Elektronik Ödeme Sistemleri

@Geniş anlamda, elektronik ödeme sistemleri,

bir ödeme işleminde yer alan alıcı, satıcı ve
E-TĐCARETTE ÖDEME banka arasındaki fon transferinin elektronik
cihazlar üzerinden yapılmasıdır.
YÖNTEMLERĐ @Dar anlamda, elektronik ödeme sistemleri;
elektronik para, smart kart ve benzeri
araçlarla yapılan ödemeleri ifade etmektedir.
@Dijital para, elektronik cüzdan, akıllı kart,
Dr. Adem ANBAR elektronik para, siberpara gibi duyduğumuz
Uludağ Üniversitesi ĐĐBF yeni kavramlar, elektronik ödeme
sistemlerinin birer parçasıdır.
2009

Elektronik Ödeme Elektronik Ödeme Sistemlerinin

Sistemlerinin Özellikleri Özellikleri -1
@ Sistemin Güvenliği: Olmayan ödemelerin
varlığı, çalınan veya kaybolan kartların kötü
@Güvenlik @Performans
niyetli kişiler tarafından kullanımı gibi çeşitli
@Đşlem Maliyeti @Kullanım Kolaylığı dolandırıcılık ve hilecilik olaylarına karşın
@Gizlilik @Kullanımının Yaygın korunmak, ödeme sistemlerinde ana sorunu
@Uygunluk Olması oluşturmaktadır.
@Güvenlik amacıyla, şifreleme, kişisel kimlik
numarası, şifre, elektronik imza, parmak izi,
retina taraması gibi kimlik belirleme sistemleri
kullanılabilmektedir.

1
 Elektronik Ödeme Sistemlerinin Elektronik Ödeme Sistemlerinin
Özellikleri - 2 Özellikleri -3
@ Gizlilik: Bir ödeme işleminde, tarafların
@ Đşlem Maliyeti: Hızlı işlem sürecine ve
kişisel ve finansal bilgilerinin gizliliği güvenlik
düşük maliyete sahip ödeme sistemleri daha
açısından çok önemlidir.
kullanışlıdır.
@ Kullanım Kolaylığı: Ödeme sistemi ve
@ Yüksek işlem maliyetinden, düşük işlem
aşamalarının kullanımı kolay olmalı ve fazla
maliyetine doğru bir sıralama yaparsak, kredi
zaman alıcı olmamalıdır. Ödeme sistemi
kartı, EFT/POS ve elektronik para şeklinde
kullanımının geçerli olduğu alanlar fazla
olmaktadır.
olmalıdır.

Elektronik Ödeme Elektronik Ödeme Sistemlerinin

Sistemlerinin Özellikleri - 4 Özellikleri - 5
@ Esneklik: Güvenilirlilik, gizlilik gibi özelliğe @ Kimlik Belirleme ve Doğrulama:
sahip ödeme sistemleri, mevcut altyapıyı Müşterilerin kimlikleri, ödeme işlemi
desteklemeli ve maliyet tasarrufu sağlamalıdır. sırasında çeşitli yollarla belirlenirken, bazı
@ Performans Etkinliği: Sistemin tıkanmaması sistemlerde, müşterinin hesabında yeterli
veya hızının yavaşlamaması açısından ödeme paranın olup olmadığı veya kredi limitinin
aşılıp aşılmadığı doğrulanmaktadır.
sisteminin performansı önemlidir

2
Elektronik Ödeme Sistemlerinin
Özellikleri - 6
@ Kullanımının yaygın olması ve kişiler
arasında da kullanılabilir olması: Ödeme
sistemleri, bir veya birkaç banka tarafından
değil, bütün dünyada kabul edilebilir olmalıdır.
Bir banka tarafında çıkarılmış elektronik parayı,
diğer bir banka kabul edebilmelidir.
Hesaptan-Hesaba Transfer Sistemi
@Hesaptan-hesaba transfer sisteminde
(Account-Transfer System), her iki
tarafında (alıcı-satıcı) bir bankada
hesapları olması gerekir.
@Alıcı, bankasına, hesabındaki x tutarı,
satıcının hesabına transfer etmesi için
yetki vermekte ve banka, fonları
transfer etmektedir.
Elektronik Ödeme Şekilleri
Elektronik ödeme şekilleri üçe
ayrılmaktadır:
1. Hesaptan-Hesaba Transfer Sistemi
2. Değer (Jeton) Bazlı Ödeme Sistemleri
3. Güvenli Sayaç Sistemi
Hesaptan-Hesaba Transfer Sistemi
@ Elektronik Çek: Elektronik çek
sisteminde, kağıt çeklerde olduğu gibi,
müşteri bir çek yazıp elektronik imzayla
imzalamakta ve satıcıya göndermektedir.
@ Satıcı, çeki bankasına iletmekte, ve alıcının
bankası ile satıcının bankası arasında fon
transferi gerçekleştirilmektedir.
3
Değer (Jeton) Bazlı Ödeme Sistemleri
@ Değer bazlı (Token-based System) ödeme
sisteminde, bir banka veya finansal kuruluş
tarafından çıkarılan ve belirli bir değeri ifade eden
sembolik jetonlar kullanılmaktadır.
@ Bankanın elektronik imzasını taşıyan sembolik
jetonlar, kullanıcının bilgisayarına yüklenmektedir.
@ Kullanıcının bilgisayarında yüklü jetonların belirli
belirli bir küpür değeri bulunmakta ve cüzdandaki
nakit parayı andırmaktadır. Onun için bu sistemler,
“elektronik nakit” (electronic cash) olarak da
adlandırılmaktadır.
@ Jetonların kullanımına göre, sistem, tek kullanımlı
jeton sistemi ve çok kullanımlı jeton sistemi olarak
ikiye ayrılmaktadır.
ELEKTRONĐK PARA
@ Elektronik para, parasal bir değerin,
teknolojik araç kullanımıyla, kişiye ait
elektronik bir araca yüklenilmesidir.
@ Elektronik bir araca yüklenmiş olan bu
değer, kişi, aracı kullandıkça azalır ve
yüklenmiş olan değerin bitiminde tekrar
değer yüklenilmesi gerekir.
Güvenli Sayaç Sistemi
@Güvenli sayaç sisteminde (secure counter
system) ise, içinde küçük bir mikroçip bulunan
bir karta, şifreli anahtarların kullanılmasıyla
belirli bir değer yüklenilmektedir. Doğru giriş
anahtarı kullanılarak, kart bakiyesi arttırılıp
azaltılabilmektedir.
@Smart kart bazlı ödeme sistemlerinde,
genellikle bu sistem kullanılmaktadır.
E-Para Türleri
@ 1. Kart Tabanlı E-Para: Elektronik para, müşteriye
ait olan ve içinde mini bilgisayar olan elektronik
karta yüklenmekte ve kullanıldıkça değeri
azalmaktadır. Bu kartlar özelliğine göre tekrar
doldurulabilir veya tek kullanımlık olabilir.
@ 2. Bilgisayara Yüklenen E-Para: E-para, kişinin
bilgisayarının hard diskinde depolanmakta ve
kullanıcı, internet üzerinden yaptığı alışverişlerde
bunu kullanabildiği gibi bilgisayardan bilgisayara
para transferi de yapabilmektedir.
@ Bu iki grup elektronik paraya, dijital para veya
siberpara da denilmektedir
4
 E-Paranın Özellikleri SMART KART
@Kredi ve borç kartlarından farklı olarak, ödeme @Smart kart, kişisel bilgileri ve elektronik parayı
önceden yapılmıştır. Bu nedenle, provizyon alma üzerinde depolayan ve bunun için manyetik
veya sorgulama gibi işlemlere gerek yoktur. şerit teknolojisini veya mikro işlemci çipleri
@Hızlı ve ucuz bir yöntemdir. kullanan kartlardır.
@Kayıtlar, bilgisayar veya kart üzerinde tutulduğu @Küçük değerli işlemlerin online doğrulama
olmadan yapılması amacıyla geliştirilmiştir.
için gizlilik yüksektir.
@Peşin ödemelidir. Kullanıcı, banka hesabından,
@Uluslararası para transferini kolaylaştırır. ATM’leri veya banka şubelerini kullanarak,
@Aynı e-para tekrar kullanılmaz. E-Para smart kartına para yükleyebilir. Kart
kullanıldıkça azalır. Bu nedenle, güvenlik kullanıldıkça, kart bakiyesi azalır.
derecesi yüksektir. @Tek kullanımlık veya tekrar doldurulabilir
@Off-line ödeme yapılabilir. olabilir.

E-Ticarette Ödeme E-Ticarette Ödeme

@ Nielsen tarafından bir araştırma (Nielsen
Global Online Survey, 2008), online @Latin ve Asyalı online müşteriler, kredi
alışverişlerde, kredi kartının en çok kullanılan kartını diğer ödeme araçlarına göre
ödeme şekli olduğunu göstermektedir. daha çok kullanırken; Đngiliz ve
@ Online müşterilerin %60’ını, son yaptıkları Amerikalı online müşteriler, borç
satın alma işleminde kredi kartıyla ödeme kartlarını daha fazla kullanmaktadırlar.
yaptıklarını ifade etmişlerdir.
@ Kredi kartıyla ödeme yapanların %53’ü
Visa’yı kullanmıştır.

5
 E-Ticarette Ödeme
@ Online işlemlerde kredi kartı kullanım
sıralamasında, Türk online müşteriler,
%91’lik oranla, ilk sırada yer almaktadır.
@ Đkinci sırada, Đrlandalı (%86), üçüncü
TEŞEKKÜRLER
sırada ise Hintli (%84) online müşteriler
gelmektedir.