Fikret Qoca
(Ağdaş, 25 Ağustos 1935)
Fikret Qocayev 25 Ağustos 1935'te Ağdaş böl-
gesinin Kotanarx köyünde doğmuştur. Babasının
adı Göçüş'tür. Ağdaş şehrinde Nizami adına ku-
rulmuş okulda orta Öğrenimini tamamladıktan
sonra Baku Demir Yolu Texnikumu'nda (teknik
okul) tahsiline devam ettirmiştir (1953-1957). Ça-
lışma hayatına Baku Yeraltı İnşaat Idaresi'nde be-
toncu olarak başlamıştır (1957-1959). Moskova'da
M.Qorki adına kurulmuş Edebiyyat Enstitüsüne
devam etmiştir (1959-1964). "Azerbaycan Genç-
leri" gazetesi redaksiyasında edebi işçi (1967-1970),
Azerbaycan Yazıcılar Ittifaqında Afrika-Asya ya-
zarları medeni ilişkiler sorumlu katibi (1970-1975),
"Azerbaycan" dergisinde şube müdürü (1978) gö-
revlerinde bulunmuştur. Şimdi de "Qobustan"
dergisinin redaktörü ve Afrika-Asya Hemreyliği
Komitesi'nin üyesi olarak çalışmaktadır. Küba'da
düzenlenen Azerbaycan Günlerinde (1967), Ma-
caristan (1970), Küba (1973), Qveneya-Bisauda
(1980) edebi çalışmalarda; Sovyet Nümayende He-
yeti'nin Almanya Demokratik Respuhlikasi'nda,
Balı Berlin'de, Yugoslavya'da, Vietnam'da resmi
görevlerde bulunmuştur. Edebi çalışmalarına
"Kirpi"de çıkan "Bacığızı" adlı şiiriyle başlamıştır.
Onun şiirleri, birçok dünya ülkelerinin dillerine
çevrilerek yayınlanmıştır. Bu emektar sanat ada-
mının "Şe'rler" (1966), "Qişda Çiçekler" (1968),
'Terin Cazibesi" (1979), "Sema Denizde Çimir"
(1982) adlı kitapları Moskova'da Rusça olarak ya-
yınlanmıştır.
Başlıca eserleri:
Qağayı, B., 1963; Hamıya Borçluyam, B.,
Denizde Ay Çimende, B., 1967; Yatmadığım
Gecelerde, B., 1970; Günlerin Bir Günü, B.,
1972; İnsanlar Arasında, B., 1974; Gül Ömrü,
B., 1976; Ulduzlu Düşünceler, B., 1978; İnsan
Xasiyyeti, B., 1980;, Özüme Mektup, B., 1983;
Ömürden Sehifeler, B., 1984.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovyet Edebiyyatı Tarihi,
B.,1988.
2. Azerbaycan Sovyet Edebiyyatı Tarihi,
2 ciltte, dit 2, B., 1967.
3. Edebi Proses -1976-80, B., 1978-90.
 ŞİİRLER
(F.Qoca. Günlerin bir günü. Bakı, '1972, s. 19-22, 74-82...)

ÖMRÜMDEN DÜŞÜR İNSAN XASİYYETi

Men ömrümüzün üzüne1 Binalar

Hele2 indi gülürem. qaçıb yığılıb seherlere,
Bu heyatın dadını bomboş qalıb
İndi-indi3 bilirem. çöl13, düz14, dağ, dere.
İndi duyuranı hele Binalar qısılıb bir-birine
Pis4 nedir, yaxşı5 nedir. mehelle-mehelie,
Ömrün yazı nedir, tin-tin15, küçe-küçe16,
Ömrün qışı nedir. dilim-dilim, qıça-qıça17.
Üst-üste,
Bu yandan da ağrıdan yan-yana
Üreyime6 den7 düşür, - ağız-ağıza,
Günler ömrümden düşür. eyvan-eyvana18...
Kendlerıcı koma-koma20
Çaylara vurulmuşam, yol qırağında21 tonqal22 qalayıb,
Sellere vurulmuşam; verib baş-başa evler
Çöllere8, çemenlere, Sehere geden yollara
Ellere vurulmuşam. tamaşa eleyirler.
Biri-birinden gözel İnsan, insan boşluğuna
İllere0 vurulmuşam. can atır, -
Hele indi bilmişem Gündüz harda23 olsa dozer24,
Ne deyir qara gözler; yatanda
Qara gözler zülmetde10 insan qonşuluğunda yatır.
Nece xatire gizler... Evlerde insan xasiyyeti var,
Bu yandan da gözüme pencereler
Duman düşür, den düşür, oxşayır25 insan gözüne,
Günler ömrümden düşür. Qonşu pencere axtarır özüne26,
Konttun gezmek isteyir, qonşu İşıq axtarır baxmaga,
Könlüm görmek isteyir.
Yazıq könlüm neylesin, Qonşu bina axtarır,
Könül vermek isteyir. qoymasm bir-birini darıxmağa27.
Qız saymayıb keçende yaxşılı28-pisli
Ele bilirem menden istili-soyuqlu29
El, alem dönüb gedir. varh-yoxhı...
Gözeller arxasmca Ondan ne daş olar,
Nalem11 sürünüb gedir - ne divar, ne de taxta
Baxıram gül üzlere, En yazığı30, düşkünü
Oda12 düşüb yararam nadir canlıdır, nadir!
Ağarmış saçlarımı İnsandı hor ayaqda
Düşünüb utanıram her şeye qadir.
Oğrun-oğrun baxana
Yorğun-yorğun baxıram.
Eh... qocalıq adamın
Başına birden düşür
Günler ömürden düşür.

1 yüzüne 2. hâlâ, daha 3. şimdi 4. kütü, çirkin 5. iyi, güzel 6. yüreğime 7. sızı, acı 8, bayırlara, kırlara 9.yıllara 10. karanlıkta 11. inlemem,
iniltim 12. ateşe 13. kır, bayır 14. ova 15. cadde-cadde 16. sokak-sokak 17. parça-parça 18. kapı-kapıya I0- köyler 20. grup-grup, küme-
küme 21. kenarında 22. odun yığınağı 23. nerde, nerede 24. dayanır 25. benzer, benzemektedir 26. kendine 27. daraltmaya, incitmeye 28.
iyili kötülü 29. sıcaklı-soguklu
KÜLEK İNANMA
Kuleye1 ne olub bele2, Yalvarma, keçen deyilem, inanmırsan, inanma,
çırpır özünü3 men ki, and içen deyilem, inanmırsan, inanma.
qayaya, divara, meftile4. Deyanetde, e'tibarda men dağlardan möhkemem,
İşıq simlerinde axı24 menem, sen deyilsen, inanmırsan, inanma.
elçim-elçim5 olur külek. Ne Mecnunam, ne Kerîmem, men de eşqin oğluyam,
Yaralan göynedikce derdinden ölen deyilem, inanmırsan, inanma.
söyüdlerin saçını Men seneolardim arxa, olsaydı e'libarm;
yolur külek. arxanca25 gelen deyilem, inanmırsan, inanma.
Aehmli6 müdirin Oz eşqimi men danmiram27, alçalmiram men sene,
26
daz7 başından
şlyapasını8 aldı, alçalsan gülen deyilem, inanmırsan inanma.
yere saldı, Senin temiz çağlarını senden yaxşı28 saxlaram,
muavinin qorxudan qelbimden silen deyilem, inanmırsan, inanma.
üreyi1' ayağının altına düsdü, - Qoca Fikret seni görüb döne bilmez gençliye,
qorxudau indi2" men de men deyilem, inanmırsan, inanma.
az qala
dili tutulmuşdu. YAXŞI Kİ
Çekdi qırdı eyvanlardan sallanan
qırmızı şileleri, Kişinin üzü30 bir olar,
Dalgalara tutdu silleleri10. Sözü bir olar.
Kim küleyin Cavanlığı31 ner32 olar,
quyruğunu lapdalayıb, Qocalığı pir olar.
onu kimdalayıb? Balaları33 qarlal balası kimi34
Kim deyib xetrine, pervazlandı35, daha enmez.
deli olub yene,
alemi başına alıb Darvazasi36 qıfil37 görmez,
sesi-ünü. ocağının odu3S sönmez.
Boğub yerde havanı, Kişiler de var
goyde günü. Can qoyur şer30 işin qulluğunda,
Bakının kuleyi - ayağı birinin qapısında,
erköyünü, ağzı başqasının qulağında.
ne olub sene, Pıçıltıyla40 bir söz deyer,
desene. Astadan41 bir söz,
ucadan42 bir söz.
ODLA SU ARASINDA Özüne bir söz deyir,
qapıdan bir söz.
Saçları ağ11 ipekden, 12
gözleri
13 Nece43 üzü var,
mavi dalga,
14
yerişi
15
ele bil ki, Üzünü heç saymamişam.
xoş etirli külekdi Düzüne qalsa
Görüb mat qalmışam men, -
insandı, ya melekdi. Men onun üzünü heç saymamışam.
İstedim yaxınlaşım, Amma onları da be'zen sayirlar,
yadıma düşdü yaşım. Qesden adlarını
İstedim dönüb gedim. Kişi44 adı kimi yayırlar.
Nale qopardı ürek. Başına sığal çekilir,
Sancılıb16 yol17yanında Döşüne "merbeba" döyülür.
axşamâ kimi qaldım Onun satqınlığına45 da
bir işıq direyitek18. E'tibarlılıq, merdlik deyilir.
Qız baxdı, güldü, getdi Alam olsa dedesini satar,
naz-qemzesi üstüme Sözünün ümidini satar,
ödtek19 töküldü getdi. Anasının südünü satar,
Yare dikdim gözümü pusquda46 yatar.
danladım20 öz-özümü21: Yaxşı ki, bunlar
"Baxmağa utanırsan, yaxşılardan azdı,
baxmayırsan yanırsan,
Durma yol ayrıcında22, Yoxsa yaşamaq olmazdı.
Ya buza dön, ya da 23yan,
Ya qoca ol, ya cavan ".
1. rüzgara 2. böyle 3. kendini 4, tele 5. eğirilen yün 6. hiddetli, öfkeli 7. kel, dazlaklaşmış 8. fötrünü, şapkasını 9. yüreği 10. bezleri, saçakları 11. beyaz
12.yürüyüşü 13.öyle 14.kokulu 15.rüzgardı 16.dikilip 17.kadar 18.direği gibi 19.ateş gibi 20.inkar ettin 21.kendi-kendime 22.kavşağında
23.genç 24.işte, aha 25. peşin sıra 26.kendi 27.inkar etmiyorum 28.iyi 29.şimdi 30.yüzü 31.gençliği, delikanlılığı 32.güçlü, kuvvetli
33.yavruları 34.gibi 35.kanatlandı 36.kapısı 37.kilit 38.ateşi 39.kötü, şeytani 40.fısıltıyla 41.yavaşça 42.yüksekçe, yüceden 43.nice
44.adam,insan45.satılmışlığına46.pusuda
NE VAR Kİ... Bilirem üreyin1'1 ne deyir,
Dilin ne.
Ilışan olmağa ne var, Gözüyumlu bilirem
bir-iki yoklasın olsa, Haradan17 başlayaeaqsan
bir az yaddaşın olsa, Haranı daşlayacaqsan Hansı
eğer öz1 başın olsa, yerde
Vicdanın da özünün Ölenecek gözlerinin yaşı,
Eğer qardaşın olsa, Sen Allah, yaxşı, yaxşı, yaxşı
İnsan olmağa ne var. Bilirem menden
Eyilmesen, sınmasan2 Ne eşitmek isteyir
İnsan olmağa ne var. Dilindeki acılar,
Qoltuğa sığınmasan Gözündeki yaxşılar.
İnsan olmasan eğer Senden yaxşısı neyime gerek
Her şey asandır3, asan. Onları axtarsm18
Adam olmağa ne var Menden yaxşılar.
Eğer insan olmasan.
BAYATILAR
ASAN4 DEYIL
Ezîzim, dağlar qaldı,
Asan iş deyil Bar19 getdi, bağlar qaldı.
Heoüşe5 anlayasan, Yar bizden üz2ü dönelerdi,
Her işe yarıyasan. Bulaqlar21 ağlar qaldı.
Hamını1-1 duyasan,
Başqasının süfresini bol görende Gözünde şimşek çaxdı,
Özün7 de doyasan. Bu da bir çıxacaqdı.
Qonşu sevincini görende Mene elediklerin22
Öz derdini unudasan. Yoluna çıxacaqdı.
Bir qanmazı
yüz yaxşıya bağışlayasan.
Söyüşünü qaytarıb8 udasan0. TAN1MIRAM
Namerdlik düşmene bağışlanan
Ona her kişinin haqqı var. Divar23daş,
Namerdliyi dosta bağışlamaq Döşeme, tavan -
asan iş deyil. Her yan daş.
Üreyin10 ağlayanda toyda gülmek Qoz24 da saldırmağa25 bir da.ş tapmıram2b.
gülüş deyil, Hara baxırsansa, adamdı, qardaş.
gerek bacarasan! Derdimi demeye sirdaş tapmıram.
Bunlar asan olsaydı
onda daha ne vardı. Beledir27 dünyanın işi ezelden,
Dünyada hamı Elden tuta-tuta düşürsen elden,
İnsan olardı. Ayrı da düşmedim obadan, elden,
Elnen bir yoldayam, yoldaş tapmıram.

SENDEN YAXŞ1SIN1 NEYLEYİREM ESİL AĞILL1 ADAM

Menim11 üçün12 Dünyada en nazik ip haqdı,

Senden yaxşisı ele sensen. Dünyada en qırılmaz ip haqdı.
Helbet13 ki, bağlar doludu Dünyada en ağır yük
Reyhan, nergiz, süsen. Boynuna yalandan qoyulan günahdı.
Başqasan sen Öz28 yükün deyil,
Etrin14 mene tamşdı. Onun üçün çox ağır yükdü,
Bidiyine alışdım. Esil ağıl29' adam
Bilireın bemin15 nedir, Bunların hamısından30 böyükdü.
Zilin ne.

1. kendi 2. kırılmasan, bükülmesen 3. koyaldır 4. kolay 5. daima t>. hepsini, tümünü 7. kendin 8. aşağıdan alıp, göz yumup 0. yatasın 10.
yüreğin 11. güzeli "12. öyle 13. elbette, elbet 14. kokun 15. sesin 16. yüreğin 17. nerede 18. arasın 19. meyve 20. yüz 21. pınarlar 22.
yaptıkların 23. duvar 24. bir tür bitki 25. kumaya 2b. bulamıyorum 27. böyledir 28. kendi 29. akıllı 30. hepsinden, tümünden