τυπολόγιο

Αγαπητέ υποψήφιε ,
Οι εργάτες του πνεύµατος και της επιστήµης ,

ακριβώς όπως και όλοι οι άλλοι παραγωγοί
και δηµιουργοί της ζωής , έχουν και αυτοί , τα δικά τους
εργαλεία.
Στο κρίσιµο ζήτηµα της επίλυσης ασκήσεων , τα
εργαλεία µας είναι οι τύποι , που σας παρέχονται
εδώ , συγκεντρωτικά και οµαδοποιηµένα , για να
διευκολυνθεί η δική σας µάθηση , η δική σας
πνευµατική εργασία.
Όπως ο τύπος του Αινστάιν άλλαξε τη ροή της
Ιστορίας , µε τη συµπυκνωµένη του σοφία , έτσι και
για την προσωπική σας επιτυχία , κατά τις
εξετάσεις , πολλά θα κριθούν από την αφοµοίωση
των τύπων και των προτάσεων αυτών.
Προσφορά στους υποψηφίους από

το ‘ΘΕΤΙΚΟ’ φροντιστήριο.
Κατοχύρωση : N.880/1943 Aρ. 1150
Φροντιστήριο ΘΕΤΙΚΟ
Α. Οικονοµόπουλος – Κ.Ρούτης
Κάνιγγος 12 , Πλ. Κάνιγγος
Τηλ. : 3824659 – 3830085
Internet : www.thetiko.gr
ΘΕΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ
ΑΛΓΕΒΡΑ
Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
1. (a ±β) 2 = α 2 ± 2αβ+β 2
2. ( a 2 − β 2 ) = ( α-β)(α+β)
3. ( a ±β) 3 = a 3 ± 3a 2 β+3αβ 2 ±β 3
4. a 3 +β 3 =( α+β)(α 2 − αβ+β 2 )
5. a 3 −β 3 = ( α −β)(α 2 + αβ+β 2 )
6. (a +β+γ) 2 = α 2 +β 2 + γ 2 + 2αβ+2αγ+2βγ
7. (α +β+γ) 3 = α 3 +β 3 + γ 3 +3(α+β)(α+γ)(β+γ)
8. ( x+α)(x+β)=x 2 + (α+β)x+αβ
9. ( x + α )( x +β)(x+γ)=x 3 +(α+β+γ)x 2 + (αβ+βγ+γα)x+αβγ
1
10. α 3 +β 3 +γ 3 -3αβγ = (α+β+γ)[(α-β) 2 +(α-γ) 2 +(β-γ) 2 ]
2
11. a +β+γ=0 ν α=β=γ ⇔ α 3 +β 3 + γ 3 = 3αβγ
12. Aν ν∈Ν * : α ν −β ν = ( α-β)(α ν-1 + α ν-2 β+α ν-3 β 2 +...+β ν-1 )
13. Aν ν=2κ+1,κ ∈Ν α ν +β ν = (α+β)(α ν-1 −α ν-2 β+α ν-3 β 2 −...+β ν-1 )
ν ν(ν-1) (ν-2) 2 ν(ν-1)...(ν-κ+1) (ν-κ) κ
14. (a +β) ν = α+ α ν-1 β+ α β +...+ α β +...+β ν
1! 2! κ!
15. a 2 +β 2 ≥ 2αβ
16. a,β≥ 0: α+β≥2 αβ
17. (α 2 +β 2 )( x 2 + ψ 2 ) ≥(αx+βψ) 2
18. (α 2 +β 2 + γ 2 )( x 2 + ψ 2 + z 2 ) ≥(αx+βψ+γz) 2
19. Aν α,β,γ ≥0 : α 3 +β 3 + γ 3 ≥3αβγ
20. Aν α ≥-1 ν∈Ν : (1+α) ν ≥1+ αν
Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ
1. ∀ α,β ∈ R ισχυει : α=β η α<β η α>β
2. ∀ α,β,γ ∈ R : α ≥β ∧ β≥ α Þα=β
3. α>β⇔ α+γ>β+γ
2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

4. Aν γ>0 τοτε α>β⇔ αγ>βγ

5. Aν γ<0 τοτε α>β⇔ αγ<βγ
A ν α>β και γ> δ Þ α+ γ>β+ δ
6.
(προσθεση κατα µελη, δεν συµβαινει το ιδιο µε την αφαιρεση)
7. ∀ α,β,γ ∈ R α>β ∧ β>γ Þα>γ
8. ∀ α,β,x,ψ ∈ R *+ : α>β ∧ x>ψ Þ αx>βψ
9. α,β ∈ R *+ ν∈Ν * α>β Þ α ν >β ν
10. α,β ∈R ν∈Ν * α>β Þ α 2ν+1 >β 2ν+1
∆ΙΑΣΤΗΜΑΤΑ
[α,β]={x : α ≤ x≤β} [α,+∞)={x : x≥α}
[α,β)={x : α ≤ x<β} (α,+∞)={x : x>α}
(α,β]={x : α<x≤β} (-∞,β]={x : x≤β}
(α,β)={x : α<x<β} (-∞,β)={x : x<β}
ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ
ìα αν α ≥0
1. |α| =í
î-α αν α<0
2. |α| ≥ 0
3. |α| = |-α|
4. -|α| ≤ α ≤ |α|
5. |α|2 =|α 2 |= α 2
6. Aν θ>0 τοτε |χ| = θ ⇔ χ=θ η χ= -θ
7. |x| = |α| ⇔ x=α η x= -α
8. Aν θ>0 : |x| ≤ θ ⇔ -θ≤ x ≤θ
9. Aν θ>0 : |x| ≥ θ ⇔ x≥θ η x≤-θ
α |α|
⋅ ,
10. |αβ|=|α||β| = µε β≠ 0
β |β|
11. |α|-|β| ≤ α ±β ≤|α|+|β|
12. |α 1 + α 2 + α 3 +...+ α ν |≤|α 1 |+|α 2 |+...+|α ν |

13. |α 1 ⋅α 2 ⋅α 3 ⋅...⋅α ν |=|α 1 ||⋅ α 2 |...|

⋅ ⋅α ν |
Η απόσταση δύο αριθµών α,β συµβολίζεται d(α,β) και ισχύει
Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΡΙΖΩΝ
1. Aν x≥0, ν∈Ν : α = x ⇔ x =α
* ν ν
2. Aν α,β≥ 0 : ( ν α ) ν = ν α = α, ( ν α ) κ = ν α κ οπου κ ∈Ν *
ν
α α
3. α, β ≥ 0 ττοτ ν α ⋅ ν β = ν αβ , =ν , α ⋅ ν β = ν α νβ
ν β β
ν µ ν⋅µ ν⋅ρ
4. α,β≥ 0 τοτε α = α, α µ⋅ρ = ν α µ
5. α,β≥ 0 : α<β⇔ ν α = ν β
2ν 2ν+1
6. x 2ν = |x|, x 2ν+1 = x αν x≥0
• Η εξίσωση x ν = α
x ν =α α ≥0 α<0
ν =2κ+1, κ ∈Ν * µοναδική λύση στο x= - ν -α
R χ= ν α
ν =2κ, κ∈Ν * x= ± ν α καµµία λύση
στο R
IΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ R-ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ
ν ν
1. α = β Þ α = β , ν∈Ζ
2. ν∈Ν : α 2ν+1 = β 2ν+1 Þ α = β
3. ν∈Ν * : α 2ν = β 2ν Þ α = ±β
4. α = β⇔ α+λ = β+λ
5. λ ≠ 0:λ ⋅ α = λ ⋅β ⇔ α = β
6. λ ≠ 0 : α = β ⇔ α ÷ λ = β÷ λ
7. α = β, γ = δ Þ α ± γ = β± δ
8. α = β, γ = δ Þ α⋅γ = β⋅δ
9. α = β, γ = δ, γ,δ≠ 0 Þ α ÷ γ = β ÷ δ
10. α⋅β⋅γ = 0 ⇔ α = 0 ∨ β = 0 ∨ γ = 0
11. α 2ν + β 2λ + γ 2κ = 0, ν,λ,κ ∈ Ν * ⇔ α = 0 ∧ β = 0 ∧ γ = 0

α γ α β
12. β,δ ≠ 0 : = ⇔ α⋅δ = β⋅γ ⇔ =
β δ γ δ
α γ α ±β γ ± δ
13. β,δ ≠ 0 : = ⇔ =
β δ β δ
α γ α γ
14. = ⇔ = (α ±β,γ ± δ ≠ 0)
β δ α ±β γ ± δ
α γ α+β γ+δ
15. = ⇔ = (α-β,γ-δ≠ 0)
β δ α-β γ-δ
α γ α κα+λγ
16. = Þ = (κβ+λδ≠ 0)
β δ β κβ+λδ
Λύση-∆ιερεύνηση Γραµµικού Συστήµατος 2εξισώσεων µε 2
αγνώστους
ìαx+βψ = γ
• Για το σύστηµα : í µε κάποιο από τα α,α',β,β'≠ 0
îα'x+β'ψ = γ'
έχουµε :
D Dψ
i) Αν D≠ 0 έχει µοναδική λύση : x = x , ψ =
D D
ii) Αν D=0 και (D x ≠ 0, D ψ ≠ 0) αδύνατο.
iii) Αν D = D x = D ψ = 0 άπειρες λύσεις.
Τριώνυµο Β’ βαθµού : f(χ)= αx 2 +βx+γ α,,β,γ∈R και α ≠ 0
∆ιακρίνουσα : ∆ = β 2 − 4⋅α⋅γ
ì β± ∆ β γ
ï • Η f εχει 2 ριζες ανισες ρ 1 ,ρ 2 = − , ρ 1 +ρ 2 = − , ρ1 ⋅ρ 2 =
ï 2α α α
ï γ β
ï • 0<ρ 1 <ρ 2 ⇔ (∆ > 0, > 0, − > 0)
ï α α
∆>0 í γ β
ï • ρ1 < ρ 2 < 0 ⇔ (∆ > 0, > 0, - < 0)
ï α α
ï • f(x) = α⋅(x-ρ 1 )⋅( x-ρ 2 )
ï
ï Προσηµο της f οµοσηµο του α, αν x∈ (-∞,ρ 1 )∪(ρ 2 ,+ ∞) µε ρ 1 <ρ 2
î •
ετεροσηµο του α, αν x∈ (ρ 1 ,ρ 2 )

ì • β
ï ρ1 = ρ 2 = -
2α
ï
ï 2
∆=0í æ β ö
• f(x) = α⋅ ç x + ÷
ï è 2α ø
ï
î •
ï Προσηµο f οµοσηµο του α εκτος x = ρ.
ì • ∆εν εχει ριζα στο R.

ï
∆<0í • ∆εν αναλυεται σε γινοµενο παραγοντων.
ï • Είναι οµοσηµο του α για κάθε x∈ R.
î
Απαραίτητες γνώσεις ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑΣ
• Βασικές σχέσεις µεταξύ των στοιχείων ορθογωνίου τριγώνου.

Γ
∧ β ∧ ∧ β ∧ γ
α γ
β ηµΒ = , συνΒ = , εφΒ = , σφΒ =
α α γ β
Α γ Β
• Τριγωνοµετρικός κύκλος.
ηµ εφ ΟΑ=1, ΟΒ=1, ΟΓ=-1, Ο∆=-1
Β
συνφ = ΟΕ ηµφ= ΟΖ
Θ
Η σφ εφφ = ΑΗ σφφ= ΒΘ
Ζ
+ • -1≤συνx≤1 ⇔ |συνx| ≤ 1
Ο φ
• -1≤ ηµx≤1 ⇔ |ηµx| ≤ 1
Γ Ε Α συν
- • ηµ 2 x + συν 2 x = 1
ηµx συνx
∆ • εφx = , σφx =
συνx ηµx

• Τριγωνοµετρικοί τύποι βασικών γωνιών.

χ ηµχ συνχ εφχ σφχ
0 0 1 0 -
π/6 1/2 3 3 3
2 3
π/4 2 2 1 1
2 2
π/3 3 1/2 3 3
2 3
π/2 1 0 - 0
• Άµεσα από τον τριγωνοµετρικό κύκλο προκύπτουν:
συν(-χ) = συνχ ηµ(π-χ) = ηµχ
ηµ(-χ) = -ηµχ συν(π-χ) = -συνχ
εφ(-χ) = -εφχ εφ(π-χ) = -εφχ
σφ(-χ) = -σφχ σφ(π-χ) = -σφχ
συν(π/2-χ) = ηµχ ηµ(π+χ) = -ηµχ
ηµ(π/2-χ) = συνχ συν(π+χ) = -συνχ
εφ(π/2-χ) = σφχ εφ(π+χ) = εφχ
σφ(π/2-χ) = εφχ σφ(π+χ) = σφχ
ΑΛΓΕΒΡΑ
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ∆ΕΙΑ
• Βασικές τριγωνοµετρικές εξισώσεις.
ìx = 2κπ + α
ï
ηµx = ηµα ⇔ í η κ ∈Ζ
ïx = 2κπ + π + α
î
συνx = συνα ⇔ x = 2κπ ± α κ ∈ Ζ
εφx = εφα ⇔ x = κπ + α κ ∈ Ζ
σφx = σφα ⇔ x = κπ + α κ ∈ Ζ
• Βασικές τριγωνοµετρικές ανισώσεις.
συνx > λ (1) όπου -1≤λ ≤1

συνx < λ (2) λ = συνα, 0≤ α ≤ π

∗ Οι λύσεις της (1) στο διάστηµα (-π,π] είναι : -α<x<α

Όλες οι λύσεις της (1) είναι :
2κπ - α < x < 2κπ + α, κ ∈ Ζ
∗ Οι λύσεις της (2) στο διάστηµα [0,2π), είναι α<x<2π-α

2κπ +α < x < (2π-α) + 2κπ, κ ∈ Ζ
ηµx < λ (3) όπου -1≤ λ ≤1

π π
ηµx > λ (4) λ = ηµα, - ≤α ≤
2 2
∗ Οι λύσεις της (3) στο διάστηµα [-π/2,3π/2) Β

είναι : α<π<π-α Μ’(π-α) Μ(π-α)
2κπ + α < x < (π-α) + 2κπ, κ ∈ Ζ Α
Α’
Ο
∗ Οι λύσεις της (4) στο διάστηµα [π/2,5π/2)
είναι : π-α<x<2π+α
Όλες οι λύσεις της (4) είναι : Β’
2κπ + (π-α) < x < (2π + α) + 2κπ, κ ∈ Ζ
εφx > λ (5) λ ∈R

εφx < λ (6) λ = εφα, -π/2<α<π/2
λ
∗ Οι λύσεις της (5) στο διάστηµα (-π/2,π/2) Β
είναι : α<x<π/2
κπ + α < x < π/2 + κπ, κ ∈ Ζ Ο
∗ Οι λύσεις της (6) στο διάστηµα (-π/2,π/2) Α’ Α
είναι : -π/2<x<α
κπ - π/2 < x < α + κπ, κ ∈ Ζ Β’

συν(α + β) = συνα ⋅ συνβ - ηµα ⋅ ηµβ

συν(α-β) = συνα⋅συνβ + ηµα⋅ηµβ
ηµ(α+β) = ηµα⋅συνβ + ηµβ⋅συνα
ηµ(α-β) = ηµα⋅συνβ - ηµβ⋅συνα
εφα + εφβ
εφ(α+β) =
1 - εφα ⋅ εφβ
εφα - εφβ
εφ(α-β) =
1 + εφα ⋅ εφβ
σφα ⋅ σφβ + 1
σφ(α-β) =
σφβ - σφα
σφα ⋅ σφβ - 1
σφ(α+β) =
σφα+σφβ
ηµ2α = 2ηµα ⋅ συνα

1 - εφ 2 α
συν2α = συν 2α - ηµ 2 α = 1 - 2ηµ 2α = 2συν 2 α - 1 =
1 + εφ 2 α
2εφα
εφ2α =
1 - εφ 2 α
σφ 2 α - 1
σφ2α =
2σφα
x+ψ x-ψ
ηµx + ηµψ = 2ηµ ⋅συν
2 2
x+ψ x-ψ
συνx + συνψ = 2συν ⋅συν
2 2
x-ψ x+ψ
ηµx - ηµψ = 2ηµ ⋅συν
2 2
x+ψ ψ-x
συνx - συνψ = 2ηµ ⋅ ηµ
2 2

ΛΥΣΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ
1.Ανίσωση 1ου βαθµού: αx + β > 0 µε α ≠ 0
ì β
ï x>- αν α > 0
ï α
αx + β > 0 ⇔ αx > β ⇔ í
ïx < - β
αν α < 0
ï
î α
2.Ανίσωση 2ου βαθµού: αx 2 + βx + γ > 0

Εφαρµόζουµε πρόσηµο τριωνύµου
3.Ανίσωση 3ου βαθµού και πάνω:

∆ηµιουργούµε παράσταση της µορφής:
(α 1 x - β 1 )(α 2 x - β 2 )(α 3 x - β 3 )...(α ν x - β ν ) > 0
µε α 1 ,α 2 ,...,α ν θετικους πραγµατικους.
Τοποθετούµε σε άξονα τις ρίζες ρ1 ,ρ 2 ,...,ρ ν κάθε παράγοντα κατά
σειρά µεγέθους. Το πρόσηµο στο τελευταίο διάστηµα (ρ ν ,+∞) είναι (+)
και στα υπόλοιπα εναλλαξ.
Παρατήρηση
• Κάθε παράγοντας της µορφής (α 1 x + β1 ) 2 ν ν ∈ Ν * δεν επηρεάζει
το πρόσηµο της ανίσωσης.
• Το πρόσηµο του παράγοντα (α 1 x + β 1 ) 2ν+1 είναι ίδιο µε το
πρόσηµο του (α1x + β1 ) .
f(x)
4. ≥ 0 ⇔ f(x) ⋅ g(x) ≥ 0 µε g(x) ≠ 0
g(x)
5. Ανισώσεις µε ριζικά:
f(x) ≥ 0
f(x) < g(x) ⇔ g(x) > 0
f(x) < [g(x)] 2
f(x) ≥ 0 g(x) < 0
f(x) > g(x) ⇔ η
f(x) > g 2 ( x ) µε g(x) ≥ 0

Λύση Εξισώσεων
αx + β = 0ü β
I. ý⇔x=-
α≠0 þ α
II. αx2 + βx + γ = 0 (∆ιακρίνουσα....)
III. ανxν + αν-1xν-1 + ... + α1x + α0 = 0 µε α0, α1,..., αν
∈ℜ .Εφαρµόζουµε Horner ή µέθοδο παραγοντοποίησης.
f(x)
IV. = 0 ⇔ f(x) = 0 µε g(x) ≠ 0
g(x)
f(x) ≥ 0
V. f(x) = g(x) ⇔ g(x) ≥ 0
f(x) = g 2 ( x)
Πρόοδοι
I. Αριθµητική πρόοδος
Η ακολουθία (αν) είναι αριθµητική πρόοδος (Α.Π.)
⇔ α ν+1 = α ν +ω οπου ω ∈ℜ, ν ∈ Ν
• αν = α1 + (ν-1)ω µε α1,ω ∈ℜ .
• α,β,γ διαδοχικοί όροι ⇔ 2β = α + γ
α + αν 2α 1 + (ν-1)ω
• Σ= 1 ⋅ν= ⋅ν
2 2
α 1 + α 2 + ... +α ν
• Αριθµητικός µέσος ν πραγµατικών αριθµών :
ν
ΙΙ. Γεωµετρική πρόοδος
Η ακολουθία (αν) είναι Γ.Π. ⇔ αν+1 = αν ⋅ λ , λ ∈ℜ *
• αν = α1 ⋅ λ ν-1
• α,β,γ διαδοχικοί όροι Γ.Π. ⇔ β2 = α ⋅ γ
• Σ=
( ) µε λ ≠ 1
α1 λ ν - 1
λ-1
α1
• Άθροισµα απείρων όρων Γ.Π. µε λ < 1 : ò =
1-λ

x
Εκθετική συνάρτηση f(x) = α , 0 < α ≠ 1
y y
1
α
α
1
1 x 1 x
Υπενθυµίζουµε ότι:
Αν α > 1 τότε α x1 < α x2 ⇔ x1 < x 2
Αν 0 < α < 1 τότε α x1 < α x2 ⇔ x1 > x 2
α x1 = α x 2 ⇔ x1 = x 2
Λογαριθµική συνάρτηση f(x) = logα x , 0 < α ≠ 1
y y
α>1
1 0<α<1
1
0 1 α x
α 1 x
Υπενθυµίζουµε ότι:
1. logαx = y ⇔ αy 2. logααx = x και α logα x = x
3. logαα = 1 και logα1 = 0 4. logαx1 = logαx2 ⇔ x1 = x2
5. logα(x1x2) = logαx1 + logαx2
æx ö
6. logα ç 1 ÷ = logαx1 - logαx2 7. logαx1κ = κ logαx1
è x2 ø
8. Αν α > 1 τότε logαx1 < logαx2 ⇔ x1 < x2 ,
ενώ αν 0<α<1 τότε logαx1 < logαx2 ⇔ x1 > x2
9. αx = exlnα, αφού α = elnα
• Οι παραπάνω τύποι ισχύουν µε την προϋπόθεση ότι τα
χρησιµοποιούµενα σύµβολα έχουν νόηµα.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ)

ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΜΑΤΟΣ
Λ Β
Αν A < 90ο τότε : α2 = β2 + γ2 - 2 ⋅ β ⋅ Α∆
γ α
Λ Α Γ
∆ β
• Αν A > 90ο τότε : α2 = β2 + γ2 + 2 ⋅ β ⋅ Α∆
∆ Α β
Σε κάθε τρίγωνο ισχύουν οι ισοδυναµίες : Γ
Λ γ
1. α2 = β2 + γ2 ⇔ A = 90ο α
Λ
2. α2 < β2 + γ2 ⇔ A < 90ο Β
Λ
3. α2 = β2 + γ2 ⇔ A > 90ο
ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ∆ΙΑΜΕΣΩΝ
α2 A β>γ
1Ο : β2 + γ2 = 2µα2 +
2 µα = ΑΜ
2ο : β2 - γ2 = 2 ⋅ α ⋅ ∆Μ Α∆ ⊥ ΒΓ
B ∆ Μ Γ
2 2 2 2 2 2
2⋅α +2⋅γ -β 2⋅β +2⋅γ -α 2 ⋅ β2 + 2 ⋅ α 2 - γ 2
µ β2 = µ 2α = µ 2γ =
4 4 4
ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ∆ΙΧΟΤΟΜΩΝ
ο ∆Β ΑΒ Λ
1 : = A Ζ Α∆ = Εσωτερική διχοτόµος της Α
∆Γ ΑΓ
Λ
ΖΒ ΑΒ ΑΖ = Εξωτερική διχοτόµος της Α
2ο : = Γ
ΖΓ ΑΓ B ∆
α⋅γ α⋅β α⋅γ α β
∆Β = ∆Γ = ΖΒ = ΖΓ =
β+γ β+γ β-γ β-γ

ΤΕΜΝΟΥΣΕΣ ΚΥΚΛΟΥ
ΣΑ ⋅ ΣΒ = ΣΓ ⋅ Σ∆ Σ
2 2 ΣΑ ⋅ ΣΒ = ΣΓ ⋅ Σ∆
ΣΑ ⋅ ΣΒ = ΣΟ ⋅ R AΓ
ΣΑ ⋅ ΣΒ = R 2 ⋅ ΣΟ 2 Γ Β
ΣΑ ⋅ ΣΒ = ΣΖ 2 Σ
B Ο R Ζ Σ
Α ∆
Ο R
∆
Νόµος συνηµιτόνων
2 2 2
ΑΒ = ΑΓ + ΒΓ – 2ΑΓ⋅ΒΓ⋅συνΓ
Νόµος ηµιτόνων
α β γ
= = = 2R
ηµΑ ηµβ ηµΓ
ΕΜΒΑ∆Α
∆ Γ
Μ υ Ν ΑΒ//Γ∆
ΑΒ + Γ∆
A B (ΑΒΓ∆) = υ = ΜΝ ⋅ υ
Α 2
δ2 Αν δ1,δ2 διαγώνιοι ρόµβου τότε

Β ∆ δ ⋅δ
Ο δ1
(ΑΒΓ∆) = 1 2
2
Γ
Αν Ε το εµβαδόν τριγώνου µε πλευρές α,β,γ,R η ακτίνα του
περιγεγραµµένου κύκλου, ρ η ακτίνα του εγγεγραµµένου κύκλου, ρα,
ρβ, ργ οι ακτίνες των παρεγεγραµµένων κύκλων στις πλευρές α,β,γ
α+β+γ
αντίστοιχα και τ = τότε ισχύουν:
2
1 α⋅β⋅γ Ε = (τ - α)ρα = (τ - β)ρβ = (τ - γ)ργ
Ε= ⋅ α ⋅ υα Ε=
2 4R
Ε = τ(τ - α)(τ - β)(τ - γ) Ε= τ⋅ρ 1
Ε= ⋅ α ⋅ β ⋅ ηµΓ
2

α2 3
Εµβαδόν ισοπλεύρου τριγώνου πλευράς α: E =
4
ΒΑΣΙΚΟ ΘΕΩΡΗΜΑ
^ ^ ^ ^ A B1
Αν A = A 1 ή A + A 1 = 180 o A1
τότε
( ΑΒΓ ) = ΑΒ ⋅ ΑΓ
ή Γ1 A1
( 1Β1Γ1 ) Α1Β1 ⋅ Α1Γ1
Α B Γ B1 Γ1
ΤΥΠΟΙ ΟΓΚΟΥ ΚΑΙ ΕΜΒΑ∆ΟΥ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ
1) Κύβος πλευράς α 2) Σφαίρα ακτίνας R

∗ Εµβαδόν συνολικής επιφάνειας : ∗ Εµβαδόν συνολικής επιφάνειας :
Ε = 6 ⋅ α2 Ε = 4 ⋅ π ⋅ R2
∗ Όγκος : V = α3 ∗ Όγκος : V = 4 ⋅ π ⋅ R 3
3
3) Κύλινδρος ακτίνας r και ύψους h
∗ Εµβαδόν παράπλευρης επιφάνειας : Ε = 2 ⋅ π ⋅ r ⋅ h
∗ Εµβαδόν κάθε βάσης : Ε = π ⋅ r 2
∗ Όγκος : V = π ⋅ r 2 ⋅ h
ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΠΟΛΥΓΩΝΑ
Λ 360 ο
Γωνία κανονικού ν-γώνου : φ ν = 180 ο -
ν
Λ 360 ο
Κεντρική γωνία κανονικού ν-γώνου : ω =
ν
Ισχύουν οι σχέσεις :
λ2 ω ων
1) α 2ν + ν = R 2 2) λ ν = 2Rηµ ν 3) α ν = Rσυν
4 2 2
4) λ 2ν = 2R 2 - R 4R 2 - λ 2ν
Παρατήρηση:
Η παραπάνω σχέση παίρνει και τις µορφές:
λ 2ν 4R 2 - λ 22ν
1. λ ν = 2. λ 2ν = 2R(R - α ν )
R

2 ν
ΑΡΙΘΜΟΣ æλ ö Eν = λναν =
αν = R 1 - ç ν ÷ = 2
ΠΛΕΥΡΩΝ π è 2R ø
λ ν = 2Rηµ ν 2π
ν = R 2 ηµ
π 2 ν
= Rσυν
ν
4 R 2 1 2R 2
R 2
2
8 R 2- 2 1 2R 2 2
R 2+ 2
2
16 1
R 2- 2+ 2 R 2+ 2+ 2 2R 2 2 - 2
2
3 R 3 1 3 2
R R 3
2 4
6 R 1 3 2
R 3 R 3
2 2
12 R 2- 3 1 3R 2
R 2+ 3
2
5 1 5 2
2
R 10 - 2 5 1
4
R ( 5 +1 ) 8
R 10 + 2 5
ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΥΚΛΟΥ
R µ R
R
πR 2 µ 2
Μήκος κύκλου: L = 2πR Μήκος τόξου: S = Εµβαδόν κύκλου: Ε = π R
180 ο
πR 2 µ o µ
Εµβαδόν κυκλικού τοµέα: E = R
360 o
Eµβαδόν κυκλικού τµήµατος: Ε = Εκυκλ. Τοµεα - Ετριγώνου R
Μήκος τόξου: S = αR (rad)

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
• Ισότητα ∆ιανυσµάτων
→ →
ΑΒ = Γ∆ όταν είναι οµόρροπα κι έχουν ίσα µέτρα
→ →
ΑΒ = Γ∆ όταν και µόνο όταν τα ευθύγραµµα τµήµατα Α∆, ΒΓ
έχουν ίδιο µέσο.
→ → → →
• ΑΒ = Γ∆ ⇔ ΑΓ = Β∆
→ → → →
ΑΒ = Γ∆ ⇔ ∆Β = ΓΑ
→ → → →
ΑΒ = Γ∆ ⇔ ∆Γ = ΒΑ
H H H
• Αν α, β, γ διανύσµατα λ, µ ∈R τότε:
H H H H
1. α+β=β+α
H H H H H H
2. (α + β) +γ = α + (β + γ)
H H H
3. α+0=α
H H H
4. α + (-α) = 0
H H H H H H
5. α+γ=β+γ⇔α=β
H H H H H
6. α+x=α⇔x=0
H H H H H
7. α + x = 0 ⇔ x = -α
H H H H
8. -(α + β) = (-α) + (-β)
→ → →
9. Αν Ο σταθερό σηµείο του χώρου ΑΒ = ΟΒ - ΟΑ
H H H H H H
10. | α| - |β| ≤ |α + β| ≤| α| + |β|
H H H H H H H H
| α| - |β| <|α + β| = | α| + |β| για α, β οµόρροπα
H H H H H H H H
| α| - |β| = |α + β| < | α| + |β| για α, β αντίρροπα
H H H H
11. 0 ⋅ α = 0, λ ⋅ 0 = 0
H H H H
12. λ(α + β) = λα + λβ
H H H
13. (λ + µ)α = λα + µα

H H
14. λ(µα) = µ(λα)
H H
15. 1α = α
H H H H
16. λα = 0 ⇔ λ = 0 η α = 0
H H H
17. (-λ)α = λ(-α) = -(λα)
H H H H
18. λ(α - β) = λα - λβ
H H H
19. (λ - µ)α = λα - µα
H H H H
20. Αν λα = λβ και λ ≠ 0 τότε α = β
H H H H
21. Αν λα = µα και α ≠ 0 τότε λ = µ.
H H H H H H
• α//β ⇔ α = λβ για λ ∈ R, β ≠ 0
H H H H H
• Αν α // β και το γ ανήκει στο διανυσµατικό επίπεδο των α, β τότε
H H H
υπάρχουν µοναδικοί λ, µ∈R ώστε γ = λα + µβ
→ →
• ΑΜ = λ ΜΒ, λ ≠ 1 και Ο σταθερό σηµείο του χώρου τότε
→ →
→
ΟΜ + λ ΟΒ
ΟΜ =
1+λ
→ →
→ →
ΟΑ + ΟΒ
(Αν Μ είναι το µέσο του ΑΒ τότε προφανώς ΟΜ = )
2
• Βασική εφαρµογή 1: Για το βαρύκεντρο G ενός τριγώνου ΑΒΓ και
→ → → H
µόνο γι’ αυτό ισχύει GA + GB + GΓ = 0
• Βασική εφαρµογή 2: Για το βαρύκεντρο G ενός τετραέδρου ΑΒΓ∆
→ → → → H
και µόνο γι’ αυτό ισχύει GA + GB + GΓ + G∆ = 0
. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
→ → → H → → →
Αν AΒ + BΓ + ΓΑ = 0 τότε AΒ, BΓ, ΓΑ είτε σχηµατίζουν τρίγωνο
ΑΒΓ, είτε είναι συγγραµµικά.
ΣΥΝΤΑΤΕΓΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο
HH
• Αν (0, i, j) ένα ορθοκανονικό σύστηµα συντεταγµένων στο
H H
επίπεδο και α ένα διάνυσµα σ’ αυτό, τότε γράφουµε ή α = (x1 , y1 )
όπου τα x1 , y1 είναι οι µοναδικοί πραγµατικοί αριθµοί για τους οποίους
H H H
α = x1 i + y1 j .

H H
Έστω α = (x1 , y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) ), τότε:
H H ìx = x 2
1. α = β ⇔ í 1
î y1 = y 2
H H
2. α + β = (x1 + x 2 , y1 + y 2 )
H
3. Για λ∈R λα = (λx1 , λy1 )
4. Αν A(x1 , y1 ), B(x 2 , y 2 ) δύο σηµεία του καρτεσιανού επιπέδου τότε:
→
• AB = (x 2 -x1 , y 2 -y1 )
→
• AB = (x 2 -x1 )2 + (y 2 -y1 ) 2
→ →
• Έστω σηµείο Μ(xM, yM) ώστε AM = λ ΜΒ, λ ≠ -1
x1 + λx 2 y + λy 2
τότε x M = , yΜ = 1
1+λ 1+λ
→
(Αν Μ το µέσο του ΑΒ τότε προφανώς
x1 + x 2 y1 + y 2
xM = , yΜ = )
2 2
H H
5. Αν α = (x1 , y1 ), β = (x 2 , y 2 ) , τότε:
H H x y1
• α//β ⇔ 1 = 0 ⇔ x1y 2 -x 2 y1 = 0
x 2 y2
y1 y
• λ1 = , λ 2 = 2 για x1 ≠ 0, x 2 ≠ 0
x1 x2
H H
• α//β ⇔ λ1 = λ 2
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΝΟΜ ΕΝΟ
H H H H HΛH
• α ⋅ β = α ⋅ β ⋅ συν( α, β)
H H
• Αν α = (x1 , y1 ), β = (x 2 , y 2 ) , τότε:
H H
ìα ⋅ β = x1x 2 + y1y 2 ü
ï ΛH H H ï
í H α ⋅β x1x 2 + y1y 2 ý
ïσυν( α,β) = |α|H H = ï
îï ⋅|β| x12 + y12 x 22 + y 22 ï
þ

Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ:
H H H H
1. α ⋅ β = β ⋅ α
H H H H H H
2. (λα)β = λ(α ⋅ β) = α(λβ)
H H H H H H H
3. α(β + γ) = α ⋅ β + α ⋅ γ
H H H H H
4. α ⋅ α = |α|2 . ∆ηλαδή | α|2 = α 2
(Χρήσιµη ιδιότητα. Μας µεταφέρει από διανύσµατα σε µέτρα και αντίστροφα).
H H H H
1. α ⊥ β ⇔ α ⋅β = 0
H H
2. α ⊥ β ⇔ x1x 2 + y1y 2 = 0
H H
3. α ⊥ β ⇔ λ1 ⋅ λ 2 = -1
H H H H H H H H
ν ν2 α ⋅ ν = α ⋅ ν1 όπου ν1 = προβ αH ν
Ο H
α
H
ν1
ΕΞΙΣΩΣΗ ΕΥΘΕΙΑΣ
1.
y y ε // yy′
Β(x2, y2) Β(x2, y2)
A(x1, y1) A(x1, y1)

ε x ε x
Έστω λ συντελεστής διεύθυνσης της ευθείας (ε), Α(x1, y1), B(x2, y2)
σηµεία της (ε)
y -y
ˆ ω ≠ π/2
λ = εφω, λ = 2 1 , x 2 - x1 ≠ 0
x 2 - x1
Εξίσωση (ε): y − y1 = λ(x - x1 )
x y 1
y - y1 y -y y -y
Εξίσωση (ε): = 2 1 ⇔ y - y1 = 2 1 (x - x1 ) ⇔ x1 y1 1 = 0
x - x1 x 2 - x1 x 2 - x1
x2 y2 1

2.
y
(ε) ε//yy′ τότε εξίσωση (ε): x = x 0
x0 x
ΕΙ∆ΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
1.
y ε//xx′ τότε εξίσωση (ε): y = y 0
y0 (ε)
2.
y
(ε) ε περνά από το (0, 0) τότε: εξίσωση (ε): y = λx
3.
y ε κόβει τον xx′ στο (α, 0) και τον yy′ στο (0, β)
β
x y
τότε: εξίσωση (ε): + =1
α α β
(ε) x
• Αν (ε1), (ε2) µη παράλληλες προς τον yy′ µε λ1, λ2 συντελεστές

διεύθυνσης, αντίστοιχα τότε: ε1//ε2 ⇔ λ1 = λ2, ε1 ⊥ ε2 ⇔ λ1⋅λ2 = -1
• Αν Α(x1, y1), B(x2, y2), Γ(x3, y3) σηµεία του Oxy τότε:Α, Β, Γ
x1 y1 1
y -y y -y
συνευθειακά ⇔ λ → = λ → ⇔ 2 1 = 3 1 ⇔ x 2 y 2 1 = 0
ΑΒ ΑΓ x 2 - x1 x 3 - x1
x 3 y3 1
• Σε κάθε περίπτωση η εξίσωση της ευθείας (ε) έρχεται στη µορφή:
Αx + By + Γ = 0, µε |Α| + |Β| ≠ 0 (1) (που σηµαίνει Α ≠ 0 ή Β ≠ 0)
και αντίστροφα κάθε εξίσωση της µορφής (1) παριστάνει ευθεία.

Γωνία δύο ευθειών:

Έστω ε1, ε2 ευθείες µε ε1, ε2 // yy′ και
y (ε2) Λ
ω (ε1) ω = ( ε1 , ε 2 ) που ονοµάζεται γωνία των ε1 και
ε2 η γωνία που σχηµατίζει η ευθεία ε2 µε την
ευθεία ε1.
x π λ -λ
Αν ω ≠ είναι εφω = 2 1
2 1 + λ1λ 2
• Απόσταση σηµείου Α(x1, y1) από ευθεία
(ε): Αx + By + Γ = 0,
Αx1 + By1 + Γ
d(A, ε) =
Α 2 + Β2
• Εµβαδόν τριγώνου ΑΒΓ µε A(x1, y1), B(x2, y2), Γ(x3, y3) τότε
x1 y1 1
1 → →
1 x -x y 2 - y1 1
Ε ΑΒΓ = |det( ΑΒ, ΑΓ) | = | 2 1 | = | x 2 y2 1 |
2 2 x 3 - x1 y3 - y1 2
x 3 y3 1
ΚΩΝΙΚΕΣ ΤΟΜ ΕΣ
Κύκλος
y
ρ
0 x
ìïx 2 + y 2 = ρ 2 αν Κ(0,0)
• Εξίσωση κύκλου (Κ, ρ): í 2 2 2
î(x - x 0 ) + (y - y0 ) = ρ αν Κ(x 0 , y0 )
ï
• Εξίσωση εφαπτοµένης κύκλου (Κ, ρ):
ìxx1 + yy1 = ρ 2 αν Κ(0,0)
ï
í 2
î(x - x 0 )(x1 - x 0 ) + (y - y0 )(y1 - y 0 ) = ρ αν Κ(x 0 , y0 )
ï
ΓΕΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ: x + y + Ax + By + Γ = 0, µε Α2 + Β2 - 4Γ > 0
2 2

Παραβολή
y Είναι ο γ.τ. των σηµείων που ισαπέχουν από
µία σταθερή ευθεία δ (διευθετούσα) και από
Ε ένα σταθερό σηµείο Ε (εστία)
0
x
δ
• Εξίσωση παραβολής:
ìïy 2 = 2ρx αν Ε(ρ/2, 0) δ: x = -ρ/2
í 2
îx = 2ρy αν Ε(0, ρ/2) δ: y = -ρ/2
ï
y y y ρ>0 y δ: y=-ρ/2
ρ>0
0 E(ρ/2,0) E(ρ/2,0) 0 E(0,ρ/2) x
x x x E(0,ρ/2)
δ: x=-ρ/2
ρ<0
δ: x=-ρ/2 0 δ: y=-ρ/2 0 ρ<0
ìïyy = ρ(x + x1 ) αν y 2 = 2ρx

• Εξίσωση εφαπτοµένης παραβολής: í 1 2
îxx1 = ρ(y + y1 ) αν x = 2ρy
ï
Έλλειψη
y M Είναι ο γ.τ. των σηµείων που το άθροισµα των
αποστάσεών τους από δύο σταθερά σηµεία Ε΄ και Ε
E΄(-γ,0) E(γ,0) x (εστίες) είναι σταθερό και µεγαλύτερο του (Ε΄Ε).
Εστιακή απόσταση: 2γ = (Ε΄Ε)
y
α τέτοιο ώστε (ΜΕ΄) + (ΜΕ) = 2α
β τέτοιο ώστε β2 = α2 - γ2
E(0,γ)
M x
E΄(0,-γ)
• Εξίσωση έλλειψης:
ì x2 y2 ü
ï 2 + 2 = 1 αν Ε(γ, 0), Ε΄(-γ, 0) ï
ïα β ï
í 2 2 ý για α>β
ï y + x = 1 αν Ε(0, γ), Ε΄(0, -γ) ï
ï
îα
2
β2 ï
þ

x2 y2 γ
• Εκκεντρότητα της έλλειψης: 2
+ 2 = 1 ορίζεται το ε =
α β α
ì xx1 yy1 x2 y2 ü
ï 2 + 2 = 1 αν + 2 = 1ï
ïα β α2 β ï
• Εξίσωση εφαπτοµένης: í ý για α>β
ï yy1 + xx1 = 1 αν y2 x2
+ 2 = 1ï
ï
îα
2
β2 α 2
β ï
þ
Υπερβολή
Είναι ο γ.τ. των σηµείων του
επιπέδου που η απόλυτη διαφορά
των αποστάσεων από δύο σταθερά
σηµεία Ε΄ και Ε (εστίες) είναι
Ε΄(-γ,0) Ε(γ,0) σταθερή και µικρότερη του (Ε΄Ε)
(εστιακή απόσταση).
• Εστιακή απόσταση (Ε΄Ε) = 2γ

• α: τέτοιο ώστε |(ΜΕ΄) - (ΜΕ)| = 2α
• β: τέτοιο ώστε β2 = γ2 - α2
Ε(0,γ)
Ε΄(0,-γ)
• Εξίσωση υπερβολής:
ì x 2 y2
ï 2 - 2 = 1 οταν Ε(γ,0), Ε′(-γ,0)
ïα β
í 2 2
ï y - x = 1 οταν Ε(0,γ), Ε′(0,-γ)
ï
îα
2
β 2
β β x 2 y2
• y= x, y = - x ασύµπτωτες της 2 - 2 = 1
α α α β
α α y2 x 2
• y= x, y = - x ασύµπτωτες της 2 - 2 = 1
β β α β

x 2 y2 γ
• Εκκεντρότητα της υπερβολής: - = 1 ορίζεται το ε =
α2 β2 α
• Εξισώσεις εφαπτοµένης υπερβολής:
ì xx1 yy1 x 2 y2
ï 2 - 2 = 1 αν 2 - 2 = 1
ïα β α β
í 2
yy
ï 1 - xx y x2
1
= 1 αν 2 - 2 = 1
ï
îα
2
β 2
α β
ΘΕΩ ΡΙΑ ΑΡΙΘΜ Ω Ν
Β΄ ΛΥ Κ ΕΙΟΥ (Κ ΑΤ ΕΥ ΘΥ ΝΣΗ)
Ι. Μαθηµατική Επαγωγή
ν(ν + 1)
1 + 2 + ... + ν = ∀ν ∈ Ν
2
(1 + α) ν ≥ 1 + να ∀ν ∈ Ν, α>-1 και α ≠ 0 (Ανισοτητα Bernoulli)
ΙΙ. Ευκλείδια ∆ιαιρεση
Αν α, β ακέραιοι µε β≠0, τότε υπάρχουν µοναδικοί ακέραιοι κ και υ,
ώστε α = κ ⋅ β + υ , 0 ≤ υ ≤ |β|.
ì(1) 2κ η 2κ+1
ï(2) 3κ η 3κ+1 η 3κ+2
ï
Κάθε ακέραιος α γράφεται στις εξής µορφές í κ∈Ζ
ï(3) 4κ η 4κ+1 η 4κ+2 η 4κ+3
ï
î(.) .......................
ΙΙΙ. ∆ιαιρετότητα
Ορισµός: Έστω α,β∈Ζ
β/α (β διαιρεί το α) όταν υπάρχει κ∈Ζ ώστε α = κ⋅β
Άµεσες συνέπειες
• α = κ⋅β ⇔ -α = κ⋅(-β). Έτσι ισχύει β/α⇔(-β)/(-α)
• α = (-κ)⋅(-β)⇔α = κ⋅(-β). Έτσι ισχύει (-β)/α)
• ± 1/α για κάθε α∈Ζ
• ± α/α για κάθε α∈Ζ*
• β/0 για κάθε β∈Ζ*
• β/α⇔κ⋅β/κ⋅α κ∈Ζ
Ακόµα για α,β,γ ακεραίους ισχύουν
i. Αν α/β και β/α τότε α = β ή α = -β
ii. Αν α/β και β/γ τότε α/γ

iii. Αν α/β τότε α/λβ, λ∈Ζ

iv. Αν α/β και α/γ τότε α/(β + γ) } ÞΑν α/β και α/γ τότε α/(κβ + λγ)
v. Αν α/β και β≠0 τότε |α|≤|β|
IV. Μ.Κ.∆. - Ε.Κ.∆.

Με (α,β) συµβολίζουµε το Μ.Κ.∆. των α,β∈Ζ
Ισχύουν:
• (α,β) = (|α|,|β|)
}
• (α,α) = α
• (α,0) = α α,β θετικοί ακέραιοι
• (α,1) = 1
• αν β/α τότε (α,β) = β
• Αν (α,β) = 1 τότε α,β ονοµάζονται πρώτοι
ìδ/α και δ/β
ï
• Αν δ = (α,β) τότε: íκαι
ïΑν x/α και x/β τοτε x ≤ δ
î
Ä Αν α,β,κ,υ∈Ν µε α = κ⋅β + υ τότε (α,β) = (α,υ).
α β
Ä Αν δ = (α,β) τότε και είναι αριθµοί πρώτοι µεταξύ τους.
δ δ
Ä Οι κοινοί διαιρέτες των ακεραίων α,β είναι διαιρέτες του (α,β).
Ä Αν α,β,γ ακέραιοι και α/β⋅γ και (α,β) = 1 τότε α/γ
V. Ε.Κ.Π.
Με [α,β] συµβολίζουµε το Ε.Κ.Π. των ακεραίων α,β. Ισχύουν:
• [α,β] = [|α|,|β|]
ìi) β/α Þ [α,β] = α
• Αν α,β∈Ν τότε: í
îii) [α,1] = α
Ä Αν α,β∈Ν* τότε (α,β)⋅[α,β] = α⋅β
ÄΑν α,β∈Ζ* τότε (α,β)⋅[α,β] = |α|⋅|β|, αφού (α,β) = (|α|,|β|) και [α,β] = [|α|,|β|].
VI. H Γραµµική ∆ιοφαντική εξίσωση
Αν (x0,y0) µια λύση της αx + βy = γ (δ/γ µε δ = (α,β)) τότε οι άπειρες λύσεις της αx
β α
+βy = γ δίνονται από τους τύπους: x = x 0 + t, y = y 0 - t, t ∈ Z
δ δ

ΑΝΑΛΥΣΗ
Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ
∆ιαγράµµατα βασικών συναρτήσεων
y y y
α>0 α<0
c β β
x x x
f(x)=c f(x)=αx+β
A(f)=R A(f)=R
f(R)={c} f(R)=R
y y f(x) = αx2, α≠0

0 x Αf = R
ì[0,+∞), α>0
f(R) = í
î(-∞,0], α<0
α>0 0 x α<0
y y
α>0 α<0 f(x) = αx3, α≠0
Αf = R
0 x 0 x f(R) = R
y y α
f(x) = ,α≠0
α>0 α<0 x
x x Af = R*
0 0 f(R) = R*

y
y=ñçì ù x
ñ
Οι συναρτήσεις:
0 ð 2ð x f(x) = ρηµωx
ù ù µε ρ, ω > 0
-ñ f(x) = ρσυνωx
y 2π
ñ
y=ñóõí ù x
• είναι περιοδικές µε περίοδο
ω
0 x • έχουν µέγιστη τιµή ίση µε ρ
ð 2ð
ù ù και ελάχιστη τιµή ίση µε -ρ.
-ñ
y
f(x) = εφx
-ð 0 ð Αf = R\{κπ+ π /κ∈Ζ}
ð ð x 2
3ð 3ð
2 2 2 2 f(Αf)) = R
α>0 α>0 α>0

y ψ β2 - 4αγ > 0 y ψ β2 - 4αγ < 0 y ψ β2 - 4αγ = 0
0΄
χ
x x x
0 0΄ 0 0 0΄
χ
æ β 4αγ − β 2 ö æ β 4αγ − β 2 ö
ç − , ÷ ç , ÷
è 2α 4α ø è 2α 4α ø
y ψ y ψ y ψ
0΄ χ 0 x 0 0΄ x
x 0΄ χ
0
α<0 α<0 α<0

β2 - 4αγ > 0 β2 - 4αγ < 0 β2 - 4αγ = 0

α>1 y y 0<α<1
f(x) = αχ, 0<α≠1
α 1 Af = R
1 α f(Af) = (0,+∞)
0 1 x 0 1 x
y y
α>1 0<α<1 f(x) = logαx
1 1 Af = (0, +∞)
1 f(Af) = R
0 1α x 0 α x
(θα χρησιµοποιήσουµε τα σύµβολα: ‘’ ∀ ’’ (για κάθε), ‘’ ∃ ’’ (υπάρχει),

‘’ Þ ’’ (έπεται), x→ ±∞, (x→ +∞ , x→ −∞ ) για συντοµία.
• Ανισότητα Bernoulli:Για α>-1 ισχύει (1+α)ν ≥ 1+να για κάθε ∈Ν .

ν(ν + 1)
• 1+2+3+...+ν =
2
2 2 2 2 ν(ν + 1)(2ν + 1)
• 1 +2 +3 +...+ν =
6
3 3 3 3 ν 2 ( ν + 1) 2
• 1 +2 +3 +...+ν =
4
ìA f = A g = A και
Ισότητα συναρτήσεων: f = g όταν í
îf(x) = g(x) για καθε x∈A
ï
ì-x ∈ A f και
Άρτια συνάρτηση: f άρτια όταν για κάθε x ∈ A f είναι : í
îf(-x) = f(x)
ì-x ∈ A f και
Περιττή συνάρτηση: f περιττή όταν για κάθε x ∈ A f είναι : í
îf(-x) = -f(x)
Περιοδική συνάρτηση: f περιοδική µε περίοδο T ∈ ℜ όταν για κάθε
*
ìx + T ∈ A f και
x ∈ A f είναι: í
îf(x + T) = f(x)
Σύνθεση συναρτήσεων: Αν για τις f,g το σύνολο
{ }
B = x ∈ A f / f ( x) ∈ A g είναι διάφορο του κενού, τότε ορίζεται η νέα
συνάρτηση gof µεAgof = B και (gof)(x) = g(f(x)).

• Μονοτονία συναρτήσεων:
f στο ∆ ⊆ A f όταν και µόνο όταν ∀x1 , x 2 ∈ ∆ µε x1<x2 έπεται f(x1) < f(x2)
f ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ x1<x2 ¨ f(x1) ≤ f(x2)
f ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ x1<x2 ¨ f(x1) > f(x2)
f ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ x1<x2 ¨ f(x1) ≥ f(x2)
f(x 1 ) - f(x 2 )
Για κάθε x1,x2 ∈ ∆ ⊆ A f µε x1 ≠ x2 και λ = ισχύουν:
x1 - x 2
Αν λ > 0 τότε f στο ∆.
Αν λ ≥ 0 τότε f στο ∆.
Αν λ < 0 τότε f στο ∆.
Αν λ ≤ 0 τότε f στο ∆.
• Μονοτονία και σύνθεση:

Έστω ότι ορίζεται η gof τότε:
Αν g,f γνήσια µονότονες µε ίδιο είδος µονοτονίας έπεται ότι gof
Αν g,f γνήσια µονότονες µε διαφορετικό είδος µονοτονίας έπεται ότι gof
• Συνάρτηση ¨1 - 1¨.
∆είχνουµε ότι η f είναι ¨1 - 1¨ µε ένα από τους πιο κάτω τρόπους:
i) Αποδεικνύουµε ότι ∀ x1,x2 ∈ A f µε x1 ≠ x2 έπεται f(x1) ≠ f(x2)
ii) Αποδεικνύουµε ότι ∀ x1,x2 ∈ A f µε f(x1) = f(x2) έπεται x1 = x2
iii) Αποδεικνύουµε ότι η f είναι γνήσια µονότονη.
∗ Πρακτικά η f είναι ¨1 - 1¨ όταν και µόνο όταν οποιαδήποτε

οριζόντια ευθεία τέµνει το διάγραµµά της το πολύ σε ένα σηµείο.
• Αντίστροφη συνάρτηση:
-1
Αν f:A → ℜ ¨1-1¨ τότε για την f -1: f(A)→ ℜ ισχύει: f ( y) = x⇔ f(x) = y
∗ Οι γραφικές παραστάσεις των f,f -1 είναι συµµετρικές ως προς την
ευθεία y = x.
ìf -1 ( f ( x)) = x ∀ x ∈ A
ï
• Αν f : A→ ℜ είναι ¨1 - 1¨ τότε í
îf ( f ( y)) = y ∀y ∈ f(A)
-1
ï
• Φραγµένες συναρτήσεις
∗ f άνω φραγµένη όταν υπάρχει m ∈ ℜ ώστε f(x) ≤ m ∀ x ∈ A
∗ f κάτω ¨ ¨ ¨ s ∈ℜ ¨ s ≤ f(x) ∀ x ∈ A
∗ f φραγµένη όταν είναι άνω και κάτω φραγµένη.

Βασική πρόταση
*
f φραγµένη αν και µόνο αν υπάρχει t ∈ ℜ + ώστε f(x) ≤ t για κάθε x ∈ A f
Η πρόταση χρησιµοποιείται ευρύτατα για την απόδειξη ότι µια

συνάρτηση είναι φραγµένη.
Για κάθε συνάρτηση f : A→ ℜ το σύνολο τιµών f(A) δείχνει την ύπαρξη των
φραγµάτων όπως και των ακρότατων τιµών της f. Έτσι :
∗ Αν για θ ∈ ℜ είναι f(x) ≤ θ για κάθε x ∈ A f , το θ είναι ένα άνω φράγµα.
ìf(x) ≤ θ ∀ x ∈ A f
ï
Ενώ αν í και τότε το θ είναι το µέγιστο της f.
ïθ ∈ f(A)
î
∗ Αν για s ∈ ℜ είναι s ≤ f(x) για κάθε x ∈A f το s είναι ένα κάτω
φράγµα.
ìs ≤ f(x) ∀ x ∈ A f
ï
Ενώ αν í και τότε το s είναι το ελάχιστο της f.
ïs ∈ f(A)
î
ΟΡΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
∗ Συµβολίζουµε µε U(x o ,α) την ένωση (x o - α, x o ) ∪(x o , x o + α) , α > 0

lim f ( x) = l ∈ ℜ όταν ∀ε>0 ∃δ>0 ώστε ∀ x∈A f µε 0< x-x o <δÞ f(x)-l <ε
x→ x o
lim f ( x) = l ∈ ℜ ¨ ∀ε>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x>κ Þ f ( x) -l <ε

x→ + ∞
lim f ( x) = l ∈ ℜ ¨ ∀ε>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x<-κ Þ f(x)-l <ε
x→ - ∞
lim f(x) = +∞ ¨ ∀ M>0 ∃δ>0 ¨ ∀ x∈A f µε 0< x-x o <δ Þ f(x)>M
x→ xo
lim f(x) = +∞ ¨ ∀ M>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x>κ Þ f(x)>M
x→ + ∞
lim f(x) = +∞ ¨ ∀ M>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x<-κ Þ f(x)>M
x→ - ∞
lim f(x) = -∞ ¨ ∀ M>0 ∃δ>0 ¨ ∀ x∈A f µε 0< x-x o <δ Þ f(x)<-M
x→ x o
lim f(x) = -∞ ¨ ∀ M>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x>κ Þ f(x)<-M
x→ + ∞

lim f(x) = -∞ ¨ ∀ M>0 ∃κ>0 ¨ ∀ x∈A f µε x<-κ Þ f(x)<-M

x→−∞
Ιδιότητες ορίων (στα παρακάτω xo ∈ ℜ = ℜ ∪ { -∞ ,+∞}
( f(x)( ≤ g(x) ∀x ∈ U ( x o , δ ) , δ>0 και üï

(1) Αν ý τότε xlim f(x) = 0
lim g(x) = 0 ïþ
→x o
x →x o
(2) Αν lim f(x) = l ∈ ℜ* τότε υπάρχει δ>0 ώστε για κάθε x∈U( x o ,δ) οι
x →x o
τιµές της f(x) είναι οµόσηµες του l.

(3) lim f(x) = l ⇔ lim (f(x) - l) = 0
x →x o x →x o
(4) Αν υπάρχουν τα lim f(x) ∈ℜ , lim g(x) ∈ℜ ισχύουν:

x →x o x →x o
(i) lim ( f (x) ± g(x) ) = lim f (x) ± lim g(x)

x →x o x →x o x →x o
(ii) lim [ c ⋅ f(x)] = c ⋅ lim f (x)

x →x o x →x o
(iii) lim [ f(x) ⋅ g(x) ] = lim f (x) ⋅ lim g(x)

x →x o x →x o x →x o
f (x) lim f (x)

x →x o
(iv) lim = , lim g(x) ≠ 0
x →x o g(x) lim g(x) x→xo
x →x o
( lim (f (x)) ) = ( lim f (x)) , κ ∈ Ν

κ
κ
(v)
x →x o x →x o
(vi) lim κ f (x) = κ lim f(x), κ ∈ Ν* , f(x) ≥ 0 σε U(x o , δ)

x →x o x →x o
(vii) lim | f (x) | = | lim f (x) | lim f (x) = 0 ⇔ lim | f (x) |= 0

x →x o x→xo x →x o x →x o
(viii) Αν f(x) ≥ 0 σε U(x o ,δ) τότε lim f(x) ≥ 0

x →x o
Αν f(x) ≥ g(x) σε U(x o ,δ) τότε lim f(x) ≥ lim g(x)

x →x o x →x o
(5) Κριτήριο παρεµβολής:

ì ü
ïh(x) ≤ f(x) ≤ g(x) ∀x ∈ U(x 0 , δ), δ > 0ï
ï ï
Αν í κκ ý τότε xlim f(x) = κ
→x o
ï lim h(x) = lim g(x) = κ ∈ ℜ ï
ï
îx → x 0 x→x 0 ï
þ
(6) Όριο σύνθετης συνάρτησης:

Αν ορίζεται η gof και lim f (x) = u o , ∀x ≠ x o , f(x) ≠ u o και lim g(u)=l

x →x o x →x o
u=f(x)
τότε: lim g(f (x)) = lim g(u) = l
x →x o x →x o
Ακόµα, για x o ∈ ℜ ισχύουν οι εξής ιδιότητες:

(1) lim f ( x) = +∞ ⇔ lim ( − f ( x)) = -∞
x→ xo x→ xo
(2) lim f(x) = +∞ (ή −∞ ) τότε lim |f ( x)| = +∞
x→ xo x→ xo
(3) lim f ( x) = +∞ τότε lim κ f(x) = +∞

x→ xo x→ xo
1
(4) lim f ( x) = +∞ (ή -∞ ) τότε lim =0
x→ xo x→ xo f ( x)
lim f ( x) = 0 ü
x→ x o ï
ï 1
(5) και ý τότε lim = +∞
x→ xo f(x)
f(x) > 0 σε U(x o ,δ) ï
ï
þ
lim f(x) = 0 ü
x→ x o ï
ï 1
(6) και ý τότε lim = -∞
x→ xo f(x)
f(x) < 0 σε U(x o ,δ) ï
ï
þ
Πιο γενικά, για τα άπειρα όρια ισχύουν οι προτάσεις που
περιγράφονται στους επόµενους πίνακες
Πίνακας 1(ΟΡΙΟ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΟΣ)
Αν στο xo το όριο της f α∈ℜ α∈ℜ +∞ -∞ +∞ -∞

είναι:
το όριο της g είναι: +∞ -∞ +∞ -∞ -∞ +∞
τότε το όριο της f + g +∞ -∞ +∞ -∞ ; ;
είναι:
Πίνακας 2(ΟΡΙΟ ΓΙΝΟΜΕΝΟΥ)
Αν στο xo το όριο της f είναι: α>0 α<0 α>0 α<0 0 0 +∞ +∞ -∞ -∞

το όριο της g είναι: +∞ +∞ -∞ -∞ +∞ -∞ +∞ -∞ +∞ -∞
τότε το όριο της f ⋅ g είναι: + ∞ -∞ -∞ +∞ +∞ -∞ -∞ +∞

; ;
Αν στο xo α ∈ ℜ α ∈ ℜ α>0 α>0 α<0 α<0 +∞ +∞ -∞ -∞

το όριο ή ή ή ή
της f είναι: +∞ +∞ -∞ -∞
Το όριο +∞ -∞ β=0 β=0 β=0 β=0 β>0 β<0 β>0 β<0
της g και και και και
είναι: g(x)>0 g(x)<0 g(x)>0 g(x)<0
Το όριο 0 0 +∞ -∞ -∞ +∞ +∞ -∞ -∞ +∞
της f/g
είναι:
ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΙΑ
(1) lim x ν = +∞ ν ∈ Ν * (2) lim x 2ν = +∞ ν ∈ Ν *

x→ + ∞ x→ - ∞
2ν - 1 * æ lnx ö
(2) lim x = -∞ ν ∈ Ν (4) lim ç ÷ =1
x→ - ∞ x→1è x - 1 ø
ex - 1 ì+∞ α>1
(5) lim =1 (6) lim α x = í
x→ 0 x x→ + ∞ î0 0<α<1
ì0 α>1 ì+ ∞ α>1
(7) lim α x = í (8) lim log α x = í
x→ - ∞ î + ∞ 0<α<1 x→ + ∞ î-∞ 0<α<1
ì-∞ α>1
(9) lim log α x = í
x→ 0+ î + ∞ 0<α<1
ηµx x x εφx
(10) lim = lim = lim = lim =1
x→ 0 x x→ 0 ηµx x→ 0 εφx x→ 0 x
ΣΧΟΛΙΑ
P(x)
• Για την εύρεση του ορίου στο xo , ρητής συνάρτησης f(x) =
Q(x)
ακολουθούµε την πιο κάτω διαδικασία:
P(x o )
Þ Αν Q(xo) ≠ 0 τότε lim f(x) = .
x→ x o Q(x o )

Þ Αν Q(xo) = 0 τότε:
1. Αν P(xo) ≠ είναι:
όταν υπάρχει δ>0 ώστε Q(x)

ì-∞ οµόσηµο του P(x) για κάθε
ï
é 1 ù ï x ∈ U(x o , δ)
lim f ( x) = lim êP( x) ú =í
x→ x o x→ x o ë Q(x) û ï+∞ όταν υπάρχει δ>0 ώστε Q(x)
ï ετερόσηµο του P(xο) για κάθε
î x ∈ U(x o ,δ)
♦ Βασικά τεχνάσµατα που χρησιµοποιούνται για την εύρεση

I. Ο πολλαπλασιασµός και η διαίρεση µε τη συζυγή παράσταση
κυρίως σε συναρτήσεις της µορφής f(x) = P(x) - Q(x) οπότε ο
P(x) - Q(x)
τύπος της f µετασχηµατίζεται σε f(x) =
P(x) + Q(x)
II. Η χρησιµοποίηση της ταυτότητας:
αν - βν = (α - β)(αν-1 + αν-2β + αν-3β2 + ... + βν-1) κυρίως σε
συναρτήσεις της µορφής: f(x) = ν P(x) - ν Q(x) οπότε
µετασχηµατίζεται σε:
( æ
) ( P(x) ) + ( ) ( )
ν-1 ν-2 ν-1 ö
ν P(x) - ν Q(x) ç ν ν P(x) ν Q(x) + ... + ν Q(x) ÷
è ø
f(x) = =
( P(x) ) + ( P(x) ) ( )
ν-1 ν-2 ν-1
ν ν ν Q(x) + ... + ν Q(x)
P(x) - Q(x)
=
( ) ( ) ( )
ν-1 ν-2 ν-1
ν P( x ) + ν P ( x) ν Q( x) + ... + ν Q ( x)
ΙΙΙ. Η πρόταση:
α ν x ν + α ν-1 x ν-1 + ... + α 1 x + α ο
Αν f(x) = , α ν ≠ 0, β κ ≠ 0
β κ x κ + β κ-1 x κ-1 + ... + β1 x + β ο
αν xν
τότε lim f(x) = ⋅ lim κ
x→±∞ β κ x→±∞ x

ΙV.
P(x) ü
Αν f(x) = ï
Q(x)
ïï
και ý τότε lim P(x) = lim (f(x)Q(x)) = l ⋅ 0 = 0 , x o ∈ ℜ
x→xo x→xo
* ï
lim f(x) = l ∈ℜ , lim Q(x) = 0ï
x→xo x→xo
ïþ
V.
ü
Αν f(x) = P(x) ⋅ Q(x) ï
ï f (x) æ 1 ö
και ý τότε lim Q(x) = lim = lim ç f (x) ÷=
x→xo x→xo P(x) x→xoè P(x) ø
lim P(x) = ±∞, lim f (x) = l ∈ℜï
x→xo x→xo ï
þ
= l ⋅ 0 = 0 , xo ∈ ℜ
VI. Η εξαγωγή κοινού παράγοντα της µεγιστοβάθµιας δύναµης του x
προκειµένου να δηµιουργήσουµε παραστάσεις
λ λ
κ
, λ ∈ ℜ * , κ ∈ Ν * για τις οποίες lim =0.
x x→±∞ xκ
Σχόλιο
Είναι προφανές ότι υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις εύρεσης ορίων
που είναι πέρα από το σκοπό του τυπολογίου.
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
Ορισµός: Η f συνεχής σε xo ∈ A f όταν

lim f ( x) = f(x o)
x→ xo
∆ηλ. όταν lim f(x) = lim f(x) = f(x o )
+
• Αν f, g συνεχείς στο xo τότε:

1. f ± g συνεχείς στο x o 2. f ⋅ g συνεχείς στο x o
f
3. ¨¨ ¨¨ x o , g(x o ) ≠ 0 4. λ ⋅ f ¨¨ ¨¨ xo , λ ∈ ℜ
g
5. |f| ¨¨ ¨¨ x o 6. κ f ¨¨ ¨¨ x o , f(x o ) ≥ 0
• Συνέχεια βασικών συναρτήσεων
Οι πιο κάτω συναρτήσεις είναι συνεχείς στο πεδίο ορισµού τους.
I. f(x) = α ν x ν + α ν-1 x ν-1 + ... + α 1 x + α ο ν∈Ν * , α i ∈ℜ, i = 0,1,2,...,ν

II. g(x) = c, c ∈ ℜ
III. p(x) = ηµx
IV. Q(x) = συνx
V. Z(x) = εφx
VI. t(x) = σφx
VII. y(x) = αx, 0 < α ≠ 1
VIII.t(x) = logαx, 0 < α ≠ 1
IX. Αν f συνεχής στο xo και g συνεχής στο f(xo), τότε gof συνεχής
στο xo.
Θ. BOLZANO
• f συνεχης στο [α,β]ü

ý τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ ∈ (α,β) ώστε
• f(α) ⋅ f(β) < 0 þ
f(ξ) = 0
• ∆εν ισχύει το αντίστροφο
. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
f συνεχης στο [α,β]ü
ï
1. Αν και ý τότε υπάρχει ένα
f(α) ⋅ f(β) ≤ 0 ï
þ
τουλάχιστον ξ ∈ [α,β] ώστε f(ξ)=0
2. Για να δείξουµε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ ∈ (α,β) ώστε f(ξ) =
g(ξ), αρκεί
f(ξ) - g(ξ) = 0.
∆ηλαδή αρκεί η h(x) = f(x) - g(x) να ικανοποιεί τις συνθήκες
Bolzano στο [α,β].
ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ
Ορισµός:
f(x) - f(x o ) f(x) - f(x o )
Αν για x o ∈ A f είναι lim ∈ ℜ τότε f ′(x o ) = xlim
x →x o x - xo →x o x - xo
ìx = x o + h f(xo + h) - f(xo )
Για h = x - xo ⇔ í Έτσι f ′(xo ) = lim
îx → x o ⇔ h → 0
h→0 h
ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΣΗΣ

Αν f,g παραγωγίσιµες, τότε:

1. (f ± g) ′ = f ′ ± g ′
2. (fg) ′ = f ′g + fg ′
Γενικά για την παράγωγο του γινοµένου, ν παραγωγίσιµων
συναρτήσεων, ισχύει:
(f1 f 2 f 3 ...f ν ) = f1′ f 2 ...f ν + f1 f 2′ ...f ν + ... + f1 f 2 ...f ν′
′
æ1ö g′
3. ç ÷ = - 2 , g(x) ≠ 0
ègø g
′
æf ö f ′g - fg′
4. ç ÷ = 2
, g(x) ≠ 0
ègø g
5. (λf)′ = λf ′, λ ∈ ℜ
• Παράγωγος σύνθετης συνάρτησης
Αν f παραγωγίσιµη στο x και g παραγωγίσιµη στο f(x) τότε:
(gof)′(x)=g ′(f(x)) ⋅ f ′(x)
ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΣΗΣ
1. (c)′ = 0 2. (x)′ = 1
ν ν-1 *
3. (x )′ = νx , ν ∈Ν , x ∈ℜ
( [f(x)]ν ) ′ = ν(f(x)) ν-1⋅ f ′(x), ν ∈Ν* , f(x) ∈ℜ
(xµ)′ = µxµ-1, µ ∈Ζ-Ν, x ∈ℜ* ( [f(x)]µ ) ′ = µ(f(x)) µ-1⋅ f ′(x), µ ∈Ζ-Ν, f(x) ∈ℜ*
α µ-1
(x )′ = αx , α ∈ℜ-Ζ, x ∈(0,+∞) ( [f(x)]α)′ = α(f(x))α-1⋅ f ′(x), α ∈ℜ-Ζ, f(x) > 0
1 1
( x )′ = , x ∈ (0,+∞ ) ( f(x))′ = f ′(x), f(x) > 0
2 x 2 f(x)
4. (ηµx)′ = συνx (ηµf(x))′ = συνf(x) ⋅ f ′(x)
5. (συνx)′ = -ηµx (συνf(x))′ = -ηµf(x) ⋅ f ′(x)
1 1
6. (εφx)′ = 2
(εφf(x))′ = 2
f ′(x)
συν x συν f (x)
1 1
7. (σφx) ′ = - 2
(σφf(x)) ′ = - 2
f ′(x)
ηµ x ηµ f ( x)
1 1
8. (ln|x|) ′ = ,x≠ 0 (ln|f(x)|) ′ = f ′(x)
x f(x)

9. (e x ) ′ = e x (e f(x) ) ′ = e f(x) ⋅ f ′(x)

1 1
10. (log α x) ′ = (log α f ( x))′ = f ′(x)
x ⋅ lnα f(x) ⋅ lnα
11. (α x ) ′ = α x lnα, 0 < α ≠ 1 (α f(x) ) ′ = α f(x) lnα ⋅ f ′(x)
1
((f(x)) g(x) ) ′ = (eg(x)lnf(x) ) ′ ⋅ (g(x)lnf(x)) ′ = (f(x)) g(x) ⋅ [g′(x)ln(f(x))+g(x) f ′( x)
f(x)
Εξίσωση εφαπτοµένης (ε) του Cf σε σηµείο (xo, f(xo))

• Αν f παραγωγίζεται στο xo τότε η εξίσωση
(ε): y - f(x o ) = f ′(x o ) ⋅ (x - x o )
f(x) - f(x o )
• Αν f συνεχής στο xo και lim = +∞ ή -∞ τότε η
x→ x o x − xo
εξίσωση εφαπτοµένης (ε): x = x o
f(x) - f(x o ) f(x) - f(x o )
• Αν f συνεχής στο xo και τα lim , lim είναι
x→ x-o x − xo x→ x +o x − xo
διαφορετικά µεταξύ τους, τότε δεν ορίζεται εφαπτοµένη στο xo. Το
(xo, f(xo)) είναι γωνιακό σηµείο του Cf.
• Αν f ασυνεχής στο xo τότε δεν ορίζεται εφαπτοµένη στο xo.
ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ
Το x o ∈ ℜ είναι ρίζα του πολυωνύµου p(x) µε βαθµό πολλαπλότητας
n, όταν και µόνο όταν υπάρχει πολυώνυµο π(x) ώστε :
p(x) = (x - x o ) n ⋅ π(x) µε π(x) ≠ 0 .
ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Θεώρηµα FERMAT
1 é f ορισµενη σε διαστηµα ∆ ü
Αν ê f παραγωγισιµη σε x εσωτερικο σηµειο του ∆ ïý τότε f ′(x o ) = 0
ê o
êë Στο x o η f παρουσιαζει τ.α ï
þ

Θεώρηµα ROLLE
2 é f συνεχης σε διαστηµα ∆ ü
Αν ê f παραγωγισιµη στο (α,β) ïý τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον
ê
ê f(α) = f(β) ï ξ ∈ (α, β) ώστε f ′(ξ) = 0
ë þ
Θ.Μ.Τ. (Lagrange)
3 Αν éê f συνεχης στο [α.β] ïü τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον
ý
ë f παραγωγισιµη στο (α,β) þï f(β) - f(α)
ξ ∈ (α, β) ώστε f ′(ξ) =
β-α
Αν f συνεχής στο διάστηµα ∆ και για κάθε εσωτερικό σηµείο x

4 του ∆ είναι
f ′(x) = 0 τότε f σταθερή στο ∆.
5 Αν f,g συνεχείς στο διάστηµα ∆ και f ′(x) = g ′(x) για κάθε x

εσωτερικό του ∆ τότε υπάρχει σταθερά c ∈ ℜ ώστε
f(x) = g(x) + c για κάθε x ∈ ∆ .
Έστω f, συνεχής στο [α,β] τότε:

6 ìΑν f ′(x) > 0 ∀ x∈ (α,β) επεται f ∧
ï ↑ στο [α,β]
í ∨
ï
îΑν f ′(x) < 0 ∀ x ∈ (α,β) επεται f ↓ στο [α,β]
Έστω f παραγωγίσιµη στο (α,x o )∪ ( x o ,β) και συνεχής στο xo

7 τότε:
ìf ′(x) > 0 ∀x ∈ (ααx o ) ü
I. Αν í ý έπεται ότι στο xo η f παρουσιάζειτ.µ.
îf ′(x) < 0 ∀x ∈ (x o , β) þ
ìf ′(x) < 0 ∀x ∈ (ααx o ) ü
II. Αν í ý έπεται ότι στο xo η f παρουσιάζει τ.ε.
f ′(x) > 0 ∀x ∈ (x
î o , β) þ
ìf παραγωγισιµη σε διαστηµα ∆
8 ï
Έστω íx o εσωτερικο του ∆
ïf ′(x ) = 0 και υπαρχει f ′′(x )
î o o

ìΑν f ′′(x o ) < 0 επεται οτι στο x o η f παρουσιαζει τ.µ.

τότε: í
îΑν f ′′(x o ) > 0 επεται οτι στο x o η f παρουσιαζει τ.ε.
9 Έστω f συνεχής στο [α,β] και δύο φορές παραγωγίσιµη στο

(α,β). Τότε:
(i) Αν f ′′(x) > 0 στο (α,β) επεται οτι η f στρεφει τα κοιλα ανω στο [α,β]
(ii) Αν f ′′(x) < 0 στο (α,β) επεται οτι η f στρεφει τα κοιλα κατω στο [α,β]
ΑΣΥΜΠΤΩΤΕΣ
1. Κατακόρυφη ασύµπτωτη:
• Έστω (α,x o )⊆A f κι ένα τουλάχιστον από τα
lim f(x) , lim f(x) είναι +∞ ή -∞ . Τότε η x = xo είναι
x→ x-o x→ xo+
κατακόρυφη ασύµπτωτη του διαγράµµατος της f.
Τις κατακόρυφες ασύµπτωτες x = xo τις αναζητούµε σε σηµεία xo όπου
η f είτε δεν ορίζεται, είτε παρουσιάζει ασυνέχεια.
2. Οριζόντιες - πλάγιες ασύµπτωτες

• Η ευθεία y = λx + β είναι ασύµπτωτη της γραφικής παράστασης
της f όταν:
lim [f(x) - (λx + β)] = 0 ή lim [f(x) - (λx + β)] = 0
x→ + ∞ x→ - ∞
• Ο προσδιορισµός των λ,µ γίνεται µε την χρησιµοποίηση των
τύπων:
f(x)
λ = lim β = lim (f(x) - λx)
x→ + ∞ x x→ + ∞
f(x)
λ = lim β = lim (f(x) - λx)
x→ - ∞ x x→ - ∞
• Προφανώς πρέπει λ ∈ ℜ, β ∈ ℜ .
• Αν λ = 0 τότε η ασύµπτωτη είναι y = β. ∆ηλαδή µε τον πιο πάνω τρόπο
προσδιορίζονται και οι οριζόντιες και οι πλάγιες ασύµπτωτες.

Κανόνας de I’ Hospital
ì ü
ï lim f(x)= 0 , lim y(x)= 0 ειτε ï
ïx→xo x →x o ï
ï ï f(x) f ′(x)
Αν í lim f(x)= +∞ (η - ∞) , lim y(x)= + ∞ (η - ∞) ý τότε lim = lim
x
ï o→x x →x o ï x→xo g(x) x→ xo ′(x)
g
ï f ′(x) ï
ïυπαρχει τοlim στοℜ, xo ∈ℜ ï xo ∈ ℜ
ï
î x→x o g′(x) ï
þ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
νi
Σχετική συχνότητα: fi = , i=1,2,...,κ
ν
νi=απόλυτη συχνότητα ν=µέγεθος δείγµατος
Ιδιότητες σχετικής συχνότητας
1) 0 ≤ f i ≤ 1 , i=1,2,...,κ
2) f1 +f 2 +...+f κ =1
Οµαδοποίηση παρατηρήσεων
Μέγεθος Πλήθος Μέγεθος Πλήθος
δείγµατος ν κλάσεων δείγµατος κλάσεων
<2 5 200-400 9
20-50 6 400-700 10
50-100 7 700-1000 11
100-200 8 ≥1000 12
Μέτρα θέσης
Α. Μέση τιµή
1) 1 ν
x= å t i t1, t2,...,tν: παρατηρήσεις της Χ.
ν i=1
2) 1 κ χ1, χ2,...,χκ: τιµές της Χ µε αντίστοιχες συχνότητες
x= å xi νi
ν i=1 ν1, ν2,...,νκ.
Β. Σταθµικός µέσος
ν
åx w i i
χ1, χ2,...,χκ: τιµές της Χ, w1, w2,...,wκ: συντελεστές
στάθµισης.
x= i=1
ν
åw
i=1
i

Γ. ∆ιάµεσος
Αν t1 ≤ t2 ≤ t3 ≤ ... ≤ tν παρατηρήσεις της Χ τότε
δ = t1, όπου t1 η µεσαία παρατήρηση, αν ν = 2κ + 1
t + t i+1
δ= i , όπου t1, ti+1 οι δύο µεσαίες παρατηρήσεις, αν ν = 2κ.
2
∆ιάµεσος (σε οµαδοποιηµένα δεδοµένα)
δ = x : 50% των παρατηρήσεων ≤ x.
∆. Εκατοστηµόριο (Ρκ)
Το πολύ κ% των παρατηρήσεων ≤ Ρκ, κ = 1,2,3,...,99.
Ισχύει Ρ50= δ και Ρ25= Q1, Ρ50= Q2, Ρ75= Q3 τεταρτηµόρια.
Ε. Επικρατούσα τιµή
Μ0= xκ, όπου xκ η τιµή της Χ µε τη µεγαλύτερη συχνότητα.
Μέτρα διασποράς
Α. Εύρος: R = Μεγαλύτερη παρατήρηση µείον µικρότερη παρατήρηση.
Β. Ενδοτεταρτηµοριακό εύρος: Q = Q3 - Q1.
Γ. ∆ιασπορά (διακύµανση)
1 κ 1 κ
S2 = å (t i - x)2 ή S2 = å (x i - x)2 ⋅ ν i ή
ν i=1 ν i=1
ì æ κ ö ü
2
ïκ ç å xi νi ÷ ï
1ï ø ï.
S2 = íå x i2 ν i - è i=1 ý
ν ï i=1 ν ï
ï ï
î þ
∆. Τυπική απόκλιση: s = s 2 κανονική κατανοµή
Συντελεστής µεταβολής (CV)

s
CV =
x
Ευθεία ελαχίστων τετραγώνων
ν
æ ν öæ ν ö
ν ⋅ å x i yi - ç å x i ÷ ç å yi ÷
ˆ + α,
(ε): y = βx ˆ αˆ εκτιµήτριες µε: β̂ =
ˆ β, i=1 è i=1 ø è i=1 ø
ν
æ ν ö
ν ⋅ å x i2 - ç å x i ÷
i=1 è i=1 ø
1 ν 1 ν
α̂ = y - βˆ ⋅ x όπου y = å
ν i=1
yi και x = å x i (µέσες τιµές).
ν i=1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΑΓΟΥΣΩΝ
Συνάρτηση f Παράγουσα F
f(x) = 1 F(x) = x + c
f(x) = 0 F(x) = c
f(x) = x ν ν ∈ Ν * , x ∈ ℜ x ν+1
F(x) = +c
ν+1
f(x) = x α α ∈ ℜ\{ -1} , x > 0 F(x) =
x α+1
+c
α+1
1 F(x) = x + c
f(x) = , x>0
2 x
f(x) = ηµx F(x) = -συνx + c
f(x) = συνx F(x) = ηµx + c
1 F(x) = εφx + c
f(x) =
συν 2 x
1 F(x) = -σφx + c
f(x) =
ηµ 2 x
f(x) = e x F(x) = e x + c
1 F(x) = ln|x| + c
f(x) = , x ≠ 0
x
f(x) = α x , 0 < α ≠ 1 αx
F(x) = +c
lnα
1 F(x) = logα|x| + c
f(x) = , x ≠ 0, 0 < α ≠ 1
xlnα
f(x) = g ′(x)h(x) + g(x)h ′(x) F(x) = g(x)h(x) + c
g ′(x)h(x) - g(x)h ′(x) g(x)
f(x) = F(x) = +c
h 2 ( x) h(x)
f(x) = g(x) + h(x) F(x) = G(x) + H(x) + c
(H,G παράγουσες
των h,g αντίστοιχα)
f(x) = g ′( h(x))h ′ ( x) F(x) = (goh)(x) + c
f(x) = αg ′(x) F(x) = αg(x) + c

ΑΟΡΙΣΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΑ
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Το σύνολο των παραγουσών µιας συνεχούς συνάρτησης f
ονοµάζεται αόριστο
ολοκλήρωµα της f και συµβολίζεται: ò f(x)dx
∆ηλαδή: ò f(x)dx = F(x) + c, c ∈ℜ
.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
β
Το ò f(x)dx είναι σταθερός αριθµός ενώ το ò f(x)dx είναι συνάρτηση µε
α
µεταβλητή το x Προφανώς : ò f ′(x)dx = f(x) + c

ΘΕΩΡΗΜΑ
Έστω f ορισµένη και συνεχής σε διάστηµα ∆, α ∈ ∆ τότε
x
F(x) = ò f(t)dt, x ∈ ∆ είναι µια παράγουσα της f.
α
′
æx ö
ç ÷
∆ηλαδή: ò f(t)dt = f(x) , για κάθε x ∈ ∆
ç ÷
èα ø
ΒΑΣΙΚΟ ΘΕΩΡΗΜΑ
Έστω F µια παράγουσα της συνεχούς συνάρτησης f. Τότε αν

β
α,β ∈ Α f θα είναι: ò f(x)dx = F(β) - F(α)
α
ΒΑΣΙΚΗ Ο∆ΗΓΙΑ
x
Αν σε άσκηση υπάρχει συνάρτηση της µορφής : ò f(t)dt τότε
α
προκειµένου να λυθεί η άσκηση, απαιτείται συνήθως η παραγώγιση της
συνάρτησης.

′
æx ö
∆ηλαδή απαιτείται η αξιοποίηση του: ç f(t)dt÷ = f(x)
çò ÷
èα ø
Για συναρτήσεις f,g µε συνεχείς παραγώγους στο [α,β] ισχύει:
β β
β
ò f ′(x)g(x)dx = [f(x) ⋅ g(x)]α - ò f ( x)g ′( x)dx
α α
Για συναρτήσεις f,g µε συνεχείς παραγώγους σε διάστηµα ∆ ισχύει:
ò f ′(x)g(x)dx = f(x) ⋅ g(x) - ò f ( x)g ′( x)dx
β
Η µέθοδος χρησιµοποιείται όταν είναι δύσκολος ο υπολογισµός ò f ′(x)g(x)dx
α
β
κι ευκολότερος ο υπολογισµός του ò f(x)g ′(x)dx
α
Ο∆ΗΓΙΑ:
β
Για τον υπολογισµό του ò f(x)g(x)dx πολλές φορές απαιτείται ο µετασχηµατισµός:
α
éβ
êò F′ (x)g(x)dx
β
êα
ê
ò f(x)g(x)dx = ê η
α êβ
ê f(x)G ′(x)dx
êò
ëα
όπου F,G παράγουσες των f,g αντίστοιχα.
Η επιλογή της συνάρτησης που θ’ αντικατασταθεί µε την παράγωγο
της παράγουσας γίνεται µε βάση την εξής σειρά προτεραιότητας:
ex, αx > ηµ(αx + β), συν(αx + β) > πολυων. > λογαριθµ.
Π.χ. Υπολογίστε:

β
I = ò x 2 ln xdx α,β ∈ ℜ *+
α
′
1æ ö
β β β
æ x3 ö 1
I = ò çç ÷÷ ln xdx = ⋅ ò (x 3 ) ′ln xdx = ç [ x 3 ln x]βα - ò x 2 dx÷ =
3ø 3 α ç
3è ÷
αè α ø
æ é x 3 ù ö÷ β 3
β
1ç 3 β α3 β3 α 3
= [ x ln x ] - ê ú ÷ = 3 lnβ - 3 lnα - 9 + 9
3ç
α
3
ëê úû α ø
è
Ο∆ΗΓΙΑ:
Τα ολοκληρώµατα:
β β β β
I1 = ò e x ηµxdx, I 2 = ò e x συνxdx, I 3 = ò x 2e x dx, I 4 = ò x 2 συνxdx,
α α α α
β β
I 5 = ò x 2 ηµxdx, I 6 = ò x 2 ln xdx
α α
θα υπολογισθούν µε παραγοντική ολοκλήρωση.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΕ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
• Έστω συναρτήσεις f,g µε:
ìg : [α,β]→ g[α,β) µε συνεχη παραγωγο στο [α,β]ü
ï ï
íf : συνεχης στο g([α,β]) ý τότε:
ïF : παραγουσα της f ï
î þ
β g(β)
ò f(g(x)) ⋅ g ′(x)dx = ò f(y)dy

α g(α)
Άλλοτε εξυπηρετεί η χρησιµοποίηση της µεθόδου πηγαίνοντας από το
πρώτο µέρος στο δεύτερο, δηλαδή κάνοντας αντικατάσταση µιας
συνάρτησης g(x) µε µεταβλητή y, άλλοτε πηγαίνοντας από το δεύτερο

στο πρώτο, δηλαδή κάνοντας αντικατάσταση µιας µεταβλητής y µε µια

συνάρτηση g(x), αρκεί η g εκτός από συνάρτηση µε συνεχή παράγωγο
να είναι και ’’1 - 1’’.
Έτσι:
δ g-1 ( δ) β
ò f(y)dy = ò f(g(x)) ⋅ g ′(x)dx = ò f(g(x)) ⋅ g ′(x)dx µε g(α) = γ, g(β) = δ

γ g-1 ( γ) α
Ο αντίστοιχος τύπος για τα αόριστα είναι:

ò f(g(x)) ⋅ g ′(x)dx = ò f(y)dy, y = g(x)
Εύρεση τυχαίας τιµής συνάρτησης από την αρχική τιµή
Έστω συνάρτηση Q για την οποία είναι Q ′ συνεχής, τότε:
t
ò Q ′( u)du = [ Q(u)] t o
t
= Q(t) - Q(t o )
to
Έτσι αν Q(t o ) η αρχική τιµή της Q(u) και Q(t) η τυχαία τιµή της θα
είναι:
t
Q(t) = Q(t o ) + ò Q ′( u)du
to
Βασικές µορφές ασκήσεων

Για την ολοκλήρωση πολυωνυµικών συναρτήσεων
Ι χρησιµοποιούµε το βασικό θεώρηµα:
β
... ò f(x)dx = F(β) - F(α)
α
Για την ολοκλήρωση ρητών συναρτήσεων:
ΙΙ α) ∆ιασπάµε το κλάσµα και ολοκληρώνουµε κατά µέρη, αν
αυτό εξυπηρετεί.
Π.χ. :

7
x 4 + x8 + 5x 9 7 7 7 7
ò dx = ò (x + x5 + 5x 6 )dx = ò xdx + ò x5 dx + 5ò x 6 dx
1 x3 1 1 1 1
=
7 7 7
é x2 ù é x6 ù é x7 ù
= ê ú + ê ú + 5ê ú = ...
2 6
êë úû 1 êë úû 1 êë 7 úû 1
β) ∆ηµιουργούµε στον αριθµητή την παράγωγο του παρονοµαστή,
οπότε θα είναι:
β
g ′(x)
dx = [ ln|g(x)|] α = ln|g(β)| - ln|g(α)|
β
ò g(x)
α
ή
β
g ′(x)
Αν I = ò g(x)
dx θέτω ψ = g(x) οπότε dψ = g ′(x)dx
α
g(β)
1
d ψ = [ ln|ψ|] g ( α) = ln|g(β)| - ln|g(α)|
g(β)
Έτσι I = ò ψ
g(α)
γ) Αν ο βαθµός του αριθµητή είναι µεγαλύτερος από τον βαθµό
του παρονοµαστή, τότε είτε απλοποιούµε είτε διαιρούµε αριθµητή
µε παρονοµαστή.
P(x) P(x) Q(x)
Αν f(x) =
Q(x) π(x)
P(x) u(x) u(x)
θα έχουµε P(x) = Q(x) ⋅ π(x) + u(x) ⇔ = π(x) +
Q(x) Q(x)
β β β
P(x) u(x)
ò Q(x) dx = ò π(x)dx + ò Q(x) dx
α α α
δ) Αν ο βαθµός του παρονοµαστή είναι µεγαλύτερος από τον

βαθµό του αριθµητή και ο παρονοµαστής αναλύεται σε γινόµενο
πρωτοβαθµίων παραγόντων, τότε διασπώ έτσι:
φ(x) α1 α2 ακ
= + + ...
(x - p1 )( x - p 2 )...( x - p κ ) x - p1 x - p 2 x - pκ
φ(x)
Ενώ: =
(x - p1 ) 2 (x - p 2 ) (x - p 3 ) 3

α1 α2 β γ1 γ2 γ3
= + + 1 + + +
x - p1 (x - p1 ) 2 x - p 2 x - p 3 (x - p 3 ) 2 (x - p 3 ) 3
Για την ολοκλήρωση συναρτήσεων της µορφής:

ΙΙΙ ì P(x) x ∈ [α - δ, α]
f(x) = í
îQ(x) x ∈ [α, α + δ]
Αφού εξασφαλίσω πρώτα τη συνέχεια, µετά ολοκληρώνω
έτσι:
α+δ α α+δ
ò f(x)dx = ò P(x)dx + ò Q(x)dx
α-δ α-δ α
Για την ολοκλήρωση τριγωνοµετρικών συναρτήσεων, πολλές
ΙV φορές
χρησιµοποιούνται οι τριγωνοµετρικοί τύποι:
2ηµαηµβ = συν(α - β) - συν(α + β)
2ηµασυνβ = ηµ(α + β) + ηµ(α - β)
2συνασυνβ = συν(α + β) + συν(α - β)
1 + συν2x
συν 2 x =
2
2 1 - συν2x
ηµ x =
2
ηµ 2 x 1
εφ 2 x = = -1
συν 2 x συν 2 x
συν 2 x 1
σφ 2 x = = -1
ηµ 2 x ηµ 2 x
Στις ασκήσεις που δίδεται το ολοκλήρωµα Ιν και ζητείται η
V εύρεση αναγωγικού τύπου, τότε αρκεί να βρω το Ιν
συναρτήσει του Ιν-1 ή Ιν-2 ή ... κτλ.
Σχόλιο
Είναι προφανές ότι υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις
εύρεσης ολοκληρωµάτων που είναι πέρα από το σκοπό του
τυπολογίου.

ΑΛΓΕΒΡΑ
Πρόσθεση πινάκων
Αν Α = [αij] και Β = [βij] πίνακες του ίδιου τύπου µxν τότε Α + Β = [αij] +
[βij].
Ιδιότητες πρόσθεσης
1. Α + Β = Β + Α Αντιµεταθετική
2. Α + (Β + Γ) = (Α + Β) + Γ Προαεταιριστική
3. Α + Ο = Ο + Α = Α Μηδενικός πίνακας Ο
4. Α + (-Α) = (-Α) + Α = Ο Αντίθετος πίνακας (-Α)
Συνέπειες των παραπάνω ιδιοτήτων είναι:
• -(-Α) = Α
• Αντίθετος του µηδενικού πίνακα Ο είναι ο µηδενικός
• Αν Α,Χ δύο µxν πίνακες, τότε:
Α + Χ = Α αν και µόνο αν Χ = Ο
Α + Χ = Ο αν και µόνο αν Χ = -Α
Αφαίρεση πινάκων
• Α - Β = Α + (-Β)
• Α = Β τότε Α + Γ = Β + Γ και αντιστρόφως
• Χ + Β = Α τότε Χ = Α - Β
• -(Α + Β) = (-Α) + (-Β)
Πολλαπλασιασµός αριθµού µε πίνακα
Αν Α = [αij] τότε λ ⋅ Α = [λ ⋅ αij] λ ∈ℜ
Ιδιότητες
(κ + λ) ⋅ Α = κΑ + λΑ κ,λ ∈ ℜ
λ ⋅ (Α + Β) = λΑ + λΒ λ ∈ℜ
κ(λ ⋅ Α) = (κ ⋅ λ)Α κ,λ ∈ ℜ
1⋅A=A
Συνέπειες των παραπάνω ιδιοτήτων είναι οι εξής:
• (-1)Α = -Α (-λ)Α = -λΑ
• 0⋅Α=Ο λ⋅Ο=Ο
• Αν λ ⋅ Α = Ο τότε λ = 0 ή Α = Ο
• λ ≠ 0 λ ⋅ Α = λ ⋅ Β τότε Α = Β
• A ≠ O λ ⋅ Α = κ ⋅ A τότε λ = κ
Πολλαπλασιασµός πινάκων
ØΓια να ορίζεται το γινόµενο A ⋅ B πρέπει ο αριθµός των στηλών του
πίνακα Α να είναι ίσος µε τον αριθµό των γραµµών του πίνακα Β.

Α Β ΑΒ
µxν νxρ µxρ
ØΓενικά A ⋅ Β ≠ Β ⋅ Α
Ιδιότητες
Με την προϋπόθεση ότι ισχύουν οι παρακάτω πράξεις, ισχύουν οι
ιδιότητες:
1. Α(Β ⋅ Γ) = (Α ⋅ Β)Γ προσεταιριστική
2. Α(Β + Γ) = ΑΒ + ΑΓ και (Β +Γ)Α = ΒΑ + ΓΑ επιµεριστική
3. (λΑ) ⋅ (µΒ) = (λµ) ⋅ ΑΒ
Αν ο Α είναι τετραγωνικός πίνακας νxν ισχύουν:

Α ρ ⋅ Α q = Α ρ+q , (Aρ )q = Aρ⋅q , (κ ⋅ Α)ρ = κρ ⋅ Αρ , όπου κ ∈ ℜ και ρ,q ∈ N
Μοναδιαίος Πίνακας
é1 0 0 ... 0 ù
ê ú
0 1 0 ... 0ú
Ιν = ê
ê ....... ú
ê ú
êë0 0 0 ... 1úû
Αν Α τετραγωνικός πίνακας τύπου νxν τότε ισχύει: Α ⋅ Ι ν = Ι ν ⋅ Α = Α
Αντιστρέψιµοι πίνακες
Έστω Α τετραγωνικός τύπου νxν. Αν υπάρχει τετραγωνικός πίνακας Y
τύπου νxν ώστε να ισχύει Α ⋅ Χ = Χ ⋅ Α = Ι ν τότε ο Α λέγεται
αντιστρέψιµος και ο Χ λέγεται αντίστροφος του Α.
Τον µοναδικό αντίστροφο του Α τον συµβολίζουµε µε Α-1 και ισχύει:
A ⋅ A -1 = A -1 ⋅ A = Ι ν
Ιδιότητες
• (Α-1)-1 = Α εφόσον ο Α είναι αντιστρέψιµος.
• (Α ⋅ Β) -1 = Β-1 ⋅ A -1 εφόσον Α,Β αντιστρέψιµοι.
• (Α1Α 2 Α 3...Α κ ) −1 = Aκ-1 ⋅ A-1 -1
κ-1 ⋅ ... ⋅ A1 εφόσον
Α 1 Α 2 Α 3 ...Α κ αντιστρέψιµοι
• (Ακ)-1 = (Α-1)κ = Α-κ

ΑΒ = ΑΓ και Α αντιστρέψιµος τότε Β = Γ.

A ⋅ B = O και Β αντιστρέψιµος τότε Α = Ο.
A ⋅ B = O και Α αντιστρέψιµος τότε Β = Ο.
ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ
α 11 α 12
• Ορίζουσα πίνακα 2x2 = α 11 ⋅ α 22 - α 12 ⋅ α 21
α 21 α 22
• Ορίζουσα πίνακα 3x3
α 11 α 12 α 13
α α α α α α
α 21 α 22 α 23 = α 11 22 23 - α 12 21 23 + α 13 21 22
α 32 α 33 α 31 α 33 α 31 α 32
α 31 α 32 α 33
• Ελάσσων ορίζουσα - Αλγεβρικό συµπλήρωµα
Ελάσσων ορίζουσα ενός στοιχείου αij είναι η ορίζουσα που θα
προκύψει αν παραλείψουµε την γραµµή και τη στήλη του στοιχείου
αij και συµβολίζεται Μij.
Το γινόµενο (-1)i+jΜij λέγεται αλγεβρικό συµπλήρωµα του
στοιχείου αij και συµβολίζεται Aij δηλαδή Aij = (-1)i+jΜij.
• Ορίζουσα ενός νxν πίνακα είναι ο αριθµός |Α| = α11Α11 + α12Α12 +
... α1νΑ1ν
Ιδιότητες οριζουσών
1. Για έναν νxν πίνακα Α και τον ανάστροφό του ΑΤ ισχύει: |Α| = |ΑΤ|.
2. Αν ο νxν πίνακας Β προκύπτει από τον νxν πίνακα Α µε εναλλαγή
2 γραµµών ή 2 στηλών του Α, τότε ισχύει |Β| = -|Α|.
3. Αν ο νxν πίνακας Β προκύπτει από τον Α µε πολ/σµό των
στοιχείων µιας γραµµής (ή στήλης) µε έναν αριθµό λ, τότε ισχύει
|Β| = λ ⋅ |Α| .
Συνέπεια της παραπάνω ιδιότητας είναι:
• Αν τα στοιχεία 2 γραµµών (ή στηλών) ενός πίνακα Α είναι
ανάλογα τότε |Α| = 0
• Αν ο Α είναι τύπου νxν τότε |λ ⋅ Α| = λ ν ⋅ |Α|
4. Αν κάθε στοιχείο µιας γραµµής (ή στήλης) ενός νxν πίνακα Α είναι
άθροισµα προσθετέων, τότε η |Α| εκφράζεται ως άθροισµα δύο
οριζουσών.
5. Αν ο νxν πίνακας Β προκύπτει από τον νxν πίνακα Α µε πρόσθεση
των στοιχείων µιας γραµµής (ή στήλης), πολ/σµένων µε τον ίδιο

αριθµό, στα αντίστοιχα στοιχεία µιας άλλης γραµµής ή στήλης τότε

ισχύει |Β| = |Α|
6. Η ορίζουσα ενός τριγωνικού πίνακα νxν ισούται µε το γινόµενο των
στοιχείων της κύριας διαγωνίου του πίνακα.
7. Αν Α,Β δύο νxν πίνακες τότε: |A ⋅ B| = |A| ⋅ |B|
Για το ανάπτυγµα µιας ορίζουσας µας εξυπηρετεί να
εφαρµόσουµε κατάλληλα επιλεγµένες γραµµοπράξεις και θα
οδηγηθούµε σε πίνακα µε πολλά µηδενικά στοιχεία ή σε τριγωνικό
πίνακα, του οποίου η ορίζουσα είναι εύκολο να υπολογισθεί.
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
Ι. Με τη βοήθεια της ορίζουσας

Ο νxν πίνακας Α = [αij] είναι αντιστρέψιµος αν και µόνο αν |A| ≠ 0 .
Αν |A| ≠ 0 τότε ο αντίστροφος του Α είναι ο :
éA 11 A 21 A 31 ... A ν1 ù
ê ú
-1 1 êA 12 A 22 A 32 ... A ν2 ú
A = ⋅
|A| ê ............. ... ú
ê ú
êëA 1ν A 2ν A 3ν ... A νν úû
Όπου Αij το αλγεβρικό συµπλήρωµα ή adjoint του Α και συµβολίζεται
adjA.
1
Εποµένως αν |A| ≠ 0 τότε A -1 = ⋅ adjA
|A|
ΘΕΩΡΗΜΑ
Αν Α,Β τετραγωνικοί πίνακες νxν τότε Α ⋅ Β = Ι ν αν και µόνο αν

B ⋅ A = Ιν
ΙΙ. Με γραµµοπράξεις
Αν Α είναι ένας νxν πίνακες και µετασχηµατίζουµε τον νx2ν πίνακα [Α |
Ι ] µε γραµµοπράξεις στον νx2ν πίνακα [R | B ] όπου R είναι ένας
ανοιγµένος κλιµακωτός νxν πίνακας, τότε :
1. Αν R = I ο Α είναι αντιστρέψιµος και Α-1 = Β.
2. Αν R ≠ I ο Α δεν είναι αντιστρέψιµος.

Λύση συστήµατος µε τη µέθοδο Cramer

Ι. Έστω νxν γραµµικό σύστηµα A ⋅ X = B .
• Αν |A| ≠ 0 τότε το σύστηµα έχει µοναδική λύση την (x1, x2, ...,
xν) µε:
Dx1 Dx 2 Dx ν
x1 = , x2 = , ..., x ν =
D D D
όπου D η ορίζουσα του |Α| των συντελεστών των αγνώστων και
Dxi, i = 1,2,...,ν είναι η ορίζουσα που προκύπτει από την D αν
αντικαταστήσουµε την i στήλη των σταθερών όρων.
• Αν |A| = 0 τότε το σύστηµα είναι αδύνατο ή έχει άπειρο πλήθος
λύσεων. Σε αυτή την περίπτωση εργαζόµαστε µε τη µέθοδο
απαλοιφής Gauss.
ΙΙ. Το οµογενές σύστηµα A ⋅ X = O
• Έχει µόνο τη µηδενική λύση αν και µόνο αν |A| ≠ 0 .
• Έχει και µη µηδενικές λύσεις αν και µόνο αν |A| = 0 .
ΣΥΝ∆ΙΑΣΤΙΚΗ
1. Μεταθέσεις
Μεταθέσεις των ν στοιχείων ενός συνόλου είναι οι διαφορετικοί
τρόποι µε τους οποίους µπορούµε να βάλουµε σε µια σειρά τα ν
αυτά στοιχεία.
Το πλήθος των µεταθέσεων ν στοιχείων είναι: ν! = 1 2 3 ... (ν - 1) ν
2. ∆ιατάξεις
Αν Α ένα σύνολο µε ν στοιχεία τότε θα λέµε διάταξη των ν στοιχείων
του Α ανά κ, καθέναν από τους διαφορετικούς τρόπους µε τους
οποίους µπορούµε να πάρουµε κ διαφορετικά στοιχεία του Α και να
τα βάλουµε σε µια σειρά.
ν!
Το πλήθος των διατάξεων των ν στοιχείων ανά κ είναι:
(ν-κ)!
3. ∆ιατάξεις µε επανάληψη
Αν Α ένα σύνολο µε ν στοιχεία τότε θα λέµε διάταξη µε επανάληψη
των ν στοιχείων του Α ανά κ, καθέναν από τους διαφορετικούς
τρόπους µε τους οποίους µπορούµε να πάρουµε κ στοιχεία Α - όχι
κατ’ ανάγκη διαφορετικά - και να τα βάλουµε σε µια σειρά.

Οι διατάξεις µε επανάληψη των ν στοιχείων ανά κ είναι: νκ

4. Συνδυασµός
Αν έχουµε ένα σύνολο Α µε ν στοιχεία, τότε κάθε υποσύνολό του µε
κ στοιχεία λέγεται συνδυασµός των ν στοιχείων του Α ανά κ και
æ νö
συµβολίζεται ç ÷ .
è κø
æ νö ν!
Το πλήθος των συνδυασµών των ν στοιχείων ανά κ είναι: ç ÷ =
è κø κ!(ν-κ)!
ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ
• Αρχή απαρίθµισης
Αν για µια διατεταγµένη ν-άδα υπάρχουν κ1 δυνατότητες
συµπλήρωσης της πρώτης θέσης, κ2 δυνατότητες της δεύτερης θέσης,
..., κν δυνατότητες συµπλήρωσης της ν-οστής θέσης, τότε υπάρχουν
κ1κ2...κν διαφορετικές ν-άδες.
• ∆ειγµατικός χώρος Ω: είναι το σύνολο των δυνατών
αποτελεσµάτων.
• Ενδεχόµενο είναι κάθε υποσύνολο του Ω.
• Αν Ω = {ω1 ω2 ω3... ων} τότε στοιχειώδη ενδεχόµενα είναι όλα τα
µονοσύνολα
{ω1},{ω2},{ω3},...,{ων}.
• Το Ω λέγεται βέβαιο ενδεχόµενο διότι πραγµατοποιείται, ενώ το
κενό ∅ αδύνατο ενδεχόµενο.
• Πράξεις µε ενδεχόµενα:
1. Αν Α είναι ένα ενδεχόµενο του Ω (A ⊆ Ω) ονοµάζουµε
συµπλήρωµα ή αντίθετο του Α και συµβολίζουµε A ′ εκείνο το
ενδεχόµενο που έχει ως στοιχεία όλα τα στοιχεία του Ω που δεν
ανήκουν στο Α.
2. Ένωση δύο ενδεχοµένων Α,Β ονοµάζεται το ενδεχόµενο που
πραγµατοποιείται όταν πραγµατοποιούνται ένα τουλάχιστον από
τα Α,Β.
3. Τοµή δύο ενδεχοµένων Α,Β ονοµάζεται το ενδεχόµενο που
πραγµατοποιείται όταν πραγµατοποιείται συγχρόνως το Α και το
Β.

• ∆ύο ενδεχόµενα Α,Β λέγονται ασυµβίβαστα ή ξένα µεταξύ τους αν

δεν µπορούν να πραγµατοποιηθούν συγχρόνως. ∆ηλαδή αν
A∩B=∅.
• Οι πράξεις µε ενδεχόµενα είναι πράξεις µεταξύ συνόλοων.
Ιδιότητες θεωρίας συνόλων

Αν Α,Β,Γ ⊆ Ω ισχύουν:
A∪ ∅=A A∩B=B∩A Α ⊆ Β⇔ Α ∪ Β = Β
A∩∅=∅ A∪B=B∪A Α ⊆ Β⇔Α ∩ Β = A
Α∪Ω=Ω Α ∩ (Β ∩ Γ) = (Α ∩ Β) ∩ Γ (A ∩ Β) ′ = Α ′ ∪ Β′
Α∩Ω=Α Α ∪ (Β ∪ Γ) = (Α ∪ Β) ∪ Γ (Α ∪ Β) ′ = Α ′ ∩ Β′
(A ∪ B) ∩ Γ = (Α ∩ Γ) ∪ (Β ∩ Γ)
(Α ∩ Β) ∪ Γ = (Α ∪ Γ) ∩ (Β ∪ Γ)
Η έννοια της πιθανότητας

Ορισµός
Έστω Ω = {ω 1 , ω 2 , ..., ω κ } ένας δειγµατικός χώρος µε πεπερασµένο
πλήθος στοιχείων. Σε κάθε στοιχειώδες ενδεχόµενο
{ω i } αντιστοιχίζουµε έναν πραγµατικό αριθµό P(ωi) έτσι ώστε να
ισχύουν:
1. 0 ≤ Ρ(ω i ) ≤ 1
2. Ρ(ω 1 ) + Ρ(ω 2 ) + ... + Ρ(ω κ ) = 0
Τον αριθµό P(ωi) ονοµάζουµε πιθανότητα του ενδεχοµένου {ω i } . Ως
πιθανότητα ενός µη κενού ενδεχοµένου Α = {α 1 , α 2 , ..., α ρ } ορίζουµε
το άθροισµα
Ρ(α1) + Ρ(α2) + ... + Ρ(αν) και συµβολίζουµε Ρ(Α) και ως πιθανότητα
του ∅ το
Ρ(∅) = 0.
Επίσης ο κλασικός ορισµός της πιθανότητας ενός ενδεχοµένου Α είναι:
πληθος ευνοικων περιπτωσεων
Ρ(Α) =
πληθος δυνατων περιπτωσεων
Κανόνες λογισµού µε πιθανότητες
• Α ∩ Β = ∅ τότε Ρ(Α ∪ Β) = Ρ(Α) +Ρ(Β)
• Ρ(Α ′) = 1 - Ρ(Α)
• Ρ(Α ∪ Β) = Ρ(Α) +Ρ(Β) - Ρ(Α ∩ Β)

• Ρ(Α1 ∪ Α 2 ∪ ... ∪ Α ν ) = Ρ(Α1 ) + Ρ(Α 2 ) + ... + Ρ(Α ν )

Α1 , Α 2 , ... , Α ν ανά δύο ασυµβίβαστα.
• Α ⊆ Β , τότε Ρ(Α) ≤ Ρ(Β)
∆εσµευµένη πιθανότητα
Αν Α, Β δύο ενδεχόµενα δειγµατικού χώρου µε Ρ(Α) ≠ 0 δεσµευµένη
Ρ(Α ∩ Β)
πιθανότητα του Β µε δεδοµένο το Α λέγεται το πηλίκο και
Ρ ( Α)
συµβολίζεται Ρ(Β/Α)
Ρ(Α ∩ Β)
δηλαδή: Ρ(Β/Α) = ή Ρ(Α ∩ Β) = Ρ(Α) ⋅ Ρ(Β/Α).
Ρ( Α)
Ανεξάρτητα ενδεχόµενα
Έστω Α, Β δύο ενδεχόµενα µε Ρ(Α) ≠ 0 και Ρ(Β) ≠ 0 . Τα ενδεχόµενα
Α, Β λέγονται ανεξάρτητα όταν Ρ(Α/Β) = Ρ(Α) και Ρ(Β/Α) = Ρ(Β).
Επίσης: ∆ύο ενδεχόµενα Α, Β λέγονται ανεξάρτητα όταν:
Ρ(Α ∩ Β) = Ρ(Α) ⋅ Ρ(Β).
Γενικά τα ενδεχόµενα Α1, Α2, ..., Αν λέγονται ανεξάρτητα όταν η
πιθανότητα της τοµής είναι ίση µε το γινόµενο των πιθανοτήτων τους.
ΜΙΓΑ∆ΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
• Ορισµός του C
Το σύνολο των µιγαδικών αριθµών είναι ένα υπερσύνολο του R στο
οποίο:
i) Επεκτείνονται οι πράξεις της πρόσθεσης και του
πολλαπλασιασµού που έχουν τους ίδιους κανόνες λογισµού όπως
στο R.
ii) Υπάρχει ένα στοιχείο i τέτοιο ώστε: i2 = -1.
iii) Κάθε στοιχείο z∈C γράφεται κατά µοναδικό τρόπο z = α + βi όπου
α, β∈R.
Για τον µιγαδικό αριθµό z = α + βi ο α καλείται πραγµατικό µέρος
του z και συµβολίζεται Re(z) και ο β φανταστικό µέρος του z και
συµβολίζεται Im(z).
• Ισότητα στο C - Πράξεις στο C
Έστω z1 = α + βi και z 2 = γ + δi
z1 =z 2 ⇔ α = γ και β = δ
α + βi = 0 ⇔ α = 0 και β = 0

z1 ± z 2 = (α ± γ) + (β ± δ)i
z1 ⋅ z 2 = (α ⋅ γ - β ⋅ δ) + (α ⋅ δ + β ⋅ γ)i
z1 αγ + βδ -αδ + βγ
= + 2 ⋅i
z 2 γ 2 + δ2 γ + δ2
• ∆υνάµεις στο C
Οι δυνάµεις ενός µιγαδικού z µε ακέραιο εκθέτη ορίζονται όπως στο R.
ìz ν=1
zν = í
î z ⋅ z ⋅ ... ⋅ z ν > 1
1
Ορίζουµε επίσης z 0 = 1, z -ν = για z ≠ 0
zν
• Συζυγείς µιγαδικοί
Συζυγείς του z = α + βi που συµβολίζεται µε z είναι ο µιγαδικός
z = α - βi
Ισχύουν οι ιδιότητες
i) z = z ii) z ⋅ z = α 2 + β 2 iii) z + z = 2α iv) z - z = 2βi
v) z ∈ R ⇔ z = z vi) z ∈ I ⇔ z = -z αν z1 , z 2 ∃ τότε z1 +z 2 = z1 + z 2
z1 ⋅ z 2 = z1 ⋅ z 2
æ z1 ö z1
ç ÷= µε z 2 ≠ 0
è z 2 ø z2
• Μέτρο µιγαδικών αριθµών
Αν z = α + βi τότε z = α 2 + β 2
Ισχύουν οι ιδιότητες
z = z = -z = -z
z2 = z ⋅ z
z1 ⋅ z 2 = z1 ⋅ z 2
1 1
=
z z
z1 z
= 1 µε z 2 ≠ 0
z2 z2
z1 - z 2 ≤ z1 ± z 2 ≤ z1 + z 2

z1 + z 2 +...+z ν ≤ z1 + z 2 + ... + z ν
z1 ⋅ z 2 ⋅ ...z ν = z1 ⋅ z 2 ⋅ ... ⋅ z ν ν≥2
• Τριγωνοµετρική µορφή µιγαδικού
Αν z = α + βi είναι ένας µη µηδενικός µιγαδικός, τότε η τριγωνοµετρική
µορφή του είναι:
α β
z = ρ(συνθ + i ⋅ ηµθ) όπου ρ = α 2 + β 2 , συνθ = και ηµθ = .
ρ ρ
ρ το µέτρο του z και θ το όρισµα του z.
Αν z1 = ρ1 (συνθ1 + i ⋅ ηµθ1 ) και z 2 = ρ2 (συνθ 2 + i ⋅ ηµθ 2 )
τότε z1 ⋅ z 2 = ρ1 ⋅ ρ 2 [συν(θ1 +θ 2 ) + iηµ(θ1 +θ 2 )]
z1 ρ
= 1 [συν(θ1 -θ 2 ) + iηµ(θ1 -θ 2 )]
z2 ρ2
Αν z = ρ(συνθ + i ⋅ ηµθ) τότε z ν = ρ ν [συν(νθ) + i ⋅ ηµ(νθ)]
• Επίλυση της εξίσωσης zν= α, α∈ ∈C
Αν α = ρ(συνθ + i ⋅ ηµθ)
é 2κπ + φ 2κπ + φ ù
τότε z k = ν ρ êσυν + iηµ , κ = 0,1,2,...,ν-1
ë ν ν úû
όπου ρ = |α| και φ ένα όρισµα του α.

ΦΥΣΙΚΗ
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΙΝΗΣΕΙΣ
H
H ∆x
Ταχύτητα υ=
∆t
H
H ∆υ
Επιτάχυνση α=
∆t
H H H
1ος:Αν ΣF = 0 τοτε η υ = 0 η υ = σταθ.
H
H H H ∆P
Νόµοι του Newton 2ος:ΣF=m ⋅ α η ΣF=
∆t
H H
3ος:F1 =F2 (σε καθε δραση υπαρχει µια αντιδραση)
H H
Ευθύγραµµη οµαλή κίνηση υ = σταθ., ΣF = 0, x = υt
Ευθύγραµµη οµαλά
H H
α = σταθ., ΣF ≠ 0 και σταθερο
α > 0 επιταχυνοµενη
µεταβαλλόµενη κίνηση α < 0 επιβραδυνοµενη
1
υ = υ0 ± αt και x = υ0 t ± αt 2
2
B = m ⋅ α Þ mg = mα Þ α = g
Ελεύθερη πτώση 1 2
υ = gt, S = gt
2
Σχετική ταχύτητα (του 1 ως
H H H
προς το 2. Το 0 είναι ο ακίνητος) υ1/2 = υ1/0 - υ 2/0
Τ = µ ⋅ N (οπου µ ο συντελεστης τριβης
Τριβή
και N η καθετη αντιδραση του επιπεδου)
Συνισταµένη δύο F1
ΣF = F12 + F22 + 2F1F2 συνθ
δυνάµεων θ ΣF
F1 ⋅ ηµθ ω
εφω =
F2 + F1 ⋅ συνθ F2

1
Σχέση περιόδου – συχνότητας F =
T
Κυκλική κίνηση ∆s 2πR
Γραµµική ταχύτητα υ= και υ = = 2πRf
∆t T
∆Φ 2π
Γωνιακή ταχύτητα ω= και ω = = 2πf
∆t Τ
Σχέση γραµµικής –
υ = ωR
γωνιακής ταχύτητας
Κεντροµόλος δύναµη Fκ = m ⋅ α κ
H
H ∆υ υ2
Κεντροµόλος επιτάχυνση ακ = Þ ακ =
∆t R
M⋅m
∆ύναµη Παγκόσµιας Έλξης F=G
r2
G⋅M
Ταχύτητα δορυφόρου U=
r
H H
Ορµή J = mυ
H H
Αρχή διατήρησης ορµής Pαρχ. = Pτελ.
Σε ένα µονωµένο σύστηµα (οι εξωτερικές δυνάµεις έχουν συνισταµένη
µηδέν) η ολική ορµή διατηρείται.
Έργο δύναµης WF = F ⋅ S ⋅ συνθ
1
Κινητική Ενέργεια ΕΚ = mu 2
2
1 2
Έργο ∆ύναµης Ελατηρίου WFελ = κx
2
Θεώρηµα Μεταβολής της K 2 - K1 = Wολ
Κινητικής Ενέργειας
∆υναµική ενέργεια βαρύτητας U B = m ⋅ g ⋅ z
1 2
∆υναµική ενέργεια ελατηρίου U ελ = κx
2

Αρχή διατήρησης k 1 + U1 = k 2 + U 2
µηχανικής
W
Ισχύς P=
t
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΓΕΝΙΚΗΣ
ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ
Νόµος Coulomb Q⋅q 1 Q⋅q
(για σηµειακά φορτία) FC = κ ⋅ η΄ FC = Q q
τ 2 4πεε ο τ 2 τ
F F
→
→ FC Q
Ε = τ E
q
Ένταση (γενικά) E οµορροπη της Fc αν q>0 E
E αντιρροπη της Fc αν q<0
Q
Ένταση ηλεκτρικού πεδίου Qq
σηµειακού φορτίου κ
Fc τ2 Þ E = κ ⋅ Q
(σε κάποιο σηµείο) E= =
q q τ2
WFC [ A →B]
∆ιαφορά δυναµικού VA - VB =
q
Q
Χωρητικότητα c=
V
ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜ Α
∆Q
Ένταση ρεύµατος I=
∆t
V
Νόµος Ohm για ωµική αντίσταση I=
R

V
R= = σταθ.
I
Αντίσταση (ωµική)
l
R = ρ ⋅ και ρ = ρ0 (1 + αθ)
s
Σύνδεση αντιστάσεων σε σειρά R ολ = R 1 + ... + R ν
1 1 1
Σύνδεση αντιστάσεων παράλληλα = + ... +
R ολ R1 Rν
Ι1
1ος κανόνας Kirchhoff Ι = Ι1 + ... + Ι ν Ι Ι2
Ιν
∆ιαφορά δυναµικού σε αντίσταση V = I⋅R
στους πόλους πηγής Vπ = Ε - I ⋅ r
Ενέργεια για κάθε κατανάλωση E ηλ = V ⋅ I ⋅ t
V2
για αντίσταση ER = V ⋅ I ⋅ t = t = I2 ⋅ R ⋅ t
R
για πηγή Eπ = Ε ⋅ Ι ⋅ t
E ηλ
Ισχύς P=
t
Μ ΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ
Μαγνητικό πεδίο κυκλικού µ0Ι

B=
ρευµατοφόρου αγωγού 2r
Μαγνητικό πεδίο
µ 0Ι
ευθύγραµµου B=
2πr

Ν
Μαγνητικό πεδίο πηνίου B = µ0Ι
l
∆ύναµη Laplace σε æ Λ ö
ρευµατοφόρο FL = B ⋅ I ⋅ L ⋅ ηµφ οπου φ = ç Β, Ι ÷
è ø
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΕΡΙΩΝ
Nmu 2 ρU 2 2NE K
Πίεση αερίου P= = =
3V 3 3V
3
Μέση ΕΚ των µορίων του αερίου EK = KT
2
3ΚΤ 3RT
Ενεργός ταχύτητα των µορίων U εν. = =
m M
ΘΕΡΜ Ο∆ΥΝΑΜ ΙΚΗ
ΙΣΟΘΕΡΜΗ ΙΣΟΧΩΡΗ ΙΣΟΒΑΡΗΣ Α∆ΙΑΒΑΤΙΚΗ

ΝΟΜΟΣ P1V1 = P2 V2 P1 P V1 V P1V1γ = P2 V2γ
= 2 = 2
T1 T2 T1 T2 Τ1V1γ-1 = Τ 2 V2γ-1
Α΄ ΘΕΡΜΟ- Q=W Q = ∆U Q = ∆U + W ∆U = -W
∆ΥΝΑΜΙΚΟΣ ∆U = 0 W=0 Q=0
ΝΟΜΟΣ

ΙΣΟΘΕΡΜΗ ΙΣΟΧΩΡΗ ΙΣΟΒΑΡΗΣ Α∆ΙΑΒΑΤΙΚΗ
V2
Q = nRTln =
Q V1 Q = nCV ∆T Q = nCp ∆Τ -
P
= nRTln 1
P2
∆U - ∆U = nCV ∆Τ Q = nCV ∆Τ Q = nCV ∆Τ
W W=Q - W = P∆V P2 V2 - P1V1

W=
1-γ
P–V
∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ
P–T
∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ
-
V–T
∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ
-
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟ
Qεγκ.
Νόµος Gauss Φ=
ε0
Ηλεκτρική ροή Φ = Ε ⋅ Α ⋅ συνφ
WA→∞ u
∆υναµικό σ’ ένα σηµείο VA = = A
q q

Q
∆υναµικό πεδίου σηµειακού φορτίου VA = K , η πηγή Q µε πρόσηµο
r
WA →B
∆ιαφορά δυναµικού VAB =
q
Q1Q 2
∆υναµική ενέργεια δύο φορτίων U=K
r
V
Ένταση και τάση σε Ο.Η.Π. E=
x
Q
Χωρητικότητα πυκνωτή C=
V
Α
Χωρητικότητα επίπεδου πυκνωτή C = ε0
d
CV 2 QV Q2
Ενέργεια φορτισµένο πυκνωτή U= = =
2 2 2C
ΒΑΡΥΤΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟ
M1M 2
Νευτώνεια έλξη F=G
r2
F M
Ένταση βαρυτικού πεδίου g= ή g=G 2
m r
WA→∞ M
∆υναµικό βαρυτικού πεδίου VA = ή V = -G
m r

WA →B
∆ιαφορά δυναµικού δύο σηµείων VAB =
m
M1M 2
∆υναµική ενέργεια δύο µαζών U = -G
r
ΒΑΡΥΤΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟ ΓΗΣ
MΓ
Ένταση βαρυτικού πεδίου Στην επιφάνεια: g 0 = G
R 2Γ
MΓ
Σε ύψος h: g = G
(R Γ + h) 2
MΓ
∆υναµικό βαρυτικού πεδίου V = -G
RΓ + h
Μ ΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟ
µ 0 Ιdl
Νόµος Biot – Savart dB = ηµθ
4πr 2
Μ.Π. ευθύγραµµου ευµατοφόρου µ0Ι

Β =
αγωγού απείρου µήκους 2πr
Μ.Π. στο κέντρο κυκλικού µ 0Ι

ρευµατοφόρου αγωγού B=
2r
∆ύναµη Lorenz σε κινούµενο F = B q uηµφ

ηλεκτρικό φορτίο
∆ύναµη Laplace F = BIlηµφ

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ
ΤΟ ΦΩ Σ
Θεµελιώδης c = λf Ενέργεια Ε = hf
εξίσωση φωτονίου
κυµατικής
∆είκτης διάθλασης co λ
n= και n = ο
c λ
Νόµος n2 ηµθ1 Νόµος n2
Snell = Brewster = εφθρ
n1 ηµθ 2 n1
Ενέργεια σύνδεσης Ε Β = ∆Μ ⋅ c2
Νόµος ραδιενέργειας N = N o e-λt
A+B→Γ+∆
Q = ( M A + M B − M Γ − M ∆ ) ⋅ c2
Ενέργεια αντίδρασης (Q) Q > 0 → εξω΄θερµη
Q < 0 → ενδοθερµη
ΑΤΟΜ ΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΑ
Ενέργεια εκπεµπόµενου Εi - Ε f = hf
φωτονίου σε αποδιέγερση
Ολική ενέργεια 1 e2
ηλεκτρονίου E=- K
c r
Επιτρεπόµενες τροχιές rn = n 2 r1 , n = 1,2,...,∞

E1
Επιτρεπόµενες τιµές ενέργειας En =
n2
Ενέργεια ιονισµού E1 - E ιον = Ε ∞ Þ Ε ιον = -Ε1

Κi - K f = hf
Ελάχιστο µήκος κύµατος c
hf = K i Þ hf = ev Þ h = ev
ακτίνων χ λ min
hc
Þ λ min =
ev
ΑΤΟΜ ΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΑ
2
Ισοδυναµία µάζας - ενέργειας E = mc
Έλλειµµα µάζας ∆Μ = Ζm p + Nm n - M π
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ-ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

ΣΥΝΕΧΗ ΡΕΥΜ ΑΤΑ
ος Ι = Ι1 + Ι 2 + ... + Ι ν
1 κανόνας Kirchhoff (για κόµβο)
ος
2 κανόνας Kirchhoff (για βρόχο) ΣΕ + ΣΙ ⋅ R = 0
Rx R
Συνθήκη γέφυρας Wheastsone = 2
R1 R3
ΕΠ ΑΓΩ ΓΗ
∆Φ
Νόµος Faraday E επ. = - ⋅N
∆t
Επαγωγική τάση σε E επ = ΒuI

κινούµενη ράβδο (σστιγµιαι ττιµη
1
Επαγωγική τάση σε Ε επ = ΒωΙ2
περιστρεφόµενη ράβδο 2
1
Ε επ = Βω(Ι12 - Ι 22 )
2
Ηλεκτρικό πεδίο που 1 ∆Β
παράγεται από τη χρονική ε=- ⋅S⋅
2π ⋅ r ∆t
µεταβολή του µαγνητικού

ΕΝ ΑΛΛΑΣΣΟ Μ ΕΝ Ο ΡΕΥ Μ Α
V = Vo ⋅ ηµωt I = Io ⋅ ηµωt
V V
R= R = εν.
I Iεν.
Κύκλωµα R
Ιο V
Ι εν. = Vεν. = ο
2 2
2
WR = Iεν. ⋅ R ⋅ t, PR = Iεν.
2
⋅R
Vo
Io
Κύκλωµα L V = Vo ⋅ ηµωt Ι = Ιo ⋅ ηµ(ωt - π/2)
Vo Vεν.
zL = = L⋅ω
Iεν.
1
Io WL = L ⋅ I2 , PL = 0
2
Κύκλωµα C V = Vo ⋅ ηµωt Ι = Ιo ⋅ ηµ(ωt + π/2)
Vεν. 1
zC = =
Iεν. C⋅ω
Vo Io 1
WC = C ⋅ VC2 , PC = 0
2
Κύκλωµα R-L-C V = Vo ⋅ ηµωt Ι = Ιo ⋅ ηµ(ωt - θ)
Vεν. 1 2
zL = = R 2 + (L ⋅ ω - )
Iεν. C⋅ω
z L - zC
εφθ =
R
W = WR + WL + WC
P = Vεν. ⋅ Ι εν. ⋅ συνθ
P = Ι2εν. ⋅ R
Vεν.
Iεν. = P = Vεν. ⋅ Ι εν.
2
⋅R
R

1
Συντονισµός R-L-C z L = z C Lω = z=R
C⋅ω
ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
1
Σχέση περιόδου – συχνότητας T=
f
Αποµάκρυνση x = x 0 ⋅ ηµωt
Ταχύτητα υ = υ0 ⋅ συνωt µε υ0 =ω ⋅ x 0
Επιτάχυνση α = − α 0 ⋅ ηµωt µε α 0 = ω2 ⋅ x 0 α = − ω2 ⋅ x
F = m⋅α
F = − m ⋅ α 0 ⋅ ηµωt
∆ύναµη
F = − m ⋅ ω2 ⋅ x
F = − D ⋅ x µε D = m ⋅ ω2
2
æ 2π ö m
Περίοδος D = m ⋅ ç ÷ Þ Τ = 2π
èΤ ø D
l
Περίοδος απλού εκκρεµούς T = 2π
g
1
Ενέργεια Κινητική K= m ⋅ υ2
2
1
∆υναµική U= D ⋅ x2
2
1 1
E ολ = K max = U max = D ⋅ x 02 = m ⋅ υ02
2 2
Ολική E ∆ = E ολ ⋅ ηµω2 t
Ε Κ = E ολ ⋅ συνω2 t

ìy1 = α ⋅ ηµωt ü
í ý y = γ ⋅ ηµ(ωt + θ)
Σύνθεση ταλαντώσεων îy2 = β ⋅ ηµ(ωt + φ)þ
ίδιας διεύθυνσης και βηµφ
συχνότητας µε γ= α2 +β2 +2αβσυνφ και εφθ=
α + βσυνφ
Σύνθεση ταλαντώσεων ίδιας διεύθυνσης και διαφορετικής συχνότητας
(διακρότηµα αν ω1 ≅ ω2 )
ì y = α ⋅ ηµωt ü
∆ιακροτηµα: í 1 ý
y
î 2 = β ⋅ ηµ(ωt + φ) þ
Vδ = V1 - V2

ΑΝΟΡΓΑΝΗ ΧΗΜ ΕΙΑ
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
A1
πρωτόνια (p+)
-e-
πυρήνας ΚΑΤΙΟΝ
νετρόνια (n0)
ΤΟΜΟ ΑΤΟΜΟ
ηλεκτρόνια (e-) +e-ΑΝΙΟΝ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΟΥ∆ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ: ΑΡΙΘΜΟΣ p = ΑΡΙΘΜΟΣ e- +
ΜΑΖΙΚΟΣ ü + 0
ý Þ Σ(p + n )
ΑΡΙΘΜΟΣ þ
Α
Ζ Σ ΑΤΟΜΙΚΟΣ ü +
ý Þ Αριθµος p
þ
ΑΡΙΘΜΟΣ
Ατοµικότητες κυριότερων στοιχείων στις συνήθεις συνθήκες

(P=1atm, θ=250C)
Μονοατοµικά: Μέταλλα, Ευγενή
∆ιατοµικά: Η2, Ο2, Ν2, F2, Cl2, Br2, J2
Τριατοµικά: Ο3
Τετρατοµικά: P4
A2
Φυσικές Μεταβολές
αέριο
υγροποίηση εξαέρωση
υγρό εξάχνωση θέρµανση
πήξη τήξη
στερεό
Τα σώµατα περιέχουν ως δοµικά σωµατίδια: άτοµα, µόρια ή ιόντα

A3
Μορφές ύλης
στοιχεία
ουσίες
οµογενή ενώσεις
διαλύµα
Σώµατα
µίγµατα
ετερογεν
Τα σώµατα περιέχουν ως δοµικά σωµατίδια: άτοµα, µόρια ή ιόντα
A4
Μονάδες περιεκτικότητας διαλυµάτων
Περιεκτικότητα % κατά βάρος w/w(% κ.β.): εκφράζει τα g
διαλυµένης ουσίας σε κάθε 100g διαλύµατος
Περιεκτικότητα % κατ’ όγκο w/v(% κ.ο.): εκφράζει τα g διαλυµένης
ουσίας σε κάθε 100ml διαλύµατος
Περιεκτικότητα % κατ’ όγκο v/v: π.χ. αέρας 20% κ.ο. Ο2Þ100lt
αέρα 20lt Ο2
Molarity ή µοριακή συγκέντρωση (Μ): εκφράζει τα mol διαλ.
n
σωµατιδίων σε κάθε 1lt διαλύµατος, δηλ. M =
V(l)
molality ή µοριακότητα κατά βάρος (m):εκφράζει τα mol διαλ. σωµατιδίων σε κάθε
m ⋅ 1000 n ⋅ 1000
1000g διαλύτη [ molality= = ]
M ⋅ m1 m1
n ουσιας
Συγκέντρωση διαλύµατος: c =
Vδ/τος
A5
Κύριος Κβαντικός 1 2 3 4 5 6 7
Αριθµός (n)
Κύρια στοιβάδα K L M N O P Q
Μέγιστος αριθµός e- 2 8 18 32 32 18 8
. Εξωτερική στοιβάδα ≤ 8e- (πλην Η = 2e-)

.Προτελευταία στοιβάδα ≤ 18e-

Εκατοστιαία κατά βάρος περιεκτικότητα µίγµατος σ’ ένα

A6 συστατικό Α:
mA
%κ.β. = ⋅100
m µιγµ.
Εκατοστιαία κατ’ όγκο περιεκτικότητα µίγµατος σ’ ένα
συστατικό Α:
VA n
%κ.ο. = ⋅100 = n Α ⋅100
Vµιγµ. ολ
A7 ××
ΙΟΝΤΙΚΟΣ éë Na + ùû éê ×• F ×× ùú
ë ×× û
••
ΧΗΜΙΚΟΙ ∆ΕΣΜΟΙ ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΟΣ H×• Cl •• ή H - Cl
••
H
•×
ΗΜΙΠΟΛΙΚΟΣ H•× N→ ×
× H
+
•×
H
ΗΛΕΚΤΡΟΑΡΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ: F > O > N, C l> Br > S > C, J > H
A8 Κυριότεροι αριθµοί οξείδωσης ορισµένων στοιχείων
Μέταλλα Αµέταλλα
Να, Κ, Ag +1 H +1
Mg, Cα, Bα, Zn +2 F, Cl, Br, J-1
Al +3 O -2
Cu, Hg +2, +1 S -2, +4, +6
Pb, Sn +2, +4 N, P +3, +5
Fe +2, +3 C +4
Cr +2, +3, +6
Mn +2, +4, +7

Κυριότερες ρίζες
NH +4 αµµώνιο HCO 3- όξινη ανθρακική ∆ισθενείς

-
ΟΗ υδροξύλιο HSO -4 όξινη θειική
-
CO3- ανθρακική
CN- κυάνιο ClO- υποχλωριώδης -
SO -4 θειϊκή
-
HS όξινη θειούχος ClO - χλωριώδης -
SO 3- θειώδης
2
-
ΝΟ -2 νιτρώδης ClO 3- χλωρική Cr2 O -7 διχρωµική
ΝΟ 3- νιτρική ClO -4 υπερχλωρική Τρισθενής

-
MnΟ -4 υπερµαγγανική PO -4 φωσφορική
• Τα ιόντα των ριζών (πολυατοµικά ιόντα) έχουν φορτίο αρνητικό
(πλην του ιόντος ΝΗ+4) και ίσο µε το σθένος των αντίστοιχων ριζών.
ìïΜΕΤΑΛΛΟ
Μοριακός Τύπος Ανόργανης Ένωσης: Θ x A y Θ+y í +
îïNH 4
ìΑΜΕΤΑΛΛΟ η΄ CN -
ï
Α-x í
îïΟΞΥΓΟΝΟΥΧΟΣ ΡΙΖΑ
A9 Κατηγορίες οξέων - βάσεων - οξειδίων - αλάτων
µη οξυγονούχα π.χ. H2S

οξυγονούχα π.χ. H2SO4
ΟΞΕΑ µονοπροτικά π.χ. HCl
HxA πολυπροτικά π.χ. H3PO4
υδροξυλιούχες π.χ.
ΒΑΣΕΙΣ Cα(OH)2
Μ(ΟΗ)x µη υδροξυλιούχες π.χ. ΝH3
µονοπροτικές π.χ. ΚΟΗ
πολυπροτικές π.χ. Βα(OH)2
ΟΞΕΙ∆ΙΑ όξινα π.χ. SΟ3
ΣxΟy βασικά π.χ. CαO
επαµφορτερίζοντα π.χ. Al2O3
ουδέτερα π.χ. CO

σύµπλοκα π.χ. Fe4[Fe(CN)6]3

διπλά π.χ. K2SO4⋅Al2(SO4)3⋅24H2O
µικτά π.χ. ΚΝαCO3

βασικά π.χ. Mg(OH)Cl
απλά όξινα π.χ. ΝαΗSO4
ΑΛΑΤΑ ουδέτερα π.χ. Να2SO4
MxAy
ένυδρα π.χ. CuSO4⋅5H2O
άνυδρα π.χ. CuSO4
οξυγονούχα π.χ. Fe(NO3)2

µη οξυγονούχα π.χ. (NΗ4)2S
A10 Χηµικές αντιδράσεις:
Σύνθεση: i) στοιχείο + οξυγόνο → οξείδιο

2Σ + x Ο2 → Σ2Οx
2
ii) µέταλλο + αµέταλλο (≠Ο2) → άλας

xΜ + yA → MxAy
iii) υδρογόνο + αµέταλλο →
x
Η2 + Α → ΗxA (εξαίρεση ΝΗ3, ΡΗ3, κ.λ.π.)
2
∆ιάσπαση: π.χ. CαCO3 → CαO + CO2

Εξουδετέρωση: όξινο οξείδιο + βάση → άλας + Η2Ο

SO3 + Bα(ΟΗ)2 → ΒαSO4 + Η2Ο
βασικό οξείδιο + οξύ → άλας + Η2Ο
Να2Ο + 2ΗCl → 2ΝαCl + Η2Ο
βασικό οξείδιο + όξινο οξείδιο → άλας
CαΟ + CO2 → CαCO3
οξύ + βάση → άλας + Η2Ο
HCl + KOH → KCl + H2O
οξύ + ΝΗ3 → αµµωνιακό άλας
H2SO4 + 2NH3 → (NH4)2SO4
∆ιπλή αντικατάσταση: οξύ1 + άλας1 → οξύ2 + άλας2

π.χ. 2HCl + Nα2S → H2S↑ + 2NαCl
βάση1 + άλας1 → βάση2 + άλας2
π.χ. ΚΟΗ + ΝΗ4Cl → NH3 + H2O + KCl
άλας1 + άλας1 → άλας3 + άλας4
π.χ. AgNO3 + NαJ → AgJ↓ + NαNO3
• Στη διπλή αντικατάσταση αντί του υποθετικού προϊόντος ΝΗ4ΟΗ
και των ασταθών προϊόντων H2CO3 και H2SO3 γράφουµε
αντίστοιχα:
(NH3 + H2O) (CO2 + H2O) (SO2 + H2O)
• Η διπλή αντικατάσταση γίνεται εφόσον κάποιο από τα προϊόντα
είναι δυσδιάλυτη ένωση (αέριο↑ ή ίζηµα↓) ή ασθενής ηλεκτρολύτης:
ευδιάλυτα στο νερό: HCl, HBr, HJ, SO2, NH3 (για να
απελευθερωθούν απαιτείται θέρµανση)
Αέρια
δυσδιάλυτα στο νερό: H2S, CO2
υδροξείδια: όλα εκτός ΚΟΗ, ΝαΟΗ, Cα(ΟΗ)2, Βα(ΟΗ)2

Ιζήµατα CαSO4, BαSO4, PbSO4, Ag2SO4
άλατα AgX, CuX, PbX2 (X = Cl, Br, J)
+ +2
θειούχα εκτός των Κ+, Να+, NH4 , Cα+2, Βα+2, Mg
+
ανθρακικά και φωσφορικά, εκτός των Κ+, Να+, NH4
Ασθενείς όλοι εκτός από τις βάσεις: ΚΟΗ, ΝαΟΗ, Cα(ΟΗ)2,

Βα(ΟΗ)2
ηλεκτρολύτες: και τα οξέα: HCl, HBr, HJ, HNO3, HClO4, H2SO4

A11 Χρήσιµοι τύποι µετατροπών ποσότητας ουσίας
m (g) V αριθµ. µοριων

αριθµ. mol µορίων = = =
MB Vm N
ìP=1atm
ï
Κανονικές συνθήκες íθ=25o C
ïV = 22, 4l lt
î m
m (g) αριθµ. ατοµων
αριθµ. mol ατόµων = = Αριθµός Avogadro Ν =
ΑB N
23
6,023⋅10
1mol µορίων περιέχει δ mol ατόµων (δ = δείκτης του ατόµου του
στοιχείου στο µόριο της ουσίας).
Χρήσιµοι τύποι στα αέρια
για µια αέρια ουσία: PV = nRT
Καταστατική για αέριο µίγµα: PV = nολ RT
εξίσωση για µερική πίεση ενός συστατικού αερίου µίγµ.: P1V = n1RT
για µερικό όγκο ενός συστατικού αερίου µίγµ.: PV1 = n1RT
Αναλογία πιέσεων - όγκων - αριθ. Mol
l ⋅ atm
P1 V1 n1 P1 V1 n1 R = 0,082
= = = = mol ⋅ K
V1 V2 n2 P V nï ë
Τ = 273 + θ
Νόµος µερικών πιέσεων - Νόµος µερικών όγκων 1atm = 760mmHg
P = P1 + P2 + ... + Pν V = V1 + V2 + ... + Vν
A12 Στοιχειοµετρία αντίδρασης
2ΝΟ + Ο2 → 2ΝΟ2
2mol 1mol 2mol
(2⋅MBNO)g (1⋅MBO )g (2⋅MBNO )g
2 2
2 όγκοι ΝΟ 1 όγκος Ο2 2 όγκοι ΝΟ2 (Ρ, Τ σταθερά)

(2⋅22,4lt) (1⋅22,4lt) (2⋅22,4lt) (Κ.Σ)

Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ
B1 ∆ιαµοριακές δυνάµεις – Καταστάσης ύλης
Ü ∆υνάµεις ιόντος – διπόλου

Ü ∆υνάµεις διπόλου – διπόλου (∆υνάµεις Van der Waals)
Ü ∆υνάµεις προσωρινού διπόλου – µόνιµου διπόλου ∆υνάµεις
Ü ∆υνάµεις προσωρινού διπόλου – προσωρινού διπόλου London
Ü ∆εσµός Η2
Ü Νόµος Μερικών Πιέσεων
Pολ = PA + PB + ...
nA
PA = Pολ = x A ⋅ Pολ (x A γραµµοµοριακο κλασµα)
n ολ
B2
Θρµοχηµεία
Ü εξώθερµες αντιδράσεις ∆Η 0 <0
Ü ενδόθερµες αντιδράσεις ∆Η 0 >0
Ü αΑ+βΒ→γΓ+δ∆ / ∆Η 0αντιδρασης =(γ∆Η 0f(Γ) + δ∆Η 0f(∆) ) - (α∆Η 0f(Α) +β∆Η 0f(Β) )
Ü ∆Η 0Β =Η(δεσµων) Α - Η(δεσµων)Β , όπου Η(δεσµών)Α και Η(δεσµών)Β
είναι το άθροισµα των ενθαλπιών δεσµών των αντιδρώντων και των
προϊόντων αντίστοιχα.
Θρµιδοµετρία
q = m⋅c⋅∆Τ, όπου c: η ειδική θερµότητα του σώµατος.
Επίσης C=m⋅c, όπου C: η θερµοχωρητικότητα του θερµιδοµέτρου.

B3
∆c
Ταχύτητα αντίδρασης: u =
∆t
Καµπύλη αντίδρασης: γραφική απράσταση c = f(t)
Νόµος της αντίδρασης α1Α1 + α2Α2 + ... + ανΑν → β1Β1 + β2Β2 + ... + βλΒλ:
u = k[A1 ]x1 [A 2 ]x 2 ...[A’ ]x’ , όπου x1 + x2 + ... + xν = τάξη αντίδρασης
Αν η παραπάνω αντίδραση είναι απλή, µε βάση το νόµο δράσης
των µαζών, ο νόµος ταχύτητας είναι: u = k[A1 ]α1 [A 2 ]α2 ...[A’ ]α ν
B4 Νόµος Χηµικής Ισορροπίας
α1Α1 + α2Α2 + ... + ανΑν → β1Β1 + β2Β2 + ... + βλΒλ

[Β1 ]β1 [Β2 ]β2 ...[Βλ ]βλ PΒβ1 PΒβ 2 ...PΒβλλ
kc = k p = α11 α22
α1 α2
[A1 ] [A 2 ] ...[A ν ] αν
PΑ 1 PΑ 2 ...PΑα νν
k p = k c (RT)∆n , όπου ∆n = (γ+δ) – (α+β) για την αΑ+βΒ→γΓ+δ∆
Απόδοση: Α
πραγµατικη ποσοτητα
Βαθµός απόδοσης: α, όπού α =
θεωρητικη ποσοτητα
Α = α⋅100
B5
Οξείδωση - Αναγωγή
Ü ορισµός οξείδωσης – αναγωγής
Ü ορισµός αριθµού οξείδωσης – τρόποι υπολογισµού του
Ü ορισµός οξειδωτικού – αναγωγικού σώµατος

Ανάγεται
ΟΞΕΙ∆ΩΤΙΚΟ  → ΑΝΑΓΩΓΙΚΟ
← 
Οξειδώνεται
Ισχυρά F2 +2e  → 2F- Ασθενή
← 
οξειδωτικά S O 2- +2e → 2SO2-4 αναγωγικά
2 8 ←

H2O2 + 2H+(αq) +2e → 2H2O
←

MnO-4 + 8H+(αq) +5e → Mn2++ 4H2O
←

Au3+ +3e 
←
→ Au
Cl2 +2e 
←
→ 2Cl-
Cr2O72- + 14H+(αq) +6e 

←
→ 2Cr3++ 7H2O
O2 + 4H+(αq) +4e 
←
→ 2H2O
Br2 +2e 
←
→ 2Br-
NO3− + 4H+(αq) +3e 

←
→ NO + 2H2O
NO3− + 2H+(αq) +e 
←
→ NO2 + H2O
+
Ag +e 
←
→ Ag
Fe3+ +e 
←
→ Fe2+
O2 + 2H+(αq) +2e 
←
→ H2O2
I2 +2e 
←
→ 2I-
Cu2+ +2e 
←
→ Cu
SO 2-4 + 2H+(αq) +2e 

←
→ SO32- + H2O
+
2H +2e 
←
→ H2
2+
Pb +2e 
←
→ Pb
Sn2+ +2e 
←
→ Sn
2+
Fe +2e 
←
→ Fe

2CO2(g) + 2H+(αq) +2e 

←
→ (COOH)2(αq)
2+
Zn +2e 
←
→ Zn
2H2O +2e 
←
→ H2 + 2OH-
2+
Mg +2e 
←
→ Mg
+
Na +e 
←
→ Na
2+
Ca +2e 
←
→ Ca
Ασθενή K+ +e 
←
→ K Ισχυρά
+
οξειδωτικά Li +e 
←
→ Li Αναγωγικά

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
1. Κυριότερες χαρακτηριστικές οµάδες
-COOH •- CN -CHO •- OH •- NO 2 •- X
καρβοξύλιο κυανοµάδα Αλδεϋδοµάδα υδροξύλιο νιτροµάδα αλογονοµάδα
-COO •- CO -• •- O -• •- ONO •- N
Εστεροµάδα κετονοµάδα αιθεροµάδα νιτρώδες αµινοµάδα
εστεροµάδα
•- : σύνδεση µε C - σύνδεση µε C ή Η
2.Κυριότερες οµόλογες σειρές
ΟΜΟΛΟΓΗ ΣΕΙΡΑ Γενικός Μοριακός Γενικός Τύπος
Τύπος
Αλκάνια C ν Η 2ν+2 ν≥1
Αλκένια Cν Η 2 ν ν≥2
Αλκίνια C ν H 2ν-2 ν≥2
Αλκαδιένια C ν H 2ν-2 ν≥3
κορ. µονοσθενείς C ν Η 2ν+2O ν≥1 C ν Η 2ν+1OH ν≥1
αλκοόλες
κορ. µονοκαρβονυλ. Cν Η 2 νO ν≥1 C ν Η 2 ν+1CH_ Ο ν≥0
Αλδεϋδες
κορ. µονοκαρβονικά C ν Η 2ν O2 ν≥1 C ν Η 2 ν+1COOH ν≥0
οξέα
Αλκυλαλογονίδια C ν Η 2ν+1X ν≥1
κορ. µονοσθενή C ν Η 2 ν-1 N ν≥2 C ν Η 2 ν+1CN ν≥1
νιτρίλια
κορ. µονοσθενείς C ν Η 2ν+2 O ν≥2 C ν Η 2 ν+1OCµ H 2µ+1 ν≥1,µ≥1
αιθέρες
κορ. Cν Η 2 νO ν≥3 C ν Η 2 ν+1COCµ H 2µ+1 ν≥1
µονοκαρβονυλικές
κετόνες µ≥1
Εστέρες κορ. µονοκ. C ν Η 2ν O2 ν≥2 C ν Η 2 ν+1COOCµ H 2µ+1 ν≥0
οξέων
µε κορ. µονοσθ. µ≥1

αλκοόλες
κορ. Μονοςθενείς C ν Η 2ν+3 N ν≥1 C ν Η 2ν+1NH 2 ν≥1
αµίνες
C ν Η 2 ν+1NHCµ H 2µ+1 µ≥1
C ν Η 2 ν+1 -N-Cµ H 2µ+1 ω≥1
CωΗ 2ω+1
3. Ποιοτική ανάλυση
Η2Ο (σταγονίδια)
C, H θέρµανση µε
CuO
Ca(OH) 2
CO2 ΄η →
Ba(OH) 2
CaCO3
ή BaCO3
Ποσοτική ανάλυση
H Η2Ο αύξηση µάζας προζυγισµένου

θέρµανση µε αφυδατικού)
CuO
C CO2 αύξηση µάζας προζυγισµένου
διαλύµατος ΚΟΗ)
Ν θέρµανση µε
CuO Ν2 (συλλογή και µέτρηση σε
αζωτόµετρο)
S π. Η2ΝΟ3 BaCl
H2SO42 →
250 - 350 οC BaSO4
O (Έµεσσος προσδιορισµός: από τη µάζα της προζυγισµένης
ένωσης αφαιρού-νται οι µάζες των άλλων στοιχείων που
4. Κυριότεροι µέθοδοι προσδιορισµού ΜΒ

• Από την πυκνότητα (ή τη µάζα και τον όγκο) αερίου:
VΚΣ(l) m (g) MB
= Þ d ΚΣ (g/l)=
22,4 MB 22,4
m P ⋅ MB
PV= (g) RT Þ d(g/l)=
MB T⋅R

• Από τη σχετική πυκνότητα αερίου ως προς άλλο αέριο Α ή ως

προς τον αέρα:
MB MB
A
d σχ = , d αερα
σχ ≈
MBA 29
• Από τις προσθετικές ιδιότητες µη ηλεκτρολυτικού διαλύµατος του
σώµατος:
P N m 1000 m 1000 m
= , ∆θ b =K b ⋅ , ∆θ f =K f ⋅ , ΠV= RT
P0 m MB ⋅ m MB ⋅ m MB
N+ 1 1
MB
5. Είδη ισοµέρειας
οµόλογης σειράς
Συνακτική
ή επιπέδου
αλυσίδας
διπλού ή τριπλού δεσµού
θέσης
χαρακτηριστικής οµάδας
Στερεοϊσοµέρεια εναντιοµέρεια
γεωµετρική ισοµέρεια
ή χώρου
διαστερεοϊσοµέρει
άλλες µορφες
6. Κυριότερα αλκύλια
ΟΝΟΜΑ ΤΥΠΟΣ
µεθύλιο CH3-
αιθύλιο CH3-CH2-
n-προπύλιο CH3-CH2-CH2-
ισοπροπύλιο CH3 CH
CH3
n-βουτύλιο CH3-CH2-CH2-
ισοβουτύλιο CH3
CH3 CH-CH2
δευτεροταγές CH3
βουτύλιο CH3-CH2-CH-
CH
CH3
τριτοταγές βουτύλιο CH3-C-
CH3

7. Αλκάνια
Παρασκευές από:
αλκένια µε καταλυτική υδρογόνωση π.χ. C2H4 + H2 →
Ni C2H6
θ
RX + H2 → RH + HX
αναγωγή 4RX + LiAlH4 → 4RX + LiX + AlX3
RJ + HJ ερυθρος
P → RH + J2
RX
αιθερας
αντίδραση Wurtz: 2RX + 2Na → RR + 2NaX
CaO
RCOONa µε νατράσβεστο: RCOONa + NaOH →
θ RH + Na2CO3
Χηµικές ιδιότητες
Πυρόλυση π.χ. CH3CH2CH2CH3→CH4 + C3H6
Αντικατάσταση (αλογόνωση)
Καύση π.χ. CνH2ν+2 + 3ν+1 Ο2→νCO2 + (ν+1)Η2Ο
2 ΄απλετο
Απανθράκωση:CνH2ν+2 +(ν+1)Χ2  φως → νC+ (2ν+2)ΗΧ
8. Αλκένια
αλκάνια µε πυρόλυση
αλκίνια ή αλκαδιένια µε µερική καταλυτική υδρογόνωση:
Ni
CνH2ν-2 + Η2 → CνH2ν
θ
RX µε αφυδρογόνωση π.χ.:
αλκοολη
C2H5Cl + NaOH → C2H4 + NaCl + H2O
θ
π.H 2 SO 4
ROH µε ισχυρή αφυδάτωση π.χ. C2H5OH → C2 H 4 + H 2 O
160o C

προσθήκη H2, X2, HX, H2O, H2SO4, HXO π.χ.

CH2=CHCH3+HCl→CH3CHClCH3(κύριο προϊόν)
600o C
αλογόνωση π.χ. CH2=CHCH3+Cl2 → CH2=CHCH2Cl+HCl
+
H
πολυµερισµός π.χ. νCH2= CH2 → (-CH2-CH2-)ν
3ν
καύση π.χ. CνΗ2ν + 2 Ο2 → νCO2 + νH2O
9. Αλκίνια
1,1 ή 1,2-διαλογονίδια µε αφυδραλογόνωση π.χ.
αλκοολη
CH2JCH2J + 2KOH → C2H2 + 2KJ + 2H2O
θ
+2H 2 O
CaC2 → CH≡CH
Ca(OH) 2
προσθήκη H2, X2, HX, H2O π.χ.
H 2 SO4
CH3C≡CH + H2O → CH3COCH3
Hg, HgSO4
αντιδράσεις όξινου χαρακτήρα µε Κ, Νa, υδ. δ/µα AgNO3/NH3, CuCl/NH3
π.χ. RC≡CH + Na → RC≡CΝa + ½H2↑
Fe
πολυµερισµός π.χ. 3C2H2 →o C6H6
500 C
CuCl
συµπύκνωση π.χ. 2C2H2 → CH≡CCH=CH2
NH 4 Cl
3ν-1
καύση π.χ. CνΗ2ν-2 + 2 Ο2 → νCO2 + (ν-1)H2O
10. Αλκαδιένια
κατάλληλα διαλογονίδια µε αφυδραλογόνωση
αλκάνια µε πυρόλυση

πολυµερισµός: ειδικά τα συζυγή διένια δίνουν τον 1,4-πολυµερισµό
π.χ. νCH2=CH-CH=CH2 →
Na (-CH -CH=CH-CH -)
2 2 ν
καύση π.χ. CνΗ2ν-2 + 3ν-1 Ο2 → νCO2 + (ν-1)H2O

2
11. Κορεσµένες µονοσθενείς αλκοόλες

RX µε αντικατάσταση X (επίδραση AgOH):
RX + AgOH → ROH + AgX↓
αλκένια µε προσθήκη Η2Ο H +
CνΗ2ν + Η2Ο →CνH2ν+1ΟΗ
µε καταλυτική υδρογόνωση
καρβονυλικές ενώσεις µε αναγωγή (µε Η2 εν τω
ìRCHO + H2 → RCH2OH ü
ï ï
íRCOR′ + H2 → R- C| HOHý
ï ï
î R′ þ
φυσικούς εστέρες µε υδρόλυση

αντιδράσεις όξινου χαρακτήρα µε Κ, Νa: ROH + K → ROK + ½H2↑
αλογόνωση (µε ΗΧ, ΡΧ3, ΡΧ5, SOCl2)
εστεροποίηση (οξύ+αλκοόλη → εστέρας+Η2Ο
αφυδάτωση π.χ.
160o
C2H4
+ H 2 SO 4 C
H2S
C2H5OH → C2H5OSO3H o
− H2 O +CO2H5OH 140 C
C2H5OC2H5
H2SO4
é Cu
êRCH2OH32→0o C
RCHO+H2
αφυδρογόνωση π.χ. ê Cu
êRC HOH → RCOR′ +H
ê | 32 0o C
2
ëê R′
éRCH2OH + |O|→ RCHO+H2 O
οξείδωση π.χ. ê
êRC| HOH + |O|→ RCOR′ +H2 O
êë R′
3ν
καύση π.χ. CνΗ2ν+2Ο + 2 Ο2 → νCO2 + (ν+1)H2O

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΙΛΕΞΕΙΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΣΕ Ο∆ΗΓΗΣΕΙ
ΣΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕ∆ΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΜΟΡΙΩΝ
Χωρίς Απώλεια Μορίων
1ο Επιστηµονικό Πεδίο
Θεωρητική 5ο Επ. Πεδίο (µε επιλογή Αρχές Οικ.
Θεωρίας)
Θετική 4ο Επιστηµονικό Πεδίο
5ο Επ. Πεδίο (µε επιλογή Αρχές Οικ.
Θεωρίας)
Τεχνολογική
5ο Επ. Πεδίο (µε επιλογή Αρχές Οικ.
Θεωρίας)

Ι. Τα 5 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕ∆ΙΑ
Α. Ανθρωπιστικές, Νοµικές και Κοινωνικές Επιστήµες.

(παλιά Γ΄ ∆έσµη)
Β. Θετικές Επιστήµες.
Γ. Επιστήµες Υγείας.
∆. Τεχνολογικές Επιστήµες.
Ε. Επιστήµες Οικονοµίας και ∆ιοίκησης.
Τα Επιστηµονικά Πεδία που έχουν άµεση σχέση µε τη ΘΕΤΙΚΗ

και ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ περιλαµβάνουν τα εξής
τµήµατα:
Β. Θετικές Επιστήµες (µέρος της παλαιάς Α’ ∆έσµης):

1ο ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ (Θετικής ή Τεχνολογικής
Ä ΕΧΕΙ ΩΣ Κατεύθυνσης)
2Ο ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:
ΦΥΣΙΚΗ (Θετικής ή Τεχνολογικής
Κατεύθυνσης)
Ä Αντίστοιχα µπορούν να αντικατασταθούν από
i) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ και ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
(Γενική Παιδεία)
ii) ΦΥΣΙΚΗ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ (Γενική Παιδεία)
Ä Περιλαµβάνονται τα εξής τµήµατα:
α) Φυσικοµαθηµατικές Επιστήµες: Τµήµατα
Μαθηµατικών, Πληροφορικής (ή Επιστήµης
Υπολογιστών), Φυσικής, Χηµείας και Γεωλογίας.
β) Γεωπονοδασολογικές Επιστήµες: Τµήµατα
Γεωπονίας, ∆ασολογίας και συναφή τµήµατα.

γ) Ψυχοπαιδαγωγικές Επιστήµες: Τµήµατα
Ψυχολογίας, Παιδαγωγικά Τµήµατα ∆ηµοτικής
Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών, Εκπαίδευσης και
Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Φυσικής Αγωγής
και Αθλητισµού, Οικιακής Οικονοµίας.
δ) Στρατιωτικές Σχολές: Ευελπίδων(Όπλα και
Σώµατα), Ναυτικών ∆οκίµων(Μάχιµοι και
Μηχανικοί), Ικάρων (Ιπτάµενοι και Μηχανικοί).
Στο πεδίο αυτό κατατάσσονται ακόµη τα Τµήµατα
Βρεφονηπιοκοµίας ΤΕΙ, τα Τµήµατα Μαθηµατικών
και Στατιστικής, Πληροφορικής, Φυσικών
Επιστηµών και Επιστηµών Αγωγής του
Πανεπιστηµίου Κύπρου.
Γ. Επιστήµες Υγείας (παλαιά Β’ ∆έσµη):

ΒΙΟΛΟΓΙΑ (Θετικής ή Τεχνολογικής
ΧΗΜΕΙΑ (Θετικής ή Τεχνολογικής
i) ΦΥΣΙΚΗ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ (Γενική Παιδεία)
ii) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ και ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ΑΕΙ: Τµήµατα Ιατρικής , Οδοντοϊατρικής,
Νοσηλευτικής, Κτηνιατρικής, Φαρµακευτικής,
Βιολογίας και ∆ιαιτολογίας των Πανεπιστηµίων
καθώς και οι αντίστοιχες Στρατιωτικές Σχολές.
ΤΕΙ: Τµήµατα Ιατρικών Εργαστηρίων, Ραδιολογίας και
Ακτινολογίας, Οδοντοτεχνικής, Οπτικής,
Φυσιοθεραπείας, Εργοθεραπείας, Νοσηλευτικής,

Μαιευτικής, Επισκεπτών και Επισκεπτριών Υγείας,
∆ηµόσιας Υγιεινής, Αισθητικής και Λογοθεραπείας.
IV. Τεχνολογικές Επιστήµες (µέρος της παλαιάς Α’ ∆έσµης):

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ (Θετικής ή Τεχνολογικής
ΦΥΣΙΚΗ (Θετικής ή Τεχνολογικής
i) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ και ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ii) ΦΥΣΙΚΗ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ (Γενική Παιδεία)
ΑΕΙ: Τµήµατα Πολιτικών Μηχανικών, Αγρονόµων,
Τοπογράφων, Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών
Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης,
Μηχανικών Περιβάλλοντος, Μηχανολόγων
Μηχανικών, Μηχανικών και Αεροναυπηγών
Μηχανικών, Μηχανολόγων Μηχανικών
Βιοµηχανίας, Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής,
Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών
Υπολογιστών, Ναυπηγών Μηχανικών, Χηµικών
Μηχανικών, Μηχανικών Μεταλλείων -
Μεταλλουργών, Μηχανικών Ορυκτών Πόρων,
Ηλεκτρονικής και Μηχανικών υπολογιστών,
Μηχανικών Παραγωγής και ∆ιοίκησης, καθώς και
οι Στρατιωτικές Σχολές Ευελπίδων, Ναυτικών
∆οκίµων και Ικάρων και οι Σχολές Τεχνικών

Υπαξιωµατικών Αεροπορίας, Στρατού και
Ναυτικού (µόνο οι τεχνικοί).
ΤΕΙ: Περιλαµβάνει όλα τα τµήµατα που ανήκουν στις
Σχολές ΤΕχνολογικών Εφαρµογών των ΤΕΙ, τα
Τµήµατα των Σχολών Τεχνολογίας, Γεωπονίας και
Τεχνολογίας Τροφίµων και ∆ιατροφής, καθώς και
το Τµήµα Συνεταιριστικών Οργανώσεων και
Εκµεταλλεύσεων, Τεχνολογίας Τροφίµων, καθώς
και τα Τµήµατα των Σχολών Γραφικών Τεχνών και
Καλλιτεχνικών Σπουδών των ΤΕΙ.
Περιλαµβάνονται επίσης οι Στρατιωτικές Τεχνικές
Σχολές Υπαξιωµατικών.
V. Επιστήµες Οικονοµίας και ∆ιοίκησης (παλαιά ∆’ ∆έσµη):

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
Ä ΕΧΕΙ ΩΣ (Μάθηµα Επιλογής)
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ και ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
(Μάθηµα Γενικής Παιδείας)
ΑΕΙ: Περιλαµβάνει τα Τµήµατα Οικονοµικών
Επιστηµών (ή Οικονοµικής Επιστήµης), το
Οικονοµικό ΣΣΑΣ (Θεσσαλονίκης), Οργάνωσης
και ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων, Επιχειρησιακής
Έρευνας και Marketing, ∆ιεθνών και
Ευρωπαϊκών Οικονοµικών και Πολιτικών
Επιστηµών, Αστικής και Περιφερειακής
Ανάπτυξης, Λογιστικής, Χρηµατοοικονοµικής και
τραπεζικής ∆ιοικητικής, Στατιστικής και
Ασφαλιστικής, Εφαρµοσµένης Πληροφορικής,

Ναυτιλιακών Επιστηµών, Ναυτιλίας και
Επιχειρηµατικών Υπηρεσιών. Στο πεδίο αυτό
περιλαµβάνονται επίσης οι Σχολές
Υπαξιωµατικών ∆ιοικητ. Αεροπορίας, Μόνιµων
Υπαξιωµατικών του Στρατού και του Ναυτικού,
Αξιωµατικών Αστυνοµίας και Αστυφυλάκων.
Περιλαµβάνονται επίσης τα Τµήµατα
Οικονοµικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης Και ∆ιοίκησης
Επιχειρήσεων του Πανεπιστηµίου Κρήτης.
ΤΕΙ: Οικονοµικές και ∆ιοικητικές Επιστήµες, Τµήµατα
∆ιοίκησης Επιχειρήσεων, Τουριστικών
Επιχειρήσεων, Τουριστικών Επαγγελµάτων,
Λογιστικής, Συνεταιριστικών Οργανώσεων και
Εκµεταλλεύσεων, Βιοµηχανικού σχεδιασµού και
Τηλεπληροφορικής.

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Β΄ ΚΑΙ ΤΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Β΄ ΤΑΞΗ
Μαθήµατα που εξετάζονται µε κοινά θέµατα σε εθνικό επίπεδο και
υπολογίζονται για εισαγωγή σε ΑΕΙ – ΤΕΙ
Μαθήµατα Γενικής Παιδείας
1. Αρχαία Ελληνικά 4. Άλγεβρα
2. Νεοελληνική Γλώσσα 5. Γεωµετρία
3. Ιστορία 6. Φυσική
Μαθήµατα Κατεύθυνσης
Θεωρητική Θετική Τεχνολογική Κατεύθυνση
Κατεύθυνση Κατεύθυνση
1. Αρχαία Ελληνικά 1. Μαθηµατικά 1. Μαθηµατικά
2. Λατινικά 2. Φυσική 2. Φυσική
3. Αρχές Φιλοσοφίας 3. Χηµεία 3. Τεχνολογία
Επικοινωνιών
Μαθήµατα που εξετάζονται σε επίπεδο σχολικής µονάδας (δεν
υπολογίζονται)
1. Θρησκευτικά
2. Νεοελληνική Λογοτεχνία
3. Εισαγωγή στο ∆ίκαιο και στους Πολιτικούς Θεσµούς
4. Χηµεία
5. Βιολογία
6. Ξένη Γλώσσα
7. Ένα (1) µάθηµα επιλογής
Στα µαθήµατα επιλογής προστίθεται και το µάθηµα: Πολιτική και Κοινωνική
Οργάνωση στην Αρχαία Ελλάδα
Γ΄ ΤΑΞΗ
Μαθήµατα που εξετάζονται µε κοινά θέµατα σε εθνικό επίπεδο και
υπολογίζονται για εισαγωγή σε ΑΕΙ – ΤΕΙ
Μαθήµατα Γενικής Παιδείας
1. Νεοελληνική Γλώσσα 4. Φυσική
2. Ιστορία 5. Βιολογία
3. Μαθηµατικά και Στοιχεία Στατιστικής

Μαθήµατα Κατεύθυνσης
Θεωρητική Θετική Τεχνολογική Κατεύθυνση
Κατεύθυνση Κατεύθυνση
Κύκλος Κύκλος
Τεχνολογίας και Πληροφορικής και
Παραγωγής Υπηρεσιών
1. Αρχαία 1. Μαθηµατικά 1. Μαθηµατικά* 1. Μαθηµατικά*
Ελληνικά
2. Νεοελ. 2. Φυσική 2. Φυσική* 2. Φυσική*
Λογοτεχνία
3. Λατινικά 3. Χηµεία 3. Χηµεία- 3. Ανάπτυξη
Βιοχηµεία Εφαρµογών σε
Προγραµ.
Περιβάλλον
4. Ιστορία 4. Βιολογία 4. Ηλεκτρολογία 4. Αρχές Οργάν.
και ∆ιοίκ.
Επιχειρήσεων
Ειδικά το µάθηµα Αρχές Οικονοµικής Θεωρίας είναι µάθηµα επιλογής και
αυξηµένης βαρύτητας για υποψηφίους οικονοµικών σχολών
Μαθήµατα που εξετάζονται σε επίπεδο σχολικής µονάδας (δεν
υπολογίζονται)
1. Θρησκευτικά
2. Νεοελληνική Λογοτεχνία
3. Ιστορία των Επιστηµών και της Τεχνολογίας
4. Ξένη Γλώσσα
5. Ένα (1) µάθηµα επιλογής
Στα µαθήµατα επιλογής προστίθενται και τα µαθήµατα:
1) Τεχνολογία και Ανάπτυξη, 2) Τεχνολογία Υπολογιστικών συστηµάτων
*
Τα Μαθηµατικά και η Φυσική της Τεχνολογικής και της Θετικής
Κατεύθυνσης έχουν την ίδια διδακτέα και εξεταστέα ύλη και τα ίδια
διδακτικά βιβλία
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Η εισαγωγή στα ΑΕΙ θα κρίνεται µόνο από τους βαθµούς στα
πανελλαδικώς εξεταζόµενα µαθήµατα, που είναι 9 για την Γ΄ Λυκείου
και άλλα 9 για τη Β΄ Λυκείου, όµως ο βαθµός της Β΄ Λυκείου θα
υπολογίζεται µόνο εφόσον είναι µεγαλύτερος από αυτόν της Γ΄ τάξης.
Επιπλέον στοιχείο που καθορίζει αποφασιστικά την εισαγωγή στα ΑΕΙ
παραµένει ο προφορικός βαθµός.

∆ιευκρινίζεται ότι ο µέσος όρος του προφορικού θα
πολλαπλασιάζεται µε 0,3, ο µέσος όρος των γραπτών µε 0,7 και το
άθροισµα αυτών θα δίνει την βαθµολογία σε κάθε ένα από τα
πανελλαδικώς εξεταζόµενα µαθήµατα.
Αν ο προφορικός βαθµός απέχει από τον γραπτό περισσότερο
από 3 µονάδες, τότε ο προφορικός αναπροσαρµόζεται ώστε η διαφορά
να µην είναι µεγαλύτερη των 3 µονάδων.
∆ιαχωρίζεται η διαδικασία προαγωγής και απόλυσης των

µαθητών από τη διαδικασία εισαγωγής στην Τριτοβάθµια
Εκπαίδευση.
Προαγωγή και απόλυση
• Για την προαγωγή και απόλυση των µαθητών, απαιτείται
γενικός µέσος όρος τουλάχιστον 9,5 (το οποίο στρογγυλοποιείται
σε 10). Ο γενικός µέσος όρος προκύπτει από το σύνολο των
γραπτώς εξεταζόµενων µαθηµάτων, συνυπολογιζοµένου και του
προφορικού βαθµού. Ο µηχανισµός προσαρµογής προφορικής
και γραπτής βαθµολογίας µε τις τρεις και πέντε µονάδες (5
µονάδες προσαρµογή γίνεται µόνο στην περίπτωση που ο
µαθητής δεν περνά την τάξη), ισχύει και για τα ενδοσχολικώς και
για τα πανελλαδικώς εξεταζόµενα µαθήµατα.
Η πρόσβαση σε ΑΕΙ – ΤΕΙ
Η πρόσβαση στα ΑΕΙ / ΤΕΙ θα γίνεται µε βάση: α) τον γενικό µέσο
όρο (ΓΜΟ), που προκύπτει µόνον από τα πανελλαδικώς εξεταζόµενα
µαθήµατα συµπεριλαµβανοµένης της γραπτής και προφορικής
βαθµολογίας και β) το βαθµό τον οποίο θα έχουν οι µαθητές στα
µαθήµατα αυξηµένης βαρύτητας.
• Για την εισαγωγή στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση, ο µέσος
όρος των µαθηµάτων που θα εξετάζονται σε εθνικό επίπεδο
πολλαπλασιάζεται επί 8, ο βαθµός του πρώτου µαθήµατος
αυξηµένης βαρύτητας επί 1,3, του δεύτερου επί 0,7. Ο αριθµός
των τελικών µορίων πολλαπλασιάζεται επί 10. Μέγιστος βαθµός
θα είναι τα 2.000 µόρια.
1ο παράδειγµα (σε όλα άριστες αποδόσεις)

Μέσος όρος πανελλαδικώς εξεταζόµενων µαθηµάτων: 20 20x8=160
Βαθµός πρώτου µαθήµατος αυξηµένης βαρύτητας: 20 20x1,3=26
Βαθµός δεύτερου µαθήµατος αυξηµένης βαρύτητας: 20 20x0,7=14
Σύνολο: 200
Τελικό σύνολο µορίων: 200x10=2000

2ο παράδειγµα (µε αντικατάσταση των µαθηµάτων αυξηµένης
βαρύτητας και άριστες αποδόσεις)
Μέσος όρος πανελλαδικώς εξεταζόµενων µαθηµάτων: 20 20x8=160
Μάθηµα που αντικαθιστά το 1ο αυξηµένης βαρύτητας: 20 20x0,9=18
Μάθηµα που αντικαθιστά το 2ο αυξηµένης βαρύτητας: 20 20x0,4=08
Σύνολο: 186
Τελικό σύνολο µορίων: 186x10=1860
3ο παράδειγµα
Μέσος όρος Πανελλαδικώς εξεταζόµενων µαθηµάτων: 15 15x8=120
Βαθµός πρώτου µαθήµατος αυξηµένης βαρύτητας: 16 16x1,3=20,8
Βαθµός δεύτερου µαθήµατος αυξηµένης βαρύτητας: 17 17x0,7=11,9
Σύνολο: 152,7
Τελικό σύνολο µορίων: 152,7x10=1572
• Ως προς την εξαγωγή του µέσου όρου τόσο του

Απολυτηρίου όσο και αυτού που προκύπτει από τα πανελλαδικώς
εξεταζόµενα µαθήµατα λαµβάνεται, υπόψη η επίδοση των
µαθητών και στις δύο τάξεις (30% για τη Β΄ και 70% για τη Γ΄) υπό
τον όρο ότι ο ΓΜΟ της Β΄ τάξης είναι µεγαλύτερος από αυτόν της
Γ΄ τάξης.
Παράδειγµα
Αν Β είναι ο Μ.Ο. της Β΄ Λυκείου, Γ της Γ΄ Λυκείου και Β>Γ τότε ο
3⋅B+ 7 ⋅Γ
βαθµός του Απολυτηρίου θα είναι .
10
Αν Β ≤ Γ τότε ο βαθµός του Απολυτηρίου είναι ο Γ.
Όµοια προκύπτει και ο Μ.Ο. των πανελλαδικώς εξεταζόµενων
µαθηµάτων.
• Η επιλογή Τµηµάτων γίνεται από δύο επιστηµονικά πεδία,

επίσης υπάρχει η δυνατότητα αντικατάστασης των µαθηµάτων
αυξηµένης βαρύτητας από αντίστοιχα µαθήµατα Γενικής Παιδείας
µε παράλληλη µείωση των συντελεστών τους (0,9 για το πρώτο
και 0,4 για το δεύτερο), αν ο µαθητής δεν έχει παρακολουθήσει τα
προβλεπόµενα µαθήµατα αυξηµένης βαρύτητας.
• Το Απολυτήριο του Ενιαίου Λυκείου εκδίδεται µία φορά και
δεν αλλάζει.
• Οι απόφοιτοι Λυκείου που θέλουν να βελτιώσουν τη
βαθµολογία τους, µπορούν χωρίς περιορισµό να
επαναλαµβάνουν τη γραπτή εξέτασή τους, στα πανελλαδικώς

εξεταζόµενα µαθήµατα της Γ΄ Λυκείου όσες φορές επιθυµούν. Ο
προφορικός βαθµός παραµένει ο ίδιος. Σε κάθε περίπτωση, ως
βαθµολογία τους υπολογίζεται η τελευταία τους επίδοση. Επίσης,
ο υποψήφιος µπορεί να διατηρήσει τη βαθµολογία του στα
Πανελλαδικώς εξεταζόµενα µαθήµατα και να συµετέχει στη
διαδικασία επιλογής για την Τριτοβάθµια Εκπαίδευση σε ποσοστό
10% του συνόλου των θέσεων ανά τµήµα. Οι επιτυχόντες σε
τµήµατα ΑΕΙ και ΤΕΙ, µπορούν να διατηρήσουν την εγγραφή τους
σε αυτά, ανεξαρτήτως της συµµετοχής τους στις εξετάσεις
επόµενων ετών ή τη συµπλήρωση µηχανογραφικού δελτίου.
• Οι µαθητές της Β΄ και Γ΄ Λυκείου οι οποίοι, λόγω ασθένειας ή
ανωτέρας βίας, δεν έλαβαν µέρος σε εξετάσεις του Ιουνίου, έχουν
τη δυνατότητα να εξεταστούν σε όσα µαθήµατα δεν προσήλθαν
σε ειδική εξεταστική περίοδο αµέσως µετά το τέλος των
Πανελλαδικών Εξετάσεων.
Άλλες χρήσιµες πληροφορίες

Η εξεταστέα και η διδακτέα ύλη ταυτίζονται και ανακοινώνονται ως
το τέλος Σεπτεµβρίου εκάστου έτους.
• Τα θέµατα που τίθενται στις Πανελλαδικές Εξετάσεις
διαβαθµίζονται ως προς τον βαθµό δυσκολίας τους και οι µαθητές
θα γνωρίζουν τον συντελεστή βαρύτητας κάθε θέµατος.
• Τα θέµατα στα Μαθηµατικά και τη Φυσική για τους µαθητές
της Θετικής και της Τεχνολογικής Κατεύθυνσης θα είναι κοινά.
• Οι διορθωτές – βαθµολογητές υπογραµµίζουν τα λάθη των
µαθητών πάνω στα γραπτά µε διαφορετικά χρώµατα. Σε
περίπτωση αναβαθµολόγησης, ο τρίτος βαθµολογητής δεν
γνωρίζει τη βαθµολογία των δύο προηγουµένων. Τελικός βαθµός
στην περίπτωση αναβαθµολόγησης, θα είναι ο µέσος όρος που
προκύπτει από το βαθµό του τρίτου βαθµολογητή και τον
πλησιέστερο προς αυτό το βαθµό των δύο προηγούµενων. Στην
περίπτωση, όµως, κατά την οποία ο τρίτος βαθµός είναι ακριβώς
ο µέσος όρος των δύο πρώτων, ως τελικός βαθµός θα λαµβάνεται
ο συγκεκριµένος µέσος όρος.
• Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους πραγµατοποιείται
υποχρεωτικά µόνο ένα ωριαίο διαγώνισµα στο Α΄ τετράµηνο. Η
διενέργεια ολιγόλεπτων τεστ αφήνεται στην κρίση των
εκπαιδευτικών.

Τα εννέα βασικά σηµεία

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ
Το απολυτήριο αποσυνδέεται πλήρως από την
1 Ρόλος ειςαγωγή στα ΑΕΙ.
απολυτηρίου
Για τον υπολογισµό µορίων λαµβάνονται υπόψη:
2 Εισαγωγή α) ο µέσος όρος που προκύπτει µόνο από τα
στα ΑΕΙ πανελλαδικώς εξεταζόµενα µαθήµατα (της Γ΄
τάξης, και της Β΄ µόνο εφόσον είναι µεγαλύτερος)
συµπεριλαµβανοµένης της γραπτής και της
προφορικής βαθµολογίας κατά 80%, β) ο βαθµός
στο πρώτο µάθηµα αυξηµένης βαρύτητας κατά
13% και ο βαθµός στο δεύτερο µάθηµα κατά 7%.
Πανελλαδικές εξετάσεις σε εννέα µαθήµατα των

3 Μαθήµατα δύο τάξεων και ενδοσχολικές εξετάσεις για τα
και τρόπος υπόλοιπα. Τα τελευταία υπολογίζονται στη
εξέτασης διαµόρφωση του απολυτηρίου αλλά όχι στην
εισαγωγή στα ΑΕΙ.
Ο υποψήφιος έχει δικαίωµα να επαναλάβει τις
4 Τι γίνεται εξετάσεις όσες φορές επιθυµεί, διατηρώντας τον
αν ο υποψήφιος προφορικό βαθµό του. Επίςης, µπορεί να
θέλει να βελτιώσει διατηρήσει τη βαθµολογία του και να καταθέτει
βαθµούς κάθε χρόνο το µηχανογραφικό, όµως τότε
συµµετέχει στη διαδικασία επιλογής για ΑΕΙ – ΤΕΙ
σε ποσοστό 10% του συνόλου των θέσεων ανά
Τµήµα.
Το απολυτήριο εκδίδεται µία φορά και δεν αλλάζει.

5 Τι γίνεται αν Ο υποψήφιος µπορεί και να εγγραφεί στη Σχολή
κάποιος µπει σε όπου πέτυχε και να βελτιώνει συνεχώς βαθµούς,
Σχολή άλλη από αυτή ώστε να µπει σε καλύτερη.
της επιλογής του
Οι επαναληπτικές εξετάσεις γίνονται αµέσως µετά
6 Τι γίνεται αν τις Πανελλαδικές και συνεπώς ο υποψήφιος που
κάποιος µαθητής πέτυχε δεν χάνει τη χρονιά του.
Β΄ - Γ΄ Λυκείου

αρρωστήσει και δεν
µετάσχει στις
εξετάσεις Ιουνίου
Η διδακτέα και η εξεταστέα ύλη ταυτίζονται και
7 Πώς διαµορφώνεται ανακοινώνονται µέχρι τέλος Σεπτεµβρίου.
η ύλη των µαθηµάτων
Καθένας από τους δύο βαθµολογητές δορθώνει µε
8 Πώς γίνεται διαφορετικά χρώµατα. Ο αναβαθµολογητής δεν
η βαθµολόγηση γνωρίζει τις βαθµολογίες των δύο βαθµολογητών
των γραπτών και ο τελικός βαθµός προκύπτει από τον µέσο όρο
του βαθµού του αναβοθµολογητή και του
πλησιέστερου προς αυτόν.
Ολιγόλεπτα τεστ, στην κρίση του διδάσκοντος.

9 Ενδοσχολικά Ωριαία τεστ, µόνο ένα στο πρώτο τετράµηνο.
διαγωνίσµατα

ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Ι. ΘΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ
∗ Έναρξη 12 Ιουνίου.
∗ ∆ιάρκεια: 7 εβδοµάδες.
• ΑΛΓΕΒΡΑ
3 ώρες
• ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ
2 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
3 ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
2 ώρες
• ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
3 ώρες
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
2 ώρες
• ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
3 ώρες
Σύνολο: 18 ώρες
∗ Η διδασκαλία γίνεται σε 4 πρωινά της εβδοµάδας, πρωινές ώρες.

ΙΙ. ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ
∗ Έναρξη 10 Σεπτεµβρίου.
∗ ∆ιάρκεια: έως τέλος Μαΐου.
• ΑΛΓΕΒΡΑ
2 ώρες
2 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
1 ώρες
• ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
2 ώρες
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
1ώρες
∗ Η διδασκαλία γίνεται σε 2 ηµέρες της εβδοµάδας, ανάλογα µε το

πρόγραµµα του σχολείου του µαθητή.
∗ Σε επί πλέον κάθε 15µερο 3ωρα διαγωνίσµατα.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Τα παρακάτω προγράµµατα καταρτίστηκαν σύµφωνα µε το νέο
πρόγραµµα που εφαρµόζεται στα από 1-9-1999 και δηµοσιεύτηκε στην
εφηµερίδα της Κυβερνήσεως Αρ. Φύλλου 1057/1-12-1997.
ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
Γενικής Παιδείας Γενικής Παιδείας
• ΑΛΓΕΒΡΑ
2 ώρες
• ΑΛΓΕΒΡΑ
2 ώρες
2 ώρες
2 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
1 ώρα
• ΧΗΜΕΙΑ
1 ώρα
• ΕΛΛΗΝΙΚΑ
4 ώρες
4 ώρες
(ΑΡΧΑΙΑ - ΝΕΑ) (ΑΡΧΑΙΑ- ΝΕΑ)
• ΒΙΟΛΟΓΙΑ
1 ώρα
1 ώρα
Κατεύθυνσης Κατεύθυνσης
• ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
3 ώρες
3 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
1 ώρα
• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
1 ώρα
ΕΠ/ΝΙΩΝ
3 ώρες
3 ώρες
Σύνολο: 21 ώρες Σύνολο: 21 ώρες
Προαιρετικά (επιπλέον χρόνο): * ΙΣΤΟΡΙΑ 1 ώρα

ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
6
ώρες • ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
6
ώρες
(ΓΕΝ. ΠΑΙ∆. & ΚΑΤ.) (ΓΕΝ. ΠΑΙ∆. & ΚΑΤ.)
• ΦΥΣΙΚΗ
3
ώρες • ΦΥΣΙΚΗ
3
ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
2
ώρες • ΧΗΜΕΙΑ
1
ώρα
(ΓΕΝ. ΠΑΙ∆. & (ΓΕΝ. ΠΑΙ∆.)
ΚΑΤ.)
3
ώρες • ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
1 ώρα
(ΑΡΧΑΙΑ - ΝΕΑ) ΕΠ/ΝΙΩΝ
3 ώρες
(ΑΡΧΑΙΑ - ΝΕΑ)
Προαιρετικά (επιπλέον χρόνο): * ΒΙΟΛΟΓΙΑ 1 ώρα * ΙΣΤΟΡΙΑ 1 ώρα
∗ Το πρόγραµµα καλύπτεται σε τρεις ή τέσσερις µετακινήσεις.

∗ Επιπλέον 3ωρα διαγωνίσµατα κάθε 15θηµερο.
∗ Επιπλέον µαθήµατα Βιολογίας - Ιστορίας (προαιρετικά).

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
7
ώρες
(ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ & KΑΤΕΥΘ.)
• ΦΥΣΙΚΗ
5
ώρες
(ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ & ΚΑΤΕΥΘ.)
2
ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
3
ώρες
(ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)
• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
3
ώρες
Επιλογή
*ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 2
. για όσους επιλέξουν 5ο Επιστ.Πεδίο ώρες
Προαιρετικά (επιπλέον χρόνο)
* ΙΣΤΟΡΙΑ 1 ώρα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Γενικής Παιδείας Γενικής Παιδείας
• ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ &
3 ώρες
• ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ &
3 ώρες
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
• ΦΥΣΙΚΗ
1 ώρα
• ΦΥΣΙΚΗ
2 ώρες
1 ώρα
1 ώρα
• ΕΛΛΗΝΙΚΗ
3 ώρες
3 ώρες
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Κατεύθυνσης Κατεύθυνσης
4 ώρες
4 ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ -
3
3
ώρες
ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ
• ΜΗΧΑΝΙΚΗ
3
ώρες • ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΦ/ΓΩΝ
2
ώρες
ΣΕ ΠΡΟΓΡ/ΚΟ ΠΕΡ.
• ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ
2
ώρες • ΤΕΧΝ. ΥΠ/ΚΩΝ ΣΥΣΤ. ώρες
2
& ΛΕΙΤ/ΚΑ ΣΥΣΤ.
• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ &
1
ώρα • ΑΡΧΕΣ ΟΡΓ. &
1
ώρα
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ∆ΙΟΙΚ. ΕΠΙΧ. ΚΑΙ
ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Επιλογή
*ΑΡΧΕΣ ΟΙΚ/ΚΗΣ 2 *ΑΡΧΕΣ ΟΙΚ/ΚΗΣ 2
ΘΕΩΡΙΑΣ ώρες ΘΕΩΡΙΑΣ ώρες
. για όσους επιλέξουν 5ο Επ.Πεδίο
Προαιρετικά (επιπλέον χρόνο) * ΙΣΤΟΡΙΑ 1 ώρα

ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
5
ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ
3
ώρες
• ΧΗΜΕΙΑ
2
ώρες
(ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)
2
ώρες
2
ώρες
*ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 2
. για όσους επιλέξουν 5ο Επιστ. Πεδίο ώρες

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
5 ώρες
5
ώρες
• ΦΥΣΙΚΗ (Γ.Π)
3
3
ώρες
• ΜΗΧΑΝΙΚΗ (ΚΑΤ.)
(ΓΕΝ. ΠΑΙ∆. & ΚΑΤ.)
• ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ
1
ώρα • ΕΛΛΗΝΙΚΗ
2
ώρες
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
• ΧΗΜΕΙΑ -
2
ώρες • ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΕΦ/ΓΩΝ ΣΕ 3
ΠΡΟΓΡ/ΚΟ ΠΕΡ.
1 ώρα
2
ώρες • ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ώρες
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ &
1
ώρα • ΑΡΧΕΣ ΟΡΓ. &
1
ώρα
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ∆ΙΟΙΚ. ΕΠΙΧ. ΚΑΙ
ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
*ΑΡΧΕΣ 2 *ΑΡΧΕΣ 2
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ώρες ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ώρες
ΘΕΩΡΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
. για όσους επιλέξουν 5ο Επισ. Πεδίο
Προαιρετικά (επιπλέον χρόνο): * ΒΙΟΛΟΓΙΑ 1 ώρα

ΘΕΜΑΤΑ
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α1. Να γράψετε τον τύπο που δίνει το νιοστό όρο αν µιας αριθµητικής προόδου ( α ν ) ,
που έχει πρώτο όρο α1 και διαφορά ω. (Μονάδες 3)

Α2. Να γράψετε τη σχέση µεταξύ πραγµατικών αριθµών α, β, γ έτσι, ώστε οι αριθµοί
αυτοί, µε τη σειρά που σας δίνονται, να είναι διαδοχικοί όροι αριθµητικής προόδου.
(Μονάδες 3)
Α3. Να αποδείξετε ότι το άθροισµα Sν των πρώτων ν όρων µιας γεωµετρικής προόδου
λν − 1
(αν ) , που έχει πρώτο όρο α1 και λόγο λ ≠ 1 , είναι: Sν = α1 ⋅ .(Μονάδες 6,5)
λ −1
Β1. Στη στήλη Α δίνεται ο πρώτος όρος α1 και η διαφορά ω τριών αριθµητικών
προόδων και στη Στήλη Β ο νιοστός όρος αν τεσσάρων αριθµητικών προόδων. Να
γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράµµα τον
αριθµό της Στήλης Β που αντιστοιχεί στο σωστό νιοστό όρο.
Στήλη Α Στήλη Β
α. α1 = 1, ω = −2 1. αν = −ν
β. α1 = 0, ω = 3 2. αν = 4ν − 3
γ. α1 = −1, ω = −1 3. αν = 3 − 2ν
4. αν = 3ν − 3
(Μονάδες 6)
Β2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας την
ένδειξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση.
α) Οι αριθµοί –5,5,15 µε τη σειρά που σας δίνονται, είναι διαδοχικοί όροι
αριθµητικής προόδου.
β) Ο εικοστός όρος της αριθµητικής προόδου 10,7,4,... είναι ίσος µε 20.
γ) Σε κάθε αριθµητική πρόοδο ( α ν ) για τους όρους της α 2 , α 4 , α6 ισχύει η
σχέση 2α 4 = α 2 + α 6 . (Μονάδες 4,5)
Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Αν σε µια γεωµετρική πρόοδο ο πρώτος όρος είναι ίσος µε 1 και ο λόγος ίσος µε 2,
τότε το άθροισµα των πρώτων ν όρων της είναι ίσο µε:
2ν − 1
Α. Β. 2ν − 1 Γ. 2ν−1 ∆. 1 − 2ν Ε. Κανένα από τα προηγούµενα.
2
(Μονάδες 2)
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
∆ίνεται το πολυώνυµο Ρ ( x ) = αx 3 + (β − 1) x 2 − 3x − 2β + 6 , όπου α, β πραγµατικοί αριθµοί.
α) Αν ο αριθµός 1 είναι ρίζα του πολυωνύµου P ( x ) και το υπόλοιπο της διαίρεσης
του P ( x ) µε το x + 1 είναι ίσο µε 2, τότε να δείξετε ότι α = 2 και β = 4 .
(Μονάδες 15)
β) Για τις τιµές των α και β του ερωτήµατος α), να λύσετε την εξίσωση P ( x ) = 0 .
(Μονάδες 10)
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
∆ίνεται η συνάρτηση f ( x ) = 2ηµxσυνx − 2ηµ 2 x − 4συν 2 x , όπου x πραγµατικός
αριθµός.
α) Να µετατρέψετε τη συνάρτηση f στη µορφή f ( x ) = ρηµ ( 2x + φ ) + k , όπου ρ,φ,k
πραγµατικοί αριθµοί και ρ > 0 . (Μονάδες 9)

β) Να βρείτε για ποιες τιµές του x η συνάρτηση f παίρνει τη µέγιστη τιµή και ποια είναι
αυτή. (Μονάδες 6)
 π
γ) Να λύσετε την εξίσωση f ( x ) − f  x +  = 2 στο διάστηµα [0, π] . (Μονάδες 10)
 4
ΖΗΤΗΜΑ 4ο
Ένας πληθυσµός βακτηριδίων τριπλασιάζεται σε αριθµό κάθε ώρα.
Α. Αν αρχικά υπάρχουν 10 βακτηρίδια, να βρείτε το πλήθος των βακτηριδίων ύστερα
από 6 ώρες. (Μονάδες 9)
Β. Στο τέλος της έκτης ώρας ο πληθυσµός των βακτηριδίων ψεκάζεται µε µια ουσία, η
οποία σταµατά τον πολλαπλασιασµό τους και συγχρόνως προκαλεί την καταστροφή
33 ⋅10 βακτηριδίων κάθε ώρα.

Β1. Να βρείτε το πλήθος των βακτηριδίων που αποµένουν 20 ώρες µετά τον
ψεκασµό. (Μονάδες 8)
Β2. Μετά από πόσες ώρες από τη στιγµή του ψεκασµού θα καταστραφούν όλα τα
βακτηρίδια; (Μονάδες 8)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α1. αν = α1 + ( ν − 1) ω
α+γ
Α2. β =
2
Α3. Θεωρία
Β1. α → 3 β→4 γ→1
Β2. α → Σ β→Λ γ→Σ
Β3. Β
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
P (1) = 0 α + β − 1 − 3 − 2β + 6 = 0 α − β + 2 = 0 −2β = −8 β = 4
α)  ⇔ ⇔ ⇔ ⇔
P ( −1) = 0 −α + β − 1 + 3 − 2β + 6 = 2 −α − β + 8 = 2 α − 4 + 2 = 0 α = 2
β) P ( x ) = 2x 3 + 3x 2 − 3x − 2 = 0
2 3 −3 −2 1
2 5 2
2 5 2 0
1
( )
⇔ ( x − 1) 2x 2 + 5x + 2 = 0 ⇔ x = 1, x = −2, x = −
2
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
α) f ( x ) = 2ηµxσυνx − 2ηµ 2 x − 4συν 2 x
= ηµ2x − 2ηµ 2 x − 2συν 2 x − 2συν 2 x
( )
= ηµ2x − 2 ηµ 2 x + συν 2 x − 2συν 2 x
= ηµ2x − 2 − 2συν 2 x
= ηµ2x − 2 − (1 + συν 2x )
= ηµ2x − 2 − 1 − συν2x
= ηµ2x − συν 2x − 3
Φέρνουµε την παράσταση g ( x ) = ηµ 2x − συν 2x στη µορφή
2
g ( x ) = ρηµ ( 2x + φ ) όπου: ρ = 12 + ( −1) = 2 και φ τέτοια ώστε:
 1 2
συνφ = =
 2 2 π
 ⇒φ=− .
ηµφ = − 1 2 4
 =−
2 2
 π
Άρα g ( x ) = 2ηµ  2x −  .
 4
 π
Έτσι η f ( x ) = 2ηµ  2x −  − 3
 4
 π  π π
β) Η f παίρνει την µέγιστη τιµή όταν ηµ  2x −  = 1 ⇔ ηµ  2x −  = ηµ ⇔
 4  4 2
π π 3π 3π
2x − = 2 κπ + ⇔ 2x = 2 κπ + ⇔ x = κπ + , κ ∈ ] µε f max = 2 − 3
4 2 4 8
 π
γ) Η εξίσωση f ( x ) − f  x +  = 2 γίνεται
 4
 π   π π 
2ηµ  2x −  − 3 −  2ηµ  2x + −  − 3 = 2 ⇔
 4   2 4 
 π  π
2ηµ  2x −  − 3 − 2ηµ  2x +  + 3 = 2 ⇔
 4  4
 π  π
ηµ  2x −  − ηµ  2x +  = 1 ⇔
 4  4
π π π π
ηµ2x ⋅συν − ηµ ⋅ συν2x − ηµ2x ⋅συν − ηµ ⋅ συν2x = 1 ⇔
4 4 4 4
π 2
−2 ⋅ συν 2x ⋅ ηµ = 1 ⇔ −2συν 2x ⋅ =1⇔
4 2
2 3π
συν 2x = − ⇔ συν 2x = συν ⇔
2 4
3π
 3π  3π x=
 2x = 2 κπ ±  x = κπ ± 8
 4 ⇔ 8 ⇔
 x ∈ [0, π]  x ∈ [0, π] 5π
  x=
8
ΖΗΤΗΜΑ 4ο
Α. Έστω α1 = 10 ο αριθµός των βακτηριδίων αρχικά. Τότε ύστερα από 1 ώρα ο
αριθµός των βακτηριδίων θα είναι α 2 = 3 ⋅ α1 = 10 ⋅ 3 , ύστερα από 2 ώρες θα είναι
α3 = 3 ⋅ α 2 = 3 ⋅ (10 ⋅ 3) = 10 ⋅ 32 οπότε συµπεραίνουµε ότι ο αριθµός των
βακτηριδίων αποτελεί Γεωµετρική Πρόοδο µε α1 = 10 και λ = 3 . Έτσι ύστερα
από 6 ώρες ο αριθµός των βακτηριδίων θα είναι: α7 = α1 ⋅ λ 6 = 10 ⋅ 36 βακτηρίδια.
Β. 1) Το πλήθος των βακτηριδίων µόλις γίνει ο ψεκασµός είναι β1 = α 7 = 10 ⋅ 36 ,
1 ώρα µετά τον ψεκασµό θα είναι: β2 = β1 − 10 ⋅ 33 = 10 ⋅ 36 − 10 ⋅ 33 και 2
ώρες µετά τον ψεκασµό θα είναι: β3 = β2 − 10 ⋅ 33 = 10 ⋅ 36 − 2 ⋅10 ⋅ 33 . Οπότε
παρατηρούµε ότι ο αριθµός των βακτηριδίων που αποµένουν µετά από ν

ώρες από τον ψεκασµό θα είναι ο ( ν + 1) τάξης όρος Αριθµητικής Προόδου
µε β1 = 10 ⋅ 36 και ω = −10 ⋅ 33 . Έτσι µετά από 20 ώρες από τον ψεκασµό θα
έχω: ( )
β21 = β1 + 20ω = 10 ⋅ 36 − 20 ⋅10 ⋅ 33 = 10 ⋅ 33 ⋅ 33 − 20 ⇒ β21 = 70 ⋅ 33
βακτηρίδια.
2) Έστω ότι όλα τα βακτηρίδια καταστρέφονται µετά από ν ώρες. Τότε θα
(
πρέπει βν+1 = 0 ⇔ β1 + ν ⋅ ω = 0 ⇔ 36 ⋅10 + ν ⋅ −10 ⋅ 33 = 0 ⇔ )
( )
10 ⋅ 33 33 − ν = 0 ⇔ ν = 27 . Άρα τα βακτηρίδια καταστρέφονται µετά από
27 ώρες.
Επιµέλεια: ΑΡΣΕΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΣΟΣ
ΣΤΕΦΑΝΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
ΡΟΥΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ
ΘΕΜΑ 1ο
Α1. Σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ µε διάµεσο ΑΜ να αποδείξετε ότι το άθροισµα των τετραγώνων δύο πλευρών του
ισούται µε το διπλάσιο του τετραγώνου της διαµέσου που περιέχεται µεταξύ των πλευρών αυτών, αυξηµένο κατά
το µισό του τετραγώνου της τρίτης πλευράς, δηλαδή:
ΒΓ 2
ΑΒ 2 + ΑΓ2 = 2 ΑΜ 2 +
2
Μονάδες 10
Α2. Σε τρίγωνο ΑΒΓ µε ΑΒ<ΑΓ να συµπληρώσετε τη σχέση:
ΑΓ2 – ΑΒ2 = ……………
ώστε να εκφράζει το δεύτερο θεώρηµα των διαµέσων.
Μονάδες 2,5
Β. Να γράψετε στο τετράδιο σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση για καθένα από τα ερωτήµατα
Β1 και Β2.
Β1. Σε τρίγωνο ΑΒΓ δίνονται: β = 8, γ = 6 και µα = 5. Η πλευρά α είναι ίση µε:
Α. 7 Β. 4 Γ. 10 ∆. 9 Ε. 11
Μονάδες 6,5
Β2. Σε τρίγωνο ΑΒΓ δίνονται α = 4, β = 7, γ =5, Α∆ το ύψος και ΑΜ η διάµεσος.
Η προβολή ∆Μ της διαµέσου ΑΜ πάνω στην πλευρά α είναι ίση µε:
Α.4 Β.8 Γ. 8/3 ∆.5 Ε.3
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ 2ο
∧ ∧
∆ίνεται ορθογώνιο τραπέζιο ΑΒΓ∆ µε ΑΒ//Γ∆, ΑΒ < Γ∆, A = ∆ = 90ο , ΑΒ = 4, Α∆ = 3, ΒΓ = 5.
Να υπολογίσετε:
α) την προβολή της ΒΓ πάνω στη ∆Γ
Μονάδες 9
β) το εµβαδόν του τραπεζίου ΑΒΓ∆
Μονάδες 9
γ) το εµβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ 3ο
Σε κύκλο (Ο, R) είναι εγγεγραµµένο ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ µε πλευρά ΑΒ = 15.
Να υπολογίσετε:
α) την ακτίνα R του κύκλου
Μονάδες 6
β) το εµβαδόν του κυκλικού δίσκου (Ο,R)
Μονάδες 6
γ) το εµβαδόν του ισόπλευρου τριγώνου ΑΒΓ
Μονάδες 6
δ) το εµβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τον κύκλο και το ισόπλευρο τρίγωνο.
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ 4ο
∆ίνεται κύκλος (Ο, R) και µια διάµετρος του ΑΒ. Από ένα σηµείο Μ του κύκλου, διαφορετικό των Α και Β,
φέρουµε κάθετη στη διάµετρο ΑΒ, που τέµνει τον κύκλο στο σηµείο Ζ και τη διάµετρο στο σηµείο ∆. Επί της ΑΒ
θεωρούµε το ευθύγραµµο τµήµα ΟΓ = Ο∆ και φέρουµε τη ΜΓ, που τέµνει τον κύκλο στο σηµείο Ε. Να
αποδείξετε ότι:
α) Μ∆2 = Α∆⋅∆Β
Μονάδες 6
β) ΜΓ⋅ΓΕ = Μ∆⋅∆Ζ = R2 – Ο∆2
Μονάδες 6
γ) ΜΓ2 + Μ∆2 = 2(R2 + Ο∆2)
Μονάδες 5
ΜΓ Μ∆ R 2 + Ο∆2
δ) + =2 2
ΓΕ ∆Ζ R − Ο∆2
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 1ο
Α1) Θεωρία (βλ. σχολικό βιβλίο σελ. 218)
Α
Α2) ΑΓ2 – ΑΒ2 = 2⋅ΒΓ⋅Μ∆, όπου Μ∆ η προβολή της διαµέσου ΑΜ στη βάση ΒΓ.
α2
Β1) Σωστό το Γ. (Από β2 + γ 2 = 2µα2 + άρα α = 10)
2
Β Γ
Β2) Σωστό το Ε. (Από β2 − γ 2 = 2α ⋅ ∆Μ άρα ∆Μ = 3) ∆ Μ
ΘΕΜΑ 2ο
Φέρνουµε ΒΕ⊥Γ∆.
α) Είναι ΒΕ = Α∆ = 3 (ΑΒΕ∆ ορθ. παρ/µο)
∆
Α 4 Β
Πυθαγόρειο Θεώρηµα στο ΒΕΓ : 5
ΕΓ2 = ΒΓ2 – ΒΕ2 = 52 – 32 = 16. Άρα ΕΓ = 4. 3
β) Είναι ∆Ε = ΑΒ = 4 και ∆Γ = ∆Ε + ΕΓ = 4 + 4 = 8.
( ΑΒ + ∆Γ) ⋅ Α∆ (4 + 8) ⋅ 3 ∆ Ε Γ
Ισχύει E ΑΒΓ∆ = = = 18
2 2
1 1
γ) Είναι Ε ∆ΒΓ = ∆Γ ⋅ ΒΕ = 8 ⋅ 3 = 12
2 2
ΘΕΜΑ 3ο
15 Α
α) Ισχύει λ 3 = R 3 ⇒ 15 = R 3 ⇒ R = ⇒
3
15 3
⇒R= 2
⇒R =5 3
3
β) Είναι E κ = π ⋅ R 2 = π ⋅ 5 3 ( ) = 75π
2
Β λ3 Γ
λ 32 2
⋅ 3 15 ⋅ 3 225 3
γ) Είναι Ε ΑΒΓ = = =
4 4 4
225 3  3 3 
δ) Είναι Ε x = Ε κυκλου − Ε ΑΒΓ = 75π − = 75 π −
4  4 

ΘEMA 4ο
∧
α) Επειδή ΑΜΒ = 90 ο (εγγεγραµµένη που βλέπει σε ηµικύκλιο) από µετρικές σχέσεις στο ορθογώνιο έπεται:
Μ∆2 = Α∆⋅∆Β
β) Είναι: ΜΓ⋅ΓΕ = ΓΑ⋅ΓΒ = (R + ΟΓ)(R – ΟΓ) = (R + Ο∆)(R – Ο∆) = R2 – Ο∆2
Μ∆⋅∆Ζ = ∆Α⋅∆Β = (R + Ο∆)(R – Ο∆) = R2 – Ο∆2
Μ
Οπότε τελικά ΜΓ⋅ΓΕ = Μ∆⋅∆Ζ = R2 – Ο∆2
ο
γ) Από 1 Θ. ∆ιαµέσων στο τρίγωνο Μ∆Γ:
∆Γ 2 A B
ΜΓ 2 + Μ∆2 = 2ΜΟ 2 + έτσι Ε Γ Ο ∆
2
ΜΓ 2 + Μ∆2 = 2R 2 +
(2Ο∆ )2 ⇔ ΜΓ 2 + Μ∆2 = 2R 2 + 4Ο∆2 Ζ
2 2
⇔ ΜΓ 2 + Μ∆2 = 2 R 2 + Ο∆2 ( )
δ) Αξιοποιώντας τα ερωτήµατα (β) και (γ), αρκεί για το ερώτηµα (δ) να δείξω ότι:
ΜΓ Μ∆ ΜΓ 2 + Μ∆2
+ = ⇔
ΓΕ ∆Ζ ΜΓ ⋅ ΓΕ
ΜΓ ⋅ ∆Ζ + Μ∆ ⋅ ΓΕ ΜΓ 2 + Μ∆2
⇔ = ⇔
ΓΕ ⋅ ∆Ζ ΜΓ ⋅ ΓΕ
ΜΓ ⋅ ∆Ζ + Μ∆ ⋅ ΓΕ ΜΓ 2 + Μ∆2
⇔ = ⇔
∆Ζ ΜΓ
⇔ ΜΓ 2 ⋅ ∆Ζ + Μ∆ ⋅ ΓΕ ⋅ ΜΓ = ΜΓ 2 ⋅ ∆Ζ + Μ∆2 ⋅ ∆Ζ ⇔
⇔ Μ∆ ⋅ ΓΕ ⋅ ΜΓ = Μ∆2 ⋅ ∆Ζ ⇔
⇔ ΓΕ ⋅ ΜΓ = Μ∆ ⋅ ∆Ζ που ισχύει από το (β).
Θέµα 1ο
Α.1. Να γράψετε την εξίσωση του κύκλου που έχει κέντρο Κ(xo, yo) και ακτίνα ρ.
Μονάδες 2
Α.2. Πότε η εξίσωση x 2 + y 2 + Ax + By + Γ = 0 παριστάνει κύκλο; Ποιο είναι το κέντρο του και ποια η ακτίνα
του;
Μονάδες 4,5
Α.3. Να αποδείξετε ότι η εφαπτοµένη ε του κύκλου C: x 2 + y 2 = ρ 2 σε ένα σηµείο του Α(x1, y1) έχει εξίσωση
xx1 + yy1 = ρ 2 .
Μονάδες 6
Β.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
∆ίνεται κύκλος x 2 + y 2 = 10 και το σηµείο του Μ(1, -3). Η εφαπτοµένη του κύκλου στο σηµείο Μ έχει εξίσωση:
1
Α. x + 3y = 10 Β. 5x - y = 8 Γ. x - 3y = 10 ∆. 3x + 2y = 3 Ε. x + y = 5
2
Μονάδες 4
Β.2. Στη Στήλη Α δίνονται οι εξισώσεις που παριστάνουν κύκλους και στη Στήλη Β τα κέντρα των κύκλων και
οι ακτίνες τους. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράµµα τον αριθµό της
Στήλης Β που αντιστοιχεί στη σωστή εξίσωση του κύκλου.
α. x 2 + y 2 - 6x + 4y - 3 = 0 1. Κ(0, -1), ρ = 2
β. x 2 + (y + 1) 2 = 4 2. Κ(3, -2), ρ = 1
3. Κ(3, -2), ρ = 4
Μονάδες 4
B.3. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας την ένδειξη Σωστό ή Λάθος
δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση.
α. Το σηµείο (1, -1) ανήκει στον κύκλο x 2 + y 2 = 2 .
β. Ο κύκλος x 2 + y 2 = 4 και η ευθεία y = 2x εφάπτονται.
γ. η εξίσωση x 2 + y 2 + λ 2 = 0 , όπου λ πραγµατικός αριθµός, είναι εξίσωση κύκλου.
Μονάδες 4,5
Θέµα 2ο
Θεωρούµε του ακεραίους της µορφής α = 6k + υ µε 0 ≤ υ < 6 και k ακέραιος.
Να δείξετε ότι:
α) οι παραπάνω ακέραιοι α που δεν είναι πολλαπλάσια του 2 ή του 3 παίρνουν τη µορφή α = 6k + 1 ή τη µορφή α
= 6k + 5, όπου k ακέραιος.
Μονάδες 10
β) το τετράγωνο κάθε ακεραίου αριθµού της µορφής του ερωτήµατος (α) µπορεί να πάρει τη µορφή: α 2 = 3µ + 1 ,
όπου µ ακέραιος.
Μονάδες 10
γ) η διαφορά των τετραγώνων δύο ακεραίων του ερωτήµατος (α) είναι πολλαπλάσιο του 3.
Μονάδες 5
Θέµα 3ο
G G G G G G
Για τα διανύσµατα α, β ισχύουν οι σχέσεις 2α + 3β = (4, -2) και α - 3β = (-7, 8) .
G G
α) Να δείξετε ότι α = (-1, 2) και β = (2, -2) .
Μονάδες 7
G G G G
β) Να βρεθεί ο πραγµατικός αριθµός k, ώστε τα διανύσµατα kα + β και 2α + 3β να είναι κάθετα.
Μονάδες 8
G
γ) Να αναλυθεί το διάνυσµα γ = (3, -1) σε δύο κάθετες συνιστώσες, από τις οποίες η µία να είναι παράλληλη στο
G
διάνυσµα α .
Μονάδες 10
Θέµα 4ο
Σε καρτεσιανό σύστηµα συντεταγµένων Oxy, η εξίσωση ευθείας (λ - 1)x + (λ + 1)y - λ - 3 = 0 , όπου λ
πραγµατικός αριθµός, περιγράφει τη φωτεινή ακτίνα που εκπέµπει ένας περιστρεφόµενος φάρος Φ.
α) Να βρείτε τις συντεταγµένες του φάρου Φ.
Μονάδες 8
β) Τρία πλοία βρίσκονται στα σηµεία Κ(2, 2), Λ(-1, 5)και Μ(1, 3). Να βρείτε τις εξισώσεις των φωτεινών ακτινών
που διέρχονται από τα πλοία Κ, Λ και Μ.
Μονάδες 4,5
γ) Να υπολογίσετε ποιο από τα πλοία Κ και Λ βρίσκεται πλησιέστερα στη φωτεινή ακτίνα που διέρχεται από το
πλοίο Μ.
Μονάδες 6
δ) Να υπολογίσετε το εµβαδόν της θαλάσσιας περιοχής που ορίζεται από το φάρο Φ και τα πλοία Λ και Μ.
Μονάδες 6,5
Θέµα 1ο
Α.1. Ορισµός
Α.2. A 2 + B2 - 4Γ > 0
 Α Β
Το κέντρο του κύκλου είναι το Κ  - , -  .
 2 2
Α 2 + Β2 - 4Γ
Η ακτίνα του κύκλου είναι η ρ = .
2
Α.3. Θεωρία.
Β.1. Γ.
Β.2. α → 3 β→1
Β.3. α → Σ β→Λ γ→Λ
Θέµα 2ο
α) Οι ακέραιοι της µορφής α = 6k + υ µε 0 ≤ υ < 6 και k ακέραιο είναι:
¾ Για υ = 0: α = 6k = 2(3 k) = πολλαπλάσιο του 2.
¾ Για υ = 1: α = 6k + 1 = 2⋅3⋅k + 1 (ούτε πολλαπλάσιο του 2 ούτε του 3).
¾ Για υ = 2: α = 6k + 2 = 2(3 k + 1) = πολλαπλάσιο του 2.
¾ Για υ = 5: α = 6k + 5 = 6k + 4 + 1 = 2(3k + 2) + 1 (όχι πολλαπλάσιο του 2) ή α = 6k + 5 = 6k + 3 + 2 = 3(2k +
1) + 2 (όχι πολλαπλάσιο του 3).
Άρα οι ακέραιοι της παραπάνω µορφής που δεν είναι πολλαπλάσια του 2 ή του 3 είναι οι: α = 6k + 1, α = 6k + 5
όπου k ακέραιος.
β) i) α = 6k + 1
α 2 = (6k + 1) 2 = 36k 2 + 12 k + 1 =
= 3(12k 2 + 4k) +1 = 3µ + 1 όπου µ = 12k 2 + 4k ∈ Ζ .
ii) α = 6k + 5
α 2 = (6k + 5) 2 = 36k 2 + 60 k + 25 =
36k 2 + 60k + 24 + 1 = 3(12k 2 + 20k + 8) + 1 =
= 3µ + 1 όπου µ = 12k 2 + 20k + 8 ∈ Ζ .
γ) ∆ύο ακέραιοι β, γ του (α) ερωτήµατος λόγω του (β) ερωτήµατος έχουν τετράγωνα που γράφονται στη µορφή
β 2 = 3µ1 + 1, γ 2 = 3µ 2 + 1, µ1 ,µ 2 ∈ Ζ .
Τότε β 2 - γ 2 = (3µ1 + 1) - (3µ 2 + 1) = 3µ1 - 3µ 2 = 3(µ1 - µ 2 ) = 3λ = πολλαπλάσιο του 3 όπου λ = µ1 - µ 2 ∈ Ζ .
Θέµα 3ο
G G
2α + 3β = (4, -2) ( + ) G
α. Είναι G G  ⇒ 3α = (4, -2) + (-7, 8) ⇒
α - 3β = (-7, 8) 
G G 1 G
⇒ 3α = (-3, 6) ⇒ α = (-3, 6) ⇒ α = (-1, 2)
3
G G G
α - 3β = (-7, 8) ⇒ (-1,2) - 3β = (-7, 8) ⇒
G G
⇒ -3β = (-7, 8) - (-1, 2) ⇒ -3β = (-6, 6) ⇒
G 1 G
⇒ β = - (-6, 6) ⇒ β = (2, -2)
3
G G
β. Είναι kα + β = k(-1, 2) + (2, -2) = (-k + 2, 2k - 2)
G G
και 2α + 3β = (4, -2) από υπόθεση.
G G G G G G G G
Άρα (kα + β) ⊥ (2α + 3β) ⇒ (kα + β) ⋅ (2α + 3β) = 0 ⇒
⇒ (-k + 2) ⋅ 4 + (2k - 2) ⋅ (-2) = 0 ⇒ -4k + 8 -4k + 4 = 0 ⇒
3
⇒ -8k = -12 ⇒ k =
2
G G G G G G G G G G G G
γ. Έστω γ1 , γ 2 οι συνιστώσες του γ . Είναι γ = γ1 + γ 2 µε γ1 // α . Επειδή γ1 ⊥ γ 2 έχουµε γ 2 ⊥ α .
G G G G
Ισχύει γ1 = λα ⇒ γ1 = λ(-1, 2) ⇒ γ1 = (-λ, 2λ).
G G G G G G G G G G G G G G
Πολλαπλασιάζουµε τη σχέση γ = γ1 + γ 2 επί α και έχουµε α ⋅ γ = α ⋅ γ1 + α ⋅ γ 2 ⇒ α ⋅ γ = α ⋅ γ1 αφού
G G G G
γ 2 ⊥ α ⇒ α ⋅ γ 2 = 0. Άρα -1⋅3 + 2⋅(-1) = -1⋅(-λ) + 2⋅2λ ⇒ -5 = 5λ ⇒ λ = -1.
G G G G G G G
Εποµένως γ1 = (1, -2) (αντίθετο του α ) και γ 2 = γ - γ1 ⇒ γ 2 = (3, -1) - (1, -2) ⇒ γ 2 = (2, 1).
G
γ2 G
γ
G
γ1
G
α
Θέµα 4ο
α) Για λ = 1 η (λ - 1)x + (λ + 1)y - λ - 3 = 0 (1) γίνεται 2y - 4 = 0 ⇔ y = 2 (2).
Για λ = 0 η (λ - 1)x + (λ + 1)y - λ - 3 = 0 γίνεται -x + y - 3 = 0 (3).
(3)
Η (2) ⇒ -x + 2 - 3 = 0 ⇔ x = -1.
Άρα οι ευθείες των σχέσεων (2) και (3) τέµνονται στο Φ(-1, 2). Το σηµείο Φ επαληθεύει την εξίσωση (1) για κάθε
λ∈R διότι (λ - 1)⋅(-1) + (λ + 1)⋅2 - λ - 3 = 0 ⇔ -λ + 1 + 2λ + 2 - λ - 3 = 0 ⇔ 0 = 0 ισχύει.
Άρα ο φάρος έχει συντεταγµένες (-1, 2).
β) ΚΦ: επειδή yκ = yΦ = 2 είναι (ΛΦ) // xx, άρα η εξίσωση της ευθείας ΚΦ είναι y = 2.
ΛΦ: επειδή xΛ = xΦ = -1 είναι ΛΦ // yy, άρα η εξίσωση της ευθείας ΛΦ είναι x = -1.
3-2 1 1
ΜΦ: λ ΜΦ = = . Άρα y - 2 = (x + 1) ⇔
1+1 2 2
⇔ 2y - 4 = x + 1 ⇔ x - 2y + 5 = 0.
2-4+5 3
γ) d(Κ, ΦΜ) = =
5 5
-1 -10 + 56
d(Λ, ΦΜ) = = .
5 5
Άρα το πλοίο Κ βρίσκεται πλησιέστερα στην ευθεία ΦΜ.
Λ 5
Μ
Φ
Κ
-1 1 2
→ →
δ) Είναι ΛΦ = (-1 + 1, 2 - 5) = (0, -3) και ΛΜ = (1 + 1, 3 - 5) = (2, -2).
 ∆  1  → →
 1 0 −3 1
Άρα  ΛΦΜ  = det  ΛΦ, ΛΜ  = | | = 6 = 3τ.µ.
  2   2 2 −2 2
Θέµα 1ο
Α. Να δείξετε ότι, σε ορθοκανονικό σύστηµα συντεταγµένων Oxy, η εξίσωση του κύκλου C, µε κέντρο
K ( x 0 , y 0 ) και ακτίνα ρ, είναι ( x - x 0 ) + ( y - y 0 ) = ρ 2
2 2
Μονάδες 12,5
Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση για καθένα από τα ερωτήµατα
Β1 και Β2.
Β1. Το κέντρο Κ και η ακτίνα ρ του κύκλου ( x - 2 ) + ( y + 1) = 4 είναι:
2 2
α) Κ(2, -1), ρ = 4 β) Κ(2, -1), ρ = 2

γ) Κ(-2, 1), ρ = 2 δ) Κ(-2, 1), ρ = 4
Μονάδες 2,5
Β2. Το κέντρο του κύκλου ( x - 1) + ( y - 2 ) = 25 ανήκει στην ευθεία:
2 2
α) y = x + 2 β) y = 2x - 1
γ) 2x + y = 5 δ) 3x + 2y = 7
Μονάδες 4
Β3. ∆ίνεται ο κύκλος C µε εξίσωση: x 2 + y 2 = 49.
Να γράψετε στο τετράδιό σας τα σηµεία της στήλης Ι και δίπλα τον αριθµό της στήλης ΙΙ που αντιστοιχεί στη
σωστή απάντηση.
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
Α(0, 7) 1. εσωτερικό σηµείο του κύκλου C
Β(3, 4) 2. σηµείο του κύκλου C
Γ(7, -2) 3. εξωτερικό σηµείο του κύκλου C
∆(-7, 0)
Μονάδες 6
Θέµα 2ο
Ένας γιατρός παίρνει δύο διαδοχικές µετρήσεις της αρτηριακής πίεσης ενός ασθενούς µε διαφορά λίγων λεπτών.
Κατά την πρώτη µέτρηση η πίεση του ασθενούς βρέθηκε 15,6, ενώ κατά τη δεύτερη µέτρηση η πίεση βρέθηκε
14,4.
Α. Υποθέτοντας ότι η πραγµατική τιµή της πίεσης βρίσκεται µεταξύ των δύο αυτών τιµών, να βρείτε ποια από τις
δύο αυτές τιµές είναι προσέγγιση µε έλλειψη και ποια προσέγγιση µε υπέρβαση.
Μονάδες 5
Β. Αν θεωρήσουµε ως προσεγγιστική τιµή της πίεσης το µέσο όρο των δύο προηγούµενων τιµών, να βρείτε:
α) την ακρίβεια της προσέγγισης,
Μονάδες 10
β) τη σχετική ακρίβεια της προσέγγισης.
Μονάδες 10
Θέµα 3ο
Ένα προϊόν έχει αρχική τιµή 100.000 δρχ.
α) Ποια είναι η τελική τιµή του προϊόντος, αν στην αρχική τιµή γίνει αύξηση 12% και στη συνέχεια έκπτωση 8%;
Μονάδες 7
β) Να αποδείξετε ότι η τελική τιµή πώλησης του προϊόντος δεν αλλάζει, αν στο προϊόν γίνει αρχικά έκπτωση 8%
και στη συνέχεια έκπτωση 12% ή αν γίνει αρχικά έκπτωση 12% και στη συνέχεια έκπτωση 8%.
Μονάδες 9
γ) Να αποδείξετε ότι η τιµή πώλησης, στην περίπτωση που γίνεται έκπτωση 20% στην αρχική τιµή, είναι
µικρότερη από την τιµή πώλησης που προκύπτει από το ερώτηµα β).
Μονάδες 9
Θέµα 4ο
Τα σχέδια κατασκευής του υπόγειου σιδηρόδροµου (ΜΕΤΡΟ) µιας πόλης, σ’ ένα ορθοκανονικό σύστηµα
συντεταγµένων Oxy, περιλαµβάνουν:
G G G G G
( )
Τη γραµµή Γ1 µε διανυσµατική εξίσωση ε1: r = 2 i + j + λ i + 3j , λ∈R και τη γραµµή Γ2, που διέρχεται από το
G
σταθµό Σ(-3, 2) και είναι παράλληλη στο διάνυσµα u = (2, -1).
α) Να βρεθεί η εξίσωση της γραµµής Γ1 στη µορφή Ax + By + Γ = 0.
Μονάδες 5
β) Να βρεθεί η εξίσωση της γραµµής Γ2 στην ίδια µορφή µε το ερώτηµα α).
Μονάδες 7
γ) Στο σηµείο Ο(0, 0) πρέπει να κατασκευαστεί ένας νέος σταθµός, που θα εξυπηρετεί µια συγκεκριµένη περιοχή.
∆εδοµένου ότι το κόστος κατασκευής ανά µονάδα µήκους γραµµής είναι το ίδιο για όλες τις περιοχές, µε ποια από
τις γραµµές Γ1 και Γ2 πρέπει να συνδεθεί ο νέος σταθµός έτσι, ώστε η γραµµή σύνδεσής του να έχει το µικρότερο
κόστος;
Μονάδες 13
Θέµα 1ο
Α. Θεωρία βιβλίου σελίδα 134.
Β. Β1 → β Β2 → δ Β3 → Α - 2, Β - 1, Γ - 3, ∆ - 2
Θέµα 2ο
Α. Επειδή η πραγµατική τιµή της πίεσης βρίσκεται µεταξύ των 14,4 και 15,6, η προσέγγιση µε έλλειψη είναι 14,4
και η προσέγγιση µε υπέρβαση είναι 15,6.
14,4 + 15,6 30
Β. Ο µέσος όρος των δύο προηγούµενων τιµών είναι = = 15.
2 2
Τότε παίρνουµε ως προσεγγιστική τιµή την α = 15.
Αν x η πραγµατική τιµή της πίεσης τότε 14,4 ≤ x ≤ 15,6 ⇔14,4 - 15 ≤ x - 15 ≤ 15,6 - 15 ⇔
⇔ -0,6 ≤ x - 15 ≤ 0,6 ⇔ x - 15 ≤ 0,6.
α) Η ακρίβεια της προσέγγισης είναι σ = 0,6.
σ 0,6 0,6
β) Η σχετική ακρίβεια της προσέγγισης είναι ε = = = = 0,04 ή ε = 4%.
α 15 15
Θέµα 3ο
12
α) 1ος τρόπος: Ο δείκτης εξέλιξης στην αύξηση είναι ε 01 = 1 + = 1,12 ενώ στην έκπτωση είναι
100
8
ε12 = 1 - = 0,92. Άρα από τον πολλαπλασιαστικό τύπο έχουµε ε 02 = ε 01 ⋅ ε12 = 1,12 ⋅ 0,92 = 1,0304. Οπότε η
100
α
τελική τιµή από τον τύπο ε 02 = 2 γίνεται α 2 = ε 02 ⋅ α 0 = 100.000 ⋅ 1.0304 = 103.040 δρχ.
α0
2ος τρόπος: Η τιµή του προϊόντος µε την πρώτη αύξηση 12% γίνεται
12
α1 = 100.000 + 100.000 = 100.000 + 12.000 = 112.000 δρχ. Στη συνέχεια γίνεται στην τιµή αυτή έκπτωση
100
8
8%, άρα έχουµε τελική τιµή α τελ = 112.000 - 112.000 = 112.000 - 8.960 = 103.040 δρχ.
100
8 12
β) Στην πρώτη περίπτωση οι δείκτες εξέλιξης είναι ε 01 = 1 - = 0,92 και ε12 = 1 - = 0,88 οπότε ο
100 100
συνολικός δείκτης εξέλιξης θα είναι ε 02 = 0,92 ⋅ 0,88 = 0,8096 . Στη δεύτερη περίπτωση οι δείκτες εξέλιξης είναι
12 8
ε 01 = 1 - = 0,88 και ε12 = 1 - = 0,92 οπότε ο συνολικός δείκτης εξέλιξης θα είναι
100 100
ε 02 = 0,88 ⋅ 0,92 = 0,8096 . Άρα βλέπουµε ότι η τελική τιµή του προϊόντος θα είναι ίδια και στις δύο περιπτώσεις
αφού έχουµε ίσους δείκτες εξέλιξης.
20
γ) 1ος τρόπος: Στην περίπτωση που έχουµε έκπτωση 20% ο δείκτης εξέλιξης είναι ε 01′ = 1 - = 0,8 . Από το β)
100
έχουµε ότι ε = 0,8096 . Άρα ε ′ < ε οπότε η τιµή πώλησης θα είναι µικρότερη σε αυτή την περίπτωση.
02 01 02
2ος τρόπος: Από το β) έχουµε ότι ε 02 = 0,8096 , άρα το ποσοστό µείωσης θα είναι
t = ε 02 - 1 ⋅ 100 = 0,8096 - 1 ⋅ 100 = -0,1904 ⋅ 100 = 19,04%. Άρα το ποσοστό µείωσης είναι µεγαλύτερο στη γ)
περίπτωση οπότε έχουµε και τη µικρότερη τιµή πώλησης.
Θέµα 4ο
α) Η πρώτη γραµµή (Γ1) του ΜΕΤΡΟ σε ορθοκανονικό σύστηµα συντεταγµένων Oxy έχει διανυσµατική εξίσωση
G G G G G G G G
( )
ε1: r = 2i + j + λ i + 3j , λ∈R. Άρα διέρχεται από σηµείο µε διάνυσµα θέσης r0 = 2i + j και είναι παράλληλη
G G G x-2 y-1
στο διάνυσµα v = i + 3j . Έτσι έχει καρτεσιανή εξίσωση = ή 3x - 6 = y - 1 ή ε1: 3x - y - 5 = 0 .
1 3
G
β) Η δεύτερη γραµµή (Γ2) διέρχεται από το σηµείο Σ(-3, 2) και είναι παράλληλη στο διάνυσµα u(2, -1) . Άρα έχει
x - (-3) y-2
καρτεσιανή εξίσωση = ή -x - 3 = 2y - 4 ή ε 2 : x + 2y - 1 = 0 .
2 -1
γ) Στην αρχή των αξόνων Ο(0, 0) του συστήµατος θα κατασκευαστεί σταθµός του ΜΕΤΡΟ. Αφού το κόστος
κατασκευής (ανά µονάδα µήκους γραµµής) για τη σύνδεση µε τις δύο γραµµές είναι ίδιο συµφέρει να γίνει η
σύνδεση µε τη γραµµή εκείνη που απέχει µικρότερη (κάθετη) απόσταση από το σηµείο Ο. Άρα θα βρούµε και θα
συγκρίνουµε τις αποστάσεις του σηµείου Ο από τις ευθείες ε1, ε2 (που αντιστοιχούν στις γραµµές Γ1 και Γ2
αντίστοιχα). Είναι:
3⋅0 - 0 - 5 5
d(O, ε1 ) = = µονάδες µήκους.
2
3 + (-1) 2
10
0 + 2⋅0 - 1 1 2
d(O, ε 2 ) = = = µονάδες µήκους.
1 +22 2
5 10
2 5
Αφού < ή d(O, ε2) < d(O, ε1) µικρότερη απόσταση από το Ο έχει ε2 (δηλαδή η γραµµή Γ2) που
10 10
σηµαίνει ότι µας συµφέρει η σύνδεση του νέου σταθµού µε τη γραµµή Γ2.
Γ1
Γ2
1
5/3 2 x
1/2
O 1
-5
ΘΕΜΑ 1ο
Για τις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί
στη σωστή απάντηση.
1. Σηµειακό φορτίο Q δηµιουργεί γύρω του ηλεκτρικό πεδίο. Σε απόσταση r απ' αυτό η ένταση του πεδίου έχει
µέτρο Ε. Σε διπλάσια απόσταση 2r το µέτρο της έντασης του πεδίου:
α. υποτετραπλασιάζεται
β. διπλασιάζεται
γ. είναι το ίδιο
δ. τετραπλασιάζεται.
Μονάδες 3
2. Η αντίσταση ενός χάλκινου αγωγού σταθερής θερµοκρασίας εξαρτάται από:
α. την τάση στα άκρα του
β. την ένταση του ρεύµατος που τον διαρρέει
γ. τις διαστάσεις του αγωγού
δ. τη µάζα του αγωγού.
Μονάδες 3
3. Η δύναµη Laplace που ασκείται σε ρευµατοφόρο αγωγό από οµογενές µαγνητικό πεδίο δεν εξαρτάται από:
α. το µήκος του αγωγού
β. το βάρος του αγωγού
γ. την ένταση του οµογενούς µαγνητικού πεδίου
δ. την ένταση του ηλεκτρικού ρεύµατος.
Μονάδες 3
4. Ο ροοστάτης είναι µία διάταξη µε την οποία:
α. ρυθµίζουµε την ένταση του ρεύµατος
β. µετράµε την τάση
γ. µετράµε την ένταση του ρεύµατος
δ. µετράµε την αντίσταση ενός αγωγού.
Μονάδες 4
5. ∆ύο ίσες αντιστάσεις συνδέονται παράλληλα. Αν η τιµή κάθε αντίστασης είναι R η ισοδύναµη αντίσταση είναι:
α. 2R
β. 4R
γ. R/2
δ. R
Μονάδες 4
6. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράµµα τον αριθµό της στήλης Β,
που αντιστοιχεί στο σωστό φυσικό µέγεθος.
Β
Α
|Q| 1. ∆ύναµη Laplace
α. Κ ηλ
r2
l 2. ∆υναµικό σε σηµείο ηλεκτρικού πεδίου
β. ρ
s
γ. I2R 3. Ισχύς που καταναλώνει αντιστάτης
δ. BIl ηµφ 4. Ένταση ηλεκτρικού πεδίου που οφείλεται
σε σηµειακό ηλεκτρικό φορτίο
5. Αντίσταση ωµικού αγωγού
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 2ο
Α. Πυκνωτής χωρητικότητας C είναι φορτισµένος. Συνδέουµε τους οπλισµούς του αγώγιµα και ο πυκνωτής
αρχίζει να εκφορτίζεται. ΄Οταν η τάση στους οπλισµούς του πυκνωτή γίνει ίση µε το µισό της αρχικής
α) πόσες φορές ελαττώθηκε η ενέργεια του πυκνωτή;
Μονάδες 2
β) να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
Μονάδες 8
Β. ΄Ενα κύκλωµα αποτελείται από πηγή µε στοιχεία Ε, r και αντιστάτη του οποίου η αντίσταση είναι R. Με βάση
την αρχή διατήρησης της ενέργειας να αποδείξετε ότι η ένταση του ρεύµατος στο κύκλωµα δίνεται από τη σχέση
E
I= .
R+r
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 3ο
G
Το παρακάτω σχήµα δείχνει την κατεύθυνση µιας δυναµικής γραµµής ενός οµογενούς ηλεκτρικού πεδίου E .
Α Β Γ
Το µέτρο Ε της έντασης του πεδίου είναι 10N/C. Τα δυναµικά των σηµείων Α και Β είναι 10 V και 8 V,
αντίστοιχα. Στο σηµείο Α αφήνεται ένα θετικό ηλεκτρικό φορτίο q = 10-3C. Να υπολογιστεί:
α) το µέτρο της δύναµης που ασκεί το πεδίο στο φορτίο q
Μονάδες 8
β) το έργο της δύναµης του πεδίου για τη µετακίνηση του φορτίου q από το σηµείο Α µέχρι το σηµείο Β
Μονάδες 8
γ) το δυναµικό του σηµείου Γ, αν το έργο της δύναµης του πεδίου, κατά τη µετακίνηση του φορτίου q από το
σηµείο Α µέχρι το σηµείο Γ, είναι τετραπλάσιο από το έργο της δύναµης του πεδίου κατά τη µετακίνηση του
φορτίου από το σηµείο Α µέχρι το σηµείο Β.
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ 4ο
∆ίνεται το κύκλωµα του παρακάτω σχήµατος.
R1
RΣ R2
A B
Ε, r
Ο αντιστάτης R1 έχει αντίσταση 60 Ω και το σωληνοειδές έχει αντίσταση RΣ = 20 Ω. Το σωληνοειδές έχει µήκος l
=1m και 1000 σπείρες. Το κύκλωµα περιλαµβάνει επίσης τον αντιστάτη R2 µε αντίσταση 10 Ω και πηγή µε
ηλεκτρεγερτική δύναµη Ε =120 V και εσωτερική αντίσταση r = 5 Ω. Να υπολογίσετε:
α) την ισοδύναµη αντίσταση του τµήµατος ΑΒ του εξωτερικού κυκλώµατος
Μονάδες 6
β) την ένταση του ρεύµατος που διαρρέει την πηγή
Μονάδες 6
γ) την ισχύ που καταναλώνεται στον αντιστάτη R1
Μονάδες 6
δ) το µέτρο της έντασης του µαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό του σωληνοειδούς.
Μονάδες 7
−7 Ν
∆ίνεται Κ µ = 10
A2
ΘΕΜΑ 1ο
1. α
2. γ
3. β
4. α
5. γ
6. α → 4, β → 5, γ → 3, δ → 1
ΘΕΜΑ 2ο
Α. α) Η ενέργεια του πυκνωτή είναι 4 φορές µικρότερη σε σχέση µε την αρχική της τιµή.
1
β) Αρχικά ο πυκνωτής έχει ενέργεια U o = CVo2 (1)
2
Τελικά ο πυκνωτής έχει ενέργεια:
2
1 V  1 1 (1)
1
U = C  o  ⇒ U = ⋅ C ⋅ Vo2 ⇒ U = U o
2  2  4 2 4
Β.
Ε, r
R
Η πηγή προσφέρει στο κύκλωµα PE = E ⋅ I (1)
Ο αντιστάτης R καταναλώνει ισχύ PR = I 2 ⋅ R (2)
Ο αντιστάτης r καταναλώνει ισχύ Pr = I2 ⋅ r (3)
Σύµφωνα µε την αρχή διατήρησης της ενέργειας ισχύει:
(1)
E
PE = PR + Pr ⇒ E ⋅ I = I 2 ⋅ ( R + r ) ⇒ I =
(2),(3) R+r
ΘΕΜΑ 3ο
α) Το µέτρο της δύναµης δίνεται:
N
F = E ⋅ q ⇒ F = 10 ⋅ 10−3 C ⇒ F = 10−2 N
C
β) Το ζητούµενο έργο είναι:
WA → B = q ⋅ ( VA − VB ) ⇒ WA → B = 2 ⋅ 10−3 Joule
γ) ∆ίνεται ότι WA →Γ = 4WA → B = 8 ⋅ 10−3 Joule
WA →Γ W
Όµως ισχύει: WA →Γ = q ⋅ ( VA − VΓ ) ⇒ ( VA − VΓ ) = ⇒ VΓ = VA − A →Γ ⇒ VΓ = 2Volt
q q
ΘΕΜΑ 4ο
I1 R1
K Λ
RΣ R2
I IΣ
A B
Ε, r
α) Η ισοδύναµη αντίσταση R1, Σ των αντιστάσεων R1 , R Σ που συνδέονται παράλληλα είναι:
1 1 1
= + ⇒ R 1, Σ = 15Ω .
R1, Σ R1 R Σ
Άρα η ζητούµενη ισοδύναµη αντίσταση του τµήµατος ΑΒ είναι: R AB = R 1, Σ + R 2 ⇒ R AB = 25Ω .
β) Η ισοδύναµη αντίσταση R ολ του κυκλώµατος είναι: Rολ = R AB + r ⇒ Rολ = 30Ω .
Ε
Άρα η ένταση Ι του ρεύµατος που διαρρέει την πηγή δίνεται: Ι = ⇒ I = 4A .
R ολ
γ) Είναι VΚΛ = I ⋅ R1, Σ = 60Volt .
VΚΛ V
Όµως ισχύει: I1 = = 1A και IΣ = ΚΛ = 3A .
R1 RΣ
Οπότε η ισχύς που καταναλώνεται στην αντίσταση R1 είναι: PR1 = I12 ⋅ R 1 ⇒ PR1 = 60W .
G N
δ) Στο εσωτερικό του σωληνοειδούς η ένταση B , δίνεται: B = 4π ⋅ Κ µ ⋅ ⋅ IΣ όπου Ν = 1000σπείρες, l = 1m.
l
−4
Άρα B = 12π ⋅ 10 T .
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το
γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Ένας ανεµιστήρας έχει απόδοση 0,9 και τροφοδοτείται µε ισχύ 200 Watt. Αυτό
σηµαίνει ότι:
α) η ωφέλιµη ισχύς είναι 180 Watt
β) οι απώλειες είναι 90 Watt
γ) η ωφέλιµη ισχύς είναι 20 Watt
δ) οι απώλειες είναι 10 Watt
Μονάδες 5
2. Ένας αλεξιπτωτιστής πέφτει από κάποιο ύψος προς τη γη. Τι από τα παρακάτω
ισχύει για τον αλεξιπτωτιστή;
α) η διατήρηση της µηχανικής ενέργειας
β) το θεώρηµα µεταβολής της κινητικής ενέργειας
γ) η διατήρηση της δυναµικής ενέργειας
δ) το έργο του βάρους είναι ίσο µε µηδέν.
Μονάδες 5
3. Σε ιδανικό ελατήριο προσφέρουµε ενέργεια Ε και προκαλούµε συσπείρωση του

φυσικού του µήκους κατά ∆L. Για να επιτύχουµε συσπείρωση του φυσικού του
µήκους κατά 2∆L η ενέργεια που πρέπει να προσφέρουµε είναι:
α) Ε β) 4Ε γ) 2Ε δ) Ε/2
Μονάδες 5
4. Σε κάθε µετωπική κρούση διατηρείται:

α) η ορµή και η κινητική ενέργεια
β) η ορµή
γ) η κινητική ενέργεια
δ) η µηχανική ενέργεια.
Μονάδες 5
5. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Α και δίπλα σε κάθε
γράµµα τον αριθµό της στήλης Β, που αντιστοιχεί στο σωστό µέγεθος.
Α Β
α. Ορµή 1. Watt / s
β. Ισχύς 2. Joule
γ. Ένταση ηλεκτρικού πεδίου 3. N/C
δ. Ενέργεια 4. Ν
ε. Ρυθµός µεταβολής της ορµής 5. Watt
6. Kg . m / s
Μονάδες 5
Απαντήσεις
1 Æ α, 2 Æ β, 3 Æ β, 4 Æ β,
5 α Æ 6, β Æ5, γ Æ 3, δ Æ 2, ε Æ 4
ΘΕΜΑ 2ο
1. Με βάση τους ορισµούς της ορµής και της κινητικής ενέργειας να βρείτε τη
µεταξύ τους σχέση.
Μονάδες 9
2. Στο σχήµα σηµειώνονται οι διαδροµές ΣΓΑ και Σ∆Α των µαζών m1 και m2
αντίστοιχα, µέσα στο βαρυτικό πεδίο της Γης.
m1 Γ
Α
ΓΗ Σ
m2 ∆
Αν σε ποια από τις δύο διαδροµές το έργο της βαρυτικής δύναµης είναι
µεγαλύτερο;
Μονάδες 3
∆ικαιολογήστε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
3. Ραδιενεργός πυρήνας που ηρεµεί στιγµιαία στη θέση Ο διασπάται σε τρία

σωµατίδια. Τα δύο από αυτά έχουν ορµές και αµέσως µετά τη διάσπαση, όπως
δείχνει το σχήµα.
PA PY
x
PX
PΓ PB
G G G
Ποιο από τα διανύσµατα PA , PB , PΓ του σχήµατος αντιστοιχεί στην ορµή του
τρίτου σωµατιδίου;
Μονάδες 3
Μονάδες 5
1. Για σώµα µάζας m που κινείται µε ταχύτητα µέτρου υ, το µέτρο της ορµής του
είναι P = mυ (1).
1 m 2υ2 (1) P2
Για την κινητική του ενέργεια είναι Ε κ = mυ2 ⇒ Ε κ = ⇒ Eκ = .
2 2m 2m
2. Το έργο της βαρυτικής δύναµης για τη µάζα m1 είναι:
W1 = m1 (VΣ − VA ) (1).
Το έργο της βαρυτικής δύναµης για τη µάζα m 2 είναι:
W2 = m 2 (VΣ − VA ) (2).
Αφού m1 > m 2 , από (1) και (2) συµπεραίνουµε ότι W1 > W2
G G
3. Σύµφωνα µε την αρχή διατήρησης της ορµής θα πρέπει Pολ = Pολ , και αφού
πριν µετά
G
πριν την διάσπαση ο ραδιενεργούς πυρήνας ηρεµεί (υ = 0), θα πρέπει Pολ = 0.
µετά
∆ηλαδή θα πρέπει το διανυσµατικό άθροισµα των ορµών των τριών σωµατιδίων

αµέσως µετά τη διάσπαση να είναι ίσο µε µηδέν. Άρα το διάνυσµα που
G
αντιστοιχεί στην ορµή του τρίτου σωµατιδίου είναι το PB , ώστε να ισχύει
G G
PX,Y PY
G G G G G
PX + PY + PB = 0 ⇒ PX,Y = −PB .
G
PX
ΘΕΜΑ 3ο
Στα άκρα Α, Γ της διαγωνίου ΑΓ τετραγώνου ΑΒΓ∆, πλευράς 0,1 m, βρίσκονται
ακλόνητα τα φορτία q A = +1 ⋅10−9 C και q Γ = −2 ⋅10−9 C. Να υπολογιστούν:
α) το µέτρο της έντασης του ηλεκτρικού πεδίου στο κέντρο του τετραγώνου
Μονάδες 7
β) το δυναµικό του ηλεκτρικού πεδίου στη κορυφή Β
Μονάδες 7
γ) η δυναµική ενέργεια του συστήµατος των δύο φορτίων
Μονάδες 6
δ) η ελάχιστη ενέργεια που πρέπει να προσφερθεί για την µετακίνηση του ενός από
τα δύο φορτία σε άπειρη απόσταση.
Μονάδες 5
G Α qΑ α Β
α) Η ζητούµενη ένταση ε στο κέντρο του τετραγώνου
G G
βρίσκεται ως το διανυσµατικό άθροισµα των ε Α , εΓ .
∆ηλαδή: α Κ εΑ
G G G
ε = ε Α + εΓ ⇒ ε = ε Α + ε Γ . (1) εΓ ε
qΓ
Όπου ισχύει: ∆ Γ
α 2
( ΑΚ ) = ( ΑΓ) = .
2
qA
εΑ = Κ c ⇒ ε Α = 1800 N / C.
(AK) 2
qΓ 2q A
εΓ = Κ c = 2
= Κc = 2ε Α = 3600 N / C
(ΚΓ) (AK) 2
Άρα: (1) ⇒ ε = 5400 Ν / Cb.
β) Το δυναµικό V στην κορυφή Β βρίσκεται ως το αλγεβρικό άθροισµα των

δυναµικών που οφείλονται στο καθένα ε φορτίο:
qA q Κ
V = VA + VΓ = Κ c + Κ c Γ = c (q A + q Γ ) ⇒ V = −90 Volt
α α α
γ) Η δυναµική ενέργεια του συστήµατος των δύο φορτίων δίνεται από τη σχέση:
qA ⋅ qΓ
Eδ = Κ c ⇒ Εδ = −9 2 ⋅10−8 Joule.
( ΑΓ)
δ) Αν µεταφέρουµε το φορτίο q Γ στο άπειρο το έργο του ηλεκτροστατικού πεδίου

qA
WFc θα είναι: WFc = q(VΓ − V∞ ) ⇒ WFc = q Γ K C ⇒ WFc = −9 2 ⋅10−8 Joule
α 2
Αφού το έργο WFc είναι αρνητικό, πρέπει να προσφέρουµε ενέργεια ίση σε
απόλυτη τιµή µε το έργο αυτό.

∆ηλαδή: E ∆ΑΠ = 9 2 ⋅10−8 Joule.
ΘΕΜΑ 4ο
Το ένα άκρο οριζόντιου ελατηρίου, σταθεράς K = 100 N / m είναι ακλόνητα
στερεωµένο όπως δείχνει το σχήµα.
∆x
Σ2
(Γ) Σ1
Στο ελεύθερο άκρο του ελατηρίου τοποθετείται σώµα Σ1 , µάζας m1 = 1 Kg, χωρίς να
είναι συνδεδεµένο µε το ελατήριο, και προκαλείται συσπείρωση του ελατηρίου κατά
∆x. Το σώµα Σ1 αφήνεται ελεύθερο, οπότε αυτό κινείται κατά µήκος του λείου
οριζοντίου επιπέδου. Στο σηµείο Γ, το σώµα Σ1 έχει ταχύτητα υ1 = 8 m / s και
συγκρούεται µε σώµα Σ 2 , µάζας m 2 = 3 Kg, που ισορροπεί κατακόρυφα, δεµένο στην

άκρη αβαρούς και µη εκτατού νήµατος µήκους L = 0,35 m, του οποίου το άλλο άκρο
είναι σταθερά προσαρµοσµένο σε ακλόνητο σηµείο. Η κρούση των σωµάτων είναι
µετωπική και ελαστική. Να υπολογιστούν:
α) η παραµόρφωση του ελατηρίου
Μονάδες 5
β) οι ταχύτητες των σηµάτων Σ1 και Σ 2 αµέσως µετά την κρούση
Μονάδες 7
γ) η ταχύτητα του σώµατος Σ 2 , όταν το νήµα σχηµατίζει γωνία 90D µε την
κατακόρυφο
Μονάδες 6
δ) το µέτρο της συνολικής ώθησης που δέχεται το σώµα Σ 2 αµέσως µετά την
κρούση και µέχρι το νήµα να σχηµατίζει µε την κατακόρυφο γωνία 90D.

Μονάδες 7
α) Κατά την κίνηση του Σ1 από την Σ1 A 0 ⋅ ∆x

αρχική του θέση (όπου προκαλείται
συσπείρωση του ελατηρίου κατά ∆x), Γ
ως τη θέση Γ όπου από το Σ1 έχει ∆x
ταχύτητα µέτρου υ1 = 8 m / s ισχύει η A0
αρχή διατήρησης της µηχανικής υ1
ενέργειας:
1 1 m1
K ⋅ ∆x 2 = m1υ12 ⇒ ∆x = ⋅ υ1 ⇒ ∆x = 0,8 m
2 2 K
β) Πρόκειται για µετωπική ελαστική κρούση στην οποία πριν την κρούση το Σ 2
ηρεµεί (υ = 0). Άρα οι ταχύτητες των Σ1 , Σ 2 (υ1′ , υ′2 αντίστοιχα) µετά την κρούση
βρίσκονται από τις σχέσεις:
m − m2 G
υ1′ = 1 υ1 ⇒ υ1′ = −4 m / s. ∆ηλαδή η υ1′ έχει αντίθετη κατεύθυνση από την
m1 + m 2
G
υ1.
2m1
υ′2 = υ1 ⇒ υ′2 = 4 m / s.
m1 + m 2
γ) Κατά την κίνηση του Σ 2 από την θέση (Γ) ως τη θέση (Ζ) εφαρµόζεται το
Θεώρηµα Μεταβολής της Κινητικής Ενέργειας.
V
(Z) L
(Γ)
υ2
Σ2
1 1
m 2 V 2 − m 2 υ′22 = − m 2gL ⇒ V = υ′22 − 2gL ⇒ V = 3 m / s.
2 2
δ) Για να υπολογίσουµε το µέτρο της συνολικής ώθησης που δέχεται το Σ 2 αµέσως
µετά την κρούση και µέχρι το νήµα να σχηµατίζει µε την κατακόρυφο γωνία 90D ,
θα εφαρµόσουµε το θεώρηµα ώθησης – ορµής.
Έστω P2′ = m 2 υ′2 = 12 Kg ⋅ m / s η ορµή του Σ 2 αµέσως µετά τη κρούση και
P2 τελ = m 2 V = 9 Kg ⋅ m / s η ορµή του Σ 2 στη θέση που σχηµατίζει γωνία 90D µε
την κατακόρυφο. Σύµφωνα µε το θεώρηµα ισχύει:
P2τελ
Ω
P2′ −P′2
G G G G G G
Ω = P2 τελ − P2′ ⇒ Ω = P2 τελ + (− P2′ ) ⇒ Ω = P22τελ + P2′2 ⇒ Ω = 15 Ν ⋅ sec.
Μαυροµµάτης Παναγιώτης
Ξυλούρης Γιώργος
Παπαβασιλείου Νίκος
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1 - 3 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που
αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Από τους άκυκλους υδρογονάνθρακες µε µοριακούς τύπους: CH4, C2H2, C3H8, C5H12, C6H10, C8H16,
κορεσµένοι είναι οι:
α. C2H2, C3H8, C6H10
β. CH4, C3H8, C6H10
γ. CH4, C3H8, C5H12
δ. CH4, C3H8, C8H16
Μονάδες 5
2. Η εµφάνιση της τρύπας του όζοντος οφείλεται κυρίως:
α. στο CH4
β. στους χλωροφθοράνθρακες (CFCs)
γ. στο CO2
δ. στους υδρατµούς (Η2Ο)
Μονάδες 5
3. Η καταλυτική υδρογόνωση µιας κετόνης γίνεται σύµφωνα µε την αντίδραση
R Ni
C = O + H 2  → ... Το προϊόν της αντίδρασης είναι:
R'
α. αλδεΰδη (R-CH=O)
β. αιθέρας (R-O-R΄)
R
γ. δευτεροταγής αλκοόλη ( CH − OH )
R'
δ. πρωτοταγής αλκοόλη (RCH2-OH)
Μονάδες 5
4. Να αντιστοιχήσετε σωστά σε κάθε γενικό µοριακό τύπο της Στήλης Ι µια ένωση της Στήλης ΙΙ,
γράφοντας στο τετράδιό σας το κεφαλαίο γράµµα της Στήλης Ι και δίπλα τον αριθµό της Στήλης ΙΙ.
Α. CνH2ν+2 1. HCH=O
B. CνH2νO 2. CH4
Γ. CνH2ν-2 3. HCOOH
∆. CνH2ν+2Ο 4. CH≡CH
5. CH3OH
Μονάδες 8
5. Να γράψετε το παρακάτω κείµενο στο τετράδιό σας σωστά συµπληρωµένο:
Η σήψη της βιοµάζας, απουσία αέρα, έχει ως αποτέλεσµα το σχηµατισµό ενός αερίου, που
ονοµάζεται ................. Το αέριο αυτό είναι µείγµα ................. (60%) και διοξείδιο του άνθρακα.
Μονάδες 2
ΘΕΜΑ 2ο
1. Να γράψετε τους συντακτικούς τύπους και τα ονόµατα όλων των αλκυλίων µε δύο και τρία άτοµα
άνθρακα.
Μονάδες 9
2α. Να χαρακτηρίσετε καθεµία από τις προτάσεις που ακολουθούν ως σωστή ή λανθασµένη:
i. η οργανική ένωση: CH 2 = C − CH 2 − CH = O ονοµάζεται 2-µεθυλο-1-βουτεν-4-άλη.
|
CH3
ii. µε την προσθήκη HCl στο CH3CH=CH2 παράγεται η οργανική ένωση CH 3 −CH− CH3 .
|
Cl
Μονάδες 4
2β. Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
Μονάδες 4
3. Να γράψετε στο τετράδιο σας συµπληρωµένες τις χηµικές εξισώσεις των παρακάτω αντιδράσεων:
+ HCl + HCl
Α. ...  → CH 2 = CHCl  → ...
Β. CH 3 CH 2 Cl + ... 
αλκοολικο
διαλυµα
→ ... + NaCl + H 2 O
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 3ο
∆ίνεται η οργανική ένωση µε µοριακό τύπο C4H8.
α. Να γράψετε και να ονοµάσετε όλα τα άκυκλα συντακτικά ισοµερή που αντιστοιχούν σ’ αυτόν το
µοριακό τύπο.
Μονάδες 9
β. Ποιο από τα ισοµερή αυτά, όταν αντιδρά πλήρως µε Η2 παρουσία Ni, δίνει την οργανική ένωση 2-
µεθυλο-προπάνιο;
Μονάδες 6
γ. Να υπολογίσετε πόσα λίτρα Η2, µετρηµένα σε πρότυπες συνθήκες (STP), παρουσία Ni, απαιτούνται
για να αντιδράσουν πλήρως µε 14g της ένωσης C4H8.
Μονάδες 10
∆ίνονται τα ατοµικά βάρη: C:12, H:1.
ΘΕΜΑ 4ο
Ποσότητα 10g οργανικής ένωσης του τύπου CνΗ2ν+1-ΟΗ (ένωση Α) καίγονται πλήρως µε την
απαιτούµενη ποσότητα οξυγόνου. Τα καυσαέρια ψύχονται σε πρότυπες συνθήκες (STP), οπότε οι
υδρατµοί υγροποιούνται και το αέριο που αποµένει καταλαµβάνει όγκο 11,2L σ’ αυτές τις συνθήκες.
α. Να βρείτε το µοριακό τύπο της ένωσης Α.
Μονάδες 10
β. Να υπολογίσετε τη µάζα του Η2Ο (σε g) που έχει παραχθεί από την παραπάνω καύση.
Μονάδες 6
γ. Η ένωση Α οξειδώνεται κατάλληλα και προκύπτει η οργανική ένωση Β. Η ένωση Β αντιδρά µε
αντιδραστήριο Fehling, οπότε σχηµατίζετε ερυθρό ίζηµα και οργανική ένωση Γ. Να προσδιορίσετε
τουε συντακτικούς τύπους των ενώσεων Α, Β και Γ και να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
Μονάδες 9
∆ίνονται τα ατοµικά βάρη: C:12, H:1, Ο:16.
ΘΕΜΑ 1ο
1. → γ
2. → β
3. → γ
4. A →2
B→1
Γ→4
∆→5
5. Η σήψη της βιοµάζας, απουσία αέρα, έχει ως αποτέλεσµα το σχηµατισµό ενός αερίου, που
ονοµάζεται βιοαέριο. Το αέριο αυτό είναι µείγµα µεθανίου (CH4) (60%) και διοξειδίου του άνθρακα.
ΘΕΜΑ 2ο
1. ∆ύο άτοµα άνθρακα C: CH 3 CH 2 − αιθύλιο
Τρία άτοµα C:
CH 3 CH 2 CH 2 − προπυλιο
C3 H 7 −
CH 3 CH − ισοπροπυλιο
|
CH3
2α,β i. Λανθασµένη
Η σωστή ονοµασία είναι 3µέθυλο3βουτενάλη γιατί η αρίθµηση ξεκινά από το άκρο που είναι πιο κοντά
στην χαρακτηριστική οµάδα και όχι από τον πολλαπλό δεσµό.
ii. Σωστή
Κατά την προσθήκη µορίου HCl σε αλκένιο, το Η του µορίου ενώνεται µε τον άνθρακα του διπλού
δεσµού που έχει τα περισσότερα υδρογόνα (κανόνας Markonikov - «ο πλούσιος πλουσιότερος»).
3.α.
+ HCl + HCl
HC ≡ CH  → CH 2 = CHCl  → CH 3 CHCl 2
(αιθινιο) (χλωροαιθενιο) 1,1διχλωροαιθανιο
β.
αλκοολικο
CH 3 CH 2 Cl + NaOH 
διαλυµα
→ CH 2 = CH 2 + NaCl + H 2 O
ΘΕΜΑ 3ο
α. Στον µοριακό τύπο C4H8, επειδή ανήκει στα αλκένια (CνH2ν) θα υπάρχουν συντακτικά ισοµερή
αλυσίδας και θέσης του διπλού δεσµού.
 CH 3 CH 2 CH = CH 2 1 βουτενιο
C 4 H8 − CH 3 CH = CHCH 3 2 βουτενιο
 CH 3 C = CH 2 (2) µεθυλοπροπενιο
|
CH 3
Ni
β. Είναι CH 3 C = CH 2 + H 2  → CH 3 C HCH 3
| |
CH3 CH3
Το µεθυλοπροπένιο λόγω της προσθήκης στον διπλό δεσµό δίνει 2µεθυλοπροπάνιο
14
γ. MBC4 H8 = 56 , n C4 H8 = = 0, 25mole
56
Ni
C 4 H8 + H 2  → C 4 H10
1mol 1mol
0,25mol ;=0,25mol
lt
άρα V = n ⋅ Vm ⇒ V = 0, 25mol ⋅ 22, 4 mol ⇒ V = 5, 6lt H 2 (stp)
ΘΕΜΑ 4ο
ΜΒαλκοόλης = 14ν + 18 MBH2 O = 18
3ν
C ν H 2ν+1ΟΗ + 2
Ο 2 
→ νCO 2 + (ν+1)Η 2 Ο
τα 14ν+18 g δίνουν ν⋅22,4lt CO2(stp) και (ν+1)18 g Η2Ο
τα 10 g » 11,2lt ω=;
το αέριο που αποµένει µετά την υγροποίηση των υδρατµών είναι το CO2.
14ν+18 ν ⋅ 22,4
Συνεπώς = ⇒ 10ν = 7ν + 9 ⇒ ν = 3
10 11,2
α) άρα ο Μ.Τ. της αλκοόλης είναι C3H7-OH (A)
β) από την αντίδραση καύσης:
10(ν+1) + 18 ν=3
ω= g ⇒ ω = 12g Η 2 Ο
14ν+12
γ) η ένωση (Α) θα είναι:
i. CH3CH2CH2OH (1 προπανόλη) ή
ii. CH 3 C HCH 3 2-προπανόλη
|
OH
οξειδώνοντας:
[O]
CH 3 CH 2 CH 2 OH 
− H2 O
→ CH 3 CH 2 CH = O προπανάλη
[O]
ή CH 3 CHCH 3 
− H2 O
→ CH 3 C CH 3 προπανόνη
| |
OH OH
Επειδή όµως η (Β) αντιδρά µε αντιδραστήριο Fehling θα είναι αλδεΰδη
άρα (Β): CΗ3CH2CH=Ο
συνεπώς (Α): CΗ3CH2CH2ΟΗ
Οξείδωση:
[O]
CH 3 CH 2 CH = O → CH 3 CH 2 COOH (Γ) προπανικό οξύ
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1 – 3, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που
1. Σε καθαρό νερό διαλύεται γλυκόζη. Το διάλυµα που σχηµατίζεται παρουσιάζει σε σχέση µε το
νερό:
α. µικρότερο σηµείο βρασµού
β. ίδιο σηµείο βρασµού
γ. µικρότερο σηµείο πήξης
δ. µεγαλύτερο σηµείο πήξης
Μονάδες 5
2. Η ταχύτητα της αντίδρασης που περιγράφεται από τη χηµική εξίσωση: Α(s) + 2B(g) → Γ(g) αυξάνει
όταν:
α. αυξηθεί η συγκέντρωση του Α
β. ελαττωθεί η συγκέντρωση του Β
γ. ελαττωθεί η συγκέντρωση του Γ
δ. αυξηθεί η θερµοκρασία
Μονάδες 5
3. Ισοτονικά είναι τα διαλύµατα που έχουν την ίδια:
α. ωσµωτική πίεση
β. συγκέντρωση
γ. τάση ατµών
δ. θερµοκρασία
Μονάδες 5
4. Να γράψετε τις παρακάτω προτάσεις στο τετράδιό σας σωστά συµπληρωµένες:
α. Ενέργεια ενεργοποίησης ονοµάζεται η ελάχιστη ενέργεια που πρέπει να έχουν τα συγκρουόµενα
µόρια για να είναι η σύγκρουσή τους ______________ και συµβολίζεται µε Εα.
Μονάδες 2
β. Καταλύτης ονοµάζεται µια ουσία που ________________ την ταχύτητα µιας αντίδρασης χωρίς
ο ίδιος να καταναλώνεται ή να αλλοιώνεται χηµικά.
Μονάδες 2
5. Για κάθε είδος διαµοριακών δυνάµεων της στήλης (Ι) να γράψετε στο τετράδιό σας το ζεύγος της
στήλης (ΙΙ) που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Στήλη (Ι) Στήλη (ΙΙ)
1. ∆υνάµεις διασποράς α. Η2Ο – Η2Ο
2. ∆υνάµεις διπόλου – διπόλου β. J2 - J2
3. ∆εσµός υδρογόνου γ. HCl – HCl
4. ∆υνάµεις ιόντος – διπόλου δ. Br − – H2O
ε. CH4 – H2O
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ 2ο
1. Υδατικό διάλυµα µη πτητικής ουσίας αραιώνεται µε καθαρό νερό. Πως θα µεταβληθεί η τάση
ατµών του διαλύµατος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
2. Για τη χηµική αντίδραση Α(g) + B(s) → Γ(g) δίνεται το διάγραµµα συγκέντρωσης – χρόνου:
C
(mol/L)
(3)
(1) (2)
t (s)
α. Σε ποιο από τα σώµατα της αντίδρασης αντιστοιχεί η καµπύλη (2);

Μονάδα 1
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 4
β. Ποια από τις καµπύλες (1) ή (3) αντιστοιχεί στο ίδιο σώµα, αν η αντίδραση πραγµατοποιηθεί
παρουσία καταλύτη;
Μονάδα 1
Μονάδες 4
3. Σε δοχείο όγκου V και σε θερµοκρασία θ οC έχει αποκατασταθεί η ισορροπία:
N 2( g ) + 3H 2( g ) →
← 2 NH 3( g ) , ∆Η < 0
α. Πως θα µεταβληθεί η ποσότητα της αµµωνίας (ΝΗ3), αν ελαττώσουµε τον όγκο του δοχείου σε
σταθερή θερµοκρασία;
Μονάδα 1
Μονάδες 4
β. Πως θα µεταβληθεί η τιµή της Κc αν αυξηθεί η θερµοκρασία;
Μονάδα 1
Μονάδες 4
ΘΕΜΑ 3ο
Κατά τον σχηµατισµό 4 mol CO(g)_από τα στοιχεία του, σε πρότυπες συνθήκες, εκλύονται 444 KJ.
(
α. Να υπολογιστεί η πρότυπη ενθαλπία σχηµατισµού ∆Η of του CO(g). )
Μονάδες 8
β. Να σχεδιαστεί ο θερµοχηµικός κύκλος της καύσης του C(s) σε δύο στάδια (πρώτα προς CO(g) και το
CO(g) στη συνέχεια προς CO2 (g)).
Μονάδες 9
( )
γ. Να υπολογιστεί η πρότυπη ενθαλπία καύσης ∆Η oC του CO(g) σε CO2 (g).
Μονάδες 8
( )
∆ίνεται η πρότυπη ενθαλπία καύσης του C(s): ∆Η oC = -400 KJ/mol.
ΘΕΜΑ 4ο
Σε κλειστό δοχείο σταθερού όγκου 10 L εισάγονται 0,25 mol φωσγενίου (COCl2), Στους 727 oC το
φωσγένιο διασπάται, σύµφωνα µε τη χηµική εξίσωση:
COCl 2( g ) →
← CO ( g ) + Cl 2 ( g )
Στην κατάσταση χηµικής ισορροπίας περιέχονται στο δοχείο 0,125 mol χλωρίου (Cl2).
α. Να υπολογιστεί η απόδοση της αντίδρασης.
Μονάδες 8
β. Να υπολογιστεί η σταθερά Kc της χηµικής ισορροπίας στους 727 oC.
Μονάδες 8
γ. Πόσα mol φωσγενίου πρέπει να προστεθούν στην κατάσταση χηµικής ισορροπίας στους 727 oC
ώστε, όταν αποκατασταθεί νέα χηµική ισορροπία στο δοχείο να περιέχονται 0,25 mol χλωρίου.
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ 1ο
1–γ
2–δ
3–α
4α – αποτελεσµατική
4β – αυξάνει
5. 3–α
1–β
2–γ
4–δ
1–ε
ΘΕΜΑ 2ο
n
1. ∆P = Po , n mol διαλ. ουσίας, Ν mol διαλύτη.
N+n
Αραιώνω το διάλυµα σηµαίνει αυξάνω το Ν µε αποτέλεσµα να ελαττώνεται το ∆Ρ. Αλλά ∆Ρ = Ρο –
Ρ, άρα αυξάνεται το Ρ δεδοµένου ότι το Ρο εξαρτάται µόνο από την θερµοκρασία.
2α. Η καµπύλη (2) αντιστοιχεί στο σώµα (Α). Το σώµα (Γ) είναι προϊόν και η συγκέντρωσή του
αυξάνεται παρερχόµενου του χρόνου. Το σώµα (Β) είναι στέρεο και δεν µπορεί να χαραχθεί γι’
αυτό καµπύλη συγκέντρωσης - χρόνου.
β. Αν η αντίδραση πραγµατοποιηθεί παρουσία καταλύτη η ταχύτητά της θα αυξηθεί και συνεπώς η
συγκέντρωση του (Α) θα µηδενισθεί σε µικρότερο χρόνο. Άρα η σωστή καµπύλη είναι η καµπύλη
(1).
3α. Η ελάττωση του όγκου έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της πίεσης οπότε η ισορροπία
µετατοπίζεται προς την κατεύθυνση των λιγότερων αερίων mol, δηλαδή προς τα δεξιά, σύµφωνα µε
αρχή Le Chatellier – van’tHoff. Συνεπώς η ποσότητα της ΝΗ3 αυξάνεται.
β. Η αύξηση θερµοκρασίας ευνοεί τις ενδόθερµες αντιδράσεις. Η συγκεκριµένη ισορροπία έχει ∆Η <
0, άρα είναι εξώθερµη και θα µετατοπιστεί προς τα αριστερά σύµφωνα µε την αρχή Le Chatellier –
van’tHoff. Συνεπώς η Κc ελαττώνεται.
ΘΕΜΑ 3ο
α. Σχηµατισµός CO από τα συστατικά του:
1
C ( s ) + 2 O 2( g ) → CO -x KJ
1 mol εκλύει x KJ
4 mol εκλύουν 444 KJ
444
x= = 111KJ
4
Άρα ∆Η of (CO g ) = −111 KJ / mol
β.
∆Η 2
C(s) + 12 O 2(g)  → CO
+ 12 Ο2
∆Η1 +Ο2
∆Η3
CΟ2
∆Η2 + ∆Η3 = ∆Η1
γ. ∆ίνονται: c C (s ) + O 2(g ) → CO 2(g ) ∆Η1= -400KJ
d C (s ) + 12 O 2(g ) → CO (g ) ∆Η2 = -111KJ
Ζητείται: CO ( g ) + 12 O 2( g ) → CO 2(g ) ∆Η = ;
Αντιστρέφω την d⇒ CO ( g ) → C (s ) + 12 O 2(g ) 111KJ
Η c παραµένει ⇒ C (s ) + O 2(g ) → CO 2(g ) -400KJ
Προσθέτω κατά µέλη: CO ( g ) + 12 O 2( g ) → CO 2(g ) -289KJ
ΘΕΜΑ 4ο
COCl 2( g ) →
← CO ( g ) + Cl 2( g )
Αρχ. 0,25 mol
Αντιδρούν x mol
Σχηµατίζονται x mol x mol
Ισορ. (0.25- x) mol x mol x mol
n COCl 2 = 0,125 ⇒ x = 0.125 mol

x 0,125
α. A = ⋅ 100 = ⋅ 100 = 50 απόδοση 50%
0,25 0,25
 0,125  0,125 
[CO][Cl 2 ]  V  V 
   0,125 mol mol
β. K c = = = ⇒ K c = 0,0125
[COCl 2 ]  0,125  10 L L
 
 V 
γ. Στην ισορροπία που έχει ήδη αποκατασταθεί η σύσταση είναι: 0,125 mol COCl2, 0,125 mol CO,
0,125 mol Cl2.
Έστω ότι προσθέτω ω mol COCl2. Η προσθήκη των ω mol COCl2 µετατοπίζει την ισορροπία
∆ΕΞΙΑ (Le Chatelier).
COCl 2( g ) →
← CO ( g ) + Cl 2( g )
Χ.Ι. 0,125 mol 0,125 mol 0,125 mol
Mol προσθ. ω mol
Αντεδρ. λ mol
Σχηµατ. λ mol λ mol
Ισορ. (0,125+ω-λ) (0,125+λ) (0,125+λ)
n΄Cl 2 = 0,25
 ⇒ 0,25 = 0,125 + λ ⇒ λ = 0,125mol
n΄Cl 2 = 0,25
Εφ’ όσον η θερµοκρασία παραµένει σταθερή, η Kc θα έχει την ίδια τιµή.
Οπότε:
 0,25  0,25 
  
[CO][Cl 2 ] V  V 
Kc = ⇒ 0,0125 =  ⇒
[COCl 2 ] ω
 
V
0,25 ⋅ 0,25
⇒ω= ⇒ ω = 0,5
0,0125 ⋅ 10
Άρα προστέθηκαν 0,5 mol COCl2.
ΚΕΙΜΕΝΟ
Πέµπτη 19 Νοεµβρίου 1942
Αγαπητή Κίττυ,
Μάθαµε µε λύπη κι απογοήτευση ότι πολλοί άνθρωποι στράφηκαν εναντίον των Εβραίων.
Λένε πως ο αντισηµιτισµός έπληξε µερικούς κύκλους, που ποτέ άλλοτε δεν τον διανοήθηκαν.
Όλοι µας στο κρησφύγετο είµαστε βαθιά συγκλονισµένοι. Η αιτία για το µίσος εναντίον των
Εβραίων είναι κατανοητή, ακόµη κι ανθρώπινη κάµποσες φορές, αλλά είναι απαράδεκτη. Οι
Χριστιανοί προσάπτουν στους Εβραίους την κατηγορία ότι µπροστά στους Γερµανούς λύνεται η
γλώσσα τους, προδίδουν τους προστάτες τους και πολλοί Χριστιανοί, εξαιτίας τους, υφίστανται
τη µοίρα και τα βάσανα τόσων και τόσων δικών µας.
Πάνω σ' αυτό, λογικά αναρωτιέται κανείς: γιατί, λοιπόν, γίνεται αυτός ο ατελείωτος κι
οδυνηρός πόλεµος; Μας λένε συνέχεια ότι πολεµάµε όλοι µαζί για τη λευτεριά, για την αλήθεια
και το δίκιο. Αν ο διαχωρισµός εκδηλώνεται πια στο αποκορύφωµα της µάχης, ο Εβραίος δε θα
βγει άραγε, ακόµα µια φορά, κατώτερος από έναν άλλον; Θεέ µου! Τι θλιβερό που είναι να
παραδέχεσαι το παλιό ρητό: "Η κακή πράξη ενός Χριστιανού φορτώνεται στον ίδιο. Η κακή
πράξη ενός εβραίου φορτώνεται σ' όλους τους Εβραίους".
Ο Ντούσσελ, ο γιατρός που µοιράστηκε µαζί µου την καµαρούλα, έχει να µας πει ένα σωρό
πράγµατα για τον έξω κόσµο, τώρα πια που πάψαµε ν' ανήκουµε σ' αυτόν. Οι ιστορίες του είναι
θλιβερές. Πολλοί φίλοι εξαφανίστηκαν. Η τύχη τους µας τροµάζει. Κάθε βραδιά χτενίζουν την
πόλη τα στρατιωτικά αυτοκίνητα µε τους πράσινους µουσαµάδες. Οι Γερµανοί χτυπούν όλες τις
πόρτες και ψάχνουν για Εβραίους. Αν βρουν Εβραίους, φορτώνουν στα καµιόνια ολόκληρη την
οικογένεια. Όσοι δεν κρύβονται υπογράφουν την καταδίκη τους. Οι Γερµανοί το κάνουν αυτό
συστηµατικά µε τη λίστα στο χέρι, χτυπώντας εκείνη την πόρτα που θα βρουν να τους περιµένει
πλούσια λεία. Άλλοτε πάλι, οι δυστυχισµένοι πληρώνουν λύτρα για κάθε κεφάλι. Το πράγµα
είναι τραγικό. Το βράδυ βλέπω να περνάνε συχνά αυτές οι λιτανείες των ασθενών µε τα παιδιά
τους να κλαίνε, να σέρνονται κάτω απ' τις διαταγές µερικών κτηνανθρώπων, που τους χτυπούν
µε το µαστίγιο και τους βασανίζουν, ώσπου να πέσουν κάτω. ∆ε λυπούνται κανέναν, ούτε τους
γέρους, ούτε τα µωρά, ούτε τις έγκυες γυναίκες, ούτε τους αρρώστους. Όλοι είναι κατάλληλοι
για το ταξίδι προς το θάνατο.
Τι ωραία που είµαστε εδώ, στη σιγουριά και την ησυχία!
Θα µπορούσαµε να κλείσουµε τα µάτια µπροστά σ’ αυτή την εξαθλίωση, αλλά υπάρχουν
αυτοί που µας ήταν αγαπητοί, που φοβόµαστε γι’ αυτούς το χειρότερο, χωρίς να µπορούµε να
τους βοηθήσουµε.
Στο ζεστό µου κρεβάτι νιώθω ένα τίποτα, όταν σκέφτοµαι τις πιο αγαπηµένες µου φίλες, που
αρπάχτηκαν άγρια και ρίχτηκαν σ’ αυτή την κόλαση. Τρόµος µε κυριεύει στην ιδέα πως οι
άνθρωποι, οι τόσοι αγαπητοί µου, είναι παραδοµένοι αυτή τη στιγµή στα χέρια των πιο
ανελέητων δηµίων του κόσµου.
Μόνο και µόνο γιατί είναι Εβραίοι.
∆ική σου,
ΑΝΝΑ
(∆ιασκευή από Το Ηµερολόγιο της Άννας Φρανκ)
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά, σε 80 - 100 λέξεις, το περιεχόµενο του κειµένου.

Μονάδες 25
Β1. Ποια στοιχεία της µορφής και του περιεχοµένου του κειµένου πιστοποιούν ότι αυτό ανήκει
στο βιογραφικό είδος του ηµερολογίου;
Μονάδες 5
Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειµένου; Τι επιτυγχάνει η
συγγραφέας µε τον τρόπο αυτό;
Μονάδες 5
Β3. "Στο ζεστό µου κρεβάτι νιώθω ένα τίποτα,...κόλαση": Γιατί νιώθει έτσι η συγγραφέας;
Μονάδες 5
Β4. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις της πρώτης (1ης)
παραγράφου του κειµένου: διανοήθηκαν, συγκλονισµένοι, προδίδουν, µοίρα, βάσανα.
Μονάδες 5
Β5. α) "Οι Γερµανοί το κάνουν αυτό συστηµατικά...τραγικό": Να διακρίνετε το γεγονός από

το σχόλιο στο τµήµα αυτό του κειµένου.
Μονάδες 2,5
β) "...τις πιο αγαπητές µου φίλες, που αρπάχτηκαν άγρια και ρίχτηκαν σ' αυτή την
κόλαση": Γιατί στο σηµείο αυτό η συγγραφέας προτιµάει την παθητική σύνταξη αντί της
ενεργητικής;
Μονάδες 2,5
Γ. Η συγγραφέας του κειµένου που σας δόθηκε υπήρξε θύµα του ρατσισµού κατά το ∆εύτερο
Παγκόσµιο Πόλεµο. Και σήµερα όµως αντιµετωπίζουµε περιστατικά ρατσιστικής συµπεριφοράς
στην καθηµερινή µας ζωή. Να γράψετε ένα κείµενο, στο οποίο να καταγγείλετε τέτοια
περιστατικά και να προτείνετε τρόπους αντιµετώπισής τους. (500 - 600 λέξεις).
Μονάδες 50
Α. Η Άννα Φρανκ στο ηµερολόγιό της αναφέρεται στο διωγµό που υφίσταται, στην εποχή που
το γράφει, οι Εβραίοι. Αυτό το γεγονός, που η ίδια το θεωρεί απαράδεκτο, τη συγκλονίζει
βαθύτατα. ∆εν µπορεί να φανταστεί κάποια λογική βάση σ’ αυτό το διωγµό. Η κατηγορία που
αποδίδεται στους Εβραίους από τους Χριστιανούς είναι ότι οι τελευταίοι δεινοπαθούν εξαιτίας
των πρώτων. Κυρίαρχο είναι, όµως, ότι η κακή πράξη ενός Εβραίου στιγµατίζει όλους τους
οµοεθνείς του, πράγµα που δεν συµβαίνει µε την κακή πράξη ενός Χριστιανού. Στη συνέχεια,
µέσα από τις διηγήσεις του γιατρού Ντούσσελ, η Άννα Φρανκ αποδίδει την τραγική διάσταση
του διωγµού των Εβραίων, καθώς όλοι, γέροι, νήπια, έγκυες γυναίκες, άρρωστοι κ.τ.λ. πέφτουν
θύµατα της βαναυσότητας των Γερµανών. Τέλος, επισηµαίνοντας ότι αυτή ζει µακριά απ’ όλα
αυτά, τονίζει ότι ένα αίσθηµα τρόµου τη διακατέχει, σκεπτόµενη ότι τόσοι συνάνθρωποί της
υποφέρουν.
Β1. Στο κείµενο αναγράφεται συγκεκριµένη ηµεροµηνία και χρονολογία. Ο συντάκτης του
απευθύνεται νοητά σε κάποιο προσφιλές πρόσωπο σε β ενικό. Επίσης, περιδιαβαίνει ελεύθερα
κυρίως σε χρόνο ενεστώτα, στον κόσµο των στοχασµών γύρω από την τότε πραγµατικότητα -
άρα ο χαρακτήρας του αποσπάσµατος είναι επικαιρικός - και καταγράφει βαθύτερα
συναισθήµατα («νιώθω ένα τίποτα», «τρόµος µε κυριεύει») σε α΄ πρόσωπο ενικού ή πλυθηντικού
κατά κανόνα («µάθαµε µε λύπη», «θα µπορούσαµε να κλείσουµε τα µάτια»).
Όλα τα παραπάνω πιστοποιούν ότι το κείµενο ανήκει στο βιογραφικό είδος του ηµερολογίου.
Β2. Η τρίτη παράγραφος του κειµένου αναπτύσσεται παραγωγικά µε συγκεκριµένα
παραδείγµατα (επιµέρους καθηµερινές ιστορίες) που αισθητοποιούν τόσο τη ρατσιστική
απάνθρωπη αντιµετώπιση των Εβραίων από τους Γερµανούς κατά τη διάρκεια του Β΄
Παγκοσµίου Πολέµου όσο και τα συναισθήµατα θλίψης και τρόµου της συγγραφέως.
Β3. Η συγγραφέας νιώθει ενοχές και µια αίσθηση µηδαµινότητας σκεφτόµενη τη δεινή τύχη
αγαπηµένων της προσώπων και νοερά µε αυτούς συµπάσχοντας σε αντίθεση µε τη δική της
δυνατότητα να έχει προστασία και ασφάλεια στο κρησφύγετο. Το ζεστό της κρεβάτι, η σιγουριά,
η ησυχία βιώνονται από µέρους, της σε σχέση πάντα µε τα τότε ιστορικά δεδοµένα, ως
ανεπίτρεπτες «πολυτέλειες» που αποτελούν ύβρη µπροστά στην εξαθλίωση και την κτηνώδη
αντιµετώπιση χιλιάδων συνανθρώπων της.
Επιπροσθέτως, βασανίζεται από τον πόνο που τη γεµίζει η σκέψη ότι αδυνατεί να βοηθήσει και
να προσφέρει οτιδήποτε σε οικεία της πρόσωπα που φρικτά υποφέρουν και βασανίζονται.
Β4. διανοήθηκαν ≈ σκέφτηκαν

συγκλονισµένοι ≈ ταραγµένοι
προδίδουν ≈ καταδίδουν
µοίρα ≈ πεπρωµένο
βάσανα ≈ δεινά, συµφορές
Β5. α) Στο συγκεκριµένο αυτό τµήµα του κειµένου, σχόλιο αποτελεί η τελευταία ακριβώς
πρόταση: «το πράγµα είναι τραγικό», αφού ολοφάνερα αποτελεί αξιολογική κρίση της ίδιας της
συγγραφέως.
β) Η παθητική σύνταξη εξαίρει περισσότερο την ίδια την πράξη, όταν µάλιστα το παθητικό αίτιο
εύκολα εννοείται, σε αντίθεση µε την ενεργητική σύνταξη που τονίζει περισσότερο εµφατικά το
υποκείµενο της ενέργειας.
Έτσι, η τραγικότητα και η κτηνωδία, δίδονται εδώ µε την παθητική σύνταξη.
Γ. Στις µέρες µας, σε παγκόσµιο επίπεδο, παρατηρείται τάση αναβίωσης ρατσιστικών

ιδεολογιών και κινηµάτων. Ιδιαίτερα δε, στην «πολιτισµένη» δύση, το παραπάνω γεγονός
λαµβάνει εκρηκτικά παθογενείς διαστάσεις.
Ρατσισµός είναι η θεωρία που υποστηρίζει την κοινωνική ανισότητα µε βάση το δόγµα ότι
υπάρχουν φυλές εγγενώς κατώτερες από άλλες. Βέβαια, ευρύτερα ρατσισµός είναι οι
«διακρίσεις», δηλαδή η δυσµενής αντιµετώπιση ατόµων ή οµάδων που βασίζεται σε
επιστηµονικά αστήρικτα στερεότυπα.
Σύµφωνα µε τα παραπάνω, ο ρατσισµός δεν περιορίζεται µόνο σε φυλετικό - εθνικό επίπεδο,
αλλά παρουσιάζεται και σε κάθε έκφραση ζωής, έτσι ώστε να κάνουµε λόγο για, εν γένει,
κοινωνικό ρατσισµό.
Στην καθηµερινή µας ζωή καθόλου δύσκολο δεν είναι να εντοπίσει κανείς περιστατικά
ρατσιστικής συµπεριφοράς. Μάλιστα εµείς οι ίδιοι, πολλές φορές, είµαστε φορείς της
τελευταίας, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Συχνά θύµατα ρατσιστικής αντιµετώπισης, ή ακόµα και εκµετάλλευσης, πέφτουν µετανάστες
από τριτοκοσµικές δοκιµαζόµενες χώρες, οι γυναίκες - στα πλαίσια πάντα της
ανδροκρατούµενης νεοελληνικής κοινωνίας - και γενικότερα κάθε είδους «µειονότητες»: άτοµα
µε ειδικές ανάγκες, οµοφυλόφιλοι, πρώην έγκλειστοι σε σωφρονιστικά ιδρύµατα, φορείς
παθογόνων φαινοµένων, όπως χρήστες ναρκωτικών ουσιών, ή και ανίατων ασθενειών.
Παρόµοια περιθωριοποίηση συχνά υφίστανται άτοµα χαµηλότερου - σε σχέση µε το µέσο -
κοινωνικού, µορφωτικού, οικονοµικού επιπέδου ή οµάδες µε διαφορετικές από τις επικρατούσες
πολιτικές, θρησκευτικές ή άλλες αντιλήψεις. Η µισαλλοδοξία και ο φανατισµός έχουν
εµφιλοχωρήσει, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, ακόµα και στο χώρο του αθλητισµού ή και της
µόδας.
Μόνο η ανθρωποκεντρική παιδεία µπορεί σαφέστατα να βοηθήσει στην άρση ανάλογων
ρατσιστικών φαινοµένων. Η εκπαίδευση ως θεσµός έχει λόγο ύπαρξης µόνο όταν στοχεύει στο
πλάσιµο ολοκληρωµένων προσωπικοτήτων που σέβονται και αποδέχονται τη διαφορετικότητα,
την ιδιαιτερότητα, τόσο σε επίπεδο λαών και πολιτισµών όσο και σε επίπεδο ατόµων. Η
εδραίωση των ανθρωπιστικών ιδεωδών οπωσδήποτε θα επιφέρει και άρση της ξενοφοβίας που
αποτελεί συχνά προστάδιο ρατσισµού. Η εθνική αυτοπεποίθηση µπορεί να τονωθεί µε πολλούς
άλλους υγιείς τρόπους.
Το δηµοκρατικό κράτος µε κοινωνικό πρόσωπο οφείλει να προστατεύσει και να µεριµνά για
όλων των ειδών τις «µειονοτικές» οµάδες, εξασφαλίζοντας ίσες για όλους ευκαιρίες δίκαιη
κατανοµή των αγαθών και ισονοµία. Τα χάσµατα θα αµβλυνθούν µόνο µέσω του διαλόγου και
της καλοπροαίρετης, από µέρους όλων, διάθεσης. Φαινόµενα ρατσισµού πρέπει να
καταδικάζονται και κυρώσεις να επιβάλλονται σε ρατσιστικές οργανώσεις αλλά και
µεµονωµένες περιπτώσεις.
Όλα τα παραπάνω θα επιτευχθούν µόνο µε τη συνδροµή των φορέων αγωγής και
κοινωνικοποίησης, όπως είναι η οικογένεια, το σχολείο, τα Μ.Μ.Ε., οι πνευµατικοί και πολιτικοί
ηγέτες, η Εκκλησία.
Μαντουβάλου Ηλιόχαρη
Φλέγκας Κωνσταντίνος
ΚΕΙΜΕΝΟ
Κωστής Παλαµάς, Ο ∆ωδεκάλογος του Γύφτου
(απόσπασµα από τον Προφητικό)
Μες τις παινεµένες χώρες, Χώρα
παινεµένη, θα' ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήµη*
το στερνό το σάλπισµά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσµα σου συντρίµι.
Θα' ρθει κι η ώρα. εσένα ήταν ο δρόµος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόµο του ήλιου. γέρνεις.όµως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
Και θα σβήσεις καθώς σβήνουνε λιβάδια
από µάισσες* φυτρωµένα µε γητειές.*
πιο αλαφρά του περασµού σου τα σηµάδια
κι από τις δροσοσταλαµατιές.
θα σε κλαιν' τα κλαψοπούλια στ' αχνά βράδια
και στα µνήµατα οι κλωνόγυρτες ιτιές.
..........................................................................
Και θα φύγεις κι απ' το σάπιο το κορµί,
ω Ψυχή* παραδαρµένη από το κρίµα,
και δε θα' βρει το κορµί µια σπιθαµή
µες στη γη για να την κάνει µνήµα,
κι άθαφτο θα µείνει το ψοφίµι,
να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά,
κι ο Καιρός µέσα στους γύρους του τη µνήµη
κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστά.
'Οσο να σε λυπηθεί
της αγάπης ο Θεός,
και να ξηµερώσει µιαν αυγή,
και να σε καλέσει ο λυτρωµός,
ω Ψυχή παραδαρµένη από το κρίµα!
Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γδυθείς της αµαρτίας το ντύµα,
και ξανά κυβερνηµένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν τον κόρφο τον γυναίκειο, σαν το κύµα,
και µην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα, -
για τ' ανέβασµα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα µεγάλα!
Φήµη. θεότητα των Ελλήνων και Ρωµαίων, προσωποποίηση των διαδόσεων και αγγελιοφόρος των νικών.
µάισσες. µάγισσες.
γητειά. µάγια.
Ψυχή. εννοεί της χώρας.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Με δεδοµένο ότι στο έργο του Παλαµά παρουσιάζεται ολόκληρος ο ελληνισµός από την αρχαιότητα ως την εποχή του, να
βρείτε:
α) Σε ποια ιστορική περίοδο τοποθετεί ο ποιητής το σκηνικό του ποιήµατος;
(Μονάδες 8)
β) Τι απασχολεί τον ποιητή-προφήτη σχετικά µε τη χώρα του;
(Μονάδες 7)
2. Ποιες θεµατικές ενότητες διακρίνετε στο ποίηµα; Να δώσετε τίτλο σε καθεµιά.

(Μονάδες 20)
3. Να βρείτε στους πέντε (5) πρώτους στίχους του ποίηµατος τέσσερα (4) διαφορετικά σχήµατα λόγου. Τι επιτυγχάνει ο ποιητής
µε τη χρήση του καθενός από αυτά;
(Μονάδες 20)
4. Να αναπτύξετε σε 15-20 γραµµές το περιεχόµενο των παρακάτω στίχων:

και µην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα, -
για τ' ανέβασµα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα µεγάλα!
(Μονάδες 25)
5. Η προτροπή του Σικελιανού στο παρακάτω απόσπασµα και η προφητεία του Παλαµά έχουν ένα κοινό όραµα ελπίδας. Ποιο
είναι αυτό και πώς πιστεύει ο κάθε ποιητής ότι µπορεί να γίνει πραγµατικότητα;
'Αγγελος Σικελιανός, Πνευµατικό Εµβατήριο (απόσπασµα)
.....................................................................................................
«Οµπρός. βοηθάτε να σηκώσουµε τον ήλιο πάνω

απ΄την Ελλάδα.
Οµπρός, βοηθάτε να σηκώσουµε τον ήλιο πάνω
απ' τον κόσµο!
Τι, ιδέτε, εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στη λάσπη,
κι α, ιδέτε, χώθηκε τ' αξόνι του βαθιά µες στο αίµα!
Οµπρός, παιδιά, και δε βολεί µοναχός του ν' ανέβει
ο ήλιος.
σπρώχτε µε γόνα και µε στήθος να τον βγάλουµε
απ' τη λάσπη,
σπρώχτε µε στήθος και µε γόνα, να τον βγάλουµε
απ' το γαίµα*.
'∆έστε, ακουµπάµε απάνω του οµοαίµατοι
αδερφοί του!
Οµπρός, αδέρφια, και µας έζωσε µε τη φωτιά του,
οµπρός, οµπρός, κ' η φλόγα του µας τύλιξε,
αδερφοί µου!
Οµπρός, οι δηµιουργοί!... Την αχθοφόρα ορµή Σας
στυλώστε µε κεφάλια και µε πόδια, µη βουλιάξει
ο ήλιος!
.....................................................................................................
γαίµα. αίµα
(Μονάδες 20)
1. α) Ο ποιητής - προφήτης τοποθετεί το σκηνικό του ποιήµατος στο Βυζάντιο και τα γεγονότα µετατρέπονται σε προφητείες. Ο
εχθρός είναι προ των πυλών αλλά αυτοκράτορας, αυλικοί και λαός αδιαφορούν παραδοµένοι στη διαφθορά.
β) Ο ποιητής - προφήτης, βαθιά πληγωµένος, ανησυχεί και αγωνιά για την έκπτωση της Πολιτείας. Αγανακτεί και προλέγει το
χαµό της Χώρας, αφού οι πολίτες µένουν αδιάφοροι και αδρανείς, βυθισµένοι στη σήψη και τη διαφθορά! Ο πόνος που για τον
ξεπεσµό και το κατάντηµα που βλέπει, φτάνει ως τα όρια της απελπισίας.
2. ∆ύο είναι οι θεµατικές ενότητες του αποσπάσµατος: Η πρώτη φτάνει ως και το στίχο 24 και η δεύτερη εκτείνεται από το στίχο
25 ως και το στίχο 41.
Στην πρώτη ο ποιητής - προφήτης µε οδύνη αλλά και οργή προλέγει το «θάνατο» της Χώρας και τον ιστορικό αφανισµό της.
Ως εκ τούτου, θα µπορούσε να δοθεί ο εξής τίτλος: «Η τραγική και ολοκληρωτική πτώση της Χώρας».
Στη δεύτερη θεµατική ενότητα, ο ποιητής προφητεύει µε αισιοδοξία την «ανάσταση», την αναγέννηση της Πολιτείας. Τίτλος:
«Η από το Θεό λύτρωση της Χώρας και η ανάκτηση του χαµένου µεγαλείου».
3. ¾ Προσωποποίηση της Χώρας (στ. 1-4): µ’ αυτήν θεµελιώνεται η χρήση του β’ ενικού προσώπου κι έλκεται το ενδιαφέρον
του αναγνώστη από τον πρώτο κιόλας στίχο.
¾ Μεταφορά (στ. 3 «και θα πέσεις»): άµεσα σχετιζόµενη µε την παραπάνω προσωποποίηση, η µεταφορά αυτή αισθητοποιεί
καλύτερα την πτώση.
¾ Παρήχηση του «σ» (στ. 4): µε αυτήν τονίζεται περισσότερο η ακουστική εικόνα του στίχου.
¾ Χιαστό (στ. 1-2): παινεµένες χώρες
Χώρα παινεµένη
Με το σχήµα αυτό εξαίρεται το πρότερο χαµένο µεγαλείο της Χώρας κι έτσι θα δοθεί πιο τραγική η διάσταση της πτώσης
στους παρακάτω στίχους.
4. Η Χώρα κατά τον ποιητή - προφήτη έχει αγγίξει το έσχατο σκαλί της έκπτωσης. Η παρακµή, η σήψη, η διαφθορά αφορούν
τόσο την ηγεσία της χώρας όσο και το λαό της, σε κάθε έκφανση της ζωής. Κυριαρχούν - λαµβάνοντας υπόψη την ιστορική
περίοδο, στα πλαίσια της οποίας γράφτηκε το ποίηµα - ο εφησυχασµός, το ψέµα, η πατριδοκαπηλεία, «η ζωή του µικρόψυχου
υλισµού».
Ενώ στους στίχους 35 ως και 37 δεν αφήνονται περιθώρια ανάκαµψης και η πτώση παρουσιάζεται οριστική και αµετάκλητη,
εντούτοις στο τέλος της δεύτερης ενότητας προφητεύεται η λύτρωση, η αναγέννηση, η ανάσταση της Χώρας. Ο ποιητής µε
ενθουσιασµό, πίστη στις δυνατότητες του Έθνους αλλά και στο Θεό, µε σιγουριά διαισθάνεται την παλινόρθωση της πολιτείας.
Η επανάληψη της λέξεως «φτερά» και η παρήχηση του «φ», στους στίχους 30,41 συνειρµικά παραπέµπουν σε εξαγνισµό και
πλήρη κάθαρση.
Ο Παλαµάς στους τελευταίους στίχους, ίσως σε µια έξαρση Μεγαλοϊδεατισµού, πιστεύει πως η χώρα θα φτάσει, όπως είχε
συµβεί και στο παρελθόν, στο ύψιστο σηµείο δύναµης, µεγαλείου και δόξας.
5. Παρόλο που τα δύο ποιήµατα έχουν γραφεί σε διαφορετικές εποχές, έχουν ένα κοινό όραµα ελπίδας: την επικράτηση αξιών
που έχουν καταρρακωθεί, την επάνοδο της Ελλάδας - αλλά και όλου του κόσµου - στο δρόµο του πολιτισµού, της προόδου και
του ανθρωπισµού.
Ο Παλαµάς - ποιητής του καιρού του - περισσότερο φαίνεται να εναποθέτει τις ελπίδες αναγέννησης της Χώρας στο Θεό (δεν
είναι τυχαίο ότι στην εποχή του κυρίαρχη ήταν η πίστη ότι οι Έλληνες είναι ο περιούσιος λαός του Θεού).
Από την άλλη µεριά, ο Α. Σικελιανός πιστεύει περισσότερο στη δύναµη των ίδιων των ανθρώπων - και του απλού λαού και
των διανοούµενων - και στο συντροφικό αγώνα τους.
Το σίγουρο πάντως - κοινό και στα δύο αποσπάσµατα - είναι ότι η αλλαγή, η ανάσταση, η πραγµάτωση των υψηλών αξιών που
ο ήλιος συµβολίζει, θα επέλθει σταδιακά. Η ανιούσα πορεία, προϋποθέτει χρόνο, οµόνοια και κοινό µόχθο.
Μαντουβάλου Ηλιόχαρη
Φλέγκας Κώστας
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Κείµενο από το πρωτότυπο (701 - 718)
ΑΙ. [ Εµοί δέ σο~υ πράσσοντος ε[υτυχ~ως, πάτερ,

ο[υκ {εστιν ο[υδέν κτ~ηµα τιµιώτερον.
τί γάρ πατρός θάλλοντος ε[υκλείας τέκνοις
{αγαλµα µε~ιζον, {η τί πρός παίδων πατρί;
Μή νυν |εν @ηθος µο~υνον [εν σαυτ~?ω φόρει,
]ως φής σύ, κο[υδέν {άλλο, το~υτ’ [ορθ~ως {εχειν.
|οστις γάρ α[υτός {η φρονε~ιν µόνος δοκε~ι,
{η γλ~ωσσαν, |ην ο[υκ {άλλος, {η ψυχήν {εχειν,
ο#υτοι διαπτυχθέντες {ωφθησαν κενοί.
[ Αλλ’ {ανδρα, κε{ι τις @η σοφός, τό µανθάνειν
πόλλ’ α[ισχρόν ο[υδέν καί τό µή τείνειν {αγαν.
] Ορ~?ας παρά ]ρείθροισι χειµάρροις |οσα
δένδρων ]υπείκει, κλ~ωνας ]ως [εκσ?ώζεται,
τά δ’ [αντιτείνοντ’ α[υτόπρεµν’ [απόλλυται.
Α{υτως δέ ναός |οστις [εγκρατ~η πόδα
τείνας ]υπείκει µηδέν, ]υπτίοις κάτω
στρέψας τό λοοιπόν σέλµασιν ναυτίλλεται.
[ Αλλ’ ε@ικε θυµ~?ω καί µετάστασιν δίδου.
Α. Από το απόσπασµα που σας δίνεται να µεταφράσετε τους στίχους 701-709. ([ Εµοί δέ σο~υ πράσσοντος ...
{ωφθησαν κενοί).
Μονάδες 30
Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:
1. Τό µή τείνειν {αγαν (στίχ. 711): Από πού είναι παρµένη η µεταφορική αυτή φράση και ποια είναι για τους
αρχαίους Έλληνες η σηµασία της αντίληψης που εκφράζει;
Μονάδες 10
2. Να αποδώσετε µε δικά σας λόγια τις δύο εικόνες, µε τις οποίες ο Αίµων καταλήγει στην προτροπή προς τον
πατέρα του «[αλλ’ ε@ικε θυµ~?ω καί µετάστασιν δίδου» (στίχ. 718).
Μονάδες 10
3. Στους στίχους 705-706 του κειµένου από το πρωτότυπο, ο Αίµων χρεώνει στον Κρέοντα µια µοιραία
µονοµέρεια σκέψης. Με βάση τα στοιχεία από το µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί (στίχ. 194-210), να
εξηγήσετε σε τι συνίσταται αυτή η µονοµέρεια του Κρέοντα ως προς τους δύο αδελφούς.
Μονάδες 10
Κείµενο από µετάφραση (στίχ. 194-210)
ΚΡ. Τον Ετεοκλή, που χάθηκε σαν ήρωας στη µάχη
υπερασπίζοντας την πόλη του, τάφος να τον δεχτεί
µε προσφορές τιµής, καθώς αρµόζει στους ήρωες νεκρούς.
Τον αδερφό του πάλι, τον Πολυνείκη εννοώ,
που χώρα πατρική και ντόπιους θεούς
εξόριστος γυρνώντας θέλησε πέρα για πέρα
να πυρπολήσει, δικό του αίµα
θέλησε να πιει, δικούς του στη σκλαβιά να σύρει,
αυτόν, λέω, στην πόλη τούτη βγήκε προσταγή
κανείς να µη νεκροστολίσει, να µη θρηνήσει κανείς,
να τον αφήσουν άθαφτο, κορµί ρηµάδι,
τα σκυλιά να τον ξεσκίσουν και τα όρνια.
Αυτή ‘ναι η θέλησή µου. ποτέ δε θα τιµήσω
εγώ περισσότερο τους άδικους από τους δίκαιους.
Νεκρό και ζωντανό το ίδιο θα τιµήσω
αυτόν που µε της πόλης τα νερά πηγαίνει.
4. Να αποδώσετε µε συντοµία το περιεχόµενο των παρακάτω όρων που αναφέρονται στο δράµα:
µύθος, πρόλογος, λογείο, κόθορνοι, χορηγία.
Μονάδες 10
5. Να γράψετε δύο οµόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεµιά από τις
παρακάτω λέξεις:
πράσσοντος, φρονε~ιν, γλ~ωσσαν, µανθάνειν, [εκσ?ώζεται.
Μονάδες 10
6.α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συµπληρωµένο:
{αγαλµα µε~ιζον
Γενική Ενικού
Αιτιατική Πληθυντικού
Μονάδες 5
6.β. Να γράψετε το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής µέλλοντα των παρακάτω τύπων στη φωνή που
βρίσκονται:
φρονε~ιν, πράσσοντος, {εχειν, ]ορ~?ας, {εστιν.
Σηµείωση: Για το {εχειν αρκεί ο ένας από τους δύο µέλλοντες.
Μονάδες 5
7. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τις προτάσεις που ακολουθούν συµπληρώνοντας τον συντακτικό όρο που
λείπει:
τιµιώτερον (στ. 702) είναι ___________ στο κτ~ηµα.
|οστις (στ. 707) είναι ___________ στο δοκε~ι.
γλ~ωσσαν (σ. 708) είναι ___________ στο {εχειν.
δένδρων (στ. 713) είναι ___________ στο |οσα.
[εγκρατ~η (στ. 715) είναι ___________ στο πόδα.
Μονάδες 10
Α. Για µένα, από τη δική σου την ευτυχία πατέρα δεν υπάρχει πολυτιµότερο πράγµα. Γιατί ποια χαρά είναι
µεγαλύτερη για τα παιδιά από τη δόξα του ευτυχισµένου πατέρα, ή ποια χαρά είναι µεγαλύτερη για τον πατέρα
από την δόξα ευτυχισµένων παιδιών; Μην έχεις λοιπόν τώρα µόνο ένα τρόπο σκέψης, αυτό που λες εσύ ότι
είναι σωστό και τίποτε άλλο. όσοι νοµίζουν ότι µόνο αυτοί ή σκέφτονται σωστά, ή µιλούν ή έχουν χαρακτήρα
που κανείς άλλος δεν έχει, αυτοί όταν ανοιχτούν και εξεταστούν σε βάθος βρίσκονται (ότι είναι) άδειοι.
Β.
1. Η φράση αυτή, που έχει µεταφορική και αλληγορική σηµασία και συνειρµικά παραπέµπει στο δελφικό ρητό
«µηδέν {αγαν», είναι παρµένη από τις χορδές του τόξου ή των µουσικών οργάνων. Εκφράζει την κοινή για τους
αρχαίους Έλληνες αντίληψη πως καθετί που ξεπερνά το µέτρο και φτάνει στην υπερβολή είναι επικίνδυνο.
Σύµφωνα µε αυτή ο άνθρωπος - ή από τον φθόνο των θεών για την επιτυχία του ή από δικά του σφάλµατα -
εξαιτίας της αλαζονείας του, οδηγείται στην ύβρη που προκαλεί την τραγική του συντριβή.
Η «Ύβρις» - κορυφαία έννοια πάνω στην οποία κάθε τραγωδία βασίζεται - είναι, γενικότερα, η τάση του ήρωα
να ξεπερνά τα όρια (ετυµολογικά από την πρόθεση «]υπέρ») που θέτει η ανθρώπινη φύση του, να παραβιάζει
την παγκόσµια ηθική τάξη και να συγκρούεται µε τους θεϊκούς νόµους.
Κατά τον Αριστοτέλη η αρετή είναι η «µεσότητα», δηλαδή το µέτρο µεταξύ δύο υπερβολών. ‘Αρα,
καταδεικνύεται έτσι η αξία του µέτρου και της διαλλακτικότητας.
2. Και µε τις δύο εικόνες των στίχων 712-717 ο Αίµονας προσπαθεί να καταδείξει τη σηµασία του µέτρου και
της διαλλακτικότητας. Οι εικόνες αυτές έρχονται ως επεξηγήσεις της φράσης «τό µή τείνειν {αγαν».
Στους στίχους 712-714 έχουµε την εικόνα των δέντρων που βρίσκονταν µέσα σε ορµητικούς χειµάρρους. Όσα
απ’ αυτά λυγίζουν τα κλωνάρια τους, σώζονται, ενώ αυτά που αντιστέκονται χάνονται.
Στους στίχους 715-717 µας παρουσιάζεται η εικόνα ενός πλοίου που ταξιδεύει µε πολύ δυνατό άνεµο. Αξίζει
να σηµειωθεί ότι η εικόνα αυτή είναι πολύ οικεία στους Αθηναίους που έχουν µεγάλη ναυτική δύναµη. Όσα,
λοιπόν, καράβια δεν χαλαρώνουν τα πανιά του πλοίου βυθίζονται. Αυτήν την εικόνα ο Αίµονας την αποδίδει και
µε µια δόση ειρωνείας: λέγοντας δηλαδή ότι το πλοίο ταξιδεύει µε ανεστραµµένο το κατάστρωµά του, εννοεί ότι
τελικά βυθίζεται.
Οι παραπάνω µεταφορικές φυσικές εικόνες προοικονοµούν παραστατικά τη συντριβή του Κρέοντα αν δεν
υποχωρήσει στην οργή του.
3. Οι στίχοι 194-210 είναι απόσπασµα από τη ρήση του Κρέοντα στο πρώτο επεισόδιο και αποτελούν τη
διαταγή του σχετικά µε τα δύο νεκρά αδέρφια, τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη. Ο Ετεοκλής αποφασίζεται να
ταφεί µε τιµές ήρωα, επειδή υπερασπίστηκε την πατρίδα του, ενώ αντίθετα ο Πολυνείκης να στερηθεί την ταφή
και τις τιµές που την συνοδεύουν, επειδή στράφηκε εναντίον της πατρίδας του. Ο Κρέοντας ολοφάνερα
παραβιάζει το άγραφο ηθικό δίκαιο, σύµφωνα µε το οποίο ακόµα και οι προδότες έπρεπε να θάβονται, εκτός
των τειχών της πόλης βέβαια. Η παραπάνω διάκριση συνιστά ακριβώς τη µονοµέρεια της σκέψης του Κρέοντα
που θα αποβεί γι’ αυτόν µοιραία. Η τυφλή αφοσίωσή του στο κράτος, στη φιλοπατρία, στην πειθαρχία θα τον
οδηγήσει στην τραγική του συντριβή.
4. Μύθος είναι ένα από τα «κατά ποιόν» µέρη της τραγωδίας, τα ουσιαστικότερα και εσωτερικά, δηλαδή,
στοιχεία της. Σηµαίνει την υπόθεση του έργου, το «σενάριο». Τα θέµατα των τραγωδιών αντλούνται από τη
µυθολογία αλλά και από την ιστορία.
Πρόλογος είναι το πρώτο από τα «κατά πόσον» µέρη της τραγωδίας. Έχει επικό χαρακτήρα και τη µορφή
µονολόγου ή διαλόγου. Σηµαίνει τον πρώτο λόγο του ηθοποιού και µ’ αυτόν οι θεατές εισάγονται στην υπόθεση
της τραγωδίας.
Λογείο ήταν εξέδρα µπροστά στη σκηνή που αργότερα κάλυψε και µέρος της ορχήστρας πάνω στην οποία
µιλούσαν κι έπαιζαν οι ηθοποιοί.
Κόθορνοι ήταν υψηλά υποδήµατα που φορούσαν οι ηθοποιοί.
Χορηγία ήταν η τιµητική λειτουργία την οποία επωµιζόταν ένας εύπορος πολίτης, αφού αναλάµβανε τη
χρηµατοδότηση της προετοιµασίας - διδασκαλίας του χορού.
5. πράσσοντος: πολυπραγµοσύνη, έµπρακτος, πράγµα, άπραγος, πρακτικός, πράξη

φρονε~ιν: εχέφρων, φρενοβλαβής, αφροσύνη, φρόνιµος
γλ~ωσσαν: ευγλωττία, πολύγλωσσος, γλωσσοµαθής, υπογλώσσιο
µανθάνειν: αµαθής, µάθηση, µάθηµα, µαθητής, µαθησιακός
[εκσ?ώζεται: σώµα, σωστός, άσωτος, σωσίβιο, διάσωση, ναυαγοσώστης
6. α.
{αγαλµα µε~ιζον
Γενική Ενικού [αγάλµατος µείζονος
Αιτιατική Πληθυντικού [αγάλµατα µείζονα µείζω
β. φρονήσει
πράξει
|εξει,σχήσει
{οψεται
{εσται
7. τιµιώτερον: δύο είναι οι πιθανές ορθές συντάξεις.

α) ο[υκ {εστιν:ρήµα
ο[υδεν: υποκείµενο του ρήµατος
κτ~ηµα: κατηγορούµενο στο «ο[υδέν»
τιµιώτερον: επιθετικός προσδιορισµός στο «κτήµα»
β) ο[υκ {εστιν:ρήµα
κτ~ηµα: υποκείµενο του ρήµατος
ο[υδεν: επιθετικός προσδιορισµός στο «κτ~ηµα»
τιµιώτερον: κατηγορούµενο στο «κτ~ηµα»
|οστις: υποκείµενο στο «δοκε~ι»

γλ~ωσσαν: αντικείµενο στο «{εχειν»
δένδρων: γενική διαιρετική στο «|οσα»
[εγκρατ~η: προληπτικό κατηγορούµενο στο «πόδα»
Β' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΑ
ΟΜΑ∆Α Α΄
ΘΕΜΑ Α1
Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
"Το Πνεύµα των Νόµων" (1748) ήταν έργο του:
α. Βολταίρου
β. Μοντεσκιέ
γ. Ρουσσό
δ. Κεναί
Μονάδες 2
Ποια µορφή πολιτεύµατος προτείνει ο συγγρα-φέας στο συγκεκριµένο έργο;
Μονάδες 3
Α.1.2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας την ένδειξη
Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
Στη γαλλική κοινωνία του 18ου αιώνα:
α. Η τάξη των ευγενών ήταν οµοιογενής.
β. Οι µεγαλοαστοί πλούτιζαν από το εµπόριο και τη βιοµηχανία.
γ. Η οικονοµική ισχύς του κλήρου στηριζόταν στο φόρο της δεκάτης.
δ. Η εκπαίδευση και η νοσοκοµειακή περίθαλψη βρίσκονταν στα χέρια των ευγενών.
ε. Οι αγρότες αποτελούσαν το 80% του γαλλικού πληθυσµού.
στ. Η Τρίτη Τάξη ήταν απαλλαγµένη από φόρους.
Μονάδες 6
Α.1.3. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της πρώτης στήλης και δίπλα τους αριθµούς των
προτάσεων της δεύτερης στήλης, που το περιεχόµενό τους αντιστοιχεί σωστά σε αυτά.
α. Φαναριώτες 1. ΄Ηταν υπόλογοι για την κατανοµή, είσπραξη
β. Προεστοί ή δηµογέροντες ή κοτσαµπάσηδες και απόδοση των φόρων.
γ. έµποροι, πλοιοκτήτες, χρηµατοµεσίτες 2. ∆ιορίζονταν οσποδάροι (ηγεµόνες) της
Βλαχίας και της Μολδαβίας.
3. Έγιναν φορείς επαναστατικών ιδεών.
4. Αποτελούσαν ένα είδος διοικητικής και
κοινωνικής αριστοκρατίας.
5. Συνδέθηκαν µε το ευρωπαϊκό κεφάλαιο
(εµπορικό, τραπεζικό, ναυτιλιακό).
6. ΄Ηταν αιρετοί.
Μονάδες 6
Α.1.4. Να απαντήσετε στην ακόλουθη ερώτηση:
Ποια ήταν τα στοιχεία που ευνοούσαν µια επαναστατική οργάνωση, όπως ήταν η Φιλική Εταιρεία;
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ Α2
Α.2.1. Να δώσετε µε συντοµία το περιεχόµενο των ακόλουθων όρων:
α. Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός
β. Ιερή Συµµαχία
γ. Βιοµηχανική Επανάσταση
Μονάδες 9
Α.2.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας εκλέχθηκε πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας από την:
α. Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1821-1822)
β. Β΄ Εθνοσυνέλευση του ΄Αστρους Κυνουρίας (1823).
γ. Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827).
δ. ∆΄ Εθνοσυνέλευση του ΄Αργους (1829).
Μονάδες 2
Ποια ήταν η σηµασία της εκλογής του Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας;
Μονάδες 6
Α.2.3. Η σύναψη των "δανείων της Ανεξαρτησίας" (1824 και 1825) είχε θετικές και αρνητικές συνέπειες
για τους Έλληνες.
Να γράψετε µία θετική και µία αρνητική συνέπεια.
Μονάδες 8
ΟΜΑ∆Α Β΄
ΘΕΜΑ Β1
Β.1.1. Να διαβάσετε προσεκτικά τα κείµενα που ακολουθούν:
Α. Από οικονοµική άποψη, τι χρειάζονται οι αποικίες; Αρχικά προσφέρουν ένα άσυλο και εργασία στους
κατοίκους των φτωχών χωρών ή στους κατοίκους των χωρών που παρουσιάζουν υπερπληθυσµό. Αλλά
υπάρχει κι ένας δεύτερος λόγος, που προσιδιάζει στους λαούς οι οποίοι διαθέτουν περίσσευµα από
κεφάλαια ή από προϊόντα. Αυτός ο δεύτερος λόγος εναρµονίζεται περισσότερο µε τη σηµερινή
πραγµατικότητα. Κύριοι, υπάρχει κι ένα άλλο σηµείο που πρέπει επίσης να θίξω? είναι η ανθρωπιστική
και πολιτιστική πλευρά του θέµατος. Πρέπει να πούµε καθαρά ότι οι ανώτεροι φυλετικά λαοί έχουν
καθήκον απέναντι στους κατώτερους λαούς να τους εκπολιτίσουν. (Λόγος του Ζυλ Φερύ, υπουργού
Εξωτερικών της Γαλλίας, στη Βουλή στις 28 Ιουλίου 1885).
Β. Αποδοκιµάζουµε την αποικιακή πολιτική γιατί σπαταλά τον πλούτο και τις δυνάµεις των χωρών που
θα έπρεπε να αφιερωθούν στη βελτίωση της µοίρας των λαών. Την αποδοκιµάζουµε σαν την
απαισιότερη συνέπεια του καπιταλιστικού συστήµατος, το οποίο εµποδίζει, στις χώρες που επικράτησε,
την κατανάλωση µε τους χαµηλούς µισθούς που προσφέρει στους εργάτες, ενώ αντίθετα αναγκάζεται να
δηµιουργεί σε µακρινές χώρες, µε την κατάκτηση και τη βία, καινούριες αγορές. Την αποδοκιµάζουµε
τέλος, γιατί σε όλες τις αποικιακές επιχειρήσεις η καπιταλιστική έννοια της δικαιοσύνης συνοδεύεται
από µια πλήρη διαφθορά. (Λόγος του Γάλλου πολιτικού Ζαν Ζορές).
Ποια διαφορά θέσεων διαπιστώνετε στα παραπάνω κείµενα και µε ποια επιχειρήµατα διατυπώνεται αυτή
η διαφορά;
Μονάδες 25
ΘΕΜΑ Β2
α. Ποιες ήταν οι αντιλήψεις του Ιωάννη Καποδίστρια για την εκπαίδευση (στοιχειώδη και
πανεπιστηµιακή) και ποια κατεύθυνση πήρε η εκπαίδευση στην περίοδο της Αντιβασιλείας;
Μονάδες 10
β. Ποιά είναι, κατά την άποψή σας, τα θετικά και ποια τα αρνητικά στοιχεία του εκπαιδευτικού
συστήµατος που εφάρµοσε η Αντιβασιλεία;
Μονάδες 15
Θέµα 1ο
Α. α) ∆ίνεται η συνάρτηση F(x) = f(x) + g(x). Αν οι συναρτήσεις f, g είναι παραγωγίσιµες, να αποδείξετε ότι:
F′(x) = f ′(x) + g′(x).
Μονάδες 8
β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τις παραγώγους των παρακάτω συναρτήσεων:
f(x)
cf(x) , f(x) ⋅ g(x) , µε g(x)≠0, όπου c πραγµατική σταθερά.
g(x)
Μονάδες 4,5
Β. α) Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Α και δίπλα τον αριθµό της στήλης Β που αντιστοιχεί
Στήλη Α Στήλη Β πρώτη
συνάρτηση παράγωγος
α. x2 + 3 1. 1 - ηµx
β. x + συνx 2. 3x2 - 8x
γ. xηµx 3. 2x + 3
δ. x3 - 4x2 4. ηµx - xσυνx
5. 2x
6. 3x2 - 4x
7. ηµx + xσυνx
Μονάδες 8
β) Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
ex
Η πρώτη παράγωγος της συνάρτησης f(x) = , x ≠ 0 είναι:
x
e x - xe x ex x + ex
Α: e x B: 2
Γ: ,
x x2
ex x - ex xe x - e x
∆: 2
Ε: .
x x
Μονάδες 4,5
Θέµα 2ο
A. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον πίνακα των τιµών της µεταβλητής Χ σωστά συµπληρωµένο.
Τιµές Συχνό Σχετική Σχετικ Αθροισ.
Μεταβλητής -τητα Συχνό- ή Συχνότ.
τητα Συχνό-
xi νi fi τητα Ni xiνi xi2 xi2νi
fi%
1 10 10 1 10
2 35 4
3 9
ΣΥΝΟΛΟ ν=50 1 100
Μονάδες 16
B. Να υπολογίσετε τη µέση τιµή και τη διάµεσο.
Μονάδες 4
Γ. Να δείξετε ότι η διακύµανση είναι s2=0,49.
  k  
2
k ∑ i i  
x ν
1  
∆ίνεται ότι: s = ∑ x i ν i -  i = 1
2 2

ν i = 1 ν 
 
 
Μονάδες 5
Θέµα 3ο
Από 120 µαθητές ενός Λυκείου, 24 µαθητές συµµετέχουν στο διαγωνισµό της Ελληνικής Μαθηµατικής
Εταιρείας, 20 µαθητές συµµετέχουν στο διαγωνισµό της ΄Ενωσης Ελλήνων Φυσικών και 12 µαθητές συµµετέχουν
και στους δύο διαγωνισµούς.
Επιλέγουµε τυχαία ένα µαθητή. Ποια είναι η πιθανότητα ο µαθητής:
Α. να συµµετέχει σ’ έναν τουλάχιστον από τους δύο διαγωνισµούς;
Mονάδες 8
Β. να συµµετέχει µόνο σ’ έναν από τους δύο διαγωνισµούς;
Mονάδες 8
Γ. να µη συµµετέχει σε κανέναν από τους δύο διαγωνισµούς;
Mονάδες 9
Θέµα 4ο
Στα σχολεία ενός ∆ήµου υπηρετούν συνολικά 100 εκπαιδευτικοί. Ο συνολικός χρόνος υπηρεσίας των
εκπαιδευτικών δίνεται από τον παρακάτω πίνακα:
Χρόνια υπηρεσίας Σχετική Συχνότητα
[-) fi%
0- 5 10
5-10 15
10-15 12
15-20 15
20-25 18
25-30 18
30-35 12
Α. Πόσοι εκπαιδευτικοί έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια υπηρεσίας;
Μονάδες 5
Β. Με την προϋπόθεση ότι κάθε εκπαιδευτικός θα συνταξιοδοτηθεί, όταν συµπληρώσει 35 χρόνια:
α) πόσοι εκπαιδευτικοί θα συνταξιοδοτηθούν µέσα στα επόµενα 12,5 χρόνια; Να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας.
Μονάδες 10
β) πόσοι συνολικά εκπαιδευτικοί πρέπει να προσληφθούν µέσα στα επόµενα πέντε χρόνια, ώστε ο αριθµός των
εκπαιδευτικών που υπηρετούν στα σχολεία του ∆ήµου να παραµένει ο ίδιος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας.
Μονάδες 10
Θέµα 1ο
Α. α) Θεωρία σελίδα 31.

β) ( c ⋅ f(x) )′ = c ⋅ f ′(x) , ( f(x) ⋅ g(x) )′ = f ′(x) ⋅ g(x) + f(x)g′(x)
 f(x) ′ f ′(x) ⋅ g(x) - f(x) ⋅ g′(x)

  =
 g(x)  g 2 (x)
Β. α) α → 5, β → 1, γ → 7, δ → 2 β) ∆
Θέµα 2ο
Α.
Τιµές Συχνό- Σχετική Σχετική Αθροιστική
Μεταβλητής τητα Συχνό- Συχνό- Συχνότητα
τητα τητα
xi νi fi fi% Ni xiνi xi2 xi2νi
1 10 0,2 20 10 10 1 10
2 25 0,5 50 35 50 4 100
3 15 0,3 30 50 45 9 135
ΣΥΝΟΛΟ ν=50 1 100 105 245
105 2+2
Β. x = = 2,1 , επειδή η διάµεσος είναι ο µέσος όρος της 25ης και 26ης παρατήρησης, είναι δ = =2.
50 2
1  1052  1  11025 
Γ. s 2 = 245 - = 245 - =
50  50  50  50 
1 24,5
= (245 - 220,5) = = 0,49.
50 50
Θέµα 3ο
Θεωρούµε τα ενδεχόµενα:
Μ: ο µαθητής συµµετέχει στον διαγωνισµό της Ελληνικής Μαθηµατικής Εταιρίας.
Φ: ο µαθητής συµµετέχει στον διαγωνισµό της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.
24 20 12
Τότε P(M) = , P(Φ) = και P(M ∩ Φ) = .
120 120 120
Είναι Α = Μ ∪ Φ. Άρα η πιθανότητα για να συµµετέχει σ’ έναν τουλάχιστον διαγωνισµό είναι:

P(A) = P(M ∪ Φ) = P(M) + P(Φ) - P(M ∩ Φ) =
24 20 12 24 + 20 - 12 32 4
+ - = = =
120 120 120 120 120 15
Είναι B = (M - Φ) ∪ (Φ - Μ). Άρα η πιθανότητα για να συµµετέχει σ’ ένα από τους δύο διαγωνισµούς είναι:
P(B) = P [(M - Φ) ∪ (Φ - Μ)] =
Ω Μ ∩Φ
Μ Φ
Μ-Φ Φ-Μ
(Μ - Φ) ∩ (Φ - Μ) = ∅
= P(M - Φ) + P(Φ - M) = P(M) - P(M ∩ Φ) + P(Φ) - P(Φ ∩ M) =

24 20 2 ⋅ 12
= P(M) + P(Φ) - 2P(M ∩ Φ) = + - =
120 120 120
20 1
= = .
120 6
Είναι Γ = (Μ ∪ Φ)′. Άρα η πιθανότητα να µη συµµετέχει σε κανένα διαγωνισµό είναι:

P(Γ) = P [(M ∪ Φ)′] = 1 - P(M ∪ Φ) =
4 11
= 1 - P(A) = 1 - = .
15 15
Θέµα 4ο
Βρίσκουµε στον πίνακα την στήλη συχνοτήτων.
fi% ν ⋅ fi %
νi =
100
[0-5) 10 10
[5-10) 15 15
[10-15) 12 12
[15-20) 15 15
[20-25) 18 18
[25-30) 18 18
[30-35) 12 12
A. Οι εκπαιδευτικοί µε 15 χρόνια τουλάχιστον υπηρεσία είναι 15 + 18 + 18+ 12 = 63.

Β. α) Θέλουµε το πλήθος των εκπαιδευτικών που έχουν υπηρεσία τουλάχιστον 35 - 12,5 = 22,5 χρόνια. Θεωρούµε
ότι οι παρατηρήσεις είναι οµοιόµορφα κατανεµηµένες στην κάθε κλάση.
Άρα από 22,5 έως 25 έχουµε 9 καθηγητές.
Άρα το πλήθος των εκπαιδευτικών που θα συνταξιοδοτηθούν τα επόµενα 12,5 χρόνια είναι:
9 + 18 + 12 = 39.
β) Πρέπει να προσληφθούν 12 εκπαιδευτικοί, διότι τόσοι είναι λόγω της τελευταίας κλάσης [30-35) οι
εκπαιδευτικοί που θα συνταξιοδοτηθούν στα επόµενα 5 χρόνια.
ΘΕΜΑΤΑ
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α1. Αν η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιµη σ’ ένα σηµείο x 0 του πεδίου ορισµού της, να
γραφεί η εξίσωση της εφαπτοµένης της γραφικής παράστασης της f στο σηµείο
A ( x 0 ,f ( x 0 )) . (Μονάδες 4)
Α2. Να αποδείξετε ότι, αν µια συνάρτηση f είναι παραγωγίσιµη σ’ ένα σηµείο x 0 του
πεδίου ορισµού της, τότε είναι και συνεχής στο σηµείο αυτό. (Μονάδες 8,5)
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας την
ένδειξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση.
α) Αν η f είναι παραγωγίσιµη στο x 0 , τότε η f΄ είναι πάντοτε συνεχής στο x 0 .
β) Αν η f δεν είναι συνεχής στο x 0 , τότε η f είναι παραγωγίσιµη στο x 0 .
γ) Αν η f έχει δεύτερη παράγωγο στο x 0 , τότε η f΄ είναι συνεχής στο x 0 .
(Μονάδες 4,5)
Β2. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα της στήλης Α και δίπλα τον αριθµό της
στήλης Β που αντιστοιχεί στην εφαπτοµένη της κάθε συνάρτησης στο σηµείο x 0 .
συναρτήσεις εφαπτόµενες
α. f ( x ) = 3x 3 , x 0 = 1 1. y = −2x + π
π 1
β. f ( x ) = ηµ 2x , x 0 = 2. y = x +1
2 4
γ. f ( x ) = 3 x , x 0 = 0 3. y = 9x − 6
δ. f ( x ) = x , x 0 = 4 4. y = −9x + 5
5. δεν υπάρχει
(Μονάδες 8)
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
2z + i
∆ίνεται η συνάρτηση f ( z ) = , z ∈ ^ µε z ≠ −2i , όπου z ο συζυγής του z.
z − 2i
α. Να βρείτε την τριγωνοµετρική µορφή των µιγαδικών αριθµών:
w1 = f (9 − 5i ) (Μονάδες 6)
2004
 2 
w2 =  f (9 − 5i ) (Μονάδες 6)
 3 
2  w1 0 
β. Θεωρούµε τον πίνακα M =   όπου w1 το µέτρο του µιγαδικού
3  0 − w1 
αριθµού w1 του ερωτήµατος α.

Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή πρόταση.
Ο γραµµικός µετασχηµατισµός Τ µε πίνακα Μ είναι:
π
Α. στροφή µε κέντρο την αρχή των αξόνων Ο και γωνία θ =
4
Β. συµµετρία ως προς τον άξονα x′x
Γ. συµµετρία ως προς τον άξονα y′y
∆. συµµετρία ως προς την ευθεία y = x
2
Ε. οµοιοθεσία µε κέντρο την αρχή των αξόνων Ο και λόγο λ = . (Μονάδες 5)
3
γ. Αν Μ ο πίνακας του ερωτήµατος β, τότε να βρεθεί ο πίνακας Χ ώστε να ισχύει:
ΜΧ = Κ , όπου Κ είναι ο πίνακας που αντιστοιχεί στο γραµµικό µετασχηµατισµό
π
στροφής µε κέντρο την αρχή των αξόνων Ο και γωνία θ = . (Μονάδες 8)
2
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
Η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιµη στο κλειστό διάστηµα [0,1] και ισχύει f ′ ( x ) > 0 για
κάθε x ∈ ( 0,1) . Αν f ( 0 ) = 2 και f (1) = 4 , να δείξετε ότι:
α. Η ευθεία y = 3 τέµνει τη γραφική παράσταση της f σ’ ένα ακριβώς σηµείο µε
τετµηµένη x 0 ∈ ( 0,1) . (Μονάδες 7)
β. Υπάρχει x1 ∈ ( 0,1) , τέτοιο ώστε f ( x1 ) =

( 5 ) + f ( 2 5 ) + f ( 35 ) + f ( 4 5 ) (Μονάδες 12)
f 1
4
γ. Υπάρχει x 2 ∈ ( 0,1) , ώστε η εφαπτοµένη της γραφικής παράστασης της f στο σηµείο
M ( x 2 ,f ( x 2 )) να είναι παράλληλη στην ευθεία y = 2x + 2000 . (Μονάδες 6)

ΖΗΤΗΜΑ 4ο
Τη χρονική στιγµή t = 0 χορηγείται σ’ έναν ασθενή ένα φάρµακο. Η συγκέντρωση του
αt
φαρµάκου στο αίµα του ασθενούς δίνεται τη συνάρτηση f ( t ) = 2
, t ≥ 0 , όπου α
t
1+  
β
και β είναι σταθεροί θετικοί πραγµατικοί αριθµοί και ο χρόνος t µετράται σε ώρες. Η
µέγιστη τιµή της συγκέντρωσης είναι ίση µε 15 µονάδες και επιτυγχάνεται 6 ώρες µετά τη
χορήγηση του φαρµάκου.
α. Να βρείτε τις τιµές των σταθερών α και β. (Μονάδες 15)
β. Με δεδοµένο ότι η δράση του φαρµάκου είναι αποτελεσµατική, όταν η τιµή της
συγκέντρωσης είναι τουλάχιστον ίση µε 12 µονάδες, να βρείτε το χρονικό διάστηµα
που το φάρµακο δρα αποτελεσµατικά. (Μονάδες 10)
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α1. Η εξίσωση της εφαπτοµένης της γραφικής παράστασης της f στο σηµείο
Α ( x 0 , f (x o ) ) είναι η y − f (x 0 ) = f ′(x 0 )(x − x 0 )
Α2. Θεωρία Σχολικό Βιβλίο Σελίδα 217.

Β1. α Æ Λ, β Æ Λ, γ Æ Σ
Β2. α Æ 3, β Æ 1, γ Æ 5, δ Æ 2
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
2(9 − 5i) + i 18 − 10i + i 18 − 9i 9 2 − i (2 − i)(3 − i)
α) w1 = f (9 − 5i) = = = = =3 =
9 + 5i − 2i 9 + 3i 9 + 3i 3 3 + i (3 + i)(3 − i)
(6 − 1) + i( −2 − 3) 3 15 3
3 = (5 − 5i) = (1 − i) = (1 − i)
9 +1 10 10 2
9 9 18 3 2
ρ= + = =
4 4 4 2
3 3 2  1  2 
= συνθ  = συνθ  = συνθ 
α = ρ ⋅ συνθ  2 2  2  2 
⇒ ⇒ ⇒ 
β = ρ ⋅ ηµθ  −3 3 2 −1
= ηµθ  = ηµθ  − 2 = ηµθ 
2 2  2  2 
π
θ=−
4
3 2  π  π 
w1 =  συν  −  + iηµ  −  
2   4  4 
2004 2004 2004

 2   2  2 3 2  π  π 
w2 =  ⋅ f (9 − 5i)  = w1  = ⋅  συν  −  + iηµ  −   =
 3   3  3 2   4  4 
−2004π −2004π
= συν + iηµ = συν501π − iηµ501 =
4 4
= συν (( 2 ⋅ 250 + 1) π ) + iηµ (( 2 ⋅ 250 + 1) π ) =
= συν ( 2π ⋅ 250 + π ) + iηµ ( 2π ⋅ 250 + π ) = συνπ + iηµπ = −1
3 2
β. w1 = ρ =
2
3 2 
0
2  2  1 0 
Μ= ⇔Μ=  . Σωστή απάντηση η Β.
3  −3 2  0 −1
 0 
 2 
γ. Ο πίνακας που αντιστοιχεί στο γραµµικό µετασχηµατισµό στροφής µε κέντρο την
π
αρχή των αξόνων Ο και γωνία θ = είναι
2
0 −1
Κ= 
1 0 
ΜΧ = Κ (1)
1 0  1 0
Μ=  Μ = = −1 ≠ 0. Άρα ο πίνακας Μ είναι αντιστρέψιµος.
0 −1 0 −1
1  −1 0   1 0 
Μ −1 = = .
−1  0 1  0 −1
Η (1) γίνεται Μ −1 ⋅ ΜΧ = Μ −1Κ ⇔ Χ = Μ −1Κ

1 0   0 −1  0 −1
Χ=  ⋅  ⇔Χ= .
0 −1 1 0   −1 0 
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
α) Παίρνουµε τη συνάρτηση h(x) = f (x) − 3. Η h είναι συνεχής στο [0, 1] ως
διαφορά συνεχών και ισχύει:
h(0) = f (0) − 3 = 2 − 3 = −1
 ⇒ h(0) ⋅ h(1) < 0.
h(1) = f (1) − 3 = 4 − 3 = 1 
Άρα ισχύει το θεώρηµα του Bolzano και υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0 ∈ (0, 1)
τέτοιο, ώστε h(x 0 ) = 0 ⇔ f (x 0 ) − 3 = 0 ⇔ f (x 0 ) = 3.
Παίρνουµε h′(x) = (f (x) − 3)′ = f ′(x) > 0 ⇒ h′(x) > 0 για κάθε x ∈ (0, 1).
Άρα η y = 3 τέµνει τη γραφική παράσταση της f σ’ ένα ακριβώς σηµείο.

1 2 3 4
0 5 5 5 5 1
β)
επειδή η f ′(x) > 0 για κάθε x ∈ (0, 1) έχουµε f γνησίως αύξουσα στο (0, 1) .
f (0) < f 1 ( 5 ) < f ( 2 5 ) < f ( 3 5 ) < f ( 4 5 ) < f (1)

( 5 ) < f (1) 
f (0) < f 1
f (0) < f ( 2 ) < f (1)  ⊕

 ⇒ 4f (0) < f ( 1 5 ) + f ( 2 5 ) + f ( 3 5 ) + f ( 4 5 ) < 4f (1) ⇒
5
f (0) < f ( ) < f (1) 
3
5

f (0) < f ( 4 ) < f (1) 
5 
f ( 1 ) + f (2 ) + f ( 3 ) + f (4 )
f (0) < 5 5 5 5 < f (1)
4
Άρα από το θεώρηµα ενδιαµέσων τιµών υπάρχει ένα τουλάχιστον x1 ∈ (0, 1)
τέτοιο, ώστε:
f (x1 ) =
f 1 ( 5 ) + f ( 2 5 ) + f ( 35 ) + f ( 4 5 )
4
γ) Επειδή η f είναι συνεχής στο [0, 1] και παραγωγίσιµη στο (0, 1) ισχύει το
θεώρηµα της µέσης τιµής άρα υπάρχει ένα τουλάχιστον x 2 ∈ (0, 1) τέτοιο ώστε
f (1) − f (0)
f ′(x 2 ) = ⇔ f ′(x 2 ) = 4 − 2 = 2
1− 0
Άρα η εφαπτοµένη της Cf στο σηµείο M ( x 2 , f (x 2 ) ) είναι παράλληλη προς την
ε : y = 2x + 2000 διότι έχουν ίδιο συντελεστή διευθύνσεως.

ΖΗΤΗΜΑ 4ο
α6 2α
α) f max (t) = 15 ⇔ f (6) = 15 ⇔ 2
= 15 ⇔ 2
=5⇔
6 6
1+   1+  
β β
2
6 36
⇔ 2α = 5 + 5   ⇔ 2α = 5 + 5 2 ⇔ 2αβ2 = 5β2 + 5 ⋅ 36 ⇔
β β
⇔ 2αβ2 = 5β2 + 180 (1)
Η f παραγωγίσιµη για t > 0
 t2  2t 2 2
αt 2
α  1 + 2  − αt 2 α + αt − 2αt α −
β  β β2 β2 β2
f ′(t) =  = = =
 2 2  2 2  2 2 2
t t β +t
1 + 2  1 + 2   2 
 β   β   β 
αβ2 − αt 2
β2 (αβ 2 − αt 2 )β 4 α(β 2 − t 2 )β 2
= 2 2 2 = 2 2 2 2 =
(β + t ) β (β + t ) (β2 + t 2 ) 2
β4
α(β2 − 62 )β 2 β = ±6 
f ′(6) = 0 ⇔ 2 2 2
= 0 ⇔ β 2 − 62 = 0 ⇔ ⇒ β=6
(β + 6 ) β>0 
Η (1) για β = 6 δίνει 2 ⋅ α ⋅ 36 = 5 ⋅ 36 + 180 ⇔ 2α = 10 ⇔ α = 5

αt 5t 5t
β) Πρέπει f (t) ≥ 12 ⇔ 2
≥2⇔ 2
≥ 12 ⇔ ≥ 12 ⇔
t t 36 + t 2
1+   1+ 2
6 6 36
⇔ 12t 2 − 180t + 12 ⋅ 36 ≤ 0 ⇔ t 2 − 15t + 36 ≤ 0 ⇒ t1 = 12, t 2 = 3.
3 12
+ − + t ∈ [3, 12]
Θέµα 1ο
Α. α) Πότε ένας γεωµετρικός µετασχηµατισµός ονοµάζεται γραµµικός;
Μονάδες 2,5
G
β) Αν Μ(x, y) σηµείο επιπέδου, u (α, β) δεδοµένο διάνυσµα και Μ΄(x΄, y΄) η εικόνα του Μ στην παράλληλη
G
µεταφορά κατά το διάνυσµα u , να βρείτε τα x΄, y΄ συναρτήσει των συντεταγµένων του σηµείου Μ και του
G
διανύσµατος u .
Μονάδες 5
γ) Είναι η παράλληλη µεταφορά γραµµικός µετασχηµατισµός; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το µετασχηµατισµό της στήλης Ι και δίπλα τον αριθµό της στήλης ΙΙ που
αντιστοιχεί στον πίνακα του µετασχηµατισµού.
Τ1: «συµµετρία ως προς τον  1 1
άξονα x΄x» 1.  
− 1 1
Τ2: «στροφή κατά γωνία 0 −1
π/2» 2.  
1 0 
1 0 
3.  
0 − 1
Μονάδες 3
Β2. Θεωρούµε τον γραµµικό µετασχηµατισµό Τ µε πίνακα Α = Α1Α2 – Α2Α1, όπου Α1, Α2 οι πίνακες των
µετασχηµατισµών Τ1, Τ2 αντιστοίχως, του ερωτήµατος Β1.
α) Να δείξετε ότι ο Τ είναι κανονικός µετασχηµατισµός.
Μονάδες 4,5
β) Να βρείτε την εικόνα της ευθείας ε: 2x – y + 5 = 0 µέσω του µετασχηµατισµού Τ.
Μονάδες 5
Θέµα 2ο
5+i
Α. ∆ίνεται ο µιγαδικός αριθµός z = .
2 + 3i
α) Να γράψετε τον z στη µορφή α + βi, α, β∈ R.
Μονάδες 4
β) Να γράψετε τον z στην τριγωνοµετρική του µορφή.
Μονάδες 5
Στις ερωτήσεις γ), δ) να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό του θέµατος και της κάθε ερώτησης και δίπλα να
σηµειώσετε το γράµµα που αντιστοιχεί στην σωστή απάντηση.
γ) Αν θ = Argz, τότε ο µιγαδικός αριθµός iz έχει όρισµα:

π π π
Α. - θ Β. + θ Γ. θ - ∆. π + θ
4 2 2
Μονάδες 3
δ) Το z4 είναι ίσο µε:
Α. 4 Β. 4i Γ. –4i ∆. –4
Μονάδες 3
z -1
Β. Να βρεθούν τα σηµεία του επιπέδου, που είναι εικόνες των µιγαδικών z, για του οποίους ισχύει: = 1.
z-i
Μονάδες 10
Θέµα 3ο
x 2 - 8x + 16 ,0<x <5
∆ίνεται η συνάρτηση f µε: f(x) = 
( )
 α 2 + β 2 ln(x - 5 + e) + 2(α + 1)e 5 - x , x ≥ 5
Α. Να βρεθούν τα, lim- f(x) , lim+ f(x) .
x→5 x →5
Μονάδες 6
Β. Να βρεθούν τα α, β ∈ R, ώστε η συνάρτηση f να είναι συνεχής στο x0 = 5.
Μονάδες 10
Γ. Για τις τιµές των α, β του ερωτήµατος Β να βρείτε το lim f(x) .
x → +∞
Μονάδες 9
Θέµα 4ο
Φάρµακο χορηγείται σε ασθενή για πρώτη φορά. Έστω f(t) η συνάρτηση που περιγράφει τη συγκέντρωση του
φαρµάκου στον οργανισµό του ασθενούς µετά από χρόνο t από τη χορήγησή του, όπου t ≥ 0. Αν ο ρυθµός
8
µεταβολής της f(t) είναι -2
t +1
α) Να βρείτε τη συνάρτηση f(t).
Μονάδες 6
β) Σε ποια χρονική στιγµή t, µετά τη χορήγηση του φαρµάκου, η συγκέντρωσή του στον οργανισµό γίνεται
µέγιστη;
Μονάδες 6
γ) Να δείξετε ότι κατά τη χρονική στιγµή t = 8 υπάρχει ακόµα επίδραση του φαρµάκου στον οργανισµό, ενώ πριν
τη χρονική στιγµή t =10 η επίδρασή του στον οργανισµό έχει µηδενιστεί.
(∆ίνεται ln ≅ 2,4 )
Μονάδες 13
Θέµα 1ο
Α. α) Θεωρία σελίδα 62 σχολικού βιβλίου.
→
′ → G  x ′   x  α  x ′ = x + α
β) Είναι OM = OM + u ⇒   =   +   ⇒
 y ′   y  β  y ′ = y + β
 x ′  1 0   x  α 
γ) Όχι διότι   =     +   που από τον ορισµό όπως στο α) δεν είναι γραµµικός µετασχηµατισµός.
 y ′  0 1   y   β 
Β1. Τ1 → 3 Τ2 → 2
1 0  0 −1
Β2. α) Τ = Α1Α2 – Α2Α1, A1 =   , A2 =  
0 − 1 1 0 
1 0  0 −1 0 −1 1 0 
T=  -  =
0 − 1 1 0  1 0  0 − 1
 0 -1 0 1  0 -2
= - = 
- 1 0  1 0 - 2 0 
0 −2
Ο γραµµικός µετασχηµατισµός Τ είναι κανονικός διότι T = =-4≠0.
−2 0
x ′  0 −2  x   x ′  -2x 
β)   =     ⇔ = ⇔
 y ′  − 2 0   y   y ′ - 2y 
 x′
y=-
x ′ = - 2y  2 (1)
⇔ ⇔
 y ′ = - 2x x = - ′y
 2
x′
Η 2x – y + 5 = 0 λόγω των (1) γίνεται: - y ′ + + 5 = 0 ⇔ - 2y ′ + x ′ + 10 = 0. Άρα η εικόνα της 2x – y + 5 = 0
2
είναι η –2y + x + 10 = 0.
Θέµα 2ο
5+i (5 + i)(2 - 3i) 10 - = 15i + 2i - 3i 2 13 - 13i
Α. α) z = = = = =1- i .
2 + 3i (2 + 3i)(2 - 3i) 2 2 - 32 i 2 13
Άρα z = 1 – i .
 1 1   2 2   π π
β) Είναι z = 12 + (-1) 2 = 2 . Οπότε z = 2  - i  = 2  - i = 2  συν - iηµ  =
 2 2   4 4
 2 2   
  π  π 
= 2 συν  -  + iηµ -  είναι τριγωνοµετρική µορφή του z.
  4   4 
γ) → Β δ) → ∆
z -1 z -1
Β. 1ος τρόπος: =1⇔ = 1 ⇔ z - 1 = z - i ⇔ (θέτουµε z = x + yi, x, y ∈ R και ψάχνουµε να βρούµε πού
z-i z -i
2 2
ανήκουν οι εικόνες Μ(x, y) των µιγαδικών z) ⇔ x - 1 + yi = x + (y - 1)i ⇔ (x - 1) 2 + y 2 = x 2 + (y - 1) 2 ⇔
⇔ x 2 - 2x + 1 + y 2 = x 2 + y 2 - 2y + 1 ⇔ y = x. Άρα οι εικόνες Μ των µιγαδικών z ανήκουν στη διχοτόµο της 1ης –
3ης γωνίας των αξόνων. Πρέπει z - i ≠ 0 ⇔ z ≠ i. Η εικόνα του i, δηλαδή το (0, 1) όµως δεν ανήκει στην y = x.
Και επειδή από τις ισοδυναµίες ισχύει και το αντίστροφο, ο γεωµετρικός τόπος είναι όλη η ευθεία y = x.
2ος τρόπος: Η εξίσωση z - 1 = z - i παριστάνει την µεσοκάθετο του ευθυγράµµου τµήµατος µε άκρα τις εικόνες
των µιγαδικών z1 = 1, z2 = i δηλαδή τη µεσοκάθετο του τµήµατος µε άκρα Α(1, 0), Β(0, 1). Επειδή αυτά είναι
συµµετρικά ως προς τη διχοτόµο 1ης – 3ης γωνίας των αξόνων (δηλαδή την y = x) εκεί ανήκουν οι εικόνες των
µιγαδικών z.
Θέµα 3ο
Α. lim- f(x) = lim- (x 2 - 8x + 16) = 5 2 - 8 ⋅ 5 + 16 = 1
x →5 x →5
[
lim f(x) = lim+ (α 2 + β 2 )ln(x - 5 + e) + 2(α + 1)e 5 - x =
x →5 + x →5
]
[ ]
= (α 2 + β 2 )lne + 2(α + 1)e 0 = α 2 + β 2 + 2α + 2 .
Β. Επίσης είναι f(5) = (α2 + β2)ln(5 – 5 + e) + 2(α + 1)e5-5 = α2 + β2 + 2α + 2
Για να είναι η f συνεχής στο x0 = 5 πρέπει να ισχύει
lim- f(x) = lim+ f(x) = f(5) ⇔ 1 = α 2 + β 2 + 2α + 2 ⇔ α 2 + 2α + 1 + β 2 = 0 ⇔
x →5 x →5
α + 1 = 0 α = - 1
2  2 
⇔ (α + 1) + β = 0 ⇔ και ⇔ και αφού (α + 1)2 ≥ 0 και β2 ≥ 0.
β = 0 β = 0
 
Γ. Για α = -1, β = 0 ο τύπος της f(x) γίνεται
x - 8x + 16 αν 0 < x < 5
2
f(x) = 
ln(x - 5 + e) αν x ≥ 5
Για x → + ∞ είναι f(x) = ln(x – 5 + e). Άρα lim f(x) = lim [ln(x - 5 + e)] = + ∞ επειδή lim ( x - 5 + e) = + ∞ .
x → +∞ x → +∞ x → +∞
Θέµα 4ο
8
Είναι f ′(t) = - 2, t ≥ 0 .
t +1
8
α) Η συνάρτηση f είναι η αρχική συνάρτηση της f ′(t) = - 2 , άρα f(t) =8ln(t + 1) – 2t + c.
t +1
Τη χρονική στιγµή t = 0 δεν υπάρχει φάρµακο στο σώµα του ασθενούς δηλαδή
f(0) = 0 ⇔ 8ln1 - 2 ⋅ 0 + c = 0 ⇔ c = 0. Άρα f(t) = 8ln(t + 1) - 2t, t ∈ [0, + ∞).
β) Για να βρούµε τη χρονική στιγµή t κατά την οποία η συγκέντρωση του φαρµάκου γίνεται µέγιστη, αρκεί να
8 8 - 2(t + 1) 6 - 2t
βρούµε την τιµή του t για την οποία η f παίρνει τη µέγιστη τιµή της. Είναι f ′(t) = -2= = .
t +1 t +1 t +1
t +1> 0
Λύνουµε την f ′(t) = 0 ⇔ 6 - 2t = 0 ⇔ t = 3.
t +1> 0
Λύνουµε την f ′(t) > 0 ⇔ 6 - 2t > 0 ⇔ t < 3.
t +1> 0
Λύνουµε την f ′(t) < 0 ⇔ 6 - 2t < 0 ⇔ t > 3.
Φτιάχνουµε τον πίνακα µεταβολών.
t 0 3 +∞
f ΄(t) + 0 -
f(t) Ê Ì
Άρα τη χρονική στιγµή t = 3 χρονικές µονάδες η συκέντρωση είναι µέγιστη.

γ) Η επίδραση στον οργανισµό τη χρονική στιγµή t = 8 είναι f(8) = 8ln9 - 2 ⋅ 8 = 8ln32 – 16 = 16ln3 – 16 = 16(ln3
– 1) > 0 , διότι 3 > e ⇔ ln3 > lne ⇔ ln3 > 1 ⇔ ln3 - 1 > 0.
Η επίδραση στον οργανισµό τη χρονική στιγµή t = 10 είναι f(10) = 8ln11 - 2 ⋅ 10 ≅ 8 ⋅ 2,4 – 20 = 19,2 – 20 < 0.
Άρα λίγο πριν τη χρονική στιγµή t = 10 η συγκέντρωση µηδενίζεται.
ΘΕΜΑ 1ο
Για τις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί
1. Σηµειακό φορτίο Q δηµιουργεί γύρω του ηλεκτρικό πεδίο. Σε απόσταση r απ' αυτό η ένταση του πεδίου έχει
µέτρο Ε. Σε διπλάσια απόσταση 2r το µέτρο της έντασης του πεδίου:
α. υποτετραπλασιάζεται
β. διπλασιάζεται
γ. είναι το ίδιο
δ. τετραπλασιάζεται.
Μονάδες 3
2. Η αντίσταση ενός χάλκινου αγωγού σταθερής θερµοκρασίας εξαρτάται από:
α. την τάση στα άκρα του
β. την ένταση του ρεύµατος που τον διαρρέει
γ. τις διαστάσεις του αγωγού
δ. τη µάζα του αγωγού.
Μονάδες 3
3. Η δύναµη Laplace που ασκείται σε ρευµατοφόρο αγωγό από οµογενές µαγνητικό πεδίο δεν εξαρτάται από:
α. το µήκος του αγωγού
β. το βάρος του αγωγού
γ. την ένταση του οµογενούς µαγνητικού πεδίου
δ. την ένταση του ηλεκτρικού ρεύµατος.
Μονάδες 3
4. Ο ροοστάτης είναι µία διάταξη µε την οποία:
α. ρυθµίζουµε την ένταση του ρεύµατος
β. µετράµε την τάση
γ. µετράµε την ένταση του ρεύµατος
δ. µετράµε την αντίσταση ενός αγωγού.
Μονάδες 4
5. ∆ύο ίσες αντιστάσεις συνδέονται παράλληλα. Αν η τιµή κάθε αντίστασης είναι R η ισοδύναµη αντίσταση είναι:
α. 2R
β. 4R
γ. R/2
δ. R
Μονάδες 4
6. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράµµα τον αριθµό της στήλης Β,
που αντιστοιχεί στο σωστό φυσικό µέγεθος.
Β
Α
|Q| 1. ∆ύναµη Laplace
α. Κ ηλ
r2
l 2. ∆υναµικό σε σηµείο ηλεκτρικού πεδίου
β. ρ
s
γ. I2R 3. Ισχύς που καταναλώνει αντιστάτης
δ. BIl ηµφ 4. Ένταση ηλεκτρικού πεδίου που οφείλεται
σε σηµειακό ηλεκτρικό φορτίο
5. Αντίσταση ωµικού αγωγού
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 2ο
Α. Πυκνωτής χωρητικότητας C είναι φορτισµένος. Συνδέουµε τους οπλισµούς του αγώγιµα και ο πυκνωτής
αρχίζει να εκφορτίζεται. ΄Οταν η τάση στους οπλισµούς του πυκνωτή γίνει ίση µε το µισό της αρχικής
α) πόσες φορές ελαττώθηκε η ενέργεια του πυκνωτή;
Μονάδες 2
β) να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
Μονάδες 8
Β. ΄Ενα κύκλωµα αποτελείται από πηγή µε στοιχεία Ε, r και αντιστάτη του οποίου η αντίσταση είναι R. Με βάση
την αρχή διατήρησης της ενέργειας να αποδείξετε ότι η ένταση του ρεύµατος στο κύκλωµα δίνεται από τη σχέση
E
I= .
R+r
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 3ο
G
Το παρακάτω σχήµα δείχνει την κατεύθυνση µιας δυναµικής γραµµής ενός οµογενούς ηλεκτρικού πεδίου E .
Α Β Γ
Το µέτρο Ε της έντασης του πεδίου είναι 10N/C. Τα δυναµικά των σηµείων Α και Β είναι 10 V και 8 V,
αντίστοιχα. Στο σηµείο Α αφήνεται ένα θετικό ηλεκτρικό φορτίο q = 10-3C. Να υπολογιστεί:
α) το µέτρο της δύναµης που ασκεί το πεδίο στο φορτίο q
Μονάδες 8
β) το έργο της δύναµης του πεδίου για τη µετακίνηση του φορτίου q από το σηµείο Α µέχρι το σηµείο Β
Μονάδες 8
γ) το δυναµικό του σηµείου Γ, αν το έργο της δύναµης του πεδίου, κατά τη µετακίνηση του φορτίου q από το
σηµείο Α µέχρι το σηµείο Γ, είναι τετραπλάσιο από το έργο της δύναµης του πεδίου κατά τη µετακίνηση του
φορτίου από το σηµείο Α µέχρι το σηµείο Β.
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ 4ο
∆ίνεται το κύκλωµα του παρακάτω σχήµατος.
R1
RΣ R2
A B
Ε, r
Ο αντιστάτης R1 έχει αντίσταση 60 Ω και το σωληνοειδές έχει αντίσταση RΣ = 20 Ω. Το σωληνοειδές έχει µήκος l
=1m και 1000 σπείρες. Το κύκλωµα περιλαµβάνει επίσης τον αντιστάτη R2 µε αντίσταση 10 Ω και πηγή µε
ηλεκτρεγερτική δύναµη Ε =120 V και εσωτερική αντίσταση r = 5 Ω. Να υπολογίσετε:
α) την ισοδύναµη αντίσταση του τµήµατος ΑΒ του εξωτερικού κυκλώµατος
Μονάδες 6
β) την ένταση του ρεύµατος που διαρρέει την πηγή
Μονάδες 6
γ) την ισχύ που καταναλώνεται στον αντιστάτη R1
Μονάδες 6
δ) το µέτρο της έντασης του µαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό του σωληνοειδούς.
Μονάδες 7
−7 Ν
∆ίνεται Κ µ = 10
A2
ΘΕΜΑ 1ο
1. α
2. γ
3. β
4. α
5. γ
6. α → 4, β → 5, γ → 3, δ → 1
ΘΕΜΑ 2ο
Α. α) Η ενέργεια του πυκνωτή είναι 4 φορές µικρότερη σε σχέση µε την αρχική της τιµή.
1
β) Αρχικά ο πυκνωτής έχει ενέργεια U o = CVo2 (1)
2
Τελικά ο πυκνωτής έχει ενέργεια:
2
1 V  1 1 (1)
1
U = C  o  ⇒ U = ⋅ C ⋅ Vo2 ⇒ U = U o
2  2  4 2 4
Β.
Ε, r
R
Η πηγή προσφέρει στο κύκλωµα PE = E ⋅ I (1)
Ο αντιστάτης R καταναλώνει ισχύ PR = I 2 ⋅ R (2)
Ο αντιστάτης r καταναλώνει ισχύ Pr = I2 ⋅ r (3)
Σύµφωνα µε την αρχή διατήρησης της ενέργειας ισχύει:
(1)
E
PE = PR + Pr ⇒ E ⋅ I = I 2 ⋅ ( R + r ) ⇒ I =
(2),(3) R+r
ΘΕΜΑ 3ο
α) Το µέτρο της δύναµης δίνεται:
N
F = E ⋅ q ⇒ F = 10 ⋅ 10−3 C ⇒ F = 10−2 N
C
β) Το ζητούµενο έργο είναι:
WA → B = q ⋅ ( VA − VB ) ⇒ WA → B = 2 ⋅ 10−3 Joule
γ) ∆ίνεται ότι WA →Γ = 4WA → B = 8 ⋅ 10−3 Joule
WA →Γ W
Όµως ισχύει: WA →Γ = q ⋅ ( VA − VΓ ) ⇒ ( VA − VΓ ) = ⇒ VΓ = VA − A →Γ ⇒ VΓ = 2Volt
q q
ΘΕΜΑ 4ο
I1 R1
K Λ
RΣ R2
I IΣ
A B
Ε, r
α) Η ισοδύναµη αντίσταση R1, Σ των αντιστάσεων R1 , R Σ που συνδέονται παράλληλα είναι:
1 1 1
= + ⇒ R 1, Σ = 15Ω .
R1, Σ R1 R Σ
Άρα η ζητούµενη ισοδύναµη αντίσταση του τµήµατος ΑΒ είναι: R AB = R 1, Σ + R 2 ⇒ R AB = 25Ω .
β) Η ισοδύναµη αντίσταση R ολ του κυκλώµατος είναι: Rολ = R AB + r ⇒ Rολ = 30Ω .
Ε
Άρα η ένταση Ι του ρεύµατος που διαρρέει την πηγή δίνεται: Ι = ⇒ I = 4A .
R ολ
γ) Είναι VΚΛ = I ⋅ R1, Σ = 60Volt .
VΚΛ V
Όµως ισχύει: I1 = = 1A και IΣ = ΚΛ = 3A .
R1 RΣ
Οπότε η ισχύς που καταναλώνεται στην αντίσταση R1 είναι: PR1 = I12 ⋅ R 1 ⇒ PR1 = 60W .
G N
δ) Στο εσωτερικό του σωληνοειδούς η ένταση B , δίνεται: B = 4π ⋅ Κ µ ⋅ ⋅ IΣ όπου Ν = 1000σπείρες, l = 1m.
l
−4
Άρα B = 12π ⋅ 10 T .
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το
γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
1. Ένας ανεµιστήρας έχει απόδοση 0,9 και τροφοδοτείται µε ισχύ 200 Watt. Αυτό
σηµαίνει ότι:
α) η ωφέλιµη ισχύς είναι 180 Watt
β) οι απώλειες είναι 90 Watt
γ) η ωφέλιµη ισχύς είναι 20 Watt
δ) οι απώλειες είναι 10 Watt
Μονάδες 5
2. Ένας αλεξιπτωτιστής πέφτει από κάποιο ύψος προς τη γη. Τι από τα παρακάτω
ισχύει για τον αλεξιπτωτιστή;
α) η διατήρηση της µηχανικής ενέργειας
β) το θεώρηµα µεταβολής της κινητικής ενέργειας
γ) η διατήρηση της δυναµικής ενέργειας
δ) το έργο του βάρους είναι ίσο µε µηδέν.
Μονάδες 5
3. Σε ιδανικό ελατήριο προσφέρουµε ενέργεια Ε και προκαλούµε συσπείρωση του

φυσικού του µήκους κατά ∆L. Για να επιτύχουµε συσπείρωση του φυσικού του
µήκους κατά 2∆L η ενέργεια που πρέπει να προσφέρουµε είναι:
α) Ε β) 4Ε γ) 2Ε δ) Ε/2
Μονάδες 5
4. Σε κάθε µετωπική κρούση διατηρείται:

α) η ορµή και η κινητική ενέργεια
β) η ορµή
γ) η κινητική ενέργεια
δ) η µηχανική ενέργεια.
Μονάδες 5
5. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Α και δίπλα σε κάθε
γράµµα τον αριθµό της στήλης Β, που αντιστοιχεί στο σωστό µέγεθος.
Α Β
α. Ορµή 1. Watt / s
β. Ισχύς 2. Joule
γ. Ένταση ηλεκτρικού πεδίου 3. N/C
δ. Ενέργεια 4. Ν
ε. Ρυθµός µεταβολής της ορµής 5. Watt
6. Kg . m / s
Μονάδες 5
1 Æ α, 2 Æ β, 3 Æ β, 4 Æ β,
5 α Æ 6, β Æ5, γ Æ 3, δ Æ 2, ε Æ 4
ΘΕΜΑ 2ο
1. Με βάση τους ορισµούς της ορµής και της κινητικής ενέργειας να βρείτε τη
µεταξύ τους σχέση.
Μονάδες 9
2. Στο σχήµα σηµειώνονται οι διαδροµές ΣΓΑ και Σ∆Α των µαζών m1 και m2
αντίστοιχα, µέσα στο βαρυτικό πεδίο της Γης.
m1 Γ
Α
ΓΗ Σ
m2 ∆
Αν σε ποια από τις δύο διαδροµές το έργο της βαρυτικής δύναµης είναι
µεγαλύτερο;
Μονάδες 3
Μονάδες 5
3. Ραδιενεργός πυρήνας που ηρεµεί στιγµιαία στη θέση Ο διασπάται σε τρία

σωµατίδια. Τα δύο από αυτά έχουν ορµές και αµέσως µετά τη διάσπαση, όπως
δείχνει το σχήµα.
PA PY
x
PX
PΓ PB
G G G
Ποιο από τα διανύσµατα PA , PB , PΓ του σχήµατος αντιστοιχεί στην ορµή του
τρίτου σωµατιδίου;
Μονάδες 3
Μονάδες 5
1. Για σώµα µάζας m που κινείται µε ταχύτητα µέτρου υ, το µέτρο της ορµής του
είναι P = mυ (1).
1 m 2υ2 (1) P2
Για την κινητική του ενέργεια είναι Ε κ = mυ2 ⇒ Ε κ = ⇒ Eκ = .
2 2m 2m
2. Το έργο της βαρυτικής δύναµης για τη µάζα m1 είναι:
W1 = m1 (VΣ − VA ) (1).
Το έργο της βαρυτικής δύναµης για τη µάζα m 2 είναι:
W2 = m 2 (VΣ − VA ) (2).
Αφού m1 > m 2 , από (1) και (2) συµπεραίνουµε ότι W1 > W2
G G
3. Σύµφωνα µε την αρχή διατήρησης της ορµής θα πρέπει Pολ = Pολ , και αφού
πριν µετά
G
πριν την διάσπαση ο ραδιενεργούς πυρήνας ηρεµεί (υ = 0), θα πρέπει Pολ = 0.
µετά
∆ηλαδή θα πρέπει το διανυσµατικό άθροισµα των ορµών των τριών σωµατιδίων

αµέσως µετά τη διάσπαση να είναι ίσο µε µηδέν. Άρα το διάνυσµα που
G
αντιστοιχεί στην ορµή του τρίτου σωµατιδίου είναι το PB , ώστε να ισχύει
G G
PX,Y PY
G G G G G
PX + PY + PB = 0 ⇒ PX,Y = −PB .
G
PX
ΘΕΜΑ 3ο
Στα άκρα Α, Γ της διαγωνίου ΑΓ τετραγώνου ΑΒΓ∆, πλευράς 0,1 m, βρίσκονται
ακλόνητα τα φορτία q A = +1 ⋅10−9 C και q Γ = −2 ⋅10−9 C. Να υπολογιστούν:
α) το µέτρο της έντασης του ηλεκτρικού πεδίου στο κέντρο του τετραγώνου
Μονάδες 7
β) το δυναµικό του ηλεκτρικού πεδίου στη κορυφή Β
Μονάδες 7
γ) η δυναµική ενέργεια του συστήµατος των δύο φορτίων
Μονάδες 6
δ) η ελάχιστη ενέργεια που πρέπει να προσφερθεί για την µετακίνηση του ενός από
τα δύο φορτία σε άπειρη απόσταση.
Μονάδες 5
G Α qΑ α Β
α) Η ζητούµενη ένταση ε στο κέντρο του τετραγώνου
G G
βρίσκεται ως το διανυσµατικό άθροισµα των ε Α , εΓ .
∆ηλαδή: α Κ εΑ
G G G
ε = ε Α + εΓ ⇒ ε = ε Α + ε Γ . (1) εΓ ε
qΓ
Όπου ισχύει: ∆ Γ
α 2
( ΑΚ ) = ( ΑΓ) = .
2
qA
εΑ = Κ c ⇒ ε Α = 1800 N / C.
(AK) 2
qΓ 2q A
εΓ = Κ c = 2
= Κc = 2ε Α = 3600 N / C
(ΚΓ) (AK) 2
Άρα: (1) ⇒ ε = 5400 Ν / Cb.
β) Το δυναµικό V στην κορυφή Β βρίσκεται ως το αλγεβρικό άθροισµα των

δυναµικών που οφείλονται στο καθένα ε φορτίο:
qA q Κ
V = VA + VΓ = Κ c + Κ c Γ = c (q A + q Γ ) ⇒ V = −90 Volt
α α α
γ) Η δυναµική ενέργεια του συστήµατος των δύο φορτίων δίνεται από τη σχέση:
qA ⋅ qΓ
Eδ = Κ c ⇒ Εδ = −9 2 ⋅10−8 Joule.
( ΑΓ)
δ) Αν µεταφέρουµε το φορτίο q Γ στο άπειρο το έργο του ηλεκτροστατικού πεδίου

qA
WFc θα είναι: WFc = q(VΓ − V∞ ) ⇒ WFc = q Γ K C ⇒ WFc = −9 2 ⋅10−8 Joule
α 2
Αφού το έργο WFc είναι αρνητικό, πρέπει να προσφέρουµε ενέργεια ίση σε
απόλυτη τιµή µε το έργο αυτό.

∆ηλαδή: E ∆ΑΠ = 9 2 ⋅10−8 Joule.
ΘΕΜΑ 4ο
Το ένα άκρο οριζόντιου ελατηρίου, σταθεράς K = 100 N / m είναι ακλόνητα
στερεωµένο όπως δείχνει το σχήµα.
∆x
Σ2
(Γ) Σ1
Στο ελεύθερο άκρο του ελατηρίου τοποθετείται σώµα Σ1 , µάζας m1 = 1 Kg, χωρίς να
είναι συνδεδεµένο µε το ελατήριο, και προκαλείται συσπείρωση του ελατηρίου κατά
∆x. Το σώµα Σ1 αφήνεται ελεύθερο, οπότε αυτό κινείται κατά µήκος του λείου
οριζοντίου επιπέδου. Στο σηµείο Γ, το σώµα Σ1 έχει ταχύτητα υ1 = 8 m / s και
συγκρούεται µε σώµα Σ 2 , µάζας m 2 = 3 Kg, που ισορροπεί κατακόρυφα, δεµένο στην

άκρη αβαρούς και µη εκτατού νήµατος µήκους L = 0,35 m, του οποίου το άλλο άκρο
είναι σταθερά προσαρµοσµένο σε ακλόνητο σηµείο. Η κρούση των σωµάτων είναι
µετωπική και ελαστική. Να υπολογιστούν:
α) η παραµόρφωση του ελατηρίου
Μονάδες 5
β) οι ταχύτητες των σηµάτων Σ1 και Σ 2 αµέσως µετά την κρούση
Μονάδες 7
γ) η ταχύτητα του σώµατος Σ 2 , όταν το νήµα σχηµατίζει γωνία 90D µε την
κατακόρυφο
Μονάδες 6
δ) το µέτρο της συνολικής ώθησης που δέχεται το σώµα Σ 2 αµέσως µετά την
κρούση και µέχρι το νήµα να σχηµατίζει µε την κατακόρυφο γωνία 90D.

Μονάδες 7
α) Κατά την κίνηση του Σ1 από την Σ1 A 0 ⋅ ∆x

αρχική του θέση (όπου προκαλείται
συσπείρωση του ελατηρίου κατά ∆x), Γ
ως τη θέση Γ όπου από το Σ1 έχει ∆x
ταχύτητα µέτρου υ1 = 8 m / s ισχύει η A0
αρχή διατήρησης της µηχανικής υ1
ενέργειας:
1 1 m1
K ⋅ ∆x 2 = m1υ12 ⇒ ∆x = ⋅ υ1 ⇒ ∆x = 0,8 m
2 2 K
β) Πρόκειται για µετωπική ελαστική κρούση στην οποία πριν την κρούση το Σ 2
ηρεµεί (υ = 0). Άρα οι ταχύτητες των Σ1 , Σ 2 (υ1′ , υ′2 αντίστοιχα) µετά την κρούση
βρίσκονται από τις σχέσεις:
m − m2 G
υ1′ = 1 υ1 ⇒ υ1′ = −4 m / s. ∆ηλαδή η υ1′ έχει αντίθετη κατεύθυνση από την
m1 + m 2
G
υ1.
2m1
υ′2 = υ1 ⇒ υ′2 = 4 m / s.
m1 + m 2
γ) Κατά την κίνηση του Σ 2 από την θέση (Γ) ως τη θέση (Ζ) εφαρµόζεται το
Θεώρηµα Μεταβολής της Κινητικής Ενέργειας.
V
(Z) L
(Γ)
υ2
Σ2
1 1
m 2 V 2 − m 2 υ′22 = − m 2gL ⇒ V = υ′22 − 2gL ⇒ V = 3 m / s.
2 2
δ) Για να υπολογίσουµε το µέτρο της συνολικής ώθησης που δέχεται το Σ 2 αµέσως
µετά την κρούση και µέχρι το νήµα να σχηµατίζει µε την κατακόρυφο γωνία 90D ,
θα εφαρµόσουµε το θεώρηµα ώθησης – ορµής.
Έστω P2′ = m 2 υ′2 = 12 Kg ⋅ m / s η ορµή του Σ 2 αµέσως µετά τη κρούση και
P2 τελ = m 2 V = 9 Kg ⋅ m / s η ορµή του Σ 2 στη θέση που σχηµατίζει γωνία 90D µε
την κατακόρυφο. Σύµφωνα µε το θεώρηµα ισχύει:
P2τελ
Ω
P2′ −P′2
G G G G G G
Ω = P2 τελ − P2′ ⇒ Ω = P2 τελ + (− P2′ ) ⇒ Ω = P22τελ + P2′2 ⇒ Ω = 15 Ν ⋅ sec.
Μαυροµµάτης Παναγιώτης
Ξυλούρης Γιώργος
Παπαβασιλείου Νίκος
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1.1 έως 1.3, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που
1.1. Να βρείτε ποιο από τα ακόλουθα σύνολα δεσµών αντιστοιχεί στο µόριο :
α. 3σ, 1π
β. 8σ, 1π
γ. 9σ, 2π
δ. 3σ, 2π
Μονάδες 5
1.2. Ένα υδατικό διάλυµα είναι βασικό στους 25 οC, όταν:
α. [OH-] > [H3O+]
β. [OH-] < [H3O+]
γ. pH < 7
δ. pOH > 7
Μονάδες 5
1.3. Η αντίδραση
CH3Cl + CH3CH2ONa → CH3-O-CH2CH3 + NaCl χαρακτηρίζεται ως:
α. αντίδραση αποικοδόµησης
β. αντίδραση πυρηνόφιλης υποκατάστασης
γ. αντίδραση ηλεκτρονιόφιλης προσθήκης
δ. αντίδραση πυρηνόφιλης προσθήκης
Μονάδες 5
1.4. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συµπληρώνοντας τα κενά µε τις κατάλληλες λέξεις:
α. Η διαδικασία σχηµατισµού ιόντων κατά τη διάλυση µοριακών ενώσεων στο Η2Ο, ονοµάζεται __________.
β. Ουσίες, όπως το Η2Ο, που µπορούν να δρουν είτε ως οξέα είτε ως βάσεις, ονοµάζονται ___________.
Μονάδες 5
1.5. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα συµπληρωµένο κατάλληλα:
α β γ δ ε
Συζυγές οξύ HCOOH NH4+ H2O
Συζυγής βάση ClO- H2O
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 2ο
2.1. ∆ίνονται τα στοιχεία Η, Ο, Cl που έχουν ατοµικούς αριθµούς 1, 8, 17, αντίστοιχα.
α. Να γράψετε τις ηλεκτρονικές δοµές (στιβάδες, υποστιβάδες) των παραπάνω στοιχείων στη θεµελιώδη
κατάσταση και να αναφέρετε ονοµαστικά τις αρχές και τον κανόνα της ηλεκτρονιακής δόµησης.
Μονάδες 6
β. Να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο κατά Lewis του χλωριώδους οξέος (HClO2).
Μονάδες 5
2.2.Υδατικό διάλυµα µεθανικού οξέος (HCOOH) αραιώνεται µε νερό σε σταθερή θερµοκρασία. Πως
µεταβάλλεται ο βαθµός ιοντισµού του HCOOH µε την αραίωση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
(θεωρείται ότι ισχύουν οι προσεγγιστικοί τύποι).
Μονάδες 5
2.3.Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας σωστά συµπληρωµένες τις παρακάτω χηµικές εξισώσεις:
Μονάδες 9
ΘΕΜΑ 3ο
4,48 L αερίου αιθενίου, µετρηµένα σε κανονικές συνθήκες (stp), διοχετεύονται σε Η2Ο (σε όξινο περιβάλλον) και
παράγεται η οργανική ένωση (Α) . Η ένωση (Α) αποµονώνεται και η ποσότητά της χωρίζεται σε δύο ίσα µέρη (Ι)
και (ΙΙ).
α. Στο (Ι) µέρος της ένωσης (Α) προστίθεται ισοµοριακή ποσότητα SOCl2. Να υπολογίσετε τον όγκο των
ανόργανων αερίων προϊόντων της αντίδρασης σε κανονικές συνθήκες (stp).
Μονάδες 12
β. Το (ΙΙ) µέρος της ένωσης (Α) θερµαίνεται και αντιδρά πλήρως µε αλκαλικό διάλυµα ιωδίου (Ι2/ΝaΟΗ), οπότε
σχηµατίζετε κίτρινο ίζηµα.
β.1. Να γράψετε αναλυτικά τα στάδια και τη συνολική αντίδραση της ένωσης (Α) µε το αλκαλικό διάλυµα
ιωδίου.
Μονάδες 8
β.2. Να υπολογίσετε τη µάζα του ιζήµατος.
Μονάδες 5
Όλες οι αντιδράσεις θεωρούνται ποσοτικές. ∆ίνονται τα ατοµικά βάρη: Η: 1, C: 12, I: 127.
ΘΕΜΑ 4ο
Υδατικό διάλυµα αιθανικού νατρίου (CH3COONa) 0,1Μ όγκου 2L (διάλυµα ∆1) έχει pH = 9.
α. Να υπολογίσετε τη σταθερά ιοντισµού Κa του αιθανικού οξέος.
Μονάδες 8
β. Στο 1L από το διάλυµα ∆1 προστίθενται 99L νερού, οπότε προκύπτει το διάλυµα ∆2. Να υπολογίσετε το pH
του διαλύµατος ∆2.
Μονάδες 8
γ. Στο υπόλοιπο 1L από το διάλυµα ∆1 διαλύονται 0,05 mol υδροχλωρίου (HCl), χωρίς να µεταβληθεί ο όγκος
του διαλύµατος, οπότε προκύπτει το διάλυµα ∆3. Να υπολογίσετε το pH του διαλύµατος ∆3.
Μονάδες 9
Όλα τα παραπάνω διαλύµατα βρίσκονται σε θερµοκρασία 25οC. ∆ίνεται: Κw = 10-14.
ΘΕΜΑ 1ο
1.1. γ
1.2. α
1.3. β
1.4. α. Η διαδικασία σχηµατισµού ιόντων κατά την διάλυση µοριακών ενώσεων στο Η2Ο ονοµάζεται ιοντισµός.
β. Ουσίες, όπως το Η2Ο, που µπορούν να δρουν είτε ως οξέα είτε ως βάσεις, ονοµάζονται αµφιπρωτικά
σώµατα.
1.5.
α β γ δ ε
+
Συζυγές οξύ HClO HCOOH NH4 H3O H2O
+
Συζυγής βάση ClO- HCOO- NH3 H2O OH-
ΘΕΜΑ 2ο
2.1.
α. Για το Η: 1s1
Για το Ο: 1s2 2s2 2px2 2py1 2pz1
Για το Cl: 1s2 2s2 2px2 2py2 2pz2 3s2 3px2 3py2 3pz1
Οι παραπάνω ηλεκτρονιακές δοµές στηρίχθηκαν πάνω στο αξίωµα της ελάχιστης ενέργειας, στην απαγορευτική
αρχή Pauli, και στον κανόνα του Hund.
β. Τα e- των εξωτερικών στοιβάδων όλων των στοιχείων = 1 + 7 + 2⋅6 = 20
Κεντρικό άτοµο είναι το Cl.
Το Η δεν ενώνεται απ’ ευθείας µε το Cl.
2.2.
HCOOH + H2O HCOO- + H3+O
Εφ’ όσον η θερµοκρασία είναι σταθερή, η Ka δεν µεταβάλλεται µε την αραίωση. Αν δεχθούµε ότι ισχύουν οι
προσεγγιστικοί τύποι του Ostwald ισχύει .
Με την αραίωση, η συγκέντρωση µειώνεται, τότε όπως προκύπτει απ’ τον τύπο, ο βαθµός ιοντισµού αυξάνεται.
Πριν την αραίωση:
Μετά την αραίωση
"
c και " ⇒
Επειδή
2.3.
(Με βάση τον κανόνα του Markonikov)
ΘΕΜΑ 3ο
α.
και
β1.
CH3CH2OH + I2 → CH3CH=O + 2HI (1ο στάδιο)(οξείδωση)
CH3CH=O + 3I2 → CI3CH=O + 3HI (2ο στάδιο) (υποκατάστασή)
CI3CH=O + NaOH → CHI3↓ + HCOONa (3ο στάδιο)(Σχάση)
5HI + 5NaOH → 5NaI + 5H2O (εξουδετέρωση)
CH3CH2OH + 4I2 + 6NaOH → CHI3 + HCOONa + 5NaI + 5H2O (Συνολική)

β2.
CH3CH2OH+4I2+6NaOH→CHI3+HCOONa+5NaI+5H2O
0,1 mol ; = 0,1 mol
ΘΕΜΑ 4ο
α. CH3COONa → CH3COO- + Na+
0,1M 0,1M 0,1M
CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-
0,1-x x x
pH = 9 ⇒ pOH = 5 ⇒ [OH-] = 10-5 = x
Επειδή στους θ = 25οC για το ζεύγος συζυγών οξέων - βάσεων ισχύει ka⋅kb = 10-14 ⇒ ka = 10-5
β. V1 = 1L, V2 = 99 + 1 = 100L
Για την αραίωση έχουµε:
C1⋅V1= C2⋅V2 ⇒ 0,1⋅1 = C2⋅100 ⇒ C2 = 10-3M
Άρα, στο τελικό διάλυµα µετά την αραίωση έχω:
[CH3COONa] = 10-3M
CH3COONa → CH3COO- + Na+
10-3M 10-3M 10-3M

CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-
10-3 - y y y
γ. CH3COONa + HCl → CH3COOH + NaCl
Αρχ. 0,1Μ 0,05Μ
-0,05 -0,05 +0,05
0,05Μ - 0,05Μ
To NaCl δεν επηρεάζει το pH αφού προέρχεται από ισχυρό οξύ και ισχυρή βάση.
Το διάλυµα που προκύπτει µετά την προσθήκη του HCl από ∆1 περιέχει CH3COOH και CH3COONa.
CH3COOH + H2O CH3COO- + H3O+
0,05 - φ φ φ
CH3COONa → CH3COO- + Na+
0,05 0,05 0,05

οπότε έχουµε:
ΘΕΜΑ 1ο
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
1.1 ΄Ενα υδατικό διάλυµα χαρακτηρίζεται ουδέτερο στους 25ο C όταν:
α. [Η3Ο+] ⋅ [ΟΗ-] = 10-14
β. [Η3Ο+] = 10-7 ⋅ [ΟΗ-]
γ. pH + pOH = 14
δ. [Η3Ο+] = 10-7 Μ
Μονάδες 5
1.2.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συµπληρωµένο.
Συζυγές οξύ συζυγής βάση
ΗΝΟ3
ΝΗ3
Η2Ο
Μονάδες 3
β. Ποιο από τα παραπάνω ζεύγη, στο ίδιο υδατικό διάλυµα, µπορεί να αποτελέσει ρυθµιστικό διάλυµα;
Μονάδες 2
1.3. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας την ένδειξη Σωστό ή Λάθος
α. Η ένωση CH3CH2CN ονοµάζεται αιθανονιτρίλιο.
β. Τα αντιδραστήρια Grignard δίνουν αντιδράσεις προσθήκης µε καρβονυλικές ενώσεις.
γ. Οι τριεστέρες της γλυκερίνης µε τα λιπαρά οξέα αποτελούν τα λίπη και τα έλαια.
δ. Οι αλκοόλες (ROH) αντιδρούν µε NaOH.
Μονάδες 4
1.4. Να συµπληρώσετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω χηµικές εξισώσεις:
α) CH 3 − C ≡ CH + Na →
H+
β) CH 2 = CH 2 + H 2O →
γ) CH 3 − Cl + CH 3ONa →
Μονάδες 6
1.5. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις συµπληρωµένες µε τις κατάλληλες οµάδες:
Στο στεατικό νάτριο (C17H35COONa) η υδρόφιλη οµάδα είναι ........................................, ενώ η λιπόφιλη οµάδα
είναι .............................
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 2ο
∆ιαλύουµε 0,1 mol αερίου HCl στο νερό, οπότε προκύπτει υδατικό διάλυµα ∆1 όγκου 1 L. ΄Ενα άλλο υδατικό
διάλυµα ∆2 περιέχει CH3COOH συγκέντρωσης 0,1 Μ µε pH = 3.
α. Να υπολογίσετε το pH του διαλύµατος ∆1.
Μονάδες 7
[CH 3COO − ]
β. Να υπολογίσετε τη σταθερά ιοντισµού Κa του CH3COOH και το λόγο στο διάλυµα ∆2.
[CH3COOH]
Μονάδες 9
γ. Σε 1 L του υδατικού διαλύµατος ∆2 διαλύονται 0,1 mol αερίου HCl χωρίς µεταβολή του όγκου, οπότε
[CH 3COO − ]
προκύπτει διάλυµα ∆3. Να υπολογίσετε την τιµή του λόγου στο ∆3 και να εκτιµήσετε, αν ο
[CH3COOH]
ιοντισµός του CH3COOH αυξάνεται, ελαττώνεται ή παραµένει σταθερός σε σχέση µε το ∆2.
Μονάδες 9
Όλα τα παραπάνω διαλύµατα βρίσκονται σε θερµοκρασία 25ο C.
ΘΕΜΑ 3ο
3.1. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις συµπληρωµένες µε τις κατάλληλες λέξεις:
Η διάσπαση των µακροµορίων σε απλούστερες ενώσεις ονοµάζεται ..............................., ενώ η βιοσύνθεση
βιοµορίων από µικρότερες πρόδροµες ουσίες ονοµάζεται ......................................
Μονάδες 4
3.2. Για κάθε πρωτεΐνη της στήλης Α να γράψετε στο τετράδιό σας τον αντίστοιχο βιολογικό της ρόλο που
αναφέρεται στη στήλη Β.
Α Β
ινσουλίνη ένζυµο
αιµοσφαιρίνη ορµόνη
καζεΐνη αποθηκευτική πρωτεΐνη
πρωτεάση αµυντική πρωτεΐνη
µεταφορική πρωτεΐνη
Μονάδες 6
Για τις ερωτήσεις 3.3. και 3.4. να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
3.3. Τα ένζυµα που καταλύουν την ίδια αντίδραση και είναι προϊόντα διαφορετικών γονιδίων λέγονται:
α. συνένζυµα
β. αποένζυµα
γ. ολοένζυµα
δ. ισοένζυµα
Μονάδες 4
3.4. Κατά την αερόβια αποικοδόµηση της γλυκόζης το ΝADH που παράγεται στη γλυκόλυση επανοξειδώνεται σε
NAD+
α. µε τη γαλακτική ζύµωση
β. µε την αλκοολική ζύµωση
γ. µε την οξειδωτική φωσφορυλίωση
δ. µε την αντίδραση µετατροπής του πυροσταφυλικού οξέος σε ακετυλο-CoA.
Μονάδες 5
3.5. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας την ένδειξη Σωστό ή Λάθος
α. Με τη µετουσίωση καταστρέφεται η πρωτοταγής δοµή της πρωτεΐνης.
β. Η ταχύτητα µιας ενζυµικής αντίδρασης δεν επηρεάζεται από τη συγκέντρωση του ενζύµου.
γ. Το γλυκογόνο στον ανθρώπινο οργανισµό αποθηκεύεται κυρίως στο ήπαρ και στους σκελετικούς µυς.
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ 4ο
4.1. Ποιες είναι οι διαφορές ανάµεσα στο DNA και στο RNA;
Μονάδες 8
4.2. Να εξηγήσετε, γιατί ο άνθρωπος µπορεί να µεταβολίζει το άµυλο των δηµητριακών και όχι την κυτταρίνη των
φυτικών ινών.
Μονάδες 7
4.3. Ο βασικός τρόπος ανταλλαγής της ενέργειας στα βιολογικά συστήµατα είναι ο κύκλος ΑΤΡ - ΑDΡ, που
απεικονίζεται στο παρακάτω σχήµα.
4 5
1
Οξείδωση τροφικών Σύνθεση βιοµορίων

µορίων κίνηση
2
3
Να συµπληρώσετε τον κύκλο αυτό, αντιστοιχίζοντας σε κάθε αριθµό του σχήµατος τα µόρια των ενώσεων που
υπάρχουν σε ένα από τα παρακάτω γράµµατα:
Α. ΑΤΡ
Β. CO2 + H2O
Γ. Ο2
∆. ADP + Pi
E. H2O
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 1ο
1.1 Σωστό το (δ).
1.2 α)
συζυγές οξύ συζυγής βάση
ΗΝΟ3 ΝΟ3-
ΝΗ4+ ΝΗ3
Η2Ο ΟΗ-
+
β) Το συζυγές ζεύγος ΝΗ4 - ΝΗ3, στο ίδιο υδατικό διάλυµα, µπορεί να αποτελέσει ρυθµιστικό διάλυµα.
1.3 α) ΛΑΘΟΣ
β) ΣΩΣΤΟ
γ) ΣΩΣΤΟ
δ) ΛΑΘΟΣ
1.4 α) CH 3 − C ≡ CH + Na → CH3 − C ≡ C − Na + + 12 H 2 ↑
H+
β) CH 2 = CH 2 + H 2O → CH 3 − CH 2 − OH
γ) CH 3 − Cl + CH 3ONa → CH 3 − O − CH3 + NaCl
1.5 Στο στεατικό νάτριο (C17H35COONa) η υδρόφιλη οµάδα είναι -COO-Na+, ενώ η λιπόφιλη οµάδα είναι
C17H35.
ΘΕΜΑ 2ο
0,1
α) Η συγκέντρωση του HCl στο διάλυµα ∆1 είναι C1 = mol / L ⇒ C1 = 0,1M .
1
Το HCl είναι ισχυρό οξύ, ιοντίζεται πλήρως.
100%
mol/L HCl + H2O → H3+O + Cl-

αρχικά 0,1
ιοντίζονται -0,1
παράγονται +0,1 +0,1
τελικά - 0,1 0,1
pH1 = -log[H3+O] ⇒ pH1 = -log0,1 ⇒ pH1 = 1
β) Στο διάλυµα ∆2, ο ιοντισµός του CH3COOH, περιγράφεται στον παρακάτω πίνακα.
mol/L CH3COOH + H2O 
→
←
 CH3COO- + H3+O
αρχικά 0,1
ιοντίζονται -x
παράγονται +x +x
τελικά (0,1-x) x x
∆ίνεται: θ = 25οC
pH = 3 ⇒ [H3+O] = 10-3M
Οι συγκεντρώσεις στο διάλυµα είναι:
[CH3COOH] = 0,1 - 10-3 ≈ 0,1M
[CH3COO-] = 10-3M, [H3+O] = 10-3M
Οπότε έχουµε:
[CH 3COO − ] ⋅ [H 3+ O] 10 −3 ⋅ 10−3
Kα = ⇒ Kα = ⇒ Kα = 10−5
[CH3COOH] 0,1
[CH 3COO − ] 10−3 [CH 3COO − ]
Ο λόγος = ⇒ = 10 −2
[CH3COOH] 0,1 [CH3COOH]
0,1 mol
γ) Το διάλυµα ∆3 περιέχει CH3COOH µε συγκέντρωση 0,1Μ και HCl µε συγκέντρωση C = ⇒C=
1 L
0,1M. (∆V = 0).
Το HCl σαν ισχυρό οξύ ιοντίζεται πλήρως:
100%
mol/L HCl + H2O → H3+O + Cl-

αρχικά 0,1 0,1 0,1
Το CH3COOH ιοντίζεται µερικώς, µε Κα = 10-5.
mol/L CH3COOH + H2O 
←→
 CH3COO + H3+O
-
αρχικά 0,1 - 0,1

ιονίζονται -y
παράγοντ +y +y
αι
τελικά (0,1-y) y (0,1+y)
[CH 3COO − ] ⋅ [H 3+ O] [CH 3COO − ] Kα

Kα = ⇒ = ⇒
[CH 3COOH] [CH 3COOH] [H 3+ O]
[CH 3COO − ] 10−5
⇒ =
[CH 3COOH] 0,1 + y
Kα 10−5 K
Επειδή: = ⇒ α = 10−4 < 10 −2 και λόγω της επίδρασης κοινού ιόντος y<<0,1M οπότε 0,1 + y ≈ 0,1M.
C 0,1 C
[CH 3COO − ] 10−5 [CH 3COO − ]
Άρα ο λόγος = ⇒ = 10−4 .
[CH3COOH] 0,1 [CH3COOH]
Ο ιοντισµός του CH3COOH στο διάλυµα ∆3, σε σχέση µ’ αυτόν στο ∆2 ελαττώνεται λόγω του φαινοµένου της
επίδρασης κοινού ιόντος (Η3+Ο), από τον ιοντισµό του ισχυρούς οξέος (HCl). Η αύξηση της [Η3+Ο] λόγω του
ιοντισµού του HCl µετατοπίζει την ισορροπία:
CH3COOH + H2O ← 
→ CH3COO- + H3+O
αριστερά, έτσι περιορίζει τον ιοντισµό του CH3COOH.
ΘΕΜΑ 3ο
3.1 καταβολισµός / αναβολισµός (σελίδα 65 σχολικού βιβλίου).
3.2 ινσουλίνη → ορµόνη
αιµοσφαιρίνη → µεταφορική πρωτεΐνη
καζεΐνη → αποθηκευτική πρωτεΐνη
πρωτεάση → ένζυµο
(σελίδα 31 σχολικού βιβλίου)
3.3 δ (σελίδα 41 σχολικού βιβλίου)
3.4 γ (σελίδα 82 σχολικού βιβλίου)
3.5 α → ΛΑΘΟΣ (σελίδα 30 σχολικού βιβλίου)
β → ΛΑΘΟΣ (σελίδα 38 σχολικού βιβλίου)
γ → ΣΩΣΤΟ (σελίδες 75, 83 σχολικού βιβλίου)
ΘΕΜΑ 4ο
4.1
∆ΟΜΙΚΕΣ ∆ΙΑΦΟΡΕΣ DNA - RNA
• Τα µόρια του DNA και του RNA είναι πολυµερή απλούστερων ενώσεων που ονοµάζεται νουκλεοτίδια και τα
οποία ενώνονται µεταξύ τους µε φωσφοδιεστερικό δεσµό. Τα νουκλεοτίδια που συµµετέχουν στη δοµή του
DNA ονοµάζονται δεσοξυριβονουκλεοτίδια, ενώ αυτά που συµµετέχουν στη δοµή του RNA ονοµάζονται
ριβονουκλεοτίδια.
Κάθε νουκλεοτίδιο αποτελείται από τρία τµήµατα: µία αζωτούχα βάση, ένα σάκχαρο (πεντόζη) και 1-3 µόρια
φωσφορικού οξέως (τα νουκλεοτίδια που συµµετέχουν στη δοµή των νουκλεϊκών οξέων είναι
µονοφωσφορικά).
Στα νουκλεοτίδια του DNA η πεντόζη είναι η 2-δεοξυ-D-ριβόζη και η αζωτούχα βάση µια από τις τέσσερις:
Αδενίνη (Α), Θυµίνη (Τ), Γουανίνη (G) ή Κυτοσίνη (C), ενώ στα νουκλεοτίδια του RNA η πεντόζη είναι η D-
ριβόζη και η αζωτούχα βάση µια από τις τέσσερις: Αδενίνη (Α), Ουρακίλη (U), Γουανίνη(G) ή Κυτοσίνη (C).
• Το µόριο του DNA αποτελείται από δύο πολυνουκλεοδιτικές αλυσίδες συµπληρωµατικές µεταξύ τους και
αντιπαράλληλες οι οποίες σχηµατίζουν διπλή έλικα (δίκλωνο µόριο), ενώ τα µόρια του RNA αποτελούνται
συνήθως από µια αλυσίδα ριβονουκλεοτιδίων, είναι δηλαδή συνήθως µονόκλωνα.
• Υπάρχει ένα είδος DNA και τρία είδη RNA: το αγγελιοφόρο RNA (mRNA) το µεταφορικό RNA (tRNA) και
το ριβοσωµικό RNA (rRNA).
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ∆ΙΑΦΟΡΕΣ DNA - RNA

• Το DNA αποτελεί το γενετικό υλικό όλων των κυττάρων (και ορισµένων ιών). Στην αλληλουχία των
αζωτούχων βάσεων του DNA είναι καταγεγραµµένες οι γενετικές πληροφορίες για το ποιες πρωτεΐνες θα
συντεθούν ελέγχοντας µε τον τρόπο αυτό ποια χαρακτηριστικά θα έχει κάθε οργανισµός και ποιες βιοχηµικές
αντιδράσεις θα πραγµατοποιούνται σε αυτόν.
• Τα διάφορα είδη RNA έχουν συγκεκριµένο ρόλο στην πρωτεϊνοσύνθεση:
Το αγγελιοφόρο RNA (mRNA) µεταφέρει τη γενετική πληροφορία από το DNA στα ριβοσώµατα, που είναι ο
τόπος σύνθεσης των πρωτεϊνών του κυττάρου.
Το µεταφορικό RNA (tRNA) µεταφέρει κατά τη διάρκεια της πρωτεϊνοσύνθεσης τα αµινοξέα στο ριβόσωµα.
Το ριβοσωµικό RNA (rRNA) αποτελεί µαζί µε τις ριβοσωµικές πρωτεΐνες, δοµικό συστατικό των
ριβοσωµάτων όπου επιτελείται η πρωτεϊνοσύνθεση.
• Το RNA εκτός του ρόλου που επιτελεί στην πρωτεϊνοσύνθεση, απαντάται και ως γενετικό υλικό ορισµένων
ιών. Στην κατηγορία των RNA ιών ανήκουν ο ιός της µωσαϊκής του καπνού, ο ιός του AIDS και διάφοροι
ογκογόνοι ιοί που προκαλούν κακοήθεις όγκους.
• Θα µπορούσαµε επίσης να αναφέρουµε ότι: Το DNA έχει την ικανότητα να αυτοδιπλασιάζεται σε αντίθεση µε
το RNA που παράγεται πάντοτε µε καλούπι το DNA.
ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ

• Το DNA εντοπίζεται στον πυρήνα, στα µιτοχόνδρια και στους χλωροπολάστες (φυτικά κύτταρα) των
ευκαρυωτικών κυττάρων, ενώ το RNA εντοπίζεται στον πυρήνα, στα µιτοχόνδρια, στους χλωροπλάστες και
στο κυτταρόπλασµα των ευκαρυωτικών κυττάρων.
(σελίδες 48, 49, 50, 51 σχολικού βιβλίου)
4.2 Το άµυλο και η κυτταρίνη είναι πολυσακχαρίτες που αποτελούνται από επαναλαµβανόµενα µόρια γλυκόζης.
Η πέψη τους πραγµατοποιείται µε κατάλληλα ένζυµα που έχουν την ικανότητα να διασπούν τους γλυκοζιτικούς
δεσµούς που αναπτύσσονται µεταξύ των µορίων της γλυκόζης.
Το σηµαντικότερο ένζυµο για τη διάσπαση του αµύλου των δηµητριακών είναι η α-αµυλάση που βρίσκεται στο
σάλιο και στο λεπτό έντερο.
Τα ένζυµα που διασπούν την κυτταρίνη ονοµάζονται κυτταρινάσες. Οι κυτταρινάσες είναι διαδεδοµένες στους
µικροοργανισµούς που αποτελούν τη µικροχλωρίδα του στοµάχου των µηρυκαστικών ενώ δεν απαντώνται στον
άνθρωπο. Για το λόγο αυτό η κυτταρίνη πέπτεται από τα µηρυκαστικά, όχι όµως από τον άνθρωπο.
(σελίδες 73,74,75 σχολικού βιβλίου)
4.3
1 → ATP
2 → ADP + Pi
3 → O2
4 → CO2 + H2O
5 → H2O
(σελίδα 65 σχολικού βιβλίου)
ΘΕΜΑΤΑ
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό κάθε πρότασης και δίπλα το γράµµα «Σ»,
αν είναι σωστή, ή το γράµµα «Λ», αν είναι λανθασµένη.
1. Επιλύσιµο είναι ένα πρόβληµα για το οποίο ξέρουµε ότι έχει λύση, αλλά αυτή
δεν έχει βρεθεί ακόµη. (Μονάδες 4)
2. Η περατότητα ενός αλγορίθµου αναφέρεται στο γεγονός ότι καταλήγει στη
λύση του προβλήµατος µετά από πεπερασµένο αριθµό βηµάτων (εντολών).
(Μονάδες 4)
3. Για να αναπαραστήσουµε τα δεδοµένα και τα αποτελέσµατα σ’ έναν
αλγόριθµο, χρησιµοποιούµε µόνο σταθερές. (Μονάδες 4)
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της στήλης Α και δίπλα το γράµµα της
στήλης Β που αντιστοιχεί στο σωστό είδος προβληµάτων.
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
Προβλήµατα Είδος προβληµάτων
1. Η διαδικασία λύσης τους είναι α. Ανοικτά
αυτοµατοποιηµένη.
2. ∆εν έχει βρεθεί λύση, αλλά δεν έχει β. ∆οµηµένα
αποδειχθεί και η µη ύπαρξη λύσης.
3. Ο τρόπος λύσης τους µπορεί να επιλεγεί γ. Άλυτα
από πλήθος δυνατών λύσεων.
δ. Ηµιδοµηµένα
(Μονάδες 6)
Β2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της στήλης Α και δίπλα το γράµµα της
στήλης Β που αντιστοιχεί στη σωστή αλγοριθµική έννοια.
Χαρακτηριστικά (Κριτήρια) Αλγοριθµικές Έννοιες
1. Περατότητα α. ∆εδοµένα
2. Είσοδος β. Αποτελέσµατα
3. Έξοδος γ. Ακρίβεια στην έκφραση των εντολών
δ. Πεπερασµένος χρόνος εκτέλεσης.
(Μονάδες 6)
Γ1. Να αναφέρετε ονοµαστικά ποιοι είναι οι εναλλακτικοί τρόποι παρουσίασης
(αναπαράστασης) ενός αλγορίθµου. (Μονάδες 8)
Γ2. ∆ίδονται τα παρακάτω βήµατα ενός αλγορίθµου:
α. τέλος
β. διάβασε δεδοµένα
γ. εµφάνισε αποτελέσµατα
δ. αρχή
ε. κάνε υπολογισµούς
Να τοποθετηθούν στη σωστή σειρά µε την οποία εµφανίζονται συνήθως σε
αλγορίθµους. (Μονάδες 8)
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
Έστω τµήµα αλγορίθµου µε µεταβλητές A, B, C, D, X και Υ.
D: = 2;
για Χ: = 2 µέχρι 5 µεταβολή 2 κάνε
Α: = 10*Χ;
Β: = 5*Χ+10;
C: = Α+Β-(5*Χ);
D: = 3*D-5;
Υ: = Α+Β-C+D;
τέλοςγια
Να βρείτε τις τιµές των µεταβλητών A, B, C, D, X και Υ σε όλες τις επαναλήψεις.
Σηµειώσεις:
α) ←».
Αντί του συµβόλου «:=», θα µπορούσε να είχε χρησιµοποιηθεί το σύµβολο «←
β) Αντί του «για Χ:=2 µέχρι 5 µεταβολή 2 κάνε», θα µπορούσε να είχε
χρησιµοποιηθεί το «για Χ από 2 µέχρι 5 µε_βήµα 2», και αντί του «τέλοςγια» το
«τέλος_επανάληψης».
γ) Το σύµβολο «;» θα µπορούσε να µην είχε χρησιµοποιηθεί.
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
Σε τρεις διαφορετικούς αγώνες πρόκρισης για την Ολυµπιάδα του Σίδνεϋ στο άλµα εις
µήκος ένας αθλητής πέτυχε τις επιδόσεις a, b, c. Να αναπτύξετε αλγόριθµο ο οποίος:
α) Να διαβάζει τις τιµές των επιδόσεων a, b, c. (Μονάδες 3)
β) Να υπολογίζει και να εµφανίζει τη µέση τιµή των παραπάνω τιµών. (Μονάδες 7)
γ) Να εµφανίζει το µήνυµα «ΠΡΟΚΡΙΘΗΚΕ», αν η παραπάνω µέση τιµή είναι
µεγαλύτερη των 8 µέτρων. (Μονάδες 10)
ΖΗΤΗΜΑ 4ο
Μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας ακολουθεί ανά µήνα την πολιτική τιµών που φαίνεται
στον παρακάτω πίνακα:
Πάγιο 1500 δραχµές
Χρόνος τηλεφωνηµάτων Χρονοχρέωση
(δευτερόλεπτα) (δραχµές/δευτερόλεπτο)
1-500 1,5
501-800 0,9
801 και άνω 0,5
Να αναπτύξετε αλγόριθµο ο οποίος:
α) Να διαβάζει τη χρονική διάρκεια των τηλεφωνηµάτων ενός συνδροµητή σε
διάστηµα ενός µήνα. (Μονάδες 3)
β) Να υπολογίζει τη µηνιαία χρέωση του συνδροµητή. (Μονάδες 12)
γ) Να εµφανίζει (τυπώνει) τη λέξη «ΧΡΕΩΣΗ» και τη µηνιαία χρέωση του
συνδροµητή. (Μονάδες 5)
ΖΗΤΗΜΑ 1ο
Α. 1 Æ Σ, 2 Æ Σ, 3 Æ Λ
Β1. 1 Æ β, 2 Æ α, 3 Æ δ
Β2. 1 Æ δ, 2 Æ α, 3 Æ β
Γ1. 1. Ελεύθερο κείµενο
2. Φυσική γλώσσα µε βήµατα
3. διάγραµµα ροής
4. Ψευδοκώδικας
Γ2. δ, β, ε, γ, α (µε τη σειρά αυτή).
ΖΗΤΗΜΑ 2ο
Oι τιµές των είναι:
A B C D X Y
ΑΡΧΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ - - - 2 - -
Χ=2 20 20 30 1 2 11
Χ=4 40 30 50 -2 4 18
ΖΗΤΗΜΑ 3ο
Αλγόριθµος Ολυµπιάδα (πραγµατικός a, b, c, µέση_τιµή)
∆εδοµένα a, b, c
Αποτελέσµατα µέση_τιµή
Αρχή
∆ιάβασε a, b, c;
µέση_τιµή := (a+b+c)/3;
Εµφάνισε "Η µέση τιµή είναι:", µέση_τιµή;
Αν µέση_τιµή > 8 τότε
Εµφάνισε "ΠΡΟΚΡΙΘΗΚΕ";
Τέλοςαν
Τέλος.
ΖΗΤΗΜΑ 4ο
Αλγόριθµος Κινητή_Τηλεφωνία (ακέραιος χρόνος, πραγµατικός
χρέωση)
∆εδοµένα χρόνος
Αποτέλεσµα χρέωση
Πραγµατικό κόστος
Αρχή
∆ιάβασε χρόνος;
Όσο χρόνος<0 κάνε
Εµφάνισε "Λάθος δεδοµένα. Ξαναπροσπάθησε";
∆ιάβασε χρόνος;
Τέλοςόσο
Αν (χρόνος=0) τότε
κόστος:=0;
Τέλοςαν
αν (χρόνος>=1 και χρόνος<=500) τότε
κόστος:=1,5*χρόνος;
Τέλοςαν
αν (χρόνος>=501 και χρόνος<=800) τότε
κόστος:=1,5*500+(χρόνος-500)*0,9;
Τέλοςαν
Αν (χρόνος >= 801) τότε
κόστος:=1,5*500+0,9*300+(χρόνος-800)*0,5;
Τέλος αν
χρέωση:=1500+κόστος;
Εµφάνισε "ΧΡΕΩΣΗ:", χρέωση;
Τέλος
ΘΕΜΑ 1ο
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό κάθε πρότασης και δίπλα το γράµµα «Σ», αν είναι σωστή ή το γράµµα «Λ», αν
είναι λανθασµένη.
1. Οι καταχωρητές του επεξεργαστή είναι µία µορφή µνήµης.
2. Ο µετρητής προγράµµατος (PC) περιέχει τη διεύθυνση της επόµενης προς εκτέλεση εντολής.
3. Η φάση εκτέλεσης µιας εντολής προηγείται της φάσης ανάκλησής της.
Μονάδες 12
Β.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το σωστό γράµµα που δηλώνει ποια είναι τα επιτρεπτά ψηφία στο τετραδικό αριθµητικό
σύστηµα (αριθµητικό σύστηµα µε βάση β = 4).
α. 0, 1, 2, 3, 4 γ. 0, 1, 2, 3
β. 1, 2, 3, 4 δ. 0, 1, 3, 5
Μονάδες 4
Β.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό που µπορεί να ανήκει στο οκταδικό αριθµητικό σύστηµα.
359 198
437 10F
Μονάδες 4
Γ.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της Στήλης Α και δίπλα το γράµµα της Στήλης Β που αντιστοιχίζεται σωστά.
1. Μονάδα ελέγχου α. Επικοινωνία µε το εξωτερικό
2. Μέγεθος µνήµης περιβάλλον
3. Μονάδα εισόδου/εξόδου β. Πλήθος λέξεων
γ. Αποτελέσµατα από αριθµητικές
πράξεις
δ. Έλεγχος και συντονισµός των
λειτουργιών του υπολογιστή
Μονάδες 15
Γ.2. Ποιά η χρήση του καταχωρητή δεδοµένων της µνήµης (ΜDR);
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 2ο
Να χρησιµοποιηθεί ο αλγόριθµος συµπίεσης Huffman για να κωδικοποιηθεί η λέξη (ακολουθία χαρακτήρων) «∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ»
και να δοθεί η τελική δυαδική κωδικοποίηση της παραπάνω λέξης.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 3ο
∆ίνονται οι αριθµοί -26 και -14 του δεκαδικού αριθµητικού συστήµατος.
Α. Να µετατραπούν οι παραπάνω αριθµοί στους αντίστοιχους προσηµασµένους δυαδικούς αριθµούς, µε την παράσταση
συµπληρώµατος ως προς 2, χρησιµοποιώντας 8 bit για κάθε αριθµό.
Μονάδες 10
Β. Να γίνει η δυαδική πρόσθεση των παραπάνω αριθµών και να επιβεβαιωθεί το αποτέλεσµα στο δεκαδικό αριθµητικό σύστηµα.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 4ο
Α. Να µετατραπεί ο αριθµός 3F8AC του δεκαεξαδικού αριθµητικού συστήµατος στο δυαδικό αριθµητικό σύστηµα.
Μονάδες 10
Β. H κύρια µνήµη ενός υπολογιστή αποτελείται από 4.096 λέξεις των 16 bit η κάθε µία. Να βρείτε το µήκος (πλήθος bit) των
παρακάτω καταχωρητών του επεξεργαστή και να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
1. Μετρητής προγράµµατος (ΡC)
Μονάδες 5
2. Καταχωρητής εντολών (IR).
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 1ο
Α. 1. Σωστό
2. Σωστό
3. Λάθος
Β. 1. γ) 0, 1, 2, 3
2. 437
Γ. 1. 1δ
2β
3α
Γ. 2. Ο καταχωρητής δεδοµένων της µνήµης (memory data register - MDR) χρησιµοποιείται για την προσωρινή αποθήκευση
των δεδοµένων που διαβάζονται ή γράφονται στη µνήµη. Επειδή χρησιµοποιείται για την µεταφορά δεδοµένων, ο MDR έχει ίδιο
µέγεθος µε τη λέξη του υπολογιστή.
ΘΕΜΑ 2ο
α) ∆ηµιουργούµε µια λίστα µε τους χαρακτήρες ταξινοµώντας τους µε τη σειρά εµφάνισης. Έτσι έχουµε τη λίστα {«Ι», «Α»,
«∆», «Κ», «Σ»}.
β) Ακολουθώντας δενδροειδή µορφή, τοποθετούµε όλους τους χαρακτήρες της λίστας σε φύλλα του δένδρου.
0 1
Ι 0 1
Α 0 1
∆ 0 1
Κ Σ
γ) Αντιστοιχίζουµε τα δυαδικά 0 και 1, διατρέχοντας το µοναδικό µονοπάτι προς κάθε φύλλο - χαρακτήρα και η ακολουθία
«∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ» µε αρχικό µήκος 10⋅8 = 80 bits συµπιεσµένη γίνεται:
110
NN 0 10110
NNN 0 1110101111
NNNN 0 10
N
∆ Ι Α ∆ Ι Κ Α Σ Ι Α
συνολικού µήκους 23 bits, άρα περίπου 3,5 φορές µικρότερης.
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Για να βρούµε την παράσταση συµπληρώµατος ως προς 2 του αριθµού -26 σε ένα υπολογιστή µε µήκος λέξης 8 bits, αρχικά
γράφουµε τον αντίστοιχο Θετικό 26 σε δυαδική µορφή.
26(10) = 00011010 (2)
Αντικαθιστούµε το 0 µε το 1 και το 1 µε το 0 στον αριθµό αυτό και παίρνουµε 11100101 και τελικά προσθέτουµε το 1 και
λαµβάνουµε ως τελική παράσταση:
11100110
Όµοια, ο αριθµός 14(10) γράφεται στο δυαδικό σύστηµα χρησιµοποιώντας 8 bits:
14(10) = 00001110(2)
Αντικατάσταση του 0 µε 1 και 1 µε 0 αντίστοιχα και παίρνουµε 11110001 και µε πρόσθεση µε 1 η τελική µορφή είναι:
11110010
Β. Η δυαδική πρόσθεση των αριθµών του ερωτήµατος (Α) δίνει:
1 1 1 0 0 1 1 0 -26
+
1 1 1 1 0 0 1 0 -14
1 1 1 0 1 1 0 0 0 -40
Το επιπλέον bit αγνοείται και παίρνουµε σωστό αποτέλεσµα.

Για να βρούµε την τιµή που παριστάνει ο 11011000 θα υπολογιστεί το συµπλήρωµά του ως προς το 2 µαζί µε το πρόσηµο.
Αντιστρέφουµε όλα τα ψηφία του και παίρνουµε 00100111. Προσθέτουµε τον αριθµό 1 και έχουµε 00100111+1=00101000.
Άρα το µέτρο του αριθµού είναι το 00101000(2) = 1⋅23 + 1⋅25 = 40(10) και ο αριθµός είναι ο -40 που είναι και το σωστό
αποτέλεσµα της πρόσθεσης στο δεκαδικό σύστηµα.
ΘΕΜΑ 4ο
Α. Θα αντικαταστήσουµε τα ψηφία του µε τιν αντίστοιχο τετραψήφιο δυαδικό αριθµό, δηλαδή:
3 F 8 A C
↓ ↓ ↓ ↓ ↓
0011 1111 1000 1010 1100
Ο δεκαδικός αριθµός που προκύπτει είναι ο:
00111111100010101100(2)
Τα µηδενικά στο αριστερό άκρο µπορούν να παραλειφθούν και έχουµε:
111111100010101100(2)
Β. 1. Η κύρια µνήµη του υπολογιστή αποτελείται από 4096 λέξεις = 212 λέξεις ή Θέσεις µνήµης, άρα το µήκος του µετρητή
προγράµµατος PC είναι 12 bits.
2. Επειδή, κάθε λέξη έχει µήκος 16 bits και το µήκος του καταχωρητή εντολών IR είναι ίσο µε το µήκος λέξης του
υπολογιστή, το µήκος του είναι 16 bits.
Πάσουλας Μανώλης
M.Sc. C.I.S.
Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή
απάντηση.
1. Οι ιοί είναι:
α. παράσιτα
β. ξενιστές
γ. αποικοδοµητές
δ. παραγωγοί.
Μονάδες 5
2. Οι ιντερφερόνες παράγονται από ορισµένα κύτταρα που έχουν µολυνθεί από:
α. βακτήριο
β. πρωτόζωο
γ. ιό
δ. µύκητα.
Μονάδες 5
3. Ποιος από τους παρακάτω οργανισµούς χαρακτηρίζεται ως αυτότροφος;
α. αλεπού
β. βάτραχος
γ. βελανιδιά
δ. ψύλλος.
Μονάδες 5
4. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες χαρακτηρίζεται ως αβιοτικός;
α. µύκητας
β. φυτό
γ. βακτήριο
δ. νερό.
Μονάδες 5
5. Το AIDS οφείλεται σε:
α. βακτήριο
β. ιό
γ. µύκητα
δ. πρωτόζωο.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 2ο
Α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις, συµπληρώνοντας τα κενά µε τις σωστές λέξεις.
1. Οι περιοχές της Γης και της ατµόσφαιρας που επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής συνιστούν τη ..............................
2. Τα άτοµα του ίδιου είδους που ζουν σε µια συγκεκριµένη περιοχή αποτελούν έναν .............................
3. Η αύξηση της µέσης θερµοκρασίας στην επιφάνεια της Γης, λόγω συσσώρευσης CO2 στην ατµόσφαιρα, ονοµάζεται
φαινόµενο ..............................
4. Η δράση των Τ λεµφοκυττάρων στο σύνολό της αποτελεί την .......................... ανοσία.
5. Οι ....................... µετατρέπουν τη νεκρή οργανική ύλη σε ανόργανη.
Μονάδες 10
Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράµµατα της στήλης Ι και δίπλα σε κάθε γράµµα τον αριθµό της στήλης ΙΙ, που αντιστοιχεί
ΣΤΗΛΗ Ι ΣΤΗΛΗ ΙΙ
α. Μετάσταση 1. Επιτυγχάνεται µε ορό
β. Οµοιόσταση 2. ∆ευτερογενής εστία καρκίνου
γ. Μόλυνση 3. Επιτυγχάνεται µε αντιβιοτικά
δ. Παθητική ανοσία 4. Επιτυγχάνεται µε εµβόλια
ε. Ενεργητική ανοσία 5. Ικανότητα του οργανισµού να διατηρεί σταθερές τις
εσωτερικές του συνθήκες
6. Είσοδος ενός παθογόνου µικροοργανισµού στον οργανισµό
µας
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 3ο
Ο ανθρώπινος οργανισµός µολύνεται από τους παθογόνους µικροοργανισµούς και αντιµετωπίζει αυτές τις µολύνσεις µε
διάφορους µηχανισµούς, όπως ο πυρετός, η φλεγµονή, η παραγωγή αντισωµάτων κ.α.
α. Με ποιους τρόπους ο πυρετός προστατεύει τον οργανισµό µας από τους παθογόνους µικροοργανισµούς;
Μονάδες 9
β. Να αναφέρετε ονοµαστικά τα στάδια µιας φλεγµονής και να εξηγήσετε τη χρησιµότητα δηµιουργίας του ινώδους.
Μονάδες 8
γ. Ένας άνθρωπος µολύνεται για πρώτη φορά από έναν παθογόνο µικροοργανισµό. Μετά από δύο µήνες, εκτίθεται για δεύτερη
φορά στον ίδιο µικροοργανισµό.
- Πώς ονοµάζεται η ανοσολογική αντίδραση του οργανισµού, µετά από κάθε έκθεση στο συγκεκριµένο µικροοργανισµό;
- Ποια είναι η διαφορά µεταξύ των δύο αυτών αντιδράσεων, ως προς το χρόνο παραγωγής των αντισωµάτων;
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 4ο
Από µετρήσεις, που έγιναν σε µια λίµνη, βρέθηκε µικρή συγκέντρωση εντοµοκτόνου DDT στο φυτοπλαγκτόν και πολύ
µεγαλύτερη συγκέντρωση του ίδιου εντοµοκτόνου στα ψαροπούλια της λίµνης. Με δεδοµένο ότι η τροφική αλυσίδα του
λιµναίου οικοσυστήµατος περιλαµβάνει φυτοπλαγκτόν, ψάρια, ψαροπούλια και ζωοπλαγκτόν:
α. να γράψετε την τροφική αλυσίδα της λίµνης
Μονάδες 7
β. αν η ενέργεια στο τροφικό επίπεδο των ψαριών είναι 3⋅102 KJ, να υπολογίσετε την ενέργεια των άλλων τροφικών επιπέδων
Mονάδες 8
γ. πώς εξηγείται η µεγάλη συγκέντρωση του DDT που βρέθηκε στα ψαροπούλια;
Mονάδες 10
ΘΕΜΑ 1ο
1→ α
2→γ
3→γ
4→δ
5→β
ΘΕΜΑ 2ο
Α.
1. Βιόσφαιρα
2. Πληθυσµός
3. Θερµοκηπίου
4. Κυτταρική
5. Αποικοδοµητές
Β.
α→2
β→5
γ→6
δ→1
ε→4
ΘΕΜΑ 3ο
α. Πυρετός είναι η υψηλή, µη φυσιολογική θερµοκρασία του σώµατός µας (η φυσιολογική θερµοκρασία σώµατος είναι περίπου
36,6οC) και ανήκει στους µηχανισµούς µη ειδικής άµυνας του οργανισµού µας. Εµφανίζεται συνήθως µετά από µια βακτηριακή
ή ιϊκή µόλυνση. Η υψηλή θερµοκρασία εµποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασµό των βακτηρίων µε αποτέλεσµα να
σταµατά η εξέλιξη της ασθένειας. Στις υψηλές θερµοκρασίες αναστέλλεται και ο πολλαπλασιασµός των ιών, λόγω της
παρεµπόδισης της λειτουργίας των ενζύµων του κυττάρου. Επιπλέον κάνει τη δράση των φαγοκυττάρων πιο αποτελεσµατική και
επιταχύνει τις αντιδράσεις που βοηθούν στην αποκατάσταση της οµοιόστασης του οργανισµού.
β. Τα βασικά στάδια της φλεγµονής είναι τέσσερα:
1. ∆ιεύρυνση των αιµοφόρων αγγείων και αύξηση της διαπερατότητας των τοιχωµάτων τους.
2. ∆ηµιουργία ινώδους.
3. Συγκέντρωση φαγοκυττάρων.
4. Σχηµατισµός πύου.
Το ινώδες είναι ένα «δίχτυ» πρωτεϊνικής σύστασης το οποίο παγιδεύει τους µικροοργανισµούς και αποµονώνει τις τοξικές
ουσίες που αυτοί παράγουν, παρεµποδίζοντας έτσι τη διασπορά τους.
γ.
- Η εξειδικευµένη αντίδραση του οργανισµού µας σε ένα αντιγόνο (π.χ. παθογόνο µικροοργανισµό) ονοµάζεται ανοσία ή αλλιώς
ανοσολογική αντίδραση. Η ανοσολογική αντίδραση του οργανισµού µας στην πρώτη έκθεσή του στον παθογόνο
µικροοργανισµό ονοµάζεται πρωτογενής ανοσολογική αντίδραση. Η ανοσολογική αντίδραση του οργανισµού µας κατά τη
δεύτερη µόλυνση από τον ίδιο παθογόνο µικροοργανισµό ονοµάζεται δευτερογενής ανοσολογική αντίδραση.
- Η διαφορά µεταξύ των δύο αυτών αντιδράσεων ως προς τον χρόνο παραγωγής των αντισωµάτων είναι η εξής: Η ολοκλήρωση
της πρωτογενούς ανοσολογικής αντίδρασης διαρκεί µερικές ηµέρες. Η δευτερογενής ανοσολογική αντίδραση είναι πολύ
συντοµότερη. Η δευτερογενής ανοσολογική αντίδραση επιτυγχάνεται µε την ενεργοποίηση των λεµφοκυττάρων µνήµης. Το
ανοσοποιητικό σύστηµα εµφανίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ένα εκ των οποίων είναι ότι «θυµάται» κάθε αντιγόνο µε το οποίο
έχει προηγουµένως έρθει σε επαφή ο οργανισµός µας και αντιδρά άµεσα, όταν αυτό ξαναεµφανιστεί.
ΘΕΜΑ 4ο
α. Φυτοπλαγκτόν → ζωοπλαγκτόν → ψάρια → ψαροπούλια
β. Η ενέργεια που µεταφέρεται µεταξύ των οργανισµών διαφορετικών τροφικών επιπέδων τα οποία ανήκουν στην ίδια τροφική
αλυσίδα δεν είναι ποτέ (σε ποσοστό) το 100%, αλλά πολύ µικρότερη. Στην πραγµατικότητα µόνο το 10% περίπου της ενέργειας
που είναι διαθέσιµη σε ένα τροφικό επίπεδο µεταφέρεται στο επόµενο. Το υπόλοιπο χάνεται µε τη µορφή θερµότητας. Συνεπώς
για την συγκεκριµένη τροφική αλυσίδα η πυραµίδα ενέργειας είναι
θερµότητα
θερµότητα Ψαροπούλια 3⋅10kJ

θερµότητα
θερµότητα Ψάρια 3⋅102kJ
θερµότητα Ζωοπλαγκτόν 3⋅103kJ
Φυτοπλαγκτόν 3⋅104kJ
θερµότητα
Ήλιος
γ. Η συγκέντρωση του DDT καθώς αυτό περνά από τους παραγωγούς προς τους καταναλωτές πρώτης τάξης κ.ο.κ. αυξάνεται. Το
φαινόµενο ονοµάζεται βιολογική µεγέθυνση ή βιολογική συσσώρευση. Αυτό οφείλεται στο ότι η ουσία αυτή δεν µεταβολίζεται,
άρα δε διασπάται από τους οργανισµούς, στο εσωτερικό των οποίων φτάνει µε την τροφή. Φυσικά αφού δεν µεταβολίζεται δεν
µπορεί να αποβληθεί και παραµένει στους ιστούς των οργανισµών. Έτσι καθώς προχωρούµε κατά µήκος της τροφικής αλυσίδας
η συγκέντρωσή της στους ιστούς των οργανισµών γίνεται µεγαλύτερη. Τα ψαροπούλια αποτελούν καταναλωτές που βρίσκονται
στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, άρα θα έχουµε την µέγιστη συγκέντρωση του DDT σ’ αυτά.
Μπαλαµάτσης Αλέξης
Σκαρλά Ελένη
ΘΕΜΑ 1ο
Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή
απάντηση.
1. Σε µια συνεχή καλλιέργεια η ανάπτυξη των µικροοργανισµών βρίσκεται διαρκώς σε:
α. λανθάνουσα φάση
β. στατική φάση
γ. εκθετική φάση
δ. φάση θανάτου.
Μονάδες 5
2. Το πλασµίδιο Ti χρησιµοποιείται στη διαδικασία:
α. δηµιουργίας διαγονιδιακών ζώων
β. δηµιουργίας διαγονιδιακών φυτών
γ. παραγωγής ιντερφερόνης
δ. παραγωγής ινσουλίνης.
Μονάδες 5
3. Στα προκαρυωτικά κύτταρα το γενετικό υλικό είναι:
α. γραµµικό δίκλωνο DNA
β. γραµµικό µονόκλωνο DNA
γ. κυκλικό δίκλωνο DNA
δ. κυκλικό µονόκλωνο DNA.
Μονάδες 5
4. Στη µικροέγχυση χρησιµοποιούνται:
α. Τ-λεµφοκύτταρα
β. µετασχηµατισµένα βακτήρια
γ. γονιµοποιηµένα ωάρια ζώων
δ. καρκινικά κύτταρα.
Μονάδες 5
5. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες :
α. συµµετέχουν στην ωρίµανση του RNA
β. είναι απαραίτητες για την έναρξη της αντιγραφής
γ. συµµετέχουν στη µεταγραφή του DNA
δ. κόβουν το DNA σε καθορισµένες θέσεις.
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 2ο
Α. Η διαδικασία της αντιγραφής του DNA χαρακτηρίζεται από µεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια, που οφείλεται κυρίως στη δράση
ενζύµων και συµπλόκων ενζύµων.
1. Ποια από τα παρακάτω συµµετέχουν στην αντιγραφή του DNA: DNA πολυµεράσες, DNA ελικάσες, περιοριστικές
ενδονουκλεάσες, πριµόσωµα, επιδιορθωτικά ένζυµα, DNA δεσµάση;
Μονάδες 5
2. Να γράψετε ονοµαστικά τα ένζυµα που παίρνουν µέρος στην επιδιόρθωση του DNA.
Μονάδες 5
Β. 1. Πότε ένας µικροοργανισµός χαρακτηρίζεται υποχρεωτικά αερόβιος;
Μονάδες 5
2. Τι είναι το πολύσωµα;
Μονάδες 5
3. Ποια κωδικόνια ονοµάζονται συνώνυµα;
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 3ο
Η Βιοτεχνολογία συµβάλλει αποτελεσµατικά στην έγκαιρη διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία διαφόρων ασθενειών.
Α. Να περιγράψετε τη διαδικασία παραγωγής µονοκλωνικών αντισωµάτων για ένα επιλεγµένο αντιγόνο.
Μονάδες 9
Β. Να γράψετε τα βήµατα που απαιτούνται για την παραγωγή µιας φαρµακευτικής πρωτεΐνης ανθρώπινης προέλευσης από ένα
διαγονιδιακό ζώο.
Μονάδες 9
Γ. Να περιγράψετε τη διαδικασία παραγωγής των εµβολίων υποµονάδων.
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ 4ο
Ένα ανθρώπινο σωµατικό κύτταρο έχει 46 χρωµοσώµατα.
Α. 1. Πόσα µόρια DNA συνολικά υπάρχουν στα χρωµοσώµατα του συγκεκριµένου κυττάρου, στο στάδιο της µετάφασης της
µίτωσης;
Μονάδες 2
2. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 4
Β. Να περιγράψετε τις χαρακτηριστικές µορφές, µε τις οποίες εµφανίζεται το γενετικό υλικό ενός ευκαρυωτικού κυττάρου,
ανάλογα µε το στάδιο του κυτταρικού κύκλου που βρίσκεται.
Mονάδες 9
Γ. Έστω ένα τµήµα µεταγραφόµενου κλώνου DNA µε την ακόλουθη αλληλουχία βάσεων:
5΄- ΤCΑ CGG AAT TTC TAG CAT -3΄ .
1. Με δεδοµένο ότι δε µεσολαβεί στάδιο ωρίµανσης, να γράψετε το m-RNA που θα προκύψει από τη µεταγραφή του παραπάνω
τµήµατος DNA, σηµειώνοντας ταυτόχρονα τη θέση του 5΄ και 3΄ άκρου του m-RNA.
Μονάδες 3
2. Να γραφούν τα αντικωδικόνια των t-RNA µε τη σειρά που συµµετέχουν στη µετάφραση του παραπάνω m-RNA.
Mονάδες 7
ΘΕΜΑ 1ο
1. → γ
2. → β
3. → γ
4. → γ
5. → δ
ΘΕΜΑ 2ο
Α.1. Στην αντιγραφή του DNA συµµετέχουν τα εξής ένζυµα και σύµπλοκα ενζύµων.
DNA πολυµεράσες
DNA ελικάσες
Πριµόσωµα
Επιδιορθωτικά ένζυµα
DNA δεσµάση
2. Τα ένζυµα που παίρνουν µέρος στην επιδιόρθωση του DNA είναι η DNA πολυµεράση και τα επιδιορθωτικά ένζυµα που
επιδιορθώνουν όσα λάθη δεν επιδιορθώνει η DNA πολυµεράση.
Β.1. Ένας µικροοργανισµός χαρακτηρίζεται υποχρεωτικά αερόβιος, όταν για την ανάπτυξή του απαιτεί υψηλή συγκέντρωση
Ο2, όπως τα βακτήρια του γένους Mycobacterium.
2. Πολλά ριβοσώµατα µπορούν να µεταφράζουν ταυτόχρονα ένα mRNA, το καθένα σε διαφορετικό σηµείο κατά µήκος του
µορίου. Το σύµπλεγµα των ριβοσωµάτων µε το mRNA ονοµάζεται πολύσωµα.
3. Τα κωδικόνια που κωδικοποιούν το ίδιο αµινοξύ ονοµάζονται συνώνυµα.
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Τα αντισώµατα είναι πρωτεϊνικά µόρια που παράγονται από τα Β-λεµφοκύτταρα του ανοσοποιητικού µας συστήµατος, όταν
ένα αντιγόνο προσβάλει τον οργανισµό µας. Τα αντισώµατα αντιδρούν µε το αντιγόνο και το εξουδετερώνουν. Ένα
αντίσωµα αναγνωρίζει µία περιοχή µόνο του αντιγόνου, η οποία ονοµάζεται αντιγονικός καθοριστής. Κάθε είδος
αντισώµατος που αναγνωρίζει έναν αντιγονικό καθοριστή παράγεται από µία οµάδα οµοίων Β-λεµφοκυττάρων που
αποτελούν έναν κλώνο. Τα αντισώµατα που παράγονται από έναν κλώνο Β-λεµφοκυττάρων ονοµάζονται µονοκλωνικά. Η
παραγωγή των µονοκλωνικών αντισωµάτων από τα Β-λεµφοκύτταρα στο εργαστήριο δεν είναι δυνατή γιατί τα κύτταρα αυτά
δεν επιβιώνουν για πολύ έξω από το σώµα και δεν µπορούν να διατηρηθούν σε κυτταροκαλιέργειες. Εάν όµως τα κύτταρα
αυτά συντηχθούν µε καρκινικά κύτταρα προκύπτουν υβριδώµατα και µπορούν να παράγουν µεγάλες ποσότητες
µονοκλωνικών αντισωµάτων.
Η τεχνική παραγωγής µονοκλωνικών αντισωµάτων ακολουθεί την εξής διαδικασία:
Ένα επιλεγµένο αντιγόνο χορηγείται µε ένεση σε ποντίκι και προκαλεί ανοσολογική αντίδραση µε αποτέλεσµα να αρχίσει η
παραγωγή αντισωµάτων από εξειδικευµένα Β-λεµφοκύτταρα. Τα κύτταρα αυτά συντήκονται µε καρκινικά κύτταρα και
παράγονται τα υβριδώµατα.που παράγουν µονοκλωνικά αντισώµατα. Τα υβριδώµατα φυλάσσονται για µεγάλα χρονικά
διαστήµατα στην κατάψυξη (-80οC) και µπορούν να παράγουν οποιαδήποτε στιγµή το συγκεκριµένο µονοκλωνικό αντίσωµα
σε µεγάλες ποσότητες.
Β. Τα βήµατα που απαιτούνται για την παραγωγή µιας φαρµακευτικής πρωτεΐνης ανθρώπινης προέλευσης από ένα διαγονιδιακό
ζώο είναι:
Αποµόνωση του ανθρώπινου γονιδίου που κωδικοποιεί την φαρµακευτική πρωτεϊνη που µας ενδιαφέρει.
Μικροέγχυση του γονιδίου στον πυρήνα ενός γονιµοποιηµένου ωαρίου του ζώου για κυοφορία.
Τοποθέτηση του γενετικά τροποποιηµένου ωαρίου στη µήτρα ενήλικου ζώου για κυοφορία.
Γέννηση του διαγονιδιακού ζώου.
∆ιασταυρώσεις µε σκοπό να περάσει η τροποποιηµένη γενετική πληροφορία στους απογόνους.
Παραγωγή αποµόνωση και καθαρισµός της φαρµακευτικής πρωτεΐνης.
Γ. Τα εµβόλια αποτελούνται από νεκρές ή εξασθενηµένες µορφές ενός παθογόνου οργανισµού που ενεργοποιούν τον
ανοσοποιητικό µηχανισµό όπως θα έκανε και ο ζωντανός µικροοργανισµός.
Η παραγωγή των εµβολίων - υποµονάδων στηρίχθηκε στο γεγονός ότι δεν είναι απαραίτητα όλα τα συστατικά ενός
παθογόνου οργανισµού για την πρόκληση της ανοσολογικής αντίδρασης στον οργανισµό που θα προσβάλλει, αφού συνήθως
µόνο ορισµένες πρωτεΐνες επιφάνειας είναι εκείνες που έχουν αντιγονικές ιδιότητες. Τα εµβόλια - υποµονάδες στηρίζονται
ακριβώς στην παραγωγή αυτών των συστατικών.
Συγκεκριµένα, γονίδια του παθογόνου οργανισµού που κωδικοποιούν την πρωτεΐνη µε την αντιγονική δράση, εισάγονται σε
κυτταροκαλλιέργειες και παράγουν την πρωτεΐνη αυτή σε µεγάλες ποσότητες. Στην συνέχεια η πρωτεΐνη καθαρίζεται και
χρησιµοποιείται ως εµβόλιο. Τα εµβόλια υποµονάδες χρησιµοποιούνται για τον εµβολιασµό εναντίον του ιού της ηπατίτιδας-
Β.
ΘΕΜΑ 4ο
Α.1. Τα µόρια DNA που υπάρχουν συνολικά στο στάδιο της µετάφασης της µίτωσης σ’ ένα ανθρώπινο σωµατικό κύτταρο είναι
92.
2. Κατά το στάδιο της µετάφασης της µίτωσης το γενετικό υλικό έχει οργανωθεί µε τη χαρακτηριστική πλέον µορφή των
χρωµατοσωµάτων τα οποία διαθέτουν δύο αδελφές χρωµατίδες συγκρατούµενες στο κεντροµερίδιο. Κάθε χρωµατίδα
αντιστοιχεί σ’ ένα µόριο DNA, έτσι τα 46 χρωµατοσώµατα που υπάρχουν στο ανθρώπινο σωµατικό κύτταρο στο στάδιο
της µετάφασης της µίτωσης θα αποτελούνται συνολικά από 46⋅2 = 92 µόρια DNA.
Β. Ο Κυτταρικός κύκλος περιλαµβάνει τη µεσόφαση και την κυτταρική διαίρεση. Στην περίοδο της µεσόφασης
πραγµατοποιείται η αντιγραφή (διπλασιασµός) του DNA και το κύτταρο ουσιαστικά προετοιµάζεται για την κυτταρική
διαίρεση που θα επακολουθήσει.
Το γενετικό υλικό ενός ευκαρυωτικού κυττάρου, εµφανίζεται µε διαφορετικές χαρακτηριστικές µορφές, ανάλογα µε το
στάδιο του κυτταρικού κύκλου, στο οποίο βρίσκεται.
Κατά την µεσόφαση και πριν την αντιγραφή του DNA, τα χρωµοσώµατα έχουν µικρό βαθµό συσπείρωσης, δεν είναι ορατά
µε το οπτικό µικροσόπιο και σχηµατίζουν το δίκτυο των ινιδίων της χρωµατίνης. Όταν πραγµατοποιείται η αντιγραφή του
DNA παράγονται δύο θυγατρικά µόρια που είναι ενωµένα σε ένα σηµείο, το κεντροµερίδιο και τα οποία εξακολουθούν να
έχουν τη µορφή των ινιδίων της χρωµατίνης.
Κατά τη µίτωση, τα ινίδια χρωµατίνης συσπειρώνονται σε µεγαλύτερο βαθµό και αποκτούν τη χαρακτηριστική µορφή των
χρωµοσωµάτων, τα οποία αποτελούνται από τις δύο αδελφές χρωµατίδες που συγκρατούνται στο κεντροµερίδιο. (Ο όρος
αδελφές χρωµατίδες χρησιµοποιείται για να περιγράψει τα διπλασιασµένα χρωµοσώµατα κατά το χρονικό διάστηµα που
είναι συνδεδεµένα στο κεντροµερίδιο). Ο υψηλός βαθµός συσπείρωσης του DNA στα χρωµοσώµατα στο στάδιο της
µετάφασης της µίτωσης, τα καθιστά ευδιάκριτα σε παρατήρηση µε το οπτικό µικροσκόπιο.
Στο τέλος της µίτωσης, οι αδελφές χρωµατίδες των χρωµοσωµάτων αποχωρίζονται πλήρως, αποσυσπειρώνονται σταδιακά
και εµφανίζονται πάλι ως ινίδια χρωµατίνης στο µεσοφασικό πυρήνα των νέων κυττάρων. Έτσι, τα δύο θυγατρικά κύτταρα
που θα προκύψουν, θα είναι γενετικά όµοια µεταξύ τους και µε το αρχικό, αφού το καθένα θα περιέχει τη µία από τις δυο
αδελφές χρωµατίδες των χρωµοσωµάτων.
Συµπερασµατικά λοιπόν, θα µπορούσαµε να πούµε ότι τα ινίδια της χρωµατίνης, τα χρωµοσώµατα και οι χρωµατίδες
ουσιαστικά αποτελούν «διαφορετικές όψεις του ίδιου νοµίσµατος».
Γ. α. Η διαδικασία της µεταγραφής πραγµατοποιείται πάντοτε µε κατεύθυνση 5΄ → 3΄.
Αυτό σηµαίνει ότι η σύνθεση του mRNA θα ξεκινήσει από το 3΄ άκρο του µεταγραφόµενου κλώνου του DNA µε
κατεύθυνση το 5΄ άκρο του. (Απέναντι από τα 3΄ και 5΄ άκρα του µεταγραφόµενου κλώνου του DNA θα βρίσκονται
αντίστοιχα τα 5΄ και 3΄ άκρα του mRNA).
Μεταγραφόµενος 5΄ - TCA CGG AΑT TTC TAG CAT - 3΄

κλώνος DNA: 3΄ 5΄
πορεία σύνθεσης του mRNA
Έτσι το mRNA που θα προκύψει από τη µεταγραφή θα έχει την ακόλουθη αλληλουχία αζωτούχων βάσεων:
mRNA: 5΄ - AUG CUA GAA AUU CCG UGA - 3΄
έναρξη λήξη
Η µετάφραση του mRNA ξεκινά από το κωδικόνιο έναρξης AUG και ολοκληρώνεται στο κωδικόνιο λήξης UGA.
β. Τα ακριβή αντικωδικόνα των tRNA µε τη σειρά που συµµετέχουν στη µετάφραση του παραπάνω mRNA είναι:
UAC, GAU, CUU, UAA, GGC
Επειδή δεν υπάρχει tRNA µόριο που να έχει αντικωδικόνιο συµπληρωµατικό µε τα κωδικόνια λήξης, στο κωδικόνιο λήξης
του mRNA (UGA) δεν αντιστοιχεί αντικωδικόνιο του tRNA.
Μπαλαµάτσης Αλέξης
Σκαρλά Ελένη
Απαντήσεις στο µάθηµα της Ηλεκτρολογίας
Θέµα 1ο
Α. 1 → α 2→γ 3→β 4→γ 5→δ
Β. α → 4 β→5 γ→1 δ→2
Θέµα 2ο
Α. 1 →Λ 2→Σ 3→Σ 4→Λ 5→Λ
Β. 1: ανορθωτή, σταθεροποιητή
2: µηδέν
3: τάση, παράλληλα
Θέµα 3ο
Από τις εξισώσεις έχουµε:
π
V0 = 220V , I0 = 10A και φ = .
4
Η πραγµατική ισχύς είναι:
1 1 2
P = Iεν Vεν συνφ = Ι0 V0 συνφ ⇒ P = ⋅ 10 ⋅ 220 = 550 2W .
2 2 2
Η άεργη ισχύς είναι:
1 1 2
Q = Iεν Vεν ηµφ = Ι0 V0 ηµφ ⇒ Q = ⋅ 10 ⋅ 220 = 550 2Vr
2 2 2
Η φαινόµενη ισχύς είναι:
1 1
S = Iεν Vεν = I0 V0 ⇒ S = ⋅ 10 ⋅ 220 = 1100VA
2 2
S Q
φ=π/4
P
Θέµα 4ο
V2 = I 2 R 2 ⇒ V2 = 80V .
V n n 40 n 1
Από τη σχέση: 1 = 1 ⇒ 1 = ⇒ 1 =
V2 n2 n2 80 n2 2
P2 = I 2 V2 ⇒ P2 = 160W .
Αφού είναι ιδανικός: P1 = P2 = 160W.
ΟΜΑ∆Α Α
Στις παρακάτω προτάσεις, από Α.1.1 µέχρι και Α.1.3, να γράψετε τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα του, την ένδειξη
Σωστό αν η πρόταση είναι σωστή ή Λάθος αν η πρόταση είναι λανθασµένη.
Α.1.1 Όταν η ζήτηση ενός αγαθού είναι ελαστική, η συνολική δαπάνη των καταναλωτών για το αγαθό αυτό
µειώνεται, καθώς αυξάνεται η τιµή του.
(Μονάδες 6)
Α.1.2 Ο σπουδαιότερος παράγοντας που προσδιορίζει το µέγεθος ελαστικότητας της προσφοράς είναι ο χρόνος.
(Μονάδες 4)
Α.1.3 Η ανώτατη τιµή που επιβάλλει το Κράτος, µε σκοπό την προστασία του καταναλωτή είναι πάντοτε
µεγαλύτερη από την τιµή ισορροπίας.
(Μονάδες 6)
Στις προτάσεις Α.2.1 και Α.2.2 να γράψετε τον αριθµό της πρότασης στο τετράδιο σας και δίπλα του το γράµµα που
Α.2.1 Καταναλωτά είναι τα αγαθά τα οποία χρησιµοποιούνται:
α. αποκλειστικά από τους καταναλωτές.
β. µόνο στην παραγωγική διαδικασία
γ. µια µόνο φορά για τον σκοπό που έχουν παραχθεί
δ. πολλές φορές για τον σκοπό που έχουν παραχθεί.
(Μονάδες 4)
Α.2.2 Στο µέλλον η τιµή ενός αγαθού Χ αναµένεται να αυξηθεί. "Σήµερα" στην αγορά του αγαθού αυτού
παρατηρείται:
α. Μείωση της ζήτησης του
β. Μείωση της ζητούµενης ποσότητας του
γ. Αύξηση της ζήτησης του
δ. Αύξηση της ζητούµενης ποσότητας του
(Μονάδες 5)
ΟΜΑ∆Α Β
Β1. Να αναπτύξετε τις ιδιότητες της εξέλιξης και του πολλαπλασιασµού των οικονοµικών αναγκών.
(Μονάδες 13)
Β2. Να αναπτύξετε τους βασικούς λόγους που συντελούν στον πολλαπλασιασµό και στην εξέλιξη των αναγκών.
(Μονάδες 12)
ΟΜΑ∆Α Γ
Στον παρακάτω πίνακα δίνονται ορισµένοι συνδυασµοί ποσοτήτων παραγωγής των αγαθών Χ, και Ψ που
βρίσκονται πάνω στην Καµπύλη των Παραγωγικών ∆υνατοτήτων µιας υποθετικής οικονοµίας.
Χ Ψ
Α 0 700
Β 50 600
Γ 100 400
∆ 150 0
Ζητείται:
α. Να υπολογιστεί το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Χ σε όρους του αγαθού Ψ για όλους τους διαδοχικούς
συνδυασµούς.
(Μονάδες 12)
β. Να εξεταστεί (υπολογιστικά) µε τη βοήθεια του κόστους ευκαιρίας, ποιος από τους παρακάτω συνδυασµούς
βρίσκεται επί, ποιος δεξιά και ποιός αριστερά της Καµπύλης των Παραγωγικών ∆υνατοτήτων.
i) X=120 και Ψ=230
(Μονάδες 5)
ii) X=60 και Ψ= 560
(Μονάδες 5)
iii) X=100 και Ψ=500
(Μονάδες 3)
ΟΜΑ∆Α ∆
Οι συναρτήσεις αγοραίας ζήτησης και προσφοράς ενός αγαθού Χ είναι αντίστοιχα QD1= 600-10P και Qs=300+2P.
∆.1 Να υπολογιστούν η τιµή και η ποσότητα ισορροπίας του αγαθού.
(Μονάδες 8)
∆.2 Αν το εισόδηµα των καταναλωτών αυξηθεί κατά 10% η συνάρτηση αγοραίας ζήτησης διαµορφώνεται σε QD2=
700-10P. Με το δεδοµένο αυτό :
α. Να απεικονιστούν στο ίδιο διάγραµµα οι συναρτήσεις ζήτησης (QD1 και QD2) και η συνάρτηση προσφοράς (Qs).
(Μονάδες 8).
β. Να υπολογιστεί το έλλειµµα ή το πλεόνασµα το οποίο θα δηµιουργηθεί στην αγορά του αγαθού εξαιτίας της
µεταβολής της ζήτησης για τιµή (P) ίση µε την αρχική τιµή ισορροπίας.
(Μονάδες 4)
γ. Να υπολογιστεί η εισοδηµατική ελαστικότητα στην αρχική τιµή ισορροπίας του αγαθού Χ.
(Μονάδες 5)
ΟΜΑ∆Α Α
Α.1.1. Σωστό
Α.1.2. Σωστό
Α.1.3. Λάθος
Α.2.1. → γ
Α.2.2 → γ
ΟΜΑ∆Α Β
Β.1. Κεφ. 2, σελ. 27 §2
α) Εξέλιξη και β) Πολλαπλασιασµός
Β.2. Κεφ. 2, σελ. 28 §1, 2, 3, 4 (Τεχνολογία, Μίµηση, Συνήθεια, ∆ιαφήµιση)
ΟΜΑ∆Α Γ
Μοναδες Ψ που θυσιαζονται
α. Κόστος ευκαιρίας του Χ σε όρους του Ψ
Μοναδες Χ που παραγονται
100
Α → Β: =2
50
200
Β → Γ: =4
50
400
Γ → ∆: =8
50
β. i) Γ → ∆: Κ.Ε. του Χ = 8.
400 − Ψ
ΑΡΑ: 8 = ⇔ Ψ = 240
20
∆ηλαδή, για δεδοµένο Χ = 120 το µέγιστο Ψ = 240. Άρα, ο συνδυασµός (Χ = 120, Ψ = 230) είναι αριστερά της
ΚΠ∆ (εφικτός).
ii) Β → Γ: Κ.Ε. του Χ = 4
600 − Ψ
ΑΡΑ: 4 = ⇔ Ψ = 560
10
∆ηλαδή, για δεδοµένο Χ = 60 το µέγιστο Ψ = 560.
Άρα, ο συνδυασµός (Χ = 60, Ψ = 560) είναι επί της ΚΠ∆ (µέγιστος).
iii) Η οικονοµία για δεδοµένο Χ = 100 µπορεί να παράγει µέγιστο Ψ = 400, σύµφωνα µε την ΚΠ∆.
Άρα, ο συνδυασµός (Χ = 100, Ψ = 500) δεν µπορεί να παραχθεί µε τους παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει η
οικονοµία και τη δεδοµένη τεχνολογία και βρίσκεται δεξιά από την ΚΠ∆, δηλαδή είναι ανέφικτος.
ΟΜΑ∆Α ∆
∆.1. Q D1 = Qs ⇔ 600 − 10P = 360 + 2P ⇔ 240 = 12P ⇔
P = 20 Τιµή ισορροπίας.
Q D1 = 600 − 10 ⋅ 20 = 400 
 Q D = Qs = 400 Ποσότητα ισορροπίας.
Qs = 360 + 2 ⋅ 20 = 400  1
∆.2.α.
P
80
70
D2
D1
60
S
50
40
30 E´
E
PE = 20
10
D1 D2
Q
0
100 200 300 360 400 500 600 700 800
∆.2.β. Για Ρ = 20:

Q D2 = 700 − 10 ⋅ 20 = 500 
 Qs < Q D2 : Έλλειµµα = Q D2 − Qs = 500 − 400 = 100 µον.
Qs = 360 + 2 ⋅ 20 = 400 
∆.2.γ. Για Ρ = 20 (σταθερή)

Q D1 = 600 − 10 ⋅ 20 = 400  Q D2 − Q D1 500 − 400
 Ποσοστιαία µεταβολή ποσότητας = ⋅100 = ⋅100 = 25%
Q D2 = 700 + 10 ⋅ 20 = 500  Q D1 400
Ποσοστιαια µεταβολη της ποσοτητας
ΑΡΑ: E Y =
Ποσοστιαια µεταβολη του εισοδηµατος
25%
EY = = 2,5
10%
ΟΜΑ∆Α Α
Στις παρακάτω προτάσεις, από Α.1. µέχρι και Α.5., να γράψετε τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα του την ένδειξη
Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη.
Α.1. Η ύπαρξη των παραγόντων «υγιεινής» ή «διατήρησης» (κατά τον Herzberg) δηµιουργεί ευχαρίστηση και
παρακίνηση για υψηλή απόδοση στους εργαζόµενους.
Μονάδες 4
Α.2. Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση, γιατί εκφράζει ένα τρόπο συλλογικής δράσης.
Μονάδες 4
Α.3. Λειτουργικός στόχος του σχολείου είναι η µόρφωση των ανθρώπων.
Μονάδες 4
Α.4. Η κατά λειτουργία τµηµατοποίηση είναι πιο κατάλληλη στη µικρή επιχείρηση που δεν παράγει διαφορετικά
προϊόντα.
Μονάδες 4
Α.5. Αποκωδικοποίηση είναι η διαδικασία µέσω της οποίας ο δέκτης µετατρέπει το µήνυµα σε νόηµα, δίνοντας
σηµασία στις λέξεις, τις κινήσεις ή τα σύµβολα.
Μονάδες 4
Στις παρακάτω προτάσεις, από Α.6. µέχρι και Α.8., να γράψετε τον αριθµό της πρότασης στο τετράδιό σας και
δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Α.6. Ένα σύστηµα είναι δυναµικό, όταν:
α. έχει πολλά υποσυστήµατα
β. έχει λίγες σχέσεις αλληλεπίδρασης µε το περιβάλλον
γ. έχει µεγάλη δύναµη
δ. χαρακτηρίζεται από µεγάλη συχνότητα και σπουδαιότητα αλλαγών.
Μονάδες 6
Α.7. Ελαστικότητα ως αρχή του προγραµµατισµού σηµαίνει:
α. χρονική δέσµευση
β. ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων
γ. ευέλικτα ωράρια για τους εργαζοµένους
δ. χαλαρό έλεγχο
Μονάδες 6
Α.8. Στο ειδικό περιβάλλον της επιχείρησης εντάσσονται:
α. οι προµηθευτές της
β. οι οικολογικές οργανώσεις
γ. η εισοδηµατική και νοµισµατική πολιτική
δ. τα ερευνητικά ιδρύµατα.
Μονάδες 6
Α.9. Ποια από τα παρακάτω στοιχεία αποδίδονται στον Ηγέτη και ποια στον Προϊστάµενο.
Αναδεικνύεται
διορίζεται
διαχειρίζεται
περνά όραµα
καινοτοµεί
στηρίζεται στην τυπική εξουσία
Μονάδες 6
Α.10. Να κατατάξετε τις παρακάτω ανθρώπινες ανάγκες µε την πυραµίδα του Α. Maslow.
Κοινωνικές ανάγκες
Ανάγκες ασφάλειας
Ανάγκες αναγνώρισης
Φυσιολογικές ανάγκες
Ανάγκες αυτοολοκλήρωσης
Μονάδες 6
ΟΜΑ∆Α Β
Β.1. Να περιγράψετε την παραγωγική λειτουργία της επιχείρησης
Μονάδες 20
Β.2. Να αναφέρετε τις προϋποθέσεις αποτελεσµατικής άσκησης των λειτουργιών του management σε µια
επιχείρηση ή οργανισµό (∆εν απαιτείται παράδειγµα).
Μονάδες 15
Β.3. Να περιγράψετε το ∆ηµοκρατικό Πρότυπο συµπεριφοράς του ηγέτη. Σε ποιους εργαζόµενους είναι
περισσότερο κατάλληλη αυτή η συµπεριφορά και ποια αποτελέσµατα έχει;
Μονάδες 15
ΟΜΑ∆Α Α
Α.1. → Λ
Α.2. → Σ
Α.3. → Λ
Α.4. → Σ
Α.5. → Σ
Α.6. → δ
Α.7. → β
Α.8. → α
Α.9. Τα στοιχεία που αποδίδονται στον Ηγέτη είναι:
Αναδεικνύεται, Περνά όραµα, Καινοτοµεί
Τα στοιχεία που αποδίδονται στον Προϊστάµενο είναι:
∆ιορίζεται, ∆ιαχειρίζεται, Στηρίζεται στη τυπική εξουσία
Α.10. Η κατάταξη των ανθρώπινων αναγκών σύµφωνα µε την πυραµίδα του Α. Maslow είναι:
1) Φυσιολογικές ανάγκες, 2) Ανάγκες ασφάλειας
3) Κοινωνικές ανάγκες, 4) Ανάγκες αναγνώρισης
5) Ανάγκες αυτοολοκλήρωσης
ΟΜΑ∆Α Β
Β.1. Κεφάλαιο 1ο, σελίδα 31, § 1.3.1. «Παραγωγική Λειτουργία».
Β.2. Κεφάλαιο 2ο, σελίδα 63, § 2.1.2.4. «Οι Συντελεστές του management», από «Οι λειτουργίες ... άσκησης του
management».
Β.3. Κεφάλαιο 3ο, σελίδες 132-133, § 3.3.1.2. «∆ηµοκρατικό πρότυπο».
ΚΕΙΜΕΝΟ
Μια σηµαντική πρόκληση στο ξεκίνηµα του 21ου αιώνα είναι µε ποιον τρόπο θα διαφυλαχθούν τα ιδανικά της
ειρήνης, τη ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο
ισχύει για τα ηθικά διλήµµατα που θέτει η ασύλληπτη επιστηµονική πρόοδος (κλωνοποίηση, παραγωγή
ανθρώπινων εµβρύων, µεταλλαγµένα προϊόντα, οικολογικές καταστροφές κ.α.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα
εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η δια
βίου εκπαίδευση και κατάρτιση µετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτοµο, το οποίο οφείλει να έρθει
σε επαφή µε πολλούς τοµείς γνώσης σε διάφορες µορφές της. Η µετάβαση από την τοπική στην παγκόσµια
κοινωνία προϋποθέτει γλωσσοµάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισµό, πνεύµα συνεργασίας
και συναδέλφωσης στο «παγκόσµιο χωριό», στο οποίο έχει µεταβληθεί ο πλανήτης µας. Και εδώ στην Ελλάδα
έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της παγκοσµιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονοµική εκδοχή της.
Τα όρια των εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή µορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται εκατοµµύρια
άνθρωποι, αγαθά και ιδέες µε απίστευτη ταχύτητα. Η εµµονή όµως στα οικονοµικά συµφέροντα και στους
κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόµενο χάσµα
ανάµεσα στα φτωχά και στα πλούσια κράτη, η κρίση της δηµοκρατικής συµµετοχής και του κράτους πρόνοιας, η
κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισµός και τόσα άλλα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο κόσµος
δηµιουργούν κλίµα ανησυχίας για το µέλλον.
Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσµου κατά την τρίτη χιλιετία µπορεί να προκύψει από τον
επαναπροσδιορισµό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το παλιό µοντέλο που ισχύει ακόµα στην
Ελλάδα και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά κριτήρια (συσσώρευση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό
σχολείο) πρέπει να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια. Οι µαθητές
και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να µάθουν να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για µάθηση, που τους
δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Στην έκθεση της ∆ιεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η δια βίου
εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη µάθησης:
1. Μαθαίνω πως να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά µια ευρύτατη γενική παιδεία µε τη
δυνατότητα εµβάθυνσης σε ορισµένα θέµατα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ µε τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι µόνο
επαγγελµατική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιµετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να
εργάζοµαι αρµονικά σε οµάδες. 3. Μαθαίνω να συµβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των
κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων - συµβάλλοντας στην πραγµατοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των
συγκρούσεων -, µε σεβασµό στις αξίες του πλουραλισµού, της αµοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4.
Μαθαίνω να ζω µε τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά µου και να µπορώ να ενεργώ µε
µεγαλύτερη αυτονοµία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση
δεν πρέπει να παραµελεί την ανάπτυξη των ατοµικών δυνατοτήτων, τη µνήµη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του
ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόµου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, µε παράλληλη ευαισθησία στη
χρήση της µητρικής γλώσσας.
(Κείµενο από τον ηµερήσιο τύπο).
Α. Το παραπάνω άρθρο δηµοσιεύθηκε πρόσφατα σ εφηµερίδα. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόµενο
του άρθρου αυτού µε µια περίληψη 100-120 λέξεων.
Μονάδες 25
Β1. Με ποια νοηµατική σχέση συνδέονται µεταξύ τους η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος του κειµένου; Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
Β2. Να αναλύσετε τη δοµή της τελευταίας παραγράφου (δοµικά στοιχεία / µέρη, τρόπος / µέθοδος ανάπτυξης).
Μονάδες 5
Β3. «Η µετάβαση από την τοπική στην παγκόσµια κοινωνία απαιτεί ...».
α) µόνο την εκµάθηση της µητρικής γλώσσας.
β) ανεξαρτησία και αυτοδυναµία δράσης.
γ) αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισµικής ιδιαιτερότητας.
δ) καλλιέργεια τοπικιστικού πνεύµατος.
Ποια από τις παραπάνω φράσεις (α, β, γ, δ) συµπληρώνει σωστά, σύµφωνα µε το κείµενο, το νόηµα της
πρότασης που σας δίνεται; Να τη γράψετε στο τετράδιό σας και να δικαιολογήσετε µε συντοµία την επιλογή σας.
Μονάδες 5
Β4. Να αποδώσετε σε 5-6 σειρές το νόηµα της παρακάτω φράσης του κειµένου: «Το κράτος πρόσφερε ως τώρα
εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία».
Μονάδες 5
Β5. Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις:
συµµετοχή, τοπική, ταχύτητα, αφθονία, υπευθυνότητα.
Μονάδες 5
Γ. Τώρα που έφτασε η στιγµή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εµπειρίες της σχολικής σας
ζωής, να γράψετε µια επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία να διατυπώνετε τεκµηριωµένα τις
απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειµένου αυτό να ανταποκρίνεται
αποτελεσµατικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας (500-600) λέξεις.
Μονάδες 50
Α. Η «παγκοσµιοποίηση» - η τάση, δηλαδή, να αρθούν τα όρια και οι διαφορές µεταξύ τόσο των λαών όσο και
των ατόµων - και η προϊούσα, ως εκ τούτου, οµοιογενοποίηση είναι αναµφισβήτητες πραγµατικότητες σε κάθε
εκδήλωση ζωής.
Ο σεβασµός και η εδραίωση υψηλών ιδανικών αξιών, όπως η ειρήνη, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η δηµοκρατία,
αποτελούν αίτηµα ζωτικής σηµασίας. Η πραγµάτωσή του όµως, είναι δυνατή µόνο µέσω της εσώτερης
καλλιέργειας των ατόµων, της βαθύτερης κουλτούρας και της δια βίου εκπαίδευσης.
Η παιδεία µόνο µπορεί να παράσχει «αντισώµατα» απέναντι στον υπερκαταναλωτισµό, στον κάθε µορφής
ρατσισµό, στη µονοµέρεια και την αλλοτρίωση που η επιστηµονική εξειδίκευση επιφέρει και στον απανθρωπισµό
του ανθρώπου εν γένει. Τη θεσµοθετηµένη παιδεία συνιστά η εκπαίδευση, που πρέπει να βγει «εκτός των τειχών»,
να επανακαθορίσει το ρόλο της και να εκσυγχρονιστεί. Στόχος δεν πρέπει να είναι η αποθησαύριση άγονων
γνώσεων αλλά η συνειδητοποίηση από µέρους των νέων της αξίας της δια βίου µάθησης.
Η τελευταία σηµαίνει: γόνιµο συνδυασµό εξειδικευµένης κατάρτισης και ευρύτερων γνώσεων. γνώση που
οδηγεί στην αυτενέργεια και τη δυνατότητα αντιµετώπισης κάθε είδους προβληµάτων. αποδοχή της
διαφορετικότητας και σεβασµό στον συνάνθρωπο. ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Β1. Η νοηµατική σχέση που συνδέει τις δύο παραγράφους είναι σχέση αντίθεσης, καθώς η πρώτη εκθέτει τους
λόγους απαισιοδοξίας και ανησυχίας για το µέλλον, ενώ η δεύτερη αναπτύσσει τους λόγους αισιοδοξίας
προσδιορίζοντας και την απαραίτητη προϋπόθεση για αυτήν, που είναι ο επαναπροσδιορισµός του ρόλου και της
αποστολής της εκπαίδευσης.
Β2. Η δοµή της παραγράφους είναι:

¾ Η πρώτη πρόταση ... η δια βίου εκπαίδευση πρέπει ... είδη µάθησης. Είναι η θεµατική περίοδος που αποδίδει
την κεντρική ιδέα της παραγράφου.
¾ Οι περίοδοι που ακολουθούν (1-4) είναι οι λεπτοµέρειες που δίνονται µε βασικές προτάσεις κι επεξηγούν -
τεκµηριώνουν τη θεµατική περίοδο.
¾ Η τελευταία περίοδος (Για το λόγο αυτό ... µητρικής γλώσσας) είναι η κατακλείδα που αποδίδει το γενικό
συµπέρασµα.
Η µέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου είναι µε διαίρεση (ξεκινάει από τον προδιορισµό του συνόλου των
παραµέτρων και προχωρεί διαιρώντας και αναλύοντας κάθε µία από αυτές) ακολουθώντας µια µορφή
παραγωγικού συλλογισµού.
Β3. Αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισµικής ιδιαιτερότητας.

Το κείµενο σαφώς αναφέρει ότι η µετάβαση από την τοπική στην παγκόσµια κοινωνία προϋποθέτει ανοχή στη
διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισµό.
Β4. Η µέχρι τώρα εκπαίδευση στόχο είχε την παροχή ορισµένων γενικών και ειδικών γνώσεων που περισσότερο
συνέβαλλαν στην προετοιµασία των µαθητών για την είσοδό τους στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και
λιγότερο στη γενικότερη πνευµατική και ψυχική καλλιέργεια αυτών. Η επαφή του νεαρού ατόµου µε διάφορους
τοµείς γνώσης που θα προσφέρουν καλλιέργεια όπως το θέατρο, ο κινηµατογράφος, οι εικαστικές τέχνες ή
διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, εξαρτάται από την προσωπική του προσπάθεια και δεν αποτελεί µέριµνα του
σχολείου µέχρι τώρα, γι’ αυτό κι επιβάλλεται ο επαναπροσδιορισµός του ρόλου και της αποστολής του.
Β5. συµµετοχή ≠ αποχή, απουσία, αποστασιοποίηση

τοπική ≠ εθνική, διεθνής, παγκόσµια
ταχύτητα ≠ βραδύτητα
αφθονία ≠ ένδεια, έλλειψη, ανάγκη
υπευθυνότητα ≠ ανευθυνότητα, ασυνέπεια
Γ. Επιστολή προς τον Υπουργό της Παιδείας σχετικά µε τις αλλαγές που θα θέλαµε στο σχολείο.
Αξιότιµε κύριε Υπουργέ
Είµαι και εγώ ένας από τους αποδέκτες των πολλών και ποικίλων πειραµατισµών που έχουν γίνει στο χώρο της
παιδείας. Όταν ήµουν στο Γυµνάσιο δεν πολυκαταλάβαινα, αλλά αργότερα συνειδητοποίησα και αισθάνθηκα ότι
εµείς, οι χιλιάδες των µαθητών, έχουµε µετατραπεί σε πειραµατόζωα.
Όσο βαρύ κι αν ακούγεται αυτό, πιστεύω ότι ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα. Όλοι συµφωνούν ότι η
παιδεία είναι ένας θεσµός «κλειδί» για την κοινωνία και το έθνος µας. Όλοι συµφωνούν ότι πρέπει να
εκσυγχρονιστεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής και στις ραγδαίες
επιστηµονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Το πρόβληµα όµως είναι ότι ενώ κανείς δε διαφωνεί µε τις ανάγκες
αυτές, όταν έρχεται η στιγµή της πράξης, δεν συγκροτείται µια σταθερή, σύγχρονη, εθνική πολιτική υπεράνω
κοµµάτων στηριγµένη σε γνήσιες ανάγκες. Αντίθετα βλέπουµε αποσπασµατικές κινήσεις, νεωτερισµούς και
µοντερνισµούς, µιµητική εισαγωγή ξένων εκπαιδευτικών προτύπων.
Εµείς που βιώνουµε καθηµερινά τα προβλήµατα της παιδείας νοµίζουµε ότι έχουµε το δικαίωµα αλλά και το
χρέος, ως µελλοντικοί ευσυνείδητοι πολίτες, να µιλάµε λογικά και µε θάρρος για το ζήτηµα των αλλαγών. Πρώτα
απ’ όλα υπάρχουν βασικά προβλήµατα υποδοµής και µε τον όρο αυτό εννοούµε κτίρια, βιβλιοθήκες, εργαστήρια,
οπτικοακουστικά µέσα διδασκαλίας, ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κατά δεύτερο λόγο και επειδή συνοµιλούµε
καθηµερινά µε τους καθηγητές µας, ξέρουµε ότι έχουν προβλήµατα επιµόρφωσης. Αυτονόητο είναι ότι εφόσον
µιλάµε για «δια βίου παιδεία» αυτό πρέπει να σηµαίνει δια βίου παρακολούθηση των επιστηµονικών και
εκπαιδευτικών εξελίξεων τόσο από τους διδάσκοντες όσο και από τους διδασκόµενους.
Αναγνωρίζουµε ότι τώρα πια το σχολείο είναι σαφώς πιο δηµοκρατικό αλλά εκεί που απαιτούνται ριζικές
αλλαγές είναι στο ζήτηµα της ευρύτερης φιλοσοφίας της παιδείας. ∆εν θέλουµε µια παιδεία τεχνοκρατική
αυστηρά προσανατολισµένη στο επάγγελµα και στην παραγωγή, αν και αυτό είναι µια αναγκαιότητα, θέλουµε ένα
σχολείο ανθρωποκεντρικό, πλούσιο σε προσφορά βιωµάτων, µε ενδιαφέρον για την προσωπικότητα και την
καλλιέργεια της ψυχής, µε πολιτιστικές εκδηλώσεις, µε διάλογο για όλα τα ζητήµατα που απασχολούν τους νέους
όπως τα ναρκωτικά, οι διαπροσωπικές σχέσεις, ο ρατσισµός.
Η νέα εποχή είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και επικίνδυνη τόσο για το άτοµο όσο και για ολόκληρους λαούς. Η
παιδεία είναι ο θεσµός εκείνος που θα προσφέρει όλα τα εφόδια αυτογνωσίας, προσωπικότητας, επαγγελµατικής
και επιστηµονικής κατάρτισης στη νεολαία έτσι ώστε να µπορέσει να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που
προσφέρουν οι νέες διεθνείς σχέσεις των ανοιχτών συνόρων και των πολυπολιτισµικών κοινωνιών. Επιπλέον µια
ποιοτικά αναβαθµισµένη παιδεία µπορεί να γίνει «µοχλός» εθνικής ανάπτυξης και να µας βοηθήσει να µην
χαθούµε µέσα στην πολιτισµική καταιγίδα των ηµερών µας. Το θέµα δεν είναι να εκσυγχρονιστούµε
ακολουθώντας πρότυπα που άλλοι µας επιβάλλουν, αλλά να αναπτυχθούµε ισορροπηµένα, να διαφυλάξουµε την
ιδιαιτερότητά µας, τη γλώσσα και την ταυτότητά µας, να έχουµε µια κοινωνία δικαίου και ισότητας ευκαιριών µε
την παιδεία ως κοινωνικό αγαθό και όχι προνόµιο των οικονοµικά ισχυρών.
Η χώρα µας µπορεί και πρέπει να γίνει χώρα παραγωγής ανθρώπινου δυναµικού και κέντρο πολιτισµού,
παίρνοντας έτσι τη θέση που ιστορικά της αξίζει στην κοινωνία των εθνών. Αρκεί να µετατραπεί η παιδεία σε
εθνικό θεσµό, υπεράνω πολιτικών σκοπιµοτήτων.
ΚΕΙΜΕΝΟ
Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η τιµή και το χρήµα (απόσπασµα)
(Σύνδεση µε τα προηγούµενα)
Η σιόρα Επιστήµη δέχεται την επίσκεψη του θείου του Αντρέα. Της ζητάει 1.000 τάλαρα για προίκα. Αυτή επιµένει ότι µόνο 300
µπορεί να δώσει. Ο Αντρέας, όταν µαθαίνει την τελική απάντησή της, αποφασίζει να δουλέψει, για να ξεχρεώσει το σπίτι , που
πρόκειται να πουληθεί. Εγκαταλείπει στο σπίτι τη Ρήνη, που είναι έγκυος, ψαρεύει και πουλάει τα ψάρια στην αγορά. Εκεί τον
βρήκε η σιόρα Επιστήµη και του ζητάει να συζητήσουν. Αυτός δε δέχεται και τη διώχνει. Στην απελπισία της αρπάζει ένα µαχαίρι
και τον χτυπάει σκληρά στο µπράτσο. Ενώ την πιάνουν οι αστυνοµικοί, λέει του Αντρέα: "Μη µου χάσεις το σπίτι µου. Πάρ' το
κλειδί του κοµού και σύρε να σου τα δώκει όλα όσα έχω ο άντρας µου. όλα. µόνο διαφέντεψέ * µε στο δικαστήριο. Ανάθεµά τα τα
τάλαρα!"
Ο Αντρέας, που η πληγή του είναι επιπόλαιη, τρέχει χαρούµενος στο σπίτι του. ∆ε βρίσκει τη Ρήνη. Πηγαίνει έπειτα στο σπίτι της
και της λέει τα νέα.
[Ανάθεµά τα τα τάλαρα]
Εκείνη εκοίταξε πονεµένη τα αδέρφια της, εκατέβασε το βλέφαρο και δεν του αποκρίθηκε.
"Γιατί δε χαίρεσαι;" την ερώτησε. Κι αυτήν τη στιγµή εµπήκε στο σπίτι ο γέροντας ο Τρίνκουλος. ΄Ετρεµε όλος, αχνός, λιγνός,
φοβισµένος, µε µάτια που το κρασί από τόσα χρόνια τού τα' χε θολώσει. Μα τώρα ήταν ξενέρωτος κι εδάκρυζε. Είχε ακούσει τα
τελευταία τα λόγια του Αντρέα κι αγκάλιασε µ' αγάπη τη θυγατέρα του. Κι εκεί δεν εµπόρεσε πλια να βαστάξει. Ένα αναφιλητό
βαρύ βαρύ του ετίναξε τα στήθη κι εµούγκρισε για να µην ξεφωνίσει το κλάµα. Κι ο Αντρέας στενοχωρηµένος εκοίταζε τα δύο
πλάσµατα, που αγαπιόνταν, που υπόφερναν εξαιτίας του και που τώρα δεν εµιλούσαν. Τέλος ο πατέρας της είπε, σφίγγοντάς την
στην αγκαλιά του: "Σ' εδυστύχεψε!". ∆εν είπε ποιος. Ο νους του ήταν ίσως για τη γυναίκα του, µα ο Αντρέας ενόµισε πως τα
λόγια τον εχτυπούσαν εκείνον, κι είπε: "Έφταιξα. µα τώρα εδιορθωθήκανε όλα. Την Κυριακή βάζω στεφάνι. Εδώ τα κλειδιά του
κοµού. είπε να µου τα δώκεις τα χίλια". "Και ξαναγοράζεις" του 'πε η Ρήνη πικρά "και την αγάπη; Ω, τι έκαµες!" Κι εβάλθηκε
να κλαίει. "Την αγάπη;" ερώτησε αχνίζοντας. "και δεν την έχω;". "Όχι!" του αποκρίθηκε "όχι! για λίγα χρήµατα ήσουνε έτοιµος
να µε πουλήσεις και χωρίς αυτά δε µ' έπαιρνες. πάει τώρα η αγάπη. Επέταξε το πουλί!" "Θα ξανάρθει" της απολογήθηκε
λυπηµένος, "στη ζεστή τη φωλιά του. Η ζωή µας θα' ναι παράδεισος!"
"Όχι!" του 'πε. "έπειτα απ' ό,τι έκαµες όχι! κι α σ' αγαπούσα, δε θα ερχόµουνα µαζί σου. Είµαι δουλεύτρα. ποιόνε έχω ανάγκη;"
Και σε µία στιγµή ξακολούθησε: "Γιατί ν' αδικηθούν τα αδέρφια µου;". "Σ' εδυστύχεψε!" είπε πάλι πικρά ο πατέρας, που τώρα
ήταν ξενέρωτος. "Γιατί να µην τα δώσει από την αρχή όπως τση τό 'πα; Ανάθεµά τα τα τάλαρα!" "Πάµε!" είπε ο Αντρέας. "Όχι!"
του 'πε µ' απόφαση. "εδώ είναι ο χωρισµός µας. θα πάω σε ξένα µέρη, σε ξένον κόσµο, σ' άλλους τόπους. θα δουλέψω για µε και
για να κουναρήσω* το παιδί που θα γεννηθεί. Θα µου δώσει η µάνα γράµµατα για να 'βρω αλλού εργασία. θα τα πάρει από τες
κυράδες της. Όχι, δεν έρχοµαι! Είµαι δουλεύτρα. ποιόνε έχω ανάγκη;" Κι έπειτα από µία στιγµή σα ν' απαντούσε σε κάποια της
σκέψη εξαναφώναξε: "∆εν έρχοµαι, δεν έρχοµαι!". Ο Αντρέας την εκοίταξε ξεταστικά κι εκατάλαβε πως όλα τα λόγια θα 'ταν
χαµένα. "Ανάθεµά τα τα τάλαρα!" εφώναξε πάλι απελπισµένος. "Πάει η ευτυχία µου!". Κι εβγήκε στο δρόµο.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Το διήγηµα "Η τιµή και το χρήµα" ανήκει στη δεύτερη φάση της συγγραφικής δηµιουργίας του Κ.Θεοτόκη. Ποιον κοινωνικό
προβληµατισµό προβάλλει ο συγγραφέας στα έργα της φάσης αυτής, όπως φαίνεται από το απόσπασµα που σας δόθηκε;
Μονάδες 15
2. Ποιους αφηγηµατικούς τρόπους χρησιµοποιεί ο Κ.Θεοτόκης στο κείµενο αυτό και τι επιτυγχάνει µε καθένα από αυτούς;
Μονάδες 20
3. "Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η νεαρή ηρωίδα (η Ρήνη) απελευθερώνεται κοινωνικά και
ηθικά" (Γ.∆.Παγανός).
Πώς επαληθεύεται η άποψη αυτή µε βάση το απόσπασµα του Κ. Θεοτόκη;
Μονάδες 20
4. Ποιοι λόγοι ωθούν καθένα από τους δύο άντρες στο απόσπασµα του Κ.Θεοτόκη να αναφωνήσει τη φράση: "Ανάθεµά τα τα
τάλαρα!"; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε δύο παραγράφους.
Μονάδες 25
5. Σε τι διαφέρει η συµπεριφορά της νεαρής ηρωίδας του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, στο απόσπασµα που σας δίνεται
παρακάτω, από τη συµπεριφορά της Ρήνης στο κείµενο του Κ.Θεοτόκη;
Μονάδες 20
Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Ο Πύργος του Ακροποτάµου (απόσπασµα)
Η Φρόσω του Κρανιά τα πλούτη του αγαπητικού δεν τα λογάριασε ολότελα, ούτε και τα ήξερε την πρώτη αρχή, όταν τον
αντίκρισε κάτω από το µπαλκόνι του επαρχείου ένα δειλινό. Τα µάτια του είδε µόνο που την κοιτάζανε παράξενα, τα µάγουλά
της θυµάται που ξανάψανε και το γιασεµί που µοσκοβολούσε από την αυλή. Τίποτες άλλο, τίποτες άλλο. Τα πλούτη η µάνα τής
τα θύµισε κατόπι, εκείνη της πρωτάνοιξε τα µάτια στο ισοφάρισµά τους µε το φτωχό σόι του Κρανιά. Κι αλήθεια τη
συµβούλεψε, τη φοβέριξε, την έδειρε κιόλας, µ' από τ' άλλο µέρος της έβαλε και το πρώτο κοκκινάδι στα µάγουλα, της έκοψε τα
πρώτα σγουρά στο µέτωπο και τη µάλωσε να µη βγει άλλη φορά όξω στο µπαλκόνι αχτένιστη κι ανάλλαγη, όπως συγύριζε το
σπίτι. Αυτή στην αρχή πετιότανε κει, σα µάντευε το πέρασµα του νιου, δίχως να το θέλει, δίχως να το νιώθει. Ύστερα βέβαια
άλλαξε κι αυτή, χόρεψε όπως της λαλούσαν όλοι γύρω της, όπως τη δασκαλεύανε προεστές και φιλενάδες, ύστερα ξύπνησε
µέσα της κι αυτής η φυσική έννοια, που έχει κάθε κόρη δίχως προίκα, πώς να σιγουρευτεί. Και σιγουρεύτηκε καλά. Αν
σιγουρευόταν αλλιώτικα, αν το δόκανο έπιανε τα πλούτη, τότε θα' ταν όλα καλά καµωµένα, όλοι θα της κάναν τόπο να περάσει.
Τώρα όµως ...
1. Ο Κ. Θεοτόκης - µαζί µε τον Κ. Χατζόπουλο - εγκαινίασαν το κοινωνικό µυθιστόρηµα γράφοντας ρεαλιστικά και
επηρεασµένοι από τις σοσιαλιστικές θεωρίες. Σοσιαλισµός, όµως, για τον Κ. Θεοτόκη δεν είναι παρά ο ίδιος ο ανθρωπισµός.
Στη συγκεκριµένη ηθογραφική νουβέλα παρουσιάζεται το τρυφερό ειδύλλιο της Ρήνης και του Αντρέα - στην Κέρκυρα των
αρχών του 20ου αιώνα - που βάλλεται θανάσιµα από τη χρηµατική ανάγκη. Η κοινωνική αδικία και η άνιση κατανοµή του
πλούτου αποτελούν το «φόντο» του αφηγήµατος και εκφράζουν τη σοσιαλιστική ιδεολογία του συγγραφέα, που κατακρίνει το
πολιτικοκοινωνικό σύστηµα και τη δυσµενή θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή.
Οι άνθρωποι στην κοινωνία που περιγράφει ο Κ. Θεοτόκης ταλανίζονται και αλλοτριώνονται - όπως διαφαίνεται και από
τον τίτλο - από τη συνεχή διαπάλη µεταξύ αναγκών και συναισθηµάτων, µεταξύ χρήµατος και ηθικών αξιών. Ο κατάπτυστος
θεσµός της προίκας ολοφάνερα επικρίνεται δεδοµένου ότι καθιστά τη γυναίκα αντικείµενο συναλλαγής - αγοραπωλησίας και
κλονίζει το θεσµό της οικογένειας.
Ο παραπάνω ιδεολογικός προσανατολισµός του κειµένου δεν πλήττει καθόλου τη λογοτεχνική του αξία γιατί είναι
αυθόρµητος, πηγαίος, αβίαστος.
2. Κυρίαρχος αφηγηµατικός τρόπος είναι η αφήγηση µε «µηδενική εστίαση». Ο συγγραφέας, µε άλλους όρους, εξιστορεί τα
γεγονότα ως παντογνώστης αφηγητής που όµως, απλά ως τρίτο µάτι λεπτοµερώς παρατηρεί χωρίς να συµµετέχει (« ...
αγκάλιασε µε αγάπη τη θαγατέρα του»).
Ο διάλογος (« ... - Και ξαναγοράζεις και την αγάπη; - Την αγάπη; ...»), ελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, προσδίδει
δραµατικότητα και παραστατικότητα ενώ παρουσιάζει ανάγλυφα τους χαρακτήρες και τις αντιθέσεις.
Η περιγραφή (« ... έτρεµε όλος, αχνός, λιγνός, φοβισµένος»), συχνά µε ηθογραφικές λεπτοµέρειες, ζωντανεύει το κείµενο
και ψυχογραφικά ανιχνεύει του ήρωες.
Στο τέλος του αποσπάσµατος ο µικρός µονόλογος του Αντρέα («Ανάθεµά τα τα τάλαρα! Πάει η ευτυχία µου») αισθητοποιεί
την ατυχή έκβαση των γεγονότων.
3. Η Ρήνη, αν και αρχικά φαίνεται να υποτάσσεται στη µοίρα της, όπως προσδιορίζεται από τις αξίες της εποχής, τελικά µε την
απόφασή της να µην παντρευτεί τον Αντρέα εξυψώνεται κοινωνικά και ηθικά κάνοντας µια προσωπική επανάσταση και
θέτοντας την αξιοπρέπειά της πάνω από την κοινωνική συµβατικότητα. Αποδεικνύει κατ’ αυτό τον τρόπο πως η αίσθηση της
προσωπικής τιµής είναι σηµαντικότερη και δεν της επιτρέπει να «ξεπουληθεί» σ’ ένα γάµο που στηρίζεται κυρίως στο
συµφέρον. Αδιαφορεί λοιπόν για την κοινωνική απόρριψη και κατακραυγή, που την περιµένει ως ανύπαντρη µητέρα και που
θα την αναγκάσει να εγκαταλείψει την µικρή της κοινωνία, γιατί είναι η µόνη που πιστεύει πως η αληθινή αγάπη δεν έχει
καµία σχέση µε το χρήµα και το συµφέρον, γι’ αυτό κι αρνιέται την πρόταση του Αντρέα που προσβάλλει την τιµή και την
αξιοπρέπειά της. Στον αγώνα αυτό του ανθρώπου µε την ανάγκη και το χρήµα νικητής τελικά αποδεικνύεται η αγάπη του
ανθρώπου για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια.
4. Η φράση αυτή που αποτελεί το «βασικό µοτίβο» του έργου συµπυκνώνει τις απόψεις του συγγραφέα για τη σχέση τιµής και
χρήµατος δείχνοντας πως το χρήµα καθορίζει τελικά τη ζωή των ανθρώπων. Ο πατέρας της Ρήνης παρόλο που σ’ όλο το έργο
είναι σχεδόν βουβή παρουσία, στο τελευταίο κεφάλαιο µε αυτή τη φράση «ανάθεµα τα τάλαρα» κάνει αισθητή τη φωνή του
συνοψίζοντας στα λόγια του όλο το νόηµα του έργου. Είναι δηλαδή σαν να αναγνωρίζει πως η αιτία της δυστυχίας της κόρης
του είναι το χρήµα, ταυτόχρονα όµως και ο βασικός παράγοντας που δεσµεύει τους ανθρώπους, καθώς η ανάγκη διαµορφώνει
τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο Αντρέας παράλληλα, όταν συνειδητοποιεί ότι έχασε οριστικά τη Ρήνη εξαιτίας του χρήµατος, αναφωνεί κι ο ίδιος
«ανάθεµα τα τάλαρα» καθώς φαίνεται ότι αναγνωρίζει πως είναι κι αυτός υποταγµένος στην ανάγκη και θύµα των
περιστάσεων και δεν µπόρεσε να τις ξεπεράσει για ν’ ακολουθήσει τη φωνή της καρδιάς του και το δρόµο προς την ευτυχία
του.
5. Η ηρωίδα του Κ. Χατζόπουλου, η Φρόσω, αρχικά προτάσσει τα συναισθήµατά της σε σχέση µε το υλικό όφελος και δε
λαµβάνει υπόψη την προίκα, που ως θεσµός προσδιόριζε τη θέση και τη ζωή των συνοµηλίκων της κοριτσιών εκείνης της
εποχής. Όπως η Ρήνη παραδίνεται στη χαρά της αγάπης, όµως τελικά κάτω από την πίεση των περιστάσεων και των επιρροών
του περιβάλλοντος, «προσγειώνεται» και υποτάσσεται στη µοίρα της. ∆εν µπορεί να έρθει σε σύγκρουση µε την κοινωνική
ηθική και τις στερεότυπες αντιλήψεις, όπως έκανε η Ρήνη που γι’ αυτό το λόγο απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά, και
παραµένει εποµένως δέσµια των κοινωνικών προκαταλήψεων.
ΟΜΑ∆Α Α'
ΘΕΜΑ Α1
Α.1.1. Ο "Στρατιωτικός Σύνδεσµος":
α. Αποτελούσε κίνηµα µε σαφές ιδεολογικό και πολιτικό πρόγραµµα.
β. 'Ηταν η συνισταµένη της έντονης δυσαρέσκειας απέναντι στην πολιτική των παλαιών κοµµάτων και των ανακτόρων.
γ. Προσπάθησε να πάρει την πολιτική κατάσταση στα χέρια του.
δ. 'Ηταν κίνηµα που αποδοκιµάστηκε από τους αγρότες.
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 4
Α.1.2. Κοινωνία των Εθνών (Κ.Τ.Ε)

Να προσδιορίσετε, αν το περιεχόµενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιο σας την ένδειξη
Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α. Η κάθε χώρα-µέλος της Κ.Τ.Ε. δε διέθετε το δικαίωµα της αρνησικυρίας (veto).
β. Η Κ.Τ.Ε. επιδίωξε τη συνεργασία ανάµεσα στα έθνη, για να εξασφαλιστεί ειρήνη και ασφάλεια.
γ. Η Κ.Τ.Ε. είχε ως όργανό της το ανώτατο διεθνές δικαστήριο της Χάγης.
δ. Η Κ.Τ.Ε. κατόρθωσε να συγκροτηθεί σε υπερεθνικό Οργανισµό που χρησίµευε ως δικλείδα ασφαλείας σε διεθνές επίπεδο.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 4
Α.1.3. Το κίνηµα της Εθνικής Άµυνας (Θεσσαλονίκη 1916) έθετε ως κύριο όρο:
α. Τη συµπαράταξη της Ελλάδας µε τις Κεντρικές ∆υνάµεις.
β. Την τήρηση αυστηρής ουδετερότητας κατά τη διάρκεια του πολέµου.
γ. Τη συµµετοχή της χώρας στον πόλεµο στο πλευρό της Αντάντ.
δ. Την αποµάκρυνση των Ξένων ∆υνάµεων.
Να σηµειώσετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 4
Α. 1.4. Να απαντήσετε στην ακόλουθη ερώτηση:

Ποιες ήταν οι πολιτικές και οι πολιτειακές µεταβολές στην Ελλάδα κατά τα έτη 1923-1924.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 13
ΘΕΜΑ Α2
Α.2.1 Να περιγράψετε µε συντοµία το χαρακτήρα των πολιτικών κοµµάτων στην Ελλάδα στο µεταίχµιο των δύο αιώνων (19ος-
20ος αι.)
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 9
Α.2.2 Το "σχέδιο Μάρσαλ" συνάντησε αντιδράσεις από την:

α. Γαλλία
β. Γερµανία
γ. Ελλάδα
δ. Σοβιετική Ένωση.
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την αντίδραση της
συγκεκριµένης χώρας.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 9
Α.2.3 Ποιες ήταν οι τρεις κύριες ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις κατά τη διάρκεια της γερµανικής κατοχής και ποιος ήταν
ο άµεσος και απώτερος στόχος τους;
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 7
ΟΜΑ∆Α Β'
ΘΕΜΑ Β1
Να µελετήσετε τα κείµενα Α και Β που ακολουθούν και να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
Α. "........ 'Ετσι, στις 30 του Μάη του 1941, γυρίζαµε άσκοπα στους στυγνούς δρόµους της Αθήνας.
-Λάκη, το βλέπεις κείνο εκεί;
Το φασιστικό σύµβολο, πελώριος συµπυκνωµένος βραχνάς, πλάκωνε τον ουρανό της Αθήνας. ∆εν χρειάζονταν περισσότερα
λόγια. Ο ένας κατάλαβε τον άλλον. Σε µας έλαχεν ο κλήρος-απλοί , ανώνυµοι ερµηνευτές της φλόγας ενός ολόκληρου λαού, της
θέλησής του, θα προβαίναµε στην υποστολή της Γερµανικής σηµαίας.
∆ώσαµε τα χέρια και χωρίσαµε. Το βράδυ, ραντεβού στις 8, στην πλατεία Κουµουνδούρου (Ελευθερίας)"
(∆. Γατόπουλου, "Ο λαός αρχίζει την Αντίσταση").
Β. Γερµανικό ανακοινωθέν.
"Κατά την νύχτα της 30ης προς 31ην Μαίου υπεξηρέθη η επί της Ακροπόλεως κυµατίζουσα γερµανική πολεµική σηµαία παρ'
αγνώστων δραστών. ∆ιενεργούνται αυστηραί ανακρίσεις. Οι ένοχοι και συνεργοί αυτών θα τιµωρηθούν δια της ποινής του
θανάτου".
α. Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρονται τα κείµενα Α και Β;
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 10
β. Να προσδιορίσετε τη σηµασία του γεγονότος αυτού, λαµβάνοντας υπόψη και τα δύο κείµενα.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 15
ΘΕΜΑ Β2
Να προσδιορίσετε το λόγο, για τον οποίο οι σύµµαχες δυνάµεις Γαλλία και Αγγλία προχώρησαν στην κήρυξη πολέµου εναντίον
της Γερµανίας τον Απρίλιο του 1939.
ΜΟΝΑ∆ΕΣ 25
ΟΜΑ∆Α Α
ΘΕΜΑ Α1
Α.1.1 Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσµος»:
→β
Α.1.2 Κοινωνία των Εθνών (Κ.Τ.Ε.)
α → Λάθος
β → Σωστό
γ → Σωστό
δ → Λάθος
Α.1.3 Το κίνηµα της Εθνικής Άµυνας (Θεσσαλονίκη 1916) έθετε ως κύριο όρο:
→γ
Α.1.4
Σελίδα 117: «Οι προσπάθειες του Βενιζέλου για τη σύναψη ειρήνης ... Πρώτος Πρόεδρος εκλέγεται ο Παύλος Κουντουριώτης».
ΘΕΜΑ Α2
Α.2.1
Με συντοµία η απάντηση από τις σελίδες 11-13 & 17.
Α.2.2 Το «σχέδιο Μάρσαλ»
→ δ, σελίδα 267: «Ο Στάλιν, που φοβόταν ... έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης να κάνουν το ίδιο».
Α.2.3
Σελίδα 274-276: «Στις 11 Σεπτεµβρίου 1941 αναγγέλλεται η ίδρυση ... ενός σταθερού δηµοκρατικού πολιτεύµατος».
ΟΜΑ∆Α Β
ΘΕΜΑ Β1
α) Σελίδα 274: Εδώ γίνεται αναφορά στο κατέβασµα της γερµανικής σηµαίας από την Ακρόπολη και στην αντίδραση των
δυνάµεων Κατοχής.
β) Το κατέβασµα της γερµανικής σηµαίας αποτελεί το πρώτο ράπισµα στα στρατεύµατα κατοχής και σηµατοδοτεί µε κάποιο
τρόπο τη γέννηση της Εθνικής Αντίστασης. Ο προσδιορισµός της σηµασίας των δύο κειµένων αφήνεται στην κρίση των
µαθητών.
ΘΕΜΑ Β2
Σελίδα 238: «Η κήρυξη του πολέµου».
Νανά Σκάνια - Χ. ∆. Μαναριώτης

τυπολόγιο

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

τυπολόγιο

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Αγαπητέ υποψήφιε ,

Οι εργάτες του πνεύµατος και της επιστήµης ,

Προσφορά στους υποψηφίους από

Κατοχύρωση : N.880/1943 Aρ. 1150

2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

4. Aν γ>0 τοτε α>β⇔ αγ>βγ

ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ

3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

13. |α 1 ⋅α 2 ⋅α 3 ⋅...⋅α ν |=|α 1 ||⋅ α 2 |...|

4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

Τριώνυµο Β’ βαθµού : f(χ)= αx 2 +βx+γ α,,β,γ∈R και α ≠ 0

5 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

ì • ∆εν εχει ριζα στο R.

Απαραίτητες γνώσεις ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑΣ

• Βασικές σχέσεις µεταξύ των στοιχείων ορθογωνίου τριγώνου.

6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

• Τριγωνοµετρικοί τύποι βασικών γωνιών.

• Βασικές τριγωνοµετρικές εξισώσεις.

• Βασικές τριγωνοµετρικές ανισώσεις.

συνx > λ (1) όπου -1≤λ ≤1

7 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

∗ Οι λύσεις της (1) στο διάστηµα (-π,π] είναι : -α<x<α

∗ Οι λύσεις της (2) στο διάστηµα [0,2π), είναι α<x<2π-α

ηµx < λ (3) όπου -1≤ λ ≤1

∗ Οι λύσεις της (3) στο διάστηµα [-π/2,3π/2) Β

εφx > λ (5) λ ∈R

8 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

συν(α + β) = συνα ⋅ συνβ - ηµα ⋅ ηµβ

ηµ2α = 2ηµα ⋅ συνα

9 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

2.Ανίσωση 2ου βαθµού: αx 2 + βx + γ > 0

3.Ανίσωση 3ου βαθµού και πάνω:

10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

11 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

12 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ)

13 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

δ2 Αν δ1,δ2 διαγώνιοι ρόµβου τότε

14 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

ΤΥΠΟΙ ΟΓΚΟΥ ΚΑΙ ΕΜΒΑ∆ΟΥ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ

1) Κύβος πλευράς α 2) Σφαίρα ακτίνας R

15 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

Μήκος τόξου: S = αR (rad)

16 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

17 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

19 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

A(x1, y1) A(x1, y1)

20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

• Αν (ε1), (ε2) µη παράλληλες προς τον yy′ µε λ1, λ2 συντελεστές

21 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

Γωνία δύο ευθειών:

22 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

ìïyy = ρ(x + x1 ) αν y 2 = 2ρx

23 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

• Εστιακή απόσταση (Ε΄Ε) = 2γ

24 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

25 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

iii. Αν α/β τότε α/λβ, λ∈Ζ

IV. Μ.Κ.∆. - Ε.Κ.∆.

26 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ

y y f(x) = αx2, α≠0

27 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΤΥΠΟΙ