BOTANIKA

Zašto se baviti BOTANIKOM i

biljkama?
 BOTANIKA
• Temelj za razumijevanje ostalih kolegija na studijima Šumarskoga fakulteta
• Kada završim fakultet cijeli radni vijek ću se baviti biljkama
• Ljubav prema prirodi
• Radoznalost (prije ili poslije nečemu će poslužiti)
• Bilje stvara kisik
• Bilje stavara organsku tvar iz anorganskih sastojaka
• Biljke omogućuju kruženje tvari i energije u ekosustavima
• Biljke su osnovne u hranidbenim lancima
• Koristimo ga kao hranu
• Koristimo ga za proizvodnju lijekova (morfin, aspirin, tein, kofein, kinin, kokain,
antibiotici i dr.)
• Koristimo ga kao građevni materijal
• Koristimo ga kao industrijsku sirovinu (tkanine, boje, ulja, ljepila, parfemi, guma,
eterična ulja, i dr.)
• i dr.
BOTANIKA
Znanstvena disciplina koja istražuje biljke
Biljni svijet je vrlo raznolik
Poznato je oko 270.000 biljnih vrsta
Procjenjuje se da ih ima 300.000 do 500.000

Botaničke discipline:
Morfologija
Ekonomska botanika
Anatomija bilja +
Poljoprivreda
Organografija (morfologija u užem smislu)
Šumarstvo
Citologija
Farmacija
Fiziologija
Zaštita prirode
Molekularna biologija
Genetika
Sistematika
Paleobotanika
Fitokemija
Ekologija
Palinologija
Fitogeografija
Fitocenologija
 ANATOMIJA BILJA

Citologija Histologija

Anatomija

vegetativnih

biljnih organa
GRAĐA STANICE
 Kemijske osnove građe stanice
VODA
• Život je nastao u vodi i ovisan je o njoj!
• Voda čini do 99 % mase stanice
• Osnova protoplazamatskih koloida
• Otapalo i transporter za mnoge spojeve u stanici
• Okolina u kojoj se odvijaju biokemijski i metabolički procesi u stanici.

O
H H
 Kemijske osnove građe stanice
MINERALNE SOLI

• KLORIDI, FOSFATI, KARBONATI, SULFATI, KALIJEVE, NATRIJEVE

SOLI
• Dolaze otopljeni, disocirani na katione i anione
• Uključuju se u metaboličke procese
• Regulacija osmotskoga tlaka
• Puferski sustav koji održava kiselost u stanici
• Sastavni dio mnogih molekula
 Kemijske osnove građe stanice
ORGANSKI SPOJEVI

• 4 skupine bioloških molekula

• UGLJIKOHIDRATI
• LIPIDI
• BJELANČEVINE
• NUKLEINSKE KISELINE
 Kemijske osnove građe stanice
UGLJIKOHIDRATI - ŠEČERI

• Glavni izvor energije

• Strukturno građevni materijal
• Rezervne tvari

JEDNOSTAVNI ŠEČERI - MONOSAHARIDI

PENTOZE HEKSOZE

RIBOZA – RNA DEOKSIRIBOZA - DNA

 Kemijske osnove građe stanice
POLISAHARIDI – nastaju polimerizacijom, povezivanjem
mnoštva monosaharida
 Kemijske osnove građe stanice
POLISAHARIDI – škrob

škrobna zrnca krumpira

 Kemijske osnove građe stanice
LIPIDI

• Skupina različitih molekula kojima je zajedničko svojstvo netopljivost u vodi

• U biljnom svijetu najvažnije su slijedeće skupine molekula: ulja, fosfolipidi,
voskovi i dr.

ULJA - trigliceridi
• Esteri trovalentnog alkohola glicerola i tri molekule nezasićenih masnih kiselina
• Masti su spojevi sa zasićenim masnim kiselinama; značajne za životinjski svijet
• Spremište energije, razgradnjom triglicerida oslobađa se dva puta više energije nego
razgradnjom glukoze
 Kemijske osnove građe stanice
ULJA
 Kemijske osnove građe stanice
FOSFOLIPIDI
 Kemijske osnove građe stanice
FOSFOLIPIDI

Građevne jedinice bioloških membrana

 Kemijske osnove građe stanice
VOSKOVI

• Voskovi su esteri masnih kiselina i alkohola.

• Zaštitna uloga
 Kemijske osnove građe stanice
BJELANČEVINE - PROTEINI

• Poslije celuloze izgrađuju najveći dio biomase živućih biljnih stanica

• Sastoje se od velikoga broja aminokiselina povezanih peptidnim vezama

H2N C COOH Aminokiselina (monomer)

H

R R R O H R

H2N C COOH + H2N C COOH → H2N C C- N C COOH

H H H H
+ H2O
 Kemijske osnove građe stanice
BJELANČEVINE
Postoji 20-tak različitih aminokiselina koje izgrađuju sve bjelančevine.
 Kemijske osnove građe stanice
BJELANČEVINE
• Bjelančevine se ovisno o slijedu aminokiselina mogu svijati, naborati i omatati u različite oblike
• Trodimenzionalna struktura bjelančevina je bitna za razumijevanje njihovih svojstava

Tercijarna struktura - savijanje Kvartarna struktura - kombinacija

alfa zavojnice u obliku tercijarnih struktura u jednu
Primarna struktura - Sekundarna struktura -
trodimenzionalne globularne funkcionalnu molekulu
linearne sekvence svijanje u polipeptidnu
zavojnicu (alfa heliks) strukture
aminokiselina
 Kemijske osnove građe stanice
BJELANČEVINE

Jednostavne bjelančevine
Sastavljene samo od aminokiselina

Složeni proteini (PROTEIDI)

PROTEINSKI DIO + NEPROTEINSKI DIO (PROSTETIČNA SKUPINA)
FOSFOPROTEIDI: PROTEIN + FOSFORNA SKUPINA
LIPOPROTEIDI: PROTEIN + LIPIDI
GLIKOPROTEIDI: PROTEIN + ŠEČER
NUKLEOPROTEIDI: PROTEINI (HISTONI) + NUKLEINSKE KISELINE

Uloga bjelančevina

• Biokatalizatori (enzimi)
• Građevni elementi (stanične stijenke, membrane…)
• Rezervne tvari (u sjemenkama)
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE

• Najkompleksnije biološke makromolekule

• Materijalni nositelji informacija za sintezu proteina
• DNA i RNA
• Polimeri građeni od velikoga broja nukleotida
• Nukleotid – dušična baza + šečer (pentoza) + fosfat

PIRIMIDINSKE DUŠIČNE BAZE O O

NH2
C C
N CH N C-CH3
C
N CH
O=C CH O=C CH
N N
HOC CH
N
N N
CITOZIN
DNA i RNA URACIL TIMIN
RNA DNA
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE

• Najkompleksnije biološke makromolekule

• Materijalni nositelji informacija za sintezu proteina
• DNA i RNA
• Polimeri građeni od velikoga broja nukleotida
• Nukleotid – dušična baza + šečer (pentoza) + fosfat

PURINSKE DUŠIČNE BAZE

NH2 OH

C C
N C N N C N
CH CH
HC N H2N-C C N
C
N N
H H

ADENIN GUANIN
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE

• Najkompleksnije biološke makromolekule

• Materijalni nositelji informacija za sintezu proteina
• DNA i RNA
• Polimeri građeni od velikoga broja nukleotida
• Nukleotid – dušična baza + šečer (pentoza) + fosfat

H3PO4
H3PO4

PENTOZA PENTOZA

PIRIMIDINSKI PURINSKI
NUKLEOTID NUKLEOTID
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE

• Najkompleksnije biološke makromolekule

• Materijalni nositelji informacija za sintezu proteina
• DNA i RNA
• Polimeri građeni od velikoga broja nukleotida
• Nukleotid – dušična baza + šečer (pentoza) + fosfat

Pentoza je kod RNA riboza (C5H10O5), a kod DNA deoksiriboza (C5H10O4)

Kemijske osnove građe stanice

P
DR T A DR
P
DNA

Jezgrina
(nuklearna)
DNA

P
DR C G DR
P
Ekstranuklearna
(organelna)
DNA

C
P
DR
G DR
P
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE - DNA
 Kemijske osnove građe stanice
NUKLEINSKE KISELINE - RNA
Univerzalni polimer koji se nalazi u svim živim stanicama
Sudjeluje u sintezi proteina

Ribosomska RNA (r-RNA)

Informacijska RNA (m-RNA)

Transportna RNA (t-RNA)

RAZLIKE OD DNA

• Jednolančani polinukleotidni niz

• Timin je zamijenjen uracilom
• Pentoza je riboza
Stanica je osnovna građevna i
funkcionalna jedinica svakog
živog bića
Oblici organizacije stanica
Nestanične (acelularne) strukture
VIRUSI

• Granica živoga i neživoga

• Nukleinska kiselina (DNA,
RNA) + proteinska ovojnica

Mozaični virus duhana

Nestanične (acelularne) strukture
VIRUSI

Virus ebole
Prokariotska stanica
Eukariotska stanica
Endosimbiontska teorija
 Životinjska i biljna stanica

Vakuola

Centriole
Kloroplast
Stanična stijenka
Oblik i veličina biljnih stanica
Oblik biljnih stanica
Oblik biljnih stanica

PARENHIMATSKE
(IZODIJAMETRIČNE)

PROZENHIMATSKE
 Veličina biljnih stanica
1 mm = 1000 μm

BILJNE STANICE