Παναγιώτη Ιω.

Πανόπουλου
Θεολόγου

Το νόημα του «Πάτερ ἡμῶν»

Τρίπολη 1995
 1/9

ο «Πάτερ ἡμῶν» είναι η προσευχή που μαθαίνουμε από τα πρώτα χρόνια

Τ της ζωής μας. Πολλά παιδιά την ψελλίζουν, έστω και με κάποια λάθη, πριν
ακόμα πάνε στο σχολείο. Την έχουν μάθει από τον παππού ή τη γιαγιά,
τους γονείς ή τα μεγαλύτερα αδέλφια τους. Την ακούνε πριν από το
μεσημεριανό ή βραδυνό φαγητό στο σπίτι τους, σε κάθε θεία Λειτουργία
και σε πολλές ιερές ακολουθίες, την απαγγέλλουν στη συνέχεια στο
σχολείο.
Η συντομία της προσευχής αυτής την κάνει θησαυρό ολόκληρο πνευματικής
ανατάσεως και κάνει την απομνημόνευσή της εύκολη και εύχρηστη σε κάθε στιγμή.
Μικροί-μεγάλοι, περισσότερο ή λιγότερο πιστοί, σε στιγμές χαράς ή λύπης, το «Πάτερ
ἡμῶν» χρησιμοποιούν σαν την πιο προσφιλή προσευχή προς τον Θεό. Ας την
θυμηθούμε:

Πατέρα μας, που είσαι πανταχού παρών,

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς,
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· 10 ἐλθέτω ἡ
βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά
σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς.
11
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς
ἡμῖν σήμερον· 12 καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ
ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς
ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· 13 καὶ
μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν,
ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ
πονηροῦ. ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία
καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς
αἰῶνας· ἀμήν. (Ματθ. στ', 9-13).
αλλ’ εξαιρετικά στους ουρανούς δείχνεις την
παρουσία σου, ας αναγνωριστεί η αγιότητά σου,
ώστε να δοξαστεί και να λατρευτεί άξια το Όνομά
σου. Μακάρι να έρθει η Βασιλεία σου με την
ελεύθερη και πρόθυμη υποταγή όλων των
ανθρώπων σε Σένα, ώστε με την υπακοή τους στα
προστάγματά σου να γίνουν αυτοί πραγματικοί
και εξ' ολοκλήρου αφοσιωμένοι υπήκοοί σου.
Μακάρι να γίνει το θέλημά σου και πάνω στη γη
από τους ανθρώπους, όπως γίνεται αυτό στον
ουρανό από τους αγγέλους και αγίους. Τον άρτο
μας, τον καθημερινό και αναγκαίο για τη
συντήρηση της ουσίας και υπάρξεώς μας, δος μας
τον σήμερα. Και συγχώρησέ μας τα όσα σου
χρωστάμε λόγω των αναρίθμητων αμαρτιών μας,
όπως και εμείς συγχωρούμε εκείνους, που μας
χρωστάνε λόγω αδικημάτων, τα οποία μας
έκαναν. Και μην επιτρέψεις να πέσουμε σε
πειρασμό, αλλά γλύτωσέ μας από τον πονηρό,
που μας πολεμά. Ζητούμε δε αυτά από Σένα, διότι
δική σου είναι η Βασιλεία και η Δύναμη και η Δόξα
στους αιώνες. Αμήν.
 2/9

Η Κυριακή Προσευχή ονομάστηκε έτσι γιατί την δίδαξε ο ίδιος ο

Κύριος Ιησούς Χριστός στους Αποστόλους και αυτοί με τη σειρά τους την
παρέδωσαν σ' όλους τους πιστούς.
Μπορούμε να την διαιρέσουμε σε τρία μέρη (υπάρχουν διάφορες
διαιρέσεις, αλλά αυτή είναι η επικρατέστερη): Στην επίκληση, στα επτά
αιτήματα, και στη δοξολογία.
Πόσοι όμως γνωρίζουν το βαθύτερο νόημα και το περιεχόμενο της
υπέροχης αυτής προσευχής;
Στο ερώτημα αυτό θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε, όσο πιο
συνοπτικά γίνεται, αφού πρώτα σημειωθούν λίγα λόγια γενικά για την
προσευχή.
Σύμφωνα με τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος η προσευχή ως προς την
ποιότητά της, είναι συνουσία και ένωση με το Θεό, και ως προς την
ενέργειά της, σύσταση και διατήρηση του κόσμου, συμφιλίωση με το Θεό,
μητέρα των δακρύων, καθώς επίσης και θυγατέρα, συγχώρηση των
αμαρτημάτων, γέφυρα που σώζει από τους πειρασμούς, τοίχος που μας
προστατεύει από τις θλίψεις, συντριβή των πολέμων, έργο των αγγέλων,
τροφή όλων των ασωμάτων, μελλοντική ευφροσύνη, εργασία που δεν
τελειώνει, πηγή των αρετών, πρόξενος των χαρισμάτων, αφανής πρόοδος,
τροφή της ψυχής, φωτισμός του νου, πέλεκυς που χτυπά την απόγνωση,
απόδειξη της ελπίδας, διάλυση της λύπης, πλούτος των μοναχών,
θησαυρός των ησυχαστών, μείωση του θυμού, καθρέφτης της
πνευματικής προόδου, δήλωση της πνευματικής καταστάσεως,
αποκάλυψη των μελλοντικών πραγμάτων, σημάδι της πνευματικής δόξας
που έχει κανείς. Η προσευχή είναι γι’ αυτόν που προσεύχεται πραγματικά
δικαστήριο και κριτήριο και βήμα του Κυρίου, πριν από το μελλοντικό
βήμα. Μοιάζει, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Tito Colliander, με την
αράχνη. Η αράχνη κάθεται στη μέση στον ιστό της και καταλαβαίνει
αμέσως και το παραμικρότερο έντομο που πέφτει σ’ αυτόν. Το σκοτώνει
αμέσως. Το ίδιο κάνει και η προσευχή στην καρδιά. Μόλις το ελάχιστο
κίνημα της καρδιάς πληροφορήσει την προσέγγιση ενός εχθρού, αμέσως η
προσευχή τον αφανίζει.
Τα ζητήματα που αναφέρονται στην προσευχή αποτελούν ουσιώδη
καθήκοντα και απαραίτητες ανάγκες της ψυχής του ανθρώπου. Είναι,
όμως, ώρα να δούμε από κοντά το ωραιότερο υπόδειγμα προσευχής:
 3/9

«Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς1»: με τις φράσεις αυτές ομολογούμε ότι

ο Θεός είναι Πατέρας, Δημιουργός και Πλάστης μας. Τολμάμε να λέμε το
Θεό πατέρα μας (ακόμη περισσότερο Αββά που μεταφράζεται από τα
εβραϊκά με το υποκοριστικό «πατερούλης») χάρη στην πίστη στον Ιησού
Χριστό, αφού σύμφωνα με το Ιωαν. 1,12-13 όσοι τον δέχτηκαν πήραν την
εξουσία να γίνουν παιδιά του Θεού, και στην Χάρη της αναγέννησης,
αφού μόνο διά του Ιησού αναγεννόμαστε.
Εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι η πατρότητα του Θεού
είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια στάση στοργής και τρυφερότητας.
Είναι πολύ πιο χειροπιαστή και αληθινή. Κανένας όμως δεν ενώνεται με
το Χριστό με μια απλή συναισθηματικότητα. χρειάζεται προσπάθεια και
αγώνας που θα κρατήσει μια ολόκληρη ζωή.
Ο πληθυντικός «ἡμῶν»μας διδάσκει ότι πρέπει να ενδιαφερόμαστε
και να προσευχόμαστε για όλους και όχι μόνο για τον εαυτό μας. Με αυτό
τον τρόπο εξαφανίζεται η έχθρα, επικρατεί η αγάπη και δημιουργείται
ισοτιμία. Με τον καλύτερο δηλ. τρόπο διακηρύσσεται η μεταξύ μας
αδελφότητα.
Λέγοντας για το Θεό «ἐν τοῖς οὐρανοῖς» δεν τον κλείνουμε στα ουράνια2,
αφού όπως ξέρουμε είναι αχώρητος, απερίγραπτος και πανταχού παρών.
Αλλά λέμε ότι είναι στον ουρανό σαν άξιο τόπο γι' Αυτόν, επειδή είναι
καθαρώτατος ο τόπος αυτός, γιατί σ' αυτόν κατοικούν οι άυλες δυνάμεις
και οι δήμοι των αγίων στους οποίους αναπαύεται ο Θεός. Κυρίως όμως
λέμε αυτή τη φράση για να παρακινούμαστε να μην προσηλωνόμαστε
στα γήινα και μάταια πράγματα, αλλά να προσβλέπουμε προς τα άνω,
προς τον ουρανό (αυτό άλλωστε υποδηλώνει και το ουσιαστικό
άνθρωπος= άνω+θρώσκω δηλ. κοιτάζω προς τα πάνω).
«ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου»: το όνομα του Θεού είναι φυσικά άγιο. Το
ρήμα εδώ σημαίνει να δοξαστεί το όνομα του Θεού ανάμεσα στους
ανθρώπους ( η λέξη «ἅγιος» σημαίνει κυρίως ο ένδοξος, ο μεγαλοπρεπής).
Πώς όμως δοξάζεται το όνομα του Θεού; Έχοντας στη σκέψη και στην
καρδιά μας το όνομα του Θεού και ζώντας σύμφωνα με το θέλημά Του.
Μεταδίδοντας επίσης τη γνώση που έχουμε για το Θεό στους άλλους. Το
παράδειγμα της ζωής μας, ο ενάρετος χριστιανικός βίος είναι το

1
Ένα από τα συνηθισμένα λάθη που γίνονται στην απαγγελία της προσευχής
είναι και στη φράση αυτή. Ο τόνος είναι στο άρθρο «τοῖς» και όχι στην πρόθεση «ἐν»
2
Η λέξη «οὐρανός» δεν έχει εδώ καμιά σχέση με την αστρονομική έννοια. Στη
θεολογία σημαίνει τον μακάριο «χώρο» της ζωής του Θεού, το πλήρωμα όλων των
αγαθών και των ελπίδων, το τέρμα όλων των επιθυμιών. Εκφράζει την κοινωνία του
ανθρώπου με τον Θεό και των ανθρώπων μεταξύ τους.
 4/9

ουσιωδέστερο μέσο για τον αγιασμό του ονόματος του Θεού μεταξύ των
ανθρώπων.
«ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου»: αναφέρεται στην πνευματική βασιλεία του
Θεού στις ψυχές και στις καρδιές των ανθρώπων. Ευχόμαστε ο Θεός να
βασιλεύει στον πνευματικό κόσμο του κάθε συνανθρώπου μας με το άγιο
θέλημά Του. Δηλαδή να πιστέψουν όλοι σ' Αυτόν και να τηρούν πιστά τις
εντολές του. Εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε στη βασιλεία της χάριτος
και στη βασιλεία της δόξας του. Η βασιλεία της χάριτος άρχισε την ημέρα
της Πεντηκοστής κατά την οποία θεμελιώθηκε η Εκκλησία. Από τότε η
βασιλεία της χάριτος υπάρχει στην Εκκλησία και τη βοηθά για να
προοδεύσει, ώστε μια μέρα να βασιλεύσει παντού η ειρήνη και η αλήθεια.
Η βασιλεία της δόξας του Θεού είναι ατελεύτητη και ακατάλυτη. Η
βασιλεία αυτή θα αρχίσει από τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου στη γη,
δηλαδή από την εποχή της τελικής κρίσεως των ανθρώπων και θα είναι
αιώνια.
«Γενηθήτω τό θέλημά Σου, ὡς ἐν οὐρανῷ3 καί ἐπί τῆς γῆς»: η επιτέλεση
του θελήματος του Θεού έχει ως επακόλουθο την επικράτηση της
βασιλείας του. Ζητούμε, λοιπόν, να ενισχύσει τη θέλησή μας ώστε αυτή
να εκτελεί το θέλημά Του και να μην συνεχίσει να εμποδίζεται από τις
ανθρώπινες αδυναμίες. Έτσι θα εκλείψει η πλάνη και θα επικρατήσει η
αλήθεια και η αρετή και έτσι η γη θα μεταβληθεί σε ουρανό και οι
άνθρωποι σε αγγέλους κατά τον βίο. Το αίτημα αυτό χρειάζεται γιατί
συχνά εμείς οι άνθρωποι θέλουμε πράγματα που δεν είναι προς το
συμφέρον μας.
Το αίτημα αυτό έχει και μια άλλη πλευρά. Την υποταγή στο θέλημα
του Θεού, σε περιπτώσεις θλίψεων και δύσκολων περιστατικών της ζωής
μας. Κάθε δυσκολία πρέπει να αντιμετωπίζεται με καρτερία, υπομονή,
αισιοδοξία και πίστη, με την αναφώνηση, εκ βάθους καρδίας, «γενηθήτω
τό θέλημά Σου» Κύριε. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρχει πάντα μια
υποφερτή λύση, η χαραυγή μιας νέας ημέρας, μιας νέας προσπάθειας
λουσμένης από τη χάρη και την παντοδυναμία του Θεού.
«Τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον»: η λέξη «ἐπιούσιος»
σημαίνει τον επί της ουσίας, τον αναγκαίο, τον απαραίτητο για τη
διατήρηση της σωματικής μας ζωής. Δεν πρέπει να ζητάμε τα περιττά και
την αφθονία, αλλά μόνο τα απαραίτητα και μόνο για τη σημερινή μέρα,
για το «σήμερα». Το μέλλον μας δεν είναι γνωστό, είναι άδηλο και
εξασφαλίζεται μόνο με την πίστη στο Θεό και την επανάπαυσή μας στην
αγαθή πρόνοιά Του. Εδώ έγκειται ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά μιας
ευτυχισμένης ζωής. Η απαλλαγή μας από την αγωνία για το αύριο, τις

3
Πολλοί λένε «οὐρανόν» αντί του σωστού «ἐν οὐρανῷ»
 5/9

ανάγκες του και τα προβλήματά του. Κάθε λογικός άνθρωπος, βέβαια,

φροντίζει και πρέπει να φροντίζει για τους οικείους του, αλλά χωρίς
αγωνία και άγχος. Ο ίδιος ο Κύριος μας είπε: «μη μεριμνάτε για την αύριο,
γιατί η αυριανή μέρα θα φροντίσει για τα δικά της πράγματα. Φτάνει η
στενοχώρια της ημέρας». «Γνωρίζει ο Πατέρας σας ο ουράνιος ότι έχετε
ανάγκη από όλα αυτά» (Ματθ. 6,34.32). Η επισώρευση των αγαθών μάς
απορροφά από την πίστη στην πρόνοια του Θεού και μας κάνει να
στηριζόμαστε μόνο στην εξασφάλιση των υλικών στοιχείων της ζωής και
μάλιστα με μια ατελείωτη τάση για αύξησή τους, νομίζοντας ότι θα
ζήσουμε αιώνια.
Επειδή ο άνθρωπος δεν αποτελείται μόνο από ύλη, αλλά και από
πνεύμα γι' αυτό και το αίτημα αυτό αναφέρεται και στον πνευματικό
«άρτο». Και αυτός δεν είναι άλλος από το λόγο του Θεού και την Θεία
Κοινωνία του Σώματός του και του Αίματός του. «Η Σάρκα μου είναι η
αληθινή τροφή και το Αίμα μου είναι το αληθινό ποτό» (Ιω. 6,55), είπε ο
Κύριος, και «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν, ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς·» (Ιω. 6,48-49).
«καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις
4
ἡμῶν »: η λέξη «ὀφειλήματα» εδώ υπονοεί τα αμαρτήματά μας, τα οποία
καλούνται έτσι γιατί, αφού όσα έχουμε τα έχουμε από το Θεό, πρέπει να
τα ανταποδίδουμε όλα πάλι σ' Αυτόν. δηλαδή να τα υποτάσσουμε όλα στο
δικό Του θέλημα και Νόμο. Αν αυτό δεν το κάνουμε, με το να
αμαρτάνουμε, είμαστε οφειλέτες στη δικαιοσύνη Του. Από την άλλη
πλευρά, δικοί μας οφειλέτες είναι όσοι μας έφταιξαν ή μας έβλαψαν κατά
κάποιο τρόπο.
Με το βάπτισμα μας συγχωρούνται, βέβαια, όλες οι μέχρι τότε
αμαρτίες μας. Όμως ο Κύριος γνωρίζοντας ότι, ως άνθρωποι, είναι
αδύνατο να μην αμαρτήσουμε μετά το Βάπτισμα, ορίζει ότι πρέπει να
ζητάμε από το Θεό την άφεση των αμαρτιών μας, υπονοώντας το
μυστήριο της μετανοίας, υπό τον όρο ότι και εμείς θα συγχωρούμε όσους
μας έχουν φταίξει. Με αυτό τον τρόπο οι μεν ενάρετοι ταπεινοφρονούν
και προσέχουν να μην αμαρτάνουν, οι δε αμαρτάνοντες ελπίζουν στο
θείο έλεος και μετανοούν. Έτσι ανεξικακία και αγάπη επικρατεί μεταξύ
των ανθρώπων, χάρη στην άφατη φιλανθρωπία του Θεού, ο οποίος
συγχωρεί το τέκνο Του, τον άνθρωπο, όταν και αυτός συγχωρεί το
συνάνθρωπό του. «Αν συγχωρήσετε στους ανθρώπους ό,τι κακό σας
έχουν κάνει, θα συγχωρήσει και σας ο Πατέρας σας ο ουράνιος. Αν όμως
δεν συγχωρείτε τους ανθρώπους, τότε ούτε ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει
τα παραπτώματά σας» (Ματθ. 6,14.15).

4
Σ’ αυτή τη φράση γίνονται αρκετά λάθη: λέμε «ὀφελήματα», «ἀφίομεν» και «ὀφελέταις»
αντί των σωστών «ὀφειλήματα», «ἀφίεμεν» και «τοῖς ὀφελέταις» αντίστοιχα.
 6/9

«καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ
πονηροῦ»: εδώ έχουμε την έννοια του πειρασμού και την έννοια του
πονηρού, τις οποίες θα πρέπει να διευκρινίσουμε για να έχουμε πλήρη
κατανόηση του κειμένου. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο, πειρασμοί είναι οι
δοκιμασίες της ζωής που οφείλονται στη διαβολική ενέργεια. Είναι
δηλαδή πολλά λυπηρά γεγονότα που μας συμβαίνουν. Ο Κύριος μας
διδάσκει ότι με το αίτημα αυτό θα πρέπει να προσφεύγουμε σ' Αυτόν για
να απαλλασσόμαστε κάθε φορά από τις δοκιμασίες. Πονηρόν5 εδώ ο Κύριος
ονομάζει το διάβολο για την υπερβολική κακία του και τον άσπονδο και
άδικο και διαρκή πόλεμο που αυτός μας έχει κηρύξει. Ο πονηρός είναι ο
αίτιος όλων των κακών που οι άνθρωποι μας κάνουν και αυτόν πρέπει να
αιτιόμαστε, προς τους εχθρούς μας δε, πρέπει να είμαστε αμνησίκακοι.
Εδώ συγχρόνως μας διδάσκει να μην αποφεύγουμε τον αγώνα, να
παίρνουμε μέρος σ’ αυτόν, όχι με σπουδή και χωρίς λόγο, αλλά με σύνεση
και θάρρος.
Με το αίτημα αυτό παρακαλούμε τον Κύριο να μην επιτρέψει να
ξαναπέσουμε στον πειρασμό και να αμαρτήσουμε ξανά. «Πειρασμός» λέγεται
κάθε τι, το οποίο πειράζει, δηλαδή βάζει σε δοκιμασία την πίστη και την
υπακοή του ανθρώπου στο Θεό. «Πειρασμός», όμως, λέγεται και ο
διάβολος, ο πονηρός, γιατί αυτός πάντα μας πειράζει και προσπαθεί να
μας κάνει να παραβούμε το θέλημα του Θεού και να κάνουμε το κακό. «μὴ
εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν» σημαίνει μην επιτρέπεις Κύριε να παρασυρθούμε
στην αμαρτία από το διάβολο.
Με τους πειρασμούς και τις δοκιμασίες ο άνθρωπος καταρτίζεται,
τελειοποιείται και σταθεροποιείται στην αρετή και στην εκτέλεση του
αγαθού. Εδώ ίσως γεννηθεί η απορία: αφού είναι έτσι γιατί να ζητάμε από
το Θεό να μας απαλλάξει από τους πειρασμούς; Η απάντηση είναι: για
την ανθρώπινη αδυναμία. Δεν ξέρουμε προκαταβολικά ότι θα έχουμε το
σθένος και τη δύναμη να αντιμετωπίσουμε τον πειρασμό και να βγούμε
νικητές ή μήπως κάτω από την πίεση του πειρασμού, νικηθούμε και
συντριβούμε.
Πρέπει ακόμη να τονίσουμε ότι ο πονηρός μας πολεμάει με τους
λογισμούς και δια μέσου άλλων ανθρώπων, οργάνων του. Ο σατανάς
υποβάλλει λογισμούς απιστίας, λογισμούς που δικαιολογούν τις αμαρτίες
μας, απελπισίας, απόγνωσης, υπηρηφάνειας, βλασφημίας και
αμετανοησίας. Άλλοι, δε άνθρωποι, όντας όργανα του διαβόλου, μας
παρακινούν με τα λόγια και τα έργα στην απιστία και την αμαρτία. Με
παρακίνηση του διαβόλου μας αδικούν, μας συκοφαντούν, μας
ονειδίζουν, μας ειρωνεύονται και μας καταδιώκουν. Μια τρίτη οδός

5
Ας σημειωθεί ότι η λέξη «το πονηρόν» σε ουδέτερο γένος σημαίνει την αμαρτία, ενώ
«ὁ πονηρός» σε αρσενικό γένος το διάβολο.
 7/9

προσπελάσεως του διαβόλου προς εμάς είναι τα όνειρα, οι μαντείες, ο

πνευματισμός.
Ο άνθρωπος αντιστέκεται εναντίον του πονηρού με τη γνώση του
νόμου του Θεού, με την προσοχή και την εγρήγορση, με την προσευχή, με
τη μετάνοια, με την πίστη και την πεποίθηση στη δύναμη και τη βοήθεια
του Θεού και με την ελπίδα για την ευνοϊκή έκβαση των πνευματικών μας
αγώνων.
«ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας·
ἀμήν.»: Η πιο πάνω φράση, η δοξολογία, αποτελεί το επιστέγασμα της
προσευχής. Ο ιερός Χρυσόστομος λέει ότι για να μη φοβόμαστε το
διάβολο, μας υπενθυμίζει ο Κύριος, ότι έχουμε βασιλιά το Θεό, στον οποίο
και ο διάβολος υποτάσσεται και ο οποίος δε μπορεί να μας ενοχλήσει
χωρίς την άδεια του Θεού. Επίσης ο Κύριος μας λέει ότι με το βασιλιά μας,
που είναι ο παντοδύναμος Πατέρας μας, μπορούμε εμείς οι αδύνατοι να
κατορθώνουμε τα πάντα προς αιώνια δόξα Του.
Ζητάμε όλα αυτά από το Θεό διότι δικός Του είναι ο κόσμος και δική
Του η βασιλεία. Γιατί έχει τη δύναμη και την εξουσία να ικανοποιήσει όλα
τα αιτήματά μας. Τέλος αναφερόμαστε στη δόξα που Του πρέπει στους
αιώνες των αιώνων. Η δοξολογία είναι ένα από τα στοιχεία της
προσευχής του χριστιανού. Τελειώνουμε δε την Κυριακή Προσευχή με το
εβραϊκό επίρρημα Ἀμήν6»,που σημαίνει «αληθώς, βεβαίως». Ομολογούμε
έτσι ότι πράγματι, αληθινά και βέβαια η βασιλεία και η δύναμη και η
δόξα ανήκει στο Θεό στους αιώνες των αιώνων.
Με βάση το πνεύμα της Κυριακής Προσευχής ο κάθε χριστιανός
μπορεί αντλώντας νοήματα από αυτή να εκφράζει ελεύθερα τα αιτήματα
της καρδιάς του και να υμνεί και δοξολογεί το Θεό παντού και πάντα. Η
ρωμαλέα και ουσιαστική προσευχή μας δίνει ανυπολόγιστη δύναμη. Είναι
τρόπος ζωής. Αποτελεί ολοκλήρωση της ζωής μας. Γι’ αυτό σε μεγάλες ή
μικρές στιγμές της ζωής μας θα πρέπει να προσευχόμαστε και τότε θα
αισθανθούμε το Θεό να συμπορεύεται μαζί μας. Αυτό είναι το μυστικό
της προσευχής. Και η Κυριακή Προσευχή είναι το καλύτερο βοήθημά μας!
23.02.11

6
Το «ἀμήν» είναι μια επισφράγιση της προσευχής μας, γι αυτό και πρέπει να το
προφέρουμε θερμά, όπως θερμά και με εγκαρδιότητα χαιρετούμε ένα αγαπητό μας
πρόσωπο, όταν το αποχωριζόμαστε.
 8/9

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

1. Colliander Tito, Ο δρόμος των ασκητών, Αθήνα 19813, εκδ.

«Ακρίτας», σελ.87.
2. Evdokimov Paul, Η προσευχή της Ανατολικής Εκκλησίας, Αθήνα
19822, εκδ. «Αποστολική Διακονία».

3. Αγίου Ιωάννου του Σιναϊτου, Κλίμαξ, Ωρωπός 19914, εκδ. «Ιερά

Μονή Παρακλήτου», σελ. 387.
4. Δεληκωστόπουλου Αθανασίου, Η δύναμη της προσευχής, Αθήνα
1992, εκδ. «Αποστολική Διακονία».
5. Η Κυριακή Προσευχή: το περιεχόμενο και η σημασία του «Πάτερ
ημών», Αθήνα 1992, εκδ. «Αποστολική Διακονία».
6. Καριώτογλου, Κεσόπουλου, Παπαευαγγέλου,Τσανανά,
Χριστιανισμός και Θρησκεύματα, εκδ. «ΟΕΔΒ», σελ.309.
7. Τρεμπέλα Παναγιώτου, Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου
ερμηνείας, Αθήναι 198222, εκδ. «Αδελφότης Θεολόγων η «ΖΩΗ»», σελ.23.