1223365611

OBRAZOVNI PROGRAM
ZAVARIVAČ
SADRŽAJ:
OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1. NAZIV PROGRAMA: ZAVARIVAČ/ ZAVARIVAČICA................................................. 3
2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3
POSEBNI DIO ............................................................................................... 5
1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................... 5
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI:.................................................................... 5
1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI.................................................................. 6
1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO ............................................................................... 6
1.2.2. TEHNOLOGIJA .................................................................................. 16
1.2.3. UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE ................................................................... 29
1.2.4. PREDUZETNIŠTVO .............................................................................. 41
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA ............................................................................ 47
2. ISPITNI KATALOG .................................................................................... 80
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA .................................................. 90
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA..................... 91
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ......................... 91
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH.......................... 91
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA .......................... 91
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .............................. 91
9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE....................... 92
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 92
11. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 93
2
OPŠTI DIO
1. Naziv programa: ZAVARIVAČ

2. Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti- I II III
Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god.
A Opšteobrazovni predmeti
Maternji jezik i
1 3 108 2 72 2 66 246
književnost
2 Matematika 3 108 2 72 2 66 246
3 Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210
4 Informatika 2 72 72
5 Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210
Društvena grupa predmeta
1 Istorija 1 36 36
2 Geografija 1 36 36
3 Sociologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1 Fizika 1 36 36
2 Biologija 1 36 36
3 Hemija 2 72 72
UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272
B Stručno - teorijski predmeti
1 Opšte mašinstvo 3 108 3 108 216
2 Tehnologija 2 72 2 72 144
3 Uređaji za zavarivanje 2 72 2 66 138
4 Preduzetništvo 1 33 33
UKUPNO B 5 180 7 252 3 99 531
Praktična nastava
C 10 360 12 432 20 660 1452
- školski oblik
D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105
E Profesionalna praksa 10 dana 15 dana
Broj časova - školski
F 32 1152 32 1152 32 1056 3360
oblik
Broj radnih
G 36 36 33 105
sedmica - školski oblik
Ukupno časova za obrazovni program – školski oblik (A+B+C+D) 3360
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

- omogućiti svestran razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju;
- osposobiti učenike za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i vrednovanje
rada u zanimanju;
- osposobiti učenika za čitanje tehničke dokumentacije;
- produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke i obezbijediti
- stručno-teorijska i praktična znanja, za kvalitetan rad u zanimanju;
- osposobiti učenika za rezanje i obradu djelova električnim lukom i gasnim
postupkom;
- osposobiti učenika za zavarivanje i navarivanje djelova ručnim i elektrolučnim
postupkom;
3
- osposobiti učenika za zavarivanje električnim lukom u zaštiti inertnih gasova i
mješavini gasova;
- osposobiti učenika za spajanje djelova elektrootpornim zavarivanjem;
- osposobiti učenika za zavarivanje, navarivanje i siječenje djelova gasnim
postupkom;
- osposobiti učenika za spajanje djelova postupkom mekog i tvrdog lemljenja;
- rukovanje alatima, priborima i uređajima za zavarivanje;
- steći znanja za ispunjavanje potrebne radne dokumentacije i dokumenata o
evidenciji stanja, uređaja i pribora;
- steći osnovna znanja o preduzetništvu;
- brinuti o vlastitim aspektima zdravlja i zdravlja svojih kolega;
- uvjeriti se da je primijenjena zaštita od opasnosti, mjere zaštite, mjere
bezbjednosti i sprečavanja nesreća;
- razvijati sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje
međuljudskih odnosa;
- razvijati ekološku svijest i odgovornost u poštovanju mjera zaštite na radu i
zaštiti okoline.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

- U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju –
obrazovni program Zavarivač, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu
ili završila dvogodišnju stručnu školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u
školu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole.
Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
- Za upis u dualni oblik obrazovanja potrebno je da učenik ima sklopljen ugovor sa
poslodavcem, u sladu sa Zakonom o stručnom obrazovanju.
- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta Ministarstvo
prosvjete i nauke donosi odluku o dopunskim kriterijumima za upis.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje traje tri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta
tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili
profesionalnu praksu.
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključuti u drugi ili treći
razred srodnog zanimanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog
programa za odrasle, koji donosi škola.
7. Obrazovanje koje se stiče

- Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u
trogodišnjem trajanju – ZAVARIVAČ.
4
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI:
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. INFORMATIKA
1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM
1.1.10. HEMIJA
1.1.11. FIZIKA
5
1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO
1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Ukupno
Teorija Vježbe Praksa
I 72 36 108
II 72 36 108
III
Ukupno 144 72 216
T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

V - vježbe, odjeljenje se ne dijeli na grupe
3. Opšti ciljevi nastave
U okviru predmeta učenik će biti u mogućnosti da:

- čita i razumije tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i
tehničku dokumentaciju;
- stekne nephodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture na promjenu
svojstva materijala;
- zna pravilan i racionalan izbor materijala;
- upozna način označavanja po standardu mašinskih materijala;
- konstruiše jednostavnije mašinske proizvode;
- izrađuje tehničko-tehnološku dokumentaciju;
- nauči da koristi priručnike, standarde, tabele i druge vrste stručnih tekstova;
- crta jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i
manjih sklopova, u skladu sa standardima;
- poštuje ekološke zahtjeve i razvija osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala;
- razvija osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
- ovlada stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.
6
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji ciljevi izvođenje nastave
učenik učenik učenik
Osnovi tehničkog crtanja
- Upoznaje se sa: - Izvlači osnovne i - Razvija tehničku
priborom za kotne linije, kulturu, osjećaj za
tehničko crtanje, šrafira, ispisuje red i urednost
standardima, zaglavlje i
vrstama tehničkih pozicione oznake
crteža, elemenata
razmjerama, - Ovladava tehnikom
zaglavljima, pravilnog kotiranja
sastavnicama, i šrafiranja
tolerancijama i vježbanjem na
njihovom primjerima
primjenom u - Ispisuje tehničko
mašinstvu pismo
- Upoznaje se sa - Prostorno prikazuje
tehnikom izrade skicom jednostavne
jednostavnijih elemente
crteža
Geometrijske konstrukcije
- Navodi i nabraja - Crta paralelne i - Razvija osjećaj za vježbe:
osnovne normalne prave preciznost I - Upotreba linija
geometrijske - crta simetrale duži urednost - Crtanje
konstrukcije i uglova geometrijskih
- Dijeli duž na n- konstrukcija
jednakih djelova - Crtanje kontura
- Spaja prave linije mašinskih djelova
lukom datog - Rad u olovci
poluprečnika
- Konstruiše pravilan
trougao, kvadrat,
petougao,
šestougao, elipsu
Osnovi nacrtne geometrije i tehničkog crtanja
- Upoznaje pojam i - Razlikuje centralno vježbe:
osnovne elemente i paralelno - Razvija tehničku - Projekcije tijela -
projektovanja projiciranje kulturu crtanje tijela u
- Razlikuje koso i izometriji na
- Upoznaje pojam ortogonalno osnovu projekcija
kvadranata, projiciranje - Crtanje projekcija
oktanata - Crta projekcije na osnovu
aksonometrije tačke na jednu, izometrijskog
dvije i tri ravni izgleda
- Crta projekcije - Dopunjavanje
duži u opštem i pogleda, crtanje
specijalnom mašinskih
položaju elementa uz
- Crta projekcije upotrebu pravila
osnovnih posebnih pogleda,
geometrijskih presjeka i
7
Formativni ciljevi
likova u opštem i pojednostavljenog
specijalnom crtanja
položaju (kvadrat,
pravougaonik, - Izrada prvog
trougao) grafičkog rada
- Crta projekcije
geometrijskih tijela
u opštem i
specijalnom
položaju
- Crta u izometriji
jednostavne
elemente na
osnovu
ortogonalnih
projekcija
- Crta jednostavne
elemente u
ortogonalnoj
projekciji i
aksonometriji
- Razlikuje prednosti
i nedostatke
pojedinih načina
prikazivanja tijela
Kotiranje
- Upoznaje osnovna - Kotira i označava - Razvija osjećaj vježbe:
načela kotiranja i vrijednosti kota na preciznosti - Kotiranje crteža
elemente kotiranja crtežu - Razvija svijest o
- Upoznaje se sa - Kotira uprošćeno i potrebi kvalitetnog
pojmom presjeka tabelarno rada
- Upoznaje se sa - Ispisuje
pravilima tolerancije dužina,
prikazivanja oblika i položaja i
djelova i njihovih kvalitet obrade
detalja, kao i površina
pojednostavljenjim - Crta i označava
a pri crtanju presjeke
- Crta prodore tijela
- Crta razvijene
površine tijela
- Crta presjeke uskih
elemenata,
presjeke i
skraćenja, posebne
i djelimične izglede
Prikazivanje mašinskih elemenata
Navodi razdvojive i - Crta vijak i navrtku vježbe:
nerazdvojive veze - Kotira i označava - Prikazivanje
metrički i cijevni mašinskih
navoj elemenata, rad u
8
Formativni ciljevi
- Crta spojeve olovci
klinovima
- Crta opruge
- Crta zupčanike i
lančanike
- Uproćšeno crta
zavarene sastave
Tehnički crteži
- Upoznaje, razumije - Sa sklopnog crteža - Stiče osjećaj vježbe:
i objašnjava pojam određuje preciznosti u radu - Označavanje stanja
tolerancije, tolerancije/nalijeg površina
položaj i veličinu anja - Stiče pozitivnu - Određivanje
toleranciskog - Iz tabela čita orjentaciju tolerancija iz
polja, kotiranje vrijednosti prema tabela
tolerisanih dužina odstupanja za zanimanju - Određivanje
- Upoznaje zadate tolerancije i nalijeganja
radionički crtež i izračunava veličinu - Kotiranje
sklopni crtež tolerancijskog tolerisanih
- Razumije pojam polja dimenzija
kvaliteta površine i - Analizira veličinu - Izrada radioničkih
zna načine tolerancija i crteža datog sklopa
označavanja stanja postupke kojima se - Izrada drugog
površina one mogu dostići grafičkog rada
- Definiše pojam - Iz tabela određuje
tolerancija oblika i dozvoljena
položaja odstupanja kod
- Zna pojedine vrste izradaka kod kojih
nalijeganja na crtežu
tolerancije nijesu
propisane
Osnovni pojmovi i aksiomi statike / Sistem sučeonih sila u ravni
- Navodi i objašnjava - Razlaže silu na
pojam sile i komponente
podjelu sila grafičkom
- Navodi i objašnjava metodom
pojam veze i - Postavlja analitičke
reakcije veze uslove ravnoteže
- Navodi i objašnjava sistema sučeonih
aksiome statike sila
- Navodi i objašnjava - Određuje moment
grafičke i sile za tačku
analitičke uslove
ravnoteže sistema
sučeljnih sila
- Navodi i objašnjava
moment sile za
tačku
Varinjonovu
teoremu
Sistem proizvoljnih sila u ravni
9
Formativni ciljevi
- Navodi, definiše i - Slaže paralelne - Stiče osjećaj vježbe:
objašnjava spreg sile, razlaže sile na preciznosti u radu - Pretvaranje
sila i moment komponente - Stiče sigurnost u mjernih jedinica
sprega - Postavlja uslove radu - Grafičko i
ravnoteže spregova analitičko
- Na primjerima određivanje sila i
određuju uticaj sila ravnoteže
na posmatrani - Grafičko
mašinski dio i rastavljanje dvije
sistem sile
- Određivanje
momenta sile
Ravanski nosači
- Navodi vrste - Određuje reakcije - Stiče osjećaj vježbe:
ravanskih nosača i veza grafički i preciznosti u radu grafički rad:
vrste opterećenja analitički punih - Na primjerima
kod njih ravanskih nosača, proste grede, grede
- Navodi, definiše i opterećenih sa prepustima i
objašnjava kombinacijom konzole odrediti
statički određene različitih reakcije oslonaca i
ravanske pune opterećenja konstruisati
nosače - Konstruiše statičke statičke dijagrame
dijagrame
grafičkom i
analitičkom
metodom
Središte masa
- Navodi, definiše i - Određuje težište
objašnjava homogenog tijela,
osnovne statičke figure, linije (luk,
veličine u duž, paralelogram,
poprečnom trougao, isječak)
presjeku ravanskih
punih nosača
- Navodi, definiše i
objašnjava pojam
težišta tijela
Trenje
- Navodi, definiše i - Razlikuje trenje
objašnjava pojam klizanja i trenje
trenja i navodi kotrljanja
vrste trenja - Određuje smjer sila
- Navodi, definiše i trenja
objašnjava trenje - Iz tabela bira
klizanja i trenje koeficijent trenja
kotrljanja - Razlikuje
materijale u
zavisnosti od trenja
Brzina i ubrzanje
- Definiše i - Izračunava osnovne
objašnjava pojam veličine koje
10
Formativni ciljevi
kretanja, puta, opisuju kretanje na
brzine, ubrzanja, osnovu zadatih
ugaone brzine, podataka
kružnog kretanja
Rad, snaga
- Definiše i - Na osnovu zadatih - Razvija pozitivan vježbe:
objašnjava podataka određuje odnos prema struci - Izračunavanje
pojmove rad, snagu stepena
energija, snaga, - Pretvara jedinice iskorišćenja i
stepen iskorišćenja mjere snage
- Uočava važnost
povećanja stepena
iskorišćenja
Naponi i deformacije
- Navodi, definiše i - Pronalazi primjere vježbe:
objašnjava pojam mašinskih djelova, - Određivanje
opterećenja, koji su pod napona i
naprezanja, naponom deformacija,
napona i - Za zadate uslove primjena Hukovog
deformacije određuje napon i zakona
- Navodi, definiše i deformacije
objašnjava Hukov
zakon
- Navodi , definiše i
objašnjava pojam
dozvoljenog
napona i stepena
sigurnosti
11
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Podjela mašinskih elemenata
Razdvojivi spojevi
- Pojašnjava vezu
između materijala
- Navodi vrste, za vijke i navrtke i
svojstva i primjenu njihove namjene - Stiče osjećaj vježbe:
razdvojivih spojeva - Iz tabela bira vijke preciznosti u radu - Crtanje navojnih
(navojni spojevi, u zavisnosti od - Stiče sigurnost u spojeva
spojevi pomoću zadatih uslova radu
klinova, čivija i primjene
žljebni spojevi) - Određuje način
- Navodi materijale osiguranja navojnih
za vijke i navrtke spojeva od
odvrtanja
Nerazdvojivi spojevi
- Bira odgovarajuću
- Navodi podjelu i vrstu nerazdvojive
vrste nerazdvojivih veze u zavisnosti - Stiče osjećaj
spojeva i njihovu od zadatih uslova preciznosti u radu
primjenu - Definiše način
- Upoznaje zakovane pripreme pozicija - Stiče sigurnost u
spojeve za primjenu radu
- Objašnjava odgovarajuće veze
postupak pripreme - Uprošćeno crta
limova za zakivanje razne vrste spojeva
i način zakivanja
- Zna materijale za
zakivke i kriterijum
izbora zakivaka
- Upoznaje osnovne
pojmove o
zavarenim
spojevima
- Navodi vrste
zavarenih spojeva i
simbole
- Navodi svojstva
lemljenih spojeva
- Objašnjava
svojstva i nosivost
lijepljenih spojeva
Elastične veze
- Detaljno
- Upoznaje se sa objašnjava vježbe:
vrstama i opterećenje i - Skiciranje opruga,
namjenom opruga i deformacije kod rad u olovci
njihovim pojedinih vrsta
karakteristikama opruga
- Navodi materijal za
opruge
12
Formativni ciljevi
Osovine i vratila
- Upoznaje se sa - Crta osovinice, - Stiče osjećaj
konstruktivnim osovine i vratila sigurnosti i
oblicima: - Bira postupak samopouzdanja vježbe:
- osovinica, osovina i određivanja - Skiciranje osovina i
vratila, njihovom prečnika osovine ili vratila, rad u olovci
primjenom i vratila u zavisnosti
karakteristikama od opterećenja i
bira material
Ležajevi i ležišta
- Bira materijal za
- Navodi vrste i ležišne čaure i
karakteristike posteljice - Stiče pozitivnu vježbe:
ležajeva, njihovo - Analizira načine orjentaciju - Izbor ležaja iz
označavanje i podmazivanja prema zanimanju kataloga
prikazivanje na ležišta i razlikuje
crtežu naprave za dovod i
- Upoznaje se sa podmazivanje
podjelom i ležišta
svojstvima lezista - Detaljno obrazlaže
postupak
demontaže ležaja,
način ugradnje i
održavanja ležaja
Spojnice
- Razumije ulogu
spojnica i svojstva - Određuje - Stiče pozitivnu
pojedinih vrsta kriterijum izbora i orjentaciju
spojnica primjene pojedinih prema zanimanju
- Detaljno vrsta spojnica
objašnjava način
ugradnje i puštanje
u pogon spojnice
Elementi za prenos snage

- Upoznaje se sa - Računa prenosni - Stiče osjećaj vježbe:
podjelom, vrstama odnos sigurnosti i - Cilindrični zupčasti
i primjenom - Crta standardni samopouzdanja u par, proračun,
elemenata za profil zupca radu konstrukcija, crtež
prenos snage - Crta cilindrični -proračun,
- Razumije osnovne zupčanik konstrukcija i
pojmove kod - Analizira elemente crtež lančanog,
cilindričnih koji utiču na kaišnog ili remenog
zupčastih parova, nosivost zupčastih prenosnika
konusnih zupčastih parova - Izrada grafičkog
parova i pužnih - Bira odgovarajuću rada
parova vrstu prenosa u
- Navodi materijale zavisnosti od
za izradu zupčanika zadatih uslova
- Razumije osnovne - Uočava moguće
pojmove kod greške
13
Formativni ciljevi
lančanih parova - Iz kataloga
- Navodi način naručuje djelove
označavanja lanaca - Crta lančanike
- Razumije način - Crta kaišnik i
prenosa snage, remenicu
svojstva i podjelu
kaišnih i remenih
parova
Primijena računara u mašinstvu
- Razumije - Izvodi osnovne vježbe:
mogućnosti manipulacije sa - stiče osjećaj - Rad sa softerskim
upotrebe računara datotekama i sigurnosti u radu paketima za
u mašinstvu prilagođava ih obradu teksta i
- Upoznaje se sa sopstvenim - stiče pozitivnu tabela za crtanje
operativnim potrebama orijentaciju
sistemom - Oblikuje dopis i prema zanimanju
WINDOWS druge dokumente i
- Upoznaje se sa štampa ih
osnovnim - Izrađuje
računarskim jednostavne crteže
programima za mašinskih
crtanje (Auto Cad elemenata: crta,
ili drugi) kotira, označava
- Upoznaje se sa stanje površina
mogućnostima - Štampa urađeni
EXCELA crtež
- Oblikuje
jednostavan
tabelarni prikaz
koristeći
matematičke
operacije, sortira
ispis po abecedi,
grafički predstavlja
rezultate
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Drapić, S. i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za udžbenike,
Beograd, 2004.
- Drapić, S.: Mašinski elementi I, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004.
- Ristivojević D.: Mašinski elementi I I, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd,
2004.
- Drapić, S.: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike,
Beograd,1986.
- Đorđević, D., Papić, Z.:Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, za sve profile,
Zavod za udžbenike, Beograd, 2006.
- Plavšić, M. i drugi: Mehanika I – statika i otpornost materijala sa zbirkom zadataka,
Zavod za udžbenike, Beograd, 2005.
- Todić, S. i drugi: Grafički zadaci iz mehanike, Zavod za udžbenike, Beograd, 2005.
- Knez, A. i drugi : Mehanika, udžbenik za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za školstvo,
2003.
14
- Knez, A. i drugi : Mehanika, delovni zvezek za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za
šolstvo, 2003.
- Špiranoc, V.: Tehnička mehanika, Školska knjiga, Zagreb, 2002.
- Koludrović, Ć., Koludrović-Harbić,I., Koludrović, R.:Tehničko crtanje u slici s
kompjuterskim aplikacijama, priručnik za tehničko crtanje, Školska knjiga, Zagreb,
2002.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: stolovima sa odgovarajućim
priborom za crtanje, A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa
odgovarajućim slajdovima, računarom sa odgovarajućim softverom za crtanje,
uzorcima alata, modelima i šemama sklopova i podsklopova mašina, mjernim
instrumentima i drugim.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi
učenika (grafički radovi-četiri, kontrolne vježbe, testovi) - najmanje po jedan u
klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na
kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog
perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih
najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se
na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.
8.Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- Visoka stručna sprema iz područja mašinstva.
10. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnički crteži - Praktična nastava - Radionički i sklopni crteži
- Naponi i deformacije - Dozvoljeni naponi,
- Nerazdvojivi spojevi deformacije
- Stepen sigurnosti
- Zavarivanje i lemljenje
15
1.2.2. TEHNOLOGIJA
1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA
Vrste nastave
Razred Ukupno
I 56 16 72
II 56 16 72
III
Ukupno 112 32 144
Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

Vježbe - odjeljenje se ne dijeli na grupe
U okviru predmeta učenici će :

- steći znanja o vrstama i karakteristikama materijala;
- upoznati svojstva tehničkih materijala, karakteristike i njihovu primjenu u
mašinstvu;
- steći neophodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture na promjenu
svojstava materijala;
- osposobiti se za pravilan i racionalan izbor materijala;
- osposobiti se da koristi metode ispitivanja materijala ;
- upoznati vrste, svojstva i primjenu plastičnih, gumenih i kompozitnih materijala;
- upoznati svojstva, vrste i primjenu goriva i maziva;
- upoznati vrste i karakteristike tehničkih gasova;
- steći znanja za spajanje mašinskih djelova zakivanjem;
- steći znanja za spajanje mašinskih djelova zavarivanjem;
- steći znanja za spajanje mašinskih djelova lemljenjem;
- steći znanja za obradu materijala sječenjem i rezanjem;
- steći znanja za termičku i termohemijsku obradu elemenata;
- poštovati ekološke zahtjeve i razvijati osjećaj za ekonomičnu upotrebu
materijala;
- razviti osjećaj i brigu za očuvanje životne sredine;
- razviti osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
- ovladati stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci.
16
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Svojstva materijala
- Definiše, opisuje - Razlikuje svojstva
svojstva materijala materijala kao - Razvija pravilan
- Navodi električna, funkciju vrste odnos prema
toplotna i atoma i hemijske prirodnim naukama
magnetna svojstva veze - Razumije odnos
materijala - Analizira tehnike i prirode
- Pozanaje električna, - Navikava se na
mehanička magnetna i tačnost
svojstva materijala toplotna svojstva - Razvija osjećaj - CD sa
- Objašnjava i - Analizira odgovornosti odgovarajućim
ilustruje mehanička svojstva materijalima
ispitivanje materijala - Prezentacija sa
materijala - Razlikuje diskusijom
statičkim dejstvom ispitivanje
sile (ispitivanje materijala vježbe:
zatezne čvrstoće statičkim dejstvom - Ispitivanje zatezne
- Navodi i objašnjava sile prema zateznoj čvrstoće
metode ispitivanja čvrstoći - Mjerenje tvdoće po
tvrdoće materijala - Analizira dijagram Brinelu, Rokvelu i
statičkim dejstvom zatezanja dobijen Vikersu
sile ispitivanjem
- Navodi i objašnjava epruvete statičkim
dinamičke metode dejstvom sile
ispitivanja tvrdoće - Određuje tvrdoću
- Objašnjava i materijala
ilustruje statičkim dejstvom
ispitivanje sile
materijala - Određuje tvrdoću
dinamičkim materijala
dejstvom sile dinamičkim
- Opisuje i nabraja dejstvom sile
tehnološka - Razlikuje i analizira
svojstva materijala ispitivanje
- Opisuje ispitivanje materijala
materijala bez dinamičkim
razaranja i navodi dejstvom sile kroz
metode ispitivanje
dinamičke čvrstoće
i ispitivanje
žilavosti
- Određuje
tehnološka svojstva
materijala
- Analizira i
razlikuje
ispitivanje
materijala bez
razaranja
17
Formativni ciljevi
Struktura metala i legura
- Opisuje i - Analizira kristalnu - Razvija sposobnost
objašnjava građu materijala opažanja
materijale - Razlikuje kristalna - Razvija pozitivan
- Objašnjava proces zrna po stav prema novim
kristalizacije rastu,obliku i saznanjima
- Opisuje i ilustruje veličini - Stiče
dijagrame stanja - Upoređuje fazne samopouzdanje i
- Prezentacija sa
legura dijagrame legura sigurnost
diskusijom
(dvokomponentnih, - Analizira svojstva
eutektičkih itd.) legura u zavisnosti
- Opisuje svojstva od mikrostrukture
legura u zavisnosti
od sastava
rasporeda i oblika
faza
Tehničko gvožđe
- Opisuje tehničko - Analizira i formira - Uviđa važnost
gvožđe dijagram stanja očuvanja kvaliteta
- Definiše hemijski legure Fe-C - Razvija moć
čisto gvožđe - Prati liniju opažanja
- Poznaje dijagram očvršćavanja - Razvija osjećaj o
stanja legure legure potrebi zaštite na
- Fe-C - Razlikuje vrste radu
- Objašnjava i navodi gvožđa - Razumije odnos
legure u odnosu na - Uočava uticaj tehnike i nauke
procenat ugljenika stalnih i legirajućih
(linije) elemenata na
- Nabraja vrste svojstva čelika
tehničkog gvožđa - Uočava i razlikuje - Prezentacija sa
- Objašnjava i navodi čelike diskusijom
vrste livenog - Označava čelike
gvožđa: - Razlikuje i
- sivi liv, upoređuje čelike
- modifikovani - Analizira vrste vježbe:
liv, čelika - izbor čeličnih
- nodularni liv, - Uočava funkciju i materijala iz
- legirani liv, značaj tablica
- temperovani, brodograđevinskog
- liv(bijeli i crni) čelika i čeličnog
- Definiše čelik liva
- Objašnjava
proizvodnju čelika
- Navodi podjelu
čelika
- Objašnjava
označavanje čelika
- Klasifikuje čelike
prema upotrebi:
- konstruktivni
18
Formativni ciljevi
čelici,
- alatni čelici
brodograđevinski
čelik i čelični liv
Obojeni metali i legure
- Opisuje, navodi i - Razlikuje - Uviđa važnost
objašnjava obojene upoređuje svojstva očuvanja kvaliteta
metale: i primjenu obojenih - Razvija sposobnost
- bakar, metala opažanja
- cink, - Izražava svojstva - Razvija pozitivan
- olovo, obojenih metala stav prema novim
- kalaj, - Razlikuje legure saznanjima
- volfram, obojenih metala
- titan, - Razlikuje legure
- aluminijum, bakra
- magnezijum - Razlikuje legure
- Nabraja i aluminijuma
objašnjava legure - Razlikuje legure
- Prezentacija sa
obojenih metala magnezijuma
diskusijom
- Poznaje i opisuje - Razlikuje legure za
označavanje legura lemljenje
obojenih metala - Razlikuje legure za
vježbe:
- Objašnjava legure klizne ležaje i
- izbor obojenih
- bakra tvrde legure
metala i legura iz
- Objašnjava legure
tablica
aluminijuma
magnezijuma
pogodne za meko i
tvrdo lemljenje
(kalajni lem,
kadmijumski lem,
mesingani lem,
srebrni lem,...)
za klizne ležaje i
tvrde legure
Plastične mase i guma
- Upoznaje se sa - Uočava značaj i - Uočava važnost
osnovnim potrebu očuvanja kvaliteta
pojmovima o plastičnih masa - Uočava važnost
nemetalnim - Uočava značaj i nauke u
materijama i potrebu guma svakodnevnom - Prezentacija sa
makromolekulima životu diskusijom
- Nabraja i - Razvija pozitivan
objašnjava vrste stav prema novim
makromolekula saznanjima
- Opisuje i
19
Formativni ciljevi
objašnjava
plastične mase
- Opisuje i
objašnjava gume
Goriva i maziva
- Upoznaje se i - Razlikuje sagorive i - Razvija osjećaj o
opisuje podjelu i nesagorive sastojke očuvanju životne
sastav goriva - Razlikuje vrste sredine
- Prezentacija sa
- Navodi goriva - Razvija pozitivan
diskusijom
karakteristike - Razlikuje gasovita stav prema
goriva goriva zdravlju
- Objašnjava čvrsta - Uočava vrste i - Navikava se na
goriva njihovu upotrebu pridržavanje
- Objašnjava tečna - Analizira ulogu i propisa
vježbe:
goriva zadatak maziva
- biranje goriva i
- Objašnjava - Uočava svojstva
maziva iz kataloga
gasovita goriva maziva
- Upoznaje se i
opisuje maziva
Kompozitni materijali
- Opisuje i - Razlikuje - Razvija pozitvan - Prezentacija sa
objašnjava kompozitne stav prema novim diskusijom
kompozitne materijale saznanjima
materijale - Razvija osjećaj za
(kompozite) očuvanje životne
sredine
20
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Spajanje razdvojivim vezama
- Nabraja vrste - Pronalazi primjere - Razvija osjećaj vježbe:
spojeva i njihovu primjene odgovornosti prema - Čitanje tehničke
primjenu, (navojni razdvojivih spojeva radu dokumentacije
spojevi, spojevi u svakodnevnom - Montaža i
pomoću klinova, životu i praksi demontaža
spojevi čivijama, - Analizira načine jednostavnih
žljebni spojevi, osiguranja spojeva
ozubljeni spojevi, razdvojivih veza od - Crtanje spojeva
spojevi pomoću slabljenja pri
konusnih površina i upotrebi
navoja, opruga,
spojevi sa opružno
– zateznim
prstenovima i
spojevi ostvareni
čvrstim
nalijeganjem)
Spajanje lemljenjem
- Navodi primjere i - Razlikuje vrste - Stiče naviku vježbe:
primjenu lemljenih lemljenja primjene zaštitnih - Čitanje tehničke
spojeva - Bira dodatni mjera pri radu dokumentacije
- Poznaje materijal, alat i - Razvija osjećaj - Upoznavanje
karakteristike pribor za sigurnosti i propisa i mjera
mekolemljenih odgovarajući samostalnosti u sigurnosti pri
spojeva postupak radu rukovanju sa
- Poznaje - Analizira lemljenje alatima i
karakteristike spoja materijalima
tvrdolemljenih - Razlikuje
spojeva tvrdolemljene
- Objašnjava način spojeve i zavarene
pripreme spojeva spojeve
za meko lemljenje
(mehaničko i
hemijsko čišćenje
površina koje se
leme)
- Objašnjava način
pripreme za tvrdo
lemljenje
kvašenja i difuzije
lema u osnovni
materijal
- Objašnjava
postupak mekog i
tvrdog lemljenja
- Navodi lemove za
meko lemljenje
- Navodi lemove za
21
Formativni ciljevi
tvrdo lemljenje
- Navodi topitelje za
tvrdo lemljenje
čišćenja
zalemljenih
spojeva
- objašnjava
ispitivanje
zalemljenih
spojeva
Spajanje zakivanjem
- Navodi primjenu - Razlikuje vrste vježbe:
zakovanih spojeva zakovanih spojeva - Stiče osjećaj - Upoznavanje i
- Nabraja vrste i - Analizira sigurnosti i čitan tehničke
oblike zakivaka elemenate za bezbjednosti u dokumentacije
- Navodi načine zakivanje radu - Upoznavanje
zakivanja - Analizira zakivanje materijala, alata i
- Objašnjava način spoja pribora za
izvođenja postupka zakivanje
zakivanja
Spajanje zavarivanjem
- Zna oznake - Analizira i - Stiče osjećaj vježbe:
zavarenih šavova razrađuje tehničku sigurnosti i - Upoznavanje
na tehničkim dokumentaciju samopouzdanja pri radnog mjesta
crtežima - Dimenzioniše vrstu radu - Upoznavanje sa
- Upoznaje osnovna šava u zavisnosti od - Razvija osjećaj tehničkom i
svojstva zavarenih debljine materijala odgovornosti u tehnološkom
spojeva - Analizira način radu dokumentacijom
- Navodi primjere i pripreme pozicija - Razvija ekološku - Objašnjava
primjenu zavarenih za spajanje svijest pripremanje
spojeva zavarivanjem i pozicija za
- Poznaje postupak, rezanjem zavarivanje i
opremu i uređaje - Bira uređaje i rezanje
REL zavarivanja elektrode za odgovarajućim
- Poznaje postupak, zavarivanje postupkom
opremu i uređaje - Razlikuje metode
gasnog zavarivanja za ispitivanje
- Poznaje postupak, zavarljivosti
opremu i uređaje - Razlikuje vrste
MIG zavarivanja zavarenih spojeva
- Poznaje postupak, - Priprema materijal
opremu i uređaje za zavarivanje
MAG zavarivanja - Analizira postupake
- Poznaje postupak, zavarivanja i
opremu i uređaje rezanja
TIG zavarivanja - Kontroliše i ispituje
- Poznaje EPP zavarene spojeve
postupak
- Poznaje postupak
elektrootpornog
22
Formativni ciljevi
zavarivanja
(linijsko, tačkasto,
šavno, bradavičasto
i varničenjem)
- Poznaje specijalne
postupke
zavarivanja
(aluminotermijsko,
plazma
zavarivanje,
zavarivanje
laserom,
zavarivanje
elektronskim
snopom, podvodno,
kovačko
zavarivanje,
zavarivanje
trenjem)
- Zna da odredi
pojam i definiciju
zavarljivosti nekog
materijala
- Zna šta je hemijski
ekvivalent
ugljenika, njegov
značaj i primjenu
kod određivanja
temperature
predgrijavanja
- Zna šta su toplotni
bilansi pri
zavarivanju,
prostiranje toplote
i temperaturna
polja
- Nabraja vrste
elektroda
(obložene, gole i sa
jezgrom)
- Objašnjava oznake
elektroda
- Objašnjava
pripremu
elemenata za
zavarivanje i oblike
žljebova
- Objašnjava
postupke
zavarivanja
- Objašnjava
23
Formativni ciljevi
formiranje
električnog luka
vođenja elektrode
- Objašnjava
različite položaje
zavarenih spojeva
(horizontalni,
vertikalni,
horizontalno-
vertikalni i
nadglavni)
- Objašnjava pojam
navarivanja
- Objašnjava metode
ispitivanja
zavarenih spojeva-
vizuelno
- Metode bez
razaranja
(magnetnim
fluksom,
rengenskim
zracima,
ultrazvučno i
penetrantskim
tečnostima)
- Metode sa
razaranjem na
epruvetama
(ispitivanje zatezne
čvrstoće,
ispitivanje na
savijanje,
ispitivanje
žilavosti,
ispitivanje tvrdoće,
ispitivanje
dinamičke
čvrstoće,
ispitivanje mikro i
makro strukture
- Poznaje naponsko i
deformaciono
stanje kod
zavarenih spojeva
Oblikovanje deformisanjem
- Navodi podjelu i - Razlikuje različite - Razvija osjećaj vježbe:
objašnjava vrste vrste obrade sigurnosti i - Izrada različitih
obrade deformisanjem stručnost za oblika savijanjem,
deformisanjem - Određuje postupke izvođenje poslova sabijanjem,
24
Formativni ciljevi
- Navodi i objašnjava pripreme - Razvija osjećaj uvijanjem
primjere obrade materijala i alata odgovornosti za - Kontrola izrađenih
materijala za obradu zaštitu okoline dijelova
deformisanjem deformisanjem
- Objašnjava - Uočava potrebu
pojmove elastične i pravilnog rukovanja
plastične alatima i
deformacije i materijalima
promjene strukture - Razlikuje alate i
u materijalu pribore za
- Upoznaje kontrolu, kao i
standarde metode kontrole
materijala i alata izrađenih djelova
za obradu
deformisanjem
Obrada rezanjem
- Poznaje tehniku - Analizira tehničko – - Razvija preciznost vježbe:
rezanja materijala tehnološku i odgovornost u - Objašnjava
- Upoznaje metode i dokumentaciju radu pripremu
vrste rezanja - Određuje metode i - Razvija pozitivan materijala, alata i
- Poznaje vrste i način pripreme odnos prema mašina po
metode materijala i materijalnim tehnološkom
mehaničkog uređaja za rezanje sredstvima postupku
rezanja - Analizira postupak - Objašnjava
- Poznaje postupak stezanja i rezanja kontrolu izrađenih
gasnog rezanja materijala pozicija
- Poznaje postupak - Kontroliše
rezanja ispravnost mašina i
elektrodama alata prije početka
- Poznaje postupak obrade rezanjem
plazma rezanja
- Poznaje pribore,
alate, uređaje i
mašine koje se
koriste za rezanje
- Objašnjava
upotrebu i
rukovanje sa
mašinama i
uređajima za
rezanje
- Poznaje pribore i
alate za kontrolu
Termička i termohemijska obrada
- Upoznaje značaj - Analizira tehničko- - Podstiče primjenu vježbe:
termičke obrade tehnološku mjera sigurnosti u - Objašnjava
- Upoznaje primjere dokuentaciju radu pripremu
primjene termičke - Određuje metode - Razvija osjećaj za materijala i
obrade u praksi pripreme očuvanje životne uređaja za proces
- Poznaje uređaje i materijala i sredine termičke i
pomoćne uređaja termohemijske
25
Formativni ciljevi
materijale za - Razlikuje glavne i obrade i zaštite
termičku obradu pomoćne metalnim
- Zna tehnološke komponente i prevlakama
postupke izvođenja kriterijume
termičke i primjene u radu
termohemijske - Analizira proces
obrade termičke i
- Zna postupke termohemijske
zaštite metalnim obrade
prevlakama i - Uočava značaj
plakiranjem primjene zadatih
parametara
(temperatura,
vrijeme i dodatni
materijali)
- Razlikuje postupke
i parametre
termičke obrade
- Razlikuje uređaje,
postupke i dodatne
materijale za
metalizaciju
Automatizacija i mehanizacija u zavarivanju
- Poznaje - Razlikuje metode i - Prezentacija
automatske linije uređaje za automatskih linija
za: automatsko za zavarivanje
- Elektrootporno izvođenje
zavarivanje postupaka
- Zavarivanje i zavarivanja
rezanje plazmom
- Zavarivanje EPP
postupkom
- Zavarivanje MAG
postupkom
- Zavarivanje MIG
postupkom
- Zavarivanje TIG
postupkom
Računari u tehnologiji obrade
- Poznaje - Oblikuje dopise i vježbe:
mogućnosti druga dokumenta i - Stiče pozitivnu - Prikazivanje
upotrebe računara štampa ih orjentaciju prema automatskih linija
u mašinstvu – - Izrađuje zanimanju za zavarivanje,
zavarivanju jednostavne crteže rezanje i
zavarenih spojeva: ispitivanje spojeva
crta, kotira i pomoću CD-a i
označava simbole projektora
pojedinih šavova i (diskusije,
postupaka komentari i
zavarivanja analize)
- Štampa urađene
26
Formativni ciljevi
crteže
- Oblikuje
jednostavan
tabelarni prikaz,
sortira ispis po
abecedi i grafički
predstavlja
rezultate

- Lazar Filković,Tehnologija rada – rezač gasom, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 1999.
- Tehnologija obrade I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- Milenko Jovičić, Dragomir Nikolić, Vitomir Đorđević, Miodrag Pantić, Stevan Simić
- Tehnologija obrade I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- Nikola Prgomelja, Nebojša Pribićević, Opšta mašinska praksa za I razred mašinske
škole, Zavod za školstvo, Podgorica, 1992.
- Spasoje Drapić Mašinski elementi I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1995.
- Radoje Mirković, Radoje Mirković, Mašinski materijali za I razred mašinske škole,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999.

- Računar sa multimedijalnim CD-om,
- LCD projektor,
- Projektor sa slajdovima,
- Šeme, crteži.

- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi
učenika (kontrolne vježbe, testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom
periodu i usmeni odgovori učenika (najmanje jedna u toku klasifikacionog
perioda). Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih
ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene
provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u
klasifikacionim periodima.
8. Uslovi napredovanja i završetak predmeta

- Prelazna ocjena na kraju školske godine.

- Diplomirani mašinski inženjer, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani
inženjer tehnologije
27
Znanja
Predmet Znanja
- Uvod u zavarivanje - Praktična nastava - Vrste materijala za
- Metali i legure zavarivanje i njihova
- Površinska zaštita zavarljivost
- Ispitivanje materijala - Površinska zaštita (vrste i
materijal)
- Pribori za stezanje
- Oprema i uređaji za - Uređaji za zavarivanje - Uređaji za zavarivanje
zavarivanje
28
1.2.3. UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE
1. Naziv predmeta: UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE
Vrste nastave
Razred Ukupno
I
II 56 16 72
III 52 14 66
Ukupno 108 30 138
Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

Vježbe - odjeljenje se ne dijeli na grupe
U okviru predmeta učenici će:

- poštovati ekološke zahtjeve i razvijati osjećaj za ekonomičnu upotrebu
materijala;
- razviti osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu;
- ovladati stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci;
- usvojiti osnovna znanja o tehnološkim postupcima spajanja materijala i izradi
djelova;
- sticati osnovna znanja o urađajima i njihovim karakteristikama;
- ovladati znanjem i vještinama principa rada uređaja;
- ovladati znanjem i vještinama izbora metala za spajanje i potrebnog alata;
- ovladati znanjem i vještinama o izboru komada koji se spajaju, izvoru toplote i
poprečnom presjeku;
- ovladati tehnološkim postupkom spajanja i rezanja elemenata, podsklopova i
sklopova;
- osposobljavati za samostalan rad;
- sticati praktična znanja o pravilonom korišćenju sredstava zaštite na radu i
zaštite životne sredine;
29
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Uređaji za ručno elektrolučno zavarivanje
- Definiše - Razlikuje - Razvija pravilan
elektricitet, naizmjeničnu i odnos prema
objašnjava jednosmjernu zanimanju
atomsku strukturu, struju - Navikava se na
princip provođenja - Mjeri elektricitet samokontrolu
elektriciteta kroz - Analizira otpor, - Razvija osjećaj za
metale, provodnike toplotu i snagu, očuvanje životne
- Pojašnjava određuje veličinu sredine
proticanje kabla za napajanje - Razvija pouzdanost
elektriciteta, vrste izvora struje u radu
struja, - Prepoznaje suštinu
naelektrisanje, rada
kondezatore, transformatora i
uzemljenje generatora,vrste
- Objašnjava struje kao i vrste
naelektrisane jone, talasa
plazmu, proticanje naizmjenične i
jona, kratki spoj, jednosmjerne
mjerenje struje
elektriciteta - Zna rad i principe
- Zna Omov zakon, ispravljača
šta je snaga i - Vrši poređenje - Zavarivačka
energija, šta je spoljne radionica
magnetizam karakteristike - Upotreba
- Poznaje procese u različitih uređaja projektora za
zavarivačkom luku, - Analizira vrste demonstraciju
- Objašnjava radni zavarivačkog luka i opreme
ciklus uređaja i stepen korisnog
volt-ampersku dejstva postupaka
spoljnu zavarivanja
karakteristiku - Razlikuje osnovne
- Objašnjava parametre izvora
magnetno polje u napajanja
zavarivačkom luku i - Vrši klasifikaciju
njegovo dejstvo izvora napajanja,
- Objašnjava zna šta je direktni i
specifičnosti obrnuti polaritet
zavarivačkog luka, - Prepoznaje suštinu
- Zna šta je napon postupka REL
praznog hoda, zavarivanja i
režimi rada pri granice njegove
zavarivanju izvora primjenjivosti
za napajanje - Razvija osjećaj o
- Poznaje izvore prednostima i
naizmjenične i nedostacima REL
jednosmjerne zavarivanja
struje za napajanje - Razlikuje i uočava
- Definiše pojam osnovne pojmove u
30
Formativni ciljevi
ručnog opremi za
elektrolučnog zavarivanje
zavarivanja, - Analizira osnovne
njegove prednosti zahtjeve za izvore
kao i nedostatke napajanja za ručno
- Upoznaje se sa elektrolučno
dodatnim zavarivanje
materijalom za - Vrši poređenje svih
zavarivanje, izvora struje i
odnosno uočava oblasti
elektrodama za primjene različitih
REL zavarivanje tipova izvora za
- Razlikuje vrste napajanje
elektroda, njihov - Određuje prednosti
sastav, oblogu i i mane svih uređaja
upoznaje se sa i prema tome
osnovnim planira mogućnost
pojmovima njihove primjene u
proizvodnje određenim
elektroda situacijama
- Poznaje podjelu i - Vrši korekciju i
označavanje REL podešavanje
zavarivanja i parametara režima
elektroda, prema zavarivanja, zna
standardima uticaj jačine struje
- Navodi osnovne odnosno napona na
izvore struje za kvalitet
REL zavarivanje, zavarivanja
odnosno osnovnu - Vrši poređenje rada
klasifikaciju izvora naizmjeničnom i
napajanja jednosmjernom
- Pojašnjava strujom, kao i
termine: njihovu primjenu u
transformator, različite svrhe
ispravljač, - Razlikuje vrste
rotacioni elektroda u
pretvarač, agregat zavisnosti od
i inverter upotrebe
- Navodi mogućnosti - Rukuje i
upotrebe i upotrebljava
ograničenja svakog invertere za
od pojedinačnih zavarivanje,
izvora struje, mijenja polaritet
odnosno zna elektroda
njihove prednosti i - Zna da priključi
mane polikabal za TIG
- Objašnjava rad zavarivanje na
transformatora, inverter za REL
njegove prednosti i - Analizira
mane kao i mogućnosti
mogučnosti multifunkcionalnih
31
Formativni ciljevi
primjene, uređaja za
- Obrazlaže rad zavarivanje
ispravljača za
zavarivanje,
- Definiše rad
pretvarača i
agregata, kao i
mogućnosti i
ograničenja
njegove primjene,
- Objašnjava
invertere za
zavarivanje
(ograničenja i
prednosti u
upotrebi)
- Objašnjava
upotrebu
elektronike kod
aparata za
zavarivanje
- Obrazlaže osnovne
djelove uređaja i
pribora za REL
zavarivanje
- Upoznaje
multifunkcionalne
uređaje za
zavarivanje
Uređaji za elektrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi
- Definiše pojam - Prepoznaje suštinu - Razvija pozitivan
elektrolučnog postupka MIG-MAG- stav prema novim
zavarivanja u TIG zavarivanja, saznanjima
zaštitnoj kao i njihove bitne - Navikava se da vrši
atmosferi, kao i karakteristike samokontrolu u
njihovu osnovnu - Uočava prednosti toku rada
podjelu svakog - Jača samosvjesnost
- Poznaje podjelu i pojedinačnog i samouvjerenost
- Zavarivačka
označavanje kako primjenjenog radionica
postupka postupka u - Upotreba
zavarivanja tako i zavisnosti od projektora za
dodatnog upotrebljavanog demonstraciju
materijala prema dodatnog opreme
standardima materijala kao i
- Definiše osnovne zaštitnog gasa,
sastavne elemente - Vrši poređenje
uređaja za MIG- primjenjenih
MAG zavarivanje žičanih elektroda
- Demonstrira kao i zaštitnog gasa
vještinu operativne za MIG-MAG
zavarivanje, zna
32
Formativni ciljevi
upotrebe samog šta je mješač
izvora struje za gasova i
MIG-MAG mogućnosti
zavarivanje njegove upotrebe
- Nabraja - Upotrebljava sve
mogućnosti vrste dodatnih
primjene materijala, zna
naizmjenične i prednosti i
jednosmjerne ograničenja svakog
struje kod TIG od njih
zavarivanja - Pravi razliku
između
- Objašnjava
naizmjenične i
sastavne djelove
jednosmjerne
aparata za TIG
struje kod TIG
zavarivanje
zavarivanja
- Nabraja sastavne - Vrši korekciju i
djelove i opisuje podešavanje
uređaje i pribor za parametara režima
zavarivanje zavarivanja
- Demonstrira - Shvata suštinsku
vještinu upotrebe razliku navedenih
izvora struje za TIG postupaka i
zavarivanje primjenjuje i
- Definiše osnovne opredjeljuje se za
vrste prenosa onaj za koji ocijeni
dodatnog da će dati najviši
materijala pri kvalitet u
zavarivanju, zavisnosti od
- Nabraja zaštitne zahtjeva
gasove, zna - Razlikuje sve
njihove osobine i uređaje za MIG-
mogućnosti MAG-TIG
upotrebe, zavarivanje,
- Upoznaje - Analizira
multifunkcionalne mogućnosti
uredjaje za multifunkcionalnih
zavarivanje uređaja za
- Objašnjava zavarivanje
mogućnosti - Planira i
mehanizacije i upotrebljava lična
automatizacije zaštitna sredstva
zavarivanja
Uređaji za elektrootporno zavarivanje
- Definiše pojam - Uočava suštinu - Uviđa važnost - Zavarivačka
elektrootpornog zavarivanja povezivanja teorije radionica
zavarivanja električnim i prakse - Upotreba
- Nabraja osnovnu otporom - Razvija osjećaj projektora za
podjelu - Razlikuje postupke odgovornosti prema demonstraciju
elektrootpornog elektrootpornog ispunjavanju radnih opreme
33
Formativni ciljevi
zavarivanja zavarivanja obaveza - Posjeta firmi sa
- Navodi izvedbu - Vrši upoređenje - Stiče zavarivačkom
konstrikcije svih postupaka samopouzdanost i radionicom
uredjaja za zavarivanja sa sigurnost u radu
zavarivanje električnim
električnim otporom
otporom - Uočava suštinu
- Poznaje suštinu spajanja metala
svakog električnim
pojedinačnog otporom
postupka, zna - Analizira uticaj
mogućnosti režima zavarivanja
primjene u na kvalitet
određenim dobijenog spoja
oblastima - Razlikuje upotrebu
elektroda u
- Definiše struju kod
zavisnosti od
uređaja za
parametara rada
zavarivanje, zna
- Razlikuje uređaje
osnovni parametar
za zavarivanje sa
električnog otpora
električnim
i njegovog dejstva
otporom uz
na metal
primjenu svih
- Nabraja osnovne mjera tehničke
djelove klasičnog zaštite
uređaja za - Određuje
zavarivanje parametre za
električnim tačkasto, linijsko ili
otporom, odnosno šavno zavarivanje
osnovne elemente
tih uređaja
- Navodi i razumije
šta su elektrode za
elektrootporno
zavarivanje, kao i
njihovu razliku u
odnosu na druge
postupke
- Objašnjava šta je
transformator kod
ovih mašina kao i
njegov značaj za
ovo zavarivanje
- Zna da uključi,
isključi i podesi
mašinu, zna sve
komande i
prekidače,
sklopove i
osigurače
34
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uređaji za gasno zavarivanje
- Definiše pojam - Razlikuje gorive - Navikava se na - Zavarivačka
gasnog rezanja i gasove i shvata pouzdan rad radionica
zavarivanja, zna njihovu opasnost - Samostalno planira - Upotreba
njegove oznake pri rukovanju, i izvodi rad projektora za
prednosti i - Vrši upoređivanje - Usvaja načela demonstraciju
nedostatke, kao i različitih vrsta zdravog života opreme
mogućnosti plamena, rukuje i
upotrebe podešava različite
- Navodi gorive vrste plamena, vrši
gasove i njihove korekciju plamena
osobine, poznaje - Shvata redukcioni
suštinu gorivih ventil, kao i značaj
gasova njegove upotrebe
- Poznaje načine - Upoređuje
prenošenja rukovanje
toplote, zna šta je gorionikom sa
sagorijevanje, zna različitim diznama
vrste plamena u zavisniosti od
- Nabraja osnovne debljine materijala
djelove aparature - Upoznaje se sa
za gasno rezanje i čitavim sistemom
zavarivanje kao i baterijama za
- Objašnjava gas
praskanje u - Uočava ograničenje
gorioniku i povratni gasnog rezanja i
udar plamena zavarivanja kao i
- Zna da upotrijebi njegove prednosti
redukcioni ventil i - Razlikuje
ventil za povratni redukcione ventile
udar, kao i suštinu (manometre), za
njihovog rada različite gasove,
zna njihov značaj i
- Razlikuje boce
svrhu
kiseonika i
- Upotrebljava i
acetilena, kao i
primjenjuje
opasnosti pri
redukcioni ventil za
njihovom
kiseonik
rukovanju, zna
primjenu boca za - Upotrebljava i
gasove kiseonik i primjenjuje
acetilen redukcioni ventil za
- Zna primjenu acetilen
manometra, - Uočava značaj
redukcionog ventila nepovratnog
za boce, zna da ventila
upotrijebi - Planira i
višenamjenski ključ upotrebljava lična
za otvaranje zaštitna sredstva
ventila
35
Formativni ciljevi
- Poznaje znakove
upozorenja za rad
sa posudama pod
pritiskom
- Obrazlaže upotrebu
baterija za gasno
rezanje i
zavarivanje, kao i
velikih rezervoara,
zna šta je razvod
gorivih plinova
- Demonstrira
bezbjedno
rukovanje i
skladištenje boca
za gasove pod
pritiskom
Uređaji za aluminotermijsko zavarivanje
- Definiše pojam - Razlikuje moguću - Razvija osjećaj za
aluminotermijskog prednost AT uključivanje u
zavarivanja kao i zavarivanja u timski rad
mogućnosti odnosu na druge - Povezuje uzroke i
njegove primjene postupke za posledice
- Nabraja materijal i zavarivanje šina
opremu za - Rukuje sa
zavarivanje kompletnim
- Objašnjava materijalom za
postupak pripreme zavarivanje, livnim
zavarivanja AT loncima,
brenerima, - Posjeta
postupkom zavarivačkoj
posudama za šljaku
- Demonstrira radionici Željeznice
itd.
postupak AT Crne Gore
zavarivanja - Analizira - Upotreba
kompletnu projektora za
- Poznaje
pripremu za AT demonstraciju
karakteristike pri
zavarivanje opreme i
AT zavarivanju
različitih šina - Analizira naknadno praktičnog
(materijala) obrađivanje metala zavarivanja na
- -Poznaje dodatnu vara nakon AT terenu
opremu za AT zavarivanja
zavarivanje - Upoređuje
specifičnosti kod
siječenja i
predgrijavanja sa
acetilenom /
kiseonikom ili
kiseonik / benzin
- Prepoznaje greške
kod AT
zavarivanja,
36
Formativni ciljevi
Uređaji za hladno zavarivanje

- Upoznaje, opisuje i - Interpretira - Navikava se na red
objašnjava osnovni osnovni princip i urednost
princip zavarivanja zavarivanja na - Razvija osjećaj
na hladno hladno odgovornosti
(materijali, alati, - Određuje potreban
parametri, pritisak i alat za
postupak i oprema) spajanje
- CD sa
- Zna mogućnosti - Razlikuje metale
odgovarajućim
njegove primjene kod kojih se
materijalima
- Potreban pritisak i primjenjuje a kod
- Prezentacija sa
alat za spajanje kojeg daje najbolje
diskusijom
- Potrebnu opremu rezultate
- Upotrebljava
kalupe za hladno
zavarivanje
- Određuje i planira
način izvođenja
- Određuje potrebnu
opremu
Frikciono zavarivanje
- Zna, objašnjava i - Shvata kako se - Navikava se na
definiše: ostvaruje kontakt tačnost
- U kom se stanju djelova - Razvija osjećaj
obavlja - Uočava da se odgovornosti u - CD sa
- Kako se ostvaruje koristi kod kružnog ispunjavanju radnih odgovarajućim
kontakt djelova poprečnog presjeka obvaveza materijalima
- Na koji način se - Interpretira faze - Prezentacija sa
obavlja postupak procesa diskusijom
spajanja
- Faze procesa
zavarivanja
Ultrazvučno zavarivanje
- Zna, objašnjava i - Interpretira - Razvija pravilan
definiše: osnovni princip odnos prema
- Osnovni princip ultrazvučnog zanimanju
- Uređaj i njegove zavarivanja - Navikava se na
sastavne djelove - Analizira pridržavanje
- CD sa
- Metode primjene nastajanje toplote propisa i normativa
odgovarajućim
(tačkasto i šavno) - Rukuje i
materijalima
- Djelove koje spaja interpretira uređaj
- Prezentacija sa
(oblik i vrste i njegove sastavne
diskusijom
materijala) djelove
- Primjenu - Razlikuje metode
primjene
- Prepoznaje i
određuje djelove
koje spaja i vrste
37
Formativni ciljevi
materijala
- Određuje primjenu
Zavarivanje livačko
- Zna, objašnjava i - Interpretira - Uviđa važnost
definiše: osnovni princip očuvanja kvaliteta
- Osnovni princip - Određuje primjenu - Razvija osjećaj
- Gdje se koristi livačkog odgovornosti
- Pripremanje ivice u zavarivanja - Razvija osjećaj za
zavisnosti od - Određuje hemijski očuvanje životne
- CD sa
debljine spoja sastav osnovnog i sredine
odgovarajućim
- Proces spajanja rastopljenog
materijalima
metala
- Prezentacija sa
- Analizira i određuje
diskusijom
debljinu i
postavljanje
komada koji se
spajaju u početni
položaj
- Interpretira proces
spajanja
Zavarivanjem elektronskim snopom
- Zna, objašnjava i - Analizira i - Uviđa važnost - CD sa
definiše: interpretira očuvanja kvaliteta odgovarajućim
- Osnovni princip osnovni princip - Razvija moć materijalima
- Dobijanje toplote - Analizira dobijanje zapažanja
- Gdje se toplote - Razvija pozitivan - Prezentacija sa
primjenjuje - Određuje gdje se stav prema diskusijom
- Uređaj i njegove primjenjuje zdravlju
sastavne djelove - Uočava i razlikuje - Razvija osjećaj
- Efekat “dubokog uređaj i njegove odgovornosti
zavarivanja” i sastavne djelove
njegove faze - Interpretira efekat
- Prednosti i “dubokog
nedostaci ovog zavarivanja” i
postupka razlikuje njegove
faze
- Upoređuje
prednosti i
nedostatke
postupka
Zavarivanje laserom i plazmom
- Zna, objašnjava i - Analizira i - Uočava važnost
definiše: interpretira nauke u
- Osnovni princip osnovni princip svakodnevnom - CD sa
zavarivanja zavarivanja životu odgovarajućim
laserom laserom - Razvija pozitivan materijalima
- Generisanje - Shvata generisanje stav prema novim - Prezentacija sa
toplote toplote saznanjima diskusijom
- Gdje se - Određuje gdje se - Razvija osjećaj za
primjenjuje i na primjenjuje i na očuvanje životne
koje materijale koje materijale sredine
38
Formativni ciljevi
- Prednosti i - Upoređuje - Navikava se na red
nedostatke prednosti i i urednost
postupka nedostatke
- Uređaj i njegove postupka
sastavne djelove - Uočava i razlikuje
- osnovni princip uređaj i njegove
zavarivanja sastavne djelove
plazmom - Analizira i
- Gdje se interpretira
primjenjuje osnovni princip
- Prednosti i zavarivanja
nedostatke u plazmom
odnosu na TIG - Shvata generisanje
postupak toplote
- Oprema za - Određuje gdje se
zavarivanje primjenjuje
- Upoređuje
prednosti i
nedostatke u
odnosu na TIG
postupak
- Uočava i određuje
opremu za
zavarivanje
plazmom

- Bogoljub Bajić, Darko Bajić Priručnik: Suština i tehnika postupaka električnog
zavarivanja topljenje metala i njihovih legura;“ Varstroj ” d.d. Lendava, “
Montavar metalna nova” d.o.o. Maribor, “ Bajić – GBB ” o.d. Podgorica 2005
- Milenko Rakin Zavarivanje i srodni postupci, Novinsko-izdavačka radna
organizacija tehnička knjiga, Beograd 1981 ,
- Milorad Teslić, Dragoljub Zlatanović, Tehnologija rada elektrozavarivača za
mašinske škole,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd 1998
- Omer Pašić, IP Zavarivanje“ Svjetlost ” d.d. , Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Sarajevo 1998
- Milan M. Vukčević, Miodrag V Bulatović, Uvod u proizvodne tehnoligije II, CID
Podgorica 1996
- E.V.Sokolova, Inženjersko tehnički priručnik”Zavarivanje”1,2,3,4, RAD, Beograd
1979.
- Milenko Rakin,Zavarivanje i srodni postupci,NIRO “Tehnička knjiga”,Beograd,
1981.
- A.Majstorović, M.Jovanović, Tehnološko-metalurški osnovi zavarivanja, lemljenja
i lijepljenja,”Naučna knjiga”, Beograd 1985.
- D.Smith,Vještina i tehnologija zavarivanja,”V.Karadžić”,Paraćin 1995.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: grafoskom, uzorcima
različitih materijala, računarom sa multimedijskim paketom softverom za prikaz
metoda zavarivanja
39
- U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori
učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta


- Diplomirani mašinski inženjer;
- Profesor Mašinstva.

Znanja
Predmet Znanja
- Uređaji za zavarivanje - Tehnologija - Oprema i uređaji za
zavarivanje
- Uređaji za zavarivanje - Praktična nastava - Oprema (transformator,
ispravljač,rotacioni
pretvarač,agregat, invertor
- Uređaji za MIG_MAG,TIG
zavarivanje
- Uređaji za elektrootporno
zavarivanje
- Uređaji i oprema za gasno
zavarivanje
- Uređaji i oprema za
aluminotermijsko
zavarivanje
40
1.2.4. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
Vrste nastave
Razred Ukupno
I
II
III 33 33
Ukupno 33 33
Kroz nastavu predmeta učenik će:

- razviti preduzetničke sposobnosti;
- steći osnovna znanja o razvoju biznis ideje;
- steći osnovna znanja o izradi biznis plana;
- steći osnovna znanja i vještine za osnivanje i vođenje privrednog društva;
- razvijati sposobnost komunikacije i rad na računaru;
- osposobiti se za rad u timu.
41
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Biznis ideja i biznis plan
Biznis ideja - Suočavajući - Razvija kreativnost - Poželjno je
argumente kritički učenicima ukazati
- Upoznaje pojam procjenjuje na primjere
biznis ideja kvalitet poslovne uspješnih
- Opisuje nastanak ideje u skladu sa - Razvija sposobnost preduzetnika
biznis ideje postulatima postizanja
- Nabraja i tržišnog poslovanja kompromisa - Organizovati
opredjeljuje se za gostovanje
poslovnu ideju predstavnika
- Nabraja moguće realnog privrednog
vrste djelatnosti - Razvija analitičko društva
- Opisuje pojam - Uviđa važnost mišljenje
biznis plan izrade biznis plana - Primjena tehnika
u kontekstu za unapređenje
obezbjeđivanja razmišljanja, npr.
pordške kako eksperiment Šest
unutar samog - Razvija šešira
privrednog društva odgovornost u radu
tako i od strane - Kao model može da
eksternih partnera posluži biznis plan
(investitora, - Razvija realnog privrednog
kreditora) komunikativnost, društva
Elementi biznis - Razlikuje pojmove efikasnost u radu,
plana vizija, misija, marljivost i - Pripremiti
strategija preciznost integralnu cjelinu
- Upoznaje pojmove - Kroz primjere od elemenata
vizija, misija, obrazlaže ciljeve biznis plana
strategija, ciljevi privrednog društva - Uočava važnost
- Upoznaje postupak - Kroz primjere očuvanja zdrave
istraživanja tržišta obrazlaže postupak životne sredine
istraživanja tržišta
na novom primjeru
- Izvodi zaključke o - Razvija marljivost i
potencijalnoj preciznost
konkurenciji
- Izvodi zaključke o
potencijalnim
kupcima/korisnicim
a usluga
42
Formativni ciljevi
- Upoznaje pojam i - Vrši opis
elemente proizvoda/usluge
marketing miksa: - Sprovodi postupak
proizvod, cijena, formiranja cijene
promocija i proizvoda/usluge
distribucija - Upoređuje moguće
- Upoznaje pojmove forme i sadržaje
marketing plan i reklamnog
plan prodaje materijala
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije
- Kroz primjere
objašnjava značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluge
- Opisuje elemente - Kroz primjere
finansijskog plana obrazlaže elemente
privrednog društva finansijskog plana
privrednog društva
- Objašnjava - Izrađuje plan
neophodnost očuvanja životne
očuvanja životne sredine za
sredine konkretno
privredno društvo
- Rezimira biznis - Oblikuje dinamiku
plan realizacije biznis
- Prezentuje biznis plana
plan - Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
biznis plana
Osnivanje preduzeća
Ime privrednog - Opredjeljuje se za - Razvija logičko - Rad u grupama:
društva ime privrednog mišljenje i učenici predlažu
- Nabraja moguća društva u skladu sa sposobnost za moguća rješenja a
rješenja za ime propisima i pravilno nakon toga,
privrednog društva poštujući principe rasuđivanje i - Kroz diskusiju
jednostavnosti i zaključivanje donose odluku
jedinstvenosti - Rad na računaru:
Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni učenici koriste
privrednog društva identitet programe za
- Upoznaje elemente privrednog društva - Približava se struci obradu teksta i
i značaj kroz praktičan rad slika
oblikovanja
vizuelnog
identiteta vježbe:
privrednog društva - Izrada organograma
43
Formativni ciljevi
Registracija - Popunjava privrednog društva
privrednog društva formulare za
- Upoznaje postupak registraciju
registracije privrednog društva
privrednog društva - Sprovodi aktivnosti
- Opisuje moguće na pribavljanju
oblike pečata i štambilja
organizovanja
privrednog društva
Otvaranje računa - Popunjava
kod poslovne banke formulare za
- Opisuje postupak otvaranje računa
otvaranja računa kod poslovne banke
kod poslovne banke - Obavlja postupak
otvaranja računa
kod poslovne banke
Poslovni kodeks - Uočava važnost
preduzeća poštovanja
- Upoznaje pojam poslovnog kodeksa
poslovni kodeks privrednog društva
privrednog društva za njegov uspješan
- Nabraja elemente rad
poslovnog kodeksa
privrednog društva
Organizaciona - Pronalazi sličnosti i
struktura privrednog razlike između
društva različitih tipova
- Upoznaje tipove organizacionih
organizacione struktura
strukture privrednog društva
privrednog društva
Poslovanje privrednog društva
- Upoznaje različite - Pronalazi sličnosti i - Upoznaje - Kao model može da
nivoe upravljanja razlike u nivoima zanimanje kroz posluži konkurs za
privrednim upravljanja praktičan rad prijem u radni
društvom privrednim odnos objavljen u
- Upoznaje postupak društvom dnevnoj štampi
zasnivanja radnog - Popunjava prijavu - Stiče radne navike
odnosa u o slobodnom - Upotrebljava
privrednom društvu radnom mjestu - Razvija analitičko kancelarijsku
- Nabraja i opisuje - Obavlja usmenu i mišljenje opremu (telefon,
aktivnosti u okviru pisanu fax, fotokopir
službe opštih komunikaciju aparat, skener,
poslova unutar privrednog - Podstiče razvoj štampač)
društva i sa odgovornosti
eksternim - Rad na računaru:
partnerima učenici koriste
- Šalje, prima i programe za
raspoređuje poštu i obradu teksta,
druge službene slika, programe za
materijale elektronsku
44
Formativni ciljevi
- Upoznaje vrste i - Izrađuje ponudu, komunikaci-ju
elemente porudžbenicu,
dokumentacije predračun, upit, vježbe:
koja prati poslove račun i ostala - Izrada reklamnog
nabavke i prodaje dokumenta iz materijala
oblasti poslova
nabavke i prodaje
- Opisuje postupak - Kroz primjere
obračuna zarada obrazlaže način
- Opisuje način obračuna zarada,
obračuna poreza i poreza i doprinosa
doprinosa - Obavlja
- Upoznaje blagajničke poslove
blagajničke poslove - Obavlja poslove
- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih
plaćanja dospjelih obaveza i naplate
obaveza i naplate dospjelih
dospjelih potraživanja
potraživanja

- Vukotić V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996.
- Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.
- Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004.
- Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2005.
- Rajović R.: Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa Podgorica, 2004.
- Kako započeti sopstveni biznis – Hauard Potit – CID Podgorica, 1997.

- Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, štampač i fotokopir aparat.

Provjeravaju se i ocjenjuju:
- usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pisani radovi učenika (testovi, eseji, domaći zadaci),
- rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).
Ocjenjuje se razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, urednost,
preciznost, tačnost, kreativnost i slično.
Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u
klasifikacionom periodu.
Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim
klasifikacionim periodima.

45
- Visoka stručna sprema – diplomirani ekonomista.

Znanja
Predmet Znanja
- Oblikovanje vizuelnog - Informatika - Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog društva vidu
- Usmena i pisana - Multimedijalno
komunikacija predstavljanje informacija
- Održavanje internet sajta - Internet
- Izrada reklamnog materijala - Korišćenje računarskih
programa kao vida
komuniciranja
46
1.3. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Vrste nastave
Razred Ukupno
I 360 360
II 432 432
III 660 660
Ukupno 1452 1452
Praksa - odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika u I razredu

Odjeljenje se dijeli u grupe do 12 učenika u II razredu
Odjeljenje se dijeli u grupe do 8 učenika u III razredu
U okviru predmeta učenici:

- razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost;
- usvajaju osnovna znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade
djelova;
- usvajaju osnovna znanja o zavarivanju i njihov značaj za život;
- ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci;
- razvijaju odgovornost odnosa prema sredstvima za rad, racionalno korišćenje
sredstava, materijala i energije;
- razvijaju intelektualne sposobnosti za samostalan rad-planiranje , izvođenje i
kontrolu rada;
- upoznavaju se sa principom rada uređaja i postrojenja, neophodnog za kvalitetno
obavljanje radnih zadataka;
- upoznavaju se sa potrebnim materijalima i njihovim osobinama;
- upoznavaju se sa projektnom dokumentacijom;
- osposobljavaju se za izvođenje osnovnih postupaka REL zavarivanja, MAG; MIG i
TIG postupaka zavarivanja, gasnog zavarivanja, rezanja i navarivanja;
- osposobljavaju se za izvođenje lemljenja;
- stiču osnovna znanja iz kontrole zavarenih spojeva i otklanjanja nastalih grešaka;
- razvijaju navike koje doprinose unapređenju i zaštiti prirode, životne i radne
sredine;
47
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Uvod
- Upoznaje radionicu - Za konkretne - Stiče radne navike - Učenici se
i radna mjesta zadate situacije upoznaju sa
- Upoznaje se sa opasnosti na načinom pisanja
radnom i radnom mjestu - Razvija osjećaj dnevnika praktične
tehnološkom predlaže mjere i odgovornosti, nastave
disciplinom na sredstva zaštite saradnje, očuvanja - Svaki učenik
radnom mjestu i zdravlja i okoline, samostalno vodi
njegovim urednosti, tačnosti, dnevnik
održavanjem preciznosti prema - Dnevnik se
- Navodi osnovne radnom mjestu i ovjerava na kraju
uzroke povreda na zanimanju školske godine
radu, objašnjava - Učenik je dužan da
pojam zamora i čuva dnevnik
ulogu odmora, praktične nastave
važnost iz svih razreda, jer
osvjetljenje i se ovjereni
mikroklime u dnevnici prilažu uz
radnim prijavu na završni
prostorijama ispit i predstavljaju
- Nabraja i uslov za
objašnjava: pristupanje ispitu
- mjere i sredstva
zaštite od
električne struje
- mjere i sredstva
zaštite od
električnog luka
- mjere i sredstva
zaštite od
mehaničkih
povreda
- uzroke i sredstva
zaštite u različitim
uslovima izvođenja
zavarivanja
(zatvoren prostor,
otvoren prostor,
zavarivanje pod
vodom, zavarivanja
na visini ...)
- pružanje prve
pomoći
Mjerenje i kontrolisanje
- Definiše pojam - Mjeri dužine - Jača vježbe:
mjerenja radioničkim samouvjerenost i - Mjerenje dužina
- Definiše pojam lenjirima, metrima pouzdanost u radu pomoću pomičnog
kontrolisanja i pantljikom - mjerila sa
- Navodi alate za - Pomoću šestara nonijusom,
48
Formativni ciljevi
mjerenje dužina i različitih vrsta - mikrometrima za
uglova i objašnjava prenosi mjere sa spoljno i
princip rada sa radnog predmeta unutrašnje
njima na alat i obrnuto mjerenje
- Mjeri dužine - Mjerenje i
- univerzalnim kontrolisanje
mjerilom sa uglova pomoću
nonijusom ugaonika,
- Mjeri uglomjera, šablona
mikrometrima za - Kontrola zazora i
spoljno i zaobljenja
unutrašnje
mjerenje i za Pribor, uređaji,
mjerenje dužina materijal:
- Ispituje pravilnost - cijevi,limovi,profil,
obrtanja vratila, mašinski elementi,
paralelnost pomično mjerilo,
površina mikrometar,
komparatorom granična mjerila,
- Bira i pravilno komparator,
kontroliše ugaonik, uglomjer,
tolerancijskim libela, šabloni,
mjerilima kontrolnici
- Kontroliše uglove zaobljenja
kontrolnicima
- Kontroliše površine
lenjirima i libelama
- Čisti i održava
radno mjesto alat i
pribor
Pribor za stezanje i pridržavanje
- Upoznaje se sa - Postavlja radni - Prepoznaje
priborom za predmet u pribor probleme i vježbe:
stezanje i za stezanje doprinosi nalaženju - Stezanje i
pridržavanje - Steže radni rješenja pridržavanje radnih
- Navodi pravila predmet komada različitih
stezanja mehaničkim geometrijskih
- Navodi i objašnjava priborom (steznom oblika i dimenzija
pravila održavanja glavom,
i čuvanja pribora mengelama, Alat,pribor,
za stezanje i šapama, materijal:
pridržavanje ekscentrima, - Cijevi, limovi,
oprugama) profili, radni
- Pridržava radne komadi različitih
predmete geometrijskih
različitim oblika i dimenzija,
priborima za stezne glave,
pridržavanje mengele, stezne
(glave, vratila, šape, stezne čaure,
ključevi) ekscentar, opruge
- Rastavlja, čisti,
49
Formativni ciljevi
podmazuje i
sastavlja pribor za
stezanje
- Pridržava se mjera
zaštite na radu
Ocrtavanje i obilježavanje limova, profila i drugih materijala
- Objašnjava pojam - Bazira radni vježbe:
ocrtavanja i predmet i priprema - Pospješuje - Ocrtavanje i
obilježavanja na površine za saradnju obilježavanje na
metalu i njegovu ocrtavanje limovina i na
primjenu - Koristeći različite profilima
- -Navodi alate za alate crta i
ocrtavanje i obilježava zadate Potreban materijal
obilježavanje na centre rupa, crta alat, pribor:
metalu i paralelne linije i - Limovi, cijevi,
objašnjava način linije paralelne ili profili, magnetna
rada sa njima upravne sa ili na prizma, lenjiri, igle
ose predmeta i za ocrtavanje,
prenosi mjere na - Stiče osjećaj šestari,
radni predmet, preciznosti u radu obilježivači,
crta krugove i visinomjeri, šabloni
nanosi jednake za crtanje,
podjeljke, ugaonici
obilježava slovima,
brojevima, bojom,
prenosi elemente
sa crteža u datoj
razmjeri na
pripremak
- Održava alat,
pribor za
ocrtavanje i
obilježavanje
- Pridržava se pravila
zaštite na radu
Turpijanje
- Upoznaje se sa - Određuje pravilnu vježba:
pravilnim držanjem visinu stege - Turpijanje sa
tijela pri obradi - Bira turpiju u različitim oblicima
- Navodi vrste zavisnosti od i nasjecima turpija
turpija, oblik zuba, kvaliteta obrade
vrste i finoću koji je zadat na
nasjeka radioničkom crtežu Alat, pribor,
- Objašnjava način - Obrađuje površine materijal:
rada sa turpijama turpijanjem - radni predmet
- Čisti i održava prizmatičnog
radno mjesto alat i oblika, mengele,
pribor turpije različitih
- Pridržava se mjera vrsta
zaštite na radu
Odsijecanje materijala
- Nabraja vrste - Bira sjekač vježbe:
50
Formativni ciljevi
sjekača i odgovarajuće - Sječenje lima
objašnjava pravila geometrije u makazama
rukovanja zavisnosti od - Odsijecanje profila
sjekačem materijala testerama
- Navodi vrste - Uvježbava rad
makaza, uslove sjekačem u - Razvija osjećaj za - Sječenje sjekačima
primjene, način položenom i tačnost
rada i pravila strmom položaju Alat, pribor,
rukovanja - Siječe limove - Navikava se na materijal:
- Nabraja vrste ručnim i mašinskim racionalno i - Limovi, cijevi,
testera, način rada makazama pažljivo izvođenje profili, pribor za
i pravila rukovanja - Siječe šipkasti pojedinih radnih stezanje, sjekači,
materijal (čelični, zadataka ručne makaze,
plastični, bakarni, mašinske makaze,
mesingani,
keramički) ručne testere,
- Reže materijal mašinske testere
- Navikava se na red
ručnom i
mašinskom i zaštitu pri radu na
testerom mašinama
- Reže tanke
predmete testerom
- Čisti i održava
mašine, alat i
pribor
zaštite na radu
Bušenje, upuštanje i razvrtanje
- Nabraja alate i - Bira alate u
mašine za bušenje zavisnosti od vježbe:
- Objašnjava način zahtjeva na crtežu - Bušenje, upuštanje
rada na bušilicama - Zabušuje, buši, i razvrtanje rupa i
sa alatima za proširuje i razvrće
bušenje, upuštanje otvore na - Razvija osjećaj otvora različitih
i razvrtanje limovima, sigurnosti i dimenzija
- Razumije pojam cilindričnim, preciznosti pri radu
režima rezanja prizmatičnim Alata, pribor,
- Navodi pravila pri radnim materijal:
bušenju predmetima - Zabušivači,
- Čisti i održava burgije,
radno mjesto alat i proširivači,
pribor razvrtači, limovi
zaštite
Rezanje navoja
- Nabraja vrste, - Ručno urezuje i vježbe:
načine i alate za narezuje navoje - Stiče osjećaj o - Rezanje navoja
rezanje navoja - Urezuje navoje na potrebi ručno i na bušilici
bušilici sistematičnosti u
- Uočava uticaj radu - Alat,pribor,
sredstava za materijal:
podmazivanje na - Ureznici, nareznici,
kvalitet navoja limovi, cijevi,
- Čisti i održava profili, pribor za
radno mjesto alat i stezanje
pribor
51
Formativni ciljevi
zaštite na radu
Struganje
- Navodi vrste - Uočava vrste vježbe:
mašina i alate za strugarskih - Stiče osjećaj - Struganje
struganje operacija sigurnosti i jednostavnih oblika
- Objašnjava - Izrađuje preciznosti u radu na univerzalnom
postupke rada pri jednostavnije strugu
rezanju predmete
struganjem na - Alat,pribor,
univerzalnom materijal:
strugu (struže - Strugarski noževi,
cilindre i konuse, metalni pripremci
reže navoje)
- Održava radno
mjesto
- Koristi sredstva
zaštite na radu
Glodanje
- Nabraja vrste - Izrađuje vježbe:
mašina i alate za jednostavnije - Razvija osjećaj - Glodanje ravnih
obradu glodanjem, predmete sigurnosti i površina, žljebova
- Objašnjava glodanjem na preciznosti u radu
postupke rada pri univerzalnoj - Alat,pribor,
rezanju glodalici (ravna materijal:
površine, izrađuje - Glodala, metalni
žljebove...) pripremci
- Održava radno
mjesto
zaštite na radu
Brušenje
- Nabraja vrste - Obrađuje vježbe:
mašina i alate za jednostavnije - Razvija osjećaj - Izvodi osnovne
obradu brušenjem predmete odgovornosti prema operacije brušenja
- Objašnjava brušenjem (ručnom potrebi
postupke rada pri i mašinskom pridržavanja
brusilicom) Alat, pribor,
brušenju standarda u radu materijal:
- Održava radno
mjesto - Brusevi, brusilice -
- Pridržava se mjera ručne i mašinske,
zaštite na radu metalni pripremci
Površinska zaštita
- Navodi uzroke - Površinski zaštićuje
korozije površine: uljima i - Razvija pravilan vježbe:
- Objašnjava procese mastima, odnos prema - Površinska zaštita
kod korozije premazima od boja očuvanju metalnih površina
- Poznaje procese i lakova, materijalnih premazima
nanošenja prevlakama od dobara
hemijskih prevlaka plastičnih masa, Alat, pribor,
na čeliku i lakim prevlakama od materijal:
metalima metalnih masa koji - Metalni limovi,
ne oksidiraju, cijevi, profili,
hartijom za zaštitu masti, ulja, boje,
52
Formativni ciljevi
od korozije i na lakovi, hartija za
druge načine zaštitu
- Uočava
karakteristike i
ocjenjuje kvalitet
metalnih zaštitnih
prevlaka
- Održava radno
mjesto
zaštite na radu
Obrada limova
- Poznaje funkciju i - Ravna limove vježbe:
postupke ravnanja, - Ravno savija ivice - Navikava se na - Ravnanje,
savijanja, limova racionalno i savijanje,
porubljivanja, - Ručno plastično pažljivo izvođenje izvlačenje i
previjanja i oblikuje limove - pojedinih zadataka razvlačenje limova
plastičnog izvlači ih i razvlači - Ispravljanje profila
oblikovanja limova - Ispravlja profile i i žica
žice
- Savija limove i Alat, pribor,
cijevi u hladnom i materijal:
toplom stanju - Metalni limovi,
- Održava radno cijevi, profili,
mjesto čekići, prese,
- Pridržava se mjera mašine za
zaštite na radu savijanje- ručne i
mašinske
Zakivanje
- Nabraja vrste - Razvija vježba:
zakivanja i - Spaja limove samopouzdanje - Spajanje limova
zakovica hladnim i toplim hladnim i toplim
- Objašnjava postupkom zakivanjem
postupak zakivanja zakivanja - Razdvajanje
- Razdvaja zakovane zakovanih spojeva
spojeve
- Održava radno Alat, pribor,
mjesto materijal:
- Pridržava se mjera - Metalni limovi,
zaštite na radu cijevi, profili,
zakovice raznih
oblika, oblikači,
podmetači i sjekači
Uvod u zavarivanje
vježbe:
- Navodi standarde - Prepoznaje - Razvija logično - Priprema
tehničko- dodatne materijale mišljenje i materijala za
tehnološke za zavarivanje: sposobnost za zavarivanje
dokumentacije I - čelične oploštene pravilno
propise iz oblasti elektrode za REL rasuđivanje i
zavarivanja zavarivanje zaključivanje
53
Formativni ciljevi
- Žice za zavarivanje
pod zaštitom - Alat,pribor,
praška materijal:
- Žice i šipke za - Metalni limovi,
zavarivanje makaze, turpije,
aluminijuma i brusevi, elektrode
- Opisuje tehnike legura aluminijuma za žljebljenje
zavarivanja metala - Razlikuje zavareni
i postupke spoj, zavar i navar,
zavarivanja oblik zavarenih
- Zna šta je šav spojeva, vrste - Stiče osjećaj lične
šavova i tok odgovornosti prema
zavarivanja čuvanju i
- Razlikuje vrste održavanju opreme
šavova koji su
- Objašnjava prikazani na crtežu
obilježavanje i - Prepoznaje oznake
prikazivanje vara vara na crtežu-
na crtežu osnovne i dopunske
oznake
- Uočava razlike u
obliku površine
vara (ravna,
ispupčena i - Razvija kritičko
- Objašnjava izdubljena) razumijevanje vježbe:
varilačke crteže odnosa tehnike, - Čitanje tehnološke
- Analizira tehničku prirode i društva dokumentacije
dokumentaciju:
- sklopni crtež, - Alat,pribor,
- radionički crtež, - Navikava se na red materijal:
- plan i tok i zaštitu pri radu na - Tehnološka
zavarivanja, mašinama dokumentacija:
- Navodi vrste - tehnički uslovi - instrukcijski list
materijala za namjene kontrole - operacijska lista
zavarivanje proizvoda i detalja - radna lista
- Navodi izvore - Razlikuje
opasnosti kod materijale i
zavarivanja i njihovu zavarljivost
zaštitu - Poznaje izvore
opasnosti:
- električne
instalacije;
- boce za gasove
- Navodi sredstva (opasnost od
zaštite na radu gasova);
- opasnost od požara
- zračenje pri
zavarivanju
- Koristi sredstva
lične zaštite na
radu: zaštitno
54
Formativni ciljevi
odijelo, zaštitnu
- Objašnjava kecelju, kapu,
pripremu radnog potkoljenice,
mjesta rukavice i
nadlaktice, čizme
ili cipele, maske,
naočare sa
zaštitnim staklom
- Rukuje izvorom
struje zavarivanja
sa kablovima,
držačem elektrode,
stezaljkama
- Koristi radni sto,
pomoćne uređaje
- (šablone za
sastavljanje -po
potrebi)
- Koristi pomoćni
alat i pribor (čekić
za skidanje troske,
šablone, čelične
žigove,slova i
- Objašnjava brojeve)
pripremu - Koristi prenosnu
materijala za sušaru
zavarivanje - Koristi zaštitna
sredstva okoline
- (paravane) i sistem
za odsisavanje
gasova
- Priprema materijal
za zavarivanje i
koristi :
- makaze( ručne ili
mašinske ),
- turpije, brusilice,
bušilice,
- elektrode za
žljebljenje,
- aparat za gasno
rezanje
- mjerne i kontrolne
alate
Navodi alat i pribor - Raspoznaje aparate - Koristi stručni jezik
za elektrolučno i karakteristike vježbe:
zavarivanje aparata za - raspoznavanje
- Objašnjava rad zavarivanje uređaja za
aparatima za - rukuje aparatima zavarivanje i
zavarivanje za zavarivanje princip njihovog
- Nabraja i - uspostavlja i vodi rada
55
Formativni ciljevi
objašnjava električni luk
tehnološku - Koristi tehnološku
dokumentaciju : dokumentaciju
- WPS(specifikacija - čita instrukcijski
tehnologije list i koristi
zavarivanja) uputstva data u
- WPAR (uvjerenje o njemu
kvalifikaciji - čita operacijsku
tehnologije listu i upravlja se
zavarivanja) prema njoj
- instrukcijski list - čita radnu listu i
- operacijska lista popunjava je
- radna lista
- Nabraja osnovne - Prepoznaje :
postupke - kovačko
zavarivanja: zavarivanje,
- pritiskom i - zavarivanje
- topljenjem trenjem,
- difuziono
zavarivanje
- Prepoznaje
- postupke
zavarivanja
topljenjem:
- Elektrolučno
zavarivanje,
- Zavarivanje
livenjem,
- Aluminotermijsko
zavarivanje,
- Zavarivanje pod
troskom,
- Zavarivanje
plazmom,
- Nabraja postupke - Zavarivanje
elektrolučnog elektronskim
zavarivanja snopom,
- Zavarivanje
laserom
elektrolučnog
zavarivanja :
- Otvorenim lukom
(ugljenom
elektrodom,
punjenom žicom i
obloženom
elektrodom),
- Zatvorenim lukom
(pod praškom i
rotirajućim lukom),
56
Formativni ciljevi
- Zaštiti gasova (u
- Opisuje uređaje za zaštiti inertnog
REL zavarivanje gasa- netopljivom
- Objašnjava princip ili topljivom
rada elektrodom;
transformatora - u zaštiti aktivnog
gasa- u zaštiti CO2
gasa ili u zaštiti
gasnih smeša)
- Razlikuje djelove
- Objašnjava princip transformatora,
rada ispravljača rukuje
- Objašnjava princip transformatorima i
rada pretvarača zna vrijednost - Uviđa vezu između
(generatora i napona radnog i teorije i prakse
agregata) praznog hoda
- Objašnjava princip aparata
rada invertera - Razlikuje djelove
ispravljača, rukuje
ispravljačem
- Razlikuje djelove
pretvarača
(pokretne i
nepokretne) i
rukuje
pretvaračem
- Razlikuje izvedbe
invertera i rukuje
njima
Uspostavljanje i održavanje zavarivačkog luka
- Objašnjava vrste - Odabira elektrodu i - Jača vježbe :
elektroda za podešava samouvjerenost i - Uspostavljanje i
zavarivanje: parametre (jačinu pouzdanost u radu održavanje
- nabraja vrste struje, napon, električnog luka
elektroda: brzinu zavarivanja i
- ugljene (za nagib elektrode) - Alat,pribor,materij
sječenje), metalne zavarivanja u al: limovi, dodatni
(gole, sa oblogom i zavisnosti od vrste materijal, stege
punjene) osnovnog
- Navodi oznake materijala i
elektrode po njegove debljine i
standardu položaja
- Nabraja parametre zavarivanja
zavarivanja u - Uspostavlja i
odnosu na poznati održava zavarivački
sastav osnovnog luk
materijala - Određuje potrebu
- Objašnjava : za izvođenje
- Početak zavara zavarivanja sa
- Vođenje elektrode jedne ili dvije
(u zavisnosti od strane
57
Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
položaja - Izvodi zavar sa ili
zavarivanja) bez dodatnog vježbe :
- Izvođenje pravilnog materijala - Početak zavara,
nastavka - Izvodi rubne, vođenje elektrode i
- Završetak zavara preklopne, završetak zavara
sučeone, ugaone
zavare - Alat, pribor,
- Izvodi zavarivanja materijal: limovi,
- Objašnjava u horizontalnom, dodatni materijal,
osnovne elemente vertikalnom, stege
zavara: horizontalno-
- korjen, vertikalnom i
- uvar, nadglavnom
- lice zavara položaju
- Određuje ugao
vođenja elektrode
u zavisnosti od
položaja i tipa
spoja i širine
žljeba
- Vrši popunu
završnog kratera
- Vrši pripremu za
zavarivanje
- Određuje izvođenje
korjena vara u
zavisnosti od
debljine osnovnog
materijala
- Prepoznaje tehniku
vođenja elektrode
- Određuje brzinu
zavarivanja, nagib
elektrode
- Vrši čišćenje
korjenskog zavara
(četkom, čekićem
ili brusilicom)
- Izvodi uvar u
zavisnosti od
debljine osnovnog
materijala, napona
i struje zavarivanja
- Izvodi lice zavara u
zavisnosti od
potrebe izgleda
zavara
- Koristi sredstva
zaštite pri radu
58
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
- Razlikuje postupke - Razvija vježba:
zavarivanja tankih samostalnost, - Zavarivanje limova
limova sa jedne ili odgovornost i u svim položajima
obje strane preciznost u radu zavarivanja
- Uočava razlike u (horizontalna,
zavarivanju i vertikalna i
horizontalnoj, horizontalno-
vertikalnoj, vertikalna ravan,
horizontalno- nadglavni položaj,
vertikalnoj ravni i u lijevom i desnom
nadglavnom rukom)
- Demonstrira REL položaju
zavarivanje - Priprema - Alat,pribor i
sučeonih zavara materijale za materijal:
tankih i debelih zavarivanje - Uređaj za
limova u svim - Vrši izbor elektroda zavarivanje,
položajima i parametara limovi, dodatni
zavarivanja materijal, pribor za
- Vrši pripajanje stezanje
djelova (pozicija)
za zavarivanje
- Vrši vođenje
elektrode (za
izradu korjena vara
i njegovu popunu)
- Vrši kontrolu
zavarenog spoja
- Koristi sredstva
zaštite na radu
- Demonstrira - Vrši pripremu - Uviđa važnost vježbe:
izvođenje provara materijala za očuvanja kaliteta - Zavarivanje
REL postupkom kod zavarivanje debelih debelih limova u
zavarivanja limova ( izrada "V" svim položajima
sučeonih zavara "V" "X" i "K" vara) zavarivanja
"X" i "K" u svim - Vrši izbor elektroda (horizontalna,
položajima i i parametara vertikalna i
popunu vara zavarivanja horizontalno-
- Vrši pripajanje vertikalna ravan,
djelova (pozicija) nadglavni položaj,
za zavarivanje lijevom i desnom
- Vrši vođenje rukom)
elektrode (za
izradu korijena - Alat,pribor i
vara i njegovu materijal:
popunu) - Uređaj za
- Vrši kontrolu zavarivanje,
zavarenog spoja limovi, dodatni
- Koristi sredstva materijal, pribor za
zaštite na radu stezanje
- Demonstrira - Vrši pripremu - Razvija sposobnost vježbe:
59
Formativni ciljevi
ugaono materijala za samostalnog - Zavarivanje
zavarivanje REL zavarivanje tankih planiranja i ugaonih spojeva
postupkom i debelih limova izvođenja rada limova u svim
zavarivanja limova - Vrši izbor elektroda položajima
u svim položajima i parametara zavarivanja
i popunu vara zavarivanja (horizontalna,
- Vrši pripajanje vertikalna i
djelova (pozicija) horizontalno-
za zavarivanje vertikalna ravan,
- Vrši vođenje nadglavni položaj,
elektrode (za lijevom i desnom
izradu korjena vara rukom)
i njegovu popunu)
u horizontalnoj, - Alat pribor i
vertikalnoj, materijal:
horizontalno- - Uređaj za
vertikalnoj ravni , zavarivanje,
u koritastom i limovi, dodatni
nadglavnom materijal, pribor za
- Demonstrira položaju i vrši stezanje
zavarivanje cijevi u popunu šava
položajima: - Vrši kontrolu
- Cijev miruje, zavarenog spoja
pištolj za - Koristi sredstva
zavarivanje zaštite na radu vježbe:
pokreće zavarivač - Vrši pripremu cijevi - Zavarivanje cijevi u
(zavarivanje cijevi tankog i debelog svim položajima
debljina zida do 6 zida zavarivanja : slučaj
mm i cijevi veće - Vrši izbor elektrode da cijev miruje ili
debljine zida ) i parametara da se okreće - osa
- Cijev se okreće zavarivanja cijevi u
(rotira) pištolj za - Pripaja djelove za horizontalnoj,
zavarivanje miruje zavarivanje vertikalnoj i
u određenom - Vrši izradu horizontalno-
položaju korijenskog zavara vertikalnoj ravni, u
- Zavarivanje cijevi u kosom i
svim položajima nadglavnom
(horizontalna, položaju, lijevom i
vertikalna i desnom rukom, uz
horizontalno- pomoć ogledala
vertikalna ravan i
nadglavni i kosi - Alat pribor i
položaj ose cijevi materijal:
sa okretanjem - Uređaj za
cijevi i ako cijev zavarivanje,
miruje limovi, cijevi,
- Vrši kontrolu dodatni materijal,
zavarenog spoja pribor za stezanje
- Koristi sredstva
zaštite na radu
Elktrootporno zavarivanje
60
Formativni ciljevi
- Demonstrira: - Razlikuje postupke - Razvija Vježbe:
- tačkasto, tačkastog, linijskog samouvjerenost i - Zavarivanje limova
- linijsko, i šavnog pouzdanost u radu elektrootpornim
- šavno zavarivanja zavarivanjem
zavarivanje - Razlikuje djelove - Tačkasto , linijsko i
šavno zavarivanje
uređaja za
elektrootporno
zavarivanje - Alat pribor i
- Priprema materijal materijal:
i uređaje - Uređaj za
- Rukuje uređajem elektrootporno
za elektrootporno zavarivanje, limovi
zavarivanje
- Prepoznaje
tehnološke
postupke
elektrootpornog
zavarivanja
- Primjenjuje mjere
zaštite pri radu
- Koristi sredstva
zaštite na radu
Gasno rezanje i zavarivanje
- Demonstracija - Razlikuje boce za - Navikava se na vježbe:
gasnog rezanja gasove: kiseonik, racionalno i - Ručno rezanje
- ručno acetilen, vodonik, pažljivo izvođenje limova različitih
- automatsko propan-butan gas, zadataka debljina i cijevi
prirodni gas gasnim postupkom
- Razlikuje crijeva za
- Alat, pribor i
gasove (po boji),
materijal:
- Razlikuje vrste - Limovi različitih
gorionika (za debljina, boce za
grijanje i rezanje) kiseonik i acetilen,
- Pali plamen, Mgorionik
razlikuje vrste
plamena i slučaj
povratnog udara vježbe:
plamena - Automatsko
- Rukuje gorionikom rezanje limova
i pravilno ga vodi različitih debljina
gasnim postupkom
- Razlikuje vrste
gorionika za - Alat, pribor i
automatsko materijal:
- Demonstracija rezanje - Limovi različitih
gasnog zavarivanja: - Primjenjuje mjere debljina, boce za
- sučeono zaštite pri radu gasove, gorionik i
zavarivanje - Koristi sredstva automat za
zaštite na radu - Razvija osjećaj njegovo vođenje
- Priprema materijal sigurnosti i
za zavarivanje preciznosti u radu
- Određuje dodatni
61
Formativni ciljevi
materijal za vježbe:
zavarivanje u - Sučeono
zavisnosti od zavarivanje limova
debljine materijala različitih debljina
i hemijskog sastava gasnim postupkom,
lijevom i desnom
iz tablica
rukom
- Vrši paljenje,
podešavanje i - Alat, pribor i
gašenje plamena materijal:
- Razlikuje zone i - Limovi različitih
temperature debljina, boce za
plamena kiseonik i acetilen,
- Rukuje opremom gorionik
za gasno
zavarivanje
- Vrši sučeono
zavarivanje limova
u horizontalnom,
vertikalnom i
- Ugaono zavarivanje horizontalno-
vertikalnom i
nadglavnom
položaju
- Kontroliše tačnost i
kvalitet zavara
- Koristi mjere
zaštite pri
zavarivanju
- Priprema materijal
za zavarivanje
- Određuje dodatni
materijal za
zavarivanje u
zavisnosti od vježbe:
debljine materijala - Ugaono zavarivanje
limova različitih
i hemijskog sastava debljina gasnim
iz tablica postupkom,
- Vrši paljenje lijevom i desnom
podešavanje i rukom
gašenje plamena
- Razlikuje zone i - Alat, pribor i
temperature materijal:
plamena - Limovi različitih
- Rukuje opremom debljina, boce za
za gasno kiseonik i acetilen,
zavarivanje gorionik
- Demonstrira - Vrši sučeono
zavarivanje cijevi zavarivanje limova
gasnim u horizontalnom,
zavarivanjem vertikalnom i
horizontalno-
62
Formativni ciljevi
vertikalnom i
nadglavnom
položaju
kvalitet zavara
- Koristi mjere
zaštite pri - Stiče osjećaj o
zavarivanju potrebi
- Priprema materijal sistematičnosti u
za zavarivanje radu
- Određuje dodatni
materijal za
zavarivanje u
zavisnosti od
debljine materijala
i hemijskog sastava vježbe:
iz tablica - Gasno zavarivanje
- Vrši paljenje cijevi u svim
podešavanje i položajima
gašenje plamena zavarivanja,
- Razlikuje zone i lijevom i desnom
temperature rukom, uz pomoć
plamena ogledala
- Rukuje opremom
- Demonstrira gasno za gasno - Alat, pribor i
zavarivanje i zavarivanje materijal:
lemljenje obojenih - Vrši zavarivanje - Limovi različitih
metala cijevi u debljina, cijevi,
(aluminijum, horizontalnom, dodatni materijal,
bakar, mesing, vertikalnom i boce za kiseonik i
bronza) horizontalno- acetilen, pribor za
vertikalnom kosom stezanje
i nadglavnom
položaju ose cijevi
kvalitet zavara
- Koristi mjere
zaštite pri
zavarivanju
gasnog zavarivanja
i lemljenja
- Na osnovu
poznatog sastava
materijala bira
dodatni materijal
za zavarivanje ili
lemljenje
- Razlikuje boce za
gasove (acetilen,
propan-butan,
63
Formativni ciljevi
kiseonik)
- Prepoznaje vrste vježbe:
plamena i gorionika - Gasno zavarivanje
- Prepoznaje vrste obojenih metala
praška za čišćenje (aluminijuma,
u zavisnosti od bakra, mesinga,
- Demonstrira vrste materijala, bronze)
spajanje djelova kao i potrebu za
mekim i tvrdim predgrijavanjem - Alat, pribor i
lemljenjem - Vrši pripremu materijal:
materijala za - osnovni materijal-
- Demonstracija zavarivanje ili obojeni metali,
mekog lemljenja lemljenje gasovi, sredstva za
- Vrši zavarivanje ili čišćenje, dodatni
- Demonstrira: lemljenje materijal, gorionici
- Tvrdo lemljenje - Kontroliše tačnost i za zavarivanje i
kvalitet zavarenog ostali pribor, pribor
(zalemljenog ) za stezanje
spoja
- Koristi sredstva vježbe:
zaštite pri - Gasno lemljenjenje
zavarivanju obojenih metala
- Razlikuje postupak - Navikava se da (aluminijuma,
mekog i tvrdog samostalno planira bakra, mesinga,
lemljenja i izvodi pojedine bronze)
- Vrši meko zadatke
lemljenje - Alat, pribor i
- Vrši izbor i materijal:
pripremu osnovnog - osnovni materijal-
materijala, izbor obojeni metali,
dodatnog gasovi, sredstva za
materijala i čišćenje, dodatni
sredstava za materijal, gorionici
čišćenje i praška za za lemljenje i
lemljenje (paste) ostali pribor, pribor
- Pravilno postavlja za stezanje
djelove za vježbe:
lemljenje i izvor - Meko lemljenje
zagrijavanja
- Kontroliše tačnost i - Alat, pribor i
kvalitet spoja materijal:
- Primjenjuje mjere - Pribor za
zaštite pri lemljenje,
lemljenju materijal, dodatni
- Poznaje postupak materijal, prašak
tvrdog lemljenja za lemljenje
- Razlikuje dodatne (pasta), sredstva za
materijale za tvrdo čišćenje, izvor
lemljenje, zagrijavanja
sredstva za
čišćenje i prah
64
Formativni ciljevi
- Rukuje uređajem vježba:
za topljenje legura - Tvrdo lemljenje
i zagrijavanje
materijala - Alat, pribor i
- Pravilno postavlja materijal:
djelove za - Pribor za
lemljenje lemljenje,
- Vrši lemljenje materijal, dodatni
- Kontroliše tačnost i materijal, prašak
kvalitet spoja za lemljenje, izvor
- Primjenjuje mjere zagrijavanja
zaštite pri
lemljenju
65
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Zavarivanje električnim postupkom u zaštitnoj atmosferi
- Objašnjava izbor - Rukuje uređajem - Razvija osjećaj vježbe:
dodatnog za MAG postupak sigurnosti i - Sučeono
materijala i zavarivanja preciznosti u rad zavarivanje tankih
parametre - Uočava limova u
zavarivanja karakteristike horizontalnoj
ravni, vertikalnoj,
- Objašnjava djelove zaštitnih gasova i
horizontalno-
uređaja za način njihovog vertikalnoj ravni i
zavarivanje MAG korišćenja nadglavnom
postupkom - Razlikuje postupke položaju, lijevom i
- Demonstrira zavarivanja limova desnom rukom
zavarivanje sa jedne ili obje
sučeonih zavara u strane vježbe:
svim položajima - Vrši pripremu - Sučeono
MAG postupkom materijala zavarivanje
- Uspostavlja i debelihh limova u
horizontalnoj
održava zavarivački
ravni, vertikalnoj,
luk horizontalno-
- Pripaja djelove za vertikalnoj ravni i
zavarivanje nadglavnom
- Izvodi korijen ( ako položaju ("V", "X",
je potrebno i vrši "K" zavar)
popunu šava )
kvalitet zavara i
otklanja greške - Pospješuje
- Primjenjuje mjere saradnju u grupi
zaštite pri
zavarivanju
- Demonstrira - Priprema alat,
zavarivanje ugaonih pribor i opremu za
zavara u svim elektrolučno - Alat, pribor i
položajima MAG zavarivanje MAG materijal:
postupkom iz postupkom - zaštitni gas, limovi
jednog ili više - Odabira dodatni različite debljine,
prolaza materijal dodatni materijal,
- Čisti i priprema pribor za stezanje
ivice osnovnog - Vježba:
materijala - Ugaono zavarivanje
- Uspostavlja i limova u
održava zavarivački horizontalnoj
luk ravni, vertikalno,
- Koristi propisanu horizontalno-
tehnologiju vertikalnoj ravni i
zavarivanja za nadglavnom i
određene spojeve koritastom
(napon, jačina položaju
struje, brzina žice,
ugao nagiba - Alat, pribor i
elektrode) materijal:
66
Formativni ciljevi
- Pripaja djelove za - Aparat za
zavarivanje zavarivanje,
- Radi korjen (ako je zaštitni gas, limovi
potrebno) različite debljine,
- Vrši popunu šava dodatni materijal,
- Vrši termičku pribor za stezanje
obradu prije ili
poslije zavarivanja
(ako je potrebna)
kvalitet zavara i
otklanja greške
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
- Demonstrira - Vrši izbor elektrode - Navikava se na vježbe:
zavarivanje cijevi i parametara racionalno i - Zavarivanje cijevi u
MAG postupkom u zavarivanja pažljivo izvođenje svim položajima
položajima: - Vrši pripremu cijevi zadataka zavarivanja
- cijev miruje, tankog i debelog (horizontalna,
pištolj za zida vertikalna i
zavarivanje - Pripaja djelove za horizontalno-
pokreće zavarivač zavarivanje vertikalna ravan i
(zavarivanje cijevi - Uspostavlja i nadglavni i kosi
malih debljina do 6 održava zavarivački položaj ose cijevi,
mm) luk lijevom i desnom
- cijev se okreće - Koristi propisanu rukom, uz pomoć
(rotira) a pištolj za tehnologiju ogledala
zavarivanje miruje zavarivanja za
u određenom određene spojeve - Alat pribor i
položaju (napon, jačina materijal:
struje, brzina žice - Uređaj za
ugao nagiba zavarivanje,
elektrode) limovi, cijevi,
- Izrađuje korijen dodatni materijal,
zavara pribor za stezanje i
- Zavaruje cijevi u zaštitni gas
svim položajima
(horizontalna,
vertikalna i
horizontalno-
vertikalna ravan i vježba:
nadglavni i kosi - Zavarivanje limova
položaj ose cijevi) u svim položajima
za slučajeve da zavarivanja
cijev miruje i slučaj
da cijev rotira oko - Alat, pribor i
svoje ose materijal:
- Vrši kontrolu - Razvija osjećaj o
zavarenog spoja potrebi zaštite na - Aparat za
- Primjenjuje mjere radu zavarivanje,(zaštit
67
Formativni ciljevi
- Demonstrira zaštite pri ni gas), limovi,
zavarivanje zavarivanju punjena žica,
punjenom žicom - Rukuje uređajem pribor za stezanje
za postupak
zavarivanja
punjenom žicom
- Vrši pripremu
materijala
- Uspostavlja i
luk
- Pripaja djelove za
zavarivanje vježbe:
- Demonstrira - Kontroliše tačnost i - Sučeono
elektrolučno kvalitet zavara i zavarivanje
zavarivanje MIG otklanja greške visokolegiranih
postupkom: - Primjenjuje mjere limova različitih
debljina u
zaštite pri
horizontalnoj,
- MIG postupak zavarivanju vertikalnoj,
zavarivanja horizontalno-
visokolegiranih - Rukuje uređajem vertikalnoj ravni i
čelika za MIG postupak nadglavnom
zavarivanja - Jača položaju ("V", "X",
- Uočava samouvjerenost i "K" zavar)
- MIG postupak karakteristike samosvjesnost
zavarivanja zaštitnih gasova i - Alat, pribor i
visokolegiranih način njihovog materijal:
čelika ugaonih korišćenja - visokolegirani
spojeva - Razlikuje postupke čelični
zavarivanja limova limovirazličite
sa jedne ili obje debljine, ,zaštitni
strane gas, dodatni
- Vrši pripremu materijal, pribor za
- Demonstrira MIG materijala stezanje
postupkom - Uspostavlja i
zavarivanja cijevi u održava zavarivački vježba:
položajima: luk - Ugaono zavarivanje
- cijev miruje, - Pripaja djelove za limova u u
pištolj za zavarivanje horizontalnoj ravni,
zavarivanje - Izvodi korijen ( ako vertikalno,
pokreće zavarivač je potrebno i vrši horizontalno-
(zavarivanje cijevi popunu šava ) vertikalnoj ravni i
debljina zida do 6 - Kontroliše tačnost i nadglavnom
mm i cijevi veće kvalitet zavara i položaju i
debljine zida ) otklanja greške koritastom položaju
- cijev se okreće - Primjenjuje mjere
(rotira) pištolj za zaštite pri - Alat, pribor i
zavarivanje miruje zavarivanju materijal:
u određenom - Priprema alat, - Aparat za
položaju pribor i opremu za zavarivanje,
elektrolučno zaštitni gas, limovi
68
Formativni ciljevi
- Demonstrira MIG zavarivanje MIG različite debljine,
postupak postupkom dodatni materijal,
zavarivanja - Odabira dodatni pribor za stezanje
obojenih metala materijal
- Uspostavlja i
- Demonstrira luk
elektrolučno - Čisti i priprema
zavarivanje TIG - ivice osnovnog
WIG postupkom materijala
- zavarivanje - Koristi propisanu
visokolegiranih tehnologiju
čelika zavarivanja za
- obojenih metala određene spojeve
(napon, jačina
- Sučeono struje , brzina žice
zavarivanje TIG i nagib elektrode)
postupkom -Vrši pripremu
materijala
- Ugaoni spojevi TIG zavarivanje vježbe:
zavarivanjem - Radi korjen (ako je - Zavarivanje cijevi u
potrebno) svim položajima
- Vrši popunu šava MIG postupkom
- Vrši termičku zavarivanja,
obradu prije ili lijevom idesnom,
poslije zavarivanja uz pomoć ogledala
( ako je potrebna)
- Kontroliše tačnost i - Alat, pribor i
- Demonstrira kvalitet zavara i materijal:
zavarivanje TIG otklanja greške - Aparat za
postupkom - Primjenjuje mjere zavarivanje,
zavarivanja cijevi u zaštite pri - Stiče osjećaj o zaštitni gas,
položajima: zavarivanju potrebi limovi,cijevi
- Vrši Izbor elektrode sistematičnosti u različite debljine,
- cijev miruje, i parametara radu dodatni materijal,
pištolj za zavarivanja - iz pribor za stezanje
zavarivanje tablica
pokreće zavarivač - Vrši pripremu cijevi - Projektni rad
(zavarivanje cijevi tankog i debelog (tema-sto za
debljina zida do 6 zida zavarivanje,50
mm i cijevi veće - Pripaja djelove za časova)
debljine zida ) zavarivanje - (metod rada-
- Koristi propisanu nastava orjentisana
tehnologiju ka aktivnostima)
zavarivanja za - Cjelokupan
određene spojeve postupak se izvodi
(napon, jačina kroz niz faza:
struje, brzina žice, - analiza
ugao nagiba uslova(namjera,
elektrode) tema, sredstva,
69
Formativni ciljevi
- Uspostavlja i metode)
- cijev se okreće održava električni - Samo rješavanje
(rotira) pištolj za luk zadatka se izvodi
zavarivanje miruje - Izrađuje korijen kroz šest faza:
u određenom zavara -informisanje
položaju - Zavaruje cijevi u -planiranje
svim položajima -odlučivanje
(horizontalna, -realizacija
vertikalna i -kontrolisanje
horizontalno- -procjena
vertikalna ravan i
nadglavni i kosi vježbe:
položaj ose cijevi) - Zavarivanje
za slučajeve da obojenih metala
cijev miruje i slučaj MIG postupkom
da cijev rotira oko zavarivanja
svoje ose
- Demonstrira TIG - Kontroliše tačnost - Alat, pribor i
postupak i kvalitet zavara i materijal:
zavarivanja otklanja greške - Aparat za
obojenih metala - Primjenjuje mjere zavarivanje,
zaštite pri zaštitni gas, limovi
zavarivanju i - Razvija osjećaj za obojenih metala
zaštitnoj atmosferi očuvanje životne različite debljine,
- Priprema alat, sredine dodatni materijal,
pribor i opremu za pribor za stezanje
elektrolučno
zavarivanje MIG
postupkom
- Odabira dodatni
materijal iz tablica
na osnovu
određenog sastava
osnovnog
materijala
- Čisti i priprema
ivice osnovnog Vježbe:
materijala - Sučeono
- Pripaja djelove za zavarivanje
zavarivanje visokolegiranih
- Koristi propisanu čelika u
tehnologiju horizontalnoj,
zavarivanje za vertikalnoj,
određene spojeve horizontalno-
(napon, jačinu vertikalnoj ravni
struje i brzinu žice) TIG postupkom
- Uspostavlja i
održava električni - Alat, pribor i
luk materijal:
- Kontroliše tačnost i - Limovi različite
kvalitet zavara i debljine, zaštitni
70
Formativni ciljevi
otklanja greške gas, dodatni
- Primjenjuje mjere materijal, pribor za
zaštite pri - Razvija pravilan stezanje
zavarivanju odnos prema
- Rukuje uređajem očuvanju vježbe:
za TIG postupak materijalnih - Zavarivanje
zavarivanja sa ili dobara ugaonih spojeva
bez dodatnog TIG zavarivanjem
materijala obojenih metala
- Uočava
karakteristike
zaštitnih gasova i - Alat, pribor i
način njihovog materijal:
korišćenja, odabira - Aparat za
dodatni materijal iz zavarivanje,
tablica zaštitni gas, limovi
- Razlikuje postupke različite debljine,
zavarivanja limova dodatni materijal,
sa jedne ili obje pribor za stezanje
strane
- Vrši pripremu vježbe:
materijala - Zavarivanje cijevi u
- Razlikuje svim položajima
volframove (horizontalnom,
elektrode i njihovo vertikalnom,
oštrenje u horizontalno-
zavisnosti od vertikalnom, kosom
osnovnog i nadglavnom
materijala položaju ose cijevi,
- Uspostavlja i lijevom i desnom
održava zavarivački rukom)
luk
- Pripaja djelove za - Alat, pribor i
zavarivanje materijal:
- Izvodi korijen ( ako - Aparat za
je potrebno i vrši zavarivanje,
popunu šava ) zaštitni gas, limovi
- Vrši termičku i cijevi različite
obradu po potrebi debljine, dodatni
prije i poslije materijal, pribor za
zavarivanja stezanje
kvalitet zavara i
otklanja greške - Razvija osjećaj o vježba:
- Primjenjuje mjere potrebi zaštite na - Sučeono i ugaono
zaštite pri radu zavarivanje
zavarivanju aluminijuma u svim
- Priprema alat, položajima,
pribor i opremu za lijevom i desnom
elektrolučno rukom
zavarivanje TIG
71
Formativni ciljevi
postupkom - Alat, pribor i
- Razlikuje materijal:
volframove - Aparat za
elektrode i njihovo zavarivanje,
oštrenje u zaštitni gas, limovi
zavisnosti od različite debljine,
osnovnog dodatni materijal,
materijala pribor za stezanje
- Čisti i priprema
ivice osnovnog
materijala
- Odabira dodatni
na osnovu poznatog
sastava osnovnog
materijala
- Uspostavlja i - Stiče naviku da vrši
održava zavarivački samokontrolu
luk i pravilno vodi
dodatni materijal
- Koristi propisanu
tehnologiju
zavarivanje za
određene spojeve
(napon, jačina
struje , brzina žice
i nagib elektrode) - Navikava se na red
- Pripaja djelove za i urednost
zavarivanje
- Radi korjen (ako je
potrebno)
- Vrši popunu šava
- Vrši termičku
obradu prije ili
poslije zavarivanja
- ako je potrebna
kvalitet zavara i
otklanja greške
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
- Vrši izbor elektrode
i parametara
zavarivanja - iz
tablica na osnovu
poznatog sastava - Pospješuje
osnovnog saradnju u grupi i
materijala kooperativan rad
- Razlikuje
volframove
72
Formativni ciljevi
elektrode i njihovo
oštrenje u
zavisnosti od
osnovnog
materijala
- Vrši pripremu cijevi
tankog i debelog
zida
zavarivanje
- Uspostavlja i
luk
- Koristi propisanu
tehnologiju
zavarivanja za
određene spojeve
(napon, jačina
struje, brzina žice i
nagib elektrode)
- Izrađuje korijen
zavara
- Zavaruje cijevi u
svim položajima
(horizontalna,
vertikalna i
horizontalno-
vertikalna ravan i
nadglavni i kosi
položaj ose cijevi)
za slučjeve da cijev
miruje i slučaj da
cijev rotira oko
svoje ose
kvalitet zavara i
otklanja greške
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
- Priprema alat,
pribor i opremu za
elektrolučno
zavarivanje TIG
postupkom
- Odabira dodatni
na osnovu
određenog sastava
osnovnog
materijala
73
Formativni ciljevi
- Razlikuje
volframove
elektrode i njihovo
oštrenje u
zavisnosti od
osnovnog
materijala
- Čisti i priprema
ivice osnovnog
materijala
zavarivanje
- Koristi propisanu
tehnologiju
zavarivanja za
određene spojeve
(napon, jačinu
struje, brzina žice i
nagib elektrode)
- Uspostavlja i
održava električni
luk
- Vrši termičku
obradu prije i
poslije zavarivanja
-ako je potrebno
kvalitet zavara i
otklanja greške
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
- Demonstrira - Na osnovu - Navikava se na vježba:
zavarivanje određenog sastava racionalno i - Zavarivanje limova
visokolegiranih čelika određuje pažljivo izvođenje u svim položajima
čelika dodatni materijal i zadataka zavarivanja
- REL postupkom termičku obradu ( (horizontalna,
zavarivanja iz tablica) vertikalna i
- Vrši pripremu horizontalno-
materijala za vertikalna ravan i
zavarivanje nadglavni položaj
- Vrši pripajanje - Alat pribor i
djelova (pozicija za materijal:
zavarivanje) - Uređaj za
- Vodi pravilno zavarivanje,
elektrodu (za limovi, dodatni
izradu korjena vara materijal, pribor za
i njegovu popunu) stezanje,izvor
- Vrši kontrolu toplote za
zavarenog spoja zagrijavanje i
- Primjenjuje mjere otpuštanje
74
Formativni ciljevi
- Demonstrira zaštite pri vježba:
zavarivanje sivog zavarivanju - Zavarivanje sivog
liva - Na osnovu liva
- REL postupkom određenog sastava
zavarivanja sivog liva određuje - Alat, pribor i
dodatni materijal i materijal:
termičku obradu ( - Uređaji za
iz tablica), hladno zavarivanje,
zavarivanje ili toplo materijal-sivi liv,
zavarivanje dodatni materijali,
- Vrši pripremu pribor za stezanje
materijala za - izvor toplote za
zavarivanje zagrijavanje i
- Vodi pravilno otpuštanje, čekići,
elektrodu bušilice, elektrode
- Vrši kontrolu za žljebljenje
zavarenog spoja
(prije, u toku i
poslije
zavarivanja)-
vizuelno
penetrantima i
kontrolu na
nepropustljivost
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
Rad na automatima za zavarivanje sa prahom
- Opisuje rad na - Prepoznaje djelove - Navikava se na vježbe:
automatima za aparature za EPP: kooperativan rad - Navarivanje
zavarivanje pod (ispravljač, automatima pod
prahom komandni ormarić, prahom
glava, kolica,( ili
okretni sto), - Alat, pribor i
rezervoar za prašak materijal:limovi,
i peć za sušenje automat za
praha) zavarivanje, osnovni
- Primjenjuje materijal, dodatni
propisanu žicu i materijal, prašak
prašak u zavisnosti
od hemijskog
sastava i debljine
osnovnog
materijala i vrši
regeneraciju praha
- Priprema i čisti
površine za
zavarivanje
- Pričvršćava lim na
podloške ili na
pozicioner
75
Formativni ciljevi
- Zavaruje sučeono
spojeve "I", "V", "K".
sa podmetačima od
bakra ili praška
- Prepoznaje moguće
greške zavarivanja,
uzroke i posledice
- Demonstrira rad grešaka - Stiče naviku da
punjenom žicom - Primjenjuje mjere koristi stručni jezik vježbe:
zaštite pri radu - Sučeono i ugaono
- Razlikuje djelove i zavarivanje
zadatak uređaja za punjenom žicom u
zavarivanje svim položajima
- Rukuje uređajem
za zavarivanje - Alat, pribor
- Vrši pripremu - materijal:
materijala, i - limovi-osnovni
određuje potrebu materijal, punjena
za zaštitnim gasom žica
- Uspostavlja i
luk
zavarivanje
kvalitet zavara i
otklanja greške
- Primjenjuje mjere
zaštite pri
zavarivanju
Zavarivanje ostalim postupcima
- Nabraja ostale - Razlikuje - Stiče osjećaj o vježbe :
postupke postupke: sistematičnosti u - Posjeta radnim
zavarivanja aluminotermijsko radu organizacijama
zavarivanje, koje se bave ovim
hladno, frikciono, postupcima
indukciono, zavarivanja
ultrazvučno
zavarivanje,
zavarivanje
laserom,
elektronskim
snopom, plazmom,
podvodno
zavarivanje,
zavarivanje
eksplozijom
Kontrola zavarenih spojeva
- Opisuje kontrolu - Kontroliše - Uviđa važnost Vježba:
prije, kontrolu u pripremljene očuvanja kvaliteta - Kontrola zavara
toku zavarivanja i žljebove za prije, u toku i
76
Formativni ciljevi
poslije zavarivanja zavarivanje posle zavarivanja
- Kontroliše
pripojene djelove i
pripremu za
zavarivanje
- Kontroliše
parametre
zavarivanja (prema
uputstvu)
- Kontroliše
- Opisuje kontrole upotrebu dodatnog
bez razaranja materijala, žice,
praha vježba:
- Kontroliše tehniku - Vizuelna kontrola
rada zavarenih spojeva
- Vizuelno kontroliše - Sredstva:
oblik i kvalitet - penetrante
- Opisuje kontrole zavara i prepoznaje - zavareni uzorci
razaranjem greške
- Ispituje varove na
nepropustljivost i
vrši ispitivanje - Jača - Posjeta firmi koja
penetrantima samouvjerenost i se bavi
- Razlikuje samosvjesnost u ispitivanjem i
ispitivanja na: radu kontrolom zavara
- kidanje, savijanje,
žilavost i tvrdoću
- Otklanjanje - Prepoznaje vrste i
grešaka u uzroke grešaka u
zavarenom spoju zavaru, kao i
postupak - Navikava se na
sprečavanja samokontrolu
grešaka i
nastajanje napona
- Prepoznaje greške i
način njihovog
otklanjanja
- Brusi, elektrolučno
ili gasnim
postupkom žljebi
mjesta grešaka u
zavaru
- Otklanja greške
odgovarajućim
postupkom
zavarivanja
77
- Opšta mašinska praksa za I razred mašinske škole: Nikola Prgomelja, Nebojša
Pribićević- Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. god.
- Osnovi mašinstva za I i II stepen stručne spreme mašinske struke OOUR "Stručna
knjiga", Beograd, 1982.god. Šojić Pavle i Pribićević Nikola
- Elektrolučno zavarivanje u zaštiti inertnog i aktivnog gasa (MIG- MAG), Murska
Sobota 1981. god. Bogoljub Bajić
- Tehnološke osnove MAG postupka zavarivanja, DUZ Srbije, Beograd, 1987.god.
Bogoljub Bajić
- Priručnik: Suština i tehnika postupaka električnog zavarivanja topljenjem metala
i njihovih legura: Bogoljub Bajić, Darko Bajić, "Varstroj"d.d. Lendava, "Montavar
metalna nova" d.o.o. Maribor, "Bajić- GBB" o.d. Podgorica, 2005.god.
- Tehnologija rada zavarivač- rezač gasom za I i II raz. dvogodišnje mašinske škole:
Lazar Filković , Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. god.
- Zavarivanje volframovom elektrodom -TIG- , DUZ Srbije , Beograd, 1987.god.
Božidar Delić
- Zavarivanje obloženom elektrodom , DUZ Srbije , Beograd, 1987.god. M. Nikolić
- Zavarivanje i srodni postupci , DTZ SRH , Zagreb, 1980.god. Živčić Milan

- Radionica sa radnim mjestima za struganje, glodanje, bušenje, brušenje;
- Radionica sa radnim mjestima za zavarivača;
- Modeli, uzorci alata i pribora, šeme, skice.

U toku klasifikacionog perioda učenik treba da ima najmanje dvije ocjene, od kojih
jedna treba da bude sa usmene provjere znanja. Ocjena na kraju klasifikacionog
perioda izvodi se iz:
- usmenih odgovora i aktivnosti učenika na časovima;
- provjere praktičnih znanja (razumijevanje poslova i zainteresovanost učenika,
urednost, preciznost, tačnost, odgovoran odnos prema alatu, materijalima,
instrumentima, opremi i poštovanju propisa zaštite);
- redovnosti i kvaliteta vođenja dnevnika.
Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim
periodima.


- Viša stručna sprema iz područja mašinstva i obrade metala, uz prethodno
obrazovanje za zavarivača, VKV, V stepen ili majstorski ispit odgovarajućeg
smjera.
78
Znanja
Predmet Znanja
- Radionički crteži - Osnove mašinstva - Tehnički crteži
- Dozvoljeni naponi, - Naponi i deformacije
deformacije i stepen - Nerazdvojivi spojevi
sigurnosti
- Zavarivanje i lemljenje
- Vrste materijala za - Tehnologija - Uvod u zavarivanje
zavrivanje i njihova - Metali i legure
zavarljivost - Površinska zaštita
- Površinska zaštita (vrste i - Ispitivanje materijala
materijali)
- Pribor za stezanje
- Oprema (tarnsformator, - Uređaji za zavarivanje - Primjena uređaja za
ispravljač, rotacioni zavarivanje
pretvarač, agregat, invertor)
- Uređaji za MIG,MAG,TIG,
elektrootporno, gasno i
aluminotermijsko zavarivanje
79
2. ISPITNI KATALOG
Tip ispita: USMENO
Nastavnik/aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog

kataloga.
Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih
oblasti.
Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 10 minuta.
Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA
Ciljevi ispita
Na ispitu ocjenjujemo:
- sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja;
- znanja o metodama i postupcima rada u zavarivačkim poslovima;
- znanja o karakteristikama i primjeni alata, pribora i uređaja koji se koriste u
zavarivačkim poslovima;
- znanja o svojstvima materijala koja se koriste u zavarivačkim poslovima;
- da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju;
- upotrebu odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka;
- poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline;
- racionalno korišćenje energije, materijala i vremena.
Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Sadržaj Znanja i vještine
Svojstva - Razlikuje svojstva materijala kao funkciju vrste atoma i hemijske
materijala veze
- Analizira dijagram zatezanja dobijen ispitivanjem epruvete statičkim
dejstvom sile
- Analizira mehanička svojstva materijala
- Određuje zateznu čvrstoću materijala statičkim metodama
- Određuje tvrdoću materijala statičkim i dinamičkim dejstvom sile
- Određuje tehnološko-metalurška svojstva materijala (zavarljivost,
lemljenje)
Struktura metala - Poznaje osnove kristalografije i proces kristalizacije
i legura - Koristi fazne dijagrame
- Analizira svojstva legura u zavisnosti od mikrostrukture
Tehničko gvožđe - Poznaje dijagram stanja legura u sistemu Fe-C
- Prati liniju očvršćavanja legure
- Razlikuje vrste gvožđa
- Uočava uticaj stalnih i legirajućih elemenata na svojstva čelika
- Poznaje i upoređuje vrste čelika
Obojeni metali i - Razlikuje i upoređuje svojstva i primjenu obojenih metala
legure - Razlikuje legure obojenih metala
- Poznaje aluminijum i legure aluminijuma
- Razlikuje legure za lemljenje
Plastične mase i - Poznaje pojam makromolekula
gume - Uočava značaj i upotrebu plastičnih masa
- Uočava značaj i upotrebu guma
80
Goriva i maziva - Razlikuje gasovita goriva i poznaje njihovu upotrebu
- Uočava svojstva i poznaje zadatak maziva
Kompozitni - Razlikuje kompozitne materijale
materijali
Spajanje - Poznaje vrste razdvojivih veza, njihov značaj i primjenu
razdvojivim - Zna spajanje vijcima i navrtkama
vezama - Zna spojeve pomoću klinova i čivija
- Zna spojeve pomoću žljebova i ozubljenja
- Poznaje spojeve pomoću konusnih površina
- Poznaje spojeve čvrstim nalijeganjem
- Poznaje spojeve opružno – zateznim prstenovima
Spajanje - Poznaje vrste zakovanih spojeva i način zakivanja
zakivanjem - Zna greške pri zakivanju
- Poznaje vrste zakovica i materijal od koga se izrađuju
- Zna da čita tehničko-tehnološku i radnu dokumentaciju
- Poznaje postupak izvođenja zakivanja
- Poznaje alate, pribore i opremu za zakivanje
Spajanje - Poznaje meko lemljenje
lemljenjem - Priprema lemljene spojeve
- Čisti lemljene spojeve (mehaničko i hemijsko)
- Poznaje vrste lemova i dodatne materijale
- Zna temperaturu pri mekom lemljenju
- Poznaje tvrdo lemljenje
- Zna uređaje za tvrdo lemljenje
- Zna dodatne materijale za tvrdo lemljenje
- Razlikuje meko i tvrdo lemljenje
Spajanje - Poznaje osnovna svojstva zavarenih spojeva
zavarivanjem - Objašnjava formiranje zavarivačkog luka
- Objašnjava postupak REL zavarivanja, opremu i uređaje
- Poznaje i objašnjava MIG postupak zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava MAG postupak zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava TIG postupak zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava EPP postupak zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava postupak elektrootpornog zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava postupak gasnog zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava ostale specijalne vrste zavarivanja, opremu i uređaje
- Objašnjava vrste i oznake elektroda
- Zna označavanje zavarenih spojeva
- Zna dimenzionisanje šavova prema debljini materijala
- Zna pripremu elemenata za zavarivanje i oblike žljebova
- Objašnjava način vođenja elektroda
- Objašnjava različite položaje zavarenih spojeva
- Zna pojam navarivanja
- Poznaje metode ispitivanja zavarenih spojeva bez razaranja
- Poznaje metode ispitivanja zavarenih spojeva sa razaranjem
Oblikovanje - Poznaje pojmove elastične i plastične deformacije
deformisanjem - Poznaje materijale i alate za obradu deformacijom
- Navodi podjelu i objašnjava vrste obrade deformacijom
Obrada rezanjem - Objašnjava pojam mehaničkog rezanja, opremu i uređaje
- Objašnjava pojam gasnog rezanja, opremu i uređaje
- Objašnjava postupak rezanja elektrodama, opremu i uređaje
- Objašnjava postupak rezanja plazmom, opremu i uređaje
Termička i - Poznaje značaj termičke obrade
81
termohemijska - Zna primjere i primjenu termičke obrade u praksi
obrada - Zna tehnološke postupke izvođenja termičke i termohemijske obrade
- Zna primjenu parametara (temperatura, vrijeme izvođenja, dodatni
materijali i oprema) u termičkoj obradi
- Zna postupke, opremu i uređaje i dodatne materijale za zaštitu
metalnim prevlakama i plakiranjem
Računari u - Poznaje mogućnosti upotrebe računara u mašinstvu i zavarivanju
tehnologiji za
zavarivanje
Automatizacija i - Zna i objašnjava automatske linije i uređaje za: elektrootporno, EPP,
mehanizacija u MIG, MAG, TIG i ostale vrste zavarivanja
zavarivanju
Dozvoljena pomagala
- Tabele, katalozi, šeme veza, slike, modeli i crteži elemenata, uređaja i
postrojenja.
Literatura i drugi izvori

- Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i
godišnjem planu rada nastavnika.
82
Naziv predmeta: UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE
Ciljevi ispita
- znanja o metodama i postupcima rada u zavarivačkim poslovima;
- znanja o uređajima i njihovim karakteristikama koja se koriste u zavarivačkim
poslovima;
- znanje i objašnjenje principa rada uređaja;
- znanje i vještinu izbora metala za spajanje i potrebnog alata;
- znanje tehnološkog postupka spajanja i rezanja;
- racionalno korišćenje energije, materijala i vremena;
- upotrebu odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka;
Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Sadržaji Znanja i vještine
Uređaji za ručno elektrolučno - Definiše šta je elektricitet, objašnjava atomsku
zavarivanje strukturu, princip provođenja elektriciteta kroz metale,
provodnike
- Prepoznaje suštinu rada transformatora i generatora,
vrste struje kao i vrste talasa naizmjenične i
jednosmjerne struje
- Vrši poređenja spoljne karakteristike različitih uređaja
- Objašnjava specifičnosti zavarivačkog luka
- Zna šta je napon praznog hoda, zna šta su režimi rada pri
zavarivanju, izvora za napajanje
- Vrši klasifikaciju izvora napajanja, zna šta je direktni i
obrnuti polaritet
- Poznaje izvore naizmjenične i jednosmjerne struje za
napajanje
- Definiše pojam ručnog elektrolučnog zavarivanja,
njegove prednosti kao i nedostatke
- Upoznaje se sa dodatnim materijalom za zavarivanje,
odnosno elektrodama za REL zavarivanje
- Razlikuje vrste elektroda, njihov sastav i oblogu
- Poznaje podjelu i označavanje REL zavarivanja i
elektroda, prema standardima
- Navodi osnovne izvore struje za REL zavarivanje, odnosno
osnovnu klasifikaciju izvora napajanja
- Prepoznaje uređaje u praksi
- Objašnjava rad transformatora, njegove prednosti i mane
kao i mogućnosti primjene
- Obrazlaže rad ispravljača za zavarivanje
- Definiše rad pretvarača i agregata, kao i mogućnosti i
ograničenja njegove primjene
- Objašnjava invertere za zavarivanje, ograničenja i
prednosti u upotrebi, upotreba elektronike kod aparata
za zavarivanje
- Vrši poređenje rada naizmjeničnom i jednosmjernom
83
strujom, kao i njihova primjena u različite svrhe,
- Obrazlaže osnovne djelove uređaja i pribora za REL
zavarivanje
- Poznaje mogućnosti multifunkcionalnih uređaje za
zavarivanje
Uređaji za elktrolučno - Definiše pojam elektrolučnog zavarivanja u zaštitnoj
zavarivanje u zaštitnoj atmosferi, kao i njihovu osnovnu podjelu
atmosferi - Poznaje podjelu i označavanje kako postupka zavarivanja
tako i dodatnog materijala prema standardima
- Prepoznaje suštinu postupka MIG-MAG-TIG zavarivanja,
kao i njihove bitne karakteristike
- Definiše osnovne sastavne elemente uređaja za MIG-MAG
zavarivanje
- Vrši poređenje primjenjenih žičanih elektroda kao i
zaštitnog gasa za MIG-MAG zavarivanje, zna šta je mješač
gasova i mogućnosti njegove upotrebe
- Pravi razliku između naizmjenične i jednosmjerne struje
kod TIG zavarivanja
- Objašnjava sastavne djelove aparata za TIG zavarivanje
- Shvata suštinsku razliku navedenih postupaka i
opredjeljuje se za onaj za koji ocijeni da će dati najviši
kvalitet u zavisnosti od zahtjeva
- Definiše osnovne vrste prenosa dodatnog materijala pri
zavarivanju
- Nabraja zaštitne gasove, zna njihove osobine i
mogućnosti upotrebe
- Nabraja sastavne djelove i opisuje uređaje i pribor za
zavarivanje
- Objašnjava mogućnosti mehanizacije i automatizacije
zavarivanja
Uređaji za elektrootporno - Definiše pojam elektrootpornog zavarivanja u zaštitnoj
zavarivanje atmosferi, kao i njihovu osnovnu podjelu
- Poznaje podjelu i označavanje kako postupka zavarivanja
tako i dodatnog materijala prema standardima
- Prepoznaje suštinu postupka elektrootpornog
zavarivanja, kao i njihove bitne karakteristike
- Definiše osnovne sastavne elemente uređaja za
elektrootporno zavarivanje
- Navodi elektrode i razlikuje upotrebu u zavisnosti od
parametara rada
- Definiše struju kod uređaja za zavarivanje
- Shvata suštinsku razliku između uređaja za zavarivanje i
opredjeljuje se za onaj za koji ocijeni da će dati najviši
kvalitet u zavisnosti od zahtjeva
- Analizira uticaj režima zavarivanja na kvalitet spoja
- Određuje parametre za tačkasto, linijsko ili šavno
zavarivanje
Uređaji za gasno zavarivanje - Definiše pojam gasnog rezanja i zavarivanja, zna
- njegove oznake prednosti i nedostatke, kao i mogućnosti
upotrebe
- Navodi gorive gasove i njihove osobine, poznaje suštinu
gorivih gasova
- Poznaje načine prenošenja toplote, zna šta je
84
sagorijevanje, zna vrste plamena
- Upoznaje se sa čitavim sistemom kao i baterijama za gas,
poznaje gorionik za rezanje
- Upoznaje da upotrijebi redukcioni ventil i ventil za
povratni udar, kao i suštinu njihovog rada
- Razlikuje boce kiseonika i acetilena, kao i opasnosti pri
njihovom rukovanju, zna primjenu boca za gasove
kiseonik i actilen
- Zna primjenu manometra, redukcionog ventila za boce,
zna da upotrijebi višenamjenski ključ za otvaranje ventila
- Obrazlaže upotrebu baterija za gasno rezanje i
zavarivanje, kao i velikih rezervoara, zna šta je razvod
gorivih plinova
- Uočava značaj nepovratnog ventila
Uređaji za aluminotermijsko - Definiše pojam aluminotermijskog zavarivanja kao i
zavarivanje mogućnosti njegove primjene
- Nabraja materijal za zavarivanje, kao i obrazlaže svaku
pojedinu stavku
- Razlikuje moguću prednost AT zavarivanja u odnosu na
druge postupke za zavarivanje šina
- Objašnjava postupak pripreme i samog zavarivanja AT
postupkom, poznaje osobenosti kod zavarivanja skretnica
i raskrsnica (ukrštanja)
- Poznaje osobitosti pri AT zavarivanju različitih šina
(materijala), kao i zna da upotrijebi sav pripadajući alat i
pribor
- Upoznaje opremu za AT zavarivanje i nabraja i obrazlaže
svaku pojedinačnu stavku
Uređaji za hladno zavarivanje - Interpretira osnovni princip zavarivanja na hladno
- Određuje potreban alat za spajanje
- Razlikuje metale kod kojih se primjenjuje
- Zna mogućnosti primjene
- Zna parametre i postupak
Frikciono zavarivanje - Shvata kako se ostvaruje kontakt djelova
- Interpretira faze procesa
Ultrazvučno zavarivanje - Interpretira osnovni princip
- Interpretira uređaj i njegove sastavne djelove
- Razlikuje metode primjene
Zavarivanje livačko - Interpretira osnovni princip
- Interpretira proces spajanja
- Određuje primjenu
Zavarivanje elektronskim - Analizira i interpretira osnovni princip
snopom - Određuje gdje se primjenjuje
- Interpretira efekat “dubokog zavarivanja”
Zavarivanje laserom i - Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja
plazmom laserom
- Određuje primjenu, prednosti i nedostatke postupka
- Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja
plazmom
- Određuje gdje se primjenjuje
- Zna suštinu rezanja plazmom
- Objašnjava mogućnosti i ograničenja primjene rezanja
85
plazmom
- Zna da odredi parametre (amperaža, protok gasa i
plazme, rastojanje dizne od materijala) rezanja plazmom
Dozvoljena pomagala
-Tabele, katalozi, šeme veza, slike, modeli i crteži elemenata, uređaja i
postrojenja.

86
Ispitni katalog praktičnog dijela završnog ispita
Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Ciljevi ispita

- znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade djelova;
- da li zna planirati i pripremiti postupak rada, da li može prekontrolisati i ocijeniti
kvalitet rada;
- da li se učenik osposobio za izvođenje osnovnih postupaka REL zavarivanja, MAG,
MIG, i TIG postupaka zavarivanja, gasnog zavarivanja i rezanja i navarivanja;
- da li se učenik osposobio za izvođenje lemljenja;
- da li je učenik stekao osnovna znanja iz kontrole zavarenih spojeva i otklanjanja
nastalih grešaka;
- sposobnost učenika da koristi odgovarajuće mjerne i kontrolne postupke;
- sposobnost učenika da odabere odgovarajući postupak prilikom obavljanja
praktičnih zadataka;
Spisak zadataka za završni ispit
Zavarivanje čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u

različitim ravnima - REL postupkom zavarivanja - obloženom elektrodom (na
osnovu crteža)
- priprema materijala za zavarivanje
- izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja
- pripajanje pozicija za zavarivanje
- izvođenje korjena vara i njegova popuna
- vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i
koritastom i nadglavnom položaju
- kontroliše zavareni spoj
Zavarivanje čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u

različitim ravnima - MAG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)
Zavarivanje austenitnih čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i

ugaono u različitim ravnima - MIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)
87
- termička obrada (ako je potrebna)
Zavarivanje austenitnih čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i

ugaono u različitim ravnima - TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)
Zavarivanje obojenih metala sučeono i ugaoni spojevi u horizontalnom i

vertikalnom položaju - MIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)
Zavarivanje obojenih metala sučeono i ugaoni spojevi u horizontalnom i

vertikalnom položaju - TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)
Zavarivanje sivog liva- reparaturno zavarivanje (na osnovu crteža)

Zavarivanje aluminijuma TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)

88
Zavarivanje aluminijuma - REL postupkom zavarivanja (na osnovu crteža)

Gasno rezanje - ručnim postupkom (na osnovu crteža)

- priprema materijala za rezanje
- paljenje plamena
- rukovanje gorionikom za rezanje
- koristi sredstva zaštite pri radu
Gasno rezanje - automatskim postupkom (na osnovu crteža)

- priprema materijala za rezanje
- paljenje plamena
- rukovanje gorionikom za automatsko rezanje
Gasno zavarivanje limova i cijevi (na osnovu crteža)

- paljenje plamena
- rukovanje gorionikom za zavarivanje
- vođenje dodatnog materijala- u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno
vertikalnoj ravni i koritastom i nadglavnom položaju
Uputstva za sprovođenje završnog ispita
Praktični rad na završnom ispitu obuhvata samostalan rad na proizvodu ili usluzi sa
odbranom, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju.
Konkretan sadržaj praktičnog zadatka za završni rad definiše se i određuje na
osnovu okvirnog spiska zadataka, datih u ispitnom katalogu. Ispitni odbor za svaki
pojedinačni zadatak propisuje uslove rada: da li se kompletan zadatak radi pred
komisijom ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-
tehnološku dokumentaciju, uraditi prije ispita a da se finalizacija zadatka uradi na
samom ispitu.
Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok
rada. Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i
sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom.
89
Znanja i vještine koje se provjeravaju i ocjenjuju na ispitima
Na ispitima provjeravamo praktična znanja i spretnosti koje su učenici dobili u

procesu praktičnog obrazovanja:
jednim individualnim ispitnim radom na završnom ispitu;
sa do tri zadatka (rada) na međuispitu, po odluci ispitne komisije;
odbranom rada.
Kandidat priprema dio rada prije ispita, u zavisnosti od vrste zadatka, po
odobrenju ispitne komisije. Na ispitu se radi finalizacija rada.
Međuispit traje do šest sati i uključuje izradu ispitnog rada, tehničke
dokumentacije i usmeni odgovor (odbranu).
Završni ispit traje do četiri sata. Usmeni odgovor (odbrana) traje najviše 20
minuta.
Ispitna komisija priprema kriterijume za ocjenjivanje, pri čemu za pojedinačne

zadatke poštuje sljedeće odnose:
Područje ocjenjivanja Udio

Priprema zadatka 20-40%
Stručnost i izvođenje (kvalitet) 40-60%
Tehnička dokumentacija 0-20%
Odbrana 10-20
Ukupno 100%
Kandidat je ocijenjen ocjenom nedovoljan ako je pri izradi (provođenju) rada

nezainteresovan, nesamostalan, treba stalnu pomoć nastavnika ili člana komisije,
čak i pri rješavanju jednostavnih problema, ako često krši propise o zaštiti na radu
ili radne postupke – operacije izvodi nepravilno, odnosno neodgovarajućim
redosljedom, kao i kad je upotreba materijala mnogo veća od potrebne, a
predviđeno vrijeme za rad prekoračuje za više od 20%.
Dozvoljena pomagala
Na praktičnom dijelu završnog ispita dozvoljena su sljedeća pomagala:
- mašine, alati, uređaji u skladu sa katalogom znanja;
- priručnici, udžbenici;
- pribor za crtanje, kalkulator.

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA

Red. br. Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja
1. Tehnologija Usmeno i pismeno (test)
2. Opšte mašinstvo Usmeno i pismeno (radovi na vježbama)
3. Praktična nastava Ocjena praktičnog rada, usmeni odgovori
4. Uređaji za zavarivanje Usmeno
5. Preduzetništvo Usmeno i pismeno
90
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA
U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta
tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili
profesionalnu praksu.
Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni

program Zavarivač – potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim
ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog
obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz:
- pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti,
- usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta i
- praktičnog rada sa odbranom.
O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo,

odnosno nadležni Savjet.
Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Tehnologiju ili Uređaje za zavarivanje.

Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati
su u ispitnom katalogu.
Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave za sve
tri godine.
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola bi
izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju.
Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli
propisani stručni standard u svim predmetima.
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH

Programi iz stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za
odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih tako da:
- iz nastavnog plana izostavljaju se predmeti Fizičko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je
obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu
dobrovoljno priključiti;
- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i
zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;
- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego
uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle;
- provjeravanje znanja izvodi se putem ispita pri, čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni
obrazovnim programom;
- odrasli ne polažu međuispit kod dualnog obrazovanja.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Red. Naziv Profil stručne spreme –
Izvođač nastave Stručna sprema
br. predmeta područje rada
Mašinstvo i obrada
1. Tehnologija Nastavnik Visoka
metala
Opšte Mašinstvo i obrada
2. Nastavnik Visoka
mašinstvo metala
91
Red. Naziv Profil stručne spreme –
Izvođač nastave Stručna sprema
br. predmeta područje rada
Mašinstvo i obrada
metala, prethodno
Nastavnik Viša
obrazovanje za
zavarivača
Praktična Majstorski ispit za
3. Srednja
nastava zavarivača
VKV – V stepen
zavarivač
Instruktor Srednja
Majstorski ispit za
zavarivača
VKV – V stepen
zavarivač
Uređaji za Mašinstvo i obrada
4. Nastavnik Visoka
zavarivanje metala
5. Preduzetništvo Nastavnik Visoka Ekonomija
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA

Obrazovni program može da se izvodi u školskom ili dualnom obliku
9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj časova kod
kojih se
Red. Ukupno Vrste nastave
Naziv predmeta Razred odjeljenje dijeli
br. časova
na grupe
T V P T V P
Tehnologija I 72 56 16
1.
II 72 56 16
I
108 72 36
2. Opšte mašinstvo
II
108 72 36
II 72 56 16
Uređaji za
3.
zavarivanje III 66 52 14
4. Preduzetništvo III 33 33
I 360 360 360
5. Praktična nastava II 432 432 432
III 660 660 660
T- teorijska nastava
V- vježbe
P- praktična nastava
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI

Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa.
Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i
opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja.
Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.
92
Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u
nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova godišnje, a u trećem razredu 33 časa
godišnje). Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada škole i
to:
Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje:

- dani sporta,
- ekološke aktivnosti,
- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe,
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje:

- posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim
programom koji se realizuje,
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije,
- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.
Sadržaji po izboru učenika:

- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,
- informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i internet klub i dr.),
- socijalni rad učenika;
- organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici

obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje
u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.
11. PROFESIONALNA PRAKSA

Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne
godine, u skladu sa nastavnim planom.
Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole.
Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola.
Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-
teorijskih predmeta.
O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik

profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice,
šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije.
Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa.
Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme
izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama.
Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
93

1223365611

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1223365611

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPŠTI DIO .................................................................................................. 3

1. Naziv programa: ZAVARIVAČ

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

7. Obrazovanje koje se stiče

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI:

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO

1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenik će biti u mogućnosti da:

Elementi za prenos snage

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8.Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenici će :

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi napredovanja i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe

3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenici će:

Uređaji za hladno zavarivanje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

Kroz nastavu predmeta učenik će:

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Praksa - odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika u I razredu

3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenici:

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

Tip ispita: USMENO

Nastavnik/aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog

Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA

Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu