PITANJA IZ ETIKE

1. Šta je etika?

Etika je nauka o smislu normi i vrsta ponašanja ljudi i njihovih vrijednosti, i vrijednosti
života uopće.

2. Šta je moral?

Moral su norme i vrste ponašanja ljudi u nekoj određenoj epohi.

3. Ko je prvi upotrijebio pojam etika?

Pojam „etika“ upotrijebio je veliki antički filozof Aristotel (384-322.prije nove ere).

4. Objasniti od kojih riječi potiče pojam etika?

Riječ „etika“ potiče od dvije starogrčke riječi „etos“ (koje se pišu na dva načina i
izgovarju se sa različitim akcentom). Prva se koristila da označi običaje, prema kojima
se ljudi rukovode u svojim postupcima, a druga da bi označila lične, moralne
karakteristike neke ličnosti.

5. Na koje cjeline se dijeli etika?

Etika se obično dijeli na dvije cjeline:

- opštu ili teorijsku

- posebnu ili primjenjenu etiku

6. Odrediti pojam opšta etika?

Opšta etika izlaže i verifikuje opšte principe i pojmove moralnog poretka.

7. Odredite pojam socijalna etika.

Specijalna etika primjenjuje ove opšte principe na raznovrsne čovjekove odnose, i

posebno, iz njih izvodi i određuje čovjekove dužnosti

8. Moral je __________, a etika je _________.

Moral je radnja, a etika svijest o tom djelovanju.

9. Šta je predmet bavljenja etike?

Predmet bavljenja etike je voljno, slobodno ponašanje čovjeka jer je samo ono u
našoj moći, i samo na njega mogu da se odnose pravila, a ne na one postupke koji
nisu slobodni ili koji su izvršeni iz neznanja ili pod prinudom.

10. Po čemu se etika razlikuje od drugih nauka?

Etika se razlikuje od drugih nauka u tome što sve druge nauke ne uzdižu do prvih
principa, več svoje fundamentalne pojmove pozajmljuju iz etike, pa su joj stoga
podređene.

11. Koja je razlika između egzaktne i filozofske nauke?

Egzaktne nauke se pozivaju na stvarnost kada žele da ukažu da nešto treba izmjeriti ili
potvrditi, filozofske nauke ukazuju na smisao, na opravdanost, obrazloženost,
neprotivrječnost svojih iskaza.

12. Navedite četri principa morala prema Georgu Kristofu Lihtenbergu i objasnite svaki
od njih.

Razlikujemo četiri principa morala (prema Georgu Kristofu Lihtenbergu):

- filozofski princip – čini dobro zbog samoga dobra, iz poštovanja moralnog zakona.

- religiozni princip – čini dobro zbog toga što je takva Božija volja, iz ljubavi prema
Bogu.

- ljudski princip – čini dobro zbog toga što to zahtjeva tvoje blaženstvo, iz ljubavi
prema samom sebi.

- politički princip – čini dobro zato što je to potrebno za blagostanje društva čiji si dio,
iz poštovanja prema društvu s obzirom na samoga sebe.

13. Koja su dva osnovna pojma etike?

Osnovni pojmovi etike su: dobro i zlo i na kojima se izvode i mjere sve ljudske
namjere i djela. Dobro i zlo daju smisao moralu.

14. Objasnite pojam moralizam.

Moralizam je tendencija kojoj je veoma važno izvršavanje etičkih ciljeva i

unapređenje morala, odnosno, poštovanje dobra.Prema moralizmu, suština čovjeka
je njegova etička funkcija. Moralizam ističe da je dobro jedina istina, najviši i
najvrjedniji cilj u životu i u moralu.
15. Objasnite pojam amoralizam.

Amoralizam predstavlja težnju ka nemoralnim ciljevima i djelovanju, odnosno ka

izvršenju zla.

16. Objasnite način shvatanja ljudskih prava u prošlosti.

Stari svijet – bez ljudskih prava. Aristotel - "robovi su oruđa koja govore".
Diferencijalizam u starom vijeku – nedređenost i podređenost je bila osnovni način
ljudskog postojanja.

17. Koja je osnovna ideja nove etike?

Empatija – osnovna ideja nove etike . Diferencijalizam u novom svijetu. Čovjek

današnjice je otvorena ličnost, bez specijalnih predrasuda i zatvorenih ideja,
dobijanih jednom zauvijek i trajno nepromijenjenih. Savremena epoha – ideja o
prirodnim pravima čovjeka.

18. Kada je bila Frnacuska revolucija?

Francuska revolucija bila je 1789 .g.

19. Navedite osnovnu devizu Francuske revolucije.

Osnovne devize Francuske revolucije su SLOBODA, JEDNAKOST, BRATSTVO.

20. Na koji način danas ljudi shvataju slobodu?

U današnje vrijeme pojavili su se novi vrijedni izrazi uspostavljanja svijeta slobode.

Ljudi sve više sebe vide kao nužno slobodna bića, a slobodu shvataju kao jedini
dostojanstveni oblik ljudskog života. Ljudska prava su izraz slobodarske ideje savremenog
svijeta.

21. Koja Deklaracija UN-a predstavlja najsavršeniji oblik nastojanja da se ostvari svijet
pun ljudskih prava i kada je ta Deklaracija donijeta?

Opšta deklaracija o pravima čovjeka predstavlja najsavršeniji oblik nastojanja da se

ostvari svijet pun ljudskih prava, donjeta je 10.decembar 1948.godine.

22. Koja dva dokumenta koja su nastala u davnoj historiji još uvijek djelimično imjau
primjenu u Anglosaksonskom pravu?

Dva dokumenta nastala u davnoj historiji koja još imaju djelimičnu primjenu u
Anglosaksonskom pravu su:

1. Velika povelja slobode (Magna carta libertatum)- 1215.godine .

 2. Habeas corpus act - 1967.g

23. Koje Deklaracije predhode Univerzalnoj deklaraciji UN?

Dvije deklaracije direktno prethode Univerzalnoj deklaraciji Ujedinjenih nacija, a to

su:

- Deklaracija o nezavisnosti Sjedinjenih Američkih Država iz 1776.godine

- Deklaracija prava čovjeka i građanina Francuske revolucije iz 1789. g

24. Objasnite UNESCO-vu svjetsku akciju za istraživanje etike?

UNESKO sada vodi svjetsku akciju za istraživanje etike. Isticanje i razvijanje čovjekovih
prava pokazuje se ne samo kao nešto što ima političkog smisla već je prvenstveno
etička akcija koja će svakom čovjeku pomoći u izgradnji sopstvenog dostojanstva i
ukazaće mu na neophodnost da poštuje druge koji su isto tako ličnosti kao što je i on
sam.

25. Ko je i kada usvojio etička načela i standarde socijalnog rada?

Etička načela i standardi usvojeni su na generalnoj skupštini Međunarodnog

udruženja soc. radnika 1994. godine

26. Koji dokumeti predstavljaju osnovna etička načela profesije socijalnog rada i koje
postupke ovi dokumenti preporučuju?

Osnovna etička načela profesije soc. rada predstavljaju sljedeći dokumenti:

1. Međunarodna deklaracija o etičkim načelima socijalnog rada

2. Međunarodni etički standardi za socijalne radnike

27. Koja je svrha Međunarodne dekleracije o etičkim principima?

Svrhe Međunarodne deklaracije o etičkim principima su:

1. Formuliranje skupa osnovnih načela soc. rada koja se mogu prilagoditi kulturnim i
socijlnim osobitostima

2. Prepoznavanje područja u kojima se javljaju etički problemi u praksi soc. rada

3. Pružanje vodstva u odabiru metoda za suočavanje s etičkim pitanjima/problemima

28. Nabrojte etička načela socijalnog rada!

Etička načela soc. rada su:

 Svako ljudsko biće ima jedinstvenu vrijednost

 Pravo pojedinca na samoispunjenje

 Društvo je dužno pomoći svim svojim članovima

 Socijalna pravda

 Objektivnost i strukturiranost soc. radnika

 Pružanje pomoći bez diskriminacije

 Poštivanje ljudskih prava

 Čuvanje profesionalne tajne

 Djelovanje u najboljem interesu klijenta

 Socijalni radnik bi trebao minimalizirati upotrebu zakonske prisile

 Socijalni rad je u suprotnosti s političkim snagama ili strukturama moći koje

ugnjetavaju druga ljudska bića

 Poštivanje Međunarodne deklaracije o etičkim načelima i Međunarodnih etičkih

standarda za socijalne radnike.

29. Navedite opće standarde etičkog postupanja!

OPĆI STANDARDI ETIČKOG PRISTUPANJA

 Pokušati razumijeti svakog pojedinog klijenta i njegov sistem, te elemetne koji utiču
na njegovo ponašanje

 Održavati i unapređivati vrijednosti i metodologiju profesije

 Prepoznavati osobna i profesionalna ograničenja

 Upotreba relevntnih znanja i vještina

 Primjenjivati relevantne metode

 Pridonositi razvijanju politika i programa koji poboljšavaju kvalitetu života u društvu

 Identificirati socijalne potrebe

 Identificirati i interpretirati socijalne potrebe na individualnom, grupnom, planu

zajednice, nacionalnom i internacionalnom planu

 Identificirati i interpretirati rad profesije socijalnog rada

 Razjašnjavati javne izjave .

30. Navedite standarde socijalnog rada u odnosu na klijente!

STANDARDI SOC. RADA U ODNOSU NA KLIJENTA

 Preuzimati primarnu odgovornost prema klijentu i biti svjestan ograničenja

 Čuvanje profesionalne tajne

 Poštovati individualnost klijenta

 Pomagati klijentu da postigne samoispunjenje i maksimalni potencijal

31. Navedite standarde socijalnog rada u odnosu na agencije i organizacije!

STANDARDI SOC. RADA U ODNOSU NA AGENCIJE I ORGANIZACIJE,

32. Navedite standardi socijalnog rada u odnosu na kolege!

STANDARDI SOC. RADA U ODNOSU NA KOLEGE

 Priznavati obrazovanje drugih kolega i pružiti im saradnju kako bi se poboljšala

učinkovitost

 Prepoznavati razlike u mišljenjima i uvažavati kritike

 Promicati i razvijati mogućnost profesionalnog usavršavanja

 Ukazati odgovornim tjelima na kršenje etike socijalnog rada

 Braniti kolege od nepravde

33. Navedite standarde socijalnog rada u odnosu na profesiju!

STANDARDI U ODNOSU NA PROFESIJU

 Čuvati vrijednosti, etička načela, znanja i metodologiju profesije i pridonositi

njihovom razjašnjavanju i poboljšavanju

 Održavati profesionalne prakse i raditi na njihovom unapređivanju

 Braniti profesiju od nepravednih kritika i raditi na ojačavanju uvjerenja o potrebi

profesionalne prakse

 Konstruktivno kritizirati profesiju, njezine teorije, metode i praksu

 Ohrabrivati nove pristupe i metodologiju potrebnu za ispunjavanje novih i postojećih

potreba.
34. Odredite pojam etika i vrijednosti u socijalnom radu!

Etikom u soc. radu podrazumjeva norme profesionalnog ponašanja, kojima u okviru

pomažućih profesija određujemo šta predstavlja standarde loše, a što dobro
obavljene prakse odnosno, usluga pruženih klijentima. Termin vrijednosti odnosi se na
niz osnovnih moralno- etičkih principa koji omogućavaju odgovorno i djelotvorno
zadovoljavanje potreba pojedinca uz očuvanje psihičkog i fizičkog integriteta i pomagača i
klijenta

35. Navedite tri područja etičkih dilema koje se javljaju u praksi socijalnog rada!

Većina etičkih dilema koje se javljaju u praksi socijalnog rada zapravo pokrivaju tri
područja:

1. područje individualnih klijentovih prava i dobrobit;(Odnosi se na klijentovo pravo

da sam donosi odluke i izbore, klijent ima pravo kontrole nad vlastitim odlukama,
odnosno njegov je izbor hoće li prihvatiti ponuđenu pomoć ili neće, odnosi se na
odgovornost pomagača da unaprijedi dobrobit klijenta, predodžba o dobrobiti koja ide
od strane pomagača ne mora odgovarati predodžbi koju ima pojedini klijent, s toga je
odgovornost pomagača da detaljno ispita klijentovu sliku dobrobiti, da zajedno s njim
utvrdi o kojim željama je riječ i koje nezadovoljene potrebe stoje iza njih)

2. područje općih interesa i dobrobiti; (Odnosi se na prava i interese drugih uključenih

strana a ne samo klijenta, odnosi se na odgovornost koju pomagač ima prema ustanovi
koja ga zapošljava i društvu općenito, odnosi se na odgovornost pomagača da unaprijedi i
učini dostupnima različite usluge i dobra najvećem mogućem broju korisnika)

3. područje nejednakosti i strukturalne potlačenosti (opresije);(Odgovornost

pomagača da odgovori izazovima opresivne politike prema određenim klijentima ili
grupama klijenata(npr.nacionalne manjine,različite vjerske zajednice isl., odgovornost
pomagača da radi na promjenama politike ustanove i javnosti u smjeru provođenja
antidiskriminativne prakse, Ova podjela predstavlja pojednostavljenje problema, daje
nam određeni okvir, polazišnu tačku za istraživanje ovog kompleksnog područja, te nam
pomaže da u slučaju vlastitih profesionlnih etičkih dilema uočimo i analaiziramo problem.
Dakle socijalni radnik odgovoran je vlastitim moralnim principima, klijentovim moralnim
principima, principima ustanove koju predstavlja, te principima društva uopće).

36. Navedite primjere nekih kontradiktornih vrijednosti koje se javljaju prilikom

donošenja odluka u socijalnom radu!

Donošenje odluka u socijalnom radu temelji se u mnogo čemu na kontradiktornim

vrijednostima kao npr. briga o klijentu sa jedne strane i kontrola nad njegovim
“devijantnim“ ponašanjima koja se ne uklapaju u društvene norme sa druge strane,
zaštita individualnih prava klijenta nasuprot promoviranju opće dobrobiti ili ipak
 potreba za restrikcijom i onako ograničenih sredstava za pomoć klijentima nasuprot
potrebi za odgovarajućom materijalnom pomoći egzistencijalno ugroženim klijentima

37. Navedite dvije osnovne vrijednosti koje označavaju praksu socijalnog rada!

Dvije osnovne vrijednosti koje označavaju praksu socijalnog rada su:

1. vjerovanje u jedinstvenost svakog pojedinca i poštivanje njegove individualnosti

2. vjerovanje u klijentovo pravo na samoodređenje; (Vjerovanje u klijentovo pravo na

samoodređenje temelji se na vjerovanju da pojedinac ima pravo samostalno donositi
odluke. Osnovna kontradiktornost socijlanog rada sastoji se u ulozi “ onoga ko
zastupa klijenta “ i “ onoga ko utjelovljuje i zastupa interese ustanove, agencije
odnosno društva)

38. Navedite na koji način se manifestuje vjerovanje u jedinstvenost svakog pojedinca i

poštivanje njegove individualnosti?

Vjerovanje u jedinstvenost svakog pojedinca i poštivanje njegovog dostojanstva možemo

operacionalizirati na nekoliko načina :

 odnoseći se prema klijentu kao prema pojedincu, izbjegavajući klasifikacije

 ohrabrujući klijenta da sudjeluje u procesu rješavanja problema

 otkrivajući i koristeći klijentove potencijale

 očekujući od klijenta i od sebe potencijale za rješenje problema

 njegujući klijentovo dostojanstvo kroz vlastitu komunikaciju.

39. Navedite osnovnu vrijednost „etike pravde“!

Osnovna vrijednost „etike pravde“ je pravda-poticanje razdvajanje „privatnog“ i

„profesionalnog“, poziva se na principe i usmjerena je na socijalni ugovor,
hijerarhijski poredak,vrijednosti, dužnost i osobnu slobodu.

40. Navedite osnovnu vrijednost „etike brige“!

Osnovna vrijednost „etike brige“ je briga-poticanje povezanosti, bliskost, poziva se na

odnose, a usmjerena je na međusobnu saradnju, međusobnu komunikaciju, brigu,
pažnju, njegu, odnose među ljudima.

41. Objasnite etičku dilemu u profesiji socijalnog rada!

Etička dilema nastaje kad socijalni radnik nije u mogućnosti istovremeno zadovoljiti
obaveze koje ima prema dvjema stranama, a da pritom ne ugrozi neku vrijednost,
 pravo ili etiku profesije. Često se takva odluka svodi na to da od „dva zla bira manje“.
Ponekad je, međutim, naprosto riječ o neznanju ili loše obavljenoj praksi, a ne o
etičkim dilemama

42. Navedite tri razloga koja pridonose tome da se primjeri loše prakse ponekad
zamjene etičkim dilemama!

Tri su moguća razloga koja pridonose tome da primjere loše prakse ponekad
zamjenimo etičkim dilemama:

1. Nejasnoća oko toga tko je zapravo klijent (ukoliko intervencija socijalnog radnika
započinje na inicijativu nekog drugog, npr. škole, tada je škola u ulozi klijenta, sve
dok s potencijalnim klijentom – pojedincem eksplicitno ne zaključimo inicijalni
dogovor prema kojem on postaje naš klijent)

2. Neadekvatna upotreba profesionalnog znanja ili manjak znanja (u proces

rješavanja problema socijalni radnik ulaže svoje znanje, a klijent informacije o
sebi)

3. Pretjerano naglašavanje povjerljivosti u odnosu između klijenta i socijalnog

radnika

(Mnogi autori naglašavaju povjerljivost kao jednu od osnovnih vrijednosti u

socijalnom radu).

43. Šta za države članice predstavlja Međunarodni pakt o građanskim i političkim

pravima i Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima?

Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima i Međunarodni pakt o

ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, za države članice znači:

- država osigurava prava svim osobama na svojoj teritoriji i pod svojom

nadležnosti bez ikakve diskriminacije,

- preduzima sve potrebne korake, zakonodavne i druge mjere radi ostvarenja

priznatih prava,

- ostavlja na raspolaganje efikasne pravne lijekove svim licima čija su prava

prekršena, pri čemu je korištenje pravnih lijekova pravo i treba da budu sudske
prirode uz obavezu države da njihovi rezultati budu sprovedeni u djelo.

(U drugom slučaju države se obavezuju na postepenu primjenu ekonomskih,

socijalnih i kulturnih prava, na poduzimanje svih mjera sa ciljem stvaranja uslova za
njihovu realizaciju, kreiranje društvene strategije u tom pravcu i korištenje
međunarodne pomoći).
44. Navedite redovne UN komitete koji nadgledaju implementaciju ljudskih prava.

Većina tijela UN – a, koja se bave ljudskim pravima, imaju zadatak da stalno prate
implementiranje ljudskih prava na osnovu obaveza koje za države članice proizilaze iz
ugovora.

Redovni UN komiteti, koji nadgledaju implementaciju ljudskih prava su: Komitet za

eliminiranje rasne diskriminacije, Komitet za ljudska prava, Grupa tri, Komitet za
eliminiranje diskriminacije žena, Komitet za ekonomska, socijalna i ekonomska
prava,Komitet protiv torture i Komitet za prava djeteta

MOR i UNESCO takođe imaju usvojen sistem izvještavanja i procedure za praćenje

provođenja prava iz ekonomske i socijalne oblasti odnosno kulture i obrazovanja

45. Na koji način država može koristiti pravo, s obzirom na mišljenje eminentnih
članova Američkog instituta?

Eminentni članovi Američkog instituta za pravo smatraju da, prema međunarodnom

običajnom pravu o ljudskim pravima, država krši međunarodno pravo ako, kao dio
državne politike, sprovodi, podstiče ili toleriše:

a. Genocid

b. Ropstvo ili trgovinu robljem

c. Ubistvo i nestajanje pojedinaca

d. Mučenje

e. Dugotrajno, samovoljno lišavanje slobode

f. Sistematsku rasnu diskriminaciju

g. Dosljednu politiku masovnog kršenja međunarodno priznatih ljudskih prava

46. Odredite pojam „opšta načela civilnih naroda“?

„Opšta načela civilnih naroda“ su načela koja potiču ili pripadaju unutrašnjem
pravnom poretku, tj. postoje kao esencija pravnih pravila u svim razvijenim pravnim
sistemima postojećih država ili su bar zajednička svim pravnim sistemima u koje se
države u svijetu grupiraju.

47. Ko vrši nadzor nad poštovanjem ljudskih prava?

 Nadzor nad poštovanjem ljudskih prava vrše međunarodni organi sastavljeni od
predstavnika država ili nezavisnih ličnosti i međunarodne nevladine organizacije. U slučaju
nadzora i utvrđivanja stvarnog stanja ljudskih prava veoma važnu ulogu imaju
međunarodne nevladine organizacije.

48. Šta predstavlja međunarodni zločin?

Međunarodni zločin čini međunarodni protivpravni akt koji proizilazi iz povrede od

strane neke države međunarodne obaveze koja je toliko bitna za zaštitu temeljnih
interesa međunarodne zajednice da je njena povreda priznata zločinom od te
zajednice u njenoj cjelini.”

Neki od priznatih međunarodnih zločina u oblasti ljudskih prava zaslužuju da budu

podebno izdvojeni.To su:

a. Ropstvo

b. Apartheid i

c. Genocid

49. Koja Deklaracija je bila podsticaj za donošenje regionalnih dokumenata iz oblasti

ljudskih prava?

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima (10. Decembra 1948. god. u Parizu)

predstavlja poticaj za donošenje regionalnih dokumenata iz oblasti ljudskih prava.

50. Navedite najznačajnije regionalne dokumente iz oblasti ljudskih prava?

Deklaracija je bila podsticaj i inspiracija donošenju regionalnih dokumenata iz oblasti

ljudskih prava koji se direktno poziaju na njen znacaj i odredbe. Od regionalnih
dokumenata najznačajniji su:

 Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, usvojena

4.novembra 1950godine u Rimu.(imajući u vidu Univerzalnu deklaraciju o ljudskim
pravima koju je proklamovala generalna skupština 10. decembra 1948 god.)

 Američka konvencija o ljudskim pravima, usvojena na Konferenciji Organizacije

američkih država u San Hozeu 22. novembra 1969 god.

 Afrička povelja o pravimačovjeka i naroda, usvojena je na Skuštini šefova država i

vlada Organizacije afričkog jedinstva u Najrobiju, 27.juna 1981.godine.

 Arapska povelja o ljudskim pravima, usvojena od strane zemalja članica Arapske lige,
15. septembra 1994 godine.
51. Na koja prava se odnosi Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih
sloboda (nabrojati ta prava).

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i sloboda, uključujući i protokole uz ovu

konvenciju, odnosi se na zaštitu klasičnih građanskih i političkih prava, nazvanih
pravima prve generacije koja se odnose na:

- Pravo na život

- Zabrana mučenja ili nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja

- Zabrana ropstva ili položaja sličnog ropstvu

- Pravo na slobodu i sigurnost ličnosti

- Pravo na pravično i nepristrasno suđenje pred nezavisnim sudom

- I td...

52. Koja prava obuhvata Američka konvencija o ljudskim pravima?

Američka konvencija o ljudskim pravima obuhvata građanska i politička prava:

- Pravo na pravnu sposobnost

- Pravo na život

- Sloboda od mučenja

- Sloboda od ropstva

- Pravo na ličnu slobodu

- Pravo na pravično suđenje

- Isključenje primjene kasnijih zakona

- Pravo na lični život i td...

53. Koje odredbe iz Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima nije

preuzela Afrička povelja?