JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/1

UNIT 8

Kandungan Muka surat

8.0 Pengenalan ---------- 2

8.1 Takrif ---------- 4

Aktiviti 8A ---------- 9
Maklum balas Aktiviti 8A ---------- 10

8.2 Sifat-Sifat Jelmaan Laplace ---------- 11

Aktiviti8B ---------- 15
Maklum balas Aktiviti 8B ---------- 16

8.3 Teorem 2 ---------- 17

Aktiviti 8C ---------- 24
Maklum balas Aktiviti 8C ---------- 25

Penilaian Kendiri ---------- 26

Maklum balas Penilaian Kendiri ---------- 27

JELMAAN LAPLACE

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/2

UNIT 8 (UNTUK PELAJAR KURSUS ELEKTRIK)

JELMAAN LAPLACE

OBJEKTIF

Objektif Am:
Mengetahui dan mempelajari Jelmaan Laplace serta
mengaplikasi teori dalam menyelesaikan masalah-
masalah yang berkaitan dengan Jelmaan Laplace.

Objekrif Khusus:
b) Mentakrifkan Jelmaan Laplace
c) Definisikan Jelmaan Laplace dengan kaedah
kamiran
d) Mendapatkan Jelmaan Laplace melalui
kaedah kamiran
e) Menyelesaikan masalah Jelmaan Laplace
dengan menggunakan jadual Jelmaan
Laplace

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/3

INPUT

8.0 PENGENALAN
Ahli matematik Prancis Piere Seimon de Laplace (1749 – 1827) telah menemui
teknik Laplace dalam penyelesaian teori kebarangkalian. Kita akan bincangkan
bagaimana terbitan peringkat kedua diselesaikan. Kaedah yang biasa digunakan hanya
d2y dy
sesuai untuk persamaan homogen, a 2
d  cy  0
dt dt
d2y
 cy  f t 
dy
dan persamaan tak homogen, a 2
d
dt dt
dengan a, b dan c ialah pemalar dan f t  ialah fungsi selanjar berbentuk tertentu,

seperti f t   e 2t dan f t   kos t . Walaubagaimanapun jika,

 t 0  t 1
f t   
2  t t 1

kaedah yang lain tidak dapat diselesaikan kecuali dengan kaedah Jelmaan Laplace.
Kebanyakkan masalah dalam kejuruteraan melibatkan fungsi f t  yang berbentuk

seperti (1.1) atau f t    t  . Kaedah yang diperkenalkan ini merupakan proses

aljabar yang tidak memerlukan banyak pertimbangan dimana jadual Jelmaan Laplace
akan meringkaskan langkah untuk penyelesaian.

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/4

8.1 TAKRIF 1

Jika ƒ( t ) ialah suatu fungsi t yang tertakrif dalam sela 0  t   , kita akan

mempunyai jelmaan Laplace iaitu: L f (t ) =  e  st f t   F s  dimana,

parameter malar s dianggap positif dan cukup besar untuk menjamin f t e

 st

  , bagi kebanyakan fungsi f t  .

menuju sifar ketika t 

f (t )

f (t )

0 t

Contoh 8.1
Cari F (s) apabila f( t ) adalah:
a) ƒ ( t ) = a d) ƒ ( t ) = cos at (a pemalar)
b)
ƒ ( t ) = e at e) f(t) = t
c) ƒ ( t ) = sin at (a pemalar)

Penyelesaian

a) Dari formula diatas, F (s)   e st . f t  dt



  e  st 
F (s)  e  st
(a) dt  a  

 s 

 a   a  a 
  st        0 
 se    se  se 
a
 # dimana s  a
s

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/5


b) F (s)   e  st  e at dt



  e s a t dt



 e  s  a t 
  
 s  a 

 1  1 
   ( s a )t 
 sae  

 1  1 1 
     0 
 sae e 
1
 # dimana s  a
sa

c) F ( s)   e  st sinat dt …………………………..(1)


Dengan teknik kamirkan bahagian demi bahagian ;

u  est du  sest dt

1
 dv   sin at dt v   cos at
a
e st
cos at    cos at  se st  dt
1
 F ( s)  
a a
e st s
 cos at   e st cos at dt ……………………..(2)
a a
Dari (2) anggapkan bahawa:
A   e st cos at dt

u  e st du  se st dt

1
 dv   cos at v
a
sin at

e  st
A 
a
1
sin at   sin at  se st
a
  dt

e  st s
 sin at   e  st sin at dt ………………..………..(3)
a a
Masukkan (1) dalam ( 3 ) maka,

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/6

e  st s
A = sin at + F  s …….(4)
a a

Dari (4) ganti dalam (2) maka,

e  st s  e  st 
sin at  F s 
s
F ( s) =  cos at  
a a a a 

e  st se  st s2
= cos at  2 sin at  2 F ( s)
a a a

s2 e  st se  st
F s   F s  =  cos at  sin at
a2 a a2

a2  s 2  e  st  
 F s  = 
s
 cos at  sin at 
 a
2
 a  a 

 2  st s 
 a e (cos at  a sin at ) 
F s  =  
 a( s 2  a 2 ) 
  

 s 
 ae (cos 0  a sin 0 
0

= 0   
 s2  a2 
 
a
= #
s  a2
2


d) F ( s) = 
e st cos at dt ………………………………… (1)

Kamilan bahagian demi bahagian ,

u  e  st du   se  st dt
1
 dv   cos at dt v
a
sin at

e  st 1
F ( s)  sin at   sin at (  se  st ) dt
a a

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/7

e  st s
F ( s) sinat +  e  st sinat dt …….. (2)
a a

Dari (2), anggapkan,

A = e  st
sinat dt ………..(3)

e  st s
 F ( s)  sinat + A ………………. (4)
a a

Dari (3) kamilan bahagian demi bahagian,

u  e  st du   se  st dt
1
 dv   sin at dt v   cos at
a
e  st
cos at    cos at  se  st dt
1
A
a a
e  st s
 cos at   e  st cos at dt …………………..(5)
a a
Dari (1) dan (5) maka
e  st s
 cos at  F  s (6)
a a

Dari (6) ganti ke (4) maka

e  st s  e  st s 
F ( s)  sin at    cos at  F  s
a a a a 

e  st se  st s2
 sin at  2 cos at  2 F  s
a a a
s 2 F  s e  st se  st
F ( s)   sin at  cos at
a2 a a2
 a 2  s2  e  st  s 
  
F s   sin at  cos at 
 a 2
 a  a 

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/8


ae  st  s 
F ( s) = 2 2  sin at  cos at 
s a  a 

a 1  s 
F ( s) =    0  cos 0 
s  a2
2
  a 

a  s
=  
s  a2
2
 a

s
= #
s  a2
2


e) F (s )   e st  t



  te st ………………………..(1)


Dengan teknik kamirkan bahagian demi bahagian ;

u t du  dt
st 1
 dv   e dt v   e st
s

t
 F (s)   e st    e st
1
dt
s s

 t 

1
  e st  e st dt 
 s s 

 t 1 
  st  2 e st 
 se s 

 t e st 
  st  2 
 se s  

 1
   0    0  2 
 s 
1
 #
s2

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/9

AKTIVITI 8A

1. Dengan menggunakan takrifan Jelmaan Laplace, dapatkan:

a) f (t )  1 b) f (t )  4
c) f (t )  sin 3t d) f (t )  cos 2t

e) f (t )  e 2t

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/10

MAKLUM BALAS AKTIVITI 8A

1 4
1. a) b)
s s
3 s
b) d)
s 92
s 42

1
e)
s2

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/11

INPUT

8.2 SIFAT-SIFAT JELMAAN LAPLACE

Kita akan menghadapi kesulitan jika menggunakan Takrif 1 setiap kali kita ingin
mencari Jelmaan Laplace bagi suatu fungsi ƒ(t). Dalam bahagian ini kita akan
mengenali beberapa sifat jelmaan Laplace untuk memudahkan penilaian sesuatu
Jelmaan Laplace.

TEOREM 1 : ( SIFAT LINEAR )

Jika f 1 (t ) mempunyai f 2 (t ) jelmaan Laplace dan a dan b merupakan pemalar sebarangan ,
maka
L { aƒ1(t) + bƒ2 (t)} = aL { ƒ1( t ) } + bL { ƒ2 ( t )}
iaitu operasi L bersifat linear.

Buktikan :

  e  st af1 t   bf 2 t 

L af1 t   bf 2 t  0
dt

 
  ae  st f1 t dt   be  st f 2 t dt
0 0

 
 a  e  st f1 t dt  b  e  st f 2 t dt
0 0

 aL  f  t   b L  f  t 
1 2

Contoh 8.2
Dapatkan Jelmaan Laplace bagi yang berikut:
a) f t   3e 2t
 4 sin 5t  b) f t   cosh at 

c) 
f t   sin 2 wt  d) f (t )  sinh at 

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/12

Penyelesaian
a) 
L 3e 2t  4 sin 5t   
= L 3e 2t  L 4 sin 5t 

=3L 3e  4 L sin 5t 

2t

 1   5 
=3    4 2 
 s  2  s  25

3 20
=  2 #
s  2 s  25
1 
b) L cosh at = L  e at  e at  e  st
2 

1 1 
 L  e at  e at 
2 2 

L e at   L e  at 
1 1

2 2
1 1  1 1 
    
2  s  a 2  s  a

1 sa sa 
  
2   s  a  s  a  

1  2s 
  
2  s2  a 2 

 s 
 2  #
 s  a2 

1  1
L sin 2 wt
1 
c) = L  1  cos 2wt  =L    L  cos 2wt 
2  2  2 

1  1
= L    L cos2wt
2 2
1 1 s 
=   2 2
2s 2  s  4 w 

11 s 
=   2 2
2  s s  4w 

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/13

1  s 2  4 w 2  s 2 
2  s s 2  4 w 2  
=

 2w2 
=  
 s s  4 w  
2 2
#

d) L sinh at 
1
 
= L  e at  e at  
2 
1 1
= L e at  L e at
2 2
1 1  1 1 
=    
2 s a  2 s a 
a
= #
s2 a2

JADUAL JELMAAN LAPLACE

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/14

f t F S 
k
k
s
1
t
s2
2
t2
s3
n!
tn
s n 1

1
e at
sa
a
sinat
s  a2
2

s
cosat
s  a2
2

a
sinhat
s a2
2

s
coshat
s  a2
2

e at f t  F  s  a

a
e at sinat
 s  a 2  a 2
sa
e at cosat
 s  a 2  a 2
a
e at sinhat
s  a 2  a 2
sa
e at coshat
 s  a 2  a 2
n!
e at t n
 s  a  n1

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/15

AKTIVITI 8B

1. Dapatkan Jelmaan Laplace bagi yang berikut:

a) f (t )  5t 3  6t b) f (t )  (t  1) 3
f (t )  2 sin 4t  7 cos 3t f (t )  sin t  cos t 
2
c) c)

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/16

MAKLUMBALAS AKTIVITI 8B

a)
s4

6 2

s 5 b)
s
1
4

6  6s  3s 2  s 3 
8 7s 1 2
c)  2 d)  2
s  16 s  9
2
s s 4

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/17

INPUT

8.3 TEOREM 2: ( ANJAKAN PERTAMA )

Kita ketahui bahawa f t  adalah suatu fungsi dimana, L  f t   F s  dimana

a adalah sebarang pemalar.

Teorem anjakan pertama pula boleh menyatakan bahawa,
 
L e at f t   F s  a  di mana s 
 s  a

L e  at
f t   F s  a  di mana s
 s  a
Catatan
Perhatikan bahawa F s  a  dan F s  a  boleh didapati dengan hanya

menggantikan s dengan s  a  dan s  a  dalam F s  .

Pembuktian:

Daripada takrif, L f (t ) =  e st f t   F s  ,

L e at
 
f t    e st .e at . f t  dt
0


0 e
(s a )t
= f (t ) dt


0 e
 pt
= f (t ) dt dimana, p  s  a

= F ( p)
= F ( s  a)

Contoh 8.3
Dengan menggunakan sifat anjakan pertama dapatkan:

a) L e at  b) L te at 

c) L e at sin bt d) 
L e3t sin 2t 

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/18

Penyelesaian
a) Diketahui: e at  e at .1 Ini bermakna f t   1

Dengan itu,   
L f t = L (1) 
1
s

Maka, 
L eat f t   = L e .1
at

1
sa
#

b) Dalam kes ini: f (t )  t

Maka, L  f t  = L t 
1
s2

 
 L eat f t  = L e at .t   
1
( s  a) 2
#

c) Ambil : f (t )  sin bt

Maka, L  f t  = L sin bt 

b
s  b2
2

 
 L eat f t  = L eat sin bt   
b
( s  a) 2  b 2
#

d) Ambil: f (t )  sin 2t

Maka, L  f t  = L sin 2t 

2
s  22
2

 L eat f t  = L e3t sin 2t 

2 2

s  (3)  2 (s  3)2  4
2 2

2
 #
s  6s  13
2

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/19

TEOREM 3: (PENDARABAN DENGAN t n )

Jika L f (t )  F (s) , maka


L t n f (t )  (1) n
dn
ds n
L{ f (t )}

dn
 (1) n {F ( s)} dimana n  1,2,3,..........
ds n
Pembuktian:

Daripada takrif, L f (t )  F (s)   e st f (t ) dt


Bezakan kedua-dua belah terhadap s,

L f (t )
d d
 F (s)
ds ds

  (te  st ) f (t ) dt



  e  st {t . f (t )} dt


 Lt. f (t )

Oleh itu Lt. f (t )  

d
F ( s).
ds
Dengan langkah serupa, 
L t 2 . f (t )   Ltt. f (t )

Lt. f (t )
d

ds
d  d 
   L f (t )
ds  ds 
d2
 L f (t )
ds 2
d2
 F ( s) #
ds 2
Dengan kaedah di atas, kita boleh teruskan kaedah aruhan matematik ini untuk
membuktikan teorem ini.

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/20

Contoh 8.5

Jika L f (t )  F (s) , dengan menggunakan rumus L t n . f (t )     d

ds
F ( s) , dapatkan

Lt .
Penyelesaian
Diketahui bahawa, t  t.1
1
bermakna f (t )  1 dan diketahui F ( s)  . Seterusnaya dari sifat pendaraban
s
dengan t n , dimana n  1
d 1
L t     
ds  s 
1
 #
s2
Contoh 8.6

 
Diberi L e at 
1
sa
. Dengan menggunakan rumus yang sesuai, dapatkan,

a)  
L t.e at

b) Lt .e 
2 at

Penyelesaian

   
n
1 n d
Diberikan L e at
 , maka daripada L t f (t )  (1)
n
{F ( s)} , apabila
sa ds n

a) n  1,  
L t.e at  
d  1 
 
ds  s  a 
1
 #
( s  a) 2

b) Apabila n  2 , 
L t 2 .e at   (1) 2
d2  1 
 
ds 2  s  a 

d  1 
  
ds  ( s  a) 2 
2
 . #
( s  a) 3

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/21

AKTIVITI 8C

Diberikan a  0 , Lcos at  dan Lsin at  2

s a
d) , buktikan
s a
2 2
s  a2
bahawa

L t. sin at  
2as
a)
(s  a 2 ) 2
2

b) 
L t 2 . sin at  6as

8a 3
(s 2  a 2 ) 2 (s 2  a 2 ) 3
.

2a 2
L t. cos at   2
1
c) 
s  a2 s2  a2  
3

e) Dapatkan jelmaan laplace bagi setiap fungsi berikut,

a) f (t )  t 2 e  at c) f (t )  t sin wt

b) f (t )  t 2 cos t d) f (t )  t 2  3t  2e t sin 3t

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/22

MAKLUM BALAS AKTIVITI 8C

1. a) Benar b) Benar c) Benar

Lt 2e at  
2 2sw
2. a) c) L(t sin wt ) 
( s  a) 3 s 2
 w2 
2

b) 
L t cos t 
2
 
2s s 2  3 
s 2
1 3

3s 3  4s 2  26s  20
d) 
L t 2  3t  2e t sin 3t    
s 3 s 2  2s  10

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/23

PENILAIAN KENDIRI
Anda telahpun mempelajari semua konsep yang ada dalam unit ini, oleh itu ujilah
kefahaman anda dengan menyelesaikan soalan-soalan yang telah disediakan. Jika ada
sebarang masalah, sila berbincang dengan pensyarah anda. Selamat mencuba,
semoga berjaya!!

Pastikan anda telah mencuba dahulu, baru semak jawapan!!!

1. Cari jelmaan laplace bagai fungsi berikut:
a) f (t )  cos 2 at b) f (t )  cos 8t  sin 8t
1
c) f (t )  sin t d) f (t )  cosh 5t
2

MODUL B4001
 JELMAAN LAPLACE B4001/UNIT8/24

MAKLUM BALAS PENILAIAN KENDIRI

2  2a 2 s 8
1. a)

s s 2  4a 2  b)
s  64
2

1 s
c) 2 d)
s 1
2
4
s  52
2

MODUL B4001