÊ◊ÎÃÈÆÕÊ ∑ΧÆáÊÊÁ◊ ÃÊÃÊ Á¬á«UÊfiŸÊ¢ ¬˝ ¡Èfi„UÊêÿÇŸÊÒH 19H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! „ï-‚the rðãt y™u r¢ÞtÚte rËØ fhu÷ y±cÅé:-rðãwítTY… ¥ES²-ÔÞtÂ
yÂø™ »ÜU:-yuf «„é:-ðËk‚ ytrŒ }‚w ç±àæS„æ-rAL™-r¼L™ fh™th yÚtto‚T rðr¼L™ …ŒtÚttuo{tk
÷„tð™th yLtu mæ-ƒu ²‹yææÚæ-‚u™u r™Þ{{tk ht¾™th |汄:-ÚttÞ Au. „ƒæ-yus he‚u ²æ-su xææ~ææ‡ææ}æì-
þhehtu™t «„éƒæ-«íÞuf }‚w{tk ft{ Au. ‚u™u ‚Útt çЇÇæÝæ}æì-y™uf …ŒtÚttuo™t Ëk½t‚tu™t su-su yk„tu
Au, „æ„æ-‚u ‚u ft{{t «Þtu„ nwk ÜëU‡ææïç}æ-fhwk Awk y™u ¥xÝæñ-yÂø™Bttk Ðí, …éãæïç}æ-ntu{wk Awk. (19)
¼tðtÚto : su ÷tuftu Ëðo …ŒtÚttuo™t AuŒf y™u }‚w-}‚w{tk «t …ŒtÚttuo{tk ÔÞt yÂø™™wk r™Þkºtý
fh™tht ft¤ y™u Ë]rü ¢{™u ‚Útt «þkr670 Ë‚ „wýtu™u òýe™u yÇteü ftÞtuo™u rËØ fhe™u MÚtq÷ ftc
ytrŒ yÂø™{tk ™t¾e™u y™uf ftÞtuo™u rËØ fhu Au, ‚uytu rþÕ…rðãt™t ¿tt‚t fu{ ™ ƒ™u ? (19)
◊Ê àflÊfi ì|à¬˝ÿ •Êà◊ÊÁ¬ÿãâ ◊Ê SflÁœfiÁÃSÃãfl1> •Ê ÁÃfiÁcΔÔU¬ûÊ–
670 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ◊Ê Ãfi ªÎÆäŸÈ⁄fiUÁfl‡ÊSÃÊÁÄUÊUÿfi Á¿Uº˝Ê ªÊòÊÊfiáÿÁ‚ŸÊ Á◊ÕÍfi ∑§—H 20H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! „ï-‚thtu çÐí²:-r«Þ ¥æy}ææ-ytí{t ¥çв‹„}æì-r{úÞ{tý{T = {]íÞw Ë{Þu
yÚtto‚T þheh™u Atuze™u sðt Ë{Þu y±æ-‚u™u }ææ, „Єì-Ëk‚ ™ fhu-fü ™ yt…u, S±ç{ç„:-ð@™e
Ë{t™ rðãw‚T ‚tht „‹±:-þheh™u }ææ, ¥æ, ç„çcÆЄì-MÚttr…‚ fh™tht ™ ƒ™tðu, (yÚtto‚T ytí{t
þheh …h ytMÚtt fu {{‚t ™ ht¾u) xæëŠÝé:-RåAt fh™th «týe ¥ç¨Ýæ-‚÷ðthÚte „ï-‚u™u ¥ç±àæS„æ-
™ {thu, ½tÞ÷ ™ fhu ‚Útt çÀÎíæ-rAÿ-RrLÿÞtu Ërn‚ xææ~ææç‡æ-yk„tu™u ¥ç„ãæ²-yíÞk‚ Atuze™u
ç}æ‰æê-…hM…h yuf‚t }ææ ÜU:-™ fhu. (20)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Þtu„tÇÞtË fhu Au, ‚uytu™u {]íÞw …erz‚ fh‚wk ™Úte y™u Sð™{tk htu„
y™u Œw:¾ Út‚tk ™Úte. (yÚtto‚T-htu„tu Œw:¾fthf ƒ™‚t ™Úte.) (20)
Ÿ flÊ ©fiU ∞Ã|ã◊˝fiÿ‚ Ÿ Á⁄fiUcÿÁ‚ ŒflÊ° ߌfiÁ· ¬ÁÕÁ÷fi— ‚ÈƪÁ÷fi—–
„U⁄UËfi Ã ÿÈÜ¡Ê ¬Î·fiÃË •÷ÍÃÊ◊ȬÊfiSÕÊmÊ¡Ë œÈÆÁ⁄U ⁄UÊ‚fi÷SÿH 21H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ßÞthu su „ï-‚{tht {™ ðt ytí{t ÞÚttÞtuøÞ fhðt{tk ²éTæ-Þwõ‚ ãÚè-
Äthý y™u ytf»toý „wýÞwõ‚ Ð믄è-ðt ®Ë[™ fh™th s¤™tu „wý ht¾™th ¥|æê„æ}æì-ƒ™u Au,
‚u™wk su ©ÐæSƒæ„ì-W…MÚtt™ fhu Au; ðt Úæ¨|æS²-þçŒ fh‚t hÚt ytrŒ™t {éçÚ-Äht{tk ±æ…è-ðu„
Ë{t™ ntuÞ, ‚tu »„„ì-yu Wõ‚ Y…™u …t{e™u Ý, ±ñ, ç}æí²¨ï-{h‚t ™Úte, Ý, ©-yÚtðt ‚tu ™
çÚc²ç¨-ftuE™u {thu Au; ‚Útt ¨éxæïç|æ:-su™tÚte Ëw¾…qðof òÞ Au ‚u Ðçƒç|æ:-{t„tuoÚte §„ì-s Îï±æÝì-
rðît™tu™u ðt rŒÔÞ …ŒtÚttuo™u »ç¯-«t ÚttÞ Au. (21)
¼tðtÚto : su Þtu„tÇÞtË îtht Ë{trÄÞwõ‚ ytí{tðt¤t ƒ™e™u y™u rŒÔÞ Þtu„eytu™tu Ëk„
fhe™u Ä{oÞwõ‚ {t„o …h [t÷e™u …tu‚t™t ytí{t™u …h{tí{t{tk Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu {tuût™u «tÂ
fhe ÷u Au. (21)
‚Èƪ√ÿ¯ ŸÊ flÊ¡Ë Sfl‡√ÿ¯ ¬È¢Æ‚— ¬ÈÆòÊÊ° ©Uà Áflfi‡flʬȷ¯ ⁄UÁÿ◊˜Ô–
•ŸÊªÊSàfl¢ ŸÊ •ÁŒfiÁ× ∑ΧáÊÊÃÈ ˇÊòÊ¢ ŸÊ •‡flÊfi flŸÃÊ¢ „UÁflc◊ÊfiŸ˜ÔH 22H
…ŒtÚto : su{ yt ±æ…è-ðu„ðt™ yÂø™ Ý:-y{tht ¨éxæò}æì-ËwkŒh „tÞtu{tk hnu÷ …ŒtÚto su{tk
Au, ‚u™u S±àò}æì-ËwkŒh ½tuztytu{tk Wí…L™ ÚtÞu÷™u Ð風-…wÁ»tíððt¤t Ðé~ææÝì-…wºttu ©„-y™u ç±EæÐé¯}æì-
Ëðo™u …wrü yt…™th Úç²}æì-Ä™™u ÜëU‡ææï„é-fhu Au, ‚u ¥çÎç„:-y¾krz‚-™tþ™u «t ™ ÚtÞu÷ Ý:-
y{tht ¥ÝæxææSy±}æì-r™»…t… ¼tð = …t… ¼tðÚte hrn‚ ÿæ~æ}æì-htßÞ™u «t fhu Au, ‚u ãç±c}ææÝì-
su{tk ntu{ ÞtuøÞ …ŒtÚto ËkƒØ-{¤u÷ Au. ‚u ¥E:-ÔÞtÂþe÷ yÂø™ Ý:-y{™u ±Ý„æ}æì-Ëuðu, ‚u{
y{u ‚u™u rËØ fheyu. (22)
¼tðtÚto : su ÷tuftu …]rÚtðe ytrŒ™e rðãtÚte „tÞtu™e, ½tuztytu™e, {™w»Þtu™e y™u Ëk‚t™tu™e
ÉøðuŒ¼t»Þ 671
…qýo árü y™u Ëk…L™t fhe™u ‘¥E’ ™t{f yÂø™ rðãtÚte htßÞ™e ð]rØ fhe™u ‚Útt r™»…t… ƒ™e™u
Ëw¾e ƒ™u Au, ‚uytu yLÞtu™u …ý yuðt s (Ëw¾e) ƒ™tðu. (22)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yïY… yÂø™™e rðãt™wk «r‚…tŒ™ fhðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (162)
Ëqõ‚-163
ÿŒ∑˝fi§ãŒ— ¬˝Õ◊¢ ¡Êÿfi◊ÊŸ ©Ulãà‚fi◊Èƺ˝ÊŒÈÆà flÊ ¬È⁄UËfi·ÊØԖ
‡ÿŸSÿfi ¬ˇÊÊ „fiUÁ⁄UáÊSÿfi ’Ê„ÍU ©fiU¬SÃÈàÿ¢ ◊Á„fiU ¡Êâ Ãfi •fl¸Ÿ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu ¥Ãæü‹æì-rð¿tt™ðt™ rðî™T ! ²„ì-su fthýu ‚wk ¨}æéÎíæ„ì-yL‚rhûtÚte ©„-…ý ±æ-
ðt ÐéÚè¯æ„ì-…qýo fthýÚte ©lÝì-WŒÞ …t{‚t ËqÞo™e Ë{t™ …æ²}ææÝ:-Wí…L™ Út‚t Ðíƒ}æ}æì-…qðuo ¥ÜíU‹Î:-
þçŒ fhu Au. su „ï-‚tht à²ïÝS²-ƒts …ûte™e Ðÿææ-…tk¾tu™e Ë{t™, ãçÚ‡æS²-nhý™e Ïææãê-ƒtÄf
¼wòytu™e Ë{t™, ©ÐS„éy²}æì-Ë{e…Úte «þkËt fhðt ÞtuøÞ }æçã, …æ„}æì-{nt™, Wí…L™ ÚtÞu÷ ft{
ËtÄf yÂø™ Au, ‚u Ëðo™u Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. (1)
¼tðtÚto : suytu Ä{oÞwõ‚ ƒúñ[Þo…qðof rðãt ¼ýu Au, ‚uytu ËqÞo Ë{t™ «ftþ{t™, ƒts
Ë{t™ ðu„ðt™ y™u nhý Ë{t™ WíÃ÷ð{t™ = fqŒðt yÚtto‚T MVqŠ‚{t™ ƒ™e™u «þkrË‚ ƒ™u
Au. (1)
ÿ◊Ÿ¢ ŒûÊ¢ ÁòÊà ∞fiŸ◊ÊÿÈŸÁªãº˝fi ∞áÊ¢ ¬˝Õ◊Ê •äÿfiÁÃcΔÔUØԖ
ªãœflÊ¸ •fiSÿ ⁄U‡ÊŸÊ◊fiªÎèáÊÊà‚Í⁄UÊŒ‡fl¯ fl‚flÊ ÁŸ⁄fiUÃc≈ÔUH 2H
…ŒtÚto : nu ±¨±:-[tuðeË ð»to …ÞoL‚ ƒúñ[Þo Ëuð™…qðof rðãt™u «t fhu÷ Ëßs™tu ! ‚u{
su{ ²}æïÝ-r™Þt{f ðtÞwÚte Îœæ}æì-yt…u÷ »Ý}æì-yt …qðtuoõ‚ «þkrË‚ yÂø™™u ç~æ„:-y™uf …ŒtÚttuo
ðt y™uf ÔÞðnthtu™u ‚h™th (…th fh™th) §‹Îí:-rðãw‚T Y… yÂø™ ¥æ²GéÝÜUì-rþÕ… ftÞtuo{tk r™Þwõ‚
fhu = ÷„tðu; Ðíƒ}æ:-ðt «ÏÞtr‚{t™ (©uc) …wÁ»t »Ý}æì-yu Wõ‚ «þkrË‚ yÂø™™t ¥Š²ç„cÆ„-
yrÄct‚t ƒ™u; ðt xæ‹{±ü:-…]rÚtðe™u Äthý fh™th ðtÞw ¥S²-yu™e ÚàæÝæ}æì-M™un r¢Þt™u ‚Útt
¨êÚæ„ì-ËqÞo îtht ¥E}æì-þe½ú „{™þe÷ yÂø™™u ¥xæë|‡æ„ì-„úný fhu, ‚u™u çÝÚ„cÅ-r™hk‚h ft{{tk
÷tðtu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtuyu; rðît™tu™t W…ŒuþÚte «t fhu÷e ‚u rðãt™u „úný fhe™u, rðãwítTÚte
Wí…L™ fthýÚte rðM‚]‚ ÚtE™u, ðtÞw îtht 672Äthý fhu÷, ËqÞo îtht «fx fhu÷ y™u þe½ú „r‚{t™
yÂø™™u «Þtu„{tk ÷tðu Au, ‚uytu Œrhÿ‚t™t ™tþf ƒ™u Au. (2)
•Á‚ ÿ◊Ê •SÿÊfiÁŒàÿÊ •fifl¸ãŸÁ‚fi ÁòÊÃÊ ªÈsfiÔŸ fl˝ÃŸfi–
672 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •Á‚ ‚Ê◊fiŸ ‚◊ÿÊ Áfl¬ÎÄà •Ê„ÈUSÃ òÊËáÊËfi ÁŒÁfl ’ãœfiŸÊÁŸH 3–
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ²}æ:-r™Þk‚t ¥ç¨-Au, ¥æçÎyÄæ-ykítrhût «fx ÚtLtth ËqGtoYÃt ¥ç¨-
Au, ¥±üÝì-Ëðoºt «t Au, xæésïÝ-„w fhðt ÞtuøÞ ±ë„ïÝ-þe÷Úte ç~æ„:-ËBÞfT ÔÞðnth fh™th
¥ç¨-Au, ¨æï}æïÝ-[kÿ{t yÚtðt yti»trÄ„ý îtht ¨}æ²æ-Ë{e…{tk 籌æëv„:-Mð-…tu‚t™tk Y…Úte Ëk…fo
hrn‚-…]Útf ¥ç¨-Au, „ï-‚u yÂø™™t çÎç±-rŒÔÞ …ŒtÚto{tk ~æèç‡æ-ºtý Ïæ‹{Ýæç‹æ-«Þtus™ …qðo s™tuyu
¥æãé:-fnu÷ Au, ‚u™u ‚{u òýtu. (3)
¼tðtÚto : su „qZ-Aw…tÞu÷ yÂø™ …]rÚtðe ytrŒ ‚Útt ðtÞw y™u yti»trÄytu{tk rðã{t™ Au
y™u su™t …]rÚtðe, yL‚rhût ‚Útt ËqÞo{tk ƒkÄ™ Au, ‚u™u Ëðo {™w»Þtu rðþu»tY…e òýu. (3)
òÊËÁáÊfi à •Ê„ÈU*ŒÁfl ’ãœfiŸÊÁŸ òÊËáÿå‚È òÊËáÿã× ‚fi◊Èƺ˝–
©UÃflfi ◊ flLfi§áʇ¿UãàSÿfl¸Ÿ˜Ô ÿòÊÊfi à •Ê„ÈU— ¬fi⁄U◊¢ ¡ÁŸòÊfi◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu ¥ÃæüÝì rð¿tt™ = rðþu»t ¿tt™ðt™ Ëßs™ ²~æ-ßÞtk „ï-‚thtu ÐÚ}æ}æì-W¥t{T …çÝ~æ}æì-
sL{ ¥æãé:-fnu Au, íÞtk {thtu …ý W¥t{ sL{ Au. ±L‡æ:-su{ ‚wk ©uc Àç‹y¨-ƒ¤ðt™ Au, ‚u{
nwk …ý ƒ¤ðt™ Awk. su{ „ï-‚tht ~æèç‡æ-ºtý ¥‹yæ:-ykŒh Sæ}æéÎíï-ykítrhûtBttk ~æèç‡æ-ºtý ¥ŒSæé-s¤Bttk
~æèç‡æ-ºtý çÎç±-«ftþ{t™ yÂø™{tk …ý Ïæ‹{ÝæçÝ-ƒkÄ™tu ¥æãé:-…qðo s™tuyu fnu÷ Au, ©„ï±-
‚u™e Ë{t™ }æï-{tht{tk …ý Au. (4)
¼tðtÚto : su{ yÂø™™t; fthý, Ëqû{ y™u MÚtq÷ yu (ºtý) MðY… Au ‚Útt (‚u{s) ðtÞw,
yÂø™, s¤ y™u …]rÚtðe™t Au yus he‚u Ëðo Wí…L™ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo™t ºtý MðY… Au.
nu rðît™T ! su{ ‚thtu rðãtY…e sL{ ©uc Au. yuu{ {tht …ý ƒ™tu. (4)
ß◊Ê Ãfi flÊÁ¡ãŸfl◊Ê¡¸ŸÊŸË◊Ê ‡Ê»§ÊŸÊ¯ ‚ÁŸÃÈ*ŸœÊŸÊfi–
•òÊÊfi Ã ÷º˝Ê ⁄fiU‡ÊŸÊ •fi¬‡ÿ◊ÎÆÃSÿ ÿÊ •fiÁ÷⁄UˇÊfi|ãà ªÊ¬Ê—H 5H
…ŒtÚto : nu ÃææçÁæ‹æì-rð¿tt™ðt™ Ëßs™ ! su §}ææ-yt „ï-yt…™t àæÈUæÝæ}æì-fÕGttýŒtÞf ÔÞðnthtu™wk
¥±}ææ…üÝæçÝ-þtuÄ™ ðt §}ææ-yt ¨ç‹æ„é:-ËBÞfT rð¼ts™ fh‚t yt…™t çÝ{æÝæ-…ŒtÚttuo™wk MÚtt…™
fhu Au y™u ²æ:-su „ï-yt…™t «„S²-ËíÞ Äthý™t |æÎíæ:-Ëuð™ fh™tht y™u Úàæ‹ææ:-MðtŒ ÷uðt
ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e xææïÐæ:-hûtt fh™tht ¥ç|æÚÿæç‹„-ËðoºtÚte …t÷™ (…tu»tý) fhu Au, ‚u Ëðo …ŒtÚttuo™u
¥~æ-ynª nwk ¥Ðà²}æì-Œu¾wk-r™nt¤wk. (5)
¼tðtÚto : su ÷tuftu y™w¢{Úte Ëðo …ŒtÚttuo™t fthý y™u ËkÞtu„™u òýu Au, ‚uytu …ŒtÚttuo™t
¿tt‚t ƒLtu Au. (5)
•Êà◊ÊŸ¯ Ã ◊Ÿfi‚Ê⁄UÊŒfi¡ÊŸÊ◊flÊ ÁŒflÊ ¬Ãÿfiãâ ¬ÃXÔU◊˜Ô–
Á‡Ê⁄UÊfi •¬‡ÿ¢ ¬ÁÕÁ÷fi— ‚ÈƪÁ÷fi⁄U⁄URáÊÈÁ÷¡¸„fiU◊ÊŸ¢ ¬ÃÁòÊH 6H
ÉøðuŒ¼t»Þ 673
 …ŒtÚto : nu rðî™T ! su{ nwk „ï-‚tht ¥æy}ææÝ}æì-Ëðo™t yrÄct‚t ytí{t™u }æݨæ-rð¿tt™Úte
¥æÚæ„ì-ŒqhÚte ðt r™fxÚte ¥Ðà²}æì-Œu¾wk, ‚u{ ‚wk {tht ytí{t™u òu-Œu¾.
su{ nwk ‚tht ¥±:-…t÷™™u ðt Єç~æ-…‚™™t Mð¼tð™u òýwk-Œu¾wk, su{ çàæÚ:-su Ëuð™ fhðt{tk
ytð‚t rþh™u Œu¾wk, ‚u{ ‚wk {tht Wõ‚ …ŒtÚttuo™u Œu¾-òu.
su{ ¥Úï‡æéç|æ:-Äq¤Úte hrn‚ ¨éxæïç|æ:-Ëw¾…qðof su{tk òÞ Au, ‚u Ðçƒç|æ:-{t„tuoÚte …ïã}ææÝ}æì-
©uc Þí™Úte çαæ-yL‚rhût{tk Є²‹„}æì-s‚t ЄX}æì-«íÞuf MÚtt™{tk …ntU[tz™tht yÂø™Y… ½tuzt™u
¥…æÝæ}æì-Œu¾wk, ‚u{ ‚wk …ý Œu¾-r™nt¤. (6)
¼tðtÚto : su …tu‚t™t …thft™t ytí{t™t ¿tt‚t ÷tuftu, rð¿tt™™t {tæÞ{Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ ftÞtuo™e
…heûtt îtht fthýMÚt „wýtu™u òýu Au, ‚uytu Ëw¾…qðof rðît™ ƒ™u Au.
su ÷tuftu ytðhýhrn‚ ‚Útt Äq¤™t Ëk…foÚte {wõ‚ ytftþ{tk yÂø™ ytrŒ™t Ëk«Þtu„Úte rð{t™tu™u
[÷tðu Au, ‚uytu ŒqhMÚt Œuþ{tk …ý þe½ú sE þfu Au. (6)
•òÊÊfi Ã M§¬◊fiÈûÊ◊◊fi¬‡ÿ¢ Á¡ªËfi·◊ÊáÊÁ◊· •Ê ¬Œ ªÊ—–
ÿŒÊ Ã ◊ûÊÊ¸ •ŸÈÆ ÷Êª◊ÊŸ›UÊÁŒŒ˜Ô ª˝Á‚ficΔÔU •Ê·fiœË⁄U¡Ëª—H 7H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ²Îæ-ßÞthu xæíç¨cÆ:-yíÞk‚ ¾t™th }æœæü:-{™w»Þ ¥Ýé, |ææïxæ}æì-y™wfq¤
¼tu„™u ¥æÝÅì-«t ÚttÞ Au, íÞthu ¥æ„ì-§„ì-yus Ë{Þu ¥æï¯{è:-ÞðtrŒ ytu»trÄytu™u ¥…èxæ:-
r™hk‚h «t ÚttÞ Au-fhu Au.
su{ ¥~æ-yt rðãt y™u Þtu„tÇÞtË ÔÞðnth{tk nwk „ï-‚{tht ç…xæè¯}ææ‡æ}æì-S‚ðt™e RåAt
fh™tht ©œæ}æ}æì-©uc MÐ}æì-Y…™u ¥æ¥Ðà²}æì-ËBÞfT he‚u Œu¾wk y™u xææï:-…]rÚtðe™t ÐÎï-«tÂÔÞ MÚtt™{tk
„ï-yt…™t §¯:-yL™trŒ™u «t Úttô, ‚u{ yt… …ý yu{ rðÄt™ fhe™u yu Wõ‚ ÔÞðnth ytrŒ™u
«t Úttytu. (7)
¼tðtÚto : …wÁ»ttÚteo™u s ¼tu„ «t ÚttÞ Au, yt¤Ëw™u Út‚tu ™Úte. suytu «Þí™Úte …ŒtÚto-rðãt
„úný fhu Au, ‚uytu yr‚©uc «r‚ct™u …t{u Au. (7)
•ŸfiÈ àflÊ ⁄UÕÊ •ŸÈÆ ◊ÿÊ¸ •fl¸㟟ÈÆ ªÊflÊ˘ŸÈÆ ∑§ŸËŸÊfi◊˜Ô–
•ŸÈÆ fl˝ÊÃÊfi‚SÃflfi ‚Åÿ◊ËfiÿÈÆ⁄UŸÈfi ŒflÊ ◊fiÁ◊⁄U flËÿZ ÃH 8H
…ŒtÚto : nu ¥±üÝì-½tuzt™e Ë{t™ rðã{t™ ! su y±æ-‚tht ¥Ýé-…tA¤ Úƒ:-rð{t™trŒ …Út
Vhe ¥Ýé-…tA¤ }æIJü:-{hýÄ{to {™w»Þ, Vhe …tA¤ ¥Ýé-…tA¤ xææ±:-„tÞtu y™u ÜUÝèÝæ}æì-
ft{™t fh‚t Ëßs™tu™u ¥Ýé-…tA¤ |æxæ:-yi 674 ïÞo ‚Útt ±íæ„æ¨-ËíÞt[hý{tk «rËØ Îï±æ:-rðît™tu
„ï-‚tht ±è²ü}æì-…ht¢{™u ¥Ýé, }æç}æÚï-y™wfq¤‚tÚte rËØ fhu Au, ‚u Wõ‚ rðît™ „±-‚the ¨w²}æì-
r{ºt‚t ðt r{ºt™t ft{™u ¥Ýé, §ü²é:-y™wfq¤‚tÚte «t Úttytu. (8)
¼tðtÚto : {™wÞtu su{ yÂø™™u y™wfq¤ Þt™tu™u «t fhu Au, ‚u{ ‚uytu yæÞt…f y™u W…Œuþf™u É
674 ÉøðuŒ¼t»Þ
y™wY… s rð¿tt™™u «t fhu Au.
suytu rðît™tu™u r{ºt ƒ™tðu Au, ‚uytu ËíÞ yt[hýÞwõ‚ y™u …ht¢{e ƒ™u Au. (8)
Á„U⁄fiUáÿoÎXÔUÊ˘ÿÊfi •Sÿ ¬ÊŒÊ ◊ŸÊfi¡flÊ •flfi⁄U ßãº˝fi •Ê‚ËØԖ
ŒflÊ ßŒfiSÿ „UÁfl⁄Ulfi◊ÊÿãÿÊ •fl¸®fiãâ ¬˝Õ◊Ê •äÿÁÃficΔØÔH 9H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su yu{ Au fu çãÚ‡²ŸæëX:-su™tu ‚us «ftþ ©]k„tu™e Ë{t™ Au ‚Útt
su ¥S²-yu rðãw‚TY… yÂø™™t }æÝæï…±æ:-{™ Ë{t™ ðu„ðt¤t ¥²:-«tr ËtÄf Ät‚w ÐæÎæ:-
su{tk [t÷u ‚u …„tu™e Ë{t™ Au, ‚u ¥±Ú:-yuf r™ht÷tu §‹Îí:-ËqÞo ¥æ¨è„ì-Au.
²:-su Ðíƒ}æ:-rðÏÞt‚ ¥±ü‹„}æì-ðu„ðt™ yïY… yÂø™™t ¥Š²ç„cÆ„ì-yrÄct‚t ƒ™u Au.
su ¥S²G-yt™t ËkƒkÄ{tk ãç±Úl}æì-¾tðt ÞtuøÞ ntu{ðt™t …ŒtÚttuo §„ì-s ™u Îï±æ:-rðît™tu ðt ¼qr{
ytrŒ ‚uºteË Œuðtu ¥æ²Ýì-«t Au ‚u y™uftu{tk ÔÞt Út™th rðãwítT™e Ë{t™ yÂø™ Au, yu{
òýtu.
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk yÂø™ ºtý «fth™tu Au. yuf yr‚ Ëqû{ fthý ™t{f, ƒeòu Ëqû{
{q‚o ÿÔÞtu{tk ÔÞt hnu™th y™u ºteòu MÚtq÷ ËqGto ytrŒ Y…ðt¤tu Au. suytu ‚u™t „wý-f{o-Mð¼tð™u
òýe™u yu™tu ËBÞfT «Þtu„ fhu Au, ‚uytu r™hk‚h Ëw¾e ƒ™u Au. (9)
߸◊ʸãÃÊfi‚— Á‚ÁÀÊfi∑§◊äÿ◊Ê‚— ‚¢ ‡ÊÍ⁄fiUáÊÊ‚Ê ÁŒ√ÿÊ‚Ê •àÿÊfi—–
„¢U‚Êßfifl üÊÁáʇÊÊ ÿfiÃãÃ ÿŒÊÁˇÊfi·È*Œ√ÿ◊Ö◊◊‡flÊfi—H 10H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²„ì-su çàæçHÜU}抲}ææ¨:-MÚtt™{tk «rËØ ÚtÞu÷ §ü}ææü‹„æ¨:-fk…™ su™tu
yL‚ ¨êÚ‡ææ¨:-®nËf yÚtto‚T f÷tÞkºt™u «ƒ¤‚tÚte ½»toý (Ítxftu-ytk[ftu) yt…‚t «ftþ{t™
çÎòæ¨:-rŒÔÞ „wý-f{o-Mð¼tððt¤t ¥y²æ:-r™hk‚h s™tht ¥Eæ:-þe½ú s™tht yÂø™ ytrŒ Y…
½tuztytu 㢨æ-§±-nkËtu™e Ë{t™ Ÿæïç‡æàæ:-…krz‚-nth™e Ë{t™ ƒ™e™u rðã{t™ ¨¢, ²„‹„ï-ËBÞfT
«Þí™ fhtðu Au y™u çÎò}æì-yL‚rhût{tk ÚtÞu÷ ¥Á}æ}æì-{t„o™u ¥æçÿæ¯é:-ÔÞt ÚttÞ Au, ‚u ðtÞw,
yÂø™ y™u s¤trŒ™u ftÞtuo{tk ËBÞfT «Þwõ‚ fhtu. (10)
¼tðtÚto : su ‘rË÷f’ ytrŒ (su{tk f÷tytu™t ftuctu ntuÞ Au ‚u) Þkºttu™t îtht ½»toý fhu÷
…ŒtÚttuoÚte rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo Wí…L™ fhe™u ‚Útt ‚uytu™tu Þt™ ytrŒ{tk «Þtu„ fhe™u ftÞtuo™u rËØ
fhu Au, ‚uytu ‘}æã„è çŸæ²¢’-{nt™ Ëk…r¥t™u «t fhu Au. (10)
Ãfl ‡Ê⁄UËfi⁄¢U ¬ÃÁÿcáflfifl¸Ÿ˜Ô Ãflfi ÁøûÊ¢ flÊÃfißfl œ˝¡Ëfi◊ÊŸ˜Ô–
Ãfl oÎXÔUÊfiÁáÊ ÁflÁcΔfiÔUÃÊ ¬ÈL§òÊÊ⁄fiUáÿ·ÈÆ ¡÷ȸ®fi⁄UÊáÊÊ ø⁄U|ãÃH 11H
ÉøðuŒ¼t»Þ 675
 …ŒtÚto : nu ¥±üÝì-„{™þe÷ ½tuzt Ë{t™ ð‚toð ht¾™tht ! su{ Єç²c‡æé-„{™þe÷ rð{t™
ytrŒ Þt™ ðt „±-‚thwk àæÚèÚ}æì-þheh ðt {í…è}ææÝì-„r‚ðt¤t ±æ„§±-÷tÞw™e Ë{t™ ‚thwk çÓæœæ}æì-
r[¥t ðt ÐéL~ææ-ƒnw s ¥Ú‡²ï¯é-ð™tu{tk ç±çcÆ„æ-rðþu»t‚tÚte ÂMÚt‚-hnu÷ …|æéüÚæ‡ææ-yíÞk‚ …wü àæëXæç‡æ-
®þ„zt Ë{t™ Ÿ[t ðt Wíf]ü yíÞ¥t{ ft{ yÂø™Úte ™Úç‹„-[t÷u Au, ‚u{ „±-‚the RrLÿÞtu
y™u «tý ð‚o{t™ Au. (11)
¼tðtÚto : su™t îtht Ëk[tr÷‚ rðãwítT {™ Ë{t™ „r‚ fhu Au, (su™t îtht) …ðo‚tu™t rþ¾h
Ë{t™ ytfthðt¤t Þt™tu ™ w k r™{to ý fhðt{tk ytðu Au y™u su yÂø™þt÷tytu { tk ð™™e
yÂø™ = Œtðt™÷ Ë{t™, yÂø™™u «Œe fhe™u Þt™tu™u [÷tðu Au, ‚uytu ¼q„tu¤{tk Ëðoºt rð[hý
fhu Au. (11)
©U¬ ¬˝ÊªÊë¿U‚fiŸ¢ flÊÖÿfl¸Êfi Œflº˝ËøÊ ◊Ÿfi‚Ê ŒËäÿÊfiŸ—–
•¡— ¬ÈÆ⁄UÊ ŸËfiÿÃ ŸÊÁ÷fi⁄USÿÊŸfiÈ ¬‡øÊà∑§flÿÊfi ÿ|ãà ⁄UR÷Ê—H 12H
…ŒtÚto : su Î芲æÝ:-ŒuŒeÃÞ{t™ ¥…:-fthýY…Úte ysL{t ±æ…è-ðu„ðt™ ¥±æü-½tuztytu™e
Ë{t™ yÂø™ Îï±Îíè™æ-rðît™tu™tu Ëífth fh‚t }æݨæ-{™Úte ¥S²-yt f÷tÄh™t àæ¨Ý}æì-‚tz™™u-
½»toý™u ©Ð, Ðíæxææ„ì-ËðoºtÚte «t fhðt{tk ytðu Au, suÚte yu™t Ýæç|æ:-ƒkÄ™ ÐéÚ:-«Út{Úte
y™u Ðpæ„ì-…tA¤Úte Ý貄ï-«t fhðt{tk ytðu Au, su™u Úï|ææ:-þçŒ rðãt™t ¿tt‚t ÜU±²:-{uÄtðes™
¥Ýé,²ç‹„-y™w„ún…qðof RåAu Au, ‚u™wk Ëðuo Ëuð™ fhu. (12)
¼tðtÚto : f»toý, ‚tz™ y™u rþÕ…rðãt rð™t yÂø™ ytrŒ …ŒtÚto, ftÞtuo™t ËtÄf ƒ™‚t
™Úte. (12)
©U¬ ¬˝ÊªÊfià¬⁄U◊¢ ÿà‚œSÕ◊fl¸Ê° •ë¿UÊfi Á¬Ã⁄U¯ ◊ÊÃ⁄U¯ ø–
•lÊ ŒflÊÜ¡Èc≈ÔfiUÃ◊Ê Á„U ªêÿÊ •ÕÊ ‡ÊÊfiSÃ ŒÊ‡ÊÈ· flÊÿ¸ÊfiÁáÊH 13H
…ŒtÚto : ²„ì-su Îï±æÝì-rðît™ ðt rŒÔÞ¼tu„ ‚Útt „wýtu™wk …écÅ„}æ:-yíÞk‚ Ëuð™ fh‚t ¥±æüÝì-
yÂø™ ytrŒ …ŒtÚtoY…e ½tuztytu™u ¥l-yts™t rŒðËu ÐÚ}æ}æì-W¥t{ ¨{Sƒ}æì-yuf ËtÚtu™t MÚtt™™u
}ææ„Ú}æì-Wí…L™ fh™the {t‚t çЄڢ; ™-y™u sL{ fhtð™th r…‚t ðt yæÞt…f™u ¥ÓÀ, ©Ð, Ðíæxææ„ì-
Ëthe he‚u ËðoºtÚte «t ÚttÞ Au, ¥ƒ-yÚtðt Îæàæé¯ï-Œt‚t™u {txu ±æIJæüç‡æ-Mðefth fhðt ÞtuøÞ
676
Ëw¾ y™u çã-r™ùÞÚte xæ}²æ:-„{™ fhðt ÞtuøÞ ÃÞthe †eytu ðt «t Útðt ÞtuøÞ r¢Þtytu™e
¥æ, àææS„ï-ytþt fhu Au, ‚u yíÞk‚ Ëw¾™u «t fhu Au. (13)

676 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : suytu {t‚t, r…‚t ‚Útt yt[tÞoÚte rþûtt «t fhu÷, «þM‚ MÚtt™ …h hnu™tht,
rðît™tu™t Ëk„™t «u{e y™u Ëðo™u Ëw¾ yt…™tht Au, ‚uytu Ëðo ËkËth{tk W¥t{ yt™kŒ «tÂ
fhu Au. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ y™u rðãwítT™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (163)
Ëqõ‚-164
•Sÿ flÊ◊Sÿfi ¬ÁÀÊÃSÿ „UÊÃÈÆSÃSÿ ÷˝ÊÃÊfi ◊äÿ◊Ê •Sàÿ‡Ÿfi—–
ÃÎÆÃËÿÊ ÷˝ÊÃÊfi ÉÊÎÆìÎficΔUÊ •SÿÊòÊÊfi¬‡ÿ¢ Áfl‡¬U$ÃÓ® ‚åìÈfiòÊ◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : ±æ}æS²-rþÕ…™t „wýtuÚte «þkrË‚ ÐçH„S²-ð]ØtðMÚtt™u «t ¥S²-yu Ëßs™™t
rðãw‚T Y… «Út{ Au, ãæï„é:-Œt‚t ðt nð™ fh™th „S²-‚u™t |æíæ„æ-ƒkÄw™e Ë{t™ ¥àÝ:-…ŒtÚttuo™wk
¼ûtý fh™th }抲}æ:-…]rÚtðe ytrŒ ÷tuftu{tk «rËØ ÚtÞu÷ ƒeò Au y™u Íæë„ÐëcÆ:-½]‚ yÚtðt s¤
su™e …eX …h yÚtto‚T W…h hnu Au, ‚u ¥S²-yu™t |æíæ„æ-¼út‚t™e Ë{t™ „ë„è²:-ºteò ¥çS„ Au.
¥~æ-ynª ¨Œ„Ðé~æ}æì-Ët‚ «fth™t ‚¥ðtuÚte Wí…L™ ç±àÐç„}æì-«òs™tu™wk …t÷™ fh™th ËqÞo™u nwk
¥Ðà²}æì-Œu¾wk. (1)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk yÂø™ ºtý «fth™tu Au yuf rðãw‚T Y…ðt¤tu, ƒeòu ftc ytrŒÚte
«ßðr÷‚ Út™th y™u ºteòu (su) ËqÞo{kz¤{tk ÂMÚt‚ hne™u Ë{M‚ ËkËth™wk …t÷™ fhu Au. (1)
‚# ÿÈfiÜ¡|ãà ⁄UÕ◊∑fi§ø∑˝§◊∑§Ê •‡flÊfi fl„UÁà ‚#ŸÊfi◊Ê–
ÁòÊŸÊÁ÷fi ø∑˝§◊¡⁄Ufi◊ŸflZ ÿòÊ◊Ê Áfl‡flÊ ÷ÈflŸÊÁœfi ÃSÕÈ—H 2H
…ŒtÚto : ²~æ-ßÞtk »ÜU™ÜíU}æì-yuf Ëðof÷tytu™u Vhðt {txu su{tk [¢ Au, ‚u Úƒ}æì-rð{t™
ytrŒ Þt™™u ¨Œ„æÝæ}ææ-Ët‚ ™t{tu ðt¤t »ÜU: ¥E:-þe½ú„t{e ðtÞw ðt yÂø™ ±ãç„-…ntU[tzu
Au; ðt ßÞtk ¨Œ„-Ët‚ f÷™wk „]n ²éTç‹„-Þwõ‚ ÚttÞ Au; ðt ßÞtk §}ææ-yt ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±Ýæ-
÷tuf-÷tuftL‚h ¥ç{, „Sƒé:-yrÄrc‚ ÚttÞ Au, íÞtk ¥Ý±ü}æì-«tf]r‚ «rËØ ½tuztytuÚte hrn‚ y™u
¥…Ú}æì-Sýo‚t-ð]Ø‚tÚte hrn‚ ç~æÝæç|æ-su{tk ºtý ƒkÄ™ Au, ‚u ™ÜíU}æì-yuf [¢™u rþÕ…es™ MÚttr…‚
fhu. (2)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðãw‚T, yÂø™ ‚Útt s¤ ytrŒ Y… ½tuztytuÚte Þwõ‚ Þt™ h[e™u, Ë{M‚
÷tuftu™t ytÄth ytftþ{tk Ëw¾…qðof „{™t„{™ fhu, ‚uytu Ëk…qýo yiïÞo™u «t fhe þfu Au.
(2)
ÉøðuŒ¼t»Þ 677
 ß◊¢ ⁄UÕ◊Áœ ÿ ‚åà ÃSÕÈ— ‚åÃøfi∑˝¢§ ‚åà flfi„Uãàÿ‡flÊfi—–
‚åà Sfl‚Êfi⁄UÊ •Á÷ ‚¢ ŸfiåÃãÃ ÿòÊ ªflÊ¢ ÁŸÁ„fiUÃÊ ‚åà ŸÊ◊fiH 3H
…ŒtÚto : ²~æ-su{tk xæ±æ}æì-rfhýtu™t ¨Œ„-Ët‚ Ýæ}æ-™t{ çÝçã„æ-r™hk‚h fhe™u MÚttr…‚ fhu÷
Au y™u íÞtk S±¨æÚ:-ƒnu™tu™e Ë{t™ ð‚o{t™ ¨Œ„-Ët‚ f¤t ¥ç|æ, ¨¢, ݱ‹„ï-Ët{u òÞ Au-
{¤u Au, ¨Œ„-Ët‚ ¥Eæ:-þe½ú„t{e yÂø™ …ŒtÚto ±ãç‹„-…ntU[tzu Au, ‚u §}æ}æì-yt ¨Œ„™ÜíU}æì-
Ët‚ [¢ðt¤t Úƒ}æì-hÚt™u ²ï-suytu ¨Œ„-Ët‚ s™ ¥ç{, „Sƒé:-yrÄrc‚ ÚttÞ Au, ‚uytu yt
ËkËth{tk Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : suytu Mðt{e, yæÞt…f, rðãtÚteo, r™{to‚t, r™Þkºtýf‚to ‚Útt [t÷f ÷tuftu y™uf
[¢tu ‚Útt ‚¥ð ytrŒÚte Þwõ‚ Þt™tu™e h[™t òýu Au, ‚uytu «þkrË‚ ƒ™u Au. ßÞtk AuŒ™ y™u
ytf»toý ytrŒ „wýðt¤t rfhýtu Au, íÞtk «tý …ý Au. (3)
∑§Ê ŒfiŒ‡Ê¸ ¬˝Õ◊¢ ¡Êÿfi◊ÊŸ◊SÕãflãâ ÿŒfiŸSÕÊ Á’÷fi*ûÊ–
÷ÍêÿÊ •‚ÈÆ⁄U‚fiΪÊà◊Ê Äflfi |Sflà∑§Ê ÁflmÊ¢‚◊Ȭfi ªÊà¬˝c≈ÈUfi◊ÃØÔH 4H
…ŒtÚto : ²„ì-su Ðíƒ}æ}æì-«ÏÞt‚T «Út{ yÚtto‚T Ë]rü™e …qðuo …æ²}ææÝ}æì-Wí…L™ ÚtE™u ¥Sƒ‹±‹„}æì-
yÂMÚtÞwõ‚ Œun™u |æê}²æ:-¼qr{™e {æÞ ¥ÝSƒæ-yÂMÚthrn‚ ¥¨é:-«tý ¥¨ëÜìU-hõ‚ y™u ¥æy}ææ-
Sð çÏæ|æ<œæ-Äthý fhu Au, ‚u™u v± çS±„ì-õÞtkÞ …ý ÜU:-ftuý ÎÎàæü-Œu¾e þfu Au, ÜU:-y™u
ftuý »„„ì-yu Wõ‚ rð»tÞ™u ÐícÅé}æì-…qAðt ç±m梨}æì-rðît™™e ©Ð, xææ„ì-Ë{e… òÞ Au. (4)
¼tðtÚto : ßÞthu Ë]rü™t «thk¼{tk Eïhu Ëðo™t þheh™e h[™t fhe, íÞthu ftuE …ý Sð
‚u™u òu™th n‚tu ™rn. ßÞthu yu þhehtu{tk Sðtí{t™u «rðü fÞtuo, íÞthu «tý ytrŒ ðtÞw hõ‚
ytrŒ Ät‚w y™u Sð {¤e™u þheh™u Äthý fh‚t n‚t ð„uhu (¿tt™)™e «tr {txu rðît™ …tËu
ftuE (rðh÷) s …qAðt òÞ Au, …hk‚w Ëðo ™rn. (4)
¬Ê∑fi§— ¬Îë¿UÊÁ◊ ◊Ÿ‚Ê˘Áflfi¡ÊŸŸ˜Ô ŒflÊŸÊfi◊ŸÊ ÁŸÁ„fiUÃÊ ¬ŒÊÁŸfi–
flà‚ ’c∑§ÿ˘Áœfi ‚åà ÃãÃÍÆ|ãfl ÃfiÁàŸ⁄U ∑§flÿ •ÊÃflÊ ©fiUH 5H
…ŒtÚto : su ÜU±²:-{uÄtðes™ ¥æñ-rðM‚th {txu ÏæcÜU²ï-òuðt ÞtuøÞ ±y¨ï-Ëk‚t™™t {txu
¨Œ„-Ët‚ „‹„êÝì-rðM‚]‚ Ät‚wytu™u òç{, „çyÝÚï-y™uf he‚u yrÄftrÄf rðM‚]‚ fhu Au. ©-‚uytu
678
Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ rðît™tu™t »Ýæ-yu çÝçã„æ-MÚttr…‚ fhu÷ ÐÎæçÝ-«t Útðt ðt òýðt ÞtuøÞ …Œtu™t
yrÄfthtu™u ¥ç±…æÝÝì-™ òý‚tu ÐæÜU:-ƒúñ[ÞtorŒ ‚…MÞtÚte …rh…õð Útðt ÞtuøÞ nwk }æݨæ-
yL‚:fhýÚte ÐëÓÀæç}æ-…qAwk Awk. (5)
678 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ƒtÕÞtðMÚttÚte ÷E™u, y¿tt‚ þt†tu™u rðît™tuÚte ¼ýe™u yæÞt…™™t îtht
Ëðo rðãt™u «Ëtrh‚ fhðe òuEyu. (5)
•ÁøfiÁ∑§àflÊ|ÜøÁ∑§ÃÈ·fiÁ‡øŒòÊfi ∑§flËã¬Îfië¿UÊÁ◊ ÁflkŸ Ÿ ÁflmÊŸ˜Ô–
Áfl ÿSÃSÃê÷ ·Á›U◊Ê ⁄¡Ê¯Sÿ¡Sÿfi M§¬ Á∑§◊Á¬fi |SflŒ∑fi§◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : ¥ç™çÜUy±æÝì-yrðît™ nwk 癄ì-…ý ¥~æ-yt rðãt ÔÞðnth{tk ç™çÜU„é¯:-y¿tt™Y…e
htu„™u Œqh fh™tht ÜU±èÝì-…qýo rðãtðt™ yt rðît™tu™u ç±mæÝì-rðãtðt™ ç±Îì}æÝï-rðþu»t òýðt
{txu Ý-su{ …qAu, ‚u{ ÐëÓÀæç}æ-…wAwk Awk.
²:-su ¯Åì-A §}ææ-yt Ú…æ¢ç¨-…]rÚtðe ytrŒ MÚtq¤ ‚¥ðtu™u çÝ, „S„}|æ-yufºt fhu Au. ¥…S²-
«f]r‚ yÚtto‚T s„‚™wk fthý ðt Sð™t MÐï-Y…{tk çÜU}æì-þt {txu çS±„ì ¥çÐ-s »ÜU}æì-yuf ÚtÞu÷
Au, yu™u ‚{u fntu. (6)
¼tðtÚto : su{ rðît™ ÷tuftu rðît™tuÚte …qAe™u rðît™ ƒ™u Au, ‚u{ rðît™ ÷tuftu …ý …h{
rðît™tu™u …qAe™u rðãt™e ð]rØ fhu. (6)
ß„U ’fi˝flËÃÈÆ ÿ ߸®fi◊XÔU flŒÊSÿ flÊ◊Sÿ ÁŸÁ„fiâ ¬Œ¢ fl—–
‡ÊËcáʸ— ˇÊË⁄¢U ŒfiÈOÔUÃ ªÊflÊfi •Sÿ flÁfl˝¢ fl‚ÊfiŸÊ ©UŒ∑¢§ ¬ŒÊ¬È—H 7H
…ŒtÚto : nu ¥X-ÃÞtht ²:-su ¥S²-yt ±æ}æS²-«þkrË‚ ±ï:-…ûte™t çÝçã„}æì-MÚttr…‚ ÐÎ}æì-
…Œ™u ±ïÎ-òýu Au, ‚u §ã-yt «&™™tu §ü}æì-Ë{M‚ W¥th Ïæí±è„é-fnu.
su{ ±¨æÝæ:-Íq÷ ytuZu÷ xææ±:-„tÞtu ÿæèÚ}æì-ŒqÄ™u ÎéO„ï-…whwk fhu Au yÚtto‚T Œtuntðu Au; ðt
ð]ût ÐÎæ-…„Úte ©ÎÜU}æì-s¤™wk ¥Ðé:-…t™ fhu Au, ‚u{ àæèc‡æü:, ¥S²-yu™t rþh™tu ±çÏæí}æì-Mðefth
fhðt ÞtuøÞ Ëðo ÔÞðnth™u òýeyu. (7)
¼tðtÚto : su{ …ûte yL‚rhût{tk ¼ú{ý fhu Au, ‚u{ s Ë{M‚ ÷tuf yL‚rhût{tk ¼ú{ý fhu Au.
su{ „tÞtu ðtAhzt™u ŒqÄ yt…e™u ð]rØ fhu Au, ‚u{ fthý-‚¥ð ftÞo …ŒtÚttuo™e ð]rØ fhu Au
yÚtðt su{ ð]ût {q¤ îtht s÷ …e™u ð]rØ …t{u Au, ‚u{ ftÞo …ŒtÚto fthý ‚¥ðÚte ð]rØ …t{u Au. (7)
◊ÊÃÊ Á¬Ã⁄fiU◊ÎÆà •Ê ’fi÷Ê¡ œËàÿÇŸ ◊Ÿfi‚Ê ‚¢ Á„U ¡Ç◊–
‚Ê ’Ëfi÷à‚Ȫ¸÷¸⁄U‚Ê ÁŸÁflfihÊ Ÿ◊fiSflãà ߌÈfi¬flÊ∑§◊ËfiÿÈ—H 8H
…ŒtÚto : çÏæ|æy¨é:-su ¼Þ«Œ xæ|æüÚ¨æ-su™t „¼o{tk hËY… rðã{t™ çÝç±hæ-r™hk‚h ƒkÄtÞu÷
¨æ-‚u }ææ„æ-…]rÚtðe {è„è-ÄthýÚte ¥xæíï-Ë]rü …qðuo çЄÚ}æì-ËqÞo™t «„ï-rð™t Ëðo™wk ¥æ, Ïæ|ææ…-
ËBÞfT Ëuð™ fhu Au, su™u çã-r™ùÞÚte }æݨæ-rð¿tt™Úte ¨¢, …x}æï-Ëk„ Út‚tk-«t Út‚tk ‚u™u «tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 679
ÚtE™u Ý}æS±‹„:-«þkrË‚ yL™Þwõ‚ ƒ™e™u §„ì-s ©Ð±æÜU}æì-su{tk ð[™ {¤u Au, ‚u ¼t„™u §ü²é:-
«t ÚttÞ Au. (8)
¼tðtÚto : su ËqÞo rð™t …]rÚtðe Ëk¼ð ntuÞ, ‚tu ‚u …tu‚t™e þÂõ‚Úte Ëðo™u fu{ Äthý fhe
þf‚e ™Úte ?
òu …]rÚtðe ™ ntuÞ, ‚tu (ËqÞo ({tºt) …tu‚t™t «ftþÚte (MðÞk) Þwõ‚ fu{ ™ ƒ™u ? ‚uÚte yt
Ë]rü{tk …tu‚-…tu‚t™t Mð¼tðÚte Ëðo …ŒtÚttuo Mð‚kºt Au y™u Ët…uût ÔÞðnth{tk …h‚kºt Au. (8)
ÿÈÆÄÃÊ ◊ÊÃÊ‚ËfiŒ˜Ô œÈÆ⁄UË ŒÁˇÊfiáÊÊÿÊ •ÁÃficΔÔUŒ˜Ô ª÷Ê¸®fi flΡŸËcflã×–
•◊Ëfi◊Œ˜Ô flà‚Ê •ŸÈÆ ªÊ◊fi¬‡ÿŒ˜Ô Áfl‡flM§åÿ¯ ÁòÊ·È ÿÊ¡fiŸ·ÈH 9H
…ŒtÚto : su xæ|æü:-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚto ±ë…Ýè¯é-ðso™eÞ fûttytu{tk ¥‹„:-ykŒh ¥ç„cÆ„ì-
ÂMÚth ÚttÞ Au, su™t Îçÿæ‡ææ²æ:-s{ýe {éçÚ-Äthý fh™the Äwhe{tk }ææ„æ-…]rÚtðe ²év„æ-Þwõ‚ ¥æ¨è„ì Au.
su{ ±y¨:-ðtAhztu xææ}æì-„tÞ™u, ‚u{ ¥}æè}æï„ì-«ûtu… fhu Au ‚Útt ç~æ¯é-ºtý ²æï…Ýï¯é-ƒkÄ™tu{tk
ç±EMŒ²}æì-Ë{M‚ …ŒtÚttuo{tk hnu÷t ¼tðtu™u ¥‹±Ð಄ì-y™wfq¤‚tÚte swyu Au, ‚u …ŒtÚto rðãtÚte
òýðt™u ÞtuøÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su{ „¼o Y… (Ëqû{) {u½, MÚtq¤, {u½tu™t [tÕÞt „Þt …Ae (…ý) ð‚o{t™ hnu
Au, ‚u{ Ëðo™u {tLÞ «Œt™ fh™the ¼qr{ ytf»toýtu{tk Þwõ‚ Au.
su{ ðtAhztu „tÞ™wk y™w„{™ fhu Au, ‚u{ yt …]rÚtðe ËqÞo™u y™wfq¤ hne™u ¼ú{ý fhu
Au. su{tk Ë{M‚ ïu‚ ytrŒ Y… Au, ‚u s Ëðo™wk …t÷™ fh™the Au. (9)
ÁÃdÊ ◊ÊÃÏSòÊË|ã¬ÃÏ|ã’÷˝Œ∑fi§ ™§äfl¸SÃfiSÕÊÒ Ÿ◊flfi ÇÀÊʬÿ|ãÖ
◊ãòÊÿfiãÃ ÁŒflÊ •◊Ècÿfi ¬ÎÆcΔÔU Áflfi‡flÁflŒ¢ flÊø◊ÁflfiEÁ◊ãflÊ◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : su ç„d:-ºtý }ææ„ë:-W¥t{, {æÞ{, yÄ{ ¼qr{ ‚Útt ~æèÝì-rðãw‚T y™u ËqÞo Y… ºtý
çЄëÝì-…t÷f yÂø™ytu™u §ü}æì-ËðoºtÚte ç±|æí„ì-Äthý fhe™u ªŠ±ü:-W…h-ôå[u; »ÜU:-yuf Ëqºttí{t
ðtÞw „Sƒæñ-ÂMÚth ÚttÞ Au, su rðît™tu ‚u™u ¥±, xHæв狄-fnu‚t, Ëtk¼¤‚t yÚtto‚T ‚u™t rð»tÞ{tk
ðt‚to÷t… fhu Au; ‚Útt ¥ç±Eç}拱æ}æì-su Ëðo™e Ëuð™ ™ fhu÷e ç±E ç}æÎ}æì-Ëðo ÷tuftu ‚u™u «tÂ
ÚttÞ Au, ‚u ±æ™}æì-ðtýe™u }æ‹~沋„ï-ËðoºtÚte rð[th…qðof „w fnu Au, ‚uytu ¥}æéc²-‚u ŒqhMÚt çα:-
«ftþ{t™ ËqÞo™t ÐëcÆï-…h ¼t„{tk rðhts{t™ 680 ÚttÞ Au, ‚uytu Ý-Œw:¾™u «t Út‚t ™Úte. (10)
¼tðtÚto : su Ëqºttí{t ðtÞw; yÂø™, s¤ y™u …]rÚtðe™u Äthý fhu Au, ‚u™u yÇÞtËÚte òýe™u
ËíÞðtýe™tu yLÞtu™u W…Œuþ fhu. (10)
680 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 mÊŒfi‡ÊÊ⁄¢U ŸÁ„U ÃîÊ⁄UÊfiÿ flfl¸®fi*ûÊ ø∑˝¢§ ¬Á⁄U lÊ◊ÎÆÃSÿfi–
•Ê ¬ÈÆòÊÊ •fiÇŸ Á◊ÕÈÆŸÊ‚Ê •òÊfi ‚åà ‡ÊÃÊÁŸfi Áfl¢‡ÊÁÇøfi ÃSÕÈ—H 11H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! ¥~æ-yt ËkËth{t su mæÎàææÚ}æì-su™t ƒth yk„tu Au, ‚u ™ÜíU}æì-
[¢™e Ë{t™ rðã{t™ ËkðíËh læ}æì-«ftþ{t™ ËqÞo™e ÐçÚ, ±±ü<œæ-ËðoºtÚte r™hk‚h rðã{t™
Au, „„ì-‚u™e …Úæ²-ûtr‚ = ntr™ Ýçã-Út‚e ™Úte.
su yt ËkËth{tk «„S²-ËíÞfthýÚte ¨Œ„-Ët‚ àæ„æçÝ-Ëtu ô±àæç„:-ðeË ™-…ý ç}æƒéÝæ¨:-
ËkÞtu„Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ Ðé~ææ:-…wºttu™e Ë{t™ rðã{t™ ‚¥ðtu rð»tÞ ¥æ, „Sƒé:-…tu‚-…tu‚t™t rð»tÞtu{tk
hnu÷ Au, ‚u™u òý. (11)
¼tðtÚto : ft¤ y™k‚, …rhýt{hrn‚ y™u ÔÞt…f Au. ‚u™e fŒe…ý Wí…r¥t y™u ûtr‚ Út‚e ™Úte.
yt ËkËth(™e Wí…r¥t)™t fthý{tk su Ët‚ËtuðeË ‚¥ðtu, ‚uytu {¤e™u Rïh™e ÔÞðMÚttÚte
MÚtq¤ ÚtÞu÷ Au. ‚u™wk fthý ysL{t y™u r™íÞ Au. ßÞtk ËwÄe ‚u™u …]ÚtfT-…]ÚtfT «íÞût Y…{tk òýe
÷uðt{tk ™ ytðu, íÞtk ËwÄe rðãt ð]rØ {txu {™w»Þ «Þí™ fhðtu òuEyu. (11)
¬Üøfi¬ÊŒ¢ Á¬Ã⁄¢UR mÊŒfi‡ÊÊ∑Χ$à ÁŒfl •Êfi„ÈUÆ— ¬⁄UR •h¸®fi ¬È⁄UËÁ·áÊfi◊˜Ô–
•Õ◊ •ãÿ ©U¬fi ⁄U ÁfløˇÊáÊ¢ ‚åÃøfi∑˝§ ·›fiU⁄U¢ •Ê„ÈUÆ⁄U*¬fiÃ◊˜ÔH 12H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ÐTÐæÎ}æì-ûtý, {wnw‚o, «nh, rŒðË, …ût yt …tk[ …„ su™t çЄÚ}æì-
r…‚t Ë{t™ …t÷™ fhtð™tht, mæÎàææÜëUç„}æì-ƒth {rn™t su™tu ytfth y™u ÐéçÚ篇æ}æì-{¤u÷t
…ŒtÚttuo™e «tr ðt ®nËt fhtð™tht yÚtto‚T ‚u™t r{©ý™u …]ÚtfT-…]ÚtfT fhtð™tht ËkðíËh™u çα:-
«ftþ{t™ ËqÞo™e ÐÚï-(= Wíf]ü MÚtt™) ¥hñü-yÄto ¼t„{tk rðît™ ¥æãé:-fnu Au-ƒ‚tðu Au.
¥ƒ-y™L‚h §}æï ¥‹²ï-yLÞ rðît™tu ¯ÇÚï-su{tk ythtY… A }‚w y™u ¨Œ„™ÜíïU-Ët‚ [¢
½q{ðt™e …rhrÄ rðã{t™ ‚u ©ÐÚï-{u½{kz¤{tk ç±™ÿæ‡æ}æì-ðtýe™t rð»tÞ™u ¥<Є}æì-MÚttr…‚ ¥æãé:-
fnu Au, ‚u™u òýtu. (12)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! yt {kºt{tk ft¤™t yðÞðtu™wk fÚt™ Rü Au. su ÔÞt…f, r™íÞ y™u
y™L‚ ft¤{tk Ë{M‚ s„‚ Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ (…ÞoL‚ …rh{tý)™u «t ÚttÞ Au, ‚u
ft¤ Ëqû{ ntuðtÚte ‚u™wk ¿tt™ («t fhðwk) frX™ Au. ‚uÚte ‚{u ‚u™u «Þí™Úte òýtu. (12)
¬ÜøfiÊ⁄U ø∑˝§ ¬fiÁ⁄Uflûʸ®fi◊ÊŸ Ã|S◊ãŸÊ ÃfiSÕÈÆ÷ȸflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfi–
ÃSÿ ŸÊˇÊfiSÃåÿÃ ÷ÍÁ⁄Ufi÷Ê⁄U— ‚ŸÊŒfl Ÿ ‡ÊËfiÿ¸Ã ‚ŸÊfiÁ÷—H 13H
ÉøðuŒ¼t»Þ 681
 …ŒtÚto : nu rðît™tu ! Ð@æÚï-su{tk …tk[ ‚¥ð ytht Y… Au ÐçÚ±œæü}ææÝï-y™u ËðoºtÚte ð‚o{t™
„çS}æÝì-‚u ™ÜíïU-…iztk™e Ë{t™ Vh‚t …k[‚¥ð™t …k[efhý{tk ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±ÝæçÝ-÷tuftu ¥æ,
„Sƒé:-ËBÞfT ÂMÚth hnu Au, „S²-‚u™t ¥ÿæ:-…qðo ¼t„ yÚtto‚T su ‚u™tÚte …qðo-«Út{ Eïh Au,
‚u Ý, „Œ²„ï-Ëk‚ Út‚tu ™Úte yÚtto‚T Ëw¾-Œw:¾™tu y™w¼ð fh‚tu ™Úte. ¨Ýæç|æ:-y™u su™e ™tr¼
ƒkÄ™ Ë{t™ Au. yÚtto‚T r¢Þt ËtÚtu Ëk÷ø™ Au y™u |æêçÚ|ææÚ:-su{tk ƒnw s ¼th Au, ƒnw s ftÞo-
fthý ythtur…‚ Au, ‚u ft¤ ¨Ýæ„ì-Ë™t‚™Úte Ýñ±, àæè²ü„ï-™tþ …t{‚tu ™Úte. (13)
¼tðtÚto : su{ yt fthý («f]r‚), ft¤, ytftþ y™u rŒþtytuðt¤t ËkËthY…e [¢ …h{uïh{tk
ÔÞt Au, ‚u{ s ft¤, ytftþ y™u rŒþtytu{tk (ÂMÚt‚) ftÞo-fthýY… ËkËth ÔÞt Au. (13)
‚ŸfiÁ◊ ø∑˝§◊¡⁄¢UR Áfl flÊfiflÎà ©UûÊÊŸÊÿÊ¢ Œ‡Êfi ÿÈÆÄÃÊ flfi„U|ãÖ
‚Íÿ¸®fiSÿ øˇÊÍÆ ⁄U¡fi‚ÒàÿÊflÎfiâ Ã|S◊ãŸÊ*¬ÃÊ ÷ÈflfiŸÊÁŸ Áfl‡flÊfiH 14H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨Ýïç}æ-Ë{t™ ™ur{-™tr¼ðt¤t ¥…Ú}æì-ð]Øíð Œtu»thrn‚ ™ÜíU}æì-[¢™e
Ë{t™ ð‚o{t™ ft¤[¢ ©œææÝæ²æ}æì-Wíf]ü‚tÚte rðM‚]‚ ÚtÞu÷ s„‚{tk ç±, ±±ë„ï-rðþu»t fhe™u
…w™:-…w™: ytðu Au y™u ‚u ft¤[¢™u Îàæ-ŒË «tý ²év„æ:-Þwõ‚ ±ãç‹„-ðntðu Au.
su ¨ê²üS²-ËqÞo™tu ™ÿæé:-ÔÞÂõ‚fthf-«fx‚t fh™th ¼t„ Ú…¨æ-÷tuftu™e ËtÚtu ¥æ±ë„}æì-ËðoºtÚte
ytðhý™u »ç„-«t ÚttÞ Au yÚtto‚T ZkftE òÞ Au, „çS}æÝì-‚u{tk ç±Eæ-Ë{M‚ |æé±ÝæçÝ-¼q„tu¤
¥æ<Єæ-MÚttr…‚ Au, yu{ ‚{u òýtu. (14)
¼tðtÚto : su ÔÞt…f, r™íÞ y™u Ë{M‚ ÷tuftu™tu ytÄth ft¤ Au, ‚u™e „r‚Úte ËqÞo ytrŒ
÷tuftu «ftrþ‚ ÚttÞ Au, ‚u{ Ëðuoyu òýðwk òuEyu. (14)
‚Ê∑¢§¡ÊŸÊ¯ ‚åÃÕfi◊Ê„ÈU⁄U∑§¡¢ ·Á›Ul◊Ê ´§·fiÿÊ Œfl¡Ê ßÁÃfi–
Ã·ÊfiÁ◊c≈ÔUÊÁŸ ÁflÁ„fiUÃÊÁŸ œÊ◊‡Ê— SÕÊòÊ ⁄fiU¡ãÃ Áfl∑Îfi§ÃÊÁŸ M§¬‡Ê—H 15H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ‚{u ¨æÜ¢U…æÝæ}æì-yuf ËtÚtu Wí…L™ ÚtÞu÷t …ŒtÚttuo™t {æÞ{tk su »ÜU…}æì-
yuf fthýÚte Wí…L™ {n¥ð™u ¨Œ„ƒ}æì-Ët‚{wk ¥æã:-fnu Au. ßÞtk ¯Åì-A Îï±…æ:-ŒuŒeÃÞ{t™ rðãw‚TÚte
Wí…L™ ÚtÞu÷ ²}ææ:-r™Þk‚t yÚtto‚T Ëðo™u ÞÚttÞtuøÞ ÔÞðnthtu{tk ð‚toð™tht «¯²:-yt… Ëðo{tk
{¤™th }‚w ð‚o{t™ Au, „ï¯æ}æì-‚u™e {æÞ{tk su {æ}æàæ:-«íÞuf MÚtt™{tk §cÅæçÝ-{¤u÷t-r{© …ŒtÚttuo™u
Eïhu ç±çã„æçÝ-h[u÷ Au y™u su MÐàæ:-Y…tu™e ËtÚtu ç±ÜëU„æçÝ-yðMÚttL‚h™u «t ÚtÞu÷ Sƒæ~æï-
ÂMÚt‚ fthý™e {æÞ{tk Úï…‹„ï-fk…™ ÚttÞ Au-[÷tÞ{t™ ÚttÞ Au, ‚u Ëðo™u §„ì-s §ç„-yu «fthÚte
682
s òýtu. (15)
¼tðtÚto : su yt ËkËth{tk …ŒtÚttuo Au, ‚u Ëðo Eïh™e ÔÞðMÚttÚte Þw„…‚T = ¢{™e y…uûtt
™Úte. þt {txu ? yÚtto‚T fu{ ™Úte ? fthý fu Eïh™e Ëðo-ÔÞt…f‚t y™u y™L‚ Ët{ÚÞo‚t fthý
682 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Au. ‚uÚte ‚u MðÞk y[¤ hnuðt A‚tk Ëðo ÷tuftu™u [÷tðu Au. ‚u Eïh rðfthhrn‚ (Y…tL‚h hrn‚)
hne™u Ëðo™u rðfthÞwõ‚ (Y…tL‚h Þwõ‚) fhu Au.
su{ }‚wytu ¢{Úte ð‚o{t™ hnu Au y™u …tu‚-…tu‚t™t ÷ûtýtu™u «fx fhu Au, ‚u{ s …ŒtÚttuo
Wí…L™ ÚtE™u …tu‚-…tu‚t™t „wýtu™u «t ÚttÞ Au. (15)
|SòÊÿ— ‚ÃËSÃÊ° ©fiU ◊ ¬ÈÆ¢‚ •Êfi„ÈUÆ— ¬‡ÿfiŒˇÊáflÊ㟠Áfl øfiÃŒ㜗–
∑§Áflÿ¸— ¬ÈÆòÊ— ‚ ߸◊Ê Áøfi∑§Ã ÿSÃÊ Áflfi¡ÊŸÊà‚ Á¬ÃÈ|c¬ÃÊ‚fiØÔH 16H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su™u ¥ÿ懱æÝì-rð¿tt™e Ð಄ì-Œu¾u, ¥‹{:-y™u ykÄ = y¿tt™e Ý-
Œu¾u ™rn, ç±, ™ï„„ì-rðrðÄ «fthÚte òýu. su™u ¨„è:-rðãt, Ëwrþûtt y™u þw¼ „wýtuÚte Þwõ‚
盲:-†eytu ¥æãé:-fnu Au, „æÝé-‚u™u }æï-{tht Ð風:-…wÁ»ttu™u òýtu.
²:-su ÜUç±:-rð¢tL‚ «¿t = «íÞuf …ŒtÚto{tk ¢{-¢{Úte …ntU[tz™the ƒwrØ ht¾™th Ðé~æ:-
…rðºt ð]rØ™u «t …wÁ»t „æ-‚u Rü …ŒtÚttuo™u §ü}æì-ËðoºtÚte ¥æ, ç±…æÝæ„ì-ËBÞfT òýu Au, ¨:-
‚u rðît™ Au; y™u ²:-su rðît™ Au, ¨:-‚u çЄé:-r…‚t™t …ý çЄæ-r…‚t ¥¨„ì-Au-Útðt™u ÞtuøÞ
Au, yu{ ‚{u ç™ÜïU „-òýtu. (16)
¼tðtÚto : su™u rðît™tu òýu Au, ‚u™u yrðît™ òýe þf‚t ™Úte.
su{ rðît™ …wÁ»t …wºttu™u ¼ýtðe™u rðît™ ƒ™tðu, ‚u{ rðŒw»te †eytu fLÞtytu™u rðŒw»te ƒ™tðu.
suytu …]rÚtðeÚte ÷E™u …h{uïh-…ÞoL‚ …ŒtÚttuo™t „wý, f{o, Mð¼tðtu™u òýe™u Ä{o, yÚto, ft{
y™u {tuût™u rËØ-«t fhu Au, ‚uytu Þwðf ntuðt A‚tk ð]Øtu™t r…‚htu-r…‚t (Ë{t™) ƒ™u Au. (16)
•fl— ¬⁄UfiáÊ ¬⁄U ∞ŸÊflfi⁄UáÊ ¬ŒÊ flà‚¢ Á’÷˝fiÃË ªÊÒL§ŒfiSÕÊØԖ
‚Ê ∑§º˝ËøË ∑¢§ |SflŒhZ ¬⁄UÊfiªÊÃ˜Ô Äflfi |Sflà‚ÍÃ ŸÁ„U ÿÍÆÕ •ã×H 17H
…ŒtÚto : su ±y¨}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ {™w»ÞtrŒ ËkËth™u çÏæ|æí„è-Äthý fh‚e xææñ:-„{™ fh™the,
ÐÚï‡æ-W…h ðt ¥±Úï‡æ-™e[u ÐÎæ-«t fh™tht „{™Y… [hýtuÚte ¥±:-™e[uÚte ©ÎSƒæ„ì-QXu
Au, »Ýæ-yuÚte ÐÚ:-…tA¤Úte QXu Au. su ²êƒï-Ë{qn™t ¥‹„:-{æÞ{tk ÜU}æì, çS±„ì-ftuE™u ¥hü}æì-
yÄto ¨ê„ï-Wí…L™ fhu Au, ¨æ-‚u ÜUÎíè™è-y«íÞût „{™ fh™the v±, çS±„ì-ftuE{tk Ýçã, ÐÚæ,
¥xææ„ì-…tA¤ Vhe s‚e ™Úte. (17)
¼tðtÚto : yt …]rÚtðe ËqÞo™e ™e[u, W…h, Œrûtý ‚Útt W¥th ‚hV „r‚ fhu Au yu™e „r‚
rðît™ rËðtÞ yLÞ òýe þf‚t ™Úte. ‚u™t …tA¤™t yÄo ¼t„{tk ËŒt ykÄfth y™u yt„¤™t
yÄo ¼t„{tk «ftþ hnu Au. {æÞ{tk Ëðo …ŒtÚttuo hnu Au. ‚u yt …]rÚtðe {t‚t™e Ë{t™ Ëðo™wk
ÉøðuŒ¼t»Þ 683
…t÷™ fhu Au. (17)
•fl— ¬⁄fiUáÊ Á¬Ã⁄¢U ÿÊ •fiSÿÊŸÈÆflŒfi ¬⁄U ∞ŸÊflfi⁄UáÊ–
∑§flËÿ◊ÊfiŸ— ∑§ ß„U ¬˝ flÊfiøŒ˜Ô Œfl¢ ◊Ÿ— ∑ȧÃÊ •Áœ ¬˝¡ÊfiÃ◊˜ÔH 18H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ¥S²-yu™t ¥±:-yÄtu-™e[u™t ¼t„Úte ‚Útt ÐÚï‡æ-…h ¼t„Úte rðã{t™
çЄÚ}æì-…t÷™ fh™th ËqÞo™u ¥Ýé±ïÎ-rðãt ¼ÛÞt …Ae òýu Au; ²:-su ÐÚ:-…h y™u »Ýæ-yu
Wõ‚ ¥±Úï‡æ-™e[u™t {t„oÚte òýu Au, ‚u ÜU±è²}ææÝ:-yíÞk‚ rðît™ Au. ÜéU„:-õÞtkÚte yt Îï±}æì-
rŒÔÞ„wý Ëk…L™ }æÝ:-yL‚:fhý Ðí…æ„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ Au, yu{ §ã-yt rðãt ðt s„‚{tk ÜU:-
ftuý ¥ç{, Ðí, ±æ-yrÄf‚h fnu Au. (18)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðãw‚TÚte ÷E™u ËqÞo …ÞoL‚ yÂø™™u r…‚t Ë{t™ …t÷f òýu, (‚uytu)
su™t W¥t{ y™u Ët{tLÞ fthý ‚Útt ftÞo ™t{f MðY… Au. ‚u™tu W…Œuþ, rŒÔÞ yL‚:fhýÞwõ‚
ƒ™e™u yt ËkËth{tk fnu. (18)
ÿ •flʸÜøSÃÊ° ©U ¬⁄UÊfiø •Ê„ÈUÆÿ¸ ¬⁄UÊfiÜøSÃÊ° ©fiU •flʸøfi •Ê„ÈU—–
ßãºfi˝‡ø ÿÊ ø∑˝§ÕfiÈ— ‚Ê◊ ÃÊÁŸfi œÈÆ⁄UÊ Ÿ ÿÈÆÄÃÊ ⁄U¡fi‚Ê fl„U|ãÃH 19H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-yiïÞoÞwõ‚ rðît™T ! ²ï-su ¥±æü@:-™e[u s™th …ŒtÚto Au, „æÝì, ©-‚u™u
ÐÚæ™:-W…h …ntU[u÷ ¥æãé:-fnu Au ²ï-su ÐÚ憙:-W…h ¼t„{tk …ntU[™th Au, „æÝì-©-‚u™u ‚fo-
rð‚foÚte ¥±æü™:-™e[u s™th ¥æãé:-fnu Au, ‚u™u òýtu.
§‹Îí:-ËqÞo ™-y™u ðtÞw ²æ-su ¼wð™tu™u Äthý fhu Au, „æçÝ-‚u™u ²év„æ:-Þwõ‚ yÚtto‚T ‚u{tk
ËkƒkÄ fhu÷ …ŒtÚto {éÚæ-Äthý fh™the Ähe{tk òuzu÷ ½tuztytu™e Ý-Ë{t™ Ú…¨:-÷tuftu™u ±ãç‹„-
ðntðu-[÷tðu Au, ‚u™u nu yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ‚{u rðrŒ‚ ™ÜíUƒé:-fhtu-òýtu. (19)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! yt ËkËth{tk su ™e[u-W…h, Œqh-Ë{e…, MÚtq¤-Ëqû{, ÷½w-„wÁ (ytrŒ)
ÔÞðnth Au, ‚u Ët…uût Au. su ‘yt yt™tÚte W…h Au’ (yu{) fnuðt{tk ytðu Au, ‚u ƒL™u ™t{tu
(Ëk¿ttytu) ™u «t ÚttÞ Au. su yt™tÚte …hu = Œqh (Au), MÚtq¤ (Au), ‚u ƒeòÚte Ëqû{ (Au),
su yt™tÚte ÷½w Au, ‚u ƒeòÚte „wÁ Au, yu{ ‚{u òýtu. yt ËkËth{tk ftuE …ý ðM‚w r™h…uût
= y…uûtt hrn‚ ™Úte y™u r™htÄth …ý ™Úte. (19)
mÊ ‚Èfi¬áÊʸ ‚ÿÈ¡Ê ‚πÊfiÿÊ684‚◊ÊŸ¢ flÎÆˇÊ¢ ¬Á⁄fiU ·Sfl¡ÊÃ–
ÃÿÊfi⁄Uãÿ— Á¬å¬fiÀÊ¢ SflÊmûÿŸfi‡ŸãŸãÿÊ •Á÷ øÊfi∑§Ë‡ÊËÁÃH 20H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨éЇææü-ËwkŒh …tk¾tuðt¤t ¨²é…æ-Ë{t™ ËkƒkÄ ht¾™tht ¨¶æ²æ-
684 ÉøðuŒ¼t»Þ É
r{ºttu™e Ë{t™ rðã{t™ mæ-ƒu …k¾eytu ¨}ææÝ}æì-yuf ±ëÿæ}æì-ft…ðt{tk ytð‚t ‚u ð]ût™tu ÐçÚ, ¨S±…æ„ï-
yt©Þ fhu Au-hnu÷ Au; „²æï:-‚u{tkÚte ¥‹²:-yuf …k¾e çÐŒ²H}æì-yu ð]ût™t …tfu÷t V÷™u S±æÎé-
{Äwh‚tÚte ¥çœæ-¾tÞ Au-Ëuð™ fhu Au y™u ¥‹²:-ƒeswk …k¾e ¥ÝE„ì-¾t‚wk ™Úte …hk‚w ¥ç|æ, ™æÜUàæèç„-
ËðoºtÚte swyu Au.
ËwkŒh [t÷‚t-Vh‚t ðt r¢ÞtsLÞ ft{™u òý™tht ÔÞtÃÞ-ÔÞt…f¼tðÚte ËtÚtu ËkƒkÄ ht¾™tht
r{ºttu™e Ë{t™ ð‚o{t™ Sð y™u Eïh Au.
Eïh Ë{t™ ftÞo-fthýY… ƒúñtkz Œun™tu yt©Þ fhu Au, ‚u ƒL™u Sð y™u ƒúñ y™trŒ
Au, ‚u{tk Sð …t…-…wÛÞÚte Wí…L™ Ëw¾-Œw:¾tí{f ¼tu„™u MðtŒw…ýt-{Äwh‚tÚte ¼tu„ðu Au y™u ƒeòu
su ƒúñtí{t f{oV¤™tu ¼tuf‚t ™Úte. …hk‚w ‚u ¼tuõ‚t Sð™u ËðoºtÚte swyu Au yÚtto‚T Ëtûte Au.
yu{ ‚{u òýtu.
¼tðtÚto : Sð, Eïh y™u s„‚™wk fthý (= «f]r‚) yu ºtý …ŒtÚttuo y™trŒ y™u r™íÞ
Au. ‚u{tk Sð y™u Eïh ¢{þ: yÕ… …rhýt{ðt¤t y™u y™k‚ …rhýt{ðt¤t Au, [u‚™ y™u
rð¿tt™ Ëk…L™ Au ‚Útt rð÷ûtý (f{tuoðt¤t) Au. ‚uytu ¢{þ: ÔÞtÃÞ y™u ÔÞt…f ¼tðÚte ËkÞwõ‚
hne™u r{ºt Ë{t™ ð‚o{t™ Au.
yus he‚u yÔÞõ‚ …h{týwY… fthý (= «f]r‚) Úte ftÞoY… s„‚ Wí…L™ ÚttÞ Au, ‚u …ý
y™trŒ y™u r™íÞ Au.
Ë{M‚ Sð …t… y™u …wÛÞY…e f{o fhe™u ‚u™tk V¤tu™u ¼tu„ðu Au, ‚Útt Eïh yuf÷tu yr¼ÔÞt…f
ÚtE™u, LÞtÞ…qðof …t…-…wÛÞ™wk V¤ yt…ðt™t fthýu, LÞtÞtÄeþ™e Ë{t™ r™heûtý fhu Au. (20)
ÿòÊÊfi ‚ȬáÊʸ •◊ÎÃfiSÿ ÷ʪ◊ÁŸfi◊·¢ ÁflŒÕÊfiÁ÷Sfl⁄UfiÁãÖ
ߟÊ Áfl‡flfiSÿ ÷ÈflfiŸSÿ ªÊ¬Ê— ‚ ◊Ê œË⁄U— ¬Ê∑§◊òÊÊ Áflfifl‡ÊH 21H
…ŒtÚto : ²~æ-su ç±Îƒæ-rð¿tt™{Þ …h{uïh{tk ¨éЇææü:-þtu¼™ f{oðt¤t Sð ¥}æë„S²-{tuût™t
|ææxæ}æì-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ykþ™u ¥çÝ}æï¯}æì-r™hk‚h ¥ç|æS±Úç‹„-ËL{w¾ fnu Au yÚtto‚T «íÞût fnu
Au; ðt su …h{uïh{tk ç±ES²-Ë{M‚ |æé±ÝS²-÷tuf-÷tuftL‚h™tu xææïÐæ:-…t÷f §Ý:-Mðt{e ËqÞo{kz¤
¥æ, ç±±ïàæ-«ðuþ fhu Au-yÚtto‚T ËqÞtorŒ ÷tuf-÷tuftL‚h Ëðo ÷Þ™u «t ÚttÞ Au-su yu™u òýu Au,
¨:-‚u {èÚ:-æÞt™ðt™ …wÁ»t ¥~æ-yu …h{uïh{tk ÐæÜU}æì-…rh…õð ÔÞðnthðt¤t }ææ-{™u W…Œuþ
fhu. (21)
¼tðtÚto : ßÞtk ËqÞo ytrŒ ÷tuf-÷tuftL‚h y™u îe…-îe…tL‚h, yu Ëðo ÷Þ™u «t ÚttÞ Au,
‚u™t W…ŒuþÚte s ËtÄfs™ {tuût «t fhu Au, yLÞÚtt ™rn. (21)
ÿÁS◊fiŸ˜Ô flÎÆˇÊ ◊äflŒfi— ‚ȬáÊʸ ÁŸfiÁfl‡ÊãÃ ‚ÈflfiÃ øÊÁœ Áfl‡flfi–
ÉøðuŒ¼t»Þ 685
 ÃSÿŒÊfi„ÈUÆ— Á¬å¬fiÀÊ¢ SflÊmª˝ ÃãŸÊãŸfi‡Êl— Á¬Ã⁄¢U Ÿ flŒfiH 22H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²çS}æÝì-su ç±Eï-Ë{M‚ ±ëÿæï-ð]ût …h }抱Î:-{Ä™u ¾t™th ¨éЇææü:-
ËwkŒh …tk¾tuÞwõ‚ ¼{ht ytrŒ …ûte çÝ, ç±àæ‹„ï-ÂMÚth ÚttÞ Au ¥ç{, ¨é±„ï, ™-y™u ytÄth¼q‚
ƒ™e™u …tu‚™t ƒt¤ftu™u Wí…L™ fhu Au, „S²; §„ì-‚u™t s ÐèŒÐH}æì-s¤™e Ë{t™ r™{o¤ V¤™u
¥xÝï-yt„¤ S±æÎé-MðtrŒü ¥æãé:-fnu Au y™u „„ì-‚u Ý, ©„ì, Ýàæ„ì, ™ü …t{‚t ™Úte yÚtto‚T
ð]ût Y… yt s„‚{tk {Äwh f{o V¤tu™u ¾t™thtytu W¥t{ f{oÞwõ‚ Sð ÂMÚth hnu Au y™u ‚u{tk
Ëk‚t™tu™u Wí…L™ fhu Au, ‚u™u s¤™e Ë{t™ r™{o¤ f{oV¤ ËkËth{tk Út‚t ‚u™u yt„¤ W¥t{ fnu Au
y™u ™ü Út‚t ™Úte yÚtto‚T …Ae yþw¼ f{tuo fhðtÚte ËkËthY… ð]ût™wk su V¤ òuEyu ‚u {¤‚wk ™Úte.
²:-su …wÁ»t çЄÚ}æì-…t÷f …h{tí{t™u Ý, ±ïÎ-òý‚tu ™Úte, ‚u yt ËkËth™t W¥t{ V¤™u
…t{‚tu ™Úte. (22)
¼tðtÚto : y™trŒ-y™k‚ ft¤Úte yt ËkËth Wí…L™ y™u ™ü Út‚tu hÌttu Au ‚Útt Sð (þtherhf
árüyu) sL{ ÷u Au y™u {]íÞw …t{u Au.
yt ËkËth{tk Sðtu îtht suðt f{tuo fhu÷ Au, ‚u{ s Eïhf]‚ LÞtÞ y™wËth ‚uytu™u V¤
¼tu„ððt …zu Au. f{o y™u Sð™tu …ý r™íÞ ËkƒkÄ Au.
suytu …h{tí{t™u òý‚t ™Úte y™u ‚u™t „wý, f{o, Mð¼tð™u y™wfq¤ yt[hý fh‚t ™Úte
y™u …tu‚t™e RåAt™wËth fhu Au, ‚uytu r™hk‚h Œw:¾e ÚttÞ Au y™u su ‚uÚte rð…he‚ („wý, f{o,
Mð¼tð y™wËth yt[hý fh™tht) Au, ‚uytu ËŒt yt™krŒ‚ hnu Au. (22)
ÿŒ˜Ô ªÊfiÿòÊ •Áœfi ªÊÿòÊ◊ÊÁ„Ufiâ òÊÒc≈ÈfiU÷ÊŒ˜Ô flÊ òÊÒc≈ÈfiÔ÷¢ ÁŸ⁄UÃfiˇÊÖ
ÿŒ˜Ô flÊ ¡ªîʪàÿÊÁ„fiUâ ¬Œ¢ ÿ ßûÊŒ˜Ô ÁflŒÈSÃ •fi◊ÎÃàfl◊ÊfiŸ‡ÊÈ—H 23H
…ŒtÚto : ²ï-su ÷tuftu ²„ì-su xææ²~æï-„tÞºte AkŒtu ðtåÞ ð]r¥t{tk xææ²~æ}æì-„t™th™e hûtt fh™th
¥ç{, ¥æçã„}æì-ÂMÚt‚ Au; ~æñcÅé|ææ„ì, ±æ-yÚtðt rºtüw… AkŒtuðtåÞ ð]r¥tÚte ~æñcÅé|æ}æì-rºtüw…{tk «rËØ
ÚtÞu÷ yÚto™u çÝÚ„ÿæ„-r™hk‚h rðM‚]‚ fhu Au; ±æ-ðt ²„ì-su …xæç„-ËkËth{tk …xæ„ì-«týe ytrŒ
s„‚ ÐÎ}æì-òýðt ÞtuøÞ ¥æçã„}æì-ÂMÚt‚ Au „„ì-‚u™u ç±Îé:-òýu Au, „ï-‚uytu §„ì-s ¥}æë„œ±}æì-
{tuût¼tð™u ¥æÝàæé:-«t ÚttÞ Au-fhu Au. (23)
¼tðtÚto : suytu Ë]rü™t …ŒtÚttuo™u y™u ‚u{tk Ëðo™t Mðt{e …h{uïh™u òýe™u ‚Útt …h{tí{t™wk
æÞt™ fhe™u rðãt y™u Ä{o™e WL™r‚ 686 fhu Au, ‚uytu {tuût «t fhu Au. (23)
ªÊÿòÊáÊ ¬˝ÁÃfi Á◊◊ËÃ •∑¸§◊∑¸§áÊ ‚Ê◊ òÊÒc≈fiÈUèÊŸ flÊ∑§◊˜Ô–
flÊ∑§Ÿfi flÊ∑¢§ Ám¬ŒÊ øÃfiÈc¬ŒÊˇÊ⁄fiUáÊ Á◊◊Ã ‚åà flÊáÊËfi—H 24H É
686 ÉøðuŒ¼t»Þ
 …ŒtÚto : rðît™tu ! su s„Œeïh xææ²~æï‡æ-„tÞºte AkŒÚte ¥ÜüU}æì-}fT ¥ÜïüU‡æ-}[tytu™t Ë{qnÚte
¨æ}æ-Ët{ ~æñcÅé|æïÝ-rºtüw… AkŒ ðt ºtý ðuŒtu™e rðãtytu™e M‚wr‚ytuÚte ±æÜU}æì-ÞswðuoŒ çmÐÎæ-ƒu
…Œtu su{tk rðã{t™ Au ðt ™„écÐÎæ-[th …Œtuðt¤t ¥ÿæÚï‡æ-™tþhrn‚ ±æÜïUÝ-ÞswðuoŒÚte ±æÜU}æì-
yÚtðoðuŒ y™u ¨Œ„-„tÞºte ytrŒ Ët‚ AkŒÞwõ‚ ±æ‡æè:-ðuŒðtýe™u Ðíç„, ç}æ}æè„ï-«r‚{t™ fhu Au
y™u su ‚u™t ¿tt™™wk ç}æ}æ„ï-{t™ fhu Au, ‚uytu f]‚f]íÞ ƒ™u Au. (24)
¼tðtÚto : su s„Œeïhu ðuŒ™t yûth, …Œ, ðtõÞ, AkŒ y™u yæÞtÞ ytrŒ h[u÷ Au, ‚u™u
Ëðo {™w»Þtu ÄLÞðtŒ yt…u. (24)
¡ªfiÃÊ Á‚ãœÈ¯ ÁŒ√ÿfiSÃ÷Êÿº˝ÕãÃ⁄U ‚ÍÿZ ¬ÿ¸®fi¬‡ÿØԖ
ªÊÿòÊSÿfi ‚Á◊œfiÁSÃSòÊ •Êfi„ÈUÆSÃÃÊfi ◊qÔUÊ ¬˝ Á⁄fiUÁ⁄Uø ◊Á„UàflÊH 25H
…ŒtÚto : su s„Œeïh …xæ„æ-ËkËth™e ËtÚtu 程{é}æì-™Œe ytrŒ™u çÎç±-«ftþ Úƒ‹„Úï-y™u
yL‚rhût{tk ¨ê²ü}æì-ËqÞo÷tuf™u ¥S„|æ沄ì-htufu Au; ðt Ëðo™u вüÐ಄ì-ËðoºtÚte Œu¾u Au; ðt su
xææ²~æS²-„tÞºte AkŒÚte ËBÞfT rËØ }øðuŒ™t Ëtr™æÞÚte ç„d:, ¨ç}æ{:-ËBÞfT «Œe ºtý …ŒtÚttuo™u
yÚtto‚T ¼q‚, ¼rð»Þ y™u ð‚o{t™ ºtýuÞ ft¤™t Ëw¾tu™u ¥æãé:-fnu Au, „„:-‚u™tÚte }æqæ-{nti™
}æçãy±æ-«þkË™eÞ ¼tðÚte Ðí, çÚçÚ™ï-…]ÚtfT ÚttÞ Au yÚtto‚T …]ÚtfT „ýðt{tk ytðu Au, ‚u Ëðo™u …qsðt-
Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. (25)
¼tðtÚto : ßÞthu Eïhu ËkËth™e h[™t fhe, íÞthu ™Œe, Ë{wÿ ytrŒ ƒ™tÔÞt.
su{ ËqÞo ytf»toýÚte ¼q„tu¤tu™u Äthý fhu Au, ‚u{ ËqÞo ytrŒ™u Eïh Äthý fhu Au.
su Ëðo Sðtu™u Ë{M‚ …t…-…wÛÞY… f{tuo™u òýe™u V¤ «Œt™ fhu Au, ‚u (Eïh) Ëðo …ŒtÚttuoÚte
{nt™ Au. (25)
©U¬fi uÔUÿ ‚ÈÆŒÈÉÊʯ œŸÈ◊ÃÊ¥ ‚ÈÆ„USÃÊfi ªÊœÈªÈÆà ŒÊfi„UŒŸÊ◊˜Ô–
üÊcΔÔU¯ ‚fl¢ ‚fiÁflÃÊ ‚ÊfiÁfl·ãŸÊ˘÷ËfihÊ ÉÊ◊¸SÃŒÈÆ ·È ¬˝ flÊfiø◊˜ÔH 26H
…ŒtÚto : su{ ¨éãS„-su™t ËwkŒh ntÚt y™u xææï{éÜUì-„tÞ™u Œtun‚t nwk »„æ}æì-yu ¨éÎé{æ}æì-Ëthe
he‚u Œtuðt‚e yÚtto‚T ft{tu™u …qht fh‚e {ïÝé}æì-ŒqÄ Œu™the „tÞY…e rðãt™tu ©Ð, u²ï-Mðefth fhwk
Awk ©„-y™u »Ýæ}æì-yu rðãt™u yt… …ý Îæïã„ì-Œtuntu; ðt su ŸæïcÆ}æì-W¥t{ ¨±}æì-yiïÞo™u ¨ç±„æ-
yiïÞo Œt‚t Ý:-y{tht {txu ¨æ籯„ì-Wí…L™ fhu; ðt su{ ¥|æèm:-ËðoºtÚte «Œe yÚtto‚T yíÞk‚
‚…‚tu Íæ}æü:-‚t… ð»tto fhu Au „Îé-‚u Ëðo™u su{ nwk ¨é, Ðí, ±æï™}æì-Ëthe he‚u fnwk, ‚u{ ‚{u …ý
yu™u Ëthe he‚u fntu. (26).
¼tðtÚto : yæÞt…f rðît™tu …qýo rðãtÞwõ‚ ðtýe Ëthe he‚u yt…u. suÚte rþ»Þ W¥t{ yiïÞo™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 687
«t fhe þfu.
su{ ËqÞo Ë{M‚ ËkËth™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ W…Œuþftu Ëðo rðãtytu™u «ftrþ‚ fhu. (26)
Á„Uæ˜UÔ®®∑ΧÆáflÃË flfi‚ÈƬàŸË fl‚ÍfiŸÊ¢ flà‚Á◊ë¿UãÃË ◊Ÿfi‚ÊèÿʪÊfiØԖ
ŒÈÆ„UÊ◊|‡flèÿÊ¢ ¬ÿÊfi •Éãÿÿ¢ ‚Ê flfih¸ÃÊ¢ ◊„UÃ ‚ÊÒ÷fiªÊÿH 27H
…ŒtÚto : su{ çãÑì ÜëU‡±„è-¼tkƒh‚e y™u }æݨæ-{™Úte ±y¨}æì-ðtAhzt™u §ÓÀ‹„è-RåA‚e §²}æì-
yu ¥Í‹²æ-{thðt™u yÞtuøÞ „tÞ ¥ç|æ, ¥æ, ¥æxææ„ì-ËðoºtÚte ytðu Au.
su ¥çE|²æ}æì-ËqÞo y™u ðtÞwÚte в:-s¤ ðt ŒqÄ™u Îéãæ}æì-Œtun‚t …ŒtÚttuo{tk ð‚o{t™ …]rÚtðe
Au, ¨æï-‚u ±¨êÝæ}æì-yÂø™ ytrŒ ðËw Ëk¿tftu{tk ±¨éÐyÝè-ðM‚wytu™e …tr÷ft }æã„ï-yíÞk‚ ¨æñ|æxææ²-
ËwkŒh yiïÞo™u {txu ±Îì{ü„æ}æì-ð]rØ …t{u, WL™r‚™u «t ÚttÞ. (27)
¼tðtÚto : su{ …]rÚtðe {nt™ yiïÞo™e ð]rØ fhu Au, ‚u{ „tÞtu {nt™ Ëw¾ yt…u Au. ‚uÚte
‚u™u ftuEyu fŒe…ý ™ {thðe òuEyu. (27)
ªÊÒ⁄Ufi◊Ë◊ŒŸfiÈ flà‚¢ Á◊·ãï ◊ÍÆhʸŸ¢ Á„Uæ˜UÔ®æfiU®∑ΧáÊÊã◊ÊÃflÊ ©Ufi–
‚ÎÄflÊfiáÊ¢ ÉÊ◊¸◊Á÷ flÊfifl‡ÊÊŸÊ Á◊◊ÊfiÁà ◊ÊÿÈ¢ ¬ÿfiÃ ¬ÿÊfiÁ÷—H 28H
nu {™w»Þtu ! su{ ±æ±àææÝæ-r™hk‚h ft{™t fh‚e xææñ:-„tÞ ç}毋„}æì-þçŒ fh‚e ±y¨}æì-
ðtAhzt™u ‚Útt }æêÎì{æüÝ}æì-{M‚f™u ¥Ýé, çãÑì, ¥ÜëU‡ææï„ì-Ëwk½‚e, {M‚f™u [tx‚e, þçŒ fhu Au-
¼tk¼hu Au y™u }æ愱ñ-{t™-«u{ fhðt {txu ©-s ‚u ðtAhzt™t Œw:¾™tu ¥}æè}æï„ì-™tþ fhu Au,
‚u{ вæïç|æ:-s¤tu™e ËtÚtu ð‚o{t™ …]rÚtðe Íæ}æü}æì-‚t…™u ¨ëv±æ‡æ}æì-h[e™u rŒðË™u ‚Útt }ææ²é}æì-
ðtýe™u «rËØ fhe™u в„ï-…tu‚t™t ¼q[¢{tk òÞ Au y™u Ëw¾™tu ¥ç|æ, ç}æ}ææç„-ËðoºtÚte {t™
yÚtto‚T ‚tu÷-ðs™ fhu Au. (28)
¼tðtÚto : su{ „tÞtu™e …tA¤ ðtAhztytu y™u ðtAhztytu™e …tA¤ „tÞtu òÞ Au, ‚u{
…]rÚtðeytu™e y™wËth …ŒtÚto y™u …ŒtÚttuo™u y™wËth …]rÚtðeytu [t÷u Au. (28)
•ÿ¢ ‚ Á‡Êfiæ˜ ÄÃ ÿŸ ªÊÒ⁄U ÷ËflfiÎÃÊ Á◊◊ÊfiÁà ◊ÊÿÈ¢ äfl‚ŸÊflÁœfi ÁüÊÃÊ–
‚Ê ÁøÁûÊÁ÷*Ÿ Á„U ø∑§Ê⁄U ◊àÿZÓ ÁfllÈjflfiãÃË ¬˝ÁÃfi flÁ’˝◊ÊÒfi„UÃH 29H
…ŒtÚto : ¨:-‚u ¥²}æì-yt ðtAhztytu™e Ë{t™ {u½ ¼qr{{tk çàæÑìv„ï-„so™t™tu yÔÞõ‚ þçŒ
fhu Au. ftuý ? fu ²ïÝ-suÚte Š±¨Ýæñ-W…h,
688 ™e[u y™u {æÞ{tk sðt™u …rhrÄ ‚u{tk ¥ç{, çŸæ„æ-
ytr©‚ ÚtE™u ¥|æè±ë„æ-Ëðoºt ðtÞwÚte ytð]¥t xææñ:-…]rÚtðe }ææ²é}æì-…rhr{‚ {t„o Ðíç„, ç}æ}ææç„-
«íÞu òÞ Au, ¨æ-‚u ç™çœæç|æ:-…h{týwytu™t Ë{qntuÚte }æy²ü}æì-{hýÄ{to {™w»Þ™u ™ÜUæÚ-fhu Au,
‚u …]rÚtðe çã-s {tk |汋„è-ð‚o{t™ ç±lé„ì-rðãw‚T ±çÏæí}æì-…tu‚t™t Y…™u çÝ, ¥æñã„-r™hk‚h ‚fo-
688 ÉøðuŒ¼t»Þ É
rð‚foÚte «t ÚttÞ Au. (29)
¼tðtÚto : su{ …]rÚtðeÚte Wí…L™ ÚtE™u ‚Útt yL‚rhût{tk «[wh‚t™u «t ÚtE™u {u½ …]rÚtðe
…h ð]ût ytrŒ™u ËBÞfT ®Ë[e™u ð]rØ fhu Au, ‚u{ …]rÚtðe Ëðo™e ð]rØ fhu Au y™u íÞtk ð‚o{t™
rðã‚T Y…™u «ftrþ‚ fhu Au.
su{ rþÕ…es™tu ¢{Úte (…ŒtÚto™wk) [Þ™ fhe™u rð¿tt™…qðof „]n ytrŒ™wk r™{toý fhu Au, ‚u{
…h{uïhu yt Ë]rü r™{toý fhe Au. (29)
•Ÿë¿fiUÿ ÃÈÆ⁄UªÊfiÃÈ ¡Ëfl◊¡fiŒ˜Ô œ˝ÈÆfl¢ ◊äÿ •Ê ¬SàÿÊfiŸÊ◊˜Ô–
¡ËflÊ ◊ÎÆÃSÿfi ø⁄UÁà SflœÊÁ÷⁄U◊fiàÿÊ¸ ◊àÿ¸Ó®ŸÊ ‚ÿÊfiÁŸ—H 30H
…ŒtÚto : su ƒúñt „éÚxææ„é-þe½ú „{™™u ¥Ý„ì-…wü fhe™u …è±}æì-Sð™u »…„ì-fk…tðu Au y™u
ÐSy²æÝæ}æì-„]ntu™e yÚtto‚T Sðtu™t þheh™e }抲ï-{æÞ{tk {íé±}æì-r™ù÷ ÚtE™u àæ²ï-þÞ™ fhu Au.
ßÞtk ¥}æy²ü:-y™trŒíðÚte {]íÞwÄ{ohrn‚ …è±:-S±{æç|æ:-yL™trŒ y™u }æy²ñüÝ-{hýÄ{to
þheh™e ËtÚtu ¨²æïçÝ:-Ë{t™ MÚtt™MÚt ÚtE™u }æë„S²-{hý Mð¼tððt¤t s„‚™e {æÞ{tk ¥æ,
™Úç„-òÞ Au-yt[hý fhu Au, ‚u ƒúñ{tk Ë{M‚ s„‚ ðËu÷ Au. yu{ òýðwk òuEyu. (30)
¼tðtÚto : su [÷tÞ{t™ …ŒtÚttuo ÂMÚth, yr™íÞtu{tk r™íÞ y™u ÔÞtÃÞtu{tk ÔÞt…f Eïh Au.
‚u™e ÔÞt…f‚tÚte hrn‚ yr‚ Ëqû{ ðM‚w …ý ™Úte, ‚uÚte Ëðo Sðtí{tytuyu yu yL‚Þto{e Y…Úte
ÂMÚt‚ (Eïh)™e r™íÞ W…tË™t fhðe òuEyu. (30)
•¬fi‡ÿ¢ ªÊ¬Ê◊ÁŸfi¬l◊ÊŸ◊Ê ø ¬⁄UÊfi ø ¬ÁÕÁ÷‡ø⁄UfiãÃ◊˜Ô–
‚ ‚œ˝ËøË— ‚ Áfl·fiÍøËfl¸‚ÊfiŸ •Ê flfi⁄UËfl*ûÊ ÷ÈflfiŸcflã×H 31H
…ŒtÚto : nwk xææïÐæ}æì-Ëðo hûtf, ¥çÝÐl}ææÝ}æì-{™ ytrŒ RrLÿÞtu™u «t ™ Út™th y™u Ðçƒç|æ:-
{t„tuo îtht ¥æ, ™-yt„¤ y™u ÐÚæ, ™-…tA¤ ™Ú‹„}æì-«t Út™th …h{tí{t ðt rð[hý fh‚t
Sð™u ¥Ðà²}æì-Œu¾wk Awk. ¨:-‚u Sðtí{t ¨{íè™è:-ËtÚtu s‚e „r‚ytu™u ¨:-‚u Sð y™u 籯ê™è:-
y™uf «fth™e f{to™wËth „r‚ytu™wk ±¨æÝ:-ytåAtŒ™ fhe™u |æé±Ýï¯é-÷tuf-÷tuftL‚htu™e ¥‹„:-
{æÞ{tk ¥æ, ±Úè±<œæ-r™hk‚h ËBÞfT he‚u ð‚o{t™ Au.
¼tðtÚto : Ëðo™t ÿüt …h{uïh™u Sð (™uºttuÚte) òuE þf‚tu ™Úte, …hk‚w …h{tí{t Ëðo™u ÞÚttÚto
he‚u Œu¾u Au.
su{ ð† ytrŒÚte ytð]¥t-ZkftÞu÷ …ŒtÚto Œu¾t‚tu ™Úte, ‚u{ Sð …ý Ëqû{ ntuðt™t fthýu
Œu¾t‚tu ™Úte.
yu Sð f{o „r‚ y™wËth Ëðo ÷tuftu{tk ¼ú{ý fhu Au. ‚u™e ykŒh y™u ƒnth ÂMÚt‚ hne™u
…h{tí{t …t… y™u …wÛÞ™t V¤ yt…ðt Y… LÞtÞ îtht Ëðo™u Ëðo MÚtt™tu{tk sL{ yt…u Au. (31)
ÉøðuŒ¼t»Þ 689
 ÿ ßZ ø∑§Ê⁄U Ÿ ‚Ê •Sÿ flfiŒ ÿ ßZ ŒŒ‡Ê¸ Á„UL§ÁªãŸÈ ÃS◊ÊfiØԖ
‚ ◊ÊÃÈÿÊ¸ŸÊ ¬Á⁄UfiflËÃÊ •ãÃ’¸„ÈU¬˝¡Ê ÁŸ´¸§fiÁÃ◊Ê Áflfifl‡ÊH 32H
…ŒtÚto : ²:-su Sð §ü}æì-r¢Þt {tºt ™ÜUæÚ-fhu Au, ¨:-‚u ¥S²-yu …tu‚t™t Y…™u Ý, ±ïÎ-
òý‚tu ™Úte.
²:-su §ü}æì-Ë{M‚ r¢Þtytu™u ÎÎàæü-òu‚t y™u …tu‚t™t Y…™u òýu Au, ¨:-‚u „S}ææ„ì-‚u™tÚte
çãLÜUì-…]ÚtfT ÚtE™u }ææ„é:-{t‚t™t ²æïÝæ-„¼toþÞ™e ¥‹„:-{æÞ{tk ÐçÚ±è„:-ËðoºtÚte ZkftÞu÷ ÏæãéÐí…æ:-
y™uf ðth sL{ ÷u™th çÝ«ü ç„}æì-¼qr{{tk §„ì-s Ýé-þe½ú ¥æ, ç±±ïàæ ytðu Au-«ðuþ fhu Au. (32)
¼tðtÚto : su Sðtu {tºt f{o fhu Au y™u W…tË™t ‚Útt ¿tt™™u «t Út‚t ™Úte, ‚uytu …tu‚t™tk
MðY…™u …ý òý‚t ™Úte.
su (Sðtu) f{o, W…tË™t y™u ¿tt™{tk r™…wý Au, ‚uytu …tu‚t™t y™u …h{tí{t™t MðY…™u
òýe þfu Au.
Sðtu™t …qðosL{tu™tu ythk¼ y™u …w™soL{tu™tu yL‚ ™Úte.
ßÞthu (Sð) þheh™tu íÞt„ fhu Au, íÞthu ytftþ{tk ÂMÚt‚ ÚtE™u, …]rÚtðe …h [uütÞwõ‚
Īu Au. (32)
lÊÒ◊¸ Á¬ÃÊ ¡fiÁŸÃÊ ŸÊÁ÷⁄UòÊ ’ãœÈ◊¸ ◊ÊÃÊ ¬ÎfiÁÕflË ◊„UËÿ◊˜Ô–
©UûÊÊŸÿÊfi‡øêflÊ3>ÿÊ¸ÁŸfi⁄UãÃ⁄UòÊÊfi Á¬ÃÊ ŒÈfiÁ„UÃȪ¸÷¸◊ÊœÊfiØÔH 33H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ßÞtk çЄæ-r…‚]MÚtt™e ËqÞo Îéçã„é:-fLÞtY… Q»tt{tk xæ|æü}æì-rfhýY…e ðeÞo™u
¥æ, ¥{æ„ì-MÚttr…‚ fhu Au, íÞtk ™}±æï:-ƒu Ëu™tytu™e Ë{t™ ÂMÚt‚ ©œææݲæï:-W…rhMÚt-Ÿ[u MÚttr…‚
fhu÷ …]rÚtðe y™u ËqÞo™t ¥‹„:-{æÞ{tk {thwk ²æïçÝ:-½h Au.
¥~æ-yt sL{{tk }æï-{™u …çÝ„æ-Wí…L™ fh™th çЄæ-r…‚t, læñ:-«ftþ{t™ ËqÞo, rðãw‚T™e
Ë{t™ Au, ¥~æ-ynª }æï-{tht Ýæç|æ: ƒkÄ™Y… Ïæ‹{é:-¼tE™e Ë{t™ «tý Au y™u §²}æì-yt }æãè-
{nt™ Ðë烱è-¼qr{™e Ë{t™ }ææ„æ-{tLÞ«Œt s™™e-{t‚t rðã{t™ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (33)
¼tðtÚto : ¼qr{ y™u ËqÞo Ëðo™t {t‚t-r…‚t y™u ƒkÄw Ë{t™ Au. yt s y{thwk r™ðtË MÚtt™ Au.
su{ ËqÞo …tu‚t™e Wí…L™ ÚtÞu÷e Q»tt{tk rfhýY…e ðeÞo MÚttr…‚ fhe™u rŒðËY…e …wºt Wí…L™
fhu Au, ‚u{ s {t‚t-r…‚t «ftþ{t™ …wºt Wí…L™ fhu. (33)
¬ÎÆë¿UÊÁ◊fi àflÊ ¬⁄RU◊ãâ ¬ÎÁÕ√690 ÿÊ— ¬ÎÆë¿UÊÁ◊ ÿòÊ ÷ÈflfiŸSÿ ŸÊÁ÷—–
¬ÎÆë¿UÊÁ◊fi àflÊ flÎcáÊÊ •‡flfiSÿ ⁄UÃfi— ¬ÎÆë¿UÊÁ◊fi flÊø— ¬fi⁄U◊¢ √ÿÊfi◊H 34H
690 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu rðît™T ! y±æ-yt…™u ÐëçƒÃ²æ:-…]rÚtðeÚte ÐÚ}æì-…h ¥‹„}æì-yL‚™u ÐëÓÀæç}æ-…qAwk
Awk. ²~æ-ßÞtk |æé±ÝS²-÷tun Ë{qn™wk Ýæç|æ:-ƒkÄ™ Au ‚u™u ÐëÓÀæç}æ-…qAwk Awk. ±ëc‡æ:-ðeÞoð»tof ¥ES²-
½tuzt™e Ë{t™ ðeÞoðt™™t Úï„:-ðeÞo™wk y±æ-yt…™u ÐëÓÀæç}æ-…qAwk Awk y™u ±æ™:-ðtýe™t ÐÚ}æ}æì-
…h{ òæï}æ-ÔÞt…f yðftþ yÚtto‚T ytftþ™wk yt…™u ÐëÓÀæç}æ-…qAwk Awk.
¼tðtÚto : yt {kºt{tk [th «&™tu Au. [(1) …]rÚtðeÚte …h yL‚ õÞtk Au ? (2) ÷tuf Ë{qn =
ƒúñtkz™e ™tr¼ þwk Au ? (3) ðeÞoðt™™wk ðeÞo þwk Au ? y™u (4) ðtýe™tu …h{ yðftþ þwk Au.]
yt™t W¥thtu nðu …Ae™t {kºt{tk Au. yt he‚u rs¿ttËwytuyu rðît™tuÚte r™íÞ …qAðwk òuEyu. (34)
ßÿ¢ flÁŒ— ¬⁄UÊ •ãÃfi— ¬ÎÁÕ√ÿÊ •ÿ¢ ÿôÊÊ ÷ÈflfiŸSÿ ŸÊÁ÷fi—–
•ÿ¢ ‚Ê◊Ê flÎcáÊÊ •‡flfiSÿ ⁄UÃÊfi ’˝rÊÔÊÿ¢ flÊø— ¬fi⁄U◊¢ √ÿÊfi◊H 35H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u (1) ÐëçƒÃ²æ-¼qr{™t ÐÚ:-…h ¥‹„:-¼t„ §²}æì-yt ±ïçÎ:-su{tk
þçŒtu™u òýeyu ‚u ytftþ y™u ðtÞw Y… ðurŒ Au (2) ¥xæí}æì-yt ²¿æ:-(ËqÞo) Þ¿t |æé±ÝS²-
¼q„tu¤ Ë{qn™wk Ýæç|æ:-ytf»toýÚte ƒkÄ™ Au, (3) ¥²}æì-yt ¨æï}æ:-Ëtu{÷‚trŒ hË ðt [kÿ{t
±ëc‡æ:-ð»tto fh™th y™u ¥ES²:-þe½ú„t{e ËqÞo™t Úï„:-ðeÞo™e Ë{t™ Au ‚Útt (4) ¥²}æì-yt
Ïæírææ-[thuÞ ðuŒtu™t «ftþf rðît™ ðt …h{tí{t ±æ™:-ðtýe™tu ÐÚ}æ}æì-W¥t{ òæ}æ-yðftþ Au,
‚u™u ÞÚttð‚T òýtu. (35)
¼tðtÚto : …qðo {kºt{tk ÂMÚt‚ «&™tu™t yt {kºt{tk ¢{Úte W¥th òýðt òuEyu. (1) …]rÚtðe™e
[tu‚hV ytftþÞwõ‚ ðtÞw Au. (2) yuf yuf ƒúñtkz™e {æÞ{tk ËqÞo Au. (3) ðeÞo™u Wí…L™ fh™the
yti»trÄytu Au y™u (4) …]rÚtðe{tk rðãt™e yðrÄ = Ëe{t Ë{M‚ ðuŒtu™wk yæÞ…™ y™u …h{tí{t™wk
rðþu»t ¿tt™ Au, yu{ r™ùÞ fhðtu òuEyu. (35)
‚åÃÊh¸®fiª÷ʸ ÷ÈflfiŸSÿ ⁄UÃÊ ÁflcáÊÊfi|SÃcΔÔU|ãà ¬˝ÁŒ‡ÊÊ Áflœfi◊¸ÁáÊ–
Ã œËÁÃÁ÷◊¸Ÿfi‚Ê Ã Áflfi¬Á‡øÃfi— ¬Á⁄U÷Èfl— ¬Á⁄fiU ÷fl|ãà Áfl‡flÃfi—H 36H
…ŒtÚto : su ¨Œ„-Ët‚ ¥Îì{üxæ|ææü:-yÄo „¼oY… yÚtto‚T …k[efhý™u «t {n¥ð, ynkfth
…]rÚtðe, s¤, ‚us, ðtÞw y™u ytftþ™t Ëqû{ yðÞð Y… þhehÄthe |æé±ÝS²-ËkËth™t Úï„:-
ƒes™u Wí…L™ fhe™u ç±c‡ææï:-ÔÞt…f …h{tí{t™e ÐíçÎàææ-yt¿ttÚte yÚtto‚T ‚u™e yt¿ttY… ðuŒtuõ‚
ÔÞðMÚttÚte ç±{}æüç‡æ-[u‚™Úte rðÁØ Ä{oðt¤t ytftþ{tk ç„cÆç‹„-ÂMÚt‚ hnu Au. „ï-‚u {èç„ç|æ:-
f{o y™u „ï-‚uytu }æݨæ-rð[th™e ËtÚtu ÐçÚ|æé±:-ËðoºtÚte rðãt{tk fwþ¤ ç±Ðçp„:-rðît™tu ç±E„:-
ËðoºtÚte ÐçÚ, |æ±ç‹„-r‚hMf]‚ fhu Au yÚtto‚T ‚u™t ÞÚttÚto ¼tð™u òýðt rðît™tu …ý fü …t{u
Au. (36)
¼tðtÚto
Éøðu Œ¼t»Þ: su {n¥ð, ynkfth y™u …tk[ Ëqû{¼q‚ yu Ët‚ …ŒtÚttuo Au, ‚u …k[ef]‚ ÚtE™u,
691
Ë{M‚ MÚtq¤ s„‚™t fthý Au. [u‚™Úte rðÁØ Ä{oÞwõ‚ sz yL‚rhût{tk yu Ëðo hnu Au.
suytu ÞÚttð‚T Ë]rü¢{™u òýu Au, ‚u rðît™tu Ëðoºt …qòÞ Au = Ëífth …t{u Au y™u ™Úte
òý‚t ‚uytu ËðoºtÚte r‚hMf]‚ ÚttÞ Au. (36)
Ÿ Áfl ¡ÊfiŸÊÁ◊ ÿÁŒfiflŒ◊|S◊fi ÁŸáÿ— ‚¢ŸfihÊ ◊Ÿfi‚Ê ø⁄UÊÁ◊–
ÿŒÊ ◊ʪfiŸ˜Ô ¬˝Õ◊¡Ê ´§ÃSÿÊÁŒŒ˜Ô flÊøÊ •fi‡ŸÈfl ÷ʪ◊SÿÊ—H 37H
…ŒtÚto : ²Îæ-ßÞthu Ðíƒ}æ…æ:-W…tŒt™fthý «f]r‚Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ …qðtuoõ‚ {n¥t¥ðtrŒ }ææ-
{™u-Sð™u ¥æ, ¥xæÝì-«t ÚtÞt yÚtto‚T MÚtq¤ þhehtðMÚtt ƒ™e™u ¥æ„ì, §„ì-íÞth …Ae s «„S²-
ËíÞ y™u ¥S²æ:-yt ±æ™:-ðtýe™t |ææxæ}æì-¼t„™u rðãt rð»tÞ™u nwk ¥àÝé±ï-«t Úttô Awk.
ßÞtk ËwÄe §Î}æì-¥çS}æ-yt þheh™u «t Út‚tu ™Úte íÞtk ËwÄe rð»tÞ™u ²çα-suðtu Au ‚uðtu
Ý, ç±, …æÝæç}æ-rðþu»t‚tÚte òý‚tu ™Úte …hk‚w }æݨæ-rð[thÚte ¨¢Ým:-ËBÞfT ƒkÄtÞu÷ ç݇²:-
yL‚Šn‚ yÚtto‚T ykŒh ‚u rð[th™u ÂMÚt‚ fhe™u ™Úæç}æ-rð[hý fhwk Awk. (37)
¼tðtÚto : Sð yÕ…¿tt™ y™u yÕ…þÂõ‚{t™ ntuðtÚte ËtÄ™tu (RrLÿÞtu) rð™t ËtæÞ (rËØ
fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚtO)™u „úný fhe þf‚tu ™Úte. ßÞthu (‚u) ©tu‚trŒ (RrLÿÞtu)™u «t ÚttÞ Au, íÞthu
òýðt{tk Ë{Úto ƒ™u Au.
ßÞtk ËwÄe (Sð) rðãt îtht ËíÞ™u òýe ÷u‚tk ™Úte, íÞtk ËwÄe yr¼{t™ fhe™u …þw™e Ë{t™
rð[hý fhu Au. (37)
•¬Êæ˜UÔ ¬˝ÊæUÔfi®Áà SflœÿÊfi ªÎ÷ËÃÊ˘◊fiàÿÊ¸ ◊àÿ¸ŸÊ ‚ÿÊfiÁŸ—–
ÃÊ ‡Ê‡flfiãÃÊ Áfl·ÍÆøËŸÊ ÁflÿãÃÊ ãÿ1>ãÿ¢ ÁøfiÄÿÈŸ¸ ÁŸ ÁøÄÿÈ⁄Uãÿ◊˜ÔH 38H
…ŒtÚto : su S±{²æ-s¤ ytrŒ …ŒtÚttuo™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥ÐæÑì-rð…he‚ ÐíæÑì-ËeÄt »ç„-«tÂ
ÚttÞ Au y™u su xæë|æè„:-„úný fhu÷ ¥}æy²ü:-{hý Ä{o hrn‚ Sð }æy²ïüÝ-{hýÄ{o Þwõ‚ þhehtrŒ™e
ËtÚtu ¨²æïçÝ:-Ë{t™ MÚtt™ðt¤tu ÚtE hÌttu Au. „æ-‚u ƒk™u àæE‹„æ-Ë™t‚™ 籯ê™èÝæ-Ëðoºt s™th
y™u ç±²‹„æ-y™uf «fthÚte «t Út™th ð‚o{t™ Au, ‚u{tkÚte ‚u ¥‹²}æì-yuf Sð y™u þheh ytrŒ™u
rðît™tu çÝ, ç™v²é:-r™hk‚h òýu Au y™u yrðît™ ¥‹²}æì-‚u yuf™u Ý, çÝ, ç™v²é:-‚u{ òý‚t
™Úte. (38)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk sz y™u [u‚™ yu ƒu …ŒtÚttuo Au. ‚u{tkÚte sz …tu‚t™t ‚Útt yLÞ™t
MðY…™u òý‚tu ™Úte. [u‚™ …tu‚t™t ‚Útt yLÞ™t MðY…™u òýu Au. ƒL™u Wí…L™ ™ Út™tht, y™trŒ
y™u yrð™tþe Au. 692
sz (þhehtrŒ …h{týw™t) ËkÞtu„Úte MÚtq÷ yðMÚtt™u «t (ÚttÞ Au) [u‚™ Sð ËkÞtu„ y™u
rðÞtu„Úte …tu‚t™t MðY…™tu íÞt„ fh‚tu ™Úte, …hL‚w MÚtq¤ y™u Ëqû{™t Þtu„Úte MÚtq¤ y™u Ëqû{
692 ÉøðuŒ¼t»Þ É
suðtu ¼tËu Au-«‚e‚ ÚttÞ Au. (ðtM‚ð{tk ‚u) fwxMÚt hne™u suðtu Au, ‚uðtu s hnu Au. (38)
´§øÊ •ˇÊ⁄fiU ¬⁄U◊ √ÿÊfi◊ãÿ|S◊fiŸ˜Ô ŒflÊ •Áœ Áfl‡flfi ÁŸ·ŒÈ—–
ÿSÃ㟠flŒ Á∑§◊ÎÆøÊ ∑fi§Á⁄UcÿÁà ÿ ßûÊÁmŒÈSà ß◊ ‚◊Êfi‚ÃH 39H
…ŒtÚto : ²çS}æÝì-su «™:-}øðuŒtrŒ ðuŒ {tºtÚte «r‚…trŒ‚ ¥ÿæÚï-™tþ hrn‚ ÐÚ}æï-W¥t{ òæï}æÝì-
ytftþ{tk ÔÞt…f …h{uïh{tk ç±Eï- Ë{M‚ Îï±æ:-…]rÚtðe, ËqÞo÷tuf ytrŒ Œuð ¥ç{, çݯïÎé:-
ytÄuÞY…Úte ÂMÚt‚ ÚttÞ Au.
²:-su „„ì-‚u …hƒúñ …h{uïh™u Ý, ±ïÎ-òý‚tu ™Úte, ‚u «™æ-[th ðuŒÚte çÜU}æì-þwk ÜUçÚc²ç„-
fhe þfu Au y™u ²ï-su „„ì-‚u …hƒúñ™u ç±Îé:-òýu Au, „ï, §}æï, §„ì-‚u s ƒúñ{tk ¨}æ樄ï-ËBÞfT
ÂMÚth ÚttÞ Au. (39)
¼tðtÚto : su Ë{M‚ ðuŒ™t …h{ «{uÞ y™u «r‚…trŒ‚ ƒúñ (Au), ƒeòu Sð (Au) y™u
ftÞoY… ‚Útt fthýY… s„‚ Au. ‚u{tkÚte Ëðo™t ÔÞt…f …h{tí{t ytftþ™e Ë{t™ ÔÞt…f Au
y™u Sð ‚Útt ftÞo-fthýY… s„‚ ÔÞtÃÞ Au. ‚uÚte Sð ytrŒ Ëðo …ŒtÚttuo …h{uïh{tk r™ðtË
fhu Au.
suytu ðuŒtu™u ¼ýe™u yu «{uÞ (= ¿tt‚ÔÞ)™u òý‚t ™Úte, ‚uytu ðuŒtuÚte ftkE …ý V¤ «tÂ
fhe þf‚t ™Úte y™u su ðuŒtu™u ¼ýe™u Sðtu™u, ftÞo-fthý Y… (s„‚)™u ‚Útt Eïh™t „wý, f{o,
Mð¼tð™u òýu Au, ‚uytu Ëðo Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût rËØ ÚtðtÚte yt™krŒ‚ ƒ™u Au. (39)
‚ÍÆÿfl‚ÊjªfiflÃË Á„U ÷ÍÆÿÊ •ÕÊfi flÿ¥ ÷ªfiflã× SÿÊ◊–
•|h ÃÎáÊfi◊Éãÿ Áfl‡flŒÊŸË¥ Á¬’fi ‡ÊÈÆh◊ÈfiŒ∑§◊Êø⁄fiUãÃËH 40H
…ŒtÚto : nu ¥Š‹²ï-n™™™u yÞtuøÞ „tÞ™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðŒw»te ! ‚wk ¨é²±¨æ„ì-ËwkŒh Ëw¾tu™u
¼tu„ð™the |æx汄è-ƒnw s yiïÞoð‚e |æê²æ:-ƒ™. çãë su fthýu ±²}æì-y{u |æx汋„:-ƒnw s
yiïÞoðt™ S²æ}æ-ƒ™eyu.
su{ „tÞ „ë‡æ}æì-½tË ¾tE™u àæéh}æì-þwØ ©ÎÜU}æì-s¤ …e™u ‚Útt ŒqÄ yt…e ðtAhzt ytrŒ™u
Ëw¾e fhu Au, ‚u{ ç±EÎæÝè}æì-su{tk Ë{M‚ Œt™ r¢Þt™wk ¥æ™Ú‹„è-ËíÞ yt[hý fhe™u ¥ƒæï-
y™L‚h Ëw¾™u ¥çh-¼tu„ð y™u rðãthË™wk çÐÏæ-…t™ fh. (40)
¼tðtÚto : ßÞtk ËwÄe {t‚tytu ðuŒ™u òý™the ™ ƒ™u, íÞtk ËwÄe ‚u™t Ëk‚t™tu …ý rðãtðt™
ƒ™‚t ™Úte.
su †eytu rðŒw»te ƒ™e™u, MðÞkðhÚte rððtn fhe™u, Ëk‚t™tu™u sL{ yt…e™u ‚Útt ‚u™u Ëwrþrût‚
fhe™u rðît™ ƒ™tðu Au, ‚u „tÞtu™e Ë{t™ Ë{M‚ ËkËth™u «ËL™-yt™krŒ‚ fhu Au. (40)
ÉøðuŒ¼t»Þ 693
 ªÊÒ⁄UË*◊fi◊Êÿ ‚ÁÀÊÀÊÊÁŸ ÃˇÊàÿ∑fi§¬ŒË Ám¬ŒË ‚Ê øÃfiÈc¬ŒË–
•c≈ÔUʬfiŒË Ÿflfi¬ŒË ’÷ÍÆflÈ·Ëfi ‚„UdÊfiˇÊ⁄UÊ ¬⁄U◊ √ÿÊfi◊Ÿ˜ÔH 41H
…ŒtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! su »ÜUÐÎè-yuf ðuŒ™tu yÇÞtË fh™the, ðt çmÐÎè-ƒu ðuŒ™tu yÇÞtË
fhu÷e, ðt ™„éc²Îè-[thuÞ ðuŒtu™e yæÞtr…ft, ¥cÅæÐÎè-[th ðuŒ y™u [th W…ðuŒ™e rðãtÚte Þwõ‚,
ðt ݱÐÎè-[th ðuŒ, [th W…ðuŒ y™u ÔÞtfhýtrŒ rþûttÞwõ‚, Ïæ|æê±é¯è-yr‚þÞ rðãtytu{tk
«rËØ y™u ¨ãdæÿæÚæ-yËkÏÞ yûthtuðt¤e ƒ™e™u, ÐÚ}æï-Ëðtuoíf]ü òæï}æÝì-ytftþ™e Ë{t™
ÔÞt r™ù¤ …h{tí{t™u {txu «Þí™ fhu Au; y™u xææñÚè:-„tihðýoÞwõ‚ rðŒw»te †eytu™u ç}æ}ææ²-
þçŒ fhtð‚e yÚtto‚T ¨çHHæçÝ-s¤™e Ë{t™ r™{o¤ ð[™tu™u „ÿæ„è-yrðãtrŒ Œtu»ttu™u …]ÚtfT fh‚e
¨æ-‚u rðïfÕÞtýftrhft = ËkËth™u {txu yíÞk‚ Ëw¾fthe ƒ™u Au. (41)
¼tðtÚto : su †eytu Ëtk„tu…tk„ = yk„tu y™u W…tk„tu Ërn‚ Ë{M‚ ðuŒtu™u ¼ýe™u ¼ýtðu
Au, ‚u Ëðo {™w»Þtu™u WL™r‚-Þwõ‚ fhu Au. (41)
ÃSÿÊfi— ‚◊Èƺ˝Ê •Áœ Áfl ˇÊfi⁄U|ãà ÃŸfi ¡Ëfl|ãà ¬˝ÁŒ‡Ê‡øÃfid—–
ÃÃfi— ˇÊ⁄UàÿˇÊ⁄¢U ÃÁm‡fl◊Ȭfi ¡ËflÁÃH 42H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! „S²æ:-‚u ðtýe™t ¨}æéÎíæ:, ¥ç{, ç±, ÿæÚç‹„-þçŒY…e yýoð = Ë{wÿ
yûthtu™e ð»tto fhu Au „ïÝ-‚u ft{Úte ™„d:-[thuÞ ÐíçÎàæ:-rŒþt y™u [thuÞ W…rŒþtytu …è±ç‹„-
Sðu Au y™u „„:-‚u™tÚte su ¥ÿæÚ}æì-™tþ ™ …t{™th yûth{tºt ÿæÚç„-ð»tuo Au, „„ì-‚u™tÚte ç±E}æì-
Ë{M‚ s„‚ ©Ð, …è±ç„-W…Srðft™u «t ÚttÞ Au. (42)
¼tðtÚto : Ë{wÿ™e Ë{t™ ytftþ Au, ‚u{tk hí™tu Ë{t™ þçŒtu Au y™u ßÞtk þçŒtu™t «Þtu„
fh™tht „úný fh™tht ÷tuftu (rðã{t™) Au. ‚uytu™t W…Œuþ™t ©ðýÚte Ëðo™wk Sð™ Ëk¼ð
Īu Au. (42)
‡Ê∑§◊ÿ¯ œÍÆ◊◊Ê⁄UÊŒfi¬‡ÿ¢ Áfl·ÆÍflÃÊfi ¬⁄U ∞ŸÊflfi ⁄UáÊ–
©UˇÊÊáÊ¢ ¬Î|‡Ÿfi◊¬øãà flË⁄UÊSÃÊÁŸ œ◊¸ÊfiÁáÊ ¬˝Õ◊ÊãÿÊfi‚Ÿ˜ÔH 43H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! nwk ¥æÚæ„ì-Ë{e…Úte àæÜU}æ²}æì-þÂõ‚{Þ Ë{Úto {ê}æ}æì-ƒúñ[Þo f{to™wct™™t
yÂø™™t Äq{™u ¥Ðà²}æì-Œu¾wk Awk; »Ýæ, ¥±Úï‡æ-‚u™e ™e[u ßÞtk-íÞtk s‚tk 籯걄æ-òæ猄}ææÝì-
Äq{Úte ÐÚ:-…tA¤ ±èÚæ:-rðãtytu{tk ÔÞt …qýo rðît™ ÐëçàÝ}æì-ytftþ y™u ©ÿææ‡æ}æì-®Ë[™ðt¤t
{u½™u ¥Ð™‹„-…[tðu Au yÚtto‚T ƒúñ[Þo rð»tÞf yÂø™ntuºttrŒ ‚…u Au, „æçÝ-‚u {}ææüç‡æ-Ä{o Ðíƒ}ææçÝ-
694
«Út{ ƒúñ[ÞoËk¿tf ¥æ¨Ýì-ÚtÞu÷ Au. (43)
¼tðtÚto : rðît™s™tu yÂø™ ntuºttrŒ Þ¿ttu îtht {u½ Ë{qn{tk hnu÷ s÷™e þwrØ fhe™u Ëðo
ðM‚wytu™e þwrØ fhu Au. ‚uÚte ƒúñ[Þo™t …t÷™Úte Ëðo™t þhehtu™u ‚Útt ytí{t y™u {™™u þwØ fhu.
694 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëðo (Ët{tLÞ) {™w»Þ Ë{e… ÂMÚt‚ Äq{, yÂø™ y™u yLÞ …ŒtÚto «íÞût Y…{tk Œu¾u Au.
MÚtq¤ y™u Ëqû{ ‚Útt ŒqhMÚt y™u Ë{e…MÚt …ŒtÚttuo™t ¿tt‚t rðît™ ‚tu ¼qr{Úte ÷E™u …h{uïh
…ÞoL‚ …ŒtÚttuo™tu Ëtûtt‚T fhe þfu Au. (43)
òÊÿ— ∑§Á‡ÊŸfi ´§ÃÈÆÕÊ Áfl øfiˇÊÃ ‚¢flà‚⁄U flfi¬Ã ∞∑fi§ ∞·Ê◊˜Ô–
Áfl‡fl◊∑§Êfi •Á÷ øfic≈ÔU ‡ÊøËfiÁ÷œ˝Ê¸Á¡⁄U∑§fiSÿ ŒŒÎ‡Ê Ÿ M§¬◊˜ÔH 44H
…ŒtÚto : nu ¼ýðt-¼ýtð™th ÷tuftu™t …heûtftu ! ‚{u su{ ÜïUçàæÝ:-«ftþðt™ ðt …tu‚t™t
„wýtu™t ÞÚtt Ë{Þu ¿tt…ftu ~æ²:-ºtý yÚtto‚T ËqÞo, rðãw‚T y™u ðtÞw ¨¢±y¨Úï-ËkðíËh yÚtto‚T ð»to{tk
«„éƒæ-ðËkŒtr‚ }‚w™t «fthÚte àæ™èç|æ:-su f{o ‚u™tÚte ç±, ™ÿæ„ï-ƒ‚tðu Au yÚtto‚T ÞÚtt Ë{Þ
ÔÞðnth™u «ftrþ‚ fhtðu Au. »¯æ}æì-yt ºtýuÞ{tk »ÜU:-yuf rðãw‚T Y… yÂø™ ±Ð„ï-Sðtu™u Wí…L™
fhtð‚t, »ÜU:-ËqÞo ç±E}æì-Ë{„ú s„‚™u ¥ç|æ ™cÅï-«ftrþ‚ fh‚t y™u »ÜUS²-ðtÞw™e {íæç…:-
„r‚ y™u MÐ}æì-Y… Ý, ÎÎíàæï-Œu¾t‚wk ™Úte, ‚u{ ‚{u ynª «ð]¥t{t™ Úttytu. (44)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u ðtÞw, ËqÞo y™u rðãw‚T™e Ë{t™ yæÞÞ™ ‚Útt yæÞt…™ ytrŒ
îtht rðãtytu™e ð]rØ fhtu. su{ …tu‚t™t (ytí{t™wk) Y… ™uºtÚte òuðt{tk ytð‚wk ™Úte, ‚u{ rðît™tu™e
„r‚ (…ý) Œu¾t‚e ™Úte.
su{ }‚wytu ð»to™tu ythk¼ fh™th Ë{Þ™u rð¼õ‚ fhu Au, ‚u{ yt… ÷tuftu f{o™t ythk¼™u,
rðãt ‚Útt yrðãt™u y™u Ä{o ‚Útt yÄ{o™u rð¼õ‚ fhtu. (44)
øàflÊÁ⁄U flÊĬÁ⁄fiUÁ◊ÃÊ ¬ŒÊÁŸ ÃÊÁŸfi ÁflŒÈ’˝Ê¸rÊÔáÊÊ ÿ ◊fiŸËÁ·áÊfi—–
ªÈ„UÊ òÊËÁáÊ ÁŸÁ„fiUÃÊ ŸXÔfiUÿ|ãà ÃÈÆ⁄UËÿ¯ flÊøÊ ◊fiŸÈÆcÿÊfi flŒ|ãÃH 45H
…ŒtÚto : ²ï-suytu }æÝè篇æ:-{™™u htuf™th Ïæíæræ‡ææ:-ÔÞtfhý, ðuŒ y™u Eïh™t ¿tt‚t rðît™tu
±æÜUì-ðtýe™t ÐçÚç}æ„æ-…rhýt{Þwõ‚ su ™y±æçÚ-™t{, ytÏÞt‚, W…Ë„o y™u r™…t‚ [th ÐÎæçÝ-
òýðt ÞtuøÞ …Œtu Au, „æçÝ-‚u™u ç±Îé:-òýu Au ‚u{tkÚte ç~æç‡æ-ºtý xæéãæ-ƒwrØ{tk çÝçã„æ-Äthý fhu÷
Au, Ý, §X²ç‹„-[uüt fh‚t ™Úte.
su }æÝéc²æ:-ËtÄthý {™w»Þtu Au ‚uytu ±æ™:-ðtýe™t „éÚè²}æì-[‚wÚto ¼t„ yÚtto‚T r™…t‚{tºt™u
±Îç‹„-fnu Au. (45)
¼tðtÚto : rðît™tu y™u yrðît™tu{tk yux÷tu s ¼uŒ Au, fu su rðît™tu Au, ‚uytu ™t{, ytÏÞt‚,
W…Ë„o y™u r™…t‚ yu [thuÞ™u òýu Au. ‚u{tkÚte ºtý ¿tt™{tk ÂMÚt‚ hnu Au. y™u [tuÚtt rËØ
þçŒË{qn™u ‚uytu ÔÞðnth{tk ƒtu÷u Au.
suytu yrðît™ Au. ‚uytu ™t{, ytÏÞt‚, W…Ë„o y™u r™…t‚ (yu [thuÞ)™u òý‚t ™Úte,
…hk‚w r™…t‚Y…e rËØ þçŒtu™tu, ËtÄ™ …Ør‚Úte y™r¼¿t hne™u s «Þtu„ fhu Au. (45)
ÉøðuŒ¼t»Þ 695
 ßãº˝¯ Á◊òÊ¢ flL§fiáÊ◊ÁÇŸ◊Êfi„ÈUÆ⁄UÕÊfi ÁŒ√ÿ— ‚ ‚Èfi¬áÊÊ¸ ªL§à◊ÊfiŸ˜Ô–
∞∑¢§ ‚Ám¬˝Êfi ’„ÈUÆœÊ flfiŒãàÿÁÇŸ¢ ÿ◊¢ ◊ÊfiÃÁ⁄U‡flÊŸ◊Ê„ÈU—H 46H
…ŒtÚto : ç±Ðíæ:-{uÄtðes™tu §‹Îí}æì-…h{iïÞoÞwõ‚ ç}æ~æ}æì-r{ºt Ë{t™ ð‚o{t™ ±L‡æ}æì-©uc ¥çxÝ}æì-
Ëðo ÔÞt rðãw¥ttrŒ ÷ûtýÞwõ‚ yÂø™™u Ïæãé{æ-y™uf he‚u y™uf ™t{tuÚte ¥æãé:-fnu Au.
¥ƒæï-y™L‚h ¨:-‚u çÎò:-«ftþ{tk rŒÔÞ «ftþ{Þ ¨éЇæü:-su™t ËwkŒh …t÷™ ytrŒ f{o
xæLy}ææÝì-{nt™ ytí{tðt™ Au ð„uhu y™uf he‚u y™uf ™t{tuÚte ±Îç‹„-fnu Au.
‚uytu yLÞ rðît™tu »ÜU}æì-yuf ¨„ì-rðã{t™ …hƒúñ …h{uïh™u ¥çxÝ}æì-ËðoÔÞt …h{tí{tY…
²}æ}æì-Ëðo r™Þk‚t y™u }ææ„çÚEæÝ}æì-ðtÞw™t ÷ûtýÚte ÷rût‚ …ý ¥æãé:-fnu Au. (46)
¼tðtÚto : su{ yÂø™ ytrŒ™t RLÿ ytrŒ ™t{tu Au, ‚u{ yuf …h{tí{t™t yÂø™ ytrŒ ËnËútu
™t{tu Au. sux÷t …h{tí{t™t „wý, f{o, Mð¼tð Au ‚ux÷t s ‚u™t ™t{tu Au, yu{ òýðwk òuEyu. (46)
∑ΧÆcáÊ¢ ÁŸÿÊŸ¢ „U⁄fiUÿ— ‚ȬáÊʸ •¬Ê fl‚ÊfiŸÊ ÁŒfl◊Èà¬fiÃ|ãÖ
à •ÊflfiflÎòÊãà‚ŒfiŸÊŒÎÆÃSÿÊÁŒŒ˜Ô ÉÊÎÆÃŸfi ¬ÎÁÕflË √ÿfiÈlÃH 47H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ¥Ð:-«tý ðt s¤™u ±¨æÝæ:-Ztkf‚t ãÚ²:-nhýþe÷ ¨éЇææü:-ËqÞo™t
rfhýtu ÜëUc‡æ}æì-f»toý-¾U[ðt ÞtuøÞ çݲæÝ}æì-r™íÞ «t ¼q„tu¤ ðt rð{t™trŒ Þt™™u ðt çα}æì-
«ftþ{Þ ËqÞo™t ©„ì, Є狄-W…h …zu Au y™u „ï-‚u ¥æ±±ë~æÝì-ËqÞo™e Ëðo ‚hVÚte ð‚o{t™ Au.
«„S²-ËíÞ fthý™t ¨ÎÝæ„ì-MÚtt™Úte «t Íæë„ïÝ-s¤Úte s¤ îtht Ðë烱è-¼qr{ ç±, ©l„ï-
rðþu»t‚h ytÿo = ¼e™e fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u ¥æ„ì, §„ì-yu …Ae s ÞÚttð‚T òýtu. (47)
¼tðtÚto : su{ Ëwrþrût‚ ½tuztytu Þt™tu™u þe½ú ÷E òÞ Au, ‚u{ yÂø™ ytrŒ …ŒtÚttuo rð{t™
Þt™™u, W…h ytftþ{tk ÷E òÞ Au.
su{ ËqÞo™t rfhýtu ¼qr{™t ‚r¤ÞuÚte s¤™u ¾U[e™u ‚Útt ‚u™u ðhËtðe™u Ëðo ð]ût ytrŒ™u ytÿo =
¼e™t fhu Au, ‚u{ rðît™tu Ëðo {™w»Þtu™u yt™krŒ‚ fhu Au. (47)
mÊŒfi‡Ê ¬˝œÿfi‡ø∑˝§◊∑¢§ òÊËÁáÊ ŸèÿÊfiÁŸ ∑§ ©U Ã|ìÊfi∑§Ã–
Ã|S◊fiãà‚Ê∑¢§ ÁòÊfi‡ÊÃÊ Ÿ ‡ÊVÔUflÊfi˘*¬ÃÊ— ·Ác≈ÔUŸ¸ øÀÊÊøÀÊÊ‚fi—H 48H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su hÚt{tk ç~æàæ„æ-ºtýËtu àæ¢ÜU±:-ƒtkÄðt™t ¾e÷tytu™e Ý-Ë{t™ ¨æÜU}æì-
696
ËtÚtu ¥<Єæ:-÷„tðu÷ ¯çcÅ:-ËtkX ¾e÷tytu Ý-suðt ¾e÷tytu su ™Hæ™Hæ¨:-[÷-y[÷ yÚtto‚T
[t÷‚t y™u ™ [t÷‚t ‚Útt „çS}æÝì-‚u{tk »ÜU}æì-yuf ™ÜíU}æì-[¢ = …Izwk su{ „tu¤ [¬h, mæÎàæ-
ƒth Ðí{²:-…rhrÄytu y™u ~æèç‡æ-ºtý Ý|²æçÝ-…izt™e ðå[u-™tr¼{tk W¥t{‚tÚte ÂMÚt‚ Ähe MÚttr…‚
696 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhu÷ ntuÞ, „„ì-‚u™u ÜU:-ftuý ©-‚fo-rð‚foÚte ç™ÜïU„-òýu Au. (48)
¼tðtÚto : ftuE s rðît™tu (yuðt Au fu) su{ (‚uytu) þheh h[™t™u òýu Au, ‚u{ rð{t™
ytrŒ Þt™tu™e h[™t™u (…ý) òýu Au.
ßÞthu s¤, MÚt¤ y™u ytftþ{tk þe½ú „{™ {txu Þt™ ƒ™tððt™e RåAt ÚttÞ, íÞthu ‚u{tk
y™uf s¤ ‚Útt yÂø™™t [¢, y™uf ƒkÄ™, y™uf ytÄth y™u y™uf fe÷f = ¾e÷t (yÚtto‚T
ð‚o{t™ ft¤t™wËth rf÷f = …ý fne þftÞ Au) ƒ™tððt òuEyu. yu{ fhðtÚte RÂåA‚ rËrØ
ÚtE þfu Au. (48)
ÿSÃ Sßfi— ‡Ê‡ÊÿÊ ÿÊ ◊fiÿÊ÷Íÿ¸Ÿ Áfl‡flÊ ¬ÈcÿfiÁ‚ flÊÿ¸ÊfiÁáÊ–
ÿÊ ⁄UfiàŸœÊ flfi‚ÈÆÁfll— ‚ÈÆŒòÊ— ‚⁄UfiSflÁà ÃÁ◊„U œÊÃfifl ∑§—H 49H
…ŒtÚto : nu ¨ÚS±ç„-rðŒw»te †e ! „ï-‚tht ²:-su àæàæ²:-Ëq‚u÷, þtL‚ y™u ²:-su }æ²æï|æê:-
Ëw¾™e ¼tð™t fh™th S„Ý:-M‚™ Ë{t™ ð‚o{t™ þwØ ÔÞðnth ²ïÝ-su{tk ‚wk ç±Eæ-Ë{M‚ ±æ²æüç‡æ-
Mðefth fhðt ÞtuøÞ rðãt ðt Ä™™u Ðéc²ç¨-…wü fhu Au.
²:-su ÚyÝ{æ:-h{ýeÞ ðM‚wytu™u Äthý fh™th y™u ±¨é籄ì-Ä™™u «t Út™th ‚Útt ²:-
su ¨Î~æ:-ËwŒºt yÚtto‚T ©uc Œt™ Au, „}æì-‚u ‚tht M‚™™u §ã-ynª „]nt©{{tk {愱ï-Ëk‚t™tu™u
(Ätðý) …eðt {txu ÜU:-fh. (49)
¼tðtÚto : su{ {t‚t M‚™tu™t ŒqÄ = ÄtðýÚte Ëk‚t™™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ rðŒw»te †e Ëk…qýo
fwxwkƒ™e hûtt fhu Au.
su{ ©uc ¼tus™Úte þheh …wü ÚttÞ Au, ‚u{ {t‚t™e ©uc rþûtt™u «t fhe™u ytí{t …wü
ÚttÞ Au. (49)
ÿôÊŸfi ÿôÊ◊fiÿ¡ãà ŒflÊSÃÊÁŸ œ◊¸ÊfiÁáÊ ¬˝Õ◊ÊãÿÊfi‚Ÿ˜Ô–
Ã „U ŸÊ∑¯§ ◊Á„U◊ÊŸfi— ‚øãà ÿòÊ ¬Ífl¸ ‚ÊäÿÊ— ‚|ãÃfi ŒflÊ—H 50H
…ŒtÚto : su Îï±æ:-rðît™tu ²¿æïÝ-yÂø™ ytrŒ rŒÔÞ …ŒtÚttuo™t Ë{qnÚte ²¿æ}æì-Ä{o, yÚto, ft{
y™u {tuût™t ÔÞðnth™u ¥²…‹„-Ëk„-{¤e™u «t ÚttÞ Au y™u su ƒúñ[Þo ytrŒ {}ææüç‡æ-Ä{o
Ðíƒ}ææçÝ-«Út{ ¥æ¨Ýì-Au „æçÝ-‚u™wk Ëuð™ fhu Au y™u fhtðu Au, „ï-ã-‚uytu s ²~æ-ynª
Ðê±ïü-…qðuo yÚtto‚T suytuyu rðãt ¼ýe ÷eÄe ¨æŠ²æ:-‚Útt yLÞtu™u rðãt rËrØ™u {txu Ëuð™ fhðt
ÞtuøÞ Îï±æ:-rðît™tu ¨ç‹„-Au íÞtk }æçã}ææÝ:-Ëífth™u «t ÚtÞu÷ Au-Œw:¾hrn‚ Ëw¾™u ¨™‹„-«tÂ
ÚttÞ Au. (50)
ÉøðuŒ¼t»Þ 697
 ¼tðtÚto : suytu «Út{tðMÚtt{tk ƒúñ[Þo y™u Ëwrþûtt ytrŒ Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ f{tuo™u «Út{
fhu Au, ‚uytu yt rðît™tu™e Ë{t™ rðît™ ƒ™e™u, rðãt™t yt™kŒ™u «t fhe™u Ëðoºt Ëíf]‚
Īu Au. (50)
‚◊ÊŸ◊ÃŒÈfiŒ∑§◊ÈìÊÒàÿfl øÊ„UfiÁ÷—–
÷ÍÁ◊¯ ¬¡¸ãÿÊ Á¡ãflfi|ãà ÁŒfl¯ Á¡ãflãàÿÇŸÿfi—H 51H
…ŒtÚto : su ©ÎÜU}æì-s¤ ¥ãç|æ:-ƒnw s rŒðËtuÚte ©„ì-»ïç„-W…h sE™u yÚtto‚T ËqÞo™t ‚t…Úte
yýw Y… ƒ™e™u ‚Útt ðtÞw™t ƒ¤Úte QXe™u yL‚rhût{tk ÂMÚt‚ ÚttÞ Au ™-y™u ¥±-™e[u ™-
…ý ytðu Au yÚtto‚T ð»ttoft¤ «t Út‚tk ¼qr{ …h ytðu Au yÚtto‚T ð»ttoft¤ «t Út‚t ¼qr{ …h
ð»tuo Au, ‚u™t »„„ì-yu …qðtuoõ‚ rðît™tu™t ƒúñ[Þo, yÂø™ntuºt ytrŒ ÄtŠ{f ÔÞðnth™e ¨}ææÝ}æì-
Ë{t™ Au.
ytÚte Ð…ü‹²:-{u½ |æêç}æ}æì-¼qr{™u ç…‹±ç‹„-‚] fhu Au, ¥xݲ:-rðãw‚T ytrŒ yÂø™ çα}æì-
yL‚rhût™u ç…‹±ç‹„-‚] fhu Au yÚtto‚T ð»ttoÚte ¼qr{ …h Wí…L™ «týeytu Sðu Au yÂø™Úte yL‚rhût,
ðtÞw y™u {u½ ytrŒ þwØ ÚttÞ Au. (51)
¼tðtÚto : ƒúñ[Þo ytrŒ yt©{tu{tk fhðt{tk ytð‚t nð™ ytrŒÚte ðtÞw y™u ð»tto-s¤™e
þwrØ ÚttÞ Au, íÞthu þwØ s¤™e ð»ttoÚte ¼qr{{tk Wí…L™ Út™the ytu»trÄ-ð™M…r‚ytu ‚] ÚttÞ
Au. ‚uÚte rðît™tu™t yu …qðtuoõ‚ f{tuo s÷™e Ë{t™ Au. (51)
ÁŒ√ÿ¢ ‚fiȬáÊZ flÊfiÿ‚¢ ’ÎÆ„ãÃfi◊¬Ê¢ ª÷Z Œ‡Ê¸Ã◊Ê·fiœËŸÊ◊˜Ô–
•÷ˬÃÊ flÎÆÁc≈ÔUÁ÷fiSì¸ÿfiãâ ‚⁄UfiSflãÃ◊flfi‚ ¡Ê„UflËÁ◊H 52H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk ¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u {txu çÎò}æì-rŒÔÞ „wý-Mð¼tðÞwõ‚ ¨éЇæü}æì-
su{tk ËwkŒh „{™þe÷ rfhýtu rðã{t™ Au, ±æ²¨}æì-su yíÞk‚ s™th, Ïæëã‹„}æì-ËðoÚte {nt™ ¥Ðæ}æì-
yL‚rhût{tk xæ|æü}æì-„¼o™e Ë{t™ ÂMÚt‚, ¥æï¯{èÝæ}æì-Ëtu{ ytrŒ yti»trÄytu Îàæü„}æì-Œþtoð™th,
±ëçcÅç|æ:-ð»ttoÚte ¥|æèЄ:-ƒk™u ‚hV yt„¤-…tA¤ s¤Úte Þwõ‚ su {u½ ytrŒ™u „Ðü²‹„}æì-‚]rÂ
fh™th, ¨ÚS±‹„}æì-su{tk ƒnw s s¤ rðã{t™ Au, ‚u ËqÞo™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™™wk …æïã±èç}æ-
r™hk‚h „úný fÁk Awk, ‚u{ ‚{u …ý „úný fhtu. (52)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo÷tuf ¼q„tu¤tu™e {æÞ{tk hne™u Ëðo™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ rðît™ Ëðo
÷tuftu™e {æÞ{tk hne™u Ëðo™t ytí{tytu™u «ftrþ‚ fhu Au.
su{ ËqÞo ð»ttoÚte Ëðo™u Ëw¾e fhu Au698
, ‚u{ s rðît™ rðãt, Ëwrþûtt y™u W…Œuþ Y…e ð»ttoÚte
Ëðo {™w»Þtu™u yt™krŒ‚ fhu Au. (52)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™, ft¤, ËqÞo, rð{t™ ytrŒ …ŒtÚttuo, Eïh, rðît™ y™u †e ytrŒ™t
698 ÉøðuŒ¼t»Þ É
„wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (164)
Ëqõ‚-165
∑§ÿÊfi ‡ÊÈÆ÷Ê ‚flfiÿ‚— ‚ŸËfi›UÊ— ‚◊ÊãÿÊ ◊L§Ã— ‚¢ Á◊fiÁ◊ˇÊÈ—–
∑§ÿÊfi ◊ÃË ∑ȧà ∞ÃÊfi‚ ∞Ã˘ø¸®fi|ãà ‡ÊÈc◊¢ flηfiáÊÊ fl‚ÍÆÿÊH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ¨±²¨:-Ë{t™ ðÞðt¤t ¨Ýèfæ:-Ë{e…MÚt }æL„:-ðtÞw Ë{t™ ð‚o{t™
rðît™tu ! ÜU²æ-fE ¨}æ拲æ-Ë{t™ r¢Þt™e ËtÚtu àæé|ææ-þw¼-„wý-f{oÚte ¨¢ç}æç}æÿæé:-ËBÞfT Ëu[™
ytrŒ f{o fhu Au. ‚Útt »„æ¨:-ËBÞfT «t ÚtÞu÷ ±ë¯‡æ:-ð»to™th »„ï-yu ±¨ê²æ-…tu‚t™u Ä™™e
RåAt ËtÚtu ÜU²æ-fE }æ„è-{r‚Úte ÜéU „:-õÞtkÚte àæéc}æ}æì-ƒ¤™u ¥™üç‹„-«t ÚttÞ Au ? (1)
¼tðtÚto : «&™ : su{ ðtÞw ð»tto fhe™u Ëðo™u ‚] fhu Au, ‚u{ rðît™tu ht„-îu»tÚte hrn‚
fE r¢ÞtÚte {™w»Þtu™e WL™r‚ fhu y™u fÞt rð¿tt™Úte ‚Útt fE W¥t{ r¢ÞtÚte Ëðo™tu Ëífth fhu
?
W¥th : ðuŒtuõ‚ ytÂher‚Úte fhu. (yÚttoL‚h yt™e her‚ y™u ðuŒtuõ‚ r¢ÞtÚte fhu.) (1)
∑§Sÿ ’˝rÊÔÊfiÁáÊ ¡È¡È·ÈÆÿ¸ÈflÊfiŸ— ∑§Ê •fiäfl⁄U ◊L§Ã •Ê flfiflûʸ–
‡ÿŸÊ°ßfifl œ˝¡fiÃÊ •ãÃÁ⁄UfiˇÊ ∑§Ÿfi ◊„UÊ ◊Ÿfi‚Ê ⁄UË⁄U◊Ê◊H 2H
…ŒtÚto : su }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ ðu„Þwõ‚ ²é±æÝ:-ƒúñ[Þo y™u ÞwðtðMÚtt «t rðît™ ÜUS²-
þu™tÚte Ïæírææç‡æ-ð]rØ™u «t ÚttÞ Au ? su yL™ y™u Ä™™wk …é…é¯é:-Ëuð™ fhu Au. ÜU:-ftuý yt
¥Š±Úï-™tþ ™ fhðt ÞtuøÞ Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth{tk ¥æ, ±±œæü-ËBÞfT ð‚uo Au ? y{u ÷tuftu. ftuý
}æãæ-{nt™ }æݨæ-{™Úte {í…„:-s™tht à²ïÝæçݱ-½tuztytu™e Ë{t™ ftu™u ÷E™u ¥‹„çÚÿæï-
yL‚rhût{tk ÚèÚ}ææ}æ-Ëðo™u h{ý fhtðu Au ?
¼tðtÚto : su{ ðtÞw s„‚™t …ŒtÚttuo™wk Ëuð™ fhu Au, ‚u{ ƒúñ[Þo y™u rðãt «tr™t îtht
(yt… ÷tuftu) W¥t{ ÷û{e™wk Ëuð™ fhtu.
su{ yL‚rhût{tk Wz‚t ƒts ytrŒ …ûteytu™u (÷tuftu) Œu¾u Au, ‚u{ s ¼q„tu¤ Ërn‚ y{u
ytftþ{tk h{ý fheyu y™u Ëðo™u h{ý fhtðeyu. yt™u òýðt{tk rðît™tu s Ë{Úto ƒ™u Au.
(2)
∑ȧÃSàflÁ◊fiãº˝ ◊ÊÁ„fiUŸ— ‚ãŸ∑§Êfi ÿÊÁ‚ ‚à¬Ã $∑§ Ãfi ßàÕÊ–
‚¢ ¬fiÎë¿U‚ ‚◊⁄UÊáÊ— ‡ÊfiÈ÷ÊŸÒflÊ¸øSÃãŸÊ „UÁ⁄UflÊ ÿûÊfi •S◊H 3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ¨yЄï-Ëßs™tu™t …t÷f ! }ææçãÝ:-{rn{tÞwõ‚ »ÜU:-yuf÷tu
ÉøðuŒ¼t»Þ 699
¨Ýì-ntuðt A‚tk y±}æì-yt… ËqÞo™e Ë{t™ ÜéU„:-õÞtkÚte ²æç¨-òytu Atu. „ï-yt…™wk §yƒæ-yt «fthÚte
çÜU}æì-þwk Au.
nu ãçÚ±:-«þkrË‚ „wýðt¤t ! ¨}æÚæ‡æ:-ËBÞfT «t ÚtÞu÷ yt… ²„ì-su „ï-yt…™t {™{tk
¥S}æï-y{tht {txu ð‚uo Au, „„ì-‚u™u àæé|ææÝñ:-©uc ð[™tuÚte Ý:-y{tht «íÞu ±æï™ï:-fntu. suÚte
yt… ¨¢ÐëÓÀ¨ï-ËBÞfT …qAtu …ý Atu yÚtto‚T y{the ÔÞðMÚtt yt… …qAtu Atu. (3)
¼tðtÚto : («&™ :) su{ ËqÞo yuf÷tu òu Ëðo™u ytf]ü fhe™u «ftrþ‚ fhu Au, su{ ytÂ
rðît™ ¼ú{ý fhe™u Ëðo™u ËíÞ…t÷f ƒ™tðu Au. ‚u{ ‘‚wk õÞtk sE hÌttu Au ? þwk fhu Au ? yu{
…qAwk Awk.’ ‚u™tu W¥th yt….
(W¥th :) Ä{oÞwõ‚ {t„uo òô Awk, „wÁfw÷Úte ytðwk Awk, yæÞt…™ y™u W…Œuþ fÁk Awk. yt
Ë{tÄt™ Au. (3)
’˝rÊÔÊfiÁáÊ ◊ ◊Ãÿ— ‡Ê¢ ‚ÈÆÃÊ‚— ‡ÊÈc◊fi ßÿ*ûÊ ¬˝÷fiÎÃÊ ◊ •Áº˝fi—–
•Ê ‡ÊÊfi‚Ã ¬˝ÁÃfi „Uÿ¸ãàÿÈÆÄÕ◊Ê „U⁄UËfi fl„UÃSÃÊ ŸÊ •ë¿UfiH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Ðí|æë„: þt†-rð¿tt™Úte …qýo, àæéc}æ:-ƒ¤ðt™ ¥çÎí:-{u½™e Ë{t™
}æï-{thtu W…Œuþ Ëðo™u §²<œæ-«t ÚttÞ Au; ðt su{ ¨é„æ¨:-«t ÚtÞu÷ }愲:-{™™þe÷ {™w»Þ
}æï-{tht Ïæírææç‡æ-Ä™tu y™u yL™tu™u ‚Útt àæ}æì-Ëw¾™u ¥æàæ樄ï-RåAu Au; ðt §}ææ-yu ©vƒæ-fnuðt
ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e Ðíç„, ã²üç‹„-«er‚…qðof ft{™t fhu Au; ðt su{ „æ-‚u ãÚè-Äthý y™u ytf»toý
„wý Ý:-y{™u ¥ÓÀ-ËBÞfT ±ã„:-«t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚{u Ëðo ƒ™tu. (4)
¼tðtÚto : su ‘WŒth’ {™w»Þ Au, ‚u {u½™e Ë{t™ Ëðo™u {txu Ëw¾™e ð»tto fhu Au y™u Ëðo™u
{txu rðãtŒt™™e ft{™t fhu Au.
su{ ÷tuftu …tu‚t™wk Ëw¾ RåAu Au, ‚u{ yLÞtu™t Ëw¾™u rËØ fhðt y™u Œw:¾ ™ü fhðt Ëðo
RåAu. (4)
•ÃÊfi flÿ◊fiãÃ◊Á÷fiÿȸ¡ÊŸÊ— SflˇÊfiòÊÁ÷SÃãfl1>— ‡ÊÈê÷fi◊ÊŸÊ—–
◊„UÊfiÁ÷⁄UÃÊ° ©U¬fi ÿÈÖ◊„U |ãflãº˝fi SflœÊ◊ŸÈÆ Á„U ŸÊfi ’÷ÍÕfiH 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoðt™ …wÁ»t ! su fthýu yt… çã-s Ý:-y{tht S±{æ}æì-yL™ y™u
s¤™tu ¥Ýé, Ïæ|æêƒ-y™w¼ð fhtu Atu. ¥„:-yuÚte ±²}æì-y{u »„æÝì-yu …ŒtÚttuo™u ²é…æÝæ:-Þwõ‚
y™u S±ÿæ~æïç|æ:-…tu‚t™t htßÞtuÚte „‹±:-þhehtu
700 ™u àæé}|æ}ææÝæ:-þw¼ „wý Þwõ‚ fhe™u ¥‹„}æïç|æ:-
Ë{e…MÚt }æãæïç|æ:-yr‚ {nt™ ftÞtuoÚte Ýé-þe½ú ©Ð, ²éÁ}æãï-W…Þtu„{tk ÷Eyu Aeyu. (5)
¼tðtÚto : suytu þhehÚte ƒ¤ y™u MðtMÚÞ-Ëk…L™ ‚Útt ÄtŠ{f yr‚ ƒ¤ðt™ rðît™tu™e ËtÚtu
700 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ë{M‚ f{tuo™u fh™tht ÷tuftu, Ëðo™t Ëw¾™u {txu rðþt¤ htßÞ ËkƒkÄe LÞtÞ™u {txu W…Þwõ‚ ƒ™u
Au; ‚uytu þe½ú Ä{o, yÚto, ft{ y™u {tuût™e rËrØ «t fhe ÷u Au. (5)
Äfl1> SÿÊ flÊfi ◊L§Ã— SflœÊ‚Ëlã◊Ê◊∑¯§ ‚◊œfiûÊÊÁ„U„Uàÿfi–
•„¢U sÔÈ1>ª˝SÃÁfl·SÃÈÁflfic◊Ê|ãfl‡flfiSÿ ‡ÊòÊÊ⁄UŸfi◊¢ flœSŸÒ—H 6H
…ŒtÚto : nu }æL„:-«tý™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™tu ! ²„ì-suÚte }ææ}æì-{™u »ÜU}æì-yuf™u ¥çããy²ï-
{u½™e ð»tto Útðt{tk ¨}æ{œæ-ËBÞfT Äthý fhtu, S²æ-‚u ±:-yt…™t S±{æ-yL™ y™u s¤ v±-
õÞtk ¥æ¨è„ì-Au, ‚u{ „éç±c}ææÝì-ƒ¤ðt™, ©xæí:-‚eðú Mð¼tððt¤tu ¥ã}æì-nwk su „籯:-ƒ¤ðt™ ç±ES²-
Ë{„ú àæ~ææï:-þºtw™t ±{SÝñ:-ðÄÚte ™ðztð™tht þ† ‚u™e ËtÚtu ¥Ý}æ}æì-™{wk Awk. çã-‚u {™u ‚{u
Ëw¾{tk Äthý fhtu. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rðãtytu™u Äthý fhe™u ËqÞo su{ {u½™wk, ‚u{ þºtwƒ¤™wk r™ðthý fhu,
‚uytu Ëðo rðît™tuÚte …qAu, fu su Ëðo™u Äthý fh™the þÂõ‚ Au, íÞtk õÞtk Au ? W¥th : ‘Ëðoºt
ÂMÚt‚ Au.’ (6)
÷ÍÁ⁄Ufi ø∑§Õ¸ ÿÈÖÿfiÁ÷⁄US◊ ‚fi◊ÊŸÁ÷fifl¸Î·÷ ¬ÊÒ¥SÿfiÁ÷—–
÷Í⁄UËfiÁáÊ Á„U ∑ΧÆáÊflÊfi◊Ê ‡ÊÁflcΔÔUãº˝ ∑˝§àflÊfi ◊L§ÃÊ ÿm‡ÊÊfi◊H 7H
…ŒtÚto : nu ±ë¯|æ-W…Œuþð»tof ! su{ yt… ¨}ææÝïç|æ:-Ë{t™ ²éÁ²ïç|æ:-ÞtuøÞ f{tuo ðt ÐæñS²ïç|æ:-
…wÁ»ttÚttuoÚte ¥S}æï-y{tht {txu |æêçÚ-ƒnw s Ëw¾ ™ÜUƒü-fhtu Atu, ‚u yt…™u {txu y{u |æêÚèç‡æ-
ƒnw s Ëw¾ ÜëU‡æ±æ}æ-fheyu.
nu àæç±cÆ-ƒ¤ðt™ §‹Îí-Ëðo™u Ëw¾«Œ ! su{ yt… ÜíUy±æ-©uc ƒwrØÚte y{™u rðît™ fhtu
Atu, ‚u{ y{u …ý yt…™e Ëuðt fheyu.
nu }æL„:-rðît™ {™w»Þtu ! ‚{u ²„ì-su™e ft{™t fhtu Atu, ‚u™e y{u …ý ±àææ}æì, çã-ft{™t
s fheyu. (7)
¼tðtÚto : su{ yt s„‚{tk rðît™tu …wÁ»ttÚtoÚte Ëðo™u rðãt y™u yt s„‚{tk rðît™tu …wÁ»ttÚtoÚte
Ëðo™u rðãt y™u ËwrþûttÚte Þwõ‚ fhu Au, ‚u{ ‚uytu™tu Ëðo ÷tuftu Ëífth fhu.
suytu Ë{M‚ rðãtytu™t yæÞt…ftu Ëðo™t Ëw¾™t RåAwf ntuÞ, ‚uytu yæÞt…™ y™u W…Œuþ
fhðt{tk «Ät™ ƒ™u. (7)
flœË¥ flÎÆòÊ¢ ◊Lfi§Ã ß|ãº˝ÿáÊ SflŸ ÷Ê◊fiŸ ÃÁfl·Ê ’fi÷ÍÆflÊŸ˜Ô–
•„U◊ÃÊ ◊Ÿfifl Áfl‡fl‡øfiãº˝Ê— ‚ÈÆªÊ •¬‡øfi∑§⁄U flÖÊ˝fi’Ê„ÈU—H 8H
ÉøðuŒ¼t»Þ 701
 …ŒtÚto : nu }æL„:-«tý Ë{t™ r«Þ rðît™tu ±…íÏææãé:-su™t ntÚt{tk ð@ Au Ïæ|æê±æÝì-yuðtu ƒ™ðt
¥ã}æì-nwk su{ ËqÞo ±ë~æ}æì-{u½™u {the™u ¥Ð:-s¤™u ¨éxææ:-ËwkŒh „{™ fhtðu Au, ‚u{ S±ïÝ-…tu‚t™t
|ææ}æïÝ-¢tuÄÚte y™u §ç‹Îí²ï‡æ-{™Úte „籯:-ƒ¤Úte þºtwytu™u ±{è}æì-{tÁk Awk y™u }æݱï-rð[thþe÷
{™w»Þ™u {txu ç±E™‹Îíæ:-Ë{M‚ ËqÞo ytrŒ Ä™ su™t îtht ÚttÞ Au, »„æ:-‚u ÷û{eytu™u ™ÜUÚ-
fÁk Awk. (8)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo îtht «urh‚ ð»ttoÚte Ë{M‚ ËkËth Srð‚ hnu Au, ‚u{ þºtwY…e rðæ™tu™t
r™ðthýÚte Ë{M‚ «týeytu Srð‚ hnu Au. (8)
•ŸÈfiûÊ◊Ê Ãfi ◊ÉÊflãŸÁ∑§ŸÈ¸ Ÿ àflÊfl°ÓÊ •|Sà ŒflÃÊ ÁflŒÊfiŸ—–
Ÿ ¡Êÿfi◊ÊŸÊ Ÿ‡ÊfiÃ Ÿ ¡ÊÃÊ ÿÊÁŸfi ∑§Á⁄UcÿÊ ∑Îfi§áÊÈÆÁ„U ¬fi˝flÎhH 9H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ Ä™ðt™ rðît™T ! „ï-yt…™t ¥Ýéœæ}æì-y«urh‚ ÝçÜU:-ftuE rðã{t™ ™Úte
y™u y±æ±æÝì-yt…™e Ë{t™ yLÞ Îﱄæ-rŒÔÞ „wýðt¤t ç±ÎæÝ:-Ý, ¥çS„-rðît™ Au ™rn,
…æ²}ææÝ:-Wí…L™ Út™th Ýé-þe½ú Ý, Ýàæ„ï-™ü …t{‚tu ™Úte. …æ„:-Wí…L™ ÚtÞu÷ …ý Ý-™ü
Út‚tu ™Úte.
nu Ðí±ëh-yíÞk‚ rðãt îtht «r‚ct™u «t yt… ²æçÝ-su ÜUçÚc²æ-fhðt ÞtuøÞ ft{ Au ‚u™u
þe½ú ¥æ, ÜëU‡æéçã-ËBÞfT he‚u fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ yL‚Þto{e EïhÚte ftuE…ý yÔÞt ™Úte, ‚u™e Ë{t™ ftuE Wí…L™ Út‚tu ™Úte,
Wí…L™ ÚtÞtu ™Úte y™u Wí…L™ Útþu ™rn; su ™tþ …t{‚tu ™Úte y™u su fhðt ÞtuøÞ ftÞtuo™u fhu
Au, ‚u{ s rðît™tuyu (…ý) ƒ™ðwk òuEyu y™u òýðwk òuEyu. (9)
∞∑fi§Sÿ Áøã◊ Áflèfl1>SàflÊ¡Ê ÿÊ ŸÈ ŒfiœÎÆcflÊã∑ΧÆáÊflÒ ◊ŸË·Ê–
•„¢U sÔ‰1>ª˝Ê ◊fiL§ÃÊ ÁflŒÊfiŸÊ ÿÊÁŸ ëÿflÁ◊ãº˝ ߌËfi‡Ê ∞·Ê◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞw Ë{t™ ð‚o{t™ Ëßs™tu ! su{ »ÜUS²-yuf 癄ì-s }æï-{tht{tk ç±|æé-
ÔÞt…f ¥æï…:-ƒ¤ ¥S„é-ÚttÞ y™u ²æ-su™u Î{ëc±æÝì-Ëthe he‚u Ën™ fh™th nwk ƒ™w, ‚u{ ‚u
ƒ¤ çã-r™ùÞÚte ‚{thwk ÚttÞ y™u ‚u™u ‚{u Ën™ fhtu.
su{ ¥ã}æì-nwk }æÝè¯æ-ƒwrØÚte Ýé-þe½ú ÜëU‡æ±ñ-rðãt («tÂ) fhe þfwk y™u ©xæí:-‚eðú ç±ÎæÝ:-
rðît™ §‹Îí-Œw:¾ AuŒf ƒ™e™u ²æçÝ-su …ŒtÚttuo™u Ó²±}æì-«t fÁk y™u »¯æ}æì; §„ì-yu™tu s §üàæï-
Mðt{e ƒ™wk, ‚u{ ‚{u ð‚tuo. (10)
¼tðtÚto : su{ Eïh y™k‚ …ht¢{ðt™ 702 y™u ÔÞt…f Au, ‚u{ rðît™tu Ëðo þt†tu{tk ‚Útt Ä{o
f{tuo{tk ÔÞt ÚttÞ y™u LÞtÞtÄeþ ƒ™e™u, yu {™w»Þ ytrŒ™t Ëw¾tu™u Ëk…tŒ™ fhu. (10)
•◊fiãŒã◊Ê ◊L§Ã— SÃÊ◊Ê •òÊ ÿã◊fi Ÿ⁄U— üÊÈàÿ¢ ’˝rÊfiÔ ø∑˝§–
702 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ßãº˝Êfiÿ flÎcáÊ ‚È◊fiπÊÿ ◊sÔ¢ ‚Åÿ ‚πÊfiÿSÃãfl ßÍÁ÷fi—H 11H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! su{ }æï-{tht {txu ²„ì-su Ÿæéy²}æì-©ðý ÞtuøÞ Ïæíræ-ðuŒ y™u
S„æï}æ:-M‚wr‚ Ë{qn Au, ‚u ¥~æ-ynª }ææ-{™u ¥}æ‹Î„ì-yt™krŒ‚ fhu, ‚u{ ‚{™u …ý yt™krŒ‚
fhtðu.
nu ÝÚ:-y„úýe = ™tÞftu ! su{ ‚{u ¨é}æ¶æ²-©uc y™wct™ fh™tht, ±ëc‡æï-ƒ¤ðt™ §‹Îíæ²-
rðãtÚte «ftrþ‚ ¨w²ï-Ëðo™t r{ºt }æs}æì-{tht {txu ¨¶æ²:-Ëðo™t ËwÓŒ = r{ºt ƒ™e™u „Ýêç|æ:-
þhehtu™e ËtÚtu {tht „‹±ï-þheh™t {txu Ëw¾ ™ÜíU-fhtu, ‚u{ nwk …ý yu™u fÁk. (11)
¼tðtÚto : rðît™tu, su{ ¼ýu÷ y™u þçŒ-yÚto-ËkƒkÄ™e ÿrüÚte rðþu»t Y…Úte òýu÷ ðuŒ …tu‚t™u
Ëw¾ …ntU[tzu Au, ‚u{ su yLÞtu™u Ëw¾e fhþu, yu{ {t™e™u ‚uytu rþ»Þ™u ¼ýtðu.
su{ MðÞk ƒúñ[ÞoÚte MðMÚt y™u …ht¢{e ƒ™e™u Œe½toÞw ƒ™u, ‚u{ yLÞtu™u …ý fhu. (11)
∞flŒÃ ¬˝ÁÃfi ◊Ê ⁄UÊøfi◊ÊŸÊ •Ÿfil— üÊfl ∞·Ê ŒœÊfiŸÊ—–
‚¢øˇÿfi ◊L§Ã‡øãº˝flfiáÊʸ •ë¿UÊfiãà ◊ ¿UŒÿÊfiÕÊ ø ŸÍÆŸ◊˜ÔH 12H
…ŒtÚto : nu }æL„:-«tý r«Þ rðît™tu ! su{ §¯:-RåAtytu™u ¥æ, Î{æÝæ:-ËBÞfT Äthý fhe™u
}ææ, §„ì-{tht s Ðíç„, Úæï™}ææÝæ:-«r‚ «ftþ{t™ ÚtE™u »„ï-yu ‚{u ¥Ýïl:-«þkË™eÞ Ÿæ±:-
©ðý™t ËtÄ™ þt†™u ¨¢™ÿ²-¼ýtðtu ðt ‚u™tu W…Œuþ {tºt fhe™u ™‹Îí±‡ææü:-[kÿ{t Ë{t™ Äð÷
ftÂL‚{t™ ÚtÞu÷ {™u ¥ÓÀæ‹„-rðãtÚte ytåAtŒ™-Ztkftu Atu, ‚u{ »±-s nðu ™-…ý ÝêÝ}æì-r™ùÞ…qðof
}æï, Àβæƒ-rðãtÚte ytåAtrŒ‚ fhtu, {the yrðãt Œqh fhtu y™u rðãt «Œt™ fhtu. (12)
¼tðtÚto : su ÷tuftu †e-…wÁ»ttu™u rðãtÚte «ftrþ‚ fhe™u ‚Útt «þkË™eÞ „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚
ƒ™tðe™u ‚uytu™u Ä{oÞwõ‚ f{tuo{tk «Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu ‘ËkËth™u Ëw¼qr»t‚ = y÷kf]‚ fh™tht’
ƒ™e þfu Au. (12)
∑§Ê ãflòÊfi ◊L§ÃÊ ◊Ê◊„U fl— ¬˝ ÿÊfiß ‚πË®°⁄Uë¿UÊfi ‚πÊÿ—–
◊ã◊ÊfiÁŸ ÁøòÊÊ •Á¬flÊÃÿfiãà ∞·Ê¢ ÷fiÍà ŸflfiŒÊ ◊ ´§ÃÊŸÊfi◊˜ÔH 13H
…ŒtÚto : nu }æL„:-«týð‚T r«Þ rðît™tu ! ¥~æ-yt MÚtt™{tk ±:-‚{™u ÜU:-ftuý Ýé-þe½ú }ææ}æãï-
ËífthÞwõ‚ fhu Au ? nu ¨¶æ²:-r{ºt rðît™tu ! ‚{u ¨¶èÝì-…tu‚t™t r{ºttu™u ¥ÓÀ-ËBÞfT he‚u
Ðí, ²æ„Ý-«t Úttytu.
nu ç™~ææ:-yŒT¼w‚ f{o fh™tht rðît™tu ! }æ‹}ææçÝ-rð¿tt™tu™u ¥çб愲‹„:-þe½ú …ntU[z‚t
‚{u }æï-{tht »¯æ}æì-yt «„æÝæ}æì-ËíÞ ÔÞðnthtu{tk ݱïÎæ:-™ðuŒ yÚtto‚T su{tk Œw:¾ ™Úte yuðt
|æê„-Úttytu. (13)
ÉøðuŒ¼t»Þ 703
 ¼tðtÚto : {™w»Þ Ëðo™t «íÞu r{ºt ƒ™e™u rðãt «t fhtðe™u, Ëðo™u Ä{oÞwõ‚ …wÁ»ttÚto{tk
ËkÞwõ‚ fhu, suÚte yu Ëðo ËífthÞwõ‚ ÚttÞ. ËíÞ y™u yËíÞ™u òýe™u, ƒeòytu™u W…Œuþ fhu. (13)
•Ê ÿgfiÈflSÿÊgÈÆfl‚ Ÿ ∑§ÊL§⁄US◊ÊÜø∑˝§ ◊ÊãÿSÿfi ◊œÊ–
•Ê ·È flfiûʸ ◊L§ÃÊ Áfl¬˝◊ë¿U◊Ê ’˝rÊÔÊfiÁáÊ ¡Á⁄UÃÊ flÊfi •ø¸Ã˜ÔH 14H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! ²„ì-su fthýu Îé±S²æ„ì-Ëuð™ fh™thtytuÚte Î鱨ï-Ëuð™ fh™tht
yÚtto‚T yufÚte yrÄf ƒeòytu™u {txu su{ Ý-‚u{ y{tht {txu «t ÚtÞu÷e }æ拲S²-{t™ =
Ëífth™u ÞtuøÞ ÞtuøÞ‚t™u «t Ëßs™™e ÜUæL:-rþÕ…ftÞtuo™u rËØ fh™the }æï{æ-ƒwrØ ¥S}ææÝì-
y{™u ¥æ, ™ÜíïU-fhu Au yÚtto‚T rþÕ… ftÞtuo{tk r™…wý ƒ™tðu Au. ytÚte ‚{u ç±Ðí}æì-{uÄtðe ƒwrØðt¤t
…wÁ»t™e ¥æï, ¯é, ±œæü-ËL{w¾ rðã{t™ Úttytu. þt {txu ? …çÚ„æ-M‚wr‚ fh™th §}ææ-yu Ïæírææç‡æ-
ðuŒtu™tu Ëk„ún fhe™u ¥ÓÀ-ËBÞfT ±:-‚{thtu ¥™ü„ì-Ëífth fhu. (14)
¼tðtÚto : su{ rþÕ…e ÷tuftu rþÕ…rðãtÚte rËØ fhu÷ ðM‚wytu™tu «Þtu„ fhu Au, ‚u{ ðuŒtu™t
yÚttuo y™u ‚u™t rðþu»t ¿tt™™wk Ëðuoyu Ëuð™ fhðwk òuEyu. ðuŒ rðãt rð™t yr‚ …qs™eÞ rðît™
(ftuE) ƒ™e þf‚t ™Úte. (14)
∞· fl— SÃÊ◊Êfi ◊L§Ã ßÿ¢ ªË◊¸ÊfiãŒÊÿ¸Sÿfi ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
∞·Ê ÿÊfi‚Ëc≈ÔU Ããflfi flÿÊ¢ ÁfllÊ◊·¢ flÆΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 15H
…ŒtÚto : nu }æL„:-©uc rðît™tu ! »¯:-yt ±:-‚{tht {txu S„æï}æ:-M‚wr‚ytu™tu Ë{qn y™u
}ææ‹Îæ²üS²-M‚wr‚™u ÞtuøÞ ðt W¥t{ „wý-f{o-Mð¼tððt¤t }æ拲S²-{t™ = Ëífth™u ÞtuøÞ ÜUæÚæï:-
fth (= ftÞo) fh™tht …wÁ»ttÚteos™tu™e §²}æì-yt xæè:-ðtýe Au. yuÚte ‚{tht{tkÚte «íÞuf™e „‹±ï-
rðM‚th™u {txu §¯æ-RåAt™e ËtÚtu ¥æ, ²æ¨ècÅ-ytðtu, «t Úttytu. ±²æ}æì-y™u y{u §¯}æì-yL™,
±ë…Ý}æì-ƒ¤ …èÚÎæÝé}æì-y™u Sð™™u ç±læ}æ-«t fheyu. (15)
¼tðtÚto : su yt y™u «Þí™þe÷ rðît™tu îtht rðãt y™u rþûtt «t fhe™u Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnth™wk
yt[hý fhu Au, ‚uytu™t ‘…‹}æ¨æz˲}æì-’ sL{™e ËV¤‚t Au, yu{ òýðwk òuEyu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (165)
Ëqõ‚-166
ÃãŸÈ flÊfiøÊ◊ ⁄U÷‚Êÿ ¡ã◊fiŸ ¬ÍflZÓ® ◊Á„Uàfl¢ flfiη÷Sÿfi ∑§Ãflfi–
704
∞œfl ÿÊ◊fiã◊L§ÃSÃÈÆÁflcfláÊÊ ÿÈÆœflfi ‡Ê∑˝§ÊSÃÁfl·ÊÁáÊfi ∑§ûʸŸH 1H
…ŒtÚto : nu „éç±c‡æ±:-ƒnw «ftþ™t þçŒtuðt¤t àæÜíUæ:-þÂõ‚{t™ }æL„:-{™w»Þtu ! ‚{tht «íÞu
704 ÉøðuŒ¼t»Þ É
«¯|æS²-©uc Ëßs™™wk Ú|æ¨æ²-ðu„Þwõ‚ yÚtto‚T «ƒ¤ ÜïU„±ï-rð¿tt™ …‹}æÝï-su Wí…L™ ÚtÞu÷
Au, ‚u™t {txu su Ðê±ü}æì-…qðuo }æçãy±}æì-{ntíBÞT „„ì-‚u™u y{u ±æï™æ}æ-fneyu, W…Œuþ fheyu. ‚{u
»ï{ï±-ftctu™e Ë{t™ ðt ²æ}æÝì-{t„o{tk ²é{ï±-ÞwØ™e Ë{t™ …tu‚t™t f{tuoÚte „籯æç‡æ-ƒ¤tu™u
Ýé-þe½ú ÜUœæüÝ-fhtu. (1)
¼tðtÚto : rðît™tu rs¿ttËwytu™t ðí‚o{t™ sL{tu™tk ‚Útt …qðosL{tu™tk Ëkr[‚ r™r{¥t ¿tt™™u y™u
ftÞo™u òuE™u W…Œuþ fhu, fu su «fthÚte ƒúñ[Þo y™u rs‚urLÿÞ‚t ytrŒ™t îtht {™w»Þtu™tk þtherhf
y™u ytÂí{f ƒ¤ …rh…qýo ÚttÞ, ‚u{ ‚{u …ý fhtu. (1)
ÁŸàÿ¢ Ÿ ‚ÍÆŸÈ¢ ◊œÈÆ Á’÷˝fià ©U¬ ∑˝§Ë›fiU|ãà ∑˝§Ë›UÊ ÁflŒÕfi·ÈÆ ÉÊÎcflfiÿ—–
ŸˇÊfi|ãà L§º˝Ê •flfi‚Ê Ÿ◊|SflŸ¢ Ÿ ◊fih¸|ãà SflÃfifl‚Ê „UÁflc∑ΧÃfi◊˜ÔH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u su çÝy²}æì-™tþhrn‚ Sð™e Ý-Ë{t™ }æ{é-{ÄwhtrŒ „wýÞwõ‚ Ë{t™
ç±|æí„:-Äthý fhe™u ¨êÝé}æì-…wºt™e Ë{t™ ©Ð, ÜíUèÇç‹„-Ë{e… h{tu Atu; ðt ç±Îƒï¯é-Ëk„út{tu{tk
Íæëc±²:-þºtw™t ƒ¤™u Ën™th y™u ÜíUèÇæ:-h{™tht Ýÿæç‹„-«t Úttytu Atu; ðt LÎíæ:-«týtu™e
Ë{t™ ¥±¨æ-hûtt ytrŒ f{oÚte Ý}æçS±Ý}æì-ƒnw s yL™Þwõ‚ s™™u Ý, }æÎì{üç‹„-÷ztð‚t ™Úte
y™u S±„±¨:-…tu‚t™wk ƒ¤ …qýo ht¾e™u ãç±cÜëU„}æì-Œt™Úte rËØ fhu÷ …ŒtÚto™u ht¾tu Atu, ‚u™wk r™íÞ
Ëuð™ fhtu. (2)
¼tðtÚto : suytu Ëðo™t W…fth{tk «týtu™e Ë{t™, ‚…oý{tk s¤ y™u yL™™e Ë{t™ y™u
yt™kŒ{tk W¥t{ ÷ûtýtuÞwõ‚ Ëk‚t™™e Ë{t™ Au, ‚uytu ©uctu™e ð]rØ y™u Œwütu™tu ûtÞ fhðt{tk
Ë{Úto ƒ™u Au. (2)
ÿS◊Ê ™§◊Êfi‚Ê •◊ÎÃÊ •⁄UÊfi‚à ⁄UÊÿS¬Ê·¯ ø „UÁfl·Êfi ŒŒÊ‡ÊÈ·fi–
©UˇÊãàÿfiS◊Ò ◊L§ÃÊfi Á„UÃÊßfifl ¬ÈÆM§ ⁄U¡Ê¯Á‚ ¬ÿfi‚Ê ◊ÿÊ÷Èflfi—H 3H
…ŒtÚto : nu ç±mæÝæï ! ¥}æë„æ:-™tþ hrn‚ ª}ææ¨:-hûttrŒ f{oðt¤t yt… su{ }æ²æï|æé±:-Ëw¾™e
¼tð™t fh™tht çã„æ §±-rn‚ rËØ fh™thtytu™e Ë{t™ }æL„:-ðtÞw ¥S}æñ-yu «týe™u {txu в¨æ
s÷Úte ÐéL-ƒnw s Ú…æ¢ç¨-÷tuftu ðt MÚtt™tu™u ©ÿæç‹„-®Ë[tu Atu, ‚u{ ²S}æñ-su ÎÎæàæé¯ï-Œt‚t™u {txu
ã籯æ-rðãtrŒ Œt™Úte Úæ²:-Ä{oÞwõ‚ Ä™™e Ðæï¯}æì-…wrü™u ™-y™u rðãt™u ¥Ú樄-yt…tu Atu, ‚u
…ý yu{s ð‚uo. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ðtÞw™e Ë{t™ Ëðo™t Ëw¾tu™u rËØ fhe™u rðãt y™u ËíÞtu…ŒuþÚte s¤Úte
su{ ð]ûttu™wk (®Ë[™ ÚttÞ Au), ‚u{ {™w»Þtu™u ®Ër[‚ fhe™u ‚uytu™e WL™r‚ fhðe òuEyu. (3)
•Ê ÿ ⁄U¡Ê¯Á‚ ÃÁflfi·ËÁ÷⁄U√ÿfià ¬˝ fl ∞flÊfi‚— SflÿfiÃÊ‚Ê •œ˝¡Ÿ˜Ô–
÷ÿfiãÃ Áfl‡flÊ ÷ÈflfiŸÊÁŸ „Uêÿʸ ÁøòÊÊ flÊ ÿÊ◊— ¬˝ÿfiÃÊSflÎÆÁc≈ÔU·fiÈH 4H
ÉøðuŒ¼t»Þ 705
 …ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²ï-su ±:-‚{tht »±æ¨:-„{™þe÷ S±²„æ¨:-…tu‚t™t ƒ¤Úte r™Þ{™u
«t yÚtto‚T yïtrŒ rð™t MðÞk „{™ fhðt{tk ËL™Ø hÚt „籯èç|æ:-ƒ¤tu™e ËtÚtu Ú…æ¢ç¨-÷tuftu™u
¥æ, ¥Ã²„-ËBÞfT «t ÚttÞ Au, ‚uytu Ðí, ¥{í…Ýì-yíÞk‚ Œtuzu Au, ‚u™t ŒtuzðtÚte ç±Eæ-Ë{M‚
|æé±ÝæçÝ-÷tuftu ã}²æü-W¥t{tu¥t{ ½h |沋„ï-fk…u Au. yu fthýu Ðí²„æ¨é-r™Þ‚ «çcůé-«trÂytu{tk
ç™~æ:-yŒT¼w‚ ±:-‚{thwk ²æ}æ:-…ntU[ðwk Au. (4)
¼tðtÚto : rðîtu™tu …tu‚t™t yŒT¼w‚ þt†eÞ ƒ¤Úte hÚt ytrŒ ƒ™tðe™u, r™Þ{ {t„tuo{tk ytðt„{™
fhe™u ‚Útt ËíÞ rðãtÚte yæÞt…™ y™u W…Œuþtu îtht Ëðo {™w»Þtu™wk …t÷™ fhe™u, yËíÞrðãt
y™u yËíÞ W…ŒuþtuÚte r™ð]¥t fhu-Œqh fhu. (4)
ÿûfl·ÿÊfi◊Ê ŸŒÿfiãà ¬fl¸ÃÊ|ãŒflÊ flÊfi ¬ÎÆcΔÔ¢U Ÿÿʸ •øÈfiëÿflÈ—–
Áfl‡flÊfi flÊ •Ö◊fiã÷ÿÃ flŸS¬ÃËfi ⁄UÕËÿãÃËfifl ¬˝ Á¡fi„UËà •Ê·fiÁœ—H 5H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²„ì-ßÞthu y±ï¯²æ}ææ:-yÂø™™tu «ftþ Út‚t „{™ fh™tht ݲæü:-{™w»Þtu™u
{txu yíÞk‚ ËtÄf ‚{tht hÚt çα:-yL‚rhût{tk бü„æÝì-{u½tu™u Ýβ‹„-þçŒ-™t„ fhu Au yÚtto‚T
‚{tht hÚt™t ðu„Úte …tu‚t™t MÚtt™Úte rð¾htÞu÷ {u½ „so™t ytrŒ þçŒ fhu Au-„z„ztx fhu Au.
±æ-yÚtðt …]rÚtðe™t ÐëcÆ}æì-…]c ¼t„™u ¥™éÓ²±é:-«t ÚttÞ Au, íÞthu ç±E:-±ÝSÐç„:-
Ë{M‚ ð]ûttu, Ú烲‹„è±-…tu‚t™t hÚte™u RåA‚e Ëu™t™e Ë{t™ ±:-‚{tht ¥Á}æÝì-{t„o{tk |沄ï-
fk…u Au yÚtto‚T su ð]ûttu {t„o{tk ytðu Au ‚u fk…u = ztu÷e QXu Au y™u ¥æï¯ç{:-Ëtu{ ytrŒ ytu»trÄ
Ðí, ç…ãè„ï-ËBÞfT MÚtt™ Atuze™u yÚtto‚T …tu‚t™t MÚtt™Úte rð¾htE òÞ Au. (5)
¼tðtÚto : yL‚rhût-MÚtt™{tk rðît™tu îtht «Þwõ‚ rð{t™™t yr‚ ‚eðú ðu„™t fthýu {u½tu™wk
rð¾htE sðwk Ëk¼ð Au, ‚u{s …]rÚtðe™t ftk…ðtÚte ð]ût ytrŒ™wk fk…™ …ý Ëk¼ð Au. (5)
ÿÍÆÿ¢ Ÿfi ©Uª˝Ê ◊L§Ã— ‚ÈøÃÈŸÊÁ⁄fiUc≈ÔUª˝Ê◊Ê— ‚È◊$à Á¬fi¬ûʸŸ–
ÿòÊÊfi flÊ ÁŒlȺ˝ŒfiÁà Á∑˝§ÁflfiŒ¸ÃË Á⁄UáÊÊÁÃfi ¬‡fl— ‚ÈÁœfiÃfl ’„¸UáÊÊfiH 6H
…ŒtÚto : nu ©xæíæ:-‚eðú „wý-f{o-Mð¼tðÞwõ‚ }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ þe½ú‚t fh™tht rðît™tu !
²ê²}æì-‚{tu ¥çÚcÅxæíæ}ææ:-su™tÚte y™uf „t{tu y®nËf ƒ™u Au yÚtto‚T …þw ytrŒ «týeytu™u ‚tz™
fhðt™wk AtuŒe Œu Au. yuðt ƒ™e™u Ý:-y{the ¨é}æç„}æì-«þM‚ W¥t{ ƒwrØ™u ¨é™ï„éÝæ-ËwkŒh rð¿tt™Úte
çÐÐœæüÝ-…qýo fhtu.
²~æ-ßÞtk çÜíUç±Îü„è-®nËf Y… Œtk‚ Au su™tÚte ‚u ±:-‚{tht ËkƒkÄÚte çÎlé„ì-yíÞk‚ «ftþðt™
706
rðãw‚T ÚÎç„-…ŒtÚttuo™wk AuŒ™-÷u¾™ fhu Au, íÞtk ¨éç{„ï±-ËBÞfT Äthý fhu÷ ðM‚w™e Ë{t™ Ïæãü‡ææ-
ð]rØ …t{e™u ÐE:-…þwytu™u yÚtto‚T …þw¼tðtu çÚ‡ææç„-«t ÚttÞ Au. su{ …þwytu-½tuztytu, ƒ¤Œtu
ytrŒ hÚttrŒ{tk òuz‚t ‚u™u [÷tðu Au, ‚u{ ‚u hÚttu™u yr‚ ðu„Úte [÷tðu Au. (6)
706 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : rþÕ… ÔÞðnthÚte rËØ fhu÷ rðãw‚T ½tuzt ytrŒ …þwytu™e Ë{t™ ftÞtuo™u rËØ fh™tht
ƒ™u Au. ‚u (rðãw‚T)™e r¢Þt™t ¿tt‚t rðît™tu yLÞtu™u …ý yu rðãt{tk r™…wý ƒ™tðu. (6)
¬˝ S∑§ê÷ŒficáÊÊ •Ÿfl÷˝⁄UÊfiœ‚Ê˘ÀÊÊÃÎÆáÊÊ‚Êfi ÁflŒÕfi·ÈÆ ‚Èc≈ÈfiUÃÊ—–
•ø¸®fiãàÿ∑Z§ ◊fiÁŒ⁄USÿfi ¬ËÃÿfi ÁflŒÈfl˸⁄USÿfi ¬˝Õ◊ÊÁŸ ¬ÊÒ¥SÿÊfiH 7H
…ŒtÚto : su SÜU}|æÎïc‡ææ-M‚k¼™ = htuf™tht, ¥Ý±|æíÚæ{¨:-su™wk Ä™ rð™tþ ™ …t{u÷ ntuÞ,
¥Hæ„ë‡ææ¨:-…qýo þºtw™tþf, ¨écÅé„æ:-©uc «þkËt™u «tÂs™tu, ç±Îƒï¯é-Ëk„út{tu{tk ±èÚS²-þqh‚t
ytrŒ „wýÞwõ‚ ÞtuØtytu™t, Ðíƒ}ææçÝ-«Út{ Ðæñ¢S²æ-…wÁ»ttÚto ƒ¤tu™u ç±Îé:-òýu Au; ‚uytu }æçÎÚS²-
yt™kŒ«Œ hË™wk Ð脲ï-…t™ fhðt ¥ÜüU}æì-Ëífth fhðt ÞtuøÞ rðît™™tu Ðí, ¥Ó™üç‹„-ËBÞfT Ëífth
fhu Au. (7)
¼tðtÚto : su Þwõ‚ ytnth-rðnthÞwõ‚ ‚Útt ðehs™tu™u r«Þ ƒ™e™u …tu‚t™e Ëu™t™t ƒ¤™e
ð]rØ fhu Au, þºtwytuÚte hrn‚, …w»f¤ Ä™ðt™, «[wh ðM‚wytu™t Œt‚t y™u «þkËt™u «t fh™tht
Īu Au. (7)
‡ÊÃ÷ÈfiÁ¡Á÷SÃ◊Á÷OÔ‰fiUÃ⁄UÉÊÊà¬ÍÆ÷˸ ⁄UfiˇÊÃÊ ◊L§ÃÊ ÿ◊ÊflfiÖ
¡Ÿ¢ ÿ◊fiȪ˝ÊSÃfl‚Ê Áfl⁄U|å‡ÊŸ— ¬ÊÕŸÊ ‡Ê¢‚ÊûÊŸfiÿSÿ ¬ÈÆÁc≈ÔU·fiÈH 8H
…ŒtÚto : nu „ݲS²-Ëk‚t™™e Ðéçcůé-…wrü fh™tht ft{tu{tk «Þí™ fhe™u, ©xæíæ:-‚usMðe, ‚eðú
«‚t…Þwõ‚, „±¨:-yíÞk‚ ðÄu÷ ƒ¤Úte Þwõ‚, ç±ÚçŒàæÝ:-…qýo rðãt, rþûtt y™u …ht¢{ðt¤t }æL„:-
ðtÞw™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™tu ! ‚{u àæ„|æéç…ç|æ:-yËkÏÞ Ëw¾ ¼tu„ððt su™wk þe÷ Ðê<|æ:-…qýo
…t÷™ y™u Ëw¾Þwõ‚ ™„htu™e ËtÚtu ²}æì-su™e ¥ç|æOé„ï:-ËðoºtÚte fwrx÷ ¥Íææ„ì-…t…Úte Úÿæ„-hûtt
fhtu-ƒ[tðtu.
²}æì-su …Ý}æì-s™™wk ¥æ±„-…t÷™ fhtu ðt su™wk à梨æ„ì-ytí{ «þkËtY… Œtu»tÚte ÐæƒÝ-…t÷™-
hûtt fhtu, „}æì-‚u™e y{u …ý ËðoºtÚte hûtt fheyu. (8)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu Þwõ‚ ytnth, rðnth, Ëwrþûtt, ƒúñ[Þo y™u rðãt îtht …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u
…wrüÞwõ‚, ËíÞ™t «þkËf y™u …t…Úte hrn‚ ƒ™tðu Au ‚Útt «týtu™e Ë{t™ «òytu™u yt™krŒ‚
fhu Au, ‚uytu ‘y™L‚ Ëw¾ðt¤t’ ƒ™u Au. (8)
Áfl‡flÊfiÁŸ ÷º˝Ê ◊fiL§ÃÊ ⁄UÕfi·È flÊ Á◊ÕS¬Îäÿfifl ÃÁfl·ÊáÿÊÁ„UfiÃÊ–
•¢‚cflÊ fl— ¬˝¬fiÕ·È πÊŒÿÊ˘ˇÊÊfi fl‡ø∑˝§Ê ‚◊ÿÊ Áfl flÊfiflÎÃH 9H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ðtÞw Ë{t™ ƒ¤ðt™ Ëßs™tu ! ±:-‚{tht Úƒï¯é-h{ýeÞ Þt™tu{tk ç±EæçÝ-
ÉøðuŒ¼t»Þ 707
Ë{M‚ |æÎíæ-fÕÞtý fh™tht ç}æƒSÐ늲ï±-Ëk„út{tu{tk su{ …hM…h Ëu™t Au, ‚u{ „籯æç‡æ-ƒ¤
¥æçã„æ:-ËðoºtÚte Äthý fhu÷ Au ±:-‚{tht ¥¢¨ï¯é-MfkÄtu{tk Wõ‚ ƒ¤ Au ‚Útt ÐíЃï¯é-©uc Ëh¤
{t„tuo{tk ¶æβ:-¼tus™ ÞtuøÞ rðþu»t ¼ûÞ-¼tußÞ …ŒtÚttuo Au, ±:-‚{tht ¥ÿæ:-hÚt™e yût-Äwhe
™ÜíU æ-…izt™e ¨}æ²æ-Ë{e… ¥æ, ç±, ±±ë„ï-rðrðÄ he‚u «íÞÞ ð‚o{t™ Au. (9)
¼tðtÚto : su MðÞk ƒ¤ðt™, fÕÞtýÞwõ‚ yt[hýðt¤t, ËL{t„o …h [t÷™tht y™u …rh…qýo
Ä™ ‚Útt Ëu™t ytrŒÚte Þwõ‚ Au, ‚uytu Ëh¤‚tÚte þe½ú þºtwytu™u S‚e þfu Au. (9)
÷Í⁄UËfiÁáÊ ÷º˝Ê Ÿÿ¸®fi·È ’Ê„ÈU·ÈÆ flˇÊfi— ‚È L§Ä◊Ê ⁄fiU÷‚Ê‚Êfi •Ü¡ÿfi—–
•¢‚cflÃÊfi— ¬Áfl·Èfi ˇÊÈÆ⁄UÊ •Áœ flÿÊ Ÿ ¬ˇÊÊŸ˜Ô √ÿŸÈÆ ÁüÊÿÊfi Áœ⁄UH 10H
…ŒtÚto : suytu™t ݲïü¯é-{™w»Þtu™u {txu rn‚fthf …ŒtÚttuo{tk |æêÚèç‡æ-ƒnw s |æÎíæ-Ëuð™ fhðt
ÞtuøÞ Ä{oÞwõ‚ f{o, ðt Ïææãé¯é-«[kz ¼wsŒkztu y™u ±ÿæS¨é-ðût MÚt÷tu = At‚e{tk Lv}ææ:-Ëwðýo
y™u hí™trŒ Þwõ‚ y÷kfthtu, ¥¢¨ï¯é-MfkÄtu{tk »„æ:-rðãt™e rþûtt «t Ú|æ¨æ¨:-ðu„ su{tk rðã{t™
Au, yuðt ¥T²:-«rËØ «þkËtÞwõ‚ …ŒtÚttuo, Ð籯é, ¥ç{-Ëwrþrût‚ ðtýeytu{tk ÿæéÚæ:-Ä{to™wfq¤
þçŒtu rðã{t™ Au, ‚uytu su{ ±²:-…ûteytu ÐÿææÝì-…tk¾tu™u Ý-‚u{ çŸæ²:-÷û{eytu™u ç±, ¥Ýé,
ç{Úï-rðþu»t‚tÚte y™wfq¤ Äthý fhu Au. (10)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ƒúñ[ÞoÚte rðãt «t fhu÷; „]nMÚtt©{{tk yt¼q»týÄthe, …wÁ»ttÚteo y™u
…htu…fthe; ðt™«MÚt{tk ðihtøÞðt™ ƒ™e™u yæÞt…™ ftÞo{tk ‚Õ÷e™ ‚Útt ËkLÞtËt©{{tk Ëðo ‚¥ðtu™u
ÞÚttÚtoY…{tk «t fhe™u, Ëðo™u ËíÞ „úný-…htÞý ƒ™e™u Ëðoºt rð[hý fhe™u, Ëðo™u ËíÞ „úný
fhtðe™u ‚uytu™u yËíÞ™tu íÞt„ fhtðe™u Ëðo {™w»Þtu™e ð]rØ-WL™r‚ fhu Au, ‚uytu {tuût™u «tÂ
fhu Au. (10)
◊„UÊãÃÊfi ◊qÔUÊ ÁflèflÊ3> Áfl÷fiÍÃÿÊ ŒÍ⁄fiUŒÎ‡ÊÊ ÿ ÁŒ√ÿÊßfifl SÃÎÁ÷fi—–
◊ãº˝Ê— ‚fiÈÁ¡uÔUÊ— SflÁ⁄UfiÃÊ⁄U •Ê‚Á÷— ‚¢Á◊fi‡ÀÊÊ ßãºfi˝ ◊L§Ãfi— ¬Á⁄Uc≈ÔÈU÷fi—H 11H
…ŒtÚto : su rðît™tu }æqæ-…tu‚t™t {rn{tÚte }æãæ‹„:-{nt™, ç±|±:-Ë{Úto ç±|æꄲ:-y™uf
yiïÞtuo™t Œt‚t, ÎêÚïÎíàæ:-ŒqhŒþeo, §‹Îíï-rðãw‚T rð»tÞ{tk ¨¢ç}æÔHæ:-ËBÞfT r{r©‚, S„ëç|æ:-ytåAtŒ™
fh™th ËkËth …h AtÞt fh™tht ‚tht„ýtu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ÐçÚcÅé|æ:-ËðoºtÚte Äthý fh™tht, }æL„:-
ðtÞwytu™e Ë{t™ ‚Útt çÎò槱-ËqÞo™t rfhýtu™e Ë{t™ }æ‹Îíæ:-ËwkŒh-{™tunh, ¨éç…uæ-ËíÞ ðtýe
ƒtu÷™tht, S±çÚ„æÚ:-yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ƒ™e™u ¥æ¨ç|æ:-{w¾tuÚte yæÞt…™ y™u W…Œuþ fhu
Au, ‚uytu r™{o¤ rðãtðt™ ƒ™u Au. (11)
708
¼tðtÚto : su rðît™ …wÁ»ttÚto îtht {nt™ yiïÞo «t fhe™u, ‚u yLÞtu™u «Œt™ fhu Au, ‚u
s Ëðo™tu Eïh (= htò) ƒ™u Au. (11)

708 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ãmfi— ‚È¡ÊÃÊ ◊L§ÃÊ ◊Á„UàflŸ¢ ŒËÉÊZ flÊfi ŒÊòÊ◊ÁŒfiÃÁ⁄Ufl fl˝Ã◊˜Ô–
ßãº˝fi‡øŸ àÿ¡fi‚Ê Áfl OÔfiUÈáÊÊÁà ÃîÊŸÊfiÿ ÿS◊Òfi ‚È∑ΧÆÃ •⁄UÊfiäfl◊˜ÔH 12H
…ŒtÚto : nu ¨é…æ„æ-ËwkŒh «rËØ }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ ð‚o{t™ ! su ±:-‚{thwk ¥æç΄ïçÚ±-
yL‚rhût su{ (rðM‚]‚ Au) }æçãy±Ý}æì-{rn{t ÎèÍæü}æì-rðM‚]‚ Au, Îæ~æ}æì-Œt™ (rðM‚]‚) Au y™u
±:-‚{thwk ±í„}æì-þe÷ þtk‚ Au „„ì-‚u™u ‚Útt su §‹Îí-rðãw‚T ™Ý-…ý y²…¨æ-íÞt„Úte yÚtto‚T yuf
…ŒtÚto Atuze™u ƒeò …h …zðtÚte ç±, Oé‡ææç„-r‚ÞofT òÞ Au, „„ì-‚u ð]¥t™u …ý ²S}æñ-su ¨éÜëU„ï-
ËwkŒh Ä{o fh™tht …Ýæ²-Ëßs™™u {txu ¥Ú抱}æì-yt…tu, ‚u ËkËth™tu W…fth fhe þfu. (12)
¼tðtÚto : su™tu «tý Ë{t™ {n¥tt Au, su™wk rðM‚]‚ rðãtŒt™ Au, ytftþ™e Ë{t™ þtL‚
þe÷ = Mð¼tð Au y™u rðãw‚T™e Ë{t™ Œwü yt[hý™tu íÞt„ Au, ‚uytu Ëðo™u Ëw¾ yt…e þfu
Au. (12)
ÃmÊfi ¡ÊÁ◊àfl¢ ◊fiL§Ã— ¬⁄fiU ÿÈƪ ¬ÈÆM§ ÿë¿¢U‚fi◊◊ÎÃÊ‚ •ÊflfiÖ
•ÿÊ ÁœÿÊ ◊Ÿfifl üÊÈÆÁc≈ÔU◊Ê√ÿÊfi ‚Ê∑¢§ Ÿ⁄UÊfi Œ¢‚ŸÒ⁄UÊ ÁøfiÁ∑§ÁòÊ⁄UH 13H
…ŒtÚto : nu ¥}æë„æ¨:-{]íÞwÄ{ohrn‚ }æL„:-«týtu™e Ë{t™ yíÞk‚ r«Þ rðît™tu ! ÐÚï, ²éxæï-
52 ð»to{tk ðt …hsL{{tk ²„ì-su ±:-‚{thtu ÐéL-ƒnws …æç}æy±}æì-Ëw¾-Œw:¾™tu ¼tu„ ð‚o{t™ Au,
„„ì-‚u™u à梨}æì-«þkËtY… ¥æ±„-ht¾tu; y™u ¥²æ-yu ç{²æ-ƒwrØÚte }æݱï-{™w»Þ™u {txu ŸæéçcÅ}æì-
«t Útðt ÞtuøÞ ðM‚w™e ¥æò-hûtt fhe™u ÝÚ:-Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthtu{tk {™w»Þtu™u …ntU[tz™tht {™w»Þtu
¨æÜU}æì-‚{the ËtÚtu ΢¨Ýñ:-þw¼-yþw¼, Ëw¾-Œw:¾ V¤tu™e «tr fhtð™tht f{tuoÚte ¥æ, ç™çÜUç~æÚï-
Ëðo™u ËBÞfT òýu. (13)
¼tðtÚto : su{ ðtÞwytu yt Ë]rü{tk ð‚o{t™ Ë{Þ{tk ‚Útt «÷Þ Ë{Þ{tk …ý hnu Au. ‚u{
r™íÞ Sð …ý hnu Au. su{ ðtÞwytu sz ðM‚w™u ™e[u-W…h ÷E òÞ Au, ‚u{ Sð …ý f{tuo™e
ËtÚtu …qðo™t, {æÞ™t y™u ytð™tht Ë{Þ{tk ft¤ y™wËth ‚Útt f{tuo y™wËth ¼ú{ý fhu Au.
(13)
ÿŸfi ŒËÉÊZ ◊fiL§Ã— ‡ÊÍƇÊflÊfi◊ ÿÈÆc◊Ê∑fi§Ÿ ¬⁄UËfiáÊ‚Ê ÃÈ⁄UÊ‚—–
•Ê ÿûÊßfiãflÎÆ¡Ÿ ¡ŸÊfi‚ ∞Á÷ÿ¸ôÊÁ÷SÃŒ÷ËÁc≈fiÔU◊‡ÿÊ◊˜ÔH 14H
…ŒtÚto : „éÚæ¨:-þe½ú‚t fh™tht }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ rðãtƒ¤Þwõ‚ rðît™tu ! y{u ²ïÝ-su™t
îtht ²éc}ææÜïUÝ-yt…™t ËkƒkÄÚte ÐÚè‡æ¨æ-ƒnw s W…ŒuþÚte ÎèÍæü}æì-yíÞk‚ Œe½o ƒúñ[Þo™u «tÂ
fhe™u àæêàæ±æ}æ-ð]rØ™u «t fheyu. suÚte …Ýæ¨:-rðãtÚte «rËØ {™w»Þ ±ë…Ýï-ƒ¤™t r™r{¥t ²„ì-
su r¢Þt™tu ¥æ, „„ÝÝì-rðM‚th fhu Au, „„ì-‚u ¥|æèçcÅ}æì-Ëðo «fthÚte RÂåA‚ r¢Þt™u »ç|æ:-yu
²¿æïç|æ:-rðît™tu™t Ëk„Y… Þ¿ttuÚte nwk ¥à²æ}æì-«t fÁk. (14)
ÉøðuŒ¼t»Þ 709
 ¼tðtÚto : suytu™e ËntÞ‚tÚte {™w»Þtu ƒnw s rðãt, Ä™ y™u ƒ¤ðt¤t ÚttÞ, ‚u™e r™íÞ
ð]rØ fhu. rðît™tu su{ Ä{o™wk yt[hý fhu, ‚u{ ƒeòytu …ý yt[hý fhu. (14)
∞· fl— SÃÊ◊Êfi ◊L§Ã ßÿ¢ ªË◊¸ÊfiãŒÊÿ¸Sÿfi ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
∞·Ê ÿÊfiÁ‚c≈ Ããflfi flÿÊ¢ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 15H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! ±:-‚{tht su »¯:-yt S„æï}æ:-M‚wr‚ y™u }ææ‹Îæ²üS²-yt™kŒ fh™tht
Ä{toí{t }æ拲S²-Ëífth fhðt ÞtuøÞ ÜUæÚæï:-yíÞk‚ Þí™ fh™tht s™™e §²}æì-yt xæè:-ðtýe y™u
su r¢Þt™u „‹±ï-þheh™u {txu §¯æ-RåAt™e ËtÚtu ftuE ¥æ, ²æ¨ècÅ-ËBÞfT «t ÚttÞ Au, ‚u r¢Þt
§¯}æì-yL™ ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð™™u ±²æ}æì-y{u ç±læ}æ-«t fheyu. (15)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu rðît™tu™e M‚wr‚ fhe™u, ytÂs™™e ðtýe Ëtk¼¤e™u ‚Útt þheh y™u
ytí{t™t ƒ¤™e ð]rØ fhe™u Œe½o Sð™ «t fhðwk òuEyu. (15)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk {Á‚ þçŒtÚtoÚte rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚™t yÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (166)
Ëqõ‚-167
‚„Ud¯ à ßãº˝ÊÃÿÊfi Ÿ— ‚„UdÁ◊·Êfi „UÁ⁄UflÊ ªÍÆûʸÃfi◊Ê—–
‚„Ud¢ ⁄UÊÿÊfi ◊ÊŒÿäÿÒfi ‚„U|dáÊ ©U¬fi ŸÊ ÿãÃÈÆ flÊ¡Êfi—H 1H
…ŒtÚto : nu ãçÚ±:-Äthý-ytf»toýtrŒ Þwõ‚ §‹Îí-…h{iïÞoðt™ rðît™T ! su „ï-yt…™e ¨ãd}æì-
nòhtu (= yËkÏÞ) ª„²:-hûttytu, ¨ãd}æì-nòhtu §¯:-yL™trŒ …ŒtÚttuo, ¨ãd}æì-nòhtu xæêœæü„}ææ:-
yíÞk‚ Wã{ ðt Úæ²:-Ä™ Au, ‚u Ý:-y{tht ÚttÞ y™u ¨ãçd‡æ:-su{tk nòhtu …ŒtÚto rðã{t™
Au, ‚u ±æ…æ:-ƒtuÄ }ææβŠ²ñ-yt™krŒ‚ fhðt {txu Ý:-y{the ©Ð, ²‹„é-Ë{e… «t Úttytu. (yt
{kºt{tk ‘¨ãd}æì’ …Œ yËkÏÞ™tu ðt[f Au-y™w.) (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u, su ¼tøÞþt¤eytu™u Ëðtuo¥t{ Ët{„úe y™u ÞÚttur[‚ r¢ÞtÚte yËkÏÞ Ëw¾
ÚttÞ Au, ‚u y{™u …ý ÚttÞ yuðtu rð[th fhe™u (‚u™t {txu) r™hk‚h «Þí™ fhðtu òuEyu. (1)
•Ê ŸÊ˘flÊfiÁ÷◊¸L§ÃÊfi ÿÊãàflë¿UÊ ÖÿcΔfiÔUÁ÷flʸ ’ÎÆ„UÁgfiflÒ— ‚È◊ÊÿÊ—–
•œ ÿŒfi·Ê¢ ÁŸÿÈÃfi— ¬⁄U◊Ê— ‚fi◊Èƺ˝Sÿfi ÁøhŸÿfiãà ¬Ê⁄UH 2H
710
…ŒtÚto : ²„ì-su ¨é}ææ²æ:-ËwkŒh ƒwrØðt¤t ‘Ïæëãçg±ñ:’-su™e yËkÏÞ rðãt «rËØ Au, ‚u Á²ïcÆïç|æ:-
rðãt y™u ðÞtuð]Øtu™t ±æ-yÚtðt ¥±æïç|æ:-hûtt ytrŒ f{tuo™e ËtÚtu }æL„:-ðtÞwytu™e Ë{t™ Ëßs™
Ý:-y{™u ¥ÓÀ-ËBÞfT ¥æ, ²æ‹„é-«t ÚttÞ.
710 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¥{-y™L‚h »¯æ}æì, 癄ì-yu™t …ý ¨}æéÎíS²-Ët„h™e ÐæÚï-…th ÐÚ}ææ:-yíÞk‚ W¥t{ çݲé„:-
ðtÞw™e Ë{t™ rðãw‚T ytrŒ yï {ݲ‹„-MðÞk Ä™™e RåAt fhu Au, ‚u™tu y{u Ëífth fheyu.
(2)
¼tðtÚto : suytu yr‚ rðþt¤ ™tiftytu îtht, ðtÞw™e Ë{t™ ðu„Úte ÔÞðnth™u {txu Ë{wÿ™e
yth…th „{™-yt„{™ fhe™u Ëk…r¥t™e ð]rØ fhu Au, ‚uytu y™w…{ Ëw¾™u «t fhu Au. (2)
Á◊êÿˇÊ ÿ·ÈÆ ‚ÈÁœfiÃÊ ÉÊÎÆÃÊøË Á„U⁄fiUáÿÁŸ*áʪȬfi⁄UÊ ´§Ác≈U—–
ªÈ„UÊ ø⁄fiUãÃË ◊ŸÈfi·Ê Ÿ ÿÊ·Êfi ‚÷ÊflfiÃË ÁflŒâÿfifl ‚¢ flÊ∑˜Ô§H 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… ²ï¯é-su{tk Íæë„æ™è-s÷™e þe‚÷‚t Atkx™the htrºt™e Ë{t™, ðt
¨éç{„æ-ËBÞfT Äthý fhu÷e ©ÐÚæ-W…h™e rŒþt™e Ý-Ë{t™, ðt «çcÅ:-«íÞuf …ŒtÚto™u «t fhtð™the
çãÚ‡²çÝ<‡æÜUì-su ËwðýoÚte …wrü ÚttÞ Au; y™u xæéãæ, ™Ú‹„è-„w MÚtt™tu{tk rð[hý fh‚e }æÝé¯:-
{™w»Þ™e ²æï¯æ-†e Ý-‚u™e Ë{t™, ðt ç±Î쉲ï±-Ëk„út{ ðt rð¿tt™tu{tk ÚtÞu÷e r¢Þt ytrŒ™e Ë{t™
¨|æ汄è-˼t ËkƒkÄe™e ±æÜUì-ðtýe Au, ‚u™u ¨}æì, ç}æ}²ÿæ-ËBÞfT «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ËíÞ y™u yM‚Þ™t r™ýoÞ {txu Ë{M‚ þw¼ „wý-f{o-Mð¼tð ðt¤e
y™u rðãt-ËwrþûttÞwõ‚ ytÂðtýe™u «t fhu Au, ‚uytu ƒnw s yiïÞoðt™ ƒ™e™u Ëðo rŒþtytu{tk
W¥t{ ÞþMðe ƒ™u Au. (3)
¬⁄UÊfi ‡ÊÈÆ÷˝Ê •ÿÊ‚Êfi ÿ√ÿÊ ‚ÊfiœÊ⁄Uáÿflfi ◊L§ÃÊfi Á◊Á◊ˇÊÈ—–
Ÿ ⁄UÊfiŒ‚Ë •¬fi ŸÈŒãà ÉÊÊ⁄UÊ ¡ÈÆ·ãà flÎœ¯ ‚ÅÿÊÿfi ŒflÊ—H 4H
…ŒtÚto : su{ àæé|æíæ:-MðåA ¥²æ¨:-þe½ú„t{e }æL„:-ðtÞw ²Ã²æ-r{r©‚-yr{r©‚ „r‚Úte ÚæïΨè-
ytftþ y™u …]rÚtðe™u ç}æç}æÿæé:-®Ë[u Au ‚Útt ÍææïÚæ:-rðãw‚T™t Þtu„Úte ¼Þkfh ƒ™e™u Ý, ÐÚæ, ¥Ð,
Ýé΋„-‚u™u …htð]¥t = W÷xt fh‚tu ™Úte, ‚u{ Îï±æ:-rðît™tu ±ë{}æì-ð]rØ™u ¨w²æ²-r{ºt‚t™u {txu
su{ ¨æ{æÚ‡²ï±-ËtÄthý r¢ÞtÚte Ëuð™ fhu ‚u{ …鯋„-Ëuð™ fhu. (4)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw y™u rðãw‚T™t Þtu„Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ ð»tto y™uf yti»trÄytu™u Wí…L™ fhe™u,
Ëðo «týeytu™u Srð‚ ht¾e™u Œw:¾tu™u Œqh fhu Au.
su{ W¥t{ …r‚ðú‚t †e …r‚™u «ËL™ ht¾u Au, ‚u{ s rðît™tu rðãt y™u Ëwrþûtt™e ð»ttoÚte
y™u Ä{o™t Ëuð™Úte Ëðo {™w»Þtu™u «ËL™ ht¾u. (4)
¡Ê·lŒËfi◊‚ÈÆÿ¸Êfi ‚øäÿÒ ÁflÁ·fiÃSÃÈ∑§Ê ⁄UÊŒ‚Ë ŸÎÆ◊áÊÊfi—–
•Ê ‚ÍÆÿflfi ÁflœÃÊ ⁄UÕ¯ ªÊûfl·¬˝fiÃË∑§Ê Ÿ÷fi‚Ê ŸàÿÊH 5H
ÉøðuŒ¼t»Þ 711
 …ŒtÚto : ²„ì-su ¥¨é²æü- {u½tu{tk «rËØ, ç±ç¯„S„éÜUæ-rðrðÄ «fth™e su™e M‚wr‚ ËkƒkÄe
y™u Ýë}æ‡ææ:-su y„ú„t{e s™tu™t {™{tk h{‚e, §ü}æì-s¤™t ¨™Š²ñ-ËkÞtu„™t {txu, ¨ê²ïü±-ËqÞo™e
Œer™e Ë{t™, ÚæïΨè-ytftþ y™u …]rÚtðe™u …æ﯄ì-Ëuðu yÚtto‚T ‚u™t „wýtu{tk h{u; ðt y±ï¯Ðí„èÜUæ-
«ftþ™e «r‚‚eftrhft y™u §y²æ-«t fhðt ÞtuøÞ ƒ™u÷e Ý|æ¨:-s¤ ËkƒkÄe Úƒ}æì-h{ý fhðt
ÞtuøÞ hÚt™e Ý-Ë{t™ ÔÞðnth fhe™u ç±{„:-‚tz™t fh™thtytu™u ¥æ, xæ„ê-«t ÚttÞ Au, ‚u
†e «ðh Au. (5)
¼tðtÚto : su{ yÂø™ rðãw‚T Y…{tk Ëðo ðM‚wytu™u ÔÞt fhe™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ †e
Ë{M‚ rðãtytu y™u Ëwrþûttytu™u «t fhe™u Ëk…qýo fw¤™u «þkrË‚ fhu Au. (5)
•ÊSÕÊfi¬ÿãà ÿÈfl$à ÿÈflÊfiŸ— ‡ÊÈÆ÷ ÁŸÁ◊fi‡ÀÊÊ¢ ÁflŒÕfi·È ¬ÖÊ˝Ê◊˜Ô–
•∑§Ê¸ ÿmÊfi ◊L§ÃÊ „UÁflc◊ÊãªÊÿfieÊÕ¢ ‚ÈÆÂÊfi◊Ê ŒÈflSÿŸ˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðãtÞwõ‚ «tý Ë{t™ r«Þ Ëßs™tu ! ²é±æÝ:-ÞwðtðMÚtt™u «t yt… àæé|æï-
þw¼„wý-f{o-Mð¼tð „úný fhðt {txu çÝç}æÔHæ}æì-r™hk‚h …qýo rðãt y™u ËwrþûttÞwõ‚ ‚Útt ç±Îƒï¯é-
Ä{oÞwõ‚ ÔÞðnthtu{tk Ð…íæ}æì-s™the ²é±ç„}æì-Þwð‚e †e™u ¥æ, ¥Sƒæв‹„-Ëthe he‚u MÚttr…‚ fhu Au.
²„ì-su ±:-‚{thwk ¥ÜüU:-Ëífth fhðt ÞtuøÞ yL™ Au, ‚u™u MÚttr…‚ fhtu Atu; ‚Útt su ãç±c}ææÝì-
ƒnw s rðãtðt™ ¨é„¨æï}æ:-suýu yiïÞo Wí…L™ fhu÷ Au y™u xæ沄ì-M‚wr‚ fhu Au, ‚u xææƒ}æì-
«þkË™eÞ W…Œuþ™wk Îé±S²Ýì-yt[hý fhet™u r™hk‚h yt™kŒ fhu. (6)
¼tðtÚto : Ëðuo hts…wÁ»t ytrŒyu yíÞk‚ Wr[‚ Au, fu ‚uytu …tu‚t™e …wºteytu ‚Útt …wºttu™u Œe½oft¤
ËwÄe ƒúñ[Þo{tk ht¾e™u ‚uytu™u rðãt y™u Ëwrþûtt „úný fhtðe™u, …qýo rðãt «t fÞto …Ae
y™u …hM…h «ËL™ ÚtÞu÷ ‚u ÷tuftu™t MðÞkðhÚte rððtn fhtðu, suÚte ‚uytu ßÞtk ËwÄe Sðu íÞtk
ËwÄe yt™krŒ‚ hnu. (6)
¬˝ â Áflfifl|Ä◊ flÄêÿÊ ÿ ∞fi·Ê¢ ◊L§Ãʯ ◊Á„U◊Ê ‚àÿÊ •|SÃfi–
‚øÊ ÿŒË¥ flηfi◊áÊÊ •„U¢UÿÈ— |SÕ⁄UÊ ÁøîÊŸËfl¸„fiUÃ ‚È÷ʪʗH 7H
…ŒtÚto : ²:-su »¯æ}æì-yt }æL„æ}æì-ðtÞw™e Ë{t™ rðît™tu™wk ±v}²:-fnuðt ÞtuøÞ ¨y²-ËíÞ
}æçã}ææ-{nt™ ¥çS„-Au. „}æì-‚u™u y™u ²„ì-su ¥ã¢²é:-ynkfthÞwõ‚-yr¼{t™e ±ë¯}æÝæ:-su™wk {™
ðeÞo ®Ë[™{tk Au, ‚u §ü}æì-ËðoºtÚte ¨™æ-ËkƒkÄ™e ËtÚtu çSƒÚæ, 癄ì-ÂMÚth s ¨é|ææxææ:-ËwkŒh Ëuð™
fh™the …Ýè:-Ëk‚t™tu™u Wí…L™ fh™the712 †eytu™u ±ã„ï-«t fhu Au, ‚u™u …ý nwk Ðí, ç±±çv}æ-
Ëthe he‚u rðþu»t‚tÚte fnwk Awk. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™wk yus {n¥ð Au, fu su Œe½oft¤ ËwÄe™t ƒúñ[ÞoÚte ƒt÷f y™u ƒtr÷ftytu
712 ÉøðuŒ¼t»Þ É
…qýo ytÞw ‚Útt þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™u {txu rðãt y™u Ëwrþûtt „úný fhe™u Œe½toÞw, áZ
þheh ‚Útt {™Þwõ‚ y™u ¼tøÞþt¤e Ëk‚t™tu™u Wí…L™ fhe™u ‚uytu™u «þkrË‚ fhu. (7)
¬Ê|ãÃfi Á◊òÊÊflL§fiáÊÊflfllÊìÊÿfià ߸◊ÿ¸◊Ê •¬˝fi‡ÊSÃÊŸ˜Ô–
©Uà ëÿfiflãÃ •ëÿÈfiÃÊ œ˝ÈÆflÊÁáÊfi flÊflÎÆœ ßZ Ó ◊L§ÃÊ ŒÊÁÃfiflÊ⁄U—H 8H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu yt… y™u ç}æ~æ±L‡ææñ-r{ºt y™u ©uc Ëßs™ ðt yæÞt…ftu y™u
W…Œuþftu ¥±læ„ì-®™ã …t…t[hýÚte Ðæç‹„-{™w»Þtu™e hûtt fhtu Atu; ‚Útt ¥²ü}ææï-LÞtÞfthe htò
¥ÐíàæS„æÝì-Œwht[theytu™u §ü}æì-«íÞuf ™²„ï-yufºt fhu Au; ©„-y™u ‚uytu ¥Ó²é„æ-rð™tþhrn‚
{íé±æç‡æ-áZ f{tuo™u Ó²±‹„ï-«t ÚttÞ Au y™u Îæ焱æÚ:-Œt™ ÷u™th §ü}æì-ËðoºtÚte ±±ë{ï-ð]rØ …t{u
Au. (8)
¼tðtÚto : su {™w»Þ rðãt, Ä{o y™u Ëwrþûtt™t Œt™Úte y¿tt™eytu™u yÄ{oÚte r™ð]¥t fhe™u
Äúwð = MÚttÞe þw¼ f{o «t fhtðu Au, ‚uytu Ëw¾Úte …]ÚtfT Út‚tk ™Úte. (8)
Ÿ„UË ŸÈ flÊfi ◊L§ÃÊ •ãàÿS◊ •Ê⁄UÊûÊfi|ìÊë¿Uflfi‚Ê •ãÃfi◊ʬȗ–
Ã œÎÆcáÊÈŸÊ ‡Êflfi‚Ê ‡Ê͇ÊÈÆflÊ¢‚Ê˘áÊÊ¸ Ÿ m·Êfi œÎ·ÃÊ ¬Á⁄Ufi cΔÔUÈ—H 9H
…ŒtÚto : nu }æL„:-{ntƒ¤ðt™ rðît™tu ! su ±:-‚{tht y™u ¥S}æï-y{tht ¥ç‹„-Ë{e… à汨:-
ƒ¤™e ¥‹„}æì-Ëe{t™u Ýé-þe½ú Ýçã, ¥æÐé:-«t Út‚t ™Úte.
su ¥æÚæœææ„ì-ŒqhÚte 癄ì-…ý {éc‡æéÝæ-áZ à汨æ-ƒ¤Úte àæêàæé±æ¢¨:-ð]rØ …t{e™u ¥‡æü:-s¤™e
Ý-Ë{t™ {믄æ-«„Õ¼‚tÚte mï¯:-ðuŒ ytrŒ Œtu»t ðt Ä{orðhtuÄe {™w»Þtu™u ÐçÚ, Sƒé:-ËðoºtÚte íÞt„
fhðt{tk ÂMÚt‚ ntuÞ, „ï-‚uytu yt ƒ™u Au. (9)
¼tðtÚto : òu yt…ýu þheh y™u ytí{t™t …qýo ƒ¤™u «t fheyu, ‚tu þºtw y{thtu y™u
‚{thtu …htsÞ fhe þfu ™rn.
suytu Œwütu™tu ‚Útt ÷tu¼ ytrŒ Œtu»ttu™tu íÞt„ fhu, ‚uytu ƒ¤ðt™ ƒ™e™u Œw:¾Úte …th sE
þfu Au. (9)
flÿ◊lãºfi˝Sÿ ¬˝cΔÔUÊfi flÿ¢ ‡flÊ flÊfiø◊Á„U ‚◊ÿ¸–
flÿ¢ ¬ÈÆ⁄UÊ ◊Á„fiU ø ŸÊ •ŸÈÆ lÍãÃãŸfi ´§÷ÈÆˇÊÊ Ÿ⁄UÊ◊ŸfiÈ cÿÊØÔH 10H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ±²}æì-y{u ¥l-yts §‹ÎíS²-…h{ rðãt y™u yiïÞoÞwõ‚ ÄtŠ{f
rðît™™t ÐíïcÆæ:-yíÞk‚ r«Þ Aeyu.
±²}æì-y{u E:-yt„t{e-ytð‚eft¤™t rŒðËu ¨}æ²ïü-Ëk„út{{tk ±æï™ï}æçã-fneyu. ™-y™u ÐéÚæ-
ÉøðuŒ¼t»Þ 713
«Út{ su Ý:-y{the }æçã-{nt™‚t Au, „„ì-‚u™u ±²}æì-y{u ¥Ýé, lêÝì-«r‚rŒ™ fneyu y™u ÝÚæ}æì-
{™w»Þtu{tk Ý:-y{tht {txu «|æéÿææ:-{uÄtðe ƒwrØ{t™ ðeh …wÁ»t ¥Ýé, c²æ„ì-y™wfq¤ ƒ™u. (10)
¼tðtÚto : suytu rðît™tuÚte «u{, ÞwØtu{tk WíËtn y™u ÷tuftu™wk r«Þ yt[hý «Út{ fhu Au,
‚uytu ‘¨±ïü¯æ¢ çÐí²æ’ Ëðo™t r«Þ ƒ™u Au. (10)
∞· fl— SÃÊ◊Êfi ◊L§Ã ßÿ¢ ªË◊¸ÊfiãŒÊÿ¸Sÿfi ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
∞·Ê ÿÊfi‚Ëc≈ Ããflfi flÿÊ¢ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu »¯:-yt ±:-‚{the S„æï}æ:-M‚wr‚ y™u }ææ‹Îæ²üS²-yt™kŒ«Œ W¥t{
}æ拲S²-{t™-Ëífth fhðt ÞtuøÞ ÜUæÚæï:-Ëðo™t Ëw¾fthf Ëßs™™e §}æ}æì-yt xæè:-ðuŒ rðãt™e
W¥t{ rþûttÞwõ‚ ðtýe Au, ‚u™e su §¯æ-RåAt™e ËtÚtu ¥æ, ²æ¨ècÅ-«tr ÚttÞ. ±²æ}æì-y{u „‹±ï-
þheh™u {txu §¯}æì-RåAt …èÚÎæÝé}æì-Sð™™u {txu y™u ±ë…Ý}æì-ƒ¤™u ç±læ}æ-òýeyu. (11)
¼tðtÚto : suytu ËðoºtÚte «þkË™eÞ „wýtu™u «t fhe™u ‚Útt ytÂtu™tu Ëífth fhe™u þtherhf
y™u ytÂí{f ƒ¤™u {txu rðãt y™u …ht¢{™tu Ëk[Þ fhu Au, ‚uytu Ëw¾Úte Sðu Au. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™t áütL‚Úte Ëßs™ rðît™ s™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðuo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (167)
Ëqõ‚–168
ÿôÊÊÿfiôÊÊ fl— ‚◊ŸÊ ÃÈfiÃÈÆfl¸ÁáÊ*œÿ¯Áœÿ¢ flÊ ŒflÿÊ ©fiU ŒÁœäfl–
•Ê flÊ˘flʸøfi— ‚ÈÁflÃÊÿ ⁄UÊŒfiSÿÊ◊¸„U flfiflÎàÿÊ◊flfi‚ ‚ÈflÎÁÄÃÁ÷fi—H 1H
…ŒtÚto : nu rðît™tu su{ Îï±²æ:-suytu rŒÔÞ„wýtu™u «t ÚttÞ Au, ‚uytu «týðtÞw ±:-‚{tht
ç{²¢ ç{²}æì-ft{-ft{™u Äthý fhu Au, ‚u{ ©-s ‚{u ‚u{™u Îç{Š±ï-Äthý fhtu.
su{ ‚u ðtÞwytu™e ²¿æ沿ææ-Þ¿t-Þ¿t{tk y™u ¨}æÝæ-Ë{t™ ÔÞðnthtu{tk „é„é±üç‡æ-þe½ú „r‚
Au, ‚u{ ±:-‚{the „r‚ Úttytu.
su{ y{u ÚæïÎS²æï:-ytftþ y™u …]rÚtðe ËkƒkÄe ¨é籄æ²-yiïÞo™u {txu ‚Útt }æãï-yíÞk‚ ¥±¨ï-
hûtt™u {txu ±:-‚{tht ¨é±ëçv„ç|æ:-ËwkŒh íÞt„tu™e ËtÚtu ¥±æü™:-™e[u ytððt-sðtðt¤t ðtÞw™t
¥æ; ±±ëy²æ}æì-ËBÞfT ðnuðt {txu RåAeyu Aeyu, ‚u{ ‚{u RåAtu. (1)
714
¼tðtÚto : su{ ðtÞwytu r™Þ{Úte y™u f «fth™e „r‚ytu Þwõ‚ ƒ™e™u s„‚™u Äthý fhu Au,
‚u{ rðît™tu rðãt y™u rþûttÚte Þwõ‚ ƒ™e™u rðãtÚteoytu™u Äthý fhu. suÚte yËkÏÞ yiïÞo «tÂ
ÚttÞ. (1)
714 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 fl’˝Ê‚Ê Ÿ ÿ Sfl¡Ê— SflÃfifl‚ ß·¢ Sflfi⁄UÁ÷¡Êÿfiãà œÍÃfiÿ—–
‚„U|dÿÊfi‚Ê •¬Ê¢ ŸÊ◊¸ÿfi •Ê‚Ê ªÊflÊ flãlÊfi‚Ê ŸÊˇÊáÊfi—H 2H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²ï-su S±…æ:-…tu‚t™tk s fthýÚte Wí…L™, S±„±¨:-…tu‚t™t ƒ¤Úte
ƒ¤ðt™, {ꄲ:-s™tht ðt ƒeòytu™u fk…tð™tht {™w»Þtu ±Ïæíæ¨:-þe½ú „t{eytu™e Ý-Ë{t™; ðt
¥Ðæ}æì-s¤™e ¨ãçd²æ¨:-nòhtu ª}æü²:-‚hk„tu™e Ý-Ë{t™, ¥æ¨æ-Ëw¾Úte ±‹læ¨:-ðkŒ™t y™u
ft{™t™u ÞtuøÞ xææ±:-„tÞtu su{ ©ÿæ‡æ:-ƒ¤Œtu™u Ý-‚u{ §¯}æì-¿tt™ y™u S±:-Ëw¾™u ¥ç|æ…沋„-
«fx fhu Au, ‚u™u ‚{u òýtu. (2)
¼tðtÚto : suytu ðtÞw™e Ë{t™ ƒ¤ðt™, ‚hk„tu™e Ë{t™ WíËtne, „tÞtu™e Ë{t™ W…fthe,
fthý™e Ë{t™ Ëw¾tuí…tŒf y™u Œwütu™u fkr…‚ fh™tht {™w»Þtu Au, ‚uytu yt ËkËth{tk ‘{‹²æ:’-
ÄLÞ ƒ™u Au. (2)
‚Ê◊Êfi‚Ê Ÿ ÿ ‚ÈÆÃÊSÃÎÆåÃÊ¢‡ÊfiflÊ NUÆà‚È ¬ËÃÊ‚Êfi ŒÈÆfl‚Ê ŸÊ‚fiÃ–
∞·Ê◊¢‚fi·È ⁄U|ê÷áÊËfifl ⁄UÊ⁄UèÊ „USÃfi·È πÊÁŒ‡øfi ∑ΧÆÁÇø ‚¢ ŒfiœH 3H
…ŒtÚto : nwk ²ï-su ðtÞw Ë{t™ rðît™ „댄æ¢àæ±:-su™tÚte ËqÞo rfhý ytrŒ …ŒtÚto ‚] ÚttÞ
Au. y™u ‚uytu ¨é„æ:-fwxe-…eËe™u ftZu÷ ¨æï}ææ¨:-Ëtu{trŒ ytu»trÄ hË Ny¨é-ÓŒÞtu{tk Ðè„æ¨:-…t™
fhu÷ ntuÞ ‚uytu™e Ý-Ë{t™; ðt Î鱨:-Ëuð™ fh™thtytu™e Ý-Ë{t™ ¥æ¨„ï-ƒuËe™u ÂMÚth ÚttÞ
Au, »¯æ}æì-‚uytu™t ¥¢¨ï¯é-¼ws MfkÄtu{tk Úç}|æ‡æè±-su{ «íÞuf ft{™tu ythk¼ fh™the †e Ëk÷ø™
ntuÞ Au, ‚u{ ¥æ, ÚæÚ|æï-Ëk÷ø™ ƒ™wk Awk. suytuyu ãS„ï¯é:-ntÚttu{tk ¶æçÎ:-¼tus™ ™-y™u ÜëUç„:-
r¢Þt ™-…ý Äthý fhu÷ Au, ‚uytu™e ËtÚtu r¢Þtytu™u ¨}æì, Î{ï-ËBÞfT Äthý fÁk Awk. (3)
¼tðtÚto : su Ëßs™tu ytu»trÄ™e Ë{t™ fwrþûtt y™u Œwüt[th rð™tþf, Ëuðf™e Ë{t™ Ëw¾ŒtÞe,
…r‚ðú‚t †e™e Ë{t™ r«Þ yt[hýÞwõ‚ y™u r¢Þtfwþ¤ Au, ‚uytu yt Ë]rü{tk Ë{M‚ rðãtytu™u
ËBÞfT Äthý fhe þfu Au. (3)
•fl SflÿfiÈÄÃÊ ÁŒfl •Ê flÎÕÊfi ÿÿÈÆ⁄U◊fiàÿʸ— ∑§‡ÊfiÿÊ øÊŒÃ à◊ŸÊfi–
•⁄URáÊflfiSÃÈÁfl¡ÊÃÊ •fiøÈëÿflȌθƅUÊÁŸfi Áøã◊L§ÃÊ ÷˝Ê¡fiŒÎÆc≈ÔUÿ—H 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚{u y}æÝæ-ytí{tÚte ÜUàæ²æ-rþûtt yÚtðt „r‚Úte su{ S±²év„æ:-Mð
„{™ fh™tht ¥}æy²æü:-{hý Ä{ohrn‚ ¥Úï‡æ±:-su{tk huýw = hu‚e rðã{t™ ™Úte „éç±…æ„æ:-ƒ¤™e
ËtÚtu «rËØ y™u |æíæ…öcŲ:-su™e «ftþ{t™ „r‚ Au, ‚uytu }æL„:-ðtÞw çα:-ytftþÚte ¥æ, ²²é-
ytðe™u «t ÚttÞ Au y™u öÉæçÝ-…wü 癄ì-…ŒtÚttuo™u ±ëƒæ-r™»ft{ ¥±, ¥™éÓ²±é:-«t ÚttÞ
Au, ‚u{ yu™u ™æï΄-«uhýt yt…tu. (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 715
 ¼tðtÚto : su{ ðtÞwytu MðÞk òÞ y™u ytðu Au y™u yÂø™ ytrŒ™u Äthý fhe™u áZ‚t…qðof
«ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ rðît™tu MðÞk yæÞt…™ y™u W…Œuþ yt…ðt{tk r™Þwõ‚ ÚtE™u, ÔÞÚto ftÞo™u
Atuze™u y™u Atuztðe™u rðãt y™u ËwrþûttytuÚte Ëðo {™w»Þtu™u «ftrþ‚ fhu Au. (4)
∑§Ê flÊ˘ãÃ◊¸®fiL§Ã ´§Ác≈UÁfllÈÃÊ ⁄U¡fiÁà à◊ŸÊ „Uãflfifl Á¡uÔUÿÊfi–
œãflëÿÈÃfi ß·Ê¢ Ÿ ÿÊ◊fiÁŸ ¬ÈL§¬˝Ò·Êfi •„UãÿÊ3> ŸÒÃfi‡Ê—H 5H
…ŒtÚto : ÐéLÐíñ¯æ:-y™uftuÚte «urh‚ «çcÅç±lé„-}rü ƒu Äthe ‚÷ðth™u rðãw‚T™e Ë{t™ ‚eðú
ht¾™tht }æL„:-rðît™tu ! ±:-‚{tht ¥‹„:-{æÞ{tk ÜU:-ftuý Úï…ç„-fk…u Au ?
ç…u²æ-ðtýeÚte ㋱ï±-szƒwk su{ n÷tððt{tk ytðu, ‚u{ y}æÝæ-…tu‚tÚte ftuý ‚{the ðå[u fk…u Au.
§¯æ}æì-RåAtytu™t ËkƒkÄ{tk {‹±Ó²é„:-yL‚rhût{tk «t {u½tu™e Ý-Ë{t™ ðt ¥ã‹²:-rŒðË{tk
«rËØ Út™th »„¯:-½tuzt™e Ý-Ë{t™ ²æç}æÝ-{t„o{tk ‚{™u ftuý ËkÞwõ‚ fhu Au ? (5)
¼tðtÚto : ßÞthu rs¿ttËw ÷tuftu rðît™tu™u …qAu, íÞthu rðît™tu ‚uytu™u ÞÚttÚto W¥th yt…u. (5)
Äflfi |SflŒSÿ ⁄U¡fi‚Ê ◊„US¬⁄¢U ÄflÊflfi⁄¢U ◊L§ÃÊ ÿ|S◊fiãŸÊÿÿ–
ÿìÿÊflÿfiÕ ÁflÕÈÆ⁄Ufl ‚¢Á„Ufiâ √ÿÁº˝fiáÊÊ ¬ÃÕ àfl·◊fiáʸfl◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! ¥S²-yt Ú…¨:-¼q„tu¤™wk }æã:-{nt™ ÐÚ}æì-fthý v± çS±„ì-
r™ùÞÚte õÞtk y™u v±-õÞtk ¥±Ú}æì-ftÞo ð‚o{t™ Au y™u y{u …qAeyu Aeyu.
²çS}æÝì-su{tk ‚{u ¥æ²²-ytðtu, ²„ì-su™u Ӳ汲ƒ-[÷tðtu, su{tk 籃éÚï±-Œƒtðu÷ …ŒtÚttuo™e
Ë{t™ ¨¢çã„}æì-Ëkn‚ = {¤u÷ yt s„‚ Au, suÚte ¥çÎí‡ææ-{u½Ë{qn ËtÚtu …ð™, y±ï¯}æì-ËqÞo™tu
«ftþ y™u ¥‡æü±}æì-Ë{wÿ™u ç±, Єƒ-™e[u «t ÚttÞ Au, ‚u s …hƒúñ Ëðo s„‚™wk {n‚T fthý
Au, yu s «&™tu™t W¥th Au. (6)
¼tðtÚto : su{tk yt ¼q„tu¤ ytrŒ (…ŒtÚto) ytðu-òÞ Au y™u fkr…‚ ÚttÞ Au, ‚u (Eïh)
s ytftþ™e Ë{t™ fthý òýtu.
su{tk yt ÷tuftu Wí…L™ ÚttÞ Au, ð‚o{t™ hnu Au y™u «÷Þ™u «t ÚttÞ Au, ‚u …h{ ‘r™r{¥t
fthý’ ƒúñ Au. (6)
‚ÊÁ߸ flÊ˘◊fiflÃË Sflfifl¸ÃË àfl·Ê Áfl¬Êfi∑§Ê ◊L§Ã— Á¬Á¬ficflÃË–
÷º˝Ê flÊfi ⁄UÊÁ× ¬ÎfiáÊÃÊ Ÿ ŒÁˇÊfiáÊÊ ¬ÎâÊÈÆÖÊ˝ÿËfi •‚ÈÆÿ¸®fifl ¡Ü¡fiÃËH 7H
716 su çÐçÐc±„è-ƒnw s yk„tuðt¤e, ¥}汄è-¿tt™ð‚e,
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! ±:-‚{the
S±±ü„è-su{tk Ëw¾ rðã{t™ Au, ç±ÐæÜUæ-rðrðÄ „wýtuÚte …rh…õð, y±ï¯æ-W¥t{ ŒerÂ, ¨æç„:-
÷tuftu™e rð¼Âõ‚ yÚtto‚T rðþu»t ¼t„™e Ý-Ë{t™ Au.
716 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ±:-‚{the su Ðë‡æ„:-…t÷™™e ðt rðãtrŒ „wýtuÚte …rh…qýo fh™tht™e Îçÿæ‡ææ-yt…ðt ÞtuøÞ
Œrûtýt™e Ý-Ë{t™ Ðëƒé…í²è-ƒnw s ðu„ðt™e ¥¨é²ïü±-«týtu{tk Út™the rðãw‚T Ë{t™ ðt …T„è-
ÞwØ{tk «ð]¥t [tUftð‚e Ëu™t™e Ë{t™ |æÎíæ-fÕÞtý fh™the Úæç„:-Œuðt ÞtuøÞ Au. ‚u™tÚte Ëðo™e
ð]rØ fhtu. (7)
¼tðtÚto : su yt Sðtu™t …t… y™u …wÛÞÚte Wí…L™ Út™the Ëw¾-Œw:¾ Y…e V¤ðt¤e „r‚ Au,
‚u™e ËtÚtu Ëðo Sð rð[hu Au.
su …wÁ»ttÚteo ÷tuftu, Ëir™ftu su{ þºtwytu™u ‚u{ …t…tu™u S‚e™u ‚Útt ‚u™u Œqh fhe™u Ä{o™wk yt[hý
fhu Au, ‚uytu ËŒt Ëw¾e ƒ™u Au. (7)
¬˝ÁÃfi c≈ÔUÊ÷|ãà Á‚ãœfifl— ¬ÁflèÿÊ ÿŒÁ÷˝ÿÊ¢ flÊøfi◊ÈŒË⁄Uÿfi|ãÖ
•flfi S◊ÿãà ÁfllÈÃfi— ¬ÎÁÕ√ÿÊ¢ ÿŒËfi ÉÊÎÆâ ◊L§Ãfi— ¬˝ÈcáÊÈÆfl|ãÃfiH 8H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! ²„ì-ßÞthu }æL„:-ðtÞw ¥ç|æí²æ}æì-{u½tu{tk ÚtÞu÷e „so™tY… ±æ™}æì-ðtýe™u
©Îèڲ狄-«urh‚ fhe™u yÚtto‚T ðtŒ¤tkytu™u „òoðu Au, íÞthu 程{±:-™Œeytu Ðç±|²:-ð@ Ë{t™
rfhýtuÚte yÚtto‚T rðãw‚T™e ‚eðú‚tÚte Ðíç„, cÅæï|æç‹„-ûttur¼‚ ÚttÞ Au y™u ²çÎ-ßÞthu ðtÞw Íæë„}æì-
ðtŒ¤tkytu™wk s¤ Ðíéc‡æé±ç‹„-ðhËtðu Au, íÞthu ç±lé„:-rðs¤eytu ÐëçƒÃ²æ}æì-¼qr{ …h ¥±, S}沋„-
ÂM{‚ fh‚e sýtÞ Au, ‚u{ ‚{u Úttytu. (8)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ™Œe™e Ë{t™ ytÿo y™u rðãw‚T™e Ë{t™ ‚eðú ƒ™e™u rðãt ¼ýe™u
(ƒeòytu™u) ¼ýtðu Au, ‚uytu ËqÞo™e Ë{t™ ËíÞ y™u yËíÞ™t «ftþf ƒ™u Au. (8)
•‚Ífià ¬Î|‡Ÿfi◊¸„UÃ ⁄UáÊÊfiÿ àfl·◊ÿʂʯ ◊L§ÃÊ◊ŸËfi∑§◊˜Ô–
Ã ‚fiå‚⁄UÊ‚Êfi˘¡ŸÿãÃÊèfl◊ÊÁŒàSflœÊÁ◊fiÁ·⁄UÊ¢ ¬ÿ¸®fi¬‡ÿŸ˜ÔH 9H
…ŒtÚto : »¯æ}æì-yu ¥²æ¨æ}æì-„{™þe÷ }æL„æ}æì-{™w»Þtu™t ÐëçÔÝ:-ytrŒíÞ = ËqÞo™e Ë{t™
«[kz «‚t…ðt™ y±ï¯}æì-«Œe ¥ÝèÜU}æì-ËiLÞ }æã„ï-{nt™ Ú‡ææ²-Ëk„út{™u {txu ¥¨ê„-Wí…L™ ÚttÞ
Au. ¥æ„ì-‚Œ™L‚h §„ì-s „ï-‚uytu §ç¯Úæ}æì-«t Útðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo{tk S±{æ}æì-yL™™u ¥…ݲ‹„-
Wí…L™ fhu Au y™u ¨Œ¨Úæ¨:-„{™ fhe™u ¥|±}æì-yrðã{t™ yÚtto‚T «íÞût rðãtðt™ ™Úte ‚u™u
вüÐà²Ýì-ËðoºtÚte swyu Au. (9)
¼tðtÚto : su yr‚ ƒwrØ{t™ hts…wÁ»ttu rðsÞ™u {txu «þkË™eÞ Ëu™t™tu Mðefth fhe™u, yL™
ytrŒ yiïÞo™e WL™‚e fhu Au, ‚uytu ‚]r™u «t ÚttÞ Au. (9)
∞· fl— SÃÊ◊Êfi ◊L§Ã ßÿ¢ ªË◊¸ÊfiãŒÊÿ¸Sÿ ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
∞·Ê ÿÊfi‚Ëc≈ÔU Ããflfi flÿÊ¢ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 10H
ÉøðuŒ¼t»Þ 717
 …ŒtÚto : nu }æL„:-©uc rðît™tu ! su »¯:-yt ±:-‚{tht S„æï}æ:-«&™tu¥thY… yt÷t…-fÚt™
}ææ‹Îæ²üS²-Ëðo™u {txu yt™kŒ«Œ W¥t{ }æ拲S²-òýðt ÞtuøÞ Au, ÜUæÚæï:-r¢Þtfwþ¤ Ëßs™™e su
§²}æì-yt xæè:-ËíÞr«Þ ðtýe Au y™u su §¯æ-RåAt™e ËtÚtu „‹±ï-þheh Ëw¾™u {txu ¥æ, ²æ¨ècÅ-
«t ÚttÞ Au, ‚uÚte ±²æ}æì-y{u §¯}æì-yL™, ±ë…Ý}æì-þºtwytu™u Œw:¾ yt…™th ƒ¤ y™u …èÚæÎæÝé}æì-
Sðtu™e ŒÞt™u ç±{æ}æ-«t ÚtEyu. (10)
¼tðtÚto : suytu Ë{M‚ rðãtytu™t «þkËf, ytÂðtýeÞwõ‚ y™u rðþu»tY…Úte Sðtu …h ŒÞt
fh™thtytu Au, ‚uytu ¨±ïü¯æ¢ ¨é¶…ÝÜUæ |æ±ç‹„-Ëðo™u {txu Ëw¾ Wí…L™ fh™tht ƒ™u Au. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™tk áütL‚Úte rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (168)
Ëqõ‚-169
◊„U|‡øûflÁ◊fiãº˝ ÿà ∞ÃÊã◊„UÁ‡øfiŒÁ‚ àÿ¡fi‚Ê flM§ÃÊ–
‚ ŸÊfi flœÊ ◊L§Ã¢Êfi ÁøÁ∑§àflÊãà‚ÈÆêŸÊ flfiŸÈcfl Ãfl Á„U ¬˝cΔÔUÊfiH 1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Œw:¾ rðŒthf ! yíÞk‚ rðãtƒ¤ Ëk…L™ ! ²„:-su fthýu y±}æì-yt… »„æÝì
yu rðît™tu™u }æã:-yíÞk‚ 癄ì-…ý y²…¨:-íÞt„Úte ±L„æ-Mðefth fh™tht ¥ç¨-Atu, yu fthýu
}æãçp„ì-{nt™ …ý Atu.
nu }æL„æ}æì-rðît™ Ëßs™tu{tk ±ï{:-yíÞk‚ ƒwrØ{t™ ! ¨:-‚u ç™çÜUy±æÝì-¿tt™ðt™ yt… su
¨é}Ýæ-Ëw¾ „±-yt…™u ÐíïcÆæ-yíÞk‚ r«Þ Au, ‚u™u Ý:-y{tht {txu ±Ýéc±, çã-r™ùÞÚte «Œt™
fhtu. (1)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðhõ‚ ËkLÞtËeytu™t Ëk„Úte {uÄtðe = ƒwrØ{t™ ƒ™u Au, ‚uytu™wk fŒe
yr™ü Út‚wk ™Úte. (1)
•ÿÈfiÖÊ˝ãà ßfiãº˝ Áfl‡fl∑fiΧc≈ÔUË*flŒÊŸÊ‚Êfi ÁŸ|c·œÊfi ◊àÿ¸òÊÊ–
◊L§Ã¢Êfi ¬Îà‚ÈÆÁÄUʸ‚fi◊ÊŸÊ Sflfi◊˸…USÿ ¬˝œŸfiSÿ ‚ÊÃÊÒH 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëw¾«Œ rðît™ ! su çÝçc¯{:-yÄ{o™tu r™»tuÄ fh™tht }æy²ü~ææ-{™w»Þtu{tk
ç±ÎæÝæ¨:-rðît™ ƒ™e™u, S±}æèüÉS²-Ëw¾tu™wk Ëu[™ fh™tht, Ðí{ÝS²-W¥t{ Ä™™t ¨æ„æñ-ËBÞfT
¼t„{tk, ç±EÜëUcÅè:-Ëðo {™w»Þtu™u ¥²é…íÝì-Þwõ‚ fhu Au, „ï-‚uytu su }æL„æ}æì-{™w»Þtu™e ãæ¨}ææÝæ-
yt™kŒ{Þe Ðëy¨éç„:-ðeh Ëu™t Au, ‚u™718
u «t Úttytu. (2)
¼tðtÚto : suytu «Út{ ƒúñ[Þo…qðofrðãt yæÞÞ™ fhe™u, ytÂtu™t Ëk„Úte Ëk…qýo rþûtt «tÂ
fhe™u ÄtŠ{f ƒ™u Au; ‚uytu ç±ES² ¨é¶ÐíÎæ’ ËkËth™u Ëw¾ yt…™tht ƒ™u Au. (2)
718 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •êÿÄ‚Ê Ãfi ßãº˝ ´§Ác≈ÔU⁄US◊ ‚Ÿêÿèfl¯ ◊L§ÃÊfi ¡ÈŸ|ãÖ
•ÁÇŸÁ‡ø|h c◊ÊfiÂ ‡ÊfiȇÊÈÆÄflʟʬÊ Ÿ mˬ¢ ŒœfiÁà ¬˝ÿ¢ÊfiÁ‚H 3H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Œwü rðŒthf ! suÚte }æL„:-{™w»Þtu ¨Ýïç}æ-«t[e™ y™u ¥|±}æì-™uºt îtht «íÞût
òuðt{tk y«rËØ W¥t{ rð»tÞ™u …éÝç‹„-«t ÚttÞ Au, ¨æ-‚uytu „ï-yt…™e «çcÅ:-«t ¥S}æï-
y{tht {txu ¥}²ÜìU-Ëh¤ „r‚Úte «t ÚttÞ Au yÚtto‚T yt… Ëh¤‚tÚte y{™u «t Úttytu Atu.
àæéàæév±æÝì-þwØ fh™th ¥çxÝ:-yÂø™™e Ë{t™ 癄ì-s yt… çã-r™ùÞ…qðof S}æ-su{ ytùÞoð‚T
¥æÐ:-s¤ mèÐ}æì-ƒu «fthÚte su{tk s¤ ytðu-òÞ ‚u {nt ™Œe™u «t ÚttÞ, Ý-‚u{ Ëðo™t y™trŒ
fthý™u ¥„¨ï-r™hk‚h «t ÚttÞ Au, yuÚte Ëðo {™w»Þtu Ðí²æ¢ç¨-ËwkŒh-k{™tunh RÂåA‚ ðM‚wytu™u
Î{ç„-Äthý fhu Au. (3)
¼tðtÚto : su y™trŒ fthý™u rðît™tu òý Au, ‚u™u yLÞ {™w»Þtu òýe þf‚t ™Úte. (3)
àfl¢ ÃÍ Ÿfi ßãº˝ â ⁄U$ÿ ŒÊ •ÊÁ¡ficΔÔUÿÊ ŒÁˇÊfiáÊÿfl ⁄UÊÁÃ◊˜Ô–
SÃÈÃfi‡ø ÿÊSÃfi ø∑§Ÿfiãà flÊÿÊ— Sߢ Ÿ ◊äflfi— ¬Ë¬ÿãà flÊ¡Òfi—H 4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ƒnw s …ŒtÚttuo™t Œt‚t ! y±}æì-yt… „é-‚tu Ý:-y{tht {txu ¥æïç…cƲæ-yíÞk‚
ƒ¤ð‚e Îçÿæ‡æ²ï±-Œrûtýt™e ËtÚtu su{ Œt™ yt…ðt{tk ytðu, ‚u{ Úæç„}æì-Œt™™u ‚Útt „}æì-‚u Úç²}æì-
ŒqÄ ytrŒ Ä™™u Îæ:-yt…tu, suÚte „ï-yt…™e y™u ±æ²æï:-ðtÞw™e ™-…ý ²æ:-su S„é„:-M‚wr‚ fh™the
Au, ‚u }抱:-{Äwh W¥t{ S„Ý}æì-ŒqÄ …qýo M‚™™e Ý-Ë{t™ ™ÜUÝ‹„-RåA‚e y™u ±æ…ñ:-yL™
ytrŒ™e ËtÚtu Ðèв‹„-ðtAhztytu™u …t™ fhtðu Au. (4)
¼tðtÚto : su{ ƒnw s yt…™th Þs{t™ }Âíðf (Þ¿ttrŒ fhtð™th …whturn‚)™u …w»f¤ Ä™
yt…e™u ‚]Â fhu Au, yÚtðt su{ …wºt {t‚t™wk ŒqÄ …e™u …w»x ÚttÞ Au, ‚u{ ˼tæÞût™t …trh‚tur»tfÚte
™tufh-Ëuðfs™tu …Þto ęðt™ y™u ¼tus™ ytrŒ™t Œt™Úte ƒ¤ðt™ ƒ™e òÞ Au. (4)
àfl ⁄UÊÿfi ßãº˝ ÃÊ‡ÊÃfi◊Ê— ¬˝áÊÃÊ⁄U— ∑§Sÿfi ÁøŒÎÃÊÿÊ—–
Ã ·È áÊÊfi ◊L§ÃÊfi ◊ΛUÿãÃÈÆ ÿ S◊Êfi ¬ÈÆ⁄UÊ ªÊfiÃÈÆÿãÃËfl ŒflÊ—H 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Œt‚t ! ²ï-su ÜUS², 癄ì-ftuE «„æ²æï:-ò‚u-…tu‚u ËíÞ™t RåAwf Ðí‡æï„æÚ:-
©uc ËtÄf „æïàæ„}ææ:-yr‚ «ËL™ r[¥t ƒ™e™u, }æL„:-ðtÞw rðãt™t ¿tt‚t Îï±æ:-rðît™tu y±ï-‚{tht
ËntÞf yÚtto‚T hûtf ƒ™e™u, Úæ²:-Ä™™e «tr fhtðe™u, Ý:-y{™u ¨é, }æë‡æ²‹„é-ËBÞf Ëw¾e
fhu; ðt ÐéÚæ-…qðo xææ„鲋„è±-…tu‚t™u …]rÚtðe RåA‚t «Þí™ fhu Au, „ï, S}æ-‚uytus hûtt fh™tht
Īu. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 719
 ¼tðtÚto : suytu ðtÞw rðãt ytrŒ™t ¿tt‚t y™u …htu…fth ‚Útt rðãtŒt™ «u{e (ƒ™e™u) …]rÚtðe
Ë{t™ Ëðo™u …wÁ»ttÚto{tk MÚttr…‚ fhu Au, ‚uytu ËŒt Ëw¾e ƒ™u Au. (5)
¬˝Áà ¬˝ ÿÊfi„UËãº˝ ◊Ë…ÈU·Ê ŸÏã◊„U— ¬Ê*Õfifl ‚ŒfiŸ ÿÃSfl–
•œ ÿŒfi·Ê¢ ¬ÎÕÈ’ÈÆäŸÊ‚ ∞ÃÊfiSÃËÕ¸ ŸÊÿ¸— ¬ÊÒ¥SÿÊfiÁŸ ÃSÕÈ—H 6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-«Þí™ðt™T ! yt… ²„ì-su ÐëƒéÏæéŠÝæ¨:-rðM‚eýo yL‚rhûtðt¤t s™ »„æ:-
yu †es™ y™u »¯æ}æì-yu™t Ðæñ¢S²æçÝ-ƒ¤ „èƒïü-su™tÚte Ë{wÿY… s÷ Ë{qn™u ‚htÞ-…th fhtÞ
‚u ™tift{tk ¥²ü:-ði~Þ™e Ý-Ë{t™ „Sƒé:-ÂMÚth ÚttÞ Au, ‚u }æèÉé¯:-Ëw¾tuÚte ®Ë[™tht ÝëÝì-y„úýe
{™w»Þtu™u Ðíç„, Ðí,²æçã-«t Úttytu. ¥{-‚ŒL‚h }æã:-{nt™ Ðæ<ƒ±ï-…]rÚtðe{tk rðrŒ‚ ¨ÎÝï-
½h{tk ²„S±-Þí™ fhtu. (6)
¼tðtÚto : su …wÁ»ttu y™u †eytu ƒúñ[ÞoÚte ƒ¤ ðÄthe™u yt Ësß™tu™e Ëuðt fhu Au, ‚u
(…wÁ»ttu y™u †eytu) rðît™ y™u rðŒw»te ƒ™u Au. (6)
¬˝ÁÃfi ÉÊÊ⁄UÊáÊÊ◊ÃÊfiŸÊ◊ÿÊ‚¢Êfi ◊L§Ã¢Ê ‡ÊÎáfl •ÊÿÃÊ◊Èfi¬|錗–
ÿ ◊àÿZÓ® ¬ÎßÊÿãÃ◊Í◊Ò´¸®fi§áÊÊflÊŸ¢ Ÿ ¬Ãÿfiãà ‚ªÒ¸®fi—H 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ nwk ÍææïÚæÝæ}æì-{th™the »„æÝæ}æì-yu …qðtuoõ‚ ¥²æ¨æ}æì-«t ÚtÞu÷
ðt ¥æ²„æ}æì, }æL„æ}æì-ðtÞw Ë{t™ þe½úfthe {™w»Þ †eytu™e su ©ÐçÏÎ:-ðtýe Au, ‚u™u Ðíç„, Ÿæ뇱ï-
ðthkðth Ëtk¼¤wk Awk.
²ï-su Ðë„Ý沋„}æì-…tu‚u Ëu™t™e RåAt fhe™u }æy²ü}æì-{™w»Þ™u «‡ææ±æÝ}æì-}ýÞwõ‚™u su{ Ý-
‚u{ ª}æñ:-hûtýtrŒ ¨xæñü:-ËkË„oÚte Þwõ‚ rð»tÞtu™e ËtÚtu Є²‹„-Mðt{e™e Ë{t™ {t™u ‚u™wk Ëuð™
fÁk Awk, ‚u{ ‚{u …ý yt[hý fhtu. (7)
¼tðtÚto : suytu Œwü …wÁ»ttu y™u †eytu™t fXtuh þçŒtu Ëtk¼¤e™u þtuf fh‚t ™Úte, ‚uytu àæêÚ±èÚæ-
þqhðeh ƒ™u Au. (7)
àfl¢ ◊ÊŸfièÿ ßãº˝ Áfl‡fl¡fiãÿÊ ⁄UŒÊfi ◊L§|jfi— ‡ÊÈÆL§œÊ ªÊ•fiª˝Ê—–
SÃflÊfiŸÁ÷— SÃfl‚ Œfl ŒflÒ*fllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu Îï±-rðît™ §‹Îí-˼t…r‚ ! su{ y{u }ææÝï|²:-Ëífthtu îtht S„±¨ï-M‚wr‚™u {txu
S„±æÝïç|æ:-Ë{M‚ rðãtytu™e M‚wr‚-«þk720
Ët fh™tht }æLç|Î:-ðtÞw™e rðãt™t ¿tt‚t Îï±ñ:-rðît™tuÚte
ç±E…‹²æ-rðï™u Wí…L™ fh™tht y™u àæéL{:-r™s ®nËf rfhýtu™u Äthý fh™tht xææï; ¥xæíæ:-
su™t ËqÞo rfhýtu yt„¤ rðã{t™ Au, ‚u s¤ y™u §¯}æì-yL™ ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð™
720 ÉøðuŒ¼t»Þ É
MðY…™u ç±læ}æ-òýeyu, ‚u{ yu s¤ y™u yL™trŒ™u y±}æì-yt… ÚÎ-«íÞût òýtu yÚtto‚T ‚u™t
™t{-Ät{ Y… Ëðo «fth òýtu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, rðît™tu™t Ëífth îtht rðãtytu ¼ýe™u …ŒtÚtorðãt™wk rð¿tt™ «t fhðwk
òuEyu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™ ytrŒ™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (169)
Ëqõ‚-170
Ÿ ŸÍÆŸ◊|Sà ŸÊ ‡fl— ∑§SÃmfiŒ ÿŒjÈfiÃ◊˜Ô–
•ãÿSÿfi ÁøûÊ◊Á÷ ‚¯ø⁄Uáÿfi◊ÈÆÃÊœËâ Áfl Ÿfi‡ÿÁÃH 1H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²„ì-su ¥‹²S²-ƒeòytu™t ¨@Ú}æì-ËBÞfT òýðt ÞtuøÞ ç™œæ}æì-
yL‚:fhý™e M{hýtÂí{ftð]r¥t ©„-y™u ¥æ{è„}æì-ËðoºtÚte Äthý fhu÷ rð»tÞ Ý, ¥ç|æ, ç±,
Ýà²ç„-rð™tþ™u «t Út‚tu ™Úte; ÝêÝ}æì-¥çS„, yts r™rù‚T hnu‚tu ™Úte y™u Ýæï, E:-yt„¤™t
rŒðËu r™rù‚T hnu‚tu ™Úte „„ì-‚u ¥Îì|æé„}æì-ytùÞo MðY…™e Ë{t™ ð‚o{t™™u ÜU:-ftuý ±ïÎ-
òýu Au ? (1)
¼tðtÚto : su Sð ÚtE™u Wí…L™ Út‚tu ™Úte, ™tþ …t{‚tu ™Úte y™u su r™íÞ, ytùÞoÞwõ‚
„wý, f{o, Mð¼tðÞwõ‚, y™trŒ y™u [u‚™ Au, ‚u™u òý™th …ý ftuE ytùÞo-ÞtuøÞ (rðh÷)
s ntuÞ Au. (1)
$∑§ Ÿfi ßãº˝ Á¡ÉÊÊ¢‚Á‚ ÷˝ÊÃfi⁄UÊ ◊L§ÃSÃflfi–
ÃÁ÷fi— ∑§À¬Sfl ‚ÊœÈÆÿÊ ◊Ê Ÿfi— ‚◊⁄UfiáÊ flœË—H 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…r‚ rðît™T ! su y{u }æL„:-{™w»Þtu „±-yt…™t |æíæ„Ú:-¼tEytu Aeyu
‚u Ý:-y{™u çÜU}æì-þwk ç…Íæ梨ç¨-{thðt™e RåAt fhtu Atu ? „ïç|æ:-‚uytu y{the ËtÚtu ¨æ{é²æ-
W¥t{ ft{Úte ÜUËÐS±-Ë{Úto ƒ™tu y™u ¨}æÚ‡æï-Ëk„út{{tk Ý:-y{™u }ææ, ±{è:-{thtu ™rn. (2)
¼tðtÚto : suytu …tu‚t™t ¼tEytu™u …erz‚ fhðt RåAu Au, ‚uytu ËŒt MðÞk …erz‚ hnu Au
y™u su ƒkÄwytu™e hûtt fhðt RåAu Au, ‚uytu Ë{Úto ƒ™u Au, suytu Ëðo™t W…fthf ntuÞ Au, ‚uytu™wk
ftE …ý yr«Þ = ƒqhwk Út‚wk ™Úte. (2)
$∑§ ŸÊfi ÷˝ÊÃ⁄UªSàÿ ‚πÊ ‚ãŸÁÃfi ◊ãÿ‚–
ÉøðuŒ¼t»Þ 721
 ÁflkÊ Á„U Ã ÿÕÊ ◊ŸÊS◊èÿÁ◊㟠ÁŒfià‚Á‚H 3H
…ŒtÚto : nu ¥xæSy²-rð¿tt™{tk ©uc |æíæ„:-¼tE rðît™ ¨¶æ-r{ºt ¨Ýì-ƒ™e™u yt… Ý:-
y{™u çÜU}æì-þwk ¥ç„, }拲¨ï-yíÞk‚ {t™ fhtu Atu ? yÚtto‚T y{tht {t™™tu íÞt„ fhe™u ð‚tuo
Atu ? ²ƒæ-su{ „ï-‚{tht …tu‚t™wk }æÝ:-yL‚:fhý ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu çã-s Ý, çÎy¨ç¨-
yt…ðt RåA‚t ™Úte yÚtto‚T y{tht {txu …tu‚t™t yL‚:fhý™u WíËtrn‚ fhðt RåA‚t ™Úte ?
‚u{ §„ì-s ‚{™u y{u ç±Îì}æì-òýeyu. (3)
¼tðtÚto : suytu suytu™t r{ºt ntuÞ, ‚uytu {™, ð[™, f{oÚte ‚u™wk r«Þ yt[hý fhu, sux÷wk
…tu‚t™wk ¿tt™ ntuÞ, ‚ux÷wk r{ºt™u Ë{Š…‚ fhu. (3)
•⁄U¯ ∑ΧáflãÃÈÆ fl$Œ ‚◊ÁÇŸÁ◊fiãœÃÊ¢ ¬ÈÆ⁄U—–
ÃòÊÊ◊ÎÃfiSÿ øÃfiŸ¢ ÿôÊ¢ Ãfi ßflÊfl„ÒUH 4H
…ŒtÚto : nu r{ºt ! su{ rðît™tu ßÞtk ÐéÚ:-«Út{ ±ïçÎ}æì-suÚte «týe rð»tÞ™u òýu Au, ‚u «¿tt
y™u ¥çxÝ}æì-yÂø™™e Ë{t™ ŒuŒeÃÞ{t™ rð¿tt™™u ¨ç}æ‹{„æ}æì-«Œe fhu Au ðt ¥Ú}æì-ÜëU‡±‹„é-
Ëwþtur¼‚ fhu Au, „~æ-íÞtk ¥}æë„S²-rð™tþhrn‚ Sð{tºt „ï-yt…™t ™ï„Ý}æì-[u‚™ yÚtto‚T suÚte
Sð Ëthe he‚u òýe þfu Au y™u ²¿æ}æì-rð»tÞtu™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ‚u™tu y{u yæÞt…ftu y™u
W…Œuþftu „ݱæ±ãñ-rðM‚th fheyu. (4)
¼tðtÚto : su{ }Âíðf y™u Þs{t™ Þ¿t{tk Ëw„krÄ‚ ytrŒ ÿÔÞtu™u ntu{e™u ðtÞw ‚Útt s¤™e
þwrØ fhe™u ËkËth™u Ëw¾Úte ËkË‚] fhu Au, ‚u{ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ƒeòytu™t yL‚:fhýtu{tk
rðãt y™u Ëwrþûtt ËkMÚttr…‚ fhe™u, Ëðo™t Ëw¾™tu rðM‚th fhu-rðM‚]‚ fhu. (4)
àfl◊ËfiÁ‡Ê· fl‚ȬÃ fl‚ÈfiŸÊ¢ àfl¢ Á◊òÊÊáÊʯ Á◊òʬÃ œcΔfiÔU—–
ßãº˝ àfl¢ ◊L§|j— ‚¢ flfiŒSflÊœ ¬˝Ê‡ÊÊfiŸ ´§ÃÈÆâÊÊ „UflË¥Á·fiH 5H
…ŒtÚto : ±¨êÝæ}æì-suýu [tuðeË ð»to ƒúñ[Þo Äthý fhu÷ Au y™u …]rÚtÔÞtrŒ™e Ë{t™ Ën™þe÷
Au ‚u ±¨éЄï-nu Ä™tu™t Mðt{e ! y±}æì-‚{u §üçàæ¯ï-yiïÞoðt™ Atu ðt yiïÞo ðÄthtu Atu.
nu ç}æ~ææ‡ææ}æì-r{ºttu{tk ç}æ~æЄï-r{ºttu™t …t÷f ©uc r{ºt ! y±}æì-‚{u {ïcÆ:-yíÞk‚ Äthý
fh™th Atu.
nu §‹Îí-…h{iïÞo«Œ ! y±}æì-‚{u }æLçj:-ðtÞw™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™tu™e ËtÚtu ¨¢±ÎS±-
ËkðtŒ fhtu. ¥{-‚Œ™L‚h «„éƒæ-«íÞuf722 }‚w™u y™wfq¤ ã±è¢ç¯-¼tus™ ÞtuøÞ yL™™wk Ðí, ¥àææÝ-
Ëuð™ fhtu-¾tytu. (5)
¼tðtÚto : su Ä™ðt™ ÷tuftu Ëðo™t r{ºt ƒ™e™u ƒnw s ÷tuftu™e ËtÚtu ËwËkMf]‚ ¼tus™ fhu
722 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Au y™u rðãt ð]Ø rðît™tu™e ËtÚtu ËkðtŒ fhu Au, ‚uytu Ë{Úto y™u yiïÞoðt™ ƒ™u Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (171)
Ëqõ‚-171
¬˝ÁÃfi fl ∞ŸÊ Ÿ◊fi‚Ê„U◊fiÁ◊ ‚ÍÆÄÃŸfi Á÷ˇÊ ‚È◊$à ÃÈÆ⁄UÊáÊÊfi◊˜Ô–
⁄U⁄UÊáÊÃÊfi ◊L§ÃÊ fllÊÁ÷*Ÿ „U›UÊfi œûÊ Áfl ◊fiÈøäfl◊‡flÊfiŸ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu }æL„:-rðît™tu ! ¥ã}æì-nwk »Ýæ yt Ý}æ¨æ-™{Mfth, Ëífth ðt yL™Úte ±:-‚{tht
Ðíç„, »ç}æ-«r‚ ytðwk Awk y™u ¨êv„ïÝ-ËwkŒh fnu÷ rð»tÞÚte „éÚæ‡ææ}æì-þe½úfthe s™tu™e ¨é}æç„}æì-
W¥t{ {r‚™u ç|æÿæï-{t„wk Awk.
nu rðît™tu ! ‚{u ÚÚæ‡æ„æ-h{ý fh‚t {™Úte ±ïlæç|æ:-ƒeòytu™u ƒ‚tððt ÞtuøÞ r¢ÞtytuÚte
ãïÇ:-y™tŒh™u çÝ, {œæ-Äthý fhtu yÚtto‚T Ëífth-yËífth™t rð[thÚte n»to-þtuf ™ fhtu y™u
¥EæÝì-yíÞk‚ W¥t{ ðu„ðt™ …tu‚t™t ½tuzt™u ç±, }æ陊±}æì-Atuztu. (1)
¼tðtÚto : su ({™w»Þtu) þwØ yL‚:fhýÚte rð¿tt™ «t fhu Au, ‚uytu õÞtkÞ …ý y™tŒh
«t fh‚t ™Úte. (1)
∞· fl— SÃÊ◊Êfi ◊L§ÃÊ Ÿ◊fiSflÊãNUŒÊ Ãc≈ÔUÊ ◊Ÿfi‚Ê œÊÁÿ ŒflÊ—–
©U¬◊Ê ÿÊfià ◊Ÿ‚Ê ¡È·ÊáÊÊ ÿÍÆÿ¢ Á„U cΔÔUÊ Ÿ◊fi‚ ߌ˜Ô flÎƜʂfi—H 2H
…ŒtÚto : nu Îï±æ:-ft{™t fh™th }æL„:-rðît™tu ! suÚte »¯:-yt ±:-‚{tht Ý}æS±æÝì-Ëífthtí{f
NÎæ-ÓŒÞMÚt rð[thÚte „cÅ:-rðÄt™ fhu÷ S„æï}æ:-Ëífthtí{f M‚wr‚ rð»tÞ }æݨæ-{™Úte {æç²-
Äthý fhðt{tk ytðu çã-‚u™wk }æݨæ-{™Úte …é¯æ‡ææ:-Ëuð™ fhe™u ²ê²}æì-‚{u ÷tuftu ©Ð, ¥æ ²æ„-
Ë{e… ytðtu y™u Ý}æ¨:-yL™trŒ yiïÞo™e §„ì-s §ü}æì-ËðoºtÚte ±ë{æ¨:-ð]rØ™u «t ðt ‚u™e
ð]rØ fh™tht Sƒ-Úttytu. (2)
¼tðtÚto : suytu ÄtŠ{f rðît™tu™tk þe÷™tu Mðefth fhu Au, ‚uytu ‘«þkrË‚’ ƒ™u Au. (2)
SÃÈÆÃÊ‚Êfi ◊L§ÃÊfi ◊ΛUÿãÃÍÆà SÃÈÆÃÊ ◊ÉÊflÊ ‡Ê¢÷fiÁflcΔU—–
™§äflʸ Ÿfi— ‚ãÃÈ ∑§ÊêÿÊ flŸÊãÿ„UÊfiÁŸ Áfl‡flÊfi ◊L§ÃÊ Á¡ªË·ÊH 3H
…ŒtÚto : nu }æL„:-ƒ¤ðt™ rðît™tu ! y{thtÚte S„é„æ¨:-M‚wr‚ fhu÷ yt… Ý:-y{™u }æëf²‹„é-
Ëw¾e fhtu; ©„-y™u S„é„:-«þkËt™u «t fhe™u }æÍæ±æ-Ëífth fhðt ÞtuøÞ …wÁ»t àæ}|æç±cÆ:-yíÞk‚
Ëw¾™e ¼tð™t fh™th ÚttÞ.
ÉøðuŒ¼t»Þ 723
 nu }æL„:-þqhðehtu ! su{ Ý:-y{tht ç±Eæ-Ë{M‚ ÜUæï}²æ-«þkË™eÞ ç…xæè¯æ-S‚ðt y™u
±ÝæçÝ-Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ ¥ãæçÝ-rŒðËtu ªŠ±æü-Wíf]ü Au, ‚u{ ‚{tht ¨‹„é-Úttytu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, suytu{tk suðt „wý-f{o-Mð¼tð ntuÞ, ‚u™e ‚uðe s «þkËt fhðe òuEyu.
‚uytu s ‘«þkrË‚’ ƒ™e þfu Au, su yLÞtu™t Ëw¾™e ð]rØ™u {txu «Þí™ fhu.
suytu yt ËkËth{tk …t…t[hý™tu íÞt„ fhe™u ÄtŠ{f ƒ™u Au, ‚uytu «r‚rŒ™ rðãt y™u Ëwrþûtt™e
ð]rØðt¤t y™u …wÁ»ttÚteo ƒ™u Au. (3)
•S◊ÊŒ„¢U ÃfiÁfl·ÊŒË·fi◊ÊáÊ ßãº˝Êfi|jÿÊ ◊fiL§ÃÊ ⁄U¡fi◊ÊŸ—–
ÿÈÆc◊èÿ¯ „U√ÿÊ ÁŸÁ‡ÊfiÃÊãÿÊ‚ãÃÊãÿÊ⁄U øfi∑Χ◊Ê ◊ÎÆ›UÃÊfi Ÿ—H 4H
…ŒtÚto : nu }æL„:-«tý Ë{t™ r«Þ ˼tËŒtu ! ¥S}ææ„ì-yt „籯æ„ì-yíÞk‚ ƒ¤ðt™Úte §ü¯}ææ‡æ:-
yiïÞo fhe™u ‚Útt §‹Îíæ„ì-…h{iïh ˼t…r‚ y™u Ëu™t…r‚Úte ç|æ²æ-Ëðo™e ËtÚtu Úï…}ææÝ:-fB…e™u
¥ã}æì-nwk yt r™ðuŒ™ fhwk Awk, fu su ²éc}æ|²}æì-‚{tht {txu ãòæ-„úný fhðt ÞtuøÞ çÝçàæ„æçÝ-
þ†-y† ‚eðú ¥æ¨Ýì-Au, „æçÝ-‚u™u y{u ¥æÚï-Ë{e… ™ÜëU}æ-fheyu y™u ‚u™tÚte Ý:-y{™u ‚{tht
suðt }æëf „-Ëw¾e fhtu, ‚u{ y{u …ý ‚{™u Ëw¾e fheyu. (4)
¼tðtÚto : ßÞthu ftuE hts…wÁ»t îtht yLÞtÞ…qðof …erz‚ ÚtÞu÷ «òs™ ˼t{tk …tu‚t™wk
Œw:¾ r™ðurŒ‚ fhu, íÞthu ‚u™t ӌޙt (Œw:¾ Y…) þq÷™u (LÞtÞtÄeþ) ftZe ™t¾u. suÚte hts…wÁ»t
LÞtÞ …h [t÷u y™u «òs™ «ËL™ hnu. sux÷t †e …wÁ»ttu ntuÞ, ‚uytu þ†t†™tu yÇÞtË
fhu. (4)
ÿŸ ◊ÊŸÊfi‚Á‡øÃÿfiãà ©UdÊ √ÿÈfiÁc≈ÔU·ÈÆ ‡Êflfi‚Ê ‡Ê‡flfiÃËŸÊ◊˜Ô–
‚ ŸÊfi ◊L§|jfiflθ·÷ üÊflÊfi œÊ ©Uª˝ ©Uª˝Á÷— SÕÁflfi⁄U— ‚„UÊŒÊ—H 5H
…ŒtÚto : ²ïÝ-su™t à汨æ-ƒ¤Úte ð‚o{t™ àæE„èÝæ}æì-Ë™t‚™ òéçcůé-y™uf «fth™e ðÂM‚ytu{tk
©dæ:-{q¤ htßÞ{tk …hk…htÚte r™ðtË fhe™u }ææÝæ¨:-rð[thðt™ rðît™s™ «òs™tu™u 癄²‹„ï-
[u‚™ fhu Au.
nu ±ë¯|æ-Ëw¾tu™e ð»tto fh™th Ëu™t…r‚ ! ©xæíïç|æ:-‚usMðe }æLç|Î:-rðît™tu™e ËtÚtu ©xæí:-‚eðú
Mð¼tð Sƒç±Ú:-f]‚¿tð]Ø ¨ãæïÎæ:-ƒ¤ «Œt‚t yt… Ÿæ±:-yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo™u {æ:-Äthý fhtu
y™u ¨:-‚u yt… Ý:-y{tht htò Úttytu. (5)
724ËnÞtu„e yÚtðt ‚u™t fw¤{tk Wí…L™, þt†ðu¥tt, ÄtŠ{f
¼tðtÚto : su ˼t{tk htßÞ MÚtt…™{tk
˼tËŒ ËíÞ LÞtÞ fhu y™u ßÞtk rðãtð]Ø ‚Útt ðÞtuð]Ø Ë¼t…r‚ ntuÞ, íÞtk yLÞtÞ™tu «ðuþ
Út‚tu ™Úte. (5)
724 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 àfl¢ ¬Êfi„UËãº˝ ‚„UËfiÿ‚Ê ŸÏã÷flÊfi ◊L§|j⁄UflfiÿÊÃ„U›UÊ—–
‚ÈƬ˝∑§ÃÁ÷fi— ‚Ê‚Á„UŒ¸œÊfiŸÊ ÁfllÊ◊·¢ flΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…r‚ ! y±}æì-yt… ¨éÐíÜïU„ïç|æ:-ËwkŒh W¥t{ ¿tt™ðt™ }æLç|Î:-«tý™e Ë{t™
hûtf rðît™tu™e ËtÚtu ¨ã貨:-yíÞk‚ ƒ¤Þwõ‚ Ën™tht ÝëÝì-{™w»Þtu™e Ðæçã-hûtt fhtu y™u
¥±²æ„ãïf æ:-su™tÚte Œqh ÚtÞu÷ y™tŒh y…feŠ‚¼tð yuðt |æ±-Úttytu.
su{ §¯}æì-rðãtÞtu„Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ ƒtuÄ, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sðtí{t™u Î{æÝ:-
Äthý fhe™u ¨æ¨çã:-Ën™þe÷ ƒ™tu Atu, ‚uðt ƒ™e™u y{u yu™u ç±læ}æ-òýeyu. (6)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu ¢tuÄ ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚; rðãt, rð¿tt™ ‚Útt Ä{oÚte Þwõ‚ y™u ût{tþe÷
ƒ™e™u Ëßs™tu™e ËtÚtu yŒkz™eÞtu™e (r™h…htÄeytu™e) hûtt fhu Au y™u Œkz™eÞtu™u Œkz yt…u Au,
‚uytu s htßÞ f{o[the ƒ™e þfu Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t f]íÞtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (171)
Ëqõ‚-172
ÁøòÊÊ flÊfi˘SÃÈÆ ÿÊ◊fiÁ‡øòÊ ™§ÃË ‚ÈfiŒÊŸfl—– ◊Lfi§ÃÊ •Á„fiU÷ÊŸfl—H 1H
…ŒtÚto : nu ªç„-hûtt ytrŒ™e ËtÚtu ð‚o{t™ ¥çã|ææݱ:-{u½™t «ftþf ¨éÎæݱ:-ËBÞfT Œt™þe÷
y™u }æL„:-«tý Ë{t™ ð‚o{t™s™tu ! su{ ðtÞw™wk ç™~æ:-yŒT¼w‚ ²æ}æ:-(ftÞo) fhðwk ðt ç™~æ:-
r[ºt-rðr[ºt Mð¼tð Au, ‚u{ ±:-‚{thtu ¥S„é-ÚttÞ. (1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ðtÞw™t Sð™ «Œt™, ð»tto fhtððe ytrŒ yŒT¼w‚ ftÞtuo Au, ‚u{
‚{tht …ý Úttytu. (1)
•Ê⁄U ‚Ê flfi— ‚ȌʟflÊ ◊Lfi§Ã ´§Ü¡ÃË ‡ÊLfi§—– •Ê⁄U •‡◊Ê ÿ◊SÿfiÕH 2H
…ŒtÚto : nu ¨éÎæݱ:-«þM‚ Œt™f‚to }æL„:-ðtÞw™e Ë{t™ ƒ¤ðt™ rðît™tu ! ±:-‚{the su
«T„è-…[tð‚e, ˤ„tð‚e àæL:-Œwütu™tu rð™tþ fh‚e ƒu Äthe ‚÷ðth Au, ¨æ-‚u y{thtÚte ¥æÚï-
Œqh hnu y™u ²}æì-su rðþu»t þ†™u ¥à}ææ-‚{u {u½™e Ë{t™ ¥S²ƒ-Atuztu Atu, ‚u y{the ¥æÚï,
Ë{e… hnu. (2)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu {u½™e Ë{t™ Ëw¾ŒtÞe y™u Œwütu™tu íÞt„ fh™th (ƒ™e™u) ©uctu™e
Ë{e… ‚Útt ŒwütuÚte Œqh ðËu Au, ‚uytu Ëk„ fhðt ÞtuøÞ ntuÞ Au. (2)
ÃÎÆáÊS∑§ãŒSÿ ŸÈ Áfl‡Ê— ¬Á⁄Ufi flÎæ˜ Äà ‚Ȍʟfl—– ™§äflʸãŸfi ∑§ûʸ ¡Ëfl‚fiH 3H
ÉøðuŒ¼t»Þ 725
 …ŒtÚto : nu ¨éÎæݱ:-W¥t{Œt‚t ! ‚{u „ë‡æSÜU‹ÎS²-su ‚]ý = ½tË™u «t yÚtto‚T ‚ý¾÷t
suðtu ÷tu¼ fh™th ðt ƒeòytu™u ‚u ÷tu¼{tk …ntU[tz™tht ‚u™e ç±àæ:-«ò™u Ýé-þe½ú ÐçÚ, ±ëÑì v„-
ËðoºtÚte íÞt„tu y™u …豨ï-Sð™™u {txu Ý:-y{™u ªŠ±æüÝì-Wíf]ü ÜUœæü-fhtu. (3)
¼tðtÚto : su{ ðtÞw Ëðo «òytu™e hûtt fhu Au, ‚u{ ˼t…r‚ (= htò) ð‚toð fhu. su he‚u
«ò™e …ezt (Œw:¾) ™tþ …t{u y™u {™w»Þtu ©uc y™u Œe½oSðe ƒ™u, ‚uðt ftÞtuo Ëðuoyu fhðt
òuEyu. (3)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ðtÞw™e Ë{t™ rðît™tu™t „wýtu™e «þkËt ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (172)
Ëqõ‚-173
ªÊÿà‚Ê◊fi Ÿ÷ãÿ¢1> ÿÕÊ fl⁄Uø¸Êfi◊ ÃmÊflΜʟ¢ Sflfifl¸Ã˜Ô–
ªÊflÊfi œŸflÊfi ’*„UcÿŒfiéœÊ •Ê ÿà‚kÊŸ¯ ÁŒ√ÿ¢ ÁflflÊfi‚ÊŸ˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu ²„ì-su S±±ü„ì-Ëw¾ ËkƒkÄe ðt Ëw¾tuí…tŒf ±±ë{æÝ}æì-yíÞk‚ ð]rØ™u «t Ý|拲}æì-
ytftþ{tk ËtÄw yÚtto‚T „„™{kz¤{tk ÔÞt ¨æ}æ-Ët{ „t™™u rðît™ yt… ²ƒæ-su{ ±ï:-Mðefth
fhtu, ‚u{ xæ沄-„t™ fhtu.
Ïæ<ãç¯-yL‚rhût{tk su xææ±:-rfhýtu Au ‚u™e Ë{t™ su ¥ÎÏ{æ:-y®nË™eÞ {ïݱ:-ŒqÄthe
„tÞtu çÎò}æì-{™tunh ¨Îì }ææÝ}æì-su{tk ÂMÚt‚ ÚttÞ Au-‚u ½h™wk ¥æ, ç±±æ¨æÝì-Ëthe he‚u Ëuð™
fhu, „„ì-‚u Ët{„t™ y™u ‚u „tÞtu™u y{u ¥™æü}æ-Ëífth fheyu. (1)
¼tðtÚto : su{ rfhýtu yL‚rhût{tk Vu÷tE™u Ëðo™u «ftrþ‚ fhu Au, ‚u{ y{thu rðãtÚte Ëðo™t
yL‚:fhý™u «ftrþ‚ fhðt òuEyu.
su{ …ûteytu ytÄth rð™t ytftþ{tk òÞ-ytðu Au, ‚u{ rðît™tu™e y™u ¼q„tu¤tu™e „r‚ Au. (1)
•ø¸Œ˜ÔflηÊ flηfiÁ÷— SflŒÈfi„U√ÿÒ◊θƪÊ ŸÊ‡ŸÊ •Áà ÿîÊfiȪÈÆÿʸØԖ
¬˝ ◊fiãŒÿÈ◊¸ŸÊ¢ ªfiÍûʸ „UÊÃÊ ÷⁄UfiÃ ◊ÿÊ¸ Á◊ÕÈÆŸÊ ÿ¡fiòÊ—H 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ±ë¯æ-ËíÞtu…Œuþ Y…e þçŒtu™e ð»tto fh™th, ¥ÔÝ:-þw¼ „wýtu{tk
ÔÞtÂ, }æ‹Î²é:-…tu‚t™e «þkËt RåA™th, ãæï„æ, Œt™þe÷, ²…~æ:-Ëk„ fh™th, }æ²ü:-{hý Ä{eo
726
{™w»Þ, S±ïÎéãòñ:-MðÞk «ftrþ‚ fhu÷ Œt™-ytŒt™™t ÔÞðnthtu y™u ±ë¯ç|æ:-W…Œuþftu™e ËtÚtu ²„ì-
su }æëxæ:-nhý™e Ý-Ë{t™ ¥ç„,-…éxæé²æü„ì-yíÞk‚ Wã{ = …wÁ»ttÚto fhu y™u |æÚ„ï-Äthý fhe™u,
}æÝæ}æì-{™™þe÷tu™tu Ëk„ ¥™ü„ì-«þkrË‚ fhu; ðt su{ ç}æƒéÝæ-†e …wÁ»t ƒL™u {¤e™u Ëk„ Ä{o™u
726 ÉøðuŒ¼t»Þ É
fhu, ‚u{ ‚{u Ðí, xæêœæü-W¥t{ …wÁ»ttÚto fhtu. (2)
¼tðtÚto : su{ MðÞkðh-rðrÄÚte rððtrn‚ †e-…wÁ»t …hM…h Wãtu„ fhe™u nhý™e Ë{t™ ðu„Úte
„]nftÞtuo™u rËØ fhe™u, rðît™tu™t Ëk„Úte ËíÞ™tu Mðefth fhe™u ‚Útt yËíÞ™tu íÞt„ fhe™u …h{uïh™e
(W…tË™t) y™u rðît™tu™tu Ëífth fhu Au, ‚u{ Ëðo {™w»Þtu yu he‚u Ëk„ fh™tht ÚttÞ. (2)
ŸˇÊhÊÃÊ ¬Á⁄U ‚kfi Á◊ÃÊ ÿã÷⁄Ue÷¸◊Ê ‡Ê⁄UŒfi— ¬ÎÁÕ√ÿÊ—–
∑˝§ãŒŒ‡flÊ Ÿÿfi◊ÊŸÊ L§fleÊÒ⁄UãÃŒÍƸÃÊ Ÿ ⁄UÊŒfi‚Ë ø⁄UmÊ∑˜Ô§H 3H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ãæï„æ-„úný fh™th ç}æ„æ-«{týÞwõ‚ ÐÎì}æ-½htu™u Ýÿæ„ì-«t ÚttÞ
Au; ðt àæÚÎ:-þhŒT }‚w ËkƒkÄe ÐëçƒÃ²æ:-…]rÚtðe™tk xæ|æü}æì-„¼o™u ¥æ, |æÚ„ì-…qýo fhu Au, ðt ݲ}ææÝ:-
…ŒtÚttuo™u …ntU[tze™u ¥E:-½tuzt™e Ë{t™ ÜëU‹Î„ì-þçŒ nýnýu Au; ðt xææñ:-ð]»t¼™e Ë{t™ L±„ì-
þçŒ fhu Au; ðt Îê„:-Ë{t[th …ntU[tz™th Œq‚™e Ý-Ë{t™ ðt ±æxæì-ðtýe™e Ë{t™ ÚæïΨè-
ytftþ y™u …]rÚtðe™t ¥‹„:-{æÞ{tk ™Ú„ì-rð[hý fhu Au, ‚u{ yt… ÐçÚ²Ýì-…Þox™ fhtu.
¼tðtÚto : su{ ½tuzt y™u „tÞtu …rhr{‚ {t„o …h òÞ Au, ‚u{ yÂø™ r™Þ‚ Œuþ ËwÄe òÞ
Au. su{ ÄtŠ{fs™tu …tu‚t™e ðM‚w „úný fhu Au, ‚u{ }‚wytu …tu‚t™t ÷ûtýtu™u «t ÚttÞ Au.
su{ ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf ËtÚtu ð‚o{t™ Au, ‚u{ rððtrn‚ †e-…wÁ»ttu ð‚toð fhu. (3)
ÃÊ ∑§◊ʸ·fiÃ⁄UÊS◊Ò ¬˝ ëÿÊÒàŸÊÁŸfi ŒflÿãÃÊfi ÷⁄UãÃ–
¡È¡Êfi·ÁŒãº˝Êfi ŒS◊flfiøʸ ŸÊ‚fiàÿfl ‚ÈÇêÿÊfi ⁄UÕcΔÊ—H 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ Îï±²‹„:-…tu‚t™u rðît™tu™e RåAt fh™tht Ëßs™tu ¥S}æñ-su ¥¯„Úæ-
yíÞk‚ …ŒtÚttuo y™u Ó²æñyÝæçÝ-yu yt„¤ fnuðt ÞtuøÞ yiïÞo RåAwf ˼t…r‚ ytrŒ™u {txu M‚wr‚ytu™u
Ðí, |æÚ‹„ï-ËBÞfT Äthý fhu Au, „æ-‚u™t ÎS}æ±™æü:-þºtwytu{tk su™wk …ht¢{ ð‚uo Au, ‚u ¨éx}²:-
Ëw¾-ËtÄ™ …ŒtÚttuo{tk W¥t{ ÚƒïcÆæ:-hÚt{tk ƒuË™th §‹Îí:-yiïÞo RåAwf Ýæ¨y²ï±-ËqÞo y™u [kÿ{t™e
Ë{t™ …é…æ﯄ì-Ëuðu, ‚u{ y{u ÜU}æü-fheyu. (4)
¼tðtÚto : su ËqÞo y™u [kÿ{t™e Ë{t™ þw¼ „wý-f{o-Mð¼tðtuÚte «ftrþ‚ ÚtE™u ytÂtu™e
Ë{t™ yt[hý fhu Au, ‚uytu þwk Ëw¾ «t fhe þf‚t ™Úte ? (4)
Ã◊Èfi c≈ÔÈÆ„UËãº˝¢ ÿÊ „U ‚àflÊ ÿ— ‡ÊÍ⁄UÊfi ◊ÉÊflÊ ÿÊ ⁄fiUÕcΔÊ—–
¬˝ÃËø|‡ølÊœËfiÿÊãflηfiáflÊãflfl’˝È·fi|‡øûÊ◊fi‚Ê Áfl„UãÃÊH 5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… ²:-su ¨y±æ-ƒ¤ðt™ ²:, 癄ì-y™u su àæêÚ:-þqh }æÍæ±æ-…h{
…qrs‚ Ä™Þwõ‚ ²: 癄ì-y™u su ÚƒïcÅæ:-hÚt{tk ÂMÚth Út™th ²æï{è²æÝì-yíÞk‚ ÞwØþe÷, ±ë¯‡±æÝì-
ƒ¤ðt™, Ðí„è™:-«r‚ …ŒtÚto «t fh™th, ±±Ïæíé¯:-Y…Þwõ‚, „}æ¨:-ykÄfth™tu ç±ã‹„æ-rð™tþ
ÉøðuŒ¼t»Þ 727
fh™th ËqÞo™e Ë{t™ Au, „}æì, ©, ã-‚uðt s §‹Îí}æì-yiïÞoðt™ Ëu™t…r‚™e S„éçã-«þkËt fhtu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu su «þkrË‚ f{o fhu ‚u™e M‚wr‚ fhðe òuEyu y™u su ®™Œ™eÞ f{o fhu
‚u™e ®™Œt fhðe òuEyu.
ËíÞ ¼t»tý fhðwk yu M‚wr‚ Au y™u ftuE rð»tÞ{tk r{ÚÞt «÷…™-ƒfðwk ‚u ®™Œt Au. (5)
¬˝ ÿÁŒàÕÊ ◊fiÁ„UŸÊ ŸÎèÿÊ •Sàÿ⁄¢UR ⁄UÊŒfi‚Ë ∑§ˇÿ3> ŸÊS◊fiÒ–
‚¢ Áflfi√ÿ ßãº˝Êfi flÎÆ¡Ÿ¢ Ÿ ÷Í◊Ê ÷*ûÊfi SflœÊfl°Êfi •Ê¬‡ÊÁ◊fifl lÊ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : ²„ì-su §‹Îí:-ËqÞo™t ±ë…Ý}æì-ƒ¤™e Ý-Ë{t™ |æê}æ-ƒnw s …ŒtÚttuo™u ¨}æì, ç±Ã²ï-
ËBÞfT Mðefth fh™th y™u S±{æ±æÝì-yL™ ytrŒ …ŒtÚttuoðt¤wk yt ËqÞo{kz¤ ¥æïÐàæç}æ±-yíÞk‚
yuf{tk {¤u÷-…ŒtÚto™e Ë{t™ læ}æì-«ftþ™u Ðí, |æ<œæ-Äthý fhe™u ¥S}æñ-yu™u {txu ÜUÿ²ï-…tu‚-
…tu‚t™e fûtt{tk «rËØ ÚtÞu÷ ÚæïΨè-ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf Ý, ¥Ú}æì-…rh…qýo Út‚t ™Úte. §yƒæ-
yu he‚u }æçãÝæ-…tu‚t™t {rn{tÚte Ýë|²:-y„úýe {™w»Þtu™u {txu …rh…qýo ¥Ú}æçS„-Ë{Úto Au. (6)
¼tðtÚto : su{ «ftþhrn‚ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo Ëðo™u Ztkfe Œu Au, ‚u{ ËqÞo …tu‚t™t «ftþÚte
Ëðo™u ytåAtrŒ‚ fhe Œu Au. su{ …tŠÚtð …ŒtÚttuo™u …]rÚtðe Äthý fhu Au, ‚u{ ËqÞo ¼q„tu¤tu™u Äthý
fhu Au. (6)
‚◊à‚Èfi àflÊ ‡ÊÍ⁄U ‚ÃÊ◊Èfi⁄UÊáÊ¢ ¬˝fi¬ÁÕãÃfi◊¢ ¬Á⁄Uâ‚ÿäÿfiÒ–
‚¡Ê·fi‚ ßãº˝¢ ◊Œfi ˇÊÊáÊË— ‚ÍÆÁ⁄¢ Áøl •fiŸÈÆ◊Œfi|ãà flÊ¡fiÒ—H 7H
…ŒtÚto : nu àæêÚ-Œwütu™u {th™th Ëu™tÄeþ ! ²ï-suytu ¨…æﯨ:-Ë{t™ «er‚ Ëuð™tht ¨}æy¨é-
Ëk„út{tu{tk ÐçÚ„¢¨²Š²ñ-ËðoºtÚte yt¼qr»t‚ fhðt {txu ¨„æ}æì-Ëí…wÁ»ttu{tk ©Úæ‡æ}æì-yrÄf ƒ¤ fhe™u
ÐíÐ烋„}æ}æì-ytð~Þf‚tÚte W¥t{ …Út„t{e §‹Îí}æì-Ëu™t…r‚ y±æ-‚™u }æÎï-n»to-yt™kŒ™u {txu ÿææï‡æè:-
¼qr{ytu™u ¨êçÚ}æì-rðît™™e 癄ì-Ë{t™ ±æ…ñ:-ðu„trŒ „wýÞwõ‚ ðeh ðt yïtrŒ™e ËtÚtu ¥Ýé, }æÎç‹„-
y™w{tuŒ-yt™kŒ yt…u Au, ‚u™u ‚wk …ý yt™krŒ‚ fh. (7)
¼tðtÚto : ‚uytu s ðuh-hrn‚ {™w»Þtu Au, su …tu‚t™e Ë{t™ yLÞ «týeytu™u òýu Au. ‚uytu™t
s htßÞ™e ð]rØ-WL™r‚ ÚttÞ Au, su ËíÞ…wÁ»ttu™e s Ëk„r‚ «r‚rŒ™ fhu Au. (7)
∞flÊ Á„U Ã ‡Ê¢ ‚flfiŸÊ ‚◊Èƺ˝ •Ê¬Ê ÿûÊfi •Ê‚È ◊Œfi|ãà ŒflË—–
Áfl‡flÊfi Ã •ŸÈÆ ¡ÊcÿÊfi ÷ÍÆŒ728
˜Ô ªÊÒ— ‚ÍÆ⁄UË®°|‡ølÁŒfi Áœ·Ê flÁ· ¡ŸÊfiŸ˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu ˼t…r‚ ! ¨}æéÎíï-yL‚rhût{tk ¥æÐ:-s¤™e Ë{t™ „ï-yt…™tk çã-s ¨±Ýæ-
yiïÞo àæ}æì-Ëw¾ »±-s fhu Au; ðt „ï-yt…™e Îï±è:-rŒÔÞ„wý Ëk…L™ rðŒw»te ²„ì-ßÞthu ¥æ¨é-
728 ÉøðuŒ¼t»Þ É
yu s¤{tk }æÎç‹„-nŠ»t‚ ÚttÞ Au.
yt… ²çÎ-ç{¯æ-W¥t{ ƒwrØÚte ¨êÚèÝì-rðît™T 癄ì-{tºt …ÝæÝì-s™tu™u ±ïç¯-[tntu Atu, íÞthu
„ï-yt…™e ç±Eæ-Ë{M‚ xææñ:-rðãt, ËwrþûttÞwõ‚ ðtýe ¥Ýé, …æïc²æ-y™wfq¤‚tÚte Ëuð™ ÞtuøÞ |æê„ì-
Īu Au. (8)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ytftþ{tk {u½™u …ntU[tze™u Ëðo™u Ëw¾e fhu Au, ‚u{ Ëí…wÁ»t™wk yiïÞo
ð]rØ …t{e™u Ëðo™u yt™krŒ‚ fhu Au. su{ …wÁ»ttu rðît™ ƒ™u Au, ‚u{ †eytu …ý ƒ™u. (8)
•‚Êfi◊ ÿÕÊfi ‚È·πÊÿfi ∞Ÿ SflÁ÷c≈ÿÊfi Ÿ⁄UÊ¢ Ÿ ‡Ê¢‚Òfi—–
•‚lÕÊfi Ÿ ßãº˝Êfi fl㌟cΔÊSÃÈÆ⁄UÊ Ÿ ∑§◊¸ Ÿÿfi◊ÊŸ ©UÄÕÊH 9H
…ŒtÚto : nu »Ý-…wÁ»ttÚtoÚte Ëw¾tu™u «t rðît™T ! ²ƒæ-su{ S±ç|æcŲ:-ËwkŒh yr¼«tÞ y™u
¨é¨¶æ²:-su™t W¥t{ r{ºt Au, ‚u y{u ÝÚæ}æì-y„úýe «þkrË‚ …wÁ»ttu™e à梨ñ:-«þkËtytu™e Ý-
Ë{t™ W¥t{ „wýtuÚte yt…™u «t ¥¨æ}æ-ÚtEyu.
²ƒæ-su{ ±‹ÎÝïcÆæ:-M‚wr‚{tk ÂMÚth ÚtE™u „éÚ:-þe½úfthe §‹Îí:-…h{iïÞoÞwõ‚ r{ºt ÜU}æü-Ä{oÞwõ‚
f{o™e Ý-Ë{t™ Ý:-y{tht ©vƒæ-«þkrË‚ rðît™tu™u ݲ}ææÝ:-«t fh‚t ðt fhtð‚t ¥¨„ì-
ntuÞ ‚uðwk yt[hý y{u fheyu. (9)
¼tðtÚto : su ÷tuftu Ëðo «týeytu «íÞu r{ºt ¼tðÚte ð‚toð ht¾u Au, ‚uytu Ëðo™t îtht ‘yr¼™kŒ™eÞ’
Īu Au.
su Ëðo™u W¥t{ ƒtuÄ «t fhtðu Au, ‚uytu ‘yíÞw¥t{ rðãtðt™T’ ƒ™u Au. (9)
Áflc¬fiœ¸‚Ê Ÿ⁄UÊ¢ Ÿ ‡Ê¢‚fiÒ⁄US◊Ê∑§Êfi‚ÁŒãº˝Ê flÖÊfi˝„US×–
Á◊òÊÊÿÈflÊ Ÿ ¬Í¬¸®fi$à ‚ÈÁ‡Êfic≈ÊÒ ◊äÿÊÿÈfl ©U¬fi Á‡ÊˇÊ|ãà ÿôÊÒ—H 10H
…ŒtÚto : ±…íãS„:-su™t ntÚt{tk þ† y™u y†tu™e rþûtt Au ‚u §‹Îí:-˼t…r‚ ¥S}ææÜU-y{tht
¥¨„ì-ntuÞ yÚtto‚T y{tht hûtf ntuÞ yuðe ÝÚæ}æì-Ä{o™e «tr fhtð™tht …wÁ»ttu™e à梨ñ:-«þkËtÞwõ‚
rððtŒtu™e Ý-Ë{t™ ðtŒt™wðtŒÚte ç±cÐÎì{ü¨;-…hM…h rðþu»t‚tÚte M…Äto-R»tto fhu Au.
ç}æ~ææ²é±:-…tu‚t™t r{ºt RåA‚t s™tu™e Ý-Ë{t™ }抲æ²é±:-{æÞMÚt RåA‚t rðît™s™tu
¨éçàæcÅæñ-Ëwrþûtt™u r™r{¥t ²¿æñ:-yæÞÞ™, yæÞt…™ y™u W…Œuþ fhðtu y™u Ëk„-{u¤r{÷t… fhðtu
ð„uhu f{tuoÚte ÐêÐüç„}æì-…whe-™„heytu™t …t÷f ˼t…r‚-htò™u ©Ð, çàæÿæç‹„-W… rþûtt yt…u Au.
yÚtto‚T ‚u™e Ë{e… sE™u ‚u™u ¼÷t-ƒqht™tk ¼uŒ rþ¾ðu Au. (10)
¼tðtÚto : su{ ËíÞ yt[hý{tk M…Äto fh™tht, Ëðo™t r{ºt, …ût…t‚hrn‚ y™u ËíÞ ftÞo
fh™tht ÷tuftu ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚u{ ˼t…r‚-htò «òytu™e «íÞu ð‚toð fhu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 729
 ÿôÊÊ Á„U c◊ãº˝¢ ∑§Á‡øfiŒÎÆãœÜ¡fiÈ„ÈU⁄UÊáÊÁ‡øã◊Ÿfi‚Ê ¬Á⁄UÿŸ˜Ô–
ÃËÕZ ŸÊë¿UÊfi ÃÊÃηÊáÊ◊Ê∑§Êfi ŒËÉÊÊ¸ Ÿ Á‚œ˝◊Ê ∑fiΧáÊÊàÿäflÊfiH 11H
…ŒtÚto : ÜUçp„ì-ftuE ²¿æ:-htsÄ{o çã, c}æ-r™»[ÞÚte s §‹Îí}æì-˼t…r‚™e «‹{Ýì-WL™r‚
fhe™u; ðt }æݨæ-rð[th™e ËtÚtu …éãéÚæ‡æ:-Œwüs™tu{tk fwrx÷ r¢Þt yÚtto‚T fwrx÷‚tÚte ð‚eo™u 癄ì-
‚u ÐçÚ²Ýì-ËðoºtÚte «t ÚtE™u „èƒïü-s¤tþÞ™t Ý-Ë{t™ MÚtt™{tk ¥ÓÀ-ËBÞfT „æ„ë¯æ‡æ}æì-su{
r™hk‚h ‚]»tt‚wh™u ÎèÍæü:-ƒ]n‚T ¥æïÜU:-MÚtt™ {¤u, Ý-‚u{ ¥Š±æ-ËL{t™{t„oY… ÚtE™u ç¨{í}æì-þe½ú‚t™u
¥æ, ÜëU‡ææïç„-Ëthe he‚u fhu Au. (11)
¼tðtÚto : …qðo {kºt{tk yr‚ þe½ú‚tÚte hûtt RåA‚t rðît™-ƒwrØ{t™s™ rþûtt fhðt Y… ytrŒ
Þ¿ttuÚte …tu‚t™e …whe-™„he™t …t÷f htò™e Ë{e… sE™u þeûtt yt…u Au, yu su rð»tÞ fnu÷ íÞtk
Þ¿tÚte þe½ú‚t™tu W…Œuþ fh‚t ²¿ææï çã.-yu {kºtÚte W…Œuþ fhu Au.
Ëw¾™e ð]rØ RåAu, ‚u Ëðuo Ä{o™wk yt[hý fhu, òu …htu…fth fhðt RåAu, ‚tu ËíÞ™tu W…Œuþ
fhu. (11)
◊Ê ·Í áÊfi ßãº˝ÊòÊfi ¬ÎÆà‚È ŒflÒ⁄U|Sà Á„U c◊Êfi Ã ‡ÊÈ|c◊ãŸflÿÊ—–
◊„UÁ‡ølSÿfi ◊Ë…ÈU·Êfi ÿ√ÿÊ „UÁflc◊fiÃÊ ◊L§ÃÊ flãŒfiÃ ªË—H 12H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãt y™u yiïÞo™e «tr fhtð™th rðît™T ! yt… ¥~æ-ynª Îï±ñ:-rðît™
ðehtu™e ËtÚtu Ý:-y{tht Ðëy¨é-Ëk„út{tu{tk ãè-su fthýu ¨é, ¥çS„-ËBÞfT ËntÞfthe Atu. S}æ-s.
nu àæéçc}æÝì-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ ¥±²æ:-su rðÁØ «t Út‚t ™Úte yuðt yt… ²S²-su }æèÉé¯:-
®Ë[™tht ãç±c}æ„:-ƒnw s rðãtŒt™ ËkƒkÄe }æã:-{nt™ „ï-yt… }æL„:-rðît™™e ²Ã²æ-™Œe™e
Ë{t™ xæè:-ËíÞ„wýtuÚte Þwõ‚ ðtýe ±‹Î„ï-M‚wr‚ fh‚e yÚtto‚T Ëðo …ŒtÚttuo™e «þkËt fh‚e 癄ì-
suðe ð‚o{t™ Au. yt… }ææï-{thtu ™rn. (12)
¼tðtÚto : su ƒ¤™u «t fhu, ‚u Ëßs™tu™t «íÞu þºtw™e Ë{t™ ÔÞðnth ™ fhðtu. ËŒt
yt™tu W…Œuþ Mðefth fhðtu, yLÞ™tu ™rn. (12)
∞·— SÃÊ◊fi ßãº˝ ÃÈèÿfi◊S◊ ∞ÃŸfi ªÊÃÈ¢ „fiUÁ⁄UflÊ ÁflŒÊ Ÿ—–
•Ê ŸÊfi flflÎàÿÊ— ‚ÈÁflÃÊÿfi Œfl ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 13H
…ŒtÚto : nu Îï±-Ëw¾Œt‚t §‹Îí-«þkrË‚ yiïÞoðt™T ! su »¯:-yt ¥S}æï-y{the S„æï}æ:-M‚wr‚…qðof
730
[tn™t Au, ‚u „é|²}æì-‚{tht {txu Au.
nu ãçÚ±:-«þkrË‚ ½tuztðt¤t ! yt… »„ïÝ-yu LÞtÞÚte xææ„é}æì-¼qr{ y™u Ý:-y{™u ç±Î:-
«t Úttytu. Ý:-y{tht ¨é籄æ²-yiïÞo™u {txu ¥æ, ±±ëy²æ:-yt ð‚o{t™ Úttytu, suÚte y{u §¯}æì- É
730 ÉøðuŒ¼t»Þ
RåAtrËrØ, ±ë…Ý}æì-ËL{t„o y™u …èÚÎæÝé}æì-Œe½o Sð™™u ç±læ}æì-«t fheyu. (13)
¼tðtÚto : ftuE ¼ÿ-¼÷t {™w»Þtuyu, …tu‚t™t {tuZu …tu‚t™e «þkËt ™ fhðe òuEyu. yLÞ
îtht fhu÷e …tu‚t™e «þkËt Ëtk¼¤e™u «{tŒ ™ fhðtu òuEyu.
su{ …tu‚t™e WL™r‚™e ft{™t fhðt{tk ytðu, ‚u{ yLÞtu™e WL™r‚™e ËŒt ft{™t fhðe
òuEyu. (13)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t rð»tÞ™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (173)
Ëqõ‚-174
àfl¢ ⁄UÊ¡fiãº˝ ÿ øfi ŒflÊ ⁄UˇÊÊ ŸÏã¬ÊsÔfi‚È⁄U àfl◊S◊ÊŸ˜Ô–
àfl¢ ‚à¬fiÁÃ◊¸ÉÊflÊfi ŸSÃLfi§òÊSàfl¢ ‚àÿÊ fl‚fiflÊŸ— ‚„UÊŒÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-…h{iïÞoÞwõ‚ ! y±}æì-yt… ¨yÐç„:-ðuŒ ðt Ëßs™tu™t …t÷f }æÍæ±æ-…h{
«þkrË‚ Ä™ðt™ Ý:-y{™u „L~æ:-Œw:¾ Y…e Ë{wÿÚte …th W‚th™tht Atu; y±}æì-yt… ¨y²:-Ëßs™tu{tk
W¥t{ ±¨±æÝ:-Ä™ «tr fhtð™th Atu, ¨ãæïÎæ:-ƒ¤«Œ Atu ‚Útt y±}æì-yt… Úæ…æ-LÞtÞ y™u
rð™ÞÚte «ftþ{t™ htò Atu, yuÚte yu ¥¨éÚ-{u½™e Ë{t™ y±}æì-yt… ¥S}ææÝì-y{thwk ÝëÝì-{™w»Þtu™wk
Ðæçã-…t÷™ fhtu. ²ï, ™-y™u su Îï±æ:-ËŒT„wýtuðt¤t Ä{toí{t rðît™tu Au, ‚uytu™e Úÿæ-hûtt fhtu. (1)
¼tðtÚto : su htò ƒ™ðt RåAu, ‚u ÄtŠ{f rðît™ Ëí…wÁ»ttu™u y{tíÞ = {kºte ht¾e™u ‚u™t
îtht «òytu™wk …t÷™ fhtðu. su ËíÞt[the, ƒ¤ðt™ y™u ËíËk„e ntuÞ Au, ‚u htßÞ™u «t fhu
Au. (1)
ŒŸÊ Áfl‡Êfi ßãº˝ ◊ÎÆœ˝flÊfiø— ‚åà ÿà¬È⁄U— ‡Ê◊¸ ‡ÊÊ⁄fiUŒËŒ¸Ã¸˜Ô–
´§áÊÊ⁄U¬Ê •fiŸfllÊáÊʸ ÿÍŸfi flÎÆòÊ¢ ¬fiÈL§∑ȧà‚Êfiÿ ⁄UãœË—H 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãw‚T yÂø™™e Ë{t™ ð‚o{t™ ! ²„ì-su yt… ¨Œ„-Ët‚ àææÚÎè:-þhŒT }‚w
ËkƒkÄe ÐéÚ:-þºtwytu™tk ™„h y™u àæ}æü-þºtw™tk ½h™u ΄üì-rðŒthý fh™th Atu. }æë{í±æ™:-su™e «ð]Ø
ðtýe Au, ‚u ç±àæ:-«òytu™u ÎÝ:-rþûtt yt…e™u htßÞ™u y™wfq¤ þtË™ yt…tu Atu.
nu ¥Ý±l-«þkËt™u «t hts™T ! su{ ËqÞo{kz¤ ÐéLÜéUy¨æ²-ƒnw s ð@Y…e …tu‚t™t rfhýtu
su{tk rðã{t™ Au, ‚u ²êÝï-‚Áý «ƒ¤‚h ðt Ëw¾-Œw:¾Úte {¤‚t ™ {¤‚t ËkËth™u {txu ±ë~æ}æì-
{u½™u «t fhtðe™u ¥‡ææü:-™Œe ËkƒkÄe ¥Ð:-s¤™u ð»ttoðu Au, ‚u{ yt… «‡ææï:-«t Úttytu. Ú‹{è:-
Ëthe he‚u ftÞo rËrØ fhtð™tht Úttytu. (2)
¼tðtÚto : htòyu þºtwytu™t ™„htu y™u ðehtu™t MÚtt™trŒ™u ™ü fhe™u ‚u™wk (þºtwytu™wk) r™ðthý
ÉøðuŒ¼t»Þ 731
fhðwk òuEyu.
su{ ËqÞo s¤Úte ËkËth™e hûtt fhu Au, ‚u{ htòyu «ò™e hûtt fhðe òuuEyu. (2)
•¡Ê flÎÃfi ßãº˝ ‡ÊÍ⁄fiU¬àŸËlÊZ ø ÿÁ÷fi— ¬ÈL§„ÍUà ŸÍÆŸ◊˜Ô–
⁄UˇÊÊfi •ÁÇŸ◊‡ÊÈ·¢ ÃÍfl¸®fiÿÊáÊ¢ Á‚¢„UÊ Ÿ Œ◊ •¬¢ÊfiÁ‚ flSÃÊfi—H 3H
…ŒtÚto : nu ÐéLãê„-ƒnws™tuÚte Ëíf]‚, §‹Îí-þºtwŒ¤™t ™tþf, ±ë„:-htßÞtrÄfth{tk Mðef]‚ hts™T !
yt… ²ïç|æ:-su™e ËtÚtu àæêÚÐyÝè:-þqhtu™e …í™e ‚Útt læ@-«ftþ™u ÝêÝ}æì-r™rù‚T ¥…-òýtu. ‚u™e
ËtÚtu ô¨ã:-®Ën™e Ý-Ë{t™ Î}æï-½h{tk ¥Ðæ¢ç¨-ft{tu™u ±S„æï:-htufðt {txu „ê±ü²æ‡æ}æì-þe½ú „{™þe÷
Þt™ su™tÚte rËØ ÚttÞ Au, ‚u ¥àæé¯}æì-þtu»t hrn‚ su{tk yÚtto‚T ÷tuZwk, ºttkƒw, …e‚¤ ytrŒ Ät‚wytu
ytu„t¤e™u ÿð ÚttÞ ‚u ¥çxÝ}æì-yÂø™™u Úÿææï-yð~Þ ht¾tu. (3)
¼tðtÚto : su{ ®Ën …tu‚t™t ½h (= MÚtt™) {tk ƒ¤…qðof Ëðo™u htufe ÷u Au, (‚u{) htò
…tu‚t™tk ƒ¤Úte …tu‚t™tk ½h (= htßÞ){tk «Þí™ fhu.
ËBÞfT «fthÚte «Þtu„ fhu÷ su yÂø™Úte Þt™ þe½ú [t÷u Au, ‚uÚte ËkÞwõ‚ Þt™{tk ƒuËe™u
(htò ytrŒ) …í™e Ërn‚ R‚M‚‚: ytðt„{™ fhu. (3)
‡Ê·ãŸÈ à ßfiãº˝ ‚|S◊ãÿÊŸÊÒ ¬˝‡ÊfiSÃÿ ¬flËfi⁄UflSÿ ◊qÔUÊ–
‚ÎÆ¡ŒáÊÊZSÿfl ÿlÈÆœÊ ªÊ|SÃcΔÔUh⁄UËfi œÎ·ÃÊ ◊Îfic≈ÔU flÊ¡ÊfiŸ˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t…r‚ ! ÐíàæS„²ï-‚the Wíf»to‚t™u {txu ¨çS}æÝì-‚u ²æïÝæñ-MÚtt™{tk ðt Ëk„út{{tk
„ï-‚tht бè¶S²-ð@™e æðr™™t }æqæ-{rn{tÚte Ýé-þe½ú àæï¯Ýì-þºtws™ ËqE òÞ.
²„ì-su Ëk„út{{tk ËqÞo su{ ¥‡ææZç¨-s÷™u ¥±, ¨ë…„ì-Wí…L™ fhu yÚtto‚T {u½™u ðhËtðu,
‚u{ ²é{æ-ÞwØÚte xææ:-¼qr{ y™u su Þt™tu™u ÷E s™tht ½tuztytu™u ç„cÆ„ì-yrÄrc‚ ÚttÞ Au y™u
nu }æëcÅ-þºtwƒ¤™u Ën™th ! {믄æ-áZƒ¤Úte ±æ…æÝì-þºtwytu™t ðu„tu™u yrÄrc‚ ÚttÞ Au. (4)
¼tðtÚto : suytu Mðtr¼{t™e Mð¼tð™t þqhðehtu Au, ‚uytu …tu‚-…tu‚t™t yrÄfthtu{tk LÞtÞ…qðof
ÔÞðnth fhe™u y™u þºtwytu™u Ë{t fhe™u …tu‚t™tk Ä{oÞwõ‚ {n¥ð™u «fx fhu. (4)
fl„U ∑ȧà‚fiÁ◊ãº˝ ÿ|S◊fi܇øÊ∑§ãàSÿÍfi◊ãÿÍ ´§ÖÊ˝Ê flÊÃSÿʇflÊfi–
¬˝ ‚Í⁄fiU‡ø∑˝¢§ flfi΄UÃÊŒ÷Ë∑§˘Á÷ S¬ÎœÊfi ÿÊÁ‚·mÖÊ˝fi’Ê„ÈU—H 5H
732
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…r‚ ! yt… ²çS}æÝì-su Ëk„út{{tk ±æ„S²-…ð™ suðe þe½ú y™u Ëh¤
„r‚ S²ê}拲ê-RåA™th y™u «…íæ-Ëh¤ [t÷ [t÷™th ¥Eæ-½tuztytu™u ™æÜUÝì-RåAtu Atu ‚u{tk
ÜéUy¨}æì-ð@™u ±ã-…ntU[tztu ð@ [÷tðtu yÚtto‚T ð@Úte þºtwytu™tu Ëknth fhtu.
732 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¨êÚ:-ËqÞo™e Ë{t™ «‚t…ðt™ ±…íÏææãé:-þ†-y†tu™u ¼wòytu{tk Äthý fhu÷ yt… ™ÜíU}æì-
…tu‚t™t htßÞ™e Ðí, ±ëã„æ}æì-ð]rØ WL™r‚ fhtu y™u ¥|æèÜïU-™t Ëk„út{{tk SÐë{:-R»tto fh‚t þºtwytu™e
¥ç|æ, ²æ稯„ì-ËL{w¾ sðt™e RåAt fhtu. (5)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo («‚t…ðt™ Au,) ‚u{ «‚t…e htò þ†t†tu™t «nthtuÚte Ëk„út{{tk þºtwytu™u
S‚e™u …tu‚t™t htßÞ™e ð]rØ fhu. (5)
¡ÉÊãflÊ° ßfiãº˝ Á◊òÊMfi§ÜøÊŒ¬fi˝flÎhÊ „UÁ⁄UflÊ •ŒÊfi‡ÊÍŸ˜Ô–
¬˝ ÿ ¬‡ÿfiãŸÿ¸◊áÊ¢ ‚øÊÿÊSàflÿÊfi ‡ÊÍÆÃʸ fl„fiU◊ÊŸÊ •¬fiàÿ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ãçÚ±:-ƒnw yiïÞoÞwõ‚ §‹Îí-ËqÞo™e Ë{t™ ˼t…r‚ ! ™æïÎÐí±ëh:-ËŒw…Œuþ™e
«uhýtÚte ËBÞfT «ð]Ø yt… ¥ÎæàæêÝì-Œt™ ™ Œu™th y™u ç}æ~æïMÝì-r{ºttu™e ®nËt fh™tht þºtwytu™u
…Í拱æÝì-{th™th Atu, yuÚte ²ï-su ¥æ²æï:-ƒeòytu™u Ëw¾ …ntU[tz™tht Ëßs™tu™t ¥Ðy²}æì-Ëk‚t™™u
±ã}ææÝæ-…ntU[tzðt yÚtto‚T yLÞºt ÷E s™th Äq‚os™ y±²æ-yt…u àæêœææü:-rAL™-r¼L™ fhu÷ ‚uytu
¨™æ-‚u ËkƒkÄÚte ‚{u ¥²ü}æ‡æ}æì-LÞtÞtÄeþ™u Ðí, Ðà²Ýì-swytu Atu. (6)
¼tðtÚto : su r{ºt™e su{ ðt‚to÷t… fh™tht ¼uŒe [‚wh þºtws™ Ëßs™tu™u Wîu„ fhu Au,
‚uytu™tu htò {q÷ hrn‚ ™tþ fhe ™t¾u. LÞtÞtË™ …h ƒuËe™u htò {q÷ hrn‚ ™tþ fhe ™t¾u.
LÞtÞtË™ …h ƒuËe™u Ëthe he‚u Ë{eûtt fhe™u yLÞtÞ™wk r™ðthý fhu. (6)
⁄U¬fià∑§ÁflÁ⁄Ufiãº˝Ê∑¸§‚ÊfiÃÊÒ ˇÊÊ¢ ŒÊ‚ÊÿÊfi¬’„¸UáÊË¥ ∑§—–
∑§⁄UfiÁûÊdÊ ◊ÉÊflÊ ŒÊŸfiÈÁøòÊÊ ÁŸ ŒfiÈÿÊ¸áÊ ∑ȧÿfiflÊø¢ ◊ÎÆÁœ üÊfiØÔH 7H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ËqÞo Ë{t™ ˼t…r‚ ! su ÜUç±:-Ëðo þt†rð‚T ¥ÜüUàææ„æñ-yL™tu™t ËBÞfT
rð¼t„{tk Îæ¨æ²-þqÿ ð„o™u {txu ©ÐÏæãü‡æè}æì-Ëthe ð]rØ yt…™the ÿææ}æì-¼qr{™u ÜU:-r™Þ‚ fh‚t
‚u ËíÞ M…ü ÚЄì-fnu. su }æÍæ±æ-W¥t{ Ä™™tu ËkƒkÄ ht¾™th ç„d:-W¥t{, {æÞ{ y™u r™f]ü™wk
ÎæÝéç™~ææ:-yŒT¼w‚ Œt™ su{tk ntuÞ ‚u r¢Þtytu™u ÜUÚ„ì-r™Þ‚ fhu, ‚u Îé²æïü‡æï-Ë{h¼qr{ rð»tÞf
}æëç{-ÞwØ{tk ÜéU²±æ™}æì-fwÂíË‚ Þðtu™e «þkËt fh™tht Ët{tLÞ s™™tu çÝ, Ÿæï„ì-yt©Þ fhu. (7)
¼tðtÚto : þt†tu™t ¿tt‚t ˼t…r‚ þqÿ-ð„o™u {txu þt†tu™e rþûtt îtht W¥t{ yL™ ytrŒ™e
ð]rØ fh™the ¼qr{™e ÔÞðMÚtt fhu. ËíÞ, ËŒt[th, Œt™ ‚Útt rðr[ºt‚t™e «ð]r¥t™u {txu W¥t{,
{æÞ{ y™u r™B™ Œt™-ÔÞðnthtu™e ÔÞðMÚtt fhu ‚Útt ËŒt ÞwØ ytrŒ™e ¼qr{{tk þºtwytu™tu Ëknth
fhe™u htßÞ™e ð]rØ fhu. (7)
‚ŸÊ ÃÊ Ãfi ßãº˝ Ÿ√ÿÊ •ÊªÈÆ— ‚„UÊ Ÿ÷Ê˘Áflfi⁄UáÊÊÿ ¬ÍÆfl˸—–
Á÷Ÿà¬È⁄UÊ Ÿ Á÷ŒÊ •ŒfiflËŸ¸Ÿ◊Ê flœ⁄UŒfiflSÿ ¬ËÿÊ—H 8H
ÉøðuŒ¼t»Þ 733
 …ŒtÚto : nu §‹Îí-ËqÞo Ë{t™ «‚t…ðt™ hts™T ! yt… ¥ç±Ú‡ææ²-ÞwØ™e r™ð]r¥t™u {txu Ý|æ:-
®nËf þºtwytu™u ¨ã:-Ëntu Atu.
yt… su{ Ðê±èü:-«t[e™ ÐéÚ:-þºtwytu™tk ™„htu™u ç|æÝ„ì-rAL™-r¼L™ fhu Au, Ý-‚u{ ç|æÎ:-
r¼L™ …]ÚtfT-…]ÚtfT ¥Îï±è:-þºtw ð„tuo™t Œwü ™„htu™u ÝÝ}æ:-™{tðtu, …tztu Atu. ‚uÚte ¥Îï±S², Ðè²æï:-
htûtË…ýt™tu Ëk[the fh‚t þºtw„ý™tu ±{:-™tþ ÚttÞ Au. yt su „ï-yt…™e ¨Ýæ-«rËØ þqhðeh‚t™wk
ft{ Au „æ-‚u™u Ýòæ:-™ðe™ «òs™tu ¥æ²é:-«t ÚttÞ. (8)
¼tðtÚto : htòytu ÞwØ ytrŒ{tk yuðe ò‚™e ðeh‚t-«Œþof ftÞo fhu, fu su™u òuE™u, yuðt
f{o suytuyu «Út{ òuÞt ™Úte, ‚uðt ™ðt Œwü «òs™tu ¼Þ¼e‚ ÚttÞ. (8)
àfl¢ œÈÁŸfiÁ⁄Uãº˝ œÈÁŸfi◊ÃË´¸§áÊÊ⁄U¬— ‚Ë⁄UÊ Ÿ dflfiãÃË—–
¬˝ ÿà‚fi◊Èƺ˝◊ÁÃfi ‡ÊÍ ⁄U ¬*·fi ¬Ê⁄UÿÊfi ÃÈÆfl¸‡Ê¢ ÿŒÈ¯ Sfl|SÃH 9H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-ËqÞo™e Ë{t™ ð‚o{t™ {éçÝ:-þºtwytu™u fk…tð™th ! y±}æì-yt… rðãw‚T Y…,
ËqÞo-{kz¤MÚt yÂø™ su{ {éçÝ}æ„æñ:-fk…e™u ¥Ð:-s¤tu™u ðt rðãw‚Y… sXhtÂø™ su{ d±‹„è:-[t÷‚e
¨èÚæ:-™tzeytu™u Ý-‚u{ «òs™tu™u Ðíæ‡ææïü:-«t Úttytu.
nu àæêÚ:-þºtw™tþf ! ²„ì-su yt… ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ™wk ¥ç„, Ð<¯-yr‚¢{ý fhe™u …th …ntU[tu
Atu, ‚u ²Îé}æì-Þí™þe÷ y™u „é±üàæ}æì-su þe½ú ftÞof‚to …tu‚t™t ðþ™u «t ÚtE™u ‚u s™™wk S±çS„-
fÕÞtý su{ ÚttÞ, ‚u{ ÐæÚ²-Ë{wÿtrŒ ‚xÚte ƒeò ‚x™u þe½ú …ntU[tztu. (9)
¼tðtÚto : su{ rðãw‚T þheh™e ™tzeytu{tk hõ‚™u «ðtrn‚ fhu Au y™u ËqÞo s¤™u s„‚{tk
…ntU[tzu Au, ‚u{ (htò) «òytu{tk Ëw¾ …ntU[tzu y™u Œwütu™u fkr…‚ fhu. (9)
àfl◊S◊Ê∑fi§Á◊ãº˝ Áfl‡flœfi SÿÊ •flÎÆ∑§Ãfi◊Ê Ÿ⁄UÊ¢ ŸfiάÊÃÊ–
‚ ŸÊ Áfl‡flÊfi‚Ê¢ S¬ÎƜʢ ‚fi„UÊŒÊ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëw¾«Œt‚t y±}æì-yt… ¥S}ææÜU}æì-y{tht{tk ç±E{-Ëðo «fthÚte ÝÚæ}æì-{™w»Þtu{tk
ÝëÐæ„æ-{™w»Þtu™e hûtt fh™tht yÚtto‚T «òs™tu™t …t÷f ‚Útt ¥±ëÜU„}æ:-su™t ËkƒkÄ{tk [tuhs™
™Úte yuðt S²:-Úttytu ‚Útt ¨:-‚u yt… Ý:-y{the ç±Eæ¨æ-Ë{M‚ SÐë{æ}æì-ÞwØ r¢Þtytu{tk ¨ãæïÎæ:-
ƒ¤«Œ Úttytu, suÚte y{u …èÚÎæÝé}æì-Sð Y…{tk ±ë…Ý}æì-Ä{oÞwõ‚ {t„o™u ‚Útt §¯}æì-þt†rð¿tt™™u
ç±læ}æ-ËBÞfT òýeyu-«t fheyu.
¼tðtÚto : su Þ{ (Ëk¿tf „wýtuÚte) 734
Þwõ‚, rs‚urLÿÞ, «òhûtf y™u [tuhe ytrŒ f{tuo™tu íÞt„
fhu÷ (hts…wÁ»t) (htßÞ{tk) r™ðtË fhu, ‚uytu {nt™ yiïÞo™u «t fhu Au. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htòytu™t f{tuo™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
734 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (174)
Ëqõ‚-175
◊àSÿ¬ÊÁÿfi Ã ◊„U— ¬ÊòÊfiSÿfl „UÁ⁄UflÊ ◊à‚⁄UÊ ◊Œfi—–
flÎcÊÊfi Ã flÎcáÊ ßãŒfiÈflʸ¡Ë ‚fi„Ud‚ÊÃ◊—H 1H
…ŒtÚto : nu ãçÚ±:-«þM‚ ½tuztðt¤t ! }æã:-{nt™ Ðæ~æS²ï±-su{ …tºt{tk ht¾u÷ ntuÞ, ‚u{
„ï-yt…™t }æy¨Ú:-n»to fh™th }æÎ:-™ehtu„‚t™e ËtÚtu su™tÚte s™ yt™krŒ‚ ÚttÞ Au, ‚u ytu»trÄytu™t
Ëth™wk yt…u ¥Ðæç²-…t™ fhu÷ Au, ‚uÚte yt… }æçy¨-yt™krŒ‚ Úttytu Atu y™u ‚u ±æ…è-ðu„ðt™
¨ãd¨æ„}æ:-yíÞk‚ nòhtu ÷tuftu™tu rð¼t„ fh™th ±ëc‡æï-®Ë[™th ƒ¤™th su „ï-yt… ‚u™u {txu
±ë¯æ-ƒ¤ y™u §‹Îé:-yiïÞo fh™th ÚttÞ Au. (1)
¼tðtÚto : su{ ½tuztytu ŒqÄ ytrŒ …e™u ‚Útt ½tË ytrŒ ¾tE™u ƒ¤ðt™ y™u ðu„ðt™ ƒ™u
Au. ‚u{ …ÚÞ ‚Útt ytu»trÄytu™wk Ëuð™ fh™tht (÷tuftu) yt™krŒ‚ ƒ™u Au. (1)
•Ê ŸfiSÃ ªãÃÈ ◊à‚⁄UÊ flηÊ ◊ŒÊ fl⁄fiUáÿ—–
‚„UÊfl°Êfi ßãº˝ ‚ÊŸÁ‚— ¬ÎfißÊ·Ê›U◊fiàÿ¸—H 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-˼t…r‚ ! „ï-‚u yt…™t su }æy¨Ú:-Ëw¾ fh™th, ±Ú:-Mðefth fhðt ÞtuøÞ,
±ë¯æ-ðeÞofthe, ¨ãæ±æÝì-su{tk ƒnw s Ën™þe÷‚t rðã{t™ Au, ¨æÝç¨:-su Ëthe he‚u htu„tu™tu
rð¼t„ fh™th, Ðë„Ýæ¯æÅì-su™tÚte {™w»Þtu™e Ëu™t™u Ën™ fhu Au y™u ¥}æy²ü:-su {™w»Þ Mð¼tðÚte
rð÷ûtý }æÎ:-yti»trÄytu™tu hË Au, ‚u Ý:-y{™u ¥æ, xæ‹„é-«t ÚttÞ.
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, ‘yt Ä{toí{tytu™tu yti»trÄhË y{™u «t ÚttÞ’ yuðe ËŒt ft{™t
fhðe òuEyu. (2)
àfl¢ Á„U ‡ÊÍ ⁄U— ‚ÁŸfiÃÊ øÊŒÿÊ ◊ŸÈfi·Ê ⁄UÕfi◊˜Ô–
‚„UÊflÊãŒSÿfiÈ◊fl˝Ã◊Ê·— ¬ÊòÊ¢ Ÿ ‡ÊÊÁø·ÊfiH 3H
…ŒtÚto : nu Ëu™t…r‚ ! çã-su fthýu àæêÚ-þqhðeh, ™ezh ¨çÝ„æ-Ëu™t™tu Ëkrð¼t„ fh™th yÚtto‚T
ÐlæçÎ-ÔÞqn h[™tÚte rð¼t„ fh™th y±}æì-yt… }æÝé¯:-{™w»Þtu y™u Úƒ}æì-ÞwØ {txu «Þwõ‚ fhu÷
hÚt™u ™æïβ:-«urh‚ fhu-yÚtto‚T ÞwØ Ë{Þu yt„¤ Ä…tðu y™u ¨ãæ±æÝì-ƒ¤ðt™ yt… àææï癯æ-
Œe yÂø™™e ßðt¤tÚte su{ Ðæ~æ}æì-ftc ytrŒ …tºt™u Ý-‚u{ ¥±í„}æì-Œw:þe÷-Œwht[the ÎS²é}æì-
nX…qðof …thft Ä™™u nh™th Œwüs™™u ¥æï¯:-ƒt¤tu, ‚uÚte {ti™™t ¼t„e ƒ™tu. (3)
¼tðtÚto : su Ëu™t…r‚ ytrŒ ÞwØ Ë{Þu hÚt ytrŒ Þt™tu ‚Útt ÞtuØtytu™tu ÞwØ™t {txu Ëk[tr÷‚
ÉøðuŒ¼t»Þ 735
fhðt™wk ‚Útt «urh‚ fhðt™wk òýu Au, ‚uytu su{ ftc™u yÂø™ (ƒ¤u Au) ‚u{ ztfwytu™u ¼M{ fhe
þfu Au. (3)
◊ÈÆ·Êÿ ‚ÍÿZÓ ∑§fl ø∑˝§◊ˇÊÊfiŸ •Ê¡fi‚Ê–
fl„U ‡ÊÈcáÊÊfiÿ flœ¢ ∑È§à‚¢ flÊÃSÿʇflÒfi—H 4H
…ŒtÚto : nu ÜU±ï-¢{-¢{Úte áüe yt…™th Ë{M‚ rðãtytu™u òý™th ˼t…r‚ ! §üàææÝ:-
yiïÞoðt™ Ë{Úto ! yt… ¨ê²ü}æì-ËqÞo{kz¤™e Ë{t™ ¥æï…¨æ-ƒ¤Úte Þwõ‚ ™ÜíU}æ-¼q„tu¤™t htßÞ™u
}æé¯æ²-nhe™u àæéc‡ææ²-yLÞtu™t ӌޙu þw»f fh™tht Œwü™u {txu ±æ„S²-ðtÞw™t ¥Eñ:-ðu„trŒ „wýtu™e
Ë{t™ …tu‚t™t ƒ¤tuÚte ÜéUy¨}æì-ð@™u ½q{tðe™u ±{}æì-ðÄ™u ±ã-…ntU[tztu yÚtto‚T ‚u Œwü™u {thtu. (4)
¼tðtÚto : suytu [¢ð‚eo htßÞ fhðt RåAu, ‚uytu ztfwytu y™u Œwüt[the {™w»Þtu™wk r™ðthý
fhe™u LÞtÞ™u «ð]¥t fhu-fhtðu. (4)
‡ÊÈÆ|c◊ãÃfi◊Ê Á„U Ã ◊ŒÊfi lÈÆ|êŸãÃ◊ ©Uà ∑˝§ÃÈfi—–
flÎòÊÉŸÊ flfiÁ⁄UflÊÁflŒÊfi ◊¢‚ËcΔÊ •fi‡fl‚ÊÃfi◊—H 5H
…ŒtÚto : nu Ëðo™t Rïh ˼t…r‚ ! çã-su fthýu „ï-yt…™t àæéçc}æ‹„}æ:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ }æÎ:-
yt™kŒ ©„-y™u léç}Ý‹„}æ:-yíÞk‚ ÞþÞwõ‚ ÜíU„é:-…ht¢{Y… f{o Au, ‚uÚte ±ë~æÍÝæ-{u½™wk n™™
fh™th ËqÞo™e Ë{t™ «ftþ{t™ ±çÚ±æïç±Îæ-suÚte Ëu™t™u «t ÚttÞ ‚u …ht¢{Úte ¥E¨æ„}æ:-
yíÞk‚ yï ytrŒ™tu ËBÞfT rð¼t„ fh™th yt… ƒeò™t rð»tÞ™u }梨ècÆæ:-òýtu. (5)
¼tðtÚto : su ËqÞoË{t™ ‚usMðe, rðãw‚T Ë{t™ …ht¢{e, ÞþMðe y™u ƒ¤ðt™ (ƒ™e™u) rðãt,
rð™Þ y™u Ä{o™wk Ëuð™ fhu Au, ‚uytu Ëw¾ «t fhu Au. (5)
ÿÕÊ ¬Ífl¸Ó®èÿÊ ¡Á⁄UÃÎèÿfi ßãº˝ ◊ÿfißflʬÊ Ÿ ÃÎcÿfiÃ ’÷ÍÕfi–
ÃÊ◊ŸÈfi àflÊ ÁŸÁflŒ¯ ¡Ê„UflËÁ◊ ÁfllÊ◊·¢ flΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãt-yiïÞoÞwõ‚ ! ²ƒæ-su he‚u r™íÞ rðãtÚte Ðê±ïü|²:-«Út{ rðãt yæÞÞ™
fhu÷ …çÚ„ë|²:-Ë{M‚ rðãt „wýtu™e M‚wr‚ fh™tht s™tu™u {txu }沧±-Ëw¾™e Ë{t™ ðt „ëc²„ï-
‚]»ttÚte …erz‚ {™w»Þ™u {txu ¥æÐ:-s¤™e Ý-Ë{t™ yt… Ïæ|æêƒ-Úttytu.
„æ}æì-‚u çÝç±Î}æì-r™íÞ rðãtÚte ¥Ýé-y™wfq¤ y±æ-yt…™e nwk …æïã±èç}æ-r™hk‚h M‚wr‚ fÁk Awk
y™u ‚uÚte y{u §¯}æì-RåAtrËrØ, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-ytí{ MðY…™u ç±læ}æ-«tÂ
fheyu. (6) 736
¼tðtÚto : suytu ƒúñ[Þo…qðof ytÂs™tu™e rðãt y™u rþûtt «t fhe™u yLÞtu™u yt…u Au,
‚uytu Ëw¾Úte ‚] ÚtE™u «þkËt™u «t fhu Au.
736 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 suytu rðhtuÄ íÞt„ fhe™u …hM…h W…Œuþ yt…u Au, ‚uytu rð¿tt™™t ƒ¤™u y™u Sðtí{t ‚Útt
…h{tí{t™t MðY…™u òýu Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk htsÔÞðnth™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (175)
Ëqõ‚-176
◊|à‚fi ŸÊ flSÿßc≈ÿ ßãº˝fiÁ◊ãŒÊ flÎ·Ê Áflfi‡Ê–
´§ÉÊÊÿ◊ÊfiáÊ ßãflÁ‚ ‡ÊòÊÈÆ◊|ãà Ÿ ÁflfiãŒÁ‚H 1H
…ŒtÚto : nu §‹Îíæï-[kÿ{t™e Ë{t™ þe‚÷ þtL‚-MðY…ðt¤t LÞtÞtÄeþ ! su ±ë¯æ-ƒ¤ðt™
±ëÍææ²}ææ‡æ:-ðØo{t™ yt… Ý:-y{tht ±S²§cŲï-yíÞk‚ Ä™™e Ëk„r‚™u {txu §‹Îí}æì-…h{uïÞo™u
«t ÚtE™u }æçy¨-yt™kŒ™u «t Úttytu Atu y™u àæ~æé}æì-þºtw™u §‹±ç¨-ÔÞt Úttytu Atu yÚtto‚T
‚uytu™t fhu÷t Œwht[th™u «Út{Úte òýtu Atu, …hk‚w ¥ç‹„-…tu‚t™t Ë{e… Ý, 籋Îç¨, þºtw™u …t{‚t
™Úte, ‚u yt… Ëu™t™u ¥æ, ç±àæ-Ë{L‚t‚ «t Úttytu. (1)
¼tðtÚto : su «òytu™t Rü Ëw¾™u {txu Œwütu™wk r™ðthý fhu Au y™u ËíÞ yt[hý™wk …qýo
…t÷™ fhu Au, ‚uytu {nt™ yiïÞo™u «t fhu Au. (1)
Ã|S◊ãŸÊ flfi‡ÊÿÊ Áª⁄UÊ ÿ ∞∑fi§‡ø·¸áÊËŸÊ◊˜Ô–
•ŸÈfi SflœÊ ÿ◊ÈÆåÿÃ ÿfl¢ Ÿ ø∑θ®fi§·Œ˜Ô flηÊfiH 2H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! „çS}æÝì-‚u{tk çxæÚ:-W…ŒuþY… ðtýeytu™u ¥æ, ±ïàæ²-Ë{„ú he‚u «rðü
fhtðtu. ²:-su ™¯ü‡æèÝæ}æì-{™w»Þtu{tk »ÜU:-yuf÷tu yËntÞ Œe™s™ Au y™u ²}æì-su™wk ¥Ýé-…Ae
÷ûÞ fhe™u ™ÜëüU¯„ì-r™hk‚h ¼qr{™u ¾uze™u ±ë¯æ-¾u‚e ft{{tk fwþ¤ ¾uzq‚ su{ ²±}æì-Þð yL™™u
Ý-ðtðu, ‚u{ S±{æ-yL™ ©Œ²„ï-ðtðu÷wk yÚtto‚T ¼tus™Y… yt…ðt{tk ytðu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ ¾uzq‚tu ¾u‚htu{tk ƒes ðtðe™u Ä™ «t fhu Au, ‚u{ rðît™tu rs¿ttËwytu™t
ytí{t{tk rðãt y™u Ëwrþûtt «rðü fhtðe™u Ëw¾ «t fhu Au. (2)
ÿSÿ Áfl‡flÊfiÁŸ „USÃfiÿÊ— ¬Üøfi ÁˇÊÃËŸÊ¢ fl‚fiÈ–
S¬Ê‡ÊÿfiSfl ÿÊ •fiS◊œ˝È|ÇŒ√ÿflʇÊÁŸfi¡¸Á„UH 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ²S²-su™t yt… ãS„²æï:-ntÚttu{tk Ð@-ƒútñý, ûtrºtÞ, ði~Þ, þqÿ y™u
r™»ttŒ yu òr‚ytu™t çÿæ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™t ç±EæçÝ-Ë{M‚ ±¨é-rðãtÄ™ Au, ‚u yt… ²:-su ¥S}æ{íéÜUì-
ÉøðuŒ¼t»Þ 737
y{thtu ÿtun fh™th™u SÐæàæ²S±-…ezt yt…tu y™u su{ ¥àæçÝ:-rðãw‚T çÎòï±-ytftþ{tk Wí…L™
ÚtE™u ¼qr{{tk …ze™u Ëknth fhu Au ‚u™e Ë{t™ …çã-™ü fhtu.
¼tðtÚto : su™t yrÄfth{tk Ë{M‚ rðãtytu Au y™u su Wí…L™ ÚtÞu÷ þºtwytu™u {thu Au, ‚u
rŒÔÞ yiïÞo™u «t fh™th ƒ™u Au. (3)
•‚Èfiãflãâ ‚◊¢ ¡Á„U ŒÍÆáÊʇʢ ÿÊ Ÿ Ã ◊ÿfi—–
•S◊èÿfi◊Sÿ flŒfiŸ¢ Œ|h ‚ÍÆÁ⁄UÁ‡øfiŒÊ„UÃH 4H
…ŒtÚto : nu hts™T ! yt… ‚u ¥¨é‹±‹„}æì-…ŒtÚttuo™tu Ëth ¾U[ðt ytrŒ …wÁ»ttÚtoÚte hrn‚ Îé‡ææàæ}æì-
y™u Œw:¾Úte rð™tþ™u ÞtuøÞ ¨}æ}æì-Ë{M‚ yt¤Ëws™tu™u …çã-{thtu, Œkz yt…tu.
²:-su ¨êçÚ:-rðît™™e 癄ì-Ë{t™ ¥æïã„ï-ÔÞðnthtu™e «tr fhu Au y™u „ï-‚{tht }æ²:-
Ëw¾™u Ý-…ntU[tz‚tu ™Úte ‚Útt yt… ¥S²-yu™t ±ïÎÝ}æì-Ä™™u ¥S}æ|²}æì-y{tht {txu Îçh-Äthý
fhtu. (4)
¼tðtÚto : su yt¤Ëw ntuÞ ‚u™u htò ‚tz™t fhu. su{ rðît™ Ëðo™u Ëw¾ yt…u Au, ‚u{ sux÷wk
ƒ™e þfu ‚ux÷wk Ëðo™u Ëw¾ yt…. (4)
•ÊflÊ ÿSÿfi Ám’„¸U‚Ê˘∑¸§·fiÈ ‚ÊŸÈÆ·ª‚fiØԖ
•Ê¡Áflãºfi˝SÿãŒÊ ¬˝ÊflÊ flÊ¡fi·È flÊÁ¡Ÿfi◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu §‹Îæï-…tu‚t™e «òytu{tk [kÿ{t™e Ë{t™ ð‚o{t™ ! ²S²-çmÏæãü¨:-rðãt-…wÁ»ttÚtoÚte
WL™‚ ÚtÞu÷™u ¥ÜïüU¯é-ËBÞfT ËífthÚte yL™trŒ …ŒtÚttuo{tk ¨æÝé¯ÜUì-Ët™wfq¤‚t s ¥¨„ì-ÚttÞ su™e
yt… ¥x±:-hûtt fhtu, ‚u §‹ÎíS²-…h{uïÞo ËkƒkÄe ¥æ…æñ-Ëk„út{{tk ±æ…ï¯é-ðu„tu{tk ð‚o{t™ ±æç…Ý}æì-
ƒ¤ðt™ yt…™e Ðí, ¥æ±:-Ëthe he‚u hûtt fhu yÚtto‚T yt…™e r™hk‚h hûtt fhu. (5)
¼tðtÚto : su{ Ëu™t…r‚ Ëðo Ëir™ftu™e hûtt fhu ‚u{ Ëir™ftu …ý ‚u™e r™hk‚h hûtt fhu. (5)
ÿÕÊ ¬Ífl¸®fièÿÊ ¡Á⁄UÃÎèÿfi ßãº˝ ◊ÿfißflʬÊ Ÿ ÃÎcÿfiÃ ’÷ÍÕfi–
ÃÊ◊ŸfiÈ àflÊ ÁŸÁflŒ¯ ¡Ê„UflËÁ◊ ÁfllÊ◊·¢ flΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-yiïÞo™t rs¿ttËws™ ! ²ƒæ-su{ Þtu„ òýðt™t RåAwf Ðê±ïü|²:-suýu Þtu„tÇÞtË
fhu÷ Au ‚u «t[e™ …çÚ„ë|²:-Þtu„ „wý rËrØytu™u òý™tht rðît™tu™u «t fhe™u ‚Útt rËØ fhe™u
Ëk…L™ ÚttÞ Au ‚uðt ƒ™e™u }沧±-Ëw¾™e Ë{t™ y™u „ëc²„ï-‚]r»t‚™u {txu ¥æÐ:-s¤™e Ý-Ë{t™
Ïæ|æéƒ-Úttytu. y™u „æ}æì-‚u rðãt™u ¥Ýé738
-y™wð‚o{t™ çÝç±Î}æì-y™u r™rù‚ «r‚¿tt suýu fhe Au,
‚u y±æ-yt…™u …æïã±èç}æ-r™hk‚h fnwk Awk yu{ fh y{u §¯}æì-RåAt rËrØ ±ë…Ý}æì-Œw:¾ íÞt„ y™u
…èÚÎæÝé}æì-SðŒÞt™u ç±læ}æ-«t fheyu. (6)
738 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ¼tðtÚto : su ÷tuftu Þtu„tYZ = r™»ýt‚s™tu îtht Þtu„rþûtt™u «t fhe™u ‚Útt …wÁ»ttÚto fhe™u,
²æïxæ}æ|²S² ç¨hæ …æ²‹„ï-Þtu„™tu yÇÞtË fhe™u rËØ ƒ™e òÞ Au, ‚uytu …qýo Ëw¾™u «tÂ
fhu Au ‚Útt su ‚uytu™e Ëuðt fhu Au, ‚uytu …ý Ëw¾ …t{u Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðãt, …wÁ»ttÚto y™u Þtu„™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (176)
Ëqõ‚-177
•Ê øfi·¸Ááʬ˝Ê flfiη÷Ê ¡ŸÊfiŸÊ¢ ⁄UÊ¡Êfi ∑Χc≈ÔUËŸÊ¢ ¬ÈfiL§„ÍUÆà ßãºfi˝—–
SÃÈÆ× üÊfiflSÿãŸfl‚Ê¬fi ◊Áº˝ÇÿÈÆÄàflÊ „U⁄UË flηáÊÊ ÿÊfisÔflʸæ˜UÔ®®H 1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ ±ë¯|æ:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ …ÝæÝæ}æì-þwØ „wýtu{tk «rËØ ÚtÞu÷ s™tu{tk
™¯üç‡æÐíæ:-{™w»Þtu™u rðãtytuÚte …qýo fh™th Úæ…æ-«ftþ{t™ y™u ÜëUcÅèÝæ}æì-{™w»Þtu{tk ÐéLãê„:-
ƒnw s Ëífth …t{u÷ S„é„:-«þkrË‚ Ÿæ±S²Ýì-…tu‚u yL™™e RåAt fhe™u }æçÎíÜìU-su ft{™u «tÂ
ÚttÞ Au, ‚u §‹Îí:-yiïÞo«Œ ±ë¯|ææ-yr‚ ƒ¤e ãÚè-nhýþe÷ ½tuztytu™u ²évy±æ-òuze™u ¥±æüÑì -
yÄtu Œuþ-™e[u™e ¼qr{{tk òÞ Au, ‚u{ ¥±¨æ-hûtt ytrŒ™e ËtÚtu yt… y{the ©Ð, ¥æ, ²æçã
Ë{e… ytðtu. (1)
¼tðtÚto : suðe he‚u þw¼ „wý, f{o, Mð¼tððt¤t ˼tæÞût «òytu «íÞu ÔÞðnth fhu, ‚u{
«òs™tuyu …ý ÔÞðnth fhðtu òuEyu.
su{ ftuE rð{t™ …h [Ze™u W…h sE™u ™e[u ytðu Au, ‚u{ rðît™s™ …htðh (= ŒqhMÚt
y™u Ë{e…MÚt ‚Útt Ëqû{ y™u MÚtq¤™t ¿tt‚t ƒ™u. (1)
ÿ Ã flηfiáÊÊ flη÷Ê‚fi ßãº˝ ’˝rÊÔÿÈ¡Ê flηfi⁄UÕÊ‚Ê •àÿÊfi—–
ÃÊ° •Ê ÁÃficΔÔU ÃÁ÷⁄UÊ ÿÊfisÔflʸæ˜UÔ®® „UflÊfi◊„U àflÊ ‚ÈÆà ßfiãº˝ ‚Ê◊fiH 2H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-rðãw‚T Ë{t™ Ëu™t…r‚ ! „ï-yt…™t ²ï-su ±ë¯‡æ:-«ƒ¤ Þwðt™, ±ë¯|ææ¨:-
…rhþÂõ‚ ƒkÄf = ð]»t¼, Ïæíræ²é…:-W¥t{ yL™™tu Þtu„ fh™tht, ±ë¯Úƒæ¨:-þÂõ‚ƒkÄf y™u h{ý
ËtÄ™hÚt ¥y²æ:-y™u r™hk‚h „{™þe÷ ½tuztytu Au; „æÝì-‚u™u ¥æ, ç„cÆ-Þí™ðt™ fhtu yÚtto‚T
‚u™t …h [Ztu y™u ftÞoh‚T fhtu.
nu §‹Îí-ËqÞo Ë{t™ ð‚o{t™ hts™T ! y{u ¨é„ï-Wí…L™ ÚtÞu÷ ¨æï}æï-yti»trÄ ytrŒ™t „wý™e
Ë{t™ yiïÞo™u {txu y±æ-yt…™tu ã±æ}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. yt… „ïç|æ:-‚uytu™e ËtÚtu ¥±æüÑì-
ËL{w¾ ¥æ, ²æçã-ytðtu. (2)
¼tðtÚto : su htòs™tu Ë{M‚ ËtÄ™tuÚte rËØ fhðt ÞtuøÞ hÚttu, yr‚ ƒ¤ðt™ ½tuztytu y™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 739
ƒ¤Œtu™u ftÞtuo{tk «Þwõ‚ fhu Au, ‚uytu «þM‚ Þt™ ytrŒÚte Þwõ‚ ƒ™e™u yiïÞo «t fhu Au.
(2)
•Ê ÁÃficΔ ⁄UÕ¢ flηfiáÊ¢ flηÊfi Ã ‚ÈÆ× ‚Ê◊— ¬Á⁄UfiÁ·ÄÃÊ ◊œÍfiÁŸ–
ÿÈÆÄàflÊ flηfièÿÊ¢ flη÷ ÁˇÊÃËŸÊ¢ „UÁ⁄UfièÿÊ¢ ÿÊÁ„U ¬˝flÃÊ¬fi ◊Áº˝∑˜Ô§H 3H
…ŒtÚto : nu ±ë¯|æ-ƒeòytu™t Ët{ÚÞo™u htuf™th ƒr÷c hts™T ! }æçÎíÜUì-y{™u «t ÚtE™u
y™u ±ë¯æ-hË ytrŒÚte …rh…qýo ÚtE™u yt… su „ï-…tu‚t™t {txu ¨æï}æ:-Ëtu{÷‚t ytrŒ™tu hË ¨é„:-
Wí…L™ fhðt{tk ytðu÷ Au. ‚u{tk }æ{êçÝ-{ÄwhtrŒ …ŒtÚttuo ÐçÚç¯v„æ-ËðoºtÚte ®Ë[u÷ Au, ‚u hË™wk
…t™ fhe™u çÿæ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™t ±ë¯|²æ}æì-«ƒ¤ ãçÚ|²æ}æì-nhýþe÷ ½tuztytu™u ±ë¯‡æ}æì-áZ Úƒ}æì-
hÚt{tk ²évy±æ-òuze™u ÞwØ™tu ¥æ, ç„cÆ-Þí™ fhtu, ðt ÞwØ™e «r‚¿tt …qýo fhtu y™u Ðí±„æ-™e[u™t
{t„oÚte ©Ð, ²æçã-Ë{e… ytðtu. (3)
¼tðtÚto : suytu Þwõ‚ ytnth-rðnthðt¤t, Ëtu{ ytrŒ ytu»trÄytu™t hË™wk Ëuð™ fh™tht,
Œe½oft¤ ËwÄe ƒúñ[Þo™wk …t÷™ fh™th y™u þheh ‚Útt ytí{t™t ƒ¤Þwõ‚ htòs™tu rðãw‚T ytrŒ
…ŒtÚttuo™t ðu„Úte Þwõ‚ Þt™tu™wk r™{toý fhtðe™u ‚Útt Œkz îtht Œwütu™wk r™ðthý fhe™u LÞtÞ…qðof
htßÞ™e hûtt fhu Au, ‚uytus Ëw¾e ÚttÞ Au. (3)
•ÿ¢ ÿôÊÊ ŒfiflÿÊ •ÿ¢ Á◊ÿœfi ß◊Ê ’˝rÊÔÊfiáÿÿÁ◊fiãº˝ ‚Ê◊fi—–
SÃËáÊZ ’*„U⁄UÊ ÃÈ ‡Êfi∑˝§ ¬˝ ÿÊfiÁ„U Á¬’Êfi ÁŸ·l Áfl ◊fiÈøÊ „U⁄UËfi ß„UH 4H
…ŒtÚto : nu àæÜíU-þÂõ‚{t™T §‹Îí-˼t…r‚ ! ¥²}æì-yt Îï±²æ:-suÚte rŒÔÞ„wý ðt W¥t{ rðît™tu™wk
«t Útðwk ƒ™u Au, ‚u ²¿æ:-htsÄ{o y™u rþÕ…™e Ëk„r‚Úte WL™r‚™u «t ÚtÞu÷ Þ¿t; ðt ¥²}æì-
yt ç}æ²ï{:-su™e …ŒtÚttuo™t ™t¾ðtÚte ð]rØ ÚttÞ Au, ‚u ¥²}æì-yt ¨æï}æ:-{nt™ yti»trÄ™tu hË ðt
yiïÞo „é-y™u su S„è‡æü}æì-ZkftÞu÷ Ïæ<ã:-W¥t{ ytË™ Au çݯl-yu ytË™ …h ƒuËe™u §}ææ-
yu Ïæírææç‡æ-Ä™™u Ðíæ²æçã-W¥t{‚tÚte «t fhtu.
yu Wõ‚ yti»trÄ™wk çÐÏæ-…t™ fhe™u §ã-ynª ãÚè-rðãw‚T™t Äthý y™u ytf»toýY…e ½tuztytu™tu
Mðefth fh y™u Œw:¾™u ç±}æé™-Atuz. (4)
¼tðtÚto : Ëðo s™tuyu ÔÞðnth{tk «Þí™ fhe™u, ßÞthu htò, M™t‚f, rðãtð]Ø y™u ðÞtuð]Ø
{™w»Þ ytðu, íÞthu ytË™ ytrŒÚte Ëífth fhe™u ‚uytuÚte «&™tu fhðt òuEyu. ‚u ‚uytu™u ÞÚttur[‚T
Ä{oÞwõ‚ y™u rðãt «tr = ð]rØ fhtð™th ð[™ fnu. suÚte Œw:¾™e ntr™, Ëw¾™e ð]rØ y™u
rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo™e rËrØ ÚttÞ. (4)740
•Ê ‚Èc≈ÔÈUfià ßãº˝ ÿÊsÔflʸæÈU®¬ ’˝rÊÔÊfiÁáÊ ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
740 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÁfllÊ◊ flSÃÊ⁄Uflfi‚Ê ªÎÆáÊãÃÊ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : ¥æï, §‹Îí-Ä™«Œ ˼t…r‚ ! su{ y{u }æ拲S²-Ëífth fhðt ÞtuøÞ ÜUæÚæï:-fh™thtytu™t
Ïæírææç‡æ-Ä™tu™u ±S„æï:-«r‚rŒ™ ©Ð, ç±læ}æ-Ë{e…{tk òýeyu; ðt su{ ¥±¨æ-hûtt ytrŒ™e ËtÚtu
xæë‡æ‹„:-M‚wr‚ fhe™u y{u §¯}æì-«tr ±ë…Ý}æì-W¥t{ „r‚ y™u …èÚ²æÝé}æì-Sðtí{t™u ç±læ}æ-òýeyu,
‚u{ yt… ¨écÅé„:-«þkrË‚ M‚wr‚™u «t ÚtE™u ¥±æüÑì -²æçã-ËL{w¾ ytðtu. (5)
¼tðtÚto : suytu Ä™ «t fhu, ‚uytu yLÞtu™tu Ëífth fhu. suytu r¢Þtytu{tk fwþ¤ rþÕ…es™tu
yiïÞo «t fhu, ‚uytu Ëðo™u {txu ËL{t™eÞ ƒ™u. su{-su{ rðãtrŒ „wýtu yrÄf ÚttÞ, ‚u{-‚u{
‚{u ÷tuftu yr¼{t™ hrn‚ ƒ™u. (5)
Ëk„r‚ : ynª (Ëqõ‚{tk) htò ytrŒ rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (177)
Ëqõ‚-178
ÿh SÿÊ Ãfi ßãº˝ üÊÈÆÁc≈ÔU⁄U|Sà ÿÿÊfi ’÷ÍÕfi ¡Á⁄UÃÎèÿfi ™§ÃË–
◊Ê Ÿ— ∑§Ê◊¯ ◊„UÿfiãÃ◊Ê œ|Çfl‡flÊfi Ã •‡ÿÊ¢ ¬ÿʸ¬fi •ÊÿÊ—H 1H
…ŒtÚto : nu §‹Îí-Ëu™t…r‚ ! ²„ì-su S²æ-yt „ï-yt…™e ŸæéçcÅ:-©ðý ÞtuøÞ rðãt ¥çS„-
Au, ²²æ-suÚte yt… …çÚ„ë|²:-Ë{M‚ rðãt™e M‚wr‚ fh™thtytu™u {txu W…Œuþ fh™tht ±|æêƒ-
Úttytu Atu, ‚u ª„è-hûttrŒ f{oÚte Þwõ‚ rðãtÚte Ý:-y{tht }æ㲋„}æì-Ëífth-«þkËt fhðt ÞtuøÞ
ÜUæ}æ}æì-ft{™u }ææ, ¥æ, {ÜUì-ˤ„tðtu ™rn, „ï-yt…™t ã-s ¥æ²æï:-Sð™™wk su ¥æÐ:-«týƒ¤
Au, ‚u ç±Eæ-Ëðo™u nwk вüà²æ}æì-ËðoºtÚte «t fÁk. (1)
¼tðtÚto : suytu Ëu™t…r‚ ytrŒ hts…wÁ»ttu (Au, ‚uytu) …tu‚t™t «Þtus™ {txu ftuE …ý ftÞo™u
rðr™ü fhu ™rn y™u ËŒt yæÞt…ftu y™u rðãtÚteoytu™e hûtt fhu, suÚte Ëðo ÷tuftu ƒ¤ðt™ y™u
Œe½toÞw ÚttÞ. (1)
Ÿ ÉÊÊ ⁄UÊ¡ãº˝ •Ê Œfi÷ãŸÊ ÿÊ ŸÈ— Sfl‚Êfi⁄UÊ ∑ΧÆáÊflfiãà ÿÊŸÊfiÒ–
•Ê¬fiÁ‡øŒS◊Ò ‚ÈÆÃÈ∑§Êfi •fl·ãª◊fi㟠ßãº˝fi— ‚ÅÿÊ flÿfi‡øH 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ §‹Îí:-…h{iïÞoÞwõ‚ Úæ…æ-rðãt y™u rð™ÞÚte «ftþ{t™ htò
Ý:-y{™u Ý-™ ¥æ, Î|æ„ì-{thu, ™ Œkz yt…u, ‚u{ y{u Ýé-…ý ‚u™u {-Œw:¾ ™ s yt…eyu;
su{ ²æ-su S±¨æÚæ-ƒu ƒnu™tu™e Ë{t™ ƒu †eytu ²æïÝæñ-½h{tk ƒkÄw™u ™ {thu, ‚u{ ‚u™e Ë{t™
y{u ftuE™u …ý {theyu ™rn; su{ rðît™tu ®nËt ™ fhu, ‚u{ Ëðos™tu ™ ÜëU ‡æ±‹„-fhu; su{
ÉøðuŒ¼t»Þ 741
§‹Îí:-…h{uïÞoðt™ ¥S}æñ-yu Ëßs™™u {txu ¨w²æ-r{ºt‚t™wk ft{, ±²:-Sð™ ™-y™u ¨é„éÜUæ:-
ËwkŒh „úný fh™the †e ¥æÐ:-s¤™u ¥±ï¯Ýì-ÔÞt ÚttÞ Au 癄ì-‚u™e Ë{t™ Ý:-y{™u xæ}æ„ì-
«t ÚttÞ, ‚u{ ‚u™u y{u …ý «t ÚtEyu. (2)
¼tðtÚto : su{ ŒÞt¤w ytÂs™ ftuE™e ®nËt fh‚t ™Úte, ‚u{ Ëðo yt[hý fhu. (2)
¡ÃÊ ŸÎÁ÷Á⁄Uãºfi˝— ¬ÎÆà‚È ‡ÊÍ ⁄U— üÊÊÃÊ „Ufl¢ ŸÊœfi◊ÊŸSÿ ∑§Ê⁄UÊ—–
¬˝÷fiûÊʸ ⁄UÕ¯ ŒÊ‡ÊÈ·fi ©U¬Ê∑§ ©UlfiãÃÊ Áª⁄UÊ ÿÁŒfi ø à◊ŸÊ ÷ÍØÔH 3H
…ŒtÚto : ²çÎ-su Ýëç|æ:-™tÞf ðehtu™e ËtÚtu àæêÚ:-þºtwytu™e ®nËt fh™th …ï„æ-rðsÞþe÷
Ýæ{}ææÝS²-Þt[{t™™t ÜUæÚæï:-ftÞofthe …wÁ»t™t ã±}æì-„úný fhðt ÞtuøÞ rðãtƒtuÄ™u Ÿææï„æ-Ëtk¼¤™th
Ðí|æœææü-«f]ü rðãtytu™tu {„æü Îæàæé¯:-Œt™þe÷™e ©ÐæÜïU-Ë{e… çxæÚ:-ðtýeytu™tu ©l‹„æ-Wã{
fh™th §‹Îí:-Ëu™t…r‚ ‚wk y}æÝæ-ò‚u Ðéy¨é-Ëk„út{tu{tk Úƒ}æì-hÚt™u ™-…ý „úný fhe™u «ð]¥t |æê„ì-
ÚttÞ ‚u™tu áZ rðsÞ ÚttÞ.
¼tðtÚto : suytu rðãt™e Þt[™t fhu, ‚uytu™u r™hk‚h yt…ðe. suytu rs‚urLÿÞ y™u ËíÞðtŒe
ntuÞ Au, ‚u™u s rðãt «t ÚttÞ Au. suytu rðãt y™u þhehƒ¤Úte Þwõ‚ ÚtE™u þºtwytu™e ËtÚtu
ÞwØ fhu Au, ‚u™tu …htsÞ fu{ ÚtE þfu ? (3)
∞flÊ ŸÎÁ÷Á⁄Uãºfi˝— ‚ÈüÊflSÿÊ ¬˝fiπÊŒ— ¬ÎÆˇÊÊ •Á÷ Á◊ÁòÊáÊÊfi ÷ÍØԖ
‚◊ÿ¸ ß·— SÃfiflÃ ÁflflÊfiÁø ‚òÊÊ∑§⁄UÊ ÿ¡fi◊ÊŸSÿ ‡Ê¢‚fi—H 4H
…ŒtÚto : Ýëç|æ:-ðeh …wÁ»ttu™e ËtÚtu §‹Îí:-Ëu™t…r‚ ¨éŸæ±S²æ-W¥t{ yL™™e RåAtÚte Ðëÿææ-
ŒqhÚte ƒ‚tððt™u RåAe™u yL™ ‚u™u Ðí¶æÎ-yr‚ ¾t™tht y™u ç}æç~æ‡æ:-su™t ð‚o{t™ r{ºt ntuÞ
‚u™t ¥ç|æ, |æê„ì-ËL{w¾ ÚttÞ ‚Útt ç±±æç™-y™uf «fth™e rðãt y™u W¥t{ rþûttÞwõ‚ ðehs™™t
r™r{¥t ¨~ææÜUÚ:-ËíÞ ÔÞðnth fh™th y™u ²…}ææÝS²-yt…™th à梨:-«þkËf ¨}æIJïü-W¥t{ ðrýf™u
r™r{¥t §¯:-yL™tu™e S„±„ï-M‚wr‚-«þkËt fhu »±-s Au. (4)
¼tðtÚto : su …wÁ»ttÚteo y™u ËíÞðtŒe ÷tuftu ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚uytu ™tÞf-™u‚t ƒ™u
Au. (4)
àflÿÊfi flÿ¢ ◊fiÉÊflÁãŸãº˝ ‡ÊòÊÍfiŸÁ÷ cÿÊfi◊ ◊„UÃÊ ◊ãÿfi◊ÊŸÊŸ˜Ô–
àfl¢ òÊÊÃÊ àfl◊Èfi ŸÊ flÎÆœ ÷Ífi*742
fllÊ◊·¢ flΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±Ýì-…h{ «þkrË‚ Ä™Þwõ‚ §‹Îí-þºtwytu™u rðŒeýo fh™th ! y±²æ-yt…™e ËtÚtu
ð‚o{t™ ±²}æì-y{u }æã„:-«ƒ¤ }拲}ææÝæÝì-yr¼{t™e àæ~æêÝì-þºtwytu™u S‚™tht ¥ç|æ, à²æ}æ-
742 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ËðoºtÚte ƒ™eyu. y±}æì-yt… Ý:-y{tht ~ææ„æ-hûtf, ËntÞf y™u y±}æì, ©-yt… s ±ë{ï:-ð]rØ™u
{txu |æê:-Úttytu, suÚte y{u §¯}æì-«íÞuf ft{™e «uhýt, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð Mð¼tð™u
ç±læ}æ-…t{eyu. (5)
¼tðtÚto : suytu ÞwØ™t yrÄfthe„ý, (Ëir™ftu) f{o[theytu™tu ËðoÚtt Ëífth y™u WíËtrn‚
fhe™u ÞwØ fhtðu Au, ‚uytu ÞwØ fh™thtytu™e r™hk‚h hûtt y™u {]‚ …t{u÷t™t Ëk‚t™tu ‚Útt †eytu™wk
…t÷™ fhe þfu Au, ‚uytu Ëðoºt rðsÞe ƒ™e þfu Au. (5)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk Ëu™t…r‚™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (178)
Ëqõ‚-179
¬ÍÆfl˸⁄U„¢U ‡Ê‡ÊŒfi— ‡ÊüÊ◊ÊáÊÊ ŒÊ·Ê flSÃÊfiL ·‚Êfi ¡⁄UÿfiãÃË—–
Á◊ŸÊÁà ÁüÊÿ¯ ¡Á⁄U◊Ê ÃŸÍŸÊ◊åÿÍÆ ŸÈ ¬àŸËfl¸Î·fiáÊÊ ¡ªêÿÈ—H 1H
…ŒtÚto : su{ ¥ã}æì-nwk Ðê±èü:-…qðuo ÚtÞu÷t àæÚÎ:-ð»ttuo, Îæï¯æ:-htrºt, ±S„æï:-rŒðËtu …Ú²‹„è:-
Ëðo™e yðMÚtt™u Sýo fh‚e ©¯¨:-ËkæÞt¼h àæŸæ}ææ‡ææ-©{ fÁk Awk. ¥çÐ, ©-y™u …ý su{
„ÝêÝæ}æì-þhehtu™e …çÚ}ææ-yíÞk‚ yðMÚtt™u ™ü fh™th ft¤ çŸæ²}æì-÷û{e™tu ç}æÝæç„-rð™tþ fhu
Au, ‚u{ ±ë¯‡æ:-ðeÞo ®Ë[™th ÐyÝè:-…tu‚-…tu‚t™e †eytu™u Ýé-þe½ú …xæ}²é:-«t Úttytu.
¼tðtÚto : su{ ƒtÕÞtðMÚtt™e Ë{trÂÚte ÷E™u rðŒw»te †eytu îtht «r‚rŒ™ «t‚:ft¤Úte „]nftÞo
‚Útt …r‚Ëuðt ytrŒ ftÞtuo fhðt{tk ytðu÷ Au, ‚u{ ƒúñ[Þo …t÷™ fhu÷ †e-…wÁ»ttu™u Ëðo ftÞtuo
fhðt òuEyu. (1)
ÿ Áø|h ¬Ífl¸ ´§Ã‚ʬ •Ê‚fiãà‚Ê∑¢§ ŒflÁ÷⁄UflfiŒãŸÎÆÃÊÁŸfi–
Ã ÁøŒflÊfi‚ÈŸ¸sÔãÃfi◊ʬȗ ‚◊ÍÆ ŸÈ ¬àŸËflθ·fiÁ÷¡¸ªêÿÈ—H 2H
…ŒtÚto : ²ï-su «„¨æÐ:-ËíÞ ÔÞðnth{tk ÔÞt…f ðt ƒeòytu™u ÔÞt fhtð™tht Ðê±ïü-…qðo
rðît™ Îï±ïç|æ:-rðît™tu™e ¨æÜU}æì-ËtÚtu «„æçÝ-ËíÞ ÔÞðnthtu™u ¥±ÎüÝì-fne™u „ï, 癄ì, çã-‚uytu
…ý Ëw¾e ¥æ¨Ýì-ÚtÞt Au.
su Ýé-þe½ú ÐyÝè:-†eytu ±ë¯ç|æ:-ðeÞoðt™ …r‚ytu™e ËtÚtu ¨}æì-…xæ}²é:-r™hk‚h òÞ ç™„ì-
‚u™e Ë{t™ ¥±æ¨é:-Œtu»ttu™u Œqh fhu, ‚uytu ©, ¥‹„}æì-yL‚™u Ýçã ¥æÐé:-«t Út‚t ™Úte. (2)
¼tðtÚto : ƒúñ[the rðãtÚteoytuyu ‚uytu îtht rðãt y™u rþûtt „úný fhðe òuEyu, su …nu÷tkÚte
rðãt ¼ýu÷, ËíÞt[hýðt¤t y™u rs‚urLÿÞ ntuÞ. ‚uytu Vhe ‚u ƒúñ[trhýeytu™e ËtÚtu rððtn
ÉøðuŒ¼t»Þ 743
fhu, su …tu‚t™e Ë{t™ „wý-f{o-Mð¼tððt¤e y™u rðŒw»te ntuÞ. (2)
Ÿ ◊ηÊfi üÊÊãâ ÿŒflfi|ãà ŒflÊ Áfl‡flÊ ßàS¬ÎœÊfi •èÿfi‡ŸflÊfl–
¡ÿÊflŒòÊfi ‡ÊßËfiÕ◊ÊÁ¡¢ ÿà‚êÿÜøÊfi Á◊ÕÈÆŸÊflèÿ¡ÊfiflH 3H
…ŒtÚto : Îï±æ:-rðît™s™ ²„ì-su fthýu ¥~æ-yt ËkËth{tk }æë¯æ-r{ÚÞt Ÿææ‹„}æì-¾uŒ fh™thtytu™e
Ý; ¥±ç‹„-hûtt fh‚t ™Úte, yuÚte y{u ç±Eæ, §„ì-Ëðo SÐë{:-ÞwØtu™u ¥ç|æ, ¥àݱæ±-ËL{w¾
ÚtE™u ²„ì-su fthýu „]nt©{™u ¨}²@æ-ËBÞfT «t ÚtE™u ç}æƒéÝæñ-†e-…wÁ»t y{u ƒL™u ¥|²…æ±-
ËðoºtÚte ‚uytu™t ÔÞðnthtu™u «t ÚtEyu yuðe àæ„Ýèƒ}æì-su ËUfztuÚte «t Útðt ÞtuøÞ ¥æç…}æì-
Ëk„út{™u ²…æ±ï„ì-S‚u s Au. (3)
¼tðtÚto : fthý fu yt rðît™tu r{ÚÞt yt[hý fh™tht {q¾o rðãtÚteoytu™u ¼ýtð‚t ™Úte,
…hk‚w íÞt„e Œu Au. ‚uÚte †e-…wÁ»t ÔÞr¼[th ytrŒ yt[hý™tu íÞt„ fhe Œu Au. suÚte „]nt©{™e
WL™r‚ ÚttÞ ‚uðt «Þí™tu, †e-…wÁ»t …hM…h ÄtŠ{f ƒ™e™u fhu. (3)
ŸŒSÿfi ◊Ê L§œ× ∑§Ê◊ •ÊªfiÁãŸà •Ê¡ÊfiÃÊ •◊È× ∑ȧÃfiÁ‡øØԖ
ÀÊÊ¬Êfi◊Ⱥ˝Ê flηfiáÊ¢ ŸË Á⁄fiUáÊÊÁà œË⁄U◊œËfi⁄UÊ œÿÁà ‡fl‚ãÃfi◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : §„:-yt ƒtswÚte ðt ¥}æé„:-…u÷e ƒtswÚte ðt ÜéU„çp„ì-õÞtkÞÚte ¥æ…æ„:-ËðoºtÚte «rËØ
L{„:-ðeÞo htuf™th ðt ÝÎS²-yÔÞõ‚ þçŒ fh™tht ð]»t¼ ytrŒ™wk ÜUæ}æ:-ft{ }ææ-{™u ¥æxæÝì-
«t ÚttÞ Au yÚtto‚T ‚u™e Ë{t™ ft{Œuð Wí…L™ ÚttÞ Au. yuðwk ¥{èÚæ-Äehshrn‚ ðt HæïÐæ}æéÎíæ-
su™wk ÷tu… ÚtE sðtu s «‚e‚™wk r[ö Au. ‚u yu †e ±ë¯‡æ}æì-ðeÞoðt™ {èÚ}æì-ÄiÞoÞwõ‚ E¨‹„}æì-
ïtË ÷u‚t yÚtto‚T þÞ™ ytrŒ yðMÚtt{tk r™{ø™ …wÁ»t™u ÝèçÚ‡ææç„-r™hk‚h «t ÚttÞ Au y™u
{²ç„-‚u™tÚte „{™ …ý fhu Au. (4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu rðãt y™u ÄiÞo ytrŒ „wýtuÚte hrn‚ †eytu™e ËtÚtu rððtn fhu Au, ‚uytu
Ëw¾ …t{‚t ™Úte. su ðh ft{™thrn‚ fLÞt™u y™u su fLÞt ft{™t hrn‚ ðh™e ËtÚtu rððtn
fhu, ‚tu íÞtk sht …ý Ëw¾ («tÂ) Út‚wk ™Úte. ‚uÚte ßÞtk …hM…h «u{Þwõ‚ y™u Ë{t™ „wýtuðt¤t
rððtn fhu, íÞtk s {k„÷ ÚttÞ Au. (4)
ß◊¢ ŸÈ ‚Ê◊◊|ãÃfiÃÊ NUà‚È ¬ËÃ◊Ȭfi ’˝Èfl–
ÿà‚Ë◊ʪfi‡ø∑ΧÆ◊Ê Ãà‚È ◊Îfi›UÃÈ ¬ÈÀÊÈÆ∑§Ê◊Ê Á„U ◊àÿ¸®fi—H 5H
…ŒtÚto : ²„ì-su §}æ}æì-yt Ny¨é-ÓŒÞtu 744{tk Ðè„}æì-…t™ fhu÷ ¨æï}æ}æì-ytu»trÄytu™t hË™u ©Ð,
Ïæíé±ï-W…Œuþ…qðof fnwk Awk, ‚u™u ÐéHéÜUæ}æ:-ƒnw s ft{™tðt¤t }æy²ü:-…wÁ»t çã-s ¨é}æëf„é-Ëw¾ ËkÞwõ‚
fhu yÚtto‚T …tu‚t™t Ëw¾{tk ‚u™tu ËkÞtu„ fhu.
744 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 su ¥æxæ:-y…htÄ™u y{u ™ÜëU}æ-fheyu „„ì-‚u™u Ýé-þe½ú ¨è}æì-ËðoºtÚte ¥ç‹„„:-Ë{e…Úte Ëðo
÷tuftu Atuzu yÚtto‚T ût{t fhu. (5)
¼tðtÚto : suytu {nti»trÄytu™t hË™wk …t™ fhu Au, ‚uytu ™ehtu„ y™u ƒr÷c ƒ™u Au. suytu
fw…ÚÞ fhu Au, ‚uytu htu„tu îtht …erz‚ ÚttÞ Au. (5)
•ªSàÿ— πŸfi◊ÊŸ— πÁŸòÊÒfi— ¬˝¡Ê◊¬fiàÿ¢ ’ÀÊÁ◊ë¿U◊ÊfiŸ—–
©U÷ÊÒ fláÊʸflÎÁ·fiL§ª˝— ¬Èfi¬Ê· ‚àÿÊ ŒflcflÊÁ‡Ê·Êfi ¡ªÊ◊H 6H
…ŒtÚto : su{ ¶çÝ~æñ:-ftuŒt¤e, …tðzt, n¤ ytrŒ ¾tuŒðt™t ËtÄ™tuÚte ¼qr{-¾u‚h™u ¶Ý}ææÝ:-
¾tuŒe™u ¾uzq‚ ÄtLÞ ytrŒ y™ts …tf‚t Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ ƒúñ[Þo y™u rðãtÚteo Ðí…æ}æì-htßÞ,
¥Ðy²}æì-Ëk‚t™ y™u ÏæH}æì-ƒ¤™t §ÓÀ}ææÝ:-RåAwf, ¥xæSy²:-r™h…htrÄytu{tk W¥t{, «ç¯:-
ðuŒtÚtoðu¥tt, ©xæí:-‚usMðe rðît™ ÐéÐæï¯-…wü ÚttÞ Au. Îï±ï¯é-y™u rðît™tu{tk ðt ft{tu{tk ¨y²æ:-
©uc f{tuo{tk W¥t{ ËíÞ y™u ¥æçàæ¯:-rËØ RåAtytu™u …xææ}æ-«t ÚttÞ Au, ‚u{ ©|ææñ-ƒL™u ±‡ææñü-
…hM…h yuf-ƒeò™tu Mðefth fhe™u †e-…wÁ»t Úttytu.
¼tðtÚto : su ¾uzq‚ W¥t{ ¾u‚htu{tk W¥t{ ƒeòu™u ðtðe™u ‚u™t V¤tu™u «t fhu Au y™u su{
ÄtŠ{f rðît™ ËíÞ ft{™tytu™u …qýo fhe ÷u Au, ‚u{ òu ÷tuftu ƒúñ[ÞoÚte ÞwðtðMÚtt™u «t ÚtE™u
MðuåAtÚte rððtn fhu, ‚tu ‚uytu W¥t{ ûtuºt y™u W¥t{ ƒesÚte su{ W¥t{ V÷ («t ÚttÞ Au,)
‚u{ W¥t{ Ëk‚t™ Y…e V¤Úte Þwõ‚ ÚttÞ Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðŒw»te †e y™u rðît™ …wÁ»ttu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t
yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (179)
Ëqõ‚-180
ÿÈÆflÊ ⁄U¡Ê¯Á‚ ‚ÈÆÿ◊Êfi‚Ê •‡flÊ ⁄UÕÊ ÿmÊ¢ ¬ÿ¸áÊZÊfiÁ‚ ŒËÿfiØԖ
Á„U⁄UáÿÿÊfi flÊ¢ ¬flÿfi— ¬˝È·Êÿã◊äfl— Á¬’fiãÃÊ ©U·‚fi— ‚øÕH 1H
…ŒtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! ²„ì-ßÞthu ²é±æï:-‚{u ƒL™u ¨é²}ææ¨:-ËkÞ{Þwõ‚ ¥Eæ:-ðu„ðt™ yÂø™
ytrŒ …ŒtÚto Ú…æ¢ç¨-÷tuf-÷tuftL‚htu{tk ‚Útt ±æ}æì-‚{thtu Úƒ:-hÚt ¥‡ææZç¨-s¤ y™u MÚt¤tu{tk ÐçÚ;
Î貄ì-ËðoºtÚte òÞ, ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t hÚt™t çãÚ‡²²æ:-ƒnw s ËwðýoÞwõ‚ б²:-[¢tu = …iztk
Ðíé¯æ²Ýì-¼qr{™u AuŒu-¼uŒu Au ‚Útt }抱:-{Äwh hË™wk çÐÏæ‹„æñ-…t™ fhe™u yt… ©¯¨:-W»ttft¤™wk
¨™ïƒï-Ëuð™ fhtu Atu. (1)
¼tðtÚto : su …wÁ»t-†eytu ÷tuf™t rðþu»t ¿tt™Úte Þwõ‚, …ŒtÚttuoÚte Ëwhr[‚ ðtn™ îtht Þtºtt
ÉøðuŒ¼t»Þ 745
fh™tht, y÷kfthtuÚte Ëwþtur¼‚, ŒqÄ ytrŒ ÿð …ŒtÚttuo™wk …t™ fh™tht y™u Ë{Þt™wËth ftÞo fh™tht
Au, ‚uytu s yiïÞo™u «t fhe þfu Au. (1)
ÿÈÆfl◊àÿSÿÊflfi ŸˇÊÕÊ ÿÁm¬fià◊ŸÊ Ÿÿ¸®fiSÿ ¬˝ÿfiÖÿÊ—–
Sfl‚Ê ÿmÊ¢ Áfl‡flªÍûÊ˸ ÷⁄UÊfiÁà flÊ¡Êÿ^ÔUfi ◊œÈ¬ÊÁfl· øfiH 2H
…ŒtÚto : nu †e-…wÁ»ttu ! ²„ì-su ²é±}æì-‚{u ƒL™u Ðí²Á²æï:-«Þtu„ fhðt ÞtuøÞ yÚtto‚T ftÞo
Ëk[th{tk ð‚oðt ÞtuøÞ Ý²üS²-{™w»Þtu{tk W¥t{ ç±Ðy}æÝ:-rðþu»t „{™þe÷ ¥y²S²-½tuztytu™u ¥±,
Ýÿæƒ:-«t Úttytu Atu. ²„ì-su ç±Exæêœæèü-Ë{„ú …wÁ»ttÚto fh™tht ±æ}æì-‚{™u ƒL™u™u S±¨æ-ƒnu™
‚{thwk |æÚæç„-…t÷™-…tu»tý fhu ±æ…æ², ™-y™u rð¿tt™ Útðt {txu §ü^ï-‚{the ƒL™u™e M‚wr‚ fh‚e
yÚtto‚T «þkËt fh‚e ‚u™wk }æ{éÐæñ-{Äwh …t™ fh‚tk ‚{u ƒL™u §¯ï-yL™trŒ …ŒtÚttuo {txu W¥t{ Þí™
fhtu. (2)
¼tðtÚto : su †e y™u …wÁ»t yÂø™ ytrŒ™e ‘yïrðãt’ (þe½ú„t{e fhðt™e rðãt)™u òýe
÷u, ‚tu ‚uytu RåAt™wËth (ÞÚtuc MÚtt™) sE þfu Au. su™e ƒnu™ rðŒw»te ntuÞ, ‚u™e «þkËt fu{
ÚttÞ ? (2)
ÿÈÆfl¢ ¬ÿfi ©U|dÿÊÿÊfi◊œûÊ¢ ¬Äfl◊Ê◊ÊÿÊ◊fl ¬Í√ÿZ ªÊ—–
•ãÃÿ¸mÁŸŸÊfi flÊ◊ÎÃå‚Í uÔUÊ⁄UÊ Ÿ ‡ÊÈÁøÿ¸¡fiÃ „UÁflc◊ÊfiŸ˜ÔH 3H
…ŒtÚto : nu «„Œ¨ê-s¤…t™-ytnth fh™tht †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-‚{u ƒL™u àæéç™:-…rðºt ãç±c}ææÝì-
þwØ Ët{„úeÞwõ‚ uæÚ:-¢tuÄ™wk r™ðthý fh™th Ëßs™™e Ý-Ë{t™ ±æ}æì-‚{u ƒL™u ©çd²æ²æ}æì-
„tÞ{tk ²„ì-su в:-ŒqÄ ðt ¥æ}ææ²æ}æì-y«tiZu = su ÞwðtðMÚtt™u y«t ‚u „tÞ{tk Ðv±}æì-yðMÚttÚte
…rh…õð ¼t„ xææï:-„tÞ™u Ðêòü}æì-…qðos ÷tuftuyu «rËØ fhu÷ Au; ðt ±çÝÝ:-rfhýtuÞwõ‚ ËqÞo{kz¤™e
¥‹„:-ykŒh yÚtto‚T «ftþY… ²…„ï-«t ÚttÞ Au, ‚u™u ¥±æ{œæ}æì-Ëthe he‚u Äthý fhtu. (3)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo{kz¤ hË™u ¾U[u Au y™u [kÿ{t ðhËtðu Au ‚Útt …]rÚtðe™u …wü fhu Au,
‚u{ yæÞt…f y™u W…Œuþf ð‚toð fhu.
su{ ¢tuÄ ytrŒ Œtu»ttuÚte hrn‚ {™w»Þtu þtÂL‚ îtht Ëw¾tu™u «t fhu Au, ‚u{ (nu yæÞt…f
y™u W…Œuþf) ‚{u ƒL™u …ý Úttytu. (3)
ÿÈÆfl¢ „fiU ÉÊ◊Z ◊œÈfi◊ãÃ◊òÊfiÿ˘¬Ê
746
Ÿ ˇÊÊŒÊfi˘flÎáÊËÃ◊·–
Ãmʯ Ÿ⁄UÊfl|‡flŸÊ ¬‡flfißc≈ÔUË ⁄Uâÿfifl ø∑˝§Ê ¬˝ÁÃfi ÿ|ãà ◊äflfi—H 4H
…ŒtÚto : nu ÝÚæñ-™tÞf-y„úýeytu ¥çEÝæ-rðãw‚trŒ rðãtytu{tk ÔÞt †e-…wÁ»ttu ! ²é±}æì-
746 ÉøðuŒ¼t»Þ É
‚{u ƒL™u »¯ï-ËðoºtÚte RåAt fh‚t ¥~æ²ï-y™u ¼q‚, ¼rð»Þ, ð‚o{t™ ºtýuÞ ft¤tu{tk su™u Œw:¾
™rn yuðt ËðoŒt Ëw¾Þwõ‚ hnu™tht …wÁ»ttu™u {txu }æ{é}æ‹„}æì-{ÄwhtrŒ „wýÞwõ‚ Íæ}æü}æì-rŒðË y™u
ÿææïÎ:-s¤™u ¥Ð:-«týtu™e Ý-Ë{t™ ¥±ë‡æè„}æì-Mðefth fhtu, su fthýu ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e ÐE§çcÅ:-
…þwfw¤™e Ëk„r‚ Ú‰²ï±-hÚttu{tk W¥t{ ™ÜíU æ-…iztytu™e Ë{t™ }抱:-{Äwh V¤tu™u Ðíç„, ²ç‹„-
«r‚-«t ÚttÞ Au, „„ì-ã-yu fthý «t Úttytu. (4)
¼tðtÚto : òu †e y™u …wÁ»t „]nt©{{tk {Äwh ytrŒ hËtuÚte Þwõ‚ ÿÔÞ, W¥t{ …þw y™u hÚt
ytrŒ ðtn™ «t fhe ÷uþu, ‚tu ‚u ƒL™u™t Ëðo rŒðËtu Ëw¾Úte rð‚þu. (4)
•Ê flʯ ŒÊŸÊÿfi flflÎÃËÿ ŒdÊ ªÊ⁄UÊ„fiUáÊ ÃÊÒ≥ÿÊ Ÿ Á¡Áflfi˝—–
•¬— ˇÊÊáÊË ‚fiøÃ ◊ÊÁ„fiUŸÊ flÊ¢ ¡ÍÆáÊÊ¸ flÊ◊ˇÊÈÆ⁄¢U„fiU‚Ê ÿ¡òÊÊH 5H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™tht y™u ²…~ææ-Ëðo ÔÞðnth™e Ëk„r‚ fh™tht †e-…wÁ»ttu
! ç…ç±í:-Sýo-ð]Ø „æñx í²:-ƒ¤ðt™tu{tk ƒ¤e s™™e Ý-Ë{t™ nwk xææïÚæïãï‡æ-…]rÚtðe™t ƒes MÚtt…™Úte
±æ}æì-‚{™u ƒL™u™u ÎæÝæ²-yt…ðt™u {txu ¥æ±±ë„è²-Ëthe he‚u ð‚wO. su }ææçãÝæ-{nt™ ntuðtÚte
ÿææï‡æè-¼qr{ ¥Ð:-s¤™tu ¨™„ï-ËkƒkÄ fhu Au, ‚u{ …ê‡æü:-nwk htu„e ±æ}æì-‚{thtu ËkƒkÄ fÁ y™u
¥ÿæé:-ÔÞt Útðt™t þe÷-Mð¼tððt¤tu nwk ¥¢ã¨:-Œwüt[thÚte ±æ}æì-‚{™u-ƒL™u™u …]Útf ht¾wk. (5)
¼tðtÚto : rðît™tu †e-…wÁ»ttu™u yuðtu W…Œuþ fhu fu su{ y{u ‚{™u rðãt yt…eyu y™u Œwü
yt[hýÚte …]ÚtfT ht¾eyu, ‚u{ ‚{thu …ý yt[hý fhðwk òuEyu y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ ût{t y™u
W…fth ytrŒ f{tuo fhðt òuEyu. (5)
ÁŸ ÿlÈÆflÕfi ÁŸÿÈÃfi— ‚ȌʟÍÆ ©U¬fi SflœÊÁ÷fi— ‚ΡÕ— ¬È⁄UfiÁãœ◊˜Ô–
¬˝·m·mÊÃÊ Ÿ ‚ÍÆÁ⁄U⁄UÊ ◊„U ŒfiŒ ‚Èfl˝ÃÊ Ÿ flÊ¡fi◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : ²„ì-ßÞthu nu ¨éÎæÝê-ËwkŒh Œt™þe÷ †e-…wÁ»ttu ! çݲé„:-ðtÞw™t ðu„ ytrŒ „wýtu™e
Ë{t™ r™rù‚ …ŒtÚttuo™u çݲé±ïƒï-yuf-ƒeòÚte {u¤ðtu Atu, íÞthu S±{æç|æ:-yL™trŒ …ŒtÚttuoÚte su™tÚte
ÐéÚç‹{}æì-«t Útðt ÞtuøÞ rð¿tt™™u ©Ð, ¨ë…ƒ:-Wí…L™ fhtu Atu; ‚u ¨êçÚ:-rðît™ Ðí﯄ì-«ËL™ ÚttÞ,
±æ„:-ðtÞw™e Ý-Ë{t™ ±ï¯„ì-ËðoºtÚte „{™ fhu y™u ¨é±í„:-ËwkŒh ðú‚ yÚtto‚T Ä{to™wfq¤ r™Þ{tu
Þwõ‚ Ëßs™ …wÁ»t™e Ý-Ë{t™ }æãï-{nt™‚t™u {txu ±æ…}æì-rðþu»t ¿tt™™u ¥æÎÎï-„úný fÁk Awk. (6)
¼tðtÚto : r…‚t ytrŒ s™, rþÕ…™t r¢Þtftiþ÷™u …wºttu{tk MÚttr…‚ fhu. rþûtt «t fhu÷ …wºt
ytrŒ Ëðo …ŒtÚttuo™wk rðþu»t¿tt™ «t fhu. f÷tÞkºttuÚte [t÷™tht y™u ðtÞw™e Ë{t™ ðu„ðt™ Þt™
îtht ßÞtk-õÞtkÞ y¼eü «Œuþ{tk òÞ. (6)
flÿ¢ Áø|h flʯ ¡Á⁄UÃÊ⁄Ufi— ‚àÿÊ Áflfi¬ãÿÊ◊fi®„U Áfl ¬ÁáÊ*„UÃÊflÊfiŸ˜Ô–
•œÊfi Áø|h c◊Êfi|‡flŸÊflÁŸãlÊ ¬ÊÕÊ Á„U c◊Êfi flηáÊÊfl|ãÃfiŒfl◊˜ÔH 7H
ÉøðuŒ¼t»Þ 747
 …ŒtÚto : nu ¥çÝ‹læ-®™Œt™u yÞtuøÞ ±ë¯‡ææñ-ƒ¤ðt™ ¥çEÝæñ-Ë{M‚ …ŒtÚto„wý ÔÞt…e †e-
…wÁ»ttu ! ‚{u su{ çã„æ±æÝì-su™wk rn‚ rðã{t™ ‚u ç±Ðç‡æ:-rðþu»t‚h ÔÞðnth fh™th s™ ±æ}æì-
‚{the ƒL™u™e «þkËt fhu Au, ‚u{ y{u «þkËt fheyu.
su{ 癄ì-çã-s …çÚ„æÚ:-M‚wr‚ fh™th y™u ¨y²æ:-ËíÞ ÔÞðnth ð‚o™tht ±²}æì-y{u ‚{the
ƒL™u™e M‚wr‚ ç±Ð‹²æ}æãï-W¥t{ M‚wr‚ fheyu Aeyu, ‚u{ S}æ, çã-s ¥ç‹„Îï±}æì-rðît™tu{tk rðît™s™™e
Ëuðt fheyu; ðt su{ çã, S}æ-s ytùÞoY… Ðæƒ:-s¤ 癄ì-r™ùÞÚte ‚]r fhu Au, ‚u{ ¥{-
yuÚte y™L‚h rðît™tu™tu Ëífth fheyu. (7)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu «þkË™eÞtu™e «þkËt fhu Au y™u ®™Œ™eÞtu™e ®™Œt fhu Au, ‚u{ yLÞ
{™w»Þtuyu …ý fhðwk òuEyu. (7)
ÿÈÆflÊ¢ Áø|h c◊Êfi|‡flŸÊŸÈÆ lÍ|ãflL§fiº˝Sÿ ¬˝dflfiáÊSÿ ‚ÊÃÊÒ–
•ªSàÿÊfi Ÿ⁄UÊ¢ ŸÎ·ÈÆ ¬˝‡ÊfiS× ∑§Ê⁄UÊfiœÈŸËfl ÁøÃÿà‚„UdÒfi—H 8H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-ËqÞo y™u [kÿ{t Ë{t™ „wýÞwõ‚ †e-…wÁ»ttu ! su{ ²é±æ¢, 癄ì-‚{u s
çã, S}æ-su fthýu ç±LÎíS²-rðrðÄ «fthÚte «tý rðã{t™ ‚u Ðí¨±‡æS²-W¥t{‚tÚte s™tht þheh™e
¨æ„æñ-Ëkrð¼õ‚{tk ¥Ýé, léÝì-«r‚rŒ™ …tu‚t™t Ëk‚t™tu™u W…Œuþ yt…tu, ‚u{ yu fthýu ÝÚæ}æì-{™w»Þtu{tk
Ýë¯é-©uc {™w»Þtu{tk ÐíàæS„:-W¥t{ ¥xæSy²:-y…htÄ™u Œqh fh™th s™ ¨ãdñ:-nòhtu «fthÚte
ÜUæÚæ{éçݱ-þçŒtu™u fk…tð‚t ðt®sºt ytrŒ™e Ë{t™ Ëðo™u 癄²„ì-W¥t{ Ëk¿ttÞwõ‚ fhu-ò„]‚
fhu. (8)
¼tðtÚto : su rŒðË-ht‚ ËqÞo y™u [kÿ™e Ë{t™ Ëk‚t™tu™u rðãt y™u W…Œuþ îtht «ftrþ‚
fhu Au, ‚uytu «þkrË‚ ÚttÞ Au. (8)
¬˝ ÿm„fiÕ ◊Á„UŸÊ ⁄UÕfiSÿ ¬˝ S¬fiãº˝Ê ÿÊÕÊ ◊ŸÈfi·Ê Ÿ „UÊÃÊfi–
œûÊ¢ ‚ÍÆÁ⁄Uèÿfi ©Uà flÊ Sfl‡√ÿ¢ ŸÊ‚fiàÿÊ ⁄UÁÿ·Êøfi— SÿÊ◊H 9H
…ŒtÚto : nu SЋÎíæ-W¥t{ «[r÷‚ y™u Ýæ¨y²æ-ËíÞ Mð¼tðÞwõ‚ †e-…wÁ»ttu ! ²„ì-su ‚{u
ãæï„æ-Œt‚t }æÝé¯:-{™w»Þ™e Ý-Ë{t™ }æçãÝæ-{nt™‚tÚte ËtÚtu ÚƒS²-h{ý fhðt ÞtuøÞ rð{t™trŒ
hÚt™u Ðí±ãïƒï-«t fhe™u ‚Útt Ðí²æƒ:-ŒuþtL‚h{tk …ntU[tztu Atu, ‚u yt… ¨êçÚ|²:-rðît™tu™u {txu
{œæ}æì-Ä™™u Äthý fhtu. ©„, ±æ-yÚtðt S±àò}æì-su{tk rðhts{t™ ËwkŒh ½tuztytu y™u W¥t{ Ä™trŒ
ði¼ð™u «t Úttytu. suÚte y{u Ú粨æ™:-Ä™™e
748 ËtÚtu ËkƒkÄ fh™tht S²æ}æ-ƒ™eyu. (9)
¼tðtÚto : {™w»Þ su{ …tu‚t™t Ëw¾ {txu su ËtÄ™tu™u RåAu, ‚u yLÞtu™t yt™kŒ™u {txu …ý
RåAu. su Ëw…tºt yæÞt…ftu™u Œt™ yt…u Au, ‚u ÷û{eðt™T ƒ™u Au. (9)

748 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 â flÊ¢ ⁄UÕ¯ flÿ◊lÊ „ÈfiUfl◊ SÃÊ◊Ò⁄U|‡flŸÊ ‚ÈÁflÃÊÿ Ÿ√ÿfi◊˜Ô–
•Á⁄Ufic≈ÔŸÁ◊¢ ¬Á⁄U lÊÁ◊fiÿÊŸ¢ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-Ëðo „wýÔÞt…e …wÁ»ttu ! ±²}æì-y{u ¥l-yts ¨é籄æ²-yiïÞo™u {txu
S„æï}æñ:-«þkËtytuÚte ¥çÚcÅÝïç}æ}æì-Œw:¾ r™ðthf Ýò}æì-™ðe™ læ}æì-ytftþ™u ÐçÚ §²æÝ}æì-ËðoºtÚte
s‚tk „}æì-…qðo {kºttuõ‚ ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t Úƒ}æì-hÚt™tu ãé±ï}æ-Mðefth fheyu ‚Útt §¯}æì-«tÂÔÞ
Ëw¾ ±ë…Ý}æì-„{™ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð™u ç±læ}æ-«t ÚtEyu. (10)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu ËŒt ™ðt-™ðt rðãt ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu, suÚte yt ÷tuf{tk «þkËt
ÚttÞ y™u ytftþ ytrŒ{tk sðt™e RåAt …qýo ÚttÞ. (10)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk †e-…wÁ»ttu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e
ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (180)
Ëqõ‚-181
∑§ŒÈÆ¢ ¬˝cΔUÊfiÁfl·Ê¢ ⁄fiUÿËáÊÊ◊äflÿ¸ãÃÊ ÿŒfiÈÁ㟟ËÕÊ •¬Ê◊˜Ô–
•ÿ¢ flʯ ÿôÊÊ •fi∑Χà ¬˝‡Êfi|Sâ fl‚ÈÁœÃË •ÁflfiÃÊ⁄UÊ ¡ŸÊŸÊ◊˜ÔH 1H
…ŒtÚto : nu §¯æ}æì-yL™ y™u Ú²è‡ææ}æì-Ä™trŒ …ŒtÚttuo™t rð»tÞ ÐíïcÆæñ-yíÞk‚ «er‚ðt¤t …ÝæÝæ}æì-
{™w»Þtu™e ¥ç±„æÚæ-hûtt y™u ±¨éç{„è-Ä™trŒ …ŒtÚttuo™u Äthý fh™th yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu !
‚{u ÜU„ì, ©-õÞthuf ¥Š±²ü‹„æ-…tu‚t™u Þ¿t™e RåAt fhe™u ²„ì-su ¥Ðæ}æì-s¤ ðt «týtu™e ©„ì-
çÝÝèƒ:-WL™r‚™u …ntU[tz‚t yÚtto‚T yíÞk‚ ÔÞðnth{tk ÷tðtu Atu, ‚u ¥²}æì-yt ±æ}æì-‚{thtu ²¿æ:-
ÿÔÞ{Þ ðt ðtýe{Þ Þ¿t ÐíàæçS„}æì-«þkËt™u ¥ÜëU„-fhu Au. (1)
¼tðtÚto : ßÞthu rðît™tu, {™w»Þtu™u rðãtytu «t fhtðu Au, íÞthu ‚uytu Ëðo™t r«Þ ƒ™e™u
yiïÞoðt™ ƒ™e òÞ Au.
ßÞthu ‚uytu ¼ýðt-¼ýtððt ‚Útt Ëw„krÄ‚ …ŒtÚttuo™t ntu{ îtht Sðtí{tytu™u ‚Útt s÷™u þwØ
fhu Au, íÞthu «þkËt™u «t ƒ™u Au. (1)
•Ê flÊ◊‡flÊfi‚— ‡ÊÈøfiÿ— ¬ÿS¬Ê flÊÃfi⁄¢U„U‚Ê ÁŒ√ÿÊ‚Ê •àÿÊfi—–
◊ŸÊ¡ÈflÊ flηfiáÊÊ flËìÎficΔUÊ ∞„U Sfl⁄UÊ¡Êfi •|‡flŸÊfi fl„UãÃÈH 2H
…ŒtÚto : nu rðît™tu ! su ¥Eæ¨:-þe½ú„t{e ½tuztytu àæ陲:-…rðºt вSÐæ:-s¤ …e™tht,
çÎòæ¨:-rŒÔÞ ±æ„Ú¢ã¨:-ðtÞw Ë{t™ ðu„ ðt }æÝæï…é±:-{™ð‚T ðu„ðt¤t, ±ë¯‡æ:-…thft™e þÂõ‚™t
ƒkÄf, ±è„ÐëcÆæ:-suytuÚte …]rÚtðe‚÷ ÔÞtÂ, S±Úæ…:-su MðÞk «ftþ{t™, ¥y²æ:, ¥æ-r™hk‚h Ëthe
ÉøðuŒ¼t»Þ 749
he‚u s™tht Au, ‚uytu §ã-yt MÚtt™{tk ±æ}æì-‚{™u ¥çEÝæ-yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™u ¥æ, ±ã‹„é-
…ntU[tzu. (2)
¼tðtÚto : su rðît™tu su rðãw‚T ytrŒ …ŒtÚttuo™u „wý-f{o-Mð¼tðÚte òýu, ‚u™tu yLÞtu™u …ý
W…Œuþ fhu. ßÞtk ËwÄe {™w»Þtu Ë]rü™t …ŒtÚttuo™e rðãt™u òý‚t ™Úte, íÞtk ËwÄe ‚uytu Ëk…qýo Ëw¾
«t fh‚t ™Úte. (2)
•Ê flÊ¢ ⁄UÕÊ˘flÁŸŸ¸ ¬˝flàflÊfiãà‚ÎƬ˝flfiãœÈ⁄U— ‚ÈÁflÃÊÿfi ªêÿÊ—–
flÎcáÊfi— SÕÊÃÊ⁄UÊ ◊Ÿfi‚Ê ¡flËfiÿÊŸ„¢U¬ÍÆflÊ¸ ÿfi¡ÃÊ ÁœficáÿÊ ÿ—H 3H
…ŒtÚto : nu Sƒæ„æÚæ-ÂMÚt‚ Út™tht ç{c‡²æ-Ä]ü «„Õ¼ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! ²:-su
±æ}æì-‚{tht ¥±çÝ:-…]rÚtðe™e Ý-Ë{t™ Ðí±y±æÝì-su{tk «þM‚ ðu„trŒ „wý rðã{t™T Au, ¨ëÐí±‹{éÚ:-
su {¤u÷t ƒkÄ™tuÚte Þwõ‚, }æݨ:-{™Úte …ý …±è²æÝì-yíÞk‚ ðu„ðt™ ¥ã¢ Ðê±ü:-yu nwk Awk, yuðt
ytí{¿tt™Úte …qýo ²…„:-Ëk„‚ {¤u÷ Úƒ:-hÚt ¨é籄æ²-yiïÞ™u {txu ÚttÞ Au. su{tk ±ëc‡æ:-
ƒ¤ðt™ ¥æ, xæ}²æ:-[÷tððt™u ÞtuøÞ yøLÞtrŒ …ŒtÚttuo ËBÞfT ËkÞwõ‚ fhðt{tk ytðu Au, ‚u™u nwk
rËØ fÁk. (3)
¼tðtÚto : (su) {™w»Þtu îtht yiïÞo™e WL™r‚ {txu …]rÚtðe Ë{t™ (áZ) y™u {™™t ðu„™e
Ë{t™ ðu„ðt™ Þt™ ƒ™tððt{tk ytðu Au, ‚uytu yt ËkËth{tk áZ y™u ÂMÚth Ëw¾ðt¤t ÚttÞ Au. (3)
ß„U„fiU ¡ÊÃÊ ‚◊fiflÊfl‡ÊËÃÊ◊⁄UR¬‚Êfi ÃãflÊ3> ŸÊ◊fiÁ÷— SflÒ—–
Á¡cáÊÈfl¸Êfi◊ãÿ— ‚È◊fiπSÿ ‚ÍÆÁ⁄U*ŒflÊ •ãÿ— ‚ÈÆ÷ªfi— ¬ÈÆòÊ ™fi§„UH 4H
…ŒtÚto : nu ¥ÚïШæ-r™»…t… Ëðo„wýÔÞt…e yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! §ãïã-yt s„‚{tk …æ„æ-
«rËØ ÚtÞu÷ yt… ÷tuftu …tu‚t™t „‹±æ-þhehÚte y™u S±ñ:-…tu‚t™t Ýæ}æç|æ:-™t{tu™e ËtÚtu ¨}æì,
¥±æ±àæè„æ}æì-r™hk‚h ft{™t fh™tht Úttytu.
±æ}æì-‚{tht{tkÚte ç…c‡æé:-S‚ðt™t Mð¼tððt¤t, ¥‹²:-yLÞ ¨é}æ¶S²-Ëw¾™t çα:-«ftþÚte
¨êçÚ:-rðît™, ¥‹²:-yLÞ ¨é|æxæ:-ËwkŒh yiïÞoðt™ Ðé~æ:-…rðºt fhu Au, ‚u™u ªãï-‚foÚte fnwk Awk. (4)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! yt ËkËth{tk ¼q„¼o ytrŒ™e rðãt™u òýe™u su rðsÞþe÷ yæÞt…f
ƒnw s yiïÞoðt™ ‚Útt Ëðo™t hûtf ƒ™e™u …ŒtÚto-rðãt™u ‚foÚte òýe þfu Au, ‚u «rËØ ƒ™e
òÞ Au. (4)
750
¬˝ flʯ ÁŸøL§— ∑fi§∑ȧƄUÊ fl‡ÊÊ° •ŸfiÈ Á¬‡ÊXÔUfiM§¬— ‚ŒfiŸÊÁŸ ªêÿÊ—–
„U⁄UËfi •ãÿSÿfi ¬Ë¬ÿfiãà flÊ¡Òfi◊¸âŸÊ ⁄U¡Ê¯Sÿ|‡flŸÊ Áfl ÉÊÊ·Òfi—H 5H
750 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-ðtÞw y™u ËqÞo Ë{t™ yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! su ±æ}æì-‚{tht su{
çÐàæXMÐ:-…e¤wk Ëwðýo ytrŒÚte {¤u÷ Y… Au, su™wk ‚u ÜUÜéU ã:-Ëðo rŒþtytu{tk çÝ™ïL:-rð[h™tht
±àææÝì-ðþðŠí‚s™tu™u rŒþtytu{tk ¥Ýé-y™wfq¤ ð‚uo Au, ‚u{tkÚte «íÞuf ‚{u ¨ÎÝæçÝ-÷tuftu™u Ðí,
xæ}²æ:-ËBÞfT «t Úttytu.
su{ ¥‹²S²-yLÞ yÚtto‚T …tu‚t™e r¼L™ …ŒtÚto ãÚè-Äthý y™u ytf»toý™e Ë{t™ ƒ¤, …ht¢{
±æ…ñ:-ðu„trŒ „wýtu ‚Útt Íææï¯ñ:-þçŒtuÚte }æ‰Ýæ-ËBÞfT {kÚt™ fhu÷ Ú…æ¢ç¨-÷tuftu™e ð]rØ fhu Au, ‚u{
{™w»Þ ‚u™u ç±, Ðèв‹„-rðþu»t fhe™u …rh…qýo fhu Au. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ðtÞw Ëðo™u ðþ fhu Au ‚Útt ðtÞw y™u ËqÞo ÷tuftu™u Äthý fhu
Au, ‚u{ ‚{u rðãt y™u Ä{o™u Äthý fhe™u Ëw¾e Úttytu. (5)
¬˝ flʯ ‡Ê⁄UmÊfiãflη÷Ê Ÿ ÁŸc·Ê≈˜UÔ ¬ÍÆfl˸Á⁄U·fi‡ø⁄UÁà ◊äflfi ßcáÊŸ˜Ô–
∞flÒfi⁄UãÿSÿfi ¬Ë¬ÿfiãà flÊ¡Òfl¸·fiãÃËM§äflʸ ŸlÊfi Ÿ •ÊªÈfi—H 6H
…ŒtÚto : nu yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! su{ ±æ}æì-‚{tht àæÚmæÝì-þhŒT su }‚wytu ‚u su{tk rðã{t™
±ë¯|æ:-ð»tto fhtð™th su ËqÞo{kz¤ ‚u™e Ý-Ë{t™ çÝc¯æÅì-r™hk‚h Ën™þe÷ s™ Ðê±èü:-…qðo Ë{Þ{tk
«t ÚtÞu÷ «ò §¯:-y™u òýðt ÞtuøÞ «òs™tu™u ™Úç„-«t ÚttÞ Au; ðt }抱:-{Äwh …ŒtÚttuo™u
§c‡æÝì-RåAe™u »±ñ:-«tr fhtð™tht …ŒtÚttuoÚte ¥‹²S²-ƒeòytu™e …tA¤™e ‚Útt òýðt ÞtuøÞ
yt„¤™e «òytu™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ±æ…ñ:-ðu„tu™e ËtÚtu ð‚o{t™ ªÎ슱æü:-W…h s™the ßðt¤tytu
ðt ±ï¯‹„è:-ytsw-ƒtsw{tk ÔÞt Út™the Ýl:-™Œeytu Ý:-y{™u Ðí, Ðèв‹„-ð]rØ yt…u Au-fhu
Au y™u ¥æxæé:-«t ÚttÞ Au. (6)
¼tðtÚto : suytu yt yæÞt…f y™u W…ŒuþfÚte rðãtytu «t fhe™u ƒeòytu™u yt…u Au,
‚uytu yÂø™ Ë{t™ ‚usMðe y™u þwØ ƒ™e™u Ëðoºt ð‚o{t™ hnu Au. (6)
•‚fi*¡ flÊ¢ SÕÁflfi⁄UÊ flœ‚Ê ªËflʸ…U •fi|‡flŸÊ òÊœÊ ˇÊ⁄fiUãÃË–
©U¬fiSÃÈÃÊflflâ ŸÊœfi◊ÊŸ¢ ÿÊ◊ãŸÿÊfi◊Ü¿ÎáÊÈâ „Ufl¯ ◊H 7H
…ŒtÚto : nu ±ï{¨æ-«t¿t-W¥t{ƒwrØ{t™ ¥çEÝæ-ËíÞtu…ŒuþÔÞt…e yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ±æ}æì-
‚{the su Sƒç±Úæ-MÚtq¤ y™u rðM‚th™u «t ~æï{æ-ºtý «fthÚte ÿæÚ‹„è-«t Út‚e xæè:-ðtýe ±æÉï-
«tr fhtð™tht ÔÞðnth{tk ¥¨<…-h[u÷e ‚u™u ©ÐS„é„æñ-…tu‚t™e Ë{e… ƒeòytuÚte «þkËt™u «tÂ
ÚtE™u ‚{u ƒL™u ¥±„}æì-«t Úttytu ‚{u ƒL™u™u Ýæ{}ææÝ}æì-rðãt y™u yiïÞoÞwõ‚ Ëk…trŒ‚ fhe™u
yÚtto‚T ‚{tht yiïÞo™wk ðýo™ fhe™u }æï-{tht ã±}æì-©ðý ÞtuøÞ þ猙u ²æ}æÝì-ËíÞ{t„o ¥²æ}æÝì-
y™u y„k‚ÔÞ {t„o{tk Ÿæë‡æé„}æì-Ëtk¼¤tu. (7)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ytÂs™tu™e ðtýe™u Ëtk¼¤u Au, ‚uytu fw{t„o™tu íÞt„ fhe™u Ëw{t„o «tÂ
ÉøðuŒ¼t»Þ 751
fhu Au, suytu {™ y™u f{oÚte yËíÞ ƒtu÷ðt RåA‚t ™Úte ‚uytu ‘k{t™™eÞ’ ƒ™u Au. (7)
©Uà SÿÊ flÊ¢ L§‡ÊfiÃÊ flå‚fi‚Ê ªË|SòÊfi’*„UÁ· ‚ŒfiÁ‚ Á¬ãflÃ ŸÏŸ˜Ô–
flηÊfi flÊ¢ ◊ÉÊÊ flfiηáÊÊ ¬Ë¬Êÿ ªÊŸ¸ ‚∑§ ◊ŸfiÈ·Ê Œ‡ÊSÿŸ˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-Œwü Ët{ÚÞoƒkÄf yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ±æ}æì-‚{u ƒL™u Làæ„:-«ftrþ‚
±Œ¨¨:-Y…™e su xæè:-ðtýe Au, S²æ-‚u ç~æÏæ<ãç¯-ºtý ðuŒðu¥tt ð]Ø su{tk ‚u ¨Îç¨-˼t{tk ÝëÝì-
y„úýe {™w»Þtu™u çЋ±„ï-Ëuðu Au y™u ±æ}æì-‚{u ƒL™u™t su ±ë¯æ-Ëu[™{tk Ë{Úto }æïÍæ:-{u½ Ë{t™
ðtýe rð»tÞ ÎàæS²Ýì-RÂåA‚ V¤ yt…‚t xææï:-…]rÚtðe™t ¨ïÜïU-Ëu[™{tk Ý-su{, ‚u{ …tu‚t™t ÔÞðnth{tk
}æÝé¯:-{™w»Þtu™e ÐèÐæ²-WL™r‚ fhtðu Au, ‚u™u ©„-…ý y{u Ëuðeyu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þ ßÞthu ËíÞ ƒtu÷u Au, íÞthu {w¾™tu ytfth {r÷™ ƒ™‚tu ™Úte y™u ßÞthu
yËíÞ ƒtu÷u Au, íÞthu {w¾ {r÷™ ƒ™u Au.
su{ …]rÚtðe …h ð‚o{t™ yti»tÄtu (ytu»trÄ Ë{qn)™e ð]rØ fh™th {u½ Au, ‚u{ ˼tËŒtu y™u
©tu‚tytu™e ËíÞ ¼t»týÚte ð]rØ ÚttÞ Au, ‚uytu Ëðo™t rn‚u»te ntuÞ Au. (8)
ÿÈÆflÊ¢ ¬ÍÆ·flÊfi|‡flŸÊ ¬È⁄fiUÁãœ⁄UÁÇŸ◊ÈÆ·Ê¢ Ÿ ¡fi⁄UÃ „UÁflc◊ÊfiŸ˜Ô–
„ÈUfl ÿmʯ flÁ⁄UflSÿÊ ªÎfiáÊÊŸÊ ÁfllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 9H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-ËíÞtu…Œuþ y™u hûtf rðît™tu ! ¥çxÝ}æì-yÂø™ y™u ©¯æ}æì-Q»tt™u ²„ì-
su ÐéÚç‹{:-s„‚T™u Äthý fh™th y™u Ðê¯ï±-…wrü fh™th ËqÞo™e Ë{t™ ãç±c}ææÝì-«þM‚Œt™ su{tk
rðã{t™ Au, ‚u s™ ²é±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e Ý-su{ …Ú„ï-M‚wr‚ fhu Au, ‚u{ ±æ}æì-‚{the ƒL™u™e
±çÚ±S²æ-Ëuðt{tk fhu÷ f{tuo™e xæë‡ææÝ:-«þkËt fh‚t nwk ‚{™u ãé±ï-Mðefth fÁk Awk. yu{ fh‚t
y{u §¯}æì-rð¿tt™, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Œe½o Sð™™u ç±læ}æ-òýeyu. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo Ëðo™e …wrü fh™th Au y™u ‚u yÂø™ ‚Útt «¼t‚ft¤ = Q»tt™u «fx
fhu Au, ‚u{ «þM‚ Œt™þe÷ …wÁ»ttu rðît™tu™t „wýtu™u «rËØ fhu Au. (9)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yrï™t ÿütL‚Úte yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte
yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (181)
Ëqõ‚-182
752
•÷fiÍÁŒŒ¢ flÿÈŸ◊Ê ·È ÷fiÍ·ÃÊ ⁄UÕÊ flηfiáflÊã◊ŒfiÃÊ ◊ŸËÁ·áÊ—–
Áœÿ¢Á¡ãflÊ ÁœcáÿÊfi Áfl‡¬ÀÊÊfifl‚Í ÁŒflÊ Ÿ¬ÊfiÃÊ ‚ÈÆ∑ΧÃ ‡ÊÈÁøfifl˝ÃÊH 1H
752 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : ¥æï-yu }æÝè篇æ:-ƒwrØ{t™tu ! su™tÚte §Î}æì-yt ±²éÝ}æì-W¥t{¿tt™ ¥|æê„ì-ÚttÞ Au
y™u ±ëc‡±æÝì-Þt™tu™e ðu„ þÂõ‚™u ƒtkÄ™th Úƒ:-ÚtÞtu Au ‚u ¨éÜëU „ï-Ëwf{o Y… þtu¼™ {t„o{tk
ç{²¢-ç…‹±æ-ƒwrØ™u ‚] ht¾e™u çα:-rðãtrŒ «ftþ™u ÝÐæ„æ-«…t‚ hrn‚ ç{c‡²æ-áZ-«„Õ¼
àæéç™±í„æ-…rðºt f{o fhðt™t Mð¼tðÚte Þwõ‚ ç±àÐH汨ê-«òs™tu™wk …t÷™ fh™tht y™u ðËtð™tht
yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™u ‚{u ¨é, |æꯄ-Ëwþtur¼‚ fhtu y™u ‚uytu™t Ëk„Úte }æ΄-yt™krŒ‚ Úttytu.
(1)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚u yæÞt…f y™u W…Œuþftu ©uc ™Úte, fu su™t Ëk„Úte «ò…t÷™,
Ëwþe÷‚t, Eïh¼Âõ‚, Ä{o, rþÕ… y™u ÔÞðnth-rðãt™e ð]rØ ™ ÚttÞ. (1)
ßãº˝fiÃ◊Ê Á„U ÁœcáÿÊfi ◊L§ûÊfi◊Ê ŒdÊ Œ¢Á‚ficΔÔUÊ ⁄UâÿÊfi ⁄UÕËÃfi◊Ê–
¬ÍÆáÊZ ⁄UÕ¯ fl„UÕ ◊äfl •ÊÁøfiâ ÃŸfi ŒÊ‡flÊ¢‚◊Ȭfi ÿÊÕÊ •|‡flŸÊH 2H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! çã-‚{u s §‹Îí„}ææ-yíÞk‚ yiïÞoÞwõ‚ ç{c‡²æ-
«„Õ¼ }æLœæ}ææ-yr‚ rðît™tu™u ËtÚtu ÷E™u Îdæ-Œw:¾ Œqh fh™tht ΢ç¨cÆæ-yíÞk‚ …ht¢{e Ú‰²æ-
hÚt [÷tððt{tk ©uc y™u Úƒè„}ææ-«þkrË‚ …ht¢{Þwõ‚ Atu. }抱:-{ÄÚte ¥æ癄}æì-¼hu÷, Ðê‡æü}æì-
þ† y™u y†tuÚte …rh…qýo su Úƒ}æì-hÚt™u ±ãïƒï-«t Úttytu Atu „ïÝ-y™u ‚uÚte ÎæE梨}æì-rðãt
Œt‚t s™™e ©Ð, ²æƒ:-Ë{e… òytu Atu, ‚u y{tht îtht r™íÞ Ëífth fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
¼tðtÚto : suytu rðãw‚T, s¤ ‚Útt ðtÞw îtht Ëk[tr÷‚ hÚt …h ƒuËe™u Œuþ-ŒuþtL‚htu{tk òÞ
Au, ‚uytu …Þto y™u rðsÞðt™ ƒ™u Au. (2)
Á∑§◊òÊfi ŒdÊ ∑ΧáÊÈÕ— Á∑§◊Êfi‚ÊÕ ¡ŸÊ ÿ— ∑§Á‡øŒ„UfiÁfl◊¸„UËÿÃfi–
•ÁÃfi ∑˝§Á◊c≈Ô¢U ¡ÈÆ⁄Uï ¬áÊ⁄U‚颮 ÖÿÊÁÃ*fl¬˝Êfiÿ ∑ΧáÊÈâ fløSÿflfiH 3H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾™tþf yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ‚{u ²:-su ÜU:, 癄ì-ftuE yuðt Au fu
¥ãç±:-su™tÚte ÷uðt y™u ¼tus™ fhðt rðã{t™ ™Úte, ‚u …Ý:-{™w»Þ }æã貄ï-…tu‚t™t íÞt„ ƒwrØÚte
{nt™ {t™u Au; ‚u ±™S²±ï-…tu‚t™t ð[™™e RåAt fhe™u ç±Ðíæ²-{uÄtðe-W¥t{ ÄehƒwrØ …wÁ»t™u
{txu Á²æïç„:-«ftþ ÜëU‡æé„}æì-fhtu yÚtto‚T rðãtrŒ ËŒT„wýtu™tu ytrð¼toð fhtu y™u Їæï:-Ë‚T y™u
yË‚T …ŒtÚttuo™tu ÔÞðnth fh™thtytu™e ¥¨é}æì-ƒwrØ™u ¥ç„, ÜíUç}æcÅ}æì-yr‚¢{ý fhtu y™u …éÚ„}æì-
™tþ fhtu yÚtto‚T ‚u™e ©uc = Ë‚T ft{{tk ÷t„u÷ ƒwrØ™e rððu[™t fhtu y™u yË‚T ft{{tk ÷t„u÷
ƒwrØ™tu rð™tþ fhtu ‚Útt çÜU}æì-þwk ¥~æ-yt ÔÞðnth{tk ¥æ¨æƒï-ÂMÚth Úttytu Atu ? y™u çÜU}æì-
þwk ÜëU‡æéƒ:-fhtu Atu ? (3)
¼tðtÚto : yæÞt…f y™u rðãtÚteo, su{ yt rðît™ Ëðo™t Ëw¾ {txu «Þí™ fhu Au, ‚u{
ÉøðuŒ¼t»Þ 753
ð‚toð fhu. (3)
¡ê÷ÿfiÃ◊Á÷ÃÊ ⁄UÊÿfi× ‡ÊÈŸÊfi „Uâ ◊ÎœÊfi ÁflŒÕÈÆSÃÊãÿfi|‡flŸÊ–
flÊø¢flÊø¢ ¡Á⁄UÃÍ ⁄UÁàŸŸË¥Ó ∑ΧÃ◊ÈÆ÷Ê ‡Ê¢‚¯ ŸÊ‚àÿÊflâ ◊◊fiH 4H
…ŒtÚto : nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ ÔÞðnthÞwõ‚ y™u ¥çEÝæ-rðãtƒ¤{tk ÔÞt Út™tht Ëßs™tu !
su ‚{u Ú沄:-¼Ë‚tk {™w»Þ¼ûte Œwü àæéÝ:-fq‚htytu™tu ¥ç|æ„:, …}|沄}æì-ËðoºtÚte rð™tþ fhtu
Atu ‚Útt }æë{:-Ëk„út{tu™tu ã„}æì-rð™tþ fhtu Atu y™u „æçÝ-‚u Ëðo ft{tu™u ç±Îƒé:-òýtu Atu ‚Útt
…çÚ„é:-M‚wr‚-«þkËt fh™tht yæÞt…ftu y™u W…ŒuþftuÚte ÚçyÝÝè}æì-h{ýeÞ ±æ™¢±æ™}æì-ðtýe-ðtýe™u
òýtu Atu y™u à梨}æì-M‚wr‚ ÜëU„}æì-fhtu, ‚u ©|ææ-ƒL™u ‚{u }æ}æ-{the ðtýe™u ¥±„}æì-‚] fhtu.
(4)
¼tðtÚto : su ÷tuftu™wk Œwütu™u ƒtkÄðt™wk, þºtwytu™u S‚ðt™wk y™u rðît™tu™t W…Œuþ™tu Mðefth
fhðt™wk Ët{ÚÞo Au ‚uytu s y{tht ‘hûtf’ ƒ™u. (4)
ÿÈÆfl◊â øfi∑˝§ÕÈÆ— Á‚ãœÈfi·È åÀÊfl◊Êfià◊ãflãï ¬ÁˇÊáʯ ÃÊÒ≥ÿÊÿ ∑§◊˜Ô–
ÿŸfi ŒflòÊÊ ◊Ÿfi‚Ê ÁŸM§„UÕÈfi— ‚ȬåÃŸË ¬fiÃÕÈÆ— ˇÊÊŒfi‚Ê ◊„U—H 5H
…ŒtÚto : nu Wõ‚ „wýÞwõ‚ yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ²é±}æì-‚{u 程{é¯é-™Œe ðt Ë{wÿtu{tk „æñx í²æ²-
ƒ¤ðt™tu{tk «rËØ s™™u {txu »„}æì-yu ¥æy}拱‹„}æì-Mðs™tuÚte Þwõ‚ Ðçÿæ‡æ}æì-y™u …ût su{tk rðã{t™
Au yuðt ÜU}æì-Ëw¾fthe ŒH±}æì-‚u ™tift ytrŒ Þt™Úte …th-yðth yÚtto‚T yt …th …u÷e …th sEyu
Aeyu ™ÜíUƒé:-rËØ fhtu fu ²ïÝ-suÚte Îï±~ææ-Œuðt{tk }æݨæ-rð¿tt™™e ËtÚtu ¨éÐŒ„Ýè-su™wk ËwkŒh „{™
Au ‚u yt… çÝMãƒé:-r™hk‚h ‚u ™tift ytrŒ Þt™tu™u ðntðtu y™u }æã:-ƒnw s ÿææïΨ:-s¤™e Ðé:-
…th sEyu-fheyu.
¼tðtÚto : suytu rðþt¤ y™u áZ ™tiftytu h[e™u Ë{wÿ™e {æÞ{tk „{™t„{™ fhu Au, ‚uytu
MðÞk Ëw¾e ÚtE™u ƒeò™u Ëw¾e fhu Au. (5)
•flfiÁflh¢ ÃÊÒ≥ÿ◊åSfl1>ãÃ⁄UfiŸÊ⁄Uê÷áÊ Ã◊fiÁ‚ ¬˝Áflfih◊˜Ô–
øÃfidÊ ŸÊflÊ ¡ΔfiUÀÊSÿ ¡Èc≈Ê ©UŒ|‡flèÿÊfiÁ◊Á·ÃÊ— ¬Êfi⁄Uÿ|ãÃH 6H
…ŒtÚto : su ¥çE|²æ}æì-ðtÞw y™u yÂø™Úte §ç¯„æ:-«urh‚ yÚtto‚T ðtÞw y™u yÂø™™t ƒ¤Úte
[t÷u÷e yuf-yuf [tu‚hVe ™„d:-[th-[th754Ýæ±:-™tiftytu …ÆHS²-WŒh™e Ë{t™ Ë{wÿ{tk …écÅæ:-
Ëuð™ fhu÷e ¥ÝæÚ}|æ‡æï-su™wk yrðã{t™ ythk¼ý ‚u „}æç¨-ykÄfth{tk Ðíç±h}æì-ËBÞfT ÔÞrÚt‚
¥Œ¨é-s¤tu™e ¥‹„:-ykŒh ¥±ç±h}æì-rðþu»t …ezt …t{u÷ „æñx í²}æì-ƒ¤™u „úný fh™thtytu{tk «rËØ
754 ÉøðuŒ¼t»Þ É
s™™u ©yÐæڲ狄-W¥t{‚tÚte …th …ntU[tzu Au. ‚uðe rðît™tuyu (™tiftytu) ƒ™tððe òuEyu. (6)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ßÞthu ™tift{tk ƒuËe™u Ë{wÿ-{t„oÚte sðt RåAu, íÞthu {tuxe ™tift™e ËtÚtu
™t™e ™tift ƒtkÄe™u Ë{wÿ{tk „{™t„{™ fhu. (6)
∑§— |SflfiŒ˜Ô flÎÆˇÊÊ ÁŸÁcΔfiÔUÃÊ ◊äÿ •á¸Êfi‚Ê ÿ¢ ÃÊÒ≥ÿÊ ŸÊfiÁœÃ— ¬ÿ¸·fiSfl¡Ã˜Ô–
¬áÊʸ ◊ÎƪSÿfi ¬Ã⁄UÊfiÁ⁄UflÊ⁄U÷ ©UŒfi|‡flŸÊ ™§„UÕÈÆ— üÊÊ◊fiÃÊÿ ∑§◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæ-s¤ y™u yÂø™ Ë{t™ rð{t™trŒ Þt™tu™t h[™tht y™u …ntU[tz™tht
rðît™tu ! ¥‡æü¨:-s¤™e }抲ï-{æÞ{tk ÜU:-çS±„ì-ftuý ±ëÿæ:-ð]ût çÝçcÆ„:-r™hk‚h ÂMÚth ÚtE hnu÷
Au ? ²}æì-su™u Ýæç{„:-fü™u «t „æñx í²:-ƒ¤ðt™tu{tk «rËØ ÚtÞu÷ …wÁ»t вü¯S±…„ì-÷t„u yÚtto‚T
su{tk yxfu Au y™u }æëxæS²-þwØ fhðt ÞtuøÞ Ð„ÚæïçÚ±-„{™þe÷ «týe™t Їææü-…tk¾tu™e Ë{t™
Ÿææï}æ„æ²-«þM‚ feŠ‚Þwõ‚ ÔÞðnth™u {txu ¥æÚ|æï-ythk¼ fhðt {txu ÜU}æì-ftuý Þt™™u ©„ì; ªãƒé:-
W…h™t {t„uo …ntU[tzu Au ? (7)
¼tðtÚto : nu ™tiftÚte s™thtytu ! (þwk) Ë{wÿ™e ðå[u ftuE ð]ût Au, suÚte ƒtkÄu÷e ™tift W¼e
hnu ? íÞtk ftuE ð]ût ™Úte ftuE ytÄth ™Úte, …hk‚w ™tift s ytÄth Au y™u [rhºt = n÷uËt
s Úttk¼÷t Au. yu s he‚u su{ …ûte W…h sE™u ™e[u ytðu Au, ‚u{s rð{t™ Au. (7)
Ãmʯ Ÿ⁄UÊ ŸÊ‚àÿÊflŸfiÈ cÿÊlmÊ¢ ◊ÊŸÊfi‚ ©UøÕ◊flÊfiøŸ˜Ô–
•S◊ÊŒl ‚Œfi‚— ‚ÊêÿÊŒÊ ÁfllÊ◊·¢ flÆΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-™tÞf-y„úýe Ýæ¨y²æñ-yËíÞ yt[hýÚte hrn‚ yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ²„ì-
su ±æ}æì-‚{™u ƒL™u™u ¥Ýé, c²æ„ì-RåA‚t y™wfq¤ ÚttÞ, „„ì-‚u yt… ÷tuftu™u ÚttÞ yÚtto‚T …rh…qýo
ÚttÞ y™u }ææÝæ¨:-rð[thþe÷ Ëßs™ …wÁ»t ²„ì-su ©™ƒ}æì-fnuðt ÞtuøÞ rð»tÞ™u ¥±æï™Ýì-fnu,
‚u™u ‚{u ƒL™u „úný fhtu.
su{ ¥l-yts „S}ææ„ì-‚u ¨æï}²æ„ì-Ëtu{ „wý Ëk…L™ ¨Î¨:-˼tMÚtt™Úte §¯}æì-RåAt rËrØ
±ë…Ý}æì-ƒ¤ …èÚÎæÝé}æì-Sð™™t W…tÞ™u y{u ¥æ, ç±læ}æ-«t ÚtEyu-fheyu. (8)
¼tðtÚto : {™w»Þtu™u yu Ë{wr[‚ Au, fu ‚u su …tu‚t™t {txu RåAu, ‚u ƒeòytu™u {txu …ý RåAu.
rðît™tu su-su W…Œuþ fhu, ‚u-‚u «u{…qðof „úný fhu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t ftÞtuo™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (182)
Ëqõ‚-183
ÉøðuŒ¼t»Þ 755
 â ÿÈfiÜ¡ÊÕÊ¢ ◊Ÿfi‚Ê ÿÊ ¡flËfiÿÊŸ˜Ô ÁòÊflãœÈÆ⁄UÊ flÎfi·áÊÊ ÿ|SòÊfiø∑˝§—–
ÿŸÊfi¬ÿÊÕ— ‚ÈÆ∑ΧÃÊfi ŒÈ⁄UÊáÊ¢ ÁòÊœÊÃÈfiŸÊ ¬ÃÕÊ ÁflŸ¸ ¬áÊÒ¸—H 1H
…ŒtÚto : nu ±ë¯‡ææ-ƒ¤ðt™ Ëðo rðãt Ëk…L™ rþÕ…rðãt™t yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ‚{u ²:-
su Їæñü:-…tk¾tuÚte ç±:, Ý-…k¾e™e Ë{t™ }æݨ:-{™Úte …±è²æÝì-yíÞk‚ ðu„ðt™ ç~汋{éÚ:-y™u
ºtý ƒkÄ™ su{tk rðã{t™ Au ²:-‚Útt su ç~æ™ÜíU:-ºtý [¢ðt¤tu hÚt Au. ²ïÝ-su ç~æ{æ„éÝæ-ºtý
Ät‚wðt¤t hÚtÚte ¨éÜëU„:-Ä{toí{t …wÁ»t™t ÎéÚæï‡æ}æì-½h™e ©Ð²æƒ:-r™fx òytu Atu, „}æì-‚u™u ²éTæƒæ}æì-
òuztu-Þtuòu.
¼tðtÚto : su ÷tuftu þe½ú …ntU[tz™th, …ûte™e Ë{t™ ytftþ{tk sðt™t ËtÄ™Y… y™u yk„tu
‚Útt W…tk„tu Ërn‚ Ëthe he‚u r™Š{‚ Þt™™u rËØ fhe þf‚t ™Úte, ‚uytu yiïÞo fu{ «t fhe
þfu ? (1)
‚ÈÆflκ˝ÕÊfi flûʸÃ ÿãŸÁ÷ ˇÊÊ¢ ÿÁûÊcΔfiÔUÕ— ∑˝§ÃÈfi◊ãÃÊŸÈfi ¬ÎÆˇÊ–
fl¬Èfifl¸¬ÈƇÿÊ ‚fiøÃÊÁ◊ÿ¢ ªË*ŒflÊ ŒÈfiÁ„UòÊÊ·‚Êfi ‚øÕH 2H
…ŒtÚto : nu ÜíU„é}æ‹„æ-ƒnw s W¥t{ ƒwrØÞwõ‚ hÚttu™u [÷tððt y™u rËØ fh™tht rðît™tu !
‚{u ¨é±ë„ì-ËwkŒh‚tÚte Mðefth fhðt Úƒ:-y™u h{ý fhðt ÞtuøÞ hÚt ÿææ}æì-…]rÚtðe{tk ²Ýì-s‚t
¥ç|æ-ËðoºtÚte ±œæü„ï-ð‚o{t™ Au.
²„ì-su{tk Ðëÿæï-ƒeòytu™t ËkƒkÄ{tk ‚{u ç„cƃ:-ÂMÚth Úttytu Atu y™u su ±Ðé:-Y… Au yÚtto‚T
su r[ºt suðwk ƒ™e hnu÷ Au ‚u ËðoºtÚte ±Ðéc²æ-ËwkŒh Y…{tk «rËØ ÚtÞu÷ ÔÞðnthtu™tu ¥Ýé, ¨™„æ}æì-
y™wfq¤‚tÚte ËkƒkÄ fhtu.
su{ §²}æì-yt xæè:-Ëwrþrût‚ ðtýe y™u fnu™th {™w»Þ çα:-ËqÞo™e Îéçã~ææ-fLÞt™e Ë{t™
ð‚o{t™ ©¯¨æ-«¼t‚ðu¤tÚte ‚{u ƒL™u ¨™ïƒï-ËkÞwõ‚ Úttytu Atu, ‚uÚte ‚{u fu{ ¼tøÞþt¤e ™
Ītu ? (2)
¼tðtÚto : {™w»Þ su Þt™Úte sðt RåAu ‚u ËwkŒh …]rÚtðe ytrŒ …h þe½ú [t÷ðt ÞtuøÞ y™u
Q»tt™e Ë{t™ «ftþ{t™ su he‚u ƒ™e þfu, ‚u{ ‚u™u rð[th…qðof ƒ™tðu. (2)
•Ê ÁÃficΔÔUâ ‚ÈÆflÎâ ÿÊ ⁄UÕÊfi flÊ◊ŸÈfi fl˝ÃÊÁŸ flûʸ®fiÃ „UÁflc◊ÊfiŸ˜Ô–
ÿŸfi Ÿ⁄UÊ ŸÊ‚àÿ·ÿäÿfiÒ fl*ûÊÿʸ756ÕSßfiÿÊÿ à◊Ÿfi øH 3H
…ŒtÚto : nu ÝÚæ-y„úýe™tÞf Ýæ¨y²æ-ËíÞrðãt r¢ÞtÞwõ‚ …wÁ»ttu ! ²:-su ãç±c}ææÝì-ƒnw ¾tðt
ÞtuøÞ …ŒtÚttuoðt¤tu Úƒ:-hÚt ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™u ¥Ý鱜æü„ï-y™wfq¤ ð‚o{t™ Au. ²ïÝ-suÚte §¯²Š²ñ-
756 ÉøðuŒ¼t»Þ É
÷E sðt™u ±í„æçÝ-þe÷-W¥t{ ¼tðtu™e ð]rØ fhe™u „ݲæ²-Ëk‚t™™u {txu ™-y™u y}æÝï-…tu‚t™u
{txu …ý ±<œæ:-{t„o™u ²æƒ:-òytu Atu, ¨é±ë„}æì-‚u ËðtO„ ËwkŒh hÚt{tk ‚{u ƒL™u ¥æ, ç„cÆ„}æì-
Ëthe he‚u ÂMÚth Úttytu. (3)
¼tðtÚto : {™w»Þtu …tu‚t™t Ëk‚t™ ytrŒ™e Ëw¾{Þ WL™r‚ {txu ËwáZ, rðþt¤ Ëtk„tu…tk„,
Ë{M‚ ËtÄ™tuÚte …rh…qýo, þe½ú„t{e y™u ¼ûÞ, ¼tußÞ, …uÌt y™u [tu»Þ ytrŒ (¾tã …ŒtÚttuo)Úte
Þwõ‚ Þt™Úte¼qr{, Ë{wÿ y™u ytftþ {t„tuo{tk yíÞk‚ yuft„ú‚tÚte òÞ y™u ytðu. (3)
◊Ê flÊ¢ flÎ∑§Ê ◊Ê flÎÆ∑§Ë⁄UÊ Œfiœ·Ë¸ã◊Ê ¬Á⁄fiU flÄø◊ÈÆà ◊ÊÁÃfi œÄÃ◊˜Ô–
•ÿ¢ flʯ ÷ʪÊ ÁŸÁ„fiUà ßÿ¢ ªËŒ¸dÊfiÁfl◊ flʯ ÁŸœÿÊ ◊œfiÍŸÊ◊˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu Îdæñ-Œw:¾™tþf rþÕ…rðãt yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t §}æï-yu
}æ{êÝæ}æì-{ÄwhtrŒ „wýÞwõ‚ …ŒtÚttuo™tu çÝ{²:-htþe Ë{qn ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™tu ¥²}æì-yu |ææxæ:-
Ëuð™ fhðt ÞtuøÞ yrÄfth çÝçã„:-MÚttr…‚ y™u §²}æì-yt xæè:-ðtýe Au. ‚{u ƒL™u y{™u }ææ,
ÐçÚ, ±v„ü}æì-íÞt„tu ™rn. ©„-y™u }ææ, ¥ç„, {v„}æì-rð™tþ fhtu ™rn y™u suÚte ±æ}æì-‚{tht
ƒL™u™tu ±ëÜU:-[tuh, X„, ¾eËtft‚hw-„XeÞt ytrŒ Œwüs™ }ææ-rð™tþ fhu ™rn ±ëÜUè:-[tuhe fh™th,
X„the, ¾eËt ft‚h™the ytrŒ Œwü †eytu }ææ, ¥æ ÎÍæ¯èü„ì-rð™tþ fhu ™rn, ™ü fhu ™rn. (4)
¼tðtÚto : {™w»Þtu ßÞthu ½h{tk r™ðtË fhu yÚtðt Þt™tu{tk (ƒuËe™u) ð™{tk «MÚtt™ fhu, íÞthu
¼tu„ y™u W…¼tu„ ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™e, þ†t†tu™e ‚Útt ðehËu™t™e ÔÞðMÚtt fhe™u íÞthu r™ðtË fhu
yÚtðt òÞ, ‚uÚte ftuE rðΙ ™ ytðu-Wí…L™ ™ ÚttÞ. (4)
ÿÈÆflÊ¢ ªÊÃfi◊— ¬ÈL§◊Ë…UÊ •ÁòÊŒ¸dÊ „UflÃ˘flfi‚ „UÁflc◊ÊfiŸ˜Ô–
ÁŒ‡Ê¢ Ÿ ÁŒc≈ÔUÊ◊Îfi¡ÍÆÿfl ÿãÃÊ ◊ „Ufl¯ ŸÊ‚àÿÊ¬fi ÿÊÃ◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu Îdæ-Œw:¾ Œtrhÿâ rð™tþf Ýæ¨y²æ-ËíÞr«Þ rþÕ… rðãt™t yæÞt…f W…Œuþf
rðît™tu ! ²é±æ}æì-‚{u ƒL™u ²:-su ãç±c}ææÝì-«þkrË‚ „úný fhðt ÞtuøÞ ÐéL}æèÉæ-ƒnw s …ŒtÚttuoÚte
®Ë[u÷ ¥ç~æ:-r™hk‚h „{™þe÷ xææï„}æ:-{uÄtðs™ ¥±¨ï-hûtt ytrŒ™u {txu 㱄ï-W¥t{ …ŒtÚttuo™u
„úný fhu Au, ‚u{ y™u su{ ²‹„æ-r™Þ{f‚tos™ «…ê²ï±-su{ Ëh¤ {t„oÚte, ‚u{ çÎcÅæ}æì-r™Œuoþ
fhu÷ çÎàæ}æì-rŒþt™e Ý-Ë{t™ }æï-{tht ã±}æì-Œt™™u ©Ð, ¥æ, ²æ„}æì-Ëthe he‚u Ë{e… «tÂ
Úttytu. (5)
¼tðtÚto : su{ ™tift ytrŒ Þt™tu™e Þtºtt fh™tht Ëh¤ {t„oÚte y¼eü rŒþt{tk òÞ Au,
‚u{ rs¿ttËw ÷tuftu yt rðît™tu™e Ë{e… òÞ. (5)
ÉøðuŒ¼t»Þ 757
 •ÃÊfiÁ⁄Uc◊ Ã◊fi‚S¬Ê⁄U◊Sÿ ¬˝ÁÃfi flÊ¢ SÃÊ◊Êfi •|‡flŸÊflœÊÁÿ–
∞„U ÿÊfiâ ¬ÁÕÁ÷fiŒ¸flÿÊŸÒfi*fllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-rþÕ…rðãtÔÞt…e Ëßs™tu ! su{ §ã-ynª ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™tu S„æï}æ:-
M‚wr‚ ÞtuøÞ ÔÞðnth ¥{æç²-Äthý fhu÷ Au; ‚u{ ‚{tht Ðíç„-«íÞu y{u ¥S²-yt „}æ¨:-ykÄfth™u
ÐæÚ}æì-…th fhe™u ¥„æçÚc}æ-‚heyu …ntU[eyu. su{ y{u §¯}æì-RåAt rËrØ, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-
Sð™™u ç±læ}æ-«t fheyu, ‚u{ ‚{u ƒL™u Îï±²æÝñ:-rðît™tu su {t„tuoÚte òÞ, Ðçƒç|æ:-‚u {t„tuoÚte
y{™u ¥æ, ²æ„}æì-«t Úttytu. (6)
¼tðtÚto : suytu rþÕ…rðãt™t ©uc ¿tt‚t ntuÞ, ‚uytu s ™tift ytrŒ Þt™tu îtht …]rÚtðe, Ë{wÿ
y™u ytftþ {t„tuoÚte ({™w»Þ ytrŒ™u) …u÷e …th y™u yt …th {tuf÷e þfu Au. ‚uytu s rðît™tu
(™t îtht r™Ätorh‚) {t„tuo{tk yÂø™Þt™ ytrŒÚte sðt{tk ÞtuøÞ = Ë{Úto ƒ™u Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™e rþÕ…rðãt™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo
Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (183)
Ëqõ‚-184
ÃÊ flÊfi◊l ÃÊflfi¬⁄¢U „ÈUfifl◊Êë¿UãàÿÊfi◊ÈÆ·Á‚ flÁqÔUfiL§ÄÕÒ—–
ŸÊ‚fiàÿÊ ∑ȧ„fiU Áøà‚ãàÊÊfiflÿÊ¸ ÁŒflÊ Ÿ¬ÊfiÃÊ ‚ÈÆŒÊSÃfi⁄UÊÿH 1H
…ŒtÚto : nu ÝÐæ„æ-su™tu …t‚ = ™tþ rðã{t™ ™Úte ‚uytu Ýæ¨y²æ-r{ÚÞt ÔÞðnthÚte …]ÚtfT
ÚtÞu÷ ËíÞ r«Þ rðît™tu ! y{u ¥l-yts ©ÓÀ‹y²æ}æì-y™uf «fth™t ðtË yt…™the ©¯ç¨-
«¼t‚ðu¤t{tk „æ-‚u ±æ}æì-‚{u ƒL™u {ntþÞtu™tu ã±ï}æ-Mðefth fheyu, „æñ-y™u ‚u yt…™tu ¥ÐÚ}æì-
…ùt‚T …ý Mðefth fheyu, ‚{u ÜéUã, 癄ì-ftuE MÚtt™{tk ¨‹„æñ-ÚtÞt Atu y™u su{ ±çq:-…ŒtÚttuo™u
yuf MÚtt™{tk …ntU[tz™th yÂø™™e Ë{t™ ¥Ä²ü:-ðrýfs™ ¨éÎæS„Úæ²-yíÞk‚ ËwkŒh‚tÚte
W¥t{ yt…™th™u {txu ©vƒñ:-«þkË™eÞ ð[™tuÚte çα:-ÔÞðnth{tk ð‚o{t™ Au, ‚u{ y{u …ý
ð‚eoyu. (1)
¼tðtÚto : su{ rðît™tu ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tufÚte W…fth „úný fhu Au, ‚u{ y{u rðît™tuÚte
W…f]‚ ƒ™eyu (W…fth „úný fheyu.) (1)
758
•S◊ ™§ ·È flfiηáÊÊ ◊ÊŒÿÕÊ◊Èà¬áÊË®°„¸®fiUÃ◊ÍÆêÿʸ ◊ŒfiãÃÊ–
üÊÈâ ◊ •ë¿UÊfiÁÄÃÁ÷◊¸ÃËŸÊ◊c≈ÔUÊfi Ÿ⁄UÊ ÁŸøÃÊ⁄UÊ ø ∑§áÊÒ¸®fi—H 2H
758 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 …ŒtÚto : ±ë¯‡ææ-ƒ¤ðt™ çÝ™ï„æÚæ-r™íÞ ¿tt™ðt™ y™u ¿tt™Œt‚t ÝÚæ-y„úýe rðît™tu !
‚{u ЇæèÝì-«þkrË‚ ÔÞðnthðt¤t ¥S}æï-y{™u ¨é, }ææβïƒæ}æì-ËwkŒh‚tÚte yt™krŒ‚ fhtu. ©}²æü-
y™u htrºt™e ËtÚtu }æ΋„æ-yt™krŒ‚ ÚtE™u ‚{u Œwütu™tu ©„ì, ã„}æì-Wîth fhtu yÚtto‚T ‚uytu™u ‚u
Œwü‚tÚte ƒ[tðtu y™u }æ„èÝæ}æì-{™w»Þtu™e ¥vÀæïçv„ç|æ:-©uc WÂõ‚ytu yÚtto‚T ËwkŒh ð[™tuÚte su
nwk »cÅæ-rððuf fh™th Awk, ‚u ™, }æï-{the …ý ËwkŒh WÂõ‚™u ÜU‡æñü:-ft™tuÚte ©, Ÿæé„}æì-‚fo-rð‚fo…qðof
Ëtk¼¤tu. (2)
¼tðtÚto : su{ yæÞt…f y™u W…Œuþf, ¼ý™tht y™u W…Œuþ ÷u™thtytu™u ðuŒ-ð[™tuÚte Ë{òðe™u
rðît™ ƒ™tðu Au, ‚u{ ‚uytu™tk ð[™™u Ëtk¼¤e™u Ëðuoyu ‚uytu™u ËŒt yt™krŒ‚ fhðt ÞtuøÞ Au. (2)
ÁüÊÿ ¬fiÍ·Á㟷ÈÆ∑ΧÃfifl ŒflÊ ŸÊ‚fiàÿÊ fl„UÃÈ¢ ‚ÍÆÿʸÿÊfi—–
flëÿãÃfi flÊ¢ ∑§∑ȧƄUÊ •å‚È ¡ÊÃÊ ÿÈÆªÊ ¡ÍÆáÊ¸fl flLfi§áÊSÿ ÷Í⁄fiU—H 3H
…ŒtÚto : nu Ðê¯Ýì-…tu»tf ! ‚wk Îï±æ-Œt‚t Ýæ¨y²æ-r{ÚÞt ÔÞðnth™t rðhtuÄe yæÞt…ftu-W…Œuþftu
¨ê²æü²æ:-ËqÞo™e ftÂL‚™e ±ã„é}æì-«tr fh™th ÔÞðnth™u §¯éÜëU„ï±-su{ ðtýeÚte rËØ fhu÷ ƒu
…ŒtÚto ntuÞ, ‚u{ çŸæ²ï-÷û{e {txu «Þí™ fh.
nu yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ¥Œ¨é-yL‚rhût «Œuþtu{tk …æ„æ:-«rËØ ÚtÞu÷e ÜUÜéUãæ:-rŒþt
±L‡æS²-©uc Ëßs™ ðt s¤™t |æêÚï:-ƒnw s Wíf»toÚte ²éxææ-ð»ttuo su …ê‡æïü±-…wht‚™ ÔÞ‚e‚
ÚtÞu÷ ‚u™e ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™e ±Ó²‹„ï-«þkËt fhu Au yÚtto‚T rŒfT-rŒ„tL‚htu{tk ‚{the «þkËt
ÚttÞ Au. (3)
¼tðtÚto : su{ ƒtýtuÚte Ëßs Ëu™t þºtwytu™u S‚u Au, ‚u{ Ä™ («trÂ)™tu W¥t{ W…tÞ {™w»Þ
þe½ú s fhu.
rŒðË Y…e ft¤-rðþu»ttu{tk fhðt ÞtuøÞ f{o htrºt-¼t„tu{tk fht‚t ™Úte. W¥t{ „wýtu™e ‚tu Ëðoºt
«þkËt ÚttÞ Au. (3)
•S◊ ‚Ê flʯ ◊ÊäflË ⁄UÊÁÃ⁄fiUSÃÈÆ SÃÊ◊¯ Á„UŸÊâ ◊ÊãÿSÿfi ∑§Ê⁄UÊ—–
•ŸÈÆ ÿmʯ üÊflSÿÊfi ‚ÈŒÊŸÍ ‚ÈÆflËÿ¸Êÿ ø·¸áÊÿÊ ◊Œfi|ãÃH 4H
…ŒtÚto : nu ¨éÎæÝê-©ucŒt‚t ! su ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™wk }æ抱è-{Äwh ytrŒ „wýÞwõ‚ Úæç„:-
Œt™ Œuðt™wk ð‚o{t™ Au, ¨æ-‚u ¥S}æï-y{tht {txu ¥S„é-ÚttÞ. y™u ‚{u }æ拲S²-«þkËt™u ÞtuøÞ
ÜUæÚæï:-fh™thtytu™e S„æï}æ}æì-«þkËt™u çãÝæï„}æì-«t Úttytu y™u Ÿæ±S²æ-…tu‚t™e Ëtk¼¤ðt™e RåAtÚte
²„ì-su ±æ}æì-‚{™u ¨é±èIJæü²-W¥t{ …ht¢{™u {txu ™¯ü‡æ²:-ËtÄthý {™w»Þ ¥Ýé, }æÎç‹„-y™w{tuŒ™
fhu Au, ‚{the ft{™t fhu Au, ‚u™u y{u …ý y™w{tuŒ™ fheyu. (4)
ÉøðuŒ¼t»Þ 759
 ¼tðtÚto : su ytÂs™tu™e ™er‚ y™u rðît™s™tu™e M‚wr‚ {™tunh ntuÞ, ‚u W¥t{ …ht¢{™u
{txu Ë{Úto ntuÞ Au. (4)
∞· flÊ¢ SÃÊ◊Êfi •|‡flŸÊfl∑§ÊÁ⁄U ◊ÊŸfiÁ÷◊¸ÉÊflÊŸÊ ‚ÈflÎÆÁÄÖ
ÿÊâ fl*ûÊSßfiÿÊÿ à◊Ÿfi øʪSàÿfi ŸÊ‚àÿÊ ◊ŒfiãÃÊH 5H
…ŒtÚto : nu }æÍæ±æÝæ-…h{…qrs‚ yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! »¯:-yt ±æ}æì-‚{the ƒL™u™e S„æï}æ:-
«þkËt™u }ææÝïç|æ:-suytu {t™u Au, ‚uytu™t ¨é±ëçv„-su{ ËwkŒh íÞt„ ntuÞ, ‚u{ ¥ÜUæçÚ-fhu÷ Au
yÚtto‚T {tºt {tuZuÚte r{ÚÞt «þkËt fhe ™Úte.
nu Ýæ¨y²æ-ËíÞ{tk r™hk‚h ÂMÚth hnu™tht ¥çEÝæñ-yæÞt…ftu-W…Œuþftu ! ¥xæSy²ï-y…htÄhrn‚
{t„o{tk }æ΋„æ-þw¼ ft{™t fh‚t ‚{u „ݲæ²-W¥t{ Ëk‚t™ y™u y}æÝï, ™-…tu‚t™t {txu ±<œæ:-
ËL{t„o™u ²æ„}æì-«t Úttytu. (5)
¼tðtÚto : ‚u s M‚wr‚ ntuÞ Au, su™u rðît™tu {t™u Au. ‚uðwk s (ftÞo) …htu…fth ntuE þfu Au,
su{ fu …tu‚t™t Ëk‚t™™u {txu yÚtðt …tu‚t™t {txu RåAðt{tk ytðu Au. ‚u s Ä{o{t„o ntuE þfu
Au, su{tk yt ÷tuftu òÞ Au. (5)
•ÃÊfiÁ⁄Uc◊ Ã◊fi‚S¬Ê⁄U◊Sÿ ¬˝ÁÃfi flÊ¢ SÃÊ◊Êfi •|‡flŸÊflœÊÁÿ–
∞„U ÿÊfiâ ¬ÁÕÁ÷fiŒ¸flÿÊŸÒfi*fllÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ¥çEÝæñ-rðþu»t W…Œuþ yt…™tht ! §ã-yt òýðt ÞtuøÞ ÔÞðnth{tk su S„æï}æ:-
«þkËt ±æ}æì-‚{tht ƒL™u™t Ðíç„-«íÞu ¥{æç²-Äthý fhu÷e ‚uÚte ¥S²-yt „}æ¨:-yrðãt-ykÄfth™e
ÐæÚ}æì-…th ‚xu ¥„æçÚc}æ-…ntU[u. su{ ‚{u Îï±²æÝñ:-yt rðît™ su {t„o{tk òÞ Au, ‚u Ðçƒç|æ:-
{t„tuoÚte §¯}æì-Rü Ëw¾ ±ë…Ý}æì-þtherhf y™u ytÂí{f ƒ¤ ‚Útt …èÚÎæÝé}æì-Sðtí{t™u ¥æ, ²æ„}æì-
«t Úttytu, ‚u{ yu™u y{u …ý ç±læ}æ-«t ÚtEyu. (6)
¼tðtÚto : ‚u s {™w»Þtu™u rðãt™e …u÷u …th …ntU[tze þfu Au, suytu Ä{o {t„o …h s [t÷u
Au y™u ÞÚttÚto™t W…Œuþf‚to ntuÞ Au. (6)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu™t ÷ûtýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (184)
Ëqõ‚-185
760
∑§Ã⁄UÊ ¬Ífl¸Êfi ∑§Ã⁄Uʬfi⁄UÊÿÊ— ∑§ÕÊ ¡ÊÃ ∑fi§flÿ— ∑§Ê Áfl flfiŒ–
760 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Áfl‡fl¢ à◊ŸÊfi Á’÷ÎÃÊ ÿh ŸÊ◊ Áfl flfiûÊ¸Ã •„fiUŸË øÁ∑˝§ÿfiflH 1H
…ŒtÚto : nu ÜU±²:-rðît™tu ! ¥²æï:-ãtðt-…]rÚtðe{tk ðt ftÞo-fthýtu{tk ÜU„Úæ-ftuý Ðê±æü-…qðo
ÜU„Úæ-ftuý ¥ÐÚæ-…ùt‚T Au. yu ãtðt-…]rÚtðe ðt ËkËth™t fthý y™u ftÞoY… …ŒtÚttuo ÜUƒæ-fuðe
he‚u …æ„ï-Wí…L™ ÚtÞt Au, yu rð»tÞ™u ÜU:-ftuý ç±, ±ïÎ-rðrðÄ he‚u òýu Au.
y}æÝæ-yt… «íÞuf ²„ì-su ã-r™rù‚ ç±E}æì-Ë{M‚ s„‚T Ýæ}æ-«rËØ Au, ‚u™u çÏæ|æë„:-Äthý
fhtu Atu ðt …wü fhtu Atu y™u ‚u ¥ãçÝ-rŒðË-htrºt ™çÜíU²ï±-[tfzt™e Ë{t™ ½q{u Au, ‚u{ ç±í,
±œæïü„ï-rðrðÄ «fthÚte ð‚o{t™ Au. (1)
¼tðtÚto : nu rðît™tu ! su yt ËkËth{tk ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf Au ‚Útt …qðo™t fthý ™t{f
y™u …ùt‚™t ftÞo ™t{f …ŒtÚttuo Au, su ytÄth-ytÄuÞ Y…e ËkƒkÄe rŒðË-ht‚™e Ë{t™ ð‚o{t™
Au, ‚u™u ‚{u òýtu. (1)
÷Í$⁄U m •øfi⁄UãÃË ø⁄fiUãâ ¬mãâ ª÷¸®fi◊¬ŒËfi ŒœÊÃ–
ÁŸàÿ¢ Ÿ ‚ÍÆŸÈ¢ Á¬òÊÊL§¬SÕ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 2H
…ŒtÚto : nu læ±æÐë烱è-ãtðt…]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-r…‚htu ! su{ ¥™Ú‹„è-yt{-
‚u{ …tu‚t™e fûtt Atuze™u ™ s™th ¥ÐÎè-…„tuÚte hrn‚ mï-ƒL™u ãtðt …]rÚtðe |æêçÚ}æì-ƒnw s Ðm‹„}æì-
…„ðt¤t ™Ú‹„}æì-[t÷e™u xæ|æü}æì-ftÞoY… s„‚™u çÐ~ææï:-{t‚t-r…‚t™e ©ÐSƒï-„tuŒ{tk r™íÞ ¨êÝé}æì-
…wºt™e Ý-Ë{t™ Î{æ„ï-Äthý fhu Au, ‚u{ ¥|±æ„ì-r{ÚÞt[hýÚte Wí…L™ ÚtÞu÷ Œw:¾Úte Ý:-y{the
Úÿæ„}æì-hûtt fhtu. (2)
¼tðtÚto : su{ ¼qr{ y™u ËqÞo áZ hne™u sz y™u [u‚™ s„‚™wk y™uf he‚u …t÷™ fhe
‚u™e ð]rØ fhu Au, ‚u{ {t‚t-r…‚t y™u yr‚rÚt ‚Útt yt[tÞo Ëk‚t™tu™u ‚Útt rþ»Þtu™u Ëkhrût‚ fhe™u
rðãt y™u Ëwrþûtt îtht ð]rØ-WL™r‚ fhu. (2)
•Ÿ„UÊ ŒÊòÊ◊ÁŒfiÃ⁄UŸflZ „ÈUÆfl Sflfifl¸Œflœ¢ Ÿ◊fiSflØԖ
ú˝ÊfiŒ‚Ë ¡Ÿÿâ ¡Á⁄UòÊ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 3H
…ŒtÚto : nwk ¥ç΄ï:-…]rÚtðe ðt ËqÞo™t ¥Ýïã:-™ rð™tþ ÞtuøÞ ¥Ý±ü}æì-su{tk yï™tu ËkƒkÄ
™Úte yuðt S±±ü„ì-Ëw¾Þwõ‚ ‚Útt ¥±{}æì-su™tu ™tþ ™Úte Ý}æS±„ì-su{tk «þkrË‚ yL™ rðã{t™
Au, ‚u Îæ~æ}æì-Œt™…tºt {tºt™tu ãé±ï-Mðefth fÁk Awk.
nu ÚæïΨè-rŒðË-htrºt™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-r…‚tytu ! „„ì-‚u Œt™ f{o™e …çÚ~æï-M‚wr‚ fhe™u
{tht {txu …ݲ„}æì-Wí…L™ fhtu.
nu læ±æÐë烱è-ãtðt …]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-r…‚tytu ! Ý:-y{™u ¥|±æ„ì-yÄ{oÚte
ÉøðuŒ¼t»Þ 761
Úÿæ„}æì-ƒ[tðtu. (3)
¼tðtÚto : su yu ¼qr{, ËqÞo y™u yLÞ «íÞût …ŒtÚto Œu¾tÞ Au, ‚u yrð™tþe y™trŒfthý
(= «f]r‚) Úte Wí…L™ ÚtÞu÷ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (3)
•Ãfiåÿ◊ÊŸ •fl‚ÊflfiãÃË •ŸÈfi cÿÊ◊ ⁄UÊŒfi‚Ë Œfl¬ÈfiòÊ–
©U÷ ŒflÊŸÊfi◊ÈÆ÷ÿfiÁ÷⁄UqÔUÊ¢ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ¥„Œ²}ææÝï-Ëk‚t…hrn‚ ¥±¨æ-hûtt ytrŒ ¥±‹„è-hûtt fh‚e Îï±Ðé~æï-
Œuð su …h{tí{t ‚u™e …wºt™e Ë{t™ ð‚o{t™ ©|æï-ƒL™u ÚæïΨè-«ftþ¼qr{ ¥qæ}æì-rŒðËtu{tk ©|æ²ïç|æ:-
MÚttðh y™u sk„{tu™e ËtÚtu Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ s÷trŒ …ŒtÚttuoÚte Sð™ hûtt fhu Au, ‚u{-nu læ±æÐë烱è-
ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-r…‚tytu ! ‚{u ƒL™u ¥|±æ„ì-y…htÄÚte Ý:-y{the
Úÿæ„}æ-hûtt fhtu, suÚte y{u ¥Ýé, S²æ}æ-…tA¤Úte Ëw¾e ÚtEyu. (4)
¼tðtÚto : su{ …]rÚtðe ytrŒ …ŒtÚttuo Ëðo MÚttðh = sz sk„{ = [u‚™™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{
{t‚t, r…‚t, yt[tÞo y™u htò ytrŒ «òytu™e hûtt fhu. (4)
‚¢ªë¿fiU◊ÊŸ ÿÈflÃË ‚◊fiãÃ Sfl‚Êfi⁄UÊ ¡Ê◊Ë Á¬òÊÊL§¬SÕfi–
•Á÷Á¡ÉÊ˝fiãÃË ÷ÈflfiŸSÿ ŸÊÁ÷¢ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 5H
…ŒtÚto : çÐ~ææï:-{t‚t-r…‚t™e ©ÐSƒï-„tuŒ{tk ¨¢xæÓÀ}ææÝï-Ën„tr{™e …æ}æè-ƒu fLÞtytu™e Ë{t™
ðt ²é±„è-‚Áý ƒu †eytu™e Ë{t™ ðt ¨}æ‹„ï-…qýo rËØtL‚ su™t Au ‚u ƒu S±¨æÚæ-ƒnu™tu™e Ë{t™
|æé±ÝS²-ËkËth™t Ýæç|æ}æì-{æÞMÚt ytf»toý™u ¥ç|æ, ç…Íæí‹„è-„kÄ™e Ë{t™ Mðefth fhe™u læ±æ,
Ðë烱è-ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ {t‚t-r…‚tytu ! ‚{u Ý:-y{the ¥|±æ„ì-y…htÄÚte Úÿæ„}æì-
hûtt fhtu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ƒúñ[Þo…qðof rðãt ¼ýu÷ ÞwðtðMÚttÞwõ‚ y™u «u{Þwõ‚
fLÞt y™u ðh Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{ ãw÷tuf y™u …]rÚtðe÷tuf …ý ËkËth™t fÕÞtý™t {txu
ð‚o{t™ Au. (5)
©Ufl˸ ‚kfiŸË ’΄UÃË ´§ÃŸfi „ÈUÆfl ŒflÊŸÊ◊flfi‚Ê ¡ÁŸfiòÊË–
ŒœÊÃ ÿ •◊Îï ‚ÈƬ˝ÃËfi∑§ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 6H
762
…ŒtÚto : nu {t‚t-r…‚tytu ! ²ï-su ©±èü-ƒnw rðM‚eýo ¨Îì}æÝè-Ëðo™e r™ðtËMÚtt™ Ïæëã„è-{nt™
«„ïÝ-s¤Úte y™u ¥±¨æ-hûtt ytrŒ™e ËtÚtu Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™e …çÝ~æè-Wí…L™ fh™the ¨éÐí„èÜïU-
ËwkŒh «‚er‚™tu rð»tÞ læ±æ Ðë烱è-ytftþ y™u …]rÚtðe ¥}æë„}æì-s¤™u Î{æ„ï-Äthý fhu Au y™u
762 ÉøðuŒ¼t»Þ É
nwk ‚u™e ãé±ï-«þkËt fÁ Awk, ‚u{ ¥|±æ„ì-y…htÄÚte Ý:-y{the ‚{u Úÿæ„}æì-hûtt fhtu. (6)
¼tðtÚto : su{ {t‚t-r…‚t ËíÞ W…ŒuþÚte ËqÞo Ë{t™ rðãtY…e «ftþÚte Þwõ‚ (ƒ™e™u) su{
…]rÚtðe s¤Úte ð]ûttu™e (ð]rØ fhu Au), ‚u{ (Ëk‚t™tu™e) þtherhf ƒ¤™e ð]rØ fhu Au, ‚uytu Ëðo™e
hûtt fhe þfu Au. (6)
©Ufl˸ ¬ÎÆâflË ’fi„ÈUÆÀÊ ŒÍÆ⁄U•fiãÃ ©U¬fi ’˝Èfl Ÿ◊fi‚Ê ÿôÊ •|S◊Ÿ˜Ô–
ŒœÊÃ ÿ ‚ÈÆ÷ªfi ‚ÈƬ˝ÃÍfiûÊ˸ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 7H
…ŒtÚto : ÎêÚï ¥‹„ï-Œqh{tk y™u Ë{e…{tk ÏæãéHï-ƒnw ðM‚wytu™u „úný fh™the ©±èü-ƒnw s
…ŒtÚtoÞwõ‚ Ð뉱è-rðM‚eýo ytftþ y™u …]rÚtðe™tu ¥çS}æÝì-yt ËkËth™tu ÔÞðnth ²¿æï-su Ëk„ fhðt
ÞtuøÞ ‚u{tk Ý}æ¨æ-yL™™e ËtÚtu nwk ©Ð, Ïæíé±ï-W…Œuþ fÁk Awk.
²ï-su ¨é|æxæï-ËwkŒh yiïÞo™e «tr fhtð™the ¨éÐí„êœæèü-yr‚ þe½ú „r‚Þwõ‚ ytftþ y™u …]rÚtðe
Î{æ„ï-Ë{M‚ …ŒtÚttuo™u Äthý fhu Au, ‚u læ±æÐë烱è-ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-
r…‚tytu ! Ý:-y{™u ¥|±æ„ì-y…htÄÚte Úÿæ„}æì-ƒ[tðtu-hûtt fhtu. (7)
¼tðtÚto : su{ [kÿ÷tuf™e ¼qr{ …]rÚtðe™e Ë{e… Au, ‚u{ ËqÞo÷tuf™e ¼qr{ (‚u™tÚte) Œqh Au,
yu he‚u Ëðoºt s «ftþ{Þ y™u ykÄfth{Þ ÷tuftu™t Þw„÷ Au. ‚u™tÚte su he‚u WL™r‚ ÚtE þfu,
‚u{ Ëðuoyu «Þí™ fhðtu òuEyu. (7)
ŒflÊãflÊ ÿìÊfi∑ΧÆ◊Ê ∑§|ìʌʪ— ‚πÊfiÿ¢ flÊ ‚ŒÁ◊îÊÊS¬fi$à flÊ–
ßÿ¢ œË÷͸®fiÿÊ •flÿÊŸfi◊·Ê¢ lÊflÊ ⁄UˇÊfiâ ¬ÎÁÕflË ŸÊ •èflÊfiØÔH 8H
…ŒtÚto : ²„ì-su ÜUçÓ™„ì-ftuE Îï±æÝì-rðît™ ±æ-ðt ¨¶æ²}æì-r{ºt ±æ-ðt ¨Îç}æ„ì-ËŒt ±æ-
ðt …æSÐç„}æì-†e™wk …t÷™ fh™th™t «r‚ ¥æxæ:-y…htÄ ™ÜëU}æ-fhu, »¯æ}æì-yu Ëðo y…htÄtu™u
§²}æì-yt {è:-f{o ðt ‚¥ð¿tt™ ¥±²æÝ}æì-Œqh fh™tht |æê²æ:-ÚttÞ.
nu læ±æ, Ðë烱è-ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ {t‚t-r…‚tytu ! Ý:-y{™u ¥|±æ„ì-
y…htÄÚte Úÿæ„}æì-ƒ[tðtu-hûtt fhtu. (8)
¼tðtÚto : su {t‚t-r…‚t Ëk‚t™tu™wk yL™ y™u s¤™e Ë{t™ …t÷™ fh‚t ™Úte, ‚uytu …tu‚t™t
Ä{oÚte …r‚‚ ÚttÞ Au y™u su (Ëk‚t™tu) {t‚t-r…‚t™e hûtt fh‚t ™Úte, ‚uytu …ý Ä{oÚte rð{w¾
Īu Au. (8)
©U÷Ê ‡Ê¢‚Ê Ÿÿʸ ◊Ê◊fiÁflc≈ÔUÊ◊ÈÆ÷ ◊Ê◊ÍÆÃË •flfi‚Ê ‚øÃÊ◊˜Ô–
÷ÍÁ⁄fiU ÁøŒÿ¸— ‚ÈÆŒÊSÃfi⁄UÊÿcÊÊ ◊Œfiãà ߷ÿ◊ ŒflÊ—H 9H
ÉøðuŒ¼t»Þ 763
 …ŒtÚto : ©|ææ-ƒL™u à梨æ-«þkËt™u «t ÝIJæü-{™w»Þtu{tk W¥t{ ãtðt…]rÚtðe Ë{t™ {t‚t-r…‚t
}ææ}æì-{the ¥ç±cÅæ}æì-hûtt fhu y™u }ææ}æì-{™u ©|æï-ƒL™u ª„è-hûttytu ¥±¨æ-yLÞtu™e hûtt ytrŒ™e
ËtÚtu ¨™ï„æ}æì-«t ÚttÞ.
nu Îï±æ:-rðît™tu ! ¥²ü:-ðrýfs™ = ði~Þ ¨éÎæS„Úæ²G-su{ …w»f¤ Œt‚t™u {txu |æêçÚ, 癄ì-
ƒnw s yt…u, ‚u{ }æ΋„:-Ëw¾e ÚtE™u y{u §¯æ-RåAtÚte §¯²ï}æ-«t ÚtEyu. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo y™u [kÿ{t ËðoÚte ËkÞwõ‚ ÚtE™u «týeytu™u Ëw¾e fhu Au y™u su{ ðtM‚rðf
Ä™ðt™ ði~Þ ƒnw s yL™ ytrŒ yt…e™u r¼ûtwftu™u ‚] fhu Au, ‚u{ rðît™tu Ëðo™u ‚] fhðt{tk
«ð]¥t ÚttÞ. (9)
´§â ÁŒfl ÃŒfiflÊø¢ ¬ÎÁÕ√ÿÊ •fiÁ÷üÊÊflÊÿfi ¬˝Õ◊¢ ‚fiÈ◊œÊ—–
¬ÊÃÊ◊fifllÊgÈÁ⁄UÃÊŒ÷Ë∑fi§ Á¬ÃÊ ◊ÊÃÊ øfi ⁄UˇÊÃÊ◊flÊfiÁ÷—H 10H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su{ ¨é}æï{æ:-W¥t{ «¿ttðt™ nwk ¥ç|æŸææ±æ²-su ËðoºtÚte Ëtk¼¤u y™u
Ëk¼¤tðu ‚u™u {txu ÐëçƒÃ²ñ-…]rÚtðe Ë{t™ ð‚o{t™ ût{tþe÷ †e™u {txu su Ðíƒ}æ}æì-«Út{ «„}æì-
ËíÞ ¥±æï™}æì-W…Œuþ fhwk y™u fnwk. „„ì-‚u™u çαï-W¥t{ rŒÔÞðt¤t™t {txu …ý W…Œuþ fhwk y™u fnwk.
su{ ¥|æèÜïU-ft{™t {txu fhu÷ ÔÞðnth{tk ð‚o{t™ ¥±læ„ì-®™Œt™u ÞtuøÞ ÎéçÚ„æ„ì-Œwü
yt[hýÚte Þwõ‚ Wõ‚ ƒL™u Ðæ„æ}æì-hûtt fhu, ‚u{ çЄæ-r…‚t ™-y™u }ææ„æ-{t‚t ¥±æïç|æ:-hûtt
ytrŒ ÔÞðnthtuÚte {the Úÿæ„æ}æì-hûtt fhu. (10)
¼tðtÚto : W…Œuþftuyu ©tu‚tytu «r‚ yt he‚u fnuðwk òuEyu-suðt r«Þ y™u ÷tuf fÕÞtýfthe
ËíÞð[™ {tht îtht ƒtu÷ðt{tk ytðu, ‚u{ ‚{thu …ý ƒtu÷ðt òuEyu.
su{ {t‚t-r…‚t …tu‚t™t Ëk‚t™tu™e Ëuðt fhu Au, ‚u{ Ëk‚t™tuyu …ý ‚uytu™e Ëuðt fhðe
òuEyu. (10)
ߌ¢ lÊfiflʬÎÁÕflË ‚àÿ◊fiSÃÈÆ Á¬Ã◊ʸÃÿ¸ÁŒ„UÊ¬fi’˝ÈÆfl flÊfi◊˜Ô–
÷ÍÆâ ŒflÊŸÊfi◊fl◊ •flÊfiÁ÷*fllÊ◊·¢ flÆΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu læ±æÐë烱è-ytftþ y™u …]rÚtðe™e Ë{t™ ð‚o{t™ }ææ„:, çЄ:-{t‚t-r…‚tytu !
Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™t ¥±}æï-hûtt ytrŒ ÔÞðnthtu{tk |æê„}æì-Wí…L™ ÚtÞu÷ ²„ì-su ÔÞðnthÚte §ã-ynª
±æ}æì-‚{the ©ÐÏæíé±ï-Ë{e… fnwk Awk. „„ì-‚u §Î}æì-yt ¨y²}æì-ËíÞ ¥S„é-ÚttÞ suÚte y{u ‚{the
¥±æïç|æ:-…t÷™tytuÚte §¯}æì-RåAt rËrØ, 764 ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð™™u ç±læ}æ-«tÂ
fheyu. (11)
¼tðtÚto : r…‚t ytrŒ Ëk‚t™tu «r‚ yt he‚u W…Œuþ yt…u-‘su y{tht ÄtŠ{f ftÞtuo Au, ‚uytu™wk
s ‚{thu Ëuð™ fhðwk òuEyu. ƒeòytu™wk ™rn.’
764 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ëk‚t™tu r…‚t ytrŒ™u «r‚ fnu-‘su y{tht ËíÞ yt[hý Au, ‚uytu™wk s yt… ÷tuftuyu yt[hý
fhðwk òuEyu, ‚u™tÚte rð…he‚ ™rn.’ (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk ãtðt…]rÚtðe™t ÿütL‚Úte Wí…L™ Útðt ÞtuøÞ y™u Wí…tŒf f{tuo™wk ðýo™
ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (185)
Ëqõ‚-186
•Ê Ÿ ß›UÊfiÁ÷*flŒÕfi ‡ÊȇÊ|Sà Áfl‡flÊŸfi⁄U— ‚ÁflÃÊ Œfl ∞fiÃÈ–
•Á¬ ÿÕÊ ÿÈflÊŸÊ ◊à‚fiÕÊ ŸÊ Áfl‡fl¢ ¡ªfiŒÁ÷Á¬àfl ◊fiŸË·ÊH 1H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! yt… suu{ ç±EæÝÚ:-Ëðo «týeytu™u …ntU[tz™th yÚtto‚T ‚uytu™t þw¼tþw¼
f{tuo™wk …rhýt{ fh™th Îï±:-ŒuŒeÃÞ{t™ yÚtto‚T ¨ç±„æ-ËqÞo Ë{t™ yt… «ftþ{t™ Eïh ¨éàæçS„-
ËwkŒh «þkËtytuÚte ¥ç|æçÐy±ï-ËðoºtÚte «tÂÔÞ ç±Î{ï-rð¿tt™{Þ ÔÞðnth{tk ç±E}æì-Ë{„ú …xæ„ì-
s„‚™u «t Au, ‚u{ §Çæç|æ:-yL™trŒ …ŒtÚto ðtýe™e ËtÚtu Ý:-y{™u ¥æ, »„é-«t ÚtE ytðu.
nu ²é±æÝ:-ÞwðtðMÚtt «t ‚Áýs™tu ! ²ƒæ-su{ ‚{u }æÝè¯æ-W¥t{ ƒwrØÚte yt ÔÞðnth{tk
}æy¨ƒ-yt™krŒ‚ Úttytu, ‚u{ Ý:-y{™u ¥çÐ-…ý yt™krŒ‚ fhtu. (1)
¼tðtÚto : su{ …h{tí{t …ût…t‚hrn‚ Ëðo™tu LÞtÞ fhu Au y™u Ëðo{tk Ë{t™ «u{ ht¾u
Au, ‚u{ rðît™tuyu …ý Útðwk òuEyu.
su{ Þwðf …tu‚t™e Ë{t™ y™u ӌޙu r«Þ Þwð‚eytu ËtÚtu rððtn fhe™u Ëw¾e ÚttÞ Au, ‚u{
rðît™tu rðãtÚteoytu™u rðît™ ƒ™tðe™u «ËL™ ÚttÞ Au. (1)
•Ê ŸÊ Áfl‡fl •ÊS∑˝§Êfi ª◊ãÃÈ ŒflÊ Á◊òÊÊ •fiÿ¸◊Ê flL§fiáÊ— ‚¡Ê·Êfi—–
÷ÈflãÿÕÊfi ŸÊ Áfl‡flfi flÎƜʂ— ∑§⁄fiUãà‚ÈÆ·Ê„UÊ ÁflÕÈÆ⁄¢U Ÿ ‡Êflfi—H 2H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ‚u{ ç}æ~æ:-«tý™e Ë{t™ ð‚o{t™-¥Ä²ü}ææ-LÞtÞfthe, ±L‡æ:-yr‚ ©uc,
¨…æï¯æ:-Ë{t™ «e‚trŒ Ëuð™ ht¾™th y™u ¥æSÜíUæ:-þºtwŒ¤™u …tŒt¢tL‚ fhe™u …„ ™e[u Œƒtð™th
ç±Eï-Ë{M‚ Îï±æ:-rðît™tu Ý:-y{™u ¥æ, xæ}æ‹„é-ËðoºtÚte «t ÚttÞ.
²ƒæ-su{ ç±Eï-Ë{M‚ ‚u rðît™tu Ý:-y{tht ±ë{æ¨:-Ëw¾ðÄof |æé±Ýì-ÚttÞ y™u ¨é¯æãæ-
ËwkŒh su™t Ën™, ût{t, þtÂL‚fthf ‚u s™ 籃éÚ}æì-ÔÞÚto …eztŒtÞf …ŒtÚto™e Ý-Ë{t™ ‚eðú àæ±:-
ƒ¤ ÜUÚÝì-fhu. (2)
¼tðtÚto : su {t„oÚte rðît™ òÞ, ‚u™t …h Ëðo òÞ. su{ ytÂs™ …tu‚t™t ytí{t™e Ë{t™
yLÞtu™t Ëw¾-Œw:¾tu™u òýu Au, ‚u{ s Ëðuo yu ƒ™ðwk òuEyu. (2)
¬˝cΔÔ¢Ufi flÊ •ÁÃfi$Õ ªÎáÊË·˘$ÇŸ ‡Ê|SÃÁ÷fiSÃÈÆfl¸ÁáÊ— ‚¡Ê·Êfi—–
ÉøðuŒ¼t»Þ 765
 •‚lÕÊfi ŸÊ flLfi§áÊ— ‚È∑§Ë*ûÊÁ⁄U·fi‡ø ¬·¸ŒÁ⁄UªÍÆûʸ— ‚ÍÆÁ⁄U—H 3H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ „é±üç‡æ:-þe½ú„t{e y™u ¨…æï¯æ:-Ë{t™ «er‚fthf yt… àæçS„ç|æ:-
«þkËtytuÚte ¥çxÝ}æì-yÂø™™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðãtÚte «ftrþ‚ ÐíïcÆ}æì-yr‚ r«Þ ¥ç„çƒ}æì-
yr‚rÚtË{t™ ð‚o{t™ rðît™™e xæë‡æè¯ï-«þkËt fhtu Atu; ðt ²ƒæ-su{ ¥çÚxæêœæü:-þºtwytu{tk Wã{
fh™th y™u ¨éÜUè<œæ:-…wÛÞ «þkË™eÞ ±L‡æ:-W¥t{ rðît™ Ý:-y{™u §¯:-yL™trŒ …ŒtÚto ™-
y™u RåAtytu™u Яü„ì-˪[u; ðt ¨êçÚ:-yíÞk‚ «ðeý rðît™ ¥¨„ì-ÚttÞ, ‚u{ ±:-‚{tht «r‚ ð‚uo. (3)
¼tðtÚto : su „]nMÚttu yt rðît™tu ‚Útt yr‚rÚtytu™e Ëuðt fhu Au y™u ÄtŠ{f ÔÞðnthtu{tk
…rh©{ fhu Au, ‚uytu ÞÚttÚto rð¿tt™™u «t fhe™u ©e{t™ ƒ™u Au. (3)
©U¬fi fl ∞· Ÿ◊fi‚Ê Á¡ªË·Ê·Ê‚ÊŸÄÃÊfi ‚ÈÆŒÈÉÊfifl œŸÈ—–
‚◊ÊŸ •„fiU|ãflÁ◊◊ÊfiŸÊ •∑Z§ Áfl·fiÈM§¬ ¬ÿfiÁ‚ ‚|S◊ãŸÍœfiŸ˜ÔH 4H
…ŒtÚto : ¨}ææÝï-yuf suðt ¥ãÝì-rŒðË{tk ¥ÜüU}æì-Ëífth fhðt ÞtuøÞ yL™ ç±ç}æ}ææÝ:-rðþu»t‚tÚte
r™{toý fh™th nwk ©¯æ¨æÝv„æ-rŒðË-htrºt™e Ë{t™ ðt {ïÝé:-ðtýe su ¨éÎé{ï±-ËwkŒh ft{™t …qýo
fh™the ‚u™e Ë{t™ Ý}æ¨æ-yL™trŒ …ŒtÚtoÚte ç…xæè¯æ-S‚ðt™e RåAt su{ ntuÞ, ‚u{ 籯éMÐï-
y™uf «fth™t Y…ðt¤t вç¨-s¤ y™u ¨çS}æÝì-Ë{t™ ª{Ýì-ŒqÄ™u {txu ±:-‚{the ©Ð, ¥æ,
§ü¯ï-Ë{e… ËðoºtÚte «t Úttô Awk. (4)
¼tðtÚto : su ht‚ y™u rŒðË™e Ë{t™ ð‚o{t™ rðãt y™u yrðãt™u òýe™u, Ëðo ft¤{tk
Wãtu„ fhe™u ‚Útt „tÞ™e Ë{t™ «týeytu …h W…fth fhe™u Œwütu™u S‚u Au, ‚uytu ŒqÄ{tk s ½e™e
Ë{t™ ËkËth{tk ‘¨æÚ |æê„æ |æ±ç‹„; Ëth¼q‚ ntuÞ Au. (4)
©Uà ŸÊ˘Á„Ufi’ȸÆäãÿÊ3> ◊ÿfiS∑§— Á‡Ê‡Ê颮 Ÿ Á¬åÿÈ·Ëfifl flÁà Á‚ãœÈfi—–
ÿŸ Ÿ¬ÊfiÃ◊¬Ê¢ ¡ÈÆŸÊ◊fi ◊ŸÊ¡ÈflÊ flηfiáÊÊ ÿ¢ fl„fiU|ãÃH 5H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! y{u ²ïÝ-suÚte ¥Ðæ}æì-s¤Úte ÝÐæ„}æì-…‚™™u ™ «t …ŒtÚto™u …éÝæ}æ-
ƒtkÄeyu. ðt }æÝæï…é±:-{™ Ë{t™ ðu„ðt™ rðãw‚T ytrŒ ±ë¯‡æ:-ð]rüfthf ²}æì-su™u ±ãç‹„-«tÂ
ÚttÞ Au, ‚u ÏæéÍ‹²:-yL‚rhûtMÞ ¥çã:-ÔÞtrÂþe÷ {u½ çÐŒ²é¯è±-ðÄoÞr‚ su{ WL™r‚ fh‚e †e
çàæàæé}æì-ƒt¤f™u Ý-‚u{ Ý:-y{™u ±ïç„-ÔÞt ÚtE™u ©„-y™u 程{é:-™Œe }æ²-Ëw¾™u ÜU:-fhu
Au.
¼tðtÚto : òu {u½ ™ ntuÞ ‚tu {t‚t™e Ë{t™ «týeytu™wk ftuý …t÷™ fhu ? òu ËqÞo, rðãw‚T
y™u ðtÞw ™ ntuÞ, ‚tu yu ({u½)™u ftu766 ý Äthý fhu ? (5)
©Uà Ÿfi ßZ àflc≈ÔUÊ ªãàflë¿UÊ S◊à‚ÍÆÁ⁄UÁ÷fi⁄UÁ÷Á¬àfl ‚¡Ê·Êfi—–
766 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 •Ê flÎfiòÊ„Uãºfi˝‡ø·¸Ááʬ˝ÊSÃÈÆÁflc≈ÔfiU◊Ê Ÿ⁄UÊ¢ Ÿfi ß„U ªfiêÿÊ—H 6H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ §ã-ynª ±ë~æãæ-{u½™wk n™™ fh™th, ™¯üç‡æÐíæ:-{™w»Þtu™t Ëw¾tu™u
…qýo fh™th, „éç±cÅ}æ:-yíÞk‚ ƒ¤ðt™ y±cÅæ-«ftþ{t™, §‹Îí:-ËqÞo §ü}æì-s¤-ðhËtðu Au, ‚u{ ‚{u
ÝÚæ}æì-Ëðo {™w»Þtu{tk Ý:-y{™u ¥æ, xæ}²æ:-ËBÞfT «t Úttytu; ©„-y™u S}æ„ì-«þkËtÞwõ‚ ¥ç|æçÐy±ï-
ËðoºtÚte «tÂÔÞ ÔÞðnth{tk ¨…æï¯æ:-Ë{t™ «er‚ ht¾™tht yt… ¨êÚç|æ:-rðît™tu™e ËtÚtu Ý:-
y{tht «r‚ ¥ÓÀ, ¥æ, xæ‹„é-Ëthe he‚u ytðtu. (6)
¼tðtÚto : su ÷tuftu ËqÞo™e Ë{t™ rðãt™u «ftrþ‚ fhu Au y™u …tu‚t™t ytí{t Ë{t™ Ëðo™u
{t™e™u ‚uytu™u Ëw¾e fhu Au, ‚uytu s ‘ÏæH±‹„æï …æ²‹„ï’-ƒ¤ðt™ ƒ™u Au. (6)
©Uà Ÿfi ßZ ◊ÃÿÊ˘‡flfiÿÊªÊ— Á‡Ê‡ÊÈ¢ Ÿ ªÊflSÃLfi§áÊ¢ Á⁄U„U|ãÖ
Ã◊Ë¥ Áª⁄UÊ ¡ŸfiÿÊ Ÿ ¬àŸËfi— ‚È⁄UÁ÷c≈ÔfiU◊¢ Ÿ⁄UÊ¢ Ÿfi‚ãÃH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! suytu ¥E²æïxææ:-yïÞtu„ yÚtto‚T yïtu™tu Þtu„ fhtðu Au, ‚uytu }愲:-
{™w»Þ „L‡æ}æì-‚Áý çàæàæé}æì-ðtAhzt™u Ý-su{ xææ±:-„tÞtu ‚u{ Ý:-y{™u §ü}æì-ËðoºtÚte çÚãç‹„-
«t ÚttÞ Au.
su ÝÚæ}æì-{™w»Þtu{tk ¨éÚç|æcÅ}æ}æì-yíÞk‚ Ëw„krÄ‚, ËwkŒh, feŠ‚{t™™e …ݲ:-Wí…r¥t fhtð™thtytu
ÐyÝè:-…tu‚t™e …í™eytu™u su{ Ý-‚u{ ݨ‹„-«t ÚttÞ, ‚u §ü}æì-ËðoºtÚte çxæÚ:-ðtýe™u «t ÚttÞ
Au, „}æì-‚u™u ©„-s y{u Ëuðeyu. (7)
¼tðtÚto : su{ ½tuzuËðth þe½ú ƒeò MÚtt™™u yÚtðt su{ „tÞtu ðtAhztytu™u yÚtðt su{
…í™eðú‚s™tu …tu‚t™e …í™eytu™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ rðît™tu rðãt y™u ytÂs™tu™e ðtýe™u «tÂ
ÚttÞ Au. (7)
©Uà Ÿfi ßZ ◊L§ÃÊfi flÎÆh‚fiŸÊ— S◊º˝ÊŒfi‚Ë ‚◊fiŸ‚— ‚ŒãÃÈ–
¬Î·fiŒ‡flÊ‚Ê˘flŸfiÿÊ Ÿ ⁄UÕÊfi Á⁄U‡ÊÊŒfi‚Ê Á◊òÊÿÈ¡Ê Ÿ ŒflÊ—H 8H
…ŒtÚto : su{ }æL„:-ðtÞw §ü}æì-s¤™u ‚u{ ±ëh¨ïÝæ:-ðÄu÷e, «tiZ, ‚Áý, «[kzƒ¤ ðu„ðt¤e
su™e Ëu™t ‚uytu Ý:-y{™u ¨Î‹„é-«t ÚttÞ. ©„-y™u ¨}æݨ:-su™wk {™ Ë{t™ Au, ‚u …htu…fthe
rðît™ S}æ„ì-s ÚæïΨè-ytftþ y™u …]rÚtðe™u «t ÚttÞ. Ðë¯ÎEæ¨:-suytu™t ½tuztytu …wü Au,
‚u rðît™tu ðt ¥±Ý²:-¼qr{ Úƒæ:-h{ýeÞ Þt™tu™e Ý-Ë{t™ çÚàææΨ:-þºtwytu™tu ™tþ fhu Au
y™u ç}æ~æ²é…:-r{ºttu™e ËtÚtu ËkÞtu„ ht¾u Au, ‚uytu Îï±æ:-rðît™tu™e Ý-Ë{t™ ƒ™u Au. (8)
¼tðtÚto : su ðeh Ëu™tðt¤t, Ë{t™ ƒwrØðt¤t, rðþt¤ Þt™tuðt¤t, …]rÚtðe™e Ë{t™ ût{tþe÷
ÉøðuŒ¼t»Þ 767
y™u r{ºttu™t r«Þ rðît™ s™ Ëðo™u r«Þ ftÞo fhu Au, ‚uytu ‘Ðí¨‹Ýæ |æ±ç‹„’ «ËL™ hnu Au.
(8)
¬˝ ŸÈ ÿŒfi·Ê¢ ◊Á„UŸÊ ÁøfiÁ∑§òÊ ¬˝ ÿÈfiÜ¡ãÃ ¬˝ÿÈ¡SÃ ‚fiÈflÎÆÁÄÖ
•œ ÿŒfi·Ê¢ ‚ÈÆÁŒŸ Ÿ ‡ÊL§*fl‡flŸÁ⁄fiUáÊ¢ ¬˝·Êÿãà ‚ŸÊfi—H 9H
…ŒtÚto : ²„ì-su »¯æ}æì-yu rðît™tu™t }æçã}Ýæ-{rn{tÚte Ðí, ç™çÜU~æï-W¥t{‚tÚte rðþu»t ¿tt™ðt™
rðît™™u {txu Ðí²é…:-W¥t{‚tÚte Þtu„ fhu Au ‚u™u Ýé-þe½ú Ðí²éÁ…‹„ï-ËBÞfT Þwõ‚ fhu Au. ¥{-
‚Œ™L‚h ²„ì-su s™ »¯æ}æì-yu ËBÞfT Þtu„ fh™thtytu™u ¨éçÎÝï-W¥t{ Ë{Þ{tk ç±E}æì-Ë{M‚
§çÚ‡æ}æì-fk…tÞ{t™ s„‚™u àæL:-{th™th ðeh s™ ¨ïÝæ:-Ëu™tytu™u su{ Ý-‚u{ ¥æ, Ðíé¯æ²‹„-
Ëuð™ fhu „ï-‚uytu ¨é±ëçv„-ËwkŒh „{™ su{tk ntuÞ ‚u W¥t{ Ëw¾ðt¤t {t„o™u «t ÚttÞ Au. (9)
¼tðtÚto : su htò ÷tuftu, …qýo rðãtðt™ yæÞt…ftu™u rðãt™t «[th{tk «ð]¥t fhu Au, ‚uytu
{rn{t™u «t fhu Au.
suytu f]‚¿t y™u fw÷e™ þqhðehtu™e Ëu™tytu™u …wü fhu Au, ‚uytu ËŒt rðsÞ «t fhu Au. (9)
¬˝Ê •|‡flŸÊflflfi‚ ∑ΧáÊÈäfl¢ ¬˝ ¬ÍÆ·áÊ¢ SflÃfifl‚Ê Á„U ‚|ãÃfi–
•m·Ê ÁflcáÊÈÆflʸÃfi ´§÷ÈˇÊÊ •ë¿UÊfi ‚ÈÆêŸÊÿfi flflÎÃËÿ ŒflÊŸ˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu htò-«òs™tu ! ‚{u su çã-s S±„±¨:-Mðƒ¤ ht¾™tht ¥mñ¯:-r™ðioh rðît™
s™ ¨ç‹„-Au, ‚u™u su ¥çEÝæñ-rðãt ÔÞt yæÞt…f y™u W…Œuþf {wÏÞ …heûtf Au, ‚uytu rðãt™e
¥±¨ï-hûtt, ¼ýtððe, rð[thðe, W…Œuþ fhðtu ð„uhu™u {txu Ðí, ÜëU‡æ銱}æì-Ëthe he‚u r™Þ‚ fhu
y™u su{ ±æ„:-ðtÞw™e Ë{t™ ç±c‡æé:-„wý ÔÞtrÂþe÷ «|æéÿææ:-{uÄtðe nwk ¨é}Ýæ}æì-Ëw¾™u {txu
Îï±æÝì-rðît™tu™u ¥ÓÀ, ±±ë„è²-ËBÞfT ð‚o™ fhtðwk; ‚u{ ‚{u Ðꯇæ}æì-…wrü fh™thtytu™u Ðíæï-W¥t{‚tÚte
r™Þ‚ fhtu. (10)
¼tðtÚto : suytu ht„ y™u îu»tÚte hrn‚, rðãt y™u «[th{tk «u{ ht¾™th, þheh y™u ytí{t™tk
…qýo ƒ¤ÚteÞwõ‚ y™u ÄtŠ{f rðît™ Au, ‚uytu™u Ëðo ÷tuftu rðãt™t «[th {txu ht¾u, suÚte Ëw¾™e
ð]rØ ÚttÞ. (10)
ßÿ¢ ‚Ê flÊfi •S◊ ŒËÁœfiÁÃÿ¸¡òÊÊ •Á¬¬˝ÊáÊËfi ø ‚ŒfiŸË ø ÷ÍÿÊ—–
ÁŸ ÿÊ Œfl·ÈÆ ÿÃfiÃ fl‚ÍÆÿÈ*fl768
lÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu ²…~ææ:-rðît™tu™u …qs™tht ! ²æ-su ±¨ê²é:-Ä™™u RåA™the yÚtto‚T su™tÚte Ä™
ytrŒ W¥t{ …ŒtÚto rËØ ÚttÞ Au, ‚u rðãt™e W¥t{ ŒerÂ-ftÂL‚ Îï±ï¯é-rðît™tu{tk çÝ, ²„„ï-r™hk‚h
768 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Þí™ fhu Au, ftÞoftrhýe ntuÞ Au. ¨æ, §²}æì-‚u yu ±:-‚{the Îèç{ç„:-WÂõ‚ ftÂL‚ ¥S}æï-y{tht
{txu ¥çÐÐíæ‡æè-r™rù‚ «tý-ƒ¤™u yt…™th ™-y™u ¨ÎÝè-Œw:¾ rð™tþÚte Ëw¾ yt…™the ™-
…ý |æê²æ:-ƒ™u, suÚte y{u §¯}æì-RåAtrËrØ ðt yL™trŒ …ŒtÚto, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-
Sð™™u ç±læ}æ-«t fheyu. (11)
¼tðtÚto : rðãt s {™w»Þ™u Ëw¾«Œt Au. suýu rðãtY…e Ä™ «t fhu÷ ™Úte, ‚u ykŒhÚte
ËŒt Œrhÿ su{ s hnu Au. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (186)
Ëqõ‚-187
Á¬ÃÈ¢ ŸÈ SÃÊfi·¢ ◊„UÊ œ◊ʸáÊ¢ ÃÁflfi·Ë◊˜Ô–
ÿSÿfi ÁòÊÃÊ √ÿÊ¡fi‚Ê flÎÆòÊ¢ Áfl¬fifl¸◊Œ¸ÿfiØÔH 1H
…ŒtÚto : ²S²-su™t ç~æ„:-{™, ð[™, f{oÚte ç±, ¥æï…¨æ-rðrðÄ «fth™t …ht¢{Úte ç±Ð±ü}æì-
rðrðÄ «fth™t yk„ y™u W…tk„tuÚte …qýo ±ë~æ}æì-Mðefth fhðt ÞtuøÞ Ä™™u ¥Îü²„ì-«t fhu, ‚u™u
{txu Ýé-þe½ú çЄé}æì-yL™ }æã:-ƒnw s {}ææü‡æ}æì-Ä{o fh™tht y™u „籯è}æì-ƒ¤™e nwk S„æï¯}æì-
«þkËt fÁk. (1)
¼tðtÚto : suytu …w»f¤ yL™ ÷E™u, ËwËkMf]‚ fhe™u, ‚u™t „wýtu™u òýe™u y™u ÞÚttÞtuøÞ
ƒeò ÿÔÞ ËtÚtu ËkÞwõ‚ fhe™u ¾tÞ Au, ‚uytu Ä{to[hýþe÷ ƒ™e™u þtherhf y™u ytÂí{f ƒ¤
«t fhe™u …wÁ»ttÚto îtht ÷û{e™e ð]rØ fhe þfu Au. (1)
SflÊŒÊfi Á¬ÃÊ ◊œÊfi Á¬ÃÊ flÿ¢ àflÊfi flflÎ◊„U– •S◊Ê∑fi§◊ÁflÃÊ ÷fiflH 2H
…ŒtÚto : nu …h{tí{™T ! yt…™t h[u÷ S±æÎæï-MðtrŒü çЄæï-…eðt ÞtuøÞ s¤ ‚Útt }æ{æï-
{Äwh çЄæï-…t÷™ fh™th y±æ-‚u yL™™u ±²}æì-y{u ±±ë}æãï-Mðefth fheyu Aeyu. yuÚte yt…
‚u yL™…t™™t Œt™Úte ¥S}ææÜU}æì-y{the ¥ç±„æ-hûtt fh™tht |æ±-Úttytu. (2)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, {Äwh ytrŒ hËtu™tk Þtu„Úte MðtrŒü yL™ y™u ÔÞks™™u ytÞwðuoŒ™e
he‚u ƒ™tðe™u ËŒt ¾tðt òuEyu, su htu„™tþf ntuðtÚte ytÞwðÄof ntuðt™t fthýu hûtf ƒ™u. (2)
©U¬fi Ÿ— Á¬ÃflÊ øfi⁄U Á‡Êfl— Á‡ÊflÊÁ÷fiM§ÁÃÁ÷fi—–
◊ÿÊ÷È⁄fiUÁm·áÿ— ‚πÊfi ‚ÈƇÊflÊ •mfiÿÊ—H 3H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ ÔÞt…e …h{tí{™T ! }æ²æï|æé:-Ëw¾™e ¼tð™t fh™tht ¥çm¯ï‡²:-r™ðioh
¨éàæï±:-ËwkŒh Ëw¾Þwõ‚ ¥m²æ:-su{tk îLî¼tð ™Úte ¨¶æ-su r{ºt yt… çàæ±æç|æ:-Ëw¾ftrhýe
ÉøðuŒ¼t»Þ 769
ªç„ç|æ:-hûtt ytrŒ r¢Þtytu™e ËtÚtu Ý:-y{tht {txu çàæ±:-Ëw¾tfthe ©Ð, ¥æ, ™Ú-Ë{e… Ëthe
he‚u «t Úttytu. (3)
¼tðtÚto : yL™trŒ y™u …ŒtÚttuo{tk ÔÞt…f …h{uïh ythtuøÞŒtrÞ™e hûtýY…e r¢ÞtytuÚte Ëðo™t
r{ºt ¼tð™wk …t÷™ fhe™u Ëðo™t ˾t = r{ºt Au s. (3)
Ãfl àÿ Á¬fiÃÊ ⁄U‚Ê ⁄U¡Ê¢SÿŸÈÆ ÁflÁcΔfiÔUÃÊ—– ÁŒÁfl flÊÃÊfißfl ÁüÊÃÊ—H 4H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ ÔÞtr…™T …h{tí{™T ! „±-‚u yL™{tk su Ú¨æ:-{Äwh, yB÷, ÷ðý,
fxw, r‚f‚, f»ttÞ ytrŒ A «fth™tu hË çÎç±:-yL‚rhût{tk ±æ„槱-ðtÞw™e Ë{t™ çŸæ„æ:-yt©Þ™u
«t ÚtE hnu÷ Au, y²ï-‚u Ú…æ¢ç¨-÷tuf-÷tuftL‚htu{tk ¥Ýé, ç±çcÆ„æ:-…tA¤Úte «rðü ÚttÞ Au. (4)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk …h{tí{t™e ÔÞðMÚttÚte ÷tuf-÷tuftL‚htu{tk ¼qr{, s¤ y™u ðtÞw™u y™wY…
hË ytrŒ ÚttÞ Au. …hk‚w Ëðo …ŒtÚttuo Ëðoºt Út‚t ™Úte, yu yr¼«tÞ Au. (4)
Ãfl àÿ Á¬fiÃÊ ŒŒfiÃSÃflfi SflÊÁŒcΔÔU Ã Á¬fiÃÊ–
¬˝ SflÊkÊŸÊ ⁄U‚ÊfiŸÊ¢ ÃÈÁflª˝ËflÊfißfl⁄UÃH 5H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ ÔÞt…e …t÷f …h{tí{™T ! Î΄:-yt…e™u „±-yt…™tu su yL™ ðt
y²ï-‚u …qðtuoõ‚ hË Au.
nu S±æçÎcÆ-yíÞk‚ {Äwh‚tÞwõ‚ çЄæï-…t÷f yL™ ÔÞt…f …h{tí{™T ! „±-yt…™t ‚u yL™
Ërn‚ „ï-‚u hË Ú¨æÝæ}æì-{ÄwhtrŒ hËtu{tk S±æÎì}ææÝ:-yíÞk‚ MðtrŒü „éç±xæíè±æ§±-su™e «ƒ¤ „úeðt
‚u Sðtu™e Ë{t™ ÐíïÚ„ï-«urh‚ fh‚t yÚtto‚T Sðtu™u «er‚ Wí…L™ fhtðu Au. (5)
¼tðtÚto : Ë{M‚ …ŒtÚttuo{tk ÔÞt…f …h{tí{t s Ëðo™u yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo yt…u Au, ‚uytu™t
h[u÷t su …ŒtÚttuo …tu‚t™t „wýtu y™wËth ftuE MðtrŒü ftuE MðtŒw¥th Au, ‚u{ Ëðuoyu òýðwk òuEyu. (5)
àfl Á¬fiÃÊ ◊„Uʟʯ ŒflÊŸÊ¢ ◊ŸÊfi Á„UÃ◊˜Ô–
•∑§ÊfiÁ⁄U øÊLfi§ ∑§ÃÈŸÊ ÃflÊÁ„U◊flfi‚ÊflœËØÔH 6H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ÔÞt…e …t÷f Rïh ! „±-su yt…™e ¥±¨æ-hûtt ytrŒÚte ËqÞo ¥çã}æì-
{u½™tu ¥±{è„ì-™tþf Au, ‚u yt…™t ÜïU„éÝæ-rð¿tt™Úte su ™æL-©u»X‚h ¥ÜUæçÚ-fhðt{tk ytðu Au,
‚u }æãæÝæ}æì-{ntí{t …qßÞ Îï±æÝæ}æì-rðît™tu™wk }æÝ:-{™ y±ï-yt…{tk çã„}æì-Ä]‚ Au. ðt «ËL™ Au. (6)
¼tðtÚto : òu yL™-¼tus™ ™ ¾tðt{tk 770 ytðu, ‚tu {™ yL™{Þ ntuðt™t fthýu, ftuE™wk …ý
{™ «ËL™ ÚttÞ ™rn. ‚uÚte su™e Wí…r¥t™u {txu {u½ r™r{¥t Au, ‚u yL™™u Ëthe he‚u ËkMf]‚ (fhe™u)
¾tðwk òuEyu. (6)
770 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ÿŒŒÊ Á¬fiÃÊ •¡fiª|ãflflSfl ¬fl¸®fiÃÊŸÊ◊˜Ô–
•òÊÊfi ÁøãŸÊ ◊œÊ Á¬ÃÊ˘⁄U¯ ÷ˇÊÊÿfi ªêÿÊ—H 7H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ ÔÞtr…™T …h{uïh ! ²„ì-su ¥Î:-«íÞût yL™™u rðît™s™ ¥…xæÝì-
«t ÚttÞ Au ‚u{tk ç±±S±-ÔÞtrÂ{t™ Úttytu.
nu }æ{æï-{Äwh çЄæï-…t÷f yL™Œt‚t Rïh ! ¥~æ, 癄ì-yu бü„æÝæ}æì-{u½tu™u …ý su yL™™t
r™r{¥t fnu÷ Au. Ý:-y{™u |æÿææ²-¼ûtý fhðt {txu yL™™u ¥Ú}æì-…rh…qýo xæ}²æ:-«t fhtðtu. (7)
¼tðtÚto : Ëðo …ŒtÚttuo{tk ÔÞt …h{uïh™u ¼tus™ ytrŒ™t Ë{Þu ({™w»Þtu) Ëthe he‚u M{hý
fhu. su …h{tí{t™e f]…tÚte y™uf «fth™wk yL™ Ëðoºt rŒþt, Œuþ y™u ft¤™u y™wfq¤ Au, ‚u …h{tí{t™wk
s M{hý fhe™u Ëðo …ŒtÚttuo „úný fhðt òuEyu. (7)
ÿŒ¬Ê◊Ê·fiœËŸÊ¢ ¬Á⁄ U¢‡Ê◊ÊfiÁ⁄U‡ÊÊ◊fi„U– flÊÃÊfi¬ ¬Ëfl ߸jfiflH 8H
…ŒtÚto : nu ±æ„æÐï-ðtÞw™e Ë{t™ Ëðo …ŒtÚto ÔÞt…f …h{uïh ! y{u ¥Ðæ}æì-s¤ y™u ¥æï¯{èÝæ}æì-
Ëtu{ ytrŒ ytu»trÄytu™t ²„ì-su ÐôÚàæ}æì-ËðoºtÚte «t Út™th ykþ ¥æçÚàææ}æãï-Ëthe he‚u («tÂ)
ÚttÞ Au, ‚uÚte yt… Ðè±:-W¥t{ ð]rØfthf §„ì-s |æ±-Úttytu. (8)
¼tðtÚto : s¤, yL™ y™u ½]‚Úte ËkMfth™t îtht W¥t{ yL™ y™u ÔÞks™ ƒ™tðe™u ‚u™u ¾t™tht
÷tuftu Wr[‚ ytnth-rðnthÚte …wü ƒ™e þfu Au. (8)
ÿûÊfi ‚Ê◊ ªflÊfiÁ‡Ê⁄UÊ ÿflÊfiÁ‡Ê⁄UÊ ÷¡Êfi◊„U– flÊÃÊfi¬ ¬Ëfl ßjfiflH 9H
…ŒtÚto : nu ¨æï}æ-s¤ ytrŒ ytu»trÄ hËÔÞt…e Rïh ! xæ±æçàæÚ:-„tuhËÚte ƒ™tðu÷ ðt ²±æçàæÚ:-
sð ytrŒ ytu»trÄytu™t ËkÞtu„Úte ËkMf]‚ = ƒ™tðu÷ „ï-‚u yL™™t ²„ì-su Ëuð™eÞ ykþ™wk y{u
|æ…æ}æãï-Ëuð™ fheyu Aeyu ‚uÚte nu ±æ„æÐï-ðtÞw™e Ë{t™ Ëðo …ŒtÚttuo{tk ÔÞt…f …h{uïh ! Ðè±:-
W¥t{ ð]rØŒtÞf §„ì-s |æ±-Úttytu. (9)
¼tðtÚto : su{ ÷tuftu yL™ ytrŒ …ŒtÚttuo{tk ‚u-‚u™e …tf r¢Þt™u y™wfq¤ Ëðo ËkMfthtu fhu Au,
‚u{ s hËtu™u …ý hËÞtuøÞ ËkMfthtuÚte ‚iÞth fhu. (9)
∑§⁄Uê÷ •Êfi·œ ÷fl ¬ËflÊfi flÎÆÄ∑§ ©UfiŒÊ⁄UÁÕ—– flÊÃÊfi¬ ¬Ëfl ßjfiflH 10H
…ŒtÚto : nu ¥æï¯{ï-ytu»trÄ ÔÞt…e …h{uïh ! yt… ÜUÚ}|æ:-f‚to = fh™tht ©ÎæÚçƒ:-sXhtÂø™™t
«Œe…f ±ëPU:-htu„eytu™tu ðso™ fhtð™th y™u ÐèÏæ:-W¥t{ ð]rØ fhtð™th |æ±-Úttytu.
nu ±æ„æÐï-ðtÞw™e Ë{t™ Ëðo ÔÞt…f …h{tí{™T ! yt… Ðè±:-W¥t{ ð]rØŒtÞf §„ì-s |æ±-
Úttytu. (10)
ÉøðuŒ¼t»Þ 771
 ¼tðtÚto : su{ ËkÞ{e {™w»Þ þw¼ yt[hýÚte þheh y™u ytí{t™u ƒ¤ðt™ ƒ™tðu Au, ‚u{
ËkÞ{Úte Ëðo …ŒtÚttuo™u Ëðo ÷tuftu ð‚uo. (10)
â àflÊfi flÿ¢ Á¬fiÃÊ fløÊfiÁ÷ªÊ¸flÊ Ÿ „U√ÿÊ ‚fiÈ·ÍÁŒ◊–
ŒflèÿfiSàflÊ ‚œ◊ÊŒfi◊S◊èÿ¯ àflÊ ‚œ◊ÊŒfi◊˜ÔH 11H
…ŒtÚto : nu çЄæï-yL™ ÔÞt…e …h{uïh ! „}æì-‚u …qðtuoõ‚ y±æ-yt…™tu yt©Þ fhe™u ±™æïç|æ:-
M‚wr‚ ðtõÞtu-«þkËtytuÚte xææ±:-ŒqÍýe „tÞtu Ý-su{ ŒqÄ, Œnª ½e ytrŒ …ŒtÚttuo yt…u Au, ‚u{
‚u yL™Úte ±²}æì-y{u su{ ãòæ-¼tus™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™tu ¨é¯êçÎ}æ-Ëth ¼t„ ftZeyu ‚Útt
y{u Îï±ï|²:-rðît™tu™e ¨{}ææÎ}æì-ËtÚtu yt™kŒŒtÞf y±æ-yt…™tu rðît™s™ yt©Þ fhu. (11)
¼tðtÚto : su{ „tÞ ytrŒ ½tË ¾tE™u hí™ Ë{t™ ŒqÄ yt…u Au, ‚u{ yL™ ytrŒ …ŒtÚttuoÚte
©uc‚h ¼t„ (= Ëth) ftZðtu òuEyu.
su …tu‚t™t ËtÚteytu™tu yL™ ytrŒÚte Ëífth fhu Au y™u …hM…h yt™kŒ™e yr¼÷t»ttÚte
…h{tí{t™tu yt©Þ fhu Au, ‚uytu «þkrË‚ ƒ™u Au. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yL™™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu
Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (187)
Ëqõ‚-188
‚Á◊fihÊ •l ⁄UÊfi¡Á‚ ŒflÊ ŒflÒ— ‚fi„UdÁ¡Ã˜Ô– ŒÍÆÃÊ „U√ÿÊ ∑§Áflfl¸®fi„UH 1H
…ŒtÚto : nu ¨ãdç…„ì-nòhtu þºtwytu™u S‚™th hts™T ! ¨ç}æh:-ˤ„‚e «ftþÞwõ‚ yÂø™
Ë{t™ «ftþ{t™ Îï±ñ:-rðsÞ RåA‚t ðehtu™e ËtÚtu Îï±:-rðsÞ RåA™th y™u Îê„:-þºtwytu™t
r[¥ttu™u Ëk‚t… yt…™th ÜUç±:-«ƒ¤ ¿tt™ðt™ yt… ¥l-yts Úæ…ç¨-yrÄf‚h þtu¼tÞ{t™
ÚtE hÌtt Atu, ‚u yt… ãòæ-„úný fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ±ã-«t fhtu. (1)
¼tðtÚto : su yÂø™™e Ë{t™ Œwütu™u Ëk‚Â fhu Au, Ëßs™tu™t Ëk„Úte þºtwytu™u S‚u Au
y™u rðît™tu™e Ëk„r‚Úte ƒwrØ{t™ ƒ™e™u «t fhðt ÞtuøÞ ðM‚wytu™u «t fhu Au, ‚u (htò)
htßÞ fhðt ÞtuøÞ ƒ™u Au. (1)
ßfiÍŸ¬ÊŒÎÆâ ÿÃ ◊äflÊfi ÿôÊ— ‚◊fiÖÿÃ– Œœfià‚„U|dáÊËÁ⁄U·fi—H 2H
…ŒtÚto : su ¨ãçd‡æè:-nòhtu §¯:-yL™trŒ
772 …ŒtÚttuo™u Î{„ì-Äthý fhe™u „ÝêÝÐæ„ì-þhehtu™wk
…‚™ ™ fh™th-™tþ ™ fh™th yÚtto‚T …t÷™nth ²¿æ:-…ŒtÚttuo{tk ËkÞwõ‚ fhðt ÞtuøÞ yÂø™ «„}æì-
Þ¿t ËíÞ ÔÞðnth{tk y™u s¤ ytrŒ …ŒtÚto™u }抱æ-{Äwh‚t ytrŒ™e ËtÚtu ²„ï-«t Út‚t s™™u
772 ÉøðuŒ¼t»Þ É
{txu ¨}æÁ²„ï-ËBÞfT «fx ÚttÞ Au, ‚u™u Ëðo rËØ fhu. (2)
¼tðtÚto : su f{oÚte y‚w÷ Ä™-ÄtLÞ «t ÚttÞ Au, ‚u™wk y™wct™ {™w»Þtu r™hk‚h fhu. (2)
•Ê¡ÈuÔUÊfiŸÊ Ÿ ߸«UKÊfi ŒflÊ° •Ê flfiÁˇÊ ÿÁôÊÿÊfiŸ˜Ô– •ÇŸfi ‚„Ud‚Ê •fiÁ‚H 3H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™ Ë{t™ ð‚o{t™ rðît™T ! su fthýu y{thtÚte su he‚u ¥æ…éuæÝ:-
ntu{™u «t §üÇKæï:-þtuÄðt ÞtuøÞ ¨ãd¨æ:-nòhtu …ŒtÚttuo™tu rð¼t„ fh™th yÂø™ Au, ‚u{ yt{kºtýÚte
ƒtu÷tðu÷™u «t M‚wr‚-«þkËt™u ÞtuøÞ nòhtu …ŒtÚttuo™u yt…™th ¥ç¨-Atu; yuÚte Ý:-y{tht ²ç¿æ²æÝì-
Þ¿t rËØ fhtð™th Îï±æÝì-rðît™ ðt rŒÔÞ„wýtu™u ¥æ, ±çÿæ-ËBÞfT «t fhtðu Au. (3)
¼tðtÚto : su{ „wý, f{o, Mð¼tð y™wËth ËBÞfT Ëuð™ fhu÷ yÂø™ y™uf ftÞtuo™u rËØ
fhu Au, ‚u{ Ëuðt fhu÷ yt rðît™ Ëðo þw¼ „wýtu™u ‚Útt ftÞtuo™e rËrØ™u «t fhu Au. (3)
¬˝ÊøËŸ¯ ’*„U⁄UÊ¡fi‚Ê ‚‚dfiflË⁄U◊SÃÎáÊŸ˜Ô– ÿòÊÊfiÁŒàÿÊ Áfl⁄UÊ¡fiÕH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ²~æ-su Ë™t‚™ fthý{tk ¥æçÎy²æ:-ËqÞtorŒ ÷tuf ¥æï…¨æ-…ht¢{
ðt «‚t…Úte ¨ãd±èÚ}æì-nòhtu su{tk ðeh ‚u Ðíæ™èÝ}æì- …wht‚™ Ïæ<ã:-Ëthe he‚u ðŠÄ‚ ‚us
Ë{t™ rð¿tt™™wk ¥S„ë‡æÝì-ytåAtŒ™ fhu Au-Ztkfu Au, íÞtk ‚{u ç±Úæ…ƒ-rðþu»t‚tÚte «ftrþ‚
Úttytu. (4)
¼tðtÚto : su Ë™t‚™ fthý{tk ËqÞo ytrŒ ÷tuf «ftrþ‚ ÚttÞ Au, íÞtk ‚{u y™u y{u «ftrþ‚
ÚtEyu Aeyu. (4)
Áfl⁄UÊ≈˜UÔ ‚◊˝ÊÁ«<èflË— ¬˝UèflË’¸uÔUˇø ÷Íÿfi‚ˇø ÿÊ—– ŒÈ⁄UÊfi ÉÊÎÆÃÊãÿfiˇÊ⁄UŸ˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! ç±ÚæÅì-su rðrðÄ «fth™t „wýtu y™u f{tuo{tk «ftþ{t™ ðt ¨}æíæÅì-su
[¢ð‚eo™e Ë{t™ rðãtytu{tk ËwkŒh‚tÚte «ftþ{t™ ‚u yt… ²æ:-su ç±|±è:-ÔÞt Út™the Ðí|±è:-
Ë{Úto uè:-ƒnw s y™uf |æ겨è: ™-y™u yrÄfÚte yrÄf Ëqû{ {tºtt ÎéÚ:-îthu yÚtto‚T Ëðo ftÞtuo
Ëw¾tu™u ‚Útt Íæë„æçÝ, ™-s¤tu™u ¥ÿæÚÝì-«t ÚttÞ Au, ‚u™u òýtu. (5)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su Ëk…qýo s„‚™e y™uf ‚¥ðtuÚte ¼h…qh ºtý „wýðt¤e {tºttytu (fthý¼q‚
Ëqû{ …k[ ‚L{tºttytu) r™íÞ Y…Úte ËŒt ð‚o{t™ hnu Au, ‚u™tÚte ÷E™u …]rÚtðe ËwÄe™t …ŒtÚttuo™u
rðþu»t Y…Úte òýe™u Ë{M‚ ftÞtuo rËØ fhðt òuEyu. (5)
‚ÈÆL§Ä◊ Á„U ‚ÈƬ‡Ê‚ÊÁœfi ÁüÊÿÊ Áfl⁄UÊ¡fi×– ©U·Ê‚Êfl„U ‚ËfiŒÃÊ◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ! su{ §ã-yt ftÞo-fthý rðãt{tk ¨éLv}æï-ËwkŒh h{ýeÞ
¨éÐïàæ¨æ-«þkrË‚ MðY… ftÞofthý çŸæ²æ-þtu¼tÚte ¥ç{, ç±Úæ…„:-ŒuŒeÃÞ{t™ ÚttÞ Au, çã-‚u™u
ÉøðuŒ¼t»Þ 773
òýe™u ©¯æ¨æñ-ht‚-rŒðË™e Ë{t™ yt… ÷tuftu …htu…fth{tk ¥æ, ¨è΄æ}æì-Ëthe he‚u ÂMÚth Úttytu. (6)
¼tðtÚto : suytu yt ËkËth{tk rðãt y™u Ëwrþûtt «t fhe™u ftÞo¿tt™…qðof fthý¿tt™ «tÂ
fhu Au, ‚uytu ËqÞo y™u [kÿ{t™e Ë{t™ …htu…fth{tk h‚ hnu Au. (6)
¬˝Õ◊Ê Á„U ‚ÈÆflÊøfi‚Ê „UÊÃÊfi⁄UÊ ŒÒ√ÿÊfi ∑§flË– ÿôÊ¢ ŸÊfi ÿˇÊÃÊÁ◊◊◊˜ÔH 7H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! çã-su fthýu ãæï„æÚæ-„únýf‚to, Îñòæ-rŒÔÞ ƒtuÄ{tk fwþ¤, Ðíƒ}ææ-«Út{
rðãtƒ¤™t ðÄof, ¨é±æ™¨æ-su™t ËwkŒh ð[™ ÜU±è-su Ë{„ú rðãt™tu ¿tt‚t yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu
Au, ‚uytu Ý:-y{tht §}æ}æì-yt «íÞût‚tÚte ð‚o{t™ ²¿æ}æì-Ä™trŒ …ŒtÚttuo™tu Ëk„{ = {u¤ fhtð™th
ðt ÔÞðnth™tu ²ÿæ„æ}æì-Ëk„ fhtðu. (7)
¼tðtÚto : yt ËkËth{tk suytu su™tu W…fth fhu Au, ‚uytu ‚u™t Ëífth™u ÞtuøÞ ƒ™u Au. (7)
÷Ê⁄UÃË›U ‚⁄fiUSflÁà ÿÊ fl— ‚fl¸Êfi ©U¬’˝Èfl– ÃÊ Ÿfi‡øÊŒÿà ÁüÊÿH 8H
…ŒtÚto : nu |ææÚç„-Ë{M‚ rðãt Äthý fh™the ðt §fï-nu «þkËtð‚e ðt ¨ÚS±ç„-nu rð¿tt™
y™u W¥t{ „r‚ðt¤e ! ²æ:-su ±:-‚{u ¨±æü:-Ëðo™e Ë{e…{tk ©ÐÏæíé±ï-W…Þtu„ fh™tht ð[™™tu
W…Œuþ fÁk, „æ:-‚u ‚{u Ý:-y{™u çŸæ²ï-÷û{e «t fhðt™u-Útðt™u {txu ™æïβ„-«uhýt yt…tu-
«urh‚ fhtu. (8)
¼tðtÚto : su «þkrË‚ ËtikŒÞoðt¤e, þw¼ ÷ûtýtuðt¤e y™u «þkË™eÞ þt†tu™t rð¿tt™{tk r™{ø™
hnu™the fLÞtytu ntuÞ, ‚u …trý„úný fhðt™e ÞtuøÞ‚tðt¤t …r‚ytu™u «t fhe™u Ä{o…qðof Ä™
ytrŒ …ŒtÚttuo™e WL™r‚ fhu. (8)
àflc≈ÔUÊfi M§¬ÊÁáÊ Á„U ¬˝÷È— ¬‡ÊÍ|ãfl‡flÊfiãà‚◊ÊŸ¡–
ÃcÊ¢Êfi Ÿ— S»§ÊÁÃ◊Ê ÿfi¡H 9H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ y±cÅæ-Ëðo s„‚™wk r™{toý fh™th Ðí|æé:-Ë{Úto Rïh çã-s ç±EæÝì-
Ë{M‚ ÐàæêÝì-„tÞ ytrŒ …þwytu y™u MÐæç‡æ-Ë{M‚ rðrðÄ «fthÚte MÚtq÷ ðM‚wytu™u ¨}ææÝ…ï-
ËBÞfT «fx fhu Au y™u „ï¯æ}æì-‚uytu™e SÈUæç„}æì-ð]rØ™u «fx fhu Au, ‚u{ yt… Ý:-y{the ð]rØ™u
¥æ, ²…-ËBÞfT «t fhtu. (9)
¼tðtÚto : su{ Rïhu RrLÿÞtuÚte y„útÌt ‚Útt yr‚ Ëqû{ fthý (= «f]r‚) Úte rðr[ºt ËqÞo,
[kÿ, …]rÚtðe, yti»trÄ y™u {™w»Þ þhehtu™t yðÞð ytrŒ™e h[™t fhu÷ Au, ‚u{ {™w»Þtuyu yt
Ë]rü™t „wý, f{o y™u Mð¼tðtu™t ¢{Úte y™uf ÔÞðnthtu™u rËØ fh™tht …ŒtÚttuo ƒ™tððt òuEyu. (9)
774
©U¬ à◊ãÿÊfi flŸS¬Ã ¬ÊÕÊfi Œflèÿfi— ‚Ρ– •ÁÇŸ„¸U√ÿÊÁŸfi Á‚cflŒÃ˜ÔH 10H
…ŒtÚto : nu ±ÝSЄï ! ð™tu™t …t÷f ! y}拲æ-…tu‚t™t{tk W¥t{ r¢ÞtÚte su{ ¥çxÝ:-yÂø™
774 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Îï±ï|²:-rðît™ ðt rŒÔÞ„wýtu™u {txu ãòæçÝ-¼tus™ fhðt ÞtuøÞ …ŒtÚttuo™u ç¨c±Î„ì-MðtrŒü fhu
Au, ‚u{ yt… rðît™ ðt rŒÔÞ „wýtu™u {txu Ðæƒ:-yL™™u ©Ð, ¨ë…-‚uytu™u {txu yt…tu. (10)
¼tðtÚto : suytu ð™ ytrŒ™e hûtt™t îtht ½tË y™u yti»trÄ™e ð]rØ fhu Au, ‚uytu Ëðo™tu
W…fth fhðt ÞtuøÞ ƒ™u Au. (10)
¬È⁄UÊªÊ •ÁÇŸŒ¸flʟʯ ªÊÿòÊáÊ ‚◊fiÖÿÃ– SflÊ„UÊfi∑ΧÃË·È ⁄UÊøÃH 11H
…ŒtÚto : suytu …htu…fthe s™ Au, ‚uytu su{ Îï±æÝæ}æì-rŒÔÞ„wý ðt …]rÚtðe ytrŒ{tk ÐéÚæïxææ:-
y„ú„t{e ¥çxÝ:-yÂø™ xææ²~æï‡æ-„tÞºte AkŒÚte fnu÷ ƒtuÄÚte S±æãæÜëU„è¯é-Mðtnt þçŒÚte su
ÔÞðnthtu{tk r¢Þtytu ÚttÞ Au ‚u{tk ¨}æÁ²„ï-«fx fhðt{tk ytðu Au yu™u ‚u Úæï-«Œe ÚttÞ
Au, ‚u{ y„ú„t{e ƒ™e™u Ëðoºt Ëífth™u «t ÚttÞ Au. (11)
¼tðtÚto : òu {™w»Þtu yÂø™«Ät™ rŒÔÞ …ŒtÚttuo™tu, ÔÞðnth™e rËrØ™u {txu ËBÞfT «Þtu„ fhu,
‚tu ‚uytu yiïÞo Ëk…L™ ƒ™e™u {t™™eÞ ƒ™e òÞ Au, yu{ òýðwk òuEyu. (11)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk yÂø™™t ÿütL‚Úte htò, yæÞt…f, W…Œuþf, †e …wÁ»t Eïh y™u
Œt‚t™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (188)
Ëqõ‚-189
•ÇŸ Ÿÿfi ‚ÈƬÕÊfi ⁄UÊÿ •S◊Ê|ãfl‡flÊfiÁŸ Œfl flÿÈŸÊfiÁŸ ÁflmÊŸ˜Ô–
ÿÈÆÿÊäÿ1>S◊îÊÈfi„ÈU⁄UÊáÊ◊ŸÊ ÷ÍÁÿficΔÔUÊ¢ Ã Ÿ◊fi©UÁĢç Áflœ◊H 1H
…ŒtÚto : nu Îï±-{™tunh yt™kŒ«Œ ¥xÝï-Mð«ftþ MðY…uïh ç±mæÝì-Ë{„ú þt†ðu¥tt ! yt…
¥S}ææÝì-y{™u yÚtto‚T {tuût RåAwfs™tu™u Úæ²ï-Ä™trŒ™e «tr™u {txu ¨éЃæ-Ä{oÞwõ‚ Ëh¤ {t„o
îtht ç±EæçÝ-Ë{M‚ ±²éÝæçÝ-«¿ttytu™u ݲ-«t fhtðtu. …éãéÚæ‡æ}æì-fwrx÷ „r‚sLÞ »Ý:-…t…™u
¥S}æ„ì-y{thtÚte ²é²æïç{-…]ÚtfT fhtu. suÚte y{u „ï-yt…™e |æêç²cÆæ}æì-yrÄf‚h Ý}æ©çv„}æì-Ëífth™e
ËtÚtu M‚wr‚™wk ç±{ï}æ-rðÄt™ fheyu. (1)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, Ä{o y™u rð¿tt™™e {t„o™e «tr {txu y™u yÄ{o™e r™ð]r¥t {txu …h{uïh™e
Ëthe he‚u «tÚto™t fhðe òuEyu.
ËŒt W¥t{ {t„oÚte sðwk òuEyu yÚtto‚T yÄ{o-Þwõ‚ {t„oÚte …]ÚtfT hnuðwk òuEyu.
su{ rðît™s™tu Eïh{tk …h{ y™wht„ ht¾u Au, ‚u{ yLÞtuyu …ý ht¾ðtu òuEyu. (1)
•ÇŸ àfl¢ ¬Êfi⁄UÿÊ Ÿ√ÿÊfi •S◊ÊãàSfl|SÃÁ÷⁄UÁÃfi ŒÈƪʸÁáÊ Áfl‡flÊfi–
ÉøðuŒ¼t»Þ 775
 ¬Í‡øfi ¬ÎÆâflË ’fi„ÈUÆÀÊÊ Ÿfi ©Ufl˸ ÷flÊfi ÃÊ∑§Êÿ ßfiÿÊÿ ‡Ê¢ ÿÊ—H 2H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-…h{uïh y±}æì-yt… S±çS„ç|æ:-Ëw¾tuÚte ¥S}ææÝì-y{™u ç±Eæ-Ë{M‚ ¥ç„,
Îéxææüç‡æ-yíÞk‚ Œw„o-Œw:¾ ÔÞðnthtuÚte ÐæÚ²-…th fhtu.
su{ Ýò:-™ðe™ rðît™ y™u Ðê:-…whY… ÏæãéHæ-ƒnw s …ŒtÚttuo™u ÷u™the ©±èü-rðM‚]‚ Ðë烱è,
™-¼qr{ …ý Au, ‚u{ Ý:-y{tht „æïÜUæ²-yíÞk‚ ™t™t y™u „ݲæ²-Úttuzt {tuxt ƒt¤ftu™u {txu
àæ¢, ²æï:-Ëw¾™u «t fhtð™th |æ±-Úttytu. (2)
¼tðtÚto : su{ …h{uïh …wÛÞtí{t ÷tuftu™u Œwüt[hýÚte …]ÚtfT ht¾u Au y™u …]rÚtðe™e Ë{t™
‚uytu™wk …t÷™ fhu Au, ‚u{ rðît™ Ëðo þw¼ f{tuo fh™thtytu™u Œwüt[hýÚte …]ÚtfT fhe™u W¥t{
ÔÞðnth îtht ‚uytu™e hûtt fhu Au. (2)
•ÇŸ àfl◊S◊lÈfiÿÊäÿ◊ËfiflÊ •ŸfiÁÇŸòÊÊ •èÿ◊fiãà ∑ΧÆc≈ÔUË—–
¬ÈŸfi⁄US◊èÿ¯ ‚ÈÁflÃÊÿfi Œfl ˇÊÊ¢ Áfl‡flfiÁ÷⁄U◊ÎÃfiÁ÷ÿ¸¡òÊH 3H
…ŒtÚto : nu ²…~æ-Ëk„ fh‚t Îï±-ft{™t fh™tht ¥xÝï-Rïh™e Ë{t™ rðît™ ðiãs™ ! y±}æì-
yt… su ¥ÝçxÝ~ææ:-yuðt Atu fu òu ‚u™e ËtÚtu ßðh ™ rðã{t™ ntuÞ, ‚tu yrðã{t™ ßðhÚte
þheh™e hûtt fh™th Atu. (yÚtto‚T htu„hrn‚-MðMÚt™t MðtMÚÞ™e hûtt fh™th Atu.)
‚u ¥}æèÏææ:-htu„ ÜéUcÅè:-{™w»Þtu™u ¥|²}æ‹„-ËðoºtÚte htu„e ƒ™tðe™u fü yt…u Au, ‚u™u ¥S}æ„ì-
y{thtÚte ²é²æïç{-…]Útf fhtu. ÐéÝ:-…ùt‚T ç±Eïç|æ:-Ë{M‚ ¥}æë„ïç|æ:-y{]‚Y… yti»trÄytuÚte
¥S}æ|²}æì-y{tht {txu ¨é籄æ²-yiïÞo «t Útðt {txu ÿææ}æì-…]rÚtðe™wk htßÞ «t fhtðtu. (3)
¼tðtÚto : su{ Eïh ðuŒ îtht yrðãtY…e htu„tuÚte {™w»Þtu™u …]ÚtfT fhu Au, ‚u{ ËŒT ðiã {™w»Þtu™u
htu„tuÚte r™ð]¥t fhe™u y{]‚Y…e yti»tÄtuÚte ‚uytu™e ð]rØ fhe™u yiïÞo™u «t fhtðu Au. (3)
¬ÊÁ„U ŸÊfi •ÇŸ ¬ÊÿÈÁ÷⁄U¡fidÒL§à Á¬˝ÿ ‚ŒfiŸ •Ê ‡ÊÈfi‡ÊÈÆÄflÊŸ˜Ô–
◊Ê Ã ÷ÿ¢ ¡fiÁ⁄UÃÊ⁄U¯ ÿÁflcΔ ŸÍÆŸ¢ ÁflfiŒã◊ʬ⁄¢U ‚fi„USfl—H 4H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-yÂø™™e Ë{t™ rðît™T ! àæéàæév±æÝì-rðãt y™u rð™ÞÚte «ftþ™u «tÂ
¥…dñ:-r™hk‚h Ðæ²éç|æ:-hûtt™t W…tÞtuÚte çÐí²ï-{™tunh ¨ÎÝï-MÚtt™ ©„-ðt þheh{tk ðt ƒnth
Ý:-y{thwk ¥æ, Ðæçã-ËBÞfT …t÷™ fhtu. suÚte nu ²ç±cÆ-yíÞk‚ ÞwðtðMÚttðt¤t ¨ãS±:-Ën™þe÷
rðît™T ! „ï-yt…™e …çÚ„æÚ}æì-M‚wr‚ fh™thtytu™u |æ²}æì-¼Þ }ææ, ç±Î„ì-«t ÚttÞ ™rn. ÝêÝ}æì-
r™ùÞÚte ¥ÐÚ}æì-yLÞtu™u ¼Þ }ææ-«t ÚttÞ ™rn. (4)
¼tðtÚto : „ »± ‘Ðíà梨Ýè²æ¢’ ‚uy776
tu s ‘«þkË™eÞ’ {™w»Þtu Au, su r™hk‚h «týeytu™e hûtt
fhu Au y™u ftuE™u {txu …ý ¼Þ yÚtðt r™ƒo¤‚t Wí…L™ fh‚t ™Úte. (4)

776 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ◊Ê ŸÊfi •ÇŸ˘flfi ‚ΡÊ •ÉÊÊÿÊfiÁflcÿflfi Á⁄U¬flfi ŒÈÆë¿ÈUŸÊfiÿÒ–
◊Ê ŒàflÃ Œ‡ÊfiÃ ◊ÊŒÃfi ŸÊ ◊Ê ⁄UË·fiÃ ‚„U‚Êflã¬⁄UÊfi ŒÊ—H 5H
…ŒtÚto : nu ¥xÝï-rðît™T ! yt… Ý:-y{™u ¥Íææ²-…t…es™Úte ¥ç±c²±ï-ðt su Ä{o{tk ÔÞtÂ
™Úte, ‚u çÚбï-þºtwytu yÚtðt ÎéÓÀéÝæ»ï-su™e Œwü „r‚ [t÷-[÷„‚ Au ‚u™tÚte }æ汨ë…:-ËkÞtuòu
™rn (¼uxtu fhtðtu ™rn).
nu ¨ã¨æ±Ýì-ƒnw s ƒ¤ ðt ƒnw s Ën™þe÷‚tÞwõ‚ rðît™ Îy±„ï-Œtk‚tuðt¤t y™u Îàæ„ï-
ŒtZtuÚte rðŒeýo fh™tht™u }ææ-™rn ‚Útt ¥Î„ï-Œtk‚tuhrn‚ Œwü™u {txu }ææ-™rn y™u çÚ¯„ï-®nËt
fh™thtytu™u {txu Ý:-y{™u }ææ, ÐÚæ, Îæ:-™ Œqh fhtu yÚtto‚T ™ y÷„ fhe ‚uytu™u yt…tu. (5)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu; rðît™, htò, yæÞt…f y™u W…Œuþftu™t «r‚ yt he‚u «tÚto™t fhðe
òuEyu, fu yt… ÷tuftu ŒwÔÞoË™ y™u ŒwüËk„™u {txu y{™u «urh‚ fhtu ™rn, …hk‚w ËŒt ©uc yt[hý,
Ä{o{t„o y™u ËíËk„{tk y{™u ËkÞwõ‚ fhtu-òuztu. (5)
Áfl ÉÊ àflÊfl°Êfi ´§Ã¡Êà ÿ¢‚Œ˜Ô ªÎáÊÊŸÊ •fiÇŸ Ããfl3> flMfi§Õ◊˜Ô–
Áfl‡flÊfiÁº˝Á⁄UˇÊÊL§à flÊfi ÁŸÁŸà‚Ê⁄UfiÁ÷OÔ‰UÃÊ◊Á‚ Á„U Œfifl Áflc¬≈˜UÔH 6H
…ŒtÚto : nu «„…æ„ì-ËíÞ yt[th «rËrØ …t{u÷ Îï±-rðsÞ™t RåAwf ! ¥xÝï-rðãw‚T Ë{t™
[k[¤ ‚t…Þwõ‚ y±æ±æÝì-‚{the Ë{t™ xæë‡ææÝ:-M‚wr‚ fhe™u rðît™ „‹±ï-þheh™u {txu ±Mƒ}æì-
Mðefth fhðt ÞtuøÞ Íæ-s …ŒtÚto™u ç±, ²¢¨„ì-yt…u.
ç±cÐÅì-ÔÞtrÂ{t™tu™u «t ÚtÞu÷ yt… ç±Eæ„ì-Ë{M‚ çÚçÚÿææï:-®nËt fhðt RåA‚t ©„, ±æ-
yÚtðt çÝçÝy¨æï:-®™Œt fhðt RåA™thtÚte y÷„ yt…u çã-yuÚte yt… ¥ç|æOé„æ}æ-ËðoºtÚte fwrx÷
yt[hý fh™thtytu™u rþûtt yt…™th ¥ç¨-Atu. (6)
¼tðtÚto : suytu „wý Œtu»ttu™u òý™tht y™u ËíÞ yt[hýðt¤t s™ Ëðo ®nËf, ®™Œf y™u
fwrx÷ {™w»ÞtuÚte …]ÚtfT hnu Au, ‚uytu Ë{M‚ ‘|æÎí}ææŒÝé²ç‹„’ ¼ÿ (= fÕÞtý)™u «t fhe ÷u Au. (6)
àfl¢ ÃÊ° •fiÇŸ ©U÷ÿÊ|ãfl ÁflmÊãflÁ·fi ¬˝Á¬àfl ◊ŸÈfi·Ê ÿ¡òÊ–
•Á÷Á¬àfl ◊Ÿfifl ‡ÊÊSÿÊfi ÷Í◊¸◊¸Î¡ãÿfi ©UÁ‡Ê|Ç÷ŸÊ¸∑˝§—H 7H
…ŒtÚto : nu ²…~æ-Ëífth fhðt™u ÞtuøÞ ¥xÝï-Œwütu™u rþûtt yt…™th ç±mæÝì ! rðît™s™ !
su y±}æì-yt… „æÝì-‚u ©|æ²æÝì-ƒL™u «fth™t fwrx÷, ®™Œf ðt ®nËf }æÝé¯:-{™w»Þtu™u ÐíçÐy±ï-
W¥t{‚tÚte «t Ë{Þ{tk ç±, ±ïç¯-«t Út™th ‚u yt… ¥ç|æçÐy±ï-ËðoºtÚte «t ÔÞðnth{tk }æݱï-
rð[thþe÷ {™w»Þ™u {txu àææS²:-rþûtt fhðt ÞtuøÞ |æê:-Úttytu. y™u ©çàæçx|æ:-ft{™t fh‚t s™tuÚte
}æ}æü…:-yíÞ‚ y÷kf]‚ = þtu¼t fhðt ÞtuøÞ yt… ÝæÜíU:-Œwütu™u WÕ÷k½‚t ™Úte, Atuz‚t ™Úte
yÚtto‚T ‚uytu™e Œwü‚t™wk r™ðthý fhe™u ‚uytu™u rþûtt fhtu Atu. (7)
ÉøðuŒ¼t»Þ 777
 ¼tðtÚto : su rðît™ {™w»Þtu ÞÚtt Ëk¼ð ®nËf, ¢qh y™u sw„wÃËw = ½]ýt fh™thtytu™u …tu‚t™e
þÂõ‚Úte {ˤe™u ‚Útt Œqh fhe™u, ËíÞ™e ft{™t fh™thtytu™u «ËL™ fhu Au, ‚uytu þtËf ƒ™e™u
þwØ ÚtE òÞ Au. (7)
•flÊfiøÊ◊ ÁŸfløfiŸÊãÿ|S◊ã◊ÊŸfiSÿ ‚ÍÆŸÈ— ‚fi„U‚ÊŸ •ÇŸÊÒ–
flÿ¢ ‚„Ud◊ÎÁ·fiÁ÷— ‚Ÿ◊ ÁfllÊ◊·¢ flÆΡŸ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su }ææÝS²-rð¿tt™ðt™ s™™t ¨êÝé:-Ëk‚t™ Au ‚u™t «r‚ ¥çS}æÝì-yt
¨ã¨æÝï-Ën™ fhe™u ¥xÝæñ-yÂø™™e Ë{t™ rðît™™u {txu çݱ™ÝæçÝ-…heûttÚte r™rù‚ fhu÷ ð[™tu™u
su{ ±²}æì-y{u ¥±æï™æ}æ-W…Œuþ fheyu ðt «ç¯ç|æ:-ðuŒtÚto™t ¿tt‚tÚte ¨ãd}æì-yËkÏÞ Ëw¾™wk ¨Ýï}æ-
Ëuð™ fheyu ðt §¯}æì-RåAtrËrØ, ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-Sð™™u ç±læ}æ-«t fheyu, ‚u{
‚{u …ý yt[hý fhtu. (8)
¼tðtÚto : su{ yt y™u þtL‚ W…Œuþf ©tu‚tytu™u ËíÞ ‚¥ðtu™u W…Œuþ fhe™u, Ëw¾e fhu
Au (y™u) ‚uytu™e ËtÚtu yLÞ …ý rðît™ ƒ™e òÞ Au, ‚u{ W…Œuþ fhe™u ‚Útt ©ðý fhe™u
Ëðo ÷tuftu rðãt™e ð]rØ fhu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk …h{uïh, rðît™ y™u rþûtt yt…™th™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt
Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto™e ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (189)
Ëqõ‚-190
•Ÿflʸáʯ flη÷¢ ◊ãº˝Á¡fiuÔ¢U ’΄US¬$ÃÓ flœ¸ÿÊ Ÿ√ÿfi◊∑Ò¸§—–
ªÊÕÊãÿfi— ‚ÈÆL§øÊ ÿSÿfi ŒflÊ •Êfi‡ÊÎáflÁãà Ÿflfi◊ÊŸSÿ ◊øÊfi—H 1H
…ŒtÚto : nu rðît™ „]nMÚt ! Îï±æ:-Œt‚t }æœææü:-{™w»Þ ²S²-su ݱ}ææÝS²-M‚wr‚ fhðt ÞtuøÞ
¨éL™:-ËwkŒh Ä{oÞwõ‚ ft{{tk «er‚ ht¾™th xææƒæ‹²:-Ä{tuo…Œuþtu™e «tr fh™th yÚtto‚T yLÞtu™t
«r‚ fnuðtðt¤t Ëßs™tu™e «þkËt ¥æ, Ÿæ뇱狄-ËðoºtÚte fhu Au, ‚u ¥Ý±æü‡æ}æì-y™ðto yÚtto‚T
yï™e Ëðthe ™ fh‚t …hk‚w …„ðt¤t «íÞuf Œuþ Vhðtðt¤t ±ë¯|æ}æì-©uc }æ‹Îíç…u}æì-n»toftrhýe
rsbt su™e ‚u ÏæëãSÐç„}æì-yíÞk‚ þt†ƒtuÄ™e …t÷™t fh™tht Ýò}æì-™ðe™ rðît™tu™e «r‚ct™u
«t yr‚rÚtytu™e ¥ÜñüU:-yL™, htuxe, Œt¤, ¼t‚ ytrŒ ©uc‚{ …ŒtÚttuo™e ‚u™e ±Îì{ü²-ð]rØ fhtu.
WL™r‚ fhtu, ‚u™e Ëuðt fhtu. (1)
¼tðtÚto : „]nMÚt ÷tuftu su «þkrË‚,778
ÄtŠ{f y™u rðît™ yr‚rÚtytu™e «þkËt Ëtk¼¤u, ‚uytu™u
ŒqhÚte ƒtu÷tðe™u yr‚ «u{Úte ‚uytu™u yL™, …t™, ð†, Ä™ ytrŒÚte ËL{tr™‚ fhe™u ‚Útt ‚u™tu
Ëk„ fhe™u rðãt™e ð]rØ îtht þheh y™u ytí{t™t ƒ¤™e ð]rØ fhe™u, LÞtÞ…qðof Ëðo™u Ëw¾{tk
ËkÞwõ‚ fhu. (1)
778 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 Ã◊ÎÁàflÿÊ ©U¬ flÊøfi— ‚øãÃ ‚ªÊ¸ Ÿ ÿÊ ŒfiflÿÃÊ◊‚fiÁ¡¸–
’΄US¬Á× ‚ sÔÜ¡Ê fl⁄UʯÁ‚ ÁflèflÊ÷fiflà‚◊ÎÆÃ ◊ÊfiÃÁ⁄U‡flÊfiH 2H
…ŒtÚto : ²:-su }ææ„çÚEæ-ðtÞw™e Ë{t™ «„ï-ËíÞ ÔÞðnth{tk ¥†…:-Ëðo™u ft{™t fhðt ÞtuøÞ
ÏæëãSÐç„:-y™L‚ ðuŒðtýe™t …t÷f ç±|±æ-ÔÞt…f …h{tí{tyu ƒ™tðu÷ ¨}æ|汄ì-Ëthe he‚u ÚttÞ,
y™u su ±Úæ¢ç¨-W¥t{ f{tuo fh™th ÚttÞ, ¨, çã-‚u s Îï±²„æ}æì-…tu‚t™u rðît™ fh™thtytu{tk ¥¨<…-
rËØ fhðt{tk ytðu Au. „}æì-‚u™e «çy±²æ:-su }‚w Ë{Þ™u ÞtuøÞ ntuÞ, ‚u ±æ™:-rðãt, ËwrþûttÞwõ‚
ðtýe ¨xæü:-ËkËth™e Ý-Ë{t™ s ©Ð, ¨™‹„ï-ËkƒkÄ fhu Au. (2)
¼tðtÚto : su{ s¤ ™e[týðt¤t {t„oÚte sE™u ™e[u™t MÚtt™ …h ÂMÚth ÚtE òÞ Au, ‚u{
su™u rðãt y™u rþûtt «t ÚttÞ Au, ‚u yr¼{t™ Atuze™u ‚Útt rð™{ú ƒ™e™u rðãt™tu ¼kzth ƒ™u
y™u Wr[‚ ðõ‚t ‚Útt «rËØ ƒ™u.
su{ ËðoÔÞt…f Rïhu ÞÚttur[‚ Y…Úte y™uf «fth™tu ËkËth h[u÷ Au, ‚u{ rðît™tu™wk Ëuð™
fh™th ‘rðïf{to’ yÚtto‚T (…tu‚t™t) Ë{M‚ f{o fh™th ƒ™e þfu Au. (2)
©U¬fiSÃÈÁâ Ÿ◊fi‚ ©UlfiÁ⢠ø ‡ÀÊÊ∑¯§ ÿ¢‚à‚ÁflÃfl ¬˝ ’Ê„ÍU–
•Sÿ ∑˝§àflÊfi„UãÿÊ3> ÿÊ •ÁSÃfi ◊ÎƪÊ Ÿ ÷Ë◊Ê •fi⁄UˇÊ‚SÃÈÁflfic◊ÊŸ˜ÔH 3H
…ŒtÚto : ²:-su Ý}æ¨:-™{ú s™™e ©ÐS„éç„}æì-«t ÚtÞu÷e «þkËt ©lç„}æì-…wÁ»ttÚto ‚Útt ÔHæïÜU}æì-
ËíÞðtýe™u ‚Útt ¨ç±„ï±-ËqÞoÚte su{ s÷ ¼q„tu¤tu™u, ‚u{ Ïææãê, ™-…tu‚t™e ¼wòytu™u …ý Ðí²¢¨„ì-
«urh‚ fhu, ¥S²-yt ¥Úÿæ¨:-©uc …wÁ»t™e ÜíUy±æ-W¥t{ ƒwrØ™e ËtÚtu su ¥ã‹²:-rŒðË{tk «rËØ
¥çS„-Au, ‚u }æëxæ:-®Ën™e Ý-Ë{t™ ðeh |æè}æ:-¼Þkfh „éç±c}ææÝì-ƒnw s suÚte ƒ¤ðt™ ðeh …wÁ»t
rðã{t™ ntuÞ, yuðtu ntuÞ Au.
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su {™w»Þ{tk ËqÞo™t «ftþ Ë{t™ rðãt, feŠ‚, …wÁ»ttÚto, ƒwrØ y™u
ƒ¤ ntuÞ, ‚u ËíÞðtŒe™wk Ëðuoyu Ëuð™ fhðwk òuEyu. (3)
•Sÿ ‡ÀÊÊ∑§Êfi ÁŒflËÿfiÃ ¬ÎÁÕ√ÿÊ◊àÿÊ Ÿ ÿ¢‚filˇÊ÷ÎÁmøfiÃÊ—–
◊ÎƪÊáRÊÊ¢ Ÿ „UÃÿÊ ÿ|ãÃfi ø◊Ê ’΄US¬Ã⁄UÁ„fiU◊ÊÿÊ° •Á÷ lÍŸ˜ÔH 4H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! ¥S²-yu yt rðît™™e ÔHæïÜU:-ðtýe y™u ÐëçƒÃ²æ}æì-…]rÚtðe …h
¥y²:-½tuztytu Ý-su{ çÎç±-rŒÔÞ ÔÞðnth{tk §ü²„ï-òÞ Au ‚Útt su ²ÿæ|æë„ì-…qßÞ rðît™tu™u Äthý
fh™th ç±™ï„æ:-su™e rðrðÄ «fth™e ƒwrØ Au, ‚u rðît™ }æëxææ‡ææ}æì-{]„tu™e ã:-„r‚ytu™e Ý-
Ë{t™ ²¢¨„ì-W¥t{ ¿tt™ yt…u ™-y™u su §}ææ:-yu ÏæëãSЄï:-…h{ rðît™™e ðtýe ¥ç|æ, lêÝì-
ËðoºtÚte ð‚o{t™ rŒðËtu{tk ¥çã}ææ²æÝì-{u½™e Ë{t™ su™e ƒwrØ ‚u Ëßs™tu™u ²ç‹„-«t ÚttÞ
Au,Éøðu
‚u ËðoŒ™¼t»Þ
wk {™w»Þtu Ëuð™ fhu. (4)
779
 ¼tðtÚto : su {™w»Þ rŒÔÞ rðãt y™u «¿ttÚte Ëk…L™ rðît™tu™e Ëuðt fhu Au, ‚u ½xtxtu… ðtŒ¤tytuÚte
Þwõ‚ rŒðË™e Ë{t™ ð‚o{t™ y¿tt™e {™w»Þtu™u, ËqÞo su{ «ftþ™u (yt…u Au), ‚u{ rðãt yt…e™u
…rðºt fhe þfu Au. (4)
ÿ àflÊfi ŒflÊÁSòÊ∑¢§ ◊ãÿfi◊ÊŸÊ— ¬Ê¬Ê ÷º˝◊fiȬ¡ËflfiÁãà ¬ÖÊ˝Ê—–
Ÿ ≤…K3> •ŸfiÈ ŒŒÊÁ‚ flÊ◊¢ ’΄fiUS¬Ã øÿ‚ ßÁà¬ÿÊfiL§◊˜ÔH 5H
…ŒtÚto : nu Îï±-rðît™T ! ²ï-su }拲}ææÝæ:-rð¿tt™ðt™ ÐæÐæ:-yÄ{to[the Ð…íæ:-«t ÚtÞu÷
s™ ©çdÜU}æì-„tÞtu™e ËtÚtu rð[hu Au, ‚u |æÎí}æì-fÕÞtýY…e y±æ-yt…™e ©Ð, …è±ç‹„-Ë{e… Srð‚
Au, ‚uytu yt…™e rþûtt «t fhðt ÞtuøÞ Au.
nu ÏæëãSЄï-{nt™ rðît™tu™wk …t÷™ fh™tht yt… öÉKï-Œwü-¾htƒ rð[th fh™thtytu™u Ý,
¥Ýé, ÎÎæç¨-y™w¢{Úte Ëw¾ yt…‚t ™Úte. ±æ}æ}æì-«þkrË‚ çвæL}æì-…t™™e RåAt fh™thtytu™u
§„ì-s ™²¨ï-«t Úttytu Atu, ‚u yt… Ëðo™u W…Œuþ yt…tu. (5)
¼tðtÚto : su rðît™tu …tu‚t™t Ë{e…MÚt y¿tt™eytu, yr¼{t™eytu y™u …t…eytu™u W…Œuþ
yt…e™u Ä{toí{t ƒ™tðu Au, ‚uytu fÕÞtý™u «t fhu Au. (5)
‚ÈƬ˝ÒÃfiÈ— ‚ÍÆÿflfi‚Ê Ÿ ¬ãÕÊfi ŒÈÁŸ¸ÿãÃÈÆ— ¬Á⁄fiU¬˝ËÃÊ Ÿ Á◊òÊ—–
•ŸflʸáÊÊfi •Á÷ ÿ øˇÊfiÃ ŸÊ˘¬ËfiflÎÃÊ ⁄U¬ÊáÊȸflãÃÊfi •SÕÈ—H 6H
…ŒtÚto : ²ï-suytu ¥Ý±æü‡æ:-Ä{oÚte yLÞºt yÄ{o{tk …tu‚t™e „r‚ ht¾‚t ™Úte ¥Ðè±ë„æ:-
y™u Ë{M‚ …ŒtÚttuo™t r™ùÞÚte ð‚o{t™ Ý:-y{™u ¥Ðæï‡æéü±‹„:-yrðãt ytrŒ Œtu»ttu™u ™ Ztkf™tht
s™ ¨é²±¨:-su™wk ËwkŒh yL™ rðã{t™ Au, ‚u ¨éÐíñ„é:-su{ W¥t{ rðãtÞwõ‚ rðît™tu™t Ћƒæ:-
{t„o Au, Ý-‚u{ ‚Útt Îé<ݲ‹„é:-su Œw:¾Úte r™Þ{ fh™th ‚u™t ÐçÚÐíè„:-ËðoºtÚte «ËL™ ç}æ~æ:-
r{ºt™e Ý-Ë{t™ ¥ç|æ, ™ÿæ¨ï-ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚uytu™u y{tht W…Œuþftu ¥Sƒé:-ƒ™tððt{tk
ytðu. (6)
¼tðtÚto : su rðît™tu …Þto ËtÄ™tu y™u W…fhýtuÚte Þwõ‚ ƒ™e™u W¥t{ {t„oÚte y¿tt™eytu™u
rðãt rs‚uLÿeÞ‚t «Œt™ fhtðu Au ‚Útt rþ»Þtu …h r{ºttu™e Ë{t™ y™wþtË™ ht¾u Au, ‚uytu s
ynª = ËkËth{tk yæÞt…ftu y™u W…Œuþftu ƒ™u Au. (6)
‚¢ ÿ¢ SÃÈ÷Ê˘flŸfiÿÊ Ÿ ÿ|ãÃfi ‚◊ÈÆŒ˝¢ Ÿ SòÊflÃÊ ⁄UÊœfiø∑˝§Ê—–
780
‚ ÁflmÊ° ©U÷ÿ¯ øc≈ÔU •ãÒθ„US¬ÁÃSÃ⁄U •Ê¬fi‡øR ªÎœ˝fi—H 7H
…ŒtÚto : ƒwrØ{t™ rðãtÚteos™ S„é|æ:-s¤trŒ™u htuf™the ¥±Ý²:-rf™tht™e ¼qr{ytu™e Ý-
780 ÉøðuŒ¼t»Þ É
Ë{t™ ¨}æéÎí}æì-Ë{wÿ{tk d±„:-s‚e Úæï{í™ÜUæ:-su{tk ¼{heytu WXu Au, ‚u ™Œeytu™e Ý-Ë{t™
²}æì-su yæÞt…f™u ¨}æì, ²ç‹„-ËBÞfT «t ÚttÞ Au. ¨:-‚u „Ð:-Ëðo rð»tÞtu™u …th fhðt xæë{í:-
y™u Ëðo™t Ëw¾™u RåA™th ç±mæÝì-rðît™ ÏæëãSÐç„:-yíÞk‚ {nt™ ðtýe yÚtto‚T ðuŒ ðtýe™t
…t÷fs™ ‚u™u ©|æ²}æì-ƒL™u yÚtto‚T ÔÞtðntrhf y™u …th{tŠÚtf rð¿tt™™tu ™cÅï:-W…Œuþ yt…u Au
‚Útt ¥‹„:-ykŒh ™-y™u ƒnth™t ¥æÐ:-s¤tu™e Ë{t™ yL‚:fhý™e y™u ƒnth™e [uütytu™u
þwØ fhu Au, Ëw¾™tu y™w¼ð fh™th ƒ™u Au. (7)
¼tðtÚto : su{ Ëðo™e ytÄth¼q‚ …]rÚtðeytu ËqÞo™e [tu‚hV ¼ú{ý fhu Au y™u su{ ™Œeytu
Ët„h{tk «ðuþ fhu Au, ‚u{ Ëßs™ yt rðît™tu™e …tËu sE™u, rðãt «t fhe™u ‚Útt Ä{o{tk
«rðü ÚtE™u ƒnth™t ‚Útt ykŒh™t ÔÞðnthtu™u þwØ fhu. (7)
∞RflÊ ◊R„USÃÈfiÁfl¡ÊRÃSÃÈÁflfic◊ÊRã’΄URS¬ÁÃfiflθ·R÷Ê œÊfiÁÿ Œfl—–
‚ Ÿfi— SÃÈÆÃÊ flË⁄UflfihÊÃÈÆ ªÊ◊fiÁmlÊ◊·¢ flÎÆ¡Ÿ¯ ¡Ë⁄UŒÊfiŸÈ◊˜ÔH 8H
…ŒtÚto : rðît™tuÚte su }æã:-{nt™, „éç±…æ„:-rðãt ð]Øs™Úte «rËØ rðãtðt¤t, „éç±c²æÝì-
þheh y™u ytí{t™t ƒ¤Úte Þwõ‚ ±ë¯|æ:-rðît™tu{tk rþhtu{rý, Îï±:-yr‚ {™tunh S„é„:-«þkËtÞwõ‚,
ÏæëãSÐç„:-ðuŒtu™wk yæÞt…™ y™u W…Œuþ fhðtÚte …t÷™ fh™th rðît™s™™u {æç²-Äthý fhðt{tk
ytðu Au. ¨:, »±-‚u s Ý:-y{tht {txu ±èÚ±„ì-su{tk ƒnw s ðehtu rðã{t™ ðt xææï}æ„ì-«þkrË‚
ðtýe rðã{t™ ‚u rð¿tt™™u {æ„é-Äthý fhu suÚte y{u §¯}æì-rð¿tt™ ±ë…Ý}æì-ƒ¤ y™u …èÚÎæÝé}æì-
Sð™™u ç±læ}æ-«t fheyu. (8)
¼tðtÚto : rðît™tuyu Ë{M‚ þt†tu™t rð[thtu™t Ëth îtht rðãtÚteoytu™u þt†tuÚte Þwõ‚ fhðt
òuEyu, suÚte ‚uytu þtherhf y™u ytÂí{f ƒ¤™u ‚Útt rð¿tt™™u «t fhe þfu. (8)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rðît™tu™t „wý, f{o y™u Mð¼tðtu™wk ðýo™ ntuðtÚte yt Ëqõ‚™t yÚto™e
…qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (190)
Ëqõ‚-191
•VÔfiUÃÊ Ÿ ∑§VfiÔÆÃÊU˘ÕÊfi ‚ÃËŸ∑fi§VÔU×–
mÊÁflÁà åÀÊÈ·Ë ßÁà ãÿ1>ŒÎc≈ÔUÊfi •ÁÀÊå‚ÃH 1H
…ŒtÚto : su {™w»Þ ÜUV„:-rð»tÞðt¤t «týe™e Ý-Ë{t™ ÜUV„:-[k[¤ Au ¥ƒæï-y™u su
¨„èÝ-ÜUV„:-s¤™e Ë{t™ [k[¤ Au, ‚u mæç±ç„-ƒL™u yu he‚u fu su{ ŒHé¯è, §ç„-Œtnf Œw:¾«Œ
ƒeòytu™u Ëk„ ÷t„u, ‚u{ ¥gcÅæ:-su Œu¾tÞ ™rn ‚u rð»tÄthe Sð çÝ, ¥çHŒ¨„-r™hk‚h r[…fu
Au. (1)
ÉøðuŒ¼t»Þ 781
 ¼tðtÚto : su{ ftuE [k[¤ {™w»Þtu yæÞt…f y™u W…Œuþftu™u «t fhe™u [k[¤‚t y™u yrþü‚t
fhu Au, ‚u{ yá~Þ rð»tÄthe Ëqû{ y™u ™t™t Sð = «týeytu ðthkðth Œqh fhðt A‚tk W…h
…zu Au. (1)
•≤c≈ÔUÊfiã„UãàÿÊÿàÿÕÊfi „UÁãà ¬⁄UÊÿÃË–
•ÕÊfi •’ÉŸÃË „UãàÿÕÊfi Á¬ŸÁc≈U Á¬¢·ÃËH 2H
…ŒtÚto : ¥æ²„è-Ëthe he‚u «t fhu÷e ytu»trÄ ¥öcÅæÝì-yáü rð»tÄthe Sðtu™u ãç‹„-™ü
fhu Au. ¥ƒæï-y™L‚h ÐÚ沄è-«t fhu÷e ytu»trÄ ãç‹„-rð»tÄtheytu™u Œqh fhu Au. ¥ƒæï-y™L‚h
¥ÏæÍÝ„è-yíÞk‚ Œw:¾ Œu™the ytu»trÄ ãç‹„-rð»tÄtheytu™u ™ü fhu Au. ¥ƒæï-y™L‚h-ôЯ„è-…t™
fht‚e yti»trÄ çÐÝçcÅ-rð»tÄtheytu™u …eËe ™t¾u Au. (2)
¼tðtÚto : suytu ytðu÷, ™ ytðu÷ y™u ytð™th rð»tÄtheytu™u «t[e™ ‚Útt ™ðe™ ytu»trÄytu™t
«Þtu„ îtht Œqh fhu Au, ‚uytu rð»tÄtheytu™t rð»tÚte Þwõ‚ ƒ™‚t ™Úte. (2)
‡Ê⁄UÊ‚— ∑ȧ‡Êfi⁄UÊ‚Ê Œ÷ʸ‚fi— ‚Òÿʸ ©UÖ
◊ÊÒÜ¡Ê •≤c≈ÔUÊfi flÒÁ⁄UáÊÊ— ‚fl¸ ‚Ê∑¢§ ãÿfiÁÀÊå‚ÃH 3H
…ŒtÚto : su àæÚæ¨:-su ðtkË Ë{t™ ykŒh rAÿÞwõ‚ ½tË{tk hnu™th ðt su ÜéUàæÚæ¨:-®™rŒ‚
Wõ‚ ½tË{tk hnu™th ðt Î|ææü¨:-Œt¼zt (½tË){tk hnu™th ðt ¨ñ²æü:-‚¤tðtu™t rf™thu «tÃÞ ½tËtu{tk
hnu™th ðt }ææñ¢…æ:-{qks (…t™ ƒtsheÞwk){tk hnu™th ©„-y™u ±ñçÚ‡ææ:-rðhý (½tË){tk Út™th Ëqû{
¥öcÅæ:-yáü Sð-Au, ‚u ¨±ïü-Ë{M‚ ¨æÜU}æì-yuf ËtÚtu ‹²çHŒ¨„-r™hk‚h {¤u Au. (3)
¼tðtÚto : suytu y™uf «fth™t ½tËtu{tk ftuE MÚtt™ ytrŒ{tk ÷tu¼Úte ‚tu ftuE ‚u (½tË)™e
„kÄ Ëqk½ðt {txu …]ÚtfT-…]ÚtfT ûtwÿ™t-™t™t rð»tÄthe Ëqû{ Sð hnu Au, ‚uytu yðËh …t{e™u {™w»Þ
ytrŒ «týeytu™u ƒtÄt = …ezt yt…u Au. (3)
ÁŸ ªÊflÊfi ªÊcΔÔU •fi‚ŒÁ㟠◊ÎƪʂÊfi •ÁflˇÊÖ
ÁŸ ∑§ÃflÊ ¡ŸÊfiŸÊ¢ ãÿ1>≤c≈ÔUÊfi •ÁÀÊå‚ÃH 4H
…ŒtÚto : su{ xææïcÆï-„tiþt¤t yÚtðt „{týtu{tk xææ±:-„tÞtu ‹²¨ÎÝì-ÂMÚt‚ hnu Au ðt ð™{tk
}æëxææ¨:-ðÁ, nhý ytrŒ «týeytu ‹²ç±ÿæ„-r™hk
782 ‚h «ðuþ fhu Au ðt …ÝæÝæ}æì- {™w»Þtu™t
ÜïU„±:-¿tt™, ƒwrØ, M{]r‚ ytrŒ çÝ-r™ðtË fhe òÞ Au yÚtto‚T ftÞtuo{tk «ðuþ fhe òÞ Au,
‚u{ ¥öcÅæ:-yáü-Aq…t rð»tÄthe Sð ðt rð»tÄthe sk‚wytu rð»t çÝ, ¥çHŒ¨„-«týeytu™u {¤e
782 ÉøðuŒ¼t»Þ É
òÞ Au. (4)
¼tðtÚto : su y™uf «fth™t Sð …tu‚-…tu‚t™t Ëw¾ ¼tu„ððt™t MÚtt™{tk «rðü ÚttÞ Au, ‚u{
rð»tÄthe Ëw¾ ¼tu„ððt™e MÚtt™{tk «rðü ÚttÞ Au, ‚u{ rð»tÄthe y™u ƒeò Sðtu ßÞtk-íÞtk MÚtt™
…t{e™u ½qËe òÞ Au. (4)
∞à ©U àÿ ¬˝àÿfi≤üÊã¬˝ŒÊ·¢ ÃS∑fi§⁄UÊßfl–
•≤fic≈ÔUÊ Áfl‡flfi≤c≈ÔUÊ— ¬˝ÁÃfi’ÈhÊ •÷ÍßH 5H
…ŒtÚto : y²ï-‚u »„ï, ©-…qðtuoõ‚ rð»tÄh ðt rð»t ÐíÎæï¯}æì-htrºt™t ythk¼{tk „SÜUÚ槱-su{ [tuh
‚u{ Ðíy²öŸæÝì-«‚er‚Úte òuðt{tk ytðu Au. nu ¥öcÅæ:-™ òuðt{tk ytð™th ðt ç±EöcÅæ:-Ëðo™t òuðt{tk
ytð‚t rð»tÄtheytu ! ‚{u Ðíç„Ïæéhæ:-«‚e‚ ¿tt™Úte yÚtto‚T Xef Ë{ÞÚte Þwõ‚ ¥|æê„Ý-Úttytu. (5)
¼tðtÚto : su{ [tuhtu{tk ztfw òuðt{tk ytðu Au y™u yLÞ òuðt{tk ytð‚t ™Úte, ‚u{ {™w»Þtu
y™uf «fth™t «rËØ y™u y«rËØ rð»tÄtheytu™u ‚Útt rð»ttu™u òýu. (5)
lÊÒfl¸— Á¬ÃÊ ¬fiÎÁÕflË ◊ÊÃÊ ‚Ê◊Ê ÷˝ÊÃÊÁŒfiÁ× Sfl‚Êfi–
•≤fic≈ÔUÊ Áfl‡flfi≤c≈ÔUÊÁSÃcΔÔUfiÃÀÊÿfiÃÊ ‚È ∑fi§◊˜ÔH 6H
…ŒtÚto : nu ¥öcÅæ:-árü„tu[h ™ Út™tht y™u ç±EöcÅæ:-Ëðo™t òuðt{tk ytð‚t rð»tÄtheytu !
su™t læñ:-ËqÞo™e Ë{t™ Ëk‚t… fh™th ±:-‚{tht çЄæ-r…‚t, Ðë烱è-…]rÚtðe™e Ë{t™ }ææ„æ-
{t‚t, ¨æï}æ:-[kÿ{t™e Ë{t™ |æíæ„æ-¼út‚t y™u ¥çÎç„:-rðît™tu™e yŒe™ Ë{t™ S±¨æ-ƒnu™
Au, ‚u ‚{u ¨é, ÜU}æì-W¥t{ Ëw¾ su{ ç„cÆ„-ÂMÚt‚ hntu y™u …tu‚t™t MÚtt™{tk §H²„-òytu. (6)
¼tðtÚto : su rð»tÄthe Sðtu Au ‚uytu™u Ëkþ{™ ytrŒ W…tÞtuÚte Œqh fhðt òuEyu y™u yti»trÄ
ytrŒÚte rð»ttu™wk r™ðthý fhðwk òuEyu. (6)
ÿ •¢SÿÊ ÿ •XÔUÔKÊfi— ‚ÍÆøË∑§Ê ÿ ¬fi˝∑§VÔUÆÃÊ—–
•≤fic≈ÔUÊ— Á∑¢§ øŸ„U fl— ‚fl¸ ‚Ê∑¢§ ÁŸ ¡fiSÿÃH 7H
…ŒtÚto : nu ¥öcÅæ:-yáü rð»tÄthe Sðtu ! §ã-yt ËkËth{tk ²ï-su ±:-‚{tht{tk ¥¢S²æ:-
MfkÄtu{tk «rËØ Út™th ²ï-su ¥X Kæ:-yk„tu{tk «rËØ Út™th y™u ¨ê™èÜUæ:-ËtuÞ (¼tUftðt) Ë{t™
ÔÞÚtt fh™th ðªAe ytrŒ rð»tÄthe Sð ‚Útt ²ï-su ÐíÜUV„æ:-yr‚ …ezt yt…™th [k[¤ Au y™u
su çÜU@Ýì-ftuE rð»t ytrŒ Au, yu ¨±ïü-Ëðuo ‚{u ¨æÜU}æì-yuf ËtÚtu yÚtto‚T rð»t Ërn‚ çÝ, …S²„-
y{™u Atuze Œtu ðt Atuztðe Œtu. (7)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, «Þí™…qðof þheh y™u ytí{t™u Œw:¾ yt…™th rð»ttu™u Œqh fhðt òuEyu.
suÚte yt ËkËth{tk r™hk‚h …wÁ»ttÚto™e ð]rØ ÚttÞ. (7)
ÉøðuŒ¼t»Þ 783
 ©Uà¬ÈÆ⁄USÃÊà‚Íÿ¸ ∞Áà Áfl‡fl≤fic≈ÔUÊ •≤c≈ÔU„UÊ–
•≤c≈ÔUÊãà‚fl¸ÊfiÜ¡ê÷ÿãà‚fl¸Êfi‡ø ÿÊÃÈœÊãÿfi—H 8H
…ŒtÚto : nu ðiãs™tu ! ‚{™u su{ ¨±æüÝì-Ëðo …ŒtÚttuo ¥öcÅæÝì-yáü™u …}|æ²Ýì-yk„-yk„™e
ËtÚtu Œu¾t‚t ¥öcÅãæ-su ™ Œu¾t‚t ykÄfth™tu rð™tþ fh™th ç±EöcÅ:-ËkËth{tk Œu¾u÷ ¨ê²ü:-
ËqÞo {kz¤, ÐéÚS„æ„ì-…qðo rŒþt{tk ©Îïç„-WŒÞ™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ¨±æü:-™-²æ„é{拲:-Ëðo
Œwht[theytu™u Äthý fh™the ŒwÔÞoÚtt™wk r™ðthý fhðwk òuEyu. (8)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo ykÄfth™wk r™ðthý fhe™u «ftþ™u Wí…L™ fhu Au, ‚u{ ðiãtu îtht rð»t-
r™ðthf ytu»trÄytu îtht Ë{M‚ rð»ttu™u r™{qo¤ fhðt òuEyu. (8)
©Œfi¬åÃŒ‚ÊÒ ‚Íÿ¸®fi— ¬ÈÆL§ Áfl‡flÊfiÁŸ ¡Ífl¸®fiŸ˜Ô–
•ÊÁŒàÿ— ¬fl¸®fiÃèÿÊ Áfl‡fl≤fic≈ÔUÊ •≤c≈ÔU„UÊH 9H
…ŒtÚto : nu ç±mÝì ! su{ ¥¨æñ-yt ¨ê²ü:-ËqÞo{kz¤ ç±EæçÝ-Ë{M‚ ykÄfthsLÞ Œw:¾tu™tu
ÐéL-ƒnw s …ê±üÝì-rð™tþ fh‚t ©„ì, ¥ÐŒ„Ýì-WŒÞ ÚttÞ Au; y™u su{ ¥æçÎy²:-ËqÞo бü„ï|²:-
…ðo‚ ðt {u½tuÚte WŒÞ™u «t ÚttÞ Au; ‚u{ ¥öcÅãæ-„w rð»ttu™tu rð™tþ fh™th ç±EöcÅ:-Ëtiyu
òuÞu÷wk rð»t nh™th ðiã rð»t™wk r™ðthý fhðt™tu «Þí™ fhu. (9)
¼tðtÚto : su{ ËqÞo …tu‚t™t «ftþÚte Ëðo …ŒtÚttuo™u «t ÚttÞ Au, ‚u{ rð»t Œqh fhðt{tk r™…wý
ðiãs™ rð»ttõ‚ ðtÞw ytrŒ …ŒtÚttuo™u Œqh fhu Au y™u Ëðo «týeytu™u Ëw¾ …ntU[tzu Au. (9)
‚Íÿ¸®fi Áfl·◊Ê ‚fi¡ÊÁ◊ ŒÎÁâ ‚È⁄UÊfiflÃÊ ªÎÆ„U– ‚Ê Áø㟠Ÿ ◊fi⁄UÊÁÃ
ŸÊ flÿ¢ ◊fi⁄UÊ◊Ê⁄U •fiSÿ ÿÊ¡fiŸ¢ „UÁ⁄UcΔÔUÊ ◊œÈfi àflÊ ◊œÈÆÀÊÊ øfi∑§Ê⁄UH 10H
…ŒtÚto : nwk ¨éÚ汄:-Ëqht ¾U[™th (yÚtto‚T Ëqht = ytË𠃙tð™th fu ðu[™th f÷t÷)™t
xæëãï-½h{tk öç„}æì-su{ [t{zt™wk Ëwht…tºt (ntuÞ) ‚u{ ¨ê²ïü-ËqÞo{kz¤{tk 籯}æì-rð»t™wk ¥æ, ¨…æç}æ-
ythtu…ý fÁk Awk, ¨:, 癄ì-Ýé-‚u …ý Ý, }æÚæç„-Ý-™ü ÚttÞ y™u Ýæï, ±²}æì, }æÚæ}æ-™ y{thtu
…ý «tý íÞt„ ÚttÞ ¥S²-yt rð»t™tu ²æï…Ý}æì-Þtu„, ¥æÚï-(rð»t™u) Œqh fhu Au.
nu rð»tÄthe ãçÚcÆæ:-su nhý{tk yÚtto‚T rð»t nhý{tk ÂMÚth Au, rð»tnhýrðãt òýu Au, ‚u
y±æ-‚™u }æ{é-{Äwh‚t™u «t ™ÜUæÚ-fhu Au, yu }æ{éHæ-yu™e {Äwh‚t™u „úný fh™the rð»tnhý
{Äwrðãt Au. (10)
784
¼tðtÚto : su ËqÞo™t htu„ r™ðthf «ftþ™t ËkÞtu„Úte {nti»trÄytu îtht, rð»tnhý fh™tht
÷tuftu (ðiãtu) rð»t™wk r™ðthý fhu Au y™u {Äwh‚t Ëk…L™ fhu Au, ‚u yt (ftÞo) ËqÞo («ftþ)
™tþf ntu‚wk ™Úte y™u ‚u (rð»t nhý fh™th-ðiã) …ý Œe½toÞw ƒ™u Au. (10)
784 ÉøðuŒ¼t»Þ É
 ßÿÁûÊ∑§Ê ‡Êfi∑ȧ|ãÃ∑§Ê ‚∑§Ê ¡fiÉÊÊ‚ Ã Áfl·◊˜Ô– ‚Ê ÁøãŸÈ Ÿ ◊fi⁄UÊÁÃ
ŸÊ flÿ¢ ◊fi⁄UÊ◊Ê⁄U •fiSÿ ÿÊ¡Ÿ¯ „UÁ⁄UcΔÔUÊ ◊œfiÈ àflÊ ◊œÈÆÀÊÊ øfi∑§Ê⁄UH 11H
…ŒtÚto : nu rð»t™t ¼ÞÚte zh‚t ÷tuftu ! su §²çœæÜUæ-yt rðþu»t Œuþ{tk Út‚e àæÜéUç‹„ÜUæ-
fr…Ås÷e …rûtýe Au, ¨ÜUæ-‚u „ï-‚tht 籯}æì-rð»t™u …Íææ¨-¾tE ÷u Au. ¨æï, 癄ì, Ýé-‚u …ý
þe½ú Ý }æÚæç„-™ {hu y™u ±²}æì, Ýæï, }æÚæ}æ-y{u …ý ™ {heyu y™u ¥S²-yt Wõ‚ …rûtýe™t
ËkÞtu„Úte rð»t™tu ²æï…Ý}æì-Þtu„ ¥æÚï-Œqh ÚttÞ Au.
nu rð»tÄthe ãçÚcÆæ:-rð»tnhý{tk ÂMÚth rð»t nh™tht ðiã ! y±æ-‚™u }æ{é-{Äwh‚t™u ™ÜUæÚ-
«t fhu Au yu™e }æ{éHæ-{Äwh‚t „úný fh™the y™u rð»tnhý fh™the rðãt Au. (11)
¼tðtÚto : su rð»t nh™tht …ûteytu Au, ‚uytu™wk Ëkhûtý fhe™u {™w»Þtu rð»t™u Œqh fhtðu. (11)
ÁòÊ— ‚åà Áflfic¬ÈÁÀÊXÔUÆ∑§Ê Áfl·Sÿ ¬Èc¬fi◊ˇÊŸ˜Ô– ÃÊÁ‡øãŸÈ Ÿ ◊fi⁄U|ãÃ
ŸÊ flÿ¢ ◊fi⁄UÊ◊Ê⁄U •fiSÿ ÿÊ¡fiŸ¢ „UÁ⁄UcΔÔUÊ ◊œÈfi àflÊ ◊œÈÆÀÊÊ øfi∑§Ê⁄UH 12H
…ŒtÚto : su ç~æ, ¨Œ„, ç±cÐéçHXÜUæ:-yufðeË «fth™e ™t™e ™t™e …ûteytu-[f÷eytu 籯S²-
rð»tÚte ÐécÐ}æ-«ƒ¤-…wü fh™th …w»…™u ¥ÿæÝì-¾tÞ Au „æ:, 癄ì, Ýé-‚u …ý Ý-™rn }æÚç‹„-{h‚e
™Úte. ±²}æì-y{u Ýæï }æÚæ}æ-y{u …ý {hðtÚte ƒ[e sEyu Aeyu. ãçÚcÆæ:-rð»tnhý fh™th ðiãnð
¥S²-yt rð»t™tu ²æï…Ý}æì-Þtu„Ëk…fo ¥æÚï-Œqh fhu Au, ‚u nu rð»tÄthe ! y±æ-‚™u }æ{é-{Äwh‚t™u ™ÜUæÚ-
«t fhu Au (yu rð»t™u {Äw ƒ™tðe Œuðwk yus) }æ{éHæ-rð»tnhý {Äw „úný fh™the {Äwrðãt Au. (12)
¼tðtÚto : su{ s÷tift (s¤tu) rð»tnh Au, ‚u{ yufðeË ™t™e [f÷eytu rð»t ¾t™the Au,
‚u™tÚte ‚Útt yti»trÄÚte suytu rð»tÞwõ‚ htu„tu™u ™ü fhu Au, ‚uytu r[hft¤ ËwÄe Sðu Au. (12)
ŸflÊŸÊ¢ ŸflfiÃËŸÊ¢ Áfl·Sÿ ⁄UÊ¬Èfi·ËáÊÊ◊˜Ô– ‚fl¸Êfi‚Ê◊ª˝÷¢
ŸÊ◊Ê⁄U •fiSÿ ÿÊ¡fiŸ¢ „UÁ⁄UcΔÔUÊ ◊œÈfi àflÊ ◊œÈÆÀÊÊ øfi∑§Ê⁄UH 13H
…ŒtÚto : nu rðît™T ! su{ nwk 籯S²-rð»t™e ¨±æü¨æ}æì-Ëðo ÚæïÐé¯è‡ææ}æì-rð{tun™ = ÷tu… fh™the
ݱæÝæ}æì-™ð ݱ„èÝæ}æì-™uðwk = ™ðtýw rð»t ËkƒkÄe …ezt™t ‚hk„tu™t Ýæ}æ-™t{ ¥xæí|æ}æì-÷ô. (™t{
nwk „úný fÁ Awk.) ¥S²-yt rð»t™t ²æï…Ý}æì-Þtu„-Ëk…fo™u ¥æÚï-nwk Œqh fÁk Awk, ‚u{ nu rð»tÄtrh™T !
ãçÚcÆæ:-rð»t nhý (fh™thtytu{tk su™wk rðrþc MÚtt™ Au ‚u){tk ÂMÚth ðiã ! y±æ-‚™u }æ{é-{Äwh‚t™u
™ÜUæÚ-«t fhu Au, ‚u s yu™u }æ{éHæ-{Äwh‚t™u „úný fh™the rð»tnhýrðãt Au. (13)
¼tðtÚto : nu {™w»Þtu ! su yt ËkËth{tk ™ðtýw «fth™t rð»t Au, ‚u™t ™t{tu™u ‚Útt „wý,
f{o, Mð¼tðtu™u òýe™u y™u ‚u™wk r™ðthý fhe™the yti»trÄytu™u òýe™u ‚Útt ‚u™wk Ëuð™ fhe™u,
y{u rð»tËkƒkÄe htu„tu™u Œqh fheyu. (13)
ÉøðuŒ¼t»Þ 785
 ÁòÊ— ‚åà ◊fiÿÍÿ¸®fi— ‚åà Sfl‚Êfi⁄UÊ •ª˝Èflfi—–
ÃÊSÃfi Áfl·¢ Áfl ¡fiÁ÷˝⁄ ©UŒ∑¢§ ∑ȧÆ|ê÷ŸËfiÁ⁄UflH 14H
…ŒtÚto : nu {™w»Þtu ! su ¨Œ„-Ët‚ S±¨æÚ:-MðÞk þhýþe÷ yÚtto‚T ðnuðt™e Ë{t™ ¥xæíé±:-
ytððt-sðtðt¤e (ðnu‚e) ™Œeytu™e Ë{t™ ç~æ: ¨Œ„-yufðeË }æ²ê²ü:-{Þqhe = {tuh òr‚™e
…ûteýeytu Au „æ: ‚u ©ÎÜU}æì-s¤™u ÜéUç}|æ-ÝèçÚ±-s÷™tu su™tu yrÄfth Au ‚u fntrh™ = ½zt
÷E s™the™e Ë{t™ „ï-‚tht 籯}æ-rð»t™u ç±, …ç|æíÚï-rðþu»t‚tÚte nhu. (14)
¼tðtÚto : {™w»Þtuyu, su yufðeË «fth™e {Þqheytu ({tuh òr‚™e …ûteýeytu) Au, ‚u™u ™
{thðe òuEyu, …hk‚w ËŒt ð]rØ fhðe òuEyu.
su ™Œeytu ÂMÚth s¤ðt¤e ntuÞ, ‚u™tu htu„ fh™th ntuðt™t fthýu W…Þtu„ ™ fhðtu òuEyu.
su ðnu‚wk s¤ ntuÞ y™u ËqÞorfhýtu™tu ‚Útt ðtÞw™tu M…þo fhu Au, ‚u W¥t{ y™u htu„nh ntuÞ Au. (14)
ßÿûÊ∑§— ∑Èfi§·Èê÷∑§SÃ∑¢§ Á÷fiŸŒ˜Ôêÿ‡◊fiŸÊ–
ÃÃÊfi Áfl·¢ ¬˝ flÊfiflÎÃ ¬⁄UÊfiøË⁄UŸÈfi ‚¢flÃfi—H 15H
…ŒtÚto : su §²œæÜU:-{u÷t, fwÂíË‚, ®™ã ÜéU¯é}|æÜU:-™t™t-yÕ… «{tý ™tur¤Þt rð»tÞwõ‚ Au.
„ÜU}æì-‚u Œwü™u ¥à}æÝæ-rð»tnh …ÚÚthÚte nwk ç|æÝÎìç}æ-…]ÚtfT fÁk Awk. „„:-yu fthýu 籯}æì-‚u rð»t™u
Atuze™u ¨¢±„:-rð¼t„ðt¤e ÐÚæ™è-Œqh-Œqh s™the-«t Út‚e yu rŒþtytu™u ¥Ýé-÷ûÞ fhe™u Ðí,
±æ±ë„ï-rð»t «ð]¥t ÚttÞ Au. ‚uÚte …ý ™ef¤e òÞ Au. (yÚtto‚T ‚u rð»t™wk rŒþtytu{tk ðn™ Út‚t
{the ‚hV ytð‚wk ™Úte.) (15)
¼tðtÚto : su {™w»Þtu rð»tnthf hí™tuÚte rð»t Œqh fhu Au, ‚uytu rð»tÚte Wí…L™ htu„tu™tu ™tþ
fhe™u ƒ¤ðt™ ƒ™e™u þºtw-¼q‚ htu„tu …h rðsÞ «t fhe ÷u Au. (15)
∑ȧƷÈÆê÷∑§SÃŒfi’˝flËŒ˜Ô Áª⁄U— ¬fi˝flûʸ◊ÊŸ∑§—–
flÎÁ‡øfi∑§SÿÊ⁄U‚¢ Áfl·◊fi⁄U‚¢ flfiÎÁ‡ø∑§ Ã Áfl·◊˜ÔH 16H
…ŒtÚto : çxæÚï:-…ðo‚Úte Ðí±œæü}ææÝÜU:-«ð]¥t ÚtÞu÷-þe½ú‚tÚte ytð‚tu ÜéU¯é}|æÜU:-™t™tu ™tur¤Þtu
±ëçà™ÜUS²-ðªAe™wk 籯}æì-rð»t™u ¥Ú¨}æì-™ehË su ¥Ïæí±è„ì-ðt‚ fnu Au yÚtto‚T [uütÚte ƒeòytu™u
[u‚ðu Au yÚtto‚T ™ehË Au. „„ì-yu fthýu nu ±ëçpÜU-ðªAe yÚtto‚T yk„tu™wk AuŒ™ fh™th «týe
„ï-‚thwk ¥Ú¨}æì-rð»thrn‚ Au. (yÚtto‚T ™tur¤Þt™t rð»t™e Ët{u ðªAe™wk rð»t yíÞk‚ ‚wåA Au.)
(16)
¼tðtÚto : {™w»Þtu, ðªAe ytrŒ™t rð»t™u
786 Œqh fh™th …ðo‚eÞ ™tur¤Þt™wk Ëkhûtý fhu. suÚte ‚uytu
rð»t ËkƒkÄe htu„tu™wk r™ðthý fhðt{tk Ë{Úto ƒ™e þfu. (16)
Ëk„r‚ : yt Ëqõ‚{tk rð»t nh ytu»trÄ, rð»tnh Sð y™u rð»tnh ðiãtu™t „wýtu™wk ðýo™ ntuðtÚte
yt Ëqõ‚™t yÚto™e …qðo Ëqõ‚tÚto ËtÚtu Ëk„r‚ òýðe òuEyu. (191)
786 ÉøðuŒ¼t»Þ É
§ç„ Ÿæè}æyÐÚ}æ㢨ÐçÚ±íæ…ÜUæ™æ²æü‡ææ¢ ÐÚ}æç±Îé¯æ¢ ç±Ú…æÝ‹Î ¨ÚS±„è S±æç}æÝæ¢ çàæc²ï‡æ
Ÿæè}æg²æÝ‹Î ¨ÚS±„è S±æç}æÝæ ¨}æ狱„ï ¨éÐí}ææ‡æ²év„ï ¨é|ææ¯æ ç±|æêçЄï
«x±ïÎ |ææc²ï Ðíƒ}æ }æ‡ÇH¢ ¨}æ挄}æì JJ
ynª yufËtu yuftýwk Ëqõ‚ y™u Ëtu¤{tu ð„o.
[tuðeË{tu y™wðtŒf y™u «Út{ {kz¤ Ë{t ÚtÞtu.

ÉøðuŒ¼t»Þ 787
 788

788 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 789
 790

790 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 791
 792

792 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 793
 794

794 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 795
 796

796 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 797
 798

798 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 799
 800

800 ÉøðuŒ¼t»Þ É
ÉøðuŒ¼t»Þ 801
 802

802 ÉøðuŒ¼t»Þ É