SÔÛ NOÂNG NGHIEÄP & PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN TP.

HCM
TRUNG TAÂM KHUYEÁN NOÂNG

Taøi lieäu kyõ thuaät

NUOÂI CAÙ XIEÂM

NAÊM 2008
 ôøi noùi ñaàu
T rong nhöõng naêm gaàn ñaây, saûn xuaát vaø kinh doanh caù caûnh ñöôïc
ñaùnh giaù laø moät trong nhöõng ngaønh muõi nhoïn ñeå phaùt trieån kinh teá
thuûy saûn cuûa thaønh phoá. Khoâng nhöõng theá, caù caûnh coøn ñöôïc xem laø
ñoái töôïng nuoâi thuûy saûn phuø hôïp vôùi vuøng ñoâ thò nhö thaønh phoá Hoà
Chí Minh (TPHCM).
Trong quaàn theå caù caûnh ña daïng vaø phong phuù ôû TPHCM hieän nay,
Caù Xieâm laø ñoái töôïng truyeàn thoáng, phoå bieán vaø raát quen thuoäc cuûa
nhieàu nhaø saûn xuaát, kinh doanh vaø caû ngöôøi chôi caù caûnh.
Khaùc vôùi nhieàu loaøi caù caûnh khaùc, Caù Xieâm ñöôïc khai thaùc ôû nhieàu
khía caïnh nhö: coù theå tieâu khieån vôùi troø chôi “ñaù caù” hay coù theå
thöôûng ngoaïn, trang trí vôùi nhöõng chuù caù ñeïp, laï maét. Vì theá, caù Xieâm
laø ñoái töôïng coù theå phuïc vuï nhieàu taàng lôùp ngöôøi chôi khaùc nhau, töø
loaïi caù coù giaù trò “bình daân” phuïc vuï caùc em thieáu nhi ñeán nhöõng
chuù caù ñeïp, coù kieåu hình laï, phuïc vuï nhöõng ngöôøi chôi caù caûnh saønh
ñieäu vaø khoù tính. Caùc nhaø saûn xuaát, caùc ngheä nhaân trong vaø ngoaøi
nöôùc khoâng ngöøng lai taïo, cho ra nhöõng doøng caù môùi, laï, ñoäc ñaùo
(veà kieåu hình) ñeå ñaùp öùng thò hieáu cuûa ngöôøi chôi.
Gioáng nhö nhieàu moâ hình saûn xuaát caù caûnh khaùc, moâ hình nuoâi caù
Xieâm coù theå ñöôïc xaây döïng vôùi quy moâ nhoû, voán ñaàu tö thaáp, trang
thieát bò vaø coâng ngheä nuoâi ñôn giaûn. Do ñoù, ñaây khoâng nhöõng laø moâ
hình saûn xuaát noâng nghieäp phuø hôïp maø coøn laø moâ hình deå xaây döïng
vaø phaùt trieån ôû caùc vuøng ñoâ thò. Tuy nhieân, ñeå phaùt trieån oån ñònh,
ngöôøi nuoâi khoâng nhöõng phaûi am töôøng veà kyõ thuaät nuoâi maø coøn phaûi
kòp thôøi naém baét thoâng tin veà thò tröôøng.
Nhaèm hoã trôï, cung caáp thoâng tin khoa hoïc kyõ thuaät cho nhöõng ngöôøi
nuoâi môùi vaø ngöôøi chôi caù. Trung taâm Khuyeán noâng TPHCM xaây
döïng caåm nang Nuoâi Caù Xieâm, hy voïng coù theå ñaùp öùng phaàn naøo
nhöõng kieán thöùc cô baûn vaø caàn thieát cho baø con noâng daân vaø nhieàu
ñoïc giaû khaùc.

Giaùm Ñoác
TS. Traàn Vieát Myõ
I. ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC:
1.1. Phaân loaïi:
Caù Xieâm ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
Nghaønh: Vertebrata.
Nghaønh phuï: Craniata.
Toång lôùp: Gnathostomata.
Lôùp: Osteichthyes.
Lôùp phuï: Actinodterygii.
Toång boä: Percomorpha.
Boä: Perciformes.
Boä phuï: Anabantoidei.
Hoï: Anabantidae, Osphronemidae
Gioáng: Betta.
Loaøi: Betta Splendens Regan

Teân tieáng anh: Fighting fish

Caù xieâm coøn coù teân khaùc: caù lia thia, caù ñaù, caù choïi.

1.2. Ñaëc ñieåm hình thaùi:

Caù Xieâm coù ñaàu lôùn, hôi deïp beân, moõm ngaén, nhoïn. Moàm treân,
raïch moàm xieân, goác moàm gaàn chaïm ñeán ñöôøng thaúng ñöùng keå töø
bôø tröôùc cuûa maét. Raêng nhoïn, mòn vaø saéc. Maét naèm hôi leäch veà
nöõa treân cuûa ñaàu. Thaân thon daøi, phaàn sau deïp beân, vaûy löôïc phuû
khaép thaân vaø ñaàu. Maøu saéc caù bieán ñoåi theo moâi tröôøng soáng, thôøi
tieát-khí haäu, traïng thaùi cô theå. Caùc vi daøi, thaáy roõ nhaát ôû caù
Phöôùng, moät kieåu hình tieâu bieåu cuûa caù Xieâm. Ñaëc bieät caù Xieâm
coù khaû naêng ñaù nhau.

1.3. Nguoàn goác-phaân boá:

Theo caùc taøi lieäu ñaõ tham khaûo, trích daãn, caù Xieâm laø loaøi caù caûnh
nöôùc ngoït, xuaát xöù töø Thailand, hieän phaân boá roäng khaép caùc nöôùc
trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ nhö: Malaysia, Indonesia, Vieät Nam,
Singapore, vaø khu vöïc phía nam AÁn Ñoä...ÔÛ Thailand queâ höông loaøi
caù naøy thaáy caù phaân boá khaép caùc ñòa hình maët nöôùc nhö: soâng, suoái,
ruoäng truõng, keânh, möông, ñaàm laày.

1.4. Moâi tröôøng soáng:

Nhieät ñoä dao ñoäng: 26-300C.
Ñoä pheøn (pH) trong khoaûng: 5.5-8.0
Haøm löôïng oxy (O2):töø 3mg/lít trôû leân.
Ñoä cöùng nöôùc: 3-10 0 dH (10 dH = 17,9 mg CaCO3/lít).

1.5. Sinh tröôûng:

Caù Xieâm coù söùc sinh tröôûng töông ñoái nhanh, thaùng tuoåi ñaàu tieân, caù
ñaït chieàu daøi trung bình 1-2cm. Ñeán giai ñoaïn tröôûng thaønh, sau 3-4
thaùng nuoâi, tuøy ñieàu kieän chaêm soùc, caù ñaït chieàu daøi 7-10cm, ñaây laø
chieàu daøi toái ña, taùch nuoâi rieâng töøng con, döôõng ñuoâi, xuaát baùn.

1.6. Dinh döôõng:

Caù Xieâm laø loaøi caù caûnh coù kích thöôùc nhoû, aên taïp, thöùc aên thieân veà
nguoàn goác ñoäng vaät. Giai ñoaïn caù con coøn nhoû, sau 3 ngaøy tuoåi, khi
cô theå tieâu heát khoái noaõn hoaøng, mieäng caù con raát nhoû, thöùc aên luùc
naøy phuø hôïp nhaát goàm Luaân truøng (Rotifer), Truøng baùnh xe, Truøng
tieâm mao (Paramecium), Loøng ñoû tröùng gaø, Môõ nöôùc. Sau 10 ngaøy
thöùc aên thích hôïp laø Bo bo (Moina), Artemia. Sau 1 thaùng thöùc aên
chính laø Truøng chæ (Tubifex), Laêng quaêng, Thöùc aên cheá bieán…Caù
Xieâm coù phaïm vi hoaït ñoäng roäng töø taàng maët ñeán taàng ñaùy.

1.7. Sinh saûn:

Caù thaønh thuïc laàn ñaàu sau 4 thaùng nuoâi, trong töï nhieân caù sinh saûn
vaøo muøa möa, trong ñieàu kieän nuoâi döôõng caù sinh saûn quanh naêm.
Thôøi gian taùi thaønh thuïc ngaén, trong ñieàu kieän nuoâi döôõng toát, caù
thaønh thuïc sau 15 ngaøy. Söùc sinh saûn trung bình töø 500-700 tröùng/caù
caùi, söùc sinh saûn giaûm vaøo nhöõng thaùng laïnh, khi caù boá meï quaù non
hoaëc quaù giaø.
II. KYÕ THUAÄT NUOÂI:

2.1 Ñieàu kieän moâi tröôøng nöôùc nuoâi:

Nhieät ñoä toái öu: 28-300C.
Ñoä pheøn (pH) toát nhaát: 6.0-7.0
Haøm löôïng oxy (O2): >3mg/lít.
Ñoä cöùng nöôùc: 5-6 0 dH.
Khí Amoniac (NH3):0.0125 mg/lít nöôùc.
Nöôùc meàm:<100 mg/lít ñoä keàm.
Khí Hydrogen Sulfide (H2S):<0.002 mg/lít.
Saét (Fe):<0.15 mg/lít.
Nitrite (NO2):0.1-0.2 mg/lít.
Caù Xieâm coù khaû naêng soáng, thích nghi roäng trong moâi tröôøng coù
söï dao ñoäng lôùn caùc thoâng soá treân, trong ñoù ñaëc bieät caùc thoâng soá
nhö ñoä pheøn, nhieät ñoä, vaø caùc daïng khí ñoäc. Tuy nhieân, khi caùc
thoâng soá treân thay ñoåi, cao hôn hoaëc thaáp hôn yeâu caàu, ñeàu coù
nhöõng aûnh höôûng xaáu ñeán sinh tröôûng, dinh döôõng, sinh saûn, maøu
saéc, kieåu daùng caù nuoâi.

2.2 Nguoàn nöôùc nuoâi:

Coù theå söû duïng caùc loaïi nguoàn nöôùc khaùc nhau nhö nöôùc soâng,
nöôùc gieáng khoan, nöôùc maùy, nöôùc möa...ñeå nuoâi caù Xieâm. Tuy
nhieân, tröôùc khi söû duïng caàn tröõ, laéng kyõ tröôùc ñoù 24-48h, kieãm tra
caùc thoâng soá moâi tröôøng töøng nguoàn nöôùc.

2.3 Duïng cuï nuoâi:

Caù Xieâm laø loaøi caù caûnh phuø hôïp nhieàu loaïi hình nuoâi, kieåu daùng
khaùc nhau töø beå kieáng, beå ciment, beå loùt baït nylon, giai löôùi, lu
saønh, thau nhöïa, thuøng moùp, chaäu kieång, tuùi PE. Chieàu cao möùc
nöôùc trong duïng cuï nuoâi toái thieåu 10cm, toái ña 50cm. Dieän tích hoà
nuoâi tuøy theo duïng cuï, quó ñaát, ñieàu kieän taøi chaùnh moãi nhaø, taêng
giaûm khaùc nhau.
2.4 Thöùc aên:
Trong quaù trình nuoâi, theo giai ñoaïn phaùt trieån cuûa caù, coù theå söû
duïng caùc loaïi thöùc aên nhö Luaân truøng (Rotifer), Truøng baùnh xe,
Truøng tieâm mao (Paramecium), Loøng ñoû tröùng gaø, Môõ nöôùc, Bo bo
(Moina), Artemia, Laêng quaêng, Truøng chæ (Tubifex), Thöùc aên vieân,
thaäm chí caùc loaïi Truøng queá, Moái, Saâu nhoû caù ñeàu söû duïng toát. Thöùc
aên aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán taêng tröôûng, dinh döôõng, sinh saûn, maøu
saéc, söï xung maõn, söùc khoûe caù nuoâi. Thöùc aên phuø hôïp caù aên nhieàu,
mau lôùn, ít beänh, ñoàng ñeàu côõ loaïi, ñeû nhieàu, maøu saéc-kieåu daùng
ñeïp.

2.5 Giaù theå:

Caùc loaïi rong-beøo nhö beøo taây, beøo hoa daâu, luïc bình, rong ñuoâi
choàn, rong ñoàng tieàn, caùc loaïi thöïc vaät thuûy sinh ñöôïc duøng trong hoà
öông, nuoâi caù Xieâm. Dieän tích che phuû rong-beøo trong hoà öông, nuoâi
caù chieám khoâng quaù 70% maët nöôùc nuoâi. Rong-beøo coù taùc duïng
giaûm bôùt aùnh saùng, haïn cheá rong, reâu, taûo ñoäc phaùt sinh, haáp thu
caùc khí ñoäc haïi, caûi thieän chaát löôïng nöôùc hoà öông, nuoâi caù. Rong-
beøo laø vaät chæ thò, phaûn aùnh dieãn bieán chaát löôïng nöôùc hoà nuoâi.
Rong-beøo duøng laøm giaù theå ñeå caù nhaû boït, gaén tröùng trong giai ñoaïn
sinh saûn.

2.6 Saûn xuaát gioáng:

2.6.1 Nuoâi voã:
- Phaân bieät ñöïc-caùi:
* Caù ñöïc (troáng) mình oám, thon, daøi, buïng nhoû, ñaàu to, vaây (kyø )daøi,
maøu saéc saëc sôõ, tính hieáu chieán, hung haêng, hoaït ñoäng raát maïnh.
* Caù caùi (maùi) mình maäp, thaân ngaén, buïng to, ñaàu nhoû, vaây (kyø
)ngaén, maøu saéc keùm saëc sôõ, bôi loäi chaäm chaïp.
- Choïn caù nuoâi voã:
Choïn caù haäu bò coù ñoä tuoåi trung bình töø 6-8 thaùng trôû leân, khoûe
maïnh, ñoàng ñeàu côõ loaïi, khoâng dò hình, dò taät. Neân choïn caù troáng vaø
caù maùi coù nguoàn goác khaùc baày, nguoàn goác caøng xa caøng toát, traùnh
hieän töôïng truøng huyeát phoå bieán trong saûn xuaát caù caûnh hieän nay.
- Duïng cuï nuoâi voã:
 Duøng hoà kieáng, lu saønh, chaäu kieång, xoâ nhöïa, dung tích 5-10 lít ñeå
nuoâi voã caù.
- Nôi nuoâi voã:
Choïn nôi yeân tónh, ñaët hoà ngoaøi trôøi, traùnh aùnh saùng tröïc tieáp, hoaëc
möa gaây traøn hoà, thaát thoaùt caù, thuaän tieän chaêm soùc, quaûn lyù.
- Caùc böôùc tieán haønh:
Söû duïng nöôùc: nöôùc soâng, nöôùc gieáng, nöôùc maùy ñaït thoâng soá moâi
tröôøng nhö yeâu caàu ôû muïc 2.1, ñaõ tröõ laéng tröôùc 24-48h ñeå nuoâi voã,
boá trí möùc nöôùc trong duïng cuï nuoâi voã cao 10-15cm, thaû theâm rong
hoaëc luïc bình treân maët nöôùc.
Maät ñoä nuoâi voã: trung bình 1caù troáng haäu bò boá trí vaøo moät duïng
cuï nuoâi voã treân, caù ñöïc coù tính ñaùnh nhau, neáu nuoâi chung chuùng
seõ ñaùnh nhau ñeán cheát. Tæ leä ñöïc-caùi laø 1:1, nuoâi rieâng ñöïc-caùi.
Vôùi caù maùi, coù theå nuoâi chung thaønh baày trong hoà kieáng, bi coáng,
vôùi maät ñoä 20 caù maùi trong hoà kieáng kích thöôùc 60 x 30 x 30cm…
Thôøi gian nuoâi voã: keùo daøi töø 20-25 ngaøy, thöùc aên trong giai ñoaïn
nuoâi voã toát nhaát laø Laêng quaêng, Bo bo, Artemia. Thôøi gian nuoâi voã
taùi phaùt töø 10-15 ngaøy.
Chaêm soùc-quaûn lyù: löôïng aên trung bình 15-20 Laêng
quaêng/ngaøy/con, thöùc aên khaùc vöøa ñuû, traùnh dö thöøa.
* Ngaøy cho aên 1laàn, vaøo luùc 8h saùng. Cheá ñoä thay nöôùc ñöôïc thöïc
hieän moãi tuaàn 1-2 laàn, löôïng nöôùc thay 30-50%. löu yù: duy trì nhieät
ñoä 28-300C, pH: 6-7 trong suoát quaù trình nuoâi voã.

2.6.2/ Boá trí sinh saûn:

- Choïn caù sinh saûn:
Choïn caù boá meï sinh saûn ñaõ qua thôøi gian nuoâi voã theo ñuùng qui
trình. Caù troáng xung maõn, maøu saéc saëc sôõ, nhaû boït thaønh ñaùm treân
maët nöôùc. Caù maùi buïng to, da buïng öûng vaøng, buïng leäch haún sang
moät beân, di chuyeån chaäm chaïp.
- Duïng cuï sinh saûn:
Duøng hoà kieáng, lu saønh, chaäu kieång, xoâ nhöïa, thau nhöïa…dung
tích 5-10 lít ñeå boá trí caù sinh saûn. Coù theå söû duïng laïi hoà, beå ñaõ duøng
ñeå nuoâi voã caù.
- Nôi caù sinh saûn:
Choïn nôi yeân tónh, neân boá trí hoà caù sinh saûn trong nhaø, thuaän tieän
chaêm soùc, quaûn lyù.
- Caùc böôùc tieán haønh:
 Söû duïng nöôùc: nöôùc soâng, nöôùc gieáng, nöôùc maùy coù thoâng soá moâi
tröôøng phuø hôïp, ñaõ tröõ laéng tröôùc, boá trí möùc nöôùc trong duïng cuï
sinh saûn cao töø 10-15cm, coù theå thaû theâm rong hoaëc luïc bình treân
maët nöôùc.
Maät ñoä sinh saûn: boá trí 1 caëp caù vaøo moät duïng cuï sinh saûn treân, tæ
leä ñöïc-caùi 1:1.
Thôøi gian boá trí: boá trí caù sinh saûn vaøo thôøi ñieåm 8h saùng hoaëc 4-5h
chieàu, thôøi ñieåm nhieät ñoä nöôùc oån ñònh, traùnh gaây soác cho caù boá
meï. Sau khi vieäc boá trí hoaøn taát, caàn che, ñaäy kín duïng cuï sinh saûn.
Dieãn bieán sinh saûn:
Caù Xieâm coù ñaëc ñieåm thuï tinh ngoaøi, khi caù troáng, caù maùi gaëp nhau,
caù troáng tieán haønh caùc ñoäng taùc ve vaõn, döôït ñuoåi caù maùi, ñoàng thôøi
nhaû moät ñaùm boït maøu traéng treân maët nöôùc. Trong ñieàu kieän nuoâi voã
toát, hoaït ñoäng sinh saûn dieãn ra ngay trong ngaøy. Caù troáng doàn caù maùi
vaøo khu vöïc döôùi toå boït, cong ngöôøi eùp caù maùi, moãi laàn eùp coù tröùng
rôi ra ngoaøi. Caù troáng phoùng tinh, thuï tinh tröùng, sau ñoù caù troáng
ngaäm tröùng phun vaøo toå boït. Moät soá tröùng rôi xuoáng ñaùy ñöôïc caù
troáng ngaäm vaøo mieäng phun vaøo toå boït.
Hoaït ñoäng sinh saûn dieãn ra trong khoaûng 2-3h. Soá löôïng tröùng ôû laàn
ñeû ñaàu thöôøng thaáp, khoaûng 300-400 tröùng, taêng daàn ôû nhöõng laàn
sinh saûn tieáp theo, toái ña 700 tröùng. Khi hoaït ñoäng sinh saûn keát thuùc,
quan saùt thaáy buïng caù maùi nhoû hôn, hoaëc khi caù maùi khoâng ñeû, caù
troáng seõ ñaùnh, ñuoåi, doàn caù maùi veà moät goùc duïng cuï, vì vaäy caàn
theo doõi thöôøng xuyeân, chuû ñoäng baét caù maùi ra ngay, traùnh ñeå caù
troáng ñaùnh cheát caù maùi.
Tröùng trong toå boït ñöôïc caù troáng chaêm soùc, caù troáng thöôøng xuyeân
ñöùng döôùi toå boït, quaït nöôùc, cung caáp oxy cho tröùng. Moät soá tröùng
rôi xuoáng ñaùy ñöôïc caù troáng ngaäm, phun traû laïi toå boït. Sau 2-3 ngaøy
tuøy thuoäc nhieät ñoä moâi tröôøng, tröùng nôû ra caù con.
Caù con môùi nôû coù maøu ñen, ñaàu gaén chaët vaøo toå boït, ñuoâi thaû töï do
trong nöôùc, di ñoäng taïi choã, mang khoái noaõn hoaøng to döôùi buïng.
Sau 1 ngaøy tuoåi, caù con di chuyeån xung quanh toå boït. Sau 2 ngaøy
tuoåi, caù con di chuyeån leân maët nöôùc, vaãn phaûn öùng thuï ñoäng tröôùc
caùc taùc nhaân beân ngoaøi. Sau 3 ngaøy tuoåi, caù con coù maøu naâu vaøng,
di chuyeån khaép vò trí trong duïng cuï sinh saûn, phaûn öùng chuû ñoäng
tröôùc caùc taùc nhaân beân ngoaøi. Khoái noaõn hoaøng tieâu bieán heát sau 3
ngaøy tuoåi, caù con baét ñaàu söû duïng thöùc aên ngoaøi. Caàn taùch caù boá ra
ñeå chaêm soùc caù con rieâng.
2.6.3 Kyõ thuaät öông-nuoâi chaêm soùc caù Xieâm:
2.6.3.1/ Chaêm soùc caù boät thaønh caù höông:
Duïng cuï öông: Coù theå ñeå caù con taïi hoà sinh saûn, tieáp tuïc theo doõi,
chaêm soùc. Ñeå thuaän tieän trong quaûn lyù saûn xuaát, nhaäp caùc oå caù coù
ñoä tuoåi töông ñoàng, öông chung moät beå. Duøng hoà ciment, hoà loùt
baït, dieän tích: daøi 2-3m, roäng 2-2.5m, cao 0.6-0.8m ñeå öông. Coù
theå duøng bi coáng, giai löôùi…ñeå öông caù.
Söû duïng nöôùc: nöôùc soâng, nöôùc gieáng, nöôùc maùy ñaõ tröõ laéng tröôùc,
coù theå duøng ñeå öông caù Xieâm con. Boá trí möùc nöôùc trong beå öông
cao töø 10-15cm, coù theå thaû theâm rong hoaëc luïc bình treân maët nöôùc.
Möùc nöôùc trong hoà öông ñöôïc ñieàu chænh taêng cao theo söï phaùt
trieån cuûa caù con.
Nôi öông caù con:
Choïn nôi thoâng thoaùng, coù theå öông caù con ngoaøi trôøi hoaëc trong
nhaø. Neáu ngoaøi trôøi caàn che chaén kyõ, traùnh nöôùc möa rôi vaøo hoà,
thuaän tieän chaêm soùc, quaûn lyù.
Thôøi gian boá trí caù con ra hoà: boá trí caù con ra hoà öông vaøo thôøi
ñieåm 8h saùng hoaëc 4-5h chieàu, thôøi ñieåm nhieät ñoä nöôùc oån ñònh,
traùnh gaây soác cho caù con.
Maät ñoä öông: coù theå öông caù con ôû maät ñoä 300-500 con/m2 (töông
ñöông 1oå caù con) toát nhaát neân öông ôû maät ñoä 300 con/m2.
Caùch laøm thöùc aên (nöôùc phieâu sinh): Chuaån bò thöùc aên tröôùc khi
ra caù con 3-4 ngaøy. Duøng xoâ, huõ nhöïa dung tích 5-10 lít. Cho vaøo
huõ, xoâ töø 3-5 lít nöôùc saïch, röûa 1 caây xaø laùch, boùp nhuyeãn, cho
vaøo huõ, xoâ nhöïa chöùa saün nöôùc, ñaäy kín. Sau thôøi gian 3-4 ngaøy,
môû huõ, xoâ nöôùc coù maøu xanh nhaït, vò chua, muøi thôm laø ñaït yeâu
caàu. Trong nöôùc phieâu sinh chöùa Truøng tieâm mao (Paramecium),
thöùc aên toát nhaát cho caù con trong giai ñoaïn tuaàn tuoåi ñaàu.
Chaêm soùc-quaûn lyù: Tröôùc khi chuyeån caù Xieâm con ra hoà öông,
laáy nöôùc phieâu sinh ñaõ chuaån bò, taït ñeàu khaép hoà öông. Cho caù
con ra, boå xung theâm bo bo nhuyeãn (bo bo non) vaøo hoà öông. Moãi
ngaøy cho caù con aên hai laàn vaøo luùc 8h saùng vaø 14h chieàu goàm
nöôùc phieâu sinh vaø bo bo nhuyeãn. Trong giai ñoaïn naøy duy trì möùc
nöôùc ban ñaàu, haïn cheá thay nöôùc, neáu thay, khoâng neân thay quaù
30%. Duy trì caùc thoâng soá moâi tröôøng hoà öông oån ñònh. Sau 10
ngaøy öông, thöùc aên luùc naøy chuû yeáu laø bo bo.Öông khoaûng 20-25
ngaøy, thì tieán haønh thu caù con, baét caù leân thau.
2.6.3.2/ Chaêm soùc caù höông ñeán caù tröôûng thaønh:
Duøng hoà ciment, hoà loùt baït, dieän tích: daøi 2-3m, roäng 2-2.5m, cao
0.6-0.8m ñeå öông caù Xieâm höông. Coù theå duøng bi coáng, giai löôùi…ñeå
öông caù.
Söû duïng nöôùc: nöôùc soâng, nöôùc gieáng, nöôùc maùy ñaõ tröõ laéng tröôùc,
coù theå duøng ñeå öông caù Xieâm con. Boá trí möùc nöôùc trong beå öông
cao töø 30-45cm, thaû theâm rong hoaëc luïc bình treân maët nöôùc.
Choïn löïa nhöõng con vöôït ñaøn, nhöõng con ñoàng kích côõ nuoâi rieâng
Maät ñoä öông: coù theå öông caù con ôû maät ñoä 150-200 con/m2.
Chaêm soùc-quaûn lyù: Moãi ngaøy cho caù con aên moät laàn vaøo luùc 8h saùng
vaø 14h chieàu goàm bo bo, vaø moät ít truøng chæ ñeå taäp caù quen daàn
thöùc aên môùi. Khi caù aên quen truøng chæ, löôïng aên duy trì töø 5-7% so
vôùi troïng löôïng thaân caù. Thôøi gian öông keùo daøi 2.0-2.5 thaùng.
Ngoaøi ra, coù theå cho caù aên theâm laêng quaêng, giun ñoû…Cheá ñoä thay
nöôùc aùp duïng trung bình 2 tuaàn/laàn, moãi laàn thay 30-50% löôïng
nöôùc cuõ. Moãi thaùng chuû ñoäng chuyeån caù sang hoà môùi 1laàn, nöôùc
môùi coù taùc duïng kích thích caù con mau lôùn, chuû ñoäng loaïi tröø maàm
beänh, ñòch haïi, chaát höõu cô ôû ñaùy hoà nuoâi.

2.7 Döôõng caù tröôûng thaønh:

Khi caù Xieâm nuoâi ñöôïc 3-3.5 thaùng tuoåi, tieán haønh tuyeån choïn, loïc
ñöïc, caùi nuoâi rieâng. Maät ñoä trung bình 80-100con/m2 hoà nuoâi. Duy
trì thöùc aên, löôïng aên, chaêm soùc, quaûn lyù nhö nuoâi caù höông ñeán caù
tröôûng thaønh. Thôøi gian nuoâi 1 thaùng thì xuaát baùn baày, hoaëc leân huõ
(moãi con troáng 1huõ nhöïa 3-5lít) ñeå döôõng ñuoâi, xuaát baùn daàn.

2.8 Caùc loaïi beänh thöôøng gaëp vaø bieän phaùp phoøng trò:
2.8.1. Beänh ñoám traéng (White dot) hay beänh truøng quaû döa
Ichthyophthirius multifiliis.
Moâ taû: Beänh ñoám traéng do vi truøng truù nguï döôùi lôùp da, taïo ra caùc
ñoám maøu traéng nhö haït muoái hay haït caùt phuû khaép cô theå caù.
Bieåu hieän: Caù ngöùa ngaùy, bôi loäi voâ höôùng, maøu saéc nhôït nhaït daàn
ñeán maát maøu. Caù hay coï mình vaøo thaønh duïng cuï nuoâi. Khi beänh
naëng, caù thöôøng xuaát hieän ôû taàng maët. Caù chaäm lôùn, phaân ñaøn, hao
huït nhieàu, möùc ñoä hao huït taêng daàn cuøng vôùi cöôøng ñoä nhieãm beänh.
Nguyeân nhaân: Beänh thöôøng gaëp trong muøa möa, khi nhieät ñoä moâi
tröôøng thaáp. Moâi tröôøng nuoâi oâ nhieãm do thöùc aên dö thöøa, caù bò soác
do thoâng soá moâi tröôøng thay ñoåi quaù ñoät ngoät.
Phoøng beänh: Traùnh gaây ra nhöõng tình huoáng caêng thaúng vaø giaûm
suùt söùc ñeà khaùng cho caù nuoâi. Nhöõng tình huoáng caêng thaúng ñöôïc
bieát ñeán nhö nöôùc nuoâi oâ nhieãm, thoâng soá moâi tröôøng bieán ñoäng
ñoät ngoät, lieân tuïc ôû möùc ñoä lôùn. Khoâng cho caù aên quaù no, hoaëc boû
ñoùi caù. Chuû ñoäng trong vieäc giöõ moâi tröôøng nöôùc nuoâi saïch seõ.
Trò beänh: Taêng nhieät ñoä nöôùc nuoâi trong hoà vaø duy trì ôû nhieät ñoä
28-300C. Duøng muoái hoät, hoøa nöôùc taém caù ôû noàng ñoä 2-3g/10 lít
nöôùc hoà nuoâi, trong thôøi gian 1-2 ngaøy. Thuoác tím (KMnO4) pha
maøu hoàng caùnh sen, taém caù trong 1-2 ngaøy. Formaline (Formol)
hoøa trong nöôùc noàng ñoä 5-10 ml/m3 nöôùc, taém caù trong thôøi gian
2-3 ngaøy, hoaëc noàng ñoä 20-25ml/m3 taém caù trong 2-3h.

2.8.2. Beänh thoái vaây (Fin rot):

Moâ taû: Vieàn vaây xuaát hieän caùc veát naâu, ñoû lôït hoaëc saäm maøu,
sau ñoù lan ra toaøn boä vaây vaø aên vaøo boä phaän thòt caù. Töø ñaây caùc
loaïi naám seõ coù cô hoäi taán coâng caù nuoâi.
Bieåu hieän: Caù boû aên, maøu saéc nhôït nhaït. Bôi loäi khaùc thöôøng, voâ
höôùng. Vaây, phuï boä bôi cuït daàn. Caù maát daàn khaû naêng vaän ñoäng,
bôi loäi.
Nguyeân nhaân: Nguoàn nöôùc nuoâi caù dô baån, oâ nhieãm naëng do thöùc
aên dö thöøa, phaân caù tích tuï quaù nhieàu. Thoâng soá moâi tröôøng nöôùc
nuoâi, thôøi tieát thay ñoåi ñoät ngoät gaây soác cho caù nuoâi.
Phoøng beänh: Thay nöôùc laø giaûi phaùp toát nhaát, löôïng nöôùc thay
khoâng quaù 50%, khoâng neân ñeå nöôùc dô laâu ngaøy.
Trò beänh: Duøng muoái hoät, hoøa nöôùc taém caù ôû noàng ñoä 2-3g/10 lít
nöôùc hoà nuoâi, trong thôøi gian 1-2 ngaøy. Formaline (Formol) hoøa
trong nöôùc noàng ñoä 5-10 ml/m3 nöôùc, taém caù trong thôøi gian 2-3
ngaøy, hoaëc noàng ñoä 20-25ml/m3 taém caù trong 2-3h. Hydrogen per-
oxide- Oxy giaø (H2O2) hoaø vaøo nöôùc noàng ñoä. Sau ñoù duøng nöôùc
laù baøng hay Methylene blue noàng ñoä 0.001g/m3 nöôùc ñeå taém caù.

2.8.3. Beänh naám thuyû mi-fungus, Saprolegnia, body fungus,

true fungus
Moâ taû: ñaây laø loaïi beänh phoå bieán treân caù caûnh, laøm caù cheát nhanh
vì vaäy vieäc phaùt hieän vaø chöõa trò sôùm laø ñieàu raát quan troïng. Maàm
beänh naám voán luoân hieän dieän trong hoà. Caù thöôøng nhieãm beänh
naám sau khi bò yeáu vaø maát söùc ñeà khaùng.
 Bieåu hieän: caù thöôøng coù nhöõng buùi maøu traéng hay xaùm nhö cuïc boâng
goøn treân thaân, vaây hay mang. Beänh naám thöôøng bò nhaàm laãn vôùi beänh
lôû mieäng (Columnaris). Löu yù, khi quan saùt thaät kyõ choã bò beänh naám
seõ thaáy caùc sôïi naám moïc ra nhö toùc trong khi beänh lôû mieäng troâng
gioáng nhö cuïc boâng goøn.
Nguyeân nhaân: Nguoàn nöôùc nuoâi caù dô baån, oâ nhieãm naëng do thöùc aên
dö thöøa, phaân caù tích tuï quaù nhieàu. Chaát höõu cô toàn tích nhieàu döôùi
ñaùy hoà nuoâi ñang trong giai ñoaïn phaân huûy naëng.
Chöõa trò: caùch ly caù beänh ñeå ñieàu trò, khoâng caàn phaûi chöõa trò toaøn boä
hoà caù bôûi vì maàm beänh naám luoân toàn taïi trong hoà… vaø chæ taán coâng
moät khi caù bò suy yeáu vì maéc moät beänh khaùc tröôùc ñoù. Coù theå ñieàu trò
cho caù baèng muoái hoät, hoøa nöôùc taém caù ôû noàng ñoä 2-3g/10 lít nöôùc
hoà nuoâi, trong thôøi gian 1-2 ngaøy. Taêng nhieät ñoä hoà nuoâi duy trì ôû
möùc 28-300C. Duøng Methylene blue noàng ñoä 0.001g/m3 nöôùc taém
caù töø 2-4h, Formaline (Formol) hoøa trong nöôùc noàng ñoä 5-10 ml/m3
nöôùc, taém caù trong thôøi gian 2-3 ngaøy.

2.8.4. Beänh sình buïng:

Moâ taû: Sình buïng laø moät trieäu chöùng chöù khoâng phaûi laø moät beänh.
Caù bò sình buïng coù phaàn buïng caêng phoàng. Coù nhieàu nguyeân nhaân
gaây ra tình traïng naøy. Ñoâi khi, beänh naøy khoâng laây nhieãm nhöng caù
bò beänh neân ñöôïc caùch ly vaø ñieàu trò thích hôïp.
Bieåu hieän: Buïng caù caêng ñaày nöôùc vaø khoâng coù khaû naêng ñaøo thaûi.
Buïng caêng laøm vaåy caù roäp leân troâng gioáng nhö traùi thoâng. Caù boû aên,
ít vaän ñoäng, maøu saéc nhôït nhaït daàn ñeán maát maøu. Sình buïng caáp tính:
buïng caêng leân baát thình lình. Caù bò nhieãm khuaån gaây xuaát huyeát noäi.
Sình buïng maõn tính: töùc buïng caêng leân töø töø. Kyù sinh truøng hay böôùu
phaùt trieån ôû buïng caù coù theå gaây neân tình traïng naøy. Sình buïng maõn
tính: töùc buïng caêng leân töø töø. Caù bò beänh lao caù Mycobacterium tu-
berculosis.
Nguyeân nhaân: Nguoàn nöôùc nuoâi caù quaù dô baån, oâ nhieãm naëng do
thöùc aên dö thöøa, phaân caù tích tuï quaù nhieàu. Thoâng soá moâi tröôøng nöôùc
nuoâi caù, thôøi tieát, khí haäu bieán ñoäng lieân tuïc, gaây soác cho caù. Chaát höõu
cô toàn tích nhieàu döôùi ñaùy hoà nuoâi ñang trong giai ñoaïn phaân huûy
naëng.
Chöõa trò Ngaâm caù trong nöôùc muoái ôû noàng ñoä 2-3g/10 lít nöôùc hoà
nuoâi coù theå giuùp tieâu bôùt chaát loûng trong mình caù. Caùc loaïi thuoác
chöõa beänh ngoaøi da khoâng coù taùc duïng trong tröôøng hôïp naøy.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Vónh Khang, 1993. Kyõ thuaät nuoâi caù kieång.
Nhaø xuaát baûn Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
2. Soå tay ngöôøi nuoâi caù caûnh Thaønh Phoá Hoà
Chí Minh, 1999.
3. Ulrich Schliewen, 2005. Tropical Fresh-
water Aquarium Fish.
4. Wiley Publishhing, Inc, 1999. Aquarium
for Dummies.
5. Jeremy Gay, 2005. The Perfect Aquarium.

ÑÒA CHÆ LIEÂN HEÄ MUA BAÙN

1. Traïi caù kieång Phuù Xuaân, 13c1-khu phoá II,
Phöôøng Thaïnh Xuaân,Quaän 12-ÑT: 7.169655.
2. Traïi caù Minh Thieän-76-Khu phoá 5-Ñöôøng
179-phöôøng Taân Phuù-Quaän 9-ÑT:7.251524.
3. Traïi caù Minh Haân-49/1b-Beán Phuù Ñònh-
Quaän 8.
4. Nguyeãn Vaên Sang-7/50-toå 4-khu phoá 9-
phöôøng Tröôøng Thoï-Quaän 9-ÑT:
 Moät traïi saûn xuaát caù xieâm ñaù

Caù xieâm vôùi nhieàu maøu saéc khaùc nhau

Döôõng
ñuoâi caù
xieâm
Moät traïi saûn xuaát caù xieâm ñaù
Döôõng
nuoâi caù
xieâm

Trang traïi nuoâi caù

xieâm duøng hoà bi coáng
Caù xieâm nhaû boït gaén tröùng

Xoâ nhöïa, chaäu kieång...

thöôøng laø nôi cho caù xieâm sinh saûn

Truøn chæ thöùc aên cho caù xieâm

1 thaùng tuoåi trôû leân
 Baày caù
xieâm 2
thaùng
tuoåi

Dieãn
bieán
hoaït
ñoäng
sinh
saûn
cuûa caù
xieâm

Beänh sình buïng ôû

caù xieâm, phöôùng
Caù xieâm bò beänh thoái vaây, chaùy vaây

Beänh naám thuûy my