You are on page 1of 8

วนย 5 ประการสาหรบองคการแหงการเรยนร

ของ Peter Senge

“Organizations learn only through individual who learns. Individual


learning does not guarantee organizational learning, but without it no
organizational learning occurs.” Peter Senge (1990)

Senge (1990) เชอวา หวใจของการสรางองคการแหงการเรยนรอยทการเสรมสรางวนย 5


ประการ ใหเกดผลจรงจงในรปของการน#าไปปฏบต แกบ(คคล ทม และองคการอยางตอเนองและท(ก
ระดบ โดย Senge ไดใหค#านยามของ”องคการแหงการเรยนร” วา “เปนองคการทผคนตางขยาย
ขดความสามารถเพอสรางผลงานทตองการสรางอนาคต” ค#าวา “วนย (Disciplines)” หมายถ-ง
เทคนควธทตองศ-กษาใครครวญอยเสมอแลวน#ามาปฏบต เป3นแนวทางการพฒนาเพอการแสวงหา
การเสรมสรางทกษะ หรอสมรรถนะ เพอเพมขดความสามารถผานการปฏบต เพอความคดสราง
สรรคเพอสงใหม ๆ
วนย 5 ประการ ประกอบดวย
วนยประการท 1: ความรอบรแหงตน (Personal Mastery)
วนยประการท 2: แบบแผนความคดอาน (Mental Models)
วนยประการท 3: วสยทศนรวม (Shared Vision)
วนยประการท 4: การเรยนรของทม (Team Learning)
วนยประการท 5: การคดอยางเป3นระบบ (Systematic Thinking)

ว!นย" ประการท1: ความรอบรแหงตน (Personal Mastery)


Senge เขยนถ-งจตวญญาณขององคการแหงการเรยนรวา “องคการเรยนรผานกล(มบ(คคลท
เรยนร การเรยนรของแตละคนไมไดเป3นหลกประกนวา เกดการเรยนรในองคการข-8น แตการเรยนรของ
องคการจะเกดข-น8 ไดก9ตอเมอบ(คคลมการเรยนรเทาน8น” การฝ;กฝนอบรมตนดวยการเรยนรอยเสมอ
เป3นรากฐานส#าคญ เป3นการขยายขดความสามารถใหเชยวชาญมากข-8น ความรอบรเป3นผลรวมของ
ทกษะและความสามารถ เป3นสภาพทเป3นอยตามความเป3นจรงเห9นวาอะไรมความส#าคญตอเรา ตอ
2

องคการ ขณะเดยวกนก9เห9นภาพในอนาคต (Vision) ทพ-งเป3นได สรางเป3นวสยทศนสวนตนข-8น


(Personal Vision) ตอบตนเองได แททจรงแลวตนตองการอะไรจากการปฏบตหนาท รกษาความต-ง
เครยดอยางสรางสรรค (Creative Tension) น8ได นนคอ เห9นความแตกตางระหวางทเป3นจรงกบทควร
เป3นไว สรางแรงจงใจอยางตอเนอง ไมรส-กไรอ#านาจ ขบเคลอนวสยทศนใหเป3นจรง ผกพนย-ดมนตอ
ขอเท9จจรง มพลงของเจตนา (will power) การทจะสรางความรอบรแหงตนไดน8น เราจะตองผสม
ผสานความเป3นเหต(เป3นผลเขากบญาณหยงร ทเราไมสามารถอธบายเหต(ผลทแทจรงได แตมความ
เชอเชนน8น เห9นความเป3นสวนหน-ง ความเชอมโยงของตวเรากบโลกนอกตน นอกจากน8นยงมความ
เอ8ออาทร เมตตาสงสารผอน และมความจงรกภกดผกพนกบเป>าหมาย กบงาน และองคการ

ว!นย" ประการท2: แบบแผนความค!ดอาน (Mental Models)


แบบแผนความคดอาน ไดแก ขอตกลงเบ8องตน ความเชอพ8นฐาน ขอสร(ปหรอภาพ
ลกษณทตกผล-กในความคดอานของคนทมอทธพลตอความรความเขาใจตอสรรพสงในโลก มผลตอ
การประพฤตปฏบต ตอคานยม เจตคตทเขามตอบ(คคล สรรพสงและสถานการณท8งหลาย หนาท
ของวนยประการท2 ก9เพอฝ;กฝนใหเราไดเขาใจ แยกแยะระหวางสงทเราเชอกบสงทเราปฏบต การ
สบคนความคดความเชอของเรา ท#าใหเราทาทายและปรบขยายขอบเขตและกระบวนการความคด
ความเชอของเรา เขาใจม(มมองและการคดของผอน Senge เนนทกษะดานความคดความเชอผาน
ทกษะการคดใครครวญ(Reflection Skills) เป3นการตรวจสอบวาความคดความเชอใดมผลตอการ
ปฏบตการแสดงออกของเรา สวนทกษะในการสบคน(Inquiry Skills)เป3นดชนบอกวา เรามความเกยว
ของสมพนธแบบพบปะกบผอนเชนไร เราเขาไปแกไขกบประเด9นป@ญหาทซบซอนเชนไร ในการปฏบต
งานของท(กอาชพจ#าเป3นตองใชทกษะท8ง 2 ประการน8อยเสมอ ท#าอยางไรทเราจะรกษาทกษะท8ง 2 น8
ใหสมด(ลผสมเขากบสงทเราเห9นดเห9นงามและสนบสน(น Senge เชอวาความคดความเชอแบบแผน
ความคดอานของแตละคนมขอบกพรอง ดงน8นตองอาศยวนยท 5 คอการคดอยางเป3นระบบ เขาไป
รวมท#างานดวยซ-งจะมพลงเกดผลดสงส(ด ผบรหารพ-งผสานแบบแผนความคดอานของตนเขากบการ
ฝ;กทกษะการคดอยางเป3นกลย(ทธอยางเป3นระบบทเนนภาพใหญ เนนความเชอมโยงขององค
ประกอบยอยใหได ในการแกไขป@ญหาในการปรบโครงสรางองคการ ฝ;กทกษะในการคดใครครวญ
การเปBดใจกวางตอสงททาทาย บางทเราอาจจะหลงผด คดผด เขาใจผดก9เป3นได หนาทของเราคอ
พฒนาแบบแผนความคดอานของเราอยเป3นนจ อยางยดหย(น ท#าใหเราปรบเปลยนกระบวนทศน
แนวคด แนวปฏบตของเราได เหมาะกบสภาพการณทเปลยนไป
3

Argyris (1991) ไดใหค#าแนะน#าภาคธ(รกจในการบรหารแบบแผนความคดอานของตนไวยอ ๆ


ดงน8
1. พยายามออกแบบและเรยนรสภาพแวดลอมของการท#างานอยเสมอเพอคาดคะเนและ
เตรยมรบมอกบป@จจยของภาวะแวดลอมทจะมอทธพลตอธ(รกจของเรา
2. ใหการยอมรบและชนชมผอนอยเสมอ บอกผอนวาทานเชอถอย-ดมนในอ(ดมการณใดท
ท#าใหเขาสบายใจ ลดการบนทอนขวญละก#าลงใจ เอ8ออาทรผอน
3. อยาทาทายเหต(ผลหรอการกระท#าของผอนโดยไมมเหต(ผล
4. ยนหยดในแนวทางของเรา ย-ดมนในหลกการ ค(ณคาและความเชอของเรา
5. อยาแบไตFความคด แผนการ ความรส-กของทานใหผอนลวงรหมดส8น
แบบแผนความคดอานจ-งมการเคลอนไหวอยเสมอ แบบแผนความคดอานมพลง มอทธพล
ตอการรบร การตความและตอพฤตกรรมของเรา ยงเมอมการแบงป@นความคดเห9น ม(มมองระหวาง
กนดวยแลว ยงท#าใหพลงของการเป3นองคการแหงการเรยนรเกดข-8น ซ-งไมนาแปลกใจวาหนทางแรก
เรมของการสรางองคการแหงการเรยนรทด ไดผลและค(มคาทส(ด เรมจากการพบปะพดค(ยแบบไม
เป3นทางการระหวางสมาชกภายในองคการนนเอง นอกเหนอจากการฝ;กทกษะในการคดใครครวญ
และทกษะในการสบคนใหเกดเป3นนสยของบ(คลากรในองคการ
องคการพ-งเปBดเวททสะทอนถ-งช(มชนของการปฏบต (community of practice) ใหเกดข-8นใน
องคการ เพอเปBดโอกาสใหมการเรยนรรวมกน อาท เครอขายการเรยนรแบบไมเป3นทางการ การ
แลกเปลยนความเห9น การพบปะกนตามทางเดน การเลาเรอง การเลาประสบการณ เทคนคการ
จดประช(ม แนวทางใหม ๆ ของการปฏบตงาน การแลกเปลยนขอมลระหวางกน เพอสรางความเขา
ใจทดตอกน ดงน8น องคการเรยนรไดผานการปรบปร(งแบบแผนความคดรวมกน ผานเวทการแลก
เปลยนท

ว!น"ยประการท3: ว!สย" ท"ศนรวม (Shared Vision)


วสยทศนหรอภาพในอนาคตทปรารถนาใหเกดมข-8นในองคการน8นเป3นสงทจ#าเป3นตอภาวะผ
น#าท(กคน เป3นพลงขบเคลอนในภารกจท(กอยางขององคการใหม(งสเป>าหมายเดยวกน เป3นจ(ดรวม
และพลงของการเรยนรของสมาชกในองคการ ผน#าตองพฒนาวสยทศนเฉพาะตน (personal vision)
ข-8นมากอนจากค(ณคาสวนบ(คคล ความหวงใย ใหความส#าคญกบสงใด จากการคดได คดเป3น จาก
น8นก9ขายฝ@น คดดง ๆ แบงป@นใหผอนไดร เขาใจ เห9นคลอยตามดวยการสอสาร โนมนาวหรอดงท
4

เรยกกนวา “walk the talk” ท#าใหค#าพดหรอภาพน8นเดนได กลายเป3นวสยทศนรวม (shared vision) ท


มการแบงป@นกบผทเกยวของในท(กระดบขององคการ โนมนาวใหเกดการปฏบตรวมกนไปในทศทาง
ทท#าใหภาพวสยทศนน8นเป3นจรงข-น8 มา (turn vision into action) ในลกษณะของปฏบตการในเชงร(ก
(proaction) มใชรอหรอตามแกไข (reaction)
วสยทศนรวมน8มค(ณคาท8งภายในและภายนอกแกบ(คคล ค(ณคาภายนอกคอใหทราบกนโดย
ทวไปวา เราม(งสรางผลส#าเร9จอะไรใหเกดแกองคการความเป3นเลศในดานใด เมอใด ค(ณคาภายใน
คอมสวนสรางแรงดลบนดาลใจ ความศรทธาย-ดมน เอกลกษณ ความเป3นสวนหน-งหรอความผกพน
ใหเกกดแกบ(คลากร ตอทม ตอองคการ ตอหนาท ผลกดนใหเกดเป3นความกลาคด กลาท#า กลาน#า
กลาเปลยนแปลงเพอความดกวา ความกลาเสยง กลาทดลอง การมวสยทศนรวมกนในองคการ จะ
มสวนเสรมสรางความเป3นองคการแหงการเรยนรเป3นอยางยง ทเปรยบเสมอนหางเสอของเรอทขบ
เคลอนใหเรอน8นม(งสเป>าหมายไปในทศทางทรวดเร9ว ประหยดและปลอดภย
Senge เห9นวา การสรางวสยทศนรวมน8เป3นการสรางความคดทใชปกครอง (governing ideas)
ช8น#าองคการวาองคการคดอยางไร มเป>าหมาย พนธกจ และย-ดถอค(ณคาใด ว!ส"ยท"ศนทดตอง
สอดคลองก"บค)ณคาหรอคาน!ยมทผคนย+ดถอ ในการด#ารงชวตประจ#าวน มเชนน8นแลววสยทศน
น8นจะเป3นแคกระดาษหรอขอความทไรพลงขบเคลอน ความคดทใชปกครองน8ม(งตอบค#าถามหลก 3
ประการทสะทอนใหเห9นวาเราเชอมนในสงใด กลาวคอ
อะไร - ภาพในอนาคตทตองการใหเกดคออะไร
ท-าไม - ท#าไปท#าไม ดวยเป>าหมายหรอพนธกจใด มสวนชวยเหลอสงคมเชนไร
อยางไร- เราจะปฏบตตนเชนไรใหวสยทศนและพนธกจน8นเป3นจรง
ดวยความซอสตย จรงใจ เสยสละ อดทน เป3นตน
Senge เชอวา หากเราใชแรงบนดาลใจเป3นทต8ง เราก9สามารถสรางวสยทศนทางบวกได
เป3นแรงขบเคลอนใหเกดการเรยนรการเตบโตได คดสราง คดท#า คดพฒนา แตหากความคดน8นม
ความกลวเป3นพ8นฐานก9จะท#าใหเกดความรส-กส8นหวง เป3นไปไมได ไมมอ#านาจ ไมสนใจใยด ท#าให
องคการมอาย(ขยทส8น ดงน8น วสยทศนรวมน8ตองมกระบวนการขบเคลอนใหมชวตยนยาว ผคนเขา
ใจชดเจน มความเพยรพยายามรวมกนทจะใหวสยทศนบงเกด มการสอสาร มความรส-กผกพน ม
ความตนเตนอยากเห9น Senge เห9นวา การคดในเชงระบบจะมสวนสนบสน(นวสยทศนรวมใหเป3นจรง
ได โดยอาศยกระบวนการของการสบคนและการคดใครครวญของแบบแผนความคด(Mental Models)
เขารวมดวย ท#าใหเขาเชอมนไดวาตนมสวนสรางอนาคตเชนน8นใหเป3นจรงได
5

ว!นย" ประการท4: การเรยนรของทม (Team Learning)


เราจะท#าอยางไรใหระดบความสามารถของทมเหนอกวาระดดบความสามารถของรายบ(คคล
ในทม ทมสามารถพฒนาขดความสามารถประสานสมพนธกนไดเป3นอยางด แนววธฝ;กฝนสรางการ
เรยนรของทมทดและค(มคาน8น Senge เห9นวา ท#าไดโดยผานการพดค(ย (dialogue) และการอภปราย
(discussion) ของผคนในองคการ ทมในองคการทขาดการปรบทศทางท#าความเขาใจระหวางกนกอน
จะมพลงงานทสญเสยมากมาย ขาดทศทางรวมกน ขาดการประสานสมพนธทด ดงน8น Senge จ-ง
ใหความส#าคญของการปรบแนวปฏบตใหตรงกน (alignment) วาเป3นเงอนไขส#าคญกอนทจะมการ
เพมอ#านาจในการปฏบต (empowerment) ใหแกบ(คคล หรอทม ในการตดสนใจหรอการแกไขป@ญหา
ตาง ๆ
แนวปฏบตของการฝ;กวนยเพอสรางการเรยนรของทม คอ การพดค(ย (dialogue) และการ
อภปราย (discussion) การอภปรายเป3นการวเคราะหและแยกสวนประเด9นทสนใจรวมกนของผเกยว
ของ เพอใหกล(มยอมรบแนวคดม(มมองทตนเสนอโดยทวไป เราอาจจะรบความคด ขอเสนอแนะของ
ผอนไดบางสวน แตยงยนหยดในความคดความเชอเดม ๆ ของตน สวนการพดค(ยหรอการเสวนาน8น
ท#าใหกล(มไดแสวงหาความหมายรวมกนอยางอสระ ทหาไมไดจากการพดค(ยกนเป3นรายบ(คคล ท#า
ใหเขาใจม(มมองตาง ๆ ไดกวางขวางมากข-8น ผคนรวมมอกนเพอกอใหเกดพลงของการพฒนาและ
การเปลยนแปลงอยางตอเนอง กล(มสามารถแกป@ญหาทยากและซบซอนจากหลายม(มมอง มการสอ
สารถ-งความคด ความเชออยางอสระเสร เป>าหมายของการเสวนาคอการเปBดเผยวาความคดอาน
ของแตละฝIายแตกตางกนเชนไร ท#าใหเราไดมโอกาสสงเกตลกษณะความคดของตนเองและของผอน
เงอนไข 3 ประการ ทจะเก8อกลใหการพดค(ยเพอการเสวนาไดผลสงส(ดคอ
1. งดเวนการน#าความคด ความเชอของตนมาตดสนตรวจสอบความคดของผอน
2. มองวาผอนก9รวมแสวงหาขอเท9จจรง หาความกระจาง หาม(มมองเหมอนกบตน ตางก9
เป3นผรวมเดนทาง จ#าเป3นตองเปBดใจ เห9นใจ และเขาใจผอนดวย
3. เป3นผเก8อกลบรรยากาศทดของการเสวนาไว ไมพยายามไป “ขม” หรอมอทธพลเหนอผ
ใดในกล(ม
ในการเรยนรของทมจ#าเป3นตองอาศยท8งการเสวนาและการอภปราย ในการวเคราะห
สถานการณจ#าตองมการอภปราย เสนอม(มมองตาง ๆ แลวมการอธบายแกตางเพอหาทศนะใหมทด
น#าไปสการตดสนใจเลอก หาขอตกลงขอสร(ปรวมกน ขณะทการเสวนาจะท#าใหไดความคดหลาก
หลาย โดยไมจ#าเป3นตองไดขอตกลง ท8ง 2 ลกษณะน8ท#าใหไดแนวปฏบตใหม ๆ บางทแนวปฏบตใหม ๆ
6

เป3นผลพลอยไดของการเสวนา สมาช!กของทมควรแลกเปลยนขอมลความค!ดเห/น โดยผานการ


เสวนาและการอภ!ปรายก"นอยางเปนก!จว"ตร เพอความเขาใจทด ฝ;กฝนการใชทกษะของการสบ
คนและการสะทอนความคดเห9นใหเกดประโยชนในทางสรางสรรคใหได
Senge เห9นวา การเรยนรเป3นทมม 3 ลกษณะส#าคญ ไดแก
1. สมาชกทมตองมความสามารถในการคด ตป@ญหา หรอประเด9นพจารณาใหแตก หลาย
หวรวมกนคด ยอมดกวาการใหบ(คคลคนเดยวคด
2. ภายในทมตองมการท#างานทสอดประสานกนเป3นอยางด คดในสงทใหมและแตกตาง
มความไววางใจตอกน
3. บทบาทของสมาชกทมหน-งทมตอทมอนๆ ขณะททมหน-งสมาชกเรยนรอยางตอเนอง
การประพฤตปฏบตของทมน8นยงสงผลตอทมอน ๆ ดวย ซ-งจะชวยการสรางองคการ
แหงการเรยนรใหมพลงมากข-น8

ว!นย" ประการท5: การค!ดอยางเปนระบบ (Systemmatic Thinking)


เป3นวนยทมความส#าคญมากทส(ด ทในความเป3นจรง ผคน บ(คลากร ผบรหารหลายคนไม
สามารถฝ;กฝนตนเองใหมความสามารถคดไดอยางเป3นระบบอยางเทาทนการณ หรอคดไดลวงหนา
ผลก9คอท#าใหเกดป@ญหาในการปฏบตงานในการบรหารมากมาย บางคดวาทตนปฏบตงานท(กวนเป3น
การแกไขป@ญหาและพฒนางาน เนองจากการคดส8น ผนตามเหต(การณหรอสถานการณ ท#าใหขาด
การเห9นภาพใหญ ไมตอเนอง ไมเห9นความเชอมโยงของสวนตาง ๆ ทจะไดรบผลกระทบตดตามมา
จากการปฏบตงานของเขา ท8งทแทจรงแลวการปฏบตงานของเขาเป3นการสงสมป@ญหาใหคนตอ ๆ มา
ตองแกไข ซ-งจ#าตองใชความสามารถทมากกวาเดมหลายเทาตวทเดยว
ค#าวา “ระบบ” คอสวนยอยทเกยวเนองกนในสวนใหญ สะทอนใหเห9นการข-8นแกกนของสวน
ยอย ๆ ผลบวกของแตละสวนจะมพลงนอยกวารวมแรงรวมใจหรอการผน-กก#าลงของสวนยอยอยาง
พรอมเพรยงกน การท#างานของงานหน-ง ยอมจะมผลกระทบตอสวนยอยตาง ๆ ทเหลอในระบบ สง
ผลตอความเจรญร(งเรอง ความลมสลาย ก#าไร-ขาดท(น และภาพลกษณขององคการ ในมตของ
สถานการณและเวลาตาง ๆ กนน8น
Senge ไดใหความหมายของค#าวา “การคดอยางเป3นระบบ (systematic thinking)” ไววา
“วนยของการมองเห9นภาพโดยรวม เห9นท8งหมด มกรอบทมองเห9นความสมพนธทเกยวของกน
มากกวาทจะเห9นแคเชงเหต(เชงผลเห9นแนวโนมรปแบบของความเปลยนแปลง มากกวาจะเห9นแค
7

ฉาบฉวยหรอผวเผน” การคดอยางเป3นระบบมความส#าคญอยางมากกบสภาพการบรหารในย(คของ
การเปลยนแปลงทเต9มไปดวยการชงไหวชงพรบในธ(รกจย(คน8 ท(นทางป@ญญาทผบรหารท(กคนจ#าตองม
หากใครไมมจะเป3นผแพอยางถาวร สมองของผบรหารตองเขาใจสภาพขององคประกอบยอยตาง ๆ
ในองคการ เขาใจป@จจยพ8นฐาน ประวตศาสตรและพฒนาการแตอดตถ-งป@จจ(บน เห9นความซบซอน
เกยวของสมพนธกนของระบบยอย หากแกไขหรอด#าเนนการตรงทใดทหน-งของระบบจะกระทบสวน
อน ๆ ไดเชนไร ตอง “อานเกม” ได และอานเกมเป3น เวลาจะเดนหมากก9ไมสมควรเดนหมากทละตว
โดยขาดการเล9งเห9นหมากท8งกระดาน เดนหมากเชนน8แลวผลทจะตดตามมาจะเกดผลเชนไร มแนว
ทางทดกวาเชนไรบาง ปฏกรยาทเกดข-8นจะเป3นเชนไร
ล"กษณะของการค!ดอยางเปนระบบทด ไดแก
1. ค!ดเปนกลย)ทธ ชดเจนในเป>าหมาย มแนวทางทหลากหลาย แนวแนในเป>าหมาย ม
วสยทศน
2. ค!ดท"นการ ไมชาเกนการณ มองใหเห9นความจรง บางทชงปฏบตกอนป@ญหาจะเกด
3. เล/งเห/นโอกาส ในท(กป@ญหามโอกาส ไมยอทอ สรางประโยชน มองใหไดประโยชน
8

สร(ปรวมแนวคดเกยวกบวนย 5 ประการของ
Peter Senge (1990)

ว!นย" ของผน-า
(Leader Discipline)
ว!นย" ของกาเรยนร
(Learning Discipline)

การค!ดอยางเปนระบบ
(Systematic Thinking)

ความรอบรแหงตน
(Personal Mastery) วนยระดบบEคคล
(Individual Discipline)

แบบแผนความค!ดอาน
(Mental Models)

ว!สย" ท"ศนรวม
(Shared Vision)
วนยระดบทม
(Team Discipline)
การเรยนรของทม
(Team Learning)

องคการแหงการเรยนร วนยระดบองคการ
(Learning Organizations) (Organization Discipline)

ผล = องคการอยรอด ร)งเรอง

บรรณนาน)กรม
Argyris, C.(1991) Teaching smart people how to learn. Harvard Business review, May-June, 99-109.
Senge, P.M. (1990). The fifth discipline :The art and practice of the learning organization. London:
Century Press.
วระวฒน ป@นนตามย การพฒนาองคการแหงการเรยนร กร(งเทพฯ: เอ9กซเปอรเน9ท

You might also like