_"

I .

- .

,.

•

, "

1'9 uncu yti.ZyIlln. 'buyuk P.Jm.an filozoiu Friedrich N~etzsche bizde ve dunyada «Zerdti.§t ooyle dedi» adlI eseriyle tamlmistir, Schopenhauer'in tersine hayata coskunlukla bag-II olan bu aycbnl1k . ve

~.

akimsar filozofun baton dii§Unceleri el-

bette ki yalmz toplannus de-

gildir. t§te biz size tinlti filo-

zofun . en iIgin~ segilmi§

blr demetisunuyor ve QO~ begenileceginden §tiphe etmiyoruz.

Bu kttabm ikinei baskisma y:eni bir~o1t ,dil§tinceler eklenmletir;

r T _-

8 lira

c::.&o

SECi.LMiS OUSO~ELER

;2!j tYt¥lt 97~ - _ (k.,lI1.Q.__

SECILMl~ . DOSONCELER-'

..

t

-c. NIETZSCHE

$ECiL~MiS

-

bOSONCELER

<;e'viren: - sAMiH mYMioGLu-

Geni§letilmi§ 2. Bask!

BUYUK ESERLER KiTAPLIGI: 208

Bu kitabur Ilk baskrsr Ocak 1900'dayapllml$tlr.

. Varhk Yaymlari, sayi : 1644

Istanbul'da Gill Matbaa.811tda cUzilmi§, Kard~ MatbaaSlnda baslbmstir

- .

Ocak .. 1972:

. 'I

o N S 0 Z·

Nietzsche Alman filozof du~iiniirleri arasmda hi!; suphesiz en cok tartl!i.dml~.en cok hayranlik va da nefret uyandirmis, du~uncelerinde en cok celiskllere du~mu.~. gene de en bu:ytiklerinden biri sayilrmstir.

5 ekim 1841 te dogan Friedrich - W·i1helm Nietzsche~ bayatmda ne kadar kiH;U.k ve mtltevazi bir insan olarakkalrmssa, eserlerinde de 0 kadar kendine , guvem sonsuz, saldrrgan e yargilarim tarnsma gotiirmez kesinlikte sayan bir vazar ol~rakgori1nmek:ten hoslanmrstrr.

Bl1yiik Alman filozofu Schopenhauer'e hayranhkla baslayan dU$unce hayatl sonradan cok degifJrni~, onun karamsar diinya g6rii~iinden tamamiyle ayrilarakJlayata bagh Ynnan filozof]armm etkisi altmda, Diorrysos'un yaljama sevincini benimseyen Epikuros'cu bi{' tutuma yonelmi$tir.

Genchk done:rmnde sanatm insanlari dunyaya cevirmek, yeryuzii zevklerinden yararlanmaya yoneltmek gor'evi olduguna, inamvordu. ..tnsanca Yasarnak- (878), «Yolcu ve G61gesi» (1880) bu donemin ya$ama sevincini, kutlayan ve lurtstivanhgm -dtmyadan elcekme- tnancma kanjl cikan eserlsridrr. 187'9 da hastalandi .. Sonucsuz bir asktan sonra gittigi italya'da Akdeniz ikliminin coskun gUzelligi icinde • Zel"'d11 st boyle dedlhyi yazdI. Oteden beri zih-

jni! kurcalayan iist-insang6rii$u burada en gii~hi

..

,.if 'Qe§it~~

.

Kendi evimde otu,ru,r1.Ull, - .

Kimseyl takllt etm~ degilim, ..

I ' ,

li:e'nilisiyie '~lay etmem~ alan"":

J:{e~ ustadl~ ~a alay ettirn.,-

I

I IJ :) .

(KaJnmm uzerinde bunlar ya~lh:)

, Uzaktan, - Bu dag I bu bQ,lgeye yVks,e~-: ten bakiyor, ona. butup; s~Vimliligiyle· qzeIii- I ,( ~ini de 0 veriyor: Bunu kendrmiee yuz k~z;

, c,'.

so,yledikten sonra: !lMa(dem. kl bOlgeye ,'tau s.e-

vimlil'igini 0 vertyor, keflPiS:l de bti dolayla> rm en sevimli nesnesi olmak ,~e'rek},~ bigiminde bir saQlya kapilacak kadar '(leliIik·."e I minnet gosterip oaga tirmamyerua v.:e,' ih~):al kl~ . nkhgma , ugruyoruz, Da~ln yamaclanndan,

. ........_.._,_

bizl ~evreleyen rnanzara .ile g:oz1et~mlzin onli-

ne serilen manzaradan, 0 huyulll hal yokoluverlyor blrden. Kimi iyiUkl.er ~ibVimi bulitH bir uzakbktan ve - bu- , 1'3:51 c;ok @nemli - hi'Qbil' saman yukarrden de-

gil de a.§agldan geriilhlelerij. gerel\tigini, aneak b5;yleUkle etk~ata<;~klanmJ_ijDlltmu~..,

"* N '

""

Delili~hl' d~~el1t ':-'""' ,;C~ecen, ;yiizy'Il~li, gidi~J",

ne benzer birka~ bin )"11 daha ,gegtl mi, tn~ 'salll,dgl»l1l-\l}, ~~r, y.~~tlg:lnda eli) bUyqk b~lge~i1;~,

• . I, • t i r

'gorulecek: ,Fakat· 'bilgelik ptittip d~g~ini de

12

SECiLMIS DUSUNCELER

ciler? Birisi hicbir zaman «hayir» demesini bilmiyor, oteki ise herseye «ikisi ortasi» bir karsilik venyor.iOgreti'm! anladilar diyelfm, birinclsl cok acr ~ekecek; benim dusunce tarzrm savasci bir ruhu, kotiiluk yapma iradesint, herseyin tersini soyleme zevltini, eetin bir ki§i olmayi getektiriyor 9ii~ti; Icerden disardan, acik kapah yaralar onu kemirecek, sonunda da oldureeek. otekin€ gelince, savunaeagr butun davalari kuguk birer «ortalama is» haline sokmarnn yolunu bulacak; herseyi degersiz hale getirecek ... Dtismanlarunm 00-

ina boyle bit ogrenci.))

*

Vicdan aziblna karsi, _. Dusimen adam kendi yaptiklarmda, su ya da bu konu i<;;in kendisine l§lk tutacak arastrrmalarla sorusturmalari gorur: Basariyla basarisizhk onun icin birer cevaptir herseyden once. Fakat bir basarisizhk ytiztinden of:kelenmek, ya da, dana k6tiisu, bu yiizden viedan azabi, pisman- 11k. duymas;. Emirle i§ goren ve saym efendileri memnun olmadi mi sopa yemegi go.ze alan kirnselere birakir 0 bunu.

*

, ,

SEC;ILlvliS DU~tJNCELER

13

Epikul·OS. - Evet, Epikuro,s'un karakterini belki hi<; kimsenin hissedemiyecegl tarzda htssettigirn igin; ondan (j,g:liendigim, onun yazdlgl ve benim okudugum her§eyde bir Eskigag oglesonunun mutlulugunu tattigim i«;in gurur duyuyorum ... Bakisinm beyazim- 81 engin denizler, gunesm aydmlatttgi yarlar uzerinde dolasugmi: berl yandan da her boy-' , dan hayvanlarm tlpkl bu l§Ikla bu bakis gibi gtrvenli ve saItin, onun ~lglnda oynasmaga geldiklerln! goriiyolllm. Boyl~i bir mutlu1uk durrnadan aci ceken bir 'kimsenin bu-

,

lusu olabiltr ancak; baskisi altmda hayat denizinin durgunlastrgmigoren: bu panltih yuzeyi, bu inee, tirpertili deriyi seyretmege bir

tiiriU doyamiyan bir bakism . m?tlulugudur bu: Ze:vkin .boyle alQak goniilliisU daha once

. .varolmarmstir hic;hir zaman. f:

*

t DotruIJlk. ......-'. Bana: {,j Haydi oyle olsunl Seni de 4eneyeyim. bir,» demek olanagim veren her kuskuyu overtm. Fakat deneye izin vermeyen hicblr sorunun l~fledilmesine de dayanamam. Benim «dogrulugumun» smrrla-

* BqkalannlB b.akJnJl1fzda. -bildiRIeti.

Ken~i l1alfibJ:n1Zda bildiklerimi-zt_ belle;gimi-zin hatu'da tuttukla!11 ~a§mt,umZllll .mutlulugu i ·,in 'saolltbgtnaatl daha az lre-sindir. '=Bit giin

;;..--"

geut, I~U ya§antl~ ba§kaladl1lll hak~UlllZda

bildikleti ya da bildiklenn! .sandlkla.tl) §eyJ~r -CiktV{1!l'ir -ortaya: 0 eaman onlat::in fik.lrlerlnm dana gu- ~ij bl~atlrt1 :r--arkederlz, In - s~ admm k~ttlie Qlk~nla:sll~u~an ise o1idikleri~ nln yanll§ ~lkm{asIfi - ~,Ma It_ols.;y ltatlalUr.

*

.

. yiligm b3§ladli"l fer. - Eit sinrr vardn;

_ _ • •. - l.i:-

ki Ihsan gozunufI gorme gUcii, onun ilerisirr -

cre kendi zay.1f -olan_a:l~larl. tCjn ~Ok ineelip Uf~ olan xotti-- i,~g:udti}(lt -goremez artik; irumnQglu jyfl~gitl alarum Qr;acda 9af1at1r 4- te:; ve 'btl alal1a. girlUi~ alma duygusu kotulugun sUU_rla~Tlp t,ehtnt _ etll~ biittih iKlldtilengiivenll:t raha,thk iyictl1ik duygillarlIll dB. - aynl anda uyand1r1r onda, Onun i~inQir Itt :gtiz ne denli zaYIJ olursaiyiHtirt aiam dao denli buyUk ollUl'! BaIkln ~ ~oeUk.Ia:rlll bit-

.

- p~tlugil ovgu. - ~~gd:at ciostluk;

- _ daygular:u:_l en saylu~n.i sayl1Itdl;. ihtiyaclan.~

m -asgarriye 'indiren, 0>_ ,bilm1enn ~pk ovillin

~ " rumndan dac -degertt~d1 hatta;~ bu .gururun t.&k ~rakihi, ve iistiin -nl,kibi ~aYl\1l'4L Malie donyalr bit pnt~nl?in~ ba§lndange'~nler lie. })unu ok gusel. aruatlI ni£e1tim1· GiinUn blrinde bu prens, dunya:Yl 'ku~nms~e~ ,ket)dine I§: €dioon Atinall l?lr filamt_« nan, vermi~ -bu bilge ada;nl da-' parayt -aImamli~ '-g,engevirm.l$. Prens.:_Bu cia -ne?n 'dem1§; 'tiDostu yok, JUU bll1- adarnm?» -~WlU -demek istiYQrmu§: bByie,cc' au biIgl. ve ·bag·1ttlSl.z adamm guru-

TUna. sayp gQstettyomm ams, · QnstlUk' dUy- _ _·sti enda .. ., nan -dihi us'tUn aLsa; m. m-

_ . _ ' _ ~_ _...2 ' ~ " • ...-..

~n.cIlllgum_ aa:ba- ~_ok d~eJ: ~rir~m." Fil6- wI dimyanm elf ~ylu--lki au.ygust1tt' - , biri- -

.ni ve bu iltisinin de en soylusunu bilriledigi-· - n~ gOs~re~k kendlnt ltuCtiltmu§tii prep,Stil! gtizUnde.

. 1.6

5EClLMi$DOSONCELER

I(adm ve. mUzik. - SJcak' yagmurlu ruzg,arlaTIn- kendiJeriyle mrlikte'!nUzik zevktnj

"lh&nLm ge:tiris$erl aeaba lle:den'? Kilis~leri dolduran ve kad1nlarln kulaklarma sevgi -dU§iincelerl frS11dayan da aym 'Fiizgii,rlar rm acaba?

*

-Kendini vermek. _- Kimi soylu ~k-aalll.lar VQirdlF lti k-afalan 'iyi i~lemedijind:en kendilerinl bam atlla.nu;vla :verdiklerini anlatmak iizere' iffetleriyle utancIarmi sunmaktan baska ~!e bulamazlar: En degerli llaai,nelel'i·dir bu onlann. Fakat bundan yaratlanan e _ kegin 'bunlarlveren kaduun sandI~ Jrada dedn bir mimlet duygusu bes:lernedlgi de slk gfiIiilur; ... haZitn bikiye!

'*

G~iiztlll giicii. - G'tigltiZliiklerini eok .a§ln 'gootel'U":rlekte bUtUn kacfmlar ustadir:

SRfllti co~ kolay kmlan bir sUs e:§yaslyml§lu e~ bi:r 1ioz ta;nesi bile kendl1erine zarar ve .. ,!eoekrni§- gibi, ,oocerik1i QeeerikU gii~iizliik1el' lcaded:erler boyuna.: Erke~n. de buns kar~u kendi kaballflw iyice duymasi ve bunu bir

11

-vicMh meselest -haline getrtrmesi~g~re~tir ~tiliku. Kendilertnden ,da a git't:1Q. olamn yumrug'uyla ·ror ll&l!glnrla!l.- kMl~biT ~k~n.:Cli;: _ lerlni ;Pt>y~'e kOrurlar -i§te ..

* - Dllrgulal'l ~~. ......... Kad'ln §imdi 'erkegi sevi_1ol' ve Ineklerde gQriUefi 0 sa-kin, gp-

. ven o,dIu bakl§ vargo.zlerinde: Ama dlkkat! l1fadmm $evimU yaIlI Q de.gt§k'en . ele ~·vUca Slgmaz -taraflydl &ill;' eIkektre_ tse ~aZlaea us1irekli ijj. ham) vardl. KafbIl11\ esi1 ~hi1ini siirdiirUr gibl ya.prpaSl, a~dm:li:8z gi:i~Ufune ... · . at ~ iyl ollnaz -nllydlJ Sev:~m DU og~dii' - ~ vermest ~relmtezmiJd1 Dna? Yq~~~R .k.f:)i'h~dya..!

* iritle e uystllb.k. - Bir Ulel1kanlrYl bir bilgenin yanma _gntj.irrllfitler, .§o:ylt3_ ti'emj§len: {(~tlmlar;, bu QOeufu_ :ba§_ta-n _ !fikanY0r.)} Jmge-'ba:jllll sallaml§; ba~la ml~ gfiliimsemege:

(tErkekler ~adlnlarl bar:j~n gikarltlar asf]l)l de1Di§, {(Ka<bnda. ·ekS1k olame-rkek tamatrl!a:- YIP duzeltir ... , .~a;dmm- imgeSitI-i zilib:~nd,e yij:,ot

IB

f,B;tan etkektir~tmkU, kAd];n aft s(jllradan kendlnj bu imgeye uydu-ruf,. n Orada bulu-

nanla-rUn birt: HKadmlara kar~'I ~ok iyicilsin, ta"nmuyorsun enlari.» demi"§" Bilge -adam d·a. §u kax§lhgl ver~·: uE,rkege Jiride karuna da uysalllk ya.la;§lt...c'Jns.iyetlel'in kanu.nu boyle:1 kadln. i,~in sert btr kanUll. ama n a,,par.:SmJ Biittin msantar Qfulyaya geli§Jetin-, den, ;(:;ttirfi .sugsuzdurlar ama kadmlar iki _1m t sngsu.zdurlar bu yuzden:: Onun i~in onlara.. 11,e k:atiax yqmu'~k davral1S,a~k, ne kadaJ enem versek az.» Orada bulunanlardan. wi: ttNemize ger'e-k yum~hk n~'mize gerek onemseme l>izim ltadmlarl eg1tme-kgerek)) diye

, G~ap vermis, Bilge ki~i: c Asl1 erkeldeti egitme,k gerek,» demt§ pe§indengelsin c'ti3re. de delikanl1ya j§aretet~... Ama debkanh git. ·memi~ onun pe§inden.

*

Kuitsa! zilitnlik. ~ Adamln, bui kuoogmda yenl dotmUJ} tlir~oc1}kla bir e1"llli§in yanl" I!Q varru:, ~Za.va1h bir eocUk. bu. beklenmedik zamanda. dom!ul, oUnel;e meeili bUe 10k n"a~yIm bunnz» diJ'e sordu. Erm1§ korkun'l(

I bir seale: "Olditr onul» diye baRtrcll. IrOldttr

19

u fiC giin ii~ geee de kUcagmda ta§j ki :mlagma ldip'e €I1sun hep: ... Beylece vak~i

saan gelmeymce rCOCUK 'sa.bib~ olmaga _1- kl.§maZSln artik, u

Acfam bu soz1eri dinledikten senra sttkliim-piiklfu.n ~:unp gltti; ~ok kiroseler me zj_,Itrl1ce bir v.gil t verdi diye ertl'J1li ,B.'Jll:pJa:Clllar" Igocu~nn oIdilrlilmesini o"g-titlemistl ~iinku.

n iyi ama onu y,a§atmek daha zaJimee hir .§ey olmas :ml?'~ di¥8' ceva:p ve'ldiern;ti:s,.

. - *'

B8p:t1]8Jjlar. - KaygtlJ ve kararslz hale gelip de s'ev'dildermm ontill~e Qok k01':lu'§an zavalh kadmlar ba§arlll olamaZlar htQbir zaman. -5ayglh ve sogUkka-:nlI ~ }lit se~rgidir ki erkekleri en emm tareda ba:glar .

*

jj~i\ncii cinsi . et. ~ Ya§lI bir dans ogFetmen! §Qyle d1yor«ut: frlnr erkeg;.n ufak-:tefek olusu ay:lnll, ~a~laleak DiZ" olaydll .ama .yine de bir er~ektir Q; oysa ufak .. t,elek bir kadm bo Iu bostu olanlarm yamnda bir ba§ka cins.iyettenmi§ gibime geliyor.» Blzim ya-sl1

SEr;1I.W$t DaS~E~E AIiStofetes de utak-tefek »11: kadIilln_ hi~bir saman giWel ulmatllIDnl c5oylem'enIi§ miydi?

* J,'ikla~ ,gOlpler. -- Kitaplarla bunlarm yazill. tarzial:l d~l"lete gHr d~i1Iir: Bi .. , ,tW bit4enb-fteedindi~ ou: bRgtninIil!In«an_ 1~apa.bi1digJ, aydlnl)klall' e$alfude bir ,m;vJl - getirh~erlr; i>btiriibi_t gii_n once rtlhunda 61u- 1an nesnelerm g61ge.lerini, kUl$urn ve . kitT~ ·ome~rerim k0p,;yele:rini; varix ancak,

*-

DiiI"t ~ ~ - tnsan kendlstni kendi yaptlg:l yanli§llarli -et;itm.i§tir: I(}nce kenM ki§ili ..

, gmi ya1nm~ya,m~la.k garebilmi§.tlr Q-t'lJ3a.k; ·sen ... ra da ]ja~li me7J.y6tl-e~ yal{1Jtlrnl1§_tlt kendll1e;' \meU olara]~ d,~a ve h:a.yva.nlarla s.Bhte iU§lq1er. kurdugwlu ,11is$e:t~§tir~ ilordfu1nu Qmr,ak boytina yeni ye111 iyU'JtkumUan tea- - detllltiJ bnnI~u,~n b-e-rmtini belicH tur- siire i~m mlU:nts,-gz ve mutla1c~ S:~~!Iw:r, oyle ki] bu deterkni:ljciR~ :0.6 soylti We. Jgelen §U ;va da bu. '~gftdil 1oou;t §u:- ya: da bu dnrum bit ..

-bfr.l_ annnca. on ptina g~tir. ~ dort )Tan]1§m· ,etkisllii bilmezUlttell geljn$k tIlMn)J~,

ne .. Jl1g- uinsanIll~

el otur. -

"

'feh1ikeli liarar;. ~ Rni8tlya~im di:iny&~

~ 1 ha.in ve ~_gir~n b11lmaga ;;:.ara1:, v'erj_§i ytl~ 2'.ctir!i1~n rliiny' «a b.8J:n ve ~it:kfu. olmu§\ur.

*

-

SODsllzlngll'P- ll[kund~ .. -- ~tatl&n a3rn- .

d ".. gf:miy;e 'b'ndikl !\IMaIPlzqtaki, k~pl'~iiyU ylkt10k daha iy:isini ,.aptJ:k batta: .KarajU -YIlt-tlk. $imdi. de, kUc;uk"·gemi a'Y~lll~ _ a~u,al,! 'rKf . aJl1n~aoJtyaJlUS var; her ~arIlf ~kre-

mlUor' orasi dog u; ·yu~yI lP~~k:tenTUj.'§' gibi

oJ ....,_

aiimaldlZltyrt,Ll . "g~bi senti]>. ~pY'lhrlOF .ba-

·i~n iyilik dolUi)ir ~laYfH klittt~ bu Sfl-n~ J\.ma , vaJr~isa.ati geijnce: ersun sonsuz, uesus bb.calK-

"' ,Z oJdugtmu v:e .hiClhll' §eyfuo sansuztuk ktl!~~l ::. kQrkun_ 01rna.Jho~ a;liliJ31eaksll'f.Vab ~~vaUI

-~tl§.eagtz ij~ samyo:rtl_9l1 "k5fnaQ1i .§,irn,dir(;" .se bu Rafes~ partn-akllklanna ~a'l'pl'Y@rsun~, 'Ka~ada sanki ~aJ]a §Ok Q~rliik: varml§ ~tbi _ onun "8· asma- tutl.dui,San v;.zy h'a:rline '§Lmgl"

, - -

.fkara,J da_ yok. artlk]

•

Krista anhk ve intibaz:. - Hlistiyanbk, olu~tl1gu s-Itada htiktim s\irel,l bOyUk intihar salgnnndan yamTlanarat onu kudretinin bir des·tegi. g;ibi kulland; y~ak olma,yan iki intibar tarzana iztn verdi .aneas, Bunlar'! ytik'= bi~ paye halfne soktu, en btiytlk umuslarla stisledi, bUttin otek_i intIllar tarslarma ise kork:unQ yasak1ar keydu: Fakat din ugurunda §ehit olm~ga ve cUe doldnfurken-Yaval yava§ yokolmaga imnvardll.

*

~ok ahndi. - Tann sevilrn k ."...

- , '. ·.e·_ 1111;1. or

idiyse ad,alet qagttmaktan vazg'e"9mekle i§e ba§lamalIyd1: Bir yar,glC, h_o"gOTur de elsa sev·giye konn olamas, Hristiyaillll~D knrueuSU, bu nokta uzerinde yeteri kadar Inee duy-

gulu 'olamadl; .... yahumydi gunkii. ~

*

(rok ' _ 'vkh. -" .Ne? Insanlan kendisine manmalan §artiyle seven bEr Taoll hi?' Bu se¥,giye inanm8t~~ar,a k:ork11ng gilzIerle 00- kan, tehditler savuran bb~ 'Tann! Ne - -ani. H,ert§eye kaatfir biT' Tannduygusu BakIi ka1- ntaJr §artiyle bir sevg1! ~pef, duygusunu da,

SEQiLM1$. DlT$ON'CRLER

.2S

- alma sasatm§ltgInl CIa altedeI)l,emi§" bir sev~H Ne kadar ~ark'a y,ara§Il" §eyer ~utun unlanl (fSem seviyorsam sana. ne bund:an11) i§te bir sOz ld btitiiD hristiyanligl el~.§tirmege yeter,

*

Tenljzl~~ - Buds.: tlVeltrtt;m;et.ine daillm ... vukluk etme,» demi~ .. Bu sQ,zleri bir lillisede tek!1arla;Yln; ... hava.~ hrlstiyanltkla i'lgiij he1f§eyden tettliZle:yavetlr.

:,If

Din sa' qJ~ -_ lJi.n saw~l Ylglnla;Tln "pu_gline t1ek ger~e1tle§tirdikleri en }J·iiyiiR. _iletleme. olmuitur~' Yl~nl:arlIl dU§Unc.eleriS'~ygi He kar¢adJ.klamu ispatlanu§tll" g~:fi

*

EtyernezJe}7ill teh1i1re t - BesJenmede pirmetn biyfik yer tutmasl insam .afyan ve ba§ka uytl§,trirucu ma,odeler kul18qm~ga, iter', patatesin a§ln tni.ktaJida ~lime5tnin de insanlart ailtelkuUanmag,a itnigt gibi: :Fakat daha mee bir tepki SODUCit btl" 'Uyu~tumcl1 etkisi olan duygn ve du§~lnc-e tarslarma da

-

iii,el' , insam, Bu ise RinG filozefl4tlgibi uyu~

turueu dii§une:e:ler ya-yanIarm et yememegi - ,ogiitl.~y4jlerine v,e bu beslenme t~n~ JUllt _ - YIgJ.nlatlna bit kanun gibjuygula;ma.kiste~~ertne _ uygun, dii§J'llektedil';- Boylece bun- .

lar kendilerinin: gldermek durtJmtmda 01- duilan, bJaf~kalarmm ise 'gideremiyec,eklerr ihtiy.agllarl: u.xand!np art.tams gareiertnr ara-§tl,rmaktadlrlar,.

*

SO'lQ ,0 eevapl. -- Va.n3i1t}r Avrupahlardan ilk Qla-tak neleTi ,alll"lar? Alkol1ii i'Cki""

I ,. i&.., .d....4-': . ..J:: -. ::., •

ell, Lu.Jj)~yan. U:liuID ve A vrupa.:'hm U:yil~-

-·turuc:u .ro8ddelerini. - Bulijarln, l1a.ngisi da.ha ~~buk oldUrUr? Avntpa'nlri uyu_§turueu llladqelem.

A~ 1a tla ~~~llliJfe)ihayat. - B,asllllm geleni -h~~ bilniiYOOS1MUZ; bayat yolunda sar- - hmJ~r gi'bi ilerJiyp_rsunqz, zaman 7amQfn d,a oil" m,erdivenden ,a§aiIya lUvarlRnty:prsuna~;. - :Fa.k_t, sarhO§_lu_rutltlz s-ayestnd,e_ OO¥lDlZ YJlrllmlYGr:' KaSlarmlz Q.ak yo.tguIt 'kafanlZ c;ok 'dUtnanIl oldugundan e- oasamalUapn tqla-

biziJn bul:dugumaz ltaduT :sert ~bulmu_

. ,uz! Btrun ig.in hayat da:n,a btlyUk rehlike: 'T~rakts.fllz »mOl .. ,.. BiTbi~ize ~a -

gpn_;l&gftn yay hal.imize'! Bii§e~eK h~ yin sonu cW,me-ktir »111

*

Yrua sij; lemet.:. _" Dikka~ e;M... ali un~_-

yOI': sir yalan a,qurac'ak. t§ti b1t1tii1tiir -d - reeesi ki biitliD miUetler g~i~le~alil' b- - - dan. RomalIIarln yabtu S1)yliy&:telt . neler an-

l&ttlld~rml 'Q~i1niin liiJ;!

'*

ii, Ok bi~ ~rd~~, 'SODl:a • .....- Bti.'yiik ·mfelin .en jyi Y:aDl ~feti karallanda~ gi konUSli brr~kmam,a 'too. ~oYrle ,der 0 - ii: Jterrdln~; . Ne aiy~ :l):Sl1 de bir defa y .... J..i-...s.-

me-jT,e-yw? Bllnuu i.~n leterlnee ze~a:in§imdi.1)

*

-

Dew obnak: e d:erin -gp.r\inDrek. - '

rtn old~nll mlen.ldinse kolay~ anla§ -~ maga ~1l§1r; kala;ballga dertn gOl .. . e t R hJ:li§-lanan _Jcimse -ise anla,§llmaz, 0_3

_-

28

~h§lr. K:alaballl'k dihini gor~~edigi het'~ey:t ;) derin samr ~i.inktL Oj1l1le ~ok kork:ar ki ol su:yun. l,¢nde gttmekten' a kadar ~z hcstamr ki!

*

4Y1'· dumnlar. - Parl~mentarizn1 a-

i ~ tcWle pollittk aU§tin(~e arasmdaa biloini se~ek j~ verilen resmi iZin bagnnsis ~ -ve ki§iSel gommn-ekten,., kendi di.i$ihiceleri ugurunda g,9.VR§U' gorunmekten eok: - he§,:la,nan birstttu Insanm oZlellikle ho§una' gider. Fakat asllnda. s'U:rllYe tek pit' Idu§uIioeyi OO:r-la .kabul ettinnek ya da hes' tanesl arasm-

- ,CIa ,se¢m yapmaema, Izin vemtek 0 ka_dar onemlI de~dir; bu ~§ dii~fu'lceden. ,Jcbiri.-' ni pay:1awnll"an ve herkesten ayn du:ran k~i lj'iit(in siirti.y6. aleyhine gevirir .her zaman.

* Be)igat i_l,z,ctine. - l£n Inandinei beli ..

-gate ldm s~hip_ elrnu§tur §1m.Qiye dek? TTIlmpete: KraUar '&oZ" g~re bl1dikleri -snreee tram~etele~ ~n iyi hatipler ve haUn en iji lnlkutanlar a]mlUj,iarCflr o~y19 de kalmaktadirlar.

*

P da ' ..

I ' , I' . ,_ \ , , ' '.' •• - ,-iIi - i '" - •

e ,gop. - A1many~ da us un tnsan bU_ ..

SE~ILMiS DU$ONCBLEB

yuk Oir pedagojiK: a!a~tan yoltsundl.lt ki us ttm illSa:run ~gti.ltisildtb:· Almanya' da .

msan gillmez.

*

00," , .,. . . ··1 1P- n- iiQ~ inn. esl efimi7. du_ ~

p1!!ee 6,... "--SLI.U~'. . - . 0

rirm~zm=-';:;"'~_"-lgesidir: 'Da1ma onlardan daha ...

ranhk daba bO~I, d.aha b~ittir 4U§Unce e --

tntZ.

YaInJz~J - Yaln'iZ ~~ay,an Insa

sek sesle konU§maa yUkS~k sesle·azm~ Y-anklldan, yank.Jnln bO~§}llgunda.n, PerLsi.nin e.16§tirisinden kor}{a:r.: Yaln,- - -

too seslerd ,d~,gj.§tirir.

*

YoKsul. ~ Bugiin yaksul o: faka, ~eyini elinden aldlklarl. i'9l11 d:egil de" 't"lo"'~~J;.""""'"' sl - her§ey! kaltimP, _ attlgi iCin; ne - - onun iC;im. bUlltm1 BubnagaJ all _

kii. Otlu.n_ \~rt.,!erek_ _ka'lapd1'" bu _.~~~~ gy,._ Uma- - I _ ar Q,S,U ~oKsulbu:dlf,.

*

Vicdan rabatslzhg;l. ~ '~jmdi c;;.-.;...u..o

.

. lidS DtrS~NCEtER

~indtl l§ler )l~H(ll'ar 0' .bel?; ·ama vicd9inl :vi.ne de rahat d~giL. Ola,gal'1fi.$tu ~§ler yaplyor da ondan.

* ~ir ·saWJ.lllllCU at ,hlnide., -- Bir dava_ya zazar vermenm ell kaJ,]e~~~ lisulU bunn bile bi~e ~k:e.tti ueaenler Uerl sfirB):ek. ~anlnma;k ..

-tIt. .

*

. Gi.il~ten kailhr uux., - Bakm. Dakln; .. ,

~a.nIardQ.n ·kaClyor... ama tnsanlar onu m.. liyarlar onle'dnde kp~uJr.()ir, yiinkU; - ... oyle-

sir!e~ sUXti hayvanl ki btmlar I '

*

DilenC'jle~ ve ferJjiye . .- -' " Ct (?tp.gli~tt olDl.$yan bir Jk:aplya ta,fa vlltmak t6rbiyeslz- ~ Uk saytlmaz.'J Her 9~it d.ilenClle~le yalGiut· lar ooyle fiii:§imiiI'ler ama ldmse -o:aktrettn:ez. Q~ara.

*

-

Yaimur: lag;atli:en:.. -. YajmulF 'yar;~yi()r,-

ben d yokSoUan:_ dt\§U!nuyoIUln': atZlebi~gi

beceremedikleri btr sfu·u tassnm a1 tmda iki ... bUklii~ §.U anda b1r yet:,e Ylgilinr~ yoks1J.llarL Bu zavalh tnsanlar bi:rbirlsl',ine kotiillik yat?arlar, iyi niyetle y:aparl~r nem, yajoluxya-

-ark,en bile b.ir ge'§it rahathk elde ede bllme:k i~in.Y'oksuII.rln zavslblIgl budur sadece budur i§te.,

*

luskan~ amlin. - I§t,e 'hir_ loskan,e adam:

j'yocuklarJ olsun,» diye, dile:kte bulunrsaym; ontarm ya§lna memtyee gi l~in bu sefer de onlan 1askamr.

*

Biyiik_ adam, - Btrisi biiyiik adamsa bundan ODUn adam oldugu sonucunu IgIkWmaga, hakkmna YOktult. belli kii~Uk birGgIan ,~e'cuktl.tr' 0, belld hayatln biitun yqlanna burfinen. 'bir bUka.l~mUn; belki. de hfr biiyucuntin erkek bicimine soktugu bir kadincagIZ.

*

Cah§matfa 0Il0U. ~ :I'nsan baoastpln yap ..

tIglndlall famaslDl, yaprnaga kalln§mamwt ... ~ h:as,ta, oluc sonra.

*

Mn tlu. olmanm ~~olU" ~ Bir bilge jti§i dre-

inin . birm,e sonnu§~ td\4utlu olm8!;Un Y10lu Dedir?}) diy'e. Deli, de sanki k~naisme kOnl:su kentin 'yolu sorulm\l§ gill!, cevap ver mi§ nemsn: ~jKendine nayranllk besle, sa-

sasta .,(l§a.J Bilge- ada.m ba,glfID1;; t~'YQO'O, 0 kadar uzun OOy11u -degil insa.ru.n kend1ne h-ay'an olmasi yeter de artar bile!}' Delinin ce1:ft.:J! §'L1':,fPeki am3" QOyuna k~timsem.euen nas 1 ha-yrall,bk be'sliy-ebileee~sin bOYJlllla.11

*

01.lIdi ve madde, - Qnun.de soylu.blr 111- Kil var: Fakat sen kendin yete~mce 'soylu bir ta§tan y~pdm13 mism ki" kendi tannmn heykelim - yRpabilesin 'bunda,n,? BOyle degtlse,

yapaeagm i§ btr llta,rbarln elmden .~lkfn~ hey ke:iti'en baika neye be~yebiut? UTkune !OV,~

11:1 ek degfi de nadir Pl:ll'1

*

Teblikeli ses, - YUksek, sesle konusan kimse Inee §ey,leri dii$unemez hemen hemfID.

...

Se~i#bP- tnsanlar. - Kat~ilanfidaki-

SEC1IM1S~ D-a,O'N'CJn.lm n~- e:tkileme"k., i~i!1 bomba ,gibi patla~ak zo .. TtlUda ,O'I~ klmse1eti sevmem, bu gj_bijeri9 :-yiOOlnda olunea - tla§tlle., "C;iaba - bet'erj. gel .. . mese bile - birdenbire saga- ~lma tehlike"'Siyle ·karql "~a:r§lya(ht ~usan h!8p.,

1c

-

lfedaJmr~~ ,_ Fe.aakiJ!hk ve iedakarbk

zikniyeti uae_,e- bUl§in kurban}an ~ylrefierble gore bqki fikiriiedirler'"ama QD:la _, l~ hi'2 konll§m8 .f1rsat,1 verllm.eDli.3tir !d.

*

K."una1r~ ~ ~melerle klma,~a gel?'e~ bar

ilaJal·la "ogwlar kendia:ralannda ,c1aha k~

" kollaylP ~Ornrla~' .birbh~lerini.

'* " Oug ile ,yalancl ........ O~n yaiancIY1 sU4ii .. nu ~ldl~l stltkatde§igiljj ,g'or:i1 . bu yij-~en-

.33"

,

de bu kaN1&§ y'ok&ul kalnu§, iy.i bir vicdarut ahlp plDUlYl bUe ba.§,aralUatnl§tlX.

*

I!a 'vanlarm el t!risi. - Ro-rkal'lm . ki haY'Vanlar' iDsam kendi. 'biirleFin,den biF ya-ratlk saYl,yorlar; aMa hayvanlann saiduyusunu t1!hUkeli ·tarzda yitirm~ bir yaratik. KOI'kanm ki insam allk .bir ha<yvan gUlen ve 3.tlayan bir llayvan. ,felaketli };fir hayvan sa-' pyor onlar.

*

)' TabiiIik,. - U Ko·tijliik hel" raman puy,ii]~

etki yapnu~tl,r! rolCabiat dB kotudur! 'Biz de' tabu'olaltm oyl~yse!)J... InsahI1f1,n etlQ yapma P6§inde- ko~ti belirli kimSe,terj giZlie~ ~ Qyl e du§'tiniirler, Id 'tofu zaman buyQk adB!~1nilr arasinda ref' alml§tlr bUliJ.la"f.

*

A.VB ,gid,en avlann:. - ~u- "er-kek ~endine hikim olamtyor: Bu -:.Jtadll1. ".eta ;e'rkegtn' halinebakarak. BAa hakim,· olmamn- koiay o]a;ca'.gl sonucuna varlYo.r ~ avlanmak i¢n tuzagltrlt 'ku-

F. ~

rUY'ar~ ._., zavalh kadm, kl5a :?anlanda. 0 erkegin .kOlesi otaeak,

*

.

ina. ve sadakat. - Bu adambu divarun £!Di1t 'O~dUgunll g-6rii-,:or asna inat olsun diye va~et;m1ycf ondan; ... takat asaclakatn. adirn veri.yor bu Ml,e. _

*

SaYrl llo.al1bgl. - Bu adam lmr§lSm~

daJQ'bi inandlJ'Dulor,. . ~. }?aptlb iyl i§i hi~bJr zaman gizli tutmatnl§tlr da ondan,

«De.dl1DI 'kifUer,,- - 13iI__gi sahibi, fakat uyuluk ldI1Ier tb11gi.ilm ,ravagll)c gerek tirdigini h~yalederl.er~

*

Sir DJ.oZis:¥enin aftlDtusu. - utnsanlakulagl senin 1Jlij:zigini - dUJ:RlaJ}'ut,ktadlr. lata gO]je sessiz' bj.r y;a§&n,br stitU;yorsma - -lak]an na:gmeleriniJl hig.bb~ 'mceUgtni fa)r:" etmiyor. Oer¢ sen bit, ana YOldan gir 38,- eri bandoyu ycmeter-ek- gelmiyorSUll allIS ya-

'antmda mii:Zik builll1J."tlAid.lgtm "$oyre,nIe:i~_ ine de hakkI yok onlann. ,Kulakl8.fl olanlar duysun,

kl] ve !taralder. ~- Kimi iJ.¥;and8 kar,ak_.. ter 'Zirvey1e ula§lf ama.aJW ·bu ZiT-venin yfik~ ekliglne eri§tmlez. Kimi insanda dJ;L bunun terst OlUL_

*

-el"bi - eli adam .. - ttNe' ka;dar da lerb!ye~ U!·n .. '. Orasi muhakkak.; cebinde bek~i kijpe,gi iQin bir teker paJ"~Elsl, , . &' hep i ve -oy1esine kOl'kak ki of1lln j~n herkes bek~ kope'.gt, sell bile, hen bile; ... o1run ter'biyesi bu ~§tie.

*

kendime (Mutlu elmam i~in ev s_aliibi 01- J1;l~am, g.el·e'k:iyor batta I) A}lla ev ysp.tl'rmam gel'ekirse Pen de bunu k:imi Bomalilar glbi ctenizin i:'iin~e y;ap'~aca,gm.m; bu yaman canavarla baa ,sU'lan payls§ma.k b.o§uma gider dopu..

'.

Ovell ,se~im. - Sanat~I konu1anlll secer:

Bu da enun dvme tarzrdir.

*

Ab§kalllfk~ - He]" ab§kan:l1k eUm:izi dll-

.

ha becer-ikll aklmusi Iae daha becerjksiz ha-

le sokar.

*-

Kitap. - Bim biitlin kitaplarm etesine bile g~tiiremeyen kit~p da nedir ki?

*

Suploluk.. .- BtitU'n kes1iin gfi.~1t1 ya.r·

gl~laila bUyUeulerin ken~leri de hUyU yaIJmamn sue ol.dugun:a inamrl:ftt araa, btiyiicU~ lerin. SU~J.ul11gu diye bir 'Jay yQktur. Her ,SU~luluk login dur'tim oo,yled1r mten.

*

31

p keJ.rldi evin\le-., - Gunnn birintis

.. _.._... ...... cl.l:nrza ul3§lnqa ne uzm'l yOllar &1}CtlgIm1" _ __ oviinersk anlatmz aTt,lk~ Ailla aslmda ~olugun farklns bile va:rmam~tlk. Bu * kauzaga ulastlksa, her yerin bize ke'ndi evi~iz gibi gorUnme$inQ~n Heri - ;geli~,ol"dtl bu.

*

SIkmby3 kar!jL - insamn i§i bs§ltldan

aSlu~ aInu mu her turUi g,lklntl,dan da, uz.ak

alir.

*

akli 'iter. - A:,: (Ne? Takli't 'edfimek i~-~ temiyor musun?» Bu: ,(~unda Ya., ,(la D\lnda ooni taklit etsinler lsoolniyorutn·; herlte~ mo .. delini kentli eeQsm istiyorum: en de boyLe yap,lyornm.lI A:, «Hah§oy1e-! .. , .. " ·

-It

-

Tecriibtt Ie. - Kiini insan h1rsuhga U'ti-

gi ltimS leon ~ngliinklJerini '9grendil~\ ;~~ ne Idek kendisinm ~ok zengm ,(naU~nu bU..-

mes,

(18.

TesadMinkicl.lal"1. .. - Za.f'et: .kamn.an bj ktmse tes.adiiie inanmaz.

lIr

. ,

iyllUde di ordu,

Cennette SOi. en Dlet~ - Yllan: kotulUk T'alltl'nlD onYRrgllaluilr J

*

B~ inl'iyWl,. _. A: It Ya§ayanlarcl-an her zaman diana ~ok uzakIa.,lyorsun· ¥akmda . de~terden sileeekler sem!» B: [~OUilerin imtiyaz:rnl pa,;yla§l1lattm bek g-m"esI by. J A: (C~an .. gj inltiJaz?n B: I Artlk olmemek imtiyaZl,.u

*

Gurur DzIuk.. '"""""" Bilis-inl ~ev'dik mi KUSUI- J Iarrmia gizli k:a-lSlD isterl,z, .. , gururdan ,de~ de sevdi~i.m:iz tnsaa aci duymasm cliye. ,s~~ yen kimse bit tann gibi goriinmek ister na - M ... ama btl da ·aw~urd.n degUclir.

*

'aptlkllulJmz. - ~a.plil)darunI;i hie kim-

se anlamaz da Yl1 ,over, :va y rer,'

*

Ylgitlik nedlr? - A.y,ru - -'ZlJnallQa en bu-

- aeraimn ve en WyUk wnudunan '\ism"

- unegitmek~

eye iDaDlrsm! - $\1na~ Her§(tyi Ieni:_ teraziye ·\tunna.ll.

* E 1 lliiytik ehlik,e I ,elede? - Merhamet-

, e ..

Bqka),annda. ileyi $eversib? rimi.

Umutla'-

*

En i1ltSanetl ilaVraDJ5 Jiedit? ~ ·B.ilisin1n: uta.nmaslDl '0nlemek.

*

IGer,eldejen oz-gii.Jrliik ~irtiSi nedir?

Kendisinden ~rtik utanmamak~A

..

6IW-ih, -_ ~ • 1_ Qektigim aClya bit" ad tBktun: .. KOpek" diyonun ona ... O da..berhangi oir kopek gibi sa~ slklol.arslZ v,e .. ~. -oJa!:a-

YlCl :ve akilll .: Zorba .tavwla.r~aonu a~arhyabillYOl"" ofkemi ondan Ml\b,Uiyorum: Ba~kalarmm keDCU kopeltlerfiae" u§akl,a:rma, lfarltar.uta yaprtlklarl gHji.

Son saat iize:rine~ ~ F1rtinatar benim tehlikeletim: Ke'ndi fll·tlnasmdan lUe:n OIi~ v:erOromweU gibi bani de 1:ildtirtl!:cek bir ill'tanam ol!8fca.k In)·" RUzgirm flfley,i§,iy:te sonmeyi beklemeyip YOl:IlJD ve ke'Hdine doygun olen bil limbe. gibi llli soneeegi'lil yok~a .. ?. '" l'gindeki lliittin .gam ~yak1p bitirm1§ bir lamba. g,ibi?Ya de; son Q,larak; SODlIJ]:3 ka-dar yauJt181nak i~lt kendi k'e'nd1mi mi so\n.dill'18cegim.,

*

~ans. - Kaderin ]:)ize y,apabUecegi en buJiik lQ,tuf, dUima,.nIa-flmlZ1n safmda.bir sure SaV8§l'ua, ol~,~llU blze'saglalllaSldll. Btiylec:e llizi bU.yiUt biro ~,~e)1)e hazxrJamm§ oluyol" giinktL

". ... .... ,~I~I)- 'l!." 'W'-'ti'l!! , oil.!. _ _ -._ _ "!Il' , - -I 'lII~

. Buyus..: ugun §aJtI. - ... Jnsan. k@.dindetiu ...

yuk aCllara :Y01. a;~li1a, guednii."e 4radesini 1 dllymaz,sa,., bl1yuk bix amaca nasllleritebilir?

- £1 ,c,ekttlegi biimek, iiltt enoD,eJ.'hSiz ";y:allltln;';

-_,eiz "kadmlar:,. bam:ta kolelet' ;~Qgu zaman"'1;1

sanatm ustaSl Qknamn- .y61tlnu :b1l1:urbt1~. P'a--:. t t\i.lyilkbir a.Clyia. YOl ampda, ontln9t!gll~m dUl,:arken mr i,~ aclsm~ni}ImemekJ bir zar.ariuzllktanean vermemek~.. Btiyttk glan

Dour. buyUklUge ka1dar U1ai~:n bUla,b}'f i,§te.

. *'

Sagl,rhk' uzeritle., - E'skiden ,h,e;rkes lten~" dille btr un saglaml\k is·terdi: $imdi bu: yetmiyor artik), ~naYl1' Y"eri geni§letn; . maIl:Ilt bag.n:a baglrQ satmak gerek ... ISO:D,Ui IU kf en iyiglrtlack,sahipleli dana ·seslenbi .. yiikselti~ yorlar lie' en jyI ll1&llar It~slk sesler tat·aflndan :sunulUyQl~ bize;,g1iniiimfizd& ballrtlSlz" km'ik SMslz deb' kalin,a,Ql artlk,. Dltd"U,§Qnur iein .k!O,ru don:ell1: Iki giiriUti1 apasl,nda muht~~, dlduguBe,~sizUg.l llulmayt ~ekendisi' 058; .... glf Qla,nadie:k sagll' lQni yapma)uijgrenlnesl. gere, Bunu ba~arm:ad1k~a, ~bErSlzllktan, ba.§,~ agnsmdan olm.9 tehllkesind'en kllrtulamaz.

*

KOti'isaat.. - Irer .filtlzofun, blr kotu ,SQ,_ at] olmu§. Q saatte de ~i5y'led:u§unmii§tir:

ff~atii kanltlar1ma Ida inanmazlarsa ne ODemlm oiabWr benim?')J Tam o sirada muzip bir~ ktit ge§iyoJ.lDu§ ordan, Alayh ,a!a~11 §5yle clVIlda,mI§ fllozofa.: 'f( Ne enemra V811, senin? Ne onemin val' sa.nki? ,}.

*

Dota DOl cbnriligi. ~ nog-a msanlara kenm l§;l!darma gOre parlama yeten1egini vet tnekte niQin htl denli emu! dAvrandl, aeaoo.? Bu~ adamlar ni91n, dogumlarmdave oIum~ lerinde, giine§inki kadar gi1zel bir lfllt1ya sahip deelller? Bu, sayed,e ne !:pk kuskular yok-, ols,caktl to,plu.mun ya~aJltlSlndan'

*

IIIil seven. birine. __ , Gomennle duyular,,,, m yormak isremiyors-an7 gtine§ten sonra gfilgeye kO§.

llpti. _, Yekpa:ve du§manhk,ooliik-gorQuit du~anllktan yegdir.

*

Pas. - Keski_n olmak y~tmez': Pash 01-

ge,rek~ n Henuz ~Qk genyJ l! - yokss.

'* yotrufl"- - (~Yok11§ nastl 9ildllr?~" <'elk ve - iinme yoku§ £lktl~m,.,)

*

GUJUi Bdfltnln &a,zU. - Isteme hi~Gtt Ea-

man. Agl~YIp sl'zlama da,. Al Alla.h 8~kina al er zaman,

*

*,

¥oksuJ rnh1ar .. -- Yoksul ruhlaraan nett ederim: HiCbir iyi §ey yioktnI' iQ'eTmde -Btu ,fiey de ypktur hemen hem en ..

zomki Don XIAn. -- Er~ek alay olsun diye bir 1M attl ortaya, bu 1M da, ~e'r:~eye Tag~ell bir kadim lrueagm,a attn onun,

*

TaI1.~ya VRl"Jl13.b. -. 'Tek biT aciya "pre

r;Ute bir &c:Iya daha k:olay .katlan.l1lt:Defrlelllek- is~r mistn?

Gwanl kar§lI. - QOk §i§inme: Ufak bir igne patla1hverir sent

*

KiSle. - ,A: «Durup kulak kabartlyor:

Onu aldatan ne kil' N eyill, ttgultusunu t§itti? Nil~in [Doyle bitkln hilde? J( B: u Zinc'ire vuruln1U§ herkes gibi~ her yerde zincir ~lklrtlsl i§itiyOI '0 da.»

*

Dondurma. -- Evet ara-Sll'a dondurma yapanm bell; hazam i~in~ok iyidir. HazmEtdeeek gOlk selylniz varas pek severstntz bentm dondurmarm,

Heraldit, gibi. - Yel'ytiziintin b1itiin mut- 1Ulugu savastadir, dostlamn sa a tao Ewt

olnlllk iQin barut dumanl g:er'eklldirl tlar u~ haJde birl~irle[': YoksuUtik kat~ nda karde§ olurlar: QUfman kaT41Smda ~t olmrlar' alUm la,r,lsmda dJ\ .. , ozgUr olur ,

'.

*

Kili lurk varanlarm I'IIkesi. - Aya,klarl~

ucuna baSa. l)a$B gl,tmektense dort ayak - tti gitmeli t A~lk kapidan ilgenye girmek,ense enahtar deUgmden girme1i'~

*

OIilt~ _. ~6h:r:ete mi e·ri§melt istiyol"sun?

_:\k1m~ olsun bak: Nalnustan, leraften. vasO'ec, zama.nmd~ ve k~ndillgjnden.

* ;,

DipteJd adam., ~ Ben mi ara~tlJ1~aelY1'm?; BQyle soyleme,yin camm.i. Agu,m ben" . Qok aguunr:1 Dti.§;u;9'orum, diiJuyorum' ibayuna, ine - ,8 dibi bulacagun sonunda.

*

Bezgi~llerin ,Y;at'iglSl. -BU~ttn besgtn yor-

gun Insanlar gtine§i linetlerler: Ohlar icin a~ac1alm d4en.". golgeleIiyle oiQulUrI

*

. 46

SECIr.Mi:S DOSONCELER

ini§., ._ tniy-op; dii§uyolr!)~ diye slay ediYOl'SUDUZ hag Dogrusu §u ki slzin ii£erinize. iniyor e, _A§Jn mutluIutu" Plutsuzlnk oldu ons, Aprl aydml1,gL da ... sizm karanll!1nlZl iZr iiyor.

*

Ihqe' JomlL}Uyor'. - Balka yabancl fakat".

ya.raill, y{)iu:mu tutmus giaiyorum gUne§glb'i, b'ulut gibill" arna her zaM1lD bu halkln iistilnde:

'*

A,. apy1a ~nak:o - Yalrnz elimle ya,zm~ylorum ben: ·ayabm da i.§e karlJ§m1lk istiyo.r bep, 02giir ve saglamyigit~ yap1y.oI' garevini kimi zaman tarlalarda, kimi zaman ~lt, ti..zerind.e.

Ok1uyuCIlDla. - SafJam ~efte,.le saglam mide: 4te beDlm i_$,te<:lig1ln~ Kitaftmu hazrnedince benimle ,anla.§a,cakSlD muhakkak. .,..

Mutlulngum - Aralnaktan yorulallberi

SBCn.Mt9- DIUSUNCELER ,~ ......... _asllq.l ogren-dim. Ters bir rUzgar ' kar~l~ 1kallbeIi, her riiagirla yelken a~m.

*'

llinazlilr. - Ner~de olnrsan 01, derinlifin~ - ; 9.§Rilda .kaynak vat. Bttak bajIrnm ag~ . karslar: ~I A$A1da cebennem vtll'd1r hap,)'"

- ~r_ e.

••

tkili kODW}IDa. - A:, olEl&i'ta ~ nn~mM

l' iyile§tim mi? Kim baktl bina?'N8Sl1 dB. unut urn 'Outtin bunIan'!'.n B: (f:Sa.mnm ld imdi iyil!§tin sneas, tns~n unuttu mu iyt]e§il~' ~1)nku.'-

*

.

BilgfiJlk. - DtiZliikte :ka;hna.,90k yjibek-

Iere ~fkm&. DUnya en -gtiZe1 YOktJf1l!l yans,in.~ .

da -; gornltir. .. . .

'*

Tolell. --- ((Yol yo~ i:z yo1t; ueurum var, aliim 5@-$SiZli~ var n diyorsu~,. Ama sen is, tedln bunul Ni~ln aynldift ¥Ql4an? Badi~

tam srrasn Soguk kesktn bir bak]~la yuru, «tehlike var,» dersen mahvoldun demektir.

*

YlldtzUlI bencilligi. - Yuvarlanan bir f1- ~1 gibl boyuna kendi cevremde donersem DRs11 olur da ate§t almam yakici gunesin ardm dan boyle kO§arak?

*

GeD~ik j~in. - BilgeUtimin ba§lyla sonu cmlad; kulagunda: Ne duydum? .. Ayru tarz<fa. cmlamtyorlar artik; bir §ey duymuyorum (c,ah,da «vsh itan gayril Gencligimin bitmez tiikenmez uah"Im1yla «vahvlar .

*

KI kanrmyan, -. Evet ktskanehk cekemezlik yak bakisinda: Bunun Icm mi sayg; gosteriyor.sunuz Dna? 8.aygmna a.ldlr<i1g1 yak' kartal gO.zU. var onda, uzaklara ba:tUYOl", S]Zled gormiiyor! .. Ylldlzlan gortiyor yalmz:

*

Candan dile ., - uBtittin anah artar kayboluversln de her kilidi btr maymuncuk ae ..

SEcn.Ml~ DUSO CEU_R

sin.» eli e dii§-iin.iir kendisi mayrnuneuk alan adam.

*

Gii~begenir. - «Oammn istedigi glbl

sec n deselerdi eennettn tam ortasmda kii~iik bir yer secerdim: Ama yer kaP1S1Dda olsaydi daha iyi olurdu,

*

KInk bumn, - Burnu1'l ms'bab ktistall ilerllyor ilemin i~inde; burun deligin ~i§i .. yor; .. ,. sen ki: boynuzsus bit gergedansm, burnu biiyiik kendl kii~i.ik adam burnunun dogrusuna di.i§uyorsun bu ~en . C,yle ki. dik g'Ulnlrunl~ klrlk bumun bir arada gOliUup yor hep,

*

Ustiin insanJar. - Bu adam yiiksellyor!

Bravo! Ama su adam yukarldangeUyorbep. (}vgiUetin de yukatl:smda omur SiirtiYOfl yiik.Seklilderin adami 10 ..

F.

50

SE<;1LMts DtiSONCEl.ER

Ylldrz ablMu. - Sen ki yortingene bagllsm, nenegerek geee, a Yl1dlz! Zamanln U;inde mutlulukla don git! Aldlrma.zamanlu gti~liigune, ~et.inligine! Dtinyalarin en UZ8- ~na .gidecek 1§1gm:Acunak, gtinah 015a gerek senm i~'in. Tek bir yasan var: T,Bmi'z 01- rnak duru olmakI

*

uPatlaYlCI!)J]ar. _ .. -Gen~lerdeki gucun nasH sabrrs-lzl£kla patla.ma.~a muhtac oldugu dli~iinulurse ~u ya da bu divanln lehil1dekarar vermek i~n bunlann igcsterdikleri incelik noksamna, :1il1ilaYl§ kltbgma §a§mamak gerektir: Onlari costuran, bir davanlncevresindeld atesli havanm manzarasidrr, yani deyin~

_. ~.. . ~

yerlndeyse, ateslennus fitilin gorUnu§UdUr ... _ de da:vanlll kendis! d·egildir, Onun i~ndir ld kumaz kisktrtieilar davalanru hakh goster-

-- ~ . .

mege c;:all:jrnaltt-ansa pa.tlamarun olaca~ urnudunu vermektedirler onlara: Barut fU;lIan kamtlarla eldeedilemez qiinku.

*

«Neden yanYOl"SIlD?)). -. A: nEUerinde sneak rnurekkebe batmlmrs birkalem tutun-

szcnsus OO$ONCELE.R 51

ca dti~i.inebilen kimselerden dcgilim ben; bi!" &\ndalyeye oturup aeik duran bir mUrekkep hokkasmm kal'§lSmda gozlerini kaglda diktilderi zaman kendile·rini tutkulanna kaptiranJardan 1se hi~ degilim., Y8Z1 yazmak klz.. dlnyor ya da utandmyor bent: yazmak berum ir;in bir ihtiya~'; sem bolik bir bicimde d olsa batta .. onun silziinii etmekten hoslanmiyorum.» B: ,.Peki. neden yazllyorsun oyleyse?, A:. N apiyim karde§im. arannzda 01- SID ama dfi~iincelerimden ba§ka tiirlu kur .. tulma ~resini bulamadun henuz.» B: I,Nit:in kurtulmak istiyorsunonlardan pe1ti? A: '~Ni .. cin mi istiyorum? !stiyorum da ne demek.? Mecburum buna,» B: «Peki. pekl.»

*

Mistlk a(lIdamalar. - Mistik aC;lklama-' lann ad! derin'eC-lkmCibr. nogrnsunu isteI-J seniz sa thi bile degildir bunlar. /

Tannmu kO§Ullan. - Luther: ,Bilge Insanlar o)masaydI Tanrmm kendisi de vsrol ... mazdl .• ' de~ ve dogru demi~. Ama: IC Akll-

StC;IB:I1$ DO~ CELEB

sra tnsanlar olmasaydi Tanl'l yin d v rotailirdi. L uthe l' bunu soylemel ill .

*

HTi iyanl k Ie, Tbind . - ... ·'1 i hristianlik aleyhinde .karar vel en. J Uk I amtla- 1'1InlZ degil de zevkimiz.

Ka!' • arnsart r. - it uiu maya derin bir ist kslz1 gil set r bu. 0 ulusun uzun . iil 11 beslenme rejtrni in S l II Budizmin geli 1esi (olu ) biJyiik Olc;ude. Hintlilerln I I I '1 III rlnct yalan-ya nlis kullanm ialln nun 01 a~tl()o;l genet g v. r mlstir, Yeni ~glann A Vl'U P I'

Uk de dedelerimizin bli lin Almanlardaki egiUm,lerin kendilerinj i~kJye vermelerl ( I

o a~g. Avru a'mn alkali nemdir. Iman karamsarh goriHen bir bitkin1ik halidil"

,

ar rnda, kapatr odalardaki

SECTLM1$ nOeONCELER 53

ve Alman evlerinde sobalardan sacilan zehirin bir urunudur bu.

*

Isa 'run yaptJ.j1 yanb§. - Hristiyanhgln kurucusu, insanlara gunahlari kadar hi~bir §eyin aci ~ektirmedigini dti§tinuyordu. Yanll§1 bu ofdu onun: Kendini gunahsiz hisseden. bu noktada tecrubesi eksik olan bir kimsenin yanl1§l! Nitekim ruhu da harikulade ve hayAlci bir merhametle doldu, bir kotillug"e dogru yoneldi_Fakat gunaru icadetmts oian Jtelldl UI1J.llleti~ bOylooi bi1' haloF n pek seyrek olarak bilyilk bir koti.iltige ugrarmseasina aCI ~kiyordu. Ne var ki, hristtyanJar efendilerine hemen hak verme konusunda anlasular ve onun yaptlgt yanlisi bir gereek haline sokarak kutsalla.!}tlrdllar.

*

En niiluzlu. - Bir .Insanm ya§adlgJ. ca-

ga kar~l direni-§i, onu kapismdan ic;eIiye sokmay1.!}l ondan hesap sorusu zorunlu olarak niifuz yaratir. Fakat 0 insarun bunu Istemesi oneml! degildir de, bUDU yapabiJmesi onemHdir.

54

SE<;lLMlS DU~NCELER

Bencillik. - BenciUik, duygulann perspektif kanunudur: Buna gore en yakm nesneler en buyuk ve en aglrlandll' uzaktakilerin ise ag~rhklan ve boylan l(u~ulu.r.

*

Bahatlarma dii§kiin olanlar, - RahatlaTIna dusk lin olanlari ~evrelerine' Ylgdlklal1.

..

~oynreJ].k e§yanln coklugundan anlanm:

Uyumak isteyen odasmi karanhk tutar. ya da bir rnagarada krvnlip yatar ... Bu tse en cok neyl aradiklanrn bilemeyip b~egi de gok arzulayan klmseleri gosterir.

*

VazgcCi§inltlutlulugn. - I.nsan bir ~eyden uzun zaman i~in ve tamamtyle vazgeet! rni, onu yeniden bulunca sanki ke§fetmi§ gilJi olur aaeta' . .. ke§if yapan her Insarun mutlulugu ise gok biiytikti.ir! Aym gunesm aitmda cok uzun zaman kalan yilandan daaa sagdnyulu olalim,

*

alvannm xardesl rim. diin raya bagh kahn; size dUn adakinden (istiin umutlardan sozedenlere inanmaym. Bilerek ya cla bilmierek, jz zehirli orlar on tar.

Do su k.i. inS8.11 klrli blr ehiI'dir~

Kirli bir nehiri ldrJenmeden iCJce ala bUme ic;in blr d~n1zolmak gerek Giiriiyorsunuz.. inDda.n u Un oltnnya 0 C iyorum oo:Ust ... insan bu denizdir; sizin biiyiik asagisamamz onda okol bilir.

•

I . yva.nla ttsti arasmda bir ip-

tir - u un iistiine geril mi~ bir p.

Tehllk - bu ip uzennden g te

like. da kalmakta. tehlike. erive bakmak-

.58

SEC1LMlS DO~UNCELER

ta tehlike - vardir. Urpermek ve durmak tehlikeUdir.

Insanda btiyiik olan, onun bir amac degil bir kopru. olusudur: Insanda sevgtye degel' olan, onun blr gegit ve bir t;iu§u§ 0.1 usi dur,

*

Aneak yokolmak i¢n yasayanlaTl seve-

Tiro: Oteye gecenler, bunlardir.

*

. .

Dgrenmek igin ya§Ryanl ve gunun birin-

d Ustinsanm ya§amasl ic;:in ogrenmek tsteyeni severim, Kendi di.i§ii~iinti istiyordur 0 <;i.inkii.

*

Fazla erdemlere sahip olmak istemiyeni severtrn. lkiye gore bir tek erdemde daha cok -erdem vardir: Kaderin takildigi bir diigiimdtir O.

*

Insanlarm uzerine gerili kara buluttan teker teker dii§en iri damlalar gibi olan herke-

SKctUvI ts nOSO CELER

59

si severim: $lra§egi haber verirler, naberct olarak kay bolu rlar,

J

Balun. haberciyim ben buluttan dti§ell

iri bir damlayun: 9im egin adt, tJsiinsan ola-

caktir.

*

YaZIk ki lnsanm, arzusunun okunu Insan ustune artik atanuyacaw.zamanlar yakla§tl; yaYlndaki kirisin artik titre§meyi unutacagi zamanlar artik yaklasti.

Sizlere soyliiyorum: Dl1nyaya bir yildiz

get}rebilmek ic;in msanm benliginde hali ka .. as olmasi gerek. SiZlere soyliiyorum, haUl. ka-

os varbeniiginizde.

*

.Ne yazik, .tnsanin artak dtinyaya ylldlZ gettremiyeecgi zamanlar yak 1 asti . N~ yazak, insanlarm en 3.,§agili~mln. kendini a§atIs.ama· smi artik bilemiyenin ,gortilecegi zamanlar

yakla§tl.

*

Balan, son tnsam g-osteriyor~ size: «Sevgi nedir? Yaratl~ nedtr? Arzu- nedir?

SE<;jL!vllS DU$UNCELE'R

6

6'0

SEC;ILMl:~ DlJ$ONCELER

e~it olacak: Ba§ka turlti du§unen kendi1iginden timarhaneye girecek.

Enkumazlan HEsltiden herkes deUydi II

diyecekler ve g6z krrpacaklar.

Herkes akilli olacak herkes eskiden olup bitenleri bilecek: Herkesin sonsuz bir alaya ala agJ_ bir suru. §ey olacak. Vine kavga edilecekamma. mide saneismdan korkuldugu icin hemen barisrlacak,

Herkesin giind uz ic;in kfi~lik bir sevki, gece ir;in ktigUk bir zevki Iaeak ama sagllg;a sayg; g:5sterileeek.

Son msanlar «mutlulugu ieadettik» di-

yecekler ve goz kirpacaklar.

*

Ylldlz nedir? I ~ i§te son lnsanlar bunu soracaklar size ve go~ krrpacaklar. 0 zaman dunya kiigtilecek ve uzetinde h.eJ'§-8yi ktiQul ten $,01'1 insan Zl;plhyacak. Soyu, '~i~ekbi:tiItinlG gi.bt yokedUemiyecek; son msan Q<lk y~tya.cak,., S~ll Insanlar (rtnutlultlgu icadettik 1 diyecekler ve

"

goz kll:paeaklar.

Ya§smanrD ~ebil1oIdUgu diyarlan bira .. kaca,:klar: SIca,ga ihtiy:ag vardir 'yunkiLHer'kes kom§USUIll!1 hata sevecak ,ona s1.i'rti.i:n"6:e~k: Slcag& ihtiyag vardir c;unkii.

Son insanlar i.gim l:la.$.ta.0lina:k, ,k\:t'ikulu olmak gunah sayilacak: Bas~lgtyere <ilikkat etmek gttrek! Hala ta$lar ~a de. msanlar 'tistiind'e sendeliyen delidirl

Arastra biTaz zehrl": Ho§ rUyalar vertr bu. :Sftirmek i'gin ~aR. zebir. llo§ bit 'olfun ve- . rir bu. Herkes )Tine $all§acak,goall§ma~Ji)ir eglellc'e olacak ~finkv - area bu eglenaenin z8jhrnetli olmamssma da dikka,t edilecek.

Kilnse ne .zengin .olaeak ne yoksw: Cliifi: i~ bu.

Kiln hala yonetmek istiyecek? Kim ,h{Ha boyun egmek istiyeeek? Gti.~· i§ bu.

'Coban olmiyacak ams tek bir siirii elacakl Herkes aym §eyi atzulaya'cak, herkes

iyilere bakml Dogrulara bakm I, En cok kimden" nefrer ediyorlar?· Deger verdikIeri seylerin yazllI oldugu lsvhay; kirandan, kiricidan eaniden: - ama bu, yaraticidrr.

Bi1tti:n tnanelarm mananlarma bakIn!

En ~okkimden n.efret ediyorla.r? Deger verdikleri seylerin yazih oldugu levhayi kirandan, kmcidan, canlden: - ama. bu, yaratlcl-

dir.

62

N~ mntlu Uy:'kusu olanlara hemen uyuyacakIar Ctinkii.

..

Benligim yam bir gurur ogretiYO'I bana, ben de .. ,bUl1,U insanlar Q'gre'ttyorum: B~lru artlk gokIenn kumlarma sak11amamah, dunyaya bir anlam veren btl oo§t gUt\lr-la ta§1-

m~L .

Btitlin yaztlardan aneak kendi kamyla yaZllrnr§ olam saye:rlm. YaZlnI KanIa yaz: Ka~ uin run old_ugunu ogrene'ceksin.

lI-

OzBeYi§ler baIinde ve ~atllyl_ayaza.n kim~ se okUnrrl~Yl degil" e~berlenm:eyii.s'ter.

...

QkuyucuytI tanl'ya,n, ktmsa -onun ig,in biI §ey yapnllyor artik. "HiI' .okuyucular asn dab,a; ge~ti mit ruhun kendiSi de kotti kokacak.

*

SEC;lLM1S nOSONcELER as.

Ancak raksedebilen bir Tann'ya inanabilirim ben .

*

Devlet mi.? Bu da ne? Hadi!KulaklarlDlZl acin halklann oltimti He ilgUi aozlerimi soyleyeecgim size §imdi.

Devl t soguk canavarlarm en sogugudur KUI kipirdamadan yalan soyler: §u yalan 00- ulur agzmdan: (IE D, Devlet, halkm kendi:si-im.»

Yalanl Halklari yarancilar yarattilar, uzerlerine bir lnancla bir sevgi astilar: Hayata da bOyle hizmet ettiler.

Fakat ikicrlar kalabal1ga tuzaklar kuruyorlar - bunun adma da Devlet diyorlaT:

Kala baligm, uzertne bir klh~la yilz arzu asivorlar.

Balk -ha.la nerde varsa- Devlete Inanmiyor: kern goz gibi torelerle kanunlara kans i~l€:nmi§ bir gtinah gibi nefret ediyor ondan.

Su i§8reti veriyorum size: Her halkm iyi He kotUyti anlatan kendl dill vardir; komsusu bu dili anlamaz, Her halktOreleriyle kanunlan i~n kendine OZ bir dll yaratmisnr. Fakat Devlet iyi ilekotiiyti anlatan btitiin

SE<;tLMiS DU$O CE.LER

dillerde yalan sayler soyledigi hersey yalandir ~ _ve elindeki herseyi calml~tlr.

Ondaki .hersey sahtedir: Qaldl~ di§lerle mr bu hain bayvan. Ondaki her~·ey santedir - sevgisi bile.

Devletin isarett olarak-veriyorum size ou Isareti: tyi ile k6tilnun dillerini birbiline kar~tll'1' o. Gereekten de bu isaret btr aliim

~

tradesi gosterir I Gergekten de bu i~aret olum

\lai~lerine bir c;agnchr!

*

Devlet sizleri eski Tann.rYl yen~ olan sizleri de anlamaga ~al~lr~ttphesiz! Sava§maktan bezdiniz §imdi; besginltglntz de yeni putun hizmetine gtnyor.

Devletin bittigi yerde ancak orada gerekdz olrmyan Insan baslar: Gerekligin tiirkiisii, o tek ve esstz nagme orada baslar.

De vle tin bittigi yerde - baksaruza kardeslertm t Ustinsanln go.kku~a~ il koprtilerini gormuyor musunuz?

Halk buyukolam yani yaratam gtig anlar. .Ama bi.iytik nesnelertn btittin temsilcileri, bUttin komedyacrlan icm de bir go~e sahiptir.

- })iiny.a ~eni degel:ier bulanlarlD ~eevresin-

de doner~ - ama .g=orUtlRlez. bit;, taizda: doner. Pakat ktwn~dyaelnln ~ev:restnde haJilda. ~ §art doneT~ 3&re,! dener-! DUn'Yanlngidi~l6O:11e.

*

Sen §sfkatli ve dogl~ll oldu~n icit:J.~ ((Kill",

~ti~ JV~~hlUanndain su~lu eCl1eID.~ onlar» diy-oo>

. j~n .. Fa':k9t onJa;nn dar i\.ili1aTl: uHel' o·G,yt\R _

vatll'k suglud'Qtn diy,e diiitlnuY€Jr.

*

~eh vElt deneR kaneik it nir p~axQa. eli· butamad}. mi nasil da seviln1i s·ev.i;mli bfi1 par~a

aJul lster!

*

latw.nU'l! benligitlde ~ok uzun ZB'man bit zott>a !le bir kule saJk:t:l kRliil1§tIr. ~u ~~d(ti1 nenuz sevmeyi b1~ez de sevi~rtfeyi ruliI' an- _

~a:k.

"65

6e

Soyda§, sevgisinin ustunde uzagm ve gel ecegin sevgist vardir.

..

iginiw,en hangisi hem gulebilir hem yukseklerda durabilir?

*

.~K ndimi se-vgime sunuyorum - ve tipln kendim gibi soyda§l'ml da sunuyorum ona.» - Her yarataei ooyle konusur,

Ah. Ye:rle gok arasmda 0 kadar ~ok §sy val' kit yalmz §airletd.ir nayal kuranlar:

Gog-Un usttinde daha da 'ok §ey var, btitun. tannlar §tjl.ir img 1 ridir, sair oyunlandir fiunkil!

Dog'rUStl su ki, hep yUkseklere, bulutlar iilkesine dogru cekllir htssadlyeruz kendimizi: ['ann diye U.stinsan diye a.dlandlI'dl~111Z butun kof ~ylel'imizi otaya onrrtuyorue.

B<>yle koltuklarda oturabilecek kadar hafif1.ir biittin bu Tannla'J.' bu tun bu Ustinsanlai'}

l{.endini olay sandirmak isteyen bu yetm.ezlikten ne kadar bezgmlm I

BUti.in ~ail'l rden ne kadar beagintm t

...

Biz ytlkselmek istediniz mi g{)zlerinizi }'ukariva dikersiniz. Bense zirve oldugumdan asagrya bakanm,

Hangi §eyd'en hur? Ne onemi va·t bunun Zel:du§t i~in! I§1kl1 go·ziln §unu demeli bana:

Hangi -§ey ifrin hur?

SOzS.er aglI yara.tlklal' i¢n degil midir?

Somer hafif yaratiklar iQin yalan degil ,11Hdi r? S.~l'kl soyle! Konu§m.a artik!

*

'" Insanrn bUyiik sortmlari bedeni ve ruhu

~i1e y,.a~ak istemesi gerek.

*

Her zaman buttin bedenimle butiin canrmIa yazel1m ben: Salt ruhsal sorunlar neIerdir, bilmiyorum.

*

Me yam, ey insanlar, btr heykel uyuyor ta§lD i~inde, heykellertmin heykeU, Nic;in en sert ta~ln iginde, en c;il'kin ta~'In i~inde uyuy01' olsun, ne ya.Z1k.!

68

SECiLMi$ D.OSCfNCELER

En yiiksek daglara trrmanan ktmse bi.itun acikli oyunlara, bUt:Ul1aClkll ya§ayl~lara

guler.

*

Sagduyu bizlm yigit, 'alcbrmt\,z, alayci Idbil~li olmarms; ister; kadlndu 01 orr savasglYJ. sevebiIir ancak. uHayat, t:a§unaSl agtr bir yuk,» "diY0l'sunuz liana. iyi ams, sabahki g;ururllnuZla ak§amki te:veltkuluni1~ fie ~iru:2e

yarad1? .

*

Sevgide her zaman biraz delilik vardir ama, deliltkte de 'her saman biraz akil var->'

dsr.

«Dur, CnCe11} dedim, Clya sen YQ. Den I A1TIa

bil ki ben daha gticliiyi.hn: tf<;ltnlm gi1:>i du§Uncemi bilmiyorsun sen, dayauamazdll'l buna zaten .• )

Bunun uzerine benldaha hafifleten sey otuverdi: Gtlee, 0 merakh yaratik, emuzlarnndan atladi, gidip kar~lmda bir ta"§»1 tistiindeba,g~da§ kurdu.

Tam da dUl'dugumuz yer;ae oil' kemer yiikseliyordu:

"Bat §11 kern ere, cuce,» dedim, l·iki kapi- 51 vat'; in yol burada birle§iyor; kimse SOllUna dek izlexni~ degil btmlan.Ar.dImlEda: usaylp gtden su uztm -yol, bir sonsuzlnktur. Cnumtizde uzayip glden §U uzun y01 da btl' baska sonsuzluktur.

En yollar ~eli§iyorlar;kar§l ltar§lya cati~lYQrlar~ surada, §ll keJllerln altmda bulusuyorlar, Kemerin adi i.izerinde yazlh: An onun adl.

Ama ikimizden bilt daha umga. her zaman daha uzaga, hex zaman daha, dana C.-ok uzaga gitseydi: Samr misin, Cuee, ki btl yellar ~tl§acaklar-dl hep?»

Cuee kucumser bir tavirla: (cDi.imduz. clan yalancidir,» diye mmldandi, «her ger~ek

egridir zamanm ke~disi de yuva.rlakt.lI"Jl. r

Oikeyle: uEy yercektmmtn rUhU1)1 dedim, II boyle kolay hale salona her§eyi! 01t},ugun yerde oturur birakmm seni yoksa, topal. Ben cikardim seni bu yi.i.kseklige! I)

'! Bak §u anal ') diye devam ettim. It Bu An Kemeri'nden ba§Ilya,rak bir UZQn yol, bir SDnsuz yol UzaYIP gldiyor ardrmizda: Bir sonsuzluk ytikseliyor ardumzda. K~bilen ner-, §ey bu yolu bir kez a§mI~ olmali degil mi?

70

SE<;iL.r.BS 00;;0 CELER

Olabilen hersey daha once bir kez olmus, scna ermis, ge~mi~ olmali degil mi?

DIan hersey daha once olup bitmsise, sen ne dusunuyorsun, Cuce, bu an uzerlnde?

Bu kerner de daha once bulmus olmali degil mi?

Ve btrtun nesneler de bu anin gelecekteki buttln nesneleri pesinden stirtikleme i gerekecek §ekilde birblrlerine dugiimlii degiller midir? 0 da oyledir demek.

Kosabilen hersey buradan uzaklasan bu uzun yolu bir kez daha asaeak ~tink\1!

Ay l§lg,.nda agtr agtr tirmanan su orurncek §ll ay l§lgt, ve sen, ve ben. bu Kemer'in altinda hep birlikte nstldasan, sonsuz nesnelen nsndasan bizler, muhakkak ki daha once varolmus olmah degil miyiz?

Geri gelmemiz ve onumuzde uzaktanp gtden su yolu, su uzun ve korkunc yolu yeniden asmamiz gerekrniyecek mi: hepimlzin ebediyen g ri gelmemiz gerekmiyecek mi?'

*

CI Hizmet ediyorum, hizmet ediyor un, hizmet ediyoruz« - i~ba~ndakiler ikiyuzltililkle

SEC1:L\oits DUSONCELER

71

bu mavah okurlar hep - ilk. efendisi. ilk kolesi olanlarm vay haliDe!

*

Dogru olmak ... az kimsenin elinden geln bu! Elinden gelen, olmak istemez. Ama bu. jyilerin, ba§kalanna gore, daba <fa az elinden geilrl

Ah bu iyiler I - tnsanlar dogruyu soylemezler hicbir zaman; bu ttlrlli iyi olmak. ruInm bir hastalIitdlr.

*

Ey .karde§lerim, ben ki size: Dli~ni usteLk Itmek gerek! diyorum, zalim miyim ben?

Btittin bunlar, butun bugtm, biittin bunIar du§tiyor, biitiin bunlar ko~uyor: Kim tutmak ister bunu J Ama ben - ben ttmek isttyorum ustelik l

Kayalan ucurumrara yuvarlamaktaki

zevki bilir misiniz?

- Bugiinlin insanlan: Balon nasil da yuvarlaruyorlar ugurumlanma!

Daha iyi ~g'lcllar i~in 'bir ((preltidutimn ben, ey karde.!llerlm! Bir ornek I Be,ni ornek ahp bana uyun!

13irisine u~maYl ogretemediniz mi, daha ~abuka~meyi ogretin onal

..

* Dogrusu §u ki; iyDer Kendi er;liemini ken-

disi Ieadedene ezlyette bUlunurlar.Ofilar i~in bir futtyaqil],l' bu.

zyng:r yarata~Z1ar: ba§-

langJeIi:hr onlar:

_. 'Yeni levhalara yeni degefler yazam Qarnulia gererler, gelecegi kendilerIne feda edezler!

iyi1~r - somrn ba§langlCl ohnulsardir hep,

*

"Vurun, kmn iyUer~e dogr1.:l1.anJ .,_ Ey ~im kap J!§leri~l, ~Pladlnlz ~ b:u, sozii? ' 'I

-I~--' Ii ~ j

'1

*

Erkekle kadm §Oy'le olsun istiyorum: Biris! sav~maga elveri§li~ 5biitti dog"uE:naga elvensll - ama ikisi de kafaslyle, bacaklarlyle raksetme.ge elveri§1i.

Raksedilmeyen gun kaYlP sayllsm! iginde

SEC;ltJ~~· DID$D.NCEliER bir giilu§tin Qlnlamadl'gl her dii§:iineeye de yanll§ dehilsin!

*-

Kard83lerim, ba§lm~ iizerine §'U yeni levhayi asiyorum: Sert olunuz.

*

J ID~k '~e~~.~e Q9Jkarak uzun. s!\b:;e ses:;;iz.

durdu. Son:lloda. §oyle dedi:

Yalnlz bu delj degtlJ bu bu,ytfk ,§e:ttir \Ie tiksindiriyor bent, Ne birinde, ne obiiriinde daha iyiIe§tirecek, d:aba kotille§tirecek tarat yok artik, BuBti'yiik $ehir'in vay ha1me!· Onu yakacak alan ares sUtununu §imOiden _gormek isterdim ~

* i~imi' kemlren hm,g d~gil de ti~lnti .. A~a'k ta}uOluUn d~ aJtll 'dlaugu~u goI,jpt.Ge ,ka~ c1.e1ra, usanc getkdim alplaanf

Bs§takilerin JbugUn It ba§t;a olmak» O1ye: adlandirdiklari nesneyi yani iktidan ayaktakimma pe§ke~ ~ekip pazarhga giri§ildigini gordiikten soma ba§takilere sirt ~evircmnt

Dilleri yabancr ·top'luluklarla yasadtm;

74

SEClLMiS OUSONCELER

unlarm iktidar aus-verisleri pazarhklan rein kullandiklari dill hie bilmiyeyim diye kulakIarmn tikadim.

Ve htitiin di.inlerden, bu tun bugunlerden burnumu tikayarak, tiksinti ile gectim: Dogrusu su ki, buttm bugunler asagilik yazar tayfasmm pis kokusuyla dolul sagir, ve kor, ve dilsiz bit sakat gibi ya§acbn1 iktidarda butunan yazi yazan, kotu seylere sevinen ayaktakunlyle yasamaktansa uzun zaman boyle ya'§adlm.

Akllm zahmetle ihtiyatla basamaklar tarrnandi: sevinc sadakalan avuntusuydu onun: degnegtne dayanan blr kor: gibi siirtinerek yasryordum.

Atna n'oldu bana? Nasll kurtuldum bu ti ksintiden ? Bak1§una ktm beri v rdi gencli~? ge§me basmda aruk ayaktakirmnm buIunmadigr yiiksekliklere bir kanat vurusta na- 511 eristim? Tiksintim mt kanatlanchrdl beni

~

<Ie pmarlan bulma gttctmu verdi? Dogrusu

su ki, sevincin kaynagmi yine bulmak Iein en l'uk.sek doruga dek uemak zorunda kaldim.

Oh buldum onu kardelseriml Burada.

En yiiksek dorukta sevine pmari akiyor be-

SECILMi$ nusu bELER

75

nim icin! i§te bir yasayi ki ayaktakirm rue; dudaklariru degdirmedi buna.

*

Ne yazik, dunyanm neresinde mernametlilerin orada oldugu kadar huytik cilginliklar olup bUti? Dtinyada kim merharnetlilerin cilgmliklarmdan daha fazla acilara yol a~tl?

Sevip de aerma duygularmm iizerine <;1- kamayanlaIm vay haline! ·

Bir giin $eytan soyle dedi bana: (I Tann' run da cehennemi val': Insanlara besledigi sevgidir bu.»

Geeende de ~6yle dedigtn! duydum onun: !!Tann Oldi.i; Insanlara olan merhametinden 61dti Tanrl .. \I

•

Insanoglu dinle I

Derin Oeceyansi ne diyor? «Uyuyordum uyuyordum Diinya derindir derin

Gi.inUn sandrgmdan da fazla. AClSl derindir,

Sevinq ise acidan derin -

*

76

SECtu1i~ DOS' CELER

ACl der ki: «Gee git ve 51!"

Ama her sevtnc sonsuzlugu ister, perin, derin sonsuzlugul»

*

Ktiglimseyen biiytiklel'i severim. insanoglunun asilmasi gerek.

*

Yarachlanla yaradllnllyan uzertnde 5e1'best biraktrm seni, ruhum: Oelecekteki nesnelerin zevkini senden iyi bUen kim var?

*

Insanlar arasma ilk kez geldigimde, yalmz alan ~inin gllglnll~ru i§ledim: ~ehir meydamna gittirn.

Herkesle konu~arak hi~ kimseyle konusmadim. Ak§amleyin ip cambazlarlyle cesetlerdi arkadaslanm - ken dim de bir cesettim hemen hemen.

Fakat sabah olunca bir yeni gercek dog-

au iclmde: Bunun iiZerine §6yle demeyi o~rendim: «Neme gerek §ehir meydam, neme gerek ayaktakihn, aya,kta:mlnln gtirtiltiisu, ayaktakmnnm uzun kulaklari!»

SECtLMl~ ODSUNCELER

77

UstUn insanIar §unu ogrentn benden: ~ hir meydanmda kimse inanmiyor ustun insanla a. Ayaktakumna SQZ soylemek istlyorsamz kentliniz bilirstniz! Ama ayaktaknru goz kirpacak: It Hepimiz e§itiz! il

uBiz tistun insanlar! - ve ayaktakirm go.z uirpacak-ustun lnsanlar yoktur; hepimiz esltiz; Tann onlinde insan tnsandirj hepimiz e~itiz!»

Tann onundet AIDa 0 TallO 61dil §imdi.

Ayaktaklml ontmde ~1 t olmak istemiyoruz biz.

ttstUn Insanlar. §eblr meydarundan uzaklasm,

En kaygihlan soruyorlar bugiin: Hinsanoglunu nasil mubafaza etmeli?» Ama tek ve ilk olan zerdust soruycr:

lIinsanoglu nasil asilip gecilecek?» Ustinsan gok ilgi1iyor beni bas kaygrm, tek §eyim 0 - ama insan hit; degil: Soyd~ hie degtl, en iyi olan hie degtl- Ey kardeslerim, benim insanda sevdigim, onun bir ge~§ ve bir du§u§ olusu, Ve sizde bile hatta Cok§eY sevdiriyor, umduruyor beni.

ELE

Siz ti.stun inaanlann kii~r olmaruz umut veriyor bana. BUytik kii umserler a rn zamanda bUyiik yiicelticilerdir Ctinkii.

Umudunuzu yitirdiniz.. §erelli y bu.

11 tesllm olacagullZl ogrenmediniz, ~ ufak inceUklerini cstrenmediniz. Bugiin kilt;\ik ki-

ller efendi oluyorlar: Hepsi de tevekkiiUti 01- mak, al-;akgOnWlti olmak ihtiyatb olmak, l~kanolmak. saYl1h olmak ve da.ba bir SUI ii kii~iik erdeml re sahip olmak Oliidiinu v - riyorlar. Kadmlar arasmdan, tqaklar arasmdan ve hele ayaktakmunm dalavereclleri 'ar&-

mdan gelme berkes bugiin insan kaderinin efendlsi olmak isUyor: Aman De itren~. De . gren . n itren~!

Hepsi de soru or basoru or. sormak ' n usanrmyor: ,tnsan en fyi. en uzun zaman. en hos olarak nUll muhafaza edilebilir?1 Bun u sorarak bugilntin efend11en oldular. Bugilnun

u efendilerlni p gedn, ev kard~lerim!

Bu ufak kitller s· ru en btl - k tehlik karsismda btralu yor1ar

Ustiin insanl r, ~lP geQn bu kUC;i.ik erdemleri. bu kil~k ihtiyatlan bu kum ne i misali sa gtlan, btl kannca misali ltiiciik k :-

EC;lLMJ$ DLSC ·CEI.ER

nqmaYl, sefil rahatlll1, ~ugun mutlu]uguunu!

Tes1im oJrnaktansa umutsuzlanmak daha iyi . Ve ~ sevfyorum slzL bugiiniin i~de yapmaYl blJmiyarsunuz ~ slz. ustun insanlarl Ve bOyle yqlyorsunuz cunkii:

En iyt tarzda yani!

*

Bir nesoe ne kadar yiik.sek olursa basan. 0 tadar az ula§lr: Slzler, bugtlnUn fistiin insanlan. hepinlz de hirer bapnslZ ld.P delil misinJz?

*

o zamana d k l eryUzUnde en bfiylfk gti_ nab De oldu? j~U OlUmlii dilnyada giilenlerin va haline.. dIyenlerin bu sOzQ deli! mi? UzakJa~ln bUtUn bu yobazlarm yolundan! BunJann ayaklan hantaJ yilrekleri a rrdir: - Raksetmes1n.i bilmezler. OOnya 1l8Sl1 hafif gelebilir onlara?

Her sevine her nesneyi sonsuz olsun ister baJ ister maya Jster sarhos bir geceyansr is:

"Uo

sscnaus OU$(}NCELER

ter mezar ister, mezar ustunde -d6killen yaslara avuntu tster, yalwz.h bit alaca-karanlik ister -

sevtne ne istemez ki l Her k6ttilukten daha susamis, daha eandan, daha ac, daba korkunc daha gizlidir kendini ister 0, kendini rsmr, halkarun iradesi savasir onda -

sevgi tster tunc tster, bereketlidlr. sunar, geri verir, biri onu alsm diye yalvanr alana tef?ekkiir eder, nefret edilmekten hoslanrr -

sevinc oylesine zengindir ki.kottiltige. cehenneme, hmca, utanea, sakat olana susarmstir - ~iinkii ey stzler, biliyorsunuz bu dunyayt!

Siz, ustun Insanlar sevinc - ele avuca 'Slgmaz,mutlu sevin C; , - sizi arzuluyor - sizin dtrnyaruzdandir, sizden, basansrzlarl Her sonsuz sevine basansislan arzular!

Her sevinc kendini ister ~i.inkii, dolayisiyle aciyi dat Ey mutluluk, ey iztirap! inein, ey aDnul! 8iz de i.isttin insanlar. bilrnis olun ki . evinc, sonsuzluk ister.

Sevine her nesne sonsuz olsun tster: derin, derin sonsuzlugu ister!

f. 6

KUltilrJiin,kfilttJr a:t~gIar:l1fizij.Men 'OUiJ11 t ehltkestnde oldlUgu bil' zaananda y-a.:§1yotUZ .

...

Rulanlk suda bahk ,avhyanla del'inl~leTden fey,zalanlan halk kQl~h]{ll:\l ott tutar .

...

9):.1 A v:ntp_ah~, §U sUri,i hay,vanltunru mutlak bir ei!endi olarak yiinetectk 111:i'r Vtarlb gm ortaya ~lkmaSl ne nrmet, dayamtmaa bir baskrdan ne kttttn1tfSINa1JQ1e-0t1'Wl ge~mn yaptlgl ,ctki, bunnn 'son ~UJUK de-lilidir.

....

Buguno.n Al1'Ulla~sUjim ~inhei~ Inceleyen _heIkes, bir maneVli klvirundanJ bin manevi JnYl-bJl~kta:a he,:p aynl buyrugu 91karacaktar: Korkunun bU~U!uJ &tiirtmun bujttugudtu bu: 1fBiz ist'iyoruz ld biT gfui\ artik korkulacak bi~bir ~ey olm~ln !.))

Bir gim - bu ~giine ga.tilren irade tle yo,U1, AVJ'i1::lpa'Q.ln h&r"yanl1o:da «Ilerleme» deni~or §imdi.

Avrupa'da bugtiniin ahla$l sum ahlakrdrr: - 0 halde bize gore ,bit ge.§it insan ahlakl ki onun yamnda oniinde, animda ~ka ahliklar - ozellikle iistiin ahlaklar - henua mnmki1ndUr ya cia Byle ollnak gerektir. Boyle bir «Imkanua, bOyle bi:r «olma gerekliginne karsi s~ii ahHUn vargiicuyle ~OFuY'pr- kendini; amansiz ,bir inatla -§'oyle bl:l'g1rlyor: «Ben ahlakIn ta kendist~ benden brujka, ~lllak yoktur!»

I *

Insanm evrsnsel o19tide soysuzla~masl mtlmkundtrr. Budala tQplumculatu1: iilki.lsti. alan bu ngelecegtn lnsani» na kadar di1§~; tnsarun snrtintm kusursuz hayvam hisasma tva cia onlarm dedilclert glbi: Hill' toplumun

msanina) kadar inerek ooyle kft¢ilu~ti; lnsarun e~it haklarla e~t iddialara. sahip pigmehayvanlar derecesine kadar inerek boyle hayvanlasmasi mtimktindiir $uphesiz! Fakat bu imkanl en son neticelerine kadar izleyen kimse Icinden, baskalarmm bilmedtlkert bir tikstnttmn ve belkl de yeni bi!' gorevin yukselcUgini duyar.

szcnsns nU$UNCELEB a5

AVlupall denen §U insan kokteyli - ki aslmda epey ~iI'kin bir halt. adamrdrr! - mutla:ka bir elbiseye ve gardrop olarak knllandsgl tarihe muntactir, Hit;bir elbisenin de kendis-ine ge-r~ekten uymadigrm Iarkediyor tabii \Ie degi§Uriyor boyuDa degistiriyor L

*

Her miUetin kendine oz ikiyiiz!yiiltik1eri· vardir: Erdemleri, del' bunlara o. insan kendi ell iyi yamm bilmez, bilemez,

..

AvrtYpa'daki demcsratlastrrma ayru zamanda zorbalarin tiirsmesine elverislt bit ortamm istenmeksizin yaratIlmasl demektir - zorba SGzti ise her anlama, ha.tta en aydmca anlama dahi gelebilir, .

"*

Bngtinu:n A-vrupasl uyanci ila~tan yana Qzellikle zengindir. Eu baknndan kafasi ~ok yaraticidrr. Uyancllat va sert i~k.iler kadar hiCbir §ey onemli gorunrne.z ona, Kafanm en yakier, sert i~eli alan tilkiilerin b5ylesine

86.

SEt:;ILMiS DO $1)1 CELEB

btiyuk (H~ude bozulup ttlew,§tjrill'ne:si de bundan ileri geliyor.

*

Bugunun buytik.. sava§lan tarihsel lncelemelerin sonucudur. ..

*

Fransa Ile son savasin pesinden surttkledigl biitiin kotti sonuclardan en kottisi1 belki de Qok yaygm ve hatta ortaklasa alan su yanlistir: Kamu oyunun ve buttm resml cJii~iiniirlerin, Alman ktilttirunlin de zater kazandigi ve dernelerle bezenmesl 'gerektigi yolunda istediklerl yanlu1 .... Bu kuruntn - Alman Devletinln lehine olarak Alman dustin-

, - . ..

cesinin bosguna ugramasi VB yokedilmesi yoIiyle - zaferimizi tam bir bozgun haline soktugunda.n, okzararlidir.

*

Wagl1er~in Almanya'ya, jnlparatol'llt}{ Al-

mam olmayi kabul temest gibi bir Ifttu!ta buIunmasim asla ba,gujlamadlm. Gittf~i her yerde, Almanya uygarhgl bozuyor.

*

. ,

Avrupa,gecrileme halinde bir alemdtr. Demokrasi, Devletin. gerllemi§ bi_gimid.ir.

*

Yas~dlgrnnz yiizyIl ~alkant1hdlr; onun

igin de tutRudan yoksundur; ate§1i olmadlglm farkettjg1 igin boyuna ateslentyor, .. ashnda rse donuyor. S6zfinU ettigimjz btittin 0 h bu-

-yiik olaylarain biiyiikliiklerine in anmryor um ben.

*

Devlet yahut t~kilath ahlakslzhk .. iqeride: Polis, mahkemeler, simtlar, ticaret, aile' dl§anda..: .Kudret tradest, savas Ietih .. ocalma,

*

I

Bir barbarhk donemt ba§l1yor; billmter de ona hizmet edecekler.

*

Hir demokrast donemi aktorii goklere ~lkanyor - Atina'da bugtinkti gibi.

'*

A~'lar§i ~a~na giriyoruz: - fakat bu ~ag

88

EC;i12 11$ DOS -CELER

aym zamanda en akilh ve en hur bireyliklerin «:agldu. Dii§Uncenin goIiilmedik gtirbtizliiitU gittikce artmaktadir, 0 zamana dek tore Ile ahlakm v.b .... Onledi~it dehamn gag-ubr bu.

ma§tm:na ser tligi ile aym nitelikteki Insan gruplan bir ar a gelip toplu1uklar kurabileceklerdir, Mill tlerin asilmasi demektir bu.

*

En yiiksek alanda siirekli blr dusunce dayamsmasimn daba §imdiden varoldugunu ulusal cilgmhklar bizden gizlememelidir. Fransa fie Alman felsefesL Richard Wagner'le Paris (1,830 - 1850) '. Goethe ile Yunanistan. Her§eY Avrupa'mn ge~mi§ini.n iisttin manevi tipler Icinde bir sen tezine yoneliyor.

Fakat Avrupa ayaktakimmrn eline dii~tti mu, Avrupa uygarligtmn da sonu geldi demektir.

*

HristiyanlIga yara§aIl butun vecitl rle korkular artrk ya vanla~tlgIndan su anda sa-

..

vaslar, mubayyile i~ en guclu uyarici baline gelmistir. Toplumsal devrim belki de daha btiytik bir sey olacak: Onun i~in geliyor zaten. Fakat basansi dti~i.intildtigunden daha azim yapabilmektedir, Ftrtinamn btiytik etki- 51, sarho lugu ge tikten sonra herkese 6yle gelecek ki daha fazlasnu yapabilmek iCin daha cok giic. daha cok tecrube gerektir.

*

Dil iincenin cok bUyiik gucunun bir urunu olan maltine, onu lsletenlerde hemen bemen yalruz en ~g,. ve d~iinceden en yoksun guelert bar kete getirroektedir. ~u da var ki, o olmasaydi uyuyacak olan birsuru gucleri ayaklandlrmaktadlrama ytikselm.ek, daha iyisint yapmak, sanatci olmak i~in gerekli .it~i yaratmamaktachr. Insam caliskan ve tekbicimll yapmakta, bu ise zamanla rub ta bir tepki umutsuzea bir sikmti yaratmaktadJr ki. bu yUzden ruh tembelce ve de-gi~ik eglenceler arzulamasim ogrenmektedir.

*

D lilik, ki§ide seyrek gorulen bir nesne-

dir: Gruplar, partner halklar ~aglar icln Ise bir kural halindedil·.

*

Cal~an trklar telnbellige cok gUQ katlamrlar: tngiliz i~gi.idUsti cok ustaca bir i~ 'a~ parak halk yljmlarmda pa'1AI giinimu kutsaUa.§tlllnll§ ve oylesine slklCl hale gettrmlsttr

ki, ingiliz farklnda olrnadan hafta i~]nde call§maya can atma.ktadlI.

IGiiniin birir-de ~Gner bugun burjuvalann

ya.!jadlklarl gibi YS§lyacaklar. Onlann uzerinde iisttin kast ya§lyacak: Belirli farkl da Intiya~lanmn yoklu~u olaeak: kudreti elinde tuttugundan daha sade daha yoksul olacak.

Kudret iradesi §u durumlarda ortaya <;1-

kat:

a) Zuliim gorenlerde. biitiin kolelerde.

hiirli1gu ele ger;irme iradesinde; amac, kurtulu§un elde edilmesinden ibaret gori.inmektedir (ya da merammu dinsel ve ahlBksal terimlerle anlatmL§ olmak i¢n: uYalnlz vicdaDIna kar§l sorumlu olmak» uincil'cleki gibi

htirlukn t v.b.).

b) K drete do~ru yol alan daha :giiclU

bir irkta, egemenllk iradesinde. Bu amaca he-

sEClLMi~ 00$, ~ CEI.£R

mencecik eri§ilemedi mi «adalet», yani CI eg - men smifla hak e§itligin istemekle yetinllir,

c) En guclulerde en zenginlerde en vigitlerde,en bagunSlzlarda,' «Insanhk» nhalk'" Incil, gercek, Tann sevgisinde: acima ve kendini feda etme v.b. bicimler altmda: Inandirmaktan siiruklemekt n hizmetine almaktan. daha biiyi.ik bir kudretli ytgInla i~gUdiisel olarak birle§ip ona bir -yon vermekten hoslamlir:

Kahraman. Peygamber, Hlikilmdar, Krutal'lci, Onder (Ginsel sevgtnin de yeri vardir bun- . da): Onun istedigi" fedakirca bir sefkat disgoriinU§u altmda hikim olmak sahip olmaktir,

*

Em,ek,<;i SIMi erdemde oldl.lgu gibl, ku!- . tlirde de bizi kolayca gegebilecegini anlad~ gun vay halimize.

Faka t bunu idr8k edemezse, Iste asil 0 zaman vay halimtae.

*

8Jmf kavgasmm arhk ge~mi§ve ki:§i1er arasmda hiyerarsi zamaninin nihayet gelmi§ olmasindan Zerdfi~t mutludur. Demokratik

92

~itle§tirroeye kat§l duyulan hUl,~ :u:Ct;J~ ,Uk donemdir; gerc;;ekte zerdu§t buna en§i1ml§ 01- masindan g<>k mutl~dur. ~imdl gorevml yapa-

bilir arttk.

o zamana dek 5grettikleri ancak gelece-

gin eg,emen slnlfma hitap ediyordu ". Dunyanm bu efendileri §imdi Tann.'nUl yenne ge~rneli ve egelnertlikleri a It1.Da aldtklan kimseterjl1 tam 'g~uvenini kaz,anmallwrlar. Ve her§eyden once de kendi yeni ltp.ts~h~lan~l: inutluluktan v rahathktan vaz;g~~l~ler)n1. saglamalldlrl:ar. . 0 Ieee de- ken"dilerine degil daha aciz1elTe n1utlulukumudunu sunreus

olurlar.

*

« Insan» tipinin her 'Yukseli§:i 0 samana dek aristokra.tik bir toplurotm sseri otmustur - dairna d~ Byle olacaaur ...

*'

Bit eJendi ahl~kl, bir de ki)Ie ,a,h)akl vardrr.

iyi ve saglam bit aristokr.asiQ.in eSa51 ken-

dim (1uralhglD olsun toplulug1Jn olsun)

Soylu smlf ashnda claims. barbar simf elagelmi§tir: tlkin i.i.sMirui.igii beden !gUctinde degIl ruh gUcfindeydi: SoZkonusu olan en tam Insanlardi (bu ise 'hi1tiin dereeelerde (len tam hayvanlarlar-Ia aym anlsmadir).

*

# SEQ!LrvI1S DU$trNCELER 9:3

.fonksiy.0nu degil, onlann anlami, onlarm en Y.ttksek tsbat; oldttgunu hissetm~diT.

*

Ki§iyi degil del siiruyil bir erek haline

. sokmak, btiyU.~ h8/tadw. Suru Ibir vasitadir baeka §ey de~il. Oysa §imdi sttrii btl' ki§i gibi gosterilmek hatta ona ki§iden dana ytiksek bir rntbe vertlmek isteniyor - vahim jmlasm,azllkl Bir ba§ka hats da §u; Bj~ surti haline sokan nesneyi, sempat; duy.gularltll, kenc1inrlzdeki en kiymetli .§eylermi§ gibi degEn'len- .. dirmek.

*

Stnlnal' ayrnmadan ve egemenSl:Q.lfln uyruklan lie araclan iizerlndeki surekll ve klbirli bakl~ndan ,IQlkap uzaklIk fikri olmasaydi: buyurma i1e bUYFUk dinleme i,§i daim!

94

- . ' ,kt- ve aE:a~ tut-

olarak yap:J.lmasaydl; §u uza a , "1. l:).

ma al1§:kanhgl. obnasaydl QOk. dana . esrarh alan §u ijteki duygu da geli§emlyeeck.tl: . Me-

safeleTi ruhun i¢nde gogaltma b<tlUmmdan daima beslenen yeni arzu: her saman da~a yiiksek, daha nadtr, daha uzak, daha ~ergln. daba geni§ naltertn geli§mesi; .klsaca ~:l~San) t.ipinin ytikselmesi; ahliikSal blI.,fO~~U ah}ilk-ustii alllamda kullanarak soylryelim,_ , 0 ebedi rtke'ndini asma ge.;men de obrllyac~trl".

Ger~ektenj aristokratik bit' toplum~ k~~leri (dolaytsiyle de «tnsan» tipinin yuksellfjlnln §artl) i.iz,erinq~ tnsanca nayallere kapllmama:k ger1ektir: !lakikat aCld.tr.

*

Ye:oifilOZQ"r ancak egemell bir ~1Dlfa ba_~ll_ olarak. dG~abllir.

*

(I Gel.'Uemel) dfi§Uncesinin; dii.§menin. d,6V-

rilmenln, yozla§matl.1n b~zzat kendilerinde hicblr klnanacaktaraflarl y~ktur~ _H~~t.ln,ve onun g,eli§mesinin gerekU bir sonucudUT btl. G rn€mepin ortaya C;lk1§1. d,a hayatln herha_~~ -gi bir yUkseli§i ve ilerleYl§l ~adar ~ ~~re~licfu .:

Onu yokedeCek kudrete sahip degll)z. Tersl-

SEClLMfs DrU,sONCELER ~5

ne, akil onnn hakkim tesllm etmeyi emreyler ...

Ah1:ikslzhgln, hastallgtn, sucun, tuhusun, sefaletin geli§,emiyecegi toplumsal sartlann, durumlarm bulunabilecegini dU§Unmek butun sosyaUst teoriciler i-gin utanc velieidit.,. HayatI mahkum etmek demektir bu. .. Blr toptum ,gen«; kalmak bakrmmdan hur deRl-ldir. Ve tam da en buyiik gircune eri§tigi lnda fire verebilir siipriintti ~lkarabilir. Ne kadar enesji ve atllganhkla ilerlerse Q kadar t;:ok ba§arlsrzlar ve ueube-yarataklar yeti.§tirir; dii§~e 0 kadar eok yakla§l!., .. Boyuna kurumlar meydana getirllerek ya§illlk ortadan kaldmlamas Hastallk de. By-Ie, ahlakstzhk daoyle.

-It

'f Hel:§eyi anlamak her§eyi baID§lamakilr11 formiilune tutkun Insanlan hep biliriz. OzelIikle zaYlf ki§ilerdir bunlar, ha.yal kln-1eltgln,a, ugram1§ kimselerdir: Her nesnede 'bag1.§lanacak bir §ey varsa, bel' nesnede dekiigtlmsenecek bir §ey var demekttr, Bu noktada hayaJ klnkIlgl felsefesi, gok Insanca bir §ekUde, mernamet olarak geli§>ir ve ~efkat dolu bal(l~larla bakar.

~6 sEctLMtS D()~-ONCE'LER

Bu rQmantiklerin ill,anglan yak ai'tllt. $imdi de hig de!ilse het§eyi,n l;1asll ge~iP gittiitici gozlemek istlyorla.r. Bunu da II sanat sanat 1~indi1i)'1 «nesnellik» vb .... diye adla.ndln-

yorlar.

*

Kolay ya~mak tstiyor musun? si\riide

kal ve sUre sevgisi ugruna kendini unut.

*

Devrim, Napoleon'u rotimkiln kildl' bu da onu hakl; gosterir.

BIr Kolelik bali meydana geliyor - baka-

1In1 bir de aIi;stokras' :neydana gelsin,

*

Tam §U srradabizi telldit eden ilo kotkung hastahk var: .. , Insandan derin bir tiksinme! . .. tnsana derin bir aermal ...

*

Buda'mn, 61Umiinden sonra yuzyJllaT boyu bir ~~ onu1_l .go~g~ go~terdi1er - korkunc ve deh§et verier bu golgeydi bu. Tanri 51mi.i§tiir ama, tnsan Byle bir yaranxnr ki,

SEC;iLMi$ ntJSONCEJ..ER 97

daha binlerce yrl boyunoa golgeei bazi mag,aralarda belki bali gosterileeektiT. 'Yoa biz? Onun golgestru de ye-nmek zarunda kalacagis

b~ , .

*

.

Oyle geltyor bana ki, §U ya§b Avrupamrz ..

da Hlrtstlyanllk, ~ogu msanlara hala gerekndir: Onun igin de hila kendisine lnanankimseler buluyor, Qiinkti insan oyle yaratilmisur ki Inancimn pir konusu ytiz defa QUri.ttillse dahi, ihtiyacl varsa onu - Kutsal Kitap'ln da s()z(inii ettigi unlu u§iddet kamtivna uygun olarak. - daima ger~k sayacakttt.

YaptlklarUll bilmiyorlarsa nasil bagl§lamall onlanj Batuilanacak hi~bir -~eyleri' y,ok. Dogrusu su ki; bir insan yaptJ.gtnldaima iyice bilebillr mi? Bu §tipheliyse, fnsanlann k-ar&lll~h birbitlerini bag1§layac.aklarl hi~bir §-eylen yoktur - ve en akill: kimse igin arnn icra- 51 da imk8nslz seydir.

~n olarak da, suclu rre yaptlgln1 g¢r~ekten bilseydt, ancak suelamaya ve cezalandirmaya haklolll1z oldugu takdirde b$il§lamaya

F.7

SEG1LM1~ DU9 NeELER

da hakkimiz olacakb. Fakat btl- hakka sahip

d'~n~

. es,.&.Uz,

*

Dlndeki en derin anla§mazllk §u: IcKotti msanlarm dini yoktur.»

Hlristiyanllk utabiat kotiidurJ11 diyor. Oy~ leyse huistiyanl1tJ.n tabiate aykm bit nesne olmasr gereimez mi? Yo_ksa 0, kendi .yargisina uygun olaras, k5tii bir sesne olacakti.

*

Eski Yunanhlann din duygusunda bizi ~§-'lrtan _taraf ondan doludizgin f1.§kll'an 0 bolluk 0 minnet bGllugudur: Boyleee tablatm ve hayatm karsrsmda duran, cok soylu bir insanlar tiirudiir! Daha sonra, Yunanistan'da ayaktakltn} agu basmoa korku, diode de dal,-a1,ld8.k saldl - HIristiyanhk hasirlandr.

*

ilk HlristiyanlI~ln jstedi~ §eikldeki inan.~; gUneyip_ 10 §i.ipheci ve ozgiir dii§i1nceli i~sanlan .arasmdakt Hlri8tiyanhga ~ogu zarg.an ulasan ~ekildeki lnanQ, (0 insanlar ~ arctlilrlhda felsefe okullanmn yUEyillar bOyu

SECiL1\.ll~ DUSUNGELER

_ suren kavgatan vard1l' ve bu 'avgalan iclertnde t~lrken iis,tellk Roma; imparatorlugu. nun ho§goriir egitimiyle yeti§mi§leTdir) i§te bu inane hi~ d.e 0 hlr~n ve hantal rnuminlerin inaner defildir. Nitekim bir Luther, bi1' Cromwell ya da kuzeyli hethangi baska bir barbar kirnse, tannlarma ve Hrtstiyanhklarl~ na onunla baglaDlnl§larcl1r. Daha ~0k FQscal' m korltunq ala.n inanCldir ki akl1n stirekli bir mttnarma benzer inatql, dokuzcanli, kurt gibi ketnirjci~ telt derada ve tek vurusta 01- dtirtilmesi imkanslz bi1" akildir o. HIrtstlyan inane! daha ba~langlQta btr fed:akal'hktlr: Her ttirlu hut-lug-un. her ttirlii gururun h r tiirh\ dtisti:nce bagJ.mslzhgmul reda ed:ili~idjr - ve ayru zamanda dEL: Kolelik, kendini ktif;umserKendini sakatlamadrr 6.

*

r( On Uti ha varinin en azindan biri ta~ ,gibi. kan olmalr ki Uzerine yew kilise kurulabilsin ),

Dtinyada-, hi~ olmazsa dinleri yikmak Jcln )"eterinc-e din yok.

If -

100 SEC;iLwOS nosa CELER

~ndustriyeJ dii§tincenin aristokratik dustmceye baskin g~!l her yerde kadm, bir ticarethana memurunun ~isadi ve kanunJ! DagilllslzllIDna egilim gostecmektedir: I~Tiearethane memuru olarak kadm», olusan yeni toplumun kapismda durmaktadir. Boyleee yeni haklar elde ederek1 u efendi II olroaga ~ bar Iayarak, bayraklar-I ile filamalart uzertne u Heri» sQzUnii yazarak kadin, korkul1Q- bir aeikhkla, ters senuca ula§,ma,ktadll': Gel'ilemekteair O. FranslZ Devriminden bu vana kadmin ntiruzu, haklarmin ve lsteklerinin artisma gore tars orantilidir.

*

N e kadin cahsir, ne d.eha. Kadln 0 zamana dek Insanligm en btlyilk ltiksu olmustur. Bjzler «en ytiksek verim'imize '(U1a§tlgIIDlz(0)) ~a.h§mlYOl'Uz. Cal1§:ma sneak 9U finlan uretmek ic;in bir araetir.

Siradan Insanlara dikka t! Ornegin, kaderlerinin kUcUk ve a§agllJk bir ortarna stirdfigti ve orada ya~lanan kadmlara dikkat! Bunlar gortiniirde uyuklar ~ gUn l§l~;nda da yan-kor gibi dururlar §upht}siz ama her yabane! ayakseslnde her be}tlenmedik durum-

101

da isirmak iCin saldlnrI~r. Kendi kopek kuliibelerinin dl§IDda kalal'). her.§eyd,en ocal1rlar,

*

(Kadll1)

.... 1;.-1· b' ... adir Y.J;l. l':., .1a.-

Gen~ken: Ci~c..n.ill . rr magaraoir. '~~

nmea l'Jlagaratian bir ejder glkar.

*

Dante ile Goethe'llin kadm uzerin dU-

§unceleri. (Birincisi bunu (Ella g"Lla_rd_a ~~

nso ed io in lei») rmsrai ile antanr, tkmcisr

de bunu §oyle ~evirir: (4Ebedi kadm bizi ytik: se'kliklere 'dogru goturUr))) ~ bu, ka1:akterl soyluolan her kadmm munalefetin~ yol aeacaktir. Bu kadln tarn da ebedi erkek hakkmda Dthrle dU:jiinnlektedir ...

*

Yunan erkeg.\nil'l" ROnesans el'keginin usttinltigiinU kabul ederls - ama 'bunu. nedenleri olmakslzln, K;Q§ullan 'olmaksizm elde ede-

11m isteri:z.

*

Ytl:kseK bir akll daima ne dereceye kadar

J02

secnxus DUSOr CELE!!

sonen bjr irkin belirtisi ve ha.Y;ltm oil" yoksullagmasidir?

Elimizde kudret olmathgl' surece ozgurIi.lk tsterte, Fakat e1imiZde kudret olunca tistiinlUk isteriz. Ba§-arl kazanaznazsak (cok acitsek). «adalet» yani e§it bir kudret isteriz,

*

Mutlak tnanc: Deger duygusu aqa~lda, vr yukandaba.~ka baskadrr: a§ag-tda bircok tee tubeier eksiktir;. a~agldan yukanya anlasmazhk gereklidir,

*

Ben Y;1man ahlakin; 0 zamana kadarinmn en yitk:se~ sayiyorum, Onun bedensel ifadeyi en ytikseknoktaya ulastarmasi da bunu Ispatliynr bana. Fakat Yunan ahlikl derken ben filozoflarlnkini de~il de, halkm ger¢k ahlakim .soyiemek istiyomm.

*

Slhhatliler i~in hastalar, en buytik teh1i-

key! yaratlrlar. 'Gucltiler Icin felaJtet. en giic-

SE<;lUvrts DOS"ONCELER

l03

Jillerden degil de, en gUcstizleroen gelir, in ... sanlar i~in. biiyiik tehlikeyi kotuler deg-il, «yrrbCl hayvanlarll degil,- enizlar yaratu.Dogu.§tan sakatlar, gUcsiizler, yorgunlarrur kif en _zayu olanlardir; tnsanin hayatim keminrler, .zehirlerler, yasamaya, Insana, kendimiee olan gU¥enimizi ~k tehlik~li §ekUde sararlar.

*

Yllan: (( iyUikle k6ttililk· Tarttl'nlD on-y.ar~

gilandir II diyordu.

*

Verdigimiz mahkfuniyet kararlar; acaip nesnelerdir l Bu,nla,r sucluyu an tmazlar, ana, ~iles;ektirmezler: Tersine, sueun kendinden de fazla klrletirler.

*

Cezayi goren1 SUCu w1eyen degilc1ir arnk,

Hep «samar ogIanlll drr.

*

Batun sadakalar merhamet yUztinden ve-

I1lseym, dilenciler a~bktan oli.irdu.

•

104

5~lLMlS DOSONCELER

Insanlar daha iyi gormek J~in degH, da.ha iyi parlamsk iC;;in l§lga ko§adar . Ontinde

- -

parlanan nesneyi de tnsan seve seve l~ik diye

~utturur.

*

Bizelen yana olanlar bizim kencli aleyhi-

mizde olusumuzu hie bat191amazlar: Ctinkti onlara gore bu, yalmz sevgilerini reddettigi,. miz anlamina degil,zekalarlDl gilliinff1eSjtirdigimiz anlamina da gelir.

*

Politikaya atnan lcdIginlere genellikle ko-

mik bir tal verllir: Err polittsanm iyi vicdam olmak.

*

sueiutara kar§l sucumua; onlara namussuz muamelesi etmektit.

*

Ama~ «insanbk» degll, tistinsandlr.

*.

Du§tincealanmda bile be,ztrglnlarla araeilar agrr baSliYGr1ar: Edebiya~l, «temstlef»,

10&

(dtinu bugfinekarl§tlran tarihqi, yaban, kozmopolit, doga bilimler1yle fe1sefe araslndaki aracl.lar, ya n-ilahiyatql1ar ...

*

(cHalk'ila «aym du§uncedekiler toplulu-

"gu))nu ayudetmek gerek: BirinciSinin ho§una gitmek iqIn giintimtizde '§arlatan olmak gerekiyor; tkmetstmn hosuna gitmek i~in.se en aZlndan usta olmak isteniyor! Bu YUZYlhn udeha))lan bu aymrm anlayarak her iki alanda da buyUklf1k gostermi§lerdlr: Orne,gin. Victor Hugo ile Richard Wagner'in buyiik ~arlatanhgl; ama bu, ger<;ek bir ustabkla at ... basi ljeraberdir ve sanat konnsunda en tnce ze~klUeti bile ho§nut eder. Bi.iyiikluk noksant da bundan doguyor: Bu ki§iler en k~balar.ln ya da. en incelerin ihtiy~larlnl giderdikleri-

ne gore goru§ degi§tirtyoplar ~

*

Eskiden benlik smiide gakllydt: Bugun dahi sUru, benlikte gizleniyor.

•

Bocekler Insam kQtuliiklerinden de~il1'

106 SEC.lLMIS DO$1'1NCELER

ya§8lIlak lstediklerinden sokarlar: Bizim eie&tinneciler de oyole: Camrmzi yakmak deg~ 'kamrmai isterler.

lnsan Y3.§hhgtnda gen~li~ hatrrler, anma §el1likler1 duzenler: Yakmda insanl1k da buyiik bir heyecan i~inde, gencliginin sevin~leri- gibl sanat» da hatirlayaeak, O!umUn biiyfu;iine biirilnmu§ gibi gorunen bu ~a~daki sal) at, hi~bir zaman boylestne derinden, ooyIesine dii§ti.nsel tarzda kavranmis degildil' muhakkak, ~akmda sanatciya, gtic\iyle guzelJig! eski ~tlartn mutlulugunu yaratan tnuh ... tesern bir kalmtl, gUzel bir yabancl gibi 00- ~llacak. Bize benzeyenlere kolay kolay gostermedigtmlz saygilar gosterilecek ana.

*

i~imizden kencll kendimize yaptigmua 'konusmalarda baskalarimn §8refini pek koru .. muyorsak, balk icinde pek d:ii.ri1st ki§iler de- . giliz demektIr.

*

INSAN

Modern g$n en genel beltrttsi: Insan kendi gozunde ha.ysiyetinden inarulmas dereced kaybetm~tir"

Hayatm usun sure merkezt ve acikh kahramani olmustur. Santa, hayatta hiq degilse kesin olana, bir deger ta§!yana olan yakmhglIU isbata ealisarak - ahUik kurallanmn ana kurallar oldugana Inamp iusan haysiyetini ayakta tutmak tsteyen autun metafizik~i1erin yaptiklan gibi - Tann'yt elden kaciran kimse, bu ytizden ahliika elan tnancma daba tazla sanlir.

*

Sonuctar kar§ls1nda kotkakl*: Modern bir kusur.

*

Aynl zamanda tek ve gok alan, degi§en ve

kalan bir varlik bilsin, duysun, istesin, bunu anhyarruyorum - Du varllk benim i¢n ana olaydrr,

*

19

Dogru, ya§amayl ~seviyotUZ; ona ~nn§ oldugumuzdan degil ama sevn:tege all~l:nl§

oldugumuzdan.

* Bilgjsizligimizinba§ladlgl noktada ve da-

ha ilerisini go;r~rnedigimiz anda biz de soze

karl§UiZ.

Yalnlz rnsan igln dost tla:ima, ug,Uncudill'.

*

Yapttldal1.mlZ hi~bir zaman antasnmaz, sadece ovi.Uur ya da yerilir.

Ne kadar y\.lkselirsek ucmak b11miyenl"· re okadar ku~uk gorUntiriiz.

*

tnsen, bir du§tiDiir gibi d~tincenint duygunun btiyiik ve Ita baran dalgasl iginde yasarsa ve geceleyin du§leri dahl bu kabaTHjl Izterse, hayattan durgunluk ve stikUn bekler- - ba,§kalarl ise tellsine kendilerlni du§i1nceye verdiler ml ys§amaktan yorulu:t:; dmlenmek

tsterler.

lJl

SE<;1LMi$ nuSONC'ELER

Tutkuln Insanlar baskalanmn ne du§i1nduklerini az dii§Unuder: Durumlari onlart . hiC;Ugin iizeril)e yllkselth·.

*

HiI' inaner sui adettir diye kabullenmege namussuzluk korkakhk} tembeillk dentr. ~u halde namusauzluk, k<>rkakllk, tembelllk anHlkln 6nsePi olsalar gerek.

*

trztieii .~y! Rep 0 eski hikaye! Insan evini yaprp bitirdi mi bir de bakar ki, ba§,mma:-dan once bUmcsi geresen bir §eyi ogrenmi~. Ezeli ve aeikl; tlqok gec)~tir bu: Her 'biti§teki hUztindUr!

*

Her erdemde budala1I1t elillmi, her budalahkta erdem egllimi vardir. }tusya'da '((evliY4l -gibi aptal» derler. Hayat, sJ.k~a.P vakit kalmlyacak kadar, gayet lusa degn ~ldir? Hie; degIlse insan cermetteki eOOdi mntluluga inanmah ki ...

*

112 SE(;lLM1~ D1JSU ;reELER

KenliikleFin,et pM~alarmln, b'aglfsaklarln ve damar sisteminin deri Ile kaph oiusu nasil inSanln gorunii§iinii ~kilir hale getiriyorsa. tlpkJ. onun gibi ruhun heyecanlanyla tutkU'lart da hi~Ukle Jtapl1dIJ:'": FfigUk, ruhun. deri-

sidir.

*

Bilse de bi1D1ese de, tstese de isteroese de

henkes dunyanln tiitnU_ varllgln tfimti i~in

1>ayma d~eni yapar.

*

Dii.§manlar arasma atIlmak bir korkakllk

i~areti olabiUr.

A~rkanl1 olanla-r ancas taassup sayesin-de cqpbilirler.

*

Bir insanm yiiksekligini gOnnek istemiyen kiIri$e, kendinden a§8il ve i.istiinkorii alan be~eye dana dikkatle bakar - Bu bakl§la da

.kendini ele verir.

*

SEC MiS fi-O.~ONCELER

113 insan ki1~fimsedigi katlar uaun zaman nefret edemez-; an.eak e§it ya da iistiin olandan nefret edilir.

*

Sevgi, seven Insanm ytiee ve gizli meziyetlet1ni - on~ nidir ve istisnai OlaDI - yii~ye ~ka~Ir. Seven msan kendlnde kural, haIlne ge1mi§ nesneler iizerinde baskalarrm koIayea aldatabllir

*

. Birisi. ~o·y~e ... w. 'yorill: «au iki ins8l ha., k-) krnda denn dU.~Unmedim: Bu da onlara, ·1

se -' . .. t . Q an

vgmu gGS em. II

*

Kadtru kadmm i~inde hi.trluge kavustur-

mah! -

*

. Kadlmn nasil bir nimet oldugunu bUtiin

derinli~i ile hl&set leit geJiektir. 0

*

F. R

114

shCiLMlS DO~ONCELER

Ger~k erkek iki §ey ister: Teblike ile kumar. On un i«;in de en tehlikeli kumar alan

kadmi tster.

*

Erkegin mutlulugu: istiyoruID, der. Ka-

dmin mutlulugu tse: istiyor der.

*

Bilim, biittin gercek kadmlardaki utanc; duygusunun dikine gitmektecllr: KadJ.nlann derilerinin atnna bakar gibi bir ~ey - daha da kotii hattal - eteklerinin attma bakmak is .. ter gibi bir sey,

Kadlnlar: I(Erkek gibi aptal» derler. Er-

kekler de: uKadln gibi korkak» derler. Kadmlarm aptalhgr, kadrnea olmiyan bir §eydir.

*

Aptal aptal kan-ter iC;inde, hayvan gibi

daga nrmsmyortar: Yo Ida ~ok guzel manzaralar oldugunu onlara soylemeyt unutmus-

lar.

1f

Bir daga birka~ aatlik tnrmams bir ser-

~ '<;lLMfS DU~ONCELEH.

115

seriyl de bir evliyayi da ~agl- yukan birbirine benzetir. Yorgunluk, e~itlige ve kardeslige giden en kisa yoldur - sonunda da uyku, hfultigu sunar insana.

*

Caka olsun drye bomba gibi pathyan ve

yanlarmda hep sagIT alma tehlikesi - hatta daha Iazlasi - gecmlen insanlari sevmem.

*

Kendinin derin oldugunu bilen kimse aydmhga yonelir: kalabahga derin gorunmek isteyen kimse ise -karanl1ga yonelir, KalabaIIk, dibini gormedigi herseyi derin samr ~iinku: Oyle korkaktir ve suya da oyI€! istemiyerek atihr ki!

*

Siz kendinisi insan sarran diye yutturmak istiyorsunuz ama biz, yutmayizt - BenJiginizde tatihi yasadrruz rm? EUyUk sarsmtilar, de pre mler, uzak ve uzun kederler sirn-

I ~

sek gibi ani sevlncler gecirdiniz mi?

Btiyuk delilerle deli oldunuz mu? Ya kur;uk delilerle? iyi insanlarm deliligini hastaIigiru tasidmtz IDI gercekten?

116 SECiIMtS DUSU GELE

Ayrica en kotli insanlann da kotUltigiinu ve 0 bir ~e§it mutlulugunu taqidinis mi? Eve diyorsarnz ahlaktan sozedln bana, hayir d.iyarsaruz etmeyin.

*

Ger~ek'ten yUz ~virip sozd derinliklerden hoslanan kimseler gercegtn cirkin oldugu kamsindadirlar: En ~irkin gercegi bilrnerun bile giizel oldugunu anhyamazlar. Sik sik ve derin dew ogl'enmege c;all§an kimse 50- nunda - bulunmasi kendisine daima rnutluInk veren - 0 btiytik ger~egi htc de 9irkin bulmaz artrk, GU.zeUik kendinde olan bir nesne var midir? Qgrenme~ ~l1~n kimsenin mut-

- lulugu dunyamn gtizelligini arttmr, herseyi daha gunesll halesokar. Bilgi, giizellitini nesnelerin yalruz eevrestne d~l 0 nesnelerin i<;ine de koyar. tnsanl1gm da buna tamk olmasim dileyelim.

*

insanln aneak kabul etmedigi §eyi ovmesi - tutalim ki bOyle istiyoruz - hem ince, hem soylu bir nefse haIdmiyettir: Yoksa insan kendini over ki bu da zevke aykmdir. Bu

..

ll7 n fs .. baki.mi~et siai anlaYl§Slzhkla kar§1la§tln~ §upheslz. Insamn bu zevk ve ahlik liiksun ~ kendine .. ,una bilmesi i in bUdala aydmlar

-ai aSl?da degil anla-§mazhk:larla l anllslann k~ndl ayn"tllal'iyle hilA evindirebildiklert klnlSeler al'2S1nda yasamasi gerektir. Yoksa p hah ~ oturur bu! «Beni 6vuyor, dem k h~k veriyor bana! II Bu esekce rnannk, biz d~lnyadan . l<;ekmiljlerin hayatlnuZln yan S III 1 b ... rba eder, esekler] cevremize ve dostlugumuza okar ~iink··

y u.

*

Qogu zaman suehmun i§ledigi sucun capinda olmadl~ goriili.ir: SUf'U kU(>ill' t··

·ft· 00. 'I' Y ur, ana

1 Ira er,

*

Derln dti~iinen kimse nasi! davrarur.sa

davransln ya da yargtlaSln daima hakslZ 01- dugunu bilir.

..

Barlq zamarnnda sava§gl kendine eatar.

*

insan, ge~imini bir du§manla savasarak

SE;GtLMl$ DO~ONCELER

HS

11.9

Insarr biittin bir y1l sustu mu gevezeligi unutur ama, konU§mayt egrenir. Pythagora:s~J.lar, zamanlannm ell iyi de vIet adarnlarrydr,

*

(lg'renip ()l~mek lstedigin nesneden hi~ 01-

mazsa btrzaman i~in .uzakla§. Ancak sehtrden aynld'1~n ,Zama,ndlF 10 evlerin tizerlerin. de yukselen yiice kulelert gore bll trsln.

'*

lnsan benli~i buldu mu, zarnan zaman

bunu yitirmeyi, sonra yins bulmayi bilmelL BiT dUfuntir olrnak §artiyle, tabu.

Ozellikle bit dti§untir ~in, hep aym ki§i" ye bagll elmak ~:rarb<hr.

*

i§itilen ya da okunan her yeni dtistil1C~ -

cok d~tinen kimsey~ bit zlncir b~~iimnd~ goruniir.

sa~hyol'sa' bu dti§ma111nOlmemesi omm m .. nfaati Icabidir.

*

Hakkirnrsda bildikleritnis, bellegunizde

sakladiklartmrs nltltlulugumuz bakrmmdan samldrgi kad~x kesin degildir. Giiniin birinde ba~kalanxun hakkl,nuzda bildllderi (ya da oildikletini santi'lklan!) seyler userimlze yool'" ltverir, 0 zaman asil onemt olanm bunlar 01-

dugunu kabul ederiz. Insan koti:iye ~tka:n adini degil de, vicdanmm koti1ltigUnii daha koJay tasfiye eder.

*

Evreni derinligine gozleyen kimse msanlarm iistUnk6rilltigunUll ne denli akilhea 01- dugunu anlar. Insarilara gel-gee hava! ve ilti~ yUzlii olmayi ogreten, korunma ic;giidi.ileridir. $urada burada filozoflarda ve sanatcilarda «katrksrz sekilue tutkulu ve asm bir tapims gorUltir: Kimsenm ~pbesi olmasin ki. yuzeydeki bu tapimsa muhtac alan kimse fi1an ya da falan zamanda bu yiizeyin altma felaketli oir ini~ yapm~tlt.

*

. BU!Uk egttirnci de tabiat gibidir: E""ngel

len ytgmak zol'UndadIF: Sonrada.n bunlan asrnak tern.

*

120

SH;tLMi$ OUSONCEL£R

En kUgtik olaylarm bile uzerimizde n8.S11 iz biraktrklan btl ini nee , bunlarm 9izcligi yoldan aynlmak gerektir, Ve msan bu kUgtis. olaylardan kurbulamaz. Dft§iinen adamm, yasamak istedigi Rer nesne ilaeriooe nemen hemen dogru bit fildr sahibi olmasi gerekir.

*

insan butun nesnelerl bildigi zamandir

ki kendini de btleeektlr. Nesneler sadece onun kendi smirlarrdir gUnkii.

*

Isterlm ki ilkil1, kendine saygi gesterilmekle i§e baslansm: Gerisi geltr artak. Baylelikle insan ba~kalan i~il1 ya§amaz olur artik: Onlarin eo as bagl§Jadlldan da. budurr uNef i~te bir adam ki kendine saygisi var, ha?»

Kendine saygt gostermek, kendine sevgi beslemekten apayn bir §eydir; cinsel a§ktaki o kat' kadercilikten daha adi ~ey yoktur arona Ben denen ve 1killkte sevilen nesneyi ki\~semekten daha adi §By yoktur: A§kta kaderciliktir bu ..

*

SE<;LLMts nuSONCELER

121

Biiytik adamlar anlasilmaz: Bunlar butun suclanm ba~larlar da bir zaatlarmi bagl~layamazlar. Ne ~ok ins an ieda. ederler! Ne Wrlti bir l;oUe gevrilini§tir 3u dehal

*

Bilgi'nin velllerl olamassamz sava§.~lla.rl

01'\.111 bartl

*

Her biiytik adamm ge~mi§i kapsayan bir gucu val' r: Butun tarfh anun ici-n yenide-n teraziye vurulur ve ge~rni§in binlerce sirn, saklandiklan. yerlerden cikarlar .. ve onun gi.i-

Th. e .. = gh·erJ."er, ?el~:.kte tarihin ne ,.olaea.&t bilinemez: ~egml~ ozu bakmnndan ogtenil-

mis degi,ldir belki! Ge9Ini~i kapsiyan dahe c;oook guee ihtiyaci var on un!

*

BiI btiyti.k adami tutanlar onu &vlnek

Icin kendilerini kcr etrnege all§lktllaT.

*

. Bir l1lkticu islah olmaz: Onu g.Ok.ten asa-

gl atsalar ~ bu serer de cehennemi tiJ.kti edlnir.

*

l22

SE<;ILMJ:;; DU$ONCELEI.:t

Biitiio ulkiieiiler hizmet ettikleri .,eyin dunyanm en iyi nesneai oltiugunu hayal ederler. GeU§ip serpiImek iCin iiIkiilerinin, insanlarm btitiin otelti giri§imlerinde kullandtklaII aym pis kokan gtibreye muhtac olduguna tnanmak lstemesler.

*

FHozof icm en sarp iilkiiyu hazu:lamam .gerek. Bilginin bnnun il§i!i yoktur. Bilgi t11- kesinde bilgin, btr stirn hayvarudir, Ona If yap II dendigi, ondan once baakalari da yapnklan i¢n arastirma yapar.

*

BUgin kendini tarumaktan kacimr: kendi k6klerini topraga gomiilii tutar.

*

Enni§ ki§i: 0, oldugu ~ey de~ildir de ona 'tarihsel degertni veren ermemls kismin goztinde ne anlama geliyorsa odur.

*

Cileci, erdemi zorunluluk haline getirtr. *

SEQtLM1$ DOSONCE-l£R

123

Din §e.hirinin Qomezi ondan gok aCI Ceker.

*

Qileci illkii bir yana brrakilrrsa insanm

(hayvan - tnsan'm) 0 zamana dek hi~bir anIaau olmarmstir. Bu olumlu dimyada, varligl amacsisdi, (I Insan da ne i~in? 11 cevapslZ . bir soruydu. «Insana dogru topraga ~O~·U1) iradesi yoktu. Her btiytik Insan kadertnin ardmda nakarat gibi, gittikc;e ~yiiyen bjr ((OO§Una!)) sozU duyuluyordu. Qileci illkiiniin asit anlami sudur i§te: Eksik olan bir §cy vardi, kocaman bir ba.§luk Insam cevrelemtsti.

*

Buyiikltik l'ann'da bulunamazsa hicbir yerde bulunamaz: Onu ya inkar etmek, ya yaratmak gerektir.

*

Tanrl'nm oliimiinu) nefsimiz iizerinde boyuna ka~nchguruz bUytik bir feragat ~~ =: haline gettnnezse:k bu kaYlbl pahah 0denz,

*

{

24 SEC1 LMI$ nO$ONCELER

Kutsalhktan yana zengin insan kotiiler arasmda rahat eder: Her in.kar yoksulluktur.

*

yarmIha gerilen Isa'ya kar:§l sarap tanriSl Dlonysos: ~eli§lne burada: ildUrillmelerinde hrcbir tark yok am a, anlami ayn: ikinci durumda hayatm ~endisi, onun sensus bereketiiJigi, sbedt di)nii§ti, aci ~ekmeyi, yllulma.-yl yokolrna uadeeint gosterir, Birinci durumda ise Isa'nm ~ektigi aci ve onun mas umlu gu .. hayat aleyhinde tamkhk eder VB onun mahkfimiyeth"\e sebep olur. Anla§11aca,gl iizere mesele .acmm anlammdadir: Bir Hrristayanca anlam, bir de trajik anlam, Birincisi kU tsalltg-a; ikincisi is btiylik bir aciyi hakh gostermek icin oldukca kutsal sayilacak bir varliga yol acar.

Trajik insan ise, btl 51timlU dtmyadakt en mutlu kaderi daht inkar eder: Aci7.dir yoksuldur, hayatta:n btl tUn bieirnler! altmda aei duyacak kadar bi98Iedir.

9armlhtaki Tanrl, hayat uzerinde agrr basan bir lanetlemedtr; bundan kurtulunmaS1 gerektigmI gosteren bir isaretttt.

Paramparea dogranan Dionysos ise bir

SEc;tLM1$ nUsONGE1.ER 125

hayat umududur: Ebed.1Yen yeniden dogar, keudiainin yokolusundan tekrar dogal' 0.'

*

Euttin yeteneklerini geli§tir. Bu It anar~iyi geUstir I (11») anlammadrr.

*

Aktor1 ifade ettigi duyguyu htssetmez.

Hissetse mahvoldugu, gUndtir.

*

Yazar a~Zllu kapamalidir ki eseri kendininkini aesm,

*

YalnlZ ellmle yazmiyorum:

Ayaglm da yazar olmak istiyor. Saglam. ozgttr ve yigit,

Bazen tarlalarda ytiriiyor, bazen kagrtta.

*

Birdenbire anlatilamaz bir incehk ve anIikla bir nesne g-6runtir sesini duyurur, heyecan yarn trr, benliginizin ta derinligtne dek

126 sECiL~Il$ DU$UNCELER

sarsar sizl = Dlnlersmiz, aramassima art~. Baglnl sormadan uzumum; 1mbullenirsiniz. Bir dU_§Unce §:illl§ek gibi 9akar, bir zorunluluk gtbi kabul ettirir kenQini, ifadesinin hi~iminden yana higbir ku5ku birakmaz sizde: Tutaeak ba§ka hi~bj.r yolum olmadi,

*

Bft tun sairlere "gtilerim! Inssn hi~ bit duste g,o:ri..ilrtlLyen birgelecekte ya"§u ve «butun el biselerden utanc duyan» tannlarla rakseder de hala §aIT gSQinirse.Rylp olmaz mi?

Bir engel yarataci gtieii durdurdu DlU, sonunda sanki bir it.; cahsmamn iiriinti olmivan bir ilhamsozkQnusuymu§. glbi,ani bir flsktrma olur. Bu ise bir mucizeye benzer ... Sennaye boyuna birikmi§tir, birdenbiregokten di.i~n'l'ii§ degildir". Bu tftrltl ilhamlar ornegin iyiUk alanmda, erdem alanmda, ahHlkslZ- 11k alamnda da vardrr zaten.

*

Sanat~lYl meydana getiren, olaganustu hallerdir, marazi olaylarla derinden Ui§igi clan btittin haller; o-yle ki, hasta olmaksizm sana t~l olmak mtimkiin go riinmez,

SEctLMi~ ,ou-:lQNCELER j_2T

Sanateida ki~itigi yaratan ve de~§ik derecelerle insan ld§iUginm birer parcasi elan fizyolojik haller sunlardn':

1) Saf;ho_§luk, eoskun bir kudret duygusu, nesnelert bUtUnlti.giimiiziin ve yetkinligimizin bir yanslsi haline sokan i~ zorunluluk

2) Bam duyulann asm kes1Q.n1ili; ki bu, sanatciya apayn bir §ifreli dili anlamak ve yarat\mak imkamm verir: yine bu <111, bazr smtr hastahklarina bagll goriintir; 0 bUyiik hareketlillg-e de imkin verir lti bundan cia meramim anla tm.ak 19in giicl'ii bir arzu, baza i~aretIer verebileeek herseyden sezetme iradesi, l§aretler ve hareketlerle kendi benliginden kurtulma fhtiyaci, yiiz Qe§it kelim araciyla kendlnden bahsetme imkaru ve bir patlarna bali dog-ar. !Ikin bu hali blrbaSkl ve 1<; gerginligm a~lrlllgIndan (her ~e§it kas gal~maIari ve hertu.:ulii hareketlerle) bii- kttrlulma ihtiyaci: sonra bu hareketlerin (tmgeter, dii&unceler, arzular gibi) i~ olaylar yaratma:k iein iraded1§l bir koordinasyonu: ve nlhayet icten gelen gUclii uyarmalarin iti§i altmda biitiin kas sisteminm bir c;e§it otemattzmr olarak gormek gerektir, Diizenleyici aygrtin kendist durmu§ g61iindUgtinden. bu tepk1yi on1~ek im-

126

SEc;tLMi~ DU$ONCELER

kanslZdlr~ Duyum, dU§Ul1.ce heyecan gibi her iQ hareketin yamsira damarlann durumunda, dolayisiyle renkte, beden slcakl1[Inda salgiIarda de~~lilker olur. Mtizigin telkin gucu v ardir , II zihni telktn».

3) Taklit ihtiyacl. A§l~n bir duyarllk Slrasmda bell! bir <Qrnek, Bula§ma yoluyla gegeT, bunun belirtilerine bakilarak bir hal seziUp gozon.frne getiriltr, Igten nskrran bir i111- ge kollarm, bacaklarm kimildamastna yeter; iradenin az .. cok ge'V§edigi gorliltir (Schopenhauer). Dt§ nesnelere kar~l bir 9e§it sa!l:rhk1 korlti~ vardir: kabul edUir uyarmalann alam simrhdrr muhakkak.

SanatglYl yabancidan (sanas karsismda duygu.lanan kimssdenl) bu ayirdeder. Oercekten, ysbanci, .bir duyumu ahrken en yilksek uyanm rioktasma eri§ir; sanatci ise buna yetenekte ulasir, oyle ki, bu iki da vrams arasmdaki kax§ltllk yalniz dogal deg1ldir,arzulanir bir §eydir de, Optik terstnedtr: Sana t~ldan. dinleyicinin (ya da elestiriclntn) optigine ahsmasini Istemek, onun kendisini ve yara taci gUciinti mYIfla tmasinr istelnek olur ... Burada da tlpJn cinsiyetlerin ay.rul!l gibi bir hal sOzkonusudur: Eser veren sana t~dan ka-

SE<;iLMts D cr~(rNCELEH

1:29

din olmasi ve duygulu olmasi istenmemeh dir . Bizim estetigimiz 0 zamana dek bir kadm estetigl olmustur: Yalruzsanata kar§l duygti1u olanlar «gtizel» hakkmdaki deneylerml agl~'" Iarrnslardir gUnkli. Sanat~I bugune dek felsetede yoktur., .Bu ise gerekli bir bosluktur, ~tinkti kendini anlamaga ba§hyan sanatg-l gti.cunu tuketebilit; a arkaya bakmamah: higbir ~eye bakmamali, eser vermelrdir, Bir sanatci iCin elestdrme yapamamak bir .§ereftir, yaksa' Q ne sanatci olur ne elestirmect, sadece «modamn olur,

*

Seni ovdukleri surece kendi yohmda git-

tigini sanma sakm: Ba~kaslIlln yolundan gidiyorsun.

*

Kendi l§lglID ieinde yasryorurn: Benligimden f1§.klranalevleri i~iyoru:m ..

*

Hayatmizin ufkunda dag' ve orman ~iz~ gileri gibi saglam,sakin 9-i~ilelt yoksa en ozden iradeuiz bile sarsihr dagilir; bir §ehirli-

·F. 9

130

E01LM1$ DlJ$UN€ELER

.ntnki glbl arzularla dolar: Boyle bir kimsenin hi~bir mutlulugu yoktur artak, hi~bir mutluluk da veremez.

*

Beilrli bit dereeeye dek akll htirlugU1le

ulasan ~imse yery:tiziinde, kendini _ bir y01- eu - gib-i hissetmez, ~yle bir amae yoktur ~~tinkU. F~kat Q dunyada btitlin olup bitenlerj gormek, ounun iC1n de gozIerini ac;1k tutmak ister, Onun i~in gonltini1 fazlaea kuvvetIi baglamamahdll' benligtnde, gezip dolasan bit §ey, degi§iklikten ve ge~icilikten hoslanan bir ~ey bulunmahdir.

*

Valliere gore ytiksek yerler, czellikle ki-

~ln samldigmdan daha sicaktir. Ell dii§tiniir bunun simge yoluyla ne anlama geldigtni bilir.

*

Deri 11. Insanlar da derin kuyular gibidir:

lc;lerine dti§en nesne, diM uzun zamanda vartr.Beklemekten yana otedenberi sabirsiz dav ranan seyircller bu Insanlan duygusuz ve hasm - ~ogu zaman da cansikrcr - bulurlar.

*

SEe;tLM lS DUSONCELER

WI

t§te bil1 kaaraman ki rneyveler olugun la§maz agae; silkelemekten ba$ka ~ey yapmaml§tlr_ «ok mu az goruniryor bu size? ilkil on un sflkeledig! agaca bakm oylesye,

*

Herkesih olabilen nesnenin her zaman ietn clegeri azdir. BU e~kiden de, bugtm d hep nasil idiyse sonunda cia bOyle Orm~Sl gerek:Bi.iytik nesneler bilytiK lnsatrlar i~jl1_, ucurumlar deri n insanlar Icin, sevgilerle Urpertiler ince insanlar rein - 'kisaca st nadir kisllel'

1lr ~,. a

l~\ndir.

*

Kahramanl1k kendinl ba§_ka,l_a:tlyle yarl§'''

Ina nalinde htssetmekstsln ya da baskalarmdan 0l1.Ce 'biiyiik i§ler yapmakt c- "n i barettir _ Kahl~aman ki§j nereye gtderse gitstn issizh,g'l da, asilmaz ve kutsal 'srrurlart da yanmda gotUrirr.

*

Bagnnslz olamak kiiCfik bir aZ.Jnl1gllI i§i-

dtr: Giicltilerin de imtdyazadtr. Hakh dahl 01- dugu halde fakat zorlanmadan b 1 hniunsIzhgl deneyen kirnse muhakkak ki ynlruz gtic-

/

1,32

SEC;lLMl$ DU$ONCELER

Itt oldugunu degil atakhk derecesine varan bit' atuganlIga sahip oldugunu da gosterir. Bir Iftbirente girer hayatm birlikte getirdigj tehlikeleri binle carparak bliytiltti.r. BunIar arasmda en kii9tigti, kendini herkesin seyredeeegt hale sokmak degD.dil'. Yine buntar arasmda en ktigugu, aJn.laksa.l bilincin tetnde gizlenmis bir canavarm sebep oldugu 0 yamlmalar,' 0 aeilar da degildlr muhakkak. Bayle bir kim.senin 61diiglinu Iarzedtnt Btl, insanlarm 0 kadar anliyamryacagi bit' §ey olacaktir ki, ona aeimayacaklar, bu olayr }lis dahi etrniyeceklerdir hatta. - Bu adam da gexi gelemez artik, Insanlarm acima duygusuna dog-ru geri gel em es,

*

Soylu Insan bit degel~l'er yaraticistdir.

*

Soylulugun alametleri: odevlerini, herkesin odevlsn olacak §ekilde algaltma"Yl hlgbi1' zaman dusunmemek: kendi DZ sorumlulugundan vazgecmege kalk1§lna mak: onu ba~k.aS1Yle T;>ayla~maga kalkismamak; imtiyazlazmi ~Iie

33

bunlar yUrutmeyi de odevlel:i arasinda say- 11lSk.

*

Buyuk i~ler ba§arlllak isteyen kimse, 1<:3.£'-

~11a§tlgI her insam ya arac, ya gecisme scbebi, ya engel ya da ge~ici ouru§ sayar. Onun soydaslanna karst asilce iyllik, ancak 0 la'Wlk oldugu yuksektige eri§ip hfikum siil'mege oas.la-OlgI zaman mumktin hale girer. Sablrsrzl k, soma komedya oynamaga mahktun oldng'lol\nu bilmek (savas dahi, bir arnac gizleyen her arsc gibi, b~r komedyadir ~Unkil) onun biittm ili§kileriDi bozar: Bu adam yatnlzllg1. hern de bunun en zehlrlisinl tadar.

.*

AsH bir soyun btiyiik faydasi yoksuUng;a daha kolay katlanma Irnkamm vermesin .. dedir.

*

So rlu ki~i kimdir? Bugu.n btzim igin «snyluluk» sO.ziinUn anlarm nedir? Ayaktakirmmn htikiinl surlnege' ba,§ladIgl bu sikmtrli ve kapah gok, her§eyi donuk ve kUT§.UU gibi

I

SE<;iUvliS nU50NCELER

l34 r-

yapan bu golt al tinda soylu adam kendjni nasil belli eder nesinden anlastlir? Bu soylulugu beltrten, eylemler degudir: Eylemler her zaman belirsizdtr, her zaman anlasilrnaz niteliktedir. SoylLltug;u belirten, «eserler» de dei{ildir: BugUn sanatcilarla bilginler aras ndu epey eok sayrda ki§iler vardir ki bunlar, so) In olam bulmak bakimmdan besledikleri derin arzuyu eserleriyle aeiklarlar. - AIDa i§~ te tam busoyluluk da asll bir ruhun ih'tiyacIarindan bambaskadtr. - Asunda bu, bir soylulUk noksammn tehlikeli tsarett, gevezecc ifadesidil!. Eski bir dinsel fonni.ilii yeni ve daha derin anlamda kullanarak dtyelnn ki burada mertebeyi tayin eden cnun ne olduguna karar varen eserler degH. inanctrr: Bu,

oylu bir ruhun kendine a.z - cok besledigJ temel gilvendir, aranmrsan, bulunmiyan, fakat yokolmasma da rnuhakkak 10 ilukan olmiyan bir nesnedir; - Soylu bit ruhun kendme sayglSJ vardir.

*

Trpk; degerli bir tas gibi ya,ra§ yavas

ssrtlesmeli ve nibayet, sonsuzlugurr eevfrrct ugruna sakinlik iginde dtnlenmeri.

*

135

Biz ki bigbir zaman yurda sahip olmadlk, yapa.cak ba§ka §eyimtz yok: Ya fatth olmali-

YIz, ya k3.§if,

Torunlar:umza sahtp olmadlgUDlz bir nesne, bir yurt blra~ belkL

*

Ey karde§lerim, soylulugunuz geliye de-

'~il, dl§anya do~rn bakmali! Bli tUn yxtr.tlardan kovulacaksllliZ siz!

CocuklatlnlZ1U ulk¢sini seveceksiniz: Eu

sevgl sizin .yeni seylulugunuz olsun - En U,Z8:K. denizdeki lte§fedi1memiJ§ iUke I Yelkeruenruz

onu arasin yine de arasml

Cocuklanruz indinde babalanrutm ogul-

Ian olmayi ba~l§latroanlz gerek: Butun g~rnisten slylrln kendini2:i r

*

Odysseus, Nausikaa'dan nasil aynldlysa

hayatban da oyle aynlmak gerek - Ona 8§lk olup vUIulmaktansa ODU takdis ederek,

*

Allnan.-ya'da biiyiicek adam In eksigi, iyt

bir yeti§im araeidzr ki bu. daha bUyUk adam-

136

SEC1LMt$ DU~ONCEL.E-a

lann giUu§utitir. Ahnanya,'da b'u aaarnlar gulmezler.

*

(/" _ Giin un.. birinde §im§6. gi ate§liyeceJ,t kirnse uzun saman.. bulu t olma Iidrr.

*

.. .~en1 ey Si.irgtin, sen kt kendiligind:en sur-

gunu . boyladm tnsanlar ve tnsamarm mer .. hameti arasinda oturamaz mrsimzv

*

U eurumlan sevenin kanadlal'l clmah.

*

. . insall1n da, hayvamn da ustunde yttkseIiyorum .. ve konu§uyorum. Kilnse konusmuyor benimle.

*

Deg'!§ebilen kinlse benim soyumdandnancak,

*

Sevi§mek isteyince ilkin birbilinden net-

ret etmeli degil mi? .. Benin labirentlniln ben.

*

SECILMrS nOSON.CELER

137

..

EmpedokleskatklslZ bit iztarap adamidir. Kendini Etna yanardagmm icine atl§l,. bilme isteginin iti§iyle olmusturt Banatr istiyord U 0 yalulz bilgiyi bulabildi. Faust 'Ian, ortaya cikaran, bilgidir.

*

Nasil olnr da sonsuzlugu ve halkalarm, nikah halkasrrn, Donu~ halkasmi ean-; gorttilden istemem?

Kendis.inden cocuk sahibi olmayi arzulayacagrm bir .kadina hig rastlamadim hentiz, sevdigill1 bu kadm olsun 0, seviyorum seni. ctinku, ey sonsuzlukl QilNKtT SENi snvtYORUM EY SONSUZLUt{:1

*

Boyleyin kardaslerim arslamn i)'apamaylp da cocugun yapa bileeegt nesne nedir? YlItlC1 arslan nir;;inyeniden ~ocuk olmak zorundadir? BiT masumluktur cocuk ve nmrtmaau. yeni bir ba!jlanglg, bir oyun, kendiligrnden donen bir c;ark, bir ilk klIDlldaYl§, kut ... sal bir Evet'tiT.

*

G6z1el~e sahip olmak 'icin ir;giidtilelimizle

38

SEctLMtf;) nUSUNCELER

eylemlertmizi sert blr §eldlde yasamahyiz ; 'kendnntzi ge~ici olarak yasantiya birakmahylZj sonra bakl§lartmlZl ge iCi olarak onun

ustune dikmeUyiz. .

. *

~er ins an beahgtnde entellektirel yuks'.eklig'in ve ahlaksal temi2ligin ~ifte ozlemini tasir. Her dti~uncede acilmak egililnjnde alan

Jki kanat vardir: Delia ile kutsalhk. '

Hatif ve temiz hava, ,gok yakm tehlike se\rincli bir hatnlikle dolu bir dtisunce - is te birbirine ~ok uygun nesneler.

Ulkusiine ulasan ld§l onu geeer. Biliyorum nerden ge1digimi.

Alev gibi doymamis bit halde Yanlyorum, yiyorum kendimi. Degdigim nesne l§lk.

Blraktlglm ise komfir oluyor: ~uphe yak buna: Bit' alevim ben!

*

Senin yitirdigibi yitiren hlebtr yerde dur-

-maz artik,

*

SECILMl~ DO~-ONCELER.

139

Arasira cia olsa yetkin, kusursuZ mutlu, gliclu,oviin~ltt hir krmaeye bak1nak sevincini verin bana: Oyle bit ldmse lti, insanm tarnarolaYlclsl ve kurta:l'lClSl olsun, sevgisi ugl'unqa msana clan inanel rouhafaza ettirebi-

lecek bit kirnse.

*

Bit' lmna€ giintiniin enaZlndan -U9te birini tutkuiUZ. insanSlZ kitapslZ geci·rmezse na-

s11 dli~i:inlll" olabiiir?

*

Alt1rt clan her nssne pa1'1amaz.

mak, en sovlu madene ozgiiduT.

*'

tsilda-

"

Evet benlrn iradem, sende blitun lnez:arlarm Ylk1clSlnl ,goruYol:urn,. ve seUiml1yorum seni I Mezarlat ne-rdeyse, diTilisler de yalnlZ

ordadir.

*

Gelecegm l§lglUl gUn tin btrind:e ya.kacak.

olan ktmse, npki aglr bir nrtma bulutu gibi 1..1ZUn zsrnan dagm yamaClna aSll1 kahnah I

*

140 SE<;tUvl1~ DU$ONCELER

Sonsuzluk eevremd kiikriiyor I zamanla mekan ta uzaklara dek Ujll€byor - haydi c&saret yash gontil l

*

lnsanda en g_ok geIi§mi§ olan, onun kudret Iradesidlr > bir Avrupah iki bin yilhk yalanci Hristiyanllga, kendine dahi yalan soyliyen Hristiyanllga aldanmamah.

*

18. ytizylh .gerrde, birakmak 191n iki buyi.tk tesebbus yaprlmisnr: inSal'll, asked, kudret ugrunda savasr uyandiran ve Avrupa'yi politik bir birlik olarak dusunen Napoleon. Insanhgin eri§tigi herseyin mirascisi bir Av .. rupa tasavvur eden Goethe.

Bu yuzylhn Alman killtfuii ku§ku uyandiryor. Mftzikte ozgiirlti1t ve birlik dolu 0 un .. sur eksik,

*

(\Kahraman sevineli», 0 zamana dek bu tragedyacilann goziinden ka~tJ.

DOSUNCE

•

ItBilgi teorisisnden toaret kalan felsei:e,. gercekte 0 gagm ~kingen bir doktrtmnden, bir itjdal dokttininden ba§ka bir §ey degildil'artlk: Kaplnm 6§iginde <luran ve igeriye girme hakkrru kendinden esirgeyen bir felsefoe - en son kertesine inmi§, blr sun, bit canGeki!jme haline, acmacak bale gelmi§ bit telsefedir bu. ~u hal de, nasrl olur da boyle brr ielsefe ... htikilm surebilir!

*

Deha ile, yani doguran, yaratan (bu iki

terim en gems anlamlannda ahnmak §sttiyie) bir varlikla kryaslaninca ortahalli bilginde bilim adammda , daima evde Jmlmllj bir kiz hali vardir: Bu kiz gibi 0 da insanm en deg~rli ihi fon.ksiyonundan hiQbir §ey anlamaz \!unk;ti . Bilgine de, evde ltalml§ kiza da saygi gasteriUr ~pbesiz. .. ama zararlanru karsilamak icin.

*

:Belli be§ alb tane akilh aclain fi2Jgin,

diinyamn bir izahl degil de bir yorumlanma-

1.44

SEC:iLML~ nOSUNCELER

S1t bir dtizene sokulmasi demek oldugunu anlaml§ bulunuyorlar (Miisaadenizle bisim filrrimtzdir bu). Fakat fizik, duyulara olan manca dayandlrp tH{!tide, degeri dana, da artar ve c;ok uzun zaman da daha degerll sayilacakttl'. Bu arada, bit izah da telakki edilecektir. GOzlerle parmaklar Iizikten yanadir, gozle ve elle yakalanabilir o. Bu ise gereekten a§agl ~ Ilk zevklere sahip olancagunrsi biiytiler, kandmr, inandmr.

*

Hatta bu yeni tutku olmasa bile - 6gret-

me tutkusu, demek istiyorum - bilim ilerliyecestt: 0 zamana dek bu tutku olmadan da bilim pekala geli§ti. Og-retmenin bir aractan fazla §eY olmak Istemest, tarihte yeni bit durumdur.

*

Sevgiyle hm~ kClt degIUerdirama, t~l·

diklari ates yiiztinden kaT hale gelirler.

*

Se"vgi yfiztinden yapilan .§ey her zaman ~ iyilikle kottilugtin otesinde ,yaplllr.

*

:SECiLMlS D.Cf!;UNCELER

Bit dii§iince urukta ytik'S.eliTken ruhun lSlSl genellikle ~ok d~tiktiir. ~unce sicak- 1lgl111 ancak yava~ yava§ geli§ti'rir ve ona olan fnane azalmaga baslarken sicaklik da en yUksek derecesint bulur (Yani, en fazla etkiye sahip olur).

*

EfHitun'dan ben bUtiin i18hiyat~1lar, bu-

tun filozoflat aym yold.a ytiruyorlar - Bu demektir kl, ahHiktan yana i~gtidi:i ya da - Hristiyanlann deyiminee vtnane» benim deyimimce de Isiirij~,- 0 zamana dek galip geldi. Bu.nunla birlikte ak1lcll1~n babasi (dola.YLSiyle de Ihttlaltn biiyukba basi) olan Descartes'i bunun dl§ll1da: tutmak gerek: 0 yalma akhn otorttesim tamdi glinkti: FakatakJl sadece bit alettir, Descartes Ise sathiydi.

*'

Gercek filosoflar kumanda edsrler: kanunu kabul ettrrirler.

*

Filozof ~wllan soyHyerek kendi iilktisti.-

F. 10

*

147

146

nun bir parcasnn a~1k11yaeak.tU':r'En yalmz, en gizli, en ayh, iyi ile kotUnUn ot.esinde, erdemlerine sahip, bir~okgerqeklerle dclu kimse. en btiyiik msan olaeaktrr. Hem 90k~ hem tek, geni§ ve dolgun alan nesneye ouytikliik denecektir.» Fakat 'bir kez daha sorahrn: Bu-

uklu" k bu (fu" nkli gun(;];P vn ii'llYlkun.··" .... ?

y ". . 'b .. y "J.J.~& ron

degi§tirmesine engel olunaa kaiala:r da oyle; bunlar kafa olmaktan<;l:;karlat.

*

*

Ya~amak demek, olmek istiyen bir nesneyi boyuna benligthdet"i uzalUQ.§tumak demektir. Ya~anu:ik demek benligimizde - yalmz benligimiz.de de degil ~ ·zayIf ve ya~ll hale ge>Ien her§eye kar§J zaHm ve merhametstz 01- ma It dElmekti r. Ya§amak .. olmekte Glana, yak .. sul ve ya~ilJ olana .kar§l merhametstz olmak ml? Boyuna oldtirtlcti ol.nlak rm demek? Oysa ylt!§h peygamber Musa: uOld.unniyeeek", sin!» de:rn~ti.

Derine gitmek, nesnelerin derinine vatmak saten bir zorbabk, boyuna dlEjgOl'Unti§lel'e,ytiaeylete dogru~lkmak istey.en du§uncenin iradestne acreekttrmek iradesidir. Her 5gxen~eiradesinde bir damla zaiimUk: vardrr saten.

*

Guzel ~irkini y,enciigi anda bQ.yuk iislfip da dogal".

insano~lu higbir §ey Istememektenae hiQ'" ligi istemeyi terelh eder,

*

En kuvve~t Hac hangisidir? Zafer. *

*

Bin bir kez olsun butun abur kitaplarm otesine goturemiyen kitap neye yarar?

*

Deri degi§tlr,emiyen Ylla;n olijr. Dti§lince

B"ijYUk bir di1~unceyle kar~ kat§lya o:]~ mak dayamlir §ey degUdir. Bir du§tineeyi - bu yuzdenoimeler.ine meydan vezmessistn -

148

SE<;tLMl$ DtJSONCELER

bildirebllecegirn insanlar a rryorum, ~$rIYorum onlari.

*

E,p_ buyiik olaylarla en buyuk d~tinceler - ama en buyilk di.Ujfinceler· zaten en biiyUk olaylardlr - ancak sonradan anlasihr:

Qagda& kusaklar bu olaylarla degil de onlarm yamsira yasarlar. Ylldiz1ar icin de durum ayrudir. En uzak yildizlar insanlara en son.ra ulasirlar ve onlar ulasmadikca da insanlar orade... bir ylldlZ oldugunu inkar ederler,

*

Tann bir dii§uncedir ki her dogruyu 'eg-

l'i hale sokar, hareketetz ve ayakta olan her~eyi dtindiirur. NaSll'? Va-kit gecti mi y{)k~a? Her gegici sey yalan rm ki?

Bunu dti§unmek kemiklere basdonmesi, mideye de bulantr verir: Aslmda bu d u§un" ceye sar'a diyorum ben.

"*

Ve herkese sam ve hareketstz, doygun ve yokolmaz tek bir varligm ogretilmesi i§ine de kotii ve tnsan du§matu diyorum,

*

sscuuts DU~ONcELER

149

Ortuleri a Ql1dl~ zaman da ger~egin yine gercek elarak kaldlglna Inanmayiz. .

*

Brr yargimn yanh§Uw. bizim. igin bu yar-

giya kar§l bit itiraz degi1dir; en acayip dtisuncemiz de belki budu:r iste. T~ mesele btl yargmm hayati hangi ol~iide canlandmp muhafaza ettiginl, ttitii hangi olQ(jd~ ida me ettigil1i ve natta. belki de geli§tirdigini bilmektiro

*

Kar§ltlan1-a (antitez) yanlism gerQege dogru en iyi yol aldl,gl darkapidir.

*

bl§ gorUnti~e gore gerc;egin oaha degerli

oldugunu du§i1nlnek sadece ahlak;sal bir onyargidrr, en esassiz bir vars-ajundlt hatt§. $unu kendimlze itiraf gerek: Hayat· temel olarak perspektif degenendirmelerine ve perspektit gorunti§le1'll'le sahip olmasaydi, hayat diye bir §ey olmazdi. nD~ gortinu§ler ale,mit! (ba:Zl filoZof~l'1n erdemli 'heyecanlar] ve hodiiklUkieIi.yle) tamamen yokedilmege kalkl§llsayru (bunun mumkun oldugulltl rarzstmek sarttyle}, «Gercek. diye bir§eY kalmaz-

(

150

SE<:JLMi~ OU$UNCELER

dl artik, Hatta t{ger~ekllie UdOgrU)1 arasinda esash Oil' <;eli§roe oldugunu farzetll1 ge kim zorl u yor bizi?

*

Bizim XVIII. ytizyll dalkavuk fj1ozoflan-

run delliklel'ine bakmaym: Gerqegin kendist hic;hir kudrete sahip degUmr.. Pekala da kudreti kendlne cekrnek yahut kBndisi kudrestn yarnnda yeralmak zorundadir, boyle yapmazsa daima yokolacaktir l Epeyce ve epeyceden de tazla .ispatlanmistar bu.

*'

It Dogru II deyinee bu zihnimde rnuhakkak

yanhsm tereini degil, faka t sadece en esash hallerde ~eqitli yanuslarm birbirlerine oranla durumlanru gosteriyor".

*

Gercek, bir inaner yokettig'i it;indil' ki 1.:;'_

t:Llltilt yapar: dogrlldan dogruya kentiisi kotiiltik yapmaz.

*

HeI bi.iyilk gercek ancak cok gee olarak

i.istiln insanlan fethedebilir: Bu ise samiml dusunurler tcin bit 1 ztITap tar .

*

SEQ1lMt$ DUSUNcELE'R

IlJl

Itiraz, sapinc, neseli ku§-ku alay; sagl1k alametleridir: Mutlak clan hersey patolojtnin .kapaamma gtrer.

*

Yalnlz tanhsel .zihntyete sahip kimse

varhgrn dersint anlamarmstir ve 'buns. yeniden baslamasi gerektir. Varlrk bi1mecesi .senin kendi benligindedir: Send~n baska kim.se cozemea emu I

*

Her kilise bir tann-msamn mezan uzerine dikilmi§ tastrr: Onun dirilisin! zorla 5nIemege Cal1§IT.

*

Ger~ k .hayata giri§ - .tnsan genel hayao ya§ryarak kendi ozel hayaam kursanr.

*

Daima daha temiz, daima daha uzak olarak dii§iinfilen bir tann lie daima daha gunal1kar Insan arasmdaki ayrlh~n yarattlgl gerginlik, insanliga zod~ kabul etttrilen en buylik kuvvet sinavlarindan b.itidir, GUnah-

152

SECiL.Mi~ DO$t'JNCELER

lmr ~~in Tann sevgtsi bir trl14cizedie. Y1.lllanhlat' tannsal bUgi i1e tnsan bilgi,stzligi arasmda nLQ.m. bOyle bir~el'gin1ik1e kar§lla§IJladllar? Bu iki ucurumtrbirlesttren ltoprUler ~ '9'arOlmlyan yeni yarataklar olsalar geTek (Melekler t\1i? Vahiy mi? 'l!ant'l'nln Oglu

mu?).

*

Tanrtlar yalnLzca korku ytizllnden teat edilmi,§, d'egildi.r: Kudret duygusu fantastik halegeldigi. zaman, varuklar -yarata-rak l'a~ hat:~lyordu .

*

IIU.sttinn ile tl ft§fl,gill , en onemlinifl,en yararhnrn, en aeelenin se~imi en ilkei organismalarda da,hi vardir. l(Varolmakn daha simdiden Ie degerlendirmekn anlammadir ..Her iraderun altuilda bir d-egedenditme grslidir - ira-de de organlk'In icinde haZlt-naZlrd.lr.

*

tggudiller bir~.ag derece 5 ogus alar, hayat

durur. Hayat atesin yiik$el!i§:ine ve akIlSlzltgIn kaynaY1§ma baglld1r.

*

SEC;lLW$ DUSUNCELER

153

Her $lim, her dostluk, her seVgi aym zamanda myolojik hi nesnedir. Physis'in ne denli ytiksek ve derin oldugunu biiemayiz,.

*

BniHm~z - msan, 1r,>ilihmez- eylem. Buna

ragmen Ineanlardan, .eyltmllerden biz bunlarl biliyonn.ti§uz gibi sozedil'iI''_SB: bunun se bebi hemen herkesin oynlya hlleeegi bam rollez ij zerindeanla~ll:u~ya varllml:§ oltna'Slncial1dU'.

*

Akll! Kel'ldi de bilmekslzin, hatta. en buyuk filozoflarda bU~ .alt1ls1zhk €dex (s&''P1tU') ~ Akllda,n yana Spmoza DN311 da a:lnbnzll:k et .. rrU.§tH ESasl'l yarl:ll§a,nlasmanln vatl1g1na, an-

,_ 14?maZllgtn yoklug'una Inanmaktu: - Sonu mum olurdu bunun!

'*

ZuUlmdeki ll'lcelEk sanatm kaynaklanyle jJ tfil' ·cU··

... So","lt.

*

Kudretin arttl~lnt hiss etm ek, zevk veri-

Cidir. "

154

Bizi islah edebileeek tek §ey nedlr? Kusursuzu gormek,

*

Dua etmeyi birakip tak<iis edelim .. *

Dliny{\nln anti-metanztk - [aka tarti3-

tik - bir: ·anlaYl§lttl edinmek gerek,

Her icgtidude egemenlige susam l§l1k vardir: Boyle olunca da felsefeyle 'ugra§lnaya kalkisir,

*

11 Pisrnanhk kopegin basi rsrrmasi ri bt 1>11'

I .......

.~eydir: Budalalik yant.

*

Imsan en 90k kendi Tannslna kar§l durust davranmaz. Gunah i§lememeli.

*

$eytan, Tanrr'ya kar§l en geni§ gorti~le-

re sahiptdr - bunun icin de cok uzak durur ondan: - §eytan yani bilgi'nin en e.ski dostu.

*

I

SECiLMi~ DUSUNCELE:R

155

Mistik izahlar dertn samur: dogrusu ~u ki, satbi bile degildir onlar.

*

Hristiy&nhk diinYBlYl girkin ve kotU gormege karar vemnce dunya da ~irkin ve .kotil oldu,

*

BaglI goniil, serbest dii§iince! insan gonliinu sunsiki bag;laYlp tutsak halegettrdi mi. dti§unaesine gok bti.yUk serbest1ik verebthr. B~r kez daha soyledirn bunu. Bana Inanmiyorlar - m,eger kl bunu zaten 'bilmj§ 01 sunlar ...

*

Hristiyanhgm btittin otekt dinlere olan usttinlUgu, bir soze sahip olusudur (N e hokkabazllk): Sevziden bahseder, B6ylece de Ilrik bir din olmustur (Oysa obur iki yaratismda musevilik. dtmyaya kahramanca ve destani dinler sunmustur) Sevgi soziinde oyle beltrsiz, oyle co§-tulUCU, anrya ve umuda 6ylesine hitap eden bir §ey vardrr ki en geri zekah en kati yiirekli kimseler dahi bu s6-

, I

SEC.ltMls 10 OSt1N~El>ElR:

.b1!~ CitMpra.sl; da yurv}:ldalttll'',! AllIlk

dtmyaSln'1nda, l¥-rrtif,t:}laI;{ Va:rdlJ'.I t R:Uta;Bla-nt.J:? d~ vat01~aga naklat1 ~ar~il'! 1-§ kaI~yQv l;jil' ba§ka dfi~'aYl' - v.el ,;£lalla 'afl'QQk~EVr11'U - ke~f~tmeg.el Badi 1t>akamn, sizler de ~QIa; glkm~

t'ilozoflat 1 '

*

. ~er-gek, a;iarurtdan. J'l1~n1ug~ tlplttJ.p' llyglln ,htgblr ne~ne: fireyemez.

.' o m~li.a dek QPgauik laayatll).' mekamst'

Q~~, ~uhsal QlS~ }rer ~~i izahl da ba§alaSIZliga ug1 ~aml§1tu:. Bu '15011 n.oMa u,zerinde

SEQ1LM1~ fj),U$UNC£1.E'R aya"k cUrey~rnm. 'Dli;§i1nae, SamJaGlgij1lrQtm d~-' . 'ha s:athldir. OFga~~mn Teji' ,'. :0 ta;r.zdB; ya..: pll!'ID§trl" 10 JD,e"kanik i1em d:ejd:u§'u, ee ~ Iemi .de GlauQ 'i~in'~f!a!~ sitnge~el hilr rq.a hiz-;me~i ·g:otttri~l' .

. fi~ Q'lumlama~

Bdiyagl nlan, ustiiniftn t(rB~ya~ ~d&rtl)~ it~z eder) '. ~l)i~t1le' a;yktf.l ~Ja\fi, ti:'~li:l:i'l (~jener~ iumaz e,<:ier) " Orta ol~ iisttiln<ijU' (Sum, ,t a§agp.lk4!,lar itu'az edet) •. ··~l~ ua;tk. llmcte llit: 1q1'Qtet ~F·ail'~i j:)oyleee 1tfa<de edil"" mi§ ohw 10 bununla baeen kolel~tv~ ~ alt1ndal{i1e~~} lia~fi l1>a§a':l'tSli:Matla ~l ge:ke:n:ler bazen Ele· e.rlla . de,g&iie~ner" kendt J,,~l~r.ihe ge~ 1en yaf;gJl degerl'eripi il'S'1tfu1 ~lk,a1'maga ·uIDTa§lrlar.

B,u Olgude tUllaJ,~ olayi 1iiF:Oloj.i a~'ls'lnd~n golt t~b1lkelidir. Ahlak simdtye dek - ,J:lu so~Iere verilen anlam ne Qlurslil olS1¢ - eigeme~-

. lerm ve 0nJ.ap.nozgiil i~giHiuletin.in zar,am.na .olarak, ba§arill v.e giizel Jlli:zaclanIi ~araF.ina oIa~ak, b~g;rrnslzlaTla tmtiyazhlarm ,za,rarma olarak gell.§roi§tir.

158

SE<;lLMlS UOSONCELER

Dernek ki ahb\k, tistiin bit: tipe ulasmak iein tabiatm yaptlgl cabalara k~l bir tepkidir; ahlakm etkisi sunlardrr: Hayatan etilimleri ozellikle ahlflka aykm hissOOildigi 01- cttde, hayata karst kusku - (usttm degerler tistim i~gUdiilere aykm hissedildigi ol~tide) saemahk ve mantlkslzl1k; I!.Ustiin mizaelar» da gatUjma bilin~li hale gel<:liginden bunlarm soysuzlasrnasr ve rntihan.

'It

Filozoflan epey uzun zaman sanrlar arasinda okuduktan ve dikkatle gozledikten sonra kendi kendime §oyle dlyorum: Felsefi dusunoe konusunda biliIWli du§ilneanin .en btiyiik paymi bizzat i~giidtini.in eylemleri arasmda saymak gerektir.

*

Kitaplann cogununsendist iQin pek sathi hal aldigi bir insan, g€-~mi§teki birka~ nadir ki§inin bildiklerini.. ~ yazmryacak }tadar dusunce derlnligine sahip olduklanna hila. Inanan insan.

*

SEC;fLMi$ DO$ONcELER

Her J aratl§_ bir insan birligidir. DU~.t1nen de yaratan da, seven de tek ve ayru ki§idit.

*

Bir nesneyi hem- sevebilen, hem onunta alay debUen kimse, dehaya eri§mi!? demestiro

*

FilozofunaradIgl ne sne , gereek degiloir; Evreni insane a hale sokma~a savasir. ilkin kendi benligini tamr, boylece de dftnyaYl anlar.

*

Belirl! bir ytikseklikte hersey birlt1§ip birbirine karl§lr: Fllizofun d~nnceltiri de sanatcimn eserleri de, hayir i§leri de.

*

Sanatm ahHiksal etksi uzerine Efla.tun'un ordugu bUyiik soruya gagmuZlD. cevap verrnege ne hakki var? Ratti. sanata sahip olsak bile! - sanatm etkisin i, herhangi bir et .... kisini nerde gortryoruz?

*

:1.60 SEClLM!$ DO~VN'CELER

Her soz bir onyargidir.

*

-

Kudretli cigerler; ve zayif sinirlertyle en modern mtiZik ilkin kendi kendinden korkrriustur hep.

*

Apollonculuk - D.ionysosculuk:

lki hal vardir k:i bunlarda sanatin kendisir Insanda tabiatrn bir gUcii -olarak ortaya ~kar ve insan Istese qe, istemese de onu dileqigigibi kullamr: Bir yandan gnu go.rmege zorhsrarak, ,Bhur yandan da ayinler yapmaga 'Zorllyarak". Bu iki hal giinliik Y3..§aYl§ta da 'kendmi gosterir ama, daaa ,giics4z tarzda:

D1l§te ve sarhO§lukta. Fakat dii'§le sarho~luk arasmda da ayru gatl§kl vardir: ikisi de 'benligirrtizdeki sanat gtrclertnln serbestee ortaya doktilmesine yol aear ama herbiri baska tarzda: D'li§ bizde gOrU§tin guclenni, oir araya gettrme VB yaratma yetilenIli; sarhQ§luksa bizde jesti tutkuyu §arklyl raks; uyandaru.

SON

'j

/