•

MILAN D. 5!ANROVre .

ENGLESliOG
.

G'·',.···TlfiA

JEZIHA

MILAN D. STANKOVIC
lektor engleskog jezika na Veterinarskom fakultetu u Beogradu

ENGLESIiOG
JEZIHA
ZA SREDNJE SKOLE

TIM

NOLIT
BEOGRAD
195 7

Pregledal

i:

referent RADOSLAV HORVATOVIC, lektor engleskog jezika na Medicinskom fakultetu u Beogradu recenzent ANKA BOGICEVIC, profesor iz Beograda

Ovu Gramatiku odobrio je za upotrebu U skolama Savet za skolstvo Narodne Republike Srbije odlukom broj 16720d 1 avgusta 1956 godine,

PREDGOVOR
duze vremena osecala se u nasim srednjim skolarna potreba za jednim udzbenikom koj i ce dati pregled englcske gramatike u najskromnijim okvirima. Medutim, u poslednje vreme kada se engleski jezik poceo da predaje na znatno siroj osnovi i visem stepenu, sve vise se osecala preka potreba za jednom iscrpnijom i detaljnijom gramatikom koja ce obuhvatiti celo gramaticko gradivo predvideno nastavnim programom za vise razrede srednj ih skola. Pristupajuci izradi ovog udzbcnika pisac je ne sarno nastojao da zadovolji jednu trenutnu potrebu, vee je takode zeleo da napise takvu gramatiku engleskog jezika koja cc svojim preglednim i iscrpnim sadrzajem znaciti koristan i trajan doprinos nastavi ovog jczika. U tom cilju pisac je u okviru nastavnog programa za vise razrede srednjih skola obuhvatio, sistematizirao i klasirao celokupno grarnaticko gradivo u iscrpne, pregledne i celovite grarnaticke jedinice, a unutar tih jedinica izvrsio raspored gradiva u izdvojene sastavne delovc sa objasnjcnjima 0 oblicima, podeli, vrsti, znacenju i upotrcbi. Pisac je narocito insistirao da takvi sastavni delovi jedne grarnaticke jcdinice sami po sebi opct sacinjavaju samostalno zaokruzeno znanje i da svojom sistematicnoscu i iscrpnoscu pruze uceniku rnogucnost da se bez mnogo lutanja lako snade i odmah dobije odgovor na svako grarnaticko pitanje iii problem koji ga u jednom momentu rnoze da interes rje. Da bi se gramatika svojorn jcdnostavnoscu izraza sto vise priblizila uceniku, pisac je takode nastojao, koliko je to bilo rnogucc, da grarnaticko gradivo kroz deskriptivna objasnjcnja izrasta jcdno iz drugog, polazeci od poznatog ka manje poznatom, od lakseg ka tezem, trudcci se da sistematicnost i opsta svrha udzbenika nc izgubi nista od svoje korisnosti. Cclo grarnaticko gradivo potkrepljeno jc vrlo jednostavnim i jasnim primerima, onakvim kakve bi svaki ucenik vrlo ccsto u upotrebi mogao da kaze, a da pri tom pravila koja oni objasnjavaju dobiju puna znaccnje, smisao i preciznost upotrebe, Pored toga, pisac je posebnu paznju obratio onom gramatickorn gradivu koje usled specificncsti engleske gramatike iii duha jezika pretstavlja narocite poteskoce kod ucenika (kao naprimcr, sadasnje proslo vreme i sl.) U takvim slucajevima pored iscr pnih objasnjenja oblika, znacenja i upotrebe, istaknute su bitne razlike koje se pojavljuju izmedu engleske i nase gramatike, eventualnc pogresne upotrebe koje proizlaze iz toga, kao i ncke finese i osobenosti koje zadiru u specif'icnosti duha engleskog jezika. Fonetika je u ovom udzbeniku dobila posebno mesto. To je i razumljivo kad se uzme u obzir da cnglcski izgovor po broju i osobenostima glasova daleko prevazilazi okvire srpskog glasovnog sistema. Zato je pisac u ovom udzbeniku obratio poscbnu paznju ovom delu engleske gramatike i nastojao da u jednoj obuhvacenoj celini pruzi uceniku najpotrebnija objasnjenja 0 jeziku uopste, pojedinim samoglasnicima, dvoglasnicirna, suglasnicima, naglasku i intonaciji, dajuci tako ucenicirna dovoljno fonetickog gradiva potkrepljenog najkarakteristicnijirn primerima da bi sami mogli da se pozabave i samostalno ovladaju engleskim glasovima i na taj nacin sto bolje upotpune i usavrse svoj izgovor. S obzirom na specificnosti engleskih glasova i nastojanja da se oni uccniku priblize na sto jednostavnijoj osnovi, pisac je u obradi samoglasnika isao od glasa ka slovu, a kod suglasnika od slova ka glasu. Prakticnu stranu takvog tretiranja nije tesko primetiti, jer se u praksi pokazalo da na taj nacin ucenik lakse nade potrebne pojedinosti koje ga interesuju kod jednog glasa.

Vee

Beograd, decem bra 1955 godine.

M. D. S.

PRVI

DBO

FONETIKA

I
UVOD

PRAVOPIS

(Phonetics and Orthography)

o JEZIKU

UOPSTE

Jezik je niz Jjudskih navika, cija se svrha sastoji u iskazivanju misli i osecanja, i sto je najvaznije u njihovom saopstavanju drugim licima. Nekad se prvi covek u opstenju sa drugim Ijudima prvenstveno sluzio pokretima ruku, uzvicima, gundanjem, neartikulisanim glasovima i na kraju nekom vrstorn govora, koji se svodio na vrlo mali broj reci, Posle je on pokusao da pojedine predmete i slike pretstavi crtezima, skracenirn znakovima i na kraju slovima. Prema tome, kod svakog zivog jezika treba razlikovati d v e vrste njegove upotrebe: g 0 v 0 r n i j e z i kip i san i j e z i k. Govorni jezik je sastavljen od niza glasova koje stvaraju govorni organi. On je daleko stariji i datira iz prvih dana covekovog svesnog artikulisanog saopstavanja iIi izrazavanja. Pisani jezik, naprotiv, pocinje rnnogo kasnije, u vreme pronalaska i upotrebe prvih pisanih znakova, koji vise iIi manje, potpunije ili slabije, zamenjuju glasove. Razlika izmedu pisanog i govornog jezika jace je izrazena u savremenom engleskom jeziku nego u rna kom drugom svetskom jeziku. To dolazi otuda sto je engJeski jezik vise etimoloski nego foneticki, i mnoga slova cesto se pojavljuju u pisanom jeziku, a u govoru se iIi drukcije izgovaraju iii su vee davno nestala. Tako se, naprimer, grleno "gh" razlicito izgovara u egleskom jeziku (cougb [k~f]), (hough [hokj), hiccougb ['hikAp ]), iIi se pak najcesce uopste ne izgovara (ploogb [plauj), To je dovelo do veoma teskog, komplikovanog i nepostojanog sistema pisanja, s jedne strane, i osobenosti izgovora, s druge strane, zahtevajuci na taj naein veci broj objasnjenja koja su obicno suvisna u ostalim jezicima. Poteskoce koje engleski jezik stvara onima koji ga uce, pojavljuju se, kao sto smo videli, kako u pisanju tako i u izgovoru. Dok se u pisanju moze koristiti neznatnim brojem nepotpunih pravila, u izgovoru, naprotiv, postoje tacno izradena pravila kako se pojedini glasovi izgovaraju, ali ne i sigurna pravila gde se koji glas u nekoj reci cita, Prema tome, pisanje i izgovor glasova u jednoj engleskoj reci prvenstveno su predmet pojedinacnog ucenja reci, posto one ne podlezu nekim pouzdanim pravilima, kao sto je to slucaj u drugim jezicima.

PISANI ENGLESKI

JEZIK

Azbuka u kojoj je svaki glas pretstavljen jednim znakom smatra se idealnom azbukom. To nije slucaj sa engleskim jezikom, jer je on daleko od toga da bude foneticki, U engleskom postoji 26 slova i oko 40 glasova, i zbog toga se jedno slovo cesto upotrebljava za razne glasove. Medutim, ne postoje pravila kad jedno slovo moze da pretstavlja vise glasova, i to je stvar pojedinacnog ucenja pisanja i izgovora reci, Imcna engleskih slova se razlikuju od nasih. Narocito je velika razlika kod samoglasnika. Evo tabele engleskih slova (pisanih i stampanih) i njihovih imena:
Pisana slova cnglcske azbukc Slampana englcske azbuke
slova

Na~ imena

Englcsk~ imcna

Pisana slova cngleske azbuke

Slampana slova
engleskc

azbukc

Na~ imena

Englcska imcna

d-U/
cffJ~

Aa

a· be ce de

el

GJf;1"

Bb Cc
Dd

bi
SI

e,

Nn
00

en
0

en ou

ri~
!fJd

rf7J;fo

Pp

pe kve
er es

pi

cg-e,

di
t

Ee
Ff Gg

e cf

d7l4f'

@1

Qq
Rr

kju a
es

dT/
~? C/§h,
cf7~

ef
dzi ele at dzei

gc

Hh
Ii

ha
I

..,

d7d riT-t
o/t-a
Cf/vcpjJ~l"

Ss
Tt
Uu
Vv Ww

tc u
ve dubl ve iks

ti
JU
VI

a~
Z£
&lt~
Nap
0

//

Jj Kk
Ll

jot ka el em

dabl ju eks
uar

kei
el em

&x

o;r
Xz

Xx Yy Zz

ipsllon
zet

Mm

zed

m e 0 a: U engleskom ne postoje slova "c, dj, Ij, n]", Tri prakticna pravila mogu korisno da posluze da se lakse nauce imena engleskih slova: a) Kad se ime naseg slova zavrsava na "e", onda se u engleskom jeziku zavrsava na ." : srps k0 " de", eng 1 k 0 " dO", , Itd• "I e es I b) Kad se ime naseg slova zavrsava na "a", onda se ime engleskog slova zavrsava n na "el." : srps k0 " k" t eng 1 k0 " k· · , It d. a es el c) Imena nekih engleskih slova su ista kao u nasem jeziku. To su ona imena koja u engleskom pocinju sa "e": srpsko "ef" englesko "ef", itd.

GOVORNI

ENGLESKI

JEZIK

Ucenje i prirnena govornog jezika - odnosno pojedinih glasova koji ga sacinjavaju - jc daleko slozenija od pisanih znakova. Nauka koja se bavi izucavanjern glasova i tehnikom govora, naziva se f 0 net i k a. U osnovi svi jezici imaju slican sistem glasova i razlike koje se pojavIjuju medu njima su vcce iIi manje, i ugIavnom pripisuju se osobenosti duha pojedinog jezika. U engleskom jeziku te razlike su mnogo vece nego kod ostalih zivih jezika, jer pored samoglasnika postoji citav niz poIugIasa, katkad sarnoglasnickog a katkad suglasnickog porekIa, a zatirn i neki uporedni izgovori suglasnika, tako da je ukupan broj glasova prevazisao uobicajeni glasovni sistern drugih jezika i stvorio karakteristican izgovor, koji je tesko usvojiti u potpunosti bez podrobnog razlikovanja i ustanovIjenja nacina izgovora svakog pojedinog glasa. Opste je poznata cinjenica da ni dva lica iste nacionalnosti ne govore svoj jezik potpuno jednako. RazIikc proizilaze iz vise razloga i najvazniji su: mesto, okolina, raniji uticaji i pojedinacne osobenosti ljudi. Usled toga je u engleskorn jeziku, kao i u svirn ostalirn jezicirna, doslo do stvaranja narecja, Sarno su razlike narecja, ne sarno izvan Engleske (Amerika, Australija, Novi Zeland i dr.), nego i u njoj samoj, toliko velike, da je jedna rec u jednorn narecju jedva razumIjiva u drugom. Zato je bila prirodna teznja da sc govor podesi tako da postane opste prihvatljiv i razumIjiv za sva nareeja. Vrsta engleskog jezika koja zadovoIjava taj usiov i koja je u opstoj upotrebi i sirokoj prirneni, naziva se s tan dar d n i eng 1 e ski j e z i k. Za pretstavIjanje standardnog engleskog govora upotrebljava se posebna foneticka azbuka. Ovde je prihvacena kao najpodesnija i najdoslednija foneticka azbuka koju je usvojilo Medunarodno foneticko udruzcnje u Parizu (International Phonetic Association). Prepisivanje iIi transkribovanje engleskih gIasova iIi reci pomocu ove foneticke azbuke, koja se vecim del om sastoji od Iatinskih slova i nekih posebnih znakova, pruza najdoslednije izgovaranje engleskih reci. Ono ce, pod uslovorn da je svaki glas uvezban do krajnjih mogucnosti, pruziti skoro potpun izgovor koji se nece mnogo razlikovati od onog kod obrazovanog Engleza. Znakovi foneticke azbukc koja se upotrebljava za pretstavIjanje reci standardnog engleskog izgovora su sledeci:

a) Samoglasnici: b) Dvoglasnici: c) Suglasnici:

W Z

a a:
ai au

re e
Ed Id

d: ~I

1 1: 0 ~d

o o: u u: .
1)

ei

ou

uo
n prs

b t] d d3 f g h j kIm PODELA GLASOV A

J toO

3.

je na: a) samoglasnike (Vowels), koji se stvaraju slobodnim prolazom duha bilo kroz usta iIi kroz usta i nos u is to vreme. Tu dolaze: a, a:, e, E, d, d:, 1,1:, 0, o, o i, u, u: (vidi podelu i tabelu na str. 10 i 14.)

Opsta

podela

glasova

vazA, re,

koji nastaju kada se u nizu glasova proizvedenih dok jezik ide od jednog izgovornog polozaja do drugog, upotrebi prvi i posIednji gIas, izbegavajuci ostale meduglasove, Tu dolaze: ai, au, ei, eo, ou, oi, io, U;), oo (vidi podelu i tabelu na str. 14 i 17). c) suglasnike (Consonants) koji nastaju kada se dah iz pluca iIi potpuno zaustavi u nekorn delu usta, iIi izIazi napoIje i stvara slabu eksploziju, iIi stalnirn prolazom kroz uzani prostor stvara piskanje. Tu dolaze: b, c, tI, d, d3, f, g, h, j, k, 1, m, n, 1), p, r, s, J, r, 0, 9, v, W, z, 3 (vidi podelu i tabelu na str. 17 i 24). Prema ucescu glasnica glasovi se mogu podeliti na: zvucne i bezvucne. Posto su svi sarnoglasnici redovno zvucni glasovi, uobicajena je podela po zvucnosti sarno za suglasnike. PraviIo za odredivanje zvucnih i bezvucnih glasova glasi: svaki glas ciji izgovor daje cist, artikulisan gIas je zvucni, a svaki glas koji pri izgovoru proizvede piskanje iIi nepotpun glas smatra se bezvucnim, (Vidi podelu suglasnika str. 17.) Sledeca podela glasova je s obzirom na njihovu duzinu. Tako imamo glasove koji se izgovaraju kratko - kratke glasove, i koji se izgovaraju dugo - duge glasove. Znak duzine jednog glasa oznacava se sa dve tacke (:), napr.: a:, U:, i:, itd. Ova podela upotrebljava se prvenstveno za sarnoglasnike, iako se ponekad moze prirneniti i na suglasnike.

b) dvoglasnici (Diphthongs)

GOVORNI ORGAN I (Organs of Speech) U govorne organe ubrajamo dama su pomocni organi): 1) Usne (zubi Lips Teeth) (u zagra-

2) Jezik - Tongue (Donja vilica - Lower jaw) 3) Nepce - Palate (Resica - Uvula) 4) Glasnice (Dusnik 5) Pluca Vocal Cords Windpipe)

Lungs

Usn e (Lips). Izgovor pojedinih gIasoya zavisi od oblika usana. Gornja usna (Upper Lip) i donja usna (Lower Lip) mogu da zauzirnaju razne polozaje i oblike, i prema tome da Ii su zaokruzene, otvorene, poluotvorene, zatvorene iIi poluzatvorene, stvaraju odgovarajuce glasove otvorene, poluotvorene, poluzatvorene ili zatvorene glasove. Tako su usne potpuno zatvorene kad se

Slika 1. - Govorni organi: (presek gJave): ND - nosna duplja, PN prednje nepce. ZN - zadnje nepcc, U - usne, Z - zubi, D - desni, J-jezik, V-vrhjezika, P-prednji deo jezika, Z - zadnji deo jezika, K - koren jezika, U - usta, Rresica, Z - zdrelo, G - glasnice, D - dusnik.

izgovaraju gIasovi "p, b, m", Medutim, kod izgovora nekih samoglasnika, usta su potpuno otvorena (a:, o; itd.). Na prelazu izmedu potpuno otvorenih i potpuno zatvorenih glasova nalaze se poluotvoreni i poluzatvoreni glasovi (e, ~, 0, itd.). Na otvor usana mnogo utice polozaj jezika, jer vise podignut jezik u ustima stvara manji otvor usana. lakoce prilagodavanja raznim oblicima i neophodnosti prilikom izgovora glasova, jezik se s pravom smatra kao najvazniji govorni organ. Promenom oblika, polozaja i pokretljivoscu on menja vrstu glasa u odnosu na mesto, kvalitet i trajanje. Pri tom jezik deluje kao celina iIi svojim pojedinim delovima (vrhom jezika, prednjim i zadnjim delom jezika). Postajaoje suglasnika. Pomocu vrha jezika zaustavlja se vazduh koji dolazi iz pluca i stvara bezvucne glasove kao "t", iIi zvucne glasove kao "d", iIi nosne glasove kao ,,0". Kad se jezik nalazi vise izmedu zuba, onda se stvaraju takvi glasovi kao sto su ,,5, B", koji se u pisanom engleskom pretstavljaju kao "th". Kada preko poledine vrha jezika prolazi vazduh u uskom strujanju, onda se stvaraju piskavi glasovi kao sto su "s, z". Medutim, ako je otvor za vazduh malo siri, vrh jezika se malo povuce unazad, i tada se dobijaju glasovi kao sto su "J, 3". Prednji deo jezika ucestvuje zajedno sa nepcem u stvaranju nekih glasoya. Tako kad vazduh prelazi izmedu prednjeg dela jezika koji je podignut malo nize nego za izgovor glasa "i" i nepca, onda se stvaraju glasovi "h, j", Prvi je bezvucan, drugi je zvucan. Zadnji deo jezika moze takode da zaustavi vazduh koji dolazi iz pluca, stvarajuci takve glasove kao sto su zvucno "g", bezvucno "k" i nosno-nepcani glas ,,1)", prolaskom vazduha kroz nos. Pravljenje samoglasnika. Pravljenje samoglasnika zavisi od polozaja jezika, koji se krece od svog normalnog polozaja u ustima prema nepcu (granica samoglasnika), ali bez suzavanja iIi zaustavljanja vazduha iz pluca, Vrh jezika uopste ne ucestvuje u pravljenju samoglasnika. Vrsta samoglasnika zavisi od oblika i polozaja jezika u ustima. Oni se smenjuju vee prema tome kakav polozaj zauzima prednji, srednji i zadnji dec jezika, zajedno sa spustanjem i podizanjem donje vilice. Tako oni samoglasnici koji nastaju podizanjem prednjeg dela jezika nazivaju se prednji (i, e, 8, re, itd.): oni samoglasnici koji nastaju podizanjem srednjeg dela jezika, nazivaju se srednji (o, ~:); i najzad, oni glasovi koji postaju podizanjem zadnjeg dela jezika, nazivaju se zadnji samoglasnici (a:, a., u, itd.). (Vidi podelu samoglasnika.) N e pee (palate). Ovo je onaj deo usta koji ide od desni gornjih zuba do pocetka grla. Razlikuju se tri dela nepca: prednje nepee (Hard Palate), koje je prednji deo neposredno iza desni prednjih gornjih zuba. Taj deo je nepomican ; zadnje nepee (Soft Palate), koje je meki deo izmedu tvrdog nepca i resice. On je pomican i moze da se spusti tako da vazduh prolazi kroz nos i stvara nosne glasove kao sto su "m, n, I)", iIi da se podigne tako da zatvara

J e z i k (Tongue). Zbog pokretljivosti,

usta od nosnc supljinc i stvara ciste glasove; i, resica (Uvula), koja je krajnji deo mckog nepca koje visi. G I a s n ice (Vocal Cords). One se nalaze sa obe strane dusnika. Po svojoj prirodi to su pokretni i savitljivi nabori sluznicc. Pornocu misica mogu sc skupljati i siriti, i na taj nacin regulisu vazduh koji izlazi iz pluca, stvarajuci pojedinc vrste glasova. Kad sc glasnicc lako dodiruju, tada vazduh iz pluca prclazcci preko njih i izaziva treperenje koje daje glas. To su zvucnl glasovi. Mcdutim, kad su glasnice rastavljene iIi jace udaljene jedna od druge, i takvc ostanu za vreme izgovora, vazduh koji dolazi iz pluca ne dodiruje ih, vee prolazi bcz treperenja i stvara nepotpune glasove. Ovo su bezvucni glasovi. (Vidi podelu suglasnika.)

A) SAMOGLASNICI (Vowels)
U engleskom jeziku ima 15 samoglasnika. Od toga je pet cistih, koji se u pravopisu pretstavljaju sa pet slova: "a, e, i, 0, u". Medutim, manja razlika u polozaju jezika prouzrokuje izvesnu promenu sarnoglasnickog glasa. Tako pored cistih glasova stvaraju se kratki ili dugi, potpuno iIi nepotpuno artikulisani glasovi iIi poluglasovi (a, a., i, itd.). Manje cesta podela samoglasnika, ali u isto vreme i nepotpunija, je podela prema osobini glasova. Tako imamo: a) zatvorene samoglasnike (Closed Vowels), koji nastaju kad se jezik toliko podigne da ima malo prostora izmedu njega i nepca (u:, i, itd.), b) poluzatvorene samoglasnike (Half-Closed Vowels), koji zauzimaju prelazni oblik izmedu zatvorenih i poluotvorenih glasova (e, S, ~:, itd.), c) poluotvorene samoglasnike (Half-Open Vowels), koji su na prelazu izmedu otvorenih i poluzatvorenih samoglasnika (re, A, itd.), d) otvorene samoglasnike (Open Vowels), koji nastaju kad jezik lezi polozen u donjoj vilici i ostavlja veliki prostor izmedu njega i nepca (a, o, itd.). k· Ipak, najcesca i najpotpunija podela samoglasnika je prema mestu pravljenja. Prema ovoj podeli samoglasnike delimo na: a) prednje samoglasnike (Front Vowels), koji se stvaraju podizanjem prednjeg dela jezika. Tu dolaze: I, 1:, e, E, re, a.

b) srednje samoglasnike (Central Vowels), koji nastaju podizanjem srednjeg dela jezika. Tu do laze sledeci samoglasnici : ~,~ : .

c) zadnje samoglasnike(Back Vowels), C), C):, a:.

koji se prave podizanjem zadnjeg dela jezika. Tu dolaze ovi samoglasnici: u,

u :,
Slika 2. - Engleski sarnoglasnici (prednji, srednji i zadnji),

0,

A,

Polozaj samoglasnika (po osobini i polozaju) izgleda ovako: (sIika br. 2.).

10

PREDNJI

SAMOGLASNICI

(Front Vowels) 1) Kratko poluzatvoreno "i". Ovako prepisan glas "i" jc pri bIizno slican nasern kratkorn glasu "i" u rcci "sit". Razlika, koju mnogi nc 1110gU odmah da shvate, je u tome sto su usne kod englcskog glasa malo zat vorenijc. Ovaj cnglcski glas izgovara se tako da se jezik postavi nesto nizc nego za glas "e"', a izgovori se veoma kratko "i", tako da pri tacnorn izgovoru potseca cas na kratki glas "c", a cas na kratki glas "i". Medutim, pocctniku se preporucuje da ga u pocctku izgovara kao vrlo kratko "i", a prizvuk glasa "c'" pojavljuje sc kasnije posle istrajnog vezbanja. U pisanom engleskom glas "i" se pojavIjuje kao: Hi" iii "y" (city ['siti] grad), "es" u 3. l. sadasnjcg vrcmcna i mnozini imenica (he teaches ['ti :tJiz] - on predaje), a brush -brushes ['brASiz] cetke. itd.; "cd" u prostom proslorn vremenu (id), "est" u trecem stepcnu poredenja (ist), u nenaglasenirn predmecima i dornecima except [ik'sept] - izuzev, examine [igzternin] - ispitivati, i u raznim primerima: women ['wimin] - zcne, Sunday ['sAndi] - nedeIja, itd. 2) Dugo zatvoreno "i:". Ovo "i:" je otprilike slicno nascm glasu u reci .Jik". U cngleskorn je to dug glas (rnozda ne toliko dug kao u nascm jeziku), koji se izgovara sa toliko otvorenim usnama koliko ih otvaramo kad hoccmo da zvizdimo. Poredivanjern kratkog "i" i dugog "i:" izgIeda kao da razlika postoji sarno U duzini. Medutim, kada bi "i" u reci Hhid" produzili ne bi dobili dugo englesko .J:", koje se izgovara u reci Hhead" [hi :d] - paznja, ili obratno, posto postoji kvalitetna i kvantitetna razlika izmedu glasova u ove dye reci. Glas ,j:" pojavljuje se u pisanorn engleskom kao: ee, e, ea, ei, ie, i, (green [gri:n], be [bi:], mean [rni:n], receive [ri'si:v], field [fi.ld], machine [ma'[i :n], itd.). Zatim u raznirn primerima bez pravila: people [pi :pI], itd. 3) Kratko poluzatvoreno "e". U engleskim rccima ovaj glas dolazi samostalno iIi u kombinaciji sa .J" rei]. Kada je u kombinaciji sa glasom "i", onda je istovetan sa nasirn glasom "e": table [teibl], race [reis], itd. Medutim. kada se u recima pojavljuje samostalno, onda se razlikujc od naseg glasa "e" samo utoliko sto jc Inalo zatvoreniji. Izgovara se sa malo vise podignutim jczikom, usne su zaokruzene kao da se izgovara ,,0", a izgovori sc kratko "e". Tu on mnogo potseca na francuski glas "c" (blc - zito). U pisanom englcskorn pojavljuje sc .,e" kao: e, ea, a, zatirn u raznirn primerima bez pravila: let [let], dead [ded], made [rneid], many ['nlcni]. says [sez], friend [frend], itd. 4) Kratko poluotvoreno "s". Ovaj se glas izgovara kada se jczik postavi malo nize nego za glas "e", sa malo jace otvorenim i zategnutim usnarna, kao sto se to radi kad se zeli nasmejati. Ovaj glas nikad ne dolazi samostalno, vee uvek u kornbinaciji sa "d": there [OEd], where [wso], itd. Slican je francuskom glasu "e" u reci "mere" - majka. (Vidi srednje kratko "d" i dvoglasnik "Sd".)
11

5) Kratko otvoreno "re". Ovaj glas nastaje kada se jace otvore usta za glas "a" i izgovori se kratko "e", tako da cas lici na nas glas "a", a cas na glas "e". Donekle slican glas postoji u vojvodanskom narecju prilikom izgovora glasa "e" u reci "rnleko", sarno je engleski glas rnnogo kraci, U pisanom jeziku ovaj glas se pojavljuje kao: a, zatim u primerima bez odredenog pravila: cat [kret], mad [mred], plaid [plred], itd. 6) Kratko otvoreno "a". Ovaj glas je veoma slican nasem glasu "a" u reci "pas". Izgovara se tako da se usta otvore kao za glas "ce", a jezik se nalazi u osrednjem polozaju. Ovaj glas nikad ne dolazi samostalno, vee uvek kao deo dvoglasnika "ai" ili "au": mile [mail], house [haus], itd. Glas "a" pojavljuje se u pisanom jeziku kao: i, y, zatim u raznim . primerima bez pravila: pile [pail], sky [skai], buy [bail, neither ['naio~], itd.
SREDNJI SAMOGLASNlCI

(Central Vowels) 1) Kratko poluotvoreno ,,~". Ovo je glas koji ne postoji u nasem jeziku, a veoma je svojstven izgovoru engleskog jezika. To je poluglas iIi neartikulisani glas koji se cuje posle svakog glasno izgovorenog suglasnika. Tako, naprimer, kada se izgovara suglasnik "b" i malo se otegne glas, (b - - -), onda se cuje prizvuk iIi neartikulisani glas (- - -). Taj prizvuk koji se cuje posle svakog izgovorenog suglasnika, izdvojen i skracen, jeste engleski gIas ,,~". Ovaj glas moze se nauciti i pornocu samoglasnickog "r". Kod samoglasnickog "r" vrh jezika tezi da dodirne desni gornjih prednjih zuba. Medutim, kad tako postavljen jezik podignemo malo u sredini i povucemo unazad i izgovorimo "a", onda se dobija srednji kratki glas ,,~". Ovaj glas se takode cuje prilikom zamuckivanja. Kratko poluotvoreno ,,~" pojavIjuje se u pisanom jeziku kao: e, er, a, ar, i, 0, or, oar, ough, u, re., ou: moment ['moum~nt], above [a'bxv], dollar ['d~l~], ability [a'biloti], tomato [ta'rnatou], doctor ['d~kt~], cupboard ['kAb~d], Scarborough ['ska .boro], autumn ['~ .tom], picture ['piktJ~], continuous [kan 'tinjuos], itd. 2) Dugo poluzatvoreno ,,~:". Ovaj glas se pravi na isti nacin kao kratko srednje ,,~", sarno je duze i malo zatvorenije (vidi objasnjenje za ,,~"). U pisanom cngleskom on se pojavljuje kao: er, ir, ur, ear, or, zatim u raznim primerima bez pravila: were [w~:], stir [sto :], spur [spa :], learn [lo .n], worker ['w~:k~], journalist ['d3~:n~Iist], itd.
ZADNJI SAMOGLASNICI

(Back Vowels) 1) Kratko poluzatvoreno "u". Pogresno je misliti da je ovaj glas isti kao u nasem jeziku. On se mozda sarno priblizno pojavljuje u nekim nasim recima (udarac, napr.). Za izgovor ovog glasa usta su skoro sasvim zatvorena, jezik podignut tako da zatvara prolaz vazduha. U tako stesnjenim ustima stvara se usiljeni glas "u", koji je kratak i ne sasvim artikulisan . . U pisanom jeziku pojavljuje se kao: u, 00: push [puJ], look [luk] itd. 12

2) Dugo zatvoreno "u :". Ovaj glas se izgovara na isti nacin kao kratko
sarno se jezik nalazi nesto vise napred. Duzi je i zatvoreniji od glasa "u". On otprilike odgovara nasem dugom glasu "u" u reci .Juk" (vrsta primitivnog oruzja). U pisanom jeziku se pojavljuje kao: u, ew, ui, 0, eau: rude [ru :d], new [nju :], who [hu :], beautiful ['bju .tifol], itd.
.ai",

glasa ,,0". Prvi od njih prepisuje se fonetski znakom koji je isti kao nase slovo ,,0". To je zadnji kratki i poluotvoreni glas koji najcesce dolazi kao sastavni deo dvoglasnika "ou". Po izgovoru je slican nasem glasu ,,0", sarno je kraci, On se vrlo retko pojavljuje u izgovoru sam, i kada se pojavi onda se nalazi u nenaglasenim slogovima. Evo nekoliko primera gde se on izgovara u dvoglasniku "ou" i sam: hole [houl], only [' ounli], slow [slou], so [sou], position [po zijan], condense [kon'dens], compose [kom'pouz] itd. njern delu usta kada je jezik u nizem polozaju nego za glas ,,0". Ustvari, usta se otvore kao da se izgovara "a", jezik lezi polozen u donjoj vilici, a izgovori se kratko ,,0", tako da ovaj engleski glas cas potseca na glas "a", a cas na ,,0". Neki izgovaraju ovaj vrlo karakteristican engleski glas vise na "a", sto je U svakom slucaju pogresnije nego kad bi ga izgovarali kao ,,0". U nasern jeziku pojavljuje se priblizan glas u reci "bol", sarno sto je on duzi nego u engleskom jeziku. Kad bi nasu rec "pod" izgovorili vise otvorenim ustima i usiljenijim glasnicama, dobili bi priblizno ovaj glas. U pisanom engleskom ovaj glas se pojavljuje kao: 0, a, au, ou, ow: lot [lot], what [wo t], cough [kof], knowledge ['neJIid3] itd. sarno u tome sto je znatno duzi i usiljeniji, i usne prilikom izgovora nisu tako siroko otvorene. Posto se ova dva glasa usled nemara cesto pogresno zarnenjuju, treba na njih obratiti narocitu paznju, jer kratki glas upotrebljen urnesto dugog iIi obratno, menja smisao engleskih reci: pot [peJt] - lonac, port [peJ - luka, i s1. U pisanom engleskom ovaj glas se pojavljuje kao: :t] a, au, aw, 00, or, oa, ou, ar: water ['weJ.to], pause [po :z], law [IeJ], door [do :], : more [mo :], coarse [ko :s], thought [9eJ war [wt):], itd. :t], Srpski glas "a" je prednji i jasniji. Englesko .,a:" je, naprotiv, zadnje i mukio. Prema tome postoji malo slicnosti izmedu srpskog i engleskog glasa. U srpskoj reci "kas" sarno priblizno se pojavljuje engiesko dugo "a:". Da bi tacno izgovorili ovaj engleski gIas, moramo srpski glas u reci "kas" da izgovorimo sto dalje u pozadini usta, na taj nacin sto zadnji deo jezika povucemo 5tO vise unazad. Pocetnici najlakse nauce ovaj glas vezbanjem naizmenicnog izgovora prednjeg glasa "a" i zadnjeg dugog "a:", nastojeci da prvi izgovaraju na vrhu usana i sa usnenim suglasnicima, a drugi, naprotiv, sto dalje u pozadini usta, sa grlenim suglasnicima. Ovaj dugi glas koji se pojavljuje u drugom slucaju (a:) je engleski glas, veorna svojstven engieskom izgovoru, i zato se s njim treba ozbiljno pozabaviti da bude 5tO praviIniji.
13

3) Kratko poluzatvoreno ,,0". U engieskom jeziku postoje tri vrste

4) Kratko otvoreno "a". Ovaj kratki otvoreni glas izgovara se u zad-

5) Dugo poluotvoreno "a:". Ovaj glas se razlikuje od kratkog glasa "a"

6) Dugo otvoreno "a:".

U pisanom engleskom pojavljuje se kao: a (kad posle njega slede dva suglasnika, u nekim stranim recima, i ispred "I" koje se ne cita), ar : part [pa:t], lark [la:k], vase [va:z], half [ha:f], i u raznim primerima bez pravila: heart [ha :t], clerk [kla :k] itd. 7) Kratko poluotvoreno "A". Za pravilan izgovor ovog glasa treba jezik poloziti u donjoj vilici, zatim ga povuci unazad i podici zadnji deo, pa onda izgovoriti veoma kratko "a". Prilikom izgovora ovog glasa glasnice su prilicno usiljene. On uvek dolazi u naglasenorn delu reci, a u nenaglasenim slogovima pretvara se u poluglas "d". Glas "A" pojavljuje se u pisanom engleskom jeziku kao: 0, u: other [' AOd], cut [kAt], itd. Foneticka

tabela engleskih samoglasnika

Primer mile [mail]

Foneticki znak a

I
miJja deo ali

a:
!\

part [pa: t] but [ b /\ t] hat [hret ] let [let] picture pear [Pt~] girl [go : I] lit [Ii t] -

re e
€

sesir pustit i kruska sl ika dcvojka

[pik t.i~] upaljcn

~:
1 I: 0

read [r j : d] - cit a t j comb [koum ] - cesalj box [boks ] put [put] kutija sta viti grub sort [so : t] - vrsta rude [ru: d] -

o ~:
u u:

B) DVOGLASNICI (Diphthongs)
Dvoglasnik je niz glasova proizvedenih dok jezik ide od jednog izgovornog polozaja do drugog. Kada se dvoglasnik "ai" u reci "mile" [mail], izgovori vrlo polako, moze se cuti vise glasova dok jezik prelazi od glasa "a" do "i". Nase uho narocito primecuje prvi i poslednji glas. Upotrebljavajuci ova dva i izbegavajuci ostale glasove, dobijamo d v 0 g 1 a s n i k. Engleski dvoglasnici izgovaraju se uglavnom uvek podizanjem jezika, Prvi glas u dvoglasniku je duzi od onog koji mu sledi. 14

U engleskom jeziku ima devet dvoglasnika: ai, ei, ia, sa, ue, au, ou, ol, oa, 1) Dvoglasnik "ai". Ovaj dvoglasnik naziva se dugim zbog udaljenosti koju jezik prelazi prilikom izgovora od jednog samoglasnika do drugog. To je zatvoren dvoglasnik koji se priblizno pojavljuje u nasoj reci "gajtan", sarno sto se u engleskom vise cuje kratko i nejasno "i" umesto naseg "j". U nastavku "ice" "i" izgovara se "i" u nenaglasenorn slogu, i "ai" u naglasenorn: practice ['prrektis], advice [~'dvais]. Nastavci "-ide, -He,-ine" sadrze skoro uvek dvoglasnik "ai" : oxide ['()ksaid], fertile ['f~ :tail], divine [di'vain], itd. Ovaj dvoglasnik pojavljuje se u pisanorn jeziku kao: i (kad mu sledi suglasnik "e" koje se ne izgovara): fine [fain], ie : lie [lai], igh : night [nait], y : sky [skai], itd. (Slika br. 3.)

Slika 3. - Engleski dvoglasnici (prednji): ei, ai.

2) Dvoglasnik "ei". Zbog male uda1jenosti koju jezik prelazi prilikom izgovora od jednog samoglasnika do drugog, dvoglasnik "ei" je kratak. To je zatvoren dvoglasnik koji se priblizno pojavljuje u nasem prezimenu "Veinovic", sarno je nesto kraci, a samoglasnik "i" u engleskom dvoglasniku nije tako jasan i otvoren. U pisanom jeziku ovaj dvoglasnik se pojavljuje kao: a (kad posle njega dode suglasnik "e" koje se ne izgovara): tale [teil], ai : gain [gein], ay: day [dei], i u raznim primerima bez pravila: eight [eit], halfpenny ['heipni], steak [steik], itd. 3) Dvoglasnik "ia". Ovaj dvoglasnik dolazi najcesce na kraju jednosloznih reci, U nasem jeziku pojavljuje se sarno donekle u recima sa nastavkom "i(j)a", i to kad je naglasen iIi na kraju reci (decurlitj)a), U engleskom ovaj dvoglasnik cesto prati "r". On se ne izgovara osirn u slucajevima povezivanja sa recima koje pocinju samoglasnikorn: here is ['hi~r-...iz) i s1. U pisanom jeziku ovaj dvoglasnik pojavljuje se kao: ere : interfere [inta'fio], eer : deer [di~], ear: hear [hi~], i u raznirn prirnerima: fierce [Tics], idea [ai' di~], itd. 4) Dvoglasnik "e:~". Ovo je srednji dvoglasnik koji se ni priblizno ne pojavljuje u nasem jeziku. On takode dolazi na kraju jednosloznih reci, i glas "r" koji ga cesto prati, izgovara se sarno u onirn slucajevirna kad je potreban za povezivanje sa sledecom reci koja pocinje samoglasnikom: where is ['we:~r_iz], i s1. 15

U pisanorn jeziku pojavljuje se kao: ere: there [oe:~], ear : pear [pe:~], air: air [eo], are: dare [de:~], i u raznirn prirnerima: their [oe:~], aeroplane [' eoraplein], itd. (Slika br. 4.)

Stika 4. - Engleski dvoglasnici (srednji): ia, U~, S~.

5) Dvoglasnik "U3". Ovo je takode srednji dvoglasnik. U srpskorn jeziku se pojavljuje priblizno u uzviku "ua!", koji rnasa uzvikuje prilikorn negodovanja. On takode dolazi na kraju jednosloznih reci, i glas "r" koji ga cesto prati, izgovara se sarno u onim slucajevirna kad je potreban za povezivanje sa sledecom reci koja pocinje sa sarnoglasnikorn: tour is ['tu~r '- iz]. Ovaj dvoglasnik pojavljuje se u pisanom jeziku kao: oor : poor [puo], or : during [djuorin], itd. 6) Dvoglasnik "au". Ovo je zadnji zatvoren dvoglasnik, koji se sarno priblizno pojavljuje u nasoj reei "bauk". U engleskom ovaj dvoglasnik pocinje sa "a:"- (kao u reci father ['fa:o~], i zavrsava se slabim i neusilje. nlm "u " . Dvoglasnik "au" pojavljuje se u pisanom jeziku kao: ou : aboot [a'baut], ow : down [daun], ough : plough [pIau], itd. (Slika br. 5.)

Slika 5. -

(zadnji): oi, ou, au.

Engleski dvoglasnici

7) Dvoglasnik ,,00". Ovo je zadnji zatvoren dvoglasnik koji se sarno priblizno izgovara u srpskoj reci "sarnouk". U engleskorn ovaj dvoglasnik pocinje sa srednjirn ,,0" a zavrsava se slabirn i neusiljenirn "u". U pisanorn engleskorn on se pojavljuje kao: 0 : go [gou], oa : loaf [louf], oe : foe [foul, ow : slow [slou], ough : though [oou], ou : soul [soul], eau : bureau ('bju~rou], itd.
16

8) Dvoglasnik ,,;)i". Ovo je zadnji zatvoren dvoglasnik koji se ne pojavljuje u srpskom jeziku. U pisanom jeziku pojavljuje se kao: oi : boil [boil], oy : boy [bC)i] itd. , 9) Dvoglasnik ,,;)3". On se nekad i ne smatra cistim dvoglasnikom, jer se uvek moze zameniti glasom "C):": door [doo iIi dC)], boar [boa iIi bo :], itd. : Foneticka
Foneticki znak

tabela

engleskih
Primer

dvoglasnika

mile [mail] milja plate [plci t] tanjir dear [dio] drag pear [p€~] kruska
U~

poor [puo] siromasan down [daun] dole hole [houl] rupa boy [boi] decak door [doc] vrata

au
ou
:)1

Nap 0 men a: Ovde treba takode pomenuti engleske troglasnike (Thriphthongs) kojih ima pet: aio, auc, eio, ouo, oio.. Evo nekoliko primcra : fire [faio], hour [auo], layer [leic], lower [louo], lawyer ['It>io], itd.

C) SUGLASNICI (Consonants) Engleski suglasnici nisu u toku razvitka englcskog jezika pretrpeli tako velike promcne kao sto je to bio slucaj sa samoglasnicima. Oni su se pokazali postojaniji i opste uzevsi zadrzali su vecinu svojih ranijih osobina. Ovo je narocito vazno za strance, jer su engleski suglasnici na taj nacin deo izgovora, koji ima najvise dodirnih tacaka sa njihovim maternjim jezikom. Opsta podela suglasnika je na zvucne i bezvucne, prema tome da li se glas stvara treperenjem glasnica iIi ne: Zvucn! su: b, d, d3, g, j, m, n, 1, 1), r, z, 3, 0, v, w. Bezvucni su: f, h, k, p, s, J, t, 0, t]. Suglasnici se mogu takode podeliti: pravljenja. a) 1) 2) 3) 4) a) prema osobini, i b) prema mestu

Prema osobini suglasnici se dele na: Nosne: m, n, 1). plozivne: b, d, g, k, p, t. frikativne: zvucne i bezvucne (vidi gore). bocne : 1. 17

2 Grarnatika enaleskos iezika

b) Prema mestu pravljenja suglasnici se dele na:

1) Usne: b, m, p, w. 2) Zubne: f, v, G, e. 3) Alveolarne (koji se prave na desnima): 4) Nepcane : d3, g, j, k, I), t, t]. 5) Grlene: h.

d, I, n, r, s, z, J, 3.

Ovde ce hiti govora 0 svim engleskim suglasnicima u pogledu pravila o izgovoru i pisanju, kao i 0 razlikama izrnedu engleskih i srpskih glasova. Za one glasove koji nemaju odgovarajuce slovo latinice, uzeti su takode znakovi iz foneticke azbuke*. 1) Suglasnik "b". Ovo je usni plozivni sugJasnik koji se ne razlikuje mnogo od naseg. Pravi se zaustavljanjem vazduha na usnama. U pisanom jeziku kao i u prepisivanju on se pojavljuje kao "b": beg [beg], bread [bred], bull [bul], itd. "B" se ne izgovara posle "m", na kraju reci: comb [koum], i ispred "t": doubt [daut], itd. . 2) Suglasnik "c". U govornom engleskom ne postoji glas "c", vee sarno pisano, koje se izgovara kao: k, s, J, a ponekad .a", "C" se izgovara kao "k" kad se nade ispred "a, 0, u" iii nekog sugIasnika: call [k~ :1], cup [kAp], corn [k~ :n], iii picture ['piktId]. On se takode cita "k" kad je na kraju sloga, a iza njega ne dolazi "i" iIi "e": academy [a'kredorni], civic ['sivik], itd. "C" se izgovara kao "s" kad se nade ispred "e, i, .y": civil ['siviI], glance [gla:ns], vice [vais], itd. "C" se izgovara "I" kada se u istom slogu posle "ce" iIi "ci" nalazi jos jedan samoglasnik, iIi kad se "sc" nade ispred "i": ocean [' oujon], conscience ['k~nJdns], itd. . "C" u kombinaciji sa "s" (sc) moze, ali ne mora da se izgovori "z": discern [di' zo: n iii di' so ;n], itd. 3) Suglasnik "ch". Njegov foneticki znak za prepisivanje je "tI"; izgovara se malo mekse nego nas glas "c". "Ch" se izgovara kao "tI" kad je u pisanom jeziku pretstavIjen sa: tch : fetch [fetJ] , to (u nenaglasenorn slogu, obicno u kombinaciji "ture") : nature ['neitId], ti (u nenaglasenorn slogu, obicno u kombinaciji "stion"): question ['kwestIdn], itd. "Ch" se izgovara "I" u recima koje su pozajmljene iz francuskog jezika i koje su zadrzale ovaj glas: machine [ma']i :n], moustache [mos'ta :S], itd. "Ch" se izgovara kao "k" u recima uzetim iz latinskog iii grckog: echo ['ekou], character ['krerdktd], itd. Izuzeci su: church [tja.t]], archbishop [a :tI'biJdP], itd. "Ch" se ne cita u recirna kao sto su: yacht [j~t] i sl. Grupa "sch" se uvek cita "sk": school ['sku :1], itd.
Za razliku od samogiasnika i dvoglasnika laganje suglasnika od slova ka glasu.

ovde je radi prakticnosti

izvrseno iz-

18

4) Suglasnik "d". Ovaj se glas izgovara na prelazu izmedu desni i prednjeg nepca. Pogresno je smatrati ga istim glasom kao sto je nase "d", posto se nase "d" izgovara na gornjim prednjim zubima. U pisanom jeziku i u prepisivanju pretstavljen je sa "d": day [dei], cleaned ['kli :nd], needed ['ni :did], itd. "D" se nc izgovara u prvom slogu nekih reci: handsome ['hrens~m], Wednesday ['wenzdi], handkerchief ['h,e1)kgtJif], itd. "D'" se u nekim slucajevima cita kao "d3". To se dogada kad posle njega dolazi "i, e, u": soldier ['sould3~], itd. 5) Suglasnik "d3". Ovaj nepcani glas ne razlikuje se mnogo od nascg, U pisanom jeziku pojavljuje se kao: j, g, d, : jam [d3rem], George [' d3t:> :d3], soldier ['sould3g], itd. 6) Suglasnik "f". Ovaj se glas potpuno podudara sa nasim suglasnikom "f". U pisanom engleskom pojavljuje se kao: f: loaf [louf], ff: off [of], ph : photograph [Toutogra :f], gh : laugh [Ia :f]. U reci "of" i njcnim slozenicama "f" se izgovara "v": of [ov, ~v], hereof ['hi~r~v], itd. 7) Suglasnik "g". Ovo je zadnjencpcani glas koji uglavnom odgovara nasem, U pisanom cnglcskom poja vljuje se kao: g: get [get], gh : ghost [goust], ex (ispred naglasenog samoglasnika iIi muklog "h") : exact [igzrekt], exhibit [ig'zibit], itd. ... "T a d a " G"· se izgovara k" "g ka d stOJI ispre d "a, 0, u "'1' I " I, r, s. ao I je fonetski znak takode "g": go [gou], gay [gei], gun [gxn], glad [gleed], grow [grou], itd. Izuzeci su ponekad kad se "g" nade ispred "e, i, y": get [get] i sl, "G" se izgovara kao "d3" kad stoji ispred "e, i, y": rage [reidj], engine [' endyi n], itd. "G" se izgovara kao ,,3" u nekim recima uzetim iz francuskog koje su zadrzale svoj izgovor: garage [' grera :3] i s1. "G" se uopste ne izgovara na pocetku reci ispred "n" u istom slogu, i na kraju reci u istorn slogu ispred "m, n": gnat [nret], sign [sain], itd. 8) Suglasnik "gh". Ovaj suglasnik moze da se izgovara kao "g" : ghostly [' goustli], f (na kraju sloga) : cough [kof], k (na kraju sloga) : hough [ht:>k],itd. "Gh" se ne izgovara posle samoglasnika "i": high [hail, posle samoglasnika "i" i ispred "t": right [rai t], posle "u" u istom slogu: though [oou], posle "ou" a ispred "t" u istom slogu: brought [brc .t], ~ .. ..r ..... posle "au" i ispred "t" u istom slogu: taught [ta.t], y .r. .. . posle "au" i ispred "t" iza kog dolazi jedan slog: , .. daughter ['dt:>:t~], itd.
~ r>,

9) Suglasnik "h". Ovaj grleni glas se mnogo razlikuje od naseg. On je mnogo blazi i ne izgovara se s jakim pritiskorn vazduha iz pluca, U pisanom engleskorn pojavljuje se kao: h : here [hio], wh :whose [hu :z], itd. On se ne izgovara u nekim recirna: heir [Eg], honest ['vnist], honour ['vn~], hour [aug], shepherd [Tepod], forehead [Torid], i s1. (Slika br. 6.)
2*

Slika 6. -

Suglasnik "h"

19

10) Suglasnik "j". Ovaj nepcani glas uglavnorn se podudara sa nasim. U pisanom jeziku pretstav1jen jc slovima "u" u kombinacijama "ue, ui", "e" u kombinacijama sa "w" (kao "ew") i najzad slovom "y": usual ['ju:3udI], new [nju :], hideous [Tiidjcs], itd. Inace, suglasnik "j" u pisanom jeziku iskljucivo se izgovara kao "d3": jam [' d3ren1], just [' d3ASt], itd. 11) Suglasnik "k". Ovaj nepcani glas vrlo se malo iIi skoro nista ne razlikujc od naseg, Cita se i prepisuje iskljucivo kao "k". U pisanom jeziku pojavijuje se kao: k : walk [wo: k], c (ispred ,,0, a, u, I, r, m") : cold [kould], ch : chemist ['kelnist], cu : biscuit ['biskit], que (na kraju reci) : picturesque ['piktJd'resk], itd. On se ne izgovara ispred "n" u istorn slogu: knee [ni :], i s1. 12).tSuglasnik "I". "L" mozcu cngleskom da budesuglasnik i samoglasnik.· Kao suglasnik on je istovetan sa nasirn glasom i pojavljuje se na pocetku reci iIi sloga isprcd samoglasnika iIi izuzetno ispred suglasnickcg

Slika

7. -

Suglasnicko

., I ".

Slika 8. -

Sarnoglasnicko

"I ".

glasa "j": laid [lcid], left [left], million ['milj~n], itd. Medutim, kad suglasnik "I" dode u nenaglascnorn slogu ispred kog dolazi naglasen slog, onda on vrsi ulogu samoglasnika. To se najcesce dogada kad "I" dode na kraju reci ili ispred suglasnika. Sarnoglasnicko "I" izgovara sc tako da se jezik postavi za izgovor glasa "u", zatim da sc tako polozen jezik povuce unazad, i onda izgovori "I". IIi obratno da sc postavi jczik za nase "I" ", ..... -.: i onda izgovori usiljeno "u": battle [bretl], bridle -,..... -,. .. •...; , ....... , [braidl], couple [kxpl], wen [\veI], itd. (Slike br. 7 i 8.) , ~. ...~ . .,.. ._ Suglasnik "I" se ne izgovara: kad se nade posle : ~ t' "ou" i isprcd "d": could [kud], ispred "m, f, v, k'": ... . .... ... _- '. , palm [pa:m], half [ha:f], salve [sa:v], chalk [tjo :k], .. - ...' itd. U svim slucajevima kada ispada ,,1", sarnoglasnici postaju dugi. , ~. 13) Suglasnik "m". Ovaj nosni suglasnik pot.._', . puno se podudara sa nasim glasom. U pisanom jeziku •, pojavljuje se kao: "m" (takodje u prepisivanju): dim [dim], name [neim], i s1. Nc izgovara se na Sf. 9- - Suglasnik "n" pocetku reci ispred ' n": mnemonics [ni: 'rnoniks] itd. 14) Suglasnik ·'n". Ovaj nosni suglasnik se takodje podudara s nasim glasom. U pisanom jeziku uvek se pojavljuje kao "n" (takodje u prepisivanju). Ne izgovara sc na kraju reci posle "m": autumn ['~: torn], ali: autumnal [~:'tAmndl].

.;

20

15) Suglasnik fonetickim znakom

"ng" iIi ,,1)". Ovaj suglasnik se skoro uvek pretstavlja ,,1)", a sarno rctko kao 1)g". Ovaj glas ne postoji u
j,

nasern jeziku, ali nesto slicno postoji u nekim nasirn recirna (banka, danguba). On se izgovara tako da se jezik podigne za izgovor glasa "g", a vazduh kojim treba da se izgovori glas ,,0", pusti kroz nos. Pogresno je i rogobatno izgovarati "g", ... ' , "f ,! ~ kao sto je takode nedopustivo izgovarati samo "n". ., ,( , "G" se moze izuzetno izgovoriti posle ,,1)", ito: 'c; ~ '.. :'.'1 u drugom i trecern stepenu poredenja prideva: longlonger-longest [lon, 'longo, 'lorjgist], strong-stronger-strongcst' [stro 1) 'strange, strongist], itd., u sredini reci ispred , samoglasnika iIi ispred "I" ili "r": finger [Tirjgo], angry ['rel)gri], itd. ., .. Glas ,,1)" u komhinaciji sa "k~'(rjk) pojavljuje se '.. na kraju naglasenog sloga koji sc zavrsava sa "c, ch, k, qu": ink [i1)k], anchor ['rel)kg], uncle ['A1)kl], itd. SI. 10. - Suglasnik "It.
"

to'

16) Suglasnik "p". Ovaj se glas uglavnom ne razlikuje od naseg, Pravi se zaustavljanjern vazduha na usnama. U pisanom englcskorn pojavljuje se kao: p : lip [lip]. Ne izgovara se na pocetku reci ispred "n, s" i u sredini iIi kraju reci ispred "b, s, sh, t": psalm [sa .m], receipt [ri' si :t], i s1. 17) Suglasnik "ph". Ovaj suglasnik moze se izgovarati kao "f, v, p": philosophy [fiIoscfi], Stephen ['sti :vn], diphthong ['dipOeJI)], itd.
18) Suglasnik "q". On dolazi uvek u kombinaciji se sa "kw": queen [kwi :n], itd. 19) Suglasnik "r".

sa "u" [qu] i prepisuje

Kako u srpskom tako i u engleskom jeziku postoji samoglasnicko i suglasnicko "r". Suglasnicko "r" 11 engleskom jeziku sarno donekle potseca na nas gIas. Ono se izgovara tako da se vrh jezika podignc na gore, ali tako da ne . . .I ,' .. ~ dodiruje ncpcc, i onda sc izgovori "r". Treba paziti ..... da je jezik ukoccn i da ne treperi, tako da vazduh , ..' !.. koji prelazi preko njega tcce bez prekidanja. Ostali .. , deo jczika lezi polozen u donjoj viIici, slicno kao kad I:' · izgovararno sarnoglasn icko "I". Ovakvo "r" najcesce •• sc pojavljuje na pocetku rcci iIi sloga ispred sa.. moglasnika, i prcpisuje se takode sa "r": read [ri .d]. U pisanom englcskom poja vljuje sc kao: r: ring [ri 1)], wr: write [rait], rh: rhyme [rairn], itd. (Slika hr. ] 1.) Sarnoglasnicko "r" se izgovara prema ranijim Slika 11. - Suglasnicko pravilima za suglasnicko "r", sarno je jezik povucen "1"', (isprckidana crnovise unazad. Tako izgovoren glas "r" je veoma slican bela c rta pokazuje samoglasnicko "r"). srednjem kratkorn "g", pa se taj isti znak upotrcbljava za fonetsko prcpisivanjc ovog glasa, On se pojavljuje u pisanom jcziku kao: er, ar, or, re (na kraju rcci iIi nenaglascnog sloga): miner ['nlainJ], collar ['keJIJ], theatre ['OiJtJ], terror ['terJ], itd. Nc izgovara sc katkad na kraju reci iIi ispred suglasnika. Samoglasnik koji dolazi ispred ispustenog "r" postaje dug: far [fa :], arm [a :rn], form [fo :m], itd.
•• , I· " I
'

..
•
"

I '.

J' ' ..

21

20) Suglasnik "s". Ovaj sc glas uglavnom podudara sa nasim glasom. U pisanom jeziku pojavljuje se kao: s: least [Ii :st], c (ispred "e, i, y"): piece [pi :s], u raznim skupinama "sc, si, sci, isc, x, chs, sch": sick [sik], supper ['SAPd], itd. "S" se izgovara kao "z" kao zavrsni glas kod nekih glagola i imenica: use [ju :z], house-houses [haus-hauziz], itd. "S" se izgovara kao "X" u kombinaciji sa "i, u", ili "ssi, ssu", kao: version ['vd:Sdn], sure [SUd], passion ['pceS~n], issue ['iSju:], itd. "S" se izgovara ,,3" u kombinacijama "si, su" u sredini ili na kraju reci, ili sarno u kombinaciji "ssP': vision ['vi3dn], pleasure ['pIC3d], scission ['si3dn], itd. 21) Suglasnik "sh". Ovaj glas se uglavnom podudara sa nasim glasom "s". Foneticki znak za prepisivanje je "S": fish [fij], dish [dij], itd. (Vidi "s".) 22) Suglasnik "t". U engleskorn jeziku ovaj glas je nepcani, a ne zubni kao u nasern jeziku. Izgovara se tako da se vrh jezika pritisne 0 ncpcc, a bocne strane uz zube gornje vilice, tako da vazduh tcsko prolazi, i onda se sa malo jacirn udarom vazduha izgovori "t". (Slika br. 12.) On sc takodc moze nauci ti izgovarati pornocu nepcanog glasa "c". Postavi se jezik onako kako on stoji kad sc izgovara "c", i onda urnesto "c" izgovori se "t". Englesko "t" je mnogo ostrije nego nase, mozda zbog slicnosti koja u engleskom jeziku postoji kod glasova ,,8" i ,,0" (th),
•

..........:.. .... ....

; r" :..~
•. -I •

. . ,.. ~ ...~ .
• It

Slika 12. Suglasnik "t"

23) Suglasnik ~,th" iii ,,0". "Th" u govornom jeziku prctstavlja dva posebna glasa, veorna karakteristicna i isto tako vazna za engleski izgovor. Prvi se pretstavlja fonctickim znakom ,,0", i zove se zvueno "th", a drugi ,,8" i zove se be-

_, flvucno "th".

Zvucni suglasnik ,,0" nc postoji u nasern jeziku i svako zamenjivanje sa "d" iii "t" je potpuno pogresno. On se izgovara tako da se vrh jezi ka posta vi izmedu zuba i da vrIo malo viri napolje, zatim se . pritisne blago zubima tako da vazduh kojim izgovaramo ovaj glas tesko prolazi. Pri tako postavljenom jeziku, izgovara se kratko "d". Pogresno je kad se prilikom izgovora cuje bilo koji od sledecih glasova "• • "c, z, ts, dz, dh". (Slika br. 13.) Stika 13. - Zvucni Zvucni glas ,,0" se pojavljuje na pocetku reci, suglasnik "0". na kraju glagola koji se zavrsavaju na muklo "e", i u sredini kad se on nade izmedu samoglasnika: then [oen], bathe [beio], father [Ta.oc], itd. 22

24) Suglasnik "th" iii ,,9". Ovaj bezvucni glas ne postoji takode u nasern jeziku. Izgovara se sa istim polozajern jezika kao kod zvucnog ,,0", sarno sto jezik nije pritisnut zubima i vazduh slobodno prolazi izmedu jezika i zuba. Pri tako postavljenom jeziku, izgovara se kratki glas "t". Ovako izgovoren glas je piskav i pomalo necujan. Pogresno je umesto njega izgovarati "t" iii bilo koji od sledccib .glasova "s, z, dz" itd.: bath [ba :0], three [Ori:], both [bouO], hearth [ha :0]. itd. Ovaj se glas najcesce pojavljuje na pocetku iii kraju reci, (Slika br. 14.) 25) Suglasnik "v". Ovaj se glas razlikuje od 'naseg utoliko sto gornji zubi ne dodiruju sarno donju usnu, nego je cak pritiskuju. U pisanom jeziku pojavIjuje se kao: v : very ['veri], various ['vC:drids], veal [vi :1], f: (vidi suglasnik "f"), ph (vidi suglasnik "ph"). (Slika br. 15.)
Stika 14. Bezvucni suglasnik "0"·

....:-_ ....
". . ...
I' .... , " I.'''' .

, . :. ,. . :

" ~~,.
4 " .:

,.

...- .. 26) Suglasnik "w". Ovaj usni glas ne postoji u I, , ~r ... , srpskom jeziku. U engleskom on moze da bude sa.... moglasnik i suglasnik, iii da se uopste ne izgovara. Kao samoglasnik se obicno pojavljuje na kraju reci i slican je samoglasniku "u": blow [bIou], few [fju :], threw [Oru :], itd.' Ovo samoglasnicko "w" (u) moze Slika 15. da posluzi kao osnova za izgovaranje suglasnickog Suglasnik "v ". "w", koje se skoro uvek nalazi na pocetku reci iIi sloga. Izgovara se tako da se usta posta ve kao za izgovor samoglasnickog "w", to jest za "u". Tada usta poprirnaju oblik koji se stvara kad hocemo da zvizdimo. Tako postavljenih usta, ne izgovara se "u", vee sarno ono sto sledi iza "w", nairne, ostatak reci, Ustvari, moze se reci da tu postoji pripremni i izgovorni deo. Pripremni deo je postavljanje usta za "u" iii zvizdanje, a izgovorni se sastoji u izgovaranju ostatka reci. Pojedinacan glas je skoro nemoguce izgovoriti. Ovako rastavljanje na pripremni i izgovorni deo treba raditi sve dotle dok se ovaj glas potpuno ne uvezba: well [w I el], water [w I a.to], wing [w I i1)], itd. U pisanom jeziku ovaj glas se pojavljuje kao: w (na pocetku rcci i ispred suglasnika): wall [wa.l], twin [twin], itd., u (u kombinaciji s "q, g", tojest "qu, gu"): quite [kwait], language ['lre1)gwid3], itd., 0 : once [wxns], itd. "W" se ne cita ispred "r" u istom slogu, u recima gde je ono blizu pocetku reci i ponekad ispred "h" : wrote [rout], sword [s~:d], whole [houl], itd.
I.

.....r '_ t: ,.

.f

27) Suglasnik "x". Ovaj suglasnik izgovara se kao: "ks, k, gz, z", Kao "ks" izgovara se u jednosloznirn recima na kraju iii visesloznim recima u pocetnom naglasenorn slogu iIi u slogu koji prethodi drugom naglasenorn slogu: box [boks], exit ['eksit], exclaim [iks'kleim], itd. Kao "k" se izgovara kad se posle "x" nalazi "i" ili "u": anxious ['rel)kSds]. luxury ['IAkSdri], itd. 23

"X" se izgovara kao "gz" (izuzev nekoliko izuzetaka) kada iza njega dode naglasen slog koji pocinje samoglasnikom, iIi sa "h" koje se ne izgovara i samoglasnikom koji je naglasen: exist [ig'zist], exalt [ig'zo :It], example [ig'za:mpI], exhibit [ig'zibit], itd. "X" se izgovara kao "z" na pocetku reci: xanthic ['zrenSik], xebec ['zi:bek], itd. 28) Suglasnik "y". Ovaj suglasnik moze biti takode i samogiasnik. Kao samogiasnik je iIi kratko prednjc "i", iIi deo dvogiasnika "ai, ei": system [/sist~m], sky [skai], they [oei], itd. "Y" se pojavijuje kao suglasnik sarno na pocetku sloga, a kao samoglasnik na kraju iIi sredini reci: yet [jet], hurry ['hAri], itd. 29) Suglasnik "z". Ovaj engieski suglasnik se uglavnom podudara sa nasirn. U pisanorn jeziku pojavIjuje se kao: z : size [saiz], s (u sredini iIi na kraju reci): his [hiz], houses ['hauziz], itd. 30) Suglasnik ,,3". Ovaj suglasnik se skoro potpuno podudara sa nasim "z". U pisanom jeziku pojavljuje se kao: su, si, ssi, g: pleasure ['pIe3~], rision ['vi3gn], scission ['si3~n], garage ['grera:3], itd. Foneticka tabela engleskih suglasnika
Foneticki znak b d Primer beg [beg] moliti dark [da: k] taman jail [dseil] zatvo; foot [fut] stopalo . girl [go : I] devojka house [hous ] k uca yet [jet] jos , walk [WJ: k] setati light [Iait ] svetIo mile [mail] milja now [nau ] sada wing [wi 1"1] krilo put [put] staviti read [ri: d] citati sit [sit] sedeti ship [Sip] lada town [ta un ] grad this [Dis] ovaj three [(;ri:] tri very ['veri] vrlo well [wel ] dobro chin [tjin ] brada zea I [z i :J] za r usual ['ju:5u~1] obican

d3
f
g

h
J

k I
n1

n
f}

p r

s
t

r
(5

,.

'" tS
z

24

NAGLASAK (Accent or Stress) Engleski naglasak je u dar a n, a ne muzicki kao u nasern jeziku. Prema tome naglasak u engleskom jeziku postize se jacim izgovaranjem pojedinih samoglasnika u slogu, a ne dizanjem i spustanjern glasa. Zato mozemo da kazemo da je onaj slog u izgovorenoj reci iIi izrazu koji se istice jacinorn i snagom izgovora od ostalih slogova naglasen, dok je glas ili slog koji je izgovoren sa srazmcrno manjom snagom nenaglasen. U recima prepisanim fonetickorn azbukom, naglasak se oznacava podignutom zapctom ('), i naglasenirn se slogom srnatra onaj koji se nalazi s desne strane naglaska, tj. podignute zapete: dependent [di'pendgnt], usual [ju :3U~I], itd. Reci ne moraju da imaju sarno jedan naglasak. Tako u nekirn visesloznim recirna postoji i drugi naglasak, koji se oznacava obicnom zapetom. To je polunaglasak (,): examination [ig.zrerni'neijon], itd. Treba razlikovati dye vrste glavnog naglaska: a) naglasak b) naglasak reci (Word Stress), i recenice (Sentence Stress).
a) NAGLASAK

REel

(Word Stress) Vecina engleskih reci sa dva iIi vise slogova ima jedan naglasen slog; ostali su nenaglaseni. Ne postoje pravila po kojima se moze odrediti koji je slog u jednoj reci naglasen, a koji nije. Zato je potrcbno u svakoj pojedinoj reci nauciti naglasak, jer pravila 0 odredivanju naglaska imaju vise izuzetaka nego sto je dopustivo da jedno pravilo to i ostane. Sve jednoslozne reci izgovorene pojedinacno su naglascnc, pa se obicno naglasak i ne stavlja: but [bAt], class [kla :s], black [blrek], itd. Dvoslozne reel mogu da imaju naglasak: a) b) c) na prvom slogu: second ['sek~nd], mother ['nlAo~], itd. na prvom i drugom slogu: seventeen ['sevn'ti :n], itd. na drugom slogu: suppose [so'pouz], besrde (bi'said), itd. reci mogu da imaju naglasak:

Troslozne a) b) c) d) e) na na na na na

prvom slogu: demonstrate [dcmcnstreit], itd. drugom slogu: adherent [od'hioront], itd. tree em slogu: employee ['ernploi'i], itd. prvom iIi drugom slogu: doctrinal ['d~ktrin~l,dvk'trin~l], itd. prvom iIi trecem slogu: opportune [opotju :n, opa'tju :n], itd.

Reci sa vise od tri sloga imaju naglasak na prvom, drugom slogu ili trecem slogu, ali uvek sa poluglasom ispred glavnog naglaska: capitalist ['krepitglist], demonstrative [di'monstrotiv], apparatus [,a!pg'rcit~s], itd. Slozenice imaju iIi sarno glavni naglasak iIi glavni i polunaglasak. Medutim, slozenice sa jednim naglaskom su mnogo cesce: bookbinding ['bukbaindin], dining-room ['dainilJrum], fireplace [Taiopleis], itd.

25

Dvostruki naglasak pojavljuje sc kod onih slozenica koje imaju za prvi deo neki pridev iIi je druga rec od narocite vaznosti: good-looking ['gud'lukiI)], second-hand ['sekgnd'hrend], gas stove ['g,cs 'stouv], itd. One mogu imati takode naglasak na drugorn slogu: ourselves [aug'sclvz], itd.
b) RECENICNI

NAGLASAK

(Sentence

S tress)

Recenicni naglasak zavisi od vaznosti pojedinih reci u recenici, Ukoliko je jedna rec u recenici vaznija za njen smisao, utoliko je ona naglasenija. U recenici su najvaznije reci imenice, pridevi, pokazne i upitne zamenice, pornocni glagoli (izuzev "to have", koji je cesto nenaglasen iako se pojavljuje u jakom obliku hrev), i najzad prilozi: What ['wot do you dju: think '9il)k of
gV

OJ

the

weather? 'weoo"]

Medutim, kada iz hila u recenici, onda se naglasak

kog razloga zelimo da naglasimo jednu te reci pojacava, a kod ostalih slabi: you

fee
pod-

al

never

'neve
never 'nevo "you"

gave 'geiv gave • gerv

,.

JU:

that 'oret that oret

book·

'buk
book

(sve reci su naglasene jednako)

medutim

al (reci "never", naglaske).

you ,. JU:

'buk

i "book"

je trebalo

istaci i zato su one zadrzale svoje

RITAM I INTONACIJA
(Rhythm Ritam je smenjivanje jeziku. Tako u recenici: and Intonation) i nenaglasenih slogova u govornom naglasenih

I should be glad if you would come in and see me next Saturday naglasci su rasporedeni na sledeci nacin : ai jud bi: 'glsed if ju: korn end 'si: mi: nekst 'ssetodi

Iz te kombinacije naglasenih i nenaglasenih reci proizilazi ritam u ovoj reccnici, Naglasavanje reci u prozi je potpuno nepravilno, pa je zbog toga i ritam nepravilan, tj. potpuno naglaseni slogovi ne pojavljuju se u redovnim razmacima, U poeziji raspored naglasenih i nenaglasenih slogova je u osnovi pravilan, iako ponekad postoje razlike koje se pojavljuju da bi se razbila monotonija stiha. Intonacija obuhvata varijacije koje se pojavljuju u dizanju i spustanju glasa u povezanom razgovoru. Prema tome, intonacija se razlikuje od naglaska i ritma, ali je njihov uzajamni odnos veorna vazan.

26

U delu recenice u kojem se pojavljuju bezvucni glasovi, ne moze biti ni reci 0 intonaciji, jer ona oznacava muzicku stranu u engleskom govornom jeziku. Broj bezvucnih glasova koji se pojavljuje u vezanom razgovoru je daleko manji u poredcnju sa zvucnim glasovima. Zato se intonacija pojavljuje sarno u zvucnim glasovima. U obicnorn govoru stalno se smenjuje visina glasova, i prema tome razlikujemo dva glavna dela u intonaciji: dizanjc i spustanje glasa. Kada se u recenici ne pojavljuje ni jedno ni drugo, onda je tok recenice ujednacen. Razlika u upotrebi intonacije zavisi od okolnosti pod kojima je neka recenica izgovorena. Uporedimo sarno reeitovanje, govor uzbudenog liea i zatim normalan govor, pa lako mozemo da UOCilTIO jasne razlike u vrstama intonacije. U oznacavanju intonacije upotrebljavaju se sledeci znaei: / za podizanje glasa,">, za spustanje glasa. Evo dva primera engleske intonacije receruce:
v

They
•

arrived
•
•

yesterday

-,

(spustanje

glasa)

Can
•

you
•

come
/

with
•

me?
•

(podizanje

glasa)

JAKI I SLABI OBLICI

(Strong and Weak Forms) Izvestan broj engleskih reci koje se cesto upotrebljavaju u svakodnevnom govoru imaju dva iIi vise izgovora. Uglavnom, razlikuju se d v a glavna oblika: jedan j a k i obIik, koji se obicno pojavijuje u naglasenorn delu reci iIi recenice i u sebi sadrzi potpun glas ; zatim jedan iIi vise s 1 a b i h oblika, koji se, naprotiv, pojavljuju u nenaglasenom delu reci iIi recenice i u sebi sadrze poluglasove, Evo liste najcescih jakih i slabih glasova: a am an and as at but can could for from had Jaki oblik . el rem ren rend rez ret bxt kren kud Slabi oblik
~

from
bred

fo :

~m, m ~n, n ~nd ~z ~t bot kon, kn kdd fb., f~ from hod, od, d 27

Jaki oblik has have of shall should some than that them to us was
itd. itd. hrez hrev
t)V

Siabi oblik hoz, oz, z

hov, ~V, ov, v S~l, 1
V

Srel Sud SAm 5ren oret oem tu: AS

woz

[od, d
som, sm odn Odt

odm, am,
t~, t ~S, S woz

Nap 0 men a: Nekc druge reci kojc nisu u tako cestoj upotrebi mogu takode irnati juke i slabe oblike. Ovo se narocito dogada kod drugog del a slozenica, Tako reci "work" i "man" imaju svoj naglasak kad stoje samostalno Cwo .k, 'mren). Medutim, kad se od njih napravi slozenica "workman", onda se naglasak druge reci gubi i ceo glas prelazi u poluglas ("re" = ,,~"), ok prvi dec slozenice zadrzava naglasak i ceo glas: 'W~: k + 'mren d = 'wa.kmon. Ustvari rec "man" pojavila se tu u jakom i slabom obliku, tj. Hmren" i Hm~n".

INTERPUNKCIJA (Punctua tion)

Znaci interpunkcije upotrebljavaju se radi lakseg citanja tekstova. Zato je njihova uloga dvojaka: da na prvi pogled pokazu odnos raznih delova u recenici i da na vestacki nacin iskazu intonaciju recenice (napr. uzvikivanje, pitanje i s1.) i ubacivanje sporcdnih mornenata U' osnovu pricanja (napr. zagradc, navodi i s1.). Znaci intcrpunkcije su: 1) Tacka C.) (Full stop, Full Point, Period), koja se upotrebljava da pokaze zavrsetak recenice i za skracivanje reci:

He never eats cakes. Yard (yd.)

On nikad ne jede kolace. (Jard/jd.). u odvajanju

2) Zapeta C,) (Comma), koja se upotrebljava reci iIi recenica: In any case, however, the bottle should be filled. My brother David, whom you saw yesterday, is coming to tea. Why don't you take your breakfast, dinner, supper at a restaurant?

i nabrajanju

U svakom slucaju, medutirn, bocu treba napuniti. Moj brat David, koga ste juce videli, dolazi na caj, Zasto ne doruckujes, rucas, veceras u nekorn restoranu?

Nap 0 men a: Kada se u nabrajanju pred poslednjom reci stavi "and" onda se ispred nje moze ali ne mora staviti zapeta ; isto tako zapeta mozc da zameni dve tacke u direktnom govoru. Zapetom se ne odvajaju zavisne imenske i pridcvskc rccenice kad odreduju imcnicu. Inace se odvajaju zapetom isto kao i priloske zavisne reccnice.

28

3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10)

Dve taeke (:) (Colon). Tacka i zap eta (;) (Semicolon). Znak pitanja (?) (Question Mark). Znak uzvika (!) (Exclamation Mark). Znaci navoda (" ... ") (Quotation Marks, Inverted Commas). Povlaka (-) (Dash), Crtica (-) (Hyphen). Zagrade ( ) (Brackets). Apostrof C) (Apostrophe).

VELIKA SLOV A (Capitals) Velika slova 'pisu se na poeetku recenice, navoda iIi stiha:

Mrs. Scott phoned while you were out. She is coming at 6 o'clock. "The marigold,

He said, "That was your idea".

that goes to bed with the sun, And with him rises weeping". Shakespeare: "Winter's Tale".

Gospoda Skot je telefonirala dok ste bili napolju. Ona ce doci u 6 sati. On jc rekao: "To je bila vasa ideja", "Majoran, prkos, sto sa suncern lcze, i sa njim, suzan, ujutru se budi" . Sekspir: "Zimska bajka".

Osim toga vclikim slovima se pisu vlastita imena i pridevi napravljcni od njih (England-English), dani u nedelji, meseci, praznici, svecanosti : (Monday, May, Easter, itd.), imena gradova, ulica, planina, reka, [ezera, mora i s1. (George Street, Eton, Oxford, itd.), uzvici (Oh! Alas!, itd.), personificirane reci (Truth, Fiction, Lion, itd.), skracenice (Mr. M. P., itd.) i licna zamenica "I". Posebnu paznju treba obratiti na pisanje naslova bilo knjiga, pozorisnih dcIa, pcsama, muzikc, poglavlja iIi odcljaka u prozi. Pravilo glasi da se u naslovima vclikim slovima pisu svc vrstc reci izuzcv clana, predloga i sveza (The Ring and the Book, Much Ado about Nothing, itd.). Isto tako velikim slovima se pisu naslovi iIi ·pridevi koji oznacavaju pocast, titulu ili sluzbu nekog liea (Your Majesty, William the Conqueror, IVIy Lord, Lady Hamilton, itd.).

29

DRUGI

DEO

MORFOLOGIJ

A (OBLICI)

I SINT AKSA

(Morphology (Forms) and Syntax)

VRSTE REel

(Word Classes)
Recirna se nazivaju sastavni delovi recenice. Njima se izrazava neka misao, ime, svojstvo, radnja, odnos i sl. Medutim, kako se kod izucavanja jezika prvenstveno bavimo rccima, njihovim oblicima, izgovorom i odnosom zato se radi lakseg razlikovanja, postavlja pitanje klasifikacije, odnosno svrstavanja u odredcne grupe. U engleskom jeziku ne mozemo odrediti kakvu ulogu vrsi jedna rec u recenici i kojoj vrsti ona pripada, dok ne izvrsimo njenu analizu. Razlog je u tome sto jedna ista engleska rec moze vrsiti jednu ulogu u jednoj i sasvim razlicitu ulogu u drugoj recenici, To znaci, oblik pojedinih engleskih reci nije dovoljan za odredivanje njihove vrste, vee je kod razlikovanja odlucujuca uloga koju ta rec vrsi u recenici. Evo primera:

The water had a bad taste. I water the flowers in my garden. Look at that water bird!

Voda je imala rdav ukus. Zalivam cvece u mom vrtu. Pogledaj onu vodenu pticu!

U prvoj rccenici water je imenica. Njena uloga se sastoji u imenovanju izvesne vrste stvari; u drugoj recenici to je glagol to water (polivati, zalivati), jer oznacava izvesnu radnju; i najzad, u trecoj recenici water (vodeni) je pridev koji upotpunjuje znacenje imenice bird, pokazujuci na kakvu se vrstu ptice misli. U sledecim primerima:

This is a long journey. I have long been travelling. I long for rest.

Ovo je dugo putovanje. Vee dugo putujem. Ceznem za odrnorom.

rec long vrsi tri razne uloge u ovim recenicama: a) to je pridev (dug) koji oznacava rec journey; b) to je prilog (dugo) koji upotpunjava glagolski oblik have been travelling; i najzad to je glagol (zudeti). 30

Na osnovu uloge reci u recenici, a ne oblika, u engleskom jeziku reci takode delimo na 0 sam vrsta, za koje su u lingvistickoj termi nologiji ustanovljena uobicajena imena. Te vrste reci, iIi se drukcije nazivaju "delovi govora", glase:

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)

Imenice (Nouns iIi Substantives) Pridevi (Adjectives) Zamenice (Pronouns) Glagoli (Verbs) Prilozi (Adverbs) Predlozi (Prepositions) Sveze (Conjunctions) Uzvici (Interjections iIi Exclamations).

Nap 0 men a: Brojevi (Numbers) se u engleskom jeziku smatraju kolicinskim pridevima. U ovoj knjizi brojevi su obradeni posebno, s obzirom na uobicajenu podelu u nasem jeziku, gde se oni smatraju posebnom vrstom reci.

31

IMENICE
(Nouns or Substantives) Vrste reci kojima se oznacava ime nekog predmeta, Iica, mesta, svojstva, stanja ili radnje nazivaju se i men i e a m a. Tako u sledccern primeru: John saw an apple fall to the ground. Jovan je video jabuku na zemlju. kako pada

John je ime jednog lica, apple je imc vrste voca, a ground je ime mesta na koje je jabuka pala. Zbog toga sto te reci imenuju razne predmete i liea, . .. . one se nazivaju imcmcama.
[!ODELA

U engleskom jeziku postoje

cetiri

vrste imenica:

1) Zajednicke imenice (Common Nouns) koje oznacavaju predmete iIi lica iste grupe iIi vrstc. Tako su imenice watch (sat), man (covek), town (grad), itd. irnena zajednicka za izvcsnu vrstu predrneta, lica i s1., i mogu se odnositi na bilo koji sat, coveka, grad. 2) Osobene ili vlastite imenice (Proper Nouns), kojima se imenuje jedno odredeno lice, mesto iIi predmet: England, Mary, the Adriatic, Belgrade, Mount Everest, itd. Ove se imenice uvek pisu velikim siovima. 3) Zbirne imenice (Collective Nouns), kojima se imenuje izvestan broj stvari uzetih kao celina: herd (stado), forest (suma), family (porodiea), team (momcad), leaves (lisco), itd. Zbirne imenice obicno dolaze sa giagolom u jcdnini kad oznacavaju neku eelinu. Medutim, kad se misli na svaku jedinku te eeline poscbno, onda je giagol u mnozini :

The public is requested The audience are requested

(U drugom

Javnost se umoljava Gledaoci se umoljavaju

se primeru misii na svakog gledaoea pojedinacno.) 4) Misaone imenice (Abstract Nouns), koje oznacavaju neko stanje, svojstvo iIi osecanje i ne odnose se na predmete koji se mogu dodirnuti iIi vidcti: attention ~paznja), energy (snaga, encrgija), generosity (plemenitost), happiness (sreca), whiteness (belina), itd.
Nap 0 melt a: Posebna vrsta zajednickih imenica su gradivne imenice (Material Nouns) kojc pokazuju od cega jc nesto napravljeno (wood-drvo, meat-meso, wool-vuna, itd.).,

32

OBLICI

Otstranjivanjem svih vrsta nastavaka u engleskom jeziku je omoguceno slobodnije i svestranije primenjivanje reci, Oblik ne sluzi za odredivanje vrste reci, vee se njime daje puna sloboda izraza u raznim vido .. virna i okolnostima. To se najbolje vidi kod pravljenja imenica. One mogu da se prave od glagola bez ikakve promene, iIi obratno, glagol moze postati ad imenice na isti nacin: Najcesce i najkarakteristicnije pravljenje imenica je jednostavno preobracan]e vrsta reci, Ono se vrsi na sledeci nacin:

a) Preobracanjem
Glagol to to to to visit walk love turn

glagola u imenicu: Imenica a visit (poseta) a walk (setnja) the love (ljubav) the turn (okret), itd. itd.

(posetiti) (setati) (voleti) (okrenuti)

Mnogobrojni su primeri ovakvog nacina pravljenja imenica i nabrajanje daleko bi nas odvelo. Zato se ovim nacinom treba koristiti sto cesee, ali treba takode biti obazriv. Preporucljivo je u svakom sumnjivom slucaju konsultovati se sa recnikom: to last (trajati): imenica od ovoga glagola ne postoji. Mcdutim, kod onih glagola koji nemaju odgovarajucu imenicu, posluzicerno se tzv. glagolskom imenicom, koja se pravi dodavanjem nastavka -iog na neodredeni nacin glagola: to last (trajati) - last-ing (trajanje).

b) Preobracanjem
Pridev

prideva u imenicu: Imenica "a good (dobro) a wrong (nepravda) the poor (sirotinja) the rich (bogati), itd. itd. (prefiksa)

good (do bar) wrong (pogresan) poor (siromasan) rich (bogat)

c) Pomocu predmetaka
mortality (smrtnost) ability (sposobnost) change (promena) fortune (sreca) free (slobodan) neighbour (sused) dark (taman) laugh (smejati se)
3 Gramatika engieskog iezika

i dometaka

(sufiksa):

immortality (besmrtnost) inability (nesposobnost) interchange (razmena) misfortune (nesreca) freedom (sloboda) neighbourhood (susedstvo) darkness (tama) laughter (smeh), itd. itd.

33

SLOZENICE (Compound Nouns) PravIjenjern irnenica pornocu dornetaka i predrnetaka dobija se sarno jedna vrsta slozenica, Medutim, usled ogranicenosti znacenja i upotrebe predmetaka i dometaka, koji nemaju osobine drugih engleskih reci, tj. da budu, naprimer, imenice, pridevi iIi gIagoIi u isto vreme, pravIjenje slozenica je prilicno skuceno i sam nacin izvodenja je upucen ugIavnorn jednim pravcem. Kada u sluzbu predmetaka i dometaka uvedemo razne vrste reci (gIagoIe iIi imenice, prideve iIi zamenice), koji imaju svoje potpuno znacenje i rnogu da rnenjaju ulogu, onda dobijamo slozenice u pravom smislu reci, tj. slozene reci koje imaju svoje sopstveno znacenje stvoreno pornocu ujedinjavanja znacenja sastavnih delova. PravIjenje slozenih imenica je vrIo cest slucaj u engleskom jeziku. Slaganje moze biti raznovrsno u pogledu vrsta reci i polozaja sastavnih delova slozenice. Tako se neke slozenice prave stavIjanjem jedne imenice ispred druge imenice, ili prideva ispred imenice ili pak stavljanjem predloga posle imenice. Evo nekoliko nacina pornocu kojih se prave slozenice: a) stavIjanjem prideva ispred imenice: lowland (nizija), whitewash (krec), stronghold (uporiste), itd. b) stavIjanjern broja ispred imenice: threepence (petnaest dana), triangle (trougao), itd. (tri penija), fortnight

c) sta vIjanjem dveju imenica tako da prva oznacava drugu koja je glavni sastavni deo slozenice: man-servant (sluga), headache (gIavoboIja), post office (posta), itd. d) stavIjanjem glagola ispred imenice: (skroviste), cutpurse (dzeparos), itd. e) stavIjanjem (uzbuna, buna), itd. glagola ispred priloga: breakfast drawback (dorucak), (smctnja), creephole shakeup

f) stavIjanjem glagolskog priloga vremena sadasnjeg ispred imenice: livingroom (dnevna soba), writing-table (pisaci sto), looking-glass (ogledalo), itd. g) stavIjanjem priloga ispred iIi iza imenica: by-word (uzrecica), way-out (izIaz), itd. looker-on (posmatrac),

h) stavIjanjcm predloga ispred imenice iii izmedu dveju imenica: fatherin-law (tast), commander-in-chief (vrhovni komandant), son-in-law (zet), itd.
i) stavljanjem

predloga ispred glagola: income (prihod), outlet (izlaz), itd. razlikuju se tri vrste slozenica: (glavoboIja), step-father (ocuh), povezikoje se pisu kao jedna ree : headache

Po nacinu a) slozenice

pisanja

b) slozenice ciji su sastavni delovi rastavljeni crticom:

c) slozenice ciji se sastavni delovi pisu odvojeno, bez ikakvog vanja: post office (posta). 34

ROD IMENICA (Noun Gender) U izvesnim slucajevima engleski jezik se smatra tezim od ovog iIi onog jezika. Medutim, u pitanju roda imeniea on je laksi od vecine stranih jezika. To dolazi otuda sto engleske reci ne dobijaju nastavke i rod se ne odreduje prema obliku nego prema znacenju reci. U latinskom jeziku, naprimer, rcc nauta je imcniea zenskog roda iako ona oznacava mornara - lice muskeg roda. Ovakvo odredivanje roda imeniea je zbog nastavka a koji u latinskom jeziku oznacava imeniee zenskog roda. Slicno je i u nernackom i franeuskom jeziku gde se rod oznacava odredenim iIi neodredenim clanom. Tako je u nemackom rcc das Madchen (devojcica) srednjeg roda samo zato jer ispred nje stoji das - odredcni clan za srcdnji rod. Na isti takav nacin, tj. gramaticki, odreduje se rod i u srpskom jeziku. U staroengleskom jeziku postojala jc takode ista razlika gramatickog roda. Isto tako postojale su i deklinaeije kod imeniea muskeg, zenskog i srednjeg roda. Mcdutirn, tokom vremena izgubili su se nastavei i nestalo je grarnaticke razlike rodova, ne samo kod imeniea, nego i kod prideva. Zbog toga je u englcskom jeziku ncrnoguce odrediti rod imeniee pornocu prideva iIi clana koji stoje uz nju, kao, naprimer, u franeuskom jeziku. U savrernenom engleskom jeziku reci sailor (mornar), girl (devojka) su irneniee koje prosto slucajno prctstavljaju liea razlicitog pola. Reci spoon (kasika), knife (noz) su imcnice koje pretstavljaju predmete. Zbog toga su one prvc muskeg iIi zenskog roda, a ove drugc ne pripadaju ni jednom od tih rodova, pa su logicno srednjeg roda. Kao 5tO je poznato latinski, nernacki, francuski, srpski i mnogi drugi jeziei imaju tzv. grarnaticki rod. Naprotiv, rod imeniea u engieskom jeziku je log i c k i iIi p r i rod n i i odredivanjc roda vrsi se na sledeci nacin: 1) Muskeg roda (Masculine Gender) su svc imeniee koje oznacavaju muska ziva bica : son (sin), father (otae), brother (brat), husband (suprug), poet (pesnik), itd. 2) Zenskog roda (Feminine Gender) su sve imeniee koje oznacavaju zenska ziva bica : girl (devojka), mother (majka), sister (sestra), wife (supruga), daughter (cerka), hostess (dornacica), itd. 3) Srednjeg roda (Neuter Gender) su sve imenice koje oznacavaju zivotinjc i predrnctc bez zivota, tj. bcz pola: knife (noz), table (sto), money (novae), pencil (oIovka), house (kuca), motor-car (autornobil), lamb (jagnje), sheep (ovca), itd. 4) Zajednickog roda (Common Gender) su sve imeniee kod kojih se ne vidi da Ii se radi 0 lieu muskeg iIi zenskog roda: child (dete) ne znamo da Ii jc decak ili devojcica, parent (roditelj), neighbour (sused), person (lice), friend (prijatcIj), itd. Njihov rod se odreduje po zameniei, vlastitom imenu i po smisIu: My friend will be hack
50011;

he is

ill

the next room.

(U ovoj recenici zameniea
3*

Moj prijatelj je u drugoj on ce se vratiti uskoro.

0

sobi;

he pokazuje

da se radi

lieu muskeg

roda)

35

John is my neighbour and he lives next Jovan je moj sused i zivi u sudoor. sednom stanu. (Ime John, kao i zameniea he pokazuju rod liea 0 kom se govori.)
MENJANJE RODA

Ranije je receno da se stvari smatraju imenieama srednjeg roda (street, table, pen, itd.). Isti slucaj je sa zivotinjama kad ih posmatramo kao biolosku vrstu i nismo za njih licno zainteresovani. Medutim, kada smo licno zainteresovani za neku zivotinju (napr. za macku iIi psa koje drzimo u kuci), onda imeniee koje ih oznacavaju nisu vise srednjeg roda, vee prema polu muskeg ili zcnskog roda: Macka vidi put u mraku. Zaista volim svoje mace; njeno krzno je veoma meko. Isti je slucaj kod nezivih stvari kad za njih pokazujemo licno interesovanje. Tako reci ship (brod), machine (masina), car (auto), aeroplane (avion), i druge slicne imeniee srednjeg roda postaju zenskog roda ako ih upotrebljava mornar, masinist, iIi pilot koji su za njih licno zainteresovani jer s njima stalno rukuju i vode svakodnevnu brigu. Naprimer, covek koji se ne bavi moreplovstvom kad do de u neku luku kaze : Look at that ship over there! It is very tall. Medutim, mornar ce reci, hvaleci se: Look at my ship! She is tall. Pogledaj onu ladu tamo; vrlo velika. ona je A cat can see its way in the dark. I do love my pussy; her coat is very soft.

Pogledaj moju ladu! Ona je velika.

Prilikom promene roda treba se drzati sledcceg pravila: licni interes za jednu stvar koja je ncziva, i prema tome srednjeg roda, moze dovesti do toga da ona postane zenskog roda. Ovo pravilo se odnosi na masine svih vrsta, bilo da mornar govori 0 svom brodu, sofer 0 svojoj masini, pilot 0 svom avionu, masinista 0 svojoj lokomotivi iIi pak pekar 0 svojoj peci, itd. Do promene roda dolazi takode usled personifikaeije, tj, kad nezivim stvarirna iii apstraktnim pojmovima dajemo oblike iii osobine zivih bica, Prilikom promene roda treba se drzati sledecih praviIa:
a) Sve zajednicke imenice srednjcg roda koje znace nesto nemo, umilno,: nejako iii slabo, postaju imenice zenskog roda: honour (cast), hope

(nada), earth (zemlja), moon (mesee), beauty (lepota), flattery (laskanje), itd. i misaone imeniee srednjeg roda koje oznacavaju nesto mocno, silno, neumitno i jako, postaju imenice muskeg roda: death (smrt), love (ljubav), sun (sunee), war (rat), wind (vetar), hail (grad), itd.
b) Sve zajednicke

c) U bas nama su zivotinje muskeg iii zenskog roda. Odredivanje se vrsi na taj nacin sto su sve male, sitne i slabe zivotinje zenskog, a sve visoke, krupne i sname zivotinje muskeg roda: Muskl rod: lion (lav) , elephant (slon), bull (bik); Zenski rod: lamb (jagnje) mouse (mis), calf (tele), itd. 36

d) Po pravilu, imena gradova, zemalja i unlverziteta su imenice zenskog roda, a imena reka muskeg roda. Medutim, kad se 0 gradovima i zemljama govori u geografskom smislu, a ne misli se iskljucivo na njihovo stanovnistvo, onda su ove imenice opet srednjeg roda: England is a naval country, for it is surrounded with sea. ali: England entered the war, though she was not prepared for it. Engleska je pomorska zemlja, jer je okruzena nlorem. Engleska je usla u rat iako nije bila spremna.

ODREDJIV ANJE RODA

1) Kod imenica zajcdnickog roda, tj. imenica kod kojih nije odreden pol, muski iIi zenski rod se odreduje stavljanjem imenice iIi zamenice ispred iIi iza njc: Zajednicki rod Muski rod boy friend (prijatelj, dragan) man-servant (sluga) servant-man (sluga) he-goat (jarac) dragi, Zenski rod girl friend (prijateIjica, draga) woman-servant (sluzavka) servant-woman (sluzavka) maid-servant (sluzavka) she-goat (koza), itd. oznacavaju muski friend (prijatelj) servant (sluga)

goat (koza)

2) Najcesci je slucaj da razliciti zenski rod: Musk! rod man (covek) boy (decak) son (sin) grand-son (unuk) father (otac) grand-father (deda) father-in-law (tast) brother (brat) brother-in-law (zet) uncle (ujak) bride-groom (rnladozenja)

oblici imenica

Zenski rod woman (zcna) girl (devojka) daughter (cer ka) grand-daughter (unuka) mother (majka) grand-mother (baka) mother-in-law (tasta) sister (sestra) sister-in-law (snaja) aunt (ujna) bride (nevesta) itd.

itd.

3) Odrcdivanje roda se moze vrsiti tako da se ispred iIi iza imenice stavi druga irnenica iIi zamenica: Muskl rod doctor (lckar) teacher (nastavnik) Zenski rod lady-doctor nekarka) 'woman-doctor (Ickarka) lady-teacher (nastavnica) woman-teacher (nasta vnica) 37

male teacher (nastavnik) man-servant (sluga) servant-man (sluga)

he-cat (macak) cock-sparrow (vrabac), 4) Rod se takode

itd.

lady-teacher (nastavnica) woman-servant (sluzavka) maid-servant (sluzavka) servant-woman (sluzavka) servant-girl, maid (sluzavka) she-cat (rnacka) hen-sparrow (vrabica), itd. dodavanjem raznih nastavaka:

moze dobiti

a) Dodavanjem

nastavka

-ess na imenice muskeg

roda:

Muski rod host (domacin) poet (pesnik) prince (princ) waiter (kelner) manager (upravnik) actor (glurnac) negro (crnac) count (vojvoda) heir (naslednik)

Zenski rod hostess (dornacica) poetess (pesnikinja) princess (princeza) waitress (kelnerica) manageress (upravnica) actress (glumica) negress (crnkinja) countess (vojvotkinja) heiress (naslednica), itd. -ine na imenicu muskeg rod a :

b) Dodavanjem

nastavka

Muski rod hero (junak) landgrave (vlastelin) czar (car) itd. c) Dodavanjem nastavka

Zenski rod heroine (junakinja) landgravine (vlastelinka) czarine (carica) itd. -trix na imenicu muskeg roda:

Muski rod testator (zavestac) executor (izvrsitelj) prosecutor (tuzilac) itd. d) Dodavanjem raznih nastavaka

Zenski rod testatrix (zavestateljka) executrix (izvrsiteljka) prosecutrix (tuzilja) itd. na imenice
muskeg

roda:

Muski rod sultan (sultan) fox (lisac) signor (gospodin) beau (lepotan) infante (princ) itd. 38

Zenski rod sultana (sultanija) vixen (lisica) signora (gospoda) belle (lcpotica) infanta (princcza) itd.

zivotinja stitih imena ispred imenica: Muski rod billy-goat (jarac) tom-cat (macer) jack-ass (magarac) itd.

e) Kod dornacih

ponekad

se rod odreduje

stavljanjem

vla-

Zenski rod nanny-goat (koza) tib-cat (macka) jenny-ass (magarica) itd.

Nap 0 men a: Imenica man ima dvojak smisao: a) da oznaci lice muskeg roda: i b) Ijudsko bice uopste bez obzira na pol: When he grows lip to be a man, ali: All men must die. There were a man and a woman there. ali: No man can do that. Kad odraste i postane covek. Svi su ljudi smrtni. Tamo je bio covek i zena: Niko to ne moze da ucini.

Kad je imenica man sastavni deo slozenice, onda njeno znacenje zavisi od polozaja. Kad stoji u prvom delu slozenice, onda uvek oznacava rod imenice: a man-servant (sluga). Medutim, kad je u drugom dclu slozenice. onda se moze upotrebiti za oba rod a : She was a spokesman of special qualities. Bila je govornik narocitih osobina.

Ipak kod nekih slozenica postoje posebne reci, kao: stateman, statewoman (drzavnik drzavnica), charman, charwoman (nadnicar, nadnicarka), itd. Medutim, imenice nobleman (plemic), kinsman (rodak), madman (ludak), itd., kao i slozenice koje oznacavaju narodnost, uvek su muskeg roda: Englishman (Englez), Irishman (Irac), Frenchman (Francuz), itd. Najzad postoje i takve slozenice (kao footman) koje nemaju odgovarajuceg oblika za suprotn i rod.

ZNACENJE

PADEZI
(Cases)

U engleskom jeziku padezi delirnicno zavise od promena nastavaka koje imenice dobijaju prema svrsi za koju su upotrebljeni u recenici, Medutim, posto je najcesci slucaj da engleske imenice ne dobijaju nastavke i prema tome ne menjaju se u padezima, padez ce najcesce zavisiti od g ram atic k 0 god nos a u kome jedna imenica stoji prema nekoj drugoj reci u recenici. Taj gramaticki odnos izrazava se stalnim redom reci u recenici, pomocnirn glagolima, upotrebom predloga, raznovrsnim i bogatim izrazima svojstvenim engleskom jeziku, recenicnim naglaskom i intonacijom. Tako u recenici:

Father has bought a new house.

Otac je kupio

novu kucu,

imenica father je podmet i zbog toga je u prvom padezu koji stoji ispred glagola; a new house je direktni predmet glagolskog oblika has bought, i zbog toga je u cetvrtom padezu koji uvek dolazi posle glagola. Za drugi, treci i sesti padez, koji u nasem jeziku imaju posebne nastavke, u engleskom se upotrebljava "predlog imenica ":

The quickness of the hand deceives the eye.

(of the hand je drugi padez izrazen

Brzina ruke obmanjuje oko. predlogom of i imenicom the hand). 39

The postman gave a letter to your son, Postar je dao pismo vasem smu. (to your son je treci padez izrazen predlogom to i imenicom son) The pupil wrote with a pencil. Dak je pisao olovkom. (with a pencil je sesti padez izrazen pomocu predloga with i imenice a pencil). Prema tome jedan od najcescih nacina menjanja padeza jeste stavljanje predloga ispred imenice (of za drugi, to za treci iIi sedmi, with za sesti padez), dok ostali padezi dolaze bez predloga. Ovo ne moraju da budu jedini predlozi koji se upotrebijavaju za pravijenje padeza, ali su ipak najcesci.
OBLICI

Promena imenica po padezlma izgleda ovako: Promena imenica sa neodredenim clanom a pen (pens):
Jednina a of a to a a with a pen pen pen pen pen (Singular)
(pero) (pera)

Padez (Case) 1 padez (Nominative)

2 padez (Genitive) 3 padez (Dative) 4 padez (Accusative) 6 padez (Instrumental)

Mnozina pens of pens to pens pens with pens

(Plural)

(peru) (pero) (sa perorn)

(pera) (pera) (perima) (pera) (s perima)

Promena imenica sa odredenim clanom the pen (the pens):

Padez (Case) Jednina the of the to the the with the (Singular) (pero) (pera) (peru) (pero) (s perom)
1

Mnozina

(Plural) (pera) (pera) (peri rna) (pero) ,(S peri rna)

1 padez (Nominative)
2 3 4 6 padez padez padez padez (Genitive) (Dative) (Accusative) (Instrumental)
I

pen pen pen pen pen

I,

the of the to the the with the

pens pens pens pens pens

UPOTREBA

PRVI

PADEZ

(Nominative)

ILl NOMINATIV

Imenica je u prvom padezu kad vrsi ulogu podmeta u recenici. Tada moze da dode ispred gIagola (potvrdna recenica) iIi iza gIagola (upitna recenica) : That man sings well. Taj covek dobro peva. Glagoiski oblik sings izrazava radnju pevanja; man (covek) vrsi tu radnju, tj. ima ulogu podmeta, zato je ta imenica u prvom padezu, The fountain-pen is in the box. Is the fountain-pen in the box? U prvoj recenici - potvrdnoj upitnoj - iza gIagoia. Nalivpcro je u kutiji. Je Ii nalivpero u kutiji? imenica je ispred glagola, a u drugoj

40

Kad je imeniea u apozieiji, tj. vrsi ulogu dodatka takode da stoji u prvom padezu:

podmetu,

onda moze bio je

Mr. Brown, the carpenter, was here last week. (Genitive)

Gosp. Braun, drvodeIja, ovde prosle nedelje.

DRUGI PADEZ ILl GENITIV

Postoje dye vrste drugog padeza u engleskom jeziku: rom a n ski i g e r man ski g e nit i v. Prvi vodi porcklo iz romanskih jezika, drugi iz germanskih. I) Rom a n ski g e nit i v, ili kako se jos zove predloski genitiv, pravi se stavljanjem predloga of ispred imeniee u prvom padezu : of the book (knjige), the page of the book (strana knjige), the wall of the house (zid kuce), itd. Ovaj genitiv se pravi: a) od imeniea kojc oznacavaju predmete: the leg of the chair (noga stoli ee), itd. b) od gradivnih iIi kolicinskih imeniea koje oznacavaju meru iIi tezinu ; a pound of sugar (funta sccera), a yard of ribbon (jard vrpee), itd. c) od pridevskih imeniea (imeniea postalih od prideva) sa zbirnim znacenjem: the return of the native (povratak domorodaca), the sufferings of the blind (patnje slepih), itd. Medutim, kad se te imeniee uzimaju u smislu pojedinca, a ne zbi rno, onda se upotrebljava gerrnanski genitiv: the native's return (povratak dornoroea), the blind's sufferings (patnjc slepca), itd. d) posle rednih brojeva, zatim posle reci month (mesee) i geografskih izraza iza kojih dolaze osobne imenice: the twelfth of January (dvanaesti januar), the month of August (mesec avgust), the Lakes of Plitvice (Plitvicka jezera), itd. 2) G e r man ski g e nit i v (saksonski iIi prisvojni genitiv) se pravi dodavanjem apostrofa (') i slova s ('s) na imeniee, pa cak i na one koje se zavrsavaju na s: the boy's football (decakov futbaI), an actress's part (gIumicina uIoga), itd. Ovaj nastavak za gcrmanski genitiv ('s) cita se isto kao i nastavak kod imeniea u rnnozini (s): the boy's football rOd boiz 'futbo :1], my aunt's skirt [mai a :nts sko :t], the sister's house rOd 'sistoz haus], itd. Kad se imenica vee zavrsava na s, onda se nastavak ('s) cita iz: an actress's part [an 'rektrisiz pa :t], itd. Germanski genitiv imeniea u mnozini se pravi dodavanjem samo apostrofa ('): the boys' footballs (decakovi futbali), the actresses' parts (uloge glumiea), itd. Medutim, kod nepravilne mnozine, tj. kod imenica koje nemaju nastavak s za mnozinu, opet se dodaje apostrof sa slovom s ('s): the child's arm (detetova ruka), the children's arms (decje ruke), itd. Kad se neka titula sastoji od vise reci, nastavak germanskog genitiva se dodaje na posIednju rec: the Duke of Windsor's castle (dvorac vojvode od Vindzora), itd. 41

Ako se uz podmet u recenici nade apozicija, onda se na apoziciju dodaje nastavak 's : Priestley, the novelist's name, is very frequent in England (Ime rornansijera Pristlija cesto se srece u Engleskoj), itd. Germanski genitiv se pravi od sledecih imenica: a) od imenica koje oznacavaju Ijudsko bice iIi od personificiranih pojmova: the man's advice (covekov savet), the boy's arm (decakova ruka), the ship's crew (posada broda), itd. b od imenica koje oznacavaju vreme (hour, week, day, month, itd.), zatirn od vremenskih priloga (today, tomorrow, yesterday, itd.): an hour's journey (put od jednog sata), a day's work (dnevni posao), tomorrow's newspaper (sutrasnje novine), itd. c) u izrazima koji oznacavaju udaljenost, vrednost, tezinu ili s1.: a cable's length (duzina kabIa), a pound's worth (vrednost funte), itd.
Nap 0 men a: Reci house, shop, church, hotel, hospital, theatre, uz germanski genitiv se mogu upotrebiti iii izostaviti. Obicno se izostavljaju jer se njihov smisao podrazumeva: I am going to my sister's (house). Did you buy it at the baker's (shop)? Are you staying at the St. Ermin's (hotel)? Idem kod moje sestre (njenoj kuci). Jeste Ii kupili to kod pckara? Stanujete Ii u Sent Errninu?

3) Dvostruki genitiv (Double Genitive) se pojavijuje kao kombinacija romanskog i germanskog. To se desava onda kada lice poseduje neku od pomenutih stvari. Dvostruki genitiv upotrebljava se: a) posle neodredenog clana : afriend of my brother's (jedan od prijatelja moga brata), itd. b) posle brojeva: three friends of my brother's (tri prijatelja moga brata), itd. c) posle pokaznih pride va : thatfriend of my brother's (taj prijateIj moga brata), itd.
Nap
0

men

a:

Trcba obratiti

paznju na slcdeca znacenja genitiva:

a) a photo of John (Jovanova slika - pretstavJja njega), c) John'« photo (Jovanova slika - njcgovo vlasnistvo), b) a photo of John's (Jovanova slika - on ju je snimio).

TREeI PADEZ ILl DATIV

(Dative)

Treci padez ili dativ oznacava stvar iIi lice kome je nesto ucinjeno iIi kome se nesto daje; on zajedno sa cctvrtirn padezorn sacinjava tzv. predmetni iii objektski padez (Objective case), tj. padez u kome se nalazi predmet u recenici. Treci padez dolazi u indirektnom, a cetvrti u direktnom prcdmetu. Kada se u reccnici pojave oba prcdmeta, onda treci padez (indircktni predmet) dolazi ispred cetvrtog padeza (direktnog predmeta):
I gave the boy a ball. (indir.

+ dir.)

Dala sam decaku loptu.

(3 pad.) (4 pad.)
42

Medutim, kad zelimo da naglasimo cetvrti padez (direktni predmet), onda on dolazi ispred treceg padeza (indirektnog predmeta) koji sada mora da stoji sa predlogom to: 1 gave a ball to the boy. (dir. (4 pad.) (3 pad.)

+ indir.)

Dala sam Ioptu decaku.

Kada je direktni predmet licna zamenica it, a indirektni predmet neka druga zamenica, onda je direktni ispred indirektnog predmeta koji moze, ali ne mora, stajati sa predlogom to. Ipak je oblik sa predlogorn cesci: Where is the ball? I gave it to him. I gave it him (retko). Medutim, kad je indirektni to mora stajati ispred nje: predmet Gde je Iopta? Dala sam mu je. onda predlog

(3. padez) imenica,

Where is the ball? I gave it to the boy.

Gde je lopta? Dala sam je decaku.

Kad je cetvrtl padez (dir. predmet) bilo koja druga zamenica sarno ne zamenica it, ispred treceg padeza (indir. predmeta) stoji predlog to bez obzira da Ii je on imenica iIi zamenica: Send them to us. Send her to my sister.

Posalji ih k nama.
Posalji je mojoj sestri. porekla): refer, pricu, obicno

Predlog to se jos pojavljuje ispred treccg padeza: a) kad stoji sa nekim gIagoIima (vecinorn francuskog relate, repeat, suggest, say, speak, surrender, yield, itd.: He related a strange story to him. Ispricao

mu je neobicnu upitna zamenica

b) ispred who i which. U kratkim pitanjima ostane na pocetku, a predlog to na kraju: Who did you send it to? Which girl were you speaking to?

Kome ste ga poslali? Sa kojom ste devojkom varali? write (pisati),

razgoali

c) kad stoji sa glagolima

kad iza njih ne dolazi cetvrti

read (citati), padez:

sing (pevati),

I wrote to him,' she was reading to mz ; will you sing to me?

Pisao sam mu ; citala mi je; hocete Ii mi peva ti? cctvrti padez,

Medutim, kad se posle treccg padeza nade u recenici onda se ne pojavljuje predlog to ispred njega: I wrote him a letter; she was reading me a book,' will you sing me a song?

Pisao sam mu pismo; citala mi je knjigu ; hocete Ii mi otpevati jednu pesmu? 43

Predlog for se u nekim slucajevima pojavijuje ispred treceg padeza umesto to; to se desa va: a) posle prideva: It is impossible for him to come. Nemoguce mu je da dode, b) posle glagola buy (kupiti), get (nabaviti), procure (snabdeti), purchase (kupiti), kad direktni (4. pad.) stoji ispred indirektnog predmeta (3. pad.): She got a new coat for me.
CETVRTI PADEZ

Nabavila mi je nov kaput. (Accusative)

ILl AKUZATIV

Postoji nekoliko slucajeva kad imenica dolazi u cetvrtom a) kad je direktni predmet glagola: The man rode a fine horse. b) kad sluzi kao dodatak They made him their leader. preIaznim glagolima: Izabrali

padezu:

Covek je jahao lepog konja. su ga za svoga vodu.

c) kad je u apoziciji sa nekom drugom cetvrtom padezu: The rebels beheaded Charles I., the king. d) kad je predmet nekog predloga: He depends on me.

imenicom iIi zamenicom u glavu

Pobunjenici su odrubili Carlsu I., kraiju. On zavisi od mene.

e) kad je priloski cetvrti padez (vremena, prostora, itd.) posle neprelaznih giagoIa: He lived ten years (vreme). We walked four miles (prostor), itd.
Nap 0 men a: Za primenu Cetvrti padez sa neodredenim

kolicine, tezine,

Ziveo je deset godina. Pesacili smo cetiri miIje, itd.

data za treci padez.

direktnog objekta vidi objasnjenja nacinorn obraden je poscbno. PETI PADEZ ILl VOKATIV

(Vocative)

Peti padez ili vokativ sluzi za obracanje Leave me, my son!

ili pozivanje:

Ostavi me, sine! OZINMNA IMENICA (Plural of Nouns)

Engleski jezik ima dva broja: jed n i n u (Singular) i m n 0 Z i n u (Plural), dok dvojina iIi dual uopste ne postoji. Mnozina imenica se ne pravi sarno na jedan opsti nacin, vee i po nizu pravila, izuzetaka, preglasavanja i sl.

44

Po opstem pravilu mnozina na imenicu u jednini:

imenica

pravi se dodavanjem

nastavka

-s

Jednina a bed [~ bed] - krevet an egg [on eg] - jaje a street [stri :t] - ulica a book [buk] - knjiga the picture ['piktI~] - slika the star [sta :] - zvczda

Mnofina beds [bedz] - kreveti eggs [egz] - jaja streets [stri :ts] - ulice books [buks] - knjige the pictures ['piktJ~z] - slike the stars [sta:z] - zvczde

Nap 0 men a: Neodredeni clan, a, an ne dolazi sa imenicama u mnozini, dok odredeni the dolazi kako s irnenicama u jednini tako i u mnozini. Iz gornjih primera se vidi da se nastavak za mnozinu -s nekad izgovara kao sto se pise, a nekad - kao glas z. Pravilo glasi: a) posle zvucnih suglasnika b, d, g, I, j, r, th, w, m, n, nastavak -s se cita kao z: a dog [d;)g]- pas, dogs [doga] - psi. b) i posle samogiasnika i poluglasa nastavak -s izgovara se kao z: a car [ka:] - kola, cars [ka :z] - kola; a tear [tio] - suza, tears [tioz] - suze, itd. c) nastavak za mnozinu -s izgovara se posle bezvucnih suglasnika s, p, k, f, h, t, tb i dalje kao s: a lamp [hemp] - svetiljka, lamps [Iremps] - svetiljkc, itd.

Drugo pravilo za pravljenjc mnozine imenica u engleskom jeziku je dodavanje nastavka -es, koji se izgovara kao vrlo kratko iz. Ovaj nacin pravljenja mnozine obicno sc upotrebljava kod onih imenica koje zavrsavaju jedninu jednim od sledecih glasova: s, z, I, 3, t], d3, ks, posle kojih je tesko izgovoriti sam glas z. Ako se imenica u jcdnini zavrsava na muklo e onda se ovaj glas gubi i dodaje nastavak -es: Glas

s z

tI

3 d3 ks

a a a a a a a

Jednina loss [ICJs]- gu bi tak size [saiz] - broj brush [brxj] - cetka garage [' grera :3] - garaza church [tI~:tJ] - crkva page [peidj] - strana box [boks] - kutija

Mnofina losses [lostz] - gubici sizes [saiziz] - brojevi brushes [br AI iz] - cetke garages [' grera :3iz] - garaze churches [tJ~ :tIiz] - crkve pages [peidjrz] - strane boxes [boksiz] - kutije

men a: 1) Dodavanjem nastavka -es povecava se broj slogova kod imcnica u mnozini. Dok je, naprirner, rec box kad oznacava jedninu jednoslozna, u mnozini jc postala dvoslozna boxes [boksiz], Na isti nacin nastaje povecanje slogova kod trosloznih i visesloznih imenica u mnozini. . 2) Kod pravljenja mnozinc s se menja u izgovoru reci u korenu sarno kod imenice house (haus), gde se cita z: houses (hauzizj-kuce.
0

Nap

Imenicama koje se u jednini zavrsavaju na y a ispred njega se nalazi samoglasnik, dodaje se u mnozini nastavak -s, koji se izgovara kao z: Jednina a play [plei] - poz. komad a day [dei] - dan a storey ['stCJ:ri] - sprat

Mnofina
plays [pleiz] - poz. kornadi days [deiz] - dani storeys ['stCJ:riz] - spratovi, itd. 45

Medutirn, kad se ispred y nalazi suglasnik, tada se y menja u i, i dodaje se nastavak za mnozinu -es, koji se uvek izgovara kao z: Jednina a reply [ri' plai] - odgovor the sky [skai] - nebo a story ['st~:ri] - prica Mnozina replies [ri 'plaiz] the skie" [skaiz] stories ['st~:riz] odgovori nebesa price, itd.

Nap 0 men a: Izuzeci U ovom pravilu su: a fly (flai)-laka kola, mnozina je flys; a colloquy [razgovor], rnnozina je colloquies, posto se qu smatra jednim suglasnikom.

U engleskorn jezika i zavrsavaju -es, ako se ispred a a a

jeziku veliki broj imenica koje vode poreklo iz drugih se u jednini na -0, u mnozini takode dobijaju nastavak 0 nalazi suglasnik: Mnozina cargoes ['ka :gouz] tereti tomatoes [ta'rna :touz] - paradajzi heroes ['hidrouz] - junaci Negroes ['nigrouz] ~ Crnci, itd.

Jednina cargo ['ka :gou] - teret tomato [ta'rna :tou] - paradajz hero ['hidrou] - junak Negro ['nigrou] - Crnac

Nap 0 men a: Izuzcci su: grotto-grottos, proviso-provisos, piano-pianos, canto-cantos, solo-solos, quarto-quartos, octavo-octavos, halo-halos, bamboo-bamboos, photo-photos dynamo-dynamos, magneto-magnetos, itd.

Medutim, kad se irnenice stranog porekla zavrsavaju na 0 ispred koga stoji sarnoglasnik, mnozina se dobija jcdnostavnirn dodavanjem nastavka -s na jedninu: Mnozlna Jednina folios ['foliouz] - foliji a folio ['foliou] - folio cameos ['krenliouz] - kameje a cameo ['krenliou] - kameja portfolios [po :t'foliouz] a portfolio [pc .t 'foliou] - portfcIji, itd. - portfelj Kad se imcnica u jednini zavrsava na -f iIi -fe, onda se to f menja u v i dodaje sc nastavak za mnozinu -es, koji se izgovara kao z:

a
a a a a a a a a
46

Jednina wife [waif] - zcna wolf [wulf] - vuk half [ha :f] - polovina loaf [louf] - vekna thief [Oi:f] - lopov leaf [Ii :f] - list knife [naif] - noz calf [ka :f] - tele life [laif] - zivot

Mnozina wives [waivz] - zcne wolves [wulvz] - vukovi halves [ha :vz] - polovine loaves [louvz] - vcknc thieves [Oi:vz] - lopovi leaves [li :vz] - listovi knives [naivz] - nozevi calves [ka :vz] - telad lives [laivz] - zivoti

OstaIe imenice koje se uglavnom zavrsavaju u mnozini sarno -s; tada ne doIazi do menjanja Jednina a chief a roof a gulf a grief a relief a proof a strife Sledece Jednina a beef [bi :f] - govece a handkerchief ['hreIJkdtJif] - maramlca a hoof [hu :f] - kopito a scarf [ska :f] - marama a staff [staf] - stab beefs [bi :fs] handkerchiefs ['hreIJkdtJifs] hoofs [hu :fs] scarfs [ska :fs] staffs [sta :fs] turfs [to :fs] [tJi :f] - sef [ruf] - krov [gxlf] - zaliv [gri :f] - boI [ri 'Ii :f] - olaksanje [pru :f] - dokaz [straif] - borba koje se zavrsavaju chiefs roofs gulfs griefs reliefs proofs strifes

na -ff, rf, ief, oof dobijaju ovih sugIasnika: Mnozlna [tJi :fs] - sefovi [rufs] - krovovi [gxlfs] - zalivi [gri :fs] - boIovi [ri 'Ii: fs] - olaksanja [pru: fs] - do kazi [straifs] - borbe dva obIika rnnozine: stoka

imenice

na -f imaju Mnozina

ili beeves [bi :vz] " "

a turf [ta :f] -

busen

handkerchieves ['hreIJkdtJivz] . - maranllce "hooves [hu :vz] - kopita " scarves [ska :vz] - mararne " staves [sta :vz] stapovi iIi osoblje "turves [ta :vz] - busenje

Nap 0 men a: a) Oblici mnozine handkerchiefs, hoofs, scarves, turfs su ccsci i zato ih trcba prvenstvcno upotrebljavati. b) Kod imenica beef, staff, oblici mnofine imaju razlicita znacenja : beeves je zastarela rnnozina koja znaci "bikovi" (od francuske reci boeuf); beefs se vrlo retko upotrebljava i oznacava razne vrste i osobine govedine. Oblik mnozine staffs oznacava osoblje neke f'irrne, kancelarije, skole i sl., dok se staves upotrcbljava u muzici i znaci "Iinija za note".

Imenice sa dugim samoglasnikom iIi dvogIasnikom ispred bezvucnog glasa th (0) menjaju bezvucno "e" u zvucno ,,0" ispred izgovorcnog nastavka za mnozinu z: Jednina a bath [ba :0] - kada a wreath [ri :e] - venae Mnofina baths [ba :oz] - kade wreaths [ri :oz] - venci, itd.

Isti je slucaj sa imenicama oath, path, sheath, mouth, mada kod njih postoji izvesno kolebanje izrnedu zvucnog i bezvucnog glasa th. Meduti m, kad se ispred bezvucnog glasa th nade kratki samoglasnik ili suglasnik, onda on u mnozini zadrzava svoj izgovor, tj. ostaje "e": Jednina a death a month a smith [dee] [mAne] [smiu] smrt mesec kovac deaths months smiths Mnozina [deus] smrti meseci [mxnfls] --

[smifls] --- kovaci

47

Isto pravilo se primenjuje na imenice u kojima se ispred bezvucnog th nalazi r, mada se r zajedno sa prethodnim samoglasnikom stapa u dugi samoglasnik: birth [b~ :9] - rodcnje, ali births [ba .Bs] - rodenja.
Nap 0 men a: Stari obIik za mnozinu imenice cloth (kl~9)-materija, stof, bio je clothes [klouoz], ali se znacenje i izgovor obe ove reci danas toliko razlikuje da se clothes smatra posebnom reci i znaci .xxieca", a za cloth je stvoren novi obIik mnozine cloths [klofls] iIi [klo .Gz].

Neke imenice francuskog porekla imaju neobicnu mnozinu. To su one koje sc zavrsavaju na s iIi x i u pisanom engleskom jeziku imaju identican oblik u jednini i mnozini. RazIikuju se sarno po izgovoru, posto se s, x ne cuju u jednini i izgovaraju kao z u rnnozini: Jednina a. corps [ko] - korpus a precis ['presi:] - kratak sastav a rendezvous ['rvndivu:] - sastanak Mnoffna corps [ko :z] - korpusi precis ['presi :z] - kratki sastavi rendezvous ['r~ndivu :z], itd.

MNOZINA
(Plural

SLOZENICA
Nouns)

of Compound

Po opstern pravilu mnozina slozenih imenica pravi se dodavanjem nastavka -s na gIavni dec slozenice, narocito ako je to imenica. Pri ovome treba razlikovati sledece detaljnije nacine doda vanja nastavka: a) Kad slozenicu sacinjavaju d v e i men i (e, onda je druga obicno vaznija i zato ona dobija nastavak -s: Jednina a maid-servant (sluzavka) an armchair (naslonjaca) a court-yard (dvoriste) a bathroom (kupatilo) Mnozina maid-servants (sluzavke) armchairs (naslonjace) court-yards (dvorista) bathroonrs (kupatiIa), itd.

b) Kad je u slozenici prva rec imenica man iIi woman, onda obe imenice dobijaju oblikc mnozine: Jednina a woman-doctor (lekarka) a man-servant (sluga) Mnozina women-doctors (lekarke) men-servants (sluge)

Nap 0 men a: Izuzeci su: Lord-Justice (vrhovni sudija) - Lords Justices (vrhovne sudije) i Knight- Templar (templarski knez) - Knights- Templars (templarski knezovi), itd.

c) Kad je slozenica sastavIjena od i rn e n ice i pre p r i log a, onda sarno imcnica dobija nastavak za mnozinu: .Iednlua a passer-by (prolaznik) a looker-on (posmatrac) 48 Mnofina passers-by (prolaznici) lookers-on (posmatraci),

d log

iii

itd.

d) Kad je slozenica sastavljena od d v e i men log 0 m, onda sarno prva dobija nastavak: Jednina a son-in-law (zet) a man-or-war (ratni brod)

ice

povezane

pre

d-

Mnozlna
sons-in-law (zetovi) men-of-war (ratni brodovi), itd.

Medutim, ako su oba dela neke slozenice tako tesno povezana po smislu da ustvari pretstavljaju jednu rec, mnozina se pravi opet dodavanjem nastavka -s na kraju reci: Jednina a spoonful (zalogaj) a runaway (begunac) a goodbye (rastanak)
e)

Mnofina spoonfuls (zalogaji) runaways (beg unci) goodbyes (rastanci), itd.

Kad se slozenica sastoji od dve reci cije je pojedinacno znacenje potpuno i od kojih je druga man, onda se mnozina pravi sarno od druge reci: Jednina a workman (radnik) a layman (Iai k) Mnofina workmen (radnici) laymen (Iaici), itd.

Medutirn, kod onih slozenih imenica kod kojih prvi deo ne znaci nista, mnozina se pravi po opstem pravilu, tj, dodavanjem nastavka -s: Jednina a German (Ncmac) a Norman (Norman) Mnofina Germans (Nemci) Normans (Normani), jeziku

itd. ne postoje

(Do ovakve mnozine dolazi zbog toga sto u engleskom takve irnenice kao 5tO su Ger iIi Nor.)

NEPRA VILNA MNOZINA (Irregular Plural) Izvestan broj engleskih imenica, i to onih koje su veoma cesto u upotrebi, pa su zbog toga bile podvrgnute promenama, ima nepravilne oblike u mnozini. Tu spadaju sledece imenice: a) Osam imenica koje prave mnozinu preglasavanjem samoglasnika: a a a a a a a Jednina man (covek) woman (zena) foot (stopalo) louse (vas) goose (guska) tooth (zub) mouse (rnis)
engleskog jezika

Mnozina men (ljudi) women (zene) feet (stopaIa) lice (vasi) geese (guske) teeth (zubi) mice (rnisevi)

-4 Gramatika

49

ill·-ne :

b) Cetiri

imenice

koje prave

nepravilnu

mnozinu

sa nastavcima -en

Jednina an ox (vo) a child (dete) a cow (krava) a brother (brat)

cj Nekoliko imenica

Mnozina oxen (volovi) children (deca) kine (iIi cows) krave brethren (iIi brothers) bratija,

braca,

sa istim oblikom u jednini i mnozini : Mnozina sheep (ovce) deer (jelenovi) fish, fishes (ribe, sa razlicitim cenjem) swine (svinje)

Jednina a sheep (ovca) a deer (jelen) a fish (riba) a swine (svinja) a Swiss (Svajcarac) . a Chinese (Kinez), itd. (I sve ostale narodnosti na ss iIi se).

zna-

Swiss (Svajcarci) Chinese (Kinezi) svoj origi-

d) Imenice koje vode poreklo iz stranih jezika zadrzavaju nalni oblik, narocito kad se upotrebljavaju u naucnoj prozi:

a a a a

Jednina basis (osnova) phenomenon (pojava) larva (larva) datum (podatak)

Mnofina bases (osnove) phenomena (pojave) larvae (larve) data (podaci), itd.
upotrebljava,

Medutim, ako se neka strana imenica svakodnevno onda ona dobija engleski nastavak za mnozinu -s:

Jednina a bandit (lopov) an automaton (automat)

Mnofina bandits (lopovi) ali i banditti automatons (automati), ali i automata, itd.

OSOBENOSTI NEKIH IMENICA U JEDNINI I MNOZINI (Characteristics of Some Nouns in the Singular and the Plural)
Jedan deo imenica u engleskom jeziku prilikom upotrebe pokazuje izvesne osobine, koje se, usled nepostojanosti i nedoslednosti oblika, pojavIjuju u oblicima jednine i mnozine. Te su osobenosti, vise iIi rnanje, svojstvene ostalim jezicima. Medutim, ukoliko u engleskom postoje razlike, one se pripisuju sarno specificnosti duha ovog jezika. Dok neke imenice u engleskom jeziku rnogu imati smisao jednine i upotrebljavati se sarno u

50

mnozini, druge irnaju srnisao mnozine, a upotrebljavaju se sarno u jednini, iii se, pak, neke upotrebljavaju u jednini i mnozini, sarno sa izrnenjenim znacenjem, Evo nekih osobenosti tih irnenica koje su grupisane prerna oblicima jednine iIi mnozine:

OSOBENOSTI NEKIH IMENICA U JEDNINI

(Characteristics of Some Nouns in the Singular) Dok se gradivne i neke mislene irnenice upotrebljavaju iskljucivo u jednini (gold, milk, silver, hay, peace, simplicity, itd.), zbirne imenice imaju tu osobenost da im oblik u jednini moze imati smisao jednine i mnozine, sto zavisi od tumacenja, Kad se imenica u jednini uzima kao celina, onda ima smisao jednine; medutim, kad se svaka stvar uzima pojedinacno kao jedinica, dobija se smisao mnozine ; tada je glagol koji stoji uz imenicu takode u mnozini:

The football team was playing

well.

The football team were drinking cups of tea.

Futbalska morncad je igrala dobro (kao celina). Futhalska morncad je pila ~aj (svaki pojedinacni igrac).

Neke irnenice imaju iskljucivo oblik jednine, a svojim smislorn znace mnozinu ; glagol je uvek u mnozini: cattle (stoka), poultry (zivina), people (ljudi, narod), itd.:

The people were gathering round the statue.

Narod se okupljao oko spomenika.

Nap 0 men a: Trcba narocito obratiti paznju na rec people koja u smislu .macija, narod", rnoze imati jcdninu iIi mnozinu, Tada je glagol koji stoji uz nju naizrnenicno u jednini iii mnozini: That people is among the first ill Europe. Those peoples are among the first ill Europe. Ta je nacija Te su nacije mcdu medu prvim u Evropi. prvim u Evropi

Kad imenicc, koje se upotrebljavaju za bilo kakvo merenje, upotpunjavaju neku drugu imenicu, onda uvck dolaze u jednini. To su imenice za merenje tezine, visine, sirine, itd. Irnenice pair, couple, brace, dozen, score, head (za stoku) potpadaju takode pod ovo pravilo, sarno ispred njih mora stajati neki broj:

a glass pint bottle two glass pint bottles I bought three pair of gloves.
ali

Staklena boca od jednog pajnta Dve staklene boee od jednog pajnta Kupio sam tri para rukavica. Rukavice se kupuju na parove.
010-

Gloves are bought in pairs. We need two dozen pencils.

ali

They should be packed in dozens.

Potrebna su narn dva tuceta vaka. Njih treba pakovati u tuceta.

51

Da bi od nekih imenica (furniture, advice, information, knowledge, itd.) koje se skoro iskljucivo upotrebljavaju u jednini, napravili ipak oblike mnofine, stavljamo ispred njih oblike mnozine imenica kao sto su piece, item, i sl., dok one i dalje ostaju u jednini: The furniture is very simp/e. Narnestaj je vrlo jednostavan. kupljena

Ali:
Those four pieces of furniture were bought last year. Ona cetiri dela namestaja su prosle godine.

OSOBENOSTI
(Characteristics

NEKIH IMENICA U MNOZINI

of Some Nouns in the Plural)

Nazivi za neke nauke i skolske predrnete imaju uvek oblik mnozine sa nastavkom -s na kraju, iako znace jedninu. Glagol koji dolazi uz njih takode je u jednini. Ovde dolaze sledece imcnice kao 5tO su phonetics, physics, mathematics, i sl.: Phonetics is the science of sounds. Fonetika je nauka
0

glasovima.

Medutim, kad se te imenice upotrebe u specijalnim slucajevima i postanu, naprimer, zajednicke imenice, onda glagol uz njih dolazi u mnozini: Phonetics were sold at a very low price. Fonetike (knjige) su se prodavale po vrlo niskoj ceni.

Sledece imenice imaju sarno oblik mnozinc. S njima dolazi glagol takode u mnozini, iako je smisao jednine: annals (lctopis), auspices (okrilje), alms (milostinja), customs (carina), headquarters (glavni stab), oats (ovas), wages (plata), premises (prostorije), victuals (hrana), itd.: Alms were given to the poor. Sirornasnima je data milostinja.

Neke imenice koje oznacavaju predmet koji se sastoji od dva jednaka dela, imaju oblik mnozine iako imaju smisao jcdnine. Tu dolaze: braces (naramenice), trousers (pantalone), spectacles (naocare), scissors, shears (makaze), scales (vaga), itd.: My scissors are blunt. Moje su makaze tupe.

Neki nazivi bolesti i igara upotrebljavaju se same u mnozini : measles (boginje), mumps (zausnice), cards (karte), bowls (kuglanje), billiards (bilijar), dominoes (domine), itd. Glagol koji stoji uz njih moze biti u jednini iIi
mnoztru.
'OJ. •

52

Neke imeniee u mnozini sa nastavkom tu dolaze sledece imeniee: Jednina a good (dobro) plant (biljka) work (po sao ) custom (obicaj)

-5

imaju promenjeno

znacenje ;

Mnozina goods (roba) plants (postrojenje) works (fabrika) customs (carina), itd.

Izvestan broj imeniea ima dva oblika za mnozinu. Oni se razlikuju po znacenju i obliku. Najcesci primeri su: brothers - braca po krvnom srodstvu, brethren - braca, bratija, pripadniei vere, sekte iIi u prenosnom znaeenju, cloths - komadi tkanine, clothes - odeca, dies - boje, dice kocke, pennies - peni, kovani novae, pence - peni, po vrednosti, u prenosnom smislu, fish - ribe, razne vrste ribe, fishes - ribe, iste vrste ribe, itd.

S3

Pridevi su reci koje upotpurijuju znacenje imenica pokazujuci kakva je iIi cija je neka stvar iIi lice 0 kom se govori. Napr.: a noble person (plemenita osoba), a red brick (crvena cigla). Reci "noble, red" opisuju karakter liea i boju stvari. Pridevi u engleskom jeziku imaju isti oblik za sva tri roda u jednini i mnozini, Padeze menjaju kao i imeniee, tj. pomocu predloga: little (malen, a, 0), little books (male knjige), a little boy (1. pad. mali decak), of a little boy (2. pad. malog dccaka), to a little boy (3. pad. malom decaku), itd. Pridev stoji ispred imeniee; tada se odredeni iIi neodredeni clan odvaja od nje i stavlja ispred prideva: a house - a big house (kuca, velika kuca). Sasvim je logicno sto se produzeni neodredeni clan an zamenjuje kratkim a kad se nade ispred prideva koji pocinje suglasnikom. Medutim, clan ostaje nepromenjen ispred prideva koji pocinje samoglasnikom: an apple - a little apple (jabuka, mala jabuka); ali an easy lesson (laka lekeija).

PRIDEVI
ZNACENJE

(Adjectives)

OBLICI

Pored izvornih prideva (hot (vruc), quick (brz), dry (suv), itd., u engleskom jeziku postoje takode izvedeni pridevi koji se prave na cetiri razlicita nacina: a) od imenica dodavanjem nastavaka: rain-rainy, hope-hopeful, wood-wooden, itd., b) od drugih prideva dodavanjem nastavaka: red-redish, poor-poorly, comic-comical, itd.; c) od glagola dodavanjem nastavaka: move-movable, talk-talkative, itd.; d) od priloga dodavanjem nastavaka: upright; downward, itd.

PODELA

Podela prideva u cngleskom jeziku zavisi od nacina na koji oni objasnjavaju neku imenieu. Tako pridevi upotpunjavaju znacenje imenica opisivanjem njihovih osobina, pokazuju na koju se imenicu misli, isticu broj iIi kolicinu, itd., itd. Prema tome oni se dele na d eve t vrsta: a) Vlastiti pridevi (Proper Adjectives), koji se prave od vlastitih iIi osobenih imenica: Yugoslavia, Yugoslav (Jugoslavija, jugoslovenski), Rome, Roman (Rim, rimski), Italy, Italian (Italija, italijanski), itd. 54

b) Opisni pridevi (Descriptive Adjectives), koji pokazuju stanje iIi oso-

binu nekog lica ili predmeta: red, blue, strong, brave, (crven, pIa v, jak, hrabar), itd. c) Koliclnski pridevi (Quantitative Adjectives), koji pokazuju kolicinu imenice uz koju stoje. Tu dolaze: many, much (mnogo), little (malo), few . (malo), enough (dosta), some, any (nesto), half (pola), itd. iIi lice na koje se misli: this (ovaj), these (ovi), that (onaj), those (oni), such (takav), the same (isti), other (drugi), itd. iii predmet se misli: what (kakav?), which? (koji?).
f) e) Upitni pridevi (Interrogative Adjectives), kojima se pita na koje lice d) Pokazni pridevi (Demonstrative Adjectives), koji pokazuju predmet

Prisvojni pridevi (Possessive Adjectives), koji pokazuju da nekom nesto pripada: my (moj), your, thy (tvoj), his (njegov), her (njezin), its (njegov), our (nas), your (vas), their (njihov). iIi kolicinu, ali u neodredenom smislu: some, any (neki), no (nikakav), certain (neki, izvesni), another (neki, jos jedan), itd.
g) Neodredeni pride vi (Indefinite Adjectives), koji se odnose na broj

kazuju da je neko lice iIi predmet uzet izdvojeno iii posebno: each (svaki), every (svaki), either (oba, i jedan i drugi), neither (nikoji, ni jedan ni drugi), itd. i) Brojni pridevi (Numeral Adjectives), koji oznacavaju broj iIi red lica iIi predmeta uz koje stoje. (Vidi brojeve.)
a) VLASTITI PRIDEVI

h) Deoni pridevi (Distributive Adjectives), koji stojeci uz imenicu po-

(Proper Adjectives)

Vlastiti pridevi napravljeni od imenica koje oznacavaju nacionalnosti uvek se pisu velikim slovom .. Ostali pridevi koji su napra vljeni od drugih vlastitih imenica pisu se malim slovom: England (Engleska) France (Francuska) Norway (Norveska) ali: Rome (Rim) Jove (Jov, ime boga) Macadam (Makadam, ime) English (engleski) an English explorer (engleski istrazivac) French (francuski) the French name (francusko ime) Norwegian (norveski) a Norwegian sailor (norveski mornar), itd. roman (rimski) jovial (veseo) macadamized (kaldrmisan) the roman castle (rimski zamak) a jovial tourist (veseli putnik, izletnik) a macadamized road (kaldrmisan put), itd.

55

b) OPISNI

PRIDEVI

(Descriptive Opisni pridevi brave (hrabar) dark (taman) fertile (plodan) odgovaraju

Adjectives) kakav?, koje vrste?: boy (hrabar night (tamna

na pitanje

what kind of a boy? (kaka v decak") what night? (kakva noc")

a brave a dark

decak)
noc) polje).

what kind of a field? (kakvo polje?)

c) KOLICINSKI

a fertile field (plodno

PRIDEVI

(Quantitative Kolicinski oznacava: pridev SOME

'Adjectives} se u potvrdnim recenicama

upotrebljava

a) deo jedne kolicine

(nesto): Imam hleba (malo, nesto, izvesnu kolicinu), Kupio sam nekoliko hlebova.

I have got some bread.

b) izvestan broj (nekoliko):

I have got some loaves.

c) uz brojeve,
U

smislu "oko": Bilo je oko dvadeset pera u kutiji.

There were some twenty pens in the box. MUCH se upotreb1java

ispred imenica koje se ne mogu brojati, tj. stoji ispred imenica u jednini. Takve imenice su vecinom gradivne, kolicinske iii misaone: much water (mnogo vode), much time (mnogo vrernena), much noise (mnogo vike), much love (mnogo ljubavi), itd. MANY se, naprotiv, upotrebljava ispred imenica koje se mogu brojati, tj. stoji ispred imenica u mnozini: many pupils (mnogo daka), many books (mnogo knjiga), many people (mnogo ljudi, sveta), itd. U engleskom se jeziku u ovakvirn slucajevima gde postoje dye feci za jedan smisao, sve vise upotrcbljavaju kraci oblici u odricnim i upitnim recenicama, dok u potvrdnim recenicama to nije od neke vece vaznosti. Tako, much se uopste ne upotrebljava u potvrdnim recenicama, dok se many ne pridrzava tako strogo tog pravila. Recenica:

My brother has much time.

Moj

brat

ima

mnogo

vremena.

grarnaticki je tacna, ali ce se vrlo retko cuti u modernom engleskom jeziku. Urnes to much u potvrdnim recenicama obicno dolazi a lot; zato gornja recenica treba da glasi:

My brother has a lot of time.

56

Moj

brat

ima

rnnogo

vremena.

Zato treba upotrebJjavati: U potvrdnim recenicama plenty of a great deal of a good deal of a lot of (lots of) plenty of a great many of a good many of
PRIMERI:

U odricnim umesto

i upitnim recenicama much

a lot of

umesto

many

He has got a 10/ oj'money. (Irna rnnogo novaca.) He has a lot of children. (Irna mnogo dece.) There is plenty of sand. (Irna mnogo peska.) There are plenty of apples. (Irna mnogo jahuka.) There has been a great deal of rain. (Bilo je mnogo kise.) There have been a great many people. (Bilo je mnogo sveta.)

He has not got much money. (Nema mnogo novaca.) He has not many children. (Nema mnogo dece.) There is not much sand. (Nema mnogo peska.) There are not many apples. (Nema mnogo jabuka.) There has not been much rain. (Nije hilo mnogo kise.) There have not been many people. (Nije hila mnogo sveta.)

MANY se moze upotrebiti ponekad sa prividnom jedninom. Tada neodredeni clan dolazi izmedu prideva i imenice, a glagol je u jednini:

Many a man has heard of that wonder.

~ap
0

Mnogi je covek cuo

tom cudu.

men

a:

Uporedi

zamenice much i many.

ispred imenica koje se ne mogu brojati, tj. stoji ispred imenica u jednini. Takve imenice su vecinom gradivne, kolicinske iIi misaone. Little oznacava da neceg nema u velikoj kolicini, pa je po svom smislu donekle negativan (malo, nesto, skoro nista):

LITILE se upotrcbljava

We have little time to learn English. I am sorry; but I have little money.

Imamo malo (skoro nista) vremena da ucimo engieski. Zao mi je, ali imam malo novaca.

Medutirn, kad se zeli reci da necega ima u maloj kolicini, ali u pozitivnom smisIu, onda se ispred little stavlja neodredeni clan a, tj. a little (u smislu some imenica u jednini):

He will have a little time in the evening. Put a little sugar on the bread.
Nap
0

Imace malo vremena uvece, Stavi malo secera na hleb.

clanu.

men

a:

Vidi odeljak

neodredenorn

57

FEW se upotrebljava ispred imenica koje se mogu brojati, tj. stoji ispred imenica koje mogu da imaju mnozinu. Few oznacava da neceg ima u malom broju i zato je po smislu negativan (not many, malo, nekoliko, skoro ni jedan):

We have few good English books.

Imamo malo dobrih engleskih knjiga (skoro nijednu).

Ali kad se zeli pokazati da neceg ima u manjem broju i u pozitivnom smislu, onda se upotrebljava a few (sa znacenjern some imenica u mnozini):

We have a few good English books.

ENOUGH se moze upotrebiti

Imamo nekoliko dobrih engleskih knjiga.

pre ill posle imenice. Tako se moze reci: Imam dosta vremena. prideva iii priloga: uradeno. Ona je dosta visoka. To je bilo dosta dobro clanom kad oznacava

I have enough time, ill I have time enough.

Medutim,

enough uvek dolazi posle drugog

She is tall enough. That has been done well enough.

ALL se upotrebljava sa odredenirn denu kolicinu, Inace dolazi bez clana:

neku odre-

They were calling on all the year round.

ali:
All men are mortal.

Navracali

su eele godine.

Svi su ljudi smrtni. vlastita imenica, onda se odnosi na

Kad posle all dolazi geografska stanovnike: All Yugoslavia rose as one in 1941.
Nap men a: Vidi zamenicu all.
d)

Citava se J ugoslavija dinae) kao jedan godine.

(svaki pojedigla 1941

POKAZNI PRIDEVI

(Demonstrative

Adjectives) koje imaju isti oblik,

Pokazni pridevi za razliku od pokaznih zamenica, dolaze ispred imenica, a ne umesto njih:

Work and play are both necessary to health: this (tj. play) gives us rest, and that (tj. work) gives us energy.

I rad i razonoda su potrebni za zdravlje: ona (tj. razonoda) nam daje odmor, a on (tj. rad) nam daje energiju.

This i that su u ovoj recenici zamenice, jer stoje umesto imeniea work i play. Medutim, u recenici: This house and that (house) are both to let. Ova i ona kuca se izdaju. i that su pridevi, jer stoje uz imenicu pokazujuci na koje se kuce misli.

this
58

Pokazni pridevi se slazu sa imenicom ispred koje stoje u broju: My son does not like that sort ofthe book. Moj sin ne voli takvu knjigu. My sons do not like those sorts of the' Moji sinovi ne vole takve knjige. books. TIDS, THESE se upotrebljavaju da bi se pokazala proslost iIi buducnost vremena koja su povezana sa sadasnjim momentom:
I have not been to my sister's this month.

Nisam bio ovog meseca kod sestre.

Naprotiv, that, those oznacavaju proslost ili buducnost koja nema neposredne vcze sa sadasnjim momentom. Najbolji primer jeste upravni i neupravni govor, kad se this i these upravnog govora pretvaraju u that i those neupravnog govora:
I have not seen him this week.

He said that he had not seen him that week.

Nap
0

Nisam ga video ove nedelje. Rekao je da ga nije video ove nedeljc.

men a:

Uporedi pokazne zamenice.

SUCH je pokazni pridev cijirn se smislom postize poredenje i zato se uvek upotpunjuje sa that iii as. Tako recenica: Such an easy lesson! Such a nice boy! izgleda nepotpuna; Tako laka lekcija! Tako sirnpatican decak! Tako laka lekcija kao poslednja. Tako simpatican decak kao vas sin. takav.

nairne, oseca se da nedostaje porcdenje i zato treba reci:

Such an easy lesson as the last one. Such a nice boy as your son. Posle such upotrebljava
Nap
0 Dl

se one: such a one -

e n a:

Uporedi zamenicu "such".

Pridev .. HE SAME (isti) je naglasen uz reci very, self: T This is the very same book I lost some time ago. Inace po svom smislu i ovaj pridev pojavljuje u obliku the same as. There was no other way open than to go there. Ovo je bas ona ista knjiga koju sam izgubio pre izvesnog vremena. zahteva poredenje, pa se zato

Prilikom poredenja, pridev OTHER dolazi uvek sa than, a, ne sa but: Nije bilo drugog izlaza nego ici tamo. 59

e)

UPITl"1 PRIDEVI

(Interrogative
Upitni pridcvi odredenosti. Tako smislu. Opseg ovog se odnosi na bilo

Adjectives)

what (kakav) i which (koji) razlikuju se po svom stepenu what se upotrebljava ispred imenica uzetih U opstem
prideva je veoma sirok, neodreden, koju stvar te vrste. Kad pitamo: i u odgovoru i odgovor moze da

What language do you like best?

misli se uopste "koji jezik", Slicno imamo u recenici:

Koji jezik najvise volite? se moze dati bilo koji, svaki jezik. Kakve je boje vasa bluza? Kakve ste karte kupili? Iz koje ste zemlje?

What colour is your blouse? What tickets did you huy? What country are you from?

Upitni pridev which pita za odrec1enu stvar, nesto sto se iz odredene grupe iii broja odabira iii izdvaja. Tako, ako se zna da se u skoli uce neki odredeni jezici (francuski, nemacki, engleski), pa se od poznatog broja zeli saznati koji jezik se najradije uci, onda pitanje glasi:

Which language do you like hest?

iIi:

Koji jezik najvise volite?

Koji od ovih jezika najvise volite?

Which of these languages do you like best?

Nap
0

men

a:

Uporedi

zamenice which i what.

f)

PRISVOJNI

PRIDEVI

(Possessive Adjectives)
Prisvojni pridevi my, your, thy, his, her, its, our, YOUf, their postali su od starog prisvojnog genitiva (prisvojnog padeza) licnih zamenica dobivsi nastavke (you, your, they, their). Ovi pridevi ponekad sc nazivaju zavisnirn prisvojnirn zarnenicarna, sto je donekle pravilno, pod uslovom ako se one ne uzimaju u striktnom znaccnju zamenicc, tj. reci koja stoji umesto imenice. Medutirn, posto se oni ponasaju kao i svaki drugi pridev (stoje uz imenicu, oznacavaju je, pokazuju kome nesto pripada iii da ncko nesto poseduje), oni ce biti razmatrani kao posebna vrsta prideva - prisvojni pridevi. Od ostalih prideva razlikuju se sarno u tome sto nikad ne mogu da stoje samostalno u recenici, vee uvek moraju dolaziti uz imenicu, Tako kazemo :

This is my book (a ne This book is my).

Prisvojni pridevi se upotrebljavaju:

Ovo je moja knjiga.

a) kad je lice podmet recenice (u radnom stanju) a narocito ispred imena delova tela, odece i sl. Tada se prisvojni pridev obicno ne prevodi u nasem jeziku:

He held out his hand. Mr. Brown took off his hat. 1 asked my sister to come with me.

Ispruzio je ruku. Gosp. Braun je skinuo sesir. Pozvao sam sestru da pode mnom.

sa

60

Medutim, ako lice nije podmct tak ve radne recenice, vee je podmet trpne recenice, iIi ako je glagol u recenici povratan, onda se umesto prisvojnog prideva upotrebljava odredeni clan:

He shot the thief through the arm. He shot himself through the arm.
b) u naglasenorn obliku

Ranio je lopova u ruku. Ranio se u ruku. prisvojne zamenice: Ovo je moj vlastiti kisni kaput. Imam svoj vlastiti kisni kaput.

sa own umesto

This is my own raincoat. I have a raincoat of my own.

Nap
0

men

a:

Uporedi

prisvojne zamenice.
g)

NEODREDENI

PRIDEV

(Indefinite

Adjectives)

Neodredeni pridevi stojc uz imenice oznacavajuci neodreden broj, kolicinu iIi s1. Pored vee ranijc porncnutih neodredenih prideva, ovde se takode ubraja i neodredeni clan a, an, koji ce biti objasnjen u posebnom odcljku. Pridev SOME, uopste uzevsi, iako oznacava neodredenost bilo broja ili kolicine, nijc potpuno neodreden, jer po svom korenom znacenju ima donekle pozitivan smisao. Ponekad se on klasira kao pozitivni neodredcni pridev iIi zamenica. Tako u recenici: Some people like going to the pictures. Neki lj udi vole da idu u bioskop. poseban broj ljudi. i mnozini: mastila. neke knjige. several i a few: gresaka gresaka u vasem u vasern ne misli se na sve ljude, vee na donekle ogranicen,

SOME stoji ispred imcnica

u jednini

I have bought some ink this morning. I have bought some books this morning:
Umesto "some

+ imenica"

Jutros sam kupio J utros sam kupio Bilo je nekoliko diktatu. Bilo je nekoliko diktatu.

u mnozini rnoze se upotrebiti

There were some mistakes in your dietation. There were a few (several) mistakes in your dictation. SOME se upotrebljava: a) u potvrdnoj
recenici

i znaci .meki": Imate (nekog) lepog cveca u basti, On zeli nekoliko eksera. Neka deca vole da pornazu svojim roditeljima. recenici koja ima potvrdan smisao: Nikad ne ide u loy a da nema ncki nemio dogadaj. Zar nisi nasao neke hartije na stolu (a znam da jesi nasao).
61

You have some niceflowers in your garden. He wants some nails. Some children like to help their parents.
b) u odricnoj iIi upitno-odricnoj

He never goes out hunting but he has some accident. Didn't you find some papers on the table.

c) u upitnim recenicama kad se ocekuje potvrdan odnosi na deo predmeta 0 kom. se govori: Will you have some wine? d) u upitnim koju on oznacava: recenicama

odgovor

iIi kad se

Zelite Ii (nesto) vina? ako se pitanje ne odnosi na some iIi na

Tee·

Why do the trees in some countries blossom earlier than in others? ali: Are there any trees in your garden?
Nap
0

Zasto drvece u nekim zemljama cveta ranije nego u drugirn? Ima Ii u vasern vrtu drveca?

men a:

Uporedi zamenicu "some".

ANY po svom korenom znacenju ima, za razliku od some, negativan smisao, jer prelazeci okvire prideva some postaje potpuno neodreden, nejasan, nepoznat i prema tome znaci "neki, opsti, bilo koji, rna koji": You may come to see me any day, but you must come some day. Mozes da dodes da me posetis bilo kojeg dana, ali moras doci jednog dana.

Taj njegov negativan smisao se jos bolje zapaza u recenicama u kojim se izrazava neka pogodba, sumnja, pretpostavka i s1., iIi u recenicama sa prividno potvrdnim prilozima, kao scarcely (jedva), hardly (jedva, tesko), itd., jer pogodbene i druge njima slicne recenice su ustvari jedna vrsta odricnih " . recernca: If .John had an} photo, he would give it to me. He has got hardly any letters: ANY se upotrebljava:
a) u odricnoj

Da Jovan ima ijednu sliku, dao bi mi je. Teske da je dobio ijedno pismo.

recenici

sa odricnim

glagolskim

oblikom:

I didn't buy any ties. They did not want any papers. You didn't ask us an} question.

Nisam kupio nijednu masnu. Nisu zeleli nikakve novine. Niste nas pitali nikakvo pitanje ..

b) U odricnim recenicama sa potvrdnim glagolskim oblikom i odricnirn prilozirna, kao never (nikad), scarcely (jedva), hardly (tesko), without (bez), itd.: He will never find an} job. There is hardly an} pin in the box. c) u pogodbcnim rccenicama sumnja, pretpostavka iIi sl.: On nikad nece naci posla, Teske da se u kutiji nalazi ijedna

cioda.
iIi u recenicarna Da imam srecno. u kojima ijedno se izrazava

If I had any child, I should live happily.

dete ziveo bih

62

d) u neupravnim

pitanjima sa if iii whether: Pitala me je da Ii ima kakve sumnje u vezi s tim.

She asked me whether there was an) doubt about it.

koji" :

e) u potvrdnim

recenicama sa znacenjern "bilo koji, rna koji, uopste Mozes doci u koje hoces vreme.

You may come at any time you want.

Nap 0 men a: U upitnim, odricnim i pogodbenim recenicama any ispred drugog stepena poredenja postaje prilog koji se prevodi sa "uopste": . I don't feel any better for this change. Ne osecarn se nista bo]je zbog te promene.

N 0 je odricni neodredeni pridev koji je nastao spajanjem negacije not i prideva any (not any = no). Dolazi sa imenicama u jednini i mnozini:

I do not have any time. I have no time. He can not see an} birds in the tree. He can see no birds in the tree.

Nemam vremena. Ne moze da vidi nijedne ptice na drvetu.

Do spajanja not i any uno ne dolazi u onim slucajevima kad zelimo da naglasimo imenicu ispred koje stoji pridev any:
I have not any faith in such theories.
Nap
0

Nemam poverenja u takve teorije.

men

a:

Treba obratiti paznju na sledeci slucaj: On nijc doktor (nije mu to profesija). On nije nikakav doktor (to mu je profesija, ali je slab doktor). zamenicu any.

He is not a doctor. He is no doctor. Uporedi neodredenu

CERTAIN se upotrebljava ispred imenica u jednini i tada stoji sa neodredenim clanom ; sa imenicama u mnozini upotrebljava se bez ikakvog clana: A certain man always comes to the shore
of the lake early in the morning. Certain people like having their meals at a restaurant.

Neki covek uvek rano ujutru do-. lazi na obalu jezera. Neki ljudi vole da se hrane u restoranu.

ANOTHER je sastavljen od an-other i znaci "drugi, jos jedan iIi neki":

Try another cake. Take another apple.

Posluzi se drugim (jos jednim). kolacem, Uzmi jos jednu jabuku. 63.

h) DEONI PRIDEVI

(Distributive Adjectives) Dconi pridevi each, every, either, neither dolaze uvek sa imenicama u jednini. Prema tome, giagoI, zamenica iii imenica koja se, inace, moze brojati dolaze posle njih uvek u jednini: Why does each pupil in the classroom have an atlas? Every man has two arms and two legs. Either was correct. Neither book belongs to Mary. Zasto svaki dak u ucionici ima atlas? Svaki covek ima dye ruke i dye noge. I jedno i drugo je bilo tacno. Ni jedna ni druga knjiga ne pripada Mariji.

EACH znaci "svaki" od odredenog, ogranicenog broja uzetog pojedinacno, odvojeno; zato each ima smisao "jedan od dvojice ili vise njih". Rekao mi je da dam svakom coveku kutiju cigarcta. (Od odredenog broja, svakom pojedincu, svakom od njih dvojice iIi vise njih). EVERY znaci "svaki" bez izuzetka, uzet pojedinacno ili odvojeno; on obuhvata posebno svaku jedinku jedne celine, grupe iIi broja i u tome se priblizava pridevu all. Zato every oznacava "jcdnog ad vise njih" a nikad "jednog od dvojice": He asked me to tell every man the truth.
Nap
0

He told me to give each man a pack of cigarettes.

Zamolio me jc da kazern svakom istinu (svakom coveku, znaci "SVlma (ali)", cita vorn svetu).

men

a:

U poredi

deone zarnemce.

EITHER

se upotrebljava

za Iica iIi predmete u znacenju: Daj mi pero iIi olovku. Dobro ce biti jedno iIi drugo. Jesu Ii vasa oba roditelja jugoslovenske nacionalnosti? Po jedan bioskop nalazi se sa abe stranc ulicc. Pisete Ii oberna rukama?

a) jedan iIi drugi, oba, oboje:

Give me a pen or a pencil. Either will do. Is either of your parents of Yugoslav nationality?
bj svaki (od dva),
0 ba,

oboje:

There is a cinema on either side of the street. Do you write with either hand? NEITHER se upotrebljava

za lica ili predmete i znaci : Ni jedna ni druga odgovarati. knjiga nece

,

a) ni jedan ni drugi (od dvoje), nijedan (od dvoje):

Neither book will do.

64

'i)

BRO.Th1: PRIDEVl

(Numeral
SU

AdjectiTes)

Brojni pridevi su prema nasoj klasifikaciji posebna vrsta reci, Zato oni radi lakseg razumevanja i upotrebe obradeni u posebnom odeIjku.

POREDENJE PRIDEV A
(Comparison of Adjectives) lake je ranije receno da se pridevi ne menjaju (u rodu, broju i padezu) ipak prilikom poredenja prideva dolazi do promene njihovih oblika. Ti obliei savise od stepena poredenja. U engleskom jeziku postoje tri stepena poredenja: a) Prvi stepen poredenja (Positive) oznacava obicnu osobinu nekog prideva: a large room (velika soba), a fat man (debeo covek), a nice flower (lep cvet). itd. b) Drugi stepen poredenja (Comparative) pokazuje visi stepen osobine nekog prideva. Ovo se postize poredenjem dvaju lica, predmeta ili 81.: a larger room (veca soba) a fatter man (deblji covek), a nicer flower (lepsi evet), itd. c) Treci step en poredenja (Superlative) oznacava najvisi stepen osobine nekog prideva. Ovaj stepen upotrebljava se kad se jedno lice iii predmet poredi sa vise lica iIi predmeta iste vrste: the largest room (najveca soba), the fattest man (najdeblji covek), the nicest flower (najlepsi cvet), itd .
• ) PRVI STEPEN POREDENJA (positive) PRAVILNIH I NEPRA VILNIH PRIDEV A

U potvrdnim se pomocu priloga as (iIi as old as) i kao", iIi "tako . ..

i upitnim recenicama prvi stepen poredenja prideva pravi stepena as koji dolazi pre i posle prideva, tj. as (pridev) prevodi se sa "isto toliko . .. koliko", .Jsto toliko .. , kao (sto)": Isto je star koliko i ja. Je li isto star koliko i ja? To je lako kao ABC (azbuka). Je li to tako lako kao ABC?

He is as old as I am. Is he as old as I am? It is as easy as ABC. If it as easy as ABC?

U odricnim recenicama, po praviIu, umesto as ... as upotrebljava se so ... as, sa istirn znacenjem, U modern om engleskom jeziku je ta razlika vee skoro iscezla, pa se upotrebljavaju oba oblika:

He is not so old as I am, iIi He is not as old as I am.

It is not so easy as AB~, It is not as easy as ABC.
5 Gramatika engleskog jezika

Nije star koliko

1 ja,

iIi
To nije isto tako lako kao ABC. 65

b) DRUGI I TRECI STEPEN POREllENJA

(Comparative

and Superlative)

PRA VILNIH PRIDEV A

U engleskom jeziku postoje dva pravilna nacina pravIjenja drugog i treceg stepena poredenja. Prvi nacin pravIjenja poredenja sastoji se u dodavanju na pridevsku osnovu donekle izmenjenih staro-engleskih nastavaka (-ra, esta, -osta), koji su se u modernom engleskom jeziku preobratili u -er za drugi stepen i-est za treci stepen poredenja. Ovaka v nacin poredenja upotrebljava se ugIavnom za prideve germanskog porekIa, pa se i sam nacin poredenja nazi va g e r man ski m p 0 red e n j e m. Nasuprot tome postoji drugi nacin poredenja, koji je svojstven za poredenje prideva cije je poreklo iz romanskih jezika. To je rom a n ski nacin poredenja prideva i sastoji se u stavIjanju more ispred prideva za drugi stepen, i most za treci stepen poredenja. Ovde treba jos pomenuti i nepravilno poredenje prideva, koje se pojavIjuje u engleskom jeziku kao i u svim drugim razvijenim jezicima. Germanski Romanski Nepravilno nacin : nacin: poredenje: wise, wiser, wisest (mudar, rnudriji, najmudriji) beautiful, more beautiful, most beautiful (lep, lepsi, najlepsi) bad, worse, worst (rdav, gorr, najgori).

Ova dva nacina pravljenja poredenja bice ovde razmatrana posebno, zbog niza sitnih pravila koja treba istaci da bi se moglo izvrsiti poredenje svakog pojedinog prideva. Nepravilno poredenje takode zahteva posebnu obradu, s obzirom na nepravilne oblike, dvostruke oblike i upotrebu drugog i treceg stepena. Germansko poredenje prideva (-er, -est)

Za pravljenje poredenja prideva na ovaj nacin treba voditi racuna o vrsti nastavka, njegovom izgovoru, broju slogova, promenama krajnjih samoglasnika i suglasnika i na kraju 0 fonetskim promenama. Sledeca pravila 0 pravljenju drugog i treceg stepena poredenja sadrze sve te uslove i promene i glase: a) Vecina jednosloznih prideva koji se zavrsavaju na dva suglasnika ili jedan suglasnik kom prethodi dugi samoglasnik, dobijaju za drugi stepen poredenja nastavak -er, a za treci stepen nastavak -est.
I stcpen

small thick bold great brief deep

II stepen small-er thicker bolder great-er briefer deeper

III stepen small-est thickest boldest great-est briefest deepest

(rnalen,

najmanji) (debeo, deblji, najdebIji) najhrabriji) (hrabar, hrabriji, (velik, veci, najveci) (kratak, kraci, najkraci) (dubok, dubIji, najdublji), itd,
mann,

..

Izuzeci su: just i right koji se porede

na romanski

nacin.

66

Medutim, kad se prave stepeni poredenja treba obratiti paznju na fonetske promene i to kod onih prideva koji se zavrsavaju na -ng iIi -r. U drugom i trecem stepenu -ng se umesto -11 izgovara kao -l)g, a -r se u izgovoru iz samoglasnika pretvara u suglasnik: I step en strong [stron] poor [puc] II stepen stronger ['str"lJg~] III stepen strongest ['str"lJgist] poorest [puorist] (jak, jaci, najjaci) (siromasan, sirornasniji, najsirornasniji), itd.

poorer [puoro]

b) Ako se jednoslozni pridev zavrsava na jedan suglasnik korne prethodi kratki samoglasnik, onda se pri poredenju krajnji suglasnik udvaja: I stepen hot wet glad II stepen hotter wet-t-er glad-d-er III stepen hottest wet-t-est glad-d-est (vruc, vruci, najvruci), (vlazan, vlazniji, najvlazniji), (drag, drazi, najdrazi), itd,

c) Ako se jednoslozni pridev zavrsava na muklo e (koje se ne cita), tada se kod poredenja dodaje sarno -r, -st: fine true free fine-r true-r free-r fine-st true-st free-st (lep, lepsi. najlepsi) (istinit, istinitiji, najistinitiji) (slobodan, slobodniji, najslobodniji)

d) Kad se jednoslozni pridev zavrsava na y ispred kog se nalazi suglasnik, y se menja u i i onda se dodaju nastavci -er, -est: dry, [y=i] dri-er dri-est (suv, suvlji, najsuvlji) Medutim, ako se ispred y nalazi samoglasnik, mene, vee se sarno dodaju nastavci -er, -est: I step en gay grey II stepen gay-er grey-er III step en gay-est grey-est (veseo, veseliji, najveseliji) (siv, sivlji, najsivlji) poredenja dobijaju nastavke onda ne dolazi do pro-

e) ledini dvoslozni pridevi koji prilikorn -er, -est su oni koji se zavrsavaju na:

1) -Ie, kao bumble (r, st) - skroman, feeble (r, st) - slabasan, simple (r, st) - jednostavan, ample (r, st) - prostran, noble (r, st) - plemenit, itd. Izuzeci su: docile (krotak), fragile (loman), supple (savitIjiv). 2) -y, kao happy (y=i, happier, happiest) - srecan, early (y=i, earlier, earliest) - ran, easy (y=i, easier, easiest) - lak, lazy (lazier, laziest) - Ienj, dirty (dirtier, dirtiest) - prIjav, heavy (heavier, heaviest) - tezak, itd. 67

3) -er, kao tender (er, est) - nezan, bitter (er, est) (er, est) - parnetan, sober (er, est) - trezan, itd. 4) -ow, kao yellow (er, est) zut, shallow (er, est) 5) iii imaju naglasak na drugorn slogu: polite (er, est) severe (er, est) - os tar, sublime (er, est) - uzvisen, itd. Romansko poredenje pridera (more, most

gorak,

deTer

plitak, itd. pristojan,

+ prider)

Za razliku od germanskog nacina porcdenja gde se oblik 'prideva menja dobijajuci nastavke, kod romanskog poredenja oblik prideva ostaje nepromenjen, ali se stvara neka vrsta slozenog drugog i treceg stepena poredenja. Taj slozeni oblik postize se stavljanjem more ispred prideva za drugi stepen i most za treci stepen poredenja: I stepen beautiful

II stepen
more beautiful

III stepen
most beautiful poredenja most famous most wretched most interesting i visesloznih (lep, lepsi, najlepsi) na prvom slogu: slavniji, najslavniji) primenjuje: (slavan,

Ovaj se nacin pravljenja

a) kod svih dvosloznih

famous wretched interesting more famous more wretched more interesting

prideva gde je naglasak

b) kod prideva koji se zavrsavaju

na -ed iii -iog:

(jadan, jadniji,

najjadniji) (zanimljiv, zanirnljiviji, najzanimljiviji), itd.

c) kod svih trosloznih particular virtuous more particular more virtuous

prideva:

d) kod jednosloznih

(osobit, osobitiji, najosobitiji) (cestit, cestitiji, najcestitiji), itd. prideva cija je svrha naglasa vanje necega: Najhladnija zima koju smo imali.

most particular most virtuous

The most cold winter we had.

N 8 porn e n a: Neki dvoslozni pridevi kao pleasant (prijatan), handsome (zgodan), cruel (okrutan), common (zajednicki), quiet (tih), civil (ugladen), itd., mogu se porediti na oba nacina: cruel, crueller, cruellest ili cruel, more cruel, most cruel (okrutan, okrutniji, najokrutniji). NEPRA VILNO POREDENJE PRIDEV A

(Irregular

Comparison)

Kod izvesnog broja prideva vrsi se nepravilno porcdenje; nairne, ovi pridevi nernaju svoj oblik za drugi i treci stepen poredenja, vee za te stepene uzimaju oblikc onih prideva koji su slicni po znacenju, a nemaju sopstvenog prvog stepena. Kod drugih prideva poredenje se opet pravi nepravilno menjanjem osnovnog samoglasnika i najzad dodavanjem germanskih nastavaka za poredenjc.

68

Evo pregleda najvaznijih nepravilnih poredenja prideva: bad 1 iU evil mUCh} many good little
I stepen

stepen

stepen

worse

worst

(rdav, (bolestan gori, najgori) (zao, I (mnogo, vise, najvise) (dobar, bolji, najbolji) (malen, manji, najmanji) (kasan, kasniji, najkasniji) (blizak, blizi, najblizi) (blizak, blizi, najblizi) (star, stariji, najstariji) (dalek, daJji, najdalji) (prednji, raniji, najraniji, prvi) (zadnji, kasniji, najkasniji) (unutarnji, urutarnjiji, najunutarnjiji) (spoljni, spoljniji, najspoljniji) (krajnji, najkrajnjiji)
(nizak, nizi, najnizi)

more better less later latter nearer nigher older elder farther further former hinder Inner outer utter nether

most best least latest last nearest next nighest oldest eldest farthest furthest foremost first hindmost hindermost inmost outmost utmost nethermost

late}
near nigh

far}
fore
hind
• m

old }

out lteneath

Upotreba nekih oblika nepravilnog poredenja OLD, OLDER, OLDEST. Drugi i treci stepen ·pravilnog poredenja ovog prideva upotrebljava sc u bukvalnom smislu, tj. za godine starosti U opstem smislu, iIi da pokazu osobinu koja je trajala duze vremena: My father is older than you are. (u opstem smislu) He is my oldest friend (trajanje). Moj otac je stariji od tebe. On je moj stari prijatelj.

OLD, ELDER, ELDEST. Drugi i treci stepen nepravilnog poredenja ovog prideva upotrebljava se u prenosnom smislu za starost, kad se medu sobom porede clanovi jcdne iste porodice, udruzenja, kluba i s1., misleci na red koji oni zauzimaju S obzirorn na njihovu starost, rang, i s1. Dok se older, oldest upotrebljavaju podjednako za lica i stvari, elder, eldest upotrebljavaju se sarno za Iica. Isto tako, kad se govori 0 starosti clanova neke druge porodice, takode se upotrebljava older, oldest: He is the eldest of my sons . (lice) That is the oldest tree in the garden. (stvar) Mary's elder son is older than you. On je najstariji od mojih sinova. To je najstarije drvo u vrtu. Marijin stariji sin je stariji od tebe. 69

FAR, FARTHER, FARTHEST se upotrebljavaju storu i vremenu, u bukvalnom smislu:

za udaljenost

u pro-

Subotica is farther from Sarajevo than Belgrade.

Subotica je dalje od Sarajeva nego Beograd. se da izrazirazlike smislu: ste-

FAR, FURTHER, FURTHEST upotrebljava pena, razvoja. toka iii za redosled u prenosnom

Make no further complaints. I shall go no further today. You may go further and say many bad things about my son. Further news.

Nemoj se dalje (vise) zaliti. Danas necu ici dalje. Mozes i dalje da odes i da pricas prljave stvari 0 mom sinu. Daljnje vesti. Po zna-

LATER je drugi stepen poredenja od late i znaci "kasnije". cenju je suprotan od earlier: a later lecture (kasnije predavanje).

LATTER je takode drugi stepen poredenja od late. On znaci "kasnije" ili .xlrugi" od dye stvari iIi lica. Skoro uvek dolazi u kombinaciji the former .... the latter (prvi, raniji .... drugi, kasniji), i tad se odnosi na imenicu iz prethodne recenice:

Mr. Jones and Mr. Smith are next-door neighbours: the former is a civil servant and the latter a bank manager. Medutim,

Gosp. Dzounz i gosp. Smit su prvi susedi ; prvi je drzavni sluzbenik, a drugi direktor banke.

kad je vise lica pomenuto onda u ovoj kombinaciji umesto latter dolazi last, tj. the former .... the last. Obe ove kombinacije ne bi trebalo upotrebljavati izuzev u naucnoj iii trgovackoj terrninologiji, gde radi sazetosti teksta one mogu biti veoma korisne. LATEST je pravilni treci stepen poredenja od prideva late i znaci (suprotno od earliest) "poslednji" do sada, u nekom nizu, ali iza kog jos dolaze neki drugi:

In his latest lecture, Mr. Brown dealt with impersonal verbs.

U svom

poslednjem predavanju gosp. Braun obradivao je bezlicne glagole. a ovo je poslednje

(Gosp, Braun ce verovatno odrzati jos neka predavanja. do sada, iza kog ce doci ostala)

LAST je nepravilni treci stepen poredenja od prideva late i znaci "poslednji" (suprotno od first) i oznacava poslednji koji dolazi na kraju niza i iza kog ne dolazi ni jedan vise:

Nusic's last comedy was not finished.

Poslednja N usiceva komedija bila za vrsena.

nije

(Znaci da je ova komedija poslednja u nizu komedija i da se posle ove nece pojaviti vise nijedna.)

koju je N usic napisao

70

Ostale upotrebe

last su:

a) kad oznacava jedinog koji je preostao: last dinar (poslednji dinar) b) kad oznacava neposredno vreme pre sadasnjeg ili nekog odredenog vremena u proslosti: last summer (prosla zima), last week (prosla nedelja), itd. c) kad oznacava nesto sto dolazi posle necega drugog u vremenu: last Monday (prosli ponedeljak), itd.
MESTO PRIDEV A U RECENICI

Treba razlikovati dvojako mesto prideva u recenici: uz imenicu i na ostalim mestima u recenici, Ako se stavlja uz neku imenicu pridev . uvek dolazi ispred nje. Izuzetno neki pridevi dolaze posle imenica koje oznacavaju meru, tezinu, visinu i sl.: The blue sky; the angry man, ali The walls were one foot thick. Plavo nebo ; ljutit covek. Zidovi su bili stopu debeli.

Kad dva ili vise prideva oznacavaju imenicu, onda odmah ispred imenice dolazi onaj pridev koji je za nju najbitniji, a zatim po redu ostali: a house (kuca) an old house (stara kuca) a nice old house (lepa stara kuca) this nice old house (ova lepa stara kuca), itd. Mesto prideva u recenici moze biti atributivno i predikativno. U prvorn slucaju pridev dolazi ispred imenice koju oznacava: u drugom slucaju pridev stoji u predikatu kao dopuna glagola: The angry boy threw a stone. He seems angry. The high mountains were all round. The mountains were high. Srdit decak bacio je kamen. Izgleda da je besan. Svuda naokolo su bile visoke planine. Planine su bile visoke.

Neki pridevi dolaze uvek kao dopuna predikatu, tj. upotrebljavaju se predikativno, a drugi kao dopuna imenici, tj. atributivno. Pogresno je zamenjivati njihovu upotrebu, iako i sami Englezi ne vode uvek racuna 0 tacnoj upotrebi:
He is lucky. A happy man, itd.

On je srecan. Srecan covek, itd,

71

C LAN
(Article) U engleskom jeziku, kao i u svim romanskim i germans kim jezicima, postoji clan. To je ustvari pridev, koji kao i svaki drugi pridev stoji ispred imenice pokazujuci na kakvo se lice iii predmet misli. Kad on oznacava neku odredenu, poznatu imenicu, onda se naziva 0 d red e n i c Ia n, i oblik mu je t b e. Medutim, kad on oznacava neku imenicu u potpuno neodredenom smislu, onda se naziva n e 0 d red e n i c Ia n, i oblik mu je a iii a n. Po pravilu uz svaku imenicu mora da dode jedan od dva clana, osim u izuzetnim slucajevima kada se izostavlja.

OOLIO

NEODREDENI CLAN (Indefinite Article)

Postoje dva neodredena clan a u engleskom jeziku: k rat k i n e 0 d red e n i c l a n a, i pro d u zen i n e 0 d red e n i c l a nan. Oba su oslabljeni oblici broja 0 n e, i zbog toga se upotrebljavaju sarno ispred imenica u jednini. Korena rec one moze cesto da posluzi kao korisna kontrola prilikom upotrebe neodredenog clana: one apple (jedna jabuka) one tree (jedno drvo) one bour (jedan sat) iIi He is a man (umesto: He is one man). There was an apple on the table (umesto: one apple). He will take a new pen (umesto: one new pen). an apple (jedna, neka jabuka) a tree (jedno, neko drvo) an hour (jedan, neki sat), itd. On je covek. Jabuka se nalazila na stolu. Uzece novo pero.

Kratki neodredeni clan a pojavljuje se: suglasnikom iii ispred prideva, ako pridev dolazi uz imenicu i pocinje suglasnikom: a book, a red book (knjiga, crvena knjiga), a man, a taU man (covek, visok covek), a bird, a nice bird (ptica, lepa ptica), itd.
a) ispred imenica koje pocinju

72

b) ispred imenica iIi prideva koji pocinju samoglasnikorn koji se izgovara kao suglasnik (obicno sa glasovima w i j): a ewe [~ ju:] - ovca,

a union [a'ju.nion] - savez, a one-eyed man [~ WAn aid men] oovek, a useful thing [~ ju :sful BiD] - korisna stvar, itd. ProduZeni neodredeni cIao a n se pojav1juje:

jednook

Tu 0 sluzi tao spona koja omogucuje laksi izgovor dveju reci: an eye [on__ai] - oko, Ul icecream [on__ 'aiskri :rn] sladoled, an American [an__~/rnerikn]Amerikanac, an oar [an__o.] - veslo, an easy lesson [en__ 'i :zi lesn] - laka lekcija, an open door [on__oupn da.] - otvorena vrata, itd. b) ispred imenica iIi prideva koji pocinju rnuklim h (koje se ne cita): aD hour [an__auo] sat, an honest man [on__onist mren] - posten covek, an honorary secretary [en__ 'onorari 'sekrotri] - pocasni sekretar, itd.
Nap 0 men a: Kratki neodredeni clan se pojavljuje ispred reci koje pocinju suglasnikom Ii koji se izgovara i nalazi se u naglasenom slogu: a history book [a'histari bukl-povesnica, istorija. Medutim, usled pomeranja naglaska na drugi slog. suglasnik h postaje nenaglasen i zato umesto kratkog neodredenog clana pojavljuje se produzeni neodredeni clan an: .. historical novel [en his'torikcl novalj-istoriski roman.

a) ispred imenica iIi prideva koji pocinju samoglasnikom.

ZNACENJE

U staro-engIeskom jeziku broj one upotrebIjavao se ispred imenica u jednini urnesto clana. Tokom razvitka jezika usled ceste upotrebe, on se menjao dok se najzad nije pretvorio u danasnji oblik neodredenog clana. Iako se srnisao broja one menjao i iscezavao, ipak je neodredeni clan zadrzao nesto od njegovog znacenja, Sarnim tim sto je postao od one i znaci 9,jedan", neodredeni clan pokazuje da se ne odnosi na odredeno lice iIi predmet, vee na "neko" tj. neodredeno, bilo koje ili koje god lice iii predrnet. Time neodredeni clan ne irnenuje nikakve osobine, svojstva, vrstu, vlasni~tvo iIi s1. lica iIi predmeta, vee sarno konstatuje postojanje jednog takvog lica iii predrneta izdvojenog iz grupe, mnostva iii sl. Tako kad kazerno: There is a pigeon in the sky Golub je na nebu neodredeni clan a ne govori nam nista poblize 0 vrsti, boji, osobini ili vlasn .. itvu goluba, vee sarno konstatuje da se na nebu nalazi golub, jedan, neki golub, izdvojen iz grupe.
UPOTREBA

Neodredeni clan a, an opotrebljava se:

a) kad sadrzi koreno znacenje (tj. broja one) uopste i u nekim izrazima:

A man is working in the field (umesto: one man). I have a book and two notebooks (urnesto: one book).

Neki covek radi u polju. Imam knjigu i dye sveske.

73

There was·a football match yesterday (umesto: one football match). He killed two at a blow. They are all of a colour. Not a word did he reply.

Juce je odigrana futbalska utakmica. Ubio je dvojicu jednim udarcem (odjednom). Svi su jedne iste boje (jednobojni), Ni jedne jedine reci nije odgovorio.

b) kad se ne misli na jednu odredenu osobu iii predmet, vee uopste na bilo kcju osobu iii predmet. Obicno je to prvi put pomenuta zajednicka imenica 0 kojoj se ne zna nista poblize, izuzev da postoji ; medutim, kad nastavirno da govorimo 0 njoj, onda se upotrebljava odredeni clan: We saw a cow on the white and black. There was a. canary canary was brought I have a nice picture picture was painted
c) sarno

road. The cow was in the from in my by my cage. The Greece. room. The best friend.

Videli smo kravu na putu. Krava je bila crna i bela. U kavezu je bila kanarinka. Ta kanarinka je doneta iz Grcke. Imam lepu sliku u sobi. Naslikao ju je moj najbolji prijatelj.

ispred imenica koje se mogu brojati. Zato uz mislene, gradivne i kolicinske irneniee (tj. imeniee koje se ne mogu brojati) ne dolazi neodredeni clan: I-Ie had a friend who was a tinker. We have got a new boat. The postman entered and handed a letter. He was in great fear for his friend. If I have time, / shall gladly go. The chair was made of wood. Imao je prijatelja koji je bio kotlar. Nabavili smo nov camac. Postar je usao i urucio pismo. Jako se bojao za svog prijatelja. Ako budem imao vremena, rado , . ,. eu rei, Stolica je napravljena od drveta.

d) ispred irnenica koje oznacavaju vreme (years month, week, day, itd.), tezlnu (grain, ounce, pound, itd.), mere (yard, mile, foot, inch, itd.): He comes to see us twice a week. Apples are sold at ninepence a pound. a yard. Dolazi da nas poseti dvaput nedeljno. Jabuke se prodaju po devet penija funta. Kupi mi svilu po deset silinga jard (hiljada), ko-

Get me silk at ten shillings

e) ispred brojeva: dozen (tuce), hundred (stotina), thousand million (milion), score (dvadesetak), gross (dvanaest tuceta), itd.: lie has found a score envelopes in the drawer. She bought a dozen eggs yesterday. f) ispred imenica u jednini

Nasao je u fioci dvadesetak verata. Juce je kupila tuce jaja. celu jednu vrstu:

da oznaci

A cow is an animal. 74

Krava je zivotinja.

g) ispred imenice u predikatu koja oznacava zanimanje, titulu, dostojanstvo, pripadnost (sekti, zanatu iii sl.), i dolazi posle glagola to be: William is a knight. Was he a teacher? He is z Roman Catholic. Viljem je plernic. Je Ii on bio nastavnik? On je katolik. posle imena knjiga, pozorisnih ..Subotna komada od

i dr.:

h) ispred imenica u apoziciji,

"Saturday Daylight", a novel by G. B. Priestley. "King Lear';'. a play hy Shakespeare. i) ispred razlornaka sa znacenjern (trecina), a fiftln (petina), a thousandth

G. B. Pristlija.

svetlost",

roman

"Kralj Lir", pozorisni komad od Sekspira. . ' Hjedan": a half (polovina), (hiljaditi deo), itd. a third

Nap 0 men a: Treba obratiti paznju na a hali koje je rede i dolazi samo u izrazima kao a half-truth (upola istina). Inace se upotrebljava half a ... : half an hour (pola sata).

for (za), as (kao), kad je povezan sa imenicom: zatim posle such (takav), quite (sasvim), rather (prilicno), no less (ne manje), what (kako), u uzvicima ; i najzad, posle so (tako, takav), too (suvise), as (isto kao), ako posle njih dolazi neki pridev. Zajednicka imenica mora biti u jednini: Mnogi covek je bio viden na ulicama. As a soldier he had little know•Ledge 0.( Kao vojnik slabo je poznavao strategiju. strategy. Takav covek zasluzuje vise paznje. Such a man deserves more attention. On je sasvim dobar dak. He is quite a good pupil. Kako lepu olovku irnate! What a nice pencil you have got! To je bila suvise mala nagrada. That was too small a reward. To je bio tako lep film kako sc It was as nice afilm as it can be imagined. sarno moze zamisliti. Many a man was seen in the streets. k) ispred little i few upotrebljenih I have got a few English books. Yes, I have a little time.
I) posle negativne

j) posle many (mnogo),

u pozitivnom

smislu:

Dobio sam nekoliko engleskih knjiga. Da, imam malo vremena. srnisao recenic e :

reci not da bi se naglasio negativan

They had not a pencil in the hag.

In) izuzetno

Nisu imali ni jedne jedine olovkc u torbi.

ispred oblika nekih imenica u mnozini: a gallows (vesala), a shambles (klanica), a headquarters (glavni stan), a means (sredstvo), (izuzetak je rec news): He was hanged on a gallows. ;\. new shambles is being built, Bio je obesen na vesalima. Nova klanica se gradi. 75

n ) u nekim izrazima,
to have an appetite - imati apetit to have a fancy - zamisljati to have a turn - doci na red to have an opportunity - imati prilike to have a care - brinuti se to have a habit - obicavati to have a headache - imati glavobolju to have a cold - prehladiti se to have a pain - imati bol to have a sore throat - prehladiti grIo take a seat - sesti take a last farewell - oprostiti se send an answer - odgovoriti take a pride - ponositi se, itd. itd. Neodredeni

kao: to be at a loss - biti u nedoumici to be in a hurry - zuriti se to be in a bad mood - biti neraspolozen to be in a fury, rage - besniti to be under an obligation - obavezati se to be in a position - bi ti u polozaju, stanju it is a pity - steta je it is a shame - sramota je it is a matter of ••. - to je stvar, pitanje ... as a rule - po pravilu to an end - do kraja on an average - prosecno with a view to - u pogledu, itd. itd.
v

clan a,' an

DC

upotrebljava

se: u opstem smislu

a) ispred gradivnih i mislenih (vidi pod c) upotrebu neodredenog b) u nabrajanju:

imenica clana).

upotrebljenih

Kitchen, living-room and dining-room Were K uhinja, dnevna soba i trpezarija nalazile su se na .istom spratu. all on the same floor.
c) uz titulu koju jedno lice drzi u isto vreme:

Marsal Tito je pretsednik republike. d) u radnim recenicarna uz predikatske dopune objekta i u trpnim recenicama uz predikatsku dopunu subjekta. To se desava obicno uz glagole: call (zvati), make (napraviti), take (uzeti), turn (okrenuti):

Marshal Tito is President of the Republic.

They took him captive (radna rec.), John was made prisoner (trpna rec.),

Oni su ga zarobili. Jovan je bio zarobljen.

16

e) posle nekih izraza; kao: the title of (titula), the office (kancelarija), the rank of (rang), itd.: He holds the post of secretary, He attained the rank of colonel at an early age.

the post of (polozaj),

Drzi polozaj sekretara. Postigao je rang pukovnika dim danima.

u mla-

I)

ispred imena obeda i godisnjih doba upotrebljenih

u opstern smisln:

Dinner was ready at seven o'clock. He is going to see us in spring.

Vecera je bila gotova u sedam satiPosetice nas u pro Ieee.

ODREDENI CLAN (Definite Article)

OBLICI

Odredeni clan t b e ima isti oblik za jedninu i mnozinu, tako ispred imenica iii prideva koji pocinju samoglasnikom, tako i ispred onih koji pocinju suglasnikom: the lamp (svetiljka), the lamps (svetiljke) the icecream (sladoled), the icecreams (sladoledi) the hour (sat), the hours (sati), itd. Medutim, odredeni clan ima dvojak izgovor, i to: a) izgovara se "o~" ispred iii izgovorenim suglasnikom: the the the the the imenica ili prideva koji pocinju pisanim

letter [o~ 'leto], the long letter [o~ Ion 'leto] use [o~ ju :s], the simple use [o~ simpl ju :s] work [o~ W'J:k], the' useful work [o'J 'ju .sfol W~ :k] youth [o~ ju :8], the Tito's youth [o~ 'titouz ju :0] ewe [o~ ju :], the black ewe [o~ blek ju :], itd. itd. se "oi",

b) izgovara

i to:
samo-

1) ispred imenica ili prideva koji pocinju pisanim ill izgovorenim Ilasnikom: the arm [oi a :m], the arms [oi a :mz] the essay [oi 'esi], the easy essay [oi 'i :zi 'esi) the enormous task [oi i 'no .mos ta :sk], itd. 2) ispred imenica ili prideva (tj. onim koji se ne cita): koji pocinju mukllm suglasnikom

,,h"

the hour [oi auo] the honoured person [oi 'oncrd p~ :sn], itd.
N~p
0

men a:

Vidi neodredeni

clan ispred h.

77

3) kad stoji sam:

He was talking about the definite article "the" [5i].

4) kod naglasavanja:

Govorio

Je

odredenorn

~,6i".
Ovo je knjiga.

clanu

This is a hook. hut not the book [oi buk].

ali ne ona knjiga,

U potrebu odredenog clana u staro-engleskorn jeziku vrsile su pokazne zamenice that, this za jedninu i those, these za mnozinu. Oblici, a donekle i smisao ovih zamenica, pretrpeli su izvesne promene, tako da se u modernorn engleskom jeziku zadrzao sarno njihov oslabljeni oblik t h e~ koji je u isto vrerne postao i jedini oblik odredenog clana. Zadrzavajuci donekle koreno znacenje pokaznih zamenica, odredeni clan ogranicava imenicu ispred koje stoji, pokazujuci jedno odredeno lice iIi predmet koje je podjednako poznato on om koji govori i onorn korn se govori. To se najboljc vidi u primerima u kojim umesto odredenog clana the, mozerno staviti odgovarajucu pokaznu zamenicu, i smisao recenice se ne menja:

ZNACENJE

She is the woman I want (umesto: woman).

that

Ona je zena koju trazirn.

Na taj nacin smo odredili imenicu woman, rnisleci jednu osobu cije su osobine odredene i poznate, iskljucujuci tako mogucnost da se misli na bilo koju zenu. Isto tako u pnrneru :

Give me the pen-knife.

Daj mi perorez.

moze se reci that pen-knife i smisao recenice ostaje nepromenjen, jer je pokazivanjem ogranicena irnenica pen-knife na jednu odredenu stvar, tj. perorez jednako poznat onom koji govori i onom korn se govori. Slican je slucaj sa zajednickim imenicama koje se prvi put porninju u recenici. Tada one stoje sa neodredenim clanom, jer 0 njima ne znamo nista poblize izuzev da postoje. Medutim, kad se nastavi da se govori 0 njima, bilo u istoj iii sledecoj recenici, onda one dolaze sa odredenirn clanom, jer se misli na one imenice koje su ranije pomenute i 0 kojima sad podjednako znaju onaj koji govori i onaj kom se govori:

We saw a child on the road. The child was dressed in rags.

Na putu smo videli dete. To dete je bilo obuceno u prnje.

Na ovaj je nacin rec child u drugoj recenici odredena, i misli se na dete koje smo videli, tj. odredeno, poznato dete iii dete koje je pomenuto u prethodnoj recenici. Ipak, odredeni clan moze da dode ispred imenica koje su prvi put pomenute, pod uslovom da je imenica poblize odredena samim smislom recenice, tako da se odmah jasno vidi da se govori 0 poznatim stvarima, licima, i sl.:

We were sitting in the hall when we heard the telephone ringing.

Sedeli smo u pretsoblju, kad smo culi da telefon zvoni.

Nap 0 men a: Odredivanje jedne imenice u recenici moze da se postigne stavljanjem uz nju prideva, raznih oznaka iii recenica koje mogu biti pomenute iii se podrazumevaju.

UPOTREBA

Osim ranije izlozenog

opsteg pravila, upotrebljava:

odredeni

clan jos se
0

a) ispred imenice koja je sa drugom imenicom povezana predlogom The citizens of Belgrade. The owner of the house. The picture of my brother. b) ispred gradivnih Gradani Beograda. Vlasnik kuce. Slika moga brata.

f:

i mislenih irnenica kad su poblize odredene: Drvo koje se izvozi iz Svedske.

The wood which is being exported from The sorrow he fel c) ispred

Sweden.

for her was great.

reka, mora,

Zalost koju je osecao prema njoj, bila je velika. planinskih lanaca, kanala itd.: Druga obala Dunava. Penjali smo se na Alpe. Jadransko More. Suecki Kanal, itd.

imena

okeana,

The other bank of the Danube. We climbed the Alps. The Adriatic. The Suez Canal.
d) isprcd treceg stepena The most interesting story. The best friend J ever had. poredenja

prideva

(superlativ): ikad

Najinteresantnija prica, Najbolji prijatelj kog sam . imao.

Nap 0 men a: Neki superlativi su prilozi, i tada dolaze bez ikakvog clana: Most people knew him (Vecina ga je Ijudi poznavala). Ako ispred superlativa dode neodredeni clan a onda on znaci "vrlo": He saw a most interesting scene (Video je vrlo zanimljivu scenu).

e) u idiomatskom izrazu sa drugim vorn) the .... the (ukoliko .... utoliko) : The more you learn, the more you know. The bigger boy, the bigger coa t . f) ispred rednih brojeva:

stepenom

poredenja

(komparativise veci

Ukoliko vise ucis, utoliko znas, Ukoliko veci decak, utoliko kaput. Desilo se to prvog maja, Drugi put.

It happened on the first of May. The second time.

imemce :

.g) ispred

vlastitih

(osobenih)

irnenica

upotrebljenih

kao

zajednicke drame. 79

He is the Racine of the modern drama.

On je Rasin moderne

ustanora, bioskopa, listova, hotela i j_miII ostanova (zgrada): The World Peace (brod), The Foreign Office (Ministarstvo spoljnih poslova), The Tiroli (bioskop), The Strand (hotel), The Tirna (list), itd.
h) ispred imena brodora,

u mnozini i ispred nekih imena upotrebljenih u jednini (obicno slozenih imena nekih zemalja): The Tyrol, The English, The West Indies, The Rogers, The Serbs, The Straits Settlements, The United States of America, The British Isles, itd. ispred reci koje oznacavaju muzicke instrumente sa glagolom .. play. Medutim, kad se pominje neka igra ili sport ne stavlja se nikakav clan:
j) Who is playing the accordion? She plays the piano every day.

i) ispred imena svih mesta, naroda, grupa ostrva, porodica upotrebljenib

Ko svira na harmonici? Ona svaki dan svira na klaviru. Nikad nije igrao futbal. Hajdemo da igramo kosarkul u nekom odre-

ali:
He never played football. Let us play basket-ball!

k) ispred imena obeda i godisnjih doba upotrebijenih

denorn, poznatom

smislu: Rucak koji smo juce imali bio j. odlican. U Italiji sam bio u toku zime 1945 god. Ono sto je dobro umire mlado. Siromasi su stajali ispred zgrade.

The dinner we had yesterday was excellent.

I was in Italy during the winter of 1945. I) ispred prideva upotrebljenih

kao imenice:

The good die young. The poor were standing

building.

in front

of the

m) ispred reci same: Shall we go by the same train? It's always the same.
n)

Hocemo li ici istim vozom 1 To je uvek isto. Nebo je bilo strasno tmurno. To je jednina ove imenice. koji pn-

ispred imenica koje postoje sarno po jedna takve vrste:

The sky was terribly dull. This is the singular oj the noun,
0) ispred imenica koje odreduju

celu vrstu i sve predmete padaju toj vrsti, a ne samo neki odredeni predmet: The motor-car is Jaster recemca:
v •

than the train.

Automobil

je brzi od voza.

p) ispred imenica

koje odreduju

pridev, priloska oznaka iIi odnosoa Crvena knjiga lezi na stolu. Je Ii nalivpero u kutiji vase? To je bio covek s kojim ste razgovarali prekjuce.

The red book is lying on the table. Is the fountain-pen in the box yours? That was the man you had been talking to the day before yesterday. 80

r ) ispred imena strana sveta; medutim,

priloski, onda su bez clana: The sun sets in the west. The south-west part of the lake. ali: The ship suddenly sailed up west.

kad se strane

sveta upotrebe

Sunce zalazi na zapadu. Jugozapadni deo jezera. Brod je iznenada zapadu. in kad one oznacavaju zaplovio ka

s) ispred irnenica sa predlogorn She was always gOing to school morning. He has no time in the evening.
1) U

delove dana:

in the

Uvek je isla u skolu ujutru. On nerna vrernena

uvece.

nekirn izrazirna: the whole of England (citava EngJeska) at the expence of (na trosak), itd.

nothing of the kind (nista takvo) to run the risk of (staviti na kocku) Odredeni

clan se ne upotrebljava: u opstem smislu:

a) ispred gradivnih i mislenih irnenica upotrebljenih Iron is a useful metal. Love is not only human.

Gvozde je koristan metal. Ljubav nije sarno ljudska. zemalja i s1.:

b) ispred vlastitih imena, imena gradova, George was afraid of him. London is the capital of England. Serbia is ([ people's republic. c) ispred imena parkova, That shop was in Piccadilly

Borde se bojao njega. London je prestonica Engleske. Srbija je narodna republika. i mostova:

ulica, trgova

Street.

London Bridge is one 0.( the nicest bridges on the Thames. d) ispred irnena pojedinacnih

Ta se radnja nalazila u Pikadili ulici. Londonski most je jedan od najlepsih na Ternzi.

planina: Najzad su se popeli Everest. na Maunt

They cl imbed Mount Everest at last.

e) ispred irnena jezera i rtova ako posle njih dode neka vlastita imenica: Cape Horn (rt Horn); ali The Cape of Good Hope (rt Dobre Nade) . .f) ispred irnena dana, meseci i godisnjih doba upotrebljenih u opstem

smisl u :
6 Gramatika engleskog
j ezika

81

Sunday is the only day we can come to

Belgrade. It is very hot in .Iuly. The leaves begin to fall in autumn.

Nedelja je jedini dan kad 1110ienlO da dodemo u Beograd. Jako je vruce u juJu. Lisee pocinje da opada ujescn.

g) ispred imena clanova sopstvene porodice iIi zaposlenih lica koja se smatraju clanovima porodice (rnoze takode da se upotrebi i prisvojni pridev): Brother has found our dog (IIi l11Y brother). No, sister is not ill nolV (IIi our sister). Maid-servant has carried away the basket. Brat je pronasao naseg psa. Ne, sestra nije sada kod kucc, Sluzavka je odnela korpu. vreme dana, narocito uz predat noon (u podnc), at midnight ceo ljudski rod:

h) ispred imenica koje znace odredeno loge at, by: at night (nocu), by day (danju), (u ponce), itd. . . It is worth being man. Woman was created to be man's helpmate. Mankind has never suffered such disasters.

i) ispred imcnica man, woman, mankind kad oznacavaju

Vredno je biti covek. Zena je stvorena da budc covekov drug. Covecanstvo nikad nijc pretrpelo takve katastrofe. Parliament,

j) ispred imenica chance, nature, society, fate, posterity, heaven, earth kad se upotrebljavaju U opstern srnislu: Some people believe in fate. Chance led me to that place. Society is composed ofdifferent k) ispred titula

Neki Ijudi veruju u sudbinu.

elements. Slucaj nle je naveo na to mesto. Drustvo je sastavljeno od raznih clemenata. vlastita imena: V. umro je prosle Kralj Borde godine.

iza kojih dolazc

King George V. died last year.

I) ispred imenica koje oznacavaju grane iIi delove nauke upotrebljcnc U opstern smislu. Kad su odredene na bilo koji nacin onda dolazi odredeni clan: English literature is the oldest ill Europe. ali: The English literature oj" 191h century. Engleska k njizevnost u Evropi. je najstarija devctnaestog

Englcska knjizevnost
veka.

m) ispred imenica school (skola), church (crkva), prison (zatvor), hospital (bolnica), exchange (berza), college (koledz), market (pijaca), jail (kazniona), court (sud) i sl. kad se u njima vrsi rad za koji su one namenjene (skola - da se uci, boJnica - da se leci, crkva - da se moli bogu, itd.). Medutim, kad te imenice oznacavaju samo zgradu, onda se upotrcbljava odredeni clan. Predlozi koji se tom prilikom pojavljuju jcsu: after, at, in, to, from.

82

His son went

to school.

ali:
He went to the school.

Their sister I went

goes

to church every

day,

to the church to meet mv .friend, ~

lvas sent

The robber He went

to prison.

Njegov sin jc otisao u skolu (da uri iIi da predaje). Otisao je u skolu (skolsku zgradu, da sc raspita za sina, da podignc svedocanstvo i s1.). Njihova sestra ide II crkvu svaki dan (da se moli bogu). Otisao sam do crk ve da se nadern sa prijateljem (misli se zgraducrkvu). Lopov je bio posiat II zatvor (da

to the prison.

izdrzi kaznu). Otisao je u zatvor (da popravi vodovod, struju iIi sl.).

Vas je brat bio u bolnici (lezao bolestan). I went to the hospital to in terview a nurse, Otisao sam u bolnicu da intervjuiscm jcdnu bolnicarku. n) ispred next, last, least, fewest kad iza njih sledi imenica: I (lin going 10 Ljubljana next Sunday. Sledece nedclje idem u Ljubljanu. Last Saturday I met him in the street. Prosle subotc sam ga sreo na ulici. He showed least courage. Pokazao je najmanjc hrabrosti. She has fewest English books of all 111Y Od svih mojih prijateljica ona ima friends. najmanje engleskih knjiga.
Your brother

has been in hospital.

~ a p 0 m e II a: Uz next i last dolazi odredeni clan kad se onc odnosc na vreme koje nijc povezano sa sadasnjim momcntom: I shall go to Slovenia ill 1956,' hut the next year I shall go to the seaside. U Slovcniju cu ici 1956 god., dece godine ja ell ici na more. ali sle-

0) ispred imena jezika :

The essay p) has been written ill English.

Esej je bio napisan to to to to to to

na engleskom.

u nekim izrazima:

in town - u gradu to lose sight - izgubiti iz vida at work - na posiu shake hands - rukovati se to declare war objaviti rat at first sight - na prvi pogled at hand - pri ruci to lose patience -- izgu biti strpljenje to lose courage - izgubiti hrabrost to set to work - dati se na posao to leave home - otici od kuce at war - u ratu to send word - poruciti itd., itd.
~ 6*

take to heart - uzeti k srcu catch fire - zapaliti se give offence - uvrediti set fire to - potpaliti set sail - zapioviti go to sea -- ici na more (postati mornar) on board - na palubi by sea (land) - morem, kopnom by heart - napamet in honour - u cast day by day - iz dana u dan from top to bottom- od dna do vrha hand in hand - rukom pod ruku itd. itd. 83

BROJEVI
(Numbers)
ZNACENJE

Vrste reci koje pokazuju brojno stanje liea iIi predmeta nazivaju se b r 0 j e vim a. Posto dolaze ispred imenice, oni je oznacavaju na isti nacin kao pridevi, pa se zato u engleskom jeziku i smatraju kolicinskim pridevima, Isto kao sto opisni pridev "black" uz rec "book" pokazuje kakva je to knjiga, tako i broj "six" uz imenicu "books" pokazuje brojno stanje: Bring the black book, please. There were six books on the desk. Donesi crnu knjigu. Bilo je sest knjiga na klupi.

Brojevi u cngleskorn jeziku ncmaju poseban oblik za padez, broj iIi rod. Za prornenu brojeva po padezima koristi se isti metod kao kod imenica, prideva iii zamenica, tj, isprcd njih sc stavljaju odgovarajuci predlozi: the two boys (I. pad.), of the two boys (2. pad.), itd. Brojevi, kao i pridevi, ostaju ncpromcnjeni u oba broja, tj. u jednini i mnozini, i zato u mnozini ne dobijaju nikakav nastavak, kao sto je slucaj sa imenicama. Ovo je istaknuto narocito zbog toga sto se broj cesto smatra za imenicu, i mnogi pogresno u mnozini brojeva stavljaju imenicki nastavak za mnozinu ,,-s". Tako kazemo : "two hundred pupils", a ne "two hundreds pupils". Medutim, kad se od broja napravi imenica, tzv. brojna imenica, onda se ona ponasa kao i svaka druga imcnica. i prema tome dobija nastavak ,,-s" u mnozi ni : flundreds oj' people the speaker. were gathered round Stotine Ijudi sc bilo skupilo govornika. oko

Isti je slucaj i sa razlorncima: He cut the apple into two halves. Three quarters
84

0.1'

an hour.

Prcsekao je jabuku . vine. Tri cetvrti sata.

na dve polo-

PODELA

Brojeve deJimo na: proste, redne i ueestane.

1) PROSTI BROJEVI (Cardinal

Numbers)

Prosti brojevi imaju sledece oblike: a) osnovni oblik od )-12, i to: one (jedan) two (dva) three (tri) four (ccti ri) five (pet) six (sest) seven (sedam) eight (osam) nine (devct) ten (deset) eleven (jcdanacst) twelve (dvanaest) b) slozeni oblik od 12-19, koji sc dobija dodaje nastavak ,,-teen": thirteen (tri naest) fourteen (cetmaest) fifteen (petnaest) sixteen (sesnaest) seventeen (sedarnnaest) eighteen (osamnaest) nineteen (devctnaest) c) slofeni oblik od 20-90, koji sc pravi dodavanjcm na osnovni oblik: twenty (dvadeset) thirty (trideset) forty (cetrdeset) fifty (pedeset) sixty (sezdeset) seventy (sedamdeset) eighty (osamdeset) ninety (devedeset) d) ostale oblike: hundred (sto) thousand (hi l]ada) million (milion) itd.
Nap 0 men a: "and". Ipak se u Medutim, "and" hiljada i jedinica U govornom i pisanom jeziku izmedu jedinica i desetica ne stavlja sc pisanom jeziku stavIja mala povIaka: 73 [sevnti Ori:], iIi "seventy-three". se mora uvek upotrebiti izmedu stotina i jedinica iii desetica, izmedu iii desetica, i najzad izmedu miliona j jedinica iIi desetica:

kad se na

osnovrn

oblik

nastavka

,,-ty"

85

101 (a hundred and one) 11 (a hundred and ten) 118 (a hundred and eighteen) 345 (three hundred and forty five) itd. iii 1001 (a thousand and one) 1010 (a thousand and ten) 1018 (a thousand and eighteen) 2798 (two thousand seven hundred and ninety eight, ili hundred and ninety eight) itd. iii 1,000,00 I (a million and one) 1,000,010 (a million and ten) ),000,018 (a million and eighteen) 1,000,187 (a million one hundred and eighty seven) 1,00 1,187 (a million one thousand one hundred and eighty 1,054,187 (a million fifty four thousand one hundred and 1~254,187 (a million two hundred and fifty four thousand and eighty seven) itd. Godine iznad hiljadu citaju se na sledeci nacin: 1955 (nineteen hundred and fifty five). Medutim, pa se kazc: najcescc se iz prakticnih fifty five) "hundred"

twent,

seven

seven) eighty seven) one hundred

razloga izostavlja "hundred"

i "and",

1955 (nineteen

Ali, godine ispod hiljade se citaju pornocu

879 (eight hundred and seventy nine)

i "and":

Glavni broj i razlomak uvek se povezuju pomocu "and": 2 1/3 (two and one third), 4 5/9 (four and five ninths), 7 8/3 (seven and eight thirds), itd. Nula ,,0" se na engleskom moze izraziti na sledece nacine : zero, naught, sa imenom slova ,,0". Ovo poslednje se upotrebljava u svakodnevnom eziku kod brojeva telcfona, legitimacija i sl.: -190 (minus nineteen degrees iIi nineteen 403 (four naught three) 33-750 (three three seven five 0 [ou]) 33-200 (three three two double 0 [ou]). Cetiri osnovne racunske below zero)

a) Sabiranje (Addition) 2 1 = 3 (two and one is (are, makes) three), b) Oduzimanje (Subtraction) 10 - 6 = 4 (ten minus six is (makes, are) four, iii ten less six, iii six from ten), c) Mnozenje (Multiplication) 1 X 1 = I, 3 x 8 = 24 (once one is (makes, are) one), (three times eight is (are, makes) twenty four), d) Deljenje (Division) 8 : 2 = 4 (eight divided by two is (are, makes) four). 86

radnje:

2) REDNI

BROJEVI

(Ordinal

Numbers)

Pored nepravilnih oblika: first (prvi), ,second (drugi), third (treci), fifth (peti), eighth (osmi), ninth (deveti), twelfth (dvanaesti), ostali redni brojevi do dvadeset pravc sc dodavanjem nastavka ,,-th" [S] na prosti broj: Prosti br oj four (cetiri) seven (sedam) eleven (jcdanacst) nineteen (dcvetnaest) itd. Redni broj four-th (cetvrti) seventh (sedmi) eleventh (jedanaesti) nineteenth (devetnaes ti) itd.

Redni brojevi desetica imaju donekle nepravilan oblik. Krajnje "y" se menja 1I "i", i onda se dodaje nastavak za redne brojcve ,,-eth" [is] na prosti broj:

Prosti broj twenty (dvadeset) thirty (trideset) sixty (sezdeset) ninety (devedeset) itd.

Redni broj twent-i-eth (dvadeseti) thirtieth (trideseti) sixtieth (sezdeseti) ninetieth (devedeseti) itd.

~ a p 0 men a: Dok prosti brojevi mogu da stoje ispred (sto je najcesCi slucaj) iii iza imenice (three fingers, twenty pupils, itd., ali page one, lesson ten, itd.), dotIe redni brojevi uvek dolaze ispred imenica: the first lesson, the seventeenth page, the second window, itd.

Kod razlomaka prosti brojevi dolaze u brojitelju, I!10 (one tenth), 5/6 (five sixths), itd. 3) UCESTANI BROJEVI (Repeating

a redni u imenitelju:

or Iterative

Numbers)

Ovi se brojevi po pravilu prave zdruzivanjem toga "times": ten times (deset puta), a hundred times izuzeci su: once (jedanput), twice (dvaput), i ponekad su postali nepravilni usled zdruzivanja, i to prvi od "two-times" i treci od "three-times" .

prostih brojeva i pri(sto puta), itd. Jedini "thrice" (triput), koji "one-times", drugi od

~ a p 0 men a: Ovde treba jos pomenuti tzv. multiplikativne brojeve, koji se prave dodavanjem nastavka ,,-fold" na proste brojeve: twofold (dvostruk), threefold (trostruk), itd. Ponekad se takode upotrebljavaju latinske reci: quadruple (cetvorostruk), quintuple (petostruk), itd.

87

ZNACENJE

U pocetku se svaki jezik sastojao pretezno od imenica, a zatim od glagola, koji su hili najnuzniji u primitivnorn izrazavanju ljudi. Donekle isti slucaj je kod male dece kad pocinju da progovaraju. Sasvim je prirodno sto dete u to vreme kaze : Mary want ball; give baby rattle (Marija hoce loptu; daj bebi zvecku). Medutirn, kad dete malo bolje ovlada jezikom, ono kazc: I want ball; give me rattle. Ja hocu loptu; daj mi zvecku. Tako se u toku razvitka recnika pocelo izbegavati suvisno i nepotrebno ponavljanje imenica, a umesto njih pocele su se upotrebljavati krace i pogodnije reci, koje su skracivale nacin izrazavanja i dovele reccnicu u jednu skladniju celinu. Tako, one vrste reci koje se upotrebljavaju da zamene imenice u recenici, a da ih stvarno ne imenuju, nazivaju se z arne n i c a In a. One se prema tome odnose kako na Iica tako i na predmete,

ZAMENICE
(Pronouns)

PODELA

Zamenice

delimo

na:

1) Licne zamenice (Personal Pronouns) 2) Prisvojne zamenicc (Possessive Pronouns) 3) Povratne zamenice (Reflexive Pronouns) 4) Uzajamno-povratne zamenice (Reciprocal Reflexive Proneaes) 5) Zamenice za naglasavanje (Emphasizing Pronouns) 6) Pokazne zamenice (Demonstrative Pronouns) 7) Upitne zamenice (Interrogative Pronouns) 8) Odnosne zamenice (Relative Pronouns) 9) Neodredene zamenice (Indefinite Pronouns) 10) Deone zamenice (Distributive Pronouns). 1) LICNE ZAMENICE su: Mnozfna we (mi) you (vi), ye (zastareli oblik) they (oni - za muski, zenski srednji rod) i (Personal Pronouns)

OBLICI

Licne zamenice Jednina

I (ja) you (ti), thou i thee (zastareli he (on - za muski rod) she (ana - za zenski rod) it (ono - za srednji rod)

oblici)

88

Padezi licnih zarneruca glase:

Broj Lice
------

--

-------

A treci

Z
cetvrti me (rnene) you (tebe) him (njega) her (nju) it (njega sesti with me (sa mnorn) with you (sa tobom) with him (sa njim) with her (sa njorn) with it (s njim)

prvi
:
I

drugi ; of me (rnenej : of you (tebe)

I
I

I (ja)

I to

me (rnenij

I .e
e
Q)

you (ti) he (on) she (ona) it (ono)

to you (tebij to him (njernu) to her (njoj) it (njernu)

:
I

! of him (njega)

"0

I
I

,,
1

"

of her (njej of it (njcga)

I
I

I to
I
I

.c
0

we (rni) I of us (nasj
I
I

to us (nama) to you (varna)

us (nas) you (vas)

>N

c
~

you (vi)

I
I

with us (s nama) with you (s varna) with them (s njima)

of you (vas)

they (onij :of them (njih) : to themf njima) ! them (njih)

!

Nap 0 men a: Licna zamenica prvog lica jednine "I" pise se uvek vclikim slovorn Nekada se ona pisala malim slovom; medutim, usled neuglednosti, a i zbog toga sto jc jedna rec pretstavljena jednim slovom, starnpari su je prvi poceli pisati velikim slovorn. Stari oblik drugog lica jed nine "thou, thee" upotrebljava se jedino u bibliji i pesnist VlI. Verska sekta K vekera ponckad upotrebljava ove oblike umesto "you". Drugo lice mnozine ye je takode zastareli oblik i upotrebljava sc samo II bibliji i pesnistvu. "You" ima isti oblik za drugo lice jednine (ti) i drugo lice mnozinc (vi). U pismima se nikad ne pise velikim slovom. PREDMETSKI ILl OBJEKTSKI OBLIK LICNE ZAMENICE

(Objective Case)
u predmetu (objektu) ima uvek isti oblik me, you, him, her, it, us, you, them, koji se zove predmetski iIi objektski oblik licne zarnenice. Tako u recenici: Padez licne zameruce Mary saw me in the last moment, Marija me je ugledala njem trenutku. u poslcd-

glagola "saw" i nalazi se u cctvrtom padezu, pa se zato i naziva predmetskim iIi objektskim oblikom licne zamenice "I". Kada se u svakodnevnom govoru licna zarnenica upotrebi predikatski, onda ona nikad ne dolazi u prvom padezu, iako bi sa strogo gramatickog gledista trebalo da dode. Tako bi u primeru "Who goes there" (Ko to dolazi?) pravilan odgovor trebalo da budc "It is I" (Ja sam to), posto je "is" oblik glagola "to be" iza koga, kao i obicno, dolazi zamenica u prvorn padezu (kao sto bi dolazila i imenica). Medutim, u svakodnevnom govornorn jeziku, odgovor glasi "It is me", i zarnenica je u 4. padezu (slicno u francuskorn jeziku "c'est moi"), Pa ipak najcesce se radi izbegavanja pedantnosti, s jedne strane, i postovanja grarnatickih pravila, s druge strane, upotrebljava imenica; zato mozemo takode da kazemo "It's Mary here" (Marija je ovde). Otprilike isti je slucaj sa padezima licnih zamenica u poredenju posle "than". Tu se takode upotrebljava cetvrti padez, i pored toga sto bi, aka

"me" je predrnet

89

se strogo drzirno grarnatickog pravila, urnesto kruto grarnaticke recenice : His brother skoro
If is brother

trebalo

da dode

prvi padez.

Tako

is taller than I (am). se upotrebljava: taller than me.

Njegov . Njcgov

brat je visi od mene. brat je visi od mene.

redovno
IS

Zamenica "you" se u svakodnevnom govoru moze upotrcbiti kao neka vrsta ncodredene zamenice, slicno istoj upotrebi u nasern jcziku. Tako se podrazumeva "onc" iIi "man", i moze se prema tome prevesti sa "covek, neko" i sl.: You can't help laughing. One can't help laughing. Zamenica He is watching
Nap

Ne mozete da se ne nasmejete. Covek ne moze da se ne nasmeje. da zameni imenicu muskeg roda (Iica).

"he" se upotrebljava an aeroplane

John is watching an aeroplane in the sky.

in the sky.
"he" takode imenica,

J ovan posmatra a vion na nebu. On posmatra avion na nebu.

zamenjuje zajednicke i mislene imenice

() men a: U personificiranju srednjeg roda (Vidi : pcrsonificiranjc

Zamenica

=she" sc upotrebljava

da zameni irnenicu zenskog roda (lica): Moja sestra ide takode u skolu. Ona ide takode u skolu.
i mislene imenice

My sister goes to school as well, She goes to school as well.

Nap 0 men a: U personificiranju srednjeg roda (Vidi: pcrsonificiranje

"she" takode zamenjuje zajednicke irnenica),

Zamenica iii zivotinje):

"it" se upotrebljava

da zameni imenicu srednjeg Casa je puna vode. Ona je puna vode. Cime se konj hrani? Cime se on hrani?

roda (stvari

The glass is full of water. It is full of water. What is a horse jed on? What is it fed on?

''It'9 moze takodc

menut pol. Medutirn, "he'" iIi "she":

da zarneni imenicu zajednickog roda, kad nije potim se pomenc pol, onda se prerna smislu upotrebJjava Dete se igra u parku, ono nije sarno. Dete je decak. On je vrlo simpatican. Dete je devojcica, Ona je vrlo simpaticna.

The child is playing ill the park, it is not alone. The child is a boy. He is very nice. The child
IS

a girl. She is very nice.

90

Zamenica "it" se takode upotrcbljava izjavu, konstataeiju iIi cinjenicu:

kad se ona odnosi

na neku

He is fond of music, and you know it.

On voli muziku, poznato.

. varna Je to

Kad 0 zemljama, gradovima iIi univerzitetima mislimo u geografskorn srnislu, onda se umesto njih upotrebljava zamenica "it": England is a naval country, for it is

surrounded with sea. Zarnenica

Engleska je pomorska zemlja, jer je opkoljena morem.

"it" moze da sluzi kao prividni podmet isprcd glagola "to be", kad iza njega dolazi pravi podmet i kad zelimo da naglasirno neku rec iIi izraz u recenici : It was my brother that made this box. It is not true that they were at home. It was I who spent all that money. Moj brat je napravio tu kutiju. Nije istina da su bili kod kuce. J a sam potrosio sa v taj novae,
0

U pitanjima i odgovorima u kojima onaj koji pita ne zna nista i nteresovanom lieu iIi stvari, upotrebljava se "it":

za-

Who is it making so much. noise? It is your little son. What is it? It is a new book by a young writer.

Ko to toliko galami? To je vas sincic. Sta je to? To je nova knjiga od jednog mladog pisca.

U svim dosad pornenutirn slucajevima "it" se odnosi na nesto odredeno: stvar, lice, radnju, misao i sl. Medutirn, ,,,it" se vrlo cesto upotrebIjava za pokazivanje bezlicnosti, Najcesci slucajevi su kad "it" sluZi kao podmet, i to: a) uz bezlicne glagole (it snows, it rains, it freezes, it clears up, itd.): It often snows at this time of the year.
b) za izrazavanje

Sncg ccsto pada u to doba godine.

vremena: Sada jc poia cetiri.

It

IS

half past three now.

c) za izrazavanje daljine iIi prostora :

How far is it to the railway station?

d) u izrazima: It is fine (nice, enough, wet, itd.). U mnogim glagola: idiomatskim izrazima

Koliko je udaijena nica? Lepo je (dovoljno,

zeleznicka

sta-

mokro,

itd.).

"it" se upotrebljava
Mi cerno jednog to rascistimo.

kao predmet dana morati da

We must have it out some day.

Ova upotreba je narocito cesta kod glagola koji su pravljeni od imenica (a walk - to walk, itd.), i to samo onda kad se na imenicu ne dodaju nikakvi nastavci: We would sleep out on fine nights; and hotel it, when it was wet. Zamenica "we" "ones" iIi "people": se moze takode Za Iepih noci spavali bi napolju ; a u hotelu kad je bilo kisovito. upotrebiti u neodredcnorn smislu

We always try to find out the truth. "We" takode cesto upotrebljavaju pisci, kraIjevi i s1.: We, Elisabeth II., Queen of Great Britain.

Ljudi uvek pokusavaju da saznaju istinu. radi skromnosti urednici listova, Mi, Elizabeta II., Kraljica Velike Britanije. u obicnorn govoru umesto

Objektski oblik "us" se cesto upotrebljava "me" kad se zeli istaci vaznost nekc radnje: Auntie, teach us to tell the time,

Tetka, nauci me kazati koliko je sati. Zamenica "they" se takode upotrebljava u bezlicnorn smislu, s tom razlikom sto ona ne ukljucuje lice koje govori: Prica se da je jedna nova planeta otkrivena.

They say that a nelV planet has been observed. 2) PRISVOJNE

ZAMENICE (Possessive Pronouns)

Prisvojne zamenice mine (moj, a, e), yours (tvoj, a, e), thine" (tvoj, stari oblik), his (njegov, a, 0), hers (njen, a ,0), its (njegov, a, 0), ours (nas, a, e), yours (vas, a, e) i theirs (njihov, a, 0), kao i prisvojni pridevi, razvili su se iz jednog starog oblika genitiva iIi prisvojnog padeza licnih zamenica, dobijajnci takode nastavke: That book is Mary's. That book is hers, To je Marijina knjiga. To je njena knjiga.

Ove zamenice pokazuju da nekome nesto pripada iIi da neko nesto poseduje. One nikada ne dolaze uz imenicu, vee umesto imenice ili umesto prisvojnog prideva i imenice (uporedi prisvojne prideve): This is my book (my-l-prisv, prid.). This is mine (prisv. zamenica). Ovo je moja knjiga. Ovo je moja.

Prisvojne zamenice upotrebljavaju se cesto posle predloga "of" umesto prisvojnog prideva, kad se govori 0 predmetu iIi lieu izdvojenom iz veceg broja istih predmeta iIi Iica, iIi iz sku pine: I met a friend of yours yesterday. Juce sam sreo jednog tvog prijatelja.

*
92

Zastarel i oblik.

Ovaj se oblik upotrebljava da hi se izbegla nezgodna konstrukcija sa pokaznom zamcnicom isprcd prisvojnog prideva. Tako umesto rogobatne recenice : "I do not like that her brother", treba reci:

I do not like that brother of hers.

Taj

njen brat

mi se ne svida.

3) POVRATNE

ZAMENICE

(Reflexive

Pronouns)

lJ engleskorn jeziku povratne zamenice imaju poseban oblik za svako lice, za razliku od srpskog, gde sc zamenice "sebe, se" upotrebljavaju za sva lica jednine i mnozine. Povratne zamenice prave se dodavanjem nastavka "self" za jedninu "selves" za mnozinu prisvojnim pridcvima. One glase:

Bezlicni oblik
Jednina

1. lice
2. lice 3. lice

Mnoz,

l. lice
2. lice 3. lice

oneself (napr.: to see oneself) myself (sebe, se) yourself (sebe, se) himself (sebe, se, muski rod) herself (sebe, se, zenski rod) itself (sebe, se, srednji rod) ourselves (sebe, sc) yourselves (sebe, se) themselves (sebe, se, za sve rodove)

Povratne recenici :
He saw himself

zamenice

izrazavaju

vracanje
Video

radnje sc
U

na

podmet.

Tako

in the m'rror,

ogledalu.

zarnenica "himself" je predmet glagola "see" i oznacava isto lice kao i podmet, odnosno vracanje iIi upotpunjavanje radnje pod meta. Ovc zarncnice
a) posle

se upotrebljavaju: glagola:

povratnih

Look after yourself! The hoy washes himself

b) u poredenjima

everJ' morning,
posle "than, like,

Pricuvaj se! Decak se pere as" :

svako

jutro.

myself, The child is not in the least like myself.

c) da

My brother is much older than

hi se izbeglo

Moj brat je mnogo stariji od mene. Dete ni najmanje ne lici na mene.

pogresno herself. moglo

razumevanje: Trazila bi se razumeti

She asked a ticket for

(Kad hi rckIi "for her",

JC jednu
za neko

kartu

za

sebe.

drugo

lice).

d) posle glagola behave (ponasati se), hurt (povrediti se), excuse (izviuiti se), enjoy (uzivati), knock (udariti se), kill (ubiti se), drown (udaviti se), shoot (ubiti se), kad posle njih ne dolazi direktni predmet (objekt):

93

I hurt myself. He behaved himself very well.

e) posle predloga (izuzev ako predlog

Povredio sam se. Vrlo dobro se ponasao. ima cisto 10k alan .,m:.;,·0): Devojka Zatvorite sc pogledala vrata u ogledalo.

The girl looked at herself in the glass.

ali :

Shut the door behind you.

za soborn.

Nap 0 men a: U engleskom jcziku povratni glagoli mogu da se upotrebe bez povratnih zamenica i to onda kad je iz smisla recenice jasno kako sc glagol upotrebljava: My father shaves every morning. I always wash in very cold wat er, Moj otac se brije svako jutro. Uvek se perem u vrlo hladnoj vodi.

4) UZAJAMNO-POVRATNE (Reciprocal

ZAMENICE

Reflexive Pronouns)

Uzajamno-povratne zamenice pokazuju rnedusoban, uzajaman odnos ili radnju izmedu dva iii vise liea. Postoje sarno dve zameniee za sva lica, to sn: each other (se) one another (se). Razlika izrnedu ovih zameniea je u tome sto se "each other" upotrebJjava da pokaze uzajamnu radnju izrncdu dvaju lica, dok "one another" pokazuje tu radnju izrncdu vise od dva liea: Mary and John, why do you not love each other? (dva liea) Marija i Jovane, volite? Deco, zasto sobno)? zasto sc vi ne

ali:
Children, why do you not love one another? (vise lica)
Nap
8

se ne volite

(rnedu-

men

a:

Prisvojni oblici su : each other's, one another's .

.5) ZAMENICE

ZA NAGLASA VANJE

(Emphasizing (subjekta)

Pronouns) (objekta). himself,

njim-

Ove zameniee sluze za istieanjc podmeta Po obliku se razlikuju, i to:

i predmeta

isti oblik kao povratne zamenice: myself, yourself, herself, itself, ourselves, yourselves, themselves (ja, licno, sam):

a) imaju

I myself spoke to him. Your sister herself told us this. He himself rang us up.

Licno sam razgovarao sa Tvoja sestra nam je to pricala. Sam on nam je telefonirao,

licno

94

b) slozeni oblik od prisvojnog prideva i "own": my own, your own, his own, her own, its own, our own, their own. Ovi se oblici prevode sa "moj vlastiti, tvoj vlastiti, itd.":

My friend has a house of his own. John left the snake alone to go its own way. She cooks her own meals.

Moj prijatelj ima svoju vlastitu kucu. Jovan je pustio zmiju da ode svojim putem. Ona sprema svoja jela.

e) slofeni oblik, kao od "by + povratna zamenica": by myself, by yourself, by himself, by herself, by itself, by ourselves, by themselves iIi "on my O\VO, on your own", itd. Ove zameniee se prevode "sam, sam samcit " za sva liea:

The children were sitting by themselves. He was living all by himself. She has done it all by herself.

Deca su sedela sama, Zivco je sam samcat. Ona je to sve potpuno uradila.

sarna

6) POKAZNE

ZAMENICE

(Demonstrative

Pronouns) irnenice ili pok azuju

Pokazne zamenice zamenjuju ranije pornenute imenicu umesto koje stoje. Pokazne 'zameniee su: Jednina this (ovaj, a, 0) that (onaj, a, 0)

Mnofina these (ovi, e, a) those (oni, e, a).

Zatim: the same (isti), the very same (isti, naglasena), the former (prvi, raniji), the latter (drugi, kasniji), such (takav, a, 0), very (isti, taj, bas), one (jedan), ones (jedni), so (tako), yon (onaj), yonder (onaj): That lvas done in a particular

u'ay.

I have never seen such a bad handwriting. From the very beginning.

To je postignuto na jedan poseban nacin. Nikad u zivotu nisam videe tako rdav rukopis. Od samog pocetka.

"This, these" se upotrebljava za sve sto se rukom iIi cime drugirn rnoze dodirnuti. Medutim, "that, those" se upotrcbljava kad se pokazuje nesto sto je jednako daleko od onog koji govori i onoga kome se govori, ili za blizinu u prenosnom smislu:

I have a knife. in my pocket; this is my knife. There is a picture on the wall,' that is a very nice one.

U dzepu imam noz ; ovo je moj noz. Na zidu se nalazi slika; ona je vrlo lcpa. mogu menjati predloga: this,

Od svih pokaznih zamenica samo se "this" i "that" u padezima ; padezi se prave kao kod imenica, tj. pornocu of this, to this, itd ..

95

lja va ~'that, those":

Kad se hoce da izbegne ponavljanje

111

imenice, onda se obicno upotrebNajbolji dak je onaj koji se vidi u sredini slike. se upotrebljava da zarneni ime-

The best pupil is that seen of the photo.

the middle

Pokazne zamenice "one, ones". "One" nicu II jednini, "ones" imenicu u mnozini:
I prefer a house built of stone to one built

of brick. The steps you have taken are ones of much risk.

Vise volim kucu sagradenu od kamena nego od cigle. Koraci koje ste preduzeli pretstavljaju veliku opasnost. recenice s istim pridevom: Da Ii se na slici vidi vcIiki deeak? Da, vidi se veIiki decak, recenice

HOne, ones" se upotrebljavaju:

a) da zamenjuju imenice iz prethodne Is there a big boy ill the picture? Yes, there is a big one.

b) da zamenjuju imenicu iz prethodne Is there a big boy in the garden? lVO. there is a little one.

s drugim

pridevom:

Da li se u vrtu nalazi veliki decak? Ne, nalazi se mali decak,

c) da zamenjuju imenicu iz iste recenice s drugim pridevom: There is an old book, but not a new one. Tu je stara knjiga, a ne nova.
~ a p 0 men a: "One(s)" moze da bude pokazna i neodredena zamenica (vidi neodredene zamenice). Kad pokazuje i stoji umesto jcdne odredene imenice, onda je pokazna zamenica:
J prefer the black horse to the white one.

Vise volim crnog

konja od onog belog.

Medutim, kad zamenjuje dena zamcnica: One

J1111S1

imenicu u opstcm i neodredenom

smislu, onda je to neodre0

lake care of one's health.

Covek mora voditi racuna

svom zdravlju.

HThe one(s)" se upotrebljavaju

ispred njih dolazi vee jedna pokazna That is the one I looked for. They are the same as the ones (iii ":hose") vou showed me last tim?

takode umesto zamenica:

"that,

those",

kad

To je ona koju sam trazio. . To su iste kao one koje ste mi prosli put pokazali. da stoji "one(s)", koje zame-

Posle "that, those" m oze, ali ne mora, I1JuJe ranije pomenutu imenicu: Give me another pen, this (one) is not good.

Dajte mi drugo pero, ovo nije dobro. Medutim. kad "one(s)" upotpunjuje i naglasava pokaznu zamenicu (jer "onc(s)" je takode vrsta pokaznih zamenica), onda se redovno upotrebljavaju posle njih:

That one.
96

Which bov has broken

the window?

Koji je decak razbio prozor? Onaj.

Slicno je kod drugog stepcna poredenja moze i ne mora upotrcbiti : That boy and a bigger one have taken the ball.

i rednih brojeva, gdc sc "one(s)" Taj decak loptu. i jedan veci uzcli su

"Oue(s)" se nikad ne upotrebljava posle: prostih brojeva, gradivnih i rnislenih imenica, prisvojnih prideva i prideva napravljcnih od vlastitih
imenica koje znace veru, narodnost i sl, (prvi, prethodni, predasnji) i "the latter" (drugi, potonji, kasniji) upotrebijavaju se da naizrnenicno zamene i blize odrede podrnct slozcn od dva liea. Po pravilu, kad su u pitanju stvari trebalo hi da stoji "'this~ these' iii "'that, those" umesto njih. Ali se ovo pravilo ne primenjuje uvek dosledno: ~Ve met

Zamenice "the former"

actor and a musician; the former was young, the latter old.
all

Srcli smo jednog gi umea i jednog muzicara; prvi je bio mlad, a drugi star. Psi su verniji prijatelji od macaka ; ove (macke) su privrzene me .. stima a oni (psi) lieima.

Dogs are more faithful friends than cats; these (cats) are attached to places, and those (dogs) 10 persons.
nacinu

Zamenice "yon, yonder" upotreblja vaju se sarno u poeziji i u uzvisenorn

izrazavanja. U svakodnevnom jeziku umesto njih se upotrebljavaju "there, up there, down there, over there". Tako umesto: .'\1y brother

lives in the house yonder.

Moj brat zivi tamo preko. Moj brat zivi tamo preko.

onoj

kuci

obicno se kaze : Mv brother lives in the house over there.

:'i a p
0

onoj kuci
llZ

men a: Ove zarnenice takode mogu da budu pridcvi. Kad stojc oznacavaju jc, onda su pridevi (vidi drugi stcpen porcdenja prideva).

imcnicu

Zamenica "so" se upotrebljava:

a) da zameni imenicu iii pridev poslc giagoia If e is angry and has every reason to be so.

"to be":
I

On je. besan bude takav.

ima razloga

da

b) da zameni celu zavisnu reeenicu posle glagola:

tell, say, hope, believe,

think, suppose, presume:

That was her fault and I told her so. To je bila njena greska i ja sam joj to rekao. ali sarno onda kad podmet takode

c) na pocetku reeenice kad znaci "takode", stoji poslc priroka (vidi inverziju): He has gone to the pictures " so have I.
7 Grarnat ika cngleskog jezika

lsao je u bioskop;

ja.

97

d) u izrazima: I don't think so, I don't hope so, I don't believe so.. I don't suppose so, itd. umesto "I think not, I hope not", itd. gde se "not"
odnosi na izostavljen glavni glagol. u prostim vremenima Bio je jako takav. kad se ispred glagola

"So" se ne upotrebljava nalazi neki naglaseni prilog:

He was very angry yesterday: he always is. ali: He has always been so.
takav,

besan ; on je uvek

Oduvek je takav.

Zamenica "such" ima isti oblik u jednini i mnozini i u svim rodovima :

a, 0, takvi, e, a. Kad recenica pocinje sa "such", onda prirok dolazi ispred podmeta:

Such is my friend John.

se moze takode upotrebiti velik, takav (po naravi, sastavu i sl.):

Takav je moj prijatelj Jovan. predikativno i tada znaci "tako

"Such"

His behaviour is such that we cannot stand him any longer.

Nap
0

Njegovo ponasanje je tak vo da ga vise ne mozemo podneti.

men a:

Uporedi pridev "such".

7) UPITNE

ZAMENICE

(Interrogative

Pronouns)

Upitne zarnenice sluze za postavljanje pitanja. U engleskom jeziku postoje sledece upitne zamenice: "who" (ko), "what" (sta), "whicb" (koji), i njihove slozenice "whoever, whatever, whichever". Padezi upitnih zamenica prave se kao kod imenica, tj, pornocu predloga: who, of whom, to whom, itd.

Zamenica "who" se upotrebljava samo Who teaches you English? Who is coming? Who has eaten up the strawberries?
Konstrukcija

za lica:

Ko ti predaje engleski? Ko dolazi? Ko je pojeo jagode?

pitanja sa padezima upitne zamenice "who" pomalo je neobicna, narocito u svakodnevnom govoru. Nairne, predlog koji oznacava padez, dolazi na kraj upitnog oblika iii celog kraceg pitanja, iako je gramaticki pravilno da s njim pitanje pocne. Zatim, svi se padezi upitne zamenice "who" svode na jcdan oblik "who". Tako urnes to strogo grarnaticke

recenice:

or

whom did he speak?

govornom engleskom

o
jeziku

kome je on govorio? se kaze: kome je on govorio?

u svakodnevnom

Who did he speak of?

98