Professional Documents
Culture Documents
100 97
o¿mefavm*spf pOf;pm;enf;udk qef@usif=u? ta0;uvluvJ o¿mefom jrifwwfygw,f?
tESpfom&udk ypfy,f+yD; o¿mefudkom tav;xm;wJh pOf;pm;enf;vdk@ wdrfov†mzHk;+yD; rqvxJ 0if=uolawG jynfwGif;rSmvJ renf;ygbl;? wcsdK@vJ
vG,fvG,fyJ t"dy`m,fzGifhyg&ap? t*wdav;yg; vdkufpm;+yD;0ifwm jzpfygvdrfhr,f?
o¿mefavm*spf pOf;pm;enf;eJ@ pOf;pm;+yD; vkyfcJhwmrSm pHcsdefwif&r,fh ta0;u (tif'dkeD;&Sm;u) &Jabmfwa,mufuawmh “cifAsm;wdk@qDu Adkvf
yk*~dKvfuawmh OD;§Adkvf ae0if; jzpfygw,f? ae0if;u odyw f ;kd wufw,f? usKyfw@kd qu D ql[mwdek @J awmh wjcm;pDy”J vd@k ajymzl;ygw,f?
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD/ jynfol@wyfrawmf/ jynfol@ppf/ jynfol@qdkif/ oluvJ ta0;u=unfh&awmh o¿mefudkomjrif+yD; tESpfom&udk rjrif&vdk@yg?
jynfolydkif/ qdk&S,fvpft&if;tESD;/ a&S@aqmifvli,f pwmawGyg/ ukefatmifoma&;&&if wwd,uGef*&uf tpD&ifcHpmrSmygwJh Armjynf[m udkvdkeDwydkif;vuQ%m
pmrsufESm awmfawmfrsm;rsm; ukefEdkifygw,f? &Sdw,fqdkwJh oHk;oyfcsuf[m o¿mefavm*spfyJvdk@ pGyfpGJolvJ &Sdygw,f?
uGefjrLepfygwDeJ@ ygwD&J@vrf;pOfudk o¿mef0g'eJ@ &ifqdkifzdk@ vkyfvdkufwmyg? ol@wifjycsufu “Armjynf[m e,fcsJ@aºu;awGa=umifh udkvdkeDwydkif;vuQ%m
'DemrnfawG[m zrf;pm;Edik pf rG ;f &So
d vm;qdak wmh/ &Syd gw,f? tay:,Hom &Sy+f yD; &Sdwmvdk@ oHk;oyf&if/ tar&duef[m e,fcsJ@EdkifiHrjzpfbJ t}uD;qHk; udkvdkeDwydkif;EdkifiH
awG;wwfolrsm;/ ±dk;txHkxdkif;olrsm;eJ@ Armjynfta=umif; ravhvmzl;ol EdkifiHjcm;rS jzpfua&maygh/ tar&duefrSmu aºu;trsm;qHk;yJ” vdk@ ajymygw,f?
tcsdK@yk*~dKvfrsm;udk zrf;pm;Edkifygw,f? tJ'Dtwdkif;omqdk&if ygwDA[dk[m o¿mefavm*spfawG;ac:enf; trSm;udk
rqv ygwDqdkwmudkyJ =unfhyg/ wu,fav;eufwJh awmfvSefa&;ygwDw&yf&J@ rSm;w,fwJh?
o¿mefawG ,lxm;ygw,f? oabmw&m;pmwrf;awG ygwDzGJ@pnf;yHkawG - Xme}uD;awG A[dkudk olpGJwJhyk'fru ol@udk jyefywfaewmudk owdðyrd[efawmh rwlygbl;?
- ygwDausmif;awG - nDvmcHawGeJ@ [dwf[efawG xkwfxm;ygw,f? tESpfom&usrSom ae@jyefwdk;,l+yD; ta=umfvSnfha&mif;&ol tay:wifwJhaºu;eJ@ vkyfief;wdk;csJ@
Avmjzpfaewmyg? om"u uav;wck wifjyygr,f? csifvdk@ b%fuaºu;,lwJh vkyfief;&SifolaX;}uD;&J@ taºu;[m taºu;csif;wlayr,fh
zqyvtzGJ@ tuGJtjyJjzpf+yD; ppfwyfu tm%modrf;oifh rodrf;oifhudk tESpfom&csif; rwl=ubl;qdkwmudk vlwdkif;odygw,f? olvJodrSmyg/ 'gayrJh pGJcsuf
qdk&S,fvpfppfAdkvfawG pOf;pm;ae=ucsdefu Adkvfr–;tqifh&Sd ppfAdkvfwOD;u ajymygw,f? wifcsifvGef;wma=umifh (odk@r[kwf) olvkyfaeustwdkif; wpHkwOD;udk rsufESmvdktm;&
“u|eaf wmfu ausmif;om;or*~vJ rvkyzf ;l bl;? ppftwGi;f uvJ ppfAv kd u
f av; vkyfcsifaZma=umifh o¿mefavm*spf jzpfoGm;yHkygbJ?
b0eJ@ tdENd,ygoGm;wm - 'ga=umifh uGefjrLepfvJ rjzpfcJhbl;/ qdk&S,fvpfvJ rjzpfcJhbl;? ygwAD [du k vuf&AdS rmjynf&@J udv k ekd w
D ydik ;f vuQ%m[m 'k§ ppf}uD; rjzpfru
D
ppf+yD;vdk@ jyefvmppfr_xrf;awmh u|efawmfhatmufu ppfAdkvfawGu wa,muf+yD; udkvdkeDwydkif;vuQ%mawGvdkyJ tJ'D (o¿mefawG) twdkif;&Sdaew,fvdk@ b,fwkef;urS
wa,muf &mxl;awG ckew f ufomG ;=uw,f? =unfv h ukd af wmh tm;vH;k qd&k ,
S v
f pfawGcsn;f rwifjycJhygbl;/ ‘pyful;rwful;’ tqifhvdk@ owfrSwf&mrSm - e,fcsJ@pepfusrf;xJrSmygwJh
yJ? usKyfwdk@ wyfrif;vJ 'DvdkyJ” vDeifwifjycJhwJh ‘pyful;rwful; tqifh’ qdkwmrsdK;eJ@awmif rwlbl;vdk@ twdtvif;
“aemufwcg acwfysuf&ifawmh topfay:wJh ygwDxJ 0ifypfr,f? 'grS wifjycJhwm jzpfygw,f?
&mxl;wufrSm”wJh? pdwfysuftm;i,fwJh tawG;tac:awG t0ifrcHeJ@-
tJ'pD pfAv
kd [
f m rqv ay:vmawmh xdyo f ;D wOD; jzpfaeygw,f? ol@pOf;pm;csuf u|efawmfwdk@ygwD&J@ (55) ESpfwm c&D;[m =urf;wrf;ygw,f? wcgw&HrSm
udk taumiftxnf azmfvdkufyHkygyJ? xGuf&yfvrf; r&Sdawmhovdk cHpm;&wmvJ trsm;tjym;yg?
tJ'Dvdk vlrsdK;awGeJ@ zGJ@xm;wJhygwD[m bmemrnfwyfxm;xm; tESpfom& bDtdkifat wyfzsuf&wkef;u - zufqpfawmfvSefa&;wyf zsuf&wkef;u
uawmh ppfAsL±dku&ufygwDyJ jzpfaerSmyg? xGu&f yfvrf;ydwo f vdk cHpm;&r_awG jzpfcyhJ gw,f? 48§rwfvwke;f u tajctaeawG[mvJ
o¿mefwck ,lvdkuf±HkeJ@ tESpfom& ajymif;roGm;ygbl;? pdwfysuftm;i,fp&myg? tzrf;cH&olawGuvJ trsm;tjym; - tzrf;rcH&bJ tajy;
teD;uyf+yD; =unfh&ayr,fh wdrfov†mzHk;aeolu o¿mefudkom jrifovdk aumif;vdk@ vGwfvmolawGuvJ wu,fhudk t0wfwxnf udk,fwckeJ@ vufAvmyg?
98 99
c? 'Drdkua&pD ta&;awmfyHktwGuf (tydkif;oHk;)
vwfwavmvkyfief;wm0efrsm; jy\em? taxGaxGjy\emrsm;
ygwDrS vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; (rl=urf;) udk a&;om;+yD; 'Drdkua&pD u? ArmjynftwGuf zGH@òz;a&; vrf;a=umif;?
tiftm;pk toD;oD;odk@ wifjyxm;ygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJ+yD; jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufum 'Drdkua&pDjynfh0I
tJ'Dvkyfief;wm0efawGuawmh atmufygtwdkif; jzpfygw,f? wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfr_&Sdaom tcgusrSomv#if zGHòz;a&;odk@ wu,fwrf; csDwuf
Edkif=urSm jzpfygw,f? 'gomv#if wckwnf;aomvrf;a=umif; jzpfygw,f?
vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; (e0w) &J@ ‘e,fpyfa'o zGHòz;a&; - jidrf;csrf;a&;’ qdkwmuvJ awmifra&muf
ajrmufra&muf jidrf;csrf;a&;yg?
1? jynfwGif;ppf &yfpJ+yD; jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;? raphpyfbl; tðywfwdkufr,fvdk@ajym+yD; ‘tðywfwdkufjidrf;csrf;a&;’ ‘vufeufcs
2? ppftm%m&Sifpepf/ ppftpdk;&ESifh ppfAsL±dkua&pD ,Eœ&m;wdk@udk zsufodrf;+yD; jidrf;csrf;a&;’ vkyfvmvdkufwm tckusawmh vlrsdK;pktiftm;pk wcsdK@eJ@ “vufeufudkif
ppfrSefonfh ygwDpHk 'Drdkua&pDpepf xlaxmifa&;? xm;wJh jidrf;csrf;a&;” “aiGrJudk c0gcscGifhay;wJh jidrf;csrf;a&;” eJ@ wpcef;&yfaeygw,f?
3? azmufjyefaom Oya'rsm;/ trdef@a=umfjimpmrsm;ponfwdk@udk zsufodrf;+yD; EdkifiHa&;t& rajz&Sif;bl;qdkwJh e0w[m 'DvlrsdK;pk tzGJ@awGeJ@ a'oEœ&
jynfolvlxk. tajccH'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;wdk@udk av;pm;todtrSwfðya&;? ud, k yf ikd t
f yk cf sKyfa&; jy\em ('g[m Edik if aH &;jy\emppfppf jzpfygw,f?) aqG;aEG;ae&yg+yD?
(vl@tcGifhta&;wGif t"duESifh yxrtusqHk;onf vl@touf&Sifaea&;ESifh tvkyf EdkifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;&ygawmhr,f? tm;vHk; - vHk;csmvnfukef=uawmhrSmyg?
vkyfEdkifcGifh &a&; jzpfonf?) jynfwGif;ppf[m yHko¿meftrsdK;rsdK;eJ@ qufvufjzpfay:aeOD;rSmyg?
vGyfvyfpGma&;om;ajymqdkcGifh/ ykHESdyfxkwfa0cGifh/ pk±Hk;pnf;a0;cGifh/ toif;tyif; ArmjynftaeeJ@ rzGH@òz;bJ jzpfae&wmudk tusOf;csKyf+yD;ajym&if t"dutm;jzifh
zGJ@pnf;cGifh/ pDwef;vSnfhvnfcGifh/ ,Hk=unfudk;uG,fcGifh/ pmay;pm,lvkyfcGifhwdk@udk &&Sda&;? ta=umif;tcsuf (2) csuf &Sdw,fvdk@ ,lqygw,f?
Edik if aH &;ygwrD sm;/ tzG@J tpnf;rsm;ESihf tiftm;pkrsm;tay: rw&m;oif;a=unm wcsufu jynfwGif;ppfeJ@ wdkuf±dkufywfoufwJh ta=umif;tcsuf/
xm;jcif;rsm;tm; jyefvnf ±kyo f rd ;f ay;a&;/ zsuof rd ;f jcif;cHxm;&aom Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf aemufwcsufu jynfwGif;ppfe@J oG,f0dkuf+yD; ywfoufwhJ ta=umif;tcsuf?—
tzGJ@tpnf;rsm;tm; jyefvnfzGJ@pnf;v_yf&Sm;cGifh ðya&;? jzpfygw,f?
EdkifiHa&;tusOf;om;tm;vHk; jyefv$wfa&;? tusOf;om;rsm;tm;cE<mudk,ft& jynfwiG ;f ppfe@J wdu k ±f u
kd yf wfoufwhJ ta=umif;tcsuaf wGukd tao;pdwv f u kd f
vnf;aumif;/ pdwf"mwft&vnf;aumif;/ n‡if;yef;ESdyfpufjcif; rðya&;? &if trsm;tjym; &Sdygvdrfhr,f? aumufumiifumajym&&if ²²²
4? trsdK;om;aoG;cGJr_udk qef@usif+yD;/ trsdK;om;aoG;pnf;nDnGwfa&;udk wnf 2zufppfwyfrsm;&J@ ppfp&dwfrsm; - ppfa=umifh aoa=uysufpD;&r_rsm;/ vkyftm;
aqmufa&;? aumif;wJh vli,fvlvwfrsm;&J@ xkwfvkyfa&; pGrf;tm;qHk;±_H;r_ - acsmqGJvdk@ xkwfvkyfa&;
trsdK;om;aygif;pHk jynfolrsm;tay: zdESdyfr_/ ppfðyr_/ vk,ufowfjzwfr_ rSefor# vkyftm;qHk;±H_;r_pwmawG jzpfygw,f?
tm;vHk; csufcsif;&yfpJa&;? qif;&Jww hJ ikd ;f jynfu (tpd;k &wyfwckxJ ajym&ifawmif) ppfom;oH;k ode;f ausmef @J
trsKd ;om;vlenf;pka'orsm; wd;k wufz@HG òz;a&;udk &nf&, G cf su&f &dS /dS ajcvSr;f &S&d jdS zifh rSDcdkolawG teJqHk;woef;udk au|;arG;ðypkae&ygw,f?
aqmif&Gufa&;? Ta'orsm;wGif trsdK;om;jynfolrsm;udk zdESdyfcsKyfjc,f&ef &nf&G,fcsuf wdik ;f jynfrmS &Sw d hJ arG;uif;p uav;up+yD; ouf}uD;&G,t f rkd sm;txd tm;vH;k u
twGuf tvGeftu|H csxm;aom ppfwyfrsm; jyef±kyfa&;? &SmazGau|;arG;ðypkae&wmyg? t=urf;tm;jzifh vl 40 wdkif;u ppfeJ@ywfoufwJh vl
trsdK;om;vlenf;pk jy\emudk wef;wla&;ESifh aoG;pnf;a&;/ tjyeftvSef wa,mufudk au|;arG;ðypkxm;&wmyg?
tusdK;&Sda&;tay: tajccH+yD; vlrsdK;pkHjynfolw&yfvHk;.qENESifhtnD wnf&Sdaeaom pm&if;Z,m; tao;pdwf pepfwusðypk&if aiGukaÉaygif;rsm;pGm jzpfrSmyg?
104 101
oG,0f u kd w
f hJ ta=umif;tcsuaf wGuawmh t"dutm;jzifh pD;yGm;a&;ta=umif; (rSwfwrf;awG=unfhawmh) rsm;yHk ay:ygw,f? ynmawmfoif a&G;=u&mrSm uaemifrif;u
euef;wvHk; rodolawGu vufwnfhprf; pD;yGm;a&;ay:vpDawG usifhoHk;=uwmyg? eJeJ - wjcm;ya'o&mZfawGu rsm;rsm;a&G;+y;D v$w=f uyHk ay:ygw,f? rSww f rf;awG rzwfrv d @kd
ppftkyfpk&J@ ‘jynfolydkif’ vkyfaqmifcsufa=umifh qHk;±_H;&wmawG - y&rf;ywm (r&SdwmvJ jzpfEdkifygw,f) rodEdkifygbl;?
pDrHudef;trsdK;rsdK;a=umifh qHk;±_H;&wmawGudk pm&if;Z,m;ðypkvdkuf&if jynfwGif;ppfa=umifh ynm&vm+yD; acwfrDa&;vkyfEdkifol tenf;tyg;&SdwmuvJ vGwfvGwf
wdkuf±dkufqHk;±_H;&wmawGxuf tqeJ@csD+yD;rsm;rSm aocsmygw,f? u|wfu|wf}uD; rvkyfEdkif=u&Smygbl;? rEœav;udk t*Fvdyfodrf;awmh oH&nfóupufu
rqv acwfwkef;uawmh [dkua&eHawG@Edk; - 'Dua&eHawG@Edk;eJ@ a&eHodkuf wydkif;wp}uD;yg?
wl;cJyh gw,f? e0w acwfusawmh &wemajruausmufawG &Smygw,f? a&eHvJ wl;ygw,f? wdkif;jynfw0ufom usefayr,fh - tod^m%fyGifhvif;olrsm; - ynm&Sifrsm;
tcktxdawmh pD;yGm;jzpf rxGufao;ygbl;? =uH&mr&awmh tdrfaygifajraygif+yD;vkyfwJh &Sdae&if wdkif;jynf tckavmuf acwfaemufrusygbl;?
pD;yGm;a&;rsdK;eJ@ tdrfwdkifc|wfa&mif;wJh pD;yGm;a&;rsdK; ²²² tJ'Dvrf;udk vdkufaeygw,f? ESpf&Snf tckawmh tod^m%facwfaemufuswJh - ya'o&mZfpnf;pdrfudkom irf;irf;
uefx±dkufay;+yD; (wnfaqmuf - oHk;pGJ - vufv$J) ay;a&;pepfeJ@ [dkw,fawGaqmuf wuf ,pfr;l aecsiw f hJ olawGa=umifh bmrSrjzpfajrmufcyhJ gb;l ? Edik if jH cm;v$wvf ukd w
f hJ rª;om;
wmeJ@ obm0t&if;tjrpfawG pdkufysdK;xkwfvkyfa&; ukef=urf;awGudk xkwfa&mif; - rwfom; ynmawmfoifawGuvJ ya'o&mZfrif;ysdKrif;vGifawG tjzpfeJ@ EdkifiHjcm;u
ae&wmudk ajymwmyg? tavvdkufwmom wwfajrmufvmygw,f? wdkif;jynf&J@ uH=urRmygyJ?
vlawGaoa=u&wmrSmawmif jynfwGif;ppfa=umifh aoa=u&wmawGxuf tJ'u D =H urRm[m tckxd oHo&m&Snaf eygw,f? *syefe@J uawmh r,SOo f mawmh
jynfwGif;ppfeJ@ wdkuf±dkufrywfoufwJh iwfvdk@ - tpm;qif;&Jvdk@ ao=u&wmawG - vdk@ r,SOfcsifygbl;? ,SOf&if,SOfEdkifao;wJh tdrfeD;csif;EdkifiHawGudkawmif tckawmh rrDawmh
a&=unf&mjrufE&k m pD;yGm;&Sm=u&if; zsm;emvd@k ao=u&wmawG/ òr@ay:u vlxq k ENjyyGrJ mS / ygbl;? Adkvfatmif}uD; rsuf&nfusw,fqdkvJ usavmufp&mygyJ?
awmxJawmifxrJ mS ppfwyfu ypfowfv@kd aoa=u=u&wmawGu ydrk sm;r,f xifygw,f? u|efawmfwdk@ jynfolawGudk pmemwJh tdrfeD;csif;jynfolawGu ar;ygw,f?
1988§ckESpftwGufqdk&ifawmh jynfwGif;ppfa=umifhxuf qENjyyGJrSm aoa=u ArmjynfrSm txnfpuf - rD;jcpfpuf - qyfjympuf - "mwfcJ - oGm;wdkufaq; - bD; -
&wm[m tq q,feJ@csD+yD; &Sdygw,f? rSef - oGm;yGwfwHpwJh tajccHvloHk;ukefypPnf;awGvkyfwJh pufawG r&Sdbl;vm;wJh? tajccH
txufrSmwifjycJhwJh ta=umif;tcsuf 2 csuf&Sdaeoa&G@ zGH@òz;a&;&SdrSm ukef=urf;awG &Sdaeom;yJwJh? bma=umifh EdkfifiHjcm;u 0,foHk;ae=uovJwJh?
r[kwfygbl;? 'gudk ,wdjywf ajymEdkifygw,f? 'Dar;cGef;udk ppftm%m&SifpepfrSm ,pfrl;aewJh tm%mydkifppfAdkvf}uD;awGuyJ
wdkif;jynfawG&J@ ordkif;jzpfpOfrSm - wcgaemufusvdkuf&if ordkif;eJ@csD+yD; ajz=uyg? rif;wkef;rif; - oDaygrif;acwfu acwfrDzGH@òz;a&;vrf;ay: ra&mufcJhwm ya'
wauG@}uD; trDvdkuf&ifawmif rrDawmhwmudk zwfzl;=urSmyg? o&mZfpnf;pdraf wGe@J ,pfr;l aeolawGu w&m;cHjzpfw,fq&kd if - 'Dae@wikd ;f jynfrzG@H òz;wm
Armjynf&J@ vufawG@udkyJ =unfhyg? *syefjynfacwfrDa&; óu;yrf;vmwJh tcsdefeJ@ ppftm%m&SifawG w&m;cHyg?
ArmjynfrSm acwfrDa&;vkyfwJhtcsdef[m twlwlavmufyg? acwfrDa&;vkyfwJh ar*sDacwf 19 &mpkESpf tukefavmufrSm Armjynfudk jzwfwufoGm;wJh *syefjynfeJ@ 20
[m 1867 urS p+yD;vkyf&wmyg? &mpkESpf tv,favmufrSm jyefawG@=uygw,f? olu zufqpfe,fcsJ@ - Armjynfu
rwlwmuawmh Armjynfu ppf (2) yGJ ±_;H +yD; wdik ;f jynfw0ufyJ useyf gawmhw,f? zufqpfu|efb0?
yx0D taetxm;t& *syefjynf&@J wnf&rdS u _ Armjynfxuf uHaumif;w,fv@kd qd&k rSmyg? ordkif;wauG@rDatmif rvdkufEdkifayr,fh - ordkif;wauG@rSm jyef+yD;qHk&ñuH&avh
ArmjynfrmS vJ *syef{u&mZf rwfq[ k w D v kd kd tod^m%fyiG v
hf if;wJh ya'o&mZf &Sdwmudk ajymwmyg?
uaemifrif;om; (tdraf &S@rif;) &Syd gw,f? taemufEikd if rH sm;od@k ynmoifrsm; v$wyf gw,f? wdkif;jynfudk cspfwmvJ olwdk@udk b,folrSrrD - wdkif;jynfudk b,fawmhrS opPm
b,fvdkynmawmfoifawG a&G;cJh=uovJ - qdkwmrSmawmh *syefeJ@Arm uGmoGm;yg+yD? razmufqdkwmvJ yg&J@? tJ'gudk aºu;a=umfaeolrsm;u wckwnf;aomyGifhaewJh zGH@òz;a&;
EdkifiHjcm;xGuf+yD; ynmoif&atmifoifolxuf Armjynfu aiGrSm+yD; tavvdkufaeolu vrf;udk bma=umifhrvdkufEdkif=uwmvJ? bma=umifh rvdkuf0Hh=uwmvJ?
102 103
rdrdwdk@&J@ wHqdyfcwfESdyfzdk@ óu;pm;=uwmcsnf;jzpfygw,f? jy\emt&yf&yfudk nd‡E_dif;ajz&Sif;oGm;a&;?
1988§'Drdkua&pDta&;awmfyHk}uD;twGif; jzpfysufcJhwmawG - EdkifiHa&; 5? vuf&Sdtpdk;& ppfwyftm; ppftkyfpkwpk. cg;ydkufaqmifwyftjzpfrS
tiftm;pktoD;oD; v_yf&Sm;cJhyHkawGudk jyefvnfoHk;oyf&if wHqdyfcwfzdk@ óu;pm;=uwmudk EdkifiHawmf. ppfwyftjzpfodk@ ajymif;vJypfa&;?
txift&Sm;awG@Edkifygw,f? ppfwyftwGif; vGyfvyfpGm EdkifiHa&;avhvmcGifh/ aqG;aEG;cGifhðya&;?
1988 ckESpfwGif;u vrf;ray:rSm - tckawmh awmawmifawGxJrSm - ppfAsL±dku&ufrsm; }uD;pdk;jc,fvS,faeaom pD;yGm;a&;vkyfief;udkifief;tm;vHk;
pGef@v$wfpGef@pm;wdkufyGJ0ifcJh=u - 0ifae=uolrsm;rSm pdk;&drfpdwfwck t+rJ&Sdwwfygw,f? zsufodrf;ypfa&;/ rnfonfhta=umif;ESifhr# ppfAsL±dkua&pD ,Eœ&m;taeESifh pD;yGm;a&;
tJ'guvJ obm0usus jzpfay:vmwmyg? tJ'Dpdk;&drfpdwfu ‘igwdk@ wdkufyGJ&J@ atmifoD; vkyfief;rsm;vkyfcGifh r&Sda&;?
atmifyGifhudk =um;uae tjrwfxkwf acgif;yHkjzwfoGm;&if’ qdkwJh pdk;&drfpdwfyg? EdkifiHawmf. ppftiftm;udk EdkifiH. pD;yGm;a&;tajctae - EdkifiH.tenf;qHk;
'Dpdk;&drfpdwfrsdK;[m oHk;&mjynfhwkef;u/ bDtdkifatwkef;u zufqpfawmfvSefa&; vdktyfr_ tajctaewdk@t& xdef;!d‡av#mhcsypfa&;?
wkef;u vGwfvyfa&;wdkufyGJ0ifpOfwkef;uvJ ay:ygw,f? 6? jynfolvlxk.pm;0wfaea&;udk bufpHk jr‡ifhwifay;a&;?
‘igw@kd t±d;k yHak y:rSm tacsmiform;awG acgi;f aygi;f pwvlvel @J wufxikd =f u&if’ ukefaps;E_ef;usqif;a&;udk pDrHudef;wus vkyfudkifa&;/ pD;yGm;a&;/ b¾ma&;
qdkwJh pdk;&drfpdwf[m ta=umif;rJh pdk;&drfpdwfawmh r[kwfygbl;? 1948 uae tck 1994 tajctae pm&if;Z,m;wdk@udk jynfolvlxkxH rvdrfnm rxdrfcsefbJ wifjya&;?
txd tacsmifvdkufolawG acgif;aygif;pwvlvleJ@ tm%mukvm;xdkifrSm xdkif+yD; wdkif;jynf. pD;yGm;a&;wGif ppftkyfpkESifh ‚wdk@. todkif;t0dkif;rsm;tm;
Armjynf}uD;udk qGJESpfae=uwm txift&Sm;yg? tkyfpnf;cGifh/ jc,fvS,fcGifh rðya&;/ ‚wdk@udk OD;pm;ay;jcif; rðya&;?
1988 rwdik rf u D wnf;u ygw&D @J om;aumif;orD;aumif; tajrmuftjrm;[m wu,fwrf; trSDtcdkuif;+yD;/ wu,fwrf;zGH@òz;wdk;wufonfh trsdK;om;
ppftpdk;&udk &ifqdkifwdkufyGJ0ifcJh=uygw,f? 1962 uae 1988 txd 26 ESpftwGif;rSm pD;yGm;a&;w&yfudk tqifh&Sd&Sd wnfaqmufa&;?
uGefjrLepfawG[m wjcm;wufºuolrsm;eJ@wGJ+yD; wdkuf=u&if; aoa=u'%f&m&=u/ 7? EdkifiHjcm;qufqHr_rsm;udk v#dK@0Sufrxm;bJ jynfolvlxktm; today;a&;?
axmufvSrf;a&; ppfa=uma&;pcef;rsm;rSm aovkarsmyg; ESdyfpufcHcJh=u& - udkudk;u|ef; - trSDcdkuif;+yD; wufºuonfh =um;aea&;0g'udk usifhoHk;a&;?
tif;pdef f - rEœav; - o&ufpwJh axmifawGxrJ mS n‡i;f yef;ESyd pf ufc=H u&ygw,f? axmifxJ 8? tvkyform;rsm;. aexdkifpm;aomufr_ tqifhtwef; jrifhrm;atmif
rSm usqHk;cJh&olawG- 'kudQwjzpfoGm;&olawGvJ renf;ygbl;? vkyfa&;?
1988§tHºk ur_}uD; ay:vmzd@k a&m/ tHºk ur_twGi;f rSma&m tHºk ur_t+yD;rSmyg (tJ'D jrifwh ufaeaom ukeaf ps;E_e;f ESihf tnD vkycf rsm;wd;k ay;a&;? vkycf iG o
f m,ma&;/
umv uav;twGif;rSmwif) &maxmifr#aom ygwD&J@ om;aumif;orD;aumif;rsm;[m vlr_zlvHka&; tcGifhta&; tygt0if cHpm;cGifhrsm; jynfh0vHkavmufa&;?
pGe@f vw
$ pf eG @f pm; vkycf =hJ u&ygw,f? usq;kH =u - aoG;ajrus=u - axmifwef;us=u&ygw,f? tvkyfvufrJhrsm;udk u,fq,faxmufyHha&;?
ta&;awmf y H k } uD ; ay:ayguf v mapzd k @ / ta&;awmf y H k } uD ; &J @ t&S d e f t [k e f tvkyt f xGuEf e_ ;f jrifrh m;a&;? wbufwiG v f nf; vkycf iG o f m,ma&;ESihf vHðk cHa&;
jrifhvmapzdk@ - ta&;awmfyHk}uD;&J@ atmifoD;atmifyGifhawGudk xdef;odrf;umuG,fzdk@ twGuf tmrcHa&;?
pGefv$wfpGef@pm;cJh=uwmyg? vkyfief;cGifwGif a,mufsm;ESifh rdef;r vkyfief;wlv#if vpmtygt0if tajccH
'D pGe@f vw$ pf eG @f pm;&r_awGtwGuf ygwu D b,fawmhrS aemifw&rSm r[kwyf gb;l ? cHpm;cGifhrsm; wef;wla&;?
*k%f,laerSmyg? ygwD0ifwdkif;[m awmfvSefa&; ol&Jaumif;0g'udk pdkufxloGm;=uwJh tvkyform;rsm; OD;pD;onfh tvkyform;or*~rsm; zGJ@pnf;cGifh&a&;?
ygwDacgif;aqmifrsm; ygwD0if trsdK;orD; - trsdK;om;rsm;udk avhvmtwk,loGm;rSm 9? aus;vufa'o&Sd xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm; vGwfvGwfvyfvyf jzpfay:
jzpfygw,f? wd;k yGm;Edik af p&efEiS hf v,f,mxkwv f yk rf _ wu,fwrf; wd;k wufEikd &f eftwGuv
f nf;aumif;/
aemifvmr,fh wdkufyGJtqufqufrSmvJ pGef@v$wfpGef@pm; vkyfaqmif=uOD;rSm pufrv _ ,f,mjzpfxeG ;f a&;twGuf ajr,mðyjyifa&;udk ajcvSr;f &S&d /dS tpDtpOf&&dS /dS cGjJ cm;r_&&dS dS
108 105
taumiftxnfazmfa&;? 12? òr@aeqif;&Jom;rsm;.pm;0wfaer_ wdk;wufvmatmif pDpOfay;a&;/
ya'o&mZfajr&Sifpepfudk vHk;0zsufodrf;a&;/ o¿meftrsdK;rsdK;jzifh wnf&Sdae w&m;ojzifh pD;yGm;&SmcGifhudk tmrcHa&;?
aom oD;pm;crsm;zsufodrf;a&;/ v,fvkyfol v,fydkifa&;? jynforl sm;. td;k tdr&f yfuu G t f wGi;f od@k ppfwyfEiS yhf v
k yd t
f ygt0if tkycf sKyfa&;
ppftm%m&Sipf epfEiS hf ppftpd;k &udk tusKd ;ðyonfh ajr,may:vpD/ ajr,mOya'/ tydkif;rsm;u w&m;rJh0ifa&muf &SmazGr_/ aESmuf,Sufr_ rSefor# wm;jrpfydwfyifa&;?
ponfrsm; tukeftpif zsufodrf;a&;? rdrdqENrygbJ ZGwftwif; tdk;tdrfajymif;a&$@cdkif;r_rsm; &yfpJa&;?
v,f,mpdkufysdK;xkwfvkyfr_tm; rcsKyfjc,fruef@owfa&;/ v,f,mxGuf 13? puf±Hktvkyf±Hk ydkif&Sifrsm;/ vkyfief;&Sifuav;rsm;ESifh ukefonfyGJpm;rsm;.
oD;ESHrsm;tm; vGwfvyfpGm a&mif;cscGifhðya&;? pufr_vufr_ESifh ukefoG,fa&; vkyfief;rsm; zGH@òz;wdk;wufapa&;?
qif;&Jonfh v,form;rsm;tm; tcsut f vuf uef@owfrr_ ygbJ twd;k E_e;f eJeJ &if;ESD;jr‡KyfESHvkyfudkifcGifhrsm;udk ppftkyfpkESifh taygif;ygrsm;twGufom uef@owf
jzifh trawmfa=u;xkwaf y;a&;/ wu,fwrf; jyefrqyfEikd o f nfh trawmfa=u;a[mif;rsm; xm;jcif;rsm; zsufodrf;a&;?
udk av#mfypfa&;? t&if;tESD; acs;iSm;&&Sda&;/ ukef=urf;&&Sda&;/ xGufukefrsm; a&mif;cs&mwGif
acs;iSm;Edkifolrsm;vnf; acs;iSm;csifatmif qif;&Jom;rsm;vJ tusdK;&Sdatmif acsmarmajyjypfatmif vkyfay;a&;?
oifhwifhaom twdk;E_ef;xm; owfrSwfcsuf&Sdonfh twdk;E_ef;qdkif&m jyXmef;csufwck jynfyESifh ukefoG,fr_udk yk*~vdursm; yg0ifvkyfudkifcGifh &a&;?
csrSwfay;a&;? ukefonf}uD;rsm;/ pufydkif&Sifrsm;/ vkyfief;&Sifrsm;. tzGJ@tpnf;rsm;udk
v,f,mtvkyform;rsm; tygt0if tajccHv,form;xk. tusdK;pD;yGm;udk vGwfvyfpGm zGJ@pnf;cGifh ðya&;?
tumtuG,fay;rnfh v,form;or*~rsm; zGJ@pnf;cGifh&a&;?
10? rqv ynma&;pepfudk qufcHxdef;odrf;xm;aom vuf&SdAsL±dku&uf txufyg vkyfief;wm0efrsm;udk jyifqif - jznfhpGuf - ðzwfy,fcsifwmrsm;&Sd&if
ynma&;pepfudk zsufodrf;+yD; trsdK;om;qefaom/ ody`Henf;usaom vlxkvuQ%m rnfonfh tzGJ@tpnf; - woD;yk*~vrsm;eJ@rqdk u|efawmfwdk@ n‡dE_dif;aqG;aEG;vdkygw,f?
aqmifom ynma&;ESifh ,Ofaus;r_xlaxmifa&;? 1988§ ckEpS f 'Dru
kd a&pDta&;awmfy}kH uD; ayguu f aJG y:xGuv f mwJt
h cgrmS t"du
ynmwwf tvkyv f ufrjhJ y\em ajz&Si;f ay;a&;/ vGwv f yfpmG ynmqnf;yl;cGihf OD;wnfcsufjzpfwJh ppftm%m&Sifpepf - ppftpdk;&udk ðzwfcsa&;twGufom OD;pm;ay;+yD;
&a&;? ta=umif;trsKd ;rs;kd a=umifh rwwfombJ Edik if jH cm;od@k a&muf&adS e&onfh ynm&Sirf sm; (OD;wnfcsufra00g;atmif) EdkifiHa&;awmif;qdkcsufrsm;udkom tav;ay;cJhygw,f?
udk trsKd ;om;zG@H òz;a&;vkyif ef;rsm;wGif wufºupGm yg0ifvmEdik af &;twGuf vrf;zGiahf y;a&;? 'Drdkua&pDta&;awmfyHkudk a&&SnfwdkufyGJ qif=u&awmhr,fhtcgrSm Oya'y -
ausmif;om;xktusdK;udk udk,fpm;ðyonfh ausmif;om;or*~rsm; zGJ@pnf; Oya'wGif; wdkufyGJ0if&awmhr,fh tcgrSmawmh - EdkifiHa&;awmif;qdkcsufrsm;omru
cGifhðya&;? pD;yGm;a&; - vlra_ &; awmif;qdck suaf wGtwGuyf g wdu k yf 0JG ifz@kd vdt
k yfvmygw,f? 'ga=umifh
ausmif ; q&mtygt0if ynma&;0ef x rf ; rsm;. pm;0wf a ea&;ES i f h tckwifjywJh (rl=urf;) rSm pD;yGm;a&; - vlr_a&;awmif;qdkcsufawG twGufyg xnfhoGif;
ynma&;qdkif&m vGwfvyfcGifhudk umuG,fapmifha&Smufa&;? ‚wdk@.tusdK;pD;yGm;udk xm;ygw,f? 'gayrJh- rjynfhpHkao;yg? txl;ojzifhqdk&if tckwifjyxm;wJh awmif;qdkcsuf
tumtuG,fay;rnfh tzGJ@tpnf;rsm; zGJ@pnf;cGifhðya&;? rsm;rSm e0w &J@ ‘trsdK;om; nDvmcH’ rusif;yrDua&;wmjzpfvdk@ tJ'DudpPawG rygbJ
11? q&m0ef/ tif*sief , D m/ a&S@ae ponfrsm;ESihf pma&;pmcsD tpd;k &0efxrf;rsm;/ jzpfaeygw,f?
twwfynmonfESifh pmaytEkynm&Sifrsm;wdk@. pm;0wfaea&;/ avhvma&;ESifh a&&SnfwdkufyGJ0if&awmhr,fqdk&if vlxk&J@- pm;r_ - 0wfr_ - aer_udk *±kðy&yg
aexdkifr_b0wdk@udk tmrcHcsuf&Sdatmif vkyfay;a&;? vdrfhr,f?
ynm&yf t vd k u f / vk y f i ef ; tvd k u f / or*~ t oif ; tzG J @ rsm; vG w f v yf p G m u|efawmfwdk@&J@ rsufarSmufvlr_b0}uD;wckvHk;rSm t&m&m[m vlwef;pm;
zGJ@pnf;cGifhðya&;? wHqdyf cwfESdyfxm;wmcsnf; jzpfygw,f? oufqdkif&m vlwef;pm; vl@tv$mrsm;uvJ
106 107
jzpfygw,f?
'Dvkd pGe@f pm;=uwm - pGe@f vw$ =f uwm[m jynfo@l 'rD u kd a&pDa&;qDo@kd tqifq h ifh
csDwufa&;twGuf jzpfygw,f?
tck u|efawmfwdk@ygwDu wifjywJh vwfwavmvkyfief;wm0efrsm;[m
1? tajccHvkyfief;pOfqdkif&m jy\emrsm; 'Drdkua&pDta&;awmfyHkuae u|efawmfwdk@jynfolawG &&SdvdkwJh (&vJ&&SdxdkufwJh) vdkvm;
2? qdk&S,fvpf0g'ESifh qdk&S,fvpfwnfaqmufa&;jy\em awmif;qdkcsufrsm; jzpfygw,f? uGefjrLepfawGuvJ tJ'DjynfolawGeJ@ xyfwlyJ jzpfygw,f?
3? r+yD;qHk;ao;wJh jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&; txufrSmwifjycJhwJh vwfwavmvkyfief;wm0efrsm; taumiftxnf
4? e0w ajymwJh ‘e,fcsJ@qef@usifa&;’ eJ@ e,fcsJ@orm;awGajymwJh ‘vl@tcGifhta&;’ azmfa&;udk vuf&SdtcsdefrSmvnf;aumif;/ aemif 'Drdkua&pDtpdk;&w&yf ay:xGef;vmwJh
5? jynfwGif;ppfjy\emrSm b,folw&m;cHvJ tcgrSmaomfvnf;aumif; u|efawmfwdk@ vHk;yef;oGm;=u&rSm jzpfygw,f?
6? jynfwGif;ppf &yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufa&;jy\em us,fjyef@wJh v_yf&Sm;r_}uD;wdkif;rSm - wyfaygif;pk tzGJ@tpnf;rsm;rSm &yfwnfr_
7? ygwDpHk'Drdkua&pDjy\em trsdK;rsdK; - tawG;tac:tzHkzHk - tjriftoD;oD; &Sdwwf=uygw,f?
8? 1988§vlxktHkºur_}uD; (odk@r[kwf) 'Drdkua&pDta&;awmfyHk tm;vHk;udk pkpnf;Edkifzdk@qdk&if bHkvkyfief;pOf &Sd&ygr,f?
9? 1988 'Drdkua&pDta&;awmfyHkudk ðcHiHkoHk;oyf ed*Hk;csKyfvkyfcg oifcef;pmxkwf,la&; tck u|efawmfwdk@ wifjywm[m ‘bHkvkyfief;pOf’ wck jzpfay:a&;twGuf
10? wyfrawmfu tem*wfEdkifiHa&;rSm OD;aqmifa&;jy\em óu;pm;csuf - 'Drdkua&pD wdkufazmfwdkufzufrsm;odk@wifjycsuf jzpfygw,f?
11? e0w vkyfaewJh ‘e,fpyfa'ozHG@òz;a&;eJ@ +idrf;csrf;a&;’ ay:vpDtay: aemufw}udrftHkºur_[m e0w u b,favmufyJ zdESdyfaeae - taES;eJ@tjref
u|
u|efefawmfwdk@&J@oabmxm; jyefay:vmOD;rSmyg? 'g[m rkcsoabm jzpfygw,f? b,fawm/h b,fvdk/ bmudkta=umif;
12? wdkif;jynfwpnf;wvHk;wnf;&Sda&;/ vlrsdK;aygif;pHk wpnf;wvHk;wnf;&Sda&;jy\em ðy+yD; jzpfr,fqdkwmawmh óuwifrajymEdkifyg?
13? wyfudkðyjyifwnfaqmufa&;jy\em u|eaf wmfw@kd rmS 1988§ ckEpS w f ek ;f u bHv
k yk if ef;pOf r&Scd yhJ g? tck bHv
k yk if ef;pOfwck
14? wyfudkðyjyifwnfaqmufa&;vkyfzdk@ tckumv[m tcsdefaumif; jzpfygw,f? &Sdxm;zdk@vdkygw,f?
15? ygwDwnfaqmufa&; &Jabmfwdk@-
16? taxGaxGjy\emrsm; tpD&ifcHpm 'Dr#ygyJ?
- ArmjynftwGuf zGH@òz;a&;vrf;a=umif;
- vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; u|efawmfwdk@ygwDrSm tcuftcJbufu wifjy&ifvJ tcuftcJawG trsm;}uD;
yg?
tcG i f h a umif ; eJ @ tvm;tvmaumif ; buf u ajym&if v J ajymp&mawG
tajrmuftjrm;yg?
tcuftcJudkausmfeif; - tcGifhaumif;eJ@ tvm;tvmaumif;udk wdk;csJ@+yD; -
ordkif;ay;wm0efudk xrf;aqmifoGm;=uygpdk@? ?
109