032
SANAL OPERATOR
ADAYLARI DUŞUNCELi
Pazara rekabet getirecek sanal GSM operatörlüğü
hizmeti vermeye aday şirketlerin hevesi kaçıyor
Kullandığınız içme suyuyla ya da en sevdiği-
niz butikle aynı marka kontör kullanmak is-
ter miydiniz? Bunun bana ne faydası olacak
demeyin; daha ucuza konuşabilirsiniz. Ya da
mevcut operatörünüzün katma değerli ser-
visler adı altında size para karşılığı sunduğu
pek çok uygulamadan bedava yararla-
nabilirsiniz. Özel İletişim Vergisi (ÖTV)
nedeniyle kabarık gelen telefon faturaları
düşünüldüğünde, bu fikir heyecan verici.
Üstelik bu heyecan sadece tüketici tarafında
hissedilmiyor. Farklı sektörlerden pek çok
şirket de 2001 yılından bu yana sanal GSM
operatörlüğü (MVNO) alanındaki gelişme-
leri yakından takip ediyor. Ağustos ayının
başında, lisansların nihayet verilmeye baş-
lanacağının açıklanması bu konuda fizibilite
yapan şirketleri tekrar hareketlendirdi. Zira
piyasada güvenilir bir markası olan ve etkin
bir dağıtım kanalına sahip şirketler için
sanal operatörlük çok iyi bir iş alanı.
Fakat bir sorun var gibi. Yapılan son
düzenleme sanal operatör olarak hizmet
vermek isteyen şirketlerin hevesini kırabilir.
Çünkü şirketlerin sanal operatör olmak
için kazançlarını Hazine ile iki kez paylaş-
mayı göze alması gerekiyor. Şimdi şirketler
kendilerine şu soruyu soruyor: Bunu göze
almaya değer mi?
Herhangi bir altyapı yatırımı yapmadan
mevcut bir GSM operatörünün altyapısını
ve üstyapısının bazı unsurlarını kullanmak
üzere, dakika satın alınması ve bu dakikaları
müşteriye farklı bir marka altında daha
cazip şartlarda satılmasından ibaret sanal
GSM operatörlüğü. Yani bir nevi ara satı-
cılık. Bu nedenle öncelikle hizmeti verecek
şirketin iyi bir satış kanalına ya da geniş
bir müşteri ağına sahip olması gerekiyor.
Bununla birlikte tüketiciye alışkanlıklarını
Sanal GSM operatörlüğü için yerli ve yabancı
pek çok şirket fizibilite yapıyor. Ancak çifte
vergilendirme kafaları karıştırıyor
BUSINESSWEEKTÜRKİYE l 10 AĞUSTOS2008
032-033-News-sanal GSM Opr.indd 1
değiştirtebilecek kadar güvenilir bir marka-
ya sahip olmak da önemli. Bu gereklilikleri
sağlayan şirketler çok da büyük olmayan bir
yatırımla sanal operatörlüğü ciroda etkisi
fazlasıyla hissedilecek iyi bir yan iş alanı
haline getirebilirler.
Mobil iletişim hayatın vazgeçilmezleri
arasına girdikçe mobil hizmetlere olan talep
de artıyor. Son yıllarda hızla artan örnekle-
riyle Türkiye’de de etkin bir pazarlama yön-
temi haline gelen co-branding, yani ortak
markalama çalışmalarında en fazla partner
olarak kullanılan şirketlerin GSM opera-
törleri olması, kesinlikle bir tesadüf değil.
Dolayısıyla sanal operatör olmak isteyen bir
şirket, asıl faaliyet alanında satışlarını artır-
mak için bile bu adımı atarsa, kısa zamanda
GSM operatörlüğü pazarında kendine yer
edinebilir. Örneğin bir ambalajlı su şirketi,
belirli bir tutarda alışveriş karşılığında kendi
ismini taşıyan mobil iletişim kartları aracı-
lığıyla kontör verebilir. Bu kampanya iyi bir
içerikle desteklenirse ambalajlı su tüketicisi
kısa zamanda aynı markayı iletişim için de
öncelikli tercihleri arasına yerleştirebilir.
Bu konuda perakendeci Aldi, bir MVNO
olarak Almanya, Hollanda, Norveç, İsveç ve
İngiltere’de 50 sanal operatörün içinde en
başarılılardan biri olarak gösteriliyor.
Türkiye’de ise geniş bir müşteri ağına
sahip Boyner Holding sanal operatör olmak
için çalışmalara başlayacağını açıklayan ilk
şirket oldu. Yasal düzenlemeler netleşme-
diği için henüz iş modeliyle ilgili çalışmalar
konusunda ayrıntı vermiyor Boyner Hol-
ding Teknoloji Müdürü Murat Serim, buna
karşın araştırmalar sonucunda 2,5 milyon
kişilik bir potansiyel hedef kitle tanımı
yaptıklarını belirtiyor.
MOBİL
PAZARLAMANIN
YÜKSELİŞİ
Bu sayı sanal GSM
operatörlerine başka
bir alandaki boş-
luktan faydalanma imkanı verecek kadar
büyük: Mobil pazarlama. Türkiye’de henüz
deneme aşamasında olan mobil pazarlama-
ya yönelik bir istatistik ortaya koymak zor;
ancak ABD, Brezilya, Danimarka, Almanya,
İtalya, Japonya, Kore, Singapur, İspanya
ve İsveç’te yapılmış araştırmaların ortak
sonucu, GSM abonelerinin yüzde 80’inden
fazlasının mobil reklama olumlu bakması.
Araştırmalardaki başka bir ortak sonuç da,
tüketicilerin daha uygun bir fiyatlandırma
ile mobil reklamlara telefonlarını açık tut-
maya gönüllü olması. Sanal GSM operatörü
olacak şirketler mobil ortamda kendi müş-
terileriyle iletişimlerini daha az maliyetle
sürdürebilecekleri gibi, başka şirketlerin
reklamlarını da yayınlayabilirler. Lisanslı
GSM operatörlerinden aldıkları kapasitenin
maliyetini de bu şekilde karşılayabilirler.
ÇİFTE VERGİ KARAMSARLIĞI
Tüm bu avantajlarına karşın Avrupa
pazarında önemli bir paya sahip olan sanal
GSM operatörlerini Türkiye’de aynı gelişimi
gösteremeyebilir. Çünkü MVNO pazarına
yönelik hazırlanmakta olan yasal düzen-
lemede sanal operatörlük hizmeti vermek
isteyen şirketlerin iki kez Hazine payı
ödemesi öngörülüyor. Şirketlerin hizmeti
verebilmeleri için lisanslı GSM opera-
törlerinden aldıkları dakikaların bedeli
üzerinden yüzde 15 Hazine payı ile birlikte,
kazançları üzerinden de aynı oranda Hazine
payı ödemeleri gerekiyor.
İşte bu noktada hevesler kırılıyor. Sanal
operatörlük yapmak isteyen şirketlere altya-
pı hizmeti vermek için proaktif olarak uzun
zamandır çalışan telekom şirketi Vegatel’in
iş geliştirme bölümünden Hakan Şapçı,
sektörün ölü doğmaması için iki kez Hazine
8/8/08 7:37:40 PM
 HABER

033
Sanal operatörlük diye devam ediyor.
lisanslarının Örneklere bakmak gerek. Türkiye’de
verilmeye sanal operatörlüğün öncüsü kabul edilen
başlanmasının
pazarda rekabeti
ve önemli bir pazar payı yakalayarak bunu
artıracağı uzun süre koruyan bir örnek var; Turkcell’in
öngörülüyor bir iştiraki olarak kurulan A-tel’in Muhab-
bet Hat/Kart’ının gelişimi sanal operatörler
için bir fikir verebilir. Son dönemde Hazır
Kart daha etkin olsa da Turkcell Kurumsal
İletişimden Sorumlu Genel Müdür Yardım-
cısı Koray Öztürkler, Muhabbet Hat’ın abo-
ne sayısının 5 milyonun üzerinde olduğunu
söylüyor. Turkcell’in belki de tecrübesinden
kaynaklanan daha iyimser bir tavrı var sanal
operatörlük konusunda. Hatta sanal opera-
törlüğün gelişimine önemli katkı sağlamayı
amaçlıyor şirket, ve açıklamalarında bu hiz-
metin pazarı geliştireceğine vurgu yapıyor.
Yurtdışındaki örneklerde de sürecin bu
yönde geliştiği görülüyor. Çünkü bu gelişme
aslında lisanslı GSM operatörleri için de
oldukça iyi bir iş fırsatı. Amerikalı bağımsız
teknoloji pazar araştırma şirketi Yankee
Group’a göre GSM operatörleri, ulaşama-
dıkları düşük gelirliler ve gençlere erişmenin
bir yolu olarak görüyor sanal operatörleri.
payı ödenmesinin yeniden düşünülmesi Türkiye için de benzer bir faydadan söz
gerektiğini söylüyor. Sanal operatörlük etmek mümkün. Özellikle sadakatin son
konusunda pek çok şirketle atölye çalışması derece düşük olduğu gençlere ulaşmakta
gerçekleştiren Vegatel’e göre bu alana ilgi, önemli bir adım olabilir bu. Bir de GSM
ancak doğru ortam sağlanırsa büyük olacak. REKABET Mİ, İŞBİRLİĞİ Mİ? operatörlerinin kullanmadıkları kapasite-
Ancak düzenleyici kurum hiç de girişim- Tayfun Acarer’in penceresinden bakılınca leri satacakları düşünüldüğünde, ortada
ciler gibi düşünmüyor. Yapılan düzenle- tüketicinin alışkanlıklarını kısa zamanda bir zarardan söz etmek mümkün değil.
menin haksız rekabetin önüne geçeceğine değiştireceği ve sanal GSM operatörle- Özellikle de düzenlemede dakika fiyatının
inanıyor Telekomünikasyon Kurumu Baş- rinden hizmet alacağı sonucuna varmak sınırlanmamış olması GSM operatörlerini
kanı Tayfun Acarer ve bu sayede sektörün mümkün. Ancak bu pazarın oluşması için sevindirecek bir gelişme olacak. Elbette bu
daha sağlıklı gelişeceğine. “Bunu ekmek gibi lisanslı GSM operatörlerinin ne düşündüğü işin sanal operatörler için de kârlı olması
düşünün. Şimdi fırınlar var; ekmeği üretip de önemli. Avea Stratejik Planlama Direktö- gerekiyor. Smile Holding Proje Müdürü Ali
kendisi satan. Bundan sonra bakkallar, rü Tunç Berkman, rekabeti teşvik edici her Kesan her geçen gün MVNO’luk için talebin
marketler olacak. Ekmeği sakızla birlikte türlü düzenlemeyi destekleyeceklerini belir- artığına dikkat çekiyor. Yurtdışından bu
aynı fiyata satabilecekler” diyor ve soruyor tiyor, ancak: “Sanal operatör hizmetlerinin konuda tecrübeli büyük şirketlerin teknik
Tayfun Acarer: “Aynı fiyata sadece ekmek yetkilendirilerek başlaması durumunda, altyapı hizmeti vermek için görüşmeler
mi, yoksa hem sakız hem ekmeği almak mı? pazar rekabet koşullarının önemli seviyede yaptığını ve yerli pek çok şirketin sanal
Buna tüketici karar verecek.” değişikliğe uğrayacağını öngörmüyoruz” operatörlüğü araştırmaya başladığını anla-
tıyor Ali Kesan ve ekliyor: “Fakat hepsinin
endişesi çifte vergilendirme. Bu işin cazibesi
Sanal GSM operatörlüğünün çifte Hazine payına
CAZİBE NOKTALARI rağmen görmezden gelinemeyecek avantajları var
azaltılıyor.” Avrupa’da yüzde 20 ila 40 ara-
sında daha ucuza dakika satışı yapabilen
sanal operatörlerin Türkiye’de çifte Hazine
GSM PAZARINA GİRİŞ PAZARLAMA SİHİRBAZI OPERATÖR DESTEĞİ payı nedeniyle bu oranları görmeyecekleri
Son yıllarda en hızlı Hem ortak markalama İlk bakışta rakip gibi düşünülüyor. Fakat yine de düzenleme
büyüyen sektörlerden biri hem de mobil pazar- görünseler de GSM tamamlanmış değil. Tüm taraflarların ka-
olan GSM pazarına küçük lama için pek çok fırsat operatörleri fazla kapa- zanması mümkün. Gerekli şartlar oluşursa
bir yatırımla girmeyi sunuyor. İyi bir içerik sitelerini satacakları, üs- bu durumdan en çok tüketicinin kazanması
mümkün kılıyor. Özellikle sağlayıcısı olarak pazar- telik peşin satacakları bir
de güvenilir bir markaya dan önemli bir pay almak ortağı olacağı için sanal
ve artık Avrupa ortalamasında fiyatlara
ve etkin bir satış kanalına çok zor değil operatörleri destekleyen iletişimi satın alması nihayet mümkün
sahip olan şirketler için bir imaj çiziyor olacak. | BWT |
–Emine İnce

10 AĞUSTOS 2008 l BUSINESSWEEKTÜRKİYE

032-033-News-sanal GSM Opr.indd 2 8/8/08 7:37:41 PM