1.

0 PENDAHULUAN
Perlembagaan dari sudut bahasa didefinisikan sebagai dasar pemerintah negeri. Manakala dari
sudut istilah pula bererti satu dokumen yang mengandungi semua susunan peraturan dan
undang-undang dasar (tertinggi) yang penting dalam melicinkan pemerintahan kesaksamaan
bagi semua individu.1 Perlembagaan sangat penting terutamanya kepada pemerintahan dan
pentadbiran negara serta memastikan keadilan dan kesaksamaan bagi semua individu.
Perlembagaan sangat penting kepada sesebuah negara terutamanya kepada aspek
pemerintahan dan pentadbiran sesebuah negara. Hal ini adalah untuk memastikan keadilan
dan kesaksamaan bagi semua pihak.
Perlembagaan digubal sebagai satu pedoman dan garis panduan kepada corak
pemerintahan, sistem politik dan pentadbiran negara. Secara tidak langsung, perlembagaan
turut memberi jaminan perlindungan kepada rakyat. Perlembagaan telah memastikan segala
urusan yang membabaitkan undang-undang tidak membebankan atau menganiaya rakyat
kerana kebiasaannya perlembagaan tercipta hasil daripada persetujuan serta pandangan
warganegara itu sendiri. Maka wajarlah di Malaysia, perlembagaan merupakan undang-undang
tertinggi negara.
Di negara kita, perlembagaan persekutuan menjadi tunjang kepada segala perencanaan
dan perlaksanaan dasar dan undang-undang. Ia juga turut berperanan dalam memperkasakan
hubungan baik antara etnik di Malaysia. Perkara-perkara seperti agama, bahasa,
kewarganegaraan dan hak keistimewaan bumiputera telah menjadi punca keuntuhan hubungan
etnik di Malaysia. Namun begitu, dalam mencapai keharmonian dan kesepakatan daripada
pelbagai etnik bagi mendapat persetujuan ketika menggubal perlembagaan, pelbagai cabaran
telah dihadapi oleh masyarakat di Malaysia.

2.0 SEJARAH TERBENTUKNYA PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN MALAYSIA

Asas Perlembagaan Persekutuan Malaysia ialah Perlembagaan persekutuan Tanah
Melayu. Tunku Abdul Rahman telah terpilih sebagai Ketua Menteri Pertama setelah memenangi
pilihanraya pertama pada tahun 1955. Penggubalan Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu
merupakan langkah pertama ke arah membentuk kerajaan sendiri selepas British bersetuju
memberikan kemerdekaan kepada Tanah Melayu pada tahun 1956. Beliau telah mengetuai
rombongan ke London untuk membincangkan soal penggubalan Perlembagaan Persekutuan
dan merundingkan tarikh kemerdekaan untuk Negara.

1
Kamus Dewan Edisi Keempat. 2002. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, hlm. 788
1|Page
 Pada Mac 1956, satu Suruhanjaya Perlembagaan telah diketuai oleh Lord Reid telah
ditubuhkan untuk merangka dan meneliti Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu.
Suruhanjaya tersebut telah mendapatkan pandangan parti-parti politik, persatuan-persatuan
bukan politik dan individu tentang bentuk negara dan bangsa bagi negara ini. Dalam proses
rundingan itu, satu memorandum daripada parti Perikatan telah mendapat keutamaan.
Memorandum berkenaan dikenali sebagai Pakatan Murni, iaitu persetujuan secara bertolak
ansur demi kepentingan bersama serta persetujuaan menghormati hak-hak orang lain,
menyentuh lima perkara utama iaitu kedudukan Raja-Raja Melayu, kedudukan agama Islam,
kedudukan Bahasa Melayu, kedudukan istimewa orang Melayu dan kerakyatan sama rata.
Perlembagaan yang digubal Suruhanjaya Reid ini diiktiraf Jawatankuasa Kerja sebagai
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu mulai tarikh kemerdekaan negara iaitu pada 31
Ogos 1957. Apabila Sabah dan Sarawak menyertai Persekutuan Tanah Melayu pada tahun
1963, beberapa peruntukan Perlembagaan Persekutuan telah dipinda dan nama negara ditukar
kepada Malaysia.

3.0 CABARAN-CABARAN DALAM PERLEMBAGAAN MALAYSIA YANG TELAH

DIPERSETUJUI BERSAMA

Kontrak Sosial

Menyentuh soal perkara yang telah dipersetujui bersama dalam perlembagaan Malaysia , isu
yang tidak boleh dikesampingkan ialah kontrak sosial. Kontrak sosial merujuk kepada
persepakatan antara Melayu dan bukan Melayu dalam memelihara kepentingan bangsa
masing-masing dan kemudian menjadi asas merangka Persekutuan Tanah Melayu yang
merdeka2. Secara lebih spesifik, kontrak sosial ini merujuk kepada persetujuan dalam kalangan
pemimpin moderat dalam UMNO, MCA dan MIC berkait soal agama, bahasa,
kewarganegaraan dan kedudukan hak-hak istimewa orang Melayu yang merupakan penduduk
pribumi negara ini dalam perlembagaan Malaysia3.

Perjuangan nasionalisme Melayu yang menentang Malayan Union sepanjang 1946 yang
menghakis kuasa, kedudukan dan kedaulatan sultan serta menentang pemberian longgar
kewarganegaraan berdasarkan prinsip jus soli kepada penduduk Tanah Melayu menunjukkan
semangat cinta akan tanah air yang kuat dalam kalangan nasionalisme Melayu. Namun, imigrin

2
http://ms.wikipedia.org/wiki/Kontrak_sosial_%28Malaysia%29
3
Chamil Wariya, Asas Pembinaan Negara Bangsa, Kuala Lumpur : Media Global Matrik, 2010. Hlmn. 47

2|Page
Cina dan India yang mahu menetap di Tanah Melayu mencabar pendirian nasionalisme Melayu
ini. Bagi kaum Cina dan India yang lahir di Tanah Melayu, mereka menganggap Tanah Melayu
merupakan leluhur mereka, tetapi mereka tidak mengetepikan jati diri mereka sebagai orang
Cina dan India.

Orang Cina dan India menuntut kewarganegaraan Tanah Melayu tetapi mereka masih
mempersoalkan pemberian hak istimewa kepada orang Melayu dan masih keberatan untuk
menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan agama Islam sebagai agama
rasmi negara. Bagi mereka, Hak Istimewa Orang Melayu dilihat bercanggah dengan demokrasi
serta bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan menyebabkan bahasa ibunda mereka
diketepikan.

Dalam kalangan pemimpin Melayu dan bukan Melayu pada ketika itu mencari jalan
mendamaikan kepentingan-kepentingan bertentangan supaya matlamat untuk mengecapi
kemerdekaan di Tanah Melayu akan tercapai. Pihak Inggeris sudah menetapkan bahawa
sekiranya Tanah Melayu ingin menjadi sebuah negara yang merdeka, maka penduduk Melayu
dan bukan Melayu hendaklah mengadakan kerjasama politik. Hal ini bermakna, setiap kaum
harus bertolak ansur antara satu sama lain untuk mengecapi kemerdekaan ini. Dalam kalangan
pemimpin-pemimpin UMNO, MCA dan MIC sedar bahawa tuntutan-tuntutan ini hanya boleh
diselesaikan sekiranya wujud dialog dan rundingan meja bulat. Parti Perikatan yang merupakan
gabungan ketiga-tiga kompenan parti utama pelbagai kaum ini merupakan landasan terbaik
untuk merealisasikan hasrat mencapai kemerdekaan memandangkan parti Perikatan ini telah
menang besar dalam pilihan raya Persekutuan 1955.

UMNO di bawah Tun Abdul Rahman dan MCA di bawah Tun Tan Cheng Lock sepakat
untuk menghasilkan satu persefahaman untuk mewujudkan kontrak sosial. Tolak ansur dalam
kontrak sosial ini bermula dengan keputusan UMNO yang mengubah pendirian dalam
pemberian kewarganegaraan kepada penduduk imigran bukan melayu seperti mana yang telah
dipersetujui dalam Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu sebelum ini. Dalam Perjanjian
Persekutuan Tanah Melayu, orang Melayu yang tinggal menjadi rakyat Raja-Raja Melayu dan
rakyat British di negeri-negeri Selat secara automatik menjadi warganegara persekutuan.
Namun , bagi kaum imigran yang ingin menjadi penduduk Tanah Melayu, mereka perlu
memenuhi syarat kewarganegaraan yang lebih ketat dan bukannya berdasarkan prinsip jus
soli.

3|Page
Namun, selepas kemenangan dalam pilihan raya Persekutuan 1955, Parti Perikatan telah
menilai semula perjanjian ini dan mewujudkan kesefahaman baru yang memberi syarat
kewarganegaraan yang baru dengan menyatakan bahawa kewarganegaraan tidak hanya
terbatas kepada rakyat Raja-raja Melayu sahaja tetapi kepada sesiapa yang lahir dan
bermastautin di Tanah Melayu. Penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan juga
telah dipersetujui tanpa meminggirkan bahasa lain yang boleh digunakan untuk pembangunan
kaum-kaum tersebut tetapi mengkehendaki bahasa Melayu menjadi salah satu mata pelajaran
wajib di setiap sekolah dan kurikulum pembelajaran mestilah berasaskan tanah melayu.

Persepakatan ini kemudian telah dipanjangkan kepada Suruhanjaya Reid yang diberi
tugas untuk merangka Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu. Anggota Suruhanjaya Reid
dianggotai oleh Lord Reid, Sir Ivor Jennings, yang dilantik oleh kerajaan United Kingdom, Sir
William Mckell yang dilantik kerajaan Australia, Mr. B. Malik yang dilantik kerajaan India dan Mr.
Justice Abdul Hamid yang dilantik oleh kerajaan Pakistan. Perlantikan mereka telah dipersetujui
oleh DYMM Ratu United Kingdom dan DYMM Raja-raja Melayu4. Apa yang dipersetujui dalam
rundingan tiga pihak ini diterima oleh parlimen Inggeris dan termaktub dalam Perlembagaan
Persekutuan Tanah Melayu pada 31 Ogos 1957. Akhirnya, kontrak sosial ini telah diterima
pakai dalam penubuhan Persekutuan Malaysia pada 16 September 1963 yang kekal sehingga
ke hari ini.

Tidak dapat dinafikan, bahawa masih terdapat tentangan dalam perlaksanaan kontrak
sosial ini sehingga ke hari ini. Ada sesetengah pihak yang mempersoalkan persetujuan dalam
kontrak sosial ini. Mereka mahukan kontrak sosial ini dirunding semula kerana mereka katakana
bahawa kontrak sosial ini berat sebelah dan member keutamaan kepada kaum Melayu
berbanding kaum Cina dan India. Oleh itu, timbul pelbagai propaganda yang boleh
menghancurkan keharmonian negara sekiranya isu ini tidak dipandang secara serius. Maka,
cabaran-cabaran yang timbul selepas wujudnya perlembagaan perlu diperhalusi dan dicari jalan
penyelesaian supaya isu ini tidak mengundang malapetaka kepada negara seperti mana
terjadinya peristiwa 13 Mei 1969.

3.1 Cabaran dalam Hak Istimewa Melayu dan Bumiputera

3.1.1 Cabaran daripada Malaysian Chinese Association (MCA) 1958

4
En Zainur Zakaria Perhimpunan Melayu Perak 2010

4|Page
 Dari masa ke semasa, kontrak sosial yang telah dipersetujui sebelum
kemerdekaan sering dipersoalkan terutama kontrak sosial yang melibatkan pemberian
keistimewaan kepada orang Melayu dan bumiputera. Dalam kalangan bukan Melayu,
mereka tidak dapat menerima pemberian hak-hak ini kepada orang Melayu yang
dianggap sebagai satu pembahagian yang tidak adil. Mereka mencadangkan agar
kontrak sosial 1957 ini dikaji semula dengan mengambil kira senario politik yang kian
berubah selepas lebih 50 tahun mengecapi kemerdekaan.

Cabaran awal terhadap ketuanan Melayu dapat dilihat ialah sekitar Pilihan Raya Umum
1959. Cabaran ini datangnya dari Malaysian Chinese Association (MCA) yang bertukar
kepimpinan. Pada pemilihan MCA pada Mac 1958, Dr. Lim Chong Eu telah dipilih
sebagai presiden MCA mengalahkan Tun Tan Cheng Lock 5. Dr. Lim dianggap radikal
dalam memperjuangkan kepentingan orang Cina. Diane K Mauzy yang merupakan
antara jawatankuasa baru MCA di bawah pimpinan Dr. Lim telah mengeluarkan sebuah
buku yang bertajuk Barisan Nasional, Coalition Government in Malaysia berjaya
mempengaruhi kepimpinan MCA untuk mengkaji semula apa yang telah dipersetujui
oleh parti itu sewaktu menuntut kemerdekaan 6. Secara lebih khusus, mereka mahu
agar dasar berkaitan bahasa dan pendidikan disemak semula dan menuntut agar dasar
yang memberikan keistimewaan kepada orang Melayu dikaji semula. Segala tuntutan ini
sebenarnya mencabar UMNO yang pada masa itu merupakan parti utama dalam
Perikatan yang rata-ratanya dianggotai oleh orang Melayu.

Dr. Lim yang taksub memperjuangkan kepentingan bangsanya, telah menulis sepucuk
surat yang rahsia kepada Tunku Abdul Rahman yang meminta agar dasar-dasar bahasa
dan pendidikan dikaji semula disamping menuntut agar parti MCA diberi 40 kerusi dalam
pilihanraya 1959. Namun, belum pun rundingan ini dibincangkan, Dr. Lim telah
membocorkan surat rahsia ini kepada akhbar dan perbuatan Dr Lim ini menyebabkan
Tunku Abdul Rahman berang kerana mendedahkan tuntutan ini kepada umum dan
menunjukkan bahawa surat tersebut merupakan bukti niat MCA untuk keluar dari
Perikatan. Perbuatan Dr. Lim ini menyebabkan beliau dipecat sebagai presiden MCA
apabila cadangan Tunku Abdul Rahman supaya semua golongan radikal dalam MCA

5
Chamil Wariya, Asas Pembinaan Negara Bangsa, Kuala Lumpur : Media Global Matrik, 2010. Hlmn. 99

6
Chamil Wariya, Asas Pembinaan Negara Bangsa, Kuala Lumpur : Media Global Matrik, 2010. Hlmn. 99

5|Page
 dipecat. Beliau bertindak keluar parti pada tahun 1961 dan menubuhkan parti United
Democratic Party (UDP).

Tindakan Dr Lim dan sekutunya merupakan antara penentangan awal yang

berlaku terhadap kontrak sosial dan ketuanan melayu yang telah dipersetujui bersama.
Perkara ini akan mengundang ketidakpuasan hati dalam kalangan Melayu yang lantang
untuk mempertahankan hak dan keistimewaan yang diberikan kepada orang Melayu
sebagaimana yang telah dipersetuji. Tindakan Dr. Lim ini tidak wajar memandangkan
Tanah Melayu itu di diami oleh pelbagai kaum dan majoritinya kaum Melayu yang
menjadi penduduk asal Tanah Melayu.

Secara konklusinya, Dr Lim dilihat sebagai individu yang terlalu mementingkan

hak kaumnya. Beliau melihat negara ini sebagai satu medan untuk merampas tampuk
kepimpinan daripada pemerintah. Sifat radikal yang dipertontonkan menggambarkan
niat buruk Dr. Lim yang ingin memecah belahkan perpaduan yang dibina. Beliau masih
tidak memahami Perkara 153 dalam perlembagaan yang membicarakan soal Hak-hak
Istimewa Orang Melayu dan Bumiputera dengan tajuk Perezapan quota mengenai
perkhidmatan awam, permit dsb untuk orang-orang Melayu. Perkara 153(1)
menjelaskan bahawa “adalah menjadi tanggungjawab Yang di-Pertuan Agong
memelihara kedudukan orang Melayu dan Bumiputera di mana-mana negeri Sabah dan
Serawak dan kepentingan sah kaum-kaum lain mengikut peruntukan ini” 7.

Dr Lim perlu memahami perkara 153 ini yang menyatakan hak istimewa orang
Melayu di bawah bidang Kuasa Yang di-Pertuan Agong. Dr Lim yang cuba mempertikai
perkara ini seolah-olah bertindak biadap dan derhaka kepada sultan yang menjadi
penaung kepada orang Melayu. Tindakan pemecatan beliau daripada parti MCA yang
bergabung dengan kerajaan untuk membina kerajaan adalah wajar supaya benih-benih
radikalisme tidak dapat disemai.

7
Chamil Wariya, Asas Pembinaan Negara Bangsa, Kuala Lumpur : Media Global Matrik, 2010. Hlmn. 99

6|Page
 3.1.2 Cabaran daripada Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan)

Isu hak istimewa orang Melayu ini diisytihar sebagai isu sensitif yang tidak harus
dibagkitkan sebagaimana yang termaktub dalam Akta Hasutan 19718 tetapi sampai
sekarang perkara ini terus dibangkitkan secara senyap atau terang-terangan.

Berita Harian 1 September 2004 melaporkan tindakan Parti Gerakan Rakyat

Malaysia (Gerakan) yang mengemukakan usul mendesak kerajaan mempercepatkan
pemansuhan kategori Bumiputera dan bukan Bumiputera di dalam negara. Alasan
bahagian Gerakan ini kononnya untuk membentuk negara yang adil dan saksama tanpa
mengira kaum. Bagi Gerakan, mereka menganggap pemansuhan ini merupakan satu
usaha murni kerana ingin melahirkan satu bangsa Malaysia tanpa mengira mereka
adalah Cina, Melayu, India, Dayak, Kadazan, Iban dan sebagainya.

Apabila usul ini diselami, perbuatan ini sebenarnya cuba mempersoalkan hak
istimewa orang Melayu. Mengikut pandangan kumpulan ini, dengan mewujudkan
kategori yang membeza-bezakan antara Bumiputera dan bukan Bumiputera, selagi
itulah usaha untuk menyatupadukan rakyat berbilang kaum negara ini tidak akan
berkesan dan terus menghadapi kesulitan. Menurut Parti Gerakan , perpaduan yang
diinginkan hanya akan wujud sekiranya rakyat Malaysia menikmati peluang yang sama
dalam segala kegiatan seperti ekonomi yang merangkumi perniagaan, perdagangan,
dan perindustrian.

Tindakan Parti Gerakan ini telah mencabar Perkara 153 yang termaktub dalam
perlembagaan yang memberi hak dan keistimewaan kepada orang Melayu dalam
beberapa bidang. Contohnya, Perkara 153 (6) menjelaskan “ jika sesuatu permit atau
lesen untuk menjalankan apa-apa tret atau perniagaan adalah dikehendaki oleh undang-
undang persekutuan yang ada, maka Yanag di-Pertuan boleh menjalankan tugas-tugas
dibawah undang-undang itu mengikut apa-apa cara, atau member apa-apa arahan am
kepada mana-mana pihak berkuasa yang bertanggungjawab di bawah undang-undang
di atas pemberian lesen dan permit itu, sebagaimana yang dikehendaki bagi
8
Akta Hasutan 1948 merupakan suatu akta undang-undang di Malaysia yang digubal untuk menghalang
perbincangan yang dikatakan sebagai menghasut. Akta ini sebenarnya digubal oleh penjajah British pada tahun
1948. Akta ini menjadikan ucapan yang "mempunyai kecenderungan menghasut" sebagai suatu kesalahan jenayah.

7|Page
 menentukan perezapan apa-apa kadar mengenai permit dan lesen itu untuk orang
Melayu dan bumiputera mana-mana negeri Sabah dan Serawak sebagaimana yang
difikirkan patut oleh Yang di-Pertuan Agong dan pihak berkuasa hendaklah mematuhi
arahan itu dengan sempurna” 9.

153(6) ini menjelaskan bahawa kuasa dalam menentukan pembahagian dalam

ekonomi orang Melayu tertakluk kepada kuasa Yang di-Pertuan Agong dan semua pihak
tidak boleh mempertikaikannya. Hak istimemewa orang Melayu berada di bawah bidang
kuasa Yang di-Pertuan Agong dan tindakan Parti Gerakan yang mempertikai hak
eksklusif orang Melayu ini telah mencabar kedudukan Sultan sebagai ketua kepada
orang Melayu.

Pertikaian ini bagaimanapun telah senyap seketika apabila Presiden Gerakan

iaitu Datuk Seri Dr Lim Keng Yaik meminta ahli Gerakan memahami apa yang
terkandung dalam Perlembagaan dan menghormati hak istimewa orang Melayu. Beliau
menyatakan penting bagi setiap kaum Cina untuk menghormati hak istimewa ini kerana
kedudukan ekonomi orang Melayu belum mantap dan ketinggalan berbanding
pencapaian kaum bukan bumiputera. Walaupun nasihat daripada Presiden ini seolah-
olah meredakan seketika keadaan dan desakan kaum Cina, tetapi sebenarnya isu ini
akan terus dibangkitkan mereka kerana selagi hak ini kekal dinikmati mereka, hasrat
untuk memerintah negara ini akan terus terkubur.

3.1.3 Peristiwa Rusuhan Kaum 1964 Malaysia-Singapura dan Perkara 153

Punca 13 Mei adalah cukup mudah iaitu sikap kaum Cina terhadap Perkara 153
Perlembagaan Malaysia . Amnya kaum Cina tersangat benci kepada Perkara 153. Bagi
masyarakat Cina Perkara 153 meletakkan bangsa Melayu yang mereka pandang
rendah dalam segala aspek di satu aras tinggi yang tidak wajar kerana Perkara 153
bukan setakat mengisytiharkan ketuanan bangsa Melayu ke atas bumi Malaysia, bahkan
menjamin kedudukan itu.

Perkara 153 Perlembagaan Malaysia memberikan tanggungjawab kepada Yang

di-Pertuan Agong menjaga hak keistimewaan orang Melayu dan peribumi Malaysia,
secara kumpulannya dirujuk sebagai Bumiputra. Perkara ini mengspesifikkan

9
Chamil Wariya, Asas Pembinaan Negara Bangsa, Kuala Lumpur : Media Global Matrik, 2010. Hlmn. 90

8|Page
 bagaimana kerajaan pusat melindungi kepentingan kumpulan-kumpulan ini dengan
mendirikan kuota kemasukan ke dalam perkhidmatan awam, biasiswa dan pendidikan
awam. Ia juga biasanya dianggap sebagai sebahagian daripada sosial kontrak, dan
biasanya dikatakan sebagai pertahanan legal bagi ketuanan Melayu — kepercayaan
orang Melayu bahawa mereka adalah tuan Malaysia.

Sebutlah apa perbalahan kaum antara Melayu dengan Cina, baik di Sungai
Manek, Batu Pahat Rusuhan Maulud Nabi di Singapura dalam tahun 1964 , dengan
kemuncaknya pada 13 Mei di Kuala Lumpur; atau carilah punca terbakarnya semangat
cauvanis dan ethno-centric Cina yang diklimakskan dengan Operasi Lalang — Perkara
153 Perlembangaan Malaysia adalah puncanya cuma, kaum China tidak berani berterus
terang menyebutnya tetapi menyerang secara sipi.

Antara punca berlakunya peristiwa pada tahun 1964, ialah Sentimen perkauman
di Singapura dibangkitkan melalui berbagai cara. Pada 12hb.Julai 1964, UMNO
mengadakan persidangan yang disertai oleh lebih kurang 150 organisasi Melayu di
Singapura. Persidangan itu dipengerusikan oleh Syed Jaafar Albar, Setiausaha Agong
UMNO di Malaya. Beliau telah membuat kesimpulan bahawa orang-orang Melayu di
Singapura tidak mendapat layanan yang adil dari kerajaan PAP memandangkan mereka
dilihat tidak berkembang maju dari segi material. Beliau telah menggesa orang-orang
Melayu supaya bersatu bagi menghadapi layanan yang tidak adil ini. Utusan Melayu,
akhbar Melayu di Malaya, yang dimiliki oleh ahli-ahli UMNO yang terkemuka, juga sering
menyuarakan pendirian yang sama di dalam penerbitan mereka, dan ia telah menuduh
PAP sebagai menghina dan cuba untuk memecahbelahkan masyarakat Melayu di
Singapura 10. 

Tidak mudah bagi Tunku Abdul Rahman untuk mengawal pertambahan elemen-
elemen perkauman di dalam UMNO kerana beliau akan dilihat sebagai tidak menjaga
kepentingan orang-orang Melayu. Sebelum itu saban hari terdapat tuduhan-tuduhan dari
Indonesia yang mengatakan bahawa beliau telah menjual bangsa Melayu kepada
saudagar-saudagar Cina dan India di Malaysia. Selepas rusuhan kaum, Tunku memberi
pendapat bahawa ianya disebabkan oleh pengabaian yang terlalu lama orang-orang
Melayu Singapura, dengan merujuk perkara berikut sebagai contoh, orang-orang

10
MM (2001) Rusuhan Kaum 1964 Malaysia-Singapura  : http://lamankm2b.tripod.com/cgi-
bin/m/KM2A1/4564.html

9|Page
 melayu telah dipaksa keluar dari rumah-rumah milik mereka untuk memberi jalan
kepada pembangunan rumah-rumah pangsa baru dan lain-lain.' 

MCA, parti komponen pemerintah di Malaysia turut menyumbang ke arah

kebangkitan suasana perkauman. Menterinya di dalam kerajaan, Khaw Kai Boh, yang
merupakan Menteri Kerajaan Tempatan dan perumahan, sebagai contohnya,
mendakwa bahawa kemajuan Singapura adalah dikhaskan untuk orang-orang Cina, dan
beliau bercakap tentang Cauvinis Cina di Singapura. Pendirian PAP adalah orang-orang
Melayu perlu meningkatkan tahap pendidikan mereka bagi membaiki kedudukan
ekonomi mereka. Tiada layanan istimewa, selain dari yang diperuntukkan di dalam
perlembagaan Singapura, yang dibayangkan. Tindakan ini diambil oleh PAP
memandangkan kaum Cina merupakan majoriti kaum yang tinggal di Singapura. Mereka
beranggapan hanya kaum cina layak untuk tinggal dan mendapat keistimewaan di
Singapura.

Parti PAP dibawah pimpinan Lee Kuan Yew pada 27 April 1965 telah
mengadakan satu konvensyen untuk membentuk United Opposition Front yang
memperjuangkan Malaysia Malaysian yang memberi hak sama rata kepada semua
kaum tidak kira dalam bidang ekonomi ataupun bidang-bidang lain. Secara manisnya,
slogan ini dilihat sebagai satu ungkapan yang manis, sebaliknya ia merupakan satu
cubaan untuk menafikan hak dan keistimewaan orang Melayu sepertimana yang
terkandung dalam Perkara 153.

Pada 9 Mei 1965, sekali lagi PAP telah menjalankan satu konvensyen
Perpaduan Malaysia yang semakin menyatukan orang Cina untuk terus memusuhi
orang Melayu. Tindakan Lee Kuan Yew ini tidak disenangi UMNO terutama Jaafar Albar
dan pemimpin MCA iaitu Tan Siew Sin dan Senator T.H Tan Mencadangkan perpisahan
Singapura dari Malaysia. Akhirnya pada 9 Ogos 1965, parlimen telah meluluskan Rang
Undang-undang perpisahan Singapura dengan rasminya keluar dari Malaysia dan
menubuhkan republic 11. Sekali lagi, orang Melayu telah selamat daripada cubaan orang
Cina untuk menafikan hak dan keistimewaan orang Melayu yang termaktub dalam
perlembagaan. Namun nasib orang Melayu di Singapura seperti telur di hujung tanduk
kerana mereka menjadi kaum minoriti dan tiada kuasa sebaliknya kaum cina yang

11
Singapura - Kenapa Keluar dari Persekutuan Malaysia?
http://www.ehoza.com

10 | P a g e
 dahulunya imigren merampas hak dan menakluki sebuah negara pulau bernama
Singapura.

3.1.3 Sistem Meritokrasi dan Hak Istimewa Orang Melayu

Meritokrasi merujuk kepada satu sistem sosial yang menyanjung tinggi

kebolehan dan keupayaan seseorang tanpa mengira pangkat, keturunan, kaum dan
agama. Sistem ini telah lama diaplikasikan dalam sistem pendidikan di negara kita,
Malaysia. Pengambilan para pelajar ke sekolah berasrama penuh adalah berdasarkan
pencapaian mereka di dalam Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR), Penilaian
Menengah Rendah (PMR), Sijil Pelajaran Malaysia (SPM) dan Sijil Tinggi Pelajaran
Malaysia (STPM). Kaedah ini dianggap sesuai oleh semua pihak memandangkan
kekosongan yang ada di sekolah berasrama penuh dan universiti-universiti tempatan
adalah terhad12.

Pada bulan Mei 2001 masyarakat Malaysia dikejutkan dengan isu sistem kuota
pengambilan pelajar memasuki institusi pengajian tinggi awam(IPTA). Orang Melayu
umumnya membantah sekeras-kerasnya jika sistem meritokrasi ini dilaksanakan.
Sebenarnya tanpa mereka sedari sistem ini telah diguna pakai sejak lama dahulu. Jika
kemasukkan pelajar bukan berdasarkan kecemerlangan (meritokrasi) dalam akedemik
mereka,cara apakah yang kita gunakan sekarang?.Oleh itu sistem ini adalah yang
terbaik untuk membuktikan para pelajar hasilan Malaysia adalah berkualiti tanpa
mengharapkan kuota semata-mata.

Namun, penggunaan sistem ini seolah-olah memberi lebih peluang kepada kaum
buka melayu terutama kaum Cina untuk memasuki universiti dan mengurangkan
bilangan pelajar Melayu di universiti. Hal ini terjadi kerana kebanyakkan pelajar Melayu
tinggal di kawasan perkampungan yang mempunyai taraf infrastruktur yang rendah
berbanding kaum cina dan india yang tinggal di kawasan bandar yang mana para
pelajarnya lebih berkualiti dihasilkan memandangkan kemudahan infrastruktur
pendidikan yang lebih teratur. Sekiranya sistem meritokrasi ini terus diamalkan,
peratusan pelajar melayu dan bumiputera di sekolah-sekolah, maktab-maktab dan
universiti akan berkurangan dan dipenuhi kaum bukan melayu.

12
al-misri, Bagaimana Sistem Meritokrasi dalam Pendidikan Membezakan Individu, http://al-
misri.blogspot.com/2007/12/bagaimana-sistem-meritokrasi-dalam.html

11 | P a g e
 Hal ini sepatutnya tidak berlaku kerana menurut perlembagaan perkara 153 yang
membicarakan hak istimewa orang melayu terdapat satu fasal iaitu fasal 8A yang
membicarakan tentang kemasukkan pelajar melayu ke universiti dan pusat-pusat
pengajian lain. Perkara 8A menyebut, “walau apa pun yang terkandung salam
perlembagaan ini, jika dalam sesuatu university, maktab dan yayasan pelajaran yang
member pelajaran selepas sijil pelajaran Malaysia, atau setaraf dengannya, bilangan
tempat ke universiti, maktab dan yayasan itu kepada calon-calon untuk kursus pengajian
ialah kurang daripada calon yang berkelayakan , bagi tempat-tempat iru, maka sahlah
bagi Yang di-Pertuan Agong, menurut perkara ini memberi apa-apa arahan
sebagaimana yang dikehendaki kepada pihak berkuasa bagi mennetukan rezap sesuatu
kadar daripada tenpat-tempat itu bagi orang Melayu dan Bumiputera dan mana-mana
negeri Sabah dan Serawak…13”

3.2 Cabaran-cabaran di dalam isu kewarganegaraan

Malaysia sebelum tahun 1948, kita tidak mempunyai undang-undang

kewarganegaraan yang khusus. Pada masa itu, yang ada hanyalah undang-undang
mengawal kemasukan orang-orang asing keluar masuk dalam negara ini sahaja.14
Keadaan ini berlaku kerana dasar pemerintahan British yang membuka pintu negara ini
seluas-luasnya kepada orang-orang asing. Dasar tersebut dikenali sebagai Dasar Pintu
terbuka. Sebelum Persekutuan Tanah Melayu ditubuhkan pada 2 Februari 1948,
Pemberian kewarganegaraan sebenarnya telah muncul dalam Malayan Union yang
diistiharkan pada 1 April 1946 namun, ianya mendapat tentangan daripada kaum
Melayu. Hal ini kerana Perlembagaan Malayan union itu telah memberikan
kewarganegaraan kepada semua kaum berdasarkan prinsip jus soli. Hal ini ditentang
keras oleh kaum Melayu kerana mereka berasa yang mereka telah ditipu oleh pihak
British.

Syarat-syarat kerakyatan dalam prinsip jus soli begitu longgar jika diteliti. Antara
syarat-syarat yang terdapat dalam prinsip jus soli ialah:

13
Perlembagaan Persekutuan (Jun 2009), Selangor: International Law Book Services ,Hlmn 113
14
Mohd Salleh Abas (2006). Prinsip Perlembagaan dan Pemerintahan di Malaysia. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa
dan Pustaka hlm 266.

12 | P a g e
 a) Sesiapa sahaja yang lahir di Tanah Melayu dan Singapura selepas penubuhan
Malayan Union pada 1 April 1946 diterima sebagai warganegara Malayan Union.
b) Orang asing yang berumur 18 tahun ke atas dan telah bermastautin di Malayan
Union atau Singapura selama 10 tahun dari 15 tahun sebelum 15 Februari 1942.
c) Sesiapa yang dilahirkan di luar Tanah Melayu atau Singapura tetapi bapanya
menjadi warganegara Malayan Union
d) Sesiapa yang telah bermastautin lima hingga lapan tahun, mempunyai tingkah laku
yang baik, fasih berbahasa Inggeris dan Melayu dan mengaku taat setia kepada
Malayan Union.15

Kewarganegaraan Malayan Union yang longgar ini dilihat akan memberikan hak-
hak yang sama kepada kaum bukan Melayu. Syarat kerakyatan berdasarkan jus soli ini
dilihat terlalu longgar sehingga membolehkan orang bukan Melayu mendapat hak yang
sama dengan orang Melayu. Orang Melayu masih lagi meragui taat setia orang Cina
dan India pada waktu itu kerana sebelum Perang Dunia Kedua, semangat nasionalisme
mereka masih lagi terarah kepada negara asal masing-masing. Sekiranya Malayan
Union dilaksanakan, dianggarkan bahawa kira-kira 85 peratus orang cina dan 75
peratus orang India akan mendapat taraf kewarganegaraan di Tanah Melayu. Jika orang
bukan Melayu mendapat hak yang sama dengan orang Melayu, keadaan ini akan
menyebabkan hak istimewa dan kedudukan politik orang Melayu akan tergugat. Situasi
ini dianggap berbahaya untuk kedudukan ekonomi, politik dan masa depan orang
Melayu.

Berikutan penentangan yang hebat daripada orang Melayu terhadap Malayan

Union antaranya dalam soal pemberian kewarganegaraan secara liberal berasaskan
prinsip jus soli, pelaksanaannya terpaksa dimansuhkan. Sebagai ganti, diperkenalkan
pula warganegara Persekutuan Tanah Melayu yang dikuatkuaskan mulai 1 April 1948.
Taraf kewarganegaraan orang bukan Melayu dalam gagasan baru ini diberi secara lebih
ketat bergantung kepada tempoh pemastautinan mereka di Tanah Melayu.
Kewarganegaraan Persekutuan Tanah Melayu 1948 itu kemudiannya diliberalkan
syarat-syaratnya pada tahun 1952. Di bawah undang-undang baru itu pemberian
kewarganegaraan automatik diperluaskan dan perolehan kewarganegaraan secara
pendaftaran dan naturalisasi dilonggarkan berbanding sebelum ini. Kewarganegaraan
15
Mahdi Shuid, Suzani Osman & Sazlina Othman (2007). Teks Pra-u STPM Sejarah Malaysia. Kuala Lumpur :
PEARSON MALAYSIA SDN BHD hlm 207.

13 | P a g e
 Persekutuan Tanah Melayu 1948 yang dipinda inilah yang menjadi asas
kewarganegaraan Tanah Melayu yang merdeka pada 31 Ogos 1957 dan seterusnya
kewarganegaraan Malaysia apabila Persekutuan yang lebih besar ditubuhkan pada 16
September 1963.16 Mengikut perlembagaan Persekutuan yang ada sekarang, terdapat
empat kaedah untuk seseorang menjadi warganegara Malaysia iaitu kewarganegaraan
dengan cara kuatkuasa undang-undang, pendaftaran, masukan dan percantuman
wilayah.17

3.2.1 Hak keistimewaan orang Melayu dipersoalkan

Setelah mendapat kewarganegaraan, terdapat segelintir daripada orang-orang

yang bukan Melayu yang cuba mempersoalkan tentang hak istimewa orang Melayu dan
Bumiputera. Terdapat pihak tertentu membangkitkan peruntukan hak istimewa orang
Melayu dan Bumiputera sebagaimana termaktub di dalam Perlembagaan Persekutuan.
Walaupun hak keistimewaan ini diisytiharkan sebagai isu sensitif yang tidak harus
dibangkitkan sebagaimana diperuntukkan dalam Akta Hasutan 1971, ia tidak pula
menjadi penghalang perkara ini terus dibangkitkan. Sebaliknya, setelah mereka
mendapat keistimewaan dengan perolehan taraf warganegara di negara ini, banyak pula
isu yang cuba dipersoalkan dan ditimbulkan oleh orang bukan Melayu ini terutamanya
daripada kaum Cina. Kononnya mereka mahu menuntut keadilan dan kesaksamaan
daripada pihak kerajaan.

Sebagai contohnya, terdapat usaha daripada satu bahagian Parti Gerakan

Rakyat Malaysia (GERAKAN), iaitu sebuah parti komponen Barisan Nasional telah
mengemukakan usul mendesak pihak kerajaan agar mempercepatkan pemansuhan
kategori Bumiputera dan bukan Bumiputera di dalam negara. Alasan bahagian Gerakan
ini kononnya adalah untuk membentuk negara yang adil dan saksama tanpa mengira
kaum. Keadaan ini berlaku kerana kurangnya pemanhaman terhadap Perkara 153
dalam perlembagaan yang membicarakan soal Hak-hak Istimewa Orang Melayu dan
Bumiputera dengan tajuk Perezapan quota mengenai perkhidmatan awam, permit dsb
untuk orang-orang Melayu. Perkara 153(1) menjelaskan bahawa “adalah menjadi
tanggungjawab Yang di-Pertuan Agong memelihara kedudukan orang Melayu dan

16
Chamil Wariya (2010). Asas Pembinaan Negara Bangsa. Kuala Lumpur : Media Global Metrik, hlm 53.
17
Lembaga Penyelidikan Undang-undang (2009). Perlembagaan Persekutuan. Selangor : International Law Book
Services hlm 8

14 | P a g e
 Bumiputera di mana-mana negeri Sabah dan Serawak dan kepentingan sah kaum-kaum
lain mengikut peruntukan ini”.

Persoalan dan pertikaian yang cuba ditimbulkan oeh kaum lain terhadap
Perlembagaan itu tidak seharusnya berlaku. Tindakan mencabar perkara-perkara yang
telah termaktub dalam Perlembagaan hanyalah akan mendatangkan kesan yang buruk
sahaja. Hal ini kerana perkara-perkara yang terkandung dalam Perlembagaan di negara
ini adalah memelihara kepentingan semua warganegara tanpa mengira kaum. Perkara-
perkara yang temaktub dalam Perlembagaan ini juga adalah perkara yang telah
disepakati bersama iaitu setelah mendapat persetujuan daripada semua pihak, bukan
daripada kaum melayu semata-mata. Jadi, seharusnya ianya tidak dipertikaikanlah oleh
mana-mana pihak di negara ini. Kaum bukan Melayu dan bukan bumiputera prrlu ingat,
kewarganegaraan yang mereka dapat sekarang bukanlah suatu hak, tetapi ianya adalah
suatu keistimewaan. Dalam erti kata lain, dengan kewarganegaraan inilah yang
membolehkan mereka bergerak bebas dalam negara ini, boleh hidup selesa dan
seterusnya dapat menjadi pengundi.

3.2.2 Keistimewaan kewarganegaraan yang tidak sama

Sebelum ini ada dijelaskan bahawa apabila seseorang itu mendapat taraf
menjadi warganegara di negara ini mereka bebas untuk bergerak kemana-mana sahaja
dalam negara ini. Namun terdapat sedikit perbezaan di antara kebebasan bergerak
antara penduduk negeri-negeri di Tanah Semenanjung dengan negeri-negeri Borneo
iaitu Sabah dan Sarawak. Hal ini adalah disebabkan oleh perjanjian yang telah dibuat
antara negeri-negeri tanah Melayu dengan negeri-negeri borneo. Sepatutnya memang
seseorang warganegara itu berhak pergi dari sebuah negeri ke sebuah negeri dalam
negara ini, dan juga berhak tinggal di mana-mana negeri pun. Tetapi, disebabkan
negeri-negeri Borneo itu dianggap berada dalam keadaan yang khas oleh pembentuk-
pembentuk Malaysia, maka Perlembagaan telah memberi kuasa kepada Parlimen
supaya dapat mengenakan sekatan-sekatan ke atas kebebasan warganegara dalam hal
itu yang terkandung dalam dalam Perkara 9 Fasal 3 dalam Perlembagaan Malaysia.

15 | P a g e
 Mengikut Akta Imigresen 1963, seseorang warganegara Persekutuan iaitu penduduk
Tanah Semenanjung yang hendak pergi ke Sabah atau ke Sarawak hendaklah terlebih
dahulu mendapatkan permit atau pas.18 Mereka yang terdiri daripada senarai di bawah
ini dikecualikan daripada syarat tersebut iaitu :

a) Warganegara itu ialah orang negeri tersebut;

b) Anggota kerajaan Persekutuan, misalnya Menteri dan sebagainaya;
c) Hakim Mahkamah Persekutuan atau Hakim Mahkamah bagi negeri-negeri
Borneo, atau orang yang ditetapkan menjalankan tugas-tugas hakim bagi
mahkamah tersebut, anggota suruhanjaya atau anggota majlis yang dilantik oleh
Perlembagaan Malaysia atau pelembagaan negeri-negei Borneo;
d) Anggota perkhidmatan awam Persekutuan atau negeri-negeri Borneo atau
anggota-anggota perkhidmatan awam bersama;
e) Orang yang hendak pergi ke negeri Borneo untuk menjalankan tugas politik yang
sah dan
f) Orang yang dikehendaki pergi ke negeri itu oleh kerajaan Persekutuan buat
sementara sahaja untuk menjalankan tanggungjawab kerajaan dari segi
Perlembagaan dan pemerintahan.

Selain daripada mereka yang disebut di atas, seseorang warganegara yang hendak
pergi ke Sabah atau ke Sarawak, mereka memerlukan pas atau permit. Jika diteliti,
peraturan yang telah ditetapkan ini hanyalah menyekat kebebasan orang Semenanjung
yang hendak berkunjung ke negeri Borneo dan hanyalah akan mengehadkan
kebebasan bergerak di dalam negara mereka sendiri. Orang yang berada di
Semenanjung juga akan merasakan bahawa peraturan yang telah ditetapkan itu adalah
tidak adil dan berat sebelah. Hal ini adalah kerana orang-orang Borneo yang hendak
datang ke Tanah Semenanjung tidak pula memerlukan permit atau pas seperti yang
dikenakan ke atas orang Semenanjung yang hendak masuk ke sana. Situasi ini
seterusnya akan menyebabkan terdapat rasa tidak puas hati di sebelah pihak orang
semenanjung kerana mereka berasa seperti orang asing di negara sendiri walaupun
telah mempunyai taraf kewarganegaraan yang sah.

3.3 Cabaran-cabaran di dalam isu pendidikan di Tanah Melayu

18
Mohd Salleh Abas (2006). Prinsip Perlembagaan dan Pemerintahan di Malaysia. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa
dan Pustaka hlm 240.

16 | P a g e
 Semasa zaman penjajahan, sistem pendidikan di Persekutuan Tanah Melayu boleh
dibahagikan kepada tiga peringkat iaitu pertama; pendidikan Inggeris rendah dan menengah
yang dihadiri oleh anak-anak kalangan bangsawan Melayu dan hartawan Cina dan India.
Kedua; sekolah Melayu peringkat rendah yang dibantu oleh Inggeris dengan matlamat untuk
menjadikan mereka sebagai petani yang lebih baik sedikit daripada ibubapa mereka. Pihak
Inggeris juga membenarkan kewujudan sekolah agama dan mengaji Al-Quran. Pada peringkat
ini, tiada sekolah menengah Melayu. Peringkat ketiga; sekolah vernakular Cina dan Tamil.
Sekolah Cina ini dibiayai oleh masyarakat Cina sendiri.

Selain perbezaan dalam aliran pendidikan, kerencaman  sistem pendidikan vernakular

juga dapat dilihat daripada sudut kurikulum, sukatan mata pelajaran serta orientasi 
matlamatnya19. Bagi pendidikan aliran Cina dan Tamil, kurikulum, sukatan mata pelajaran dan
orientasinya adalah berasaskan negara asal mereka. . Penetapan lokasi sekolah yang berbeza
juga (Melayu di perkampungan, Cina di pekan atau bandar, dan India di estet) menyebabkan
terbentuknya masyarakat majmuk perkauman yang terpisah dari segi interaksi sosial, di mana
hubungan antara kaum tidak akrab, meskipun keadaan sosialnya aman. Kewujudan sekolah
vernakular masih menjadi pertikaian beberapa pihak. Sekolah ini kononnya menunjukkan
bahawa bangsa Melayu gagal mendaulatkan bahasa di tanah air sendiri. Justeru hal ini
menyebabkan rasa tidak puas hati dalam kalangan pihak terbabit dan ini adalah salah satu
punca meletusnya ketidak sefahaman antara pelbagai kaum. Walaubagaimanapun pada
era pasca merdeka, sistem pendidikan negara telah berubah kepada satu corak baru yang
berorientasikan unsur-unsur tempatan. Sistem  Pendidikan Kebangsaan telah dibentuk
berasaskan  keseragaman kurikulum, sukatan mata pelajaran dan orientasi. Ia penting sebagai
satu wadah bagi menyatukan kepelbagaian budaya, nilai dan norma masyarakat ke dalam satu
acuan demi  mencapai  matlamat membentuk  identiti  kebangsaan Malaysia.

Usaha ke arah ini sebenarnya telah dilakukan semenjak sebelum  merdeka  lagi 

khususnya melalui  dua laporan iaitu Laporan Razak tahun 195620 dan Laporan Rahman Talib
19
Kandungan kurikulum yang berbeza menyebabkan wujud fahaman politik yang berbeza dan tiada penyatuan.
Sebagai contoh, selepas Revolusi 1911 di China, pengaruh unsur-unsur politik negara China telah diserap masuk
dalam sekolah Cina di Tanah Melayu. Begitu juga sekolah Melayu dan India yang juga mempunyai fahaman sendiri.
20
Tujuan dan maksud Dasar Pelajaran Kebangsaan ini telah dijadikan landasan yang kukuh untuk mencapai
matlamat perpaduan Negara, dijelaskan oleh Laporan Pelajaran Razak 1956, yang mengatakan: “….dasar pelajaran
ini ialah bermaksud hendak menyatukan budak-budak daripada semua bangsa di dalam negeri ini dengan memakai

17 | P a g e
tahun 1960. Matlamat  utama dasar pendidikan menurut kedua-dua laporan tersebut ialah untuk
menyatukan kanak-kanak daripada berbilang etnik di bawah satu sistem pendidikan
kebangsaan dengan menggunakan satu bahasa pengantar tunggal iaitu bahasa Melayu (Wan
Hashim, 1983). Lebih jauh daripada itu, dalam peruntukan Perlembagaan Persekutuan bagi
kemerdekaan pada tahun 1957, Bahasa Melayu telah dijadikan bahasa kebangsaan dengan
Bahasa Inggeris masih lagi digunakan sebagai bahasa rasmi.

Walau bagaimanapun pucuk pimpinan Parti Perikatan telah mencapai kesepakatan

pada 1956 dan bersetuju dengan Akta Pendidikan 1957 di atas prinsip-prinsip seperti pertama;
sekolah pelbagai aliran dibenarkan dan pengajaran dalam bahasa ibunda masing-masing
dibenarkan. Kedua; oleh kerana Bahasa Melayu adalah merupakan bahasa kebangsaan, maka
sekolah Cina dan Tamil wajib mengajar Bahasa Melayu sebagai salah satu daripada mata
pelajaran; dan prinsip yang ketiga; pendekatan dalam mata pelajaran Sejarah, Geografi dan
buku-buku teks yang lain mestilah berteraskan Malaysia, dan bukan lagi berteraskan negara
China dan India (John Lowe, 1960). Persetujuan kepimpinan Parti Perikatan terhadap Penyata
Razak 1956 dan Rahman Talib 1960 adalah melalui proses musyawarah telah secara langsung
mengiktiraf penggunaan Bahasa Melayu sebagai alat untuk penyatuan tanpa menjejaskan
bahasa etnik-etnik lain. Terdapat pandangan yang menyatakan bahawa penggunaan Bahasa
Melayu sebagai bahasa kebangsaan juga mempunyai motif ekonomi yang tersirat. Perkara ini
tercatat dalam laporan jawatankuasa Barnes tahun 1951, antara lain menegaskan untuk
menggalak dan membolehkan etnik Melayu mendapat kedudukan dalam jabatan-jabatan
tertentu.

Walaupun Dasar Pelajaran Kebangsaan yang dirangka berasaskan Laporan Razak,

kemudian diperkukuhkan oleh Laporan Rahman Talib dan perlaksanaannya dibuat menerusi
Akta Pelajaran 1961 dipersetujui secara consensus, tetapi ada kalangan bukan Melayu yang
secara terus-menerus mempersoalkan dasar itu terutamanya berkait dengan masa depan
sekolah-sekolah yang menggunakan bahasa Cina dan Tamil. Ini kerana Akta Pelajaran itu
terdapat satu peruntukan yang memberi kuasa kepada Menteri Pelajaran untuk menukar mana-
mana sekolah rendah jenis kebangsaan kepada sekolah kebangsaan pada bila-bila masa saja
sekiranya beliau merasakan pertukaran itu dirasakan perlu dibuat. Walaupun sebelum ini tidak
pernah Menteri Pelajaran berbuat demikian, tetapi dalam kalangan masyarakat Cina ada
kebimbangan bahawa menteri akan menggunakan kuasa yang ada padanya untuk menjadikan

satu peraturan pelajaran yang meliputi semua bangsa dengan menggunakan Bahasa Kebangsaan sebagai bahasa
pengantar yang besar walaupun perkara ini tidak dapat dilaksanakan dengan serta-merta melainkan hendaklah
diperbuat dengan beransur-ansur.”

18 | P a g e
sekolah-sekolah rendah jenis kebangsaan Cina dan Tamil menjadi sekolah kebangsaan.
Mereka berpendapat sekiranya hal itu terjadi, maka peluang untuk generasi bukan Melayu
untuk mempelajari bahasa mereka terhapus. Kerana itu, dari masa ke semasa soal kuasa
menteri yang diperuntukkan dalam Fasal 21 (2) Akta Pelajaran 1961 kerap kali ditimbulkan.
Nyata selagi peruntukan itu dipertahankan masyarakat Cina masih tidak berpuas hati, walaupun
jaminan sudah banyak kali diberikan, baik oleh Menteri Pelajaran yang ada, mahupun oleh
menteri-menteri pelajaran sebelum ini, yang kerajaan tidak akan sesuka hati menggunakan
kuasa menukar sekolah rendah jenis kebangsaan itu.

Secara beransur, bermula pada Julai 1969, kerajaan telah melaksanakan penggunaan
Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama di semua sekolah bantuan kerajaan. Pada
masa yang sama, golongan bukan Bumiputera khususnya masyarakat Cina merasakan satu
keperluan untuk melindungi budaya warisan nenek moyang dengan menggunakan wadah
pendidikan. Oleh yang demikian, masyarakat Cina masih mempertahankan sekolah jenis
kebangsaan Cina. Namun begitu, sukatan pelajaran di sekolah-sekolah jenis kebangsaan Cina
adalah selaras dengan apa yang ditetapkan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia. Hal ini
penting untuk memastikan perpaduann dan pembinaan bangsa Malaysia dapat dicapai.

3.4 Cabaran-cabaran dalam isu kedudukan Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi
kebangsaan.

Kedudukan Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan telah jelas diperuntukkan di bawah
Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan. Sebagai undang-undang utama negara,
Perlembagaan menjadi tonggak dan kayu ukur bagi semua undang-undang yang diluluskan
oleh Parlimen, Dewan-Dewan Undangan Negeri dan segala dasar kerajaan. Peruntukan di
bawah Perkara 152 itu tidak boleh dipinda oleh Parlimen kerana kata putus terletak di tangan
Majlis Raja-Raja. Ini dinyatakan dengan jelas oleh Perlembgaan di bawah Perkara 159 (5).
Selain kedudukan Bahasa Melayu sebgai bahasa kebangsaan, terdapat tiga lagi peruntukan
yang tidak boleh dipinda tanpa persetujuan Majlis Raja-Raja iaitu agama Islam sebagai agama
rasmi, kedudukan istimewa Raja-Raja Melayu dan bumiputera di Sabah dan Sarawak dan soal
kerakyatan.

Kedudukan yang sedemikian memang wajar kerana bahasa Melayu telah meresap ke
dalam batang tubuh Perlembagaan. Contohnya, definisi orang Melayu juga dikaitkan dengan

19 | P a g e
penggunaan bahasa Melayu sebagaimana yang diperuntukkan oleh Perkara 160 (2).
Keakraban ini juga kelihatan dalam peruntukan di bawah Perkara 10 (4) yang turut meletakkan
bahasa Melayu sebagai antara perkara-perkara yang tidak boleh dipersoalkan atas nama
kebebasan bersuara. Meskipun begitu, Perlembagaan menyedari bahawa kedudukan
sedemikian tidak harus dipraktikkan secara zalim dan mneyekat bahasa lain. Inilah yang dapat
dikatakan apabila fasal-fasal tertentu di bawah Perkara 152 diteliti. Fasal 1 (a) dan (b) umpanya
membenarkan pengajaran dan pembelajaran bahasa-bahasa lain asalkan ianya tidak dalam
konteks kegunaan rasmi.

Ini semua sebenarnya telah diamalkan sebelum dan selepas merdeka. Hanya dalam
beberapa tahun tahun kebelakangan ini sahaja undang-undang dan dasar-dasar tertentu yang
berlawanan dengan peruntukan dan amalan Perlembagaan dimulakan dan persoalan yang
sangat serius tentang kesasihan telah timbul. Tindakan tersebut juga menimbulkan banyak
kesulitan dan kekeliruan. Selain itu, kelemahan dan kealpaaan pelaksanaan Perkara 152 tidak
harus dibenarkan untuk mencairkan peruntukan dan kehendak Perkara 152 yang sebenarnya
turut didokong oleh Suruhanjaya Reid sendiri. Isu sebegini hendaklah ditangani dan diambil
tindakan oleh pihak mahkamah kerana para hakim telah diwajibkan oelh mahkamah untuk
memelihara, melindungi dan mempertahan Perlembagaan sebagaimana yang diperuntukkan
oleh Perlembagaan melalui seksyen 1 Jadual Keenam Perlembagaan Persekutuan.

Dalam memperkatakan isu bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, suara

perkauman tidak seharusnya dilaungkan bersama. Bahasa Melayu adalah bersifat supraetnik
iaitu mengatasi batas etnik penutur asalnya yang walaupun secara harfiah namanya berkait
rapat dengan orang Melayu yang hakikatnya bukan lagi bahasa mutlak orang Melayu
sebaliknya adalah bahasa kepunyaan bersama semua rakyat di Malaysia.

Adalah satu pandangan yang amat sempit apabila melihat bahasa Melayu sebagai hak
istimewa orang Melayu. Ini kerana hak istimewa orang Melayu adalah imbangan kepada
penerimaan keturunan lain yang bukan bumiputera untuk menjadi rakyat negara ini sementara
peruntukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan adalah proses pembinaan sebuah
negara bangsa. Hambatan psikologi sebegini seharusnya ditinggalkan dari batas bahasa
Melayu sebagai bahasa orang Melayu.

Pilihanraya 1969 menyaksikan pihak parti Perikatan menghadapinya dengan penuh

yakin kerana percaya rakyat sudah bersatu. Bagaimanapun, rakyat bukan Melayu ternyata

20 | P a g e
kurang senang dengan kedudukan Bahasa Melayu. Apabila negara mencapai kemerdekaan
pada tahun 1957, Perlembagaan menyatakan bahawa bahasa Inggeris boleh digunakan bagi
urusan rasmi selama 10 tahun iaitu sehingga 1967. Jadi, menjelang tahun 1967, timbul soal
kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan bangsa Malaysia. Pilihanraya pada 12
Me1 1969 ternyata dihadapi oleh semua pihak dengan penuh emosi. Kedudukan politik dan
bahasa atau budaya penduduk bukan Melayu menjadi topikhangat dalam kempen pilihanraya.
Malah, rakyat bukan Melayu mula mempersoalkan hak mereka dalam hal berkiatan politik,
bahasa dan budaya kebangsaan.

Natijahnya, undi bagi parti Perikatan telah susut sebnayak 10 peratus dan parti
Perikatan menghadapi masalah mendapatkan majoriti dua pertiga di Dewan Rakyat.
Penyokong Gerakan dan DAP meraikan “kemenangan” mereka dengan mengadakan “pesta” di
jalan-jalan raya di Kuala Lumpur. Penyokong UMNO turut mengadakan “pesta” bagi meraikan
kejayaan. Dengan ini, tercetuslah peristiwa 13 Me1 1969 yang menjadi titik hitam dalam sejarah
negara Malaysia yang berbangga dengan gambaran rakyat pelbagai kaum hidup bersatu padu.
Krisis 13 Mei ternyata membawa perubahan drastik pada polisi kerajaan atau pemerintah.
Perpaduan nasional, toleransi antara kaum, usaha menghapuskan jurang perkauman dan
seumpamanya menajdi agenda utama rakyat dan kerajaan. Pada tahun 1970, Dasar Pelajaran
Kebangsaan dilaksanakan di mana bahasa Melayu yang menjadi bahasa rasmi kebangsaan
mula dikenali sebagai bahasa Malaysia. Minggu Bahasa dan Bulan Bahasa diadakan dengan
cogan kata “Bahasa Jiwa Bangsa”. Pada September 1970, Tunku Abdul Rahman diganti Tun
Abdul Razak sebagai Perdana Menteri Malaysia. Polisi Pelajaran di bawah Rancangan
Malaysia Kedua (1971-1975) dilaksanakan, antara lain, bagi mempercepatkan usaha murni
kerajaan dan rakyat Malaysia menjadikan Bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar di
semua sekolah. Pada tahun 1990, Bahasa Malaysia mula digunakan di mahkamah. Ini adalah
satu kejayaan mendaulatkan Bahasa Malaysia sebgai bahasa rasmi dan bahasa pengantar
utama.

Pada tahun 1998, terdapat usaha menafikan kewujudan dan kesahihan istilah Bahasa
Malaysia dan kononnya hanya istilah Bahasa Melayu sah digunakan di Malaysia. Isu ini
dimulakan oleh seorang editor di sebuah syarikat penerbitan terkemuka tanah air. Jika
kewujudan istilah Bahasa Malaysia cuba dinafikan oleh mana-mana pihak, nescaya konflik 13

21 | P a g e
Mei akan berulang dan golongan berjiwa Malaysia dan para sasterawan tidak akan dapat
berbuat apa-apa untuk mengembalikan semangat kebangsaan dan perpaduan nasional.

4.0 Kesimpulan

Konklusinya, dapat diperkatakan bahawa walaupun mendapat persetujuan diantara

semua kaum di Tanah Melayu bagi membentuk perlembagaan Malaysia namun masih wujud
rasa tidak puas hati dengan perlembagaan tersebut. Hal ini dapat dilihat daripada cabaran-
cabaran di dalam isu-isu panas yang melibatkan ketiga-tiga kaum di negara ini. Antara isu-isu
yang hangat dibahaskan tersebut ialah isu hak keistimewaan orang Melayu yang telah
myebabkan rasa tidak puas hati dalam kalangan masyarakat Cina.

Disamping itu juga, kesan daripada penjajahan British yang telah membentuk sistem
pendidikan di negara ini telah memberikan kesan kepada ketiga-tiga kaum di negara ini. Hal ini
telah menyebabkan isu pendidikan iaitu tertubuhnya Sekolah Kebangsaan telah menyebabkan
kaum Cina dan India tidak berpuas hati. Walaupun sistem pendidikan sekolah Jenis
Kebangsaan Cina dan Kebangsaan Tamil masih dikekalkan namun mereka masih perlu
menggunakan Bahasa Melayu sebagai bahasa komunikasi di sekolah mereka. Oleh yang
demikian, walaupun telah termaktub di dalam perlembagaan Malaysia namun rasa tidak puas
hati itu masih wujud.

Akhirnya, bagi memuaskan hati semua pihak, perlembagaan Malaysia perlu dilihat
semula serta perlu memikirkan mengenai hak ketiga-tiga kaum di negara ini bagi mengekalkan
kesejahteraan dan keharmonian negara Malaysia.

22 | P a g e