A MAGYAR NÉPRAJZI TÁRSASÁG KELETI SZAKOSZTÁLYÁNAK KIADYÁNYAI.

Publications de la Section Orientale de la Société Ethnographique Tongroise.

I.

Şeyh Suleyman Efendi's.

Çagatay-Osmanisches Wörterbuch.
Verkürzte und mit deutscher Übersetzung versehene Ausgäbe.

Bearbeitet von

Dr IGNAZ KÚNOS

Mit Unterstützung der Ungarischen Akademie der Wissenschaften.

BUDAPEST

1902.
A MAGYAR NÉPRAJZI TÁRSASÁG KELETI SZAKOSZTÁLYÁNAK KIADYÁNYAI.

Publications de la Section Orientale de la Societe Ethnographique Tongroise.

I.

Şeyh Suleyman Efendi's

Çagatay-Osmanisches Wörterbuch.
Verkürzte und mit deutscher Übersetzung versehene Ausgabe.

Bearbeitet von

Dr IGNAZ KÚNOS.

Mit Unterstützung der Ungarischen Akademie der Wissenschaften.

BUDAPEST.

1902.

FRANKLIN-TÁRSULAT NYOMDÁJÁ.
VORWORT.

Zur Bewerkstellung der revidierten Ausgabe des von Şeyh Suleyman angelegten
çagatayischen Wörterbuches veranlassten mich mehrere Gründe.

Der erste Grund dazu war der, dass das Buch zu den sehr schwer zu beschaffenden Werken
gehört. Şeyh Suleyman (geboren zu Khiva), mit dem ich während seiner letzten Lebensjahre
in persönlichem Verkehre stand, liess sein Werk ohnehin in einer geringen Anzahl von
Exemplaren erscheinen, von denen der grösste Theil nach seinem Tode so sehr verzettelt
wurde, dass es sowohl auf dem orientalischen als auch dem occidentalischen Büchermarkte
schon zu den grössten Seltenheiten gehört.

In zweiter Reihe veranlasste mich dazu der Wunsch, eine solche revidierte Ausgabe davon zu
veranstalten, welche vornehmlich und hauptsächlich auf die rein uralaltaischen, respektive
türkischen Elemente Rücksicht nimmt. Zu dem Behufe habe ich dieses Werk derart
zusammengezogen, dass ich den offenbar fremden, beziehentlich arabischen und persischen
Stoff möglichst wegliess und von diesem bloss die eingebürgerten Lehnwörter beibehielt.
Ferner liess ich aus dem Wörterbuch auch jene Ausdrücke weg, die mit der Osmanli-Sprache
sowohl hinsichtlich der Lautform, als auch der Bedeutung vollkommen identisch sind. Bei der
Erklärung der einzelnen Wörter habe ich die Erläuterung durch arabische und persische
Wörter ebenfalls auf das Allernöthigste reduziert.

Einen ferneren Grund sah ich noch in der Nothwendigkeit, dass den çagatayischen Wörtern
eine womöglich zuverlässige phonetische Transcription gegeben werden muss, zu welchem
Zwecke ich mich mit Abdullah, dem in Stambul lebenden Stiefsohne des verblichenen
Verfassers, in Verbindung setzte, nach dessen lebender Aussprache ich die Stichwörter
transcribierte. Abdullah sprach, obwohl er im Sprachkreise Stambuls lebt, im Hause seines
Vaters theils mit dem Şeyh selbst theils mit den in der Tekke des Şeyh (Özbegler tekesi) nie
fehlenden Özbegen am liebsten und geläufigsten die çagatajische eigentlich özbegische
Sprache, weshalb ich seine Aussprache als zuverlässig betrachten muss. Wenn trotzdem im
Wortschatze einzelne Inconsequenzen vorkommen, so muss dies dem Einflusse der
stambulischen Sprache zugeschrieben werden, welchem Mangel abzuhelfen ich nicht im
Stande war.

Auch sonst hat Suleyman Effendis Wörterbuch seine Fehler. Es gelangten viele solche
Ausdrücke in dasselbe, welche er nicht aus seinem eigenen Sprachschatze schöpfte. Die Art,
wie er sein Material sammelte, war, wie ich von ihm selbst hörte, folgende: Die ihn in seiner
Tekke aufsuchenden Landsleute versahen ihn, oft gegen materielle Entlohnung, mit einem
ihm ganz unbekannten und demnach nicht gehörig controllierbaren Wörtermaterial und zwar
nicht bloss aus einem, sondern aus verschiedenen Sprachgebieten. Nur so mag es geschehen
sein, dass in sein Wörterbuch viele solche Ausdrücke gelangten, die sich durch das Türkische
überhaupt nicht erklären lassen und deren Originalquelle in vieler Hinsicht zweifelhaft ist,
und welche die Vermuthung erwecken, dass die özbegischen Derwische der Meinung waren,
dem Şeyh damit einen Gefallen zu erweisen, wenn sie hm je mehr unbekannte Wörter und
Ausdrücke diktierten. Störend wirkte noch der Umstand ein, dass jene verschiedenen
Begriffe, welche durch homonyme Wörter ausgedruckt sind, unter einem Stichworte
vorkommen. Diesem Übelstande trachtete ich derart abzuhelfen, dass ich die Wörter von
verschiedener Bedeutung durch einen Strichpunkt von einander schied.

Trotz alldem ist nicht zu leugnen, dass im Wörterbuch des Şeyh viel werthvoller Sprachstoff
zusammengetragen ist, welcher unter gehöriger Kritik zu wissenschaftlichem Zwecke
verwendet werden kann, zumal unter den heutigen Verhältnissen, wo wir an Werken, in denen
das ostasiatische Türkische lexicalisch aufgearbeitet ist, keinen Überfluss haben.

Budapest, 30 November 1902. IGNAZ KÚNOS.

 ŞEYH SULEYMAN EFENDI'S

ÇAGATAY-OSMANISCHES WÖRTERBUCH
VERKÜRZTE UND MIT DEUTSCHER ÜBERSETZUNG VERSEHENE AUSGABE

BEARBEITET VON

Dr IGNAZ KÚNOS.

Sulejman's Tschagatajsches Wörterbuch

 A
A : harf-i nida ve tâcüb olup, ay ve ya gibi mustâmel dir. Muhaffafinin ahirine alamet-
i cem'olan -lar lafzı getirilerek, ism-i işaret yerine istimâl olunur, alar yâni anlar gibi. —
Interjection, auch als hinweisendes Fürwort gebraucht.
aba ( ebe) : cidd, baba, büyük amuca. — Ahn, Vater, Onkel.
abadan (abdan) : güzel, eyi, mâmur, tevana, gösterişli, nikyu hal. — Schön, gut;
bewohnt; stark, auffällig, angenehm.
abadanlığ : mâmuriyet, güzellik, mevfur. — Behäbigkeit, Schönheit; zahlreich.
abağa (abaka) : amuca, am, Helaku hanın büyük oğlunun ismi dir. — Onkel; Name
des älteren Sohnes Helaku's.
abaku : yan, taraf, cihet, kenar. — Seite, Theil, Richtung, Rand.
abamak : men-u dirig etmek, brakmamak, kaçırmak, gürizan etmek. — zurückhalten,
nicht lassen, laufen lassen.
abdaramak : korkmak, hauf-u telaş ve halecane düşmek, sendelemek. — Fürchten,
ängstlich sein, beunruhigt werden, wanken.
ablağ (ablak) : akı ak ve karası kara olan şey. — Schwarz und weiss gefleckt. | ablağ
at : siyah ve beyaz nişanlı at. — Schecke, Apfelschimmel.
able : kabarcık, üfürleme; mıh, çivi, kible, ispernemek bir nevi. (?). — Geschwulst,
Blase; Nagel; der Süden.
absik : körpe, yavru, hayvan beçesi, mâlul, ayibnak. — Ein Junge, Kind, das Junge
eines Thieres; schwach, fehlerhaft.
abuken : cidd, büyük baba, dede. — Urahn, Grossvater.
abuncan : kıbçak sahralarında vâki bir dağın ismi dir. — Name eines Berges in den
Wüsten von Kibçak.
abuşka : er, zevc, şevher. — Mann, Gatte, Gemahl.
aça : valide, mader, müsinne hatun. — Mutter, Ehefrau, bejahrtes Weib.
açak : kucak, ağoş, kenar. — Schooss, Busen; Umarmung.
açamlı : hiyar turşusu; Asiya-i vastada bir kabile ismi dir. — Saure Gurke; Name
eines mittelasiatischen Stammes.
açar : miftah, kilid, anahtar. — Schlüssel, Schloss.
açar : turşu, ekşile terbiye olmuş meyve ve sebzevat. — In Essig eingelegte Früchte
und Gemüse.
açığ : acı, mür, sert, telhnak; derd, keder, elem, veci'. — Bitter, scharf, sehr bitter;
Schmerz, Kummer.
açığ baş : başı bozuk, gayr-i muntazam, bi-evzâ, guruh, ser berehne. — Landwehr, die
irreguläre Miliz; manierlos, Menge, barhäuptig.
açığı kelmek : darılmak, hişm-u gazab etmek, kahrlanmak, hanak. — Zürnen, böse
sein, heftiger Zorn.
açır (açar) : hamam otu. — Eine Art Depilatorium.
açıraşmak : ayrılmak, cida düşmek, peragende olmak. — Geschieden, getrennt sein;
zerstreut sein.
açmalık : sabun, kir ve pas açan şeyler. — Seife, Schmutz und Rost reinigende Mittel.
açrığ : çayır, merc, çimenzar. — Wiese, Aue.
açuğ : mekşuf, meftuh, küşade, aşikyar, hüveyda, bi haya. — Enthüllt, geöffnet, klar,
deutlich; frech.
açun : bu alem, bu dünya, deher. — Das Diesseits, Ewigkeit.
acamlı : tevaif-i özbekiyeden bir kabile ismi dir. — Name eines Zweiges des
Özbegstammes.
acı : mama, büyük valide. — Grossmutter.
 acığlanmak : gücenmek, munafil ve rencide olmak. | acığlantırmak : gücendirmek,
igzab etmek. — Etwas übelnehmen, verletzt sein, sich ärgern; quälen, erzürnen jemanden.
acığlığ : meraret, sertlik, telhi, kuduret, gaiz, hişan, gazab. — Bitterkeit, Härte,
Betrübnis, Zorn.
acığmak : ağrımak, elem vermek. — Schmerzen, betrüben.
acırğa : yaban turpu; facil, çir, acırık. — Wilder Rettig; tapfer, muthig.
acırganmak : acıyup merhamet ve insaf etmek, himayet ve siyanet etmek. — Mitleid
haben, schützen.
acışmak : gidişüp kaşinma ile hararetlanmak. — Sich durch kratzen erhitzen.
acıtmak : talhnak etmek, cansuz ve meraretli ve şedid olmak, ağrıtmak, tefcih etmek,
cefa ve eziyet vermek. — Erbittern, quälen, plagen, misshandeln.
ad : tel; yüksek yer, tepe, bulendi. — Faden; Anhöhe, Hügel, Höhe.
ada : ada, cezire; feda, ifna; hitam ve temam mânâsına dir, gerçe daha çok mânâsı
varsa-da bukadarla iktifa olundu. — Insel; Opfer; Vernichtung, Ende; Vollkommenheit.
adağ (adak) : sahil, kenar; nezr, mevsim, fasl; ada, cezire, hisse, kismet, arave.
Türkistanda vaki Endcan şehrinin ism-i kadimi dir. — Strand, Seite; Opfer; Jahreszeit, Theil;
Insel; Antheil, Schicksal. Alter Name der Stadt Endcan in Turkestan.
adağlığ : namzed olmuş kız, nişanlı; menzur, mevud, atağlığ. — Verlobtes Madchen,
Braut; geweiht, versprochen.
adaşmak : yolu gayb etmek, şaşırmak, sehv-u hita etmek; muşareketle teganni ve
terennüm etmek. — Den Weg verlieren, sich verirren, verfehlen; in Gemeinschaft singen.
adaşcı : kılağuz; belid; delil; rehnuma, rehber. — Führer; albern; Grund; Wegweiser.
afacan : haşari, afetcan, yaramaz. — Munter; Schönheit; unnütz.
afak : doğru, küçük. — Wahr, klein,
afed : bir vezin reft, ahd, misak. — Vertrag, Bündnis.
afer : dua gitirmek. — Beten (?).
aflic : falic. — Lähmung.
afşar : taife-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines Zweiges eines türkischen
Stammes.
ağ : ak, sefid; nesc; dam; müşebbek şeyler, şebike. — Weiss; Das Weben; Dach;
geflochtene Dinge, Netz.
ağ başlığ : ehtiyare ve müsinne hatun. — Alte, bejahrte Frau. | ağ bazirgyan : hile ve
telbisden hali kyarvan. — Karawane frei von Betrug.
ağ boğa, tağ boğa : öküz ve camışe manend bir nevi yabani büyük koyun, cingiz
hanın ahfadından birisinin ismi dir. — Ochsenund büffelähnliches wildes Schaf; Name eines
Enkels des Dşingiskhan.
ağevi (akevi) : alaçuk, asiya-i vustada kabailin iskyan etdikleri bir nevi çadırlar, yâni
kebteke. — Zelt; Name einer Zeltart, unter welcher mittelasiatische Horden wohnen.
ağ padişah : Türkistanda Rusiye imperatorunu bu unvan ile yad ederler; ak dahi
teleffüz ederler. — Titel des russischen Kaisers in Turkestan; wird auch ak gesprochen.
ağ sakal : mahale ve kariye ve esnaf ihtiyarlarının başı, kethuda, muhtar. — Haupt der
Altesten eines Bezirkes, Dorfes oder einer Gilde; Aufseher, Vorsteher.
ağ su (ak su) : türkistandta Kaşgara tabi bir şehir ve nehrin ismi dir. — Name einer
Stadt und eines Flusses, die zu Kaşgar in Turkestan gehören.
ağa : büyük efendi, serkyar, büyük karındaş; bir mahal-i mahsus, bir cemâ seramedi,
elkab. — Grosser Herr, Anführer, älterer Bruder; ein besonderer Ort; Ehrentitel; vornehme
Sammlung.
ağaça : lisan-i çagatayide bâz unvanlara tenisinde mim harfı ilave edilerek, bu suretle
bey hatunlarına bikim ve han zevcelerine hanım denildiyi gibi, baz unvanlara dahi çe harfı
ilavesile ağadan ağaça denilmiş dir. Ağaça hanım ve hatun mânâsınadir. Kaşgir memalikinde
ziyade mustâmel dir. — In der Cagatajsprache wird bei gewissen weiblichen Titeln ein m
angefügt. So werden vornehme Frauen bikim und hanım genannt. Sonst wird auch ein ça
angefügt, wie z, B. in agaça, welches eine vornehme Frau bedeutet. In Kaşgir ist es sehr
gebräuchlich.
ağac (yığac) : şecr, diriht; menzil, musafe, fersah. — Bäume, Mast; Station,
Entfernung, Meile. | Ağac kavunu : turunc, badırnak (?). — Citrone. | Ağac kazğan : ağac
kakan, kura.
ağalığ : büyüklük, ahvet, biraderlik, şehir-i Sinbirinskde büyük bir rütbe dir. — Höhe;
Bruderschaft; in der Stadt Simbirsk eine hohe Rangstufe.
ağavurka : ağac ve çöpden mâmul bir nevi alaçuk, harkya. — Aus H olz und Splitter
verfertigtes Lager, Zelt.
ağarmak : beyaz ve sefid olmak. — Weiss werden.
ağçıl : beyaza mail, aklı, küran; senkin. — Weisslich; Rothschimmel; schwer.
ağıl (ayıl) : mandıra, tavar ve koyun sürüsü toplanup yuvarlak durduğu halda etrafına
çekilen muhavvita, hatire, havlu, kurs-i kamer. — Viehhof; um eine Schafheerde gezogene
Mauer; Hof; Mondscheibe.
ağılanmak : kurs-i kamer, halelenmek, cevale. — Mondscheibe; Mondhof.
ağımtol : aka mail, aklı, benlikli. — Weisslich, gefleckt.
ağır : sakil, giran, semin. — Schwer; kostbar, theuer. | Ağır satkucı : pahalı nesneler
satıcı. — Verkäufer von theueren Sachen.
ağırko : geyik, hakik (?). — Flohkraut.
ağırlamak : tevkir ve tâzim etmek, birini igraz ve ikram etmek, çehiz vermek. —
Jemanden achten, ehren; beschenken, Aussteuer geben. | Ağırlamış : igraz, ikram, hurmet,
çehiz vermiş. — Ehre, Achtung.
ağırmen : ağir, vekarlu, batiy, tenbel, sakil, renc. — Schwer, würdevoll, langsam, faul,
ağlığ : beyazlik, bir nevi düzgün, galiye-i sefid, gaze. — Weisse; eine art Schminke,
Moschus, rothe Schminke.
ağmak : tayran ve uruc ve suud etmek; her yana kayup debelenmek; meyl. — Fliegen,
emporsteigen; Neigung.
ağnamak : gülmekden bayılmak, telbet etmek, debelenmek, kendinden geçmek,
giliden. — Sich zu Tode lachen, ausser sich gerathen.
ağrığlı : derd, renc 'veca', ağri. — Schmerz, Uebel. | Ağrığu : derdnak, gamnak,
elemli, azarlı. — Leidend, betrübt. | Ağriken : elem, veca', derd, gam. — Schmerz, Kummer.
ağrımak : acımak, muztarib olmak, derd-u renc çekmek. — Leiden, bewegt sein, sich
ärgern. | ağrıtmak : icâ ve ilam etmek. — schmerzen, quälen.
ağsunkak : mahitab geceleri; çocukların oynadıkları bir oyun. Bir kemik parçasını
uzak atiyorlar, ilkönce kim bulursa, arkadaşının arkasına binüp bir mahal-i muayeneye kadar
getiriliyor. Ol mahale dahi pele derler. — Mondnächte; Kinderspiel. Ein Beinstück wird weit
geschleudert, wer es zuerst findet, setzt sich auf den Rücken seines Kameraden und wird von
demselben bis zu einer bezeichneten Stelle getragen. Diese Stelle heist pele.
ağtimol : aka mail, aklı. — Weisslich, weissartig.
ağu : zehir, sem. — Gift. | Ağulamak : tesmim etmek, zehirlemek. — vergiften. |
Ağunanmak : mesmum olmak, zehirlenmek. — Vergiftet werden.
ağuz : nehir; dihan, fem. henuz doğuran hayvanın ilk verdiyi südü ve pelesi. — Fluss;
Mund, Maul; die erste Milch des Thieres nach dem Wurfe.
ağzımak : akıtmak, dökmek, damlatmak, çekiden, yaş ağzimak, yaş dökmek, girye ve
nale etmek. — Fliessen lassen, ausgiessen; weinen, seufzen.
ay : şehr, mah, kamer, Argun han Bin kira hanı oğlu ismi dir. — Mond, Monat; nahme
Argun han's des Sohnes Bin kira han's.
 ay baltu (ay balta) : teberzin, teber, hükümdarların mâyetinde bulunan sahib-i rütbe
memurların elde tutdukları bir nevi balta dir. — Sattedbeil, Beil; eine Art Beil, welche von
den hohen Würdentragern im Gefolge der Herrschers in den Händen getragen wird.
aya (ayga) : asl, ika, malik, ikam, mevla sahib, rabb, tanrı. — Ursprung; Gebieter,
Besitzer, Herr, Gott,
aya : el içi, ve ayak tabanı, ortasında-ki düzlük; amuca; musattah şeylere itlak olunur.
— Handfläche, Fusssohle, Fläche; Onkel.
ayağ : kadem, kyam, pa; kadeh, piyale. kyase, nihayet, paye. — Tritt, Schritt, Fuss;
Glas, Schale; Ende; Grad. | ayağçı : saki. — Weinschenk.
ayağlığ : ayaklık. çobbaz, cambaz nalini. — Stelzen, Holzpantoffel.
ayaka : reza-i ana, süt ana, anaka. — Säugemutter, Milchmutter.
ayakmak : aftab, mah, nücum-i gurub etmek, batmak. — Sonne-, Mond-,
Gestirnuntergang; versinken.
ayaku : pehlu kemikleri, kaburga. — Hüftenbeine, Rippe.
ayalamak (ayaklamak) : tesahüb etmek, temellük etmek, sahib ve malik olmak. —
Etwas besitzen, sich beherrschen.
ayalğu : nagamat tahririnde kullandıkları medd, nota, lahn, aheng, nagme, serud.
ölenk. — Dehnungszeichen in der bei den Gesängen gebräuchlichen Notenschrift. Noten,
Melodie, Ton.
ayamak : dirig etmek, esirgemek, muhafaza etmek, kıymamak. — Verweigern;
bemitleiden, beschützen; mit etwas geizen.
ayaz (ayas) : saf, şeffaf, aylı gecenin soğuğu, Sultan Mahmud Sebektekinin mahbubu
ve veziri ismi dir. — Klar, durchsichtig, Kühle einer Mondnacht. Name des Sohnes und
Vezire Sultan Mahmud Sebekteki's.
aydın : nur, zav-i asli, ay ve tün yâni aylı gece dir, mahitab, ruşen, mubarek baher,
ziadar. — Licht, Helle, Mondhelle, Nacht, Mondschein; leuchtend, glänzend,
aydınlık : dam bacası, pencere, tümlük, revzen. — Dachfenster, Fenster, Lichtloch.
ayğak : nemam, kötüadam, beyhude söz söyleyici, bifayde, çapkın, herzekerd, kızıl
ayak, bibek. — Verleumder, schlechter Mensch, unnütz, Schwätzer.
aygır : hergele süren hayvan, aygır at. — Thier in einem Gestüt, Hengst.
ayım : hanim, hatun, zevce, avret, muennes, nisa; işaret, remz. — Frau, Gattin,
weiblich, Weib; Zeichen, Wink. | Zadekyan kızı ve haremi, bibi, tütü, biyim, banu. — Tochter
oder Frau eines Vornehmen, Hebamme, edle Frau,
ayl : kolan, ayıl. — Eselsfüllen.
aynalmak : çevrilmek, dönmek, tebeddül ve tehavvül etmek, dolaşmak, gerdgeşten. —
Sich drehen, sich verändern, herumgehen, wandern.
ayr (ir) : erkek, merd, irkişi, recl. apuşka; zeker, alet, ruculiyet. — Mann, Held,
Gemahl; Glied, Werkzeug, Mannbarkeit.
ayran : çalab, dug, mezik. — Sauere Milch.
ayrılmış : suların ve yolların mahal-i inşabi. — Scheidepunkt der Gewässer und
Strassen.
ayrışmak : ayrılışmak, bir birinden vaz geçmek, bikyane olmak. — Sich trennen,
fremd werden.
aytım : surud, türkü, şarki, âşik, bahşi. — Gesang, Lied; Verliebter; Schenker.
aytmak : söylemek, demek, inşad etmek, nutk irad etmek. — Sprechen, sagen, etwas
vertragen.
ayurmak : tefrik, temyiz etmek. — Trennen, scheiden.
ak baş : berhene ser; misir darısı, cevari. — Barhäuptig; Hirse; junge Selavin.
ak kuyruk : çayın bir nevi, denbe. — Eine art Fluss.
 ak mescid : Türkistanda Taşkendde tâbi bir şehir dir. — Eine zu Taşkend gehörige
Stadt in Turkestan.
ak rahat : pamukdan mâmul bir nevi kumaş. — Eine aus Baumwolle verfertigte
Stoffart.
ak saray : Emir-i Timurun paytahtı ve mahal-i veladeti olan şehr; Sebzde yapdığı refi
bir binanın ismi dir. — Haupt und Geburtstadt des Timur; Name eines hohen Gebäudes in
Sebz.
ak su (ağ su) : Kaşgarda bir şehir ismi dir. — Name einer Stadt in Kaşgar.
ak tepe : Türkistanda bir mahal ismi dir. — Ortsname in Turkestan.
akak : dörpü. miskal, suhan, ege. — Raspel, Polirstahl, Feile.
akar (ağar) : taife-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines türkischen Stammes.
akarı (aharı) : deve yününden mâmul bir nevi ince aba. — Leichter Mantel aus
Kameelhaar.
ake (eke) : büyük birader, aga, büyük kardaş. — Älterer Bruder, Herr.
akın : kalabalık, asker; keşf; ceryan yeri. — Menge, Soldaten; Enthüllung; das
Fliesen.
akıncı : keşfe memur, asker bölüyü, garetger, istilager, başı bozuk, sipa. — Mit einer
Mitteilung beauftragt; Soldatenschaar, Plünderer, Landwehr, Reiter.
akış : ağızdan tereşşüh ve seylan eden su. — Aus dem Munde fliessendes Wasser.
akızmak : akıtmak, cari etmek, yaş akızmak, isale-i demu etmek. — Fiessen lassen,
thränen.
aklau : oklağu, mıhlac. — Walze.
aklımak : cereyan ve seylan ve seyl etmek. — Fliessen, überfluthen.
aksaç : Buhara muzafasinde bir kariye; bir kuş ismi dir; beyaz olmuş saç. — Ein zu
Bochara gehöriges Dorf; Vogelname; ergrautes Haar.
aksah : aksak, lenk, topal, arac. — Lahm, hinkend.
aksankar : beyaz senkar, Sultan Mahmud selcukinin umerasinden birisinin ismi dir.
— Weisser Gerfalke, Name eines Anführers Sultan Mahmud's.
aksın : şuh ve cilf at, yaramaz, hayasız, haşarı, bi pak adam. — Gemeines Pferd;
unverschämt, munter; unreiner Mensch.
aksırmak : eksırmak, atsa vurmak. — Niessen.
aksum : ahsum. hamla. — Reue; Stoss.
aku : şahs, adam, insan. — Person, Mensch.
akukmak : bayılacak derecede kahkaha ile gülmek. — In krampfhaftes lautes
Gelächter ausbrechen.
akuşak : yüreyin ortası, pirincin ufantısı; görmek, beyaz ağa; hoca saray. — Mitte des
Herzens, kleine Gerste (?) Weisser Sclave; grosser Seraj.
al : koyu pembe rengi; huzur, ind, nezd, karib; hada; yer, çamur, toprak; türk
padişahlarının damgaları. — Dunkelrothe Farbe; Gegenwart, Seite. das Nahe; Täuschung;
Ort, Koth, Erde; Siegel des türkischen Padischah's.
alaça : pek karışık nakşlar, bir nevi iplik kumaş, ablak, ebrak. — Sehr bunte
Stickereien, eine Art Seidenstoff; scheckig.
alaçı : katil, celad, öldürücü, can alici. — Mörder, Henker.
alak-bulak : mühmülatdan dir, şuride, karışık, bulaşık. — Verwirrt, gemischt.
alartmak : hiddet ve gayzdan gözü tirelemnek. — Die Augen verdüstern sich vor Zorn
und Wuth.
alçı : alıc; âşik oyunu, istilahında bey gelirse alçı olur, dağin çıkması, üstün, galib. —
Mispel; Knöchelspiel; Das Obere, Der Sieger.
alçı taşı : kevkeb elarz, senk-i dirahşan. — Talkstein, glänzender Stein.
alçık : casus, ayar, hafiye. — Spion, Bösewicht.
 aldab soldab : yâni aldadarak yalvararak. — Betrügend, flehend.
aldağ : firib, al, huda, hile, nirnek. — List, Betrug. | Aldağcı : firibger, hilekyar. —
Lügner, Betrüger. | aldağuc : firibcilik, cabulusluk. — Betrügerei. Schmeichelei.
aldamak : an-u firib etmek, hilaf söylemek. — Betrügen, Widersprechen. | aldamcı :
firibci, hudakyar, mekyar. — Betrüger, Schwindler.
aldaramak : bihad sevinmek, mahzub olmak, iztirab etmek. — Hingezogen sein;
ängstigen,
aldaşmak : yekdiyerine firib vermek, mahayele ve muhadâ etmek. — Jemanden
betrügen, belisten.
alduken : huda, hile. meker, aldanmış. — List, Trug.
algun : tepe, tel, küçük dağ. — Hügel; Faden; kleiner Berg.
alguncuk : maşa, kira, dest pünah. — Zange; Miethe.
alığ satığ : alış veriş. ahz-u ita. — Kauf und Verkauf, Handel.
alın : pişani, cebin, cebhe; sütlü meme. — Stirnhaar, Stirn; Brust voll Milch.
alışmak : muavaze ve bedel etmek. münis olmak, dostluk etmek, mubadele, munahebe
etmek. — Ersetzen; sich behaglich fühlen, Freundschaft schliessen; austauschen,
alya : bir nevi meyve dir. — Eine Fruchtart.
alkışlamak : alkış etmek, teşvik etmek, dua-u sena etmek. — Begrüssen, anregen zu
etwas; loben.
alla : çocuğu uydurmak ve nini içtin söylenen türkü. — Schlummerlied.
alp : pehlivan, behadur, şeci, kahraman; alp-arslan : bir padişah ismi dir. — Held,
tapfer, muthig, Sieger; Name eines Padischah's.
altabi : tilki büyüklüyünde bir hayvan dir, derisinden kürk yaparlar, paça. — Thier
von der Grösse eines Fuchses, aus dessen Fell ein Pelz verfertigt wird.
altau (altaula) : altışer, ve altısıda birden. — Je sechs.
altılık : ciyer, şüş. — Leber, Lunge.
altmış : sittin, şest, Türkistanda tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir, taliye askerlerine
unvan dir. — Sechzig; Name eines türkischen Stammes; Name des Vortrabes eines Heeres.
altun : tila, zer, zeheb; altun bilğa : menşur, ferman, yarlıg-i padişah-i Türkiye. —
Gold; Diplom, das fürstliche Handzeichen des türkischen Padischah's.
altun damğa : Türk hükmdarlarının mühür ve tuğrasi. — Siegel und Unterschrift der
türkischen Herrscher.
altun muğ : zerbeft, dibayi tila. — Goldgewebe, goldgestickter Seidenstoff.
aluc : erik, yabani muattar bir meyve dir. — Pflaume, wilde würzige Frucht.
aluk : budala, meczub, mecnun, beyni oynamış. — Dumm, Verrückter, wahnsinnig.
am : deva, ilac, derman, demirden mâmul şiyar aletı; ferc; Hindistanda bir nevi leziz
meyvenin ismi dir. — Arznei, Heilmittel; aus Eisen verfertigtes Ackerbaugeräth; vagina;
Name einer würzigen Frucht in Indien.
am ağac : su dolabını ve deyirmeni çevirmek üzre hayvanin başına bağladikları ağac.
— Holzstück, welches auf das Haupt des Thieres gebunden wird, um das Wasserrad und die
Mühle zu treiben.
am otu : bir nevi giyah ve deva. — Eine Art Gras und Heilmittel.
amac : hedef, nişane. — Zielpunkt. Ziel.
aman kara : bir nevi ağac dir. — Eine Baumart.
amidun : zinde, diri, hay. — Lebhaft, lebend.
an and : mufasil, bend, boğum. — Gelenk, Fessel, Knoten.
ana : valide, mader; işte. buracıkda demek dir, anandayor ana göründü gibi. —
Mutter; hier, da.
anayı : avanak, ahmak, sözü rabitesiz ve sebatsız adam. — Dumm; ein Mensch mit
undeutlicher Redensart.
 anaka : valide makamında, üvey mader, daya, hükmdarın valideliği, mürebbiye, süt
ana ve dayasi, ataka gibi isede hatun olmak şart dir. — Mutter, Stiefmutter, Amme, Mutter
des Herrschers, Erzieherin, Säugemutter.
anamak : hayvanı ihsa etmek. — Ein Pferd bändigen.
anatmak : ikdiş ahte etmek. — Ein Pferd einüben.
anba : Hindustanda bir nevi tatlı kokulu meyve ismi dir. — Name einer süssen
wohlriechenden Frucht in Indien.
anbur : kerpiden, kaysac; eköprine dahi mustâmel dir. — (?).
ança : olkadar, orütbe. — So viel, so sehr.
ançılayın : anın gibi. ancınan. — Wie er, auf gleiche Art.
andağ : orada-ki. — Der dortige.
andak (andağ) : öyle, o mertebe, o derece. — So, so sehr, in solchem Maasse.
andcan : Firgana kitâsında meşhur bir belede ismi dir, nam-i kadimesi adak dir. —
Name einer berühmten Stadt im Bezirke Firgana, früher adak genannt.
andhuy : Afganistan kitâsında Herata karib bir şehir ismi dir. — Name einer Stadt in
der Nahe von Herat (Afganistan).
andız (atız) : çalılık, tarla, ve berçe yer. — Dornhecke, Acker.
anga : ona; | angaça : ona kadar, ol vakita kadar. — Ihm; bis zu ihm, bis zu jener Zeit.
anglak (inglak) : zevk; zekyavet, idrak, tefhim, firaset. — Genuss; Scharfsinn,
Verständniss, Erklärung,
anglamak : idrak, teferrrüs, fehm etmek, hatira getirmek, yadlamak. — Einsehen,
beurtheilen, verstehen. | anglatmak : tefhim, tâlim, şarh-u beyan etmek. — Erklären, deutlich
machen.
angmak : zihine getirmek, zikr, tezekkür ve yad etmek. — Ins Gedächtniss rufen,
erwähnen.
angsız : akilsiz, müdrikesiz; bagteten. — Unvernünftig; plötzlich.
angsızın : tesavvurde yoğiken bagteten zuhur etmek. — Plötzlich erscheinen.
anık : derk, fehm, akil, zihn, mudrike. — Begreifen, Auffassung, Verstand,
ankara : okun ucu; bir memleket ismi. — Pfeilspitze; Ortsname.
anlidur : öylenin ikincisi olan namaz, asr-i evvel. — Zweites Gebet nach Mittag;
Zeitalter.
ant : and, kasem, ahd-i peyman, sükende. — Schwur, Eid, Vertrag, Bund. | ant
içmak : ahd-i peyman etmek, yemin ve sükende etmek. — Einen Bund schliessen, schwören.
antlaşmak : ahdlaşmak, muahede etmek. — Sich verschwören, ein Bündniss
schliessen.
anuk : vuhuş yaurusu ve tanası. — Junges oder Kalb eines wilden Thieres.
ap : ansızın, birden bire, bagteten gibi. — Plötzlich, auf einmal.
ap : edat-i têkid-u mebalige dir, | apağ : büsbütün beyaz, parlak. —
Verdoppelungszeichen. Ganz weiss.
apa (epe) : büyük hemşire, abla. — Altere Schwester, Frau.
apak : ziyadesile ak ve beyaz; apakine : çokçe ve güzelce beyaz. — Allzu weiss, sehr
weiss, schön weiss.
apak-çapak : sulh-u salah, tecdid-i munasibet, kalevvel, barışık. — Friede, Eintracht.
aparmak : götürü vermek, aşırmak, alup varmak, girizan etdirmek. — Fortbringen,
durchgeben, fliehen lassen.
apkin : sisam yağının siyah tortusu. — Schwarze Hefe des Susamöls.
ara : orta, meyan, hengyam, esna, mabeyn. — Mitte, Zwischenraum, Zeitraum,
zwischen. | araliğ : aralı, aralanmış, vasita, fasla, meyane, musafe, dar yol; ara mânâsında
dahi mustâmel dir. — Zwischenzeit, Vermittelung, Entfernung; enger Weg.
 arabek : nisa tayfesinin burunlarına geçirdikleri halka dir. — Ein durch die Nase der
Frauen geführter Ring.
arayıcı : cuyende, mutellaşi. — Der suchende, verschwindende. | arayıcı yılduz :
farkadan yıldızları, deb asgerin iki parlak yıldızları dir, ki bunlara bâzen, ak at' ve 'boz at' dahi
denilir. — Carnevalsterne, zwei glänzende Sterne des kleinen Bären; auch 'ak at' und 'boz at'
genannt.
aral : araları yakın adalar, ada; bir kabile ismi dir. — Nahe an einander liegende
Inseln; Name eines Stammes.
aral tingizi : cihun ile sihunin munsab olduğu Harezm kitâsında-ki cesim göl. Aral
denizi. — Ein grosser See an der Mündung des Dsihun und Sihun bei Harezm. Aralsee.
aralamak : ara edüp ayırmak, aralık etmek, tefrik ve cida etmek. — Zertheilen,
scheiden. | aralaş : karmakarış. piç der piç, mahlut. — Mischmasch, verflochten.
aralaşmak : karışmak, girişmek, kendisini ortaya atmak, seyr gelişmek. — Sich
mischen, dazwischen treten.
aran : ağıl, ahor, kuş ve şikyar hayvanlarının rehgüzarlarında konulan ve çakılan sih
ve kazıklar. Havası mutedil yer. — Stall; ein als Zufluchtsort für Vögel und Jagdthiere
aufgestellter Spiess; Ort mit milder Luft.
araol : hengyam-i seferde ordu pişdari, taliye, kılağuz, sipah. — Vorhut eines Heeres
während des Marsches, Vorposten, Reiter.
arbağ : yılanı kovuğundan çıkarmak içün ve yahod ısırdığı yere zehirin sirayetini men
etmek üzere okudukları afsune denilir. tirnek, efsun, hizbe, efsa. — Zauberspruch um die
Schlange aus ihrer Höhle zu locken und die Verbreitung des Giftes an der gebissenen Stelle
zu verhindern; Abschnitt des Korans; Zauberer.
arbağcı : efsunker, sahir. — Zauberer, Beschwörer.
arbamak : efsun okumak, hizbe etmek, nasihat ve pend vermek. — Zauberspruch
sagen, guten Rath geben.
ard (art) : sırt, zahr, puşt, arka, taht. — Rücken, Stütze, das Unten. | ardlaşmak : ard,
arda, ata binmek, yol gitmek. — Sich auf den Rücken eines Thieres oder Pferdes setzen,
reiten.
arduc : ars 'ar'ar, ardıc. — Wachholderstrauch.
arğamak : sarmak, argaclamak. — Umhüllen, einschiessen.
arı : zenbur; temiz, pak, saf; beli. — Biene; rein, klar; ja.
arığ (arık) : cedvel, hark; zaif, zebun, düşkün, saf, pakize, muberra, tahir. — Linie,
Spalte; schwach, befreit, rein. | arığlıg : teharet, nezafet, nuzhet, zaifiyet. — Reinheit,
Schwäche. | arığlığ su : bir cedvellik su.
arığmak : zebun, argın olmak. — Nachgeben. | arığlamak : zaif ve lager olmak,
zebunlaşmak. — Schwach und mager werden.
arık : orak, turpan. — Ernte.
arımak : temizlenmek, pakize olmak, hastalıkdan şifayab olmak. — Reinigen, putzen,
von einer Krankheit genesen. | arınmak : yıkanmak, temizlenmek, tebriye etmek. — Sich
waschen, reinigen. | arılmak : şifayab olmak, hastalıkdan kalkmak. — Genesen. | arıtmak :
temizletmek, tathir, tenzif etmek, kaldırmak. — Rein machen.
arkalanmak : zahir, hami bulmak, tekye etmek, himaye bulmak. — Unterstützung
finden, sich auf etwas stützen.
armağan : hediye, peşkeş, töhfe, yadigyar, bergüzar. — Geschenk, Wohlthat,
Andenken.
armak : zaif, natuvan, hasta olmak. — Schwach oder krank sein.
arpa : ince, barik, arpa, şair, ilm, Arpa han bin Menku han. — Schwach, fein; Gerste.
arparğan : arpaya şebih bir nebat ismi dir, sumetre dahi derler. — Name einer
gerstenähnlichen Pflanze.
 art : geçid, dar yol, ard, taht. — Uebergangsort, schmaler Weg, Hintertheil, das Unten.
artamak (artanmak) : aşmak, tecavuz etmek, kat-i munazil, vati mekyan etmek. —
Besteigen, übertreten.
artılmak : öteye beriye koşmak, kalkmak, sendelemek. — Hin-und herlaufen,
aufstehen.
artmak : yük, denk, bar. — Last, Gleichgewicht.
artmak : tahmil etmek, yükletmek, efzun ve zaid olmak, ardına sırtına koymak, fazla
gelmek, baki kalmak. — Beladen, vermehren, auf den Rücken legen; übrig bleiben.
artuk : fazla, artık, aza-yi bedende ziyade bir uzv bulunmak. — Ueberrest, des
Uebrige. | artuksı : artığı, fazlası, ziyadesi. — Der Rest, das Überbleibsel.
artukmac : kendi nevi ve cinsinde kiymetde bir az ziade takdir olunan şey. — Ein in
seiner Art überschätztes Ding.
arturmak : tezyid ve tevfir ve teksir etmek. — Vermehren, vergrössern.
as : kakum; Sibirye tarafında bir vilayet ismi dir, deyirmen mânâsına dahi gelir, âs
lafzı emr dir, as demek dir. — Glanz; Ortsname in Sibirien; auch in der Bedeutung 'Muhle'
gebräuchlich.
as : kara sevda illeti, malihulya. — Schwermuth.
as : koku, rayha, utr, nekhet. — Geruch, wohlriechende Essenz.
asabkur : kuzu kızartması. — Geröstetes Lamm.
asa koymak : sallandırmak, asılı brakmak. — Schwenken, hängen lassen.
asau : mütevahiş, ram olmayan at. — Wüthend; ein störriges Pferd.
ascim : tayfe-i üzbekiye içinde bir kabile ismi dir. — Name eines Uzbegstammes.
asığ : nefi, fayde, temettü, tücaret. — Nutzen, Vortheil, Handel. | asığlığ : kyarlı,
menfâtlı, faydeli. — Nützlich, vortheilhaft. | asığlanmak : kyar, intifa, tücaret etmek. —
Arbeiten, Vortheil haben.
âsir : hareket-i kesre. — Der Vocal Kesre.
asrar : eyi, âla, güzel, benek, raz. — Schön; Sprenkel.
ast : alt, zirin, pest. — Das Untere; niedrig.
astiğ : askı, kadınların saçlarına takdıkları ziynet, ovuk, kulak küpesi. —
Herabhängender Zierrath, Schmuck, Ohrgehänge.
astın : peşin, tahtani, süfla, alt, hareket-i kesre. — Letzt, niedrig; der Vocal Kesre.
aş : tâm, gida, ve pilava dahi denilir. — Speise, Nahrung, auch für Pilaf gebräuchlich.
aşaş : müciz, ve mütesaddi adam, şilkin. — Übernatürlicher, unternehmender Mensch.
aşam (aşame) : tabaka, mertebe; ekl-u şarab, pirinc halimi. — Ordnung, Grad; Essen
und Trinken.
aşarı : pek çok, pek ziyade. — Sehr viel, zu viel.
aşatmak : yedirmek, etâm etmek, okulmak; aşamak iza. — Ernähren, jemanden
speisen.
aşıtmak : okulmak, sahk etmek, sürmek. — Zerreiben, ziehen ; treiben.
aşlamak : etâm etmek, yemek vermek. — Zu essen geben. | aşlatmak : etâm etmek, aş
ve tâm yedirmek, ağac aşılmak, peyvend. — Ernähren; hinaufsteigen; verbunden.
aşlar : hayvanlara su vermek üzere koyuların yanı başına konulan taş. — Ein zum
tränken der Thiere am Brunnen befindlicher Stein.
aşlıg : mekulat, havaic, levazim, zahire. — Lebensmittel, Bedürfnis. | aşlığçi : erzak
mültezimi, zahire müteahidi, ordu vekilharcı. — Lebensmittel-Pächter, Verwalter des Heeres.
aşpiman : Türkistan'da bir kariye ismidir. — Name eines Dorfes in Turkestan.
aşukluğ : diz kapağı, diz ağırsakı. — Kniescheibe,
aşukmak (aşaumak) : acele ve şitab etmek. — Eilen. | aşukturmak : tacil etmek. —
Sich beeilen.
 aşule : türkü ve şarki gibi bir savt ve nagmenin ismi dir. — Name einer in
Volksliedern vorkommenden Melodie.
at : feres, esb; ad, nam, şöhret. — Pferd; Name, Ruf. | at boğzu : at yemi. — Futter. |
at kulağı : marul manend bir nevi gyah ismi dir. — Name eines marulartigen Grases.
ata : peder, valid, baba, musinn, ihtiar, muhterem adam, seyid ata ve peder ata gibi. —
Vater, alt, ein geehrter Mann.
atabek : padişah lalasi, murebbi, naziri devlet; asiya-i vastada büyük bir rütbe dir. —
Erzieher des Padischahs, Staatsminister; eine hohe Wurde in Mittelasien.
atağ : namzed, ahd olunan şey, menzur, nezr, vâd, hisse, kismet. — Verlobt; Vertrag,
geweiht, Gelübde, Versprechen, Theil, Schicksal. | atığlığ : adaklı, yavuklu, namzed olmuş
kız, tenzir edilmiş şey. — Verlobte. Braut.
atağlamak : peyman-u nezr ve vâd etmek, nişanlamak. — Einen Vertrag schliessen,
versprechen, verloben. | atağlanmak : ittisam olmak, nişanlanmak, menzur olmak. — Sich
verloben, geweiht werden.
atala : bulamac aşı, harire. — Breisuppe; heiss.
atalık (atalığ) : babalık, ubuvet, murebbi, peder makamında, padişahın tuttuğu ve
peder gibi îtimad etdiyi adam. Türkistanda bir rütbe dir. Atalig ehalinin ve dadını istimâ
ederek padişaha teblig ve arz etmeye ve babalık sıfatile muşfikane hal-u keyfiyetlerinden
agyah ve haberdar olmağa memur dur. — Vaterschaft, Erzieher, an Vaters Stelle, von
Padischah als Vater betrachteter Mann. Eine Rangstufe in Turkestan.
atalınlığ : adaklı, namzed, menzur, yavuklu. — Verlobt, geweiht.
atamak : ad komak, talkib-u vaz-i ism etmek, nişanlamak. — Jemanden benennen,
Namen geben, bezeichnen.
atar tutar : şiddet, hiddet, debdebe, zorbalık, redd-u bedel; top edvatindan bir alet ismi
dir. — Heftigkeit, Lärm, Aufruhr; Name eines kanonenähnlichen Schiesszeuges.
ataş : adaş, semiy, hemnam. — Gleichnamig.
ateklu : adlı, benam, meşhur. — Berühmt.
atğı (atkı) : kolan, mekik, ağıl. maku. — Eselsfüllen. (?)
atğucı : tüfenk ve sabkan ve sapan ve keman ve felahan endaz ve nişancı. —
Büchsenschütze, Standartenträger, Schleuderer,
atğulamak : tir endazlık etmek, arma etmek. — Mit Pfeilen schiessen. | atğulanmak :
mudahele ve tearruz etmek, atılmak. — Sich einmischen, angreifen.
atğunca : sacadik, tasihir (?).
atığ : sütü ve yoğurdu içine atarak çalkadıkları küçük yayık ve köpü. — Gefäss, im
welchen die Milch oder Jogurt gerüttelt wird.
atıkmak : kesb-u iştihar etmek, nam ve şöhret kazanmak. — Berühmt werden, sich
einen Ruf erwerben.
atil : rusiyede vaki Volga nehri. — Volga - Fluss in Russland.
atım : menzil, bir ok atımı gibi yer, mûtad. — Absteigeort. Herkommen; ein Ort auf
Pfeilschussweite.
atış-tutuş : atar dutar, redd-u bedel, gir-u dar. — Handgemenge; Wortstreit.
atışlig : tir endazlıkda mahir. — Im Pfeilschiessen geübt.
atız : tarla kitâsı, mezrâ, gölçe. — Theil eines Ackerfeldes; Unkraut.
atkamak : kirât ve telavet etmek, bir şeyi ezberden okumak. — Lesen, auswendig
hersagen.
atke (etake) : atalık, babalık; asiya-i vastada bir rütbe dir. — Vaterschaft; Rangstufe in
Mittelasien. | atkelik : hükumet, derebegi, riyaset. — Herrschaft, hohes Amt.
atkımak : alkışlanmak. — Begrüssen. | atıkmak : hayr-u dua ve alkış etmek. —
Glückwünschen, segnen.
atkulaş : harb, cidal, muzarebe, remi. — Kampf, Streit, Schlägerei.
 atlamak : sıçramak, ubur etmek, yerinden birden bire kalkmak; tesmiye etmek, ad
komak. — Springen, übergehen; einen Namen geben. | atlanmak : ata binmek, sefere çıkmak,
düşmen üzerine asker sevk etmek; ad-u nam kazanmak, şöhret peyda etmek, mersum olmak.
— Ein Pferd besteigen, dem Feinde entgegen ziehen, berühmt werden.
atlanır ayağı : sefere giderken at üzerinde içilen şarab ve gayr nesne. — Ein Getränk,
welches unterwegs im Sattel getrun ken wird.
atlığ : adlı, meşhur, namdar, nevsum; atlı, suvari. — Berühmt, betitelt; Reiter,
atmaca : doğana muşabih bir nevi şikyar kuşu, başa; bir nevi top oyunu. — Ein
falkenähnlicher Jagdvogel; eine Art Ballspiel.
atmak : arma ve endaht etmek; şefak sökmek, tang atmak. — Schleudern; dämmern,
tagen.
atsız : Yafis hafidlerinden ve tatar hanın büyük oğlu ve harezmin bir hükümdarı ismi
dir; adsız, bi nam-u nişan. — Name eines Nachkommens des Jafis und des Sohnes des
Tatarchans; Namenlos.
aul : Ilatın cemiyetle mesken eyledikleri mahal, kariye. — Ein Wohnort des
Ilatstammes; Dorf.
av : sayd, şikyar, bir av; bir nefer, bir şahs, birisi. — Jagd, Eine Person, Einer.
avlak : şikyargyah, saydgyah. — Jagdort.
azağlak : dere otun kokusu, celecan. — Duft eines Grases (Anis); Koriandersamen.
azalmak : taklil ve tenakis etmek, kesilmek. — Verkleinern, verringern. | azaltmak :
tenzil, tenkis, taklil etmek. — Sich verkleinern, sich vermindern.
azarğanmak : az saymak, hakir tutmak, az görmek. — Geringschatzen, verachten.
azgine (azkine) : cüzüce, cüzü, azcık. — Ein klein wenig.
azğaşmak : yoldan şaşmak, azmak. — Sich verirren, ausschreiten.
azğıç : azlık, şekavet, tarik-i sevabdan udul etmeklik; bir nevi sarmaşık nebat. —
Bosheit, das Abweichen vom rechten Wege; Eine Pflanzenart.
azğun : âsi, serkeş, gümrah, hadid, tugyan, şer. — Sünder, widerspänstig, verirrt,
heftig. übel. | azğunlığ : gümrahlık, yaramazlık, haşerilik. — Gottlosigkeit, Ausgelassenheit. |
azğunlaşmak : azgınlık etmek. — Ausschreiten.
azğurmak : azdırmak, haddan geçirmek, igva etmek, başdan çıkarmak. — Verlocken,
verführen, irre führen.
azikmak : azmak, yolu kayb edüp serseri gezüp dolaşmak. — Ausarten, sich verirren.
azlığ : nidret, killet, azlık. — Seltenheit, Wenigkeit.
azmak : başdan çıkmak, yoldan şaşmak, isyan-i şekavet etmek, gümrah olmak, tahit ve
lager olmak. — Ausarten, irre gehen, sich verirren. | azmaşmak : azışmak, yolu kayb etmek,
kendi bildiyine gitmek. — Den Weg verfehlen, seinen eigenen Weg gehn.

B
Bab : yümn, sâdet, fâl, hayr, münasib-u niku; asitane, mürad, kapu, dervaze ve işik,
cihet. — Heil, Glück, Vorzeichen; Schwelle, Thor; Seite.
baba : ata, cid, peder, ebu; deve. — Vater, Ahn; Kameel.
babay : zülf, zülf-ü pürçin; tabdar, piçide, ukda. — Locke, lockenfaltig; glänzend,
verwickelt, Knoten,
babir : deniz kaplanı gibi bir siba dir; pek eski, köhnemiş, pek büyük, atik ve azim;
beber. — Ein dem See-Tieger ähnliches Thier, Leopard; sehr alt, sehr gross.
baçın : çin hükumetinin paytahtı; meşhur Pekin şehri. — Hauptstadt des chinesischen
Reiches, die berühmte Stadt Peking.
bac : gömrük, rusum, vergi, zekyat. — Zoll, Taxen, Steuer. | bacban : gömrükçi,
zekyatçi, rusumat naziri. — Zolleinnehmer.
 baca : derice, badgiz, camsız tepe penceresi. — Thürchen, Rauchfang.
bacı : baca, büyük hemşire, uht, büyük apa, singil, hâher. — Schwester, Gefährtin.
backır : becermek ve bitirmek; tevaif-i etrakdan bir kabile isme dir. — Etwas
durchführen; Name eines türkischen Stammes.
badak : muteaffin bir hayvan ismi dir, uzun tüylü köpek. — Name eines stinkenden
Thieres, langhaariger Hund.
badkan : büyük kaşık; milaka. — Löffel.
badrın : hiyar, badrink. — Gurke.
bağ (bağu) : bağ, gülistan, çar-bağ; sargı, çember, pübek, kemer-u kemerçe, peyvend,
akd, kurre. — Garten, Landhaus; Hülle, Bande, Quaste; Bündniss. | baglıg : merbut, makid,
mutâlik, mesdud, mevkuf, mekful. — Gebunden; Knoten.
bağ bayrak : kılağuz, rehber, delil, bend, lifafe, sargı, piçide. — Führer; Umschlag,
gedreht.
bağam : tekye ağacı, direk, destek, metanet, temel. — Stutze, Säule, Kraft, Grund.
bağan : kuzu, hadde irmemiş yauru, ve kemale irişmemiş bere ve toklu. — Lamm,
erwachsenes Thier.
bağana (bağna) : kuzu derisi, bere; Rusiye ve Irande karaküli tesmiye ederler.
Iranlarının başlarına geydikleri kalpak budur. — Lammfell, Lamm; In Iran und Persien
karakul genannt, Ein von Persern getragener Hut,
bağanak : mogulların külahlarına ve libaslarına tikdikleri bir nevi dan tila ve nişan dir.
— Ein auf das Kleid oder die Kopfbedeckung der Mogulen geheftetes Goldgefäss und
Abzeichen.
bagancak : atın dızlerinin alt tarafı. — Untere Hälfte des Knies beim Pferde.
bagday : iniş, meyelan, nuzul pesti, hubut. — Neigen, das Absteigen, Sturz.
bagıltak : bir nevi kaftan. elbise, dinlek (?), kaba, aba, çekmen. — Eine Art Kaftan,
Oberkleid.
bağındaş : dizlerin yokarısı, bağdaş, san, ran. — Oberschenkel:Ansehen.
bagınmak : barış, musalaha etmek, dost olmak. — Friede, Frieden oder Freundschaft
schliessen.
bagır : ciyer, kebid; çağırmak ve seda etmek; ve kabail-i türkmeniyede Aşk-abada
karib bir köy ismi dir. — Lunge, Leber; schreien, aufschreien. Auch der Name eines
turkmenischen Dorfes nahe von Aşkabad. | bagrı kara : dil siyah, mükedder, meyus; bir nevi
kuş ismi dir. — Traurig, betrübt; Name einer Vogelgattung.
bağırdak : beşikde-ki sabilerin sardıkları bend, bağıldak, bildimcek (?), meyan-i bend.
— Ein um das in der Wiege liegende Kind gewickeltes Band.
bagırtlak : Senkhar kuşu, tosbağa, seng-puşt. — Schildkröte.
bagış : bağdaş, dizlerin büklemesi, mürebba, haymanın hilatları, savlet, satvet. —
Sitzen mit gekreuzten Beinen.
bağlağuluk : bağlanılmış, merbut, mâkud, mesdud, bend olunmuş. — Angebunden,
geknüpft.
bağlama : üç kirişli bir nevi saz dir; bend ve rabt etme. — Dreisaitiges Instrument;
Verbindung.
bağlan : Türkistanda Balha karib bir şehir ismi dir. — Name einer Stadt in Turkestan
nahe von Balh.
bağlan kaz : kırmızırak kazın bir nevi dir. — Eine röthliche Gänseart.
ağrın : tarak, şane. — Kamm.
bahşi : sazende, muganni, âşik, muterrib, kuşukcı. — Musiker, Sänger, Erzieher.
bay : zengin, tuvanger, gani, maldar, sahib-i servet. — Reich, wohlhabend.
bay bay : hay hay, pe pe gibi kelime-i tahsin ve aferin dir ki bi bi dahi istimal olunur.
— Ein Wort zum Ausdrucke des Beifalls; auch in der Form bi bi gebraucht.
 bay beçe : bay oğlu, bay zade; Üzbekler kadınlara bay beçe dahi derler. — Bejssohn;
die Benennung der Frauen bei den Özbegen.
bay birdi : yutuldu, bay dad, bi sermaye kalmak. — Verschlungen werden, ohne
Kapital bleiben.
bay hatun : bay kuş, çud, koku kuşu, bay oğlu. — Der Uhuvogel; Beyssohn.
bay oglı : kura, vergi, salgu, efendizade; bir kuş ismidir. — Steuer, Loos; Name eines
Vogels.
baydağ : sürgü, hergele, reme, gele. — Heerde, Stuterei.
bayetdir : oğurlu, mimenetli, bereketli, sâdetlü, kademli. — Glücklich. gesegnet.
baygızı : yabanı, sahrayi, rustayi, kuhi; Horasan tarafında bir mahalın ismi dir. —
Ländlich, bäuerlich, Bauer; Name einer Gemeinde in der Umgebung von Chorasan.
bayka : düyün, toy, sur, velimet ve sünnet cemiyeti. — Hochzeit, Schmaus.
baymak, bayırmak : teganni etmek, zenginleşmek, tevangir olmak, efsun ile aldatmak.
— Singen; reich werden; mittelst Zauber verführen.
bayrı : emekdar, kadimi, eski hizmetçi, köhne, âtik. — Arbeitsam; alt; ein alter
Diener.
baysun : Türkistan'da Belh ile Samarkand beyninde bir belede ismi dir. — Eine Stadt
in Turkestan zwischen Belh und Samarkand.
baka : kurbağa, zafda, kurbaka. — Frosch.
bakaçnak : kaplımba, seng-puşt, taşbağa. — Schildkröte.
bakam ağacı : tirhun denilen bir nevi ağac dir ki ondan boya yaparlar. — Name eines
Baumes, aus welchem Farbe bereitet wird.
bakuy : büyük, büzürk, cesim, âzim, fehim; hediv; koy. — Gross, hoch.
bakuri : bir nevi nişadir, deva, ilac, derman, daru. — Eine Art Ammoniak, Arznei;
Hirse.
bal : asel, engübin, şehd, cenah, yürek, kalb. — Wachs, Honig; Flügel; Herz.
bala (bele) : yauru, çocuk, beçe, tufl, veled, sabi. — Kleines Kind, Junges. | balaçka
(beleçke) : çoluk-çocuk, oğlan, uşak. — Kind, Kind und Rind.
balak : içdünin aşağısı, beçesi, baldırak, ayağı çıplak, hafi, sak. — Wade, Bein,
Baarfüssler.
balalamak : yaurulamak, yauru doğurmak, çocuk doğurmak. — Junge werfen, Kind
gebähren,
balar : direk, amud, kiriş, sutun, tirek, tirsek. — Säule, Stütze, Ellnbogen.
balçıg (balcık) : camur, tin, lay, kil. — Koth, Schlamm.
baldak : kılıc kulağının halkası, kulp, sap. — Säbelgriff, Stiel.
baldırgan : bir nevi nebat ismi dir. — Ein Pflanzenname.
baldur : peçe, sak, baldır, san, ran. — Schleier; Schenkel; Berühmtheit.
balduz : baldız, zevce hemşiresi ve kız kardaşı. — Schwagerin.
balga (balka) : bir nevi tebr, balta, ufak çeküç, bir tarafı baltalı, teberzin. — Eine Art
Hammer, die eine Seite beilförmig.
balgamak : kazmak, işmek, hüfer etmek, kaviden, kenden. — Graben, ausgraben.
balıgçın : turna envainden bir tair dir, butimar dahi derler. — Vogel einer Gattung der
Kraniche.
balış : yastık, balin; mogul lisanında meblag, nakd, altun halısı 2000, dinar olup
gümüş balışı 200 dinar dir. — Polster, Kissen; in der Mogulsprache bedeutet es Betrag.
balkan : sarb-i müselsel dağ, büyük balkan, küçük balkan; Türkistan'da kabail-i
Türkmeniye sahralarında iki dağ ismi dir. — Ein zusammenhängendes Gebirge, grosser
Balkan, kleiner Balkan; Name zweier Berge in der Turkmenischen Wüste.
balta : balta, tebr, fes. — Hacke, Beil.
 banmak : ıslatmak, sokmak, sulu şeye basmak, teblil-i terib etmek, ibitmek (?). —
Bewässern, durchnässen.
bar : var, mevcud, bud, hest. — Das Sein, existirend. | barlıg : varlık, maldarlık,
servet, saman, gina; tinc. — Reichthum, Hab und Gut; Ruhe.
barant : yağma, tarac, garet, talan. — Beute, Plünderung.
bardak : kulblu su kyasesi, çömlek, toprak bardak, tunca, ayağ. — Wasserkrug mit
Henkel, Thongefäss.
bardan : büyük zenbil ki anbar makamında mustâmel dir. — Grosser Korb, welcher
als Scheune gebraucht wird.
bari : tanrı tâla, cenab-i hakk, mevcudluk, varlık. — Der allmächtige Gott, das Sein.
barida : huzurında, nezdinde, indinde. — Bei ihm, in seiner Gegenwart.
barlamak : cesticu etmek, tefahhüs ve tefakküd etmek. — Untersuchen, sich
erkundigen.
barmak : varmak, muhafaza etmek, gitmek, suluk etmek, zahib, azim olmak. —
Gehen, vorübergehn, beginnen. | barış : gidiş, reftar, musalaha, barış giliş, reft-u amed,
azimet-u avdet. — Das Gehen, Verlauf, Gehen und Kommen; Friede.
bars : arslan, şir, esed, gazanfer, yolbars; sal-i türkanin üçüncü yili dir. — Der Löwe;
Drittes Jahr in der türkischen Zeitrechnung. | bars ili : sal-i türkanin üçüncüsü dir.
barca (barıça) : cümle, kamu, kyafe, umum, heme, hep. — das Ganze, die
Gesammtheit.
basğun : basmak, agır, sengin, giran, galib, hucum-i nagehani. — Schwer, hart.
basırğanmak : uykuda hâb-i perişandan korkup kalkmak, ağırlık basup muztarib
olmak, ağır uyku görmek. — Aus dem Schlafe auffahren, einen schweren Traum haben.
baskak : nazaret, icbar, muhafaza, muhtesib. — Aufsicht; Rechner; Gewalt.
baskıc : merdüven, masad, süllem paye. — Leiter, Treppe.
baslayış : galebe, alta almaklık, zirpa etmek. — Sieg; unterwerfen.
basruk : basturk, rüzgyar ve hararetden atları muhafaza içün üzerine basdıkları keçe
ve çul; alacukun etrafına çekilen nemed. — Geräthschaften im Zelte; ein Filz, mit welchem
man die Pferde gegen Wind und Schweiss schützend bedeckt.
bastuk : bir nevi meyve şurubu. — Eine Art Fruchtsaft.
baş minlik : enaniyet, serkeşlik, iba, inad, hodrey, menmenlik. — Eigenliebe,
Halsstarrigkeit; eigensinnig.
baş ölgü : nisf-ün nehar, mizan yıldızlarının burc-u işareti, terazi. — Mittag, Name
des Sternbildes der Wage.
baştaban : başı aşağı, nigun, serzir, serpayan. — Verkehrt, krumm.
başak : sünbüle, huşe, ekin başı, ok. — Kornähre, Pfeil. | başakçı : huşeçin, ok ucu
imal eden usta. — Ährensammler.
başarmak : mubaderet etmek, muvafik, muzaffer olmak, baş etmek, tesviye-i ifa
etmek, yoluna koymak. — Sich beeilen, Erfolg haben.
başçı : yol gösterici, kılağuz, rehnuma, rehber, delil, pişrev, serdar, öne döşmek. —
Wegzeiger, Führer, Beweis, Anführer.
başğa : ayrı, gayrı, diger, cüda, tefrik. — Ein anderer, getrennt. | başğalığ : ayrılık,
ihtilaf, mugayeret, cüdalik. — Uneinigkeit, Gegensatz.
başkarmak : başarmak, ucuna varmak, idare etmek, baş etmek, ihtida etmek, yol
göstermek. — Vollenden, sparen, sich zur Erkenntniss leiten lassen.
başkaru : kulağuzla beraber gitmek, birlikde yol almak, delil ve rehberle bir sari ve bir
tarafa gitmek. — Mit dem Wegweiser zusammen gehn.
başkiyan : deve üzere yüklenen top aleti dir. — Eine art Kanone, welche auf Kameele
geladen wird.
 başlıg : reys, amir, serkerde, kumandar; riyaset, başlı, tepeli, serdar. — Oberer,
Befehlshaber.
başmak : nâlin, ayak kabı, çepek, kefş, kösele. — Schuh, Sohle. | başmakçı : kavvaf,
pabuşçu, kunduracı. — Schuhmacher.
Bat : çabuk, seri', zud, tez, acele. — Schnell, eilig, bald. | bat bat : çabuk çabuk, tez
tez, acele acele. — Sehr schnell. | batrağ : çabukrak, ale-l acele. — Eilig, flink.
Batkak : çamurluk, batak yer. — Mit Koth bedeckt, Sumpf. | batkaklık : çamur
teraküm etmiş yer, batacak çamurlu göl. — Ein sumpfiger Teich.
batu : kavi, zor, kati, saht, mustahkim, zeber-dest. — Stark, hart, streng, kräftig, der
Stärkere.
batuk : ağır, sakil, giran. — Schwer, kostbar.
batur : şeci, kahraman, bahadur, cengi, muharib, pehlivan, cesur, gayur, safder, tehem-
ten, batur. — Muthig, Held, tapfer, eifrig, kühn, Krieger, Feldherr. | batur başı : bahadurların
başı ve seramedi; Türkistan'da bir rütbe ismi dir. — Haupt der Tapfern; Name einer Rangstufe
in Turkestan.
baturmak : mustagrik etmek, gats etmek; tesri ve tâcil etmek, mâdum ve telef ve
berbad etmek. — Sich in etwas vertiefen, sich hineinstürzen; sich beeilen; vernichten.
baulı : tâlımlı, terbiyeli, seri el-hareket, naz ile perverde olmuş. — Wohlerzogen;
schnell entschlossen.
baur : hilat, ip, cüll, risman, argamçı. — Decke, Schnur, Schlinge. | baurci : aşçı,
aşpez, tabbah. — Koch. | baurcılık : aşpezlik, aşçılık, tabbahlık. — Küchenhandwerk.
bebertün : kürk, kürkde kaplanmış esvab, pustun. — Pelz, ein mit Pelz umhülltes
Kleid.
bedabalğa : kilağuz, muhtedi, rehber, delil, yol gösterici. — Wegweiser, Führer.
bednos : sırtlan envaindan bir hayvan ismi dir, horos. — Name einer Hyänengattung.
behlem : doğan, meşhur şikyar kuşlardan bir nevi dir, çarh ve ötlegü tesmiye ederler.
— Falke, berühmter Jagdvogel.
behli : doğan, eldiven, bilayi behle. — Ein Stück Leder oder eine Art Handschuh, der
dem Falken über die Kralle gezogen wird, um die Hand des Falkoniers zu schützen'. Zen.
behradun : meymene, ordunun sağ cenahi, koşunun ön tarafı. — Glück; rechter Flügel
des Heeres. Vordertheil des Gespannes.
behte : pamuk mamuk, pembe; Türkistan'da kadim ve meşhur bir şehir ismi dir. —
Baumwolle; eine alte und berühmte Stadt in Turkestan.
beya (beyat) : âdi, kadim, bayağı, bayat, sade, eski, köhnelenmiş, çokdan kalma, şeb-
mande. — Gewöhnlich, alt, veraltet, übrig geblieben.
beyan : devayi telh ve şirin boya ve beyn, şirin boyan dahi derler; asıl süs. — Bittere
Arznei, Färberröthe, Aufputz.
beyrak : bir nevi kalın bez ve sair bafte, yelken bezi, sancaklara konulan parça ve
alamet ve kumaş; asiya-i vustada türbelerin direyine tuğ ve baydaklara ve bayraklara alamet
içün konulan elvan parça. — Eine Art dicker Leinwand oder sonstiger Gewebe; Segeltuch;
Zeichen oder Stoff auf Fahnen; farbiges Tuch auf Grabsäulen oder Fahnen in Mittelasien.
beytak (beytal) : kısrak at, dişi beytal, madian. — Stute.
bek : büyük, amir, azim eş-şan. — Befehlshaber, berühmt.
bekaul : destur, salar, çaşnegir, vekil harc, divan beyi. — Vorsteher, Vorkoster,
Verwalter.
bekre : bir nevi küçük balık dir, mahi. — Bezeichnung einer kleinen Fischart.
bekter : bir nevi silah ve bektürme. — Eine Waffengattung.
belban : bir nevi aheng ve surud. — Eine Art Instrument, Musik.
belbeli : ikamet, caygir olmak, beytutet etmek. — Aufenthalt; sich festsetzen,
übernachten.
 belen : keklik, kebk. — Rebhuhn.
belka : deve yaurusu, küçlak, tilakçe. — Junges Kameel.
bellur tağı : Türkistan'da Firgana ile Kaşgirin arasında bir dağ ismi dir. — Name eines
zwischen Firgana und Kaschgir gelegenen Gebirges.
beltute : mükim olmak, hane nişin. — Wohnen.
benair : Afganistan'da Suad civarında bir mevki ismi dir; bir nevi rayheli pirinc ki
benairi tâbir ederler. — Ortsname in Afganistan; eine art duftender Reis.
benayi : güzel, nefis, âla, birinci, zarif; Buharada bir nevi kumaş dir; yahşi; nişan ve
alamet, dikkatli. — Schön, kostbar; eine Stoffart in Buchara; Abzeichen.
benaris : Hindistan'da bir şehir ismi dir; harirden beyazi galib bir kumaş. — Name
einer Stadt in Hindustan; ein Stoff aus Seide von überwiegend weisser Farbe.
benduk : tüfenk, miltik, turfan. — Flinte.
beug : hal, yüzde olan leke, esrar, haşiş. — Schönheitsmal; Hanfpflanze.
bengi : serseri, nişamend, tiryaki, esrarkeş. — Müssig, Opium-esser.
bengzamak : muşabehet, taklid, mumasele etmek, şebik, nazir, adil olmak. —
Vergleichen, nachahmen; ähnlich sein. | bengzayış : muşabehet, mutabakat, manend, hem
reng, yeksan. — Gleichheit, das Ähnliche.
berağu : sağir, küçük, sabi, tifl. — Klein, kleines Kind.
beranğar : ordunun meymenesi, sağ cenahi, piş dadi. — Rechter Heeresflügel.
berendek : eyerin örtüsü, zinpuş, köpçok. — Satteldecke; häufig.
beri : cümlesi, hepsi, hemesi, kyafesi. — Insgesammt.
berk : kavi, metin, rasin, kati, sert, mustahkim, sağlam. — Fest, stark, hart, gesund.
berket : heykel, büt-hane, berküt kuşu; asiya-i vustada bir kabile ismi dir. — Bild,
Götzentempel; Name eines mittelasiatischen Stammes.
berlas : Samarkandda karib bir memleket; tevaif-i Üzbekden bir aşiret ismi dir.
cengaver, sipehdar, salar. — Eine Provinz in der Nähe von Samarkand; Name einer Art des
üzbekischen Volkstammes; Heerführer, Oberhaupt.
bertas : memlukiyet, esaret, abdiyet, kölelik, gulami, bendegi. — Sklaverei,
Knechtschaft; Knabenschänder.
bertik : kemik, azm. — Knochen, Bein.
besağa : merkad, mezar, lahad, kabr. — Grab.
bestan : kapsul, patka, ecza. — Stumpfnäsig; Theilchen.
beşarık : Ferganaya karib bir mevki ismi dir, beş ırmak. — Name eines zu Fergana
nahe liegenden Ortes.
beşik : güneş, afitab, şems, mihr, hurşid, koyaş. — Sonne.
beşir : Amuderya ve Rasende karşı cihetinde irsarı Türkmeni kabilesinin meskeni,
beşiri kelimi meşhur dir. — Wohnort der gegenüber von Amudarja u. Rasende ansässigen
Turkmenen.
bet : çehre, beniz, yüz, ruy, vech, ruh, âriz, renk; kehle, muteaffin, böcek, kaml. —
Gesicht, Antlitz, das Äussere; Wanze, Laus; faulig.
bezek : ziynet, araiş, tezyinat, zibaiş. — Schmuck, Zierde.
bezenk : sülyünün dişisi, yaban tavuğu, kargaul. — Fasanhenne, Wildhuhn.
bi : büyük, ulu, amir, bir nevi measir-gezende; Asiya-i vustada büyük bir rütbe ismi
dir. — Gross, Befehlshaber; Name einer Rangstufe in Mittelasien.
bibak : bebek, merdümek; serbest, çapkur, şeraret. — Augenbrauen; Bosheit.
bibi : nine, büyük valide, hanım efendi; validesinin anasına ve pederinin validesine
dahi itlak olunur. — Grosmutter, Herrin. |
bibi atun : mualime hatun, mekteb hocasının haremi, avokat ve danişmend. —
Lehrerin, Lehrersgattin; Gelehrter.
 biçak : iyne, ibre, suzen; zinet; araiş; içerisi kabaklı ve köfteli hamurdan dört köşeli bir
nevi çörek. — Nadel; Schmuck; viereckiger, gefüllter Kuchen.
biçin : baçin yâni çin paytahtı, hisar, kapu; meymun, mubarek, bi-ukde, böklümsüz,
bican. — Hauptstadt von Khina, Burg, Thor; glücklich; faltenlos.
biçin yılı : sal-i türkanin dokuzuncu meymun yılı-dır. — Neunter Monat der
turkmenischen Zeitrechnung.
bıçkı : destere, arre, minşar, burunda, kefş-duz ve itekci ve konduracıların alet-i
katileri. — Handsäge, Messerart der Schuhmach er.
bıçuğ : yarım, nisf, gedik; burnunda sakat ve illeti olan ve burunsuz ve beynisiz. —
Hälfte, Spalte; Nasenkranker, Nasenloser.
bidau : soy ve cins at, bedevi, keheylan, devende at. — Pferd von Zucht, edles Pferd,
schnelles Pferd.
bide : kuru alef, yurunca, yurunçka, at otu, biçilmiş ve dolunmuş ot. — Futter. Klee,
gemähtes Gras.
bigim (bikim) : bey hatun, hanım, bibi, dudu, ayım; Hindistanda hanımlara bikim
sahib derler. — Herrin, Frau, Jungfrau.
bigin : manend, gibi, tıpk, misl. — Ähnlich, entsprechend.
bigiz : ışık, revnak, nur, dirahşan. — Glanz, Licht.
biğ : bik, şevarib, kasd, emel, fikr, azm. — Absicht, Wunsch; der Schnurbart.
biglamış : etmam, ekmal, encam, nihayet, bihadd. — Ende, Abschluss.
biğu : doğana benzer bir nevi şikyar kuşu-dur. — Falkenähnlicher Jagdvogel.
bıhmak : teneffür etmek, bıkmak, kelal-u melal. — Abscheu haben, sich ekeln;
Ermüdung.
bihti : kurutlamış ve soyunu çekmiş et, kadid, kak, basturma, gilbar etmek, elemek; bir
nevi şutur ve deve. — Getrocknetes Fleisch, gedürrt, Rauchfleisch; sieben; eine Kameelart.
biye biye : kısrak, madian, urgacı. — Stute, Weibchen (der Thiere).
biyik : büyük, cesim, uluğ. — Gross.
bikarnat : masruf. harc. — Ausgabe.
bikat : büyükler, âmirler; âzâde kız. — Würdenträger; ein von Sclaverei freies
Mädchen.
bikac : mühtereme hatun, hanım, ayım. — Ehrwürdiges Weib.
bike (bika) : mühtereme kız, küçük hanım, asıl bey hatun, henuz têhül etmeyen kız. —
Ehrenhaftes Mädchen, Adelfräulein, lediges Mädchen.
bikik : bend, merbut, bağlı. — Gebunden, befestigt.
bıkın : pehlu, yanbaş. kaburga. — Seite, Rippe.
bil : kemer, meyan. kemergah. — Hacke, Bogen.
bilağ : bilegi taşı, kırak. — Schleifstein, Wurfstein.
bilak : kolun nabza yeri, misam, sa'id. — Stelle des Pulsschlages am Unterarme,
Pulsschlag, Handgelenk.
bilak yüzük : bilezik, misam, dest-i bend. — Armband, Handgelenk.
bilakce : mücrimlerin ellerine vurulan zencir ve bend. — Eine auf die Hände von
Verbrechern befestigte Kette.
bilau (bile) : edat-i rabt dir, ile, ilan gibi, 'mâ, ba' mânâsına. — Bindezeichen, in der
Bedeutung von 'mâ, ba'. | bilaki (bilali) : anın yanında, musahabetde ve mâyetinde beraber. —
Zusammen.
bilau : ba ve beraber, ile, hemrah. — Zusammen, mit einander.
bilau : bilegi, bilegi taş, kırak. — Schleifstein.
bilbağ : kuşak, kemerbend, füte. — Gürtel, Badeschürze.
bildurga : kamçının desteyine vurulan halka. — Kette am Peitschenstock.
bile (bila) : bilen, bilici, danişli, malumatlı. — Der Wissende, Gelehrte.
 bilenk : ebsem, gung, lal, elken. — Ruhig, stumm, Stotterer.
bili bağlı : doğana manend bir kuş ismi dir; kinayeten ustura ve süpürgeye dahi itlak
ederler. — Falkenähnlicher Vogel; vergleichweise auch Rasiermesser oder Besen.
bilik : ilm, daniş, fehm, meharet, dirayet, mâlumat; nişan, damga. — Wissenschaft,
Verständniss; Zeichen.
bilimlik : danişmend, ârif, zeki, dana, hünermend. — Ein Gelehrter, Weiser.
bilişildamak : yave söylemek, boş boğazlık etmek, saçma ve beyhude söylemek. —
Leeres Zeug schwatzen.
bilkat : ihbarat, havadisat. — Kundmachungen, Nachrichten.
bilkü : nişan, damga, eser, mühür, alamet. — Zeichen, Stempel. | bilkülük : belli,
mâlum, nişanelı. — Bekannt, bezeichnet.
bilkürme : eser, alamet, nişan, emaret, fihrist. — Zeichen, Kennzeichen,
Inhaltsverzeichniss.
bilkürmek : ifade, bildirmek, teblig, îlam-i eşâr etmek, tâlimat vermek. — Erklären,
wissen lassen.
bilküt : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; bilinmiş, tanılmış. — Name eines
türkischen Stammes; bekannt.
biltur : geçen sene, sal-i güzeşte. — Das vorige Jahr. | bilturğı : geçen sene-ki. —
Vorjährig.
binigiz : çehre, yüzün rengi, ruh, cemal; çuvalduz. — Gesicht, Schönheit; Packnadel.
binigzamak : benzemek, şebih, mutabakat, memasele etmek. — Ähnlich sein,
übereinstimmen. | benigziş : şebahet, mutabakat, manend. — Gleichheit.
binik tat : bir nevi taam ismi dir, yemek, aş. — Eine Art Speise, Essen.
binicik : koşucu, at, binilecek at ve hayvan. — Renn- oder Reitpferd.
birar : birer, yekayek, ayrı ayrı, cüda cüda. — Einzeln, plötzlich, geschieden. |
birarte : bir tane, yegane. — Einzig, allein. | biran : birisi, bir kişi, bir adam, bir kimesne. —
Jemand, Einer. | birdik : beraberce, dayma, bir düzüye, bir renkde, bir tavurda, bir tarikda. —
Zusammen, auf einmal. | birka : birlikde, beraberce. — Mit, zusammen. | Birin birin : beraber
beraber, yek yek, tek tek. — Gemeinsam.
birersak : oruc, ruze, savm. — Fasten.
biriki : birisi, biri tarafı ve yanı; veresi, verilecek şey, borc. — Der Eine, die eine
Seite; Darlehen.
birkine (birğine) : azcık, biraz, kalil, endek, kemter. — Ein wenig, gering.
birk : kati. saht, sert, mühkem; Asiya-i vustada leşkerin muhafazası içün bir nevi amel,
tembih. — Hart, streng, stark; Geräth zur Bewachung der Soldaten in Mittelasien; Warnung.
birkay : versin, îta etsin. — Er gebe.
birkamak : bir gelmek, tecemmü olmak, toplanmak. — Zusammen kommen.
birkişmak : araşdırmak, katılaşmak, toplaşdırmak, biriktirmek. — Untersuchen, sich
verhärten, sammeln.
birkişturmak : birleşdirmek, toplaşdırmak, yer yerine vermek. — Vereinigen,
sammeln.
birkitmak : sedd-u mustahkim etmek, habs, kapatmak. — Verschliessen, zusperren.
birkü : vergi, harac, bac. — Steuer, Zoll. | birküci : verici, aff edici, gafur. —
Steuereinnehmer, Verzeiher. | birküsi : vereceyi ir şey. — Etwas schulden.
birmak : vermek, îta etmek. — Geben.
biru (biri) : kadim, eski, emekdar. — Alt, alter Diener.
birabar : tangri, yezdan, girdigar, hudavend. — Gott, der Schöpfer; Fürst.
bisrik : kuvvetli deve, şütür. — Kräftiges Kameel.
 biş : beş, penc; bir ilac ismi dir-ki zehirli ve semli olur; biş-miş hem derler beşer. —
Fünf, Name einer giftigen Arznei. | bişar : beşer. — Zu fünf. | bişaula (bişalati) : beşide
birden, cümleşi. — Alle fünf auf einmal. | bişbarmak | bişlamak : beş etmek.
biş balıg : Türkistan'da Çine karib bir memleket ismi dir. — Ortsname in der Nahe
Chinas.
biş arık : Türkistan'da Chakende karib bir mevki ismi dir. — Ortsname in der Nähe
Chakends.
bişik : kedi, mışık, körbe. — Katze, Lämmchen.
bişimak : sallamak. — Schaukeln.
bişkarmak : düşünmek, tezekkür ve tefekkür etmek. — Nachdenken.
biştuğ : eyi pişmiş, pişkin. — Gut gekocht.
bitçaka : küçük, çocuk, ufak, horde, bala, sağır evlada itlak olunur. — Klein, kleines
Kind.
bitik : yazı, mektub, ruka ve name, bitmiş, halas ve nabit olmuş; Dşihun yânı
Amuderya ve Rasende, Buharaya tâbi bir küçük kale ismi dir. — Brief; Name einer kleinen
Festung nahe zu Bochara.
bitimlik : usullu, muntezim, muretteb, tertibli, zibenbe, yakışıklı, tuvana, bi-ayb ve bi-
noksan. — Geregelt, ordentlich, hübsch.
bitküci : kyatib, yazıcı, hatat, mirza, nüvisende, divan, sahib-i kalem. — Schreiber,
Schriftkundiger.
bitmek (bitmak) : nabit, neşv-u nema bulmak, yazmak, bitilmek, halas olmak,
tükenmek, yapılmak, îmal olmak. — Wachsen, gedeihen; schreiben; sich retten. | biti : yazdı,
tahrir ve terkim etti, kitabet kerd, halas oldu. — Er hat geschrieben etc.
bitmek : yazmak, tahrir, terkim. — Schreiben. | bitik : mektub, varaka, pusula,
muharrerat, senedat. — Brief, Blatt, Schreiben. | bitikci : yazıcı, kyatib, divan, hatas. —
Schreiber.
bitüy : bir birine yapışmış, vasl. — Mit einander verbunden; Verbindung.
bive : dul hatun, bizevc, bişuher. — Wittwe, Wittwer.
biz : yıldırım, aşın, çakın. — Blitz.
bizak : araiş, ziynet, zib. — Zierde, Schmuck. | bizakçı : ziynetlendirici, askıcı, araişci.
— Schmückende. | bizaklik : araişli, numayişli. — Geschmückt.
bizamak : tecemmül ve tezyin etmek, donatmak. — Schmücken, zieren.
bizkak : humma, titretme, kakşatma, teb. — Fieber, Hitze.
bizlavuk : kof ve evcef kabak- ki çocukların içine kemik ve taş parçaları koyarak
oynarlar; kabak oyunu dahi derler. — Trockener und hohler Kürbis, in welchen die Kinder
Bein- oder Steinstücke geben, um damit zu spielen. Kürbisspiel.
boğ : duman, buharat, tuman; kernay; ağacların kabuğu, boru. — Nebel, Dampf;
Trompete; Baumrinde.
boğa : sığır aygırı, hayvanların vaktı izdivaci, gul; Dşengiz hanın sekizinci ciddi Boğa
han. — Stier, Brunstzeit der Thiere; Achter Ahne Dşengiz Khans.
boğaça : boğuça, boğaz, gırtlak, halkum, nay, damak. — Schlund, Rachen, Gaumen.
boğak : hafakan, gönül sıkılmak, boğuk, kemend, halka, paybend. — Das Zittern,
Schlinge, Fusskette.
boğdak : ağacların kabarmış olan yeri. — Geschwellter Theil der Bäume.
boğmak : boğum yeri, bend, halka, ukda. — Knoten, Band. | boğma : boğundu, boğuk
ses, ihtinak. — Erstickung.
boğnak : yağmursuz şedid furtuna; boğuk ses, boğulmak. — Regenloses heftiges
Gewitter; gedämpfte Stimme.
boğrı : aygır, iki kühneli deve, iki hürküşlü şütür. — Stute, zweihöckeriges Kameel.
 boğu : ahu, geyik, gazal; boğulmuş; zivane, kilade; bir kasaba ismi. — Gazelle,
Hirsch; Mundstück, Halsschmuck; Name einer Stadt.
boğum : bend, girih, ukda, pivend, büküm. — Knoten, Verknüpfung.
boğur : bohur deve, iki kühneli cemel. — Dromedar.
boğarsak : bayram ve mubarek gecelerde lokma yerine geçmişlerin ruhuna pişirmiş
oldukları musellis hamurdan bir nevi tâm dir. — Dreieckiger Kuchen, für das Seelenheil der
Verstorbenen an Festabenden bereitet.
boğursımak : deve kızmak, dişi deveyi boğura talib etdirmek, alıştırmak. — Das
weibliche Kameel zum männlichen locken, gewohnen.
boğcama : boğça, çarşaf ve çadırşeb, müzeyyen ve mükellef örtü, düyün içün kurulan
çadır, yataklik came-hâb. — Ueberzug, glänzende Decke; Hochzeitszelt, Schlafkleid.
boğcı : yayın köşelerini tehkim içün bağlanılan ip, bağ, kiriş. — Am Ende des Bogens
befestigtes Seil; Saite.
boy : kadd, silsile; koku, rayhe, bülend, bâlâ. — Wuchs, Geschlecht; Geruch; hoch. |
boyluğ : uzun, medid, boy sahibi. — Lang, gewachsen. | boy otu : yabani nana. — Wilde
Pfeffermünze.
boyağ : boya, levn, reng. — Farbe. | boyağçı : boyacı, reng verici. — Färber. |
boyağlığ : boyalı, rengli. — Gefärbt.
boyaut : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines turkmenischen Stammes.
boygalmak : boyalmak, reng ve boya sürmek. — Farbe bekommen. | boygir :
boyalmış, reng alınmış. — Gefärbt worden.
boybaş : serapa, baş ayak, boydaş; saçbaga ilave olunan harir ve gömüşden bir nevi
zib-u ziynet. — Von Kopf zu Fuss, gleich gross.
boyrak : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines turkmenischen Stammes.
boyrakçi : ordunun kalbgahi ile iki cenahlarının önüne konulan asker ve karaul. —
Vor die Mitte und die beiden Flanken des Heeres gestellte Soldaten.
bokçurma : yayın kirişi, vezn. — Sehne des Bogens.
bokmak : kati etmek, paralamak, taksim etmek, kemin kurmak, kesmek. —
Zerschneiden, zerstückeln, vertheilen.
boktu : kemin, dam, kemingyah, gizlenmek, mahfi durmak. — Hinterhalt, Dach; sich
verbergen, sich verloren halten.
bokturmak : dam, hile tertib etdirmek. — In die Falle locken. | bokturma : düşmenin
zuhurına pusuya yattırılan asker. — Vor den Feind gelockter Soldat.
bol : bu, şu, harf-i işaret dir, karibe ve hazire. — Dieser; Hinweisungszeichen .
bolay : olayım, bunun gibi, şum.
borağan : kasırga, şedid furtuna, külak, dalga. — Wirbelwind, Überschwemmung,
Welle.
borak : bürg, tüpü, kalpak, müzeyyen külah. — Pelzmütze, Kopfbedeckung.
bordamak : semiz, ferbih ve semin olmak, perverde edilen. — Dick und fett sein,
nährend.
borka : nikab, perde, çeşm-i bend, yüz örtüsü, beçe. — Schleier, Vorhang.
borkamak : başına bir şey örtmek, peştemali telfif etmek, bürmek, çevirmek. — Den
Kopf bedecken, einhüllen.
borta : yük, bargir, yabu, kiracı hayvanı. — Pferd, Lasttier, Gaul.
bosağa : atabe, işik, kapunum alt tarafı, asitane, cenab, bab. — Schwelle, Pforte, Haus
und Hof.
bosmak : dam, hile tertib etmek, firar-i muhacerat etmek, kemin kurmak, pusmak. —
Intrigue schmieden.
bosrak : bir nevi helva dir. — Eine Art Halva.
 bostağan : büyük kadeh, ratl. kyase-i çubin. — Grosses Glas, Gewicht, hölzernes
Gefäss.
boşak : numayiş atları, alay ve donanma atları; deste bağlanmış buğday huşesi. —
Paradepferde; Ein Bündel Ähren.
boşanık : vahi, puc, bi-kyar, sebük-magz; bir kabile ismi dir. — Leer, unnütz, albern;
Name eines Stammes.
boşar : iztirab, halecan, telaş, seratime. — Unruhe, Angst, bestürzt.
boşğanc : ecne, ziyan, ifrit. — Schaden, Unhold.
boşmak : teskin-i ataş etmek, telezzüz etmek, gevşemek, muztarib olmak. — Den
Durst löschen; erweichen.
boşuk : sarık, sele, imame, destar. — Kopfbund, Korb, Turban, Handtuch.
boşukmak : halacan etmek, magmum olmak. — Angstigen, betrübt sein.
boşurğanmak : iztirab vermek, keder vermek. — Jemanden ängstigen.
bota : yauru, bala, beçe, big, bigane. — Sprössling, Kind.
bote : koyumcu ve zergerin güzar namında istîmal ettikleri yarım yumurta şeklinde
kil-i hikmetden bir nevi kalıb. — Eine bei den Goldschmieden gebräuchliche halb eiförmige
Gussform.
botka (botaka) : bir nevi alef ismi dir; mâde, kursak. — Eine Art Futter; Bauch,
Magen.
botkarmak : inbat etmek, yarayı bağlamak, yarı ağzı kavuşmak. — Reimen, gedeihen
lassen; Wunde verbinden.
botmak : nabit, peyda olmak, tohum ve saire baş çıkarmak. — Wachsen, gedeihen.
botrak : perişan, peragende. — Zerstreut, betrübt.
botramak : perişan, peragendo olmak. — Betrübt, zerstreut sein. | botraşmak :
dağılmak, her tarafa yayılup perişan olmak. — Zerstreut werden.
botum : genç deve, yauru. — Junges Kameel.
bögü : büyü, sihir, efsun. cadu, elbesti, peri han, başçı hatun, babalu, ilm-i ruka, salus.
— Zauber, Zauberei, Hexerei, Hexe, Peri Frau, Zauberkunst.
bögür : cenb. pehlu, yan, had, kenar. — Seite, Grenze, Kraft.
bögürmek : hayvanatın teferrüd etmesi, bağırmak, derin ses çıkarmak, feryad-u figan
etmek. — Brüllen der Thiere, heulen, schreien.
bögürtken : bögürtlen. şecere. — Brombeere.
bökmek : mukavves etmek, derhem etmek, pic-u tab etmek. — Krümmen, drehen.
brennen. | bökrütmek : eyrilmek, piçide olmak. ham etmek. — Sich krümmen, sich drehen,
bökrülce (bökrülcük) : samir, maşi, yol yürümek, hareket. — Fruchtbar. Fussgänger,
Bewegung.
bökrün : tehigah, eyerin altı, boş yer, bir mühime yaramaz şey, müstedrik. — Das
Weichen,
böküldamak : hafakan olmak. yürek çarpınmak, nefesi sıkılup halecan olmak. —
Zittern, Pochen des Herzens, Ausgehen des Athems.
bökülüm : kurulmuş. tablanmış, pic-u tab, şikenc, dolaşık. — Krümmung, getrocknet,
gebrannt. | bökülmüş : tavlanmış ip, piçide, risman. — Gedrehter, Schnur.
bökürak : bökürük, böbrek gürde, meymene, meysere; sağ böbrek meymene, sol
böbrek meysere. — Niere, Nierenfett; rechte Niere Unglück, linke Niere Glück.
bökürakçi : moharebe esnasında yemin ve yesare tertib edilen asker, nizam, tabur. —
Eintheilung der Truppen nach rechts und links wahrend des Krieges.
bökütlemek : akar suyun yolunu bend-u sedd etmek, bağlamak, kir dökmek. — Das
fliessende Wasser hemmen, binden.
bölek : firka, guruh, taraf, hisa, başka, agrica, top, parça, pare. — Abtheilung, Trupp,
Stück.
 böleklemek : taksim ve taki etmek, pare pare eylemek, ayrı ayrı, pay pay. —
Zertheilen, zerschneiden.
börk : külah, töpü, kalpak, ve külah-kiş, kakum. — Mütze, Filzkappe, Hermelin.
börküt : bir nevi cesim şikyar kuşu, ukab; lifafe. — Eine Art grosser Jagdvögel;
Schwarzadler, Umschlag.
bubecik : bebek, merdümek. — Wickelkind, Männchen.
bubu : fülfül, biber; o o, şu şu. — Pfeffer; dieser.
buçak(buçağ) : köşe, kenare; bu an, bu vakit; inziva; kyard. — Ecke, Winkel; in
dieser Zeit; Einsamkeit; Dolch.
buçkak : kenare çekilmek, menhi olmak. — Verwehrt sein, an ein Ufer kommen.
buçurga : bocurgad, irgadaltı. — Ankerwinde auf dem Schiffe.
buçuk : burnu bir aybı olan adam, merdekyan ve müzdur ve hamal edavati; nısf, nim,
yarım. — Mann mit fehlerhafter Nase; Geräthschaften des Lastträgers und Taglöhners; die
Hälfte.
bucul : aşik, becil; kemik parçaları ile oynanır bir zar oyunu, kumarbaz oyunu. —
Würfelspiel mit Beinstückchen; stattlicher Mann.
bucur : çiçek bozuğu, ufak tefek, büyük küçük kabarcık, kutur. — Welketheile der
Blumen; schwach, fett.
buday : üzbeklere mahsus bir şarki dir. — Eigenthümliches Lied der Özbegen.
budal : mahal, mevki: ağacları budarken yere düşen sürgünleri. — Ort, Stelle;
Holzsplitter beim schneiden.
budanur : ücüncü cidd, baba, budancık, araste ve peyraste olacak. — Der dritte Ahne;
geschmückt sein.
budur : kısa, boysuz, budları kısa, bacaksız, köte, alçak. — Kurz, kurzstämmig,
niedrig,
budurmak : başı aşağı gelmek, ser-nigun olmak. — Umgekehrt sein, mit dem Kopfe
abwärts sein.
buğağu : bokağu, bend, köstek, zincir, dest-bend. — Fessel, Band, Kette.
buğak : hafakan, ihtinak, gönül sıkılmak; boğuk, kemend, halka, kolada. —
Erstickung, das Zittern; Schlinge, Ring.
buğdayık : huma kuşu, anka, simurg. — Glücksvogel, Name eines Vogels in der
Fabel.
buğin : şu kine bu kine demek dir. — Dieser da.
buğra : şeriye, rişte aşına benzer bir nevi tâm dir, un aşı ve aş ard tesmiye ederler. —
Fadennudeln, eine fadenförmige Speise, Mehlspeise.
buğun (buğun kesmek) : bend bend paralamak, boğum boğum ceda etmek. —
Zergliedern, zertrennen.
buğuz : boğaz, hamle, geçid, gülü, nay. — Kehle, Rohr. | buğuzlamak : katl ve ihlak
etmek, boynundan kesmek, öldürmek. — Tödten, umbringen. | buğuzluğu : halkumu, boğazı.
— Sein Schlund. | buğuzdak : halkum, geñirdek. — Kehle.
buhanhu : boğmak yeri, mefsil, ukda, bend, köstek, zincir. — Gelenk, Knoten,
Fussfessel.
buhar : bend, köstek, zincir, selasil, gul. — Kette, Fussfessel, Halsband.
buhsamak : iztirab ve halecan ile boğuna boğuna ağlamak. — Schluchzend weinen.
buyruğ : emr, ferman, irade-i padişah, berat. — Befehl, Erlass, Diplom.
buyunburan : yeşil ve kırmızıye mail taclı bir kuş; celad, kasab. — Ein ins Grüne und
Rothe spielender gekrönter Vogel; enker, Metzger.
buyunk : kuşların peri ve tüyleri. — Gefieder der Vögel.
buka (buke) : güreşci, pehlivan. — Ringer, Kampfer.
bukan : bugün, imruz. — Heute.
 bukat : sedd ab, bend. — Damm, Deich. | bukatlamak : sedd çekmek. tesdid etmek, su
önüne hadd çekmek, yüksek yere su çıkarmak. — Dem Wasser Grenzen setzen, auf einem
hochgelegenen Art Wasser tragen.
bukaul : vekilharc, aş-hane naziri. — Oberkoch.
bukbulduk : yoğurt; kıtık. — Gesäuerte Milch; Heu.
bukmak : kati etmek, paralamak, taksim etmek; pusmak, kemin kurmak. —
Abschneiden. theilen; auf der Lauer liegen.
buksa : bedenin kuşak yerinden yokarı tarafı, kemerin balası, sine. — Körpertheil
oberhalb des Gürtels.
bulağ : çeşme, binar. — Quell, Bach. | bulağ otu : su kenarlarında neşv-u numa
bulunan yabani nane. — Am Flussstrande gedeihende Pfeffermünze.
bulalmak : mümkün olmak, muvafik ve mazhar olmak, vücude getirmek. — Möglich
sein, gelingen, schaffen, erschaffen.
bulamak : karışdırmak, bulaşdırmak. — Trübe machen, mischen.
bulacak : avcı ıslığı, bir nevi tâm. — Eine Art Speise.
bulbad : eski, virane, bozuk, harab. — Alt, Trümmerhaufen, Werwüstung.
bulçar (mulçar) : askerin ve ordunun ictima edecek mahal-i mevudu, mesadüf
olunacak yer. — Sammelplatz des Heeres. | bulçarlamak : bir araya gelmek, tecemmü etmek
üzere vad vermek, bir yere toplanmak. — Sich versammeln, zusammen kommen. | bulçaş :
mahal, birleşmek içün tâyin olunan cay. — Der zur Versammlung bestimmte Ort.
buldurmak : çare görmek, meydana çıkarmak. — Ans Tageslicht bringen.
bulduruk : bıldırcın, budane. — Die Wachtel.
buldurun : diyet, kisas, intikam. — Blutgeld, Rache.
bulğağ : inkilab, keder, karışıklık. — Umstürzung, Verwirrung. | bulğamak : telvis
etmek, bulamak. — Verwirren, trüben. | bulğatmak; bulğaşmak; bulğancık : bulaşıklı;
bulğancuğluğ : karışıklık; bulğanuk : muhalif; bulğavuc : karışdırıcı. — Zerstörer.
bulğan : çay ve ırmak suyu; bir nehir ismi ki bulga ve liğa dahi derler; ab-i cuşide,
kaynalmış su. — Fluss; Name eines Flusses; siedendes Wasser.
bulğar : tevaf-i etrakda büyük kadim kabile ismi dir ki atil ile yabik beyninde
mütemekkin dirler; bir şehir ismi ve ekserisi dahi kostantiniye mulhakatında mesken
eylemişler dir; telatine dahi itlak olunur. — Name eines grossen alttürkischen Stammes; Stadt
auf dem zu Stambul gehörigen Gebiete; Juchtenleder.
bulğun : esir, cariye, halayık, köle. — Sclave, Diener.
bulğur : burgul, kaynadılup kırılmış ve çatladılınmış buğday, nim köfte. —
Grützebrei, gekochter und zermahlener Weizen, halbgekocht.
bulğusi : olucisi, işteki. — Der Zukünftige.
bulmak : olmak, mevcud. — Sein. | buluş : mevcud, peyda. | bulum : bulgu, icad. —
Das Dasein.
bulte : söz, suhen, kelam, nutk. — Wort, Rede.
bum : baykuş, bayoğli, burgut. — Nachteule, Geier.
bun : orman, yol, geçid, ağaclık tepe, çengel, köşe ve kenar. — Wald, Weg, Engpass,
Walddickicht.
bundur : ahz, kabz; ip, urgan, argamçı. — Das Greifen; Zwirn, Seil, Schlinge.
bungar : bunar, çeşm, bulağ. — Quelle, Brunnen.
bunguz : boynuz. — Horn.
bunuk (bunuğ) : heyat, kiyafet, şekl, suret. — Das Ansehen, Bild, Gesicht.
bur : çukur yer, delik, dişik, tarla, tabaşir, kır at, alçi taşı, ahek, şura. — Grube, Loch;
Kreide, Gyps, Kalk, Salpeter; Schimmel.
burçak : nohude manend bir habbe dir. — Ein der Kichererbse ähnliches Korn.
burçalık : sahrayi lale, yabani şakaik, peyaz. — Wilde Tulpe, Pfingstrose.
 burçın : ahunun ve ördeyin dişisi, bâzen bıldırcın ve budane dahi itlak olunur. —
Weibchen der Gazelle und der Ente; auch als Name der Wachtel gebraucht.
burc : biber, filfil; künküre, köşe, merc, murçil. — Pfeffer; Thurm; Wiese.
burcğun : siyahrak, gözlerinin beyaz yeri. — Das Weisse des Auges; schwärzlich.
burdak (burdağ) : semiz, ferbih, semin. — Fett, dick.
burğut : baykuş, burkut, bum, çuğd; tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Nachteule,
Geier, Uhu; Name eines türkmenischen Stammes.
buri : kurd, kürk; buğ, kernay, bir nevi lâb dir. — Wolf, Pelz, Trompete, eine Art
Spiel.
burya : hasir, ferş. — Matte, Polster.
burkutlık : deyr, savmâ, but-hane, bir kabile. — Götzentempel, Kloster, Feuertempel;
ein Stamm.
burla : yüzük, mühür, nigin, hatem. — Ring, Siegel, Petschaft.
burna : ibtida, evvela, ilk. — Der Erste, Anfang. | burnaşmak : yekdiyerine takdim
etmek, çalışmak, geçirmek. — Einander vorstellen.
bursu : penahlaşmış; yazda biçüp kurudup kışda hayvanlara yedirilen alef, yörünce,
dolunmuş ot ve giyah, kenara atmış olan kamış ve levhe dahi itlak olunur. — Ein Gras,
welches im Sommer gemäht und getrocknet, im Winter den Thieren als Futter gegeben wird.
bursuk : ney gibi bir giyah dir; sege muşabih derisi siyahlı ve beyazlı bir nevi hayvan,
ki ondan kürk yaparlar. — Rohrförmiges Gras; ein dem Hunde ähnliches Thier, mit
schwarzweissem Fell, aus welchem Pelz verfertigt wird.
burtağ : bozuk, na-hemvar, perişan, tertibsiz, karışık. — Ungleich, zerstreut, verwirrt.
buruk : sancı, halacan, orman, burma. — Pfeil zum Fischfang; Sorge; Wald,
burulday : küçük perende, ufak tuyur, rize cenaverler. — Kleiner Vogel.
burulğun : burulmuş, bükülmüş, ham ve mukavves olmuş. — Gekrümmt, gedreht.
burun : evvel, akdem, ibtida. — Früher, erst. | burunğu : evvelki, mukaddemki,
geçenki, eski. — Der frühere, erstere.
buruncak : ince bez, patiska, dülbend. — Feine Leinwand, Kopfbund.
burunduruk : devenin ve yaramaz hayvanların burnuna takarak çekdikleri halka. —
Ein in die Nase des Kameels oder unbändiger Thiere gezogener Ring.
buruş : pic, çin, halka, tab, ukde, bend, mergule. — Falte, Runzel, zusammengedreht.
but : fahz, ran, san; mahbub, mâşuk; put, putperest. — Der Schenkel; Liebling,
Götzenbild.
buta : deste, nebatatin riyahinin ve fidanin dibi, rişe ve filiz, kök. — Bündel,
Schössling, wohlriechendes Kraut.
buta (butun) : bütün, kyamil, yekpare, temam, bila noksan. — Ganz, ein Stück,
vollständig.
buta : yauru, bala, beçe; bik, bikyane. — Junges, junges Kind; Fürst, Fremder.
badene : bıldırcın. — Wachtel.
bürçek : lüle, galule, saç, kyakül, tura. — Kugel, Rolle; Haar, Locke.

Ç
çadır : hayma, oba; bir nevi serçe kuşu, çatılmış ve kurulmuş ötü. — Zelt; eine Art
Sperling.
çağa (çaka) : körpe, çocuk, küdek, yauru. — Kind, Junge.
çağ : vakit, zeman, sıra, an, budem. — Zeit, Reihe, Augenblick. | çağlığ : elan, zeman,
vakit. — Die Jetztzeit.
çağan : beyaz, sefid; aziz gün; kavi, kalın. — Weiss; stark, dick; Festtag.
çağan (çayan) : akreb, kırk ayak, eyri kuyruk, çiyan. — Skorpion, Tausendfuss.
çağarak : hayme, otau, alacak. — Zelt, Hütte.
 çağdavul : ordunun arkasınca giden bölük asker ve salar ve sipah. — Nachtrab des
Heeres, Fussgänger.
çağır (çakır) : şarab, bade, mey, araki. — Wein, Trinker, Branntwein.
çağırma : şadrevan, sayeban, şemsiye, çatr. — Springbrunnen, Vorhang, Schirm.
çağla : bis kuş ismi dir; çakla ve nişan et; hedefe ok ve nişane tüfenk atmak. — Name
eines Vogels; nach einem Zielpunkte mit einem Bogen oder einer Flinte schiessen.
çağlama : avaz, seda, ses, çağırmak. — Stimme, Ruf.
çağlamak : vakti intihab etmek, mulahaza eylemek; nişan ve hedefe eyi dikkat etmek.
— Bedenken; erwägen.
çağlin : endaze, layik, şayeste, sezavar. — Angesehen, würdig; Maas.
çağmer : hasis, deniy. — Geizig, gemein.
çay : irmağın küçüyü; arığ ve mâruf olan çay çini; yeşil, siyah, akkuyruk, şebi. —
Kleiner Fluss; reiner berühmter chinesischer Thee; grün, schwarz.
çayılğan : konkrad tayfesinin tin-i nuzuhunda yekdiyerini bellemek içün söyledikleri
kelam ve teganni, nida. — Als Erkennungszeichen eines Stammes gebrauchte Worte oder
Laute.
çaykamak : yıkamak, ithar eylemek, temizlemek, yumak. — Sich waschen, reinigen. |
çaykanmak : igtisal etmek. — Sich waschen.
çaykun : hava ve suyun cümbüşü, gerdab, dalga, cuş-u huruş. — Bewegung der Luft
und des Wassers, Wirbel, Aufwallen.
çaylamak : ruya görmek, uykuda hezeyan söylemek, düş görmek. — Einen Traum
haben, im Traume Unsinn sprechen.
çaylan : kumlu toprak, reml. — Sandiger Boden, Sand.
çaymak : havalanmak, havaya uçmak, dönmek. — Gelüftet werden, in die Luft
fliegen.
çaynamak : çiynemek, ezmek, kırmak, depmek. — Kauen, zertreten, zerschlagen.
çakaçak : okun dikdiyi yerin aks eylediyi seda, çarçabuk; sohbet ve muhabbet etmek;
pul ve para. — Das Echo des aufschlagenden Pfeils; freundschaftlichen Verkehr pflegen;
Geld.
çakan : teber, balta, ay balta. — Beil, Axt, Hellebarde.
çakanak : arış, kol, liman, körfez. — Arm, Meerbusen, Hafen.
çakar : kalenin harcında yapılan tabiye, istihkam, burc. — Schanze ausserhalb der
Festung, Befestigung.
çakçak : mulatafa, lakırdı, mukyaleme, sohbet. — Scherz, Gespräch. | çakçak kılmak :
muhabbet etmek, bir biri ile söyleşmek. — Ein Gespräch führen.
çakçalağay : inkilab, berhem olmuş, devrilmiş. — Umstürzung; verwirrt.
çakıl : denizden çıkan ufak taş. — Kiesel aus dem Meere.
çakıldak : deyirmen benderi; çok söyleyen adam. — Trichter der Mühle; Schwätzer.
çakıldamak : çakıl taşları yuvarlanması gibi ses çıkarmak. — Einen dem Rollen des
Kiesels ähnlichen Ton geben. | çakılda : iki şeyin müsademesinden hasil olan ses. — Ein Ton,
welcher durch das Zusammenstossen zweier Gegenstände entsteht.
çakın : şimşek, bark. — Blitz.
çakınmak : sakınmak, ictinab etmek. — Sich vor etwas hüten.
çakışmak : toplu durmak, çitişmek, münasib gelmek. — Zu rechter Zeit kommen.
çaknaşık : inkilab, ihtilal, fitne. — Umstürzung, Störung. | çaknamak : çiynemek,
munkelib olmak, karışmak. | çaknaşmak : munkelib olmak, karışılmak. | çaknaşturulmak :
karışdırmak, inkilab etdirmek. — Zerstören, umstürzen.
çal : kır, boz, aklı, beyazlı, kart ve ihtiyare itlak ederler; maş ve pirinc; deve yaurusu;
aheng, çalgı, saz. — Grau, schimmel, weisslich, gealtert; Grütze, Reis; junges Kameel;
Musik.
 çala (çale) : nısf, buçuk, yarım; ela, ablak. — Die Hälfte, Halbes; bunt, scheckig.
çalay : muş-gir. kuş; tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Stossvogel; Name eines
turkmenischen Stammes.
çalar : meges, sinek. — Fliege.
çalau : neva, aheng, çalgı, saz. — Laut, Musik.
çalığ : çabuk yürür at. — Schnell trabendes Pferd.
çalın : çakmak, çakın, bark. — Feuerstahl, Blitz.
çalkaldı (çaykaldı) : harekete gelmek, zarf içinde sallanmak. — In Bewegung
gerathen; sich in einer Decke schaukeln.
çalkubin : arkası üzerine yatan. — Auf dem Rücken liegend.
çalma : eyerin yanı başında su içmek üzere asılı duran kadeh, kyase. — Eine
Trinkschale, an den Sattel gehängt.
çalpa (çalpuk) : bataklık, çamurlu yer; eyri, ham. — Sumpfige Stelle; krumm.
çalt : çabuk, çalak. — Schnell, flink.
çanak : üzengi, kayış, eyerin yan tarafları. — Steigbügel, Riemen, Seite des Sattels.
çandavul s. çağdavul.
çanık : havanın bozukluğu ve tireliyi, bulut. — Trübes Wetter, Wolke.
çank : ceres, çıngırdak. çıkıldak. — Glocke, Klingel.
çankal : pence, kabza, avuc. — Faust, Griff, eine Hand voll.
çankırdı : cıngırdı. — Das Klingen.
çap : yağma, garet, telbis, tedlis. — Plünderung, List, Fälschung.
çapağan : yürük, koşucu, sirâtle geçici. — Läufer, rasch Gehender.
çapak : iri yollu yası göl baliği, mahi. — Fisch eines lang gestreckten breiten Sees.
çapan : don, libas, cüppe, çekmen. — Kleid, Oberkleid.
çapaul : âda üzerine sefer etmek, yağma, hücum, tar-u mar eylemek. — Gegen den
Feind ziehen, zur Beute machen.
çapçı : halaç, sürücü, akıncı, yağmakyar. — Plünderer. Erbeuter.
çapduk : intiha, encam, netice. licam-i esb, parlak, at takımı. — Endziel, Ergebniss;
Zügel des Pferdes, Pferdegeschirr.
çapğulaş : döyüş, muharebe, muzarebe, mücadele, gouga. — Kampf, Schlägerei,
Streit. | çapğulaşmak : döyüşup vuruşmak. — Sich schlagen. | çapğulamak : muharebe
etmek, döyüşmek. — Krieg führen. | çapğuluş : kılıc muharebesi. — Schwertkampf.
çapğun : koşucu, yürük, ev baş takımı, serseri; boran, tufan. — Landstreicher,
Vagabund; Gewitter. | çapğuncı : yağmakyar, akıncı, sürücü. — Plünderer.
çapğur : boran, tufan, kar ve yağmur furtunası. — Gewitter, Schnee- und
Regengewitter. | çapğuramak : kar ve yağmur ile veza'n eden rüzgyar, boran tufan ile karışık.
— Schnee- und Regensturm.
çapkalamak : çapalamak, iztirab etmek, depelenmek. — Sich bewegen, aufregen.
çapkuramak : ziyade yaralamak, parçalamak, üst üstüne çapmak. — Schwer
verwundet werden, zerstückeln.
çapmak : atı sürmek, seyirtmek, koşdurmak, akın eylemek, atla koşmak, kılıc ile pare
eylemek. — Rennen, springen lassen, mit dem Schwerte verwunden. | çapışmak : muzarebe
etmek, koşuşmak, yügrüşmek. — Hin und her rennen. | çapılmak : vurulmak, mecruh. —
Verwundet werden.
çapak : yürük, çabuk, âcil. — Schnell, Läufer.
çar : kumaş, milhafe, çarşaf. — Tuch, Bettdecke.
çarak : memnun, şadman, mesrur. — Zufrieden, fröhlich.
çarğ : bir nevi şikyar kuşudur. — Jagdvogel.
 çarke (çerke) : fışkırık; küçük hayma; hurmet, riayet; mikdar, mertebe; asker; ilm-i
musikiden bir makam, rütbe. — Spritze; kleines Zelt; Ehre; Dauer, Grad; Soldat;
musikalisches Lied.
çarkeb : baş örtüsü, serpuş, çadır. — Kopfdecke, Haupthülle, Zelt.
çarlamak : carlamak, çağırmak. — Rufen, schreien. | çarlatmak : davet ve teklif
etmek. — Anerbieten.
çarşenbhi : odalık, sevimli hatun, sürriye. — Odaliske, Beischläferin.
çaruk : çarık, postal. — Pantoffel.
çaş : tude, harman, memlu, küm. — Haufen, Ernte; angefüllt.
çaş : izdiham, galebelik; harmen. — Gedräng, Getreidehaufen.
çaşlamak : yığmak, birikdirmek, üst üstüne koymak. — Aufhaufen, aufeinander
legen.
çaşmak : şaşmak, istigrab etmek, azmak, yoldan ayrılmak, galat etmek. — Erstaunen,
betroffen sein, sich versprechen, vom richtigen Wege abweichen.
çat : çit, kenar, dıvar, çalı, çirpi; çatmak, giriftar olmak. — Seite, Wand, Strauch,
Messschnur; Klapp.
çatağ : çatı, binanın sakfiyesi, balar; çartag; çatılmış şey. — Gerüst, Bedachung des
Hauses.
çatala : çetele, çöphat. — Kerbholz.
çatan : arabanın yanında-ki seped kanadı ve tarafı. — Am Wagen hängendes
Korbgeflecht.
çatğal : tepeli, muhaddab yer, yüksek yer, kötel. — Spitzig, hügelig, hoher Ort.
çatı : üc ayak, sacayak. — Dreifuss.
çatıldu : çatlak, delik, pencere, şikaf. — Gespalten; Öffnung, Fenster.
çatlağuc : sakız ağacının semeri. — Frucht des Harzbaumes.
çatlan : yaralı, çatlak. — Verwundet, gespalten.
çatma : peragende ve perişan şeylerden kurulma libas, yamak hamak. çöpden urma
sayyad ağı, çartak. — Geflicktes Kleid, vielfach geflickt; Jagddolch aus Holz, Gerüst.
çau : düşmen, yaği, aduv; ses. seda; Türkistan'da bir şehir ismi dir; kayme-i akçe-ki
üzerinde padişahın ismi muharrer olup pul yerine tedavül olunur. — Feind; Stimme; Name
einer Stadt in Turkestan; Name des Padischahs auf dem Papiergelde, als Stempel gebraucht.
çavalatmak : maslahat vermek, beyan-i rey etmek. — Eine Meinung abgeben.
çavcı : tellal, kilauz, rehber; ökçe. — Wegweiser, Führer; Ferse.
çavdur : sahib-i namus, şanlı; tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Berühmt,
ehrenhaft; Name eines turkmenischen Stammes.
çavdurmak : kişnemek, sinmek, hamyaze. — Wiehern; verschwinden; gähnen.
çavli : şahin, doğan yaurusu. — Jagdfalke, junger Falke.
çavluk : turun, hafid. — Enkel.
çavmak : kesb-i iştihar etmek, meşhur olmak. — Berühmt sein.
çavun : nehir, sil, ırmak, çay, yağmur, yağın ve kar fortunası. — Fluss, Regen,
Schneesturm.
çavurmak : çevirmek, taklib etmek, devirmek, döndürmek. — Drehen, umstürzen. |
çavrutmak : etrafı kuşatmak, ihate etmek. — Umfassen, umgeben. | çavruk : gerdab, çevrinti.
— Wirbel. | çavurma (çavut) : girdagird, ihate. — Rundherum, Umfassung.
çavurtğa : çekirge, cerad. — Heuschrecke.
çebir : çöp, saz ve çalıdan urulmuş havlu, çit, kenar, havale. — Holzstück, von
Schilfrohr und Stränchern umgebener Hof, Hecke.
çeç : balık saydı içün bir nevi şebeke dir, ağ, dam. — Netz zum Fischfang, Schlinge.
çeçen : ferzane, zeki; çabuk, tez; bir kabile-i çerakese ismi. — Geschickt, geistreich;
schnell; ein Tscherkessenstamm.
 çedik : nisvane ve zenneye mahsus ayak kabı ve papuş, terlik. — Frauenstiefel,
Pantoffeln.
çek : ukde, bend, defter, şehadetname, imza, berat. — Knoten, Band; schriftliches
Zeugniss.
çekçe : yüze karanlı ve tire gören, mutehayyir, açık göz. — Dem Blicke düster und
trüb erscheinend, erstaunt.
çekdik : ikde, meyve, çekde. — Brustbeere.
çekdıri : bir nevi kaik dir, kadırğa, çekdirme, zevrak. — Kahn, Galeere.
çeke : pişanenin iki tarafı, şakike, pek küçük; yoğurte ve katika dahi derler. — Sehr
klein, die Hälfte.
çekil : tavlanmış, mergule, tura; Türkistan'da bir mevki ismi dir. — Gemästet; gefaltet;
Ortsname in Turkestan.
çekildam : çabuk gitmek, seri, ildam. — Schnell, geschwind; Bewegung.
çekin : omuz başile boyun arası, çimenzar, sebze. — Körpertheil zwischen Schulter
und Nacken; grünes Gemüse.
çekis (çeke) : kum, remel, kuş üstünde aram eden seh papa, alet. — Sand.
çelmen : barani, yağmurluk, aba. — Regenmantel.
çeküş (çeküc) : matrak, tokmak, petk. — Schlägel, Keule, Schmiedehammer.
çelbiş : mahir, ustad, kyamil, birinci. — Geschickt, Meister, vollkommen.
çeleb : tanrı, allah, girdigar. — Gott, der allmächtige.
çelek : kova, ağac küp, bal zarfı; Samarkande karib bir memleket dir. — Gefäss,
Eimer; eine Provinz in der Nähe von Samarkand.
çelenk : sorğuc, bal mumu, ciğa. — Federbusch, Wachs.
çeli (çelpe) : rişte tarbağı, mihnet, meşakket, zünnar. — Trübsal, Mühsal; Gürtel.
çelik : pulad, taban, ahen çevherdar, güraş tutanlara bir amel ve hüneri; ilişdirmek. —
Stahl, Sohle, beim Ringen gebrauchter Gegenstand; Geschicklichkeit.
çelik : eyi, alet-i kinnab. — Gut; Strickwerkzeug.
çelim : endam, reftar, suret, kiyafet; nargile, kulyan. — Wuchs, Benehmen, Gesicht;
Wasserpfeife. | çelimlik : endamli, suretli. — Gut gewachsen.
çeliş : babası ve validesi ayrı ayrı cinsden olup ondan duruyan çocuk. — Kind, dessen
Vater und Mutter verschiedenen Stammes sind.
çelmek : karma karış, yazı ve saire meşk. — Gemengsel; Schriftmuster.
çelpek : yağ içinde pişirilmiş etmek ve yupka, katlama, koyman. — In Fett gekochtes
Brod oder Gebäck.
çemçe : kefçe, çemçak, susak, büyük ağac kaşuk. — Kochlöffel, Trinkschale,
Schöpflöffel. | çemçe balığı : yassi, büyük bir nevi balık dir. — Eine grosse Fischart.
çençek : bir nevi ağac ismi dir. — Eine Baumart.
çene : kurd, buri, kürk. — Wolf, Pelz.
çenkak (çenkal) : çenk, çengel, pence, avuc. — Haken, Kralle.
çenke : çengiler arusu karşuladıkları vakit raks ederek, def çalarak, çağırdıkları bir
lahn-i mahsus-dur; ekseri 'yar yar' lafzını ahirine redif ederler. — Ein Lied, welches die
Tänzerinnen vor der Braut singen und welchem sie gewöhnlich die Worte 'yar yar' anfügen.
çenke (çuna) : çene yarışdırmak, lafazanlık, apuk sapuk soylemek. beyhude kelami
çok etmek. — Viel schwatzen, mit Worten streiten.
çepreşmak : yekdiyerine geçmemek, çapraşmak, çapraz ve arı çıkışmak, beraber
koşmak. — Einander nicht erreichen, gleichzeitig laufen.
çer : genç, tuvana; bir saz ismi; Şiraze karib bir kariye. — Jung; Name eines
Musikinstrumentes; ein dorf nahe zu Siraz.
çeranmak : çalışmak, işgüzarlık, sai ve gayret göstermek. — Fleissig sein, Eifer
zeigen.
 çerci : pilever, sergici, besteci. — Kleinkrämer. | çerçici : ayak tohafcısı, gezdirmeci,
tane furuş. — Hausierer, wandernder Krämer.
çere : beyaz doğan; hayvanatın yüzü ve kafası, levn ve rengi, çehre; bir nevi şikyar
kuşu dir. — Weisser Falke, Eine Art Jagdvogel; Gesicht, Kopf oder Farbe des Thieres.
çeren : ciran, komşu; bir nevi kırmızı ve doruya mail at ve peygir; esp-i cerend dahi
derler. — Nachbar; eine Art röthliches oder bräunliches Pferd.
çerez : kuru, hafif, yeyecek şey, meyve, yemiş, meviz. — Trockene leichte Speise,
Früchte, Rosinen.
çerge : göçme çadırı, alacak, otau. — Wanderzelt, Hütte.
çerh : nisa tayfesinin iplik iyirdiyi bir nevi alet; döndürme dolab, çıkrık. — Ein
Gerath, mit welchem die Frauen Seide spinnen; Drehkasten.
çerik : diri ve canlı, asker ceiş, koşun, başı bozuk, nuker. — Lebendig, lebend;
Soldatentruppe, Leibwächter.
çerm : post-i debag, mişin, sahtiyan, kösele. — Fell, Schaafleder, Sohlenleder.
çetik otu : yorunca, bir nevi giyah, yorunçka. — Klee, eine Art Gras.
çevrik : çevirmiş, füsürde. — Strudel, verwelkt.
çıçan : gafil, ferzane, hiredmend. — Leichtsinnig; gelehrt, geistreich.
çiçaub : tevaif-i üzbekiyeden bir kabile ismi dir. — Name eines özbekischen
Stammes.
çiçe : hale, küçük hemşire, içe. — Base, jüngere Schwester.
çıçkan : sıçan, fare, sıçkan. — Maus, Ratte.
çıçlak : serçe parmağı, küçük parmak. — Der kleine Finger.
çiçmak : çözmek, döyme, küşad etmek. — Losbinden, aufknöpfen.
çidamak : sabr, sebat, tehammül, katlanmak. — Geduld, das Ertragen; ausdauern. |
çidam : sebat, sabr, karar, tehammül. — Ausdauer.
çifta : hasir, firaş. — Matte, Kissen.
çigit : pamuk çekirdeyi, tohum. — Samenkorn, Baumwollkorn.
çığ : dağ, yuvarlanan kar kümesi, kamiş ve çöpden urma yüksek çit; feryad ve figan.
— Haufen rollenden Schnees, eine hohe Hecke aus Rohr und Holzstücken; Klage, Jammer.
çığamak : çiynemek, paymal etmek. — Kauen, zerstören.
çığan : halezade. amzade. — Sohn der Mutterschwester.
çığavul : çığıldan, kuş gerdanliyi. — Halsband, Vogelhalsband.
çığıldan : kuşların boğazına asılan alaka. — Anhang auf dem Halse des Vogels.
çığıldek : büyük girbal, kuş ve tavuk çığıldanı. — Grosses Sieb, Band eines Vogels.
çığın : boğça, dört ucu bir yere gelmiş ve dökülmüş ufak boğça. — Mit den vier Ecken
zusammengeknüpftes Tuch.
çığır : su dolabı, kara içinde açılan yol, iz. — Seitenweg, Wasserstrudel, Spur.
çığırğu : ses, avaz, görültü. şamata. — Stimme, Lärm, Geschrei. | çığırmak :
seslenmek, çağırmak. — Schreien, schallen. | çığrışmak : birlikde ses, birden feryad etmek.
— Gleichzeitig aufschreien.
çığıt : çil lekesi, çekirdek kabuklu tohum, pambuk tohumu, ciyit. — Samenkorn,
Sommersprossen, Baumwollkorn.
çığnak : dirsek, köşe. — Ellbogen, Winkel.
çığnamak : ses ve avaz etmek, görüldemek. — Rufen, lärmen, poltern.
çiy : çiğ, kamışdan dir perde. — Vorsatzschirm, Vorhang aus Rohr.
çiye : alu balu; irik. — Saure Kirsche; stark.
çik : ham, napuhte, çi. — Roh, ungekocht.
çıkan : üfürleme, kabarcık, dümbel. — Geschwulst, Geschwür.
çıkçıb : kulak tozu, yayık ucu. — Grübchen unter dem Ohr.
 çikda : unnab, ikde. — Brustbeere. | çikdalik : ikdeli mevki; Abad ile Kabil beyninde
bir mevki dir. — Ort wo Brustbeere wächst; zwischen Abad und Kabil.
çikdirmak : çıldırmak, divane gibi bâzi hareketlerde bulunmak, budalalık etmek. —
Irrsinnig werden, sich wahnsinnig benehmen.
çike : aşıkın çukur tarafı, çeke, hırsız. — Hohler Theil des Knöchels; Putz,
çıkğuk : çıkık, hal, sakat. — Absetzung, Abfall.
çıkğur : uruc, huruc, tecavüz edici. — Das Steigen, Auflehnung, Üebertretung.
çıkıldık (çakıldak) : yarğucakın ve deyirmenin destesi, sapı. — Griff der Handmühle.
çikin : omuz, aşik, ukde, bend, döyüm. — Schulter; Verliebter; Knoten.
çiklik : çilek, öreke. — Erdbeere; Spindel.
çikramak : uyku kaçmak, uyuyamamak, uykusuzluğa mübtela olmak. — An
Schlaflosigkeit leiden, nicht schlafen können.
çıkrık : küçük dolab, kuyu dolabı. — Brunnenrad.
çikurtkay : çekirge, cerad, çükürtke. — Heuschrecke.
çil : örümcek ağı ve toru. — Spinnengewebe oder Netz.
çil : bir nevi yaban tavuğu, ebras, ebreş yüzlü. — Eine Art Wildhuhn; aussätzig.
çilak : çiktik, celik, don. — Eis. (?)
çılamış : tefahhüs, araşdırmaklık. — Untersuchung.
çilbur : at reşmesi, zünnar. — Maulkette, Gürtel des Pferdes.
çildam : çapuk, tez, acele, yıldam. — Schnell, eilig.
çilğava : kızıl tilki, ruba, kursak. — Rother Fuchs; Kropf.
çilik : pay ve pic vermek, ayak dolaşdırmak, bir nevi ayi, kınab altı, hile-i pehlivan. —
Den Fuss stellen; Griff der Ringer.
çilim : nargile, kalyan. — Persische Wasserpfeife.
çiliş : esnayi güreşde ayaklarını hasminin ayaklarını dolaşdırup yıkmak, toğanak. —
Während des Ringens die Füsse um yene des Gegners schwingen und ihn zu Falle bringen.
çılpık (şılfık) : bozuk gözlü adam. — Mann mit krankem Auge.
çılpıldamak : çatır çatır konuşmak, lafzenlik etmek. — Schwatzen.
çim : Buhara muzafatinda bir şehir ismi dir. — Name einer zu Buhara gehörigen Stadt.
çimbay : Samarkand hatasında bir kasaba ismi dir. — Name einer Stadt nahe zu
Samarkand.
çimildürük : perde, cebinlik, namusiye. — Schleier, Vorhang.
çimsalmak : dört ayak koşmak, önce gitmek. — Eilend herbei laufen.
çin : cin ebru, sahih ve rast. — Recht, wahr.
çinamak : tesavvür, sencide etmek, izmek. — Einbilden, gewogen sein.
çinçanak : serçe parmağı, çilelik. — Der kleine Finger.
çindavul : geceleyin orduyu la ecel et-teftiş gezen kol. — Nächtliche Wache zur
Prüfung des Lagers.
çinge : böklüm böklüm, mergule; bir nevi aheng. — Geflecht, Locke; eine Art Musik.
çingirağu : çıngırdak. — Glocke.
çingirik : mısr darısının payesi, beyaz darı. — Weisse Hirse, ägyptische Hirse.
çingsank : hediv, vekil-i saltanat. — Khediv, Stellvertreter des Sultans.
çink : göl, kenar, cit, çil. — Teich, Rand; Ausschlag.
çipar : kır, benlikli, alacalı, ablak, güldar. — Grau, fleckig, vielfarbig, scheckig.
çiparmak : kabarmak, intifah etmek; uçuk. — Schwellen, sich aufblähen; aufgeritzt.
çıpkalış : izdiham, kalabalık, yığınlık, cemiyet. — Gedränge, Versammlung.
çıpkan : çiban. — Scorpion.
çiprik : paçavra. — Lappen.
çir : made, fevc ile uçar bir kuş ismi dir. — Weibchen; Name eines schaarweise
fliegenden Vogels.
 çiray : çehre, şekl, ruhsare. — Wange, Gesicht.
çircaymak : kahkaha ile gülmek. — Laut lachen.
çırğalanik : Herat taraflarında seyrgyah, işretgyah, bir mahal ismi dir; zevk-u sefa, iş-
u işret. — Belustigungsort, Promenade. | çırğamak : zevk sürmek. — Sich erlustigen. |
çırğamış : iş-u işret, bezm. — Belustigungen.
çirğaulan : ehtiyar at, kart hayvan. — Altersschwaches Pferd oder Thier.
çirik : asker, leşker, koşun, ordu, nuker. — Soldat, Heer, Truppe. | çiriklamak : asker
ve leşkeri sevk etmek, koşun yola salmak. — Soldaten gegen den Feind schicken.
çirim : boruşuk çirk, rim, kir. — Schmutz, Unreinigkeit.
çirimak : kurumak, boruşmak, çürümek. — Vertrocknen, runzeln. faulen.
çiritmak : hicab etmek; ceviz ve fındık ve badem gibi meyveleri diş ile kırmak. —
Sich schämen; Nüsse, Haselnüsse und ähnliche Früchte mit den Zähnen aufbrechen.
çirka : saf, katar. şadrevan, hayma; bir nevi şikyar, leşker seydi. — Reihe, Zug;
Springbrunnen, Zelt; eine Jagdart, SoldatenJagd. | çirkalık : hem katar, sahib-i hayma, sahib-i
destgyah.
çirkinsimak : beyenmemek. — Missfallen. | çirkinmak : bed olmak. — Hässlich sein.
çirkmak : mulahaza, mutalâ, tefekkür, hayal. — Betrachten, Nachdenken, Einbildung.
çıvlamak : hiraş tahdiş etmek, tırnağla didiklemek. — Mit Nägeln zerreissen,
zerkratzen.
çırmamak : telfif, ihate etmek, sarmak. — Einhüllen, umfassen. | çırmaşmak :
sarmaşmak, sarmış ve dolaş olmak. — Sich einwickeln.
çırmanğan : sarılan, melfuf olan. — Eingehüllt.
çırmaş : sarmaşık, büküm, çengel, tırnak. — Verwickelt, Falte, Haken, Nagel.
çirpi : çirpilmiş, çalı ve çirpi, teraş. — Gestrüpp, Schnitt. | çirpici : kasar, ipekci.
ibrişim furuş. — Putzer, Bleicher,
cirt : su tulumu dolabı, ceriş, mizab. — Wasserschlauch.
çirtmak : çarpmak, oynamak, saz çalmak, neşter urmak, delmek. — Anschlagen,
spielen, Musik spielen; durchlöchern,
çis : kudret helvası, terencübin. — Honighalwa, Manna.
çiskin : kırağın incesi, gayet ince yağmur, baran ve boran. — Dünner Regen,
Wirbelwind. | çismak : gayet ince yağmur yağmak. — Dünn regnen.
çişak : tauşan yaurusu. — Junger Haase.
çişmak : çıkarmak, def etmek, açmak, küşad eylemek. — Aufbinden, forttreiben. |
çişindirmak : birisinin libasini soyup çıkarmak, soyundurmak. — Jemandem der Kleider
berauben.
çıt : kenar, taraf, divar, perde; eyreti; hiddet, gazab. — Seite, Rand, Mauer; falsch;
Zorn. | çıtuk : dargın, bed çehre. — Zornig, Mensch mit bösem Gesichte.
çıtkalamak : parmakların ucu ile diken gibi nesne çıkarmak, cemitlemek. — Mit der
Fingerspitze stachelartige Gegenstände herausziehen.
çıtmak : türş çehre. dargın bulmak, elde oğuşdurup çıkışdırmak. — Saures Gesicht
machen.
çitr : şemsiye, sayeban. — Vorhang, Sonnenschirm.
çivdirmak : çıldır çıldır bakmak, göz dikmek, mutehayyir. — Starr blicken, staunen.
çivilmak : ağzına geldiyini söylemek, sayıklamak. — Sagen, was einem in den Mund
kommt.
çivit : reng, boya, nil. — Farbe, Indigo.
çivramak : çevirmek, devirmek. döndürmek. — Drehen, umwenden. | çivürülmek :
büklenmek, dönmek. — Sich krümmen. | çivürük : çevrinti, gerdab. — Wirbel.
çivremek : feryad etmek, rica eylemek. — Klagen, bitten.
 çizginmak : duru cevelan etmek, etrafda devran eylemek, raks eylemek. — Sich
bewegen, sich herum drehen. tanzen.
çizilga : orak böceyi, cercerek. — Grille.
çızlık : kuyruk yağının kıkırdağı ve yanığı. — Theil des Fettes am Schwanze.
çizmak : hat çekmek, çızığı çekilmek, hat, cedvel. — Striche ziehen; Linie.
çıznık : ark gibi sapan yolu, dar yol, hat, rah, çizgi. — Grabenförmiger schmaler Weg,
Linie.
çobar : kır donlu at, ab-i revan. — Schimmelfüssiges Pferd.
çoğa : seba yaurusu, kürk. gölge, çoğa; arık, zaif ve uzun. — Mager, lang; Junges vom
Wilde, Pelz.
çoğan : çöki, melbusatın kırını gideren ve beyaz edici bir nevi erk ismi dir. —
Seifenkraut, zum reinigen von Kleiderflecken.
çoğurçuk : küçük bir perende ismi dir, sığırcık gibi. — Name eines kleinen Vogets.
çokak : eyilmiş, çökük, oyulmuş. — Gebückt.
çokal : örtü, rahşanen puş. — Pferddecke.
çokalik : bir nevi turşu dir, bir nevi açar. — Eine Art Säure, Mischspeise.
çokan (çokaç) : matraka, çekiç, savlecan. — Schlager, Hammer, Krummstab.
çokan (çoyan) : döke demir, ham demir. — Roheisen.
çokluk : sincab başlarını toplayarak anınla dikilen kürk; kesret. — Pelz aus dem
Haupte der Eiskatze.
çokmar : çokmak, topuz, iri başlı çoban köpeyi, tokmak, keltek. — Keule, Knüttel;
grossköpfiger Schäferhund.
çokuşmak : kuşlar ğağa ğağaya tutuşmak, derin kazmak, gömmek. — Mit den
Schnäbeln sich schlagen, graben.
çolak : topal, lenk, aksak, şül. — Lahm, schlaff.
çolmak : çömlek, kab, çanak, deste. — Topf, Gefäss.
çolpu : pelev edici, çöpden mâmul kefgir, yılgın ve kamışdan kefçe, sürme. —
Holzseiher, Schöpflöffel aus Rohr; geseiht.
çomadu : küçük karınca, karınçka. — Kleine Ameise.
çopak : şikyar kuşu, karçuga gibi. — Jagdvogel, Falkähnlich.
çopan : rai, agnam sürücüsü. — Wächter, Hirt, Schäfer. | çopan aldatan : kırlangıçdan
büyücek bir kuş dir. | çopan kuşu : serçe manend bir kuş ismi dir. — Sperlingahnhcher Vogel.
çopçok : serçe, küncişk, cadı kuşu. — Sperling.
çopçomak : iddihar etmek, yığmak, toplamak. — Aufhäufen, sammeln.
çopçorğa : kamçının destesine örenilen çerm parçası. — Lederstück am Griffe des
Kantschuk genäht.
çoprumak : yekdiyerinin izince gitmek, takılmak. — Hinter einander gehn, sich
anhängen. | çopruşmak : sık sık peyveste. — Sich verbinden.
çopur : sık, çalılık, balık kılıcı, izdiham, çiçek bozuğu, best-u bulend. — Dicht,
Gedränge, blatternarbig. | çopuruşmak : sıkı sıkı yığmak, tecemmü. — Zusammenkommen.
çopurmak : teaffun etmek, çözülmek. — Verfault, aufgelöst werden.
çopuşmak : öpüşmek, yüzünden bus eylemek. — Sich küssen.
çor : ince çöp ve çalı, çalı çirpiden mâmul ev, toplanmış şey; bir kuş ismi dir. — Aus
Gesplitter oder Holz verfertigtes Haus; Vogelname.
çorğa : yayık, atık, köpü, fıçı-ayran. — Butterfass.
çorpa (çörpe) : pilic. körpe, genç, domuz yaurusu; miçkay dahi denir. — Huhn, jung,
klein, Ferkel; auch miçkay genannt.
çotur : yası, çalık, bir parça, kutur. — Breit, zerschnitten, ein Stückchen; schwach.
çoturgay : sap, kulp, deste, kulak. — Stiel, Griff, Henkel.
çök : reng, yalınız rengli olan kumaş. — Farbe, einfarbiger Stoff.
 çökçak : sığırcık nevinden bir kuş ismi dir. — Ein Staarartiger Vogel.
çöke : devenin göysü, sinesi, gövdesi. — Brust, Rumpf des Kameels.
çöker : alacalı, muhtelif el-unvan. — Bunt, vielfarbig.
çökme : bayrak, sancak, tuğ. — Fahne, Rossschweif.
çökündi : gemi ve kayık kıçı, arka ve duman mahalı. — Hintertheil des Schiffes oder
Kahnes.
çöl : kır, sahra, biyaban, birun, kıldan urma at puşidesi, doru, at örtüsü, örümcek ağı.
— Anhöhe, Wüste, Einöde; Pferdedecke aus Haar; Spinnengewebe.
çöp : münasib, layik; çalı, ağac. — Passend, würdig; Strauch, Holz.
çörçak : beyhude kelam, efsane. — Erzählung.
çörka : çay yatakı, ab-i revan mahalı. — Flussbett.
çörkak (çörak) : çörek, nan; müdevver, deyirmi, toplanmış, külçe, ekmek. — Kuchen,
Brod; rund.
çörkamak : ateşde alazlanmak, güymek. — In Feuer verbrennen.
çörtke : çekirge. — Heuschrecke.
çöt : necar tişesi, hesab tahtası ki birden milyona kadar belinir, gerek para pul gerek
zehair, gerek erazi tinab ve dönüm çöt ile zarb-i taktim edilir; fikr ve endişeye dahi itlak
olunur. — Das Beil des Schreiners, Rechentafel; Besorgniss.
çuçak : sac ayak, budur, cüce, yavru; Türkistanda cihun nehrinin kenarında bir mevki
ismi dir. — Der eiserne Dreifuss; kurz, Zwerg; Ortsname in Turkestan.
çuçğa : domuz yaurusu, hınzır. — Ferkel, Schwein.
çuçuk : tatlı, şirin. — Süss. | çuçuklik : lezzetlü, şekerli. — Süss. | çuçuluk : tatlı. —
Süss. | çuçukanmak : tatlıya temayül olmak, bir şeyin dadını takdir eylemek. — Süsslich sein.
— S. çuçutmak.
çuçutmak : tatlandırmak, şekerlemek, şirin etmek. — Süss machen. | çuçamak : tatlı
olmak, lezzetlemek. — Süss sein. | çuçuman : leziz, tatlı. — Süss.
çuda : deve yönü, peşm-i şütür. — Kameelwolle.
çudamak : münderis, şikest olmak. — Ausgelöscht sein, gebrochen werden.
çuğ : kalmükların külahlarına dikdikleri ziynet ve mercan; yuğ; ateş kesilmiş kömür,
nar, kızgın od. — Korallenschmuck auf der Kutschme der Kalmuken; glühende Kohle.
çuğul : nemmam, şikayetçi, sözcü. — Verläumder. | çuğullamak : nemmamlik etmek,
fesade vermek. — Verläumden, in Verderben bringen.
çuyan s. çokan.
çuymak : ber taraf etmek, inhirab eylemek. — Beseitigen.
çukari : meke darısı, beyaz darı, misr darısı. — Weisse Hirse.
çukur : cevf, lağım kuyusu, derin. — Höhlung, Grube; tief.
çulan : zincir, köstek, bend, boğa. — Kette, Fessel.
çulçu : bir nevi kuş ismi dir, çirçir; turgay. — Eine Art Vogel, Grille; Pferdedecke.
çuldu : mukyafat içün verilen enam, ceng-averler ellerine geçen mal. — Geschenk als
Belohnung; in die Hände der Krieger gerathene Güter.
çulğamak : ihate etmek, bürümek, kaplamak, örtmek, çevirmek. — Drehen, umfassen,
bedecken. | çulğanmak : kaplanmak, bürünmek, örtülmek. — Sich drehen etc. | çulğu, çulğak
: örtü, zarf, kab, yorgan. — Decke, Hülle.
çulka : dere, iki dağın ortasında-ki musattih ova, köy. — Thal, Ebene zwischen zwei
Bergen.
çullamak : çölde kalub suyu talib olmak, susamak. — In der Wüste durstig werden.
çulpa : lafzenlik, gevezelik. — Prahlerei, Geschwätz.
çulpan : çoban yıldızı. — Morgenstern.
çumala : kadınların gelübendi, gerdenlik. — Halsband der Frauen.
çumalmak : çummak, suya dalmak, batmak. — Untersinken.
 çuman : tenbel, kahil. — Faul, müssig.
çumbak : bilmece, muamma, lağaz. — Räthsel.
çumça : çümçe, gefçe, susak. — Schöpflöffel, Schöpfgefäss.
çumçak : serçe kuşu, çumçuk. — Sperling.
çumluşuk : tevaif-i özbekiyeden bir kabile ismi dir. — Name eines ösbekischen
Stammes.
çummak : suya dalmak ve batmak, suya dalup çıkmak, çömmek. — Untersinken. |
çumunmak : çömülmek, yıkanır gibi oturmayarak çöküp eyilişmek. — Aus dem Wasser
tauchen.
çumranmak : teşmir-i sak-etmek, gayret ve cesaret. — Aufstreifen der Beinkleider,
Eifer.
çumri : yalancı; yumruk. — Lügner; Faust.
çumur : şalgam, leblebi. — Rübe, Maiskörner.
çumurğay : su ile oynaşmak, suya yatup çıkmak. — Spielend in Wasser baden.
çumuş (çumşuk) : büyük kefçe, kefgir, susak, büyük kaşık. — Grosser Esslötfel.
çanak : kulakları ve boynuzları mâyub olan aibnak, çontuk, kesik, ebter. — Thier mit
fehlerhaften Ohren und Hörnern, verstümmelt.
çunçuk : kırlanğıc, kaldırğac. — Schwalbe.
çunçurğa : saç örmesi, bafte. — Art Peitsche, Geflochtenes.
çunkaymak : denk durmak, başı aşağı, secde eder gibi. — Den Kopf hängen lassen.
çuntay : çanta, dağarcık, kese, tobra. — Futtersack, Tasche.
çupuk : uzun deynek, kasab, sürgün, doğru yiğac; islambol ve rum yâni paytaht-i al-i
Osmanda tütün ve duhan çekmek üzere bir alet ve esbab dir. — Langer Stab, Rohr; bei den
Osmanen gebrauchtes Rauchgeräth.
çur : zukur buzağu. — Männliches Kalb.
çure : iş, arkadaş, çift, münasib, layik, yoldaş, refik. — Gefährte, Paar; geeignet.
çuri : cariye, halayik, odalık. — Magd, Odaliske.
çusurmak : itkin ve keskin ve burran etmek. — Scharf, schneidend machen.
çuşmak : sular kınayup taşmak, coskun söylemek. — Aufwallen, zornig sprechen.
çükarmak (çükürmak) : deveyi oturdurmak, çökdürmek, yatırmak, diz bökdürmek. —
Das Kameel niederknien lassen.
çükür : iri saz, gayet iri keman. — Eine sehr grosse Geige.
çükürtke : çegirge. — Heuschrecke.
çülak : gerdab, kasırğa, külak. — Überschwemmung, Sturm.
çümük : batak yer, balçık, bankak. — Sumpfige Stelle, Schlamm.
çündük : ibriyin emziyi; burun. — Mundstück des Kruges.
çünkül : ufak bataklık, göl, çukur, derin su yataklığı. — Kleines Sumpfloch, Grube,
Flussbett.
çürdük : muattar bir ot dir, çevre otu. — Duftiges Gras.
çürten : lağm, cedvel; yayla balığı. — Schleuse, Gang. | çürten gölü, çörten balığı.
çüşkür : fışkırık, atse. — Die Spritze, das Niessen. | çüşkürmak : atse etmek,
fışkırmak. — Niessen. schrauben.
çüzük : gevşek, açık, küşade. — Locker, offen. | çüzülgüc : çözölmüş, küşade. —
Geöffnet, aufgelöst.

C
caba : bahş, müft, bedava. — Geschenk, umsonst. S. çapar Z.
caban : hafiyen namzedi ile kavuşup pederinin hanesinde hamle kalan kız; boğoz. —
Ein im väterlichen Hause gebliebenes schwangeres Madchen, das ins Geheime mit ihrem
Verlobten verkehrt; Kehle.
 cacaça : gayet, nihayet, encam, had. — Ende, Ziel, Grenze.
cağatay : cengiz hanin üçüncü oğlu ismi dir; asiya-i vustada bir rütbe, lisan-i cağatay
buna mensub dir. — Name des dritten Sohnes des Dsengizkhan; Rangstufe in Mittelasien;
bezeichnet auch die Sprache çagatay.
camlanmak : istikrah ile söylemek, zor ile tekellüm etmek. — Mit Widerwillen
sprechen.
canak : üzengi, zengi. — Steigbügel.
cankı : iş, kyar, maslahat; şura. — Sache, Arbeit, Geschäft, Rath.
carank : aks-i seda, dağdan bilakis zuhura gelen ses ve avaz. — Widerhall, vom Berge
schallende Stimme.
carlamak : ilan etmek, tellal çağırtmak, bülend avaz ile bağırmak. — Anzeigen,
erklären, laut ausrufen.
carucer : seda, nida, ses; ceri. — Stimme, Ausruf; kühn. | car çekdirmek : çağırtmak,
münadi etmek. — Ausrufen lassen. | carcı : tellal, münadi, ilan, padişahin culusını halayka
neşr edici. — Ausrufer.
caş : tunc, ruy. — Bogenspitze, Pfeilspitze.
cavalatmak : maslahat, meşveret vermek, beyan-i rey etmek, işini yoluna koymak. —
Rath geben, seine Ansicht aussprechen.
cavruncı : falcı, münecim, cadi, sahir. — Wahrsager, Sterndeuter, Zauberer.
cavruntı : buğdayın içinde bulunan siyah daneler, biş buğday, kepek. — Schwarze
Stückchen im Getreide.
cebe : yürüş, reftar; asliha-i nariye, cebhane, silah enbari, humbar-hane. — Gang,
Verlauf; Feuerwaffen, Pulvermagazin.
cebek : gerdanlik, heykel, nisa taifesinin boynuna asdıyı zer-u ziver. — Halsband,
Bild, Goldschmuck am Halse der Frauen.
cecek : küçük ağac, çalı, çirpi, gül. — Kleiner Baum, Strauch, rose.
cedde : inkilab-i hava, boran, tufan, deycur. — Wetterumschlag, Sturm, Finsterniss.
cedde taşı : yede taşı, yağmur içün üzerine efsus okuyup suya atdıkları bir nevi taş;
kaşgar tarafında meşhur dir. — 'Nierenstein, mit dem man durch eine Art Zauberei Regen
hervorbringen zu önnen meint' Z.
ceh : şebnem, rutubet, çi. — Thau, Feuchtigkeit.
cehre : mahrem, hademe, baçı, nuker. — Dienerin, Schwester.
ceyhun : Iran zeminle Türküstani tefrik eden nehr-i cesim, Amuderya. — Der grosse
Fluss, welcher Iran und Turkestan trennt, Amuderya.
ceyran geyk : geyk, çeyran, ahu, meral. — Hirschkuh, Gazelle.
celeb : fahişe, uruspu, kahpe hatun, luli. — Hure, Buhlerin, Dirne.
cemce : bataklık, kirec-hane, lay-hane, batkak. — Sumpfloch, Koth.
cencal : gouga, cenk, gürültü. — Streit, Kampf.
cencek : bir nevi ağac dir; ateşde burulmuş kıl ve saire. — eine Baumart.
cende : dervişlerin geydikleri yamalı hirka, nemed. — Gefleckter Mantel der
Derwische, Filz.
cendek : kuşların otu, zehre, ot. — Vogelgras, Gras.
cengiz : kavi, sert, büyük, uluğ; mestur cengiz han. — Kräftig, stark, gross; der
berühmte Dsengiz khan.
cerav : zikiymet taş, cevahir, lal ve yakut ve inci gibi. — Kostbarer Stein, Edelstein.
cercer : lafzenlik; mahsulat-i eraziye. — Geschwätz; Erzeugnisse des Bodens.
cercerek : orak böceyi; musluk. — Heimchen; Zapfen.
ceride : yüksüz, hafif, cerik; çul askeri. — Leicht, hohl.
ceridi : tavaif-i türkmeniyeden bir kabile ismi dir. — Türkmenischer Stamm.
 ceşte (ceşne Z.) : bir nevi büyük dutar dir ve saz, tamburdan büyük, asiya-i vuştada
meşhur dur. — Eine Art grossen Instrumentes, grösser als das Tambur; berühmt in
Mittelasien.
cet : alçak adam, deni, çingyane, pis. — Mann von niedrigem Wuchs, Zigeuner,
gemein.
cevane : güyercin yaurusu, bozağ. — Taubenjunge, Kalb.
cevari : misir darısı, beyaz darı. — Hirse, weisse Hirse.
cevatmak : sabileri teskin etmek; aldatmak. — Kinder beruhigen; hintergehen.
cevaz : at ve ya deve ile dönen yağ mengenesi. — Durch ein Pferd oder Kameel
getriebene Oelmaschine.
cib : hendek, tabiye, siper. — Graben, Schanze, Schild.
cibay : çivi, mıhca, pare; cirahet mismar. — Keil, Nagel; Wunde.
cibar : rutubetli hava, nemnak. — Feucht, feuchtes Wetter.
cibe : esliha, kalkan, siper, cibehane, barudhane. — Waffen, Schild, Pulvermagazin. |
cibelamak : kalkan örtmek, silahlanmak. — Sich mit einem Schild bewaffnen.
ciber : dağ keçisi; çalak ve titik insan, işgüzar. — Bergziege ; hurtiger, fleissiger
Mann,
cibin : sivri sinek, namus. — Fliege, Stechmücke.
cibrik : paçavra, köhne ve fersude bez ve basma parçaları. — Lappen, alte und
zerfallene Leinenstücke.
ciciğ : koyunun kuyruğunun yağı. — Das Fett des Schafschwanzes.
cida : nize, harba, sinan, mizrak. — Wurfspiess, Hallebarde, Lanze, Speer.
cidamak : sabr-u tehammül etmek, mukavemet eylemek, dayanmak. — Ertragen,
widerstehen, sich stützen.
ciğa : hakanlara mahsus tac, sorğuc-i şahi, iklil, efser. — Krone der Chakanen,
Federbusch, Krone.
ciğan : halezade; müflis, mücerred. — Sohn der Tante; Armer, einsam.
ciğciği : kamış ve hasırdan örme çit, çiğ, sinek girmemek üzre kamış ve hasırdan kapu
perdesi; feryad, figan. — Aus Rohr und Matte geflochtene Hecke, Fliegenvorhang aus Rohr
und Matte.
cığılduz : girbal, zenbil ki gayet büyük. — Sieb, grosser Korb.
cığır : üzerine rüzgyar eserek katlanmış kar; ateşe tutularak hararetden bürüşmüş olan
deri. — 'Schnee, der nach dem Thauwinde eine harte Oberfläche erhalten; Haut, deren
Oberfläche durch Hitze verhärtet ist' Z.
cikiciki : aman aman, mukerrer yalvarmak, rica. — Oh weh, wiederholt flehen, Bitte.
cil : çit, tarlaları taksim ve tefrik eden dıvar; birisi bir cenha ve müttehim olduğu vakit
istintakda refikini beyan etmeye denilir; cil çekti. — Hecke, Mauer zur Trennung des
Brachfeldes; ein mit einem Verbrechen Verdächtigter verräth seinen Mitschuldner beim
Verhöhr.
cilay : edat-i nisbet dir, mesel, mikdar gibi, bunce. — Beziehungswort, Beispiel. |
cilayın : bunum gibi, bu miktar, bu menval. — wie, wie er.
cilamak : arzu, taleb, temennah eylemek. — Wünschen, begehren.
cilav : ilerü, evvel, yular, geym, pişrev, seyis. — Vorwärts, erster; Halfter, Rüstung,
Stallknecht.
cilcik : kolun yokarısı, omuz. — Obertheil des Armes, Schulter.
cildam : ıldam, çabuk, tez. acele. — Schnell, Bewegung.
cile : tefakküd; yayın orta yerine konulan ipek parça. — Seidenstückchen in der Mitte
des Pfeilbogens.
cilğu : kuşların boğazlarına takılan gerdanlık, kilade gibi. — Halskette der Vögel.
cilikyar : yular, kem, düzgün. — Zügel, Gebiss.
 cilim (çilim) : nargile, kalyan, hokka. — Wasserpfeife, Schachtel.
cilkava : başı parlak tüylü bir nevi kızıl kurd, buri derisi, kürk. — Eine rothe Wolfsart,
mit glänzendem Kopfhaar, Wolfseder, Pelz.
cilli : cida, hakikaten, divane. — Trennen; wahrlich; verrückt.
cimçik : serçe. — Sperling.
cimdiğan : kuşların tüyleri, kanat. — Vogelfeder, Flügel.
cimdik : karha, şikenc, cimdiklemek. — Wunde, List. | cimcimak : gamz etmek,
cimdiklemek. — Verrathen, kneifen.
cink : arkadaş, genç. — Gefährte, Junge.
cinli : divane, budala, ahmak, deli. — Verrückt, dumm.
cirayım : Özbek'lerin bir nevi şarki ve türküsü dir. — Eine art Lied der Özbeken,
circir : çerçer, pamuku tanesinden ayıran alet, halac. — Werkzeug zum Reinigen der
Baumwolle, Krämpler.
cirib : altmış arşın mürebba, dönüm, yol. — Sechzig Quadatellen.
cirici : elbiselerini temizleyici, came şuy. — Kleiderreiniger, Wäscher.
cirik : cesur, bahadur, leşker, koşun, asker. — Muthig, kühn, Krieger, Soldat.
cirilmak : böküm bökum olmak, bökülmek. — Sich krümmen, gebogen sein.
cirmak : dolanup seyirtmek. — Sich drehen.
ciurtka : çekirge, cerad. — Heuschrecke.
civir : teke, yabanı keçi; sirke, soğan, bez. — Ziegenbock, wilde Ziege; Essig.
civrunti : çavruntu, çevrilmek. — Umhegung.
cöğ : boyunduruk ağacı; zevle. — Krummholz; Joch.
cök : kuşların şiveni, kuşlar leş üzerinde bağrışmak. — Klageruf der Vögel, Geschrei
der Vögel über Leichname.
cöki : çingyane, falbin, remal, sahir. — Zigeuner, Wahrsager, Zauberer.
cubur : kıl, keçi ve koyunun yünü; izdiham ve halabalık. — Ziegen- oder Schafwolle;
Gedränge.
cudri : umera, kibar, rical, ileri gelen ağa, bey, reys. — Häuptling. Anführer, bey.
cudurk : avuc, kabza. — Flache Hand, Griff.
cuya : büyük ve uzun kayık küreyi. — Ruder eines grossen, langen Kahnes.
caymak : ber taraf etmek, berbad etmek. — Vernichten, beseitigen.
cumbak : türkü, şarki, bilmece, muamma, nağma, hânende. — Lied, Räthsel, Gesang.
cumci : gömlek, pirahen, kamis. — Hemd, Unterkleid.
cunk : büyük barkeş deve; gemi, sefine: mecmua; yük, kıl. — Lastkameel; Schiff;
Sammlung.
cunumak : atf-ı inan etmek, bir semte mütevechen hareket eylemek, gitmek. — Sich
beeilen, schreiten.
cur : atmaca kuşu, kanarya. — Kanarienvogel.
cura : yabanı soğan, peyazdeşti. — Wilde Zwiebel, Art Zwiebel.
cuvanğar (cuvankal) : leşker sol cenahi, meysere. — Linker Heeresflügel.
cuvun : nehir, ırmak, çay, erig. — Fluss, Bach.
cuzbuba : hindistan cevizi. — Kokusnuss.
cüci : bağteten gelen müsafir, sevimli çocuk, dilber cüce, taze. — Unerwarteter Gast,
liebliches Kind.
cüm : kyamil, tam, bütün, heme, cümle. — alles, ganz, vollkommen.
cündük : ğağa, leb, tumşuk, burun. — Schnabel, Lippe.
cüre : arkadaş, refik, dost, çift. — Gefährte, Genosse, Freund.
cürke : bir nevi ördek dir. — Eine Entenart.

D
 dabğuli : bir nevi isperme, üfürleme, kabarcık. — Blase, Geschwulst.
dabulğa s. davulğa.
daban : dağ, cebel, tepe, kötel. — Berg, Hügel.
dabku : serzeniş, yazuk, melamet. — Tadel, Vorwurf.
dabkur : deste, bölük. — Truppe, Heer.
dabusun : tuz, nemek. — Salz.
dada : dede, büyük baba, validenin büyük biraderi, pederinin pederi, validesinin
pederi. — Grossvater.
dadek (dedek) : keniz, cariye, çuri, halayk. — Magd, Mädchen.
dadunklu : bu miktar, bu kadar, bu cins, bu rütbe. — Diese Gattung, diese Stufe.
dağ : yanık nişan, damğa, yakmak. — Brandmal. | dağlamak : ateş ile nişan yapmak,
dağ vurup yakmak. — Brandmarken.
dağan : üç ayak, sac ayak. — Dreifuss.
dağar : harb, rezm; hayvani nal-i bend etmek. — Krieg; das Huf der Thiere
beschlagen.
dağıl : haramzade, hilekyar. — Betrüger, Gauner.
dağser : serçe kuşu, usfur. — Sperling.
dayın : düşmen, rakib, yu. — Feind, Rival.
dal : arka, sırt, omuz. — Schulter, Rücken.
dala : biyaban, sahra, ova, kır, çöl. — Einöde, Wüste, Anhöhe.
dalay : deniz, derya, büyük göl; bir rütbe ismi dir; çok kimesne, cemiyet. — Meer,
See; Rangstufe; Gemenge.
dalav : ağı, zehir, zakum. — Gift.
dalda : her şeyin sırtı, arkası, omuzu. — Rückseite oder Schulter; |
daldalamak : turğay gibi bir şeyin arkasına girüp saklanmak. — Ein der Pferdedecke
ähnliches Ding auf den Rücken nehmen, um sich zu verbergen.
daldağay : bir nevi kuş ismi dir. — Name einer Vogelgattung.
daldırma : ters, aks, muglak. — Verkehrt, Widerschein.
dalğa : dalga, mevc; başa geydikleri demir külah. — Welle, Woge; eiserner Helm.
dalu : tak, duş, omuz. — Wölbung, Schulter.
damarluk (damadluk Z.) : öz, her şeyin mayesi, cins, damuzluk. — Kern, Grundstoff
jedes Dinges, Gattung.
damnalamak : itekle gitmek, yaka ve kenar ile yol yürümek, etrafdan yürüşmek. —
Am Rande gehen, seitwärts gehen.
dan burnu : böcek, dana burunu; bir giyah ismi. — Insect, Name eines Grases.
dara : hemişe, dayma. — Immer, fortwährend.
darayı : canfes, harirden mensuc kumaş, şahi. — Taffet, Seidenstoff.
darhan : tarhan, aff-i umumi, vergi ve teklif-i miriden müstesna olan sahib-i ferman.
— 'Titel eines Würdenträgers, der besondere Privilegien genoss' Z.
darımak : duçar ve giriftar olmak, isabet etmek, getirmek. — Treffen, begegnen,
bringen. | darıtmak : getirtmek, çekmek, takdim etmek. — Bringen lassen.
daruğa : Türkistan'da bir rütbe ismi dir; gemici; uşr ve harac istifa edici, taraf-i
hukumetden harman ve zahair muhafizi. — Rangstufe in Turkestan; Steuereintreiber,
behördlicher Aufseher der Saat.
daş : uzak. baid, haric, tış. — Weit, ausserhalb.
daşırğanmak : yürürken ayağını taşa dokundurmak. — Während des Gehens mit dem
Beine an die Steine streifen.
davda : edat dir, zarf ifade eyler. — Partikel, Verbindung.
davul : boran ve furtuna, rüzgyar-i şedid; Samarkanda karib bir mevki ismi dir. —
Sturm, heftiger Wind; Ortsname nahe zu Samarkand.
 davulğa : zirihli külah, dubulğa, demirden bürg; validenin büyük hemşiresi. —
Gepanzerter Helm, Mütze aus Eisen; Muttersschwester. | dabulğa : davulğa, dubulğay, otağa
dahi denilir, süt alatı. — Milchgefäss, auch Zelt.
debelamak : kahr-u helak etmek, örmek, çinemek. — Verderben, zertreten. |
debelatmak : idam ettirmek, ayak altına almak, yençtırmek. — Verderben lassen.
dekle (tekle) : mintan, nimten. — Kurzer Rock.
dekşirmek : deyişmek, tebdil etmek. — Verändern. | dekiştirmek : bir seyi alup
digerini vermek. — Umwechseln.
delberçin : taht, sandal, hevdec. — Thron, Sitz, Sänfte.
deluçe : azgın, buğda içinde olan fazla. — Entartet; Überfluss an Waizen. | deluçe
doğan : muymul kuşu. — Eine Art Sperber.
demel : tembagu yaprağı, destesi, demet, bağ, beste. — Tabakblatt, Bündel; Lied.
dengel : cemiyet, encümen, meclis. — Versammlung, Gesellschaft.
dergaş : düşmeu, yau. — Feind.
dermak : tirmak, intihat etmek. — Wahlen.
deslab : evvel, ibtida. mukaddem, piş. — Erst, Anfang. früher.
desterhan : sofra, simat, yaygı, desturhan. — Tisch, Tafel. | desturhancı : sofracı,
mabeynci; Türkistan'da bir rütbe ismi dir. — Tischler, Bediensteter im Serail; Stammname in
Turkestan.
di : kış, şita, serma. — Winter, Kälte.
dib : deyüp, deyerek; çay, taht, alt. — Sagend; der untere Theil. | dib yakusi : Alınca
han bin Türkün oğlu ismi dir.
dibek : beşikde çocukların altına konulan oturak, töbek. — Sitz des Kindes in der
Wiege; 'Trog, Mulde, Mörter von Holz oder Stein' Z.
dibi : dolu yağmuru, deme, cale. — Hagel, Schneegestöber, Thau.
dibilik : bir şeyin nihayeti ve altına dizilmiş husus şey, payende, esas. — Unterlage,
Grundlage.
dibsa : kazanı ocağindan alırken üzerine vaz edecek ağacdan mâmul bir alet dir,
kapak. — Deckel des Feuerherdes.
dibsamak : ayak depretmek, kıpırdatmak, iki tarafdan ayak vurmak, ayakile yeri ve
hayvani depmek. — Den Fuss bewegen, mit dem Fusse stampfen, stossen.
dikilay : mintan kısa elman çapanı, dikalay aba ve kaba dahi derler. — Mantel, kurzes
Kleidungstück.
dikin : tâ, nihayet, gibi, tikin dahi denir. — Bis, am Ende; auch tikin gesagt.
dikir : kavanos, çömlek, dolab ve cikre rabt ederek zurâta su çekmek içün yapılmış
saksı. — Krug, Topf, Gefass, an einem Kasten gebunden, um auf die Saat Wasser zu ziehen.
diklaşmak : dik dik bakmak, ayakda durmak, beraber olmak, bir yerde aram eylemek.
— Starr blicken; irgendwo ausruhen, beisammen sein.
dilçik : zebanhord, tilçik. — Dolmetsch.
diman : demek, beyan, ifade, tekellüm etmek. — Sagen, erzählen, sprechen.
dinamak : imtihan, tecrübe, muayene etmek, sanamak. — Versuchen, prüfen,
beaufsichtigen.
dınkı : durak, tanuk; sukunet, istirahat, dinlenecek mahal. — Zeuge; Beruhigtsein,
Rubestelle. | dinkmek : sakin, farig olmak, istirahat etmek. — Ruhig bleiben, ruhen.
dinku (?) : üzengi, rikab, tepengü. — Steigbügel, Sattelriemen.
diñlenmek : istirahat etmek, aram bulmak. — Sich ausruhen. | diñlentürmek : teskin
eylemek; okumak, dastan söylemek. — Sich beruhigen; lesen, vorlesen.
dir : subh; büyük zil, kus, def, dayre. — Morgenroth; Trommel, Pauke.
dirim : alaçukın etraf ve devresinde-ki çöplere denilir; encümen, cemiyet. — Splitter
um das Zelt herum; Gesellschaft. | dirim ayun : alaçuk, hayme, hargah. — Zelt.
 dirtuk : kitâ, parça, bölük, külçe. — Stück, Theil.
dirsun : çok, bisyar, ziyar. — Viel, zahlreich.
divan : vezir, divan efendi, defterdar. — Vezier, Finanzminister. | memur, manzum,
eşâr kitabı; Türkistan'da bir rütbe dir. — Beamter; Dichtung; Rangstufe in Turkestan. | divan
beyi : sirkyatib, kapu kethudası, vekilharc. — Geheimschreiber, Verwalter.
diz (tizi) : nizam, saf, sıra, katar. — Reihe, Ordnung. | dizin dizin : sıra besıra, diz
bediz. — Nach der Reihe,
dize : gelin, amme; anasının karındaşı. — Braut; Tante.
dizi : köy, kasaba; katar. — Dorf, Stadt; Reihe.
dolayı : etraf, hat; ağır kulaklı. — Seite, Linie; taub.
dolama (dolma) : içi dolmuş şey, mâruf bir nevi tâm dir, yafrağ dolması. — Gefülltes,
berühmte Speise, gefüllte Blätter (g. Kraut).
dolamac : girdab, dolanbac, kasırga. — Strudel, Wirbel.
dolana : aluca nevinden bir türlü erik ismi dir, dolana ağacı meşhur dir. — Eine
Pflaumengattung.
donan : dört yaşar at. — Vierjähriges Pferd.
donbay : yatak, şilte, görefçe. — Bett, Lager.
donbul : hububat ve meyve catın tenuz olmuşu, nim puhte. — Noch nicht ausgebildete
Korner.
dögec : dibek ve büyük havun tokmağı. — Mörser, Schlägel.
döki : pirinc, nuhas. — Messing, Kupfer.
dökmac : yağa batırup yedikleri sıcak ekmek, tirit. — In Fett getunktes warmes Brod,
Fleischbrühe.
dökülük : nares karpuzu, türk kavunu. — Unreife Melone.
dökün : döyüm, ukde, bend; ziyafet, toy. — Knoten, Bund; Gastmal, Schmaus.
dubdurun : ayak takırdısı. — Geräusch der Füsse,
dudpuli : hükumetin hain-i mezaikede salığ tarzında her haneden aldığı iyane;
kılkuyruk dahi denir. — Hilfssteuer zur Zeit der Noth.
duğulan : topal, aksak, çulak, keçel. — Lahm, Krüppel.
dul : irk, maye; tekerlik; dulhatun. — Wurzel, Stoff; rund; Wittwe.
dulbulga : tubulga, zirhli külah, serpuş, kelepuş. — Panzerhelm, Mütze.
duman : hava pusi, ateş dudi, duhan buğ. — Nebel, Rauch, Dunst.
dumbak : tepe, tel, püşte; altın karışık tuc; yuvarlak, top, tombulak. — Hügel;
goldhaltiges Erz; rund,
dumsaymak : tumşuk ve burun sallamak, darılmak. — Den Schnabel bewegen,
zürnen,
dur batmak : inhizam etmek, maglub edüp kaçırmak. — In Verlust kommen.
durak : binek yeri, cay-i aram ve tevekküf. — Haltestelle, Stelle, wo Reitthiere
bestiegen werden.
durban : mogullar ruesasi, vezir, reys, erbab; asiya-i vustada bir rütbe dir. —
Häuptling der Mogulen, Führer; Rangstufe in Mittelasien.
durluk : inciden mâmul gerdanlık. — Perlenhalsband.
durpi : turpi, eyge. — Feile. | durpilamak : turpi ile işlemek. — Raspeln.
durutur : edat-i haber içün mustâmel dir. — Als Ausrufungszeichen gebraucht.
dutakun : yedinci ced. — Siebenter Ahn.
dutu : tutuk, pepe, elken. — Stotterer.
dutur : rehin, icare gir. — Pfand, Miethe.
düküldamak : dil çarpmak, dökünmek. — Pochen (des Herzens). | dükük : yürek
çarpıntısı, dökülmüş. — Herzklopfen.
dülcel : yaurulayan kısrak. — Werfende Stute.
 dülek : ram, reftar, nerm, reviş; iki yüz bin aded ismi. — Sanft, zart, ruhiger Gang.
dülgenc : zağan, çaylak. — Weihe (Vogel).
dülmek : roteyla, ankebute şebih bir hayvan dir, örümcek. — Ein der giftigen Spinne
ähnliches Thier, Spinne.
dültü : keftare şebih bir hayvan ismi dir. — Name eines hyänenartigen Thieres.
dümbek : küçük nakara, tabel, dumburek, tek nakara. — Kleine Pauke, Trommel.
dürme : hacilardan tarh olunur bir nevi harac dir. — Eine von den Pilgern behobene
Steuer.
dürmen : tavaif-i özbekiyeden bir kabile ismi dir, ve bir mevki. — Name eines
özbekischen Stammes, auch Ortsname.
dürsülmak : dürtülmek, tahrik, halas olmak. — Erregt werden, durchstossen.
dürtüşdürmak : hayvanatı tan etmek. — Die Thiere durchstossen.
düvac : nikab, perde; bir kuş ismi, yüz örtüsü. — Schleier, Vorhang; Name eines
Vogels.
düzanlık : arayış vermek, tuzmak; zib ve ziynet. — Verzierung, Zierde.

E
eberkine : bir nevi âdi kapu, ağac ve saireden mâmul. — Eine Thorart.
ebil sebil : bikes. sahibsiz, serseran. — Freundlos, verwaist.
ebre : came ve libasın kumaşı, ve yüzü. — Kleid, Kleidstoff. | ebre-astar : pamuksuz
olarak sade kumaş ve astardan mâmul cüppe ve entari. — Kleid aus reinem Stoffe, ohne
Baumwolle.
ebreş : alaca, benlikli at. — Schimmel.
ebsik l. absik.
ebu : peder, valid, cedd. — Vater, Ahn.
eçe : alçı, ahek; valide, mader. — Gyps; Mutter.
ecne : cin, şeytan; ziyan. — Dämon, Teufel; Schaden. | ecne vurmak : ziyanzede
olmak. — Beschädigt werden,
edik s. etik.
edir (adr) : tepe, toprak yığındısı. — Hügel.
edir : boş ve namezru tarla, yüksek yer. — Brachliegendes Feld.
edirğan : tel, püşte, tepe. — Faden, Hügel.
edra : ova yerde toplanmış toprak, yası tepe. — Auf flachem Lande
zusammengetragene Erde, flacher Hügel.
edres : harirden mensuc bir nevi kumaş dir, ekser Buharada nesc olunur. — Aus Seide
gewebter Stoff.
edven : ılkı, hergele. — Heerde, Stuterei. | edvenci : ılkıcı, ılkıyı mereye getiren rai. —
Hirt.
efak : vahşi, yabanı. — Wild.
efsem : sakit, uslu. — Schweigsam, bescheiden,
egirmi : ufakçivi, lofçe. — Kleiner Nagel.
ehçe (akçe) : afganistan kıtasında bir memleket ismi dir; pulus ve paraya dahi itlak
olunur. — Name eines Ortes in Afganistan; auch für Münze gebräuchlich.
ehel : etrak ve kürkan taraflarında kabail-i türkmeniyeden teke türkmenlerin oturduğu
yer dir, ki kızıl avret ve gök tepe ve aşkabad tâbir olunur. — Wohnsitze der Teke-
turkomanen, auch Kizil-Avrat und Gök-tepe genannt.
ehlav : oklağı, oklak. — Nudelwalze.
ehlat : mezbele, haşak süprüntüsü. — Schuttenhaufen, Kehrichthaufen.
ehsum : hamle, sarhoş, mest. — Angriff; berauscht. | ehsumlamak : hamle ve sovlet
etmek, sarhoş olmak. — Angreifen; betrunken sein.
 ehte, (ehta) : ikdiş at, hadim. — Verschnittenes Pferd, Verschnittener. | ehtatmak :
ikdiş etmek, enetmek. — Verschneiden. | ehtacı : baytar, seyis. — Thierarzt, Stallknecht. |
ehtamak : enemek. — Verschneiden.
ehtarmak : aktarmak, taleb-i tecessüs ve tefekküd etmek, arayup taramak. —
Ausschütten, untersuchen. | ehtarışmak : teharri edinmek, taraf taraf aktarmak. — Untersucht
werden.
ekal : çelik ve çomak oyunu. — 'Name eines Spieles der Kinder' Z.
ekçi (ekeçe) : abla, büyük hemşire, ağaca. — Altere Schwester.
ekitmak : getirmek, alup varmak, irişdirmek. — Abholen, etwas bringen.
ekiz : yetim, öktüz; çift. — Waise; Zwillinge.
eklamak : tevkif etmek. — Anhalten; |
eklaşmak : oturup ârâm etmek. — Sich ausruhen. | eklanmak : çerh vurmak,
çevrilmek. — Im Kreise herumgehen.
ekrem : burun, köşe; mukavves. — Nase, Winkel; gewölbt.
ekremci : ekiz, saman sapı, ucu; yayın girişinden parmakları muhafaza etmek üzere
parmaklara geçirilen halka. — Stoppeln auf dem Felde; ein Bing zum Schutze der Finger
gegen die Sehne des Pfeils.
ela (ele) : nimrenk, benlikli, menkuş. — Getupft. gemalt.
elabaş (elabuğa, elapeke) : ördeyin envai dir, bâğırtlak. — Eine Art Ente.
elabula : muhtelif elvan, karısık, bulaşık. — Buntfarbig, gemischt.
elaçapğun : döne döne esen boran, kar ve yağmur furtunası, bora. — Wirbelsturm,
Schnee- und Regengestöber.
elaçok : Türkistanda ve Anadolda kabailin mesken-i ittihaz ettikleri kebtekeler ve
obalar. — Zelte und Hütten der türkischen Stamme in Turkestan und Anadolien.
elafahte : kızıl kumrunun bir nevi. — Eine Art rothe Turteltaube.
elayüntli : elbisesinde iki reng olan at sahibi: asp-i ablak. — Zweifärbig gekleideter
Reiter (?), scheckiges Pferd.
elakarak : nimres pamuk guzesi. — Hülle der Baumwolle.
elakarğa : zağ. — Krähe.
elakelenk : sin nevinden küçük bedbuy bir canver dir. — Ein kleines übelriechendes
Raubthier.
elakşamak : yekdiyerine karışup kalkışmak, isyan etmek. — Sich empören. |
elakmak : karışmak, kalkışmak, isyan etmek. — Sich gegen einem erheben.
elakurğan : Herat şehrinin bala hisarına denir. — Name der hohen Festung der Stadt
Herat.
elamak : yersiz, işsiz, bihanuman. — Ohne Beschäftigung, ohne Familie.
elaman : başı bozuk asker, gayri muntazam. — Irreguläre Miliz. | elamancı : şaki,
yağmakyar. — Räuber, Plünderer.
elanğarat : büyük fare, sıçan. — Grosse Maus, Ratte,
elaşa : sırt, arka. — Rücken, Schulter.
elaşmak : intihab etmek, seçmek, ayırmak. — Wählen, scheiden.
elatoğanak : garabın bir nevi dir, karga. — Eine Rabenart.
elbak : ziynet içün damine haşiye tarzında dikilen parça. — Als Zierde an den Saum
des Kleides genähtes Stückchen.
elbastı (albastı) : umma, ummacı, bücü eder şey, mahuf ve mühib nevi peri. —
Zauberer, furchterregende Fee.
elburğa : kulak küpesi, halka. — Ohrgehänge, Ring.
elbutu : ziynet, tac. — Schmuck. Krone.
elçin : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; dağ eteyi; bir nevi şahin gibi şikyar kuşu;
endaze. — Name eines türkischen Stammes; Bergesrand; Falkenartiger Jagdvogel; Maass.
 elemcik : iki rengli. — Zwei farbig.
elencık : üçüncü peder, cedd, baba. — Dritter Ahne, Grossvater.
elenk : arkaların iki kenarına ve sair mahallarda tepeler gibi toplanılan toprak. —
Hügelförmig zusammengetragene Erde an den beiden Rändern des Grabens.
elenke : ateşin pertevi, harareti. — Feuerschein, Hitze des Feuers.
elğucı : alıcı, müşteri, avcı olan kuş, katil. — Käufer, Kunde; Jagdvogel; Mörder. |
elğulığ : alınacak şey, alınmağa şayeste. — Kaufwürdige Waare.
elğet : düzgün, gaze, sefide. — Geschmückt, Schminke.
elğin : cemiyet, toplanmış. — Versammlung, gesammelt.
elğur : çabuk, tez alıcı. — Rasch kaufend.
elğut : ehalidan hükumet tarafından toplanılan zahire ve galle ve harac. — Durch den
Vorstand eingesammelte Ernte und Steuer.
elik : el, dest; iki rengli; kudret, iktidar. — Hand; zweifarbig; Macht, Fähigkeit.
elini : aşağı, tahtani. — Der untere.
elis : uzak, baid. — Weit, entfernt.
elkab : koç, dağ koçu, aygır, koyun. — Schafbock, Hengst, Schaf,
elken : günk, ebsem, lal. — Stumm, schweigend.
ellik (elli) : elli; eldiven; behle. — Fünfzig; Handschuh; Leder.
elmaliğ : Türkistan'ın şemal cihetinde uyğur kabilesi ve moğullarının şehri dir. —
Stadt der Mogulen und Uyguren im Norden Turkestans.
elmaşkurmak : bağdaş kurmak. — Mit gekreuzten Beinen sitzen.
elmel : eyerin esbabi. — Satteldecke.
eltan : kirimde padişah olupda han-balıkda oturana bu unvan verilir idi. — Titel der
im Chan-Balik residierenden krimischen Padischah.
eltut : inkilab, karışıklık. — Umstürzung.
elunk : okun sapı. — Stiel des Pfeils.
elus : hal, iş, şugl. — Zustand, Beschäftigung.
elvanc : salincak. — Schaukel.
emcak : emcik, meme. — Brustwarze, Brust.
emenk : küçük habbe; aslı moğul lisanından mêhuz dir. — Kleines Korn; stammt aus
der Mogulsprache.
emkak : emek, zahmet. — Arbeit, Mühe. | emkaklamak : emkelemek. — Arbeiten.
emluk : sıyırı sağmak içün ölmüş danenin derisini saman ile doldurup yanına
koydukları şey ve suret. — Mit Stroh ausgestopfte Kalbshaut, beim Melken neben die Kuh
gestellt,
emrali : tayfe-i türkmeniyeden bir kabile ismi dir, hârezmde meskun dirler. — Name
eines türkmenischen Stammes, in Charezm.
enda : bir kabilenin diyer kabileden kız alması; uhuvvet ; orada. — Heirat eines
Mädchens aus fremdem Stamme; Bruderschaft.
endib : beladet, belahet, idraksizlik. — Dummheit, Ungeschicklichkeit.
endik : kurdu keftardan durayan hayvan. — (?)
endine : oradan, o yerden. — Von dort.
enduz : 'rasen' denilen ağac, yâni ardıc nevinden çalı. — Eine Gattung des
Wachholderbaumes.
enen : anın içün. — Darum, dafür.
engak : çene. — Kinn.
enğal : avda mustâmel bir nevi büyük ok. — Eine Art Jagdpfeil.
engdamak : paylamak. — Vertheilen. | engdanmak . — Vertheilt werden.
engiş : düzgün. — Geschmückt.
engizmek : ihate etmek, etrafi çevirtmek. — Umgeben, umfassen.
 enicak : bıçak, kyard. — Messer, Dolch.
enik : muhakkak, yakın, gerçek. — Wahrhaft, wirklich.
enikmak : büyümek, kesb-u iktidar ve tecessüm etmek. — Wachsen, sich ausbilden.
enkeğit : düzgün, sefide. — Geschmückt, rein,
enkut : kazdan büyük bir kuş. — Ein Vogel, grösser als eine Gans.
enmaçı : dellal, carçı. — Makler, Ausrufer.
entuvati : tatlı, şirin. — Süss.
epem kümeci : ebe gümeci, gül poğacası, kızğın kumda ve kor ateşde pişmiş hamursiz
dir ki gümec öyme dahi derler. — Sammetpappel, eine Art Gebäck in glühendem Sande oder
in Feuer gebacken.
eprik : eski, münderis, ehtiyar. — Alt.
erbab : mahale ve kariye ehtiyarlarının başı, muhtar, kethuda. — Haupt der Aeltesten
in der Gemeinde, Mukhtar.
erce : cam ağacı gibi bir nevi kokulu ağac. — Eine Art duftender Fichte.
ercin : inkisam-i mülk ve vilayet, bâzi yerlerde tuman dahi denilir; kazâ ve liva
mânâsında dir. — Vertheilung des Besitzes oder des Landes, an vielen Orten auch 'tuman'
genannt; in der Bedeutung von 'kaza' und 'liva'.
erek : seray, kalâ, hisar, kasr. — Schloss, Burg.
erendak : şarki, türkü, bir nevi mâni. — Lied, Gesang.
erenduk : örgüç, deve. — Buckel des Kameels, Kameel.
erğa (erğav) : akar su, dere, çay. — Fluss, Bach.
erğac (arğac) : pud, bezin üstüne atılan atkı, ki kemik ipliyi ve erkak dahi derler. —
Schussfaden des Gewebes, auch 'erkak' genannt.
erğamcı : yükü deveye tahmil eder iken kullanılan halt. — Eine Schlinge zum Beladen
des Kameels.
erğdamak : mekr-u firib etmek, aldatmak. — Betrügen.
ergeç : üç, dört yaşında-ki keçi, teke; ulus reysi. — Drei-vierjährige Ziege,
Ziegenbock; Nomadenhäuptling.
erğedal : huysuz adam; dağ beli, geçidi. — Unfreundlicher Mensch; Hinterhalt. |
erğedallık : huysuzluk; geçid, tuzak. — Boshaftigkeit; Schlinge.
ergiş : gale muamelesi, tücareti.
erğit : tayfe-i özbekiyeden bir kabile ismi dir. — Ein Özbegenstamm.
erğmak : yürüyücü, kuvvetli at. — Ausdauerndes, starkes Pferd.
erğun (erğenun) : bir nevi rebah ve tanbura nevinden saz ismi dir; Kılıc-arslan nam
padişahın oğlu ile Helaku hanın oğlu ismi dir. — Name eines Musikinstrumentes; Sohn eines
Padischahs.
erğuştek : musiki fenninde bir usul dir, bir nevi oyun ve saz. — Eine musikalische
Regel, eine Art Spiel.
eriğiz : pis, murdar. — Schmutzig, unrein.
eriş (arış) : araba oku, kol, bir karış. — Spanne, Wagendeichsel.
eriş : necar ve marangoz dükyanı; nesacın destgyahi üstüne atılan arğac dir. —
Schreiner- oder Tischlerladen; Faden oberhalb des Webstuhls.
erkağlıca : bir nevi kızıl geyik. — Eine Art rothe Eidechse.
erkaluc : hamal semeri. — Sattel des Lastträgers.
erkan : organ, risman-i büzürk. — Seil, Faden.
erkaş : dalga, mevc. — Welle, Woge.
erke : naz, istigna ile terbiye olmuş. — Zartheit, in Genügsamkeit erzogen.
erkene : dağ beli, kemeri, dar. — Bergsattel; schmal. | ergene kun : Türkistan'da bir
dağ ismi dir. — Name eines Berges in Turkestan.
erkin : bekyar, azade. — Ledig.
 erkiş (arkış) : kyarban, kafile. — Karawanne.
erkudak : ikiz, çift. — Zwilling, Paar.
erman (ermane) : hasret, arzu, çare. — Schmerz, Wunsch, Mittel. | ermanlığ :
arzumendlik, taleb, temenna. — Wunsch, Sehnsucht.
ermek : kaba, kalın bez. — Rauhe, dicke Leinwand.
erna : cedvel, derya, nehirden ayrılan bir kol su. — Kleiner Bach, Zweigarm des
Flusses.
ernak : parmakların ucu; hârezmde bir dağ ismi dir. — Fingerspitze; Name eines
Berges in Charezm.
ersari : tayfe-i türkmeniye içinde bir kabile ismi dir. — Ein türkmenischer Stamm.
ersun : kazganın dibini kazacak alet, kırgıc dahi derler. — Werkzeug zum Reinigen
des Kesselbodens; auch 'Chırgıc' genannt.
ertoğrul : selcuk padişahlarından bir padişah ismi dir. — Name eines Padischahs der
Seldschuken.
erücan : Türkistanda bir kabile ismi dir. — Stammname in Turkestan.
eruk : esvatdan dir, himari bağrıtmak içün kullanılır, 'yu ha' makamında dahi istimal
olunur. — Ruf, um den Esel zum Schreien zu bewegen.
eruksun : asker ve ordunun konduğu mahal; bir nevi erik. — Ort, wo Militär lagert;
eine Art Pflaume.
erün : eyi, saf, pakize. — Gut, rein.
erzimak : deyeri ve kadr-u kiymeti olmak, behasi olmak, layik ve şayeste olmak. —
Einen Wert haben, würdig sein.
erzuk : eyerin üzerine konulan haşa. — Sattelzeug.
esc : tencere, kazan. — Pfanne, Kessel.
esen : sahih, sağ, sağlam. — Wahrhaft, gesund. | esenlik : sihat, afiyet. — Gesundheit.
eserğa : küpe, guşvare. — Ohrgehänge.
esğer : faydesiz. — Nutzlos, unnütz.
esğuruk : aksırık, atse. — Das Niesen.
eske : Türkistanda bir rütbe, ve bir kariyenin ismi dir. — Rangstufe in Turkestan,
Name eines Dorfes,
eslenmek : vedâ etmek, tahsil-i ruhsat etmek. — Abschied nehmen.
espre : Türkistanda bir kariyenin ismi dir. — Name eines Dorfes in Turkestan.
esrağamaki : gizli, muhafaza etmek. — Heimlich, beschützen.
esrağuci : hami, hafiz. — Beschützer. | esrağuliğ : hifz olunmağa ve saklanılmağa
sezavar. — Des Schutzes würdig.
esramak : beslemek, himaye etmek, korumak. — Ernähren, bewahren, beschützen. |
esralmak : korulmak, saklanılmak, mahfuz olmak. — Beschützt, bewahrt werden. | esramiş :
himaye, zabt. — Bewahrung.
esru : çok, ziyade. — Viel.
esruk : sarhoş, mest. — Betrunken. | esrumak : sarhoş olmak. — betrunken sein.
eşar : deve sürüsü. — Kameelheerde.
eşkek : kayıkçı küreyi. — Ruder.
eşkeş : alkış, hayr dua. — Heil, Segen.
eşki : çıkmış büyük diş. — Hervorstehender grosser Zahn.
eşkü : toprak tencere. — Irdener Topf.
eştergerdez : derin (?).
etik (edik) : çizme, çekme, muze. — Stiefel.
etrek : Iranın şemalında kabail-i türkmeniye içinde vaki bir nehirin ismi dir, ki 'yumut'
kabilesi orada sakin dir. — Name eines Flusses im Norden Irans, wo der 'yumut' Stamm
wohnt,
 ezboy : halecan, telaş. — Unruhe, Sorge.
ezen : dudak; kenar, yan, taraf. — Lippe; Seite.
ezetmak : kese. — Beutel.
ezğurdunk : ezderdenk (?).
ezitmak : tezyin, tanzim, tertib etmek; yoldan şaşırmak. — Schmücken, ordnen: vom
Wege abbringen.
ezkil : muşmula. — Mispel.
ezna : geçid, dar yol. — Durchgang. schmaler Weg,
ezuk (azuke) : tâm, gida, zahire. — Nahrung, Speise. | ezuklamak : tâm yedirmek,
gida vermek. — Essen geben. | ezuklanmak : geçinmek, ezuka almak. — Sich nähren. |
ezuklığ : mutâm. — Speise, Nahrung.
ezva : sabr-u tehammul. — Geduld.

F
fahhek : hopa, boş, serseri, ferfer adam. — Einfältig, niedrig.
fahse : paksa, gil ve sade çamur ve laydan mâmul olan dıvar. — Eine Mauer aus
Lehm oder Koth.
falış : bostan döküntüsü, faliz, kavun telesi. — Abfälle im Garten.
falku : bekçi, hamal, hizmetçi, fahişe, tellal. — Wächter, Träger, Diener, Hure,
Ausrufer,
faryab : Türkistanda bir kariye ismi dir. — Name eines Dorfes in Turkestan.
farsenk : fersenk, mizan ve teraziyi adl ve denk etmek üzere bir tarafına konulan dara
ve seng beraberi. — Eine Art Wage, auf deren eine Seite Gewichte gelegt werden.
fekir : kırmızı, düzgün, gaze galiye mustagrak. — Röthlich, dem rothen Moschus
ähnlich.
fele : koza, ipek tohumu, böcek kozası, ibrişim. — Samenhülse; Seidenfaden.
fele fele : derece derece, mertebe mertebe. — Nach und nach, allmählig.
felfes : zaif, âciz, tenbel. — Schwach, träge.
ferci : hayme, çadır, kadınların yapdıkları ve kurdukları çadırşeb, ferenci. — Zelt, von
Frauen verfertigte Bettdecke.
fere : bıldırcın ve kebk gibi bâzi kuşların yauruları, pek ufak pilic. — Das Junge der
Wachtel oder rebhuhnartigen Vogels, Küchlein.
ferfer : tatar, çapar, postacı, müzdeci, muhbir. — Eilbote, Sringer einer Nachricht.
ferferek : ferfere, çerh-i felek, rüzgyardan dönen şey, kyâddan yapılma, fırıldak. —
Windbeutel, aus Papier verfertigtes Windrad.
ferğana : Türkistanda meşhur ve âzim bir şehir ismi dir. — Name einer grossen und
berühmten Stadt in Turkestan.
ferh : Afganistanda vaki bir memleket ismi dir, Herata karib dir. — Ortsname in
Afganistan, nahe zu Herat.
ferik : kelabe dolabı, çarh-i müdevver, keleb. — Haspelchrank, Schwungrad.
ferik : bir ufak şey mânâsına; fere; fare. — Bezeichnung eines kleinen Gegenstandes;
junges Rebhuhn; Ratte.
ferise : yeşil ve mavi bir kumaş ismi dir. — Name eines grünen oder blauen Stoffes.
fiku : cal (?).
fişen : ağır yükün aşağısına yuvarlak bir ağac koyarak, işbu ağacın üzerinde mezkur
yükü yuvarlayarak bir mahaldan diyer nahale nakl olunması, fişenk destek. — Das Rollen
einer Last von einer Stelle zur andern, auf einem Holzstück.
fir : şiddet, halecan, acele mânâlarına mustâmel dir. — Heftigkeit, Unruhe.
firist : esvatdan dir, havaya atılan bir şeyin ettiyi sedası, fırlayış. — Ton eines in die
Luft geschleuderten Gegenstandes.
 fısıldu : fısıldı, gizli kelam. — Geflüster, leises Reden.
fişek : destek, tekye; fişenk, müşek. — Stütze, Grund; Patrone.
fişr fişr : insanin kulağına yakından söylenilen gizli kelam; fıcr fıcr, fis fis. — Ein
nahe zum Ohre geflüstertes heimliches Wort.
frengi : bir nevi topçı aleti dir; illet-i zahm. — Geräth beim Kanonengeschütz;
Wunde.
fulad : pulad, ahen; cevahirdar. — Stahl, Eisen; Schmuckkastchen.
fummak : inanmak, itikad-u itimad etmek. — Glauben, vertrauen.
füte : kuşak, kemerbend, belbağ. — Gürtel.

G
gavşak : yumuşak, mülayim, boş. — Weich, sanft, leer.
gavşamak : çene oynadup ağızda şeyi öyütmek, sert şeyi yumuşak etmek, gevşemek,
çinemek. — Im Munde zerkauen, einen harten Gegenstand erweichen, kauen.
gavşamak : boşamak, münhal olmak, sakız gibi çınamak, devenin dış gevişmesi. —
Sich scheiden, aufgelöst werden, Wiederkäuen des Kameels.
gaz : yatak, beşik. — Bett, Wiege.
gedayiş : hatunların hamle oldukları esnada yeyecek nesneye talib olmakları, arzu
eylemek. — Wunsch der schwangern Frau nach einer Speise.
gedek : bir kuş dir, cesim hayvan; lazim, vacib. — Ein grosser Vogel; nothwendig.
gey : bir nevi şikyar kuşu dir. — Eine Art Jagdvogel.
geyber : okun ucuna vaz olunan büyük peykan. — Pfeilspitze.
geyiş : geyim, örtü, perde, yorgan. — Anzug, Decke, Vorhang.
geym : kantarma, yular, başlık. — Rüstung, Zügel.
geymur : libas, came, koşam. — Kleidung.
geymürmek : ihfa etmek, gizlemek, kaçırmak. — Verbergen, vertreiben.
geysi : esvab, libas. — Anzug, Kleid.
geyvani : kethuda hatun, hane halifesi. — Aufseherin.
geyve : reng, boya. — Farbe.
gelincek : sansar guruhından gayet küçük ince nevi. — Eine kleine zarte Wieselart.
gelincek çiçeyi : kızalak gülü, çöl ve sahra lalesi. — Tulpenrose, Wüstentulpe.
genc : define, hazine. — Schatz.
gence : ihtiyarlıkda tevellüd edüp pek söyleyen çocuk; 'gence' Hindistanda bir
memleket ismi dir. — Gesprächiges, von beyahrten Altern geborenes Kind; Ortsname in
Hindostan.
gene (kene) : ufak muziyat, böcek, tahta biti; hâlâ asiya-i vustada genehane vardır, ki
mücrimleri azab içün ona atarlar. — Kleines schädliches Thier, Ungeziefer; in Mittel-Asien
ein Ungeziefer-Haus, wohin die Verbrecher geworfen werden,
gene otu (kene-otu) : hab el-muluk, hind yağı bundan çıkarılır. — Kraut, aus welchem
das indische Oel verfertigt wird.
gengiz : burunun içi, boğazın hayşum tarafı, nemed, keçe. — Nasenknorpel; Filz.
gerayet : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi. — Name eines Türkenstammes.
gerekmak : iktiza, lüzum görünmek; arkadan dörtmek. — Nothwendig sein; von
rückwärts stossen.
gerenğurğ : çangırdak, çankungurak, konğurak. — Klingel, Schelle.
germek : genişlenmek, tevsi etmek; böcek tohumu, goza, ibrişim. — Ausbreiten,
erweitern; Käferei, Seidenpuppe.
gevsem : koyun sürülerinin önünde giden keçiler. — Ziegen vor der Schaafheerde.
gez : kerre, defa. mertebe, ip, arşın, endaze, dört karış. — -mal, -fach; Elle, vier
Spannen.
 gezlemek : yayın girişine takup kurmak, bir şeyi ölçmek ve arşınlamak. — Den Pfeil
auflegen; messen.
gezlik : küçük pıçak, kalemtraş. — Kleines Messer, Federmesser.
giç : şeb, gece; nemed, palas. — Nacht; Filz; Hinterlist.
giç kurun : ahşam üstü. — Abendzeit.
giçmak : ubur, tecavuz, bertaraf eylemek, terk etmek. — Etwas verlassen,
überschreiten.
giyik : kemlik, esvab, libas; ahu, gazel. — Kleid, Anzug; Hirschkuh.
giyirmak : geyirmek, mâdesi bozuk olanların ağzından rih gelmek, aruk vermek. —
Aufstossen, schlechter Geruch aus dem Munde.
giyirmek : geyirmek, esvablandırmak. — Sich ankleiden. | giyirlik : esvab, libas. —
Kleid.
giyirtak : hırtlak, hulkum, boğaz. — Kehle, Gurgel.
giyiz : giz, nemed, keçe, palas. — Filz, Hinterhalt.
gil : efal-i muaveneden olup bâzi fillerin ahirine ilave olunur. — Endsilbe des
Imperativs bei manchen Zeitwörtern.
gilin : gelin. — Braut.
giltürmek : getirmek, irad-u peyda, sevk-u ikame etmek. — Bringen, erscheinen
lassen.
gime : gemi, merkeb. — Schiff, Fahrzeug.
girak : lazim, gerek. — Nothwendig.
girişmal : çingyane, nakilci, luli. — Zigeuner, Erzähler,
giryal : kayman denilen hayvan. — Krokodil.
giryas : kapu, dar, bab. — Thor, Hof.
girmak : helak olup vefat etmek, hayvan gibi çatlamak. — Verrecken, umkommen.
girnaşmak : girişmek, sığışmak, birleşmek, caylaşmak. — Zusammenkommen,
zusammen Platz finden.
gitarmak : gidermek, ref etmek; temizlemek, pak etmek. — Forttreiben; reinigen. |
gitülük : izale ve defi lazim olan. — Dessen Entfernung nothwendig ist,
gizak : geziş, reftar, siyahat, gezmek. — Das Gehen, Fahren, Reiten.
göbek : orta, iç, kam, merkez, kindik. — Mitte, das Innere, Bauch, Mittelpunkt, Nabel.
göbek sarığ : kediden büyük bir nevi hayvan dir, derisinden kürk yapılır. — Ein Thier,
grösser als die Katze, aus dessen Fell Pelz verfertigt wird,
göbelek : kelebek, bir nevi hurd perende, it megesi. — Schmetterling, eine Art Käfer,
Hundsfliege.
göçe : beyaz misr darısından matbuh bir nevi tâm, göçe aşı; ak baş; yol ve tarik; göçe
ve maşaba asları asiya-i vustada meşhur dir. — Eine Speise aus weissem Brei; Graukopf;
Weg; berühmte Speise der Nomaden.
göçe aşı : beyaz mercemek tâmı, beyaz darı çorbası. — Weisses Linsengericht, weisse
Breisuppe.
göçer : arabanın düzdünlüyü, boyunduruk takımı, göçen. — Wagentheil.
göçi : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; zoru ve kuvveti. — Türkischer
Stammname; Kraft.
göçman : her zeman göçer olan, bedevi. — Ein stets wandernder Mensch, Nomade.
göçmen : konar göçer bedevi mesellu olan halk. — Eine Art Nomadenvolk.
gödünk : kumaşlara mengene ile cila verici alet, göndük ger. — Ein Gerat, mit
welchem dem Stoff Glanz verliehen wird.
gök : mavi, asman; yahşi. — Blau, Himmel; schön. | gömgök : büsbütün mavi. —
Ganz blau. | gök buru : yeşil kurd. — Grüner Wolf.
 gök taş : Samarkandın kalesinde emir Timur Kurganın taht-i kadimesi olup gökden bir
taş dir. — Himmelstein in der Festung von Samarkand aus der Begierungszeit Timurs.
gökarmak : mavilaşmak, ağaclar yapraklanmak, yeşillenmek. — Grünen, Belauben
der Bäume.
gökçak : güzel, hoş, yahşi suretli. — Schön, hübsch.
gökçek : güzel, hoş, eyi. — Schön, gut.
gökümtal : göke mail, yep yeşil gibi. — Bläulich.
gönglak : gömlek, kamis, kürte. — Hemd, Jacke.
göngle : gönul, yürek, dil; bir nevi it sineyi. — Herz; Eine Art Hundsfliege.
göngü : gönül, yürek. — Herz.
görak : görmek. asker yoklama edüp nazardan geçirmek, sipah askeri tâdad etmek;
Buharaya karib bir mevki ismi dir. — Schauen, Untersuchung der Soldaten; Ortsname nahe
zu Buchara.
görbek : bir nevi kavun ismi dir. — Name einer Melonenart.
görbezlük : cerbezelik, mekkarlik, zorbalık. — Pfiffigkeit, Betrügerei.
görenek : bezm, sohbet, cemiyet, meclis. — Gesellschaft, Versammlung.
görgan : gören, görmeye şayan, muşahade olunmuş; Timurun lakabı dir. — Der
sehende, sehenswerth; Timurs Beiname.
görküz : alamet, eser, nişane. — Zeichen. | görküzmek : işaret etmek, göstermek,
numayiş eylemek. — Zeichen machen, zeigen.
görsetmek : göstermek, izhar etmek. — Zeigen, erklären.
görtek : görünüş, gösteriş, numune, ibret, âdet. — Schein, Aussehen, Muster, Beispiel,
Gewohnheit.
görük : hüsn, gösteriş, tâdad-i asker-u nuker, say. — Schönheit; Abzahlung der
Soldaten und Diener.
görüksemek : can-u gönülden taleb etmek, arzu ve rica. — Von ganzem Herzen
wünschen; Wunsch.
görülük : görüp itimad olunacak şey. — Vertrauenswürdige Sache.
görümlük : sahib-i hüsn, gösterişli. — Der schöne, von gefälligem Äussern.
görünk : tecrübe, numune, mostra, gösteriş. — Versuch, Muster.
görünklaşmak : sohbet ve mukyaleme etmek, mohabbet eylemek. — Ein Gespräch
führen, Freundschaft pflegen,
görüşlük : debdebeli, sanlı, görmeye şayan. — Prächtig, sehenswerth.
görüşmek : göstermek, ibraz etmek. — Zeigen, darlegen.
göşmak : göçmek, intikal etmek. — Übersiedeln.
göt : dib, dübr. — Hintere, Rücken. | götlük : eyerin ve palanın arkasına dikilen meşin;
ufak çocukların altına konulan eski paçavra. — Lederstück hinter Sattel und Degen; ein alter
Fetzen unter kleine Kinder gelegt.
gözatmak : nigyah ve intizar etmek. — Betrachten, anschauen.
gözemek : örü örür gibi dikmek. — Ein dem Flechten ähnliches Nähen.
gözenk : gözüm, hayvan nakşı. — Thierbild.
gözgü : ayne. — Spiegel.
gözkarğa : bir nevi kertenkelaz. — Eine Art Eidechse.
guran : asker halkası, kale-i tâlim, manovra. — Lagerplatz, Truppenbewegung.
gurutleşmek : toplanmak, yığılmak. — Sich versammeln.
güçen : kergese benzer bir nevi kuş dir; çift öküz araba atının boynuna konulan girdiş
gibi alet-i müdevver, boyunduruk. — Ein Geierähnliches Thier; ein rundes Geräth auf dem
Nacken des vor ein Ochsenpaar gespannten Pferdes.
güçkanmak : gücenmek, mükedder kalmak, darılmak. — Verdruss empfinden, zornig
sein.
 güçlanmak : güç ve kuvvete gelmek, zor olmak, kavilanmak. — Zu Last fallen,
belästigen.
güçüm : güyüm ve meşe gibi bir nevi sert ağacdir. — Ein der Eiche ähnlicher starker
Baum.
güçün : güc ile, zorbaz. — Mit Gewalt.
güdaş : kötülükden bir şey, fenalık, edebsİzlik emareti. — Eine böse Sache, Zeichen
der Schamlosigkeit.
güyav : güveyi, damad, giyav. — Bräutigam, Schwiegersohn. | güyavlamak : birisini
damad edinmek. — Jemanden zu seinem Schwiegersohne machen.
güymek : yanmak, karatmak. — Brennen. | güydürmek : yandırmak, yakmak. —
Anzünden. | güygücü : yanıcı. — Zünder. | güylanmak : hararetlamak. — Erhitzen. | güyük :
yanmış olan şeyler. — Verbrannte Dinge.
güynak : gömlek, kamis. körte. — Hemd, Jacke. | güynakcı : ufak gömlek, at üstüne
konulan çul. — Kleines Hemd, Pferdedecke.
güküm : bakır desti, küm. — Kupferkrug.
gülac : misir unundan yapılmış ekmek. — Brot aus ägyptischem Mehl.
gülgac : gülücü, kahkahazen. — Der Lachende.
gülgü : gülüş, kahkaha, tebessüm. — Lachen, das Lächeln.
gülkan : gülen, gülücü. — Der Lachende.
gülük : bargir, yük hayvanı, deve, at, merkeb. — Lastthier, Kameel, Pferd.
gülüm : tebessüm. — Das Lächeln.
gülümsamak : dudaklar tebessüm etmek, gülme. — Lächeln.
gümül : defn olmak, yere batmak. — Begraben sein, in die Erde sinken,
gümüş tepe : yumut türkmenlerinin meskeni bir mevki dir. — Aufenthaltsort der
Jumut-Turkomanen.
gün : afıtab, güneş, gündüz. — Sonne, Tageszeit. | günlük : yevmiye, gündelik. —
Tagewerk, Tagelohn. | güncilik : bir günlük, gündelik, hamal. — Tagesarbeit, Taglöhner.
günbatar : gurub, güneşin batıcık tarafı. — Sonnenuntergang. | gün toğar : şark, gün
çıkış tarafı, gün batar mukabili. — Sonnenaufgang, Gegensatz zum Sonnenuntergange.
gün çiçeyi : ay çiçeyi, bir nevi çiçek dir, yüzü güneşe mail dir, gün döndü. —
Mondblume, eine Art Blume, Sonnenblume,
gün kulağı : bir nevi çiçek, müdevver kalkan gibi. — Eine Art Blume, einem runden
Schilde ähnlich.
günay : meşrik, gün doğar. — Der Osten.
günanmak : gün görmek, gün gibi mücella olmak; tecemmü etmek. — Wie die Sonne
glänzen; versammeln.
günaş : pek sıcak gün, güneş, koyaş. — Sehr heisser Tag, Sonne.
gündaş : kadın ortakı, iki hatun bir adamın nikyahında bir hanede bulunması. —
Gattinpaar, zwei Frauen in einer Ehe.
gündelmek : adet, amuhte olmak, razilaşmak, ülfet peyda etmek. — Zur Gewohnheit
werden, Entstehen einer Freundschaff.
gündük : ibrik, desti, kumğan. — Kanne, Krug.
güng : dilsiz. — Der Stumme.
günglük : ateşe yakılan güzel kokulu samg, güneş doğarken putperestlerin buhur
ettikleri lüban. — Eine Art Weihrauch; Weihrauch der Feueranbeter bei Sonnenaufgang.
güni : hased, kıskanc. — Neid, Eifersucht.
günka : toz, gubar; topalak, çenk. — Erde, Staub; krumm.
günküs : mutehayir, serseri, şaşkın, divane. — Erstaunt, verrückt.
günmak : gömmek, defn etmek, üstünü örtmek. — Begraben, zudecken.
güralmac : eskimiş ve karımış çam ağacı, tiral ağacı. — Alte Fichte.
 güraş : güreş, tutuşmak, pehlivanların birbirile yaka yaka kucak bekucak savaşmaları.
— Ringkampf, Arm in Arm ringen.
güraşmak : güreş tutmak. — Ringen. | güraşcı : pehlivan, güreş tutucu, bahadur. —
Ringkämpfer, Held.
gürkabay : sahib-i hüsn-u cemal, ziyade güzel olan, gelin. — Eine auffallende
Schönheit, Braut.
gürkay : hüsn, güzellik; görücü. — Schönheit; der Sehende.
gürkan : cemil, güzel, hakan; Iran ile türkmen badiyeleri arasında-ki neharin ismi dir;
gören mânâsına dahi gelir. — Schön; Monarch; Name eines Flusses zwischen Iran und der
turkmenisehen Wüste. Auch in der Bedeutung von 'gören'.
gürkanmak : sahib-i cemal olmak, güzelleşmek. — Schön sein, schön werden.
gürküldamak : gürültü etmek, darılmak, azarlamak, hiddetlenmek. — Lärmen, zornig
sein, tadeln.
gütmak : ardı sıra yürüyerek hayvanı sürmek, tâkib etmek. — Das Thier auf seiner
Spur verfolgen.
gütmak : rai sıra yürüyerek mevaşiyi sürmek, bakmak. ve nazaret etmek. — Weidende
Thiere treiben, überwachen.
güvanc : kıvanmak, iftihar etmek, güvenmek. — Sich freuen, sich rühmen,
güz : yaz ile kış beyni. — Herbst.
güzak : güz mevsimi, hizan vakti. — Herbstzeit.
güzen : örü örür gibi dikiş. — Dem Flechten ähnliches Nähen.

Ğ
ğacdevan : Buhara muzafasında meşhur bir şehir ismi dir. — Berühmte Stadt in der
Nähe Bucharas.
ğacğar : koşğar, kaçar, Iran şahinin kabilesi. — Tribus des Schah von Iran.
ğacımak : ufalamak, kırkmak, cüzü parça etmek. — Zermalmen, zerstückeln.
ğacır : katır, ester. — Maulthier. | ğacırcı : katırcı. — Maulthiertreiber.
ğadbarmak : girbal etmek, elemek, kulurlamak. — Sieben, durchsieben.
ğake : karga, gurab. — Eine Art Krähe.
ğalaba : izdiham, çok, vafir. — Gedränge, viel.
ğalça : budur, kısa olan; tavaif-i etrakdan bir kabile dir. — Zwergenhaft, kurz; ein
türkischer Stamm.
ğalğalak : galagula, şamata, gouga, görültü. — Lärm, Geschrei.
ğalke : çöpden mâmul kilid, ki kapunun ittisalında-ki divarın cevfine konulur. — Ein
Holzschloss, in der Höhlung der Mauer, neben dem Thor.
ğaltek : el arabası, dolab. — Karren, Rad.
ğan : evğan; bari, huda, tangri. — Das Ganze; Gott, der Schöpfer.
ğaru : nay, kamış, mizrak. — Rohr, Schilfrohr, Lanze.
ğaşave : ıklamak. — ?
ğaşun : eşki, talh. — Essig, bitter.
ğatiş : hulasa-i kelam, netice-i meram. — Inhalt der Rede, Absicht.
ğazan : kazan. büyük tencere; Rusiyada eyalet merkezi şehir dir; noğay memleketi. —
Kessel, grosser Teller; Hauptort einer russischen Provinz; Nogayenland.
ğazar : çuval, kab. — Sack, Gefäss.
ğerk : bir nevi saz ve çalgı, kemane, kemance. — Eine Art Musikinstrument,
zweisaitige Geige.
ğıcılamak : avuclamak, el ile bir şeyi ezmek, kavramak, sikmek. — Greifen, ergreifen,
mit der Hand zermalmen.
 ğıcım : kavurum, avuc, deste, ezmek. — Das Greifen, Zermalmen. | ğıcımlemek :
sikmek. — Drücken.
ğidan : kıpçak sahralarında vaki bir memleket dir. — Land in der Wüste der
Kiptschaken.
ğidğid : dırdır çok kelam söyleyüp melal getirmek; hatun mırmırı. — Geschwätziger
Mensch, Frauengeschwatz.
ğilcaymak : kendisinden gitmek, beyhudane söylemek. — Den Verstand verlieren.
ğın : edat dir, emr-i hazirlerin ahırına mulhak olur. — Partikel zur Imperativsbildung.
ğıncı : yem torbası, köpekleri kaçırmamak içün boğazlarına takdıkları kolada, halka.
— Futtersack, Halskette der Hunde.
ğınkşımak : keskin bir şeyi istişmam ederek aksırmak; köpek havlaya havlaya
kaçmak. — Von einem stark riechenden Gegenstand niesen; Bellen des laufenden Hundes.
ğiram : çiğal, küreş oyunda muhalifat eden. — Im Ringkampfe Widerstand leisten.
ğiriv : dehşetlü feryad-u figan. — Lautes Schreien.
ğırnak : keniz, cariye, isar. — Magd, Sclavin.
ğırpıcı : tirkeş, şemşir, tiryağı. — Köcher, Säbel.
ğirvaş : nessac tarakı. — Weberkamm.
ğişe : su yataklarında bulunan kamışlık. — Rohr im Flussbette.
ğitircan : keman; ribat, seray kavs, zan. — Bogen; Einsiedelei.
ğu : çit, bir nevi çalı ve çirpiden inşa olunmuş tabiye, kotan. — Schanze aus eine Art
Strauch, Hürde.
ğul : yabanı adam, sakil ve çirkin ve mahuf çehreli olan; ğul-i biyaban. — Fremder,
Mann von hasslichem, furchterregendem Gesicht; Einöde.
ğulçe : Türkistan da Kaşgare karib bir şehir ismi dir. — Name einer Stadt nahe zu
Kaşgar in Turkestan.
ğutğule : görültü, şamata, şadman. — Geschrei, Freudengeschrei.
ğuma : kuma, cariye, odalık, halayık, dedek. — Beischläferin, Sclavin, Mädchen.
ğunan : dört yaşında-ki hayvan ve at. — Vierjähriges Thier oder Pferd.
ğunçaçı : ğuman, çuri, ğunacı, ing. — Beischläferin, Magd, das Nächste.
ğunda : bir nevi güzende canver ismi dir; sivri sinek, örümcek-i deşti. — Name eines
schädlichen Raubthieres; Gelse, giltige Spinne.
ğunek : büyük siyah kelag. — Grosse, schwarze Krähe.
ğurubek : devre, meclis. — Versammlung.
ğuşun : büyük çizme, çekme, pipak meshi. — Grosse Stiefeln.
ğuz : uğuz, pele; delme, saf, pak. — Art Milch; rein, klar.
ğuzen : Afganistanda bir büyük şehir ismi dir. — Name einer grossen Stadt in
Afganistan.

H
hab (heb) : heme, kyafe, bütün. — Ganz, alles.
hay hey : edat dir, tembih, sakın içün dir. — Mahnungszeichen.
hay huy : bağrışma, gürültü. — Lärm, Gepolter.
hay tülkün (hay tülüm) : düyünlerde okunulan şarkılara terdif olunur. — Begleitung
der Hochzeitslieder. | hay ölenk (hay hay ölenk) : kazak, kara kalkak, kirgiz, kipçak, toy ve
düyünlerinde türkü ve şarki yerine okulmakda olan 'yar yar' kafiyeli ölenk ve kuşuk dir. —
Hochzeitslieder, die auf 'yar, yar' reimen.
haydamak : sürüp akın etmek, hay huy etmek. — Auf Raub ausgehen, 'hay huy' rufen.
hayıklamak : temyiz, tefrik etmek, ayırtlamak. — Auswählen, zertheilen.
hak hulasa : gümrük, bac, harac. — Zoll, Steuer. | hak kuşu : hak uran bir nevi
kumru. — Eine Art Taube,
 hakalamak : ödemek, ifa etmek, borcu ida eylemek. — Zahlen, eine Schuld
begleichen. | hakalatmak : ödetmek, ifa ettirmek. — Schuld eintreiben. | hakalaşmak :
ödeşmek. | hakalaştırmak : ödeşdirmek.
hakri : ferzane, firasetlu adam; azade, serbest. — Gelehrt, klug; frei.
haltan (paltan) : acele, düşe kalka, 'haltek peltek' dahi derler. — Schnell, rasch, auch
'haltek peltek' benützt.
hana : eyerin yüksek mahalı; bir nevi illet. — Erhöhter Theil des Sattels; eine
Krankheit.
haramak (harmak) : yorulmak, yorgun düşmek. — Müde werden, ermüden.
hariş : gayb, nabud; murdar, mekruh. — Abwesend; verhasst,
harken : yorgun, zebun. — Müde, schwach.
harmenk : yorulmenk, yorğun olan. — Ermüdet, müde.
harun : yorgun olan, yorulmuş kişi. — Müde, ermüdeter Mensch.
harun : azgın at, haşari. — Widerspenstiges Pferd.
haşar : nehir ve ırmak kazmak içün her sene toplanılan amele-i mükellife, haşarcı. —
Alljährlich zum Graben der Flüsse versammelte Arbeiter.
hau (havav, havuh) : evet, beli, peki, doğru, güzel, eyi. — Ja, gut, schön, richtig.
heklavuk : aklağub, cöb ve tir oklu, tiraş, ok. — Pfeil aus Holz, Achse.
helaku : aslı kulahu, kula at. — Eigentlich 'kulahu', braunes Pferd.
Helaku han : Ben tuli han ben Dşengiz han ki meşhur dir. — Berühmter Name.
hemol : heman hem, o hem, bu. — Derselbe, derjenige.
henk : şaka, latife, mashara. — Scherz, Witz,
heray : feryad, figan. — Jammer, Klage.
heraval : mukaddim, kılağuz. — Vorangehend, Wegweiser.
herbaten : galabalık, cemiyet, kesret, köplük. — Gedräng, Versammlung.
herel : tarla sürmeklik. — Ackern des Stoppelfeldes, Pflug.
herkak : hulayan hayvan, köpek hürmesi, hürmek. hürkmek. — Furchtsames Thier,
Erschrecken des Hundes, sich fürchten,
hert pert : gayret, istical, çar-çapuk. — Eifer, Eile, hurtig.
hertaman : şebnem, cale. — Thau, Hagel.
hezare : Afganistan mulhakatinde, moğul tayfesi dir. — In der Provinz Afganistans,
Mogulenstamm.
hid u hit : bayram, namaz günü. — Bayramfest, Gebetstag.
hob : harman sürmek, hergele ve hayvan ile harman dökmek, buğdayi samandan temiz
etmek. — Ernten, mit dem Thiere ackern, den Waizen vom Stroh reinigen.
hok u çok : yâni pest-u bulend, eyü ve fena. — Gut und schlecht.
hoplamak : lop lop yutmak, cem etmek, harman dökmek; birden yutmak. —
Sammeln, ackern; auf einmal verschlingen.
hopuş : bir nevi büyük kertekela dur, büyük çapasa dur, su yolğan. —
hopuşek : bir nevi kuş dur, hed hed kuşu, turgay dahi derler. — Eine Art Vogel, auch
Lerche genannt,
höcek : hikyaye, masal, öşük, sergüzeşt. — Erzählung, Märchen.
huka : kambur, böyrü, hürkücü çıkan adam. — Buckelig, krumm.
hulasa : nevruz günü, aid. — Neujahrstag, Festtag,
hupukmak : batmak, gark olmak, derin suya gitmek, batup batup çıkmak. —
Untersinken, in tiefes Wasser gehn, untersinken und emportauchen.
hural : uzak, baid. — Weit, entfernt.
huratmak : tebid etmek, tard eylemek, sürgün. — Entfernen, vertreiben, verbannt.
hurmak : hulama, köpekler sayha etmek. — Bellen der Hunde, Gebell.
hurun : tenbel, tengir, tenperver, levend. — Faul, träge, Taugenichts.
 hükünmak : reha etmek, bitirmek, yoluna komak, itmam eylemek. — Beendigen, an
die rechte Stelle setzen.
hül : ıslak, mertub. — Nass, feucht.
hülanmak : mertub olmak, höl. — Feucht werden.
hüne : geyik, ahu, gazal. — Hirsch, Gazelle.
hünilamak : yayın girişine ok nasb etmek, atmaya hazir olmak. — Den Pfeil auf den
Bogen legen, zum Schusse bereit sein.
hürkatmak : ihafe etmek, korkutmak, şiddetini teskin eylemek. — Erschrecken,
beruhigen.
hürkünc : örkünc. — Furcht.
hürmak : dem ve nefes eylemek, sündürmek. — Athmen, löschen.
hürük : ziyafet, toy, düyün, görnek. — Mahlzeit, Schmaus, Hochzeit.

H
haçır : aster; katar, bagl. — Baumwollstoff; Maulesel.
hada : sırık, ince ağac, kulaç, çop. — Stange, dünnes Holz, Holzstück.
hak pelek : bir nevi oyun-dur; çinde bir şehir ismi dir, tüflük bazi. — Eine Art Spiel;
eine Stadt in China.
hakan : padişah, şahinşah, aslı huhan dir; işbu unvan umumen her padişaha itlak oluna
bilir ise-de, fakat çin hükmdarlarına mahsus ve munhasir dir. — Padischah, Herrscher;
insbesondere dem Herrscher von China gegebener Titel.
halac : Raz-u Tus şehirlerinde ve Afganistan taraflarında Iranda muteferrik ve perişan
ve hüsni melahetle meşhur ve benam ve büyük ulus ismi dir. — Name eines durch seine
Schönheit und Eigenartigkeit berühmten Stammes.
halma : kuzu, toklu. — Lamm.
halta : kise, tobra, küçük ceb. — Sack, Beutel, kleine Tasche.
han balığ : Peking kadimi ismi dir, bacin dahi derler. — Alter Name Pekings, auch
'bacin' genannt.
hanlamak : bir ulusu ve ya bir kavmı kendisine intihab etmek, büyük kaldırmak. —
Sich einen Stamm wählen, gross werden,
hanc : zahm, mühlik cirahet. — Wunde, tödtliche Wunde.
hance (hamçe) : nazik şahce, dal, ince deynek. — Dünner Zweig.
haras : büyük deyirmen at ve hayvan ile döner. — Von einem Thier getriebene
Mühle.
harhaşa : dırdır, karkaşa, bülend söyleşmek. — Streit, Lärm. | harhaşalamak :
azarlamak, tekdir etmek, sövmek, darılmak. — Beleidigen, schimpfen, zürnen. |
harhaşalaşmak : dövüşmek, sövüşmek. — Mit einander streiten.
haşa : gaşiye, duri; köpçok. — Hülle. Decke; sehr viel.
haşal : çirişli bir nevi un aşı dir, şariya hamur aşı. — Klebrige Speisen, Nudel.
haşıl : ziynet, tayfe-i nisa ziveri, at takımı. — Schmuck, Zierde, Frauenschmuck,
Pferdegeräth.
hata (hatay) : çinin şemal kitâsı, kara hatay, ak hatay. — Nördlicher Theil von China.
hatayı : bir nevi kavun hatayi; tevaif-i üzbekiyeden bir kabile ismi dir. — Eine Art
Melone; Name eines ÖzbekenStammes.
hatan : şehir-i azim ve kale-i büzürk demek dir; Türkistanda Kaşgar ve Jarkende
yakın bir belede ismi dir. — In der Bedeutung einer grossen Stadt oder eines hohen Thurmes;
Name einer Stadt in Turkestan.
hav : kav, kurum. — Feuerschwamm, Russ.
havabla : çakmak. — Feuerstahl.
 hazan : il, kabile, bir hane halkı; nihayet, mevsim-i meyve, mahsulatın yaprak
dökecek Zeman. — Stamm, Horde, Hausgesinde; Ende; Obstzeit; Zeit, wenn die Blätter
abfallen.
hir : bend, rabt, akd, aralık, çizik. — Band, Fessel, Vertrag.
hişt : kirec; kısa el nizesi. — Kalk; kurzer Wurfspiess.
hoça ili : harezm kitâsında bir memleket ismi dir. — Name eines Landes in Harezm.
horan : çok yeyici. — Fresser.
horlamak : tevbih. tâzir etmek. — Verachten.
horos püpüyü : tac, horoz çiçeyi, horoz tacı. — Krone, Kamm des Hahnes.
hoşlaşmak : veda etmek, kendi kendine hoşhal olmak. — Abschied nehmen.
havablamak : istemek, arzu, taleb. — Wünschen, verlangen.
haval : büyük çuval, kalıb; kaval. — Grosser Sack; Hirtenflöte.
hubulmak : mezardan umacı çıkmak, hurtlamak. — 'Den Todten aus dem Grabe
nehmen' Z.
hudek : eşek yaurusu. — Eselsfüllen.
hurnak : Behram gör içün Yemende Numanın yapdığı bir kasr dir, mimari dahi
Senimar dir. — Ein Schloss in Jemen.
huruldamak : hırıldamak, hurul hurul hurlayup uyumak, uyurken boğazdan kalın ses
etmek. — Schnarchen, schnarchend schlafen.

I
ibin : parlak, lami. — Glänzend.
id : koku, rayhe, buy; sabib, malik. — Geruch, Wohlgeruch; Eigenthümer.
idaci : ordu vekilharcı, hergele memuru. — Truppenintendant; Gestütsbeamter.
idağacı : buhur içün yakdıkları kokulu ağac; sünbül. — Verbranntes duftiges Holz zur
Herstellung des Weihrauchs; Tuberose.
iden : haymanın taraf-i tahtanisi, çadırın aşağı kanadı. — Unterer Theil des Zeltes,
unterer Flügel des Zeltes.
idgu : firasetlu, fehimlu, zekyavetlu. — Scharfsinnig, verständig.
idi : sahib, malik, ika. — Besitzer, Eigenthümer, Herr.
idi kut : sahib-i sâdet, devletlu. — Beglückt, glückselig.
idiş : evani, zarf, kab. — Gefäss, Hülle.
idlamak : kokumak, istişmam etmek. — Riechen.
ikmuk : hal, ben, min. — Schönheitsmal, Muttermal,
içan : buğdayı buryan ederek döyüp tatlı ile karışdırarak yedikleri bir nevi tâm; lahm,
köfte, mâcun. — Aus geschmortem Weizen, mit Süssigkeiten vermengte Speise, Fleisch,
gehacktes Fleisch.
için : içli; içkin. — Inwendig.
içka (inçka) : nazik, ince, barik. — Fein, zart, dünn.
içkaraki : içeride-ki, deruninde-ki, vasatında-ki. — Das Innere.
içke : peder, ata, valide. — Vater.
içki : keçi, oğlak, büz; sirke; deruni. — Ziege, Ziegenbock; das Innere; Essig.
içkinmak : muteacib, mutehayir olmak. — Erstaunt, überrasch t werden.
içku : meşrubat, muskirat. — Getränke. | içkuluk : meşrub içilmeye salih, serhoş, içici.
— Berauscht, Trinker.
içkuyluk : musahib, muharrem, hadem ağası. — Gesellschafter des Sultan,
Eunuchenchef.
içmak : pustin, kürk. — Aus Fell gemacht, Pelz.
ica : valide. mader, ana, nine, büyük hemşire, abla. — Mutter, Tante.
icak : am'a, bağırsak, rude, ahşa. — Magen, Eingeweide, Darm.
 icğirmak : gegirtmek. — Mit den Zähnen knirschen.
icirku : gişa, tegelti, eyer esbabi. — Decke, Sattelkissen.
ifak : ibrişim, harir. — Seidenfaden, Seide.
igir : yaban mersini, bir nevi beyaz acı ilac dir. — Wilde Myrthe, eine Art weisse
bittere Arznei,
igirlik : derd, renc, elem, mihnet, hast. — Schmerz, Leiden, Trübsal.
igne : suzen. — Nadel.
igranmak : nale ve feryad etmek, derd-u elem çekmek, ah-u anin etmek. — Seufzen
und klagen, leiden.
igri : eyri; gec; bir nevi saz; tabnak, büküm, ham. — Krumm; spät; eine Art
Schilfrohr.
igriçe : bir nevi meges, sinek. — Eine Art Fliege, Mücke.
igrim : berc-u baru, komşuk, su çevrintisi, gerdabce. — Walze, Wirbel,
iğir : gün begün kesb-i şiddet eden maraz, müzmin hastalık, verem sel. — Eine täglich
zunehmende Krankheit, dauernde Krankheit, Lungenkrankheit.
iğirlamak : ağırlamak, mihmannuvazlik icra etmek, bir adama rafet ve atifetde
bulunmak. — Gastfreundschaft üben, jemandem Milde erweisen.
iğirmak : huruc etmek, çıkmak, zuhur etmek. — Herauskommen, erscheinen.
iğmak (yığmak) : toplamak, cem etmek; harmen. — Sammeln; Getreidehaufen.
iğnak : insan, beni adam, yığılış, toplanmış guruh, cemiyet, koşun. — Mensch,
Versammlung, Gemenge.
iğur : mulsak. çespende, yapışan; tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. —
Zusammenhängend; Name eines türkischen Stammes,
iyiğ : deb, eyi, huşyar, açık göz, kendine gelmiş. — Klug, gut, mit offenem Blick. |
iyiğlik : huşyarlık, teyakküz. — Klugheit, Wachsamkeit.
iyiğ otu : bir nevi nebat ve ilac ismi dir. — Eine Art Pflanze und Arzneimittel,
iyilinmak : çevirindirmek, döndürünmek, eylindirilmek. — Gebogen, gewendet
werden.
iyilmak : teyakküz etmek, huşuna ve kendine gelmek, vakif olmak. — Wachsam sein,
beobachten.
ik : hiddet, şiddet; bir nevi fena hastalık, koku, id, çelik. — Heftigkeit, Rauhheit; eine
Art böse Krankheit, Geruch.
ika : asl, malik, ikam, rabb, tanrı. — Ursprung, Besitzer, Schöpfer.
ika (ikem) : sahib, malik, bani, murebbi. — Eigenthümer, Gründer.
ikac : 'iken' mânâsına, 'imek' fil-i nakşın muzarii dir. — In der Bedeutung 'iken'
derivat, des fehlenden Zeitwortes 'imek',
ikacı : büyük hemşire, abla, rical ve kübera musahibi. — Tante; Titel der Vornehmen.
ikagu (ikau) : ikisi- de beraber, ikisi-de birlikde. — Alle Beide zusammen. | ikala :
ikisi-de. — Alle Beide. | ikaulan : ikiside birlikde, beraber, çift. — Zusammen. | ikaulik :
ikilik, esnini. yet. — Doppelheit,
ikak : zenc; dörpü; ikav. — Art Trommel; Feile; Alle Beide.
ikaklamak : düzelemek, cila vermek, egelemek, saykal etmek, perdaz eylemek. —
Ausbessern, ausputzen, feilen, polieren.
ikalamak : sahib ve malik olmak. — Sich einer Sache bemächtigen, besitzen. |
ikalanmak : sahiblanmak, mürebbilenmek. — Sich bemächtigen, von etwas Besitz ergreifen.
ikalamak : tesahib, temellük etmek, sahib, malik olmak. — Etwas in Besitz nehmen.
ikalanmak : meks, aram, tevakküf etmek, eylenmek, istirahat etmek, konak. — Sich
aufhalten, ausruhen.
ikamak : ukde, peyvend, bağ etmek, bağlamak, bend etmek. — Fessel, Schlinge
binden.
 ikan : revabetde mustahdim olup haber içün mustâmel dir. — In Zusammensetzungen
gebräuchlich. | ikance : oldukça, olduğu kadar, mümkin mertebe. — Möglichst.
ikanmak : bir şeye temil etmek. —
ikar : eyer, zin; kişt ve zeraet. — Sattel; Saat, Ackerbau. | ikarcı : eyerci, sarac; fellah,
dihkan. — Sattler; Bauer.
ikargücü : çevirici, çevirdirici, döndürücü. — Der Dreher.
ikarlamak : eyerlemek, ata eyer vurmak, hayvanı hazırlamak. — Satteln, anspannen. |
ikarlatmak : eyerletmek, ata takım vurdurmak. — Satteln lassen.
ikarmak : igzal etmek, egirmek, dönmek, tâkib etmek. — Spinnen, sich drehen,
verfolgen,
ikde (cikde) : iyde. — Rothe Brustbeere.
ikdiş : aygırı başka, kısrakı dahi başka cinsinden olan atdan durayan at, insan içün dahi
mustâmel dir, ahta burma at. — Ein Pferdeart, bei welcher Hengst und Stute verschieden sind;
auch auf Menschen angewendet.
ike : büyük, cesim, büzürk, azim, sahib. — Gross, Herr, Besitzer.
iken : ekin; arkanın ekilir tarafı. — Saat, biegsamer Theil des Rückens.
iki abusun : iki hemşire, iki kızkardaş. — Schwesternpaar. | iki da : iki kerre. —
Zweimal. | iki vara : ikiye, iki nufusa. — Zweien, für zwei. | ikilay : iki defâ, ikişer kerre. —
Zweimal, zu zweien.
ikin : aceba; tohum; tane, mezruat; sebeb, illet. — Saat; Stück; Saatfelder; Ursache;
Krankheit.
ikinc : ikinci. — Der Zweite.
ikirmak : igzal etmek, iplik rişte etmek. — Spinnen, Zwirn spinnen.
ikirme : yirmi; ikme. — Zwanzig; krumm.
ikleçmek : tevakküf etdirmek, meşgul ve sergerdan etmek, hayl etdirmek. — Anhalten
lassen, yemanden beschäftigen, in Erstaunen versetzen.
iklik : derdnak, gamnak, suznak. — Leidend, betrübt.
Iklığ : bir nevi saz ismi dir, kemançe. — Name eines Instrumentes, zweisaitige Geige.
ikma : eymiş, mukavves, çarpık. — Krumm, gekrümmt. | ikmak : eymek, bir şeyi
mukavves çarpık etmek. — Etwas krümmen, biegen,
ikmak : serpmek, yolda brakup savuşmak. — Säen, streuen, auf dem Wege lassen und
sich flüchten.
ikni : ekni, asitin, yenk. — Der Ärmel.
iknurak : daha yüksek, bulendter. — Höher.
ikrik : su çevrintisi, gerdab. — Wasserstrudel, Wirbel.
ikrimci : yayın girişinden parmakları muhafaza etmek üzere parmağa takılan halka. —
'Ring, dessen man sich zum Schutz gegen den Schlag der Bogensehne bedient' Z.
ikürmak : ferman, fermanlik etmek, hükmi nafiz olmak. — Befehle ertheilen, ein
Urtheil erzwingen.
il : yıl, sene, sal; el, dest; halk, guruh, cemiyet, alem; kabail, il, insan. — Jahr; Hand;
Volk, Versammlung; Stamm, Mensch,
il tur (bil tur) : geçen sene, sal-i güzeşte. — Das vergangene Jahr.
ilay : edat-i atf dir 'ile' mânâsına, ind, nezd. — Verbindungszeichen.
ilak : göl. — Teich.
ilak : elek, unu elleyeyecek alet. — Sieb, Werkzeug zum Mahlen. | ilamak : elekden
geçirmek. — Sieben.
ilan : mâ mânâsında dir; moğulce çiker; sal-i türkan dayresinin altıncısı. — In der
Bedeutung 'mâ'. Türkische Zeitrechnung.
ilan otu : bir nevi gyah ismi dir; Türkistanda Samarkand ile Dşezağin ortasında bir
mevki. — Eine Art Gras; Ortsname in Turkestan.
 ilana : çevre, girdiş, dönme. — Kreis, Drehung.
ilanc : ilk defâ tezvic edilen hatun. — Zum ersten mal heiratende Frau.
ilanir : hamal, barberader, kerakeş, müzdur, barkeş, yelim, nuker. — Lastträger,
Taglöhner, Diener.
ilanmak : dönmek, devr etmek, inalmak, çevrilmek, ihate etmek. — Drehen, bewegen,
umwenden, umgeben. | ilanma : dönme, çevrilme. — Das Drehen.
ilat : illerin oturduğu mahal, aşair, yürükler, kabail. — Von Stämmen bewohnter Ort,
Jürüken.
ilbarmak : pişmek, yanmak, yakılmak, suyun hararetinden kabarcık peyda etmek. —
Kochen, brennen, Blasen im siedenden Wasser.
ilbarsun : bir nevi ördek, bat. — Ente.
ılçak : nim germ, ilinmiş, sıcak. — Halbwarm, lau.
ilçi : sefir, resul. — Botschafter, Gesandter. | ilçilik : resalet, sefaret. — Botschaft. |
ilçilaşmak : yekdiyerine ilçi gönderüp muhabereye girişmek. — Einander Boten senden.
ilçikyan : himar, eşek. — Esel.
ildam : çabuk, ileri, tez, keskin. — Schnell, vorwärts, scharf.
ıldırım : şimşek, yıldırım. — Blitz, Donner.
ıldız : nabatat ve eşcar kökü; kevkeb. — Pflanzenwurzel; Sterne.
ilen : edat-i atf dir, 'maa' gibi. — Verbindungszeichen.
ilenmek : eylenmek, mulatafa etmek, aldamak. — Zaudern, scherzen, betrügen.
iletmek : getirmek, kaldırup abarmak, nakl etmek. — Bringen, forttragen.
ilğamak : akın etmek, düşmen memleketine sarmak, bağteten hücum etmek. —
Plündern, in Feindesland einbrechen, plötzlich angreifen.
ilğamişi : akın, tarac. yağma. — Raubzug, Plünderung.
ilğar : moharebeden evvel bir tarafa sevk olunan muhafaza ve ihtiat askeri. —
Reservetruppe vor dem Kriege auf die eine Seite ausgesendet. |
ilğarcı : yağmaker, akıncı, çapaulcı, tarac-u talan edici. — Plünderer, Streifzügler.
ilğarmak : dörtülme gider gibi koşmak, sürmek, saldırmak. — Schnell gehen, eilen,
treiben.
ilğau : metin ve müstakim bir nevi deynek, ağır ağac, kızılcık ağacına muşabih. —
Eine Art starken und mächtigen Knüttels, schweres Holz, der rothen Kornelkirsche gleich.
ılğın : kez, yolgun. — Glatt.
ilhan : moğulların hükmdarlarına verdikleri unvan dir, alem; moğul hanlarından
birisinin ismi dir. — Titel der Mogulenherrscher; Zeichen; Name eines Mogulenchans.
iliğ : nim germ, mülayim sıcak, kızğın, ılıca. — Lau, warm.
ilik (illik) : elli; eldiven. — Fünfzig; Handschuhe.
ilik : el, yed, dest, kulp. — Hand, Griff.
ilik : kalbur, girbal. — Sieb. | ilikci : elek yapan, kalburcı. — Siebmacher.
ilik : eldüven, behle. — Handschuhe.
iliklamak : el ile kaldırmak, muavenet etmek, yardım etmek, kullanmak. — Mit der
Hand aufheben, helfen, benützen.
ilinmak : soğuğu kırılmak, fatir olmak, sıcak ve hararetlenmek. — Die Kälte brechen;
in Schweiss gerathen, matt werden.
ilişil : ehtiyar adam, koca adam, aksakal, kethuda. — Alter Mann, Greis, Verwalter.
ilişmek : bend, peyvend olmak, bağlanmak. — Verbunden sein.
ilitmak : tagyir etmek; sıcak etmek, suyu ateş üzerinde koyup burudetini biraz izale
etmek. — Verändern; das Wasser ans Feuer stellen um die Kälte zu mässigen.
ılk (ılak) : sakız; bir nevi sazın ismi dir. — Harz; Name eines Instrumentes.
ilka : insan, il, beni adem. — Mensch, Menschenkind.
ilkak : tükme, halka, zincir. — Knopf, Ring, Kette.
 ilkari : ileri, evvel, mukaddem, ibtida. — Vorwärts, erst, früher, anfangs.
ilkarmak : zabt, kabz etmek, kavramak, tutmak. — Ergreifen, nehmen, erwischen.
ilkida : elinde, destinde, mâyetinde. — In seiner Hand, in seiner Gesellschaft.
ılkı (yılkı) : başı boş gezen at, hergele sürüyü, reme; sal-i türkan dayresinin yedinci
senesi dir. — Freilaufendes Pferd, Gestütsheerde, Heerde; türkische Zeitrechnung.
ilküy : izzet, nefes ile terbiye olmuş adam, tembel, gevşek, biperva. — Würde, mit
Milde erzogener Mensch; faul, weichlich,
ilkün : il, âlem, insan, guruh, cemiyet, halayk. — Mensch, Welt, Schaar, Geschöpfe.
ilmas : almaz, beyennez, saymaz. — Er nimmt nicht, es passt ihm nicht.
ilmek : dükme, bağ, zincir, bend, ilmek. — Kette, Schlinge,
ilti : iki biraderin zevcesi ve haremi. — Gemeinschaftliche Gattin zweier Brüder.
iltirarğuci : parlayıcı, ziyadar, münevver. — Glänzender, erleuchtet.
iltirmak : parladamak, pertev endaz, şaşadar. — Glänzen, leuchten; strahlend,
iltuzer : ilat ve kabail işini yoluna koyucu; Kive hükmdarlarından birisinin ismi dir. —
Leiter der Angelegenheiten eines Volksstammes; Name eines Herrschers in Chiva,
im : koca karı imi ve devasi. — Arznei für alte Frauen.
imak : zahmet, meşakket, ikdam. — Ermüdung, Beschwerde, Ausdauer.
imanmak : utanmak, hicab etmek, ihtiraz ve ictinab etmek. — Sich schämen, sich
hüten.
imas : deyil, yak, la. — Nicht, nein.
imçak : meme, bistan. — Weibliche Brust.
imdi : şimdi, elan. — Jetzt, gegenwärtig. | imdikaçe : şimdiye kadar, bu ane kadar, bu
vakta dek. — Bis yetzt.
ime : ilac, deva, çare, derman. — Arznei, Mittel. | imelemek : mudavat, mualece
etmek; çocukların el-ile yürümesi. — Heilen, das Gehen der Kinder auf allen Vieren.
imeçi : şecaetlü koca karı, kyardide kadın, köhne sal cadı ve hatun, başa korşun dikici
ve bu gibi mudava eden acuzelere denilir. — Muthige alte Frau, beyahrte Frau oder Hexe,
Frau die dadurch heilt, dass sie dem Kranken Bleistückchen auf den Kopf legt.
imel : eyer, zin. — Sattel.
imeldaş : hempa, arkadaş, eyerdaş. — Beschützer, Genosse.
imğa : dağ geçidi; geçid, dere, derbend. — Gebirgsenge, Thal, Pass.
imiğ : pek karanlı zulmet. — Grosse Finsterniss.
imiz : sis, duman, buğ, buhar. — Dunst, Dampf, Nebel.
imizmek : emdirmek. — Säugen lassen. | imizirmek : emizdirmek, süt verdirmek. —
Gesäugt werden.
imizik : meme ucu tükmesi, kab burunu ve lülesi. — Brustwarze; Gefässschnabel.
imkan : kadın, avret, zen; nekide. — Frau, Weib; List.
imkek : tâb, cidd, gayret; çocuklar el ile yürümek. — Mühe, Fleiss, Eifer : das
Kriechen der Kinden auf allen Vieren. | imkekdaş : emekdaş, hempa. — Begleiter. |
imkeklemek : çocuklar el ile yürümek. — Das Kriechen der Kinder.
imkenmek : zahmet ve meşakket, derd-u elem çekmek. — Ermüdung, leiden, Schmerz
erdulden.
imrağ : matlub, mergub, makbul, pesendide, layik. — Begehrt, beliebt, würdig.
imukdaş : meme daş, sütkardaş. — Milchbruder.
imuşak : depne depne meme, emcik, pistan. — Weibliche Brust.
in : hayvanların hane ve mağarası, kuvuk, küçük gar ve kuş ve tuyurın mekyan-u
yuvası; ini. — Thierhöhle; Kukuk, kleine Grotte, Aufenthalt und Nest der Vögel.
inağ : yar sadik, hemrah-i muvafik. — Treuer Freund, Gefahrte.
 inak : rakik; nedim, musahib, musteşar, muşavir, mukarreb-i padişah; Türkistande
büyük bir rütbe dir, hediv. — Feinheit; Günstling, Gesellschafter, Günstling des Padischah;
eine grosse Würde in Turkestan.
inak : mukarreb, kurena, mütemed; asiya-i vustada bir rütbe dir, emin-i mühürdar-i
padişah. — Verwandter, Vertrauter; Würde in Mittel-Asien, Siegelbewahrer des Padischah.
inak, inaka : küçük birader, süt ninesi, daye. — Der jüngere Bruder, Amme.
inal : mahrem-i has, musteşar, şehzade, serdar, şeyh kabile. — Vertrauter Freund,
Staatsrath, Prinz, Grossvezier.
inalcık : şehzade, bey, derebeyi; dolab. — Sohn des Schah, Bey; Schrank.
inalmak : temellük, ziyadesile israr ve ikdam etmek, husul-i maksad içün başından
dönmek. — Schmeichelei, sich überaus anstrengen.
inamak : hayvanı ema etmek, enemek, ahte. — Castrieren.
inamlı : sahib-i ehtiyar, mütemed, mütemen. — Vertrauter, verlasslich.
inan : devenin dişisi. — Das Kameelweibchen.
inanc : itikad, itimad. — Überzeugung, Vertrauen.
inaşlamak : inişlemek, inişe temaül etmek. — Herabgehen, sich herablassen.
inatmak : ikdiş ahte etmek. — Hoden ausschneiden.
inav : bir nevi at hastaliyi, teke türkmenlerin içinde bir mevki ismi dir. — Eine Art
Pferdekrankheit; Name eines türkmenischen Ortes.
inavlı : avda hayvanları tutmak üzere yerde kazılan hendek. — Grubenfalle zur
Thierjagd.
inçi : hanım, irfanlı, zarif, muhtal kadın. — Frau, gelehrt, geistreich, schlaues Weib.
inçik : kabza; sakat, kırık, müciz, zevzek. — Griff; Fehler; gebrochenes.
inçirmek : ayıklayup saklar gibi nefes almak. — Schluchzend athmen.
inçke : ince, narin, barik. — Fein, zart, dünn.
ınçkırmak : derd ile fıklayup ağlamak. — Schmerzlich weinen,
inckelik : hile, naziklik, dikkat, zekyavet, firaset, zarafet. — List, Feinheit,
Genauigkeit, Scharfsinn.
inckirmek : aheste aheste girye ve nale etmek, hafif hafif ah-u anin ile ağlamak. —
Leise weinen, seufzend weinen.
incmak : terkik, tevhin etmek, ince etmek. — Verfeinern, abschwächen.
incmek : gönlü kalmak, dilmande, şikeste-i hatir. — Betrübt sein.
incu : durr, mervarid; bende, köle, memluk. — Perle; Diener, Sclave.
inculuk : esaret, ubudiyet, kölelik. — Knechtschaft.
indamak : hanesine çağırmak, davet-i celb etmek. — Jemanden einladen.
indav : işaret ile davet etmek, kabul içün boyun eymek; sisame benzer bir nevi dane
dir; uyuz illetine mübtela olan develere anın yağını sürerler. — Durch Zeichen rufen,
empfangen durch Verneigung; eine dem Sesam ähnliche Samenart; das Beschmieren mit dem
Fette eines räudigen Kameeles.
inek : bakar, sığırın dişisi; düzgün, yanak, gül, pembe. — Kind, Kuh; Schminke;
Wange, Rose.
ini : küçük kardaş, öge. — Der jüngere Bruder.
initlemek : bükülmek, ham olup bir şeyi almak, muldurdamak. — Sich krümmen,
durch Neigen etwas aufheben.
initmek : keskin etmek, tez-u tünd etmek. — Schärfen, beschleunigen.
inkan : devenin dişisi. — Kameelweibchen.
inkek : zanahdan, çene, mene. — Kinn, Schwätzer.
inkildamak : ön çekmek, ah-u enin. — Seufzen.
inkildu : nale, feryad, figan, ah-u enin. — Jammer, Klage.
inkimek : munhani olmak, mukavves olmak. — Gewölbt sein
 inkin : nafe, göbek. — Nabel.
inkişmek : nevha etmek, hazin hazin ağlayarak teganni etmek. — Wehklagen,
Klagelied anstimmen.
inkişmek : temenna etmek, arzu. — Wünschen, Wunsch.
inklemek : in çekmek. — Schluchzen.
inkmak : adet etmek, ülfet etmek. — Freundschaft schliessen.
inkremek : hazin hazin ağlamak. — Trauernd weinen.
inkrenmek : derdle gizlice ağlamak, nale etmek. — Im Geheimen schmerzlich
weinen.
inmak : mutegayyir elhal olmak. — Zornig sein, zürnen.
inmek : nuzul, tenezzül etmek; itât etmek. — Absteigen; gehorchen.
inu : lisan ve dil ve zeban hastalığı. atın lisanına çıkacak bir nevi maraz; kabail-i
türkmeniye içinde bir kala ve mevkin ismi. — Zungenleiden, Zungenkrankheit bei Pferden;
Name einer Burg oder eines Ortes in Turkestan.
inukse : sansız, hadsız, gayetsiz, nihayet. — Grenzenlos, unendlich.
inukti : acaib, garib, misli görülmemiş bir şey. — Sonderbar, seltsam, beispiellos.
inük : enişli; derende; sibanin yaurusu. — Reissend; Löwenjunge.
ip : sab, meharet, bir işi yoluna komak, münasib, şayeste. — Stiel, Geschicklichkeit,
etwas anordnen, geeignet, passend.
ipar : müşk, ud, amber, hoşbuy, muattar olan şeyler. — Moschus, Ambra,
wohlriechende Dinge.
ipar kuruğu : Samarkand tarafında bir kariye ismi dir. — Name eines Dorfes nahe zu
Samarkand.
ipik : dağ, tepe, tepelik, tac-i horos. — Berg, Hügel; Hahnenkamm,
ipimak : hareket ve cünbüş etmek. — Sich bewegen, herumspringen.
ipitmek : su dokundurmak, tertib etmek, ıslatmak. — Befeuchten. | ipitlemek :
ıslanmak, merbut olmak. — Befeuchtet werden, gebunden sein.
ipkin : bir nevi siyah kumaş, siyah iplik. — Eine schwarze Tuchart.
iplamak : münasib iş görmek, inşad-i ihdas etmek. — Entsprechend arbeiten, erfinden.
iplicek : irk madeni, reşte illeti. — Eine Art Droguerie.
ir (ayr) : erkek, merd, irkişi, apuşka, âlet, ruculiyet. — Mann, Held, Organ des
menschlichen Körpers, Männlichkeit. | irlik : merdlik, şecât, ruculiyet. — Tapferkeit,
Mannbarkeit,
irağ : uzak, baid; dağ geçidi, geçid. — Entfernt; Gebirgsweg.
iraiş : aşağı mahal, alçak mevki. — Der unter Theil eines Ortes.
iran : hurr adam, iranlık, ruculiyet, azadlık; acem memleketi. — Ein freier Mann,
Männlichkeit, Freiheit; Land der Perser.
iras : himarın ankırması, eşek bağırması. — Schreien des Esels, Eselsgeschrei.
iraul : mukaddimet el ceyis, pişcenk. — 'Vortrab des leeres' Z.
ircaytmak : gülerken dişlerini göstermek, tebessüm. — Grinsend lächeln.
ivelik : kavi, kalın, yogan. — Dick, stark, grob.
iren : alet, dudak, leb. — Gerath, Lippe.
iren : su, ırmak. — Wasser, Fluss.
irğak : karmık, kulab. — Spaten, Haken.
irğamak : sıçramak, atlamak. — Springen, schütteln. | irğanmak : kımıldanmak,
derpinmek, hareketlenmek. — Bewegt sein, sich rühren. | irğatmak : kımıldatmak, tahrik
etmek, dörütmek. — Geschüttelt werden.
irği : bir nevi süyüt, tal. — Eine Art Weide.
irik : intihab, kudret, ihtiyar; kalenin ortasında-ki yüksek yer, bala hisar, hükmdarin
serayı. — Auswahl, Macht; eine erhöhte Stelle in der Mitte einer Festung, Fürstenpalast.
 irik : yoğan, cesim. büyük. — Grob, gross.
irikmek : kati olmak; erken kalkmak; usanmak, bıkmak, istikrah etmek. —
Entschieden sein; früh aufstehen; sich langweilen.
irildamaki : arslanın bağırması. yırtıcı hayvanın avaz ve sedası. — Das Brüllen des
Löwen, das Geschrei wilder Thiere,
irim : beşaret, ümid, fal hayr, oğur. — Gute Nachricht, Hoffnung, Glück.
irin : eyerin keçesi, bir nevi çizme. — Satteldecke, eine Art Filzstiefel.
irincek : tembel, kahil, ağır. — Faul, schwer.
irink : olgun yarelerin suyu, cerahetden çıkan fesad ve çirk. — Ausfliesswasser der
reifen Wunde, Eiter der Wunde.
irinklamak : munfesih olmak, irik dolub birikmek, çirk teraküm etmek. — Aufgelöst
sein, schwären der Wunde.
iriş : bezin boydan boya giden cüzgü telleri. — Die gleichmässigen Fäden der
Leinwand.
irkac : keçi aygırı; 'henuz' mânâsına fillerin ahirine ilhak olunur, 'kilmas irkac' henuz
gelmez demek. — Ziegenbock; Suffix der Zeitwörter in der Bedeutung 'henuz'.
irkaşmak : bir mahale birikmek, cem' olup durmak, arka sıra gitmek. — Sich an einer
Stelle versammeln, hinter einander gehen.
irke : genc, naz, istigna ile terbiye olmuş; bat, ördek. — Jung; in Demuth erzogen;
Gans, Ente.
irkek : erkek, merd; rütbe, mertebe, gayri mütêhil adam, dilaver, şeci'. — Mann;
Bangabstufung; Junggesell, kühn.
irken : erkişi, mücerred; imiş, ol vakit. — Mann, ledig; war.
irkencek : bir tarafa ağmak, temail etmek, terazi ve yükünün ağır tarafı. — Sich nach
einer Seite neigen; die schwerere Seite der Wage.
irkin : istifham içün fi'llerin ahirine gelir. — Fragezeichen nach Zeitwörtern.
irkine : alaçukun kebteke baş tarafında olan çöp. — Zeltpflock an der Stirnseite.
irkişink : tesbih tanesi; hurma çekirdeyi gibi ba'z şeylerin danesi. —
Rosenkranzkügelchen; einem Dattelkern ähnlich.
irklik : dostluk; bedhuylik. — Freundschaft; schlechtes Naturell.
irkmek : birikmek, yığılmak, toplanmak. — Sich versammeln.
irkulağcı : ud-el salib kökü. — Wurzel der harten Aloe.
irmacuk : küçük ırmak, çay. — Flüsschen, Rinne.
irmut : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines Türkenstammes.
irnek : hevale, çit, mahnte, halka, irkenk. — Das Schwingen, Rand, Kreis.
irsa : harf-i şart, farz ve ihtimali ifade eyler fi'lile harf terkibi dir; irmas, irsanın nefii
dir. — Bedingungszeichen bei ZeitWörtern.
irta : önce, mukaddem, erken. sabah, yarın, ferda. — Früher, das Frühe, Morgen, der
folgende Tag. | irtank : ol sabah, erken, ol ruz. — An demselben Tage in der Früh, frühzeitig.
irtaki : kadimi söz, efsane, hikyaye, kısa, destan. — Märchen, Erzählung, Fabel,
irtğu : temiz, fark, tefrik, tayb, pakize. — Rein, keusch; Trennung, Scheiden.
irtun : içdon, iştan. — Unterhose.
irum : gerdab, külak, temevvüc. — Tiefe, Überschwemmung,' Toben des Meeres.
irvam (irum) : fenn-i askeride meharet ve kumandan-i leşker. — Bewandert sein in
der Militärwissenschaft, Befehlshaber.
irzir : imtina, muvafakiyetsizlik, becerilmemek, hakkından gelinmemiş. —
Enthaltung, das nicht Entsprechende.
is : huş, akl; koku, rayhe; tereng, re, zeng, buy. — Klugheit, Verstand; Geruch; Rost,
Farbe.
iselemek : kulak vermek, istima' etmek. — Aufpassen, anhören.
 isen : sağ, salim, sahih, afiyet, sağlam. — Gesund, ganz, wahrhaft. | isenlik : sihhat,
afiyet, selamet. — Gesundheit, Heil,
isiğ : sıcak, hararetlu. — Warm.
isiğ göl : Türkistanda vaki bir göl ismi dir, etrafında iliceler ve hamam kudret pek çok-
dur, 'sisk göl' dahi derler. — Name eines Sees in Turkestan, in dessen Nähe viele
Warmquellen sind.
isik : hal, tebhale, ben, menk. — Schönheitsmal, Hitzbläschen.
isirğa : küpe, halka, guşvare. — Ohrgehänge.
isirğan otu : 'gezne' denilen bir nevi nebat ismi dir. — Pflanzenname.
isirğanmak : kızarmak, utanmak, hararetli olmak, hicab etmek. — Sich schämen,
erröthen.
isirkamak : bir adama atifet etmek, bir şeyi kurmak, siyanet etmek, bir nesne
birisinden dirig etmek. — Jemanden begnadigen, etwas schützen, jemandem etwas
verweigern.
ısıtmak : isitme tutmak, tesehhün etmek, humma olmak. — Fieberhitze bekommen,
fiebern.
isiz : uyku, hâb, ruya, düş, hayf, afsus. — Schlaf, Traum, Bedrückung.
iskarmak : hayaline getirmek, akl ve hoşuna getirmek, kabul etmek. — Jemanden an
etwas erinnern, annehmen.
iskene : necar aleti. — Schreinerwerkzeug.
iski : köhne, fersude, atik, kadim. — Alt, abgenutzt. | iskirmek : köhne ve fersude
olmak. — Alt werden, ergrauen. | iskilmek : paçavra olmak. — Zerfetzen.
iskuci : casusi, ayari, hafiye. — Bosheit. Betrügerei.
islamak : kokulamak; istima' etmek, kulak salmak. — Riechen, horchen.
islanmak : aslanmak, asa getirilmek, nemnak olmak, merbut olmak. — Feucht, nass
werden.
islarmak : teslim, tevdi, taksim etmek. — Übergeben, vertheilen.
ıslatmak : asa getirmek, merbut etmek; nemnak kılmak; kokulatmak. — Fesseln;
befeuchten; riechen lassen.
ismek : esmek, hubub etmek. — Wehen, blasen.
isnemek : esnemek, hamyaze çekmek, girişmek. — Gähnen.
ispir : baz, bir nevi şikyar kuşudur; seyis, baytar. — Falke, eine Jagdvogel-Art;
Reitknecht.
isre : bu tarafda, bu yanda, hareket-i kesre, zir, taht. — Auf dieser Seite.
isri : bir nevi vezn dir, şarki, türkü. — Versmaass, Volkslied.
isti ot : fülfül, siyah biber. — Pfeffer.
istilaği : bir nevi destar ve imame. — Handtuch, Turban.
iş : çevre, çift, refik, şebih, muadil, dügane. — Paar ähnlich, Gefährte.
iş : amel, kyar, rezm, harb, sülh, fi'l. — Arbeit; Kampf; Friede.
iş kur : mahal-i harb, meydan-i rezm, muharebe yeri. — Kampfplatz, Kampfort.
işamak : gevşeyüp yayılmak; şaşe etmek. — Ermatten ; pissen.
işanc : itimad, itikad, tasdik. — Vertrauen, Versicherung.
işanmağur : münker, inanmaz. — Geleugnet, ungläubig,
işanmak : inanmak, itikad, itimad etmek, yakın ve baver etmek. — Glauben, trauen. |
işanılmak : mü'temed ve mü'teber tutmak. — Verlässlich.
işanmakin : inanmagin, kabul ve tasdik etmeyin, bavur eylemekin. — Glaubet es
nicht, nehmt es nicht an.
işek : eşek, merkeb. — Esel,
işik : dergyah, kapunun taşra tarafı. — Thor, Schwelle. | işik ağası : kapucı başı, kapu
ağası, teşrifatcı. — Thorwächter, Zerimonienmeister.
 işikay : gece; nemed. — Nacht; Filz.
işilkan : şugl, işlenmiş. — Beschäftigung.
işin : yıldırım, çakın, bark, parlak. — Blitz, Leuchten des Blitzes, Wetterleuchten,
işırık : yağmurla rüzgyar ile çakan yıldırım, şimşek. — Blitz mit Wind und Regen.
işki : bir nevi kamış ve ney. — Eine Art Röhricht.
işkin : akar su, rehvan, yürür at, yorga. — Fliessendes Wasser; Traber.
işkirink : kara soğuk, burudet-i şedide. — Schneidend kalt.
işkırmak : safir vurmak, ıslık çalmak, pug çalmak. — Pfeifen, trompeten.
işlek : seri', tecrübeli, imtihan olunmuş şugl, işlenmiş. — Schnell, erprobt, bewahrt.
işmek : kazmak, tırmıklamak, burmak, rabt etmek. — Graben, bohren, festbinden
işnamak : parıldamak, çakmak, yıldırım çakmak. — Glänzen, leuchten, blitzen.
işnar : parlak, ziyadar, münevver; yıldız böceyi. — Glänzend, leuchtend;
Leuchtwurm.
iştan (iştun) : iç don, serval. — Unterhose.
işterek : mevc, tufan, furtuna, taşkin. — Wogen, Wellen, Gewitter.
it balığı : kefelçir baliği. — Eine Fischart.
it brak : Oğuz hana tegallüb eden hükümdarin ismi dir. — Name eines bezwingenden
Fürsten.
it burnu : nesrin tohumu. — Der Samen der Hainrose.
it dirseyi : arpacık gibi bir çıban. — Gerstenkorn (am Auge).
it hiyarı : hanzal. — Die Coloquinte.
it üzümi : inab. — Art Weintraube.
itak : zeyl, etek, ağız kenar, leb. — Saum, Rand, Lippe. | itaklamak : eteye bir şeyi
doldurmak, eteklemek, etek sallayup yellemek. — Das Lüften des Gewandsaumes.
italğu : çarh; bir nevi şikyar kuşu dir. — Kreis; eine Jagdvogel-Art.
italik : damenin haşiyesi, damen, etek, 'edelim' mânâsına. — Saum, Rand; in der
Bedeutung von 'edelim'.
itasalmak : dörtmek, red, def etmek, gerü kakmak. — Stossen, forttreiben.
iti bölük : eyi çihel kavunu, her kökünde kırk elli dane peyda olup cevizden ziyade
büyümez. — Eine Melonenart, an jeder Ranke sind vierzig Stück, in Nussgrösse.
itik : ötkin, keskin, sert, tez; gayb, zai. — Stark, scharf. verloren,
itiklamak : dörtmek, kakmak; tacil etmek. — Stossen, schlagen; sich beeilen.
itirtmek : parça parça, pare pare, bölük bölük etmek. — Zerstückeln.
itka : pazar kurulan mahal, panayir yeri. — Marktplatz.
itkuci (aytğucı) : muhbir, meddah, çok söyler adam, sazende, âşik. — Volkserzähler,
Schwätzer, Sänger.
itkü : kayb olan şey, çalınmış esbab ve emval. — Verlorenes Gut. gestohlene Kleider.
itmek : ilerü sürmek, yürütmek, itelemek. — Vor sich hertreiben.
itmek : kaib, zai olmak, dertmek, nefkud etmek. — Verloren gehn. | itürmek :
itkürmek, kayb ve zai etmek, def etmek. — Verlieren.
itük : edik, çizme, muze. — Stiefel. Überschuh. | itükci : edikçi, konduracı. —
Stiefelverfertiger.
ivirkaç : çevricek, gerdanide. — Das Gedrehte.
ivirmek : çevirmek, devirmek. döndürmek. — Drehen, wenden. | ivirişmek : bir şeyin
etrafında dönmek ve dolaşmak, devre kazmak, ihate eylemek. — Sich um etwas drehen,
umgeben. | ivirilmek : bir şeyin etrafında gezindirilmek. çevrilmek.
ivmek : çabuk, acele, sirât etmek. — Eilen, sich beeilen.
izci : izle giderek sariki bulucu, ayak nakşını tanıcı. — Den Dieb seiner Spur
nachgebend auffinden.
izi : allak, huda, halik. — Gott, der Schöpfer.
 izlemek : piy düşmek, tecessüs etmek. — Nachsuchen, nachspüren.
izme : bir nevi tâm dir, lape gibi. lafzen, beyhudegyu. — Eine Art Speise, breiartig;
Schwätzer.
izmek : ezmek, yaslatmak, sahk etmek, salaye eylemek. — Zerreiben.

Y
yab(yeb) : aheste, sessiz divi eden su, eriğce, ufak irmak, çuyce; kabail-i türkmeniyede
meşhur. — Stilles, ruhiges Wasser, kleiner Fluss; berühmt bei den Turkomanen.
yabak : yapak, ince yön, tiftik. — Wolle, feine Wolle.
yaban : biyaban, taşra, harc, sahra, yat adam, hamun; yogan aş. — Wüste, Einöde,
Ebene; derbe Speise.
yabanlaşmak : göndermek, irsal etmek, yabarmak, isra etmek. — Senden, absenden.
yabu : yük atı, dinc at, kuvvetli hayvan. — Lastpferd, kräftiges Thier.
yadağ : tereddüd ve mesellü dayimi, devam, hemişe. — Ungewissheit, Beharrlichkeit,
immer.
yadak : yorulmak, zaif, natuvan olmak. — Ermüden, erschöpft sein.
yadavide : yede taşı. — Nierenstein.
yafrağ : yaprak, varak. — Blatt.
yağak : yön, tüy, kıl, muy. — Wolle, Feder, Haar.
yağçamur : yağımçur, ekmek, çörek, yağ ile yapılır rencber tâmı. — Brod, Gebäck,
mit Butter bereitete Bauern-Speise.
yağdu (yahdu) : nur, ziya, aydınlık. — Licht, Glanz, Helligkeit.
yağduluk : şane, tarak; aydınlık, ruşenlik, nur-u ziya. — Kamm; Glanz, Helligkeit,
yağı : düşmen, yabancı, fakir, bikyane. — Feind, Fremder, Arm.
yağıkmak : düşmen olmak, yu olmak. — Feindlich gesinnt sein.
yağilbay kuşu : bir nevi kuş ismi dir, meydan-i harbda dahi alemin ayakina ilkönce
başına getirildiyi halda, bunda dahi alemi yağlamış tâbir ederler. — Name einer Vogelart.
wird auch auf dem Schlachtfelde neben die Fahnenstange gestellt.
yağın : yağış, baran, rahmet. — Regen.
yağır : atın omuzları arasında yağlı yeri, at yağrı, omuzlarını eyer vurup peyda olan
yare. — Wunde an der Schulter des Thieres; Wunde durch Reibung des Sattels entstanden.
yağış : yağmur, baran, rahmet. — Regen.
yağız : tiyah, kır. — Schwarz, fahl. | yağız kara : kara yağız, siyah, tonlu at. —
Tiefschwarz, braunes Pferd.
yağlağumak : tila aleti, tedhin etmek, eta'ma yağ komak. — Salbe, salben, Fett in die
Speise geben.
yağlamışı : yağlamak fi'li, moğullarda ilk evvel bir deli kanlının şikyare gitdiyi vakit
büyük parmağını yağ ile sürerler ve buna sağlamış tâbir ederler. — Bei den Mogulen die
Befettung eines, zum ersten Male theilnehmenden Jünglinges.
yağlık : bez parçası dir, enva'i vardır. mendil, destemal, cevre, ruymal, kılağı. —
Leinwandlappen, verschiedener Gattung, wie etc.
yağmak : nazl olmak, yokarıdan düşmek, yağmur, kar, dolu dökülmek. — Fallen.
regnen, schneien, hageln.
yağrın : yağır atın omuzları arasında yağlı yeri, arka tarafı, yaralı yağır yeri. —
Wunde auf dem Pferderücken,
yahşi : güzel, eyi, nik. — Schön, gut. | yahşilamak : eyi etmek. — Verschönern, schön
machen.
yay : okun kemani, yazın kemali, tabistan. — Saite des Pfeilhogens; Sommer.
yay oğlak : keçi boynuzu; çekit tanesi. — Ziegenhorn; Korn.
yaya (yayak) : piyade, asaker-i piyade, yayank. — Zu Fuss, Fusstruppe.
 yayaklamak : maşiye hareket eylemek. rahil olmak, piyade gitmek. — Zu Fuss gehen
reisen.
yayçi : bir kasaba ismi; yay yapan esnaf. her şey yayını yapan ustad. — Stadtname;
Bogenmacher.
yaydak : sade, çevşensiz at; çıplak hayvan. — Ungeschirrtes Pferd.
yayık : Türkistanda büyük bir nehir. — Fluss in Turkestan.
yaykalamak : yayıla yayıla haram etmek, naz ile yol yürümek, sallana sallana reftar
eylemek. — Sich mühsam bewegen, anmuthig schreiten. sich wiegend gehen.
yaykanmak : yıkanmak, igtisal etmek. — Sich waschen.
yaykın : serab, çöl-i biyabanda su misali görünen serab. — Luftspiegelung,
Wasserspiegelung auf den Seen,
yaykıra : şiddet, gürültü, bağırış, şamata. — Heftigkeit, Lärm, Schreien.
yaylak : yayla mahalı, göçemen yeri, yayla. — Sommerwohnung, Nomadensitz.
yaylamak : yaylaya çıkmak. — Sich zum Sommeraufenthalt begeben.
yaylamak : oku yayıu üzerine komak, yaylanmak, hazir etmek. — Den Pfeil auf den
Boden legen, den Pfeil bereit halten.
yaylamışı : mevsim-i yay, yaylaka çıkmak. — Auf Sommeraufenthalt gehen.
yayma : satıcıların ufak sergisi, yaymacı. — Kramermarkt.
yaynı : hafif, yöngil. — Leicht, schwach.
yak : semt, canib, kenar, karib, yakın, taraf. — Kreis, Seite, nahe.
yakayka : kiriban, taraf, kinaye. — Kragen, Seite, Beiname.
yakarmak : aciz, ilhah etmek, rica eylemek. — Verlangen, bitten.
yaktaşmak : yanaşmak, yataşmak, tekarrüb etmek, rabt etmek. — Nahen, sich nähern,
verbinden.
yaktu : nur, aydınlık, yahtı. — Licht, Glanz.
yakturmak : tutuşdurmak, yapışdırmak, tasdik, kabul etmek. — Anzünden, berühren,
bestätigen, annehmen.
yal : parlak, düz, musattih. — Glänzend, glatt.
yalağ : hayvanların suladığı bir taş tekne. — Steintrog zum Tränken der Thiere.
yalaymak : iltima', tez, dirahşan olmak. — Glänzen; etwas wegnehmen.
yalanğac : çıplak, uryan, berhene. — Nackt, entblösst.
yalanğirat : bir nevi büyük fare, sıçkan. — Eine grosse Mäuseart, Ratte.
yalank : berhene, uryan; dikilmemiş kumaş, alaca. — Nackt; ungenähtes Tuch, bunt.
yalankaçlamak : uryan, berhene etmek, çıplak kılmak. — Entblossen, nackt
entkleiden.
yalankacğucı : uryan edici, çıplak ve soygucı. — Plünderer.
yalanksamak : bir şeyine peyine düşüp aramak, arkasına, inksesine düşerek cu etmek.
— Die Spur aufsuchen.
yalanlamak : parlamak, direhşan olmak; yalvarmak, rica etmek. — Glänzen; flehen.
yalanlaşdurmak : uryan etdirmek, çıplak kıldırmak. — Entblossen lassen.
yalanun : bir yere sirâtle asker sevk etmek, leşker irsal etmek. — Soldaten eiligst
irgendwohin senden.
yalau (yalavuz) : külahın etrafına tutulan kırmızı ipek parçası; bayrak, alem. —
Rothes Seidenstück um die Mutze; Fahne.
yalçı : düzlenmiş, temizlenmiş, yoluna konulmuş. — Gereinigt, geordnet.
yalçımak : behre bulmak, rahat etmek, sayesinde geçinmek. — Glück finden, ruhen.
yalçuk : elçi, sefir, rusul, vekil. — Gesandter, Botschafter.
yaldamak : atın yalından tutmak, gerdene el komak. — Das Pferd an der Mähne
ergreifen, am Nacken ergreifen.
 yaldıramak : parlamak, direhşan etmek, uzakdan şâşâli görünmek. — Glänzen, von
der Ferne glänzend erscheinen. | yaldırayış : parlayış, ruşen, pertev. — Das Glänzen.
yalğan : yalan, duruğ. — Lüge, falsch.
yalğın : serab. — Luftspiegelung.
yalğuz (yalınkuz) : yalıniz, sade, tek. — Nur, allein.
yalınk : yalıncak, berhene, çıplak, bilibas. — Nackt, entblösst.
yalınkat : yalınız, mücerred, bir tek. — Allein, einsam.
yalınlamak : efruhte olmak, parlamak. — Angezündet sein, glänzen.
yalınmak : yalınık, oynar, alev, pertev; yalvarmak, rica etmek. — Flamme, Glanz;
bitten, ersuchen.
yalkamak : muavenet etmek, imdad eylemek, yardım vermek. — Helfen, behilflich
sein.
yalkımak : dişi hayvan kızmak, gevşenmek. — Gekäuet werden; das Thierweibchen
reizen. | yalkıtmak : tâciz etmek, ibram eylemek, yalvarmak. — Belästigen, drängen,
yalmağuz : yeyüp doymaz, dayim ac. — Unersättlicher, Hungriger.
yalman : tez, tezlik; biran rahşende. — Schnell, Schnelligkeit; glänzend.
yalpak : geniş, yalpuk, vasi. — Gross, flach, breit,
yalparmak : yalvarmak, rica, iltimas etmek. — Bitten, flehen.
yaltak : mudaheneci, iki yüzlü, yüze gülücü. — Heuchler, Schmeichler. | yaltaklığ :
mudahene, sitayiş etmek; ruşenlik. — Heuchelei; Glanz.
yaltakatmak : mudahene etmek, ohşamak, medh etmek. — Schmeicheln, heucheln.
yaltrak : yaldırak, parlak. — Glänzend.
yam : menzil peygiri, bir mil, pici kovan; bir memleket dir. — Postpferd; kleiner
Krug; Land.
yamac : dağa yamanmış gibi parça yer, kedik, ilaveli mevk-i cebel. — Kleiner, sich an
den Berg lehnender Ort, Einschnitt.
yamağ : munzam, muavin, parça deymek, pare komak. — Verbunden, Helfer,
zerstückeln. | yamağlığ : parça konulmuş libas ve came. — Zerstückeltes Kleid.
yaman : kötü, fena, bed. — Schlecht. | yamanlamak : fena söylemek, şikayetlenmek.
— Böses reden, sich beklagen.
yamcı : tatar, postacı, vedâci, müzdeci, çapar, haberci. — Tatar, Postbote, Bote.
yamğur : yağmur, baran, rahmet. — Regen.
yana (yene) : edat dir, yine, digerbar, başka. — Wieder, nochmals, ein Anderer.
yanağan : bülülenmiş, keskin. — Geschärft, geschliffen.
yanayı : içinden bir başkası, digeri, gayri. — Ein Anderer.
yanakan : kerkedan. — Das Nasehorn.
yanamak : büyülenmek, baran etmek. — Umwenden, drehen, scharf machen,
yanaşa : yakın, karib, nezd, iltaf etmek. — Nahe bringen, anheften.
yanbaş : yanı başında, kurbinde, nezd. — Daneben, in der Nähe.
yanbu : çin akçesi ve gümüşü, nukra, yamu. — Chinesisches Silber oder Geld.
yançmak : dövmek, ufalatmak, rize etmek. — Zerschlagen, zerkleinern.
yançuk : kese, ceb, çanta, çınalmış. — Tasche, Sack.
yancak : yangeç, yanpuri giden hayvan; at takımı. — Schief, seitwärts gehendes
Thier; Pferdegeschirr.
yancğay : bir şeyi rize rize edecek alet, kıyacak essbab. — Zerstückelungssgeräth.
yandaş : aşina, ahbab, dost. — Bekannter, Freund. | yandaşmak : hemduş olmak. —
Sich befreunden.
yandaştamak : yandaş, tekarrüb etdirmek, yakın etmek. — Sich jemanden zum
Freunde machen, annähern.
yanğı : taraf, kenar, yan. — Seite, Saum.
 yanğu : yangın, harik; aks, seda, avaz, dağ sedası. — Feuersbrunst; Wiederhall,
Stimme.
yanğulamak : dağlar seda etmek, aks ettirmek. — Wiederhall zwischen den Bergen,
wiederhallen.
yank (yanki) : nev, taze, yeni, cedid. — Neu, frisch.
yankaçığ : iki taraf, du canib. — Doppelseite.
yankağ : ceviz, koz, çarmağz. — Nusse.
yankağ : yanak, ruhsar, ruy. — Wange, Gesicht.
yankarak : bu tarafrak, bu canibrak. — Von dieser Seite.
yankilamak : tecdid, tekrar etmek, termim, tâmir. — Erneuern, wiederholen,
verbessern,
yankla : denli, mesellü, manend. — Art, Maass, ähnlich. | yanklığ : denli, meselli,
gibi. — Ahnlich, dessgleichen, wie.
yanklamak : tazelenmek, teceddüd etmek. — Erneuert werden.
yanklıtmac : yanıltma, bilmece, tekerleme. — Räthsel, Scherzmärchen.
yankmak : galat söylemek, yanılmak. — Falsch sprechen, sich irren. | yanklatmak :
şaşırtmak, galat etdirmek. — Irre werden.
yanksilamak : birisini taklid etmek, mashara. — Jemandem nachahmen.
yankşak : tatsız, geveze, ağzı yayvan. — Geschmacklos, geschwätzig.
yankşamak : ziyade söylemek, çene yarışdırmak, gevezelik etmek. — Plauschen,
schwatzen.
yantak : yandık, beyazce diken, har. — Weissliche DisteI, Stachel.
yapa : ucu parmak, yarıklı kürek, harmanları savurdıkları direnk, atkı. — Schaufel,
Stange zum Auseinanderstreuen der Triste.
yapalak : yaba ile harman savurmak, kürek. — Schaufeln, Schaufel.
yapar : meşk, nafe. — Moschus, Moschusbeutel.
yapı : yapuk, dağ eteyi, binâ, imaret, geçid. — Gebäude, Bergwand, Pass.
yapıncı (yapıncak) : uzun kıllı kebe, yağmurluk, çul. — Ein langhaariger Pelz,
Regenmantel.
yapmak : kapamak, sed etmek; yapılmak, kapanmak, mâmul yapmak. —
Einschliessen, versperren; verfertigt werden.
yapu : heykel, binâ. — Bild, Gebäude.
yapuğ : at cevşeni, uzun kebe, yağmurluk, basturuk, yapıncak, büyük aba, gelinlerin
yüzüne yapışdırdıkları ziynet, 'teke' dahi denilir. — Pferdegeschirr, lange Decke,
Regenmantel, Gesichtschmuck der Braut, auch 'teke' genannt.
yapurğan : lale yaprağı mesabesinde olan bir ot varak, yaprag, berk. — Ein dem
Tulpenblatt ähnliches Gras, Blatt.
yapuşğan : yapışmak, mulsak olmak. — Verbunden sein. | yapuşmak : mutabik,
melhuk olmak, salu vermek. — Zusammenfassen.
yar : yarılmış, uçurum, varta, haviye, yer; ceri, refik, dost; yaratmak, yorulanmak,
mahlut. — Gespaltet; Abgrund, Ort; tapfer, Freund, Gefährte; ermüdet sein, verwirrt.
yarağ : esliha, alet-i harb, tüfenk, şimşir ve saire. — Waffen, kampfgeräth, Flinte,
Schwert und dergleichen.
yarağ : silah, alet-i lazime, münasib, şemşir, hançer, alat-i harb. — Waffe, Säbel,
Kampfgeräth. | yarağlığ : silahlı, esbablı, aletli. — Bewaffnet, bekleidet.
yarağlanmak : teşmir etmek, amade olmak, hazirlanmak. — aufschürfen, bereit sein.
yaramak : yarlık etmek, fayde etmek, liyaket göstermek. — Helfen, behilflich sein,
Dienstbereit sein.
yarğağ : dabbağı olmamış deri, moğulların deriden dikdikleri kürk ve libas. —
Unausgegerbtes Leder, ein aus Leder genähtes Kleid oder Pelz der Mogulen.
 yarasık : huffas. — Fledermaus.
yaraş : musalaka, barış, il dost olmak. — Versöhnung, Freundschaft.
yaraşık : sülh, barışık, münasib, libas ve camezib adam, yaraşıklı. — Versöhnung,
friedlich, schicklich.
yaraşmak : barışmak, sülh-ü musaliha etmek, müvafakat ederek güzel olmak. — Sich
versöhnen, Friede schliessen, übereinkommen.
yarav (yara) : cerh, riş, yare. — Verwundung, Wunde.
yarğılamak : teskin etmek, dâvâ kesmek. — Beruhigen, den Streit beenden.
yarğu : musadere. zabt-i emval ve emlak etmek. — RechteForderung, in Beschlag
legen.
yarğucak : el deyirmeni. — Handmühle.
yarğucı : emir-i divan, bir mansüb dir, fasl edici, hakem, ferman. — Emir des Raths,
eine Würde, Richter, Befehl.
yarılğaş : hediye, bergüzar, bahşiş, yadigyar. — Geschenk, Andenken.
yarındası : yarınkı gün, irte. — Morgen, der morgige Tag.
yarış : sebak, musabakat, imtihan, tecrübe, koşmak. — Ehrenpreis, Ehrgeiz, Prüfung,
Versuch.
yarkanat : huffas, şeplek. — Fledermaus.
yarlı : fakir, meskin. — Arm, elend.
yarlığ : menşur, ferman, yarlık, name-i humayun, mansib. — Diplom, Befehl,
kaiserlicher Erlass.
yarlığa : rahmet, aff, yalkanmak. — Verzeihen, Erbarmen. | yarlığamak : rahmet
etmek. — Erbarmen. | yarlığan : rahmet edilmiş. — Verziehen.
yarma : kabil, inşikak, şeftalu, teraşe. — Zerspaltung, Schnitt, Pfirsich.
yarmaca : kabil-i inşikak, biçme olmayan odun. — Scheit (Holz). Z.
yarmak : az ayırmak, teşkik eylemek. — Entzweien, spalten.
yarmak : sikke, beyaz para, altun, yamu. — Geld, Silbergeld, Gold.
yarmanmak : tırmalanmak, tiraşhiraş. — Klettern.
yarpi : yarısı, nısf, yarım, buçuk. — Die Hälfte, halb.
yarpu : çocuk, küdek. — Kind, Junge.
yarpuz : geyik gibi, bir ot dur. — Minze, Kraut.
yaruğ : ruşen, aydın, çatlak, ışık. — Schimmernd, glänzend. | yaruğlığ : aydınlık,
ruşenlik, ziya. — Glanz, Helle.
yarumağur : revnaksiz, yaramaz, beyhude, gayr-i makbul. — Glanzlos, Unnütz, nicht
angenommen.
yarumak : mücella olmak, aydın olmak, yarutmak, ışıklandırmak, ziyadar eylemek. —
Glänzen, leuchten. | yaruşmak : yaruşlamak, ruşen, aydın. — Glanz, Helle.
yas : matem, keder, melul. — Trauer, Kummer.
yasak : nizam, usul, kaide, tembih; devlet-i tatar ve mogul nizamet esasiyesi, siyaset
kanun namesi. — Anordnung, Grundsätze, Regel; Verfassung des tatarischen und
mogulischen Reiches, Grundverfassung.
yasal : saf çekmek, bir düzü durmak, alay çekmek, araste. — In Ordnung sein, in Reih
und Glied stehn, geschmückt.
yasal : saf, dizi. — Ordnung, Reihe.
yasamak : yapmak, inşa, inşad etmek. — Machen, bauen, gründen.
yasamışı : nizam, tertib, yapmış, icad eylemiş. — OrdnungReihe, gegründet.
yasancak : yasdık, visade, yasdanğac, balış. — Kissen, Polster.
yasank : geniş, tüzünk, tertib etmek. — Gross, breit.
yasanmış : geyinmiş, libas geymiş, esvablanmış, ziynetlenmiş. — Angekleidet,
geschmückt.
 yasar : yasatmak, yapdırmak, tezyin etdirmek. — Anfertigen lassen, geschmückt
werden.
yasau : saf, dizi, tertib. — Anordnung, Reihe.
yasaul : yasakçı, yasak mêmuru, muhafaza; asiya-i vustada yasaullar dayak ve deynek
ile hidmet miride gezerler. — Vermieter, Wächter; Wächter, die in Mittel-Asien mit Ruthen
ihre dienstlichen Rundgänge halten.
yası : ariz, düz. — Gross, weit.
yaskamak : yatsamak, tekye edinmek. — Sich ausruhen.
yasmak : yatsamak, araste etmek, saf saf dizmek, elbise geyüp ziynetlenmek. —
Ausruhen, schmücken, sich ausschmücken.
yasmuk : mercemek. — Linse.
yastamak (yastanmak) : baliş etmek, düzeltmek dayanmak. — Sich stützen,
verbessern.
yastancak : arka verüp rahatlanmak. — Sich ausruhen.
yasun : ustuhan, kemik. — Knochen.
yaş : çocuk, ıslak, taze, körpe, rutubetli, dumu. — Kind, jung, frisch; feucht, Thränen.
| yaşlığ : rutubet, kiçik beçe. — Feuchtigkeit; yung, Kind.
yaşar : üç yaşar, beş yaşar gibi büyür, köhnesal olmak. — Drei- oder fünfjährig,
wachsen, alt werden.
yaşarmak : nemnak olmak, sereşk dökmek, göz yaşı akıtmak. — Feicht sein, Thränen
vergiessen, thränen.
yaşık (ışık) : yağız at; pi. — Braunes Pferd; Fett.
yaşil : taze, yeşil, gök. — Jung, blau. | yaşil baş : yeşil baş, bir nevi ördek ismi dir. —
Name einer Entenart.
yaşımak : yaşmak, nisa örtüsü; örtmek, örtünmek, tutunmak. — Schleier,
Frauenschleier; verdecken, sich verdecken.
yaşimtol : yeşile çalar renk, sebzevari. — Eine ins grünliche pielende Farbe.
yaşın : bark, yıldırım, çakmak. — Blitz, Donner.
yaşunmak : örtünmek, ihtifa etmek. — Sich verstecken, sich bedecken.
yaşarmak : örtmek, ihtifa etmek. — Bedecken sich verbergen.
yaşurukluğ : muhtefi, gizli. — Versteckt, verborgen.
yaşurun : gizli, mahfi. — Heimlich.
yat (yad) : yad, garib, yabancı; muhalif, bikyane. — Fremd, ein Fremder.
yat yarağ : mühimmat-i harbiye, ateşhane, korhane, cebhane, asker alati. —
Kriegsangelegenheit, Pulvermagazin.
yatalak : mariz, hasta, natuvan. — Krank, kraftlos.
yatğurmak : yatırmak, bir yana eymek, yan yatırmak. — Niederlegen, etwas nach
einer Seite biegen.
yatık : yatğun, yatıcı, yatışmış. — Liegend, niedergelegt.
yatış : hükmdarın yatdığı odayı karağol bekleyene denir, hükmdar etrafında yatan
kesane yatışcı denilir. — Wird auf den Wächter des königlichen Schlafgemaches angewendet,
'yatişcı' werden die um den Fürsten herumschlafenden Personen genannt.
yatkun : çok yatmış, yatğın. — Vielschläfer, Siebenschläfer.
yatlamak : yadırğamak, yabancı ad etmek, istikrah etmek. — Jemanden für Fremd
halten, sich ekeln.
yatlığ : mechul, yat adam, yabancı, bedbaht. — Ein Fremder, Unglücksvogel.
yatuğan : sazlık, kanun, santur. — Musikinstrument. | yatuğancı : sazende, santur
çalan, musiki-dan. — Spieler eines Instrumentes.
yatuk : su kabı, surahi. köpü. — Wassergefäss, Flasche.
yav : düşmen. — Feind.
 yava : beyhude söz, saçma kelam. — Unnütze Rede, Geschwätz.
yava : gaib, zai', yabancı, düşmen. — Verloren, Fremder, Feind.
yavan : lezzeti garib, bimeze, lezzetsiz. — Geschmacklos, ohne Geschmack.
yavaşa : azgın atların kulaklarına vurulan alet dir. — Gerath welches in das Ohr der
wiederspänstigen Pferde gestossen wird.
yavaşmak : halim, sakin olmak, sahib-i temkin. — Mild, ruhig sein.
yavçın : müsafir, mihman, konuk. — Gast.
yavcı : ziyafete ve duyüne dâvet edici, toy, surur. — Der zur Hochzeit Ladende,
Gastmahl.
yavğan aşı : aş geceden kalma. — Speisenüberreste.
yavlak : düşmeni çok olan mahl, garib, acib. — Ein viel angefeindeter. fremd,
sonderbar.
yavlamak : muharebe etmek, düşmeni yenmek, galib gelmek. — Krieg führen, den
Feind besiegen, sieger sein.
yavmak (yavuşmak) : tekarrüb etmek, yakın gelmek. — Sich nähern.
yavmak : parça parça, rize rize etmek, paralatmak, düşmen kırmak. — Zerbröckeln,
zerstückeln, den Feind niederwerfen,
yavruk : hayvan beçesi, yavru. — Das Junge eines Thieres.
yavşan : dikenli batar şeyler, bir nevi ot dur odun nevinden, haşak, silenk gibi. —
Stachelige Dinge, eine Grasart, Auskehricht.
yavuk : namzedlik, nişan, yavuk. — Verlobung. | yavuklaşmak : namzed etmek,
yavuklanmak, tekarrüb etmek. — Sich verloben.
yavunkmak : tebdil, tahvil etmek, döndürmek, karib olmak. — Verändern, sich
umwenden.
yavuşkarı : yakın, karib, birlik. — Nahe.
yavutmak : takrib etmek, yavuk eylemek, yanına götürmek. — Annähern, verloben.
yavuz : pakize, güzel, müstesna. — Keusch, schön, vorzüglich,
yazğurmak : suçlu, kabahatlu etmek. — Jemanden zum Sünder machen.
yazı : sebze ve nebatatdan hali deşt, yazlık yer. — Wüste ohne Gras und Pflanze.
yazığlığ : yazılı. — Geschriebenes.
yazım : sernivişt, ruzi mukedder. — Schicksal, Bestimmung.
yazmak : yapmak, best etmek, tahrir, imla, bitmek. — VerFertigen, schreiben, etwas
niederschreiben.
yazuk : günah, kabahat, suç. — Sünde, Fehler.
yedek : yedekdaş, mâyetde giden redif şeyler, hususen at yedeyi, yetik. — Handpferd.
yedmek : yapışup çeküp götürmek, delalet etmek, çekmek. — Mitnehmen, den Weg
zeigen, ziehen.
yeke yarım : birer, yarımşer. — Einzelweis, halbundhalb.
yelenk : biperva ferrah mahal; ağacdan binalı bir mekyan. — Sichere Gegend; ein aus
Holz errichteter Aufenthaltsort.
yelim : yapışkanlık, tutkal. — Harz.
yelkun (yelkin) : kurutmuş; ürkük, mergub, yolgun. — Ausgetrocknet; erschreckt,
beliebt.
yelu : rekz, alem, işaret, tuğ. — Rossschweif, Zeichen.
yemdan : bir nevi darı unundan pişirilmiş tâm dir. — Eine Art Mehlspeise,
breiähnlich.
yerkmek : nefret etmek, tâmdan bezmek, rabt etmek. — Widerwillen haben, sich vor
eine Speise ekeln.
yestehlemek : telvis, tednis etmek, piselemek. — Entleerung haben, pissen.
yetim : öksüz, hizmetkyar, uşak, ücretle tutulan rencber. — Waise, Diener, Taglöhner.
 yetti (yiti) : yedi. — Sieben.
yetul : yer, erazi, mülk, tofrag. — Grundbesitz, Erde.
yezne (yizne) : enişte, hemşire. — Schwager, Schwester.
yib : ip, risman. — Strick, Schnur.
yidamak : yedmek, redif etmek, çekmek, gezdirmek. — An der Leine führen, gängeln.
yidanik : yedek, katar-saltanat atları, esb-i numayiş. — Kaiserliche Pferde,
Paradepferde.
yidanik busun : dua-i bed makamında dir, telef olsun, gördüyünk bu osun demek, bir
kargiş dir. — Ausdruck für einen Fluch.
yığ : hazir, amade. — Bereit, fertig.
yığac : ağac, tayak, çöp. — Baum, Holz.
yığağ : direht, şecr, çöp, yığac; fersenk, taş çakırım. — Baum, Holz; Meile.
yığı : yığın; buka, yaş. — Haufen; Weinen.
yığıkiz : cem ediniz, terakim ediniz. — Sammelt.
yığın : cemiyet, yığınlu, külliyetlu. — Versammlung, versammelt, Gesammtheit.
yığlağur : ağlayıcı, giryan edici. — Weiner. | yığlamak : ağlamak, buka eylemek. —
Weinen. | yığlab : buka eyleyüp. — Weinend.
yığnak : cemiyet, kalabalık, yığın. — Versammlung.
yığnet : fil. — Elephant.
yik : bed, fena. — Schlecht.
yiken : karındaş evladı, amuca, dayı, teyze, hemşire zade, çağatayce 'çin' dahi denilir.
— Neffe, Nichte, Onkel, Tante, çagatajisch auch 'çin'.
yıkılğur : uftade, viran, harab, hakaret. — Erobert, verwüstet, öde; Verachtung.
yıkılmağur : metin, yıkılmaz. — Fest, unzerstörbar.
yikin : hob, pakize, temiz, yavuz. — Schön, rein, gut.
yıkıntı : munderisat, harabe, virani. — Verschwunden; verwüstet.
yikiranmak : iyrenmek, dinsenmek, istikrah eylemek. — Sich vor etwas ekeln,
Abscheu haben.
yikirmek : giyrenmek, aruk vermek, eyirmek, risman keşide etmek. — Gähnen;
spinnen, Faden winden.
yikirmi : ikarma, iki on, yirmi. — Zwanzig.
yikti (yetti) : temam oldu, nihayet buldu, vasil oldu, yetişdi. — Vollendet,
angekommen, angelangt.
yıku : harab, bir tarafa mail olan, yıkılmış. — Öde, zerstört.
yikuluk : yemeklik, yeyilmeye salih şey. — Essbar, geniessbar.
yil : bad, ruzgyar, şemal. — Wind, Nordwind.
yilak : multan, nimten, yelek; deve yaurusu. — Art Weste, Jacke; junges Kameel.
yılamak : parlamak, alevlendirmek. — Glänzen, leuchten.
yılana ağvurin : yılana benzer bir hayvan dir, senksare muşabih tavil konduz gibi. —
Ein schlangenähnliches Thier, auch langes biberähnliches Thier.
yılanğac : şemame; çıplak ve uryan mânâsına dahi gelir. — Wohlriechendes
Pflänzchen; hat auch die Bedeutungvon nackt sein.
yılar yılar : birer birer, yavaş yavaş. — Einzelweise, nach und nach.
yılcılık : bir senelik, yetim hizmetkyar, salyaneci, bir senelik nuker. — Jahreslohn, ein
jährliches Gehalt Beziehender; verwaister Diener.
yilenk : yöngil, çabuk, hafif, sade; piyade, ayağı çıplak. — Leicht, schnell;
Fussgänger, ein Barfüssiger.
yilke : çadır, çatr. — Zelt, Vorhang.
yılkı : ılkı, hergele, davar asb, at. — Jährlich, Stuterei, Hauspferd.
yilkin : nâl, at nâli. — Hufeisen.
 yilku : ustura, alet-i tiraş. — Rasiermesser.
yılkuran : bir nevi ta'un dir. — Eine Art Krankheit.
yılmak : kaçınmak, korkutmak, huf etmek. — Jemanden erschrecken, Furcht einjagen.
yilmek : isti'cal etmek, koşmak. — Eilen, laufen.
yilpeguc (yelpe-kuh Z.) : yelpaze, yalpağuc. — Fächer.
yilu : ehali, halk, yığin. — Volk, Gemenge.
yim : yem, yemek, at yemi, davar boğazı. — Speise, Futter, Thierrachen.
yimdaş : bir yerde yem yeyen, beraber tâm eden. — Speisegenosse.
yimişan : yavşan, bir nevi hafit ot ve giyah dir. — Eine leichte Grasart.
yimlik : at boğazı ve yemi, bir gecelik tâm. — Futter, Futtermaas für eine Nacht.
yimrulku : harab, viran, munderis. — Verwüstet, verschwunden.
yimrumek : tahrib, viran eylemek. — Verwüsten, öde machen.
yimtuk : yeyindi, tum'a. — Nahrung, Essen.
yink : asitin, libas. — Der Ärmel, Kleid.
yinke : sağdıç, kadın, daye hatun. — Schwägerin, Brautführerin.
yinki : cedid, nev, taze. — Neu. | yinkirtmek : yeniltmek, tecdid etdirmek,
hafiflanmak. — Erneuern, sich erleichtert fühlen.
yinkil : yöngil, hafif. — Leicht.
yinkmek : yütmek, galib olmak, muzaffer olmak, yenemek. — Besiegen, Sieger
bleiben.
yinürtmek : tecdid etdirmek, taze eylemek. — Erneuern, auffrischen.
yipar : misk, nafe. — Moschusbeutel. L. yapar.
yiparmak : irsal eylemek, göndermek. — Senden, schicken.
yiplik : iplik, risman. — Faden, Schnur.
yiputmak : tebdil, tahvil eylemek. — Umwechseln, verandern.
yirağramak : iraklamak, teb'id. — Entfernen. | yırak : uzak, irak. — Weit, entfernt.
yirav : hanende, nağma-kyar, aşik, koşukçu, hafiz. — Sanger, Liederdichter,
yirazuk : yeyecek, azuka. — Essbar, Vorrath.
yirik : tamdan nefret edici, dinsenmek. — Ein sich vor Speisen Ekelender, sich ekeln.
yırınmak : yeyilecek nesne, zahire. — Esswaare, Nahrungsmittel.
yırlamak : ırlamak, tegannüm etmek, âdet-i kadim üzre şarki ve beyt okup piale
almak. — Singen, Lieder nach alter Weise singen.
yirlemek : yerleşdirmek, yerine komak. — Auf den Platz stellen.
yırmak : şak etmek, çak etmek. — Spalten, reissen.
yırtlas : çak, şikafte; bişerm, ârsız, çapkın. — Riss, Spalte; schamlos, Lump.
yırtmac : rahne libas, çak came. — Zerrissenes Kleid.
yırtmak : yertmek, vücude getirmek, kemale irişdirmek. — Etwas zu Stande bringen,
etwas vollenden.
yişmek : açmak, küşad eylemek. — Offnen. | yişilmek : açılmak, küşade olmak. —
Geöffnet werden.
yitak : yedek, at; tirkeşmek. — Pferd; in der Reihe nach einander gehn.
yitar : kyafi, el verir. — Genügen, genug sein.
yiti (yidi) : yedi, yiti ata, yedi felek. — Sieben, die sieben Väter, die sieben Himmel.
yitik : yeti; vasil, resid, yitik at, görünüş, numayiş hayvanı. — Sieben; Ankunft;
Musterthier.
yitikan : nebat el-n'aş yıldızları; yedi kardaş. — Sternbild des Bären; die sieben
Brüder.
yitim : öksüz çocuk. — Verwaistes Kind.
yitkarmak : yetişdirmek, isal etmek, vasil etmek. — Irgendwohin gelangen lassen.
yitkurmak : arkadan göndermek, irsal etmek. — Senden, schicken.
 yitmak : yedek at; elvermek, kyafi olmak; numayiş atı yedemek, çeküp götürmek. —
Genügen, Vorführen eines Muster' pferdes.
yoğan (yoğun) : azim, cesim, kalın. — Gross, dick.
yoğruş : tahmir etmeklik, un ve saire yoğurmak, hamur eylemek. — Gähren lassen,
Mehl und anderes kneten, Teig anmachen.
yoğurmak : tahmir etmek, karışdırmak, katik ve yoğurt tâbir etmek. — Kneten,
mischen, hart machen.
yokanı : bir şeyi yere atarak beyhude vakit gayb etmek. — Zeitvergeudung durch
herumschlendern.
yokarğı : bala, yokarı. — Hoch, oben.
yakmak : sirayet etmek, bulaşmak. — Anstecken, sich verbreiten.
yol birmek : sebil etmek, aff edilmek, salı vermek. — Weg machen, wegschicken.
yol atan : bir kale dir. — Eine Festung.
yolaşmak : irsal, tesyir etmek, uzatmak. — Senden, den Weg verlängern.
yolbars : arslan, kaplan, pelenk. — Löwe, Tiger.
yoldamak : rehnumalık etmek, yol göstermek. — Den Weg zeigen, führen.
yoldarım : yıldırım, çakmak. — Blitz.
yoluk : yolgun, yolunmuş; gürüş, görücü. — Ausgerissen, gerupft; das Sehen, Seher.
yonmak : tiraş etmek, rende ve keserle taşı kırmak, kalemle ve tarakla alup sılüp
temizlemek. — Rasieren, mit einem Beil Steine klopfen, mit einem Federwisch abputzen.
yorğa : eşkin, yorga taz, çifte koşmak, yürümal. — Traber, Doppelttraber.
yorgalamak : kurt gidişi koşmak. — Entlaufen des Wolfes.
yormak : fal haber eylemek, güzel tâbir eylemek, nik söylemek. — Traum deuten,
erklären, gut auslegen,
yortğa : mezaristan, kabristan, mezarlik; vilayete dahi itlak olunur. —
Begräbnissplatz, Friedhof; auch ein Suffix zum Worte 'vilayet'.
yortma : sirât, hareketle yol yürümek, koşma, çapma. — Schnelligkeit, rasch des
Weges gehen, das Laufen.
yortmak : dur atı gezmek, kaba eşkin yürümek, yortak. — Traben, störriges Pferd
einüben.
yoskli : sabikde padişahların geydikleri kırmızı tepeli otağa, yâni bir nevi ciğa ve tac.
— Eine rothe spitze Krone der alten Padischah's; eine Art Krone,
yuh : cu'el kelb, yeyüp içüp dolmaz, yu dahi denilir. — Heisshunger, auch 'yu' gesagt.
yuhu : hâb, uyku. — Schlaf.
yuyan : yalan, yalğan. — Lüge. | yuyan yalğan : yalan. — Lüge.
yuyan : aldatmak, eylendirmek, meşgul eylemek. — Betrügen, jemanden
beschäftigen.
yuymak : yuykamak, tahir etmek. — Reinigen, waschen.
yuka (yufka) : nazik, ince. — Fein, dünn.
yuki (yuka) : yuhi, uyku. — Schlaf.
yukum : yumuşak, mülayim, yufka. — Weich, zart.
yulak : sikle. — Schwere. Regenbogen Z.
yulavuc : peygamber, rehnuma, rusul, kilavuz, yol bulucu. — Prophet, Bote, Führer,
Wegweiser.
yulduz : yıldız, seyyare. — Stern, Planet. | yulduz kurti.
yulğun : yoluk, yüzü tüyleri yolunmuş, yılgın, ılgay. — Dessen Federn ausgerupft
sind.
yulukmak : uğramak. — Begegnen. | yulukturmak : isabet etdirmek, görüştürmek,
vasil olmak. — Jemanden zusammen bringen, ankommen.
 yulukuşmak : tesadüf etdirmek, isabet etdirmek, mulaki olmak. — Sich treffen,
begegnen.
yulum : mi'ber ab, tarik. — Fahre, Weg.
yulun : kemiyin iliyi. — Knochenmark.
yum : göz yum. — Schlimmes Vorzeichen. Z.
yumak : gusl etmek, temizlemek, yaykamak, lüle pamuk igirmek içün hazirlanmış
sarılmış pembe. — Waschen, reinigen.
yumak : pamukdan bükülmüş, kyâddan ve bezden yumru top. — Knäul aus Papier
oder Leinwand,
yumalak : top, toparlak, yumru top. — Rolle, Walze, Knäul.
yumalatmak : yuvarlatmak, yumalamak, yuvarlamak. — Rollen, wälzen.
yummak : sıkup kapamak, göz kapamak. — Zusammendrücken, die Augen schliessen.
yumru : muhaddab, müdevver, topalak. — Rund, kugelig.
yumruk : müşt, elin yumulmışı, yumru tokat. — Faust, Faust ballen, Faustschlag.
yumşağ : mülayim, yavaş, gevşek. — Weich, zart.
yumşamak : sert şeyi tesir-i hararetle ve suda kesb etmek, gevşemek. — Einen harten
Gegenstand durch einweichen' oder aufsieden weich machen.
yumuk : kapalı, kapanmış, kapadılmış. — Zugedeckt.
yumurmak : yuvarlak olmak, müdevver etmek. — Rund sein, abrunden.
yumurtğa : yumurtka, yumurta. — Ei.
yumuş : yumuk, bir şeyden göz kapmak. — Haufen Z., vor etwas die Augen
schliessen.
yunce : bunce, munce. — So viel, so gross.
yunka : yonıntı, kasabe. — Splitter, schmutziges Waschwasser Z.
yunt : yabani kısrakı, hergele ile gezen madian. — Wilde Stute, Zuchtstute.
yunt yılı : ılk ılı, yâni sal-i turkaninin yedincısı dir. — Ein Jahr nach türkischer
Zeitrechnung.
yupka : hafif, zaif, rakik; açılmış hamur yaprağı, yufka. — Leicht, schwach, fein;
Flammflecken, dünnes Gebäck.
yurt : mesken, vatan, memalik, vilayet. — Wohnung, Heimat, Land.
yurtak : kaba eşkin; luk. — Gemeines Pferd; lahm.
yurtaul : önde ilgar ile giden suari. — Der an der Spitze galoppierende Reiter.
yurtcı : kalauz gibi, yol bakıcı ordu, kyarvanın mahal-i nuzulunu tâ'yin eden memur.
— Vortrab, Aussucher eines Lagerplatzes für die Karawane.
yurun : parça, yamak, bölük. — Flicklappen.
yurunçğa : alet, ot. — Futter, Kleh.
yuş, yauş Z. : gougacı, şamatacı, devacı. — Streitsüchtiger, Polterer.
yus : edat dir, yus-yuvarlak gibi, yus-yumru gibi. — Verstärkungspartikel.
yusun : kendi kendine hasil olan tarz, uslub, kaide. — Ordnung, Regel, Art und
Weise. | yusunluğ : bu tarzda, bu uslubde, bu kaidede. — Auf dieser Art, nach dieser Regel.
yut : kar izdihami. — Starker Schneefall.
yutal : öksürmek. — Husten. | yutalmak : sürfe etmek, öksürmek. — Husten.
yutğun : gerdab-i bad; yutalmak, yutamamak. — Wirbelwind; Verschlinger,
yutğunmak : boğazda yutar gibi yapmak. — Schlucken.
yutmak : sükyut etmek, yutmak. — Schweigen; verschlingen.
yuvalak : yuvarlak, yumak. — Rund. | yuvalamak : yuvarlamak, devirmek. —
Drehen, wenden.
yuvlamak : yuvarlamak. — Drehen.
yuvundu : ab-i gisale, yuyuntu, tabak yaykama. — Waschwasser, Tellerwaschen.
yuvurkan : yorgan, örtü, basturuk. — Decke.
 yuvusğa : gusl-i mevt, gassal-i cenaze, ölü yaykayıcı. — Abwaschen des Todten,
Todtenwäscher.
yuvuş : kalem, kilk. — Schreibrohr.
yükki : âli, bulend, yokarı. — Hoch, oben.
yüksük : parmak ucuna takılan engüşterin. — Fingerhut.
yükürci : zevcenin küçük biraderi. — Jüngerer Bruder des Gatten.
yükürmek : yürümek, mesti hareket etmek. — Schreiten, berauscht sein.
yükürük : seri. — Schnell.
yükürüş : kasd, ahenk; koşunmak. — Zweck, Harmonie; das Laufen.
yüküş : çok, vafir, ziyade. — Viel, zahlreich.
yüküşmek : tâzim içun diz çökmek. — Aus Achtung das Knie beugen.
yümrek kazığ : bir nevi büyük fare dir, kumda çölde bulunur, ayağda dik durur. —
Eine grosse Mäuseart, findet sich in Wüstensand vor, stellt sich auf die Hinterbeine auf.
yümren : sıçkan, fare, bir nevi büyük sıçan. — Maus, Ratte. | yümrenci : muşgir olan
bir kuş. — Ein Vogel, welcher Mäuse fangt Z.
yümrüklü : harab, viran, uftade, yıkığ, yıkılmış. — Verwüstet, verheert.
yün : çehre, ziynet, ziver, arastegi. — Gesicht, Schmuck, Putz.
yüne : keçe, eyer esbabı, çergi. — Sattelunterlage, Filz.
yünk : yük ve yaykamak. — Last, waschen.
yür : hareket et, git, keş, yürü. — Rühr' dich, geh', lauf'.
yürdi : iyne deliyi. — Nadelöhre.
yürken : yürüken, yürüyücü. — Gut zu Fuss sein.
yürküşmek : koşmak, çalışmak, sirâtlaşmak, yükrüşmek. — Laufen, sich beeilen.
yürküzmek : tesyir, sevk etmek, yürütmek, tereddüd etmek, salı vermek. — Absenden,
treiben, unschlüssig sein, zaudern,
yürük : aslı yükrük dir, seri', sebükbar, tez reftar, koşucu. — Schnell, flink, von
schnellem Gange.
yürüşmek : savlet etmek, hareketlenmek, sefere gitmek, leşker azimeti. — Angreifen,
in den Feldzug ziehen, Aufbrechen des Soldaten.
yüsek : çul, kara ve şebnem şaldur. — Pferdedecke, aus feinem schwarzen Mousselin.
yüz : asiya-i vustada bir kabile ismi dir. — Name eines Stammes in Mittelasien.
yüzleşmek : bir şeye yüz tutmak, yüze iblag etmek. — Zu etwas sich wenden, zu etwas
sich erheben. | yüzleştirmek : ru beru gelmek, muhakeme olmak. — Gegenüber stellen,
verurtheilt werden.

K
kaan : hakan, padişah, hükmdar, saltanat; bir hükmdar ismi. — Herrscher, Fürst,
Name eines Fürsten.
kaanmak : telehhüb etmek, alevlenmek, ateş almak. — In Brand gerathen, Feuer
fangen.
kaba : hanzal; hind koyunu; cesim, kalin. — Die Coloquinte; gross, dick.
kaba kulağ : kulak tarzında olan bir nevi şiş; kulp. — Ein ohrenförmiger Bratspiess;
Griff.
kaba kuşluk : zuhra karib olan vakit, büyük çastgyah, vakt-i çay, kuşluk. — Um die
Mittagszeit, Vormittagsessen.
kabak : ilerü, ön, huzur, piş; serpoş, kapak, göz kapağı, kabak oyunu, tüfek-endazlık
etmek, toy-ve düyünde meşhur-dur. — Das vordere. das erste; Mütze; Schild; Kürbiss-Spiel;
Scheibenschiessen, bekannt bei Schmausen und Festessen.
kabarcuk : abile, kör çıban, uçuk. — Bläschen, Hitzbläschen, Geschwulst. |
kabarcuğlanmak : kabarmak, abilelenmek. — Schwären, anschwellen.
 kabil : muhasara, abloka, leşkeri ortaya almak. — Belagerung, Blokade, das
Umzingeln der Soldaten.
kabkarmak : iglak, itbak, imla etmek. — Verschliessen, anfüllen.
kablı pilav : özbeg pilavi. — Pilav der Ösbegen.
Kabul : asli zabul, Afganistanın paytahtı ve dağlık kitâsı. — Hauptort in Afganistan.
kaburğa : göys yan kemiklerinin heyet-i mecmuasi, altı kemük. — Rippe, sämmtliche
Brustknochen, sechs Rippenknochen.
kaç (kança) : edat dir, ne kadar gibi, istifham dir. — Fragezeichen.
kaçağ : firari, kaçkın, gürizende. — Der Fliehende, Flüchtling.
kaçan : ne vakit, ne zeman; arkada bulunan küçük kemikler; tavaif-i etrakdan bir
kabile ismi dir. — Wann; kleine Knochen am Rücken; Name eines Türkenstammes.
kaçanğça : ne vakita kadar, ne zemane deyin. — Wie lange.
kaçar : kaçan, firar eden, kaçak; muteber bir kabile. — Flüchtling, Entläufer; ein
vornehmer Stamm,
kaçaşlığ : kaçmaklık, firar, azimet. — Das Entkommen, Flucht.
kaçğak : keçık, bozğun, azimet edici. — Der Fliehende, der Reisende.
kaçğuycı : kaçıcı, firar edici. — Flüchtling.
kaçğun : firari, kaçak, gürizende. — Entläufer.
kaçıkmak : kaçup savuşmak, bir yane çarpılmak, yüz çevirmek. — Sich flüchten,
entfliehen, durchgehen.
kaçın : su yollarının şikaflarından gelen su süprüntüsü; giriz leşker, bir bir firar. —
Schmutz, der sich in den Spalten der Wasserleitung ablagert; flüchtender Soldat.
kaçir : katır, bagl, ester, haçir. — Maulthier, Maulesel. | kaçirci : katirci, kiracı. —
Miether, Eigenthümer desselben.
kaçtek : kaçıcı, firari. — Flüchtling.
kaçu : firar, inhizam, cenk, cidal, muharebeden dönmek. — Flucht, Niederlage,
Kampf, Rückkehr aus dem Kriege.
kac : firib, hile, meker. — Täuschung, List, Finte.
kadak : mıh, çivi, mismar, nalbend, peyvendci, kadağ edici, kadakcı. — Nagel, Keil,
Hufeisen, Flicker, Flickschneider. | kadaklığ : muhalla. mazbut, yamaklı. — Geschmückt,
gebunden, geflickt.
kadağan : car, yasak, men. — Verbunden, Verbotenes. S. kadğan.
kadamak : çivilemek, mihlemek, mismarlamak. — Annageln, anheften.
kadana : mücrimlerin ayağından vurulan paybend, zincir, işkil, tumruk. — Ein den
Verbrechern an den Füssen angeschnalltes Brett, Fessel, Schlinge.
kadğan (kadkan, kadagan Z.) : yasak, men, tâtil, paydos, katağan. — Befehl, Pause,
Feierabend.
kafri : Afganistanda dağ içinde büyük bir kabile ismi dir. — Name eines afganischen
Bergstammes.
kağçur : vergi, harac, bac, emlak, uşr. — Steuer, Zoll, Zehent.
kağnak : ağza, zuhr tâmi, kuşluk, sabah kahve altısı. — Kandiszucker, Mittagessen,
Frühstück.
kay : huruf-i istifham, kayısı, hangı, kangı, kaydeki, neredeki. — Fragezeichen,
welcher, -e, -es, wo ?
kaya : acı, şur; hiddetli, tez; taraf, cihet. — Ritter; heftig; Seite, Gegend.
kaya : sert iri olan taş, sahra, cebel, yan taraf. — Ein fester, hoher Stein, Felsen.
kayağ : cesur, şedid, adaletsiz, zalim. — Muthig, heftig, grausam.
kayan : taraf. yan, canib, semt. — Seite, Gegend.
kayan : seyl, dağ ve dereden akan su. — Strömung, fliessendes Gebirgs- und
Thalwasser.
 kayan : kadimde bir moğul aşireti dir; kangı, hangı. — Mongolenstamm in alten
Zeiten; welcher, -e, -es.
kayaş : mühmilatdan dir, uruk ve kayaş denir; kısm ve akraba, şûbe, kabile. —
Diakritischer Punkt; Verwandter, Rasse.
kaydağ : nasl, ne cins, ne tarz, ne yolda. — Wie, was für ein, auf welcher Art.
kayğalduruk : musaffa, müberra, musaykal. — Gereinigt, befreit, polirt.
kayğanak : yumurta ile sebzevatdan pişirilen tâm, yazyazı. — Eine aus Eiern und
Gemüse gekochte Speise.
kayğanmak : bir tarafa çekilmek, kayralmak; dolu, memlu mânâsına dahi gelir. —
Sich nach einer Seite hinziehen; auch in der Bedeutung: voll.
kayğu : gam, keder, fikr-u endişe, kasavet. — Gram, Trauer, Sorge. | kuyğuluk :
mükedder, gamnak, mahzun. — Traurig, betrübt. | kayğusiz : fikrsiz, işsiz olan, tembel. —
Arbeitslos, faul.
kayğurmak : tervic, mulahaza, himayet etmek, gam yemek, bir işi yapmak,
döndürmek. — Bedenken, beschützen, trauern; etwas thun, verfertigen.
kaymak : taymak, zal etmek; şaşı göz; süt üstünde olan kaymak. — Ausgleiten;
schielendes Auge; Milchobers.
kayn : bedel, avz, anın içün kayn ağa ve kayn peder demişler, kayn ata ve kayn ana
gibi. — Ersatz, in diesen Wörtern: Schwiegervater, Schwiegermutter.
kaynak : kaynamış su, yerden kaynayup çıkan su, punar. — Aufgekochtes Wasser, aus
der Erde sprudelndes Wasser, Brunnen,
kaynaşlık : kaynayıcı, cuş-u huruş, fevare edici şey, kaynar. — Aufbrausender, hervor
quellend.
kaynavuk : kaynak yer, kaynamış zarf, galeyan eden tencere, semaver. — Siedende
Stelle, siedendes Gefäss, Samovar.
kaypanmak : ihticab, halvet, tesettür etmek; muhasaraya gitmek, mesdud olmak. —
Sich zurückziehen, sich bedecken; zur Belagerung schreiten.
kayrak : cizlam, bilek taşı. — Wetzstein. | kayramak : bir şeyi bilemek, keskin ve
ötkür etmek. — Schleifen, schärfen.
kayrı : geri. arka, taban. — Zurück, Rücken, Sohle.
kayrıcı : bileyici. pıçak ve makası taş ile keskin edici. — Schleifer, Messer- oder
Scheerenschleifer.
kayrılamak : kayup taban ve dizleri üzerine düşmek, kaymak. — Ausgleitend auf die
Knie fallen, ausgleiten.
kayrılmak : taymak ve kaymak, geri çevrilmek, döndürmek; muvazzaf bir işe memur
olmak. — Ausrutschen, umgekehrt; mit einer bezahlten Sache betraut sein.
kaysı : kangı, hangı, ne tarafda-ki. — Welcher, auf welcher Seite.
kayta : mukarreren, yine, yeniden; kaytmak, dönmek. — Zu wiederholten malen,
abermals; sich umwenden. | kaytarın : yeniden, bir daha, başka defâ. — Aufs neue, noch
einmal.
kaytım : kilim, kalı, pelas. — Teppich, Wollzeng.
kaytmak : rucû ve avdet etmek, dönmek, sözünden rucü eylemek, inkyar olmak, geri
gitmek. — Zurückkehren, sich umwenden, zurückgehen. | kaytarmak : geriye döndürmek,
arkaya gitmek. — Sich wiederumdrehen.
kuyu : kangı, hangısı. — Welcher.
kayuk : kuyu, galiz, kalın. — Grob, dick.
kak : güneş ve ateşden kurumuş olan, kup-kuru, kavun kakı; su toplanacak mahal ve
mevki, yağmur yeri. — Von Sonne und Feuer getrocknet, ganz trocken; ein Platz, wo sich
Wasser ansammelt.
 kaka : baba, peder, dede, büyük kardaş, ağabey, lala. — Vater, Grossvater, älterer
Bruder, Erzieher.
kakalağan : ziyade bağırıcı tavuk ve sayir, ziyade haykırmak. — Lautschreiende
Henne oder anderes Thier, laut schreien.
kakalamak : tavuk yumurtlarken ses etmek, kıkırdamak. — Das Gackern der Henne.
kakığanlığ : dargın, mütehevvir, gücenmek. — Zornig, kühn, zürnen.
kakılcım : şerare, ilmi mâş çok bilen. — Funke.
kakım : sanksar, samura muşabih kara kuyruklu bir hayvan ismi dir, derisinden kürk
yaparlar; kara kulak. — Der Marder, Name eines dem Zobel ähnlichen Thieres mit
schwarzem Schwanze, aus seinem Felle werden Pelze gemacht.
kakımak : darılmak, azarlamak, dörtmek. — Zürnen, tadeln.
kakırdağ : cize; kuyruk yağını eridirken ahirinde kalan yanmış şahm parçaları. —
Seite; das Fettstück, das beim Ausschmelzen des Schwanzfettes zurückbleibt.
kakırma : kuru ve kadid şeylerin avaz ve sedası, haykırma. — Klang eines trockenen
Gegenstandes, das Schreien.
kakırmak : kakırdamak, kuru şeylerin ses ve avazi, ağac dalları kadid olmak. — Ton
trockener Gegenstände, das Trocknen der Baumblatter,
kakışlamak : harbe ile sancmak, dörtmek. — Mit Hellebarde durchstechen.
kakma : Türkistanda bir nevi cübe ve aba, türkmen çekmeni. — Eine Pelzart,
türkmenisches Oberkleid.
kakmac : kuru balık, kebab mahi. — Getrockneter Fisch, Fischbraten.
kakmak : zarb ile geri gitmek, tepmek, el çarpmak, ekser çarpmak, mıhlamak. —
Stossen, sich wehrend zurück weichen, annageln.
kaksere : kamışdan mâmul bir barak, kaze. — Rohrhütte, Baracke.
kakşak : türkistanın tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; ziyadesile ağlamak. — Ein
türkischer Stamm in Turkestan; heftig weinen.
kakşal odunu : kendi kendine kuruyup parçalanan odun. — Austrocknendes und
zerfallendes Holz.
kakşalamak : kurumak, kak-u kadid olmak; bir nevi odun. — Vertrocknen; eine
Holzart.
kal : hoş kelam, iltifat; şehirlerde bulunan yarık yer, sil yolları; aldatmak, hile ile
kandırmak. — Schöne Rede; Erdspalte; betrügen.
kalay : nasıl, ne tarz. — Wie, wasfürein.
kalamak (halamak) : beyenmek, intihab etmek, mizacına muvafik bulmak; ateş
yakmak ve telhib etmek; toplamak, yığmak. — Liebgewinnen, wählen, für die Gesundheit
zuträglich; Feuer anfachen, anbrennen; sammeln, anhäufen.
kalbağ : kalpak, külah, kelepuş, bürg. — Mütze. Kopfbedeckung.
kaldurğac : bir nevi ufak kuş, ebabil. — Eine kleine Vogelart, Schwalbe.
kaliye : bir nevi yağla kavrulmuş sebzevat. — Eine mit Fett bereitete Gemüseart.
kalinlığ yıbarmak : namzed etmek, gelinin hanesine cehiz ve mal göndermek, bend-u
best etmek. — Verloben, in das Haus der Braut Aussteuer schicken, binden.
kalış : azar, serzeniş, hakaret. — Sorge, Tadel, Verachtung.
kalkan : esbab-i cenk, siper, ekser kürk derisinden mâmul, müdevver dir, ok geçmez.
— Kriegsanzug, Panzer, aus Pelzfell bereitet, rund, pfeilfest.
kalkızmak : kaldırmak, kiyam etdirmek, bir taraf eylemek. — Aufheben, aufstellen.
kalmak : çin ve moğul cinsinden bir ulus ismi dir, kalmuk dahi denir. — Name eines
chinesischen oder mongolischen Stammes.
kalmaki : bir nevi tabia ve siper dir, ve bir kabile dir, cenkci; holta. — Eine
Schanzenart, Krieger; Angel.
kalmaş : beyhude söyleyici. — Geschwätzig.
 kaltaban : kurumsak, oğrı, harami, hırsız, sarik. — Hahnrei, Dieb, Räuber.
kaltağay : kalb, dağal, cahil. — Falsch, Hinterlist.
kaltak : eyer, eyerin ağacı. — Sattel, Sattelholz.
kaltak : edebsiz, utanmaz, ârlanmaz, namussuz. — Unverschämt, schamlos, ehrlos.
kaltarık : şali, buğday ve arpanın pustunda bulunan tüyler. — Ziegenhaar, Weizen-
und Gerstengrannen.
kaltramak : titremek, soğukdan üşemek. — Zittern, vor Kälte zittern.
kam : tabib, hekim, danişmend, filosof. — Arzt, Gelehrter,
kamalamak : ihate, istimal, muhasara etmek, etrafi çevirmek, kamamak. — Umgeben,
umfassen, umzingeln.
kamaşmak : göz nurun tesirinden ihtikaf olmak, ekşi şeylerin tesirinden dişler harş
etmek. — Vom Glanz geblendet werden, Stumpfwerden der Zähne von sauern Speisen.
kamçın : kamçı, kırbac, taziane. — Peitsche, Geissel.
kame : gece, tün, akşam. — Nacht, Abend.
kamğa : iynedan, suzdan, ibre yeri. — Nadelbehalter.
kamğan : Buhara taraflarında istimal etdikleri bir nevi uzun ibrik, abdeste. — Eine in
der Gegend von Buchara gebräuchliche lange Kanne.
kamil : muhasara, ihate, kamılmak. — Belagerung, umschliessen.
kamlamak : tibabet. hekimlik senâti icra eylemek, filosof olmak. — Heilkunst
ausüben; Philosophie betreiben. | kamlamış : tibabet ve hekimlik etmiş olan. — Einer der
Arznei betreibt.
kamtu : beraber; Buhara emirinin mühürünün etrafında şu ibare mehkuk-dur. —
Zusammen; ein um das Siegel des Emir von Buchara gravierter Spruch.
kamu (kamuk) : hep, cümle, kyafe, heme, bütün, mükemmel. — All, sämmtliche, das
Ganze.
kamurğa : şikyar gyah, mahal-i seyad. — Jagdkreis.
kan : çok, vafir, ziyade. — Viel.
kanamak : kan akmak. — Blut fliessen.
kancak : bukavul, divan beyi, vekil harc, kyâya. — Oberkoch, Verwalter.
kancık : dişi, vefasiz, hain, çifteli, iki yüzlü olan, köpek urgacısı. — Weib, Weibchen,
Hündin, treulos, böse, doppelzüngig.
kancuğa : tirkeş bendi, kançurğa. — Köcherband.
kancurğa : ufak halka, fitrak. — Riemen, kleiner Reifen.
kand : şeker. nebat, şehd. — Zucker, Honigseim.
kanda : nerede, ne yandan, ne tarafda, kayı yerde. — Wo, woher.
kandğan : büyük, magak, gar. — Grube, Höhle.
kandur : şeker dir; nazikyane hiram ve reftar. — Zucker; gezierter Gang.
kanğal : bir nevi zirih dir, büyük ip, risman. — Eine Panzerart. Schnur.
kanı : hanı, nerede; tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Wo; türkischer Stamm.
kanık : kanlı, katil. — Blutig, Mörder,
kanık : mey-nuş, bade-nuş adam; bir nevi ayran dir. — Weintrinker; eine Art
Buttermilch.
kanıkmak : ziyade doyup kanmak, ikna olmak, tasdik etmek. — Befriedigt sein.
belästigen.
kank : dolu, memlu; tekerlek, müdevver şey. — Voll; runder Gegenstand.
kankar : büyük canğırak, çenk, zengule. — Glocke, Harfe, Klingel.
kankazin : bir nevi araba ismi dir, galtek, araba. — Eine Wagenart, Karren.
kanklı : araba; tavaif-i üzbekiyeden bir büyük ulus ismi dir; iki tekerlikli uzun araba.
— Wagen, ein langer zweiräderiger Wagen; ein özbekischer Stamm.
 kankşar : hayvanat, at kulağı; karşu be karşu; kantarlamak. — Thiergattung; von
Angesicht zu Angesicht; messen.
kanlığ : kandar, katil, hundar. — Blutdürstig, grausam.
kantarmak : kana kana su içmek, atı suya doydurmak ; vezn ile bakmak. — Sich satt
trinken: prüfend betrachten.
kapa : kafa, ser, baş. — Kopf.
kapağan : kapıcı, alıcı, yırtıcı hayvanat, alet-i sayd, dudukuşu. — Wegreissend,
Raubtier, Jagdgeräth; Papagei.
kapak : gataye, serpoş, örtü. — Decke, Haupthülle.
kapaklamak : kab ve kapak ile bir şeyi örtmek, ihate ve muhasara etmek. — Etwas
mit einem Deckel zudecken, umgeben, belagern.
kapamak : örtmek, muhasare etmek, abloka eylemek, çevirmek. — Bedecken,
belagern. |
kapalmak : tesettür etmek, muhasaraya girmek, mesdud olmak. — Sich bedecken,
eingesperrt sein.
kapan : hınzır, domuz, çuçka. — Schwein, Ferkel.
kapan : gayet büyük çeki, mizan mahalı, kantar; kafhan, duzak. — Grosse Wage,
Waage, Falle.
kaparmak : kabarmak, şişmek, üfürlenmek. — Anschwellen, aufgeblasen werden.
kapçı : alıcı, sayyad, zuraver. — Jäger.
kapçuk : kese, ceb desti, çanta, para kesesi. — Beutel, Tasche, Geldbeutel.
kapçur : kyatiblar içün verilen mâş, vazife-i ketebe, divan, mirza. — Schreibersold;
Rath.
kapçurta : pulad ile demiri karışdırup eriderek anınla kılıc ve pıçak ve hançer gibi alet
imal etmek. — Eisen mit Stahl zusammenschmelzend, um daraus Messer, Schwert und
Handschar zu verfertigen.
kapğamak : ihate, iştimal, muhasara etmek, kaplamak, etrafini çevirmek. —
Umgeben. umfassen, belagern.
kapık : mestur, örtü, kapanık, yapılmış. — Decke, zugedeckt.
kapış : mücella gün ve gusale cild ve deri, kulan. — Kalbsleder von glänzender Farbe;
Sattelgurt.
kapkacak : zarf, gilaf, perde. — Hülle, Scheide, Vorhang.
kaplamak : ihate ve iştimal etmek, etrafi kapatmak. — Umfassen, umgeben.
kaplubağa : taş bağa, tus bağa, baka. — Schildkröte.
kapran : kahil, süst, tembel, gevşek, biperva. — Faul, schwach, schlaff.
kapsamak : şamil ve havi olmak, şehir ve kaleyi askerle istila etmek, istigrak eylemek,
ihate, muhasare. — Umfassen, enthalten, eine Stadt oder Burg militärisch einschliessen.
kaptal : yan, taraf, kenar, canib, yanbaş, kapu, cihet. — Seite, Band, Gegend.
kaptan : haftan, kaftan; tuzak, dam. — Kaftan; Falle, Schlinge.
kapturğay : çanta, büyük kese, dağarcık. — Tasche, Beutel.
kapurçak : balığın pulları, bölük, semek. — Fischschuppe.
kapuzağ : kabuk, kaşr, post, deri. — Schale, Rinde, das Abschälen, Leder.
kara : bak. nazar et; siyah, kuru, yer, deniz kenari, sahil, adak. — Betrachte es;
schwarz, trocken; Meeresufer; Insel.
kara basmak : uyku içinde hücum etmek, bağteten hamle eylemek. — Im Traume
angreifen, plötzlich angreifen.
kara baş : cariye, köke, hatun, siyah ser, zen. — Sklavin, Milchbruder, Schwarzkopf.
kara batak : bir nevi murg-i ab ismi dir. — Name einer Entenart.
kara boğaz : bir nevi kuş, bir mevzi ismi dir. — Eine Vogelart; Ortsname.
 kara çerik : seyyare askeri, başı bozuk, sipah, elan kılkuyruk dahi derler. —
Karavanensoldat, Reiter.
kara çürük : şuniz, bir nevi siyah dane. — Schwarzkümmel.
kara düzen : tambur, saz, nağma. — Tambour, Gesang.
kara geyik : yabani domuz. — Wildschwein.
kara günlük : matem, yês, gam günü. — Trauer, Trauertag.
karahan : tevaif-i muluk, Mogul hanın evladları, Iskender muasiri bulunan Hind
padişahlarının biri. — Königstamm, Kinder des Mogulchans, ein indischer Padischah,
Zeitgenosse Alexanders.
kara kalpak : Moğul cinsine mensub bir ulus dir. — Mogulenstamm.
kara kaş : Türkistanda bir mahal ismi dir; siyah ebru. — Ortsname in Turkestan;
schwarze Augenbrauen.
kara kırım : Türkistanda bir vilayet ismi dir. — Provinzname in Turkestan.
kara kulağ : gul, ummacı, div; bir nevi kurt, alacalı, adam-i huşyar. — Dämon,
Popanz, Teufel; eine Wolfsart, bunt.
kara kurut : bir nevi peynir dir, yoğurt kurusu. — Eine Käseart.
kara kuş : ukab, anka, simurg, huma, devlet kuşu. — Der schwarze Adler, Anka
(Name eines fabelhaften Vogels), Paradiesvogel.
karakül : Türkistanda bir memleket. — Land in Turkestan.
kara sevda : malihulya, cununiyet, delilik, kara kan. — Melancholie, Wahnsinn;
schwarzes Blut.
karasu : Türkistanda bir irmak ismi dir. — Name eines Flusses in Turkestan.
kara tayak : büyük sopa, başı bozukların ve evbaşların muharebe dayakları, muavene
askeri. — Ein grosser Stock, Kriegsstock der Landstreicher.
kara tarığ : bir nevi darı ismi dir, erzen. — Name einer Hirseart.
kara tauk : mâruf ve meşhur kumruya benzer bir nevi kuş ismi dir, kara sac dahi
denilir. — Name eines turteltaubenähnlichen Vogels.
karaca : bir nevi saç hastalik dir, bir nevi çopur; esmer. — Eine Art Haarkrankheit,
Narbe; braun. | karacalık : karaca illetine mübtela.
karacı : doğru söyleyici, nazar ve nigyah eden. — Offen redend. | karacılık : sadaket,
doğruluk. — Offenheit, Treue.
karağ : göz karartmak, cesaret ile bakmak, şiddetle karamak. — Muthig anschauen,
starr anblicken.
karağay : siyah, hal, göz, nazar, bakış, kenar, kayğac bakmak, görüş, garet. —
Schwarz; Anblick. Raubzug.
karağlığ : kaht gile; akd-u bend, bazu. — Trockenheit; Arm.
karağrıkı : bir nevi hastalik dir, karamuk, kızamuk. — Eine Art Krankheit; Masern,
karağu : bir nevi şikyar kuşu dur. — Sperber Z. Eine Art Jagdvogel.
karaymış : karamış ve siyahlanmış, kap-kara, sim-siyah, emluk denilen bir nevi
meyve. — Schwarz geworden; pechschwarz; eine Fruchtart.
karakat : zirişk tâmından fülfül büyüklüyünde dir. — Speise aus pfeffergrossen
Beeren.
karakçı : harami, hırsız, haydud, oğru. — Räuber, Dieb.
karakır : kipçakda vaki bir mahalın ismi dir. — Ortsname bei den Kiptschaken.
karakmak : garet etmek, yağma. — Rauben.
karaltğu : karaltı, karartı, karındı, tiraş. — Dämmerung, Verfinsterung.
karamak : bakmak, nazar etmek, gözetmek. — Schauen, beobachten.
karamtol : rengi karaya mail olan, siyah. — Schwärzliche Farbe, schwarz.
karamuğ : buğdayın içinde bulunan siyah daneler, it üzümü. — Kornradesamen
zwischen dem Weizen.
 karanğu : zulmet, mestur. — Dunkelheit, verhüllt.
kararak : siyahrak, kap-kara. — Pechschwarz.
kararamak : sonradan kara olmak, uzakdan karamak. — Später schwarz werden, von
Ferne schwarz scheinen.
karaşenye : matem günü, yevm-i Ilyas, nevya eyami. — Trauertag, Tage der
Wehklage.
kararaşmak : görünmek, düşmen uzakdan görünmek, numayiş, karamak. — Scheinen,
das Sichtbarwerden des fernen Feindes.
karaş : nazar, nigyah, bakış. — Blick.
karatğu : kuşcular, seyyadlar, kuşların tüyden yapdıkları bir nevi alet dir. —
Vogelfanger, Geräth aus Federn.
karatmağa : Türkistan padişahlarının fermani, yıllığ. — Ferman des türkischen
Padischah,
karaul : meşe, orman, pete ağacı, tukay yığacı; karağol, gerici, dolaşıcı, bekçi, asker
kolu. — Wald, Weiss-Pappel; Wächter, Wache.
karav : çi, şebnem; kırak. — Thau; Wurfstein.
karbıl çıbanı : bir nevi çıban dir; cebe. — Eine Geschwürart: Harnisch.
karça : bir nevi kuş ismi dir; merdüm âvam. — Vogelname; Volk.
karça : bir nevi küçük mülevven kuş ismi dir. — Name eines kleinen bunten Vogels.
karçanak : hasis, gözü aç olan, müflüs, miskin, tamâ, deni. — Geizig, gemein,
verarmt. | karçanmak (karçınmak) : hasis olmak, tamâlik etmek, aç göz. — Geizig sein.
karçankğı : bir nevi illet dir. — Krätze Z. Krankheit.
karçığay : baz, doğan, kartal, kırğı, çepek, şehbaz. — Der Falke, Adler, Sperber,
karçımak : kazmak, kaşımak, tıraşlamak. — Graben, kratzen.
karçın : sarık, sele, imame, destar, silah yeri; türkmenlerin kullandıkları tek hurc. —
Korb, Turban, Tuch, Gewehrscheide; Quersack der Turkomanen.
karğa büken : mesmumatdan bir nevi darı ismi dir. — Giftige Hirseart.
karğanmak : bed dua, lanet; incitmek. — Fluch; Leid anthun.
karğaş : gouga, mücadele, karışık. — Streit, Kampf, Zwist.
karğış : hakaret, lânet etmek, bed dua, karğamak. — Fluchen, verwünschen.
karı : ehtiyar, pir, koca, acuze, bir kulac, hafiz-i kelam ullah; kurağ. — Alt, altes
Weib, Korankenner; trocken. | karılığ : ehtiyarlik, kocamış. — Das Alter.
karık : ehtiyar, koca, pir. — Alt, Greis.
karıkmak : pir olmak, ehtiyarlanmak, karılanmak, kartlanmak. — Alt werden,
greisenhaft werden.
karılamak : ehtiyarlık, pirlik. — Alter, Greisenthum.
karımak : ehtiyar ve pirlenmek, âcuz olmak, kocalanmak. — Alt werden.
karınçka : küçük karınca; morca. — Kleine Ameise; dunkelblau.
karınca : mor, morca; karınçka. — Dunkelblau; Ameise.
karışlamak : karış ile ölçmek. — Mit der Spanne messen.
karkara : bir nevi büyük tüylü ve sorguçlu turna. — Eine Art grossbefiederter
Kraniche mit Schopf.
karkaşuk : devenin topağı, devenin tırnağı. — Kameelklaue.
karkunak : ağıl, çevre, kotan, tavile. — Stall, Hürde, Schafstall.
karlanğuc : kırlangıc, karluğac, kıldırğac. — Schwalbe.
karlaş : müflis, tehi dest, bisermaye, bikudret. — Verarmt, unbeholfen.
karlığ : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir, 'kaluk' dahi denilir. — Name eines
türkischen Stammes.
 karlığ : ehtiyarlik, kocalık, pirlik; tevaf-i etrakdan bir kabile ismi dir, yolda karda
kaldıkları içün bunlar böyle karlık tevsim olmuşlar dir. — Alter, Greisenthum; Name eines
auf dem Wege verschneiten Volksstammes.
karmak : karmuk, kılmak, balık iynesi; sokmak, kurcaklamak. — Spaten,
Fischerhaken; sich einmischen.
karmamak : kavramak, pişirmek, birden kutulmak. — Garkochen.
karmaşmak : alt üst olmak, karışmak, aralaşmak. — Durch einander mischen.
karnay : asker düdüyü, çalgısı, ve burn, kernay, sürnay mâruf dir. — Militärmusik.
karnı yaruk : Türkistanda bir mevki ismi dir; bir nevi yemek dir, ilac. — Ortsname in
Turkestan; eine Speiseart, Arznei.
kars : safkat, eli ele çarpmak, afsus etmek. — Handschlag; verhöhnen.
kars : şal kuşak, dokuma, bel bağ futa. — Gürtel, Gewebe.
karsak : sincabdan büyük karnı çil bir nevi hayvan ismi dir, tilki. — Name eines
rothbauchigen Thieres grösser als das Eichkätzchen. Fuchs.
karsmak : alta vurmak, yatırmak, çiynemek. — Zur Erde schleudern, niederlegen.
karşı : öte taraf, mezaristan, seray-i humayun; bir şehr-i kadim ismi. — Das Jenseits,
Friedhof, Kaiserpalast.
karta : atın rugeni, iç yağı, kart kazı; oyun kyâdı, iskambil. — Pferdefett; Spielkarte.
kartal : bir cins kuş dur, karçığay dahi denir. — Eine Vogelart.
kartmak : keçel ve cirahetden düşen kartılmış şey, kart kart kaşınmak. — Sich
kratzen.
kartuk : şah, hicamet. — Zweig, das Schröpfen.
karuça : bazu, kolun üstü, karış. — Arm, Spanne.
karvan kıran : ahşam yıldızı, zühre. — Abendstern.
kasaz : bir nevi kehle, kene, böcek. — Eine Lausart, Käfer.
kaserkand : bir nevi çalı-dır, has-u haşak. — Gestrüpp, Kehricht.
kasmak : kazındı, kazğan dibi; çeküp darıltmak, kısmak, sıkmak, sıkıştırmak. — Das
Ausgegrabene, Kesselboden; drücken.
kasmak : kazındı tutmak, kazğan dibi yanmak. — Brandbildung am Kesselboden.
kasmar : bir nevi illet dir, hasmar. — Eine Art Krankheit.
kasnak : çenber, tekerlik gibi âletler. — Der Reifen. | kasnakçı : kasnak yapan usta.
— Böttcher.
kasnak : ilk, kalburun etrafındaki olan halka, ve müdevver tahtası ve emsali gibi,
girdiş. — Siebeinfassung.
kasnı : bir nevi zam dir, kına, cevre otu tanesi. — Eine Giftart.
kaş : nezd, karşu, ön, huzur, beraber; ebru. — Neben, gegenüber, zusammen;
Augenbraue,
kaşağu : kaşu, kaşağı, kaşan, timar aleti. — Striegel, Gerbergeräth.
kaşak : fakir, müflik, parasız, berhene. — Arm, ohne Geld.
kaşank : siyah, karanku; zulmet, zaif, etsiz olan, bedhuy at. — Schwarz; schwach;
störrisches Pferd.
kaşanmak : har-u mal etmek, hayvan ağnayarak tebevvül etmek, işemek. — Kratzen;
Pissen der Thiere.
kaşenk : güzel, yakışıklı. — Schön, zierlich.
kaşka : alnda beyaz nişan olan çarpay; bahadur, kahraman, her dayim ön-sırada giden;
muharebe esnasında atın cebhesine takılan alet. — Weisser Stirnfleck (Blass); Held, immer an
der Spitze schreitend; ein auf das Pferd gelegtes Kriegsgeräth.
kaşkaldağ : bir nevi çayır kuşu, murğab, ördek, turna. — Wiesenvogel, Ente.
kaşkamak : telehhüb etmek, parlamak, alevlenmek, şakır şakır kaynamak. — Lodern,
glänzen, sieden.
 kaşkır almak : gece ortayı karanlı basmak, karanğu gece, zulmet. — Finster werden,
Finsterniss.
kaşmar : mashara, şakacı, güldürücü. — Maskerade, Spassmacher.
kat : harezmde bir kasaba ismi dir. — Stadtname in Charezm.
katağ : tabiye, siper, istihkam, müterris. — Schanze, Schirm, Befestigung.
katağan : konduz kıtasından tavaif-i özbekiyeden bir kabile ismi dir; yasak, men', tâtil.
— Name eines Özbegischen Stammes; verboten, Pause.
katanğur : biçimsiz olan adam, yakışıksız, kılıksız, bed şekl. — Ungezogener
Mensch, hässlich, ungestaltig.
katark : iki adam beyninde oynanılan bil lâb dir, ekseriye yerde çizi çekerek oynarlar.
— Spiel en deux, gewöhnlich auf der Erde gespielt.
katarmak : nize, harba ile sançmak, mizzak vurmak, süngi ile sokmak. — Spiess- oder
Lanzenstechen.
katav (kate) : büyük, büzürk, kebir, ulu; tâşük ederek pul ve para sarf edene dahi kate
derler, aşik. — Gross; verschwenderischer Liebhaber.
katğan : katup kalmış olan şey, sert, kak, katık. — Stark, fest, hart.
katığ : katı, sert, kavi, metin. — Hart, fest, stark.
katıh : katık, doğ, yoğurt; düyün harcı içün damad tarafından kayn-pedere gönderilen
harc. — Zukost, Molke; Vergütung der Hochzeitspesen von Seite des Schwiegersohns.
katıklaşmak : pekişmek, sertleşmek, bir birine karışmak, araraşmak, hemrah olmak.
— Sich abhärten, sich stärken, sich vermengen.
katılış : karışık, mahlut, beraberi. — Gemischt. gemengt.
katırdamak : sertçe olan şeyler bir birine dokanarak ses çıkarmak; âvâz, gürültü, seda.
— Klang durch Aneinanderschlagen harter Gegenstände; Geräusch.
katış : karışık, katım, memzuc. — Gemischt, Stück, gewässert,
katla : defâ, kat kat, nöbet, kerre. — mal, Reihe.
katlama : devşirmek, kumaşı kat kat kırup bükmek; bir nevi yağlı ekmek, börek. —
Zusammennehmen; Zusammenfalten des Stoffes; eine Art fettes Brot.
katlav : bir nevi surur, şad mani; leşker gerü gelmesi, avdet. — Freude; Zurückkehren
der Soldaten.
katnamak : bid-defât gidüp gelmek, gelen giden. — Wiederholt gehen, kommen.
katnaşık : murur-u ubur, amed-u reft, gidiş geliş, iki tarafdan varma gelme. —
Durchgang, das Gehen und Kommen.
katramak : tâcil ve şitab etmek, sirâtle yürümek, koşmak, çabık çabık. — Laufen, sich
beeilen.
katuluk : galeyan, cuş, tugyan, koşulma; ecnebiden bir firka ismi dir. — Aufbrausen,
Aufwallen, Empörung.
kanlamak (keölemek Z.) : karışdırmak; gömmek ve derin kazmak, teharri etmek. —
Vermischen; tiefgraben, suchen.
kaurga : büyük davul, tabl. — Grosse Trommel, Pauke.
kav : kuruyup çevirüp ecvef ve kovuk olan şey; çakmak içün kullanmış kuru ağac
tuzu. — Ein zusammengedrehter hohler Gegenstand; ein zum Feuerschlagen gebrauchtes
hartes Holz.
kavak : ecvef, kavuk. içi boş olan. — Leer, hohl.
kavcun : kavçın, mihman, musafir; türkistanda bir kabile ismi dir; bir gözlü hurc. —
Wirth, Gast; Stammname; Quersack.
kavğu : teaküb, def-u tard. — Folgen, Vertreibung. | kavğucı : def-u tard edici olan,
kavcı. — Vertreiber.
kavlamak : kavmak, def-u tard, sürmek. — Verfolgen, treiben.
 kavluk : dorunun oğlu, hafidzade, dördüncü nesl. — Enkelsohn, vierte
Nachkommenschaft.
kavşak : otlayıcı, çerende. — Der Weidende.
kavşak : kuşak, kemerbend, belbağ, futa; gevşek; bir taife üzbeg. — Gürtel, Binde;
Özbekenstamm.
kavşamak : kuşanmak, kuşak bağlamak; gevşilmek, süst olmak. — Gürtel anlegen;
verweichlichen.
kavucak : karagöz resimleri, bebek, oyun suretleri, çocuk oyuncağı, bübek oyunu;
çadır, hayal. — Puppenbilder, Spielbilder, Kinderspiel; Zelt,
kavucı : çuğulcı, nemmam. — Verläumder, Verräther.
kavudak : kavurma, yağda kızarup pişmiş et, kızartma. — Geröstetes, gebratenes
Fleisch.
kavuk : içi boş olan, baş kesvesi, sarık. — Hohl, Kopftracht.
kavur : asılsız, esassız; karagöz resimleri gibi resm, bübek. — Grundlos;
Puppenbilder.
kavurmac : kavrulmuş buğday, kavurma. — Gedörrter Waizen, Geröstetes.
kavursun : henuz çıkmış kuş kanatı. — Neugewachsene Feder. Z.
kavusi : yön, saç, kıl, tüy. — Wolle, Haar, Feder.
kavuş : otlamaklık; kondura, ayak kabı, pabuç. — Weideplatz; Fussbekleidung.
kavuş : kuşak, kemerbend; vasil olmak, yetişmek. — Gürtel; ankommen.
kavut : leblebi, nohut, kavrulmuş olan arpa ve buğday ve bakla. — Geröstete Gerste,
Weizen und Erbsen.
kavuz : darıyı döverken tanesinden ayrılan pustu; bir saz ismi. — Die Hülse der
zerstossenen Hirse; Name eines Musikinstrumentes.
kazakçı : hırsız, harami, oğru. — Dieb, Räuber.
kazaklık : cenk eyyami, seferde asker ve leşker hali. — Kriegszeit, Zustand der
Soldaten in Kriegszeiten.
kazakmak : hırsızlık, haramilik etmek, yol kesmek. — Stehlen, rauben, den Weg
verstellen.
kazalak : mağak. cevf. — Grube, Höhlung.
kazğan : büyük tencere, kazan. — Grosse Schüssel, Kessel.
kazğanmak : kazanmak, iktisab etmek. — Gewinnen.
kazı : kızı, at etinin sucuğu, basturma. — Wurst aus Pferdefleisch.
kazındu : telaş, rende, gayet ince yonka, kazgan dibi. — Unruhe, Hobel, sehr dünne
Holzsplitter.
kazkanali : fenn-i harb istilahi dir, saf saf dizilmek. — Strategischer Ausdruck, sich in
Reih und Glied stellen.
kazma : kazacak alet, teper, çapa. — Geräth zum Graben, Beil.
kaznaklık : mehkuk, kazılmış olan hatem ve islimi, oyma. — Siegelring, Gravierung.
kazuk : ucu sivri deynek ve ağac, mıh. — Stock mit spitzem Ende, Nagel.
kebze : omuz küreyi, geveze dahi denilir. — Schulterblatt. | kebzeci : küreye bakup
kihanet eden budala, remmal. — SchaufelWahrsager.
keçabe : tahta ve ağacdan mâmul dört köşeli sandıka muşabih açık zarf. — Eine aus
Brettern oder Holz gezimmerte Sänfte.
keçe : nemed, palas, yapıncık. — Filz, Wollenstoff.
keçe (geçe) : pepe, budala, avanık, serseri, ahmak. — Tölpel, einfältig.
keçe oyunu : bir nevi oyun, bir şey tofrak ya yumrukda gezilmek. — Eine Spielart,
etwas auf der Erde oder Handfläche gehen lassend.
keçek : ördeyin kuyruğunda kanadında bulunan tüyler, halka. — Schwanz- oder
Flügelfedern der Ente, Ring.
 keçikur : amir, keskur. — Befehlshaber.
kedi : kabak, kedu. — Kürbis, Schale.
kedük : gedik, rahne. — Spalte, Ritze.
kegey : araba tekerliklerinin ayakları. — Rädersprossen.
keyn : halk; arka, puşt; hased, adavet. — Volk; Rücken; Neid, Hass. | keynice :
ardınca, arkasınca. — Hinterher.
kekre : bir nevi acı ot ismi dir, deltek. — Name eines bitteren Krautes.
kelbar : dağarcık. saksı. — Tasche, Geschirr.
kelçe : bir nevi müdevver, ufak nan, ekmek, v. kölçe. — Rundes kleines Brod.
kele (gele) : mevaşi, sürü, reme. — Vierfüssler, Herde.
keler : kertenkeler, kelte keles. — Eidechse.
keles : kerten kelez, soyolğan, kökbaşın bir nevi. — Eidechse.
kelki : pepe, tete, saçma sapan söz. — Stotterer, Geplauder.
kelte : kıssa, kuyruksuz, alçak. — Kurz, niedrig, schwanzlos.
kemal : kiymet, deyeri; şarab, bade. — Werth; Wein.
kemirdek : dişleri fevk el-hadd usup hazasından çıkan, aşkı diş. — Hervorstehende
Zähne.
kemirte : olmamış zerdali, ham erik. — Unreife Pfirsiche, Zwetschke.
kemişek : kuyruğun kemikli yeri, kuyruk sokumu. — Schwanzbein.
kemlik : şekavet, bedkyarlık, azlık. — Elend.
kenarseke : şeker, kand. — Zucker.
kende : kötü, fena, çirkin. — Schlecht, hässlich.
kenderemek : kokumak, çürümek. — Stinken, faulen.
kendik : göbek, iç, orta. — Nabel, Mitte.
kendir : kinab, keten, benc. — Bindfaden, Flachs. | kendirlik : keten ve kendir ekilen
yer. — Platz zum Hanfbau.
kene 1. gene.
keng : geniş, bol. — Weit, gedehnt. |
kengelmek : genişlenmek. — Sich ausdehnen.
keng, kengaş : meşveret, maslahat, encümen. — Berathung, Angelegenheit.
kengelmek : kengeşlenmek, muşaverelenmek. — Sich berathen.
kenkeş : maslahat, encümen, yığın. — Angelegenheit, Versammlung. | kenkeşmek :
meşveret etmek. — Berathen.
kens : şaşkın, budala, avanak, deli. — Einfältig, dumm, verrückt.
kep : söz, kelam, gece muhabbeti, encümen, sohbet. — Wort, Rede, Nachtgesellschaft,
Versammlung.
kepe : kamışdan ve hasırdan mâmul alaçuk, çartak, kulube. — Aus Rohr oder Stroh
geflochtene Hütte.
kepenek : çoban ve katırcı cüppesi, aba, yağmurluk. — Oberkleid des Hirten und
Viehtreibers, Regenmantel.
kepşik : vezin bilmek içün kullanılan ölçü. — Getreidemass.
kerç : dilim, parça. — Schnitt, Stück.
kerek : kerkeden; bir nevi kuş ismidir. — Nashorn; Vogelname.
kerekke : zirih, savut. — Panzer.
keremet : büyük ağaca denir, altında kandil yakup dallarına hastalık içün bağlanılan
bez parçaları yağmurun muhafazası içün icad edilmiş olan bir nevi tüle. — Gegenstand
worunter ein Lämpchen angezündet wird, und auf welchem Leinwandfetzchen gegen den
Regen gehängt werden.
kerim : cömerd; allah ismi dir. — Muthig; Allah's Name.
kerke : bir nevi cüppe dir, elbise. — Oberkleid.
 kerkev : armud ağacına şebih yabanı bir ağac ismi dir, alaçukun etrafında-ki çöplere
denilir. — Name eines dem Birnbaum ähnlichen wilden Baumes; wird auch auf die um das
Zelt gesteckten Hölzer angewendet.
kerki : büyük balta; Amu-derya kenarında bir memleket ismi dir. — Grosse Axt;
Name eines Landes in der Nähe des Amuderja's.
kerlemek : şiddetle terledeyerek basmak, kerkinmek, def ve tabile diri germek. —
Sich schütteln, etwas stark drücken, spannen.
kerpi : kirpik. — Augenlied.
kerpic : çi tuğla, kiremit. — Rohziegel, Hohlziegel.
kersen : ağacdan mâmul büyük tabak, kab, zarf. — Eine grosse Holzschüssel,
Geschirr.
kerti : kasiblerin hisab bilmek içün yontup kesüp istimal etdikleri ağac, çetele. —
Kerbholz der Handwerker, Kerbstäbchen.
kertik : çetele, bir parça yonulmuş olan ağac. — Kerbstab.
kertmek : azcık kesmek, bir parça koparmak, çetele etmek, nişan eylemek. — Etwas
abschneiden, Kerbholz schnitzen, Zeichen machen.
kesel : hastalık, illet. — Krankheit.
kesmelek : ağac kilid, taş ocağı; mağara, ova. — Holzschloss; Höhle, Ebene.
keşir : havuc, sebzi, zerdek. — Rübe, Grünzeug.
ket : mastaba, serir; âdi tezkere. — Sitz, Gerüst; Schrift.
kete : büyük, ulu, âzim. — Gross.
kete kurğan : büyük bir memleket, büyük şehir, bir kalâdir. — Grosses Land, grosse
Stadt, Festung.
ketek : tavuk oyası. — Hühnerhof.
kethindi : bir nevi ilac ve boya dir. — Medizin und Farbe.
ketun : keten, kendir. — Lein, Rock von Baumwollenzeug Z.
kezek : meze, bir nevi hastalık, cirahet; havalanmak. — Eine Krankheit, Wunde,
kezlik 1. gezlik.
kıbçak : gözü acele yumup açmak; bir kabile. — Augenblinzeln; ein Stamm.
kıbık : ayran, doğ. — Saure Milch.
kiç : denk, mebhut. — Beengt, bestürzt; klein.
kiç kurun : ahşam üzeri, akşam vakti. — Abendzeit.
kıçğır : çağırmak, bağırmak. — Schreien. | kıçğırış : çağırış, feryad, ses. — Geschrei,
Hilferuf.
kiçi : kıçık, dilber. — Klein, lieblich.
kıçı : makas. — Scheere.
kıçı : bir nevi nebat ismi dir, ot. — Pflanzenname.
kıçığ : kaşınmak. — Sich kratzen. | kıçığlamak : tahrik etmek. — Aufregen.
kiçik : ğıcık, kiçikine; küçük, ufak; yauru. — Klein, Junges.
kiçim : ata geydirilen zirih. — Pferdepanzer.
kıçırdamak : dişler ile ses etmek. — Zähneknirschen.
kiçiş : kıçık; kıçışmak. — Klein, jucken.
kiçitken : bir nevi ilac, nebat dir. — Arznei, Pflanze.
kiçke : kafanın ve gerdenin arka tarafı, ense. — Hinterhaupt, Nacken.
kıçmak : kaşımak. — Kratzen. | kıçış : kaşınmaka gelmek. — Das Kratzen. |
kıçışmak : haraş. — Sich kratzen.
kifte : zarar dide, faydesiz. — Umsonst, vergebens.
kığaş : eyri, kec; ses görültüsü, patırdı, şamata. — Krumm; Lärm, Gezanke.
kığız (kiyiz) : nemed, keçe, çul. yünden mâmul kalın ferş. — Filz, Wollenstoff, ein aus
Wolle verfertigter Teppich.
 kığrat (kığat) : tavaif-i cağatayeden iki meşhur kabile ismi dir. — Zwei berühmte
Tschagatajstämme.
kıya kıya : parça parça, bölük bölük. — Stückweise, Truppenweise.
kıyık : ucu kesik, kenarlı, maktu. — Zugestutzt, uferig.
kıyın : meşakket, zahmet; makas, kab, zarf. — Bemühung; Scheere, Behälter.
kıymak : hareket etmek, sallanmak, kımıldamak. — Sich bewegen. .
kık : kırkılmış olan. — Abgeschnitten.
kıkın : gayet ufak, sivri. — Sehr klein, spitzig.
kılar : bahadur, parlak, keskin. — Muthig. glänzend, scharf.
kılavlamak : perdaz vermek, kılıcın ağzını ziyade keskin etmek. — Ausputzen,
Schärfen der Schwertspitze.
kılbaş : bir nevi pare dir, akçe, pul. — Eine Münzenart, Geld.
kıldaş : yoldaş, arkadaş. — Reisegefährte, Genosse.
kile : ölçü; bir nevi meyve dir. — Maass; Obstart.
kılğuli : âmil, her dayim işleyici, yapıcı. — Arbeiter.
kılığ : kıllı, saç ve tüylü; huy, suret, şekil. — Behaart; Gestalt, Form.
kılınc (kılış) : efâl, etmek. — Thun.
kılsık : yön makası. — Scheermesser.
kıltık : kılcık, balıkda bulunan ufak tükanlar; şeftali ve sair meyvelerde bulunan tüyler.
— Häärchen, Schuppen; das Haar auf Pfirsichen und auf anderen Fruchten.
kım kım : parça parça, tane tane. — Stückweise.
kımac : kec nigyah, kışık. — Falscher Blick, krumm.
kimerse : kimesne, kimse, kim. — Jemand.
kımık : ahşabdan fırlayan pare ve parçalar. — Holzsplitter.
kimircek : kemirtlik; burun, göz, kulak kıkırdağı. — Knorpel, Ohr, Nasenknorpel,
kımırlanmak : kımıldanmak, sallanmak. — Sich rühren.
kımız : at ve deve südü. — Pferde oder Kameelmilch.
kimsen : bir nevi çerm dir, mişin. — Eine Art Ledersack.
kımşanmak : yavaşce ve usul ile kımıldanmak. — Sich langsam bewegen.
kın : zarf, kab; azab, meşakket. — Behälter; Qual.
kınak : renc ve elem vermek, tekdir etmek. — Quälen.
kınak : parmakların mefasili; lisan-i m oğulda aziz demek dir. — Fingergelenke; in
der Mogulensprache: Heiliger.
kınalğudik : azaba mustahakk. — Qual verschuldet.
kınçır : sakat, çeşmi ahval, çaşi. — Schieläugig.
kınc : meyl; memlu, tinc yerine dahi mustâmel dir. — Neigung; voll.
kındıra : bir nevi kamış dir. — Eine Rohrart.
kındırmak : istihza, hücum, tahrik etmek, teayüb eylemek. — Verspottung; anzünden.
kıne : edat dir, tasgiriyet içün mustâmel dir. — Verkleinerungszeichen.
kinet : tel, timur, çengel; köy, kasaba, kışlak. — Faden, Eisen; Dorf, Stadt.
kınğır : cesur. — Tapfer. | kıngıraymak : inad etmek, darılmak. — Trotzen. zürnen.
kını : kenar, sahil, çit. — Rand, Seite.
kınker : gök, yeşil. — Blau.
kınlamak : kılıca kın yapmak. — Säbelscheide machen.
kip : gayet peyveste, merbut. — Verbunden. | kipleşmek : merbut olmak, yakın olup
söz söylemek. — Gebunden sein, von der Nähe sprechen.
kıpamak : tâkib etmek, ardınca kovalamak, koşmak. — Folgen, verfolgen, nachlaufen.
kıpçımak : çember, müdevver sarılmış demir, halka, kasanak. — Reifen, rundes Eisen,
Ring.
kipri : kirpi, kırbık dahi denir. — Der Igel.
 kırağ : kenar, yan. — Rand.
kırağu (kırau) : kırağ, çiğ, şebnem. — Thau,
kıran : beş guruş makamında Iran parası dir; inciden mâmul tezyinat; kattal. —
Iranisches Geld im Werthe 5 Piastern; Schmuck aus Perlen; Mörder.
kirav : abone, istidlal. — Miethe.
kırbık : külahın kenarına dikilen post. konduz, semur gibi şeyler. — Lederstuck an der
Mütze; Biber, zobelartiges Fell.
kırbıktiken : kirpi, kunfez, kirpitiken. — Stachelschwein, Igel.
kırçılmak : yavaş kımıldanmak. — Krächzen Z.
kırcıldatmak : dişlerini kıcırdamak. — Zähne knirschen.
kırğaul : yabani tavuk, sülyün. — Fasan, Wildhuhn.
kırğıc : kazanın dibinde kalan yanık, kırıntı. — Kesselstein.
kırğın : inkisar, şikestelik, hastalık. — Zerrüttung, Gebrochenheit, Krankheit.
kırğu : atmaca kuşu, baz, kırğı. — Sperber.
kırığlamak : kenara çekilmek. — Sich zurückziehen.
kırımak : ince şeyin kenarından makasla kırkmak; gözü açup kapamak, işaret etmek.
— Mit der Scheere abschneiden, mit den Augen zwinkernd Zeichen geben.
kırkıl : tüy ve saçları kır olan, beyaz saç, ak baş. — Grauhaarig, Graukopf.
kırkın : habeşi, siyah arab, cariye. — Schwarze Araberin, Sclavin.
kırkır : Türkistanda bir kale ismi dir. — Name einer Burg in Turkestan.
kırklığ : yük; kırkılmış nesne, makas, kiçi kaz. — Last Scheere, kleines Messer.
kirközmek : girdirmek, sokmak. — Hineinstecken.
kırlağan : ta'un illeti, bela. — Pestkrankheit.
kırlamak : kırda kalmak, sahrada ve yabanda girmek. — In der Wüste bleiben.
kırmaça : haşak, parça şeyler. — Holzscheit.
kırmac : kırğıc, tencere dibinde kalan yanmış şeyler. — Brandreste auf dem
Schüsselgrund.
kirmek : ukde, dögüm, bağ. — Knoten, Binde.
kırmız : al ve lal yapdıkları böcekler, boya, reng. — Käfer aus denen rothe Farbe
bereitet wird.
kırnağ : cariye, halayık, odalık. — Selavin, Odaliske.
kirpe : körpe, yorgan, örtü. — Decke.
kirpiç : tuğla, kiremit. — Backstein.
kirpik : kerpik. — Augenlied.
kırpındı : kırıntı, dökündü, rende hordesi. — Abfalle, Hobelspäne.
kirtek : esvatdan dir; hırtlak, boğuz. — Interjection; Gurgel, Kehle.
kırtış : bir şeyin üzerine henuz çıkmış tüy, timur kanad, kırğıc. — Frisch gewachsene
Feder; Eisenflügel.
kirtmek : bıçak ile çizüp çeteleye nişan etmek. — Mit dem Messer Kerbzeichen
machen.
kısac : kıskanc; demircilerin büyük kelpeden gibi âletleri. — Neidisch; Werkzeug
ähnlich der Schmiedezange.
kısak : kısıcı alet, mengene, kelpeten, kıskıc. — Geräth zum Zusammenpressen,
Zange.
kisek : yapışmış katı toprak parçası. — Backstein.
kısık : sık, kısık ses. — Unterdrückte Stimme.
kısımlamak : avuclamak, tutamlamak. — Packen.
kısır : kısır kısrak, biç doğurmaz olan. — Unfruchtbare Stute.
kıska : kısa, alçak, cüce. — Kurz. niedrig.
kıskarmak : kıstamak, acele etmek. — Eilen.
 kıskınc : gazab, gayret, kıskanc. — Zorn, Eifersucht.
kiskülemek : koyun ve kurban kesmek. — Schaaf schlachten.
kısmak : sıkışdırmak, sıkup tutmak. — Zusammendrücken.
kismek : kesmek, biçmek, budamak. — Schneiden. | kisişmek : karar vermek, pazarlık
yapmak, cenk etmek, sözleşmek. — Übereinkommen, feilschen. | kisük : maktu', parçalanmış.
— Zerstückelt.
kısnak : kısık, dar yol, sokak. — Flussenge Z., Strasse.
kısrac : kısrak, dişi at. — Stute.
kıstak : acele, cabukrak, şiddet. — Eile, Heftigkeit.
kıstamak : şitab ve acele etmek. — Eilen.
kisten : piaz denilen bir nevi harb aleti dir, gürzün şeklinde olur. — Kampfgeräth,
keulenförmig,
kiş : kakum, konduz. — Hermelin, Biber.
kiş (kişt Z.) : kuru yoğurt, yağsız peynir. — Fettloser Käse.
kişen : zincir, boğa. — Kette, Fessel.
kişik : burmalı, çatallu. — Krumm, gedreht.
kişimek : eyilmek, bükülmek, eyri olmak. — Sich krümmen, krumm sein.
kışlak : kariye aşairin avlı olan evi, nahiye, köy. — Dorf.
kışmak : eyilmek, bükünmek. — Sich krümmen. | kışık : eyri, kec. — Krumm.
kıtılmak : beyhude söz söylemek. — Plauscher.
kitmen : büyük inli kazma. — Grosse Hacke.
kıvanmak : inanmak, itikad etmek, güvenmek. — Glauben, vertrauen,
kivürmek : idhal etmek, içeriye sokmak. — Hineinführen, einlassen.
kiz : keçe, nemed, pul. — Filz, Decke. | kizturluk : nemed ve keçeden inşa olunmuş
kara evi. otak. — Aus Filz verfertigtes Zelt.
kız bala : kızçocuk. — Mädchen.
kızalak : gelincik çiçeyi; kırmızırak; ufak kız çocuğu. — Klatschrose; kleines
Mädchen.
kızamuk : humma ile karışık bir cild hastaliyi dir, dane dane çıkar. — Hautkrankheit
mit Fiebererscheinungen, stückweise ausbrechend.
kızğanmak : kıskanmak, hiddet etmek. — Zürnen, aufbrausen.
kızğıne : kızcağız, kızce. — Mädchen.
kızık : hararetlu. — Fieberisch.
kızıkmak : kızlaşmak, azmak, hirslenmek. — Sich erhitzen, aufbrausen.
kızıl : kırmızı, altun, kan, ateş. — Roth, Gold, Blut, Feuer. | kızıl deli : azğın, mecnun.
— Wild, verrückt. | kızıl ala : bir nevi balık dir. — Eine Fischart. | kızıl ayak : bir nevi beyaz
kuş, serseri gezen. — Weisser Vogel. | kızıl balçığ : kil ermeni. — Rother Bolus.
kızımtol : rengi kırmızıye mail. — Rothfarbig.
kızıtmak : kızdırmak, sıcaklandırmak. — Erzürnen, warmen.
kızmık : tencere dibinde kalan şey. — Brandrest am Grunde der Schüssel.
koba : semirmek, tesmin etmek. — Fett machen.
koçalak : besaletlu, kahraman, koçak, koç. — Kühn, Held; Widder.
koçkar : koç, koyun aygırı; şeci. — Widder; Held.
koda : yekdiyerine kız verüp alan kabile; bacanak. — Ein unter einander heiratender
Stamm; Schwager.
kodalak : ecdad, aşiretin ululari ve büyükleri. — Ahnen, Stammfürsten.
kodoş : hunud, derviş, çöki. — Dervisch.
koğ : şikaf, hali boş, kof. — Hohl, spaltend.
koğlama : ateşde kurudulmuş şey; arkasından kovulmak, redd etmek. — Am Feuer
getrocknetes; treiben, verfolgen.
 koğurcak : karagöz resimleri, eylenceli resmler, böbek. — Schattenbilder, Puppen.
kohu : koku. — Geruch.
koy : koyun; zir, taht; küsfend. — Das Schaf; unter; Schafjahr. | koy-yılı : sal-i türkan
dayresinin sekizinci yılı. — Das 8-te im Cyclus der alten Türken. Z. | koyçi : çoban. — Hirt. |
koy kuş : bir nevi kuş ismi dir. — Vogelname.
koyak : cenkde mustâmel bir nevi silah dir. — Kriegsgeräth.
koyan : gerdab; yüz üzerine aşağı düşen. — Wirbel; mit dem Gesichte zur Erde
fallend.
koyanğu : koyanc, irk un-nesa illeti. — Epilepsie. Z.
koyar : multeka, iki çayın bir birine koyulduğu yer. — Verbindung, Berührungsstelle
zweier Flüsse.
koyaş : güneş. — Sonne.
koyturuk : musafire bakmak, hurmet etmek. — Gäste bewirthen, beehren.
kolamağlığ : teleb, istemek. — Wünschen.
kolamak : bir şeyi önüne sürüp gitmek, bir şeye muavenet etmek. — Etwas vor sich
hertreibend gehen, helfen.
kolansa : parmaklar aralarında zuhura gelen teaffünat. — Fäulniss zwischen den
Fingern.
kolav : ok, peykan. — Pfeilspitze.
kolbağ : bilek yüzük, bilezik. — Armband.
kolçır : suhen-çin. — Verleumder.
koldaguc : muavin, yardımcı. — Gehilfe, Helfer.
koldamak : iyane, yardum etmek. — Helfen.
kolıncak : tavaif-i çağataydan bir kabile ismi dir. — Çagataischer Stammname.
kolkana : bir nevi cirahet dir, insanın vücudında ve at ve katırların ayaklarında zuhura
gelir. — Wunde am menschlichen Körper und am Fusse des Pferdes und Maulesels
vorkommend.
kollukcı : hizmetkyar, bendelik edici. — Diener.
kollukluk : beyan-i teşekkür, ubudiyet. — Danksagung.
kollukmak : hizmetde bulunmak. — Im Dienste stehen.
kolmak : iltimas, aff teleb etmek; têhül etmek içün bir kız aramak. — Bitten;
Brautschau.
kolmaş : beyhude kelam süyleyici. — Plauscher.
kolturmac : esvab ve kaftanın çakı, etek. — Kleideinschnitt, Saum.
kombul : deste, bülük, fırka, yığın. — Haufen, Truppe, Versammlung.
kon : mesken, oturak. — Aufenthaltsort.
konacın : iki yaşar kısrak ve inek, urgacı inek. — Zweijähriges Füllen oder Kalb,
Kuhkalb.
konalğa : mesken, menazil. — Haltestelle.
konam : bir nevi illet, sarıca ve karıca derler. — Eine Krankheit.
konan (ğonan) : iki üç yaşar at, donan dahi derler. — Zweibis dreijähriges Füllen.
konaş : kurre-i kamer ile pervin yıldızlarının hisab mukarenesine denir. —
koncak : tabak ve kyase; deli kanlı, genç, yiyit. — Teller, Schale; Jüngling, Junge.
konde (ğonde) : bir nevi zehirli örümcek. — Eine Art giftige Spinne.
konğar : çamur gibi; kınğır. — Kothähnlich; tapfer.
konğur at : gök ve tarlan at; tavaif-i özbekiyeden bir büyük ulus ismi dir. —
Jagdpferd; üzbekischer Stamm.
konğurak : çıngırdak, zil. — Klingel, Schelle.
konğuz : bir nevi siyah böcek dir. — Schwarzer Käfer.
konk : karğanın bir nevi. — Krähe.
 konk : büyük, cesim, uluğ. — Gross.
konkaş : saçlarda bulunan kepek; konak. — Kopfschuppen; Palast.
konkuş : kibir. — Stolz.
kop : kalkak; kum; kak. — Sand; trocken.
kopa (kupa) : kova, delv. — Trinkgefäss, Eimer.
kopal : kaba, biçimsiz, yakışıksız; kakmak, kiyam etmek. — Grob, formlos, unschön;
stossen, aufstehen.
kopatluk : büyük çaştkyah, kuşluk vaktı. — Mittagszeit.
kopğa : koba, kova. — Eimer, Becher.
koptı aldı : bir nevi aşik oyunu. — Eine Art Sängerspiel.
kopu : iri, kopmuş olan, kopuk. — Gross; abgebrochenes.
kopuz : kavun, karpuz, bostan; saz, kemane. — Melone, Kürbiss; Geige.
kor (kur) : kemerbend, kuşak, futa; düyün ve dâvetde halka oturmak, haşiye, yasak,
karaul; ağ, tuzak, silahlık. — Gürtel; in der Runde sitzen; Rand; Wächter; Falle.
kor biyi : Türkistanda bir rütbe dir, cebhane memuru. — Eine Würde in Turkestan.
koranmak : tuzak kurmak, hile etmek. — Falle legen, Schlauheit begehen.
korçalmak : kocamak, pek büyümek, Ziyadelenmek. — Wachsen, sich vermehren.
korkulday : korkuluk; bir nevi serçe dir, torgay. — Furcht; Sperlingart, Lerche.
korkuzmak : korkutmak. — Erschrecken.
koruk : kabarmış, kızmış, çive ham üzüm, biyaban sahra. — Geschwollen, gekocht;
Wüste.
korun : vakit, reman, devr. — Zeit, Zeitalter.
koş beyi : Türkistanda vezir makamında bir rütbe ismi dir, sadr-âzâm. — Name eines
turkestanischen Beamten im Range eines Vezirs, Ministerpräsident.
koşa (koş) : çift, koşa şey, beraber. — Paar, zusammen. | koşa miltuk : çifte tüfenk. —
Doppelflinte.
koşantı : arusun hanesinden damadın hanesıne gönderilen hediye, çehiz. — Geschenk
der Braut an den Bräutigam, Mitgift.
koşarta : ortalık, arkadaş, hatun. — Gemeinschaftlichkeit, Gefährte, Weib.
koşmak (kuşmak) : ilave, tertib, inşad etmek; eşar söylemek. — Anfügen, vortragen,
Gedicht aufsagen.
koşti : hemrah, refik, koldaş, yoldaş. — Gefährte, Reisegenosse.
koşulğucı : ilave olucı. — Was zugefügt ist.
koşun : halk, asker, cemiyet, ordu. — Volk, Versammlung, Heer.
kouş : kovuk, içi boş olan. — Hohl.
kovala : sevahil-i derya kenarında yapılan âdi mesakin. — Aufenthaltsort am
Meeresufer.
koran : arı teknesi, zenburun meskeni; şad, farih. — Bienenkorb; fröhlich. |
kovancılık : sevinc, şadmanlık. — Freude, Belustigung.
koz : ğoz, saye, gölge; orbak. — Schatten; Sauerteig.
kozak : nesaclık, mutlaka yuvarlak şey, kabarcık. — Weberei; rundes Ding.
kozalak : âdetden ufak olan zaif şey, kemale irişmemiş. — Kleines schwaches Ding,
unreif.
kozğalamak : harekete gelmek, kımıldanmak. — In Bewegung gerathen, bewegen. |
kozğalan : şamata, karışıklık. — Lärm, Unruhe. | kozğalaşmak : gonga edişmek. — Zanken.
kozğanmak : hareketlenmek, şamataya başlamak. — Lärm anheben.
kozğun : inkilab. — Umstürzung.
köçe : sokak, mahala, yol; konar ve göçer bedevi gibi olanlar. — Strasse, Weg;
Nomadenartig umherziehen.
kök : mavi, asman; asıl, çağ, ibtida. — Blau, Himmel; Ursprung, Zeit, Anfang.
 kökeyin : muziyat-i hayvanatın bir nevi dir, deveye ve ata yapışır. — Eine Art
schädlicher Thiere, sich an Kameele und Pferde anheftend.
kökel : imdirici, süd verici. — Sängerin.
kökene : zincir, bend, köstek. — Kette, Fessel.
kökenel : bir nevi şikyar kuşu dir, kartal gibi. — Eine Art Jagdvogel, Adlerähnlich.
kökenk : mahal aslı; bend etmek, bir birine çenber ederek bağlamak. — Ursprung; an
einander binden.
köklemek : yamak ve parça dikmek, bir şeyi bir şeye dikiş ile bend etmek. — Flicken,
etwas durch annähen verbinden.
kökrek : sine, göyüs, gönül, yürek. — Brust, Herz.
köksün : ihtiyar, koca, çok yaşlı. — Ein Alter, Greis, beyahrt.
köktaş : südkarındaş. — Milchbruder.
köktemek : saz çalmak, terennüm etmek. — Musik spielen, musicieren.
köl : ahmak, şaşkın, budala. — Dumm, einfältig.
kömemek : kapunun ard tarafı. — Hintertheil der Thür.
kömle : yığıntı, yiyinti. — Haufen.
kömüklük : gömülü, medfun, gizli. — Begraben, geheim.
kömürmek : eti kemikden diş ile koparup yemek. — Fleisch vom Knochen abnagend
essen.
köndelenk : ivac, eyri. — Verkrümmung, krumm.
köndeletmek : yuvarlatmak. — Abrunden; ins Gefängniss bringen.
köp : çok, vafir. — Viel. | köprek : ziyaderek. — Mehr. | köplük : çokluk, kalabalık.
— Menge.
köpçi : ekseriya, cümlesi. — Zumeist, sämmtliche.
köpçik : eyerin üzerine konulan küçük şilte. — Kleine Satteldecke.
köpçük : küçük, ufak; tekerlik, araba çarhi. — Klein; Wagenrad.
köpe : cevşen mesellu bir nevi libas. — Panzerartiger Anzug.
köpmek : şişmek. — Anschwellen.
köprük : köprü. — Brücke.
köpser : tulum, kırba. — Schlauch.
köpü : yoğurtu ayran etmek içün kullanılan yayık; pamuklu hırka. — Butterfass zum
Gebrauche für Buttermilch; baumwollener Mantel.
köpün : çocuk, oğul. — Kind, Knabe.
köredemek : perakende ve perişan olmak, dağılmak. — Sich zerstreuen.
körpe : yatak yorgan. — Bettdecke.
körpek : hafif, sebük. — Leicht.
köstebek : kör sıçan, yer kabarığı. — Maulwurf.
köşek : bir senelik deve yaurusu; kulağa pinhan kelam söylemek. — Einjähriges
junges Kameel; geheimes Wort ins Ohr flüstern,
köşeki : ihtifa, pinhan olmak. — Verborgen sein.
kötec : bır nevi matbuh dir. — Etwas gekochtes.
kötel : dağ, geçid; suvari. — Berg, Übergang; Reiter.
kötelmek : kalkmak, beyenmek. — Sich erheben, etwas liebgewinnen.
kötermek : kaldırmak. — Aufheben. | köterimlik : kaldırmaklık. — Erhebung.
kötürüm : mefluc, oturak; düşkün. — Gelähmt, Sitz; Elend.
közel : yanmış ve yakılmış alefden kalan parça. — Überrest verbrannten Futters.
ku : büyük beyaz bir nevi murg abı dir ki tüylerinden yastık yaparlar. — Grosser
Wasservogel, aus dessen Federn Polster bereitet werden.
kuçin : hanım ve banu demek dir, hatun, kadın. — Frau.
kuçmak : kucaklamak, ihate etmek. — Umarmen, umgeben.
 kucak (koçak) : ağoş; koç adam, cesur, koca. — Umarmung; Held, gross.
kucaşlamak : ağoşlaşmak, musafaha. — Handschlag, sich umarmen,
kuduk : kuyu; bulak; kulan yaurusunun pek ufağı. — Brunnen; gemischt; kleines
Eselfüllen.
kudukmak : zalimane hareket etmek. — Grausam handeln.
kudusak : sarık, kovuk; kursak. — Kopftuch; Eingeweide.
kudusan : dargın, zalim. — Zornig, grausam.
kuydurgu : ateş çıbanı, suhteni kuydurcı. — Krebsgeschwür.
kuyğun : denizden karaya konulmuş parça. — Meeresbucht.
kuylamak : derin, çukur kazmak. — Tief, Grube graben.
kuyman : bir nevi yağlı çörek, kat kat yağlı ekmek. — Fetter Strudel, fettes
schichtenartiges Brod.
kuyuk : kuyu, kalın, sıkı. — Dick, fest.
kuyum : altun ve saireden ziynet içün yapılan eşya, koyumcu, dökmeci. —
Goldzierrat, Goldarbeiter,
kuyuşkan : atın ard tarafı. — Hintertheil des Pferdes.
kulan : yabanı at. — Wildes Pferd. | kulan kuyruğu : bir nevi gyah ismi dir. — Eine
Grasart.
kulet : bir yutum, bir lokma. — Ein Bissen, Schluck.
kuluk : sarık, kavuk. — Turban, Kopftuch.
kuma : kul, cariye, halayk, bende. — Sklave, Diener.
kumakcı : beyhude söyleyici, şakacı, güldürücü. — Schwätzer, Spassmacher.
kumal : müdevver, yuvarlak. — Rund, kugelig.
kumalağ : koyun, keçi ve devenin tezek ve gübresi. — Schaf-, Ziegen- und
Kameelkoth.
kumarmak : ihate, muhasara etmek, kapalamak. — Umgeben, belagern. | kumarğal :
muhasara, kale. — Belagerung, Festung.
kumğan : ibrik, kumkuma. — Krug.
kumka : kumaş, basma. — Stoff. Kattun.
kumlağ : kumsal, kumlu yer. — Sandige Gegend.
kumsal : kum karışık olan erazi, kumluk. — Sandige Erde, Sandebene.
kumsi : haber verici, mücdeci. — Bote.
kumşum : tumşuk. — Schnabel.
kumurkmak : tevcih, hareket etmek, kımıldamak. — Sich. wenden, bewegen.
kumursğa : karınca. — Ameise.
kund : açık, kavi, kuvvetli. — Offen, stark, kräftig.
kundağ : top şey, tüfenk çıkmağının yeri ve sapı, sarılmış etfal melbusatı. — Rundes
Ding, Gewehrschaft; Kleidung der Wickelkinder.
kunğarmak : yerinden kımıldatmak, hareket etmek, koparmak. — Sich von der Stelle
rühren, reissen.
kunuk : mükedder. — Betrübt. | kunukmak : mükedder olmak. — Betrübt sein.
kupan : büyük, kocaman; sened, pusula, bitik. — Gross; Schriftstück, Buchstabe.
kupur : oyuk mahal, kyase, kab, çanak gibi şeyler. — Ausgehöhltes,
Schalenähnliches. | kupurcuk : küçük kutu. — Kleine Schublade.
kuran : silah, yarak, cebhane. — Waffen, Pulverbehalter.
kurb : kenar kırığı. —
kurban : keman muhafazası ve zarfı, kab, kın. — Köcher, Scheide.
kurçak : resm, heyet, kılık, kıyafet. — Bild, Gestalt.
kurçuk : dervişlerin külahlarına sardıkları parça. — Um die Derwischmütze
gewundener Stoff.
 kurcı : silahşor, cebeci. — Stallmeister.
kurdaş : amuca zade, birader, kardaş. — Fetter, Bruder.
kurdaşank : atlarda olan kan çıbanı. — Blutgeschwür am Pferde.
kurduğlamak : koyunu kurda kapdırmak. — Schafe vom Wolfe wegrauben lassen,
kurğal : iki nesnenin mahal-i irtibati. — Verbindungsstelle zweier Gegenstände.
kurğamak : hifz etmek. gözetmek. — Bewahren, beobachten.
kurğan : hisar, kale. — Festung.
kurğaşun : kurşun, ok. — Blei, Pfeil,
kurğatmak : şamata, gürültü etmek. — Lärmen.
kurğavmak : ihate. muhasere etmek, etrafını kuşamak. — Umgeben, belagern.
kurin : futa, kuşak. — Gürtel, Schürze.
kurişi : tatar içi dışı bir olan külah, kalpak. — Tatarenmütze von innen und aussen
gleich.
kurya : bakasız, baraka; harabe-hâne, virane. — Ohne Ausdauer; Hütte.
kurma : ağac kaşık. — Holzlöffel.
kurmac : kavurma misr buğday. — Gerösteter Mais.
kurşak : kuşak, futa. — Gürtel. | kurşamak : ihate etmek, ortaya almak. — Umgeben,
in die Mitte nehmen.
kurtğa : koca karı. — Alte Frau.
kurtğarmak : halas eylemek. — Retten.
kurtun : kurd. — Wurm.
kuruğ : halvet, yasak olan mahal; kuru; bağ. — Verbotene Stelle; trocken; Garten.
kuruk : kuru; sahil, kenar-i derya. — Trocken; Meeresufer. | kuruklığ : kuruluk. —
Trockenheit.
kuruksay : suyu kurumuş ve çekilmiş cay, dere içi, iki dağ arası. — Ausgetrockneter
Fluss; Thal, Bergspalte.
kurultay : muşavere içün ictimâ eden meclis. — Rathsitzung.
kuruman : ordunun arkasını gözetmeye memur olan asker bölüyü. — Truppe zur
Beaufsichtigung der Nachhut.
kurumsak : kaltaban, pezevenk, delil. — Hahnrei, Führer, Verführer. | kurumsamak :
yol göstermek, rehber ve delil, pezevenk. — Wegwerfen, verführen.
kurut : süt kurusu, bir nevi peynir. — Käseart.
kuskac : kaskac, demircilerin büyük kelpeten gibi âleti. — Zange, Schmiedwerkzeug.
kuskun : atın kuyruğuna geçirüp eyerin arkasına merbut olan ip ve kayış. —
Schwanzriemen am Sattel. Z.
kuş-hane : menzil, mesafe, kyarvan seray. — Station, Entfernung, Karawan seray.
kuşlağ : şikyargyah, kuşu çok mekyan. — Jagdplatz, Vogelreiche Stelle.
kuşlamak : şikyar etmek, avlamak. — Jagen.
kuşmar : bir nevi kuş tuzağı. — Vogelfalle.
kuşnac : bilici, falcı. — Wahrsager.
kuşuk : koşma, raks, bir nevi teganni dir. — Tanz, eine Gesangart.
kuşukluğ : karışık. — Gemischt.
kut : sâdet, baht, tecelli. — Glückseligkeit, Vorzeichen. | kutluğ : mesud, mubarek. —
Glücklich, gesegnet.
kutak : ricliyet, zikriyet, çok, âlet. — Mannbarkeit, Glied.
kutalmak : geyinmek, bezinmek, yasanmak, libas ile ziynetlenmek. — Sich
schmücken, sich mit Kleidern schmücken.
kutan : saka kuşu; ayıl, mandıra, ayın halesi, etrafı ihateli koyun yatan yer. —
Stieglitz; Mondhof; Weideplatz. | kutanlamak : halelenmek, hale tutmak. — Von einem Hofe
umgeben sein.
 kutanmak : mesud, memnun olmak, sevinmek. — Glücklich, zufrieden sein.
kutas : bir nevi dağ öküzü dir, kuyruğundan tuğ yaparlar; bir nevi işaret dir, at
gerdenine asılan alamet, bayrak, sancak. — Eine Art Gebirgsochse, aus dessen Schwanz eine
Art Fahne gemacht wird; Zeichen, am Pferdehals angebrachtes Zeichen, Fahne.
kutkarmak : tahlis, ibram eylemek. — Befreien, belästigen.
kutmak : kalmak, iskyan etmek. — Bleiben, sich aufhalten.
kutuk : müsafir. konuk. — Gast.
kutulmak : halas olmak, kaçmak. — Befreit werden, sich flüchten.
kutur : uyuz, çiçek yüzlü. — Krätze, Blatternarbig. | kuturmak : kudurmak; azmak,
kutur illetine mübtela olmak. — Toll werden; krätzig werden.
kutuz : kuduz, azmış köpek. — Wüthend, toller Hund.
kuvadamak : mutegayir el elvan olmak, rengini atmak. — Verschiedenfärbig sein,
Farben spielen.
kurak : dağ beli ve ortası, geçid. — Gebirgsrücken, Übergang.
kuvank : saçlardan dökülen kepek; konak. — Haarschuppe; Gasthaus.
kuvanmak : itimad etmek, sevinmek. — Vertrauen, sich freuen.
kuzay : asla güneş uğramayan yer, gölge. — Ein nie von der Sonne beschienener
Platz, Schatten.
kuzğun tingizi : Amu derya.
kuzudük : eşek yaurusu. — Eselfüllen.
küygenek : bir nevi kartal cinsinden şikyar kuşu dur. — Adlerartiger Jagdvogel.
küymenmek : sebeb-i vesile bulmak. — Grund zu einem Vorwand finden.
küküm : serd bir şecer dir. — Starker Baum.
kükür : kaşgar lisanınca çanak ve kyase demek. — Gefäss oder Schale in der
Kaschgar-Sprache.
küküz : makbul, hediyeye layik olan. — Kostbar, als Geschenk würdig.
külbar : dervişlerin arkalarına takdıkları tolumdan torba. — Schlauchartiger Sack am
Rücken der Derwische.
külçe : tarla taksımı, parça parça zurât yeri. — Stoppelfeld.
küleğçe : her turlü kümeli top şey, yığıntı, küme. — Jedes rundartige Ding, Haufen.
külek : emvac, rüzgyar. — Wogen, Wind.
kümbür : tantana, avaz-i bülend ile çıkan ses. — Getöseartiger Ton. | kümbürlemek :
zemzeme, tantana, arslan ve deve mesellu hayvanat kümbürtüsü. — Getöse, Brüllen des
Löwen und kameelartigen Thieres.
kümek : yardım, imdad. — Hülfe, Stütze.
kümüldürdük : at ve devenin gerdanına asdıkları mercan halkası. — Perlenschnur um
den Hals des Pferdes oder Kameels..
künci : susam, semsem. — Sesam.
künde : kötük, mücrimlerin el ve ayaklarına urdukları bend. — Fesseln an der Hand
oder am Fusse des Verbrechers.
küngec : herze, mashara. — Geschwätz, Maskerade.
küngremek : kendi kendine esnayi hiddetde darılmak. — Auf sich selbst böse sein.
küpe : sarac ve konduracıların bir şey düz etmek içün istimal etdikleri bir nevi çekiç.
— Sattler- oder Schusterwerkzeug zum Glätten.
küplemek : çoklaşmak, çok olmak, ziyadeletmek. — Sich vermehren.
kürçek : kürek. — Schaufel.
küremek : ateşe hava vermek. — Feuer anfachen.
küremek : körüklenmek, toprağı sürüp ber taraf etmek. — Kehren, schaufeln.
kürke : bir nevi buru ismi dir; nemed, keçe. — Eine Art Pfeife; Filz.
kürkü : su tolumu, kırba. — Wasserschlauch.
 kürtük : bir nevi matbuh dir. — Etwas Gekochtes.
kürtün : eyer, semer. — Sattel.
kürük : el körüyü, dem. — Handblasebalg, Athemzug.
kürüklenmek : üfürülerek yanmak. — Durch Blasen brennen.
küsav : mahruk hatib parçası, ateş karıştırıcı çöp. — Verbranntes Holzstück,
Holzstück zum Feuerschüren.
küskü : yanup söyünmüş kütük. — Abgebrannter Holzstumpf.
küteül : muhafiz, bekçi. — Wächter.
kütük : kesilmiş umça parçası, ana defteri. — Abgehauener Baumstamm.
kimbek : mesellu, tıpkı. — Ähnlich, Ebenbild.

L
la : edat dir, ah, eyvah, efsus makamında mustamel dir. — Partikel, in der Bedeutung:
oh, weh.
laçin : beyazlı şahin; kadim bir türk aşireti dir; şedid; tazı. — Weisser Falke; alter
Türkenstamm; heftig; Jagdhund.
laçlamak : munâzâ, kouga etmek. — Streiten, zanken.
lafadan : yarım oyudulmuş tohum, yumurta. — Halb geröstete Körner Z., Ei.
lay : kil, çamur. — Thon, Koth.
layın (layı) : edat, kelime ahirine teşbih mânâsi içün, ve kadar yerine dahil olur. —
Bildungssylbe, am Ende des Wortes, zur Vergleichung.
laylamak : çamurlamak, sıvamak. — Beschmieren, einkothen.
lak (lek) : içi bozuk yumurta. — Faules Ei.
lak (lağ) : ismi mekyan edati. — Zeichen für Ortsnamen.
lak (lağ) : bazi, hezl, zarafet. — Scherz, Anmuth.
lap : edat dir, bütün bütün, birden bire mânâsına. — Ganz und gar, auf einmal.
lapa : suluca pişmiş tâm, kuyuca şeylere denir. — Wässerig gekochte Speise, wird auf
dichte Dinge angewendet.
laşmak : başa çıkmak, ağraşmak. — Lagern Z.
lavlav : alevli, şiddetli. — Auflodernd, heftig,
lavaşi : umumen yası şeyler. bir nevi yası ve uzun ekmek. — Im Allgemeinen: breite
Dinge, Art langes und breites Brod.
leba : ehtifar, nazir. — Alt, Aufseher.
lebaşak : kayde, usul, irtibat. — Regel, Band.
leçek : harir mendil, baş örtüsü, yaşmak. — Seidentuch, Kopfbedeckung, Schleier.
lenk (lünk) : futa, peştemal, peşgir. — Schürze, Handtuch.
lenker : yayvan, toprak, büyük çanak, müdevver tekne, sahan. — Geräumig, grosses
Gefäss, runder Trog, Schüssel.
lete : kumaş, paçavra, bafte. — Stoff, Lappen, Gewebe.
liara : afgan lisanınca yol, tarik. — Afganisch: Weg.
licak : kişmiş ile mahlut bir nevi tâm dir, macun. — Mit Trauben gekochte Speise,
Opiumteig.
lik lik : yavaş yavaş. — Nach und nach.
lök : içi bozulmuş kavun ve yumurta; iri, kavi, ağır, tembel. — Faule Melone, faules
Ei; gross, stark, faul.
lökçe : gevşek, boş, bi-perva adam. — Locker, leer, ungeduldiger Mensch.
löke löke : parça parça, top top. — Stückweise.
löklök : yortak at. — Trabendes Pferd.
lu : ham, sest; levend. — Krumm, schwach; Held.
lu : sarkık, asılgan, gevşek. — Hängsel, locker.
 luç : çıplak, uryan. — Nackt.
luçe : bağçe eriyi; göz, mahal, takçe. — Gartenpflaume; Ort,
luhçek : tüysiz, cilalı, parlak; bir nevi şeftali. — Federnlos, glänzend; Pfirsichart.
luy : pelenk, arslan; sal-i türkan dayresinin üçüncüsü dir. — Löwe; im alten türkischen
Cyclus der dritte.
luli (lululi) : çingene, köcek, fahişe. — Zigeuner, Tänzer, Luder.
lurs : kabar, badiye nişin. — Geschwulst.
lük : iri, büyük parça, toplanmış. — Gross, grosses Stück.
lümlüm : yumuşak, mülayim; yalancı. — Weich, sanft; Lügner.
lünki : lenk, çolak, topal, aksak. — Krumm, lahm.

M
maç (muçi) : puse, öpüş. — Kuss.
mağ : baş, kanat ve kuyrukların ucu hep bir reng olan güvercin. — Am Kopf, am
Flügel und Schwanze gleichfarbige Taube.
mah : öpüş. — Kuss. S. maç.
mahtamak : sena, sitayiş etmek. — Loben, preisen.
mahu : pis, uyuz; kaş ve kirpiyi dökülen adam. — Schmutzig, krätzig; Augenbraun
und Wimpern verlierender Mensch.
may : yağ. — Fett. | maylamak : yağlamak, semirmek. — Schmalzen, einfetten.
mayda : ince, ufaklamak, ince doğramak. — Dünn zerstückelt. | maydalamak :
ufalatmak, kıymak. — Zerstückeln.
mayen (maynen) : beyni, damag; mebni. — Gehirn; begründet sein auf ...
mayren : sakat, ayıblı. — Gelähmt, fehlerhaft,
mayruk : zaif, hamide, yanbaş. — Schwach, gebogen, krumm.
mayuk : açılmamış çiçek, konce. — Noch nicht entfaltete Blume, Knospe.
makar (maker) : deli kanlı, civan, genç, yiyit. — Jünglingjung.
maktamak (mahtamak) : medh, sena etmek, târif, sitayiş etmek, öymek. — Loben,
beschreiben, lobpreisen. | makta : sitayiş, vasf, medh. — Lob, Eigenschaft.
mala : dıvarcı, sıvacı sürgüsü. — Ackerwalze Z.
malay : hizmetkyar, uşak, yetim. — Diener, Waise.
mamuğ : pamuk, pembe, keten. — Baumwolle, Watte.
mamur : damar, irk, kök, özlük. — Ader, Wurzel.
man (mank) : iri, koca başlı, şaşkın, hayran adam, ahmak. — Gross, grossköpfig,
einfältig.
mana : yol başına dikilen nişan taşı. — Grenzstein Z.
manab : asilzade, beyzadelik. — Adelig, Adel.
mang : üç senelik kuzu ve bere. — Dreijähriges Lamm.
mangdurmak : yürürken vücudunu sallamak. — Schwingend gehen. | mangmak :
sallanarak yürümek. — Schwingend gehen.
mangış : reftar, naz ile hareket, yürüş. — Gang, zimperlicher Gang.
manglay (mınglay) : alın, ilerüye giden asker, mukaddeme. — Stirn, an der Spitze
gehender Soldat.
mangramak : hayvanatın teferrüd etmesi, seslenmek. — Blöcken Z. Absonderung der
Thiere.
maniknit : tavaf-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines Türkenstammes.
mankışlak : aslı mink kışlak, mahal ismi dir. — Eigentlich 'mink kışlak', Ortsname.
mantuy : kıymalı yufka tâmı, hamur işi, kaşgar canibinde mustâmel dir. —
Geschnittene Mehlspeise, Mehlspeise.
 manmak : suya ekmeyi batırmak, tirid etmek. — Brod in Wasser einweichen, Suppe
bereiten.
maral (meral) : ahu, geyik. — Hirschkuh.
marı : kabail-i türkmeniyenin paytahtı dir. — Hauptstadt eines turkomanischen
Stammes.
mardaç : bağdaş oturuşu, bağdaş kurmak. — Das Sitzen mit untergeschlagenen
Beinen.
marımak : havlamak, af af etmek. — Bellen.
maşab : bir nevi kaba ve kalın şal dir. — Grober, dicker Shawl.
maşmil : bir nevi tiri, baş kanat ve kuyruklarının ucu hep bir reng olan güyercin,
kebuter. — Taube, mit einfarbigem Kopf, Flügel und Schwanz.
matyar : şikayet. — Klage. | matyarmak : teşekki etmek. — Sich beklagen.
mavlamak : kediye mav etmek, sesletmek. — Miauen Z.
meded : üzbeg lisanında zer-u ziver demek. — Üzbegisch: Frauenschmuck.
mehanik : odanın ortasında yakılan ocak. — Heerd in der Mitte des Zimmers.
mekeki : üzbeg lisanında küpe demek dir, halka. — Üzbegisch: Ohrgehänge, Ring.
meken : ahunun büyük cinsi. — Grössere Hirschenart.
meleş : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; koyun, çifte kuzuluk; güzel. — Name
eines türkischen Stammes; Zwillingschaf; schön.
mendağan : bir alet-i harb dir, kelle endahti içün kullanılır. — Kriegsgeräth zum
Kugelwerfen.
mene urmak : çok söylemek, çene yarışdırmak. — Schwätzen, plauschen.
menmenlık : enaniyet, gurur. — Selbstsucht, Stolz.
menmi (min) : min, men, ben demek. — Ich.
menta : benefşe, mor rengli çiçek. — Veilchen, dunkelfarbige Blume.
mental : başı toparlak, çokmak, deynek, dayak. — Rundköpfig, Stock.
mered : şaban ayına denir; erkek. — Der Monat Schaban; Mann.
mergen : tüfenkçi, nişaneci. — Schütze.
merğaul : bahadur, kahraman, pehlivan. — Held, tapfer.
merğinen : bir şehir ismi dir. — Stadtname.
meriv : galibin hin-i harbda ellerini uzadarak irad eylediyi kelime-i zaferiye dir. —
Siegesruf des Siegers, indem er während der Schlacht die Hände ausstreckt.
meş meşe : gouga, cenk, gürültü. — Krieg, Streit.
meşil : yüzü düz, celali; meşin, çerm, sahtian. — Vom glatten Gesicht. glänzend;
Leder, Saffian.
metiz : çabuk, tez. — Schnell.
mevlen : kumaş. canfes parçası. — Stoff, Taffet.
mez : guze; bir meyve; buz, kar. — Samenhülse; Frucht; Eis.
mıçan : bir nevi meyve dir, mencane meyve çekirdeyi. — Eine Fruchtart, Obstsamen.
miçin : mubarek miçin yılı, sal-i türkan dairesinin dokuzuncusu dir. — Der neunte
Monat nach türkischer Zeitrechnung.
mide : ufak, parça. — Klein, Stückchen.
mığ : bıyık. — Schnurbart.
mikçin : dağ domuzu yaurusu, mickay. — Gebirgs-Spanferkl.
miknik : hal, dane, beng. — Schönheitsmal.
milen : ilen, birlen, beraber. — Mit, zusammen.
mıltık : tüfenk, filinte. — Flinte.
mıncağ : boncuk, serce. — Glasperle. Glas.
minceşmek : harf-endazlik etmek, mucadele etmek. — Streiten.
mindav : eyerden atın arka sırtında-ki yare, yağır. — Vom Sattel aufgeriebene Wunde.
 ming : bing, hezar; tavaif-i üzbekiyeden bir kabile ismi dir. — Tausend; Name eines
üzbekischen Stammes.
mingiz : benz, çehre. — Gesicht. | mingizemek : benzemek. — Ähnlich sein.
minglay s. manglay.
minimek : atın cilavını brakı-vermek, boş brakmak. — Die Zügel nachlassen.
minmek : binmek, suar olmak. — Aufsteigen.
mise : çimen, sebze, otlak, yeşillik. — Gras, Weideplatz, Rasenplatz.
mıskarmak : latife etmek, gülmek, tebessüm eylemek. — Scherzen, lächeln.
mışık : kedi. — Katze.
mışmış : olmuş zerdali, pişmiş erik. — Reife Aprikose, gekochte Zwetschke.
miten : kerpeden, gayet sert demir. — Zange, sehr hartes Eisen.
moğul : mogul; safderun, safdil. — Mongole; offenherzig.
moğulçın : beyaz, ak, saf. — Weiss, rein.
mayun : boyun, gerdan. — Hals.
mol : bol, vasi; hırsız. — Zahlreich; Dieb.
moldur : şebnem, çiy. — Thau.
molduramak : hayret ile bakup yaş dökmek, ağlamak. — Verblüfft und weinend
etwas ansehen.
moloz (molas) : karışık şey, süprüntü, arpa ve darı karışık buğday. — Baustein Z.,
Mist, Waizen mit Gerste und Gries vermengt.
morçıl : kule, burc, kale künküresi. — Thurm, Burgthurm.
möçek : küçük canver, böcek, sivri sinek; öpüş. — Kleines Thier, Gelse; Kuss.
mög : gizli, gizlenmiş. — Versteckt.
muçul : muçu, küçük varak-pare, sened. — Kleine Schrift, Aktenstück.
mucudluk : hazir. mevcud olan şey. — Vorhandene Sache.
mucumak : ihtiyarlıkdan hamide olmak, hocamış. — Vom Alter gebeugt, gealtert.
muğ : buğ, bulut; ah-u derd. — Dampf, Nebel; Schmerz.
muymul : bir nevi terbiye kabul etmez doğan. tevellüd eden insan. — Unbezähmbarer
Falke; Neugeborener.
muli : hırsız, yaramaz. — Dieb, Taugenichts.
muna (mune) : iste. — Hier.
munçe : bukadar, bunca. — Viel, soviel. | munda : burada, şurada. — Hier, da. |
mundin : buradan. — Von hier.
mundak : şundak. şöylece. bunun gibi. — Auf diese Weise.
munday : böyle şöyle. — Wie dies, so so.
mundu : mızrak şeklinde hendeyin etrafına konulan alet. — Ein spiessartiges Geräth
neben die Grubenfalle gelegt.
munduği : bir nevi sih dir. — Eine Spiessart.
mung : derd, keder. — Schmerz, Kummer.
mungaymak : meyus kalmak. — Betrübt sein.
mungalak : gam yemek, mükedder olmak. — Traurig sein.
munglaymak : mükedder olmak, düşünmek. — Nachdenken, betrübt sein.
munglaşmak (mungraşmak) : söyleşmek, hemraz olmak. — Mit einander trauern Z.
mungraman : nale, feryad, figan etmek, şikayet eylemek. — Jammern, klagen,
mungurğamak : mahzunlanmak. — Traurig sein.
munğal : Kalmak ulusuna mensub bir kabile dir. — Kalmükenstamm.
munğan : pir, ihtiyar adam, aksakal. — Alter Mann.
munkan : akçe, altun, kızıl. — Geld, Gold, roth,
munkuşi : bucak, köşe. — Winkel, Ecke.
 muntuk : sakat, çolak, bir âzâsı eksik adam. — Verstümmelt, ein krüppelhafter
Mensch.
murı : baca, boru, cedvel; türkistanda bir vilayet ismi dir; ocak, ateşdan. — Luftloch,
Rohr, Tafel; Provinzname in Turkestan; Rauchfang.
murkı : altıncı arka. — Sechste Urahne.
musluk : dayim akar boru; güyercin südü. — Zapfen; Taubenmilch.
muşt : yumruk, tokat. — Faust, Ohrfeige.
muz : buz, kaymak ağacı. — Eis.
muzuk : korkak. — Feige.
müçelge : varak, sened, bitik. — Blättchen, Lehrbrief.
mücene : badem ve erik gibi bâz meyvelerin danesi, çekirdek. — Samen von mandel-
und zwetschkenartigen Früchten.
müngür : boynuz. — Horn eines Thieres.
müsün : buz, kar. — Eis,
muş : korşunlu fişenk; fare, sıçan. — Flinte; Maus, Ratte.
müşek : kedi; fişek. — Katze; Flinte.
müşük : fişenk, fişek. — Flinte.

N
nacan : tokmaklı büyük balta. — Keulenartige Hacke.
nağaçı : cidd, dayı. — Ohm, Ahn.
nağu (neğu) : niçün. ne yangaligce. — Warum.
nahna : bir nevi at hastalığı, at burnunu keserek illeti def ederler. — Art
Pferdekrankheit, welche durch das Abschneiden der Pferdenase geheilt wird.
nayman : özbeklere karışmış bir tayfe ismi dir, ki aslı tatar aşiretlerine mensub-dur. —
Name eines unter die Üzbegen vermengten Volkstammes. ursprünglich Tatarenrasse.
nayza : nize, mizrak. — Kurzer Spiess.
nakara : nar, tabel, davul. — Pauke, Trommel.
nakçı : kadi naibi. — Stellvertreter des Richters.
nari (narin) : öte geç, dağdin narisi; dağın ol tarafı, narirak: ol tarafrak. — Jenseits.
die andere Seite.
narin : kale, iç hisar; Türkistanda bir derya ismi dir. — Festung; Name eines Sees in
Turkestan.
narke : çerge ve halka kurmak. devre etmek. — Umschliessen, umgeben.
narvan : nerduvan; busağa. — Schwelle; Zelt.
natas : sürülenmiş tarla otu, kurudulmuş erazi, boş yer. — Nicht bearbeitete Wiese,
ausgetrocknete Erde, Brachfeld.
ne deklü : ne, kangı, kangı sebeb içün. — Welcher, -e, -es, weshalb,
ney : şikyar kuşlarının gerdenine asdıkları çığavul. — Seidenband am Halse der
Jagdvögel,
neyarsa : aslı ne irse, neme dir, ne dir. — Was es auch sei Z., was immer.
nemim : ne şeyim, ne mülküm. — Was mir gehört.
nesheb (nehşeb) : kadim bir memleket ismi dir. — Name eines alten Landes.
netenk : ne güzel, ne yahşı. — Wie schön.
nevce : iri büyük bir kuş. — Grosser Vogel. | nevce kuşu : bir nevi bukalmun kuş dir.
— Schillernder Vogel.
niçağ : ne vakit, ne zeman. — Zu welcher Zeit.
niçükleşmek : istişare etmek, meşveret kılmak. — Sich berathschlagen.
niyirsün : deyil mânâsına. — In der Bedeutung von nicht, nein.
nime : hiç bir şey; nitekim, nevar, herne ki. — Nichts, wer immer.
 nimte : biraz, bir parça. — Ein wenig.
ninek : göz bebeyi. — Augenpupille.
nişe : nice, nekadar. — Wieviel.
nitas : istirahat, rahatlık, dinc olmak. — Ruhe.
nitedür : aslı ne eytedir, ne yapar. — Was macht er.
niten : ne gyune, nasıl. — Wie, wasfürein.
nitük : nasıl, ne yolda. — Wie, auf welche Art.
nitüri : nasıl, ne yolda. — Wie, welcher Art.
noğay : bir kabile ismi dir. — Stammname.
noyan (noyin) : sipah salar, serdar, serasker, şahzade. — Heer-fuhrer, Prinz.
noyat : kalmüklar hükmdarlarını bu unvan ile yad ederler. — Name der
Kalmükenfürsten.
nukat : başak; tarlanın inini biçirilüp alındıkdan sonra kalan buğday döküntüsünün
toplanması. — Aehre; Weizenabfälle während der Ernte.
nutukçı : çalağane şebih bir şikyar kuşu dir. — Jagdvogel.

OÖ
oba : küçük hayma, çadır halkı. — Kleines Zelt, Nomadenvolk.
obay cobay : burada, orada; perişan. — Hie und da; zerstreut.
oban : aygır deve; Buhara muzafatında bir ziaretgyah mevkin ismi dir. —
Kameelmännchen; Name eines Ausflugsortes in der Nähe Bucharas.
obusun : alef, haşiş. — Futter, Heu.
oçağlak : bir nevi giyah ismi dir, yorunca. — Name einer Grasart, Klee.
oğ : alaçukun fevkani çöpleri. — Obere Zeltstange.
oğan : tanrı, perverdegyar. — Gott, der Ernährer.
oğan (oğun) : sahib, nazir, Allah, rabb. — Herr, Aufseher, Gott.
oğan şal : afganlara denilir. — Wird auf die Afganen angewendet.
oğluk : hendek ve kalenin tarafında olan or. — Burggraben.
oğrınce : gizlice. — Heimlich, geheim.
oğulcamak : riayet etmek. — Achten.
oğulduruk : balık yumurtası. — Fischeier.
oğun 1. oğan.
oğur (uğur) : tavaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
oğurlayın : hirsizce. — Diebisch.
oğurlamak : çalmak, sirkat etmek. — Stehlen.
oğurmak : isabet etmek, rast gelmek; muvafik olmak. — Etwas antreffen, begegnen;
begünstigt werden.
oğuş : hafid. — Enkel.
ohlamak : uyumak, tenevvüm etmek. — Schlummern.
ohrağ : esvab, eşya. — Kleider, Gepäck.
ohşatmak : benzetmek. — Ähneln, gleichen. | ohşaş : manend, şebih. — Ähnlich. |
ohşamak : benzemek, memasil olmak. — Ähnlich sein.
ohşuş : bir yaşında-ki deve yaurusu. — Einjähriges Kameel.
oy (oyi) : hane, ev; fikr, endişe. — Haus; Besorgniss.
oya : küçük hemşire, kızkardaş. — Jüngere Schwester.
oyan : atın cilavı; devenin bir nevi; taraf, cihet. — Pferdehalfter; eine Kameelart;
Seite, Gegend.
oyat : haya. ayb, kabahat. — Bescheidenheit, Scham, Fehler. | oyatlık : utanışlı, ayblı.
— Schamhaft. | oyatmak (oyalmak) : utanmak. — Sich schämen.
 oydaçı : edeb-i savm tâlim içün kariyelerde gezen telebe-i ulum. — Studenten, die in
den Dörfern das Fasten lehren.
oydak : etrafı çalılı çimen ve çayırlı yere denir. — Wird auf grasige und buschige
Stellen angewendet.
oylac : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
oylama : meşveret, şuray-i meclis. — Berathung, Rath. | oylaşmak : düşünüp
taşınışmak. — Sich berathen. | oylanmak : tefekkür etmek, düşünmek, taşınmak. —
Nachdenken, grübeln.
oynak : oynar şey; boğum; cilf at. — Spielzeug; Halsband; gewöhnliches Pferd.
oynaş : aşik, dildade. — Verliebter. | oynaşmak : dostluk etmek. — Sich befreunden.
oyrak-moyrak : yekdiyerinin izince, peyder pay. — Nach und nach.
oyrat : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
oysak : bir şeyin mahiyetini anlamaksızın bit-tasvir onu tasdik eden adam. — Einer
der eine Sache oberflächlich nur in seiner Einbildung bestätigt.
oysun : bir kabile ismi; bir giyah ismi dir, yavşan. — Stammname; Grasart, Gras.
oyuk : oyulmuş mahal, şikaf. — Ausgehöhlter Ort, Spalte.
ok : çabuk, tez; çok; hayme çatısı. — Schnell; Pfeil; Zeltöffnung.
okar : gülenk, turna. — Kranich.
okartmak : öyretmek. — Lehren.
okınmak : nefes vurmak, çığrılmak; tevsim olmak. — Schreien; versammelt sein.
oklamak : ok yağdırmak. çok atmak; bir tarafa fırlamak. — Pfeil mit Fett
einschmieren, Pfeil abschiessen; nach einer Richtung enteilen.
oklav : oklağı. — Walze.
okotmak : tahn etmek. — Zermalmen.
okra : bade, kadeh: bir nevi çarpayı illeti. — Becher; Krankheit der Vierfüssler.
okramak : atlar su ve yem içün kişnemek. — Das Wihern der Pferde nach Futter oder
Trank.
okumak : yumşatmak. — Erweichen.
okun : başka, diyer. — Ein anderer.
okurmak : döndürmek, çevirmek. — Umkehren, umwenden.
ol : göl, derya. — Teich, See.
ola : tepe, küçük dağ, tel. — Hügel. kleiner Berg.
olanmak : bulaşmak, derde giriftar olmak. — Von Schmerz ergriffen.
olça (ölçe) : olkadar, çok; mizan etmek. — Soviel, viel; messen.
olçak (ölçek) : vezn; müsavi, mutabik. — Abwägen; gleichmässig.
olcay : sadet. ikbal. — Glückseligkeit. | olcaytu : sahib-i mimenet. — Ein Beglückter.
olcamak : yağma etmek, ganimet almak. — Erbeuten. | olcalamak : tarac etmek,
yağma eylemek. — Plündern.
olcar : haber; asker yığmak. — Nachricht; Soldaten sammeln.
olcaş : moğullarda cari bir usul-i tâzim dir, bir dizini yere vaz ile bir elini dahi başına
koyarak hurmet edeceyi adamın dizini pus etmekden ibaret dir. — Ehrenbezeugung bei den
Mogulen, das Küssen des Knies des zu Ehrenden, indem man sich auf ein Knie niederlässt
und eine Hand zum Kopfe führt. | olcamak (olcaşmak) : olcaş usulunu icra etmek. —
Ausführung dieser Begrüssung.
olcum : örtü. — Decke.
olılık : mevcudiyet, varlık. — Das Existieren.
olkan : büyük, uluk. — Gross.
olkuş : pecmürde, solmuş. — Verwelkt.
olt : kırmızı, düzgün lal. — Roth.
olta : kulab. kanca. — Haken.
 oltaş : komşu. — Nachbar.
olturğuzmak : oturmak, iskyan etmek. — Wohnen. | olturmak : bir yerde sakin olmak.
— Irgendwo ansässig sein.
omac(oğmac) : tarhanaya müşabih bir nevi aş dir. — Eine Art geriebener Mehlspeise.
onamak : bir işe razi olmak. beyenmek. — Zustimmen, etwas liebgewinnen. |
onamam : razi olamam, kabul edemem. — Ich kann es nicht annehmen.
onan : sadaket, doğruluk. — Wahrheit, Gradheit.
ondak : o minval. öyle, o rütbe. — Auf dieser Art, so,
ondamak : seda çıkarmak. — Schreien.
onduçı : dellal, padişahın culusını halka ilan edici. — Herold, Verkünder der
Tronbesteigung des Padischah.
ondur : yüksek; çirkin. — Hoch; hässlich.
ondurmak : dindirmek, teskin etmek. — Beschwichtigen.
onğatı : ehven, ucuz. — Leicht, billig.
onkarmak : işi doğruya çevirmek, eyiye döndürmek. — Etwas in Ordnung bringen,
gut machen.
onlamak : işret adedini ikmal etmek; on on olmak; feryad etmek. — Schreien.
ontuc : ödünc, veresi, borc. — Schuld, Darlehen. | ontucmak : ödünc para almak. —
Geldanleihe machen.
onzel : yalan. — Lüge.
opmak : setr etmek, kapamak. — Bedecken. | opatmak : kapatmak. — Bedeckt sein.
or : hendek, şehir ve kale viranesi; yokuş. — Graben, Brandstelle der Stadt oder
Festung; steile Stelle.
ora : uzakda kalan kol, mahzen ve ambar zemini. — Kammerboden.
orak : tırpan; Türkistanda bir rütbe. — Sense; Rangstufe in Turkestan. | orak kuşu :
cırtlak. — Grille.
oram : sokak, mahale. — Strasse, Ort.
oramak : toplamak, orakla biçmek. — Mit Gartenmesser schneiden.
oran : sıfat, mukayese, ölçü. — Eigenschaft, Vergleichung, Maass.
oratlamak : layâni söz söylemek. — Sinnlos schwätzen.
oratlaşmak : askerlerin kondukları mahalde yekdiyerlerini tanımak üzre bağrışmaları.
— Erkennungsruf der Soldaten.
oraz : sâdet, tecelli. — Glückseligkeit.
orbağ : hamur sulu düşdüyü vakit kabına yapışmamak üzre serpilen un. — Mehl
womit man das Gefäss bestreut, damit die Mehlspeise nicht anklebe.
orbarmak : tüy çıkmak, nebatat nümüvv etmek. — Das Befiedern, das Gedeihen der
Pflanzen.
orda : selam harem hanesi. — Frauenabtheilung. | orda bebeyi : harem ağası. —
Haremswächter.
ork : rişe, tınab. — Strick, Linie.
orkamcı : örümcek. — Spinne.
orkarim : kale hendeyi, tabiya. — Festungsgraben.
orkasun : çengel. diken. — Haken, Dorn.
orkav : ölker. — Siebengestirn.
orsa : cahil. — Unwissend.
ort : nar; zehir, ağu. — Gift.
ortacağlığ : muadil. — Gleich. ähnlich.
ortamak : yakmak, kavurmak. — Anzünden, brennen. | ortanmak : yakılup kavrılmak,
hiddetlenmek. — Aufbrausen. | ortak : yanık, mahruk. — Verbrannt.
osun : şu; ol canib. — Dies; die andere Seite.
 oş : Türkistanda bir şehir ismi; o gibi, ism-i işaret; asma. — Stadtname in Turkestan;
Zeichen. | oşanca : olkadar, şolkadar. — So sehr. | oşanda : orada. — Dort. | oşandakaca :
oraya deyin. — Bis dahin. | oşandak : öylece, anın gibi. — So, derart. | oşmunca : bukadar.
olkadar. — Soviel.
oşal : o, şu, ol. — Jener, -e, -es.
oşatmak : his-u hareketden kalmak, zaif olmak. — Schwach werden.
oşbulik : düdük, ney. — Flöte.
oşal : oşal. — Dieser da.
ot : sal-i türkanın ikinci senesi dir. — Das zweite Jahr der türkischen Zeitrechnung.
ot : ateş. nar; ağu, zehir; geç mânâsına dahi gelir. — Feuer; Gift; in der Bedeutung von
geç.
ot ağası : asli otak ağası. hane başı. — Familienhaupt.
ota : öte taraf. oyan. — Das Jenseitige. | otayka, otayan : öte taraf, karşı. — Jenseits,
gegenüber.
otağ (otav) : oda, çadır. — Zimmer, Zelt.
otağa : tac, muharebe esnasında başa konulan tüy ve çığa. — Federbusch. während
des Krieges auf dem Kopfe getragen.
otarcı : tavaif-i özbekiyeden bir kabile ismi dir; ordu vekil harcı, alay emini. —
Özbegischer Stammname, Heeresverwalter.
otaridin beri : öteden berü. — Seit lange.
otğarmak (otlamak) : çera etdirmek. — Weiden lassen.
otğatmak : utanmak, haya etmek. — Sich schämen.
otlamak : ateş yakmak, tutuşdurmak. — Feuer anmachen.
otlaş : taraf, yan, mertebe. — Seite, Stufe.
otluğ : ateşli, alevlenmiş; çergyah. — Feuerig, entzündet.
otlukani : giah ismi dir, yorunca. — Grasname, Klee.
otmak : tuz koparmak. galib olmak, yenmek; kıllarını gidermek üzere bir deriyi ateşe
tutmak. — Sengen; die Haut behufs Haarentfernung über dem Feuer halten.
otrak : oturacak yer. — Sitzplatz.
otur : hayme, bedeviy. — Zelt, Nomade. | oturku : aramgyah, hazirlanmış hayme. —
Ruheplatz, ausgerüstetes Zelt.
otuzmak : geçi vermek, salı vermek. — Übergehen, loslassen.
ova (hova) : evet. beli. — Ja, gewiss.
ovad : arkasını çeviren hayvan. — Ein Rücken bindendes Thier.
ovadiv : hayvanın yan tarafına düşmesi. — Das auf die Seite allen des Thieres.
ovanmak : bi hiss ve hareket olmak. — Gefühllos und unbeweglich bleiben.
ovuc : avuc. — Flache Hand. | ovuc oyunu : tek-mi çift oyunu. — Grad oder Ungrad-
Spiel.
ovuk : haymenin giriş ağacları. — Thürpflöcke des Zeltes.
ovul : avul. — Hof.
ovunmak : müteselli olmak, gönül aldatmak. — Beruhigt sein. | ovutmak : gönülü
müteselli etmek, ümid ile vakit geçirmek. — Das Herz beruhigen.
öblek : hasta, bimar. — Krank.
öbücin (öpücin) : hastalık, illet. — Krankheit.
öbük : başlarında tac olan kuşlar. — Mit Federkronen versehene Vögel.
öc : sêr; mukyafat; nihayet. — Rache; Belohnung; Ende.
ödek : tazmin, ödeyiş, ceza. — Schadenersatz, Strafe.
ödem (evdem) : hane, ev, dıvar. — Haus, Mauer.
ödlik : mahcub; yüreksiz. — Beschämt; herzlos.
öfke (öbke) : hişm. — Zorn. | öfkelik : hişmli. — Zornig.
 ögmek : toplamak, yığmak. — Sammeln, anhäufen. | ögülmek : yıgılmak. — Sich
versammeln. | ögülgen : toplanan. — Das sich Ansammelnde.
ögü : cöhd; gice külahi; su almak içün suyu deldikleri yer. — Uhu; Nachtmütze.
ögüş : çok, ziyade. — Viel.
öyil (avil Z.) : memleket, ölke, vilayet, sancak. — Land. Provinz, Bezirk.
öyke (öyken) : öfke, şiş. — Lunge. | öykelemek : darılmak. — Zürnen.
öykü : gaflet, tembellik. — Faulheit, Nachlässigkeit.
öykünmek : taklid etmek, başka kiyafete girmek. — Nachahmen, sich verwandeln.
öylenmek : evlenmek, hanedar olmak. — Heirathen.
öylük (oyluk Z.) : sahib-i hane; evlenmiş. — Hausherr; verheirathet.
öylüşmek : kahül olmak, gaflet etmek. — Nachlässig, faul sein.
ök : insanın bedenindeki kıllar. — Haar auf dem menschlichen Körper.
ökçe : sağlam; korkak; topuk. — Gesund; furchtsam: Huf. | ökçelemek : tepelemek. —
Stossen, ausschlagen.
ökey ata : üvey baba. — Stiefvater.
ökelge : hediye, ırmağan. — Geschenk.
öket : yavaş gidiş. — Langsamer Gang.
ökirtmek : beşiyi sallamak. — Wiegen.
öklen : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
ökre aşı : rişte aşı. — Nudel (Mehlspeise)
öksek : yüksek. — Hoch.
öksümek : azalmak, tedenni etmek. — Herablassen.
ökte : katil, kuvvetli, bahadur. — Mörder, stark, muthig. | öktelik : lüzumsuzluk;
kuvvet, iktidar. — Unnöthigkeit; Kraft.
öktey : Dşingiz han oğlu. — Sohn des Dschingiz khan.
öktek : dargın. — Zürner.
öktem : meşhur, bahadur. — Berühmt, tapfer.
ökünc : peşimanlık. — Reue. | ökünmek : peşiman olmak. — Etwas bereuen.
ökündüre : öküzü zarb içün istimal olunan iyneli deynek. — Spitziger Stock den Ochs
anzutreiben.
ökündürük : pamuğu danesinden ayırmak içün kullanılan alet. — Geräth zum
Entfernen der Baumwolle von der Staude.
ökür : dört yaşlı kısrak; alışık hayvan. — Vierjähriges Füllen; zahmes Thier.
ökürfe : bel kemiyi. — Wirbelknochen.
ökürmek : ciyerden ağlamak, öfkürdemek. — Heftig weinen.
öküz : nasihat; sal-i türkanin ikincisi. — Rath; zweiter Monat des türkischen Jahres. |
öküzmek : nasihat vermek. — Rath geben.
ölçe 1. olça | ölçemek : ölçmek. — Messen.
ölenk : çayır, çimen; bir nevi şarki. — Wiese, Garten; eine Art Lied.
ölke : memleket, diyar, yer. — Land.
ölken : ölü, ölmüş. — Todt.
ölkü : mizan, terazi. — Wage, Gewicht. | ölküçiyan : berc-imizan. — Zodiak.
öllük : ıslak, merbut. — Nass. | ölütmek : ıslatmak, yaş etmek. — Befeuchten.
ön : feryad, figan, ah. — Geschrei. | ön tartmak : ah çekmek. — Seufzen.
önekü : gadar, muhil. — Verräther, Betrüger. | önekülük : inad, esrar, hile. —
Eigensinn, Schlauheit.
önk : ön, sağ taraf; yemin; doğru. — Rechte Seite; Eid; Grade.
önkkol : sağ el. — Rechte Hand.
önksol : sağ sol. — Rechts und links.
önkey : kolay; muşteri. — Leicht; Käufer.
 önkelmek : sihat bulmak, zafer bulmak, doğrulanmak. — Gesund werden, sich
aufrichten.
önkemet : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
önkmek : büyümek; muvafik olmak. — Wachsen; sich fügen.
önkülmek : eyiye çevirmek. — Zum Guten wenden.
önkür : yaka. etek. — Kragen, Saum.
önkürtmek : yıkmak, yıkup basmak. — Niederreissen, abtragen.
önküt : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Türkischer Stammname.
önmek (onmak) : izdiad etmek, terekki etmek. — Wachsen. vorwärts schreiten.
öp : puse. — Kuss.
öpçin : esliha, siper. — Waffen, Schild. | öpçinlik : savet. — Pfeil.
öpe, öpke : öfke. — Lunge.
öpkelenmek : darılmak, hiddet etmek. — Zornig sein, auffahren.
öprenmek : silinmek, mahv olmak. — Zu nichte werden.
öprük : cevf, çökük, uyuk. — Höhlung, Erdhaufen.
öprümek : kuyu çökmek, batmak. — Hinabsinken. | öprülmek : uyulmak, çökülmek.
— Hinabsenken.
örke : çadır. hayme. — Zelt.
örkek : korkak; vahşi. — Feige; wild.
örketmek : tâlim etmek, alışdırmak. — Unterrichten. | örkenmek : öyrenmek. —
Lernen.
örküc : burunda olan yumru, atın yalı. — Höcker des. Kameels Z., Pferdemähne.
örmek : deve yününden mensuc bir nevi aba. — Stoff aus Kameelhaar gewoben.
örs : sindan; selvi ağacı. — Ambos; Cypresse.
örtük : kapak, serpoş. — Decke, Kopfdecke.
ötek : yabancı, ecnebi; meyan, orta; öteki, beriki. — Fremder, Mitte; Jener, -e, -es.
ötemek : ödemek, cevab vermek. — Bezahlen, antworten.
ötke : ayı; ayık. — Bär; nüchtern.
ötkün : amir. muessir; okun demir yeri. — Befehlshaber; Eisenspitze des Pfeiles. |
ötküncü : yol geçen, abir. — Reisender.
ötküzmek : geçirmek, aşırmak, irsal etmek. — Vorübergehn lassen, absenden. V.
otuzmak.
ötlekü : bir nevi şikyar kuşu, uşak kapan. — Lämmergeier Z. Jagdvogel.
ötme : ötüş, teganni; taze buğday sapları ki ateşde pişirirler. — Singen;
Weizenstengel, in Feuer gekocht.
ötmek : aşınmak, geçmek, savmak; aff etmek; teganni etmek. — Vorübergehn;
verzeihen; singen.
ötrer : geçid; Türkistanda bir mevkidir; bir kabile ismi dir. — Passenge; Ortsname in
Turkestan; Stammname.
ötrü : beraber, mukabil. — Zusammen, entgegengesetzt.
ötrük : yalan. eracif. — Lüge, falsches Gerücht.
ötük : çizme, çekme; hikyaye kitabi. — Stiefel; Erzählungsbuch. | ötükçi : konduracı.
— Schuster.
ötünmek : rica ve niyaz etmek, istirham eylemek. — Bitten, flehen.
öz : iç, cuher, kalb, akraba; bir kabile ismi. — Das Innere, Wesen. Herz, Verwandter;
Stammname. | özlük : kendilik. — Er, Ihr (Fron.). | özidikke : kendi gibiye. — Ähnlich.
özek : bir şeyin içi, çekirdek, göbek; denizin sedası. — Das Innere, Kern, Nabel;
Widerhall des Sees.
özgü : kendisine mahsus, zat-i hususi. — Eigentümlich.
özgün : suların feyezzani. — Überschwemmung.
 özke : başka, diyer. — Ein anderer. | özkece : başkaca, ayrıca. — Besonders.
özlemek : kendisine taleb etmek, arzu eylemek. — Wünschen, verlangen.
özlik : bir nevi nebat ismi dir, sipend; nebatat özi. — Eine Pflanzenart, wilde Raute;
Pflanzenfrucht.
özük : haymeyi örten keçe; hatem. — Lederne Zeltdecke; Siegelring.

UÜ
uç yılduz : mizan yıldızları. — Wage (astr.).
uça : arka; büyük. — Rücken; gross.
uçan : sefine. gemi. — Schiff.
uçargu : üçüncü. — Der dritte. | uçalası : üçüsüde. — Alle drei. | uçav : üçüde, üç
nefer. — Drei Personen.
uçğurmak : peran etmek. — Fliegen.
uçkalatmak : mülayimane muamele etmek. — Sanft behandeln,
uçkulık : bir nevi üç dilli ok dur. — Ein dreispitziger Pfeil.
uçkun : kığılcım. — Funken. | uçkunluk : şirare-paş. — Funkenverbreitend.
uçkusi : Uçup gitmeli, kuş uçmak. — Der Flug. Vogelflug.
uçmak : cennet. — Paradies.
uçman : salıncak; dolab; çarh-i felek. — Schaukel; Kasten; Windrad.
uçraşmak (uçramak) : tesadüf etmek, rast gelmek. — Begegnen, treffen.
uçun : içün; budünya. — Um; diese Welt.
ucar : pazar; bir nevi hatab; mühlet; sefine; uçurma. — Markt; eine Holzart; Frist:
Schiff.
ucarak : yüksek mahal. — Hochgelegener Ort.
ucarku : eyer üzerine konulan yastık. — Sattelpolster.
ucaşmak : bahsa tutuşmak, adavet etmek. — Streiten, anfeinden. | ucaş : adavet, bir
birisine sert söylemek. — Feindschaft, hart anfahren.
uclamak : muhaseme etmek. — Sich zanken.
uclib : cüll, çuval, kalın iplik kinab. — Decke, Sack; grober Hanfzwirn.
ucuğ : subyan hastaliyi, gözde olan hal ve nişane; bir kabile ismi. — Hitzbläschen Z.
Kinderkrankheit, Gerstenkorn; Stammname.
ucur : felek rast gelmesi, isabet, bereket. — Schicksalsschlag, Segen
udur : gün, nehar. — Tag.
uğuz : saf, pak. — Einfältig.
uyağ : uyanış; o taraf. — Erwachen; jenseits.
uyak : sincab karnının ve boğazının altında-ki deri, altı ayı. — Bauch und Kehlfell des
Eichhörnchens.
uyakmak : gurub etmek, batmak. — Untergeben (Sonne).
uyaku : pehlu kemikleri, kaburğa. — Rippe.
uyalmak : hicab etmek. — Sich schämen. V. oyat.
uyaz : sivri sinek. — Gelse.
uyğatmak : uyatmak, bidar etmek. — Aufwecken. | uyğanmak : uyanmak. —
Erwachen. | uyğağ : bidar. — Wach. | uyğanmağur : uyanmamış, gafil. — Verschlafen.
uyğur : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir; uygun şey. — Türkischer Stammname;
schicklich.
uyğuşmak : kahil olmak. — Nachlässig sein.
uyluk : ran, san. — Glied, Bein.
uymak : yüksük; bir kabile ismi. — Fingerhut; Stammname.
uyuğmak : sütü uyutup yoğurt yapmak. — Milchsahne bereiten.
uyuk (üyük) : delik, mağara. — Loch, Höhle,
 uyundı : davet olunmayarak ziyafete giden sümsük, ârsız. — Ungeladen als Gast
erscheinen, unverschämt,
uyuş : gougacı. — Zänkisch.
ulağ (ulak) : bargir, su mecrası. — Flussbett.
ulakmak : şaşmak, yoldan çıkmak. — Irre werden. vom Wege abweichen. |
ulaklamak : yolu şaşırmak, adaşmak. — Den Weg verlieren.
ulalmak (ulğaymak) : azim olmak, pir olmak. — Gross, alt werden.
ulaş (uluş) : bülük. hisse. kismet. — Theil. | ulaşmak : taksim etmek, bölüşmek. —
Zertheilen.
ulaşmak : vusul olmak, yetişmek. — Ankommen, anlangen.
ulat : hastalık, kolera. — Krankheit.
ulğamak (ulğuymak) : pir olmak, büyümek, çok yaşamak. — Alt werden, wachsen,
lange leben. | ulğatmak : yaşlanmak, ehtiarlanmâk. — Alt werden. | ulğaytmak : büyütmek.
— Wachsen lassen. v. ulalmak.
uluğ : büyük. kebir. — Gross. | uluğluğ : büyüklük. — Grösse. | uluğlanmak : tâzüm
etmek. — Gross machen.
ulus : aşiretin büyüyü, kabile. — Stamm fürst.
ulustuk : bismil, nimcan. — Erwürgt, halbtodt.
uluş : parça, bölük. — Theil.
ulaşmak : kelblerin yekdiyerine ürmesi. — Gegenseitiges Anbellen der Hunde.
uma (umaca) : uma kemiyi, ustuhan; müdevver şeylere denir. — Gliedbein; wird von
runden Gegenständen gesagt.
umağ : nesl, al, aslı kemik mânâsına dir. — Nachkommenschaft, Stamm; ursprünglich
in der Bedeutung von Bein.
umak : etrakdan bir kabile ismidir; uymak dahi derler. — Türkischer Stammname.
umaklanmak : cesaretlenmek. — Muthig werden.
umalmak : muallak aşmak, muallak durmak. — Angehängt sein.
umanc : tama, ümid, intizar. — Habsucht, Hoffnung.
umca : odun parçası, kötük. — Baumstamm.
umku : halkum. boğaz. — Rachen.
umuduk : şikyar ve seferde ve ciridde geyilen şalvar. — Jagd-, Kriegs- und
Ringkampfhose.
umunmak : tama etmek, beklemek, ummak. — Gierig sein, hoffen.
unçi : cerah, tabib. hekim. — Wundarzt.
uncu : incu. — Perle.
uncud : taleb, ödünc, borc. — Verlangen, Schuld.
unkan : at ve eşek yaurusu. — Pferd- und Eselfüllen.
ura (öre) : sutun; yerden kazma enbar. — Säule; in die Erde gegrabene Scheune.
urçin : sancak. — Fahne.
urğacı (arğucı) : dişi, zevce. — Weibchen. Ehehälfte.
urğuşrek : fenn-i musikide bir surud dir, şarki, türkü. — Melodie; Lied.
uri : kuyruğu kalkık hayvan. — Thier mit aufrecht stehenden Schwanze.
urma : ısıcak sudan çıkub-da soğuk suya girerken bedenin üzerine çıkan kabarcıklar.
— Bläschen welche am Körper entstehen, wenn man aus dem warmen Wasser ins kalte geht.
urnamak : yer etmek, oturmak. — Sitzen, Platz machen. | urnatmak : oturtmak,
urnaşdırmak, yerleşdirmek. — Niedersetzen.
urnukmak : bagteten bir işe tutulmak. — Eine Sache schnell beginnen.
uru : zurât içün saklanmakda olan tohumun muhafazası içün kazılan yer. — Grube
zum aufbewahren der Körnerfrüchte.
uruğ : tohum, cins. — Ursprung, Rasse.
 uruk (ürük) : köstek; zerdalu, kaysı. — Fussfessel; Pflaume.
uruk kayış : kism, akraba; cemaet. — Verwandter; Versammlung.
urum : fenn-i askeride meleke ve meharet. — Tugend und Geschicklichkeit in
Militäreigenschaften.
urun : cay, mekyan, mahal; rütbe sahibine mahsus olan makam-i teşrifat. — Ort,
Platz, Stelle; Ehrenplatz eines Würdentragers,
uruncı : fakir, geda. — Arm, Bettler.
urundalamak : intihab etmek. seçmek. — Wahlen, auswählen.
urunduk : eyer esbabı. — Satteldecke.
urunk : parlak; haymenin ortasında-ki delik. — Glänzend; Dachöffnung des Zeltes.
urunlı : hafid; sahib-i rütbe. — Enkel; Würdenträger.
urunmak : öteye beriye kendini atmak, çabalamak. — Sich hin und her werfen.
uruş : muharebe, cenk, dövüş. — Krieg, Streit. | uruşmak : dövüşmek, muharebe
etmek. — Kämpfen, ringen.
urut : yurt, menzil. — Lager, Zelt. | urutmak : nuzul etmek, mekyan intihab etmek. —
Absteigen, Platz aussuchen.
us (es) : akil, firaset. — Verstand, Scharfsinn.
usal : fena, kötü, kusur. — Schlecht. Mangel.
usluk : ihtilal, ifsad, fitne. — Unordnung, Verderben.
usmak : eti kemikden koparmak, soymak. — Das Fleisch vom Knochen reissen.
usmaklamak : perde arkasında kendisini ihfa etmek, gizlenmek. — Sich hinter den
Vorhang verbergen,
ustalamak : terekki, tefevvük etmek. — Ueberragen, fortkommen.
ustan : ırmak, nehir. — Fluss.
uşalmak : ufalmak. — Verkleinern. | uşaltmak : parça parça etmek. — Zerstückeln. |
uşatmak : ufatmak. — Zerkleinern. | uşaklamak : ufatmak. — Klein machen.
uşka : er, zevc, apışka. — Gemahl,
uşlamak : tutmak, hifz etmek. — Fangen. bewahren.
uşlan : umera tarafından sipah ve ehaliye verilen tâm ve ziyafet. — Soldatenmahl von
den Heerführern gegeben.
uşmak : tecemmü etmek, yığılmak. — Zusammenkommen.
uştulum : sitem, zulm, hile. — Unrecht, Bedrückung, List.
uşukmak : acele etmek. — Sich eilen.
uşuluk : farz, zann. — Meinung.
uşundı : ansızın, birden bire hücum. — Plötzlicher Angriff.
utğuzmak : elinden düşürmek, kayb etmek. — Fallen lassen, verlieren.
utkanmak : imrar-i eyam etmek, yaşamak; taklid etmek. — Zeit verleben; nachahmen.
utkari : sebeb ve illet içün bir şeye mutâlik, ecel, sebeb, dayr. — Zu einer Sache
gehörend; Ursache.
utkarmak : geçirmek; ezberden okumak. — Hinüberbringen; auswendig lesen. |
utkarışmak : geçişdirmek. — Das Überschrittene.
utkur : şedid; geçici; keskin, tez. — Heftig; scharf, schnell.
uzağu gun : geçen gün. — Neulich, jüngst.
uzak ağrı : verem hastaliyi. — Lungenkrankheit.
uzğanmak : uzlaşmak, musaleme etmek. — Frieden schliessen.
üçki : keçi, oğlak. — Ziege.
üçmek : sönmek. — Verlöschen. | üçürmek : söndürmek. — Auslöschen.
üçrü : son vakitlar, ücür dahi derler. — Letzthin.
ücük : yarım sönmüş mum ve ateş; silinmiş yazı. — Halbverlöschtes Licht, Feuer;
verwischte Schrift.
 ülkür : ülger yıldızları. — Siebengestirn.
ülük : ölü, cenaze. — Leichnam.
ülüm : ecel; deve sütünün köpüyü. — Tod; Schaum der Kameelmilch. | ülümlük :
ölümlü. — Tödtlich.
ülütek : okun çöpü ve destesi. — Pfeilgriff.
ürkülmek : dönmek, munkalib olmak. — Sich verwandeln.
ürkümek : suud etmek, çıkmak. — Besteigen, hinausgehen,
ürkün : tufan, tortuna. — Überschwemmung, Gewitter.
ürkürmek : ham olmak. — Gekrümmt sein.
ürküt : Samarkand civarında bir şehir ismi dir. — Stadtname.
üsmek : büyümek. — Wachsen. | üsüb : büyümüş, uzamış. — Gewachsen.
üsrük : sarhos. — Betrunken. | üsrümek : mest oimak. azmak. — Besoffen sein.
üst : yüz, ruy. — Gesicht.
üzdürme : nehirin derin yeri-ki atları üzdürerek geçerler. — Pferdeschwemme in
einem Flusse.
üzgi : merdüven. — Leiter.

P
paçı : piade askeri. sipah. — Infanterie.
padaş : ayakdaş, payendaz. — Kamerad.
pade : sürgü, hergele, öküz ve inek sürüsü. — Heerde, Gestüt. | padeci : sürücü,
çoban. — Viehtreiber, Hirte.
pahsa : çamurdan mâmul divar; kil ve çamurdan yapılmış bina. — Lehmwand;
Lehmgebäude.
payeke : musafirlerin kondura çıkardıkları mahal; uzakdan at koşturmak, cirit. — Platz
wo die Gäste die Fussbekleidung ablegen; Pferderennen.
paku : ustura. — Scheermesser.
parhi : harbe, mızrak. — Hellebarde, Lanze.
paru : kürk; bil, ketman. — Pelz.
pas : zenk, paslanmış, bicevher. — Rost, rostig.
pat pat : esvatdan dir, çabuk çabuk; çocukların dahi kil ve çamur ile oynadıkları bir
lab dir. — Überausschnell; Kinderspiel mit Koth und Lehm.
paze : sapan, fuluk. — Schleuder, Spalte.
pehte : pamuk, penbe, mamuk. — Baumwolle.
peyazi : nevg; bir nevi silah; deve yükünden mâmul bir nevi kumaş. — Spitze;
Waffengattung; Stoff aus Kameelhaar.
pelal : zahire gömecek mahal, ambar zemini. — Aufbewahrungsort für Getreide,
pelekte : bir yanı kırılmış yumurta; parça, cüzü. — An einer Seite gebrochenes Ei;
Stück.
pelpüş : donun ve destenin altına konulan ağac. — Holz unter dem Krug.
peltek : basık söyler, pepe. — Stotterer.
pencer : selak bostanı, pancar. — Rübe.
pendük : çiçek mağı ve mağçesi ve fındıkı ve budağ yeri. — Knospe Z.
Blumensamen.
pene : köşe ve gizli yer, düşmen ve zabitden ihfa olunacak yer. — Verborgener Platz,
Versteck vor dem Feinde. | penelemek : gizlenmek. — Sich verbergen.
peran : ok gibi uçucu; tez, çabuk. — Pfeilartiger Flug; schnell.
peravlik : isaret, memlukiyet. — Sclaverei, Leibeigenschaft.
perihvan : cender okuyıcı, def ve çalgı ve görültü ile ziyanzedeyi okuyıcı. —
Geisterbeschwörer Z., Zauberei unter Trommel, Musik und Lärmbegleitung.
 perpi : yılan taşı. — Schlangenstein.
pertel : pirti, ufak tefek, eşya ve elbise. — Trödelwerk.
pervaneci : ferman ber, mabeyuci, başvekil ve sadrazam kaymakamı. —
Palastbeamter, Stellvertreter des Grossveziers.
perzem : tür nevi fasulya ve bakla. — Eine Bohnenart.
pest : alçak, aşağ. — Niedrig. gemein.
peste : fıstık. — Pistazie.
peşe : sivri sinek, göbelik. — Gelse.
peşkel : yağmur mevsimi. bulutlu hava; çocukların gizlenme oyununun yeri. —
Regenzeit. bewolktes Wetter, Versteckspielplatz der Kinder.
petek : arı kovanı; mukeddir. — Honigkorb.
petike : kursak, rude. — Magen, Darm.
petke : sarık, imame sevincinden sarığını göke atmak ve havaya fırlamak. —
Kopfbund, das freudige in die Höhe werfen des Turbans von Seite des Imams.
piç : her şeyin ufak yaramazı; soba ve baca ve ateşdan moru. — Das Diminutiv einer
yeden Sache; Ofen-, Heerd- und Feuerrost.
piyadelemek : yayan gitmek, suarisiz yürümek. — Zu Fusse gehen.
pille : koza, ipek kozası, böcek tohumunun dışarısı, ipek böceyi; çocukların hane
harcında oyun mahalı. — Seidenkokon, Hülle des Käfereis, Seidenwurm; Spielplatz der
Kinder vor dem Hause.
piralamak : kendisini göstermek, meydana çıkarmak. — Sich zeigen, zum Vorschein
bringen.
pis : uyuz illeti, kaşı ve kirpiyi dökülmüş. — Krätze, Ausfallen der Augenwimper und
Augenbrauen.
pişim : bir kerrede beşecek nesne miktari, bir defâlık. — Auf einmal.
pişkarmak : tezekkür ve tefekkür etmek. — Sich erinnern.
pişme (pişi) : yağda pişmiş ufak gölçe etmek; envai lokma. — In Fett gekochtes
Brodkügelchen, mehrere derartige Speisen.
pişük : hazir tâm, pişmiş. — Fertig gekochte Speise.
pöçek : kalb pul ve sikke. — Falsches Geld.
puç : yaramaz, boş sey. — Unnützes Zeug. | puçlığ : boşluk, yaramazlık. —
Nutzlosigkeit.
pupamak : pelteklemek. pepelemek. — Stottern.
pupuş : hüdhüd kuşu. — Wiedehopf.
pus : duman. kuduret. — Nebel, Trübung.
pülemek (püflemek) : nefes etmek, şiddetli nefes ile küreklemek. — Athmen. stark
athmend blasen.
R
rabe : matbare, at kırbası. tolum. — Becken, Wasserschlauch. | rabeci : abkeş. —
Wasserschöpfer.
rafdan : taze yumurta. — Frisches Ei.
rayet : ehl-i seyf ve sipahi olmayan, esnaf. — Nichtkrieger, Gewerbsmann. | rayetcilik
: zira ve kesbe ehline tarh olunan vergi. — Art Steuer.
rak : bir nevi nağma dir; firib, hile. — Melodienart; List, Schlauheit.
rasık : rastık, antimon taşı. — Augenschminke.
raş : bir cedvelin iki kenarında tümüslüp kalan toprak. — An den Bachesufern
aufgeworfene Erde.
rece : misahe, endaze, harita. — Messung, Maass. | recelamak : bir mahalın planını
almak, misahe kılmak. — Ortsplan aufnehmen, messen.
reh reh : hat hat, yol yol. — Strichweise.
 rencimek : ziyade sarhoş olmak. — Besoffen sein.
reşale (neşale) : köpük helvası, nişale. — Helva aus Schaum.
ricandalık : nezle, soğuk geçirme. — Erkältung, Schnupfen.
rube peran : şeb-i pireye manend bir hayvan ismi dir, gece otağlarda bulunur. —
Name eines flohartigen Thieres, in Nachtlagern vorhanden.
rud : ırmak, akar su. — Fluss.
rust : imlak, teayyüş. — Lebensunterhalt.
rust : kavi, kalın, sert. — Stark, dick, fest,
rusta : kudret helvasile tehiye edilmiş şarab. — Mannawein.
ruşen : üç taraflı peykan, ok. — Dreiseitige Lanzenspitze, Pfeil.
ruzan : bir nevi koyu kırmızı rengi verir çalı ismi dir. — Ein Strauch von dunkelrother
Farbe.

S
sabğun : tir, harba, pençe şeklinde olup anınla balık tutarlar. — Pfeil, Lanze zum
Fischfangen.
saçma : saçılır olan şey; av tüfenkine mahsus korşun taneleri. — Zerstreubare Sache;
Bleistückchen zum Jagdgeräth.
saçramak : yerinden kalkmak, fırlamak, sıçramak. — Vom Platze aufspringen.
saçuk : dağınık, perişan. — Zerstreut.
sac : baş tüyleri; sığırcık kuşu. — Haar; Staar.
sacbağ : nisaların saçına bağıldığı ziynet. — Haarschmuck der Frauen.
sadu : teganni ile buka etmek, matem-hanelerde numayiş etmek. — Singend weinen,
im Trauerhause erscheinen.
sadulamak (sadalamak) : ah-u figan ve matem eylemek, nevha ile hane sahibinin
yêsini efzun ettirmek. — Wehklagen, Trauerschmerz vergrössern.
safi pilav : iranilerin pişirdikleri bir nevi pilav dir. — Eine Art Pilav bei den Iranern.
sağdak : tirkeş; sadak, kurban. — Köcher; Morgengabe.
sağılmak : sihhat bulmak, kesb-i afiyet etmek. — Gesund werden, die Gesundheit
wieder erlangen.
sağın : sütlü koyun; arzu, selamet, amanlık. — Milchschaaf; Wunsch, Heil.
sağınc : arzu, endişe; temenna. — Wunsch, Nachdenken; Gruss .
sağındı : yad etti, arzu eyledi, görmeyi murad etdi. — Wünschte, wünschte zu sehen.
sağınmak : saymak, ölü fezailini sayup ağlamak, hatire getirmek. — Zählen, weinend
die Verdienste des Todten aufzählen.
sağırtka : çekirge. — Heuschrecke.
sağış hesab : koyun tâdadı; süt sağması. — Schaafzählung; Melken.
sağmak : el ile parmaklarla çeküp sığmak, sıkup çıkarmak. — Mit den Fingern
melken, drückend ziehen.
sağramak : sağır olmak. işitmemek. — Taub sein, nicht hören.
sağrı : sırt ve arka. — Rücken.
sağu : sadu, feryad ve figan; türkü ve şarki. — Klage, Wehklagen; Lied. | sağu
sağmak : nalan etmek. — Jammern. | sağucı : ağlayıcı. — Der Weinende. | sağun : feryad ve
figan. yalvarmak. — Klagen, flehen.
sahbi : bir nevi üzüm ismi dir, rezaki dahi denilir. — Name einer Traubenart, auch
'rezaki' genannt.
say : ırmak, çay, büyük akar su. — Fluss, Stromwasser.
sayağ : yol, usul, tarz, kanun, destur. — Weg, Art. Gesetz.
sayamak : saymak, hesab etmek. — Zählen, rechnen.
saydam : temiz, saf; göz taşı, parlak. — Rein; Augenstein.
 sayğamak : saymak, hesab etmek. — Zählen. rechnen.
sayğan : bir nevi hayvan ismi dir, soyulğan ve keltekeles. — Thiername, Eidechse.
sayğun : saygın, hesab; hurmet, riayet. — Rechnung; Ehre.
sayğur : beyaz harir kumaş. — Weisser Seidenstoff.
sayı : vakit, an. zeman. — Zeit.
sayığ : hezeyan, lagv, fuhş. — Leeres Gerede, Unverschämtheit. | sayığlamak :
hastalık ve uyku halinde hezeyan kelam söylemek. — Im kranken oder verschlafenen
Zustande irre reden.
sayin : sayı, hesab. — Zählung, Rechnung.
sayın : eyü, hurmetlu, riayetlu. — Gut, ehrwürdig.
saylamak : seçmek, intihab etmek. — Auswählen. | saylanmak : hesablanmak. —
Zählen lassen.
saypamak : silemek, sepemek, maliş eylemek. — Abreiben,
sayre : bülbül gibi elhan eder bir kuşun ismi dir. — Name eines nachtigallenartig
singenden Vogels.
sayru : hasta, üzgün. — Krank.
sayrun : serin hava, hafif soğuk. — Kühles Wetter, kühl.
sayrusav : geçüp tesir etmek. — Spur zurücklassen.
saytalcılamak : durak üzer olan. —
sayu : hesab, hurmet ve riayet. — Zählung, Ehre.
sak : taraf, yan; sağ; yemin, rast. — Seite; gesund; Eid.
sakağ : gabgab, zanah. — Doppelkinn.
sakal durluk : bir nevi gerdanlık ismi dir. — Name eines Halsschmuckes.
sakar : atların alnında 'sabah el-hayr denilen' nişaneye denilir. — Zeichen an der
Stirnseite des Pferdes.
sakav : doğru teleffüz etmeyen, pepe. — Unrichtig sprechend, Stotterer.
sakık : zühre, sabah yıldızı. — Planet Venus, Morgenstern.
sakıt : mirih sitaresi. — Marsstern.
sakızğan : papağan kuşu. — Papageivogel.
saklav : rehin; asiya-i vustada hükümdarlarının hizmet içün hazir bulundukları bir
mevki dir. — Pfand; in Mittelasien ein für die Bedienungsmannschaft des Fürsten bestimmer
Platz.
saklar : mabeyn odası, saklanılacak mahal. — Palastvorzimmer, Versteckplatz.
saksaul : kömürü mâruf ve bidud bir ağac dir. — Holz, dessen Kohle berühmt und
rauchlos ist.
sakar : gözü aç adam; hasid, alçak. — Mann mit offenen Augen; neidisch, gemein.
sal : bir nevi kelek dir, büyük sularda merbuten taşınılan direk. — Eine Art Floss,
Mast im grossen Wasser.
salaca : salacak. tenşir; yıkamak içün istimal olunan tahta. — Ausbreitung;
Waschbrett.
saldav : bir nevi sal. — Eine Art Floss.
salğamak : irsal, haber etmek. — Schicken, benachrichtigen.
salğıncak : sallancak, beşik. — Schaukel, Wiege.
salğum : huşe, üzüm salkımı. — Weintraube. | salğum küpe : bir nevi küpe dir. —
Eine Gefässart.
salğut : salyane; vergi müdiri. — Jahrgehalt; Steueraufseher.
salık : vergi; nişan, eser. — Steuer, Zeichen, Spur. | salık birmek : haber vermek,
beşaret etmek. — Gute Nachricht geben.
salikalığ : sılakalı; şayeste, layik. — Gewohnheit; geziemend, passend.
salıncak (salğıncak) : tumar, salıncak; nusha. — Rolle, Schaukel; Abschrift.
 salınmak : her yana temayül olmak. — Sich nach allen Seiten verneigen.
salkan : ısıcak günlerde hubub eyleyen serin ruzgyarlı yer. — Luftiger kühler Platz an
heissen Tagen.
salma : ağ, kemend. — Schlinge.
salmak : koymak, bina etmek; atmak. — Legen, bauen; werfen.
saltak : izdiham, kalabalık, yığın. — Gedränge, Menge.
saluğ : salmak almak, aluğ satık. — Kaufen und verkaufen.
salar : tevaf-i türkmeniyeden bir kabile dir, urucı kavm. — Türkmenischer Stamm.
samar : semer, tukum. — Sattel, Pferdedecke.
san : yoklama; hesab; parça; itibar. — Prüfung; Zählung; Stück. | san görmek : askeri
yoklama etmek, muayene. — Soldaten untersuchen, Heerschau.
sanac : çuval, dağarcık, tulum, kırba. — Sack, Schlauch.
sanağ : hesab, sayğı. — Rechnung, Zahl. | sanağcı : hesabçi, muhasebe edici. —
Rechner.
sançığ : küçük harbe. — Kleine Hellebarde.
sançış : sancı, harbe ile yekdiyerini urmak. — Mit Pfeil oder Spiess auf einander
loshauen.
sançmak : saplamak. sokmak. — Durchstechen.
sancığı : demirden ucu saplanır bir nevi çengel, aseslerde bulunur sancı; mide ağrısı.
— Eisenhaken, Pfeil der Wachsoldaten; Magengrimmen.
sandırak : sangı, sersem, şaşkın, serseri. — Betäubt. albern, müssig. | sandıraklamak :
şaşkınlık söylemek, sersem olmak. — Betäubt sein, Dummheiten reden.
sandulac : bülbüle şebih bir kuş ismi dir. — Ein nachtigallenartiger Vogel.
sanga : sana, size. — Dir, Euch.
sanğarak : mağz, iç, badem içi. — Hirn, Kern.
sanğrak : çınğırak; çekirdek, nebat içindeki levze denilir. — Klingel; Samen, wird auf
den Mandelkern des Obstes angewendet.
sank : suların yüzünde incimad eden buz parçaları. — Sich auf dem Wasser bildende
Eiskrusten.
sank : kuşların tersi. — Vogeldreck.
sankı : sanğı, sersem olan baş. — Wirrer Kopf.
sankrak : öküzün ayağında-ki olan boynuz. — Das Horn über der Kuhklaue.
sankulatmak : sandıraklamak, budala ve sersem olmak. — Einfältig sein.
sap : tar, rişte, iplik; sap, deste, kulak; edat dir: sap sarı gibi. — Faden, Schnur; Stiel,
Griff; Steigerungszeichen.
sapa : kenar yer, sapmak, şehirden haric. — Seitenplatz. abweichen, ausserhalb der
Stadt.
sapağ : kol, kulp, deste, sap. — Arm, Griff, Stiel.
sapan : mencenik, fedan; Türkistanda bir belede ismi dir. — Maschine, Pflug;
Stadtname in Turkestan. | sapan oku : sapanın kulpu ve ağacı. — Pfluggriff.
sar : çaylak. — Storch.
sarça : cam, şişe. — Glas.
sarc : serkeş, sarılcı, urucu. — Widerspenstig.
sarğarmak : sararmak, hasta olmak gibi. — Gelb werden, kränklich sein.
sarğımak : sarkmak, yüksekden aşağı uzatmak. — Herabhängen, von oben
herabreichen.
sarğuk : asilmiş, aşağı gitmiş, sarkık. — Aufgehängt, herabhängend.
sarı : tevaif-i etrakdan bir kabile ismi dir. cihet, yan, taraf, semt. — Türkischer
Stammname. Seite, Gegend, Stadtviertel.
 sarı çığnak : Türkistanda Aral denizde bir körfez ismi dir. — Name einer Bucht am
Aralsee.
sarı kovan : dağ sürüsü; arar. tirek. — Gebirgsheerde; Bergcypresse.
sarice : başı bozuk asker; devab hastaliyi; şikyar kuşları; ol tarafce. — Baschi bozuk;
Lastthier-Krankheit; Jagdvogel; nach dorthin.
sarığ : sarı; türkmen kabilesinin bir sınfı dir. — Gelb; türkischer Stammname.
sarığ boğa : sarı manda, öküz. — Ochs.
sarığ kuş : çuğdun bir nevi dir, baykuş. — Uhuart.
sarık ağrık : sarılik. — Gelbsucht.
sarımtol : sarıya mail, sarırak. — Ins gelbliche spielend; gelblich.
sarkan : sarmaşık. — Zusammengeknäult.
sarpun : kiter odası, ilaf-hane. — Scheuer.
sarrak : tarafrak, bir yana temayül etmiş. — Nach einer Seite geneigt.
sarsac : bir nevi kuş dir, birine sığırcık ve birine çaylak derler. — Eine Vogelart.
savsamak : sarkmak, sararmak, hareket olmak. — Herabhängen, sich bewegen.
sart : türkistanda mütevattin olan aşaire denilir-ki aslı tacik ve farsi dir, tat dahi derler.
— Ein in Turkestan ansässiger Stamm.
sasığ : kokumuş, tegayyür eden su. — Stinkendes, verdorbenes Wasser. | sasığmak :
kokumak. — Übelriechen.
satan : bacak, tekmil bud, ran. — Schenkel, das ganze Bein.
sataşmak : çataşmak, mudahele etmek, duçar ve tesadüf olmak; şaka ve latife
eylemek. — Kämpfen, streiten, sich einmengen; scherzen.
satğun : satun, furuht. — Verkauf.
satıc : sınf, sıra, dizi. — Abtheilung, Reihe.
satığ : satı, satım. — Verkauft. | satığcı : dellal, simsar, satıcı. — Vermittler,
Verkäufer.
satu : furuht; sakf, dam. — Verkauft; Dach.
savas : sipaş, sitayiş. — Lob, Danksagung.
savaşmak : sai ve cehd etmek, cenk-u cidal. — Sich anstrengen, Kampf.
saun : dâvet, cemiyet. — Einladung. Versammlung.
saurman : paye ile harmani alt üst edup rüzgyara aldırmak. — Die Ernte mit den
Füssen auseinander werfend dem Winde überlassen.
savaşı : cenk, muharebe. — Kampf, Krieg.
savaşmak : mukabele, muharebe; uğraşmak. — Krieg; sich abmühen.
savçı : mersul, mabeynci, görücü. — Gesandter.
savğat : hediye, ırmağan. — Geschenk.
savğun : atı yükden halas edüp dinlendirmek tebrid etmek. — Das Pferd von der Last
befreiend durch ausruhen lassen abkühlen.
savu : şikat, delik, mağara, oyuk. — Spalte, Höhlung.
savuğ : soğuk. — Kalt. | savumak : üşümek. — Frieren.
savurğamak : birisine bir hediye takdim etmek. — Jemandem ein Geschenk
überreichen.
savut : zirih, zirihpuş. — Panzer. | savut bozan : bir nevi ucu dar ve sivri ok ismi dir.
— Ein schmalspitziger Pfeil.
saz : sağ selamet, rahat. — Vollständige Gesundheit, Ruhe.
sazkab : makara, halka. — Rad, Reifen.
sebektegin : sultan Mahmud lakabı dir; moğul lisanınca sübük oğurlu demek dir. —
Mahmud's Beiname; mogulisch 'sübük': glücklich.
sebircek : serçe kuşu, usfur. — Sperling.
sebzi : havuc. — Rübe.
 sehne : sersem. miskin; ördek gibi papağan, turna. — Einfaltig, elendlich; Kranich.
sekandur : zühl. — Planet Saturn.
sekit : mirrih sitaresi, beşinci yıldız. — Planet Mars, der fünfte Stern.
sekmek : sıçramak, atlamak. — Springen.
sele : sarık, kavuk, dülbend. — Turban.
seliğ : rüzgyarlı, fortunalı. — Windig, stürmisch.
semizmek : semirmek, tesmin etmek. — Mästen.
semsek : sümsük, serseri. — Landstreicher.
sencer : istihkyam, siper; bir kuş ismi; sencer sokmak; sancmak. — Festigung, Schild;
Vogelname; durchstechen,
sendelemek : sersem olmak, sarsılmak. — Betäubt sein.
sendelenk : sende. — Dutzen.
sendulac : bir ilac ismi; bir pehlivan adı dir. — Arzneiname; Name eines Helden.
senenik : çıyan, akreb; tersnak. — Eidechse, Skorpion; fürchtend.
senin : mızrak, harba. — Lanze.
senker : sencer, tabya, kala. — Festigung, Burg. | senkerlemek : bir mahalı mustahkim
etmek, tabya kılmak. — Einen Ort befestigen.
senne : beden, vücud. — Körper.
serağ (surağ) : surağ, bişaret, mücde. — Handzeichen des Fürsten Z.; gute Nachricht.
serağuc : sorguç; kırmızı mum. — Federbusch; rother Siegellack.
serak : okdan, tirkeş. — Köcher.
serav (seray) : büyük hane ve havali; kyarvansaray. — Grosse Umgebung;
Karavanenseray.
serçek : hikaye, masal, destan. — Erzählung. Märchen,
serde : meclis, meşveret. — Versammlung, Berathung.
serke : kehle yumurtası, bit hanesi. — Nisse.
serkek : uyanık, bidar. — Wach.
serkut : geceden kalmış tâm. — Gestrige Speise.
sernak : kamçı başı, kırbac. — Geflochtene Peitsche (Korbatsch).
sersan : serasime, şaşkınlık. — Einfältigkeit.
serupa : hilât, görümlük, baş ayağ libas. — Ehrenkleid, Brautkleid.
seskenmek : uykudan sıçrayup uyanmak, hürkmek. — Erschreckend aufwachen.
sevakil : bir nevi meyve dir. — Eine Fruchtart.
sevğat : ihsan, ırmağan, yadigyar. — Geschenk, Andenken.
sıçancil : ayne, gözgü. — Spiegel.
siçek : sıçan ve serçenin adları, bir kuş dir. — Sperlingname.
sıçğan : sıçan, fare. — Maus. Ratte. | sıçğan yılı : sal-i türkan dairesinin birincisi dir.
— Erster Tag des türkischen Jahres.
sidem : musaykal, şeffaf. — Geglättet, dünn.
siğel : garet. yağma. — Einfall, Plünderung.
siğğu : sığacak şey, zarf, kab. — Behalter.
siğin : geyikden büyük bir nevi. — Etwas grössere Eidechsenart.
siğince : küçük hisar. — Kleine Festung.
siğnaki : ince yazı. — Feine Schrift.
siğrak : piyale, kadeh, kyase, çanak. — Glas, Schale.
sih : amik olmayan. geçid veren kumlu su, yol. — Seichtes, sandiges Wasser, Weg.
siyağlamak : sayıklamak, uykuda saçma sapan söylemek. — Faseln, im Traume irre
reden.
siyak : gezgin, seyar, beyhude, serseri. — Reisend. herumwandernd.
sıkık (sıkak Z.) : geyik, ahu; sıkışmış. — Gazelle; zusammengepresst,
 sikil : soy nesli pak olan, banuzade, şehzade, beyzade. — Von reiner Abstammung,
Königssohn, Prinz.
sıkılçım : sıkındı. iztirab, derd. — Verwirrung; Schmerz.
sikin : yavaş, acelesiz, usul ile. — Langsam, ohne Eile.
sıkırmak : atı koşdurmak, sürmek. — Pferde rennen lassen, treiben.
sikirtme : geçid gibi dar mahal. — Hohler Weg.
sıklık : orman, balkan; basık. darlık. — Wald. Gebirg: enger Platz.
sikrimek : uykudan sıçrayup kalkmak. — Aus dem Schlafe aufspringen.
siksan : seksen. — Achtzig. | sikiz : sekiz. — Acht.
siksenmek : sıçramak, atlamak. — Springen.
sıktamak : sıkınmak, elem ile ağlamak. — Bitterlich weinen.
silamak : izzet ve riayet etmek, mihrebanlik göstermek. — Ehre bezeigen.
siliğ : silik, mahv, düzlenmiş. — Vernichtet. | siliğ akça : yazısı mahv olmuş para. —
Geld mit verwischter Schrift.
silincek (silkincek) : gerdanlık, boyun askısı. — Halsband,
silkü : saf, temiz, aydın. — Rein, hell.
silmin : bir nevi giyah ismi dir, su kenarlarında nabit olur. — Am Bachesrande
wachsendes Gras.
siltemek : hareket etmek, kımıldatmak. — Bewegen.
silti : karabarak nam ağacın külü. — Holzasche.
simiz : şişman, yağlı. — Fett. | simizmek : semirmek, vücudu kuvvetlenmek. —
Masten, den Körper stärken.
sin : sen; mezar. — Du; Grab.
sin ağlık : tecrübeli, mücerreb. — Erprobt, erfahren.
sinamak : imtihan, tecrübe etmek, sanamak. — Prüfung, versuchen.
sincamak : toplamak. — Sammeln,
sindi : makas. — Scheere.
siniğ : kırık. — Zerbrochen.
sinkek : böcek, sinek. — Käfer. Fliege.
sinkil : küçük hemşire. — Jüngere Schwester.
sinkir : sinir, damar. — Ader.
sinkirlamak : cenkde atların bacağını kesüp telef etmek; arkasına düşmek. — Im
Kriege den Pferden die Füsse abhauend vernichten; verfolgen.
sinkmak : kırılmak, bozulmak. — Verdorben werden.
sinkmek : çukura gitmek, yağmur toprağa geçmek; kuşlar başlarını kanadları altına
gizlemek. — In den Graben gehen, Eindringen des Regens in die Erde; das Verstecken des
Vogelkopfes unter die Flügel.
sinkramak : elem ile aheste ağlamak. — Vor Schmerz leiseweinen.
sınmak : kırılmak, bozulmak; teharet ve abdest olmak. — Verdorben sein; rein
werden.
sinuk : kırık, bozuk. — Verdorben.
sinukturmak : bozulmak, parçalamak, kırmak. — Zerstückeln, verderben.
sipa : memur-i tabia. müterris, asker-i sipahi. — Schanzenaufseher, Kavallerist.
sipalamak : mihrebanlık etmek, ohşamak. — Liebkosen, schmeicheln.
sipalmak : kaymak, sürçmek. — Gleiten, straucheln.
sipancak : muz mevki. — Gletscherort.
sipaşkan : bir nevi büyük karabine tüfengi dir, kubur. — Ein grosser Karabiner,
Büchse.
sipau : mulayemet. sığamaklık, ohşayış. — Weichheit, Liebkosung.
 sipka : çıbuk, duhan ve afiun gibi şeyler içmek. — Tabak und opiumähnliches Zeug
rauchen.
sipkarmak : süzerek içmek, sümdürük içmek. — Schlürfend trinken.
sipkel : serpinti. irtişaş. — Splitter.
sipki : ifşa, intişar. — Verbreitung,
sıpkın : balık şeydi içün mustâmel bir nevi pence dir. — Zum Fischfang
gebräuchliches Hakengeräth.
sipmek : perişan etmek, dağıtmak, saçmak. — Verwirren, zerstreuen. | sipilmek :
dökülüp saçılmak. — Zerstreut werden.
sipurğa : düdük, ıslık. — Pfeife, Pfiff.
sirak : moğul lisanınca musarât ve tacik demek dir. — In der mogulischen Sprache in
der Bedeutung von Eile.
siramak : ötmek, nağma etmek. — Singen.
sirçe : şişe, abkine. — Glas.
sird : çabuk; sert, katı. — Schnell; fest, stark.
sirek : arkadaş, yoldaş; açık. — Gefährte; offen.
sirğak : sirincan, kayır yer. — Rutschbahn, rutschig.
sirğan : minare, fener, fanos, alamet. — Leuchtthurm, Zeichen.
sim : pınar, bulağ, kuyu. — Quelle, Brunnen.
siriğ : bir nevi dikiş dir. — Eine Nähart.
sirik : sık, dar. — Eng, schmal.
sırık : sırılmış ince ağac. —
sırıkmak : kaçmak, savuşmak. — Laufen, entfliehen.
sirilmak : kaymak, yavaşce sürtünür gibi savuşmak. — Gleiten, langsam sich
fortstehlen.
sirim : çerm, dilim dilim deri. — Leder, Schichtenartiges Leder.
sirimak : uyulğamak. — Nähen.
sirin : salkın, hafif soğuk. — Kühl.
sirincak : kayır yer, buzlu yer. — Schlüpfrige Stelle.
sirkek : uykusuzluk. — Schlaflosigkeit.
sirku : hastalık, derd, keder. — Krankheit, Kummer.
sirmak : kaymak; teganni etmek. — Gleiten; singen.
sirmek : almak, kapmak. — Wegnehmen. | sirmelmek : kapılmak, bir işden kurtulup
çıkmak. — Eine Sache leswerden.
sirtak : bir nevi palto dir; teber, balta. — Eine Art Oberkleid; Axt.
siskenmek : dehşet ile uykudan sıçrayup kalkmak. — Heftig aus dem Schlafe
erwachen.
sivgelük : sevgili, dost, muhibb. — Geliebter Freund.
sivgüci : sevici, âşik, yar. — Liebhaber, Geliebte.
sivgüm : sevdiyim, muhabbet. — Liebe.
sivinci : mücdeci, muhbir. — Benachrichtiger.
sivük : sevilmiş. muhabbet, aşk. — Geliebt, Liebe.
sivük : memenin ucu. — Brustwarze.
sivürmek : silüp sivri etmek, boy uzamak, traş etmek. — Spitzen, ausdehnen.
sizgi : elem, derd, keder. — Schmerz, Kummer.
sizğurmak : nakş etmek, ima etmek. — Malen, gravieren.
sizildamak : teşekki etmek. — Sich beklagen.
sizindu : katra katra akan su. — Tropfend fliessendes Wasser.
sizkek : göz perdesi. — Augenlied.
sızmak : nakş ve hak etmek. — Zeichnen, gravieren.
 sizmek : teferrüs etmek, hiss etmek. — Meinen, wahrnehmen.
soba : yüksek boylu; dayak, deynek, sopa. — Von hoher Gestalt; Stock, Stab,
sobay : hafif, suari. — Leicht; Reiter,
sobsun : inci, gevher. — Perle, Schmuck.
soğ : dam, ev örtüsü; serma, kış. — Dach; Kälte, Winter.
soğalamak : harba ucu ile birisini sançmak, dörtmek. — Jemanden mit der
Lanzenspitze stechen.
soğlı : şiş kebabi, külbastı, kızartma. — Spiessbraten, Rostbraten.
soğulcan : solcan, kelten keles soyulğan, bir ilac ismi dir. — Ein Arzneiname.
soğun : bir nevi dağ öküzü, soğak dahi derler. — Damhirsch.
sok : postu alınmış erzen; gam, derd. — Enthülste Hirse; Kummer.
sok : bed nazar; tamakyar, gözü aç. — Böser Blick; geizig.
sokar barçuğu : suyun yüzüne bir taş atdıkda hasil olan müdevver dalga. —
Wellenringe im Wasser, durch Steinwürfe verursacht.
sokmak (sokmağ) : büyük yollarda münşaib olan dar yol. — Ein vom Hauptwege
abzweigender schmaler Nebenweg.
sokman : büyük yol çizmesi; bir nevi un helvası. — Grosse Reisestiefel; eine süsse
Mehl-helva.
sokranmak : mırıldanmak, dudak altından yavaş yavaş söylenmek. — Murren,
zwischen den Lippen sprechen.
sokum : zebh olunan kurban, zebh içün hayvanatı semirtmek. — Opferlamm, das
Thier zum Opfer mästen.
sokun : ciylenilmiş, ezilmiş. — Zerkaut.
solakay : ağızdan akan su. — Speichel.
solumak : solmak, sık sık nefes almak. — Verblühen, rasch athmen.
solunğan : sadr illeti. — Brustkrankheit.
sonk : son. — Ende. | sonkgı : sonu. — Seine Enden. | sonkra : sonra. — Nach. |
sonkuca : sonuna kadar. — Bis zu Ende.
sonkol : sol dest, solak. — Linke Hand. linkisch.
sonmak : arz-i takdim etmek. riza olmak. — Jemandem widmen, überreichen.
sop : süpürge, miknese. — Besen.
soruğ : sorak, sual. — Frage. | soruğ günü : ruz-i sual. — Das Jüngste-Gericht.
sögdemiş : istirahat içün teneffüs etmek, asayiş. — Ausruhend athmen, Ruhe.
sögdenis : kahve altı, kuşluk. — Frühstück.
söyünc : zecr, galize. — Derbheit.
söyüş : at kemiklerden kaynayup soyulmuş, derisi alınmış; takdir, hakaret. — Fleisch-
Fricassée; Schmähung. Z.
sökel : hasta, zaif, sakat. — Krank, schwach.
söngek : kemik. — Knochen.
söngü : mızrak, harba. — Lanze.
sözaul : firarileri taburuna ve fırkasına irca etmek üzere memur olan şahs. — Ein mit
dem Rücktransport der Flüchtlinge betrauter Mann.
sözci : söz ehli, tercuman, tılmac. — Übersetzer, Dolmetsch.
sözen : sözülen nesne, katık. — Ein durchseihtes Ding. | sözük : süzülmüş. —
Durchseiht.
sözgüç : sözücü alet, kefgir. — Filtrirapparat.
sözlemek : söylemek, tekellüm etmek. — Sprechen.
su başı : Türkistanda bir rütbe dir. — Rangstufe in Turkestan.
sudak : Sihun nehrinde bulunur bir nevi balık dir. — Ein im Sihun Flusse lebender
Fisch.
 suğalmak : yaslı kesb etmek, nem olmak. — Feucht sein. | suğaşmak : su yere batup
topraklar doymak. — Das nass Werden der Erde durch Einsickern des Wassers.
suğarmak : suvarmak, sulamak, eraziye su vermek. — Begiessen, bewässern.
suğur : kova, suğarmakdan gelme. — Eimer.
suhremiş : pek kısa olmak; bahane aramaklık, sebeb bulmak. — Sehr kurz sein;
Vorwand suchen.
suyal : bir nevi kilid. sürme. — Eine Art Schloss, Riegel.
suyanmak : yasdanmak, yan üzere dayanmak. — Sich stützen. | suyamak : yan üzere
dayamak. — Sich auf die Seite stützen.
suye : kapu sürgüsü, sürme. — Thorriegel.
suyğun : geyik; soygun. — Gazelle.
suyuk : dar, ince. — Schmal, dünn.
suyurğamak : ihsan. bahşiş vermek. — Schenken. | suyurğal : ihsan, bahşiş. —
Geschenk.
suğurmak : cida etmek, kınından çıkarmak, bir şeyi diger bir şeyin içinden çıkartmak.
— Scheiden, aus der Scheide ziehen, auseinandernehmen.
sukağ : bir nevi büyük geyik. — Eine grosse Gazellenart.
sukayar : iki ırmakın çatalı. — Zusammenfluss zweier Flüsse.
sukızı : suluk, şuluk. — Vorgehen.
sukkur : büyük dibek, havun. — Grosser Mörser.
sukur : kuru, suyu çekilmiş olan yer; kör, gözü patlamış. — Trocken, entwässerte
Stelle; blind.
sukur : bir nevi ördek ismi dir, turna. — Eine Entenart.
sulu : güzel, revnaklı. — Schön, glänzend.
surağ : sual, haber, malumat, muayene. — Frage Nachricht, Kenntniss, Untersuchung.
suramak : sual ve tahkik etmek, hatir sormak. — Ausfragen, untersuchen.
suran : cemiyet ve kalabalık içinde leşker teferrüdü. — Ausmusterung zum
Soldatenstande.
surkut : curanın dibinde kalan şey, yutum. — Bodensatz, Trunk.
susak (süsak) : tişne; çemçe; sözücü alet; mutehaffir. — Durstig; Schöpflöffel;
erstaunt.
susim : mutehayyir. sükyut. — Erstaunt, Schweigen.
sustaymak : yorgun olmak. — Ermüden.
susun : ayran, ab-i doğ. — Molken, Saure Milch.
susunmak : sulanmak, su içmek; teskin olmak. — Wasser trinken; beruhigt werden.
sutari : kaburga, pehlu kemikleri; mashara, şakacı. — Rippen; Spassmacher.
sura : ırmağan, hediye. — Geschenk.
suvarmak : su içirmek. — Tränken.
suvat : suyun mehazi, pınar. — Wasserquelle.
suvuk : revnaklı; akar. — Glänzend. fliessend.
suvurmak : kuvvetle emmek. — Stark säugen.
sübük : iz, nişane, alamet; ayak. — Spur, Zeichen; Fuss. | sübülemek : iz ve nişane
brakmak. — Spur oder Zeichen lassen.
süçük : leziz, tatlı. — Schmackhaft, süss.
süder : mâyet halkı, uşak takımı. — Begleitung, Dienervolk.
südremek : sürmek, temdid etmek, def etmek. — Treiben verlängern, vertreiben.
süyağı : siyah yağ, rugen. — Fett.
süklemek : eti suya kaynamak, çorba pişirmek. — Fleisch im Wasser kochen, Suppe
kochen. | sükleme : suya pişmiş olan et, yahnı. — Im Wasser gekochtes Fleisch, Brühe.
süklün : sülyün, yaban tavuğu. — Fasan.
 süksük : bir nevi odun. — Eine Holzart.
sükü : küçük harba, mızrak. — Kleine Lanze. | süküçek : avda kullanmak üzere ucları
sivri ve uzun doğru okları, ağac oklava. — Ein walzenartiger dünn spitziger Pfeil als
Jagdgeräth.
süldüz : tevaif-i etrakdan bir aşiret ismi dir. — Türkischer Stamm.
sülkün : yabani tavuk. — Fasan.
sülpük : füsürde, solmuş. — Welk, verwelkt.
süm : yek pare, bütün, kavi, içi boş ve kavuk olmayan. — Aus einem Stück, hohl.
sümkürük : sümük. tükürük. — Rotz, Speichelauswurf.
sümü : faydesiz, nafile. — Unnütz, vergebens.
sün : erkek ördek. — Enterich.
sünğar : sunkur, toğan. — Jagdfalke.
süpçin : hoş haber, eyi havadis, müzdeci. — Gute Nachricht.
süpü : tilki, buri. — Fuchs, Wolf.
süpürgü : süpürge. — Besen.
sürçe : tecessüs, tereddüd. — Untersuchung, Bedenken.
sürçmek : zele etmek, kaymak. — Ausgleiten. | sürçek : kayılacak mahal. —
Schlüpferige Stelle.
sürkemek : sürüklemek, imhal etmek. — Aufschieben. | sürkenmek : sürüklenmek,
yerlerde yatmak. — Auf der Erde liegen.
sürkeül : leşkerin ukbunu gözetmeye memur olan bölük. — Eine mit der Beobachtung
der Heeresbewegung betraute Abtheilung.
sürmişi : hars etmeklik; sual; muharebe esnasında çekilen feryad. — Erdcultur; Frage;
Kampfgeschrei.
sürtürme : ihrac, sürgün ilacı. — Austreibung.
sürük : sürü, hergele. — Heerde, Stuterei.
susar : sansar, güçüken, samur, sincab. — Geier, Zobel, Eichkätzchen.
sütkelegen : sütleyen, süt veren. — Milchgebend.

Ş
şafşul : yaraşıksız elbise; kelami ve aklı saçma ve perişan olan adam. — Unnützes
Kleidungsstück; schwachsinniger Mensch.
şağdarlık : kaymakamlık, vekalet, hediv, hükümdar. — Statthalterei, Fürst.
şağıçımak : bir kimesneyi zem-i kadh etmek, nemmamlık. — Verläumden.
şağıldak : koyunun dunbesinde-ki kuyruk; rutub. — Schafsschweif; Feuchtigkeit.
şağırdak : su sesine benzer gürültü. şarıldı. — Wassergetöse.
şağla : ıslık, ağızdan çıkan ses. — Pfiff, der vom Munde kommende Laut.
şay : gina sahibi; hayırlı iş, mükemmel. — Besitzer des Vermögens; vollkommen.
şayak : çoha ve sair nesnelerin mensucu. — Stoffgewebe.
şak şak : esvatdan dir, şakir şakir ses etmek, şrak şrak vurmak. — Ausrufung, 'şakir
şakir' klingen.
şaka : aşuri, ziyade; mashara, divane. — Überaus; Spott, verrückt.
şakırdamak : yağmur yağmak, bülbül hoş elhan etmek; sulu kazan, semaver, ibrik
kaynamak. — Regnen, Nachtigallgesang; sieden.
şaldır şaldır : su bâlâdan nuzul ederken hasil olan ses, şaldırma. — Der Schall des von
oben kommenden Wassers.
şalğurt : hem suda ve hem karada yaşayan hayvanat. — Die im Wasser, wie auf dem
Trockenen lebenden Thiere.
şali : kabuklu pirinc, postu alımamış erz, mukaşşer olmayan pirinc. — Ungehülster
Reis.
 şaltmak : tezyin, tertib. — Verzierung, Ordnung.
şamyan : hayme, hergele, çadır, perde. — Zelt, Hütte, Vorhang.
şanğur : zil ve nâra avazı, sürna sesi. — Hoboëklang.
şankurak : doyak, doynak sesi. — Huf Z.
şapat : tokat, sille. — Ohrfeige.
şapir-şupur : mühmilatdan dir, ziyadesile ve vecd ile öpmek, bir birile öpüşmek. —
Zwitterwort, mit Gefühl küssen, sich küssen.
şapırdamak : acele tâm ekl ederken ağız ve dudakdan şab şab çıkan ses, hareket, seda.
— Wahrend des schnellen Essens hörbarer lauter Klang, Stimme. | şapırdı : acele yerken ve
ezerken dudaklardan sadr olan âvâz. — Das laute Kauen.
şarke : esvatdan dir, hatab yanarken çıkan avaz ve şakırdı. — Das Knistern des
brennenden Holzes.
şartlamak : su akarken çağlamak, fışkırmak, su çok seslenmek. — Das Rauschen oder
Plätschern des fliessenden Wassers..
şatur (şatı, şatun Z.) : nerdüban; çatı; çatırdı. — Leiter; Dach; Klang.
şavhum : gulgule, görültü. — Lärm, Geräusch.
şavkele : kırgız kadınlarının baş örtüsü. — Die Kopfbedeckung der kirgisischen
Frauen.
şebahum : leşker şeb-elman vuruşu. muharebe. — Kampf, Krieg.
şeberğan : meşhur bir belede ismi dir; bir nevi siyah üzüm. — Name einer berühmten
Stadt; Art schwarzer Trauben.
şebik : leke, pislik, mındarlık; yağlı, kırlı. — Fleck, Schmutz; fleckig, schmutzig.
şekancin : kadınların baş örtüsü, çadır, çarşab. — Kopfbedeckung der Frauen, Zelt.
şelayin : mashara, herzegu. — Geschwätzig.
şellaki : lafzen, gougacı. — Zänkisch, geschwätzig.
şeran : tez, çabuk. — Schnell, eilig.
şete : urmak, tepmek, hayvanın arka ayağile urması. — Stossen, das Stampfen mit
dem hinteren Fusse.
şelel : desise ve edebsizlik ile birisinden bir şeyi koparmak. — Mit List von
Jemandem etwas herauslocken.
şemal : rüzgyar, hava; dal, ağac sürkünü. — Wind, Luft; Zweig.
şib : yapağı, bürüncük, bir nevi kumaş. — Wolle, Schleiertuch, Stoffart.
şibak : ufak tefek, ebniyeyi örtmek içün mustâmel dir. — Kleinigkeit, zum Bedecken
der Gebäude gebräuchlich.
şibke : dirfeş, yaprak; pencere. dilik dilik. — Ahle; Blatt; Fenster.
şidurğu : bir nevi ney dir, düdük. — Flötenart, Pfeife.
şiğaul : teşrifatci, mihmandar: türkistanda bir rütbe ismi dir. — Zeremonienmeister,
Wirth: Würde in Turkestan.
şil : usul, göz; kış tedarikini görmek, kaldırmak. — Art und Weise; Vorbereitungen
zum Winter.
şilamak : sevk etmek, göndermek, irsal. — Senden, entsenden.
şilan : selatin ve umera sofrası; asakere tâm, ziyafet vermek. — Tisch des Grosshern;
den Soldaten Gastmahl geben.
şilapcı : kasablar kethudası. — Oberhaupt der Fleischhauer.
şilim : samağ, kendir. ağacdan çıkan tutkal. — Harz, Hanf, ein aus den Bäumen
fliessender Harz,
şilirğamak : avlamak, şikyar etmek. — Jagen.
şilki : ağızdan tereşşüh eden su. — Aus dem Munde sickerndes Wasser.
şılkın : aklı az, ârsız kimesne, namussuz, usandırıcı. — Von kurzem Verstande,
unverschämt, ehrlos.
 şıltık : çamurlu olan mahal, batak; yalan iddia. — Kothiger Platz, Sumpfplatz; falscher
Anspruch.
şima : emmek, suğurmak. — Säugen.
şimalmak : çemrenmek, kolları sığamak, bir işi cid eylemek. — Sich aufschürzen, den
Ärmel aufschürzen, sich über etwas ereifern.
şimizmak : kaynamak. — Kochen.
şin : şadi, cünbüş, zevk, sefa. — Munter, Unterhaltung. | şinlik : şadmanlık, zevk. —
Fröhlichkeit, Vergnügen.
şinik : kitâ, fasl; moğullar hakimlere bu unvani itlak ederler. — Stück, Theil; die
Mogulen geben ihren Richtern diesen Titel.
şipal : bahadur, kahraman. — Muthig, tapfer.
şipürme : koz derisinden dikilmiş külah, kalpak. — Ledermütze, Kalpak.
şıralğa : sayd ve mal ganimetden isabet eden hisse; insan ve hayvanatın belinden
yokurı tarafı. — Jagd- und Beuteantheil; Obertheil des Menschen und des Thieres.
şiram : makam, meskyen, vatan. — Ort, Aufenthalt, Vaterland.
şırdağ : bir nevi libas, beyaz kaftan. — Kleiderart, weisser Kaftan.
şirğa : av, avda tutulan hayvanat. — Jagd, Jagdbeute,
şiriş : çiriş, yelim. — Kleisterart, Harz.
şırlağan : susam yağı, rugen. — Sesamöhl, Öhl. | şırlağancı : usar; saz kullayıcı. —
Öhlverkäufer.
şırtıldamak : şırıldamak, hafife ses, su sesi gibi. — Dünne Stimme, der Wasserstimme
ähnlich.
şiş : büyük demirden iyne mıh; kabarcık, verem. — Grosser Eisennagel; Geschwulst.
şişek : şişkin; bir nevi büyük koyun, ika yaşında kuzu. — Angeschwollen; eine grosse
Schaafart, zweijähriges Lamm.
şışlamak : şişe saplamak, şişe saplayup dizmek, örmek, sancmak. — Durchstechen,
durchspiessen, bohren.
şışmek : şişman olmak, kabarmak, semiz olmak. — Dick sein, anschwellen.
şişüğ : şişkinlik, şişman. — Dicke, dick.
şit : yayın bir esbabi dir. — Bogenzugehör.
şivran : bir nevi şeftali ismi dir; bus. — Eine Pfirsichart; Kuss.
şudrun : şebnem, kırav, çiy. — Thau; Reif.
şudurğu : bir nevi düdük ismi dir; balaban. — Name einer Pfeifenart; dick.
şukun : ses, şamata, gürültü, kouga. — Stimme, Lärm, Streit.
şulay : edat dir, şöyle böyle, mundak, bu gibi. — Soso. | şulay bulay : öte beri, öyle
böyle, andak mundak. — Dies und das, soso.
şulakay : ağızdan akan su. — Aus dem Munde fliessendes Wasser.
şumur : çırağ, lamba, ışık, kandil, aydın. — Licht, Lampe, Helle.
şundak : söylece, böylece. — So, derartig.
şunğaca : şol vakta deyin, bu zemana kadar. — Bis nun.
şunkar : şungar, laçin. — Eine Art Jagdfalke, Sperber.
şur : tuzlu yer; bir gyah ismi dir, tevaifi türkmeniyeden bir kabile namı dır. —
Salziger Platz; Grasname; Stammname. | şurtak : tuzlu mahal, bir nevi şura zarde husula
gelen ağac ve odun. — Salziger Boden, auf salzigem Boden wachsender Baum und Gehölz.
şuran : karışıklık, inkilab, telaş. — Umsturz, Aufruhr.
şuri : şur, güherçile. — Salpeter.
şüdkar : peri kazmak, yarmak; sapanla sürülmüş tarla. — Graben, spalten;
aufgeackertes Feld.
şük : doğru, sadik olan. — Grade, aufrichtig.
şükün : fal hayr, mimenet; bugün dahi demek. — Gutes Vorzeichen, Glück; heute.
 şükür : şemsiye, çatr. — Sonnenschirm, Zelt. | şükürci : şemsiyedar; türkistanda bir
rütbe ismi dir. — Schirmhälter; Würdenamen in Turkestan.

T
tab : perestiş, ziyaret. — Anbetung, Pilgerfahrt.
tabin : bir bölük asker. — Soldatentruppe.
tabuğ : ibadet, perestiş, tapu. — Anbetung, Götzenanbetung.
tabulğa : tabulğa, dubulğa ağacı. yılgın. — Tamariske, Tamariskenbaum.
tacanmak : kendini beyenmek, tekebbür etmek. — Sich gerne haben, stolz sein.
tacik : yabancı; asiya-i vustada farsi tekellüm edenlere tacik, ve türki tekellüm
edenlere 'tat' tâbir edenler. — Fremd; in Mittelasien werden die persisch sprechend 'tacik', und
die türkisch sprechenden 'tat' genannt.
tackin : kibir, azimet, uluglug. — Stolz, Grösse.
tağa : dayı, validenin biraderi. tağayı. — Onkel, Muttersbruder.
tağaca : Helaku han umerasinden birisinin ismi dir. — Name eines der Anführer des
Helaku Khan.
tağay : dayı, validenin biraderi, tağa. — Onkel. Muttersbruder.
tağayza : teyze, validenin kızkardaşı. — Tante.
tağar (tığar) : tekne, çamurdan büyük zarf. — Trog.
tağar : kab, zarf, kese. — Behälter. Beutel.
tahil : mezruat, zahire, solu yer, ekmeye kabul erazi. — Ackerfeld, wässeriger Platz,
zum Ackerbau geeigneter Boden.
tahtuk : gilaf, zarf, kab, kın. — Scheide, Behälter.
tayağlamak : dayak atmak, vurmak. — Schlagen, prügeln.
tayamak : yasdamak, kuvvet vermek. — Sich stützen, kräftigen.
tayancak : arka vermek, asa tutmak; teyze. — Stützen, Stock ergreifen; Tante.
taycak : kayacak yer, seyrilecek yer, bozlu mevki. — Rutschplatz, Spazierplatz,
eisbedeckter Platz,
tayğac : kayacak sulu ve buzlu mahal, sıvışık yer. — Rutschiger, wässeriger und
eisbedeckter Platz.
tayğan : hun-rize köpek, necis hayvan. — Bluthund, unreines Thier.
tayğur : çok kayıcı, kızak ile kayıcı. — Schlittschuhläufer.
tayımğur : kaymayıcı. — Ausgleitender.
tayığ : kayar mahal, taygak yer. — Rutschplatz.
tayış : hoca, kyatib, mirza. — Meister, Schreiber.
taylak : iki yaşında-ki deve. — Zweijähriges Kameel.
taymak : kaymak, yükü denk denk etmek. — Gleiten, eine Last in Gleichgewicht
erhalten.
tak : bir nevi ağac ismi dir; büyük binâların balası. — Baumname; Oberer Theil
grosser Gebäude.
taka : kullab, çengel, sargı. — Haken, Umschlag.
takar : ekşi, türş, kuru. — Sauer, trocken. | takarmak : kokmayarak ekşimek. — Ohne
Geruch säuern.
takav (taka) : nal, at nalı. — Hufeisen. | takovcı : nalbend, seyis, mirahor. —
Hufschmied, Stallmeister.
takel : birisine iltifat ederek kani etmek. — Jemanden befriedigen.
takı : dahi, yine, hem. — Auch, wieder.
taktuk : gilaf. zarf, tütün ve tömbeki tavlası. — Deckel, Tabak- und Tömbeki-
Behälter.
 takır : kati. kuru, sırt yer; gezerken takırdı eden mahl; ot bitmez ve taşsız bir mevki; su
içün çobanların muracât edecek mekyan. — Stark, trocken, steiniger Platz; Fussweg, auf dem
gehend man klappert, stein- und grasloser Platz; Wasserplatz der Hirten.
tal : çıplak, düz; sürgün; şah; hilaf. — Nackt, glatt; verbannt; Zweig; Gegentheil.
tala : talaş, kamış ve başka bunun gibi şeylerden kırılup ayrılan parça. — Splitter,
Rohr- und rohrähnlicher Splitter.
tala : yağma; yeşillik; düşünmek. — Beute; grüner Platz; nachdenken.
talabımak : istek etmek, kıbırdanmak, teleb etmek. — Etwas wünschen, verlangen.
talay : çok, köp; uzak; mechul ve bilmedik kimesne. — Viel; entfernt; Unbekannter.
talak : tihal. — Milz.
talamak : talan etmek, vurmak, çapmak. — Plündern, angreifen.
talan : yağma. — Plünderung.
talaz : koyan. — Wirbelwind.
talbıtmak : telaşlanmak, çarpınmak. — Irre werden.
talğak (talğa) : mevc. — Welle.
talğamak : tefrik etmek. — Unterscheiden.
talğan : yumuşak, mülayim. — Weich, linde. | talğan etmek : yumuşak etmek,
çiynetmek. — Weich machen, zerkauen.
talğum : girdab. — Wirbel.
taliğa : şitab, iztirab. — Eile, Unruhe.
talıkmak : hasta olmak. — Krank sein.
talkıç (talıcı, talğıcı) : dalıcı, goltacı. — Taucher.
talka : bir nevi şikyar kuşu-dur. — Eine Jagdvogelart.
tam : dam, bina örtüsü; katra, damla. — Boden, Dachdecke; Tropfen.
tamağ : damağ, boğaz. — Gaumen, Kehle.
tamahsa : bir nevi çivi, mismar. — Eine Art Nagel.
tamcı taşı : katra, damla, mıkdar. — Tropfen, Menge.
tamışmak : damlamak, katra katra nuzul etmek. — Tropfen, tröpfeln.
tamızmak : katra katra sizdirmek, damlatmak. — Tropfenweise fliessen lassen.
tammak : tamlamak. — Tropfen.
tamşımak : damla damla su içmek. — Tropfenweise trinken.
tamuğ : cehennem. — Hölle.
tamak (tamağ) : boğaz, hulkum; külah, kalpak. — Kehle; Mütze.
tamur : taşın ve ağacın yol yol ayrısı, damar; ahretlik kardaş. — Stein- und Holzader;
Jenseits-Genosse.
tan (tank) : şübhe, tâcüb. — Zweifel, Verwunderung. | tank kalmak : dona kalmak,
hayretde kalmak. — In Verwunderung bleiben.
tanaban : ufak ip; vergi akçesi; endaze. — Kleiner Strick; Steuergeld; Elle.
tanğu : münker, tanımış. — Verkannt, erkannt,
tanımal : tanımış, bilinmiş. — Erkannt, gekannt.
tanış : bildik, aşna, dost, görülmüş. — Bekannt, Freund, Gesehener.
tank : sahar, tulu, şafak. — Dämmerung, Abendroth. | tank atmak : sabah olmak. —
Dämmern.
tankıldu : inkyar etdi, çevirdi. — Er leugnete, er verdrehte.
tankırtmak : hayretle bakmak, mahv olup baka kalmak. — Staunend betrachten, stier
blicken,
tanklay : ağzın yokarısı, gam. — Gaumen.
tankla : yarın, erte, gelecek gün. — Morgen, der kommende Tag. | tanklağı gün :
yarınki gün. — Der morgige Tag. | tanklayın : sabahlayın. — Morgens.
 tanklamak : şaşmak, tâcüb etmek. — Irre werden, sich verwundern. | tanklatmak :
istigrab etmek; tulua kadar beklemek. — In Verlegenheit bringen, bis zum Morgenaufgang
warten.
tankmak : yol bağlamak, denk yapmak. — Binden, Waarenballen machen.
tankuklanmak : istigrab etmek, dona kalmak. — Erstaunen, starr werden.
tanlamak : tefrik etmek, ayırmak. — Auswählen.
tanmak : inkyar etmek. — Leugnen.
tansuğ : acib; hediye, ırmağan. — Wunderbar; Geschenk.
tanuklamak : ikrar etmek, doğru söylemek. — Bestätigen.
tap : eser, nişan, alamet. — Spur, Zeichen.
tapicimek : hareket etmek, kımıldamak. — Sich bewegen.
tapku : azar, hakaret. — Tadel, Verachtung.
tapkur : arabalar birbirine zincirle kuşadılup kale şekline girmiş istihkam; tabur. —
Eine aus zusammengebundenen Wagen errichtete Wagenburg: Lager.
taplamak : çiynemek, ezmek. — Zerkauen, zermalmen.
tapmak : bulmak; peristiş etmek. — Finden; anbeten. | tapınmak : puta tapmak. —
Götzen anbeten. | tapışmak : buluşmak, sedaket etmek. — Begegnen, Gutes thun.
tapmak : hareket etmek, kımıldanmak. — Sich bewegen, sich rühren.
tapşurmak : teslim etmek, sipariş etmek, emanet vermek. — Übergabe, Auftrag
geben, anvertrauen.
tapu : sened; itât; seced edüp baş eymek. — Urkunde; Gehorsam; sitzend sich
verbeugen.
tar : sık, teng. — Eng. | tar tar : dar dar, tek tek. — Sehr enge.
tarağay : servi ağacı, kavak; fahta kuşu. — Cypresse; Pappel; Sperber.
tarayıcı : ekinci, çift sürücü. — Sämann, Ackersmann,
taram : pare, kitâ, parça, bölük. — Stück, Theil.
tarance : piç, namussuz çocuk. — Bankert, Schandbube.
tarankğu : terek ağacı. kavak. — Tamariske, Pappel.
taratmak : bilmemek, tanımamak. — Nicht wissen, nicht kennen.
taravlik : dargınlık, elem ve kederlik. — Zorn, Sorge.
tarbak : sıçan yuvası, fare deliyi. — Mäusenest, Rattenloch.
tarçın tartmak : dar içün tartmak, ah çekmek, inlemek, nale eylemek. — Seufzen,
schreien.
tarcık : behar alefinden devabbin tokluğu. — An FrühjahrsFutter sattgegessenes Thier.
tarğacı : muhacirin guruhu, kendi memleketinden diyer bir memlekete geçmiş olan
kabile. — Auswanderertruppe, ein aus seinem Lande in ein anderes Land ziehender Stamm.
tarğamış : hücret görmüş, dağılmış. — Weggezogen, zerstreut.
tarhan : aff-i umumi, imtiazlı, tarhan olan adamdan bir şey alınmaz, muharebede eline
düşürdüyü ignami zabt eder ve bila ruhsat huzura gelir. — Allgemeine Verzeihung; ein
Privilegierter, dem erlaubt ist, Kriegsbeute zu behalten und ohne Erlaubniss vor dem
Herrscher zu erscheinen.
tarığ : darı, erzen; darğınlık. — Hirse; das Zürnen.
tarıkmak : can sıkılmak. — Sich ärgern.
tarımak : paş etmek, saçmak. — Verbreiten, zerstreuen.
tarkamak : dağılmak, perişan olmak. — Sich zerstreuen, verwirrt sein. | tarkalmak,
tarkaşmak : perişan olmak. — Verwirrt sein. | tarkatmak : taksim etmek, bölüklemek. —
Vertheilen.
tarlan : büyük bir şikyar kuşu. — Grosser Jagdvogel.
tarmatmak : tırmaşmak, güç hal ile kale ve divare sûd etmek. — Hinaufklettern, sich
auf die Festung oder Mauer hinaufwinden.
 tarnav : cedvel; arık. — Bach, Furche.
tart-u birt : dağınık, karışık. — Gemischt.
tartağin : tarmar, perişan, dağınık. — Zerstreut.
tartığ : hediye, ırmağan. — Geschenk.
tartışık : çekişme, mudafâ. — Streit, Vertheidigung.
tasamak : armak, içerisi yanmak. — Sich schämen, sich innerlich schämen.
tasğirak : şarab kadehi, kyase. — Weinglas, Schale.
taski : sille, tokat. — Ohrfeige.
taslak : çıplak; tasarlanmış. — Nackt; Plandurchdacht.
taslamak : fuzulu idia etmek, satmak. — Den Überschuss zurückgeben, verkaufen.
tasma : çiy kayış, kulan kayışı; kumar nevinden bir oyun-ki tasma oyunu derler. —
Rohes Riemen-Leder; Art Hazardspiel.
taş baka : kaplu bağa, tosbağa. — Kröte.
taş-kurğan : Türkistanda bir şehirin ismi dir. — Stadtname in Turkestan.
taşık : taşkın, cuş-u huruş. — Überschwemmt, Aufwallung.
taşıkmak : pek ziyade mecruh olmak. — Stark verwundet sein.
taşırğanmak : hayvan tırnağı eşindürüp kenarından sürtmek, taşırmak. — Abfallen
des Pferdehufes, sich abwetzen.
taşkarı : taşra tarafı, haric. — Äussere Seite, draussen.
taşkun : tugyan, cuşan, taşmak. — Überschwemmung, Wallung.
taşlamak : atmak, ihrac etmek. — Werfen, hinausführen.
taşmak : tugyan olmak. — Überschwemmen.
taşnu : ayak kabları çıkarılacak mahal, kapunun içeri tarafı. — Platz für
Schuhablegen, innere Thürseite.
taştak : bir nevi boş yay ve keman. — Eine Art schlaffer Bogen.
tat : türk hükmine girmiş olan kavmlara denir, taçık gibi; bir şeyin lezzeti. — Die
unter türkische Herrschaft sich begebenden Völker; Geschmack.
tatlamak : aramak, aktarmak, bir şeye şeker ilave etmek. — Suchen, ausgiessen, etwas
zuckern.
tatu : sığır at, tay, tatı. — Hengst.
tatuğ : tatmak, tâm. — Kosten, Speise.
tatuk : şahid, delil, ispat. — Zeuge, Beweis.
tausmak : mesrur ve şadman olmak, aşkına kadeh tevavül etmek. — Heiter sein, auf
die Gesundheit das Glas leeren.
tav : hengyam, tağ, çağ. — Zeitraum; Berg.
tavaçı : tellal, muhbir, çarçı. — Ausrufer.
tavlamak : tav getirmek, çevirmek, tertib etmek, at ve hayvanata baytarlık eylemek. —
Ordnen, Pferde oder Thiere heilen.
tavr : kab ve zarfın etrafi, dayre, çevre. — Seite des Behälters, Umgebung.
tavşalmak : hasta, zaif olmak. — Krank. schwach sein.
tavulka (tavulğan) : toğulğa, bahadurların başına giydikleri pulatdan sövüt üzre
edevati. — Stahl, aus Stahl verfertigter von Helden getragener Helm,
tavuş : seda, ses, şamata, ayak sesi. — Stimme, Geräusch, Schrittgeräusch.
tavuşkan : tauşan. — Hase. | tavuşkan kurdu : bir nevi vahşi yabani tauk. —
Wildhuhn-Art. | tavuşkan uykusu : endişe ve tefekküre dalmak. — In Gedanken vertieft sein.
| tavuşkan yılı : saliturkan dayresinin dördüncüsü. — Das vierte Jahr der türkischen
Zeitrechnung.
tavuşmak : etmam ve ekmal, nihayetine irişmek; cesaret ile kiyam etmek, sıçramak,
pat pat yürümek. — Vervollständigen, ans Ende gelangen; springen, geräuschvoll gehen.
 tavuşmış : emanet, teslim, muvakkat brakmak. — Auftrag, Übergabe, zeitweilig
lassen.
taz : hayasız kadın, fahişe; koşmak. — Schamloses Weib, Luder; laufen.
tazkel : ebsem, pepe. — Stumm, Stotterer.
teb teb : korkutmak içün ve köpekleri kızdırmak içün mustâmel dir; çocukların
çamurdan ettikleri bir nevi lâb dir. — Zum Erschrecken oder zum Bösemachen der Hunde
gebräuchlich; aus Lehm verfertigtes Kinderspiel.
tebengü : eyerin etrafı ve kenarı. — Sattelseite.
tebi : tipi, iri taneli sık kar. — Schneesturm, Schneeflocken fall.
tebsirmek : hararetden kurumak, dudakları kabarmak, ateşlenmek. — Vor Hitze
trocken sein, Anschwellen der Lippen, in Hitze kommen.
tecen : dağ keçisi; kızgın ve şiddetli adam. — Gebirgsziege; aufbrausender Mensch. |
tecen-cayı : bir memleket ismi. — Landname.
tehaku (takuğ) : tavuk. — Huhn. | tehaku yılı : sali türkan dayresinin onuncu yılı. —
Zehntes Jahr der türkischen Zeitrechnung.
tekak : asma ve hiyar ve kabak emsalinin sürdüyü uzun kollar. — Trauben-, Gurken-
und Kürbissranken.
tekamiş : tacil, şitab, çabuk, tez. — Eile. schnell.
tekav : dere suyu, çayır ve çimenli sulu mahal. — Thalwasser, feuchter, grasiger
Wiesenplatz.
teke : keçi, oğlak; türkmen aşireti. — Ziege, Ziegenbock; Türkmenenstamm.
tekin : alt, taht. — Unten, unter.
tekiz : düz, doğru. — Grade, recht.
tekne : kadınların başlarına sardıkları beyaz sarık; uzunce yapılan kab. — Ein um den
Frauenkopf gewundener weisser Turban; längliches Gefäss.
tekrük : yuvarlak, deyirmi. — Rund.
tekrümek : döndürmek, çevirmek. — Drehen.
tekşimiş : selatin huzuruna hediye takdim eylemek. — Den Sultanen Geschenke
überreichen.
tektil : kuşak, kuşakı bir tarz-i zarifanede bağlayup bir ucu bir tarafa sallandırmak. —
Gürtel, den Gürtel so eigenartig binden, dass das eine Ende nach einer Seite herunterhängt.
tekürme : müdevver, deyirmi; dikizme, dokundurma. — Rund; Gewebe.
tel : tepe, yüksek, bayır; ada, ufak dağ. — Hügel, Wiese; hoch; Insel, kleiner Berg.
tela (tala) : altun, kızıl. — Gold, roth,
telac : ahu gözlü. — Rehäugig.
telak : zahire gömecek mahal, ambar zemini, or. — Getreidespeicher, Graben.
telamak : gasb, garet etmek. — Plündern, verheeren.
telgak : bir nevi uruba, libas. — Eine Kleiderart, Anzug.
telhak : iztirab etmek. — Zerstören.
telim : kitâ, parça, dilim. — Theil, Stück, Schnitt.
telkase : iztirab, halecan. — Zerstörung.
telken : çöpden mâmul bir nevi galtek. — Aus Holz verfertigtes Rad.
telpek : külah, koyun ve kuzu derisinden kavuk. — Mütze, Schaf- oder
Lammfellmütze.
temacamış : iztirab, telaş. — Verlegenheit.
teme : kilid makamında kapunun arkasına konulan ağac; arka vermek. — Holzriegel
am Stelle des Thürschlosses.
temir kazuk : demir kazık; kutb yıldızı. — Eisenpflock; Polarstern.
temren : ok ucu. — Pfeilspitze.
temuğ : cehennem. — Hölle. v. tamuğ.
 ten : sesle akar su; beden. — Geräuschvoll fliessendes Wasser; Gestalt.
tenbe : at takımı; kuvvet vermek. — Pferdegeschirr; kräftigen. | tenbelamak : kapunun
arkasına tenbe vurmak. — An der Thüre ein Schloss anbringen.
tenbük : büyük çadırın ortasına kurulan küçük hayma, halka ve ağac. — Ein in der
Mitte eines grossen Zeltes angebrachter Teppich.
tenbül : çöp, püşt. — Geziemend, Stütze.
tengiz : deniz, derya. — Meer.
tenike : asiya-i vustada ipek destkyahi dir. — Seidenwerkstatte in Mittelasien.
tenkal : celb, davet. — Einladung.
tentekel : bir nevi erik, zerdali. — Eine Zwetschkenart.
tentik : deli, divane, budala. — Verrückt, närrisch.
terçek : perdesiz, yaşmaksız, çıplak. — Ohne Vorhang, ohne Schleier, nackt.
terek (tirek) : servi, kavak. — Cypresse, Pappel.
terenk : taze solmamış meyve. — Frisches, nicht vertrocknetes Obst.
terenk : derin, amik; kirişlemiş def sesi. — Tief; Trommelton.
terğun : semiz, dolgun. — Fett, voll.
terk : ham kavun, pişmemiş karpuz. — Rohe Melone, unreife Wassermelone.
terkemek : ictinab etmek, sıkınmak, nefret etmek. — Sich hüten, fliehen.
terkenmek : genişlenmek, bol olmak. — Erweitern, weit machen.
terki : eyerin arkası, kançuğa. — Rückentheil des Sattels. | terki bağı : kançuğa bağı.
— Sattelgurt.
terkilmek : mani olmak, yasak etmek, resmi-selamlik ve görünüş tâtil günü. —
Verhindern, verbieten, Festtage, Ruhetage.
terme : dağlarda toplanup kalarak güçen ve teraküm etmiş berf. — Im Gebirge
angesammelter Schnee.
termucak : tere otu, kişniş. — Kresse, Koriander.
ternek : bir nevi hiyar ve tere. — Eine Gurkenart.
terneve : küçük derya, ırmak, çay. — Die See, Fluss.
tersan : baltanın sapı. — Beilstiel.
terzik : koyun kuyruğu. — Schafschwanz.
teskeri : eyri, doğru olmayan. — Krumm, ungrade.
tesme : bir nevi lâb, kumar; kayış, halka. — Eine Spielart; Riemen, Ring,
tetal (tatal) : lağazın bir nevi. — Räthselart.
tete : pepe, keke, tutulup yarım-yarım söylemek, 'tütle' dahi derler. — Stotterer; halb
und halb sprechen.
tevakün : kartal, karakuş. — Adler.
tevaşi : hadem ağası, ağavat iç ağası, harem ağası. — Aga der Diener. Harem-
Wächter.
tib : esfel, kök, temel, alet; mübaliga içün mustamel dir, 'tik-tik' gibi. — Sehr niedrig,
Wurzel, Grund; wird zur Steigerung (gr.) gebraucht.
tiben : büyük iyne, çuvaldız, çadırcı iynesi. — Grosse Nadel, Nadel zum Zeltnähen.
tibengü : eyerin yan tarafı. — Sattelseite.
tibit : yumuşak tiftik, bir nevi keçinin yünü. — Eine Art Ziegenwolle.
tibraçlamak : hiddetten yere vurmak, şiddetle kızmak. — Im Zorn auf die Erde
Schlagen, heftig zürnen,
tibrek : dümbek gibi bir alet dir. — Trommelartiges Geräth.
tibremek : muhtarik olmak, tahrik etmek. — Sich bewegen, erregen. | tibretmek :
yerinden oynatmak, kımıldatmak. — Von der Stelle bewegen.
tibrişlik : halacan, iztirab, telaş. — Verlegenheit.
 tige : parça, dilim; hatunların ziynet içün düyünlerde yüzlerine yapışdırdıkları pul. —
Stück, Schnitt; den Frauen bei Hochzeiten als Schmuck an die Stirne geklebtes Geldstuck. |
tige tige : parça parça, dilim dilim. — Stück- und Schnittweise.
tigiş : dövüş, gouga, cenk. — Schlägerei, Kampf.
tigiz : deniz, derya; düz, muhit. — Meer, See; grade.
tigşilmek : toplamak, cem etmek, harman etmek. — Sammeln, häufen.
tığa : tabya, tıkacak alet, alet-i katie. — Schanze, Geräth zum Stopfen, scharfes
Geräth.
tığrık : küçük, dar; yol, geçid, boğaz. — Klein, schmal; Weg, Durchgang, Pass.
tiyit : perakende etmek, perişan eylemek. — Zerstreuen.
tik (dik) : edat-i şebih dir, gibi, mesel, manend, zir, taht. — Ähnlich, gleich, wie.
tik : doğru, rast. — Grade. | tik turmak : rahat ve sakit durmak. — Stille, ruhig
bleiben.
tikdi : keçe ve bulgardan mâmul çizme, itik. — Aus Juchtenleder verfertigte Stiefel.
tike : teke, keçi erkeyi. — Ziegenbock.
tikek : asma budakları, üzüm ağacı. — Rebe, Weinstock.
tikeleşmek : rast olmak, boydaş. — Grade sein, Kamerad.
tikerçek : tekerlik, devre, halka. — Rad, Kreis.
tikin : bedava; olkadar, olmiktar. — Umsonst; soviel, in sol cher Menge.
tikir : müdevver, tekerlik. — Rund, Rad. | tikirlek : tekerlik. — Rad. | tikirlemek :
yuvarlamak, çevirmek, tahvil eylemek. — Rollen, wälzen, vertauschen.
tikirim : deyirmi, yuvarlak, top. — Rund, kugelig.
tikirmen : deyirmen. — Mühle.
tikiş : dib, nihayet; çukur; muharebe, tesadüf. — Grund, Ende; Graben; Krieg.
tikişmek : deyişmek, tebdil etmek. — Verändern.
tikis : düz, doğru, mesavi. — Glatt, grade, ähnlich.
tikizmek : dokunmak, isabet etmek, yetişdirmek. — Berühren, erreichen.
tiklemek : dikmek, rekz etmek. — Einstecken, pflanzen.
tıkmak : zor ile sokmak, yerleşdirmek. — Mit Gewalt hineinstopfen, unterbringen. |
tıkılış : sokuluş; tık, dar; cemiyet. — Das Hineinstecken; enge; Versammlung.
tikmek : dikmek. — Nähen. | tiküci : dikici. — Näher.
tiknid : deriden kesilmiş ince kırbaç. — Aus Leder geschnittene dünne Peitsche.
tikre : devre, etraf. — Kreis, Umgebung. | tikrenmek : etrafını çevirmek, dolaşmak. —
Drehen, herumirren.
tikrü : kadar; uc, nihayet. — Bis; Ende.
tikü : vasil olmak, yetişmek. — Anlangen, erreichen.
tikürmek : çevirmek, devr ettirmek. — Drehen.
til : dil, lisan; tel, iplik. — Zunge, Sprache; Faden, Strich. | tilci : haberci, casus. —
Berichterstatter, Spion.
tilak : devenin yaurusu. — Junges Kameel.
tilbe : deli, divane, budala. — Wahnsinnig, närrisch. | tilbelik : divanelik, sevda. —
Wahnsinn, Leidenschaft. | tilberemek : divaneleşmek. — Irrsinnig werden.
tiler (tilek) : taleb, arzu, temenna. — Wunsch, Verlangen. | tilemek : arzu etmek,
istemek. — Wünschen, verlangen. | tilev : taleb, rica, arzu; kahraman. — Wunsch; Held.
tilig : koyun ve kuzu, toklu derisinden külah, kalfak. — Kalpak aus Schaf-, Lamm-
oder Widderfell verfertigt.
tilik : eser, iz, nişane, atın izi. — Spur, Zeichen, Pferdespur.
tilimğac : bir dilimcik, biraz. — Ein Schnittchen, ein wenig.
tilin : delinmiş, kesilmiş. — Durchlöchert, durchschnitten.
tilkürmek : bir yerde kaim, paydar olmak. — Ansässig sein, dauernd wohnen.
 tilmac : tercüman, lisan ehli. — Übersetzer, Sprachkundiger.
tilmağ : dilmek, para etmek, kesmek. dilim dilim etmek. — Zerstückeln, in Schnitte
zerlegen.
tilmürmek : ümid ve hasretle bakmak. — Hoffnungsvoll schauen.
tilük : delik, pencere. — Loch, Fenster.
tim tim : damla damla, katra katra. — Tropfenweise.
timarğu : sahib-i merhamet. — Mitleidig.
timen : çuvaldız. — Sacknähnadel.
timil : mavuna, bir nevi gemi. — Eine Schiffart.
timsi tib : öyle-mi, öyle deyil-mi. — Nicht wahr?
timur balık : selcukların cidlerinin lakabı. — Beiname der Seldschuken-Ahnen.
timur baş : bir yere merbut eşya dir ki hane ve erazi ile beraber satılır. — Ein an den
Boden gebundener Gegenstand, der mit demselben zusammen verkauft wird.
tinc : dinc, rahat, gamsız, sağ selam. — Ruhig, sorgenlos, kerngesund.
ting : denk, iş, beraber, çift, müsavi. — Gleichheit, zusammen. Paar. ähnlich. |
tingtaş : arkadaş, refik. — Gesellschafter.
tinglayı : burnun ucu. — Nasenspitze.
tinglamak : dinlemek, kulak vermek. — Hören, gehorchen.
tinglemek : denk etmek, çift ve beraber eylemek. — Gleich machen,
zusammenpaaren.
tingmek : çekmek, ölçmek. — Ziehen, messen.
tingri : tanrı, mevla, yezdan. — Gott, Schöpfer. | tingrilik : ilahiyet, hudayi. —
Gottheit.
tingşamak : muşabih, karib etmek, bir düzü olmasına çalışmak. — .Ähnlich, gleich
machen.
tinğu : aram, sakin, istirahat etmek; binek yeri. — Ruhen; Platz zum Aufsteigen,
tingü : üzengi, rikab. — Steigbügel.
tınık : sakin, saf, kaim, yatık. — Rein, ruhig. | tınıklamak : lekkesiz, bilay olmak. —
Fleckenlos, mackellos sein.
tinkalmak : denk, müsavi olmak. — Gleich sein.
tinkeşturmak : deyiştirmek. — Verändern.
tinktaşmak : beraber taksim, ölçü, denk etmek. — Messen, theilen. | tinktaşturmak :
yoksan, beraber. — Zusammen.
tinmağur : bikararlık, aramsız. — Unruhig, Unbeständigkeit.
tınmak : denmek, sakin olmak. — Ruhen. | tındurmak : teskin etmek, rahatlandırmak.
— Beruhigen.
tinterkelemek : ayağı kayup yere paldır-küldür düşmek; sarhoş. — Ausgleitend zur
Erde fallen; betrunken.
tipenkelenmek : tepelenmek, dövünmek. — Sich herumschlagen. | tipmek : tepmek,
hayvan ard ayak ile urmak. — Stossen, Pferdestoss mit dem Hinterfusse. | tipük : tepme, ayak
ile vurma. — Stoss, Stoss mit dem Fusse.
tiperlik : peygirlerin doynak ile tepelenmiş yer. — Tod durch Pferdestoss.
tir : hemşire, abla, kızkardaş. — Schwester, ältere Schwester.
tiramak (tiremek Z.) : kavi dayamak, mukavemet etmek. — Sich stark stützen. | tirek :
direk, düz ağac. — Mastbaum, grader Baum.
tirbenmek : tibretmek, kımıldanmak, sallanmak. — Sich bewegen, sich hin und her
wiegen.
tire : şube; al; kabile; tire. — Abtheilung; roth; Stamm; dunkel.
tireci : lağm, su yolu. — Kanal, Wasserweg.
tirem : hanım efendi, büyük hatun, teyze. — Herrin, Gebieterin, Tante.
 tirik : diri, canlı; sert, kavi. — Lebend; stark. | tiriklik : dirilik, hayatlık; sertlik. —
Lebendigkeit, Stärke. | tirikley : hayatlı, canlı. — Beseelt.
tırık : bir gyah ismi dir; yol, rah; kanun, resm. — Grasname; Weg; Gesetz.
tirim : başak; cemât. — Aehre; Versammlung. | tirimci : toplayıcı, ot biçici. —
Sammler, Grasschneider.
tiring : derin. amik, çukur. — Tief, Graben.
tirkek : eyer keçesi, tirelecek eşya, çergi. — Sattelriemen; Zelt.
tirkemek : sual etmek; dizmek; direyi yerine vaz etmek. — Fragen, ordnen; den
Mastbaum auf seinen Platz geben.
tirkeşmek : katar katar yekdigerinin akibince gelmek, birbirinin ardınca gitmek. —
Reihenweis hintereinander gehen, in Gänsemarsch gehen,
tirküzmek : canlatmak, diriltmek. — Beleben, lebendig machen.
tirletme : bir nevi hastalık-dır, ısıtma. — Eine Art Krankheit, Fieber.
tirliğ : kazganı bulayacak alet, kefgir gibi. — Kasselgeräth zum Umrühren, Seiher.
tirma : bir nevi canfes ve kumaş, harir. — Taffet und Tuchart, Seide.
tirmek : toplamak, cem etmek. — Sammeln.
tirmemek (tırmamak Z.) : çengel takup çekmek; tırnakla yapışmak. — Mit Haken
ziehen, sich mit den Krallen anhangen. | tırmaşmak : yükseye sarılup çıkmak. — In die Höhe
steigen.
tiş : diş. — Zahn. | tişad : dişler. — Zähne. | tişlemek : ısırmak, diş ile tutmak. —
Beissen, mit den Zahnen packen,
tiş hali : asiya-i vustada kadınların dişlarıne koydukları boya ve renk. — Zahnfarbe
der Frauen in Mittelasien. | tiş sürgü : misvak. — Zahnbürste.
tişkarı : dışarı. — Draussen.
tişkeri (tiskeri) : devrilmiş, tersine. — Umgekehrt, verkehrt.
tişmek : delmek, şikaf etmek. — Durchbohren. | tişük : delik, şikaf. — Loch, Öffnung.
tit u pit : darma-dağın, karma-karış, tarumar. — Durcheinander.
titenk : mücevher, zikiymet taş. — Schmuck, Edelstein.
titi : tavukları çağırmak içün mustâmel dir. — Gebräuchlich zum Ruf der Hühner.
titik : cüst, tez endaz adam, kuvvetli, pişmiş. — Flink, stark, gekocht. | titiklik : hiddet,
hareket, serbest, zorba. — Heftigkeit, Bewegung, Gewalt.
titmek : didik didik etmek, yün ve keteni kabartmak, pamuku tohumundan ayırmak. —
Anschwellen der Wolle und des Leines, die Baumwolle vom Samen befreien.
titragüci : arusın başına geydikleri tac mesellü müzeyyen çığa. — Ein auf das Haupt
der Braut aufgesetzter kronenartiger Federbusch.
titrak : başın zürvesi, ucu. — Kopfspitze.
tivare : perde, ihate. — Vorhang, Umgebung.
tive : deve. — Kameel.
tivramak : dikmek, batmak, sokulmak. — Stechen, versenken, sich hineinstecken. |
tivrelmek : burmak, içine batırmak, sokmak. — Hineinsenken, stecken.
tivürük : deyirmen taşı; etraf, muhit. — Mühlstein: Umgebung.
tiz : tez, çabuk, şimdi. — Schnell, jetzt, sofort. | tizlik : aceleten; dargınlık; bir nevi
don. — Geschwind; Zorn; Hosenart. | tizlemek : tezlemek, istical etmek. — Beschleunigen.
tizgin : inan, kem. — Zügel.
tizginmek : nefret ve istikrah etmek; teskinmek. — Sich ekeln; beschwichtigen.
tizkek : bir saf devenin sıraları. — Kameelenreihe.
toban (toman) : başı aşağı. — Umgekehrt.
toğğan : birader, hemşire, kardaş; soykuş. — Bruder, Schwester. | toğğanlığ : hakk-i
ahvet, ahretrik. — Brüderlichkeit.
toğız : çocuk, yavru, beçe, kiçik. — Kind, Junges.
 toğlı : toklu, kuzu. — Widder, Lamm.
toğmahan : veled, ibn, köle, gulam. — Sohn, Sclave.
toy : düyün, sünnet cemiyeti. — Hochzeit, Beschneidungsfest. | toylamak : toy ve
düyün etmek, ziyafet yedirmek, müsafire konuk vermek. — Hochzeit halten, Festmahl
veranstalten, Gäste beherbergen.
toka : eşya, esbab; at kolanı. — Kleidungsstücke; Füllen.
tokamak : dokumak, nesc. — Weben.
toklamak : tokmak, gürz. — Schlägel, Keule.
tokmar : ucu demirden yapılmayan ok, peykansiz. — Pfeil, dessen Ende nicht aus
Eisen besteht, ohne Spitze.
toksabay : alay beyi, müşir; asiya-i vustada bir rütbe. — Truppen-Bey; Rangstufe in
Mittelasien.
toktamak : saklamak, bekletmek, ala komak. — Aufbewahren, warten lassen.
toktaş : rahat; menzil. — Ruhe; Station.
toktavul (toksavul) : mustahfiz, hakim-i belede. — Stadtrichter.
tol : muşabehet içün ilhak olunur p. ekşimtol, sarımtol, karamtol. —
Vergleichungsendung.
tola : dolu, memlu. — Voll.
tolak : tozluk. — Fusslappen.
tolğama : pusuya yatan asker. — Im Hinterhalt liegender Soldat.
tolğamak : etrafına sarmak, ihate etmek. — Umgeben. | tolğamay : çevirme, devirme.
— Drehung.
tolğandurmak : dolaştırmak, çevirmek. — Umdrehen. | tolğanmas : dolaşmaz,
çevirilmez, dönmez. — Dreht sich nicht um.
tolğaş : bükülüm. — Krümmung. | tolğaşmak : dolaşmak. — Herumirren.
tolkamak : derd, keder çekmek. — Leiden, sorgen. | tolkanmak : derd ve elemden
piçide olmak. — Vom Schmerz gequält werden.
tolkum : dalğa, taşkınlık. — Welle, Überschwemmung.
toykuş : ku, ak kaz. — Schwan.
tolmak : dolmak. — Voll sein. | tolulmak : dolunmak. — Gefüllt werden. | tolu : dolu.
— Voll.
tolun : memlu. — Voll. | tolun ay : dolgun ay. — Vollmond.
tolunmak : istirahat etmek. — Sich ausruhen.
tomucı : dalgıç, gavvas. — Taucher.
tomuşmak : bir köşede mükedder oturmak. — Traurig in der Ecke sitzen.
tomuzğan : tonguzlan, donuzlan, domuzgan, konguz. — Käfer.
ton : don, libas, uruba. — Plunderhose, Anzug, Kleid. | tonluk : libaslık, kumaş. —
Bekleidung, Stoff. | tonban : bol ve geniş, kısa iç donu. — Weite und breite Unterhose.
tonamak : çıplak ve uryan etmek. — Nackt machen.
tonçe : ibrik, kumğan, abdeste. — Krug, Kanne.
tonglak : donuk, buzlanmış, buz. — Erfroren, Eis. | tonglamak : donmak. —
Erfrieren.
tongmak : donmak, ziyade üşümek. — Frieren, grosse Kälte fühlen.
tongulmak : mükedder olmak, umidsiz olmak. — Traurig sein, Hoffnungslos sein.
tonguz : domuz, çuçka, hınzır; bir aşiret ismi; sal-i türkan dairesinin onikincisi. —
Schwein: Stammname; türkische Zeitrechnung. | tonguz balığı : delfin, Yunus balığı. —
Delphin.
tonk : suyu soğuk edici surahi, soğuk, sert. — Gefäss zum Kaltstellen des Wassers,
kühl, stark.
tonkrağu : çıngırak, konğrak. — Glocke, Klingel.
 tonlamak : geceyi geçirmek, sabaha kadar oturmak. — Die Nacht durchwachen, bis
zum Morgen sitzen.
tonmak : karanlılaşmak. — Verfinstern.
tonpuz : ince kamış. — Dünnes Bohr.
top-doğri : dob-doğru, dos-doğru. — Ganz grade. | top-tolu : dop-dolu. — Ganz voll.
topa (töpe) : müdevver, toparlak, kötel. — Rund, hügelig.
topak : yuvarlak; topuk; âşik. — Rund; Sänger.
topalak : toparlak, tombalak, müdevver. — Bund, kugelig.
topalank : yağmursuz buran, topraklı buran. — Sturm ohne Regen, Staubwirbel.
toparlan : tane, bozau ve sığır yaurusu; topal, lenk, aksak. — Junges Kind, Kalb,
junger Ochs; krumm.
topçak : semiz at, köheylan. — Fettes Pferd,
topçimiş : tedbir, ihtiyat, danişmend. — Rath, Vorsicht.
topulğa (dobulğa) : kamçı destesi yapılan ağac, kırmızıye mail sert bir ağac dir;
bahadurların başlarına geydikleri külah. — Holz woraus Knutenstiele gemacht werden,
röthliches Holz; auf den Kopf der Helden gesetzte Mütze.
topulmak : düşmenin üzerine hücum etmek. — Auf den Feind losstürmen.
topurçak : topçak at; furtuna. — Schöner Pferd; Sturm.
topurlamak : toparlamak, yuvarlamak, yumağ etmek. — Rollen.
tor : şebeke şeyler, ağ; kemale ermemiş genç hayvan ve bala. — Netz; nicht
erwachsenes Thier oder Kind,
toratura : hanzade, beyzade, şehzadelere mahsus unvan; kanun, âdet. — Sohn des
Chan, den Königssohn gebührender Titel; Gesetz, Gebrauch.
torlak : sakalsız, genç, delikanlı. — Bartlos, jung, junger Mann.
torlamak : tor ve ağ atmak, yuvarlamak; kapamak. — Falle legen; rollen; ergreifen.
toskavul : karaul, şahbender. — Wachsoldat.
tosluk : zadekyan, sahib-i haslet, zişeref. — Adelig, Tugendheld, vornehm.
tosmak : beklemek, karar etmek, yolunu sed etmek. — Warten, übereinkommen, Weg
versperren,
tostoğan : kyase, ibrik. çanak, kadeh. — Tasse, Kanne, Gefass, Glas.
toşkan : hamamın ateşhanesi. — Feuerherd des Bades.
toşlanmak : tesadüf etmek, rastlanmak. — Sich begegnen.
tozğak : bir aşiret ismi; dolak. — Stammname.
tozmak : eskimek, fersude olmak, mukavemet emek. — Veraltet, alt werden,
widerstehen.
töger taşı : çağıl taşı. — Kieselstein.
tögmek : bağlamak. — Binden. | tögülmek : têküd etmek. — Verbinden.
tökellemek : tefakküd etmek. — Nachfragen. | tökel : teftiş, muayene; hemeki, cümle.
— Ganz; Untersuchung. | tökelili : cümle, kamu, büsbütün. — Das Ganze, Alles.
tökelmek : temam olmak, bitirmek. — Vollständig sein, beendigen. | tökenilmek :
bitmek, hitam olmak. — Fertig werden. | tökeniş : hitam. — Ende.
töker : pişanesinde beyaz bir nişanesi olan at. — Pferd mit weissem Fleck an der
Stirne (Blass).
töle : kısa, küçük. kütah. — Kurz, klein.
tömengi : her şeyin aşağısı ve uzağı, esfel ve ednasi, payan. — Abhub eines yeden
Dinges. Ende, Abschaum.
tönkerılmak : tersine çevrilmek, döndürülmek. — Zurückwenden, gedreht werden.
tönktermek : avdet, iade etmek, çevirmek. — Zurückkehren, drehen.
töpek : yün, tiftik. — Wolle.
töpü : kar furtunası, buran. — Schneegestöber, Sturm,
 törtan : kürek. — Schaufel.
törtav : dörder, dört aded. — Zu vieren. vier Stück. | törtlasi : dördü-de. — Alle vier. |
tört ulus : bir kabile ismi. — Stammname. | törta : dördü. — Alle vier.
töşek-hane : sandık odası, esbab odası. — Kleiderzimmer.
tözen : tosun; mahbub, dilber, sevgili, güzel evlada denir. — Junger Ochs; Geliebte,
Liebling.
tözken : çabuk, tez. — Schnell.
tözkü : mühür, yüzük. — Siegel, Ring.
tucar : bulut, bozuk hava. — Wolke, schlechtes Wetter.
tufuk : yumru, topalak; haymenin kubbesi; tepe. — Rund; Zeltkuppel; Hügel.
tuğbeyi : alay beyi. sancakdar, tuğdarların büyükleri; asiya-i vustada bir rütbe dir. —
Truppenbev, Fähnrich; Rangstufe in Mittelasien. | tuğacı : tuğdar. — Rossschweifträger.
tuğay : orman, balkan, çenkel. — Wald, Berg.
tuğalak : toparlak, topşey, yumalak. — Rundes Ding, kugelig.
tuğan : ötlegü denilen bir nevi şikyar kuşu. — Falkenähnlicher Jagdvogel.
tuğanak : palanka; halka; pehlivanların ayak doladırması. — Schanze, Ring; Fussring
des Ringers.
tuğank : bir nevi şikyar kuşu. — Art Jagdvogel.
tuğarmak : duyurmak, rahatlandırmak. — Beunruhigen.
tuğdak : yeşil abi rengde bir nevi kuş-dur, çaylak, martin kuşu. — Grüne Vogelart,
Storch.
tuğduy : bir nevi kuş-dur, tuğdak, tuğank. — Vogelart.
tuğluşluk (tuğuşluk) : kerim, necabet, zadekyan; soy, cins. — Vornehmheit, adelig;
Rasse.
tuğur : hayme, çadir, alaçık. — Zelt.
tuhtamak : durup dinlenmek, hayvanı durdurmak. — Ruhen, das Thier ruhen lassen. |
tuhtamış : paydar; bir kabile ismi dir. — Beständig; Stammname.
tuyğar : turağay, çayır kuşu, turğay. — Lerche.
tuyğarmak : doyurmak, etam etmek. — Gut anessen lassen, speisen.
tuyğun : tuykar, ak tuygan. — Weisser Falke.
tuyğur : tok, çabuk doyar adam. — Satt, schnell satt werdender Mensch.
tuymağur : daymi ac. — Immer hungrig.
tuynak : tırnak, nahun. — Klaue.
tuyuk : duyulmuş; bir nevi eşar dir, bir lafz ile iki üç mânâya delalet eder. — Bekannt
geworden; Dichtungsart, in der ein Wort zwei. drei Bedeutungen hat.
tuyulga : kamçı ucu, kırbacın bağlanmış başı. — Knutenspitze, Knotenende der
Knute.
tuyulmak : meydana çıkmak, duyulmak. — Vortreten.
tuyumluk : ganimet; mübarek, deyerli. — Beute; gesegnet, werthvoll.
tuka : rabt edecek kavi bağ; âşik ve mâşuk. — Starke Bande; Verliebte.
tukaç : bir nevi ekmek; temel, tutkac. — Brotart; Grund.
tukal : ortaklarından küçük; hakir tutulan hatun. — Kleiner als das mittlere; verachtete
Frau.
tukulğa : peygir örtüsü, at pelasi. — Pferdedecke.
tukum : semer. — Sattel.
tukuztun : bir ağac ismi dir; dokuz libas. — Baumname; neun Kleider.
tul : dul, kocasız kalmış hatun; matem; sığır ve kuzu yaurusu. — Wittwe, ledig
gebliebenes Frauenzimmer; junger Ochs oder Lamm.
tulan : odun; dolanık. — Holz; herumirrend.
tuluğum : pişanenin iki tarafı. — Die beiden Schläfen.
 tuluk : dolu; zahmet, iş, renc, güç, şuğl. — Voll; Ermüdung, ärger, Beschäftigung.
tulum : gouga. mucadele; tam ve bütün, kırba; silah. — Streit, Gezank; vollständig;
Schlauch; Waffe.
tulunmak : batmak. nucum gurub etmek. — Sinken, Untergang des Sternes.
tumağa : şahin, kuşların başındaki tac, kızların başlarına giydikleri kalpak. — Falke.
Kopfhaube der Vögel, Kopfbedeckung der Mädchen.
tumak : ırmak, küçük akar su, çay. — Fluss, Bach.
tuman : onbin; sancak; kaza; Iran şahlarının bir nevi altun ve sike ve rütbesi dir. —
Zehntausend; Fahne; Kreis; Goldstück der persischen Schahs.
tumbalak : yuvarlak, toparlak, güzel, yakışıklı. — Rund, kugelig, schön, zierlich.
tummak : dalmak, efkyare varmak. — Tauchen, nachdenken.
tumruk : mahbusların ayaklarına urulan köstek ve bend. — Fussschelle der
Gefangenen,
tumşuğ : tomşuk, dudak, dargınlık; burc, burun; bâz kuşların yumru eyri ğağası. —
Schnabel, Lippe; Burg; der krumme Schnabel mancher Vögel.
tunğuc : ilk doğan evlad, ibtida meydana gelen, veli-ahd. — Erstgeborenes Kind,
Thronerbe.
tunktar : seferde hükümdarın otağ ve haymesinin muhafizi; gece pasbanı, bekçi; amir
ata suar olduğu anda avaz bulend ile dua edici. — Zeltwächter der Fürsten im Kriege;
Nachtwächter; der laut Betende während der Fürst zu Pferde steigt.
tur : yokarı, karşu. — Hinauf, gegenüber.
tur : eyi, güzel, kiyafetli; dam. tuzak. — Gut, schön, Falle,
turalık : efendilik, şehzadelik; sebeb; illet, sükyunet; mevki, hal. — Herrschaft,
Fürstensohn; Ursache; Krankheit; Platz.
turamak : toplanup vücud bulmak, meydana gelmek. — Zustande kommen,
hervorkommen.
turan : türkistan dağlığı, dağlık. — Gebirg in Turkestan.
turğay : bir nevi büyük çayır kuşu; Timurun pederi ismi. — Grosser Wiesenvogel;
Name des Vaters des Timur.
turğak : gice karağulu. bekçi; bir kabile ismi dir. — Nachtwächter; Stammname.
turğalan : halecan, iztirab. — Unruhe.
turğamak : doğramak, kıymak, pıçak ile pare pare etmek, biçmek. — Zerschneiden,
mit dem Messer zerstückeln.
turğamış : dur etmek, sürmek. — Entfernen, forttreiben.
turğanı birle : cümle, hepsi. — Allesammt.
turği : serçe, usfur. — Sperling.
turğu : harir, zikiymet kumaş; bir aşiret ismi. — Seide, kostbarer Stoff; Stammname.
turğun : sakin, sakit, durgun. — Ruhig, ständig Wohnender.
turğunk : bir nevi çayır ve çimen kuşu, 'turğay' dahi derler. — Art Wiesenvogel.
turğuzmak : ikamet etmek. — Sich aufhalten, wohnen.
turka : bir nevi keten dir. — Flachsart.
turkan : kıvırık; bıyım, hanım, turkan hatun gibi. — Geflochten; Frau, Herrin.
turkurka : siper, kale dıvarı, tabya. — Schutz, Festungsmauer.
turlık : işik, kapu, hisar. — Schwelle, Thor, Burg.
turluğ (turluk) : her cins, türlü. perde. — Allerlei; Vorhang.
turluk : keder, halacan, elem. — Sorge, Verwirrung.
turma (törme) : bir nevi zikiymet şal ve kumaş, harirden mâmul. — Eine kostbare
Shawl- und Tuchart, aus Seide verfertigt.
turmucak : bir nevi ekşi sahrayi ot-dur. — Eine sauere Wüsten - Grasart.
 tursuk : deruninde kımız yapdıkları meşk, tulum, kırba. — Schlauch zur
Kumisbereitung.
turuk : bilekke, musaffa. — Fleckenlos, rein.
turum : iki yaşında-ki deve yaurusu; taylak. — Zweijähriges Kameel; füllenähnlich.
turun : hafid, 'oğuş' dahi denir. — Enkel,
turur : 'dir' mânâsına dir, durur. — In der Bedeutung 'ist'.
tusun : yağ, rugen; necib. — Fett, Butter; edel.
tuşak : tuzak, bokau. — Schlinge.
tuşancil : paybend, boğa. — Fessel.
tuşluk : tuş vakti, kabl ez-zahar. — Das Speisen, Fruhstücks-Essen.
tuşuk : bir nevi türkü, şarki, koşuk. — Eine Liederart.
tutağan : ısırıcı, kapıcı hayvan; tuzâk; yapışık ot. — Bissiges, reissendes Thier;
Schlinge; klebendes Kraut.
tutağlaşmak : tutuşmak, ele geçmek. — Erwischt werden.
tutak : rehin, emanet. — Bürge.
tutalamak : yolunu bulmak, becermek. — Dahinterkommen, ausführen.
tutamlamak : avuc ile ölçmek, arşunlamak. — Mit der Handfläche messen, messen. |
tutam : tutacak yer, dört parmak bir tutam dir. — Mass von vier Fingerbreite.
tutaş : merbut, bitişik. — Verbunden.
tutuşturmak : ateşi yakmak içün istimal olunan haşak, kav, kibrit, fitil. — Zum
Feuermachen gebräuchlicher Schwamm und Feuerstein. | tutaşmak : ateş eşyayi tutup
parlatmak, ateş almak. — Feuer machen.
tutğak : vaz-i haml ederken derde giriftar olmak. — Von Geburtswehen überwältigt
werden.
tutğun : giriftar, ay ve güneş tutulması, bulut hava; mükedder. — Das Bedecktwerden
der Sonne und des Mondes, bewölktes Wetter; traurig.
tuti : nine, dudu, teyze, mader, valedinin ve pederin anası. — Altere Schwester, Tante,
Mutter, Grossmutter.
tutka : avuc, tutam, dest. — Faust. Hand, Griff.
tutkar : cem, yığın, toplanmış, çokluk. — Angehäuft, Menge.
tutkaul : geçid, boğaz, dere yol, muhatereli derbend ve tarik. — Schlucht, schmaler
Weg, gefährlicher Pass oder Weg.
tutki : yeşil. mavi. — Blau.
tutlukmak : tutğun söylemek, ele geçirmek; itibar muamele etmek, söz tutturmak,
bend-u best etmek. — Erwischt werden; vornehm umgehen; binden.
tutmac : rişte aşı, unaşı. — Nudelspeise, Mehlspeise.
tutsak : esir, bendi. — Sclave.
tuturğan : birinc. — Messing.
tuturğun : perde. — Vorhang,
tuvağ : perde, tuyağ. — Schleier.
tuvun : henuz doğmamış kısrak. — Noch nicht geworfenes Füllen.
tuvurluğ : haymenin etrafına çekilen nemed. — Um das Zelt gezogener Filz.
tuzağac : düz edici, rast edici. — Grade machender.
tuzank : tozlu mahal, taşsız. — Staubiger Platz, steinlos.
tübye : çayırlarda otlayarak semirmiş kısrak, 'biye' dahi derler. — Durch Wiesenweide
fett gewordenes Füllen.
tüfkürmek : tükürmek. — Ausspucken. | tüfki : tükürük. — Speichel.
tüfürcük : tüfkürük. — Schleim.
tügül : deyil. — Nein, nicht.
tüyek : yük, bar, tay. — Last.
 tüyemek : yükletmek, bar etmek. — Aufladen, belasten.
tüyenk : pencere. — Fenster.
tüynek : nimres kavun ve karpuz. — Halbreife Melone.
tüke : mezar, kabr, türbe. — Friedhof, Grab. | tüketaş : kabr taşı, levha. — Grabstein.
tüken : dağ; kyafe. — Berg; Alles.
tüki : birinc. — Reiskorn.
tükremek : kapamak. — Zudecken.
tüküz (tekiz) : bütün, tamam. — Ganz, vollständig.
tüley (tolay) : cem, top; dolay. — Alles; wegen.
tülek : tüyünü dökmüş ve yeni tüy çıkarmış olan hayvan ve kuş. — Durch Mausern
neu befiederter Vogel.
tülek : tazmin, cerime, tülek. — Entschädigung, Verbrechen, Zuflucht.
tülemek : çıplak olmak, kuşlar mevsiminde tüy dökmek. — Nackt sein, mausern.
tülemiş : tazmin, karşılık; ödemiş. — Antwort; bezahlt.
tüli : ayne, gözgü. — Spiegel.
tülkü : tilki, kursak. — Fuchs.
tülmeçi : tellal, muhbir. — Vermittler.
tülük : tazminat, tavan. — Einfügung, Verbrechen.
tülüküm (hey tülüm) : şarki ve türkülerin ahirinde nakaratın okuduğu makam ve
terennüm. — Melodie des Refrains.
tümenmek (tumanmak Z.) : zengin olmak. — Reich werden.
tümlük : çadırın başında-ki açıklık, damdan açılmış delik ve aydın düşecek mahal. —
Dachöffnung des Zeltes, Dach- und Lichtöffnung.
tümmek : doldurmak, ziyade etmek. — Anfüllen, vermehren.
tümpek : eyri büyru, düz ve doğru olmayan. — Krumm, ungrade.
tün : gece, akşam. — Nacht, Abend. | tüne gün : geçen gün. — Gestern.
tünbek : dünbelek, davul. — Trommel.
tünglük : hayme başı tarafında dumanı harca çekmek üzre açılan delik. —
Bauchöffnung des Zeltes.
tüngür : peri, gul, umacı, cin, albastı, alabucı. — Fee, Geist, Dämon (bei
Wöchnerinnen).
tünlük : galebelik, cemiyet, yığın. — Menge, Versammlung.
tüpi : külah, kelle puş. — Mütze, Kopfbedeckung.
türlük : türlü, cins. — Verschieden, Gattung.
türmek : kıvırup devşirmek, katlamak, sarmak. — Sammeln, verbinden, wickeln.
türşe : bir nevi mikyas, fersenk. — Eine Art Messinstrument, Meile.
türti : çökelik, çökündü, çamur, alude. — Bodensatz, Koth, Schmutz.
türtmek : el ve alet ile sancmak. — Mit der Hand oder Geräth stechen. | türtülmek :
tahrik olunmak. sançılmak. — Durchstochen werden.
türtüb : toplanılacak mahal, meclis. — Versammlungsplatz.
tüş : yan, semt, taraf; göyüs, sine; vakti zuhr. — Seite, Viertel (Stadt); Brust;
Mittagszeit.
tüşcilik : caştkyah, tüş vakti. — Mittagszeit.
tüşkürmek : indirmek. — Herunterlassen.
tüşlenmek : töş vaktında biraz istirahat etmek. — Rast während des Speisens,
frühstücken.
tüşşü : gusulhane, gusul teknesi. — Waschzimmer.
tüşüre tüşüre : bâzi-bâzi, ara-sıra. — Dann und wann, hie und da.
tütak : peltek, tütüle. — Stotterer.
tütsi : duman, duhan, tütün. — Nebel, Rauch.
 tüz : düz, sahih, doğru. — Gerade, wahr. | tüzetmek : tâmir, tertib, doğru etmek. —
Verbessern, ordnen. | tüzek : doğru, rast. — Gerade.
tüzlenmek : tehammül etmek, kaldırmak, sabr eylemek. — Aushalten, dulden.
tüzük : tertibli, muntazam, yolunda, güzel. — Geordnet, schön

V
vah veh : vah ve ah mânâsına dir, têsüf içün mustâmel dir. — Ausdruck des
Bedauerns.
vakilamak : çok söylemek, vak vak etmek, inad etmek, beyhude ses çıkarmak. — Viel
sprechen, 'vak vak' rufen, trotzen, vergebens ausrufen.
vakir vakir : fakir fakir kanımak caş etmek, kaynamak. — Sieden.
varsakı : koşuk, manzume bir şey okumak, türkü, mani, şarki. — Lied, Gedicht lesen,
Volkslied.
verce : ısıtma, hima illeti, titreme. — Fieber, Zittern.
versaki : bir tatar aşireti dir, bir nevi kaya başı; aşiklik ile türkü çağırmak. —
Tatarenstamm; Lied singen.
vese : tavana vaz olunan ufak direkler gibi, aralarına konulan kısa ağac pareleri. —
Am Dache angebrachte Säulen oder Holzstücke.
vesme : kaş rengi, kaş boyası. — Augenbrauenfarbe.

Z
zaçe : pupa, karagöz resimleri, oyuncak, kız bübekleri. — Puppe, Karagözpuppen,
Spiel, Mädchenpuppen.
zace : vaz-i haml, derd ağrık. — Geburt, Schmerz.
zag : tuza şebih bir maden dir; açık taş, nuşadir. — Salzähnliches Erz, Ammoniak.
zağar : av köpeyi, tazı. — Jagdhund, Windhund.
zağbus : bir nevi doğan ismi dir, şahin, yırtıcı kuş. — Falkenart, Raubvogel.
zaife : kadın, karı, avret. — Frau, Weib.
zanbuluk : yatak vurulurken çıkan seda. — Geräusch beim Bettmachen.
zelk : ateş paresi, kül olmuş od. — Funke, zur Asche gewordenes Feuer.
zemruk : bir nevi mantar dir. — Pilzart,
zengü : nerdüban, süllem. — Leiter.
zıbık : gerdeni ve boyu kısa olan insan; kadınların alt ricl yerine kullandıkları alet. —
Kurzhalsiger Mensch; Fussgeräth der Frauen.
zıbıkcı : musahaka eyleyen kadın; (?) bir nevü gül ismi. — Rosenart.
ziğir : sesam kabilinden yağlı bir giyah ismi dir. — Sesamartiges fettes Gras.
zık : can, ruh, hayat. — Seele, Geist, Leben.
zilfet : hengyam-i şadmanide halhala ve gürültüye itlak olunur. — Bei heitern
Anlassen gebräuchlich.
zili (zilüce) : ziliçe, bir yüzü tüylü hali ve kilim. — Haariger Teppich.
zine : merdüven ayakları. — Leitersprossen.
zingil : gayur adam. — Eifriger Mensch.
zınkıl : güzel çıkan, gayur, kısa, yumulak. — Schön; kurz.
zireg : cusen; bahadurların muharebede geydikleri esbab. — Kriegskleider der Helden.
zulan : tatlı, şehd. — Honigseim.
zulum : zencir, bend, bağ. — Kette, Bande.