gaming
Auteur: Erno Mijland
Gamen in de klas
‘Op naar het
volgende level’
Steeds meer leraren ontdekken de didactische
mogelijkheden van games. Door educatieve
games in te zetten in hun onderwijs, sluiten
ze bovendien aan bij de huidige
generatie jongeren. Gamen in
de klas... begint met
een spelletje. Maar
dan: op naar het
volgende level!
Wat maakt games zo geschikt voor leren?
Allereerst kunnen we constateren dat games
intelligenter en interactiever zijn dan boe-
ken. Ze laten de spelers met verschillende
‘levels’ werken op hun eigen niveau. Games
geven directe feedback, waardoor je meteen
ervaart wat werkt en wat niet. Games mo-
tiveren onder andere door het competitie-
element en het esthetische aspect van
bewegend beeld en geluiden. Bovendien
bieden ze een context waarin het veilig is
om te experimenteren en fouten te maken,
zonder dat dat gevolgen heeft. Je krijgt sim-
pelweg een nieuwe kans, een nieuw leven.
We leren het meest van onze fouten, toch?
Last, maar zeker niet least: games sluiten aan
bij de belevingswereld van jongeren. Mul-
timediale informatie spreekt meer tot hun
verbeelding dan de lappen droge tekst en
soms nogal inspiratieloze beelden in traditi-
onele schoolboeken. In hun vrije tijd spelen
jongeren volgens onderzoekers momenteel
ruim een uur per dag. Ze vinden het dus leuk
én je mag stellen dat ze vaardig zijn in het
22
hanteren van games. Hoogste tijd om dat
ook in het onderwijs te verzilveren.
Level 0: een quest
Fijn om te weten, maar waar begin je? Die
vraag krijgen we nogal eens van leraren die
de potentie van games in het onderwijs op
zich wel zien, maar niet zo goed weten hoe
ze ermee aan de slag zouden moeten. Laten
we zeggen dat deze leraren zich op level 0
bevinden: geïnteresseerd, maar handelings-
verlegen. ‘We hebben het al zo druk. Moeten
we ons ook nog eens in die game-wereld
gaan verdiepen.’ Ons antwoord: schakel des-
kundigen in. Het mooie is dat je die al snel
zo’n 20, 25 voor je neus hebt. Geef leerlingen
een quest, een opdracht om op het internet
een game op te sporen die zo goed mogelijk
aansluit bij de lesstof die je op dat moment
aan het behandelen bent. Laat ze het resul-
taat van hun speurtocht presenteren voor
de klas om jou en hun medeleerlingen te
overtuigen dat met de betreffende game
leren echt gemakkelijker wordt.
Level 1: een toefje
Je hebt level 1 gehaald als je de afgelopen
periode een of meerdere eenvoudige games
hebt verzameld en ingezet die goed aan-
sluiten op je vakgebied. Zo gebruik je de
minigames die bij het digitale materiaal van
je lesmethode horen. Denk aan de galgje-
achtige spelletjes rond de woordenschat,
zoals uitgeverij Malmberg die aanbiedt bij
haar methodes moderne vreemde talen. Of
aan de browsergames die je op het internet
vindt, bijvoorbeeld bij de Digischool van
Kennisnet (www.digischool.nl). Je biedt in
dit level games vooral aan als er wat tijd over
is, om leerlingen die wat eerder klaar zijn
bezig te houden of als huiswerk. Gamen als
toefje!
Level 2: verlevendigen en verdiepen
Als je games inzet in de reguliere les, ben je
op level 2 aangekomen. Je gebruikt games
vooral om kleine onderdelen van een thema
of hoofdstuk te verlevendigen en/of om
concepten spelenderwijs te verdiepen.
Over de
auteurs:
Erno Mijland en Herm Kisjes
schreven het boek ‘It’s all in
the games. Gamen is gewel-
dig | Gamen geeft problemen’
(ISBN: 9789490484019). Leren
en games is een van de
thema’s. Het boek is uitgege-
ven door InnoDoks Uitgeverij
en onder andere verkrijgbaar
via de bijbehorende website
www.betergamen.nl. Daar
vind je ook artikelen, tips,
nieuwsberichten en links.
Neem Rekenweb (www.rekenweb.nl) van
het Freudenthal Instituut. Hier vind je onder
andere spelletjes met taarten die het con-
cept van breuken helpen te verbeelden en
te internaliseren. Of een heuse kikkerdisco
om te oefenen met de tafels.
Level 3: een alternatief
Als je een doorleefde visie op gamen in het
onderwijs hebt ontwikkeld, inzicht hebt in
de mogelijkheden en bewust ‘serious games’
inzet waaraan je een hele les of lessenreeks
ophangt, heb je level 3 bereikt. Games zijn
voor jou échte vervangers van traditioneel
lesmateriaal. Je gebruikt games niet om je
lessen op te leuken, maar als alternatief voor
een boek of videofilm. In het spel ’13 in de
oorlog’ (13indeoorlog.nps.nl) leren scholie-
ren over het leven in de Tweede Wereldoor-
log. Ze moeten soms moeilijke keuzes ma-
ken: red ik mezelf of die ander? Al spelend
komen ze zo in aanraking met belangrijke
thema’s, vraagstukken en informatie over het
leven in de Tweede Wereldoorlog.
Level 4: alles in games
Het hoogste level dat je kunt bereiken is
level 4. Quest2Learn (www.q2l.org) is een
zogenaamde ‘middle school’ in New York
City waar het onderwijs helemaal georga-
niseerd is rond games. Leerlingen leren er
niet alleen door games te spelen, maar ook
door zelf ‘serious games’ te bouwen rondom
de lesstof. Dat zelf maken van games is een
krachtig concept, waarin je vele vaardighe-
den tegelijk kunt aanleren, zoals samenwer-
ken, organiseren, plannen, programmeren
en... het didactiseren van een stukje lesstof.
Dat laatste is belangrijk vanuit de gedachte
dat je het meest leert van wat je uitlegt aan
anderen. Level 4 heeft zo zijn beperkingen.
Alles via games... het moet passen bij het
type leerling en leraar. Bovendien is het legi-
tiem je af te vragen of het wel zo verstandig
is jongeren op school zoveel te laten gamen,
als ze daar thuis ook al uren mee bezig zijn.
Aan de slag
Het inzetten van ‘serious games’ in het on-
derwijs is ‘serious business’. Net zoals ande-
re werkvormen moet het spelen van games
aansluiten bij het doel van de les. Het is
een middel, geen doel op zich. Verder vergt
het lef van leraren om het experiment aan
te gaan en kritisch te kijken naar de wer-
kelijke opbrengst ten opzichte van meer
traditionele methodes van onderwijs. Leren
met games gaat niet vanzelf. Als leraar zul
je leerlingen actief moeten begeleiden,
onder andere door ze te laten reflecteren
op hoe ze de opgedane kennis uit het spel
zouden kunnen toepassen in de praktijk.
Tot slot nog dit: leerlingen verwachten dat
gamen op school in een andere context
plaatsvindt dan thuis. Ze vinden het prima
als een ‘serious game’ er minder sensatio-
neel uitziet en minder spannend is dan wat
ze thuis op de Xbox, de Playstation of de pc
spelen. Gamen op school moet vooral een
bijdrage leveren aan efficiënt en aange-
naam leren.
23