ΥΡΗΜΑΣΙ΢ΣΗΡΙΑΚΗ ΚΔΡΓΟ΢ΚΟΠΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙ΢ΔΙ΢.

ΟΙ ΑΠΑΡΥΔ΢

Καζψο βηψλνπκε κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο θξίζεηο ηνπ θαπηηαιηζκνχ κεηά απφ απηή
ηνπ 1929 ην ελδηαθέξνλ γη απηέο ηνλψζεθε ζε παγθφζκην επίπεδν. Αλ θαη νη
αθαδεκατθνί νηθνλνκνιφγνη, απνινγεηέο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, ήζαλ βέβαηνη πσο
γλψξηδαλ ην κεραληζκφ ηνλ θξίζεσλ θαη ηηο είραλ ζέζεη ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο, φπσο
έιεγε θαη ν πνιχο Samiuelson, απηέο επαλέξρνληαλ φιν θαη δξηκχηεξεο. Οη δεθαεηίεο
ηνπ 1980 θαη ηνπ 1990 ήζαλ απηέο θαηά ηηο νπνίεο νη λνκηζκαηηθέο θξίζεηο
ζπλφδεπζαλ ηνλ παγθφζκην θαπηηαιηζκφ θαζψο απηφο κεηεμειηζζφηαλ κε ηαρχηαηνπο
ξπζκνχο κέζα απφ ηελ απνθαλνληθνπνίεζε ησλ αγνξψλ εκπνξεπκάησλ θαη
θεθαιαίσλ.
Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 απηέο έιαβαλ δξηκεία κνξθή ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή. Η
δεθαεηία ηνπ 1990 ήηαλ κηα δεθαεηία θαηά ηελ νπνία νη θξίζεηο μεθίλεζαλ απφ ηηο
ρψξεο ηεο λνηηναλαηνιηθήο Αζίαο θαη επεθηάζεθαλ ζηνλ θφζκν νιφθιεξν. Οη
λνκηζκαηηθέο θξίζεηο δελ είλαη ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα κφλν ηνπ θαπηηαιηζκνχ κηα
θη απηέο πξνυπήξραλ ηεο θαπηηαιηζηηθήο παξαγσγηθήο θπξηαξρίαο ελψ νη θξίζεηο
ζηελ παξαγσγή είλαη, κε ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ησλ πεξηνδηθψλ δηαθπκάλζεσλ,
θαηλφκελν πνπ εκθαλίδεηαη καδί κε ηελ θαπηηαιηζηηθή θπξηαξρία.
΢χκθσλα κε ηνπο Λαπαβίηζα θαη Itoh: «Ο εκπνξηθφο θαπηηαιηζκφο δελ πεξηείρε ηηο
αλαγθαίεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο γηα ηε ζπζηεκαηηθή δεκηνπξγία λνκηζκαηηθψλ
θξίζεσλ ηχπνπ 1». (Κξίζεσλ πνπ απνηεινχλ δειαδή εηδηθή θάζε ηεο βηνκεραληθήο
θαη εκπνξηθήο θξίζεο). «Με ηελ εκθάληζε θαη αξγή αλάπηπμε ηεο θαπηηαιηζηηθήο
νηθνλνκάο ζηελ Δπξψπε κεηά ηνλ δέθαην έθην αηψλα, νη εκπνξηθέο θαη λνκηζκαηηθέο
θξίζεηο άξρηζαλ λα πξνθχπηνπλ ζπρλά ζηηο κεγάιεο επξσπατθέο εκπνξηθέο πφιεηο
θαη απφθηεζαλ κεγάιε θνηλσληθή ζπνπδαηφηεηα» (Λαπαβίηζα, Itoh ζ 269,270).
Η χπαξμε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θξίζεσλ είρε ππνπέζεη ζηελ αληίιεςε ηνπ Marx
ν νπνίνο ζε κηα ππνζεκείσζε ζην «Κεθάιαην» έγξαθε: «Πξέπεη θπζηθά λα γίλεη
δηάθξηζε αλάκεζα ζηε ρξεκαηηθή θξίζε, έηζη φπσο θαζνξίδεηαη ζην θείκελν ζαλ
ηδηαίηεξε θάζε θάζε γεληθήο θξίζεο παξαγσγήο θαη εκπνξίνπ, θαη ζην εηδηθφ είδνο
ηεο θξίζεο, πνπ ηελ νλνκάδνπλ επίζεο ρξεκαηηθή θξίζε, πνπ κπνξεί φκσο λα
εθδεισζεί αλεμάξηεηα, έηζη πνπ κφλν ζαλ αληίρηππνο επηδξά ζηε βηνκεραλία θαη ζην
εκπφξην. Πξφθεηηαη γηα θξίζεηο πνπ ην θηλεηηθφ ηνπο θέληξν είλαη ην ρξεκαηηθφ
θεθάιαην θαη πνπ γηα ην ιφγν απηφ, έρεη ζαλ άκεζή ηεο ζθαίξα δξάζεο ηελ ηξάπεδα,
ην ρξεκαηηζηήξην θαη ηε ρξεκαηηθή θπθινθνξία». (Marx Σν Κεθάιαην. Τπνζεκείσζε
99 ζ 150). O Marx δηαρψξηζε επνκέλσο ηηο λνκηζκαηηθέο θξίζεηο ζε δχν θαηεγνξίεο.
΢ε απηέο πνπ πξνθχπηνπλ σο εηδηθέο θάζεηο ηεο βηνκεραληθήο θαη εκπνξηθήο θξίζεηο
θαη ζε απηέο πνπ είλαη αλεμάξηεηεο απφ απηέο.
Η αλάπηπμε ησλ κεηνρηθψλ εηαηξεηψλ κεηά ην 1500, κε πξψηεο ηέηνηεο
θαηαγεγξακκέλεο ηελ Αθξηθαληθή Δηαηξεία θαη ηελ Δηαηξεία Γνπηλέαο θαζψο θαη ην
ηαμίδη ηνπ Νηξέηθ ην 1577, έδσζαλ κηα θαηλνχξηα θαη πξσηφγλσξε ηξνπή ζηελ
εθδήισζε λνκηζκαηηθψλ θαη ρξεκαηηζηεξηαθψλ θξίζεσλ . Αθνχ νη κεηνρέο ήηαλ
κεηαβηβάζηκεο έλα εκπφξην άξρηζε θαη ζηηο κεηνρέο κε ηελ πξνζδνθία ηεο αλφδνπ ηεο
ηηκήο ηνπο πξσηίζησο, αιιά θαη ιφγσ ησλ πςειψλ κεξηζκαηηθψλ απνδφζεσλ
ηδηαίηεξα απφ ηνλ δέθαην έβδνκν αηψλα θαη κεηά έσο θαη ην 1720 πεξίπνπ. Αξρηθά ε
αγνξαπσιεζία ησλ κεηνρψλ γηλφηαλ ζε θαθελεία θαη ζε άιινπο ρψξνπο
ζπλάζξνηζεο. Η αχμεζε φκσο ηνπ αξηζκνχ θαη ηνπ κεγέζνπο ησλ κεηνρηθψλ
εηαηξεηψλ έθαλε αλαγθαία ηελ χπαξμε ελφο ρψξνπ, φπνπ ζα γηλφηαλ ε
αγνξαπσιεζία ησλ κεηνρψλ θαη ζα θιείλνληαλ νη ζπκθσλίεο θαη νη ηηκέο ησλ

1
εκπνξεπκάησλ. Οη κεηνρηθέο εηαηξίεο είραλ αξρίζεη ηε δσή ηνπο ζηελ Ιηαιία θη έηζη ην
πξψην Υξεκαηηζηήξην ιεηηνχξγεζε ζην Rialto ηεο Βελεηίαο θαη θαηφπηλ ζηε Μπξπδ.
Όζν ην εκπφξην επεθηεηλφηαλ πξνο ην Βνξξά αθνινπζείην θαη απφ ηελ ίδξπζε
Υξεκαηηζηήξησλ. Σν 1531 ηδξχεηαη ζηελ Ακβέξζα ην Νέν Υξεκαηηζηήξην θαη ην 1571
έλα ηδησηηθφ Υξεκαηηζηήξην ζην Λνλδίλν. Υξεκαηηζηήξηα ηδξχζεθαλ ζηε Λπψλ, ζην
Άκζηεξληακ, ζηε Γελεχε, ζην Παξίζη θ.ιπ.
Σαπηφρξνλα ζρεδφλ κε ηελ αλάπηπμε ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ εκθαλίζηεθε θαη έλα απφ
ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, πηζαλά ην θχξην: ε θεξδνζθνπία. Η πίζησζε θαη ην
ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ιεηηνπξγεί σο δίαπινο επηθνηλσλίαο ηνπ πιενλάδνληνο ρξήκαηνο
κε ηνπο ρψξνπο ειιείςεηο ηνπ. Ση γίλεηαη φκσο φηαλ δελ ππάξρεη ρψξνο δήηεζεο ή
απηφο είλαη πεξηνξηζκέλνο; Σν ρξήκα, γηα ηνλ θάηνρφ ηνπ, έρεη ζαλ ζθνπφ ηελ
αχμεζε ηνπ. Γηα λα απμεζεί φκσο πξέπεη λα κπεη ζηελ παξαγσγή ή ζηελ θπθινθνξία
κε θάπνην ηξφπν. Δδψ ζα πεξηγξάςνπκε απιά ηα πξψηα ηέηνηα θαηλφκελα
θεξδνζθνπίαο θαη ζα αθήζνπκε ηελ φζν πην πιήξε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ θαηλνκέλνπ
-ζηα πιαίζηα ησλ δπλαηνηήησλ κνπ θπζηθά -γηα άιιν ρψξν, φηαλ δειαδή
κειεηήζνπκε ηηο θξίζεο ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο. Δίλαη εχινγν, φηη ηέηνηα
θεξδνζθνπηθά θαηλφκελα παξνπζηάδνληαη ζε ρψξεο ζηηο νπνίεο έρνπκε πιενλαζκφ
ρξήκαηνο.
Η πξψηε ηέηνηα πεξίπησζε εκθαλίζηεθε ζην πξψην θαπηηαιηζηηθφ θξάηνο, ζηελ
Οιιαλδία. Οη ηνπιίπεο είραλ εηζαρζεί ζηελ Οιιαλδία απφ ην Αηγαίν, θαηά ηα ηέιε ηνπ
δέθαηνπ έθηνπ αηψλα. Μεηά ηνπο πνιέκνπο κε ηελ Ιζπαλία νη πινχζηνη Οιιαλδνί
άξρηζαλ λα θαιιηεξγνχλ ηνπιίπεο, γηα ιφγνπο δηαθνζκεηηθνχο, αιιά θαη κέζα ζην φιν
πλεχκα ηεο αλάπηπμεο ηεο γεσξγίαο. Σν 1633 άξρηζε κηα αικαηψδεο άλνδνο ηεο
ηηκήο ηεο ηνπιίπαο. Όζν νη ηηκέο αλέβαηλαλ ηφζν ήιπηδαλ φηη ζα αλεβνχλ θη άιιν θη
φηη φινη ζα γίλνληαλ πινχζηνη. Άξρηζαλ λα πσινχλ ζπίηηα θαη επηρεηξήζεηο γηα λα
αγνξάζνπλ βνιβνχο. Οη ηηκέο ζπλέρηδαλ λα αλεβαίλνπλ ζαλ ηξειέο θαη ε ηηκή ηεο
καχξεο ηνπιίπαο έθηαζε ζε δπζζεψξεηα χςε. Η θαηάξξεπζε ήξζε ην 1637
αθήλνληαο πνιινχο θησρνχο πίζσ ηεο, αιιά θάπνηνπο πνιχ πινπζηφηεξνπο.
Σν δεχηεξν θξνχζκα "θνχζθαο" είλαη ην "ζχζηεκα ηνπ Law" ζηε Γαιιία. Η αξρή
ηεο βξίζθεηαη ζηελ ίδξπζε ηεο Γεκφζηαο Σξάπεδαο ζηε Γαιιία ε νπνία είλαη
εμαηξεηηθά φκνηα κε απηή ηεο Αγγιίαο αιιά ην ηέινο ηειείσο δηαθνξεηηθφ. Η αξρή
έγηλε θαη ζηε Γαιιία κε κηα πξφηαζε ελφο ζπκπαηξηψηε ηνπ Paterson, ηνπ ηδξπηή ηεο
Σξάπεδαο ηεο Αγγιίαο, ηνπ επίζεο ΢θσηζέδνπ John Law. Φηάλνληαο ν Law ζηε
Γαιιία, ην 1716, έρνληαο θαηαζπαηαιήζεη κηα ζεβαζηή πεξηνπζία θαη δψληαο απφ ηε
ραξηνπαημία, πείζεη ηνλ αληηβαζηιηά Φίιηππν, Γνχθα ηεο Οξιεάλεο, λα ππνγξάςεη
βαζηιηθφ δηάηαγκα ζηηο 2 Μαΐνπ ηνπ 1716 δίλνληαο άδεηα ζηνλ Law θαη ηνλ αδειθφ
ηνπ λα ηδξχζνπλ ηξάπεδα κε θεθαιαίν έμη εθαηνκκχξηα γαιιηθέο ιίξεο πνζφ ίζν κε
250.000 αγγιηθέο ιίξεο. Η Σξάπεδα είρε θπζηθά εθδνηηθφ δηθαίσκα, θαη πνηφο ήηαλ ν
θχξηνο δαλεηδφκελνο; Φπζηθά ην γαιιηθφ θξάηνο ην νπνίν βξηζθφηαλ ζε εμαηξεηηθή
νηθνλνκηθή πίεζε κε ηα έμνδα ηνπ λα είλαη δηπιάζηα ησλ εζφδσλ ηνπ. Η θπβέξλεζε
ρξεζηκνπνίεζε ηα ηξαπεδνγξακκάηηα γηα λα μνθιήζεη ηνπο πηζησηέο ηεο θαη λα
πιεξψζεη ηα έμνδα ηεο.
Σα γξακκάηηα γίλνληαλ απνδεθηά θαη γηα ηελ απνπιεξσκή θφξσλ θαη κηα θη ν Law
δηαθήξπηηε φηη ηα γξακκάηηα ηνπ εμαξγπξψλνληαλ κε ηελ αμία ηνπ βάξνπο ηνπ
κεηάιινπ θαηά ηελ εκέξα έθδνζήο ηνπ ηξαπεδνγξακκαηίνπ, απηά γλψξηζαλ κεγάιε
επηηπρία ζε κηα επνρή πνπ ην πεξηερφκελν ζε πνιχηηκν κέηαιιν ησλ λνκηζκάησλ
ζπλερψο κεησλφηαλ. Γηα έλα δηάζηεκα, πξάγκαηη, ηα ηξαπεδνγξακκάηηα ηνπ Law
είραλ πξαγκαηηθή αμία. Ιδξχζεθαλ ππνθαηαζηήκαηα ζηε Λπψλ ζηε Λα Ρνζέι ηελ

2
Σνπξηελ Ακηέλε θαη ηελ Οξιεάλε. Σν 1718, ε ηξάπεδα έγηλε βαζηιηθφ ίδξπκα κε
κνλαδηθφ κέηνρν ην βαζηιηά. Μεηά ηελ πξψηε επηηπρία ν αληηβαζηιηάο γιπθάζεθε θαη
πξφηεηλε θαη λέα έθδνζε θαη ν Law ζπκθψλεζε. Αληηιακβαλφκελνο φκσο φηη ζα
δεκηνπξγείην πξφβιεκα κε ηελ θάιπςε ησλ γξακκαηίσλ δεκηνχξγεζε έλα
πνιχπινθν ζχζηεκα.
Σν 1717, είρε ηδξπζεί κηα εηαηξεία, ε εηαηξεία ηεο Γχζεσο (Companee d' Occident)
ή αιιηψο γλσζηή σο εηαηξεία ηνπ Μηζηζηπή, κε ζηφρν ηελ εθκεηάιιεπζε θαη κεηαθνξά
ζηε Γαιιία ησλ, ππνηηζέκελσλ, ηεξάζηησλ πνζνηήησλ ρξπζνχ πνπ έθξπβε ε
Λνπηδηάλα. Η εηαηξεία ηνπ Μηζηζηπή απφθηεζε επίζεο ηνλ κνλνπσιηαθφ πξνλφκην ηνπ
εκπνξίνπ κε ηελ Ιλδία, ηελ Κίλα θαη ηηο Νφηηεο ζάιαζζεο θαη αξγφηεξα ην κνλνπψιηφ
θαπλνχ. Σν 1719, ην φλνκα ηεο εηαηξείαο άιιαμε θαη έγηλε Δηαηξεία ησλ Ιλδηψλ,
αγνξάδνληαο ηαπηφρξνλα θαη κηα ζεηξά άιισλ εηαηξεηψλ. Καηφπηλ πήξε θαη ην
πξνλφκην είζπξαμεο θφξσλ θαη ρεηξηζκνχ ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Ο Law κέζσ ηεο
Σξάπεδαο θαη ηεο εηαηξείαο ήιεγρε ην εκπφξην κε ηε Γχζε θαη ηελ Αλαηνιή, ηα
δεκφζηα νηθνλνκηθά ηεο Γαιιίαο θαη ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Σνλ Ιαλνπάξην ηνπ 1720 ε
εηαηξεία θαη ε Σξάπεδα ζπγρσλεχηεθαλ.
Όηαλ ην 1719 άξρηζε ε δηάζεζε ησλ κεηνρψλ ηεο εηαηξείαο ζην παιηφ
Υξεκαηηζηήξην ηεο νδνχ Κηλθνκπνπά, ε επηηπρία ήηαλ ηέηνηα πνπ άγγημε ηα φξηα ηνπ
ελζνπζηαζκνχ. Η ηηκή ηεο κεηνρήο αλέβεθε εληππσζηαθά. Οη κεηνρέο ησλ εηαηξεηψλ
ηνπ Law ήζαλ κεηαβηβάζηκεο θαη φρη νλνκαζηηθέο, θαη ην Παξίζη είρε κηα πνιχ
αλεπηπγκέλε ρξεκαηαγνξά. Σν κεηνρηθφ θεθάιαην ηεο εηαηξείαο νλνκαζηηθήο αμίαο
1000 ιηβξψλ πνπιήζεθε 10.000 ιίβξεο ην 1719. Πνιινί ζην Παξίζη πνπινχζαλ ηα
ζπίηηα ηνπο θη αγφξαδαλ κεηνρέο ηνπ Law.
Η Σξάπεδα ηνπ Law (είρε κεηνλνκαζηεί ζε βαζηιηθή Σξάπεδα) αχμαλε ζπλερψο ηα
δάλεηα ηεο θαη επνκέλσο θαη ηα ηξαπεδνγξακκάηηα ηεο. Σελ άλνημε ηνπ 1719 είρε
πεξίπνπ 100 εθαηνκκχξηα γαιιηθέο ιίξεο ζε εθθξεκή γξακκάηηα, ζηα κέζα ηνπ
θαινθαηξηνχ 400 εθαηνκκχξηα θαη ζην ηέινο ηνπ 1719 εθδίδεη άιια 800 εθαηνκκχξηα.
Σα ρξήκαηα απφ ηελ πψιεζε ησλ κεηνρψλ ηεο εηαηξείαο ηνπ Μηζηζηπή πήγαηλαλ ζηα
θξαηηθά ηακεία. Ο Law βξηζθφηαλ ζηηο δφμεο ηνπ. Απέθηεζε ηίηινπο θαη είλαη ν
πξψηνο θαη κνλαδηθφο Γνχθαο ηνπ Αξθάλζαο! Σν ηέινο ήηαλ θνληά, θάπνηα ζηηγκή
θάπνηνη ζα δεηνχζαλ λα εμαξγπξψζνπλ ηα ηξαπεδνγξακκάηηα ηνπο. Κάηη πνπ
πξάγκαηη ζπλέβε, θάπνηνη δήηεζαλ λα εμαξγπξψζνπλ κεγάια πνζά. Ο παληθφο πνπ
επηθξάηεζε ζην Παξίζη εθείλν ηνλ Ινχιην ηνπ 1720 είλαη απεξίγξαπηνο. Ήηαλ ηέηνην ην
ζηξίκσγκα ησλ παληθφβιεησλ Παξηδηάλσλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα εμαξγπξψζνπλ
ηα ηξαπεδνγξακκάηηα ηνπο, πνπ κέζα ζε κηα κέξα πέζαλαλ δεθαπέληε άηνκα απφ ην
ζπλσζηηζκφ.
΢ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί βιέπνπκε ηε κεηαβνιή ζηελ ηηκή ηεο κεηνρήο ηεο
Δηαηξείαο ηνπ Μηζηζηπή θαη ηε κεηαβνιή ηεο ηηκήο ησλ ηξαπεδνγξακκαηίσλ ζηε
Γαιιία.

3
Διάγραμμα 1

ΠΗΓΗ: FERGUSON ζ 150

Σν "ζχζηεκα ηνπ Law" θαηέξξεπζε θαη καδί ηνπ θη ε βαζηιηθή Σξάπεδα αιιά θαη ε
εκπηζηνζχλε ησλ Γάιισλ ζηηο ηξάπεδεο. Σφζν δπζάξεζηε ήηαλ απηή ε εκπεηξία γηα
ηνπο Γάιινπο πνπ φηαλ ην 1776, ν πξσζππνπξγφο Σνπξγθν ίδξπζε πάιη κηα κεγάιε
δεκφζηα Σξάπεδα δελ έθεξε ην φλνκα Σξάπεδα άιια Caisse Escompte. Οη ιφγνη ηεο
θαηάξξεπζεο ηεο βαζηιηθήο Σξάπεδαο ηεο Γαιιίαο ήζαλ πνιινί: αλεπάξθεηα ηνπ
αξρηθνχ θεθαιαίνπ, ππεξβνιηθή έθδνζε ηξαπεδνγξακκαηίσλ θαη ε ξηςνθίλδπλε
πνιηηηθή ηεο ήζαλ νη θπξηφηεξνη απφ απηνχο. Οη εηαηξείεο ηνπ Law ήζαλ κηα θνχζθα.
Γελ αληηπξνζψπεπαλ απνιχησο ηίπνηα. Ήζαλ απιά κηα θνχζθα. Καη νη θνχζθα
θαηέξξεπζε. Η ιέμε "Φνχζθα" ρξεζηκνπνηήζεθε κε κεηαθνξά απφ ηελ θηελνηξνθία.
Οη θηελνηξφθνη θξφληηδαλ λα πνηίδνπλ ηα δψα ηνπο κε πνιχ λεξφ πξηλ ηα
πνπιήζνπλ, ψζηε λα "θνπζθψζνπλ" θαη λα απμεζεί ην βάξνο ηνπο. Κη ελψ απηά
ζπλέβαηλαλ ζηελ Γαιιία ε ηξίηε αλαπηπγκέλε ρψξα ηεο επείξνπ, ε Αγγιία, έθηηαμε ηε
δηθή ηεο ρξεκαηηζηεξηαθή θνχζθα.
Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ηεο ηζπαληθήο δηαδνρήο ε Ιζπαλία παξαρψξεζε ην
assiento, ην πξνλφκην δειαδή ηεο εκπνξίαο ζθιάβσλ ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή, ζηε
Γαιιία. Οη Άγγινη, κε ζέινληαο λα κείλνπλ έμσ απφ ην εκπφξην ζθιάβσλ, ίδξπζαλ
κηα κεηνρηθή εηαηξεία ην 1710. Ο πιήξεο ηίηινο ηεο ήηαλ: “Ο Κπβεξλήηεο θαη ε
Δηαηξεία ησλ Δκπφξσλ ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο γηα ηελ Άζθεζε Δκπνξίνπ κε ηηο
Νφηηεο Θάιαζζεο θαη άιιεο πεξηνρέο ηεο Ακεξηθήο θαη ηελ Αλάπηπμε ηεο Αιηείαο".
Δηδηθνί ηειηθά απηή νη Άγγινη ζηνπο ηίηινπο! Η εηαηξεία φκσο έγηλε γλσζηή σο εηαηξεία
ηεο Νφηηαο Θάιαζζαο. Με ηε ζπλζήθε ηεο Οπηξέρηεο φκσο εθρσξήζεθε ζηελ Αγγιία
ην assiento εκπνξίαο 4.500 ζθιάβσλ εηεζίσο θαη παξάιιεια κπνξνχζε λα ζηέιλεη
έλα πινίν ην ρξφλν γηα λα δηελεξγεί εκπφξην κε ηε Λαηηληθή Ακεξηθή. Σν πξνλφκην
απηφ παξαρσξήζεθε ζηελ εηαηξεία ησλ Ννηίσλ ζαιαζζψλ.
Σν 1719 ε εηαηξεία αλαιακβάλεη έλα Γεκφζην δάλεην, κε ηελ θπβέξλεζε λα
δαλείδεηαη κε κηθξφηεξν επηηφθην, θαη νη νκνινγηνχρνη πήξαλ ζαλ αληάιιαγκα ησλ
νκνινγηψλ κεηνρέο ηεο εηαηξείαο ηεο Νφηηαο ζάιαζζαο. Οη ηηκέο ησλ κεηνρψλ ηεο

4
εηαηξείαο αλέβεθαλ θαη κέζα ζε θιίκα επθνξίαο, ε εηαηξεία αλαιακβάλεη νιφθιεξν ην
Γεκφζην ρξένο ηεο Αγγιίαο, εθηφο ησλ δαλείσλ ηεο Σξάπεδαο ηεο Αγγιίαο θαη ηεο
Δηαηξείαο Αλαηνιηθψλ Ιλδηψλ. Η ηηκή ηεο κεηνρήο ηεο εηαηξείαο αξρίδνπλ λα αλεβαίλεη
μέθξελα. Σνλ Ιαλνπάξην ηνπ 1720 είρε 129 ιίξεο ζηεξιίλεο ε κεηνρή θαη ηνλ Ινχλην
1050 ιίξεο. Μαδί κε ηηο κεηνρέο ηεο εηαηξείαο ηεο Νφηηαο Θάιαζζαο
ζπκπαξαζχξζεθαλ ζε άλνδν θαη νη κεηνρέο άιισλ εηαηξεηψλ. Γηάθνξεο παξάμελεο
κεηνρηθέο εηαηξίεο αξρίδνπλ λα ζηήλνληαη. Μία ζα εμήγαγε ρξπζφ απφ ην ζαιαζζηλφ
λεξφ, ελψ κηα άιιε ζα έθεξλε θσηηά απφ ηελ θφιαζε!
Γηα λα ζηακαηήζεη απηή ε ηξέια ςεθίδεηαη ην 1720 ν Νφκνο πεξί Απάηεο, πνπ
απαγφξεπε ηελ ίδξπζε κεηνρηθψλ εηαηξεηψλ ρσξίο θνηλνβνπιεπηηθή άδεηα. Οη κεηνρέο
φκσο ζπλέρηζαλ λα απμάλνπλ ηελ ηηκή ηνπο. Σνλ Αχγνπζην άξρηζε ε θαηάξξεπζε θαη
ηνλ Γεθέκβξην ε ηηκή ηεο κεηνρήο ηεο Δηαηξείαο ηεο Νφηηαο ζάιαζζαο είρε πέζεη ζηηο
120 ζηεξιίλεο, ελψ νη ηηκέο φισλ ησλ άιισλ παξάμελσλ εηαηξεηψλ θαηαπνληίζηεθαλ.
Καηά ηελ πξνζπάζεηα μεθαζαξίζκαηνο ηεο θαηάζηαζεο, έγηλε γλσζηή ε κεγάιε
δηαθζνξά ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Αγγιίαο θαη ε δηαπινθή ηνπ ζηηο απάηεο.
Έηζη, ηφζν ζηε Γαιιία κε ηνλ Law, φζν θαη ζηελ Αγγιία κε ηελ εηαηξεία ηεο Νφηηαο
Θάιαζζαο, νη κεηνρηθέο εηαηξίεο βξέζεθαλ ζε θαηάζηαζε αλππνιεςίαο θαη έπξεπε
λα πεξάζνπλ πεξίπνπ 100 ρξφληα γηα λα μεραζηνχλ νη ππνζέζεηο απηέο θαη λα
αξρίζεη πάιη ε ιεηηνπξγία κεηνρηθψλ εηαηξεηψλ ρσξίο εηδηθέο πξνυπνζέζεηο.
Η αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ ρξεκαηηθνχ πνζνχ θαηά ην δηάζηεκα 1500-1700 πξέπεη
λα αλεξρφηαλ ζην 600% θαηά ηνπο Clough θαη Rapp. ( CLOUGH-RAPP ζ 250). ΢αλ
ρξεκαηηθφ πνζφ ελλνείηαη εδψ φρη κφλν ην κεηαιιηθφ λφκηζκα αιιά θαη νη
ζπλαιιαγκαηηθέο θαη ηα ηξαπεδνγξακκάηηα. Μεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ "ζπζηήκαηνο
ηνπ Law", ζηε Γαιιία ε κεηνρηθή κνξθή ζχζηαζεο εηαηξεηψλ εγθαηαιείθζεθε
πέθηνληαο ζε αλππνιεςία. Σν ίδην πεξίπνπ ζπλέβε θαη ζηελ Αγγιία ηελ ίδηα πεξίνδν,
φηαλ ε θνχζθα ηεο εηαηξείαο ηεο Νφηηαο ζάιαζζαο έζθαζε θαη γηα ηε ζχζηαζε
κεηνρηθήο εηαηξείαο απαηηείην πιένλ εηδηθή άδεηα απφ ηνλ αγγιηθφ Κνηλνβνχιην. Ο
Νφκνο πεξί Απάηεο πνπ απαηηνχζε ηελ άδεηα ηνπ θξαηηθνχ Κνηλνβνπιίνπ έπαςε λα
ηζρχεη απφ ην 1825.
Αλ ηψξα λνκίζαηε πσο ηα παξαπάλσ αθνξνχλ ην ρζεο θαη πσο έθαλα κάζεκα
ηζηνξίαο θάλαηε απιά ιάζνο. Γελ είκαη ηζηνξηθφο. Πνιηηηθά άξζξα πξνζπαζψ λα
γξάςσ. Σα παξαπάλσ πεξηγξάθνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ θαπηηαιηζκνχ ηνπ ζήκεξα
θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ηνπ αχξην. Οη εηαηξείεο πνπ ππφζρνληαλ πσο ζα θέξνπλ ην
θσο απφ ηελ θφιαζε ην θαηάθεξαλ ζήκεξα. ΢ην ρξεκαηηζηήξην εκπνξεπκάησλ ηνπ
΢ηθάγνπ ( Chicago Merchantile Exchange). (Υξεκαηηζηήξην γηα ηηο ηηκέο ησλ
πξνζεζκηαθψλ ζπκβνιαίσλ θαη δηθαησκάησλ πξναίξεζεο : ζίηνπ, θαιακπνθηνχ,
ξπδηνχ, θξέαηνο, πεηξειαίνπ θ.ιπ). Σα παξαπάλσ δελ είλαη δελ είλαη κηα ηζηνξία ηνπ
ρζεο. Αλ ζηηο αξρέο ηεο ε ρξεκαηηζηεξηαθή θεξδνζθνπία αθνξνχζε κηα κεξίδα
αλζξψπσλ ησλ αλψηεξσλ νηθνλνκηθά ζηξσκάησλ θαη είρε ζην ζηφραζηξφ ηεο ηα
δηθά ηνπο ρξήκαηα θαη ηα δηθά ηνπο πεξηνπζηαθά ζηνηρεία θπξίσο, ην πέξαζκα ηνπ
θαπηηαιηζκνχ ζηελ θάζε ηεο γεληθεπκέλεο θξίζεο θαη ηνπ παξαζηηηζκνχ έβαιε ζην
ζηφραζηξν ηεο θεξδνζθνπίαο ην ςσκί ησλ παηδηψλ καο θαη ησλ παηδηψλ ηνπ θφζκνπ
νιφθιεξνπ.

Αλ ν θαπηηαιηζκφο γελλήζεθε έρνληαο ηελ θεξδνζθνπία ζαλ έλα απφ ηα

ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζήκεξα, γεξαζκέλνο πιένλ, ην ραξαθηεξηζηηθφ απηφ έγηλε
θπξίαξρν θαη ην κνλαδηθφ ηνπ.

5
Γηάγξακκα 2

ΓΔΙΚΣΗ΢ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΩΝ. ΥΡΗΜΑΣΗ΢ΣΗΡΙΟ ΢ΙΚΑΓΟΤ. 1973-2008

http://www.iraj.gr/IRAJ/IRAJ_View_on_Commodity_Markets_26_02_2008.pdf

Ο θαπηηαιηζκφο ζέηεη πιένλ επηηαθηηθά ην εξψηεκα: Ή απηφο ή εκείο. Καη ην ζέηεη

κφλνο ηνπ θαη σκά. ΢ε καο ελαπφθεηηαη ε απφθαζε.