a

--i

. ,l
''f

.'., rl.
"'

Lil(wida c!a
ghettawarszawskiego
RE P Onra,2

CENA 3 Ztl
 L ikwida ti a
ghettawarszawsltiego
REPoRTAZ
ft
idi
',1

I
i

t;
 '.-..-l *i.,.':-::_!, *---:--*_

,,N a rozkaz Wl adz N i emi ecki ch b qd4 prz es i edl eni na w s c h6d w s z y s c y
2ydzi zamieszkali w Warszawie bez wz$lqdu na wiek i ptei,,, Tat
brzmial punkt obwieszczenia z 2i lipca 1942, wyrok zaglady
-pierwszy
dla setelr tysiqcy istniefi ludzkich, urzgdowa iapowied,L wvdarzei tak
straszl i w ych,-Le grozy i ch Zadne sl ow a ni e oddadz 4, C ok ol w i ek opow i e
si g o ,,l i kw i daci i " w arszaw ski ego S h etta-to bqdz i e z araz em z a-mato,
S dy2 _suma ci erpi eni a, l gku, poni 2eni a i S mi erc i obi ai i w y pow i edz i ei
siq nie dd- i zarazem za wiele, {dyZ zdaiq sobie sprawg,'Ze kto sam
przez to ni e przeszedl , ten poi 4i go ni e z dol a, V i qc el - ni e
bqdzi e skl-pi ekl o
gany ani zdol ny uw i erzyi , 2e ,,w s z y s l k o to dz i al o s i g na-
pr.a.w da". P i sz4cy te sl ow a byl zal edw i e 6w i i dk i em, prz y padk ow y m
w i dzem ow e6l o koszmaru Wi dzi al em ty l k o fragmenty , i .nLte ury w k i
tra6l i cznego spektakl u. V ydai e mi si g i ednak obri w i qz k i em i t9 c z qs tk g,
kt6rq_ znam, opow i edzi eC , N i etyl ko dl atego, Le ni ei i c z ne i ednc s tk i z a-
l edw i e mi al y. * i qk i u - sposobnoS i uc z ei tni c z eni a z bok u w traS edi i
'Lyd6wi nietylko dlatego, 2e ci co
.widzieli i przeLyli naiwigcei, zo*stali
i ui :. zmuszeni do mi l czeni a na zaw sz e; al e dl i tego' tak i .e, z e ni emi ec c y
zbrodni arze okazui q usi l ne, ni ew qtpl i we s tarani e, aby c al o6i i c h z brodni
pozostal a ni eznana cyw i l i zow anemu S w i atu, ok rv i a mi l c z eni em i ta-
ie-mnic4, Przekraczai4 naiSwiadomiei granice te{o w co normalny,
zdrowy izlowiek uwierzyi, moze, w tef wlaSnie nikczemnei nadziei,
2e kiedy6 w,przys4o6ci 6wiat w rozmiary ich bestialstwa nie'uwierzy',
r-r-i ebqdzi e chci al _sl yszei o ni ch - i tak uni k n4 mo2e k ary i odw etu,
Poniisza m_oia relacia nie ma 2adnych ambicii naukowych ani poli-
tycznych, N i e j est ani syntetycznym oprac ow atti em - i r6dl ow y m,' s ta-
tystycztrym, historycznym, ani leL traktatem o ,,zagadnieniu 2ydow-
skjry" i sposobach iepo rozwiqzania, .Iest tylko-tez"strorrrry., b""rru-
migtnym zeznaniem naocznego Swiadka, Jest oskar2eniem; t a k p o
-
stgpow al i N i emcy,

Li kw i daci a w arszaw ski "g" gt"tL by l a w l a6c i w i e ni es podz i ank 4,

- znalem
Ja ie- od chwili utwori-enia i"i "zdawalem sobie dobrie
2e ltdzie "p"u*e,
,ci .byli, zg6ry skazani na zatraceni.e, Bywam * gh"iJi"
rtziennie, posiadafal pr_zepustkg ".;:
iako pracownik instytucii, riieszcz4cei
siq
.na f erenie ,,2ydcwskiei d.zielnicy mieszkaniowei", Czyam-Ze bylo to
S hetto, odgrodzone od S w i ata w ysoki m na parq metr6w mur"-, s trre-
zy, ni el i cznych w yl otach przez pol i c i i nt6w n i emi ec k i c h, pol s k i c h
?o?e,W
r zydowskicb, a wigc zamknigte niemal hermetycznie, taiemnicze przez
 r; -u{: l

sw4 zupelnq izolacie ..paristwo_.w paristwie,,,

brud i nqdzq? Na mnie. czyniti ;;;;;;';;";"nieobce ptzez swq e{zotykg, rr psychol ogi .g
sig mrowiska, Na ciasnei pri""tir"ii dziwnego, roi.ce5lo N i e.l atw o i e poj ai , S tanow i l i roi 4c e
iyio *iiio"r"ni,, blisko pril rnil_ l ak, w pol udniVeV ddy,
ul i ca ' ";-;;;-.rw argotu, s i g mrow i s k o
iona .ludzi (wydaie i"..li;bi-.f.]'ioo tl., uapo*luda prawtlzie), zerny haadel wkladali ,a,zdavini4 .ki pi ai i naw et w mi _
I' rzew a'ai 4c4 m ase stanowi "ie, ti t" iak ruchliwo.i _
ii r"," b;ily p r zewa,nie ni ew iaro_ a mo2enaiwladciwiei rzec;.niepok6i. "g.";;;i";perament,
iiii.-it
{gdnie brudne mieScilv po kilka "iar, I;--t Ltil.;;s;ie os6b w kazcleiizbie, i stotycharakt"'u*.,.ru*.t ilg6"g.-#l "ie,
ii a"ii.""i"* t,
J Ci"r,,ari Ti,rii;";;Ti;,J;:
srogicir,
I^i-t_..,i"
oUotu"bard"o
malo .* ostaiolch-r-i;;;n mroz(tw zimowych, z koini, zawsze w leku, zaw_Eze panice.
w No, do " tego po czgsci do_
lj]k^1 a nawet {dzie.palo.no,albo te2 poS*iq"unn .11,,.l"r,lo _"bie.
sprzQty,
prowadzili ich Niemcv. iv ari-,aii.if
ii;';;"h';""^
schodvi podlogi..W letnie ,p"ty gf,"ii,, ;1.';,;;;;;il ._ wszetkim prawem,
ani.skrawka oEfrodu,.k*".u jr"'Jrr#, siq iak w ogrodzi_ezoologicznim _
wrascicicre z.adrz.ewio_ ;l:*:::t
Llawtenre sig umundurowanego nie du2o Aorzei.
nych plac.yk6wwpuszczaliari""i -r"
9t?cuv .1.y{us, Niemca,i 1"i'ni" a.i S"z"l ."L":";;;;
UifJt""-iii",ry ,"pia._;:' wlasciwie z Niemcami, bvlo oowoclempanicz_nei
przezwyciq,onv dzieki obawie ucieczki, Ulica natychmiastou_
Ni"mcriw pir"a -;, ;,;;il;;;; stoszala, Bo bqd4, uyl" po*iJy; ;fi;'
ied na k liczne o fiar v . ' A g. uz ii"u lii. ; , , i; ; oJ t ; ; ; ,
szechny.byl gl6d. W dziellnice,,"ri;.r.ii,;;,'ii;rtn" p o w s z e c h n aB . o pow_ kopai nogami,odbierai pieni4dze, ;;i; ;:; o"";;; ;iiffi i1i; ;;;
p.rydrioly 2ywnosci towir czy pif."ofl, b;;d;liJj
sq absolutnie niewysfslg2.ai karnie strzelail Strasznv.byl'dla
_ procz niere5lularnie w poigciach o
wydzielane5lochleba (osta-tni. 3..", i^|y,; gh;i;i;"' sodnosci czlowieka. wid.ok iych ;a;;;;;y,';'"j;kuie"y-"i, -ni"l-r,iiif_,o*anego ; ;;;i;;
Z L4 ,"ii..ie")"i"f przeraleniem, Strasznv byl ;i;o;'";J;i#.;: ;
nic. Caly cig2ar'.opiekispolecznei, oswiatynie wydawano wla_ rudzi padaiqcych z wy-
l:t^y,i"_
za c,l.rp rze rzu co no na [ t adg. . Zy r i, , wr k 4 i wszelkiei orfani_ ciericzenia na ulicv l
i zobaczverzeczv stra-
wali.wyra2nie i iedynie niby clojn:1 Cr r r-r'LtOr.,'t.rJ;-;i;;;; inq.I t , i . q N i u _ " i ; ; ; [ t . ; _ sznieisze, Przechodze",iiu"v"rr-otoi*tii"lfri"r"-
*tno wlasciweso tematu - do lik;ida;ii
L.._e, tc{o miasta glodu i n"011,.
rre srQd a p ien.ied . zy
t
muszanychokup6w, y : 1"t 1t r t , doL. u. ,pr f . J n w s z y s t k i m d r " g ; ; ; Powiedzialem,2enie'by.laona niespodziankq,
gr62b. szantaiy i obietnic _ , ,"Arit] oii_
y,r^s," sz-vchpostspow niemiecLic'h Ro od chwili pierw_
111:ly,myl'al'ych, A. ^ spolecznanie byla grupsrwem,gdy obiai v;;;;i#i"iirr".rrs,,,y - i wiedzieli
-opiera
mxsrala tysi4ce najskrainieisrych nqdzarzy,'zyd?w ghctta * 2"..nr1,,,"r,;fy'.iq",,1u"uL.y
";
*y.i"afrny"ti,ji l,.lJ,-- ^i"*:karicy
8 t ( t ( 'tn a z a i r n r r w a n v c l , . 5 6 *1 . 1 . , .;,t* ."n ,,"i ,."b u i ; lurlnoScizvdow_
warszawy z prowincii i ;.i ",';;;i "- i ;;_
w wiel ki ei czs,Scichoryct, .zagrariicy, .,ie posiuduiq"y"n ao.to_rri""ni"l -r"rd";i;.#;: s l t c z k u b y l y w y s t r z c l i'.l a n c , n i e r a z_
w e cl l e p o g l o se k_ w ym o r d o w a n e
. niuaotiz"v"i, Ii"ri.f ;" w b e s t i a l y k is p o s 6 h .l . e c z . s l y s z e c
w tych warunkach naizupe_lniei "v",h- z d a l e ka to n i e to sr m o ;;;;;;;r yd
bytu byly nieslvchanie iai.qce, a-9ii"r1" obiawy bogactwa i dobro- | --- rrrriwili./;rny solric, niakl,\rzy prryr.i."iq,'potworne
Widzialem i,'l*, ,,.1n*y specialne,,, to s4 metodv,
punkty uchodZctiwi wysiecllefcdr*,--U;ri"*."iki i:i_ll]-r,"l"d:,na.'prawc6w, na m.rderc6w kobiet _ ale,., w
lodz.e,w lachma-nach, w-nieopisanymt,.Jr;"1 .irrvmuiqc
t,rari le2alo na pod, ;terslrckIywic politvcznej, p"r"p"kty*ie' pr"i"tv"t i dzieci
iedynie porcig sltrsurrkriwwcwngtiznvch-.moLe p;jrilt;
"wasser-zupy" dzicnnie, gdzie gtritl, ch.roby ,ikutn. i inne doslownie - to miei zna'czenieraczei "".jv"f,pozytywne,
dziesi4tkowalv, a niekieiy ,utlior,,ty B-o(._przecieL
*Ji-yrt'kict, mieszkanc6wco do zyctow naizupelniei ,nlng*no mielismf ;;#;'ri;;;porcionalnie duzo, i to
iedneSo,Tak bvlo na Milei, f,,r,".iiif.i.i'-ir'i.""oi.. i na zawsze
u.licy Leszno istniala wytworna.kawi,i;;i;-,J,;; Ale na tei samei slurwoSci, naszei kulturze,^^l obcych ouJr"-i t.uay"ii, naszei paf_
.Fontann4,,, l k w r l y n i e d a w n eo b r a z v . , , S S ie.szczi _
-g a v p"rrrf*i, wielu zbyt iaskrawo
€dzie wv_
stroione panie i Danowie-placili tror',d,ii#
;;;;ki;;";.";;ri;;:. szych nie kto inny iak'zydz,i
.l[u, ,i " - * i "h .a n i ch zi e m i a ch n a _
coctaile i sardynli, ,o drob i f;,,"ir.",'lr'r"_-rfl" wladnie*--naiskor)ei,
-atu;;;i^;;"r.r", nailatwiei pogodzlli
mycane z zewnatrz do ghetta, .l.akich kawiarni, .;r;;"i.;":";;;;: srQ.z sowiecl<4
.okupaciq, .t-orryii
dansinp6w z muzvkabvlo"wigcei,Ni",,,"y*i"Jr[ti restauraJii, a nawet od-bezposredniei polskiei przeszroscitak ostJnt.cvi;i", odwrercaiacsie
przychylnie patrzeli uo t*oirq"q .;q o i"h is.tnieniu,lecz. z w r d o c z n qr a d o 6 c i a . n rrlilar#l"tiil
grup bylo vuiqcei.
I,ir"iuli'-spoleczn4, Takicb od.
osobiscie, niekiedv
se'.^v-ii"',,,;r.""i"['"u'i,r"Jl"i,iKi";.nil',"j-*'a""T:T:f;
;.fffllilf
I^*l_lf:h
teszczez przed woinv. a wigc .Ci-ki,i;;,ti'iu''riu"t"^ r\re.cfrcekruszvikopii w obronie
elita zva"*.li"i'ii,t;i;;;;;;i w otczyinie" _ ,argiiii;;y':h;;;
adlokaci.. pzemyslowcy. ,.tf ,.i1_ fj.Oa ni"t wielu ochrzczo_
'rzcw.inie ale od tamtych refleksii ""ia""I*.ii#
l:I^Tr", ni""iio.[i",- I dris^;i;"rasu ,w i d,'ziu I e rn ari"to
x,'"'*u; 6rodnosci,.
n.,iz";'
:{'".,ili;i:'i3',1:#T#"#"il"1;'i:'r;*zz;?liJJiJ#"}ff
zawsze,wiqceidoczynienia.z p_olakaminiz z ";;'"iL"iil;'i'ifr":,y.i:lti":?T:,#":"Iil]",lfl.I'"?
zyiiwst*u-, a-"i"-u jil::i"\19rn, iest rozpasan" okru"i"ri.i*o",'iest"niewinne
ol^recr, Niema okolicznoSci, msczefstwo
masy bardzieioditreczai4..i,,;-;;;;;"i"i-i-J o';;r:iltii^" r,iiiiti
c ec h a c h s p e c y f i c z n ych n tz z\a zt,
-ol. cterprenia wyrosnaibv moglo"1"_" .fiu*v,-*' ttar"i-, ;;;:;;;;,;
tylko tqpi4 zydas.' 1"io coSkol.iJ' porvtvlvnego, Niemcv nie.
s i g - o o b licz- u Sh e tta , b o n ie r o zu mi al e byl yby g"d;i"";'orit"{"'fitrii _ choi posrednio_
, --- R
rna c z: reol io. 1s lt:amt n i e w y d a r ze n ia , Nie ir o ztr m ia le chyba w nar6d polski, zaszczepiai4c
"r..L
p r ze d e ws zys'.i _ i "si i Jo,arl mu .zarirji cigzkiei choroby moralnei,
Nietylko ze Vsch.du
4 dow' Lim4 1941-42uslyszatern t.)v"f,"arifv-fr;;;tiu." wiesci o losie zv-
poraz pierwszy w
Shetcieo wylruwaniu
i1
dazem tysiecy 2yd6w z Lodzi i innych mieiscowo6ci na zachodnich w i ck_i pl ei , ,,na V scb6d", N i e trzeba s i q c hy ba l udz i l - pl ak aty to
T i e m i a c h n " p t i t e i , wcie lo n ych d o Rze szy. \0 r e szcie ta fal a S mi erci do- w yrok S mi erci , N i e.mcy na 2adnym ,,V s c hoi z i e"
Zacz1lo sie bodai od Lublina, p62niei powt6rzylo ni e bgdq l ok ow ai ,
tarla do Gcubetni' zyw i d, odzi ew ai tysi qcy l udzi , kt6 ry c h k ons ek w entoi e -z agl adz al i w "
w K r a k o w i e , T y s i qce 2 yd ' 6 w wywo zo n o w ,,n ie zn anym ki erunku"' l 'a- NUarszawie, Czeka ich Smieri - prqdka czy powolna, Moi6. nadzieia
nika zaczgla ogarniai ludno6i w warszawskim (hetcie' Ka2dy- niemal
zyci a. i s.tni e_i _e
dl a tych, kt6rzy s4 w y l qc z eni ' od w y s i edl eni a, i ak o u2y -
mial iakas rod,Zinq na prowincii i na$le mn6stwo os6b dowiaduie siq f ee-zni dl a N i emcl w : pracui 4cy dl a'ni c h w prz emy S l e i rz emi o6l e,' po-
o utracie tych bliskich, kt6rzy zostali ,,przesiedleni". wywie'ieni, co-
l rcl ancl i personel Gmi ny i t, d, C i mai 4 naw et ptaw o uc broni C od
raz glolniei i szerzei slychai, 2e poproslu zS,ladzeni'Zacz.1na \ta?ye 1 wywo2u 2ony i dzLeci, Lecz reszla? C"yirt.ba*yri|nieszeiwskeiz6wki
us t i o u s t s l o w o ,,Be l2 e c", M ia ste czlo to sta lo siq ,,centra14"l i kw i daci i i ak ten punkt zdumi ew ai 4co eyni czi y t
' K az dy
prz es i edl eni e.c ma praw o
2y d 6 w , T a r n k i e r u ia siq m a so wo lr a n sp o r ty, ta m uryw a si g. w szel ka zabrai ze swojei wlasno6ci 15 kg, -iako bigiZ podr6Zny, Vszystkie
wi a d o m o s d o * y w i er io .tych , M 6 wi4 o r n a io wych e$zckucj ach, i aki eS przedmi oty, w arto6ci ow e
i ak pi eni l d z e, bi z utl ri a,' z l oto I moga by C
m r o 2 4 c e k r e w w 2 yia ch p o Sto ski o tr a ce n iu p r qdem el e-kl rycznym' zabrane.
c zy g a z e m t r u i 4 c y m iy.ie cy lu d "i' Sp tn v,y te sp o w i i a zttpel ne mi l cze' ?l ol o, Lt6repo odtyl u mi esi qc y 2y dom ni e w ol no pTrec i LZ
posi adad I U staw ci e si 9 w ' kol ei ce, - a' by 3my w as z abi l i , al e bi z uteri q
ni e N i e m c 6 w i t a ie r n n ica , Po slo wie wysla n i p r ze z osoby pryw atne, a. rnieicie przy sobie, aby nam zaoszgzqdzil Iatygil
na w e t - z d a i e s iq - p r 7 ' e z Gm in q , wr a ca iq z n iczym l ub ni e w racai 4
w c a l e , M 6 w i s i q , i.e Him m le r za p o b ytcr n w Kr a kow i e w marcu w y- To
, . y iest wiqc- wytlumaczenie przetd|ai4cych rzeczy iakie siq lu
(rzrol
da l r o z k a z y w k i e r u n ku z.likwitlo wa n ia 2 yd r iw p o lski cl r, poprostu przez od poczqtku tyS odni a, JuL pr z edc z orai w ac hy na w y l otac h ni e
lvy m o r d o w a n i e 5 0 p r o c, ich ilo Sci, i- c l) r a wo d o p ozostani a przy 2yci u w y.puvczal y ani w puszczal y ni ko$o, R 6w noc z e6ni e ares z tow al i i umi e6-
be d a m i e l i l v l k o wvkwa lifiko wa n i r o b o tn icy - fa chow cy, u2y{eczni dl a ci l i z"dai q si g na P aw i aku paresei os6b - l ek arz y , adw ok at6w , k obi et,
N i e m c 6 w , N i e d a w n e slo wo Hitle r a , 2 e ,,ia kko lwie k-by'ta w oi na rni al a Mri w i ono, 2e to.zakl adni cy, Teraz roz rrmi em, \[z i ec i , aby res z ta poz -
w ol i l a si g spokoi ni e zl i kw i dow aC , Ni c z nurn i ni e roz umi em z v d6w ,
s i q" s k o r i c z y i - ie d n o ie sl p e wn e , L e l:g d zie o n a koncem i ydow stw a
w Europie;' - nabier ai4' znaizenia nai zupelnie'i konkretnei, m akabrycz- C zy pozw ol 4 si g w y|;pi 6 l ak baran y ? c z y ni e z c l ohqdq s i q na l aden
rrrfrtrcl r prol cstu, odruch roz,paczy? 'I' y mc z as em dz i S z apanow al a ni e-
ne 'i g r o Z b y S m i e r ci.
l \ i r t o l i " n a s tr o je lg ku i p a n iki wSr 6 d sp o le czedstw a zydow ski e$o' 1rr:'.yl onrnl pani ka, Otl pol udni a zacz ql y s i g obl aw y na l udz i , D ok ony -
-ni e
w trj r: i ch 2_ycl ow skapol i ci a. N i cmcy
by n a i m n i e j n i e i ed n o lite g o , le cz r o zb ite So 1 6 2 o ica mi kl asow ymi , w yci e.ri - w trqc ai q' s i e. w i el e, S e i c h
tl w u r.<l znj r': cz.rrri i zi cl oni (w edi ug mundur' 6w ),' us i aw i ti
k i a r l c o w o 4 to d cm i n q d zq - *iq c sla b e { o, w znacznei czq6ci Lara' bi ny
"zti oenz"yggon o w i r n e C o n a wszyslko , d o d a tko wo - zd e p r ymow anego brakrem i l rrs7yn.w (' przy w sz.ysl ki ch w yrotacfi do mi es ta i s eri e s trz al 6w s l y -
r'frrrta;rrrrw i r. l rr.zrrsl anni e
rv i d o c . z n y c h p o w o d ze fi a lia n titw ( a ia k wie lo kr o tn ie zauw a2yl em' i 'ydzr zdai e s i q, Le rac z ei na pos frac h, A l e dz i -
kl , bezl adna strzel ani na trw al a i u2 c al q noc , W al a' do
s z . c z e g 6 l i i e s 4 s k l o n n i clo p e syn izr n tt i n lwn o cze ( ni c o w i cl e w i qcei ni 2 ok i en z k ara-
f inirw, walq d^o przechodni6w' z rewolwer6w,
P o l a c y z a s u l l e r o wa n i p o tq g q i- o r g a n iza ciq n ie m icckq), w reszci e- stoi q- iekarka ze gzpitata
rfei tci (cc,{o na.S i enn_ei pow i edzi al a mi dz i 6, i r.e
ce g o w o b l i i z u n o we i' , ie itcze ciq iszci zim y wo ie nnei zapatq rni esi .qcy .ni ema w gmal hu i c h
- r6w noczel ni e nrri j t'dncgo pokoj u, do kt6rego ni e s trz el anoby z ul i c y ,
w " t a k i e s p o l e c z e r istwo sp a d a ta p ir wie d l likr vid a ci i .i
pocz4tek iei akcii, przekraczai4cy w swei 6irozie wszystko, cze$o rno2na N areszci e vzi ql i .si g - i ak si q z dai e - do ty c .h, i o nai bardz i ei
,
bylo oczekiwai, bcztr2yteczni ,
' 1l o w yl apyw ani a 2ebrak 6w , bez domnny c h, prz es i edl ony c h
T o w s z y s t k o co n a p isa le n r p o wyie i, wyd a wa lo mi si q koni ecznym z. l rrow i ncJi , V i qksze. grupy prow ad z 4 na pl ac p.ry ,ri ,-S t.* k i , gdz i e
w s t g p e m d l a u p r zyto m n ie n ia so ir ic ctym b yl lip iec i si erpi ed'w w ar' (tochodzl
.boczni ca kol ei ow a, N asz 6 i oni ecpobi e{ l tam i w i dz i al podobno
. r ; ; ' . i i ; ; h " t i i i n . ' T . r u ,, za S p o cla m wr a le n la m o i e,.ni e ,rrfqtg w 2adn4 i uk w poS pi echu i S ci sku l adow al i i ch do' otw ai ty c h w agon6w i ow aro-
s t a r a n n 4 f o r m g l i te r a ckq , Po wtir r zq tu p r :p r o slu - ni emal bez Zadnych w ygh'.a po-napel ni eni u w agonu dru tow al i go k ol c z as tl ni drutem, Go-
zmian - c o d z l e nn e r n o ;e , ia L ie n a Po rqco, z dni a na dzi ef rz.ai nii bydlo, Pada deszci i widok tei ng"dzy m6wi - nie do
iest -
za p i s y w a l e m . P o cz- q -lck .o zn zr r p cln ic p r zyp a d ko wy i ni e ,,pami ctni karski "
n ia
b yl zni csi eni a,
p o p r o s t u o d p i s a l em tr e ii p a r n ig ln t' 1 io r o zp o r za d - zeri a, aby..po pow rocte .
Dziesiqtki
_ludzi, kt6rych paru zaledwie znali5my, ptzybiepaloprzez
*i".rot"- i p r u "y d zie iii siq n ia w ,' a r yiskie i dzi el ni cy" cal y. dzi en do bi ura, btagi i ac o przv i gc i e na l i s tg pi ac ow ni k Zw , o
d_uri te.l e{i tym.a9i i , o
i 9t<al gl w i ek pom oc , J es t to oc i y w i 6c i e ni emo2l i w -yl-,
ual v ten nasl r6j pani ki i l qku, spotqgow any c i qgl y m odgl os em bez l ad,-
Sroda, 22.Y1L1942 n,ycn sl rzaro.w l est czym6 tak stras z ny m, 2e w y s z edl s z y w i eez orem z
A w i q c k o n i e c Sh e tta , kt( r r e o d 2 la t p r a wie w tak rozpaczliwY {hetta odetchnqlem z ulgq, - A zarizem trudno mi bylo uwierzyi,
spos6b walczylo o utrzymanie sig przy ?yciu, I)zi{ w potu<lnierozpla' patrzqc,na mni ei w i gcei , normal ne i y c i e w ars z aw s k i ei ul i c y , Ze
i uZ
k a t o w a n o o t r w i e s zcze n ie o wysicd le n iu wszystkic h' bez wzglqclu na or)ok odD yw a si g to ,,w ysi edl ani e,. s etek l udz i _ na tamten
fw i at,

6
 Czwartek, 23,VIL
:,,,1,,,1a.25.VIl.

O d t y l u ' m i esig cy co d zie f wid zia le m g h e tto , frzyzw yczai l ern si g do wczordj popelnil samob6lstwoprezes Gminy ZydowsLiei
ie$o wySlqdu - d zi6 za sta le m je zm ie n io n e n ie do poznani a, w ymarl e, od chwili
1,rrwstaniaSherta,inz, Czerniakow,.N ie rn ai iii*p'atOi-
i a k i e S ( l t r c h e i o siu p ia le z Sr o zy, Wczo r a i wywiezi ono 5 tysi qcy l udzi , , ' r , r n t y l k o , 2 e b e z p o d r e d n r op r z ed tv,n iig; d. t;;; :
M a t o b y d z d a j q sig n o r m a co d zie n n a , Iff. te n spos6b - l i cz4c,' i .e pts- p i r yi "&"]. d ;- g ;;;;';;r "
u y z s z y c h o l i c e r 6 w S S . z e . o d b y 'w " l f ,;;;
z o s t a n i e i a k i e S 1 5 p r o c, m ie szka ficir w - Si ,i j a r n r r n o * s,2 q d a l i cze _
wysi edl ani e tr w al obv ze 1r,ri:podwy2szenialiczby dri;;""i ;;;;;;;;;f,, czy teLzredukowania
2 rniesiqt'e, ,' ;r<rlowgpersoneluGminy po
. N a o k o l o m u r 6 w sto i4 Sq sto :p o ste r u n ki n iemi ecl ri ch i andarm6w , irri. Cz,erniakow zatvl ciankali' .(ab.y_wyii.4i-r*Li"ionych).
i ;^;;l;;iy;r,*i^Jt, 'C^;e ich odejSciu
P t z - e c h o d z ' 4 cC h lo d n 4 wid zia le m iik wa r to wn ik taki spostrzegl , ze ktos lr.ki s2asur.p p;lry,,gjr:
' w S h e t c i e z , h l i Zyl siq d o o kn a , n a tvch m ia st b e z osl rzei ,eni e, zmi erztl .dla tei Smierci, Gdt;;il;;;; uczynit zeri wykonawcs,
,?41*v. rodak6w - w bezsilnosci-swei ,,r.tiril"av"i
i s t r z e l i l . \ 0 f o l r r g b ie za S g h e tta , u lice d o wczo r ai i eszcze roi qce si g od l r o {q . A o d n o 6 cii d uiego
(:l11T:'i-it m y , A z r o b i l n ap e w n o w i e l e _ n a j w i q ce i n u p o l o
l u d z i , d z i S c a l k owicie o p u sto sza ly, Nie liczn i, p oi edyfczy przechodni e , ''i c k i
p _ r z e m y k a j q s i q - lq kliwie . Ciq fila u r u zyka str za l6w , P rzecl budynki em wy . gdzarzami_z. s p o l e c z n eni a d n a i b i e d n i : j s zv^ i , * v_ i "d l ;;;;i ';;, # ;.:;;:
innych miast,.napolu'org'nizi"ii. ""a '
G m i n y , p r z e d K o m e n d q Z yd o wskici Po lir ii, p r zed paru nai w i gkszymi r r o w ; r r r i ew I h e t c i e w s z v s t k r c hi n s t y tu ci ip i fi i "r "v"f, Ju[i.';u[i" i;;l;;_
Iiiinami - k r q c q sig { r tr p y ftr d zi, T o p o g o f za ,,A usw ei sem'l , za do- slkirrr jcfo clzielem,FuLt, ze.iuL dzii, ';"';;:;'dri6;;r;;l;;i; U yto p r r "a " * .l f-
k r t m e n t e m j a k l r nkt' lwie k slwicr d zlj;tr cyr n , 2 e it:st si q zatrudni onym, Lg f'y r,,zw;rlilo qiq, przestaio dzialae: ;r-,1-
;; .zbie{iem
s i g . n i e p o d l e g a Wysie d le n ir r . ,lu i, clzi( n icktr iizy pl ac4 za taki pri pi erek r r l , , 'l i . ur r r r ( i<. Z a b r a k l o g i 6 w n e i u p r g Zyn;;;i';rzypadko.wym
- Tr i .b i '
y.
s e t k i , c z a s e m t ysiq ce zlo tych , Do wia { u ig sig , 2 e w nrcy ,,urzA d;w al i ', i "r r .r
'. 1 , '; r w . i . . t l l i w r ',l ,rry':l , r d w i z n y . N i n f y l ko 'i .l a r - ._ "g .';;;';;"* ;i ':" i d ;;;i ;;;
N ! 9 m c y , B o a k c i q d zie n n q g r o m a d ze n ia tr a n sp o rtu prow adz4 Zydow scy i skirry'ic -I(ilkakrotnie ;i ;
"w,j.i ochronil, *ierir"v, tirtr[..i"i"^o"rii".
m i l i c i a n c i , O p r 6 zn ili wiq zie n ie , za b r a li lZ e j ch .oryeh ze szpi l al a, zabral i zrrt'waz:rqy i o{rabiony - pozostal nu po.tn.toolr, :-poti..^?ifl
r n i e s z k a r i c 6 w , D o m r r Sch r o n ie n ia " d la sta r c6 w, Lecz w nocy grupy .rrwrr rrri sir; .'rriwrr;rrri. z iyrr, kttiry Njj
N i e m c 6 ' r v w p a d a ly p o p r ir stu d o m ie szka fi, wywle kal i ki l ka, ki l kanaS ci e w pr,i"iqi"" a"i *.r"Sri".*" Uif
,l rr.u:1 rrrt;c?-t.ri ski cj stol i cv,
o s 6 b n a u l i c a i p r ze d d o m e m - d o r a Z n a e 6 ize kucj a, Zgi ngl o podobno
s t o k i l k a d z i e s i 4 t o s6 b .. \Uid zia le m n ie u p r z4 in iq te zw l oki na S l i .ki "i ,
na PafsLiei. l ",rri ,.rl ui ;rl t.k, 22 V l l

. . S l < l e p y w s z ystkie n ie m a l p o za r n yka n e , p o zabi i ane deskami , Tyl ko

s k l e p y r o z d z i e l c ze n ie kt6 r e p o o twie r a n e , le cl chl eba ni e w vdano, Obcv ,,A k.j ." l rw ;r, l )zi i rrsl ysz.l crn.to mak abry c z ne
ok reS l eni e, !fl . pew _
i . y d z . i z , a c z e p i a l i m n ie n a u licy, wid z:1 c, ie ie stem bez opaski na ra- p.ii"ii-p.,,qdkJ*;i,
*_siedzibie.2ydo*Jri"i
*,,:.11:::::::,.,,1j,:l::1:ll,
lli
m i e n i n : , l ) a n i e co b g d zie z n a m i? Co r n r iwi4 Po lacy? Il ani e-pomocy!"
Nilt c h y b a n i e sp a l w { h e tcic le j n o cy, Pa ko wal i rzeczy, uci ekati z ;,,,r1 t,.chenek
1,;rr:lr:1 il;r:e.,o'-''r'i'l;";ii::;ilr:;:'u[iii*i[f"Yf]i
),,,'',;],:'l,ii'ill,,1,J-':\:r
chlcba-_ d,i";;;';;r;;;;i. tii,ialffll riiii^iilf,
1'rrlrrrirric,
a nawc[ *".o1o., Kt6;;;";*i;;ir-
i e d n c j t r l i c y d o in n e i, ch r o n ili s.ig w p iwn ica ch " Opow i adal i mi o ti u-
m i e , k t r i r y n o c sp g d zil w d o m ic m o d litwy - zaw odzec i l amentuj qc.
rl,,i,.li" ,rl;",ii-,"i.,i:i?'";111i"i.,":{,,nir:;F"j;*ij-i3,1:
.ig' a" sqsiadar ,,Kolego
;#l:f;
ur.;tit-i;n ,J"iit ,jFuoo*i.iutropocz4tek
i;,1i',:"^,f:l::i,,"!:::!
u,IlIi:',..Y,"^",1'1is1u;.zni9
- ;;;4^;;;; t;k;';;;1#:"::;:;;i;,
.il',: "
Piqtck 24.VII ",,:],
,;ll',,,,Ij'i:':i'l,,l.1ltl..o,"..,ti9.r.i,-i".[;]*:;'.;"d;i],111''J;i'i'"ii,,
yrrirzrry,Ci tudziet" tntclilenci,"r".ir-vi"l,"
( vitlzia le m d zi6 p och6d w ysi edl eri c6w w lii_,lill.)
, N a p l a c u G r zyb o wskim l )zi i .dow i edzi al em
d-r o d z e n a , , U n r scb lu g p la lzn ' , Szlo o ko lo 3 tysiq cy l udzi - kobi et mqi - si q o S mi erci z nanego Zabrany z
nie dosi r z y uKU s."t;;;it'
:?tbk; sch,dzil.
,- * :':..j::: szybko po c h o d a^l
c hui u-K
;;o s."r,-odu"hi ,,,
. c zyyd,ozw
-Z n s, kdizcihe c i , S zli tr < ' r lka m i- - szyk n ie m ie cki, P o obu sl ronacl r szpal er :):::?I"'i.
, ;;;__-
i,5,,T: *'lr'?'"
,.-
ir
p"",,i"r,
c nooz t, p
,:11;w slowq,.Bo w getcieobo*ia,,,ie
"; ",T']fr?i:
Ni"_i""
i N i e mi

;iI:;: :l;,.ryi,'i'd ["- ;I J; l',fi *

n r i l icja n tr iw z p a lklr n i w r q ka ch i SS-man6w z karabi nami
i b y k o w c a m i , Z y d zi n ie ( ;li p r a wie wszyscy ia kie 6 tobol ki , zaw i ni 4tka *
i w r g k a c h . w i e l u d zicr 2 ylo . p a p ie r ki - - io te ,M e ldekarty, A rbei tskarty,
:lil:,:: :T
?.rLrczy-- bi egi em.
fi:',1X?,1i.
"o.ad,

Aussrveisy - n ad zie ie o ca le n ia , .Szli p r q d kb i n aw ol yw al i si q w zaj emi pgP omn;atem, i e w

)i erw szynr obw i es z c z eni u w y mi eni ono
n i e : l ] - r 6 w n a i t d o l q cza i! Jr ki6 sta r y czlo wie k p r tk nqt si q raz i drugi , w y-.
y tor u"i'J;
(l,,l rtA i szereg fi rm i
;il
i.",
i nstr
c l os i
ri
s z e d l . z s z e _ r e g u,g p a r l siq o Scia n q , liie m ie c u d e rzyl go nahai 4 po g'l o-
"
ilIL.x*"- ^ " Jl':d:;"#-.'#';l ?Jffi:l1l:i"'6i:: 11,
w i e i { r z b i e c i e , Czlo wie k p r ;:cn ' r d cil siq , Nie m ie c w yci q{n4l rew ol ;er,
;;;j;:['.'ii:;.,ib""i.,'.i'",1'1",1;;:_:lt;ffi
i?*zi"f;
?"fil;:*ij;:;*
s t r z e t r i t d o n i e g o i p o b ie g l d a le j n ie o g le d a ia c si g. B yl o-to'o i aki eS 10
\ r . o ] < 6 w . o d e m n i e , Ni9 p o tr a fie wyp o r vie d zie i fiz ycznego uczuci a grozy
o','#f,,'
:Ii:i"," t,";'
:;fl *Tj*l ;h:# "mlr^
llr
l r,,

n
i a k i e { o d o z n a l e m , M u sia le m we i3 6 d o b r a m v i sl ,rzei -si e o mur,
"i*ti #['ry*,,{
pr _ a c u i e * t e n s le d zi w fa b r yce , d o p r a cy id zie si g oddzi al enr, A ty
- ',:',t,,t,."r1 w oczach porozumi ec si g 6!es tami z mi l i c j q, B ez s k utec z ni e.
wl6c4sz siq - znaczy nie pricuieszl ,'1i 1t^""et-C o.m.ni e,, S puS ci l em oczy ,
| odw r6c i l em s i e, C OZ mo6l l enr mu
V r o z p a c z l i w e i, wla 6 ciwie b e zce lo we iJp o g o ni za €o!6w ka i ydzi Irrrrnoc/ fo i aki m6 kw andrasi e ustaw i ono c al e tow ai z y s tw " ,,i trOl k i I
wyprzedai4 sw6i dobytdk, Ptzychodz1 do biura, zaczepiaiq na ulicy, ')''a.yl i i u ul l cq, Zai rzal em do pac rk i otrz y manei od ow ei k obi ety .
T _ a k i e d e n o f i a i o wywa l m i d lisia i p o r z4 d n ie w ygl 4d;i q;y garni tui , /.;rw l era-ra crepl 4 koszul Q r.n,S s.k1,parq pori c z oc h
i w te s z maty ow i _
p a n c h c e d o s!a i? " - Od p o wie d Z : ,,Wszyslko i edno - dai paa l i qte ki l ka nol y, l yl ek i w i d;l c6w ;
',lleiz
c h o i 2 0 0 z l o t y c b . Ku p iq ch le b a , Kr g ci sig te z dzi S po ghetci e sporo
ro z n y c h , , k u p c 6 w" - wp u 6 cili ich Nie m cy, n atural ni e za l ap6w ki , ( i zw artek, 30,V IL
Ku p u i q w s z y s t k o - p la c4 g r o sze , n p , 2 - 3 zI za koszul g, 5O zl za
pa r g b u t t i w . B o w Sh e tcie p a n u ie iu L St6 d p o wszechny. K ol ega m6i B yl em przez sze6i godzi n n_a,Ums c hl agpl atz u' ,, R ano prz y by l
.. do
LJ , , p o t r a f i l p r z y n ie r ii z m ia sta 2 b o ch e u ki ch le b a - w r6ci l do domu l i rrny- pew i en..ofi cer zyl pol i ci i (;d ;;k ;i -b-h_,,
ofi c er rez erw v \7p)"
ze zlolym ze{arkiem, ,,1o"11" docl atkow o w yi ai ni ef co do ni ek l 6ry c h prac ow ni k 6w ,' Zd,a/e
nanl N i emcy.nasze doty c hc z as ow e prz epus tk i . Oto2
Sroda,29.Vll. l ]*l .t;" ?{i ui 1"z4
lfil .,-|:' |t9t"go .19919- osobi 6ci e, pow i edz i al do mni el ,,P an i ak o po-
rk pt)w rnren p6i 5i i zobaczyi
i ak s i q ta z abaw a odby w a, My _ ni e
D o k e d o d c h o dz4 tr a n sp o r ty? T c{ o wla 6 n ie n ik t ni e w i e napew no, .l rrw i emy-.i u2 zdai q si 9 ni komu, ze mn4i es t pan
c al k ow i c i e bez l i ec z ni .
o R e l i c u , o So tr ib o r ze , n a jwig ce i o T r ebl i nce. N i edal eko za ,:,r.""r!r! jed_enmiliciant, ,,poiechalis*t .it.;;-;;;1t".;
l! 6 * i e e!,-l!Zl"ie,szcze
W a r s . z a w q o d b y w a sig p o d o b n o se le kcia - sta r r c6w , kal eki , dzi eci - Ufirl\i plac,byl obstawinny_2u"aur-u-1, oru, *.r"iki"go ,oi
w s z e l k i e , , a i e u 2 y tki" - str ze la i4 zd a ie siq n a mi ei scu, reszta i edzi e i)1llkl
l zal u pomocnrkanrr N i eme6w _,-
yi qc Lc ty s z ami , U k rai ri c-ami , pol i c J a 2y _
do o w e i T r e b l i n k i , Po lh e tcie - ku r su i4 wie 5 ci r z ekomo od w yw i ezi o- przewodnikiea i ednak J..triis-v .ii' fii;;'
ny c h ' z B r z e 6 c i a , z Sie d le c - 2 e d a n o im p r a cg , m ieszkani e, i edzeni e - ll ::y,,.5. oZ,,^o"i^
Lnata,z.tcmsi q.w - ;; ;"
w s z y s t k o t o l a n s u i4 Nie m cy, a b y p o zo sta lych , n astgpne ofi ary, utrzy- I:l ':,:,l
,Ji ] j zasurtni czo .[l umi e fal uj qc y m, popy c hany m L w prr6d to
i J,Jfl l cdna k zw r6conyr n k u s toi qc emu w dal i poc i qgow i .
m a i w i a k i m - t a k i m sDo ko iu , t1_,,ut:*?.oobyw al a si g ostateczna sel ek c i a,
K ol ei no prz ec hoi z i l w 4s k i
r/ nrrr zydow przez konl ro.l q dokonyw anq poS pi es z ni e
_ C o d o s a m e i ,,a kcii,, - tr u d n o u ch wycii w ni ej i aki 6 porz4dek - *r . q"ol'. ie,i erz c how ni e,
i pow
i plan, kolejnosi, Ju2 nie 5 tysigcy lecz 7 dzieonie wyie|dLa, Przez
Dierwsz4 polowQ d,nia zbierai4 ten kontyngent Lydzi (milicia), p6iltiei
I:,'
t i ,.l :l yi ' l t:' ;:l ," nst.bok st.l i ka. "t , ; ii, ; ; ;
w pew nyrn
. , d, ; "iut1u-
';f momepci e d os trz egl em i ak uk radk i em w c i s nql
do p e l n i a i 4 S o N i e m cy, Ci p o p r o stu ,,b lo ku iA" ciy l i ubstaw i ai 4 dom i ,1,) ,*J,l
rq'kru.nt,"t]'
n-adchodz4cego do kontrol i mqLc z y z ny
ju 2 b i o r 4 w s z y s tkich - i ak i s papi er, Tamten
b e z r 6 i.n icy i wyb o r u. IJ[o€61e trudno i est A o"N i emcow i przy stol i ku i z os tal prz es uni gi y do grupy ty c h,
z o _ r i e n t o w a i s i q we d lu g ia kie { o p la n u o d b ywa si q cal e w ysi edl ani e, lri,!.ry,t
r( rt'ch w yt4czono od w yw ozu, JakaS k obi eta,
z dai q s i q Zoni ,- uj i l o_
Z d a i e s i r ; , 2 t n a izu p e ln ie i ch a o tyczn ie , \f ka 2 d ym razi e na pi erw szy w i rl rr, rrczepi C ,.qi g
_i ego rami eni a i ode i 6i ,J i i , t Landarm oderw al
o{ i e r i p o s z l o t a k zwa n e ,,m a le { h e tto ", a w n im te domy, w kt6rych zd'zrel i l . pi 95ci 4 po. tw -a_rzyi w epc bn4l w druty "" prow adz 4c e do
m i e s z k a l o n a i w i g ce i p o sia d a c? - y b e zp la tn ych ka r t 2yw no6ci ow ych. l ,' -*,1t11
zyaz pgtyy odeszl i S my z teS o mi ej s c a. pan-C h.., w y daw al
' I ' a k . l b l o k a d q d o m u d ziS wid zia le m p r zy l 'l l "'jzaoow
'.f1 l yl ol ony, Lw i erzyl . mi si q,2e poto w l aS ni e
u licy P rostei , P oszedl em tu prz y by l ,-aby w
- ,,statni ei ch-1vi l i uratow ai ow ego pri y i ac i el a,,,R obi mv
do pp. M, uproszony przez rncilo przyiaciela a ich krewnego - do- _' ni ek ti rz v
w i e d z i e ( s i g o ich lo sa ch , Nie za sta le r n ich - zapew ne dopi ero-co 1'rzynai mni ei . co moi emv, are -c52
l o"z nac z y . T""
o p u S c i l i m i e s z k a n ie , fd yz b yh r o twa r te i p o zo sta w i one w nai w i Qkszym w yci q$n4l em - w i dzi al pan i ak za bral i i ei o z onq,"rimi 6.ial.r.ll-k i ;;;;;e!;
?_[tni
n i e l a d z i e , G d y c ho d zile m p o p u stych p o ko ja ch , na podw 6rzu rozl egl y .,y?i - ot62 przed pa.ru dni ami zastrz el i l i g"o na ui i c y , Mi al S w i eti e
si q g w i z d k i i o kr zyki: ,,Vszyscy sch o d zii! wsz yscy na d6l ! K to zo- (f()K umenry,,l ecz nre byl o naw et
spos obnoS c i i c h ok az ai .,,,
s t a n i e n a g 6 r z e lr g d zie za slr zclo n yl" \fyjr za le m przez okno! N _a po- .,i e. przez- l l um, Jes t upal , ni el udz k i S c i s k , z aduc h,
,.,,', |t"l
r.trozl r.*u*L
e cr
d w 6 r z u s t a l o k i l k u n tstr r r n ilicja n t6 w Z yd o wskich, dokol a ni ch zaczql i sq- $todni , brudni , osl abic ni do k res u s i l , !0z rok
,\P :l "q.rezyS naci s, i edny c h
s i q s k u p i a i m i e s zka r ' r cy d o m u . Kr zyki,' za wo d ,ze a i a, rozpaczl i w e u;i l o- y-]i T1 i nnych ni eprz y tomny l aL i podni ;;;;;,
w a n i a w y n i e s i e n ia w o sta tn ie i clr wili ia kich 6 r ze czy, tobol k6w , Zszed- I r.zcpc_nnqtrsmy si q do dui c{o Irnachu , ni e$dy S .rpi t^I., i z tery pi qtra
le m . N a . s c h o d a c h o b ca iyci6 wka we p ch n g la m i do reki paczkq, Go- T.9i q.l i e od l udzi , trw a ni eu-sta'nny ruc h- p"- ,' "l r"a."fr; d6l ;;-;;;a,
-po *
rq,czkowo wola: Bierz pan, bierz pur * to sig kio6 zgtosi,,, Nie i . ,ni l i ci anci J ;-f"g"-";, w g6rq uc i ek a rl urn
zd ' 4 l y l e m i e i o d p owie d zie i, p o d a i n a iwiska , id r e .n,,, Mi l i ci anci w bi egl i -O-"j i :i un"j
w nadzrer q,N i emcy
odw l eczeni a kryl ycznei c hw i l i ,-N i ek t6rz y "oparc i o S c i any
na schody - i e d e n Sci4 g n q l iq n a d 6 l, Re szta pobi egl a 8a g6rne zdai q si q drzemal , *y"i ni "r,.ni ", i ;;i --.i "J "a uputy "z ni e, deptani ,
p i q t r a , P o c h w i l i w p o d wtr r zu b ylo o ko lo 6 0 os6b zebranych, w 6r6d |otr4cani , oboi qtni na w szysl ko. M6i tow arz y s , po* i udu, z e ' s a i tac y
n i o h d z i e c i , i a k i e 6 ch o r e sta r u siki, ia kis n ie m ow a, Ten l usi l ow al z to pozostai 4 tutai od 48
S odzi n i dtu z ei , Mi odf mi l i c i ant
"1i i J i . "".i
10 11
 ,:+ *
l
- '- -

I 'r r r t e k , 3 l , V I I
torowai d r o g q , le cz co ch wila ttu m sp ych a n a s rv d6l , N agl e krzyk
pr z e r a i . l i w y t * I d aa a l ! Nie m cyll" i p o tq 2 n a fa la rvynosi nas na S 6rne
p i q t r o . B o i e s t n a d zie ja , 2 e zn a id .4 d o 6 i o fia r n a dol e, Z parteru do-
chodza, po chwili pojedyricze strzaly, Mo2e tytr.ko w powictrze? szepcg
lli"n"Tfi lll;t,_i:::u.,,i,"Hii",i.,,#
;:1":i;5i:,ilJl"-ili:,;",,1;*;:"r,i
d o u c h a p C h , , , Pa lr zy n a m n i.e ze zd u m ie n ie m i l akby z i roni a, ni c
n i e o d p o w i a d a , Po wo li p o sr lwa m y sig wy2 e j, Jcst ni eco l uLni ei , al e "#]"::{:,""0:,",i.%i}ryil:;ill""'.,.A#"?r
t+
w s z q d z i e p a n u i e sr n r 6 d n ie d o wytr zyr n a n ia , Ci lu dzi e pcc4 si g, chorui 4,
za l a t w i a i 4 s w o j e p o tr ze b y - Sd zie kto sto i, b o ni enra l now y o sw o-
b o d n y m p r z e j S c i t L p r ze z ko r yta lze i sch o d y, Pr u.ew ai zazreszt4 nqdza,.
)itii:t=1ift
#dllil?"-"ii?'ff
*l**'ti,r:ll;;n'.:
o:rirabu
ia';p;ll"'j"i'"a*
;lX*f,j;l*i,*"fr'i[!*":"ffiii::;";n
+*;***q$,tT{;
b r u d n i , o b e r w a n i , Nie liczn e r vyi4 tki to u b r a n i lepi ei , w yraZni i ntel i -
S e n c i , N a t r z e c i m p lg tr ze ia ka 6 ko tr ie ta zttp e ln ie ni eprzytomna z obl q-
d e m w o c z a c h n i e wo ia , le cz wyie p o p r o stu t ,,Wz i E l i l w zi ql i l " a potem
d a l e i p o Z y d o w s k u n ie zto zu m ia le i z u n ie siu n ie m , i dto6 m6w i -
ie j d w o i e d z i e c i d o wa g o n u . \7 id zim y, 2 e u silu je ona przedrzei si g ku
zabral i
li:ii,.t:+;i-il+lk+ff
;i:'i*
; "i:;?':5 "ty::-.p,0
Xii'. :
"t'o,";;1iI',:,'"i,
"',,.'
li;{;iiilltq#*ffii*ff .m ti
sc b o d o m , b i e e z a d zie 6 .m i,le cz kto S tr zym a i4 - n ie dai e si q w yrw ai -
m o ? e m 1 L l u b o jcie c? Uwo ln ila sig ie d n a k i popqdzi l a do okna,
A p r z y c a l y m t l o ku w b u d yn ku - - - p r z.y o kn a cb i est 2upel ni g pusto,
Lfu
T e r a z w i d z i m y d la cze g o , Gd y tylko wych ylila si g i zaezqta co6 w d6l
rvykrzykiwai ihuknql z dolu strzal i kula przebila szybg, Nie r, nila
z d a f e s i g n i k o g o, Owa ko b ie ta m o 2 e ze m d la la , bo opadl a.na zi .emi q
c i € h a i b e z r u c h u , m a r n y str zg p lu d zki, \fl tym budynku S rozy spgdzi - ;.n:;"J?n',ol't,!','i
li 6 m y c h y b a z e czte r y g o d zin y, M 6 j to wa r zysz rozmaw i al z w i el u
lu d Z m i , u d z i e l a l ia kich 6 o b ie tn ic, p r ze { l4 d a l dokumenty, Ja stal em
o { l u s z o n y , o s z o l om io n y, wstr zq 6 n ig ly. Pr ze z ia ki e{ skoj arzeni a w yda-
r*,x-ulli i1E]:
I[ ;;1fi.'6 *:# _i,Jd .;:?";,;,;:
i,-,t,
w a l o m i s i g c h w i la m i, 2 e ie ste 6 m y n a sta e ii ko le i ow ei , Le czekamy.na
p o c i q g , N f l t e r n i akie 6 slo wo , ia ka 6 sce n a p r zyforni nd, i r.e to poci qg
6 m i e r c i , 2 e c i l u d zie r n g cz4 sig , tlo cz4 i cze ka iq : na zagl adQ, Wi - ;,il,:".1,':",""d{.:,1,*"d?jj,';?:.fi'#
,fl,.jitfl *"*lqlj
d z i a l e n . r i t l q c y c h w d 6 l z d e te r m in a ciq : ,,lT szystko .l epsze od tego
z n u ) . a n i r i o c z c kiwa n ia , Id g .,," Wid zia le m ir n yc h, kl 6rz.y sl ysz4e, 2e
id e N i e r n c y l l o n o wq p a r tiq , lr a cili zm ysly z ptzera|eni a, mdl ei i ,
p a d a l i , \ W r r l z i a t cr n 2 yd o wskie g o r lilicia n ta , kt6 r y persw adov.'al s w o -
it":':,'ffi*";rgiri-+tli:*#i;;r'*l.
I e I r n a I c t : , i c n ie m a d la n ie j r a tu n ku , ,,Mamo, prgdzei si g to
li:'f [";f"',zepa
|;lr;'t1ji'j:,.tr";ihli?i:";Bi-d[' daiqotia'r
vz
w s z y s t k o s k o r i c r -y", I p r o wa d z- il i' 4 z.a r g kq p o schodach - do w agl on6w ,
J a k a S d z i c w c z y n a wp zr d la n a ko r yla r z w p o r wa n ej sukni ,thw yci l a
r a m i q p . C f r , i p o czr ;la sza r p r i n im , kr zycz4 cl ,,Wszyscy czw ato za-
za

b . r a n i , i e s l . e r n s a r r r il, sir n r :r l Z u b iicic m n ie t" \fr e szci e w yszl i S my z tego :*l+1lt'l;i?#.{;:: jt-iit""'."x#{ff
j;; ;' i;H,:'."J:;"
':j
t13",*t1";,:-x;iff
if
p i e k l a , J e s z c z c t c r a z slyszq tc kr zyki, i, p la cze , i strzal y, Tyrni zi rsem ;,fl;:;;11 i,{i}'":":.:E u,unio* o tym,iak
n a n a u l i c y p , Ch , o p o wia cla r n i szcze g | ly o samym w yw ozi e,'Ot6L
w s z y s t k i e p o c i q fJi, lu b n icn r a l wszystkie kie r o w ane sa do Trebl i nki ,
''r';i-5;;':t#j*l;.',"*"i1ffi "*:urJ;i,?'""xi:'r:i:i;i:
jT#*0.1';
flff[,il;.q?,i:ltl:;i;,x;:::;fj:F1t'f
Od c h o d z i c o d z i e rl p o ciq { z 5 8 wa g o n 6 w p o o k, 100 l vdzi oraz 2 w a-
g o n y o b s l u S i , O d p a r L r d n i zr csztq p o d wy2 szo n o dzi enny "kontynfent't
do 10 tysigcy - m a b yi r r r u clr o r n io n y d r u g i p o ciqg, l eez narazi .e radzq ifii';l::i ;'i.i:ti,i;:#i:":1',:'.:
. F:t"f i?#.?:],'"';
,X"T':
LXli.'"""nf
flH:i,"i
l'.lsk i, i cst i'p r;;;" iE'l;n v cn, w vdarzeri w innych osrodkac'h ;;i;; ;il"i;
s o t r i e p o p r o s t u ta k, 2 e wg .ycir a jil d wa r a zy tyl e, to tei w arunki s4
ilf,l1
....__:-j$;';iX"#:ll
wanre rrnreti{en"ii.
r u z- as
-v
u,E, j :c c nc l r , nai w i g
ittiltir,i,il;#,,tJf,
"^i-,,lllllj-oil1',1"
tutai bylo naiw;gkszesk;;;;;,{.;;
i ::':,;"iX,,:*,ii;,1,_::,,1
;L
ta k i e , 2 e m n 6 s t wo o s6 b m r zc ir r 2 w p ie r wszym etapi e, C o si q dzi ej e
v r T r e b l i n c e ? N i kt n ie wie n a p cr vn o i p isa d .o t ym ni e bede, V kaZ- ilH,".ili#l.T;il
pn- y m i l ow al i
,,,;;.
';3""i;il,
; ':iI::;;"'l:;
iiil,'11,,
"
Iul i
lii'i,fu..
ll ill"l
h.,

"
i : i.1,')'l'i" L"'
I u?1i,,
Il ",,:.-',r^"-l
lliul"i""'#i::'
d y m r a z i e o l b r i y m ia wiq kszo 5 i zyd 6 w ie s.t ta m zgl adzana !aki m6 ma-
s o w y m s p o s o b e m, L e cz ch c1 sig tr zym a i tylko tego co w i dzi al ern sam, ilka":;:
ch,1::i,
ie6li:i,u^'
:!li,i
ni" ""ir.u "",,,i;,;
i,:;;'",ff:s&fjijiiil :'^, .:::i:r;
3*l.5.Y
"Ji
w i q c k o r i c z g n a d zi6 , "1, : JjU'*;* ;,*:n,t ;
12 13
 )'.

p r - z e c i e L n i e p o sia d a , Ap te ki o d wie lu d n i ka zano zamkn4C , przez co

ni e,opuS ci l s w y c h pac i ent6w , gdy i c h pory w ano,
z d o b y c i e t r u c i z n y sta ie sig n ie zm ie r n ie tr u d n e , To te2 l ormy i ych za- l "#- :"d:y.ki ego
poszl i i e{o. p ornoc ni c y , J e6!o ."m"go z nal a prz ec i eZ
m a c h 6 w s q o k r o pn e : p o wie sze n ie , sko k z o kn a n a ul i ca, przei i eJi e i .vl ,,, ^r^rl o:.,l
,, olost"T,teZ
"!3. i ako dok{ora,, z gaw gd prz ed mi k rnl onem radi a.
N i e i e d n o k r o t n i e zd a r za i4 sig sa m o b 6 istwa zb io r o we, , dzi ecki em, :ut-" -,,stare(o
z _ o b o _ i g i e m d , z i e ci, m 4 L z 1 ,o n 4 ,,, Op o wia d a i4 rzeczy
-utLo przerai tai qce, "rego ksr4zkt dl a dzi eci pozosta n4 w pol s k i ei l i l eral urz e. C hc e s i q w o_
Lai.t czeii iego her-oicznej de.cyzji, tej s-i"r"i'f.iO.u;L;;;"";;;;j;k;;,
A d w o k a t , B , . n p , d o ko n a l h a r a kir it M y6 le i siq n ie chce o tym, co l udri e ytoLyteezne Lyci:el Wieczna haf ba .Liro
c i - p r z e s z l i n i m zd o b yli sig n a r o zp a czliw4 d e cy zi q, i aki e'pi ekl o l qku, , mordercom. dzieci!
D o w czorai w yw i ezi ono z ghetta s to' ty s i gc y os 6b,
2alu, cierpienia,
Wtorek, 4,V II[,
Sobota, l,VIIL
chc4 sobi e zaos:cz qdz i ( Iaty gi z e z bi erani em c odz i ennc pi o
Z d a r z y l s , i q na stg p u jq cy wyp a d e k, Gd y sa m och6d z Gestapow cami ,-__.Ii :-:"
ko-ntyngentu na w ysi edl ani e, Zdo by l i s i g { e;. dz i s i ai na z nak omi l v do* .i ?.
przei,eLdL.au l l i c 4 Sm o cz4 z ia kie g o 5 o kn q wyp a dl a na bruk kol o auta
yg-T"^l o mi anow i ci e, 2e kto zg i l os i s i q na U ms c hl agpl atz na- oc hotni k a
b u t e l k a . Z a r n a c h n a wla d zq n ie m Gclq l Sa - o ch Od stan4l , Z mi eszkani a,
nastqpui4ce przyw.ileiet otrzyma zywnoie na diogq (3 kg,
z k t 6 r e $ o - b u t e l k a wyp a d la za b r a n o wszystkich mi eszkari c6w - 9 os6b, liq:,:r:\ils
cnreD a' r kg, marmol adl ) oraz obi ec ui 4 ni e roz dz i el at
i r o z s t r z e l a n o n a m ie jscu , Na tych m ia st te l. u ka zal o si g ol l oszeni e, Le rodz i n, I,to* i o"n
m\ z.e pi erw sze$o dni a i to i y l k o do
w r a z i e p o d _ o b n e g owyp a d ku , g d y co ko lwie k b q d zi e .rrcooe na ul i cg.- ,zaraz fotl z i ny ni al ei pp, (w tedv
w )'gnod?A ghetta) zgl osi l o si g ponad 11,000 l udz i . K to c odz .l ennl e
y : ? y s c _ y m i e s z k a r icy d a n e { o d a n r u zo sta n 4 r o zstrzcl ani , V i qc N i emcy __z
w l ozl ghetto, i ak i a, ten rozumie ps y c hol ogi q
j_ a k b y l i c z y l i s i q z m o 2 liwo 6 cia m i ia kich 6 a kt6 w oporu, desperaci i ? ty c h l udz i : ni ec h i u2 s i g
skonczy i aknai prgdzei .
Z d a i e s i 7 , 2 e n i eslu szn ie , Z d u m ie wa iq ca ie st b ie r no6i -masy zydow ski Li ,
{ n a n e i n a ' 6 m i e r i ! Co p r a wd a tlu m a czy ich ,,p r zyg otow ani e pi ychi czne', S roda, S .V JJL
ta " a l m o s f e r a - l g k r r i p o n ie wie r ki, tr wa iq ca o d p o -z4tku i stni eni a ghetta
i . I a k l , 2 e b y l i wla 6 ciwie p r ze z ca ly te n o kr e s systematyczni e zagi adza- V i gzi eni e 2vdow ski e p.rzy u l , Ggs i c i z os l :rl o opr6i ni one pi erw s z e-
n i , w i g c s l a b i , I wr e szcie n a iwa 2 n ie isze - to n a dzi ei a'ocal eni al ni eraz
so bodai i e dni a.,,akci i ,,. db;;ri ;'' ;J i ;.;;;;' ' c odz i ennv c h mas ow v c h
zu p e l n i e - i r r a c i o n aln a , b e zfo d sfa wn a , tr wa iq ca w brew oczyw i stoS ci .
-lym starc6w , cho ry c h, ul omny c h k al ek ,
Nikt chyba "F_":.^Y :_IL,T1:"ky i edny m s l ow em
_latwo nie Sod_zi siq z myt14, Le moL.e.zfin4i. - bar- .,s?nl ercu-, ktorego naw et w ozii do Trebl i nk i ni e w arto, C odz i enni e
d z i i i , 2 e z { i n a & . m u si, Z r e szt4 ci wla d n ie , kt6 rychby'na ew entual ny gi nj e tam _50 - 80 os6b, N i e
o p 6 r ^ s t a i b y k r , r nlo d zi, zd r o wi, sil::,i m q i.czyi.n i - ;u.i -to-;;;' ;;;eay ne mi el s c "--["]rl .
ci -mai 4 i ako po2y- D zi esi qtki l udzi traca na.cmentar z u prz y ul ,
tc c z n i p r a c o w _ n i cy, fsl6 6 r q ce r o b o cze , n a iwig ce i szans przetrw ani a, Ok opl w e; I i ,rrv f"i i v -
boisku ,,Skry". No i niezli.czoii &f"iv p. ghetcie"" na ulicach,
1 ' a k r o z r n y S l a l c r n i tlu m a czyle m so b ie d zi6 , wid z4c poch6d ,,w ysi edl eri - w podrv6rzach, w mi eszkani ach. "rjym
c r i w " w k i e r u n k u Sta we k, Szlo o ko lo 4 0 0 lu d zi, schw ytanych w w i el -
k i c j o b l a w i e u t 'iczn e i n a u l, No wo lip ie , T ych czterystu'pro*,adzi l o C zw artek 6,V IIL
B N i t ' r r r c r i w , u z br o jo .n ych tylkb w b a ty - b ykow ce,-kt6rych zreszt4
c z g s t o - - . t l q s t o u Z ywa li. Pie r wszy o d r u ch - to zdumi eni c i i akby po- Odnal azl mni e w bi urze Mi ec z y s taw K ,,, Zy d,
moi k oi ega i e gl ,rj bv
$ a r d - a : c z i : r r r u n i e u cio ka cie ' l cze m u n ie r zu ca cie si g na tych oi ru*- w oi skow ei (i est poruczrri ki em. .ez erw y l ,
c 6 w ? z g i n i e c i c _ p r zyr r a jr n n ie i w wa lce , w u cie czce, w opotze - i i "f."l "i ;;' ;;i .";.-;;;i ;:
l ak mego Goeri nffa, i e czl onkou,i e. rodz i n' (A n{ ehti ri ge)
l u d z i e n i e i a k b yd h l l) o tym zr o zu m ia le m , L e o n i w szyscy mai 4i eszcze ol i c er6tar prz eby _
w ai qcych w ol l agach, ni e podlegai f
nadzieiql d;i ;;i ;rj ": U "i t";;i * 1.e" ,ri _
tow a-d.,sw oi ch. stai ych rodzrcow , a z e
s am ni e bv l z mobi l i z ow anv w
rv roK u, pow otvw al si e na i o. i e brat
P o n i e d z i a l e k , 3 . V IIl, i ego, tak i e offc er i c s t w Oi l agu,
Odm6w i ono mu. dl ate4o *tusrl e.-2"- o"' ;:;,
w arszaw ski e w l adzc i nterpre_tu i q t"r;;;k -;;-t"k l ;; w W ars z aw i e , Zres z .tq
, z e doty c z y ." i v fr.J
. l f c z o r a i w y wie zio n o ca ty in te in a t d zie ciq cy ki erow any od w i el u 2on i mql ol etni ch ttzi cci . n,. U i , i [.i ,"ri ;;;i ;;
la l p t z e z z n a n e g o wych o wa wcq i lite r a ta Ja n l.r a K nrezai a, Jemu s4- o pomoc dta oc ateni .
rodzi c6w , Taki ch nrri $b rnanry w s z y s c y
p o z w g l i Nie m cy p o zo sla i * le cz n ie p rzyi 1l tego, P oszedl z c odz i enni e w i el e, .l es tc i rrry
la p e - y i ednl k_ zupel ni e bei si l ni coi - -mol rna pom6c , c o radz i 6, N i c rrrc y rri c
d z i e ( . m i w i c h o sta ln .iq d r o { q . lr le iu z n a p ia cu i ozdi i el ono i ch i respektui 4 2_adnych obi el-- .
ni c_ *l u.ny "l r,--i viJi "'i --v
trrV' j l-ui q
"r"ni s i q t;rrl rry t.l r roz _
u m i e s c z o n o w o d d zie ln ych we r g o n a ch , L u d zie , kt6rzy byl i S w i adkami porz*dzed'. N p' rodzi ce mi ri t
te g o w y w o z u m 6 wiq , 2 e n ie wid zie li n ic b a r d zie i w strz4sai qcego, Taki e . i a ntow .rr w y s i url l ani rr. ,.
obecni e i ch. w y-w o2q, Tak s:frrro w os tatni c h
p o s t q p o w a n i e z d a r za siq tu czq Acie i, T a k ca ly p e r sonel ."pi tul i - dzi eci ,n- ani o"t. pn.* ul f i i ;;l ;i i ;
parqset os6b,,skoszarowa'ych,,.
Mianowicie,.i,"t.,f'"v^;;^p.,.ii.1il!;$;
14
'' 15
 wysiedleniu zostali umie^s
*,g,".r1"."b o_sobnychwraz z nailtliz,-
,#:Jfi,?,:x"1;.'fi,irT::n"'"xti,ji:l'ffi
T:::i
ixl'*int;:all'{ i . S chul tza, N i kt ni e odw ai q si g w y c hodz i i
na u

iwiecei f,f }:,i tI,'J f;l.{*:il!;'"'l;-

1i* -
co-pracuj4 w najpowainieiszych <l oszedl do szczytu ch.
l^r.o II"h, oen,,
r' u,.Na
zakladach,np, T6bbensa i
", ffi fi ;?"*
|.l,,iiii:f
,;:-'"','"lr'"'.',1*r.ru:*lr:t*ti51Jl"*+Tffi
rowy", viele kobiet boi sig przez
szarach". i z meiami iaq dzieri pozostawacsamotnie w ,,ko_
t*: ji:t'"fr
il:+,I*t't*;,1;l;':;-"i:-:ii,.'J;**;*"+H
kontrole i zabieranie J;i;' jo"?uryt i, Lecz i tam Aroia
".'"^ly
lr.etylko- la"[r"ii"v"f, ir*,, ur" i faktycznie za;
lrudnionych. Taka czysrkq';i;,[1;;";;#'hoore"
bensa, \f wielkim oodw6rzu, prr"a ""fr*iii
ga€le nustoia k wym i6ri: p rr",
koto zakladu Tci,_
roinyrn _ uczvnilo sie
;3itil'J',1,'i{tr;#i[]df*;i:il".mit6h
nto
;iTl"::nnt*'lo'ygu-i" i i";j:;k;"il'no*u,,i"*.
.br uie:[ireJ"Ari r. kilku nastu SS-man6w.
lrzeba balo widziei tyctr uciekaiqlV".q
zgigtych wp 6l w obawie. pr z ed __"o.nf"chu do budynku ludzi.
s iiz elanie_j , ob l g d n y m s t r a c h e mw
t;".T,19t.9$rr;;r::,lr*?i#::ii':iz:l**
o czach' zw ie r z 9tar ucierra
ptzerazone zwilrzgtal, Ale.i i ic1 ^pr""J
SS_maoi"r"i"rireczerist
jf:;;*:,'fi:xxi;"?;l;1;*'i;:;l"-j"
5,."j-i"','ii11t'iJ.".y;.T,i;#
wem, smierternie
w qszq cc,g lod nc p s y . pr gdk im . k . r "t ; ; 1, , .ni"ti.* .obi"
, "r ") glu; "iu " s i g"os-r"--"*iiri, Jei w l aS ni e, dl a ktorej S l i i eri by l aby * v r-"Lri "-,
n a b o k *p u d l i . N i emc y w s w v m
*ii'i"j#i*'i"i:i'or."l"i]."*"iia,r""i",i
l[,o}"""lt,li,"
fi'gl?il.."'v.;s.i" l3i,.l;,!i;3'"':hJ:T;,T,il:*
{","1,'iii:X",1?''x:l::i"U;:r,';ilff
,rjT, #iffi.y Illil,i,l;
Zdaie sie, 2e w lei.:!:r,.li. d424.przede
ll:9.:,ii".,"" ,,,maleso_gherialsiisL;, -p;;;;:
prawre zalatwione,
wszystkim do zupelnico
d*o,d", valic6w sa iuz !1;''x,T
I:T;li;l;I*::,.:lX' "T:, :;
ix,ll.J
ild?Hi'
vierkiei' Kontyngent'J;[;;;;;?"u",o,,o -l;';6 fi;-L:"';:9"6tu"tfi;,;:l!:+,i:l!);r;::,;"*wil,Lil"
Teraz trwa pospiesznauk"yu ru Cf.l.a""i"i"f"l""i
;,is nina, maslo - po kilkaset, ieden papierosl_
"d t,st_,,
Piatek, 7,VIIL Poniedzialek, 10,VIII.

Pt!: Geslapowc,,.T:.llr^"_?ti-*lasc.przedsisbiorstwatransp, Hel_

,
lera i Kona. Bvli to'2 bo{acze,,
nJi;i;iszym te.enie, Ucieklszv
z Lodzi prosp.eiowalit" * ,"iLp"r",'.r"ilu"
"nuni
Iix?,Ti';l;X,;-#"ili..',:T';,,:.,1i1:,f
tr"il"",'ii.l.'fi
hylo teL. wielu w czasie istnien!
'#J??,1:
-i;; -rr"h^;;':;i""'
iirne i ciemne.in[eresv . I e'Gi", ;"i;',]:
il ")"'lu:ill;'':' wiadom
o uvr',iJii'"" tu;I ,''-,.iis;";''cli setki, ieieli nie tysiqce o.ot ?".iueuG-r"'-i"ff.ir*"g*
i_4cy. f"iJr?rt
3*i)'.1'
nir. *n-1i
".," i., *.a ".
i t i;Xl,fl : li
",.' "', !f r,ltl:,,*::m,,t#**; ""il;+:11"1",;o;:ti#r,"x*#*1?jf;
Ll.Xr%iTfJffi i,?;c#illi
za duLo, I/iqc zalatwiono

S obo ta,8 ,VIll.

"i9
;"r.iLroiil,'"'
xj'{"-"i#:,xii:Jl,9"*x';.:t;!:y;ulirl"*.,y
z Pralatem Godlewskim nu cia,le,A il-W;;.;;;i"
,,ury;.u";;;-iril;;j
Ifywieziono iuz 150tvsiecv.
moich oczach'ratrryrrrali Niemcy 2-ande
*-":triv:;-",:i;{',':li:n*;*m*_n
illiyi#i:i;:g::ft
rm niemi ecl<i
na uiicy Leszno rvi"lka .pr zytr zym ii
"" a"1""f."' zva. *rki" I
,-^,..?:1, powracaiqcych,,r,qru.J.
IlruTne
_w '/.aczeli
"lyi 'i rr"Tfitt*'i : 1X:'"ff,ni if
oJa'ri"tuc niuttor*r,,bi."i"il odnia f;;;-;;;;;;";":
I tv^i'
{
.l;iii'i.l;l'-'",ffl.]lli;,1;l#;*"_'l*:U"..,m## :* -"f : ;:h j5';'" "-r'1''"
t o
*,]1,!:fl
kr6tkim czasie * i i'::ru " t"ri" "ili" a;i"x;jT? :l* " " -Y"',l't"' "1",i
-6lrupaok, 100.,srr,,,.;;;;',i ii:;;;iono
pl"c' H'''''ia po"*"oii' ich ir6ikami,
'iil;;;i;
wivl
-* *f;l"j
,""-. ""
-l**,-''
l"*",1?.*""?'
:,.,
::;: r'f
;:;lirrt:'n".t#:"*".,.r.1^' 'u.'vr''d;i;;,
Ivrrracie' zaswiad.czenia'ao*'iav' l?in- ; ff1"
f; :
#:x :*:';$:,,;
i:'J,,,
i'irv p.l'etk"l;;;
;;ilX]:,-te{t
;"iq;;;;;;;;;",;;i;:'#'*;"ilr;1,;:;;":x,_""srTi,:or,:J.;:*';m;:
k[6rzv na piersiach nosz4 wstql,,'.pl;;;;;;Yiracownik6w lb_":i,"{ryir,til't1?f,,ty,Jff
wanie .furg
j,:,";
::1y.I;:ir,ili:;H::;,ffi
n_*l::i
.f6bbensa na - iedno za druliinr. lli" .Ee ,#urniei, poco to zrobili,
16
Vt or e k , 11.VIII
Dzi(; przyszedlem do ghetta bardzo wcie6nie rano, Miedzy 5 - 6,30
to iedyny czas, gdy Lycie przypomina normalne warunki, \[tedy, przed
roz p o c z q c i e m ka zd y za la twia wsze lkie sp r aw y, usi l ui e zdoby6
nieco 2 y w n o S c"ia, k cd jawie i" d zie i sig o lo s swych b liski ch - czy l eszcze
Ly ia ? P 6 2 n i e i p o p r a cy ca lo d zie n n o i, { d y ie st n a d zi ei a, 2e ,,akci a" do
nazaiulrzprzerwana - znowu wylegaj4 ludzie na ulicA, PrzewaLnie po-
s uw a i 4 s i g w n i e w i e lkich g r u p ka ch ,p r ze wa | n ie b ie gi em, P ani ka ogar-
nia tak4 grupq niezmiernie latwo. Wystarczy, aby kto6 krzykn4l, 2e
, , blo k u i a " i a k E S s q s ie d n i4 u lica , a b y ca ly tlu m e k w popl ochu zaw r,6cLl ,
Ale naprzeciwko biegn4 inni, To znaczy -- s.tamt4d wlaSnie trzeba
uc ie k a d , , . D w a t t u m y wp a d a iq n a sie b ie , Co u was? Mo2na przei 5i
t gdy ? , , P y t a n i a k r z y i ui4 sig , lu d zie tr a cq zu p e ln ie opanow ani e i przy-
t om n o 6 i z l q k u , G d y p o n a sze i str o n ie o d b q d zie si q obl aw a trw ai qca
parg , S o d z i n n a n i ewie lkim te r e n ie - ca le m ia sto i est w strzq6ni qte,
P ros z g s o b i e t e r a z w yo b r a zii ta k4 o b la wg tr wa iq c4 bez przerw y cztery
t y go d n i e , - i s t o k r o d o kr o p n ie jszq , b o o b e im u iq c4 cal e mi asto, bo
k rwa w q i o k r u t n 4 - i o d kt6 r e i n ie m a 2 a d n e g o r atunku!
S ro d a , 1 2 . V l I I
Zeszlei nocy Ukrairlcy i Lolysze dokonali w ghetcie masakry paru
t y s i q c y l u d z i , Z a b i i a n o w m ie szh a n ia ch , n a u lica ch , R ano napotkal em
2 d u i L e w o z y n a l a d o wa n e tr u p a m i d zie ci zu p e fu le mal ych (do 2 l at),
Dz i 6 r a n o w i d z i a l e m n a 5 lm a ch u Sq d 6 w ( L e szn o ) ustaw i ony karabi n
masz y n o w y i p r z y n im lo te wsk4 o b slu g g , Se r ie str zal 6w terkol al y co
c hw i l g - w d 6 l w ulicQ, i wp r o st n a d a cb y in n ych dom6w , S 4dy za-
wie s i l y w s z e l k i e s p ra wy, w kt6 r ych 2 yd zi s4 czy to stronami czy S w i ad-
k am i , T a k s a m o u r z q d y ska r b o we ,
Cz w a r t e k , 1 3 . V l l l
! ( i e l e u l i c i e s t iu t ca lko wicie o p r 6 2 n io n ych , Oddzi al y S S doko-
ny w u j q t a m o s t a t e c zn e i ko n tr o li, Pr zy zn a le zie n iu ukryw ai 4cych si g
s 4 o n i n a t y c h m i a s t r o zstr ze liwa n i, Z a ta kim o d d z i al ki em rnasz€rui e
grup a 2 y d 6 w z n o s za m i d o u su wa n ia zwlo k za sttze l onych, R ew i zi a do-
m6r , r i e s t o c z y w i 6 c ie tytu le m d o r a b u n ku p r ze d e w szystki m. Zastai 4
sceny czasem straszliwe, Dom pusly zupelnie, lecz opuszczony z chwili
na chwilg: na stole stojq leszcze lalerze z iedzeniem, na t6ikach roz-
rz uc o n a p o 6 c i e l , s z afy, szu fla d y p co iwie r a n e , W p o koi u i ednym zw l oki
c hlo p p a z r o z b i l 1 f 1 o w4 , M o 2 e sig b r o n il? V in n ym opustoszal ym mi e-
s z k a n i u w l 6 z k u l e Z y ko b ie ta , n ie r e a g u ie n a za d n e krzyki , Jest mar-
t wa , p r z y l 6 z k u t u bka p o we r o n a lu ,
D z i S n a r o g t r Ze la zn e i i Kr o ch m a ln e i ,,iu n a ko ' w ystrzal em z kara-
binu z a b i l t y d i w k e id 4 cq z 4 - le tn im d zie ckie m , Matkd pada, dzi ecko
c al e z b t o c z o n e l e s t kr wi4 , r 4 czka m i cze r wo n ym i o d krw i szarpi e matke,
m aL 4 c i e i t w a r z k r wi4 , ( o p o wia d a o ie Swia d ka , slyszy si g dzi esi 4tki
t ak i c b l a k t 6 w c o d z ie n n ie ) ,
18
\{/torek, tS.VIII
N i e pi sal em ki l ka dni , D o dz i 6 ak c i a trw a z ni eus tai qc 4, ba, c oraz
w zmapai 4c4 si Q gw al tow noi ;ci 4, Zabi erai q 7-10 ty s i gc y dz i enni e, Li c z ba
wywiezionych przekroczyla 200 tysiqcy, Historia nie zna masakry do-
ko-nanei n4 zimno, z tozporzqd.zenia wladz, ![ podobnych rozmiarach
l yl ko masakr4 rno2na l o nazw ad, Is totni e dw i l ub i rz y trans porty
ski erow ano na w sch6d -w strefg prz y frontow 4 - tam uprz qtai q tereny
z mi n, l ub kopi 4 dol y przy pracac h forty { i k ai y i ny c h, Lec z res z ta c al a
i est z{l adzana-ni ema i u2 co do t ego z l udz eh, ani w qtpl i w oi ;c i . K rqL4
naw et potw orne pogl oski o przerabi ani u z w l ok na rz ec z y uLy tec z ne,
np. na mydl o,
rW ghetcie nic prawie kupid nie mozna, Za chleb iqdaiq 85 zl,
_
kg. i wiQcei, za cukier 450 zl,, za maslo 800,
D zi 6 i ednak i est spokoi ni ei , P raw i e c al e Ges tapo z atrudni one prz y
w raz z w i el u pachol kami (Loty s z e, Li tw i ni ) w y i ec hal o z !0ar-
"akci i "
szaw y, j akoby do Otw ocka i .i nny c h mi ei s c podw ars z aw s k i c h na pra-
w ym brze6l u !i l i sl y, D zi 6 d,ztal al i i u2 ty l k o mi l i c j anc i , !fl i dz i al c m napi s
nakl ei ony na murze Zydows k i ei pol i c j i I' orz .qtl k ow ei l Zamordo-
w al i ponad 200 tysi qcy "H ari ba
rodak6w !,,
S roda, l 9,V III
Vczorai
_ zarz4d,zono, aby wszystkie dzieci Zydowskie stawily siq
ryt.9 _"_uU mschl agpl atzu,.. Taki e. ws z y s c y ni epos i adaj qc y k art pi ac y ,
Lacieklo(6 w tqpieniu malych dzieci iest zdumiewaj4ca, DziS wieizorem
widzialem na rogu Gesiei i f)kopowei grupg irkolo l5O - 200 nialych
d,zieci ,zbitq w ciasny llum, Napizeciwlco sialo paru Niemc6w z kira-
binami. wyinie,rzonymi w ten tlumek, Dzieci naiwidoczniei szalaly ze
str.achu, plakaly, kulily sig, gryzly palce, Na boku stala osobno grupka
fgbi _et - !9 pew ni e matki , Jedna z ni c h w y rw al a s i q z s z ere5l u, pod-
biegla do NiemcS- by mu co6 tluinaczyd, gesiykulowala, ukazyilala na
i aki e6 dzi ecko; N i emi i c rykn4l n a ni q, j ak to oni ty l k o umi ei q - i
kazal .i el w racai do i nnych, Groz i l i ei . k arabi nem, Gdy odw r6c i i a s i q
i bi egl a z pow rotem - w ystrzel i l , k l adA c i A trupep,
C zw artek, 20,V III
. Od 3 dni N i emcy s4 ni eobec ni , trans porty s 4 w s l rz y mane. N i c -
-kt6rzy
2ydzi z ni epopraw nej nai w noS c i l ui z a s i e,- i e to k orri rc . .l n
ni e mam taki ch i l uzi i , P rzypuszczam rac z ei , i e gdy z l i k w i drri q ghc Ito
i ak to -przew i dyw al o obw i eszczeni e z 22 l i pc a, to-s Lol ei * .,r"rq ..i g dn
w szystki ch, kt6rych 6w dekret zraz u ul as k aw i al . N a r:i r2 i rrr l rqdq l y -
rsi 4ce mi l i cj ant6w , urzqdni cy Gminy , prac ow ni c y i ns ty l rrc i i ? (i hc t{ o
w arszaw _ski e, ma przestai eszystow ai w og6l e - l ak roz unri c rn ni c -
mi eck4 i ntenci g.
l9
 .( - .,,.I i !

-::-r{:$l I

P i4 t e k . 2 1 . V l l L
Itrdzi pozostai 4cych w prosi na 2ol dz i e Ges tap6.. J es t s z ered ml odv c h
T : i n t r c y m i a l - m ie isce n a lo t sa m o lo t6 w so wie c l <i ch na przew aLni e chl opc,i w (w i el u w .
Warszaw c. .rni l i c i i ), c o s l u24 m.rderc "om s w oi c h
-Lrz u c r t r w r e l e b o m b za p a la j4 cych i b u r zq cych , W ghetci e bvl o l l brraci ,_Mo_2e czqti z ni ch ocal e j e dz i qk i podl oS c i ,.na k { orq ni ema s l 6w .
oo_ U o w i ecei , fto2e ni e.kt6rzy z ni c h us i l ul q w y k orz y s { ai s w q uprz y w i -
)ar : ! : w , . T a k z l o 2 y l o siq , ze p ie iwsze b o m b y .p "a iv1 ,i "s"l ""i ;;.'p;;_
ogriowa leigyana na.tazie gozyciq, aby kogo5 ratowai. Lecz iui, ua io"'"n'-y..
ly -t ,hl "prol lzza r a c h .p o cze la Sa si1 , le cz, Sd y iu z wiadomo byl o o i vi ei _
Rrc p o str o n ie ,,a r yiskie i" str a ia cy o p o 6ci l i pheti o, pozosta_ padki , Ze ni e mogl i ocal i i sw y c h nai bl i z s z y c h, matk i oi c a, I s ri mi z gi -
wra t q c r e w r a s n e m u lo so wi, Slu szn ie r o zu m o wa li, n-4 - napew no ni e unoszqc i raw et tego i edy ne$o, c o z aw s z ez .os l i i e
ze szk-odai ch ceoneoo - "
r a t o w a n i e p u stych d o .r n 6 w. L e cz wyd a ie mi si g, ze obron4 bezsi l nych: S odnoS ci cz l ow i ek a,
: 1ly ."i na fi e
os t a t n r e g o m i e s i q c a w€ h e tcie ta n o c o 6 ln io wa m a
wymow q ;etna i akby S roda, 26,V IIL
t rag i c - z n e g o p a t o s u , Gd y n a le ie sie' strumi i ni ;;i ,-;;i
t riu m f u i e n i k c z e m n o 6 i, p o p ia r dSie mi
a i o }-<kie w r isiw
r u cie ni ebo zarazern
funr
; o"e, rwVuo,a
r a z i i o $ . n i e m n ie szczg sn y n a r 6 d - czyL ni e nadszedl D zi ef _ V ysi edl ani e w znow i ono.,N i emc y i , ,,i unac y " pow r6c i l i po dok ona-
. u z r e n J q d u , o p o wie d zia n y p r ze z p to r o k6 w? ni u masakry -w rnal y' h osrodkac h poj * ururu..Li c h. S l y s ry i i q opow i a-
o€nra, pogl oskr o przew yi szaj qcyc h w s z y s tk o ak tac h bes ti al s l w a _ l ec z
Pon i e d z i a l e k , 2 4 , V I | L stqpi el i S my i _ ni e potrafi q i uZ reagow ai j ak daw ni ei . Ty l k o c oraz dz i w -
nret, coraz ni esamow i ci ei si q cz ui q,
{ dy dw a raz y dz i enni e prz ec hodz g
k i l l c u , d n i pr ze sta ly o d ch o d zii lr a n sp o r ty z pl acu przy ul i cami ghetta - do pracy i z pow ro' { em - z ty m uc z uc i em pew no6c i ,
ul ,staw ki ,
v Ly L. 9 bd y t o . b y l _ n i e s p o d _ zie wa n y ko n ie c wysie d le n ia ? 'pt bezpi e_czerl stw a, i aki e mi dai e S w i adomos i 2e j es tem z z aw nql rz , i .e
--- N i e, mni e to ni e dotyczy, i e w szystk o nai gors z e
n r e u s t a i q c y m lq ku i n a p r g ze n iu . I r ze cz szczeE 6l nal gd,y "tt"-zrl ro,,i " w ty m pi ek l e s pot-
: : " 1o:l,ty" l. z dil i a kai moi e - to i eszcze i eden w s trz qs i ri qc y w "ni dok , j c s z c z c j c dnn ob.az
nl, o b s e r w u i g .tych lu d zi za szczu tych ja k p sy,,i "-* *"1'"n, l u", * szarpi 4cy nerw y, S i gfam w gl .1b s i c l i i c ,' i nal i z ui q t,r uc z uc i e i rumi eni g
oDr Q o n e , u c r e c z c e p r ze d 6 m ie r ciq , tr zyr n a iq cych sie
kurczow o 2vci a _
ro w v o b r a z a m s o b i e, 2 e wla 6 n ie :i e, Fo bqdg absol ul ni e s z c z ery c rl rrrrl < i i ri r;c o(, c o i ak by mni e
ia kie 5 n a fle u sp okoi eni e, zni Ini eci e l 4czyl o. z- band4 opraw c6w .
niebezpieczeistwa, kt6re - a,ry i c z y c y ", C 6i . z a nqdra! A to
_ter,az wyzwatu 7 "My
chyba. tyl ko i nstynkt Lyci a, p1d .i -oz u"hnrv ow c z y
i e n e r g iq , ie d o - p ie fo _ o d p r g i.e n ie "i.ir'"i";l;liri;^r."J*",
p r zyni osl cby. ori ;L;;;; s i q orl z y w a, R atuj e
ly t rw a l o i i ,
z il{ a m a n l e l _ p s y c b i czn y u p a d e k, T ym cza se m ta S w i adomoS i , ni codl rnrta i .e prz "y i dz .i c c l o roz { ry w k i i roz rac hunk i r,
ka 2 d y l u 2yj e. mi nutami , B o L.ydzi to tyl ko akt pi erw szy . C dy uk onc z q z ni nri , w tedy w [c i c z y
. { od z i n a m i . J e s z c z e ta , u ii"", ie sziz.e ia z skr ye siq,
i eszcze ru, oi i i l t i nnei .formi e
c alo p r z e z k t 6 r : 1 S t am z- r zsd .u ' ko n tr o le , Ui"f.lJe ,' Jlffk;i ;,
i ;;r;;; i ;: 1ytg.e si g przeci w k o nam, Moi e' ' c z ek a nas i es z c z e otc hta,i
o . i c a , i o n g , d zie cko , Je szcze d r ;S zd o b ye chteb,''zdobve -zuoe. ci erpi eni a, ni etrezpi ecze6stw i , al e i i m - bi ada"
9'" 9 "
z n r e u s r a n n c ( ( , r r a s m a n ie wa 2 n ych a n a d lu d zkich w obec
- osaczai acei
prz e m o c y w y s i l k t i w skla d a sig 2 ycie tych ska zttn vch,

Wt o r e k , 2 5 . V 1 i l . . .S w i at-mi l czy. S w i at w i e co s i g trr dz i ei e - ni e rno2e by i i nac z ej -

i mi l czy. Mi l czy w V atykani e N ami es tni k B o{ a, rni l c z 4 w Londy ni e,
. D o w i e d z i a l e r n sig { e r a z d o p ie r o , L e p r ze d p a r u dni ami w ,,w aszyngtoni e obrori cy dobrei s praw y , mi l c z y R z 4d R z ec z y po.pol i t"l ,
. dokonanv ml l czq zy_dzi E uropy i A rnery k i , P rz eraLa to mi l c z eni e i z durni er,' a,
z os ta r z a m a c h n u S zcr yr iskie g o , ) < o m e n d a n ta 2 yd o ws ki ei
mi l i ci i (S tra2v P r,zeci eL N j g.."y
Porz q d k o w e i ) , J a k i s czlo wie k" w m u n d u r ze _ iii"l;;;; '";;;i ';;;;;;; _bqd4 ki edyf pr6bow al i w y prz el s i q w s z y s tk i eS oi a
dwa s l r z a l v r e w o l w e r r r - tvlko r a n il { o lc- k- k".'sr";;;Jr,""r.gi =ys S l dy ,oczyw i sto6i i m ni e pozw ol i , - w tedy -Lgdq pr6bo-al i o
_ l brodni e. oskarZyi P ol ak6w , Li tw i n6w , t,oty s z fri ,' U k rai frc 6w ! -l "as
p " 1 . l . l : i . , p o l i c i i., b yl tu k,,r n u "Ju n i"- - ' o o m omen{u zamkni qci a Mni ei s zne
a
: lj: , ".
gne t t1a , U d k i l k u m ie siq cy p r ze b ywa l w wiq zie n iu, o,pr4yszl o6i -- al e ,teraz i es z c z e moi re z nal az l by s i e
zw ol ni ony zostal i qz y k , k l 6ry hy
1\Iemrec potral i l zrozumi e(., a k tr5ry k rz y k nql by mu: I)o(tl .Igz y k s i l y
pyed, sam l m . r ozp oczqciem akc i i wysie dl enczii, uby'st.nql ;a iiri Jit",' 'sig
Nre c r e s z y l s i g a n i sza cu n kie m a n i za u fa n ie n t, L e cz tenzarqaci _ i .kary,. Tymczasem gl os prote s tu' odz y w a ni e z e s ,w obdc l y , l c c i
ni e_ -
' udan y l , M 6 i B o Z e . - stamt4d gdzi e przemi w i ai nai trud ni ei ,' z dna ni ew ol i , V s z y s tk i e pol -
la \ie 1 - 2 a lo sn c. Ilo sq p n e czyn i wraZeni .. D o i uki "_ _
ski e,or6l ani zaci e_ni epodl egl oS ci o w e, w oi s k ow e, i deorv e,-
go r o z D r c t a c t o p r o w a d zili Nie m cy sp o le cze r istwo 2 ydow ski e, ' s taj qc ponac l
Ze dzi S pdv ozl e_tqrymr Je 162ni cami ; prz.ez "w y c i qi ai ac
c e. n a _2 y c i a i e s t t u m n ie isza n i' ze io , d e sp e r a t i ad ni emi ec k i ej propafl andy
ia kiS w ol i ' ;;;;;;; i w l asne bardzo gl qboki e t i ".o" .tp.""d z eni a, . z as h.z ei _c ni ri ,^ni ec hi c i -
t ak k u 1 9 , , c o m o 6 l l a p 6 ir id - w n ie m ie ckie g o [a ta ,
Ni e zl ednoczyl y si q w potr;pi cni rr ni emi ec k i egi o barbarz y ri s tr,r,a,C z y tal em
s qou o , t a k l m . n p . S ze r _ yfskim , r vicm o n im za m a lo . Lecz -;;*;;;;;;; _
i o i estpow _ w tai nym pi semku enuncj acj g Pol s l i P odz i emnej , N i e l udz g s i g w c al e,
s z ec h n i e w i a d o m o , to fa kt, 2 e d o d zisia j istn ie je tu i dzi al a
cal e j .ono ze w szyscy bez w yi 4tku u nas rny 6l 4 tak s amo - Lec z tai my S l 4 c i ,
 k t 6 r z y i z i q l i n a " s ie b ie o d p o wie d zia ln o 6 i za lo s r ncgo i tri umfui qcego nad tym na c o patrz y my , P o c hw i l i dok umenty
i czyzny, w i qc i edyni ,
c o m a i q . p r a w o p r z e m a wia i w Je i im ie n iu , 1 l cgb spraw dzone i -w ol no mu byl o odei s e, R z uc i l s i q podpi es z ni e w ty l
i w tym momenci e potr4ci l stoi 4c ego obok ,,i unak a", Tenbez s ek undy
liqt e k , 28.VIII w ahani a ski erow al na ni e{o karab i n i w y s trz el i l , C hl opi ec upadl -
widzialem ieszcze'przez chwilq ieSo rozradorvan4 twarz' JuiL nie iyl'
l o s w y s i e d l o n ych ie st iu Z m n ie i - wiq ci wi adomv, Moi e i eden ,,Junak" kazal stof4cym obok pozbierai rozsypane przezzabitego ziem-
d w a , t r a n s p o r t y .o d e szl_ y isto tn ie n a wsch 6 d , zaw oi r4i do ni aki , kt6re ni 6sl .w w orku do domu,
rc z y
lro n t o w e l p r a c y w y b r a n vch lu d zi m lo d ych , zd r o wych i si l nvch, i aki ei za_
Lecz
c lra ie st co d zie n n ie kie r o wa n a C zw artek, 3,IX ,
d o 'Trebl i nki . To ri i ci -
s c e o?k lrb" y1tzoy 1 i1
$rub4 - u _
S s?
cia n q m ilcze n ia , le e z p r ze cie L wiadomoS ci ul amkow e
przeciek.ai4. pasa.2erskie nie zalrzymai4 sig na tei stacii, po_ Od 5 dni poraz pi erw szy byl em dz i S w bi urz e' r[0s z y s tk i e ry i aoo-
lo"iAqi w i ci e przepustki dl ai ryi czyk6w b y l y c hw i l ow o uni ew a2ni one, P oni e-
c rq g r z z y d a m i p o die Z d | a iq ,p d d o b 6 z i wa g o n y s4 stopni ow o podci a_
gan e . . p o d z i e s i q i .czy d wa d zie Scia , p o wlp q d r e n i u j -orl nl ufi i w aL pi zed-2 dni ami nri ai znow u mi ei s c e s i l ny noc ny nal ot na l fars z a-
par t r . r , n a s t Q p u i e zlo L e n ie ' p o sia d a n ych "i "i a i al pi erw wq, pytalem kilku osi'b iak przeszli, Wszysey odpowiedzielit dzigki
rzeczy/
) pie ' r r i q -d z y i k o s z t o wn o 6 ci, _ wsze lkich temu, 2e Nierncy pochowali sig glqboko, byla to noc wyiqtkowo spo,-
rffielki _ Po te m zyd zi r o zb ie r a ie si e do'rragr:i ''prrs- koina, Bo przewainie koczuiq wszyscy po piwnicach, zakamarkach
l 9h94ra d.o ,,latni", napis o.biasnia z. ;; kEpi"ii;;;i;pi
;;;-
dzial odzieLy i_ stopni^we wysylanie' do mieisc'pra .y. L.", rui n, w szel ki e$o rodzai u sch6w ka c h, N a dz l eri z a6 w y c hodz 4c y do pra-
iJ;'i; ilIil"
o n i e w z b u d z a n i e p a n iki i o p o r u , Bo ta k4 p ie l - to cy szukai 4 taki ei kryi 6w ki , gdzi e rnogl i by poz os taw i i bez pi ec z ni e ty c h,
Ii i uZ koni ec,'R "eko_
i e s t k o m o r 4 d m ie r ci, co musz4 pozostai , V i gc przede w s z y s tk i m mal e dz i ec i , Opow i adano
\ 1,erk, 1
et t r1y!ct z" n y , c z y p o wo ln e u su wa n ie .Nie wie m czy g a z trui 4cy, czy pr4d mi o pew nei zarnaskow anei , zatnu row anei k ry i 6w c c , { dz i e i ak aS w i edZ-
p o wie tr za ie st stosow ane, atl i i i _
dom o , , z e n a s t g p n y m e ta p e m ie st iu 2 tylko d 6 l p o sp6l ny, d6l w ykopaav ma przyj mui e na przechow ani t' tl z i c c i i p.l ri c ra z a l o 200 z l oty c h
s pe c l a l n y m t m a s z y no wym i b a g r o wn ica m i, W tym d o l e ggstymi _ur.t*u- d,zi enni e od dzi ecka, Tdarz.ai q si q w y pi rtl l < i l rt4i t:z nc ; do j c dnego z
mi c i a l - a m g i t c z i z n , ko b ie t i d zie ci. Str a 2 o b o r u p ei ni q U krai ri cv pod moi ch znai omych dotarl l i s[ i -ycl ow s k i c { o rni l i c j anta: ,,1' i s z Qz { J ms c hl a-
k om e n d 4 S S . ,i, gu. \fl zi el i nas podstgpem, K azal i bl ok ow ai I' l ac l )ary s ow s k i - ty m-
. O p t y w a ia o n i_ * g o t6 wkq , p la ca
wod k e . , z a k o b i e t y , A w p r o m ie n iu wie lu kilo m e tr 6 w od "fJti "v--i v;lpow
obozu ;L"-;;
i el rze czasem okazato si g,2e to prrl apl < n na oas , Zos tal i i my c toc z eni w k i l -
prze n i k a t a k o s t r y r e to r .zg n ilizn y z r o zkr a d a iq cych
si Q .*rou, t.i i to-- kudzi esi qci u i odesl arri tutaj , Jcstc rn i rri 2 c l ni bc z j ec l z eni a, l c 2q na
p"i okoliczni uszczelniai4 iamkni-qte dniqm i no"qokna zi emi w strasznych w arunkach, Lada godz i na mamy odi eLdLa(. - ni ' e
p".f."-ip"pi"rr,
lvloznaby- w tym widziei s-ymboliczny obraz Europy podbitei,' w i em dokqd, pew ni e na S mi eri , a l e i uL w s z y s tk o i edno' N i e pros z Q o
Dzieie.
s ig c o 6 z l o w r o { i e g n _, n ie p o d o b n a d o tize t. d o pornoc, bo wiem, 2e niemo2liwa, ani o wsp6lczucie, Ale blagam wy-
iq d r a *ydorr.i ,;"r.k;i ;
s mr 6 d , , , N o w y L a d ", ci4gniicie moia matke z kryjSwki, kt6rei nikt nie zna, SdyL rc.oLe
rrmrzei z glod,u", Nastgpowal rysunek i opis rnieisca, Slyszalein o innym
S ob o t a , 2 g , V i l L wypadku,'gdy matka czyia6 zostala rkryla \przez przyiaci6l, a ci na-
stgpni e w yw i ezi eni zani m skornuni k ow al i s i g z s y nem, V i edz i al on, 2e
ca ly. d zie fi w6 r 6 d n ie u .ta iq ce g o pol ow ani a na l udzi , gd"i "s i yi e, patrzebuj e por noc y i os w obodz eni a (bo te k ry i 6w k i
^, t -t o
uhe Z ,v i "z^ovs. pt ar zl oe z w l aSciwie zg r u b sza o p r 6 in io n e ,
Tol eL teraz N i emev -uielka
ni atw o otw orzyi ) i ni e w i edzi al w k t6rq s trong s i q obr6c i i l
,.*,.t:,"il sig iui {l5wni.e- p.rzeCi$ko zatrudnionym przez wielki,i
,,"iiiif ,
J c n u f r z a , r e e b e n s a,,, l) z- ii wie c.zo r e m u wylo tu ghetta byl em pi zez S obota, 5,IX ,
dob . r 4 S o d z i n g z a t r zym a n y.w m e i d r o d ze d o ' d - i^ u ' prr"r,,."l "t
k iei t a r n w l a 6 i i e d o ko n ywa n o , Gr u p a kilku se t- p o wr acai 4cvch Trwa opr62nianie, oczyszezanie ghetta z pozostalych luzem iedno-
z";iD
-,,t"rl
;lracv
u_
i .i i ;
p-oza S h e t t e m z o s t a la za lr z.ym a n a , p i4 r ka m i p "a "l"ari l i - stek. Gdyz zasadni czo uni knel i d otqrl w y w oz u ty l k o z atrudni eni , a c i
af
z loL - o n e iz E s e s 6 w , C i wyb ie r a li ,,n a o lo ,, rnusz4 rni eszkai w domacb - kosz arac h, !7 obaw i e bl ok ady uc i ek ai 4
ie d iq - dw i e osobv ,oi i i i i
i odstawiali os.obno, pod scianq, Koto .iut pi;-a1"ziia""'h;;i; stamtqd, l ecz ol i ci al ni e ni kt poza ty rni bl ok ami w ghetc i e ni e mi e s z k a,
mro o y c z { o w t e k , n i ezm ie r o ie zn ie cie r p liwio -ri" n y. Faktyczni e i ednak pozostal o spor o s tarc 6rv , c hory c h, a prz ede w s z y s t-
{ c hw i f i , Z e n i e o b a wia siq ..ko n tr o li, 1 "., ,,p r r ."iJ- :;;.r;t;
Sze pnql mi w p"*n"i
{ ;i r;;;;; ki m ukryw ai 4cych si g, N i ekti rrych r.v y pqdz a na S w i at S l 6d, i nny c h w y -
niep o k o i i € d t p o u ,ie d zia le m i nai duf4 l apacze, N a ul i cy N ow ol i pi e w i dz i al em s c eng k ' l as y c z na,"i ty '
. . i e sp 6 Z n i.a ", ,,W.u "u pan do k;g.t-b;;:
tl! J dz o b . l i s . k i e g o ? " - - ,,T a k' , o d p- roowie d zia l' p o p r o stu , z uni esi etri em w dow scy mi l i ci anci pod rozkazai ni $S -mana z ni es l i z nri c s z k ani a i ak qS
oc z a c b i z u 6 m i e c h e m kt6 r y m u ia d n il
twir i, a ia poczul em. i e i est staruszkq, w i doczni e spural i i ow an4 c z y ni e dol gi nq ' - raz em z k rz e'
w t y m m a l y m w e z w a o iu ' w ta kich o ko liczo o scia "h ' "os burJro sl em, N i emi ec kazal postaw i i i 4 naul i c y , poc z empods z edl naodl e$l oS i
.l l ""ri "i -
22 ZJ
 I ;r:s, \tlol ,lte t . p u t : . ? ? .sta r e i ko b ie cie p r o sto
p powolutku wyciqgn4l .u- ni e pal q papi ero.s6 w . l ec z od
i w s r 6 d ka m ie n n e g o I^ ^t*l.rl ..^__i upo parg w i el u ty (odni c odz i ei t prz y _
*ll"r "o iu poc r qg n q l
za cynfiel. nosze pudel ek, bo obcy l udz i e
bl a{ al q o i y to.,. T, p} u"i .i el o
Poni,edzialek, I.IX, N; ; Fi;;; ; ;; ;iT.
za papierosa' pr.
Z powodu Ourrr",
,tr*t;"t #,T""il. "r.i.r^' "'"".' i.i'.f, i
gllr:pgdzilem riedziels w.Iirmie, Zdaie
akcja eksterminacvina.-d_oszla
do naiwigk.r"g-on"rgZ"nia sie,2e Sobota, 12,IX
kof.cowei Iazy. Jui j" i zarazem d.o
zyclu _ yi3i:i:, .p;;;;"i;1ria
na iak dluco?^Bgdzielo p..--_OO-iy.iq rugz-_i
pozosranie przv
cy, w.czoraiwydawano oficialnie koniec ,,akcii wysiedlericzei Z 37O.0A0
tym szczqsliwym ,,n-umern ^,^_?,"iS.rozploszo1o
mreszkafic6w ",
t,a |ycie,,. Zarzadz lihetta pozostal mniei yie;"i
I f:;l"f j,*x"fii:i;f.{:f:li{;i,lx"'*lii::
y"",:ii,"+i,:'i";f
:,;:,,i;iyr!: r r a S c i eg o d z i n d z i e n n i e w . p o c i e
kiei. P,racuj4 ial.o niewolii;*. b"r';dl"t),,
";
iiiesi.aty,
"r o l u 'p r ."o * i c
d l a R "b;
ze
p;;.'A;,;;
szy N i e r n i e c-
jr oelu
pi dziennie i kawalek chleba. Natomiast'a"iL*rt,l por";q zupy dwa razy
v' u rvllii,;;;r'Il'"JI
I
;'#'
J''nr:n*;1
3; "lfi;
;';l;:;'HlH:
;.T::f.,r;i:i:r-T,ryiii,tH::r'ltS.";.n:f
le1,ed'i".;ffi
przez.Iirmy i Gminq ao ku.y
iloty ch d zienni eI Dzi s wywiezio. o
SS,-'-w;";;i;;iqc
.j"l;-;;li
u'3 ,loie- i;.t ;;ir;;;;
okolo stu tvsiecv
w[a_dcyzydowskich rozbitk6r,v: Laczyna,,urzgdowai" soecialna x.."i., ;' ;yi;;.i4" irroil" nb'o',
";
;f rI r;ii e"pie..enia pozostawio_
Ludzie szli blokami _ wedlu{ S"f,"ll,-iri"ir.rry innych,,szopriw,,, nego w ghetcie rnienia. -
I "' ;;""; , zamieszkania.Wielu
_ir-i.J"
if/:il?li:.'
ffff 7,"!ZI"l':^::x"lsc, wras
nosci
I Nr.J'f;* n, iosrynkt .":'_ '-
I odd'i"r;;i;';iJ'7a'Jiili.lui,,:,HlUlr,,;:;;1g:,,:"i"rl:m:li-; przetywa,m rnoje zapiski, lfszystko
sig stalo i
a bvla-l,r, "'iu'*n,"I wywie
t-Xi',TtTffiT"onj' -,^ -Nu.t"T- nrc nast4pii cobv zadziwialo czy'uyl" nie mo2e
zon zionamial niei likwidaci a warszawski"g"- Jir',;"i,"iu.poi)io^t q.
p.eJrii';;y--p6r"_
ull?:"n:,
'i;:--"',3 bez dzieci' Zostawrt-,le na rlil ii""i"p"rrio na, choiby dla_
*.r"dl ;;"'";; "; srodku ulicy i tego,
. a b y n i e p o z o s t a w i c ( *i i , <iL ,l w ,
tu
siu,l-
".r1samei tylko, ilti:dil'f
p".;
{ e' "chciala gf
;i:d:Te:,:11 f a*i,"",,""XI N i e p i s z q a r t v k u l u d z i e n n i ka r ski cfo i
nrei
czqr na oczach wszys{kich 3.r"*.vfie
"iL':
,v.,if.;l,Ni;*,"" *
rozdzielil"ich i za_
kluzie, ani o dociekanie^1._gr"vfi,
menty emocianalne,,- czyli rozpglan:r ;;;;;;.r'
n i'ic b g r l q si q ku si l o ko n -
,io co widzialem. ,,Mo_
prai iq n;ha;;m,'l;
wana - odegraly tu zasadnicz4 '..ite, nienawisi, starannie pielq{no_
'ti::l" i"f':y;"; hryu;"' 4'; ;;.;;i;' i #ff.lJffH,?',ffi T
IXT: ekonomiczne, su{cstia ooslan_nictwa "_l;p";"", crv""ir.i-6li;:?;;,
",ti :4::2:" .d. killcudziesieciui;riv;'il;'"i;;
iuz daleko.\tj;';i;f
pomnQ,st".v,',*,",""brj":f
cieL nie tlumaczv t"oo
zbrodni lezy iakieS niisamowite ^l"ura-r1""b",
*'.ryriLo to wa2ne, lecz prze-
gfg;"i;"i"e6lo mordu, U podstaw.
wypaczenieduszy narodu niemieckiepo,
:;a*l;ll;r,S:
:1,,.t{',il:*'l:":1,:lXf
r na n e m , d w u d z i e sto le ln im
sm .a r ka cz".i,-
iakaS monstrualnachoroba prychi"r.,u
, w ktorym idla
2yci e chl opca,
k t 6 r e g o p r o w a d z i l. Nie m ie c te{o mordu powstala, zostara aor.iua"l" "ut"!l--ouroar,
"i""i"i.*vb
s.i"f- .ie .' ' N"il"lo l_ o *, ragai ;;;-r";;rrru i na zimno wy[<o_
za,milczqc4 calego
rljl^1-
z e c z 4 y t t y m w s z v s1$9d4. sporeeTenstwa, lstotna
Czwartek, l0,IX. t k i m i e s t Io tw "i"*i"Jf.i"g;'
o i "r ,- r l L p .J* 'i n '
moralny, w kt6rvm r .f]..^ .t
V y d a n o o k olo 3 0 1 ys. mog4 istniLci'ai #,' d."# iffi , fiyJr"oI i, [o.i:1"" ; l; *?::",7
z r q c z n i e w y p i s a n ym _ Ie b e n sn u m e r 6 w,,, Jest to 26l ta
k? l:,:r "..n u m e r e m , p iey-czq
karteczka
ci4.Gmi ny i podpi sem,
" i
nie rozumiei4z kim l.i ii;_*";!u:' j;-_l;;;;"il;.-i,l'r,;,6*
L n a t a z r o s i g w i e lu . kl6 r zy,.str a ciwr r y ,i,.r .if.,"n ni e pol rafi g zapomni ei , ","o.tol,y
r w .szystko w ol el i r w i em: to Wa lka z J z atanem,
sm i e r i i o d s t g p o w a li te n g lL it,.
n u *"ii"r in i"t".o ._ n i..
Zony ofi cer6w ,
i;'"1'i#J,tu"'t""nny $l:Fl *' ot"v.'iv i;;;; kt; tecz.
w czor
ai znatazty
d ob iep a'to ri"u ,"* - - ' oc hlagplat z u, $dz ie im ie o d e b r a n o ,i i t n ', r i i . i i

Pietek, ll.IX :
i
il Chcg tu zanotowai

;i&:j::::;ft?lii]1.fl
,iedyny " mi wypadek celowei, mgskiei
znany
vs lv';itoJ'i"ut,u,gdvprzv
':,-lil'ea
popielnic4w glowe
szrip.
nrch,Zostalzastrzelony
#'lilir#tu4 iednego'z
24
25
 b lin",YJd;;o?
",, lci,
li:l:Hfs:u*i' ".1 fsi e"lo,l T".1:
I'n""' stw a ni emi ecki e{o i dl atego R ze s z a ni emi ec k a pos l anow i l a prz es i edl i i
was na Ukraine, aieby6cie wigcei pracowaly, Jeste6iie tutai w obozie
Wlr e b lin ce m ie d ci ob6z stra- przei6ciowym, Za chwilq p6idziecie do k4pieli, Buty i ubrania zostaw-
c e rt, w kt6rym 6mier6, znalazla prawie cala lud- ci e tul ai , bo po kapi el i dostani ec i e now e dw a ubrani a (S w i 4tec z ne i
ii n o Si wa r sza wskie g o g h e tta , robocze) buty- i bi el i zng, D okumenty i k os z tow no6c i z abi eruc i e z e s ob4;
bo to przeciei bqdzie wam potrzebne bardzo, JeSi i pii teL tozumie
I TREBLINKA si q, zaraz po kapi el i ' dostani eci e ", Ludz i e s 4 s z c z q6l i w i - w i erz q'
R ozbi erai 4 si Q w szystki e szybko do naS a (by w al q c z qs to w y padk i , 2e
i , .
, , , 1 { a d c h g d z i u - p r a g n io n y iu L p o ci4 g to wa r o wy w skl ad kl 6re6i o w cho-
d z i n a i c z q 6 c i e i o d 5 0 d o 6 0 wa g o n 6 w, Pr ze p r o wadzai q l udzi 'na tory i ednak ni ekt6rzy S w i adomi dal szei praw dy , trui 4 s i q l ub prz eLy nai 4
2yl y i zostai 4 i uz w baraku) i poi edy ri c z o w y pus z c z a s i qi eprz ez drz .w ,i ,
I k o l e i o w e , w p u s z cza jq n a iczq scie J p o 1 2 0 - 1 4 A o s6b do w agonu bez l i -
prowadz4ce na maly dziedziniec, stamtqd zn6w przechodz4 przez kil-
I w e k , z a m y k a i 4 dr zwi, za b iia iq d r u te m ko lcza stym oki enka* i odj azd w
ka o$rodzed z drut6w kol czastyc h i drz ew , a2 w res z c i e s 4 u c ehr' ,'
l, t o w a r z y s t w i e . s i l n e i e sko r ty, Dr o g a tr wa b a r d zo dl ugo, bez
wody,.powietrza, a potrzeby ti.ziologiczae zalatwianJ
i edzeni a,
s4 obok siebie,
aiby-lrapiele - a kornory gazowe, Wchodz4 po kilka do iednei ko-
moi y, a-tych kom6r i est pJw ni e z e s to, S l y c hai s tras z ne k rz y k i i j ek i
t; P o d w o g ! n i e r a z d o b a ch d o le L d 2 a s"ig d o ce lu . Drogaprow adzi w pi erw
przez kilka dworc6w warszawskich, a potem przez-Zielonke, Kobylke, i i ui t po ki l ku mi nutach speci al ni e z organi z ow ana bry gada w y nos i po
dw6cli iednego trupa, do przySotowanego przez poSlqbiarkq, olbrzy-
U.rle na Malkinig. Tu pociqg slrzei.ony przei slui..bg koleiowA, a2eb;
l mi ego i ak staw dol u, Trupy uklada s i Q w w ars tw y r6w n,o, p9 l t9 ry
n i k t _ z , w a g o n 6 w nie wyg lq d a l zie | d L a n a b o czny tor, a st4d dopi ero
i ednei , posypui e si q chl orki em i w y r6w nui e s i g z i emi q' K obi et i dz i ec i
ii n a - l i n i g s p e c _ l _ a ln ie zb u d o wa n 4 w6 r 6 d p 6 l i 1 a s6w w stronq'S okoi ow a
P o d l a s k i e g o , N a d zie siq tym p e wr lie kr lo m e tr ze za Mal ki ni 4 pl ci ag stai e.
T u z m i e n i a p o l s k ich ko le ia r zy Nie m ie c i p o 1 5 wagon6w zaw oz"i dal el ,
iuZ niema, Z kolei zabierai4 sig do mq2czyzn, !0pierw oficer wybiera
z po6r6d ni ch okol o stu naj zdro w s z y c l r, nai bardz -i ei ptz y datny c h do
pracy, ki erui 4c si g przy tym i es z c z c dl a w z oru prz y nal ei no6c i l z a-w .9;
V _ m i q d z y c z a s i e wch o d zq ;d o wa g o n 6 w Ukr a iicy i -i akoby dobrotl i w i e
dow a (chod ni ko{o ni (dy tunt tl o i adnc i pr:rc y z ttw tttl rrw ei nre w z rql l ,
os.t1z1€1la mai4cq nast4pii Scisl4 rewizi4,lridzalepiii im wszystko i w l qcza i ch do gi upy mi ei scow yc h 1;rac ow ni k (rw , l )al s z y c i 4{ dz i ei 6w
o d d a i , L u d-przed z i e p r z e str a sze n i cb g tn ie ich sig ' slu chai a,' C zqS i poci qgu
manewruie nie1_az w szystki ch mqLci yz-n' i est i tl cnty c z ni c l ak i s arn i ak k obi et i , dz i ec i ,
,przez kilka Sodzin we wszystkie strony Swiata, fo
p o l a c b , . z a g a j n i k a ch , la sa ch - - ch yb a z tq, tylko fiLnica,, 2e rozhiera jq siq do nafa nic w barahu, lecz na
p o lo , a Leby ,myl i i Li "runek,
w r . e s z c i e w i d a d n a p is a ie r n ie cki ,,Do o b o zu Nr , l "' i pi zez potr6i n4 dzi edzi i tcu i sq barcl zi oi bi ci , t0i l c i qftr ni c c al ei godz i ny - $i ni e
-i 10,000 ludzi.
Sciang drzew i drut6w lrolczastych doieLdta do bramy tylem wieZ- P raca i est cal kow i ci e przeprow adz ana prz ez 14 N i emc 6w - SSt
dla prowizoryczoy maly peron, Slychai nawolywania ,,szykowai
7a -szczqsl iw i, 50 Ukrairic6w - ieric6w woiennych i 400 ityd6vt' Niemcy maiq przy-
s i q d o w y i 6 c i a " , Otwie r a j4 d r zwi wa 5 lo n u . L u d zie l e kres
ic h 2 e - c e l p o d r 6 L y dzi el one odpow i edni e funkci e i tereny ' N az w i s k , ani i c h i mi on ni ,!t
.mqki, o siq g n iq ty i L e iu | tr o chg w ody dostan4 w y-
chodz4 ni e zna, ![edl e mi ei scow ei gw ary ,,B ul do{ " i es t nai s tars z y m tan$q, Za
n a p e r o n i we d le n a ka zu m ie isco wych pracow ni kdw -
- s z y b k o
2yd6w kierule sig do bramy dziedziftca i barak6w obozu, To nic, Le nim idzie Hauptman .zw, ,,Lalk4", Akciq z{ladzania transport6w prze-
z. k a L d e p o w a g o n u wyciq g a i4 6 2 ;ssiltki u d u szo n yoh i z gl odu i prag- piowadza uCzatny" i ,,Buiai4cy siq blondyn", Przy ,,Lazarecie" zabiia
n i e n i a _ z m a r l y c h na jb li2 szych - lu d zie ch cq wo d y i pori i etrza i atna'i - ,,K at - K tzyw e nogi ", K omendantem pl ac u j es t ,,B l ady "' z l ol o i bry -
p t g d z e i i S p i e s z q siq , \f b r a m ie r u ch ie st u r e g u low any; mqzczyLni i d,4 l anty segre$ui e ,,S mi ei scy.si g" a pi ec z q nad terenem prz y oboz ow y m
n a p r a w o r a k o b ie ty i d ,zie ci p r o sto , L u d zie ia skoczeni tak szybka i ma uMal utki ", N al straszni ej szym j es t ,,Lal k a" i ,,K at", U k rai ri c y pel ni 4
nagl4. ro.zl4k4_,chcq sig poLegna|, podzielit paczkami - na to tyl ko sl u2bq stra2ni czq dni em i noc 4, Zy dz i natomi as t, k t6ry c h' i es t
badai4 stale okolo 400 (zmienia sig sklad'codziennie przez dobieranie i kaZ.-
iu L c i q i k i e , d o k a le ctwa r a zy p a icza m i i kiia m i, bo trzeba i 6i -dai ei ,
n i e m a c z a s u , M q L czytn i sia d a i4 wzd lu L d zie d zirtca stl oczeni i mocno dei parti i 100 now ych, zdrow yc h 4a mi ei s c e w y brany c h 100 l i ez dol -
strze|eni ezekaia,. Za podawanie im wody lub zamienianie iednego nych iuiz do pracy i zgladzonych) wykonywui4 wszelk4 pracg, Usuwai4
w y r a z u a -- lbo znaku - p r a co u ' n ik m ie isco wy id zie na S mi eri , K obi el v ubrania i buty z barak6w i dziedziAca po zrnarlych, segre$uiq te ubra-
i d z i e c i z - a r a z p o we iSciu o a d zie d zio ie c zd e imui 4 buty, w i 4L4 i e ni a, grzebi 4 zmarl ych, sprzqtai 4 i prz (j prow i l dz ai q c al 4 ak c i g .,z l i k w i -
(w l y m c e l u r o z d a wa n e .s4szn u r ki sp e cia ln ie p r zyfotow ane)-i poi edyri czo dow ani a przybyl ych transport6w ", N ;r c z el e Zy d6w s toi mi anow any
\ s4 w p u s z c z a n i k i l k o m a we jscia m i d o wie lkie g o Earaku - pi zy *"i S "i ,t Zyd komendaoi i ts t,zi , ,,C apo-doz orc 6w ", S pi 4 z y dz i w barak ac h
{ t7u9ai1 by!y, w bez okien na pryczach bez poScieli, otrzyrntri4 trzy razy dziennie zupq,
lvm o lb r zym im d r e wn ia ku , ld zie si q mi e6ci w pozyci i
{l st o i 4 c e j o l o l o 1 0 ' tysig cy lu d zi, Wita ie b a r d zo upr"el -i . ol i cer S S i
ugotowan4 z produkt6w, przywiezionyeh prtezptzyiezdnych, Od czasu
'J po w i a d a d o s l o w n i e ta k
. ,,Z a
m a lo p r a co wa li6 cie
'dotychczas
dl a parl -
do czasu.w nagrodg ,za f,orl i w q prac g otri y mtri e k az dy mi s ec z k q_w ody
I moze srq w nrel umye, Maksy mal na i l oS i dni i y c i a w oboz i e dl a
26
2',1
 - ++4 - - . . . - i . . " . , - . . f u t

2vda iest 20' Tei szczeil::l^l!:Tbtqikt

ranym.przy-apeluw ieczornym nr.awienie.osiqgia,bo albo zosral {r,' .'
ly_yb
bo wolniei szedt, bo znalazl alb" ;;;i;; ;q cragupracy wybrano
-"i i ;
tu*ut.[ ;;i;;;
* €o,
(f, i-?" i l,i,o: X* r,,9"
ii T,X.o *"eor
" o113,illi"e,:","
" "'Jp 1::?#::;
I
*,11", ir;,11J
ny.ch material6w,
;;::;^x"o.Tf
a na yszy:tfi9F
p1::B*in,:,"ff ,'lAf;:;f "l:h:
.ar"g;"T ;yi"oowane s4 wieze
i; wv_
;.,:';J;XK, ;#;';, #.i,,os,,i"tru;a"'ii;L'iJ;r, wieIkimi reflekrori_
ti"l;1*l,ll"*,#,#,,",,*j"lFxi{:liFl'"i:i#:,ft:ll,:*:[":gd:tj
*i"ii.ll"iJ;r;.
pji::'' blociele24 miliony
'lotu, "tgrv"b,1ir"e*."
iUi:*l#+;t'ffi",:"ii::iT#iHlillr;::r1ti:;;;ib1:H;
sadzie zbi er J ;;;" "ilt-1-'e^f{t na - zab3zpie czeai"
wagonami t"[ przedmiotv wartosciowe,
- "t."i"j""]V"""'j
.ti-t-g;;i"'i
odcaodzq zdaje "j*"p""szystkre
si', r" :.ii-,t^t-1tl4d ,wywoz4, Rownre2..
co pewien czas
rl
ffijff [i:il'ii;nii'X"Xl'11,'Ji.luiXl';:i","0:ei"1:'fl;it':i:i;
B ywa i q i o dr uchv
. nr ntoslr r ii zemstn. n,
ko zdolnych do orac*, f:I":t' - ^^^r - - oto np, wybrano z rana
ia-
:y:,r-i;i;-;;":'i";'u.;?:-3d:i:1",H"":";""tr#rw3':;lt_til
olclec z szeregu i komendantow.i ""-.i"f"s*i"rt"lny
w plecy, Komedant zmarl .pf"""'.p]rlirle cios nozem
na
,i[;u:; pozostala. .ol .oczach wszystkich
tvrll r.,i,,l'l".i"r
-i"iJ"r, i kosci,a z mieisco_
#iTjr'.'il}t 47,..r
r."* ri i ;.;ilil""*T"i,t1Yj ","
" esztqoa mi"isc,lio-"r;;;:i;;
" "i" mala, rr' Nrestetv - ilorid podobnyc[ ;a;*'iJtl'ilvii
nreslychanie

.l
8,,
t

I
I

{I
t

28
i,.
1 "*$r il
rF; &"
.;
I
Il i-\

r''

il

l, ,
r tr.i

lr
ti

I
t-
lr
ilI t :
t-