You are on page 1of 56

jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;ESihf wnf+idraf &;rS

wwdik ;f jynfv;kH zG@H òz;a&;od@k


taxGaxGtwGif;a&;rª; (,m,D)
.
EdkifiHa&;tpD&ifcHpm
(1994 ckESpf/ =o*kwfv - 15 &uf)

2002 ckESpf/ ZGefv?


ArmjynfuGefjrLepfygwD
A[dk0g'jzef@csda&;XmerSxkwfa0jzef@csdonf?
rsm;a=umifh obm0usus us±_H;oGm;jcif;jzpfygw,f/ 'geJ@ywfouf+yD; ygwDA[dk ynma&;
- 0g'jzef@csda&;Xmeuxkwfr,fh “qdkAD,uf,leD,H uGefjrLepfygwDESifh qdkAD,uf,leD,H
+ydKuGJ&jcif;ESifhywfoufI usaemfwdk@tjrif” pmapmifudk avhvm=uyg? 'DrSmtus,f
rwifjyawmhygb;l / 'DrmS wifjycsiw f mu qdAk , D uf,el ,D u H sq;Hk &jcif;[m rmhupf v f eD if0g'&J@
usqkH;r_ r[kwfbl;/ qdk&S,fvpf0g'usqHk;r_r[kwfbl;qdkwmeJ@ rmhufpfvDeif0g'udk
ypfy,folawG&J@ rSm;,Gif;wJh tawG;tac:eJ@ vrf;pOf&J@ usqHk;r_om jzpfw,fqdkwmygyJ?
c±k&u S zf u
f vrf;cif;cJ+h yD; b&ufZnufu tpGr;f ukef taumiftxnfazmfcw hJ hJ
tar&duefeJ@ qdkAD,uf,leD,H r[mtiftm;}uD;EdkifiHESpfcku urBm}uD;udk cGJa0 Adkvfus
pdk;rdk;zdk@ qdkwm[m rmhufpfvDeif0g' r[kwfygbl;? 'g[m rmhufpfvDeif0g'u qef@usif&r,fh
t&m jzpfygw,f?
EdkifiHwumh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_}uD;eJ@ qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;&J@ acgif;aqmiftae
txm;udk rdqdkifzqdkif tarGypPnf;tjzpf &vdk ufwmvdk@ oabmxm;+yD; c&k&Sufzf-
b&ufZnufwdk@[m ajczsm;axmufcJh=uygw,f/ rdk;rjrifavrjrif jzpfcJh=uygw,f ±dkif;jy
armufrmcJ=h uygw,f/ rvkyo f ifh rvkyx f u
kd w
f mawG vkycf =hJ uygw,f/ csKyf+yD;ajym&if rmhupf f
vDeif0g'&J@ qef@usifbuft&m awGtm;vHk;udk vkyfcJh=uvdk@ EdkifiHwumuGefjrLepf ArmjynfuGefjrLepfygwD&J@ oufwrf;[m 1994 ckESpf =o*kwfv (15) &ufrSm
v_yf&Sm;r_}uD; +ydKuGJcJh&ygw,f? qdk&S,fvpf*dk%f;}uD; +ydKuGJcJh&ygw,f? 55 ESpf jynfhajrmufcJhygjyD? 'D ( 55 ) ESpfwmumv wckvHk;[m trsdK;om;vGwfvyfa&;
c&k&Sufzf-b&ufZnufwdk@&J@ url;&_;xdk; qENpGJ vkyf&yftrSm;awGuae+yD; twGufeJ@ 'Drdkua&pDa&;twGuf wdkufyGJ0ifwJhumv jzpfygw,f? 'DwdkufyGJawGtwGif;rSm
a*:bmacsmhAf - ,Jhvfpif wdk@&J@ t±_H;ay;tnHhcHa&;udk jzpfay:apcJhwmygyJ? urBm}uD;udk ajrmufjrm;pGmaom jynfol@&ifaoG;awGe J@twl u|efawmfwdk@ygwD&J@ om;aumif;
tar&duefeJ@ cGJa0Adkvfuszdk@qdkwJh &nf&G,fcsuf[m &nfrSef;csufra&mufbJ tar&duef orD;aumif;awG usqHk;cJh&ygw,f? wdkufyGJawGrSm *k%fa&mifajymifpGm usqHk;oGm;olawG
e,fcs@J &@J vufa0cH aemufvdkuftjzpf Zmwfodrf;apcJhygw,f? trsdK;om;vGwfajrmufa&;eJ@ tm;vHk;udk u|efawmfwdk@ csD;usL;*k%fðy OD;!$wfum tav;ðyygw,f? “tmZmenfrsm;
trSDcdkuif;a&;twGuf wdkufyG0J ifaewJh EdkifiHawGe@J jynfolawGtay: opPmazmufwhJolawG xm0pOfO'gef;wGifygap?”
tjzpf Zmwfodrf;apcJhygw,f? &Jabmfwdk@-
urBm}u;D udk cGaJ 0Advk u
f sp;kd rd;k a&;qdw k hJ azmufjyefwhJ &nfreS ;f csuef @J qufE, G af ewJh 20 &mpkEpS &f @J aemufq;kH q,fpEk pS af wGrmS tajymif;tvJawG[m tvGerf sm;jym;
azmufjyefrSm;,Gif;wJh ppfa&;pD;yGm;a&;ay:vpDawG woD}uD;udkvJ qdkAD,ufacgif;aqmifpk cJhw,f? rsm;jym;±Hkru }uD;vJ}uD;rm;ygw,f? a&S@rSmvJ tajymif;tvJawG[m vsifjref
[m ESp&f n S v f rsm; vkycf yhJ gw,f/ tJ'gawG&@J tusKd ;quftjzpf qdAk , D uf,el , D [ H m urBmrSm jrefqefpGm jzpfay:vdrfhOD;r,fvdk@ wGufqEdkifygw,f/
txD;usef jzpfvmygw,f? pD;yGm;a&; tajccHawG qkwf,kwfysufjym;vmygw,f/ tESpf tJ'Dvdk tajymif;tvJawGjzpfcJhwJhtwGuf jynfwGif;jynfyrSm tajctaeopf
30 avmuftwGi;f rSm pD;yGm;a&;rwd;k wufbJ jzpfvmygw,f? pD;yGm;a&; vlra_ &; wd;k wufr_ w&yf[m ay:xGef;vmcJhygw,f?
r&Sw d m =umvmawmh vlxu k vJ qdAk , D ufueG jf rLepfygwt D ay: rausreyf jzpfvmygw,f? tajctaeopfeJ@ udkufnDvdkufavsmr,fh OD;wnfcsuftopfeJ@ vrf;pOftopf
'gawG[m qdkAD,uf,leD,H+ydKuGJ&jcif;&J@ ta=umif;&if;}uD;awG jzpfygw,f? csrSwfzdk@ ygwDtwGuf vdktyfaeygw,f? tcktpD&ifcHpmrSm ygwD&J@OD;wnfcsuftopfeJ@
'Dvdkt&SufwuGJ tusdK;eJjzpfoGm;&wmudk &k&Sm;jynfolawGu/ ,cif qdkAD,uf vrf;pOfopfudk wifjyrSm jzpfygw,f?
EdkifiHxJrSm ygcJhwJh wdkif;jynfawG&J@ jynfolawGu rauseyf=uygbl;? 'ga=umifhvJ tck - wifjy&mrSm jy\emawGudk wckjcif;tvdkuf wifjyygr,f? jy\emwckpD
4
tvdkuf ygwDucsrSwfusifhoHk;oGm;r,fh ay:vpDudkvJ wygwnf;wifjyygr,f? twdk;tavsmhay: rlwnf+yD; vkyfief;pOfudk twdk;tav#mhvkyfvdk@ rjzpfygbl;/ 'dk@tiftm;
( tydkif;wpf ) }uD;aew,f 'ga=umifh vkyfief;pOfudk cyfjrifhjrifh jr‡ifhxm;vdkuf=updk@ - 'grSr[kwf
tajccHvkyfief;pOfqdkif&mjy\emrsm;? 'dk@tiftm;awG ao;i,faew,f - 'ga=umifh vkyfief;pOfudk cyfedrfhedrfh ESdrfhxm;vdkuf=updk@
ygwD&J@vkyfief;pOf[m vl@tzGJ@tpnf;}uD;&J@ rsufarSmufordkif;acwfumv}uD;udk qdk+yD; twdk;tav#mhvkyfvdk@ rjzpfygbl;?
rmhufpf0g'&yfwnfr_ - tjrif -enf;emeJ@ ydkif;jcm;pdwfjzm oHk;oyfum csrSwfxm;wJh vkyfief;pOfrSm twdk;tav#mhrvkyfEdkifayr,fh enf;y&d,m,fvrf;pOfrSmawmh
vkyfief;pOf jzpfygw,f? twkd;tav#mh vkyfEdkifygw,f? twdk;tav#mh vkyfzdk@vJ vdktyfygw,f?
vl@tzGJ@tpnf;&J@ ordkif;acwfumv}uD;awGudk a,bk,stm;jzifh ajym&if csKyf+yD;ajym&ifawmh ygwu
D csrw
S xf m;wJh vkyif ef;pOfukd topfcsrw S zf @kd rvdyk gb;l /
&mpkESpfeJ@ csD+yD;wGufcsuf&ygw,f? 'gayrJh vkyfief;pOfpmtkyfrSm ygaewJh wcsdK@vrf;pOfjy\emawGeJ@ a&maewJhtydkif;awG
ordkif;acwfumv}uD; wckpDtwGif;rSmvJ tqifhaw/G tqifhcGJawG trsm;}uD; 'D a e@umvtwG u f rvd k t yf a wmh w J h tyd k i f ; awG u d k a wmh pd p pf + yD ; z,f x k w f y pf z d k @
&SdEkdifygw,f? (Oyrm) ya'o&mZfacwf umv}uD;[m Oa&mywdkufrSmqdk&if &mpkESpf (6) vdkygvdrfhr,f? 'gudkawmh aumfr&Sifav;wck zGJ@ay;+yD; wnf;jzwfokwfoif&if jzpfygw,f?
ck (ESpf 600) wnf&SdcJhw,fvdk@ qdk=uygw,f/ 'Dya'o&mZfacwf}uD;[m wajzmifhxJ vkyfief;pOfrSmygwJh ygwD&J@ aemufqHk;&nfrSef;csufeJ@ tawG;tac:vrf;!¸ef oabmw&m;
wajy;nDwnf&SdcJhwm r[kwfygbl;? tauG@taumuf tqkwftwufawGeJ@ jzpfygw,f? tajccH - ArmjynfawmfvSefa&;&J@ awmfvSefa&;tqifh 2 qifhtjrif - qdk&S,fvpfavmu
tJ't D auG@taumuf tqkwt f wufawGuakd wmh tqifah wG tqifch aJG wGtjzpf owfrw S f odk@ csDwufa&;pwJh tajccHwifjycsufawGudkawmh }uHh}uhHcdkifcdkif xdef;odrf;umuG,f
Edkifygw,f? 'DtqifhawG tqifhcGJawGuawmh a,bk,stm;jzifhajym&if q,fpkESpfeJ@csD+yD; oGm;&ygr,f? 'gawG[m ArmjynfuGefjrLepfygwD vkyfief;pOf&J@ awmfvSefa&;0dnmOfeJ@
wGufEdkifygw,f? vkyfief;pOf&J@ tESpfom&awG jzpfygw,f?
tqifhawG tqifhcaJG wG b,favmufbJ &Sdaeae wckvHk;jcHKajym&if ya'o&mZf qdk&S,fvpf0g'eJ@ qdk&S,fvpfwnfaqmufa&; jy\em?
acwfumv}uD;&J@ abmifxJuygyJ? awmfvSefa&; 'Da&edrfhumv Zmpepftkyfpdk;wJh &k&Sm;jynfrSm qdk&S,fvpf0g'
vuf&Sdordkif;acwfumv}uD;[m t&if;&Sifacwfjzpfygw,f/ wurBmvHk;udk ,Hk=unfolrsm;twGif;rSm bmawGb,fvdk jzpfcJhw,fqdkwmudk vDeiftaeeJ@ awmfawmf
v$rf;rdk;=oZmoufa&mufaewJhbufu=unfh+yD; owfrSwfwm jzpfygw,f/ t&if;&Sifacwf rsm;rsm; a&;cJhzl;ygw,f? tckppftm%m&Sifpepf tkyfpdk;wJh ArmjynfrSmvJ tJ'Dtwdkif;
rSmvJ tqifhawG-tqifhcGJawGeJ@ygyJ/ e,fcsJ@pepfacwf[m t&if;&Sifacwf}uD;xJu tqifh jzpfaeygw,f? 'gawG[m Armjynfwjynfwnf;&J@ oD;jcm;vuQ%mawmh r[kwfygbl;/
wckjzpf+yD; zufqpfpepfacwf[m tqifhcGJwckvdk@ jrifygw,f? EdkifiHwumrSmjzpfaewJh EdkifiHwumhvuQ%m jzpfygw,f?
tcktpD&ifcHpmrSm t"duwifjycsifwmu zufqpfpepfacgif;axmifvmwJh umv&,f 'kwd,urBmppf}uD; jzpfaewJh
(u) ordkif;acwfumv}uD;wckrSm tauG@taumuf tqkwftwufawGudk umv&,fe@J zufqpfqef@usiaf &; v_y&f mS ;r_}uD; atmifycJG w H u
hJ mvawGrmS uGejf rLepf0g'eJ@
ta=umif;jyK+yD; tqifhawG tqifhcGJawG &Sdw,fqdkwm&,f/ qdk&S,fvpfpepf[m wurBmvHk;rSm a&yef;pm;cJhygw,f/ 'kwd,urBmppf}uD;t+yD;eJ@
(c) ordik ;f acwfumv}uD;wckv;kH udk +cHKiHo
k ;kH oyf+yD; csrw
S w
f v
hJ yk if ef;pOf &S&d ovdk aemufydkif;ESpfawG txl;ojzifh 20 &mpkESpf&J@ av;q,fpkESpfrsm;rSm a&yef;pm;r_&J@
tqifhawGeJ@ tqifhcGJawGtwGuf oufqdkif&m oD;jcm;enf;y&d,m,f vrf;pOfawG &Sd&r,f txGwftxdyf a&mufcJhygw,f? tckawmh qdk&S,fvpfpepfudk tykyfcswm a&yef;pm;ovdk
qdkwm&,f/ jzpfaejyefyg+yD?
(*) ordkif;acwfumv}uD; rajymif;vJao;or# vkyfief;pOf[m ajymif;vJp&m 'Dvkd bmvd@k jzpfvm&ovJqakd wmh t"dutm;jzifh qdAk , D uf,el , D H òyuGu J sq;Hk r_
rvdb k J tqifah wGtqifch aJG wG ajymif;vJ&ifawmh enf;y&d,m,fvrf;pOfukd ajymif;zd@k vw kd ,f a=umifhygyJ?
qdkwmygyJ? qdkAD,ufqdk&S,fvpfpepf òyuGJusqkH;r_ta=umif; wifjyygr,f/ c&k&Suftp
ygw&D @J vkyif ef;pOfe@J ywfoufv@kd ajym&&if rdr&d @J twWbm0qdik &f m tiftm;rsm; b&ufZnuftv,f a*:bmacsmhAftqHk; olwdk@&J@rSm;,Gif;wJh tawG;tac:eJ@ ay:vpD
2 3
jzpfygw,f? acwfpm;aevd@k - acwfrpm;awmhv@kd qw kd jhJ y\em uGejf rLepfw@kd tzd@k r&Syd gb;l ? tJ'DrSm EdkifiHa&;/ pD;yGg;a&;/ vlr_a&; rwnf+idrfr_awG awmufav#mufjzpfay:aewm
ordkif;jzpfay:wdk;yGm;r_wdkif;rSm }uHK&jrJjzpfwJh wdk;wufr_ - tDaer_ - aemufqkwf&r_awGu jzpfygw,f?
u|efawmfwdk@ygwD&J@ ,Hk=unfr_udk enf;enf;av;rS xdcdkufaprSm r[kwfygbl;? 'DudpPudk 'DavmufyJ wifjyygw,f/ vdyfywfvnfatmif tus,fwifjy&if
EdkifiHwumuGefjrLepfv_yf&Sm;r_}uD; tpnf;ajyjcif;/ +ydKuGJjcif;/ aemufqkwf&jcif; usrf;wapmif aywzGJ@ a&;+yD;wifjyrS jzpfygvdrfhr,f?
qdkwJh yuwdtrSefjzpf&yfudkvnf;aumif; vDeifxlaxmifcJhwJh qdkAD,uf,leD,HygwDeJ@ Armjynf&@J oD;jcm;udpu P kd qufvufwifjyygr,f/ rqv wygwt D m%m&Sipf epf
edik if aH wmf+ydKuG&J jcif;qdw k hJ yuwdtrSejf zpf&yfuv
kd nf;aumif; u|eaf wmfw@kd todtrSwjf yK usio hf ;kH wJh ae0if;ppftyk pf u
k ‘qd&k , S vf pf’ rsuEf mS zH;k pGy+f y;D wdik ;f jynfysupf ;D &mysupf ;D a=umif;
&ygr,f/ rsufuG,fjyKvdk@ rjzpfygbl;? wcsdefwnf;rSmyJ 'Djzpf&yf&J@ Zmpfjrpf - tajccH tvkyfawG av#mufvkyfcJhvdk@ qdk&S,fvpfpepf eHrnfysufcJhygw,f? 'gudk tus,fw0if@
ta=umif;&if; - jzpfpOfeJ@ tusdK;qufawGudk cGJjcrf;pdwfjzm oHk;oyf&ygr,f? wifjyp&m rvdkavmufatmif &Sif;vif;ae+yDjzpfvdk@ tus,frcsJ@awmhygbl;?
txufrSm qdkAD,uf,leD,H uGefjrLepfygwD acgif;aqmifpk&J@ trSm;rsm;udk tckwavmrSm “qdk&S,fvpf0g' qdk&S,fvpfavmuudk r,Hk=unfawmhbl;
t=urf;zsif; wifjycJhygw,f? 'g[m twWbm0tydkif; (wenf;) acgif;aqmifr_tydkif;rSm pGe@f y,fvu kd +f yD” vd@k t}udr}f udraf jymqdk a&;om;aewmawG =um;aezwfae&ygw,f? wOD;
tusHK;0ifwJh bufwzufudkom azmfjywmyg/ bufwzufwnf; azmfjywmawmifrS wavusawmhvJ “tESpf 20 ausmfoGm;+yDjzpfvdk@ qdk&S,fvpfpepfudk r,Hk=unfawmh bl;”
rjynfhpHkygbl;/ t"duuswmavmufyJ csKyf+yD;wifjywmyg? vd@k ajym+yD; qd&k , S v
f pfpepfukd pGe@f y,fcyhJ gw,f? ol,=kH unfcw hJ hJ qd&k ,
S v
f pf0g'qdw k muvJ
aemufbufwzufu yuwdbm0tydkif; (wenf;) ±kyfydkif;qdkif&m ta=umif; wu,fawmh ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g' r[kwfcJhygbl;? u|efawmfwdk@ wdkif;jynfrSm
tcsufrsm; jzpfygw,f? txl;ojzifh 'kwd,urBmppf}uD;t+yD;rSm qdk&S,fvpf0g' a&yef;pm;vdk@ a&ma,mif+yD;
'Dyuwdbm0tydkif;qdkif&m ta=umif;tcsufawGudkvJ tusOf;csKyf+yD;om qdk&S,fvpf jzpfvmolawG renf;ygbl;?
tpD&ifcHpmrSm wifjyEdkifygw,f? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk&J@ aus;Zl;a=umifh rwwfombJ ygwDpHk'Drdkua&pD
yuwdbm0tydkif;qdkif&m ta=umif;tcsufawGudk oHk;oyf&mrSm ordkif; wHcg;}uD;udk (e0w) uzGifhay;vdkufawmh ygwDawGaxmif=uygw,f? Armjynfqdk&S,fvpf
a=umif;eJ@csD+yD; oHk;oyf&ygr,f? ygwu D rsKd ;qufopfawGuawmif qd&k , S vf pftvH jyefraxmif=uawmhygb;l ? zuf&iS rf us
ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g'udk rmhufpfeJ@ tdef*,fwdk@u pwif wifjycJhwmyg? awmhwJh t0wfudk pGef@vdkufovdk pGef@vdkuf=uygw,f?
olwdk@acwfwkef;u &SdcJhwJh pdwful;,Of qdk&S,fvpf0g'awGeJ@ ,SOf+ydKif+yD; wifjycJ@wmyg? 19 'DvdkvlrsdK;awG qdk&S,fvpf0g'pGef@w,fqdkwmuawmh olwdk@vkyfoifhwm =um+yD
&mpkESpf&J@ 'kwd, &mpkESpf0ufumvu jzpfygw,f? vGefcJhwJhESpfaygif; (150) avmufu jzpfwJh tvkyfudk tckrSvkyfvdkufwmyJvdk@ oabmxm;&rSmyg?
jzpfygw,f? awG;ac:ajrmfjrifr_ taeeJ@om wifjyEdik w f myg? qd&k ,
S v
f pfpepf wnfaqmufr_ qdk&S,fvpf0g'udk wcsdefu±dk;±dk;om;om; ,Hk=unfcJh+yD; tck r,Hk=unfawmhbl;
qdkif&mvufawG@ r&SdoavmufjzpfaewJh tajctaersdK;rSm awG;ac:ajrmfjrifr_ oufouf qdkwJh yk*~dKvfawGeJ@ ywfoufvdk@uawmh ‘vGwfvyfpGm ,Hk=unfcGifh’ qdkwJh 'Drdkua&pDrlt&
taeeJ @ om wif j yEd k i f c J h w m[m obm0usygw,f ? xd k p Of u &S d c J h w J h qd k & S , f v pf yk*~dKvfwOD; wa,muf[m ,Hk=unfcGifh&Sdovdk r,Hk=unfcGifhvJ&Sdwmjzpfvdk@ ygwDu bmrS
wnfaqmufa&;qdkif&m vufawG@tenf;tyg;[mvJ pdwful;,Ofqdk&S,fvpf0g'udk pGufzufp&m rvdkygbl;? ol@'Drdkua&pD tcGifhta&;udk oltoHk;cswmjzpfw,fvdk@ tod
prf;oyfwJh vufawG@rsm;om jzpfaeygw,f? trSwf jyK&rSmyg?
xdkpOfutajctaet& rmhufpf tdef*,fwdk@twGuf tuef@towf}uD;ESpfck wcsdK@usawmhvJ ol[m qdk&S,fvpf0g'DwOD; r[kwfawmha=umif;udk jynfwGif;
&Sdaeygw,f? ra&Smifv$JedkifwJh tuef@towfawGyg? jynfyu =um;=um;or# od&Sd=uap&ef t}udrf}udrf xkwfjyefa=unmae&wm &Sdygw,f?
yxr tuef@towfu ordkif;qdkif&m tuef@towfeJ@ 'kwd,u ody`Hqdkif&m tusdK;aus;Zl;wckckudk ar#mfudk;+yD; xkwfjyefa=unm (a=umfjim) aewmvdk@ xif&ygw,f?
tuef@towfygbJ? 'g[mvJ ol@vkyfydkifcGifht& vkyfwmygyJ?
ord k i f ; qd k i f & m tuef @ towf q d k w mu t&if ; &S i f p epf [ m jzpf a y:p wcsdK@usawmh (tenf;pkav;om&SdwJhwcsdK@ jzpfw,f) olr,Hk=unfwmudk
8 5
xkwfazmfa=unmwmruawmhbJ ,Hk=unf+rJ ,Hk=unfqJ &SdolawGeJ@ tzGJ@tpnf;awGudk &rvm;qdkwJh ar#mfvifhcsufwckcka=umifh a=umfjimaewmvdk@ em;vnf&rSmyg?
(Oyrm u|efawmfwdk@ygwDudk) ykwfcwfwm/ oa&mfwm/ pdefac:wmawG &Sdygw,f// olwdk@eJ@ ykwfcwf -oa&mf - pdefac:aeolawGeJ@ ywfoufvdk@awmh ygwDu EdkifiHa&;/
ywfouf&ifawmh wrsdK;oabmxm;&ygvdrfhr,f? tawG;tac:a&;t&/ wHk@jyef&ygr,f? wbufuvJ olwdk@udk em;vnfr_ &Sd&ygr,f? olwdk@
'DrSmwifjyzdk@vdkwmu tpdk;&wyfxJu rqvygwD0if qdk&S,fvpfqdkolawG [m rqv ray:cifuwnf;u qdk&S,fvpf0g'eJ@ ywfoufzl;=uygw,f? qdk&S,fvpf0g'
udpyP g? rqvygw[ D m wu,fwef; owÎKcs=unf&h if ppftyk pf yk gwyD g? Adv k af e0if;OD;pD;aom avhvm qnf;yl;wm vkyfoifhoavmuf vkyfcJh=uygw,f? (rqv) ygwDay:vmawmh
ppftkyfpkygwDvdk@ eHrnfwyf&if rjzpfvdk@ qdk&S,fvpfqdkif;bkwf csdwfxm;cJh&wmyg? ppfom; ae&mOD;Edkifzdk@ olwdk@ ajy;0if=uw,f? oHk;vdk&moHk;zdk@/ xm;csif&mrSmxm;+yD; toHk;cszdk@
ppfAv kd t
f rsm;pk}uD;uawmh 0if=uqdk 0if=u+yD; xGu=f uqd&k if xGu=f urSmyg? ppfom;ppfAv kd f yHktyf=uygw,f? 'DvdkeJ@ rqvygwDxJrSm EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&; oabmw&m;q&mawG
awG axmifaomif;csD+yD; rqvxJu xGuf=uwm&Jh EdkifiHa&;t"dy`m,feJ@ tawG;tac:a&; jzpfvm=uw,f? rqvygwD&J@ oabmw&m;a&;&m ajyma&;qdkcGifh&SdolawG jzpfvm
*,uf[m bmrSr&Sdygbl;? qdk&S,fvpf0g' qdk&S,fvpfpepfudk,Hk=unfr_ r,Hk=unfr_ =uygw,f?
qdkwJhjy\em olwdk@rSm r&Sdygbl;? 0if=u&r,fqdkvdk@ 0if=u&+yD; - orw&J@ ‘u|wfap- rqv oabFm}uD; pkH;pkH;jrKyfawmh olwdk@ wG,f&mrJhjzpf=uw,f/ rSDcdkwG,fwm
vGwfap’ qdkw Jh trd e f @ jyef w rf ; eJ @ u|wf o G m;vG w f o G m ;ol a wG v d k @ yJ oabmxm;& p&m topfudk &Sm=u&w,f? olwdk@[m qdk&S,fvpf0g'D r[kwfawmha=umif;/ qdk&S,fvpf
rSmyg?olwdk@udk qdk&S,fvpf0g' taoG;ta&mif&Sdolrsm;vdk@ owfrSwfvdk@r&ovdk ‘rqv’ 0g'[m oDtdk&Dw&yf&J@ ed*Hk;jzpfa=umif; qdk&S,fvpf0g'udk oHa,mZOf jywfoGm;yg+yDqdkwm
usqHk;oGm;wmudkvJ qdk&S,fvpf0g' usqHk;r_vdk@ owfrSwfvdk@ r&ygbl;? a=umfjim&w,f/ olwdk@[m orRw a'gufwmarmifarmif&J@ u|wfapvGwfap trdef@eJ@
tJ'v D v kd pl m;rsKd ;awGuvJ qd&k ,
S vf pf0g' usq;kH wm rusq;kH wmudk ody+f yD;*±kjyK u|wfvGwfEdkifolawG r[kwf=uygbl;? e0wuvJ oabFmom;wcgjzpfzl;&if xm0pOf
aeolawG r[kwf=uygbl;? oabF m om;b0yJ pG J + rJ a er,f q d k o vd k wcguG e f j rLepf j zpf z l ; &if xm0pOf u G e f j rLepf
1988 ckESpf pufwifbmv (16) &uf (e0wtm%mrodrf;rD 2 &uf) rSm jzpfaerSmyJvdk@ ajymae (+cdrf;ajcmufae) avawmh? rdrdudk,fudk umuG,fzdk@ av#mufvJcsuf
orwjzpfol a'gufwmarmifarmif&J@ a=unmcsuf 14§88 &,f/ tJ'D&ufrSmyJ xkwfwJh wifoGif;aewmvdk@ em;vnf&rSmyg?
rqvygwD taxGaxGtwGif;a&;r_; OD;at;udk&J@ xkwfjyefcsuf&,fwdk@a=umifh 'Dppfom; ‘ol&Jaumif;awG[m w}udrfomao&+yD; vla=umufawGuawmh t}udrf}udrf
ppfAdkvfawG[m “jrefrmhqdk&S,fvpfawG r[kwf=uawmhygbl;/ tkyfvdkuf}uD; txuf&J@ ao&w,f?’ qdkwJhpum;vdk t}udrf}udrf vufeufcsae&wmyJvdk@vJ jrif&ygr,f?
cGifhjyKcsuft& xGufoGm;wmyg/ ppfbufr[kwfwJh 0efxrf;awGuawmh tapm}uD; ygwDu “rmhufpf vDeif0g'udk xdef;odrf;umuG,fr,f” qdkwmudk t}udrf}udrf
uwnf;u &Spfav;vHk;ta&;awmfyHkxJ ajcpHkypfyg0if+yD; udk,fhzmom (rqv) udk pGef@y,f w&m;0if xkwfjyefcJh+yD; jzpfygw,f?
=u+yD; jzpfygw,f/? 'DESpfck tESpfom&csif; rwlygbl;? 'Dvxkd w k jf yefwm[m ,H=k unfr_ }uH@cikd pf mG eJ@ wnf=unfav;eufpmG xkwjf yefwm
ppfom;ppfAv kd af wGukd rqvxJu xGucf ikd ;f wm&J@ t"du&nf&, G cf suu
f aemuf jzpfygw,f? 'DxkwfjyefcsufeJ@twl wjcm;tcsuf 2 csufvJ xkwfjyefxm;ygw,f?
2 &ufae&if vkyfawmhr,fh e0wtm%modrf;yGJtwGuf }udKwifjyifqifvdkufwm tvsOf;oifhvdk@ xyfrHwifjy&&if aemuf 2 csufu - tkyfpdk;olvlwef;pm;u t=urf;zuf
jzpfygw,f? zdEydS v
f m&if tkypf ;kd cHawGu t=urf;zufweG ;f vSeyf ek u f efwm w&m;w,fqw kd hJ rle@J aoG;pkycf H
quf+yD;wifjycsifwmu u|efawmfwdk@ygwDeJ@ ywfoufcJhwJh yk*~dKvfawG&J@ udpPyg? zdESdyfcH jynfolawGbufu xm0pOf&yfwnfr,fqdkwJh rl}uD; 2 ck jzpfygw,f?
txufrSmazmfjycJhovdk r,Hk=unfawmhvdk@ ±dk;±dk;om;om;yJ qdk&S,fvpf0g'udk tckvJ 'Drl}uD; 3 ck[m ygwD&J@ tajccHrl}uD; (3) ckjzpfa=umif; xyfrH
r,Hk=unfawmhbl;vdk@ ajymwm[m jypfr_ r[kwfygbl;? ,Hk=unfwkef;u vkyfcJhw,f? xkwfjyefvdkufygw,f?
r,H=k unfawmhwt hJ cg w&m;0if Ekwx f u
G w f m[m bmjy\emrS r&Syd gb;l ? r,Hak wmhb;l vd@k ,Hk=unfr_qdkif&mudpP jyefqufygr,f?
t}udrf}udrf xkwfjyefa=unmaewJh yk*~dKvfawGudkvJ u|efawmfwdk@ygwDu em;vnf&rSmyg? ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g'udk u|efawmfwdk@ ,Hk=unfwm[m rmhufpf0g'
zdtm;wckcka=umifh 'grSr[kwf&ifvJ aps;uGufpD;yGm;a&;pepfrSm ae&maumif;wckck &yfwnfr_ urBmhtjrifeJ@ enf;emawGt& cGJjcrf;pdwfjzm+yD; av;av;eufeuf ,Hk=unfwm
6 7
pepfukd OD;wnf+yD; qef@usizf @kd twGuf trsKd ;om;vGwv f yfa&;/ trScD u kd if;a&;twGuf e,fcs@J tajctaeyg? e,fcsJ@pepf - udkvdkeD0g' ray:ao;yg? tpysdK;qJ tcsdefomjzpfygw,f?
pepfeJ@ udkvdkeD0g'udk wdkufyGJ0ifaewJh udkvdkeD - udkvdkeDwydkif; wdkif;jynfawGu trsdK;om; ody`Hynm tuef@towfqdkwmu tJ'Dwkef;uody`Hynm[m rzGH+zdK;ao;ygbl;?
vGwfajrmufa&; awmfvSefa&;tiftm;rsm;eJ@ r[mrdwfzGJ@ygw,f? pufr_ody`HrSm a&aEG;aiG@pufawG&J@acwf/ obm0ody`He,frSm 'g0if0g' pwifay:pacwf
a&S@wef;a&muf wdkif;jynfawGu qdk&S,fvpfawG/ qdk&S,f'Drdku&ufawG[m pojzifh odyeH` ,fy,f toD;oD;rSm wcsKd @oyd yH` nmu zGòH z;qJ / wcsKd @u ay:awmifray:ao;wJh
e,fcsJ@t&if;&SifawGe J@ csdwfqufaeolawGjzpfvdk@ olwdk@[m trsdK;om;'Drdkua&pD tcsdefjzpfygw,f?
awmfvSefa&;awGudk raxmufcH=uygbl;? e,fcsJ@orm;awGeJ@ twlwGJ+yD;awmif trsdK;om; txufygtuef@towfawG&SdwJ@twGuf olwdk@&J@awG;ac:ajrmfjrifr_awGrSm
'D r d k u a&pD awmf v S e f a &;awG u d k qef @ usif y gw,f ? vD e if a &S @ aqmif w J h uG e f j rLepf tuef@towf&Sdygw,f? yuwdwnf&SdaewJh tajctaetcsuftvufawGt&om
tifwmae&Sief ,fuawmh tzdEydS cf jH ynfoal wG trsKd ;om;awG&@J awmfveS af &;udk jywfjywf pOf;pm;awG;ac:&wmjzpfv@kd awG;ac:ajrmfjrifrr_ mS tuef@towf&&dS rSm[m "rRwmoabm
om;om; tukeftpif axmufcHygw,f? jzpfygw,f?
'ga=umifhrdk@vdk@vJyJ - tm&Swdkuf/ tmz&duwdkuf/ vufwiftar&duwdkufawG rmh u f p f - td e f * ,f w d k @ [m qd k & S , f v pf a wmf v S e f a &;ud k a&S @ wef ; a&muf
u/ trsKd ;om;vGwv f yfa&; wdu
k yf 0JG ifoal wG - trsKd ;om;'Dru kd a&pD awmfveS af &;orm;awG wdkif;jynfawGu w+ydKifwnf;qifE$JrS awmfvSefa&;atmifjrifr,fvdk@ pOf;pm;cJhygw,f?
[m uGefjrLepfawG jzpfvm=uw,f? odk@r[kwf uGefjrLepfe@J vufw=GJ uw,f? armfpDwkef;&J@ tJ'DpOf;pm;r_t&vJ pnf;±Hk;vkyfaqmifchyJ gw,f? vlxkawmfvSefa&;eJ@ ywfouf+yD;awmhvJ
a&;om;csufawG/ [dkcsDrif;&J@a&;om;csufawG/ qGef,ufqif&J@ vkyfaqmifcsufawGudk pHerlem,lavhvmp&m[m olwdk@acwfwkef;u jyifopf"e&SifawmfvSefa&;eJ@ aemufydkif;rSm
=unfhyg? yJ&pfbHktzGJ@ awmfvSefa&;awGyJ &Sdygw,f?
vDeif0g'a=umifhyJ - udkvdkeDeJ@ udkvdkeDwydkif;wdkif;jynfawGu e,fcsJ@pepfeJ@ olwdk@&J@a&;om;csufawGudk zwf&jcif;tm;jzifh olwdk@b,fvdkpOf;pm;
udkvdkeD0g'udk jywfjywfom;om; tukeftpifwdkufzsufvdkol - rsdK;cspfjynfcspfrsm;[m awG;ac:w,fqw kd m od&ygw,f? a&S@wef;a&mufwikd ;f jynfawGrmS w+ydKifwnf;awmfveS af &;
xif&Sm;wJhuGefjrLepfrsm; - uGefjrLepfygwD pwifxlaxmifolrsm; jzpfvm=uwmyg? vkyf+yD; w+ydKifwnf;atmifyGJcH&efqdkwJh tawG;[m jyifopf"e&Sif awmfvSefa&; (1789 -
vDeif0g'udk qufcHumuG,f xdef;odrf;ol pwmvif[m EdkifiHwumh uGefjrLepf 99) &JhtawG@t}uHKeJ@oifcef;pmuae tajccH+yD; pOf;pm;awG;ac:wmjzpfr,fvdk@ xif&
v_y&f mS ;r_}uD;udk a&S@aqmif+yD; zufqpfqef@usiw f u
kd zf suaf &; awmfveS w f t hJ a&;awmfyakH wG ygw,f? tEkyÉdavmr±ky0f g'orm;rsm;jzpfwhJ rmhupf f eJ@ tde*f ,fw@kd [m yuwdwnf&adS ewJh
udk atmifyGJawG&atmifvJ a&S@aqmifcJhygw,f? tajctaetcsut f vufrsm;ay:u tajccH+yD; pOf;pm;=urSmyg? qENpt JG wGuf ae&may;rSm
udkvdkeDb0u vGwfajrmufa&;twGuf wdkufyGJ0ifae=uwJh jynfolawG&J@ r[kwfyg?
trsdK;om;vGwfajrmufa&;wdkufyGJwdkif;udk jywfjywfom;om; axmufcHw,f? tzdk;wefwJh jyifopf"e&SifawmfvSefa&;udk ya'o&mZfwdkif;jynfawGu (+Adwdef - y&yf&Sm;
t}uHjyKcsufawGvJ ay;cJhygw,f? w±kwfjynfawmfvSefa&;eJ@ ywfoufwJh ol&J@a&;om; - a[mfvef - pydef - ±k&Sm; ponfrsm;) 0dkif;wdkufwmcH&ygw,f? 'Doifcef;pmudk ,lyHkay:yg
csuaf wG[m udv k ekd bD 0u vGwaf jrmufa&;twGuf wdu k yf 0JG ifaeolawGtwGuf tzd;k wef+yD; w,f? +Adwdef - jyifopf - y&yf&Sm; - ±k&Sm;wdk@=um;rSm ya'o&mZf+ydKifqdkifr_awG
toHk;0ifygw,f? b,favmufyJ &Sdaeygap tcsif;csif;=um;rSm ordkif;&efòi;awG b,fvdkyJ &Sdaeygap 'gawGudk
csKyfvdkuf&if EdkifiHwumh uGefjrLepf v_yf&Sm;r_}uD;taeeJ@ ³³³³ ypPnf;rJhrsm;udk ab;csdwf+yD; olwdk@csif; pnf;vHk;=uygw,f? jyifopfrSm ya'o&mZfpepf+zdKcscH&wmudkawmh
vlwef;pm;tod&SdatmifeJ@ pnf;vHk;vmatmif vkyfEdkifcJhjcif;/ zufqpf0g'/ e,fcsJ@pepf/ olwdk@rvdkvm;ygbl;? 'ga=umifh 0dkif;wdkufwmyg?
udkvdkeDpepfwdk@udk wdkufzsufEdkifcJhjcif;/ t&if;&Sif0g'udk tm;&Sd&Sd xdk;ESufEkdifcJhjcif;pwJh t&if;&Sit f yk pf ;kd r_ukd +zdKcs&ifvJ usew
f t
hJ &if;&Siwf ikd ;f jynfawGu 0dik ;f wdu
k =f urSm
aumif;r_rsm; jyKcJhygw,f? jzpfvdk@ w+ydKifwnf; ypPnf;rJhawmfvSefa&; vkyfzdk@yg?
'kw, d urBmppf}uD;+yD;wJah emuf trsKd ;om;Edik if aH wmfawG wurBmvH;k rSm t+ydKif; rmhufpf tdef*,fwdk@[m a&S@wef;a&mufwdkif;jynftjzpf tar&duefudkvJ
t±dik ;f ay:vmwm e,fcs@J usL;ausmaf &;ppfawGukd tEdik w f ukd Ef ikd w
f m[m vDeif0g'&J@ aus;Zl; xnfhxm;cJhygw,f? tJ'Dwkef;u tm&Su ya'o&mZfacwfxJrSm tdyfarmusqJyg?
12 9
tJ'Dacwf&J@ oGm;vmqufqHr_uvJvG,fwm r[kwfygbl;? 'ga=umifh tJ'Dacwfu urBmh ppfom;awG ppfyef;+yD; tkyfpdk;olawGtay: rausrcsrf;jzpfaewm - pwm pwmawGeJ@
awmfvSefa&;tjrif[m t"dutm;jzifh Oa&mywdkufxJrSmyJ uef@owfxm;ovdk jzpfae e,fcs@J ppf}uD;jzpfaevd@k b,fe,fcs@J Eikd if uH rS ±k&mS ;jynfwiG ;f a&;rSm 0ifrpGuEf ikd af vmufatmif
ygw,f? olw@kd tcsi;f csi;f oJ}uD;rJ}uD; ppfwu kd af e=uwm&,fqw kd hJ jynfwiG ;f jynfytajctaeawGukd
20 &mpkxJa&mufawmh awmfawmfajymif;vJvmyg+yD? e,fcsJ@pepfeJ@ udkvdkeD0g' csuaf umif;,l+yD; - vDeifu ±k&mS ;jynfrmS qd&k , S vf pfawmfveS af &; vkyv f u kd wf ,f/ atmifyJG
&Sdaeyg+yD? urBm}uD;[m usOf;vmyg+yD? udkvdkeDawGcGJa0,la&; (urBm}uD;udkcGJa0a&;) cHvdkufw,f?
eJ@ywfouf+yD; e,fcsJ@ppf}uD;(yxrurBmppf}uD;) jzpfvmygw,f? 'gudkcsuf,l+yD; vDeifu 'gayrJh 'DatmifyGJ[m Oa&mywwdkufvHk;u awmfvSefa&; (EdkifiHwumh qdk&S,f
rmhufpf- tdef*,fwdk@&J@ urBm@awmfvSefa&;tjrifudk wdk;csJ@vdkufygw,f? rmhufpfwdk@&J@ vpfawmfvSefa&;}uD;- rmhufpfwdk@ajrmfjrifawG;ac:cJhwJhawmfvSefa&;}uD;rsdK;) aemufu
urBmhawmfvSefa&;tjrifudk vDeif&J@tjrifu tpm;xdk;wm r[kwfyg? wdk;csJ@wmom vdkufrvm&if tqHk;pGefatmifyGJ[m ar#mfvifhcsufr&Sd jzpfvdrfhr,fvdk@ 'Jh'dk; (wJhwdk;) }uD;
jzpfygw,f? 'gudk vDeif&J@a&;om;csufrsm;udk aumufEkwfazmfjyvdkufjcif;tm;jzifh ajymcJhw,f? tJ'Dwkef;u *smr%Dqdk&S,fvpfawmfvSefa&; jzpfvmawmhr,fvdk@ vDeifwdk@
&Sif;vif;oGm;+yD jzpfygvdrhfr,f? wGufcJh=uw,f? 'gayrJh jrefjrefqefqef}uD;awmh jzpfvmrSm r[kwfbl;vdk@vJ wGufcJhw,f?
vDeifu 1918 ckESpf rwfv (7) &ufrSm - ±k&Sm;jynfuGefjrLepfygwD (abmf&SDApf) 'ga=umifh 'DtpD&ifcHpmrSmyJ-
&J@ owWrt}udraf jrmuf uGe*f &ufo@kd wifoiG ;f wJh “ppfe@J +idr;f csr;f a&;ta=umif;tpD&ifcpH m” “*smrefawmfveS af &; ay:aygurf vmv#if u|Eykf w f @kd ±H;_ edrahf y+yD? bmyJ
rSm 'Dvdkwifjyxm;ygw,f? ajymajym b,fvdktcuftcJqHk;aom taetxm;udkrqdk rwkef
“u|Ekfyfwdk@EdkifiH. awmfvSefa&;oufouftjzpfrS urBm@awmfvSefa&;tjzpfodk@ rv_yfbJ &ifqdkifEkdif&r,fqdkaom u|Efkyfwdk@. ,Hk=unfcsuftm;
tusdK;oufa&mufapa&;jzpfonf?” enf;enf;r# r,drf;,dkifapEdkifay?”
aemufwae&mrSmvnf; atmufygtwdkif; wifjyxm;jyefygw,f? “awmfvSefa&;onf u|Efkyfwdk@ ar#mfvifhoavmuf jrefqefpGm
“urBm@ordik ;f twdik ;f twmt& pOf;pm;=unfv h #if u|Eykf wf @kd awmfveS af &;onf ay:ayguv f mrnf r[kwaf y? Tonfuo kd rdik ;f u oufaojycJo h nf?
txD;usefjzpfaeygu tqHk;pGefatmifyGJ ar#mfvifhcsuf uif;rJhaernfrSm oHo, u|Efkyfwdk@taeESifhvnf; Ttcsufudk wu,fhjzpf&yftjzpf vufcH
&SdzG,f rvdkacs? abmf&SDApfygwDu Twm0efudk wOD;wnf;xrf;aqmifonf Edkif&rnf? a&S@wef;a&muf EdkifiHrsm;wGif ±k&Sm;EdkifiHY awmfvSefa&;
qdk&mYaomfvnf;aumif;/ wm0efwckvHk;udk rdrdyckH;ay:xrf;wifvdkufonf pwifouJhodk@ urBmhqdk &S,fvpfawmfvSefa&; vG,fvG,fulul
qdk&mYvnf;aumif; atmufygtcsufudk ,Hk=unfoabmaygufaoma=umifh ay:aygufrvmEdkifqdkaom tcsufudk todtrSwfjyK&rnf”
jzpfonf? ³³³ EdkifiHtm;vHk;wGif awmfvSefa&;tajctae &ifhrSnfhaeonf? (txufyg udk;um;pmtkyfrS)
aemuf+yD; rnfo@kd aom tcuftcJ}uHK&yap/ tqH;k wGiaf pmif}h udKaeonfjzpfap/ vDeif ar#mv f ifh apmifph m;cJwh hJ *smrefq&kd ,S v f pfawmfveS af &;[m 1919 usawmh
(tpwGifr[kwf) EdkifiHwumh qdk&S,fvpfawmfvSefa&;}uD; a&muf&Sdvmrnf? jzpfvmcJhygw,f? =um=umrcHygbl;? ±_H;oGm;ygw,f? a&S@wef;a&muf wjcm;wdkif;jynfawG
³³³³ a&muf&Sdvmaeaoma=umifhjzpfonf? ³³³³ u|Efkyfxyfajymygrnf? u|Efkyfwdk@ rSmvJ qdk&S,fvpfawmfvSefa&; b,frSmrS jzpfrvmygbl;?
tzdk@ TtcuftcJtm;vHk;rS vGwfajrmufa&;rSm Oa&mywdkufwckvHk;qdkif&m “*smrefawmfveS af &;w&yf r&Su d u|Eykf w f @kd wawG ±_;H edrrhf nfqo kd nfrmS tºuif;rJh
awmfvSefa&; jzpfonf?”(1990 ckESpf pufwifbmv/ ArmjynfuGefjrLepfygwD/ trSefw&m;” [kyif vDeifu ajymcJhwmyg? *smrefawmfvSefa&;u jzpfawmhjzpfw,f?
A[dk0g'jzef@csda&;XmerS bmomjyefxkwfa0) =um=umrcHbJ ±H_;oGm;w,fqdkawmh vDeifbmvkyfygovJ? vufajr‡muf t±_H;ay;vdkuf
tckazmfjycJhwJh udk;um;csufawGudk=unfh&if vDeiftaeeJ@ b,fvdkpOf;pm; ygovm;? tJ'Dvdkrvkyfygbl;? awmfvSefa&;&J@ t0ef;t0dkif;udk wdk;csJ@vdkufygw,f?
awG;ac:cJhw,fqdkwmudk &Sif;&Sif;vif;vif; od&SdEdkifygw,f? r[mrdwfopfawG &Smygw,f?
±k&Sm;tkyfpdk;olawG tusyfawG@aewm - ±k&Sm;tvkyform; - v,form; - vDeifu EdkifiHwumht&if;&J@ tiftm;vJjzpf/ wu,fhcHuwkwfvJjzpfwJh e,fcsJ@
10 11
qdAk ,D uf,el ,D H usq;kH r_ut kd a=umif;jyK+yD; t&if;&Sif ynm&Siaf wG vkyEf ikd w f mu Edik if wH umhueG jf rLepfvy_ &f mS ;r_}uD;&J@aus;Zl; trsm;}uD; ygaew,fqw kd m b,forl S rjiif;Edik f
(twifh&J&J vkyfEdkifwmu) qdk&S,fvpf0g'udk tykyfcsa&;yg? a&S@u ESpfydkif;jzpfwJh tbd"rRm ygbl;?
ydik ;f eJ@ Edik if aH &;abm*aA'tydik ;f udk olw@kd qaJ &;wm vkycf siv f yk Ef ikd yf gw,f? ynm&Siq f efqef tcktcgrSm wckwnf;usef&pfwJh ‘r[mtiftm;}uD;EdkifiH’ qdkwJh tar&duef
pepfwus acszsufjiif;y,fwmrsdK;udkawmh rvkyfEdkif=uygbl;? ody`Hynm awG@&Sdcsuf e,fcsJ@[m urBm}uD;udk wOD;wnf; Adkvfuspdk;rdk;vdkayr,fh - urBmhykvdyf}uD;vkyfvdkayr,fh
topfwdkif;u - vlr_zGH@+zdK;jzpfay:r_wdkif;u 'DESpfckudk acszsufaewm r[kwfbJ/ rSefuef - rvkyf0Hh rvkyf&J jzpfaewm[m ol@taeeJ@t}udrf}udrf&cJhwJh oifcef;pmawGa=umifhyg?
a=umif; vufawG@oufaojyaewm jzpfvdk@ygyJ? wckcka[mha[mh&rf;&rf; vkyfr,f}uHwdkif; “AD,uferfoifcef;pmudk rarheJ@” qdkwJhtoH}uD;
ody`Henf;usqdk&S,fvpf0g'udk tykyfcs&mrSm zGH@+zdK;qJEdkifiHawGu vkyfcJhwJh [m ol@jynfolawGxJu [def;+yD;xGufvmaew,f r[kwfygvm;?
qd k & S , f v pf o abmaqmif w J h vk y f a qmif r _ a wG u d k y ga&mxnf h + yD ; tyk y f c sae=uwm “cJhaomf” qdk+yD; pOf;pm;&wJh udpPwdkif;[m tjiif;yGm;zG,fawG jzpfavh&Sdygw,f?
jzpfygw,f? 'DxJrSm rqvusqHk;r_udkvJ xnfhoGif;+yD; a&;=uajym=uwm &Sdygw,f? 'gayrJh u|eaf wmfw@kd &@J pOf;pm;awG;ac:r_rmS &Si;f &Si;f vif;vif;jzpfvmapzd@k tJ't D jiif;yGm;zG,f
qdk&S,fvpfqdkwdkif; rmhufpf&J@ ody`Henf;usqdk&S,fvpf0g' r[kwfwmawmh “cJhaomf”qdkwmeJ@ pOf;pm;=unfh=uygpdk@?
txl;taxG &Sif;p&mrvdkbl; xifygw,f? rmhufpf tdef*,fwdk@ pOf;pm;cJhovdk - vDeif&J@ 1918 ckESpf tpD&ifcHpmrSm
[pf w vm&J @ qd k & S , f v pf 0 g'[m rmh u f p f & J @ od y ` H e nf ; usqd k & S , f v pf 0 g'eJ @ pOf;pm;ovdk a&S@wef;a&mufwdkif;jynfawGrSm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;awG atmifyGJcH
bmrSrqdkifovdk ppftm%m&Sif0g'udk qdk&S,fvpfwHqdyf uyfxm;wJh ae0if;qdk&S,fvpf cJhaomf³³³³
0g'[mvJ bmrSrqdkifyg? - Oa&myuae wurBmvHk;odk@ e,fcsJ@0g' - udkvdkeD0g'udk jzef@csdrSm r[kwfbJ
u|eaf wmfw@kd ygwo D mv#if rqv0g'udk p - v,f - qH;k qef@usicf hJ - zGichf scw hJ m qdk&S,fvpf0g'udk jzef@csdygvdrfhr,f?
jzpfw,fvdk@ajym&if tajymvGef&m usoGm;r,f rxifygbl;? - e,fcsJ@pepf - udkvdkeDpepfvJ ay:rSmr[kwfvdk@ urBmppfqdkwJh t&mvJ &SdrSm
'ga=umifhrdk@vJ ‘r,Hk=unfawmha=umif;’ - ‘roufqdkifawmha=umif;’ - r[kwfyg?
‘oHa,mZOfuif; jywfp+J yDjzpfa=umif;’ pmwdpk m&Snaf &;+yD; a=umfjimwm rvkyb f J aeEdik w f m 'gayrJh ³³³³ tJ'D “cJhaomf”u vufawG@jzpfrvmygbl;? vufawG@jzpfvmwmu
jzpfygw,f? e,fcsJ@0g'eJ@ e,fcsJ@orm;tcsif;csif;wdkufwJh urBmppf ³³³³? tJ'gudk csufaumif;,l+yD; 1917
qdAk ,
D uf,el ,D &H @J usq;kH r_u=kd unf&h if pD;yGm;a&;ydik ;f rS +ydKusr[
_ m xifomjrifom rSm acwfaemufuswJh ±k&Sm;rSm qdk&S,fvpfawmfvSefa&; atmifjrifoGm;ygw,f? 1949
t&Sq d ;kH yg? tckxufxv d J emvefrxlEikd af o;ygb;l ? "mwf=urf;±du k u f v
k @kd vrJ & - tar&duef rSmusawmh acwfaemufuswJh w±kwfjynfrSm jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&; atmifjrif
vufa0cHvyk +f yD; ukv@kd vJ tusKd ;rxl;? aq;twGuf ydak v;ovdk jzpfaewm txift&Sm;yg? jyefw,f?
'Dae&mrSm =um;jzwf+yD; wifjycsifwmu ±k&Sm;rSm pD;yGm;a&; tajccHaumif;awG vDeifu (txufrSm udk;um;xm;wJh tpD&ifcHpmrSmyJ) 'Dvdkwifjyxm;ygw,f?
(vDeif pwmvifwdk@&J@ aus;Zl;a=umifh) &Sdaew,f qdkwmyg? emvefxvmwJh ±k&Sm; Ed k i f i H w ume,f c sJ @ pepf [ m t&if ; tif t m;wck v H k ; eJ @ vnf ; aumif ; / tqif h j rif h j rif h
(t&if;&Sif0g'±k&Sm;) [m plygwef;0ifwJh±k&Sm; jzpfvmrSmyg? 'gudk tar&duefa&m zGJ@pnf;xm;wJh ppfenf;ynmeJ@vnf;aumif; qdkAD,ufwnf&Sdr_ (qdk&S,fvpfEdkifiHwnf&Sdr_)
ol@taygif;ygawGyg a=umuf=uygw,f? emvefrxwmyJ cyfaumif;aumif;vdk@ oabm udk zsufodrf;ypfzdk@ vkyfrSmyJ? bma=umifhvJqdkawmh t&if;&Sifvlwef;pm;&J@ pD;yGm;a&;
xm;ae=uwmyg? (±k&Sm;u a&G;aumufyGJ&v'fudk tar&duefeJ@ taygif;ygawG wHk@jyefyHkudk tusdK;pD;yGm;a=umifh ul;oef;a&mif;0,fa&;eJ@ EdkifiHwumb¾ma&; qufqHr_awGa=umifh
=unfhyg)? yJ v d k @ wif j ycJ h y gw,f ? +yD ; awmh quf + yD ; wif j ywmu 'g[m ±k & S m ;awmf v S e f a &;&J @
qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;wnfaqmufr_[m tvGefcufcJwJh }uD;av;wJh wm0ef}uD; t}uD;qHk;tcuftcJ/ t}uD;qHk;jy\emyJvdk@ qufwifjycJhygw,f?
yg? EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ ppfa&;pojzifh bufaygif;pHkrSm rSefuefwJhvrf;pOfay:vpD&Sdzdk@ vDeifwifjycJhwJhtwdkif; woa0rwdrf; jzpfvmcJhygw,f?
awmif;qdkygw,f? *smr%DeJ@ wdkufwJhppf}uD;+yD;oGm;wmeJ@ w+ydKifeuf ±k&Sm;udk vnf®r!Spfowfzdk@
16 13
vkyf=uw,f? pmemaxmufcHr_ r&Edkifygbl;? &efoludkvJ txD;usef rjzpfapygbl;? udk,fhbufuvl
'kwd,urBmppf t+yD;rSmqdk&if e,fcsJ@orm;awG[m olwdk@tac: “ppfat;” udkawmif &efolbuf wGef;ydk@ovdk jzpfwwfwmrsdK;yg?
qdkwmeJ@ qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;udk 0dkif;ydwf+cdrf;ajcmuf tusyfudkifcJhw,f? “ppfyl” awGvJ c±k & S u f z f w d k @ b&uf Z nuf w d k @ [m tJ ' D v d k vk y f c J h w myg? c±k & S u f z f w d k @
udk&D;,m;rSm/ AD,uferfrSm/ avmrSm/ uarBm'D;,m;rSm vkyfcJhw,f? b&ufZnufw@kd &@J qENp0JG g'udk rsuu f ef;taumif;jrif0g'vd@k wpHw k &maom t"dym` ,ft&
awmfawmf&Snf&Snfa0;a0; wifjycJh+yD;yg+yD? wifjywmawGudk csKyf+yD;ajym&&if ajymEdkifygw,f? olwdk@vkyfor# jzpf&r,fvdk@ wGufcJhyHkygyJ? vkyfor#vJ t&m&meJ@
- a&S @ wef ; a&muf wd k i f ; jynf a wG t m;vH k ; u qd k & S , f v pf a wmf v S e f a &; ta=umif;a=umif; jzpfcJhwmcsnf;ygyJ? nDtudkawGu wpdrf;jyifjyif jzpfvmw,f?
w+ydKifwnf;vky+f yD; - qd&k ,
S v f pfwnfaqmufru _ kd +ydKifbufuif;pGm - taESmihf rdwaf qGu &efojl zpfomG ;w,f? txD;usejf zpfatmif tvkycf &H r,fo h ul txD;userf jzpfbJ
t,Sufr&Sd - aZmufcs+yD;vkyfoGm;zdk@ rmhufpfwdk@u ajr‡mfrSef;cJhw,f? udk,futxD;usef jzpfvmw,f? aemufqHk; olwdk@acgif;aqmifwJhwdkif;jynf usqHk;awmh
-'gayrJh wu,fvufawG@jzpfvmwmu acwfaemufuswJh ya'o&mZfwydkif; 0rf;enf;r,fhola0;vdk@ rdausmif;rsuf&nf usjyr,fholawmif r&Sdawmhbl;?
±k&Sm;jynfeJ@ w±kwfjynfwdk@u qdk&S,fvpfawmfvSefa&;eJ@ wnfaqmufa&; a*:bmacsmh - ,Jvpf ifw@kd &@J qENp0JG g'uawmh tqH;k pGef tqd;k jrif0g'vd@k ajymEdik f
vkyf&wm jzpfvmw,f? ygw,f? olwdk@jynfolawGu olwdk@udk t±_H;ay;a&;orm;rsm;tjzpf tckwavmrSm
-a&S@wef;a&muf wdkif;jynfawGu e,fcs@J t&if;&SifEdkifiHawGjzpfae+yD; qdk&S,fvpf jrifae=uwmudk =unfhyg?
awmfvSefa&;eJ@ wnfaqmufa&;udk zsufvdkzsufqD;jyKolawG jzpfaew,f? qEN p G J 0 g'wd k i f ; [m b,f o l v k y f v k y f b,f a e&mrS m vk y f v k y f rS m ;ygw,f ?
'g[m yuwdbm0ydkif;qdkif&m ta=umif;tcsuf jzpfygw,f? tuef@towfvJ tEkyÉdavmr±kyf0g'&J@ qef@usifbufyg?
jzpfygw,f? 'Dyuwdbm0qdkif&m ta=umif;tcsuf[m rausmfvGefEdkifwJh tuef@ qENpGJtrSm;awG woDwwef;}uD;udk tqufrjywf ESpfaygif; 40 avmuf
towfawmh r[kwfygbl;? vkyv f mrSawmh usq;kH &rSmygy?J bmrS tH=h o p&mr&Syd gb;l ? b,favmufyJ tiftm;}uD;}uD;
rSeuf efwhJ a&S@aqmifro
_ m&S&d if 'Dtuef@towfukd ausmv f m$ ;Edik yf gw,f/ vDeif/ b,fvdkordkif; tpOftvm&SdcJh&SdcJh }uD;av;wJhtrSm; woDwwef;}uD;udk 'Davmuf
pwmvifw@kd &@J a&S@aqmifre_ @J atmifatmifjrifjrif ausmv f m$ ;Edik cf @J whJ ordik ;f om"u &Scd w hJ m =um&Snf=umrsm; vkyfcJh&if +ydKuGJusqHk;&rSm "rRwmyg?
txift&Sm;yg? jyifyu +zdKcGJa&;vkyf&yfawG zdtm;awG&J@ tcef;rygbl;vdk@ rqdkEdkifygbl;? 'gayrJh
a&S@wef;a&mufwdkif;jynfawG&J@aemufrSm tjywftowfusef&pfaewJh ±k&Sm; 'g[m t"du r[kwyf gb;l ? vDeif pwmvifw@kd wek ;f u 'Dxufyq kd ;kd wJh vky&f yfawG zdtm;awG
jynfudk q,fpkESpf tenf;i,f twGif;rSm w[kefxdk; wdk;wufvmatmif vkyfEdkifcJhygw,f? &Scd yhJ gw,f? 'gayrJh }uH}h uhcH H &yfwnfEikd cf &hJ rkH u yd+k yD;awmif oefrm}uD;xGm;vmcJyh gao;w,f?
tJ'DumvawGwkef;uqdk&if qdk&S,fvpfpepf&J@ omvGefr_udk urBmhpD;yGm;a&; ynm&Sif jyifyuzdtm;qdkwm[m twGif;ydkif;uta=umif;tcsufay:rSm trSDjyK+yD;awmh
trsm;u todtrSwfjyKcJh&wmyg? om tpG r f ; jyEd k i f w myg? rsuf a rS m uf u rB m h t ajctaeu vD e if w d k @ acwf w k e f ; uvd k
wnf&SdaewJh yuwdbm0 tm;enf;csufudk todtrSwfjyK+yD; rdrd&J@ twWbm0 e,fcsJ@awGu wdkuf±dkufusL;ausmfr_rsdK; vkyfEdkifwJh urBmhtajctae r[kwfygbl;?
ydkif;qdkif&m tm;omcsufudk xGef;um;apEdkif&if tcuftcJ tuef@towf[lor#udk qdAk , D uf,el , D &H @J usq;kH r_ukd vG,v
f , G uf u
l l omrefpum;eJ@ ajym&&if ud, k u hf kd
ausmfv$m;Edkifygw,f? udk,f aoa=umif;}uHoGm;wmvdk@yJ ajymEdkifygw,f?
acwfaemufuswJh wdkif;jynfwckrSm ppfrSefwJh qdk&S,fvpf wnfaqmufr_udk qdkAD,uf,leD,H usqHk;r_[m ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g' usqHk;wm r[kwfyg/
vkyfEdkifzdk@qdk&if EdkifiHa&;&yfwnfr_t& rSefuef&r,f? pD;yGm;a&;udk t&Sdeft[kefrysuf rmhufpf0g' usqHk;wm om+yD;awmhawmif r[kwfyg? ody`Henf;usqdk&S,fvpf0g'[m
wdk;yGm;ap&r,f? jynfolwdk@&J@ pm;0wfaer_udk wpwp jrifhwufaeap&ygr,f? rmhufpf0g'&J@ tpdwftydkif;}uD; 3 ckxJu tpdwftydkif; wckyg? rmhufpf0g'rSm tEkyÉdavmr
EdkifiHa&;&yfwnfr_ rSefuefa&;qdkwmu rdrdudkpmemaxmufcHol rsm;ap&r,f? ±ky0f g'tydik ;f / Edik if aH &;abm*aA'tydik ;f eJ@ odyeH` nf;usq&kd , S v
f pf0g'tydik ;f qd+k yD; 3 ydik ;f &Sw
d m
&efoludk txD;usefjzpfap&r,fqdkwmudk ajymwmyg/ Adkvfuspdk;rdk;a&; vkyfaevdk@uawmh jzpfygw,f?
14 15
urBm}uD;wnf&Sdr_[m xrf;ydk;xm;ol wpHkw&m&Sd&r,fqdkwJh tajccHtm;jzifh bma=umifhvJqdkawmh yuwdwnf&SdaewJh urBmhpD;yGm;a&;tajctae[m
rSm;,Gif;wJh oabmw&m; tajccHeJ@ pOf;pm;wJh tcgu vloef}uD;uxrf; - vdyfuxrf; qdk&S,fvpfwnfaqmufr_twGuf ol@tvdkvdk tcGifhomaewJh tajctae r[kwfygbl;?
jzpfcJhygw,f? vl odk@r[kwf vdyfuaum b,fay:rSm&yfaeovJqdkwm qufawG;awmh urBmhpD;yGm;a&; toufaoG;a=umrSefor#[m e,fcsJ@t&if;&SifawG&J@ vufxJrSmyg?
vHk;csmvnfukefawmhwmyJ? wefcdk;&Sif jzpfvdkjzpf vdyfay:vdyfqifh+yD; vdyfoHo&m rqHk;wm 20 &mpk ESpfpuwnf;u t&if;tESD;awG/ o,HZmwawG/ aps;uGufawG/
jzpfvdkjzpf a,mif0g;0g; jzpfukefrSmyJ? trSefw&m;eJ@ =umava0;av jzpfrSmyg? b¾ma&; aiGa&;a=u;a&;awG/ o,f,lydk@aqmifa&; qufoG,fa&;awG/ enf;ynmawG
oabmw&m;tajccH rSefuefwJhtcgusawmh ody`Henf;usprf;oyfr_ jzpfvm+yD; pwJhpwJh t&mtm;vHk;[m EdkifiHwumh t&if;&SifawG&J@ vufxJrSmyg?
ud&d,mopfeJ@ prf;oyfav trSefw&m; ydkawG@av jzpfvmygw,f? udkvdkeDwdkif;jynfb0uae+yD; vGwfvyfvm=uwJh wdkif;jynfawG[m EdkifiHa&;
oabmw&m;tajccH (tajccH pOf;pm;awG;ac:yHk) uvJ ol@jzpfpOfe@J olyg? yxr t&om vGwfvyf+yD;/ pD;yGm;a&;t& vnf+rdKn‡pf cHae=u&wmyg?
awmh pdwful;,Of/ aemufpdwful;,OfeJ@ ody`Henf;usa&m&m - aemufqHk;usrS ody`Henf; 'Dwdkif;jynfawGuxGufwJh o,HZmwawG tm;vHk;udk jc,fvS,faewJhae&m/
usus ppfppf jzpfwmrsdK;yg? oabmw&m;tajccHrSef+yD; ody`Henf;usjzpfvmwmawmifrS aps;uGufudk tkyfpD;aewJh ae&mawG[m - vef'efrSm - yJ&pfrSm - trfpwm'rfrSm -
toHk;jyKprf;oyfwJh ud&d,mu tqHk;tjzwfjyKygao;w,f? e,l;a,mufrSm jzpfaewmyg? 'g[m udkvdkeD0g'&J@ tarGtESpf tºuif;tusefyg?
udkyg;eD;uyfpf (1473-1543)/ uufyvm (1571-1630)/ *,fvDvD,dk (1564- qdk&S,fvpfpD;yGm;a&; tpdk@tan‡mufawGudk olwdk@eif;acszsufqD;ypfEdkifwJh
1642)/ e,lwef(1642-1727) polawG[m toHk;jyKprf;oyfwJh ud&d,mawG[m ydk+yD; taetxm;rSm &Sdaeygw,f?
tqifhjrifhvmav ody`Hynmudk wqifh ydkjr‡ifhwifvmEdkifav jzpfwmudk owdjyK&ygr,f? 'D v d k t ajctaerS m qd k & S , f v pf p epf vk y f a qmif a tmif j rif z d k @ qd k w m[m
ta0;=unfhrSefajymif;awG tqifhjrifhvmav ydk+yD;a0;a0;jrif &Sif;&Sif;jrif jzpfvmav? bufaygif;pHku rSefuefaumif;rGefaerS awmf±Hkuswmyg? rdrd&J@tm;omcsufudk tpGrf;ukef
tckqdk&if tmumorSm v$wfwifxm;wJh rSefajymif;wdk@/ a&'D,dkrSefajymif;wdk@ pojzifh zGH@+zdK;aprS awmf±HkusrSmyg?
ud&d,mu tqifhjrifhvmavav ydk+yD;a0;a0;jrif &Sif;&Sif;jrif&Hk ruawmhbJ ody`Hynm 'DudpP 'DrSm&yf+yD; wjcm;tuef@towfrsm;udk wifjyygOD;r,f?
e,fy,fopfawG jzmxGufvmum tqdkjyKr_ topfawG ay:vmaeygw,f? ody`Hynm[m qdk&S,fvpfawmfvSefa&;rSm xl;jcm;csuf &Sdygw,f? "e&SifawmfvSefa&;xuf
a&S@odk@wdk;wufwmomru jzmvJxGufygw,f? ody`Hynm[m &yfwef@aerSm r[kwfovdk ydk+yD;cufcJwJh wm0efawG &Sdaeygw,f?
trSefw&m;odjrifr_[mvJ wdk;wufae&rSmyg? "e&SifawmfvSefa&;rSm wm0efu wckwnf;yJ &Sdygw,f? tJ'Dwm0efu
'Dupd u
P kd wifjyaewm[m rmhupf /f vDeif/ armfpw
D ek ;f wd@k ajymcJw
h hJ twdik ;f omvkyf ya'o&mZfvl@tzGJ@tpnf;&J@ taESmiftzGJ@ tm;vHk;udk z,f&Sm;ypfzdk@/ ab;ydk@ypfzdk@/ zsufqD;
rrSm;bl;qdk+yD; &yfwef@aewJhoabmw&m; (w&m;ao) ,lwJh qENpGJtrSm;jzpfrSm pdk;vdk@yg? ypfzdk@ jzpfygw,f? ol@rSm t&if;&SifqufqHa&;topf prf;oyfwDxGifaep&m rvdkygbl;?
u|efawmfwdk@ygwDrSm wcgwkef;u umvawmfawmf=um=um b,fawmhrS toifh&Sd+yD;om;yg? ya'o&mZfpepf 0rf;=umwdkufxJrSmyJ t&if;&SifpD;yGm;a&; zGJ@pnf;r_
rrSm;wJh a,bk,srlqdkwmawGeJ@yJ arG@avsmfzl;ygw,f? oabmw&m;e,fy,frSmyJ topfawGu wpwp zefw;D +yD;om; &Sad eygw,f? 'ga=umifh t&if;&Sif qufqaH &;opfawG
w0Jvnfvnf usifvnfae+yD; ‘vufawG@’ udpPawGudk vspfvsK±_wJh trSm;awG jzpfzl; prf;oyfwDxGifaep&m rvdkygbl;?
ygw,f? qdk&S,fvpfawmfvSefa&;rSmawmh qdk&S,fvpfpD;yGm;a&; qufqHr_topfawG
olrsm;awG vufawG@vkyfxm;vdk@ oabmw&m;jzpfvmwm udk owdrxm; prf;oyf&w,f? wDxGif&ygw,f? 'gu "e&Sifvlwef;pm;tm%mudk z,f&Sif;ypf+yD;
awmhbJ tJ'Doabmw&m;ay:rSmyJ vJavsmif;+yD; ArmjynfvufawG@xJ rqif;bJaeawmh qdk&S,fvpfawmfvSefa&;tm%m xlaxmif&wmxuf tifrwefcufygw,f?
tajccHoabmw&m; trSm;rsdK;awmh rSm;roGm;ygbl;? 'gayrJh b,frSvJ c&D;raygufbl; prf;oyfwDxGif&if; ab;tE W&m,ftoG,foG,fudk ausmfjzwfum csDwuf&
qdkovdk jzpfcJhygw,f? wmyg/ vrf;opfxGif+yD; csDwuf&mrSm acsmarmajyjypfr_ &SdEdkifrSm r[kwfovdk auG@ywf+yD;
vufawG@vkyf=unfh&if rSm;Edkifygw,f? p+yD;vrf;av#muf&if cvkwfwdkufwm/ csDwuf&wmawG wcgw&H aemufqkwf&wmawG &SdrSmyg?
20 17
rmhufpfwdk@ wifjycJhpOfu a&S@wef;a&muf wdkif;jynfawG csDwufwmawmifrS ody`HynmawG@&Sdr_wdkif;[m vufawG@prf;oyfwmawG t}udrfaygif;rsm;pGm
yxrtqifheJ@ 'kwd,tqifh qdk+yD; (2 ) qifh cGJum csDwuf&rSmvdk@ ajrmfjrifcJhygw,f? vky+f yD;rS atmifjrifr&_ wmyg? 'Dae@ vltrsm;oH;k aewJh v#ypf pfr;D oD;xJu rD;vif;wJh owWKr#if
tck w±kwfjynfuGefjrLepfygwDu ol@vufawG@ tawG@t}uHKt& yxr uav;&zdk@ udpPuav;rSm t,f'Dqif[m ypPnf;trsdK;trnf rsm;pGmeJ@ t}udrfaygif;
tqifhrSmudkyJ y%mrtqifhqdk+yD; xyfcGJvdkuf&ygw,f? axmifaomif;csD+yD; prf;oyfcJh&wm/ aemufqHk;usrS atmifjrifwmvdk@ rSwfom;zl;ygw,f?
acwfaemufusqJ EdkifiHawGu csDwufae&wmrdk@vJ ydkcufygw,f? zGH@+zdK;+yD; oef;aygi;f rsm;pGm&Sw d /hJ vlwef;pm; vl@tv$mt&vJ trsm;}uD; uGjJ ym;aewJh vlr_
t&if;&SifurBmu 0dkif;0ef;ydwfqdk@xm;wm }uHK&&if udk,fuwHcg;zGifhcsifOD;awmh &wm avmu}uD;udk jyKjyifajymif;vJz@kd twGuf (odyeH` nf;us qd&k , S v
f pf0g'udk taumiftxnf
r[kwyf g? +idr;f csr;f pGm,SOw f JG aecsiOf ;D awmh wzufu&efvyk af e&ifvJ tcufom;? 'gawG[m azmfzdk@ ) vkyf&wm[m ydkcufr,fqdkwm vlwdkif;awG;=unfhEdkifygw,f?
u|efawmfwdk@ rsufarSmufrSm jzpfaewm/ awG@ae&wmawGyg? pOf;pm;awG;ac: =unfhwwfrS evAde;f wH;k wcsKd @u vlawGukd toH;k jyK+yD; odyyH` nm prf;oyfra_ wmh rvkyo f ifb
h ;l
jrifEdkifwJht&m r[kwfyg? vdk@ a&;wmvJ awG@&ygw,f? oabmuawmh vlawGaoa=u'kuQra&mufygapeJ@aygh?
tar&duef usL;ausmfwJhppfudk ckcHwdkufcdkuf&wkef;u AD,uferf[m aoa=u aoaocsmcsm pOf;pm;=unfah wmh “t&if;&Sipf epfatmufrmS yJae=u - e,fcs@J pepfatmuf
'%f&m&ol ppfom;a&m t&yfom;yg oef;aygif;rsm;pGm &Sdygw,f? rwduswJhpm&if;t& rS m yJ xm0pOf a e=u” vd k @ ajymwmyg? t&if ; &S i f p epf - e,f c sJ @ pepf a tmuf r S m
7 oef;ausmfyg? twdtus&zdk@uvJ rvG,fygbl;? udk,fhwdkif;jynfxJrSmyJ udk,f&Smr&wJh vlawGb,favmufawmif aocJh&+yDvJ? vludk u|efukeful;vdk@ aocJhwmawG/ a'ocH
aysmufq;kH olawGuvJ renf;ygb;l ? 'gayrJh olw@kd tar&duefppfom; axmif*%ef;avmuf wdkif;&if;om;awG - vlrsdK;aysmufatmif owfjzwfcHcJh&wmawG (tar&duef
ta&twGuf aysmufaevdk@qdk+yD; pD;yGm;a&;/ oHwrefa&; tusyfudkifwm cHae&ygw,f? awmif§ajrmuf - =opa=w;vspwmawGrSm ) udkvdkeDppfyGJawG urBmppf}uD; 2 ckeJ@
bk&m;0wfjyKaeolawGudk tpkvdkuft+yHKvdkuf ypfowfwm odrf;ydkufcH ygvuf udk&D;,m;ppf/ AD,uferfppfrsm; - tckxufxd jzpfaewJh e,fcsJ@0g'&J@ ajca&mvufa&m
pwdkif;e,fajrrSmjzpfawmh vl@tcGifhta&;qdkwJhpum; tar&duefe,fcsJ@qDu wcGef;rS ygaewJhppfrsm; - 'gawGrSm aoae=uwm enf;ao;ovm;?
r[ygbl;? zufqpfpepfvufopfawG tck acgif;jyefaxmifaejyef+yD? zufqpfpepfa[mif;
ESpfaygif;&mcsD+yD; bk&ifcHu xifovdk tkyfcsKyfaecJhwJh a[mifaumifudk ydkif&Sif wke;f u aocJ&h wmawGuv kd J rarhaysmufoifyh gb;l ? zufqpf0g'qdw k m[m t&if;&Sipf epf&@J
tppftrSefvufxJ ay;&cgeD;usrS 'Drdkua&pDpum; wazmifazmif ajymaewmuaum xkwfvkyfr_ e,fcsJ@pepf&J@ yHkpHwckqdkwmvJ owd&oifhygw,f?
b,fvdkajymrvJ? 'ga=umifh t&if;&Sifpepf e,fcsJ@pepfudk Zmwfodrf;ypfzdk@ rkcsvkyf&ygr,f/
zdESdyfoleJ@ zdESdyfcH/ aoG;pkyfoleJ@ aoG;pkyfcHawG&SdwJh avmu}uD;rSm zdESdyfaoG;pkyfwJh ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g'udk wnfaqmuf&ygr,f? prf;oyfr_awG vkyf&ygr,f? ody`H
vlwef;pm;u w&m;. rw&m;.qdw k hJ aywHe@J wikd ;f +yD; vky=f uwm r[kwb f ;l qdw
k m rsu0f g; enff;us qdk&S,fvpfavmuodk@ rkcs csDwuf&ygr,f?
xifxif awG@jrifae&wmyg? 'DrSmwifjyaewm[m rSefuefwJhoabmxm;eJ@ prf;oyfwDxGifr_udk ajymwmyg?
usL;bm;[m ESp&f n S vf rsm; 0dik ;f 0ef;ydwq f @kd xm;wmcH&+yD; qdAk ,
D uf,el , D u
H vJ [pfwvm&J@ emZD0g' qd&k , S v f pf[m prf;oyfrr_ [kwyf gb;l / vSnjhf zm;r_yg/ OD;ae0if;&J@ rqv
opPmazmuf opfpdrf;csdK;csdK;wmcH&vdk@ qif;&J'kuQ awG@aeygw,f? 'gudk qdk&S,fvpfpepf&J@ [mvJ 'DvdkygyJ/ vSnfjhzm;r_yg? ppftkyfpk&J@ AsL&kdu&uf t&if;tESD;pkaqmif;r_udk zHk;uG,fzdk@
usqHk;cef;qdk+yD; tar&duefe,fcsJ@u 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfae=uw,f r[kwfygvm;? qdk&S,fvpfpum;eJ@ vSnfhjzm;wmyg?
ody`Henf;us qdk&S,fvpfavmuodk@ prf;w0g;0g; csDwufae&wm[m obm0 rSeu
f efwo hJ abmw&m; tajccH (odyeH̀ nf;usawG;ac:r_) r&Sw d hJ vkyaf qmifcsuf
usus jzpfaewmyg/ tqHk;pGefpum;udk ajymygr,f? prf;oyfwDxGifr_wdkif;[m atmifjrifcsif wdkif;udk prf;oyfr_vdk@ ajymvdk@ rjzpfygbl;?
rSvJ atmifjrifrSmyg? ratmifjrif&if aemiftwGuf oifcef;pm&wmjzpf+yD; atmifjrif&if rSeu
f efwo hJ abmw&m; tajccH (odyeH̀ nf;usawG;ac:r_) r&Sw d hJ vkyaf qmifcsuf
awmh aemifrmS u|eaf wmfw@kd vdu k ef mvkyaf qmif&r,fh tawG@t}uHKjzpfaprSmyJv@kd oabm wdkif;[mvJ atmifjrifr_odk@ (wqifhjrifhaom trSefw&m;odk@ ) ra&muf&SdEdkifygbl;?
xm;&ygr,f? &Sif;vif;atmif Oyrmenf;enf; wifjycsifygw,f?
18 19
&Sda&;awGudk b,fe,fcsJ@orm;u wcGef;[cJhygovJ? “vl@tcGifhta&;” ta=umif;vJ vJwm &Sdcsif&SdrSmaygh? 'gayrJh rav#muf&if c&D;raygufbl;qdkawmh prf;av#muf=unfh&rSmyJ?
rajymcJh±Hkru vl@tcGifhta&;csdK;azmufwJh vkyfief;awGrSm tultnD ay;aecJhygw,f? vJ&ifx/ rSm;&ifjyifzdk@yJ vdkygw,f?
e0wbufudk ajymr,fqdk&ifvJ²²²² u|efawmfwdk@ygwD[m ArmjynfEdkifiHa&;avmurSm oabmw&m;eJ@ vufawG@
e,fcsJ@vufopfqdkwm[m 1988 ckESpfusrSay:wm r[kwfygbl;? aygi;f pyf&mrSm u|r;f usicf w hJ hJ ygwyD g? ocifoef;xGe;f [m oabmw&m;udk vufawG@tjzpf
(e0w) acgif;aqmifrsm; rlvwef;ausmif;om;t&G,fuwnf;u &Sdaewmyg? aqmif&Guf&mrSm tvGefaphpyfaocsmol - vmbfjrifoltjzpf EdkifiHa&;avmu u
olwdk@wawG tv,fwef;ausmif;om; txufwef;ausmif;om;/ wuUodkvfausmif;om; todtrSwjf yK cH&olyg? oabmw&m;awG wGiw f iG &f w
G +f yD; vufawG@rmS bmrSrjzpfajrmuf
b0u AD,uferfrmS e,fcs@J usL;ausmrf }_ uD; jzpfaewmyg? Armjynfu, kd wf ikd u
f vJ autrfwD wJh ocifpdk;&J@ “tvHeD” *dk%f;rsdK; r[kwfygbl;?
usL;ausmrf u _ kd cHae&wmyg? tJ'w D ek ;f u olw@kd wawGukd e,fcs@J qef@usiaf &; jynfo@l wu kd yf JG 'gayrJh wcgwkef;uawmh ygwD[m tJ'DtrSm;rsdK; usL;vGefzl;ygw,f? oabm
awGrSm rawG@ygbl;? aemufydkif; ppfAdkvfawG jzpfvmawmhvJ “e,fcsJ@qef@usifa&;” w&m;awG a,bk,s trSefw&m;awGay:rSm vJavsmif;ae&if tE W&m,fuif;w,f?
pum;ajymwm r=um;cJh&ygbl;? 1988 pufwifbm (18) &uf aemufydkif;usrS p+yD; vufawG@ prf;oyfvkyf=unfh&if jzKwf - xkwf -owf ab;awG@r,fqdk+yD; rvkyf&J rudkif&J
ajym=uwmyg? jzpfukefwmyg?
e,fcsJ@vufopfqef@usifa&; pum;udk tajymrsm;olawGuvJ (e0w) xJrSm tck 'Dtydkif;udk ed*Hk;csKyfygawmhr,f?
tcGifhtm%m trsm;qHk; ,lxm;olawGyJ tajymrsm;ygw,f? wjcm; (e0w) 0ifawG vlom;awG tjrifhqHk; &&SdEdkifwJh vlr_pepf[m t&if;&Sdolu t&if;rJholudk -
uawmh rajym=uygbl;? ajym&rSm vdyfjymroef@ jzpf=u[ef wlygw,f? ypPn;f &So d u l ypPn;f rJo
h u l kd aoG;pkyEf idk w
f hJ t&if;&Sif vlrp_ epf/ tm%m&So d u
l tm%mrJo h l
tar&duef - t*FvdyfpwJh e,fcsJ@orm;awGu Armjynf&J@ ‘'Drdkua&pDa&; - udk zdEydS Ef ikd w
f hJ - tm;}uD;olu tm;i,fou l kd tEdik u
f siEhf ikd w
f hJ t&if;&Sipf epf rjzpfoifyh gb;l ?
vl@tcGifhta&;’ twGuf jAKef;pm;}uD; xajymvm=uwm&J@ wu,fht"dy`m,fu bmvJ´ jzpfvJ rjzpfxdkufygbl;?
(e0w) acgif;aqmifawG cgawmfrD e,fcsJ@qef@usifa&;orm;awG jzpfvmwmu vlom;awG[m tJ'DxufjrifhwJh pepfeJ@ xdkufwefygw,f? vl vlcsif; aoG;pkyf
bma=umifhvJ´ zdESdyfr_uif;wJh pepfudk &xdkufygw,f? tJ'DpepfqDodk@ uGefjrLepfawG csDwufaeygw,f?
tar&duef - t*Fvdyfwdk@u Armjynf&J@ 'Drdkua&pDa&;- vl@tcGifhta&; rsdK;quf wquf+yD;wquf &mpkESpfeJ@csD+yD; vufqifhurf; csDwuf&apOD;awmh csDwufzdk@
ajymvmwm&J@ t"dy`m,fudk yxrqHk; cGJjcrf;pdwfjzm=unfh&if - oEMÏd mef csxm;&rSmyg? tJ'pD epfopfo@kd a&mufz@kd a&S@o@kd wqif+h yD;wqif/h wvSr;f +yD;wvSr;f
- qdkAD,uf,leD,H+ydKuGJ+yD; aemufydkif;rSm csrSwfvmwJh tar&duefOD;aqmifwJh pOfqufrjywf csDwufEdkifatmif }udK;yrf;=u&rSm jzpfygw,f?
e,fcsJ@orm;rsm;&J@ aoe*FAsL[m tajymif;tvJeJ@ qufpyfw,fqdkwm awG@&ygw,f?
- aoe*FAsL[mopft& uGejf rLepf0g' qef@usiaf &; jrm;OD;udk w±kwjf ynfbufo@kd
ajymif;vmjcif;? (tydkif; ESpf )
- tJ'v D kd ajymif;vmwma=umifh e,fcs@J orm;awG&@J wGuu f ed ;f xJrmS Armjynf&@J r+yD;qHk;ao;wJh jynfol@'Drdkua&pD awmfvSefa&;
ta&;[m a&S@wef;odk@ a&mufvmwmyg? ordkif;a=umif;udk jyef=unfh&ifvJ t*Fvdyf
e,fcs@J orm; - *syefzufqpfe,fcs@J orm;awG Armjynfta&;udk b,fvpkd wif pdw0f ifpm;cJh Armjynf&@J yuwdtajctaet& ArmjynfawmfveS af &;[m jynfo@l 'rD u kd a&pD
=uw,f? bma=umifh Armjynfta&;rSm ygvm=uw,fqw kd mudk awG@&rSmyg? tus,cf s@J +yD; awmfveS af &; tqifrh mS yJ &Syd gao;w,f? 'Dae@vkd tajctaersKd ;rSm qd&k ,
S v
f pfawmfveS af &;
a&;&if odyf&Snfvsm;oGm;ygvdrfhr,f? qifE$Jzdk@ajym&if tJ'g[m pum;}uD;pum;us,fajym+yD; awmfvSefa&; rD;±_;rD;yef;v$wfwm
csKyf+yD;ajym&&ifawmh e,fcsJ@orm;rsm;[m Armjynf&J@ 'Drdkua&pDa&;/ vl@ aomfvnf;aumif;/ “qdk&S,fvpfawmfvSefa&;” qdkwJh ta&udk+cHK+yD; twkta,mif
tcGit hf a&; twGuf Armjynfta&;udk pdw0f ifpm;wm r[kwb f /J uGejf rLepf0g' qef@usiaf &; qdk&S,fvpfpepfwck xlaxmifwmaomfvnf;aumif; jzpf&ygr,f?
24 21
jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&; tqifhrSm ajz&Sif;&r,fhwm0ef}uD; 3 &yfjzpfwJh awmhbl;vdk@ ajymvdk@&ygw,f?
- e,fcsJ@0g' v$rf;rdk;r_atmufrS EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;pojzifh vHk;0vGwfajrmufa&; - ya' 'gayrJh EdkifiHwum e,fcsJ@pepftay: rSDcdkae&r_uawmh rvGwfao;ygbl;?
o&mZfajr&Sifpepf tºuif;tusefrskm;udk tukeftpif vHk;0zsufodrf;ypfa&;eJ@ AsL±dku&uf vGwv f yfa&; &vm=uwJh urBmah wmifbufjcrf; Edik if aH wGenf;wl pD;yGm;a&;t& bufaygi;f pHk
t&if;&Sifpepf (vuf&Sdtm;jzifhajym&if ppftkyfpk AsL±dku&uf t&if;&Sifpepf) udk wdkufzsuf rSm jc,fvS,fcHae&qJ jzpfygw,f?
ypfa&; wm0efawGudk xrf;aqmif&ygr,f? u|efawmfwdk@wdkif;jynfrSm +idrf;csrf;a&;eJ@ wnf+idrfa&; &Sdatmifvkyf+yD; e,fcsJ@
ArmjynfuGefjrLepfygwD[m ygwDpwif wnfaxmifuwnf;u 'Dwm0ef}uD; 3 orm;awGtay: rScD akd e&r_ - e,fcs@J &@J jc,fv, S cf aH e&r_w@kd rS vGwv
f yf+yD; zG@H +zdK;wJh wdik ;f jynf
&yfukd xrf;aqmifcyhJ gw,f? ESpaf ygi;f 55 ESpf &Scd yhJ g+yD? a&S@rmS vJ q,fpEk pS ef @J cs+D yD; 'Dwm0efukd jzpfatmif wnfaqmuf=u&rSm jzpfygw,f? pD;yGm;a&;t& rvGwfvyfao;or# u|efawmf
xrf;aqmif&vdrfhOD;r,fvdk@ ar#mfvifhxm;Edkifygw,ff? wdk@&J@ vGwfvyfa&;[m rjynfhpHkao;ygbl;? e,fcsJ@ pepfudk qufvufwdkufyGJ 0if=u&OD;rSm
ygwD&J@ 55 ESpfc&D;udk jyefajymif;=unfh&if 'Dwm0ef}uD; 3 &yfudk wpHkw&m jzpfygw,f?
atmifjrifatmif xrf;aqmifEdkifcJhwm &Sdovdk rdrd&J@ acgif;aqmifr_qdkif&m csdK@wJhrSm;,Gif;r_
a=umifh ratmifjrifcJhwmawGvJ trsm;tjym; &Sdygw,f?
ygwu D usL;vGecf whJ hJ trSm;awGtm;vH;k [m b,fwek ;f urS ‘&yfwnfr’_ qdik &f m
trSm; r[kwfcJhygbl;? e,fcsJ@bufu &yfwnf+yD; wrsdK;om;vHk;udk qef@usifwJhtrSm;/
ya'o&mZfajr&Sib f ufu&yf+yD; v,form;udk qef@usiw f t hJ rSm;/ AsL&du
k &uf t&if;&Siaf wG e0wajymwJh “e,fcsJ@qef@usifa&;”
bufu&yf+yD; jynfolawGudk qef@usifwJh trSm;rsdK; b,fwkef;urS rrSm;cJhygbl;? eJ@
&efoludk tvGeftu|H wdkufyGJqifrdwJh trSm; (odk@r[kwf) av#mh+yD;wGufum e,fcsJ@orm;awGajymwJh“vl@tcGifhta&;”
av#mh+yD;wdkufrdwJhtrSm; tJ'Dvdk tjrifeJ@ enf;emydkif;qdkif&m trSm;rsdK;udkyJ usL;vGefrdwm
&SdcJhygw,f? 1988 ckESpf pufwifbm 18 &ufae@aemufydkif;rSm tar&duef e,fcsJ@orm;
rSm;rSef;odwmeJ@ jyifvdkufwmygyJ? tygt0if e,fcs@J Eikd if aH wG[m “Armjynf&@J vl@tcGit
hf a&; rSww
f rf;” raumif;bl;qdw
k mudk
t*Fvdyfe,fcs@J pepf&@J udkvdkeDb0u vGwfvyfa&;twGufe@J zufqpfu|efb0u jAKef;ueJ awG@oGm;ygw,f?
vGwfajrmufa&;twGuf jynfolrsm;eJ@twl a&S@wef;u wdkfufcJhygw,f? 'g[m e,fcsJ@ vGefcJhwJh ESpftpdwf oHk;q,fu rqv ppftpdk;&u (7) &ufZlvdkif vlowfyGJ/
qef@usifa&;wm0efrSm atmifjrifr_yg? 'Datmifjrifr_twGuf ygwDu *k%f,laerSmyg? 67 vlowfyGJrsm;eJ@ 74-75 vlowfyGJ awG w+cdrf;+cdrf;vkyfaewkef;u vl@tcGifha&;rSwfwrf;
'kwd,urBmppf}uD;t+yD; aemufydkif;ESpfawGrSm udkvdkeDb0 usa&mufae=uwJh raumif;wm 'Drdkua&pD r&Sdwmudk olwdk@rawG@cJhygbl;? 88 ckESpf pufwifbm (18) &uf
wdik ;f jynftm;vH;k avmuf udv k ekd b
D 0u vGwv f yfvmcJ=h uygw,f? tm;vH;k avmuf[mvJ aemufydkif;rSmrS awG@oGm;wmyg? rxl;qef;bl;vm;?
Armjynfvdk EdkifiHa&;t&om vGwfvyfvm=uwmjzpf+yD; pD;yGm;a&;t& vGwfvyfr_ e0w ppftpdk;&uvJ tJ'D&ufydkif;usrSyJ “e,fcsJ@vufopf” udk awG@oGm;yg
r&Sd=uygbl;? w,f? 'guvJ xl;qef;r_ wckyg?
u|efawmfwdk@ wdkif;jynfqdk&if t*Fvdyfe,fcsJ@ydkif vkyfief;rsm;udpP/ aºu;+rDudpP/ tckawmh ‘e,fcsJ@vufopf’ uwzufeJ@ ‘vufopfe,fcsJ@qef@usifa&;orm;’
umuG,fa&;udpPawGrSm taESmiftzGJ@awG cHcJh&ygw,f? wdk@uwzuf pum;ppfxdk;yGJ}uD; jzpfaeygw,f?
vGwv f yfa&;&cJw
h mvJ ESpaf ygi;f 40 ausmf 50 eD;yg;&S+d yDjzpfv@kd - avsmaf =u;ay;+yD; vlowfyGJawGudk (rqv) ppftpdk;&u w+cdrfh+cdrfhvkyfaewkef;u rqv[m
odr;f wmawGvJ odr;f +yD;+yD/ aºu;+rDupd v P J qyfv@kd ajywefoavmuf ajyuke+f yD/ umuG,af &; ppftkyfpk wygwDtm%m&Sifpepfudk ‘tajccHOya'’awGbmawGa&;+yD; ajymifajymif
udpP tcsKyftaESmifuvJ ysufjy,foGm;cJh+yDqdkawmh [dkwkef;u taESmiftzGJ@awG tckr&Sd wif;wif; vkyfaewmyg? tJ'Dwkef;u ArmjynfrSm 'Drdkua&pD&Sda&;/ ygwDpHk'Drdkua&pDpepf
22 23
u|efawmfwdk@ ygwDuawmh eHygwf0rf;eJ@wl; b,foljzpfr,fqdkwmxuf - wurBmvHk;udk Adkvfusv$rf;rdk;a&;twGuf Armjynfudk ckwHk;vkyfaewmyg?
a'gufwmarmifarmifajymwJh or*~taqmuftODudk waysmfwyg; jyefvnfwnfaqmuf ArmjynfrmS 'Dru kd a&pD qdwo f Ok ;f cJw
h m vl@tcGit hf a&; eif;acscaH e&wm =umvS
a&; b,fawmhjzpfrvJ qdkwmudk ydkpdwf0ifpm;ygw,f? yg+yD? tJ'Dwkef;u Armjynfta&; pdwfr0ifpm;cJhbJ 1988- 1989 usrSjAKef;pm;}uD;
vufeufudkifwdkufyGJudk udk,fup+yD;wdkufzdk@ jyifxm;wJh ygwDqdk&if rwfv 28 pdwf0ifpm;cJhwmudk=unfh&if xif&Sm;vSygw,f?
&ufrSm wjynfvHk;&SdwhJ ygwD0if w0ufausmf (ta&;ygwhJ ygwD0ifawGtrsm;}uD;yg0ifw,f) Armjynf&J@ 'Drdkua&pDa&;eJ@ vl@tcGifhta&;udpPudk aumif;rGefwdk;wufatmif
udk b,frdyghrvJ? vkyfa&;[m ArmjynfjynfolawGudk,fwdkif vkyf&rSmyg? e,fcsJ@orm;awGudk tm;udk;+yD;
OD;ausmf+idrf;wdk@ pDpOfxm;ovdk apmapmom zrf;jzpfcJh&ifvJ tm;vHk;avmuf vkyf&if ordkif;rSm }uHKcJh&wJh trSm;awGudk yHkpHwrsdK;eJ@xyf+yD; rSm;=uwmyJ tzwfwifyg
rdukefrSmyg? vdrfhr,f?
'Dae&mrSm OD;ae0if;&J@ ajymqdkcsufudk udk;um;csifygw,f? 63 aphpyfaqG;aEG;yGJ rsufarSmufacwf[m ukef;abmifacwfaESmif;ydkif;uvdk ya'o&mZf tawG;
umv&J@ tpydik ;f (pdw=f unfvifaewke;f rSm) Adv k af e0if;u 'Dvakd jymygw,f? “ukad usm+f idr;f tac:awGeJ@ rGef;usyfydwfavSmifaewJhacwf r[kwfygbl;? 1940 - 41 ckESpfrsm;wkef;uvdk
u uGejf rLepfawG &efuek u f okd rd ;f zd@k jyifaew,f? ygwAD [dXk mecsKyf txufxyfrmS vufeuf udkvdkeDtusOf;wdkufxJrSm EdkifiHwumeJ@ vHk;vHk;tqufjywfaewJhacwfvJ r[kwfygbl;?
tjynfhtpHkeJ@ wyf&if;w&if; 0Sufxm;w,fvdk@ ajymvmvdk@ u|efawmfu udkausmf+idrf;&m 'ga=umifh [dkacwf[dk tcgu usL;vGefrdcJhwJh trSm;rsdK;udk xyfrrSm;oifhygbl;? u|efawmfwdk@
'Dtaygifqdkif (ppf}uD;rjzpfrDu taygifqdkifvkyfcJhwJh taqmuftOD) txufxyfrSm a&Smif=uOfEdkif&ygr,f?
b,fhES,fvkyf wyf&if;w&if;aevdk@ &yghrvJ” vdk@ ajymcJh&w,fwJh? (e0w) ppfAdkvfcsKyfawG cgawmfrD e,fcsJ@qef@usifa&;orm; jzpfvmwmuawmh
“Am;*&macsmuf” udpu P awmh ArmjynfrmS acsmufawG r&Sm;ygb;l ? bma=umifh &Si;f ygw,f?olw@kd &@J &mZyv†iu f kd xdv@kd yg? olw@kd &@J tyk pf ;kd r_ukd todtrSwjf yK&if t&ifwek ;f
Am;*&macsmufudkrS txl;jyKajymae&ovJ? uvdkyJ zufvJwuif; jyefjzpfoGm;=urSmyg?
vuf,mqdk&S,fvpfacgif;aqmif}uD;wOD;&J@ rD;cGufr_wfowif;u pwmyg? u|efawmfwdk@ uGefjrLepfawG[m jynfcspf0g'DawG jzpfygw,f? ygwD&J@ 55
rD;cGurf w _ of wif;&J@ a&aomufjrpfu wae&mxJu vmwmyg? owif;pmwdu k f ESpfordkif;u jynfcspf0g' taumiftxnfazmfwJh ordkif;ygyJ?
tm;vHk;udk ydk@wmyg? owif;uawmh apmifa&wufapr,fhowif;? tm;vHk;uxnfhvJ jynfcspf0g' taumiftxnfazmfwm[mvJ u|efawmfwdk@&J@ EdkifiHwum0g'udk
xnfhcsifw,f? 'gayrJh b,folrS usm;+rD;rqGJ&J=ubl;? ygwDowif;pmu xnfh&ifawmh tvdktavsmuf taumiftxnf azmfwm jzpfoGm;ygw,f?
olwdk@vJxnfh0Hhr,fvdk@ ajym=uw,f? ygwDuawmh usm;+rD;qGJ±Hkru usm;vJ cGpD;0Hhw,f? u|efawmfwdk@[m e,fcsJ@qef@usifa&; Adkvfusv$rf;rdk;r_ rSefor# qef@usifa&;udk
xnfhr,fqdkawmh owif;pmawGxJ xnfhjzpf=uw,f? pGJpGJ+rJ+rJ vkyfaqmifoGm;&ygr,f?
vuf,mqdk&S,fvpfawG ,rf;yHkrD;us jzpf=uwmaygh? rkqdk;r owif;pmwdkuf
¡zqyv tvkyftr_aqmif (uG,fvGef) &J@ ZeD;ydkifwJh owif;pmwdkuf¢ tygt0if
owif;pmwdkufwcsdK@ ±dkufcsdK;cH=u&&Smw,f? jynfwGif;ppf jy\emrSm b,folw&m;cHvJ
ygwDowif;pm (uGefjrLepfae@pOf) udkawmh ygwD0ifawG ausmif;om;awG/
t&yfolt&yfom;awGu wkwf/ "m; &&mvufeufudkif+yD; umuG,f=uvdk@ rvkyf0HhbJ u|efawmfwdk@ygwDu vufeufudkifwdkufyGJudk 1948 ckESpfrSm qifE$J&wm[m
qdk&S,fvpfvl&rf;um;awG jyefqkwfoGm;w,f? 'Dqdk&S,fvpf vltkyf}uD;xJrSm t&yf0wf twkta,mifvGwfvyfa&;udk zqyv (wu,fhtESpfom&t&ajym&if vuf,m*dk%f;
0wfxm;wJh ppfom;awG trsm;}uD;ygw,f? olw@kd u tcJrausb;l ? aemufxyfvmOD;r,fv@kd qd&k ,
S v
f pfrsm;) u t*Fvyd ef ,fcs@J orm;eJ@ aphpyf+yD;&,lcw
hJ mudk rauseyfv@kd vufeufuikd f
}udrf;oGm;=uw,f? 'ga=umifh ocifoef;xGef;u vm0Hhvmprf;vdk@ ajymvdkufwmyJ/ ykefuefwmvdk@ vuf,mqdk&S,fvpfawGu oGm;ykyfavvGifh pGyfpGJcJhygw,f?
&Si;f ygw,f? ud, k ohf ud mQ ud,
k x f ed ;f wJh - tpOftvm&Sw d hJ ygww
D &yf/ ,H=k unfrt
_ wGuq
f &kd if e0wppfAv kd rf sm;uvJ olw@kd ppfausmif;rsm;rSm oifc&hJ wmudk t[kw}f uD;xif+yD;
28 25
odk@r[kwf xif[efaqmif+yD; oHa,mifvdkufum tckwavm ajyma[mae=uygw,f? rv$Ja&Smifomvdk@ ygwDu awmxJajy;+yD; &&mvufeufeJ@ wdkuf&awmh/ ygwD&J@
“tjzpfrSef” qdk+yD;vJ a&;om;ae=uygw,f? tajctaeud k tod q H k ; jzpf wJ h ppf a &;wm0ef c H } uD ; [m awmxJ v d k u f r vm0H h y gbl ; ?
yHrk eS pf Of;pm;Edik of w
l ikd ;f [m omreftod^m%fr#e@J yif pOf;pm;Edik yf gw,f? rdrw d @kd &@J wvawmifrcHbJ rkcs±_H;r,fhwdkufyGJudk ol OD;raqmif0Hhygbl;?
toufaoG;ac|; tajrmuftjrm; paw;+yD; a&&Snw f u kd , f vl @kd &cJw
h yhJ pPn;f (vGwv f yfa&;) 'Dvdk awmrcdkvdk@vJ - ol@udk tpdk;&tqufqufu olaumif;jyK=uygw,f?
udk r}udKqdkol b,fol&SdyghrvJ? rqv tpd;k &usawmh ol[m ta&;ygwhJ yk*Kd~ vf}uD;awmif jzpfaewmyg? ol@ukd bma=umifh
EdkifiHa&;ygwD wckcsif;taeeJ@ ,SOf+yD;ajym&&if 'DwdkufyGJawGrSm uGefjrLepfawG rar;=uovJ? ol@xGufqdkcsufudk bma=umifh r,l=uovJ´?
[m aoG;ajrtus&qHk; tepfemtcH&qHk; pGef@v$wfr_ vkyfcJh&wm trsm;qHk; jzpfygw,f? a,mif;rcg;xdk;&Smwm odk@r[kwf &Sm[efaqmifwmu Adkvfodef;wef udpPwGifrS
ordik ;f udk jyef=unfyh g? &Si;f &Si;f uav; awG@&ygvrd rhf ,f? vuf,mqd&k , S v f pfrsm; r[kwfygbl;? 58 ckESpfu jzpfysufcJhwm[m ppfwyftm%modrf;wm [kwfr[kwfudpPeJ@
eJ@ olwdk@&J@acgif;aqmif}uD;rsm; bmawGvkyfcJh=uovJ? bmawGpGef@pm;cJh=uovJ? bmawG or*~taqmuftOD +zdKzsufcH&wJh udpPawGrSmvJ 'DvdkygyJ?
epfemcJh=uovJ? 'ga=umifhvJ olwdk@&J@ “pGef@pm;cef;” rsm;udk olwdk@vJ ra&;0Hhbl;? wjcm; rqv eJ@ e0w [m “tjzpfrSef” &Smwm r[kwfbJ ‘qifajcvdrf’ &Smae=u
rSww f rf;wifou l vJ rSww f rf;rjyKpkygb;l ? &Si;f atmifom a&;&wmyg? uG,v f eG =f u+yDjzpfwhJ wmyg?
wcsdefu vkyfazmfudkifzufrsm;udk rvdkrkef;xm;oabmeJ@ajymwm r[kwfygbl;? 58 ckEpS rf mS ppfwyftm%modr;f yGJ [kwrf [kwq f w
kd m trSeo f cd si&f if tJ'w
D ek ;f u
'gayrJh olwdk@oGif;cJhwJh tqdyfawG (trSm;awG) jyefEkwfzdk@&Sdvdk@ wifjyae&wmyg? t"duZmwfaqmifawGudkar;&if odEdkifygw,f? a0;a0;rSm&Smp&m rvdkygbl;? Adkvfcspfcdkif
1948 ZEM0g&D 4 &ufrmS vGwv f yfa&;atmifyaJG e@awG +rdK@awmfrmS a&m +rdK@wikd ;f rSm wOD;uvGJ&if tm;vHk;ouf&Sdxif&Sm;yg?
yg usif;y=uawmh uGefjrLepfawG wufwufºuºuwuf+yD; *k%fjyKrdef@cGef;awG ajymcJh=uwm tck olwdk@tm;vHk;avmufu (e0w) &J@ twdkuftcHawGtjzpf &yfwnfae=u
[m jzpf&yfrSefyg? 1947 tajccHOya'a&;qGJ&mrSmvJ yg0ifcJh=u±Hkru ta&;}uD;wJh tqdkjyK ygw,f? olw@kd uakd wmh rar;bJ taxmufawmftek ;f jrif&h @J pmtkyu f kd &nf!eï ;f vd&k nf!eï ;f /
csufawGvJ wifch=J uwmyg? vGwfvyfa&;udk todtrSwfrjyKolawGu 'gawG vkyfyghrvm;? *g;'D;,ef;OD;pdef0if;&J@ pmtkyfudk rSDjirf;jyKvdkjyK vkyfaeygw,f? awmfygao;w,f &efukef
tmCmwuif;uif; pOf;pm;=unfh=uprf;yg? baqG&J@ “udk}uD;aumif;” pmtkyfudk r&nf!ïef;vdk@?
“*dk&S,fppfwrf;” wdk@ ‘Am;u&macsmufxJ csypfr,fh qdk&S,fvpftavmif;rsm;’ or*~taqmuftODudpPrSmawmh w&m;cHawGu ajy;rvGwfbl;/ vufqkyf
wdk@ qdkwmeJh ywfouf+yD; vuf,mqdk&S,fvpfawGyJ vkyf}uHcJh/ ajymqdkcJh=uwmyg? vufudkif &Sdaew,f? w&m;cH eHygwf (1) b,folvJ qdkwmrSmom tjzpfrSef&Smr& jzpfae
“*dk&S,fppfwrf;” eJ@ywfouf+yD; jynfol@tm%m*sme,f trSwf (11) rSm =uwmyg?
&Sif;xm;wm &Sdygw,f? 'DrSm wckyJ ajymygawmhr,f? Adv
k af tmif}uD;uvJ ol@&@J ay;pmawGrmS awmifrS eHygw0f rf;ae&mudk ar#mrf eS ;f wm
“*dk&S,fppfwrf;”qdkwmudk ygwDu csrSwfcJh&if 'Dwm0efudk t"duwm0ef,l r[kwfbJ eHygwfwl;jzpfzdk@ trsufajzpm qufoGif;aewmjzpfvdk@/ or*~taqmuftOD
jyifqif&r,fhol[m ygwDA[dk&J@ ppfa&;wm0efcHuvGJ+yD; b,folrS rjzpfEdkifygbl;? ppfa&; +zdKzsufwJhudpPrSm ol@udk eHygwfwl;yJ ay;yg/ eHygwf0rf; w&m;cHae&mudk Adkvfae0if;yJ,l&if
wm0efcHu tJ'Dwkef;u Adkvfodef;wef jzpfygw,f? tjzpfrSefeJ@ tudkufnDqHk; jzpfygvdrfhr,f?
ol@taeeJ@ bmvkyfcJh&w,f / bmjyifqifcJh&w,f qdkwmudk olajymEdkifygw,f/ 'Dtr_}uD; rqvrSm jyefay:vmaewm[m - yk*H od&dypP,m a[mfw,frSm
ypPwdktpkwf wvuf - ESpfvuf - umbdkifoHacs;wuf wvuf/ vufypfAHk; av;ig;vHk;eJ@ OD;ae0if;u AdkvfuawmfawG pum;0dkif;udk acsmif;ajrmif;em;axmifwmu pwmyg?
&efuek uf kd odr;f Edik rf ,fv@kd b,fppfAv kd rf S (OD;aESmufyrkH eS &f &dS if) r,H=k unfygb;l ? Adv k o f ed ;f wef aemufqHk; Adkvfausmfpdk;/ AdkvfvS[ef polwdk@&J@ udk,fyg0ifcJhwJh tcef;udk udk,fjyefqef;ppfwJh
vJ r,Hk=unfbl;qdkwm aocsmygw,f? 'DvufeufavmufeJ@ +rdK@awmf udk rodrf;Edkifygbl;? pmwrf;wif=uwmtxd (rqv) ujyKpkxm;wJh pmwrf;rsm;eJ@ OD;atmif}uD;&J@ &Si;f wrf;rsm;
wOD;csif; owfjzwfvkyf}uHa&;yJ vkyfEdkifygw,f? 'gayrJh uGefjrLepfrsm;taeeJ@ owfjzwf tjynft h pHu
k kd (e0w) u (Edik if o
H m;wdik ;f od+yD; tqH;k tjzwfay;Edik af tmif) xkwaf zmfay;&if
vkyf}uHa&;udk r,Hk=unfygbl;? b,fwkef;urS rvkyfcJhovdk aemifvJvkyfrSm r[kwfygbl;? aumif;ygvdrfhr,f?
26 27
t*Fvdyfe,fcsJ@orm; &Sdwkef;u 1946 - 1947 rSm wkwfwkwfawmif rv_yf0Hhygbl;? pGef@pGef@ pm;pm; vkyfwwfwJh ygwDw&yfu iSufaysmyGJtkef;yGJeJ@oGm;+yD; qdk&S,fvpfawGudk
wu,fuawmh t*Fvdyfe,fcsJ@udkwdkufzdk@ pOf;pm;csufvJr&Sd - wdkufzdk@vJ awmif;yef& rSmvm;? udkodef;azuawmh ol@udk,fol 'dkifvl}uD;wif+yD; udkausmf+idrf;vJ
rjyifqifwJh qdk&S,fvpfygwD0ifawGu ygwDudk tykyfcsrS cs&apawmhqdk+yD; vGwfvyfa&; rSm;w,f/ ocifoef;xGef;vJ rSm;w,fvdk@ vkyfcJhav&J@?
&+yD;aemufydkif;usrS r*~Zif;awGrSm [dka&;'Da&; a&;=uwmyg? jynfwGif;ppfjzpfrSmudk trsm;u rvkdvm;=uygbl;? OD;EkuvJ rjzpfcsifbl;vdk@
t*Fvdyfe,fcJs@ &SdpOfwkef;uawmh olwdk@[m vufeufudkifwdkufzdk@ bmrS rvkyf ,lq&ygw,f? jynfo@l &aJ bmfawGu yd+k yD;rjzpfcsiyf gb;l ? tpd;k &tm%mudk vuf0g;}uD;tkyf
=uygbl;?olwdk@vkyfcJh&if vlxk}uD;u axmufcHrSmyg/ olwdk@&J@acgif;aqmifr_udk wjynfvHk;u xm;wJh vuf,mqd&k , S v f pfawG&@J npfywfra_ wGukd olw@kd u tem;uyf+yD; jrifae=u&wm?
vdkufvm=urSmyg? aemiftcgrSm owif;pmwdkuf&dkufcsdK;+yD; acgif;aqmifr_,laep&m rvdk 'ga=umifh =um;0ifae=uwmyg?
awmhygbl;? qdk&S,fvpfygwDu jynfwGif;ppf wdkufcsifae+yDqdkwm u|efawmfwdk@ ygwDuawmh
uGefjrLepfygwDudk acsr_ef;ypfzdk@ jynfwGif;ppfvJ zefwD;p&m rvdkawmhygbl;? odygw,f? zrf;rdolawGudk axmifxJxnfh/ zrf;vdk@rrdolawGudk awmxJarmif;ydk@+yD; awG@&m
tck (e0w) tpdk;&txd - vuf,mqdk&S,fvpfygwDeJ@ ol&J@tpG,ftyGm;awG ocsõKif; owfypfzdk@ pDpOfcJhwmyg?
tm;vHk;rSm wlnDcsufwck &Sdygw,f? tJ'gu twdkuftcHðyolawG rSefor#udk awmrcdk - t*Fvdyfe,fcsJ@awmfvSefa&; - zufqpf*syefawmfvSefa&;awGwkef;u odyf+yD;
cdkatmifvkyf+yD; tpwkH;owfjzwfypfzdk@yg? om"uawGawmh xifomjrifom&Sdwm rwufºucJw h hJ a&S@wef;rSm rjrifc&hJ bl;wJh qd&k ,
S v
f pfawGu bma=umifrh sm; 'Davmufawmif
trsm;}uD;rdk@ om"u rjyawmhygbl;? jynfwGif;ppf wdkufcsifae=uovJ?
u|ef a wmf w d k @ ygwD & J @ rl u awmh tk y f p d k ; ol v l w ef ; pm;u jynf o l v l x k u d k ta=umif;uawmh - tpdk;&tm%m &xm;w,f? tpdk;&wyf}uD;wckvHk;udk
vufeufjzifh t=urf;zuf zdESdyfaeavor#/ jynfolvlxku vufeufudkifpGJ+yD; rdrdudk,fudk csKyfudkifxm;Edkifw,f? uGefjrLepfygwDudk acsr_ef;Edkif&if olwdk@taeeJ@ b,fygwDudkrS r_p&m
ckcHumuG,fwm[m w&m;w,f? tpOft+rJ ckcHumuG,fEdkifcGifh&Sdw,f qdkwmygyJ? r&Sdawmhbl;? EdkifiHawmftm%mudk xm0pOfcsKyfudkifxm;Edkifr,f? +yD;awmh ta&;}uD;wm
wcku e,fcsJ@tultnD&rSm aocsmw,fqdkwmudk olwdk@od=uygw,f? bma=umifh
'DvdkajymEdkifovJqdkawmh -
jzpfpOfu'Dvdkyg/ 1946 ckESpf pufwifbm vlxktHkºur_}uD;jzpfawmh t*Fvdyf
jynfwGif;ppf&yfpJa&; bk&ifc[ H m rwwfombJ zqyvudk tm%mtyf&w,f? (91 Xme tkycf sKyfa&;tm%mudk
jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufa&;jy\em qdkvdkw,f)
tJ'Dvdk tyf&awmh t*Fvdyfbk&ifcHu tpdk;&tzGJ@xJrSm uGefjrLepfwa,muf
awmif rygapcsifygbl;? qdk&S,fvpfawGudkawmh b,favmufyJygyg - ygapcsifw,f?
jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&; jyefvnfwnfaqmufa&; jy\emudk olw@kd ukd t*Fvyd ef ,fcs@J u =unfjzLygw,f? t*FvefrmS uvJ avbmygwD (qd&k , S v
f pfawG)
ajz&Sif;zdk@ tpdk;&tqufqufodk@ ygwDu tcgtm;avsmfpGm urf;vSrf;wifjycJhwmawG tm%m&aewmyg?
vkyfcJhygw,f? zqyvrSmuvJ uGefjrLepfawG&Sdaeawmh uGefjrLepfudk 0ef}uD;ae&m ray;vdk@
ygwDtm;}uD;pOfrSmjzpfap/ tm;enf;pOfrSmjzpfap worwfwnf; &yfwnfcJh rjzpfygbl;? 'ga=umifh t*Fvdyfbk&ifcHu ray;csifay;csifeJ@ uGefjrLepfudk 0ef}uD;wae&m
wmu 'Djy\emudk EdkifiHa&;t& ajz&Sif;&r,f qdkwmygyJ? ay;&wmygyJ? udkodef;az (OD;odef;azjrifh) 0ef}uD; jzpfvmygw,f? t*Fvdyftifyg,mxJrSm
Edik if aH &;a=umifah y:vmwJh jy\emudk rSerf eS u f efuef oabm±d;k eJ@ ajz&Si;f csi&f if uGefjrLepfu 0ef}uD;ae&m&wm[m 'gyxrOD;qHk;t}udrfyJvdk@ ajym=uwmygyJ/ aocsm
EdkifiHa&;t&om ajz&Sif;&rSmyg? raocsmawmh pdppfr=unfhrdygbl;?
EdkifiHa&;t& ajz&Sif;Edkifzdk@vJ enf;emtrsdK;rsdK;udk }uHq+yD; wifjyzl;ygw,f? 1948 aemufydkif;usawmh uGefjrLepfygwDudk vuf,mqdk&S,fvpftpdk;&u
32 29
tvpftidkuf,l+yD; acsr_ef;ypfa&;udk t*Fvdyfe,fcsJ@u vdkvm;ygw,f? uGefjrLepfygwDudk ckESpf a&G;aumufyGJrSm ol@q&m}uD;awG cGufcGufvefatmif ±_H;awmhrS ol@p±dkuftwdkif;
acsre_ ;f a&;vky&f ifvJ jynfwiG ;f ppfjzpfrmS u used ;f aoygw,f? 'ga=umifv h J yd+k yD;}udKufygw,f? q&mawGukd cGmcJ+h yD; wpifaxmifawmhwmyg?) rqv&J@oaE<[m tJ'u D wnf;u pcJw h myg?
ArmjynfrSm qdk&S,fvpftpdk;&udk &ifqdkif+yD; jynfwGif;ppfwdkufEdkifwm u|efawmf ArmjynfuGefjrLepfygwD[m t*Fvdyfe,fcsJ@orm;udk vufeufudkifwdkufzdk@
wdk@ ygwDyJ &Sdygw,f? tpdk;&eJ@ uGefjrLepfjzpfwJh jynfwGif;ppfudk ta=umif;jyK+yD; tpdk;& (ba&muf'g0g'0ifwJh vtenf;i,f=umwJh umvrSty) wav#mufvHk; jyifcJhygw,f?
tm;enf;atmif - tpdk;&wyf+ydKuGJatmif vkyfEdkifwma=umifh vlrsdK;pk tiftm;pkawG[m 'g[mv#dK@0Sufcsuf r[kwfygbl;? 1947 ckESpf ZEMm0g&DvrSm csrSwfwJh vrf;pOfopf[m
tm;wufvm+yD; vufeufudkifwdkufyGJawG tpDt&D wdkufvm=uwmygyJ? 'g[mvufawG@ “aemufqHk;wdkufyGJ vrf;pOf” vdk@ ac:ygw,f? zqyv eJ@ uGefjrLepf nDnGwf+yD;
ordkif;jzpf&yfyg? t*Fvdyfe,fcsJ@orm;udk vufeufudkifwdkufzdk@yg? jynfwGif;ppfwdkufzdk@ r[kwfygbl;?
OD;apm&J@ rsKd ;cspyf gwuD kd vufeufwyfqifay;&if jynfwiG ;f ppfjzpfr,fv@kd t*Fvyd f ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J ordik ;f rSm “jynfwiG ;f ppfwu kd af &;vrf;pOf” b,fwek ;f urS r&Syd gb;l ?
e,f c sJ @ orm;&J @ tpd w f t yd k i f ; wcsd K @u 1947 wk e f ; u xif c J h = uygw,f ? 'ga=umif h e,fcsJ@awmfvSefa&; vufeufudkifwdkufyGJvrf;pOfom &Sdygw,f?
taumif;pm; pufaoewf tajrmuftjrm; xkwfay;cJhygw,f? usnfqHawGuvJ Adkvfatmifqef;uvJ t*FvefoGm;umeD;rSm vGwfvyfa&;awmif;wm “&&if&
taxmiftaomif;ygyJ? vkyf}uHzdk@ oufoufqdk&if 'Davmufrsm;rsm; xkwfray;ygbl;? - r&&ifcs” vd@k ajymcJyh gw,f? 'gukd ygwu D tºuif;rJh axmufcyH gw,f? yg;pyfu axmufc±H kH
enf;enf;ay;&if jzpfaeyg+yD? om r[kwf vufawG@vyk zf @kd vJ jyifygw,f? csz@kd v&kd if csEikd zf @kd jyifygw,f? jynfo@l &aJ bmfuvJ
'gayrJh ODapmwdk@ygwD[m jynfwGif;ppf rwdkufEdkifygbl;/ vkyf}uHa&;yJ vkyfEdkifwJh jyifygw,f? rjyifwm[m qdk&S,fvpfygwDyg? bma=umifh rjyifovJqdkawmh t*Fvdyfe,fcs@J
ygwDyg? u ay;oavmufeJ@ a&mifh&Jwif;wdrfzdk@ (&oavmufyJ ,lzdk@ ) olwdk@qHk;jzwf+yD;om;
OD;apmwdk@u jynfwGif;ppfomwdkufEdkif&if t*Fvdyfe,fcsJ@&J@ tm;ay;r_&EdkifrSm jzpfaevdk@yg?
jzpfayr,fh Adkvfatmifqef;wdk@udk vkyf}uHwmyJ vkyfEdkifawmh OD;apmudk tm%mtyfcsifwJh r&vdk@ - cs&+yDqdk&if vuf,mqdk&S,fvpfawG&J@ tcef;uukefyg+yD? olwdk@&J@
t*Fvyd af wG tcufawG@ygw,f? 'ga=umifh OD;Ekukd tjrefac:+yD; tm%mtyfwmyg? t*Fvyd f tpOftvmtwkdif; olwdk@udk,folwdk@ aemufwef;a&mufatmif ydk@=urSmyg? olwdk@
uom twGuftcsufvGJ+yD; OD;apmudk tm%mtyfcJh&if t*Fvdyfe,fcsJ@orm;[m 1942 qd&k ,
S vf pfacgi;f aqmif}uD;rsm;udk vufeufuikd w f u
kd yf JG pnf;±H;k &mrSm jyifqif&mrSm a&S@wef;
- ckEpS u f }uHKcJ&h wJh ‘atmifjrifpmG qkwcf mG jcif;’ &J@ pHcsed cf sKd ;&avmufatmif Armjynfuae ppfajrjyifrSm b,fwkef;urS rawG@zl;ygbl;? olwdk@eJ@ teD;uyf aecJholrsm;vdk@ tcktcgrSm
t+rD;ukyf+yD; ajy;&rSmyg? [dwf[efxkwfaeolrsm;uawmh odcsifodrSmyg? awG@zl;csifvJ awG@zl;rSmyg? awG@zl;cJhw,f
'Dvkyf}uHr_}uD;&J@ w&m;cH tppftrSefudk ygwDuom tOD;qHk; azmfxkwfolyg? qdk&if aemifvmaemufom;rsm; rSwfom;&atmif pmtkyfjyKpk wifjyoifhygw,f? t*Fvdyf
+yD;awmhvJ t*Fvdyfe,fcsJ@udk aemufqHk;wdkufyGJ0ifzdk@ v_H@aqmfcJhwmyg? e,fcsJ@eJ@ aemufqHk;pm&if;&Sif;yGJ vufeufudkifawmfvSefa&;omjzpf&if olwdk@tcef; arS;rSdef
vuf,mqdk&S,fvpfawGu tvpftidkufzrf;+yD; ygwDudk acsr_ef;ayr,fh tpdk;& oGm;rSm rkcsygyJ?
wyfppfAv kd f wOD;&J@ aus;Zl;a=umifh vGwv f m&wmyg? 'g[m tJ'yD *k Kd~ vf&@J aumif;r_jyKr_}uD;yg? txufrSm ajymcJhwJh ba&muf'g0g' udpP enf;enf;&Sif;vif;wifjyvdkygw,f?
ygwDA[kdom acsr_ef;cH&&if wygwDvHk;udk pkpnf;+yD; wjynfvHk;tESH@ wdkufyGJ0ifEdkifrSm u|efawmfwdk@ ygwD[m trSm;jyKrd&if b,fawmhrSzHk;uG,f rxm;ygbl;? trSm;&J@
r[kwfygbl;? vlwef;pm;ZmpfjrpfeJ@ ordkif;Zmpfjrpf / trSm;&J@jzpfpOf trSm;&J@ tusdK;oufa&mufr_eJ@
'Dae&mrSm wckxyf+yD;wifjy&rSmu vuf,mqdk&S,fvpfawG&J@ vufxJ tpdk;& trSm;udk jyif&r,fh enf;emawGudk qef;ppf&SmazGygw,f?
tm%m&+yD;uwnf;u zufqpf awmfvSefa&;t+yD;rSm rwwfomvdk@ tpdk;&ppfwyfxJrSm ba&muf'g0g' trSm;udjk yifz@kd u|eaf wmfw@kd ygwu D xkwaf zmfajym+yD; t=um}uD;
ae&may;xm;&wJh uGefjrLepfppfAdkvfawGudk tokwfvdkufwyfu xkwfypfaewmyg? 'g[m aerS ygwDudk tykyfcsvdkol qdk&S,fvpfygwDu u|efawmfwdk@&J@ udk,fhudkudk,fa0zefa&;
ppfwyfudk wvufudkif jzpfvmatmif vuf,mqdk&S,fvpfygwDu pwifvkyfvmwmyg? vkyfwmudk csufaumif;,l=uygw,f? 'Dvdk csufaumif;,lwmuvJ t*Fvdyfe,fcsJ@udk
Adv
k af e0if;[m vuf,mqd&k , S vf pfawG&@J cs;D ajr‡mufre_ @J ta&;ygwo
hJ l jzpfvmwmyg? (1960 vufeufuikd w f u kd zf @kd rvdak wmhwhJ tcsed u
f srS (1948 aemufyikd ;f usr)S csuaf umif;,l0w hH myg?
30 31
awGjzpfwJh qdk&S,fvpfppfAdkvfawGudk ppfwyfxJu &Sif;ypfcJhygw,f? Adkvfatmif}uD;[m ol vuf,mqdk&S,fvpfrsm; }uD;pdk;aewJh zqyv tpdk;&&J@ acwfwkef;uqdk&if “olrom
wav#mufv;kH aygi;f cJwh hJ taygi;f toif;awGuo kd pPmazguyf ;D Adv k af e0if;buf ygomG ;ygw,f? ud,k rf em +idr;f csr;f a&;” “oifyek ;f acs +idr;f csr;f a&;” pwJh ormorwf&adS om yk*Kd~ vf}uD;rsm;&J@
1962 ckEpS f tm%modr;f yGu J awmh Adv k af e0if;&J@ wOD;wnf;rlyikd f tm%modr;f yGJ awG;ac: }uHqcsufrsm;udk ygwDuvufcH+yD; aphpyfaqG;aEG;zdk@ pmwdkpm&Snfa&;um
jzpfygw,f? tajccHOya'udk zsufodrf;/ tpdk;&tzGJ@zrf; pojzifh vkyfygw,f? EdkifiHa&;ygwD urf;vSrf;cJhygw,f? 'gayrJh tcsnf;ESD;om jzpfcJhygw,f?
tm;vHk; zsufodrf;ygw,f? ppfwyfygwDwck axmifygw,f/ vl=um;aumif;atmif jrefrmh tpdk;&&J@ +idrf;csrf;a&;ay:vpDudk csrSwfaeolrsm;[m zqyvxJu EdkifiHa&;
qdk&S,fvpfvrf;pOfygwDvdk@ emrnfay;ygw,f? acgif;aqmifrsm;r[kwfbJ ppfwyfwGif;u qdk&S,fvpfawG jzpfaevdk@ygyJ?
rufcD,mA,fvD0g'orm; EdkifiHa&;tm%m avmb&ruf}uD;ol/ t}uH}uD;ol/ 1958 ckESpf ppfwyfu tm%modrf;+yD;wJh tcgrSmawmh tpdk;&&J@ “+idrf;csrf;a&;
vlrdkuf*dk%f;acgif;aqmif&J@vkyf[ef tjynfh&Sdol Adkvfae0if;&J@ Zmwd±kyf tppftrSef[m ay:vpD” [m bGifbGif;&Sif;&Sif;}uD; ay:vmygw,f? olwdk@ay:vpDu aphpyfaqG;aEG;wm
tJ'DusrS ay:vmygw,f/ rvkyfbl;? uGefjrLepfawG ±_H;awmhrSmrdk@ aphpyfr,fajymaewm/ vufeufcs&ifcs rcs&if
Adkvfae0if;(OD;ae0if;) taeeJ@ EdkifiHa&;tm%mudk vuf0g;}uD;tkyf odrf;ydkuf tjyKwfacsr_ef;ypfr,f qdkwmygyJ? olwdk@&J@armufrmr_u urf;ukefygw,f?
+yD;wJhaemuf tESpf 30 ausmftwGif;rSm orRwawG 0ef}uD;csKyfawG b,fESpfa,muf “+rdK@ay:rSm uGejf rLepf&mS ;vd@k awmxJomG ;+yD; yihcf ikd ;f aewm r[kwb f ;l / vufeuf
wifcJh+yDvJ/ (Adkvfapmarmif-Adkvfoef;a&$wdk@udkyg xnfhwGufyg?) 0ef}uD;awG/ !ïefcsKyf - rcsbl;qdk&if awmxJrSmyJ tjywf&Sif;cJh ” vdk@ w&m;0if trdef@xkwfjyef+yD; acsr_ef;cJhwmyg?
!ïefr_;awG/ trwfawG b,favmufwifcJhovJ / wdkif;tqifheJ@ atmufajcydkif;rSm ppfAdkvf AdkvftmVm0u/ ocifarmif}uD;/ Adkvfodef;polrsm;[m tJ'Dvdk usqHk;&wmyg? tJ'Dvdk
awGudk a0pkb,favmuf cGJay;cJhovJ? tJ'Dpm&if;awGudk jyKpk=unfhprf;yg? b,favmuf *k%fa&mifajymifpGm usqHk;&olrsm;vJ trsm;}uD; &Sdygw,f?
awmif rsm;cJhygovJ? ‘aphpyfaqG;aEG; +idrf;csrf;a&;’ wHcg;udk ygwDu t+rJzGifhxm;ygw,f? ppftpdk;&
olwdk@&J@ tajccHt&nftcsif;eJ@qdk&if tdyfrufawmif rruf0HhwJh &mxl;XmeE W& uawmh wHcg;udk t+rJwrf; ydwfxm;csifygw,f? 1963 ckESpfeJ@ 1980 rsm;u aphpyfaqG;aEG;
awG &aeawmh ae0if;ppftkyfpkudk olwdk@opPm&Sd=uygw,f? wm[mvJ tcuftcJ &Sdaevdk@ rwwfomvdk@ vl=um;aumif;atmif vkyfcJhwmyg?
'g[m ae0if ; ppf t k y f p k jzpf v myH k / ppf t pd k ; &jzpf v myH k e J @ ppf A sL±d k u a&pD oabm±d;k eJ@ r[kwb f J tjzpfoabmeJ@ ygweD @J aqGaEG;cJw h myg? olw@kd aqG;aEG;wJh
,E W&m;}uD;jzpfvmyHk t=urf;zsif; twdkcsHK@+yD; wifjywmyg? tESpfom&uvJ ¹cif;csufr&Sd vufeufcscdkif;wmyg?
ppftkyfpkjzpfw,f/ ppfAsL±dkua&pD,E W&m;rSm yg0ifw,fqdkwJh t&nftcsif; 1963 ckESpfuxuf 1980 - 81 rSmqdk&if ydk+yD;qdk;&Gm;vmygw,f? 74 tajccH
('gudkt&nftcsif;vdk@ owfrSwfcJh&if ) wckwnf;eJ@ jzpfvdkuf=uwJhorRw/ 0ef}uD;csKyf/ Oya't& rqv wygww D nf;om w&m;0ifwnf&cdS iG &hf v dS @kd q+kd yD; ArmjynfueG jf rLepfygwuD kd
0ef}uD;³³³³ pwmawG? zsufodrf;zdk@txd ryGifhwyGifh r&Jw&J ajymvmygw,f? tJ'Dtcsdefu wjcm;tzGJ@tpnf;
axmufvrS ;f a&;rª; Adv k cf ifneG @f wa,mufwnf; ynma&;aumfrwD OuUXvnf; wckeJ@vJ rqv ppftpdk;&u aqG;aEG;aeygw,f? tJ'DtzGJ@tpnf;udk rqv wygwD
vkyf/ usef;rma&;OuUXvnf;vkyf/ [dkaumfrwD 'DaumfrwDrSmvnf; OuUXvkyf - tJ'Dvdk tm%m&Sifpepf twif;tusyf vufcHcdkif;cJhygw,f? oD;jcm;wyfudkzsuf+yD; olwdk@
vkyfaewmudk rsuf0g;xifxif awG@ae&w,f r[kwfygvm;? tm;upm;udpPrSmvJ 0ifajym vufatmufu “vHkxdef;” vkyfcdkif;ygw,f?
vdkuf/ b,fudpPxJ0ifq&mvkyfvdkuf vkyfaewm[m ppftkyfpk0if jzpfw,fqdkwJh t&nf EdkifiHa&;t& tajz&Smcsifwm r[kwfwJh rqv tpdk;&[m u|efawmfwdk@ygwDeJ@
tcsif;wckwnf;eJ@ ae&mwum0ifpGufaewmyg? tJ'Dvkyfief;awGrSm u|rf;usifatmif aphpyfaqG;aEG;aewmudk uref;uwef; zsufodrf;vdkufygw,f? aphpyfaqG;aEG;a&;udk
oludk,fwdkif tywfwukwf avhvmqnf;yl;xm;cJhvdk@ q&m0ifvkyfaeEdkifwmawmh wzufowf t+yD;tydkif zsufodrf;vdkufw,fvdk@ a=unmcJhygw,f? tJ'Dtcsdefu wjcm;
r[kwfbl;qdkwm &Sif;aeygw,f? (OD;atmif}uD;a&;wJhpmapmifwckxJrSm ygovdk tzGJ@tpnf;wckudkawmh t+rJwrf;wHcg;zGifhxm;w,fvdk@ ajymaeygw,f?
Adkvfwifazu OD;b+idrfudk q&mwif+yD; ‘jynfolydkif’ vkyfwmrsdK;vJ jzpfcsifjzpfygvdrfhr,f?) bma=umifh 'Dvdk pHESpfrsdK;xm;+yD;usifhoHk;ygovJ? &Sif;ygw,f? ppftkyfpk[m
ppftkyfpk - ppftpdk;& - ppfAsL±dkua&pD ,E W&m;qddkwJh (ppf 3 ppf) udk ArmjynfuGefjrLepfygwDudk tmCmw xm;ygw,f?olwdk@&J@ ESvHk;tdrftxd xdk;ESuf
36 33
wduk cf u
kd Ef ikd o
f al wG[m uGejf rLepfawGyq
J w
kd m olw@kd oyd gw,f? 'ga=umifh t+rw
J rf; aoG;vef@ [m ppfwyfwckvHk;udk csKyfudkifEdkifwJh taetxm; jzpfvmw,f?
aeygw,f? uGefjrLepfygwDudk Oya'wGif; ac:roGif;0Hhovdk Oya'yrSmvJ rxm;0Hhygbl;? 'gayrJh Armjynfqdk&S,fvpfygwDudk rSDcdkae&qJ jzpfw,f? ol@ywf0ef;
'ga=umifh tjrpfjywf acsr_ef;a&; ay:vpDyJ usifhoHk;wmyg? usifrSm&SdwJh ppfAdkvf}uD;awG tm;vHk;[m ol@tay:rSm av;pm;r_
uGefjrLepfqdkwm uifqmuvmyfpnf;eJ@ wlw,f? tjrpfjzwfrypf&if tyGm; ody&f w dS m r[kwb f ;l ? umuG,af &;Xmeudik o f l OD;AaqG eJ@ jynfxaJ &;
jrefw,f? 'ga=umifh tjrpfjzwfypf&r,fv@kd e0w axmufvrS ;f a&;wm0efcrH sm;u t+rJwrf; Xmeudkifol OD;ausmf+idrf;wdk@udkom =unfndKav;pm;=uolawG
ajymae=uygw,f? jzpfw,f?
'Dvdk tawG;tjrifrsdK; &Sdaeor#olwdk@ppftkyfpk[m jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tck e0w ppfAdkvfawGu Adkvfae0if;udk tr$ef;wif+yD;
jy\emudk EdkifiHa&;t& tajz&SmrSm r[kwfygbl;? ajymavh&SdwJh 1949 ckESpfwkef;u tm%modrf;zdk@ wdkufwGef;olawG
&SdaewmawmifrS tm%mudkrrufarmvdk@ tm%modrf;wm rvkyf
ygwDpHk'Drdkua&pDjy\em cJhbl;qdkwJh udpPudk &Sif;zdk@vdkygw,f?
tm%modrf;zdk@ wdkufwGef;olu eHrnfausmf vuf,m
1980 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; aphpyfaqG;aEG;yGJ ysujf ym;+yD;wJah emufrmS ygwu D 0g'}D uD;jzpfwhJ (21 OD;) OD;bazyg? OD;baz aemufrmS u t*Fvyd ef ,fcs@J
Armjynf&@J yuwd tajctaeudk bufaygi;f pHk oH;k oyf+yD; wwdik ;f jynfv;kH od@k tqdjk yKr_topf uk r ` % D bD t d k p D uk r ` % D y g? tJ ' D w k e f ; uom Ad k v f a e0if ; u
wifjycJhygw,f? t*Fvdyfe,fcsJ@t}udKuf tm%modrf;cJh&if jynfolawGu 0dkif;+yD;
rqv wygwDppftm%m&Sifpepfudk zsufodrf;+yD; ygwDpHk'Drdkua&pDpepfudk qef@usif=uvdk@ t±dk;tom;awmif &SmawG@rSm r[kwfyg?
usifhoHk;zdk@ jzpfygw,f? Adkvfae0if;rSm EdkifiHa&;&moDOwkudk tuJcwfwwfwJh tuif;yg;r_
ygwpD 'kH rD u
kd a&pDpepfukd xlaxmifz@kd 1980 ckEpS u f bma=umifh wifjycJo h vJq&kd if &Sdygw,f? b,ftcsdefrSm b,fol@udk rSDcdk&r,f? b,ftcsdefrSm
atmufygArmjynf&J@ xl;jcm;wJh vufawG@EdkifiHa&; tajctaeawGa=umifh jzpfygw,f? cGm&r,fqdkwmudk olodygw,f/ (ocifApdef/ ocifxGef;tkyfwdk@&J@
yxrtm;jzifh - jynfwGif;ppf =um&SnfvmwmeJ@ tr# AsL&dku&ufppf,E W&m; *dk%f;udk tcsdefrD cGmcJhEdkifwmudkvnf;aumif;/ OD;AaqG - OD;ausmf+idrf;
jzpfwnfvmw,f? jynfwGif;EdkifiHa&;&J@ txufrSmppftkyfpkwck wdk@&J@ Armjynfqdk&S,fvpfygwDu cGmcJhEdkifwmudkvnf;aumif;/
jzpfwnfvmw,f? wdkif;jynf&J@ tkyfcsKyfa&; Oya'jyKa&; w&m; &S p f a v;vH k ; vl x k t H k º ur_ } uD ; rwd k i f r D u av;rS m qd k & S , f v pf
pD&ifa&;udk vHk;0csKyfudkifxm;wJh ppftpdk;&wck jzpfay:vmw,f? ta&+cHKxm;wmudk cGmcs+yD; ygwDpHk'Drdkua&pDodk@ ajymif;vJzdk@
tajccHOya'wck a&;qGJ+yD; olwdk@&J@ tm%m&Sifpepfudk tum tmabmfzefw;D cJw h mudv k nf;aumif;/ oH;k oyf=unf&h if ol@&@J tuif;
tuG,f jyKaeygw,f? ppftkyfpk/ ppftpkd;&/ ppfAsL&dkua&pD,E W&m; yg;r_udk tuJjzwfEdkifyg w,f?)
jzpfay:vmwJh jzpfpOfudk cif;jy+yD;wifjyrSom &Sif;vif;rSmjzpfvdk@ zqyvtzGJ@ uGJ+yD;aemufydkif; 1958 ckESpfrSm qdk&S,fvpfppfAdkvfawG&J@
jzpfpOfudk wifjyygr,f? yifhwifay;r_eJ@ tdrfapmifhtpdk;& wufvkyfawmhvJ Adkvfae0if;[m qdk&S,fvpfygwDudk
- 1948 ckESpfrSm Armjynfqdk&S,fvpfygwDu uGefjrLepfqef@usifa&; qufvufrSDcdkygw,f? tJ'Dwkef;u OD;AaqG OD;ausmf+idrf;wdk@t}udKuf vkyfygw,f? oef@&Sif;
jynfwGif;ppfudk zefwD;cJhw,f? Adkvfae0if;trª;jyKwJh wyfwGif;&Sd zqyv OD;Ekwdk@udk qef@usifygw,f?
qdk&S,fvpfygwD0ifawGudk trmcHxm;+yD; tpdk;&ppfwyf}uD;wckvHk; 1960 ck E S p f a&G ; aumuf y G J t+yD ; rS m awmh Ad k v f a e0if ; [m tusbuf
toHk;jyKum uGefjrLepfqef@usifa&; jynfwGif;ppf wdkufapcJhygw,f? a&mufaewm aocsmoGm;+yDjzpfwJh OD;AaqG OD;ausmf+idrf;wdk@&J@ Armjynfqdk&S,fvpfygwDeJ@
- u&iftrsKd ;om;wyfawG ykeu f efomG ;+yD;wJh tcsed u f p+yD; Advk af e0if; t+yD;tydkif vrf;cGJvdkufygw,f? ol@udk yifhwifay;cJhol (OD;AaqG OD;ausmf+idrf;bufom;)
34 35
tckwavmrSm e0wxJu tm%mydkifwcsdK@u “Auy&J@ tm%mudk jzwfvrf; wdu k zf surf ypfEikd &f if jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;udk Edik if aH &;t& tajz&SmrSm r[kwyf g? Armjynf&@J
u odrf;ydkufa&; }udK;yrf;r_rsm;” qdk+yD; ajymae=uwm &Sdygw,f? 1980 - 81 ckESpfup+yD; Edik if aH &;tajctae[m wd;k wufEikd rf mS r[kwyf gb;l ? (ppf 3 ppf) udk wdu k zf suyf pfz@kd q&kd ifvJ
ygwDu jynfolvlxkodk@ wifjycJhwJh wifjycsufrsm;eJ@ vwfwavm awmif;qdk csufrsm;udk vlwef;pm;vl@tv$m tm;vHk;ygrS jzpfygr,f? 'Dvlwef;pm; vl@tv$mawGudk udk,fpm;jyKwJh
=unfh&if ppftpdk;&tpm; 'Drdkua&pDtpdk;&w&yfeJ@ tpm;xdk;a&;udkom wifjyxm;wm EdkifiHa&;tawG;tac: trsdK;rsdK;udk udk,fpm;jyKwJh ygwDawG &Sd&ygr,f? ygwDtrsm;tjym;
awG@&ygvdrfhr,f? ygwDu tm%modrf;ydkufa&;udpP vHk;vHk;rygygbl;? &Sd&ygr,f? +rdK@ay:rSm rqv/ awmxJrSm Auy - 'DESpfckyJ &Sdaevdk@ rjzpfygbl;?
e0w uoufaocH taxmuftxm;tjzpf wifjyaewJh Auy ay:vpfAsL&dk 'kwd,tm;jzif-h Armjynf jynfwGif;ppf[m ±_yfaxG;ygw,f? &Snf=um+yD; tajymif;tvJ
tpnf;ta0; AD'D,dkacGqdkwm[m wu,fu Edkif§OD; tzGJ@ tpnf;ta0; r[kwfygbl;? vnf; rsm;ygw,f? yHkpHao/ rlaowckESpfckeJ@ jy\em&J@ tajzudk&Smvdk@ rjzpfygbl;?
ajrmufydkif;A[dkXmecGJ aumfrwD0ifrsm;odk@ A[dk&J@qHk;jzwfcsufrsm;udk jyefvnftpD&ifcHwJh tiftm;pk toD;oD;&J@ tqdjk yKr_tm;vH;k / pOf;pm;r_tm;vH;k eJ@ a&G;jc,fp&mvrf; tm;vH;k udk
tpnf;ta0; jzpfygw,f? vrf;zGifhay;xm;&ygr,f/ csKyf+yD;ajym&&if EdkifiHa&;t& tajz&Sm&ygr,f? EdkifiHa&;t&
+yD;awmhvJ tJ'DrSm ygwDA[dku wifjyaewm[m ygwDutm%modrf;,lzdk@ tajz&SmcJhom;yJ/ uGefjrLepfawGu tcGifhaumif;,l tjrwfxkwfcJhvdk@ zsufodrf;vdkuf&wm
r[kwfygbl;? vlxktHkºur_}uD; ('Drdkua&pD ta&;awmfyHk) u rqv ppftpdk;&udk +zdKzsuf+yD; vdk@ e0w ua&;ae ajymaewm &Sdygw,f/ 1963 a&m 1980§81 rSmyg ppftpdk;&u
vlxk}uD;udk,fwdkif zGJ@pnf;wJh ,m,Dtpdk;&w&yf ay:aygufa&;eJ@ tJ'Dtpdk;&udk ygwDu EdkifiHa&;t& tajz&SmcJhwm r[kwfygbl;? ppfajrjyifrSm r&Edkifwmudk aphpyfa&;pm;yGJrSm
b,fvdktm;ay;axmufcH&rvJ qdkwmudk wifjywm jzpfygw,f? wif+yD; awmif;aewmyg?
'DudpPudk tus,fwifjyrS &Sif;vif;jynfhpHkrSmjzpfvdk@ vdktyfoavmufudk EdkifiHwumrSm jynfwGif;ppfjy\emudk ajz&Sif;=uwmudk =unfhyg? pdwf&Snf
wifjyygr,f? vuf&n S f aphpyf!Ed‡ id_ ;f =uwmyg? wu,fajym&if ppftpd;k &[m aqG;aEG;bufrsm;tay:rSm
1988 u tajctae[m tvGefxl;jcm;wJh tajctaejzpfygw,f? vlxk}uD; wef;wl&nfwl qufqw H m r&Syd gb;l ? olw@kd u oabmxm;}uD;pGmeJ@ r[mtcGit hf a&;}uD;
taeeJ@ ppftpd;k &&J@ zdEydS af oG;G pkyrf a_ tmufrmS tESpEf pS t
f vv }udwrf w
dS o
f nf;cHvmcJ&h wm ay;aewm urf;rwufeJ@qdkwJh tjyKtrlawG avoHawGeJ@ qufqHwmyg?
awG aygufuGJvmcJhwm jzpfygw,f? rdrdwdk@uH=urRmudk rdrdwdk@zmom zefwD;awmhr,fqdkwJh 'ga=umifh wef;wl&nfwl/ 'Drdkua&pD&Sd&Sd/ ta=umif;tusdK;qDavsmfpGm pdwf&Snf
oEMXd mefcsvmwJu h mv jzpfygw,f? ta[mif;awGukd +zdKzsuyf pf+yD; topfawGukd xlaxmif vuf&Snf ajymqdkqufqHwJh enf;em[mvnf; ta&;}uD;ygw,f? ppfwyfxJu wyfcGJ
vm=uwJh tcsdefvnf; jzpfygw,f? wyf=uyf}uD; taygufrsdK;csdK;vdk@uawmh rjzpfyg?
'gayrJh jyif;jywJhpdwf"mwfom&Sd+yD; vdktyfwJh wjynfvHk;twdkif;twmt& ppftpdk;&qDu txufygoabmxm;rsdK;/ qufqHr_rsdK;udk &vdrfhr,fvdk@
pnf;±Hk;zGJ@pnf;r_ r&SdbJ jzpfaeygw,f? 'DvdkjzpfwmuvJ obm0usygw,f? rqv wygwD ygwDupdwful;,Ofr_ r&Sdygbl;? 'ga=umifhvnf; ygwDpHk'Drdkua&pDomv#if Armjynf&J@
ppftm%m&Sipf epf vufatmufrmS tESpf 30 eD;yg; aecJ&h wma=umifh t&ift h &ifu &Scd whJ hJ vufawG@EdkifiHa&;eJ@ udkufnDw,fqdk+yD; wifjyaewmyg?
jynfvHk;qdkif&m tpnf;t±Hk; tzGJ@tpnf;awG r&Sdawmhygbl;? topfjyefvnf zGJ@pnf;=u ygwDpHk'Drdkua&pDudk 1980§81 ckESpfrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDu wifjy
&rSmyg? 'g[m tvGef}uD;rm;wJh tm;enf;csufyg? vdkufawmh wkH@jyefr_ trsdK;rsdK;udk ygwDwGif; ygwDyrSm ñuHawG@&ygw,f? ygwDpHk'Drdkua&pD[m
aemuf+yD;awmh ta&;wumhta&;t}uD;qH;k jzpfwhJ tm;enf;csuu f awmh vlxk ArmjynfEdkifiHa&;vufawG@udk OD;pm;ay;+yD; azmfxkwfwJhaºu;a=umfoH jzpfygw,f? r+yD;qHk;
tm%m (wenf;) 'Drdkua&pDtm%mudk ausmaxmufaemufcHjyK&r,fh tm%m,E W&m; EdkifwJh jynfwGif;ppfudk &yfpJvdkwJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk wu,fwrf; wnfaqmufvdkwJh
(ppfwyf - &JtzGJ@ - w&m;±Hk;pwm) r&Sdygbl;? apwemeJ@ wifjycJhwmyg?
rqv ppftpdk;& ,E W&m;uawmh oGufcsmyg' vdkufoGm;yg+yD? rqv u|eaf wmfw@kd &@J wifjycsuu f kd wjynfv;kH od@k us,uf s,jf yef@jyef@ jzef@a0cJyh gw,f?
ppftpd;k &tay: (txl;ojzifh OD;ae0if;tay:rSm) wu,fwrf; opPm&Sad ewJh tzG@J tpnf;u EdkifiHa&;acgif;aqmif}uD;/ toD;oD;xHrS a0zeft}uHay;r_rsm;udkvJ awmif;cHcJhygw,f?
ppfaxmufvSrf;a&; tzG@J om &Sdygawmhw,f? ('Daus;Zl;a=umifhvJ e0w xJrSm AdkvfciffnGef@ OD;ausmf+idrf;u “'Dwcgawmh ocifAodef;wifajymwJh ygwDpHk'Drdkua&pDudk
40 37
axmufcHw,f?” vdk@ ajymcJhygw,f? wifjycsuf jzpfygw,f)
Adkvfae0if; pdwful;aygufwdkif; t&rf;av#mufvkyfvdk@ wdkif;jynf qif;&JwGif; - wdkif;jynf&J@ uH=urRmudk zefwD;=ur,fh ausmif;om;eJ@vli,frsm;odk@ ydk@pu'f
eufaewmudk ud, k af wG@}uHKae&wma=umifw h a=umif;/ ol@taeeJ@ pwifcw hJ hJ “jynfwiG ;f ppf ay;pmrsm; (tJ'DxJrSm or*~zGJ@pnf;cGifheJ@ taqmuftOD jyefvnfwnfaqmuf
cif;+yD; uGejf rLepfygwu D kd tjyKwfwu kd af &;” [m vufawG@rmS ae0if;ppftyk pf u k kd arG;ay;ovdk a&; ygw,f?)
jzpfcJhwma=umifhwa=umif;/ twdkuftcHb0eJ@ ae&wJh yk*~vdu usyfwnf;usOf;ajrmif;r_/ - pmaytEkynm&Sifrsm;odk@ vdyfrl+yD; pmayvGwfvyfcGifhudpPawG a&;ygw,f?
pdk;&drfxdwfvef@ae&r_wdk@udk udk,fawG@}uHKvmvdk@wa=umif;/ tJ'Dta=umif;awGa=umifh - tvkyform;twGuf v,form;twGuf vdyfrlwJh ydk@pu'frsm; pojzifh
oHa0*&vmwm jzpfygvdrfhr,f? ae&mtESH@odk@ ydk@cJhygw,f?
OD;ausm+f idr;f &J@ wH@k jyefrr_ sKd ;vdyk J wjcm;jynfwiG ;f Edik if aH &;avmuu yk*Kd~ vf}uD;awG tJ'Dvdk yk*~dKvfaygif;pHk vlwef;pm;tv$maygif;pHkodk@ ygwD&J@ay;pmrsm;[m 1988
trsm;tjym;qDu ygwDtaeeJ@ vufcH&&SdcJhygw,f? ygwDpHk'Drdkua&pDudk axmufcHwJh ckESpf tHkºur_}uD;twGuf tajccHawG jzpfvmygw,f?
wHk@jyefr_udk tpOftvm}uD;wJh EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;xHrS &&SdcJhygw,f? u|eaf wmfw@kd ygw&D @J wifjycsurf sm;udk trsm;pk}uD;u aumif;rGew f hJ wH@k jyefrr_ sm;
OD;ausm+f idr;f u ‘atmufarhowd&csurf sm;’qdw k hJ pmrlwck a&;aea=umif;vnf; jyK=uygw,f?
=um;cJh&ygw,f? oluG,fvGefawmh ol@pmrl tdrfoltdrfom;awGqDrSm usef&pfw,fvdk@ 'DvdkeJ@ 1300 jynfh ta&;awmfyHk&J@ a&$&wkESpfywfvnfodk@ eD;uyfvmygw,f?
=um;&ygw,f? ‘pmrl’[m tar&duefjynfxJ a&mufaeovdkvdkvJ =um;&ygw,f?
bmawGyJ a&;xm;a&;xm; pmtkyftjzpf xGufvmwmudk u|efawmfwdk@ vdkvm;ygw,f? 1988 vlxktHkºur_}uD;
OD;Ek&J@ ‘paeom;’ pmtkyfvdk xkwfjzpfatmifxkwfEdkif&if ArmjynfEdkifiHa&;twGuf (odk@r[kwf)
wrsdK;rsdK;awmh tusdK;&SdEdkifygw,f? 'Drdkua&pDta&;awmfyHk
'D w H k @ jyef r _ t m;vH k ; ud k u|ef a awmf w d k @ ygwD u v_ d u f v S J p G m }ud K qd k c J h y gw,f ? 1980 - 81 ckEpS rf mS ygwu D pwifwifjycJw h hJ ppftyk pf k wygwt
D m%m&Sipf epfukd
tJ'DvdkwHk@jyefr_awG &+yD;wJhaemufrSm ygwDu vufawG@vkyfief;cGifxJudk 0ifygw,f? 1985 zsufodrf;+yD; ygwDpHk'Drdkua&pDpepf xlaxmifa&;qdkwJh 0g'jzef@csda&;aºu;a=umfoH[m
rwdkifrDuyg? vlxk}uD;u vufcHvmwmeJ@ w+yKdifeuf vufawG@aqmif&Gufr,fh aºu;a=umfoH jzpfvm
- q&mawmf oHCmawmfrsm;xHodk@ vdyfrlwJh qufuyfv$mrsm; (txJrSm ygw,f?
wdkif;jynf&J@ta&; wdkif;oljynfom;rsm;&J@ta&;udk rsufESmv$Jrxm;bJ yg0if 1980 - 81 ckESpfu tajctaer&ifhrSnfhao;ayr,fh 1988 ckESpfrSmusawmh
aqmif&Gufawmfrl=u&ef ygw,f) &ifhrSnfhvm+yD; vlxktHkºur_}uD; jzpfvmwm jzpfygw,f? 'Dvdk&ifhrSnfhvmapzdk@udk rqv
- wcsdefwcgu e,fcsJ@qef@usifa&;§zufqpfawmfvSefa&; ppfajrjyifrSm ppftpdk;&udk,fwdkifu wzufwvrf;uae+yD; zefwD;cJhwmyg? wdkif;jynf[m tqif;&JqHk;
wuwkwfxJrSmae+yD; wdkufyGJ0ifcJhol vkyfazmfudkifzufa[mif;rsm;odk@ vdyfrlwJh EdkifiH jzpfoGm;jcif;/ aiGpuULrsm;udk w&m;r0ifa=umif; a=unmum vHk;vHk;zsufodrf;jcif;/
yd@k pu'fay;pmrsm;/ (1300 jynfrh mS wdu k yf 0JG ifc=hJ upOfu ausmif;y&0%fawGxrJ mS / OD;ae0if;udk,fwdkifu tajymif;tvJvkyfa&; pum;rsm;ajymvm&jcif; pwmawG[m
tusOf;axmifxJrSm/ uwkwfxJrSm/ aemifay:aygufvmr,fh vGwfvyfwJh tajctae&ifhrSnfhvmwmudkjywJh ta=umif;tcsufrsm; jzpfygw,f?
Armjynf}uD;&J@ yHkum;csyfudk pdwful;eJ@ a&;jc,fcJhyHkrsm;eJ@ tckawmh wjcm;pD tajctae &ifhrSnfhr_qdkwmudk (tajccHtm;jzifhqdkv#if) tkyfpdk;cH&olawGu
jzpfaewJh ae0if;ppftkyfpkatmufu Armjynf&J@ yHkum;csyf E_dif;,SOfcsuf/ tkyfpdk;olrsm;&J@ zdESdyfaoG;pkyfr_udk qufvufonf;cHEdkifpGrf; r&Sdawmhjcif;qdkwm wckwnf;eJ@
oufwrf;aph ae&&ifawmifrS odyf=um=um rae&awmhr,fh touft&G,f tuJjzwf&wm r[kwfbJ/ tkyfpdk;olawGudk,fwdkifuvJ yHkpHa[mif;twdkif; qufvuf
a&mufc=hJ u+yD? usew f ohJ ufwrf;twGi;f (5 ESpf - 10 ESpt f wGi;f ) rSm ppftpd;k &udk tkyfpdk;&ef rjzpfEdkifawmhjcif; qdkwmudkyg xnfhwGuf+yD; tuJjzwf&rSm jzpfygw,f?
jzKwf+yD; ygwDpHk'Drdkua&pDtwGuf vufwGJwdkufyGJ0if=uzdk@ v_H@aqmfwJh ygwD&J@ 1988 ckESpfu tajctae[m tJ'Dvdk tajctaersdK; jzpfygw,f?
38 39
vlwef;pm; vl@tv$mrsm; yg0ifrb _ ufuajymajym pGe@f vw $ pf eG @f pm;&r_ aoG;ajrus&r_bufu 'Dae@ wGiuf s,af eEdik wf myg?) usew f hJ tpd;k & XmeE &W awGuawmh - vlxt k ºkH ur_tay:rSm
=unfh=unfh trsm;}uD; }uD;rm;us,fjyef@ygw,f? pmemr_ &Sd&if&Sd - r&Sd&ifvJ =um;aewJhoabm - apmifh=unfhvkdwJhoabm &Sdae=uwm
'Dta&;awmfyHk}uD; aygufuGJvmapzdk@ u|efawmfwdk@ygwD[m tapm}uD; jzpfygw,f?
uwnf;u tm;xkwv f ;kH yef;cJyh gw,f? ygw&D @J om;aumif;orD;aumif; tajrmuftjrm;udk ESpf&Snfvrsm; Adkvfae0if;eJ@ tvGef&if;ESD;u|rf;0if&SdcJh=uwJh (ppfwyfwGif;rSmvJ
ay;v–c&hJ ygw,f? ta&;awmfy&kH @J tp tv,f tqH;k wdu k yf pJG Ofrsm;rSmvJ pGe@f vw $ pf eG @f pm;+yD; tpOftvm&SdcJh=uwJh) rsdK;cspf&Jabmfa[mif;}uD;rsm;udk,fwdkifu vlxktHkºur_}uD;udk
yg0ifcJhygw,f? axmufcaH e=uwm[m tawmfta&;ygygw,f? Adv k af e0if;ta=umif; twGi;f od tpif;od
tajctae tcsuf t vuf r sm; r&if h r S n f h a o;wJ h u mv jzpf w J h t wG u f olawGuawmif rqvudk qef@usifvm=uwmjzpfvdk@ ppfwyfwckvHk;tay: tvGef=oZm
apmapmydik ;f u v_y&f mS ;r_rsm;[m }uD;rm;us,jf yef@whJ v_y&f mS ;r_}uD;tjzpf ra&muf&cdS yhJ gb;l ? oufa&mufr_ &Sdaeygw,f?
(tajctae&ifhrSnfhr_eJ@ ywfouf+yD; txufrSm wifjycJh+yD;yg+yD?) OD ; atmif } uD ; ud k uref ; uwef ; axmif u v$ w f a y;+yD ; “wyf r awmf t ay:
1987 ckESpfrSm aiGpuULawG w&m;r0if a=unmwJhtcsdefuawmifrS tHkºur_}uD; pdwfeJ@awmif rjypfrSm;=ueJ@” vdk@ ajymcdkif;&wmudkyJ =unfhyg/ 'g[maxmufvSrf;a&;&J@
ay:aygufrvmcJhygbl;? tpDtrHyg?
'Dvt kd ajctaersKd ;rSmawmifrS vlxt k ºkH ur_}uD; jzpfrvmawmh Armjynfta&;udk tkyfcsKyfa&; ,E W&m;a[mif;u +ydKysufoGm;+yD; tkyfcsKyfa&; ,E W&m;topfu
apmif=h unfh tuJcwfae=uwJh taemufwikf ;f u ynm&Siaf wGu tH=h o=uygw,f? tckvv kd J ay:xGef;rvmEdkifao;wJhumv ppfwyf}uD;wckvHk;&J@ trsm;pk}uD;uvJ Za0Z0gjzpfaecsdef
oHk;oyf=uygw,f? ‘a&S@aqmifv_yf&Sm;rnfh acgif;aqmif r&Sdvkd@’ ‘bmoma&; tvGef - 'g[m tvGefxl;jcm;wJh tajctae jzpfygw,f?
udkif;±_dif;wJhvlxkjzpfvdk@ onf;cHpdwfjrifhrm;vGef;vdk@’ 'Dtajctaeudk rSefrSefuefuefcsOf;uyf+yD; tiftm;pktm;vHk;u wnDw!Gwf
olw@kd wikd ;f jynfawGrmS vdq k &kd if 'grsKd ;vkyw f t
hJ pd;k & ckepf&ufrcHb;l ? jyKwfusw,f wnf;eJ@ tajzrSefudk &SmEdkif=u&if zufqpfawmfvSefa&;t+yD; 1945 ckESpfwkef;u
vdk@vJ ajym=uygw,f? ay:xGef;cJhzl;ovdk - wrsdK;om;vHk; wpnf;wvHk;wnf;&SdwJh vlxk}uD;w&yfvHk;taeeJ@
ArmjynfwGif;u tajctaeudk twGif;usus rodvdk@ olwdk@'Dvdkajym=u taumif;jrif0g' jynfh+zdK;aeum tm;opfrmefopfawG jynfhv#rf;aewJh wyfeJ@jynfol
oHk;oyf=uwmyg? wom;wnf;&SdaewJh tajctaew&yf jzpfvmrSmyg?
1988 rSm tHkºuaygufuGJr_}uD; jzpfvmawmhrS olwdk@ tHhtm;oifhoGm;ygw,f? 'Dvjkd zpfvmzd@k u|eaf awmfw@kd ygwu D enf;vrf;rsm;udk }udK;pm;&SmazG wifjyaewm
olwdk@oHk;oyfwJh acgif;aqmifr_r&Sdvdk@ qdkwmuawmh wydkif;rSefygw,f? 'gayrJh jzpfygw,f? 'gayrJh tcsdef rrDvdkufygbl;? ppftkyfpku tm%modrf;oGm;ygw,f?
tESpfom&usus pOf;pm;=unfh&if vlxktHkºur_udk acgif;aqmifu tcsdefra&G; tajctae (18-9-88) &ufae@rSm ppfaxmufvSrf;a&;&J@ aqmf=or_eJ@ tm%modrf;
ra&G; t+rJwef; zefwD;Edkifwm r[kwfygbl;? vlxktHkºur_uom acgif;aqmifudk b,ftcsdef vdkufawmh 'Dtm%modrf;yGJ[m b,fol@qDu tm%modrf;vdkufwmygvdk@ yDyDjrnfjrnf
rSmrqdk zefwD;Edkifygw,f? ajymzdk@ cufaeygw,f? rqv tpdk;&qDu odrf;wmygvdk@ ajym&atmifuvJ rqv
1988 vlxt k ºkH ur_}uD;twGi;f rSm acgi;f aqmifra_ e&mudk &,lz@kd tm;xkwo f al wG tpdk;&vufxJrSm tm%mr&Sdawmhbl;? +ydKysufoGm;+yD? vlxktpdk;&qDu odrf;wmygvdk@
renf;ygbl;/ “'Drdkua&pD zcif}uD;” vdk@ udk,fhudkudk,fazmf+yD; xGufvmwJh OD;atmif}uD;vdk ajym&ifvJ “vlxktpdk;& ” qdkwm zGJ@zGJ@pnf;pnf; &Sdao;wm r[kwfbl;?
vlawmif&ydS gw,f? 'gayrJh vlxu k (vli,f-vl}uD;tm;vH;k u) wnDwnf;avmuf a&G;jc,f b,fo@l qu D tm%modr;f vdu k w f mygv@kd ajym&cufaevd@k (Auy) u jzwfvrf;
zefwD;vdkufolu wjcm;wa,muf jzpfoGm;ygw,f? uae+yD; tm%modrf;ydkufzdk@ }uHpnfaewmudk ppfaxmufvSrf;a&;u azmfxkwfawG@&Sd+yD;
ab;rSm uGejf rLepfawG 0dik ;f &Haew,f/ xkwyf ,fypf&r,f pojzifh OD;atmif}uD;u vufOD;atmif vkyfvdkuf&wmygvdk@ qifajcuefae=u&wmyg?
oJe@J yufwm vkyv f mygao;w,f? tckwavmrSmvJ e0w Adv k cf if!eG @f u uGejf rLepfawGu tES p f o m&buf u aeajym&if e0w tm%mod r f ; wm[m vl x k q D u
0dkif;&HwJhenf;eJ@wifvdk@ acgif;aqmifjzpfvmwm - EdkifiHjcm;uom txif}uD;axmufcHwm tm%mudk (vlxq k o
D @kd wpwp a&mufae+yDjzpfwhJ tm%mud)k odr;f vdu k wf mvd@k ajymvd@k
44 41
&ygw,f? Oyrm tjzpf 1300 jynfh ta&;awmfyHk&J@ oifcef;pmudk wifjyygr,f?
‘vlxktm%m’ u pkpkpnf;pnf;jzpfoGm;&if - ‘vlxktm%m’rSm }uH@cdkifwJh 1300 jynfh ta&;awmfyHk[m &nfrSef;csufyef;wdkifta&muf w}udK;wnf;
ausmaxmufaemufcH tm%m,E W&m; &SdoGm;&if ppftkyfpktaeeJ@ jzwfvrf;uae rcsDwufEdkifcJhygbl;? qHk;±_H;oGm;ygw,f?
tm%modrf;vdk@ rjzpfEdkifawmhygbl;? aemufusoGm;yg+yD? 'gayrJh ta&;}uD;wJh oifcef;pmESpfck &cJhygw,f?
aemufqifajcwcku a'gufwmarmifarmifajymwJh twdkif;om vlxku yxr oifcef;pmu tiftm;tqrwef }uD;rm;wJh acwfopfe,fcsJ@orm;udk
vufcHcJh=u&if ppfwyfu0if+yD; tm%modrf;jzpfrSm r[kwfbl;vdk@ ajymavh&dSygw,f? tEdkifwdkufzdk@qdk&if awmfvSefa&;oabmw&m; vufeufwyfqifxm;wJh pnf;urf;
wu,fu a'gufwmarmifarmif&J@ orRwoufwrf;twGif;rSm a'gufwmarmifarmifu wif;usyw f hJ awmfveS af &;ygww D &yf&@J acgi;f aqmifr_ &S&d r,f? trsKd ;om;a&;0g' oufouf
vlxu k kd tcsKd owfae+yD; ppfwyfu tm%modr;f yGt J wGuf (vlxu k kd t=urf;zufErdS ef if;zd@k ) udk vrf;!ïefxm;um avsmh&J&JzGJpnf;xm;wJh ygwD&J@acgif;aqmifr_eJ@ wdkufvdk@rjzpfbl;
jyifqifaewmyg? vufeuf - &duQm - aiGa=u; -"mwfqD pojzifh ±kyf0wÎKypPnf;rsm;udk qdkwm&,f?
wzufupkpnf;aeovdk wzufuvJ ppfAdkvfppfom;awGudk ppfpnf;urf;eJ@ tusyfudkif+yD; 'kwd, oifcef;pmu acwfrDppfwyfudk toHk;jyK+yD; zdESdyftkyfcsKyfaewJh e,fcsJ@
wif;wif;usyfusyf csKyfudkifaeygw,f? vlxkqef@usifa&;vkyfzdk@ aoG;xdk;ay;ygw,f? tpd;k &udk tEdik w f u
kd cf si&f if acwfrtD rsKd ;om;wyfrawmfw&yf xlaxmif&r,f? vufeufrhJ
*dk%f;*%pdwfoGif;ay;ygw,f? &mxl;eJ@vnf; jrLqG,fygw,f? &ifqdkifvdk@uawmh tEdkifr&Edkifbl;qdkwJh oifcef;pmrsm; jzpfygw,f?
[dkwkef;uqdk&if ,dk;',m;ppfwyfrSm AdkvfcsKyfOD;a&u wifhum;OD;a&xuf ocifatmifqef;&J@ *k%af us;Zl;[m 'DEpS cf &k v dS matmif pwif xlaxmifco hJ al wG
rsm;w,fvdk@ EdkifiHwum pme,fZif;wcsdK@u &,foGrf;zGJ@cJh=uygw,f? tckawmh tJ'D xJrSm a&S@qHk;uyg0ifcJhwJhaumif;r_ jzpfygw,f?
,dk;',m;ppfwyf&J@ pHcsdefudk e0w ppfwyfu csdK;vdkufyg+yD? ae0if;ppftkyfpktwGuf rSefrSefuefuef+cHKiHkoHk;oyf ed*Hk;csKyf+yD; oifcef;pmaumif;aumif;xkwfum
tusdK;jyKcJholrsm;udk &mxl;jr‡ifhay;+yD; qkvmbfcswmjzpfvdk@ AdkvfcsKyfpm&if;0if wavS}uD; jyifqifoifw h mjyifqif/ r&Sw d m&Sad tmif vkyEf ikd &f if aemufq;kH rSm atmifjrifr_ &vmwmygy?J
jzpfvmygw,f? 'ga=umifhvJ qHk;±_H;r_[m atmifjrifr_twGuf rdcifjzpfw,fvdk@ wifpm;+yD; ajym=uwmyg?
atmufuvlukd txufwifay;zd@k twGuf e*d&k adS ewJh vluv kd J z,fypfz@kd raumif; 1300 jynfh ta&;awmfyHk 10 ESpfjynfhajrmufwJh tcgrSmusawmh u|efawmfwdk@
(raumif;bl;qdw k mxuf wyfwiG ;f rSmxm;+yD; xde;f csKyfxm;wmu yd+k yD;pdwcf s&rSm jzpfv@kd yg? jynfolrsm;[m t*Fvdyfe,fcsJ@orm;tay: vGwfvyfa&;atmifyGJ &vdkufygw,f? 1300
wyfjyifa&mufoGm;&if rsdK;cspf&Jabmfa[mif;awGeJ@ yvJeHyoifhoGm;&if cuf&acs&J@qdk+yD; jynfh ta&;awmfyHkom r&SdcJh&if tJ'Dta&;awmfyHku ay;vdkufwJh oifcef;pmudkom rSefrSef
quf+yD; wyfxJrSm xdef;xm;wmyg?) uefuef rxkwf,lEdkif&if 1948 rSm atmifyGJ&rSm r[kwfygbl;?
'Dawmh AdkvfcsKyfr–;}uD;qdkwJh &mxl;wckudk wDxGif&w,f? &Sd&if;pGJ AdkvfcsKyfawGudk 1988 'Dru kd a&pD ta&;awmfyu kH v kd J +cHKiHo
k ;kH oyf ed*;kH csKyfvyk u
f m oifcef;pmrsm;
xde;f xm;&w,f? aumif;r_jyKcJo h al wGukd Adv
k cf sKyfcef@&w,f? 'Dvekd @J Adv
k cf sKyfawG wavS}uD; xkwf,l&ygr,f?
jzpfoGm;wmyg? oifcef;pmudk rSefrSefuefuef xkwf,lEdkif&if ppftpdk;& - ppftm%m&SifpepfeJ@
,dk;',m;&J@pHcsdef csdK;rScsdK;&apawmhqdkwJh apwemeJ@vkyfyHk ray:ygbl;? ppfAsL±dkua&pD,E W&m;wdk@udk aemufwcsDrSm wdkufzsufypfEdkifygvdrfhr,f?
'Drdkua&pDtpdk;&ppfppfudkvJ xlaxmifEdkifygvdrfhr,f?
1988§ 'Drdkua&pDta&;awmfyHk u|eaf wmfw@kd ygwu D xkw, f &l &Sw d hJ oifcef;pmudk wifjyygr,f? 'g[m aqG;aEG;zd@k
udk !‡dE_dif;zdk@twGuf tqdkwckudk wifjywJh oabmyg? trSefw&m;udk 0dkif;0ef;&SmazG=uzdk@
+cHKiHkoHk;oyfed*Hk;csKyfvkyfum oifcef;pmxkwf,la&; tpysdK;ay;wmvJ jzpfygw,f? udk,fhudkudk,f a0zefa&;oabmeJ@ wifjywmjzpfvdk@ trSm;eJ@
csdK@,Gif;csufrsm;udkom aZmif;ay;+yD; azmfxkwfwifjyrSmyg?
vlxek @J cs+D yD; yg0ifwhJ v_y&f mS ;r_}uD;wdik ;f rSm tawG@t}uHKeJ@ oifcef;pmawG &Spd +rJyg? 1988§ 'Dru kd a&pDta&;awmfy[ kH m 1300 jynft h a&;awmfyekH @J E_id ;f pm&if vlxk
42 43
ygwDuod&SdEdkifygw,f/ 'gayrJh b,ftcsdefrSm bmudkta=umif;jyK+yD; b,fae&mrSm jzpfvm ponfponfjzifh tykyfcsygw,f? OD;atmif}uD;&J@avudkvdkuf+yD; ajymwmyg? 'Dpum;
rvJqdkwJh a&Smifwcifoabm (=uHK}udKufwdkufqdkifr_oabm) udkawmh rodEdkifygbl;? pcJholu OD;atmif}uD;yg?
1988 ckESpf rwfvrSmawmh 'g[m vlxktHkºur_}uD;&J@ tpqdkwm wGufcsufvdk@ OD;atmif}uD;&J@ pmapmifawGtm;vHk;rSm ruG,fr0SufygaewJh tcsuft&
&yg+yD? tJ't D csed af &mufonftxd acgi;f aqmifr,fh us,jf yef@whJ wyfaygi;f pktjrKaw zG@J v@kd olvdkvm;wm[m ppftpdk;& - ppftkyfpk tm%m&Sifpepf - ppfAsL±dkua&pD,E W&m;udk
r+yD;ao;ygbl;? zsufodrf;a&; r[kwfygbl;? OD;ae0if;u eHygwfwpftjzpf orRwvkyf+yD; olu 0ef}uD;csKyf
v_yf&Sm;r_}uD;udk acgif;aqmifr,fhwyfaygif;pk r&Sdawmh wnDw!Gwfwnf;aom vkyfcsifwmyg?
acgi;f aqmifrr_ ay;Edik b f J wa,mufwaygujf zpfum pnf;vH;k r_ ysujf ym;apygw,f? &efou l Adv
k wf ifazu pdwrf ES@H ol - 0ef}uD;csKyfvyk cf =hJ uwJh - Adv
k pf ed 0f if; - OD;armifarmifc
0if+yD; oyfv#dKaoG;cGJEdkifzdk@ a&cHajrcH zefwD;ay;ovdk jzpf&ygw,f? - ol&OD;xGef;wifwdk@u t&nftcsif;r&SdolawG/ *syeftpdk;&uvJ r=unfjzLolawG/ olom
,m,Dtpdk;& zGJ@pnf;a&; aºu;a=umfoHudk vufawG@taumiftxnfazmfzdk@ txdkufwefqHk; qdkwmvnf; ygygw,f?
tajctaew&yf jzpfay:vmawmh ydk+yD;uaomif;ueif; jzpfukefygw,f? wyfuxGu+f yD; zqyvOuUÏ vkyrf ,fqakd wmh Adv k af tmifqef;u Adv k af e0if;udk
wpkwpnf;wnf;aom acgif;aqmifr_tzGJ@ &Sdae+yD; wnDw!Gwfwnf;aom z,fxm;+yD; ocifA[def;udk wyf&J@OD;pD;OD;udkiftjzpf ppfOD;pD;csKyfae&may;awmh olu
a&S@aqmifr_udkom ay;aeEdkifcJh&if 'grsdK; rjzpfEdkifygbl;? rausreyfjzpf+yD; Adkvfae0if;bufu &yfcJholygqdk+yD; Adkvfae0if;udk rsuf&nfcHxdk;wmvJ
oEMdXmef jywfom;cdkifrmr_eJ@ pGef@v$wfpGef@pm;r_awGbufrSm vHk;0jynfhpHkygw,f? ygygw,f? Adkvfae0if;&J@ opPm&Sdu|ef,Hkawmfqdkwmudk ,Hk=unfygvdk@ a&;xm;wmyg?
wd k u f y G J 0 if ausmif ; om;vl i ,f a wG e J @ vk y f o m;jynf o l a wG [ m tH h = oav;pm;zG , f ppfwyfu vlxkudk aoG;acsmif;pD;atmif ypfowfaeawmhvJ “wyfrawmfudk
aumif;atmif pGef@pGef@pm;pm; wdkufyGJ0ifcJhygw,f? wjynfvHk; tHk;tHk;ºuufºuuf tHkºu pdwfeJ@awmif rjypfrSm;eJ@” vdk@ ajymcJholyg?
vmcJhwm jzpfygw,f? tJ'DvdkvlrsdK;udk vlxkuacgif;aqmifae&m ray;wmvJ rqef;ygbl;?
'gayrJh óuwifjyifqifr_ rvHkavmufwJhtwGuf wjynfvHk;taeeJ@ wdkufyGJ}uD; vlxku olwdk@udk acgif;aqmif+yD; ppftpdk;& - ae0if;ppftkyfpkeJ@ ppfAsL±dkua&pDD
wckvHk;[m tvdktavsmufoabm jzpfaeygw,f? wdkufyGJ0iftzJG@tpnf;awG xyfae ,E W&m;udk jywfjywfom;om; wdkufzsufr,fholudkom vdkcsifwmyg? olwdk@udk ckwHk;vkyf+yD;
ygw,f? tm%mukvm;xdkifrSm oGm;xdkifr,fholudk rvkdcsifygbl;?
OD;wnf&efou l kd wzufuwdu k &f if; wzufu acgi;f aqmifru _ kd atmufajcxku OD;atmif}uD;[m ArmjynfueG jf rLepfygwu D kd t±d;k pGaJ tmif rke;f wD;aeol/ +yD;awmh
a&G;jc,fae&wmyg? 1990 a&G;aumufyGJusrSyJ vlxk}udKuftzGJ@tpnf;eJ@ acgif;aqmifr_ &G@H a=umuf}uD; jzpfaeolqw kd mudk ygwuD odygw,f? ppftpd;k &udk twdu k tf cH vkyo f vdvk ekd @J
tzGJ@udk jyufjyufxifxif&SdcJhwm jzpfygw,f? EdkifiHa&;tvH±–; vkyfaewmudkvJ odygw,f? “rif;rJh0g' jzpfvm+yD” vdk@qdkum ppfwyf
'kw,d oifcef;pmvd@k u|eaf wmfw@kd ,q l wmu awG;ac:ajrmfjrifry_ ikd ;f rSm ±_yaf xG; tm%modrf;yGJvkyfzdk@ oluyJp+yD; tcsufjycJhw,f qdkwmvJ ygwDu odygw,f?
jcif;eJ@ rSm;,Gif;aompdwful; pdwfoef;rsm; xm;&Sdjcif; jzpfygw,f? 'gayrJh rqv ppftpdk;&udk z,f&Sm;ypfa&;rSm tm;vHk;wvHk;wpnf;wnf;&Sda&;/
pnf;±Hk;a&;tydkif;rSm ±_yfawG;wmudk a&S@rSmwifjycJh+yD;yg+yD? tckwifjyrSmu ruGJ+yJa&;udk OD;pm;ay;+yD; ygwDuonf;cHcJhygw,f?
awG;ac:ajrmfjrifr_ tydkif;u ±_yfaxG;jcif; jzpfygw,f? ausmif ; om;awG / vl i ,f a wG e J @ ajratmuf y gwD 0 if tawmf r sm;rsm;u
t&if;&Sif e,fcsJ@orm;awGu ArmjynfrSm ppftpdk;&udk jzKwfcs+yD; 'Drdkua&pD OD;atmif}uD;udk zGifhcscsif=uwmudkyif rvkyf=uzdk@ xdef;xdef;odrf;odrf; vkyfcJhygw,f?
tpdk;&w&yfeJ@ tpm;xdk;csifae+yDvdk@ jrifwm[m tajccHtusqHk; trSm;yg? bma=umifh 'DvdkvkyfovJqdkawmh ygwD&J@pOf;pm;csufu *syefzufqpf qef@usif
'DawG;ac:ajrmfjrifr_uae+yD; ±_yfaxG;r_awG woD}uD;udk jzpfay:vmapygw,f? a&;vkyfwkef;uvdk us,fjyef@whJ wyfaygif;pk jzpfcsifvdk@yg? tm;vHk;pkpkpnf;pnf; jzpfcsifvdk@yg?
vGJrSm;wJh pdwful;,Ofr_awGudkvJ trsm;}uD;jzpfay:vmapygw,f? tJ'Dwkef;u t*Fvdyfe,fcsJ@ vufa0cH csyfoif;olaX; OD;bwifwdk@vdk t*Fvdyf
e,fcsJ@orm;awG[m (26) ESpfwdkifwdkif ppftpdk;&udk usm;uefay;xm;cJhwmyg? tvdkawmf&dawG uy`wdefxGef;vSatmifwdk@vdk vlawGudkawmif pnf;±Hk;cJhwmyg? olwdk@
48 45
tultnDudk &oavmuf,lcJhwmyg? om;yg?
1945 rSm zqyv w&m;0ifzGJ@awmhvJ ig;yGifhqdkifawG/ rsdK;cspfawG / "m;rawG owif;pmuae+yD; nïe=f um;csux f w
k &f if w&ufwnf;eJ@ wjynfv;kH jyef@ygw,f?
tm;vHk;ygatmif pnf;&Hk;cJhwmyg? v_H@aqmf0g'jzef@ vkyfEdkifygw,f? vGwfvyfpGma&;om;yHkESdyfxkwfa0cGifh wpHkw&m&Sdygw,f?
jynfyu e,fcsJ@zufqpfawGudkawmfvSefzdk@ us,fjyef@wJhwyfaygif;pk zGJ@cJhovdk 1988 rSm 'grsdK; r&Sdygbl;?
wdkif;&if;jzpfzufqpfawG (ppftpdk;&) udk wGef;vSefzdk@ us,fjyef@wJhwyfaygif;pk zGJ@csifwm[m *syefzufqpfacwfrSm vkyf&wm usawmhvJ bD'Dat wyfwGif;&Sd rsdK;cspfjynfcspf
ygwD&J@rl jzpfygw,f? wyfr–;rsm;eJ@ ygwD0if wyfr–;wyfom;rsm;&J@ ulnDyhHydk;r_ &Sdygw,f? olwdk@tultnDeJ@
ppftpdk;& - ppftkyfpk - ppfAsL±dkua&pD,E W&m;udk wdkufzsufzdk@wm0ef[m (zwyv) udk zGJ@EdkifcJhygw,f? *syef±kyfao;tpdk;&Xmersm;&J@ tultnDeJ@ wyfaygif;pkudk
tvGef}uD;av;ygw,f? cufvJcufcJygw,f? vG,fvG,feJ@ rjzpfEdkifbl;qdkwmudk ygwDu wdk;csJ@Edkifygw,f/
odxm;vd@k uGejf rLepfqef@usio f rl sm;eJ@awmifrS wyfaygi;f pkxrJ mS twlaezd@k }udK;pm;cJw h myg? 1988 rSmawmh jynfwGif;ppfjzpfaecsdefyg? ygwDA[dkuvJ +rdK@awmfeJ@ tvSrf;
'gayrJh uGefjrLepfqef@usifolrsm;u (olwdk@acwfa&muf+yDvdk@ tajcmufwdkuf uGmygw,f? wyfaygif;pkudk ajratmufenf;eJ@ zGJ@pnf;ae&wmyg?
xifae+yD;) (Auy) udk twif;0dkif;y,fcsifae=uwmyg? wdkufyGJ0ifjynfolawGudk,fwdkif zGJ@pnf;xm;wJh vGwfvyfwJh ausmif;om;or*~/
Armjynfq&kd , S v
f pfygw&D @J tawG;tac:&Si}f uD; OD;ausm+f idr;f uawmif aysmah ysmh tvkyform;or*~/ awmifolv,form;or*~ pojzifh r&Sdygbl;? rqv u zGJ@xm;wJh
aysmif;aysmif; &Sdvmayr,fh Adkvfatmif}uD;u (ppftkyfpkxJ jyef0ifcsifaZmeJ@ ) Auyudk tzGJ@awGawmh &Sdygw,f? 'DtzGJ@awG[m vlxktHkºur_}uD; t&Sdefjrifhrm;csdefrSm wdkufyGJ0ifol
0dkif;y,faewmyg? awG jzpfvmwwfygw,f? }udKwif+yD; tpDtpOf&Sd&SdeJ@ rdrdtiftm;rsm;udk 'Dvdkw&m;0if
Adv
k af tmif}uD;u ppftyk pf &k @J eHygwEf pS af e&mudk jyef&Ed;k Ed;k eJ@ b,fvykd J rsuEf mS vdk wnf&SdaewJh tzGJ@tpnf;awGrSm 0ifa&mufjr‡KyfESHxm;&ygr,f? u|efawmfwdk@ jr‡KyfESHwm
tm;& vkyfaeayr,fh ol@udkAdkvfae0if;u toHk;rvdkawmhygbl;? e0w ppftkyfpk0if rvHkavmufcJhygbl;? 'DrSmajymwJh u|efawmfwdk@qdkwm[m ygwDoufoufudkajymwm
tm;vH k ; uvJ ol w d k @ tay: q&mvmvk y f r ,f h o l u d k rvd k c sif y gbl ; ? xm;&maer,f r[kwfygbl;? wdkufyGJudk jyifqifwJh tzGJ@tpnf;tm;vHk;udk qdkvdkygw,f?
qdk&ifawmifrS vufrcH0Hh=uygbl;? aemufqHk;awmh (ocifpdk; tvkyfcH&ovdk) EdkifiHa&; &efo@l ppfwyfxrJ mS ðr‡yEf x
HS m;wm[m aomhcsut f usq;kH wm0efwck jzpfygw,f?
oduQmomru vlr_a&;oduQmyg tcscH&+yD;rS bJOr_eJ@ axmifoGif;cH&wmyg? &efol@ppfwyf&J@ wcsdK@tpdwftydkif;udk jynfolawGbuf ul;ajymif;vmatmif trsm;ydkif;udk
1988 'Drdkua&pD ta&;awmfyHk&J@ yxrqHk;oifcef;pm[m }udKwifjyifqifr_ =um;aevmatmif ppftkyfpk&J@ trdef@udk remcHolawG jzpfvmatmifvkyfEdkifrS vlxkwdkufyGJ
rvHkavmufwm jzpfygw,f? atmifjrifEdkifrSm jzpfygw,f?
- us,jf yef@whJ wyfaygi;f pkukd }udKwifz@JG rxm;Edik af wmh wnDw!Gww f nf;aom wyfaygif;pkvkyfief;udk vkyf&wm[m ygwD,l*sDrsm;tzdk@ trsm;}uD; pGef@pm;&
trdef@ay;tzGJ@ (nïef=um;a&;tzGJ@ ) r&SdcJhwm? acgif;aqmifr_udk tHkºur_ ygw,f? &efolu azmfxkwf+yD; zrf;qD;oGm;cJhEdkifwmawG tm;vHk;avmuf[m wyfaygif;pk
jzpfaerSom a&G;cs,fae&wm? zGpJ nf;a&; vkyif ef;vky&f if;u tp&oGm;wmyg? pum;wcGe;f ajymzd@k pmwapmifay;zd@k ygwu D
- aomhcsuu f swhJ ae&mawG/ w&m;0iftzG@J tpnf;awGxrJ mS rdrt d iftm;rsm;udk b,favmuf &if;ESD;cJh&w,f/ pGef@v$wfpGef@pm;&w,f qdkwmudk ay:vGifatmif wifjy
}udKwifjr‡KyfEx
HS m;r_ rvkyEf ikd w
f m - 'gawG[m }udKwifjyifqifr_ rvHak vmufwm aewmyg? 'Dvdk pGef@v$wfpGef@pm;cJh&wmawGtwGuf aemifw&aewm r[kwfbJ *k%f,l
udk azmfjywm jzpfygw,f? aewm jzpfygw,f?
1300 jynfh ta&;awmfyHkwkef;u t*Fvdyfe,fcsJ@ ay;xm;wJh tajccH'Drdkua&pD 1980§81 upjyD; ygwDpHk'Drdkua&pDaºu;a=umfoH xkwfjyefcJhpOfuwnf;u
tcGit hf a&;awG &Syd gw,f? acgi;f aqmifra_ y;a&;eJ@ ywfouf+yD; pnf;±H;k a&;tydik ;f rSm jy\em pwif+yD; vkyfief;awG vkyfaqmifcJhwm jzpfayr,fh vlxktHkºur_}uD;udk acgif;aqmifr,fh
r&SdcJhygbl;?ocifudk,fawmfr_dif;tr–;jyKwJh wdk@Armtpnf;t±Hk;/ ausmif;om;or*~/ tvkyf acgif;aqmifr_tzGJ@udk 1988 txd wlwlwefwef rzGJ@EdkifcJhygbl;?
orm; - v,form; tpnf;t±Hk;rsm; pojzifh acgif;aqmifr_tzGJ@rsm; zGJ@zGJ@pnf;pnf; &Sd+yD; ppftpd;k &udk qef@usiw f hJ vlxtk ºkH ur_}uD; jzpfujkd zpfvm&r,fqw kd hJ rkcsoabmudk
46 47
'Drkdua&pD tpdk;&odk@ +idrf;csrf;pGm jzpfay:wdk;wufoGm;rSm aocsmygw,f? ppftpdk;&uvJ ('Dt&ifu tpdk;&awGyg) uGefjrLepfqef@usifa&;/ jynfol
(23-8-88) rsdK;cspfwyfr–;}uD;a[mif; (15) OD;&J@wifjycsuf xGufvm+yD; aemuf qef@usifa&;/ jynfwGif;ppfudk e,fcsJ@orm;awGtay: vHk;vHk;rSDcdk+yD; wdkufcJhwmyg?
wae@rSm ppftkyfcsKyfa&;±kyfodrf;wmyg? e,fcsJ@orm;awG ArmjynfrSm vdkcsifaewmu olwdk@udk rSDcdkae&wJh tpdk;&w&yf
ppftkyfcsKyfa&; ±kyfodrf;vdkuf&wmudk acgif;rmwJh*dk%f;u vHk;0aemufqkwf jzpfygw,f? vHk;vHk;aemufvdkufvkyfr,fqdk&if ydk}udKufygw,f? 20 &mpkESpf&J@ tESpf (50)
oGm;wmvdk@ tuJjzwfvdk@ rjzpfygbl;? ydkif;/ (60) ydkif;/ (70) ydkif;wkef;u ,dk;',m; tpdk;&awGvdk udk&D;,m;ppfqdkvJ tar&duef&J@
orRwa'guw f marmifarmifu rGe;f vGwJ em&Dup+yD; ppftyk cf sKyfa&;eJ@ ta&;ay: aemufu AD,uferfppfqdkvJ tar&duef&J@ aemufuvdkufwJh tpdk;&rsdK;udk vdkcsifwmyg?
a=unmcsuf ±kyfodrf;w,fvdk@ ajymygw,f? wu,fu 'Dt&ifuwnf;u em&Dydkif;apm+yD; ArmjynfrSm 'Drdkua&pD&Sda&;xuf bmpepfeJ@tkyfcsKyfaeae ‘wdk@vl’ ‘wdk@aemufvdkuf
AdkvfrsdK;!Gef@ (ppftkyfcsKyfa&;r–;) u ol@oabmeJ@ol ppftkyfcsKyfa&; ±kyfodrf;+yD;yg+yD? vkyfr,fh tpdk;&’ udk vdkcsifwmyg?
wyfawGudkvJ rdrdpcef;toD;oD;odk@ jyef0ifcdkif;ygw,f? 'gayrJh ArmjynfrmS 'grsKd ;jzpfz@kd rvG,yf gb;l ? u|eaf wmfw@kd jynfoal wGu ESpaf ygi;f
wyfr–;wyfom;awGeJ@ jynfolrsm; vufr&GH@vlowfaumif pdefvGifjyKwfoGm;vddk@ (100) ausmfwhJ e,fcs@J qef@usifa&; ordkif;&Sdygw,f? azmufjyefwhJtpdk;&u vkyfcsifOD;awmh
0rf;yef;wom zufvJwuif;jzpfaewmawG/ ta&mw0if =unf=unfjzLjzL jzpfaewm jynfolawGu vufrcHygbl;?
awGudk olwdk@ppftkyfpku rvdkvm;ygbl;? tE W&m,f&Sdvm+yDvdk@ jrifygw,f? 'Dtwdkif; 1950 ckESpf udk&D;,m;ppfwkef;u tar&duefaemufvdkuf r&Jw&J vkyfcJhrdvdk@
v$wfxm;&if ppftkyfpk acgif;rm*dk%f;&J@ trdef@tm%m ppfwyfwwyfvHk;ay:rSm wnfawmh tm%m& qd&k , S vf pfygwD uGcJ &hJ ygw,f? 'Doifcef;pmudk tkypf ;kd olrsm; arhEikd rf mS r[kwyf gb;l ?
rSm r[kwfbl;qdkwm odygw,f? 'ga=umifh jynfoleJ@ ta&mw0ifvkyfzdk@ vufvSrf;rrDwJh awmiftar&durSm - tv,ftar&dueJ@ - uma&bD,Ha'oawGrSmvJ
ae&mawGudk tjrefa&$@ypfvdkufwmyg? tar&duef&J@ ‘wdk@vl’ ppftm%m&SifawG enf;rSrenf;yJ? tJ'grsdK;udk vdkcsifwmyg?
pdefvGif&J@vrf;pOfu pdefvGiforRw r[kwfawmhvdk@ aysmufysufoGm;wm tar&duefe,fcsJ@ vdkcsifwm[m 'Drdkua&pDtpdk;& r[kwfygbl;?
r[kwfygbl;? Adkvfae0if;taeeJ@ jynfwGif;u uGefjrLepfqef@usifa&;udk omru w±kwf
pdevf iG &f @J vrf;pOfu cyfjywfjywf trde@f ay;/ vlrsm;rsm;owf/ 1 a,mufowfv@kd uGejf rLepfqef@usiaf &;vkyaf ewke;f uqd&k if yd+k yD;awmif =unfjzLcJyh gw,f? jyp&mom"uawG
r+idrf&if 10 owf? r+idrfao;&if 100 - 1000 owfomoGm;/ aemufqHk;rSm +idrfoGm;&r,f? trsm;}uD;yg?
0yfoGm;&r,f? yd+yD;jym;oGm;&r,f? ordkif;oifcef;pmrsm;[m b,fawmhrS arhypfvdk@r&wJh aoG;eJ@&if;+yD; &,lcJhwJh
pdefvGifu ol@vrf;pOfudk olwdk@xJu (ol@txif) aysmhnHholrsm;/ toJi,fol/ oifcef;pmrsm; jzpfygw,f? 1940§41 ckESpfu ordkif;oifcef;pmrsm;udk owd&oifhygw,f?
toJa=umifolrsm;a=umifh vrf;qHk;atmif rvkyfvdkuf&wmvdk@ ,lqxm;ygw,f? tJ'Dwkef;uvnf; *syefppftkyfpk[m jAKef;pm;}uD; Armjynf&@J ‘vGwfvyfa&;’udk
axmufvSrf;a&;u pdefvGifvrf;pOfudk }udKufygw,f? e0w wufcgpu pdwf0ifpm;vmcJh=uygw,f? tESpfom& t&uawmh tcktar&duef - t*Fvdyfwdk@u
vkyfvdkufwm[m pdefvGifvrf;pOfyg? Armjynf&J@ ‘'Drdkua&pDa&;’udk pdwf0ifpm;wmeJ@ twlwlygyJ? ordkif;tajctae tcsuf
wpwp rdrdwdk@ ppftkyfpk =oZmatmufu wwyfvHk; vGwfoGm;rSmudk pdk;&drfvdk@ tvufcsif; uGmwJhtwGuf vkyfyHkvkyfenf;uawmh rwlygbl;?
ppfwef;vsm;xJ jyefoGif;wmudk u|efawmfwdk@wawG owdrjyKrdcJhygbl;? atmifjrifr_ 'Dae&mrSm ordkif;tajctae tcsuftvufrsm;udk tcdkiftrmxnfhwGufa&;
bufuo kd m tav;uJjrifae+yD; tjcm;bufwbuf &efo&l @J aumufusprf u _ kd rjrifrcd yhJ gb;l ? [m wdkufyGJ0ifjynfolrsm;twGuf tvGefta&;ygwmudk wygwnf; wifjyoGm;ygr,f?
wjynfvHk;rSmvJ ppfwyfudk vlxkeJ@ rqufoG,fEdkifwJh ae&mrSm xm;ygw,f? ordik ;f [m xyfausm+h yD; xyfwx l yfr# b,fawmhrS rjzpfEikd yf gb;l ? tESpo f m&csi;f
wyfxJu olwdk@r,Hk=unfolrsm;udk &Sif;vif;ypfwmawG - jynfolqef@usifa&;vkyfzdk@ qifwl,dk;rSm;jzpfwmyJ jzpfEdkifygw,f?
aoG;xdk;ay;wmawG *dk%f;*%pdwfoGif;ay;wmawG vkyfygw,f? &mxl;&mcHeJ@ jr‡LqG,f 1940§41 tajctaeu Oa&myrSm ppfjzpfaeygw,f? urBmppf}uD; rvGJraoG
ygw,f? csKyf+yD;ajym&if tm%modrf;yGJtwGuf jyifqifygw,f? jzpfygawmhr,f? Oa&myppfrSm jyifopfuppf±_H;+yD; e,fomvifu twif;odrf;ydkufwm
52 49
cH&ygw,f? t*Fvyd u f vJ odr;f ydu
k cf &H awmhrvdv k kd +cdr;f ajcmufcaH e&ygw,f? tm&SrmS olw@kd qdkif&m trSefw&m;r[kwfbl;? ¹cif;csuf&Sdw,f? tckArmjynfrSm vlxktHkºur_}uD;
ydkifcJhwJh udkvdkeDEdkifiHawGudk *syefursufpdusygw,f? w±kwf*syefppfyGJ wdkufa&;rSm Armjynf tEkenf;eJ@ aoG;ajrus wdkufyGJ0ifcJhr_a=umifh pdefvGifjyKwfoGm;+yD? ppftkyfcsKyfa&; ±kyfodrf;
wGif;u w±kwfArm vrf;r}uD;uvJ rsufpdpyg;arG;pl;p&m jzpfaeygw,f? oGm;&+yD? vlxk&J@ awmif;qdkcsufawG wpwp &vmae+yD/ 'ga=umifh -
'Dvdktajctae tcsuftvufawGa=umifh *syefu ‘ArmjynfvGwfvyfa&;’udk “EdkifiHa&;tm%m[m vlxk&J@ vuf±Hk;rsm;uvJ xGufw,f” 'g[m Armjynf&J@
pdwf0ifpm;vmwmyg? xl;jcm;csuf jzpfw,f?
txufrSmazmfjycJhwJh tajctaeeJ@ tcsuftvufrsm;[m ordkif;jzpfoGm;yg+yD? tJ'Dvdk xifjrif,lqvmwmawGawmif &SdcJhygw,f? “EdkifiHa&;tm%m[m
ordkif;[m b,fawmhrS xyfwljyefjzpfawmhrSm r[kwfygbl;? aoewfajymif;xJu xGuw f ,f” vd@k ,lqwm[m or±d;k us jzpfae+yDv@kd vJ wcsKd @u pGypf cJG hJ
1988 tHkºur_}uD; 'Da&jrifhcsdefrSm ‘&&if& - r&&ifcs’ qdkwJh aºu;a=umfoH ygw,f?
0ifvmygw,f? 'godyfrSefwJh aºu;a=umfoHyg? oEdMXmefjyif;jyolrsm;rSom csrSwfEdkifwJh tJ'w D ek ;f u jzpfay:aewJh yuwdtajctaeuvJ tJ'v D pkd w
d u
f ;l rsKd ;udk awG;awm
qHk;jzwfcsufyg? jzpfapwm trSefygyJ?
‘cs&if b,fvdkcsrvJ’ ‘vufeufb,fu&rvJ’ pwJhar;cGef;awG woD}uD; ppftyk pf &k @J vufr±G@H vol wform; pdev
f iG [
f m 1988 =o*kwv f (12) &ufae@rmS
ay:vmygw,f? EkwfxGufoGm;cJh&ygw,f?
tJ'DrSm vGJrSm;wJh pdwful;pdwfoef;rsm; ay:vmawmhwmyg? tar&duef&J@ orRwopf a'gufwmarmifarmifu =o*kwfv 24 &uf n (8) em&DrSm
“'Drdkua&pDa&; - Armjynfvl@tcGifhta&;” pwJhaºu;a=umfoHawGudk ydk+yD;wGufcsufrd=u tJ'Dae@rGef;vGJ wem&Dup+yD; ppftkyfcsKyfa&; ±kyfodrf;vdkufyg+yDvdk@ a=unmvm&w,f?
ygw,f? wjcm;ta&;}uD;wJh tav#mhay;r_awGvJ vkyfvmygw,f?
- vufeufudk &wJhqDu ,lr,f? 'gawG[m vlxk}uD;&J@ aoG;ajruscH+yD; t=urf;rzuf tEkenf;oufoufeJ@
- &JabmfoHk;usdyfeJ@ bDtdkifat wyf}uD; zGJ@cJhao;wmyJ? wdu k yf 0JG ifv@kd &vmwJh atmifo;D atmifyiG ahf wGyg? 'Datmifo;D atmifyiG ahf wGukd rsuu f ,G jf yK
- &Jabmf oHk;axmif §oHk;aomif;eJ@ ydk}uD;wJh 'Drdkua&pD wyfrawmf zGJ@r,f? vd@k rjzpfygb;l ? tvGev f J jrifomxifomwJh atmifjrifra_ wG jzpfygw,f? atmifjrifra_ wGv@kd
qdkwmawG jzpfukefygw,f? todtrSwfrjyK&if odyf+yD;rSm;ygw,f?
tao;pdwf rwifjyawmhyg? u|eaf wmfw@kd rmS rSm;,Gi;f aom pdwu f ;l pdwo
f ef;rsm; pdefvGifEkwfxGuf&wJh =o*kwf (12) &ufae@up+yD; vlxk}uD;[m atmifyGJcH
&SdcJhw,fqdkwmudkyJ yHkay:atmifom wifjywm jzpfygw,f? pdwf"mwfawG v$rf;rdk;aeygw,f?
ppftpdk;&udk b,fvdkcsrS&r,f/ b,fvdkcs=u&r,fqdkwmudk aemufydkif;rSm pdefvGifrEkwfxGufcifu vlxkwdkufyGJudk txuftrdef@t& rwwfombJ
acgif;pD;oyfoyfcGJ+yD; wifjyrSmjzpfvdk@ 'DavmufeJ@ 'DudpPudk &yfxm;+yD; “csa&;”&J@ t&ifay: ypfowfae&wJh tpdk;&wyfr–; wyfom;awGuvJ pdwfvuf&$if=unf ayghyg;vm=uw,f?
cJhwJh rSm;,Gif;wJh pdwful;pdwfoef;wckudk wifjyygOD;r,f? wzufeJ@ wzuf wif;rmaer_awG ajy+idrf;pjyKvmw,f?
tckwifjyaewJh rSm;,Gif;wJhpdwful;pdwfoef;rsm;qdkwm[m olrsm;awGay:wm jynfoleJ@wyf[m AdkvfcsKyfatmifqef; wyfrawmfudk OD;pD;a&S@aqmifpOfuvdk
xuf u|efawmfwdk@ ,l*sDygwD0if trsm;tjym;eJ@ a&S@wef;a&muf wdkufyGJ0ifausmif;om; =unf=unfjzLjzLjzpfzdk@ vrf;pawG yGifhvmygw,f?
vli,frsm;t=um;rSm ay:cJhwmudk qdkvdkygw,f? ae0if;ppftkyfpk&J@ wvufudkifwyfb0 csKyf+idrf;awmhrvkd jzpfvmygw,f?
apmapmydik ;f u ay:cJw h hJ rSm;,Gi;f wJh pdwu f ;l pdwo f ef;udk wifjyygr,f? a'guw f m - rsdK;cspfwyfr–;}uD;a[mif; 15 OD; a=unmcsuf
armifarmif&@J orRwoufwrf;tprSm ay:wmyg/ tJ'pD w d u
f ;l pdwo
f ef; (awG;ac:ajrmfjrifr)_ - Armhwyfrawmf wyfr–;a[mif;rsm;. a=unmcsufawG[m tajccHtm;jzifh
u aumif;rGefxda&mufwJh a=unmcsufawG jzpfygw,f? tcsdefvJ rDygw,f?
“EdkifiHa&;tm%m[m aoewfajymif;xJu xGufw,f” qdkwm wavmuvHk; 'Dvrf;a=umif; twdkif;om jzpfay:wdk;wufoGm;&if ppftpdk;&udk jzKwfcs+yD;
50 51
tjrif&Sd&Sd wnfwnf+idrf+idrf vkyfaqmifoGm;r_awGudkvJ *k%fjyK&rSmyg? &J a bmf a rmf p D w k e f ; ajymcJ h w J h “Ed k i f i H a &;tm%m[m aoewf a jymif ; xJ u
'kwd,tawG@t}uHKu atmifoD;atmifyGifhawGudk cdkifrmoxuf cdkifrmatmif xGuw f ,f” qdw k hJ trSewf &m;udk "e&Si'f rD u kd &ufrsm; u jyuf&,fjyK=uygw,f? wcsKd @uvJ
xdef;odrf;xm;Edkifwm jzpfygw,f? em;0ifrcsdK=uygbl;? aoG;qmaewJh aqmifyk'fvdk@vJ ajym=uygw,f?
u|eaf wmfw@kd wdu k yf 0GJ if&aJ bmfwcsKd @twGi;f rSm 1988 'Dru kd a&pD ta&;awmfyekH @J 'gayrJh 'g[m wavmuvHk;qdkif&m trSefw&m;yg? b,fae&mrSmrqdk tusyf
ywfouf+yD; wzufowfuswJh oHk;oyfr_awG &Sdaeygw,f? ‘ta&;awmfyHk ±H_;oGm;+yD’ qdkwJh twnf;}uD;awG jzpfvm&if “aoewfudk b,foltrdef@ay;ovJ´” qdkwmu ta&;yg
pdwfysuftm;i,fwJh oHk;oyfcsuf jzpfygw,f? oGm;awmhwmyg? trdef@ay;Edkifolu EdkifiHa&;tm%mydkif jzpfoGm;wmyg?
w}udK;wnf;eJ@ atmifyGJtxda&mufatmif rcsDwufEdkifcJhwm bufu=unfh&if vlxkudk,fpm;vS,frsm;u (,m,Dtpdk;&ac:ac: =um;jzwftpdk;&ac:ac:
±H_;oGm;wm trSefyg? vlx}k udKuftpd;k &u) trde@f ay;Edik w f m r[kwcf yhJ g? =um;jzwf+yD;awmh txl;wifjycsiw f mu
'gayrJh ta&;awmfyHku awmif;qdkwdkufyGJ0ifcJhwJh tcsufawGbufu=unfh&if (1) txufrSm wifjywJh wifjycsufawG[m tapmydkif;u wifjycJhovdk trSefw&m;&Smzdk@
atmifjrifr_awG (atmifoD; atmifyGifh awG) renf;bl;qdkwm awG@&rSmyg? aemifrrSm;atmif owdjyKzdk@ (ppftpdk;& rjyKwfrcsif; - vlxkwdkufyGJ}uD;u ay:OD;rSmyg?
- rqv wygwD ppftm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&; awmif;qdck su[ f m atmifjrif tJ'Dtcgus&if rSefrSefuefuef usifhoHk;Edkifzdk@ ) tpysdK;ay;wm jzpfygw,f? wdkufyGJ0ifcJh=uwJh
ygw,f? aemifrSmvJ 0if=uOD;r,fh tiftm;pktm;vHk;odk@ !‡dE_dif;&ef wifjycsuf jzpfygw,f?
rqv wygwD ppftm%m&Sifpepfudk w&m;0ifatmif vkyfay;xm;wJh ‘74 (2) ppfajrjyifrSm ,rf;cdk;,rf;aiG@awG jy,f+yD;rS at;at;vlvlxdkifum
tajccHOya'’ ysufoGm;yg+yD? wcGiw f jyifv;kH udk =unf±h o
_ ;kH oyfEikd w f hJ tajctaea&mufrS (5 ESpf 6 ESpf &Srd )S oH;k oyf&wm
tqpftaeeJ@ rqv ygwaD wmif ysuo f mG ;ygw,f? vlxw k ukd yf JG awmif;qdck suf jzpfvdk@ [dkwkef;urjrifcJhwmawG jrifvmwm jzpfygw,f? rodcJhwmawG odvmwm
rSm rqv ygwzD suo f rd ;f a&; rygygb;l ? ygwpD x kH rJ mS olvw J ygwt
D aeeJ@ yg0if+yD; +idr;f csr;f pGm jzpfygw,f?
,SOf+ydKifapzdk@om vlxku vdkvm;wmyg? atmifjrifr_rSm rdbjzpfcsifolawG rsm;ayrJh qHk;±H_;r_rSm rdbrJhjzpfwwfw,fqdkwJh
'gayrJh olwdk@tajctaeudk olwdk@odaevdk@ rqvudk zsufodrf;+yD; (wpn) vdk@ qd±k ;kd pum; &Syd gw,f? qH;k ±_;H r_twGuf wm0efr,lcsi=f uwJh oabmudk wifpm;ajym=uwmyg?
trnfajymif; vrf;pOfajymif;wm vkyfvdkufygw,f? 'g[m olwdk@&J@ 'Drdkua&pD tcGifh u|eaf wmfw@kd uawmh acgi;f ra&Smifygb;l ? wm0ef,pl &m&Sw d m tm;vH;k udk wm0ef,yl gw,f?
ta&;yg? zsufcsifzsuf - vrf;pOfajymif;csifajymif; vkyfEdkifygw,f? tpD&ifcHpm qufygr,f?
e0w udkvJ e0w ygwDzGJ@+yD; ygwDpHk'Drdkua&pDxJrSm yg0ifzdk@ tck u|efawmfwdk@u aemifrSm a&Smif=uOf&r,fh oifcef;pm,l&r,fh tcsufrsm;udk wifjy+yD;yg+yD?
awmif;qdkaeygw,f? 'gayrJh (e/ 0/ w) u zm;wydkif;ig;wydkif; ygwDwckyJ zGJ@vdkufygw,f? t"duusw,f xifwmudkom wifjywmyg? wjcm;oifcef;pm ,lp&mudpPawGvJ &Sdygao;
‘}uH@cdkifa&;eJ@zGH@+zdK;a&;toif;’ vdk@ trnfay;xm;ygw,f? ¡e0w[m tdrfapmifhtpdk;& w,f? 'DtpD&ifcHpmrSm rwifjyawmhygbl;?
(58-60) wkef;u vkyfcJhwmawG[m atmifjrifr_awGvdk@ xifae[ef &Sdygw,f? 'ga=umifh qufvufuikd pf u JG m z@+HG zdK;wd;k wufomG ;ap&r,fh tawG@t}uHKawGukd tckwifjy
tJ'w D ek ;f u vkycf w hJ mawG vdu k vf yk af vh &Syd gw,f? wnf+rJzqyv tusemoGm;+yD; oef@&iS ;f ygr,f? t"duuswJh tcsufawGyJ wifjyoGm;ygr,f?
zqyvudk vlxkuwcJeuf rJay;vdkufwJh vlxk&J@ '%fcwfr_}uD;udkawmh olwdk@ oifcef;pm t"duuswJh tawG@t}uHKawGuawmh -
r,lygbl;?¢ yxrtm;jzifh Edik if aH &; enf;y&d,m,fajcvSr;f eJ@ enf;emrsm; wnDwnf;&Scd jhJ cif;
}uH@cdkifa&;toif;[m (e0w) u zefwD;vdkufwJh ‘toif;’ vdk@ emrnfcHwJh ygwDpHk'Drdkua&pDudk r¾dKifawmif;qdkcsuftjzpf xm;EdkifcJhygw,f? bHk&efol[m
ygww D ckyg? rqv udk ‘awmfveS af &;aumifpD ’ u zefw;D cJo h vdk zefw;D aewm jzpfygw,f? rqv ppftpdk;&yJ qdkwmudk aysmufroGm;atmif wav#mufvHk; xdef;xm;Edkifygw,f?
ppftkyfpk&J@ EdkifiHa&;vrf;pOfudk taumiftxnfazmfzdk@ zGJ@pnf;vdkufwmyJ jzpfygw,f? tvdktavsmuf vuQ%maqmifaewJh vlxkwdkufyGJ}uD;xJrSm pnf;±Hk;zGJ@pnf;
- aemufatmifoD;atmifyGifh wcku ('DatmifoD;atmifyGifhu ydk+yD;ta&;yg xm;r_ (wjynfvHk; twdkif;twmt&) r&SdwJh tajctaerSm 'Dvdkxdef;xm;Edkifwm[m
56 53
u|efawmfwdk@ jynfolawG&J@ Edk;=um;xufjrufr_eJ@ }uD;jrwfr_udk jyaewm jzpfygw,f? aemufyikd ;f rSmvJ ppftpd;k &udk qef@usiw f hJ vlxw k u
kd yf w
JG ikd ;f udk ‘Auy enf;vrf;’
ppftpdk;&eJ@ ppftpdk;&&J@ olv#dK'vefawGu ‘rif;rJh0g'p±dkuf 0ifvmw,f’ vdk@ qdk+yD; pGyfpGJygw,f? 'g[m tar&duefe,fcsJ@orm;udk rsufpypfjyaewmyg?
pGyfpGJ=uayr,fh/ b,f+rdK@ b,fe,frS 'DtjzpfrsdK; r&SdcJhygbl;? q&mawmf oHCmawmfrsm;/ Adkvfcif!Gef@uvJ “Auy&J@ tm%mudk jzwfvrf;u&,lodrf;ydkufa&;” vdk@
+rdK@rd+rdK@z/ &Gmrd&Gmzrsm;u xdef;odrf;ay;ygw,f? tJ'Dumvwkef;u tr_ao;r$m;rsm;om ajymygw,f? txufrSm wifjycJh+yD;yg+yD? Auy tm%m&a&; r[kwfbl;? 'Drdkua&pDtpdk;&
jzpfcJh+yD; tr_}uD;rsm; rjzpfcJhwmvJ rSwfwrf;wifp&m jzpfygw,f? tzGJ@awGb,fvdkyif tm%m&a&;qdkwm &Sif;cJh+yD;yg+yD?
uGJjym;aeapOD; wdkifwdkifyifyifpnf;pnf;vHk;vHk; &Sd=uygw,f? oydwfpcef;eJ@ vrf;ray:u ‘vlxktm%m’uae+yD; ‘,m,D’ (odk@r[kwf)
e0w u rif;rJhp±dkuftjzpf pm&if;wifaewJh udpPawG[m ‘vlxktm%m’ udk ‘=um;jzwf’ (odk@r[kwf) ‘=um;jzwftdrfapmifh’ ac:csifwmac:yg/ wdkufyGJ0ifvlxk}uD;
usio hf ;kH wmawG jzpfygw,f? trsm;pk udpaP wG[m xde;f xde;f uGyu f yG &f pdS mG aqmif&u
G cf w
hJ m pdwf}udKuf 'Drdkua&pDtpdk;&tjzpf wufvSrf;oGm;EdkifcJh&if - +idrf;csrf;pGmeJ@ jzpfay:wdk;wuf
awGjzpfa=umif; awG@&ygw,f? ‘vlxw k u kd yf ’JG [m‘vlxt k m%m’ qDo@kd wd;k wufomG ;&rSm oGm;cJh&if - tESpf (40) wdkufaewJh jynfwGif;ppfawmifrS &yfpJoGm;wm EdkifiHa&;t&
jzpfygw,f? ajz&Sif;vdk@ ajy&Sif;oGm;wmawmif jzpfvmrSmyg? jynfwGif;ppf jzpfrvmEdkifygbl;?
olv#dK'vefawG/ oydwfzsufqD;a&;orm;awGudk rkcsESdyfuGyf&rSmyg? 'g[m ppftkyfpkqdkwm[m OD;a& 200 - 250 &SdaewJh rqv A[kdaumfrwD0ifawG
‘vlxktm%m’ udk usifhoHk;aewm jzpfygw,f? r[kwfygbl;? 'DOD;a&xufrsm;wJh v$wfawmfudk,fpm;vS,fawGvJ om+yD;r[kwfygbl;?
ppftpdk;&&J@ tm%m&Sifpepf +ydKysufoGm;wJh ae&mrSm ‘vlxktm%m’ eJ@ tpm; tpdk;&tzGJ@0ifawG tm;vHk;vJr[kwf - tvkyftr_aqmiftm;vHk;vJ r[kwf
xdk;ray;Edkif&ifom rif;rJh0g'0ifvmrSm jzpfygw,f? ygbl;?
‘vlxktm%m’ wenf;tm;jzifh ‘vrf;rrsm;ay:utm%m’ udk ‘tpdk;& wu,fowÎKcs=unf&h if Adv k af e0if;eJ@ wm0efxrf;aqmifqJ orRw - 0ef}uD;csKyf
tm%m’ tjzpf ‘ygvDrefxJutm%m’tjzpf a&mufatmif wdk;csJ@roGm;Edkifwmom eJ@ axmufvSrf;a&;rª; tygt0if vufwqkyfpmom jzpfygw,f?
u|efawmfwdk@&J@ c|wf,Gif;csuf}uD; jzpfygw,f? wm0efxrf;aqmifqv J @kd txl;jyK&wmu Adv k af e0if;u tajymif;tvJvyk w f m
tJ'Dvdk wdk;csJ@&if jynfwGif;ppf}uD; jzpfoGm;r,fvdk@ evAdef;wHk;awG (jynfy jrefwwfygw,f? oleJ@b,folrS =um=um+rJavh r&Sdygbl;?
jynfwGif;) u ajym=uygw,f? ArmjynfrSm jynfwGif;ppf}uD; jzpfaewm tESpf 40 &Sd+yD aemufqHk;ydwf pum;ajym&&ifawmh ppftkyfpkqdkwm Adkvfae0if;ygyJ? ay:vpD
qdw k m olw@kd o=d uygw,f? bma=umifh tckrS ‘jynfwiG ;f ppfjzpfvmr,f’ vd@k ajym=uygovJ? [lor# olcsaewmyg? wcgwavrSm ol&J@vufvGwfpy,f ajymavh&SdwJh ‘E_wfrdef@’ awGu
&Si;f ygw,f? ‘vlxt k m%m’ u ‘tpd;k &tm%m’ jzpfomG ;rSmudk a=umufv@kd yg? ‘ay:vpD’ jzpfukefwmyg? 'DudpPudk oleJ@eD;eD;uyfuyf wGJvkyfcJholwdkif; od=uygw,f?
olw@kd e,fcs@J Edik if rH sm;&J@ uruxjyKr_e@J pdw}f udKuftpd;k &wckurkd sm; zefqif;vd@k &rvm;vd@k ppftkyfpkudk ppftpdk;& - ppfAsL±dkua&pD ,E W&m;qdkwJh tpG,fawG wyfay;xm;
pdwful;,Ofwmyg? awmh aoewfudk trdef@ay;EdkifwJh EdkifiHa&;tm%m ppftkyfpku &&Sdaewmyg? 'Dppftkyfpk -
Adkvfapmarmifu 1989 ckESpf Zlvdkifv (5) &ufrSm olwdk@bma=umifh tm%m ppftpdk;& - ppfAsL±dkua&pD,E W&m;qdkwJh ppf (3) ppfudk wdkufzsufzdk@ 'ga=umifhyJ
od r f ; ovJ qd k w meJ @ ywf o uf + yD ; 0ef c H p um; ajymcJ h y gw,f ? “ B.C.P tactics vdktyfaewmyg? rwdkufzsufEdkif&if 'Drdkua&pDpum;awmif vlxkrSm ajymEdkifcGifh r&Sdygbl;?
yg”wyfpkacsr_ef;a&;/ wyfcGJacsr_ef;a&;+yD;&if H.Q. udkpD;r,f? 'ga=umifh tm%mudk “igwdk@ wnDw!Gwfwnf;aom enf;y&d,m,feJ@ ajcvSrf;rsm;udk vSrf;EdkifcJhwm[m
,lrSjzpfr,f wdkifyif=uw,f” vdk@ 0efcHxm;ygw,f? wjynfvHk;u tawG@t}uHK&Sdolrsm;u t}uHaumif;^m%faumif;rsm; ay;EdkifcJhwmudkvJ
jynfwGif;jynfyu evAdef;wHk;awG&J@avoHeJ@ ruGmygbl;? Auy tE W&m,fudk todtrSwfjyK&rSmyg? 1936 - 38 up+yD; tqufqufaom acwfumvrsm;rSm &&SdcJhwJh
vuf!d_;xdk;jy+yD; e,fcsJ@ tultnD,lcJhwmrSm tHcGae+yDjzpfwJh ppftkyfpkrsm;yDyD vlxk tawG@t}uHKawGudk jzef@jzL;ay;EdkifcJhygw,f?
tHkºur_udk ArmjynfuGefjrLepfygwD&J@ }udK;udkifr_eJ@ vkyfvmwmygvdk@ ajymvdkuf&if e,fcsJ@u a&S@aqmifwyfOD;tcef;/ wdkufyGJ&J@vSHoGm;tcef;u yg0ifcJhwJh ausmif;om;awG
ulnDrvm;vdk@ pdwful;,Ofwmyg? vli,fawG&J@ toufpGef@&rSmra=umuf tcuftcJudk ra=umufwJh pdwf"mwfeJ@ tajrmf
54 55
tckvJ armfuGef;wif vufrSwfxdk;wmvkyfvm&if 'Drdkua&pDbufu }uH@}uH@ ygw,f?) ygwDpHk'Drdkua&pDa&G;aumufyGJ vkyfay;&wmyg?
cdkifcdkif &yfwnf=uzdk@ vdkygw,f? vlxk}uD;u tJ'Dyk*~dKvfawGudk 'Drdkua&pD ol&Jaumif;awG wygwv D m; - ygwpD v kH m;qdw
k mudk ‘vlxq k ENc,H yl ’JG vkyaf &;qdwk mudk (rqv)
tjzpf vd_ufvd_ufvSJvSJ }udKqdkrSmyg? ppftpdk;&u vkyfcsifwmyg? rqv wygwDppftm%m&Sifpepfudk oufqdk;&Snfapr,fh
rsufarSmufumvrSm OD;wnfcsuf (6) &yfxJu tcsuftrSwf (6) udk &Snfvsm;axGjym;wJh vrf;udkvdkufzdk@ ppftkyfpku vkyfcsifwmyg? 'gayrJh rvkyfEdkifcJhygbl;?
qef@usifa&;[m 'Drdkua&pD ta&;awmfyHk&J@aomhcsuf jzpfaeygw,f? 1988 'Drdkua&pDta&;awmfyHktwGif;rSmyJ 'DudpPudk vlxku y,fcsvdkufEdkifygw,f?
e0w uzGJ@pnf;xm;wJh }uHhcdkifzGH@+zdK;a&;toif;awGu OD;pD;+yD; +rdK@e,f (26) ckrSm e0w [m tm%modrf;w,fqdkuwnf;u ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxG
vlxktpnf;ta0;yGJ qdkwmawGudk usif;ycJh=uw,f? 'Dtpnf;ta0;yGJqdkwmawGuvJ a&G;aumufyGJ usif;yay;ygr,fvdk@ uwdcH+yD; wufvm&wm jzpfygw,f?
e0w u vlx}k uD;udk twif;tusyf +cdr;f ajcmuf+yD; rwufrae&qdw k hJ trde@f tm%mawGe@J 'Duwd[m e0w ppftpdk;&tzdk@ raxG;EdkifrrsdKEdkif jzpfaeapwJh udpP}uD;yg?
vkycf w hJ myg? tpnf;ta0;yGaJ wGrmS trsKd ;om;nDvmcHu csrw S v f u kd wf ,fqw kd hJ Edik if aH wmf vlxktwGufawmh atmifoD;atmifyGifhwck jzpfygw,f? 2 ESpfavmuf tcsdefqGJ+yD;
zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk&J@ tajccHrl 104 csufudk axmufcHa=umif; tqdkawG wifoGif;+yD; pdwfcs&+yDxifrS pdwf}udKuftajzvJ xGufavmuf+yDxifum 90 - arvrSm a&G;aumufyGJ
axmufcHwmawGvJ vkyfcJh=uw,f? 'g[m olwdk@pdwf}udKufa&;qGJr,fh zGJ@pnf;yHkudk vkyfvdkufawmh olwdk@wGufudef; vGJoGm;ygw,f?
jynfoal wGu axmufcx H m;+yD;jzpfw,f? aemifrmS jynfo@l qENc, H yl aJG wGvyk +f yD; twnfjyKzd@k olwdk@vnfacsmif;rSm wpfaewJh raxG;EdkifrrsdKEdkifwJh udpP}uD;[m ydk+yD;}uD;rm;
rvdak wmhb;l / olw@kd (e0w) u twnfjyK&if twnfjzpf+yDq+kd yD;vkyzf @kd ajcvSr;f jyifxm;wm vmygawmhw,f? 90 ckEpS f a&G;aumufyu JG kd w&m;r0ifb;l vd@k vkyv f @kd vnf;rjzpf - &v'fukd
jzpfygw,f? 'gudk tm;vHk;u 0dkif;qef@usif=u&ygr,f? todtrSwfjyKvdk@vnf;rjzpf? 'kuQawG@awmhwmygyJ?
e0w vk y f a ewJ h “e,f p yf a 'o zG H @ +zd K ;a&;eJ @ +id r f ; csrf ; a&;”ay:vpD t ay: jynfwGif;u vlxktwGuf wdkufp&mwdkufuGuf}uD; jzpfvm±Hkru EdkifiHwum
u|efawmfwdk@&J@ oabmxm;? uvnf; tjypfajymp&m jzpfoGm;ygw,f?
(1) jynfwGif;ppfjy\emudk EdkifiHa&;enf;t& ajz&Sif;a&;udk twdtvif; a&G;aumufyGrJ Sm tqifrajy wGufudef;vGo J Gm;wma=umifh ‘OD;wnfcsuf 6 &yf’
jiif;y,fxm;wJhay:vpD jzpfygw,f? (EdkifiHa&;udpP raqG;aEG;) vJ a&Sma&Sm±–±–jzpfzdk@rvG,f? ‘trsdK;om;nDvmcH’qdkwmeJ@ ‘tajccHOya' a&;qGJa&;
(2) }udKwifpnf;urf; owfrSwf+yD; txufpD;,lum urf;vSrf;wJh ay:vpD twGuf tajccHrlrsm; csrSwfa&;’ qdkwmawGrSmyg rD;cdk;ºuufav#muf 'kuQawG@aewmudk
jzpfygw,f? (e,fpyfzGH@+zdK;a&;twGuf e0weJ@ vufwGJ+yD;vkyfzdk@ ) txift&Sm;awG@Edkifygw,f?
(3) ArmjynfuGefjrLepfygwDudk atmufajcvGwfatmif vkyfEdkifcJhwJh ay:vpDudk olwdk@ppftkyfpk&J@ wGufudef;twdkif;om jzpf&if
wjynfvHk;odk@ wdk;csJ@vdkufwm jzpfygw,f? ,dk;',m;e,fpyfu 'Drdkua&pDtiftm;pkawGudk (u) - OD;wnfcsuf (6) &yf wifvdkuf&if uef@uGufolr&Sd twnfjzpfr,f?
atmufajcvGwfatmifvkyfzdk@ &nf&G,fygw,f? (1962 ckESpfwkef;uvdk)
txufygoHk;csufudk wpkwaygif;wnf; &Sif;vif;wifjyygr,f? 1962 ckEpS wf ek ;f u awmfveS af &;aumifpu D wyfrawmfnv D mcHq+kd yD; vkyw
f ,f?
1989 ckESpfu w}udrf/ 1992 ckESpfrSmw}udrf ESpf}udrfwdwd u|efawmfwdk@ygwDu rqv vrf;pOfwifw,f? tm;vHk;udk vufrSwfa&;xdk;cdkif;+yD; armfuGef;wifw,f? wu,fh
e0w udk aqG;aEG;zdk@ w&m;0if urf;vSrf;cJhygw,f? oabmuawmh wyfr–;awGudk olcdk;aoazmf !Sdvdkufwmyg? wyfrawmfnDvmcHrSm
tJ'Durf;vSrf;csufrSm u|efawmfwdk@u ESpfbufpdwf0ifpm;aom Armjynf&J@ b,folu umuG,fa&;OD;pD;csKyf vkyfaewJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J@ tqdkudk uef@uGufrvJ?
ta&;}uD;jy\emrsm;udk aqG;aEG;=u&efvdk@ a&;om;xm;ygw,f? aqG;aEG;r,fhtcsufudk aemufrS axGvDumvD jzpfrvmatmif tydkifcsnfwJhoabmeJ@ vufrSwfxdk;cdkif;wmyg?
}udKwif+yD; owfrSwfxm;wJhoabmvJ rjzpfatmif olwdk@bufuvJ ajymcsifwm ajym& tawG ; tac:qd k w m vuf r S w f x d k ; +yD ; csnf w k w f x m;vd k @ r&ygbl ; ? tJ ' D
atmifqdkwJhoabmeJ@ aysmhaysmhaysmif;aysmif; a&;xm;wmyg? vufrSwfxdk;cJholawG trsm;wumh trsm;pk}uD;u rqv vrf;pOfudk tckqef@usifae
u|eaf wmfw@kd bufu Edik if aH &;udk tav;xm;ajymrSmqdw k m olw@kd vJ odygw,f? ygw,f?
60 57
tckawmh - rqv udk qef@usi&f aumif;vm;qd+k yD; (e0w) u qJa&;wdik ;f xGm qdw k mrSm olw@kd u wifjyajymqdk ae+yDjzpfv@kd ow l @kd bmvdck siw f ,fqw kd m tvGe&f iS ;f aeyg+yD?
aeygw,f? u|ef a wmf w d k @ ygwD t aeeJ @ 'gud k , wd j ywf y,f c sygw,f ? 'D r d k u a&pD u d k
(c) trsdK;om;nDvmcH vkyfvdkuf&ifvJ 74’ tajccH Oya'wkef;uvdk a&Sma&Sm±– ESpfESpfumum vdkvm;wJh EdkifiHa&;tiftm;pkawGuvJ y,fcs=ur,fvdk@ ,Hk=unfygw,f?
±– jzpfr,f? 90³19µ u axmufcHr,f? 'DudpP[m rsufarSmufumvrSm aomhcsufudpP jzpfygw,f? u|efawmfwdk@
'gayrJh wGufudef;vGJcJhyg+yD? 'ga=umifhvJ ‘trsdK;om;nDvmcH’ qdkwm}uD;[m 'Drdkua&pDtiftm;pkawGu y,fcsw,fqdkvdk@ (e0w) ppftpdk;&u aemufqkwfoGm;rvm;
zGifhvdkuf±kyfvdkufeJ@ oHo&m&Snfaewmyg? qdkawmh aemufqkwfoGm;rSm r[kwfygbl;? “trsdK;om;nDvmcH” qdkwmrSm qHk;jzwfcsuf
1988 'Dru kd a&pD ta&;awmfyu kH &&Sv d u
kd w
f hJ t"duatmifo;D atmifyiG hf ESpcf u
k kd rus usatmif cs=urSmyg?
wifjycJh+yD;yg+yD? (e0w) u 'DqHk;jzwfcsufudk rus usatmifcsrSmvdk@ ajym&wm[m ta=umif;
atmifoD;atmifyGifhawGudk wdk;cs@J Edkifw,fqdkwmudk u|efawmfwdk@ awG@&ygw,f? &Sdygw,f?
- a&G;aumufyGJudk e0w u rwwfomvdk@ vkyfay;&w,f? (e0w) ppftyk pf u k 'Dupd uP kd tem*wftwGuo f m pOf;pm;+yD; awmif;qdak ewm
- vlxk}uD;u a&G;aumufyGJudk toHwdwf qENjyyGJ tjzpf oabmxm;+yD; r[kwfygbl;? ypPKy`efeJ@ twdwftwGufudkyg pdk;&drf+yD; awmif;qdkaewm jzpfygw,f?
trsdK;om;'Drdkua&pD tzG@J csKyfudk rJawGyHkatmay;vdkufw,f? ('g[m atmifoD; jynfolvlxkuom 'Drdkua&pDtjynfht0&+yD; wdkif;jynfEdkifiHa&;&J@ t&Sifocif
atmifyGifhudk wdk;csJ@wm) jzpfvm&if
- trsdK;om;nDvmcHudk ol@vlawG/ EdkifiHa&;t& ay:wmqGJcH&olawGeJ@csnf; - ypPKy`efudpP (e0w ppftpdk;&&J@ ) jypfr_awGudk pGcJ sufwifvdrfhr,f? jypfr_tvdkuf
rusif;yEdkifbl;? rv$Jra&Smifom 'Drdkua&pD trwfawGudk wufcdkif;&w,f? pD&ifvdrfhr,f?
'Dawmh “OD;wnfcsuf (6) &yf” udpPrSm wpfae&w,f? OD;wnfcsuf 6 &yf - twdwfudpP - ae0if;ppftkyfpk&J@ tESpfESpftvvu jynfol@qef@usifa&;
qdkwmrSm a&S@u (5) csuf u vl=um;aumif;atmif xnfhxm;wmyg? t"du jypfr_awGudk az:xkwfvdrfhr,f? pD&ifcsuf csvdrfhr,f?
tcsufu (6) yg? “wyfrawmfu tem*wf EdkifiHa&;rSm OD;aqmifzdk@ qdkwmyg? 'gudk olwdk@ taotvJ a=umuf=uygw,f?
wyfrawmfu tem*wf EdkifiHa&;rSm OD;aqmifa&; jy\em 'ga=umifh 'DudpPrSm ppftkyfpk[m aemufqkwfrSm r[kwfygbl;? ppftkyfpku
yd+k yD;wdusatmif olw@kd ajymwJt h wdik ;f jzpfatmifq&kd if “tem*wf Edik if aH wmf. aemufqkwfvdk@ r&ovdk jynfolvlxkbufuvJ aemufqkwfvdk@ rjzpfygbl;? aemufqkwf
trsdK;om;EdkifiHa&; OD;aqmifr_tcef;u¾wGif wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifa&;” vdu k w
f hJ Edik if aH &;tiftm;pk[m tajrmftjrifr&S&d m us±rkH u ud, k ahf owGi;f ud,
k wf ;l rdovdk
jzpfygw,f? vJ jzpfrSmyg? jynfolvlxkuvJ cGifhv$wfrSm r[kwfygbl;?
'Jhwdk; (wJhwdk;) }uD; rjzpfatmif wHk;wd}uD; rjzpfatmif *&kjyKa&;xm;yHkygyJ? ppftkyfpk&J@ tusifhu tusyfudkif+cdrf;ajcmuf jrSLqG,fvmbfxdk;+yD; olcdk;
t"dy`m,fuawmh twllwlyg? aoazmf!Sdwm csnf+yD;wkwf+yD;jzpfatmifvkyfwm tvGefvkyfwwfygw,f?
EdkifiHawmfppfwyfu EdkifiHawmf&J@EdkifiHa&;udk v$rf;rdk;jc,fvS,fcGifhudk awmif;wm “trsKd ;om;nDvmcH” qH;k jzwfcsuq f wkd mudk armfueG ;f wif vufrw S xf ;kd cdik ;f wm
yg? wenf;ajym&ifawmh Armjynf&J@ EdkifiHa&;udk ppfwyfu uefx±dkufqGJvdkufwmyg? vkyfvmEdkifygw,f? 'Drdkua&pD tiftm;pkrsm;taeeJ@ vufrSwfrxdk;rdzdk@ vdkygw,f? rqv
b,favmuf=um=um uefx±du k q
f x JG m;rvJq&kd if tem*wfwckv;kH od@k r[kwf vrf ; pOf w k e f ; uvJ armf u G e f ; wif v uf r S w f x d k ; +yD ; vk y f c J h y gw,f ? wyf r – ; nD v mcH r S m
ESpftuef@towfr&Sdvdk@ t"dy`m,f&ygw,f? armfuGef;wifvufrSwf xdk;cdkif;wmyg? EdkifiHa&;qdkwm euef;wvHk;rodwJh t*Fvdyfwyfu
+yD;awmh trsdK;om;EdkifiHa&; tcef;u¾wckvHk;udk OD;aqmifr,fvdk@ qdkygw,f? vmwJh ppfAdkvfawG - AsL±dku&ufawGvJ vufrSwfxdk;=u&ygw,f? tm;vHk;udk csnfwkyf+yD;
wdkif;jynf&J@ EdkifiHa&;b0wckvHk;udk OD;aqmifr,fvdk@ t"dy`m,fxGufaeygw,f? jzpf a tmif v k y f w myg? Ed k i f i H a &;ud k wpH k w &m em;vnf o l a wG u d k a wmh “Ed k i f i H a &;
tcdkiftrm tcsuftvufrsm;tjyif olwdk@tckvkyfaewJh ‘trsdK;om;nDvmcH’ jyefay;qGJwmyg?” 'g[m vlrdkuf*dk%f; vkyf[efyg?
58 59
u avoHeJ@ wjcm;pD jzpfoGm;ygw,f? EdkifiHa&;udpP[m tc&myJqdkwm u|efawmfwdk@ygwDu wav#mufvHk; jynfolvlxkodk@
'DrSm&Sif;&Sif;uav; ajymygr,f? bdef;bk&if[lor#[m ppfwyfeJ@ppftpdk;&&J@ wifjyaewm jzpfvdk@yg?
wmu xGufvmwmcsnf;yg? 48 ckESpf rwfvrSm jynfwGif;ppf}uD; pwifjzpfvmwmudku EdkifiHa&;uGJjym;r_rSm
zqyv ruGJcifu (1958 &J@ [dkbufwkef;u) avmfppf[efwdk@ udk;uef@ jrpfzsm;cHcw hJ myg? Edik if aH &;t& rajz&Si;f &if 'Djy\em +yD;oGm;rSm r[kwb f ;l vd@k u|eaf wmfw@kd
umuG,af &;/ ‘0’ umuG,af &;/ cGeq f m&J@ umuG,af &;awG[m bde;f vkyif ef; vkyaf e=uwm pGJpGJ+rJ+rJ ,Hk=unfygw,f?
ygyJ? tJ'Dwkef;u ‘Auy’ [m tJ'Da'oawGrSm r&Sdygbl;? taemufbuf ta0;}uD; u|eaf wmfw@kd urf;vSr;f csuf ay;+yD;wJah emuf Adv k af pmarmifu rde@f ceG ;f awGxrJ mS
(&yfapmuf oDayge,f) bufrSmyJ &Sdaewmyg? 'gjzifh olwdk@umuG,fa&;awGu bmudk aqG;aEG;p&mrvdkbl; vufeufcsvmcJhvdk@ t}udrf}udrfajymwm zwf&ygw,f? u|efawmfwdk@
umuG,faewmvJ? w±kwfjzLudkumuG,fw,f ajym&atmifuvJ w±kwfjzLeJ@ ppfwyfu ygwD&J@ urf;vSrf;csufudk jyef=um;wJhoabmyg?
aygif;ae=uwmyg? tar&duefppfoHr–;qdkwmuvJ a&xGufrwwf tJ'Dbufvmaewmyg? }udKwifpnf;urf; owfrw S cf suef @J q&kd if Edik if aH &;udpu P kd raqG;aEG;&&if uGejf rLepf
wu,fuawmh w±kwfjynfeJ@ w±kwfuGefjrLepfudk qef@usifzdk@ vkyfaewmyg? u aqG;aEG;rSmr[kwfbl;qdkwmudk olwdk@ (e0w) uod+yD;om;yg?
avmfppf[ef&J@bdef;[m awmvrf;uoGm;wm r[kwfygbl;? um;wef;eJ@ Adkvfcif!Gef@u ,dk;',m;e,fpyfbufoGm;+yD; c&D;oGm;[efv$J ajymwJhajymyHkeJ@
,dk;',m;bufudk qif;wmyg? rqif;cifrSm Adkvfr–;}uD;uawmfup+yD; AdkvfuawmfrsdK;pHk aqG;aEG;zdk@ urf;vSrf;wkef;u e,fpyfzGH@+zdK;a&;twGuf (e0w) eJ@ vufwGJvkyfzdk@vk@d ajymyg
,dk;',m;uypPnf; rSm=uwm avmfppf[eftdrfrSm yGJuav;wckvdk pnfum;aewmyg? w,f? ('gu }udKwifpnf;urf;cswmyg) awmwGif;vufeufudkif tzGJ@tpnf;awGeJ@
bdef;wef;qif;awmhr,fqdkwmudk AdkvfuawmfawGuod+yD; olwdk@cifyGef;awGu rodwm aqG;aEG;r,fvdk@vJ ajymygw,f?
awmh rjzpfEdkifygbl;? cifyGef;awGqDuae AdkvfuawmfawG odwmyg? ajymwJhae&m ajymyHkajymenf;eJ@ yg0ifwJhtwGif;oabmawGudk =unfhvdkuf&if
‘,dk;',m;u bmypPnf;awG qGJcJhyg? 'DusrS usoifhaiG &Sif;ygr,f?’qdk+yD; &Si;f aeygw,f? Edik if aH &;raqG;aEG;bl;? e,fpyfz@HG +zdK;a&;yJ aqG;aEG;r,fqw kd hJ pnf;urf;csuyf g?
rSm=uwmyg? avmfppf[efuvJ pm&if;eJ@ tif;eJ@ wav;wpm;rSwyf gw,f? rSmor#vJ rygrmS u|efawmfwdk@ygwDeJ@ aqG;aEG;csifwmr[kwfbl;/ ,dk;',m;e,fpyfu tiftm;pk
ylp&mrvdkygbl;? ygatmif,lvmygw,f? aiGvJ&Sif;p&m rvdkygbl;? ypPnf;&+yD;&if aiG&Sif;zdk@ awGeJ@ aqG;aEG;csifwmomjzpfw,f qdkwmudkvJ u|efawmfwdk@ odygw,f? 'ga=umifhvJ
pum;ESpfbufpvHk;u ajymawmifrajym=uygbl;? ygwDu OayuQmoabmxm;cJhwmygyJ?
[dkwkef;uawmh ,dk;',m;bufu uifr&m - yGdKifhwl;wl; aoewf - ygwdwf - jynfwiG ;f jynfyu ajymvmqdv k m ar;vmjref;vmawmhrS Adv k cf if!eG @f pum;[m
em&Dpojzifh rSm=uygw,f? tckacwfvkd a*gu±f u kd w
f eH @J tdww
f @kd / acwfrD tDvufxa&mepf (e0w) &J@ w&m;0ifoabmxm;yg? ,dk;',m;e,fpyfa&muf 'Drdkua&pDtiftm;pkawGeJ@
ypPn;f wd@k / acG;rsKd ;aumif;wd@k rSmw,fv@kd awmh r=um;rdcyhJ gb;l ? acwf}uD;uvJ ajymif;+yDav? raqG;aEG;bl; - olwdk@yg0ifaewJh ('DatbD) eJ@awmif raqG;aEG;bl;? vlrsdK;pk awmwGif;
[d k w k e f ; u axmuf v S r f ; a&;u rpm;omygbl ; ? um;wef ; qif ; r,f h v rf ; vufeufudkif tiftm;pkawGeJ@om wzGJ@csif;aqG;aEG;csifwmvdk@ xkwfajymvmygw,f?
wav#mufu ta&;ygolawGuom pm;omwmyg? tckawmh axmufvSrf;a&;u tc&m &Sif;ygw,f/ EdkifiHa&;pum;ajymr,fh/ 'Drdkua&pDa&;udkajymr,fh awmwGif;
yg? ArmjynftwGif;ydkif;udkqif;or# cGx J GuftzG@J u vlawGudk axmufvSrf;a&;u vufrSwf vufeufudkif tiftm;pkjzpfwJh Auywdk@ ABSDF wdk@eJ@ raqG;aEG;csifygbl;?
ay;wmyg? tpdk;&XmeawGeJ@ qufoG,fwmrSm/ tcGeftcudpPrSm/ rSwfyHkwifa&;udpPrSm/ Ad k v f c if ! G e f @ wav#muf v H k ; ajymwmuvJ vuf e uf u d k i f t if t m;pk v d k @
tdrf0,fajr0,f&mrSm/ ukr`%Daxmif&mrSm/ wdkwdkajym&if udpPwdkif;rSm axmufvSrf;a&;u ajymwmyg? ('DatbD) xJu awmwGif;vufeufudkif tiftm;pk r[kwfwJh tzGJ@awGudkvJ
ygaewmyg? y,fxm; +yD;om;yg?
tck ‘e0w’ vufxufrSm wcgw&Hpaw;zdk@ vdktyfvdk@ zrf;&ifawmifrS awmwGif;vufudkif tiftm;pkvdk@ qdkvdkuf&if (Auy) yg ygaerSm pdk;&drfvdk@
axmufvSrf;a&;uvlqdk&if trsm;}uD;oufomygw,f? ajymif;±Hka&$@±HkeJ@ +yD;oGm;ygw,f? vlrsdK;pkqdkwJh pum;vHk;udk txl;jyKaewm jzpfygw,f? (rpdk;&drfygeJ@/ 'Dvdk}udKwif pnf;urf;
wjcm;ppfAdkvfu emygw,f? &mxl;usygw,f? axmifxJa&mufygw,f? owfrSwfcsufeJ@ txufpD;,l+yD; aqG;aEG;r,fh aqG;aEG;yGJrsdK;udk uGefjrLepfu pdwfr0ifpm;
64 61
ygbl;?) 90 ckESpf a&G;aumufyGJ rwdkifrDueJ@ +yD;umprSm jy\emawGay:ygw,f?
'Day:vpD jzpfay:vmyHkudk ajymvdkuf&if &Sif;oGm;vdrfhr,f xifygw,f? EdkifiHa&;tajctaeawG ajymif;vJcJh&if b,fvdkjzpfvmrvJqdkwmudk cGJxGufolawGu
tck (e0w) &J@ ay:vpD[m pvmpOfuwnf;u axmufvSrf;a&;&J@ ay:vpD pOf;pm;vmygw,f? pdk;&drfvmygw,f? aemufwufvmr,fh t&yfom;tpdk;&u tck
jzpfygw,f? ‘e0w’ eJ@ oabmwlxm;wmawG (pmeJ@ayeJ@ r[kwf/ ESkwfuwdawG) udk zsufodrf;ypf&if
rqvtpd;k & wnfwnf+idr+f idrf &Sad epOfuwnf;u Adv k cf if!eG @f axmufvrS ;f a&; b,fvdkvkyfrvJvdk@ cGJxGufacgif;aqmifawGu Adkvfcif!Gef@udk ar;=uygw,f?
r–; rjzpfcifuwnf;u pwifaewJhay:vpD jzpfygw,f? Adkvfcif!Gef@u “tJ'Dvdkvkyf&if cifAsm;wdk@eJ@ u|efawmfwdk@aygif;+yD; 'Dtpdk;&udk
1980 ckESpfawG&J@ tpydkif;rSmuwnf;u pcJhwJhZmwfvrf; jzpfygw,f? jyefwdkuf=uwmaygh” vdk@ ajzygw,f? r&Sif;ygvm;? rSwfcsufay;p&mrvdkatmifudk &Sif;vS
1977 - 78 ckESpfrSm zkefusm;pif;[m ol@&J@pD;yGm;a&;vkyfief; (bdef;vkyfief;) ygw,f?
awGukd ygwu D zsuof rd ;f vdu
k w
f mudk rausreyfjzpf+yD; olvyk &f r,fw h m0efawGukd ypfy,fum tck &efuek rf mS / rE aW v;rSm/ awmif}uD;rSm/ zm;uef@ rd;k ukwrf mS / ae&mwumrSm
ol@qENeJ@ol aus;vufwckrSmoGm;+yD; aexdkifygw,f? ol@rdwfa[mif;aqGa[mif;awG pD;yGm;a&;awG vGwfvGwfvyfvyf vkyfae=uwm aiGrJawG c0gcsae=uwm[m tJ'D
vkyfazmfudkifzufa[mif;awGudk vSrf;+yD;qufoG,fygw,f? (ol@rdwfa[mif;aqGa[mif; axmufvSrf;a&; ay:vpDuae jzpfay:vmwJh toD;tyGifhawGyg?
qdkwmawG[m tm;vHk;[m tpdk;&&J@umuG,fa&;awGyg? avmfppf[efwdk@ cGefqmwdk@yg?) e,fpyfzGH@+zdK;a&;qdkwmudkawmh e0w ua&m cGJxGuftzGJ@ acgif;aqmifawGuyg
rqv ppftpdk;&u avmfppf[efudk vlod&Sif=um; olaumif;jyKxm;wm jzpfygw,f? tav;teuf&SdvSwm r[kwfygbl;? cGJxGuftzGJ@awGu acgif;aqmifawG&J@ pum;udkyJ
cGefqmudkawmh cdk;a=umifcdk;0Suf (uGefjrLepfqef@usifa&;twGuf) arG;jrLxm;wmyg? udk;um;yg&ap? “jynfwGif;uArmawGu e,fpyfu udk;uef@awG 0 awGxuf qif;&Jw,f?
avmfppf[efuwqifh axmufvSrf;a&;u zkefusm;pif;&J@ 'Dtajctaeudk ygwu D [dwk ek ;f uajymcJw h mawG r,Hck b hJ ;l ? tckrS ud,
k af wG@ awG@&+yD?” vd@k ajym=uygw,f?
odoGm;ygw,f? wa,mufESpfa,mufuajymwm r[kwfygbl;? ArmjynftwGif;ydkif; aus;vufawGudk
avmfppf[efuwqifh ppfaxmufvSrf;a&;u zkefusm;pif;udk urf;vSrf;ygw,f? a&mufzl;ol tm;vHk;uyg?
AuyxJu ppfwyfudk zJhxkwfvmcJh&if pD;yGm;a&;vGwfvGwfvyfvyf vkyfcGifhjyKr,fvdk@ ArmjynftwGi;f ydik ;f a&mufatmif rqif;zl;wJh olawGuvJ e0w&J@ “zG@H +zdK;a&;”
urf;vSrf;wmyg? yefqdkif;udk tpdk;&uodrf;+yD;awmh - wdk;csJ@vmygw,f/ wjcm;wyfr–;awG vkyfief;awG olwdk@qDrSm vmvkyfwmudk vufawG@ awG@&awmh - “zGH@+zdK;a&;” udk t,Hk
udkvJ 'DvdkyJ urf;vSrf;ygw,f? t=unf r&Syd gb;l ? qm;tdww f csKd @e@J qyfjymacsmif; tacsmif; 200 vma&mif;wJh “zG@H +zdK;a&;”
(89) ckESpfrSm cGJxGuf=uawmh 'DaxmufvSrf;a&; ay:vpD[m taumiftxnf udk jyuf&,fjyK=uygw,f?
ay:vmygw,f? (cGJxGufr_awG bma=umifhjzpfay:ovJqdkwmuawmh 'DaxmufvSrf;a&; olwdk@jrifwm rSefygw,f? zGH@+zdK;a&;[m e,fpyfrSmomvdkwm r[kwfygbl;?
ay:vpDa=umifhvdk@ owÎKcsvdk@ rjzpfygbl;? ygwDA[dk&J@ ed*Hk;csKyfpmwrf;rSm rdrdudk,fudk wjynfvHk;rSm vdktyfaewmyg?
a0zefa&;taeeJ@ ygwAD [du k a&;xm;ygw,f? ygw0D iftm;vH;k od@k csjyxm;ygw,f? 'ga=umifh wdik ;f jynfu o,HZmwawG ºu,f0w,f? vkyo f m;jynfoal wGu 0d&, d &Swd ,f?
tck 'DtpD&ifcHpmrSm tus,fcsJ@+yD; rwifjyawmhygbl;?) bma=umifh 'Davmufqif;&JovJ´? 'Dar;cGef;awGudk ar;ae=u+yD?
axmufvSrf;a&;ay:vpD&J@ twGif;oabm tcsKyfu Auy xJuae+yD; wyfeJ@ Auyudk +zdKcGJa&;twGuf oHk;vdkufwJh ‘axmufvSrf;a&;ay:vpD’ [m Auy
cGJxGufvm&if wyfeJ@e,fajrudk wnf&Sd+rJtwdkif; wnf&SdcGifhjyKr,f? wjynfvHk;rSm pD;yGm;a&; udkawmh +zdKcGJEdkifygw,f? 'gayrJh e0w tay: txkyftydk;}uD; jzpfvmw,f? vGwfvyfpGm
vkyfcGifh ay;r,f? aiGrJawGudk c0gcscGifhjyKr,fqdkwmygyJ? pD;yGm;a&;awGvkyf=u - aiGrJawGc0gcs=u - aiGawG yufyufpufpufoHk;=u qdkif&mydkif&m
t"du uawmh ArmjynfueG jf rLepfygwu D kd +zdKcGaJ &;yg? ygwu D +kd zdKcGrJ ,fh olwikd ;f udk axmufvrS ;f a&;Adv k af wGukd yo=ueJ@ jzpfvmw,f? tar&duefuvJ “bde;f xkwv f yk o
f al wG
qkvmbftjzpfay;wJh tcGifhta&;yg? EdkifiHa&;oabm vHk;vHk;rygygbl;? EdkifiHa&;jy\em wdk;vmw,f?” “bdef;vkyfief;}uD;xGm;aewm[m ppftpdk;&eJ@ywfoufaew,f?” wdk@
ay:vm&ifvJ aemufrS&Sif;r,fqdk+yD; a&$@qdkif;xm;wm jzpfygw,f? pojzifh tckusrS ajymvmaeygw,f? [dw k ek ;f u uGejf rLepfqef@usiaf &;udk tav;wif;wke;f
62 63
ajz&Sif;&ef/ awG@qHkaqG;aEG;aom 'Drdkua&pDenf;jzifhom tajz&Sm&ef? ‘e,fpyfz@HG +zdK;a&; +idr;f csr;f a&; ’rSm 2 bufu txufvm$ awGyJ pm;omygw,f?
- e0w [m +idrf;csrf;a&; tppftrSef vdkcsif&if/ jynfwGif;ppfjy\emudk tck xl;jcm;wmu tar&duefu wa'gifhuae rD;wusnfusnf vkyfaewmyg?
tajccHusus ajz&Sif;csif&if/ awmwGif;utiftm;pkawGeJ@ aqG;aEG;wmudk 'kwd,xm;+yD; ppfwyfudk 'Dvkyfenf; oifay;cJhwm olwdk@yg? [dkwkef;utajctaeeJ@ 'Dae@tajctae
+rdK@ay:u EdkifiHa&;tiftm;pkawGeJ@ yxrOD;pm;ay;+yD; t&ifqHk;aqG;aEG;yg? ajymif;jyefjzpfaevdk@ tar&duefu tckrS u˜ysuf ,˜ysuf vkyfaewm jzpfygw,f?
txl;ojzifh OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;0if;wifwdk@vdk rlv NLD 89 - ckESpfrSm 'Day:vpDudk vkyfwkef;u cGJxGufolawG[m axmufvSrf;a&;eJ@yJ
acgif;aqmifrsm;/ OD;=unfarmiftygt0if 90ckESpf a&G;aumufyGJrSm ta&G;cs,fcH NLD pum;ajymcJ&h wmyg? bmEdik if aH &;pum;rS rajym&ygb;l ? Edik if aH &;t& em;vnfr_ ,lp&mvJ
acgi;f aqmifrsm;eJ@ OD;atmifa&$w@kd vkd vuf&dS NLD acgi;f aqmifrsm;eJ@ waygi;f wpnf;wnf; rvdck yhJ gb;l ? tck KIA eJ@ aqG;aEG;awmh Edik if aH &;udpP wydik ;f wp ygvmygw,f? ‘trsKd ;om;
aqG;aEG;yg? nDvmcH’ rSm b,fvdk yg0ifrvJqdkwmudk aqG;aEG;&ygw,f? aqG;aEG;bufuawmh
wjcm;a&G;aumufcHxm;&wJh OD;cGefxGef;OD;wdk@vdk EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;eJ@vJ axmufvSrf;a&;bufu vlawGeJ@yJ aqG;aEG;&wmyg? EdkifiHa&;t& aqG;aEG;wJhyHkpH rayguf
oD;jcm;aqG;aEG;yg? atmif (e0w) u tawmf*±kjyKygw,f? ‘trsdK;om;nDvmcH’ udk e0w u [efjyvkyfjy
- tJ'DaqG;aEG;yGGJawG&J@ &v'fudk =unfh+yD; tJ'DtcgrSm wnf&SdaewJh 'Drdkua&pD &w,fqdkwmuvJ 90 ckESpf a&G;aumufyGJ+yD;rS ay:vmwmjzpfvdk@ ‘trsdK;om;nDvmcH’
tcGifhta&;&J@ twdrfteufudk oHk;oyfum ArmjynfuGefjrLepfygwDu a&S@ajcvSrf;udk wufa&; rwufa&;udpP KIA eJ@usrS ay:vmwmjzpfygw,f?
quf+yD;vSrf;oGm;rSm jzpfygw,f? 89 ckESpfay:vpDudk wjcm;vlrsdK;pk vufeufudkiftzGJ@tpnf;awG twGufyg
- ArmjynfuGefjrLepfygwD[m jynfwGif;+idrf;csrf;a&; - 'Drdkua&pDa&;eJ@ wdk;csJ@vmawmh tpydkif;rSm jy\emawG ay:cJhygao;w,f?
trsKd ;om;aoG;pnf;nD!w G af &;udk azmfaqmifr,fh aqG;aEG;yGrJ sm;udk wufa&mufvykd gw,f? KIA eJ@p+yD; aqG;aEG;awmh udk;uef@udkay;wJhtcGifhta&; (tcGifhta&;vdk@
tjyKoabmaqmifwhJ tqkjd yKcsurf sm;udk wifjyvdyk gw,f? wjcm;tiftm;pkrsm; yk*Kd~ vfrsm; oHk;ae&wm[m wjcm;a0g[m& &Smr&vdk@yg/ us,fjyef@whJ t"dy`m,ft& tcGifhta&;awmh
&J@ tqdkjyKcsufrsm;udkvJ =um;emvdkygw,f? r[kwfygbl;) rsdK;ray;Edkifbl;/ vufeufcs&r,fqdkwm jzpfvmw,f? wjcm;udpPawGvJ
u|efawmfwdk@ taeeJ@ a&G;p&mvrf;tm;vHk;udk zGifhxm;ygw,f? xpfxpfaigah igyh g? um,uH&iS af wGu aemifrmS olw@kd qEN&&dS if ajymvmrS aumif;r,fu h pd rP @kd
'Dae&mrSm u|efawmfwdk@ ygwD&J@oEMdXmefudkyg wqufwnf; wifjyygr,f? 'DrmS vJ tus,rf cs@J awmhygb;l ? 'ga=umifh autdik f at eJ@ e0w aqG;aEG;yG[ J m =umygw,f?
- ppftpdk;&/ ppftkyfpk/ ppfAsL&dkua&pD,E W&m;udk wdkufzsuf+yD; 'Drdkua&pD ‘trsd K ;om;nD v mcH ’ qd k w muvJ vk y f a eqJ q d k a wmh nD v mcH w uf a &;
tpdk;&wck xlaxmifa&;udk ygwDu rqkwfrepf vkyfoGm;ygr,f? 'D&nfrSef;csuf rwufa&;qdkwJ@ EdkifiHa&;pum;uav; eJeJawmh ajymvm&ygw,f? 'gawmifrS Adkvf
twGuf wdkufwJhwdkufyGJwdkif;udk enf;rsdK;pHkeJ@ tm;ay;axmufcHoGm;ygr,f? armifoifu h ajymawmh wrsKd ; / axmufvrS ;f a&;awGu ajymawmh wrsKd ;yg? aemufq;kH awmh
-ppftpdk;& qef@usifa&; 'Drdkua&pDta&;awmfyHkrSm yg0ifqifE$J=uolwdkif;eJ@ avhvmoltjzpfwufa&; jzpfoGm;ygw,f?
cHp&m&Sd&if twlcHygr,f? rdk;xJavxJ rkefwdkif;xJrSm twl&yfwnfoGm;ygr,f? tckvdk vkyfwm[m ppf&yfpJa&;vm; (odk@r[kwf) ppf&yfqdkif;a&;vm; qdkwmvJ
-weyfpm; +idrf;csrf;a&;/ vufeufcs+idrf;csrf;a&;udk ,wdjywf y,fcsygw,f? jy\emay:w,fv@kd =um;&ygw,f? aemufq;kH awmh ppf&yfqikd ;f a&;vd@k yJ oH;k wmudk =um;&
ygw,f? e0wbufuawmh b,f[mrS roHk;ygbl;? ol@twGuf tompD;&r,fh a0g[m&udk
om a&G;+yD;oHk;aewm owif;pmrSm awG@&ygw,f?
wdkif;jynfwpnf;wvHk;wnf;&Sda&; vlrsdK;aygif;pHk jynfolrsm; (e0w) [m 'DudpPrSm (a0g[m&oHk;pGJr_udk) awmfawmfowdxm;wm aw@G&
wpnf;wvHk;wnf; &Sda&; jy\em ygw,f? rdrdbmomtzGJ@tpnf; trnfawGudk b,fvdkyJay;xm;ygap/ tJ'DtrnfawGudk
wdkif;jynf wpnf;wvHk;wnf; r&Sd&if - vlrsdK;aygif;pHk jynfolawG aoG;uGJ=u&if (e0w) owif;pmu roHk;ygbl;? rv$Jomvdk@ tzGJ@tpnf;emrnf oHk;&ifvJ ‘+idrf;csrf;a&;
b,fvakd b;'kuaQ wG awG@}uHKEdik w
f ,fqw
kd mudk tus,cf s@J ajymp&m rvkyd gb;l ? urBmw0Sr;f tzGJ@tpnf;rsm;’ vdk@yJ jym;±dkuf+yD; oHk;ygw,f?
68 65
acgi;f aqmifawGukd qd&k ifvJ a'ocHwikd ;f &if;om;acgi;f aqmifv@kd om oH;k ygw,f? rpGef@Edkif=uygbl;? pGef@&if olwdk@Zmwd vlrsdK;udk opPmazmufwmjzpf+yD; udk,fhudk,fudk
tzGJ@tpnf;trnf roHk;ovdk tzGJ@tpnf;rSm xrf;aqmifwJh wm0efudkvJ roHk;ygbl;? owfovdk jzpfoGm;rSmyg?
‘trsdK;om;nDvmcH’ rSm wufapawmh txl;a'o trSwf 1/ 2/ 3/ 4 pojzifh 1989 ckESpfu EdkifiHa&;pum;rajymbJ oabmwlnDr_&cJhayr,fh 1993 rSm
oHk;ygw,f? usawmh Edik if aH &;pum; pajym&ygw,f? ‘trsKd ;om;nDvmcH’ qdw k mrSm axmufvrS ;f a&;u
(e0w) ppfwyfuawmh ol@v#dK@0Sufa=u;eef;pmawGrSm cyf&Sif;&Sif;yJ oHk;ygw,f? olw@kd vyk cf w hJ mawGukd r¾yfwikd w f ufjyzd@k wjcm;zdw=f um;oifo
h rl sm;qd+k yD; cGx
J u
G o
f al wGukd
olw@kd wiG ;f rSmom oH;k wmqdak wmh vlrodorl od jzpfygw,f? ‘cGx J uG f - 0’ ‘cGx
J u
G f ud;k uef@’ zdwfvdkufygw,f?
pojzifhom oHk;ygw,f? nDvmcHrSm pum;ajym=uawmh axmufvSrf;a&;t}udKufcsnf;ajymvdk@ rjzpf
ArmjynfuGefjrLepfygwDudk +zdKcGJa&; - ygwDudk atmufajcvGwfatmifvkyfa&; awmhygbl;? udk,fhvlrsdK;ta&; udk,fajymvm=u&ygw,f? a'oE W& udk,fydkiftkyfcsKyfa&;
twGuf usifhoHk;cJhwJh ay:vpDudk wjcm;tzGJ@awGtwGufyg wdk;csJ@usifhoHk;rvm; - rwdk;csJ@ awG awmif;=uygw,f?
bl;vm;qdkwmrSm e0w [m csDwHkcswHk jzpfcJhyHkay:ygw,f? udk,fhvlrsdK;udk udk,fpm;jyKajym&r,fholawGu 'DvdkajymrSyJ jzpfygw,f?
tbufbufzdtm;awGa=umifha&m ,dk;',m;tpdk;&/ ,dk;',m;ppfwyfeJ@ ud,k vhf rl sKd ;udk ud, k pf m;jyKp&m rvdw k hJ jyKvd@k vJ r&olawGuawmh axmufvrS ;f a&;t}udKuf
,d;k ',m;axmufvrS ;f a&;&J@ yg0ifun l rD y_ g &vmwJt h ajctae a&mufvmrS jywfom;vm vdkuf+yD; ajymEdkifygw,f? e i,f t+rD;wyfwmvJ vkyfcsif&if vkyfEdkifygw,f?
wmyg? weyfpm;vkyfcJhwJh'%fudk tckup+yD; (e0w) cH&ygawmhr,f? 'D'%fu vGwfzdk@
,d;k ',m;uvJ Armjynfaps;uGuu f kd tjrefjyef+yD;vkrS ae&musawmhr,fqw kd m axmufvSrf;a&;[m taumuf}uH&ygvdrfhOD;r,f? 'DudpPudk aemuftcef;rS wifjyygr,f?
od v mvd k @ ol @ e,f p yf r S m jref j ref } uD ; at;csrf ; apcsif y gw,f ? ppf r wd k u f = uatmif csKyf+yD;wifjy&&if EdkifiHa&;t& ajz&Sif;wmr[kwfwhJ +idrf;csrf;a&;vkyfaqmifcsuf
ajymifajymifwif;wif; =urf;=urf;&rf;&rf; zdtm;ay;ygw,f? 1968 ckESpfawG wkef;uvdk [lor#[m +idrf;csrf;a&;twkeJ@ ,m,D twdkuftcdkuf &yfem;xm;wmom jzpfygvdrfhr,f?
uGefjrLepf'Dv_dif;udk wm;xm;zdk@ wHwdkif;vJ rvdkawmhvdk@ 'Dvdkvkyfwmyg? 'DwHwdkif;&Sdaewm ArmjynfuGefjrLepfygwD&J@ oabmxm;uawmh -
[m tcktcgrSmusawmh aps;uGufudk ,SOf+ydKifvk&mrSm t[ef@twm; jzpfaeygw,f? 1? e0w &J@ urf;vSrf;csuf[m u|efawmfwdk@ygwDudk urf;vSrf;wm r[kwfygbl;?
'DwHwdkif; rvdkawmhygbl;? wHwdkif;udk +zdKcsif=uygw,f? wu,fvdk@ urf;vSrf;wmjzpf&ifvJ ,wdjywfy,fcsygw,f? EdkifiHa&;t& tajz&Smwm
(e0w) uvJ o,HZmwjy+yD; jr‡LqG,yf gw,f? trsKd ;om;nDvmcH vkyaf epOfrmS r[kwf&if 'Dtwdkif;yJ oabmxm;oGm;rSm jzpfygw,f?
'DudpP jywfxm;csifygw,f? 'gawG[m EdkifiHa&;udpPawGyg? 2? u|ef a wmf w d k @ ygwD & J @ taetxm;t& 'D u d p P u d k csOf ; uyf w mjzpf v d k @
jynfwiG ;f tiftm;pkawGe@J Edik if aH &;raqG;aEG;bl;vd@k qdw k hJ (e0w) [m Edik if jH cm;eJ@ wjcm;aom tzGJ@tpnf;awGu (e0w) &J@ urf;vSrf;csufudk vufcH+yD; aqG;aEG;&ifvJ
awmh EdkifiHa&;aqG;aEG;ygw,f? EdkifiHa&;udk ppftkyfpkuom uefx±dkufqGJ+yD; vkyfr,f? u|efawmfwdk@u qef@usifuef@uGufwmvkyfrSm r[kwfygbl;? tm;vHk;aom tzGJ@tpnf;
tjcm;b,folrS rvkyf&bl;qdkwJh oabmyg? rsm;rSm vGwfvyfpGm udk,fydkifqHk;jzwfcGifh&Sd=uwmudk todtrSwfjyKygw,f? tzGJ@tpnf;
weyfpm; ‘+idrf;csrf;a&;’ ay:vpD cscJhwJh (e0w) [m tck 'kuQawG@aeyg+yD? wdkif;[m udk,fhtajctaeudk udk,ftodqHk; jzpf=uygw,f?
EdkifiHa&;pum;rajymbJ EdkifiHa&;enf;eJ@ r[kwfbJ vkyfcJhwJh ppf&yfpJa&;[m tckjy\em 3? ygwD&J@tiftm;pkrsm;eJ@ ywfouf&ifawmh tm;vHk;[m ygwDA[dkeJ@twl
awG@aeyg+yD? &yfwnf=u&ygr,f? ygwDA[dk&J@ oabmxm;udk rvdkufemEdkifolrsm;[m ygwDu w&m;0if
‘udk;uef@’jzpfjzpf ‘0’jzpfjzpf ‘tcg’jzpfjzpf olwdk@ acgif;aqmifawG[m EkwfxGufcGifh &Sdygw,f? A[dktaeeJ@ ygwDpnf;rsOf;Oya'twkdif;om vkyfaqmifoGm;rSm
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ rawG@cifu trsdK;om;a&;0g'DawGyg? ta=umif;a=umif;aom jzpfygw,f?
ta=umif;awGa=umifhom uGefjrLepfawG jzpfvm=uwmyg? u|efawmfwdk@ygwD&J@ awmif;qdkcsufuawmh -
olwdk@taeeJ@ uGefjrLepf0g'udk pGef@csif&if pGef@Edkifayr,fh trsdK;om;a&;0g'udk - jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;jy\emudk EdkifiHa&;t&om
66 67
&wm jzpfygw,f? wu,fh tusyftwnf;}uD;yg? u owif;awG =um;aeodae =u&wmyg?
rsdK;cspfrsm;tjzpf &yfwnfolrsm;udk u|efawmfwdk@ygwDu av;pm;ygw,f? u|efawmfwdk@ wdkif;jynftaeeJ@vJ acwfa[mif;acwfopf ordkif;tawG@
oufqdkif&m vlrsdK;pkawGu awmif;qdk=uwJh a'oE W&udk,fydkiftkyfcsKyfa&;eJ@ t}uHKawG &SdcJh+yD; jzpfygw,f?
ywfouf+yD; u|efawmfwdk@ygwDu rlt& axmufcHygw,f? wckowdjyKzdk@ vdkwmudkvJ 1948 ckEpS f up+yD; wdik ;f jynfwpnf;wvH;k wnf;&Sad &;eJ@ vlrsKd ;aygi;f pHk jynforl sm;
owday;csifygw,f? ‘axmufvSrf;a&;&J@ taumuf}uHr_udk owd&Sd=uyg’ qdkwmygyJ? wpnf;wvHk;wnf;&Sda&;rSm jy\emawG &SdcJhygw,f? tckvJ &SdaeqJ jzpfygw,f? t"du
taumuf}uHrq _ w
kd m[m rdrw d @kd twGi;f tcsi;f csi;f vlrsKd ;pk tcsi;f csi;f =um;rSm vlrsdK;pk}uD; tm;vHk;avmuf[m vufeufudkifwdkufyGJ qifE$Jae=uygw,f? vlrsdK;pkawGu
vufeufudkif yÉdyuQawG jzpfay:atmif vH_aqmf aoG;xdk; ay;wmudk qdkvdkygw,f? vufeufudkifwdkufyGJ pwifqifE$J=u+yDqdk&ifvJ cGJxGufa&;udk aºu;a=umf+yD; wdkufyGJ0ifcJh=u
r=umao;cifuyJ udk;uef@tcsif;csif; wdkufyGJjzpfoGm;ygw,f? zkefnDtpfudk wmyg?
tiftm;pkeJ@ ,efnDtpfudk tiftm;pkrsm; t=um;rSm vufeufudkifyÉdyuQwck aygufuGJ u|efawmfwdk@ ygwDtaeeJ@ 'DvlrsdK;pk tiftm;awG&J@ vufeufudkifwdkufyGJ[m
cJhygw,f? 'g[m rdrdtwGif;u vufeufudkif yÉdyuQyg? zkefnDtpfudkbufu ±H_;ygw,f? ‘cGxJ u G af &;eJ@ oD;jcm;wdik ;f jynf xlaxmifa&; ’ twGuw f u
kd w
f m r[kwb f J - ‘wef;wla&;eJ@
'gayrJh 'D&efrD;[m vHk;0ajy+idrf;oGm;wm r[kwfygbl;? tawG@t}uHKawGt& ajym&&if aoG;pnf;nD!Gwfa&;’ twGuf wdkufwJhwdkufyGJawG jzpfvmatmif a&&Snf}udK;yrf;cJh&
aoewfpazmufzdk@[m (pwdkufzdk@[m) vG,fygw,f? ajy+idrf;oGm;zdk@[m rvG,fygbl;? ygw,f?
rdrdvlrsdK;twGif;u vufeufudkif yÉdyuQ[m a'ot0dkif;t0ef;t& wpHkw&m tckqdk&if vlrsdK;pkvufeufudkiftiftm;pk trsm;pkrSm ‘cGJxGufa&; oD;jcm;
uef@owfxm;vd@k &ayr,fh vlrsKd ;pktcsi;f csi;f =um;rSm vufeufuikd f yÉdyuQ jzpfvm&ifawmh wdkif;jynf xlaxmifa&;’ awmif;qdkcsuf r&Sd=uawmhygbl;?
tuef@towfr&Sd qufwdkufwdk;yGm;oGm;wwfygw,f? ‘cGJxGufa&;’udk aºu;a=umfpOfu vlrsdK;pktzGJ@tpnf;awG&J@ acgif;aqmifr_
&efpawG[m ae&mwdkif;rSm &Sdaewwfwmjzpfvdk@ aoG;xdk;vH_@aqmfzdk@[m tydkif;rSm e,fcsJ@EdkifiH}uD;awG&J@ tm;ay;axmufcHr_ &avrvm;qdkwJh xifa,mifrSm;r_awG
vG,fygw,f? &SdcJhygw,f? 'gayrJh b,fwkef;urS e,fcsJ@tpdk;&w&yf&J@ tm;ay;axmufcHr_ r&&SdcJhygbl;?
tck ‘trsdK;om;nDvmcH’ qdkwmrSm vlrsdK;toD;oD;u a'oE W& udk,fydkif tpdk;&tzGJ@tpnf;r[kwfwJh wcsdK@aomtpktzGJ@uav;rsm; (tpktzGJ@uav;
tkycf sKyfa&;awG awmif;=uawmh awmif;wJah 'oawG xyfaeygw,f? 'g[m &efr;D yGm;Edik w f hJ rsm;om jzpfw,f) eJ@ yk*Kd~ vf wOD;csi;f taeeJ@ pmemaxmufcrH a_ wmh &Scd yhJ gw,f? 'gawG[m
udpPwckyg? jynfe,ftcsif;csif; &efrD;yGm;p&mawGvJ ‘trsdK;om;nDvmcH’ rSm ay:vm urBmw0Srf;rSm jzpf±dk;jzpfpOfawGyg? odyf+yD;a&;}uD;cGihfus,f vkyfaep&m rvdkygbl;?
ygw,f? 'gawG[m taumuf}uHvdkolrsm;twGuf tuGufaumif;awG jzpfygw,f? qlqyl yl jl zpfvm&if urBm&J@b,fa'girhf mS rqdk - acsmif}udKacsmif=um;rcsef 0if+yD;ajc±_y=f uwJh
u|efawmfwdk@wdkif;jynf[m i,fygw,f? wdkif;&if;om;vlrsdK;awGu rsm;ygw,f? tjzpfrsdK; &SdcJhwmyg? &SdaeqJeJ@ &SdaeOD;rSmyg? C.I.A &J@ rSwfwrf;awGudk =unfh&if 'grsdK;awG
a&maxG;,Sufwif aexdkifae=uwmvJ jzpfygw,f? tjynfhtESufyg?
vlrsdK;wdkif;rSm udk,fydkiftzGJ@tpnf;awG oD;jcm;zGJ@xm;=uygw,f? udk,fydkif tck (e0w) u 'grsdK;awG &SdcJhzl;wmeJ@ &Sdaewmudk e,fcsJ@pGufzufr_}uD;tjzpf
vufeufuikd w f yfrsm;vJ tenf;eJ@trsm; &Sad e=uygw,f/ vH@_ aqmfaoG;xd;k ay;p&m vlrsKd ;a&; yHk}uD;csJ@um a&;aeajymaeygw,f?
- bmoma&; udpPrsm;uvJ &Sdaeygw,f? rD;yGm;wck usoGm;&if tr_dufup jymom'f vufawG@bufu=unfh&if e,fcsJ@tpdk;&awG&J@ tm;ay;axmufcHr_&cJhwm[m
rD;avmifr,fh udef;rsdK;yg? azmufjyefwhJ tpdk;& tqufqufyg? EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;eJ@ ppfa&; bufaygif;pHk tultnD
'ga=umifh ‘axmufvrS ;f a&;taumuf}uHru _ kd owdxm;’ vd@k aqmf=oae&wm udk olwdk@om&cJhwm txift&Sm; jzpfygw,f? olwdk@omv#if w&m;0if wOD;wnf;aom
jzpfygw,f? e,fcsJ@udk,fpm;vS,frsm; jzpfygw,f?
axmufvSrf;a&;rSmu taumuf}uHwJh tawG@t}uHK ºu,f0ygw,f? 1988§ tckwavmrSSmvJ e,fcsJ@orm;eJ@ (e0w) tjyeftvSef tcsufjyae=ujyefyg+yD?
'Drdkua&pDta&;awmfyHk t}udKumveJ@ ta&;awmfyHk umvrsm;rSm axmufvSrf;a&;&J@ olwdk@[m em;vnfr_wckqDodk@ OD;wnfv_yf&Sm;ae=uygw,f? yg;pyfu wrsdK;ajym+yD;
72 69
aemufu, G rf mS wrsKd ;vky=f uwm[m e,fcs@J e@J azmufjyefa&;orm;awG&@J vkyaf eus vkyef nf; r&ygbl;? tJ'Dtcgus&if ygwDwcsdK@om qefcgwifusef&pfrSmvdk@ wifjycJhygw,f?
jzpfygw,f? owd&Sd=u&ygr,f? (e0w) uawmh ygwDawGrsm;&if rJuGJoGm;r,f? (wpn) om a&S@qHk;u
'Drdkua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;&Sdr&Sd[m tar&duefe,fcsJ@orm;tzdk@ t"dupH ajy;r,fvdk@ wGufcJhygw,f? (90) ckESpf a&G;aumufyGJu olwdk@ wGufudef;awGrSm;a=umif;
r[kwfygbl;? EdkifiHwum uGefjrLepfv_yf&Sm;r_udk qef@usifa&; vkyfrvkyfomv#if pH jzpfyg jyvdkufygw,f?
w,f? 'Dawmh ygwDawGrsm;w,fqdkwm rajymomawmhvdk@ vlrsdK; (135) rsdK;vdk@
'Drdkua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;&Sdr&Sd[m pHjzpfcJh&if tv,ftar&dueJ@ awmif ajymvmjyefwm jzpfygw,f?
tar&durSm&SdwJh ppftpdk;&awG oufqdk;&Snfzdk@ rjrifygbl;? 'Dppftm%m&SifawGavmuf vlrsKd ; (135) rsKd ;udk pkpnf;Edik o f [l m olw@kd ppftyk pf o k m &Swd ,fv@kd vJ ajymygw,f?
b,fppftpdk;&rS 'D 2 ckudk csdK;azmufcJhwm r&Sdygbl;? 'gayrJh 'Dppftm%m&SifawGudk ta=umif;jycsufu olwdk@ppfwyfxJrSm vlrsdK;aygif;pHkygaevdk@ jzpfw,fvdk@ ta=umif;jy
tar&duefe,fcsJ@u ‘wdk@vlawG’eJ@ ‘bufom;awG’ tjzpf jyKpkysdK;axmifay;=uygw,f? ygw,f? aemufta=umif;jycsuf wckuvJ olwdk@ppfAdkvfppfom;awG[m e,fwum
jynfolrsm;taeeJ@ xifa,mifrSm;um/ e,fcsJ@tay: rSm pdwful;,Ofr_ xyf+yD; vSnfhaevdk@ vlrsdK;tm;vHk;eJ@ awG@xd+yD;jzpfw,fvdk@vJ ajymygw,f?
rjzpfr=d uzd@k vdyk gw,f? Armjynf&@J ordik ;f rSm 'grsKd ;udk jyifopfvyk cf w
hJ ,f? t*Fvyd v f yk cf w hJ ,f? 'Dta=umif;jycsuftm;vHk;[m evAdef;wHk;qefygw,f? olwdk@om todqHk;/
*syefvJ vkyfcJhw,f? tckawmh tar&duefu vkyfaew,f? 'Dordkif; oifcef;pmawGudk olwdk@om twwfqHk;eJ@ pGrf;&nft&SdqHk;/ 'ga=umifh olwdk@om EdkifiHawmf&J@ uH=urRmudk
rarh=uzdk@ vdkygw,f? zefwD;cGifh t&SdqHk; EdkifiHawmf&J@ txufuae&r,fhvlawGvdk@ ajym&atmif qifajcvdrf
(e0w) wufvm+yD;uwnf;u vlrsdK;aygif; (135) rsdkK; &Sdw,fqdkwmudk ay;aewm jzpfygw,f?
wazmifazmif ajymcJhygw,f? vlrsdK;awGudk olwdk@a&wGufyHkuvJ tjiif;yGm;zG,fawG weyfpm;^m%feJ@ qifajcuefcJhwJh (e0w) [m tck 'kuQvSvS}uD; awG@aeyg+yD?
trsm;tjym;eJ@yg? vlrsdK;wdkif;[m udk,fydkiftkyfcsKyfa&;a'oawG awmif;ae=uyg+yD? ‘trsdK;om;
olwdk@tkyfpdk;wJh acwfa&mufrS vlrsdK; (135) rsdK; vdk@ bma=umifh ajymvmygovJ/ nDvmcH’ qdkwmrSm awmif;qdkcsufawG tv#dKtv#dK ay:vmygw,f? axmufvSrf;a&;
ta=umif;awG&Sdygw,f? t"du tusqHk; ta=umif;wa=umif;udkomuGuf+yD; wifjycsif r*~Zif; wapmifrSmygwJhaqmif;yg;&J@ pm&if;jyKpkcsuft&qdk&if ta&twGuftm;jzifh (30)
ygw,f? &Sdygw,f?
t"du ta=umif;u - rd r d q EN t &jzpf a p - qEN r ygbJ j zpf a p ‘trsd K ;om;nD v mcH ’ qd k w mrS m
ArmjynfrSm ygwDawGu (200) ausmf/ vlrsdK;u (135)/ 'Dwdkif;jynfudk wufa&muf=u&ol vlrsdK;pk udk,fpm;vS,frsm;rSm tusyftwnf; &Sd=uygw,f?
r+ydKuGaJ tmif ppfwyfuom xdef;Edkifw,f? b,fygwDurS rxdef;Edkifbl;qdkwmudk ajymEdkifzdk@ 'DnDvmcHrSm 'Drdkua&pD r&Sdbl;? ppftkyfpkt}udKufvdkufrS jzpfr,fqdkwJh
tuGufqifwmyg? todu&S=d u+yD;om;yg? ud, k vhf rl sKd ;eJ@ wduk ±f u
kd rf ywfoufwhJ udpaP wGq&kd if ppftyk pf t k }udKuf
ygwaD ygi;f (200) ausmf jzpfvmatmif olw@kd uyJ azmazmoDoD vkyaf y;cJw h myg? vdkufajymvdk@ &ygw,f?
ygwDpHk'Drdkua&pDudk ±kyfysufqif;ysufjzpfatmif weyfpm;^m%feJ@ vkyfvdkufwmyg? 'gayrJh udk,fhvlrsdK;eJ@ wdkuf±dkufywfoufvm&if t}udKufvdkufvdk@ r&ygbl;?
ygwaD ygi;f (200) ausmw f meJ@ ywfouf+yD; apmapmydik ;f uwnf;u u|eaf wmfw@kd ppftkyfpkt}udKuf vdkufajymvdkufrd&if ‘rsdK;zsuf’ jzpfoGm;ygvdrfhr,f?
ygwDu oabmxm;ay;+yD; jzpfygw,f? vlrsKd ;wdik ;f rSm rsKd ;csppf w d f &S=d uygw,f? ud, k vhf rl sKd ;udk ud,
k pf m;jyK+yD; wufa&muf
xyf+yD;wifjy&&if - ygwDpHk'Drdkua&pD&a&;twGuf wdkufyq JG ifcho
J l[m vlxk}uD; wJ h tpnf ; ta0;rS m vl r sd K ;wd k i f ; u awmif h w wJ h a'oE W&udk,fydkiftkyfcsKyfa&;udk
yg? &&Sv d ukd w f hJ atmifyu JG kd toH;k cs+yD; atmifo;D atmifyiG u
hf kd qGw, f pl m;oH;k cGihf vlwikd ;f rSm xnfhrajym&if ‘rsdK;zsuf’ jzpfoGm;ygvdrfhr,f?
&Sdygw,f? 'ga=umifh tawG;tac:trsdK;rsdK;eJ@ ygwDawGaxmif=uwmudk b,folrS ppf t k y f p k & J @ aemuf u waumuf a umuf v d k u f + yD ; rsd K ;zsuf v k y f r vm;? -
uef@uu G pf &m rvdyk gb;l ? aemufq;kH rSm vlxu k ppfaq;+yD; vufco H mG ;rSmyg? vlxu k v kd rd v
f @kd rsdK;cspfwa,muftaeeJ@ a'oE W&udk,fydkiftkyfcsKyfa&; awmif;rvm;? - 'gudkqHk;jzwf=u
70 71
vdk vufr&GH@vlowform;awG vufxJrSm tm%m&Sdaewmudk jyKjyifjyifqifypfzdk@ jzpfyg taumuf}uHwJh vkyf&yfawG ( t"du±k%f;zefwD;wmawG) udk jyef=unfh&if odEdkifygw,f?
w,f? ppftpdk;&[m ol@pDrHcef@cGJr_twdkif; tm;vHk;ol@atmufrSm rD;aoae&if (+idrf -
u|efawmfwdk@wdkif;jynfrSm twdtvif; ppfwyftm%modrf;r_vkyfwm (2) }udrf 0yf - yd - jym;) ae&if udpPr&Sdayr,fh ‘trsdK;om;nDvmcH’ rSm ol@Zmwfudk olEdkifatmif
&Sdygw,f? (cdk;a=umifcdk;0Suf tm%modrf;wJh 58 ckESpf tm%modrf;yGJudk z,fxm;ygw,f?) ruEdkifawmh&if &efvkyfvmrSmyg? taumuf}uHwmawGvJ pvkyfvmygvdrfhr,f?
yxrt}udrfrSm ‘awmfvSefa&;aumifpD ’ emrnfeJ@ 'kwd,t}udrfrSm ‘e0w’ u|efawmfwdk@wdkif;jynf&J@ ordkif;udk jyef=unfh&if (wckvHk;udk+cHKiHk+yD;=unfh&if)
emrnfeJ@ tm%modrf;ygw,f? wdkif;&if;om;vlrsdK;awG[m tjyeftvSef aphpyf+yD; +idrf;csrf;pGmaexdkifcJh=uwmyg?
wcsdK@aom ppfwyfacgif;aqmifrsm;[m rdrdemrnfudk tm%modrf;tzGJ@xJrSm tjyeftvSefav;pm;cspf=unfpGm ol@pnf;udk,fhpnf;xm;um aexdkifcJh=uwm jzpfygw,f?
xnfhjyD;a=unmwJh tcgusrS olwdk@vJ tm%modrf;tzGJ@xJrSm ygaeygvm;qdkwmudk od=u ya'o&mZfacwfu ya'o&mZfenf;emawGt& tjyeftvSeaf phpyf+yD; aexdik cf hJ
&wmyg? olwdk@udk }udK+yD; today;xm;wm r&Sdygbl;? wmyg? 1948 ckEpS f vGwv f yfa&;udk t&,lawmhr,fqakd wmhvJ tjyeftvSeaf phpyfc&hJ wmyg?
Adkvfae0if;wdk@ twGif;pnf;0dkif;xJu vlwcsdK@uyJ/ b,folawGyg&r,fqdk+yD; 'DtcgrSmawmh 'Drdkua&pDenf;eJ@ aphpyfcJhwmyg? tay;t,l tav#mhtwif;awGvJ
pm&if;jyKpkum xkwfjyefwmyg? wyfudkudkifxm;oltm;vHk;ygatmif pm&if;jyKpkwmyg? vkyfcJh&wmyg? ppftiftm;eJ@ zdxm;+yD; +idrf;csrf;a&;wnfwHha&;udk a&&Snfvkyfxm;Edkifwm
xkwjf yefwt hJ cgusrS ud, k ehf mrnfygaeol[m tcufawG@ygw,f? csn+f yD;wkw+f yD; ordkif;rSm rawG@ygbl;? wenf;enf;eJ@ aphpyf=u&wmyg? 'g[m u|efawmfwdk@wdkif;jynf&J@
jzpfatmif tvkycf v H u
kd &f wmyg? rygb;l vd@k oGm;jiif;rd&if wyfwiG ;f ykeu f efol jzpfomG ;ygr,f? ordkif;yg?
tm%modr;f yGu J kd pDpOfoal wG[m ppfO;D pD;csKyfe@J ol@twGi;f ydik ;f u vufwqkypf m 'Drdkua&pDom &Sdygap/ jynfolawGrSm udk,fh=urRmudk,f zefwD;cGifhom&Sdygap/
om jzpfygw,f? tJ'gom ppftkyfpk jzpfygw,f? u|eaf wmfw@kd wdik ;f &if;om;jynfoal wG[m olw@kd tcsi;f csi;f taustvnf aphpyfajz&Si;f +yD;
EdkifiHawmftm%mudk odrf;ydkufrd+yDqdkrS wdkuf&myg ypPnf;udk cGJa0ay;wJhtaeeJ@ twl+idrf;csrf;pGm ,SOfwGJae=urSmyg?
olwdk@ppfwyfxJu txufydkif; tv,ftvwfeJ@ atmufajcppfAdkvfawGudk vmbfxdk;=u vlrsdK;oef@pifa&;wdk@/ vlrsdK;a&;rkef;wD;r_wdk@qdkwmawG[m t&if;tjrpfppfvdkuf
wm jzpfygw,f? &if tkyfpdk;olvlwef;pm;u - aoG;pkyfolawGu aoG;xdk;vH_@aqmfay;vdk@ ay:vmwmawG
Adkvfapmarmif c%c% ajymygw,f/ 1962 tm%modrf;yGJrSm ol@udkvJ jzpfygw,f?
c±dkiftkyfcsKyfr_ tm%mydkifcef@w,fqdkwm/ 'gu c±dkif (vtu) OuUX ae&may;+yD; (e0w) u ol&J@ }uD;rm;wJhppfwyfudk trSDjyK+yD; wdkif;jynf&J@+idrf;csrf;a&;eJ@
vmbfxdk;wmyg? wnf+idrfa&;udk ppftiftm;eJ@ wnfaqmufvdk@ &r,fxifaeygw,f/ 'g[m olwdk@&J@
tkyfcsKyfr_tm%m&J@ t&omudk au|;vdkufawmh tm%mt&om odoGm;=u xifa,mifrSm;pdwful;,Of r_om jzpfygw,f? Armjynf&J@ +idrf;csrf;a&;eJ@ wnf+idrfa&;udk
wmyg? 'Dawmh tmomirf;irf;jzpfoGm;+yD; tm%mudk vufrv$wfcsif=uawmhygbl;? 'gu 'Drdkua&pD&Sd&Sd wef;wl&nfwl aphpyfajz&Sif;wJhenf;eJ@om wnfaqmufEdkifrSm jzpfygw,f?
ppfAsL±dkua&pD,E W&m;udk wnfaxmifyHk enf;emwck jzpfygw,f? wqufwnf;/ wifjyvdkwmu u|efawmfwdk@ wdkif;jynf&J@ +idrf;csrf;a&;eJ@
(e0w) tm%modrf;awmhvJ 'grsdK;yJ vkyfwmyg/ topftqef;r[kwfygbl;? wnf+idrfa&;udk u|efawmfwdk@ wdkif;&if;om;awGudk,fwdkif wnfaqmuf&rSm jzpfygw,f?
(w0w) (r0w) ae&mawGrSm ppfAdkvfawGudk cef@vdkufwmyg? EdkifiHjcm;uvm+yD; wnfaqmufay;vdk@ rjzpfygbl;?
t&yfbuf tkyfcsKyfa&;Xme}uD;awGrSm ppfAdkvfawGudk oGif;wmudkawmh u|efawmfwdk@[m udk,fhjy\emudk udk,fr&Sif;Edkifavmufatmif ,Ofaus;r_
‘awmfveS af &;aumifp’D eJ@ ‘rqv’ u vkycf +hJ yD;jzpfv@kd (e0w) taeeJ@ vkypf &mruseyf gb;l ? aemufusaewJh vlrsdK;awG r[kwfygbl;?
Edik if aH wmf tm%mudk &vdu k +f yDq&kd if tkycf sKyfa&;/ pD;yGm;a&;/ b¾ma&;/ vlra_ &;/ ynma&; rSeuf efwhJ oabmxm;om&S&d if u|eaf wmfw@kd twGi;f rSm rajz&Si;f Edik w
f hJ jy\em
pojzifh ae&mwum rSm ppfAdkvfawGudk cef@xm;um vmbfxdk;vdk@ &oGm;wmyg? r&Sdyg? rSefuefwJhoabmxm;&Sdzdk@qdk&if ‘ppftiftm;eJ@ wdkif;jynfwpnf;wvHk;wnf;
'ga=umifh t&if;ppfvdkuf&if ppfAdkvfawGtawmfrsm;rsm;[m OD;ae0if;udk jzpfapr,f’ qdkwJh rSm;,Gif;wJh tawG;tac:udk pGef@v$wf&ygr,f?
76 73
ygw,f?
‘ppfwyf[m EdkifiHawmf&J@ wyf - wrsdK;om;vHk;&J@wyf - 'Drdkua&pDwyf
wyfudk jyKjyifwnfaqmufa&;jy\em jzpfap&r,f’ qdkwJh tawG;tac:awG csay;cJhwJh (wyfrawmf&J@zcif}uD;vdk@ olwdk@ wzGzG
ajymcJhwJh) Adkvfatmifqef;udk wpwp z,f&Sm;ypfaeyg+yD? aiGpuULrSm Adkvfatmifqef;yHk
'Djy\emudk u|efawmfwdk@ygwDu wifjyaewm =umyg+yD? ygwDpHk'Drdkua&pD rygawmhygbl;?
pepfudk pwifwifjypOfuwnf;u jzpfygw,f/ pmaypdppfa&;uqdk&if ocifudk,fawmfr_dif;udk rifeJ@ydwfcdkif;+yD; q&mvGef;vdk@
Adkvfae0if; zsufqD;xm;wJhwyfudk jyKjyifwnfaqmufwm rvkyfEdkif&if/ ae0if; a&;wmudyk J vufcaH eygw,f? 'Dy*k Kd~ vfuav;rsm;[m ocifu, kd af wmfrid_ ;f eJ@ ordik ;f acwf+yKd if
ppftkyfpk&J@ wvufudkifwyf jzpfaewmudk rjyKjyifEdkif&if/ +idrf;csrf;a&;&rSm r[kwf? yk*Kd~ vfrsm; r[kwaf vawmh olw@kd u, kd w
f ikd u
f yk*Kd~ vfa&;tmCmw&S+d yD; zsucf ikd ;f aewmawmh
'Drdkua&pDvJ &rSmr[kwf? trsdK;om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;vJ&rSm r[kwfyg? r[kwfEdkifygbl;? ppftkyfpkxJrSm tJ'Dvdk tmCmwxm;Edkifol[m wOD;wnf; &Sdygw,f?
Adv
k af e0if; aooGm;±Hek hJ olz@JG pnf;cJw h hJ ppftyk pf /k ppftpd;k &/ ppfAsL±du
k a&pD ,E &W m; Adkvfae0if;yg?
(ppf 3 ppf) [m tvkdvdk +ydKysufoGm;rSm r[kwfygbl;? 'DudpPudk eJeJuav;rS pdwful;,Of Adkvfatmifqef;&J@ =oZmudk +zdKEdkifzdk@ ocifudk,fawmfr_dif;up+yD; =oZmcsaewm
ar#mfvifhaevdk@ rjzpfygbl;? jzpfyHk&ygw,f?
Adkvfae0if; r&Sd&ifawmh ppfwyfudk EdkifiHawmf&J@ ppfwyfeJ@ wlatmif/ 'Drdkua&pD 1988§ ckESpfrSm rsdK;cspf&Jabmfa[mif;rsm;tzGJ@ ay:vmwmudkvJ Adkvfae0if;
usifhpOfudk av;pm;vdkufemwJh wyfrawmfjzpfatmif? trsdK;om;tusdK;pD;yGm;udk umuG,f taeeJ@ awmfawmfudk tav;xm;+yD; wGufcsufyHk ay:ygw,f? tmCmwvJ xm;ygw,f?
r,fh trsdK;om;wyfrawmfjzpfatmifvkyfzdk@ E_dif;,SOfcsuft& tcGifhomwmawmh jzpfEdkif a'govJ xGufygw,f? olwdk@udk Adkvfatmifqef;bufom;rsm;vdk@ jrifygw,f?
ygw,f? 'gayrJh vG,fulvdrfhr,fvdk@ ,lq&ifawmh rSm;ygvdrfhr,f? “wyf r awmf u d k jyKjyif w nf a qmuf a &;” aºu;a=umf o H [ m tck q d k & if
bma=umifhvq J dkawmh ppftkyfpku ESpfaygif; (30) ausmf tcsdef,l+yD; ppftm%m ausmif;om;vli,fawG&J@ aºu;a=umfoH vlxk&J@qEN jzpfvmyg+yD? ppftm%m&Sifpepf
&Sifpepf wnf+rJa&;twGuf bufaygif;pHku jyifqifxm;+yD; jzpfaevdk@yg? wdkufzsufa&; 'Drdkua&pDtpdk;&xlaxmifa&; aºu;a=umfoHawGeJ@twlwGJ+yD; ygvm&rSmu
EdkifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t&/ tkyfcsKyfa&;t&/ Oya't&/ ynma&;/ vlr_a&;eJ@ wyfudkjyKjyifwnfaqmufa&; aºu;a=umfoH jzpfygw,f? aoewfudk trdef@ay;EdkifwJh
,Ofaus;r_t& jyifqifxm;wmawG jzpfygw,f? tm%mudk tajymif;tvJ rvkyfEdkifoa&G@ 'Drdkua&pDa&;[m a&S@odk@ajcwvSrf;wdk;EdkifrSm
rqv pepfeJ@ jyifqifxm;wmawG wcsdK@[m vlxkwdkufyGJa=umifh +ydKuGJoGm; r[kwfygbl;?
wmudk tpm;xdk;zdk@ tcktajccH Oya'opf a&;qGJaewmyg? rqv (ppfwyfygwD) 'Daºu;a=umfoHudk e0wxJu wcsdK@u odyfa=umuf=uygw,f? emvJem=u
wygwDpepfae&mrSm wyfrawmf&J@ OD;aqmifr_ tcef;qdkwmeJ@ tpm;xdk;aeygw,f? ygw,f? 'ga=umifh aºu;a=umfoHudk csufcsif;yJ wkef@jyefavh&Sdygw,f?
[dw k ek ;f u ‘jynfoyl ikd ’f qdik ;f bkwcf sw
d +f yD; ppfAsL±du
k &uf t&if;tES;D rsm; pkaqmif; 'Daºu;a=umfoHudk ±kyfysufqif;ysufjzpfatmifvJ vkyf=uwm awG@&ygw,f?
cJhwJh vkyfief;udkifief;rsm;ae&mrSm tck ‘jrefrmhOD;ydkif vdrdwuf’ vdk[mrsdK;eJ@ tpm;xdk; wyfrawmfudk “acgif;jzwf+yD; udk,f,l” zdk@ vkyfaewmvdk@ olwdk@uajym=uygw,f?
aeygw,f? 'J'h ;kd (wJw
h ;kd ) yJajymygr,f? acgi;f jzwfz@kd r[kwyf gb;l ? acgi;f udjk yKjyifajymif;vJz@kd yg?
pD;yGm;a&; toufaoG;a=umae&mrSeo f r#rmS ppfAv kd }f uD;awG ppfAv kd v
f x
l u
G af wG rsKd ;cspAf rmhwyfrawmfacwfuacgi;f rsKd ; jyefjzpfcsiw f myg? tck (e0w) vkyaf eovdk ppfwyfu
eJ@ tpm;xdk;aeygw,f? Edik if aH wmf&@J txufu Edik if aH &;&J@txufu aewmrsKd ;[m rjzpfoifyh gb;l ? jzpfvJ rjzpfxu kd f
b,favmufawmif tuGufaphaph pOf;pm;+yD; jyifqifxm;vdkufovJqdk&if ygb;l ? jynfov l x l uk 'Dru kd a&pDenf;us a&G;aumufwifajr‡mufwhJ tpd;k &&J@ vufatmuf
wyfudkjyKjyifwnfaqmufa&;twGuf tawG;tac:a&;eJ@ pdwf"mwfa&;&m tm;udkjzpfay: rSm&SdwJh 'Drdkua&pDusifhpOfudk av;pm;vdkufemwJhwyfrawmf jzpf&ygr,f?
apr,fh ordkif;tcsuftvufrsm;eJ@ Adkvfatmifqef;&J@tcef;udkawmif y,fzsufypfae aoewfukd trde@f ay;Edik w f hJ tm%m[m ae0if;ppftyk pf k jzpfaewmeJ@ pdev f iG w
f @kd
74 75
AdkvfcifnGef@u olwdk@rSm EdkifiHa&; - pD;yGm;a&; - vlr_a&; bmtusyftwnf;rS opPm&Sdwmxuf olwdk@&xm;wJh tqifhae&mtay:eJ@ a&S@wufvrf; tvm;tvmtay:
r&Sdygbl;vdk@ ajymygw,f? ajAmifvdrfwmyg? opPm&Sdae=uwm jzpfygw,f? OD;ae0if;aooGm;&ifvJ 'DtcGifhtm%mawGtay: opPm&Sd
- (NLD) acgif;aqmifawGudk zrf;xm; - xdef;odrf;xm;&wm[m EdkifiHa&; ae=uOD;rSm jzpfygw,f? ol@tvdktavsmufawmh b,fjyKjyifajymif;vJa&;udkrS vdkvm;rSm
tusyt f wnf;yg? a&G;aumufy&JG v'fukd todtrSwrf jyK0Hw h mvJ Edik if aH &; r[kwfygbl;? 'ga=umifhvJ OD;ae0if;aooGm;&ifawmif jyKjyifa&;vkyfzdk@ rvG,fbl;vdk@ wifjy
tusyftwnf;yg? “trsdK;om;nDvmcH ” udk cecea&$@qdkif;ae&wmuvJ aewmyg?
EdkifiHa&; tusyftwnf;yg? 'gawGrS EdkifiHa&;tusyftwnf;vdk@ rac:&if vlxktHkºur_jzpfvm+yD; jyKjyifajymif;vJr_udk awmif;qdkvmw,fqdk&ifawmh
bmu EdkifiHa&;tusyftwnf;vJ? tJ'DtcgusrS olwdk@&J@ yHkrSefADZpdwfeJ@ &yfwnfr_awG ay:vmEdkifwm jzpfygw,f?
- ukefaps;E_ef;awG acgifcdkufatmif wufaewm/ o,HZmwawGudk aps; 1988 § ta&;awmfyu kH tjzpftysuu f =kd unfyh g? wcsKd @u pdev f iG w
f @kd vkd vlxu
k kd
aygayge@J xkwaf &mif;ae&wm/ Edik if jH cm;aiG vJv,
S af &; udprP mS obm0rus t=urf;zufvw kd hJ acgi;f rmolawGjzpfomG ;+yD; wcsKd @uawmh ( awmfawmfrsm;rsm;yg ) vlxek @J
jzpfaewmeJ@ epfemaewm/ o,HZmweJ@ jynfwGif;aps;uGufudk xdk;tyf+yD; aphpyfajy+idrf;vdk=uygw,f?
EdkifiHa&;axmufcHr_&atmif rsufESmcsdKaoG;ae&wmawG[m pD;yGm;a&; awmfawmfrsm;rsm;u vlxek @J aphpyfajy+idr;f vdak yr,fh olw@kd [m Edik if aH wmfay:vpD
tusyftwnf;r[kwf&if bmu pD;yGm;a&;tusyftwnf;vJ? udk csrw
S Ef ikd w
f hJ taetxm;rSm&S=d uolawG r[kwyf gb;l ? Adv k af e0if;eJ@ eD;pyfwo hJ al wGuom
- wuUodkvfawG c%c%ydwf - ausmif;om;awGudkjzef@cGJ wuUodkvf ay:vpDcs=uwmjzpfygw,f? eD;pyfolawGwdkif;u tm%mydkifvm;qdkawmhvJ r[kwfao;
e,fajrawGukd +rdK@e@J a0;&myd@k vkyaf e&wmawG/ tr_xrf; t&mxrf;awGukd ygbl;/ Adkvfae0if;&J@ pdwftajctaeudk=unfh+yD; ol@&J@,Hk=unfv$Jtyfr_udk cH&olu ol&J@
wokw+f yD;wokwf tjywfac:+yD; oifwef;ay;w,fqw kd @J eHrnfe@J ppfwyfukd E_wfrdef@udk emcH+yD; tvkyfvkyf=u&wmyg? pdefvGif 'DvdkeJ@ orRwjzpfvmwmyg? 'ga=umifhvJ
csKyfudkifovdk csKyfudkifae&wmuaum - bmvJ - tusyftwnf; Adkvfatmif}uD;&J@ Adkvfae0if;xHay;pmwapmifrSm Adkvfae0if;teD;rSmae+yD; tvkyfvkyf&
r[kwfbl;vm;? ol[m wynfhvdrRm q&mtmywfvGwfjzpfatmif vkyfwwf&r,f? wcsdK@udpPrSm zmzm
- tusyftwnf;awGu ajymrukefatmif rsm;ygw,f? ax;ax; vkyfwwf&r,f? tcsdefqGJwef qGJxm;&r,f - qdkwmawGudk a&;cJhygw,f?
AdkvfcifnGef@ ajymvdkwmu ae0if;ppftkyfpku ppfwyfudk wif;wif;usyfusyf Adkvfae0if;&J@ vufvGwfpy,fay;avh&SdwJh E_wfrdef@udk ay:vpDw&yfvdk wcgw&HrSm rvkyfrd
csKyfudkifxm;Edkifao;wmudk - tusyftwnf;r&Sdbl;vdk@ ajymvdk[ef &Sdygw,f? =uapzdk@ a&;wJhoabmyg?
wzufuvJ aqG;aEG;bufrsm;udk tusyftwnf;&Sdvdk@ “a'ozGH@+zdK;a&; Adkvfae0if;&J@ E_wfrdef@ursm;ygw,f? ESpfaygif; (30) ausmfrSm olay;cJhwJh
+idr;f csr;f a&;” ac:wm r[kwb f ;l / apwem&Sv d @kd ac:wm - tusyu f ikd rf ,fawmh r}uH=ueJ@v@kd E_wfrdef@awGu renf;ygbl;? wcsdK@u olpdwfaumif;0ifaecsdef ay;wmyg? wcsdK@u olpdwfu
ajymcsifwm jzpfygvdrfhr,f? upOfuvsm; jzpfaecsdef ay;wmawGyg?
(Oyrm) or*~taqmuftODudk AHk;cGJwJhudpP? t&rf;uma&m ‘jynfolydkifodrf;wJh
wyfudkjyKjyifwnfaqmufa&;vkyfzdk@ tckumv[m tcsdefaumif;jzpfygw,f? udpP’/ 1967 w±kwfqef@usifa&; t"du±k%f;zefwD;r_eJ@ oltjrifuyfolawGudk zrf;wm
- vlxku a&G;aumufwifajr‡mufxm;wJh EdkifiHa&;tiftm;pku ‘tm%m pwmrsdK;awG jzpfygw,f?
uGuv f yfukd 0ifjznfzh @kd ’ tqifoifh &Sad eygw,f? (1988§ wke;f u r&Scd yhJ g?) ol@E_wfrdef@a=umifh wdkif;jynf&J@b¾mawG ta[moduH jzpfcJhwmawGvJ trsm;
- Edik if w
H umu ‘e0w’ ppftpd;k &udk tvdrk &Syd gb;l ? a&G;aumufwifajr‡muf tjym;yg?
xm;wJh 'Drdkua&pDtpdk;&udkom tvdk&Sd=uygw,f? wcsKd @Ew _ rf ed @f awGuawmh tuGuq f if+yD;xm;wJh aumufuspw f hJ - pOf;pOf;pm;pm;
- wyfudkjyKjyifajymif;vJa&;vkyf&if tcktcsdef[m emusifr_teJqHk; jzpfEdkif ay;wJh E_wfrdef@awGyg?
ygw,f? ol ‘tem;,lw,f’qdkwJh tpnf;ta0;rSm aemufqHk;ajymcJhwJh rdef@cGef;u
80 77
“wyfuypf&if axmifrazgufbl;/ wnfhwnfhypfw,f” qdkwm[m vlowform;pdefvGif ae&mu rz,fvdkolawG rsm;aeygw,f? 'ga=umifh Adkvfae0if;u 'kwd,ae&mudkom
twGuf ay;wJhE_wfrdef@ jzpfygw,f? ,lwmyg?
Adkvfae0if;&J@E_wfrdef@u ay:vpDwck jzpfyHkeJ@ ywfouf+yD; aemufxyf Oyrmav; tckawmh tajctaeajymif;oGm;yg+yD? (e0w) u Adkvfatmifqef;&J@ trSwf
wck wifjyvdkygw,f? vuQ%mawG wyfxJrSm r&Sdapcsifygbl;? wyfjyifrSm&SdwJh rsdK;cspfwyfr–;a[mif;rsm;
1980 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; aqG;aEG;yGt
J wGuf u|eaf wmfw@kd ygweD @J y%mr (t+idrf;pm;) awGeJ@vJ bDvl;pnf; - vlpnf; uGJovdk jzpfoGm;yg+yD?
awG@qHkaqG;aEG;pOfu Adkvfae0if;u udpPwckajymcJhygw,f? tckvuf&Sd (e0w) xJrSm ppfwyfxJrSm Adkvfatmifqef;tay: oHa,mZOf
EdkifiH*k%f&nfay;a&; ay:vpDjzpfvmyHkudk ajymwmyg? wae@rSm ol@taeeJ@ wG,fEdkifr,fh BIA / BDA / PBF wyfAdkvf wyfom;awGvJ r&Sd=uawmhygbl;?
ocifwif (wdkif;ausmfjynfausmf yk*~dKvf}uD;/ qdk&S,fvpfocifwifyg?) udkoGm;awG@a=umif;/ Adv
k af tmifqef;udzk ,f+yD; Adv
k af e0if;udk ud;k uG,rf ,frh sKd ;qufopfwck wyfxrJ mS
tvGeftrif; qif;&Jaewm awG@&a=umif;? 0ef}uD;awG/ 'k - 0ef}uD;csKyfawG vkyfcJhwkef;u ay:xGef;aeyg+yD? ay:atmifvJ (e0w) axmufvSrf;a&;u vkyfaeygw,f?
aiGawG&vdkufwm aomufaomufvJ - b,fvdkjzKef;ypfcJhw,fawmh roda=umif;/ zJ±dkuf zqyv tpdk;&acwfwkef;u qdk&S,fvpfygwDtay: b,fvdkoabmxm;ovJ
ypfw,fawmh =um;a=umif;? qdw k phJ [
H m wyfxrJ mS &mxl;+rJa&;eJ@ &mxl;wd;k a&;twGuf t"dupH jzpfcyhJ gw,f? tckawmh
'geJ@ ol@vlawGudk wdkif;jynftwGuf vkyfcJholawG tm%mrJh+yD;oGm;awmh Adkvfae0if;tay: oabmxm;[m pHjzpfaeygw,f? Adkvfatmifqef;tay: oHa,mZOf
(tm%mrJah tmif olvyk cf w hJ mudk xnfrh ajymyg) pm;&rJh aomuf&rJh jzpfaew,f? 'Dtwdik ;f &Sdoljzpf&if - oHa,mZOf&SdwJhpum;ajymrd&if &mxl;wdk;zdk@ rvG,fygbl;?
wd@k u=unfah evd@k rjzpfb;l ? apmifah &Smuf=unf±h &_ r,f/ tJ'g Oya'eJ@bmeJ@ =unf+h yD;vkyv f u
kd f ‘e0w’ vufxufrSm olrsm;awG 'Hk;ysHpD;+yD; &mxl;awGwdk;aecsdefrSm wcsdK@[m
vdk@ ajym&a=umif;/ - 'DvdkeJ@ EdkifiH*k%f&nf y§ 'k§ w qdkwm jzpfvma=umif; ajymygw,f? ae+rJwdkif; ausmufcs+yD; &yfae&wmawG awG@Edkifygw,f? 'guvJ wyfuxkwfypfvdkuf&if
'DudpP u|efawmfwdk@udk ajymwJh&nf&G,fcsufu - u|efawmfwdk@udk qG,fwmyg? vlod&Sif=um;jzpf+yD; *,ufraumif;rSma=umifh wyfxJrSm quf+yD;xm;ae&wmyg?
Adkvfae0if;[m tuif;yg;ygw,f? tck t"duwifjycsifwmu ppftpdk;&rSm ay:vpDwck atmufajcwyfr–;awGudkawmh wyfxJu tjrefqHk; z,f&Sm;+yD;yg+yD?
b,fvjdk zpfvmwwfw,fqw kd mudk &Si;f vif;atmifv@kd om jzpfygw,f? olu, kd w
f ikd af jymwm ‘wyfrawmf+zdKcGrJ ,fht}uH - wdk@vufrcH’ qdkwhJ aºu;a=umfoH[m “wyfrawmf
jzpfvdk@vJ cdkifrmwJh &nf!$ef;udk;um;csuf jzpfaevdk@yg? udk jyKjyifwnfaqmufa&;” aºu;a=umfoHudka=umuf&GH@+yD; wefjyefzdk@xkwfvmwm
EdkifiH*k%f&nfay;wkef;uawmh olwdk@yJ ,lcJh=uw,f? tckusrS (rqv) udk jzpfygw,f?
qef@usif=uw,f? aus;Zl;rodwwfbl;vdk@ rdkuf±dkif;,kwfnHhpGm ‘e0w’ u &efawG@wmudk ‘wyfjyKjyifwnfaqmufa&;’ udk b,fyHkpHeJ@ ajymajym/ b,foluajymajym
‘EdkifiH*k%f&nf’ awG cHae&ygw,f? ppftkyfpku (axmufvSrf;a&;u) vHk;vHk;onf;rcHygbl;? csufcsif;ta&;,lygw,f?
Adkvfae0if;[m raoao;oa&G@ E_wfrdef@awG ay;aeOD;rSmyg? ol&J@E_wfrdef@awGu 'Dae&m[m olwdk@&J@ taysmhnHhqHk;ae&m toufAl;ae&mjzpfvdk@ txdrcHEdkifygbl;?
ae+yD; ay:vpDawG jzpfaeOD;rSm jzpfygw,f? 'ga=umifhvJ tvGefrdkufrJ+yD; rvkyfvJrvkyftyfwJh tvkyfawGudk olwdk@
Adkvfae0if;rSm ordkif;qdkif&m tmCmwawG rsm;ygw,f? wyfrawmf&J@ 'kwd, vkyfcJh=uwmyg? OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;=unfarmif/ OD;0if;wifwdk@tygt0if
zcif}uD;qdkwJh pum;udkvJ oludk,fwdkif r&Sufra=umuf ajym0Hholyg? Adkvfatmifqef;u trsdK;om;'Drdkua&pD tzGJ@csKyfacgif;aqmifawG[m ppftkyfpk&J@ toufAl;ae&mudk
wyf&J@ yxrzcifqdkwmudk olry,f0Hhao;vdk@ 'Dvdkajymwmyg? tckawmh ‘e0w’ u yxr tom;Ekae&mudk oGm;xdcJh=uvdk@ tzrf;tqD; txdef;todrf; cH=u&wmyg?
zcifudk wpwp z,f&Sm;aeyg+yD? ppftkyfpkrSm tazwa,mufyJ &SdcsifwJhoabmyg? ‘pdwfeJ@awmif rypfrSm;ygbl;’ vdk@ 0efcswJhvlawGudk jyefv$wfay;aewmvJ
(e0w) tzdk@ rsufarSmuf EdkifiHa&;tajctaet& Adkvfatmifqef;&J@ oduQmudk awG@&ygw,f?
csypfzdk@ tavmw}uD; vdkaeygw,f? trsdK;om;'Drdkua&pD tzGJ@csKyf acgif;aqmifawGudk zrf;vdkufawmh ppftkyfpk[m
'kwd,zcif}uD;bGJ@udk ,lwkef;u wyfwGif;wyfjyifrSm Adkvfatmifqef;udk yxr EdkifiHa&;tusyftwnf;}uD;eJ@ wdk;awmhwmygyJ?
78 79
e,fcs@J tE &W m,f vufawG@}uHKvmvd@k trsKd ;om;umuG,af &; rvkyEf ikd &f ifawmh - aemufqHk;tcsuftaeeJ@ ‘e,fcsJ@qef@usifa&; - zufqpfqef@usifa&;’
wrsdK;om;vHk;'kuQawG@ygvdrfhr,f? wdkufyGJawGrSm vufwGJcJh=uwJh ‘wdkufazmfwdkufzuf rsdK;qufa[mif;rsm;’
urBm}uD;[m yd+k yD;r+idrrf ouf jzpfaeygw,f? tajymif;tvJ jrefygw,f? e,fcs@J e@J &Sdae=uao;wm jzpfygw,f?
Adkvfusv$rf;rdk;a&;0g'&J@ tE W&m,f[m &Sdaeygw,f? zufqpfvufopf qdkwmuvJ 1936 - 1938 eJ@ 1945 - 48 vGwfvyfa&;v_yf&Sm;r_rsm;rSm yg0ifcJh=uol
acgi;f axmifxaeygw,f/ tckxad wmh tm&Suzufqpf0g'vufopfuawmh tmabmfjyif tm;vHk;udk ‘rsdK;qufa[mif;’ rsm;tjzpf,l+yD; wifjywm jzpfygw,f? tJ'DrsdK;qufa[mif;
aewkef;yg? aoG;wdk;prf;aewkef;yg? 'gayrJh av#mhwGufvdk@ rjzpfygbl;? rsm;[m vmr,fhq,fpkESpf twGif;rSm Armjynf&J@ EdkifiHa&;ZmwfcHkay:u wjzKwfjzKwf
‘e,f c sJ @ qef @ usif a &;/ trsd K ;om;umuG , f a &;ppf ’ wd k u f a wmh r ,f q d k & if uG,faysmufoGm;=uawmhrSm jzpfygw,f?
t"duvdktyfwJh tcsuf}uD; 2 csufudk wifjyygr,f? tcktcsdefrSmawmh 'DrsdK;qufa[mif;rsm;[m ArmjynfEdkifiHa&;ZmwfcHkay:rSm
yxrtcsufu EdkifiHa&;t& vdktyfcsuf jzpfygw,f? t"duae&mu &Sdae=uqJ jzpfygw,f? t"duEdkifiHa&;tiftm;pkwdkif;rSm olwdk@[m
EdkifiHwum (jynfy) u axmufcHr_ &Sd&ygr,f? w&m;&Sd&if ulolrsm;w,f? t}uHtm; ^m%ftm;eJ@ yg0ifv_yf&Sm;ae=uygw,f? wdkif;jynfrSm }uHKawG@ae&wJh
qdkwmrsdK;jzpfzdk@ vdkygw,f? tck (e0w) vkyfaewJh - [dkw,faqmufzdk@ ajrae&m - tusyftwnf;}uD;rsm;udk +idrf;csrf;pGm ajz&Sif;a&;rSm olwdk@[m ta&;ygwJh tcef;u¾u
u|ef;opf/ "mwfaiG@/ oHvGifjrpfa&wdk@eJ@ e0wtay: EdkifiHa&;t& ae&may;r_udk vJ,lwJh/ ae+yD; aqmif&Gufzdk@ tcGifhtvrf;awG &Sdaeygw,f?
ukef=urf;eJ@ EdkifiHa&;tqifhae&mvJa&; oHcif;wrefcif; y&d,m,fuawmh e,fcsJ@ Armjynf uGejf rLepfygwt D aeeJ@ wdik ;f jynfo@kd av;av;eufeuf wifjycsiyf gw,f?
qef@usifa&;twGuf toHk;0ifvmrSm r[kwfygbl;? t"dutusqHk;u rdrdjynfwGif;u rsd K ;quf a [mif ; rsm;[m jynf w G i f ; ppf u d k rsd K ;quf o pf o d k @ tarG t jzpf
wrsdK;om;vHk;&J@ axmufcHr_&Sdzdk@yg? w&m;wJhwdkufyGJ - wrsdK;om;vHk;twGufwdkufwJh ray;cJhoifhygbl;? rsdK;qufa[mif;rsm;&J@ vufxufrSm jynfwGif;ppfudk &yfpJatmifvkyf+yD;
wdkufyGJjzpfa=umif; &Sif;ae&ygr,f? jynfwGif;+idrf;csrf;a&; wnfaqmufcJhoifhygw,f?
u|efawmfwdk@ jynfolawGrSm tawG@t}uHKa&m - oifcef;pmyg&Sd+yD; jzpfygw,f? w&m;r#wwJ h - Ed k i f i H a &;t& ajz&S i f ; wJ h - jynf w G i f ; ppf & yf pJ a &;qd k & if
oifcef;pmbufuajym&if wrsKd ;om;vH;k taeeJ@ b,fawmhrS rarhEikd pf &m ordik ;f oifcef;pm ArmjynfuGefjrLepfygwDu v_dufvSJpGm }udKqdkygw,f?
&SdcJhygw,f? wrsdK;om;vHk;u|efjzpfcJhwJh oifcef;pm/ aoG;acsmif;pD;+yD; rsuf&nfyifv,f wzufapmif;eif;jzpfwhJ txufp;D eJ@vyk rf ,fh aqG;aEG;yGeJ @J vufeufcs+idr;f csr;f a&;
a0atmif cHcJh&wJh oifcef;pm jzpfygw,f? vGwfvyfa&;qHk;±H_;r_&J@ cg;oD;wJh t&omudk udk b,fawmhrS (b,fawmhrS) vufcHrSm r[kwfyg?
vGwfvyfa&;qHk;&H_;zl;olrsm;om cHpm;wwf=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD[m rdrdudk,fudk umuG,fzdk@ ppfwdkufaewm jzpfygw,f?
tawG@t}uHKbufuajym&if ( 1941 - 42 ) t*Fvyd ef ,fcs@J qef@usiaf &;wdu k yf JG a&S@rSmvJ 'Dtwdkif;yJ &yfwnfoGm;rSm jzpfygw,f? ‘jynfwGif;ppf’ udk u|efawmfwdk@
&S d c J h y gw,f ? (1945 ) zuf q pf * syef q ef @ usif a &;wd k u f y G J &S d c J h y gw,f ? txl ; ojzif h a&G;jc,fcJhwm r[kwfyg? a&G;jc,fp&mvrf;udk vGwfvGwfvyfvyf a&G;jc,fEdkifcGifh
zufqpfqef@usifa&;wdkufyGJudk !ïef;vdkygw,f? u|efawmfwdk@ rSm r&SdcJhyg? wdkif;jynfudk tkyfpdk;olrsm;u a&G;ay;cJhwJhvrf;udk rv$Jra&Smifom
ordkif;oifcef;pmrsm; vdkufav#mufae&wm jzpfygw,f?
oifcef;pmbufuajym&if t*Fvyd f - Arm ppfyo JG ;kH yGJ udk ajym&ygr,f? ppfyo JG ;kH yGJ 'Drdkua&pDvJ&Sdr,f/ +idrf;csrf;pGm rdrd,Hk=unf&m EdkifiHa&;udk vGwfvGwfvyfvyf
qdak yr,fh yxrppfyo JG mv#if ppfyeJG @J wlygw,f? usef ppfyJG (2) ck uawmh t*Fvyd ef ,fcs@J u vkyfaqmifcGifhvJ &Sdr,fqdk&if +idrf;csrf;a&;vrf;udkyJ a&G;vdkygw,f?
ppfwHcGefv$ifh csDwufoGm;wJh oabmrsdK;yg? 'gayrJh ae0if;ppftkyfpk&J@ tm%m&SifpepfatmufrSm 'gawGr&Sdygbl;?
yxr ppfyGJwkef;u jynfyta=umif;tcsufudk txl;jyK wifjyygr,f? td+ENd,u u|efawmfwdk@ygwDtwGuf rajymygeJ@ ppftkyfpkcsrSwfwJh pnf;urf;pnf;rsOf;awG
t*FvdyfudkvdkeD jzpfaeyg+yD? ppfom;trsm;pku td+ENd,om; ukvm;ppfAm&DawGtjzpf atmufrSm w&m;0ifxlaxmifxm;wJh trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (NLD) twGuf
t*Fvyd ef @J twl ygwmyg? ,d;k ',m;tkypf ;kd olawGuvJ Armjynfe,fajrudk cGaJ 0,lcsiw f myg? awmifrS r&Sdygbl;?
84 81
(NLD) [m b,folrS rjiif;Edkifatmif vlxkaxmufcHr_ &xm;wmyg? 90 § olwdk@pDrH&mudk vdkufrvkyf&if xdyfwdkufawG@a&; vkyfw,fvdk@ pGyfpGJygw,f?
ckESpf a&G;aumufyGJrSm tcsKyftjc,f/ t+cdrf;tajcmuf/ twm;tqD;awG=um;xJuae+yD; vdkufvkyfaer,fqdk&ifvJ ygwDawG tzGJ@awG zGJ@xm;p&mrvdkygbl;/ tm;vHk;zsufodrf;+yD;
tjywftowf tEdkif&vmwJh tzGJ@csKyf jzpfygw,f/ (a&G;aumufyGJrSm 'Dvdk&v'f (wpn) vkyfvdkuf±HkyJ &Sdygw,f?
jzpfvmwmeJ@ ywfouf+yD;/ +cHKiHkoHk;oyfwJh oHk;oyfcsufudk (e0w) u a,mifvdk@awmif &yfwnfr_t&/ ,Hk=unfr_t&/ }uH@cdkifwJh b,fygwD b,ftzGJ@rS udk,fhudkudk,f
r[ygbl;? a':atmifqef;pk=unfudk ‘Auy’ uwifvdk@ acgif;aqmifjzpfvmwm/ zsufodrf;wmudk rvkyfEdkifygbl;?
EdkifiHjcm;uom acgif;aqmiftjzpf vufcHwm - jynfwGif;vlxku vufrcHbl;vdk@ u|eaf wmfw@kd ygwt D zd@k q&kd ifawmh ygwzD suo f rd ;f zd@k ukd pdwu
f ;l xJawmif rxnfyh g?
vkyZf mwfcif;oH;k oyfxm;wJh ppftyk pf [ k m a&G;aumufy&JG v'fe@J ywfouf+yD;awmh bmajym ArmjynfuGefjrLepfygwD[m ArmjynfuGefjrLepfv_yf&Sm;r_udk udk,fpm;jyKwJh wckwnf;aom
vdk@ ajym&rSef;rod jzpfaeygw,f? (e0w) [m jzpfEdkif&if a&G;aumufy&JG ,f - a&G;aumufyJG ygwD/ tvkyform;/ v,form;/ vlvwfwef;pm;eJ@ jynfcspft&if;&Sifwdk@&J@ 'Drdkua&pD
&v'f&,fudk jynfzHk;um;csvdkufcsifygw,f? 90 § ckESpf a&G;aumufyGJ&J@ oifcef;pmudk,l+yD; (jynfo@l 'rD u kd a&pD) twGuf rqkwrf epf wdu k yf 0JG ifr,fyh gw/D jynfcsp0f g'udk usio hf ;kH r,fyh gwD
‘e0w’[m ‘a&G;aumufyJG ’ ‘vlxq k ENc,
H yl ’JG qdw
k phJ um;rsKd ;awGukd ,cktcg roH;k rdatmif tjzpf qufvuf&yfwnf oGm;rSm jzpfygw,f?
owdxm;qifjcifaeygw,f?) 'Drdkua&pDr&SdwJh ppftm%m&Sifpepfudk b,fvdkenf;eJ@rS u|efawmfwdk@ vufrcH
vlxku tjywftowfaxmufcHr_ &&Sdxm;wJh tzGJ@csKyfudkawmif 'Drdkua&pD Edkifyg?
tcGifhta&; ray;/ vGwfvyfpGm EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ vkyfcGifhray;/ vGwfvyfpGm a&;om; aemuf a':atmifqef;pk=unftay:xm;wJh ae0if;ppftkyfpk (e0w) &J@
xkwfa0cGifh ray;/ acgif;aqmifoGm;av&mvdkuf+yD; aoewfwum;um;eJ@ +cdrf;ajcmuf oabmxm;udak jymzd@k vdyk gw,f? csKyf+yD;ajym&if Armjynf&@J Edik if aH &;twGi;f rSm Edik if aH &;t&
ygw,f? tqifhae&mray;±Hkr#ru yk*~vdutqifhae&myg zsufodrf;zdk@ vkyfaewm jzpfygw,f?
'Dvdk 'Drdkua&pD tcGifhta&;rsdK;udkawmh u|efawmfwdk@ygwDu tm;rusyg? &ufpuf,kwfrmvGef;vSygw,f?
(NLD) u acgif;aqmifawG[m tck (e0w) rSm AdkvfvkyfaeolawG&J@ t}uD; 'Dvdk vkyf&yfrsdK;/ tmCmwrsdK;udk Adkvfae0if;rSwyg; b,folrS rvkyfEdkifygbl;?
tuJa[mif;awGyg? wdkufazmfwdkufzufa[mif;awGvdk@vJ ajymEdkifygw,f? a':atmifqef; Adkvfae0if;[m Adkvfatmifqef;&J@ rsdK;qufwckvHk;udk Armjynf&J@ EdkifiHa&;b0
pk=unfqdk&if olwdk@ wyfrawmf zcif}uD;&J@ wOD;wnf;aom orD;yg? omru vlr_a&;b0xJrSmyg r&yfwnfEdkifatmif vkyfaewmyg? aocgeD;av tmCmw
tJ'vD kd yk*Kd~ vf}uD;awGuakd wmif (e0w) u oHa,mZOfrxm;Edik b f J tmCmweJ@ }uD;av yguvm;?
±dkif;pdkif;armufrmpGm qufqHaew,fqdk&if - tJ'Dvdk tmCmwawGudk Adkvfae0if;u ol@rsdK;qufopf (e0w xJu ay:vpD
- olaoudk,fao ESpf 40 ausmf wdkufcJhwJh (uwkwfusif; wckpDrSmae+yD; udik wf hJ tm%mydik rf sm;) xH v$aJ y;xm;ygw,f? Adv k af e0if; aooGm;&ifawmifrS 'DtmCmw
“tjyeftvSef wdkufae=uwJh wdkufazmfwdkufzuf” rsm;) uGefjrLepfrsm; awG usefae&pfrSmyg? 'DtmCmwawG &Sdaeor# +idrf;csrf;a&; r&Edkifyg? wnf+idrfa&;vJ
- olwdk@udk wdkufzsufypf&r,fh vlwef;pm;&efol (ppfAsL±dku&uf t&if;&Sif) r&SdEdkifyg? +idrf;csrf;a&;eJ@ wnf+idrfa&;r&Sd&if zGH@+zdK;wdk;wufa&;udk rar#mfrSef;Edkifyg?
tjzpfowfrSwfum wdkufyGJ0ifaewJh uGefjrLepfygwDtay: b,fvdk 'g[m wyfudkjyKjyifajymif;vJzdk@ vdktyfwJh yxrta=umif;tcsuf jzpfygw,f?
qufqHr,f/ b,fvdkoabmxm;r,fqdkwm tvGefxif&Sm;ygw,f? 'kwd, ta=umif;tcsufu trsdK;om;umuG,fa&;wm0efudk wu,fwef;
'ga=umifh u|efawmfwdk@ygwDu e0w&J@ ‘+idrf;csrf;a&;’ vkyfaqmifr_tay:rSm xrf;aqmifEdkifwJh wyfjzpfzdk@ - wyfudkjyKjyifajymif;vJa&; jzpfygw,f?
pdwful;,Ofr_ r&Sdygbl;? yg;pyfu aºu;a=umfae±HkeJ@ wdkif;jynfudk umuG,fvdk@ rjzpfygbl;? ‘jrefrmh
ae0if;ppftkyfpk (e0w) u EdkifiHa&;t& olwdk@pDrHovdk vdkufrvkyf&if xdyfwdkuf tm;upm; urBmudkv$rf;ap&r,f’ qdkwJh vl&,fp&m aºu;a=umfoHrsdK;[m ratmifjrifvdk@
awG@a&;ay:vpD (Auy vkyfenf;) vkyfw,fvdk@ pGyfpGJygw,f? wu,fu xdyfwdkufawG@a&; &Sd&ifvJ bmrSrjzpfygbl;/ tm;upm;rSm urBmrv$rf;v@dkvJ wrsdK;om;vHk; 'kuQrawG@Edkifvdk@
ay:vpDudk olwdk@vkyfaewmyg? ta&;r}uD;vSyg?
82 83
e,fcsJ@usL;ausmfr_ tEœ&m,fudk u|efawmfwdk@jynfolawG av#mhrwGufrdzdk@ vdkygw,f? (&Eœypkd mcsKyfukd =unfyh g? ,d;k ',m;tkypf ;kd olawG[m 'Dwcgom r[kwyf g? *syefzufqpfawGukd
u|efawmfwdk@wdkif;jynfrSm a&&SnfjynfwGif;ppf}uD; jzpfaewmuvJ 0ifa&muf ajceif;cHktjzpf toHk;awmfcH tusdK;jyKcJh+yD; Armjynfu usdKif;wHkeJ@rdkif;yefudk a0pk,lcJhzl;
pGufzufvdkolawGtwGuf a&cHajrcH&Sdaewm jzpfygw,f? ygw,f?)
ordik ;f A[kow k r&Sv
d @kd tawG@t}uHKr&Svd @kd 19’ &mpkEpS rf mS cHc&hJ wmudk cGiv
hf w
$ f w±kwfjynf bk&ifqDu tultnDawmif;awmhvJ oludk,fwdkifu awmifrif;
csif&if cGifhv$wfEdkifayr,fh - 21’ &mpk tul;rSmawmh tjzpfrcHEdkifygbl;? ajrmufrif; ru,fEikd w f t hJ ajctae jzpfaeygw,f? 'Dvekd @J ud,
k thf m;ud,k u
f ;kd wdu
k cf &hJ wmyg?
Armjynftpd;k &ppfwyf&@J (ae0if;ppftyk pf &k @J ) aoe*FAsL[m tjrif ppfa&;=o0g'eJ@ r[mAE<KvusqHk; - ppf±H_; - &Eœydk pmcsKyf csKyf&wJhtxd jzpfoGm;wmyg?
tawG;tac: - ppfa&;pDrHudef;rsm;[m b,fwkef;urS e,fcsJ@qef@usifa&;ppfyGJ qifE$Ja&; wwd,ppfyGJusawmh rdk;ukwfausmufwGif;udk tacsmiftkyfcsifwJh jyifopf
twGuf r[kwfcJhygbl;? e,fcsJ@udkrSDcdk+yD; uGefjrLepf qef@usifa&;ppfyGJ qifE$Ja&;twGufom ‘r[mrdwf’ qdkol &Sdygw,f? ol@ta=umif;vJ enf;enf;ajymzdk@ vdkygw,f? wu,fh
jzpfcJhygw,f? ta&;ta=umif;&Sdawmh olubmrS taxmuftulrjyKygbl;? jyifopfe,fcsJ@[m eydkvD,H
ta&;}uD;wJh umuG,fa&;ypPnf;puf±HkawG[m &cdkif±dk;reJ@ {&m0wD=um; {&m ppfyGJawG ±H_;+yD;uwnf;u t*Fvdyfe,fcsJ@udk r,SOf0HholawG jzpfaewmyg? txufArmjynf
0wD taemufzufurf;rSmyJ wnfaqmufxm;cJhwmawGeJ@ tcktcsdeftxd olwdk@ t"du vdk[mrsdK;twGufvJ olutemcH+yD; ppfrwdkufvdkygbl;? 0if+yD;±_yf±Hkavmufom ±_yfcJholyg?
xm;+yD; oHk;aewJh vufeufawGudk=unfh&if xif&Sm;ygw,f? wu,fu t*FvdyfeJ@ tay;t,lvkyfcJholyg?
wu,fvdk@ e,fcsJ@usL;ausmfr_ qef@usifa&;ppfwdkuf=u&if jynfol@ppfyGJ wwd,ppfyGJwkef;u jynfwGif;ta=umif;tcsufudk a&G;+yD;wifjyygr,f?
ajymufusm;ppf qif&rSmyg? omrefA[kow k &So
d al wmif odygw,f? e0w acgi;f aqmifawG &EœydkpmcsKyf csKyf+yD;uwnf;u tESpfom&t&ajym&if txufArmjynf[m
[m jynfoludkrSDcdk+yd; ajymufusm;ppfqifr,fvdk@ pum;tjzpfawmif rajym0Hhygbl;? olwdk@ udkvdkeDwydkif; tajctaersdK;yg?
ta=umif;olwdk@ odaevdk@yg? yv†ifvkwJh ta&;tcif;awGa=umifhvJ vlawGawmfawmfrsm;rsm;u atmuf
wcguawmh Adkvfae0if;u ol@taeeJ@ tidkufrdoGm;vdk@ wefjyeftm%modrf; Armjynf&Sd t*Fvdyfatmuf cdkv_Hae=uyg+yD? (wcsdK@ya'o&mZfrsdK;±dk;awGu t*Fvdyf
cH&&if awmcdk+yD; ajymufusm;ppf wdkufr,fvdk@ }uHK;0g;zl;ygw,f? yky`g;rSm ajymwmvdk@ tvdkawmf&dawGjzpf+yD; aemifrSm vufa0cHt&if;&SifawG AsL±dku&ufawG jzpfukefygw,f?)
xifygw,f? yky`g;a&muf+yD; pdwful;ay:vdk@ xHk;pHtwdkif; awmifpOfa&r& ajymwmawmh oDaygrif; &mZyv†i+f rJz@kd b,forl S taocH rwdu k cf si=f uawmhyg? pkz&k m;vwfe@J
[kwf[efrwlygbl;? tJ'Dwkef;u OD;AaqGwdk@ &Sdaeygao;w,f? OD;AaqG&J@ zJ0dkif;awGrSm wdkifwm;udk typfwifcsifwif - uif;0efudk typfzdk@csifzdk@ oef&moef&m ajymEdkifayr,fh
ajym=uqdk=uwmawGudk ol@axmufvSrf;a&;u owif;ay;vdk@ ol@taeeJ@ wefjyef vufawG@usus ‘e,fcsJ@qef@usifa&; - trsdK;om;umuG,fa&;ppf’ wdkufa&;twGuf
tm%modrf;rSmudk pdwfylaecsdef jzpfygw,f? tajctaeeJ@ tcsuftvuf r&Sdawmhyg?
Adkvfae0if; ajymufusm;wdkufyGJ wdkufr,fqdk&if b,fvdkjzpfvmrvJ qdkwmudk avScGufcsnfhusefusef - tvHrvSJ wdkufcJholawGudk csD;usL;av;pm;&rSm
u|efawmfwdk@awG;+yD; jrifaeygw,f? jzpfayr,fh - wjynfvHk;udk u|efb0 a&mufatmif vkyfcJhwJh tkyfpdk;ol ya'o&mZfawGudk
awmfvSefa&;aumifpD wufcgpu wnf+rJzqyvxJu jynfxJa&;0ef}uD; awmh a0zef±_wfcs&rSm jzpfygw,f?
a[mif;wyg;&J@ tjzpfudk jrifzl;xm;vdk@yg? oluvJ awmcdk+yD; ajymufusm;wdkufr,f tawG@t}uHKrsm;
qdyk gw,f? tm%m&Spd Ofu ol@tem;uyf+yD; 0ef}uD;eJ@q&kd if vky0f w hH ,fv@kd ajymavolawG&@J pnf;vHk;Edkifor#aom tiftm;rsm;eJ@ pnf;vHk;a&;
pum;udk t[kwfxifaeygw,f? tJ'DvlawGudk oGm;pnf;±Hk;awmh oleJ@rvdkuf±Hkru ol@udk t*Fvdyfe,fcsJ@udk &ifqdkifzdk@ xGuf&yf*dk%f;zGJ@cJhygw,f? a'gufwmAarmfudk
zrf;rydk@±Hk wr,fyg? nGef@aygif;tpdk;& acgif;aqmiftjzpf OD;wnfqef@usifcJh&wm[m wESpfavmufyJ &Sdygao;
cdkudk;&mrJh jzpfaeol0ef}uD;udk u|efawmfwdk@vlawGu ulnD+yD; 0Sufay;xm; w,f? 'gayrJh ol@tay: tmCmwrxm;bJ oleJ@pnf;vHk;cJhygw,f? vuf0J - vuf,m
&ygw,f? aemufawmhvJ &efukefjyefoGm;ygw,f? awmfvSefa&;aumifpDu }uD;}uD; rcGJbJ pnf;vHk;Edkifor#aom tiftm;rsm;eJ@ pnf;vHk;a&;&,lcJhwm jzpfygw,f?
88 85
zufqpf*syefawmfvSefa&;rSmvJ 'DvdkyJ vkyfcJhygw,f? tus,fcsJ@+yD; wifjyp&m tJ'DaemufrSm e0w uvJ bk&ifhaemif&J@ ordkif;udk jyefvnfazmfxkwfaewm
rvdkawmhyg? awG@&ygw,f? 'gayrJh Armjynf&J@a0[ifudk umuG,fzdk@ avwyfu jzpfjzpfajrmufajrmuf
bHk&efoludk OD;wnfwdkufcdkufa&;onfomv#if tc&mtjzpf oabmxm;cJh r&Sdygbl;?
ygw,f? ig;cdk;zrf;wJh wHiga&,mOfudkawmif rEdkifreif;umuG,fae&wJha&wyf &Sdygw,f?
wrsdK;om;vHk;udk pnf;±Hk;Edkifr,fh vrf;pOfay:vpDrsm;&Sda&; b,fvdkvkyf+yD; &Snfvsm;vSwJh urf;±dk;wef;udk umuG,frvJ?
b,fo@l ukd bmtwGuf wdu k &f r,fqw kd m &Si;f vif;aeap&ygr,f/ vH;k 0vGwv f yf =unf;wyfawG w&if;+yD;w&if; wdk;+yD;zGJ@ygw,f? *sDoHk; *sDav; aoewf&Sd&if/
a&;eJ@ 'Drdkua&pDa&;twGuf wdkufaewmqdkwJh OD;wnfcsuf raysmufapzdk@ jzpfygw,f? vpmay;Edkif&if (vpmay;a&;u jy\em r[kwfyg/ 0gZDpuf±Hku vdkoavmuf aiGpuUL
vlxu k kd vufeufwyfqifay;&ygr,f/ e,fcs@J usL;ausmrf u _ kd ppfwyfwckwnf;u ±dkufay;Edkifygw,f?) wyf&if;aygif;rsm;pGm zGJ@Edkifygw,f?
'dkifcHyD;wdkufvdk@ r&ygbl;? +yD;awmhvJ olwdk@&J@ pD;yGm;a&;ay:vpDawGa=umifh tvkyfvufrJhawGu teEœ
‘e0w’ tpdk;& tckvkyfaeyHkrsdK;eJ@qdk&if acwfopfrSm oifcef;pmopf xyf&wm jzpfaevdk@ wyfom;a&aomufjrpf &Sdaeygw,f?
jzpfygvdrfhr,f? 'gayrJh acwfrDav,mOfwpif;/ acwfrDppfoabFm wpD;awmif r&Sdygbl;?
‘e0w’ [m e,fcsJ@qef@usifa&; - trsdK;om;vGwfvyfr_udk xdef;odrf;EdkifwJh 'g[m jynfwGif;ppfwdkufa&;twGufom tav;ay;aew,fqdkwmudk azmfjy
EdkifiHa&; - pD;yGm;a&; - ppfa&; acgif;aqmifr_ t&nftcsif; r&Sdygbl;? aewmawG jzpfygw,f?
jynfolawGudk &efvkyfaewJh ‘e0w’ [m b,fvdkvkyf+yD; jynfoludk pnf;±Hk; u|efawmfwdk@wdkif;jynf&J@ tdrfeD;csif;EdkifiHawGrSm&SdwJh avwyf/ a&wyfawGeJ@
EdkifyghrvJ? r,SOfEdkifygbl;?
wu,fhtjzpfuvJ ‘e0w’ rSm e,fcsJ@qef@usifa&;vrf;pOf r&Sdygbl;? tck tdrfeD;csif;wdkif;jynfawGeJ@ wdkuf&vdrfhr,fvdk@ u|efawmfwdk@ygwDu ar#mfrSef;+yD;
yg;pyfe,fcs@J qef@usiaf &; vkyaf ewm[m olw@kd ukd yv†iaf y:u qGcJ swhJ awmif;qdck suaf wGukd ajymaewm r[kwfygbl;? ta&S@awmiftm&SrSm wnf+idrfaewmudk u|efawmfwdk@
tar&duef/ t*Fvdyfwdk@u ajymaevdk@yg? ESpfESpfumum vdkvm;ygw,f? 'ga=umifhvJ ArmjynfjynfwGif;ppfjy\emudk jynfwGif;
EdkifiHa&;tusOf;om;tmvHk;udk v$wfay;a&;eJ@ 90 ckESpfa&G;aumufyGJ&v'fudk rSmom ajz&Sif;a&;udk wifjyaewmyg? u|efawmfwdk@ jynfwGif;a&;rSm b,fEdkifiHjcm;urS
av;pm;a&;eJ@ a&GaumufyGJ EdkifolawGodk@ tm%mv$aJ y;a&; ajymwm[m e,fcs@J pGufzufr_ pGufzufwm 0if±_yf=uwmawGudk rvdkvm;ygbl;? e,fcsJ@orm;uawmh 'Da'oawGrSm
r[kwfygbl;? urBm@qENeJ@ ukvor*~&J@ qHk;jzwfcsufjzpfygw,f? ‘tyluGuf’ awGjzpfapcsifwm odyf&Sif;aeygw,f?
'kwd,tcsufu ppfa&;vdktyfcsuf jzpfygw,f? txl;ojzifh ArmjynftwGufqdk&if tusdK;vdkovdkvdkeJ@ tar&duefe,fcsJ@u
tcdkiftrm cGJjcrf;pdwfjzm=unfh&if tpdk;&ppfwyfwckvHk;[m jynfwGif;ppf 0if±_yfwmrsdK; - tar&duefe,fcsJ@&J@aemufrSm txnf}uD;ysuf t*Fvdyfe,fcsJ@uyg
wdkufa&;twGufom wav#mufvHk; wnfaqmufxm;wmyg? e,fcsJ@qef@usifa&; - uyfygvmrSmrsdK;udk vHk;0rvdkvm;ygbl;?
trsdK;om;umuG,fa&; ppfyGJwyGJwdkufEdkifwJhppfwyf r[kwfygbl;? urBm}uD;&J@ tajctae[m ±_yfaxG;ygw,f? tajymif;tvJawGvJ jrefqef
wavmwke;f u wnfaqmufqJ &efuek f rEœav; ajcmufvrf;oGm;vrf;r}uD;ay: wwf y gw,f ? e,f c sJ @ orm;awG [ m e,f c sJ @ orm;awG t jzpf &S d a eqJ y g? a'oEœ &
,d;k ',m;ppfav,mOf qif;w,fv@kd =um;vdu k yf gw,f? aemufusawmh tkyt f yk x
f ed ;f xde;f eJ@ Adv
k uf av;vkycf sio f al wG uvJ trsm;tjym;yg? q,fa&;wa&; rwnfr+idrf jzpfvmcJah omf
'Dowif;udk ydwfvdkufygw,f? tqifoifhawmh &Sd&ygr,f?
'Dppfav,mOf[m aoG;±dk;om;±dk;eJ@ Armjynf&J@ avydkifeuftwGif; 0ifvmwm ordik ;f oifcef;pmudk txufrmS wifjycJyh gw,f? tJ'w D ek ;f u (oDaygrif;acwfu)
awmh [kw[ f efrwlygb;l ? bmyJjzpfjzpf avydik ef uf[m vG,v f ,G u
f ul l csKd ;azmufv@kd &w,f tajctaexuf tckurBm@tajctaeu ydk±_yfaxG;ygw,f? qufqHr_awGuvJ ydk+yD;
qdkwmuawmh xif&Sm;aeygw,f? us,jf yef@ygw,f? e,fcs@J orm;u vdrv f nfvn S jhf zm;r_awGukd yd+k yD;vkyEf ikd yf gw,f? 'ga=umifh
86 87
qef@usifa&;orm;wdkif;u ajymygw,f? us,fus,f ta&;r,lygbl;? aemufawmh at;at;aq;aq;yJ oufwrf;twdkif;ae+yD;
ArmjynfrSmom r[kwfygbl;? e,fcsJ@orm;awGeJ@ EdkifiHwumu uGefjrLepf uG,fvGefoGm;ygw,f?
qef@usifa&;orm;wdkif;u 'DvdkyJ pGyfpGJavh &Sd=uwmyg? ppf r S e f w J h e,f c sJ @ qef @ usif a &;vk y f z d k @ a&S ; OD ; vd k t yf c suf a wG u jynf o l u
tckvJ e0w ppftpdk;&u rD;avmif&mavyifh vkyfaeygw,f? u|efawmfwdk@ a&G;aumufwifajr‡mufxm;wJh tpd;k &w&yf &S&d ygr,f? jynfoal wGrmS 'Dru kd a&pD &S&d ygr,f?
vufeufudkiftiftm;pkrsm;twGif;rSm - ppftpdk;& qef@usifa&;tiftm;pkrsm;twGif;rSm jynfwGif;+idrf;csrf;a&; &Sd&ygr,f? ppfwyfudk jyKjyif+yD; jzpf&ygr,f/
aoG;uGJaerS - olwdk@tzdk@ tusdK;&SdrSmrdk@ olwdk@tm%mwnf+rJrSmjzpfvdk@ u|efawmfwdk@ aoewfudk trdef@ay;EdkifwJh tm%m[m ae0if;ppftkyfpk vufxJrSm&Sdaeor#
tcsif;csif; aoG;uGJaewmudk olwdk@}udKufygw,f? 'ga=umifh rD;avmif&mavyifh vkyf=u 'gawGtm;vHk; bmrSjzpfvmEdkifrSm r[kwfygbl;?
wmyg? ppfwyfudk b,fvdkjyKjyifrvJqdkwmudkawmh tcdkiftrm tao;pdwf pOf;pm;
‘ygwDeJ@aygif;&if uGJwwfw,f’ qdkwJh pGyfpGJcsufeJ@ ywfouf&if ygwDeJ@aygif;rS xm;wm ygwDrSm r&Sdao;ygbl;? tckt}uHjyKcsifwmuawmh Adkvfatmifqef;vufxufu
tJ'DtzGJ@tpnf; uGJ=uwmvm;/ 'grSr[kwf raygif;cifuwnf;u uGJ=uwmvm;qdkwmudk wyfwGif;tawG@t}uHK &SdcJh=uolawGeJ@ vuf&SdppfwyfxJrSm wm0efxrf;aqmifqJjzpfwJh
jyefvSefoHk;oyf=unfhyg? tJ'DtzGJ@tpnf;twGif;rSm uGefjrLepfeJ@awmh raygif;bl;? wyfjyKjyifa&;udk vdkvm;wJh wyfr–;}uD;rsm; pkaygif;+yD; tajz&Sm=u&if tajzaumif;
aygif;vdkuf&if tar&duef/ t*FvdyfpwJh taemufe,fcsJ@EdkifiHawG&J@axmufcHr_ &EdkifrSm awG@r,fvdk@ ,Hk=unfygw,f?
r[kwfbl;? ,dk;',m;tkyfpdk;olawG&J@ òijiifr_vJ cH&r,f - qdk+yD; uGefjrLepfygwDeJ@awmh jyKjyif&r,fh udpPawGuawmh rsm;w,fvdk@ ,lqygw,f? Adkvfae0if; zsufqD;cJh
b,fawmhrS raygi;f bl;qdw k hJ pOf;pm;awG;ac:r_u wzuf/ ppftpd;k & qef@usiaf &;bufuo kd m wmawGudk vdkuf+yD;tm;vHk;ðyjyif&rSm jzpfaevdk@yg/ EdkifiHa&;u¾/ pD;yGm;a&;u¾/
aZmif;ay;vdo k al wGuvJ bH&k efou l kd OD;wnfqef@usizf @kd q&kd if uGejf rLepfygweD @J aygi;f &r,fv@kd ppfa&;u¾/ tkyfcsKyfa&;u¾/ EdkifiHawmfvHk+cHKa&;u¾ pwmawGrSm Adkvfae0if;
pOf;pm;wJh awG;ac:r_uwzuf - 'DvdkawG;ac:r_ESpfck&J@ qef@usifwdkufcdkufr_u t&ifqHk; rawmfrw&m; vkyfxm;cJhwmawGudk jyKjyif&rSmjzpfvdk@ tvGefrsm;rSmyg?
jzpfay: =uwmcsnf; jzpfygw,f? wyfudkjyKjyifcJh=uwJh EdkifiHwumu tawG@t}uHKawGudkvJ avhvm&rSmyg?
tJ'Dvdk tawG;tac:ESpfck/ vrf;pOfESpfck wdkufyGJqif=u&if;u wpHkw&maom ArmjynftwGuf tusdK;&Sd&if oHk;=unfh&r,fvdk@ ,lqygw,f?
tqifx h d jrifwh ufvm&if uG=J uygw,f? tJ't D cgusrS wzufu uGejf rLepfygweD @J vufw+JG yD;
bHk&efoludk OD;wnfwdkufvmum wzufu vrf;a[mif;twdkif; qufvdkufwm jzpfwwf ygwDwnfaqmufa&;
ygw,f? tJ't D cgusrS vrf;a[mif;twdik ;f vdu k of al wGu uGejf rLepfu cG+J yD;pnf;±H;k w,fv@kd A[dku csrSwfxm;wJh ygwDwnfaqmufa&;vrf;pOf[m rlawGbufuajym&if
ajym=ujyefygw,f? xl;jcm;wJt h ajctae wpHw k &m&S&d ifvJ tawG;tac:wcku ±kwcf sn;f jynfhpHkvHkavmufygw,f? vufawG@vdkufem+yD; rvkyfcJhwmeJ@ (rvkyfEdkifcJhwm) awGa=umifh
usqif;oGm;+yD; tJ'DtzGJ@tpnf; wckvHk;[m uGefjrLepfygwDeJ@ bHk&efolwdkufa&;twGuf ygwDwGif; tusyftwnf;awGjzpf+yD; ygwDtiftm;awG z±dkz&J usqif;cJh&wm jzpfygw,f?
aygif;pnf;rdvmwmvJ &Sdygw,f? olwdk@ ruGJ=uygbl;? 'gvJ jzpfwwfygw,f? 'gu K.I.O. +yD;cJhwmawGeJ@ ywfouf+yD; ‘ed*Hk;csKyfpmwrf;’ rSm yg+yD;jzpfvdk@ tus,frwifjyawmhyg?
SSPP pwmawGeJ@ uGefjrLepfygwD wyfaygif;pk zGJ@cJhwmrsdK;yg? apmapmydkif;awGwkef;uqdk&if tckwifjyrSmu a&S@odk@csDwufa&;twGuf ta&;ygr,fh udpPwcsdK@udkom wifjyygr,f?
jynfol@&Jabmf[m tjzL - t0g uGJ+yD;rS aygif;jzpfwmrsdK;vJ &Sdygw,f? ygwD&J@ 55 ESpfoufwrf;twGif;rSm Oya'wGif;ygwDtjzpf &yfwnfcJh&wJh
csKyf+yD;ajym&&ifawmh ygwDeJ@aygif;vdk@uGJwm r[kwfbJ tawG;tac:t& umv[m 1945 rS 1948 xd (3) ESpf rjynfyh gb;l ? usew f hJ umv}uD;wckv;kH [mOya'yrSm
vrf;pOft& uGJ=u&if;u ygwDeJ@ aygif;pnf; rdvm=uwm jzpfygw,f? 'Dvdk uGJ=uwm[m &yfwnfcJhwm jzpfygw,f? ajratmufvkyfief;umveJ@ vufeufudkifwdkufyGJ qifae&wJh
u|efawmfwdk@&J@wm0ef vHk;0r[kwfyg? ya,m*vJ rygyg? umv jzpfygw,f?
u|efawmfwdk@ygwD&J@ qENtppftrSefudk wifjy&&if uGJ=uwm - cGJ=uwmudk Oya'wGif;ygwDtjzpf &yfwnfEdkifzdk@twGuf tcGifhoifhwdkif; ygwDu t}udrf}udrf
rvdkvm;yg? ppftpdk;&udk wpkwaygif;wnf; wdkufa&;twGuf aygif;pnf;rdwmudkom }udK;pm;cJhygw,f? 'gayrJh ratmifjrifcJhygbl;?
92 89
u|eaf wmfw@kd ygwu D b,favmufyJ qEN&&dS dS - ae0if; ppftyk pf u k jynfwiG ;f ppfe@J aqmifwJh wyfaygif;pkvJ jzpfoifhygw,f? qdkvdkwmu vufeufudkiftiftm;pkrsm;&J@
ywfoufwJh ay:vpDawG csrSwfxm;EdkifwJh taetxm;rSm&Sd&if Oya'wGif;ygwDtjzpf awmwGif;eJ@ jynfyu (Oya'yu) wyfaygif;pkoufouf/ +rdK@ay:u (Oya'wGif;u)
&yfwnfa&;[m rjzpfEdkifygbl;? tiftm;pkawG&@J wyfaygi;f pkoufouf r[kwb f J tm;vH;k pkpnf;Edik o f r#ppk nf;+yD; zG@J pnf;a&;
zqyv tpd k ; &acwf u vJ jynf w G i f ; ppf u d p P r S m Ad k v f a e0if ; wd k @ vl p k u yJ jzpfygw,f?
ay:vpDawG csaewmyg? OD;ausmf+idrf;wdk@vlpk rdk;aumif;aepOfrSmjzpfjzpf - olwdk@wawG u|efawmfwdk@wdkif;jynfrSm wyfaygif;pk zGJ@pnf;a&; tawG@t}uHKawG trsm;}uD;
tpdk;&tzGJ@&J@ ab;a&mufoGm;wJhtcgrSmjzpfjzpf - ppfwyfxJu Adkvfae0if;wdk@vlpkom &Sdzl;ygw,f? vuf&SdtajctaeeJ@ udkufnDoifhavsmf+yD; - vufawG@tvkyfjzpfr,fh o¿mef
jynfwGif;ppfay:vpD csae=uwmyg? rsdK; jzpfoifhygw,f?
olw@kd &@J ay:vpDtcsKyfu ‘+rdK@ay:uaeawmxJarmif;yd@k - ppfa&;t& acsre_ ;f ypf’ wyfaygif;pk&J@ vkyfief;pOfw&yfudkvJ &Sif;&Sif;vif;vif; a&;qGJoifhygw,f? tJ'D
zdk@yg/ aemufqufwGJ ay:vpDu ‘awmxJrSmyJ tjywf&Sif;ypf - +rdK@ay:twufrcHeJ@’ qdkwJh vkyfief;pOfudk tajccH+yD; wyfaygif;pkudk zGJ@pnf;a&; jzpfygw,f?
ay:vpDyg? OD;ausmf+idrf;csrSwfcJh+yD; Adkvfae0if;u taumiftxnfazmfaewJh ay:vpD[m vkyfief;pOf&J@ ausm&dk;[m ppftpdk;& qef@usifa&;/ ppftm%m&Sifpepf qef@usif
'gygyJ? a&;eJ@ ppfAsL±dku&uf,Eœ&m; qef@usifa&; - 'Drdkua&pDtpdk;& - 'Drdkua&pDpepf -
'ga=umifh ygwDOya'wGif;rSm &yfwnfa&;[m ‘ae0if;ppftkyfpk’tm%mydkif 'Drdkua&pDa&;eJ@ wyfrawmfudk jyKjyifwnfaqmufa&;wdk@ jzpfoifhygw,f?
jzpfaeoa&G@ rjzpfEdkifyg? txufyg vkyfief;pOfausm±dk;ukd r¾dkifjyK+yD; tjcm;oifhawmf&m vkyfief;rsm;udk
Oya'yrSm a&&Sn&f yfwnfomG ;a&;udo k mv#if ar#mrf eS ;f +yD; ygwuD kd wnfaqmuf wdk;csJ@a&;qGJoGm;oifhygw,f?
&ygr,f? 'Dae&mrSm yGifhyGifhvif;vif; wifjyzdk@ &Sdygw,f?
ygwDudk uspfvpfodyfonf;pGm zGJ@pnf;Edkifzdk@ vdkygw,f? ta&twGufxuf u|efawmfwdk@ygwD[m ygwDpwifxlaxmifwJh (1939) ckESpfuwnf;u rdrd
t&nftcsif;jrifhrm;a&;udk t"duxm;&ygr,f? rsdK;qufopfvli,frsm;eJ@ tm;jznfhoGm; vkyfief;pOfudk vlod&Sif=um;wifjy+yD; jzpfygw,f? rdrd&J@vkyfief;pOftay:rS rnfodk@aom
&ygr,f? tajctae ta=umif;tcsufa=umifhrS aoGzDrnf r[kwfyg?
vkyf&r,fh vwfwavm vkyfief;awGu/ ygwD&J@ oufwef;wavsmufrSm u|efawmfwdk@&J@ vkyfief;pOfudk qef@usif&efjyKr_
u? Oya'yygwDtjzpf &yfwnfum vufeufudkifwdkufyGJ vkyfief;eJ@ ajratmuf rsm;udk t+rJwrf;}uHKawG@cJh&ygw,f? ocifApdef*dk%f; - vuf,mqdk&S,fvpfrsm;eJ@ tjcm;
vkyfief;wdk@udk aygif;pyf+yD; vkyfoGm;=u&rSm jzpfygw,f? aom uGefjrLepfqef@usifa&;orm; toD;oD;u w&Hrvyf qef@usifcJh=uwm jzpfygw,f?
wdu k yf o
JG ¾efrmS vJ vufeufuikd w f u kd yf o
JG ¾efe@J 'Drukd a&pD&&Sad &; vlxw k ukd yf JG vufeufuikd w f u kd yf u
JG mv twGi;f rSmvJ 'Djy\em wnf&cdS yhJ gw,f? wcgw&HrmS
o¾efwdk@udk aygif;pyfqifE$J&ygr,f? 'Djy\emudk ajz&Sif;EdkifcJhayr,fh rajz&Sif;EdkifcJhwJh tcsdefuydkrsm;ygw,f?
c? 1988 § 'Drdkua&pDta&;awmfyHk rwdkifrDeJ@ ta&;awmfyHkumvawGrSm bH&k efou l w kd ukd &f mrSm aygi;f pnf;+yD;wdu
k &f if yd+k yD;xda&mufw,fqw kd m tm;vH;k
ygwD[m wdkufyGJ0ifvlxk - wufºuwJh vli,fxkeJ@ qufpyfrdvmygw,f/ olwdk@eJ@ uod=uygw,f? vufeufudkifwdkufyGJ qifE$JaeolawG pkpnf;nDnGwfr_ r&Sdwma=umifh
qufvuf+yD; bH&k efopl pftpd;k &udk qef@usiaf &;rSm yd+k yD;eD;eD;uyfuyf yl;aygi;f aqmif&u G Ef ikd zf @kd azgufjyefa&; tpdk;&tqufquf oufqdk;&SnfaewmudkvJ tm;vHk;u jrif=uygw,f?
vHk;yef;=u&ygr,f? 'Drdkua&pDwdkufyGJrSm tjyeftvSef tjrifzvS,fa&;/ tjyeftvSef vufeufuikd w f u
kd yf JG qifEaJ$ eolrsm;twGi;f uyÉdyuQukd tpd;k &tqufqufu toH;k csEikd f
ulnaD &;/ csed u
f ukd w f u
kd yf 0JG ifa&;/ yl;wGw
J u
kd yf 0JG ifa&;wd@k ukd tcsed t f cge@J tajctaetvdu k f cGifh &SdaewmvJ b,folrS rjiif;Edkifyg?
vkyfoGm;&ygr,f? tvkyfwl yl;wGJvkyfa&;oabm jzpfygw,f? vlrsdK;pk vufeufudkiftiftm;pkrsm; uGefjrLepfrsm;eJ@ aygif;pnf;rdrSmudk e,fcsJ@
*? tajctae &ifhrSnfhvmwJh tcsdefrSm wyfaygif;pkwck zGJ@&ygr,f? wyfaygif;pk orm;u rvdkvm;ovdk (e0w) uvJ rvdkvm;ygbl;? 'ga=umifhvJ oGm;ykyfavvGifh
wckudk v#dK@0Suf+yD; (zufqpfawmfvSefa&;wkef;uvdk) zGJ@oifhygw,f? wjynfvHk;vuQ%m ajym=uavh &Sdygw,f? uGefjrLepfeJ@aygif;&if uGJwwfw,fqdkwJh pum;udk uGefjrLepf
90 91
ygwDpnf;±Hk;zGJ@pnf;a&; jy\em? vdkvm;ygw,f?
vufeufudkifwdkufyGJ qifE$JaewJh ae&ma'oawGrSm pnf;±Hk;zGJpnf;a&;[m yHkpH uGefjrLepfrsm;[m tEkyÉdavmr&kyf0g'orm;awG jzpfygw,f? b,fjzpfay:
wrsdK; jzpf&ygr,f? ajratmufvkyfief; vkyfaewJh ae&ma'orSm yHkpHwrsdK; jzpf&ygr,f? ajymif;vJrr_ mS rqdk twGi;f ydik ;f ta=umif;&if;u t"du/ jyifyta=umif;u omrnvd@k ,lq
pnf;±Hk;zGJ@pnf;a&; yHkpHawGudkvJ odyf+yD;awmifhwif;usyfwnf;raezkd@ owdðy& ygw,f?
ygr,f? aysmhaysmhaysmif;aysmif; ðyvG,fjyifvG,fjzpfzdk@ vdkygw,f? 'grSom tajctae tjyiftyu aphaqmfr_[m twGif;ydkif;yÉdyuQ &SdaerSom tpGrf;jyEdkif+yD; tusdK;
ajymif;&if ajymif;ovdk vdkufavsmnDaxG vdkuf+yD;ajymif;vJEdkifygw,f? ajratmufpnf;±Hk; oufa&mufr_ &SdEdkifygw,f?
zG@J pnf;a&;o¿mefrS vufeufuikd w f u
kd yf o
JG ¿mef (od@k r[kw)f vufeufuikd w f u
kd yf JG pnf;±H;k u|efawmfwdk@ygwD&J@ e,fpyfrScGJxGufa&; ta&;tcif;udkyJ OyrmjyKygr,f?
zGJ@pnf;a&;rS ajratmufo¿mefodk@ tjrefajymif;vJEdkifatmif pDpOfxm;&ygr,f? e,fpyfrS tiftm;pkrsm; ygwrD S cGx J u G =f uwmeJ@ ywfouf+yD; u|eaf wmfw@kd &@J oH;k oyfcsuu f
ygwu D vmyfpnf;rsm;udk enf;enf;eJ@}uJ}uJ 0dik ;f Edik af tmif zG@J pnf;&ygr,f? vlrsm; u|efawmfwdk@ygwDwGif;u twGif;ydkif;ta=umif;&if;a=umifhom 'DudpP}uD; jzpfvm&wmvdk@
+yD; tvkyfrjzpfwJh uvmyfpnf;rsm; rjzpfap&yg? oHk;oyfygw,f? twGif;ydkif; ta=umif;&if;omt"du jzpfygw,f?
ygwDynmay;a&;jy\em? jyifyu aphaqmfr_ rygbl;vm;qdkawmh ygygw,f/ trsm;}uD; ygygw,f? 'gayrJh
ygwD0ifta[mif;topf tm;vHk;[m rmhufpf0g'/vDeif0g'/ armfpDwkef; tawG; 'g[mt"du r[kwfygbl;? omrnom jzpfygw,f? 'ga=umifhvJ u|efawmfwdk@ ed*Hk;csKyfcsuf
tac: avhvma&;udk - udk,fpDaomfvnf;aumif; - pkaygif;aomfvnf;aumif; - tywf u axmufvSrf;a&;&J@ +zdKcGJa&;ay:vpDa=umifh/ jyifyu vlrsdK;a&;pdwf"mwfoGif;+yD;
wukwf vkyf&ygr,f? udk,fpDavhvma&;udk tav;xm;&ygr,f? aoG;cGaJ y;ae=uwmawGa=umifh - bma=umifn h ma=umifq h +kd yD; tjyifyta=umif;rsm;tay:
avhvma&;pmapmifrsm;udk tcgtm;avsmfpGm A[dku owfrSwfay;&ygr,f? tjypfyHk rcsygbl;? tjypfudk udk,fhtwGif;rSmom &Smygw,f?
bmomjyefzdk@vdk&if bmomjyef+yD; xkwfa0&ygr,f? qdkAD,uf,leD,H +ydKuGJr_}uD;tay: oHk;oyfcsufudk a&S@ydkif;rSm wifjycJhygw,f?
oufqdkif&m txuftzGJ@tpnf;rsm;uvJ OD;pm;ay;avhvm&r,fh bmom&yf twGif;ydkif; ta=umif;&if;rsm;udkom t"duxm; wifjycJhwm awG@&rSmyg? tar&duefeJ@
rsm; pmapmifrsm;udk owfrSwfay;&ygr,f? taemufe,fcsJ@orm;awG&J@ jyifyu aphaqmfr_awGudk t"du rxm;ygbl;?
rmhufpf 0g'oabmw&m;awG&J@ tkwfjrpf[m rmhufpf0g'tbd"rRm jzpfygw,f? tar&duef e,fcsJ@orm;&J@ Armjynfay:vpD[m worwfwnf;&SdcJhwm
'ga=umifh rmhufpf0g'tbd"rRm avhvma&;udk tav;ay;&ygr,f? r[kwfygbl;? tajymif;tvJawG &Sdygw,f? tJ'D tajymif;tvJawG tay:rSm rSD+yD;awmh
rmhupf 0f g'udk w&m;aotjzpf u|eaf wmfw@kd b,fwek ;f urS oabmrxm;ygb;l ? ArmjynfuGefjrLepfygwD qef@usifa&;t&Sdef twuftusvJ &Sdwwfygw,f?
rmhupf 0f g'b¾mwdu k u
f kd topftopfrsm;eJ@ jznfq h nf;ae&wm jzpfygw,f? topftopf &efukefrSm&SdwJh tpdk;&u w±kwfjynfqef@usifa&;eJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD
rsm;[mvJ tajctaeopf ta=umif;tcsufopfrSm vufawG@vkyfaqmifr_rsm;uae qef@usifa&;udk wufwufºuºuvkyfae&if e,fcsJ@orm;[m tJ'Dtpdk;&udk yHkatm+yD;
&vmwm jzpfygw,f? axmufcHygw,f? 'Drdkua&pDa&;wdk@ - vl@tcGifhta&; rSwfwrf;wdk@udk bmrSrajymygbl;?
ody`Hynm&yfwdkif; wdk;yGm;ovdkyJ rmhufpf0g'[m wdk;yGm;&rSm jzpfygw,f? tpdk;&&J@ jynfwGif;ppfwdkufa&;rSmvJ wufwufºuºu tultnDay;ygw,f? tJ'Dvdk
tmumo ody`HynmrSm aumhyg;eD;uyfpf - *,fvDvD,dk - e,lwefwdk@ awG@&Sd tcgrsd K ;rS m qd k & if ppf t pd k ; &ud k vuf e uf u d k i f w d k u f a ewJ h vl r sd K ;pk t if t m;awG u d k
ajymqdkcJhwJhtwdkif; &yfaewm r[kwfygbl;? ykd+yD;jrifhjrifhwuf a0;a0;jrifEdkifav ao;ao; &Sdw,fvdk@awmif oabmrxm;ygbl;? tar&duefjynfxu J dkawmif acgif;aqmifawG 0ifcGifh
jrif+yD; tEkpdwf=unfhEdkifavav wdk;yGm;aeavav jzpfygw,f? ody`Hynmb¾mwdkufudk ray;ygb;l ? ,d;k ',m;ppfwyfuom yx0DEikd if aH &;oabmt& uGejf rLepf'v D id_ ;f wm;qD;a&;
topftopfeJ@ jznfhae&wmyg? wHwdkif; uma&;twGuf qufqHygw,f?
obm0ody`HynmrSmvJ 'g0ifeJ@wif &yfraeygbl;? 1988 ckESpf aemufydkif;usrSom tajymif;tvJ jzpfvmwmyg? 'gvJ 'Drdkua&pD
rmhufpf0g'[mvJ tJ'Doabmtwdkif; jzpfygw,f? ta&;awmfyHk&J@ aus;Zl;yg? 'Dtajymif;tvJ[m ,m,Dtajymif;tvJ jzpfygw,f? xm0&
96 93
tajymif;tvJvdk@ xifrSwfrSm;=u&if jy\emawG@=uygvdrfhOD;r,f? ppfa=umjcif; cH=u&ygw,f?
1988§ 'Dru kd a&pDta&;awmfykH txGwt f xdyaf &mufaepOfu axmufvrS ;f a&; tJ'Dppfa=umcsufawGudk tckjyefazmf+yD; olwdk@[m uGefjrLepfawGyJvdk@ vuf!_d;
&J@ xdyfydkif;eJ@ ppftkyfpkwGif;rSmajym=uwJh pum;wcGef; &Sdygw,f? “b,fol±dkufvdkufw,f xdk;jyaeygw,f? b,foluowfowf ‘uGefjrLepf’ ao&if+yD;a&mqdk+yD; vkyfaewmyg?
qdkwmudk t±dkufcH&oleJ@±dkufvdkufoluom odvdkufw,f? wjcm;olawGu rodvdkuf=u u|efawmfwdk@ygwD[m ArmjynfrSm 'Drdkua&pDxGef;um;a&;twGuf 'Drdkua&pD
bl;” qdkwJhpum;yg? awmfveS af &;udk tOD;qH;k qifEcJ$ w hJ yhJ gwD jzpfygw,f? u|eaf wmfw@kd &@J 'rD ukd a&pD[m vlwef;pm;
“±dkufol AuyeJ@ cH&olppftpdk;&” uom odvdkufw,f/ vlxk}uD;u rodvdkuf 4 &yf (tvkyo f rm;/ v,form;/ vlvwfwef;pm;eJ@ jynfcspt f &if;&Si)f twGuf 'Dru kd a&pD
=ubl;qdkwJh oabmyg? jzpfygw,f? wenf;tm;jzifh jynfol@'Drdkua&pD jzpfygw,f? 'gudk b,fwkef;urS v#dK@0Suf
'ga=umifh axmufvSrf;a&;u oufaocHtaxmuftxm;awGudk t±l;trl; xm;wm r[kwfygbl;?
vdkufvH&SmazG+yD; owif;pm&Sif;vif;yGJawG t}udrf}udrfvkyfum wifjyaewmyg? jynfol@'Drdkua&pD r[kwfbJ - tajccH'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm;twGufom
tar&duefe,fcs@J uvJ 1988§ 'Dru kd a&pDta&;awmfyu kH kd ol@pw
d }f udKuf yHo
k iG ;f zd@k wdkufwhJ wdkufyw GJ dkif;udkvJ b,foluwdkufwdkuf wufwufºuºu axmufcHrSm jzpfygw,f?
- ol@tuGufxJ 0ifvmapzdk@qdk&if ta&;awmfyHkudk ‘e0w’u uGefjrLepfeJ@ wGJzufxm; bma=umifhvJqdkawmh tajccH'Drdkua&pD &Sdaewm[m ppftpdk;& &Sdaewmxuf tvkyf
wmudk r}udKufEdkifygbl;? orm;/ v,form;/ tvwfwef;pm;eJ@ jynfcspft&if;&Sifrsm;twGuf tusdK;&Sdvdk@yg?
ArmjynfueG jf rLepfygwq
D w
kd m r&Sad wmhb;l ? uGejf rLepfukd vuf!;d_ xd;k jyraeeJ@v@kd e,fcsJ@orm;awGuawmh uGefjrLepfeJ@ 'Drdkua&pDudk ajzmifhajzmifh}uD; qef@usif
ajymygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD r&Sdawmhbl;vdk@ EdkifiHjcm;pme,fZif;awGrSmvJ buf t&mrsm;tjzpf oabmxm;ygw,f? uGefjrLepfqef@usifa&;vkyfrS 'Drdkua&pD
owif;orm;wcsdK@u a&;=uygw,f? tar&duefe,fcsJ@&J@ oHa,mifvdkuf+yD; jynfwGif;rSm tppftrSefvdk@ olwdk@,lqygw,f? e,fcsJ@orm;u 'Dvdkajymwm[m ol@ &yfwnfr_t&
wcsdK@wavuvJ ajym=uygw,f? ajymwmjzpfvdk@ obm0usygw,f? aoonftxd 'Dtwdkif; olwdk@&yfwnfoGm;rSmyg?
ArmjynfuGefjrLepfygwD wnf&Sdaew,f/ rwnf&Sdawmhbl;qdkwmudk }udKufovdk olwdk@&J@ todtrSwfðyr_udkvJ u|efawmfwdk@ awmif;qdkaewm r[kwfyg?
qH;k jzwfEikd yf gw,f? u|eaf wmfw@kd u bmrS0if+yD; pGuzf ufrmS r[kwo f vdk pGuzf ufp&mvd@k vJ jynfwGif;tiftm;pk (u|efawmfwdk@eJ@ tvkyfwlwGJvkyfr,fhtiftm;pk) awGudk
oabmrxm;ygbl;? awmh u|efawmfwdk@udk ppftm%m&Sifpepf qef@usifa&; - ppftpdk;& qef@usifa&;- ppfAsL±dk
wckyJ tav;teuf wifjyygr,f? u|efawmfwdk@eJ@ bHk&efolppftpdk;& qef@usif ua&pD ,Eœ&m;qef@usifa&; - (ppf 3 ppf qef@usifa&;) vkyfaewJh 'Drdkua&pD tiftm;pk
a&;tvkyfudk twlwGJvkyf&if- u|efawmfwdk@ygwD&J@ tqifhae&mudkawmh wenf;enf;eJ@ tjzpf todtrSwfðyzdk@ awmif;qdkygw,f?
todtrSwfjyK&ygr,f? uGefjrLepfacsr_ef;a&;vJ rvkyfzdk@ vdkygw,f? uGefjrLepf0g'qef@usifa&;t,ltq &Sd=uwm &Sdyg/ 'gudk ruef@uGufygbl;/
axmufvrS ;f a&;[m aumufuspyf gw,f? uGejf rLepfq&kd if b,fou l owfowf uGefjrLepf0g'eJ@ ygwDwnf&SdcGifhudk todtrSwfrðywmudkawmh u|efawmfwdk@ vufrcHEdkifyg?
- owfapcsifygw,f? u|ef a wmf w d k @ ay:vpD u uG e f j rLepf e J @ uG e f j rLepf q ef @ usif o l w d k @ tajccH ' D r d k u a&pD
1988 pufwifbmv&J@ [dkbufawGwkef;u ppftpdk;&qef@usifa&;orm; abmiftwGi;f rSm +idr;f csr;f pGm,SOòf yifz@kd jzpfygw,f? tajccH'rD u kd a&pDtcGit hf a&; cHpm;cGiu hf kd
'Drdkua&pDawmfvSefa&;orm;wdkif;[m ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ yHkpHtrsdK;rsdK; vrf; ¹cif;csufxm;wm u|efawmfwdk@ oabmrwlEdkifyg?
toG,foG,feJ@ qufpyfr_ &Sd=uygw,f? ppftpdk;&udkqef@usifwJh wjynfvHk;qdkif&m uGejf rLepfe@J aygi;f &if 'grrS [kwf uGejf rLepf0g'qef@usiaf &;/ w±kwjf ynf qef@usif
tiftm;pk[m usGefawmfwdk@ygwDom&Sdawmh te,fe,ft&yf&yfu uGsefawmfwdk@ygwDeJ@ a&;udk rvkyf&if e,fcsJ@orm;awGu òijiifwwfw,fqdkwmudk u|efawmfwdk@ odygw,f?
qufpyfywfoufvm=uwm rqef;ygbl;? ‘rqv’ vkyf&ifvkyf/ rvkyf&if ‘Auy’ yJ vkyf em;vnfr_vJ &Sdygw,f? 'ga=umifh u|efawmfwdk@u tvkyfwlwGJvkyfolrsm; - r[mrdwfrsm;
p&m &Sad ewmyg? u|eaf wmfw@kd e@J ywfoufqufpyfro d wl ikd ;f vJ uGejf rLepfjzpfrvm=uygb;l ? - wyfaygi;f pktzG@J 0ifrsm;udk axmufxm;a&;ay:vpDuykd g csrw S u
f sio hf ;kH aewm jzpfygw,f?
v_yf&Sm;r_wckr[kwfwckrSm olwdk@[m tzrf;cH=u&ygw,f? axmufvSrf;a&;&J@
94 95
rD;usKd ;armif;ysuef @J wdu k &f awmhvJ wdu
k &f wmxuf a&Smif&wmu rsm;ygw,f? ta&;t}uD;qHk; owdðy&rSmuawmh topfawG@&Sdw,fqdk+yD; tajccHudk
ppfwyfudkudkif+yD; awmcdkvmwmrS r[kwfwm/ jyif+yD;qif+yD; udk,fóuufwJhtcsdefrSm jiif;y,frypfrdzdk@ jzpfygw,f?
wdkuf&wmrS r[kwfwm - 'DvdkyJ jzpf&rSmyg?
1988§ 'Drdkua&pDta&;awmfyHku &JabmfawGudk u|efawmfwdk@ udk,fcsif;pmEdkif pOf;pm;awG;ac:enf;udk owdðy?
wm[m u|efawmfwdk@udk,fwdkif ñuHzl;vdk@yg? ygwD0ifrsm;[m ‘t&m&mudk twnfðy- t&m&mudkjiif;y,f’ wJh pOf;pm;
awmfvSefa&;orm;wdkif;[m awmfvSefwJhtawG;tac:udk ±kyf0wˆKtiftm; awG;ac:r_rsdK; r&Sdzdk@ vdkygw,f? ‘rSm;w,f qdk&ifvJ tm;vHk;rSm; - rSefw,fqdk&ifvJ tm;vHk;
tjzpf ajymif;vJypf&ygr,f? pdwfysuftm;i,fwJh tawG;tac:u t±H_;ay;a&;udkom rSef’/ tJ'grsdK;[m wu,fhvufawG@rSm r&Sdygbl;?
jzpfapygw,f? vDeifu e,fcs@J pepfusr;f udk a&;cJw h m &mpkEpS w f cke;D yg;&Scd yhJ g+yD? tJ'u
D sr;f rSmygwhJ
awmfvSefwJh tawG;tac:udk ±kyf0wˆKtiftm;tjzpf ajymif;Edkifygw,f? rmhufpf tESpfom&udk r,lrdbJ - tJ'Dusrf;u tqdktrdef@wcsdK@eJ@ pm&if;Z,m;awG acwfrrDawmh
u‘awmfvSefwJh tawG;tac:[m vlxk}uD;udk csKyfudkifrdwmeJ@wòyifeuf {&mr ±kyf0wˆK wmudkom ,lrd+yD; ‘t&m&mudk jiif;y,f’ wmrsdK;[m rSm;ygw,f? tjyeftvSeftm;jzifh
tiftm;}uD; jzpfvmw,f?’ vd@k qdzk ;l ygw,f? 'g[m tEkyËdavmr±ky0f g'tjrif jzpfygw,f? ‘t&m&mudktwnfðy’ rd&ifvJ rSm;wmygyJ?
awmf v S e f a &;orm;awG t aeeJ @ vuf & S d t ajctaerS m vk y f E d k i f w mawG eJ @ tcgtm;avsmf p G m tcd k u f t wef @ umvuav;wck r S m jzpf v mwmud k
vkyfp&mawG trsm;tjym; &Sdygw,f? rSefuefwJhvrf;pOfudk tajccH+yD; pGef@v$wfpGef@pm;wm wavmuvHk;qdkif&m trSefw&m;tjzpf xifrSwfrSm;rd&if tdk;eif;cGufeif; jzpfwwfygw,f?
vkyf=u&if tcuftcJ[lor# ausmfeif;EdkifrSm jzpfygw,f? om"u uav;wck wifjyygr,f? pdefvGifðywf+yD; a'gufwmarmifarmif orRw
ygwD0ifopf odrf;oGif;a&; jy\em? jzpfaewJh tcsed uf rEœav;[m 'Dru kd a&pDwcH g;}uD; yGiahf ewJu
h mv jzpfcyhJ gw,f? 'Dwcgawmh
ygwDu csrSwfxm;wJh ‘t0ifcuf+yD; txGufvG,fap&r,f?’ (0ifwJhtcgrSm ppftpdk;&udk aemufqHk;ydwf wdkufyGJwdkuf&wmyJqdk+yD; vlxk}uD;[m cg;pnf;+yD; qefðywf
ygwD&J@zGJ@pnf;yHkrSm owfrSwfxm;wJhtwdkif; wif;wif;usyfusyf aocsmpGmpdppf+yD;rS vufcH aomufum qENjyyGJ}uD;awGw+cdrfh+cdrfh usif;y=uygw,f? vlxkrSm atmifyGJcHpdwfawG
w,f? r,Hk=unfawmhbl;qdkwJhtcgrSm vG,fulpGmeJ@ EkwfxGufoGm;Edkifw,f?) jynfhv#rf; aeygw,f? 'g[m jzpfoifhjzpfxdkufpGm obm0uspGm jzpfaewmyg?
ygwDpnf;rsOf;Oya'twdkif; usifhoHk;&ygr,f? ygwD0if jzpfvdkolrsm;udk ynmay;r_ qENjyyGJuav;wckrSm yk*~dKvfwa,mufu wufºupGm rdef@cGef;ajymygw,f?
- pdppfr_ - prf;oyfr_udk pepfwus vkyf&ygr,f? ajymwJhtcgrSm taqmwvsif a,bk,sðyrdwJh trSm;wck usL;vGefoGm;ygw,f? tJ'gu
ygwD [ m t"d u tm;jzif h ajratmuf v k y f i ef ; ud k vk y f a qmif a e&wJ h awmh “armfpDwkef;&J@aoewfajymif;0u EdkifiHa&;tm%mxGufw,fqdkwm ArmjynfrSm
vuf&t dS ajctaerSm tcgtm;avsmpf mG xkwjf yefr,fh ajratmufvyk if ef;qdik &f m pnf;urf; awmh rSm;oGm;+yD” vdk@ a=unmvdkufygw,f?
enf;vrf;rsm;udkvJ wif;wif;usyfusyf vdkufemap&ygr,f? ‘&&if&-r&&ifcs’ qdw k t hJ rSeb
f ufu wifjyaeolawGukd acsyzd@k 'Dy*k Kd~ vf E_wv f eG f
ygwD0iftm;vHk;udk oHr%dpnf;urf; vdkufemwJh/ oEMdXmefcdkifrmjywfom;wJh/ ajcvGef ajymvdkufwmyg?
tusifhoduQm jzLpifwJh olrsm;jzpfzdk@ awmif;qdk&ygr,f? &ufydkif;twGif;rSmyJ ‘EdkifiHa&;tm%m[m aoewfajymif;uxGufw,f’ qdkwJh
ppf (3) ppfudk qef@usif&mrSm pHjyrsm; jzpf=u&ygr,f? trSefw&m;udk (e0w) u vufawG@jyvdkufygw,f?
ygwD u d k Ed k i f i H a &;t& - tawG ; tac:t& yd k r d k p nf ; vH k ; nD n G w f a tmif aoG;eJ@&if;vdkuf&wJh oifcef;pmyg? EdkifiHa&;tm%m e0w&J@ aoewfajymif;u
wnfaqmuf&mrSm wufºuwJhtcef;u yg0if=u&ygr,f? uGefjrLepf wa,muf[m xGuf+yD;wJhaemuf wjynfvHk;rSm (e0w) u vufpm;acsyGJ}uD; vkyfygw,f? tcktxdvJ
ygwD&yfwnfcsuf =uHhcdkif&ygr,f? ygwDnD!Gwfa&;udk xdef;odrf;umuG,fol jzpf&ygr,f? vkyfaeygw,f? e0w&J@ ‘wnfaqmufa&; - ðyjyifa&;’ [lor#[m ‘vufpm;acsa&;’
qdkwJhapwem ygaewmcsnf; jzpfygw,f?

100 97
o¿mefavm*spf pOf;pm;enf;udk qef@usif=u? ta0;uvluvJ o¿mefom jrifwwfygw,f?
tESpfom&udk ypfy,f+yD; o¿mefudkom tav;xm;wJh pOf;pm;enf;vdk@ wdrfov†mzHk;+yD; rqvxJ 0if=uolawG jynfwGif;rSmvJ renf;ygbl;? wcsdK@vJ
vG,fvG,fyJ t"dy`m,fzGifhyg&ap? t*wdav;yg; vdkufpm;+yD;0ifwm jzpfygvdrfhr,f?
o¿mefavm*spf pOf;pm;enf;eJ@ pOf;pm;+yD; vkyfcJhwmrSm pHcsdefwif&r,fh ta0;u (tif'dkeD;&Sm;u) &Jabmfwa,mufuawmh “cifAsm;wdk@qDu Adkvf
yk*~dKvfuawmh OD;§Adkvf ae0if; jzpfygw,f? ae0if;u odyw f ;kd wufw,f? usKyfw@kd qu D ql[mwdek @J awmh wjcm;pDy”J vd@k ajymzl;ygw,f?
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD/ jynfol@wyfrawmf/ jynfol@ppf/ jynfol@qdkif/ oluvJ ta0;u=unfh&awmh o¿mefudkomjrif+yD; tESpfom&udk rjrif&vdk@yg?
jynfolydkif/ qdk&S,fvpft&if;tESD;/ a&S@aqmifvli,f pwmawGyg/ ukefatmifoma&;&&if wwd,uGef*&uf tpD&ifcHpmrSmygwJh Armjynf[m udkvdkeDwydkif;vuQ%m
pmrsufESm awmfawmfrsm;rsm; ukefEdkifygw,f? &Sdw,fqdkwJh oHk;oyfcsuf[m o¿mefavm*spfyJvdk@ pGyfpGJolvJ &Sdygw,f?
uGefjrLepfygwDeJ@ ygwD&J@vrf;pOfudk o¿mef0g'eJ@ &ifqdkifzdk@ vkyfvdkufwmyg? ol@wifjycsufu “Armjynf[m e,fcsJ@aºu;awGa=umifh udkvdkeDwydkif;vuQ%m
'DemrnfawG[m zrf;pm;Edik pf rG ;f &So
d vm;qdak wmh/ &Syd gw,f? tay:,Hom &Sy+f yD; &Sdwmvdk@ oHk;oyf&if/ tar&duef[m e,fcsJ@EdkifiHrjzpfbJ t}uD;qHk; udkvdkeDwydkif;EdkifiH
awG;wwfolrsm;/ ±dk;txHkxdkif;olrsm;eJ@ Armjynfta=umif; ravhvmzl;ol EdkifiHjcm;rS jzpfua&maygh/ tar&duefrSmu aºu;trsm;qHk;yJ” vdk@ ajymygw,f?
tcsdK@yk*~dKvfrsm;udk zrf;pm;Edkifygw,f? tJ'Dtwdkif;omqdk&if ygwDA[dk[m o¿mefavm*spfawG;ac:enf; trSm;udk
rqv ygwDqdkwmudkyJ =unfhyg/ wu,fav;eufwJh awmfvSefa&;ygwDw&yf&J@ rSm;w,fwJh?
o¿mefawG ,lxm;ygw,f? oabmw&m;pmwrf;awG ygwDzGJ@pnf;yHkawG - Xme}uD;awG A[dkudk olpGJwJhyk'fru ol@udk jyefywfaewmudk owdðyrd[efawmh rwlygbl;?
- ygwDausmif;awG - nDvmcHawGeJ@ [dwf[efawG xkwfxm;ygw,f? tESpfom&usrSom ae@jyefwdk;,l+yD; ta=umfvSnfha&mif;&ol tay:wifwJhaºu;eJ@ vkyfief;wdk;csJ@
Avmjzpfaewmyg? om"u uav;wck wifjyygr,f? csifvdk@ b%fuaºu;,lwJh vkyfief;&SifolaX;}uD;&J@ taºu;[m taºu;csif;wlayr,fh
zqyvtzGJ@ tuGJtjyJjzpf+yD; ppfwyfu tm%modrf;oifh rodrf;oifhudk tESpfom&csif; rwl=ubl;qdkwmudk vlwdkif;odygw,f? olvJodrSmyg/ 'gayrJh pGJcsuf
qdk&S,fvpfppfAdkvfawG pOf;pm;ae=ucsdefu Adkvfr–;tqifh&Sd ppfAdkvfwOD;u ajymygw,f? wifcsifvGef;wma=umifh (odk@r[kwf) olvkyfaeustwdkif; wpHkwOD;udk rsufESmvdktm;&
“u|eaf wmfu ausmif;om;or*~vJ rvkyzf ;l bl;? ppftwGi;f uvJ ppfAv kd u
f av; vkyfcsifaZma=umifh o¿mefavm*spf jzpfoGm;yHkygbJ?
b0eJ@ tdENd,ygoGm;wm - 'ga=umifh uGefjrLepfvJ rjzpfcJhbl;/ qdk&S,fvpfvJ rjzpfcJhbl;? ygwAD [du k vuf&AdS rmjynf&@J udv k ekd w
D ydik ;f vuQ%m[m 'k§ ppf}uD; rjzpfru
D
ppf+yD;vdk@ jyefvmppfr_xrf;awmh u|efawmfhatmufu ppfAdkvfawGu wa,muf+yD; udkvdkeDwydkif;vuQ%mawGvdkyJ tJ'D (o¿mefawG) twdkif;&Sdaew,fvdk@ b,fwkef;urS
wa,muf &mxl;awG ckew f ufomG ;=uw,f? =unfv h ukd af wmh tm;vH;k qd&k ,
S v
f pfawGcsn;f rwifjycJhygbl;/ ‘pyful;rwful;’ tqifhvdk@ owfrSwf&mrSm - e,fcsJ@pepfusrf;xJrSmygwJh
yJ? usKyfwdk@ wyfrif;vJ 'DvdkyJ” vDeifwifjycJhwJh ‘pyful;rwful; tqifh’ qdkwmrsdK;eJ@awmif rwlbl;vdk@ twdtvif;
“aemufwcg acwfysuf&ifawmh topfay:wJh ygwDxJ 0ifypfr,f? 'grS wifjycJhwm jzpfygw,f?
&mxl;wufrSm”wJh? pdwfysuftm;i,fwJh tawG;tac:awG t0ifrcHeJ@-
tJ'pD pfAv
kd [
f m rqv ay:vmawmh xdyo f ;D wOD; jzpfaeygw,f? ol@pOf;pm;csuf u|efawmfwdk@ygwD&J@ (55) ESpfwm c&D;[m =urf;wrf;ygw,f? wcgw&HrSm
udk taumiftxnf azmfvdkufyHkygyJ? xGuf&yfvrf; r&Sdawmhovdk cHpm;&wmvJ trsm;tjym;yg?
tJ'Dvdk vlrsdK;awGeJ@ zGJ@xm;wJhygwD[m bmemrnfwyfxm;xm; tESpfom& bDtdkifat wyfzsuf&wkef;u - zufqpfawmfvSefa&;wyf zsuf&wkef;u
uawmh ppfAsL±dku&ufygwDyJ jzpfaerSmyg? xGu&f yfvrf;ydwo f vdk cHpm;&r_awG jzpfcyhJ gw,f? 48§rwfvwke;f u tajctaeawG[mvJ
o¿mefwck ,lvdkuf±HkeJ@ tESpfom& ajymif;roGm;ygbl;? pdwfysuftm;i,fp&myg? tzrf;cH&olawGuvJ trsm;tjym; - tzrf;rcH&bJ tajy;
teD;uyf+yD; =unfh&ayr,fh wdrfov†mzHk;aeolu o¿mefudkom jrifovdk aumif;vdk@ vGwfvmolawGuvJ wu,fhudk t0wfwxnf udk,fwckeJ@ vufAvmyg?
98 99
c? 'Drdkua&pD ta&;awmfyHktwGuf (tydkif;oHk;)
vwfwavmvkyfief;wm0efrsm; jy\em? taxGaxGjy\emrsm;
ygwDrS vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; (rl=urf;) udk a&;om;+yD; 'Drdkua&pD u? ArmjynftwGuf zGH@òz;a&; vrf;a=umif;?
tiftm;pk toD;oD;odk@ wifjyxm;ygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJ+yD; jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufum 'Drdkua&pDjynfh0I
tJ'Dvkyfief;wm0efawGuawmh atmufygtwdkif; jzpfygw,f? wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfr_&Sdaom tcgusrSomv#if zGHòz;a&;odk@ wu,fwrf; csDwuf
Edkif=urSm jzpfygw,f? 'gomv#if wckwnf;aomvrf;a=umif; jzpfygw,f?
vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; (e0w) &J@ ‘e,fpyfa'o zGHòz;a&; - jidrf;csrf;a&;’ qdkwmuvJ awmifra&muf
ajrmufra&muf jidrf;csrf;a&;yg?
1? jynfwGif;ppf &yfpJ+yD; jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;? raphpyfbl; tðywfwdkufr,fvdk@ajym+yD; ‘tðywfwdkufjidrf;csrf;a&;’ ‘vufeufcs
2? ppftm%m&Sifpepf/ ppftpdk;&ESifh ppfAsL±dkua&pD ,Eœ&m;wdk@udk zsufodrf;+yD; jidrf;csrf;a&;’ vkyfvmvdkufwm tckusawmh vlrsdK;pktiftm;pk wcsdK@eJ@ “vufeufudkif
ppfrSefonfh ygwDpHk 'Drdkua&pDpepf xlaxmifa&;? xm;wJh jidrf;csrf;a&;” “aiGrJudk c0gcscGifhay;wJh jidrf;csrf;a&;” eJ@ wpcef;&yfaeygw,f?
3? azmufjyefaom Oya'rsm;/ trdef@a=umfjimpmrsm;ponfwdk@udk zsufodrf;+yD; EdkifiHa&;t& rajz&Sif;bl;qdkwJh e0w[m 'DvlrsdK;pk tzGJ@awGeJ@ a'oEœ&
jynfolvlxk. tajccH'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;wdk@udk av;pm;todtrSwfðya&;? ud, k yf ikd t
f yk cf sKyfa&; jy\em ('g[m Edik if aH &;jy\emppfppf jzpfygw,f?) aqG;aEG;ae&yg+yD?
(vl@tcGifhta&;wGif t"duESifh yxrtusqHk;onf vl@touf&Sifaea&;ESifh tvkyf EdkifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;&ygawmhr,f? tm;vHk; - vHk;csmvnfukef=uawmhrSmyg?
vkyfEdkifcGifh &a&; jzpfonf?) jynfwGif;ppf[m yHko¿meftrsdK;rsdK;eJ@ qufvufjzpfay:aeOD;rSmyg?
vGyfvyfpGma&;om;ajymqdkcGifh/ ykHESdyfxkwfa0cGifh/ pk±Hk;pnf;a0;cGifh/ toif;tyif; ArmjynftaeeJ@ rzGH@òz;bJ jzpfae&wmudk tusOf;csKyf+yD;ajym&if t"dutm;jzifh
zGJ@pnf;cGifh/ pDwef;vSnfhvnfcGifh/ ,Hk=unfudk;uG,fcGifh/ pmay;pm,lvkyfcGifhwdk@udk &&Sda&;? ta=umif;tcsuf (2) csuf &Sdw,fvdk@ ,lqygw,f?
Edik if aH &;ygwrD sm;/ tzG@J tpnf;rsm;ESihf tiftm;pkrsm;tay: rw&m;oif;a=unm wcsufu jynfwGif;ppfeJ@ wdkuf±dkufywfoufwJh ta=umif;tcsuf/
xm;jcif;rsm;tm; jyefvnf ±kyo f rd ;f ay;a&;/ zsuof rd ;f jcif;cHxm;&aom Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf aemufwcsufu jynfwGif;ppfe@J oG,f0dkuf+yD; ywfoufwhJ ta=umif;tcsuf?—
tzGJ@tpnf;rsm;tm; jyefvnfzGJ@pnf;v_yf&Sm;cGifh ðya&;? jzpfygw,f?
EdkifiHa&;tusOf;om;tm;vHk; jyefv$wfa&;? tusOf;om;rsm;tm;cE<mudk,ft& jynfwiG ;f ppfe@J wdu k ±f u
kd yf wfoufwhJ ta=umif;tcsuaf wGukd tao;pdwv f u kd f
vnf;aumif;/ pdwf"mwft&vnf;aumif;/ n‡if;yef;ESdyfpufjcif; rðya&;? &if trsm;tjym; &Sdygvdrfhr,f? aumufumiifumajym&&if ²²²
4? trsdK;om;aoG;cGJr_udk qef@usif+yD;/ trsdK;om;aoG;pnf;nDnGwfa&;udk wnf 2zufppfwyfrsm;&J@ ppfp&dwfrsm; - ppfa=umifh aoa=uysufpD;&r_rsm;/ vkyftm;
aqmufa&;? aumif;wJh vli,fvlvwfrsm;&J@ xkwfvkyfa&; pGrf;tm;qHk;±_H;r_ - acsmqGJvdk@ xkwfvkyfa&;
trsdK;om;aygif;pHk jynfolrsm;tay: zdESdyfr_/ ppfðyr_/ vk,ufowfjzwfr_ rSefor# vkyftm;qHk;±H_;r_pwmawG jzpfygw,f?
tm;vHk; csufcsif;&yfpJa&;? qif;&Jww hJ ikd ;f jynfu (tpd;k &wyfwckxJ ajym&ifawmif) ppfom;oH;k ode;f ausmef @J
trsKd ;om;vlenf;pka'orsm; wd;k wufz@HG òz;a&;udk &nf&, G cf su&f &dS /dS ajcvSr;f &S&d jdS zifh rSDcdkolawG teJqHk;woef;udk au|;arG;ðypkae&ygw,f?
aqmif&Gufa&;? Ta'orsm;wGif trsdK;om;jynfolrsm;udk zdESdyfcsKyfjc,f&ef &nf&G,fcsuf wdik ;f jynfrmS &Sw d hJ arG;uif;p uav;up+yD; ouf}uD;&G,t f rkd sm;txd tm;vH;k u
twGuf tvGeftu|H csxm;aom ppfwyfrsm; jyef±kyfa&;? &SmazGau|;arG;ðypkae&wmyg? t=urf;tm;jzifh vl 40 wdkif;u ppfeJ@ywfoufwJh vl
trsdK;om;vlenf;pk jy\emudk wef;wla&;ESifh aoG;pnf;a&;/ tjyeftvSef wa,mufudk au|;arG;ðypkxm;&wmyg?
tusdK;&Sda&;tay: tajccH+yD; vlrsdK;pkHjynfolw&yfvHk;.qENESifhtnD wnf&Sdaeaom pm&if;Z,m; tao;pdwf pepfwusðypk&if aiGukaÉaygif;rsm;pGm jzpfrSmyg?
104 101
oG,0f u kd w
f hJ ta=umif;tcsuaf wGuawmh t"dutm;jzifh pD;yGm;a&;ta=umif; (rSwfwrf;awG=unfhawmh) rsm;yHk ay:ygw,f? ynmawmfoif a&G;=u&mrSm uaemifrif;u
euef;wvHk; rodolawGu vufwnfhprf; pD;yGm;a&;ay:vpDawG usifhoHk;=uwmyg? eJeJ - wjcm;ya'o&mZfawGu rsm;rsm;a&G;+y;D v$w=f uyHk ay:ygw,f? rSww f rf;awG rzwfrv d @kd
ppftkyfpk&J@ ‘jynfolydkif’ vkyfaqmifcsufa=umifh qHk;±_H;&wmawG - y&rf;ywm (r&SdwmvJ jzpfEdkifygw,f) rodEdkifygbl;?
pDrHudef;trsdK;rsdK;a=umifh qHk;±_H;&wmawGudk pm&if;Z,m;ðypkvdkuf&if jynfwGif;ppfa=umifh ynm&vm+yD; acwfrDa&;vkyfEdkifol tenf;tyg;&SdwmuvJ vGwfvGwf
wdkuf±dkufqHk;±_H;&wmawGxuf tqeJ@csD+yD;rsm;rSm aocsmygw,f? u|wfu|wf}uD; rvkyfEdkif=u&Smygbl;? rEœav;udk t*Fvdyfodrf;awmh oH&nfóupufu
rqv acwfwkef;uawmh [dkua&eHawG@Edk; - 'Dua&eHawG@Edk;eJ@ a&eHodkuf wydkif;wp}uD;yg?
wl;cJyh gw,f? e0w acwfusawmh &wemajruausmufawG &Smygw,f? a&eHvJ wl;ygw,f? wdkif;jynfw0ufom usefayr,fh - tod^m%fyGifhvif;olrsm; - ynm&Sifrsm;
tcktxdawmh pD;yGm;jzpf rxGufao;ygbl;? =uH&mr&awmh tdrfaygifajraygif+yD;vkyfwJh &Sdae&if wdkif;jynf tckavmuf acwfaemufrusygbl;?
pD;yGm;a&;rsdK;eJ@ tdrfwdkifc|wfa&mif;wJh pD;yGm;a&;rsdK; ²²² tJ'Dvrf;udk vdkufaeygw,f? ESpf&Snf tckawmh tod^m%facwfaemufuswJh - ya'o&mZfpnf;pdrfudkom irf;irf;
uefx±dkufay;+yD; (wnfaqmuf - oHk;pGJ - vufv$J) ay;a&;pepfeJ@ [dkw,fawGaqmuf wuf ,pfr;l aecsiw f hJ olawGa=umifh bmrSrjzpfajrmufcyhJ gb;l ? Edik if jH cm;v$wvf ukd w
f hJ rª;om;
wmeJ@ obm0t&if;tjrpfawG pdkufysdK;xkwfvkyfa&; ukef=urf;awGudk xkwfa&mif; - rwfom; ynmawmfoifawGuvJ ya'o&mZfrif;ysdKrif;vGifawG tjzpfeJ@ EdkifiHjcm;u
ae&wmudk ajymwmyg? tavvdkufwmom wwfajrmufvmygw,f? wdkif;jynf&J@ uH=urRmygyJ?
vlawGaoa=u&wmrSmawmif jynfwGif;ppfa=umifh aoa=u&wmawGxuf tJ'u D =H urRm[m tckxd oHo&m&Snaf eygw,f? *syefe@J uawmh r,SOo f mawmh
jynfwGif;ppfeJ@ wdkuf±dkufrywfoufwJh iwfvdk@ - tpm;qif;&Jvdk@ ao=u&wmawG - vdk@ r,SOfcsifygbl;? ,SOf&if,SOfEdkifao;wJh tdrfeD;csif;EdkifiHawGudkawmif tckawmh rrDawmh
a&=unf&mjrufE&k m pD;yGm;&Sm=u&if; zsm;emvd@k ao=u&wmawG/ òr@ay:u vlxq k ENjyyGrJ mS / ygbl;? Adkvfatmif}uD; rsuf&nfusw,fqdkvJ usavmufp&mygyJ?
awmxJawmifxrJ mS ppfwyfu ypfowfv@kd aoa=u=u&wmawGu ydrk sm;r,f xifygw,f? u|efawmfwdk@ jynfolawGudk pmemwJh tdrfeD;csif;jynfolawGu ar;ygw,f?
1988§ckESpftwGufqdk&ifawmh jynfwGif;ppfa=umifhxuf qENjyyGJrSm aoa=u ArmjynfrSm txnfpuf - rD;jcpfpuf - qyfjympuf - "mwfcJ - oGm;wdkufaq; - bD; -
&wm[m tq q,feJ@csD+yD; &Sdygw,f? rSef - oGm;yGwfwHpwJh tajccHvloHk;ukefypPnf;awGvkyfwJh pufawG r&Sdbl;vm;wJh? tajccH
txufrSmwifjycJhwJh ta=umif;tcsuf 2 csuf&Sdaeoa&G@ zGH@òz;a&;&SdrSm ukef=urf;awG &Sdaeom;yJwJh? bma=umifh EdkfifiHjcm;u 0,foHk;ae=uovJwJh?
r[kwfygbl;? 'gudk ,wdjywf ajymEdkifygw,f? 'Dar;cGef;udk ppftm%m&SifpepfrSm ,pfrl;aewJh tm%mydkifppfAdkvf}uD;awGuyJ
wdkif;jynfawG&J@ ordkif;jzpfpOfrSm - wcgaemufusvdkuf&if ordkif;eJ@csD+yD; ajz=uyg? rif;wkef;rif; - oDaygrif;acwfu acwfrDzGH@òz;a&;vrf;ay: ra&mufcJhwm ya'
wauG@}uD; trDvdkuf&ifawmif rrDawmhwmudk zwfzl;=urSmyg? o&mZfpnf;pdraf wGe@J ,pfr;l aeolawGu w&m;cHjzpfw,fq&kd if - 'Dae@wikd ;f jynfrzG@H òz;wm
Armjynf&J@ vufawG@udkyJ =unfhyg? *syefjynfacwfrDa&; óu;yrf;vmwJh tcsdefeJ@ ppftm%m&SifawG w&m;cHyg?
ArmjynfrSm acwfrDa&;vkyfwJhtcsdef[m twlwlavmufyg? acwfrDa&;vkyfwJh ar*sDacwf 19 &mpkESpf tukefavmufrSm Armjynfudk jzwfwufoGm;wJh *syefjynfeJ@ 20
[m 1867 urS p+yD;vkyf&wmyg? &mpkESpf tv,favmufrSm jyefawG@=uygw,f? olu zufqpfe,fcsJ@ - Armjynfu
rwlwmuawmh Armjynfu ppf (2) yGJ ±_;H +yD; wdik ;f jynfw0ufyJ useyf gawmhw,f? zufqpfu|efb0?
yx0D taetxm;t& *syefjynf&@J wnf&rdS u _ Armjynfxuf uHaumif;w,fv@kd qd&k rSmyg? ordkif;wauG@rDatmif rvdkufEdkifayr,fh - ordkif;wauG@rSm jyef+yD;qHk&ñuH&avh
ArmjynfrmS vJ *syef{u&mZf rwfq[ k w D v kd kd tod^m%fyiG v
hf if;wJh ya'o&mZf &Sdwmudk ajymwmyg?
uaemifrif;om; (tdraf &S@rif;) &Syd gw,f? taemufEikd if rH sm;od@k ynmoifrsm; v$wyf gw,f? wdkif;jynfudk cspfwmvJ olwdk@udk b,folrSrrD - wdkif;jynfudk b,fawmhrS opPm
b,fvdkynmawmfoifawG a&G;cJh=uovJ - qdkwmrSmawmh *syefeJ@Arm uGmoGm;yg+yD? razmufqdkwmvJ yg&J@? tJ'gudk aºu;a=umfaeolrsm;u wckwnf;aomyGifhaewJh zGH@òz;a&;
EdkifiHjcm;xGuf+yD; ynmoif&atmifoifolxuf Armjynfu aiGrSm+yD; tavvdkufaeolu vrf;udk bma=umifhrvdkufEdkif=uwmvJ? bma=umifh rvdkuf0Hh=uwmvJ?
102 103
rdrdwdk@&J@ wHqdyfcwfESdyfzdk@ óu;pm;=uwmcsnf;jzpfygw,f? jy\emt&yf&yfudk nd‡E_dif;ajz&Sif;oGm;a&;?
1988§'Drdkua&pDta&;awmfyHk}uD;twGif; jzpfysufcJhwmawG - EdkifiHa&; 5? vuf&Sdtpdk;& ppfwyftm; ppftkyfpkwpk. cg;ydkufaqmifwyftjzpfrS
tiftm;pktoD;oD; v_yf&Sm;cJhyHkawGudk jyefvnfoHk;oyf&if wHqdyfcwfzdk@ óu;pm;=uwmudk EdkifiHawmf. ppfwyftjzpfodk@ ajymif;vJypfa&;?
txift&Sm;awG@Edkifygw,f? ppfwyftwGif; vGyfvyfpGm EdkifiHa&;avhvmcGifh/ aqG;aEG;cGifhðya&;?
1988 ckESpfwGif;u vrf;ray:rSm - tckawmh awmawmifawGxJrSm - ppfAsL±dku&ufrsm; }uD;pdk;jc,fvS,faeaom pD;yGm;a&;vkyfief;udkifief;tm;vHk;
pGef@v$wfpGef@pm;wdkufyGJ0ifcJh=u - 0ifae=uolrsm;rSm pdk;&drfpdwfwck t+rJ&Sdwwfygw,f? zsufodrf;ypfa&;/ rnfonfhta=umif;ESifhr# ppfAsL±dkua&pD ,Eœ&m;taeESifh pD;yGm;a&;
tJ'guvJ obm0usus jzpfay:vmwmyg? tJ'Dpdk;&drfpdwfu ‘igwdk@ wdkufyGJ&J@ atmifoD; vkyfief;rsm;vkyfcGifh r&Sda&;?
atmifyGifhudk =um;uae tjrwfxkwf acgif;yHkjzwfoGm;&if’ qdkwJh pdk;&drfpdwfyg? EdkifiHawmf. ppftiftm;udk EdkifiH. pD;yGm;a&;tajctae - EdkifiH.tenf;qHk;
'Dpdk;&drfpdwfrsdK;[m oHk;&mjynfhwkef;u/ bDtdkifatwkef;u zufqpfawmfvSefa&; vdktyfr_ tajctaewdk@t& xdef;!d‡av#mhcsypfa&;?
wkef;u vGwfvyfa&;wdkufyGJ0ifpOfwkef;uvJ ay:ygw,f? 6? jynfolvlxk.pm;0wfaea&;udk bufpHk jr‡ifhwifay;a&;?
‘igw@kd t±d;k yHak y:rSm tacsmiform;awG acgi;f aygi;f pwvlvel @J wufxikd =f u&if’ ukefaps;E_ef;usqif;a&;udk pDrHudef;wus vkyfudkifa&;/ pD;yGm;a&;/ b¾ma&;
qdkwJh pdk;&drfpdwf[m ta=umif;rJh pdk;&drfpdwfawmh r[kwfygbl;? 1948 uae tck 1994 tajctae pm&if;Z,m;wdk@udk jynfolvlxkxH rvdrfnm rxdrfcsefbJ wifjya&;?
txd tacsmifvdkufolawG acgif;aygif;pwvlvleJ@ tm%mukvm;xdkifrSm xdkif+yD; wdkif;jynf. pD;yGm;a&;wGif ppftkyfpkESifh ‚wdk@. todkif;t0dkif;rsm;tm;
Armjynf}uD;udk qGJESpfae=uwm txift&Sm;yg? tkyfpnf;cGifh/ jc,fvS,fcGifh rðya&;/ ‚wdk@udk OD;pm;ay;jcif; rðya&;?
1988 rwdik rf u D wnf;u ygw&D @J om;aumif;orD;aumif; tajrmuftjrm;[m wu,fwrf; trSDtcdkuif;+yD;/ wu,fwrf;zGH@òz;wdk;wufonfh trsdK;om;
ppftpdk;&udk &ifqdkifwdkufyGJ0ifcJh=uygw,f? 1962 uae 1988 txd 26 ESpftwGif;rSm pD;yGm;a&;w&yfudk tqifh&Sd&Sd wnfaqmufa&;?
uGefjrLepfawG[m wjcm;wufºuolrsm;eJ@wGJ+yD; wdkuf=u&if; aoa=u'%f&m&=u/ 7? EdkifiHjcm;qufqHr_rsm;udk v#dK@0Sufrxm;bJ jynfolvlxktm; today;a&;?
axmufvSrf;a&; ppfa=uma&;pcef;rsm;rSm aovkarsmyg; ESdyfpufcHcJh=u& - udkudk;u|ef; - trSDcdkuif;+yD; wufºuonfh =um;aea&;0g'udk usifhoHk;a&;?
tif;pdef f - rEœav; - o&ufpwJh axmifawGxrJ mS n‡i;f yef;ESyd pf ufc=H u&ygw,f? axmifxJ 8? tvkyform;rsm;. aexdkifpm;aomufr_ tqifhtwef; jrifhrm;atmif
rSm usqHk;cJh&olawG- 'kudQwjzpfoGm;&olawGvJ renf;ygbl;? vkyfa&;?
1988§tHºk ur_}uD; ay:vmzd@k a&m/ tHºk ur_twGi;f rSma&m tHºk ur_t+yD;rSmyg (tJ'D jrifwh ufaeaom ukeaf ps;E_e;f ESihf tnD vkycf rsm;wd;k ay;a&;? vkycf iG o
f m,ma&;/
umv uav;twGif;rSmwif) &maxmifr#aom ygwD&J@ om;aumif;orD;aumif;rsm;[m vlr_zlvHka&; tcGifhta&; tygt0if cHpm;cGifhrsm; jynfh0vHkavmufa&;?
pGe@f vw
$ pf eG @f pm; vkycf =hJ u&ygw,f? usq;kH =u - aoG;ajrus=u - axmifwef;us=u&ygw,f? tvkyfvufrJhrsm;udk u,fq,faxmufyHha&;?
ta&;awmf y H k } uD ; ay:ayguf v mapzd k @ / ta&;awmf y H k } uD ; &J @ t&S d e f t [k e f tvkyt f xGuEf e_ ;f jrifrh m;a&;? wbufwiG v f nf; vkycf iG o f m,ma&;ESihf vHðk cHa&;
jrifhvmapzdk@ - ta&;awmfyHk}uD;&J@ atmifoD;atmifyGifhawGudk xdef;odrf;umuG,fzdk@ twGuf tmrcHa&;?
pGefv$wfpGef@pm;cJh=uwmyg? vkyfief;cGifwGif a,mufsm;ESifh rdef;r vkyfief;wlv#if vpmtygt0if tajccH
'D pGe@f vw$ pf eG @f pm;&r_awGtwGuf ygwu D b,fawmhrS aemifw&rSm r[kwyf gb;l ? cHpm;cGifhrsm; wef;wla&;?
*k%f,laerSmyg? ygwD0ifwdkif;[m awmfvSefa&; ol&Jaumif;0g'udk pdkufxloGm;=uwJh tvkyform;rsm; OD;pD;onfh tvkyform;or*~rsm; zGJ@pnf;cGifh&a&;?
ygwDacgif;aqmifrsm; ygwD0if trsdK;orD; - trsdK;om;rsm;udk avhvmtwk,loGm;rSm 9? aus;vufa'o&Sd xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm; vGwfvGwfvyfvyf jzpfay:
jzpfygw,f? wd;k yGm;Edik af p&efEiS hf v,f,mxkwv f yk rf _ wu,fwrf; wd;k wufEikd &f eftwGuv
f nf;aumif;/
aemifvmr,fh wdkufyGJtqufqufrSmvJ pGef@v$wfpGef@pm; vkyfaqmif=uOD;rSm pufrv _ ,f,mjzpfxeG ;f a&;twGuf ajr,mðyjyifa&;udk ajcvSr;f &S&d /dS tpDtpOf&&dS /dS cGjJ cm;r_&&dS dS
108 105
taumiftxnfazmfa&;? 12? òr@aeqif;&Jom;rsm;.pm;0wfaer_ wdk;wufvmatmif pDpOfay;a&;/
ya'o&mZfajr&Sifpepfudk vHk;0zsufodrf;a&;/ o¿meftrsdK;rsdK;jzifh wnf&Sdae w&m;ojzifh pD;yGm;&SmcGifhudk tmrcHa&;?
aom oD;pm;crsm;zsufodrf;a&;/ v,fvkyfol v,fydkifa&;? jynforl sm;. td;k tdr&f yfuu G t f wGi;f od@k ppfwyfEiS yhf v
k yd t
f ygt0if tkycf sKyfa&;
ppftm%m&Sipf epfEiS hf ppftpd;k &udk tusKd ;ðyonfh ajr,may:vpD/ ajr,mOya'/ tydkif;rsm;u w&m;rJh0ifa&muf &SmazGr_/ aESmuf,Sufr_ rSefor# wm;jrpfydwfyifa&;?
ponfrsm; tukeftpif zsufodrf;a&;? rdrdqENrygbJ ZGwftwif; tdk;tdrfajymif;a&$@cdkif;r_rsm; &yfpJa&;?
v,f,mpdkufysdK;xkwfvkyfr_tm; rcsKyfjc,fruef@owfa&;/ v,f,mxGuf 13? puf±Hktvkyf±Hk ydkif&Sifrsm;/ vkyfief;&Sifuav;rsm;ESifh ukefonfyGJpm;rsm;.
oD;ESHrsm;tm; vGwfvyfpGm a&mif;cscGifhðya&;? pufr_vufr_ESifh ukefoG,fa&; vkyfief;rsm; zGH@òz;wdk;wufapa&;?
qif;&Jonfh v,form;rsm;tm; tcsut f vuf uef@owfrr_ ygbJ twd;k E_e;f eJeJ &if;ESD;jr‡KyfESHvkyfudkifcGifhrsm;udk ppftkyfpkESifh taygif;ygrsm;twGufom uef@owf
jzifh trawmfa=u;xkwaf y;a&;/ wu,fwrf; jyefrqyfEikd o f nfh trawmfa=u;a[mif;rsm; xm;jcif;rsm; zsufodrf;a&;?
udk av#mfypfa&;? t&if;tESD; acs;iSm;&&Sda&;/ ukef=urf;&&Sda&;/ xGufukefrsm; a&mif;cs&mwGif
acs;iSm;Edkifolrsm;vnf; acs;iSm;csifatmif qif;&Jom;rsm;vJ tusdK;&Sdatmif acsmarmajyjypfatmif vkyfay;a&;?
oifhwifhaom twdk;E_ef;xm; owfrSwfcsuf&Sdonfh twdk;E_ef;qdkif&m jyXmef;csufwck jynfyESifh ukefoG,fr_udk yk*~vdursm; yg0ifvkyfudkifcGifh &a&;?
csrSwfay;a&;? ukefonf}uD;rsm;/ pufydkif&Sifrsm;/ vkyfief;&Sifrsm;. tzGJ@tpnf;rsm;udk
v,f,mtvkyform;rsm; tygt0if tajccHv,form;xk. tusdK;pD;yGm;udk vGwfvyfpGm zGJ@pnf;cGifh ðya&;?
tumtuG,fay;rnfh v,form;or*~rsm; zGJ@pnf;cGifh&a&;?
10? rqv ynma&;pepfudk qufcHxdef;odrf;xm;aom vuf&SdAsL±dku&uf txufyg vkyfief;wm0efrsm;udk jyifqif - jznfhpGuf - ðzwfy,fcsifwmrsm;&Sd&if
ynma&;pepfudk zsufodrf;+yD; trsdK;om;qefaom/ ody`Henf;usaom vlxkvuQ%m rnfonfh tzGJ@tpnf; - woD;yk*~vrsm;eJ@rqdk u|efawmfwdk@ n‡dE_dif;aqG;aEG;vdkygw,f?
aqmifom ynma&;ESifh ,Ofaus;r_xlaxmifa&;? 1988§ ckEpS f 'Dru
kd a&pDta&;awmfy}kH uD; ayguu f aJG y:xGuv f mwJt
h cgrmS t"du
ynmwwf tvkyv f ufrjhJ y\em ajz&Si;f ay;a&;/ vGwv f yfpmG ynmqnf;yl;cGihf OD;wnfcsufjzpfwJh ppftm%m&Sifpepf - ppftpdk;&udk ðzwfcsa&;twGufom OD;pm;ay;+yD;
&a&;? ta=umif;trsKd ;rs;kd a=umifh rwwfombJ Edik if jH cm;od@k a&muf&adS e&onfh ynm&Sirf sm; (OD;wnfcsufra00g;atmif) EdkifiHa&;awmif;qdkcsufrsm;udkom tav;ay;cJhygw,f?
udk trsKd ;om;zG@H òz;a&;vkyif ef;rsm;wGif wufºupGm yg0ifvmEdik af &;twGuf vrf;zGiahf y;a&;? 'Drdkua&pDta&;awmfyHkudk a&&SnfwdkufyGJ qif=u&awmhr,fhtcgrSm Oya'y -
ausmif;om;xktusdK;udk udk,fpm;ðyonfh ausmif;om;or*~rsm; zGJ@pnf; Oya'wGif; wdkufyGJ0if&awmhr,fh tcgrSmawmh - EdkifiHa&;awmif;qdkcsufrsm;omru
cGifhðya&;? pD;yGm;a&; - vlra_ &; awmif;qdck suaf wGtwGuyf g wdu k yf 0JG ifz@kd vdt
k yfvmygw,f? 'ga=umifh
ausmif ; q&mtygt0if ynma&;0ef x rf ; rsm;. pm;0wf a ea&;ES i f h tckwifjywJh (rl=urf;) rSm pD;yGm;a&; - vlr_a&;awmif;qdkcsufawG twGufyg xnfhoGif;
ynma&;qdkif&m vGwfvyfcGifhudk umuG,fapmifha&Smufa&;? ‚wdk@.tusdK;pD;yGm;udk xm;ygw,f? 'gayrJh- rjynfhpHkao;yg? txl;ojzifhqdk&if tckwifjyxm;wJh awmif;qdkcsuf
tumtuG,fay;rnfh tzGJ@tpnf;rsm; zGJ@pnf;cGifhðya&;? rsm;rSm e0w &J@ ‘trsdK;om; nDvmcH’ rusif;yrDua&;wmjzpfvdk@ tJ'DudpPawG rygbJ
11? q&m0ef/ tif*sief , D m/ a&S@ae ponfrsm;ESihf pma&;pmcsD tpd;k &0efxrf;rsm;/ jzpfaeygw,f?
twwfynmonfESifh pmaytEkynm&Sifrsm;wdk@. pm;0wfaea&;/ avhvma&;ESifh a&&SnfwdkufyGJ0if&awmhr,fqdk&if vlxk&J@- pm;r_ - 0wfr_ - aer_udk *±kðy&yg
aexdkifr_b0wdk@udk tmrcHcsuf&Sdatmif vkyfay;a&;? vdrfhr,f?
ynm&yf t vd k u f / vk y f i ef ; tvd k u f / or*~ t oif ; tzG J @ rsm; vG w f v yf p G m u|efawmfwdk@&J@ rsufarSmufvlr_b0}uD;wckvHk;rSm t&m&m[m vlwef;pm;
zGJ@pnf;cGifhðya&;? wHqdyf cwfESdyfxm;wmcsnf; jzpfygw,f? oufqdkif&m vlwef;pm; vl@tv$mrsm;uvJ
106 107
jzpfygw,f?
'Dvkd pGe@f pm;=uwm - pGe@f vw$ =f uwm[m jynfo@l 'rD u kd a&pDa&;qDo@kd tqifq h ifh
csDwufa&;twGuf jzpfygw,f?
tck u|efawmfwdk@ygwDu wifjywJh vwfwavmvkyfief;wm0efrsm;[m
1? tajccHvkyfief;pOfqdkif&m jy\emrsm; 'Drdkua&pDta&;awmfyHkuae u|efawmfwdk@jynfolawG &&SdvdkwJh (&vJ&&SdxdkufwJh) vdkvm;
2? qdk&S,fvpf0g'ESifh qdk&S,fvpfwnfaqmufa&;jy\em awmif;qdkcsufrsm; jzpfygw,f? uGefjrLepfawGuvJ tJ'DjynfolawGeJ@ xyfwlyJ jzpfygw,f?
3? r+yD;qHk;ao;wJh jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&; txufrSmwifjycJhwJh vwfwavmvkyfief;wm0efrsm; taumiftxnf
4? e0w ajymwJh ‘e,fcsJ@qef@usifa&;’ eJ@ e,fcsJ@orm;awGajymwJh ‘vl@tcGifhta&;’ azmfa&;udk vuf&SdtcsdefrSmvnf;aumif;/ aemif 'Drdkua&pDtpdk;&w&yf ay:xGef;vmwJh
5? jynfwGif;ppfjy\emrSm b,folw&m;cHvJ tcgrSmaomfvnf;aumif; u|efawmfwdk@ vHk;yef;oGm;=u&rSm jzpfygw,f?
6? jynfwGif;ppf &yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufa&;jy\em us,fjyef@wJh v_yf&Sm;r_}uD;wdkif;rSm - wyfaygif;pk tzGJ@tpnf;rsm;rSm &yfwnfr_
7? ygwDpHk'Drdkua&pDjy\em trsdK;rsdK; - tawG;tac:tzHkzHk - tjriftoD;oD; &Sdwwf=uygw,f?
8? 1988§vlxktHkºur_}uD; (odk@r[kwf) 'Drdkua&pDta&;awmfyHk tm;vHk;udk pkpnf;Edkifzdk@qdk&if bHkvkyfief;pOf &Sd&ygr,f?
9? 1988 'Drdkua&pDta&;awmfyHkudk ðcHiHkoHk;oyf ed*Hk;csKyfvkyfcg oifcef;pmxkwf,la&; tck u|efawmfwdk@ wifjywm[m ‘bHkvkyfief;pOf’ wck jzpfay:a&;twGuf
10? wyfrawmfu tem*wfEdkifiHa&;rSm OD;aqmifa&;jy\em óu;pm;csuf - 'Drdkua&pD wdkufazmfwdkufzufrsm;odk@wifjycsuf jzpfygw,f?
11? e0w vkyfaewJh ‘e,fpyfa'ozHG@òz;a&;eJ@ +idrf;csrf;a&;’ ay:vpDtay: aemufw}udrftHkºur_[m e0w u b,favmufyJ zdESdyfaeae - taES;eJ@tjref
u|
u|efefawmfwdk@&J@oabmxm; jyefay:vmOD;rSmyg? 'g[m rkcsoabm jzpfygw,f? b,fawm/h b,fvdk/ bmudkta=umif;
12? wdkif;jynfwpnf;wvHk;wnf;&Sda&;/ vlrsdK;aygif;pHk wpnf;wvHk;wnf;&Sda&;jy\em ðy+yD; jzpfr,fqdkwmawmh óuwifrajymEdkifyg?
13? wyfudkðyjyifwnfaqmufa&;jy\em u|eaf wmfw@kd rmS 1988§ ckEpS w f ek ;f u bHv
k yk if ef;pOf r&Scd yhJ g? tck bHv
k yk if ef;pOfwck
14? wyfudkðyjyifwnfaqmufa&;vkyfzdk@ tckumv[m tcsdefaumif; jzpfygw,f? &Sdxm;zdk@vdkygw,f?
15? ygwDwnfaqmufa&; &Jabmfwdk@-
16? taxGaxGjy\emrsm; tpD&ifcHpm 'Dr#ygyJ?
- ArmjynftwGuf zGH@òz;a&;vrf;a=umif;
- vwfwavm vkyfief;wm0efrsm; u|efawmfwdk@ygwDrSm tcuftcJbufu wifjy&ifvJ tcuftcJawG trsm;}uD;
yg?
tcG i f h a umif ; eJ @ tvm;tvmaumif ; buf u ajym&if v J ajymp&mawG
tajrmuftjrm;yg?
tcuftcJudkausmfeif; - tcGifhaumif;eJ@ tvm;tvmaumif;udk wdk;csJ@+yD; -
ordkif;ay;wm0efudk xrf;aqmifoGm;=uygpdk@? ?

109

You might also like