BESPLATNI GOTOVI SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RAD.

RADOVI IZ SVIH OBLASTI, POWERPOINT PREZENTACIJE I DRUGI EDUKATIVNI

MATERIJALI.

WWW.SEMINARSKI-RAD.COM
WWW.DIPLOMSKI-RAD.COM
WWW.MATURSKI-RAD.COM

NA NAŠIM SAJTOVIMA MOŽETE PRONACI SVE BILO DA JE TO SEMINARSKI, DIPLOMSKI

ILI MATURSKI RAD, POWERPOINT PREZENTACIJA I DRUGI EDUKATIVNI MATERIJAL. ZA
RAZLIKU OD OSTALIH MI VAM PRUŽAMO DA POGLEDATE SVAKI RAD NJEGOV SADRŽAJ
I PRVE TRI STRANE TAKO DA MOŽETE TACNO DA ODABERETE ONO STO VAM U
POTPUNOSTI ODGOVARA. U NAŠOJ BAZI SE NALAZE GOTOVI SEMINARSKI,DIPLOMSKI
I MATURSKI RADOVI KOJI MOŽETE SKINUTI I UZ NJIHOVU POMOC NAPRAVITI
JEDINISTVEN I UNIKATAN RAD. AKO U BAZI NE NADJETE RAD KOJI VAM JE POTREBAN,
U SVAKOM MOMENTU MOZETE NARUCITI DA SE IZRADI NOVI UNIKATAN SEMINARSKI
ILI NEKI DRUGI RAD NA LINKU NOVI RADOVI. SVA PITANJA I ODGOVORE MOŽETE
DOBITI NA NAŠEM FORUMU. ZA BILO KOJI VID SARADNJE ILI REKLAMIRANJA MOZETE
NAS KONTAKTIRATI NA OFFICE@SEMINARSKI-RAD.COM
 SADRŽAJ:

1.

I Uvod u geometriju............................................................. 2
II Induktivna metoda u geometriji......................................... 3
III Deduktivna metoda u geometriji....................................... 3
IV Osnovni i izvedeni pojmovi............................................... 3
V Osnovni i izvedeni stavovi................................................ 5
VI Aksiome i aksiomatska metoda........................................ 5
VII O postulatu paralelnosti.................................................... 7

2.

I Opšte o trouglu................................................................. 8
II Odnosi stranica i uglova u trouglu.................................... 11
III Sličnost trouglova............................................................. 15

1
 I UVOD U GEOMETRIJU

Matematika kao nauka i prvi matematički pojmovi razvijali su se i zgrađivali sa

opštim razvojem civilizacije.
Prelaskom iz primitivne ljudske zajednice na organizovane forme, sa
nomadskog načina života na život u stalnim naseljima,pojavila se potreba za izgradnjom
objekata za život čoveka pa samim tim i interes za geometriju.Ti su objekti građeni u
obliku određenih figura i aza njihovu izgradnju bilo je neophodno poznavati takve
figure i umeti meriti njihove elemente. Sve ovo bio je podstrek za dalji razvoj
geometrije, posebno u vezi sa merenjem dužina i površina.
Prvi pisani tragovi, na osnovu kojih se pouzdano može govoriti o stepenu
razvoja geometrije u određenom periodu, potiču iz vremena drevnih civilizacija
Vavilona, Egipta, Kine,..iz vremena oko 2000. godina p.n.e. Bili su pisani na glinenim
tablicama, papirusima ili na kori od drveta. Iz njih saznajemo da su stare civilizacije
imale razvijene sisteme računanja i merenja sa osnovom 60, da su poznavali mnoge
elemente astronomije, pravili tablice množenja i deljenja, znali su da rešavaju linearne i
kvadratne jednačine i njihove sisteme, da računaju povrŠine i zapremine mnogih
geometrijskih figura, a u njihovim glinenim tablicama sreće se više primera Pitagorinih
trojki brojeva, što znači da su poznavali Pitagorinu teoremu i da su se njome koristili.
Pitagora je živeo u šestom veku p.n.e.. Rodio se 580god. na grčkom ostrvu
Samosu. U mladosti je mnogo putovao i tako saznao za dostignuća drugih naroda, pre
svega Egipćana, u raznim oblastima znanja, pa i matematici. Pitagora je veliki značaj
pridavao geometriskom predstavljanju brojeva. Iz ove problematike potiču geometrijske
konstrukcije vezane za različite aritmetičke i algerbaske formule.
Među takvim formulama posebno mesto zauzima:
PITAGORINA TEOREMA prema kojoj je:
POVRŠINA KVADRATA NAD HIPOTENUZOM PRAVOUGLOG TROUGLA
JEDNAKA ZBIRU POVRŠINA KVADRATA KONSTRUISANIH NAD KATETAMA TOG
PRAVOUGLOG TROUGLA.
U istoriji matematike poznato je da su za ovu činjenicu znali i stari Vavilonci.
Smatra se da je prvi dokaz dao baš Pitagora, ali to nije sačuvano. U vezi sa Pitagorinom
teoremom su i PITAGORINI BROJEVI. To su uređene trojke prirodnih brojeva koje
predstavljaju rešenje jednačine:
x2 + y2 = z2
kao što su trojke (3,4,5), (5,12,13) i slika 1

slika 1.

2
Pitagora je doprineo razvoju geometrije svojom teoremom o pravouglim trouglovima,
ali možemo reći da trouglovi nisu bili osnovni predmet proučavanja u geometriji. U
stvari ona se najpre bavila posmatranjem konkretnih objekata u prirodi, proučavanjem
međusobnih položaja i odnosa tela, površi i linija, kao i izračunavanjem njihovih
veličina.Vremenom se njeno interesovanje proširilo na veoma složena razmatranja
apstraktnih geometrijskih objekata i njihovih transformacija.

II. INDUKTIVNA METODA U GEOMETRIJI

Ako potražimo kako se tokom istorije čovečanstva razvijala geometrija,

naćićemo da je dugo crpela svoja saznanja neposredno iz iskustva. Takva je bila
geometrija starih kultura Mesopotamije i Egipta, pre Grka. Znači od početka istorije pa
do otprilike šestog veka p.n.e.. Tada je geometrija bila pre svega iskustvena,
EMPIRIJSKA NAUKA. Ona je uvodila u svoja saznanja polazeći od pojedinih
činjenica posmatranja, znači bila je ujedno INAUKTIVNA NAUKA.Ona se izgrađivala
na inauktivno izvedenim zaklučcima tj. na osnovu rezultata nekoliko eksperimenata
izvodi se opšti zaključak.

III. DEDUKTIVNA METODA U GEOMETRIJI

Tek u staroj Grčkoj kulturi, u srazmerno kratkom vremenu, uglavnom od 6. do 4. veka

pne, geometrija se razvijala u deduktivnu nauku, koja se sa svojih temelja podiže
samom logičkom nužnošću. U geometriji postoje logičke veze među svim stavovima. U
iznalaženju te logičke povezanosti sastoji se tzv. metoda LOGIČKE REDUKCIJE u
geometriji, tj.svođenja jednog stava na drugi, dokazivanjem na temelju tih drugih
stavova. deduktivna metoda je ono što više od svega drugog karakteriŠe ne samo
geometriju, nego matematiku uopšte. U deduktivnom izlaganju geometrije poštuje se
princip "od poznatog ka nepoznatom". Tako se svaki novi pojam uvodi nekim iskazom,
uz korišćenjem ranije poznatih pojmova. Zato se na početku izlaganja za neke pojmove
mora predpostaviti da su unapred poznati.Oni čine temelj na kojem izgrađujemo
geometriju, a nazivamo ih osnovnim ili polaznim pojmovima.

IV. OSNOVNI I IZVEDENI POJMOVI

Kako se u geometriji izražavamo pre svega rečima , cela geometrija je
ispunjena geometrijskim izrazima. U geometriji se govorni izrazi često zamenjuju i
pisanim simbolima. geometrijski izrazi se uvode naročitom vrstom izraza u kojima se
svaki novi iskaz donosi radi pogodnijeg izražavanja a umesto nekog drugog ranije
uvedenog izraza. Te iskaze kojima uvodimo nove izraze, određujući njihovu upotrebu,
nazivamo DEFINICIJAMA..
kako je svaki izraz svojim značenjem govorni znak za izvestan pojam mašeg
mišljenja, geometrijskim definicijama se u stvari određuju geometrijski pojmovi.
Odnosno pre prve definicije mora se za neke geometrijske izraze (pojmove)
predpostaviti da su nam unapred poznati. Ti izrazi se ne definišu i zovemo ih
POLAZNIM ili OSNOVNIM IZRAZIMA, a pojmovi označeni tim izrazima zovu se
POLAZNI ILI OSNOVNI POJMOVI.Ove pojmove uvodimo definicijama:

DEFINICIJA 1.

3
Neprazan skup tačaka nazivamo figurom. Ako dve figure imaju
zajedničkih tačaka kažemo da se seku, u protivnom su disdunktivne.

DEFINICIJA 2.
Za tačke koje pripadaju jednoj pravoj kažemo da su kolinearne, a za
tačke koje pripadaju jednoj ravni kažemo da su komplanarne.

DEFINICIJA 3.
Za prave a i b kažemo da se seku ako imaju tačno jednu zajedničku
tačku. To označavamo sa : a  b =  p  (slika 2.)

a
slika 2
p
b

DEFINICIJA 4.
Za dve ravni  i  koje nemaju zajedničkih tačaka (   =  ) ili se
poklapaju (  ), kažemo da su paralelne, što označavamo sa  
 (slika 3.)


slika 3


V. OSNOVNI I IZVEDENI STAVOVI

4
 Geometrijske istine se u geometriji logički utvrđuju dokazivanjem. U dokazu
se neka nova geometrijska činjenica izvodi iz drugih, ranije utvrđenih. Znači pre svakog
dokaza moraju postojati već neki geometrijski stavovi, koje unapred usvajamo bez
dokaza. Njih zovemo POLAZNIM ILI OSNOVNIM STAVOVIMAAi takođe
AKSIOMAMA (što znači ono što se poštuje, u šta se ne sumnja). Na temelju osnovnih
stavova dokazuju se svi ostali geometrijski stavovi. I svi geometrijski stavovi koji se
dokazuju zovu se IZVEDENI STAVOVI.

VI. AKSIOME I AKSIOMATSKA METODA

Aksiome predstavljaju polaznu tvrdnju iz koje se logičkim sredstvima izvode
teoreme. Aksiome se često shvataju kao tvrdnje koje su toliko očigledne da ih ne treba
dokazivati. Međutim za aksiome ova očiglednost nipošto nije nužna. Npr. tvrdnja da se
tačkom izvan pravca može povući samo jedna paralela nije očigledna.
U razvoju geometrije pokazalo se da tvrdnja koja je u suprotnosti s ovom može
da bude aksioma u nekom drugom sistemu aksioma iz kojeg se može sistematski do
kraja izvesti čitava nova geometrija, u sebi jednako neprotivrečna (kao naprimer
Euklidova).
Prema tome, AKSIOMA JE U MATEMATICI OSNOVNA POLAZNA TVRDNJA
KOJA SE PRIHVATA KAO TAČNA I BEZ DOKAZA I BEZ OČIGLEDNOSTI:

AKSIOMATSKA METODA je metoda konstruisanja AKSIOMATSKOG

SISTEMA. Osnovni uslovi koje ovakav sistem treba da zadovolji su:

1.Neprotivrečnost

Što znači da od dva bilo koja protivrečna stava bar za jedan od njih
mogućnost u okviru sistema mora biti isključena.

2.Potpunost

Da od dve spolja protivrečne teoreme, na koje se aksiomtski sistem

odnosi, bar za jednu mora postojati mogućnost dokazivanja u
okviru sistema.

3 Nezavisnost

Da bi broj aksioma bio što manji, treba eliminisati aksiome koje

zavise od nekih drugih aksioma u tom smislu što se iz njih mogu
izvesti.

Pored toga pretpostavlja se da sistem treba da bude efikasan i da ne isključuje

mogućnost primene u matematici ili nekoj drugoj naučnoj oblasti.
Aksiomatska metoda je veoma značajna u matematici i u svim onim naukama u
kojima formalno mišljenje dolazi do izražaja.

5
 Ona omogućuje sistematizaciju jedne teorije ili naučne discipline. Teoreme
izvedene iz aksioma mogu, međutim, biti samo formalno pravilne, ali ne i objektivno
istinite. Zato aksiomatska metoda nije osnovna logična metoda, već samo pomoćni
instrument saznanja u onoj meri u kojoj formalno mišljenje može uopšte da bude takav
instrument.

Aksiomatski sistem čini sistem stavova čiji su osnovni elementi:

1.Aksiome

2.Pravila na osnovu kojih se mogu vršiti transformacije aksioma

deducirati drugi stavovi.

3.Deducirani stavovi

Imamo svega 16. aksioma i raspoređujemo ih u 5 grupa:

1. Aksiome rasporeda ( 5 aksioma)

2. Aksiome pripadanja ( 3 aksiome)

3. Aksiome podudarnosti ( 5 aksioma)

4. Aksiome neprekidnosti ( 2 aksiome)

5. Aksiome uporednosti ( 1 aksioma)

Preko aksioma rasporeda ulazi se u geometriju rasporeda tačaka, preko

aksioma pripadanja ulazi se u izvesne veze između tačaka pravih i ravni, preko aksioma
podudarnosti ulazi se u podudarnost (kongruenciju), preko aksioma neprekidnosti u
neprekidnost (kontinualnost), a preko aksiome uporednosti u paralelnost.

6
 VII. O POSTULATU PARALELNOSTI

Grčki matematičar Euklid je u svom delu ELEMENTI sistematizovao i uneo

sve do tada poznato iz geometrije, pa je ovo njegovo delo, koje je obuhvatalo 13 knjiga,
dugo bilo osnovni uđžbenik iz geometrije. Između ostalog on se bavio i pojmom
paralelnosti.
Definicija paralelnih pravi tvrdi da one ma koliko se produžavale u oba smera
ili se poklapaju ili nemaju zajedničkih tačaka, tj. pripadaju istoj ravni.
U Euklidskoj geometriji dve prave koje su u istoj ravni a ne seku se zovemo
UPOREDNIM ili PARALELNIM PRAVAMA.
Među postulatima koje je Euklid sastavio poznat je peti postulat koji glasi:
"Ako jedna prava pada preko dve prave i čini da su na istoj strani
unutrašnji uglovi (svojim zbirom) manji od dva prava ugla. te dve
prave gubeći se u beskraj, sastaju se na onoj strani gde su ta dva
ugla (svojim zbirom) manja od dva prava"(slika 4.).

slika 4.

Ovaj Euklidov 5 postulat naziva se "postulatom paralelnosti" i dosta je složen.

Stoga su još u Starom veku otpočeli uzaludni pokušaji da se "postulat paralelnosti"
dokaže tj. da se izvede iz ostalih Euklidovih postulata i aksioma.
Ruski naučnik Lobačevski bio je jedan od mnogih koji su se bavili ovim 5
postulatom. On je dokazao predpostavku da je u ravni kroz jednu tačku izvan zadanog
pravca moguće provući više pravaca koji zadani pravac ne presecaju, tj. ne može doći u
protivrečnost polazeći od te tvrdnje.

7
 I. OPŠTE O TROUGLU

Niz odsečaka koji su nadovezani jedan na drugi kao npr. linija

ABCDEF na slici 5. čine POLIGONALNU ili IZLOMLJENU
LINIJU. Odsečci se zovu STRANICE.

B C

slika 5.

A F
E

Tačka zajednička dvema uzastopnim stranicama zove se TEME, a tačke na

slobodnom kraju prve i poslednje stranice zovu se KRAJEVI poligonalne linije.
POLIGON je ztvorena poligonalna linija, i on ima onoliko temenakoliko ima stranica.
Tako je trougao poligon sa 3 stranice. Pod trouglom podrazumevamo i deo
ravni koji je ograničen tom izlomljenom linijom, uključivši i samu liniju.
Trougao ima 3 temena i 3 stranice.
TRI TAČKE A,B i C KOJE NISU NA ISTOJ PRAVOJ ODREĐUJU JEDAN
TROUGAO (slika 6)
A

c b

 
B C
a

slika 6.

Sa ABC obeležava se trougao čija su temena tačke A, B, i C: a stranice tog

trougla su BC,CA i AB.
Konveksan ugao  BAC, koji sadrži sve tačke stranice BC, zove se UGAO
.
Trougaoima 6 osnovnih elemenata: tri ugla , i  i tri stranice BC, CA i
AB. Dužine tih stranica obeležavamo sa a, b i c, tako da je:
BC = a, CA = b i AB = c
Stranica BC koja se nalazi u uglu  je tome uglu NASPRAMNA

STRANICA, A UGAO 
je stranici BC NASPRAMNI UGAO. Ponekad se stranica
BC zove OSNOVICA trougla u odnosu na vrh A.

8
 Podelu trouglova možemo izvršiti prema veličini stranica i prema veličini
uglova u njemu.

a) Prema veličini stranica razlikujemo:

1. JEDNAKOKRAKI TROUGAO

koji ima dve jednake stranice,njegov vrh je uvek teme u kome se

sastaju jednake stranice, a njih nazivamo kracima jednakokrakog
trougla, dok je treća stranica osnovica. (slika 7.)

b b

slika 7

B a C

2. JEDNAKOSTRANIČNI TROUGAO

koji ima sve tri stranice i uglove jednake, tj. svaki ugao u
jednakostraničnom trouglu ima 600 (slika 8.), što će biti dokazano
kasnije.

a a

slika 8

B a C

3 RAZNOSTRANIČNI TROUGAO

koji ima sve tri stranice različite (slika 9.)

slika 9

B C

9
 b) Prema veličini uglova razlikujemo:

1. PRAVOUGLI TROUGAO

koji ima jedan ugao prav (slika 10.)

slika 10.

A B

2. TUPOUGLI TROUGAO

koji ima jedan ugao tup (slika 11.)

slika 11

A B

3. OŠTROUGLI TROUGAO

koji ima sve uglove oštre. (slika 12)

slika 12

A B
Trougao ne može imati više od jednog pravog ugla, jer kad bi u trouglu ABC
uglovi  i  bili pravi, tada bi kroz teme C prolazile dve prave normalne na pravu
AB, a to je nemoguće.
Kod pravouglog trougla stranica naspram pravog ugla zove se HIPOTENUZA,
a ostale dve stranice su KATETE tog trougla.

10
 II. ODNOSI STRANICA I UGLOVA U TROUGLU

Zbir unutrašnjih uglova u trouglu je 1800 odnosno:

 +  +  = 1800

dokaz:

Ako nacrtamo bilo koji trougao ABC i produžimo mu stranice a i b i kroz teme
C konstruišemo pravu p paralelnu sa osnovicom tj. sa AB, možemo da jasno uočimo
tažnost te tereme (slika 13.)

'

' ' P
C


slika 13

 
A B

Uglovi  i ' su UNAKRSNI UGLOVI, a  i ' , i  i ' su uglovi koji

leže na pravi presečenoj dvema paralelnim pravama (slika 14.)

slika 14

11
 Zbir spoljašnjih uglova u trouglu je 3600 odnosno:

1 + 1 + 1 = 3600

SPOLJAŠNJI UGAO gradi jedna stranica i produžetak druge stranice trougla

(slika 15).
Spoljašnji ugao je uvek suplement unutrašnjeg ugla sa zajedničkim
temenom.Kao što postoje 3 unutrašnja postoje i 3 spoljašnja ugla i oni se označavaju sa
1 , 1 i 1

C 1


1   1
A B

1
slika 15

1

1

12
 dokaz:

 + 1 = 180o

1 
A

 (  + 1 ) + (  + 1 ) + (  + 1 ) = 3 x 180o = 540o

(  +  +  ) + ( 1 + 1 + 1 ) = 540o

 +  +  = 180o

 1 + 1 + 1 = 540o - 180o = 360o

Spoljašnji ugao trougla jednak je zbiru dva njemu nesusedna unutrašnja ugla tj.
1 =    (slika 16.)

C 1


1   1
A B

slika 16.

1 =   

13
 dokaz:

 + 1 = 180o

 +  +  = 180o

 + 1 =  +  + 

1 =  + 

Ma koja stranica trougla manja je od zbira druge dve stranice, kao što je i jedna
stranica trougla veća od razlike druge dve stranice.

Naspram jednakih stranica u trouglu se nalaze i jednaki uglovi, i obrnuto.

(jednakokraki trougao).

Naspram veće stranice u trouglu se nalazi i veći ugao, i obrnuto.U pravouglom

trouglu ABC (slika 17.) vidimo da se naspram hipotenuze BC nalazi najveći ugao
(prav).

A B

slika 17.

Proučavanje odnosa stranica u trouglu završavamo primenom u sličnosti

trouglova i trigonometriji.

14
 III. SLIČNOST TROUGLOVA

SLIČNI TROUGLOVI su oni čiji su odgovarajući uglovi jednaki, a

odgovarajuće stranice proporcionalne.

Prvi stav sličnosti glasi:

"Dva trougla ABC i A1 B1 C1 slična su ako i samo ako je jedan par stranica
jednog trougla proporcionalan paru stranica drugog, a uglovi zahvaćeni ovim
stranicama jednaki su među sobom.

Dokaz:

Na osnovu definicije

 ABC  A1 B1 C1   = 1

AC BC
= dokazaćemo i obrnuto. Neka je  = 1
A1 C1 B1 C1

AC BC
= kako je  ABC =  A1 B1 C1 = 
A1 C1 B1 C1

to se na kracima ugla ACB mogu odrediti tačke A2 i B2 (slika 18.).

Tako da je : CA2 = C1A1 i CB2 = C1B1

tada je trougao A2 B2 C podudaran trouglu A1 B1 C1 (stavom SUS) tl.

ABC A1 B1 C1

 C1

A2 B2

A B A1 B1

slika 18.

15
Drugi stav sličnosti glasi:

"Dva trougla ABC i A1 B1 C1 slična su ako i samo ako su dve stranice jednog trougla
proporcionalne sa odgovarajućim stranicana drugog. Uglovi naspram dveju od tih
odgovarajućih stranica su jednaki, a naspram dveju odgovarajućih stranica su oba ugla
oštra, oba prava ili oba tupa".

Treći stav sličnosti glasi:

"Dva trougla ABC i A1 B1 C1 slična su ako i samo ako su im sve odgovarajuće stranice
proporcionalne" (slika 19.)

znači:

( ABC A1 B1 C1)  ( AB : BC : CA = A1B1 : B1C1 : C1A1)

B1

C1 A1

C2

B B2

A2

slika 19.

16
 L I T E R AT U R A

1. OSNOVI GEOMETRIJE
Dr Mileva Prvanović
"GRAĐEVINSKA KNJIGA",
BEOGRAD, 1987.

2. MATEMATIKA
Za I razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja
P.Miličić  V.Stojanović  Z.Kadelburg  B.Borčić  S.Tmušić  D.
Raspopović,
"NAUČNA KNJIGA",
BEOGRAD, 1989.

3. GEOMETRIJA ZA VI RAZRED OSNOVNE ŠKOLE

Radoje Obradović,
BEOGRAD, 1960.

4. ELEMENTARNA GEOMETRIJA
Miloš Radojčić "NAUČNA KNJIGA",
BEOGRAD,1961.

5. MATEMATIKA
Za VI razred osnovne škole
Dr Dušan Adnadjević
Dragoslav Milić
Gliša Nešković

17