32 SUNNUDAGUR 28.

JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ

ferðalög
Líf og listir í Benín í Afríku

Frá sýningunni Konur byggja Afríku Tréskúlptúrar af konum Boðskapur Meira en fimm þúsund ökumenn mótorhjóla-taxanna Á glöðum degi Í þorpinu Topka-Aizo voru krakkarnir með
í ýmsum störfum og í bakgrunni er teiknisería T.T. Fons frá í Cotonou aka nú um með þann boðskap á bakinu að allar stúlkur af lífi og sál í bæði dansi og tónlist og nutu góðra leiðbein-
Senegal „Fjárfest í menntun stúlkna“. eigi að njóta skólagöngu. inga þeirra sem eldri voru.

Hjartsláttur jarðar
Dvöl í Benín í Vestur-
Afríku gefur spurning-
unum um verðmætamat
aukið vægi.
Jóhanna Bogadóttir
dvaldi þar og skoðaði
mannlíf og listir.

Í
raka hitabeltisins er tím-
ans tönn mjög fljót að
vinna á pappír og nýjar
bækur fljótlega orðnar
eins og gamlar skruddur.
Bókasafnið í Villa Karó, finnsk-
afrísku menningarmiðstöðinni þar
sem greinarhöfundur dvaldi á Leit Úr verkinu Í bið eftir Bernie Searle um leit mannsins að stað í tilverunni.

strönd Benínflóans, minnir helst á
virðulegt fornbókasafn sem vekur
upp hugsanir um aðra tíma og
aðrar viðmiðanir. Þetta skapaði
vissulega viðbót á stemninguna
þar sem ölduniðurinn dunaði í eyr-
um.
Þar var meðal annarra ágætra
bóka ein mjög áhrifarík sem vel
var við hæfi að lesa einmitt þar en
það var bókin „Tea-Bag“ eftir
Henning Mankell hinn sænska.
Hún fjallar um nokkrar flóttakon-
ur sem lifa í felum í Svíþjóð og
þeirra veruleika og hvernig sögu-
maður, hinn norræni mennta-
maður, skáldið, mætir þeim veru-
leika. Bókin segir meðal annars
sögu afrískrar stúlku sem flúði yf-
ir haf og lönd og byggist á sam-
tölum sem Mankell hefur átt við
flóttamenn sem eru í felum í Sví-
þjóð. Bókin er einnig írónísk og
kímin lýsing á metnaðarfullum rit-
höfundi og samkeppninni í menn-
ingarheiminum. Mankell hefur
löngum haft aðsetur í Mósambík
og þótt hann sé þekktastur fyrir
sakamálasögur sínar þá hefur
hann einnig skrifað annars konar
bókmenntir, þar af þó nokkrar
bækur sem fjalla um líf fólks í
Afríku. Oftast eru það börn eða
ungt fólk sem eru aðalpersón-
urnar en í þessum sögum gefur
hann áhrifaríka sýn í veruleika
þann sem þar er við að eiga.
Hver á heima hvar?
Hið stóra djúpa haf hefur
löngum verið vegur flóttamanna.
Á síðustu áratugum með sívaxandi
mismun í heiminum hafa meðal
annarra margir Afríkubúar leitað
á þann veg. Oft er það á flótta frá
ofbeldi eða skorti heima fyrir eða í
Fegurð fundin á einfaldan hátt Ungar stúlkur í litla þorpinu Topka-Aizo
þar sem áhrif og möguleikar nýrra tímar seitla inn.
leit að betra lífi. Eftir erfitt ferða-
lag með lífið að veði, jafnvel á bát-
kænu eða bara einhverju sem flýt-
ur, tekur við stóra spurningin
„hver á heima hvar?“ Mannanna
reglur um eignarrétt og landa-
mæri eru oft fjarstæðukenndar og
Ljósmyndir/Jóhanna Bogadóttir
í andstöðu við samvisku okkar og
skoðanir á t.d. algildum mannrétt-
indum.
Berni Searle er listakona í Suð-
ur-Afríku. Hún er fædd og uppalin
á tímum aðskilnaðarstefnunnar og
á ættir að rekja til þriggja heims-
»
Talið er að árið 1990 ustu árum, til dæmis er talið að
hafi aðeins um 36%
stúlkna fengið einhverja sé hlutfallið orðið nálægt 80%.
skólagöngu en nú sé
hlutfallið nálægt 80%.
álfa. Hún vinnur útfrá þeim bak-
grunni með spurningar um kyn-
þáttahyggju og um hver tilheyri
hverju? Hún hefur meðal annars
gert áhrifarík myndverk um leit-
ina út á hafið sem vekur spurn-
ingar um hver á heima hvar og
hver vegferð okkar er í óræðum
heimi.
Með boðskap á bakinu
„Allar stelpur í skóla“ blasir við
á stórum skiltum við þjóðveginn
vítt og breitt um Benín. En það er
ekki bara á skiltum heldur er
þessi mikilvægi boðskapur nú á
bakinu á ökumönnum mótorhjóla-
taxanna. Mótorhjóla-taxarnir eru
reyndar helstu almenningsfar-
artækin. Stjórnvöld í Benín standa
fyrir miklu félagslegu átaki sem
stutt er meðal annars af UNICEF
þar sem barist er fyrir því að allar
stúlkur fái skólagöngu. Um 5.000
ökumenn mótorhjóla-taxanna
höfðu innritað sig sem stuðnings-
menn þessa átaks og taka þátt í
fræðslunámskeiði. Þeir klæðast
hinum gulu skyrtum með boðskap-
inn á bakinu sem blasir þá við um
allar trissur hvar sem þeirra leið
liggur.
Eins og víða í heiminum er
ólæsi mikið algengara hjá konum
en körlum í Benín og á svæðum
þar sem ekki öll börn fá tækifæri
til að fara í skóla eru það frekar
stúlkurnar sem heima sitja. Mikl-
ar breytingar hafa þó orðið á síð-
1990 hafi aðeins um 36% stúlkna
fengið einhverja skólagöngu en nú
Konur byggja Afríku
Baráttan fyrir menntun kvenna
var einnig áberandi boðskapur á
sýningu sem stóð yfir í „Húsi
Brasilíu“, gamalli byggingu frá
dögum þrælaverslunar í Ouidah í
Benín. Þar voru t.d. skúlptúrar
sem sýna konur í ýmsum ábyrgð-
arstörfum, teikningar eftir teikni-
seríuhöfund í Senegal um mik-
ilvægi þess að leyfa stúlkum að
fara í skóla og fleira.
Þetta var sýningin „Konur
byggja Afríku“ sem Musée de la
Culture í Kanada hefur sett upp
og var nú í Ouidah í Benín. Þar
var fjallað um framlag og stöðu
kvenna víðs vegar um Afríku. Á
sýningunni var myndlist og list-
munir sem ýmist voru eftir konur
eða fjölluðu um stöðu kvenna og
möguleika á einhvern hátt. Ásamt
áhugaverðri myndlist frá ýmsum
löndum Afríku þá voru þar líka
ýmis verk er sýndu ævintýri
hversdagslífsins þar sem samvinna
og stuðningur við listir í hand-
verki eða listiðnaði höfðu stuðlað
að bættum lífsskilyrðum. Slíkt æv-
intýri er til dæmis í gangi núna í
Cape Coast í Ghana og má skoða
ýmislegt um það á netinu:
www.womeninprogress.org. Sann-
arlega eru ýmsar leiðir færar og
margt færist í rétta átt.
Hin nýja ríkisstjórn Yayi Bono
sem náði kjöri í mars síðastliðinn
samanstendur af 23 ráðherrum og
þar af eru 7 konur. (Í fyrri rík-
 MORGUNBLAÐIÐ
isstjórn voru aðeins þrjár.) Kven-
kyns ráðherrarnir fara með ráðu-
neytin sem lúta að menntun, jafn-
rétti, mannréttindum og þróun
ýmiss konar. Samkvæmt lýsingum
þá voru þetta konur með góða
menntun og oft mikla reynslu af
störfum á vettvangi þróunar og
menntamála. Því er freistandi að
deila bjartsýninni með ýmsum
þeim Benínbúum sem lýstu
ánægju sinni með stefnuna núna
eða von um betri tíma þótt vissu-
lega sé á brattann að sækja og
óþrjótandi verkefni framundan.
Listin alls staðar
Óneitanlega sækja að vangavelt-
ur um það hvað það sé sem eins
og steli í manni hjartanu í Afríku.
Hvað er það sem heillar í þessu
fátæka landi Benín? Er það þrá
okkar til þess upprunalega sem
hefur þar áhrif og einnig löngunin
í það sem allt þetta sólskin hefur
að bjóða? Í Benín er allt svo
sprelllifandi, öflugur gróandi og
birta. Alla vega hefur svo margt
þróast á allt annan hátt í hinni
heitu Afríku en hjá okkur á norð-
urhjaranum. Hin nánu tengsl við
hrynjandi eða ryþma lífsins eru
alls staðar og heillandi að sjá
hvernig lifað er og unnið með
hann í tónlist og tjáningu lík-
amans í dansi. Í Benín er dans- og
tónlistarhefð svo rík að margir
bæði ungir og aldnir dönsuðu
þannig við hin ýmsu tækifæri að
teldist vart nema á færi atvinnu-
dansara hér hjá okkur og það var
eins og ryþminn í hreyfingum og
tónlist væri í takt við hjartslátt
jarðar.
Leitin að fegurð
og samstillingu
Það þarf ekki mikla fjármuni til
að setja lit á umhverfi sitt. Vissu-
lega er hin augljósa fátækt og oft
örbirgð víða yfirþyrmandi og lífs-
máti þannig að við teldum okkur
varla lifa af við slík skilyrði. Víða
er það áberandi á svæðum í Benín
þar sem fólk býr við örbirgð eða
mikla fátækt að því tekst samt að
setja lit í tilveruna, skapa fegurð
SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 2007 33
og stundum glæsileika með litum
og formum í klæðaburði. Landið
er frjósamt og fallegt, jörðin rauð-
bleik, stundum rauð og íbúarnir
klæðast oft slíkum litum að úr
verður sjónræn upplifun. Mjög GRUNDTVIG ERASMUS COMENIUS LEONARDÓ
áberandi eru litríkir textíldúkar
og oft með mjög afgerandi mynst-
ur og form. Gangandi myndverk
er það sem stundum kemur upp í
hugann þegar kona fer hjá sveip-
uð slíkum dúk eða karlmaður í
afrískum „jakkafötum“.
Ákveðin tegund þessara text-
íldúka er oft kennd við Vestur-
Afríku og eru þeir mjög vinsælir
þar sem og víðar. Frelsi í hug-
myndum við hönnun, sterkir litir í MENNTAÁÆTLUN EVRÓPUSAMBANDSINS
góðu samræmi og hressileg form til ársins 2013 var ýtt úr vör í janúar 2007. Markmið áætlunarinnar er að stuðla að þróun
eru þar mjög einkennandi. Þessi öflugs þekkingarsamfélags í Evrópu. Sérstök áhersla er lögð á samstarf og samnýtingu
efni eru þó ekki framleidd þar en reynslu og þekkingar um menntun og þjálfun í 31 Evrópulandi.
voru markaðssett í Vestur-Afríku
af hollenskum kaupmönnum á ný- OPNUNARRÁÐSTEFNA MENNTAÁÆTLUNARINNAR
lendutímanum og framleidd í Asíu.
verður haldin í Borgarleikhúsinu fimmtudaginn 1. febrúar klukkan 13:00
Konur og karlar af afrískum upp-
runa á Vesturlöndum nota oft
klæðnað úr slíkum efnum til að
DAGSKRÁ
einkenna sig, eins og nokkurs kon- 13.00-13.10 Tónlistaratriði og setning
ar þjóðbúning. 13.10-13.20 Ávarp menntamálaráðherra, Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur
Hvað er afrískt, 13.20-13.50 Ávarp fulltrúa Evrópusambandsins
spyrja margir
13.50-14.05 Ný Landskrifstofa - hlutverk og skipulag,
Myndlistarmaðurinn Yinka Sho- Karítas Kvaran, forstöðumaður Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins
nibare (Nígeríumaður sem starfar
í London) notar mikið textílklæði 14.05-14.10 Opnun nýrrar heimasíðu Landskrifstofu Menntaáætlunar ESB
eins og hér að ofan er lýst í inn- 14.10-14.30 Reynslusögur tveggja þátttakenda úr fyrri menntaáætlunum
setningar sínar. Hann fjallar þar
14.30-15.00 Kaffi
um spurningarnar um menning-
arskilgreiningu, kynþáttahyggju 15.00-16.30 Málstofur - Comenius, Erasmus, Grundtvig og Leonardó áætlanirnar
og stéttaskiptingu. Hvað er hvað- 16.30 Móttaka í boði menntamálaráðuneytis
an og hvað tilheyrir hverjum?
Verk hans, írónísk og beitt, eru Ráðstefnustjóri: Ágúst Hjörtur Ingþórsson,
oftast innsetningar þar sem gefur
að líta við ýmsa iðju hefðarfólk frá
forstöðumaður Rannsóknaþjónustu Háskóla Íslands
viktoríutímanum eða jafnvel geim-
fara í „afró“-stíl. Þau hafa farið Allir sem starfa að menntun og hafa áhuga á kynna sér möguleika til styrkja í gegnum
víða á undanförnum árum og með- Menntaáætlun ESB eru hvattir til að taka þátt.
al annars á sýningar þekktra
safna á vesturlöndum. Margir Vinsamlegast staðfestu þátttöku með skráningu á
spyrja spurninga um veruleika www.leonardo.is, www.ask.hi.is eða í síma 525 4311
okkar og annarra. Spurningarnar
um hvert stefnir og hvað við eig-
um saman vaka í öllum heims- LANDSKRIFSTOFA MENNTAÁÆTLUNAR ESB.
hornum. Leonardó áætlunin: Dunhaga 5 | 107 Reykjavík | Sími: 525 4900
Erasmus, Comenius, Grundtvig: Neshagi 16 | 107 Reykjavík | Sími: 525 4311
Höfundur er myndlistarkona.