You are on page 1of 12

B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

THĂM KHÁM HÀNH TRÌNH NGҰM MIӊNG SINH LÝ


TS. Võ Trương Như Ngӑc
MӨC TIÊU HӐC TҰP
1. — tҧ đһc điӇm khӟp cҳn ӣ tư thӃ ngұm miӋng sinh lý
2. Trình bày mөc tiêu và phương pháp thăm khám khӟp cҳn ӣ tư thӃ ngұm
miӋng sinh lý
NӜI DUNG HӐC TҰP
Cҫn phҧi thăm khám tư thӃ ngұm miӋng sinh lý trưӟc khi dӵ kiӃn điӅu trӏ
khӟp cҳn, vӏ trí PI— so vӟi tư thӃ sinh lý nghӍ
Tư thӃ sinh lý nghӍ (PPR)
Đưӧc xác đӏnh bҵng hoҥt đӝng tӕi thiӇu và cân đӕi cӫa các cơ nhai trên điӋn
cơ đӗ. Do vұy, vӏ trí hàm dưӟi trong kh ng gian chӍ phө thuӝc vào hoҥt đӝng tӕi
thiӇu cӫa cơ đӏnh vӏ vӏ trí lӗi cҫu trong ә chҧo. Đó là vӏ trí tham chiӃu sӱ dөng đӇ
thӵc hiӋn kiӇm soát chӭc năng khӟp cҳn. Ӣ tư thӃ nghӍ sinh lý, chӍ có cơ thái
dương trưӟc hoҥt đӝng đӇ đӕi kháng lҥi tác dөng trӑng lӵc trên hàm dưӟi. Tư thӃ
nghӍ này cӫa hàm dưӟi là thưӡng xuyên nhҩt và ӣ trong tình trҥng bӏ đӝng tương
đӕi, đòi hӓi nhӏp h hҩp chұm và cҧm xúc әn đӏnh.
Hành trình ngұm miӋng sinh lý
Là chuyӇn đӝng bҳt đҫu tӯ tư thӃ nghӍ sinh lý đӃn tư thӃ lӗng múi tӕi đa.
Hàm dưӟi m tҧ hành trình ngұm miӋng sinh lý bӣi hiӋn tưӧng co isotinique và cân
đӕi cӫa tҩt cҧ các cơ nâng hàm vӟi sӵ vưӧt trӝi do hoҥt đӝng cӫa các sӧi cơ thái
dương trưӟc (hình 6-1).

1
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Hình 6-1a: Trong m̿t ph̻ng d͕c


giͷa(plan sagittal medial), đi͋m
giͷa răng c͵a vͅ m͡t đưͥng cong
nh́ tͥ th̭p đ͇n cao và tͳ sau ra
trưͣc.
Hình 6-1b: Trong m̿t ph̻ng trán,
hành trình th̻ng đͱng

Khi thӵc hiӋn chuyӇn đӝng này, lӗi cҫu


chӫ yӃu thӵc hiӋn đӝng tác xoay. Ӣ bӋnh nhân có
khӟp cҳn thăng bҵng, kh ng co cơ, lӗng múi tӕi
đa đҥt đưӧc khi có điӇm chҥm khӣi đҫu. Khi
ngұm miӋng, sӵ co cӫa tҩt cҧ cơ nâng hàm thì tӕi
ưu: do vұy tư thӃ lӗng múi đưӧc thiӃt lұp trên
hành trình ngұm miӋng sinh lý (hình 6-2)

Cҫn nhӟ rҵng, khi nâng hàm trên hành trình ngұm miӋng sinh lý, các điӇm
chҥm cҳn đҫu tiên có thӇ thӵc hiӋn mӝt cách bình thưӡng trên diӋn gҫn cӫa các
răng có núm hàm trên. ĐӇ đҥt đưӧc PI—, hàm dưӟi thӵc hiӋn trên diӋn gҫn, hai bên
và cân đӕi mӝt đӝng tác trưӧt trong mһt phҷng dӑc giӳa. Do vұy, tư thӃ lӗng múi
hài hòa vӟi hành trình ngұm miӋng sinh lý, vӟi điӅu kiӋn sӵ chênh lӋch giӳa điӇm
chҥm đҫu tiên khi ngұm miӋng và PI— thҩp.
Ngưӧc lҥi, mӝt điӇm chҥm sӟm, trên hành trình ngұm miӋng gây ra lӋch
hàm dưӟi trưӟc khi đҥt đưӧc lӗng múi tӕi đa; đӇ tránh cҧn trӣ, các cơ bҧo tӗn ӣ tư
thӃ nghӍ mӝt lӵc co cơ nhҽ còn lҥi, lӵc này xác đӏnh tư thӃ nghӍ hàm dưӟi lâm sàng
và hành trình ngұm miӋng thích ӭng. Hoҥt đӝng cӫa cơ phө thuӝc phҧn xҥ bҧn thӇ,

2
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

phҧn xҥ này làm thay đәi hành trình ngұm miӋng khi có các điӇm chҥm sӟm (hình
6-3).

A: đi͋m ch̩m liên răng c͵a th̻ng ͧ tư B: chͭp đ̿t trên răng 36
thê ngh͑ và PIM trưͣc khi đ̿t chͭp 36

C: «gây ra đi͋m ch̩m sͣm trên 26 khi D: tư th͇ ngh͑ b͓ l͏ch sang trái do cơ
ng̵m mi͏ng ho̩t đ͡ng quá mͱc đ͋ tránh đi͋m ch̩m
sͣm
Hình 6-3: H̵u qu̫ cͯa m͡t đi͋m ch̩m sͣm
ĐӇ đҥt đưӧc sӵ thư giãn cơ trưӟc khi phân tích hành trình ngұm miӋng sinh
lý, cҫn làm quên các điӇm chҥm sӟm có thӇ làm thay đәi hành trình ngұm miӋng.
ĐӇ đҥt đưӧc mөc đích này chúng ta sӱ dөng mӝt nút chһn cҳn răng cӱa đӇ ngăn
cҧn tҩt cҧ các điӇm chҥm giӳa các răng.
—өc tiêu thăm khám hành trình ngұm miӋng sinh lý
- Thư giãn cơ
- Quan sát sӵ chênh lӋch giӳa PI— và hành trình ngұm miӋng sinh lý.

3
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

- Jhi và đánh dҩu các điӇm chҥm sӟm


Phương pháp thăm khám: đһt nút chһn cҳn 1-4 phút đӇ phá bӓ lұp trình cӫa cơ
Thӵc hiӋn nút chһn cҳn răng cӱa: đưӧc thӵc hiӋn ӣ labo

Đưӧc làm bҵng nhӵa tӵ


trùng hӧp trên các răng cӱa
giӳa, phӫ khoҧng 2/3 thân răng.
KiӇm soát sӵ әn đӏnh. Tҥo mӝt
cӱa sӕ phía tiӅn đình đӇ nhìn
thҩy đưӡng đánh dҩu thҷng
đӭng (hình 6-4a).

—һt khҭu cái cӫa nút chһn tái


lұp lҥi hình dҥng khҭu cái cӫa các
răng cӱa mà nó phӫ (hình 6-4b).
ChӍ có mӝt điӇm chҥm đưӧc thiӃt
lұp vӟi răng cӱa trung tâm hàm
dưӟi ӣ vӏ trí giӳa nhҩt (hình 6-4c).

ChiӅu dày nút chһn cҳn đҧm bҧo nhҧ khӟp răng hàm 1mm dù type khӟp cҳn
nào. Cҫn tránh các cҧn trӣ cҳn ӣ răng có núm. Ngoài ra nhҧ khӟp cho phép đһt mӝt
sáp ghi đӇ nghiên cӭu trên càng nhai.

4
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Trưӡng hӧp đһc biӋt: khӟp cҳn hӣ và khӟp cҳn ngưӧc phía trưӟc

Hình 6-5a: Khi có khӟp cҳn hӣ phía


trưӟc, hình dҥng nút chһn tương tӵ
nhưng tăng chiӅu dày mһt khҭu cái đӇ
đҧm bҧo nhҧ khӟp phía sau 1mm (hình
6-5a).

Hình 6-5b: Trong trưӡng hӧp khӟp cҳn ngưӧc


hoһc đҫu chҥm đҫu răng cӱa, mһt khҭu cái
cӫa nút chһn đưӧc kéo dài vưӧt qua rìa cҳn
răng cӱa đӇ tái lұp nhҽ đӝ lӗi mһt khҭu cái
(hình 6-5b). do vұy, nhҧ khӟp răng hàm
thưӡng > 1mm. Nút chһn gây ra chuyӇn đӝng
hҥ thҩp hàm dưӟi nhiӅu hơn, tuy nhiên nҵm
trên hành trình ngұm miӋng sinh lý.
Vai trò cӫa nút chһn: nút chһn cho phép:
- Thӵc hiӋn test nâng hàm hàm dưӟi, cho phép nhұn dҥng hoһc kh ng mӝt thư
giãn cơ.
- Ngoài ra, nӃu test nâng hàm dương tính: có sӵ chênh lӋch giӳa tư thӃ lӗng
múi và tư thӃ nghӍ sinh lý
- Nghiên cӭu điӇm chҥm sӟm
Trưӟc khi đһt nút chһn, vӁ đưӡng thҷng đӭng trên răng cӱa trung tâm hàm
trên, gҫn vӟi đưӡng giӳa nhҩt, kéo dài xuӕng răng cӱa dưӟi khi bӋnh nhân cҳn ӣ tư

5
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

thӃ PI— (hình 6-6a). Do vұy, nút chһn cҫn có cӱa sӕ như ӣ hình 6-4 đӇ có thӇ nhìn
thҩy đưӡng thҷng đӭng này.
BӋnh nhân ӣ tư thӃ nҵm, đҫu theo trөc cơ thӇ, kh ng có căng cơ, thӣ chұm,
cánh tay hoàn toàn thư giãn theo cơ thӇ. Yêu cҫu tӵ thư giãn,kh ng cҳn hai hàm
trên nút chһn hoһc há miӋng. Tuy nhiên có thӇ nuӕt nưӟc bӑt khi thiӃt lұp điӇm
chҥm vӟi nút chһn.
Test nâng hàm dưӟi
Sau 1-3 phút, nha sӻ thӵc hiӋn test nâng hàm dưӟi đӇ kiӇm soát sӵ thiӃt lұp
thư giãn cơ. Đһt mһt lưng hoһc bên ngón trӓ dưӟi cҵm bӋnh nhân và tҥo các
chuyӇn đӝng ngҳn tiӃn lên (hình 6-6b). Răng cӱa hàm dưӟi khi chҥm nút chһn
phҧi phát ra tiӃng kêu trong. Đӕi vӟi các chuyӇn đӝng này, thiӃu sӵ ngұp ngӯng
cӫa XHD chӍ ra có sӵ phá bӓ chương trình thҫn kinh cơ cӫa bӋnh nhân. Test này
đưӧc thӵc hiӋn vӟi sӵ nhҽ nhàng và kh ng có thao tác tay khác: bӋnh nhân kh ng
bao giӡ thҩy có lӵc hoһc sӵ hưӟng dүn. Test này đưӧc thӵc hiӋn đӇ kiӇm soát sӵ tӵ
do nâng hàm dưӟi.

6
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Hình 6-6: Test nâng hàm dưͣi


Hình 6-6a: Đánh ḓu ͧ PIM g̯n
đưͥng d͕c giͷa nh̭t
Hình 6-6b: Test nâng hàm dưͣi, đ̿t
nút ch̿n c̷n
Hình 6-6c: Biên đ͡ chênh l͏ch th̭p
giͷa PIM và hành trình ng̵m mi͏ng
sinh lý: b̫o t͛n PIM
Nghiên cӭu PPR, vӟi giúp đӥ cӫa nút chһn cҳn, chӍ có thӇ đưӧc coi như có
hiӋu quҧ sau khi mҩt các dҩu hiӋu co cơ và đҥt đưӧc test nâng hàm dương tính.
Chênh lӋch giӳa PI— và hành trình ngұm miӋng sinh lý cũng như vӏ trí và
hưӟng điӇm chҥm sӟm có thӇ đưӧc ghi nhұn.
Ngưӧc lҥi, nӃu test nâng hàm âm tính, máng cҳn tҥm thӡi đưӧc chӍ đӏnh đӇ
đҥt đưӧc sӵ thư giãn cơ.
Ð an sát sӵ chênh lӋch
BӋnh nhân hé miӋng nhҽ nhàng đӇ nha sӻ có thӇ nhҩc nút chһn rӗi ngұm
miӋng tӯ tӯ cho đӃn khi có điӇm chҥm đҫu tiên. Nha sӻ có thӇ quan sát sӵ chênh
lӋch theo chiӅu đӭng ngang và /hoһc dӑc làm tách PI— cӫa hành trình ngұm miӋng
sinh lý (hình 6-6c). Quan sát này thì cҫn thiӃt đӇ sӱa chӳa sӵ căng, thұm chí đau cơ
và hưӟng trưӧt.
Ngoài ra quan sát sӵ chênh lӋch còn cho phép xác đӏnh hưӟng điӅu trӏ:
- Chênh lӋch thҩp, ” 1mm: bҧo tӗn PI— cӫa bӋnh nhân; điӅu chӍnh cҳn có
thưӧc đưӧc giӳ lҥi như điӅu trӏ: PI— hài hòa vӟi hành trình ngұm miӋng khi
các điӇm chҥm sӟm đã đưӧc xóa (hình 6-6c).
- Chênh lӋch • 1mm (hình 6-7): thay đәi PI— cӫa bӋnh nhân

7
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Ca lâm sàng: b͏nh nhân đ͇n khám vì có c̫m giác


căng cơ liên tͭc, có ti͇ng kêu khͣp ͧ khͣp thái dương
hàm trái
Hình 6-7a: có s͹ m̭t cân xͱng cͯa m̿t do l͏ch xương
hàm dưͣi bên ph̫i
Hình 6-7bc: đưͥng th̻ng đͱng vͅ ͧ PIM trong m̿t
ph̻ng trán và d͕c giͷa
Hình 6-7 d và e: trên hành trình ng̵m mi͏ng sinh lý,
l͏ch xương hàm 4mm trong m̿t ph̻ng trán, cũng như
m̿t ph̻ng d͕c sau khi đeo nút ch̿n c̷n 2 phút. Thay
đ͝i PIM đưͫc đ̿t ra.

Rõ ràng, mҩt cân đӕi mһt tăng do trưӧt sang bên sau nhә răng 11. ĐiӅu trӏ
khӟp cҳn bҵng cách chӍnh nha hoһc hàm giҧ đӇ thay đәi PI—.

8
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Nghiên cӭ điӇm chҥm khӟp cҳn


ĐiӇm chҥm sӟm là mӝt cҧn trӣ ngăn cҧn hành trình ngұm miӋng cӫa hàm
dưӟi tiӃn đӃn PI—. Jhi điӇm chҥm sӟm nhӡ các sáp cҳn.
Sáp cҳn đưӧc đһt trên nӱa cung răng hàm trên, răng nanh hoһc tiӅn hàm thӭ
nhҩt đӃn răng hàm thӭ hai, mһt bóng đһt trên răng vӟi lӵc ҩn nhҽ đӇ kh ng tҥo ra
các dҩu ҩn. Kh ng đưӧc làm kh bӅ mһt khӟp cҳn đӇ tránh tình trҥng sáp cҳn
kh ng dính mҥnh vào răng. (hình 6-8a).

Hình 6-8a: nút chһn và sáp cҳn


Yêu cҫu bӋnh nhân thư giãn 1-2 phút. Sau đó yêu cҫu nuӕt nưӟc bӑt và cҳn
trên nút chһn. Nha sӻ kiӇm tra sӵ thư giãn cơ bҵng test nâng hàm.
Nút chһn cҳn đưӧc nhҩc cҭn thұn
bҵng cách há miӋng nhҽ nhàng. Nha
sӻ nói vӟi bӋnh nhân nhҽ nhàng: ngұm
miӋng tӯ tӯ cho đӃn khi có điӇm chҥm
đҫu tiên, khi bҥn cҧm thҩy, cҳn nhҽ
nhàng điӇm chҥm (hình 6-8b).

Hình 6-8b: b͏nh nhân c̷n sáp cho đ͇n khi


có đi͋m ch̩m đ̯u tiên.

9
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

BӋnh nhân há miӋng và nha sӻ đһt lҥi nút chһn; sáp cҳn đưӧc nhҩc ra, kh ng
đưӧc đӇ biӃn dҥng sáp cҳn. Các sáp cҳn đưӧc kiӇm tra bӣi đӝ trong suӕt bҵng
negatoscope đӇ nhұn dҥng cưӡng đӝ cӫa các điӇm chҥm cҳn và xác đӏnh theo
cưӡng đӝ ghi thӭ tӵ các điӇm chҥm sӟm có thӇ bӏ xóa bӓ.
Thӵc hiӋn lҥi 3 lҫn đӇ kiӇm tra có tӗn tҥi hoһc kh ng có các điӇm chҥm (hình 6-9a)

Hình 6.9: Đi͋m ch̩m sͣm thi͇t l̵p trên 3 sáp c̷n bên ph̫i và trái
Sáp 1: do ng̵m mi͏ng m̩nh, đi͋m ch̩m nhi͉u và l͹a ch͕n khó khăn
Sáp 2: đi͋m ch̩m sͣm rõ nh̭t ͧ 24 và ít hơn ͧ 17
Sáp 3: L̵p l̩i cùng các đi͋m ch̩m sͣm

- NӃu điӇm chҥm cҳn đưӧc ghi vӟi các sáp cҳn đưӧc lұp lҥi, thăng bҵng trên
hành trình ngұm miӋng có thӇ đưӧc ghi.
- NӃu kh ng lұp lҥi đưӧc các điӇm chҥm, chӕng chӍ đӏnh điӅu chӍnh cҳn tӭc
thì. Thұt ra, nó chӍ hoҥt đӝng cơ, còn lҥi và có thӇ thay đәi, điӅu này kh ng
cho phép nhұn đӏnh chҳc chҳn bӅ mһt khӟp cҳn phҧi sӱa chӳa.
Đánh dҩ các điӇm chҥm sӟm
Có sӵ lұp lҥi các điӇm chҥm cҳn, ¼ sáp cҳn chӕng trên các răng hàm trên và
vӟi cùng cách, điӇm chҥm sӟm đưӧc nhұn dҥng trên sáp cҳn và đưӧc ghi bҵng bút
chì trên mһt cҳn.

10
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Hình 6-10a: đi͋m ch̩m sͣm trên răng Hình 6-10b:«và đưͫc ghi trên phi͇u
25 đưͫc ghi trên b͉ m̿t c̷n khám
Vӏ trí các điӇm chҥm sӟm
Khi ngұm miӋng, bҳt đҫu tӯ tư thӃ nghӍ sinh lý, đưӡng cong m tҧ đӏnh
hưӟng lên trên, tӯ sau ra trưӟc, và do vұy, các điӇm chҥm sӟm bҳt buӝc nҵm trên
diӋn gҫn cӫa răng có núm hàm trên (hình 6-11) hoһc trên mһt tiӅn đình cӫa răng
cӱa và đ i khi răng răng (hình 6-11d và 6-12).

11
B͡ môn Khͣp C̷n h͕c Vi͏n Đào T̩o Răng Hàm M̿t

Hình 6-11: V͓ trí đi͋m ch̩m


sͣm.
a.Thưͥng g̿p nh̭t trên di͏n
g̯n, sưͥn trong cͯa núm kẖu
cái, gây trưͫt trong m̿t ph̻ng
d͕c đ͋ đ͇n PIM.
b.Đôi khi trên di͏n g̯n, sưͥn
trong cͯa núm ti͉n đình gây
trưͫt trưͣc bên ( x̭u hơn) đ͋
đ͇n PIM
c.Trên di͏n g̯n cͯa gͥ bên răng
b͓ tr͛i
d.Trên m̿t ti͉n đình cͯa răng
c͵a hàm trên trong trưͥng hͫp
khͣp c̷n ngưͫc

Hình 6-12a: ͧ PIM, khͣp c̷n ngưͫc ͧ Hình 6-12b: trên hành trình ng̵m
răng 22-23 mi͏ng sinh lý, đi͋m ch̩m sͣm đưͫc tái
l̵p trên 22 và 23
Sau khi thăm khám hành trình ngұm miӋng sinh lý, quan sát chӭc năng lưӥi
và m i, liên hӋ chһt chӁ đӃn chӭc năng h hҩp và các nghiên cӭu chӭc năng.

12

You might also like