Professional Documents
Culture Documents
Alberto Paalala
Panimula
Ang paghahabi ay isa sa mga gawaing minana pa natin sa ating mga ninuno bago pa man
dumating ang mga mananakop sa bansa. Ito ay sining at kabuhayan na naging produkto ng
patuloy na pakikibagay ng mga mamamayan sa kanilang kapaligiran. Sa pakikibagay na ito,
nabuo ang kalinangan na makikita sa iba’t ibang paraan tulad ng pananamit.
1 Ang salitang Antique ay nagmula sa katagang “hantik” na ang ibig sabihin ay langgam. Matatandaang maraming
langgam sa mga puno, maraming puno sa kabundukan at 83 porsyento ng Antique ay kabundukan. Masasabi natin
kung ganun na ang pangalan ng lalawigan ay batay sa heograpiya nito. Vicente C. Villan. Panayam ng May-akda.
Oktubre 2009. Unibersidad ng Pilipinas Diliman.
2 Ang salitang Bagtason ay nagmula sa salitang ugat na “bagtas.” Madalas ay ginagamit ang katagang ito upang
tumukoy ng isang paglalakbay sa kabundukan. Nangangahulugan din itong balikan ang dinaanan at suriin.
Ginagamit din kapag nais balikan ang naiwang gamit sa paglalakbay. Ang “Bagtas” ay salitang ugat din ng
Maragtas na ang ibig sabihin ay Kasaysayan. Maaaring tingnan ang Alberto T. Paala Jr. Pampulitikang Maragtas
Kang Antique: 1888-2008. Tesis Pangmasterado (UP Diliman. 2009)
3
Ang salitang Bugasong ay nagmula sa dalawang salitang ugat “Bugas” ibig sabihin “bigas at “lusong.” Bugasong
ay “bigas sa lusong.”
ng pagiging malikhain ng mga Antiqueno.
Kasaysayan ng Industriya
Ang kolonisasyon ng mga Espanyol sa Pilipinas ay hindi naging hadlang sa mga Pilipino
upang ipagpatuloy ang kinagisnang kaugalian. Isang halimbawa rito ay ang paghahabi ng
patadyong sa lalawigan ng Antique. Ang mga Pilipino laluna ang mga kababaihan ay naghanap
ng kanilang pamamaraan upang makagawa ng sariling damit, kumot at marami pang iba. Ang
mga ito ay natutong maghabi o maghabul dahil sa pangangailangan ng sarili at pamilya.
Ang mga tiral na ito ay hindi rin sumusunod sa standard na laki at lawak. Mayroon
lamang itong haba na 25 pulgada samantala ang kinakailangan sa palengke ay 30-45 pulgada.
Dahil sa kakulangan ng kagamitan, napilitan ang ilang magagaling na miyembro na pumunta
nalang sa Maynila upang maghanap ng ibang mapagkakitaan. Ilan pa sa mga problema ay ang
kakulangan ng kapital, kakulangan ng display center, kawalan ng product diversity, huling
pagbayad ng mga bumili na nagresulta sa pag-antala sa pagbili ng mga materyales na gagamitin
sa susunod na produksyon, kakulangan ng kasanayan at kaalaman sa pagtinda.
Dahil sa mga problemang ito nais tutukan ng mga manghahabi ang produksyon at
pagtinda ng kanilang mga produkto. Kasama na rin dito ang pagpaganda ng disenyo,
pagkonsulta sa mga eksperto tungkol sa tamang kalidad ng produkto, humingi ng pondo sa mga
institusyong pampinansya, magsagawa ng mga pagsasanay upang madagdagan ang kasanayan at
kaalaman ng mga miyembro laluna sa aspektong pamamahala. Sinisikap din na magbigay ng
tulong pinansyal sa mga indibidwal na manghahabi at hikayatin ang lokal na pamahalaan upang
magpalabas ng ordinansa na nag-uutos sa mga mas batang henerasyon na magsumikap sa pag-
aaral ng paghahabi.
Noong ika-21 ng Oktubre 2004, nagpalabas ng isang ordinansa ang lokal na pamahalaan
ng Bugasong sa ilalim ng pamumuno ni Mayor Eliseo S. Magbanua. Sa ordinansang ito
nakasaad na dapat sumuot ng damit na gawa sa patadyong ang mga empleyado ng munisipyo
isang beses sa loob ng isang buwan. Ang mga layunin ng hakbang na ito ay upang paghandaan
ang kumpetisyon sa merkado sa darating na 2010; ipakita ang pagkakilanlan ng Bugasong at
maging ang Antique sa kabuuan; upang iangat ang kamalayan ng mamamayan tungkol sa
kahalagahan ng patadyong; at upang suportahan ang industriya ng patadyong sa Bugasong.5
Noong ika -27 ng Nobyembre 2007 inorganisa ang Bagtason Loam Weavers Association
(BLWA). Ito ay pinangunahan ng lokal na pamahalaan ng Bugasong. Nagsimula ito na mayroon
lamang labing pitong miyembro. Mayroon din itong General Assemly, Board of Trustees,
President, Vice President, Secretary, Treasurer, Auditor, Bookkepper at Business Manager.
Ang bisyon ay naglalahad na ang BLWA ay isang organisasyong may layuning ipakilala
ang paghahabi bilang pinagkukunan ng kita habang pinapanatili ang kultura. Ito ay magbigay
daan sa isang mapayapa at progresibong pamayanan. Ang misyon nito ay paunlarin ang
paghahabi bilang lokal na industriya ng mga mamamayan ng Bagtason at linangin ito bilang
pinagkukunan ng kita ng mga miyembro; paunlarin ang produksyon; pamamaraan sa pagbenta at
pangangalaga ng organisasyon tungo sa isang pangmatagalang pinagkukunan ng kita ng mga
miyembro.
Nagmula nang magkaroon ng asosasyon ang mga manghahabi sunod sunod na ang tulong
na kanilang natanggap mula sa iba’t ibang ahensya ng pamahalaan. Sa katunayan noong buwan
ng Setyembre 2009 nakatanggap ang asosasyon ng tulong pinansyal mula sa DOLE. Ang tulong
pinansyal ay nakahalaga ng isang daang libong piso na gagamitin sa pagbili ng mga kagamitan at
materyales tulad ng silk. Dagdag pa rito ang walong tiral. Ang nasabing tulong ay tinanggap ni
Mario Manzano ang kasalukuyang pangulo ng asosasyon. Sa kanyang panig, nagpasalamat si
Manzano at ipinahayag na ang nasabing tulong ay magbigay daan na maging sentro ng turismo
ang pagawaan ng patadyong, at makadagdag ng kita na siyang magbigay daan upang maipadala
nila ang kanilang mga anak sa kolehiyo.7
Nakatanggap din ng tulong ang asosasyon mula sa Embahada ng Hapon ito ay bunga ng
pagbisita ni Pedro S. Orencio, Economic Evaluation Officer of the Embassy of Japan sa
Bagtason Loom Weavers Association. Sa kanyang pagbisita, ipinahayag ni Orencio na
mayroong intensyon ang Hapon na magbigay ng tulong pinansyal sa asosasyon.8 Ang pahayag
na ito ay naisakatuparan noong ika-6 ng Marso 2009 kung saan nakatanggap ng tulong ang
asosasyon mula sa Japanese Embassy.
Ang nasabing tulong ay nakahalaga ng mahigit tatlong milyong piso bilang bahagi ng
Japan’s Official Development Assistance. Ang pagtanggap ng tulong na isinagawa sa Pasay ay
dinaluhan nina Sen. Loren Legarda, Antique Governor Salvacion Z. Perez at Antique
Development Foundation Director Rhodora Pon-an.9 Sa kasalukuyan, hinihintay pa ng
6 Bagtason Loom Weavers Association. Bagtason, Bugasong, Antique. Walang petsa.
7 J. Valmonte. “Bugasong patadyong weavers get P100 thousand fund from DOLE”. PIA Press Release 2008/09/11.
8
“Local patadyong weavers eye Japan Embassy as funding partner.” Walang petsa.
9 “Antique handloom weavers and handicraft producers receive support from Japan.” Press Release. (Press Office.
asosasyon ang labing dalawang tiral na karagdagang tulong ng Hapon. Nagbigay din si Vice
Gov. Rhodora Cadiao ng tatlong tiral at dalawang tiral nanman mula sa Antique Development
Foundation.
Kasama ang ADF, ang asosasyon ay nagkaroon ng tuloy tuloy na Capability Building
Trainings. Ang nasabing misyon ay binigyan ng pondo ng Canada Fund for Local Initiative.
Tuloy din ang pagsusumikap na makalikom ng pondo mula sa ibang asosasyon sa loob o labas
Embassy of Japan. Roxas Boulevard Pasay City Philippines. March 6, 2009)
ng bansa. Dagdag pa rito, nagsagawa rin ng mga pagsasanay sa paggawa ng produkto at
paggawa ng mga panukala. Tinututukan din ang pagbigay ng pagsasanay sa mga kabataang
hindi nakapag-aral. Kasama na rito ang pagpadala ng mga misyon sa Miag-ao at Oton upang
pag-aralan pa ang mas magandang proseso sa paggawa ng patadyong. Kasama na rito ang pag-
aaral sa mga pamamaraan sa pagbenta ng mga naunang grupo sa ibang lugar.
Bago ang OTOP mayroon lamang 17 manghahabi ang asosasyon nang magsimula ito
noong 2007. Sa ngayon mayroong 43 manghahabi ang nagtatrabaho 25 ang nagtatrabaho ng
buong araw at 18 naman ang paminsan minsan lang. Nang dahil sa OTOP nagpatayo ang
asosasyon ng mga bagong habian at inayos ang mga lumang kagamitan bilang tugon sa
dumadaming miyembro. Sa katunayan, ang LGU Bugasong ay naglaan ng isang daang libong
pondo para sa pagsemento ng habian. Ang nasabing proyekto ay magsisimula sa mga huling
buwan ng taong kasalukuyan.
Nang dahil din sa OTOP, tumaas ang bilang ng mamimili at umaabot na sa tatlo at
kalahating metro ang telang matatapos sa loob ng isang araw kumpara sa dating dalawang metro
lamang. Isa sa mga problemang kinakaharap ng asosasyon bago ang OTOP ay ang kakulangan
ng estratehiya sa pagtinda ng kanilang produkto. Ang problemang ito ay unti unting natugunan
ng magpursige ang lider ng lokal na pamahalaan sa probinsya na ipakilala ang produkto. Isa sa
mga hakbang na isinagawa ay ang paggamit ng patadyong sa mga beauty contest.
Dahil sa tulong ng OTOP, mas lumapad pa ang kanilang produkto mula 24 sentimetro
hanggang sa 60. Ito ay dahil sa mas malaki na tiral na binigay sa asosasyon. Noon gawa sa
kawayan ang kanilang tiral ngayon ay gumagamit na sila ng gawa sa bakal. Naging mas maayos
na rin ang kanilang proyekto dahil sa mga pagsusuring isinagawa at paggamit ng mga
matitingkad na sinulid.10 Patuloy din ang pakikiisa ng asosasyon sa mga ginagawang
pagpapakilala ng produkto tulad ng OTOP sa Cebu at Pasundayag Expo 2009, kung saan ang
nasabing asosasyon ay nakatanggap ng parangal na may kasamang pera.
10Bagtason Loom Weavers Association. Bagtason Bugasong Antique. Most Outstanding OTOP MSME. First
Provincial OTOP Congress. Province of Antique. Walang petsa.
11“Bagtason Loom Weavers Association” Most Outstanding OTOP MSME in the Province of Antique. Walang
petsa.
kaugaliang ito ay minana pa nila mula sa kanilang mga ninuno. Ibig sabihin ang paghahabi ay
naipasa na sa loob ng maraming henerasyon at nagsilbi na itong alaala natin sa ating mga ninuno.
Ang paghahahbi ay hindi sapilitan at ginagawa ito ng may hilig bilang pampalipas oras at
gustong kumita.
Hindi maikakaila na ang paghahabi ay nagsisilbi ring paraan upang magkasama sama ang
mga mamamayan sa loob ng isang lipunan. Bilang resulta naging mas maayos ang ugnayan ng
mga ito. Isa rin itong paraan upang hindi magamit sa hindi makabuluhang paraan tulad ng
pagsusugal ang oras ng mga kababaihan. Dito hindi lamang nila pinatunayan na sila ay may
angking galing sa halip pinatunayan din nila na ang mga kababaihan ay may malaking ambag sa
lipunan. Naging responsable rin silang ina ng pamilya at bilang mamamayan ng bayan. Dagdag
pa rito, ang paghahabi ng patadyong ay isa ring paraan ng pangliligaw noong unang panahon.
Ang kilyo ay ginagamit din bilang sinulid. Ito ay mula sa bulak matapos tanggalin ang
mga buto. Ang kilyo ay linugum (kinukulayan) ng maaaring pula o itim na mula sa kasla, tagum
at iba pang katas ng puno. Matagal ang proseso at sa katunayan ay umaabot ng lingo bago
makatapos ng paghahabi.
Ang lanot ay patuloy na ginagamit hanggang sa dumating ang wool mula sa China na
mas kilala sa tawag na nakar. Isang sinulid na gawa sa mga pagawaan at siyang pumalit sa
tradisyunal na lanot. Ang nakar na ito ay mayroong iba’t ibang makikintab na kulay at ang
proseso sa paghahabi ay mas napaiksi. Dahil dito naging mas mabilis ang produksyon at
nakatugon sa pangangailangan ng mamimili. Sa modernong panahon, ang mga manghahabi ay
gumagamit na ng polyester na sinulid. Ang mga kadalasang kulay na ginagamit ay berde, dilaw,
asul, lila at dalandan na siyang sumasagisag sa kalikasan.
Sa paghahabi ng patadyong iba’t ibang kulay ng sinulid ang nilalagay sa tiral o habulan.
Ang pagsasaayos ng sinulid na ito ay depende sa estilo na nais gagawin. Ang pagiging
kumplikado ng proseso ay siyang nagpapabagal sa manghahabi. May kinalaman din dito ang
sinaunang kagamitan. Sa kabila ng modernong pamamaraan sa paggawa ng tela, ang mga
manghahabi ng patadyong sa Bagtason ay patuloy na gumagamit ng mga sinaunang
pamamaraan.12
Maraming gamit ang patadyong bilang saplot ng katawan at kalooban. Isa na rito sa
panliligo na madalas ginagamit ng mga kababaihan. Matatandaan na isa sa mga hilig ng mga
kababaihan noon ay ang maligo sa ilog. Sa pamamagitan ng paggamit ng patadyong naging
madali sa kanila na takpan ang mga pribadong bahagi ng katawan. Malaking tulong din ito sa
paggawa ng iba pang gawain tulad ng paglalaba.
12 Richard P. Magbanua. “Weaving With the Times” hindi nalathalang artikulo.
Ginagamit ang patadyong bilang kasuotan sa mga espesyal na araw tulad ng piyesta at
pagbubuhat sa mga maysakit laluna kapag nasa kabundukan. Ito ay upang maging mas madali sa
mga nagbubuhat na humawak sa mga puno habang naglalakad. Mainam din ito sa pag-aalaga
ng bata laluna kapag naglalakad. Ginagawa ring pasador kapag buwan ng dalaw ng mga
kababaihan. Maaaring takip sa ulo sa oras ng pag-ani; pagtanim ng palay; at kapag nagbubuhat
ng mabibigat na bagay. Puwede ring maging basahan, kurtina, balot sa unan at sisidlang ng mga
labahan. Dagdag pa rito, ginagawang kumot,13 mosquito nets, pamalo sa laro sa lamay, tuwalya,
at binabalot sa mga namatay.
Ang mga binukot ay sumusuot din ng patadyong bago ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ito ay nagsisilbing proteksyon sa kanila sa mainit na sikat ng araw. Sa bandang huli
ang nasabing kaugalian ay tinanggal dahil sa mainit na klima. Sa oras ng panganganak binabalot
din ang patadyong sa bagong silang na sanggol at maging sisidlan ng mga pinamili. Dagdag pa
rito, noong panahon din ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ginamit ang patadyong ng mga
gerilya upang magpakunwari na sila ay mga kababaihan. Dahil dito hindi sila basta bastang
nahuli ng mga Hapones. Marami ang sumuot ng patadyong sa takot sa mga Hapones.14
Sa kabilang banda ginagamit din ang patadyong bilang panakip sa ulo. Maliban sa
proteksyon sa init ng araw at bigat na binubuhat, nangangahulugan din itong pagbigay
proteksyon sa kaluluwa. Kitang kita ito sa panahon ng digmaan kung saan ang mga hangaway
ng bayan ay naglalagay ng tela sa kanilang ulo. Ang paglagay ng pulang tela sa ulo ay bahagi ng
paniniwala na ang kaluluwa ng tao ay nasa ulo kung kaya dapat itong takpan laluna kapag sa
panahon ng giyera.15 Maliban dito, ginagamit din ang patadyong bilang sinturon ng mga
matatanda. Ang tawag sa sinturong ito ay waklos. Hindi lang ito simpleng pagtali ng damit
upang hindi malaglag sa halip ito ay bahagi rin ng pagpapalakas ng ginhawa sa pamamagitan ng
pagsasaayos ng dungan.
13 Elizabeth R. Gondales. “The Patadyong of Bugasong Antique” nasa http://iloveiloilo.com. Binisita noong ika-11
ng Oktubre 2009.
14 Mitzi Marie Aguilar Reyes. The Patadyong of Miag-ao Iloilo.(Masters Thesis. University of the Philippines
Konklusyon
Ang pagpapatuloy ng industriya ng patadyong sa Bagtason Bugasong Antique ay
nagpapatunay na ito ay hindi lamang simbolo ng sining sa halip ito ay pinagkukunan din ng
ginhawa ng mga mamamayan nito. Sa patuloy na pag-usbong ng nasabing industriya
mapapansin natin na kinatawanan na nito ang buong lalawigan sa aspektong pangkalinangan at
pang-ekonomikal.
Dahil sa industriyang ito, unti unti napakalat ang sining ng Antique. At hindi maikakaila
na inaangat nito ang tingin ng mga Antiqueno sa kanilang sarili. Naging simbolo na ito ng
ugnayan ng mga Antiqueno sa loob at labas ng lalawigan. Ibig sabihin inaangat nito ang dungug
(dangal) ng mga mamamayan ng probinsya. Malaking bagay ito sapagkat sa pagmamahal sa
bayan, kailangan ang mga bagay na pwedeng ipagmalaki at isa na rito ang patadyong.
Dagdag pa rito, hindi maikakaila na naipasa ng mga kababaihang ito ang kanilang
kaalaman sa paghahabi sa kanilang mga anak na siyang susunod na magpapatuloy ng
kinagisnang gawain. Dahil dito naging mas maayos rin ang relasyon ng pamilya dahil ang
paghahabi ay maaari rin gawin ng buong pamilya. Dagdag pa rito, hindi nasasayang ang oras sa
ibang walang kabuluhang gawain at nagkaroon ng mas nagkakaisang pamilya.
Hindi rin natin maikakaila na ang pagkaroon ng asosasyon ay naging dahilan upang mas
maraming mamamayan ang nabigyan ng trabaho. Ito rin ay nagbigay daan upang magkaroon
sila ng pagkakataon upang matustusan ang kanilang mga anak sa pag-aral sa kolehiyo. Isang
karangalan na makatapos sa pag-aaral na mula sa isang malinis na trabaho tulad ng paghahabi ng
patadyong. Dalawang ang tulong dito sa pamilya at pag-angat ng kulturang Antiqueno.