You are on page 1of 197

REPOBLIKAN'I MADAGASIKARA

Tanindrazana – Fahafahana – Fandrosoana

PRIMATURE

MINISTERAN’NY FITANTANAM-BOLA SY NY
FAMPIROBOROBOANA NY FARITANY MIZAKA TENA

TOROLALANA HO
AN’NY BEN’NY TANANA

FFIIAARRAAH GO
MIIAASSAA ""G
HAA--M OVVEERRN MAAN
NEEM MAALLAAG
NTTAA M MPPAAN
GAASS YY -- SSAAM N--
DRRAAH
D HAAN
HAARRAAH NYY FFIIRREEN
N’’N MIIK
NAA M
NEEN KAAM MIISSAAH
NAA M
MBBAAN NAA N
HAAN NYY
FFAAM
MPPAAN
NDDRRO
OSSO
OAAN
NAA""

PROGRAMME MAG/97/007 – DAP 1


"Gouvernance et Politiques Publiques pour un Développement Humain Durable"
MBBRRAA 22000000
SSEEPPTTAAM
2
REPOBLIKAN'I MADAGASIKARA

Tanindrazana – Fahafahana – Fandrosoana

PRIMATURE

MINISTERAN’NY FITANTANAM-BOLA SY NY
FAMPIROBOROBOANA NY FARITANY MIZAKA TENA

TOROLALANA HO
AN’NY BEN’NY TANANA

FFIIAARRAAH GO
MIIAASSAA ""G
HAA--M OVVEERRN MAAN
NEEM MAALLAAG
NTTAA M MPPAAN
GAASS YY -- SSAAM N--
DRRAAH
D HAAN
HAARRAAH NYY FFIIRREEN
N’’N MIIK
NAA M
NEEN KAAM MIISSAAH
NAA M
MBBAAN NAA N
HAAN NYY
FFAAM
MPPAAN
NDDRRO
OSSO
OAAN
NAA""

PROGRAMME MAG/97/007 – DAP 1


"Gouvernance et Politiques Publiques pour un Développement Humain Durable"
MBBRRAA 22000000
SSEEPPTTAAM

3
FIZAHAN-TAKELAKA

1 FAMPIDIRANA......................................................................................................................... 14

2 NY KAOMININA ...................................................................................................................... 14

3 IREO TOMPON'ANDRAIKITRA AO AMIN'NY KAOMININA.......................................... 16

3.1 NY FIFIDIANANA NY MPANOLONTSINA SY NY BEN'NY TANÀNA…………………….16

3.1.1 Fanaikana ny mpifidy……………………………………………………...….16

3.1.2 Fepetra ilaina hahafahana milatsaka ho fidina ho Mpanolontsaina

sy ho Ben'ny tanàna……………………………………………………..…..…16

3.1.3 Ny amin'ny tsy fahazoana mampirafy raharaha sy ny fanonganana..…17

3.2 NY MPANOLONTSAINA MONISIPALY NA KAOMINALY………………………………18

3.2.1 Isan'ny Mapnolontsaina monisipaly na kaominaly………………………..18

3.2.2. Ny biraon'ny Filankevitra………………………………………………….…19

3.2.3 Ny fiasan’ny Filankevitra………………………………………………..……19

3.2.4 Ny fiantsoana ny Filankevitra…………………………………………...……20

3.2.5 Ny vaomiera……………………………………………………………..………21

3.2.6. Ny andraikitry ny Filankevitra……………………………………………….22

3.2.7 Ny sora-draharahan'ny Filankevitra………………………………………...23

3.2.8 Ny tambi-karama……………………………………………………………….26

3.3 NY BEN'NY TANANA - LEHIBEN'NY FITONDRAN-DRAHARAHA KAOMINALY……...27

3.3.1 Fandaminana ny mpanantanteraka………………………………………….27

3.3.2 Ny andraikitry ny Ben'ny tanàna……………………………………………..28

4
3.3.3 Ny sora-draharahan'ny Ben'ny tanàna………………………………………29

3.3.4 Ny tambim-bola samihafa……………………………………………………..31

4 FANDAMINANA NY KAOMININA........................................................................................ 33

4.1 NY RAFITR'ASA……………………………………………………………………..33

4.2 NY FANDAMI NANA NY KAOMININA ARA-PARITRA : NY FOKONTANY……………...34

5 NY FITANTANANA NY MPIASA ........................................................................................... 35

5.1 FOTO-KEVITRA ANKAPOBE………………………………………………………….35

5.2 FANAOVANA NY FISIN'NY MPIASA…………………………………………………..36

5.3 FANDRAISANA MPIASA……………………………………………………………...37

5.3.1 Paika anatiny arahina………………………………………………………….38

5.3.2 Paika ivelany arahina………………………………………………………….38

5.4 NY POLITIKAN'NY KARAMA…………………………………………………………39

5.5 FANOMBANANA NY MPIASA………………………………………………………...40

5.6 NY FAMPIROBOROBOANA NY MPIASA SY NY OLONA AMPIASAINA………………….42

5.6.1 Ny fanofanana…………..………………………………………………………42

5.6.2 Ny fifandraisana anatiny………………………………………………………43

5.7 FITONDRANA NY MPIASA……………………………………………………………44

5.7.1 Ny fifanekem-piasana………………………………………………………….44

5.7.2 Ny fialan-tsasatra………………………………………………………………45

5.7.3 Ny tsy-fiasana sy ny fanomezan-dàiana tsy hiasa………………………….46

5.7.4 Ny iraka…………………………………………………………………………..47

5
5.7.5 Ny fitsipi-pifehezana……………………………………………………………48

6 IREO SAMPAN-DRAHARA KAOMINALY........................................................................... 50

6.1 NY SEKRETARIA ARA-PITONDRANA………………………………………………...50

6.1.1 Ny fomba fanehoana ny taratasy ifandefasana ara-pitondrana…………50

6.1.2 Ny taratasy ifandefasana tonga………………………………………………51

6.1.3 Ny taratasy ifandefasana miainga……………………………………………52

6.1.4 Ny fandaminana ny fitehirizana ny taratasy………………………………..53

6.2 NY RAHARAHA ATAO AMIN'NY ANARAN'NY FANJAKANA…………………………...53

6.3 NY FAHASALAMAM-BAHOAKA SY NY FANABEAZANA FOTOTRA…………………...53

6.4 NY FAMPANDROSOANA KAOMINALY……………………………………………….55

6.4.1 Famantarana…………………………………………………………………….56

6.4.2 Ny fandaharan'asa……………………………………………………………..57

6.4.3 Fanomanana ny antotan-taratasin'ny tetik'asa…………………………….58

6.4.4 Ny fikarohana famatsiam-bola na fiombonan'antoka…………………….59

6.4.5 Ny fanatanterahana…………………………………………………………….59

6.4.6 Ny fanombanana………………………………………………………………..60

7 NY FIRAISAN'NY SAMY KAOMININA................................................................................ 60

8 NY LOHARANOM-BOLAN’NY KAOMININA ..................................................................... 62

8.1 NY HETRA MIVANTANA………………….………………………………………...63

8.2 NY HETRA TSY MIVANTANA………………………………………………………..63

8.3 NY SARA SY HABA FANORATANA NY SORADRAHARAHA NA

6
FAMINDRAM-PANANANA…………………………………………………………..64

8.4 NY SARA SY HABA………………………………………………………………….65

8.5 NY VOLA FANDOA…………………………………………………………………..66

9 NY TARATASIN-DRAHARAHA ARA-TETI-BOLA SY SORA-BOLA ............................... 66

9.1 NY TARATASIN-DRAHARAHA ARA-TETI-BOLA………………………………………66

9.1.1 Ny teti-bolam-panombohana………………………………………………….66

9.1.2 Ny teti-bola fanampiny…………………………………………………………67

9.1.3 Ny fanapahana enti-manova………………………………………………….67

9.1.4 Fandaharan-dohatenyamin'nyteti-bola……………………………………..67

9.2 FANOKANANA NY SORA-BOLA………………………………………………………67

10 VOTOATIN'NY TETI-BOLA ................................................................................................. 68

10.1 VOLA MIDITRA HOFAMPANDEHAN-DRAHARAHA…………………………………..68

10.2 NY FANDANIAM-BOLA FAMPANDEHAN-DRAHARAHA……………………………...68

10.2.1 Vola miditra momba ny asam-pamokarana……………………………….68

10.2.2 Ny fandaniam-bola hanaovana asam-pamokarana……………………...69

10.3 NY FIFANDRAISANA ARA-BOLAN'NY SOKAJY ROA…………………………………69

11 FANDANIANA SY FANARAHA-MASO NY TETI-BOLA .................................................. 70

11.1 NY FANOMANANA NY TETI-BOLA : FEPETRA FAMPIFANDANJANA…………………72

11.2 FOMBAFOMBA FANOMANANA……………………………………………………..72

12 FOTO-KEVITRA AN-KAPOBE............................................................................................. 73

12.1 VOTOATIN'NY FOTO-KEVITRA MIORINA AMIN'NY FISARAHAN'ANDRAIKITRA……73

7
12.2 NY ASAN'NY MPANALALANA………………………………………………………75

12.3 NY ASAN’NY MPITÀNA KAONTY…………………………………………………...75

13 ANJARA RAHARAHAN’NY MPANALALANA .................................................................. 75

13.1 NY FANATANTERAHANA NY VOLA MIDITRA……………………………………….75

13.1.1 Foto-kevitra…………………………………………………………………….75

13.1.2 Ny fandefasana ny taratasy fanamarinam-pitakiana…………………….75

13.1.3 Fanitsiana, fampihenana na fanafohanana taratasy fanamarinam-

pitakiana vola miditra……………………………………………………….76

13.1.4 Fampitana ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra any amin’ny

mpitàna kaonty……………………………………………………………….78

13.1.5 Ny fotoana fandefasana ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola

miditra…………………………………………………………………………79

13.2 NY FANATANTERAHANA NY FANDAMINAM-BOLA…………………………………79

13.2.1 Ny raharaha momba ny fanekena hamoaka vola…………………………80

13.2.2 Ny fikajiana ny fandaniana………………………………………………….82

13.2.3 Ny baiko fampandoavam-bola………………………………………………83

13.2.4 Fandefasana ny taratasy mibaiko any amin’ny mpitàna kaonty ………85

13.2.5 Fotoana famoahana…………………………………………………………..86

13.3 NY KAONTIN’NY MPANALALANA………………………………………………….86

13.3.1 Foto-kevitra…………………………………………………………………….86

13.3.2 Ny fanaovana ny kaontin’ny vola miditra…………………………………87

8
13.3.3 Ny fikaontina ny fandaniana………………………………………………...88

13.4 NY RAHARAHA AMIN’NY FARAN’NY TAONA : ASA FANAO AMIN’NY FIFARANAN’NY

TAOM-PIASANA……………………………………………………………………..92

13.5 FAMARANANA NY FITANANA NY KAONTY ARA-PANJAKANA………………………93

14 ANJARA RAHARAHAN’NY MPITÀNA KAONTY............................................................. 95

14.1 NY FANAOVAN-DRAHARAHA AMIN’NY VOLA MIDITRA……………………………96

14.1.1 Fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy fanamarinan-jo hampidi-

bola……………………………………………………………………………..96

14.1.2 Famoriana ny vola miditra…………………………………………………..97

14.2 NY FANAOVAN-DRAHARAHA AMIN’NY VOLA MIVOAKA…………………………..99

14.2.1 Ny fanaraha-maso…………………………………………………………….99

14.2.2 Ny sazy………………………………………………………………………….99

14.2.3 Ny fanefàna…………………………………………………………………..100

14.2.4 Ny fanaovan-drahararha manokana……………………………………...101

14.3 FITANANA KAONTY………………………………………………………………102

14.3.1 Ny fandaminana ny fitànana ny kaontin’ny kaominina………………..102

14.3.2 Fanoritsoritana ireo raharaha atao amin’ny fitànana kaonty………..106

14.3.3 Ny raharaha atao mikasika ny tahirim-bola…………………………….109

14.3.4 Fanitsiana ny asa soratra…………………………………………………..110

14.3.5 Raharaha atao tsy ara-teti-bola…………………………………………..110

14.4 FITANANA KAONTY IREO TARATASY MISY VIDINY INACTIVES……………………111

9
15 TOE-JAVATRA MANOKANA MIKASIKA NY KAOMININA AMBANIVOHITRA
115

16 NY ASA 1SAN'ANDRO SY MIVERIMBERINA SAHAN'NY BEN’NY TANANA .......... 117

16.1 NY SORA-PIANKOHONANA……………………………………………………….117

16.1.1 Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana……………………………….118

16.1.2 Ny mpitantsoratry ny sora-piankohonana……………………………….119

16.1.3 Ny rejisitry ny sora-piankohonana………………………………………..120

16.1.4 Sora-pahaterahana………………………………………………………….122

16.1.5 Sora-pananganana…………………………………………………………..125

16.1.6 Fanovana anarana…………………………………………………………..128

16.1.7 Sora-panjanahana…………………………………………………………..130

16.1.8 Ny fanambadiana……………………………………………………………132

16.1.9 Ny Fifidianana……………………………………………………………….137

16.1.10 Fanisana ny tanora ho amin'ny fanompoam-pirenena……………….138

16.2 NY FANDRIAMPAHALEMANA……………………………………………………..138

16.2.1 Anjara raharahan’ny Ben’ny tanàna eo amin’ny lafiny fitantanana ny

fandriampahalemana………………………………………………………138

16.2.2 Ny fahefana eo amin’ny fitandroana ny filaminana……………………139

16.3 FIVORIANA AN-KALAMANJANA SY FITANGORONGORONANA…………………….142

16.4 NY BIRAO MONISIPALY MOMBA NY FAHADIOVANA SY NY FITANDREMANA NY

FAHASALAMANA (BMFF)………………………………………………………….152

10
16.4.1 Famoronana………………………………………………………………….152

16.4.2 Fandaminana…………………………………………………………………152

16.4.3 Anjara raharaha sy andraikitra…………………………………………...152

16.5 NY TANIN'NY KAOMININA………………………………………………………..154

16.5.1 Ny tanim-bahoaka…………………………………………………………...154

16.5.2 Anjara raharahan’ny kaominina eo amin’ny fitantanana ny tanim-

panjakana, Faritany na Faritra…………………………………………..159

16.6 NY FANATSARANA NY TANANA…………………………………………………..160

16.6.1 Ny drafitra fanatsarana ny tanàna………………………………………..161

16.6.2 Fanomezan-dàlana hamangitra sy ny fanomezan-dàlana hanorina…164

16.6.3 Ny fikilasiana ny fanokanan-tany ao amin'ny tanim-panjakana……..169

16.7 NY TOBY FANAGIAZANA………………………………………………………….170

16.7.1 Ny fanagiazana………………………………………………………………171

16.7.2 Ny fe-potoana hiazonana…………………………………………………..171

16.7.3 Ny famoahana avy ao amin'ny toby fanagiazana……………………….172

16.7.4 Ny taratasin-draharaha tazonina………………………………………….172

16.8 FANDEVENANA - FAMADIHAN-DRAZANA -FITONDRANA RAZANA………………..172

16.8.1 Ny fandevenana………………………………………………………………173

16.8.2 Ny fanomezan-dàlana handevina………………………………………….173

16.8.3 Ny famadihan-drazana……………………………………………………..174

16.8.4 Ny fitondrana razana………………………………………………………..175

11
16.9 NY FANAMARINAN-TSONIA………………………………………………………177

16.9.1 Ny fanamarinana ireo sora-draharaha tsy maintsy asiana hajia…….177

16.9.2 Saran’ny fanamarinana…………………………………………………….178

16.9.3 Ny soratra fametraka………………………………………………………..178

16.10 NY HETRAN-TANY………………………………………………………………179

16.10.1 Famaritana………………………………………………………………….179

16.10.2 Sehatra iharany…………………………………………………………….179

16.10.3 Ny toerana anaovana ny hetra…………………………………………...180

16.10.4 Ny fikajiana ny hetra………………………………………………………180

16.11 NY HETRAN-TRANO ................................................................................................. 181

16.11.1 Famaritana………………………………………………………………….181

16.11.2 Sehatra iharany…………………………………………………………….181

16.11.3 Ireo tany tsy hampiharana azy…………………………………………...181

16.11.4 Ny fototra hanorenana ny hetra………………………………………….182

16.11.5 Ny toerana anaovana ny hetra…………………………………………...182

16.11.6 Ny sata mifehy ny hetra……………………………………………………182

16.11.7 Ny fikajiana ny hetra………………………………………………………183

16.12 HABA ATOVANA AMN’NY HETRAN-TRANO……………………………………...183

16.12.1 Famaritana………………………………………………………………….183

16.12.2 Sehatra iharany…………………………………………………………….184

16.12.3 Ny fototra hanorenana ny haba………………………………………….184

12
16.12.4 Ny toerana anaovana ny haba……………………………………………184

16.12.5 Ny fikajiana ny haba………………………………………………………184

16.13 NY HETRA ANTSOINA HOE " SYNTHETIQUE "…………………………………….184

16.13.1 Famaritana………………………………………………………………….184

16.13.2 Sehatra iharany…………………………………………………………….185

16.13.3 Ny toerana anaovana ny hetra…………………………………………...186

16.13.4 Ny fototra iorenan'ny hetra……………………………………………….186

16.13.5 Ny famoriana ny hetra…………………………………………………….186

16.13.6 Ny andraikitry ny mpandoa hetra………………………………………..186

16.14 NY SATA MOMBA NY FIVAROTANA ALIKAOLA SY NY VOKATRA MISY ALIKAOLA.187

16.14.1 Fepetra ankapobe………………………………………………………….187

16.14.2 Ny fanafahana amin'ny fandoavan-ketra……………………………….187

16.14.3 Ny aliokaola "éthylique" tsy nasiana fangarony………………………188

16.14.4 Ny alikaola nasiana fangarony…………………………………………..188

16.14.5 Ny sata mifehy ny fampandoavan-ketra………………………………...189

16.14.6 Ny fitsinjarana ny vokatry ny hetra momba ny fahazoan-dàlana .....189

13
1 FAMPIDIRANA

Ity boky ity dia natao ho “ fitaovam-piasana ”, arak’izany dia tsy natao ho vakiana
manomboka amin'ny voalohany ka hatramin'ny farany izy ity, fa natao kosa mba ho jeren'ny
Ben'ny tanàna na ireo tompon'andraikitra ao amin'ny Kaominina isaky ny misy loha-hevitra
voafaritra mazava mampisalasala azy amin'ny andraikiny. Noho izany, dia mitana toerana lehibe
ao anatin'ity boky ity ny momba ireo andraikitra sy rafitra na paika fanatanterahan'asa.

Ny zava-kendren'ity boky ity dia ny hanamora araka izay azo atao ireo raharaha
andavan'andron'ny tompon'andraikitry ny Kaominina sy hanatsara ny vokatra azo amin'ny asa
monisipaly/kaominaly sady mikendry ny ahafahan'ireo tompon'andraikitra ireo manokana
fotoana bebe kokoa amin'ny asa fihariana ho fampandrosoana.

2 NY KAOMININA

Araka ny famaritana ao amin'ny Lalàmpanorenana, ny Kaominina dia


vondrombahoakam-paritra itsinjaram-pahefana. Tahaka ny faritrara, izy dia "faritra iray eto
amin’ny Firenena ka ny fitambaran'ireo mponina ao aminy izay mpifidy sy mizaka ny
zompirenena malagasy no mitondra ny asa aman-draharaha isamparitra sy eo an-toerana
mba hampiroboroboana ny fampandrosoana ara-toe-karena, ara-tsosialy, ara-
pahasalamana, ara-koltoraly, ara-tsiansa sy ara-teknolojia eo amin’ny faripiadidiany".
(Lalàna Lf 94-008, and. voalohany). Ny Kaominina, izay vondromparitra fehezin'ny lalàna
mifehy ny Fanjakana dia manaraka ny zo aman'andraikitra ananan'ny isambatan'olona sy
fizakan-tena ara-bola sy ara-pitondrana. Ireo rafitra ao aminy, ny Ben'ny tanàna sy ny
mpanolontsaina dia fidin'ny daholobe mivantana, ary mitondra malalaka ny Kaominina.

Tsara marihina anefa fa ny andininy faha-126, andalana faha-4 ao amin'ny


Lalàmapanorenana dia milaza fa : "ny faritany mizakatena voalamina, ho vondrombahoakam-
paritra itsinjaram-pahefana dia ahitàna faritra sy Kaominina samy manana rantsana
mandray fanapahan-kevitra sy rantsana mpanatanteraka". Ny fahefana sy tandrifim-pahefana
ary loharanom-bolan'ny vondrom-paritra anapariaham-pahefana dia fehezin'ny lalàna lf-94-007

14
tamin'ny 26 avrily 1995 izay manamafy orina ny asa ara-pitondrana sahanin'ny Kaominina,
nefa tsy manohintohina ny toeran'ny Fanjakana foibe mba ahafahany misahana tsara ny
andraikiny.

Ireo sehatry ny tandrifim-pahefan'ny Kaominina dia mikasika indrindra :

- ny famantarana izay tena zava-dehibe ilaina sy olana lehibe ara-tsosialy misy ao


amin'ny ambaratongan'ny Kaominina ;

- ny fisahanana ireo raharaha mifandrohy amin'ireo zavatra ilaina sy olana ireo;

- ny famaritana sy fanatontosana ireo lamin'asa momba ny fanatsarana ny


toeram-ponenana sy ny fampitaovana ataon'ny Fanjakana miendrika
fampandrosoana ny tanan-dehibe ;

- ireo asa rehetra iandraiketana momba ny sorampiankohonana sy ny fari-


piadidiana miaramila ary ny fanisana ny mponina ;

- ny fanatontosana izay asa atao ho fanampiana ny mpiarabelona ;

- ireo fanatontosana ny asa momba ny fikarakarana sy fanaovana làlana, momba


ny fanadiovana ny tanàna sy ny fitandremam-pahasalamana ary ny fanesorana
ireo fako ao an-tokantrano ;

- ny fanorenana sy fitantanana ny toerana falehan'ny besinimaro sy tsenam-


bahoaka mbamin'ny sombin'ny sombim-paritra ijanonan'ny fiarakodia sy izay
rehetra fampitaovana hafa mampidi-bola toy ny toerana famonoam-biby sy
toerana misy ahi-maitso ;

- ny fisorohana dieny mialoha ireo doro-tanety ary ny ady atao amin'izany ;

- ny fitantanana ny fari-pananana izay azy manokana ny fananganana sy


fitantanana fitaovana ary ny foto-drafitr'asa momba ny sosialy sy ny
fanatanjahan-tena ;

- ny fandavorariana any amin'ny ambaratonga misy azy izay asa atao sy fepetra
raisina ka mifanentana amin’izany mba hiarovana amin'ireo loza voajanahary ;

15
- ny fitantanana ny mpandraharaha iadidiany, noraisin'ny Vondrom-paritra
anapariaham-pahefana mivantana hiasa ao aminy, nafindra asa na nomen'n'ny
Fanjakana hampiasainy.

Amin'ny maha-olomboafidy voalohany azy ao amin'ny Kaominina, ny Ben'ny tanàna


amin'ireo sehatra ireo no tompon'andraikitra. Ny fahefana izay nomen'ny lalàna azy dia
manome fahefam-pitondrana azy hahafahany mandray fanapahan-kevitra amin'ny anarany sy
amin'ny anaran'ny Fanjakana, ary izany no mahatonga azy ho mpanelanelana manokana ny
olompirenena ao amin'ny Kaominina misy az sy ny Solontenam-panjakana.

3 IREO TOMPON'ANDRAIKITRA AO AMIN'NY KAOMININA

3.1 NY FIFIDIANANA NY MPANOLONTSINA SY NY BEN'NY TANANA

3.1.1 Fanaikana ny mpifidy

Ny mpifidy dia antsoina handatsa-bato amin'ny didimpanjakana atao eo am-pivorian'ny


Governemanta avoaka ao amin'ny Gazetim-panjakan'ny Repoblika telopolo andro
farafahakeliny alohan'ny andro anaovana ny fifidianana. Ny didim-panjakana hanaikana ny
mpifidy dia manondro:

- Ny votoatin'ny fanaikana ny mpifidy ;

- Ny andro hanaovana ny latsabato, ny ora tsy maintsy hanombohana azy ary ny


ora tsy maintsy hifaranany;

- Ny fari-potoana fanavaozana manokana ny lisitry ny mpifidy.

3.1.2 Fepetra ilaina hahafahana milatsaka ho fidina ho Mpanolontsaina sy ho


Ben'ny tanàna

Ireo kandidà amin'ny fifidianana ho Mpanolontsaina na Ben'ny tanàna dia tsy maintsy
mahafeno ireto fepetra ireto :

Ø mizaka ny zom-pirenena malagasy ;

16
Ø monina na mpandoa hetra ao amin'ny kaominina ;

Ø feno iraika amby roapolo taona katroka amin'ny andro anaovana ny fifidianana ;

Ø mizaka ny zon'ny isam-batan'olona sy ny zony politika ;

Ø voasoratra anarana amin'ny lisitry ny mpifidy ao amin'ny faripiadidiana iray eto


amin'ny tanim-pirenena ;

Ø manana firaketan-tsazy ara-pitsarana madio ;

Ø mahafeno ny fepetra voalazan'ny lalàna sy ny fitsipika momba ny hetra ary indrindra


efa nahaloa ireo hetra sy haba isan-karazany takiana aminy tato anatin'ny taona efatra
farany.

Ambonin'izany, ireo mpandraharaha na ireo mpitrandraka ny tolotanim-panjakana


voarohy amin'ny alalan'ny fifanarahana natao niaraka tamin'ny Kaominina mametraka azy ireo
hiankinan-doha na hiombon-tombontsoa amin'ny Kaominina dia tsy mahazo mirotsaka ho
fidina.

3.1.3 Ny amin'ny tsy fahazoana mampirafy raharaha sy ny fanonganana

Tsy azo ampirafesina amin'ny andraikitry ny olomboafidy ao amin'ny Kaominina izay


rehetra andraikitra hafa mahavoafidy amin'ny asambahoaka. Ny fisahanana ny andraikitry ny
Mpanolontsaina na ny Ben'ny tanàna dia tsy azo ampirafesina amin'ny fanaovana ny asan'ny :

Ø mambran'ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana

Ø mambran'ny Filan-kevi-pirenena momba ny Fifidianana

Ø mpanelanelana mpampihavana

Ø mambran'ny Govememanta

Ø Sekretera Jeneraly, Tale Jeneraly, Talen'ny Andrimpanjakan'ny Repoblika sy ny


Minisitera

Ø mpiasa karamain'ny Kaominina

17
Ø mpitana ny kaontin'ny Kaominina

Ny fisehoan'ny iray amin’ireo antony tsy mahavoafidy ireo na ny fisian'ny fanamelohana


manafoana ny zo isam-batan'olona mandritra ny fiandraiketana asa nahavoafidy dia mitarika ny
fanonganana ilay olomboafidy. Na manao ahoana na manao ahoana ny fisehoan-javatra, ny
fanonganana dia hamarinin'ny fanapahana ataon'ny ambaratongam-pitsarana mahefa araka ny
fitoriana nataon'ny Solontenam-panjakana mahefa, na izay mpifidy rehetra ao amin'ny
Kaominina.

3.2 NY MPANOLONTSAINA MONISIPALY NA KAOMINALY

3.2.1 Isan'ny Mapnolontsaina monisipaly na kaominaly

Ny isan'ny Mpanolontsaina monisipaly na kaominaly dia ferana ho". (Lalàna lf-94-006


mikasika ny fifidianana isam-paritra)

- Mpanolontsaina kaominaly 8 any amin'ny Kaominina ambanivohitra izay latsaka


na sahala amin'ny 10.000 ny isan'ny mponina ao aminy;

- Mpanolontsaina kaominaly 14 any amin'ny Kaominina ambanivohitra izay


mihoatry ny 10.000 ny isan'ny mponina ao aminy;

- Mpanolontsaina monisipaly 15 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay


latsaky na sahala amin'ny 10.000 ny mponina ao aminy ;

- Mpanolontsaina monisipaly 17 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay miisa


10.001 ka hatramin'ny 30.000 ny mponina ao aminy;

- Mpanolontsaina monisipaly 19 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay miisa


30.001 ka hatramin'ny 50.000 ny mponina ao aminy;

- Mpanolontsaina monisipaly 21 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay miisa


50.001 ka hatramin'ny 80.000 ny mponina ao aminy;

- Mpanolontsaina monisipaly 23 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay miisa


80.001 ka hatramin'ny 120.000 ny Inponina ao aminy ;

18
- Mpanolontsaina monisipaly 25 any amin'ny Kaominina ambonivohitra izay
mihoatry 120.000 ny isan'ny mponina ao aminy.

3.2.2 Ny biraon'ny Filankevitra

Ny toeram-piasan'ny Filankevitra monisipaly na kaominaly dia ao amin'ny Lapan'ny


tanàna na ao amin'ny biraon'ny Kaominina. Amin'ny fanavaozana ankapoben'ny Filankevitra, ny
fivoriana voalohany dia atao, araka ny fiantsoana ataon'ny Solontenampanjakana, ny zoma
voalohany raha aingana indrindra, ary ny alahady faharoa manaraka ny dimy ambinifolo andro
aorian'ny ny famoahana amin'ny fomba ofisialy ny voka-pifidianana izay nahavoafidy ny
Mpanolontsaina rehetra raha ela indrindra (and. 5 amin'ny lalàna lf 94-008)

Ny biraon'ny Filankevitra dia fidin'ny Mpanolontsaina ary ahitàna :

- Filoha iray (1)

- Filoha Lefitra iray (1)

- Mpampakateny roa (2)

Lalàna lf 94-008 tamin’ny 26 avrily 1995 mikasika ny fandaminana sy ny tomba fiasa


ary anjara raharahan’ny Vondrom-paritra anapariaham-pahefana, and. 5.

3.2.3 Ny fiasan’ny Filankevitra

Ny Filankevitra no mametra ny fepetra momba ny fiasany ao amin'ny Fitsipika anatiny


izay lanian'ny Filankevitra. Antsoina hivory ara-potoana in-droa isan-taona ny Filankevitra.
Folo andro raha be indrindra ny faharetan'ny fotoam-pivoriana ara-potoana, izay atao 15 andro
amin'ny fivoriana handinihina ny tetibolam-panombohana. Ny fiantsoana ny Filankevitra hivory
dia hatao araka ny fandaharam-potoana voafaritra tsara didin'ny Ben'ny tanàna sy ny Filohan'ny
Filankevitra miaraka. Ny faharetan'ny fotoam-pivoriana dia faritana araka ny habetsaky ny
fandaharam-potoana. Ny fotoam-pivoriana voalohany isan-taona dia handinihina ny kaontim-
pitantanan'ny taom-piasana teo aloha sy ny teti-bola fanampiny. Ny fotoam-pivoriana faharoa
dia handinihina ny teti-bola amin'ny taom-piasana manaraka.

Ny Filankevitra dia mivory tsy ara-potoana isaky ny mitaky izany ny raharahan'ny


Kaominina, na noho ny fangatahan'ny Ben'ny tanàna, ny iray ampahatelon'ny Mpanolontsaina

19
na ny Solontenampanjakana, araka ny fandaharam-potoana voafaritra tsara. Kanefa na manao
ahoana na manao ahona dia tsy mahazo atao mihoatra ny telo andro ny faharetan'ny fivoriana
tsy ara-potoana (and. faha-8 amin'ny lalàna lf-94.008), Mandray anjara amin'ireo asa sy adi-
hevitra ataon'ny Filankevitra ny Ben'ny tanàna, nefa dia ho fakana hevitra fotsiny izy
amin'izany. Horaiketina ao anatin'ireo fitanana an-tsoratra momba ny fivoriana ny firotsahany
mandray fitenenana. (and. faha-11 amin'ny lalàna lf-94.008). Ny solontenam-panjakana dia
afaka, raha mangataka izany, ho henoin'ny Filankevitra sy mandray anjara amin'ny adi-hevitra.
Horaiketina ao anatin'ireo fitanana an-tsoratra momba ny fivoriana ny firotsahany mandray
fitenenana (and. faha-9 amin'ny lalàna lf-94.008).

Afaka mandray fanapahan-kevitra ara-dalàna ny Filankevitra rehefa manatrika ny


fivoriana na voasolo-tena ny ankamaroan'ny mambra amperin'asa ao aminy, raha tsy izany dia
asiana fiantsoana fivoriana faharoa handinihina ny fandaharam-potoana teo ihany saingy tsy
misy fitakiana fepetra momba ny fahatongavan'ny mambra intsony. Ny fanapahan-kevitra dia
raisin'ny ankamaroan'ireo mambra. Ny fiandanian'ny Filoha no mavesa-danja (afa-tsy ireo
fifidianana miafina). An'ny tena irery ihany ny zon'ny Mpanolontsina handatsa-bato, nefa azo
atao ny mamindra izany amin'ny Mpanolontsaina hafa. Tsy mahazo mandray afa-tsy
fanomezam-pahefana iray ihany ny Mpanolontsaina iray. Ampahibemaso ny fivorian'ny
Filankevitra. Afaka mangataka hanao fanapahan-kevitra tsy ampahibemaso ny Filoha, ny
Ben'ny tanàna na ny ampahefatry ny Mpanolontsaina. Atao peta-drindrina ny tatitra momba ny
fivoriana.

Tsy maintsy soratana ao amin'ny rejisitra izay voaisa ravina sy vitan'ny Solontenam-
panjakana rango-pohy ireo fanapahan-kevitra arakaraka ny taona nanaovana azy. Ny
fanapahan-kevitra dia soniavin'ireo Mapnolontsaina rehetra manatrika ny fivoriana.

Ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra dia omen'ny Ben'ny tanàna fampiharana ary alefa


any, amin'ny Solontenam-panjakana hanaovany ny fanaraha-maso ny fanarahan-dalàna.

3.2.4 Ny fiantsoana ny Filankevitra.

Ny Filohany no manaika ny Filankevitra hivory. Fiantsoana vita an-tsoratra no tsy


maintsy alefa any amin'ny Mpanolontsaina tsirairay any an-tranony farafahakeliny folo andro
katroka mialoha ny fivoriana, izay ahena ho telo andro raha toa ka fiantsoana faharoa mikasika

20
fandaharam-potoana mitovy ihany rehefa tsy nahavory ny ankamaroan'ny mambra amperinasa
ny fivoriana voalohany. Ny Fiantsoana dia ahitàna :

- ny fandaharam-potoanan'ny fivoriana ny andro ;

- ny ora ary ny toerana hivoriana ;

- ny faharetan'ny fivoriana ;

- ny sonian'ny Filohan'ny Flankevitra

- naoty famintinana ireo raharaha handraisana fanapahankevitra.

Isaky ny mitaky izany ny raharahan'ny Kaominina ary araka ny fandaharam-potoana


voafaritra tsara, dia mivory tsy ara-potoana ny Filankevitra, izay tsy mahazo mihoatra ny telo
andro no faharetany rehefa nagatahan'ny :

- birao mpanatanteraka ;

- na ny ampahatelon'ny Mpanolontsaina ;

- na ny Solontenam-panjakana (and. faha-8 amin’ny lalàna lf 94-008).

Azon'ny Filohan'ny Filankevitra afohezina ny fe-potoana iantsoana ny fivoriana tsy ara-


potoana araka ny fangatahan'ny Solontenam-panjakana, kanefa tsy azo atao latsaky ny iray
andro katroka izany.

3.2.5 Ny vaomiera

Ny vaomiera dia atsangana amin'ny alalan'ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra. Ny


vaomiera no manomana ny asan'ny Filankevitra. Ny karazan'ny vaomiera isan’isany, ny isan'ny
mambra, ny fomba fanendrena ary ny fitsipika mikasika ny fomba fiasany dia faritan'ny fitsipika
an-tokantrano mifehy ny Filankevitra. Tsy maintsy mambra anatina vaomiera iray farafakeliny
ny Mpanolontsaina tsirairay avy. Ny asan'ny vaomiera dia tsy handoavana tambin-karama ary
tsy azo hatao amin'ny andro tsy fiasana na aorian'ny ora fiasana. Azon'ny vaomiera antsoina

21
amin'ny asany, hakan-kevitra ny olona mahasolo-tena ny vahoaka na ireo teknisiana manam-
pahalalana manokana amin'ny raharaha dinihina .

Ny vaomiera tokony ajoro dia :

- ny vaomieran'ny vola ;

- ny vaomieran’ny sosialy, ny fanatanjahan-tena ary ny kolotsaina

- ny vaomieram'ny fanatsarana ny tanàna, ny fanajariana ary ny


fampandrosoana;

- ny vaomieran'ny fifandraisana sy ny fampahalalam-baovao.

3.2.6 Ny andraikitry ny Filankevitra

Ny Filankevitra no mandamina amin'ireo fanapahan-kevitra ataony ireo raharaha


nankinin'ny lalàna mba hiantsorohany araka ny tandrifim-pahefany, indrindra indrindra :

- ny teti-bola sy ny kaontim-pitantanana atolotry ny Ben'ny tanànany

- fananganana sampan-draharaha sy antokon-draharaha ary tranon'asa isam-


paritra sy eo an-toerana ;

- ireo lahasa momba ny fananana (fivarotana, famindrana,...) na ny famonoana


ny fanoratana tany atao antoka ;

- ny findramam-bola ;

- ny drafitra fanatsarana ny tanàna ;

- fanovàna ireo fotodrafitrasan'ny Kaominina (làlana, rantsandàlana, ... ) ;

- ny fanekena handray fanomezana sy lova

- tolotra fanekena hiombona antoka ;

- ny famaritana ny fombafomba fandraisan'ny Kaominina anjara amin'ny lahasa


iaraha-manao amin'ny vondromparitra hafa ;

22
- ny fahafoizana na fanofana sampan-draharaham-panjakana na fotodrafitrasa ;

- ny fanaovana Dina ;

- fandaniana sy famerana hetra sy haba neken'ny lalàna ;

- ny famerana ny saran'ny asa vita sy ny fampiasana ny fananana ;

- ny fanendrena ny solontenan'ny Kaominina ao amin'ny Vaomieram-panjakana


miandraikitra ny famaranana ny lisi-pifidianana.

Ny Filankevitra no mankatò ny tatitra atolotry ny Ben'ny tanàna ary manamarina izany.

3.2.7 Ny sora-draharahan'ny Filankevitra

a) Ny fitanana an-tsoratra ny fivoriana

Ny fitanana an-tsoratra ny fivoriana dia raketina ao amin'ny rejisitra voaisa ravina sy


vitan'ny Solontenam-panjakana rango-pohy ary ahitàna :

- ny andro sy toerana nanaovana ny fivoriana ;

- ny anaran'ny Filoha sy ny mpampaka-teny ;

- ny fandaharam-potoana ;

- ny laharana ary ny andro nanaovana ny fiantsoana ny Mapnolontsaina ;

- ny tatitry ny adi-hevitra ary fanamarihina ireo fanapahan-kevitra tsirairay


miaraka amin'ny isan'ireo Mpanolontsaina nandray anjara tamin'ny latsa-bato
sy ny vokatr'izany ;

- ny anarana sy fanampin'anaran'ireo Mpanolontsaina tonga nivory, ireo tsy


tonga niera ary ireo tsy tonga tsy niera ;

- ny anarana, fanampin'anarana ary andraikitr'ireo olona nasaina.

23
Ny fitanana an-tsoratra voasonian'ny Mpitarika ny fivoriana sy ny Mpampaka-teny dia tsy
maintsy ampiarahana amin'ny fanamarinam-pahatongavana isan'andro voasonian'ny
Mpanolontsaina tena tonga marina.

b) Ny dinan'asa

Ny dinan'asa dia arafitra sy laniana mitovy tsy misy valaka amin'ny fanapahan-kevitra.
Afa-tsy raha misy fepetra manokana na mifanohitra voalaza amin'ny fifanarahana iraisam-
pirenena nataon'ny Repoblikan'i Madagasikara, ny dinan'asa dia tanterahan'ny mponin'ny
kaominina izay mampihatra azy (and. 42 amin’ny lalàna lf-94-008).

d) Ny fanapahan-kevitra

Ny fanapahan-kevitry ny filan-kevitra, nomena laharana amin'ny antotan-daharana


manomboka amin'ny 1 ny 1° janoary dia raketina ao amin'ny rejisitra vitan'ny solontenam-
panjakana rangopohy. Ny fanapahan-kevitra dia arafitra araka ny modely toy izao:

24
REPOBLIKAN’I MADAGASIKARA
Tanindrazana – Fahafahana – Fandrosoana
Faritany Mizakatena MAHAJANGA
Faritr'i SOFIA
Kaominina Ambanivohitr’i BEALANANA
Fanapahan-kevitra laharana faha-56/1999

nataon'ny Filankevitra monisipaly/kaominalin’ny Kaominina ambonivohitra/ambanivohitr’i Bealanana,


nivory ny 15 desambra 99 araka ny fiantsoana laharana faha-25 tamin’ny 5 desambra 99.
Ny Filankevitra monisipaly/kaominalin’ny Kaominina ambonivohitra/ambanivohitr'i Bealanana,
Araka ny lalàna lf-94-007 ;
Araka ny lalàna lf-94-008 ;
Araka ny tolo-kevitra nataon’Atoa/Rtoa (1)
Rehefa nohenoina ny famelabelaran’Atoa/Rtoa (2)
Rehefa avy nanapa-kevitra
Niarahan'ny rehetra nandany na neken’ny ................... (3) Tamin’ny (4)
Dia mandray izao fanapahan-kevitra izao :
Andininy voalohany : (5)
Ny mambra rehetra tonga dia nanasonia ny fitanana an-tsoratra afa-tsy (6)
Natao sy notapahana tao Bealanana, ny 15 desambra 99
Ny Filohan'ny Filankevitra,
Ny Mpanolontsaina,
Nomen-kery mba ho hampiharina tao Bealanana, ny 19 désambra 99.
Ny Ben'ny tanàna

(1) anaran'ny ben'ny tanàna na ny Mpanolontsaina nanao ny tolo-kevitra

(2) anaran'ireo Mpanolontsaina nandray fitenenana nandritra ny adi-hevitra

(3) isan'ny Mpanolontsaina nandany ny fanapahan-kevitra

(4) isan'ny Mpanolontsaina nanatrika ny fivoriana

(5) filazalazana ny famintinana ny fanapahan-kevitra

(6) anaran'ireo Mpanolontsaina nadà ny hanao sonia

25
3.2.8 Ny tambi-karama

Ny asa atao ao anatin'ny Filankevitra dia maimaimpoana. Azon'ny Filankevitra hatao


anefa ny mandany fanomezana tambin-karama isan'andro amin'ny fivoriana omena ny Filoha sy
ny Mpanolontsaina tena nanatrika ny fe-potoam-pivorian'ny Filankevitra araka ny fetra
voafaritry ny didim-panjakana lf-96-170 araka izao :

Sokajina Kaominina Fi1oha Mpanolontsaina

Kaominina ambonivohitra ivelan’ny Sokajy 16000 Ariary 8000 ariary

Kaominina ambonivohitra Sokajy voalohany 12000 ariary 6000 ariary

Kaominina ambonivohitra Sokajy faharoa 9600 ariary 4800 ariary

Kaominina ambanivohitra Sokajy voalohany 7200 ariary 3600 ariary

Kaominina ambanivohitra Sokajy faharoa 5600 ariary 2800 ariary

Azon'ny Filankevitra atao koa ny manome tambim-pandraisana isan-taona ny Filohan'ny


Filankevitra araka iazo famaritana izao :

Sokajina Kaominina Farafahakeliny Farafahabetsany

Kaominina ambonivohitra ivelan'ny Sokajy 100000 ariary 220000 ariary

Kaominina ambonivohitra Sokajy voalohany 84000 ariary 184000 ariary

Kaominina ambonivohitra Sokajy faharoa 56000 ariary 128000 ariary

Kaominina ambanivohitra Sokajy voalohany 40000 ariary 96000 ariary

Kaominina ambanivohitra Sokajy faharoa 28000 ariary 72000 ariary

26
Ny tambim-bola amin'ny mety ho fandehandehanana dia fehezin'ny fepetra fampihatra
amin'ny mpiasam-panjakana araka ny fisokajiana toy izao (Didim-panjakana lf-60-334
tamin’ny 7 septambra 1960) :

- Kaominina ambonivohitra ivelan'ny Sokajy sy Sokajy voalohany

- Kaominina ambonivohitra Sokajy faharoa

- Kaominina ambanivohitra Sokajy voalohany sy faharoa

Mandritra ny fe-potoam-pivoriana, ny Mpanolontsaina dia manana ny zo fidirana amin'ny


trano fitsaboam-panjakana fanome ny mpiasam-panjakana. Ny lany amin'ny fitsaboana araka ny
sarany fampihatra dia zakain'ny teti-bolan'ny kaominina hatramin'izay mifanadrify amin'ny sora-
bola, ka zakain'ny mahazo tombo-tsoa araka izao 80% no anjaran'ny Kaominina ary 20%
zakain'ny voakasik'izany. Ny tambim-bola dia tsy isan'ny fandaniana tsy maintsy ataon'ny
kaominina.

3.3 NY BEN'NY TANANA - LEHIBEN'NY FITONDRAN-DRAHARAHA KAOMINALY.

3.3.1 Fandaminana ny mpanantanteraka

Ny Ben'ny tanàna no manendry ny mambran'ny birao mpanatanteraka amin'ireo


tompon'andraikitry ny sampan-draharaham-panjakana naorina sy zakain'ny volan'ny kaominina
na ireo sampan-draharaha omen'ny Fanjakana, izay hisahana ny fanampiana azy amin'ny
fitondran-draharahan'ny Kaominina. Ny Birao mpanatanteraka no mifidy amin'ny mambra ao
aminy ireo Lefîtry ny Ben'ny tanàna. Ny Ben'ny tanàna no mametra ny isan'ny mambran'ny
Birao mpanatanteraka sy ny Lefiny.

Ny Ben'ny tanàna no lehiben'ny fitondran-draharahan'ny Kaominina. Azon'ny Ben'ny


tanàna omena ny lefiny, amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ataony, ny sasantsany amin'ireo
andraikiny ka eo ambany fanarahany maso sy andraikiny. Tsara raha ferana ny isan'ny
mambran'ny Birao mpanantateraka hifanaraka amin'ny isan'ireo Lefitry ny Ben'ny tanàna azo
omem-pahefana tena handray anjara amin'ny fitondran-draharaha ao amin'ny kaominina.

27
3.3.2 Ny andraikitry ny Ben'ny tanàna

Ny Ben'ny tanàna dia manana andraikitra azy manokana tanisain'ny lalàna lf-94-008 sy
ny didim-panjakana lf-96-898 sy andraikitra omen'ny Filankevitra azy amin'ny alalan'ny
fanomezam-pahefana. Ny Ben'ny tanàna no :

§ manomana sy manolotra ny teti-bola eo amin'ny Filankevita ;

§ manatanteraka ny teti-bola nolaniana eo amin'ny vola mivoaka sy eo amin'ny vola


miditra ;

§ misolotena ny Kaominina amin'ireo raharaha mikasika ny fiainana ara-tsivily sy ara-


panjakana ary misolotena azy eo amin'ny fitsarana ;

§ mandray mpiasa sy manendry olona amin'ny asa rehetra araka ny ambaratongan-


drafitr'asa nankatoavin'ny Filankevitra araka ny fetran'ny sora-bola ao amin'ny teti-
bola.

§ mampiasa ireo sampandraharaham-panjakana amin'ny fanomanana sy ny


fanatanterahana ireo fanapahan-kevitry ny Filankevitra rehefa nanao fangatahana
tamin'ny Solontenam-panjakana ;

§ manana fahefana ara-pitandroana ny filaminana

§ manome ny alalana amin'ny famangitana ny fetran-tany sy ny alalana hanorina ;

§ manamarina sonia

§ mandray anjara amin'ny fanaovana ny lisi-pifidianana sy ny fandaminana ny


fifidianana

§ mirakitra ny soram-piankohonana sy manoratra ny fanambadiana ;

§ mambra araka ny lalàna ao amin'ny Komitim-paritry ny Fampandrosoana.

28
Ankoatr'izany, azon'ny Filankevitra Monisipaly na Kaominaly atao amin'ny alalan'ny
fanapahan-kevitra, ny manome fahefana ny Ben'ny tanàna mandritra ny fe-potoam-piasany,
amin'ireto :

§ mifanaiky amin'ny findramam-bola entina hamatsiana asam-pamokarana izay tsy


mahazo mihoatra ny mari-bola feran'ny Filankevitra ny habetsany ;

§ manao fifanaraham-barotra araka ny fetran'ny sora-bola misy ao amin'ny teti-bola ;

§ manao fifanarahana amin'ny trano fiantohana

§ manao fanekena handray tolo-pananana sy lova izay tsy manisyfepetra izany na


andraikitra ;

§ mivarotra na mividy fanana-mifaka izay tsy mahazo mihoatra ny mari-bola


nofaritan'ny Filankevitra ny vidiny

§ mametra ny karaman'ny mpisolovava, notera, vadin-tany.

Azon'ny Filankevitra foanana amin'ny fotoana rehetra ny fanomezam-pahefana. Raha tsy


nanao fanomezam-pahefana ny Filankevitra dia raisina amin'ny alalan'ny fanapahan-kevitra ny
fanapahana tsirairay.

3.3.3 Ny sora-draharahan'ny Ben'ny tanàna

Ny Ben'ny tanàna no manome hery fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra ary


mandray didim-pitondrana amin'ireo fahefany manokana sy ireo fahefana nomena azy. Ny
didim-pitondrana ataon'ny Ben'ny tanàna dia soratana ao amin'ny rejisitra vitan'ny Solontenam-
panjakana rango-pohy ary omena laharana mifanaraka amin'ny vanim-potoana nanaovana azy
isan-taona ka manomboka amin'ny 1 ny 1° janoary. Tahaka izao modely manaraka izao no
hanoratana ny didim-pitondrana :

29
REPOBLIKAN’I MADAGASIKARA
Tanindrazana -Fahafakana –Fandrosoana

Faritany Mizakatenan'i ...........................................


Faritr'i ....................................................................
KaomininaAmbanivohitra/Ambonivohitr'i ........ ......

Didim-pitondrana lf ..................... /1999


Ny Ben’ny tanànan'ny Kaominina Ambanivohitra/Ambonivohitr'i . ..............................................
Araka ny Lalàmpanorenana
Araka ny lalàna lf- 94-008, indrindra ny andininy faha-83,

Dia mandidy :
Andininy voalohany – Ny fandehanana sy fijanonan'ny fiara dia raràna isaky ny zoma manomboka
amin’ny 6 ora Maraina ka hatramin’ny 2 ora tolakandro eo amin’ny tsena voafatitra toy izao ..................
Andininy 2 – Ny fandikana izao didim-pitondrana izao dia iharan’ny sazy voalaza ao amin'ny andininy
faha-473 ao amin’ny fehezan-dalàna famaizana.
Andininy 3 - Ny mpandray haban-tsena, ny kaomiseran’ny polisy ary ireo mpiasa mpitandro filaminana
dia miandraikitra ny fampiharana ity didim-pitondrana ity izay ho soratana, haseho ampahibe-maso ary halefa
na aiza na aiza ilàna azy.
Natao tao ........................... ny ..........................
Ny Ben'ny tanàna

Ny Ben'ny tanàna no misahana ny famoahana sy ny fametrahana ny fanapahan-kevitra sy


didim-pitondrana (na fanapahana) any amin'ny Solontenam-panjakana hanaovana ny fanaraha-
maso amin'ny fanarahan-dalàna. Ny daty handraisana izany any amin'ny Vaki-pileovana no
hanombohan'ny 30 andro omena ny Soprefe hitondrana ny sora-draharaha any amin'ny
Chambre Administrative. Noho izany dia tsara ihany ny hangatahan'ny Ben'ny tanàna ny
hanoratan'ny mpiraki-draharaha ao amin’ny Vaki-pileovana ny daty nadraisany ny sora-
draharaha amin'ny dika mitovy iray faharoa ho tehirizin'ny Kaominina.

30
3.3.4 Ny tambim-bola samihafa

Ny tambin-karaman'ny Ben'ny tanàna dia kajiana amin'ny fampiharana ny régime ny mari-


karama amin'ny Asam-panjakana amin'ny mari-karama fonctionnel feran'ny fanapahan-kevitry
ny Filankevitra izay tsy mahazo mihoatra ny (didim-panjakana lf-96170) :

- 3000 marik’isa any amin'ny kaominina ambonivohitra ivelan'ny sokajy ;

- 2000 marik'isa any amin'ny Kaominina ambonivohitra sokajy voalohany ;

- 1500 marik'isa any amin'ny Kaominina ambonivohitra faharoa ;

- 1200 marik'isa any amin'ny Kaomiriina ambanivohitra sokajy voalohany ;

- 1000 marik'isa any amin'ny Kaominina ambanivohitra sokajy faharoa ;

Ny tambin-karaman'ny Lefitra dia ferana ho ny 2/3-n’ny tambinkaraman'ny Ben'ny


tanàna.

Ny tambin-karaman'ny mambran'ny Birao mpanatanteraka, ankoatry ny Lefitra, dia


feran'ny fanapahan-kevitry ny filankevitra, anefa tsy mahazo mihoatra ny :

- 40000 ariary isam-bolana any amin'ny Kaominina ambonivohittra ivelan'ny


sokajy ;

- 30000 ariary isam-bolana any amin'ny Kaominina ambonivohitra sokajy


voalohany;

- 20000 ariary isam-bolana any amin'ny Kaominina ambonivohitra sokajy


faharoa;

- 11000 ariary isam-bolana any amin'ny Kaominina ambanivohitra sokajy


voalohany

- 10000 ariary isam-bolana any amin'ny Kaominina ambanivohitra sokajy


faharoa.

31
Mandritra ny fe-potoana fiasany dia mahazo ny tombo-tsoa fanome ny mpiasam-
panjakana amin'ny régime hidirana any amin'ny trano fitsaboam-panjakana ny Ben'ny tanàna sy
ireo Lefitra. Ny lany amin'ny fitsaboana araka ny sarany fampihatra dia zakain'ny mahazo
tombo-tsoa sy ny teti-bolan'ny kaominina hatamin'izay mifanadrify amin'ny sora-bola, ka : 80%
no zakain'ny Kaominina ary 20% zakain'ny voakasik'izany. Ny tambim-bola dia tsy isan’ny
fandaniana tsy maintsy ataon’ny kaominina, afa-tsy ny karama ara-mari-karama, omena ny
Ben’ny tanàna sy ireo Lefiny.

Famintinana ireo tambim-bola azon'ny tomponlandraikitra monisipaly/kaominaly :

Ny mahazo Kaominina Kaominina Kaominina Kaominina Kaominina


Tombontsoa Ambonivohitra Ambonivohitra Abonivohitra Abnivohitra Sokajy Abanivohitra
ivelan'ny Sokajy Sokajy voalohany Sokajy faharoa voalohany Sokajy faharoa
Tambi-karama isam-bolana
Ben'ny tanàna Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany
ambony Mari- ambony Mari- ambony Mari- ambony Mari- ambony Mari-
karaina 3000 karama 2000 karama 1500 karama 1200 karama 1000
Lefîtry ny Ben'ny Latsaka na Latsaka na Latsaka na Latsaka na mitovy Latsaka na mitovy
Tanàna mitovy2/3 Mari- mitovy2/3 Mari- mitovy2/3 Mari- 2/3 Mari-karaina 2/3 Mari-karama
karama3000 karaina 2000 karama 1500 1200 1000
Birao Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany Mari-bola farany
mpanatanteraka ambony 40000 ambony 30000 ambony 20000 ambony 11000 ambony 10000
ariary ariary ariary ariary ariary
Tambi-karama isam-pivoriana
Filohan'ny 16000 ariary 12000 ariary 9600 ariary 7200 ariary 5600 ariary
Filankevitra
Mpanolontsaina 8000 ariary 6000 ariary 4800 ariary 3600 ariary 2800 ariary
Tambim-bola omena amin’ny fandehanana manatrika ny fivorian'ny Filankevitra isan'andro
Filohan'ny Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana
Filankevitra hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000
ariary ariary ariary ariary ariary
Mpanolontsaina Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana
hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 2400 hatramin'ny 6.000 hatramin'ny 6.000
ariary ariary ariary fmg fmg
Indemnité de déplacement pour mission par jour
Ben'ny tanàna/ Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana Saran-dàlana
Filohan'ny hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000 hatramin'ny 3000
Filankevitra/Lefîtra ariary ariary ariary ariary ariary
/ Mpanolontsaina

32
Remboursement des frais de transport
Ben'ny tanàna/ Famerenam-bola Famerenam-bola Famerenam-bola Famerenam-bola Famerenam-bola
Filohan'ny atao araka ny atao araka ny atao araka ny atao araka ny atao araka ny
Filankevitra/Lefîtra taratasy taratasy taratasy taratasy taratasy
/Mpanolontsaina fanamarinana fanamarinana fanamarinana fanamarinana fanamarinana
Tambim-bola noho ny fisoloan-tena
Ben'ny tanàna Mari-bola feran'ny Mari-bola feran'ny Mari-bola feran'ny Mari-bola feran'ny Mari-bola feran'ny
latsabato ataon'ny latsabato ataon'ny latsabato ataon'ny latsabato ataon'ny latsabato ataon'ny
Filankevitra Filankevitra Filankevitra Filankevitra Filankevitra
Tambim-bola noho ny fandraisana isan-taona
Filohan'ny Eo anelanelan'ny Eo anelanelan’ny Eo anelanelan'ny Eo anelanelan'ny Eo anelanelan'ny 28
Filankevitra 100000 sy 220000 84000 sy 184000 56000 sy 128000 40000 sy 96000 000 sy 72000 ariary
ariary ariary ariary ariary
Tambim-bola noho ny fitehirizam-bola omena ny Mpitahiry Vola
Mpitahiry vola And. 14 amin'ny And. 14 amin'ny And. 14 amin'ny And. 14 amin'ny And. 14 amin'ny
didim-panjakana lf- didim-panjakana lf- didim-panjakana lf- didim-panjakana lf- didim-panjakana lf-
90-343 tamin'ny 1 90-343 tamin’ny 1 90-343 tamin'ny 1 90-343 tamin'ny 1 90-343 tamin'ny 1
Aogositra 1990 Aogositra 1990 Aogositra 1990 Aogositra 1990 Aogositra 1990

4 FANDAMINANA NY KAOMININA

4.1 NY RAFITR'ASA

Ny rafitr'asan'ny Kaominina dia mametra ireo foto-kevi-pandaminana ireo


sampandraharahan'ny Kaominina. Fisy isan-toerana no mamaritra ny andraikitra mazavan'ny
tsirairay isaky ny toerana ao amin'ny rafitr'asa. Ny tanjona kendrena amin'ny rafitr'asa dia ny
hanatsarana ny fahombiazan'ireo sampandraharaha amin'ny fanondroana mazava ireo
andraikitra sy fitoeran'ny tsirairay isan'ambaratonga. Ny baiko omena ny mpiasa ao amin'ny
Kaominina dia tsy maintsy manaja ny ambaratongam-pahefana voafaritry ny rafitr'asa.

Ny toeran'ny mpandrindra ankapobe (na ny Sekretera Jeneraly) dia apetraka eo amin'ny


fara-tapony ao amin'ny fitondran-draharaha kaominaly. Ireo baiko omen'ny Ben'ny tanàna sy
ireo Lefiny ho an'ireo sampan-draharaha dia mandalo amin'ny tompon'andraikitry ny
fandrindran'asa izay mampanatanteraka izany ny sampandraharaha sy manao ny tatitra. Io
fepetra io dia sady manala ny Ben'ny tanàna amin'ny asam-pitantanana, miantoka ny
rindrandamina ankapobeny, ahafahana miala amin'ny baiko mifanohitra no manamora ny
fanaraha-maso ny fanatanterahana ny fanapahana.

33
Matetika ny rafit'asa vaovao dia mitarika famoronana toerana maro ilaina noho ny
fitombon'ny asa sahanin'ny kaominina sy ireo raharaha ilàna fahaizana manokana izay antoky ny
hatsaran'ny asa avo lenta. Tsara raha ampiharina miandalana ny rafitr'asa arakaraky ny haben'ny
Kaominina, ny loharanom-bola azony hampiasaina ary ny fiantsorohany andraikitra vaovao.
Amin'ny voalohany dia azo omena mpiasa iray na ny tompon'andraikitra isaky ny
ambaratongam-pahefana ny toerana sasantsasany. Tokony ho latsaky ny isan'ny mpiasa ao
amin'ny Kaominina misy mponina mihoatra ny 30.000, ny isan'ny mpiasa ao amin'ny Kaominina
misy mponina latsaky ny 2.000 ary noho izany dia tokony tsy havesatra loatra ny rafitr'asa.
Raha toa ka tsy ampy hosahanin'ny mpiasa raikitra ny asa amin'ny toerana iray kanefa tsy misy
mpiasa afaka hisahana ny andraikitra amin'izany toerana izany, dia tsara ny hampiharana ny
fanaovana asa amin'ny fotoana tsy mitohy.

Ao amin'ny rafitr'asan'ny Kamoninina ambanivohita sokajy faharoa, dia eo ambany


fahefan'ny Ben'ny tanàna mivantana sy eo ambany fanaraha-mason'ny Soprefe ny sekretera
mpitahiry vola, kanefa amin'izany izy dia tsy misy fifandraisana ara-ambaratonga amin'ireo
sampan-draharaha Kaominaly hafa. Ny fanendrena sekretera mpitahiry vola dia fepetra
manamora ireo raharahan'ny Kaominina amin'ny toerana tsy misy mpitana kaontin'ny
Fitehirizam-bolampanjakana, kanefa ny fisarahan'asa aman'andraikitra dia tazonina ho zava-
dehibe mba ahatsara ny fampiasana ny volam-panjakana. Ny fametrahana sekretera mpitahiry
vola ao amin'ny trano fiasan'ny Kaominina dia midika ny tsy ilàna famoronana fitantanana
famoriam-bola. Ny fandoavam-bola dia tanterahana mivantana avy amin'ny tahiry tazoniny ary
ny percepteurs dia mipetraka eo ambany fahefany.

Any amin'ny Kaominina hafa, ny mpitàna kaonty dia ny Receveur principal. Manamora
ny famoriam-bola ny fanendrena mpitantana famoriam-bola izay misahana ny fandraisana ireo
fandoavam-bola sy mitarika ireo mpiasa miandraikitra ny fanangonam-bola.

4.2 NY FANDAMI NANA NY KAOMININA ARA-PARITRA : NY FOKONTANY

Ny Kaominina no Vondrom-paritra fototra ary izany dia mitarika ny fanovàna ny


Fokontany ho rafitra ara-pitondrana tsy manana zo aman'andraikitra azy manokana araka ny
lalàna sy fahatapahantena ara-bola. Ny fiasan'ny Fokontany dia fehezin'ny didim-pitondrana lf-
97-1257 tamin'ny 30 oktobra 1997.

34
Ny Fokontany dia entin'ny Komity misy mambra 5 ka hatrami'ny 10 fidin'ny
fivoriamben'ny Fokontany tarihin'ny Ben'ny tanàna. Ny isan'ny mambra dia feran'ny Ben'ny
tanàna. Ny fe-potoana iasan'ny mambra dia tapitra miaraka amin'ny an'ny Ben'ny tanàna. Ny
anaran'ireo mambran'ny Komity dia alefan'ny Ben'ny tanàna any amin'ny Soprefe izay mizaha
fototra amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ny fanendrena ny Filoha sy ny Filoha Lefitra.

Ny Komitim-pokontany dia mpanampy ny Delegem-panjakana amin'ny Boriborintany


amin'ireo andraikiny momba ny fitondrana sy ny hetra sy mpiasa mpanatanteraka ny Ben'ny
tanàna amin'ireo raharaha ifandraisana mivantana amin'ny vahoaka. Amin'izay lafiny izay, ny
Komitim-pokontany, eo ambany fahefan'ny Ben'ny tanàna dia mandray anjara amin'ny
fandriampahalemana sy ny fitantanana ny fananam-bahoaka (paompin-drano, fanasan-damba,
...), amin’ny fahadiovana, amin'ny fanangonan-ketra sy haba ary vola fandoa kaominaly.

Tsy manana teti-bola manokana ho azy ny Fokontany. Ny fandaniam-bolan'ny Fokontany


dia tsy maintsy soratana ao amin'ny teti-bolan'ny Kaominina ary nahazo alalana tamin'ny Ben'ny
tanàna. Torak'izany koa ny vola miditra dia apetraky ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra
monisipaly/kaominaly, soratana ao amin'ny teti-bolan'ny Kaominina ary didin’ny Ben'ny tanàna.
Ny vola voavory dia arotsaka manontolo ao amin'ny teti-bolan'ny Kaominina. Ny fitsipiky ny
kaomtim-panjakana ampiharina amin'ny kaominina dia mihatra amin'ny fampidiram-bola sy ny
fandaniam-bola tanterahana any amin'ny Fokontany. Mikasika ireo fandaniam-bola madiniky ny
Fokontany lavitry ny Ben'ny tanàna dia azon'ny Ben'ny tanàna atao ny manangana tahiry
vatsim-bola ary ny fitantanana izany dia azony ankinina amin'ny mpiasan'ny Kaominina
napetraka ao amin'ny Fokontany.

Ny asan'ny Filoha, Filoha Lefitra ary mambran'ny Komitim-pokontany dia


maimaimpoana. Kanefa azon'ny Filankevitra atao ny mandray fanapahan-kevitra manome
tambin-karama indray mamaritra araka ny toe-bolan'ny Kaominina ary mifanahantsahana
amin'ny asa takiana.

5 NY FITANTANANA NY MPIASA

5.1 FOTO-KEVITRA ANKAPOBE

Ny hitsivolana lf-93-019 izay mandamina ny sata mifehy ny mpiasam-panjakana dia


milaza ao amin'ny andininy voalohany fa "ity sata ity dia ampiharina amin’ireo olona, izay

35
voatendry hanao asa maharitra ka notendrena ho mpiasa raikitra ao amin’ny laharana misy
amin’ny ambaratongan’ny efi-draharahan'ny mpiasampanjakana tafiditra amin’ny
fahefan’ny Praiminisitra, Lehiben’ny Govememanta". Izany no antony tsy hiharan'ny sata
mifehy ny mpiasam-panjakana amin'ireo mpiasan'ny Kaominina, eo ambany fahefan'ny Ben'ny
tanàna izay tokony ho fehezin'ny lalàna ikambanan'ny mpiasa ivelan'ny Fanjakana. Kanefa raha
araka ny zava-misy, dia mitovy laharana amin'ny mpiasam-panjakana ny mpiasan'ny Kaominina.

Ny Kaominina tsirairay avy dia tsy maintsy mamoaka fitsipika momba ny raharaha sy ny
karaman'ireo mpiasany. Ny Mpiasam-panjakana ampiasain'ny Kaominina dia tsy maintsy
mitoetra amin'ny fisarahan'asa mba ahafahany mitahiry ny zo raiketin'ny sata maha mpiasam-
panjakana azy. Ny mpiasan'ny Kaominina, raha araka ny fitsipika ankapobe, dia mikambana
amin'ny Tahirim-pirenena Fiahiana ny Mpiasa ivelan'ny Fanjakana. Kanefa azon'ny Kaominina
atao ny mangataka ny hikambanan'ny mpiasany amin'ny Tahiry Fitsinjovana sy Fisontroan-
dronono (CPR) izay mahatratra ny 3% ny karama faoben'ilay mpiasa ary 6% ho ajaran'ny
Kaominina. Ny mpiasam-panjakana mitoetra tsy ho eo am-perin'asa dia afaka manohy ny
fikambanany amin'ny Tahirim-pisotroan-dronono Sivily sy Miaramila (C.R.C.M.).

5.2 FANAOVANA NY FISIN'NY MPIASA

Ny fitantanana ny mpiasa dia manomboka amin'ny fametrahana ny fisin'ny mpiasa izay


ilaina amin'ny fanarahana ny antotan-taratasy ara-panjakana (fialan-tsasatra, tsy fahatongavana,
sazy, toe-pahasalamana), ny fisondrotan-karama (politikan'ny karama), ny fampandrosoana
arak'asa (fivoaran'ny asa, fanofanana).

Ny fisin'ny mpiasa dia ahitàna ireto tondro ireto

- Fanamarinana ny maha-izy azy

- Tondrom-pilazana mifandraika amin'ny karama;

- Tondrom-pilazana mifandraika amin'nyfampandrosoana arak'asa ;

- Ny antotan-taratasin'ny tsirairay dia ahitàna:

- sosony iray amin’ny fisin’ny toerana

- ny filazalazana ny momba ilay mpiasa misy sary tapaka ;

36
- ny fangatahan'asa

- dika mitovy an'ireo diplaoma sy fanamarinana amin'ny asa ;

- taratasy fanamarinana ny nadraisana asa

- sosony iray amin'ny fifanarahan'asa voasonian'ny Ben'ny tanàna sy ilay mpiasa ;

- fisy famakafakana ny fahombiazana

- fanomezana alalana hiala sasatra na tsy hiasa

- taratasy fanamarinana avy amin'ny dokotera tamin'ny fotoana nidirana niasa;

- ny sazy

- taratasy fametraham-pialana na izay karazan-taratasy rehetra manazava ny


antony nadehanana tsy hiasa.

Ny fanaovana sy ny fitantanana ny fisin'ny mpiasa dia andraikitry ny sekretera ara-


pitondrana.

5.3 FANDRAISANA MPIASA

Mandray fanapahan-kevitra mikasika ny rafitr'asa sy ny tabilao manondro ny tena isan'ny


mpiasa atolotry ny Ben'ny tanàna ny Filankevitra ary manome alalana isan-taona ny fanoratana
amin'ny teti-bola ny sora-bola ilaina amin'ny karaman’ireo mpiasa ireo. Ny Ben'ny tanàna no
lehiben'ny mpiasa, noho izany izy no mandamina sy manapa-kevitra amin'ny fandraisana
mpiasa.

Ny paika arahina amin'ny fandraisana mpiasa dia misy ireto.

Araka ny fangatahana misy fanazavana ny antonantony ataon'ny tompon'andraikitra


amin'ny ambaratongam-pahefana dia manamarina ireto ny sekretera ara-pitondrana na ny
tompon'andraikitra amin'ny fitantanana ny mpiasa amin'ny Kaominina lehibe :

1) ny fisoratan'ilay toerana amin'ny rafitr'asa

2) ny fisian'ny fisoratan'ny sora-bola ao amin'ny teti-bola

37
3) ny fisin'ny toerana ;

4) vao manolo-kevitra ny Ben'ny tanàna hiroso amin'ny fandraisana ilay mpiasa

Raha tsy misy ny fisin’ny toerana dia manoratra izany miaraka amin’ny
tompon'andraikitra amin’ny ambaratongam-pahefana misy ilay toerana ny sekretera ara-
pitondrana ary manolotra izany amin’ny Ben'ny Tanàna. Ny sekretera ara-pitondrana no
mamory ny mpitsara amin'ny fandraisana mpiasa, izay ahitàna ny tompon'andraikitra amin'ny
ambaratongam-pahefana misy ilay toerana hitadiavana mpiasa sy ny sekretera ara-pitondrana
ary tarihin'ny Ben'ny tanàna na ny Lefiny nomem-pahefana na ny mpandrindra jeneraly.

5.3.1 Paika anatiny arahina

Aelin'ny sekretera ara-pitondrana any amin'ny sampandraharaha ny filazana fandraisana


mpiasa sy ny fisin'ny toerana mba handraisana ny filatsahana ao anatiny. Ny filazana dia tsy
maintsy mampiseho ny anarana sy fisokajiana ilay toerana, ny toetoetry ny kandidà tadiavina
(fiofanana akademika, fahalalana ara-teknika, traikefa takiana) ary ny daty ferana hametrahana
ny antotan-taratasy filatsahana. Ny filatsahan-ko raisina dia omena ny sekretera ara-pitondrana
izay mameno izany miaraka amin'ireo antotan-taratasy ny kandidà tsirairay avy.

Manomana tabilao fampitahana ny fari-pahaizan'ny kandidà tsirairay sy ny fari-pahaizana


takian'ny fisin'ny toerana ny sekretera ara-pitondrana ary mikarakara fivoriana voalohan'ny
mpitsara mba hahafahana mifidy ny filatsahan-ko raisina 3 tsara indrindra. Isaky ny tsy
mahafeno ny fepetra takian'ilay toerana handraisana mpiasa ny tombana sy ny isan'ny filatsahan-
ko raisina anatiny dia manao fitadiavana mpiasa any ivelany ny sekretera ara-pitondrana.

5.3.2 Paika ivelany arahina

Ny filazana fandraisana mpiasa dia aseho amin'ny alalan'ny peta-drindrina na avoaka


amin'ny fampahalalam-baovao (fampielezam-peo, gazety). Io filazana io dia mampiseho ny
anarana sy fisokajiana ilay toerana, ny toetoetry ny kandidà tadiavina (fiofanana akademika,
fahalalana ara-teknika, traikefa takiana), ny tokony ho hita ao amin'ny antotan-taratasim-
pilatsahana (taratasy milaza ny antony nisafidianana ilay toerana, filazalazana ny momba ilay

38
kandidà, dika mitovy an'ireo diplaoma, taratasy fanamarinana amin'ny asa) sy ny daty ary ny
toerana nametrahana ny filatsahan ko raisina.

Raha vao voaray ny filatsahan-ko raisina avy any ivelany, dia manomana tabilao
fampitahana ny fari-pahaizan'ny kandidà tsirairay sy ny fari-pahaizana takian'ny fisin'ny toerana
ny sekretera ara-pitondrana ary mikarakara fivoriana voalohan'ny mpitsara mba hahafahana
mifidy ny filatsahan-ko raisina 3 tsara indrindra. Mikarakara ny fitsapa-pahaizana handraisana
ny mpiasa ny sekretera ara-pitondra, izay tokony hisy :

- fitsapa-pahaizana miompana amin'ny fahaizana ara-teknika takian'ilay toerana ;

- dinidinika miaraka amin'ny mambran'ny mpitsara.

Ny mpitsara no manapa-kevitra sy mandahatra ny kandidà. Ny filaharana dia atao peta-


drindrina eo amin'ny takelaka fametahana afisin'ny Kaomonina.

Ny kandidà nahazo ny laharana voalohany dia hampahalalaina izany amin'ny alalan'ny


tartasy soniavin'ny Ben'ny tanàna ary antsoina hanao ny fizaham-pahasalamana hitsirihina ny
fahafahan'ilay kandidà hiandraikitra ilay toerana. Raha lazain'ny mpitsabo fa afaka hiandraikitra
ilay toerana ilay kandidà, dia ataon'ny sekretera ara-pitondrana avy hatrany ny fifanarahana ;
raha tsy tany, dia hampahafantarina ilay kandidà ny tsy fahafahany ara-pahasalamana
hiandraikitra ilay toerana, ary dia antsoina arakaraky ny filaharany ireo kandidà manaraka.

5.4 NY POLITIKAN'NY KARAMA

Ny politikan'ny Kaominina momba ny karama dia tokony hiantoka karama mandrisika ny


mpiasa tsirairay avy izay mifanaraka amin'ny fari-pahaizana sy ny hatsaran'ny fomba fiasany
amin'ny raharahan'ny Kaominina. Izany no mahatsara ny hametrahana ireo asa omen'ny
Kaominina ao anatina ambaratonga ara-mari-karama arakaraky ny lanjan'ny fari-pahaizana
takiana sy hanomezana ny mpiasa tsirairay avy ny mari-karama arakaraky ny fari-pahaizany sy
ny fahombiazany teo aloha. Amin'izao fotoana izao, ny vondrom-paritra anapariaham-pahefana
dia voafatotra hanaja ny ambaratonga ara-mari-karama sy ny tambin-karama, araka ity tabilao
manaraka ity :

39
AMBARATONGA ARA-MARI-KARAMA
(Atovana amin’ny lalàna lf- 79-014, GPRM tamin’ny 22/12/79)
(Fanampin'ny Fanapahana lf-97-009 mametra ny mari-karama fanome ny mpiasam-panjakana eo amin’ny
Kilasy Eksepsionely, tamin'ny 16/01/97)

SOKAJY
FIROSOANA I II III IV V VI VII VIII IX X
“ Exceptionnelle" 675 1020 1550 1600 1750 1850 2225 2325 2520 2620
dingana faha-2
"Exceptionnelle" 515 675 1020 1550 1600 1750 1850 2225 2325 2520
dingana voalohany
Prinsipaly dingana 485 640 950 1410 1460 1610 1710 2045 2155 2450
faha-3
Prinsipaly dingana 455 605 885 1285 1335 1480 1585 1880 2000 2220
faha-2
Prinsipaly dingana 425 570 825 1110 1220 1360 1465 1725 1860 2120
voalohany
Kilasy voalohany 400 540 765 1065 1115 1250 1355 1585 1725 1920
dingana faha-3
Kilasy voalohany 375 515 715 970 1020 1145 1255 1455 1600
dingana faha-2
Kilasy voalohany 355 480 665 880 930 1055 1160 1335 1485
dingana voalohany
Kilasy faharoa 335 455 620 800 850 970 1075 1225 1380
dingana faha-3
Kilasy faharoa 310 435 580 730 780 900 995 1125 1280
dingana faha-2
Kilasy faharoa 295 415 540 665 710 815 920 1035 1185
dingana Voalohany
Miana-draharaha 275 380 500 605 650 750 850 950 1100

5.5 FANOMBANANA NY MPIASA

Ny mpiasan'ny Kaominina tsirairay avy dia tsy maintsy tsarain'ny lehibeny isan-taona
amin'ny alalan'ny fisy fanombanana. Ny vokatr'izany fanombanana izany no miantoka ny
fiakaran-daharan'ilay mpiasa (fiakarana amin'ny dingana) na fisondrotan-daharan'ilay mpiasa

40
(fisondrotana sokajy). Ny fisondrotana amin'ny sokajy ambony dia miankina amin'ny fanovana
toerana. Ny fitsarana dia tsy maintsy atao amina rafitra hary fomba. Ny fomba fitsarana atolotra
dia tsinjaraina amina tondro-fepetra 28 ary omena naoty 1 ka hatramin'ny 5. Ny fiakarana
dingana dia miankina amin'ny naoty azo. Tsy azo omena ny fiakaran-daharana raha latsaky ny
84 ny lanjan’isa. Ny fiakaran-daharana dia tsy maintsy miantoka fivoaran'asa miandalana
amin'ny fiveloman'ilay mpiasa ary misoroka ny hahatratrarany aingana loatra ny dingana farany
ambony.

Fisy fanombanana ny mpiasa

1- Fahaiza-manao arak'asa
NAOTY
Fahalalana sy fahazoana ny fisin'ny toerany
Fahazoana ny tanj on'ny asa ataony
Fahalalana ny sehatry ny andraikiny ary fahafehezana izany ara-teknika
Fahamarinam-pototry ny zava-bita
Fahakingàna amin'ny asa, fahombiazana
Fanajana fe-Potoana sy ny Ferandro Omena
Fanajana ireo toro-marik'asa
Fandaminana ny ny asa
Fikirizana Hivoatra Hatrany
Famintinana

2 - Fafahana sy fahaizana miasa miaraka maromaro sy amin'ny fifandraisana

NAOTY
Fafahana manoina ny fangataham-panampiana ataon'ny mpiasa hafa
Fahafahana maka ny fitokisan'ny mpiara-miasa
Fahambonian'ny fahaiza-miteny
Fahambonian'ny fahaiza-manoratra
Hakingana eo amin'ny fitaterana ny olana atrehina
Famintinana

41
3 - Fahamendrehana manokana aseho amin’ny asa

NAOTY
Fahafaha-mahafantatra sy mifehy
Fitsarana sy fahamarinam-piheverana
Fahaiza-mifanaraka amin'ny zava-misy sy fahalalahan-tsaina
Fandraisana andraikitra, faharisihina
Fahavitan-tena (fahafahana miasa tsy misy fanampiana ivelany)
Filofosana, fahazotoana
Fahaiza-miara-miasa, fahaiza-mifandray
Fahaizana manaraka ny toro-marika
Fahatsiarovan-tena arak'asa
Fahatokiana amin'ny fanatanterahana, fahamatorana
Fahamarinan-toetra, fahatsorana
Fahafaha-mivoatra
Tsy fahatongavana miasa
Fifehezan-tena
Famintinana

5.6 NY FAMPIROBOROBOANA NY MPIASA SY NO OLONA AMPIASAINA

5.6.1 Ny fanofanana

Ny fanofanana dia mikendry :

- ny fahafampantarana ireo didy aman-dalàna vaovao ampiharina any amin'ny


Kaominina ;

- ny fanomezana fomba amam-pandaminam-piasa ;

- ny hampifanarahana ny fahalalan'ny mpiasa amin'ny andraikitra tazoniny


(fanatsarana ny firindran'ny toerana sy ny mpiasa) na amin'ny fitazonana
toerana vaovao (fivoaran'ny asa).

42
Natao hameno ny fanofanana voalohany azon'ny mpiasa tsirairay ny fanofanana,
hahafahany manatanteraka am-pahombiazana ny andraikitra voarakitra amin'ny fisin'ny toerany
ary mba hahafahany mivoatra ao amin'ny fitondran-draharaha kaominaly hahatongavany
amin'ny raharaha miaka-danja sy tsara karama kokoa. Ny fanofanana dia antoka voalohany
ahazoana fisondrotana anatiny amina toerana voafaritra tsara ary azo hidirana araka ny
diplaoma sy ny traikefa arak'asa.

Ny sekretera ara-pitondrana na ny tompon'andraikitry ny mpiasa no misahana ny


famantarana ireo zavatra ilaina amin'ny fanofanana. Ireo dingana tsara asongadina dia :

- ny fanangonana ny zavatra ilaina amin'ny fanofanana (1) amin'ny fampitahana


ny fisin'ny toerana sy ny toetoetra takiana amin'izay tokony hitàna izany, (2)
amin'ny famakafakana izay mety ho vokatry ny fivoaran'ny sehatra ara-
pitondrana eo amin'ny fitondran-draharaha kaominaly, (3) amin'ny famakafakana
ny vokatry ny fandanjalanjana ny fahombiazan'ny mpiasa sy ny fahafaha-manao
ny fanondrotana anatiny ;

- ny fandrafetana ny fisy mitanisa ny votoatin'ny fanofanana tsirairay avy ary ny


fanomanana ny drafi-panofanana isan-taona mialoha ny fikarohana ny
mpampiofana ;

- ny fikarohana ireo mpanao fampiofanana.

Azo atao ny mangataka ny fanampian'ny sampandraharaham-panjakana namindram-


pitondrana indrindra ny Soprefe, ny mpitana kaontin'ny Tahirim-bolam-panjakana, ny Tale ao
amin'ny Fampandrosoana ny Faritany Mizakatena. Ny saran'ny fanofanana (mpampiofana
ivelany, fifindran-toerana....) dia tsy maintsy soratana ao amin'ny teti-bolan'ny Kaominina na
karohina amin'ireo rantsana amin'ny fiaraha-miasa.

5.6.2 Ny fifandraisana anatiny

Ny ben'ny tanàna, lehibe ara-pahefanan'ny fitambaran'ny mpiasa sy ny mpanatanteraka eo


amin'ny fitondran-draharaha kaominaly no tompon'andraikitra mivantana amin'ny fandehan'ny
fampahalalam-baovao sy ny fifandraisan'ny mpiasa ao anatin'ny Kaominina. Ny zava-kendrena

43
amin'ny fifandraisana anatiny dia ny hanamafy orina ny firaisankinan'ny mpiasa, ny hampandeha
ny vaovao eo anivon'ny mpiasa ary ny hanakambanana ny fitambaran'ny mpiasa amin'ny
tetik'asan'ny Kaominina.

Tsara raha atao isaky ny andro voalohany amin'ny herinandro ny fivorian'ny mpiasa ao
amin'ny Kaominina mba :

- hiaraha-mijery ny zava-bita tamin'ny herinandro lasa ;

- hikarohana ny olana natrehina ;

- handraisana ny soso-kevitry ny mpiasa mikasika ny fandaminana sy ny fomba


fiasa ;

- handaharana ny raharahan'ny herinandro

- hitsahina hampahafantarana amin'ny mpiasa ny zotra hitondrana ny asan'ny


Kaominina notapahan'ny olomboafidy.

5.7 FITONDRANA NY MPIASA

5.7.1 Ny fifanekem-piasana.

Ny mpiasa tsirairay dia tsy maintsy manana fifanekem-piasana nosoniavin'ny Ben'ny


tanàna sy ilay voakasik'izany. Ny fifanekem-piasana dia ahitàna ireto tondro ireto :

- ny anaran'ny toeran'ilay asa

- daty nadraisana ny asa

- faharetan'ny fifaneken'asa

- sokajy misy ilay mpiasa

- ny karamany tamin'ny nanaovana ny fifanekem-piasana

- ny sata amin'ny fanefam-bola fitsinjovana sy fiahiana (CNaPS, CPR);

- ny tsiahy ao amin'ny fitsipika anatiny momba ny ora fiasana sy ny fitsipi-


pifehezana ;

44
- ny daty sy ny sonian'ny Ben'ny tanàna sy ilay mpiasa.

Ny fifanekem-piasana dia tsy maintsy manao tsiahy ny lalàna lf-94-029 tamin’ny 25


aogositra 1995 mitondra ny fehezan-dalàna momba ny asa eto Madagasikara. Tsy maintsy
hampifanarahana amin'ny lalàna ny fipetrak’ireo olona am-perin'asa izay tsy manana fifanekem-
piasana. Ny faharetan'ny fifanekem-piasana dia mety ho voafetra na tsia.

Mikasika ny fandraisana Lefîtry ny Ben'ny tanàna amin'ny toeram-pitondran-draharaha


(neken'ny lalàna lf-94-008), ny faharetan'ny fifanekem-piasana dia tsy maintsy voafetra ary
asiana fepetra momba ny fampitsaharana aloham-potoana tsy misy tambim-bola ny fifanekena
raha toa ka misy ny fisintonana ny fanomezam-pahefana ny Lefitra na fitsaharan'ny Ben'ny
tanàna amin'ny asany. Ny fandraisana Lefitra amin'ny ankapobe dia atao noho ny tondro fepetra
apetraky ny Ben'ny tanàna ahafahany manombana ilay olona izay ampifandraisina amin'ny
fanomezam-pahefana atao; ary tsy tsara ny hitazonana ny Lefitra aorian'ny fisintonana ny
fanomezam-pahefana na ny fanavaozana ny mpiara-miasa voafidy. Kanefa, ny faharetan'ny
mpiasa ao amin'ny fitondran-draharahan'ny Kaominina ary indrindra ny Mpandrindra Jeneraly
dia miantoka ny fitohizan'ny fiasan'ny fitondran-draharaha kaominaly ankoatry ny fetran'ny
fifidianana.

5.7.2 Ny fialan-tsasatra

Ny fialan-tsasatra dia tsy maintsy halahatra amina fandaminana isan-taona mba ahazoana
miantoka ny fitohizan'ny asam-bahoaka. Ny vinavinam-pandaminana ny fialan-tsasatra dia atao
araka ny fomba toy izao :

• ny mpiasa tsirairay dia manolotra ny lehibeny isan'ambaratonga ny datin'ny fialan-


tsasatra angatahina alohan'ny 1 desambra ;

• mangataka ny fanovana ilaina mba hampandeha tsara ny asa ny lehibe


isan'ambaratonga, araka ny fangatahana ataon'ny mpiasa hafa;

• atolotra ny tompon'andraikitry ny mpiasa ny fandaminana ny fialan-tsasatry ny mpiasa


mba hahafahany manamarina ny zon'ny tsirairay amin'ny fialan-tsasatra ;

• tapahin'ny Ben'ny tanàna ny fandaminana ny fialan-tsasatra farany.

45
Ny fandehanana miala sasatra araka izay voarakitra ao amin'ny vinavinam-pandaminana
dia angatahina 5 andro fiasana mialoha ny fandehanana voatondro. Apetraka ao amin'ny
sekretera arapitondrana ny fangatahana mba ahafahany manamarina fa efa misy ny mpisolo ilay
mpiasa, sy ahafahany manao ny fahazoan-dàlana haka fialan-tsasatra izay soniavin'ny Ben'ny
tanàna. Ilay fangatahana sy ny dika faharoan'ilay fahazoan-dàlana nosoniavin'ny Ben'ny tanàna
dia tehirizina ao amin'ny antotantaratasin'ilay mpiasa mba ahazoana manala ny andro fialan-
tsasatra efa nampiasaina.

5.7.3 Ny tsy-fiasana sy ny fanomezan-dàiana tsy hiasa

Ny tsy fiasana dia esorina amin'ny zo hiala sasatra tsotra. Kanefa noho ny antony
manokana, dia azon'ny Ben'ny tanàna atao ny manampy andro amboniny amin'ireto toe-javatra
ireto :

• fanambadian'ilay mpiasa voakasik'izany

• fahaterahan'ny zanak'ilay mpiasa voakasik'izany

• famorana ny zanak'ilay mpiasa voakasik'izany ;

• fahafatesan'ny zanak'ilay mpiasa voakasik'izany

• fahafatesan'ny vadin’ilay mpiasa voakasik'izany

• fahafatesan'ny ray aman-dreny, na ny iray tampo amin'ilay mpiasa voakasik'izany;

• fidiran'ny vadin'ilay mpiasa voakasik'izany any amin'ny hopitaly;

• fidiran'ny zanak'ilay mpiasa voakasik'izany any amin’ny hopitaly ;

• ny fangatahana dia tsy maintsy atao mialoha ny tsy fiasana.

Ny tsy fiasana noho ny faharariana dia tsy maintsy voamarin'ny taratasy fanamarinana avy
amin'ny mpitsabo izay manondro ny isan'ny andro hijanonana noho ny faharariana. Ny taratasy
fanamarinana dia apetraka ao anatin’ny 3 andro manomboka amin'ny andro voalohany tsy
hiasana. Ny Ben'ny tanàna no mametra ny ora ara-dalàna hiasan'ny mpiasa kaominaly. Ny tsy

46
fiasana tsy misy fanamarinana mandritra ny ora fiasana ara-dalàna dia heverina ho toy ny tsy
fiasana tsy nahazoan-dàlana.

Ny fialan-tsasatra sy ny tsy fiasana nahazoan-dàlana na tsy nahazoan-dàlana dia isaina ao


amin'ny fisin'ny mpiasa tsirairay tazonin'ny lehibe araka ny ambaratonga na ny sekretera ara-
pitondrana. Io fisy io dia jerena mialoha ny hanaovana ny karama mba hanesorana ny andro tsy
niasana ary apetraka ao amin'ny antotan-taratasin'ilay mpiasa voakasik'izany amin'ny faran’ny
taona.

5.7.4 Ny iraka

Ny baiko mampamita iraka dia soniavin'ny Ben'ny tanàna ary ny tambim-bola isan'andro
omena amin'izany dia hampidirina ao amin'ny kaonty mialoha ny fiaingàna. Ny baiko
mampamita iraka dia tsy maintsy ahitàna

- ny anton'ny iraka

- ny toerana aleha

- ny datin'ny fiaingàna sy ny datin'ny fiverenana voatondro,

- ny sonian'ny Ben'ny tanàna.

Ny baiko mampamita iraka dia fenoin'ny (na ireo) olona voalaza ao amin'ny antony rehefa
tonga any an-toerana ilay mpamita iraka. Ny habetsahan'ny tambim-bola dia feran'ny
fanapahan-kevitry ny Filankevitra kaominaly kanefa tsy mahazo mihoatra ny 20% ny tambim-
bola fanome ny mpiasam-panjakana.

Ny tambim-bola dia kajiana sy hefaina amin'ny fiverenan'ilay mpiasa. Esorina amin'ny


fikajiana ny vola noraisina mialoha, raha misy.

47
5.7.5 Ny fitsipi-pifehezana

Tsara ny hametrahana isaky ny Kaominina Filankevita ara-pifehezana hisahana ny


fanoloran-kevitra amin'ny raharaha ara-pifehezana rehetra. Io Filankevitra io dia ahitàna

- ny Ben'ny tanàna

- ny tompon'andraikitry ny mpiasa

- ny solontenan'ny mpiasa (izay fidin'ny mpiasa isantaona miaraka amin'izay


mpisolo toerana).

Ny Ben'ny tanàna no mangataka ny fivorian'ny Filankevitra. Zahan'ny lehibe


isan'ambaratonga sy/na ny tompon'andraikitry ny mpisa ifotony ny fahadisoana ataon'ny
mpiasa. Ny lisitry ny fahadisoana saziana dia tsy maintsy ataon'ny tompon'andraikitry ny mpisa
ary hampidirina miaraka amin'ny fanondroana ny sazy mifanandrify aminy ao amin'ny fitsipika
anatiny ary aely any amin'ny sampandraharaha. Ny fahadisoana tsara tanisaina dia ireto :

- ny tsy fanajana ny ora fiasana (fahatarana, fandaozana toerana),

- ny tsy fiasana tsy nahazoan-dàlana,

- ny tsy fankatoavana,

- ny fihinanana zava-pisotro misy alikaola na rongony mandritra ny ora fiasana,

- ny herisetra, fanimbana fitaovana niniana natao na halatra

Tokony hifanahantsahana amin'ny havesatry ny fahadisoana ny hamafin'ny sazy, ary


hampitomboina raha misy famerenan-keloka. Halahatra arakaraky ny hamafiny ny sazy
ampiharina :

- ny fampitandremana am-bava

- ny fangataham-panazavana

- ny fanatsiniana

- ny fampihatoana amin'ny asa

48
- ny fandroahana.

Ny sazy dia tapahan'ny Filankevitra ara-pifehezana. Ny tabilao manaraka dia manondro


ny sazy mety hampiharina isaky ny karazam-pahadisoana.

Fahadisoana Sazy
Fahatarana, fandaozana toerana 15 ka hatramin'ny Fampitandremana am-bava
60 minitra
Famerenan-keloka voalohany Fangataham-panazavana an-tsoratra sy fanesorana tapak'andro
amin'ny fialan-tsasatra tsotra
Famerenan-keloka faharoa Fanatsiniana sy fanesorana tapak'andro amin'ny fialan-tsasatra
tsotra
Famerenan-keloka fahatelo Fandroahana
Fahatarana, fandaozana toeraria 60 minîtra ka Fangataham-panazavana an-tsoratra sy fanesorana andro iray
hatramin’ny indray andro amin'ny fialan-tsasatra tsotra
Famerenan-keloka voalohany Fanatsiniana sy fanesorana iny andro iny amin'ny fialan-tsasatra
tsotra
Famerenan-keloka faharoa Fampitsaharana tsy miasa 3 ka hatramin'ny 10 andro
Famerenan-keloka fahatelo Fandroahana
Tsy fahatongavana tsy nahazoan-dàlana mihoatra Fanatsiniana na fampitsaharana tsy miasa (arakaraky ny
ny iray andro faharetan'ny tsy niasana) sy fanesorana ny andro tsy niasana
amin'ny fialan-tsasatra tsotra
Famerenan-keloka voalohany Fampitsaharana tsy miasa 3 ka hatramin'ny 10 andro
Famerenan-keloka faharoa Fandroahana
Tsy fankatoavana Fangataham-panazavana an-tsoratra
Famerenan-keloka voalohany Fanatsiniana
Famerenan-keloka faharoa Fampitsaharana tsy miasa 3 ka hatramin'ny 10 andro
Famerenan-keloka fahatelo Fandroahana
Fisotroana zava-pisotro misy alikaola, na rongony, Fanatsiniana na fampitsaharana tsy miasa arakaraky ny
na herisetra notanterahana mandritra ny ora havesatry ny fahadisoana
fiasana
Famerenan-keloka voalohany Fampitsaharana tsy miasa na fandroahana
Famerenan-keloka faharoa Fandroahana
Fanimbam-pitaovana niniana natao, halatra Fanatsiniana na fampitsaharana tsy miasa araka ny havesatry ny
fahadisoana ary fametrahana fitoriana any amin'ny Fitsarana
Famerenan-keloka voalohany Fampitsaharana tsy miasa na fandroahana
Famerenan-keloka faharoa Fandroahana

Ny fampitsaharana tsy miasa dia mitarika ny fampihatoana ny karama.

49
Ny sazy tapahan'ny Filankevitra ara-pifehezana dia soratana ao amin’ny antotan-
taratasin’ilay mpiasa diso. Ny fitsarana ny ady dia miditra ho andraikitry ny fitsarana mahefa
amin'ny faritry ny toeram-piasana.

6 IREO SAMPAN-DRAHARA KAOMINALY

6.1 NY SEKRETARIA ARA-PITONDRANA

Ny sekretaria ara-pitondrana no misahana ny firaketan-draharahan'ny Ben'ny tanàna, ny


an'ireo Lefitra, ny an'ny Filankevitra ary ny an'ireo sampan-draharaha.

6.1.1 Ny fomba fanehoana ny taratasy ifandefasana ara-pitondrana.

Ny taratasy ifandefasana ara-pitondrana dia tsy tokony haneho na hanondro ny


mpanoratra azy, ny mpanoratra dia manoratra amin'ny maha Ben'ny tanàna azy fa tsy amin'ny
anarany manokana. Torak'izany koa, dia ny andraikitr’ilay olona handefasana ny taratasy no
tondroina fa tsy ny anarany. Ny taratasy ifandefasana dia tokony ahitàna :

- ny antony,

- ny laharany

- ny tsiahin'ny taratasy valiana na ny taratasy nifandefasana teo aloha.

Ny fomba fandrafetan-teny dia tokony ho tsotra. Tsy fampiasa amin'ny fitondran-


draharaha ny teny fanajana. Ny taratasy ifandefasana amin'ny olon-tsotra sy ny olomboafidy
ihany no hampiasana teny fanajana. Ny tsiahy amin'ny taratasy ifandefasana dia ahitàna : ny
laharana mifampitohy manomboka amin'ny 1 ny 1* janoary, ny taona, ny mariky ny sampan-
draharaha (ohatra "SF" ho an'ny Sampandraharaha momba ny Vola), ny litera voalohan'ny
amin’ny anaran'ny mpanoratra. Ny taratasy ifandefasana alefan'ny Kaominina dia omena
laharana mifampitohy amina anton-daharana iray ihany.

Modelina taratasy ifandefasana :

50
Repoblikan'i Madagasikara
Tanindrazana -Fahafahana -Fandrosoana
Faritanin’Antananarivo
Kominina Ambanivohitr’i Lazaina

Lazaina, ny 10 desambra 1999


Ny Ben’ny tanànan’ny Kaominina Ambanivohitr'i Lazaina
Ho an’
Andriamatoa Tale Jeneralin’ny
Fampandrosoana ny Faritany Mizakatena
Antsahavola

Antony : Fanomezam-bola avy ainin'ny Fanjakana


Lf. 0010/1 999/SF/RR
Tsiahy : ny taratasinao mitrondra ny lf-001/1999/SP
tamin'ny 15 novambra 1999

Voninahitra ho ahy ny mampahafanttitra anao fa …..

Ny taratasy ifandefasana dia atao sosony telo, ka ny matoan-tsosony dia omena ny tena
handefasana, ny sosony iray tehirizina ao amin'ny fitehirizan-taratasy ary sosony iray atao ao
amin'ny antotan-taratasy.

6.1.2 Ny taratasy ifandefasana tonga

Ny taratasy rehetra ifandefasana tonga ao amin'ny Kaominina dia sokafan'ny sekretera


ara-pitondrana, afa-tsy ny taratasy nalefa ho an'ny Ben'ny tanàna na ho an'ny Lefitra misy ny
fanamarihina hoe "manokana" na "miafina", dia soratany ao amin'ny rejisitry ny “ taratasy
ifandefasana tonga ” , ary hatolony ny Ben'ny tanàna na ny Mpandrindra jeneraly araka ny toro-
marika omen'ny Ben'ny tanàna mba hanoroana ny sampan-draharaha handefasana. Ny fizarana
dia tanterahan'ny Mpandrindra jeneraly. Rejisitra iray ihany no itambaran'ny sampan-draharaha
rehetra ao amin'ny Kaominina. Ny rejisitry ny “ taratasy ifandefasana tonga ” dia ahitana ireto
tondro ireto:

- laharam-panoratana

51
- daty nahatongavana

- tsiahi-panondroana ny taratasy

- antony

- mpandefa

- sampan-draharaha andefasana

- daty sy tsiahi-panondroana ny taratasy valiny.

Ny fanamarihina ny sampan-draharaha andefasana dia fenoina rehefa avy nanondro izany


ny Ben'ny tanàna na ny Mpandrindra jeneraly. Ny tondro "daty sy tsiahi-panondroana ny
taratasy valiny" dia fenoina eo am-pandefasana ny taratasy valiny na avy hatrany raha tsy
mitaky valiny ilay taratasy. Ny sampan-draharaha andefasana tsirairay avy dia manamarina ny
nandraisana ny taratasy amina kahie fifandefasana taratasy anatiny.

6.1.3 Ny taratasy ifandefasana miainga

Ny taratasy ifandefasan'ny kaominina dia soratana ao amin'ny rejisitry ny "taratasy


ifandefasana miainga" na tehirizina ao amin'ny fitehirizan-taratasy ary alefan'ny sampan-
draharaha ara-pitondrana. Ny rejisitry ny"taratasy ifandefàsana miainga" dia ahitàna ireto :

- laharam-panoratana

- daty niaingany

- tsiahi-panondroana ny taratasy

- antony

- sampan-draharaha nandefa

- ny handefasana.

Ho an'ny fitehirizan-taratasy dia kilasera manamora ny fandaharana sy fijerena ny taratasy


no ampiasaina. Ny tsiahi-panondroana sy ny datin'ny taratasy valiny dia atao famindrana ao

52
amin'ny rejisitry ny "taratasy ifandraisana tonga". Isaky ny fotoana raikitra dia hamarinin'ny
Sekretera ara-pitondrana ny taratasy tonga tsy voavaly ary mampatsiahy izany ny
sampandraharaha nampiandraiketina azy.

6.1.4 Ny fandaminana ny fitehirizana ny taratasy

Ny taratasy “ tonga ” dia alamina sy tehirizin'ny sampan-draharaha ara-pitondrana


miaraka amin'ny soson'ny taratasy valiny araka ny fotoana nadraisana azy. Any amin'ny
Kaominina tena lehibe (mizaha taratasy ifandraisana mihoatra ny 200 isan-taona), dia tsara ny
hampiasàna fitehirizan-taratasy voalamina isan-taranja (ohatra : hetra, fiankohonana, ... ) ka ao
anatin'ireny ny taratasy no halahatra araka ny datiny. Baorita mikopaka fitehirizan-taratasy azo
afatotra no tsara hitehirizana sy handaminana ny taratasy.

6.2 NY RAHARAHA HATAO AMKNY ANARAWNY FANJAKANA

Ny andraikitry ny Ben'ny tanàna sasantsasany momba ny raharaham-pirenena dia


tanterahina eo ambany fahefan'ny Solontenam-panjakana. Ireto avy izany :

- ny fiankohonana

- ny fifidianana;

- ny fanompoam-pirenena

- ny fahefana momba ny fitandroam-pilaminana.

6.3 NY FAHASALAMA-BAHOAKA SY NY FANABEAZANA FOTOTRA

Ny didim-pitondrana lf 96-169 tamin’ny 6 marsa 1996 dia manome tandrifim-pahefana


ny Kaominina amin'ny “ fanatanterahana sy fitantanana ” ny Sekolim-bahoaka Fanabeazana
Fototra (EPP) sy ny Foibem-pahasalamana Fototra (CSB). Amin'io fitsinjaran'asa vaovao io dia
ny Fanjakana no mametra ny fitsipika fototra, mandefa sy mitantana ny mpiasa, fa ny
kaominina kosa no miantoka ny trano sy miantsoroka ny fandaniana amin'ny fikojakojana sy
fampandehanan-draharaha.

Ny fitsipika fototra no mamehy ny asan'ny kaominina ary mahafaoka sehatra isan-


karazany : fitsipika momba ny fanorenan-trano, politikam-pirenena momba ny fahasalamana,

53
fitsipika momba ny fifehezana ny ara-pahasalamana, fandaharam-pampianarana... Ny
fifampidipidiran'ny tandrifim-pahefana dia mitaky fiaraha-mihevitry ny Kaominina sy ny
sampandraharaham-panjakana namindram-pitondrana mitohy sy maharitra : Fari-piadidiam-
pampianarana (CISCO) ho an'ny fanabeazana fototra, Sampandraharaha ara-pahasalaman'ny
distrika (SSD) ho an'ny Fahasalamana fototra. Ahoana tokoa moa no ahafahan'ny sekoly na
foibe ara-pahasalamana miasa raha tsy misy mpiasa? Ahoana no ahafahan'ny mpampianatra sy
ny mpitsabo mpanampy manatanteraka ny raharahany raha tsy misy trano sy fanaka hiasany?

Ny fizakantenan'ny Kaominina dia manala ny fahefana hanapakevita amin'ireo fitondran-


draharaham-panjakana namindram-pitondrana amin'ireo sehatry ny tandrifim-pahefana nomena,
kanefa tsy manana fahefana mivantana amin'ireo fitondran-draharaham-panjakana namindram-
pitondrana ireo mihitsy ny Ben'ny tanàna. Noho izany dia tokony hifanekena ny fandrindrana
ny raharaha.

Ny fifanekena dia fanekena ifanaovan'ny sampan-draharaha-mpanjakana namindram-


pitondrana etsy andaniny sy ny Kaominina etsy ankilany, aseho amina endrika fifanarahana. Ny
fifanarahana no mametra :

- ny zava-kendrena iaraha-manatratra

- ny fanekem-pamatoran'ny Fanjakana : mpiasa atokana, fanomezana fitaovana


sy kojakoja ara-teknika ;

- ny fanekem-pamatoran'ny Kaominina : trano atokana, fanorenana vaovao atao


tetik'asa, asa fanarenana, fanomezana kojakoja, sora-bola fampandehan-
draharaha, fandefasana mpiasa amboniny.

Ny fifanarahana dia atao isaky ny sehatra hirotsahana ary maneho amin'ny antsipiriany ny
fanekem-pamatorana isaky ny sekoly fanabeazana fototra sy isaky ny foibe ara-pahasalamana.
Aseho ao amin'ny fifanarahana ny anaran'ny mpiasa atokana, ny raharahany, ny toerana
andefasana azy ary ireo andraikitra arak'asa. Ireo fikambanan'ny mpila raharaha na ny rafitra
"Fiombonan'antoka ho amin'ny Fampandrosoana ny Sekolimbahoaka Fanabeazana Fototra"
napetraky ny didim-panjakana lf-99-496 dia azo hampifandrasina amin'ny fifanarahana.

54
Ny fanekem-pifatoran'ny Kaominina dia vatsian'ny fanomezam-bola avy amin'ny
Fanjakana atokana amin'ny famatsiana ara-bola ireo Sekoly Fanabeazana Fototra sy Foibe ara-
pahasalamana Fototra miampy ireo famatsiam-bola avy amin'ny Kaominina. Ny vinavinam-
pifanarahana dia alefa any amin'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly hanaovany fanapahan-
kevitra. Ny fanekempamatorana hamatsy ara-bola dia tsy maintsy soratana mialoha ao amin'ny
teti-bolan'ny Kaominina. Ny Ben'ny tanàna no manaramaso ny fampiharana ny fifanarahana sy
mampahalala ny lehibe ara-pitondrana ny tsy-fisiana na tsy-fahatanterahan'ireo mpiasa natokana
ao amin'ny Kaominina ny adidy aman'adraikiny. Misy tatitra atao isaky ny misy tsy-
fahatanterahan'ny andaniny sy ny ankilany ny fifanarahana. Momba ny fitantanana ny Foibe ara-
pahasalamana fototra, dia tsara ny hijerena ilay "toro-làlana maharitra mikasika ny
fametrahana sy fanarahana fandraisan'anjara ara-bola an’ireo mpila raharaha amin’ireo
Foibe ara-pahasalamana fototra sy Foiben-toerampitsaboana amin’ny Distrika 1"
navoakan’ny Minisiteran’ny Fahasalamana (aogosftra 1999).

6.4 NY FAMPANDROSOANA KAOMINALY

Ny fanapariaham-pahefana dia manome ho an'ny kaominina ny fampandrosoana eo an-


toerana. Ny andraikitry ny olomboafidy eo an-toerana dia betsaka eo anatrehan'ny habetsaky ny
filana tadiavin'ny vahoaka. Ny anjara-andraikitry ny Kaominina dia mifantoka amin'ny
fametrahana tontolo mampirisika ny fandraisan'andraikitry ny sehatra tsy miankina sy
manatsara ny fari-piainan'ny vahoaka amin'ny :

- famoronana fotodrafitr'asa ilain'ny asa ara-toe-karena : làlana, tetezana, tamba-


jotra fampidiran-drano sy jiro, tsena,...

- fanatsarana ny raharaha fototra omena ny vahoaka eo amin'ny lafiny ara-


pahasalamana sy fanabeazana,

- fintsinjarana ny tsindrin'ny hetra mandrisika ny asa ara-toekarena :


fanafoaanana miandalana ny haba alaina amin'ny vokatra, fifehezana ny hetran-
tany

Ny ankamaroan'ny fangatahan'ny vahoaka sy fahakelezan'ny olona sy ny vola


ampiasain'ny Kaominina dia mitaky fandaminana hentitra ny fandaharana sy ny fanomanana ireo

55
tetik'asa. Ny dingam-panatanterahana ny tetik'asa dia ahitàna ireto ambaratonga ireto :
famantarana, fandaharan'asa, fanomanana ny antotan-taratasin'asa, fikarohana famatsiam-bola,
fanatanterahana, fanombanana.

6.4.1 Famantarana

Ny fifampikasokasoan'ny olomboafidy amin'ny vahoaka dia ahafahany mamantatra ny


zavatra ilaina. Kanefa alohan'ny handaharana ny tetik'asa ho vatsiana vola, dia tsara ny
manokatra fiaraha-mihevitra amin'ny vahoaka mivelatra araka izay azo atao, amin'ny alalan'ny
fivoriana eo anivon'ny fokontany sy any amin'ny Lapan'ny Tanàna, mba ahafahana mijery ny
zavatra ilaina rehetra. Manomboka amin'io fijerena io no hitarihin'ny olomboafidy ny vahoaka
hilaza ny lahara-pahamehana sy hanala ny tetik'asa mihoa-pampana raha ampitahaina amin'ny
enti-manana ara bolan'ny Kaominina. Isaky ny tetik'asa notazonina, dia manomana fisina
tetik'asa araka ny fotopotony ny mpiasa nampiandraiketina ny fampandrosoana, izay ahitàna :

- ny zava-kendrena amin'ny hatsarany sy ny habetsany (ohatra : manao tsena


isan-kerinandro misy mpivarotra 5000) ;

- ny votoatin'ny tetik'asa (ohatra : manorina tany voatototra mirefy 2500 metatra


tora-droa) ;

- ny fombafomba hanatontosana (ohatra : fanatontosana ataon'ny orin'asa


ivelany vatsian'ny teti-boalan'ny Kaominina na tontosain'ny olona mahazo ny
tombo-tsoa miaraka amin'ny fanofana fiara mpitrongy tany an'ny asa vaventy
sy kojakoja izay zakain'ny teti-bolan'ny Kaominina, sns) ;

- faminavinana ny sarany;

- famatsiam-bola ivelany mety ho azo (ohatra : vondron'ny mpila raharaha na


antokon-draharaha iraisam-pirenena, ... )

Ny fiaraha-midinika voalohany amin'ireo antokon-draharaha mpamatsy vola dia


tanterahana miainga amin'ny fisina tetik'asa.

56
6.4.2 Ny fandaharan'asa

Miainga amin'ny fisina tetik'asa dia atolotry ny Ben'ny tanàna ny Filankevitra


monisipaly/kaominaly ny fandaharan'asa mandritra ny efa-taona azo ahitsy isan-taona mandritra
ny adi-hevitra handinihina ny teti-bola. Io fandaharan'asa mandritra ny efa-taona io dia tabilao
maneho ny tetik'asa isan-taona araka ny lahara-pahamehana noferan'ny Filankevitra
monisipaly/kaominaly ary ny fanerena tsy azo iodivirana ara-tetibola. Ny tetik'asa ho
tanterahina amin'ny taona dia soratana ao amin'ny teti-bola.

Ohatra :

Sehatra Asa Tontalin'ny teti- Famatsiam-bola Fiavian'ny Teti-bola


bidy ivelany Famatsiam-bola Kaominaly
Làlana Fanarenana ny 20 000 000 19 000 000 ariary Tahiry A 1.000.000 ariary
araben'ny Ariary
Fahaleovantena
Fahasalamana Fanorenana CSB 10000000 ariary 5.000.000 ariary ONG'B 5.000.000 ariary
Fahasalamana Vaksiny polio ankizy 400000 ariary 200000 ariary ONG'C 200.000 ariary
1000
Fitambarany 1999 30400000 ariary 24200000 ariary 6200000 ariary
Fampidiran-drano Fanamboarana 100000000 ariary 100000000 ariary Orinasa 0
250 mpitrandraka A
fampitohizan-
drano
Fitambarany 2000 100000000 ariary 100000000 ariary 0

Fitambarany 2001

Fitambarany Anakapobe 130400000 ariary 124200000 ariary 6200000 ariary

57
Ampiarahina amin'ny tabilao maneho ny sara fampandehanan-draharaha tsy maintsy
manaraka ateraky ny karazan-draharaha ampidirina amin'ny teti-bolan'ny Kaominina any
aoriana ny fandaharan'asa. Ohatra :

Sehatra Lahasa Sara manaraka

Làlana Fikarakarana ny araben’ny 2000000 ariary


Fahaleovantena

Fahasalamana Karaman'ny mpitsabo mpanampy 800000 ariary


CSB

Fïtambarany soratana amin'ny teti-bola 2000 2800000 ariary

Fitambarany soratana amin'ny teti-bola 2001

Fitambarany ankapobe 2800000 ariary

6.4.3 Fanomanana ny antotan-taratasin'ny tetik'asa

Ahitana ireto ny antotan-taratasin'ny tetik'asa :

- fitanisana ny zava-kendrena amin'ny antsipiriany araka ny hatsarany sy ny


habetsany,

- fiaviana sy isan'ny mahazo tombo-tsoa

- drafi-pamatsiam-bola maneho ny loharanom-pamatsiam-bola sy ny tontalim-


bola ho zakain'ny teti-bolan'ny Kaominina, ary koa ny fanomezam-pananana
mivantana (tany, fitaovana, mpiasa, …)

- kaontim-panadiadiana faminavinana mampiseho ny fandaniana tsy maintsy


manaraka (fandaniana, fampandehanan-draharaha) ary ireo vokatra
handrandraina,

58
- fitanisana amin'ny antsipiriany na antotan-taratasy fitaomana hanao tolo-bidy
ho an'ny asa ampanarahana ny paikan'ny ny fifanarahana ara-barotra
ifanaovana amin'ny Fanjakana hampisehoana ny vinavinam-bidy.

Ny fanomanana ny antotan-taratas'ny tetik'asa lehibe dia mety hitaky fanoloran'asa


ivelany (biraona injeniera, kabinetrana arsitekta, …) izay vatstsian'ny teti-bola manokanan'ny
Kaominina na famatsiam-pizaham-bola ivelany. Amin'izay lafiny izay, ny famatsiana ny asa
fanomanana ilay tetik'asa dia tsy maintsy soratana ao amin'ny fandaharan'asan'ny taona
manaraka. Amin'ny lafin-javatra hafa, dia ny antokon-draharaha mpamatsy vola no manomana
ny antotan-taratasy fitaomana tolo-bidy.

6.4.4 Ny fikarohana famatsiam-bola na fiombonan'antoka

Ny antotan-taratasin'ny tetik'asa dia atolotra ireo antokon-draharaha mety hamatsy vola,


ireo mpila raharaha mety hitondra fanampiana na ireo orin'asa mety ho mpitrandraka ny asa. Ny
antokon-draharaha mety hamatsy vola ny tetik'asa kaominaly dia betsaka kanefa fandaharan'asa
roa no tena mavesa-danja : ny FID vatsian'ny Banky Iraisam-pirenena ary ireo Fanatontosana
Madinika vatsian'ny Vondrona Eropeana.

Isaky ny azo atao dia tsara ho an'ny Kaominina ny mandrafitra lahasa iombonan'antoka
hamatsiana am-boalohany sy/na ho fitantanana ny kojakoja. Ny fiombonan'antoka dia manala
amin'ny Kaominina ampahany na ny rehetra amin'ny asa fihariana sy ny andraikitra fitantanana.
Ankoatr'izany ny maha-eo ny mpiombon'antoka dia manaporofo ny fanomezana lanjany ny
tetik’asa amin’ireo mpila raharaha na mpampiasa vola eo an-toerana.

6.4.5 Ny fanatanterahana

Raha tontosaina amin'ny alalan'ny varotra fanolorana fanaovan-draharaha na fanaovana


asa nomena orin'asa ivelany ny tetik'asa, dia aroson'ny Kaominina ny paika arahina momba
fifanarahana ara-barotra ifanaovana amin'ny Fanjakana. Ho an'ireo sahan'asa mavesa-danja,
matetika ny fifehezana azy dia ankinina amina biraom-pikarohana izay nanomana ny antotan-
taratasy ary ny fanaraha-maso ankinina amina birao manam-pahaizana manokana momba izany.

59
Raha tontosain'ny sampandraharahan'ny Kaominina mivantana ny tetik'asa dia manomana
anondroan'andro fanatanterahana ny tetik'asa, mandamina ny asa sy ny fanolorana fanaovan-
draharaha ary miantsoroka ny fanaraha-maso sy ny famatsiam-pitaovana ny tompon'andraikitry
ny tetik'asa.

6.4.6 Ny fanombanana

Ny fanombanana dia natao hanamarinana ny sandam-panatanterahana ireo tanjona


kendrena noferana sy ny sanda-panatanterhana ara-bola. Ny fanombanana dia azo aseho
amin'ny endrika tabilao toy izao :

Sehatra Lahasa Mari-bola Vola Sandam- Tanjona Tanjona Sandam-


voasoratra navoaka ny panatante- kendrena tratra panatan-
tahiry rahana ara- terahan'asa
bola mivantana
Fahasala- Vakisiny 200000 150000 75% 1000 600 60%
mana 1000 ariary ariary

Ny fanombanana dia manangona ny fahasahiranana natrehin’ny tetik'asa sy mamela ny


fahafahana handraisana ny fepetra fanarenana.

7 NY FIRAISAN'NY SAMY KAOMININA

Didim-panjakana lf 99-952 tamin’ny 15 desambra 99 mitondra ny didy amam-pitsipika


mikasika ny fanorenana ny didy amam-pitsipika dia mamela ny hanankinana ny tandrifim-
pahefana amina antokon-draharaha fiaraha-miasa iraisan'ny samy Kaominina raha toa ka
mahakasika Kaominina maro ny fanamboarana kojakoja, ny fitantanana raharaha iray na ny
fampiharana didy amam-pitsipika. Ny antony hampijoroana antokondraharaha fiaraha-miasa
iraisan'ny samy Kaominina dia mety ho ny fanomanana drafitra fanatsarana ny tanàna maro sy
fanomezana fahazoan-dàlana hanorina, ny hanomezana tamba-jotra fampidiran-drano sy
fanadiovana iombonan'ny Kaominina maro, ny fanamafisana ny raharahan'ny hetra mivantana
momba ny famoahana ny asan'ireo Kaominina ao anaty Fivondronam-pokontany iray, sns...
Matetika ny fiaraha-miasa iraisan'ny samy Kaominina dia mamela ny Kaominina
hampiroborobo ny tolo-draharaha na fotodrafitr'asa izay mety tsy ho zakan'ny tsirairay avy
amin'izy ireo ny mitantana sy mamatsy azy ara-bola irery.

60
Ny fanorenana ny antokon-draharaha fiaraha-miasa iraisan'ny samy Kaominina dia
miainga amin'ny fanoloran-tena. Ireo Kaominina mikasa ny hanangana antokon-draharaha
fiaraha-miasa iraisan'ny samy Kaominina dia mifanaiky amin'ny fampijoroana andry tsy miova -.

v ny foiben'ilay antokon-draharaha,

v ny tandrifim-pahefana ankinina amin'ilay antokon-draharaha,

v ny famindram-pananan'ireo Kaominina amin'ilay antokon-draharaha,

v ny fitsipika fikajiana ny fandraisan'anjara ara-bolan'ireo Kaominina mambra,

v ny lisitry ny Kaominina marisika

v ny faharetan'ilay antokon-draharaha (matetika io dia tsy misy fetra).

Ny Kaominina tsirairay dia manana solontena roa : ny Ben'ny tanàna sy solontena fidin'ny
Filankevitra monisipaly/ kaominaly amin'ireo mambra ao aminy, miampy mpisolo toerana roa,
ny iray tendren'ny Ben'ny tanàna amin'ireo mambran'ny Birao mpanatanteraka, ny iray fidin'ny
Filankevitry ny kaomina amin'ny mambra ao aminy.

Ny Filoha sy ny Filoha Lefitra dia fidin'ny mambran'ny Filankevitry ny antokon-draharaha


fiaraha-miasa amin'ireo Ben'ny tanàna sy Mpanolon-tsaina monisipaly/kaominaly delegen'ny
Kaominina mambra. Ny Filoha dia afaka mandray fanomezam-pahefana avy amin'ny
Filankevitra amin'ny sasan-tsasany amin'ny andraikiny, afa-tsy ny ara-teti-bola, ny fankatoavana
ny kaontim-pitantanana, ny fanomezam-pahefana amin'ny fitantanana raharaham-bahoaka. Ny
Filankevitra no mandamina amin'ny fanapahan-kevitra raisiny ny raharaha nankinina amin'ny
tandrifim-pahefany. Ny fanapahankevitry ny Filankevitra azo ampiharina amin'ny rehetra rehefa
navoaka am-pahibe-maso sy nalefa atao fanaraha-maso amin'ny fanarahan-dalàna any amin'ny
Solontenam-panjakana mahefa eo amin'ny foibem-piasan’ilay antokon-draharaha fiaraha-miasa.

Ny fitsipika fampihatra amin'ny kaominina dia ampiharina amin'ny antokon-draharaha


fiaraha-miasa iraisan'ny Kaominina. Ny mpitana kaontin'ny antokon-draharaha fiaraha-miasa
dia ny receveur ao amin'ny kaominina misy ny foiben'ny antokondraharaha fiaraha-miasa na,

61
raha tsy izany, dia ny receveur avy amin'ny Kaominina hafa, na raha tsy misy Mpitana kaontim-
panjakana mitoetra ao amin'ny faritra misy ilay antokon-draharaha fiaraha-miasa, dis ny
sekretera mpitahiry volan'ny Kaominina misy ny foibe.

Tapahin'ny kaominina malalaka ny fomba famerana ny fandraisan'anjara, maro ny fomba


azo hampiharina : mametra mari-bola isaky ny mponina, am-pahany amin'ny hetran-tany nalefa,
sns. Ankoatry ny fandraisan'anjaran'ny mambra, dia mandray ny vola fandoa avy amin'ny
raharaha natolotra sy ny vola azo avy amin'ny fananany ny antokon-draharaha fiaraha-miasa
iraisan'ny Kaominina.

8 NY LOHARANOM-BOLAN’NY KAOMININA

Ny vola miditra ho an'ny Kaominina dia ahita indrindra ireto

Ø ny hetra

Ø ny haba

Ø ny vola fandoa

Ø ny sara

Ø ny fanampiana.

• “ Ny hetra dia fakam-bola atao amim-pahefana amin'ny loharanom-bola na


fananan'ny olona alain'ny fitondran-draharaham-panjakana na ny vondrom-paritra
mba hamatsiana ny fandaniam-bola ho tombo-tsoan'ny rehetra, Tsy misy sandany
ny hetra" ;

• "Ny haba dia fakam-bola araka hetra na hetra amin'ny tsirairay alain'ny Fanjakana sy
ny vondrom-paritra, noho ny fanana, na fitazonana, eo am-pividianana zavatra na
fananana, eo am-pampiasana, na eo amin'ny vola miditra".

• "Ny vola fandoa dia vola aloa ho sandan'ny fampiasana raharaha iray na fananam-
panjakana tsy azo amidy na azo amidy" ;

62
• "Ny sara dia vola izay voafetra ny habetsany, tsy maintsy arotsaka amina olona na
amina antokon-draharaha na amin'ny Fanjakana".

• Ny fanampiana arotsaky ny Fanjakana.

Azo sokajiana ho dimy ny loharanom-bolan'ny Kaominina:

8.1 NY HETRA MIVANTANA

Ny hetra mivantana dia ahitàna indrindra karazan-ketra telo :

- Ny hetran-tany sy ireo haba tovana izay ahitàna :

• Hetran-tany

• Hetran-trano

v Ny haba tovana dia ahitàna :

- Ny haba tovana amin'ny hetran-tany

- Zana-kaban'ny hetran-tany

- Vola fandoa amin'ny fanangonana sy fikarakarana ny fako.

- Ny hetra antsoina hoe "synthétique" dia alaina amin’ny olon-tsotra sy ny


fikambanana miasa tena.

- Zana-kaba anampy amin’ny haba alaina noho ny asa

8.2 NY HETRA TSY MIVANTANA

Sokajiana ho hetra tsy mivantana :

- Ny hetra amin’ny alikaola sy ny zava-pisotro misy alikaola aloa amin’ny


alalan’ny fivarotan-java-pisotro :

• hetra momba ny fahazoan-dàlana hivarotra alikaola sy zava-pisotro misy alikaola izay


ny Sampan-draharahan'ny Hetra tsy mivantana no mamory azy

63
• hetra momba ny fahazoan-dàlana hanao varo-mandeha

- Ny ampahany fandray amin’ny trano filalaovana:

• ny ampahany fandray amin'ny vokatry ny lalao any amin'ny trano filalaovana apetraky
ny Fanjakana ary ny Sampan-draharahan'ny Hetra tsy mivantana no mamory azy

• ny haba alaina amin'ny milina mamahantena filalaovana alain'ny kaominina

- Ny sara sy vola fandoa momba ny harena an-kibon’ny tany:

• ny sara momba ny harena an-kibon'ny tany izay ny Sampan-draharahan'ny Hetra tsy


mivantana no mamory azy

• ny vola fandoa ferana araka ny lanjam-bidy na vola fandoa mifanahantsahana izay ny


Sampan-draharahan'ny Hetra tsy mivantana no mamory azy.

• ny sara amin'ny fanomezana na fanavaozana fahazoan-dàlana hitrandraka volamena


izay ny Fokontany no mamory azy.

- Ny haba sy tatao-kaba momba ny rano sy ny herim-baratra ary ny vola fandoa tovana


eken’ny lamina sy apetraky ny kaominina mba hamatsiana ara-bola ny fandaniana tsy
maintsy atao, ny asa fanitarana sy fanadiovana mikasika ny rano sy ny herim-baratra

• Ny haba sy tatao-kaba momba ny rano sy ny herim-baratra.

• Ny haba fanadiovana na vola fandoa alaina amin'ny fanariana rano maloto

8.3 NY SARA SY HABA FANORATANA NY SORADRAHARAHA NA


FAMINDRAM-PANANANA

Ireo sara sy haba ireo dia akambana amin'ny fanoratan-draharaha ary ny Sampan-
draharaha momba ny Fanoratana sy ny Hajia no mamory azy. Miisa telo izy ireo :

Ø Ny haba fanampiny alaina amin'ny fanoratana ny sora-draharaha sy famindram-panana

Ø Ny sara tokana alaina amin'ny famindrana milina filalaovana na fitaovana "vidéos"


hitadiavam-bola

64
Ø Ny haba alaina amin'ny fiara misy motera

8.4 NY SARA SY NY HABA

Kilasiana amin'ny sara sy ny haba, ny sara mivantana sy tsy mivantana eken'ny lalàna ary
apetraka na alain'ny kaominina. Maro izy ireo ary amin'ny ankapobeny dia lazain'ny lalàna lf-
94-007 mikasika ny fahefana sy tandrifim-pahefana ary ny loharanom-bolan'ny Vondrom-
paritra izay ny iray dia feran'ny hitsivolana natao tamin'ny andron'ny Repoblika Voalohany, dia
ny haba alaina amin'ny fivahiniana, ary ny iray dia lazain'ny lalana momba ny fitantanam-bolam-
panjakana Voalohany 1999, dia ny haba alaina amin'ny fahita-lavitra.

Ø Ny haba alaina isan-taona amin'ny bisikilety, sarety, posiposy, "vélomoteurs" sy ny


fiara hafa tsy voasoratra

Ø Ny haba alaina isan-taona amin'ny fahita-lavitra

Ø Ny haba alaina isan-taona amin'ny milina mamahan-tena filalaovana sy mamoaka feo


mozika ampiasaina any amin'ny toeram-pialam-boly, trano fisotroana, hotely, trano
fialana hetaheta na hafa misokatra ho an'ny besinimaro.

Ø Ny haba alaina isan-taona amin'ny fitaovana "vidéos" ampiasaina hitadiavam-bola,


"billards" sy ny mitovy amin'izany, "baby-foot", sns.

Ø Ny haba alaina amin'ny fanaovana dokam-barotra

Ø Ny haba alaina amin'ny rano mineraly

Ø Ny ampahany fandray amin'ny fakana fasika, tany, vato

Ø Ny haba alaina amin'ny famonoam-biby sy fitsirihina ary fanaovana fitomboka ny biby

Ø Ny ampahany fandray sy tamberim-bidy amin'ny vokatra

Ø Ny haba alaina amin'ny fivahiniana any amin'ny hotely

Ø Ny haba alaina amin'ny fety, fihetsiketsehana na lanonana na fialam-boly hidiram-bola

Ø Ny haba alaina amin'ny lanonana netim-paharazana

65
Ø Ny sara mikasika ny fivezivezen'ny omby

8.5 NY VOLA FANDOA

Tsy hetra ny vola fandoa na dia ny lalàna aza no milaza ny sasantsasany amin'izy ireo.
Fanapahan-kevitry ny Kaominina malalaka no maka azy ireo, ary ahitàna indrindra ny vola
fandoa amin'ny fampiasana ny fananana (tsena, làlana, kianja, voa azo amin'ny fampanofana,
sns.) sy ny vola fandoa noho ny fanoloran-draharaha (raharaha ara-pitondrana, toe-karena, ara-
teknika, sns)

9 NY TARATASIN-DRAHARAHA ARA-TETI-BOLA SY SORA-BOLA

Ny teti-bolan'ny Kaominina dia sora-draharaha manome alalana ny mpanantanteraka


handray ny vola miditra sy hanao ny fandaminam-bola. Ny teti-bola dia arafitra ho an'ny taona
tsotra iray manomboka ny 1 Janoary ka hatramin'ny 31 desambra (foto-kevitra miorina amin'ny
fanarahan-taona) ary mandray ny fitambaran'ny vola miditra sy ny fandaniam-bola rehetra
mandritra ny taom-piasana (foto-kevitra miorina amin'ny fanambarana ny rehetra) ka tsy
mifanonitra ny fandaniana atao sy ny vokatra (foto-kevitra miorina amin'ny tsy fifanoneran'ny
vola miditra sy ny fandaniam-bolam-bahoaka) ao anaty taratasin-draharaha tokana (foto-
kevitra miorina amin'ny fanaova azy ho tokana). Mitsinjarazara ho taratasin-draharaha toy izao
ny teti-bolan'ny Kaominina.

- Ny teti-bolam-panombohana

- Ny teti-bola fanampiny

- Ny fanapahana enti-manova

- Ny fandaharan-dohateny amin’ny teti-bola

9.1 NY TARATASIN-DRAHARAHA ARA-TETI-BOLA

9.1.1 Ny teti-bolam-panombohana

Tana taratasin-draharaha lehibe ny teti-bolam-panombohana. Aseho ao amin’ny teti-bola-


panombohana ny fitambaran'ny faminavinana ny vola miditra sy ny fandaniam-bola. Ny kaotim-
pitantanana anefa dia takian'ny Foibe-pitondrana Ankapobe misahana ny Fampandrosoana ny

66
Faritany Mizakatena mba hanomezana ny fanampiana ara-bola amin'ny fampandehanan-
draharaha.

9.1.2 Ny teti-bola fanampiny

Ny teti-bola fanampiny dia mandray ny vokatry ny taom-piasa teo aloha sy ny sisa mbola
ho tontosaina misongadina ao amin'ny kaontim-pitantanana raha toa ka tsy nahafahana
nampiditra azy ireny ny fandaniana ny teti-bolam-panombohana.

9.1.3 Ny fanapahana enti-manova

Ny fanapahana enti-manova dia ahafahana mampifanojo ny fandaniam-bola sy ny vola


miditra arakaraky ny fanatanterahana ny teti-bola. Amin'ireo taratasin-draharaha ara-teti-bola
rehetra ireo, dia tsy maintsy atao mifandanja hatrany ny vola miditra sy ny fandaniam-bola ary
hanaovan'ny Filankevitra fanapahan-kevitra.

9.1.4 Fandaharan-dohatenyamin'nyteti-bola

Ny teti-bola dia aseho amina sokajy roa na amin'ny vola miditra na amin'ny fandaniam-
bola : ny sokajy fampandehan-draharaha sy ny sokajy asam-pamokarana. Ny fitambaran'ny
famindrana avy amin'ny sokajy fampandehan-daraharaha mankao amin'ny sokajy asam-
pamokarana sy ny fitambaran'ny petra-bola itsinjovana ny fahateran'ny fanana-mitoetra dia tsy
azo atao latsaky ny 15% ny fandaniam-bola ao amin'ny sokajy fampandehan-draharaha.

Ny fandaniam-bola tsy ampoizina dia tsy azo atao mihoatra ny 5% ny fandaniam-bola ao


amin'ny sokajy misy azy. Ny sora-bola ho an'ny fandaniam-bola tsy ampoizina dia ampiasain'ny
Ben'ny tanàna mba hampidirana ireo fandaniam-bola tsy voalaza ao amin'ny teti-bola izay tsy
azo toherina ny maha-tsy ampoizina azy na tafahoatra ireo sora-bola misokatra ara-dalàna.

9.2 FANOKANANA NY SORA-BOLA

Ny sora-bola dia voatokana amin'ny latsa-baton'ny Filankevitra monisipaly. Ny sora-bola


dia laniana isaky ny toko na, raha izany no fanapahan-kevitry ny Filankevitra monisipaly, isaky
ny andininy. Azon'ny Ben'ny tanàna atao ny manao famindrana isan'andininy ao anatin'ny toko
iray afa-tsy raha nanao fanokanana sora-bola isan'andininy ny Filankevitra. Any amin'ny

67
Kaominina ambonivohitra ivelan'ny sokajy sy sokajy voalohany dia azon'ny Filankevitra
monisipaly atao ny manokana ny sora-bola isaky ny sokajy araka ny asany.

10 VOTOATIN'NY TETI-BOLA

10.1 VOLA MIDITRA HOFAMPANDEHAN-DRAHARAHA

Ny vola miditra ho fampandehan-draharaha dia ahitàna ny vokatry ny fananana sy


fivarotana samihafa, ireo asa niandraiketan'ny Kaominina, ny hetra sy haba, ny petra-bola, ny
fanampiana sy fandraisana anjara, ny vokatry hafa avy amin'ny fitantan-draharaha mahazatra,
ny vokatra ara-pitantanam-bola, ny vokatra manokana ny fameranam-bola avy amin'ny petra-
bola itsinjovana ny fahateran'ny fanana-mitoetra sy petra-bola fitsinjo, ny fihenan'ny vesa-
pandaniana ary ny elanelan'ny fanatanterahana ny teti-bola (nahazaoana tombony) tao amin'ny
sokajy fampandehanan-draharaha nafindra.

10.2 NY FANDANIAM-BOLA FAMPANDEHAN-DRAHARAHA

Ny fandaniam-bola fampandehan-draharaha dia ahitàna ny fividianana, ny raharaha


ivelany, ny raharaha hafa ivelany, ny hetra, haba sy fandoavam-bola mitovy aminy, ny vola
mivoaka ho an'ny mpiasa, ny vola mivoaka hafa noho ny fitantanana, ny trosa ara-pitantanam-
bola, ny vola mivoaka manokana, ny petra-bola itsinjovana ny fahateran'ny fanana-mitoetra sy
ny petra-bola fitsinjo, ny fihenan-danjan'ny vokatra, ny fandaniam-bola tsy nampoizina,
famindrana ao amin'ny sokajy asam-pamokarana ary ny elanelan'ny fanatanterahana ny teti-bola
(fatiantoka) ao amin'ny sokajy fampandehan-draharaha nafindra.

10.2.1 Vola miditra momba ny asam-pamokarana

Ny Vola miditra momba ny asam-pamokarana dia ahitàna ny petra-bola, tahirim-bola


samihafa sy fiandry, ny fanampiana momba ny asam-pamokarana, ny petra-bola fitsinjo ny loza
sy ny vola mivoaka, ny findramam-bola sy trosa mitovy aminy, ny tombony amin'ny fampiasana
ny fanana-mitoetra tsy nampiasam-bola, ny famarotana fanana-mitoetra tsy hita vatana, fanana-
mitoetra hita vatana, fanana-mitoetra nafindra, nampanofaina na nomena nampiasaina, fanana-
mitoetra andalam-panorenana, fanana-mitoetra azo avy amin'ny famindrana, fanana-mitoetra
ara-bola, petra-bola natao hitsinjovana ny fanana-mitoetra, tahirim-bola natao hitsinjovana ny
fahasimban'ny fanana-mitoetra, ny famindrana avy amin'ny sokajy fampandehan-draharaha ny

68
elanelan'ny fanatanterahana (nahazaoana tombony) avy amin'ny sokajy asam-pamokarana
nafindra. Ny vola miditra ara-ketra dia tsy maintsy eken'ny lalàna.

10.2.2 Ny fandaniam-bola hanaovana asam-pamokarana

Ny fandaniam-bola hanaovana asam-pamokarana dia ahitàna ny fanampiana enti-manao


asam-pamokarana afindra ao amin'ny kaontin'ny vokatra, ny vola aloa isan-taona ara-kapitaly
hanefana ny findramam-bola sy ny trosa mitovy aminy, ny elanelana tsy nahazoan-tombony avy
amin'ny fampiasana ny fanana-mitoetra tsy nampiasam-bola, ny fividianana fanana-mitoetra tsy
hita vatana, fanana-mitoetra hita-vatana, fanana-mitoetra nafindra, nofaina na nomena
hampiasaina, fanana-mitoetra andalam-panorenana, fanana-mitoetra azo avy amin'ny
famindrana, fanana-mitoetra ara-bola, ny fandaniam-bola tsy nampoizina sy ny elanelan'ny
fanatanterahana (tsy nahazoan-tombony) avy amin'ny sokajy asam-pamokarana nafindra. Io no
mampisongadina ny filàna famatsiantena ara-bola. Amin'ny ankapobeny, ny fandaniam-bola
hanaovana asam-pamokarana dia mampitombo ny fananana na mampihena ny trosa ara-
kapitalin'ny Kaominina.

10.3 NY FIFANDRAISANA ARA-BOLAN’NY SOKAJY ROA

Ny teti-bola dia mifandanja isaky ny sokajy. Ny faminavinana ny fampidirana ho kapitaly


ny am-pahany na ny rehetra amin'ny vola mihoatra tamin'ny fampandehan-draharaha no
miantoka ny fifandanjan'ny sokajy. Ny faminavinana ny vola mihoatra atao kapitaly dia miseho
eo amin'ny kaonty "famindrana ny sokajy fampandehan-draharaha mankao amin'ny sokajy
asam-pamokarana" amin'ny vola miditra amin'ny asam-pamokarana sy eo amin'ny kaonty
"famindrana ny sokajy asam-pamokarana mankao amin'ny sokajy fampandehan-draharaha"
amin'ny fandaniam-bola fampandehan-draharaha.

Aorian'ny fanatanterahana ny teti-bola, amin'ny faran'ny taom-piasana (n) ny sokajy


asam-pamokarana dia haneho fihoaran'ny lany noho ny miditra izay ho fenoin'ny teti-bola
manaraka (n+1) amin'ny famindrana ny vokatry ny fampandehanan-draharaha nandritra ny
taom-piasana (n) ho amin'ny famatsian-tena ara-bola ao amin'ny kaonty "Vola mihoatra avy
amin'ny fampandehan-draharaha natao kapitaly", ka izany dia avy amin'ny alalan'ny fanapahn-
kevitry ny Filankevitra monisipaly. Raha latsaka noho ny filàna ara-pamatsiam-bola ao amin'ny
sokajy asam-pamokarana ny vokatra azo tamin'ny taom-piasana, dia manao vinavina
famindrana ny sokajy fampandehan-draharaha hamenoana ao amin'ny teti-bola (n+1) ny vola

69
mihoatra avy amin'ny fampandehan-draharaha natao kapitaly, raha mifanohitra amin'izany ny
zava-miseho, dia tazonina ao amin'ny teti-bola (n+1) ny anjara vokatra mihoatra ny filàna
famatsiana ara-bola mba atao famindrana vaovao ao amin'ny sokajy fampandehan-draharaha
amin'ny tsipika.

11 FANDANIANA SY FANARAHA-MASO NY TETI-BOLA

Ny teti-bola voalohan'ny kaominina dia tsy maintsy laniana mandrita ny fivoriana faharoa
amin'ny taona hitsahina (and. 8 amin'ny lafàna lf-94-005). Ny teti-bola dia ampiarahana
amiin'ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra monisipaly mametra ny habetsahan'ny ny hetra sy
haba ary ny vidin'ny raharaha sy ny fananana. Ny Ben'ny tanàna no manome hery fampiharana
ny teti-bola, sy miantoka ny famoahana ary ny fandefasana azy any amin'ny Solontenam-
panjakana hanaovana ny fanaraha-maso momba ny fanarahan-dalàna (and. 118 ka
hatramin’ny 123 amin’ny lalàna 94-008).

Ny fanaraha-maso ataon'ny solontenam-panjakana dia mikasika ireto :

Ø ny maha-ara-dalàna ny fandaniana nataon'ny Filankevitra Monisipaly,

Ø ny tena maha-tombo-tsoan'ny eo an-toerana ny fandaniam-bola,

Ø ny fifanarahan'ny loharanom-bola amin'ny lalàna,

Ø ny fanajana ny fepetra voalazan'ny didy aman-dalàna mifehy ny fanoratana sy ny


fampisehoana ny taratasin-draharaha ara-teti-bola,

Ø ny fahamarinan'ny fifandanjana.

Raha heverin'ny Solontenam-panjakana fa mifanohitra amin'ny lalàna ny teti-bola, dia


angatahiny amin'ny Ben'ny tanàna ny fisintonana sy fanovana ny teti-bola izay tsy maintsy alefa
indray eo amin'ny Filankevitra monisipaly hanaovany fanapahan-kevitra. Raha tsy sintonin'ny
Ben'ny tanàna avy hatrany ny teti-bola, dia alefan'ny Solontenam-panjakana any amin'ny
fitsarana mahefa ilay teti-bola ka asiany fangatahana fampihatoana fanatanterahana ny fitoriany.
Raha tsy voafidin'ny Filankevitra amin'ny fifaranan'ny fotoam-pivoriana ny teti-bola na tsy
ahitàna fifandanjana marina, dia ny Solontenam-panjakana no manao azy vonjimaika amin'ny

70
alalan'ny didim-pitondrana ataony miainga amin'ny volavolan-teti-bola nataon'ny Ben'ny tanàna
sy ny fanamarihina nataon'ny Filankevitra monisipaly (and. 10 amin’ny lalàna lf-94-005).
Azon'ny Solontenam-panjakana atao ny:

Ø manoratra loharanom-bola vaovao,

Ø manala ny loharanom-bola tsy azo antoka na tsy ara-dalàna,

Ø mampihena ny fandaniana tsy voatery hatao sy ny sora-bola hanaovana fandaniana tsy


ampoizina,

Ø manitsy ny fanombanana ny fandaniana tsy maintsy hatao mba hahazoana ny


fifandanjana.

Tsy maintsy manatanteraka ny teti-bola nalamina avy hatrany ny Ben’ny tanàna. Mialoha
ny fandaniana ny teti-bolan'ny taom-piasana dia azon'ny Ben'ny tanàna atao ny mandray ny vola
miditra sy manao amoaham-bola fampandehan-draharaha ka ny fetra dia ny fahazoan-dàlana
ara-teti-bola nekena tamin'ny taom-piasana teo aloha.

Ny teti-bolam-piandohana dia fenoin'ireto tovana ireto :

Ø Filazalazana ny trosa,

Ø Filazalazana ny petra-bola natao itsinjovana ny fahateran'ny fanana-mitoetra,

Ø Filazalazana ny petra-bola fiandry,

Ø Filazalazana momba ny mpandraharaha,

Ø Filazalazana ny famoahana fitankian-ketran-tany,

Ø Filazalazana ny fanampiana nomena,

Ø Fanapahan-kevitra mametra ny habetsaky ny hetra sy haba ary ny vidin'ny raharaha sy


ny fananana,

71
Ø Fomba ampiasaina amin'ny kaonty.

11.1 NY FANOMANANA NY TETI-BOLA : FEPETRA FAMPIFANDANJANA

Ny Ben'ny tanàna ampian'ireo sampan-draharaha monisipaly no manomana ny teti-bola


ary manolotra izany handraisan'ny Filankevitra monisipaly fanapahan-kevitra fepetra
fampifandanjana ny teti-bola. Tsy maintsy mahafeno ireto fepetra fampifandajana ireto ny teti-
bola :

• Ny vola mivoaka sy ny vola miditra

Ny vola mivoaka sy ny vola miditra dia tsy maintsy tombanana am-pahamarinana, ka tsy
misy ny fanadinoana, na fampitomboana, na fampihenana

• Ny famerenam-bola

Ny famerenam-bola ara-kapitaly ireo fanoneran-trosa isan-taona tokony efaina mandritra


ny taom-piasana dia tsy maintsy atao zakan'ny loharanom-bola manokan'ny kaominina. Ny
sora-bola ilaina mba hanarenana ny mety ho fihoaran'ny vola mivoaka sy ny vola miditra hita
tamin'ny taom-piasana teo aloha dia tsy maintsy soratana ao amin'ny teti-bola ;

• Ny famoaham-bola tsy maintsy atao

Ny famoaham-bola tsy maintsy atao napetraky ny lalàna ho zakain'ny Kaominina na


vokatry ny fifanekena natao nandritra ny fitantanana tany aloha (fifanekem-piasana, fanefan-
trosa, fifanekem-barotra nividianana kojakoja) dia tsy maintsy tombanana ara-dalàna tsara sy
soratana ao amin'ny teti-bola. Ny fandaniam-bola fampandehan-draharaha sy ny fandaniam-bola
tsy ampoizina voasoratra ao amin'ny sokajy asam-pamokarana dia tsy azo hanaovana
findramam-bola. Ny fandaniam-bola efa nampidirina nefa mbola tsy voahefa tamin'ny taom-
piasana teo aloha dia tsy maintsy soratana ao amin'ny tetibola. Ny petra-bola itsinjovana ny
fahateran'ny fanana-mitoetra dia tsy maintsy tombanana amin'ny fomba ara-kaonty izay
marihina sy aseho ao amin'ny teti-bola.

11.2 FOMBAFOMBA FANOMANANA

Ny Ben'ny tanàna no mandray andraikitra eo ambany fahefany hanao ny fifanakalozan-


kevitra rehetra ilaina amin'ny fanomanana ny teti-bola. Manampy azy amin'izany ny mpiasan'ny

72
Kaominina ary azony atao koa ny maka hevitra amin'ny Mpitana kaontin'ny Tahirim-bolam-
panjakana sy ny Solontenam-panjakana. Ny Mpitana kaontin'ny Tahirim-bolam-panjakana ny
mpanolontsaina ara-bolan'ny Kaominina. Ny teti-bola dia haseho isan-toko sy andininy. Ny
fanehoana araka ny karazany dia fenoina amin'ny fampisehoana araka ny asany izay tsy maintsy
atao any amin'ny Kaominina ambonivohitra sokajy voalohany sy ivelan'ny sokajy, ary azo
hisafidianana any amin'ny Kaominina hafa.

Mialoha ny latsa-baton'ny Filakevitra monisipaly dia atolotry ny Ben'ny tanàna ao amin'ny


Vaomieran'ny Volan'ny Filankevitra monisipaly aloha ny volavolan-teti-bola (and. 24 amin’ny
lalàna 94-008). Ny famaritana ny fetr'andro momba ny fanomanana sy ny falankevitra dia tsy
maintsy atao mba ahafahana mandany ny teti-bolam-panombohana alohan'ny fiandohan'ny
taom-piasana. Ny teti-bola aroson'ny Ben'ny tanàna eo amin'ny Filankevitra monisipaly dia tsy
maintsy misy ny hevitry ny Vaomieran'ny Vola.

12 FOTO-KEVITRA AN-KAPOBE

Ny fanatanterahana ny teti-bola kaominaly dia manaja ny foto-kevitra miorina amin'ny


fisarahan'ny asan'ny mpanalalana sy ny mpitàna kaonty, voalaza ao amin'ny andininy faha-24
amin'ny didim-panjakana lf-68-080 tamin’ny 13 febroary 1968 mitondra ny didy amam-
pitsipika an-kapobe momba ny kaontim-panjakana. Ho an'ny kaominina ambonivohitra sy
Kaominina ambanivohitra sokajy voalohany, ny asan'ny mpanalalana sy ny mpitàna kaonty,
arak'ireo filaharana ireo, dia iandraiketan'ny Ben'ny tanàna sy mpitana kaontin'ny Tahirim-
bolam-panjakana mitondra ny anaran'ny "Comptable" na "Receveur communal". Ho an'ny
kaominina ambanivohitra sokajy faharoa, ny asan'ny mpitàna kaonty dia omena ny mpitahiry
vola kaominaly, tendren'ny Ben'ny tanàna ary nankatoavin'ny Solontenam-panjakana. Ny
mpitahiry vola kaominaly dia manana ny anaram-pahefan'ny "comptable principal" ary azon'ny
Solontenam-panjakana atao ny mandroaka azy mivantana (jereo and. faha-252 amin’ny
didimpanjakana lf-68-080)

12.1 VOTOATIN’NY FOTO-KEVITRA MIORINA AMIN'NY


FISARAHAN'ANDRAIKITRA

Ny foto-kevitra miorina amin'ny fisarahan'andraikitry ny mpanalalana sy ny mpitàna


kaonty dia mihatra amin'ny Kaominina ary toy izao no fisehony.

73
Fisarahan’ny asa

• ny safidy sy ny fanapahana dia andraikitry ny mpanalalana ;

• ny fandoavam-bola sy ny fanamarinana ny singan-taratasy dia anjaran'ny


mpitàna kaonty.

Fanavahana ny rafitra

• Ny Ben'ny tanàna no rafitra manapaka (mitsara ny tokony sy tsy tokony


hanaovana ny raharaha) ;

• Ny mpitàna kaonty no rafitra mpanara-maso sy mpanamarina (mitsara ny


maha-ara-dalàna).

Ny tsy fampirafesana ny asa

• Tsy azo ampirafesina ny asan'ny mpanalalana sy ny mpitàna kaonty aoanatin'ny


antokon-draharaha iray.

• Ny vadin'ny mapanalalana dia tsy mahazo manao mpitàna kaonty ao amin'ny


antokon-draharaham-bahoaka izay hanaovany ny asany, dia toy izany koa, ny
vadin'ny mpitàna kaonty dia tsy mahazo manao mapanalalana ao amin'ny
antokon-draharaham-bahoaka izay hanaovany ny asany.

• Ny asan'ny mpitàna kaonty dia tsy azo hampivadiana amin'izay asa rehetra
handraisan-karama.

Fanamarinana ny tsy fahazoana mapirafy asa

• Fitakiana fahaiza-manao ara-teknika samy hafa.

• Fifampi-fanaraha-maso: takiana mba hitsinjovana ny mety ho fihoaram-pefy,


indrindra mikasika ny fanaraha-maso ny maha-ara-dalàna ataon'ny mpitàna
kaonty amin'ny piesin'ny mpanalalana.

• Ny maha-tokana ny raharaham-pitantanam-bola : ny mpitàna kaonty rehetra


dia eo ambany fahefan'ny Minisitry ny Vola.

74
• Ny Kaontin'izy ireo dia tsarain'ny Rantsam-pitsarana momba ny Kaonty

12.2 NY ASAN’NY MPANALALANA

Ny Ben'ny tanàna no mpanalalana ny teti-bola kaominaly. Eo fanaraha-masony sy


andraikiny, dia azony atao ny manao famindram-pahefana, ampahany na manontolo izany
amin'ny iray amin'ireo Lefiny, amin'ny alalan'ny didim-pitondrana. Ny mpanalalana no mandefa
ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra ary mampahafantatra izany ny mpitàna
kaonty iantefam-pahefana. Ny mpanalalana no mandefa ny taratasy mibaiko ny famoaham-bola
ary mandefa izany, miaraka amin'ny fanamarinana ilaina, any amin'ny mpitàna kaonty iantefam-
pahefana. Raha ahaton'ny mpitàna kaonty ny fandoavana famoaham-bola, afa-tsy noho ny
andininy 211 sy 255 amin'ny didim-panjakana lf-68.080, dia azon'ny mpanalalana atao an-
tsoratra sy raisiny ho andraikiny ny mangataka ny mpitàna kaonty mba handoa ny vola.

12.3 NY ASAN’NY MPITANA KAONTY

Raisin'ny mpitàna kaonty zakaina ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra


rehefa nanao ny fanamarinana ny maha-ara-dalàna izy sy nanao ny fandraisam-bola.

13 ANJARA RAHARAHAN’NY MPANALALANA

13.1 NY FANATANTERAHANA NY VOLA MIDITRA

13.1.1 Foto-kevitra

Ny trosan'ny Kaominina dia aseho vatana amin'ny alalan'ny taratasy fanamarinam-


pitakiana ny vola miditra manan-kery avy hatrany vantany vao alefa. Ny fandefasana ny
taratasy fanamarinam-pitakiana dia atao vantany vao hita fototra sy voakajy ilay trosa. Ny vola
izay noraisin'ny mpitàna kaonty na ny "régisseur" nefa tsy nisy taratasy fanamarinam-pitakiana
dia mitaky, ao aoriana, ny fandefasana ny taratasy fanamarinana mandamina mba hijerena
fototra ilay vola miditra ao amin'ny kaontin'ilay Vondrom-paritra.

13.1.2 Ny fandefasana ny taratasy fanamarinam-pitakiana

Amin'ny maha-mpanalalana azy dia ny Ben'ny tanàna no mibaiko ny fitakiana ny vola


miditra. Amin'izay dia izy no mamaritra ny fitambaran'ny trosa sy mandefa ny taratasy
fanamarinam-pitakiana ny vola miditra mifanahantsahana amin'izany.... Amin'izany, ho an'ireo

75
vola miditra azo kajiana alohan'ny fandoavana azy dia ny fandefasana ny taratasy fanamarinam-
pitakiana no manefa ny tena fampidirana ny vola (ohatra : fampanofana ...). Ny vola miditra
aloha eo no eo, tahaka ny sara fampiasana ny fananana, kopian'ny soram-piankohonana dia
anaovana taratasy fanamarinana mandamina ao aorianan'ny fampidirana ilay vola. Io
fandefasana taratasy fanamarinana mandamina io dia tena ilaina mba ahafahana manao ny
fanoratana amin'ny kaontim-pitantanam-bola. Ny vola miditra noraisin'ny mpitàna kaonty
mivantana tahaka ny vola omen'ny Fanjakana, fanampiana, hetra mivantana dia fintinina amina
filazalazana ary alefa isaky ny vanim-potoana ary ao anatina fe-potoana farafahabetsany iray
volana, any amin'ny mpanalalana mba ahafahany manao ny taratasy fanamarinana mandamina
ny vola miditra.

Toe-javatra manokana : Ny vola miditra voasoratra anaty raoly

Fepetra vonjimaika ny raolin-ketra nomen'ny sampan-draharahan'ny hetra hery (hetran-


tany, hetran-trano, ...) dia azo zakaina tsy ivelana kaonty ary paika famerenana ny kaonty
amin'ny laoniny dia tanterahina amin'ny fandefasana ny baiko fampidiram-bola mandamina
arakaraky ny fampidirana ao amin'ny tahiry ny vokatra. Io fizakana ivelan'ny kaonty io dia tsy
manamaivana velively ny maha-tompon'andraikitra ny mpitàna kaonty.

13.1.3 Fanitsiana, fampihenana na fanafohanana taratasy fanamarinam-pitakiana


vola miditra

• Fanitsiana ny fikajiana

a) Raha misy fikajiana tsy ampy

Atao ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra fanampiny izay ahitàna ny tondro-


tsiahy voalohany, ho an'ny elanelana izay havory, ampiarahana amin'ny fanitsiana ny fikajiana.

b) Raha diso ny fanondroana ny fampizakana

Ny fanovana mikasika ny fanondroana ny fampizakana dia zahana fototra amin'ny


alalan'ny taratasim-panamarinana famerenana fanondroana fampizakana ataon'ny mpanalalana.
Io taratasin-draharaha io dia ahitàna ireo pitsopitsony mapiavaka ny raharaha ara-teti-bola sy
ara-kaontin'ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola midita am-boalohany. Ny fandefasana izany
any amin'ny mpitàna kaonty dia tsy mitaky taratasy fanamarinana na taratasim-pandefasana.

76
c) Fampihenana na fanafoanana vola miditra

Ny anton'ny fampihenana na ny fanafoanana taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra


dia na entina hanitsiana fahadisoana tsotra, na hampidirana fanitsiana entina didy. Ny
fampihenana na ny fanafoanana dia zahana fototra amin'ny fanehoana taratasin-draharaha
fanitsiana ataon'ny mpanalalana ahitàna ny pitsopitsony mampihavaka ny taratasy fanamarinana
ahitsy sy ampiarahina amin'ireo singan-taratasy fanamarinana. Raha fanitsiana mandritra ny
taom-piasana no atao, dia takiana ny fanaovana taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra sy
taratasim-pandefasana mikasika fampihenana na fanafohanana. Raha fanitsiana aorian'ny
fanakatonana ny taom-piasana no atao, dia mitaky taratasim-bola (kaonty 673 antsoina hoe
"titra nofohanana eo amin'ny taom-piasana taloha").

Fampihenana na fanafohanana noho ny tsy fahavitan'ny famoriana

Rehefa hita ny filazalazana ny sisa mbola havory sy araka ny fangatahana voamarina


ataon'ny mpitàna kaonty voamarin'ny Ben'ny tanàna fa hitany, dia dinihin'ny Filankevitra
monisipaly ny ampahany amin'ny sisa ekena tsy asian-danja intsony. Azon'ny Filankevitra
monisipaly ekena ny famelana ny tsy fanasian-danja intsony, noho ireto antony ireto :

- na noho ny tsy fananam-bolan'ny mpandoa;

- na noho ny fahateran'ny trosa

- na noho ny tsy fahitàna intsony ny mpandoa.

Azon'ny Filankevitra monisipaly atao ny manapaka fa ny trosa rehetra na am-pahany dia


tsy azo havory intsony. Raha mikasika manokana ny trosan-ketra, ny fanapahan'ny Filankevitra
monisipaly dia miakina amin'ny fanapahana mifandraika amin’izany ataon'ny fitondran-
draharahan'ny hetra. Azony atao ny manapaka ny fanohizana ny famoriana ny sisa mila havory
sasantsasany na apetraka ho andraikitry ny mpitàna kaonty ny ampahany.

Raha misy fizakana hetra tsy ara-kaonty, dia anjaran'ny fitondran-draharahan'ny hetra no
mitsara ny famelana ny tsy fanasian-danja intsony, araka ny fanolorana nataon'ny mpitàna
kaonty. Ny famelana ny tsy fanasian-danja intsony dia manala ny andraikitry ny mpitàna kaonty
fa tsy manafaka kosa ny mpandoa hetra.

77
13.1.4 Fampitana ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra any amin’ny
mpitàna kaonty

Ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra nomena laharana amina antotan-daharana


mitohy tsy miato manomboka amin'ny laharana 1 amin'ny fiandohan'ny taom-piasana ary
mifarana amin'ny fifaranan'ny taom-piasana, dia fintinina amin'ny fandrindrana miakatra ireo
andininy ara-teti-bola amina taratasim-pandefasana momba ny taratasy fanamarinam-pitakiana
vola miditra. Ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra dia atontaly amina taratasim-
pandefasana. Ny fitambarany ankapobe manomboka ny 1 janoary dia afahana amin'ny
famindrana ny tontalin'ny fandefasana natao taloha. Ireo taratasim-pandefasana ireo koa dia
omena laharana amina antotan-daharana mitohy tsy miato manomboka amin'ny laharana 1 ny 1
janoary ary mifarana amin'ny fifaranan'ny taom-piasana.

Ny fandefasana ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra dia atao sosony roa :

- ny iray ho an'ny tahirin'ny mpanalalana, asiana ny fanehoana hoe "dika" ;

- ny iray alefa any amin'ny mpitàna kaonty mba ahafahany manaraka ny


famoriana.

Ny taratasy namarinam-pitakiana vola miditra dia ahitàna :

- ny fanondroana ny mpanalalana ;

- ny fanondroana ny taom-piasana sy ny daty nandefasana ;

- ny fanondroana ny ananan-trosa

- ny fanondroana ny fampizakana ao amin’ny teti-bola sy ao amin'ny kaonty ilay


vola miditra ;

- ny laharan'ilay taratasy fanamarinam-pitakiana, ny taratasim-pandefasana sy ny


daty

- ny habetsak'ilay trosa ;

- famaranana amin'ny litera sy amin'ny tarehimarika ;

78
- ny karazan'ilay trosa tsiahin'ny fifanekena.

Ny taratasim-pandefasana taratasy fanamarinara-pitakiana vola miditra dia atao sosony


telo ary alefa any amin'ny mpitàna kaonty :

- ny sosony iray dia averina any amin'ny Ben'ny tanàna (ampiarahana, raha misy,
amin’ireo titra nolavina) ;

- ny iray izay atao fehezany dia tazonina ao amin'ny Fitehirizam-bola, asiana ny


sonia noho ny famoriana. Amin'ny paika arahina ara-"informatique" ny
fanaovan-tsonia dia miditra amin'ny fotoana ampifanarahana ny antontan'isa
amin'ny fotoana ;

- ny fahatelo dia alefa any amin'ny Rantsampitsarana momba ny Kaonty.

13.1.5 Ny fotoana fandefasana ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra

Ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra dia alefa ny 1 janoary ka hatramin'ny


31 desambra amin'ny taona manaraka. Mandritra ny andro famenony 1 janoary ka hatramin'ny
15 janoary, dia tsy maintsy alefa :

- ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra mandamina ho an'ny vola


miditra tsy nisy taratasy fanamarinana.

- ny taratasy fanamarinam-pitakiana ny vola miditra mifanentana amin'ny


raharaha ara-teti-bola fandaminana.

13.2 NY FANATANTERAHANA NY FANDAMINAM-BOLA

Ny mpanalalana dia misahana ny fanekena hamoaka vola, ny fikajiana sy ny fibaikona


hamoaka vola.

79
13.2.1 Ny raharaha momba ny fanekena hamoaka vola:

• Ny fanekena hamoaka vola :

Ny fanekena hamoaka vola dia mizara ho fanekena ara-kaonty sy fanekena araka ny


lalàna :

Ø Ny fanekena ara-kaonty dia midika fanokanana sora-bola ilaina amin'ny fandoavana


ilay fandaniana.

Ø Ny fanekena araka ny lalàna dia ny sora-draharaha izay hanorenana na haneken'ny


Kaominina trosa iantsorohany araka ny andininy faha-33 amin'ny didim-panjakana lf-
68-080. Miseho amin'ny sora-draharaha ataon'ny mpanantanteraka izany :

• Sora-panafarana entana alefa any amin'ny mpivarotra.

• Fifaneke-barotra hanao asa ifanekena amina mpianto-draharaha.

• Amin'ny ankapobeny, ny fifanekena rehetra dia mitarika andraikitra handoa


vola

Ny fanekena ara-kaonty dia mialoha ny fanekena araka ny lalàna.

Ny Sora-panafarana entana dia ahitàna :

- ny fanondroana ny mpanalalana

- ny fanondroana ny taom-piasana sy ny datin'ny fandefasana ;

- ny fanondroana ny mpivarotra

- ny fanondroana ny fizakana ara-teti-bola sy ara-kaonty ilay fandaniam-bola


ary, raha misy, ny fandraiketana arak'asa ;

- ny teti-bidin'ny fanafarana (teti-bidy tsy tataovan-kaba sy teti-bidy mahafoaka


ny haba rehetra) ;

- ny famaranana amin'ny litera sy amin'ny tarehi-marika ;

- ny laharan'ny soram-panafarana entana

80
- ny anton'ny fanafarana ;

- ny tondro-tsiahy ny faktiora "proforma", na amin'ny fifanekem-barotra.

Ny soram-panafarana entana dia tsoahina amina karine efa voapeta-daharana isan-


dravina. Omen-daharana amina antotan-daharana mitohy manomboka amin'ny 1 ny andro
voalohan'ny taom-piasana. Amin'ny paika arahana ara-"informatique", dia avoaka amin'ny
sosony roa izany ary soratana ao anatina antotan'isa. Tsy mahazo manao fanekena hanao
fandaniana ny mpanalalana raha tsy mahafeno ireto fepetra ireto :

- Fanajana ny fanondroana ny fizakana ilay fandaniana araka ny karazany. Ao


anatin'ny fetran'ny sora-bola azo ampiasaina isaky ny toko na andininy araka
ny ahavo nolanian’ny Filankevitra monisipaly. Ny fanekena dia arahina amin'ny
an-tsipiriany araka ny fanondroan-dohateny ary ny tsy fisiana na tsy
fahampian'ny sora-bola amin'io ahavo io dia midika, ho an'ilay mpanalalana, ny
fanaovana famindrana sora-bola mifanandrify amin'io tsipi-daharana io ao
anatin'ny toko mitovy ihany ary araka ny fetran'ny sora-bola nolaniana amin'io
ahavo io. Ohatra : raha nofidian'ny Filankevitra monisipaly isaky ny toko ny
sora-bola ary raha kely loatra ny sora-bola azo ampiasaina amin'ny andininy
"gazy, fandrehitra, solika sy menaka" ahafahana manafatra ny menaka
nokasaina, dia azon'ny Ben'ny tanàna atao, amin'ny fanapahan-keviny samy
irery ary mialoha ny fanekena, ny manampy ny tsipi-daharana misy io sora-bola
io amin'ny famindrana sorabola manomboka any amin'ny andininy hafa ao
amin'ny toko antsoina hoe "fividianana".

- Araka ny fetran'ny vola fanirakira malalaka. Ny vola fanirakira malalaka dia


mifanentana amin'ny vokatra madion'ny ny vola azo ampiasaina, hanalana ny
fitambaran'ny ny fanekena andalam-panatanterahana sy ny baiko
fampandoavam-bola miandry fandoavana, ampiana ny vola miditra efa voaray.
Io vola fanirakira malalaka io dia azo hampiasaina mba hanaovana fanekena
vaovao.

81
Fomba filazalazana

FL = vola fanirakira malalaka

C = vokatra madion'ny vola azo ampiasaina avy amin'ny andro teo aloha

R = Vola miditra voaray nandritra ny andro

E = fanekena tsy nanaovana baiko fampandoavana

M = baiko fampandoavana miandry fandoavam-bola

FL = (C + R) -(E + M)

Ny fanekena dia alefa ny 1 janoary ka hatramin'ny 10 desambra.

Fanamarihana : Amin'ny fifanekem-barotra, ny fanekena dia fanao amin'ny fitambaran'ny


fanolorana atao amin'ny taom-piasana.

Misy ny fanafohanana ny fanekena rehefa :

- tsy tanteraka ny asa na nisy fanafoahanana fanafarana entana

- amin'ny faran'ny taom-piasana, ho an'ny fanekena rehetra tsy nanaovana baiko


fampandoavam-bola tao aorian'ny 20 desambra amin'ny taona itsahina

Misy ny fampihenana ny fanekena rehefa kely ny teti-bidin'ny fanoloran'asa vita noho ny


sora-bola natao.

13.2.2 Ny fikajiana ny fandaniana

Ny fikajiana dia ny fanamarinana ny fisian'ny trosa sy ny famerana ny habetsahan'ny


fandaniana amin'ny fijerena ny faktiora asehon'ny tompon-trosa ary amin'ireny no
hanamarinan'ny mpanalalana ny fahavitan'ny raharaha. Mialoha ny fikajiana, dia tokony
hamarinin'ilay mpikajy tsara fa voaray ny entana na vita ny asa araka ny fepetra voalazan'ny
didy amam-pitsipika. Ny fandraisana dia ny fanamarinana ny fifanarahan'ny natolotra amin'ny
fanafarana sy ny fametrahana ny soratra hoe "raharaha vita" na ny fanoratana ny fitanana an-
tsoratra fandraisana soniavin'ny mpanalalana. Rehefa vita ny fikajiana, dia ataon'ny
mpandraharaha ny fanaovana ny baiko fampandoavam-bola.

82
13.2.3 Ny baiko fampandoavam-bola

• Ireo mpandraharaha amin’ny fanaovana ny baiko fampandoavam-bola

Ny baiko fampandoavam-bola dia ny sora-draharaha izay hanomezan'ny mpanalalana


baiko ny mpitàna kaonty handoa ny vola. Tanterahina amin'ny taratasy mirakitra ny baiko izany
araka ny teti-bidy voafaritra tamin'ny fanaovana ny fikajiana ampiarahana amin'ny taratasy
mibaiko ny fampandoavam-bola ny singan-taratasy fanamarinana (taratasim-panafarana,
faktiora voamarina, sns.) Tsy misy fandaniana azo aloa vola raha tsy efa voakajy sy nataon'ny
mpanalalana mialoha. Ny fikajiana natao, na araka ny fangatahan'ny tompon-trosa, na natao
avy hatrany, araka ny taratasin-draharaha tazonin'ny mpanalalana dia mba hanamarinana ny
tena fisian'ny trosa sy hamaranana ny teti-bidin'ny fandaniana.

Ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola dia ahitàna :

- ny fanondroana ny mpanalalana ;

- ny fanondroana ny mpitàna kaonty iantefam-pahefana ;

- ny fanondroana ny taom-piasana sy ny datin'ny fandefasana ;

- ny fanondroana ny tompon-trosa ;

- ny fanondroana ny fizakana ara-teti-bola sy ara-kaonty ilay fandaniam-bola


ary, raha misy, ny fandraiketana arak'asa ;

- ny vola aloa (vola mahafaoka be, hatramin'ny haba na teti-bidy madio efa
nanalana izay tokony alàna) ;

- ny famaranana amin'ny litera sy amin'ny tarehi-marika ;

- ny laharan'ny taratasy anaovana ny baiko fampandoavam-bola;

- ny anton'ny fandaniana ;

- ny lisitry ny singan-taratasy fanamarinana ampiarahina : taratasim-panafarana,


faktiora nohamarinina, fifanekem-barotra ;

83
- ny fombafomba hanaovana ny fandoavam-bola : taratasim-bola na famindram-
bola amin'ny banky miaraka amin'ny fanondroana mazava tsara ny adiresim-
banky misy ny kaonty sy ny nomeraon'ny kaonty.

Ny baiko fampandoavam-bola dia mitranga vantany vao hita fototra ny zon'ny tompon-
trosa.

Toe-javatra manokana : Fampandoavam-bola avy hatrany.

Rehefa tsy vita ny baiko fampandoavam-bola fandaniana iray voasoratra ao amin'ny teti-
bola, azon'ny Solontenam-panjakana atao, raha tsy nahavita ny mpanalalana, ny manome
fotoana io mpanalalana io mba hanaovany ny baiko fampandoavam-bola. Raha tsy nisy vokany
io fanomezam-potoana io, dia ataony avy hatrany ny baiko fampandoavam-bola. Amin'ny
fampandoavam-bola avy hatrany, dia alefan'ny. Solontenam-panjakana mivantana any amin'ny
mpitàna kaonty ny taratasy anaovana ny baiko (na didim-pitondrana). Anjaran'ny mpitàna
kaonty ny mampahafantatra ny mpanalalana ny nandraisany andraikitra fanefana ny baiko sy
mangataka aminy mba hanoratany izany amin'ny taratasim-pandefasana manaraka. Raha mandà
tsy hanao izany ny mpanalalana, dia soratafindran'ilay mpitàna kaonty avy hatrany amin'ny
taratasim-pandefasana farany ny teti-bidy; ny fitambaran'ankapoben'ireo baiko fampandoavam-
bola amin'ny taom-piasana dia anaovan'ny Solontenam-panjakana didim-pitondrana.

• Fampihenana na fanafohanana ny baiko fampandoavam-bola:

Ny fampihenana na fanafohanana ny baiko fampandoavam-bola dia mikendry indrindra


ny hanitsiana ny fahadisoana tsotra ary jerena fototra amin'ny fahitàna ny taratasin-draharaha
fanitsiana ataon'ny mpanalalana ary ahitàna ny pitsopitsony mampiavaka ny baiko
fampandoavam-bola (indrindra ny daty, ny laharana, ny teti-bidy ny fanondroana fizakana ara-
teti-bola) sy ny fametrahana ny antony sy ny fototra nikajiana ny fanitsiana.

Tsara singanina manokana ny fotoana izay hitrangan'ny fanitsiana. Raha toa ka fanitsiana
mandritra ny taom-piasana, dia ilaina ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola sy ny
taratasim-pandefasana manafoana na mampihena. Raha toa ka fanitsiana aorian'ny
fanakatonana ny taom-piasana dia ilaina ny taratasy anamarinam-pitakiana ny vola miditra.

84
Ny fandavan'ny mpitàna kaonty ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola dia miteraka
ny fanafohanana azy. Raha misy fandavana, dia azon'ny mpanalalana atao ny :

- na misintona ny fandaniana

- na manao ny fandaminana hamerenana ny raharaha amin'ny laoniny amin'ny


fandefasana taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola mitondra laharam-
pandefasana vaovao

- na mampiasa ny zo hanery hampandoa vola atao an-tsoratra sy fiantsorohana


ny andraikitra. Kanefa tsy azo tanterahina ny fanerena raha mitranga ireto toe-
javatra ireto :

Tsy fahampian'ny sora-bola :

• tsy fanaovana ny fanamarinana ny asa vita ;

• tsy fisian'ny vola fanirakira malalaka

• tsy manafaka ny trosa ny fandoavana ny vola;

• tsy voasoratra ao anaty teti-bola ilay fandaniana ;

• nisy fahadisoana tamin'ny fikajiana.

13.2.4 Fandefasana ny taratasy mibaiko any amin’ny mpitàna kaonty :

Ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola, omen-daharana amina antotan-daharana


mitohy manomboka amin'ny 1 ny andro voalohan'ny taom-piasana ary mifarana amin'ny
faran'ny taom-piasana dia fintinina amin'ny firindra miakatry ny andininy ao amin'ny teti-bola
amin'ny taratasim-pandefasana ny baiko fampandoavam-bola.

Atambatra ao amin'ny taratasim-pandefasana iray ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-


bola. Ny tontaliny ankapobe manomboka ny 1 janoary dia asongadina amin'ny famindrana ny
fitambaran'ny famoahana taloha nitranga. Ireo taratasim-pandefasana ireo dia omena laharana
koa araka ny antotan-daharana manomboka amin'ny 1 ny 1 janoary ary mifarana amin'ny
faran'ny taom-piasana.

85
Avoaka atao sosony roa ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola :

- ny iray ho an'ny tahirin'ny mpanalalana, asiana ny sortra hoe "dika" ;

- ny iray omena ny mpitàna kaonty mba ahafahany manao ny fandoavam-bola;

Ny taratasim-pandefasana ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola dia avoaka atao


sosony telo ary alefa any amin'ny mpitàna kaonty:

- ny sosony iray dia averina any amin'ny Ben'ny tanàna aorian'ny fandraisan'ny
fiatsorohana ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola (ampiarahana amin'ny
taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola nolavina, raha misy izany);

- ny iray atao fonosana dia tazonina ao amin'ny Fitehirizam-bola, asiana ny sonia


manaraka ny fandoavam-bola. Amin'ny paika arahina ara-"informatique" ny
fanaovan-tsonia dia miditra amin'ny fotoana ampifanarahana ny antontanisa
amin'ny fotoana;

- ny sosony fahatelo dia natokana ho an'ny Rantsam-pitsarana momba ny


Kaonty.

13.2.5 Fotoana famoahana

Ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola dia avoaka ny l janoary ka hatramin'ny 20


desambra amin'ny taona. Mandritra ny andro fanampiny ny 1 ka hatramin'ny 15 janoary amin'ny
taona manaraka dia ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola mifanentana amin'ny raharaha
ara-teti-bola fandaminana ihany no azo atao.

13.3 NY KAONTIN’NY MPANALALANA

13.3.1 Foto-kevitra

Ny kaontin'ny mpanalalana dia kaonty ara-panjakana mitanisa ny fanatanterahana ny teti-


bola amin'ny famoahana baiko eo amin’ny vola miditra sy amin'ny vola mivoaka. Tsy tazonina
amin'ny fomba misy laharana roa io kaonty io. Eo am-panatanterahana ny asany, dia mitana

86
kaonty antsoina hoe "kaonty ara-panjakana" ny Ben'ny tanàna. Ny kaonty ara-panjakana dia
ahafahana mamantatra hatrany

- ny sora-bola misokatra amin'ny vola miditra sy ireo fanatanterahana azy

- ny sora-bola misokatra amin'ny fandaniana

- ny sora-bola azo ampiasaina anaovam-panekena

- ny sora-bola azo ampiasaina anaovana baiko fampandoavam-bola

13.3.2 Ny fanaovana ny kaontin’ny vola miditra

Ny sora-bola ao amin'ny teti-bola amin'ny vola midita dia soritana amina fisy mamoaka
amin'ny an-tsipiriany araka ny fandaharan-dohateny ara-teti-bola nampiasaina. Ny fisy dia
ahitàna :

Eo ambony indrindra

- ny fanondroana ilay Vondrom-paritra

- ny taom-piasana ;

- ny toko sy andininy ara-teti-bola

- efitra iray maneho ny vinavina ara-teti-bola tsinjaraina ho teti-bola am-


piandohana, teti-bola fanampiny, fanapahana natao hanovana ary ny
fitambaran'ny fanomezan-dàlana ara-teti-bola.

Eo amin'ny tsanganana

- ny laharana namohana;

- ny laharan'ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra ;

- laharan'ny taratasim-pandefasana;

- datin'ny famoahana;

- fanondroana ny tompon-trosa

87
- ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra navoaka;

- ny fampihenana na fanafohanana taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra;

- ny vangongon'ny famoahana ;

- ny ahavon'ny fanatanterahana.

Ny laharan'ny famoahana dia antotan-daharana milahatra araka ny fotoanany ao amin'ny


andininy mizaka azy manomboka amin'ny 1 amin'ny fanombohan'ny taom-piasana.

13.3.3 Ny fikaontina ny fandaniana

Ny fanekem-pandaniana dia tanterahana amin'ny tsy fanetsehana ny rehetra na am-pahany


amin'ny sora-bola ara-teti-bola mifanahantsahana amin'ny tontalim-bola ao amin'ny taratasim-
panafarana avoaka . Hanaovana izany, dia mitana ny kaontin'ny fandaniana efa nekena ny
mpanalalana mba ahafahany mamantatra amin'ny fotoana rehetra ny sora-bola azo ampiasaina.
Ambonin'izany, mba ahafahana manoritra ny ambaratonga fikajiana sy hanaovana ny baiko
fampandioavam-bola dia ilaina ny hanoritana amina fisy tokana ny antontan'isa momba ireo
milazalaza ny fitambaran'ny raharaha. Araka izany, vao lany ny teti-bola dia manokatra fisy
isan'andininy ara-teti-bola ny mpanalalana. Tahaka izao no endrik'io fisy io

Eo ambony indrindra

- ny fanondroana ilay vondrom-paritra

- ny taom-piasana ;

- ny toko sy andininy ara-teti-bola

- efitra iray mampiseho ny vinavina ara-teti-bola voatsinjara ho teti-bola am-


piandohana, teti-bola fanampiny, fanapahana anaovam-panovana ary ny
fitambaran'ny fanomezan-dàlana ara-teti-bola.

Eo amin'ny tsanganana

Mizara roa, ny iray atokana ho an'ny fanekem-pandaniana, ny ilany ho an'ny baiko


fampandoavam-bola

88
- ny laharan'ny fanekem-pandaniana

- ny laharan'ny taratasim-panafarana

- ny datin'ny fanekem-pandaniana

- fanondroana ny mpivarotra

- ny anton'ny fanafarana ;

- ny habetsaky ny teti-bidy

- ny vangongon'ny fanekem-pandaniana hatrany am-piandohana

- ny sora-bola azo ampiasaina azo avy amin'ny elanelan'ny fitambaran'ny


fanomezan-dàlana ara-teti-bola sy ny fanekem-pandaniana ;

- ny laharan'ny taratasy mibaiko fampandoavam-bola;

- ny laharan'ny taratasim-pandefasana namoahana ny taratasy mibaiko


fampandoavam-bola

- ny daty

- ny habetsaky ny vola nanaovana baiko fampandoavam-bola;

- ny fanamarihina (nekena na nolavna).

Amin'ny faran'ny taom-piasana ary fara-fahatarany ny 20 desambra, ny vangongon'ny


fanekem-pandaniana dia tokony hifanahantsahana amin'ny fitambaran'ny baiko fampan-
doavam-bola, raha betsaka ny fanekem-pandaniana dia tsara raha hatao ny fanafohanana ireo
izay tsy nanaovana baiko fampan-doavam-bola ary hamarinina ny tokony na tsy tokony
hamindrana azy ireo amin'ny taom-piasana manaraka. Ny sora-bola ilaina dia soratana amin'ny
teti-bola vaovao, ary hanaovana fanekem-pandaniana vaovao izany.

Ny laharan'ny fanekem-pandaniana dia antotan-daharana mirindra ara-potoana ao amin'ny


andininy mizaka azy, manomboka amin'ny 1 amin'ny fanombohan'ny taom-piasana ary mifarana
amin'ny 10 desambra. Ny laharan'ny taratasim-panafarana dia antotan-daharana mirindra ara-

89
potoana ao amin'ny ara-teti-bola, manomboka amin'ny 1 amin'ny fanombohan'ny taom-piasana
ary mifarana amin'ny 10 desambra. Ny laharan'ny baiko fampandoavam-bola dia antotan-
daharana mirindra ara-potoana ao amin'ny ara-teti-bola, manomboka amin'ny 1 amin'ny
fanombohan'ny taom-piasana ary mifarana amin'ny 20 desambra.

Ny fanoratana ny fanafohanana na ny fampihenana fanekempandaniana dia tanterahina


amin'ny loko mena amin'ny daty nitrangany ary araka ny tondro-tsiahin'ny laharan'ny
fanekempandaniana voalohany.

Amin'ny fandavana

Amin'ny fisehoan'ny fandavana fandaniam-bola ataon'ny mpitàna kaonty, dia aseho ao


amin'ny fandavana ny baiko fampandoavambola. Fohanana amin'ny daty nanaovana ny
fandavana ary ny paika arahina dia mitovy amin'ny paika fanao amin'ny fanekempandaniana.
Raha tsy maintsy averina ny fanolorana azy dia omena laharana baiko fampandoavam-bola
vaovao amina taratasim-pandefasana vaoavao ilay izy.

Mikasika manokana ny paika araka ny "informatique"

Amin'ny paika arahana araka ny "informatique", dia soloina fisina fanekem-pandaniana


sy fisina fikajiam-pandaniana ny fisy fanarahana ny fanekem-pandaniana sy fikajiam-
pandaniana. Toy izao no endriky ny fisin'ny fanekem-pandaniana

Eo ambony indrindra :

- fanondroana ilay vondrom-paritra

- ny taom-piasana ;

- ny toko sy andininy ara-teti-bola

- efîtra maneho ny vinavina ara-teti-bola tsinjaraina ho teti-bola am-piadohana,


teti-bola fanampiny, fitambaran'ny fanapahana anaovam-panovana ary ny
fanomezan-dàlana ara-tetibola.

Eo amin'ny tsanganana

- ny laharan'ny taratasim-panafarana

90
- ny laharan'ny fanitsiana ny taratasim-panafarana

- ny laharan'ny fanekem-pandaniana

- ny datin'ny fanekem-pandaniana

- fanondroana ny mpivarotra

- ny anton'ny fanafarana ;

- ny habetsaky ny teti-bidy amboniny

- ny habetsaky ny teti-bidy ambaniny

- ny sora-bola azo ampiasaina, azo avy amin'ny elanelan'ny fitambaran'ny


fanomezan-dàlana ara-teti-bola sy ny vangongon'ny fanekem-pandaniana.

Toy izao no endriky ny fisin'ny fikajiam-pandaniana :

Eo ambony indrindra :

- fanondroana ilay vondrom-paritra

- ny taom-piasana ;

- ny toko sy andininy ara-teti-bola

- efîtra maneho ny vinavina ara-teti-bola tsinjaraina ho teti-bola am-piadohana,


teti-bola fanampiny, fitambaran'ny fanapahana anaovam-panovana ary ny
fanomezan-dàlana ara-teti-bola.

Eo amin'ny tsanganana

- ny laharan'ny fanekem-pandaniana

- ny laharan'ny fanitsiana ny fanekem-pandaniana ;

- ny laharan'ny fikajiam-pandaniana

- ny datin'ny fikajiam-pandaniana fanondroana ny mpivarotra

91
- ny anton'ny fanafarana ;

- ny habetsaky ny teti-bidy amboniny

- ny habetsaky ny teti-bidy ambaniny

- ny sora-bola azo ampiasaina azo avy amin'ny elanelan'ny fitambaran'ny


fanomezan-dàlana ara-teti-bola sy ny vangongon'ny fikajiam-pandaniana .

13.4 NY RAHARAHA AMIN’NY FARAN’NY TAONA : ASA FANAO AMIN’NY FIFARANAN’NY

TAOM-PIASANA

• Raharaha amin’ny vola miditra

Ny vola miditra tsy voavory amin'ny alalan'ny taratasy fanamarinam-pitakiana vola


miditra dia atao kaonty amin'ny taom-piasana mandritra ny hampidirana azy. Ny fotoana
fampidiram-bola dia eo anelanelan'ny 1 janoary ka hatramin'ny 31 desambra. Noho izany, ny
vola miditra izay nampidirin'ny mpitàna kaonty hatramin'ny 31 desambra, kanefa tsy hananany
taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra, dia tsy maintsy hanaovan'ny mpanalalana
fandaminana famerenana amin'ny laoniny amin'ny alalan'ny fanaovana taratasy fanamarinam-
pitakiana vola miditra mandamina asaina zakain'ny kaonty ara-teti-bolan'ny taom-piasana
hitsahina. Io fandaminana famerenana amin'ny laoniny io atao alohan'ny 15 janoary amin'ny
taona manaraka, faran'ny andro fanampiny.

• Raharaha amin’ny fandaniam-bola

Ny fanekem-pandaniam-bola tsy nanaovana taratasy anaovana baiko fampandoavam-


bola ny 20 desambra dia tsy maintsy foanana ao amin'ny kaontin'ny teti-bolan'ny taom-piasana.
Ireo fanekempandaniam-bola ireo dia afindra amin'ny taom-piasana manaraka araka ny fepetra
hita ao amin'ny paragrafy mikasika ny fanekempandaniana. Ny fandaniam-bola efa nekena nefa
tsy nanaovana baiko fampandoavam-bola dia fintinina amina filazalazana faranana amin'io daty
io.

• Famindrana ny vokatra

Ny anjara entina anaovana famatsian-tena notapahin'ny Filankevita fa afindra amin'ny


asam-pamokarana tamin'ny fijerena ny vokatry fampandehan-draharahan'ny taom-piasana teo

92
aloha, dia tsy maintsy anaovana famoahana taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra
zakain'ny "vola mihoatra avy amin'ny fampandehan-draharaha natao kapitaly" mandritra ny
taona hitsahina na amin'ny faran'ny taona famenony.

• Ny asa tanterahin'ny Kaominina ihany

Ny filazalazana ny asa tanterahin'ny Kaominina ihany dia atao mialoha ny fifaranan'ny


taom-piasana. Misy filazalazana miavaka atao araka ny karazan'ny asa na ny laha-draharaha.
Ny fanaovana kaontin'ny fandaniana fampandehan-draharaha entina hantanterahana ny asa
tanterahin'ny Kaominina ihany arakaraky ny baiko fampandoavam-bola, dia ahafahana
manomana ny filazalazana ny asa enti-mamokatra nataon'ny Kaominina ihany. Ireny
filazalazana ireny dia manampy ny taratasy mibaiko ny fampandoavam-bola sy taratasy
fanamarinam-pitakiana vola miditra izay zakaina amin'ny fikaontina vola miditra kaonty kilasy
faha-2 arakaraky ny karazan'asa anaovana fanana-mitoetra ary amin'ny fikaontina vola mivoaka
kaonty "asa tanterahin'ny Kaominina ihany".

• Ny laha-draharaha ara-teti-bola fandaminana

Amin’ny ankapobeny, ny raharaha ara-teti-bola fandaminana toy ny fanokanam-bola


aiditra amin'ny kaonty fitsinjovana ny fahanteran'ny fanana-mitoetra, ny fanokanam-bola aiditra
amin'ny kaonty petra-bola fitsinjo sy fandraisana, famoahana avy amin'ny rantsan'ny fananana,
fandraisana ny ampahan'anjara avy amin'ny fanampiana anaovana asam-pamokarana, sns., dia
vitaina alohan'ny fifaranan'ny taom-piasana. Mazava ho azy fa anaovana famoahana taratasy
mibaiko fampandoavam-bola sy taratasy fanamarinam-pitakiana vola miditra ireo.

13.5 FAMARANANA NY FITANANA NY KAONTY ARA-PANJAKANA

Ny aorian'ny andro fanampiny, izany hoe ny faha-15 janoary, dia faranan'ny Ben'ny
Tanàna ireo taratasy rehetra manondro ny fizakàna ara-tetibola. Mba ahafahana manamora ny
famaranana ireo kaonty amin'ny fiafaran'ny taom-piasana dia atao ara-potoana ny
fampifanantonana ny fitànan-kaontim-panatanterahana ny tetibola tazon'ny mpitàna kaontin'ny
Fitehirizam-bolam-pankajana. Ny kaontim-pitantanana dia tabilao iray mampiseho ny vokatry
ny fanatanterahana ny tetibola izay manavaka :

- andaniny, ny vinavina na fanomezan-dalana misokatra ao amin'ny tetibola;

93
- ankilany, ny fitambaran’ireo famoahana taratasy fanamarinanjo hampidi-bola
sy taratasy fanefam-bola zakain'ny sora-bola isan’isany avy ao amin'ny teti-
bola.

Ny kaontim-pitantanana dia mamerina mandray ny fitambaran'ireo kaonty misokatra


amin'ny alalan'ny fanapahana ara-teti-bola. Ny sisa tavela teo amin'ny fanatanterahana ny sokajy
fandaniana enti-mamokatra amin'ny taom-piasana dia azo avy amin'ny elanelana misy eo
amin'ny tontalin'ny famoahana taratasy fanamarinan-jo ao amin'ny kilasy 1 sy 2 sy ny tontalin'ny
famoahana taratasim-panefanan'ireo kilasy ireo ihany ao amin'ny kaontin'ny fandaniana enti-
mamokatra.

Ny sisa tavela teo amin'ny fanatanterahana ny sokajy fandaniana ho fampandehanan-


draharaha tamin'ny taom-piasana dia azo avy amin'ny elanelana misy eo amin'ny tontalin'ny
famoahana taratasy fanamarinan-jo ao amin'ny kilasy faha-6 sy faha-7 sy ny tontalin'ireo
famoahana taratasim-panefanan'ireo kilasy ireo ihany ao amin'ny kaontin'ny fandaniana ho
fampandehanan-draharaha. Mba ahazoana ny vokatry mitambatr’ireo sokajy isan’isany avy, dia
tokony hakambana ny vokatra mitambatra azo tamin’ny fiafaran’ny taom-piasana teo aloha. Ny
sisa tavela tamin’ny fanatanterahana ny sokajy fandaniana enti-mamokatra dia tsy azo anaovana
famindràna fa ho entina manontolo amin’ny manaraka. Ny vokatra mitambatry ny sokajy
fandaniana ho fampandehanan-draharaha dia tokony hanaovana famindràna amin’ny taom-
piasana manaraka.

Ny kaontim-pitantanana tamin’ny taom-piasana efa mikatona dia aroso ho dinihin’ny


Filankevitra monisipaly. Ny fandaniana era ny kaontim-pitantanana dia atao mialohan'ny
fitondràna ireo vokatra ao amin'ny teti-bola manaraka (voalohany na fanampiny). Ny
fanapahan-kevitra sy ny kaontim-pitantanana vita fankatoavana dia milefitra eo ambany
fanaraha-maso ny fankatoavan-dalàna ataon'ny Solontenam-panjakana ary alefa any amin'ny
mpitàna kaontin'ny Fitehirizam-bolam-panjakana. (andininy 21 ao amin’ny lalàna lf-95-005).

94
14 ANJARA RAHARAHAN’NY MPITÀNA KAONTY

Eo amin'ny sehatry ny fitantanam-bolan'ny kaominina, ny mpitàna kaontin'ny Fitehirizam-


bolam-panjakana dia miandraikitra :

- ny fiandraiketana an-tsoratra sy ny fitakiana ireo taratasy fanamarinan-jo


hampidi-bola izay nomen'ny mpanalalana azy ireo, ireo trosa hita fototra
amin'ny fanekena, taratasy fizaka manana iray na ta-ratasy fanamarinan-jo hafa
izay izy ireo no miantoka ny fitehirizana azy ary koa ny fampidirana ao amin'ny
tahirim-bola ireo sara aloa tolo-botsitra ary ireo vola miditra isan-karazany
izay hananan'ny vondrom-paritra fahefana ny mandray azy.

- ny fanaraha-maso sy ny fanefàna ireo fandaniam-bola : na amin'ny alalan'ny


taratasim-bola avy amin'ny mpanalalana, na nohon'ny fahitàna ireo taratasy
fanamarinan-jo asehon'ny tompon-trosa, ary koa ny fanomezana tohiny ireo
fanohanana izay nampahafantarina azy ireo ;

- ny fiambenana sy ny fitehirizana ireo vola sy zavatra sarobidy fananan'ny


kaominina;

- ny fikirakirana ny vola sy ny fanarahana ny fîhetsiky ny kaontin'ny vola azo


ampiasaina;

- ny fitehirizana ireo singan-taratasy fanamarinana ny fanaovan-draharaha sy ireo


taratasin-draharaha mikasika ny fitànana ny kaonty ara-panjakana.

Ny kaominina dia mpifandray iray amin'ny Fitehirizam-bolam-panjakana ary noho izany


dia manana sy mampiasa kaonty mampitohy iray Fanjakana - Kaominina ao amin'ny fitànana ny
kaontim-panjakana izy: ny kaonty. Ny fihetsehana atao ao amin'ny kaonty dia manana soratra
mifanohitra amina kaontim-panarahana iray misokatra ao amin'ny fitànan-kaontim-panjakana sy
ao amin'ny kaonty "kaonty fitehirizam-bolam-panjakana" an'ny kaominina.

95
14.1 NY FANAOVAN-DRAHARAHA AMIN’NY VOLA MIDITRA

14.1.1 Fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola

Foto-kevitra : Tsy maintsy hita fototra amin'ny taratasy fanamarinan-jo iray ny


fampidiram-bola ao amin'ny tahirim-bolan'ny kaominina.

• Taratasy fanamarinan-jo navoaka mialohan’ny fitakiam-bola

Eo am-pandraisana ireo taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola sy ireotaratasim-


pandefasana namoahana, ny mpitàna kaonty dia manao fanaraha-maso :

- ny fanomezan-dalana hitaky ny vola miditra araka ny fepetra nofaritan'ny didy


aman-dalàna ho an'ny kaominina ;

- ny fitakiana ny trosa sy ny maha ara-dalàna ireo fampihenana sy ireo


fanafoanana ireo taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola ;

- ny fahamarinan'ny kajy amin'ireo trosa ivelan'ny hetra

raha tsy izany dia mametra ny tenany sy ny volany ho antoka izy.

Ny fiandraiketana an-tsoratra ara-kaonty dia ny famatsiana ny kaontin'ny vola miditra


ara-teti-bola mifandraika araka ny karazan'ny vokatra (kilasy faha-7) sy fakàna vola amin'ny
kaontin'olona. (kilasy faha-4.)

• Taratasy fanamarinan-jo navoaka taorian’ny fampidirana ireo trosa ao amin’ny


tahirim-bola

Ny sasantsany amin'ireo vola miditra dia raisina tolo-botsitra, na avy amin'ny


fandrotsahana araka ny tsirin-kevitra avy amin'ny olona. lzany vola miditra izany dia tsy
maintsy hanaovan'ny Ben'ny Tanàna taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola fanarenana mazàna
nohon'ny fangatahan'ny mpitàna kaonty. Ny fiandraiketana an-tsoratra ara-kaonty dia ny
famatsiana ny kaontin'ny vola miditra ara-teti-bola mifanandrify avy amin'ny famoahana natao
tamin'ny kaontin'ny vola miditra iray halamina na harenina hanara-dalàna.

96
14.1.2 Famoriana ny vola miditra

Ny famoriana ny vola miditra dia atao :

- na, amim-pihavanana : ny fanefàna dia ataon'ny mpandoa vola aorian'ny


fampandrenesana na filazàna ny famoahana ny taratasy fanamarinan-jo
hampidi-bola.

- na amin'ny alalan'ny fanerena : didy, fanagiazam-pananana na filazàna amin'ny


olona mihazona, lavanty.

Soritana fa, ny trosan'ireo vondron-draharaham-panjakana (hetra na ivelan'ny hetra), eo


amin'ny raharaha famoriana, dia ampiharana ny tombon-jon'ny Fitehirizam-bolam-panjakana.

Ny raoly sy ny taratasy fanamarinan-jo dia misy fanamarihana an-tsisiny :

- ny vanin’andro nandoavana ny vola;

- ny laharan'ny rosia ahitàna fototra ny vola miditra

- ny tontalin'ny vola voarary atao tarehi-marika ;

- ny sonia rangopohin'ny mpiasa mpamory vola.

Amin'ny fombafomba arahina mampiasa oridinatera, ny fanamarihina an-tsisiny dia azo


avy amin'ny fitanana tsy maty andro ireo anton-taratasy fototra.

• Ny sisa ho voriana

Na dia efa natao aza ny fikarakarana ny fanaovan-draharaha mba hiantohana ny


famoriana ny vokatry ny asan'ny kaominina araka ny fotoana voatondro, ny mpitàna kaonty dia
matetika tsy mahavory ireo taratasy fanamarinan-jo rehetra navoaka mandritra ny fotoam-
pitantanana, misy trosa sasantsany tsy mely ho voavoy. Eo amin'ny fiafaran'ny taom-piasana,
dia manao takelan-taratasy iray misy ny sisa havory ny mpitàna kaonty ka izany dia mampiseho
ny sisa tavela ao amin'ny kaonty "Mpandoa hetra". Hatsangana ny takela-taratasy iray hafa
misy ny sisa isaky ny taom-piasana niandohana :

97
- mpandoa hetra amin'ny taom-piasana diavina;

- mpandoa hetra tamin'ny taom-piasana vao nodiavina

- mpandoa hetra tamin'ny taom-piasana teo aloha.

Marihina ao amin'ny takela-taratasy misy ny sisa havory ireo fikarakarana natao mba
ahazoana ny famoriana ka izany dia atao mifanandrify amin'ny anaran'ny mpandoa hetra
isan’isany avy. Ho an'ny raolin-ketra izay nanaovana fiandraiketana an-tsoratra hafa nohon'ny
ara-kaonty, ny mpitàna kaonty dia mamoaka isaky ny fiafaran'ny taom-piasana toetoetry ny
fanadiovana iray izay mampiseho isaky ny raoly:

- ny habetsahan'ny tontalin'ny raoly navoaka

- ny habetsahan'ny famoriana vita sy nanaovana famerenana amin'ny laoniny avy


amin'ny taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola fanarenana ;

- ny habetsahan'ny fanamaivanana

- ny habetsahan'ny sisa havory amin'io raoly io.

• Ny trosa tsy voavory

Raha vantany vao manana ireo taratasy fanamarinana ny amin'ny tsy fahafahana mamory
intsony ny hetra ny mpitàna kaonty dia mangataka amin'ny mpanalalana mba hampidirina any
amin'ny trosa tsy manan-kery ireo trosa ireo. Aseho avy amin'ny famoahana taratasim-bola iray
voamarin'ny fanapahari-kevitry ny Filankevitra monisipaly ny fanadiovana ireo kaontin'ny
mpitàna kaonty.

Ny Fitsarana momba ny kaonty dia afaka manohitra ny fanapahan'ny Filankevitra


monisipaly raha heveriny fa tsy nanome ny singan-taratasy fanamarinana ilaina ny mpitàna
kaonty. Amin’izany fisehon- javatra izany, dia raisin'ny mpitàna kaonty ho andraikitra ho an'ny
tenany ny fanefàna ny trosa.

98
• Fampihenana sy fanafoanana taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola

Ny taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola voakasiky ny fampihenana na ny fanafoanana


dia raisina amin'ny alalan'ny tarartasim-pandefasana iray mena roa mifanindran-dàlana. Ny
taratasy fanamarinan-jo hampidi-bola toy izany dia tohanana amin'ny fanamarinana ny
fampihenana na ny fanafoanana.

14.2 NY FANAOVAN-DRAHARAHA AMIN’NY VOLA MIVOAKA

Misahana ny raharahan'ny mpandoa vola sy mpitahiry vola ny mpitàna kaonty.


Amin'izany izy dia mikarakara ny fanaraha-maso ny fankatoavan-dalàna sy ny fanefàna.

14.2.1 Ny fanaraha-maso

Mifantoka amin'ny maha ara-dalàna ny vola mivoaka ny fanarahamaso. Ireto avy ny


zavatra hamarinina :

- ny maha-izy ny mpanalalana;

- ny fisian'ny sora-bola azo ampiasaina;

- ny fahamarininan'ny fanondroana ny sora-bola mizàka ny fandaniana ao


amin'ny toko sy andininy voakasik'izany ;

- ny fananan-kerin'ny trosa : fanekena ny fahavitan'ny raharaha, fahamarinan'ny


kajy fanilihan-trosa, fisian' ireo taratasy fanamarinana, fanamarinana ny fe-
potoana, maha foana ny trosa, tsy fisian'ny fanohana ny fandoavam-bola ;

- toetra mamela ny fandoavam-bola : fifandrifian'ny fanondroana ireo anarana,


toetra maha-izy sy ny habetsahan'ny vola nentina ao amin'ny taratasim-
pandefasana, taratasim-bola ary ny singan-taratasy fanamarinana.

14.2.2 Ny sazy

Raha toa ka nekena ny fanaovan-tsonia dia asongadina amin'ny fametahana ny fitomboka


“ Vu bon à payer ” mba hidika fanomezan-dàlana hanefa ny taratasim-bola. Raha toa ka
nolavina ny famerenana dia mitarika ny fampihantonana ny fandoavam-bola. Averin'ny mpitàna

99
kaonty any amin'ny mpanalalana ny singan-taratasy nanaovana ny taratasim-bola amin'ny
alalan'ny naoty famerenana. Amin’izany toe-javatra izany, ny mpanalalana dia afaka :

- na manao ny fisintonana tanteraka ny fandaniana

- na mikarakara ny famerenana amin'ny laoniny ilaina sy ny famoahana


fanindroany taratasim-bola miaraka amin'ny nomerao famoahana vaovao.

- na mampiasa eo ambany fiandraiketany ny zo manery handoa izay atao an-


tsoratra.

Na izany aza, dia tsy manan-kery ny zo manery handoa amin'ireto toe-javatra manaraka
ireto:

- tsy fahampian'ny sora-bola ;

- tsy fisian'ny fanamarinana ny fahavitan'ny raharaha

- tsy fisian'ny vola eo am-pelatanana ;

- toetra tsy mamela ny fandoavam-bola

- tsy fanoratana ny fandaniana ao amin'ny teti-bola

- fahadisoana teo amin'ny fanaovana ny kajy

14.2.3 Ny fanefàna

Ny fanefàna dia famoahana ao amin'ny tahirim-bola ny habetsahan'ny fandaniana ho


tombotsoan'ny tompon-trosa ahazoana fahafahana ho an'ny kaominina Mitranga izany .

- na amin'ny alalan'ny lelavola ho an'ny taratasy fandraisam-bola ho


tombotsoan'olon-tsotra sy raha latsaky ny 1.500.000 ia ny habetsahany.

- na amin'ny alalan'ny famindram-bola ho tombotsoan'ny fikambanana na


mihoatra ny 1.500.000 ia ny habetsahany.

100
Manana valo andro katroka ny mpitàna kaonty mba hikarakarana io asa fîtànan-kaonty
io. Raha dila io fe-potoana io, dia tokony hanao ny fandoavam-bola izy na namerina ny
taratasim-bola.

14.2.4 Ny fanaovan-drahararha manokana

• Fombafomba fanitsiana ireo fahadisoan’ny kajy tsy nahy ao amin’ireo singan-


taratasy nomen’ny tompon-trosa

Tsy maintsy ankatoavin'ny tompon-trosa ny fanitsiana ireo fahadisoana tsy nahy


nataon'ny mpanalalana. Tsy manao fanitsiana na iray az amin'ny taratasin-draharaha nalefan'ny
mpanalalana ny mpitàna kaonty fa mangataka ny mpanalalana hanao ny fanitsiana.

• Ny fampihenana na fanafoana ny vola mivoaka

Ny fampihenana na fanafoanana ny vola mivoaka dia atao amin'ny alalan'ny famoahan'ny


mpanalalana taratasim-bola fampihenana na fanafoanana soratan'ny mpitàna kaonty ao amin'ny
rejisitra sahala amin'ny fiandraiketana an-tsoratra ny vola miditra. Amin'izany toe-javatra izany,
ny kaonty mifanohitra dia ny kaontin'ny mpivarotra fa tsy ny kaontin'ny mpandoa hetra.

• Taratasim-bola tratran’ny fahaverezan-jo isan'efa-taona.

Izay taratatsim-bola rehetra tsy voaloa hatramin'ny faha-31 desambra ny taona faha-
efatra manaraka ny vaninandro namoahana azy dia tratran'ny fahaverezan-jo isan'efà-taona.
Vao tonga ny volana janoary, dia alefan'ny mpitàna kaonty any amin'ny mpanalalana amin'ny
taratasim-pandefasana ny taratasim-bola tratran'izany fepetra famantarama izany. Mamoaka
taratasy fitakiana vola miditra ny mpanalalana ao amin'ny kaonty izay ao aorian'ny
fiandraiketana an-tsoratra, dia ahafahan'ny mpitàna kaonty manadio ny kaonty "mpivarotra
taom-piasana teo aloha".

• Fahaverezana, fanapotehana na fangalarana taratasin-draharaha fanamarinana


ny vola mivoaka

Raha sendra very ny taratasim-bola mitaky fanefàna dia manao fanohanana any amin'ireo
mpitàna kaontin'ny Fitehirizam-bolam-panjakana rehetra eto amin'ny firenena ny mpitàna
kaonty Mpandoa vola.

101
14.3 FITANANA KAONTY

Ny mpitàna kaonty dia tsy maintsy manoritsoritra ao anatin’ny fitànana kaonty iray
tazonina "“ anatin'ny kaonty roa ” ny fanaovan-draharaha rehetra izay tanterahiny ho an'ny
kaominina. Ny mampiavaka azy amin'ny fitànana kaonty ara-panjakana, ilay tazonin'ny mpitàna
kaonty dia ahitàna, ankoatry ny kaonty fanatanterahana ny teti-bola, ny kaontin'olon-tsotra
(kilasy faha-4), ny kaontim-pitantanam-bola (kilasy faha-5) sy ny fananana ary ny vokatra azo
(kilasy 1 sy faha-2).

Ny fanaovan-draharaha manoritsoritra ny fanatanterahana ny teti-bola amin'ny alalan'ny


fanoratana ao anaty rejisitra ireo taratasy fanamarinana fitakiana vola miditra sy ireo taratasim-
bola mitaky fanefàna dia raisina ao amin'ny fitànana kaonty miaraka amin'ny soratra mifanohitra
aminy ao amin'ny kilasy faha-4. N'y mpitàna kaonty irery ihany no hany mahazo mampiasa ny
kaonty kilasy faha-4 sy faha-5. Ny fihetsehan'ny kaonty, eo amin’ny sehatry ny fanatanterahana
ny fitantanam-bolan'ny kaominina ka tsy misy fiantraikany ao amin'ny kaontin'ny Fitehirizam-
bolam-panjakana dia tsy hanaovana soratra mifanohitra aminy ao anatin'ny fitànana ny kaontim-
panjakana.

14.3.1 Ny fandaminana ny fitànana ny kaontin’ny kaominina

Ny fitànana ny kaontin'ny kaominina dia manoritsoritra :

- ny fanaovan-draharaha ara-teti-bola ;

- ny fanaovan-draharaha mikasika ny fitehirizam-bola;

- ny fanaovan-draharaha amin'olon-tsotra

- ny fîhetsiky ny fananana.

Ny fitànana kaontin'ny kaominina isan’isany avy dia halamina mba ahazoana mitazona
azy araka ny fomba fiasa atao hoe “ izay miompana amin'ny fanaovan-draharaha isan’isany avy
“ anatin'ny kaonty roa ” ka ny iray mamoaka ary ny iray kosa mampiditra. Io fomba fiasa io dia
ahafahana manamarina na amin'ny fotoana inona na amin'ny fotoana inona ny fitovian'ny
fitambaran'ny mivoaka sy miditra ao amin'ireo kaonty. Ny soratra izay mampiseho ny

102
fanatanterahana ny teti-bola dia tazon'nympitàna kaonty mandritra ny taom-piasana ary
miankina amin'ny “ zo hita fototra ”. Izany hoe ny kaonty dia ampiasaina tsy amin'ny fotoana
tena hampidirana na hamoahana vola ao amin'ny tahirim-bola fa heverina ho toy ny vola miditra
ara-teti-bola ny famoahana taratasy fanamarinana fitakiana (vonjy maika ivelan'ny raolin-ketra
mivantana) ary ho toy ny vola mivoaka ny famoahana taratasy mitaky fandoavam-bola.

Ny fitànana kaontydia atao isan'andro ary faranana amin'ny vaninandro faha- 31


desambra. Na dia izany aza, ny andro fitànan-kaonty faha-31 desambra dia halavaina
manomboka ny voalohany ka hatramin'ny faha-15 janoary amin'ny taona manaraka (andro
fanampiny) mba ahafahana manoratra ireo fanaovan-draharaha ara-teti-bola, ireo taratasy
fanamarinana fitakiana vola miditra famerenana amin'ny laoniny ho an'ny vola miditra voaray ao
amin'ny tahirim-bola ary tsy voaverina amin'ny laoniny hatramin'ny vaninandro faha-31
desambra sy ireo fanaovan-draharaha tsy ara-teti-bola natao araka ny tsiri-kevitra avy amin'ny
mpitàna kaonty. Ny fihetsiky ny tahirim-bola ho an'ny taom-piasana dia voadidy hatsahatra
amin'ny vaninandro faha-31 desambra.

Ny fitànana kaonty dia ahitàna ireto taratasin-draharaha manaraka ireto :

- Boky tsy maty andro iray fanoratana isan'andro ka alahatra misesy tsara no
mifampitohy hatrany ny laharany ny fitambaran'ireo fanaovan-drahara (tsy misy
avahana) tontosaina ho an'ny kaominina;

- Boky lehibe iray ahitàna ireo kaonty rehetra misokatra ho an'ny kaominina , na
ny mikasika ny fanatanterahana ny teti-bola (kilasy 1, 2, 6, 7) na ny mikasika
ny fihetsiky ny fitantanam-bola (kilasy 5) ;

- Ny fifandanjàna amin'ny faran'ny taom-piasana.

• Ny fizaran-dohateny ao amin’ny boky tsy maty andro

Ny boky tsy maty andro dia rejisitra iray voaisa ravina misy tsanganana enina :

- vaninandro nanaovana ny soratra;

- laharan'ny kaonty namoahana

103
- laharan'ny kaonty nampidirana

- fanondroana ny fanaovan-draharaha

- ny habetsahan'ny vola navoaka ;

- ny habetsahan'ny vola nampidirina.

Ny boky tsy maty andro dia faranana isan'andro ary ny fanaovan-draharaha voasoritra ao
dia tsy maintsy tsinjaraina amin'ny kaonty ao anatin'ny boky lehibe.

• Ny fizaran-dohateny ao amin’ny boky lehibe

Ny boky lehibe dia fitambaran'ireo takela-taratasy rehetra mirakitra n y kaontin'ny


kaominina. Toy izao manaraka izao ny fisehon'ny takela-taratasy isan’isany avy :

Eo ambony indrindra

- ny fanondroana ny vondrom-paritra

- ny fanondroana ny mpitàna kaonty mpandoa vola

- ny taom-piasana;

- ny laharan'ny kaonty sy ny lohateny feno

- ny efitra mampiseho ny vinavina ara-tetibola voatsinjara ho teti-bola voalohany,


teti-bola fanampiny, didy fanapahana manova sy ny fitambaran'ny fanomezan-
dàlana ara-teti-bola.

Eo amin'ny tsanganana:

- vaninandro nanaovana ny fanoratana (vaninandro ao amin'ny boky tsy maty


andro) ;

- ny laharran'ny taratasy fanamarinan-jo na ny taratasim-bola

- ny fanondroana ny mpandoa hetra na ny mpivarotra

104
- ny votoatin'ny vola miditra na ny vola mivoaka;

- ny tontaliny ;

- ny fanambarana ireo taratasy fanamarinana fitakiana na ireo taratasim-bola


voasoratra ao amin'ny kaonty ;

- ny sisa tavela azo ampiasaina avy amin'ny elanelana misy eo amin'ny


fitambaran'ireo fanokafana sora-bola sy ny fanambarana tondroina eo amin'ny
andalana eo aloha ;

- ny kaonty voahetsiketsika avy amin'ny fanoratana mifanohitra

- ny fanamarihana

• Ny fizaran-dohateny ao amin’ny fifandanjana

Ny fifandanjana dia tsy azo atao raha tsy aorian'ny famaranana ny boky tsy maty andro sy
ny boky lehibe. Mamerina mandray ny fitambaran'ireo takela-taratasy misy ny kaonty izy io ka
avahana ny fifandanjan'ny miditraamin'ireo fanaovan-draharaha rehetra tamin'ny taom-piasana.
Aorian'ny fanaovan-draharaha farany tamin'ny taom-piasana dia tsy maintsy atao ny
fifandanjàna eo amin'ny miditra sy mivoaka. Toy izao manaraka izao ny fisehon'ny fifandanjàna
ankapobe.

Eo ambony indrindra :

- ny fanondrona ny vondrom-paritra

- ny fanondroana ny mpitàna kaonty mpandoa vola ny taom-piasana ;

- ny lohateny : fifandanjàna ankapoben'ireo kaonty tamin'ny (vaninandro


nanaovana azy 31 desambra)

Eo amin'ny tsanganana :

- ny laharana sy ny lohatenin'ny kaonty;

- ny fifandanjàn'ny miditra miparitaka ho miditra sy mivoaka

105
- ny fihetsehan'ny taom-piasana voatsinjara amin'ny :

• ho fanaovan-draharaha tsy ara-teti-bola miparitaka ho


miditra sy mivoaka;

• ho fanaovan-draharaha ara-teti-bola ka avahana ihany


koa ny miditra sy mivoaka ;

- ny tontaliny mikambana (fifandanjàn’ny miditra + fihetsehana mandritra ny


taom-piasana) miparitaka ho miditra sy mivoaka

- ny sisa tavela amin’ny miditra

- ny sisa tavela amin’ny mivoaka

Eo amin’ny andalana

- ny fitambaran’ny kilasy 1

- ny fitambaran’ny kilasy 2

- ny fitambaran’ny kilasy 4

- ny fitambaran’ny kilasy 5

- ny fitambaran’ny kilasy 6

- ny fitambaran’ny kilasy 7

- ny fitambaram-beny (fandravonana ireo kilasy 1 ka hatramin’ny 7)

- ny fanamarinana ataon’ny mpitàna kaonty (vanin’andro sy sonia)

14.3.2 Fanoritsoritana ireo raharaha atao amin’ny fitànana kaonty

• Fanokafana ny boky lehibe

Eo am-pahitàna ny vokatry ny fifandanjàna an-kapobe natao tamin'ny fiafaran'ny taom-


piasana dia sokafan'ny mpitàna kaonty ny kaontin'ny boky lehibe ka soratany ao ny sisa tavela
ao amin'ny kaonty filazana ny miditra sy mivoaka (kilasy 1,2,4, sy 5). Ny sisa an-kapobe ao

106
amin'ny kaonty 6 sy 7 dia soratana ao amin'ny kaonty 12 "vokatra azo tamin'ny taom-piasana".
Raha toa ka ny fîtambaran’ireo sisa tavela ao amin'ny kilasy faha-6 betsaka nohon'ny
fîtambaran'ireo sisa tavela ao amin'ny kilasy faha7, dia misy tsy fahampiana ny vokatra azo ary
entina hiditra ao amin'ny kaonty 12. Raha ny mifanohitra amin'izany no mitranga, izany hoe
kely nohon'ny fitambaran'ireo sisa tavela ao amin'ny kilasy faha-7 ny fitambaran'ireo sisa tavela
ao amin'ny kilasy faha-6, dia misy ambiny ny vokatra azo ary entina ao amin'ny sisa tavela ao
amin'ny kilasy faha-l2. Noho izany fanoratana izany, dia soritan'ny mpitàna kaonty mazava
tsara ao anatin'ny kaonty isan’isany avy fa raharaha mikasika ny fifandanjàn'ny miditra io.
Fintinina ho andalana iray ao amin'ny boky tsy maty andron'ny kaominina ny fanoratana ireo
fifandanjan'ny miditra.

Ny sisa tavela ao amin'ny kaonty "Mpivarotra-taom-piasana diavina" ho an'ny taom-


piasana N dia averina raisina indray amin'ny fandefasana tsotra ao amin'ny fifandanjan'ny
miditra ary mivoaka ao amin'ny kaonty "Mpivarotra - taom-piasana teo aloha" ho an'ny taom-
piasana N+1. Torak'izany koa, ny sisa tavela amin'ny miditra ao amin'ny kaontin'ny taom-
piasana N dia alefa ao amin'ny kaonty "Mpivarotra taom-piasana teo aloha" ho an'ny taom-
piasana N+1 ary, atambatra amin’izay mety ho sisa tavela amin'ny miditra miseho ao. Ny sisa
tavela amin'ny miditra ao amin'ny kaonty "Mpandoa hetra taom-piasana diavina" sy ny
"Mpandoa hetra - taom-piasana teo aloha" ho an'ny taom-piasana N dia averina raisina indray
ao amin'ny taom-piasana N+1 araka ny fepetra mitovy amin'izay tondroina ao amin'ny
paragrafy etsy ambony.

• Fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy fanamarinana mitaky vola miditra

Amin'ny fiafaran'ireo fanaraha-maso ara-dalàna, dia atao ao amin'ny fitànana kaonty ny


fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy fanamarinana mitaky vola miditra. Ny vola miditra dia
zakain'ny toko sy andininy ara-teti-bola mifanaraka amin'izany araka ny karazan'ny vola
midirtra. Amin'izany dia entina ao amin'ny kaonty ara-teti-bola (kilasy faha-7) ny taratasy
mibaiko ny fanefàna miaraka amin'ny fanondroana ny kaonty mifanohitra (kilasy faha-4). Ny
fitambararan'ireo tarartasy fanamarinana mitaky vola miditra voakasiky ny fiandraiketana an-
tsoratra dia entina ho mivoaka ao amin'ny kaonty "Mpandoa hetra - taom-piasana diavina".

107
• Fiandraiketana an-tsoratra ireo fampihenana sy fanafoanana ireo taratasy
fanamarinana mitaky vola miditra.

Raha toa ka ny fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy fanamarinana mitaky vola miditra
natao tamin'ny taom-piasana diavina, dia raisina ao amin'ny fitànan-kaonty amin'ny alalan'ny
miditra ao amin'ny kaonty ara-teti-bola mizaka sy amin'ny alalan'ny mivoaka ao amin'ny kaonty
"Mpandoa hetra - taom-piasana diavina". Raha toa ka ny mpandoa hetra efa nanefa ny trosany,
dia anaovana famoahana ny kaonty "mihoatra amin'ny vola narotsaka". Ny fampihenana na
fanafoanana taratasy fanamarinana mitaky vola miditra voaray andraikitra an-tsoratra tamin'ny
taom-piasana teo aloha, dia midika ho famoahana taratasim-bola iray manaraka ny fitohizany
isan'andro zakain'ny kaonty “ taratasy fanamarinana mitaky nofoanana - taom-piasana teo
aloha ”.

Ny trosa nekena ho tsy manan-kery intsony dia raisina ao amin’ny fitànan-kaonty ho


miditra ao amin'ny kaonty "fahaverezana amin'ny trosa tsy voavory" ary mivoaka ao amin'ny
fizarana voakasik’izany ao amin'ny kaontin'olon-tsotra izay misy ny trosa.

• Fiandraiketana an-tsoratra ireo taratasy mibaiko fandoavam-bola

Amin'ny fiafaran’ireo fanaraha-maso ataon'ny mpandoa vola, ary raha toa ka voalaza fa
azo efaina izy ireo, dia atao ny fiandraiketana an-tsoratra ny taratasy mibaiko ny fandoavam-
bola ao amin’ny fitànana kaonty. Ny vola mivoaka dia zakaina ao amin'ny toko sy andininy
mifanaraka amin’izany araka ny karazan'ny vola mivoaka. Amin’izany, dia entina ao amin'ny
kaonty ara-teti-bola (kilasy faha- 6) ny taratasy mibaiko ny fandoavam-bola miaraka amin'ny
fanondroana ny kaonty mifanohitra (kilasy faha-4). Ny fitambaran’ireo taratasy mibaiko ny
fandoavam-bola voakasiky ny fiandraiketana an-tsoratra dia entina ho mivoaka ao amin'ny
kaonty "Mpivarotra - taom-piasana diavina".

• Fiandraiketana an-tsoratra ireo fampihenana sy fanafoanana ireo taratasy


mibaiko ny fandoavam-bola

Raha toa ka natao mandritra ny taona diavina ny fiandraiketana an-tsoratra ny taratasy


mibaiko ny fandoavam-bola, dia raisina kaonty amin'ny "crédit' ao amin'ny kaonty ara-teti-bola
mizàka ary amin'ny “ débit ” ao amin'ny kaonty "Mpivarotra-taom-piasana diavina". Raha toa

108
ka ny taratasim-bola efa nefaina, dia tokony anaovana fampidirana ao amin'ny kaonty
"Mpivarotra hananam-bola".

Ny fampihenana na fanafoanana taratasy mibaiko ny fandoavam-bola noraisina


andraikitra an-tsoratra nandritra ireo taom-piasana teo aloha, dia atao amin'ny alalan'ny
famoahana taratasy fanamarinana iray ao anaty fitohizany isan'andro zakain'ny kaonty
“ taratasim-bola nofoanana - taom-piasana teo aloha ”. Ny soratra mifanohitra dia entina ao
amin'ny kaonty 4012 na 4014 rahatoa tsy nefaina ny taratasim-bola na ao amin'ny kaonty 467
"Kaonty hafa “ débiteurs ” na “ créditeurs ” raha toa ka efa voaloa ny volan'ny mpivarotra.

• Fiandraiketana an-tsoratra ireo raharaha fandaminana atao ara-teti-bola

Ny vola miditra sy ny vola mivoaka mifandraika amin’ireo raharaha ara-teti-bola


fandaminana dia midika amin'ny fiandraiketana an-tsoratra miaraka ireo taratasy fanamarinana
mitaky vola miditra sy ireo taratasy mibaiko ny fandoavam-bola izay mifampifamono.
Amin'izany toe-javatra izany, dia tsy ampiasaina ny kaonty mifanohitra ao amin'ny kilasy faha-
4.

14.3.3 Ny raharaha atao mikasika ny tahirim-bola

Ny raharaha fampidiram-bola na fandoavam-bola ho an'ny kaominina, ho fampiharana ny


foto-kevitra miompana amin'ny tahirim-bola tokana, dia mikasika ny kaontim-panefàna
(tahirim-bola, banky na CCP) misokatra ao amin'ny fitànana kaonty "Toetry ny tahirim-bola".
Mba hifanohitra amin'ireo kaontim-panefàna ara-pitantanam-bola ireo, dia ahetsika ny kaonty
4412. Tsiahivina fa io farany io dia miasa mifanohitra amin'ny kaonty "kaonty ao amin'ny
Tahirim-bolam-panjakana" ao amin'ny fitànana kaontin'ny kaominina.

• Fandraisana ao amin’ny tahirim-bola ireo vola miditra misy


taratasy fanamarinana mitaky

• Fandraisana ao amin’ny tahirim-bola mialohan’ny famoahana ny


taratasy fanamarinana mitaky

109
Mety ho avy amin'ireto anton-javatra ireto no ihavian'ny fandraisana ao amin'ny tahirim-
bola vola miditra alohan'ny famoahana ny taratasy fanamarinana mitaky :

- ny fandrotsahana vola ataon'ny mpitatam-bola

- fanomezana avy amin'ny Fanjakana;

- vola miditra hafa alohan'ny famoahana ny taratasy fanamarinana mitaky.

• Ny fanefàna ireo taratasy mitaky fandoavam-bola

Tsy azo efaina ny taratasy mitaky fandoavam-bola raha tsy aorian'ny fiandraiketana azy
ireo an-tsoratra. Ny fanefàna azy ireo dia raisina fitànan-kaonty araka izao fombafomba
manaraka izao:

14.3.4 Fanitsiana ny asa soratra

Raha nanao fahadisoana ny mpitàna kaonty tamin'ny fanoratana raharaha iray, dia tsy
maintsy manao ny fanitsiana ilaina amin'ny ranomainty mena. Tsy misy fanitsiana na iray aza
azo atao aorian'ny fikatonan'ny taom-piasana.

14.3.5 Raharaha atao tsy ara-teti-bola

Ny raharaha fandaminana tsy ara-tetibola dia miseho nohon'ny hevitry ny mpitàna kaonty
irery ary tsy voasoritra afa tsy ao amin'ny asa soratra nataony. Amin'ny toe-javatra sasantsany,
sahala amin'ny fananana mipetraka azo avy amin'ny tolotra dia azon'ny mpanalalana atao ny
mangataka ny mpitàna kaonty mba hanao ny soratra mifandraika amin'izany ao amin'ny fitànana
kaonty ny fananana. Ireto indrindra ireo raharaha atao tsy ara-teti-bola :

- ny fandefasana ireo asa vita any amin'ny kaonty fananana mipetraka,

- ny famindràna vola ho famaranana ireo fandoavana tsikelikely ny renivola.

Ny raharaha amin'io karazana io dia voalaza ao amin'ny planina ara-kaonty efa misy fanampin-
teny.

110
14.4 FITANANA KAONTY IREO TARATASY MISY VIDINY INACTIVES

Ny Ben'ny tanàna no mikarakara ny fividianana ireo tapakila, karatra, hajia, sns. any
amin'ny Tranom-pirintim-pirenena, na tranom-pirinty hafa, araka ny fanomezan-dàlana avy
amin'ny Lehiben'ny Sampan-draharaham-paritany miadidy ny teti-bola sy ny taratasy
fanafaran'entana voasonian'ny mpitàna kaonty. Omen'ny Ben'ny tanàna ny mpitàna kaonty ireo
taratasy misy vidiny inactives ireo ary tazonony ao amin'ny fitànana kaonty. Ny mpitàna kaonty
no miandraikitra ny famatsiana ireo mpitantan'ny kaominina. Ny fandalovan'ireo taratasy misy
vidiny inactives ireo eo am-pelatanan’ny Ben'ny tanàna dia tsy anaovana fandraisana an-
tsoratra ao amin'ny fîtànan-kaonty. Ny vokatra azo avy amin'ny fivarotana ireo taratasy misy
vidiny inactives ireo dia arotsaka eo am-pelatanan'ny mpitàna kaonty amin'ny alalan'ny taratasy
fanamarinana mitaky vola miditra famerenana amin'ny laoniny. Mifandraika amin'izany
fanaovan-draharaha izany ny fihetsehan'ireo taratasy misy vidiny inactives ao amin'ny fitànana
kaonty.

Kaonty telo no ampiasaina mba hanoritsoritana ireo raharaha atao mikasika ireo taratasy
misy vidiny inactives :

- Fiandraiketana an-tsoratra ireo tapakila:

Miditra ao amin'ny kaonty "Taratasy misy vidiny ao amin'ny poketra bokin'ny


mpitàna kaonty" ary

Mivoaka ao amin'ny kaonty « Kaonty fiandraiketana an-tsoratra ».

- Fanomezana tapakila ny mpitantana

Miditra ao amin'ny kaonty "Taratasy misy vidiny ao amin'ny mpitantana" ary

Mivoaka ao amin'ny kaonty "Taratasy manam-bidy ao amin'ny poketra bokin'ny


mpitàna kaonty".

- Famerenana ny tapakila misy faton’ny mpitantana

Miditra ao amin'ny kaonty "Taratasy manam-bidy ao amin'ny poketra bokin'ny


mpitàna kaonty" ary

111
Mivoaka ao amin'ny kaonty "Taratasy misy vidiny ao amin’ny mpitantana".

- Fivarotana tapakila ataon’ny mpftantana

Miditra ao amin'ny kaonty "kaonty fiandraiketana an-tsoratra" ary

Mivoaka ao amin'ny kaonty 'Taratasy manam-bidy ao amin'ny mpitantana".

- Famotehana tapakila (izay tsy ilaina intsony)

Miditra ao amin'ny kaonty « Kaonty fiandraiketana an-tsoratra" ary

Mivoaka ao amin'ny kaonty "Taratasy manam-bidy ao amin'ny poketra bokin'ny


mpitàna kaonty".

Ny famotehana tapakila dia atao amin'ny alalan'ny fandoroana azy,ary izany dia hamarinina
amin'ny fanaovana fitanana an-tsoratra araka ny voalazan'ny didy amam-pitsipika.

- Fanombanam-bidy ny tapakila :

Miditra ao amin'ny kaonty "Taratasy manam-bidy ao amin'ny poketra bokin'ny


mpitàna kaonty" sy

Miditra ao amin'ny kaonty "Taratasy manam-bidy ao amin'ny mpitantana" ary

Mivoaka ao amin'ny kaonty « Kaonty fiandraiketana an-tsoratra".

Ny fanombanana ireo vokatra azo avy amin'ny tapakila dia hamarinina amin'ny alalan'ny
fanapahan-kevitry ny Filankevitra monisipaly mametra ny filazam-bidy vaovao sy vaninandro
hananany hery. Amin'ny fiafaran'ny taom-piasana (31 desambra tsy misy andro famenony), dia
atao ny fifandanjàn'ny taratasy manam-bidy araka ny fepetra mitovy amin'ny raharaha atao
mikasika ny lelavola.

Ny kaontim-pitantanana dia ataon'ny mpitàna kaonty amperin'asa amin'ny famaranana ny


taom-piasana. Ny kaontim-pitantanan'ny mpitàna kaonty dia taratasin-draharaha famintinana

112
iray mampiseoho ny kaonty mihetsika nandritra ny taom-piasana miaraka amin'ireo taratasy
fanamarinana mifandraika amin'izany. Roa no zava-kinendrin'ny kaontim-pitantanana :

- manamarina ny fanatanterahana ny teti-bola ;

- mampiseho ny fiovaovan'ny toetry ny fananana sy ny toe-bolan'ny kaominina.

Ny kaontim-pitantanana dia mizara ho :

- kaontim-pitantanana ara-tarehimarika iray mampiseho ny vokatry ny taom-piasana ary


manoritsoritra ny fiovaovan'ny fananan'ny kaominina teo amin'ny fiandohana ka
hatramin'ny faran'ny taom-piasana ;

- kaontim-pitantanana ara-taratasy iray izay ahitàna ny fitambaran’ireo taratasin-


draharaha rehetra ahafahana manamarina ireo raharaha rehetra nataon'ny mpitàna
kaonty (raharaha ara-teti-bola - raharaha tsy ara-teti-bola - raharaha mikasika ny
fitehirizam-bola).

Ny kaontim-pitanana dia atao sosony efatra mitovy ary natokana ho an’ny

- Ben’ny Tanàna

- Fitsarana momba ny Kaonty

- Fitehirizam-bolam-panjakana (sosony roa).

Ny fizaran-dohateny ao amin'ny kaontim-pitanana dia atao mifanaraka amin'ny modely


tovana faha-26. Ny kaontim-pitantanana dia atao sy soniavin'ny mpitàna kaonty am-perin'asa
amin'ny faran'ny taom-piasana.

Raha sendra misy fiovan'ny mpitàna kaonty mandritra ny taom-piasana, ny mpitàna


kaonty isan’isany avy dia tsy tompon'andraikitra afa-tsy amin'ny fitantanana nataon'ny tenany.
Raha toa ka ny mpitàna kaonty miditra mametraka fanankianana amin'ny fitantanan'ny teo
aloha, dia tsy maintsy atao sy aseho mba ho tohan'ny kaontim-pitantanana ny fifandanjàn'ny

113
kaonty iray, mba ahafahan'ny mpitsara kaonty manombatombana izay mety ho
fandraisan'andraikitry ny mpitàna kaonty isan’isany avy tamin'izany fitantanana izany.

Alefa any amin'ny Fitsarana Tampony (Rantsana mitsara ny kaonty) mba hotsaraina ny
kaontim-pitantanan'ny kaominina izay manana teti-bola mihoatra ny 300 millions ny
habetsahany. Ny didy avoakan'ny Rantsana mitsara ny kaonty dia midika ho fanalàna tsy misy
arakaraka ny mpitàna kaonty, na fanomezana baiko mazava. Ho an'ny kaominina izay tsy
mihoatra ny 300 millions ny habetsahan'ny teti-bolany, dia alefa any amin'ny Foibem-pitondrana
Ankapobe ny Fitehirizam-bolam-panjakana ny kaontim-pitantanana mba hamarinina.

Taratasin-draharaha sy singan-taratasy tsy maintsy aseho miaraka amin’ny kaontim-


pitanana mba ho tohana:

• Fitanisana ireo taratasin-draharaha ankapobe sy singan-taratasy fanamarinana ny


kaontim-pitantanana

Taratasin-draharaha ankapobe :

- Teti-bola voalohany, teti-bola fanampiny sy didy fanapahana manova;

- Kaontim-pitantanana ara-panjakana

- Kaontim-pitantanana ara-tarehimarika

- Fifandanjàna ankapoben'ireo kaonty

- Takela-taratasy milazalaza ny fananana sy ny trosa

- Fehezan-taratasy mikasika ireo taratasy fanamarinan-jo

- Fehezan-taratasy mikasika ny taratasy mandidy ny fandoavam-bola;

- Takela-taratasy manondro ireo sisa havory sy ireo sisa ho efaina

- Fanapahan-kevitry ny Filankevitra monisipaly mikasika ny kaontim-pitantanana ara-


panjakana sy ny kaontim-pitanana ary manome famelàna tsy misy arakaraka ny mpitàna
kaonty;

114
- Takela-taratasy mampiseho ireo trosa.

• Singan-taratasy fanamarinana

Ny fihetsehana voasoritry ny kaonty isan’isany avy dia hamarinina

- amin'ny alalan'ny taratasy fanamarinana mitaky voaloa ho an'ny vola miditra ara-teti-
bola

- amin'ny alalan'ny taratasim-bola efa voaloa ho an'ny vola mivoaka ara-teti-bola.

Ny kaontin'olon-tsotra sy kaontim-pitantanam-bola sasantsasany dia hamarinina amin'ny


alalan’ireo taratasy mibaiko ny fampidiram-bola sy ireo taratasy mibaiko ny fanefam-bola araka
ny fepetra aseho ao amin'ny planina ara-pitatànan-kaonty efa misy fanampin-teny.

• Taratasy manam-bidy inactives

Foronona mba ho fanohanana ny kaontim-pitantanana

- ny kaonty nampiasana ireo tapakila sy ny fitanana an-tsoratra fanamarinana ny


fisian'ireo tapakila ireo

- ny fifandanjàn'ny kaontin’ireo taratasy manam-bidy inactives.

15 TOE-JAVATRA MANOKANA MIKASIKA NY KAOMININA


AMBANIVOHITRA

Any amin'ny kaominina ambanivohitra tsy misy mpitàna kaonty avy amin'ny Fitehirizam-
bolam-panjakana mitoetra, dia omena mpitahiry volan'ny kaominina iray notendren'ny Ben'ny
tanàna ary nahazo fankatoavana avy amin'ny Solontenam-panjakana, izay manana fahefana
handroaka azy, ny fisahanana izany raharaha izany (andininy faha-252 ao amin'ny Fitsipika
Ankapobe ny fitànana kaonty). Ny mpitahiry volan'ny kaominina dia manana toetra maha-
mpitàna voalohany.

115
Ny fitsipika ankapobe ny fitànana kaontim-panjakana sy ny fepetra voalazan'izao
torolalana ankapobe izao dia mihatra amin’ireo kaominina ireo afa-tsy ireto fanamboarana
manaraka ireto :

- Eo amin'ny toeran'ny kaonty 513 "kaonty any amin'ny Fitehirizambolam-panjakana", ny


kaominina ambanivohitra dia mahazo alalana hampiasa kaonty 511 banky iray, 512
CCP, 52 kaonty tahirim-bola ;

- Ny kaontin'olon-tsotra (kilasy faha- 4)dia tsy ampiasaina, ny fanatanterahana ny teti-


bola dia mipaka avy hatrany any amin'ny kaontim-pitantanam-bola (kilasy faha-5).

- Ny raharaha atao ara-teti-bola dia tsy hamarinina na amin'ny alalan'ireo taratasy


fanamarinana mitaky vola miditra, na amin'ny alalan'ireo taratasy mibaiko ny
fandoavam-bola ary soritsoritina ao amin'ny rejisita fitànana kaonty iray (boky tsy maty
andro - boky lehibe) izay aseho ao amin'ny tovana faha-32 sy 33 ;

- Amin'ny faran'ny taom-piasana, dia soritana ao amin'ny kaontim-pitantanam-bola iray


izay misolo ny kaontim-pitantanana ara-panjakana sy ny kaotim-pitantanana ny tatitry
ny fanatanterahana ny teti-bola. Ankatoavina araka ny fepetra mitovy amin’iretsy farany
io kaontim-pitananam-bola io;

- Aorian'ny fankatoavan'ny Filankevitra monisipaly, dia alefan'ny mpitàna kaontin'ny


Fitehirizam-bolam-panjakana mahefa ara-paritra ny kaontim-pitantanam-bola mba
hanaovana (apurement) ara-panjakana. Raha toa ka ny fetran'ny (apurement) nihoarana,
dia alefa any amin'ny Rantsana mitsara ny kaonty ny kaontim-pitantanam-bola ;

- Ny mpitàna kaontin'ny Fitehirizam-bolam-panjakana mahefa ara-paritra dia


mpanolotsaina ara-bolan'ny Kaominina ambanivohitra avy hatrany, koa amin'izany izy
dia mandray tamby nohon'ny fanoloran-tsaina.

lzay kaominina ambanivohitra rehetra dia afaka mandà ny iray na maromaro amin'ireo
fandaminana entin'io satam-pitantanana tsy mifanaraka amin'ny tokony ho izy io na apetraka
iankina avy hatrany amin'ny mpitàna kaontin'ny Fitehirizam-bolam-panjakana.

116
16 NY ASA 1SAN'ANDRO SY MIVERIMBERINA SAHAN'NY BEN’NY TANANA

16.1 NY SORA-PIANKOHONANA

- Loi n°61-025 du 9/10/61 relative aux actes de l’état civil (J.O. du14/10/61, p.1789)
modifiée par la loi n° 66-017 du 5/7/66 (J.O. du 16/7/66)

- Loi n°94-008 du 26/4/95 fixant les règles relatives à l’organisation, au fonctionnement


et aux attributions des CTD

- Code Pénal (J.O. du 7/2/62, p.1765)

- Décret n°63-264 du 9/5/63 relatif aux règles applicables aux actes de l’état civil, aux
disparitions et aux successions survenant au cours d’un voyage maritime (J.O.
du18/5/63, p.1214)

- Ordonnance N°62-012 du 10/8/62, p.1618), modifiant l’ordonnance n°60-047 du


15/6/60 portant Code de la Marine Marchande

- Circulaire n°7181/DGI/AT du 19/12/60 relative au transfert de l’état civil

- Circulaire n°788/MJ/CAB

Ny Ben’ny tanàna sy ireo lefiny no mpiandraikitra ny soram-piankohonana (And 79


lalàna lf 94-008). Ho an’ny Kaominina andrenivohitra Antananarivo, ny anjara asa amin’ny
maha tompon’andraikitra ny sora-piankohonana dia avy hatrany dia homena ny delegen’ny
boriborintany sy ny Lefiny (And. 12 lalàna lf 94-009). Azon’ny Ben’ny tanàna atao ny
manome fahefana mpiasa iray na maromaro ao amin’ny kaominina, izay iraika amby roapolo
taona ahay raha kely indrindra, momba ny asa maha tompon'andraikitry ny sora-piankohonana
azy, mba :

• handray an-tsoratra ao amin'ny rejisitry ny sora-piankohonana, ireo fanambarana


fahaterahana, fahafatesana, zaza tsy azo, fananganana sy fanariana ;

• handraikitra amim-boky, hanao filazana an-tsisiny ireo sora-panjakana na didim-


panjakana ao amin'ny rejisitry ny sora-piankohonana ;

117
• hanao ny fandrafetana ireo sora-drafiaraha rehetra mifandraika amin’ireo
fanambarana lamina etsy ambony. (and, faha-80 lalàna lf-94-008)

Eo ambany fanaraha-maso sy andraikitry ny Ben'ny Tanàna no isahanana io fanomezam-


pahefana io. Ny mpiasan'ny kaominina dia tsy manana fahefana hanao na fankalazana na
fanoratana fanambadiana ao amin'ny rejisitry ny sora-piankohonana. Tsiahivina amin'ireo
mpiandraikitra ny sora-piankohonana fa tsy azon'izy ireo atao ny mandà ny fanaovana soratra
iray voalazan'ny lalàna, na manao soratra mifanohitra amin'ny fanambaran'ireo izay miseho eo
anatrehany, na manao avy hatrany ny iray amin'ireo sora-draharaha ireo. Tsy manana fahefana
handray fanambarana sy hanao sora-draharaha ivelan'ny faritra iadidiana izy ireo (and. faha-4
sy faha-5 lalàna lf-61-025)

Ny Primatiora-Lefîtra miandraikitra ny Teti-bola sy ny fampandrosoana ny faritany


mizàka tena dia namoaka boky fitadidiana hampiasain'ireo mpiandraikitra sy mpitantsoratry ny
sora-piankohonana tamin' ny volana aprily 1998 ao amin'ny Tranom-pirintim-pirenena (tsiahy
7447/98) izay tsara ny hijerena azy.

16.1.1 Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

Ny Ben'ny tanàna sy ireo lefiny no mpiandraikitra ny sora-piankohonana (and, faha-79


lalàna lf-94-008).

Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana irery ihany no manana fahefana handray sy


hitahiry ireo sora-draharahan'ny sora-piankohonana izay izy no manome azy ny fahamarinany.
(and, faha-2 lalàna lf-61-025)

Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana no miadidy :

- ny fandraisana ny fanambarana fahaterahana sy manao ny sora-draharaha amin'izany;

- ny fandraisana ny fananganan-jaza teraka ivelan'ny fanambadiana ary manao ny sora-


draharaha amin'izany ;

- ny fankalazana ny fanambadiana ary manao ny sora-draharaha amin'izany ;

118
- ny fandraisana ny fanambarana fahafatesana sy manao ny sora-draharaha amin'izany ;

- ny fandraisana ireo sora-pananganana, sora-panariana ;

- ny fihazonana ny rejisitry ny sora-piankohonana : manoratra ny fanambaran-tsoratra


rehetra voarainy, fandraiketana amin’ny boky ireo didi-pitsarana samihafa (fisaraham-
panambadiana, fanovàna anarana, fanitsiana sora-piankohonana iray, fampidirana
soratra hadino), mametraka ny filazana an-tsisiny tokony atao amin'ireo sora-
piankohonana voasoratra na noraiketina amin’ny boky, manao sonia ny soratra
voarakitra ao anaty rejisitra ;

- ny fitandremana ny fitehirizana ireo rejisitra ampiasaina amin'ny taona diavina sy ireo


tamin'ny taona teo aloha mipetraka ao amin'ny tantsoratr’elan'ny foiben'ny sora-
piankohonana sy fanomezana ireo kopia na soratra notsoahina avy amin'ny matoan-
tsoratra misy ao amin'ny rejisitra ;

- ny fandraisana ny fanambaran'ireo olona hafa ankoatry ny mpivady izay takian'ny


lalàna ny fanaikeny mba hampanan-kery ny fanambadiana. (and. faha-3 lalàna lf-61-
025) ;

16.1.2 Ny mpitantsoratry ny sora-piankohonana

Ny mpitantsoratry ny sora-piankohonana dia mpiasa izay zakain'ny teti-bolan'ny


kaominina ny fandoavana ny karamany. Na izany aza, dia manome fanampiana araka ny
habetsahan'ny mponina ao amin'ny kaominina ny Fanjakana izay atokana mba hamenoana ny
karaman'ny mpitantsoratry ny sora-piankohonana. (La/Ma momba ny fitantanam-bolam-
panjakana 1998) Ao amin'ny foiben'ny sora-piankohonana, dia manampy ny Ben'ny tanàna sy
ny lefiny ary ny delegen'ny boriborintany ho an'Antananarivo renivohitra, ny mpitantsoratry ny
sora-piankohonana ary koa miadidy ireo asam-pitazonan-tsoratra mba ahafahana
manatanteraka :

Ø ny fitanana ireo rejisitra ;

Ø ny fanomezana ireo kopia na soratra notsoahina avy amin'ny matoan-tsoram-


piankohonana ;

Ø fanoratana na fandraiketana amin’ny boky ireo filazana an-tsisiny ;

119
Ø izay asa rehetra fitazonan-tsoratra mifandraika amin'ny sora-piankohonana ary koa
ireo raharaha fitehirizana ireo rejisitra sy ireo taratasy mirakitra ny filazalazana
momba ny sora-piankohonana, ny fandaminana ara-pitaovana ny sampan-draharaha
eo ambany fanaraha-mason'ny Ben'ny tanàna, ny fandraisana ireo taratasy sy
fandaminana ny fanakilasiana ireo antontan-taratasy.

Ny mpitantsoratry ny sora-piankohonana dia tsy manao sonia ny sora-piankohonana na


ny kopiany na ny soratra notsoahina avy amin'ny matoan-tsoratra. Arosony ho soniavin'ny
mpiandraikitra ny sora-piankohonana izy ireo. Tsy manao fankalazana ny fanambadiana ny
mpitantsoratry ny sora-piankohonana. Tompon'andraikitra amin'ny raharaha ataony izy ireo eo
anatrehan'ny Ben'ny tanàna sy ny lefiny na ny delegen'ny boriborintany. Raha misy fandikàn-
dalàna, dia iharan'ireo sazy voalazan'ny fehezan-dalàna famaizana izy ireo.

16.1.3 Ny rejisitry ny sora-piankohonana

Karazana rejisitra

Ny foiben'ny sora-piankohonana isan’isany avy dia tsy maintsy mitazona rejisitra efatra
miavaka tsara ary atao sosony roa

Ø iray ho an'ny fahaterahana sy ny fanjanahana

Ø iray ho an'ny fanambadiana ;

Ø iray ho an'ny fananganana sy ny fanariana

Ø iray ho an'ny fahafatesana. (Teboka faha-27 Tenimita lf-788/MJ/CAB)

Na dia izany aza, dia azon’ny Minisitry ny Fitsarana atao amin'ny alalan’ny didim-
pitondrana, ny manome fanomezan-dalana an’ireo foibe sora-piankohonana sasantsasany
hitazona, ka atao sosony roa, rejisitra itambarana iray hanoratana ireo soratra rehetra (and.11
lalàna lf 61-025)

120
• Fombafomba fanokafana sy famaranana ireo rejisitra

Alohan'ny ampiasana azy, ny rejisita vaovao dia tsy maintsy voaisa ravina sy vita sonia
rangopohin'ny Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga voalohany eo amin'ny toerana manomboka
amin'ny takelaka voalohany ka hatramin'ny takelaka farany ary anaovany fitanana an-tsoratra
ny fanokafana ary alefany any amin'ireo foibe sora-piankohonana miankina aminy ny rejisitra
voaisa ravina sy vita sonia rangopohy. Ny rejisitra dia misokatra ny voalohan'ny volana janoary
isan-taona.(and. faha-12 lalàna lf-61-025).

Akaton'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana sy faranany avy hatrany ny rejisitra


aorian'ny soratra farany ny faha-31 desambra isan-taona. (Teboka faha-30 Tenimita lf-
788/MJ/CAB). Manaraka ny fanamarihana ny fanakatonana, dia ataon'ny mpiandraikitra ny
sora-piankohonana ny lisitra ara-Kabidian'ireo soratra. (Teboka faha-31 Tenimita lf-
788/MJ/CAB)

Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia tsy maintsy manao isaky ny dimy taona


famintinana an-tsoratra iray atao sosona telo mampiseho ireo fizahan-takelaka arak'abidia isan-
taona antsoina hoe "Fizahan-takelaka dimy taona" ka :

Ø ny iray tehirizina ao amin'ny foiben'ny sora-piankohonana

Ø ny faharoa apetraka ao amin'ny firaiketan-draharahan'ny Fitsarana ambaratonga


voalohany eo amin'ny toerana

Ø ny fahatelo alefa any amin'ny tantsoratr’elan'ny Minisiteran'ny Fitsarana


Antananarivo. (and. faha-15 lalàna lf-61-025)

• Filazana an-tsisiny

Ny filazana an-tsisiny dia fepetra iray natao ahafantaran'ny be sy ny maro ny toerana eo


anatrehan'ny lalàna misy ny tompon'ny sora-piankohonana iray. Ahafahana manaraka ny
fiovaovan'ny sora-piankohonan'ny olona izy ary koa andaharana ireo taranany.(teboka faha-95
Tenimita lf- 788/MJ/CAB). Eo am-pametrahana ny filazana an-tsisiny, ny mpiandraikitra ny
sora-piankohonana dia tsy maintsy manamarina am-pitandremana ny maha-izy ilay olona

121
tondroina ao amin'ny filazana an-tsisiny sy ilay olona voalaza ao amin'ny soratra tsy maintsy
ametrahana ny filazana an-tsisiny.

• Fanoratana amin’ny boky

Ny fanoratana amin'ny boky dia raharaha izay hanaovan'ny mpiandraikitra sora-


piankohonana iray fandikàna fanindroany ao amin'ny rejisitra sora-piankohonana iray voarainy
avy amina mpiandraikita sora-piankohonana hafa iray na didim-pitsarana iray mikasika sora-
piankohonana. Izany fanoratana izany dia tsy maintsy atao ao anatin'ny dimy andro
manomboka amin'ny vaninandro naharaisana ny soratra hadika ary tsy maintsy apetraka
mazava tsara ny fihavian'ny filazana. (teboka faha-99 Tenimita lf- 788/MJ/CAB). Raha toa ka
ny fanoratana amin'ny boky mikasika didi-pitsarana iray, dia alefan'ny mpiraki-draharahan'ny
fitsarana namoaka ny didy any amin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana mahefa ny dikan-
teny amin'ny teny malagasy ny fizarana misy ny fanapahana nataon'ny fitsarana izay hadika.
(teboka faha-100 Tenimita lf- 788/MJ/CAB). Ny fanoratana soratra iray na didi-pitsarana iray
ao amin'ny boky dia tsy maintsy misy ny vaninandro nanaovana izany sy ny sonian'ny
mpiandraikitra ny sora-piankohonana.

Ny fanambarana fahaterahana na fahafatesana dia raisin'ny mpiandraikitry ny sora-


piankohonana eo amin'ny toerana nahaterahana na nahafatesana araka ny fisehoan-javatra.
(teboka faha-43 tenimita lf-788/MJ/CAB). Ho an'ny fananganana sy ny fanjanahana, ny
mpiandraikitra ny sora-piankohonana mahefa dia ilay ao amin'ny toeram-ponenana mahazatra,
izany hoe ao amin'ny toerana tena ipetrahan'ilay olona amin'ny fomba maharitra sy mahazatra.
(teboka faha-45 tenimita lf-788/MJ/CAB)

Ho an'ny fanambadiana, ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana mahefa dia ilay ao


amin'ny toerana anaovana ny fankalazana.(teboka faha-46 tenimita lf- 788/MJ/CAB)

16.1.4 Sora-pahaterahana

- Loi n°– 61-025 du 9/10/61 relative aux actes de l’état civil (JO du 14/10/61, p. 1789)
modifiée par la loi n° 66-017 du 5/7/66 (JO du 16/7/66, p.1528)

122
- Circulaire n°- 788/MJ/CAB du 29/12/61 sur la tenue de l’état civil (JO du 13/1/62, p. 40)
modifiée par circulaire n° 001/MJ-CAB du 18/1/64 et modificatif du 31/3/64 (JO du
4/4/64, t. 723)

- Ordonnance n°62-003 du 21/7/62 sur le nom, le domicile et l’absence (JO du 4/08/62)

• Ny fanambarana fahaterahana

Ny fanambarana fahaterahana dia raisina ao amin'ny foiben'ny sora-piankohonan'ny


lapan'ny tanàna. Io fanambarana io dia ataon’ny

- ray na ny reny

- iray amin'ireo ray aman-dreny nihaviany;

- na iray amin'ireo havany akaiky;

- na izay rehetra olona nanatrika ny fahaterahana (and. faha-26 la1àna lah. faha-61-
025)

Ny fe-potoana hanaovana ny fanambarana dia 12 andro manomboka amin'ny andro


nahaterahana.

• Ny filazana entina ao amin’ny soratra

Ny sora-pahaterahana dia tsy maintsy milaza mazava tsara :

- ny andro, ny ora ary ny toerana nahaterahana ;

- ny anarana sy fanampin'anarana ary ny mahalahy na mahavavy ny zaza vao teraka

- ny anarana, fanampin'anarana, taona, toerana nahaterahana, asa ary toeram-


ponenan'ny ray aman-dreny ;

- ny anarana, fanampin'anarana, asa ary fonenan'ny mpanao fanambarana.(and. faha-


25 lalàna lah. faha-61-025)

123
Soratana avy hatrany ao amin'ny rejisitry ny sora-piankohonana ny sora-pahaterahana,
atao mifanarakaraka ary tsy misy banga na iray aza, ny soratra novonoina dia hankatoavina ary
ny teny anampy dia vitan'ireo rehetra nanao sonia ny soratra rangopohy.(and. faha-13 lalàna
lf-61-025). Soniavin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana sy ny mpanao fanambarana avy
hatrany ny rejisistra aorian'ny famakiana sy soratra. Omen'ny mpiandraikitra ny sora-
piankohonana maimaimpoana ny kopian'ny sora-pahaterahana voalohany. Ny fanomezana ny
kopia manaraka kosa dia andoavam-bola izay feran'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly isan-
taona ny habetsahany. Ny kopia atao aty aoriana dia tsy maintsy misy ny filazana an-tsisiny
mikasika ny:

- fanovàna anarana (raha misy izany)

- fananganana (raha misy izany)

- fanariana (raha misy izany) ;

- fandàvana ny maha-ray (raha misy izany)

- fanjanahana (raha misy izany) ;

- fanambadiana (raha misy izany);

- fisaraham-panambadiana (raha misy izany)

- fanafoanana fanambadiana (raha misy izany)

- fahafatesana (raha misy izany) (and. faha-44 lalàna lah. faha-61-025)

• Momba ny zaza kambana

Ny zaza kambana isan’isany avy dia samy manana ny sora-pahaterahany izay manondro
ny andro, ny ora, ny toerana nahaterahana sy ny maha-lahy na maha-vavy. Amin'ny fanoratana
azy amin'ny rejisitra, dia ny zaza teraka voalohany no heverina ho zandriny ary ny teraka farany
no zokiny.

124
• Momba ny zaza hita

Izay rehetra olona mahita zaza vao teraka, dia tsy maintsy manao ny fanambarana izany
avy hatrany any amin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonan'ny toerana nahitàny azy. Ny
fitanana an-tsoratra misy ny an-tsipiriany ataon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia
milaza izay tokony ho taonan'ilay zaza, maha-lahy na maha-vavy azy, ny anarana sy
fanampin'anarana izay omena azy, ny tompon'andraikitra sivily hotolorana azy. Io fitanana an-
tsoratra io dia soratana amin'ny daty nanaovana azy ao amin'ny rejisitry ny sora-pahaterahana.
(and.28 andalana faha 2 lf 61-025). Aorian'ny fitanana an-tsoratra, dia ataon'ny mpiandraikitra
ny sora-piankohonana ny sora-pahaterahana izay, na manao ahoana na manao ahoana, tsy
tokony hisy ny anaran'ny ray aman-dreniny na dia fantara aza izy ireo na nampahafantarina ny
mpiandraikitra ny sora-piankohonana ny anarany.(teboka faha-49 tenimita lah.
faha788/MJ/CAB)

• Momba ny zaza vao teraka no maty

Ho an'ny zaza iray vao teraka no maty, dia sorata'ny mpiandraikitra ny sora-
piankohonana ny sora-pahafatesana fa tsy ataony ny fanoratana ny sora-pahaterahana. Raha toa
ka natao ny sora-pahaterahana, dia tsara ny manao ny sora-pahafatesana ary mametraka
filazana an-tsisiny iray ao amin'ny sora-pahaterahan'ilay zaza maty. (teboka faha-50 tenimita
lah, faha788/MJ/CAB)

16.1.5 Sora-pananganana

- Loi n° 61-025 du 09 Octobre 1961 relative aux actes de l’état civil, art.36 (JO du
14/10/61, p.1789)

- Circulaire n°788/MJ-CAB du 29/12/61 sur la tenue de l’état civil, art. 84 à 87 (JO du


13/1/62, p.40) modifiée par circulaire n°054/MJ-CAB du 10/1/63 5JO du 25/3/63,
p.833), par circulaire n°1/MJ/CAB du 2/1/64 (JO du 18/1/64) et modificatif du
31/3/64 (JO du 4/4/64, p723)

- Loi n°63-022 du 20/11/63, relative à la filiation, à l’adoption et au rejet, art. 51 à 78


(JO du 30/11/63, p.2479)

125
Misy endriny roa ny fananganana : fananganana judiciaire sy fananganana tsotra. Ny
sekretera na ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia manontany ny olona te hanangana
mikasika ny tanjona kendreny sy ny momba ny fianakaviany ary manontany mikasika ny zaza
hatsangana. Ny fananganana judiciaire dia voafetra ho an’ireo zaza kamboty ray sy reny, na
nariana, na zaza misy rohim-pihavanana (oh. zanak’anabavy, zanak’anadahy) amin’ny olona
hanangana. Raha toa izany ka tsy manan-kavana ny zaza dia aleo manao fananganana judiciaire
izay manorina fihavanana amin’ny fianakaviana hanangana ary manapaka ny fihavanana
amin’ny fianakaviana niaviana. Raha toa anefa ka te hitazona fihavanana amin’ny fianakaviana
niaviany ny zaza dia tsara ny manoro hevitra azy hanao fananganana tsotra. Ireto avy ny
zavatra ilaina mikasika izany.

• Fananganana « judiciaire »

Ny Filohan’ny Tribonaly sivily sy ny tompon’andraikim-panjakana no


tompon’andraikitra amin’izany (Ben’ny Tanàna, Lefitra nahazo làlana na mpanolontsaina
monisipaly).

a) Fepetra

Ho an’ny mpanangana : feno 30 taona na mihoatra ary manan-janaka latsaky ny telo.


Ho an’ny hatsangana : narian’ny ray aman-dreny niteraka, kamboty na efa havan’ny
mpanangana

b) Fombafomba arahina

Fombafomba judiciaire : ny mpanangana, izany hoe ny olona te hanangana dia manao


fangatahana any amin’ny Filohan’ny Tribonaly Sivily misy ny toeram-ponenan’ny zaza
hatsangana (Tribunal de première instance, tribunal de section, tribunal de sous-préfecture na
d’arrondissement). Ny sora-pananganana dia omena ny mpanangana imason’ny hatsangana, ny
ray aman-dreny avy amin’ny Filohan’ny Tribonaly.

Fombafomba atao amin’ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana : ny mpanangana dia


mitondra ny soson’ny sora-pananganana omena ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana eo
imason’ny olona :

- Zaza natsangana raha toa ka mihoatra ny folo taona izy

126
- Ray aman-drenin’ny zaza (raha tsy nariana na kamboty), na koa tsy izy ireo, ny olona
tompon’andraikitry ny zaza (raibe sy renibe). Tokony hankatò ny taratasy ireo olona
ireo (ny faneken’ny ray aman-dreny dia ilaina raha toa ka manatrika izy ireo, miavaka
amin’ny fanambadiana izay ny iray ihany dia ampy).

- Vavolombelona roa izay avy ao amin’ny fianakavian’ny mpanangana raha azo atao.

c) Vokatry ny fananganana

Ny zaza natsangana dia miditra ao amin’ny fianakavian’ny mpanangana ary tsy mitana
fihavanana amin’ny fianakaviany intsony, indrindra amin’ny lafiny fandovàna. Na izany aza dia
mijanona ihany ny fady mikasika ny fanambadiana amin’ny fianakaviana niaviany. Tsy mivadika
ny fananganana raha tsy tanteraka ny fanariana.

• Fananganana tsotra

Ny tanjona kendrena dia mampisy fihavanana eo anivon’ny olon-droa tsy mpihavana, na


koa mampahery ny fihavanana efa misy. Ny fananganana tsotra dia malalaka ary mifanaraka
amin’ny fomba fananganana nentim-paharazana.

a) Fepetra

Ho an’ny mpanangana : mihoatra ny 21 ny taonany

Ho an’ny hatsangana : tsy misy fepetra

b) Fombafomba atao eo anoloan’ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

Mitovy amin’ireo fombafomba atao ho an’ny fananganana judiciaire. Ny mpiandraikitra


ny sora-piankohonana dia manoratra avy hatrany ny akta rehefa feno ny fepetra takiana.

d) Vokatry ny fananganana tsotra

Mbola mitohy ho mpikambana ao amin’ny fianakaviana niaviany ihany ny zaza (manana


anjara lova, sns) no sady miditra ao amin’ny fianakavian’ny mpanangana. Ny mandà ny
fananganana dia tsy azo atao raha tsy hoe miditra amin’ny fanariana.

127
• Fananganana ataon’ny mpivady

Azo atao ho an’ny karazam-pananganana roa. Azon’ny mpivady atao ireo karazam-
pananganana roa ireo. Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia tokony hanontany ny
mpanangana raha toa ka manam-bady izy ary raha toa ka manaiky ny hiray antoka aminy ny
vadiny. Rehefa izany dia tokony hanome akta roa ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana.

• Toromarika ao amin’ny sora-pananganana

Ny sora-pananganana dia tokony hisy, mihoatra ireo zavatra mahazatra ao amin’ny


sora-piankohonana (daty, ny momba ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana), ny momba
(anarana, fanampin’anarana, daty sy toerana nahaterahana, anaran’ny ray aman-dreny, asa sy
toeram-ponenana) ny mpanangana sy ny natsangana ary ny vavolombelona. Tokony ho
marihina raha toa ka fananganana judiciare na fananganana tsotra.

• Ny andraikitry ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia tokony hampandre ny Kaominina


nahaterahana ny fandraiketana ny sora-pananganana ao amin’ny imprimé 37 Etat-civil de la
Nomenclature Générale.

16.1.6 Fanovana anarana

- Loi n° 61-025 du 09 Octobre 1961 relative aux actes de l’état civil, art.38 à 41 (JO du
14/10/61, p.1789)

- Circulaire n°788/MJ-CAB du 29/12/61 sur la tenue de l’état civil, art. 90 à 94 (JO du


13/1/62, p.40) modifiée par circulaire n°054/MJ-CAB du 10/1/63 5JO du 25/3/63,
p.833), par circulaire n°001/MJ/CAB du 2/1/64 (JO du 18/1/64) et modificatif du
31/3/64 (JO du 4/4/64, p723)

- Ordonnace n°62-003 du 21/07/62, sur le nom, le domicile et l’absence, art. 4 à 6 (JO du


04/8/62, p.1527)

Ny fanovan’anarana dia mikasika ny fanomezana anarana hafa noho ny voasoaratra ao


amin’ny sora-piankohonana.

128
• Ny fepetra takiana ho an’ny fanovana anarana

a) Ny fangatahana fanovana anarana ny zaza tsy ampy taona (izany hoe latsaky ny 21
taona) dia ataon’ny na ny ray aman-dreniny (raha tsy vitan’ny zaza), na miaraka
amin’ny fanomezan-dalana ataon’y iray amin’ireo ray aman-dreniny (ray, reny, raibe,
renibe) raha toa ka vitan’ny zaza ny fanaovana izany.

b) Manomboka amin’ny 21 taona dia tsy azo atao intsony ny miova anrana mihoatra ny
indray mandeha.

• Fombafomba takian’ny fanovana anarana

Ny fombafomba rehetra dia tanterahana eo imason’ny mpiandraikitra sora-piankohonana


fa tsy misy fanomezan-dalana judiciare.

a) Raha toa ka tsy ampy taona : dia tsy maintsy miaraka amin’ny ray na ny reny (na ny
tompon’andraikitra, na ny renibe na ny raine raha toa ka kamboty ny zaza) raha
eken’ireo izany

b) Ho an’ny ampy taona (Mihoatra ny 21) dia mandeha irery izy.

Ny mpiandraikitra sora-piankohonana dia mitaky vavolombelona dimy. Ny


mpiandraikitra sora-piankohonana dia mangataka sosony iray amin’ny sora-pahaterahana ary
afaka manamarina izany any amin’ny centre d’état civil ny toerana nahaterahana, indrindra ho
an’ireo efa ampy taona sao dia efa nanao fanovan’anarana.

- Raiketin’ny mpiandraikitra sora-piankohonana aoamin’ny boky natokana ho an’izany.


Ho an’ny kaominina kely dia ny Minisitry ny lalàna manaiky ny hanoratana ny soratra
rehetra ao amin’ny boky iray.

- Tokony hisy ny anarana, fanampin’anarana, daty sy toerana nahaterahana, asa,


fonenana an’ny mpangataka sy an’ireo vavolombelona dimy.

• Vokatry ny fanovan’anarana

Ny olona izay nanova anarana dia tokony ho tonga any amin’ny Lehiben’ny Kantaon’ny
toeram-ponenany mba hanova ny karapanondrony, rehefa avy mampiseho ny sora-

129
panovan’anarana. Ny sosony amin’ireo sora-pahaterahana nomen’ny mpiandraikitra sora-
piankohonana ny toerana nahaterahana dia tokony hisy ny fanazavana rehetra misy ao amin’ny
sora-pahaterahana (indrindra a ny anarana taloha) ary mametraka ny anarana vaovao. Kanefa
ny sombiny ny sora-pahaterahana (izay mamintina ny sora-pahaterahana) sy ny fisy ny sora-
piankohonana dia ahitana ny anarana vaovao ihany. Ny sora-panovan’anarana dia tokony
halefa any amin’ny Ben’ny tanàna ny Kaominina nahaterahana.

16.1.7 Sora-panjanahana

- Loi n° 61-025 du 09 Octobre 1961 relative aux actes de l’état civil, art.36 (JO du
14/10/61, p.1789)

- Circulaire n°788/MJ-CAB du 29/12/61 sur la tenue de l’état civil, art. 84 à 87 (JO du


13/1/62, p.40) modifiée par circulaire n°054/MJ-CAB du 10/1/63 5JO du 25/3/63,
p.833), par circulaire n°1/MJ/CAB du 2/1/64 (JO du 18/1/64) et modificatif du 31/3/64
(JO du 4/4/64, p723)

- Loi n°63-022 du 20/11/63, relative à la filiation, à l’adoption et au rejet, art. 51 à 78 (JO


du 30/11/63, p.2479)

Raha toa ka ny fianahana avy amin'ny ray tsy azo atao amin'ny alalan'ny présomptions, ny
olona izay mihambo ho rain'ny zaza dia afaka manao fanjanahana ilay zaza araka ny paika
arahina tsotra dia tsotra na eo anatrehan'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana, na amin'ny
alalan'ny soratra to na namarinina ho to, na amin'ny alalan'ny didy miafina. (and.faha-16 lalàna
lah. faha-63-022)

• Ny olona afaka manao ny fanambarana

Ny fanekena ny maha-ray dia ataon'ny :

- izy ray ihany ;

- olona nomem-pahefana mitondra fanomezam-pahefana manokana to na namarinina


ho to ary manondro ny zaza ho zanahina ;

- ny ray aman-dreny izay, araka ny lalàna na ny fomban-drazana, manana fahefana


amin'ny ray. (and.faha-1 8 lalàna lah. faha-63-022)

130
• Ny fe-potoana

Tsy misy ny fe-potoana ahafahana mikarakara ny fanekena ny maha-ray. Ny


fanjanahana zaza nateraka dia tsy maintsy soratana ao amin'ny rejisitry ny sora-panjanahana ao
amin'ny toerana naovana ny fanjanahana sy ny vaninandro mifanaraka amin'izany. Ny soratra
dia ampahafantarina ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana mitazona ny rejisitry ny sora-
pahaterahan'ilay zaza ao anatin'ny fe-potoana 15 andro.

Ao anatin'ny telo andro, dia omena filazana ny mpirakidraharahan'ny Fitsarana ao


amin'ny toerana nahaterahana. (and. faha42 lalàna lah. faha-61-025)

• Ny fepetra takiana amin’ny fanoratana

Ny fanjanahana dia azon'ny ray atao amin'ny fotoana hanaovany ny fanambrana


fahaterahana. Tsy maintsy hamarinin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana ny maha izy ny
ray. Apetraka ao amin'ny soratra ny anaran’ny ray. Ny fanjanahana zaza iray teraka ivelan'ny
fanambadiana dia azo atao aty aoriana amin'ny alalan'ny fanambarana ataon'ny ray amin'ny
mpiandraikitra ny sora-piankohonana amin'ny toerana misy ny fonenany mahazatra miaraka
amin'ny fanekena an-tsoratra ataon'ny reny.

• Raharaha ataon’ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia tsy manana fahafahana hanombana ny


fananan-kerin'ny fanajanahana zaza nateraka, io fanjanahana io tokoa mantsy dia azo atao
foana na inona na inona satan'ny olona manao fanjanahana. Raha toa misy fanjanahana
mampiahiahy dia entin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana any amin'ny Fampanoavana ny
raharaha. Aorian'ny naharaisana ny fanjanahana, dia tsy maintsy alefan'ny mpiandraikitra ny
sora-piankohonana ao anatin'ny fe-potoana dimy ambin'ny folo andro any amin'ny foiben'ny
sora-piankohonana misy ny toerana nahaterahan'ny zaza nozanahina ny filazana roa mikasika
ny fanjanahana. Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana amin'ny teorana nahaterahana dia
manoratra ny fanjanahana eo an-tsisin'ny soratra natao voalohany ary alefany any amin'ny
mpiraki-draharahan'ny Fitsarana mitazona ny rejisitry ny sora-pahaterahana mifandraika
amin'izany ao anatin'ny fe-potoana telo andro ny filazana faharoa mba hanaovana filazana an-
tsisiny.

131
• Ny vokatry ny fanjanahana

Ny fanjanahana dia mahatonga ny zaza hatramin'ny fotoana niforonany hifamatotra


amin'ilay nanao ny fanjanaha azy.(and. faha20 lalàna lah. faha-63-022). Farany dia soritana
fa ny fanjanahana dia azo tsoahina.(and. faha19 lalàna lah. faha-63-022)

16.1.8 Ny fanambadiana

- Loi n°– 61-025 du 9/10/61 relative aux actes de l’état civil (JO du 14/10/61, p. 1789)
modifiée par la loi n° 66-017 du 5/7/66 (JO du 16/7/66, p.1528)

- Circulaire n°- 788/MJ/CAB du 29/12/61 sur la tenue de l’état civil, art 68 à 83 (JO du
13/1/62, p. 40) modifiée par circulaire n° 001/MJ-CAB du 18/1/64 et modificatif du
31/3/64 (JO du 4/4/64, t. 723)

- Ordonnance n°62-089 du 1/10/62 relative au mariage, art. 1 à 36 (JO du 19/11/62)


modifiée par la loi n° 64-017 du 14/11/64 (JO du 21/11/64, p.2498)

Ny fanambadiana dia azo raiketina amin'ny alalan'ny

• fankalazana ataon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

• fankalazana araka ny fomban-drazana, arahina fanoratana any amin'ny foiben'ny sora-


piankohonana,

ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana mahefa hanao ny fankalazana na ny fanoratana azy dia


ilay ao amin'ny toerana hanaovana ny fankalazana (teboka faha-69 tenimita lah. faha
788/MJ/CAB). Hafa hatrany ny raharaha sahan'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana raha
toa ka any amin'ny lapan’ny tanàna no hanaovana ny fankalazana na raha toa ka natao araka ny
fomban-drazana ny fankalazana. Fa ny vokatra ateraky ny fanambadiana kosa dia sahala na
inona na inona fombafomba nanamarihana ny fankalazana.

• Ny fepetra ho fenoin’ny ho mpivady

Hamarinin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana raha toa ka feno ireto fepetra enina


manaraka ireto

132
a) taonan’ny ho mpivady

Lahy : feno 17 taona

Vavy: feno 14 taona

Azon'ny mpitsara amin'ny toerana anaovana ny fankalazana ny manome fanafahana


amin'ny lalàna mikasika ny taona.(and. faha-3 hits.1ah. faha-62-089)

b) Fanekena ataon'ireo ho mpivady

Ny fanekena dia omena am-bava mandritra ny fankalazana atao eo anatrehan'ny


mpiandraikitra ny sora-piankohonana. (and. faha-29 Hits. lah. faha-62-089). Ny fanekena dia
tsy maintsy hita fototra ao anatin'ny fitanana an-tsoratra izay atolotra ny mpiandraikitra ny
sora-piankohonana aorian'ny fankalazana ny fanambadiana araka ny fomban-drazana.(and.
faha-33 Hits. lah. faha-62-089).

d) Fanomezan-dàlana avy amin’ny ray aman-dreny ho an’ny fanambadian’ny zaza tsy


ampy taona.

Ny zaza tsy ampy taona latsaky ny 18 taona dia tsy mahazo manam-bady raha tsy misy
fanomezan-dàlana avy amin'ny ray aman-dreny. Ny fanomezan-dàlana avy amin'ny iray
amin'ireo ray aman-dreny dia ampy. (ny ray na ny reny na ny olona izay mampihatra ny
fahefan'ny ray aman-dreny amin'ny zaza) (and. faha-5 Hits. lah.faha-62-089). Ny fanomezan-
dàlana dia azo atao am-bava amin'ny fotoana hankalazana ny fanambadiana na an-tsoratra raha
toa ka ny olona izay manome alalana tsy manatrika ny fanambadiana. (and. fàha-6 Hits.lah.
faha-62-089).

Raha toa ka ny fankalazana ny fanambadiana atao araka ny fomban-drazana, ny


fanatrehan'ny ray na ny reny na ny olona mampihatra ny fahefan'ny ray aman-dreny, dia midika
ho fanomezan-dàlana, nefa izany dia tsy maintsy marihina ao anatin'ny fitanana an-tsoratra.
(and. faha-33 Hits. lah. faha-62-089).

133
e) Tsy fisian’ny fanambadiana teo aloha mbola tsy rava

Ny fanambadiana faharoa dia tsy azo raiketina alohan'ny faharavan'ny iray


voalohany.(and. faha-7 Hits. lah. faha-62-089)

- faharavana nohon'ny fahafatesana (sora-pahafatesana)

- faharavana nohon'ny fisaraham-panambadiana na fanafoanana (votoatin'ny sora-


panambadiana na fahaterahana misy filazana fisaraham-panambadiana na
fanafoanana) (and. faha-7 Hits. lah. faha-62-089)

f) Fanajana ny fe-potoana tsy fahazoana manam-bady

Ho an'ny vehivavy maty vady na nisaram-panambadiana fe-potoana 180 andro no


takiana amin'ny vehivavy maty vady na nisaram-panambadiana na nofoanana ny fanambadiany
teo aloha raha toa ka izy te-hanambady indray.(and. faha-8 Hits. lah. faha-62.089).
Hamarinin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana raha toa dila io fe-potoana io. Na rava
nohon'ny fahafatesana ny fanambadiana, na nohon'ny fisaraham-panambadiana na nohon'ny
fanafoanana, dia mifarana io fe-potoana io raha sendra misy fiterahana (and. faha-10 Hits. lah.
faha-62-089).

g) Tsy fisian’ny rohim-pihavanana sasantsasany na fihavanana amin’ny fanambadiana

Ny fanambadiana voarara amin'ny fomba entitra dia:

- ny fanambadian'ny ray aman-dreny sy zanaka na araky ny lalàna na ivelan'ny


fanambadiana na manao ahoana na manao ahoana ambaratongan'ny rohim-piahavana ;

- ny fanambadian'ny anadahy sy ny anabavy, rahalahin-dray sy ny zanakavavin'ny


rahalahy na anabavy na rahavavy, anabavin-dray na rahavavin-dreny na vadin'ny
rahalahin-dray na vadin'ny anadahin-dreny sy zanakalahin'ny rahalahy, na rahavavy, na
anadahy, na anabavy, na araka ny lalàna ny rohim-pihavanana

- ny fanariana dia tsy manapaka ny rohim-pihavanana.

134
Ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana izay mahalala ny fisian'ny fisakanana nohon'ny
rohim-pihavanana eo amin'ny mpivady dia tsy maintsy mampihemotra na mandà ny fanoratana
ary raha sendra fahasarotana, dia entin'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana any amin'ny
Fampanoavana ny raharaha.(and. faha-11 sy faha-12 Hits.lah.faha-62-089).

• Famoronana ny antontan-taratasim-panambadiana

Alohan'ny fankalazana na fanoratana ny fanambadiana, dia tsy maintsy manana ireto


singan-taratasy manaraka ireto ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana :

- kopian'ny sora-pahaterahan'ny ho mpivady isan’isany avy, nomena latsaky enim-bolana


na sora-draharaha nataon'ny notera ary ho an'ny mpivady teraka tao amin'ny kaominina
sy voasoratra amin'ny rejisitry ny sora-pahaterahana, fanamarinana mivantana ao
amin'ny rejisitra;

- raha misy izany, fanamarinana avy amin'ny notera na mpanao sora-panjakana mahefa
manamarina fa nisy fanekem-panambadiana

- ny fitanana an-tsoratra nataon'ny solontenan'ny manampahefana nanatrika ny


fombafomba nentim-paharazana raha fanambadiana natao araka ny fomban-tany

- fanomezan-dàlana an-tsoratra avy amin'ny ray na ny ray na ny mpiahy ho an'ny zaza tsy
ampy taona fanafahana amin'ny lalàna mikasika ny taona avy amin'ny Filohan'ny
Fitsarana eo amin'ny toerana anaovana ny fankalazana raha toa ka ny ho mpivady na ny
iray amin’izy ireo tsy mahafeno ny taona takiana 17 taona ho an'ny lahy, 14 taona ho
an'ny vavy

- raha misy izany, votoatin'ny sora-pahafatesan'ny vady maty na votoatin'ny sora-


panambadiana misy ny filazana fisaraham-panambadiana na fanafoanana

- raha nisy fiterahana izay mamarana ny fe-potoana tsy fahazoan'ny vehivavy maty vady
na nisaram-panambadiana

- manambady fanindroany, votoatin'ny sora-pahaterahan’ilay zaza vao teraka.

135
• Fisakanana ny fanambadiana

Ny ray, ny reny, na raha tsy eo izy ireo ny mpiahy, ny olona izay efa mifamatotra ara-
panambadiana amin'ny iray amin'ireo ho mpivady, ny fampanoavana dia afaka manao
fisakanana ny fanambadiana (And. faha-16 Hits, lah. faha-62-089). Tsara ary noho izany raha
tsy asiana fiheverana ireo taratasy tsy misy ny anaran'ny manao sonia azy, na ireo fisakanana
ataon'ny olona tsy manana ny toetra takiana ahafahana manao izany. y fisakanana dia manan-
kery ny fanaovana hatramin'ny fotoana hankalazana ny fanambadiana (And. faha-16 Hits. lah.
faha-62-089). Rehefa vita ny fankalazana ny fanambadiana, dia tsy misy fisakanana na dia iray
aza azon’ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana raisina.

• Fankalazana ny fanambadiana ataon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana

Ny fankalazana ny fanambadiana ataon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana dia tsy


maintsy miseho ao amin'ny lapan’ny tanàna. Nohon'ny antony manokana, raha sendra misy
sampona, dia azon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana atao ny mandeha eo akaikin'ny iray
amin'ireo mpanao raharaha mba hanao ny fankalazana ny fanambadiana. Ny mpiandraikitra ny
sora-piankohonana no mametra ny andro anaovana ny fankalazana rehefa avy nifandinika
tamin'ny andaniny sy ny ankilany izy. Atao am-pahibemaso ny fankalazana ny fanambadiana ary
eo anatrehan'ny vavolombelona roa 21 taona ahay raha kely indrindra havan'ny ho mpivady na
tsia.

Ireto avy no fombafomba arahina amin'ny fankalazana:

- famakiana ny volavolan-tsora-panambadiana ;

- fiantsoana ireo ray aman-drenin'ny vady tsy ampy taona mba hanomezan'izy ireo ny
fanomezan-dàlana, na famakiana ny fanomezan-dàlana natao an-tsoratra ;

- fiantsoana atao amin'ireo ho mpivady mba hanambaran'izy ireo raha toa ka nanao
fanekem-panambadiana izy;

- fanambarana ataon'ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana fa amin'ny anaran'ny


lalàna dia mpivady izy ireo ;

136
- famakiana na famoaboasana fohy ireo andininy faha-52 ka hatramin'ny faha-65 ao
amin'ny hitsivolana lah. faha-62-089

- fanaovan'ny mpivady, vavolombelona ary mpiandraikitra ny sora-piankohonana sonia


ny rejisitry ny sora-panambadiana.

Atolotry ny mpiandraikitra ny sora-piankohonana maimaimpoana an'ny loham-


pianakaviana ny bokim-pianakaviana sy ny kopian'ny sora-panambadiana voalohany.

16.1.9 Ny Fifidianana

• Fanavaozana ny lisi-pifidianana

Isan-taona manomboka ny 15 desambra ka hatramin'ny 30 marsa dia manao ny fanisàna


ny olom-pirenena feno taona amin'ny 1 janoary. Mifanampy amin'ny fanaovana ny lisi-
pifidianana ny sampandraharahan'ny Kaominina, ka modelin-taratasy avy amin'ny
Vakipileovana no anaovana izany izay ahitàna ireto Fanondroan-daharana ;

- ny anarana sy fanampin'anarana ny laharana,

- vaninandro sy toerana nanaovana ny karapanondrom-pirenena ;

- ny vaninandro sy toerana nahaterahana

- ny fiankohonana ;

- ny asa amn-draharaha ny adiresy ;

- toerana anaovana ny sonia amin'ny fotoana anaovana ny latsa-bato.

Atao sosony telo isaky ny Fokontany ny lisi-pifidianana na, raha voazarazara ho biraom-
pifidianana maromaro ny Fokontany dia isaky ny birao fandatsaham-bato, ary alahatra
arak'abidian'ny anarana izany. Ny Solontenam-panjakana no mamarana ny lisi-pifidianana.

137
• Fandaminana ny fandatsaham-bato

Misahana ny fandaminana sy fikarakarana ny biraom-pifidianana sy ny fitanterana ny


fitaovana anaovana ny fifidianana, ny lisi-pifidianana ary ny vata fandatsaham-bato avy amin'ny
Vakipileovana ny Kaominina. Ny Filoha, ny mpitsara mpanampy isaky ny biraom-pifidianana
dia tendren'ny Soprefe amin'ny anarana aroson'ny Ben'ny tanàna. Ny Filohan'ny biraom-
pifidianana no misahana ny fanisam-bato sy ny fanoratana ny fitanana an-tsoratra atao sosony
roa.

16.1.10 Fanisana ny tanora ho amin'ny fanompoam-pirenena

Isan-taona alohan'ny 30 marsa dia ataon'ny Kaominina ny lisitry ny tanora feno 18 taona
ny 1 janoary ho amin'ny fanompoam-pirenena. Ahitana ireto io lisitra io:

- fanondroan-daharana ;

- ny anarana sy fanampin'anarana

- vaninadro sy toerana nahaterahana ny fiankohonana ;

- asa aman-draharaha fonenana.

Alefa any amin'ny Vakipileovana ny lisitra, ka ny Vakipileovana no mamerina ny fiantsoana


any amin'ny Kaominina anaovana ny fizaham-pahasalamana. Ny Kaominina no mizara ny
fiantsoana any amin’ireo voakasik'izany.

16.2 NY FANDRIAMPAHALEMANA

Ny Vondrom-paritra itsinjaram-pahefana no miantoka ny fandriampahalemana sy ny


fitandremana ny fahasalamam-bahoaka ka manampy azy amin'izany ny Fanjakana.(and. 113
lalàna 94-008).

16.2.1 Anjara raharahan’ny Ben’ny tanàna eo amin’ny lafiny fitantanana ny


fandriampahalemana

Eo amin'ny ambaratongan'ny fitandroana ny filaminan'ny fiarahamonina izay miompana


indrindra amin'ny fandraisana fepetra fisorohana mba ho fitandroana ny filaminana no anjara
raharaha manandrify ny Ben'ny tanàna. Amin'ny maha Lehiben'ny Fitondran-draharaha azy ao

138
amin'ny Vondrom-paritra, dia azon'ny Ben'ny tanàna atao ny mandray didy amam-pitsipika
manana endrika didim-pitondrana amin'ireto lafin-javatra manaraka ireto :

- fitandroana ny filaminana amin'ireo tsena ;

- fitandroana ny filaminana amin’ireo tsenabe ;

- fitandroana ny filaminana amin'ny fifamoivoizana ;

- fitandroana ny fahadiovana sy ny fahasalamam-bahoaka fanaraha-maso ny vahiny tsy


tera-tany ;

Ny raharaha atao eo amin'ny sehatry ny fitandroana ny filaminan'ny fiaraha-monina dia


mikendry ny fisorohana dieny mialoha na ny fanaraha-maso misakana. Ankoatr'izany, dia
mikendry ny fanabeazana ny olom-pirenena monina ao amin'ny Kaominina ihany koa izy. Ny
mpitandro ny filaminana mitoetra ao amin'ny faritry ny kaominina dia miandraikitra ny
fanatanterahana ireo fitsi-pitandroam-pilaminana noraisin'ny Ben'ny tanàna. Fifandraisan’ny
Ben’ny tanàna solontenam-panjakana mpitandro filaminana eo amin’ny fitantanana ny
fandriampahalemam-bahoaka.

Tsy maintsy mandray anjara mavitrika eo anilan'ny solontenam-panjakana sy ireo


mpitandro ny filaminana ny Ben'ny tanàna amin'izay raharaha rehetra mikasika ny
fandriampahalemana sy ny fahasalamam-bahoaka.Tokony ataony mpanolotsaina azy ireo farany
ireo amin'io lafin-javatra io.

16.2.2 Ny fahefana eo amin’ny fitandroana ny filaminana

Ny Ben'ny tanàna no tompon'andraikitra voalohany amin'ny fandriampahalemana, ny


fandriana fehizay sy ny fitandremana ny fahasalamam-bahoaka. Na dia izany aza, dia manana
fahafahana hisolo toerana ny Ben'ny tanàna ny Solontenam-panjakana eo amin'ny fitandroana
ny filaminana. Ny fahefan'ny Ben'ny tanàna amin'ny fitandroana ny filaminana dia tsy sahanina
eo ambany fanaraha-mason'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly fa eo ambany fanaraha-
mason'ny Solontenam-panjakana.

139
Ny Ben'ny tanàna no miandraikitra ny fitandroana ny filaminana ao amin'ny kaominina.
Amin’izany izy dia afaka mandray sy mampihatra ireo didim-pitondrana hitandroana ny
filaminana amin'ireto lafin-javatra manaraka ireto :

- ny fisorohana ny loza tsy hitranga sy ny fahatsaran'ny fandalovana amin'ny arabe, kianja


ary làlana falehan'ny besinimaro, izany hoe famaizana ireo fisakatsakanana amin'ny
alalan'ny zavatra na olona, fandrobana ireo fitaovana sy foto-drafitr’asam-bahoaka,
fanariana fako sy rano maloto amin'ny làlam-bahoaka ;

- ny fandrodanana ireo trano manambana ho rava ka ny lany amin'izany dia efain'ny


tompony;

- ny fandrarana mba tsy hanimpy na hametraka eo anoloan'ny trano zavatra mety hiteraka
fandraràna ny mpandalo na hanimba ny tontolo iainana ;

- ny fanenjehana sy famaizana ireo fanohintohinana ny fandriampahalemam-bahoaka (ady


saritanka, fitangorongoronana, tabataba sy fivorivoriana amin'ny alina) ;

- ny fitandroana ny filaminana mandritra ireo fivorian'olona marobe (tsena, tsenabe,


fampisehoana, sns..)

- ny fandrarana ny fidiran'ny zaza tsy ampy taona any amin'ny toeram-pisotroan-toaka ;

- ny fiarovana ny hatsaran-toetran'ny vahoaka indrindra indrindra fandrarana ireo


fampisehoana sy horonan-tsary , mihetsika manevateva ny fahendrena

- fanomezan-dàlana handevina sy hanao famadihan-drazana ny famaizana ny famelàna


ireo biby fiompy hirenireny

- ny fitandremana ireo hanim-pihinana amidy nnba tsy hanimba fahasa1amana;

- ny Ben'ny tanàna dia miandraikitra ny fitandroana ny filaminana eo amin'ny


fifiamoivoizana. Amin'izany dia mandray sy mampihatra ireo didim-pitondrana izy.

Amin'ny fampiharana ireo fepetra fitandroana ny filaminana, dia apetraka hampiasain'ny


Ben'ny tanàna ireo mpiasan'ny kaominina ary afaka mangataka ny fampiasana ireo mpitandro
ny filaminana mipetraka eo ambany fahefany amin'ny Solontenam-panjakana izy. Tendren'ny

140
Ben'ny tanàna ireo mpiasan'ny kaominina miandraikitra ny fampiharana ireo fepetra fitandroam-
pilaminana (matetika tendrena ho kiadim-bohitra) ary anaovana fanambarana any amin'ny
vakim-pileovana.

Ny fahefan'ny Ben'ny tanàna eo amin'ny lafiny fitandroana ny fandriampahalemana dia


fehezin'ny lalàna laharana faha-94-008, andininy faha-89 ka hatramimy faha-91 sy ny
didim-panjakana laharana faha-96-898 mametra ny anjara raharahan’ny Ben’ny tanàna,
andininy faha-9 ka hatramin’ny faha- 11. Tsy maintsy mandray anjara amin'ny famoronana
sy ny famolavolana ny drafitry ny fandriampahalemana eo an-toerana izy (atao eo amin'ny
ambaratongan'ny Zandarmaria eo an-toerana), ny fanadihadiana ireo toe-javatra manome
vahana ny fanaovan- keloka .bevava ao anatin'ny faritra iadidiany sy ireo hetsika hampandriana
fahalemana laharam-pamehana atao. Izany fandraisana anjara izany dia mety hanana endrika
fanampiana ara-bola ho tombotsoan'ireo asa ho fampandriana fahalemana ny faritra ihany koa.
Afaka mangataka ny fanampian'ireo mpitandro ny filaminana mijanona ao amin'ny fari-
piadidiany izy amin'ny fitandroana ny filaminan'ny fiaraha-monina (fanadiovana ireo toeram-
bahoaka, fanagejana faritra iray).

Ny Ben'ny tanànan'ny kaominina ambanivohitra dia afaka mangataka ny fametrahana


andian'ny zadarmaria iray (poste avancé) ao amin'ny fari-piadidiany nefa misy fepetra takiana
amin’izany. (fandraisana an-draikitra ny trano ho an'ny zadarmaria, habetsahan'ny fanaovan-
keloka ambon'ny antoniny ... ). Izany fanangatana fanampiana izany dia tsy manana endrika
manokana akory, fa tsy maintsy voamarina fa atao ho tombotsoan'ny Fokonolona.

Ny solontenam-panjakana irery ihany kosa, izay miandraikitra ny fampanajana ny lalàna


sy ny filaminam-bahoaka, no manana ny zo mampàka ireo andian'ny zandarmaria sy
foloalindahy. miankina amin'ny ambaratongam-pifehezany ihany ireo mpitandro ny filaminana
manao asa ho fitandroana ny filaminan'ny fiarahamonina, na eo amin'ny fandanjalanjàna ireo
fitaovana ahetsika na eo amin'ny ambaratongan'ny fitarihana ireo raharaha atao. Ny anton'ny
fangatahana fanampiana ataon'ny ben'ny tanàna dia voafetra amin'ny vokatra azo na vokatra
andrandraina amin'ny firotsahan'ny mpitandro ny filaminana an-tsehatra. Raha toa mandà

141
hirotsaka an-tsehatra ny mpitandro ny filaminana, dia afaka mitondra ny raharaha any amin'ny
solontenam-panjakana ny Ben'ny tanàna amin'ny alalan'ny taratasy misy fanazavana ny
antonantony, ka mangataka ny hampiasana ny zo mampàka.

16.3 FIVORIANA AN-KALAMANJANA SY FITANGORONGORONANA

Ny Solontenam-panjakana fa tsy ny Ben'ny tanàna no manome ny fanomezan-dàlana


hanao fivoriana an-kalamanjana. Torak'izany koa ny fitanjozotry ny andiam-panotronana, ny
filaharan'ny olona miara-mamindra sy ny fivorivoriana eny amin'ny làlana falehan'ny besinimaro,
dia omen'ny Solontenam-panjakana alalana, afa tsy ireo fivoahana eny amin'ny làlana falehan'ny
besinimaro mifanaraka amin'ny fomba amam-panao eo an-toerana, indrindra ny filaharambe
ataon'ny mpivavaka raha toa izy ireny tsy ahiana hanakorontana ny filaminam-bahoaka, izay tsy
mila fanomezan-dàlana.

Tsy maintsy miantoka ny fizotran'ireny fivoriana ireny ampilaminana ny Ben'ny tanàna.


Mitovy amin’izany koa ireo fivoriana atao anatin'ny trano fivavahana izay tsy ilàna fanomezan-
dàlana ara-panjakana ho an'ny trano fivavahana sy fikambanana ara-pivavahana nanaovana
fanambarana ara-dalàna. (and. faha-4 Hits. lah. faha-62-117 tamin'ny 01 oktobra 1962 mikasika
ny sata mifehy ny fanompoam-pivavahana). Fa, ny Ben'ny tanàna na, raha tsy eo izy, ny iray
amin'ireo lefiny mitondra ny marika famantarana ny raharaha sahaniny, dia mahefa hanaparitaka
ireo fitangorongoronana.

Heverina ho toy ny fitangorongoronana izay rehetra fivorivorian'olona efa maty paika


mialoha na miseho kisendrasendra eny amin'ny làlana natao ho an'ny vahoaka. Tsara ny
manavaka ny fitangorongoronan'olona mitam-piadiana sy fitangorongoronan'olona tsy mitam-
piadiana. Ny fitangorongoronan'olona mitam-piadiana dia ireo izay misy olona iray na
maromaro mitondra fiadiana na zavatra hafa mety mahasolo izany ka amin'ny fomba miharihary
izao na miafina, raha toa ireo olona izay mitondra fiadiana tsy noroahina avy hatrany hiala teo
amin'ilay fitangorongoronana ary ny fanesorana azy dia andraikitr'ireo mpitangorona eo. Tsy
maintsy misalotra ny famantarana momba ny asa amandraharaha sahaniny (samboady) ny
Ben’ny tanàna na ny lefiny ary ny fahatongavany dia atao antso avo amin'ny alalan'ny
fanamafisam-peo mahalasa lavita, zavatra fàmpitam-peo....

142
1) Fitangorongoronana mitam-piadiana

Ny Ben'ny tanàna na ny lefiny dia hanome baiko roa ary raha tsy mahomby hatrany ilay
faharoa farany, dia amin'ny alalan'ny hery no handravana ny fitangorongoronana.

2) Fitangorongoronana tsy mitam-piadiana

Hiangavian'ny Ben'ny tanàna na ny lefiny aloha ireo olona mba hiparitaka. Manome baiko
telo mifanesy izy avy eo ary raha tsy nahitam-bokatra ny baiko fahatelo, dia horavana amin'ny
alalan'ny hery ny fitangorongoronana. Raha toa ny Ben'ny tanàna ka tsy manao ny fandravana
ny fitangorongoronana, dia misolo toerana azy avy hatrany ny Solontenam-panjakana, ny
Commissaire de police na izay rehetra mpitazona ny herim-panjakana.

• Ny fitandroana ny filaminana eo amin'ny fifamoivoizana

Anjaran'ny Ben'ny Tanàna no mitandro ny filaminana mikasika ireo làlana (kaominaly,


rezionaly, provansialy sy nationaly) ao anatin'ny faritra ambonivohitra, anisan’izany ny
làlan'olon-tsotra misokatra amin'ny fifamoivoizan'ny vahoaka ka ny fikojakojana azy dia
mipetraka ho andraikitr'ireo olon-tsotra.

a) Tandrim-pahefan’ny Ben’ny Tanàna mikasika ny fitandroana ny filaminana


eo amin’ny fifamoivoizina.

Afaka mandray didim-pitondrana mikasika ny fitandroana ny filaminana eo amin'ny


fifamoivoizana sy ny fametrahana takela-javatra ny Ben'ny tanàna :

- ny famerana ny faritry ny vohitra amin'ny alalan'ny fanatsatohana takela-javatra ara-


dalàna ahafahana mamantatra ny toerana (fanondroana ny anaran'ny kaominina) eo am-
pidirana sy eo am-pivoahana ny vohitra ;

- hafangainam-pandeha ambony indrindra rehefa mandalo ireo vohitra ;

- ny fanondroana ireo sampanan-dàlana ao anatin'ny vohitra ;

- ny fanaovana fitsipika momba ny fampiasana ireo "feux de route" sy ireo "feux de


croisement" ;

- ny famerana sy ny fanafoanana ny jiron'ireo fiarakodia amin'ny alina ;

143
- ny famerana ny fampiasasana ny "avertisseur sonore"; ny fanaovana fitsipika momba ny
fijanonana ;

- ny famerenana na ny fandraràna ny fifamoivoizana amin'ny ireo làlan'ny kaominina ;

- ny famerana ny vesatra na fandraràna ny fandalovana amin'ny tetezana sy ny lakambe


fampitana amin'ny renirano ;

- ny takela-by fanoroana.

Afaka mandray fepetra henjana kokoa noho ireo voalazan'ny Fehezan-dalàna mifehy ny
fifamoivoizana ny Ben’ny Tanàna raha toa ka takian’ny tombotsoan’ny fandriampahalemana sy
ny filaminam-bahoaka izany (And. R 257 ao amin’ny Didimpanjakana lah. faha-63-106). Ny
fandikàn-dalàna dia ho faizin’ny sazy ho an’ny heloka madinika sokajy faha-2 voalazan’ny
andininy faha-R 57 ka hatramin'ny andininy faha-R 273 ao amin’ny Didim-panjakana
lah. faha-63-106 tamin’ny 13 febroary 1963)

b) Fizahana fotatra ireo fandikàn-dalàna

Ny olona miandraikitra ny fizahana fototra ny fandikan-dalàna eo amin'ny sehatry ny


fifamoivoizana amin'ny arabe dia tanisaina ao amin'ny andininy faha L -24 amin'ny
Hitsivolana laharana faha-62066 tamin'ny 27 septambra 1962 sy ao amin'ny andininy
faha-R 263 amin'ny didim-panjakana laharana faha-63-106 tamin'ny 13 febroary 1963.

1) Ny mpiandraikitra ny fikarohana ny fandikàn-dalàna

- ny Lehiben'ny vakim-pileovana, ny Lehiben'ny boribintany sy ny lefiny raha toa izy ireo


ka tsy mpiandraikitry ny Fampanoavana ;

- ny lehiben'ny sampan-draharaha momba ny fandriampahalemana sy ny filaminana ao


amin'ny faritany sy ireo lefiny;

- ny "commissaires de police" sy ny "officiers de police"

144
- ny "officiers de police" lefîtra sy inspecteurs ao amin'ny "sécurité nationale" manana
fahefana amin'izany isam-batan'olona araka ny didim-pitondrana nataon'ny Minisitry ny
Atitany ;

- ny manamboninahitra ao amin'ny Zandarimaria sy ny zandary principaux;

- ny zandary tena misahana ny raharahan'ny commandant de brigade, chef de poste,


commandant de peloton

- ny zandary tena misahana ny raharahan'ny lefîtry ny commandant de brigade, un chef de


poste na commandant de peloton.

2) Ny agents de police judiciaire:

- ny zandary tsy manana ny toetra maha-officier de police judiciaire sy ny zandary


stagiaires ;

- ny inspecteurs de la sécurité nationale izay tsy manana ny toetra maha-officier de


policejudiciaire ;

- ny brigadiers sy agents de la police;

3) Ny ingénieurs sy agents techiniques ao amin'ny asa vaventy misahana ny rahanan'ny :

- lehiben'ny sampan-draharaha

- lehiben'ny fizaran-tsampan-draharaha

- lehiben'ny boribrintany ao amin'ny Ponts et Chaussées;

- lehiben'ny subdivision ao amin'ny Ponts et Chaussées;

- lehiben'ny section : ao anatin'ny fari-piadidiany.

Ireo mpiasam-panjakana ireo dia tsy maintsy manana eny aminy carte de service omen’ny
Minisitry ny Asa Vaventy mba hanaporofoana ny maha izy azy ireo.(didim-pitondrana
laharana faha-1 143-DGPT tamin’ny 29 marsa 1966). Azon'ny Ben'ny tanàna atao ny

145
miangavy ny Commissaire de Police mba hizaha fototra ny fandikàn-dalàna atao amin'ireo
didim-pitondrana monisipaly.

• Ny mpampanofa trano sy mpitsangatsangana

1) Tsiahy

- Didim-pitondrana tamin'ny 08 janoary 1947 manisy fitsipika ny fihazonana ireo


tranom-bahiny, tranom-bahiny lehibe, novàn'ny didim-pitondrana laharana faha-
757/DSNISIE tamin'ny 30 marsa 1962 (JORIVI tamin'ny 1962, p.569)

- Fehezan-dalàna famaizana : andininy faha-472 andalana 1, 154 andalana faha-3, 73.

2) Famatitana

Ny atao hoe mpampiantrano ka manao izany ho anton-draharaha dia ny mpitàna tranom-


bahiny, maîtres d'hôtel, mpampiantrano na mpampanofa trano

3) Fomba arahina aram-panjakana

Tsy maintsy alefa mivantana any amin'ny Minisiteran'ny Fizahantany izay fangatahana
rehetra hanao ny asa aman-draharaha, na ampitain'ny manam-pahefana (Solontenam-
panjakana). Tsy takiana ny hevitry ny Ben'ny tanàna, na dia izany aza anefa, nohon'ny andininy
faha-7 entin'ny didim-panjakana laharana faha 96-898 mametra ny anjara raharahan'ny Ben'ny
tanàna izay Miandraikitra ny tombotsoan'ny toerana, dia azony atao ny manome ny heviny misy
ny anton’antony momba izay fangatahana rehetra mikasika ny fari-piadidiany.

4) Fifandraisan’ny Ben’ny Tanàna sy mpampiantrano

Didiana amin'ny mpampiantrano ny:

- ny fitanana rejisitra iray voaisa ravina sy vita rangopohin'ny Commissaire de Police,


ny Solontenam-panjakana na ny Ben’ny Tanàna, natokana hanoratana ireo olona
ampiantranoina. Amin'izany ny Ben'ny tanàna dia afaka mijery io taratasin-draharaha
io na amin'ny fotoana inona na amin'ny fotoana inona.

- ny fanaovan'ny mpitsangatsagana bileta iray isam-batan'olona na "fiche de police"


izay tsy maintsy aterina isan'andro alohan'ny amin'ny 9 ora any amin'ny commissariat

146
de police, na raha tsy misy izany, any amin'ny Fivondronana na any amin'ny Lapan'ny
tanàna.

Toroana hevitra ny Ben'ny tanàna mba hihazona takela-taratasy iray mirakitra ny


filazalazana momba ireo olona karohin'ny Mpitandro ny filaminana na heverina ho mampidi-
doza, izay ahitsiny sy fenoiny araka ny filazana omen'ny sampan-draharahan'ny polisy na
zandarmaria. Io raki-pilazalazana io ampitoviana isaky ny ilàna izany amin'ireo takela-taratasy
nataon'ny mpampiantrano. Raha misy mampiahiahy, dia entina any amin'ny Polisy na
Zandarmaria. Raha toa ka ny mpampiantrano mitsahatra tsy manao ny asany intsony, dia tsy
maintsy apetrany any amin'ny commissariat, na any amin'ny Fivondronana, na any amin'ny
Lapan'ny tanàna ny rejisitra. Io rejisitra io dia alamina ao amin'ny tantsoratr’elan'ny kaominina
rehefa avy nanaovana fanadihadiana. Ny Ben'ny tanàna dia tsy manana fahefana amin'ny
fandikàn-dalàna mikasika ny fanaovana io raharaha io. (and faha-472, 154, 72 ao amin'hy
Fezan-dalàna famaizana), tsy maintsy ampahafantariny ny manam-pahefana ara-pitsarana
izany mba hanaovana fanenjehana.

• Ny fitsipika mifehy ny fitaovam-piadiana

1) Tsiahy

• Lalàna laharana faha-69-011 tamin'ny 22 jolay 1969 mikasika ny fitsika mifehy ny


fitaovam-piadiana afa tsy ny zava-maranitra ;

• Didim-panjakana laharana faha- 70-041 tamin'ny 13 janoary 1970 ampiharana ny


lalàna laharana faha-69-01 1.

2) Fepetra ankapobe

Ny atao hoe fitaovam-piadiana dia "ny fiadiana, ny bala sy ny kojakoja mampanjary azy
ho fiadiana". Voalamina ho sokajy dimy ny fitaovam-piadiana, izay manambatra ny fitaovam-
piadiana mitovy karazana:

• Sokajy voalohany : fiadiana mahery vaika, raha ny tena marina dia natokana
ampitaovana ny Foloalindahy ;

147
• Sokajy faha-2 : fitaovam-piadiana antsoina hoe mba hiarovana, natokana ho an'ny
filàn'ny fiambenana, fanaterana lelavola na zavatra hafa manam-bidy, na nohon'ny
antony hafa heverina fa aradrariny ;

• Sokajy faha-3: fitaovam-piadiana entina mihaza ;

• Sokajy faha-4 zava-maranitra ;

• Sokajy faha-5 armement de foires, fitaovam-piadiana ara-tantara n1 natokana ho


an'ny famorian-javatra isan-karazany, fitaovampiadiana tsy manimba.

3) Fomba arahina ara-panjakana

a) fanomezan-dàlana hanamboatra

Omena amin'ny alalan'ny didim-panjakana raisina eo am-pivorian'ny Minisitra araka ny


tatitra miaraka ataon'ny Minisitry ny Atitany sy ny Minisitry ny Foloalindahy. (and. faha-11,
didim-panjakana 70-041 amin'ny 13janoary 1970). Ny fangatahana dia alefa mivantana
amin'ny Minisitry ny Atitany izay manamarina ny maha- ara-dalana ny fangatahana ary
mampanao fanadihadiana mikasika:

- ny toetran’ny mpangataka sy ireo olona izay hisahana raharaham-pitondrana ao amin'ny


sokajy mpangataka ;

- ny trano fanamboarana. Amin'izany dia manao fanadihadiana ny amin'ny maha mety na


tsy maha mety izy izay ambara telo volana mialoha amin'ny fomba rehetra izay heverina
fa mifanaraka amin'izany sy amin'ny alalan'ny fanaovana peta-drindrina filazana iray ao
amin'ny biraon'ny Fivondronana amin'ny toerana kasaina hanaovana ny fanorenana.
(and. faha-10 didim-panjakana 70-041 amin'ny 13/01/70) ;

Ny fanohanana na fisakanana ataon’ny Ben’ny tanàna dia azo raisina eo amin’ny


ambaratongan'ny fanaovana fanadihadiana.

b) Fankatoavana ny fanafarana fitaovam-piadiana

Ny fankatoavana ny fanafarana fitaovam-piadiana dia omena amin'ny alalan'ny didim-


panjakana raisina eo am-pivorian'ny Minisitra araka ny tatitra miaraka ataon'ny Minisitry ny

148
Foloalindahy, ny Atitany, ny Raharaham-bahiny, ny Fitantanam-bola sy ny Varotra. Ny
fangatahana fankatoavana ny fanafarana fitaovam-piadiana dia alefa mivantana amin'ny
Minisitry ny Atitany.(and faha-17 sy ny manaraka ao amin’ny didim-panjakana 70-041)

d) Fanomezan-dalana hanafatra fitaovam-piadiana

Ny fangatahana fanomezan-dalana hanafatra fitaovam-piadiana dia alefa mivantana any


amin'ny Minisitry ny Foloalindahy ho an'ny fitaovam-piadiana sokajy voalohany, ary any
amin'ny Minisitry ny Atitany ho an'ny fitaovam-piadiana sokajy faha-2 sy faha-3. (and. faha-21
ao amîn’ny didim-panjakana 70-041). Tsy maintsy angatahina mialohan'izay rehetra
fanafarana fitaovampiadiana ny fanomezan-dalana.

Ny fanomezan-dalana hanafatra fitaovam-piadiana avy any ivelany dia omena :

• amin'ny alalan'ny didim-pitondrana miaraka ataon'ny Minisitry ny Atitany sy ny


Minisitry ny Foloalindahy ho an'ny fitaovam-piadiana sokajy voalohany ;

• amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ataon'ny Minisistry ny Atitany ho an'ny


fitaovam-piadiana sokajy faha-2 sy faha-3.

Ny antsoina hoe fanafarana, dia ny raharaha atao izay miompana amin'ny fampidirana
fitaovam-piadiana na ho an'ny varotra ao anatiny, na nohon'ny filàn'ny Polisy na ireo sampan-
draharahampanjakana.

e) Fanomezan-datana hampiditra fiadiana sy bala

Ny fangatahana dia alefa amin'ny Filohan'ny Faritany amin'ny toerana misy ny fonenana
na amin'ny Minisitry ny Atitany raha toa ka ny toerana misy ny fonenana eto Madagasikara
mbola tsy voafaritra mazava. (and. faha-26 amin’ny didim-panjakana 70-041). Ny
fanomezan-dalana hampiditra fiadiana sy bala dia tokony hiova ho fanomezan-dalana hitazona
fiadiana sy fanomezan-dalana hitazona bala ao anatin'ny telo volana manaraka ny fampidirana.

f) Fanomezan-dalana hitazona fitaovam-piadiana

Ny fangatahana dia alefa amin'ny Filohan'ny Faritany amin'ny alalan'ny Lehiben'ny


fileovana na ny Lehiben'ny Vakim-pileovana izay mampita azy miaraka amin'ny heviny rehefa
avy nanao fanadiahadiana.(and. faha-53 didim-panjkana 70-041) ka raha ny fihazonan'ny

149
olon-tsotra fiadiana ao amin'ny sokajy voalohany, afa-tsy ny manamboninahitra d'active izay
mahazo mitàna arme au poing iray sokajy voalohany. Ny olona ampy taona sy azo antoka ny
maha olom-banona azy ary manana fitondran-tena mendrika ihany no mahazo mividy sy
mihazona fitaovam-piadiana. (and. faha-37 lalàna 69-011). Amin'izany lafin-javatra izany, dia
tsy maintsy manao filazana na mitondra ny raharaha any amin'ny manampahefana ara-panjakana
ny Ben'ny tanàna raha toa ka misy olona mampiahiahy manana fanomezan-dalana hihazona
fitaovam-piadiana.

Tazonina eo amin'ny ambaratongan'ny fileovana na vakim-pileovana ao amin'ny biraom-


paritany momba ny Fiarovana, na biraon'ny fileovana momba ny Fiarovana, ny takela-taratasy
mirakitra ny fanaraha-maso ny fihazonana fiadiana. Miaramila avy ao amin'ny Zandarmaria
matetika no apetraka hitantana izany sampandraharaha izany. Izy no mifampiraharaha amin'ny
Ben'ny tanàna mikasika ireo olona rehetra momba ny fitaovam-piadiana. Ny fanomezan-dalana
hihazona mba ho fananana dia tsy manankery ho an'ny taona diavina sy ho an'ny taona
manaraka raha toa ka nomena tao aorian'ny faha- 15 oktobra. (and.faha-56 didimpanjakana
70-041).

Raha toa ka fifanekem-barotra, ny fanolorana ny fitaovam-piadiana dia tsy maintsy


hanaovana fanambarana iombonana ao anatin'ny 8 andro izay alefa any amin'ny Lehiben'ny
vakim-pileovana amin'ny toerana naovana ny fifanekem-barotra. Raha toa ka avy amin'ny
fandovana, dia maka azy ho fananany ny mpandova amin'ny alalan'ny fampisehoana any
amin'ny Zandarmaria na ny Polisy ny fanomezan-dalana hihazona natao amin'ny anarany ary
manan-kery amin'ny taona manaraka.

Ny fanavaozana ny fanomezan-dalana hitazona fiadiana iray dia atao amin'ny alalan'ny


fangatahana tsotra vita an-tsoratra alefa any amin'ny Fileovana na vakim-pileovana miaraka
amin'ireto singan-tartatasy manaraka ireto :

- fanomezan-dalana hihazona tamin'ny taon-dasa

- tapakila nandoavana ny hetra tamin'ny taon-dasa

150
- ireo hajia tombon-ketra ilaina amin'ny fandoavana ireo sara.

g) Fanomezan-dalana hitondra fiadiana

Ny olona maniry ny hitondra fiadiana sokajy faha-2 dia tsy maintsy mandefa fangatahana
fanomezan-dalana hitondra any amin'ny Filohan'ny Faritany amin'ny toerana misy ny fonenany,
amin'ny alalan'ny Lehiben'ny vakim-pileovana. Ny fangatahana hitondra fiadiana dia azo aseho
miarakaka amin'ny fangatahana hihazona fiadiana (and. faha-72 ao amin’ny didimpanjakana
70-041). Ny fitondràna fiadiana sokajy faha-3 dia miankina amin'ny fazahoana fanomezan-
dalana hihaza.

• Tandrim-pahefan’ny Ben’ny Tanàna amin’ny famaizana ireo halatr’omby

Amin'ny maha solontenan'ny Fokonolona azy, dia afaka mihaino ny vavolombelona ny


Ben'ny tanàna, na izany aza anefa dia tsy azo tazonina mihoatran'ny efatra ambin'ny roapolo
ora izy ireo amin'izany.(and. faha-13 Hits. 60-106 tamin’ny 27 septambra 1960)

Raha sendra misy halatr'omby miseho ao amin'ny vohitra iray, dia raisina am-pahibemaso
ny fanazavan'ireo ahiahiana.(and. faha-20 Hits. 60-106). Misy fitanana an-tsoratra atao
amin'izany izay alefa miaraka amin'ny ahiahiana any amin'ny officier de police judiciaire akaiky
indrindra. Azon'ny Ben'ny tanàna atao amin'ny maha solontenan'ny Fokonolona azy, ny
manatrika ny fihainoana ireo ahiahiana ataon'ny offlcier de police judiciaire, (and. faha-27Hits.
60-106). Ny Ben'ny tanàna dia tsy maintsy manao izay hisian'ny fifandraisana maharitra sy
mitera-boka-tsoa eo amin'ny fanaovan-draharaha miaraka amin'ny mpitandro ny filaminana ao
amin'ny fari-piadidiany.

• Raharaha ataon’ny Ben’ny tanàna eo amin’ny lafiny fahadiovana sy


fitandremana ny fahasalamam-bahoaka

Ny Ben'ny tanàna dia tsy maintsy milaza any amin'ny Manampahefana tompon'andraikitra
izay aretina rehetra mifindra sy fahafatesana mampiahiahy. Raisiny ny fepetra ilaina mba
hiantohana ny fanatokanana monina ireo marary sy hisakanana ny fielezan'ny aretina amin'ny
alalan'ny fanalàna ny loto sy ny fofona ary famongorana ny otrik'aretina. Farany, dia izy no

151
mitandrina ny fanajan'ny mponina ao amin'ny kaominina ireo fitisipika momban'ny fahadiovana
sy fitandremam-pahasalamana.

16.4 NY BIRAO MONISIPALY MOMBA NY FAHADIOVANA SY NY FITANDREMANA NY

FAHASALAMANA (BMFF)

Ny birao monisipaly momba ny fahadiovaria sy ny fitandremam-pahasalamana dia


sampan-draharaha monisipaly iray izay atsangana ao amin'ny kaominina ka ny maha zava-
dehibe azy sy ny fandrosoany dia mahatonga azy zary ilaina amin'ny fiantohana ny fampiharana
ny fepetra ara-pahasalamana. (and. faha-15 ao amin'ny lalàna lah. faha-94-007 tamin’ny
26/04/95).

16.4.1 Famoronana

Takina ny hevitry ny Minisitry ny Fahasalamana amin'ny famoronana azy.

Manomboka amin’ny niforonany, ny fandaniana ilaina amin'ny fampandehana ny birao


monisipaly momba ny fahadiovana sy ny fitandremam-pahasalamana dia tsy azo idovirana
ho an’ny kaominina.

16.4.2 Fandaminana

Docteur en medecine iray no tendren'ny Ben'ny tanàna ho eo amin'ny toeran'ny


Lehiben'ny birao monisipaly momba ny fahadiovana sy ny fitandremam-pahasalamana. Izany
fanendrena izany dia tsy maintsy asian'ny Minisitry Fahasalamana sonia fanamarinana. Ny
Ben'ny tanàna ihany koa no manendry ny mpiasa ilaina amin'ny fampandehanan-draharaha, ary
izany dia ao anatin'ny faritry ny rafitr'asan'ireo sampan-draharaha kaominaly. Ny Kaominina dia
tsy maintsy miantoka ny trano sy ny fanomezana fitaovana azy ireo kojakoja ilaina amin'ny
fampandehanana tsara ny raharaha. Ny fividianana izany kojakoja izany dia milefitra eo
ambanin'ny didy amam-pitsipika mifehy ny fifanekem-barotra ifanaovana amin'ny Fanjakana.

16.4.3 Anjara raharaha sy andraikitra

Ny andraikitra ankapoben'ny BMFF dia ny fitandremana ny fahadiovana sy ny


fahasalamam-bahoaka. Noho izany, ny anjara raharahany dia sady asa noho ny anton-javatra
manokana no fanaraha-maso maharitra.

152
a) Fepetra noho ny antony manokana

- ny fanamarinana ireo fahafatesana alohan'ny fanolorana ny fanomezan-dàlana


handevina ;

- manao na mampanao fakàn-javatra ilaina anaovana fandinihana any amin'ny


laboratoara raha sendra fahafatesana mampiahiahy ;

- mandray ny fanambarana aretina raha toa voadidy tsy maintsy atao izany
fanambarana izany, manoratra amin'ny rejisitra sy mampahafantatra izany ny Minisitry
ny Fahasalamana ;

- miantoka ny fitaterana sy ny fanatokanana monina ny marary mamindra, na


fanatokanana monina any amin'ny trano fonenana ;

- mampanao ny fanalàna ny loto sy fofona ary otrik'aretina any amin'ireo trano sy fiara
nitoeran'ireo voan'ny areti-mifindra.

b) Fanaraha-maso mahatitra

- miantoka ny vakisiny sy ny famerenana vakisiny voadidy tsy maintsy atao;

- miantoka ny fanaraha-maso ara-pahasalamana any amin'ny toeram-panjakana na


an'olon-tsotra mitoetra rehetra, misy trano na tsia, misy mipetraka na tsia ary indrindra
indrindra ireo tranom-bahiny. Ny medecin chef ary koa ny agents d'higiène vita
fianianana dia mahazo manao fitsirihana an-trano : 1°) noho ny fampandrenesana am-
bava, amin'ny andro sy amin'ny fotoana rehetra, ao amin'ny tokontany, zaridaina, .... 2°)
noho ny filazana avy amin'ny Ben'ny tanàna efatra ambin'ny roapolo ora mialoha, afa tsy
raha misy hamehana vohamarina aty aoriana ary amin'ny andro, any amin'ny trano
fonenana, birao, trano fiasana sy magazay ;

- mampanao famonoana voalavo, fanalàna loto sy fofona famonoana bibikely any amin'ny
trano rehetra na toerana mila izany fepetra izany ;

- manara-maso ny trano ahiana hitera-doza sy manimba ny fahasalamana ary manolotra


any amin'ny vaomiera voatokana ho amin'izany ny fanakatonana tsy maharitra, ny
fandravana na fakàna ireo trano manimba fahasalamana ;

153
- mitandrina, raha toa misy ny sampan-draharaha miady amin'ny tazo, ny fanajana ireo
fepetra voalazan'io sampan-draharaha io ;

- miantoka, raha ilaina izany, ny fandehanana mampiely fanafody hiadiana amin'ny


bibikely sy manao izay hamongorana ireo toeram-pitobian'ny atody moka, moka
(amin'ny fisorohana ny bozaka, fanotofana ireo heniheny, fanadiovana ireo tata-drano,
fandratsanana ireo hazo, fanesorana ireo tobim-patim-by sy tavoahangy foana, sns...) ;

- mitandrina mba hadio sy ara-pahasalamana ireo fanorenana vaovao natokana honenana,


ary noho izany dia manao sonia ny fanomezana-dalana hanorina sy hitoetra

- mitandrina mba hadio sy ara-pahasalamana ireo làlam-bahoaka sy làlan'olon-tsotra, ny


fikojakojana ireo toeram-panariana rano maloto ny fanatanterahana ny fanaovan-
draharaha fanesorana ireo fako syfandoarana ny diky

- mitandrina mba hadio sy ara-pahasalamana ireo tsena sy tsenabe misy trano heva, ary
ireo vokatra hamidy mba tsy hanimba fahasalamana;

- miantoka ny fanaraha-maso ny fahasalaman'ireo mpivaro-tena.

Tandremo : Matetika ny ampahany betsaka amin'asa ataon'ny BMFF dia miompana amin’ny
fikarakarana ny fahasalaman’ny mpiasan'ny kaominina sy ny ankohonany (fizahana,
fitsaboana, fanomezana fanafody) anefa izany dia tsy tafiditra, ao anatin’ny anajara
raharahany

16.5 NY TANIN'NY KAOMININA

Ny kaominina dia manana tanim-bahoaka sy tanin'olon-tsotra.

16.5.1. Ny tanim-bahoaka

Ny tanim-bahoaka dia ireo amin'ireo fanana ireo izay, nohon'ny toetrany, na nohon'ny
fampiasana avy amin'ny manam-pahefana, natao hampiasaina, hozakaina na hiarovana ny olon-
drehetra ka tsy mety amin’izany toetrany izany, hanjary ho fananan'olon-tsotra. Anisan'ny
tanim-bahoaka, ny fananana omena hampiasain'ny vahoaka : ireo tany sy ireo trano.

154
- lalana sy lalambe miorina ao amin'ny faritry ny kaominina (tsy ao anatin’izany ireo
lalam-pirenena sy lalam-paritany voasokajy izay mamaky ny kaominina, ka vatsian'ny
teti-bolam-panjakana sy ny teti-bolan'ny Faritany vola ny fanamboarana azy)

- ny toerana malalaka, zaridainam-bahoaka, tsangam-batom-bahoaka (tsy anisan'izany


ireo toeram-piavavahana, eglizy, tempoly sy trano fivavahan'ny silamo izay tafiditra ao
anatin'ny tanim-panjakana.(and. faha-24 Hits. lah. faha-62-117 tamin’ny 01 oktobra
1962 mikasika ny satam-pitondrana ny fivavahana sy ny and. faha-4 andalana faha-
30 Hits. lah. faha-60-099 tamin’ny 21 septambra 1960 manisy fitsipika mifehy ny
tanim-bahoaka.)

- ny tsena, ny toeram-pamonoam-biby, ny fanasan-damba ho an'ny vahoaka;

- ny trano fandroana sy ny dobo filomanosam-bahoaka monisipaly

- tanim-pasana sy toeram-pandevenan'ny besinimaro;

- ny toeram-pitsaboana sy famoaham-panafodin'ny birao monisipaly misahana ny


fitaizam-pahasalamana

- kianja filalaovana sy foibe ara-tsaina

- ny lapan'ny tanàna, tranom-pokonolona sy toeram-pivoriam-bahoaka hafa

- ny tatatra fitarihan-drano sy fanamainana tany amin'ny lakandrano ;

- ny paompy, siniben-drano

- ny fanorenana ataon'ny voirie (garazy, toeram-piasàna, magazay .... ).

Tsara ny manamarika fa ny renirano madinika, ny kamory, ny loharano dia anisan’ny


tanim-bahoaka, torak'izany koa ny "zone des pas géométilques" (sisin-dranomasina manana
sakany 80 metatra norefesina manomboka amin’ny fatitra faran'hy tratran'ny fisondrotan'ny
ranomasina ambony indrindra, sy manana halavana mirefy 40 metatra ao anatin’ny faritra
ambonivohitra).

155
• Ny toetra mampiavaka ireo tanim-bahoaka

- ny fananana ao amin'ny tanim-bahoaka dia tsy azo amidy, izany hoe tsy azon'ny
kaominina omena maimaimpoana na ihany koa handoavam-bola ireo fananana
mitoetra ao amin'ny tanim-bahoaka

- ny fananana ao amin'ny tanim-bahoaka dia tsy azo arakarahina, izany hoe ny olon-
tsotra izay mitoetra eo amin'ny tanim-bahoaka (lalambe na làlana natokana ho an'ny
mpandeha an-tongotra) dia tsy mahazo maka izany amin'ny alalan'ny fe-potoana
mitera-jo.

• Ny fanorenana ny tanim-bahoaka kaominaly

Ny fanorenana ny tanim-bahoaka kaominaly dia manaraka fepetra roa :

v fahazoan'olon-tsotra iray tany (fomba fividianana novitaina tamim-pihavanana,


expropriation) na ny Fanjakana (fanolorana) ;

v fanamboarana ireo fananana ireo mba ahatonga azy ho azon'ny besinimaro


ampiasaina (fanoritana sy fampitoviana tantana rahatoa ka làlana).

Izany dia vokatry ny fampiharana ny fombafomba famaritana fetran-dàlana

- ny fanoritana fetran-dàlana dia fomba famaritana ny tanim-bahoaka ary mikasika


indrindra ny làlam-bahoaka, lalambe sy toerana malalaka ;

- ny planina ankapoben'ny fanoritana fetran-dàlana dia ataon'ny Minisiteran'ny


Fanajariana ny tany sy ny Tanàn-dehibe ;

- ny fanadihadiana ara-panjakana amin'ny maha mety na tsy maha mety (sahala


amin'ny fombafomba arahina amin'ny expropriation) miaraka amin'ny famoahana
filazana ao amin'ny gazetim-panjakana sy fametahana peta-drindrina eny amin'ny
toeram-bahoaka ;

- ny fametrahana ny planina ankapobe vonjimaika ao amin'ny biraon'ny vakim-


pileovana sy ao amin'ny Lapan'ny tanàna mba ho jeren'ny tompony voakasik'izany
mandritra ny fe-potoana iray volana ;

156
- ny fanaovan'ny voamiera iray tatitra ka izany vaomiera izany dia ahitàna ny Ben'ny
Tanàna na ny solontenany, mpanolotsaina iray, solontenan'ny sampan-draharahan'ny
Fananan-tany, ampian'ny mpandrefy tany iray avy ao amin'ny Sampan-draharahan'ny
fanaovan-tsary tany ;

- ny fanapahan-kevitry ny Filankevitra kaominaly /monisipaly.

• Ny tanim-panjakana azo amidy

Izany dia ny fitambran'ireo fananana mitoetra an'ny kaominina kanefa tsy natokana
hampiasain'ny besinimaro. Ireo fananana ireo dia miankina amin'ny lalàna mifehy ny
isambatan'olona sahala amin'ny fananan'ny olon-tsotra, ka noho izany ny fifanolanana mety
hitranga dia tandrim-pahefan'ny fitsarana mitsara ny adin'ny olon-tsotra fa tsy an'ny rantsana
mitsara ny fifanolanana amin'ny Fanjakana.

Ny kaominina no maindraikitra ny fitehirizana sy ny fiadidiana ny tanim-panjakana tsy


azo amidy araka ny didy amam-pitsipika ankapobe.(lalàna lah. faha-60.004 tamin’ny 15
febroary 1960).

• Ny fanorenana ny tanim-panjakana azo amidy

- famindràna fananana mitoetra avy amin'ny tanim-panjakana tsy azo amidy ;

- fahazoana maimaipoana (fanomezana sy fanolorana) ;

- fahazoana nandoavam-bola (fividianana tamim-pihavanana) ;

- fahazoana nandoavam-bola tsy maintsy tanterahina (famindran-tànana nohon'ny


antony fanasoavam-bahoaka) ;

- fifanakalozana fananana mitoetra (eo amin'ny kaominina sy ny olon-tsotra, na ny


Fanjakana) ;

- fanolorana avy amin'ny Fanjakana ho tombontsoan'ny kaominina.

157
• Fomba arahina

- fanomezan-dàlana avy amin'ny Filan-kevitra monisipaIy/kaominaly ;

- fangatahana ataon'ny Ben'ny tanàna amin'ny Minisitera miadidy ny Fananan-tany ;

- planin'ny saritany mazava tsara (planina atao 1/1000 ème) ahafahana mamaritra ny
velaran'ny tany sy ny teorana misy azy ;

- antontan-taratasy manamarina ny fampiasan'ny kaominina ny tany ;

- fanaovana peta-drindrina ny filazana ny fangataha-na ataon'ny solotenam-panjakana;

- fitsirihina ny tany ataon'ny vaomiera voalaza ao amin'ny didimpanjakana lah.


faha-63-256 tamin’ny 9 septambra 1963 ;

- fitanana an-tsoratra ny voamiera alefan'ny solontenam-panjakana any amin'ny


sampan-draharaham-paritany miadidy ny fananan-tany sy any amin'ny Minisitera
miadidy ny fananan-tany ;

- fanomezana ny tany ho an'ny kaominina amin'ny alalan'ny didimpitondrana raisin'ny


Minisitera miadidy ny fananan-tany ho an'ny kaominina misy mponina mihoatra ny
3000 ary amin'ny alalan'ny didim-pitondrana raisin'ny lehiben'ny fileovana ho an'ny
kaominina izay latsaky ny 3000 ny isan'ny mponina ao aminy. (and faha-33 sy 67
Hits. lah. faha-62-047 tamin’ny 20 septambra 1962).

• Ny fiadidiana ny tanim-panjakana azo amidy an’ny kaominina

Ny fananana ao amin'ny tanim-panjakana azo amidy dia milefitra eo ambanin'ny lalàna


iombonana, afa-tsy ireo fitsipiaka manokana natokana ho an'io sokajim-pananana io, sahala
amin'ny fananan'ny olon-tsotra, ary raha ilaina izany dia araka ny didy amam-pitsipika mifehy
ny fanan-tany.

Ny fananana ao amin'ny tanim-panjakana azo amidy an'ny kaominina dia tantanan'ny


ben'ny tanàna :

- ny fanokanana ireo fananana ao amin'ny tanim-panjakana azo amidy ho an'ireo sampan-


draharaha dia atao maimaimpoana (fanapahan-kevitry ny Filankevitra) ;

158
- ny fanesorana ireo fananana ao amin'ny tanim-panjakana azo amidy an'ny kaominina
nomena ampiasain'ny sampan-draharaha monisipaly/kaominaly iray.(fanapahan-kevitry
ny Filankevitra) ;

- ataon'ny Filankevitra maimaimpoana na handoavam-bola ny famindram-tompo ho


tombotsoan'ny Fanjakana, ny Faritany na ny Faritra, mba ametrahana sampan-
drahaham-pirenena na sampandraharaham-paritra ;

- ny fivarotana amin'olon-tsotra dia andoavam-bola ka fanapahan-kevitry ny Filankevitra


ny mametra ny habetsahany. Ny fanekem-pivarotana isam-batan'olona dia soniavin'ny
ben'ny tanàna ;

- ny tombon-dahiny hividy alohan'ny hafa dia ampiasaina ho tombotsoan’ireo tompon-


tany manamorona ireo làlan'ny kaominina nofoanana. Io tombon-dahiny io dia tsy azo
ampiasaina rahatoa ka ny kaominina izay tompon'ny tany manapa-kevitra hikarakara ny
fanaovana lavanty ireo tany ireo ;

- ny fanofana (raha mihoatra ny 18 taona ny faharetany, dia mila fanapahan-kevitry ny


Filankevitra) ;

- ny fikojakojana ny fananana ao amin'ny tanim-panjakana azo amidy. Ny Ben'ny tanàna


no miandraikitra ireo raharaham-pitantanana fanao an-davanandro, izany hoe manao ny
fanamboarana madinika sy ny asa fikojakojana ary izany dia ao anatin'ny faritry ny sora-
bola voasoratra.

16.5.2 Anjara raharahan’ny kaominina eo amin’ny fitantanana ny tanim-


panjakana, Faritany na Faritra

Ny tanim-panjakana tsy azo amidy sasatsany dia mitoetra ao amin'ny faritry ny


kaominina, toy izany ireo trano miantoka ny tombontsoam-pirenena (biraon'ny Faritany,
Fileovana, Vakimpileovana, Lapan'ny Fitsarana..) sy lalam-pirenena na lalam-paritany
voasokajy mandalo ao amin'ny kaominina. Torak'izany koa ireo tany ao amin'ny tanim-
panjakana azo amidy mitoetra ao amin'ny faritry ny kaominina ; izany tany izany dia ireo izay
tsy vita kadasitra na tsy voasoratra amin'olon-tsotra, na amin'ny kaominina ary noho izany dia
anisan'ny tanim-panjakana azo amidy.

159
Mba hitandroana ny tombotsoan'ny kaominina dia miditra an-tsehatra ny Ben'ny tanàna
amin'ny fitantanana izany tanim-paniakana izany na dia tsy tompony aza ny kaominina. Ny
Ben'ny Tanàna na ny solontenany, ny Filohan'ny Filankevitra na ny solontenany dia
mpikambana avy hatrany ao amin'ny voamiera miandraikitra ny :

- famaritana ny tanim-pianjakana tsy azo amidy ;

- famolavolana ny planina ankapobe fanoritana ny fetran-dàlana mikasika ny lalam-


pirenena sy lalam-paritany voasokajy ;

- fanomezan-dalana hitoetra tsy maharitra eo amin'ny tanimpanjakana tsy azo amidy


(nohon'ny fetim-bahoaka na olon-tsotra) ny habetsahan'ny vola fandoa dia feran'ny
Filan-kevitra ;

- famindra-tànana nohon'ny antony fansoavam-bahoaka.

16.6 NY FANATSARANA NY TANANA

Ny fanapariaham-pahefana dia manome ny Kaominina ny famaritana sy ny fanatontosana


ny fandaharan'asa fanaovan-trano fonenana sy ny fampitaovana ambonivohitra (and. 15
amin'ny lalàna 94-007). Mandray fanapahan-kevitra amin'ny fanokafana sy fanovàna làlana sy
ny drafi-pamaritana (and 36 amin’ny lalàina lf 94-008) ary ny Ben'ny tanàna no manome ny
fanomezan-dàlana hamangitra sy ny fanomezan-dàlana hanorina rehefa nahazo ny hevitry
sampan-draharaha teknika mahefa (and. 85 amin’ny lalàina lf-94-008). Ny didim-pitondrana
laharana faha-63-192 tamin’ny 27 marsa 1963 mandraikitra ny fehezan-dalàna momba ny
fanajariana ny tanan-dehibe sy ny fonenana no mamaritra ny fitsipika momba ny fanajariana ny
tanàna, ary izany dia hazavain'ny tenimita iraisan'ny Ministera laharana faha-
98/001/MINATV/MDB/MI tamin'ny 12 jona 1998 mikasika ny Rantsanana ny tontolon’ny
tanàn-dehibe.

Tsy voatery tsy maintsy atao ny fampiharana ny drafitra fanatsarana ny tanàna any
amin'ny Kaominina ambanivohitra latsaky ny 10.000 ny mponina ao aminy. Kanefa ilaina ny
hiarovana ireo velaran-tany natokana hanaovana arabem-panjakana any aoriana sy ireo
fampitaovana ilain'ny besinimaro ahazoana manomana ny fitaran'ny faritra atao toeram-

160
ponenana amin'ny tanàna maro indrindra ny renivohitry ny Kaominina. Izany no mahatsara ny
hamaritana sy hamindran'ny Kaominina amina drafitra: ny faritry ny làlana ilaina amin'ny
fitaran'ny tanàna any aoriana sy ny faritra hanorenana sekoly, ny foibem-pahasalamana, ny
tsena, ny kianja ho an'ny fanatanjahan-tena, sns. Ohatra, tsara ho an'ny kaominina lalovan'ny
làlana lehibe ny manokana tany hanaovan-dàlana hidirana amin'ireo fonenana anatiny sy
mandrara ny fanaovana fanorenana anatin'ireny tany voatokana ireny mba hitsinjovana ny
fitaran'ny tanàna maro na aiza na aiza fa tsy amin'ny zotra manaraka ny arabem-panjakana
ihany. Mampahalalaka kokoa ny fivezivezen'ny mponina andavan'andro izany (fandehanana
matsaka rano, fandehanana mankany an-tsekoly, any an-tsena) sy mametra ny fandehanan'ny
fiara ao anatin'ny Kaominina.

Ny tsy maintsy fahazoana fahazaohan-dàlana hamangitra sy fahazaohan-dàlana hanorina


isaky ny vinavinam-panorenana ao amin'ny faritra voafaritra ao amin'ny drafitra fanatsarana ny
tanàna no miantoka ny fanokanana tany, na amin'ny fanakilasiana ao amin'ny tanim-panjakana
ireo fanokanana fanaovan-dàlana sy fampitaovana ireo .

16.6.1 Ny drafitra fanatsarana ny tanàna

Raharaha iaraha-mihevitra amin'ny vahoaka sy ny sampan-draharaham-panjakana


fanapariaham-pitondrana ny fanaovana drafitra fanatsarana ny tanàna, izay miantoka ny
fanoratana ireo zavatra ilain'ny fitambaran'ireo sampan-draharaham-panjakana sy ny faneken'ny
vahoaka, ny drafitra fanatsarana ny tanàna dia fanoratana amina taratasin-draharaha ireo
famerana ny zo hanorina neken'ny maro an'isa amin'ny vahoaka mba hiantohana ny
fampandrosoana mirindra ny Kaominina sy ampitomboana ny san'ireo tany nahazo
fampitaovana.

Ahitana ireto ny drafitra fanatsarana ny tanàna

- ny drafitry ny làlana sy ny fitohizan'ireo amin'ny làlana ampiasain'ny besinimaro,

- ny drafitry ny fanokanana tany sy ny fampitaovana,

- ny drafitry ny famaritan-tany.

didy amam-pitsipika milaza mazava ny drafitra no mameno ireo.

161
• Ny drafitry ny làlana sy ny fitohizan'ireo amin'ny làlana ampiasain'ny
besinimaro

Araka ireto no anaovana io drafitra io :

1) ireo fanerena samihafa ara-teknika (fiolahan-depona, fikorinan'ny rano),

2) fanoritsoritana ny fampandrosoana ny faritra tsirairay ao amin'ny Kaominina


(fampandrosoana ny vahoaka, ny ara-toekarena .... )

3) ireo toeram-ponenana nitsiry ho azy efa nisy teo aloha.

Ny làlana efa misy dia afindra miaraka amin'ny fanokanan-tany raikitra sy ireo fanovàna
ny fanoritana ilaina amin'ny fotoana voafetra mba hanatsarana ny fifamoivoizana. Ny fikajiana
tsara ny fanoritana sy ny fanokanan-tany dia mety hitarika ny famindrana ny fanorenana ao
anatin'ilay tany voatokana, ohatra mba hanarenana sy hanitarana làlana mety sy miholikolika.
Ny fanoritana làlana vaovao dia iaraha-mihevitra amin'ny vahoaka itadiavana marimaritra
iraisana ny amin'ny manokatra làlana hifamezivezena amin’ireo fanorenana efa misy sy ny mety
ho fitarany any aoriana ahitàna ny zotra sady fohy no mora aleha. Manana fomba enti-miasa
betsaka ny Kaominina raha vita alohan'ny fitaran'ny fiandohan'ny fianaky ny tanàna ny drafitry
ny lalàna. Kanefa raha tratra aorianan'ny fanombohan'ny fianaky ny tanàna tsy voafehy no
nahavitan'ny drafitra, dia tsy maintsy mifampiraharaha amin'ireo mponina efa eo ny Kaominina
momba ny fanoritana ny zotry ny làlana hatao na mijery ny fametrahana an'ireo amina toerana
vaovao mba hanoritana ny làlana. Izany no mahatsara, na dia mbola tsy tena ilaina maika aza,
ny hamaritan'ny Kaominina fanokanan-tany ho an'ny làlana any aoriana, indrindra ny
hampifanohizana ireny amin'ny arabem-panjakana (làlam-pirenena, làlam-paritany .... ) izay
matetika ahitàna fanorenana tsy voafehy nohon'ny tsy-fisian'ny tany efa namboarina natao
hanorenana.

Faritra tany ilaina amin'ny fanamboarana ny làlana sy ny manodidina azy no antsoina


hoe fanokanan-tany ho an'ny làlana. Miankina amin'ny habetsaky ny fifamoivoizana ny
famaritana ny sakan'ny tany voatokana, ohatra 8 ka hatramin'ny 12 metatra raha làlana ao
anatina tanàna kely, 20 ka hatramin'ny 30 metatra raha làlana mampifandray tanàna.

162
• Ny drafitry ny fanokanan-tany ho an'ny fampitaovana

Ny fanokanan-tany ilaina amin'ny fanorenana fampitaovana (sekoly fanabeazana fototra,


foibem-pahasalamana, tsena ... ) dia hampidirina eo amin'ny drafitry ny làlana mapitohy amin'ny
arabem-panjakana. Ny hadirin'ny tany natokana dia miankina amin'ny mety ho isan'ny
mponin'ny tanàna any aoriana sy ny famokaran'asa ateraky ny fisokafan'ny làlana vaovao.

• Ny drafitry ny famaritan-tany

Ny famaritan-tany any amin'ny Kaominina ambanivohitra dia natao hamerana ny faritra


azo hatsaraina ho lasa tanàna manaraka ny fitohin'ny faritry ny toeram-ponenana misy tanàna
maro (amin’ny ankapobe dia ny Fokontany antampon-tanànan'ny Kaominina), ny faritra
voajanahary arovana tsy azo anaovana fanorenana (ohatra : fiarovana ny faritra, na toerana
tandondonon'ny fohotsahan-tany, na ny fakàna ny rano iveloman'ny Kaominina, ... )

• Fanomanana sy fankatoavana ny drafitra fanatsarana ny tanàna

Fanapahan-kevitry ny Filankevita monisipaly/kaominaly no manapaka hanao drafitra


fanatsarana ny tanàna. Ny mpiasa kaominaly misahana ny fanatsarana ny tanàna no manomana
ny drafitra. Tsy maintsy mandray anjara amin'ny fanomanana ny vinavina ny Vaomieran'ny
Filankevitra misahana ny fanatsarana ny tanàna. Ampahalalain'ny Ben'ny tanàna ny Soprefe ny
vinavinan'ny Kaominina hanao drafitra fanatsarana ny tanàna, ary amin'izany dia angatahiny
ireo fepetra voafaritry ny Fanjakana, indrindra ny fisian'ny tany voatokana hanaovana
fotodrafitr'asam-panjakana (làlam-pirenena .... ) na an'ny Faritany mizakatena. Azon'ny
Kaominina atao ny mangataka ny fanampian'ny Sampandraharan'ny Fanajaraiana ny Tany
amin'ny alalan'ny Soprefe, na manome ny asa fanomanana amina Birao mpanao fandinihina.

Sarotra ho an'ny Kaominina ny mampanaja drafitra fanatsarana ny tanàna tsy azo na tsy
eken'ny vahoaka. Izany no mahatsara ny handaminan'ny Ben'ny tanàna fiaraha-mihevitra
amin'ireo fikambanana velona misy ao amin'ny Kaominina : ny fivoriamben'ny Fokontany, ny
fikambanana mahasolo-tena ny betsaka (fikambanan'ny ray aman-drenin'ny mpianatra,
fikambanan'ny mpamboly, fikambanan'ny mpivarotra, sns.), ary manazava amin’ny vahoaka
izay atao araka izany fiaraha-mihevitra izany. Matetika dia sarotra ny fahazahoana ny
fankatoavan'ny daholobe, ny tombotsoa manokan'ny olona iray dia mety hifanohitra amin'ny

163
tombotsoan'ny besinimaro (ohatra, ny tombotsoa manokan'ny tompona tany ao anatin'ny tany
natokana hanaovana fotodrafitr'asa any aoriana). Na izany aza anefa dia ilaina ny ahazahoan'ny
kaominina fanekena betsaka araka izay azo atao.

Aroso ankatoavin'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly ny vinavinan'ny drafitra


fanatsarana ny tanàna. Aorian'io fankatoavana io dia misy fanadihadiana miraika amin'ny filàm-
bahoaka sokafana amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ataon'ny Ben'ny tanàna (fanadihadiana ny
fetezana na tsia) izay mamaritra ny faharetan'ilay fanadihandiana, ny toerana hampisehoana ireo
taratasin-draharaha (drafitra sy didy amam-pitsipika), ny vaninandro sy toerana hanazavana sy
hanehoana ny vinavina ary ny fanendrena ny Kaomisera mpanao ny fanadihadiana.

Ny vinavinan'ny drafitra fanatsarana ny tanàna izay mety ho nasiam-panamboarana


araka ny fanadihadiana sy ny tatitra nataon'ny Kaomisera mpanao fanadihadiana dia aroso
ankatoavin'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly ary omen'ny Ben'ny tanàna hery fampiharana
amin'ny alalan'ny didim-pitondrana izay manan-kery ho didy amam-pitsipika fanatsarana ny
tanàna eo anivon'ny Kaominina. Ny drafitra fanatsarana ny tanàna dia mihatra avy hatrany tsy
misy hatakandro araka ny lalàna iraisan'ny didy amam-pitsipika kaominaly aorian'ny
fandefasana azy hanaovana ny fanaraha-maso amin'ny fanarahan-dalàna any amin'ny
Solontenampanjakana, izay mampiditra ny paika hankatoavana azy amin'ny alalan'ny didim-
panjakana.

Ny drafitra fanatsarana ny tanàna dia avoaka ho fantatry ny besinimaro ary ireo tany
voatokana dia faritana amin'ny alalan'ny tsatoka. Ny Ben'ny tanàna no misahana ny
fampanajana ireo tany voatokana ao amin'ny drafitra fanatsarana ny tanàna sy mibaiko ny
fampijanonana izay fanorenana rehetra mandika ny drafitra.

16.6.2 Fanomezan-dàlana hamangitra sy ny fanomezan-dàlana hanorina

Miantoka ny fampiharana ny drafitra fanatsarana ny tanàna ny fanomezan-dàlana


hamangitra sy ny fanomezan-dàlana hanorina.

164
• Ny fanomezan-dàlana hamangitra

Paikan-draharaha natao hanamarinana ny fahafaha-manorina mikasika ny tany iray


manoloana ny làlana sy fampitaovana ho an’ny rehetra misy sy ireo fanokanan-tany ao amin'ny
drafitra fanatsarana ny tanàna ny fanomezan-dàlana hamangitra.

Mandefa fangatahana atao sosony roa araka ny modely voafetran'ny didy aman-dalàna
any amin'ny Ben'ny tanàna miaraka amin'ny drafitry ny tany sy ny taratasy fanamarinana ny
fizakan-tany ara-panjakana ny tompon'ny tany. Ny mpiasa misahana ny fanatsarana ny tanàna
no mizaha sy mandinika ny antotan-taratasy ary manomana sary famangitana sy fitanana an-
tsoratra maneho ny fepetra ara-pamangitana manoloana ireo fanokanan-tany hita ao amin’ny
drafitra fanatsarana ny tanàna (famerana ny fizaran-tany tsy azo hanorenana). Alefa any amin'ny
Sampandraharaham-paritry ny Fanajariana ny Tany sy ny Tanan-dehibe ny antotn-taratasy
hanamarinany ny fifanarahan'ilay antotan-taratasy amin'ny didy amam-pitsipiky ny fanatsarana
ny tanàna sy ny fepetra ao amin'ny drafitra fanatsarana ny tanànan'ilay Kaominina. Rehefa izany
dia averiny any amin'ny Kaominina ny antotan-taratasy.

Ny Ben'ny tanàna no manome ny fahazoan-dàlana hamangitra (And. 11 amin’ny didim-


panjakana lf-96-898 tamin’ny 25 septambra 1996). Omen'ilay mpiasa misahana ny fanatsarana
ny tanàna laharana amina antotan-daharana isan-taona ny fahazoan-dàlana angatahana ary
raiketiny an-tsoratra. Ahitana ireto ny rejisitra :

- laharana sy vaninandro nadraisana ny fangatahana ;

- anarana, fanampin'anarana, adiresin'ilay mpangataka

- fanondroana ny misy ilay tany anaovana fangatahana famangitana

- vaninandro nadraisana ny antotan-taratasy feno

- vaninandro nandefasana ny antotan-taratasy any amin’ny Sampandraharaham-paritry ny


Fanajariana ny Tany sy ny Tanan-dehibe ;

- vaninandro nandraisana ny fanehoan-kezitra

165
- vaninandro sy laharana nanomezana ny fahazoan-dàlana hamangitra.

20 andro no fe-potoana hanadihadiana ny antotan-taratasy, ary herin-taona no fananan-


kerin'ny hanomezan-dàlana. Ny fanomezan-dàlana hamangitra dia mialoha ny fanaovana ny
drafitra sy fananganana ny fanorenana aroso amin'ny paika fangatahana ny fanomezan-dàlana
hanorina.

• Ny Fanomezan-dàlana hanorina

Ny Ben'ny tanàna irery no manam-pahefana hanome ny fanomezan-dàlana hanorina


(and. 106 amin’ny fehezan-datàna momba ny fanajariana ny tanan-dehibe sy ny fonenana).
Tsy maintsy hananana ny fanomezan-dàlana hanorina ho an'ny fanorenana vaovao rehetra na
fanovàna fanorenana anaty faritra azo hajariana ho tanàna voafaritry ny drafitra fanatsarana ny
tanàna ary ao anatin'ny tanàna maro misy mponina mihoatra ny 2000. Apetraka ao amin'ny
Lapan'ny Tanàna ny antotan-taratasy fangatahana fanomezan-dàlana hanorina mba hieren'ilay
mpiasa misahana ny fanatsarana ny tanàna. 30 andro no fe-potoana ahazoan'ny Ben'ny tanàna
manamarina ny fahafenoan'ny antotan-taratasy sy manome tapakila fanamarinana ny
fametrahana. Raha tsy feno ny antotan-taratasy dia hampahafantarin'ny Ben'ny tanàna ilay
voakasik'izany ny tsy-fahafaha-mandray ny antontan-taratasiny sy ny fangatahana ny singan-
taratasy famenony.

Aorian'ny fijerena ny antotan-taratasy, dia alefa any amin'ny Sampandraharaham-paritry


ny Fanajariana ny Tany sy ny Tanan-dehibe izany izay manana 30 andro (na 45 andro ho
an'ireo fanorenana mihoatra ny 1000 m2) mba hametahany ny fanehoan-keviny. Ny tsy
fametahana fanehoan-kevitra ao anatin'ny fe-potoana dia midika fanehoan-kevitra avy hatrany.
Aorian'ny fanehoan-kevitra na aorian'ny fe-potoana tokony hanaovana izany dia omen'ny
Ben'ny tanàna amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ny fanomezan-dàlana ho an'ny fanorenana
amina toerana latsaky ny 1000 m2 ny velarany, na omen'ny Minisitry ny Fanajariana ny Tany sy
ny Tanan-dehibe ho an'ireo fanorenana amina tany mihoatra ny 1000 M2 ny velarany. Omen'ny
Ben'ny tanàna ny didim-pitondrana rehefa natao ny fandoavana ny sara.

166
Manana fe-potoana 45 andro manomboka amin'ny vaninandro nanaovana ny tapakila ny
fitondrana handavana ny fanomezan-dàlana hanorina, raha afaka io fe-potoana io dia tsy
maintsy -mandefa taratasy fitakiana atao tsy very mandeha ilay voakasik'izany. Heverina ho
nekena ny fanomezan-dàlana hanorina 30 andro aorian'ny nadefasana io taratasy tsy very
mandeha io.

Misy ireto ny antontan-taratasy :

- ny fitanana an-tsoratra sy ny drafitra famangitana

- ny drafitry ny tany misy ny filazalazana antsoina hoe "Laborde"

- ny taratasy fanamarinana ny fizakan-tany ara-panjakana momba ilay tany (na raha


mety misy, ny taratasy fifampivarotana) sy ny fanomezan-dàlana avy amin'ny
tompon'ny tany;

• drafi-tsary famantarana amin'ny mari-drefy l/ 5.000 na 1/10.000.

• drafin-tsarin'ny trano aorina amin'ny mari-drefy 1/2000 (ananganana ny


fanorenana, ny lava-piringa, sns)

• drafi-tsarin'ny fototra amin'ny mari-drefy 1/100 ;

• drafi-tsary fanatanterahana ny fanorenana amin'ny mari-drefy 1/50

• drafi-tsary mampiseho ny sarin'ny trano mamaky sasaka sy ny lafiny anoloana


mijidina miaraka amin'ny tomban-drefiny mazava, amin'ny mari-drefy 1/50 ;

• sarin'ny fitambaran'ireo làlana anatiny sy ny fitohizan'izy ireo amin'ny làlana


ampiasain'ny besinimaro

• takelaka manoritsoritra ny tetik'asa hatao.

Lavina ny fanomezan-dàlana hanorina raha :

Ø tafiditra ao anatin'ny arabem-panjakana na tafiditra ao anatin'ny velaran-tanim-


panjakana efa misy fampitaovana na efa misy fanokanana azy ny fototra amin'ny
fanorenana

167
Ø mifanohitra amin'ireo fepetra ao anatin'ny drafitra fanatsarana ny tanàna ilay
fanorenana ;

Ø fanorenana tsy mamaja ny elanelana farany ambany voafetran'ny Fanjakana ;

Ø trano tsy naorina farafahakeliny 2 metatra miala amin'ny fetran'ny ny tany, ary 4
metatra io fetra io raha misy varavarana na varavarankely ny rindrina ;

Ø tsy naorina 3 metata miala amin'ny fetran'ny tany sy izay fanorenana rehetra misy eo
ny lavapiringa sy tranokely fivoahana, akarina ho 50 metatra miala amina lava-drano
fisotro izany.

Ø tsy misy làlam-bahoaka na làlana mifanaraka amin'ny halehibe sy ny zavatra kasaina


hanokanana ilay trano ny fanorenana kasaina hatao ;

Ø latsaky ny 25 metatra miala avy eo amin'ny tezan'ny làlam-pirenena sy latsaky ny 15


metatra miala amin'ny tezan'ny làlam-paritany ilay fanorenana kasaina hatao.

Ø tsy manara-penitra ireo tatatra fivoahan'ny rano maloto sy ranon'orana

Ø tsy afaka manamarina ny fananany zo maha-tompony na ny fanomezan-dàlana avy


amin'ny tompon-tany ilay mpanorina ;

Ø tandondonin-doza voa-janahary ilay tany kasaina anaovana fanorenana.

Herin-taona aorian'ny nanomezana azy no fananan-kerin'ny fanomezan-dàlana hanorina.


Apetaka eo amin'ny tany mialoha ny hanokafana ny sahan'asa sy mandritra izany ny
fanondroana ny fanomezan-dàlana hanorina. Mametraka taratasy fanamarinana ny fahavitan'ny
asa ny tompon'ny fanorenana ao anatin'ny fe-potoana 30 andro manomboka amin'ny
fahavitan'ny asa. Hamarinin’ilay mpiasa misahana ny fanatsarana ny tanàna ny fifanarahan'ny
fanorenana amin'ny fanomezan-dàlana hanorina. Raha mifanaraka ilay fanorenana, dia manome
ny taratasy fanamarinana ny fifanarahan'ny asa vita ny Ben'ny tanàna, raha tsy izany kosa dia
angatahiny ny fampifanarahana ny asa amin'ny fanomezan-dàlana hanorina. Manana alàlana
handrava ny fanorenana tsy nahazo fanomezan-dàlana ny kaominina, ka ny lany amin'izany dia
zakain'ilay mpandika lalàna.

168
Omen'ilay mpiasa misahana ny fanatsarana ny tanàna laharana amina antotan-daharana
isan-taona sy soratany ao amin'ny rejisitra ny fangatahana fanomezan-dàlana hanorina. Io
rejisitra io dia ahitàna :

§ ny laharana sy ny vaninandro nanaovana ny fangatahana

§ ny anarana, fanampin'anarana ary adiresin'ny mpangataka

§ ny fanoroana ny toerana hanaovana ny vinavinam-panorenana nangatahana


famangitana;

§ ny vaninandro sy ny laharan'ny tapakilan'ny antontan-taratasy feno ;

§ ny fanehoan-kevitry ny Ben'ny tanàna

§ ny vaninandro nandefasana ny antotna-taratasy any amin'ny Sampan-draharaham-


paritry ny Fanajariana ny Tany sy ny Tanan-dehibe;

§ ny vaninandro nandraisana ny fanehoan-kevitry ny Sampan-draharaham-paritry ny


Fanajariana ny Tany sy ny Tanan-dehibe;

§ ny vaninadro sy ny laharan'ny nanomezana (na nadavana) ny fanomezan-dàlana


hanorina;

§ ny vaninandro nandraisana ny fanambarana ny fahavitan'ny asa ;

§ ny vaninadro sy laharan'ny taratasy fanamarinana ny fahavitan'ny asa.

16.6.3 Ny fikilasiana ny fanokanan-tany ao amin'ny tanim-panjakana

Ny didy amam-pitsipiky ny fanatsarana ny tanàna dia miaro ny fanokanan-tany anaovana


fampitaovana ho an'ny besinimaroamin'ny famerana ny zo hanorina eny amin'ny tanin'olon-
tsotra. Vaha-olana hafa koa ny fikilasiana ny fanokanan-tany ao amin’ny tanim-panjakana araka
ny andininy 14 amin’ny didim-panjakana 64-291 tamin’ny 22 jolay 1964. Ny fampidirana
ireny ao amin’ny tanim-panjakana dia mitarika ny tsy fazahoana manome izany tany izany afa-
tsy hoe mandritra ny fotoana tsy maharitra sady azo roariana.

169
Azo hampidirina ao amin'ny tanim-panjakana amin'ny alalan'ny fanapahan-kevitry ny
Filankevitra Kaominaly ny tany izay natokana hanaovana fampitaovana ho an'ny daholobe
voalaza ao amin'ny drafitra fanatsarana ny tanàna. Lazain'io fanapaha-kevitra io mazava ny
fanodroana ny misy ny tany, ny hanokanana ny tany ary ny velarany, ny kilasin'ny làlana isan-
tsokajy ary mapiseho tsara isaky ny sokajin-dàlana ny sakan'ny tany hatokana. Ny vinavina
fikilasiana dia hanaovana fanadihadiana ara-panjakana miaraka amin'ny drafitra fanatsarana ny
tanàna. Ny vinavina izay mety ho namboarina taorian'ny fanadihadiana sy ny tatitry Kaomisera
mpanao fanadihadiana dia aroso eo amin'ny Filankevitra monisipaly/kominaly handraisany
fanapahan-kevitra ary omen-kery azo hampiharina amin'ny alalan'ny didim-pitondrana ataon'ny
Ben'ny tanàna. Tsy maintsy hamarinin'ny Prefe ary soratan'ny Sampandraharahan'ny Fananan-
tany ny didim-pitondrana nataon'ny Ben'ny tanàna raha toa ka tsy isan'ny fananan'ny kaominina
ny tany izay nanaovana fikilasiana.

Mandray andraikitra miambina ny tany nokilasiana ao amin'ny tanim-panjakana ny


kaominina ary manasazy ny fikasana haka ny tany, vantany vao nalefa any amin'ny Prefe ilay
didim-pitondrana nataon'ny Ben'ny tanàna. Fanehoan-kevitra tsy fankasitrahana hatrany no
ataon'ny Ben'ny tanàna amin'ireo fanomezan-tany ataon'ny sampan-draharahan'ny fananan-tany
mikasika ireo tany tafiditra ao amin'ny fanokanana ao amin'ny drafitra fanatsarana ny
tanàna.Tsy maintsy hatonin'ny Sampan-draharahan'ny Fananan-tany hatrany ny Ben'ny tanàna
amin'ireo vinavina fanovàna ny fizakan-tanin'ny tanim-panjakana sy an'olon-tsotra ao amin'ny
faritry ny Kaominina. Ny famindrana ny fanokanan-tany anaovana fampitaovana ho an'ny
daholobe avy ao amin'ny ny tanim-panjakana ho ao amin’ny tanin'ny Kaominina dia azon'ny
Fari-piadidian'ny Fananan-tany angatahina na amin'ny fifanarahana handray ny tany novidiana
amin'ny teti-bidin'ny tany, na amin'ny alàlan'ny fanomezana maimaim-poana ao anatin'ny
fanomezana tandrifim-pahefana na amin'ny fanomezana maimaim-poana sandain'ny fanorenana
ny fampitaovana voatondro tokony hatao.

16.7 NY TOBY FANAGIAZANA

Toerana tantanin'ny Kaominina ny toby fanagiazana. Fanapahan-kevitry ny Filankevitra


izay mamaritra ny saran'ny fanagiazana sy ny saran'ny fitondrana sy fitaterana no manangana
azy no manangana azy. Fanapahana ataon'ny Ben'ny tanàna no manendry ny mpiambina.
Mitana rejisitra ny miditra sy ny mivoaka tsy maintsy hamarinin'ny tompon'andraikitry ny

170
Kaominina ara-potoana ireo mpiambina ireo. Tsy maintsy atao peta-drindrina amin'ny toerana
mahazatra ny lisitry ny biby sy zavatra nanaovana fanagiazana. Haloa any amin'ny Mpitahiry
vola monisipaly/kaominaly ny saram-panagiazana voahangona rehetra.

16.7.1 Ny fanagiazana

Misy fisehony efatra ny fandidiana hanao fanagiazana

- ataon'ny Ben'ny tanàna raha biby, na fiara na zavatra hafa navela eny amin'ny arabem-
panjakana na teny an-tsena

- ataon'ny zandarimaria na ny polisy ;

- ataon'ny manam-pahefana ara-pitsarana

- ataon'ny tompon'ny tany nahitàna biby mimahy sy navela. Manana ny zo hitondra ny


biby ho giazina izy.

16.7.2 Ny fe-potoana hiazonana

- tsy maintsy zahan'ny mpitsabo biby alohan'ny hanagiazana azy ny biby ahiana hisy
areti-mifindra. Izay voan'ny aretimifindra dia vonoina avy hatrany ary alevina ny
fatiny.

- raha ny tompon'ny tany no nampiditra ny biby ho giazina ka tsy mitaky ireo biby ireo
ao anatin'ny 30 andro aorian'izany ny tompony, dia hamidy ireo biby ireo amin'ny
alàlan'ny fanapahana ataon'ny Ben'ny tanàna izay manondro ny onitra vokaùy ny
zavatra nosimbain'ny biby sy ny saran'ny fiambenana. Io onitra io dia alaîna amin'ny
vola azo tamin'ny fivarotana. Tsy maintsy atao peta-drindrina ny fanapahana
nataon'ny Ben'ny tanàna ;

- vonoina ny alika mirenireny misy fehi-vozona izay tsy notakian'ny tompony ao


anatin'ny 48 ora -,

- ny biby sy zavatra nasain'ny manam-pahefana ara-pitsarana nogiazana dia tazonina


mandra-pivoakan'ny fanapahana ataon'io manam-pahefana io.

171
16.7.3 Ny famoahana avy ao amin'ny toby fanagiazana

- ny fanagiazana notapahan'ny manam-pahefana ara-pitsarana na manam-pahefana hafa


dia tsy azo avoaka raha tsy didian'ilay manam-pahefana nampanao ny fanagiazana ;

- amin'ny toe-javatra hafa dia ny Ben'ny tanàna no mandidy ny ny famoahana. Na manao


ahoana na manao ahoana, dia tsy maintsy aloa ny saran'ny fanagiazana.

16.7.4 Ny taratasin-draharaha tazonina

- rejisitra fanagiazana ahitàna:

1) laharana

2) anarana, fonenana sy toetra maha-izy ny mpametra, sonia, vaninandro

3) antony nametrahana ho giazana

4) isan'ny andro

5) saran'ny androm-panagiazana

6) fikajiana ny saran'ny fitazonana tao amin'ny toby fanagiazana

7) saran'ny fitondrana

8) fitambaran'ny sara

9) vidiny tamin'ny fivarotana

10) laharana sy vaninandron'ny rosian'ny sara.

- Filazalazana ny fandoavana ny sara.

16.8 FANDEVENANA - FAMADIHAN-DRAZANA -FITONDRANA RAZANA

Andraikitry ny Ben'ny tanàna ny fanomezana fanomezan-dàlana handevina sy hamadika


amin'ny maha-manam-pahefana ara-pitandroam-pahasalamana azy ao amin'ny Kaominina.
Mitaky ny firotsahan'ny manam-pahefana ara-pitondrana hafa ny fitondrana razana mivoaka ny
Kaominina.

172
16.8.1 Ny fandevenana

Dinihin'ny Ben'ny tanàna tsara ny antony nahatonga ny fahafatesana mialoha ny


hanomezany alalana hanao ny fandevenana. Takiany amin'izany ny singan-taratasy nataon'ny
manam-pahefana ara-pahasalamana, dia

- ny fanamarinam-pahafatesana na fanamabarana fahafatesana izay ataon'ny mpitsabo ilay


maty rehefa nodinihiny tsara ilay olona maty

- ny bileta fanamarinana ny fahafatesana izay ataon'ny mpitsabo avy amin'ny Fitondrana,


mpitsabon'ny BMH (Foibe Monisipaly ara-pahasalamana), na mpitsabo avy amin'ny
toeram-pitsaboana ara-pitondrana.

Misy toe-javatra telo mety hitranga :

- fahafatesana tsotra: manome bileta ny mpitsabo ary mandefa izany any amin'ny Ben'ny
tanàna

- fahafatesana noho ny areti-mifindra mitaky fandraisana fepetra ara-pahasalamana


(pesta, kolera, kitrotro) - hakan-javatra ilay faty ho jerena any amin'ny trano
fikarohana. Raha tsy misy areti-mifindra dia manome bileta fanamarinana ny mpitsabo;
raha mahita areti-mifindra ny fandinihina, dia tondroin'ny mpitsabo amin'ny bileta
fanamarinana izany ary tsy maintsy atao amina fasana mitokana ny fandevenana fa tsy
ao amin'ny fasan-drazana, tsy azo hatao ny famokarana ny razana alohan'ny telo taona

- fahafatesana noho ny hery setra: ilazan'ny mpitsabo ny mpitsara na ny solom-


pampanoa lalàna.

16.8.2 Ny fanomezan-dàlana handevina

Ny Ben'ny tanàna no manome ny fanomezan-dàlana handevina rehefa nahita ny taratasy


na bileta fanamarinam-pahafatesana raha tsy izany dia manome ny fanomezan-dàlana handevina
ao anatin’ny 48 ora izy. Sazian'ny fehezan-dalàna famaizana ny fandevenana tsy misy
fanomezan-dàlana handevina (and. 358 ao amin’ny fehezan-datàna famaizana). Azon'ny
Ben'ny tanàna atao koa ny manome tany handevenana anatina tanim-bahoaka iraisana natao

173
handevenana tantanan'ny Kaomima ; tsy maintsy manorina fasana ao anatin'ny herin-taona
nahazoana izany ny fianakaviana nahazo ny tany.

Fanapahana ataon'ny Ben'ny tanàna no manome alalana hanokatra ny fasana. Ataon'ny


Ben'ny tanana izay hampanaovana fandevenana mendrika ny olona maty tsy manan-kavana ao
amin'ny tany iraisana natao handevenana tantanan'ny Kaominna, ka ny mpiasan'ny Kaominina
ny manatanteraka izany. Tsy maintsy atrehin'ny Ben'ny tanàna na ny solontenany ny fandoroana
faty ho an'ny fianakaviana izay mangataka izany.

16.8.3 Ny famadihan-drazana

Ny famadihana dia famoahana razana ao amin'ny fasana nisy azy ary averina na ao
amin'io fasana io ihany na amina fasana hafa aorian'ny fanaovana ny fomban-drazana
(famonosan-damba). Ny Ben'ny tanàna no manome alalana hanao famadihana sy ny fomban-
drazana, ary izany dia mety hitakiana fampandoavana haba.

Ny fanokafana fasan-drazana koa dia tsy maintsy nahazoana fanomezan-dàlana avy


amin'ny Ben'ny tanàna ; mandritra ny volana may, jona, jolay, aogositra ary septambra ihany no
azo omena ny fanomezan-dàlana ary aorian'ny herin-taona nandevenana farany tao amin'ny
fasana. Raha nisy fahafatesana noho ny areti-mifindra, dia tsy azo omena ny fanomezan-dàlana
raha tsy telo taona aorian'ny nadevenana. Amin'ny famindrana razana amina fasana ivelan'ny
kaominina dia tsy maintsy manome fanomezan-dàlana ny Ben'ny tanàna hanaovana ny
famokarana ny razana ary manome fanomezan-dàlana handevina koa ny Ben'ny tanànan'ny
kaominina hamindràna ny razana.

Misy solon-tenan'ny Fitondrana manatrika ny fanokafana ny fasana mandritra ny


lanonam-pamadihana. Alefan'ny Ben'ny tanàna amin'io Solontenan'ny Fitondrana io ny dika
mitovy amin’ny fanomezan-dàlana.

174
16.8.4 Ny fitondrana razana

Azo atao avy hatrany ny fitondrana ny razana aorian'ny fahafatesana raha alevina any
amin'ny Kaominina hafa noho ny nahafatesany ilay razana, na aorian'ny famadihana raha efa
voalevina ny faty; amin'ity toe-javatra farany ity, dia tsy azo atao ny fitondrana ny razana raha
tsy herin-taona aorian'ny fandevenana voalohany raha fahafatesana tsotra, na telo taona raha
fahafatesana noho ny areti-mifindra (pesta, kolera, kitrotro).

• Fitondrana razana ato anatin'ny tanin'hy Repoblikan'i Madagasikara

a) Fepetra momba ny fitondrana

Tsy maintsy atao ao anaty vatam-paty ny fitondrana. Tsy maintsy vita amin'ny hazo io
vata io raha alevina amina fasana an'irotra tsy misy lava-pasana ny razana. Tsy maintsy
sosohana vy fotsy ny vata hazo raha toa ka alevina amina fasan-drazana na amina lava-pasana
kely vonjimaika. Raha mihoatra ny 24 ora ny fitondrana ny razana (izany hoe indray andro sy
indray alina katroka), dia atao vy fotsy notefena firaka ny vata vao ampidirina anaty vatam-paty
faharoa ivelany.

Ny razana matin'aretina, na aretina inona izany na inona, dia tsy azo entina amina fiara
fitanterana mpandeha afa-tsy raha misy fanomezan-dàlana manokana avy amin'ny sampan-
draharaham-pahasalamana ary tsy maintsy atao ny fanadiovana sy famonoan'otrik'aretina
aorian'ny fitanterana.

b) Ny manam-pahefana misahana ny fanomezan-dàlana amin’ny fitanterana

Samy hafa isaky ny faritra hanatanterahana ny fitanterana izy ireo. Tsy misy rijan-teny
mifehy izy io fa toy izao no fomba fanao :

- Raha ao anatin'ny Kaominina ihany no atao ny fitanterana dia ny Ben'ny tanàna no


manome ny fanomezan-dàlana.

- Raha ao anatin'ny Fivondronampokontany iray no atao ny fitanterana dia ny


Solontenam-panjakana no manome ny fanomezan-dàlana.

- Raha mampifandray Faritany samy hafa ny fitanterana, ny Filohan'ny Faritany


nilevenan'ny razana ankehitriny no manome ny fanomezan-dàlana, kanefa tsy maintsy

175
azony antoka fa nanome fanomezan-dàlana momba ny fitanterana ny Filohan'ny
Faritany amin'ny toerana hamindrana ny razana.

Ny fanomezan-dàlana ataon’ireo manam-pahefana ara-pitondrana notanisaina etsy


ambony ireo dia tsy azo omena raha tsy aseho ny fanomezan-dàlana hamokatra ny faty
nomen'hy Ben'ny tanàn’ilay Kaominina hitondrana ny razana. Azon'ny manam-pahefana ara-
pitondra atao hatrany ny mandà tsy hanome ny fanomezan-dàlana raha misy antony ara-
pahasalamana tokony hisakanana izany, ohatra mety hiteraka fifindran'aretina.

• Fitondrana razana ivelan’ny Tanin’ny Repoblikani Madagasikara

Tsy ny manam-pahefana malagasy irery ihany no tompon' andraikitra amin'ny fitondrana


razana any ivelany, fa ireomanampahefana mahefan'ireo firenen-kafa koa, mirotsaka an-tsehatra
ny Ambasady sy ny Masoivoho raha voasolotena eto Madagasikara ireny firenena ireny.

a) Fe-potoana anaovana ny famindràna

Amin'ny ankapobeny dia herin-taona manomboka amin'ny fandevenana, ka io fe-


potoana io dia azo afohezina raha toa ka fahafatesana vokatry ny herisetra noho ny ady.
Halavaina ho telo taona izany raha fahafatesana noho ny aretimifindra (pesta, kolera, kitrotro,
habokàna...

b) Fepetra momba ny fitanterana

Tsy maintsy atao anaty vata misy sosony roa ny razana ; ny vata voalohany tena
itoeran'ny razana dia atao hazo mafy, ary ny faharoa ety ivelany dia atao firaka, vy fotsy na vita
amin'ny simenitra misy vy ka mahatratra 3 santimetatra ny hatevenany. Asiana fanafody
famonoan'otrik'aretina manelanelana ny vata roa.

d) Fanolorana ny fanomezan-dàlana

Ny minisitry ny Atitany ny manome alàlana fitondrana razana ivelan'i Madagasikara.

e) Fombafomba famadihan-drazana

Manome ny fahazoan-dàlana hamadika sy manatrika ny famadihana ny Ben'ny tànana


(azony atao ny manendry Lefitra na Mpanolontsiana hisolotena azy) sy mpitsabo iray. Amin'ny

176
lafiny sasany dia azo hilazàna ny mpitsara (Fampanoavana, Mpitsara Mpapanoa lalàna, na
Filohan'ny Sampam-pitsarana) mba hanatrika ny famadihana raha toa ka ahiana ny hisian'ny
fifanoherana amin'ny razana ho entina. Misy fitanana an-tsoratry ny famokarana ny razana
ataon'ny olona manatrika ary alefa any amin'ny Masoivoho na ny Ambasady voakasik'izany ary
any amin'ny Ben'ny tanàna handevenana ny razana. Torak'izany koa, raha misy fianakaviana
maniry ny hitondra ny razan'ny fianakaviany maty tany am-pita, dia manao fanomezan-dàlana
handevina ny Ben'ny tanàna mba ahafahan'n'ny fianakaviana mahazo fanomezan-dàlana
hamokatra ny razana avy amin'ny Ben'ny tanàna ilevenan'ny razana sy ny fanomezan-dàlana avy
amin'ny manam-pahefana ara-pitondrana avy amin'ny Fanjakana misy ny toerana ilevenan'ny
razana.

16.9 NY FANAMARINAN-TSONIA

Ny Ben'ny tanàna, ny Lefiny na ny Mpanolontsaina nahazo fahefana tamin'ny Ben'ny


tanàna no afaka manao fanamarin-tsonia. Misy rejisitra fametrahana sonia sokafana amin'izany.
Raha nametraka ny soniany ilay olona mangataka fanamarinan-tsonia, dia azo hamarinina ny
sonia rehetra mifanaraka tsara amin'io sonia nanaovana fametrahana io. Raha tsy napetraka ny
sonia, dia mametraka ny soniany eo anatrehan'ny Ben'ny tanàna (na ny olona nampisahanin'ny
Ben'ny tanàna izany) ilay olona mangataka. Hamarinina tsara ny maha-izy ilay mpangataka
(taratasy fanamarinana na vavolombelona roa). Tsy azo anaovana fanamarinana ny lavo-
tondro, kanefa azon'ny Ben'ny tanàna atao ny manamarina fa natrehany ny nametrahana izany
tamin'ny taratasin-draharaha (tsy azo apetraka amin'ny rejisitra ny lavo-tondro). Ny sonian'ny
manam-pahefana monisipaly (Ben'ny tanàna, Lefitra) amin’ny fanatanterahany ny asany dia tsy
ilaina hamarinina raha miaraka amin'ny kasen'ny Kaominina izany.

16.9.1 Ny fanamarinana ireo sora-draharaha tsy maintsy asiana hajia

Misy sora-draharaha sasany tsy mana-kery raha tsy misy hajia:

- ny soratra rehetra, na ara-panjakana na tsia atao na mety ho lasa titra, na avoaka ho


lasa taratasini-panefana, fanamarinam-pametrahana, fanamarinana, fangatahana na
fiarovana

177
- ny boky rehetra, rejisitra sy matoan-dahatosratra taratasy ho entina any amin'ny
fitsarana ary amin'ny toe-javatra omenkery, ary ireo ampahany, dika mitovy na
fandefasana nomena avy amin'ireo boky na rejisitra ireo.

16.9.2 Saran’ny fanamarinana

Fanapahan-kevitry ny Filankevitra no mametra ny sara aloa isaky ny fanamarinan-tsonia.


Aloa isaky ny fanamarinan-tsonia io fa tsy amin'ny fametrahana sonia.

16.9.3 Ny soratra fametraka

1) sonia tsy napetraka

Hita hanamarinana ny sonianAtoa ……..(anarana, fanampin'anarana, asa aman-draharaha,


fonenana), natao etsy ambony teo anatrehanay.

Teo ..............................ny

Ny Ben’ny Tanana

2) Sonia napetraka

Hita hanamarinana ny sonian'Atoa ................(anarana, fanampin'anarana, asa aman-draharaha,


fonenana), nosoratana tamin'ny laharana faha...............(laharan'ny rejisitra) ary napetraka etsy
ambony.

3) Ny lavo-tondro

Ny manao sonia etsy ambany ……….., Ben'ny tanànan'ny kaominin'i ..................dia


manamarina fa ny lavo-tondro etsy ambony dia napetrak'Atoa ...............teo anatrehany.

Teo..........................ny……………

Ny Ben'ny Tanàna

178
16.10 NY HETRAN-TANY

16.10.1 Famaritana

Ny hetran-tany dia hetra isan-taona miorina amin'ny zava-misy ny 1 janoarin'ny taom-


panaovana ny hetra ary hampidirina ao amin’ny teti-bolan'ny Kaominina misy azy (and 01-07-
01 amin’ny lalàina momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998).

16.10.2 Sehatra iharany

Ny tany rehetra dia iharany na Inanao ahoana na manao ahoana ny fitoerany araka ny
lalàna sy ny ampiasàna azy, ka ny tompony na izay tena mitoetra eo ny l janoary amin'ny taom-
panaovana ny hetra no mizaka izany. (And. 01-07-02 amin’ny lalàna momba ny flantanam-
bolam-panjakana 1998).

Ireo tany tsy hampiharana azy

Ny tany rehetra dia iharany na manao ahoana na manao ahoana

- And. 01-07-03 lalàna momba ny fitanam-bolam-panjakana 1998

- And. 01-07-04 lalàna momba ny fitanam-bolam-panjakana 1998

- And. 01-07-05 lalàna momba ny fitanam-bolam-panjakana 1998

- Lalàna lf-86-005 tamin’ny 12jona 1986

Ny tany rehetra an'ny Fanjakana, an'ny Vondrom-paritra anapariaham-pahefana, an'ireo


antokon-draharahampanjakana hafa izay ampiasaina anaovana raharahambahoaka na anaovana
raharaha ekena fa ilain'ny vahoaka ary tsy mamokata fidiram-bola.

Ny tany atokana ampiasaina maimaimpoana : 1) amina asa maimaimpoana ara-pitsaboana


na ara-tsosialy ; 2) amin'ny fampianarana maimaimpoana na amin'ny fanaovana fivavahana.

- Ny tany natao hiankina mivantana amina trano tahaka ny tokon-tany, zaridaina, lalàna tsy
mihoatra ny 20 ara

179
- Ny tany handoavana hetran-trano ;

- Ny tany vao nambolena ary tafiditra ao amin'ny fanitarana velaran-tany hambolena dia tsy
mandoa hetra raha tsy aorian'ny taona faha-enina nanabeazam-boho azy

Mba ahazoana ny fanafahana tsy handoa hetra, dia mila mandefa ireto any amin'ny
sampan-draharahan'ny Hetra Mivantana mahefa alohan'ny 15 oktobra isan-taona ny tompon'ny
tany na izay tena mitoetra eo:

- fanambarana manondro ny fitoerana sy ny velaran'ny tany,

- ny karazan'ny voly

- vaninandro nanabezam-boho ny tany.

16.10.3 Ny toerana anaovana ny hetra

Ny fototra hamerana ny hetran-tany dia ny renivohitry ny Kaominina misy ny tany (and.


01-07-06 lalàna momba ny fiantanam-bolam-panjakana 1998)

16.10.4 Ny fikajiana ny hetra

Zaraina ho sokajy enina araka ny fampiasana azy ny tany (and.01-07-07 lalàna momba
ny fîtantanam-bolam-panjakana 1998). Amin'ny alalan'ny fampiharana mari-bola iraimbilanja
isaky ny hekitara amin'ny sokajy voalohany ka hatramin'ny faha-5, ary amin'ny fampiharana
lanjanisa 1% amin'ny teti-bidiny ho an'ny sokajy faha-6, ka izany dia lanian'ny Filankevitra
monisipa1y/kaominaly isaky ny sokajy araka izao :

v sokajy voalohany: anaovana vo~ tokana na mitambatra cacao, kafe, fary, voanio,
landihazo, jorofo, voly fanao ranomanitra, dipoavatra, taretra, vanille ;

v sokajy faharoa vloy hazo, ala, dobo, heniheny ;

v sokajy faha-3 anaovana voly tokana na mitambatra - voly anana sy fihinana, vary na
voly hafa mitovy karazana amin'izany ;

180
v sokajy faha-4 : kijàna voa-janahary na natao, tany tsy azo volena, tany natao
tombam-boroka ;

v sokajy faha-5 : tany azo volena fa tsy nobeazim-boho ;

v sokajy faha--6 : tany tsy natao hambolena, tany tsy nanaovam-panorenana


manamorona ny tanànan'ny Kaominina faritan'ny didim-pitondrana ataon'ny Ben'ny
tanàna mifanaraka amin'ny sarin-drafitra fanatsarana ny tanàna raha misy izany, ary ny
tany misy fanorenana tsy azo ampiasaina intsony.

Tsy azo atao latsaky ny 500 ariary isaky ny fameran-kaba ny hetra.

16.11 NY HETRAN-TRANO

16.11.1 Famaritana

Ny hetran-trano dia hetra isan-taona miorina amin’ny zava-misy ny 1°ajanoarin'ny taom-


panaovana ny hetra ary hampidirina ao amin'ny teti-bolan'ny Kaominina misy azy (and, 01-08-
01 amin’ny lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998).

16.11.2 Sehatra iharany

Ny fanorenana rehetra dia iharany, ka ny tompony amin'ny 1 janoary amin'ny taom-


panaovana ny hetra na ny mampiasa azy izay hita manaraka ny anaran'ny mipetraka amin'ny
trano ny anarany, raha nomena hampiasaina ny trano, na raha tsy izany dia hita ivelany fa
tompony, no mizaka izany. (And. 01-03-03 amin’ny fatàna momba ny fitantanam-bolam-
panjakana 1998).

16.11.3 Ireo tany tsy hampiharana azy

Ireto no ahafahana amin'ny hetran-trano

- Ny trano an'ny Fanjakana, an'ny Vondrom-paritra anapariaham-pahefana, an'ireo


antokon-draharaham-panjakana hafa izay ampiasaina anaovana raharahambahoaka na
anaovana raharaha ho tombotsoan'ny rehetra ary tsy mamokatra fidiram-bola.

- Ny trano atokana ampiasaina maimaimpoana : 1*) amina asa maimaimpoana ara-


pitsaboana na ara-tsosialy -, 2*) amin'ny fampianarana ; 3*) amin'ny fanaovana

181
fivavahana . (And. 0108-03 amin’ny lalàna momba ny fitantanam-bolam-
panjakana 1998) ;

- Ny fanorenana vaovao, ny fanamboarana, ny fanampiana fanorenana dia afahana


mandritra ny 5 taona nahavotan'ny asa. Natao ho an'ny tompon-trano ihany ny
fanafahana tsy handoa hetra. Lany andro izany vantany vao miova ny tompon-trano
(And. 01-08-04 amin’ny lalàina momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998).

16.11.4 Ny fototra hanorenana ny hetra

Ny fototra hanorenana ny hetra dia aorina amin'ny tentin'ny hofan'ny trano mizaka ny hetra.
Ny tentin'ny hofan-trano dia sahala :

- amin'ny hofan-trano nanaovaa fanambarana naverina amin'ny taona tsy azo atao
latsak'izay azo amin'ny fampiharana ireo toetoetra fanombanana voalaza ao amin'ny
fîtanana an-tsoratry ny vaomiera lazain'ny andininy faha-01 09-08;

- amin'ny tentin'ny hofan-trano azo amin'ny fampiharana ny toetoetra fanombanana


voalaza ao amin'ny fitanana antsoratry ny vaomiera lazain'ny andininy faha-01-08-08
lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998, ho an'ireo trano itoeran'ny
tompony ihany, tsy misy mipetraka na nomena maimaimpoana.

16.11.5 Ny toerana anaovana ny hetra

Ao amin'ny Firaisampokontany misy ny trano no aorina ny hetran-trano (and 01-08-07


lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998)

16.11.6 Ny sata mifehy ny hetra

Ny fanombanana natao ho fototra iorenan'ny hetra dia ataon'ny foibem-pitondrana


miadidy ny hetra rehefa nahazo ny hevitry ny vaomiera monisipaly/kaominaly izay ahitàna :

- ny Filoha : ny Ben'ny tanàna na ny Lefiny ;

- ny Soprefe na ny Lefiny ;

- Solontenam-bahoaka roa raisina isaky ny mponina 50.000 tendren'ny Ben'ny tanàna ny


antsasany ary ny Soprefe ny antsasany ;

182
- Ny solontenan'ny foibem-pitondrana miadidy ny hetra izay misahana ny fitanana an-
tsoratry ny fivoriana.

Ny Filoha no miantso ny fivorian'ny Vaomiera sy manondro ny toeram-pivoriana

16.11.7 Ny fikajiana ny hetra

Ny fikajiana ny hetra dia amin'ny fampiharana mari-bola mifanahantsahana amin'ny


tentin'ny hofan-trano faritan'ny and. 01-08-06. Ny mari-bola fikajiana dia lanian'ny Filankevitra
monisipaly/kaominaly araka ny mari-bola farany ambony sy farany ambany faritana toy izao:
5% sy 2%. Na izany aza anefa dia tsy azo atao latsaky ny 1.000 ariary isaky ny trano ny hetra.

MARI-BOLA

KARAZAN'NY TRANO Farany ambony Farany ambany

Trano itoeran'ny tompony

natao hofonenana 6% 3%

Ampiasaina amin-javatra hafa ankoatry fonenana 8% 4%

Trano itoeran'olon-kafa ankoatry ny tompony

Itoeran’ny tompony 10% 5%

Ampiasaina amin-jàvatra hafa ankoatry ny fonenana 10% 5%

16.12 HABA ATOVANA AMN’NY HETRAN-TRANO

16.12.1 Famaritana

Ny haba atovana amin'ny hetran-trano dia haba lanian'ny Kaomina isan-taona amin'ny
trano misy ny 1 janoarin'ny taom-panaovana ny hetra (and. 01-09-01 amin’ny lalàina momba
ny fitantanam-bolampanjakana 1998).

183
16.12.2 Sehatra iharany

Ny handoavan-kaba amin'ny anaran'ny tompon-trano na ny mpampiasa, na raha tsy misy


izany, dia ny tena mitoetra amin'ny trano dia :

- Ny trano handoavana hetran-trano na mamokatra fidiram-bola ;

- Ny trano mahazo fanafahana amina fotoana voafetra sy ireo mahazo fanafahana


maharitra tsy handoa hetran-trano ary ampiasaina ho fonenana.

16.12.3 Ny fototra hanorenana ny haba

Ny fototra hanorenana ny hetra dia aorina amin'ny tentin'ny hofan'ny trano tahaka izay
ampiharina amin'ny fikajiana ny hetran-trano (and 01-09-03 lalàna momba ny fitantanam-
bolam-panjakana 1998).

16.12.4 Ny toerana anaovana ny haba

Ao amin'ny kaominina misy ny trano no aorina ny haba atovana amin'ny hetran-trano


(and. 01-09-04 lalàna momba ny fitantanam bolam-panjakana 1998).

16.12.5 Ny fikajiana ny haba

Azon'ny Filankevitra monisipaly/kaominaly ny mandàny mari-bola farany ambany sy


farany ambony ferana toy izao: 2% sy 5% ampiharina amin'ny tentin'ny hofan-trano voafaritra
araka ny andininy faha-01-08-06. Ny haba atovana amin'ny hetran-trano dia tsy azo atambatra
amin'ny vola fandoa amin'ny fako natsangan'ny lalàna lf-95-035 tan’nin'ny 3 oktobra 1995.

16.13 NY HETRA ANTSOINA HOE " SYNTHETIQUE "

16.13.1 Famaritana

Atsangana ny hetra faobe tokana mahasolo sy mahafaka ny haba fandoan'ny matianina,


ny hetra ankapobe momba ny vola miditra tsy ara-karama ary ny haba amin'ny vola maty,
antsoina hoe hetra raisin'ny teti-bolan'ny Vondrom-paritra anapariaham-pahefana (and 01-17-
01 amin’ny lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998).

184
16.13.2 Sehatra iharany

Iharan'ny hetra "synthétique" ny olon-tsotra sy orin'sa manao asa mahaleo tena.


Hampandoavina io hetra io indrindra, raha tsy mahatratra ny fetra izay faritana aorian'ny
fanisana, ny vola matiny isan-taona ivelan'ny fakàna ny haba :

- ny mpamboly ;

- ny mpiompy ;

- ny mpanjono ;

- ny mpanao asan-tànana ;

- ny mpivarotra ;

- izay mety ho mpanolota raharaha ;

- ny olona manao asa tsy miankina amin'ny Fanjakana ;

- ny mpanakanto sy ny mitovy amin'izany ;

- ny mpitrandraka harena an-kibon'ny tany ;

- ny mpikarakara sy mpivarotra sakafo ;

- ny mpandraharaha amin'ny fizahan-tany ;

- ny orin'asam-pitanterana.

Ny mpandoa hetra voakasika anefa dia afaka misafidy ny hampiharana aminy ny sata ara-
ketra fampihatra amin'ny orin'asa amin'ny hetra sy haba voalazan'ny andininy faha-01-17-01
lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1998.

185
16.13.3 Ny toerana anaovana ny hetra

Ao amin'ny anaovana ny asa aman-draharaha no aorina ny hetra, na raha tsy misy


toeram-piasana tsy miova, dia eo amin'ny toerana honenana (and. 01-17-04 talàna momba ny
fitantanam-bolampanjakana 1998)

16.13.4 Ny fototra iorenan'ny hetra

Faritana araka ny fetra atao noho ny vola maty isan-taona ny hetra. Io vola maty io dia
tombanana araka ny fanambarana ataon'ny mpandoa hetra voaisa, araka ny enti-miasa miaraka
amin'ny tentin'ny hofa, araka ny herim-pamokarana, araka ny fanombanana ny vokatra na ny
tentin'ny vidim-bokatra na araka ny trano iasàna.

Ho an'ny asa any ambanivohitra, dia raisina ho fototra iorenan'ny hetra ny karazan'ny asa
atao, ny velaran'ny tany iasàna ary ny tentin'ny vidim-bokatra (and. 01-17-05 lalàna momba
ny fitantanambolam-panjakana 1998).

16.13.5 Ny famoriana ny hetra

Ny " receveur " momba ny hetra mahefa ao amin'ny faritra no mamory ny hetra araka ny
taratasy filazalazana omen'ny Fanjakana (and. 01-17-07 lalàna momba ny fitantanam-bolam-
panjakana 1998).

16.13.6 Ny andraikitry ny mpandoa hetra

Tsy maintsy mametraka fanambarana isan-taona alohan'ny faran'ny volana novambra ny


mpandoa hetra araka ny modely omen'ny Fanjakana. Ny fîovàna rehetra momba ny fanaovana
ny asa sy ny fitsaharan'ny asa handoavan-ketra dia tsy maintsy anaovana fanambarana ao
anatin'ny 20 andro nisehoan'ny toe-javatra (and. 01- 17-08 lalàna momba ny fitantanam-
bolam-panjakana 1998)

186
16.14 NY SATA MOMBA NY FIVAROTANA ALIKAOLA SY NY VOKATRA MISY ALIKAOLA

(Lalàna lf-81-033)

16.14.1 Fepetra ankapobe

Ny fanamboarana alikaola sy vokatra misy alikaola dia handoavana ny hetra momba ny


fahazoan-dàlana hanamboatra sy ny frvarotana, sy hetra momba ny fahazoan-dàlana hivarotra.

Mizara karazany roa ny alikaola sy vokatra misy alikaola

• Karazany voalohany: zava-pisotro voasitily, laodivy, lalikera, divaina lalikera,


"vermouths" sy aperitifa avy amin'ny divay ;

• Karazany faharoa : zava-pisotro naotrika kanefa tsy anisan'izany ny divaina lalikera,


ny "vermouths" sy aperitifa avy amin'ny divay;

16.14.2 Ny fanafahana amin'ny fandoavan-ketra

Afaka amin'ny fandoavana ny hetra momba ny fahazoan-dàlana hivarotra -.

- ny mpanasitily ho amin'ny varotra alikaola ambongadiny izay avy ao amin'ny


fanamboarany manokana eo amin'ny toerampamokarana ; ao amin'ny toeram-
panatobiana ary ny toerampitehirizan'ny Sampan-draharahan'ny Hetra tsy Mivantana
misokatra amin'ny anarany ;

- ny mpanamboatra zava-pisotro ao amin'ny karazany faharoa raha mihanona fotsiny


amin'ny fivarotana ambongadiny ny vokatra ataony eo amin'ny toeram-pamokarany
izy, na ao amin'ny toeram-panatobiana ary ambongadiny sy antsinjarany any amin'ny
toeram-pitehirizana misokatra amin'ny anarany araka ny fepetra faritan'ny andininy
faha-03-02-55 sy ny manaraka amin'ny lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana
1992 ;

- ny toeram-pisakafoana sy fialàna hetaheta miankina amin'ny tafika izay mivarotra


zava-pisotro amin'ny karazany voalohany sy faharoa ary tsy mandray afa-tsy
miaramila efî-trano fisakafoanan'ny anam-boninahitra sy manam-boninahitra lefîtra ;

- toeram-pisakafoana eny amin'ny oniversite ;

187
- toeram-pisakafoana sy fialàna hetahetan'ny Antenimieram-pirenena ;

- ny farmasiana manana diplaoma sy ny mpitahiry fanafody ho amin'ny fivarotana


alikaola tsy misy fangarony antsinjarany ;

- amin'ny ampahany 50%, ny toeram-pisakafoana sy fialàna hetaheta miankina amina


orin'asa tsotra na antokon-draharaham-panjakana na mifandraika amin'ny Fanjakana
izay natokana ho an'ny mpiasan’ireny toerana ireny ihany ny fidirana ao aminy ;

- amin'ny ampahany tsy mahazo mihoatra ny 50%, ny mpitana toeram-pisakafoana na


fialàna hetaheta nomen-dàlana any amin'ny serana'ny fiaran-dalamby, na fiara-
manidina ;

- mpikarakara sy mpivarotra sakafo sy ny mpanao hotely misy fivarotan-tsakafo


masaka, amin'ny ampahany sy fepetra toy izao : hatramin'ny 40% ho an'ny trano
rehetra ao amin'ny faritra arakaraky ny ezaka natao eo amin'ny asam-pamokarana, ny
fandraisan'olona sy ny fahadiovana.

16.14.3 Ny alikaola "éthylique" tsy nasiana fangarony

Any amin'ny fanasitilina ihany no fivarotana ambongadiny ny alokaola "éthylique" tsy


nasiana fangarony. Any amin'ny fivarotam-panafody na any amin'ny mpitahiry fanafody
manana fanomezan-dàlana avy amin'ny Filohan'ny Faritany no anaovana ny fivarotana
antsinjarany (and 03-02-15 LF 92).

16.14.4 Ny alikaola nasiana fangarony

Ny fanomezan-dàlana hivarotra alikaola nasiana fangarony ambongadiny dia tsy azo


omena afa-tsy ny mpivarotra manana ny karatry ny mpanao ambogadiny matianina. Ny
fanomezan-dàlana hivarotra io vokatra io antsinjarany dia tsy azo omena afa-tsy ny mpivarotra
enta-madinika sy mpivari-panafody ary tsy anisan'izany ny mpivarotra manana fahazoan-dàlana
hivarotra zava-pisotro sotroina eo an-toerana. Na amin'ny voalohany na amin'ny faharoa, ny
fangatahana fahazoan-dàlana izay ilàna ny nehoan-kevitry ny Solontenam-panjakana sy ny
sampan-draharahan'ny Hetra tsy mivantana dia tsy maintsy mitanisa ny karazan'ny fivarotana
efa ataon'ny mpangataka ary ahitàna ny fanndroana ny trano hitehirizana sy fivarotana ny
alikaola (and. 03-02-16 lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana 1982),

188
Tsy azo atao ny fivarotana alikaola nasiana fangarony raha tsy aseho ny fanomezan-
dàlana hividy omen'ny Lehiben'ny Sampan-draharahan'ny hetra tsy mivantana ho an'ny
fivarotana ambongadiny, ary omen'ny Ben'ny tanàna na izay mpiasam-panjakana tendreny, ho
an'ny fivarotana antsinjarany (and. 03-02-17 lalàna momba ny fitantanam-bolam-panjakana
1998). Ny fanapahana hamindra toerana, hanova, hanome, hampanofa na hamindra mpanofa
fanomezan-dàlana efa misy dia fahefan'ny Lehiben'ny Sampan-draharahan'ny hetra tsy
mivantana ao amin'ny Faritany na ny Lehiben'ny Antokon-draharaha momba ny fanaraha maro
eo an-toerana.

16.14.5 Ny sata mifehy ny fampandoavan-ketra

Ny habetsaky ny hetra momba ny fahazoan-dàlana hivarotra isan-taona dia feran'ny lalàna


momba ny fitantanam-bolam-panjakana. Izy io, dia miovaova isaky ny sokajina fahazoan-
dàlana sy ny isam-bahoaka ao amin'ny faritra voakasik'izany. Asiana fampakarana 50% izany
any amin'ny tranom-pilanonana mivoha amin'ny alina (night-dub, trano fandihizana...). Ny hetra
momba ny fahazoan-dàlana hivarotra dia aloa isan-telo volana ary mialoha, ka ny telo volana
rehetra manomboka dia aloa manontolo (and 03-02-10 lalàna momba ny fitantanam-bolam-
panjakana 1982).

Ny habetsaky ny fahazoan-dàlana hanao varo-mandeha dia ferana isaky ny vanim-


potoana ho 12 ora toy izao :

- 1000 ariary ho an'ny fivarotana zava-pisotro ao amin'ny karazany voalohany sy faharoa;

- 400 ariary ho an'ny fivarotana zava-pisotro ao amin'ny karazany faharoa ihany.

Io sara io dia aloa mialoha (and. 03-02-11 lalàna momba ny fitantanam-bolam-


panjakana 1982).

16.14.6 Ny fitsinjarana ny vokatry ny hetra momba ny fahazoan-dàlana

Alefa ao amin'ny teti-bolan'ny Vondrom-paritra itsinjaram-pahefana misy ny toram-


pivarotana ny vokatry ny hetra momba ny fahazoan-dàlana araka izao fepetra izao :

189
- 20% ho an'ny Faritra ;

- 80% ho an'ny kaominina (and. 03-02-13 lalàna momba ny fitantanam-bolam-


panjakana 1989).

Ny vokatry ny hetra momba ny fahazoan-dàlana hanao varo-mandeha dia omena ny


teti-bolan'ny Kaominina anaovana ny asa (and. 03-02-14 lalàina momba ny fitantanam-
bolam-panjakana 1989

190
TOVANAI

FANOMEZANA TAREHI-MARIKA

Misy kaominina 1391 eto Madagasikara, izay mizarazara ho Kaominina ambonivohitra


45 sy Kaominina ambanivohitra 1346 (LaIàna lf-94-001 tamin'ny 25 avrily 1995 mametra ny
isan'ny vondrom-paritra hapariaham-pahefana sy ny famaritana azy ary ny marana entiny
mbamin'ny renivohitra ao aminy ; Didim-panjakanalf-95-381 tamin'ny 26 may 1995
anasokajiana ny Kaominina ambonivohitra sy ny Kaominina ambanivohitra)

Misy sokajy telo ny Kaominina ambonivohitra :

01 Kaominîna ambonivohitra ivelan’ny sokajy

Antananarivo Renivohitra ( Renivohitr'i Madagasikara)

06 Kaominina ambonivohitra sokajy voalohany

Antsirabe 1

Antsiranana 1

Fianarantsoa 1

Mahajanga 1

Toamasina 1

Toliara 1

38 Kaominina ambonivohitra sokajy faharoa

Faritany Antananarivo

1) Ambatolampy

2) Arivonimamo

191
3) Miarinarivo

4) Tsiroanomandidy

Faritany Antsiranana

1) Ambanja

2) Ambilobe

3) Andapa

4) Antalaha

5) Nosy-Be

6) Sambava

7) Vohémar

Fantany Fianarantsoa

1) Ambalavao

2) Ambohimahasoa

3) Ambositra

4) Farafangana

5) lhosy

6) Manakara

7) Mananjary

8) Vangaindrano

Faritany Mahajanga

1) Antsohihy

192
2) Befandriana Nord

3) Maevatanana

4) Maintirano

5) Mampikony

6) Mandritsara

7) Marovoay

8) Port-Bergé

Faritany de Toamasina

1) Ambatondrazaka

2) Fenerive Est

3) Maroantsetra

4) Moramanga

5) Sainte-Marie

6) Vatomandry

Faritany de Toliara

1) Betroka

2) Mahabo

3) Morombe

4) Morondava

5) Taolagnaro

193
Manaraka ny sata mifehy ny Kaontim-pitantanana ny voalam-panjakana sy ny
Kaontim-pitantanana Entana mifanaraka amin'ny didy aman-dalàna manan-kery ny fitantanam-
bolan'ny Kaominina ambonivohitra.(Lalàna lf-95-005 tamin’ny 21 jona 1995 mikasika ny
teti-bolan’ny Vondrom-parftra anapariaham-pahefana) Mizara ho sokajy roa ny Kaominina
ambanivohitra: 58 Kaominina ambanivohitra sokajy voalohany izay itoeran'ny Mpitana
kaontin'ny Tahirim-bolam-panjakana Ézay misahana ihany koa ny andraikitry ny Mpitahiry vola
kaominaly. (Didim-pitondrana lf-3738/96/MBFP/SG tamin’ny 14 jona 1996 nataon’ny
Minisieran’ny Fitantanam-bola, ny Vola ary ny Planina)

Faritany Antananarivo

1 ) Ambohidratrimo

2) Andramasina

3) Anjozorobe

4) Ankazobe

5) Antanifotsy

6) Betafo

7) Faratsiho

8) Fenoarivo Be

9) Manjakandriana

10) Soavinandriana

Faritany Antsiranana

TSY MISY

Faritany Fianarantsoa

1 ) Ambatofinandrahana

2) Befotaka

194
3) Fandriana

4) Iakora

5) lfanadiana

6) Ikalamavony

7) Ikongo

8) Ivohibe

9) Nosifeno ( Midongy Atsimo)

10) Nosy Varika

11) Vohipeno

12) Vondrozo

Faritany de Mahajanga

1) Ambato Boeny

2) Ambatomainty

3) Analalava

4) Antsalova

5) Bealalana

6) Besalampy

7) Kandreho

8) Mitsinjo

9) Morafenobe

10) Soalala

195
11) Tsaratanàna,

Faritanv de Toamasina

1 ) Amparafaravola

2) Andilamena

3) Anosibe an'Ala

4) Antanambao Manampotsy

5) Brickaville

6) Mahanoro

7) Mananara Nord

8) Marolambo

9) Soanierana Ivongo

10) Vavatenina

Faritany de Toliara

1 ) Amboasary Sud

2) Ambovombe Androy

3) Ampanihy

4) Ankazoabo

5) Bekily

6) Beloha

7) Belo sur Tsiribihina

8) Benenitra

196
9) Beroroha

10) Betioky

11) Manja

12) Miandrivazo

13) Sakaraha

14) Tsihombe

1288 no isan’ny Kaominina ambanivohitra sokajy faharoa izay itoeran'ny Mpitahiry vola
kaominaly, tendren'ny Ben'ny tanàna nahazo ny fankatoavan'ny Solontenam-panjakana, ary
misahana ny fampandehanana ny kaontin'ny kaominina. (Didimpitondrana lf-3739196IMBFP
tamin’ny 21 lona 1996 du Ministère nataon'ny Minisiteran’ny Fitantanam-bola, ny Vola ary ny
Planina)

197

You might also like