You are on page 1of 5

zaza aleqsiZe

mcxeTis jvari _ mcveli yovlisa


qarTlisa

mcxeTis jvarma gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina ara mxolod saqarTvelosTvis, aramed mTlianad
amier-kavkasiisaTvis. jvris tipis nagebobebi kavkasiaSi arsebiTad VII saukuneSi Sendeboda, saeklesio gan-
xeTqilebis UuSualod win, mis dros da Semdeg. mcxeTis jvari saeklesio ganxeTqilebis procesis cocxali
monawile iyo. amitom SeiZina man qalkedonuri mrwamsis simbolos funqcia; amitom Sendeba intensiurad jvris
tipis taZrebi somxeTSic mxolod meSvide saukunis Sua xanebSi, rodesac aqac diofizitobam gaimarjva; amitom
aris, rom gviani reminiscenciebi saqarTveloSi ki gvxvdeba, magram somxeTSi, romelic monofizitobas
daubrunda, sruliad aRar moipoveba.
qarTul samecniero literaturaSi damkvidrebulia Tvalsazrisi, rom mcxeTis jvari aSenebulia 586-605 wlebSi,
xolo amis momdevno xanis jvris tipis qarTuli (magaliTad, atenis sioni) da somxuri Zeglebi (magaliTad, rifsimes
taZari somxeTSi) agebulia amis Semdeg da misi gaTvaliswinebiT. amitom uwoda g. CubinaSvilma aseTi
arqiteqturis mqone taZrebs `jvris tipis~ Zeglebi1.
gasuli saukunis bolo ocdaaTi wlis manZilze es debuleba bevrjer gaxades sadavod somexma mecnierebma.
yvela SemTxvevaSi maTi mTavari amocana iyo moeZebnaT iseTi dokumentebi, romelTa mixedviTac mcxeTis
jvris mSenebloba damTavrda rifsimes (618 w.) an mrenis taZrebis (639/40 w.) agebis Semdeg. Sesabamisad
somexi mecnierebi jvris tipis Zeglebs `rifsimes tipis~ taZrebs uwodeben2.
ra Tqma unda, saxels romelime movlenas mecnieri, an mecnierTa jgufi, rogorc surs ise Searqmevs,
magram dros gauZlebs mxolod iseTi saxeli, romelic movlenis Sinagan arssac zustad asaxavs da istoriasac
angariSs uwevs.
mcxeTis jvars, ueWvelia, aseTi saxeli Seerqva imis gamo, rom igi aSenda wm. ninos mier aRmarTuli jvris
adgilas, magram g. CubinaSvilis mier Serqmeuli arqiteqturuli tipis saxelwodebac araCveulebrivi sizustiT
daemTxva istoriul faqts: igi jvris adgilasac aris aRmarTuli da arqiteqturuladac jvars warmoadgens. aseT organul
Serwymaze pretenzia somxeTis arcerT Zegls ar SeiZleba hqondes. aseve, amier-kavkasiis da miT ufro somxeTis
arcerTi am tipis Zegli ar gamxdara, da verc gaxdeboda, qalkedonitobis simbolo.
“moqcevaÁ qarTlisaÁs” mixedviT, mcxeTis jvris Senebas safuZveli daudo guaram kuropalatma da daam-
Tavra misma Svilma stefanozma. 3 juanSeris cnobiT mcxeTis jvari aago stefanozis Zmam demetrem stefanozis
erismTavrobisas, ramdenime wliT adre, sanam herakle moklavda foka keisars da TviTon dajdeboda bizantiis
taxtze _ anu 610 wlamde4.
“epistoleTa wigni” gviCvenebs, rom qarTvel-somexTa saeklesio ganxeTqilebis dasawyisSi, 605/6 wlis
zamTarSi qarTlis erismTavaria stefanozis Ze adarnase da ara stefanozi 5. amitom “moqcevaÁs” da juanSeris
cnobebis mixedviT, mcxeTis jvari am welze adre unda agebuliyo. swored ase, 585/6-604/5 wlebiT aTariRebs
jvris aSenebas iv. javaxiSvili da masTan erTad g. CubinaSvilic6. magram es msjeloba mainc damyarebulia
naratiuli wyaroebis monacemebze da sxvadasxvagvari interpretaciis safuZvels iZleva.
vnaxoT dokumenturi monacemebi.
abraam somexTa kaTalikosi Tavis pirvel epistoleSi (608 wlis aRdgomis win) kiron qarTlis kaTalikoss
swers Semdegs: [qarTvelebi da somxebi] “aqedan mcxeTis jvarSi modiodnen [salocavad] da mandedan wminda
kaTolikeSi”-o7.
1
Г. Чубинашвили, Памятники типа Джвари, Тб., 1948.

2
А. Еремян, Храм Рипсиме, приложение: Памятники типа Рипсиме, Ер., 1955, gv. 91-105; t. maruTiani am tipis
Zeglebs “avan-rifsimes tipis” taZrebs uwodebs. ix. D7 Marov;3an5 Awani DaJaru &hamanman hov,ar2nnyr5 Yr7 1976,
gv. 150-158.
3
Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, I, Tb. 1964, gv. 95
4
qarTlis cxovreba, teqsti dadgenili yvela xelnaweris mixedviT s. yauxCiSvilis mier, t. I, Tb., 1955, gv. 223.
5
epistoleTa wigni, somxuri teqsti qarTuli TargmaniT, gamokvleviTa da komentarebiT gamosca z. aleqsiZem, Tb., 1968 gv.
35, 40, 72, 76, 83.
6
iv. javaxiSvili, axlad aRmoCenili uZvelesi qarTuli xelTnawerebi, tf. univesitetis moambe, II, 1922-1923, gv. 325-332; Г.
Чубинашвили, Памятники, gv. 23.
7
epistoleTa wigni, gv. 66.
Zveli somxuri enis gramatika sxva arafris daSvebis uflebas ar iZleva, Tu ara imisa, rom “jvarSi” da
“kaTolikeSi” igulisxmeba eklesiebSi Sesvla. somxurad aseTi fraza gvaqvs: Asdi i M/qi;a3 i Qa[ calow... “jvarSi”
(i Qa[) gramatikulad zustad im formiT aris gadmocemuli rogorc “mcxeTaSi” (i M/qi;a3).
aseTive viTareba gvaqvs kiron qarTlis kaTalikosis sapasuxo epistoleSi abraam somexTa kaTalikosisadmi:
aznaurebi somxeTidan mcxeTis wminda jvarSi (i sovrp Qa[ M/qi;a3) modiodnen salocavad da sjuls
eziarebodneno”8.
Tavis enciklikur epistoleSi abraam somexTa kaTalikosi wers: “sruliad ar eziaroT maT... arc salocavad
wasvliT jvarSi, romelic mcxeTis midamoebSia ganTqmuli”9.
gvaqvs ufro zusti cnobac. imave 608 wlis aRdgomis win, kiron qarTlis kaTalikoss epistoles ugzavnis
smbat bagratunic, vrkanis marzpani da iranis jarebis sardali, sadac ukve pirdapir aris naTqvami: Cven Soris
mtrobas agdebT iqamde, rom “Cven aqedan davabrkoloT, visac mand mosvla da wminda jvris Tayvaniscema
unda, [xolo] Cven ar SemovuSvaT isini, vinc wm. kaTolikeSi modiano”10.
ar unda vifiqroT, TiTqos werilebis avtorebi arasakmarisad dakvirvebulni arian da gramatikulad
erTmaneTSi ureven jvarSi (taZarSi) Sesvlas da jvarTan miaxlebas. qarTlis kaTalikosi werils rom wers smbat
bagratunis im periodis Sesaxeb, rodesac wm. ninos jvari jer kidev ar iqneboda taZarSi moq ceuli, is sul sxva
gramatikul formebs iyenebs. igi laparakobs mcxeTis jvarTan (a-) mosvlaze, mis winaSe (a-a]i) aRzrdaze11.
cxadia, mcxeTis jvari, “epitoleTa wigniT”, 608 wlis gazafxulze ufro adrea aSenebuli.
Tavis droze “moqcevaÁ qarTlisaÁs qronikis” erTi adgili me ase Sevaswore:
“da meTerTmetÀ mefobda daCi uJarmeli da kaTalikozi iyo samoel. da missa ze qalaqsa tfiliss kacni
dasxdes da [mcxeTas] mariam-wmidaÁ eklesiaÁ aRaSÀnes. da kaTalikozi iyo petre mesamÀ”12.
es ambavi VI saukunis Sua xanebSi xdeba, amitom, Tu ki aRdgena sworia, saqme unda gvqondes mcxeTis
jvris mcire eklesiasTan.
magram sinur xelnawerSi gvaqvs pirdapiri miTiTebac, rom mcxeTis jvari RvTismSoblis saxelobisa iyo:
VIII s-is I naxevarSi adarnase erismTavris gardacvalebidan meoce wlisTavze ianvris 20-s aResrula misi da,
dedofali latavri, «da daefla juars, mariam-wmidas, ZiT da asulis wuliTurT~.13
Tavdapirvelad vvaraudobdi, rom am SemTxvevaSic laparaki unda yofiliyo mcxeTis jvris mcire taZarze,
romelic marTlac gamoyenebuli iyo saZvaled, magram baton d. TumaniSvilTan saubarma damarwmuna, rom
Tavisuflad SeiZleba TviTon jvris didi taZaric RvTismSoblis saxelze yofiliyo agebuli. aseTi varaudi ufro
gamarTlebuli Cans, vinaidan ar viciT, e.w. mcxeTis jvris mcire taZari moixsenieboda Tu ara martivad «jvris»
saxelwodebiT. is ki namdvilad viciT, rom aseTi saxeli ewodeboda VII s-is damdegs agebul taZars. yovel
SemTxvevaSi, jvris mcire taZris arsebobis dros «epistoleTa wignSi» daculi mimowera mxolod jvarSi misvlis,
jvarTan miaxlebisa da jvris winaSe aRzrdis Sesaxeb laparakobs.
Tu sveticxoveli qarTvel mefeTa saZvale iyo, mcxeTis jvari, rogorc Cans, iyo gansasvenebeli «me feTa
saydarsa zeda msxdomi»14 qarTlis erismTavrebisa VI-VII saukuneebSi mainc. sinas mTaze, wm. ekaterines
monasterSi aRmoCenil X s-is I naxevris xelnawer krebulSi, romelic Seicavs «moqcevaÁ qarTlisaÁs» uZveles
redaqcias da, aseve, «asurel mamaTa cxovrebis» Cvenamde moRweulTagan uZveles redaqcias, sxva
CanarTebTan erTad, vkiTxulobT Semdegs:
`odes gardaicvala kurTxeuli da didebuli mamfali adarnerse, ZÀ stefanozisi, Zmiswuli demetrisi, Ziswuli
didisa guaramisi da meoce welsa gardaicvala kurTxeuli meuRle misi guaramavri, dekenbersa 2-s. da TTuesa
ianvarsa 20-s gardaicvala kurTxeuli dedufali latavri, asuli stefanozisi, daÁ adarnersÀsi, dedaÁ bagratunianisaÁ
da kuropalatianisaÁ, da daefla juars, mariam-wmidas, ZiT da asulis wuliTurT~15.
cxadia, es cnoba modis qarTlis erismTavarTa saojaxo qronikidan an epitafiebidan. vinaidan Canaweri
gakeTebulia bolo micvalebulisaTvis, qronikaSi miTiTebulia mxolod misi, misi vaJiSvilisa da qaliSvilis mxridan

8
iqve, gv. 89.
9
iqve, gv. 121.
10
iqve, gv. 75.
11
z. aleqsiZe, atenis sionis somxuri warwerebi, Tb., 1978, gv. 76-77, sqolio 3.
12
uZvelesi cnoba bagrationebis Sesaxeb, anamki, Tb., 2002, gv. 33.
13
Le nouveau manuscript Géorgien sinaïtique N50, Edition en fac-similé, Introduction par Z. Aleksidzé: Corpus Scriptorum
Christianorum Orietalium, Lovanii, 2001, p. 254 ; z. aleqsiZe, uZvelesi cnoba bagrationebis Sesaxeb, anamki, gv. 25.
14
il. abulaZe, asurel moRvaweTa cxovrebis wignTa Zveli redaqciebi, Tb. 1955, gv. 203.
15
Le nouveau manuscript Géorgien sinaïtique N50, p. 254.
SviliSvilis dakrZalvis adgili. didi guaramis, stefanozis, demetris, adarnerses da misi meuRlis guaramavris
dakrZalvis adgilis Sesaxeb araferi ar aris naTqvami, Tumca mcxeTis jvris reliefebi warwerebiT (gamosaxulni
arian stefanozi, demetri, adarnerse) da stela (warwera gakeTebulia stefanozis, demetrisa da adarnerses sulisa da
xorcis meoxebisaTvis) jvris agebis istoriasTan erTad (wyaroebis mixedviT, safuZveli daudo guaramma,
daamTavres stefanozma da demetrem) unda mowmobdes, rom esenic aq arian dakrZalulni, garda guaram er is-
mTavrisa, romelic jvris damTavrebamde gardaicvala.
erismTavar adarnerses mWidro kontaqti mcxeTis jvarTan, reliefebisa da warwerebis garda, dadasturebulia
sinuri xelnaweris (N/Sin-50) CanarTSic, romelSic aRwerilia jvris monastris saganZuri. aq inaxeboda
«sakurTxevlis samoseli oqroqsovili adarnersÀs dadebuli da sxuaÁ friadi”.
sinuri xelnaweris CanarTi gvawvdis unikalur cnobas: im droidan, rodesac latavri dedofalma gaarTiana
bagrationTa da qarTlis erismTavarTa (kuropalatianTa) sagvareuloebi, mcxeTis jvari gaxda bagratovanTa
gansasvenebelic, sanam isini mefed ekurTxebodnen.
mcxeTis jvari, safiqrebelia, jer qarTlis erismTavarTa, xolo Semdeg samefo eklesia-monasteri iyo. yvela
sxva funqciasTan erTad, igi mniSvnelovani saganmanaTleblo kerac iyo. amas mowmobs imave sinur krebulSi
moTavsebuli sxva CanarTi, romelic aRwers jvris saganZursa da biblioTekas:
`iadgarni (sia _ z. a.) wignTa juarisTaÁ: beWdul[n]i kb (22) da sxuaÁ wigni k (20), oTxi Tavi g (3), pavlÀ
g (3), grigoli a (1), ninoÁsi a (1), saxarebaÁ oqro-wylisaÁ a (1), ezoni juarisani garemo d (4), sakurTxevlis
samoseli oqroqsovili adarnersÀs dadebuli da sxuaÁ friadi~16.
rogorc vxedavT, jvris monasterSi inaxeboda 22 "beWduli" wigni, da 20 `sxua~ wigni. `beWduli~ wignebi,
bibliis wignebTan erTad, unda gulisxmobdes saeklesio kanonebs: mociqulTa, Svidi msoflio krebis,
umniSvnelovanes adgilobriv krebaTa da saeklesio mamaTa. ruis-urbnisis ZeglisweraSi CamoTvlil kanonebs
miwerili aqvs Semdegi daskvna: `ese arian Sekrebani wmidaTa saeklesio kanonTani, dabeWdulni da
damarxulni, TÂnier yovlisa Sematebisa da moklebisa da amaTi mecnierebaÁ da SedgomaÁ da mtkiced pyrobaÁ
uÃms yovelTa winamZRuarTa qristeanobiTisa madideblobisaTa mRdelT-mTavarTa, da mRvdelTa da diakonTa,
da Cuen Soris moZRurad saxeldebulTa maTca monazonTa da erTbamad yovelsa savsebasa marTlmadidebelTa
eklesiisasa~17.
qarTvelologiur mecnierebaSi didi xania kamaTia, arsebobda Tu ara `mcire~ da did `sjulis ka-
nonebamde~ qarTul enaze saeklesio kanonTa krebulebi an calkeul kanonTa Targmanebi. me mxars vuWer maT,
visac Teoriulad SeuZleblad miaCnia, warmoidginos saqarTveloSi ase ganviTarebuli saeklesio da samonastro
cxovreba X s-is bolomde msoflio saeklesio praqtikaSi miRebuli kanonebis TargmanTa gareSe. Tu N/Sin-50-is
Cven mier zemoT motanili cnobis interpretacia sworia, maSin Cvens xelTaa pirdapiri monacemebi saqarTvelos
monastrebSi, kerZod jvris monasterSi, calkeul kanonTa wignebis daculobis Sesaxeb18.
jvris monastris biblioTekis aRweriloba gviCvenebs, rom aq daculi iyo sami «oTxTavi» da erTi oqrowyliT
naweri «saxareba». ra Tqma unda, saxareba da oTxTavi erTi da igivea, magram siis Semdgeneli maT cal-calke
asaxelebs. vfiqrob, oqroweril saxarebaSi igi gulisxmobs didi dResaswaulebis dros gamosatan xelnawers, xolo
oTxTavSi yoveldRiurad sakiTxav calebs.
jvris monastris biblioTekaSi, rogorc siidan vxedavT, inaxeboda pavle mociqulis epistoleebi 3 egzemplarad
da grigol nazianzelis TxzulebaTa krebuli 1 egzemplarad.
gansakuTrebiT sainteresoa monastris wignTsacavSi daculi wigni «ninoÁsi a (1)”. ras unda niSnavdes
wigni «ninoÁsi a (1)”? sinuri xelnaweris minawerSi, romelic `moqcevaÁ qarTlisaÁs~ amTavrebs, naTqvamia:
`saxeliTa RmrTisaÁTa, daesrula wmidisa ninoÁsi~. vfiqrob, ase imitom aris organve naTqvami, rom is, rasac
Cven dRes `wm. ninos cxovrebas~ vuwodebT da `moqcevaÁ qarTlisaÁs~ nawils warmoadgens, ar aris tipiuri
cxovrebaTa Janris Txzuleba. igi TviTon wmida ninos monaTxrobia da amitomac aris `[wigni] ninoÁsi~ da ara
`cxorebaÁ ninoÁsi~. unda vifiqroT, rom es icodnen Cvenma winaprebmac. marTlac, `moqcevaÁ qarTlisaÁs~
uZveles redaqciebSi (sinursa da WeliSurSi) ara gvaqvs saTaurad `cxorebaÁ wmidisa ninoÁsi~, romelic
gamoCndeba ufro gvian (SatberdulSi). xolo mas Semdeg, rac leonti mrovelisa da arseni beris mecadineobiT
Seiqmna wmida `ninos cxovreba~ hagiografiis kanonTa sruli SesatyvisobiT, mas marTlac ewoda `cxoreba da
moqalaqeobaÁ wmidisa ninoÁsi~. magram mTavari mainc es ar aris. mTavaria is, rom X s-is dasawyisamde

16
Le nouveau manuscript Géorgien sinaïtique N50, p. 251.
17
ZeglisweraÁ ruis-urbnisis krebisaÁ, qarTuli samarTlis Zeglebi, III, teqstebi gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi daurTo
prof. i. doliZem, Tb., 1970, gv. 112.
18
Le nouveau manuscript Géorgien sinaïtique N50, p. 29.
bevrad adre arsebobda wmida ninos cxovrebis teqsti da arsebobda "moqcevaÁ qarTlisaÁsgan"
damoukideblad19.
mcxeTis jvari qristianuli kavkasiis saerTo salocavi iyo. gvaqvs pirdapiri cnobebi aq saeklesio gan-
xeTqilebamde somexTa piligrimobis Sesaxeb.
`somexTa kaTalikosis ufal abraamis pirveli epistole kiron qarTlis kaTalikoss _ curtavis eklesia uryevi
SuamavlobiT icavda, sadac siyvaruli, xorcieli moyvroba da sulieri ziareba sruldeboda SvebiT aRsavse sixaruliT.
aqedan mcxeTaSi jvars midiodnen da mandedan wmida kaTolikes...~20
`vrkanis marzpanis ufal smbatis epistole kiron qarTlis kaTalikoss _ xolo SecvliT mtrobas agdebT Cven
Soris, metad ki naklovanebas, rom aqedan SevaferxoT Cvenc, vinc romelTac surT movidnen da Tayvani scen
mag wmida jvars..~21
kironis pasuxi abraamis II epistoleze: `aznaurebi, romlebic somexTagan qarTls damoyvrebulan, wmida
SuSanikis msaxurebaze da mcxeTis wmida jvars modiodnen, rom moelocaT da sjuls ziarebodnen...~ 22
`ufal abraam somexTa kaTalikosis sayovelTao epistole _ Cvenc igive vbrZaneT qarTvelTa Sesaxeb: srulad
ar eziaroT maT... arc dedamZueZobaSi, arc salocavad wasvliT jvarSi, romelic ganTqmulia mcxeTis
midamoebSi..~23
“aRmarTebaÁ patiosnisa juarisaÁ mcxeTisaÁ” gvamcnobs:
“viTarca ixilnes yovelTa saswaulni ese didebulni patiosnisa juarisani, mravalni uSviloni movlened da
ilocevd misgan Svilierebasa da SviliTa ganmaZRarni adidebed RmerTsa da SesawiravTa da madlTa miscemed
patiosansa juarsa”24.
motanili citata zust Sesatyviss naxulobs “epistoleTa wignSi” Semonaxul cnobebTan iranis vrkanis
(gurganis) marzpanis, smbat bagratunis Sesaxeb.
smbat bagratunis mSoblebis salocavi mcxeTis jvari iyo. maT did xans Svili ara hyavdaT. mcxeTis jvris
morigi molocvisas RmerTs Seavedres TavianTi momavali da marTlac male Ze SeeZinaT. smbati mcxeTis jvris
winaSe aRizarda da sikeTes misi madliT ewia 25. ase mgonia, rom gaCnda mcxeTis jvris postamentis ukana
mxares somxuri warwera26, romlis dasawyisic seriozulad aris dazianebuli da romlis interpretaciis
dausabuTebelma cdebma Tavis droze didi vnebaTa Relva gamoiwvia.
rodesac smbati SeeZinaT mis mSoblebs, somexi bagratunebi ukve yovelwliurad dadiodnen mcxeTaSi
salocavad. es tradicia dairRva maSin, rodesac smbati iranis Sahis karze gaiwvies vrkanis marzpanad da iranis
jarebis mxedarTmTavrad. amis Semdeg rva wlis ganmavlobaSi smbat bagratunis samSobloSi dabrunebisa da
mcxeTis molocvis saSualeba aRar hqonia, rasac igi, misi werilebis mixedviT, mwvaved ganicdida. rodesac
qarTlisa da somxeTis eklesiebs Soris konfliqti gamwvavda, smbat bagratuni ukve somxeTSi imyofeboda
SvebulebiT da iranis Sahis specialuri davalebiT, moewesrigebina somxeTSi Sida saeklesio situacia.
saqme is aris, rom somxeTi monofizitobis gzaze iyo damdgari da iranis samefo kari qristianobis am
mimarTulebas uWerda mxars. bizantiis xelSewyobiT ki naxevari somxeTi qalkedonuri gamxdariyo da Tavisi
kaTalikosic daesvaT. somxeTSi Zlieri monofiziti kaTalikosi mose rom gardaicvala, mis magier taxtze axali da
proiranuli orientaciis kacis dasma gaZnelda, arCevnebic ki CaiSala. ai, am viTarebis gamosasworeblad aris
smbati dvinSi gamogzavnili da swored am periods emTxveva qarTlis kaTalikosis mier aSkarad gakeTebuli
arCevani qalkedonitobaze. cxadia, smbat bagratuni am konfliqtSic unda CaerTos, Tu surs iranis gavlena
kavkasiaze ar Sesustdes. magram yovelgvari cda somexTa mxridan misi konfliqtSi CaTrevisa da iranis samxedro
Zalis gamoyenebisa, uSedegod mTavrdeba. smbati acxadebs, rom mas ar SeuZlia xelT xmali aiRos da Tavis
Zmebs Seerkinos. kiron qarTlis episkoposisadmi gagzavnil pirvel epistoleSi smbat bagratuni pirdapir wers
kidec: “Cvensa da mag qveynis aznaurebs Soris sisxliT naTesaoba iyo da erTmaneTis mimarT ndoba gvma-
rTebs, rogorc ficis mimarTo”. vfiqrob, N/Sin-50-is CanarTi da `epistoleTa wignis~ dokumenturi tipis cnobebi
somex bagratidTa aSkarad mcxeTur warmomavlobaze miuTiTeben 27.
19
z. aleqsiZe, `wm. ninos cxovrebaTa~ uZvelesi versiebi, maTi Tavdapirveli saxelwodeba da struqtura, kreb.:`wm. nino~,
Tb., 2008, gv. 121-131.
20
epistoleTa wigni, gv. 66.
21
iqve, gv. 75.
22
iqve, gv. 89.
23
iqve, gv. 121-122.
24
Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, I, gv. 156-157.
25
epistoleTa wigni, gv. 79.
26
z. aleqsiZe, uZvelesi cnoba bagrationebis Sesaxeb, gv. 34.
27
iqve, gv. 34.
mcxeTis Tavze jvari aRmarTa qarTlis mTelma mosaxleobam samefo saxlTan erTad “yovlisa qarTlisa
mcvelad”. TxoTis mTaze da ujarmaSi jvrebi aRimarTa “sacod yovelTa qristianeTa da dasamÃobelad mterisa”28.
VI s-is bolos “nelad-re Sekrba qarTli” da am gaerTianebuli qarTlis simbolod guaram didma kuropalatma
safuZveli daudo mcxeTis jvars. kiron qarTlis kaTalikosma daiwyo brZola “yoveli qarTlis” periferiebSi,
sasazRvro provinciebSi yvela eTnikuri jgufisaTvis mRvdelTmsaxurebis (saxelmwifo) enad qarTulis
damkvidreba. am procesis simboloc mcxeTi jvari gaxda. imdenad didi iyo mcxeTis jvris avtoriteti, rom
saqarTvelos TiTqmis yvela mxareSi aRimarTa misi aslebi: ateni, SuamTa, martvili. jer ar arsebobda
“saqarTvelo”, magram ukve arsebobda “yoveli qarTli” TiTqmis imave sazRvrebSi, rogorc es iyo vaxtang
gorgaslis dros, mRvdelTmsaxurebaSi araqarTveli mosaxleobisTvisac savaldebulo qarTuli eniT.
“raJams moiqca yoveli qarTli”, mcxeTis maxloblad, aragvs gaRma, borcvze aRmarTes “mZlÀ niSi ju-
arisaÁ”29.
jvris aRmarTebasTan dakavSirebuli arc erTi gadawyvetileba mirian mefes samRvdeloebisa da “yoveli
eris” gareSe, maTTan TaTbirisa da monawileobis gareSe ar miuRia. patiosani jvari aRumarTavT ara ubralod
mcxeTis maxloblad, aramed “queyanasa mas qarTlisasa” da aseT topografias ver vnaxavT sxva Zeglis an jvris
mimarT. mcxeTis jvarma mospo yvela kerpi, romelic ki yoveli qarTlis sazRvrebSi moipoveboda da ara
romelime konkretul adgilas. jvris dResaswauli daawesa “yovelman qarTlman”. “aRmarTebaÁ patiosnisa juarisa
mcxeTisaÁ gvamcnobs:
“saca romelni aried gina TuU brZolasa, Ruawlsa Sina aried patiosnisa juarsa mcxeTisasa, munTquesve
mZle eqmnian mterTa SewevniTa patiosnisa juarisaÁTa” 30.
yvela am cnobis safuZvelze jvris postamentze Sesrulebuli warwera, dazianebuli adgilebis aRdgenis
Semdeg, ase unda wavikiTxoT:
“[SewevniTa RmrTisaÁTa aRxemarTa juari ese salocvel]ad stefanos patrikiosisa, demetre Âpatosisa,
adarnerse Âpatosisa, sulTa da ÃorcTa maTTa meoxadYda da yovlisa [qarT]lisa mcvelad”.
TxoTis mTaze da ujarmaSi jvrebi aRimarTa “sacod yovelTa qristianeTa”; sveticxoveli _ niSnad mtris
“warwymedisa” da “qarTlisa cxorebisa”, xolo mcxeTis jvari “mcvelad yovlisa qarTlisa”, rogorc Cveni
winaprebi ityodnen: “vidre dRendelad dRedmde da ukunisadmde”.

28
z. aleqsiZe, `moqcevaÁ qarTlisaÁ~ da mcxeTis jvris postamentis warwera, zurab WumburiZis dabadebis 70 wlisTa-
visadmi miZRvnili krebuli, Tb., 1997.
29
Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, gv. 154.
30
Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, I, gv. 157.

You might also like