WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH

WYDZIAŁ NAUKOWO-BADAWCZY

IMPROWIZOWANE ŁADUNKI
(URZĄDZENIA) WYBUCHOWE
STOSOWANE W KONFLIKCIE
IRACKIM

kpt. mgr inż. Piotr SASKA

WROCŁAW – 2008 – MARZEC

WSOWL
JAWNE 1
 PLAN WYSTĄPIENIA

1. Wprowadzenie – definicja IED, zagrożenie atakami z

użyciem IED w Iraku.
2. Budowa improwizowanych urządzeń wybuchowych.
3. Rodzaje urządzeń IED.
4. Sposoby detonacji IED.
5. Środki transportu IED.
6. Taktyka użycia IED w Iraku.

WSOWL
JAWNE 2
 LITERATURA
1. Wilson C., CRS Report for Congress Improvised Explosive Devices
(IEDs) in Iraq and Afghanistan: Effects and Countermeasures,
Washington 21. Novemeber 07.
2. Counter IED Tactics, Techniques and Procedures. Handbook
No. 05-23 July 05.
3. Weapons Technical Intelligence (WTI), Improvised Explosive Device
(IED) Lexicon, Department of Defence USA, 06. June 07.
4. Słownik terminów i definicji wojsk inżynieryjnych NATO – AAP – 6.
5. Miny przeciwpiechotne i przeciwpancerne w rejonach misji pokojowych,
Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Wrocław 2005.
6. Sprzęt inżynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Norma Obronna
NO-01-A001, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000
7. IEDs Explosion –All Iraq, [online]. [dostęp: 28.02.2008]. Dostępny
w Internecie: //http://www.globalsecurity.org/molitary/intro/ied.htm

WSOWL
JAWNE 3
 DEFINICJA
Improvised explosive device (IED)

URZĄDZENIE WYKONANE W SPOSÓB IMPROWIZOWANY ZAWIERAJĄCE

NISZCZĄCE, ŚMIERTELNE, SZKODLIWE ŚRODKI PIROTECHNICZNE LUB
ZAPALAJĄCE ŚRODKI CHEMICZNE PRZEZNACZONE DO NISZCZENIA,
UNIESZKODLIWIENIA, NĘKANIA LUB ODWRACANIA UWAGI. MOŻE
ZAWIERAĆ MATERIAŁY WOJSKOWE, ALE ZWYKLE SKONSTRUOWANE
JEST Z ELEMENTÓW POCHODZĄCYCH Z INNYCH ŹRÓDEŁ (AAP-6)
Definicja wg. Słownika Definicji i Terminów NATO, AAP-6 /2005/).

WSOWL
JAWNE 4
 ZAGROŻENIE ATAKAMI IED
ŚREDNIA TYGODNIOWA ILOŚĆ ATAKÓW Z UŻYCIEM IED W
IRAKU W OKRESIE WRZESIEŃ 2004 – LISTOPAD 2007
Ramadan
16.10-14.11.2004
05.10-04.11.2005
IED i miny – zneutralizowane i użyte w atakach przez terrorystów Fardach al-Qanoon
15 luty 2007 24.09-23.10.2006
13.09-13.10.2007

Wybory Wybory Atak na meczet w

30 styczeń 2005 parlamentarne Samarze
15 grudzień 2005 22 luty 2006

Referendum
konstytucyjne
15 październik 2005

Źródło: http://www.globalsecurity.org/military/ops/iraq_sigacts.htm
WSOWL
JAWNE 5
 ZAGROŻENIE ATAKAMI IED
ŚREDNIA DOBOWA ILOŚĆ EKSPLOZJI URZĄDZEŃ IED’s
W IRAKU W OKRESIE
1 styczeń 2004 – 2 listopad 2007
80

Ramadan

Ramadan
Ramadan

Ramadan
70

60

50

40

30

20

10

0
01/2004 05/2004 09/2004 01/2005 05/2005 09/2005 01/2006 05/2006 09/2006 01/2007 05/2007 09/2007
DATA
Wrzesień 2004

Źródło:http://www.defenselink.mil/dodcmsshare/newsstoryPhoto/2007-11/hrs_image005.jpg

WSOWL
JAWNE 6
 CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA
Budowa urządzenia IED

• urządzenie pobudzające (przełącznik);

• ładunek materiału wybuchowego;
• środek inicjujący wybuch;
• źródło zasilania;
• kadłub (opakowanie);
• elementy zwiększających skuteczność IED (opcjonalnie).

WSOWL
JAWNE 7
 CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA
URZĄDZENIE POBUDZAJĄCE - element składowy
improwizowanego urządzenia wybuchowego IED,
który służy do jego aktywowania, przerwania lub
zmiany czasu ataku.

Ze względu na sposób sterowania urządzenia IED

możemy podzielić na następujące kategorie:
1. Urządzenia detonowane na komendę (Command
Operated);
2. Urządzenia czasowe (Timed);
3. Urządzenia – pułapki (Victim Operated).

WSOWL
JAWNE 8
 PRZYKŁADY
Urządzenia
Urządzenia Urządzenia Urządzenia
przewodowe (CWIED) aktywowane alarmem aktywowane aktywowane
samochodowym pagerem dzwonkiem drzwiowym
Urządzenia
Urządzenia Urządzenia Urządzenia Urządzenia
bezprzewodowe -
detonowane na aktywowane aktywowane aktywowane
sterowane drogą telefonami zdalnie sterowaną przenośnym
komendę radiową (RCIED) komórkowymi zabawką odbiornikiem radiowym
(Command
Operated) Urządzenia Urządzenia
Urządzenia Urządzenia aktywowane
mechaniczne
aktywowane aktywowane samodzielnie
(wyciągnięcie radiotelefonami nadajnikiem radiowym zbudowanym obwodem
zawleczki) elektrycznym

Urządzenia aktywowane PRZYKŁADY

elektronicznymi Urządzenia aktywowane
przełącznikami czasowymi Urządzenia aktywowane przełącznikami czasowymi
zegarkami (budzikami) wymontowywanymi ze
Sposób Urządzenia Urządzenia aktywowane sprzętu AGD
inicjowania czasowe mechanicznymi przełącznikami
(Timed) czasowymi
IED
Urządzenia aktywowane
chemicznymi przełącznikami
czasowymi PRZYKŁADY
Pasywna
Napięcie odciągu Nacisk
podczerwień

Zwolnienie urządzenia
Urządzenia-pułapki Aktywna podczerwień Zwolnienie odciągu zabezpieczającego
(Victim Operated) poprzez nacisk

Zakłócenie
Poruszenie ładunku Strumień światła
pola magnetycznego

Rys. 1. Podział urządzeń IED ze względu na sposób ich detonacji

JAWNE 9
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia detonowane na komendę (Command operated)
Urządzenia przewodowe (Command Wire - CWIED) - improwizowane
urządzenia wybuchowe, detonowane drogą przewodową. Do tego celu
wykorzystywany jest elektryczny, ogniowy oraz mieszany sposób inicjowania
wybuchu
10-15% - ładunki detonowane przewodowo
PRZEPUST

PUNKT KIEROWANIA
D
R D WYBUCHEM IED
O R
G O Ok. 250 – 400m
150m G
A
A

IED

WSOWL
JAWNE 10
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia detonowane na komendę (Command operated)
Urządzenia sterowane drogą radiową (Radio Controlled - RCIED) -
improwizowane urządzenia wybuchowe, sterowane drogą radiową. Fale radiowe
są wykorzystywane do aktywowania urządzenia pobudzającego, którego
zadaniem jest zamknięcie obwodu elektrycznego.
50-60% - ładunki odpalane drogą radiową!!!
86% - ładunki odpalane za pomocą nadajników o dużej mocy (powyżej 1W o zasięgu około 6 km;
14% - ładunki odpalane za pomocą nadajników małej mocy (poniżej 1W o zasięgu około 1 km)

ODBIORNIK Z ANTENĄ +
URZĄDZENIE
STERUJĄCE + ŹRÓDŁO
ZASILANIA

ZAPALNIK ELEKTRYCZNY

WSOWL
JAWNE 11
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia czasowe (Timed)
Urządzenia aktywowane elektronicznymi przełącznikami czasowymi -
improwizowane urządzenia wybuchowe, detonowane za pomocą różnego rodzaju
przełączników, stoperów i zegarków elektronicznych

około 2% - ładunki inicjowane przełącznikami czasowymi

WSOWL
JAWNE 12
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia czasowe (Timed)

Urządzenia aktywowane mechanicznymi przełącznikami czasowymi -

improwizowane urządzenia wybuchowe, detonowane za pomocą zegarków
(budzików), programatorów czasowych używanych w pralkach automatycznych
i innych urządzeniach gospodarstwa domowego

WSOWL
JAWNE 13
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia czasowe (Timed)

Urządzenia aktywowane chemicznymi przełącznikami czasowymi -

improwizowane urządzenia wybuchowe, w których do zainicjowania wybuchu
wykorzystuje się zachodzące pomiędzy substancjami wchodzącymi w skład
urządzenia pobudzającego reakcje chemiczne.

WSOWL
JAWNE 14
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)
Urządzenia aktywowane czujnikami pasywnej podczerwieni (Passive
Infrared – PIR). Zasada działania tego typu urządzeń polega na wykorzystaniu
faktu, iż czujniki podczerwieni reagują na ruch lub ciepło wytwarzane przez
obiekt, który znajdzie się w sektorze jego działania. W czasie zbliżania się celu
(pojazdu, ludzi) do miejsca ustawienia improwizowanego urządzenia
wybuchowego wysyłany jest drogą radiową sygnał do urządzenia
pobudzającego, które uaktywnia czujnik PIR
10-15% - ładunki pułapki Victim Operated

WSOWL
JAWNE 15
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)
Urządzenia aktywowane zwieraczami naciskowymi.
Zwieracz naciskowy najczęściej wykonany jest z dwóch drewnianych desek
o długości od 50 cm do ok. 100 cm. Do wewnętrznych stron desek przybijana jest
blacha i umieszczane są dwie sprężyny. Do blach podpięte są szeregowo
przewody elektryczne + źródło zasilania + przewody zapalnika elektrycznego,
który odpowiedzialny jest za zainicjowanie wybuchu IED

bateria

WSOWL
JAWNE 16
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)

Urządzenia aktywowane poprzez napięcie lub zwolnienie odciągu.

Detonacja tego typu urządzeń zachodzi wskutek naprężenia odciągu bądź jego
przecięcia, co powoduje wyciągnięcie zawleczki i zadziałanie zapalnika

WSOWL
JAWNE 17
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)

Urządzenia aktywowane czujnikami aktywnej podczerwieni ( Active Infrared–

AIR). Detonacja tego typu urządzeń zachodzi wskutek przerwania emitowanego
przez czujnik niewidocznej wiązki podczerwieni, wskutek czego zamykany jest
obwód elektryczny i przekazywany impuls do zapalnika
odległość
uzależniana od nadajnika
50 – 300m

odbiornik sygnału
urządz. sterujące nadajnik

WSOWL
JAWNE 18
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)

Urządzenia aktywowane czujnikami światła. Detonacja tego typu urządzeń

zachodzi wskutek zmiany strumienia światła w pobliżu czujnika, wskutek czego
zamykany jest obwód elektryczny i przekazywany impuls do zapalnika.

WSOWL
JAWNE 19
 SPOSOBY INICJOWANIA URZĄDZEŃ IED
Urządzenia pułapki (Victim Operated)
Urządzenia aktywowane poprzez zmianę pola magnetycznego. Detonacja
tego typu urządzeń zachodzi wskutek zakłócenia pola magnetycznego
w pobliżu czujnika, wskutek czego zamykany jest obwód elektryczny
i przekazywany impuls do zapalnika.

Urządzenia aktywowane poprzez poruszenie urządzenia. Detonacja tego

typu urządzeń zachodzi wskutek ich przesunięcia lub zmiany kąta ustawienia,
wskutek czego czujnik powoduje zamknięcie obwodu elektrycznego
i przekazanie impulsu do zapalnika.

WSOWL
JAWNE 20
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Air - Borne IED (Projected IED)

Urządzenia dostarczane drogą powietrzną (Air-borne IED) – typ

improwizowanych urządzeń wybuchowych wykorzystywanych do prowadzenia
ostrzału wybranych celi przy pomocy prowizorycznych wyrzutni rakietowych.
Najczęściej używanymi wyrzutniami są wyrzutnie o kalibrach: 130 mm, 122 mm
i 107 mm.

WSOWL
JAWNE 21
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Vehicle - Borne IED
Urządzenia umieszczane w pojazdach (Vehicle-borne VBIED) – typ
improwizowanych urządzeń wybuchowych, wykorzystywanych do
niszczenia wybranych obiektów infrastruktury, kolumn i pojazdów
wojskowych oraz posterunków wojska i policji. Do ich dostarczenia na
miejsce ataku wykorzystuje się samochody osobowe, motocykle,
motorowery i rowery
3-5% - ładunki VBIED
(zarówno ataki samobójcze jak i pułapki)

WSOWL
JAWNE 22
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Large Vehicle - Borne IED
Ładunki umieszczane w pojazdach o dużej ładowności (Large vehicle-
borne LVBIED) – typ improwizowanych urządzeń wybuchowych
wykorzystywanych do wykonywania spektakularnych ataków, których
celem jest zniszczenie wybranych obiektów infrastruktury, kolumn
i pojazdów wojskowych oraz posterunków wojska i policji. Ładunki tego
typu dostarczane są na miejsce ataku samochodami ciężarowymi o dużej
ładowności (wywrotki, cysterny itp.).

WSOWL
JAWNE 23
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Person - borne IED
Urządzenia przenoszone przez ludzi (Person-borne PBIED) – typ
improwizowanych urządzeń wybuchowych wykorzystywanych do niszczenia
pojazdów wojskowych oraz posterunków policji i wojska. Osoby przenoszące
tego typu ładunki mogą być wykorzystywane do ich dostarczenia we wskazane
miejsce oraz przygotowanie do użycia, lub co zdarza się często do
przeprowadzenia ataku samobójczego.

WSOWL
JAWNE 24
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Magnetic Attachment
Urządzenia magnetyczne (Magnetic attachment) – typ improwizowanych
urządzeń wybuchowych wykorzystywanych do niszczenia wybranych pojazdów
wojskowych oraz ich obsługi. Ładunki tego typu mają niewielką masę oraz
rozmiary.

IED

WSOWL
JAWNE 25
 ŚRODKI TRANSPORTU IED
Urządzenia Underbally
Urządzenia mocowane do podwozia pojazdów (Underbally) – typ
improwizowanych urządzeń wybuchowych wykorzystywanych do niszczenia
pojazdów wojskowych oraz ich obsługi. Urządzenia tego typu mają niewielką masę
oraz wymiary. Do podwozi pojazdów mocowane są przy pomocy przewodów i taśm.

WSOWL
JAWNE 26
 SPOSOBY RAŻENIA
Urządzenia o działaniu kierunkowym i kumulacyjnym
Explosive Formed Projectile
Improwizowane urządzenia wybuchowe o działaniu kumulacyjnym (Explosive
Formed Projectile EFPIED) - typ improwizowanych urządzeń wybuchowych
wykonywanych przez terrorystów. Urządzenie EFPIED jest wypełnione materiałem
wybuchowym (plastyczny materiał wybuchowy), umożliwiającym szczelne
wypełnienie owalnego pojemnika, wykonanego z metalowej rury lub rury PCV.
Wierzch pojemnika z jednej strony jest zaślepiony wkładką miedzianą, która
posiada wgłębienie kumulacyjne. W zależności od wielkości ładunku EFPIED (ilości
materiału wybuchowego, średnicy miedzianej wkładki), utworzony pocisk może
przebijać pancerz pojazdów i transporterów o grubości od 8cm do 11cm

GNIAZDO NA ZAPALNIK

PLASTYCZNY MATERIAŁ
WYBUCHOWY ZAPALNIK ELEKTRYCZNY, LUB
SPŁONKA POBUDZAJĄCA

KIERUNEK RAŻENIA

WSOWL
JAWNE 27
 SPOSOBY RAŻENIA
Urządzenia o działaniu kierunkowym i kumulacyjnym
Improwizowane miny Claymore

Improwizowane miny Claymore (Improvised Claymore) – typ improwizowanych

urządzeń wybuchowych, wykonywanych przez terrorystów. Miny tego typu
używane są najczęściej jako przeciwpiechotne miny odłamkowe o działaniu
kierunkowym. Są również efektywne w zwalczaniu lekko opancerzonych pojazdów
takich jak: ciężarówki, autobusy, samoloty lub samochody osobowe.

WSOWL
JAWNE 28
 MATERIAŁY WYBUCHOWE
Klasyfikacja materiałów wybuchowych wykorzystywanych
do budowy IED
Materiały wybuchowe pochodzenia wojskowego (military explosive) –
materiały i środki wybuchowe wyprodukowane na potrzeby wojska. Do wytwarzania
IED wykorzystuje się:
• amunicję artyleryjską i strzelecką, miny przeciwpiechotne i przeciwpancerne oraz
inne ładunki zawierające materiały wybuchowe i środki zapalające, a także
materiały nuklearne, broń biologiczną oraz broń chemiczną;
• materiały wybuchowe w czystej postaci, jak również pozyskiwane z amunicji
artyleryjskiej i strzeleckiej

Komercyjne materiały wybuchowe (commercial explosive) – materiały

wybuchowe dostępne w sprzedaży. Najczęściej występują w postaci żelów,
zawiesin, cieczy – mieszanin paliw z utleniaczami (blasting agents) itp.

Materiały wybuchowe domowej konstrukcji (homemade explosive) - materiały

i substancje wybuchowe, powstałe z wymieszania ogólnodostępnych składników.
Najczęściej są to roztwory: azotanu mocznika (urea nitrate – UN), azotanu amonu
z rozpuszczalnikiem organicznym (ammonium nitrate fuel oil – ANFO), trójnadtlenka
trójacetonu (triacetone triperoxide – TATP)

WSOWL
JAWNE 29
 MATERIAŁ WYBUCHOWY
Procentowy udział materiałów wybuchowych pochodzenia
wojskowego wykorzystywanych do budowy IED

• Pociski artyleryjskie i moździerzowe - około 65%.

• Materiały wybuchowe - około15%.
• Amunicja różnego typu-około 10%.
• Bomby lotnicze - około 5%.
• Miny lądowe i morskie- około 5%

WSOWL
JAWNE 30
 MATERIAŁ WYBUCHOWY
Materiały wybuchowe pochodzenia wojskowego
Skład materiałów wybuchowych, amunicji i środków do produkcji IED przechwyconych przez żołnierzy USA w Fallujy
w listopadzie 2007r.

Źródło: http://www.defenselink.mil/dodcmsshare/newsstoryPhoto/2007-11/scr_image002.jpg
WSOWL
JAWNE 31
 ŚRODKI INICJOWANIA WYBUCHU

Środki ogniowego sposobu inicjowania wybuchu

¾ Lont prochowy,
¾ Lont detonujący,
¾ Spłonki pobudzające;
¾ Spłonki zapalające;
¾ Zapały;
¾ Spłonki i zapały wykonane domowymi sposobami
Środki elektrycznego sposobu inicjowania wybuchu
¾ Zapalniki elektryczne
¾ Zapłonniki elektryczne
¾ Zapalniki i zapłonniki elektryczne wykonane domowymi sposobami

WSOWL
JAWNE 32
 KADŁUBY (OPAKOWANIA)

Kadłub (opakowanie) – przedmioty, wykorzystywane do ukrycia

i zamaskowania zasadniczych elementów składowych
improwizowanych urządzeń wybuchowych. Wśród opakowań
wykorzystywanych do ukrycia IED należy wymienić:
• ludzkie zwłoki,
• padlina zwierząt;
• rury stalowe/PCV;
• torby/walizki;
• butelki/słoiki/dzbany;
• kanistry/beczki;
• opony;
• samochody;
• wykonywane specjalnie w tym celu elementy prefabrykowane,
zastępujące elementy oryginalne (krawężniki, płyty chodnikowe, kostki)

WSOWL
JAWNE 33
 ŹRÓDŁA PRĄDU
Wśród źródeł prądu stałego najczęściej używane są wszelkiego
rodzaju baterie, akumulatory o napięciu:
• 1,5V;
• 6V;
• 9V;
• 12V.

WSOWL
JAWNE 34
 ELEMENTY ZWIĘKSZAJĄCE
SKUTECZNOŚĆ IED
Elementy zwiększające skuteczność IED - dodatkowe komponenty
improwizowanych urządzeń wybuchowych, które poszerzają i modyfikują
efekt ich użycia. Najgroźniejszym w skutkach, może być użycie
następujących składników IED:
• trujących związków chemicznych;
• substancji promieniotwórczych;
• zarazków chorób zakaźnych.

Obok wymienionych elementów IED stosowane są również komponenty

zwiększające zasięg i siłę ich rażenia. Należy do nich zaliczyć:
• paliwa płynne w postaci benzyny i propanu;
• gwoździe;
• stalowe kulki;
• kawałki metalu.

WSOWL
JAWNE 35
 TAKTYKA UŻYCIA IED
WARIANT 1
Wciągnięcie obiektu ataku do śmiertelnej strefy (The come
on scenario) – polega na umieszczeniu „pozornej” miny pułapki
dobrze widocznej z drogi, a po zatrzymaniu kolumny, wysadzenie
właściwego zamaskowanego IED

Widoczne przewody
Łatwo zauważalny
fałszywy IED Schowane prawdziwe IED, połączone w sieć

Pas rozdzielający Kierunek jazdy

WSOWL
JAWNE 36
 TAKTYKA UŻYCIA IED
WARIANT 2
Detonacja dwustopniowych ładunków IED (Secondary
devices scenario) – polega na detonacji dwóch ładunków IED. Po
zdetonowaniu ładunku pierwszego IED, terroryści wysadzają drugi
ładunek, celem zaatakowania personelu i sprzętu biorącego udział
w akcji ratunkowej

Kierunek jazdy
IED nr.2 -umieszczone na poboczu

Pas rozdzielający+ barierki

IED nr.1- umieszczone w nawierzchni jezdni.

WSOWL
JAWNE 37
 TAKTYKA UŻYCIA IED
WARIANT 3
Zatrzymanie kolumny lub skierowanie jej w określone
miejsce (Improvised road spike IRS) polega na zatrzymaniu
kolumny poprzez użycie kolczatki drogowej, znaków drogowych lub wraku
pojazdu, a następnie zaatakowanie przy użyciu broni strzeleckiej
i ładunków IED

Kierunek jazdy
Uszkodzone pojazdy na pasie jezdnym

Pas rozdzielający

IED

RPG-7
WSOWL
JAWNE 38
 TAKTYKA UŻYCIA IED
WARIANT 4
Detonacja urządzenia w trakcie jego neutralizacji
(Trojan horse IED) polega na „pozwoleniu” przez terrorystów
podjęcia IED przez pojazd rozminowujący (np. Buffalo) i wysadzeniu
ładunku dopiero, gdy znajdzie się wewnątrz pojazdu celem zniszczenia
maszyny i unieszkodliwienia jego załogi

WSOWL
JAWNE 39
 Dziękuję za uwagę !

WSOWL
40