Professional Documents
Culture Documents
MӨC LӨC
Trang
I. ĐҺT VҨN Đӄ...................................................... ........................... 2
1. Cơ sӣ lí luұn«««««««««««««««««....... 2
2. Phương pháp««««««««««««««««««. 3
1. Mӝt sӕ bài toán vұn dөng điӅu kiӋn cân bҵng lӵc ««««... 5
2. Mӝt sӕ bài toán vұn dөng quy tҳc mô men lӵc «««««... 8
I. ĐҺT VҨN Đӄ
1.Mөc đích yêu cҫu.
ÖTrong đӡi sӕng hҵng ngày cũng như trong kӻ thuұt, ta thưӡng gһp nhӳng vұt
rҳnÖnhӳng vұt có kích thưӟc đáng kӇ. ViӋc nghiên cӭu vӅ trҥng thái cân bҵng cӫa vұt
rҳn có ý nghĩa rҩt quan trӑng, giúp hӑc sinh nhìn nhұn mӝt cách khoa hӑc vӅ kӃt cҩu
tĩnh hӑc thưӡng gһp tӯ đó hiӇu đưӧc sâu sҳc hơn vӅ trҥng thái cân bҵng, và biӃt cách
làm tăng mӭc vӳng vàng cho các kӃt cҩu đó«
ÖTrang bӏ cho các em phương pháp và nhӳng kiӃn thӭc cҫn thiӃt đӇ vұn dөng
vào viӋc giҧi mӝt sӕ bài tұp phҫn tĩnh hӑc vұt rҳn trong chương trình THPT.
2.Thӵc trҥng cӫa vҩn đӅ.
Tĩnh hӑc là mӝt phҫn khó trong chương trình vұt lý lӟp 10, viӋc giҧi bài tұp tĩnh
hӑc gһp mӝt sӕ khó khăn cho nhiӅu hӑc sinh vì phҫn lӟn các em hӑc sinh không nҳm
đưӧc phương pháp giҧi. Vì vұy thông qua đӅ tài này, chúng tôi muӕn cung cҩp cho hӑc
sinh nhӳng phương pháp, nhӳng kiӃn thӭc cơ bҧn và các bài toán cө thӇ trong thӵc tӃ
giúp các em hӑc sinh tiӃp cұn dӉ dàng hơn khi hӑc phҫn này.
Vӟi tinh thҫn giúp hӑc sinh nҳm bҳt tӕt hơn viӋc hӑc phҫn tĩnh hӑc cӫa vұt lý 10
nên trong đӅ tài này, chúng tôi tұp trung đưa ra mӝt sӕ bài tұp thuӝc vӅ ch ương trình
vұt lý 10 ban cơ bҧn nâng cao và giӟi thiӋu mӝt sӕ ph ương pháp giҧi phù hӧp vӟi trình
đӝ hӑc sinh THPT.
T T
1 2
T
ÖTrưӡng hӧp vұt chӏu tác dөng cӫa ba lӵc cân bҵng 2 T
T T T T T T T 2 , 3
1 2 3 ¢ 0 1 ¢ ( 2 3 ) (1.2)
T T T T
Tӭc là: ÖCác lӵc 1 , 2 , 3 có giá đӗng phҷng, đӗng quy.
T ]3
T X T T ]1
ÖHӧp lӵc ]2,3 cӫa ]2 , ]3 cân bҵng vӟi 1 .
1.2. Khi vұt rҳn có trөc quay cӕ đӏnh (hoһc tҥm thӡi) thì điӅu kiӋn cân bҵng là
tәng mômen cӫa các lӵc làm vұt quay theo mӝt chiӅu phҧi bҵng tәng mômen cӫa các
lӵc làm vұt quay theo chiӅu ngưӧc lҥi: ¹ ë ¹ ë '
2. Phương pháp.
2.1.Đӕi vӟi vұt rҳn khi không có chuyӇn đӝng tӏnh tiӃn, không có chu yӇn đӝng
quay, điӅu kiӋn cân bҵng như mӝt chҩt điӇm. Do vұy có thӇ vұn dөng điӅu kiӋn cân
T T
bҵng ¢ 0 đӇ giҧi quyӃt bài toán theo các bưӟc sau:
ÖBưӟc 1: Xác đӏnh đưӧc vұt cҫn đưӧc khҧo sát.
ÖBưӟc 2: Phân tích các lӵc tác dөng lên vұt, biӇu diӉn các lӵc đӗng quy trên
hình vӁ.
T T
ÖBưӟc 3: ViӃt điӅu kiӋn cân bҵng cӫa vұt: ¹ ] 0 (2.1)
ÖBưӟc 4: Giҧi phương trình (2.1) đӇ tìm các giá trӏ đҥi sӕ, theo các cách sau:
+ Phương pháp chiӃu phương trình véc tơ (2.1) lên các trөc tӑa đӝ Ox, Oy
¹] 0
(OxOy) đӇ đưa vӅ phương trình đҥi sӕ:
¹] 0
+ Di chuyӇn các lӵc trên giá cӫa chúng vӅ điӇm đӗng quy, tәng hӧp véc
tơ lӵc theo quy tҳc hình bình hành và vұn dung các hӋ thӭc lưӧng trong tam giác, đӏnh
lý pytago, đӏnh lý sin, cosin...( Xem phҫn bә túc vӅ toán hӑc )
| Ð
÷ ÷
÷ ! " # $ % &
'
÷ ! "
2.2.Khi vұt rҳn có trөc quay cӕ đӏnh (hoһc tҥm thӡi) ta vұn dөng quy tҳc mô
men lӵc đӇ giҧi:
ë ¢ ë (2.2)
Trong đó:
Ö ë là tәng mômen lӵc có xu hưӟng làm vұt quay theo chiӅu kim đӗng hӗ.
Ö ë là tәng mômen lӵc có xu hưӟng làm vұt quay ngưӧc chiӅu kim đӗng hӗ.
3.4. °
A
+ sin (3.10)
|
|
+ cos (3.11) C Į B
|
+ tan ¢
(3.12) B
|
| ]
+ cot ( (3.13) A Į
3.5. |
O
A¶ B¶ x
Hình chiӃu cӫa véc tơ trên trөc O
là đưӧc xác đӏnh theo công thӭc:
W| |. )*+ W| |.*] (3.14)
T
! *
T T T
NӃu đһt ¢ ï + * thì (*) trӣ thành + W 0 .
T
C
"#. Mӝt giá treo như hình vӁ 1.2 gӗm: B
Į
ÖThanh nhҽ AB W 1m tӵa vào tưӡng ӣ A.
ÖDây BC W 0,6m nҵm ngang.
!
m
"! Treo vào đҫu B mӝt vұt nһng khӕi lưӧng m W 1kg.
Khi thanh cân bҵng hãy tính đӝ lӟn cӫa phҧn lӵc đàn hӗi do
tưӡng tác dөng lên thanh AB và sӭc c ăng cӫa dây BC? A
|
6
Giҧi
*| : Có thӇ giҧi bài toán bҵng cách áp dөng hӋ thӭc l ưӧng trong tam giác vuông .
T T
Trong phương trình (*), đһt ¢ ï + * ta có: *
] B
¢ 0 hay
( ] , *)
Į ]
Tӯ hình vӁ ta có: T W P.tanĮ B
B B
Q W P/sinĮ.
ï
B
"$
Quҧ cҫu khӕi lưӧng m W 2,4kg, bán kính R W 7cm tӵa vào
tưӡng trơn nhҹn (hình 1.3) và đưӧc giӳ nҵm yên nhӡ mӝt
C dây treo gҳn vào tưӡng tҥi A, chiӅu dài AC W 18cm. Lҩy g W
10m/s2. Tính lӵc căng cӫa dây và lӵc nén cӫa quҧ cҫu vào
B O tưӡng?
Hình 1.3
Giҧi y
C !
"!
B O *
|
7
Ö Các lӵc tác dөng lên quҧ cҫu đӗng quy tҥi O gӗm:
+Trӑng lӵc ï .
+Phҧn lưc cӫa tưӡng *
+Lӵc căng dây
Ö ĐiӅu kiӋn cân bҵng cӫa quҧ cҫu là: ï + * + W 0 (*)
Ö ChiӃu (*) lên các trөc tӑa đӝ
Ox: Q ± Tsinø W 0 (1)
Oy: Tcosø Ö P W 0 (2)
*
vӟi sinø W OB/OA W R/(AC +R) W 7/(18+7) W 0,28
cos W 1 ç sin 2 ø W 0,96
Lӵc căng sӧi dây là: (2) W T W P/cosø W 2,4.10/0,96 W 25N
Lӵc nén cӫa quҧ cҫu lên t ưӡng có đӝ lӟn bҵng phҧn lӵc cӫa t ưӡng lên quҧ cҫu: ï
(1) W Q W TsinĮ W 25.0,28 W 7N.
!
Cũng có thӇ vұn dөng hӋ thӭc lưӧng trong tam giác vuông vào bài tұp
này, ta dӉ dàng có đưӧc:
Q W P.tanĮ
T W Q/sinĮ
"% B
Mӝt thanh dài OA có trӑng tâm ӣ giӳa thanh và khӕi lưӧng m W
1kg. Đҫu O cӫa thanh liên kӃt vӟi tưӡng bҵng bҧn lӅ, còn đҫu A
đưӧc treo vào tưӡng bҵng mӝt sӧi dây AB. Thanh đưӧc giӳ nҵm
ngang và dây làm vӟi thanh mӝt góc Į W 30o (hình 1.4). Lҩy g W
10m/s2. Hãy xác đӏnh: O
a.Giá cӫa phҧn lӵc * cӫa bҧn lӅ tác dөng vào thanh AB? Hình 1.4
b.Đӝ lӟn lӵc căng dây và phҧn lӵc Q?
Giҧi y
ï + + * W 0 (*)
ï
a. Các lӵc ï , , * có giá đӗng quy nên giá cӫa * không vuông góc vӟi tưӡng mà đi
qua điӇm I( giao điӇm cӫa giá các lӵc ï , ).
]
b. Đӝ lӟn lӵc căng dây T và phҧn lӵc Q.
DӉ thҩy ¨OAI cân tҥi I, nên chiӃu (*) lên các trөc Ox, Oy ta đưӧc:
Q.cosĮ ± P.cosĮ W 0 (1) * /
!
"!
|
8
T.sinĮ + Q.sinĮ ± P W 0 (2)
tӯ (1) W Q W T thӃ vào (2) ta có: 2TsinĮ W P
W T W P/2sinĮ W 10N W Q.
* :
Đӕi vӟi bài tұp này ta có thӇ dùng đӏnh lý hàm sӕ cosin giҧi như sau:
Di chuyӇn các lӵc ï , , * vӅ điӇm đӗng quy I, như hình vӁ:
Công thӭc (*) có thӇ viӃt thành ï ¢ 0 vӟi ] *
vì tam giác AIO cân nên Q W T, ta có:
F2 W Q2 + T2 Ö 2Q.T.cos2Į W 2T2(1Öcos2Į) W 2T2(2sin2Į)
W T W F/2sinĮ W P/2sinĮ W Q
A
2.Mӝt sӕ bài toán vұn dөng quy tҳc mô men lӵc
]
#"
Mӝt thanh nhҽ gҳn vào sàn tҥi B. Tác dөng lên đҫu A lӵc kéo
F W 100N theo phương ngang. Thanh đưӧc giӳ cân bҵng nhӡ
dây AC (hình 2.1). BiӃt Į W 30 o. Tính lӵc căng dây AC?
| B
#"#
Thanh OA có khӕi lưӧng không đáng kӇ, có chiӅu dài 20cm, quay dӉ dàng quanh trөc
nҵm ngang O. Mӝt lò xo gҳn vào điӇm giӳa C. Ngưӡi ta tác dөng vào đҫu A cӫa thanh
mӝt lӵc F W 20N hưӟng thҷng đӭng xuӕng dưӟi.
A Khi thanh ӣ trҥng thái cân bҵng, lò xo có h ưӟng vuông góc
vӟi OA, và OA làm vӟi đưӡng nҵm ngang mӝt góc ø W
|
30o(hình 2.2).
a.Tìm phҧn lӵc N cӫa lò xo lên thanh.
O b.Tính đӝ cӭng k cӫa lò xo, biӃt lò xo ngҳn đi 8cm so
Hình 2.2
vӟi lúc không bӏ nén.
c.Tính phҧn lӵc cӫa trөc O lên thanh OA.
B
A
Giҧi
ÖCác lӵc tác dөng lên thanh OA gӗm: |
+ Lӵc ] ] !
"!
+ Phҧn lӵc đàn hӗi cӫa lò xo. O
+Phҧn lӵc * cӫa trөc O tác dөng lên AB. B
|
9
ë] W ë
<W F.OB W N.OC vӟi OB W 2OC.cosĮ
W N W F.OB/OC W 2F.cosĮ
W 2.20. 3 / 2 W 20 3 N
b. Đӝ cӭng cӫa lò xo
Ta có: N W k.ǻl W k W N/ǻl W 20 3 /(8.10Ö2) W 433N/m
c. Phҧn lӵc Q cӫa trөc O lên thanh OA. *
ÖĐiӅu kiӋn cân bҵng lӵc là : ] + + * W 0
ÖDo các lӵc tác dөng lên OA có giá đӗng quy nên, giá cӫa *
cũng phҧi đi qua I. DӉ thҩy ǻOAI cân tҥi I nên Q W F W 20N.
#"$
ĐӇ giӳ thanh nһng OA có thӇ nҵm nghiêng vӟi sàn mӝt
A góc Į W 30 o, ta kéo đҫu A bҵng sӧi dây theo phương vuông
góc vӟi thanh, còn đҫu O đưӧc giӳ bӣi bҧn lӅ (hình 2.3).
BiӃt thanh OA đӗng chҩt, tiӃt diӋn đӅu trӑng lưӧng là P W
400N.
O a. Tính đӝ lӟn lӵc kéo F .
b. Xác đӏnh giá và đӝ lӟn cӫa phҧn lӵc * cӫa trөc
Hình 2.3
O. Giҧi
*| : G 0 7 7 ÷ ! *8
9:
9:
# :
; ÷ ; < % :
' 7
#"%
Bánh xe có bán kính R W 50cm, khӕi lưӧng m W 50kg
(hình 2.4). Tìm lӵc kéo F nҵm ngang đһt trên trөc đӇ K ]
O
bánh xe có thӇ vưӧt qua bұc có đӝ cao h W 30cm. Bӓ
qua ma sát. Lҩy g W 10m/s2. H
( 2 > ç )
=
--2@
>ç
Trên dây là mӝt sӕ ít bài tұp vӅ cân bҵng cӫa vұt rҳn chӏu tác dөng cӫa các lӵc không
song song. ViӋc giҧi bài tұp loҥi này đòi hӓi hӑc sinh không nhӳng có kiӃn thӭc vӳng
vàng vӅ vұt lý mà còn phҧi có kiӃn thӭc cơ bҧn vӅ toán hӑc. Vì vұy trưӟc hӃt phҧi
cung cҩp cho hӑc sinh nhӳng kiӃn thӭc tӕi thiӇu vӅ toán hӑc như đã nêu trên.
Các bài tұp áp dөng trong đӅ tài này có thӇ có nhiӅu cách đӇ giҧi tuy nhiên vӟi
mӛi bài tұp, hӑc sinh phҧi phân tích kӻ đӅ bài đӇ tӯ đó chӑn phương pháp giҧi phù hӧp
nhҩt.
Do thӡi gian có hҥn nên đӅ tài này chưa đưӧc áp dөng rӝng rãi và chҳc chҳn
không tránh hӃt nhӳng thiӃu sót. Vì vұy rҩt mong đưӧc sӵ góp ý kiӃn cӫa quý thҫy cô
giáo và các bҥn đӝng nghiӋp đӇ đӅ tài đưӧc hoàn thiӋn hơn.
Xin chân thành cҧm ơn!