ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟ∆ΟΣΗΣ
ΑΣΥΡΜΑΤΩΝ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ∆ΙΚΤΥΩΝ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΞΕΝΟΣ ΘΩΜΑΣ

∆ΡΕΜΟΥΣΗ ΕΥΓΕΝΙΑ Α.Ε.Μ.: 4427

ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α.Ε.Μ.: 2511

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2004
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ...........................................................................................................6
1ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ .....................................................................................................8
«Ασύρµατη ∆ικτύωση» .........................................................................................8
1.1. Εισαγωγή στα δίκτυα .............................................................................. 8
1.2. Ιστορική ανάδροµη για τις ασύρµατες και κινητές επικοινωνίες ......... 12
1.3. Εφαρµογές των ασύρµατων δικτύων .................................................... 14
1.4. Πλεονεκτήµατα των ασύρµατων δικτύων ............................................ 16
1.5. Μειονεκτήµατα των ασύρµατων δικτύων............................................. 19
1.6. Το µέλλον των ασύρµατων δικτύων ..................................................... 20
2ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ..................................................................................................21
«Ασφάλεια ασύρµατων τοπικών δικτύων»........................................................21
2.1. Εισαγωγή............................................................................................... 21
2.2. Πιθανοί κίνδυνοι για την ασφάλεια ενός δικτύου................................. 22
2.3. Μέθοδοι αύξησης της ασφάλειας των ασύρµατων δικτύων ................. 22
2.3.1. Basic Industry Standard Security .................................................. 23
2.3.1.1. SSID ...................................................................................... 23
2.3.1.2. Πιστοποίηση χρήστη............................................................. 24
2.3.1.3. Κρυπτογράφηση δεδοµένων ................................................. 24
2.3.1.4. ∆ιευθύνσεις MAC ................................................................. 25
2.3.2. Advanced Industry Standard Security........................................... 25
3ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ...................................................................................................27
«Βασικά στοιχεία των ασύρµατων δικτύων» ....................................................27
3.1. Μετάδοση στα ασύρµατα δίκτυα .......................................................... 27
3.2. Τεχνολογίες µετάδοσης στα ασύρµατα δίκτυα ..................................... 29
3.3. Λειτουργία των ασύρµατων δικτύων .................................................... 30
3.4. Κεραίες εκποµπής - λήψης.................................................................... 31
3.5. Θόρυβος ................................................................................................ 36
3.5.1. Κατηγόριες θορύβου ..................................................................... 37
4ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ...................................................................................................40
«Πρωτόκολλα Ασύρµατης ∆ικτύωσης».............................................................40
4.1. Πρότυπα της IEEE (IEEE Standards) για την ασύρµατη δικτύωση ..... 40
4.2. Η οικογένεια των IEEE 802 δικτύων .................................................... 42
4.3. Το πρότυπο 802.11 της IEEE................................................................ 46

2
 4.3.1. Τοπολογία του 802.11 της IEEE................................................... 47
4.3.2. Ολοκληρωµένο σύστηµα διανοµής............................................... 50
4.3.3. Επικοινωνία µεταξύ των ΑΡ ......................................................... 51
4.3.4. Λειτουργίες του 802.11 της IEEE................................................. 52
4.3.4.1. Υπηρεσίες του 802.11 της IEEE ........................................... 52
4.3.5. Το επίπεδο MAC στο 802.11 ........................................................ 54
4.3.5.1. Το πρόβληµα του κρυµµένου κόµβου .................................. 56
4.3.5.2. Τρόποι πρόσβασης στο ασύρµατο µέσο ............................... 58
4.3.5.2.1. Distributed Coordination Function .................................... 59
4.3.5.2.2. Point Coordination Function .............................................. 60
4.3.6. Tύποι πλαισίων του 802.11........................................................... 61
4.3.7. ∆οµή πλαισίων του 802.11............................................................ 62
4.3.8. Wi-Fi ............................................................................................. 64
4.4. Το πρότυπο IEEE 802.11a .................................................................... 65
4.4.1. Το επίπεδο MAC στο IEEE 802.11a............................................. 65
4.4.2. Χρόνος οπισθοχωρήσης (Βαckoff Time)...................................... 66
4.4.3. Βασική διαδικασία αποστολής...................................................... 68
4.4.4. ∆ιαδικασία αποστολής µε πλαίσια RTS/CTS............................... 69
4.4.5. Ανίχνευση διπλοτύπων και αποκατάσταση .................................. 69
4.4.6. Τύποι πλαισίων στο 802.11a......................................................... 70
4.4.6.1. Πλαίσιο αποστολής πληροφορίας......................................... 70
4.4.6.2. Πλαίσιο αίτησης αποστολής ................................................. 71
4.4.6.3. Πλαίσιο επιβεβαίωσης .......................................................... 71
4.4.7. Το φυσικό επίπεδο ........................................................................ 71
4.4.8. Πλεονεκτήµατα – Μειονεκτήµατα................................................ 73
4.5. Το πρότυπο 802.11b.............................................................................. 74
4.5.1. Πλεονεκτήµατα – Μειονεκτήµατα................................................ 74
4.6. Το πρότυπο 802.11g.............................................................................. 75
4.6.1. Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα. ............................................... 76
4.7. Το πρότυπο 802.16................................................................................ 77
4.7.1. Το επίπεδο MAC στο 802.16. ....................................................... 79
4.7.2. Το φυσικό επίπεδο. ....................................................................... 80
4.7.3. Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα. ............................................... 81
4.7.4. Wi-Max. ........................................................................................ 82

3
5ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ...................................................................................................84
«Υλοποίηση».........................................................................................................84
5.1. Νοµικό πλαίσιο ..................................................................................... 84
5.2. Συχνότητες εκποµπής............................................................................ 84
5.3. Τρόποι λειτουργίας ασύρµατων ζεύξεων.............................................. 85
5.3.1. Ad-hoc........................................................................................... 85
5.3.2. Infrastructure ................................................................................. 86
5.4. Ασύρµατες συνδέσεις σηµείων ............................................................. 87
5.4.1. Point to point ................................................................................. 87
5.4.2. Point to multi point ....................................................................... 87
5.5. Κοινοτικά ασύρµατα δίκτυα ................................................................. 88
5.6. Τρόποι υλοποίησης ............................................................................... 89
5.6.1. Υλικό............................................................................................. 89
5.6.2. Τρόποι σύνδεσης........................................................................... 96
5.6.2.1. Πελάτες (Clients) .................................................................. 96
5.6.2.2. Κόµβος Κορµού .................................................................... 98
5.6.3. Τοπολογία ..................................................................................... 99
5.6.4. ∆ιευθυνσιοδότηση....................................................................... 100
5.6.4.1. TCP/IP OSI Layer ............................................................... 100
5.6.4.2. NAT .................................................................................... 101
5.6.4.3. Υποδίκτυα (Subnets)........................................................... 101
5.6.4.4. ∆ιευθυνσιοδότηση ασύρµατων δικτύων ............................. 102
5.6.5. ∆ροµολόγηση .............................................................................. 104
5.7. Παράδειγµα υλοποίησης ..................................................................... 105
5.8. Προβλήµατα και τρόποι αντιµετώπισης ............................................. 107
5.8.1. Θόρυβος ...................................................................................... 107
5.8.2. Ατµοσφαιρικές συνθήκες............................................................ 108
5.8.3. Φυσικά – τεχνητά εµπόδια.......................................................... 109
5.8.4. Ασφάλεια .................................................................................... 109
6ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ .................................................................................................111
«Μετρήσεις ρυθµαπόδοσης ασύρµατης ζεύξης και αξιολόγηση της απόδοσης
του δικτύου» .......................................................................................................111
6.1. Περιγραφή του συστήµατος µέτρησης. .............................................. 111
6.1.1. Υλικό........................................................................................... 112

4
 6.1.2. Λογισµικό.................................................................................... 116
6.2. ∆ιαδικασία µετρήσεων........................................................................ 117
6.3. Προβλήµατα µετρήσεων. .................................................................... 118
6.4. Παρατηρήσεις από την παρακολούθηση του δικτύου. ....................... 121
6.5. Επεξεργασία των µετρήσεων. ............................................................. 122
6.6. Ευρύτερη παρακολούθηση του ασύρµατου δικτύου .......................... 123
6.6.1. Περιγραφή................................................................................... 123
6.6.2. Στατιστικά δικτύου...................................................................... 124
6.6.2.1. Παρουσίαση στατιστικών ................................................... 125
6.6.2.2. Ανάλυση στατιστικών ......................................................... 130
7ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ .................................................................................................131
«Συµπεράσµατα»................................................................................................131
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ........................................................................................................133
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ..............................................................................................135
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ............................................................................................ 135
ΑΓΓΛΙΚΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ.......................................................................... 135
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ............................................................................................ 138
ΟΡΟΛΟΓΙΕΣ............................................................................................... 138
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................................................140
ΕΝΤΥΠΗ ........................................................................................................ 140
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ............................................................................................ 142
∆ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ........................................................................................143

5
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στη σηµερινή εποχή, η ταχεία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών τήλε-
πληροφορικής και η ευρεία διάδοσή τους µε τη µορφή των σύγχρονων ψηφιακών
συστηµάτων επικοινωνιών, ειδικότερα δε µε τη µορφή των δικτύων επικοινωνίας
ηλεκτρονικών υπολογιστών, ανατρέπουν µε δραµατικό τρόπο τους
παραδοσιακούς µηχανισµούς συσσώρευσης, ταξινόµησης, διακίνησης και
κατανάλωσης της πληροφορίας, δηλαδή αύτης της ίδιας της ανθρώπινης γνώσης.
Το γεγονός αυτό, προκαλεί ήδη ορατές µεταβολές σε σηµαντικούς οικονοµικούς,
κοινωνικούς και πολιτιστικούς τοµείς της παγκόσµιας ανθρώπινης κοινότητας.

Κάποτε, ο γύρος του κόσµου σε 80 µέρες θεωρείτο εξαιρετικά σηµαντικό

επίτευγµα. Σήµερα, η µετάδοση οποιασδήποτε πληροφορίας οπουδήποτε γύρω
από τον κόσµο, µε τη µορφή ηλεκτρικών σηµάτων φωνής και εικόνας ή
ψηφιακών δεδοµένων ηλεκτρονικού υπολογιστή, θεωρείται διαδικασία µέτριας
αποτελεσµατικότητας, αν πραγµατοποιείται µε καθυστέρηση µεγαλύτερη από 80
δευτερόλεπτα. Η θεώρηση αυτή, ισχύει ανεξάρτητα απo το αν η πληροφορία
µεταδίδεται σε τοπικό δίκτυο, το οποίο καλύπτει το χώρο ενός γραφείου, ή σε
εκτεταµένο δίκτυο το οποίο καλύπτει τη γεωγραφική έκταση µιας χώρας ή ακόµα
εκτείνεται και πέραν αυτής.

Τα δίκτυα υπολογιστών, είναι ένας τοµέας που γεννήθηκε περίπου στα µέσα
του προηγούµενου αιώνα και σήµερα βρίσκεται σε ιδιαίτερη ανάπτυξη, αφού οι
εφαρµογές τους καλύπτουν ένα πολύ µεγάλο µέρος του φάσµατος των
δραστηριοτήτων του σύγχρονου ανθρώπου. Από τη βιοµηχανία έως και τη
σύγχρονη κατοικία, τα δίκτυα αποτελούν αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής του
ανθρώπου. Προσφέρουν πολλές διευκολύνσεις και ανέσεις, γι’ αυτό το λόγο η
µελέτη τους κρίνεται σήµερα απαραίτητη, τόσο σε επίπεδο µαθήµατος εντός του
προγράµµατος σπουδών οποιουδήποτε ιδρύµατος µε συγγενές αντικείµενο, όσο
και σε επίπεδο διπλωµατικής εργασίας.

Η παρούσα διπλωµατική εργασία κατέχει διττό ρόλο στα πλαίσια της

µελέτης των δικτύων και συγκεκριµένα των ασύρµατων δικτύων, µιας και το
τελικό πόνηµά της – µελέτη της απόδοσης ασύρµατων µητροπολιτικών δικτύων-
προσφέρεται τόσο για τη µελέτη αυτών, όσο και την πιθανή σχεδίαση τους.

6
 Το πρώτο κεφάλαιο, παρουσιάζει µία εισαγωγή στα δίκτυα υπολογιστών ,
δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στα ασύρµατα δίκτυα . Αναφέρονται οι εφαρµογές
αυτών , καθώς και τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατά τους.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναλύεται το κρίσιµο θέµα της ασφάλειας των

ασύρµατων δικτύων.

Το τρίτο κεφάλαιο, πραγµατεύεται τους τρόπους και τα µέσα µετάδοσης

του ηλεκτροµαγνητικού κύµατος, καθώς και τα πιθανά προβλήµατα που µπορεί
να δηµιουργήσει ο θόρυβος .

Στο τέταρτο κεφάλαιο, αναλύονται τα πρωτόκολλα ασύρµατης

επικοινωνίας, µε έµφαση στο φυσικό επίπεδο, καθώς και στο επίπεδο πρόσβασης
µέσου (MAC), του µοντέλου δικτύωσης OSI. Η βιβλιογραφία που αναφέρεται σε
αυτό το κεφάλαιο επισυνάπτεται σε ηλεκτρονική µορφή στο CD που συνοδεύει
την παρούσα διπλωµατική εργασία.

Το πέµπτο κεφάλαιο, παρουσιάζει τους τρόπους υλοποίησης των

ασύρµατων δικτύων.

Το έκτο κεφάλαιο, πραγµατεύεται το πειραµατικό σκέλος της παρούσας

διπλωµατικής εργασίας, αξιολογώντας την απόδοση των Ασύρµατων
Μητροπολιτικών ∆ικτύων κυρίως σε σχέση µε τις ατµοσφαιρικές συνθήκες.

Τέλος, στο έβδοµο κεφάλαιο συνοψίζονται τα συµπεράσµατα που

εξήχθησαν κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωµατικής εργασίας.

Από τη θέση αυτή επιθυµούµε να ευχαριστήσουµε κατ’ αρχάς, τον

επιβλέποντα τη διπλωµατική εργασία, Αναπληρωτή Καθηγητή κ.κ. Θωµά Ξένο,
για την ανάθεση της εργασίας καθώς και για την άψογη συνεργασία και
καθοδήγηση που µας προσέφερε κατά τη διάρκεια της εκπόνησής της. Επίσης,
µιας και η διπλωµατική εργασία ενός φοιτητή µηχανικού, αποτελεί το τελικό του
καθήκον στο Πολυτεχνείο και σηµαίνει ταυτόχρονα τη λήξη των φοιτητικών του
χρόνων, θα θέλαµε, ο καθένας από τη θέση του, να ευχαριστήσουµε όλους
εκείνους που µε τον τρόπο τους συνέβαλαν στο να γίνουν αυτά τα χρόνια
αξιοζήλευτα, αξιοµνηµόνευτα και ανεξίτηλα.

Θεσσαλονίκη, ∆εκέµβριος 2004

7
 1ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Ασύρµατη ∆ικτύωση»

1.1. Εισαγωγή στα δίκτυα

Τα δίκτυα είναι παντού γύρω µας. Όταν χρησιµοποιούµε µία πιστωτική ή
τηλεφωνική κάρτα καθώς και όταν χρησιµοποιούµε έναν υπολογιστή για να
προσπελάσουµε το διαδίκτυο (Internet), ουσιαστικά χρησιµοποιούµε ένα δίκτυο
υπολογιστών. Με απλά λόγια, το δίκτυο είναι ένα γκρουπ από δύο ή
περισσότερους υπολογιστές που είναι συνδεδεµένοι µεταξύ τους µε καλώδια. Σε
αυτό είναι δυνατόν να συνδέονται και άλλες συσκευές, όπως εκτυπωτές και
σαρωτές. Σκοπός του είναι η άνετη και γρήγορη διακίνηση των πληροφοριών
µεταξύ των υπολογιστών όπως η ανταλλαγή εγγράφων, αρχείων και γενικότερα
δεδοµένων, µε σκοπό να βλέπουµε, να παίζουµε ή και να συνοµιλούµε µε το
χρήστη κάποιου άλλου υπολογιστή χωρίς να υπάρχει φυσική επαφή. Η
δηµιουργία δηλαδή των δικτύων έδωσε την δυνατότητα στους χρήστες που είναι
συνδεδεµένοι σε αυτά, να επεξεργάζονται και να µοιράζονται πολύ µεγάλου
µεγέθους πληροφορίες, δεδοµένα και εφαρµογές.

Σχήµα 1. Μορφή ενός δικτύου.

Υπάρχουν πολλά είδη δικτύων µε βασικότερα τα τοπικά ή LAN (Local

Area Networks), τα MAN (Metropolitan Area Networks) και τα ευρείας περιοχής

8
WAN (Wide Area Networks). Υπάρχει επίσης και µία τέταρτη κατηγορία
δικτύων, που έχει αποκτήσει υπόσταση τα τελευταία χρόνια και αναµένεται να
διαδοθεί ακόµα περισσότερο. Μιλάµε για τα PAN (Personal Area Networks), τα
οποία ουσιαστικά αναφέρονται στην ασύρµατη κυρίως επικοινωνία µεταξύ
διαφόρων µικρών προσωπικών συσκευών που κουβαλάµε πάνω µας, όπως για
παράδειγµα, το κινητό τηλέφωνο ή οι διάφοροι υπολογιστές χειρός και παλάµης
(palmtop, handheld, PDA).

Στο παρελθόν, όλα τα τοπικά δίκτυα ήταν ενσύρµατα και σε σταθερές

θέσεις όπως απεικονίζεται στην παρακάτω εικόνα.

Σχήµα 2. Ενσύρµατο τοπικό δίκτυο.

Η ανάγκη για κινητικότητα είναι πολύ σηµαντική για τους ανθρώπους. Σε

εργοστάσια και αποθήκες οι χρήστες θέλουν να µπορούν να συνδέονται στο
δίκτυο ενώ βρίσκονται στη γραµµή παραγωγής. Οι γιατροί στα νοσοκοµεία θα
ήθελαν πολύ να µπορούν να µεταφέρουν το ιστορικό των ασθενών τους µαζί
τους, το οποίο θα µπορεί να ενηµερώνεται δυναµικά.

∆υστυχώς, τα ενσύρµατα δίκτυα δεν µπορούν να παρέχουν τέτοιες

δυνατότητες καθώς βασίζονται στην υπόθεση, ότι κάθε χρηστής δουλεύει από µια
φυσική θέση και παραµένει εκεί καθόλη τη διάρκεια της εργάσιµης ηµέρας του.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρουσιάστηκαν στην αγορά νέες τεχνολογίες

οι οποίες βασίστηκαν στο πρότυπο 802.11 του IEEE για την ασύρµατη δικτύωση.
Τα ασύρµατα δίκτυα δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να έχουν τα
δεδοµένα εκεί που τα χρειάζονται, όταν τα χρειάζονται. Ένα ασύρµατο τοπικό
δίκτυο (Wireless Local Area Network ή WLAN) αποτελεί ένα επικοινωνιακό
σύστηµα που δεν αποσκοπεί στην αντικατάσταση του κοινού ενσύρµατου
δικτύου (Ethernet). Αντιθέτως, λειτουργεί συµπληρωµατικά ή εναλλακτικά,
καθώς επιτρέπει την επέκταση της γεωγραφικής κάλυψης του προϋπάρχοντος
δικτύου. Τα τελευταία χρόνια, τα WLANs βρίσκουν εφαρµογή διεθνώς σε
διάφορους τοµείς, συµπεριλαµβανοµένων αυτών της υγείας, της παιδείας, των

9
απλών κατοικιών καθώς και των ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων, αφού επιτρέπουν
σύνδεση χρηστών µέσα σε ένα κτίριο ή µε άλλα γειτονικά χωρίς να απαιτούνται
καλώδια. Οι τεχνολογίες ασύρµατης δικτύωσης αποτελούν µια νέα φάση στην
εξέλιξη της δικτύωσης, επικεντρωµένες περισσότερο από ποτέ στις ανάγκες των
χρηστών. Η παρακάτω εικόνα δίνει ένα παράδειγµα ασύρµατου LAN.

Σχήµα 3. Ασύρµατο δίκτυο LAN.

Με τον τρόπο αυτό ικανοποιείται η ανάγκη των κινητών χρηστών να είναι

συνδεδεµένοι στο δίκτυο κάθε στιγµή όπου και αν βρίσκονται. Επίσης, η
ασύρµατη τεχνολογία αποτελεί τη µοναδική λύση δικτύωσης σε περιπτώσεις που
δεν υπάρχει καλωδιακή δοµή, όπως σε παλιά κτίρια ή σε περιπτώσεις όπου είναι
αδύνατη η δηµιουργία της ενσύρµατης δοµής, όπως για παράδειγµα η
επικοινωνία µεταξύ περιοχών όπου παρεµβάλλονται βουνά ή λίµνες.

Τα ασύρµατα δίκτυα, λειτουργούν σύµφωνα µε µια σειρά προτύπων, τα

οποία βασίζονται στο πρότυπο του 802.11 του IEEE και στο πρωτόκολλο TCP/IP.
Tα πρότυπα 802.11 του ΙΕΕΕ καθορίζουν το φυσικό επίπεδο του µοντέλου
δικτύωσης OSI. Επειδή το TCP/IP δεν ενδιαφέρεται για το υποκείµενο µέσο
µετάδοσης πάνω στο οποίο τρέχει, είναι δυνατόν να δηµιουργήσουµε ένα δίκτυο
χρησιµοποιώντας οποιοδήποτε φυσικό µέσο, όπως ένα οµοαξονικό καλώδιο, ένα
µη-θωρακισµένο καλώδιο συστραµµένων ζευγών (UP), οπτικές ίνες και φυσικά
ραδιοκύµατα ή υπέρυθρες ακτίνες.

Τυπικά, τα ασύρµατα δίκτυα δεν είναι εντελώς ασύρµατα. Συνήθως,

κατασκευάζονται παρόµοια µε τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, µε πολλαπλά
σηµεία ασύρµατης πρόσβασης, τα οποία συνδέονται σε ένα ενσύρµατο δίκτυο
Ethernet. Παρόλο που οι έννοιες ασύρµατη δικτύωση και κινητή δικτύωση είναι
συχνά συσχετιζόµενες, δεν είναι παρόµοιες.

Επίσης, αξίζει να σηµειωθεί πως τα χαρακτηριστικά τα οποία διακρίνουµε

στα δίκτυα, είναι η τοπολογία, το πρωτόκολλο και η αρχιτεκτονική. Κάθε
ηλεκτρονικός υπολογιστής (PC) ή συσκευή που είναι συνδεδεµένη µε το δίκτυο

10
καλείται κόµβος (node). Ο αριθµός των κόµβων µπορεί να ξεκινά από δύο και να
φτάνει µέχρι δεκάδες ή και εκατοντάδες. Με τον όρο τοπολογία εννοούµε τον
τρόπο µε τον οποίο συνδέονται οι συσκευές και οι υπολογιστές µεταξύ τους. Οι
πιο γνωστές τοπολογίες είναι τρεις: α. διαύλου (bus), β. δακτυλίου (ring) και γ.
αστέρα (star). Η έννοια του πρωτοκόλλου αναφέρεται στους κανόνες σύµφωνα µε
τους οποίους θα επικοινωνούν µεταξύ τους οι κόµβοι, ενώ η αρχιτεκτονική στο
αν θα υπάρχει ένας κεντρικός υπολογιστής που θα παίζει το ρόλο του «αρχηγού»
όλων των υπόλοιπων ή όχι.

Συνοψίζοντας, γίνεται εύκολα κατανοητό, ότι τα ασύρµατα δίκτυα

παρουσιάζουν πολλά πλεονεκτήµατα. Από αυτά το πιο σηµαντικό είναι η εύκολη
εγκατάσταση τους. Έτσι, η τοπική δικτύωση των υπολογιστών µε τη χρήση
κεραιών είναι πολύ φθηνότερη και πρακτικότερη από την εισαγωγή ενός
συστήµατος καλωδίωσης, το οποίο περιλαµβάνει την εγκατάσταση καλωδίων
µέσα από τοίχους, ταβάνια, κάτω από πατώµατα κλπ.

Παρόλο που τα ασύρµατα τοπικά δίκτυα έχουν το πολύ ισχυρό

πλεονέκτηµα της εύκολης εγκατάστασης, έχουν και πολύ σοβαρά µειονεκτήµατα.
Καταρχήν, χαρακτηρίζονται από πολύ χαµηλότερες χωρητικότητες µεταφοράς
δεδοµένων από τα αντίστοιχα τοπικά ενσύρµατα δίκτυα. ∆ηλαδή, ενώ σε ένα
τυπικό ενσύρµατο δίκτυο η ταχύτητα µεταφοράς δεδοµένων µπορεί να φθάσει
µέχρι τα 100Μbps (Πρακτικά, 40-80Mbps, ανάλογα µε την επεξεργαστική ισχύ
των υπολογιστών του δικτύου και την ποιότητα των καρτών δικτύου), σε ένα
ασύρµατο δίκτυο, η χωρητικότητα δε ξεπερνά τα 54 Mbps(Πρακτικα, 18 –
22Mbps λογω του περιορισµου της χρησης του ραδιοδιαυλου µονο προς µια
κατευθυνση κάθε φορα). Ακόµη, η συχνότητα λαθών, είναι υψηλότερη και οι
παρεµβολές από τις µεταδόσεις γειτονικών σταθµών πολλές.

11
1.2. Ιστορική ανάδροµη για τις ασύρµατες και
κινητές επικοινωνίες
Τα ασύρµατα δίκτυα, είναι ευέλικτοι τρόποι µεταφοράς δεδοµένων.
Μπορούν να µεταφέρουν δεδοµένα χρησιµοποιώντας µια ευρεία γκάµα κυµάτων,
από το υπέρυθρο φάσµα έως τις συχνότητες της κινητής τηλεφωνίας. Για το λόγο
αυτό, η ασύρµατη και κινητή δικτύωση είναι συχνά συσχετιζόµενες. Τόσο στις
ασύρµατες ψηφιακές επικοινωνίες, όσο και στις κινητές, οι πρώτες προσπάθειες
αποτελεσµατικών ζεύξεων αναφέρονται γύρω στο 1880. Τα πρώτα πειράµατα του
Marconi, πραγµατοποιήθηκαν το 1897 στη συχνότητα των 2 ΜHz και είχαν σαν
αποτέλεσµα την εγκατάσταση του πρώτου συστήµατος κινητής τηλεφωνίας,
στο νησί Wight της Αγγλίας, για λογαριασµό της Βασίλισσας Βικτορίας. Η
κινητή µονάδα, ήταν το βασιλικό γιοτ σε απόσταση 18 µιλιών από τη νήσο, στο
οποίο τοποθετήθηκε ένας VHF ποµποδέκτης µε την αντίστοιχη κεραία. Ο
σταθµός βάσης, ήταν ένας ποµποδέκτης µε την κεραία του, αντίστοιχος µε αυτόν
της κινητής µονάδας, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Παλάτι της Βασίλισσας.

Πριν από τον δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο, οι Βρετανοί χρησιµοποιούσαν

την κινητή τηλεφωνία για λογαριασµό της αστυνοµίας. Η ζώνη των συχνοτήτων
που χρησιµοποιούσαν ήταν 2-3 ΜΗz. Το έτος 1935, χρησιµοποίησαν για την
υπηρεσία αυτή, συχνότητες στην περιοχή VHF. Κατά την διάρκεια του δεύτερου
παγκοσµίου πολέµου, η χρήση των συστηµάτων αυτών επεκτάθηκε στις ένοπλες
δυνάµεις και στις υπηρεσίες αµέσου επεµβάσεως (π.χ. στην πυροσβεστική
υπηρεσία). Ο τύπος της διαµόρφωσης του µεταδιδόµενου σήµατος, ήταν
∆ιαµόρφωση Εύρους (ΑΜ) ενώ εκείνη την εποχή οι Ηνωµένες Πολιτείες της
Αµερικής (ΗΠΑ) χρησιµοποιούσαν δοκιµαστικά τη ∆ιαµόρφωση Συχνότητας
(FM), για τη βελτίωση της ποιότητας του λαµβανοµένου σήµατος από την
προκαλούµενη εξασθένηση αυτού, µε την εµφάνιση του ηλεκτρικού θορύβου.

Το 1945 στο Ηνωµένο Βασίλειο (UK), υπήρχαν περίπου 1000 χρήστες των
συστηµάτων κινητής τηλεφωνίας και ο αριθµός τους αυξανόταν συνεχώς. Το
1947 στα πλαίσια των εργασιών του ∆ιεθνούς Συνεδρίου Ράδιο-Επικοινωνιών
(International Radio-Communication Conference), η οποία έλαβε χώρα στο
Atlantic City των ΗΠΑ, πραγµατοποιήθηκε η κατανοµή του ράδιοφάσµατος για
τους χρήστες των κινητών επικοινωνιών.

12
 Στα πλαίσια της διαχρονικής καταγραφής της κινητής τηλεφωνίας σε
παγκόσµιο επίπεδο, οφείλουµε να δώσουµε µερικά ιστορικά σηµεία της εξέλιξης
των κινητών επικοινωνιών στις ΗΠΑ. Το έτος 1921 στην Αστυνοµία του Detroit,
εγκαταστάθηκε το πρώτο σύστηµα το οποίο λειτουργούσε στην περιοχή των 2
ΜΗz. Κατόπιν, περίπου το 1940, νέες συχνότητες στην περιοχή των 30 και 40
ΜΗz, καταχωρήθηκαν για τις κινητές επικοινωνίες. Επειδή ο αριθµός των
χρηστών οι οποίοι ζητούσαν πρόσβαση στα συστήµατα αυτά συνεχώς αυξανόταν,
η Οµοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών των ΗΠΑ (Federal Communications
Commission - FCC), παραχώρησε επιπλέον συχνότητες στην περιοχή των 30 και
500 ΜΗz για διάφορες ειδικές χρήσεις. Τα πρώτα αυτά συστήµατα κινητών
επικοινωνιών, λειτουργούσαν αυτόνοµα και δεν υπήρχε επικοινωνία µε το
τηλεφωνικό δίκτυο της χώρας.

Αµέσως µετά τον δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο, τα εργαστήρια Bell (Bell

Laboratories) δροµολόγησαν ένα πρόγραµµα για παροχή επικοινωνιακών
υπηρεσιών, µε συστήµατα τα οποία χρησιµοποιούσαν κοινό φορέα (common
carrίer), προκειµένου να εξυπηρετούνται πολλοί χρήστες µαζί, κινούµενοι σε
διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Η υπηρεσία αυτή, καταχωρήθηκε στην FCC
µε το όνοµα ∆ηµόσια Εσωτερική Υπηρεσία Επίγειων Κινητών Ασύρµατων
Επικοινωνιών (Domestic Public Land Mobile Radio Service - DPLMRS). Η
υπηρεσία DPLMRS δροµολόγησε τα παρακάτω δύο συστήµατα:

Το πρώτο από αυτά, λειτούργησε το 1946 για την κάλυψη των

επικοινωνιακών αναγκών των χρηστών, οι οποίοι κινούνταν εντός της πόλης του
St. Louis, χρησιµοποιώντας τρεις ράδιο-διαύλους στην περιοχή των 150 ΜΗz.
Πρέπει να σηµειωθεί ότι, στην αρχή, η FCC είχε καταχωρήσει έξι ράδιοδιαύλους
για την κάλυψη των αναγκών, αλλά επειδή οι χρησιµοποιούµενοι ποµποδέκτες
δεν ήταν υψηλής τεχνολογίας (για την εποχή εκείνη), παρατηρήθηκαν έντονα
προβλήµατα από παρεµβολές γειτονικών ράδιο-διαύλων (καναλιών) στην ίδια
γεωγραφική περιοχή, οπότε τελικά χρησιµοποιήθηκαν µόνο οι τρεις ράδιο-
δίαυλοι. Το σύστηµα του St. Louis ήταν γνωστό µε το όνοµα Urban System.

Το 1947, εγκαταστάθηκε ένα δεύτερο σύστηµα για την κάλυψη των

επικοινωνιακών αναγκών των χρηστών οι οποίοι κινούνταν στον
αυτοκινητόδροµο New York - Boston. Το σύστηµα αυτό χρησιµοποιούσε

13
συχνότητες στην περιοχή 35-44 ΜΗz και ήταν γνωστό µε το όνοµα Highway
System.

Το 1964, λειτούργησε ένα νέο σύστηµα στα 150 ΜΗz, το οποίο ήταν
γνωστό µε την ονοµασία MJ και το έτος 1969 εγκαταστάθηκε και λειτούργησε το
σύστηµα ΜΚ, χρησιµοποιώντας συχνότητες στην περιοχή του ράδιοφάσµατος
των 450 ΜΗz. Πρέπει να σηµειωθεί ότι τόσο το MJ όσο και το ΜΚ, ήταν
τµήµατα του Βελτιωµένου Συστήµατος Κινητής Τηλεφωνίας (Improved Mobile
Telephone System - IMTS).

1.3. Εφαρµογές των ασύρµατων δικτύων

Οι εφαρµογές ενός ασύρµατου δικτύου είναι πολλές και περιορίζονται µόνο
από τη φαντασία του χρηστή. Τα τελευταία χρόνια, τα WLANs βρίσκουν
εφαρµογή διεθνώς σε διάφορους τοµείς, συµπεριλαµβανοµένων αυτών της
υγείας, της παιδείας, των απλών κατοικιών καθώς και των ακαδηµαϊκών
ιδρυµάτων. Στη συνεχεία παρατίθονται ορισµένες εφαρµογές των ασύρµατων
δικτύων, όπου φαίνεται τόσο η ευελιξία όσο και η ισχύς που προσφέρουν :

• Οικιακές εφαρµογές-οικιακός χρηστής. Ένα ασύρµατο δίκτυο στο σπίτι

µπορεί να προσφέρει σηµαντικές υπηρεσίες χωρίς τα προβλήµατα µιας
ενσύρµατης εγκατάστασης. Από αυτές οι πιο σηµαντικές:

▫ Κοινή χρήση του διαδικτύου. Με ένα ασύρµατο δίκτυο, είναι πολύ εύκολο
να γίνει κοινή χρήση της σύνδεσης στο διαδικτυο από όλους του υπολογιστές και
ενδεχοµένως τις συσκευές του σπιτιού µας.

▫ File sharing. Εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασης στα αρχεία µας από

οποιονδήποτε υπολογιστή.

▫ Streaming video και ήχος. Υπάρχουν ήδη αρκετά προγράµµατα που

επιτρέπουν το streaming video ή ήχου σε δίκτυο LAN, τα οποία λειτουργούν και
µε ασύρµατο δίκτυο. Έτσι µπορούµε για παράδειγµα, να µοιράσουµε δορυφορικά
προγράµµατα τηλεόρασης ή µουσική από MP3 σε όλους τους υπολογιστές του
δικτύου.

14
 • Οµάδες χρηστών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζεται όταν αρκετοί
χρηστές συνεργάζονται για τη δηµιουργία µια ασύρµατης υποδοµής στη γειτονία
τους ή και ευρύτερα. Οι εφαρµογές εδώ είναι όντως πολλές.

▫ Online παιχνίδια. Αποτελεί την πιο διασκεδαστική εφαρµογή. Ξεχνάµε το

διαδίκτυο µε τη χρέωση και την εκνευριστικά χαµηλή ταχύτητά του και
στήνοντας ένα ασύρµατο δίκτυο µπορούµε να συναγωνιστούµε στο αγαπηµένο
µας παιχνίδι µε πραγµατικούς αντίπαλους.

▫ Voice over IP (VoIP). Εξασφαλίζεται η δυνατότητα συνοµιλίας µε τους

συνδεόµενους στο ασύρµατο δίκτυο µε χρήση VoIP. Η ποιότητα σε ένα καλά
ρυθµισµένο δίκτυο είναι αποδεκτή, καθώς το διαθέσιµο bandwidth είναι
υπεραρκετό. Εφικτή είναι επίσης και η χρήση real time video στις συνδιαλέξεις.

▫ Chat. ∆υνατότητα για γνωριµίες µόνο µε το απλό στήσιµο κάποιου chat

server ή µε τη χρήση προγράµµατος LAN talk που δεν απαιτεί κεντρικό server.

▫ Streaming applications. ∆υνατότητα δηµιουργίας ενός τηλεοπτικού ή

ραδιοφωνικού σταθµού.

▫ Σε εκθέσεις και γενικά εκδηλώσεις σε ανοικτό χώρο, ιδιαίτερα όταν οι

συνδέσεις δεν έχουν µόνιµο χαρακτήρα.

• Επιχειρήσεις. Η µερική ή και ολική αντικατάσταση ενός ενσύρµατου LAN

µε το αντίστοιχο ασύρµατό του, προσφέρει σηµαντικό µακροπρόθεσµο όφελος
αλλά και αυξηµένη ευελιξία στην εγκατάσταση και τη διαχείριση. Υπάρχουν
ωστόσο και ορισµένες άλλες πιο αξιόλογες εφαρµογές.

▫ Ασύρµατες ζεύξεις. Αν µια επιχείρηση καταλαµβάνει περισσότερα του

ενός κτίρια, είναι θεµιτή η επικοινωνία µεταξύ των δικτύων τους. Η χρήση
ασύρµατης ζεύξης είναι η πιο απλή και οικονοµική λύση, µε µόνο µειονέκτηµα
την ενδεχόµενη παραβίαση της ασφάλειας.

▫ Σε περιπτώσεις που γίνονται διαρκείς µεταβολές στο χώρο, τα ασύρµατα

δίκτυα είναι πιο ευέλικτα σε σχέση µε τα ενσύρµατα. Για παράδειγµα, στους
χώρους ενός καταστήµατος λιανικής πώλησης, οι ενσύρµατες συνδέσεις συχνά
είναι δυσχερείς.

▫ Σε meeting rooms για πρόσβαση στις πληροφορίες του εταιρικού δικτύου.

15
 ▫ Hot spots. Εκτός του εσωτερικού δικτύου, µια εταιρεία µπορεί να
επεκτείνει την πελατεία της, κατά συνέπεια και τα κέρδη της, προσφέροντας
διάφορες υπηρεσίες σε επιλεγµένα σηµεία των εγκαταστάσεων της. Ήδη τέτοια
σηµεία εντοπίζονται σε εστιατόρια, καφέ, ξενοδοχεία, πανεπιστήµια,
βιβλιοπωλεία, αεροδρόµια (ένα από αυτά είναι και το ∆ιεθνές Αεροδρόµιο
Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος»), νοσοκοµεία, γραφεία –
ακόµη και πάρκα!

• Γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό σε νοσοκοµεία,

χρησιµοποιούν ασύρµατες φορητές συσκευές ή υπολογιστές
για να έχουν άµεση πρόσβαση στα προσωπικά στοιχεία
των ασθενών.

• Σύνδεση και συνεργασία µεταξύ σχολικών κτιριακών

µονάδων.

• Σε αεροπορικές εταιρίες προσφέροντας τη

δυνατότητα έκδοσης εισιτηρίων ή και ενηµέρωση για τις
πτήσεις.

• Υλοποίηση δικτύων σε παλιά ή διατηρητέα κτίρια, όπου η καλωδίωση

είναι ασύµφορη ή ανεπίτρεπτη.

• Σε αποθήκες όπου υπάρχει κίνηση µηχανηµάτων, τα οποία θα µπορούσαν

να προκαλέσουν ζηµιές στις καλωδιώσεις.

• Υλοποίηση ασύρµατων δικτύων ως backup ενσύρµατων εγκαταστάσεων,

σε περίπτωση που οι τελευταίες παρουσιάσουν πρόβληµα.

1.4. Πλεονεκτήµατα των ασύρµατων δικτύων

Με ένα WLAN οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε δεδοµένα
χωρίς τους περιορισµούς των καλωδίων και διάφορων πολύπλοκων διαδικασιών
εγκατάστασης. Ως κυριότερα πλεονεκτήµατα των WLANs θα µπορούσαµε να
αναφέρουµε τα εξής:

• Φορητότητα - Κινητικότητα. Το κατεξοχήν πλεονέκτηµα που παρέχει ένα

ασύρµατο δίκτυο στους χρήστες του, είναι η δυνατότητα πρόσβασης σε

16
πραγµατικό χρόνο σε βάσεις δεδοµένων, ακόµη και αν εκείνοι βρίσκονται εν
κινήσει.

Σχήµα 4. Με τα ασύρµατα δίκτυα, η σύνδεση γίνεται ακόµα και στο δρόµο!

Μάλιστα, η προσβασιµότητα από παντού των δικτυακών πόρων µιας

εταιρίας ή επιχείρησης, διευκολύνει το έργο των υπαλλήλων. Εκείνοι µε τη σειρά
τους , αποδίδουν καλύτερα και έτσι αυξάνεται η παραγωγικότητα καθώς και η
δηµιουργία προοπτικών για καινοτόµες χρήσεις.

Φορητές εφαρµογές που απαιτούν πρόσβαση πραγµατικού χρόνου σε

κεντρικές βάσεις δεδοµένων βρίσκουν ιδανικό περιβάλλον στην ασύρµατη
δικτύωση, όπως για παράδειγµα πολυκαταστήµατα που χρησιµοποιούν ασύρµατα
δίκτυα µπορούν να ενηµερώνουν σε πραγµατικό χρόνο τους φορητούς bar codes
scanners των υπαλλήλων που εκτελούν την τιµολόγηση.

• Γρήγορη και εύκολη εγκατάσταση. Η εγκατάσταση ενός WLAN, απαιτεί

ελάχιστο χρόνο. Επίσης είναι αρκετά εύκολη ως διαδικασία, αφού σε αντίθεση µε
τα ενσύρµατα δίκτυα, δε συναντάµε ούτε προβλήµατα καλωδίωσης, ούτε
λαµβάνεται υπ’ όψιν η κτιριακή υποδοµή.

• Ευελιξία. Η ασύρµατη τεχνολογία επιτρέπει στο δίκτυο να επεκτείνεται

εκεί που είναι δύσκολη η εγκατάσταση ενσύρµατων υποδοµών (π.χ. σε
αποµονωµένες περιοχές), καθώς επίσης και σε χώρους που δε µπορούν να
χρησιµοποιηθούν καλώδια (π.χ διατηρητέα κτίρια ή περιοχές όπου
παρεµβάλλονται εµπόδια ).

17
 Σχήµα 5. Η ευελιξία της ασύρµατης επικοινωνίας σε περιπτώσεις που παρεµβάλλονται
βουνά µεταξύ των κτιριακών εγκαταστάσεων.

Όλοι γνωρίζουµε πόσο δύσκολη είναι η εγκατάσταση και η διαχείριση των

καλωδίων, αφού έχουν την τάση να µπερδεύονται µεταξύ τους, µε τον πλέον
παράδοξο τρόπο. Η αναδιοργάνωση ενός ενσύρµατου δικτύου είναι εξαιρετικά
χρονοβόρα και δύσκολη, σε αντίθεση µε εκείνη ενός Wireless Lan, όπου απλώς η
µετακίνηση (ή προσθήκη) ενός access point αλλάζει και την έκταση του
καλυπτόµενου χώρου.

• Μειωµένο κόστος συντήρησης. Ενώ η αρχική επένδυση που απαιτείται

για την αγορά εξοπλισµού ενός ασύρµατου τοπικού δικτύου, είναι υψηλότερη
από την αντίστοιχη µιας ενσύρµατης σύνδεσης, το συνολικό κόστος λειτουργίας
µπορεί να είναι σηµαντικά χαµηλότερο. Τα µακροπρόθεσµα κέρδη και οφέλη
είναι µεγαλύτερα κυρίως σε περιπτώσεις δυναµικών χώρων εργασίας, όπου
απαιτούνται συχνά µετακινήσεις και αλλαγές. Ειδική περίπτωση είναι, η
δηµιουργία ασύρµατης ζεύξης µεταξύ δύο (ή περισσότερων) εγκαταστάσεων µίας
εταιρίας. Η χρήση µιας ασύρµατης ζεύξης, κοστίζει όσο και το απαιτούµενο
υλικό (hardware), ενώ η χρήση µίας µισθωµένης γραµµής (leased line) είναι
εξαιρετικά δαπανηρή (σταθερό κόστος κάθε µήνα).

• ∆υνατότητα επέκτασης. Τα ασύρµατα δίκτυα, µπορούν να υποστηρίξουν

µια µεγάλη ποικιλία από τοπολογίες, προκειµένου να ανταποκριθούν στις
ανάγκες συγκεκριµένων εφαρµογών. Οι τοπολογίες αυτές µπορούν εύκολα να
αλλάξουν και περιλαµβάνουν από απλά ισότιµα δίκτυα κατάλληλα για µικρό
αριθµό χρηστών, έως πλήρως εκτεταµένα δίκτυα µε δυνατότητες περιαγωγής, που
µπορούν να υποστηρίξουν χιλιάδες χρήστες σε µεγάλες αποστάσεις.

18
1.5. Μειονεκτήµατα των ασύρµατων δικτύων
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα τελευταία χρόνια τα WLANs βρίσκουν
εφαρµογή διεθνώς σε διάφορους τοµείς, συµπεριλαµβανοµένων αυτών της
υγείας, της παιδείας, των απλών κατοικιών καθώς και των ακαδηµαϊκών
ιδρυµάτων. Εκτός όµως από τα πλεονεκτήµατα αυτών, αξίζει να σηµειωθούν και
τα κυριότερα µειονεκτήµατα.

Τα µειονεκτήµατα των ασύρµατων δικτύων µπορούν να συνοψιστούν ως

εξής:

• Ασφάλεια. Oπως συµβαίνει µε όλες τις εφαρµογές δικτύωσης, έτσι και τα

ασύρµατα δίκτυα υστερούν στον τοµέα παρεχόµενης ασφάλειας, καθώς υπάρχουν
πολλοί τρόποι επίθεσης από επίδοξους εισβολείς. Ενδεικτικά αναφέρουµε την
υπερχείλιση καναλιών στις ασύρµατες συχνότητες (channel flood), το
µπλοκάρισµα συχνοτήτων (signal jamming) και την καταγραφή δεδοµένων που
κινούνται στο δίκτυο (sniffing). Παρόλα αυτά εξακολουθούν να
χρησιµοποιούνται σε κρίσιµες εφαρµογές. Έτσι για παράδειγµα, πολλές τράπεζες
χρησιµοποιούν ασύρµατες ζεύξεις για τη σύνδεση των υποκαταστηµάτων τους,
χωρίς να έχει αναφερθεί ως τώρα παραβίαση των συστηµάτων.

• Παρεµβολές. Τα ασύρµατα τοπικά δίκτυα, κυρίως όσα βρίσκονται σε

ζώνες χαµηλής συχνότητας, είναι ευάλωτα στις παρεµβολές. Οι τελευταίες
ενδέχεται να οφείλονται στην ύπαρξη γειτονικών ηλεκτρονικών συσκευών (για
παράδειγµα, ασύρµατα τηλέφωνα στα 900 MHz ή φούρνοι µικροκυµάτων στα 2,4
GHz), αλλά ακόµη και στην ίδια τη γεωµετρία του χώρου λειτουργίας. Το
κυριότερο πρόβληµα ωστόσο, είναι η δυνατότητα που έχει οποιοσδήποτε µε
φθηνό και εύκολα διαθέσιµο εξοπλισµό, να προκαλέσει προβλήµατα ή και την
πλήρη κατάρρευση του δικτύου έστω και προσωρινά. Το νοµικό καθεστώς δε
δίνει ολοκληρωµένη προστασία στον τοµέα αυτό.

• Ταχύτητα. Η µέγιστη ταχύτητα (µε τα τωρινά πρότυπα) ενός ασυρµάτου

δικτύου φτάνει τα 54Mbps, ενώ ένα κλασικό LAN µπορεί και να υπερβεί το
1Gbps. Πάντως προς το παρόν, τo σχετικά µικρό bandwidth δεν αποτελεί
περιοριστικό παράγοντα για την πλειονότητα των εφαρµογών.

• Ακριβό hardware. Αν και µακροπρόθεσµα σε πολλές περιπτώσεις η

εγκατάσταση ενός wireless LAN κοστίζει λιγότερο από την εγκατάσταση ενός

19
κλασικού LAN, το απαιτούµενο hardware εξακολουθεί να είναι σηµαντικά
ακριβότερο.

1.6. Το µέλλον των ασύρµατων δικτύων

Οι κύριες εφαρµογές των WLAN στις µέρες µας αφορούν τα εξής:

α. Τη δηµιουργία hot-spots και εποµένως την εξυπηρέτηση κινούµενων

χρηστών εντός µικρών και συγκεκριµένων περιοχών.

β. Τη δηµιουργία ζεύξεων σηµείου προς σηµείο µε συγκεκριµένη χρήση.

γ. Την αντικατάσταση του ενσύρµατου δικτύου στο οικιακό ή το

επιχειρηµατικό περιβάλλον.

Στην Ελλάδα οι επίσηµοι κόµβοι Wi-Fi έχουν πλέον αυξηθεί κατά πολύ
(κυρίως στα αστικά κέντρα), ενώ πληθαίνουν τα hot-spots σε ξενοδοχεία, info-
καφετέριες και κάθε είδους επιχειρήσεις.

Σχήµα 6. Μελλοντική συνεχής επικοινωνία ανθρώπων και συσκευών.

Ως αρκετά ελπιδοφόρο για τη µελλοντική εξάπλωση της ασύρµατης

τεχνολογίας, µπορεί να ερµηνευθεί το γεγονός, ότι οι µεγάλες κατασκευάστριες
εταιρίες του χώρου, αποφάσισαν να «συνεργαστούν» µε γνώµονα το κοινό
συµφέρον. Συγκεκριµένα, υπήρξε συµφωνία ως προς τα κοινά χαρακτηριστικά
των ασύρµατων δικτύων, προκειµένου τόσο η εν λόγω τεχνολογία όσο και οι
συσκευές που χρησιµοποιούνται, να είναι συµβατές µεταξύ τους. Με τον τρόπο
αυτό, προωθείται ο υγιής ανταγωνισµός ανάµεσα στους κατασκευαστές, µε
συνέπεια τη µείωση των τιµών των ασύρµατων συστηµάτων, αλλά και τη
µεγαλύτερη προσήλωση των εταιρειών στις ανάγκες του πελάτη.

20
 2ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ.

«Ασφάλεια ασύρµατων τοπικών δικτύων»

2.1. Εισαγωγή
Τα πλεονεκτήµατα που προκύπτουν από τις τεχνολογίες WLAN είναι
αναµφίβολα πολλά, µε σηµαντικότερο την ευελιξία που αυτές παρέχουν. Παρ’
όλα αυτά, ο τρόπος µε τον οποίο πραγµατοποιείται η διακίνηση της πλnροφορίας,
παρουσιάζει κάποιες αδυναµίες κυρίως όσον αφορά στην ασφάλεια. Το γεγονός
ότι τα δεδοµένα που διακινούνται ανά πάσα στιγµή στο δίκτυο, διαχέονται
«ελεύθερα» στον περιβάλλοντα χώρο, είναι σίγουρα θέµα που χρήζει ιδιαίτερης
προσοχής.

To διαδίκτυο, έχει επιφέρει πραγµατική επανάσταση στον τρόπο µε τον

οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις, "πιέζοντάς" τες, είτε να εδραιώσουν την
παρουσία τους στον πολλά υποσχόµενο κόσµο του ηλεκτρονικού επιχειρείν, είτε
να ρισκάρουν το µέλλον τους, µένοντας ενδεχοµένως και εκτός αγοράς.

∆υστυχώς, η πίεση αυτή οδηγεί συχνά τις εταιρίες να µπαίνουν βιαστικά

στο "παιχνίδι", προκειµένου να µη χάσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτηµα,
παραβλέποντας έτσι ή αναβάλλοντας την υλοποίηση µηχανισµών για τη
δηµιουργία ενός ασφαλούς ηλεκτρονικού περιβάλλοντος.

Γενικά οι «επιθέσεις» που είναι πιθανόν να δεχτεί ένα ασύρµατο δίκτυο

χωρίζονται σε δύο βασικούς τύπους. Ο πρώτος αποτελείται από επιθέσεις που
έχουν βασικό σκοπό, την υποκλοπή των πληροφοριών που διακινούνται. Στόχος
των παραπάνω επιθέσεων είναι τις περισσότερες φορές τα εταιρικά δίκτυα, στα
οποία ανταλλάσσονται αρκετά «ευαίσθητες», τόσο για την εταιρία όσο και τoυς
ανταγωνιστές της, πληροφορίες.

Ο δεύτερος τύπος, περιλαµβάνει επιθέσεις, µε τις οποίες ένας

«κακόβουλος» επισκέπτης, προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα ασύρµατο
δίκτυο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η κάθε επιχείρηση που δραστηριοποιείται στο
δικτυωµένο περιβάλλον, να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αξιοπιστία και την
ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

21
2.2. Πιθανοί κίνδυνοι για την ασφάλεια ενός
δικτύου
Στη συνεχεία, ακολουθεί µια αναφορά των πιο κοινών κινδύνων που
διατρέχει η ασφάλεια ενός δικτύου.

• Η ευκολία της αντιγραφής των ψηφιακών δεδοµένων.

• Μη–εποπτευόµενα δίκτυα.

• ∆ίκτυα τα οποία συνδέονται στο διαδίκτυο χωρίς την ύπαρξη ενός τείχους
προστασίας (firewall).

• Ιοί.

• ∆ιάφορες επιθέσεις µέσω TCP/IP.

• Aνυποψίαστοι χρήστες.

• Μη–ασφαλείς υπολογιστές.

• Μη-ασφαλή (χωρίς εφεδρικό αντίγραφο) δεδοµένα.

• Επιθέσεις οι οποίες δε γίνονται για κακό σκοπό.

• Επιθέσεις οι οποίες γίνονται µε κακό σκοπό.

2.3. Μέθοδοι αύξησης της ασφάλειας των

ασύρµατων δικτύων
Το πρόβληµα της ασφάλειας, έγκειται στο γεγονός ότι ο ασύρµατος
εξοπλισµός όλων σχεδόν των κατασκευαστών, φθάνει στις εταιρίες µε τις
λειτουργίες ασφάλειας απενεργοποιηµένες, καθώς δίνεται έµφαση στην εύκολη
και απλή χρήση του.

Η πολιτική ασφάλειας ασύρµατων δικτύων θα πρέπει να καλύπτει όλο τον

ασύρµατο εξοπλισµό, όπως σηµεία πρόσβασης (access points), υπολογιστές µε
ασύρµατες κάρτες, υπολογιστές παλάµης κ.λπ. που συνδέονται στο εταιρικό
δίκτυο. Συγκεκριµένα, όλα τα σηµεία πρόσβασης (access points), σταθµοί βάσης
(base stations) και ασύρµατες κάρτες θα πρέπει να εγκρίνονται και να
καταγράφονται από το τµήµα ασφάλειας της εταιρίας και να προέρχονται από
κατασκευαστές που εγκρίνει το παραπάνω τµήµα. Επίσης, η σχεδίαση και η

22
υλοποίηση του δικτύου θα πρέπει να γίνεται προσεκτικά, έτσι ώστε να παρέχεται
κάλυψη µόνο σε σηµεία / περιοχές όπου χρειάζεται. Τέλος, είναι επιθυµητό όλες
οι ασύρµατες συσκευές να λειτουργούν µέσω ενός VPN (Virtual Private
Network) για κρυπτογράφηση µε προηγµένους µηχανισµούς ταυτοποίησης /
αναγνωρισιµότητας.

2.3.1. Basic Industry Standard Security

∆εδοµένων των κινδύνων που αναφέρθηκαν παραπάνω και έχοντας ως
στόχο την αύξηση της ασφάλειας των ασυρµάτων δικτύων, το ΙΕΕΕ έχει
ενσωµατώσει στο πρότυπο 802.11 µεθόδους που συντελούν στην αύξηση της
ασφάλειας του ασυρµάτου δικτύου (Basic Industry Standard Security). Οι
µέθοδοι αυτοί παρατίθενται παρακάτω:

2.3.1.1. SSID
Το SSID (Secure Set IDentifier), είναι το χαρακτηριστικό όνοµα ενός
ασύρµατου δικτύου, το οποίο χρησιµοποιείται για να διαφοροποιούνται τα δίκτυα
που ενδεχοµένως λειτουργούν στον ίδιο χώρο. Γενικά, όλες οι συσκευές
ασύρµατης σύνδεσης έχουν µια προκαθορισµένη τιµή του SSID, τυπική για κάθε
µοντέλο. Για να διευκολυνθεί η διαδικασία σύνδεσnς δύο συσκευών WLAN,
κάθε συσκευή εκπέµπει ανά τακτά χρονικά διαστήµατα το SSID της. Έτσι, όταν
δύο συσκευές βρεθούν µέσα στα όρια εµβέλειάς τoυς, αυτοµάτως αναγνωρίζουν
η µια την άλλη, και στη συνέχεια µπορούν, εφόσον έχουν το ίδιο SSID, να
συνδεθούν.

Αν και ο παραπάνω µηχανισµός απλοποιεί σηµαντικά τη διαδικασία

σύνδεσης δύο ή περισσότερων «φιλικών» υπολογιστών, εγκυµονεί κινδύνους,
διότι βοηθά σηµαντικά πιθανούς «εχθρούς», να εντοπίσουν το εν λόγω δίκτυο. Ο
µόνος τρόπος µε τον οποίο µπορεί να περιοριστεί ο παραπάνω κίνδυνος είναι να
αποτραπεί η αυτόµατη εκποµπή του SSID, µια δυνατότητα που προσφέρεται
µόνο από τα Σηµεία Πρόσβασης (Access Points).

Συνοψίζοντας, όταν χρησιµοποιείται ένα Σηµείο Πρόσβασης, ένα πρώτο

µέτρο ασφάλειας που µπορεί κανείς να πάρει, είναι να απενεργοποιήσει την

23
εκποµπή του SSID και να αλλάξει το όνοµα του δικτύου µε κάποιο δύσκολα
προβλεπόµενο.

2.3.1.2. Πιστοποίηση χρήστη

Το πρότυπο 802.11 ενσωµατώνει δύο µεθόδους πιστοποίησης: Open
System και Shared Key. Η πρώτη δεν παρέχει ουσιαστικά καµία πιστοποίηση
εκτός από την αναγνώριση της διεύθυνσης MAC των συσκευών. Έτσι, η
συγκεκριµένη µέθοδος επιτρέπει σε όσες συσκευές έχουν το ίδιο SSID, να
επικοινωνήσουν µεταξύ τoυς.

Η µέθοδος Shared Key επιτρέπει την ανταλλαγή δεδοµένων µόνο ανάµεσα

στις συσκευές που έχουν το ίδιο SSID και το ίδιο κλειδί κρυπτογράφησηs WEP
Key. Όταν µια συσκευή προσπαθήσει να συνδεθεί µε µια άλλη (π.χ., µε ένα
σηµείο πρόσβασης), τότε αυτή, θα απαντήσει στέλνοντάς της ένα απλό αρχείο
κειµένου. Στη συνέχεια, η συσκευή που επιχειρεί να συνδεθεί θα το
κωδικοποιήσει χρησιµοποιώντας το δικό της WEP Key και θα το στείλει πίσω. Η
σύνδεση των δύο συσκευών θα είναι εφικτή µόνο εάν το κείµενο έχει
κρυπτογραφηθεί σωστά.

Μολονότι η µέθοδος Shared Key δίνει την αίσθηση ότι προσφέρει

µεγαλύτερη ασφάλεια από την Open System, η εφαρµογή της εγκυµονεί
σοβαρούs κινδύνουs. Το αδύνατο σηµείο της Shared Key, είναι η αποστολή του
απλού κειµένου. Αν, για παράδειγµα, κάποιος καταγράψει µε κατάλληλο
εξoπλισµό την επικοινωνία µεταξύ ενόs σηµείου πρόσβασηs και των συσκευών
που συνδέονται σε αυτό, θα καταφέρει να συγκεντρώσει έναν ικανοποιητικό
αριθµό δεδοµένων (απλό και κωδικοποιηµένο κείµενο), από τα οποία είναι
δυνατόν να υπoλογίσει το WEP Key που χρησιµοποιείται. Εύλογα συµπεραίνει
κανείς, ότι οι παρούσες µέθοδοι πιστοποίησης δεν διακρίνονται για το υψηλό
επίπεδο ασφάλειας που προσφέρουν.

2.3.1.3. Κρυπτογράφηση δεδοµένων

Το πρότυπο 802.11b περιλαµβάνει και µια µέθοδο κρυπτογράφησης
δεδοµένων, που ονοµάζεται WEP (Wireless Equivalent Privacy). Η WEP
βασίζεται στον αλγόριθµο κρυπτογράφησης RC4, ο οποίοs χρησιµοποιεί ένα
κλειδί µεγέθους 40bit ή 104bit και έναν τυχαίο αριθµό που ονοµάζεται

24
lnitialization Vector και έχει µήκος 24bit. Οι συσκευές µάλιστα που ακολουθούν
το πρότυπο 802.11b, υποστηρίζουν κωδικοποίηση µε κλειδί µήκους 256bit
(τυχαίοs αριθµόs 24bit και κλειδί 232bit). Λόγω όµως κάποιων εγγενών
αδυναµιών του αλγορίθµου RC4, η υποκλοπή του χρησιµοποιούµενου κλειδιού
είναι δυνατή. Μια τακτική που µπορεί να δυσκολέψει τoυς πιθανούς «εισβολείς»,
είναι να χρησιµοποιείται κλειδί µεγάλου µεγέθους (128bit ή 256bit), το οποίο να
αλλάζει αρκετά συχνά.

2.3.1.4. ∆ιευθύνσεις MAC

Αρκετά Σηµεία Πρόσβασης παρέχουν τη δυνατότητα στο χρήστη, να
καθορίσει τις διευθύνσεις MAC των συσκευών ασύρµατης σύνδεσης που
µπορούν να συνδεθούν σε αυτά. Πρέπει να τονιστεί ότι σε κάθε συσκευή
αντιστοιχεί µια µοναδική διεύθυνση MAC.

Με τον τρόπο αυτό, µπορεί να προστεθεί ακόµα ένα επίπεδο ασφάλειας, το

οποίο όµως έχει και αυτό τις αδυναµίες του. Είναι σχετικά εύκολο για έναν
«εισβολέα», να υποκλέψει χρησιµοποιώντας κατάλληλο εξοπλισµό, τις
διευθύνσεις MAC από τα πακέτα που διακινούνται στο δίκτυο, ακόµα και όταν
αυτά είναι κρυπτογραφηµένα. Το µόνο που χρειάζεται να κάνει για να αποκτήσει
πρόσβαση στο ασύρµατο δίκτυο, είναι να αλλάξει τη διεύθυνση MAC που
στέλνει η συσκευή του, µε κάποια από αυτές που έχει υποκλέψει.

2.3.2. Advanced Industry Standard Security

Το ΙΕΕΕ έχει υιοθετήσει έναν επιπλέον αριθµό προτύπων / πρωτοκόλλων
(Advanced Industry Standard Security) προκειµένου να αυξήσει το επίπεδο
ασφάλειας του προτύπου 802.11b:

• IEEE 802.1X - Πρότυπο ασφάλειας που επιβάλλει ένα πλαίσιο

επικύρωσης, καθώς και τη δυναµική διανοµή των κλειδιών συνόδου για την
κρυπτογράφηση WEP. Απαιτείται να υπάρχει server RADIUS.

25
 • IEEE 802.11i - Ανερχόµενο πρότυπο ασφαλείας που αναπτύσσεται από το
ΙΕΕΕ και το οποίο εµπεριέχει την προστασία επικύρωσης του IEEE 802.1X.
Επιπλέον, προσθέτει εξελιγµένα πρότυπα ασφαλείας (Advanced Encryption
Standards . AES) για προστασία της κρυπτογράφησης, µαζί µε άλλα
χαρακτηριστικά.

• WPA . Το Wi-Fi Protected Access, είναι ένα πρότυπο ασφαλείας που

επιλύει τα προβλήµατα κρυπτογράφησης του WEP, υιοθετώντας το Πρωτόκολλο
Ακεραιότητας του Προσωρινού Κλειδιού (Temporal Key Integrity Protocol .
TKIP). Επίσης, το WPA συµπεριλαµβάνει τα πλεονεκτήµατα επικύρωσης του
802.1X.

• EAP . Το Extensible Authentication Protocol (EAP), είναι ένα

πρωτόκολλο σηµείου προς σηµείο, το οποίο υποστηρίζει πολλαπλές µεθόδους
επικύρωσης. Η υποστήριξη τύπων ΕΑΡ εξαρτάται από το λειτουργικό σύστηµα
που χρησιµοποιείται.

26
 3ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Βασικά στοιχεία των ασύρµατων δικτύων»

3.1. Μετάδοση στα ασύρµατα δίκτυα

Η µετάδοση και η λήψη δεδοµένων σε ένα ασύρµατο τοπικό δίκτυο
(Wireless Local Area Network) µέσω του αέρα, γίνεται µε χρήση
ραδιοσυχνοτήτων (RF). Τα WLANs δηλαδή, χρησιµοποιούν ηλεκτροµαγνητικά
κύµατα για να διαβιβάσουν τις πληροφορίες από ένα σηµείο σε ένα άλλο, χωρίς
απαίτηση για ενσύρµατη σύνδεση. Η διαδικασία η οποία ακολουθείται είναι η
εξής:

Αρχικά, οι πληροφορίες προς µετάδοση διαµορφώνουν κατάλληλα τη

φέρουσα συχνότητα των ηλεκτροµαγνητικών κυµάτων του ποµπού, κατόπιν τα
κύµατα µεταδίδονται µέσω του αέρα και τέλος, φτάνοντας στο δέκτη,
αποδιαµορφώνονται και οι µεταδιδόµενες πληροφορίες ανακτώνται. Υπάρχει
δυνατότητα ο ποµπός να εκπέµπει ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο, περισσότερες της
µίας φέρουσας συχνότητας, οι οποίες δεν παρεµβάλλονται µεταξύ τους, εφόσον
βέβαια αυτές είναι όλες διαφορετικές. Στη συγκεκριµένη περίπτωση, για να
ανακτήσει τις πληροφορίες ο δέκτης, συντονίζεται σε µια ραδιοσυχνότητα,
απορρίπτοντας έτσι τα ραδιοσήµατα στις υπόλοιπες συχνότητες. Σε µια τυπική
διάταξη WLAN, µια συσκευή ποµπού / δέκτη, αποκαλούµενη Σηµείο
Πρόσβασης, είναι συνδεδεµένη στο ενσύρµατο δίκτυο σε συγκεκριµένη θέση,
χρησιµοποιώντας συνήθως τυπικό καλώδιο Ethernet (UTP ή FTP). Αυτό το
Σηµείο Πρόσβασης, λαµβάνει, αποθηκεύει, και διαβιβάζει πληροφορίες µεταξύ
του WLAN και του ενσύρµατου δικτύου, ενώ µπορεί να υποστηρίξει µια µικρή
οµάδα χρηστών και να λειτουργήσει εντός µιας ακτίνας από 30 έως µερικές
100άδες µέτρα. Οι τελικοί χρήστες, έχουν πρόσβαση στο WLAN µέσω των
ειδικών προσαρµογέων ασύρµατου δικτύου, οι οποίοι µπορούν να εφαρµοστούν
ως κάρτες PCMCIA στους φορητούς υπολογιστές ή κάρτες PCI στους
υπολογιστές γραφείου, ή ακόµα και να είναι πλήρως ενσωµατωµένες συσκευές
µέσα στους φορητούς υπολογιστές. Οι προσαρµογείς WLAN αποτελούν τη
διεπαφή µεταξύ του λειτουργικού συστήµατος των χρηστών του δικτύου και των

27
ραδιοκυµάτων, µέσω µιας κεραίας. Στην ασύρµατη δηλαδή δικτύωση τα
δεδοµένα µεταφέρονται µέσω ραδιοκυµάτων ή υπέρυθρων ακτινών.

Στη συνεχεία παρατίθεται το ηλεκτροµαγνητικό φάσµα.

Σχήµα 7. Το ηλεκτροµαγνητικό φάσµα

Όπου f, η συχνότητα της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας, δηλαδή ο

αριθµός των ταλαντώσεων ενός ηλεκτροµαγνητικού κύµατος ανά δευτερόλεπτο.
Μονάδα µέτρησης της συχνότητας είναι το Hz.

Αξίζει επίσης να σηµειωθεί, ότι το µήκος κύµατος (λ), εκφράζει την

απόσταση στο χώρο µεταξύ δύο διαδοχικών µεγίστων ή ελαχίστων και µετριέται
σε m. Η βασική αρχή πάνω στην οποία στηρίζονται οι ασύρµατες επικοινωνίες,
είναι ότι για να εκπεµφθούν ηλεκτροµαγνητικά κύµατα, αρκεί να προσαρµοστεί
µια κεραία σε ένα ηλεκτρικό κύκλωµα. Τα ηλεκτροµαγνητικά κύµατα ταξιδεύουν
στο κενό µε την ταχύτητα του φωτός (c=3*108 m/sec), ενώ στις οπτικές ίνες µε τα
2/3 περίπου αυτής της ταχύτητας. Η βασική σχέση που συνδέει το µήκος κύµατος
λ, τη συχνότητα f και την ταχύτητα του φωτός στο κενό c, είναι:

c = λ * f.

Εποµένως για δεδοµένη τιµή της συχνότητας βρίσκουµε το µήκος κύµατος

και αντίστροφα.

Κύµατα µε χαµηλές συχνότητες, µπορούν να διαπεράσουν κτίρια, ενώ

κύµατα µε υψηλές συχνότητες δεν µπορούν. Το πόσο της πληροφορίας που

28
µπορεί να µεταφερθεί από ένα κύµα, εξαρτάται από το πλάτος του. Έτσι, στις
χαµηλές συχνότητες µπορούµε να κωδικοποιήσουµε λίγα bits ανά Hertz, ενώ στις
υψηλές συχνότητες έως και 40 bits ανά Hertz κάτω από ορισµένες συνθήκες.
Επίσης, όσο ευρύτερο είναι το φάσµα, τόσο µεγαλύτερο µέγεθος δεδοµένων
µπορεί να αναπαρασταθεί.

Προκειµένου να αποφευχθεί το χάος, υπάρχουν εθνικοί και διεθνείς

οργανισµοί που αποφασίζουν ποιος θα χρησιµοποιήσει ποιες συχνότητες. Στην
Αµερική υπάρχει η FCC και παγκοσµίως η ITU-R.

Αξίζει να σηµειωθεί, ότι οι περισσότερες µεταδόσεις χρησιµοποιούν ένα

στενό φάσµα συχνοτήτων για να έχουν καλύτερη λήψη. Παρόλα αυτά, σε µερικές
περιπτώσεις, όπως στις στρατιωτικές επικοινωνίες, χρησιµοποιείται η τεχνική
spread spectrum όπου οι µεταδόσεις είναι διεσπαρµένες σε ένα ευρύ φάσµα
συχνοτήτων έτσι ώστε να είναι δύσκολη η υποκλοπή και κυρίως η παρεµβολή.
Προς το παρόν όµως, θα υποθέσουµε ότι όλες οι µεταδόσεις χρησιµοποιούν ένα
στενό φάσµα συχνοτήτων.

3.2. Τεχνολογίες µετάδοσης στα ασύρµατα δίκτυα

Για την µετάδοση της πληροφορίας κατά την ασύρµατη ζεύξη,
χρησιµοποιούνται διάφορες τεχνολογίες όπως η τεχνολογία ραδιοσυχνοτήτων
(ratio frequency - RF), η τεχνολογία υπερύθρων (Infrared -IR) και η τεχνολογία
µικροκυµάτων (microwave - MW). Το 1985 οι Ηνωµένες Πολιτείες,
απελευθέρωσαν την µπάντα συχνοτήτων που χρησιµοποιούσαν η Βιοµηχανία, η
Επιστήµη και η Ιατρική (industrial, scientific, medical - ISM). Αυτές οι
συχνότητες είναι οι 902 – 928 MHz, 2,4 - 2,484 GHz και 5,725 - 5,85 GHz και
δεν απαιτούν πλέον την άδεια της FCC (Federal Communications Commission),
γι' αυτό και σήµερα πολλά ασύρµατα LANs λειτουργούν µέσω αυτών των
συχνοτήτων. Η FCC όµως, έθεσε και κάποιους περιορισµούς για την ISM
µπάντα, όπως το ότι στις Ηνωµένες Πολιτείες τα συστήµατα ραδιοσυχνοτήτων
(RF) πρέπει να εφαρµόζουν τεχνολογία ευρέως φάσµατος (spread spectrum) και η
ισχύς τους περιορίζεται στο ένα Watt.

29
 Σχήµα 8. Τεχνικές µετάδοσης στα WLANS.

3.3. Λειτουργία των ασύρµατων δικτύων

Τα ασύρµατα δίκτυα χρησιµοποιούν ηλεκτροµαγνητικά κύµατα για τη
µεταφορά της πληροφορίας από το ένα σηµείο στο άλλο, χωρίς φυσική ζεύξη. Οι
συσκευές αυτές αποτελούνται βασικά από δύο τµήµατα. Το πρώτο είναι, µία
κεραία που τοποθετείται συνήθως στην ταράτσα του κτιρίου, ή σε κάποιο σηµείο
που να εξασφαλίζεται η όσο το δυνατόν καλύτερη οπτική επαφή µε το ή τα
σηµεία που θα γίνει σύνδεση. Το δεύτερο τµήµα, είναι µία συσκευή που
αναλαµβάνει τη µετατροπή των ψηφιακών σηµάτων του δικτύου (µπορεί να
συµπεριλαµβάνονται και τηλεφωνικά σήµατα οµιλίας ή σήµατα εικόνας από µία
κάµερα) σε κατάλληλη µορφή, ώστε να µπορούν να εκπεµφθούν από την κεραία,
καθώς επίσης την ανάστροφη µετατροπή στην περίπτωση της λήψης.

Η τεχνολογία εκποµπής των συσκευών αυτών είναι αρκετά πολύπλοκη και

προέρχεται από το στρατιωτικό χώρο. Πρόκειται για τη διασπορά φάσµατος
(Spread Spectrum), που είναι η µέθοδος που χρησιµοποιείται κατά κανόνα για τη
µετάδοση δεδοµένων σε περισσότερες της µίας συχνοτήτων στα ασύρµατα
τοπικά δίκτυα, µε την απαίτηση βέβαια ο δέκτης να γνωρίζει τη σωστή
συχνότητα. Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι τεχνολογιών διασποράς φάσµατος
για µετάδοση στα 2,4 GHz: Η Direct Sequence Spread Spectrum (DSSS -

30
διασποράς φάσµατος συνεχούς ακολουθίας) και η Frequency Hopping Spread
Spectrum (FHSS - διασποράς φάσµατος µεταπήδησης συχνότητας).

Κατά την πρώτη µέθοδο (DSSS), το ψηφιακό σήµα κατατέµνεται,

απλώνεται και εκπέµπεται σε πολλές συχνότητες ταυτόχρονα. Είναι η πιό κοινή
µέθοδος για ασύρµατα δίκτυα και αρχικά αναπτύχθηκε για στρατιωτικές
εφαρµογές σαν µια προσπάθεια προστασίας των ραδιοεπικοινωνιών έναντι
παρεµβολών και υποκλοπών από τον εχθρό. Η µετάδοση ευρέως φάσµατος
κατανέµει το σήµα στις ζώνες ραδιοσυχνοτήτων 902 έως 928 ΜHz και 2,4 έως
2,484 GHz (ISM ζώνες).

Στη δεύτερη περίπτωση (FHSS), το σήµα κατατέµνεται πάλι και τα

τµήµατα του εκπέµπονται σε διαφορετική συχνότητα κάθε φορά. Έτσι η
συχνότητα µετάδοσης των δεδοµένων κάθε φορά αλλάζει, ακολουθώντας ένα
συγκεκριµένο µοτίβο. Ο δεκτής µπορεί να λαµβάνει δεδοµένα τα οποία
µεταδίδονται µε αυτήν τη τεχνολογία, µόνο εάν χρησιµοποιεί το ίδιο µοτίβο
αναπήδησης συχνοτήτων µε τον ποµπό.

Επίσης, οι συσκευές αυτές διαθέτουν κυκλώµατα ελέγχου που διορθώνουν

τα σφάλµατα στη λήψη, ή οδηγούν σε επανεκποµπή των πακέτων που δεν
έφτασαν σωστά.

Οι πιο πάνω τεχνολογίες εκποµπής είναι σε θέση να µεταφέρουν πολύ

µεγάλο όγκο πληροφοριών µε ταχύτητες της τάξης των 4Mbps ή και µεγαλύτερες.
Επιπλέον, είναι ανεπηρέαστες από παρεµβολές, προσφέρουν ασφάλεια κατά τη
µεταφορά των πληροφοριών, ενώ είναι ικανές να επιτύχουν διασύνδεση δύο ή
περισσότερων σηµείων σε αποστάσεις έως και περίπου 30 χιλιόµετρα, µε την
προϋπόθεση ότι υπάρχει οπτική επαφή. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει οπτική
επαφή και η απόσταση είναι πολύ µεγάλη, η ραδιοζεύξη µπορεί και πάλι να
επιτευχθεί µε χρήση αναµεταδότη σε κάποιο µέρος θεατό και από τα δύο σηµεία.

3.4. Κεραίες εκποµπής - λήψης

Ένας τρόπος µεταβίβασης των πληροφοριών συνίσταται στη διάδοση των
ηλεκτροµαγνητικών κυµάτων, που µεταφέρουν τις πληροφορίες, στο χώρο
υπεράνω της επιφάνειας της γης. Τα συστήµατα αυτά καλούνται Συστήµατα
Ασύρµατης Τηλεπικοινωνίας ή Ραδιοζευξης.

31
 Τα ηλεκτροµαγνητικά κύµατα ακτινοβολούνται στον ελεύθερο χώρο από
συστήµατα αγωγών, τα οποία διαρρέοντα από ρεύµατα υψηλής συχνότητας και
ονοµάζονται κεραίες εκποµπής. Η ροή των κυµάτων σε ένα ορισµένο σηµείο
γίνεται αντιληπτή από την τάση, που επάγεται σε ένα σύστηµα αγωγών,
κατάλληλης µορφής και διαστάσεων, σύστηµα το οποίο ονοµάζεται κεραία
λήψεως.

Η πόλωση ενός κύµατος αναφέρεται εξ ορισµού στη διεύθυνση του

διανύσµατος του ηλεκτρικού πεδίου. Το διάνυσµα του ηλεκτρικού πεδίου είναι
κάθετο επί της διευθύνσεως διαδόσεως , αυτό όµως δεν καθορίζει τη διεύθυνση
του διανύσµατος της έντασης του ηλεκτρικού πεδίου και συνεπώς την πόλωση
του κύµατος. ∆ιαχωρίζουµε λοιπόν την οριζόντια και την κατακόρυφη πόλωση.

I. Οριζόντια πόλωση: Σε αυτό το είδος πόλωσης το διάνυσµα του

ηλεκτρικού πεδίου είναι κάθετο επί του επιπέδου προσπτώσεως και παράλληλο
προς την επιφάνεια διαχωρισµού. Η παράσταση των ηλεκτρικών και µαγνητικών
πεδίων σε αυτό το είδος πόλωσης φαίνεται στο παρακάτω σχήµα:

Σχήµα 9

II. Κατακόρυφη πόλωση: Σε αυτήν την περίπτωση το διάνυσµα του

ηλεκτρικού πεδίου κείται στο επίπεδο πρόσπτωσης. Για την κατακόρυφη πόλωση
η παράσταση του ηλεκτρικού και µαγνητικού πεδίου φαίνεται στο παρακάτω
σχήµα:

32
 Σχήµα 10

Η κεραία ουσιαστικά είναι ένα κοµµάτι µετάλλου µε συγκεκριµένο σχήµα.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι κεραιών, όλοι όµως φέρουν τα εξής
χαρακτηριστικά: µορφή διάδοσης, κέρδος, ισχύς εκποµπής και bandwidth.

• Μορφή διάδοσης: Καθορίζει τη δυνατή κάλυψη από την κεραία. Μια

κεραία omni directional (πολυκατευθυντική) εκπέµπει µε την ίδια ισχύ προς όλες
τις κατευθύνσεις, ενώ µια directional (κατευθυντική) δίνει σχεδόν όλη την ισχύ
προς µια συγκεκριµένη κατεύθυνση.

• Κέρδος: Ο βαθµός ενίσχυσης µιας κεραίας εξαρτάται κυρίως από την

κατευθυντικότητα της. Μια omni κεραία έχει κέρδος ίσο µε την µονάδα, διότι δεν
εκπέµπει την ισχύ της προς συγκεκριµένη κατεύθυνση.

• Ισχύς εκποµπής: H ισχύς εκποµπής και το κέρδος καθορίζουν από κοινού

την απόσταση από την κεραία στην οποία θα γίνει εκποµπή του σήµατος. Όσο
µεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο µεγαλύτερη ισχύς εκποµπής χρειάζεται. Στα
ασύρµατα δίκτυα η ισχύς εκποµπής είναι συνήθως χαµηλή (1 Watt ή και
λιγότερο).

33
 • Bandwidth: Πρόκειται για το τµήµα του φάσµατος εντός του οποίου
διαδίδεται το σήµα. Η κεραία πρέπει να είναι κατάλληλη για το bandwidth των
wireless LANs.

Το σχήµα των κεραιών καθορίζει και τον τύπο της ακτινοβολίας τους. Για
να γίνουν αντιληπτοί οι διάφοροι τύποι ακτινοβολίας αναφέρουµε λίγα πράγµατα
για τις κεραίες εκποµπής (radiators). Σε θεωρητικό επίπεδο µερικές φορές
αναφερόµαστε σε έναν υποθετικό «σφαιρικό ακτινοβολητή», ο οποίος κατανέµει
την ισχύ του σήµατος οµοιόµορφα σε µία σφαίρα γύρω του. Πρόκειται για την
ισοτροπική κεραία. Το µοντέλο αυτό είναι χρήσιµο στη θεωρητική µελέτη
ωστόσο στην πραγµατικότητα η ιδανική ισοτροπική κεραία δεν υπάρχει.

Αντίθετα, οι πραγµατικές κεραίες εκπέµπουν ισχύ η οποία είναι

διαφορετική για διαφορετικές γωνίες. Συγκεντρώνεται σε κάποιες περιοχές
(λοβοί) και απουσιάζει σε άλλες (µηδενικά). Ο κύριος λοβός χαρακτηρίζεται από
την γωνία στην οποία η εκπεµπόµενη ισχύς είναι το πολύ 3dB µειωµένη από τη
µέγιστη. Συνήθως υπάρχουν και λοβοί στα πλάγια οι οποίοι ονοµάζονται πλάγιοι
λοβοί (side lobes).

Η πιο βασική κεραία είναι η διπολική κεραία µισού µήκους κύµατος

(διπολική κεραία λ/2, halfwave dipole). Αυτή είναι βασικά δύο κοµµάτια
καλωδίου µε ειδικό µήκος και είναι αυτή που συνήθως είναι ενσωµατωµένη στις
ασύρµατες PCMCIA κάρτες. Στα 2,4GHz το µισό του µήκους κύµατος είναι
6,25cm.

Αν τοποθετήσουµε ανακλαστήρες (reflectors) γύρω από την διπολική

κεραία µπορούµε να συγκεντρώσουµε την ισχύ προς µία κατεύθυνση. Για
παράδειγµα αν τοποθετήσουµε έναν γωνιακό ανακλαστήρα (corner reflector)
γύρω από ένα δίπολο, το µεγαλύτερο µέρος της ισχύος στρέφεται προς µία
κατεύθυνση. Ακόµα καλύτερα αν τοποθετήσουµε έναν ανακλαστήρα
παραβολικού πλέγµατος (parabolic grid reflector) και στο σηµείο που αυτός
συγκεντρώνει την ισχύ ένα διπλό δίπολο η προκύπτουσα γωνία εκποµπής είναι
πολύ µικρή.

Οι Yagi είναι µία σειρά στοιχείων που σχεδιάζονται ώστε να κατευθύνουν

την ισχύ προς µία κατεύθυνση. Είναι ένας πολύ δηµοφιλής τύπος κεραίας και

34
χρησιµοποιείται κατά κύριο λόγο για τα σήµατα τηλεόρασης VHF και UHF.
Μπορούν επίσης να συνδυαστούν στη σειρά για καλύτερη λήψη.

Σηµαντικός παράγοντας στη διάδοση της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας

είναι και η ύπαρξη ή όχι οπτικής επαφής ανάµεσα στις κεραίες. Υπό συνθήκες
οριακής οπτικής επαφής, ένα µέρος της ακτινοβολούµενης ενέργειας από την
κεραία εκποµπής εµποδίζεται από την επιφάνεια της γης. Προφανώς, η οπτική
επαφή είναι πράγµατι εξασφαλισµένη µόνον όταν το µέγιστο µέρος της
µεταδιδόµενης ενέργειας φθάνει στην κεραία λήψεως. Αυτό συµβαίνει, όταν είναι
ελεύθερο από εµπόδια ένα στέρεο ελλειψοειδές εκ περιστροφής, το οποίο
ονοµάζεται ελλειψοειδές του Fresnel και το οποίο ορίζεται ως ο τόπος των
σηµείων των οποίων το άθροισµα των αποστάσεων από το σηµείο εκποµπής Α
και από το σηµείο λήψεως Β (όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα), είναι ίσο µε
την απόσταση ΑΝ, αυξηµένο κατά λ/2, δηλαδή

ΡΑ + ΡΒ = d1 + d2 + λ/2

Σχήµα 11. Ελλειψοειδές του Fresnel που εξασφαλίζει την οπτική επαφή

όπου h1 και h2 τα ύψη των δύο κεραιών στα σηµεία Α και Β, ενώ d η
µέγιστη απόσταση Ζεύξεως οπτικής επαφής.

Η τοµή του ελλειψοειδούς του Fresnel µε το επίπεδο το κάθετο επί της

ευθείας ΑΒ είναι ένας κύκλος που ονοµάζεται πρώτη ζώνη του Fresnel και του
οποίου η ακτίνα r είναι συνάρτηση των αποστάσεων d1 και d2 του κύκλου από τα
σηµεία Α και Β. Η ακτίνα Fresnel µπορεί να βρεθεί από τον εξής τύπο:

35
  d *d 
r = 17,3 *  1 2 

 d* f 

στην οποία οι αποστάσεις d1, d2 και d είναι σε χιλιόµετρα, η συχνότητα f είναι σε

GHz και η ακτίνα r δίνεται σε µέτρα.

3.5. Θόρυβος
Κατά τη µετάδοση σε µια τηλεπικοινωνιακή ζεύξη, επιθυµούµε στην έξοδο
της τηλεπικοινωνιακής γραµµής, η αρχική πληροφορία µας να ληφθεί µε όσο το
δυνατόν λιγότερες δυνατές αλλοιώσεις.

Οι αλλοιώσεις που παρουσιάζονται, καθώς και η ποιότητα µετάδοσης σε µια

τηλεπικοινωνιακή ζεύξη εξαρτώνται από τις παρασιτικές τάσεις που εµφανίζονται
κατά τη µετάδοση του σήµατος και από τις παραµορφώσεις που µπορεί να πάθει
αυτό. Συνεπώς, για εξασφάλιση καλής ποιότητας στη µετάδοση του σήµατος ο
περιορισµός των παρασιτικών τάσεων και των παραµορφώσεων κρίνεται αναγκαίος.

Οι κάθε είδους παρασιτικές τάσεις, οι οποίες εµφανίζονται, αθροίζονται

στατιστικά, µε αποτέλεσµα να εµφανίζεται στην έξοδο της ζεύξης, εκτός από την
ωφέλιµη ισχύ του σήµατος και µια παρασιτική ισχύς, η οποία ονοµάζεται θόρυβος. Οι
αιτίες του θορύβου, που εµφανίζεται στις τηλεπικοινωνιακές ζεύξεις, µπορεί να είναι
οι ηλεκτρικές εκκενώσεις που συµβαίνουν στην ατµόσφαιρα, οι επιδράσεις από γραµµές
µεταφοράς ενέργειας και οι ανεπιθύµητες συζεύξεις µεταξύ κυκλωµάτων, οι
οποίες συνιστούν ένα ιδιαίτερο είδος θορύβου γνωστό σα διαφωνία. Ιδιαίτερη
σηµασία για την αξιοπιστία του συστήµατος µετάδοσης έχει ο λόγος σήµατος προς
θόρυβο (S/N) στην έξοδο της ζεύξης. Ενώ ο θόρυβος, όπως έχουµε ήδη αναφέρει,
οφείλετε στις παρασιτικές τάσεις που εµφανίζονται στη ζεύξη, η ωφέλιµη ισχύς του
σήµατος στην έξοδο της ζεύξης εξαρτάται από τις παραµορφώσεις που υφίσταται το
σήµα κατά τη µετάδοση του στο µέσο διάδοσης. Σηµαντικός παράγοντας για την
εξασθένηση του σήµατος είναι η έλλειψη προσαρµογής στη γραµµή, η οποία µπορεί να
αποτελέσει και την αιτία δηµιουργίας φαινοµένων ήχους. Η ηχώ µπορεί να θεωρηθεί
είδος ενδογενούς θορύβου που οφείλεται σε ατελή συµπεριφορά των διατάξεων
µετάδοσης.

36
 3.5.1. Κατηγόριες θορύβου
Ο θόρυβος παρουσιάζεται σε όλα τα συστήµατα επικοινωνιών, είτε αυτά
είναι ασύρµατα ή ενσύρµατα. Τα είδη του θορύβου µπορούµε να τα
διακρίνουµε σε δύο κατηγορίες:

• Στην πρώτη ανήκει εξωτερικός θόρυβος. Πρόκειται για ένα είδος

θορύβου όπου οι αιτίες δηµιουργίας του βρίσκονται εκτός του συστήµατος
επικοινωνίας. Προκαλούνται δηλαδή από τον ανθρώπινο ή κάποιον άλλο εξωγενή
παράγοντα. Έχει σχέση µε τα λεγόµενα βιοµηχανικά παράσιτα, µε τις διάφορες
δηλαδή ηλεκτροµηχανικές συσκευές που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από
το σύστηµα, µε την ηλεκτρική τροφοδότηση των συσκευών κτλ. Στην ίδια
κατηγορία ανήκουν και τα λεγόµενα ατµοσφαιρικά παράσιτα, όπως είναι για
παράδειγµα οι ατµοσφαιρικές εκκενώσεις, δηλαδή οι ηλεκτροµαγνητικές
διαταραχές που προέρχονται από την ατµόσφαιρα κατά τη διάρκεια καταιγίδων ή
ακόµα και από το µεσοαστικό διάστηµα. Ο θόρυβος αυτός είναι αντιστρόφως
ανάλογος προς τη συχνότητα και ανάλογος προς το µήκος κύµατος. Για παράδειγµα,
σε χαµηλές συχνότητες, της τάξης των 500 ΚΗz, ο εξωτερικός θόρυβος που
προέρχεται από τα ατµοσφαιρικά και βιοµηχανικά παράσιτα είναι πολύ πιο
έντονος από ό,τι σε υψηλές συχνότητες της τάξης των 300 ΜΗz.

• Στη δεύτερη κατηγορία θορύβου ανήκει ο εσωτερικός θόρυβος, ο οποίος

προκαλείται από το ίδιο το µέσο. Οι θόρυβοι αυτής της µορφής είναι ο θερµικός
θόρυβος (thermal noise), που προκύπτει από συγκρούσεις των ηλεκτρονίων του
µέσου µετάδοσης, ο θόρυβος ενδοδιαµόρφωσης (inter-modulation noise), που
οφείλεται στη συνύπαρξη σηµάτων διαφορετικών συχνοτήτων όταν αυτά
µοιράζονται το ίδιο µέσο µετάδοσης, καθώς και η συνακρόαση (cross-talk), που
προκαλείται όταν δύο ξένα µεταξύ τους σήµατα συζευχθούν για κάποιον
ανεξάρτητο λόγο.

Ο εσωτερικός θόρυβος που δηµιουργείται από αυτές τις αιτίες δεν

εξαρτάται άµεσα από τη συχνότητα. Για παράδειγµα, στις περιπτώσεις που ο
εξωτερικός θόρυβος δεν είναι έντονος (υψηλές συχνότητες), ο εσωτερικός
θόρυβος είναι εµφανής και παίζει σηµαντικό ρόλο η εξάλειψη ή η µείωσή του.
Αντίθετα, στις περιπτώσεις που ο εξωτερικός θόρυβος είναι έντονος (χαµηλές
συχνότητες), ο εσωτερικός θόρυβος δεν είναι εµφανής, αφού καλύπτεται από τον
εξωτερικό ο οποίος είναι εντονότερος, µε αποτέλεσµα να προέχει η εξάλειψη του

37
εξωτερικού θορύβου παρά του εσωτερικού. Σηµειώνεται ότι η παραδοσιακή
µέθοδος για την αντιµετώπιση του θορύβου είναι η µείωση του εύρους ζώνης
του σήµατος µέχρι κάποιο όριο ανοχής, πέρα από το οποίο η µείωση αυτή
περιορίζει το ρυθµό µετάδοσης.

Κατηγοριοποιώντας τον θόρυβο θα λέγαµε ότι χωρίζεται στις παρακάτω

κατηγορίες:

• Θερµικός θόρυβος. Ο θόρυβος αυτός οφείλεται στη θερµική κίνηση των

ηλεκτρονίων,είναι συνάρτηση της θερµοκρασίας και υπάρχει σε όλες τις συσκευές και
τα µέσα µετάδoσης. Αναφέρεται επίσης και ως λευκός θόρυβος, γιατί είναι
οµοιόµορφα κατανεµηµένος στο φάσµα συχνοτήτων.

• Θόρυβος ενδοδιαµόρφωσης. Ο θόρυβος αυτός παράγεται όταν σήµατα

διαφορετικών συχνοτήτων µοιράζονται το ίδιο φυσικό µέσο µετάδοσης.

• Θόρυβος συνακρόασης. Ο θόρυβος αυτός οφείλεται σε µη επιθυµητή

σύζευξη µεταξύ σηµάτων που ακολουθούν διαφορετικούς διαύλους (διαφωνία).

• Κρουστικός θόρυβος. Είναι ο ασυνεχής, µη προβλέψιµος θόρυβος, που τυπικά

χαρακτηρίζεται από µικρή διάρκεια και υψηλές τιµές. Πηγές κρουστικού θορύβου
είναι οι αστραπές και οι ηλεκτρικές µηχανές (βιοµηχανικά παράσιτα).

• Θόρυβος κβαντοποίησης. Προέρχεται από τη µετατροπή αναλογικού

σήµατος σε ψηφιακό και το αντίστροφο.

• Τα διάφορα παρασιτικά σήµατα που προσθέτονται στατιστικά, και

αποτελούν τον ολικό θόρυβο του σήµατος.

Η απόλυτη στάθµη του θορύβου µετράται σε dBm, όπως και η στάθµη του
χρήσιµου σήµατος. Στην πράξη, αυτό που έχει σηµασία είναι η στάθµη του
θορύβου σε σχέση µε τη στάθµη του χρήσιµου σήµατος. Η παράµετρος αυτή
ονοµάζεται «λόγος σήµατος προς θόρυβο» και µετράται σε dΒ. Σε συνήθεις
τηλεφωνικές γραµµές, λόγος σήµατος προς θόρυβο µικρότερος από 20 dΒ θεωρείται
κακός για µετάδοση δεδοµένων, ενώ πάνω από 30 dΒ ικανοποιητικός.

Μια σύγχρονη µέθοδος που ελαχιστοποιεί τις επιδράσεις του θορύβου είναι
η ψηφιακή επεξεργασία σήµατος (DSP: Digital Signal Processing). Η DSP αφορά
τεχνικές που χρησιµοποιούνται προκειµένου να βελτιώσουν την ακρίβεια και την αξιοπιστία
των ψηφιακών σηµάτων. 'Ενα κύκλωµα DSP έχει την ικανότητα να διακρίνει

38
το θόρυβο ανάµεσα στα διάφορα ψηφιακά σήµατα που εκπέµπονται και να τον
αποµακρύνει. Σε περίπτωση όµως που το σήµα είναι αναλογικό, τότε το
µετατρέπει πρώτα σε ψηφιακό και, αφού το απαλλάξει από το θόρυβο, το
επαναφέρει πάλι σε αναλογικό. Ασφαλώς µια άλλη προσέγγιση στο πρόβληµα του
θορύβου αποτελεί η χρήση τεχνολογίας λιγότερο ευαίσθητης στο θόρυβο,
όπως είναι η χρήση οπτικώνιών.

Σύµφωνα µε τα παραπάνω, κάθε µέσο µετάδοσης, ανεξάρτητα από τον

τύπο του, προκαλεί µε διάφορους τρόπους εξασθένηση του σήµατος που
µεταφέρει. Επιπλέον το σήµα παραµορφώνεται τόσο λόγω της εξασθένησης που
υφίσταται από αιτίες που οφείλονται στις ατέλειες και στις ηλεκτρικές ιδιότητες που
παρουσιάζει το µέσοµετάδοσης, όπως είναι η χωρητικότητα, η αντίσταση και η επαγωγή,
όσο και λόγω της παρουσίας θορύβου και παρεµβολών. Μερικά από τα
προβλήµατα που δηµιουργεί η εξασθένηση µπορούν να εξοµαλυνθούν µε τη
χρήση αναµεταδοτών, οι οποίοι είναι συσκευές που ανιχνεύουν τα σήµατα που
στέλνονται και στη συνέχεια τα αναµεταδίδουν µε την αρχική τους ένταση
και οξύτητα. Ο αναµεταδότης προλαβαίνει τα σήµατα, πριν αυτά αλλοιωθούν
ανεπανόρθωτα από το θόρυβο ή τα απαλλάσσει απ' αυτόν αναπαράγοντάς
τα από την αρχή. Αν οι αναµεταδότες βρίσκονται αρκετά κοντά ο ένας στον
άλλο, µπορεί να επιτευχθεί η µετάδοση ενός πολύ υψηλού ρυθµού σηµάτων σε
αποστάσεις που θεωρητικά είναι απεριόριστες. Αν το µέσο µετάδοσης είναι
χάλκινα καλώδια, οι αποστάσεις µεταξύ των αναµεταδοτών πρέπει να
κυµαίνονται από 2 έως 4 km, ενώ, αν είναι οπτικές ίνες, από 40 έως 60 km.

Φυσικά οι επιπτώσεις του θορύβου δεν µπορούν να εξαλειφθούν τελείως.

Ωστόσο ο πρωταρχικός στόχος της σχεδίασης ενός επικοινωνιακού
συστήµατος θα πρέπει να επικεντρώνεται στην όσο το δυνατόν µεγαλύτερη
αποφυγή των επιπτώσεων του θορύβου, ώστε να µπορεί να γίνεται πιστή
αναπαραγωγή του µηνύµατος που εκπέµπεται.

39
 4ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Πρωτόκολλα Ασύρµατης ∆ικτύωσης»

4.1. Πρότυπα της IEEE (IEEE Standards) για την

ασύρµατη δικτύωση
Για τα ασύρµατα δίκτυα υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός προτύπων,
καθιερωµένων από διάφορους οργανισµούς και για ένα µεγάλο τµήµα του
διαθέσιµου ραδιοφάσµατος. Παρόλα αυτά, η πιο ευρέως διαδεδοµένη οικογένεια
προτύπων είναι η 802.11, η οποία έχει καθιερωθεί από το ΙΕΕΕ. Συνολικά, µέχρι
σήµερα, το ΙΕΕΕ έχει διαµορφώσει σχετικά µε τα ασύρµατα δίκτυα τα πρότυπα
που παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

Σχήµα 12.

Τα πρότυπα για WLANs ξεκίνησαν το 1997, µε την καθιέρωση του 802.11.

Όλες οι εφαρµογές, τα λειτουργικά συστήµατα και τα πρωτόκολλα
(συµπεριλαµβανοµένου της οικογένειας πρωτοκόλλων TCP/IP), «τρέχουν» πάνω
στα τοπικά δίκτυα του παραπάνω προτύπου όπως και στο Ethernet. Το βασικό
αυτό πρότυπο, υποστηρίζει µετάδοση έως 2 Mbps. Με το πέρασµα των χρόνων,

40
το 802.11 εξελίχθηκε και προέκυψαν νέα πρότυπα, που φέρουν και ένα γράµµα
δίπλα από το σχετικό αριθµό.

Το πρότυπο 802.11b, επικυρώθηκε από το ΙΕΕΕ τον Ιούλιο του 1999 και
λειτουργεί στη ζώνη ραδιοσυχνοτήτων από 2,4 έως 2,484 GHz. Η µέθοδος
διαµόρφωσης που έχει επιλεγεί για το 802.11b, είναι η Direct Sequence Spread
Spectrum (DSSS), η οποία χρησιµοποιεί τη συµπληρωµατική διαµόρφωση
κώδικα (Complementary Code Keying - CCK), καθιστώντας έτσι δυνατή την
επίτευξη ταχυτήτων έως 11 Mbps. Η προδιαγραφή 802.11a επικυρώθηκε επίσης
τον Ιούλιο του 1999, αλλά αντίστοιχα προϊόντα δεν διατέθηκαν στην αγορά µέχρι
το 2001. Για το λόγο αυτό, δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδοµένη όσο η 802.11b. Η
802.11a λειτουργεί στη ζώνη ραδιοσυχνοτήτων µεταξύ 5,15 και 5,875 GHz και
χρησιµοποιεί τη µέθοδο διαµόρφωσης Orthogonal Frequency Division
Multiplexing (OFDM), καθιστώντας έτσι δυνατές ταχύτητες µεταφοράς
δεδοµένων έως 54 Mbps. Το νεότερο πρότυπο της ΙΕΕΕ είναι το 802.11g, το
οποίο επικυρώθηκε τον Ιούνιο του 2003. Ενώ το 802.11g λειτουργεί στη ζώνη
ραδιοσυχνοτήτων µεταξύ 2,4 και 2,484 GHz (ίδια περιοχή µε το 802.11b),
χρησιµοποιεί διαµόρφωση OFDM που επιτρέπει ρυθµό µετάδοσης (bitrate) µέχρι
54 Mbps (παρόµοια µε το πρότυπο 802.11a). Αυτός ο συνδυασµός απόδοσης και
ραδιοσυχνότητας, επιτρέπει σε εκείνους που διαθέτουν ήδη την υποδοµή για το
πρότυπο 802.11b, να πραγµατοποιήσουν µια γρηγορότερη και λιγότερο ακριβή
µετάβαση, σε µια ευρύτερη σύνδεση δικτύου. Υπενθυµίζεται ότι ο υπάρχων
εγκατεστηµένος εξοπλισµός προτύπου 802.11b, απαιτεί αναβάθµιση προκειµένου
να γίνει συµβατός µε τον αντίστοιχο του 802.11g. Στον πίνακα που ακολουθεί
παρατίθενται τα βασικά χαρακτηριστικά των προτύπων 802.11 a, b και g.

41
 Σχήµα 13.

4.2. Η οικογένεια των IEEE 802 δικτύων

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω το πρωτόκολλο 802.11, είναι µέλος της
ευρύτερης οικογένειας των 802.x δικτύων. Αυτή η οικογένεια αποτελεί µια σειρά
από οδηγίες για τοπικά δίκτυα µικρής εµβέλειας (Local Area Networks -LANs).

Σχήµα 14. Τα επίπεδα που καλύπτει το 802.11 στο µοντέλο OSI.

42
 Οι οδηγίες για τα 802.x δίκτυα επικεντρώνονται στα δύο χαµηλότερα
επίπεδα του µοντέλου δικτύωσης OSI, διότι ενσωµατώνουν στοιχεία του φυσικού
επιπέδου (physical layer) και του επιπέδου σύνδεσης δεδοµένων (data link layer).
Όλα τα δίκτυα τύπου 802, έχουν ένα στοιχείο Ελέγχου Πρόσβασης ∆εδοµένων -
που θα αναφέρεται στη συνέχεια ως MAC (Medium Access Control) και ένα
στοιχείο για το φυσικό επίπεδο (Physical), που θα αποκαλείται εφεξής ως PHY.
Τo στοιχείο MAC είναι µια σειρά από κανόνες που καθορίζουν τον τρόπο µε τον
οποίο πραγµατοποιείται η πρόσβαση στο µέσο (medium) και η αποστολή
δεδοµένων. Οι λεπτοµέρειες της µετάδοσης και της λήψης των δεδοµένων,
αφορούν το φυσικό επίπεδο (PHY).

Στη σειρά των δικτύων 802, οι προδιαγραφές για καθένα διαφορετικό τύπο
δικτύου αναγνωρίζονται από ένα δεύτερο αριθµό. Για παράδειγµα, ο τύπος
δικτύου 802.3 αντιστοιχεί στις προδιαγραφές για ένα δίκτυο Πολλαπλής
Πρόσβασης µε Ανίχνευση Φέροντος και Ανίχνευση Σύγκρουσης (Carrier Sense
Multiple Access with Collision Detection – CSMA/CD). Άλλα στοιχεία της
στοίβας των πρωτοκόλλων 802 περιγράφονται από διαφορετικές προδιαγραφές.
Με αυτόν τον τρόπο, το πρωτόκολλο 802.2, περιγράφει έναν κοινό µηχανισµό
στο επίπεδο σύνδεσης που ονοµάζεται Έλεγχος Λογικής Σύνδεσης (Link Layer
Control –LLC) και µπορεί να χρησιµοποιηθεί από κατώτερα επίπεδα στην
ιεραρχία των 802.x δικτύων.

Σχήµα 15. Η σχέση µεταξύ των προτύπων και άλλων µελών της οικογένειας

Οι προδιαγραφές του 802.x περιλαµβάνουν ένα 802.x MAC και τρεις

πιθανούς τρόπους µετάδοσης στο φυσικό επίπεδο:

43
 1. FHSS (Frequency Hopping Spread Spectrum).

Αυτή η τεχνικη χωρίζει το φάσµα των 2,4 GHz σε 1 MHz κανάλια µε τη

χρήση «hopping» τεχνολογίας. Κατά την έναρξη µιας συνόδου, ο αποστολέας και
ο παραλήπτης συµφωνούν σε κάποιο πρότυπο «hopping». Αυτό το πρότυπο
χρησιµοποιείται για την µείωση της αδυναµίας του σήµατος. Επιπλέον, το FHSS
ανιχνεύει τις παρεµβολές στο κανάλι που είναι σε χρήση την τρέχουσα στιγµή και
αλλάζει (switch) σε ένα καθαρότερο. Αυτή η τεχνολογία δεν υποστηρίζει υψηλές
ταχύτητες και αντικαταστάθηκε από την εποµενη.

2. DSSS (Direct Sequence Spread Spectrum).

Αυτή η τεχνικη χρησιµοποιείται από τους περισσότερους κατασκευαστές

και χρησιµοποιεί την µπαντα των 2.4 GHz που τη χωρίζει σε 13 κανάλια των 5
MHz. Για τον έλεγχο των λαθών (error control) και την ταχύτητα της σύνδεσης,
χρησιµοποιεί σειρές πλεοναζόντων bits που ονοµάζονται chips. Όσο µεγαλύτερη
είναι η σειρά (chip) που χρησιµοποιείται, τόσο περισσότερο εύρος ζώνης
απαιτείται, αλλά µειώνεται η πιθανότητα να εντοπιστούν τα λάθη στη µετάδοση.

3. Υπέρυθρες (Infrared).

Οι υπέρυθρες είναι άλλος ένας τρόπος για την µετάδοση σήµατος και η
συχνότητα τους βρίσκεται λίγο κάτω από αυτή του ορατού φωτός. Λόγω των
πολλών περιορισµών χρησιµοποιείται σπάνια στην υλοποίηση ασύρµατων
δικτύων. Για παράδειγµα, περιορισµούς αποτελούν ο χαµηλός ρυθµός µετάδοσης
και η εµβέλεια που φτάνει τα τρία µέτρα.

Το φυσικό επίπεδο, αποτελεί τη διεπαφή ανάµεσα στις συσκευές και

µεταδίδει σειρές bytes στο κανάλι επικοινωνίας. Το φυσικό επίπεδο στο IEEE
802.11b αποτελεί µια επέκταση του IEEE 802.11 φυσικού επιπέδου και
υποστηρίζει ρυθµούς µετάδοσης 1 και 2 Mbps. Μπορεί να υποστηρίξει
υψηλότερους ρυθµούς 5.5 και 11 Mbps χρησιµοποιώντας Complementary Code

44
Keying (CCK) µε Quadrature Phase Shift Keying (QPSK) διαµόρφωση
(modulation) και DSSS.

Επιπλέον, το 802.11b ορίζει την δυναµική αλλαγή ρυθµού µετάδοσης

(dynamic rate shifting), που επιτρέπει στον ρυθµό µετάδοσης να αλλάζει ανάλογα
µε τον θόρυβο που υπάρχει στο κανάλι. Αυτό σηµαίνει ότι οι συσκευές 802.11b
θα µεταδίδουν σε χαµηλότερες ταχύτητες, 5.5 Mbps, 2 Mbps και1 Mbps κάτω
από διαφορετικές συνθήκες φόρτου.

IEEE 802.11b Προδιαγραφές Ρυθµού Μετάδοσης ∆εδοµένων

Ρυθµός Μετ. Μήκος Κώδικα (Code ∆ιαµόρφωση

(Data rate) Length) (Modulation)

1 Mbps 11 (Barker Sequence) BPSK

2 Mbps 11 (Barker Sequence) QPSK

5.5 Mbps 8 (CCK) QPSK

11 Mbps 8 (CCK) QPSK

Σχήµα 16. Προδιαγραφές ρυθµού µετάδοσης δεδοµένων.

To 802.11 διαχωρίζει το PHY σε δύο στοιχεία:

1) Physical Layer Convergence Procedure (PCLP), που αποτελεί τη

διεπαφή, ώστε οι οδηγοί (drivers) των ανώτερων επιπέδων να µπορούν να
συνεργάζονται µε το PHY. Παρέχει ανίχνευση φέροντος και εκτίµηση ανοικτού
καναλιού (CCA – Clear Channel Assesment) που είναι απαραίτητο για το MAC
επίπεδο ώστε να ξέρει αν το µέσο είναι ελεύθερο ή όχι. Τo στοιχείο PCLP
προσθέτει 24 bytes σε κάθε πακέτο και η απόδοση στο φυσικό επίπεδο φτάνει στα
επίπεδα του 85%.

45
 2) Physical Medium Dependent (PMD), που ασχολείται µε την
κωδικοποίηση και παράδοση των πλαισίων του ΜAC.

4.3. Το πρότυπο 802.11 της IEEE

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το πρότυπο αυτό δηµοσιεύθηκε το 1997 από
την IEEE , µετά από επτά χρόνια µελέτης. Προβλέπει ρυθµούς µετάδοσης 1 και 2
Mbps και υποστηρίζει ασύγχρονη υπηρεσία µετάδοσης.

Στο φυσικό επίπεδο, προβλέπει τεχνική FHSS ή DSSS σε ζώνες

συχνοτήτων 915MHz , 2.4MHz, 5.2MHz ή υπέρυθρη µετάδοση στα 850nm ως
900nm. Υποστηρίζει δυνατότητες, όπως προτεραιοποίηση της κίνησης,
υποστήριξη εφαρµογών πραγµατικού χρόνου και διαχείριση ισχύος συσκευής.

Πιο συγκεκριµένα τα δίκτυα 802.11 αποτελούνται από τέσσερα στοιχεία

που απεικόνίζονται στην παρακάτω εικόνα.

Σχήµα 17. Τα βασικά στοιχεία ενός 802.11 δικτύου.

Αναλυτικότερα, τα στοιχεία είναι :

1. Σηµεία Πρόσβασης (Access Points-AP) : Είναι οι συσκευές που

χρησιµοποιούνται για την διαδικασία της γεφύρωσης (Bridging) του ασύρµατου
µε το ενσύρµατο δίκτυο.

2. Το σύστηµα διανοµής (Distribution System): Όταν περισσότερα του

ενός Σηµεία Πρόσβασης (Access Points) διασυνδέονται, ώστε να σχηµατίσουν
µια ευρεία περιοχή κάλυψης, πρέπει να επικοινωνούν ώστε να παρακολουθούν
την κίνηση των χρηστών. Το σύστηµα διανοµής είναι το λογικό συστατικό ενός
δικτύου 802.11, που χρησιµοποιείται για την προώθηση των πλαισίων προς τους
προορισµούς τους. ∆εν υπάρχει συγκεκριµένη τεχνολογία που να περιγράφει αυτό
το σύστηµα και ουσιαστικά, στα περισσότερα εµπορικά προϊόντα, αυτό το

46
σύστηµα υλοποιείται ως συνδυασµός µιας µηχανής γεφύρωσης (bridging engine)
και ενός µέσου διανοµής (distribution medium), που είναι το δίκτυο κορµού
(backbone) και χρησιµοποιείται για την αναµετάδοση των πλαισίων ανάµεσα στα
AP (Access Point).

3. Ασύρµατο µέσο (Wireless Medium): Η µετάδοση πλαισίων από έναν

κινητό σταθµό προς έναν άλλο γίνεται µέσω του ασύρµατου µέσου. Η
αρχιτεκτονική του 802.11 επιτρέπει την ανάπτυξη πολλαπλών φυσικών επιπέδων
για την υποστήριξη του MAC.

4. Σταθµοί (Stations): Είναι οι συσκευές εξοπλισµένες µε ασύρµατη

διεπαφή δικτύου (wireless network interface) και µπορούν να είναι σταθµοί
εργασίας (workstations), φορητοί υπολογιστές (laptops) ή υπολογιστές χειρός
(Personal Digital Assistants – PDAs)

4.3.1. Τοπολογία του 802.11 της IEEE

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική - τοπολογία τους τα δίκτυα αυτά
εµφανίζονται µε δύο µορφές. Τη δοµηµένη ( Infrastructure ) και την τυχαία ( Ad -
hoc )

Σχήµα 18. Απεικόνιση των διαφορετικών τοπολογιών ενός 802.11 δικτύου.

Σε ένα ασύρµατο δίκτυο 802.11, ολόκληρο το σύστηµα διαιρείται σε

περιοχές, µε τη κάθε περιοχή να ελέγχεται από ένα Σταθµό - Βάσης (Base
Station). Η βασική έννοια που αφορά στην λειτουργία ενός 802.11 δικτύου, είναι

47
η παροχή του λεγόµενου Βασικού Συνόλου Υπηρεσιών (Basic Service Set – BSS)
και ο σταθµός βάσης - Σηµείο Πρόσβασης. Μέσα στην ασαφώς ορισµένη περιοχή
του Βασικού Συνόλου Υπηρεσιών (ΒSS), πραγµατοποιείται η επικοινωνία στο
ασύρµατο δίκτυο. Έτσι ένας σταθµός µε την είσοδο του στην Βασική Περιοχή
Υπηρεσιών (ΒSS), αποκτά πρόσβαση στο ασύρµατο µέσο µετάδοσης και µπορεί
να επικοινωνήσει µε άλλους σταθµούς που βρίσκονται µέσα στα όρια του ΒSS.

Παρόλο που ένα δίκτυο µπορεί να αποτελείται από ένα µόνο κελί-περιοχή,
οι περισσότερες δικτυακές εγκαταστάσεις 802.11, συνήθως αποτελούνται από
πολλά κελιά, µε τα Σηµεία Πρόσβασης να βρίσκονται συνδεδεµένα σε µια
ραχοκοκαλιά, η οποία ονοµάζεται Σύστηµα ∆ιανοµής και η οποία µπορεί να είναι
είτε ένα ενσύρµατο, είτε ένα ασύρµατο δίκτυο. Το σύνολο όλων των
διασυνδεδεµένων ασύρµατων δικτύων, µαζί µε τα σηµεία πρόσβασης και το
σύστηµα διανοµής, ονοµάζεται Εκτεταµένο Σύνολο Υπηρεσιών (Extended
Service Set - ESS) και όσον αφορά τα ανώτερα επίπεδα του δικτυακού µοντέλου
αναφοράς OSI, σύµφωνα µε το πρότυπο, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα ενιαίο
δίκτυο κατηγορίας 802.

Το πρότυπο ορίζει επίσης και την έννοια της πύλης (Portal). Η πύλη είναι
µια συσκευή που χρησιµοποιείται για τη διασύνδεση ενός δικτύου 802.11 µε ένα
άλλο δίκτυο κατηγορίας 802. Η λειτουργία της µπορεί να παροµοιαστεί µε τη
λειτουργία ενός δροµολογητή (router), ο οποίος είναι ικανός να διασύνδεει
διαφορετικά δίκτυα. Η λειτουργικότητα µιας πύλης µπορεί να βρίσκεται είτε σε
ξεχωριστή συσκευή, είτε να είναι ενσωµατωµένη µε το σηµείο πρόσβασης.

Τα ΒSS διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες, όπως αναπτύσσονται πιο κάτω.

♦Ανεξάρτητα ∆ίκτυα (Independent Basic Service Sets – IBSS)

Τα ανεξάρτητα δίκτυα αποτελούνται, στο ελάχιστο δυνατό, από δύο

σταθµούς που επικοινωνούν µεταξύ τους άµεσα και πρέπει να βρίσκονται µέσα
στην περιοχή κάλυψης του δικτύου. Αυτός ο τύπος δικτύου επιτρέπει την άµεση
επικοινωνία ανάµεσα στους σταθµούς και χρησιµοποιείται για σύντοµες
συνεδριάσεις µεταξύ των χρηστών. Στην ορολογία του 802.11, αυτός ο τύπος
δικτύου ονοµάζεται ad-hoc BSS ή ad-hoc δίκτυο.

48
 ♦∆ίκτυα Υποδοµής (Infrastructure Networks)

Αυτός ο τύπος δικτύου, διακρίνεται από τη χρήση ενός ΑP. Η χρήση του
AP γίνεται τόσο για την επικοινωνία των κινητών σταθµών µέσα στην περιοχή
που καλύπτει το ΑΡ, όσο και την επικοινωνία των σταθµών του ασύρµατου
δικτύου µε τον υπόλοιπο κόσµο που βρίσκεται σε ενσύρµατο δίκτυο. Η
επικοινωνία ανάµεσα σε δύο σταθµούς, απαιτεί την µετάδοση των πλαισίων από
τον αποστολέα προς το AP και στη συνέχεια το ΑΡ µεταδίδει τα πλαίσια προς τον
παραλήπτη. Αυτή η διαδικασία επιβαρύνει το µέσο µετάδοσης, συγκρινόµενη µε
την άµεση επικοινωνία ανάµεσα σε δύο σταθµούς, αλλά έχει δύο κύρια
πλεονεκτήµατα :

• Η περιοχή κάλυψης εκτείνεται µε τη χρήση του ΑΡ.

Οι κινητοί σταθµοί πρέπει να βρίσκονται στο εύρος κάλυψης του ΑΡ, αλλά
δεν υπάρχει περιορισµός στη απόσταση των κινητών σταθµών µεταξύ τους.

• Υποβοηθείται η εξοικονόµηση ενέργειας από τους κινητούς σταθµούς.

Ένα ΑΡ καταλαβαίνει πότε ένας σταθµός µπαίνει στη φάση εξοικονόµησης

ενέργειας, µε αποτέλεσµα να αποθηκεύει τα πλαίσια προς αυτόν τον σταθµό,
επιτρέποντας του να ενεργοποιεί και να απενεργοποιεί τον ασύρµατο
αναµεταδότη ώστε να δέχεται ή να µεταδίδει αποθηκευµένα πλαίσια.

♦Εκτεταµένες Περιοχές Υπηρεσιών (Extended Service Areas)

Ένα BSS µπορεί να προσφέρει κάλυψη σε µικρές περιοχές, όπως γραφεία,

αλλά δεν µπορεί να καλύψει ευρύτερες περιοχές χωρίς την συνεργασία άλλων
BSS. Με τη συνεργασία των BSS και τη σύνδεσή τους µε το δίκτυο κορµού
(backbone), δηµιουργείται ένα ευρύτερο πεδίο κάλυψης που αποκαλείται
Εκτεταµένη Περιοχή Υπηρεσιών. Οι σταθµοί που κινούνται µέσα σε µια ESS
επικοινωνούν µεταξύ τους, ακόµα και αν βρίσκονται σε διαφορετικά BSS. Αυτό
σηµαίνει ότι το ασύρµατο µέσο πρέπει να λειτουργεί σαν σύνδεση στο δεύτερο
επίπεδο (επίπεδο σύνδεσης). Τα ΑΡ λειτουργούν ως γέφυρες και η επικοινωνία
ανάµεσα στους σταθµούς απαιτεί το δίκτυο κορµού (backbone) να είναι µια
σύνδεση στο δεύτερο επίπεδο.

49
 4.3.2. Ολοκληρωµένο σύστηµα διανοµής
Το σύστηµα διανοµής στο 802.11 περιγράφεται από το σύνολο των
υπηρεσιών που παρέχει στους χρήστες. Σε υψηλό επίπεδο, το σύστηµα διανοµής
επιτρέπει την κινητικότητα των χρηστών, συνδέοντας τα ΑΡ µεταξύ τους και
είναι υπεύθυνο για τον εντοπισµό της φυσικής τοποθεσίας του χρήστη και την
παροχή έγκυρων πλαισίων προς αυτόν. Όταν ένα πλαίσιο πρέπει να φτάσει σε
ένα κινούµενο σταθµό, το σύστηµα διανοµής πρέπει να παραδώσει το πλαίσιο
στο ΑΡ µε το οποίο έχει συσχετισθεί ο χρήστης και από εκεί θα αναµεταδοθεί
προς τον χρήστη. Συνεπώς, µέρος του συστήµατος διανοµής αποτελεί το ∆ίκτυο
Κορµού (Backbone) και αποκαλείται Μέσο του Συστήµατος ∆ιανοµής
(Distribution System Medium). Τo υπόλοιπο µέρος του συστήµατος διανοµής
αποτελούν τα ΑΡ που είναι υπεύθυνα για την παράδοση των πλαισίων στον
τελικό προορισµό τους. Τα ΑΡ λειτουργούν ως γέφυρες και έχουν τουλάχιστον
µια διεπαφή ασύρµατoυ δικτύου (wireless network interface) και τουλάχιστον µια
διεπαφή Ethernet. Η διεπαφή Ethernet συνδέεται µε το υπάρχον δίκτυο
(ενσύρµατο) και η ασύρµατη διεπαφή γίνεται η προέκταση για την σύνδεση των
ασύρµατων σταθµών. Η αναµετάδοση µεταξύ αυτών των δύο διεπαφών γίνεται
από την µηχανή γεφύρωσης.

Σχήµα 19. Ολοκληρωµένο σύστηµα διανοµής για το 802.11 δίκτυο.

50
 Κάθε πλαίσιο που αποστέλλεται από έναν κινητό σταθµό προς το δίκτυο
κορµού, πρέπει να χρησιµοποιεί το σύστηµα διανοµής. Ακόµη και η επικοινωνία
µεταξύ των σταθµών βασίζεται στο σύστηµα διανοµής, αφού δεν είναι απευθείας
συνδεδεµένοι µεταξύ τους.

4.3.3. Επικοινωνία µεταξύ των ΑΡ

Κάθε σταθµός µέσα στο ασύρµατο δίκτυο, συσχετίζεται µε ένα και µόνο
ένα ΑΡ κάθε φορά και τα υπόλοιπα ΑΡ µέσα σε µια ESS πρέπει να γνωρίζουν για
αυτό το σταθµό. Στο παρακάτω σχήµα, το ΑΡ για το STA4 πρέπει να ξέρει όλους
τους σταθµούς που έχουν συσχετισθεί µε το ΑΡ για το STA1.

Σχήµα 20. Ολοκληρωµένη αρχιτεκτονική του 802.11.

Αν ένας σταθµός που έχει συσχετισθεί µε το ΑΡ του STA4 χρειαστεί να

στείλει ένα πλαίσιο σε σταθµό του ΑΡ για το STA1, η µηχανή γεφύρωσης, που
βρίσκεται σε κάθε ΑΡ, θα στείλει το πλαίσιο στο ΑΡ1 µέσω του δικτύου κορµού
(backbone). Για την ολοκλήρωση του συστήµατος διανοµής, τα ΑΡ πρέπει να
αλληλοενηµερώνονται για τους σταθµούς που συσχετίζονται µε το καθένα. Τα
ΑΡ που κυκλοφορούν στην αγορά, υλοποιούν ένα µη προτυποποιηµένο Inter
Access Point Protocol - IAPP, που επιτρέπει την επικοινωνία των ΑΡ µέσω του
δικτύου κορµού του συστήµατος διανοµής. Ένα από τα κύρια θέµατα
ενασχόλησης του σώµατος εργασίας για το 802.11, είναι η προτυποποίηση του
IAPP.

51
 Η φύση του ασύρµατου µέσου, δίνει σε ένα δίκτυο τύπου 802.11 την εικόνα
ενός ασαφώς ορισµένου, υπό την έννοια των φυσικών ορίων, δικτύου. Κάθε ΑΡ
καλύπτει µια περιοχή, µε αποτέλεσµα όλα τα ΑΡ µαζί να καλύπτουν µια ευρύτερη
περιοχή. Εποµένως, είναι φυσικό να υπάρχουν επικαλύψεις των βασικών
περιοχών υπηρεσίας και αυτό είναι επιθυµητό έως κάποιο βαθµό, ώστε να
επιτυγχάνονται οι µεταβάσεις των σταθµών από ένα BSS σε άλλο, επιτρέποντας
την κίνηση των χρηστών σε όλη την ESS. Επιπλέον, διαφορετικοί τύποι 802.11
δικτύων µπορεί να επικαλύπτονται. Για παράδειγµα, µέσα στο BSS ενός ΑΡ
µπορεί να δηµιουργηθεί ένα ad-hoc δίκτυο και οι σταθµοί του ad-hoc δικτύου να
χρησιµοποιούν το ίδιο ασύρµατο µέσο µε τους σταθµούς που εξυπηρετούνται από
το BSS του ΑΡ. Βέβαια, η πρόσβαση στο ασύρµατο µέσο καθορίζεται από τους
κανόνες που έχουν οριστεί από το επίπεδο MAC του 802.11. Αυτοί οι κανόνες
σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να επιτρέπουν σε πολλαπλά δίκτυα 802.11 να
συνυπάρχουν µέσα στην ίδια περιοχή.

4.3.4. Λειτουργίες του 802.11 της IEEE

Το 802.11 σχεδιάστηκε ώστε να αποτελεί άλλο ένα επίπεδο σύνδεσης για τα
πρωτόκολλα που βρίσκονται ψηλότερα στην ιεραρχία του OSI. Λόγω της
µεγάλης οµοιότητάς του µε το Ethernet, το 802.11 αποκαλείται ασύρµατο
Ethernet (wireless Ethernet).

Τα κύρια στοιχεία του Ethernet είναι παρόντα και στο 802.11. Οι σταθµοί
µέσα στο 802.11 αναγνωρίζονται από µια MAC διεύθυνση µήκους σαράντα οκτώ
(48) bits και η κίνηση των πλαισίων γίνεται σύµφωνα µε αυτές τις διευθύνσεις.

4.3.4.1. Υπηρεσίες του 802.11 της IEEE

Το 802.11 παρέχει εννέα υπηρεσίες, από τις οποίες οι τρεις
χρησιµοποιούνται για την µετακίνηση των δεδοµένων. Οι υπόλοιπες έξι είναι
λειτουργίες διαχείρισης και επιτρέπουν στο δίκτυο να γνωρίζει τη θέση των
κινούµενων κόµβων και να παραδίδει τα πλαίσια ανάλογα µε τον προορισµό τους.

52
 • ∆ιανοµή (Distribution)

Αυτή η υπηρεσία χρησιµοποιείται από τους σταθµούς µέσα σε δίκτυο

υποδοµής (infrastructure network), κάθε φορά που αποστέλλουν δεδοµένα. Όταν
ένα ΑΡ δεχτεί ένα πλαίσιο, χρησιµοποιεί την υπηρεσία για να παραδώσει το
πλαίσιο στον προορισµό του.

• Ολοκλήρωση (Integration)

Η υπηρεσία της ολοκλήρωσης, παρέχεται από το σύστηµα διανοµής και

επιτρέπει τη σύνδεση του συστήµατος διανοµής µε ένα άλλο δίκτυο διαφορετικού
τύπου.

• Συσχέτιση (Association)

Η παράδοση των πλαισίων στους κινητούς σταθµούς πραγµατοποιείται

επειδή οι σταθµοί συνδέονται ή συσχετίζονται µε τα ΑΡ. Χρησιµοποιώντας
αυτήν την πληροφορία, το σύστηµα διανοµής γνωρίζει σε ποιο ΑΡ έχει συνδεθεί ο
χρήστης και µπορεί να αναµεταδώσει τα πλαίσια στο σωστό ΑΡ. Οι σταθµοί που
δεν έχουν συσχετισθεί µε κάποιο ΑΡ, είναι εκτός δικτύου και δεν µπορούν να
χρησιµοποιήσουν το ασύρµατο µέσο.

• Ανά-συσχέτιση (Reassociation)

Όταν ένας σταθµός κινείται από ένα BSS σε άλλο, µέσα στην ίδια
εκτεταµένη περιοχή κάλυψης (ESS), πρέπει να υπολογίσει τη δύναµη του
σήµατος που δέχεται από κάθε ΑΡ και ανάλογα να αλλάξει συσχέτιση µε το ΑΡ
που έχει ισχυρότερο σήµα. Αυτή η υπηρεσία ενεργοποιείται στους κινητούς
σταθµούς όταν καταλάβουν ότι µια νέα σύνδεση σε άλλο ΑΡ θα είναι καλύτερη.
Με την ολοκλήρωση της νέας συσχέτισης, το σύστηµα διανοµής ενηµερώνεται
ώστε να µπορεί να εντοπίσει τον σταθµό µέσω του νέου ΑΡ.

• Από-συσχέτιση (Disassociation)

Αυτή η υπηρεσία ενεργοποιείται για τον τερµατισµό της σύνδεσης ενός

σταθµού µε ένα ΑΡ. Όλα τα δεδοµένα που έχουν καταγραφεί στο σύστηµα
διανοµής σχετικά µε αυτόν το σταθµό διαγράφονται. Αυτή η υπηρεσία είναι ο
επίσηµος τρόπος διακοπής της σύνδεσης ενός σταθµού µε ένα ΑΡ, ωστόσο το
MAC έχει σχεδιαστεί ώστε µε την αποµάκρυνση του σταθµού από το εύρος της
εµβέλειας του ΑΡ να διακόπτεται η σύνδεση.

53
 • Αυθεντικοποίηση (Authentication)

Η ασφάλεια, αποτελεί βασικό κοµµάτι της σχεδίασης δικτύων και τα 802.11

δίκτυα υστερούν σε αυτόν τον τοµέα, δεδοµένου ότι δεν µπορεί να επιβληθεί ο
ίδιος έλεγχος µε τα ενσύρµατα δίκτυα. Εποµένως, απαιτείται η υπηρεσία της
αυθεντικοποίησης και αυτή η υπηρεσία είναι προαπαιτούµενη προκειµένου ένας
χρήστης να συνδεθεί στο δίκτυο. Αυτό δεν συµβαίνει στα περισσότερα εµπορικά
ΑΡ, αφού επιτρέπουν την συσχέτιση µαζί τους µε οποιοδήποτε χρήστη.

• Από-Αυθεντικοποίηση (Deauthentication)

Αυτή η υπηρεσία τερµατίζει µια σχέση αυθεντικοποίησης ανάµεσα στο

χρήστη και το ΑΡ. Συνέπεια αυτής της πράξης, είναι ο τερµατισµός της
συσχέτισης του χρήστη µε το ΑΡ.

• Ιδιωτικότητα (Privacy)

Η πρόσβαση στο ασύρµατο µέσο, είναι πολύ εύκολη σε ένα 802.11 δίκτυο
και κατά συνέπεια, οι χρήστες υπόκεινται σε ευρύ πεδίο επιθέσεων. Για την
διατήρηση της ασφάλειας, το 802.11 παρέχει µια προαιρετική υπηρεσία
ασφάλειας που ονοµάζεται WEP (Wired Equivalent Privacy). Σκοπός του WEP
είναι να κρυπτογραφεί τα πλαίσια καθώς ταξιδεύουν στον αέρα. Παρέχει ισχνή
ασφάλεια και έχει δεχτεί πολλές επιθέσεις.

• Παράδοση MSDU

Η παράδοση των δεδοµένων στον τελικό προορισµό καλύπτεται µε την

υπηρεσία MAC Service Data Unit.

4.3.5. Το επίπεδο MAC στο 802.11

Το επίπεδο MAC στο 802.11 σχεδιάστηκε ώστε να λαµβάνει υπόψη τις
παρακάτω απαιτήσεις :

1. Υποστήριξη διαφορετικών επιπέδων φυσικής µεταφοράς (PHY-

layers)

2. Υποστήριξη πολλαπλών δικτύων µέσα στον ίδιο χώρο, ώστε να

υπάρχει η δυνατότητα διαµοιρασµού και επαναχρησιµοποίησης του ασύρµατου
µέσου.

54
 3. Ανάγκη για αντοχή στις παρεµβολές από άλλες συσκευές που
λειτουργούν στην ίδια συχνότητα

4. Ύπαρξη µηχανισµού αντιµετώπισης του προβλήµατος του

κρυµµένου κόµβου.

Το 802.11, λειτουργεί στην ISM µπάντα, µε αποτέλεσµα να υπάρχει το

πρόβληµα των παρεµβολών. Σηµαντικό πρόβληµα αποτελεί και το φαινόµενο των
πολλών µονοπατιών από το ΑΡ προς κάθε σταθµό (Multipath distortion), αφού το
σήµα από το ΑΡ φτάνει στον σταθµό αλλοιωµένο.

Σχήµα 21. Απεικόνιση των πολλαπλών µονοπατιών που µπορεί να έχει ένα σήµα κατά τη
διαδροµή προς ένα σταθµό.

Κάθε διαφορετικό µονοπάτι από το ΑΡ έχει διαφορετικό µήκος, µε

αποτέλεσµα πολλαπλά αντίγραφα του ίδιου σήµατος να φτάνουν στον κάθε
σταθµό. Το σήµα που προκύπτει από αυτή τη διαδικασία µπορεί να είναι σοβαρά
παραµορφωµένο.

Σχήµα 22. Παραµόρφωση του σήµατος από τα πολλαπλά αντίγραφα.

Συνεπώς και σε αντίθεση µε άλλα επίπεδα σύνδεσης δεδοµένων (Link

Layers), τo 802.11 ενσωµατώνει τις θετικές αποκρίσεις (Positive

55
Acknowledgments). Για κάθε µεταδιδόµενο πλαίσιο πρέπει να επιβεβαιώνεται η
λήψη του, ειδάλλως θεωρείται χαµένο.

Ο µηχανισµός ανίχνευσης φέροντος µπορεί να γίνει µε δύο τρόπους:

• Physical carrier sensing. Αποτελεί το φυσικό τρόπο ο οποίος βασίζεται

στην ανίχνευση, µέσω της κεραίας στο φυσικό επίπεδο, φέροντος στη συχνότητα
που λειτουργεί το σύστηµα µας. Ο τρόπος αυτός θεωρείται ακριβός για την
υλοποίησή του.

• Virtual carrier sensing. Αποτελεί τον εικονικό τρόπο. Ο εικονικός

µηχανισµός παρέχεται από το ΜΑC και αναφέρεται ως ∆ιάνυσµα Κατανοµής
∆ικτύου (Network Allocation Vector, NAV). Το NAV πετυχαίνει µια πρόβλεψη
της µελλοντικής κίνησης στο µέσο, βασιζόµενος στις πληροφορίες για τη
διάρκεια των πακέτων που υπάρχουν στα πακέτα RTS (Request To Sent) και CTS
(Clear To Sent).

Τα περισσότερα πλαίσια στο 802.11, µεταφέρουν ένα πεδίο που δείχνει την
διάρκεια για την οποία µπορεί να δεσµευθεί το µέσο. Ο ΝAV είναι µετρητής που
δείχνει τον χρόνο για τον οποίο το µέσο θα παραµένει δεσµευµένο. Έτσι, κάθε
σταθµός θέτει τον NAV σύµφωνα µε τον χρόνο που απαιτείται για την
ολοκλήρωση της λειτουργίας του και οι υπόλοιποι σταθµοί µετρούν αντίστροφα
από την τιµή στην οποία έχει τεθεί ο NAV έως το 0. Όταν ο NAV έχει µηδενική
τιµή τότε το µέσο είναι ελεύθερο, ενώ όταν είναι µη µηδενικός το κανάλι
θεωρείτε κατειληµµένο.

4.3.5.1. Το πρόβληµα του κρυµµένου κόµβου

Ένα πρόβληµα που αντιµετωπίζει ένα ασύρµατο δίκτυο αποτελεί και το
πρόβληµα του κρυµµένου κόµβου (hidden node problem).

56
 Σχήµα 23. Το πρόβληµα του κρυµµένου κόµβου.

Στην παραπάνω εικόνα, ο κόµβος Β µπορεί να επικοινωνήσει µε τον κόµβο

Α και µε τον κόµβο C. Αν ο κόµβος C ξεκινήσει να µεταδίδει πλαίσια προς τον B,
o A δεν µπορεί να ξέρει ότι ο C µεταδίδει , αφού βρίσκεται έξω από το πεδίο του
(οριοθετείται µε την µπλε γραµµή). Έτσι, ο Α πιστεύοντας ότι το µέσο είναι
ελεύθερο µπορεί να αρχίσει να µεταδίδει πλαίσια προς τον Β, µε αποτέλεσµα να
έχουµε σύγκρουση πακέτων (packet collision) στον κόµβο Β. Ο κόµβος Β δέχεται
δύο σήµατα και δεν µπορεί να καταλάβει ποιό είναι το σήµα του C µε τον οποίο
άρχισε να επικοινωνεί.

Σχήµα 24. O µηχανισµός RTS-CTS.

Για να µειωθεί περαιτέρω η πιθανότητα σύγκρουσης, χρησιµοποιείται η

µέθοδος ανταλλαγής µηνυµάτων RTS/CTS. Με αυτόν τον µηχανισµό, ο σταθµός
που αποκτά πρόσβαση στο µέσο δεν µεταδίδει απευθείας, αλλά αποστέλλει ένα
πλαίσιο RTS(Request To Sent) στον σταθµό παραλήπτη, που απαντά µε ένα
πλαίσιο CTS(Clear To Sent). Αν ένας σταθµός λάβει ένα RTS πλαίσιο που δεν
απευθύνεται σε αυτόν, τότε διαβάζοντας µέσα στο RTS την τιµή της χρονικής
διάρκειας της επικείµενης µετάδοσης, παραµένει ανενεργός για αυτήν την

57
χρονική διάρκεια. Παρόµοια διαδικασία ακολουθείται και κατά την λήψη ενός
CTS πλαισίου που απευθύνεται σε άλλο σταθµό.

Η παραλαβή κάποιων πακέτων απαιτεί από τον παραλήπτη την αποστολή

πλαισίου επιβεβαίωσης (acknowledgment frame, ACK) στον αποστολέα. H
τεχνική αυτή είναι γνωστή σαν θετική επιβεβαίωση. Απώλεια παραλαβής ενός
αναµενόµενου πλαισίου ACK, δείχνει στον αποστολέα του αρχικού πακέτου πως
κάποιο λάθος έγινε στη µετάδοση. Ωστόσο, υπάρχει και η περίπτωση το αρχικό
πακέτο να παραδόθηκε σωστά και το λάθος να έγινε στη µετάδοση του ACK. O
αποστολέας δεν µπορεί να ξεχωρίσει µεταξύ των δύο περιπτώσεων. Ο
παραλήπτης από τη στιγµή που δέχεται σωστά κάποιο πακέτο πληροφορίας, είναι
υποχρεωµένος µετά παρέλευση χρόνου SIFS (βλ 4.3.5.2) να στείλει στον
αποστολέα πλαίσιο επιβεβαίωσης ACK, χωρίς να ελέγξει αν το µέσο είναι
ελεύθερο ή κατειληµµένο. Από την πλευρά του ο αποστολέας µετά την αποστολή
του πλαισίου πληροφορίας, θα περιµένει χρονικό διάστηµα ACKTimeout και αν
δε λάβει πλαίσιο ACK τότε θα προγραµµατίσει επανεκποµπή.

4.3.5.2. Τρόποι πρόσβασης στο ασύρµατο µέσο

Το πρότυπο εισάγει δύο τρόπους πρόσβασης στο µέσο, που στηρίζονται σε
διαδικασίες συντονισµού (coordination functions). Ο πρώτος τρόπος στηρίζεται
στην ∆ιανεµηµένη Συνάρτηση Συντονισµού (Distributed Coordination Function –
DCF) και χρησιµοποιείται για την Ασύγχρονη Μετάδοση ∆εδοµένων ενώ ο
δεύτερος τρόπος στηρίζεται στη Συνάρτηση Συντονισµού Σηµείου (Point
Coordination Function – PCF) και χρησιµοποιείται στην Σύγχρονη Μετάδοση
∆εδοµένων. Οι δύο τρόποι πρόσβασης µοιράζονται το εύρος ζώνης του µέσου µε
χρονική πολύπλεξη, που οργανώνεται µε την δοµή του υπέρ-πλαισίου
(superframe). Ο αλγόριθµος που χρησιµοποιείται για την ανίχνευση φέροντος
είναι το CSMA/CA (Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance) και
διαφέρει από τον αλγόριθµο CSMA/CD στο ότι αποφεύγει τις συγκρούσεις των
σταθµών, που προκαλούν σπατάλη στο χώρο του ασύρµατου σήµατος.

58
 Σχήµα 25. Οι τρόποι πρόσβασης στο µέσο.

Ο PCF µηχανισµός είναι επέκταση στον βασικό τρόπο πρόσβασης στο

802.11 (DCF) και σχεδιάστηκε ώστε να µπορούν οι σταθµοί που χρησιµοποιούν
τον DCF τρόπο να συνεργάζονται µε κεντρικούς συντονιστές (point
coordinators). Η χρονική περίοδος κατά την οποία το ασύρµατο δίκτυο λειτουργεί
µε τον DCF τρόπο, ονοµάζεται Περίοδος Ανταγωνισµού (Contention Period –
CP). Η πρόσβαση στο µέσο γίνεται µε τη χρήση των InterFrame Spaces (IFS),
που είναι τα χρονικά κενά ανάµεσα στα µεταδιδόµενα πλαίσια.. Υπάρχουν
τέσσερις τύποι IFS:

1. Short IFS (SIFS), που είναι η περίοδος ανάµεσα στην ολοκλήρωση

της µετάδοσης ενός πακέτου και την έναρξη ενός ACK πλαισίου. (το ελάχιστο
IFS)

2. Point Coordination IFS (PIFS), που είναι η χρονική περίοδος ίση

µε ένα SIFS προσαυξηµένη κατά µια χρόνο-θυρίδα (time slot)

3. Distributed IFS (DIFS), που είναι η περίοδος PIFS προσαυξηµένη

κατά µια χρόνο-θυρίδα.

4. Extended IFS (EIFS), που είναι η µεγαλύτερη σε διάρκεια

περίοδος και χρησιµοποιείται από ένα σταθµό που έλαβε ένα πακέτο που δεν
µπορεί να αναγνωρίσει. Χρησιµοποιείται για την αποφυγή συγκρούσεων

4.3.5.2.1. Distributed Coordination Function

Η DCF (Distributed Coordination Function) αποτελεί τον βασικό τρόπο

πρόσβασης στο ασύρµατο µέσο και επιτρέπει την επικοινωνία ανάµεσα σε δύο
σταθµούς χωρίς την ύπαρξη ενός κεντρικού συντονιστή. Αυτός ο τρόπος

59
λειτουργίας του 802.11b µπορεί να εφαρµοστεί τόσο σε ad-hoc όσο και σε δίκτυα
υποδοµής. Υπάρχουν δύο βασικοί κανόνες όσον αφορά στην λειτουργία σε DCF:

1. Αν το µέσο είναι ελεύθερο για περισσότερο από το χρονικό

διάστηµα ενός DIFS, τότε ένας σταθµός µπορεί να ξεκινήσει να µεταδίδει. Αν τα
πλαίσιο που µετάδωσε ο σταθµός παραδόθηκε χωρίς λάθη, τότε το µέσο πρέπει
να µείνει ελεύθερο για χρονικό διάστηµα τουλάχιστον ίσο µε DIFS, ειδάλλως το
µέσο πρέπει να µείνει ελεύθερο για χρονικό διάστηµα ίσο µε EIFS.

2. Αν το µέσο δεν είναι ελεύθερο, τότε ο σταθµός πρέπει να περιµένει

για επιπρόσθετο χρονικό διάστηµα, που επιλέγεται τυχαία, µετά το διάστηµα
DIFS.

Σχήµα 26. Απεικόνιση DCF τρόπου λειτουργίας του µέσου.

Κάθε σταθµός επιλέγει χρονικό διάστηµα υποχώρησης και η τιµή που

επιλέγει βρίσκεται µέσα στα όρια του παράθυρου συµφόρησης. Αυτός ο χρόνος
υπολογίζεται σαν µια τυχαία τιµή ανάµεσα στο 0 και την τρέχουσα τιµή του
παράθυρου συµφόρησης. Η τιµή του παράθυρου συµφόρησης κυµαίνεται από 31
έως 1023 χρονό-θυρίδες. Κάθε επιτυχηµένη µετάδοση πλαισίου µειώνει αυτήν
την τιµή ενώ οι αποτυχηµένες µεταδόσεις αυξάνουν την τιµή.

4.3.5.2.2. Point Coordination Function

Η χρονική περίοδος κατά την οποία το 802.11 λειτουργεί σε PCF

ονοµάζεται Περίοδος Μη Ανταγωνισµού (Contention Free Period – CFP). Οι
περίοδοι κατά τις οποίες το 802.11 λειτουργεί σε DCF τρόπο δεν είναι καθολικές.
Ουσιαστικά, υπάρχει εναλλαγή ανάµεσα σε περιόδους ανταγωνισµού (Contention
Period – CP) και περιόδους µη ανταγωνισµού. Τα διαστήµατα των εναλλαγών

60
ανάµεσα στα διαστήµατα CP και CFP ονοµάζονται διαστήµατα επανάληψης
περιόδου µη ανταγωνισµού (Contention Free Repetition Interval- CFRI). Μέσα
στο CFRI, το διάστηµα CP πρέπει να είναι αρκετά µεγάλο ώστε να µπορεί να
µεταδοθεί τουλάχιστον ένα πλαίσιο µέγιστου µεγέθους και η συσχετισµένη
ανταπόκριση για αυτό.

Σχήµα 27. Απεικόνιση του DCF τρόπου λειτουργίας ενός 802.11 WLAN.

Αυτός ο τρόπος πρόσβασης στο ασύρµατο µέσο, αποτελεί όπως

αναφέρθηκε επέκταση του βασικού τρόπου πρόσβασης (DCF). Στηρίζεται στην
διαδικασία της ψηφοφορίας (polling) που πραγµατοποιεί το AP. Κατά την έναρξη
της CFP, το ΑΡ µεταδίδει ένα beacon, µέρος του οποίου αποτελεί και ένα πεδίο
που δείχνει την µέγιστη διάρκεια της CFP. Όλοι οι σταθµοί που δέχονται το
beacon, θέτουν το µέγεθος του NAV ίσο µε τη µέγιστη διάρκεια που
ανακοινώθηκε, ώστε να αποκλείσουν την πρόσβαση στο µέσο από τον DCF
τρόπο λειτουργίας. Επιπλέον, για την αποφυγή της εµπλοκής, όλες οι µεταδόσεις
κατά τον PCF τρόπο λειτουργίας χωρίζονται µόνο από ένα SIFS και ένα PIFS,
που είναι τα µικρότερα διαστήµατα από όλα τα IFS. Στη συνέχεια,
κατασκευάζεται η λίστα µε τους σταθµούς που θα µεταδώσουν κατά το διάστηµα
CFP. Οι σταθµοί εισάγονται σε αυτήν την λίστα κατά την συσχέτιση µε το AP,
αφού η αίτηση για συσχέτιση περιλαµβάνει ένα πεδίο που δείχνει, αν ο
συγκεκριµένος σταθµός µπορεί να πάρει µέρος στην διαδικασία της ψηφοφορίας
(polling) που κατασκευάζει την λίστα των σταθµών για την CFP περίοδο.

4.3.6. Tύποι πλαισίων του 802.11

Το πρότυπο 802.11 υποστηρίζει τρεις διαφορετικούς τύπους πλαισίων:

• Πλαίσια ∆εδοµένων: Χρησιµοποιούνται για τη µετάδοση δεδοµένων.

61
 • Πλαίσια Ελέγχου: Χρησιµοποιούνται για τον έλεγχο της πρόσβασης στο
µέσο (πακέτα, RTS, CTS, ACK).

• Πλαίσια ∆ιαχείρισης: Χρησιµοποιούνται για τη µετάδοση πληροφοριών

διαχείρισης µεταξύ των σταθµών και είναι παρόµοια µε τα πλαίσια δεδοµένων, µε
τη µόνη διαφορά ότι δεν προωθούνται στα ανώτερα επίπεδα.

Η κάθε µία από τις κατηγορίες αυτές χωρίζεται σε υποκατηγορίες, ανάλογα

µε τη συγκεκριµένη λειτουργία που εκτελούν.

4.3.7. ∆οµή πλαισίων του 802.11

Όλα τα πλαίσια του προτύπου 802.11 έχουν την παρακάτω γενική µορφή.

Σχήµα 28. Η γενική µορφή ενός πλαισίου 802.11

Τα πεδία Preamble και PLCP header, είναι δύο πεδία ελέγχου.

Το πεδίο MAC Data περιέχει τις πληροφορίες που αποθηκεύονται σε ένα

πλαίσιο MAC. Η γενική µορφή ενός πλαισίου MAC φαίνεται παρακάτω.

Σχήµα 29. Η γενική µορφή ενός πλαισίου ΜACdata στο 802.11

Από τα πεδία αυτά, τα πρώτα 7 αποτελούν την επικεφαλίδα του πλαισίου

(MAC Header), τα οποία αναλύονται παρακάτω. Πρέπει να αναφέρουµε ότι δεν
περιέχονται όλα τα πεδία σε όλα τα πλαίσια. Ο τύπος και ο αριθµός των πεδίων
που περιέχονται σε κάθε πλαίσιο είναι ανάλογο του τύπου του.

(1) Frame Control (Έλεγχος Πλαισίου): Το πεδίο αυτό έχει µήκος 16 bits
και χωρίζεται στα παρακάτω υπο-πεδία:

Σχήµα 30. Η µορφή του πεδίου Frame Control.

62
 Protocol Version: Έχει µέγεθος 2 bits και χρησιµοποιείται για τον
προσδιορισµό της έκδοσης του πρωτοκόλλου 802.11 (π.χ. 802.11, 802.11a,
802.11b, 802.11g, κλπ).

Type & Subtype: Τα δύο αυτά πεδία χρησιµοποιούνται για τον

προσδιορισµό του κύριου και του δευτερεύοντος τύπου του πλαισίου. Για
παράδειγµα, στο 802.11 η τιµή 00 στο πεδίο Type και η τιµή 1011 στο πεδίο
Subtype ορίζουν ότι το πλαίσιο αυτό είναι πλαίσιο διαχείρισης (Type:
management) και ειδικότερα περιέχει πληροφορίες που σχετίζονται µε την
επικύρωση του σταθµού (subtype: authentication).

To DS: Το πεδίο αυτό έχει τιµή 1, όταν αποστέλλεται στο Σηµείο

Πρόσβασης µε σκοπό την προώθησή του στο Σύστηµα ∆ιανοµής
(συµπεριλαµβάνεται και η περίπτωση όπου ο σταθµός προορισµού βρίσκεται
µέσα στο ίδιο BSS και το AP χρησιµοποιείται απλά ως αναµεταδότης).

From DS: Προσδιορίζει αν το πλαίσιο αυτό προήλθε από το σύστηµα

διανοµής (1), ή όχι (0).

More Fragments: Το πεδίο αυτό χρησιµοποιείται στην περίπτωση όπου ένα

πλαίσιο (frame) έχει κατακερµατιστεί σε µικρότερα τµήµατα (fragments). Έχει
την τιµή 1, όταν ακολουθούν και άλλα τµήµατα που ανήκουν στο συγκεκριµένο
πλαίσιο και την τιµή 0 όταν πρόκειται για το τελευταίο τµήµα ενός πλαισίου.

Retry: Το πεδίο αυτό χρησιµοποιείται για να σηµατοδοτήσει αν το πλαίσιο

αυτό (ή τµήµα του) αποτελεί την αναµετάδοση ενός πλαισίου (ή τµήµατος).
Χρησιµοποιείται από το δέκτη για να µπορεί να ξεχωρίζει τα πακέτα που
λαµβάνει δύο φορές (duplicates) σε περίπτωση όπου έχει χαθεί η επιβεβαίωση
λήψης.

Power management: Το πεδίο αυτό χρησιµοποιείται για τον προσδιορισµό

της κατάστασης κατανάλωσης ενέργειας στην οποία θα εισέλθει ο σταθµός µετά
τη µετάδοση του τρέχοντος πλαισίου (π.χ. σε κατάσταση χαµηλής κατανάλωσης,
ή αποθήκευσης ενέργειας). Αυτό το πεδίο είναι χρήσιµο, µιας και οι σταθµοί ως
ασύρµατοι µπορεί να λειτουργούν µε µπαταρίες.

More Data: Το πεδίο αυτό έχει σχέση µε τη διαχείριση της κατανάλωσης

ισχύος του σταθµού (power management) και χρησιµοποιείται από το σηµείο
πρόσβασης.

63
 WEP: Το πεδίο αυτό χρησιµοποιείται, για να σηµατοδοτήσει ότι το κυρίως
σώµα του πλαισίου έχει κρυπτογραφηθεί χρησιµοποιώντας τον αλγόριθµο Wired
Equivalent Privacy.

Order: Αυτό είναι ένα εξειδικευµένο πεδίο και χρησιµοποιείται µόνο από το
πρωτόκολλο της Digital Equipment Corporation, LAT.

(2) Duration / ID: Το πεδίο αυτό έχει παραπάνω από µία έννοιες, ανάλογα
µε τον τύπο του πλαισίου (ο οποίος προσδιορίζεται από τα πεδία Type & Subtype
που είδαµε παραπάνω). Στη πιο συνηθισµένη περίπτωση, η τιµή που περιέχει
χρησιµοποιείται για τον υπολογισµό του NAV (Network Allocation Vector -
επεξηγήθηκε παραπάνω).

(3,4,5,6) Πεδία ∆ιευθύνσεων (Address 1,2,3,4): Τα πεδία αυτά

χρησιµοποιούνται για τη διευθυνσιοδότηση των πλαισίων. Η χρήση τους ποικίλει
ανάλογα µε την τιµή που έχουν τα πεδία To DS και From DS.

(7) Sequence Control (Έλεγχος Ακολουθίας): Χρησιµοποιείται για τον

έλεγχο της σειράς των τµηµάτων (fragments) που ανήκουν στο ίδιο πλαίσιο
(frame). Αποτελείται από δύο υπο-πεδία:

α)Frame Number: Προσδιορίζει τον αριθµό του πλαισίου.

β)Sequence Number: Προσδιορίζει τον αριθµό του τµήµατος του πλαισίου.

(8) CRC Check: Αυτό το πεδίο περιέχει τον CRC - 32 έλεγχο λαθών για
ολόκληρο το πλαίσιο (ή τµήµα).

4.3.8. Wi-Fi
Πολλοί κατασκευαστές προσφέρουν τα προϊόντα τους χωρίς όµως να
υπάρχει η εγγύηση ότι αυτά θα έχουν διαλειτουργικότητα µεταξύ τους. Για την
αντιµετώπιση αυτού του διαφαινόµενου προβλήµατος σχηµατίστηκε το 1999 µία
ένωση ή WECA, Wireless Ethernet Compatibility Alliance.

Στον οργανισµό αυτόν µετέχουν κατασκευαστές ολοκληρωµένων

κυκλωµάτων, παροχείς υπηρεσιών WLAN, κατασκευαστές υπολογιστών,
κατασκευαστές λογισµικού. Η ένωση αυτή δηµιούργησε µία ακολουθία από
δοκιµές προκειµένου να αξιολογηθεί η διαλειτουργικότητα των IEEE 802.11
προϊόντων. Οι συσκευές οι οποίες περνούσαν µε επιτυχία τις δοκιµές αυτές,

64
αποκτούσαν το λογότυπο Wi-Fi . Το λογότυπο αυτό αποτελεί κατά συνέπεια µία
πιστοποίηση για τον υποψήφιο αγοραστή µιας συσκευής και µία εγγύηση για την
επένδυση του.

4.4. Το πρότυπο IEEE 802.11a

Η προδιαγραφή 802.11a επικυρώθηκε τον Ιούλιο του 1999, αλλά αντίστοιχα
προϊόντα δεν διατέθηκαν στην αγορά µέχρι το 2001. Για το λόγο αυτό δεν είναι
τόσο ευρέως ανεπτυγµένη όσο η 802.11b. Η 802.11a λειτουργεί στη ζώνη
ραδιοσυχνοτήτων των 5 GHz UNII (Unlicensed National Information
Infrastructure) και χρησιµοποιεί τη µέθοδο διαµόρφωσης Orthogonal Frequency
Division Multiplexing (OFDM), καθιστώντας έτσι δυνατές ταχύτητες µεταφοράς
δεδοµένων απο 6 έως 54 Mbps και κανοντας πιο αποτελεσµατική τη χρήση του
διαθέσιµου φάσµατος. Η περιοχή των 5 GHz έχει εύρος 300 MHz και είναι
χωρισµένη σε δύο υποπεριοχές. Η χαµηλότερη υποπεριοχή επεκτείνεται από 5,15
MHz ως 5,35 MHz ενω η ανώτερη υποπεριοχή είναι από 5.725 MHz ως 5.825
MHz. Το επίπεδο MAC χρησιµοποιεί το πρωτόκολλο CSMA/CA παρόµοιο µε
εκείνο του 802.11. Στη συνεχεία παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική του συστήµατος
802.11a µε αναφορά στο µοντέλο OSI, εξετάζοντας τα δύο κατώτερα επίπεδα του
µοντέλου. Οι προδιαγραφές που έχει εκδώσει η ΙΕΕΕ αφορούν στο φυσικό
επίπεδο (PHY) και στο επίπεδο ελέγχου πρόσβασης στο µέσο (MAC).

4.4.1. Το επίπεδο MAC στο IEEE 802.11a

Ο βασικός µηχανισµός πρόσβασης στο MAC του 802.11a είναι η
Πολλαπλή Πρόσβαση µε Ανίχνευση Φέροντος και Αποφυγή Συγκρούσεων
(Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance, CSMA/CA). Όπως έχει
αναφερθεί σύµφωνα µε τον µηχανισµό αυτό ένα τερµατικό πρέπει να ανιχνεύσει
αν το µέσο χρησιµοποιείται από κάποιο άλλο τερµατικο. Αν το µέσο δεν είναι
κατειληµµένο, τότε µπορεί να προχωρήσει σε εκποµπή. Ο αλγόριθµος CSMA/CA
καθορίζει πως το τερµατικό που θέλει να εκπέµψει πρέπει να ανιχνεύσει το
κανάλι ελεύθερο για καθορισµένο χρονικό διάστηµα και µετά να το καταλάβει.
Σε αντίθετη περίπτωση το τερµατικό πρέπει να αποφύγει την κατάληψη µέχρι το
µέσο να ελευθερωθεί εκ νέου για τον παραπάνω καθορισµένο χρόνο. Για να

65
µειωθεί περισσότερο η πιθανότητα σύγκρουσης χρησιµοποιείται και εδώ η
µέθοδος ανταλλαγής µηνυµάτων RTS / CTS.

Όσον αφορά το µηχανισµό ανίχνευσης φέροντος στο 802.11a, αυτος γίνεται

τόσο µε το φυσικό, όσο και µε τον εικονικό τρόπο, καθώς επίσης και η διαδικασία
παραλαβής πακέτων µε την αποστόλη πλαισίων επιβεβαίωσης (ACK), είναι
ακριβώς ίδια µε αυτήν που περιγράφηκε στο 802.11.

4.4.2. Χρόνος οπισθοχωρήσης (Βαckoff Time)

Ένα τερµατικό που θέλει να στείλει δεδοµένα µέσω του µηχανισµού
ανίχνευσης φέροντος, καθορίζει αν το µέσο είναι ελεύθερο ή κατειληµµένο. Αν
είναι ελεύθερο για χρόνο µεγαλύτερο του DIFS ( DIFS είναι ο χρόνος για τον
οποίο ένα τερµατικό πρέπει να ανιχνεύσει το κανάλι ελεύθερο προτού
προχωρήσει σε εκποµπή. Η διάρκειά του είναι 34µs), τότε το τερµατικό δεν
εκπέµπει αµέσως αλλά µετά από έναν τυχαίο χρόνο οπισθοχώρησης (random
backoff time) που υπολογίζει. Το χρονικό διάστηµα που διαρκεί ο χρόνος
οπισθοχώρησης, ονοµάζεται παράθυρo συγκράτησης (contention window, CW).
Η διαδικασία αυτή βοηθά στην αποφυγή συγκρούσεων µεταξύ τερµατικών που
προσπαθούν να καταλάβουν το µέσο, στο τέλος κάποιου χρόνου DIFS. Η
διαδικασία για τον υπολογισµό του τυχαίου χρόνου οπισθοχώρησης είναι

Backoff Time = Random() × aSlotTime

όπου Random() είναι ψευδοτυχαίος αριθµός µε οµοιόµορφη κατανοµή στο

διάστηµα [0,CW],

aCWmin ≤ CW ≤ aCWmax.

Είναι σηµαντικό τα τερµατικά να έχουν διαφορετικές ακολουθίες τυχαίων

αριθµών προς αποφυγή συγκρούσεων. Τα aCWmin, aCWmax καθορίζονται από
το πρωτόκολλο και για το 802.11a έχουν τις τιµές

aCWmin = 15 × aSlotTime

aCWmax = 1023 × aSlotTime

όπου aSlotTime είναι το µικρότερο χρονικό διάστηµα, στο οποίο µπορούµε να

αναφερόµαστε στο πρότυπο 802.11a και έχει τιµή 9µs.

66
 Στην πρώτη απόπειρα κατάληψης του µέσου το Backoff Time παίρνει τιµή
µεταξύ [0,15] × aSlotTime. Το πρότυπο καθορίζει επίσης ένα µέγιστο αριθµό
προσπαθειών για εκποµπή, για κάθε πακέτο. Όταν αυτό το όριο ξεπεραστεί, το
πακέτο απορρίπτεται. Αν στην πρώτη προσπάθεια υπάρξει σύγκρουση, που ο
αποστολέας αντιλαµβάνεται µέσω της έλλειψης πακέτου ACK, τότε το τερµατικό
υπολογίζει νέο χρόνο οπισθοχώρησης αυτή τη φορά στο διάστηµα [0,31] ×
aSlotTime. Αυτή η διαδικασία επαναλαµβάνεται µετά από κάθε αποτυχηµένη
εκποµπή µέχρι να φτάσουµε στο όριο aCWmax. Το όριο του Contention Window
µέσα στο οποίο υπολογίζεται ο χρόνος οπισθοχώρησης αυξάνεται κάθε φορά
κατά µία δύναµη του 2 µείον 1. ∆ηλαδή:

CW = 2(i+4)-1 ,όπου i = 0,1,2,…,6 αντίστοιχα για την πρώτη προσπάθεια,

την πρώτη επανεκποµπή, τη δεύτερη επανεκποµπή κ.ο.κ.

Σχήµα 31.

Αφού το τερµατικό έχει ανιχνεύσει το µέσο ελεύθερο για χρόνο DIFS

αρχίζει να µειώνει το Backoff Time κατά aSlotTime κάθε φορά, εφόσον κατά τη
διάρκεια του aSlotTime το µέσο είναι ελεύθερο. Στην αντίθετη περίπτωση το
τερµατικό σταµατά να µειώνει το Backoff Time και συνεχίζει τη διαδικασία την
επόµενη φορά που το µέσο γίνεται ελεύθερο για χρόνο DIFS. Όταν ο χρόνος
οπισθοχώρησης φτάσει στο µηδέν το τερµατικό εκπέµπει. Μετά από κάθε
επιτυχηµένη εκποµπή το Contention Window επιστρέφει στη µικρότερη τιµή του
aCWmin. Τα παραπάνω φαίνονται χαρακτηριστικά στο παρακάτω σχήµα:

67
 Σχήµα 31. ∆ιαδικασία µείωσης του χρόνου οπισθοχωρήσεις

4.4.3. Βασική διαδικασία αποστολής

Η βασική διαδικασία αποστολής, όπως είδαµε και παραπάνω, είναι το
τερµατικό να στέλνει το πλαίσιο πληροφορίας µετά από χρόνο DIFS και την
παρέλευση του χρόνου οπισθοχώρησης. Τα τερµατικά που διαβάζουν τη διάρκεια
του πακέτου, υπολογίζουν το χρόνο που το µέσο θα είναι κατειληµµένο και
δίνουν αυτή την τιµή στο NAV. Για αυτό το χρόνο αποφεύγουν κατάληψη του
µέσου. Το τερµατικό για το οποίο προορίζεται το πακέτο, εάν το λάβει σωστά,
στέλνει µετά από χρόνο SIFS πλαίσιο επιβεβαίωσης ACK. Η διαδικασία αυτή
φαίνεται χαρακτηριστικά στο παρακάτω σχήµα.

Σχήµα 32. Απευθείας αποστολή πακέτου πληροφορίας

68
 4.4.4. ∆ιαδικασία αποστολής µε πλαίσια RTS/CTS
Εκτός από τη βασική διαδικασία αποστολής, όπου το τερµατικό στέλνει το
πακέτο αµέσως αφού έχει ανιχνεύσει το µέσο ελεύθερο για χρόνο DIFS και µετά
την παρέλευση του χρόνου οπισθοχώρησης, το πρωτόκολλο υποστηρίζει και τη
διαδικασία αποστολής µε χρήση πακέτων RTS / CTS. Όπως στο 802.11, έτσι και
εδώ, το τερµατικό που θέλει να στείλει ένα πακέτο σε κάποιο άλλο µετά την
παρέλευση του χρόνου οπισθοχώρησης, δε στέλνει απευθείας το πακέτο, αλλά
αρχικά ένα πλαίσιο αίτησης αποστολής RTS. Όλα τα τερµατικά που λαµβάνουν
το πλαίσιο RTS υπολογίζουν από την πληροφορία που περιέχεται σε αυτό το
µήκος του πακέτου πληροφορίας και το χρόνο που το κανάλι θα παραµείνει
κατειληµµένο. Αυτή είναι και η τιµή που παίρνει το NAV για όλα τα τερµατικά
που έχουν λάβει το RTS. Το τερµατικό προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση
αποστολής πρέπει µετά από χρόνο SIFS να απαντήσει στον αποστολέα µε ένα
πλαίσιο CTS, αν το NAV του τερµατικού αυτού δείχνει ότι το κανάλι είναι
ελεύθερο. Με το πλαίσιο CTS ουσιαστικά το κανάλι έχει δεσµευθεί, για όσο
χρόνο χρειάζεται για να γίνει η αποστολή του πακέτου που ζήτησε αρχικά το
τερµατικό, που έστειλε το πλαίσιο RTS.

4.4.5. Ανίχνευση διπλοτύπων και αποκατάσταση

Με την παραπάνω διαδικασία αποστολής, υπάρχει η περίπτωση ένα πακέτο
να σταλεί περισσότερες από µία φορά προς κάποιο τερµατικό. Αυτό µπορεί για
παράδειγµα να συµβεί στην περίπτωση που ενώ το πλαίσιο πληροφορίας έχει
ληφθεί σωστά από ένα τερµατικό, το ACK που έστειλε αυτό ως επιβεβαίωση να
καταστραφεί και να µη φτάσει στον αποστολέα. Τότε ο αποστολέας θα
ξαναστείλει το πλαίσιο πληροφορίας. Για την αποφυγή λήψης διπλοτύπων, κάθε
πακέτο έχει έναν αύξοντα αριθµό (Sequence number). Ο αριθµός αυτός µπαίνει
στο πακέτο από τον αποστολέα. Ο παραλήπτης κρατά ένα αρχείο µε τους
αύξοντες αριθµούς των πρόσφατα ληφθέντων πακέτων και τους συγκρίνει µε
αυτόν του πακέτου που µόλις έλαβε. Στην περίπτωση που είναι ίδιος µε κάποιον
από τα πακέτα που ήδη έλαβε, απορρίπτει το εν λόγω πακέτο. Ακόµα και στην
περίπτωση αυτή όµως ο παραλήπτης είναι υποχρεωµένος να στείλει πλαίσιο
ACK.

69
 4.4.6. Τύποι πλαισίων στο 802.11a
Στο πρωτόκολλο 802.11a υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι πλαισίων για
µετάδοση. Αυτοί χρησιµοποιούνται για διαχείριση, έλεγχο και αποστολή πακέτων
πληροφορίας. Τα πλαίσια διαχείρισης χρησιµοποιούνται για τη σύνδεση και
αποσύνδεση ενός τερµατικού από το δίκτυο. Τα πλαίσια ελέγχου
χρησιµοποιούνται για την αποστολή αιτήσεων και επιβεβαιώσεων. Τα πλαίσια
ελέγχου που µας ενδιαφέρουν είναι τα RTS, CTS, ACK. Παρακάτω θα δούµε
κάπως πιο αναλυτικά τη µορφή των πλαισίων που αναφέραµε.

4.4.6.1. Πλαίσιο αποστολής πληροφορίας

Το πλαίσιο αποστολής πληροφορίας έχει τη µορφή του σχήµατος

Σχήµα 33. Μορφή πλαισίου µετάδοσης

Η επικεφαλίδα του MAC (MAC header) αποτελείται από 30 bytes. Σε αυτό

το τµήµα του πλαισίου υπάρχουν:

•οι διευθύνσεις του αποστολέα και του παραλήπτη σταθµού

•πληροφορία για το µήκος του πλαισίου, ώστε τα τερµατικά που το

διαβάζουν να θέτουν την τιµή στο NAV

•πληροφορία για το αν το πλαίσιο έχει αποσταλεί για πρώτη φορά ή για το

αν πρόκειται για επανεκποµπή, καθώς και ο αύξων αριθµός του πλαισίου για την
αναγνώριση από τον παραλήπτη τυχόν διπλοτύπων.

Το επόµενο πεδίο περιέχει την πληροφορία και το µήκος του µπορεί να

είναι από 0 εώς 4095 bytes. Τέλος, υπάρχει το πεδίο CRC (Cyclic Redundancy
Check) που αποτελείται από 4 bytes. Στο πεδίο αυτό περιέχεται το αποτέλεσµα
της εφαρµογής του πολυωνύµου CRC-32:

G(x) = x32+x26+x23+x22+x16+x12+x11+x10+x8+x7+x5+x4+x2+x+1

70
στα πεδία MAC header και data. Το ίδιο γίνεται και στην πλευρά του δέκτη, µε
σκοπό την ανίχνευση λαθών αν το αποτέλεσµα δεν είναι το ίδιο.

4.4.6.2. Πλαίσιο αίτησης αποστολής

Το πλαίσιο αίτησης αποστολής (Request To Send, RTS) έχει τη µορφή του
παρακατω σχήµατος:

Σχήµα 34. Πλαίσιο CTS/ACK

Στο πεδίο MAC header υπάρχουν οι διευθύνσεις του ποµπού και του δέκτη,
καθώς και η διάρκεια της συγκεκριµένης ανταλλαγής πακέτων της οποίας το
πλαίσιο CTS είναι τµήµα. Έτσι ενηµερώνουν το NAV τους τα τερµατικά που δεν
έλαβαν το πλαίσιο RTS. Το πλαίσιο CTS ακολουθεί µετά χρόνο SIFS από τη
λήψη του RTS και αποτελεί απάντηση σε αυτό.

4.4.6.3. Πλαίσιο επιβεβαίωσης

Το πλαίσιο επιβεβαίωσης (ACK) έχει την ίδια µορφή µε το πλαίσιο CTS
όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήµα. Στο MAC header περιέχονται οι
διευθύνσεις του αποστολέα και του παραλήπτη καθώς και πληροφορία σχετικά µε
το ποιο πακέτο δεδοµένων (data) επιβεβαιώνει. Το πλαίσιο ACK ακολουθεί µετά
χρόνο SIFS από την επιτυχή λήψη του πλαισίου data. Ενηµερώνει τον αποστολέα
ότι δεν χρειάζεται επανεκποµπή του πλαισίου πληροφορίας.

4.4.7. Το φυσικό επίπεδο

Στο φυσικό επίπεδο το 802.11a χρησιµοποιεί την τεχνική Ορθογωνικής
Πολυπλεξίας στη Συχνότητα (OFDM). Το σύστηµα εκπέµπει στην UNII µπάντα
της περιοχής των 5GHz. Σ’αυτή την περιοχή έχει οριστεί ένας αριθµός από
κανάλια, µέσα στα οποία µπορεί να εκπέµπει το σύστηµα. Καθένα από αυτά είναι
20MHz. Κάθε κανάλι διαιρείται σε 52 υπο-φέροντα 0.3125MHz το καθένα. Από
αυτά τα 48 χρησιµοποιούνται για µεταφορά δεδοµένων. Κάθε υποφέρον

71
διαλέγεται να είναι ορθογώνιος παλµός. Αυτό έχει το πλεονέκτηµα, ότι η
µορφοποίηση του παλµού να γίνεται αποτελεσµατικά µε τη χρήση Αντίστροφου
Γρήγορου Μετασχηµατισµού Fourier (Inverse Fast Fourier Transformation,
IFFT). Έτσι, αντί για ένα φέρον 20MHz κάνουµε χρήση πολλών υποφερόντων
που επικαλύπτονται µε την αρχή της ορθογωνιότητας. Εκεί, δηλαδή, που ένα
υποφέρον έχει µέγιστη τιµή, τα άλλα έχουν µηδέν. Με τον τρόπο αυτό έχει
αποδειχτεί ότι αντιµετωπίζονται καλύτερα οι επιλεκτικές στη συχνότητα
διαλείψεις, καθώς και η ενδοσυµβολική παρεµβολή σε κανάλια µε διαλείψεις
ευρείας ζώνης. Οι ειδικές παράµετροι της τεχνικής OFDM στο πρότυπο 802.11a
φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Σχήµα 35. Παράµετροι OFDM

Τα δεδοµένα προς µετάδοση, έρχονται από το ανώτερο επίπεδο µε τη

µορφή συρµών από bytes. Ο συρµός εισάγεται σε έναν scrambler, ο οποίος
εµποδίζει την ύπαρξη µεγάλων σειρών από 0 και 1. Τα scrambled δεδοµένα
αποτελούν είσοδο στον συνελικτικό κωδικοποιητή. Ο κωδικοποιητής αποτελείται
από ένα κύριο συνελικτικό κώδικα µε ρυθµό ½ και στη συνέχεια εφαρµόζεται
puncturing. Οι µορφές puncturing διευκολύνουν τη χρήση ρυθµών ½, ¾, και 2/3.
Τα κωδικοποιηµένα δεδοµένα αναδιατάσσονται µε σκοπό την αποφυγή της
εισόδου ριπών από λάθη στον συνελικτικό αποκωδικοποιητή στο δέκτη. Στη
συνέχεια τα αναδιατεταγµένα δεδοµένα τοποθετούνται στα σύµβολα µε χρήση
διαφόρων ειδών κωδικοποιήσεων BPSK, QPSK, 16-QAM, 64-QAM. Όπως
αναφέρθηκε, η διαµόρφωση OFDM εφαρµόζεται µε τη χρήση αντίστροφου FFT
µε αποτέλεσµα να µεταδίδονται 48 σύµβολα δεδοµένων και 4 σύµβολα πιλότοι.

72
 Σχήµα 36. ∆ιαδικασία εκποµπής συµβόλου OFDM

Για την αντιµετώπιση της ενδοσυµβολικής παρεµβολής, εφαρµόζεται ένα

διάστηµα προστασίας µε τη µορφή της κυκλικής επέκτασης του συµβόλου. Έτσι
πριν από κάθε σύµβολο OFDM προηγείται µια περιοδική επέκταση του ίδιου του
συµβόλου. Η συνολική διάρκεια του OFDM συµβόλου είναι Ttotal = Tg + T
όπου Τg είναι το διάστηµα προστασίας και Τ η χρήσιµη διάρκεια του συµβόλου.
Στον OFDM δέκτη ακολουθείται η ακριβώς αντίστροφη διαδικασία. ∆ύο
σύµβολα στην αρχή της µετάδοσης βοηθούν στον συγχρονισµό ποµπού και
δέκτη. Η αποκωδικοποίηση του συνελικτικού κώδικα γίνεται µε τη βοήθεια ενός
αποκωδικοποιητή Viterbi. Με αυτή τη διαδικασία πετυχαίνονται διαφορετικές
ταχύτητες µετάδοσης δεδοµένων, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα

Σχήµα 37. Παράµετροι εξαρτώµενοι από το ρυθµό

4.4.8. Πλεονεκτήµατα – Μειονεκτήµατα.

Τα πλεονεκτήµατα του συγκεκριµένου πρωτοκόλλου σε σχέση µε τα αλλά
είναι:

• Η επίτευξη υψηλότερης µέγιστης ταχύτητας

• Η δυνατότητα για υποστήριξη µεγαλύτερου αριθµού ταυτόχρονα

συνδεδεµένων χρηστών.

73
 Αντίστοιχα τα µειονεκτήµατα είναι:

• Το υψηλό κόστος

• Η µικρότερη ακτίνα κάλυψης

• Το γεγονός ότι η συχνότητα σήµατος παρεµποδίζεται ευκολότερα από

εξωτερικούς παράγοντες.

4.5. Το πρότυπο 802.11b.

Το πρωτόκολλο αυτό, αποτελεί το πρωτόκολλο πάνω στο οποίο έγινε η
εφαρµογή του πρακτικού µέρους της συγκεκριµένης διπλωµατικής εργασίας.
∆ηµοσιεύθηκε το Σεπτέµβριο του 1999. Το πρότυπο αυτό αποτελεί ένα στιβαρό,
αποτελεσµατικό και δοκιµασµένο πρότυπο µε τη µεγαλύτερη διαλειτουργικότητα
και είναι το πιο δηµοφιλές από όλα τα πρότυπα. Το ΙΕΕΕ 802.11b WLAN
λειτουργεί στη ζώνη 2,4 GHz και έχει ταχύτητα µεταφοράς από 5.5Mbps έως
11Mbps. Η µέθοδος διαµόρφωσης που έχει επιλεγεί για το 802.11b είναι η Direct
Sequence Spread Spectrum (DSSS), η οποία χρησιµοποιεί τη συµπληρωµατική
διαµόρφωση κώδικα (Complementary code Keying - CCK).

Η DSSS είναι µια τεχνολογία µετάδοσης φάσµατος ευρείας ζώνης, η οποία

παράγει ένα επιπλέον bit pattern για κάθε bit που µεταδίδεται. Αυτό το bit pattern,
το οποίο έχει µεγαλύτερο ρυθµό (bitrate) από αυτόν των δεδοµένων, καλείται
chip ή chipping code. Όσο µακρύτερο είναι το chip, τόσο µεγαλύτερη είναι και η
πιθανότητα ανάκτησης των µεταδιδόµενων δεδοµένων χωρίς σφάλµα. Η
δυσµενής συνέπεια της χρησιµοποίησης µακρύτερων chip είναι το ευρύτερο
φάσµα που απαιτείται για τη µετάδοση.

Το 802.11b είναι στην ουσία είναι το 802.11 µε προσθήκη, στο φυσικό

επίπεδο, δύο µεγαλύτερων ρυθµών µετάδοσης. Για το λόγο αυτό δε γίνεται
περαιτέρω ανάλυση του συγκεκριµένου πρωτοκόλλου.

4.5.1. Πλεονεκτήµατα – Μειονεκτήµατα.

Τα πλεονεκτήµατα του συγκεκριµένου πρωτοκόλλου σε σχέση µε τα αλλά
είναι:

74
 • Χαµηλό κόστος

• Η συχνότητα σήµατος παρεµποδίζεται δυσκολότερα από εξωτερικούς

παράγοντες.

Αντίστοιχα τα µειονεκτήµατα είναι:

• Ύπαρξη χαµηλότερης µέγιστης ταχύτητας

• Η υποστήριξη µικρότερου αριθµού ταυτόχρονα συνδεδεµένων χρηστών.

4.6. Το πρότυπο 802.11g.

Το νεότερο πρότυπο της ΙΕΕΕ είναι το 802.11g, το οποίο επικυρώθηκε τον
Ιούνιο του 2003. Το πρότυπο ασύρµατης δικτύωσης IEEE 802.11g αποτελεί
πλέον και επίσηµα τη νέα τάση στα WLAN. Ύστερα από την επίσηµη έγκριση
από την Επιτροπή Προδιαγραφών του Ινστιτούτου Ηλεκτρολογίας και
Ηλεκτρονικής στις ΗΠΑ, ανοίγει ο δρόµος για τη µαζική κατασκευή προϊόντων
συµβατών µε το συγκεκριµένο πρότυπο, ενώ πρέπει να σηµειωθεί, ότι ήδη πολλοί
κατασκευαστές είχαν διαθέσει προϊόντα που βασίζονται στο 802.11g πριν από την
επίσηµη έγκρισή του.

Το µεγάλο πλεονέκτηµα του 802.11g σε σχέση µε το «προκάτοχό» του

802.11b είναι η ταχύτητα διαµεταγωγής δεδοµένων, που πλέον µπορεί να ανέλθει
στα 54Mbps σε σχέση µε 11Mbps που υποστήριζε το 802.11b. Πρακτικά αυτό
σηµαίνει ότι δίνεται η δυνατότητα στα ασύρµατα δίκτυα που βασίζονται στο
802.11g, τα οποία συνηθίζουµε να ονοµάζουµε πλέον και Wi-Fi (τα ασύρµατα
τοπικά δίκτυα τα οποία είναι συµβατά µε το πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11 ονοµάζονται
και δίκτυα Wi - Fi), να εξυπηρετήσουν πενταπλάσιο αριθµό χρηστών. Το νέο
standard είναι απόλυτα συµβατό µε τα προϊόντα και τις εφαρµογές του 802.11b,
κάτι που σηµαίνει ότι λειτουργεί στην ίδια µπάντα των 2,4 GHz. Τα ασύρµατα
δίκτυα που χρησιµοποιούν ταυτόχρονα και τα δύο στάνταρτ θα λειτουργούν στην
ταχύτητα των 11 Mbps του παλαιότερου 802.11b. Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι
της συµµαχίας “Wi-Fi Alliance”, που αποτελεί την βιοµηχανική ένωση
ασύρµατης δικτύωσης, ύστερα από τις δοκιµές που πραγµατοποιούνται
προκειµένου να εξασφαλιστεί η απόλυτη διαλειτουργικότητα του προτύπου µε τα
προϊόντα των κατασκευαστών επεξεργαστών και H/Y, το πρότυπο θα µπορεί να

75
εφαρµοστεί σε ένα ευρύ πεδίο εφαρµογών, είτε πρόκειται για επαγγελµατικές
εφαρµογές επικοινωνίας, είτε για οικιακές.

Ενώ το 802.11g λειτουργεί, όπως αναφέρθηκε, στη ζώνη ραδιοσυχνοτήτων

µεταξύ 2,4 και 2,484 GHz (ίδια περιοχή µε το 802.11b), χρησιµοποιεί
διαµόρφωση OFDM που επιτρέπει ρυθµό µετάδοσης (bitrate) µέχρι 54 Mbps
(παρόµοια µε το πρότυπο 802.11a). Επεκτείνει δηλαδή το 802.11b ώστε να
προσεγγίζει ταχύτητες υψηλότερες από 11Μbps. Αυτός ο συνδυασµός απόδοσης
και ραδιοσυχνότητας, επιτρέπει σε εκείνους που διαθέτουν ήδη την υποδοµή για
το πρότυπο 802.11b, να πραγµατοποιήσουν µια γρηγορότερη και λιγότερο ακριβή
µετάβαση σε µια ευρύτερη σύνδεση δικτύου. Υπενθυµίζεται, ότι ο υπάρχων
εγκατεστηµένος εξοπλισµός προτύπου 802.11b απαιτεί αναβάθµιση, προκειµένου
να γίνει συµβατός µε τον αντίστοιχο του 802.11g. Προφανώς συσκευές 802.11a
στους 5,7GHz δεν µπορούν να δουλέψουν µαζί µε συσκευές 802.11b/g που
εργάζονται στους 2,4GHz

Η κωδικοποίηση Ορθογώνια Πολυπλεξία Συχνότητας (Orthogonal

Frequency Division Multiplexing - OFDM) είναι µία µορφή διαµόρφωσης
πολλών φερόντων σηµάτων και διαφέρει από αυτήν της διασποράς φάσµατος. Η
τεχνική OFDM χωρίζει το σήµα σε πολλά µικρότερα υπο-σήµατα, τα οποία και
εκπέµπει σε διαφορετικές συχνότητες. Αυτό µειώνει το cross-talk στις µεταδόσεις
σηµάτων, κάτι το οποίο καθιστά το OFDM πολύ χρήσιµο για τη µετάδοση
υψίρρυθµων και ευρυζωνικών πληροφοριών. Επίσης, µε τον τρόπο αυτό, η
µετάδοση είναι πολύ ανθεκτική στις παρεµβολές. Το πρωτόκολλο αυτό είναι
ουσιαστικά ίδιο µε το 802.11a, µε τη µόνη διαφορά ότι έχει διαµορφωθεί ώστε να
εκπέµπει στις συχνότητες µεταξύ 2,4 και 2,484 GHz. Για αυτόν το λόγο και δεν
γίνεται περαιτέρω ανάλυση.

4.6.1. Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα.

Τα πλεονεκτήµατα του συγκεκριµένου πρωτοκόλλου σε σχέση µε τα αλλά
είναι:

• Η υψηλότερη µέγιστη ταχύτητα.

• Η υποστήριξη µεγαλύτερου αριθµού ταυτόχρονα συνδεδεµένων χρηστών.

76
 • Η συχνότητα σήµατος που παρεµποδίζεται πιο δύσκολα από εξωτερικούς
παράγοντες.

Αντίστοιχα τα µειονεκτήµατα είναι:

• O µεγάλος θόρυβος που εισάγει.

• Υψηλότερο κόστος από το 802.11b.

• Η µικρότερη ακτίνα κάλυψης.

4.7. Το πρότυπο 802.16.

Όπως γνωρίζουµε τα ασύρµατα δίκτυα σε σχέση µε τα ενσύρµατα δίκτυα
αποτελούν µια εύκολη λύση, καθώς για τη χρήση τους δεν απαιτείται κάποια
ιδιαίτερη εγκατάσταση, ακόµα και σε χώρους όπου υπάρχουν ιδιαίτερες
«τεχνικές» δυσκολίες. Το πρόβληµα όµως που παρουσιάζεται στην εφαρµογή της
συγκεκριµένης τεχνολογίας δικτύωσης, είναι η έλλειψη ενός πρότυπου
ασύρµατης επικοινωνίας που να έχει σχεδιαστεί για να καλύψει τις ανάγκες
µεγάλων σε έκταση δικτύων, όπως είναι τα Metropolitan Area Networks ή ΜΑΝ
(το πρότυπο 802.11 είναι για µικρά τοπικά δίκτυα). Για το λόγο αυτό, οι
περισσότερες επιχειρήσεις που επιθυµούν να προσφέρουν τη δυνατότητα
ασύρµατης δικτύωσης σε χώρους έξω από τα όρια ενός κτιρίου, είναι
αναγκασµένες µέχρι σήµερα να χρησιµοποιήσουν «ιδιόκτητες» τεχνολογίες ή να
αναπτύξουν λύσεις που βασίζονται στο πρότυπο 802.11. Το πλεονέκτηµα της
πρώτης επιλογής, είναι η συγκριτικά υψηλή απόδοση και ασφάλεια των
υλοποιήσεων, αφού έχουν σχεδιαστεί για να καλύψουν τις ανάγκες µιας
συγκεκριµένης εφαρµογής, χαρακτηρίζονται όµως από ένα σχετικά υψηλό κόστος
ανάπτυξης και συντήρησης. Η εφαρµογή λύσεων που βασίζεται σε εξοπλισµό που
ακολουθεί το στάνταρ 802.11, µπορεί να µειώνει το ύψος της επένδυσης
συγκριτικά µε αυτή που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός ενσύρµατου δικτύου,
αλλά έχει κάποιους περιορισµούς όσον αφορά στις επιδόσεις, ιδιαίτερα όταν
πρέπει να εξυπηρετηθεί ένας µεγάλος αριθµός χρηστών. Επιπλέον, ένα πρόβληµα
που µπορεί να παρουσιαστεί κατά τη λειτουργία ενός µεγάλης έκτασης
ασύρµατου δικτύου 802.11, είναι οι παρεµβολές από αλλά δίκτυα 802.11 που
λειτουργούν σε κάποιο γειτονικό χώρο. Σε αυτή την περίπτωση παρατηρείται µια
δραστική µείωση των επιδόσεων του δικτύου, η οποία οφείλεται στον τρόπο µε

77
τον οποίο πραγµατοποιείται η ανταλλαγή πληροφορίας ανάµεσα στους
συνδεδεµένους σταθµούς εργασίας.

Τη λύση στα παραπάνω προβλήµατα έδωσε ο οργανισµός IEEE

σχηµατίζοντας µια οµάδα εργασίας µε ονοµασία 802.16, η οποία έχει ως κύρια
ενασχόληση της τη δηµιουργία ενός πρότυπου ασύρµατης επικοινωνίας για
µητροπολιτικά δίκτυα. Έτσι δηµιουργήθηκε το πρότυπο 802.16 (Air Interface for
Fixed Broadband Wireless Access Systems), που είναι γνωστό και µε την
ονοµασία ΙΕΕΕ WirelessMan. Το πρότυπο αυτό ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο
του 2001 και δηµοσιεύτηκε στις 8 Απριλίου του 2002. Συνδέει τα σηµεία
ασύρµατης πρόσβασης, που προσφέρουν στους χρήστες ασύρµατη πρόσβαση στο
διαδίκτυο, µέσω του προτύπου IEEE 802.11 (Wi-Fi), µε άλλες τοποθεσίες όπως
επιχειρήσεις και σπίτια, στο σκελετό (backbone) του ασύρµατου δικτύου.

Σχήµα 38. Σύνδεση µέσω 802.16

Το 802.16 στη µπάντα των 10 µε 66 GHz καθορίζει τον τρόπο µε τον οποίο
µπορεί να επιτευχθεί η ασύρµατη ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ των σταθµών
ενός ΜΑΝ, µε ταχύτητα µέχρι και 120Μbps. Όπως συµβαίνει µε τα πρότυπα 802
για ασύρµατα τοπικά δίκτυα LAN, έτσι και το 802.16 καθορίζει µια οικογένεια
προτύπων µε επιλογές για συγκεκριµένες ρυθµίσεις.

78
 4.7.1. Το επίπεδο MAC στο 802.16.
Το επίπεδο MAC του ΙΕΕΕ 802.16 σχεδιάστηκε για point-to-multipoint
ευρυζωνική ασύρµατη πρόσβαση (BWA). Καλύπτει την ανάγκη για τα πολύ
υψηλά ποσοστά δυαδικών ψηφίων, τόσο για uplink (δηλαδή προς το BS) όσο και
για κατιούσα σύνδεση, δηλαδή downlink (από τo BS). Οι αλγόριθµοι κατανοµής
πρόσβασης και εύρους ζώνης πρέπει να προσαρµόσουν τις εκατοντάδες των
τερµατικών ανά κανάλι, µε τα τερµατικά που µπορούν να µοιραστούν από τους
πολλαπλούς τελικούς χρήστες. Οι υπηρεσίες που απαιτούνται από τους τελικούς
χρηστές είναι ποικίλες στη φύση τους και περιλαµβάνουν την καθιερωµένη
τεχνική Τime-Division Multiplexing (TDM) καθώς και τη συνδεσιµότητα του
πρωτοκόλλου (ΙΡ) του ∆ιαδικτύου. Η 802.16 ΜAC συµπεριλαµβάνει
προδιαγραφές που αφορούν στην υποστήριξη υπηρεσιών που απαιτούν µικρή
χρονική υστέρηση, όπως είναι η µετάδοση φωνητικού µηνύµατος και video. Έτσι
στο 802.16 η δυνατότητα µετάδοσης φωνής γίνεται χρησιµοποιώντας την
καθιερωµένη τεχνική TDM ή τη συγκριτικά νεότερη Voice over IP (VoIP). Στο
σηµείο αυτό αναφέρουµε ότι η TDM είναι µια τεχνική µε την οποία µια
συχνότητα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εξυπηρετηθούν διάφοροι χρηστές,
καθένας εκ των οποίων χρησιµοποιεί τη συχνότητα αυτή για συγκεκριµένο
χρονικό διάστηµα.

Επίσης η 802.16 MAC παρέχει ένα ευρύ φάσµα των τύπων υπηρεσιών
ανάλογων µε τις κλασικές κατηγορίες υπηρεσιών τρόπου ασύγχρονης µεταφοράς
(ATM), καθώς επίσης και τις νεώτερες κατηγορίες Guaranteed Frame Rate
(GFR). Το µέσο στρώµα ελέγχου πρόσβασης (MAC), εστιάζει στην αποδοτική
χρήση του εύρους ζώνης µεταξύ 10 και 66 GHz και υποστηρίζει τις πολλαπλάσιες
φυσικές προδιαγραφές στρώµατος, που προσαρµόζονται για τη ζώνη συχνότητας
της χρήσης. Υποστηρίζει επίσης, τα συνεχώς ποικίλα επίπεδα κυκλοφορίας σε
πολλές εξουσιοδοτηµένες συχνότητες (π.χ., 10, 15, 25, 26, 31, 38 και 39 GHz) για
τις διπλής κατεύθυνσης επικοινωνίες. Επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα µεταξύ
των συσκευών, έτσι ώστε οι µεταφορείς να µπορούν να χρησιµοποιήσουν τα
προϊόντα από τους πολλαπλάσιους προµηθευτές.

Τέλος, η MAC περιλαµβάνει και ένα υπόστρωµα µυστικότητας που παρέχει

την επικύρωση της πρόσβασης στο δίκτυο και την καθιέρωση της σύνδεσης, ώστε

79
να αποφευχθεί η «κλοπή» της υπηρεσίας. Αυτό αποτελεί τις προδιαγραφές που
περιέχει το MAC και αφορούν στην ασφάλεια διακίνησης των δεδοµένων. Η
ασφάλεια αυτή πραγµατοποιείται µε τη διαδικασία της κρυπτογράφησης, µε
σκοπό την ιδιωτικότητα των στοιχείων.

Για να προσαρµόσουν το πιό απαιτητικό φυσικό περιβάλλον και τις

διαφορετικές απαιτήσεις υπηρεσιών των συχνοτήτων µεταξύ 2 και 11 GHz, η
ΙΕΕΕ ενέκρινε µια επέκταση του 802.16, το 802.16α. Το πρότυπο αυτό
περιλαµβάνει πρώτιστα την ανάπτυξη των νέων φυσικών προδιαγραφών
στρώµατος, µε τις αυξήσεις υποστήριξης στη βασική MAC. Έτσι αναβαθµίζει τη
MAC για να παρέχει το αυτόµατο αίτηµα επανάληψης (ARQ) και την υποστήριξη
για το πλέγµα, και όχι µόνο τις point-to-multipoint, δικτυακές αρχιτεκτονικές.
Πιστεύεται, ότι θα παρέχει µία εναλλακτική λύση ασύρµατης ευρυζωνικής
πρόσβασης στις ήδη υπάρχουσες, µεθόδους επικοινωνίας του «last mile», όπως οι
καλωδιακές και οι ψηφιακές συνδροµητικές γραµµές (DSL). Τέλος, στα σχέδια
της οµάδας εργασίας της IEEE είναι να προστεθεί στο 802.16 η υποστήριξη όχι
µόνο σταθερών σταθµών εργασίας, αλλά και χρηστών που είναι εν κινήσει. Το
802.16e γνωστό σαν Mobile Broadband Wireless Access, αναµένεται να δώσει
λύσεις στα προβλήµατα που συνεπάγεται η πρόσφορα υπηρεσιών δικτύου σε
χρηστές που κινούνται σε µια συγκεκριµένη περιοχή.

4.7.2. Το φυσικό επίπεδο.

Στο σχέδιο της προδιαγραφής του φυσικού επιπέδου για το 802.16, που
λειτουργεί στη µπάντα συχνοτήτων των 10-66 GHz, η άµεση οπτική επαφή των
κεραιών που χρησιµοποιούνται για τη µετάδοση του σήµατος ( δεν πρέπει να
παρεµβάλλονται φυσικά η τεχνητα εµπόδια, όπως δέντρα ή κτίρια) κρίνεται
αναγκαία. Εξασφαλίζοντας λοιπόν την οπτική επαφή, επιλέχθηκε η διαµόρφωση
απλού φέροντος. Λόγω της point-to-multipoint αρχιτεκτονικής, οι BS
διαβιβάζουν µε τους µεµονωµένους συνδροµητές σταθµών, βασικά ένα σήµα
TDM, που διαθέτει σειριακές χρονικές αυλακώσεις (time slots). Η πρόσβαση
στην uplink κατεύθυνση γίνεται µέσω της time-division multiple access (TDMA).
Στο φυσικό επίπεδο επιτρέπεται τόσο η Τime-Division Duplexing (TDD), όπου η
uplink και η downlink σύνδεση µοιράζονται ένα κανάλι, δε µπορούν όµως να
διαβιβάσουν ταυτόχρονα, όσο και η Frequency-Division Duplexing (FDD), oπου

80
η uplink και η downlink σύνδεση λειτουργούν σε ξεχωριστά κανάλια και
ορισµένες µόνο φορές ταυτόχρονα.

Όσον αφορά το φυσικό επίπεδο του πρότυπου 802.16a που λειτουργεί στη
µπάντα συχνοτήτων των 2 έως 11 GHz, διευκρινίζει ότι συµβατά συστήµατα
εφαρµόζουν τη µια από τρεις προδιαγραφές αέριων διεπαφών, κάθε µια από τις
οποίες επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα. Η τεχνική ασύρµατης µετάδοσης των
δεδοµένων είναι η OFDM, όπως στο 802.11a και 802.11g, ενώ το σχέδιο του
φυσικού στρώµατος 2-11 GHz οδηγείται από την ανάγκη για λειτουργία χωρίς
άµεση οπτική επαφή µεταξύ των κεραιών. Επειδή οι οικιακές ευρυζωνικές
εφαρµογές του προτύπου είναι αναµενόµενες, για την αποφυγή των διαφόρων
πιθανών εµποδίων (χαµηλές στέγες µε αποτέλεσµα την δυσκολία οπτικής επαφής
µε την κεραία του σταθµού βάσης εξαιτίας των δέντρων), η δια πολλαπλών
διαδροµών διάδοση κρίνεται αναγκαία. Όσον αφορά στις επιδόσεις του 802.16α,
έχει εµβέλεια 30 µίλια (48 χιλιόµετρα), ενώ η µέγιστη ταχύτητα µεταφοράς
δεδοµένων που φτάνει τα 75Μbps επιτυγχάνεται σε µια περιοχή µε ακτίνα 4-6
µίλια (6,4-9,6 χιλιόµετρα).

Οι τρεις προδιαγραφές αέριων διεπαφών στο 802.16α που αναφέρθηκαν

παραπάνω είναι:

•WirelessMAN-SC2: Αυτή η προδιαγραφή χρησιµοποιεί την διαµόρφωση

απλού φέροντος.

•WirelessΜΑΝ-OFDM: Χρησιµοποιεί ορθογωνική πολυπλεξία διαίρεσης

συχνότητας µε µια µετατροπή 256-σηµειου. Η πρόσβαση γίνεται µε TDMA.

• WirelessΜΑΝ-OFDMΑ: Χρησιµοποιεί την ορθογωνική διαίρεση

συχνότητας πολλαπλής πρόσβασης µε µια µετατροπή 2048-σηµείου. Στο
σύστηµα αυτό, η πολλαπλή πρόσβαση παρέχεται µε τη διευθυνσιοδότηση ενός
υποσυνόλου των πολλαπλάσιων της συχνότητας φέροντος στους µεµονωµένους
δέκτες.

4.7.3. Πλεονεκτήµατα - Μειονεκτήµατα.

Ορισµένα από τα πλεονεκτήµατα του πρωτοκόλλου 802.16 είναι:

81
 • Η δυνατότητα για εύκολη και γρήγορη παροχή υπηρεσιών δικτύου, ακόµα
και σε περιοχές που είναι δύσκολο να συνδεθούν χρησιµοποιώντας ενσύρµατη
υποδοµή.

• Η δυνατότητα να υπερνικηθούν οι φυσικοί περιορισµοί του «καλωδίου»

• Η µέγιστη δυνατή ταχύτητα µεταφοράς δεδοµένων δίνει νέα ώθηση στη

δηµιουργία ιδιωτικών ή εµπορικά εκµεταλλεύσιµων (hotspots) τοπικών δικτύων
802.11, αφού προσφέρουν µια εύκολη και οικονοµικά προσφιλέστερη λύση στο
πρόβληµα της µεταξύ τους επικοινωνίας ή σύνδεσης τους µε τον Παγκόσµιο Ιστό.

• Αύξηση απόδοσης και αξιοπιστίας των συστηµάτων.

• Μείωση δαπανών εξοπλισµού.

Αντίστοιχα τα µειονεκτήµατα είναι:

• Η απαίτηση για άµεση οπτική επαφή των κεραιών που χρησιµοποιούνται

για τη µετάδοση του σήµατος µε αποτέλεσµα την ύπαρξη αρκετών δυσκολιών
στην εφαρµογή του σε σύγχρονες πόλεις.

4.7.4. Wi-Max.
Η WiMAX, που ακούγεται και µε την εναλλακτική κωδική ονοµασία
«802.16» αναφέρεται σε ασύρµατα δίκτυα ευρυζωνικής πρόσβασης (µε
σταθερούς ρυθµούς), τα οποία παρέχουν υψηλή χωρητικότητα, αξιοπιστία,
ασφάλεια και δεν απαιτούν line-of-sight. Τα συστήµατα WiMAX λειτουργούν
στις συχνότητες 3,5 GHz (βάσει ειδικής άδειας), 5,4 και 5,8 GHz (ελεύθερη
µπάντα - ISM) και µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε συνδέσεις τόσο σηµείου -
προς - σηµείο όσο και σε σηµείο - προς - πολλαπλά σηµεία. Τα εν λόγω προϊόντα
έχουν µεγάλη εφαρµογή σε: - Ευρυζωνικές συνδέσεις µεταξύ κτιρίων για
υπηρεσίες Internet, VoIP connectivity σε µεγάλες αποστάσεις (80 km). - ∆ίκτυα
Wireless ISPs για παροχή υπηρεσιών ευρυζωνικού Internet. - ∆ίκτυα τηλεφωνίας
για αποµακρυσµένες περιοχές. - ∆ίκτυα µεταγωγής Σταθµών Βάσεως κινητής
τηλεφωνίας (Cellulαr Backhaul). Η νέα αυτή υψηλή ασύρµατη τεχνολογία,
παρέχει στο χρήστη απεριόριστη ελευθερία κινήσεων, ενώ προσφέρει 30 φορές
µεγαλύτερη ταχύτητα(περίπου 70 Mbps) από τα δίκτυα 3G µε την ακτίνα δράσης
της να εκτείνεται σε αποστάσεις 50 χιλιοµέτρων. Αυτό σηµαίνει ότι µια κεραία

82
της µπορεί να καλύψει µια περιοχή 10 φορές µεγαλύτερη από µια κεραία 3G. Η
Wi-MAX είναι σχεδιασµένη µόνο για δεδοµένα και όχι για φωνή, αλλά η
εφαρµογή των υπηρεσιών VoIP (Voice over Internet Protocol) που
χρησιµοποιούν το Internet για τη µετάδοση της φωνής, κάνουν εφικτή και τέτοια
χρήση. Πιστεύεται ότι θα αποτελέσει το κατεξοχήν πρότυπο για ασύρµατη
δικτύωση στο µέλλον.

83
 5ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Υλοποίηση»

Πριν ασχοληθούµε µε την υλοποίηση των ασύρµατων δικτύων, είναι

απαραίτητο να αναφερθούµε στο νοµικό πλαίσιο που τα διέπει και να
διευκρινίσουµε κάποιες βασικές έννοιες για αυτά.

5.1. Νοµικό πλαίσιο

Σύµφωνα µε την υπουργική απόφαση 254/72 (Φ.Ε.Κ. Β/895/02), µπορεί
οποιοσδήποτε να χρησιµοποιήσει χωρίς κάποια ειδική άδεια, οποιοδήποτε υλικό
είναι συµβατό µε τα πρότυπα 802.11b-802.11g και έχει πιστοποίηση ασφαλούς
λειτουργίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (CE), για να εκπέµπει στην ISM µπάντα
(2400-2483.5 MHz), µε την προϋπόθεση ότι η ισχύς εκποµπής δεν θα ξεπερνάει
τα 100 mwatt και ότι η χρήση θα είναι µη εµπορική.

Ένας ακόµα περιορισµός είναι, ότι αν στηθεί κεραία, το ύψος του ιστού δεν
επιτρέπεται να ξεπερνάει τα 4 µέτρα από την βάση του, καθώς και το ότι το
γεγονός αυτό πρέπει να δηλωθεί στην Ε.Ε.Τ.Τ. (Εθνική Επιτροπή
Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδροµείων) µε µια ειδική δήλωση, στην οποία
αναφέρεται το ακριβές σηµείο στο οποίο είναι εγκατεστηµένη η κεραία, καθώς
και το ακριβές σηµείο που είναι εγκατεστηµένη η κεραία του άλλου άκρου της
σύνδεσης.

5.2. Συχνότητες εκποµπής

Το εύρος ζώνης συχνοτήτων, µέσα στο οποίο µπορεί κάποιος ελεύθερα να
εκπέµψει ασύρµατα, είναι πλήρως καθορισµένο από 2400 MHz έως 2484 MHz .
Αυτό το εύρος χωρίζεται σε κανάλια των 5 MHz και έτσι προκύπτουν 13
κανάλια. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το πρώτο κανάλι ορίζεται στα 2412 MHz, το

84
δεύτερο κανάλι στα 2417MHz κοκ. Έχει αποδειχθεί, ότι για να µπορεί να γίνει
καλή µετάδοση του σήµατος στην περίπτωση που στην ίδια περιοχή υπάρχουν
παραπάνω της µιας ασύρµατες διεπαφές (interfaces), θα πρέπει αυτές να
εκπέµπουν σε συχνότητες που απέχουν τουλάχιστον 25 MHz, για να µη γίνονται
παρεµβολές (αυτός είναι και ο λόγος που το πρώτο κανάλι ορίζεται στην
συχνότητα 2412 MHz και όχι στη 2402,5 MHz). Θα πρέπει δηλαδή, η µια
διεπαφή να εκπέµπει στο πρώτο κανάλι, η δεύτερη διεπαφή στο έκτο κανάλι και η
τρίτη στο ενδέκατο κανάλι. Η παραπάνω απαίτηση οφείλεται στον τρόπο
µετάδοσης του σήµατος στο φυσικό επίπεδο (FHSS ή DSSS), όπου
χρησιµοποιούνται εκτός της κεντρικής συχνότητας του καναλιού και οι
πλευρικές. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο αριθµός των ασύρµατων διεπαφών σε µια
µικρή γεωγραφική περιοχή είναι περιορισµένος στις τρεις. Πειραµατικές
µετρήσεις έχουν δείξει, ότι είναι εφικτό σε κάποιες περιοχές, να µειωθεί λίγο το
φάσµα των 25MHz για την αποφυγή των παρεµβολών σε 20 ή και λιγότερα MHz,
ανάλογα µε την µορφολογία του χώρου, αλλά και την τοπολογία του δικτύου,
ώστε να χωρέσουν περισσότερες διεπαφές.

5.3. Τρόποι λειτουργίας ασύρµατων ζεύξεων

Οι τρόποι λειτουργίας των ασύρµατων ζεύξεων, όπως έχει αναφερθεί και
παραπάνω, είναι δύο, AD-HOC mode και INFRASTRUCTURE mode. Ας δούµε
αναλυτικά τι σηµαίνουν αυτοί οι όροι.

5.3.1. Ad-hoc
Σε ad-hoc λειτουργία ενός δικτύου µε κάποιον αριθµό τερµατικών, κάθε
τερµατικό µπορεί να στείλει δεδοµένα σε οποιαδήποτε χρονική στιγµή, εφόσον
φυσικά ανιχνεύσει ότι το κανάλι είναι ελεύθερο, µε βάση τη λειτουργία
CSMA/CA. Όλα τα τερµατικά εκπέµπουν στο ίδιο κανάλι και κανένα δεν έχει
υψηλότερη προτεραιότητα από τα αλλά. Η διαδικασία που ακολουθείται µε βάση
τα περισσότερα πρωτόκολλα της σειράς 802.11 όταν κάποιο τερµατικό θέλει να
στείλει δεδοµένα, έχει περιγραφεί και βασίζεται στην εκποµπή των πλαισίων RTS
/ CTS / Data / ACK.

85
 Το πλεονέκτηµα αυτής της λειτουργίας, είναι ότι τα δεδοµένα πηγαίνουν
κατευθείαν στον προορισµό τους και έτσι η απόδοση του δικτύου είναι πολύ
υψηλή. Η βασική προϋπόθεση για να είναι δυνατή αυτή η λειτουργία, είναι ότι
όλα τα τερµατικά πρέπει να επικοινωνούν µεταξύ τους. Στην περίπτωση που
κάποια τερµατικά δεν υπακούουν σε αυτόν τον κανόνα, παρουσιάζεται το
πρόβληµα του κρυµµένου τερµατικού (Hidden Terminal), όπου κάποιο τερµατικό
δεν µπορεί να ανιχνεύσει τα σήµατα χειραψίας που ανταλλάσσουν κάποια αλλά
τερµατικά, µε αποτέλεσµα να προσπαθήσει να εκπέµψει και να παρατηρηθεί
σύγκρουση πακέτων. Αυτό το γεγονός έχει φυσικά ως συνέπεια τη µείωση της
απόδοσης του δικτύου. Αυτό ακριβώς το πρόβληµα επιλύεται µε το δεύτερο
τρόπο λειτουργίας.

5.3.2. Infrastructure
Όταν ένα δίκτυο λειτουργεί σε infrastructure mode και πάλι όλα τα
τερµατικά εκπέµπουν στο ίδιο κανάλι, αλλά υπάρχει ένα τερµατικό, το AP το
οποίο λειτουργεί ως εξυπηρετητής (server) και είναι υπεύθυνο για όλες τις
µετακινήσεις πακέτων. Μπορούµε να παροµοιάσουµε τη λειτουργία του, µε
αυτήν ενός ενσύρµατου switch.

Η διαδικασία που ακολουθείται για να σταλούν δεδοµένα, βασίζεται και

πάλι στην εκποµπή των πλαισίων RTS / CTS / Data / ACK µε τη διαφορά ότι το
πλαίσιο RTS είναι σηµαντικό να ληφθεί από το AP και όχι από όλα τα τερµατικά,
ενώ το πλαίσιο CTS, το οποίο στέλνει το AP ανιχνεύεται από όλα τα τερµατικά,
µε αποτέλεσµα να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Αφού ληφθούν τα προς
αποστολή δεδοµένα από το AP η ίδια διαδικασία επαναλαµβάνεται µεταξύ του
AP και του τερµατικού προορισµού των δεδοµένων. Η µόνη προϋπόθεση για
αυτήν την λειτουργία είναι ότι όλα τα τερµατικά πρέπει να "βλέπουν" το AP.

Γίνεται, λοιπόν, φανερό, ότι δεν υφίσταται πια το πρόβληµα του κρυµµένου
τερµατικού, ωστόσο η απόδοση του δικτύου είναι µειωµένη, καθώς τα δεδοµένα
µεταδίδονται δύο φορές για να φτάσουν στον προορισµό τους.

Ανάλογα λοιπόν µε την µορφολογία του χώρου, αλλά και την τοπολογία
του δικτύου µπορούµε να επιλέξουµε τον τρόπο λειτουργίας.

86
5.4. Ασύρµατες συνδέσεις σηµείων
Αν εξετάσουµε τις εφαρµογές των ασύρµατων δικτύων, θα παρατηρήσουµε
ότι υπάρχουν δύο δυνατοί τρόποι σύνδεσης:

5.4.1. Point to point

Αυτή η σύνδεση χρησιµοποιείται για να συνδέσει δύο σηµεία µε µια
κατευθυντική ασύρµατη ζεύξη. Για την υλοποίηση αυτής της ζεύξης, χρειάζονται
δύο ζεύγη ασύρµατης κάρτας και κατευθυντικής (directional) κεραίας. Η σύνδεση
γίνεται σε ad-hoc mode και φυσικά πίσω από κάθε άκρο της σύνδεσης µπορεί να
υπάρχει και ένα τοπικό ενσύρµατο δίκτυο.

5.4.2. Point to multi point

Η σύνδεση αυτή, χρησιµοποιείται όταν είναι απαραίτητο πολλοί πελάτες
(clients), να συνδεθούν ασύρµατα. Σε αυτήν την περίπτωση, τοποθετείται σε ένα
κεντρικό σηµείο ένα σηµείο πρόσβασης (Access Point) και οι clients συνδέονται
πάνω σε αυτό. Η υλοποίηση αυτής της σύνδεσης, εφόσον πρόκειται για
περιορισµένο χώρο, απαιτεί ένα AP και από µια ασύρµατη κάρτα για κάθε πελάτη
(π.χ. µπορεί να τοποθετηθεί στο σπίτι ή στο γραφείο, ένα AP στο κέντρο του
χώρου και ο κάθε υπολογιστής του χώρου να συνδέεται στο AP µε µια ασύρµατη
κάρτα). Στην περίπτωση που ο χώρος είναι µεγαλύτερος, πιθανόν να χρειαστεί
µια µεγαλύτερη πολυκατευθυντική (omni directional) κεραία για να
αντικαταστήσει την εργοστασιακή που διαθέτει το AP.

Έχει υπολογιστεί, ότι για να µπορούν οι πελάτες να έχουν ικανοποιητική

ταχύτητα (π.χ. 200Kbps) συνδεόµενοι σ’ ένα AP, που λειτουργεί µε το
πρωτόκολλο 802.11b στα 11Mbps, που πρακτικά σηµαίνουν 5,5Mbps, δεν θα
πρέπει να είναι συνδεµένοι ταυτόχρονα περισσότεροι από 10 πελάτες. Σε
περίπτωση λοιπόν που έχουµε παραπάνω από 20 πελάτες (π.χ. wireless hotspots)
θα πρέπει να τοποθετηθεί και δεύτερο και ίσως και τρίτο AP, ώστε να βελτιωθεί η
απόδοση του δικτύου. Βέβαια τα AP θα πρέπει να συνδεθούν µεταξύ τους µε
ενσύρµατη σύνδεση.

87
 Σε αυτό το σηµείο είναι σηµαντικό να τονιστεί, ότι όλα τα πρωτόκολλα της
σειράς 802.11 λειτουργούν σε half-doublex, δηλαδή δεν επιτρέπουν την
ταυτόχρονη µετάδοση δεδοµένων και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αυτό πρακτικά
σηµαίνει, ότι η πραγµατική ταχύτητα µετάδοσης δεδοµένων, είναι ουσιαστικά η
µισή της ονοµαστικής.

5.5. Κοινοτικά ασύρµατα δίκτυα

Η τεχνολογία των ασύρµατων δικτύων, µε βάση κυρίως τα πρωτόκολλα
802.11b και 802.11g, είναι σχεδιασµένη για εσωτερικούς χώρους. Παραταύτα,
έχει βρει εφαρµογή σε εξωτερικούς χώρους µε πολύ καλά αποτελέσµατα.

Αυτήν τη στιγµή σε πολλές πόλεις παγκοσµίως, έχουν δηµιουργηθεί µικρά

ή µεγαλύτερα ασύρµατα δίκτυα από ανθρώπους που θέλησαν να εκµεταλλευτούν
τη σύγχρονη αυτή τεχνολογία για να µπορούν να επικοινωνούν µεταξύ τους,
χωρίς την µεσολάβηση συρµάτων και φυσικά χωρίς την επιβάρυνση του
λογαριασµού του τηλεφώνου τους. Ενδεικτικά θα αναφέρουµε, ότι τέτοιες
προσπάθειες είναι σε εξέλιξη στο Σηάτλ, στη Νέα Υόρκη, στο Σίδνευ και σε
πολλές άλλες περιοχές.

Στην χώρα µας, ασύρµατες πόλεις είναι φυσικά η Θεσσαλονίκη και η

Αθήνα, αλλά και µικρότερες πόλεις όπως ο Βόλος, τα Ιωάννινα, η Κως, η Λαµία,
η Λάρισα, η Ξάνθη, η Πάτρα, οι Σέρρες και αρκετές άλλες. Μάλιστα το δίκτυο
της Αθήνας είναι πολύ πιθανό να είναι και το µεγαλύτερο παγκοσµίως, γεγονός
που είναι πολύ λογικό, αν αναλογιστεί κανείς το υψηλό κόστος της χρήσης του
χαλκού για την πρόσβαση στο διαδίκτυο στην Ελλάδα σε σχέση µε τον υπόλοιπο
κόσµο. Οι προσπάθειες στην Ελλάδα ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα σε Αθήνα και
Θεσσαλονίκη από ανθρώπους που βρέθηκαν σε δικτυακούς τόπους,
σχετιζόµενους µε τις σύγχρονες τεχνολογίες και η εξέλιξη τους είναι
εντυπωσιακή. Σχεδόν τρία χρόνια έχουν περάσει από τότε και η Θεσσαλονίκη
έχει ήδη πάνω από 40 κόµβους (µε πάνω από 150 χρήστες), ενώ στην Αθήνα οι
κόµβοι ξεπερνούν τους 150 (µε πάνω από 650 χρήστες). Οι κυριότεροι αρωγοί
στις προσπάθειες αυτές είναι το S.W.N. (Salonica Wireless Network) και το
A.W.M.N. (Athens Wireless Metropolitan Network). Βέβαια, σήµερα υπάρχουν

88
και πολλές άλλες προσπάθειες, που γεννήθηκαν όµως κυρίως από αυτά τα δύο
δίκτυα.

5.6. Τρόποι υλοποίησης

Η γενική ιδέα για την υλοποίηση των ασύρµατων δικτύων είναι η εξής:

Σε διάφορα σηµεία της πόλης υπάρχουν κόµβοι του δικτύου, οι οποίοι

συνδέονται µεταξύ τους µε ζεύξεις κορµού (Backbone links). Ταυτόχρονα, κάθε
κόµβος µπορεί να έχει συνδεδεµένους χρήστες, που βρίσκονται γύρω του και σε
κοντινή απόσταση. Με αυτόν τον τρόπο και µε την προϋπόθεση ότι οι κόµβοι θα
αυξάνονται-όπως και είναι λογικό- µπορεί να καλυφθεί σχετικά εύκολα, η έκταση
οποιασδήποτε πόλης.

Στην συνέχεια θα αναλύσουµε λεπτοµερώς τους τρόπους υλοποίησης

τέτοιων δικτύων.

5.6.1. Υλικό
Παρακάτω παρατίθενται τα υλικά που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τη
δηµιουργία ενός ασύρµατου κόµβου, καθώς και κάποιες φωτογραφίες αυτών.

I. Συσκευές ασύρµατης και ενσύρµατης πρόσβασης

a. Access Point: Έτοιµη συσκευή εµπορίου που λειτουργεί ως σηµείο

πρόσβασης. Έχει τουλάχιστον µια υποδοχή Ethernet και µια υποδοχή για
κεραία (rp-sma ή rp-tnc female) και ουσιαστικά κάνει γεφύρωση
(bridging) µεταξύ της ασύρµατης και της ενσύρµατης διεπαφής (ό,τι
υπάρχει στη µια διεπαφή περνάει αυτόµατα στην άλλη). Η τιµή της
κυµαίνεται από 70€ έως 500€, ανάλογα µε την ποιότητα κατασκευής και
τον κατασκευαστή.

89
 b. Ασύρµατη κάρτα δικτύου: Κάρτα υπολογιστή για pci ή pcmcia slot. Έχει
µια υποδοχή για κεραία (rp-sma ή rp-tnc ή mcx ή mmcx female). Η τιµή
της κυµαίνεται από 30€ έως 250€, ανάλογα µε την ποιότητα κατασκευής
και τον κατασκευαστή.

c. Κάρτα ενσύρµατου δικτύου (Ethernet): Κάρτα υπολογιστή για pci slot.

Η τιµή της κυµαίνεται από 10€ έως 50€ ανάλογα µε την ποιότητα
κατασκευής και τον κατασκευαστή.

II. ∆ροµολογητές (routers)

a. ∆ροµολογητές (routers) εµπορίου: Έτοιµες συσκευές δροµολόγησης µε

κόστος που κυµαίνεται από 90€ έως 1000€ και είναι ανάλογο της
ποιότητας κατασκευής και του κατασκευαστή.

90
 b. Παλιάς τεχνολογίας PC: χρησιµοποιούνται ως δροµολογητές (routers) σε
συνδυασµό µε ασύρµατες και ενσύρµατες κάρτες δικτύου, κυρίως για να
µειώσουν το συνολικό κόστος της εγκατάστασης. Τα απολύτως
απαραίτητα που πρέπει να διαθέτει ο υπολογιστής, είναι motherboard, cpu
(τουλάχιστον 100MHz), µνήµη (τουλάχιστον 8Mbytes), και ένα floppy ή
έναν σκληρό δίσκο ανάλογα µε την επιλογή του λογισµικού. Η κάρτα
οθόνης είναι προαιρετική, καθώς αυτός ο υπολογιστής θα µπορεί να
ελεγχθεί από κάποιον άλλον, που βρίσκεται στο τοπικό ενσύρµατο δίκτυο.

III. Κεραίες

a. Κατευθυντικές

i. Grid: Κεραίες για την µπάντα των 2,4 GHz µε τιµές απολαβής από 12
έως 27 dBi, άνοιγµα λοβού από 25 έως 9 µοίρες ανάλογο της απολαβής.
Χρησιµοποιούνται σε οριζόντια ή κατακόρυφη πόλωση και το κόστος
τους κυµαίνεται από 25€ έως 300€, ανάλογο της απολαβής, της
ποιότητας κατασκευής και φυσικά του κατασκευαστή.

91
ii. Yagi: Κεραίες για την µπάντα των 2,4 µε τιµές απολαβής και κόστος
παραπλήσια µε αυτά της grid. Χρησιµοποιούνται σε οριζόντια η
κατακόρυφη πόλωση. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι, ότι όταν
έχουν πολλά στοιχεία, µικραίνει κατά πολύ το άνοιγµα του λοβού τους,
έως και τρεις µοίρες.

iii. Helical: Κεραίες για την µπάντα των 2,4 GHz µε παρόµοια
χαρακτηριστικά µε τους δύο προηγούµενους τύπους, εκτός της τιµής της
απολαβής η οποία µπορεί να φτάσει µέχρι 12 dBi και της πόλωσης τους,
η οποία είναι κυκλική.

iv. Κάτοπτρο µε feeder για την µπάντα των 2,4 µε άνοιγµα λοβού
αντιστρόφως ανάλογο του µεγέθους του κατόπτρου και συνήθη τιµή
γύρω στις επτά µοίρες. Το κόστος τους είναι παραπλήσιο µιας grid
κεραίας, όµως προσφέρει µεγαλύτερη κατευθυντικότητα µε αποτέλεσµα
να δηµιουργεί λιγότερο θόρυβο. Η πόλωση τους εξαρτάται από το feeder
και µπορεί να είναι είτε γραµµική (οριζόντια ή κατακόρυφη) είτε
κυκλική. Οι τιµές απολαβής αυτών των κεραιών εξαρτώνται κυρίως από
το µέγεθος του κατόπτρου.

92
b. Κεραίες πολυκατευθυντικές (omni directional): Κεραίες για την µπάντα
των 2,4GHz που εκπέµπουν περιµετρικά µε τιµές απολαβής από 2 έως 20
dBi. Η τιµή τους είναι ανάλογη της απολαβής, της ποιότητας κατασκευής
και του κατασκευαστή και κυµαίνεται από 50€ έως 300€.

c. Corner reflector: Κεραίες µε µεγάλο άνοιγµα λοβού κοντά στις 110

µοίρες. Η τιµές απολαβής τους είναι σχετικά µικρές (περίπου 12 dBi). Το
κόστος τους είναι επίσης σχετικά µικρό, αλλά χρησιµοποιούνται σπάνια.

93
d. Panel: Κεραίες µε άνοιγµα λοβού γύρω στις 60 µοίρες και µε τιµές
απολαβής παραπλήσιες µε αυτές των πολυκατευθυντικών. Το κόστος τους
είναι ανάλογο της απολαβής, της ποιότητας κατασκευής και του
κατασκευαστή και κυµαίνεται από 50€ έως 300€. Χρησιµοποιούνται
κυρίως σε τοποθεσίες µε εµπόδια αντικαθιστώντας τις πολυκατευθυντικές.

e. Sector: Κεραίες πολύ καλής ποιότητας κατασκευής µε άνοιγµα λοβού

γύρω στις 90 µοίρες και τιµές απολαβής παραπλήσιες µε αυτές των
πολυκατευθυντικών. ∆εν χρησιµοποιούνται συχνά λόγω του πολύ υψηλού
τους κόστους.

94
IV. Connectors

a. rp-sma, rp-tnc, mcx, mmcx male για την υποδοχή της ασύρµατης
κάρτας ή του access point, µε τιµή ~10€ έκαστο.

b. N-Type mail ή female για την σύνδεση της κεραίας, µε τιµή ~10€
έκαστο.

V. Καλώδια

a. Ρεύµατος συνήθως 0,75 mm µε τιµή περίπου 0,3 €/m

b. UTP ή FTP για το ενσύρµατο δίκτυο µε τιµή περίπου 0,3 €/m για το UTP
και διπλάσια για το FTP το οποίο όµως είναι καλύτερης ποιότητας και έχει
θωράκιση.

c. RF 50 Ohm για τη σύνδεση της συσκευής µε την κεραία, µε τιµή που

εξαρτάται από την ποιότητα και κυµαίνεται από 1€/m έως και 5€/m.

d. Pigtail καλώδιο που στην µια άκρη του έχει rp-sma ή rp-tnc ή mcx ή
mmcx male connector και στην άλλη άκρη N-Type connector, µε τιµή
γύρω στα 25€

95
 5.6.2. Τρόποι σύνδεσης
Στα ασύρµατα δίκτυα έχουµε δύο είδη χρηστών, αυτούς που απλά
συνδέονται σ’ έναν κόµβο (πελάτες-clients) και στους ιδιοκτήτες των κόµβων
κορµού.

5.6.2.1. Πελάτες (Clients)

Αν κάποιος θέλει να συνδεθεί στο ασύρµατο δίκτυο ως πελάτης, αυτό που
χρειάζεται είναι µια ασύρµατη διεπαφή, δηλαδή ένα συνδυασµό ασύρµατης
κάρτας- κεραίας που θα στοχεύει σε κάποιον κόµβο. Καθώς όµως είναι πολύ
δύσκολο (αν και σε πολλές περιπτώσεις έχει γίνει), να "ακούσει" κάποιος ένα AP
µέσα από το σπίτι του, θα πρέπει µε κάποιο τρόπο να γίνει η εγκατάσταση στην
ταράτσα της πολυκατοικίας.

Οι λύσεις που είναι γνωστές µέχρι σήµερα είναι δύο:

Η πρώτη είναι ένα έτοιµο AP, το οποίο τοποθετείται σε ένα αδιάβροχο

ηλεκτρολογικό κουτί στην ταράτσα και συνδέεται µε UTP ή FTP καλώδιο µε τον
υπολογιστή ή το LAN του σπιτιού και µέσω του pigtail καλωδίου µε το RF
καλώδιο και αυτό µε τη σειρά του µε την κεραία. Ο λόγος που πρέπει το AP να
είναι στην ταράτσα, είναι ότι το RF καλώδιο πρέπει να είναι όσο το δυνατόν
µικρότερου µήκους, διότι έχει µεγάλες απώλειες (0,3 έως 0,5 dΒ αν µέτρο), σε
αντίθεση µε το UTP ή FTP καλώδιο που έχει πρακτικά µηδενικές απώλειες. Το
κόστος της εγκατάστασης σε αυτήν την περίπτωση, αν συµπεριλάβουµε σε αυτό
όλα τα απαιτούµενα υλικά (δηλαδή AP, κεραία, ιστό - αντηρίδες – στηρίγµατα,
καλώδια ρεύµατος – RF – UTP – pigtail και ηλεκτρολογικό κουτί) ανέρχεται
περίπου στα 260 €.

Η δεύτερη λύση, έχει µία και µόνη διάφορα από την πρώτη και αυτή έχει να
κάνει µε το AP. Αν υπάρχει διαθέσιµος κάποιος παλιός υπολογιστής (π.χ.
Pentium 100 MHz ), µπορεί σε συνδυασµό µε µια ασύρµατη κάρτα (η οποία θα
συνδεθεί σε ένα pci slot της motherboard) και ένα λογισµικό Linux να παίξει το
ρόλο του AP µε απόλυτη επιτυχία.

96
 Τα πλεονεκτήµατα της δεύτερης λύσης είναι το κατά περίπου 60 €
χαµηλότερο κόστος και η δυνατότητα προσθήκης περισσότερων ασύρµατων
διεπαφών, ώστε τελικά από πελάτης να γίνει κόµβος κορµου. Το µειονέκτηµα
έχει να κάνει µε τη δυσκολία εγκατάστασης του λογισµικού για κάποιον που δεν
είναι εξοικειωµένος µε το Linux. Αξίζει να σηµειωθεί, ότι κάποια από τα AP της
αγοράς δεν µπορούν να λειτουργήσουν σε client mode, καθώς επίσης και κάποιες
ασύρµατες κάρτες δεν µπορούν να λειτουργήσουν σαν AP, γι' αυτό και πρέπει οι
επιλογές να γίνουν πολύ προσεκτικά.

Οι κεραίες που χρησιµοποιούνται και στις δύο περιπτώσεις, επιλέγονται

από τους παραπάνω τύπους κατευθυντικών κεραιών, µε βάση την απόσταση, το
θόρυβο της περιοχής, αλλά και την ανώτατη επιτρεπόµενη ισχύ εκποµπής.

Πρέπει να σηµειώσουµε σε αυτό το σηµείο, ότι υπάρχει και µια τρίτη

δυνατότητα να µπορέσει να συνδεθεί κάποιος ως πελάτης, µε µικρότερο κόστος
και από τις δύο προηγούµενες περιπτώσεις, αλλά µε την προϋπόθεση ότι ο
υπολογιστής που θα συνδεθεί έχει απόσταση από την κεραία λιγότερο από 10 m.
Σε αυτήν την περίπτωση µια ασύρµατη κάρτα δικτύου εφαρµόζεται σε ένα slot
της motherboard του υπολογιστή και µέσω του Pigtail και του RF καλωδίου
συνδέεται µε την κεραία. Αν η απόσταση κάρτας – κεραίας, δηλαδή ουσιαστικά
το µήκος του καλωδίου RF, ξεπερνάει τα 10 µέτρα, λόγω των υψηλών απωλειών
αυτού του καλωδίου, η συνδεση που θα επιτευχθεί θα είναι πολύ χαµηλής
ποιότητας.

Ένα σηµείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, είναι η ενσύρµατη σύνδεση

µεταξύ του δροµολογητή ή του υπολογιστή που παίζει το ρόλο του δροµολογητή
µε το τοπικό ενσύρµατο δίκτυο ή τον υπολογιστή του σπιτιού. Εφόσον πρόκειται
να γίνει σύνδεση µόνο µε ένα υπολογιστή, η συνδεσµολογία του UTP ή FTP
καλωδίου πρέπει να είναι Crossed-Over όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα:

Σχηµα 39

97
 Αντίθετα, αν πρόκειται να γίνει σύνδεση µε τοπικό ενσύρµατο δίκτυο, το
UTP ή FTP καλώδιο θα συνδεθεί στο switch του τοπικού ενσύρµατου δικτύου και
η συνδεσµολογία του θα είναι Straight-Through όπως φαίνεται στο παρακάτω
σχήµα:

Σχηµα 40

5.6.2.2. Κόµβος Κορµού

Στην περίπτωση που κάποιος θέλει να στήσει έναν κόµβο κορµού, θα
πρέπει να προσαρµόσει σε ένα ηλεκτρολογικό κουτί έναν παλαιάς ή και πιο νέας
τεχνολογίας υπολογιστή (εξαρτάται από την κίνηση που αναµένεται να έχει ο
κόµβος, διότι όσο µεγαλύτερη είναι αυτή τόσο ισχυρότερος επεξεργαστής
χρειάζεται). Αυτός ο υπολογιστής, θα παίζει το ρόλο του δροµολογητή (router)
και θα έχει εγκατεστηµένες τόσες ασύρµατες κάρτες δικτύου όσες και οι
ασύρµατες ζεύξεις που θα πραγµατοποιηθούν. Μία ενσύρµατη κάρτα δικτύου
είναι απαραίτητο να εγκατασταθεί για την επικοινωνία µε το τοπικό ενσύρµατο
δίκτυο. Προφανώς, κάθε ασύρµατη κάρτα θα συνδέεται όπως περιγράφηκε
ανωτέρω µε µία κεραία (κατευθυντικη για τις ζεύξεις κορµού και
πολυκατευθυντική για το σηµείο πρόσβασης). Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να
συνδεθούν στον υπολογιστή και έτοιµες συσκευές AP, αλλά για να γίνει αυτό θα
πρέπει να τοποθετηθούν σε αυτόν και άλλες ενσύρµατες κάρτες δικτύου.

Επίσης, είναι δυνατόν, αντί του υπολογιστή που παίζει τον ρόλο του
δροµολογητή, να εγκατασταθεί ένας δροµολογητής του εµπορίου. Σε αυτή την
περίπτωση µπορούν να συνδεθούν πάνω στον δροµολογητή µόνο AP εµπορίου
και το κόστος της όλης εγκατάστασης γίνεται αρκετά µεγάλο, διότι και ο
δροµολογητής έχει µεγάλο κόστος, αλλά και τα AP εµπορίου είναι αρκετά
ακριβότερα από τις ασύρµατες κάρτες δικτύου.

98
 Ο αριθµός των ασύρµατων διεπαφών που µπορούν να υπάρχουν σε έναν
κόµβο µε βάση τους περιορισµούς στα κανάλια, είναι στην καλύτερη περίπτωση
πέντε, εκτός και αν η µορφολογία του χώρου επιτρέπει να τοποθετηθούν
περισσότερες ασύρµατες διεπαφές, χωρίς να υπάρχουν παρεµβολές µεταξύ τους
(π.χ. ένα µεγάλο δώµα µπορεί να προσφέρει ηλεκτροµαγνητική θωράκιση).

Σε επόµενη παράγραφο υπάρχουν φωτογραφίες από την εγκατάσταση ενός

κόµβου.

5.6.3. Τοπολογία
Η τοπολογία ενός ασύρµατου δικτύου, µπορεί να έχει πολλές µορφές.
Υπάρχει για παράδειγµα η άποψη, ότι όλες οι συνδέσεις µεταξύ των κόµβων ενός
ασύρµατου δικτύου θα πρέπει να είναι κατευθυντικές και να µην
χρησιµοποιούνται σηµεία πρόσβασης. Αυτή η άποψη έχει τη λογική, ότι οι
κατευθυντικές ζεύξεις δηµιουργούν πολύ λιγότερο θόρυβο από τις πολύ-
κατευθυντικές. Όπως όµως και παραπάνω εξηγήθηκε σε µία σχετικά µικρή
γεωγραφική περιοχή δεν είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθούν πλέον των πέντε
ασύρµατων ζεύξεων ικανοποιητικής ποιότητας. Κατά συνέπεια στην περίπτωση
που βρεθούν πολλά άτοµα σε µια µικρή γεωγραφική έκταση και επιχειρήσουν να
πραγµατοποιήσουν όλα κατευθυντικές ζεύξεις το αποτέλεσµα θα είναι να
αυξηθούν πολύ τα επίπεδα θορύβου σε αντίθεση µε τον αρχικό στόχο.

Η µορφή τοπολογίας που χρησιµοποιείται στα περισσότερα ασύρµατα

δίκτυα ανά τον κόσµο, λέγεται τοπολογία κορµού και έχει την εξής µορφή:

∆ύο κόµβοι που βρίσκονται σε µια σχετικά κοντινή απόσταση (π.χ. γύρω
στο 1 µε 2 Km), συνδέονται µεταξύ τους µε µια κατευθυντικη ζεύξη, που στις
περισσότερες των περιπτώσεων λειτουργεί σε ad-hoc mode (µε την εξαίρεση
εκείνων των AP τα οποία λειτουργούν µόνο σε infrastructure mode όποτε και ο
ένας κόµβος, συνδέεται αποκλειστικός πελάτης στον άλλο). Το ίδιο γίνεται και µε
τους υπόλοιπους κόµβους του δικτύου. Έτσι, το δίκτυο αποκτά µια δοµή, όπου ο
κάθε κόµβος είναι συνδεδεµένος µε τουλάχιστον έναν από τους γειτονικούς
κόµβους. Είναι επιθυµητό, ο κάθε κόµβος να συνδέεται µε όσους περισσότερους
γειτονικούς κόµβους µπορεί (µε τον περιορισµό, βέβαια που και παραπανω

99
αναφέρθηκε) για να υπάρχει εναλλακτική διαδροµή σε περίπτωση που κάποιος
κόµβος βγει εκτός λειτουργίας.

Ο κάθε κόµβος, εκτός των κατευθυντικών ζεύξεων, έχει και ένα σηµείο
πρόσβασης, στο οποίο µπορούν να συνδεθούν όσοι είναι κοντά του. Η σύνδεση
των πελατών σε ένα AP γίνεται µε κατευθυντική κεραία, γεγονός που
συνεπάγεται ότι σχεδόν κανένας πελάτης δεν µπορεί να "δει" άλλον πελάτη.
Έχουµε δηλαδή το φαινόµενο του κρυµµένου τερµατικού. Ακριβώς για να
αποφεύγονται αυτά τα προβλήµατα το AP λειτουργεί σε infrastructure mode.

Ένα θέµα που αξίζει προσοχής, είναι η πόλωση των κεραιών. Καθώς οι
πολυκατευθυντικές κεραίες δουλεύουν µόνο σε κατακόρυφη πόλωση, είναι
λογικό οι κεραίες που χρησιµοποιούνται για τις κατευθυντικές ζεύξεις να
λειτουργούν σε οριζόντια πόλωση, εκτός και αν κατά το µήκος της ζεύξης
υπάρχουν πολλά εµπόδια που µπορούν να δηµιουργήσουν ανακλάσεις, οπότε
προτιµάται η κυκλική πόλωση.

5.6.4. ∆ιευθυνσιοδότηση
5.6.4.1. TCP/IP OSI Layer
Στο θεωρητικό σκέλος της εργασίας έγινε ανάλυση των δύο τελευταίων
επιπέδων (layers) του µοντέλου δικτύωσης OSI. Σε αυτό το σηµείο κρίνεται
σκόπιµο να γίνει µια αναφορά στο TCP/IP επίπεδο.

Ένα δίκτυο για να µπορέσει να λειτουργήσει, θα πρέπει κάθε σηµείο του να

έχει µια IP διεύθυνση. Οι IP διευθύνσεις, όπως είναι γνωστές από το διαδίκτυο
και σύµφωνα µε το πρωτόκολλο IPv4, είναι αριθµοί 32 bits οι οποίοι γράφονται
στο δεκαδικό σύστηµα χωριζόµενοι σε τέσσερις κλάσεις (Classes) για να γίνει
σωστά η δροµολόγηση. Με την εξέλιξη των πρωτοκόλλων δροµολόγησης,
έπαψαν να χρησιµοποιούνται οι κλάσεις, αλλά παρέµειναν στον ορισµό των IP
διευθύνσεων για λόγους ευκολίας στη χρήση. Ως πρώτη κλάση (A Class)
ορίζονται τα 8 πρώτα bits των παραπάνω αριθµών και παίρνει τιµές από 0 έως
255. Με τον ίδιο τρόπο ορίζονται και οι υπόλοιπες κλάσεις B, C και D που
αντιστοιχούν στην δεύτερη, τρίτη και τετάρτη οκτάδα bits των εν λόγω αριθµών.
Για παράδειγµα ο αριθµός 32 bits 10000000.10000000.10000000.10000000
γράφεται ως 128.128.128.128. Έτσι, το σύνολο των IP διευθύνσεων ξεκινάει από

100
το 0.0.0.0 και φτάνει στο 255.255.255.255, υπάρχουν δηλαδή παγκοσµίως 2564
διευθύνσεις. Από το σύνολο αυτών των διευθύνσεων, υπάρχουν κάποια τµήµατα
τα οποία είναι µη δροµολογούµενα στο διαδίκτυο, γεγονός που σηµαίνει ότι αν
κάποιος έχει µια από αυτές τις διευθύνσεις στον υπολογιστή του ή στο τοπικό
δίκτυο, δεν µπορεί να επικοινωνήσει µε το διαδίκτυο. Τα τµήµατα των µη
δροµολογούµενων στο διαδίκτυο διευθύνσεων είναι:

Από 10.0.0.0 έως 10.255.255.255

Από 172.16.0.0 έως 172.31.255.255

Από 192.168.0.0 έως 192.168.255.255

5.6.4.2. NAT
Για να γίνει εφικτή η σύνδεση µε το διαδίκτυο ενός εσωτερικού δικτύου
που χρησιµοποιεί µη δροµολογούµενες διευθύνσεις, χρησιµοποιείται η τεχνική
του NAT (Network Address Translation). Με αυτή την τεχνική, δίνεται µια
δροµολογούµενη στο διαδικτυο IP διεύθυνση σε έναν υπολογιστή (NAT server)
του εσωτερικού δικτύου, που έχει φυσική πρόσβαση στο διαδικτυο. Έτσι,
οποιαδήποτε µεταφορά δεδοµένων από το εσωτερικό δίκτυο προς το διαδίκτυο
και αντίστροφα γίνεται εφικτή. Όταν πρόκειται να σταλούν δεδοµένα από έναν
υπολογιστή του εσωτερικού δικτύου προς το διαδικτυο, ο NAT server µεταφράζει
την IP αυτού του υπολογιστή στη δική του πραγµατική διεύθυνση προσθέτοντας
µία επικεφαλίδα (header) στα πακέτα τα οποία στέλνει. Αυτή η επικεφαλίδα
αντιστοιχεί µόνο στο συγκεκριµένο υπολογιστή του εσωτερικού δικτύου. Όταν
έρθει η απάντηση, η επικεφαλίδα αυτή διατηρείται µέσα στα πακέτα, οπότε ο
NAT server ξέρει σε ποιον υπολογιστή του εσωτερικού δικτύου να στείλει την
απάντηση, µεταφράζοντας ξανά την IP στην µη δροµολογούµενη διεύθυνση.

5.6.4.3. Υποδίκτυα (Subnets)

Για να είναι εφικτή η επικοινωνία όλων των υπολογιστών ενός δικτύου, θα
πρέπει όλοι να "βλέπονται" µεταξύ τους. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε όλοι να
έχουν ένα κοινό κανάλι επικοινωνίας, πράγµα που στην πράξη δεν είναι εφικτό.

101
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ένα δίκτυο χωρίζεται σε υποδίκτυα (subnets), τα
οποία επικοινωνούν µεταξύ τους µε δροµολογητές (routers), η λειτουργία των
οποίων περιγράφεται σε επόµενη παράγραφο.

Εάν χωρίσουµε το συνολικό δίκτυο σε υποδίκτυα, αυτά θα πρέπει µε κάποιο

τρόπο να αναγνωρίζονται, γι αυτό και δεσµεύονται η πρώτη και η τελευταία
διεύθυνση του κάθε υποδικτύου ως network ID και broadcast IP αντίστοιχα. Για
παράδειγµα ένα οκτάρι subnet µπορεί να έχει network ID την 10.101.0.0
broadcast IP την 10.101.0.7 και όλες οι ενδιάµεσες µπορούν να χρησιµοποιηθούν.

Το µέγεθος των Subnets, δηλαδή ο αριθµός των IP διευθύνσεών τους,

µπορεί να είναι µόνο δύναµη του δύο, ξεκινώντας από τέσσερα.

5.6.4.4. ∆ιευθυνσιοδότηση ασύρµατων δικτύων

Οι IP διευθύνσεις, που χρησιµοποιούνται από τα ασύρµατα δίκτυα στην
Ελλάδα, είναι από την µη δροµολογούµενη στο διαδίκτυο ζώνη 10.0.0.0/8. Με
βάση την συµφωνία όλων των ασύρµατων δικτύων της Ελλάδας, για να είναι
δυνατή η µεταξύ τους διασύνδεση, κάθε δίκτυο έχει πάρει ένα κοµµάτι από αυτή
τη ζώνη. Η Αθήνα για παράδειγµα έχει τις διευθύνσεις από 10.0.0.0 έως
10.95.255.255, η Θεσσαλονίκη από 10.96.0.0 έως την 10.127.255.255 και
συνεχίζουν οι υπόλοιπες πόλεις ανάλογα µε το πληθυσµιακό τους µέγεθος.

Η κάθε πόλη χωρίζεται ανάλογα µε τις περιοχές της και κάθε περιοχή
παίρνει διευθύνσεις από ένα B class, δηλαδή 2562 διευθύνσεις. Για παράδειγµα,
η Άνω Τούµπα της Θεσσαλονίκης έχει τις διευθύνσεις από 10.100.0.0 έως
10.100.255.255, η Κάτω Τούµπα τις διευθύνσεις από 10.101.0.0 έως
10.101.255.255 κ.ο.κ..

Οι κόµβοι της κάθε περιοχής παίρνουν διευθύνσεις από ένα C class, δηλαδή
256 διευθύνσεις, µε αύξουσα σειρά, ξεκινώντας από τα µικρά νούµερα. Για
παράδειγµα ο πρώτος κόµβος της Κάτω Τούµπας θα πάρει τις διευθύνσεις από
10.101.0.0 έως 10.101.0.255, ο δεύτερος 10.101.1.0 έως 10.101.1.255 κ.ο.κ..

Για τις ζεύξεις µεταξύ των κόµβων ορίζονται 4άρια subnets ξεκινώντας από
τις τελευταίες διευθύνσεις του 255 C Class της περιοχής στην οποία βρίσκεται ο
ένας ή ο άλλος κόµβος που πρόκειται να συνδεθούν. ∆ηλαδή, η πρώτη ζεύξη που
θα γίνει στην Κάτω Τούµπα θα πάρει την διεύθυνση 10.101.255.254 στο ένα της

102
άκρο και 10.101.255.253 στο άλλο. Η δεύτερη ζεύξη θα έχει την διεύθυνση
10.101.255.249 και 10.101.255.250 στα δύο της άκρα κοκ. Σε περίπτωση που σε
κάποιο από τα δύο ή και στα δύο άκρα της ζεύξης κορµού υπάρχει έτοιµη
συσκευή AP, η οποία ουσιαστικά κάνει bridging µεταξύ της ενσύρµατης και τη
ασύρµατης διεπαφής της, τότε για να επικοινωνήσουν οι δροµολογητές των δύο
άκρων της σύνδεσης µεταξύ τους, χρειάζονται τρεις ή τέσσερις IP διευθύνσεις
αντίστοιχα και άρα ένα 8άρι subnet. Αυτό θα πάρει όµως τιµές από τις πρώτες
διευθύνσεις του 255 C Class, της περιοχής στην οποία γίνεται η ζεύξη. Για
παράδειγµα, η πρώτη τέτοιου τύπου ζεύξη στην Κάτω Τούµπα θα πάρει το subnet
από 10.101.255.0 έως 10.101.255.7. Έτσι ο δροµολογητής του ενός άκρου θα
πάρει την διεύθυνση 10.101.255.1, το AP του ίδιου άκρου την διεύθυνση
10.101.255.2 και στο άλλο άκρο, οι διευθύνσεις 10.101.255.3 και 10.101.255.4 θα
δοθούν σε AP και δροµολογητή αντίστοιχα.

Τέλος, ο κάθε κόµβος όπως αναφέρθηκε έχει 256 διευθύνσεις. Οι πρώτες

32 ή 64 (ανάλογα µε τον αριθµό των πελατών του κόµβου) χρησιµοποιούνται για
τους πελάτες (clients) του κόµβου. Υπάρχουν δύο τρόποι κάποιος πελάτης να
πάρει µια διεύθυνση. Ο πρώτος είναι µέσω DHCP (Dynamic Host Configuration
Protocol). Με αυτόν το τρόπο, όποιος συνδέεται στον κόµβο, παίρνει αυτόµατα
µια τυχαία διεύθυνση από ένα ορισµένο, για τον σκοπό αυτό, σύνολο
διευθύνσεων. Ο δεύτερος τρόπος, είναι να ζητήσει από τον ιδιοκτήτη του κόµβου,
να του δώσει µια στατική διεύθυνση, ώστε κάθε φορά που συνδέεται να έχει την
ίδια διεύθυνση.

Αν στο κτίριο που υπάρχει ο κόµβος υπάρχει και ένα τοπικό ενσύρµατο
δίκτυο, για να µπορέσει να συνδεθεί µε το ασύρµατο θα πρέπει να πάρει ένα
subnet από τις διευθύνσεις που δεσµεύτηκαν για τον κόµβο. Αυτό το subnet θα
δεσµευτεί από τις τελευταίες διευθύνσεις, όπως και τα subnet που τυχόν χρειαστεί
κάποιος πελάτης, ο όποιος έχει ένα τοπικό ενσύρµατο δίκτυο, µε την προϋπόθεση
ότι έχει ήδη πάρει για την ασύρµατη ζεύξη του στατική IP διεύθυνση.

Το σχήµα διευθυνσιοδότησης που περιγράφηκε, χρησιµοποιείται από το

swn και είναι ένα από τα πολλά σχάµατα που θα µπορούσαν να λειτουργήσουν.
Ωστόσο, λόγω της δοκιµής του στην πράξη, εχει αποδειχθεί πάρα πολύ
αποτελεσµατικό.

103
 5.6.5. ∆ροµολόγηση
Όπως είναι γνωστό, το κάθε πακέτο δεδοµένων φέρει µια ετικέτα µε τη
διεύθυνση του αποστολέα και τη διεύθυνση του παραλήπτη. Για να µπορέσει το
πακέτο να φτάσει στον παραλήπτη, θα πρέπει ο υπολογιστής που το στέλνει να
ξέρει που βρίσκεται αυτός. Κάθε subnet έχει έναν υπολογιστή, ο όποιος συνδέεται
µε το υπόλοιπο δίκτυο και η IP (gateway) του οποίου, είναι αυτή στην οποία
πηγαίνουν τα πακέτα που έχουν προορισµό έξω από το subnet.

Ο κάθε κόµβος κορµού του ασύρµατου δικτύου, είτε αυτός είναι

υπολογιστής, είτε µια έτοιµη συσκευή, θα πρέπει να µπορεί να παίζει το ρόλο του
δροµολογητή (router), θα πρέπει δηλαδή, να µπορεί διαβάζοντας την διεύθυνση
προορισµού ενός πακέτου να ξέρει που πρέπει να το προωθήσει. Συνήθως, στα
ασύρµατα δίκτυα χρησιµοποιείται υπολογιστής µε κάποιο κατάλληλο λογισµικό
στο ρόλο του δροµολογητή, καθότι αυτή η λύση είναι οικονοµικά περισσότερο
συµφέρουσα και δεν υστερεί σε απόδοση σε σχέση µε µια έτοιµη συσκευή.

Ο τρόπος που λειτουργεί η δροµολόγηση στα ασύρµατα δίκτυα δεν

διαφέρει από τα ενσύρµατα. Ο κάθε κόµβος έχει συνήθως περισσότερες από µια
ζεύξεις κορµού και καθώς το δίκτυο θα αναπτύσσεται συνεχώς, η λύση της
στατικής δροµολόγησης δεν είναι συµφέρουσα, από την άποψη ότι κάθε φορά
που θα προστίθεται κάποιος κόµβος ή πελάτης στο δίκτυο, θα πρέπει η διαδροµή
του να µπαίνει µε το χέρι σε κάθε δροµολογήτη. Αντίθετα, µε τη δυναµική
δροµολόγηση και χρησιµοποιώντας κάποιον από τους γνωστούς αλγόριθµους
(OSPF , RIP), ο δροµολογητής κάθε κόµβου παίρνει δεδοµένα των δυνατών
διαδροµών για τις IP διευθύνσεις από τους γειτονικούς και αντίστοιχα στέλνει σε
αυτούς ό,τι δεδοµένα έχει. Αυτή η διαδικασία γίνεται δυναµικά, δηλαδή κάθε
φορά που προστίθεται ένας καινούργιος κόµβος ή πελάτης, ενηµερώνεται ο
συγκεκριµένος κόµβος και φυσικά µεταδίδει τα καινούργια δεδοµένα στους
γειτονικούς. Έτσι ενηµερώνεται όλο το δίκτυο.

Στην περίπτωση τώρα, που κάποιος κόµβος έχει µόνο µια ζεύξη κορµού
(border router), η δροµολόγησή του µπορεί να είναι στατική. 'Οποια πακέτα
προέρχονται από τον συγκεκριµένο κόµβο δροµολογούνται απευθείας στον
επόµενο (µιας και αυτός είναι µοναδικός) και στον οποίο τρέχει δυναµική
δροµολόγηση. Αντίστοιχα, όποια πακέτα προορίζονται για τον border router

104
κόµβο θα φτάνουν στο γειτονικό του (καθότι αυτός έχει ενηµερώσει δυναµικά το
υπόλοιπο δίκτυο) και θα µεταβιβάζονται άµεσα.

5.7. Παράδειγµα υλοποίησης

Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται ένα παράδειγµα υλοποίησης ασύρµατου
δικτύου. Στο συγκεκριµένο παράδειγµα υπάρχουν 6 κόµβοι κορµού σε τρεις
γεωγραφικές περιοχές µιας πόλης, που φαίνονται µε διαφορετικό χρώµα. Με
κίτρινο χρώµα φαίνονται οι περιοχές κάλυψης του σηµείου πρόσβασης του κάθε
κόµβου. Φυσικά, στην πραγµατικότητα η περιοχή κάλυψης είναι διαφορετική,
καθώς διακόπτεται από ψηλά κτήρια ή άλλα φυσικά ή τεχνητά εµπόδια, ενώ
ταυτόχρονα όταν υπάρχει µεγάλο οπτικό πεδίο, η περιοχή κάλυψης εκτείνεται σε
µεγαλύτερη ακτίνα. Οι IP διευθύνσεις δεσµεύονται για κάθε κόµβο, ασύρµατη
ζεύξη και τοπικό ενσύρµατο δίκτυο, όπως περιγράφηκε στην προηγούµενη
παράγραφο. Ανάλογα µε την περιοχή στην οποία ανήκει γεωγραφικά ένας
κόµβος, δεσµεύει διευθύνσεις από ένα C-class για τους δύο κόµβους κάθε
περιοχής αντίστοιχα (10.100.0.0 έως 10.100.0.255, 10.100.1.0 έως 10.100.1.255,
10.101.0.0 έως 10.101.0.255, 10.101.1.0 έως 10.101.1.255, 10.102.0.0 έως
10.102.0.255 και 10.102.1.0 έως 10.102.1.255). Για τις ασύρµατες ζεύξεις
δεσµεύονται 4αρια subnets ξεκινώντας από τις τελευταίες διευθύνσεις µιας εκ των
δύο γειτονικών περιοχών (στο παράδειγµα 10.100.255.252 έως 10.100.255.255,
10.100.255.248 έως 10.100.255.251, 10.100.255.244 έως 10.100.255.247,
10.101.255.252 έως 10.101.255.255, 10.101.255.248 έως 10.101.255.251,
10.102.255.252 έως 10.102.255.255, 10.102.255.248 έως 10.102.255.251 και
10.102.255.244 έως 10.102.255.247), όπου η πρώτη και η τελευταία IP του κάθε
subnet, είναι αντίστοιχα οι network ID και broadcast IP και οι άλλες δύο οι IP του
κάθε άκρου της ζεύξης.

Οι διευθύνσεις που παίρνουν οι πελάτες ενός σηµείου πρόσβασης δίνονται

είτε δυναµικά µε dhcp, είτε στατικά από τον διαχειριστή του κόµβου, από το
πρώτο subnet του κόµβου (π.χ. 10.101.0.0 έως 10.101.0.63).

Όταν πίσω από έναν κόµβο υπάρχει τοπικό ενσύρµατο δίκτυο, δεσµεύεται
από το σύνολο των IP του κάθε κόµβου ένα subnet ξεκινώντας από τις τελευταίες
διευθύνσεις. Στο παράδειγµα ο κόµβος 5 έχει ένα τοπικό ενσύρµατο δίκτυο για το

105
οποίο έχει δεσµευτεί ένα 8αρι subnet (10.102.1.248 έως 10.102.1.255) και οι
διευθύνσεις των υπολογιστών αυτού του δικτύου είναι 10.102.1.254 στο server (ο
οποίος µε κατάλληλο λογισµικό µπορεί να παίξει και το ρόλο του τείχους
προστασίας - firewall) και 10.102.1.253, 10.102.1.252, 10.102.2.251 για τα 3
τερµατικά του τοπικού δικτύου.

Τέλος, αν υπάρχει τοπικό ενσύρµατο δίκτυο πίσω από κάποιον πελάτη

σηµείου πρόσβασης, τότε δεσµεύεται µια στατική IP από το πρώτο subnet για το
ασύρµατο interface του πελάτη και ένα subnet από τις τελευταίες IP του κόµβου.
Στο παράδειγµα στον κόµβο 5 υπάρχει ένας πελάτης, η στατική IP που παίρνει
για την ασύρµατη επαφή είναι η 10.102.1.17 και το τοπικό δίκτυο παίρνει το
subnet από 10.102.1.240 έως 10.102.1.247.

Σχηµα 41

106
5.8. Προβλήµατα και τρόποι αντιµετώπισης
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ISM µπάντα είναι ελεύθερη, γεγονός που
συνεπάγεται ότι µπορεί οποιοσδήποτε χωρίς καµία ειδική άδεια να στήσει έναν
ασύρµατο κόµβο και να εκπέµψει. Ταυτόχρονα, είναι δεδοµένο ότι η ασύρµατη
µετάδοση σήµατος έχει περισσότερες απώλειες και µεγαλύτερη πιθανότητα
σφαλµάτων από την ενσύρµατη, οπότε γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχουν διάφορα
προβλήµατα που πρέπει να αντιµετωπιστούν σε ένα ασύρµατο δίκτυο.

5.8.1. Θόρυβος
Το κυριότερο ίσως πρόβληµα των ασύρµατων δικτύων, είναι ο θόρυβος.
Είναι αναµενόµενο ότι µε την πάροδο του χρόνου οι χρήστες των ασύρµατων
δικτύων θα αυξάνονται και δεδοµένου του ότι το φάσµα των ελεύθερων
συχνοτήτων είναι περιορισµένο, κάποια στιγµή θα υπάρξει κορεσµός.
Αποτέλεσµα αυτού του κορεσµού θα είναι η προβληµατική λειτουργία των
ασύρµατων ζεύξεων, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις δεν θα µπορούν να
φτάσουν την ονοµαστική τιµή της ρυθµαπόδοσης και σε κάποιες άλλες δεν θα
µπορούν καν να πραγµατοποιηθούν.

Πέρα όµως από την αύξηση των χρηστών, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες
που ενισχύουν το πρόβληµα του θορύβου. Ένας από αυτούς, είναι η αλόγιστη
χρήση της ισχύος εκποµπής, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάει κατά πολύ
τα νόµιµα όρια, µε αποτέλεσµα να δηµιουργεί µεγάλο θόρυβο όχι µόνο στις
γειτονικές περιοχές αλλά και πολύ µακρύτερα. Σε άµεση συνάρτηση µε αυτόν τον
παράγοντα είναι και η δηµιουργία πολύ µακρινών ζεύξεων. Η πραγµατοποίηση
των ζεύξεων αυτών απαιτεί µεγάλη ισχύ εκποµπής, µε αποτέλεσµα να
δηµιουργείται πρόβληµα σε άλλες ζεύξεις µικρότερων αποστάσεων και
µικρότερης ισχύος.

Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας που επιτείνει την ανάπτυξη θορύβου,

είναι οι κεραίες που χρησιµοποιούνται. Υπάρχουν στο εµπόριο κεραίες, µε
χαµηλή σχετικά τιµή, που όµως προκαλούν µεγάλο θόρυβο.

107
 Η αντιµετώπιση του προβλήµατος του θορύβου σχετίζεται µε µία σειρά
παραγόντων. Ξεκινώντας από το υλικό για την υλοποίηση του κάθε κόµβου αλλά
και των ζεύξεων κορµού, υπάρχουν κάποια σηµεία που χρήζουν ιδιαίτερης
προσοχής. Είναι πολύ σηµαντικό οι ζεύξεις κορµού να είναι κοντινές και µε την
µικρότερη δυνατή ισχύ εκποµπής, καθώς επίσης είναι πολύ κρίσιµη η επιλογή της
κεραίας να είναι τέτοια, ώστε να έχει µικρό άνοιγµα λοβού, µε αποτέλεσµα να
επιτυγχάνεται όσο το δυνατόν µεγαλύτερη κατευθυντικότητα. Όπως είδαµε και
στην παράγραφο του υλικού, ιδανική λύση για αυτήν την περίπτωση είναι τα
κάτοπτρα, αλλά και οι yagi κεραίες που έχουν πολλά στοιχεία. Ένα ακόµα
σηµαντικό σηµείο, είναι η λειτουργία των σηµείων πρόσβασης. Οι πολύ-
κατευθυντικές κεραίες είναι καλό να έχουν µικρή απολαβή, αλλά και τα AP
πρέπει να εκπέµπουν µε µικρή ισχύ ακόµα και χαµηλότερη από την επιτρεπόµενη
ώστε να καλύπτεται µόνο µια µικρή γεωγραφική περιοχή και µην εµφανίζεται το
φαινόµενο να συνδέονται πελάτες σε ένα σηµείο πρόσβασης από πολύ µεγάλες
αποστάσεις. Επίσης τα AP είναι σχεδόν επιβεβληµένο να λειτουργούν µε βάση το
πρωτόκολλο 802.11b, καθώς το πρωτόκολλο 802.11g έχει πολύ µεγάλα
προβλήµατα θορύβου.

Βασική προϋπόθεση για να εξασφαλιστούν συνθήκες χαµηλού θορύβου,

είναι η συνεννόηση µεταξύ των χρηστών των δικτύων, πράγµα που είναι αρκετά
δύσκολο, καθότι εκτός των απλών χρηστών, υπάρχουν και εταιρίες που
εκµεταλλεύονται την ISM µπάντα. Ίσως, ένα πιο ξεκάθαρο νοµοθετικό πλαίσιο
θα µπορούσε να λύσει τέτοιου τύπου προβλήµατα.

5.8.2. Ατµοσφαιρικές συνθήκες

Με βάση τη θεωρία, οι ατµοσφαιρικές συνθήκες επηρεάζουν τη
ρυθµαπόδοση µιας ασύρµατης ζεύξης, καθώς όπως είναι γνωστό το νερό
απορροφά µέρος της ισχύος ηλεκτροµαγνητικού κύµατος στη συχνότητα των 2,4
GHz. Άλλωστε, αυτή είναι και η αρχή λειτουργίας των φούρνων µικροκυµάτων .
Το µεγαλύτερο πρόβληµα εµφανίζεται όταν στη διαδροµή µιας ασύρµατης ζεύξης
υπάρχουν δέντρα ή αλλά αντικείµενα, τα οποία δεσµεύουν το νερό της βροχής µε
αποτέλεσµα να µειώνεται η ρυθµαπόδοσή της. Είναι λοιπόν προφανές ότι κατά τη
σχεδίαση του δικτύου θα πρέπει να αποφεύγονται διαδροµές στις οποίες
υπάρχουν δέντρα ή άλλα αντικείµενα που δεσµεύουν το νερό.

108
 Στο πειραµατικό σκέλος της παρούσας εργασίας, επιχειρείται µία εξέταση
της επίδρασης των ατµοσφαιρικών συνθηκών στη ρυθµαποδοση µιας ασύρµατης
ζεύξης.

5.8.3. Φυσικά – τεχνητά εµπόδια

Τα φυσικά ή τεχνητά εµπόδια επηρεάζουν πάρα πολύ την ποιότητα µιας
ασύρµατης ζεύξης. Είναι σχεδόν απαγορευτικά. Λόγω της σχετικά υψηλής
συχνότητας εκποµπής δεν είναι δυνατόν να ξεπεραστεί ένας τοίχος από µπετόν,
µια σιδηροκατασκευή, ή ένα φυσικό εµπόδιο όπως ένα λόφος ή ένα βουνό.
Πολλές φορές όµως, ένα - τεχνητό κυρίως - εµπόδιο µπορεί να βοηθήσει στην
µείωση του θορύβου. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η τοποθέτηση κεραιών
αντιδιαµετρικά στις δύο πλευρές ενός τέτοιου εµποδίου, ώστε να µπορούν να
εκπέµπουν στο ίδιο κανάλι χωρίς να παρεµβάλουν µεταξύ τους, µε σκοπό να
αυξηθεί ο αριθµός των ασύρµατων ζεύξεων ενός κόµβου.

5.8.4. Ασφάλεια
Η φύση των ασύρµατων δικτύων, δηλαδή το γεγονός ότι τα πακέτα
εκπέµπονται στον αέρα, δηµιουργεί ένα σοβαρό πρόβληµα ασφάλειας. Μπορεί ο
καθένας να παρακολουθήσει και να διαβάσει αυτά τα πακέτα και να πάρει
πληροφορίες, όπως κωδικούς πρόσβασης για κάποιον χρήστη. Επίσης, είναι πολύ
πιθανό κάποιος να διεισδύσει και σε ένα τοπικό ενσύρµατο δίκτυο, που βρίσκεται
πίσω από κάποιον ασύρµατο κόµβο ή πελάτη και να δηµιουργήσει προβλήµατα.
∆υστυχώς, το wep, δηλαδή ο αλγόριθµος κρυπτογράφησης που υπάρχει στα
πρωτόκολλα της σειράς 802.11, δεν προσφέρει µεγάλο επίπεδο ασφάλειας, όπως
έχει αναφερθεί και στα προηγούµενα.

Το θέµα της ασφάλειας είναι ένα γενικότερο πρόβληµα των δικτύων και
λόγω της φύσης του δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί οριστικά, καθώς όσο και να
αναπτύσσονται οι αλγόριθµοι κρυπτογράφησης πάντα θα υπάρχει τρόπος να
αποκρυπτογραφηθούν. Κανένας δεν µπορεί να ισχυριστεί ότι έχει βρει τον τέλειο
αλγόριθµο κρυπτογράφησης.

109
 Η αντιµετώπιση αυτού του προβλήµατος έχει πολλές παραµέτρους. Αν ο
σκοπός είναι να εξασφαλιστεί η ασφάλεια ενός τοπικού ενσύρµατου δικτύου που
βρίσκεται πίσω από έναν κόµβο ή πελάτη του ασυρµάτου, µια λύση είναι η
τοποθέτηση ενός τείχους προστασίας (firewall) στον υπολογιστή που έχει τη
φυσική σύνδεση µε το ασύρµατο κοµµάτι του δικτύου. Η διάταξη αυτή φαίνεται
και στο σχήµα 41 του παραδείγµατος. Από κει και πέρα, ο κάθε υπολογιστής του
ενσύρµατου δικτύου είναι καλό να έχει επίσης ενεργοποιηµένο ένα τείχος
προστασίας (firewall) καθώς και έναν κωδικό πρόσβασης, ώστε να επιτευχθεί το
καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα.

Αν µιλάµε για ασφάλεια των ασύρµατων ζεύξεων, τότε µπορεί να

εφαρµοστεί κάποιος αλγόριθµος κρυπτογράφησης στα πακέτα που διακινούνται
στο δίκτυο, γεγονός όµως που θα είναι εις βάρος της ταχύτητας µετάδοσης των
δεδοµένων. Μια τέτοιου είδους λύση είναι οι συνδέσεις VPN, στις οποίες
χρησιµοποιείται ένα κλειδί 128 bits και παρέχουν ένα αποδεκτό επίπεδο
ασφάλειας.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι αν µας ενδιαφέρει η ασφάλεια της αλληλογραφίας

ή µιας συζήτησης στο δίκτυο, είναι εύκολο να χρησιµοποιηθεί το ssl (secure
socket layer), το οποίο επίσης εξασφαλίζει ένα αποδεκτό επίπεδο ασφάλειας.

Βέβαια, όπως είναι γνωστό, µια παράµετρος του προβλήµατος της

ασφάλειας, είναι η τιµή της πιθανότητας να γίνει µια επίθεση. Στα κοινοτικά
ασύρµατα δίκτυα, που είναι από την φύση τους ανοιχτά για όλο τον κόσµο, αυτός
ο κίνδυνος είναι µικρός, καθότι συνήθως σε αυτά δεν διακινουνται σηµαντικά
δεδοµένα. Αν όµως µιλάµε για δίκτυα εταιριών, όπου φυσικά υπάρχουν
ευαίσθητα δεδοµένα, τότε το θέµα της ασφάλειας πρέπει να αντιµετωπιστεί πολύ
σοβαρά.

110
 6ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Μετρήσεις ρυθµαπόδοσης ασύρµατης ζεύξης

και αξιολόγηση της απόδοσης του δικτύου»
Στο πειραµατικό σκέλος της παρούσας εργασίας, γίνεται µια προσπάθεια να
διαπιστωθεί η εξάρτηση της ρυθµαπόδοσης µιας ασύρµατης ζεύξης από τις
ατµοσφαιρικές συνθήκες, αλλά και να εξεταστεί σφαιρικά η αποδοση των
ασυρµατων δικτύων.

6.1. Περιγραφή του συστήµατος µέτρησης.

Οι µετρήσεις έγιναν στον κόµβο Dolphin του SWN (Salonica Wireless
Network), το οποίο είναι ένα κοινοτικό ασύρµατο δίκτυο που λειτουργεί στη
Θεσσαλονίκη. Η θέση του κόµβου και οι ασύρµατες ζεύξεις στις οποίες έγιναν οι
µετρήσεις φαίνονται στον παρακάτω χάρτη.

Χαρτης 1

111
 Οι αποστάσεις των τριών ζεύξεων που ονοµάζονται wlan0 ,wlan1 και wlan2
είναι αντίστοιχα 1800, 338 και 1428 µέτρα.

6.1.1. Υλικό.
Ο κόµβος υλοποιήθηκε µε χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή σε ρόλο
δροµολογητή (router). Τα χαρακτηριστικά του υπολογιστή είναι:

CPU intel Celeron 433MHz

Μνήµη 64 ΜΒ

Σκληρός δίσκος 1 GB

Στον παρακάτω πίνακα, φαίνονται τα χαρακτηριστικά των υλικών που

χρησιµοποιήθηκαν για τις τρεις ασύρµατες ζεύξεις

ΑΣΥΡΜΑΤΗ ΚΑΛΩ∆ΙΟ
PIGTAIL ΚΕΡΑΙΑ
ΚΑΡΤΑ RF
κάτοπτρο 60
Netgear pci mmcx to ecoflex-10 εκατοστών µε feeder
wlan0
έως 30 mwatt N-type 7 µέτρα κυκλικής πόλωσης
21 dBi
Zoomair pcmcia µε
Equinox οριζόντια
pci to pcmcia Rp-sma to ecoflex-10
wlan1 πόλωση
adaptor N-type 7 µέτρα
15 dBi
έως 25 mwatt
Engenius pcmcia µε
pacific wireless
pci to pcmcia Rp-sma to ecoflex-10
wlan2 οριζόντια πόλωση
adaptor N-type 7 µέτρα
15 dBi
έως 100 mwatt

Πίνακας 1

Για να υπολογίσουµε την ισχύ εκποµπής της κάθε διεπαφής, προσθέτουµε

το κέρδος της ασύρµατης κάρτας και την απολαβή κεραίας σε dB και αφαιρούµε
τις απώλειες του RF καλωδίου και των connectors. Οι απώλειες του RF καλωδίου
είναι περίπου 0,3 dB/m και ο κάθε connector έχει απώλεια 0,5 dB. Καθότι
υπάρχει το όριο των 100 mwatt ή 20dB, ρυθµίζονται µέσω λογισµικού οι
ασύρµατες κάρτες να εκπέµπουν λιγότερο από την µέγιστη τιµή. Έτσι για τις
τρεις διεπαφες έχουµε:

112
 ΚΕΡ∆ΟΣ
ΑΠΟΛΑΒΗ ΑΠΩΛΕΙΕΣ RF ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ
ΑΣΥΡΜΑΤΗΣ
ΚΕΡΑΙΑΣ ΚΑΛΩ∆ΙΟΥ CONNECTORS ΙΣΧΥΣ
ΚΑΡΤΑΣ
(dB) (dB) (dB) (dB)
(dB)

wlan0 3,6 21 2,1 2,5 20

wlan1 9,6 15 2,1 2,5 20

wlan2 9,6 15 2,1 2,5 20

Πίνακας 2

Αντίστοιχη υλοποίηση υπάρχει και στο άλλο άκρο της κάθε ασύρµατης
ζεύξης.

Παρακάτω παρατίθενται φωτογραφίες από την εγκατάσταση του κόµβου.

Φωτογραφία 1

113
Φωτογραφία 2

Φωτογραφία 3

114
 Φωτογραφία 4

Στην φωτογραφία 1 φαίνεται η εγκατάσταση του ηλεκτρολογικού κουτιού.

Τα καλώδια ρεύµατος και UTP βρίσκονται µέσα σε πλαστικούς σωλήνες και
συνδέονται µε τον ηλεκτρολογικό πίνακα της οικίας και το τοπικό ενσύρµατο
δίκτυο αντίστοιχα. Συγκεκριµένα, ο δροµολογητής (router) συνδέεται µέσω
Ethernet µε τον εξυπηρετητή (server) του τοπικού ενσύρµατου δικτύου, στον
οποίο υπάρχει ένα τείχος προστασίας (firewall). Ο εξυπηρετητής (server) έχει δύο
ενσύρµατες κάρτες δικτύου, εκ των οποίων η µία συνδέεται µε το δροµολογητή
(router) και η άλλη συνδέεται σε ένα switch, µαζί µε τους υπόλοιπους
υπολογιστές του τοπικού δικτύου. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται ένα
ικανοποιητικό επίπεδο ασφάλειας.

Στη φωτογραφία 2, φαίνεται ο υπολογιστής που λειτουργεί ως

δροµολογητής (router), η ενσύρµατη και οι ασύρµατες κάρτες δικτύου που είναι
συνδεδεµένες στην motherboard του υπολογιστή. Τα pigtail καλώδια, συνδέονται

115
µε ασύρµατες κάρτες στο ένα άκρο τους και µε τα RF καλώδια στο άλλο. Όλη η
κατασκευή είναι προφυλαγµένη από τη βροχή, καθώς το ηλεκτρολογικό κουτί
είναι αδιάβροχο. Επίσης, υπάρχει και ένα µικρό σκέπαστρο για να προφυλάσσει
την κατασκευή από τις ακτίνες του ήλιου, που το καλοκαίρι είναι πολύ εύκολο να
ανεβάσουν τη θερµοκρασία.

Στις φωτογραφίες 3 και 4, φαίνονται οι τέσσερις κεραίες της εγκατάστασης.

Για τις ασύρµατες ζεύξεις κορµού χρησιµοποιούνται 2 κατευθυντικές (grid)
κεραίες που λειτουργούν σε οριζόντια πόλωση και ένα κάτοπτρο 60 εκατοστών
µε feeder κυκλικής πόλωσης. Για τη λειτουργία του κόµβου ως σηµείου
πρόσβασης, χρησιµοποιείται µια πολυκατευθυντική κεραία (omni-directional), η
οποία φυσικά λειτουργεί σε κατακόρυφη πόλωση.

6.1.2. Λογισµικό.
Ο υπολογιστής που βρίσκεται στο ηλεκτρολογικό κουτί και λειτουργεί ως
δροµολογητής (router) έχει εγκατεστηµένο λειτουργικό σύστηµα GNU/Linux
Debian, το οποίο και του δίνει τη δυνατότητα να λειτουργεί ως τέτοιος. Η επιλογή
αυτού του λειτουργικού συστήµατος έγινε, µεταξύ άλλων, γιατί το Linux είναι
σχεδιασµένο για να δουλεύει σε δίκτυα υπολογιστών, καθώς και για το λόγο ότι
χρειάζεται πολύ λιγότερους πόρους και λιγότερο ισχυρό επεξεργαστή από αλλά
λειτουργικά συστήµατα για να λειτουργήσει ικανοποιητικά. Το ίδιο ακριβώς
λειτουργικό σύστηµα και για τους ίδιους λόγους είναι εγκατεστηµένο και στον
εξυπηρετητή (server).

Το πρόγραµµα µε το οποίο έγιναν οι µετρήσεις λέγεται ifstat και

εκτελούταν στον υπολογιστή που εκτελεί χρέη δροµολογητή. Συγκεκριµένα, αυτό
το πρόγραµµα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί όλες τις διεπαφες του δικτύου
και να αποδίδει ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, στη συγκεκριµένη περίπτωση
κάθε µισό δευτερόλεπτο, τις τιµές της ταχύτητας µετάδοσης δεδοµένων και προς
τις δύο κατευθύνσεις, της κάθε διεπαφής. Ένα ακόµα πρόγραµµα, που
χρησιµοποιήθηκε για να γίνουν οι µετρήσεις, είναι το wget, το οποίο εκτελούταν
στον εξυπηρετητή και η λειτουργία του ήταν η λήψη (download) κάποιου αρχείου
από το άλλο άκρο των τριών ασύρµατων διεπαφών.

116
6.2. ∆ιαδικασία µετρήσεων.
Στα περισσότερα λειτουργικά συστήµατα υπάρχει η δυνατότητα να
οριστούν συγκεκριµένες χρονικές στιγµές κατά τις οποίες θα εκτελείται κάποιο
πρόγραµµα. Στο Linux αυτή η διαδικασία γίνεται στο crontab. Στη συγκεκριµένη
περίπτωση, προγραµµατίστηκε στο crontab του δροµολογητή να εκτελείται το
ifstat κάθε µέρα από τις 6:30 ως τις 8:30 το πρωί, ενώ ταυτόχρονα στο crontab
του εξυπηρετητή, προγραµµατίστηκε να εκτελείται στις 6:30 το wget και να
λαµβάνει ένα αρχείο 700 ΜByte από το άλλο άκρο των τριών ασύρµατων
ζεύξεων. Η ώρα επιλέχτηκε µε βάση τα στατιστικά του δικτύου,καθώς είναι η
ώρα µε την λιγότερη τηλεπικοινωνιακή κίνηση. Με τον τρόπο αυτό µετρήθηκε η
µέγιστη ταχύτητα µετάδοσης δεδοµένων που θα µπορούσε να επιτευχθεί και που
ισοδυναµεί µε την ρυθµαπόδοση της ασύρµατης ζεύξης.

Παρατηρώντας τις πρώτες µέρες των µετρήσεων, διαπιστώθηκε ότι ο

υπολογιστής που εκτελούσε χρέη δροµολογητή εξαντλούσε τους πόρους του,
οπότε επιλέχτηκε µια εναλλακτική διαδικασία. Συγκεκριµένα, το πρόγραµµα
ifstat προγραµµατίστηκε να εκτελείται στο δροµολογητή από τις 6:00 ως τις 8:30
κάθε πρωί, ενώ στον εξυπηρετητή το wget εκτελούταν στις 6:00 λαµβάνοντας
δεδοµένα από το wlan2, κατόπιν στις 6:40 από το wlan1 και τέλος στις 7:20 από
το wlan0. Τα δεδοµένα των µετρήσεων επισυνάπτονται σε µορφή συµπιεσµένων
αρχείων bz2 στο cd που συνοδεύει την παρούσα διπλωµατική εργασία. Η
ονοµασία των αρχείων αυτών έγινε µε βάση την ώρα και την ηµεροµηνία που
δηµιουργήθηκαν. Οι αριθµοί που υπάρχουν στην ονοµασία κάθε αρχείου ανά
ζεύγη δηλώνουν τα λεπτά, τις ώρες, την ηµέρα και το µήνα έναρξης δηµιουργίας
του. Για παράδειγµα, το αρχείο µε τίτλο thrpt30060304.log ξεκίνησε να
δηµιουργείται στις 6:30 το πρωί της 3ης Απριλίου του 2004. Η λήψη των
µετρήσεων ξεκινησε στις αρχες του Απριλιου του 2004 και διήρκεσε για δύο
µηνες.

Τα δεδοµένα των ατµοσφαιρικών συνθηκών, ελήφθησαν από το

µετεωρολογικό σταθµό του Α.Π.Θ.

117
6.3. Προβλήµατα µετρήσεων.
Κατά την διάρκεια λήψης των µετρήσεων, παρατηρήθηκαν διάφορα
προβλήµατα τα οποία είναι άξια αναφοράς.

Το πρώτο πρόβληµα που επισηµάνθηκε, είναι ότι σε ένα σηµείο της

ασύρµατης ζεύξης wlan2, κατασκευαζόταν το στέγαστρο του γηπέδου της
Τούµπας. Όσο η κατασκευή βρισκόταν σε αρχικό στάδιο υπήρχε ένας γερανός, ο
οποίος ανάλογα µε τον προσανοτιλισµό του επηρέαζε σηµαντικά τη
ρυθµαπόδοση της ζεύξης. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε µετά το πέρας των
µετρήσεων και η συγκεκριµένη ασύρµατη ζεύξη καταργήθηκε, καθώς δεν ήταν
πια εφικτή. Στο τέλος αυτής της παραγράφου υπάρχουν φωτογραφίες µε το
οπτικό πεδίο των τριών ασύρµατων ζεύξεων.

Ένα δεύτερο πρόβληµα, αυτή τη φορά στην ασύρµατη ζεύξη wlan0, ήταν
ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα να γίνει λήψη κάποιου αρχείου από τον κόµβο του
άλλου άκρου της ζεύξης, µε αποτέλεσµα το αρχείο που λαµβανόταν να βρίσκεται
δύο κόµβους µακρύτερα. Το γεγονός αυτό φυσικά, σήµαινε µεγάλη πτώση της
µετρούµενης ταχύτητας µετάδοσης των δεδοµένων, σε σηµείο που να µην
ισοδυναµεί µε την ρυθµαπόδοση της ζεύξης.

Κατά την διάρκεια λήψης των αρχείων για τη µέτρηση της ταχύτητας
µετάδοσης δεδοµένων, παρατηρήθηκε το φαινόµενο να υπάρχουν συνεχόµενες
µηδενικές τιµές ταχύτητας σε κάποια χρονικά σηµεία. Μετά από κάποιους
πειραµατισµούς, διαπιστώθηκε ότι αυτό το γεγονός οφειλόταν σε
τηλεπικοινωνιακή κίνηση που προκαλούταν από µακρινούς κόµβους του δικτύου.
Οι τιµές αυτές αφαιρέθηκαν, γιατί επηρέαζαν σηµαντικά τα αποτελέσµατα των
µετρήσεων. Εκτός όµως των συνεχόµενων µηδενικών τιµών, παρατηρήθηκαν σε
πολλές περιπτώσεις και µεγάλες διακυµάνσεις της ταχύτητας µετάδοσης
δεδοµένων, που και αυτες οφείλονταν σε τηλεπικοινωνιακή κίνηση
αποµακρυσµένων κόµβων του δικτύου.

Κάποιες διακοπές ρεύµατος, είχαν ως αποτέλεσµα να µην υπάρχουν

µετρήσεις για κάποιες µέρες, καθώς επίσης υπήρχαν περιπτώσεις όπου κάποιος
από τους γειτονικούς κόµβους ήταν εκτός λειτουργίας, είτε λόγω λογισµικού είτε
λόγω αναβαθµίσεων.

118
 Τέλος, ένα πρέβληµα µε τον συγχρονισµό των ρολογιών των δύο
υπολογιστών (server και router), είχε σαν αποτελέσµα τα δεδοµένα κάποιων
ηµερών να είναι ελλειπή.

Φωτογραφία 5 wlan0

119
Φωτογραφία 6 wlan1

Φωτογραφία 7 wlan2

120
6.4. Παρατηρήσεις από την παρακολούθηση του
δικτύου.
Κατά την παρακολούθηση του δικτύου πριν, κατά τη διαρκεια αλλά και
µετά το πέρας των µετρήσεων, παρατηρήθηκαν δύο σηµαντικά φαινόµενα που
αξίζουν αναφοράς:

Η µέγιστη ταχύτητα µετάδοσης δεδοµένων που µπορεί να παρατηρηθεί σε

ασύρµατη ζεύξη που λειτουργεί µε το πρωτόκολλο 802.11b, υπό ιδανικές
συνθήκες, δηλαδή ελλείψει φυσικών η τεχνητών εµποδίων και µε κανονικές
ατµοσφαιρικές συνθήκες, όπως έχει αναφερθεί και στα προηγούµενα, είναι 5,5
Mbps. Οι συνηθισµένες ταχύτητες που παρατηρούνται κυµαίνονται από 4,5 έως
5,3 Mbps . Ένα φαινόµενο που παρατηρήθηκε ήταν ότι κατά τη διάρκεια
χιονόπτωσης, οι ταχύτητες ήταν πολύ κοντά στο µέγιστο και µάλιστα, µε πολύ
µικρή διακύµανση από 5,3 έως 5,5 Mbps.

Το δεύτερο σηµαντικό φαινόµενο που παρατηρήθηκε, αφορά την ασύρµατη

ζεύξη wlan2 που είχε στη διαδροµή της τεχνητό εµπόδιο, το στέγαστρο του
γηπέδου της Τούµπας, όπως φαίνεται και στην παραπάνω φωτογραφία. Μετά την
ολοκλήρωση της κατασκευή η ποιότητα της ασύρµατης αυτής ζεύξης ήταν πολύ
χαµηλή σε σηµείο να µην επιτυγχάνεται καν σύνδεση. Το φαινόµενο που
παρατηρήθηκε, ήταν ότι κατά τη διάρκεια βροχόπτωσης η ποιότητα της ζεύξης
βελτιωνόταν αισθητά, γεγονός που, όπως και στο πρώτο φαινόµενο, είναι
αντίθετο µε τη θεωρία.

Είναι γνωστό ότι το νερό, σε αντίθεση µε το σίδηρο ή το µπετόν, που

αντανακλούν το ηλεκτροµαγνητικό κύµα, απορροφά µέρος της ισχύος του. Μια
πρώτη εξήγηση των παραπάνω φαινοµένων θα µπορούσε να είναι, ότι η βροχή
απορροφά ισχύ από άλλες ζεύξεις µεγαλύτερων αποστάσεων και φυσικά
µεγαλύτερης ισχύος, που περνάνε από το ίδιο σηµείο, µε αποτέλεσµα να µειωθεί
ο θόρυβος και να βελτιωθεί η ρυθµαπόδοση της συγκεκριµένης ζεύξης. Ακριβώς
µε την ίδια λογική θα µπορούσε να ερµηνευτεί και η σταθερότητα των ταχυτήτων
που εµφανίστηκε κατά την διάρκεια χιονόπτωσης.

121
6.5. Επεξεργασία των µετρήσεων.
Όπως αναφέρθηκε και στα προηγούµενα, οι πίνακες των µετρήσεων
περιέχουν δείγµατα στιγµιαίας ταχύτητας µετάδοσης δεδοµένων µε περίοδο
δειγµατοληψίας 0,5 δευτερόλεπτα. Το σύνολο των δειγµάτων κάθε µέρας, αφού
προστέθηκαν οι τιµές των δύο κατευθύνσεων, χωρίστηκε σε υποσύνολα των 300
δειγµάτων (δηλαδή 2,5 λεπτών), για τα οποία υπολογίστηκε η µέση τιµή, η τυπική
απόκλιση καθώς και η µέγιστη τιµή. Τα στοιχεία αυτά τοποθετήθηκαν σε πίνακες
µαζί µε τα στοιχεία των ατµοσφαιρικών συνθηκών, δηλαδή θερµοκρασία, σχετική
υγρασία και ατµοσφαιρική πίεση, που αντιστοιχούν στη συγκεκριµένη χρονική
περίοδο. Κατόπιν αφαιρέθηκαν τα υποσύνολα, τα οποία δεν περιείχαν σηµαντική
πληροφορία και ο τελικός πίνακας βρίσκεται σε ένα αρχείο excel µε τίτλο
"Τελικός πίνακας µετρήσεων" στο cd που συνοδεύει την παρούσα διπλωµατική
εργασία. Παράλληλα, στο cd υπαρχούν και οι ενδιαµεσοι πίνακες επεξεργασίας
αποτελεσµάτων, αλλά και τα στατιστικά κίνησης του κόµβου για την υπόλοιπη
µέρα.

Μελετώντας το σύνολο των στοιχείων που έχουν συγκεντρωθεί και

κάνοντας τις απαραίτητες συγκρίσεις για διάφορες τιµές θερµοκρασίας, σχετικής
υγρασίας και ατµοσφαιρικής πίεσης, δεν βρέθηκε κάποια σηµαντική εξάρτηση
µεταξύ της ρυθµαπόδοσης ασύρµατης ζεύξης και των ατµοσφαιρικών συνθηκών.

Ενδεικτικά θα αναφέρουµε, ότι σε πολλές περιπτώσεις η τιµή της

ρυθµαποδοσης είναι µεγαλύτερη για µεγάλη σχετική υγρασία, δηλαδή πάνω από
90%, από ότι είναι για σχετική υγρασία κοντά στο 50%, ενώ σε άλλες
περιπτώσεις συµβαίνει το αντίστροφο. Σε αντίστοιχα συµπεράσµατα
καταλήγουµε αν εξετάσουµε τις µεταβολές της ρυθµαπόδοσης σε σχέση µε τη
θερµοκρασία και την ατµοσφαιρική πίεση.

Πάντως, οι τιµές των ταχυτήτων, που επιτεύχθηκαν, αν εξαιρέσουµε τα

διάφορα προβλήµατα που εµφανίστηκαν, ήταν ικανοποιητικές, καθως σε
συνθήκες οµαλής λειτουργίας, πλησίαζαν τις µέγιστες εφικτές.

122
6.6. Ευρύτερη παρακολούθηση του ασύρµατου
δικτύου
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η λειτουργία ενός ασύρµατου δικτύου, σε
αυτή την ενότητα παρουσιάζεται ένα πραγµατικό κοµµάτι του ασύρµατου
δικτύου της Θεσσαλονίκης, το οποίο είναι πολύ καλά ρυθµισµένο, καθώς και
κάποια στατιστικά κίνησης του, µέσω του προγράµµατος mrtg.

6.6.1. Περιγραφή
Η τοπολογία του συγκεκριµένου τµήµατος του δικτύου, µε τις ακριβείς
θέσεις των κόµβων στον χάρτη της Θεσσαλονίκης, καθώς και µε τις ονοµαστικές
ταχύτητες της κάθε µίας από τις ζεύξεις κορµού, φαίνεται στον χάρτη 2.

Οι µαύρες γραµµές συµβολίζουν τις ζεύξεις µεταξύ των κόµβων, ενώ οι

διακεκοµµένες µπλε γραµµές, τις ζεύξεις µε κόµβους που δεν εµφανίζονται στο
χάρτη. Φυσικά δεν είναι δυνατόν να παρασταθεί ολόκληρο το ασύρµατο δίκτυο
της Θεσσαλονίκης, γι'αυτό και επιλέχτηκαν κυρίως οι κόµβοι από τους οποίους
ήταν εύκολο να ληφθούν στατιστικά κίνησης.

Παρατηρώντας το χάρτη φαίνεται, ότι εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, οι

ζεύξεις πραγµατοποιούνται χρησιµοποιώντας το πρωτόκολλο 802.11g, µε
ονοµαστική τιµή ταχύτητας 36 Mbps, που αντιστοιχούν σε πραγµατική 18-22
Mbps, λόγω της half doublex λειτουργίας του εν λόγω πρωτοκόλλου.

Σχεδόν όλες οι ζεύξεις του συγκεκριµένου τµήµατος του δικτύου έχουν

αποστάσεις µικρότερες από 2,5 km, που είναι µία αποδεκτή τιµή και καµίας η
περιοχή κάλυψης, δεν περνάει πάνω από κόµβους, γεγονός που αν συνέβαινε θα
αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα για την καλή λειτουργία του δικτύου. Είναι
επίσης σηµαντικό να αναφερθεί, ότι σε κόµβους που εµφανίζονται πολλές
ασύρµατες ζεύξεις, έχουν "χρησιµοποιηθεί" τεχνητά εµπόδια για να αποφευχθεί η
µεγάλη ανάπτυξη θορύβου.

123
 Χάρτης 2

6.6.2. Στατιστικά δικτύου

Στην παράγραφο αυτή παραθέτονται τα στατιστικά του προγράµµατος mrtg,
για κάποιες από τις ζεύξεις καθώς και σηµεία πρόσβασης που φαίνονται στον
παραπάνω χάρτη.

124
6.6.2.1. Παρουσίαση στατιστικών

bb Cloudscaper-Griffin 36 Mbps

bb Space-Medusa 36 Mbps

125
bb Cloudscraper-Space 36 Mbps

bb Dolphin-Space 36 Mbps

126
 bb THMMY-Griffin 36 Mbps

bb THMMY-Roufianos 22 Mbps

127
bb Dolphin-Cannibal 11 Mbps

ap.Dolphin.swn 11 Mbps

128
ap.Cloudscraper.swn 11 Mbps

ap.Space.swn 11 Mbps

129
 ap.THMMY2 11 Mbps

Το πρώτο σχήµα κάθε τριάδας αντιστοιχεί στα ηµερήσια στατιστικά (µέσος

όρος 5 λεπτών), το δεύτερο στα εβδοµαδιαία (µέσος όρος 30 λεπτών) και το τρίτο
στα µηνιαία (µέσος όρος 2 ωρών). Για να ληφθούν τα ηµερήσια στατιστικά και να
έχουν υψηλές τιµές ταχύτητας µετάδοσης δεδοµένων, έγιναν αιτήσεις λήψης
δεδοµένων από διάφορα σηµεία, στην διάρκεια της ίδιας µέρας. Τα εβδοµαδιαία
και µηνιαία στατιστικά, αναπαριστούν την φυσιολογική τηλεπικοινωνιακή κίνηση
που υπάρχει στο δίκτυο.

6.6.2.2. Ανάλυση στατιστικών

Η ταχύτητα µετάδοσης δεδοµένων στην πλειοψηφία των ζεύξεων ή
σηµείων πρόσβασης του δικτύου πλησιάζει την µέγιστη δυνατή, όπως φαίνεται
από το πρώτο διάγραµµα της κάθε µίας σύνδεσης, γεγονός που άλλωστε είχε
παρατηρηθεί και στη εξέταση µιας και µόνο ζεύξης. Προχωρώντας στα άλλα δύο
διαγράµµατα που δείχνουν την φυσιολογική χωρίς εξαναγκασµό
τηλεπικοινωνιακή κίνηση, παρατηρούµε ότι αυτή ελαττώνεται σηµαντικά.
Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί µόνο το σηµείο πρόσβασης ap.THMMY
και αυτό εξηγείτε γιατί το εν λόγω AP έχει πολλούς πελάτες.

130
 7ο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

«Συµπεράσµατα»
Στο πρώτο σκέλος του πρακτικού µέρους της παρούσης διπλωµατικής
εργασίας ασχοληθήκαµε µε την εξάρτηση της ρυθµαποδοσης µίας ασύρµατης
ζεύξης από τις ατµοσφαιρικές συνθήκες. Μετά από την επεξεργασία των
µετρήσεων δεν παρατηρήθηκε κάποια ιδιαίτερη εξάρτηση µεταξύ των
ατµοσφαιρικών συνθηκών και της ρυθµαποδοσης µιας ασύρµατης ζεύξης. Το
συµπέρασµα αυτό εκ πρώτης όψεως, φαίνεται να είναι αντίθετο µε το
αναµενόµενο. Υπάρχουν όµως κάποιοι παράγοντες που πρέπει να του λάβουµε
σοβαρά υπόψιν.

Ο κόµβος στον οποίον έγιναν οι µετρήσεις αποτελεί µέρος ενός ευρύτερου

δικτύου. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται, ότι τηλεπικοινωνιακή κίνηση από άλλους
αποµακρυσµένους κόµβους του δικτύου ήταν πολύ εύκολο να επηρεάσει τα
αποτελέσµατα των µετρήσεων, παρά το γεγονός ότι µε βάση τα στατιστικά του
δικτύου, η ώρα που επιλέχτηκε για να γίνουν οι µετρήσεις ήταν αυτή µε τη
λιγότερη τηλεπικοινωνιακή κίνηση. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε και στα
προβλήµατα που αντιµετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια των µετρήσεων, σε πολλές
περιπτώσεις εµφανίστηκαν συνεχόµενες µηδενικές τιµές ταχύτητας µετάδοσης
δεδοµένων, οι οποίες και αφαιρέθηκαν. Εκτός όµως από αυτές τις τιµές, σε
πολλές περιπτώσεις εµφανίστηκαν µεγάλες διακυµάνσεις της ταχύτητας
µετάδοσης δεδοµένων, οι οποίες είναι φανερό ότι προέκυψαν από
τηλεπικοινωνιακή κίνηση αποµακρυσµένων κόµβων και δεν βρέθηκε τρόπος να
αφαιρεθεί η επιρροή τους στις µετρήσεις.

Επίσης, λόγω της µεγάλης ανάπτυξης του κοινοτικού ασύρµατου δικτύου,

αλλά και τη χρήση της ISM µπάντας από ιδιώτες ή εταιρίες, ο θόρυβος που
υπάρχει σε όλη την πόλη είναι τόσο µεγάλος, που είναι πιθανό να επισκιάζει ή να
ελαχιστοποιεί οποιαδήποτε επίδραση των ατµοσφαιρικών συνθηκών.

Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας, η επίδραση του οποίου ήταν

ολοφάνερη από τις µετρήσεις, ήταν το τεχνητό εµπόδιο (γερανός) που υπήρχε
στην ασύρµατη ζεύξη wlan2. Όταν ο γερανός ήταν παράλληλα µε τη ζεύξη, οι

131
ταχύτητες µεταφοράς δεδοµένων πλησίαζαν την µέγιστη τιµή, δηλαδή τα
5,5Mbps. Αντίθετα, όταν ο γερανός βρισκόταν σε κάθετη θέση ως προς τη ζεύξη,
η τιµές ταχύτητας πέφτανε στο µισό, δηλαδή περίπου 2,8 Mbps. Το γεγονός αυτό,
εξηγείται από τη φύση του υλικού κατασκευής του γερανού. Ο σίδηρος όπως και
το µπετόν, είναι υλικά τα οποία αντανακλούν την ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία
µε αποτέλεσµα το ηλεκτροµαγνητικό κύµα να ακολουθεί πολλαπλές διαδροµές
(µάλιστα πολλές φορές υπάρχει περίπτωση να αλλάξει και η πόλωση) και να
λαµβάνεται από το δέκτη παραµορφωµένο. Όταν βέβαια ο γερανός ήταν
προσανατολισµένος παράλληλα µε την ζεύξη, δεν εµφανιζόταν το φαινόµενο των
πολλαπλών διαδροµών, γι'αυτό και οι ταχύτητες µετάδοσης δεδοµένων πλησίαζαν
το µέγιστο. Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι η επίδραση του εµποδίου ήταν τόσο
µεγάλη, που έθετε σε δεύτερη µοίρα οποιαδήποτε επίδραση των ατµοσφαιρικών
συνθηκών.

Τα φαινόµενα βελτίωσης και σταθερότητας της ταχύτητας µετάδοσης

δεδοµένων που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια χιονόπτωσης ή βροχόπτωσης
και τα οποία εν µέρη εξηγούνται, καθότι φαίνεται να µειώνουν την επίδραση του
θορύβου από άλλες ζεύξεις στη ρυθµαποδοση των προς εξέταση ζεύξεων,
δείχνουν ότι η πολυπλοκότητα του προβλήµατος της εξάρτησης της
ρυθµαπόδοσης µιας ασύρµατης ζεύξης από τις ατµοσφαιρικές συνθήκες, είναι
πολύ µεγαλύτερη από ότι κάποιος αρχικά θα φανταζόταν.

Είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλοι αστάθµητοι παράγοντες που δεν γίνανε
φανεροί κατά την διάρκεια εκπόνησης της παρούσας εργασίας και των οποίων η
σηµαντικότητα δεν είναι δυνατό να εκτιµηθεί. Πάντως και σε κάθε περίπτωση,
φαίνεται ότι σε πραγµατικές συνθήκες λειτουργίας ενός ασύρµατου δικτύου, η
επίδραση των ατµοσφαιρικών συνθηκών στη ρυθµαπόδοση ασύρµατης ζεύξης
είναι αµελητέα, τουλάχιστον σε σχέση µε παράγοντες όπως ο θόρυβος ή τα
εµπόδια ή ακόµα και η τηλεπικοινωνιακή κίνηση του ίδιου του δικτύου.

Μια αντίστοιχη µελέτη σε ένα ιδανικό περιβάλλον, δηλαδή ένα περιβάλλον

χωρίς άλλες ασύρµατες ζεύξεις και µε καθαρή οπτική επαφή, ίσως οδηγούσε σε
πιο ασφαλή συµπεράσµατα.

Αφήνοντας την µεµονοµένη οντότητα µιας ασύρµατης ζεύξης επιχειρήθηκε

µια πιο σφαιρική προσέγγιση, σε επίπεδο δικτύου, όπως είδαµε παραπάνω.

132
 Από τα στατιστικά και µε βάση την ανάλυση που επιχειρήθηκε, γίνεται
φανερό ότι παρόλο που οι χρήστες του συγκεκριµένου ασύρµατου δικτύου είναι
ήδη αρκετοί, αυτό αντέχει πολύ µεγαλύτερες τιµές τηλεπικοινωνιακής κίνησης.
Βέβαια µε την πάροδο του χρόνου οι χρήστες θα αυξάνονται και θα καλύψουν
τον προσωρινό πλεόνασµα πόρων του δικτύου, όπως είχε ήδη γίνει όταν στην
πλειοψηφία των συνδέσεων του δικτύου χρησιµοποιούταν υλικό µε βάση το
πρωτόκολλο 802.11b. Παρολαυτά, άµεσος κίνδυνος να εξαντληθούν οι πόροι
τέτοιου τύπου δικτύων δεν υπάρχει, γιατί ο ρυθµός εξέλιξης της τεχνολογίας
είναι, τουλάχιστον τώρα περιπου ίσος µε τον ρυθµό αύξησης των χρηστών.

Το βασικότερο πρόβληµα που θα αντιµετωπίσουν αυτά τα δίκτυα

µελλοντικά, µάλλον θα έχει να κάνει µε την πλήρη εξάντληση του φυσικού µέσου
µετάδοσης λόγω της αύξησης των χρηστών, αν δεν γίνουν κινήσεις προς την
κατεύθυνση χρήσης και άλλων συχνοτήτων, αλλά και την σωστότερη αξιοποίηση
των ήδη χρησιµοποιούµενων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τα ασύρµατα δίκτυα είναι πια εδώ και απ'ότι φαίνεται ήρθαν για να
µείνουν. Ήδη, οι ερασιτεχνικές προσπάθειες σε όλο τον κόσµο, έχουν φτάσει σε
πολύ υψηλό επίπεδο και είναι σχεδόν βέβαιο, ότι η εµπορική εκµετάλλευση αυτής
της σύγχρονης τεχνολογίας, δεν θα αργήσει να έρθει. Φωτεινό προποµπό τους
απετέλεσαν οι "θρυλικές" µέρες των ραδιοερασιτεχνών, που ως άλλοι πιονέροι
άνοιξαν µε τη δράση τους τη λεωφόρο της δόξας των σύγχρονων ραδιοφωνικών
κολοσσών. Φαίνεται πως κατά ένα περίεργο τρόπο το κεφάλαιο ανέκαθεν
ελκόταν από την αόρατη λάµψη που εκπέµπουν τα ραδιοκύµατα.

Πριν την έλευση αυτού του αναπόφευκτου ωστόσο, δέον είναι να επιλυθούν
µια σειρά από προβλήµατα, που όπως είδαµε παρουσιάζουν σηµαντική
πολυπλοκότητα. Η αντιµετώπισή τους θα πρέπει να επιτελεσθεί µε µεγάλη
προσοχή, ώστε να µπορούν όλοι, να απολαµβάνουν τα πλεονεκτήµατα αυτής της
τεχνολογίας. Είναι πολύ σηµαντικό, τα ασύρµατα δίκτυα να σχεδιάζονται
προσεκτικά και να µην αναπτύσσονται άναρχα, γιατί σε αυτήν την περίπτωση η
πιθανότητα κατάρρευσης τους είναι µεγάλη. Σηµαντικό ρόλο προς αυτήν την
κατεύθυνση, οφείλει να παίξει η πολιτεία, βελτιώνοντας το ισχύον, σχετικά

133
νεφελώδες και ασαφές, νοµοθετικό πλαίσιο, ώστε να µπορεί η τεχνολογία αυτή
να χρησιµοποιηθεί από ερασιτέχνες και επαγγελµατίες, χωρίς να παρεµποδίζουν
οι µεν τους δε.

Από επιστηµονικής άποψης, ελπίζουµε η παρούσα διπλωµατική εργασία να

σταθεί αρωγός, έστω και στο ελάχιστο, στην έρευνα για περαιτέρω ανάπτυξη των
ασύρµατων δικτύων, καθώς και στους µελλοντικούς συναδέρφους µας, που θα
ασχοληθούν µε το συγκεκριµένο αντικείµενο.

134
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α

ΑΓΓΛΙΚΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ

ACK Acknowledgement Frame

AM Amplitude Modulation

AP Access Point

AES Advanced Encryption Standards

BPSK Binary Phase Shift Keying

BSS Basic Service Set

CCA Clear Channel Assesment

CCK Complementary Code Keying

CFP Contention Free Period

CFRI Contention Free Repetition Interval

CP Contention Period

CRC Cyclic Redundancy Check

CSMA/CA Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance

CSMA/CD Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection

CTS Clear to Send

CW Contention Window

DCF Distribution Coordination Function

DHCP Dynamic Host Configuration Protocol

DIFS Distributed IFS

DS Distribution system

DSM Distribution System Medium

135
DSSS Direct sequence spread spectrum

ESS Extended Service Set

ETSI European Telecommunications Standards Institute

EAP Extensible Authentication Protocol

EIFS Extened Interframe Spaces

FCC Federal Communications Commission (USA)

FDM Frequency Division Multiplexing

FHSS Frequency Hopping Spread Spectrum

FM Frequency Modulation

FTP Foiled Twisted Pair

GFR Guaranteed frame Rate

IAPP Inter Access Point Protocol

IBSS Independent Basic Service Set

IEEE Institute of Electrical and Electronics Engineers

IFFT Inverse Fast Fourier Transformation

IFS InterFrame Spaces

IP Internet Protocol

IPV4 Internet Protocol Version 4

ISM Industry, Scientific, and Medical

ISO International Organization for Standardization

LLC Logical Link Control

MAC Media Access Control

MSDU MAC Service Data Unit

NAT Network Adress Translation

NOS Network operating system

OFDM Orthogonal Frequency Division Multiplexing

OSI Open System Interconnection

136
OSPF Open Shortest Path First

PHY Physical Layer

PCF Point Coordination Function

PCI Peripheral Component Interconnect

PCLP Physical Layer Convergence Procedure

PIFS Point Coordination IFS

PMD Physical Medium Dependent

QPSK Quadrature Phase Shift Keying

RIP Routing Information Protocol

RTS Request to Send

SIFS Short InterFrame Spaces

SSID Secure Set Identifier

TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol

TDM Time division Multiplexing

TDMA Time division Multiple Access

TKIP Temporal Key Integrity Protocol

UNII Unlicensed National Information Infrastructure

UTP Unshielded Twisted Pair

VPN Virtual Private Network

WECA Wireless Ethernet Compatibility Alliance

WEP Wired Equivalent Privacy

WLAN Wireless Local Area Network

WLANA Wireless LAN Alliance

WPA Wi-Fi Protected Access

137
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β

ΟΡΟΛΟΓΙΕΣ

Acknowledgment γνωστοποίηση (επιβεβαίωση)

Amplitude πλάτος (σήµατος)

Antenna gain απολαβή κεραίας

Bandwidth εύρος ζώνης

Baseband ζώνη βάσης

Broadband ευρυζωνικός

Broadcast channel κανάλι εκποµπής (προς όλους)

Burst ριπή

Call-blocking εµπόδιση κλήσης

Carrier sensing ανίχνευση φέροντος

Collision detection ανίχνευση σύγκρουσης

Congestion avoidance αποφυγή συµφόρησης

Downlink κατερχόµενη ζεύξη

Dynamic Channel Allocation δυναµικός καταµερισµός καναλιού

Frequency hopping υπερπήδηση συχνότητας

Frequency modulation διαµόρφωση συχνότητας

Infrastructure υποδοµή

Infrastructure-based networks συγκεντρωµένα δίκτυα

Link ζεύξη

Mobility κινητότητα

Modulation διαµόρφωση

Multi-Access Channel κανάλι πολλαπλής πρόσβασης

138
Multipath fading διάλειψη (απώλεια) πολλαπλής διαδροµής

Multiplexing πολύπλεξη

Omnidirectional πολυκατευθυντικός

Packet classifier κατηγοριοποιητής πακέτου

Radio channel ραδιοκανάλι

Roaming περιαγωγή

Spectrum φάσµα

Static capacity allocation στατικός καταµερισµός χωρητικότητας

Statistical multiplexing στατιστική πολύπλεξη

Throughput διεκπεραιώτικοτητα

Uplink ανερχόµενη ζεύξη

Wavelength µήκος κύµατος

139
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΝΤΥΠΗ

1. Σταµάτης Σ. Κουρής, “ Στοιχεία Θεωρίας Κεραιών και ∆ιαδόσεως

ηλεκτροµαγνητικών Κυµάτων ”, 1996.

2. ∆ηµήτρης Μητράκος, “∆ίκτυα Επικοινωνίας Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών”, 1993.

3. Franc Ohrtman & Konrad Roeder. “Wi-Fi.Handbook: Building

802.11b Wireless Networks”, ΜcGraw-Hill, 2003.

4. Rob Flickenger, “Building Wireless Community Networks”,

O'Reilly 2002.

5. Basavaraj Patil, Yousuf Saifullah, Stefano Faccin, Srinivas

Sreemanthula, Lachu Aravamudhan, Sarvesh Sharma, Risto Mononen.“IP in
Wireless Networks”, Prentice Hall PTR, 2003.

6. Cyrus Peikari, Seth Fogie, “Maximum Wireless Security”, Sams

Publishing, December 18, 2002.

7. Mathew S. Gast, “802.11 Wireless Networks. The Definitive Guide.

”, O’Reilly, 2002.

8. B. Crow, I. Widjaja, J. Kim, P. Sakai, “Investigation of the IEEE

802.11 medium access control (MAC) sublayer functions”, Proc. Infocom, pp.
126-33, Apr. 1997.

9. . L. Sobrinho and A.S. Krishnakumar, “Real-Time Traffic over the

IEEE 802.11 Medium Access Control Layer”, Bell Labs Technical Journal,
Αutumn 1996.

10. Α. Grinberg, Seamless Networks, “Interoperating Wireless αnd

Wireline Networks”, McGraw-Hill, 1997.

11. C.-K. Toh, “Wireless ATM and Ad-hoc Networks: Protocols and
Architectures”, Kluwer Academic, 1997.

140
 12. V.K. Garg and J.E. Wilkes, “Wireless and Personal Communications
Systems”, Prentice Hall, 1996.

13. Jin Wang, Michael Caggiano and James Evans, “Throughput

Analysis and Rate Adaptation for Infostation System”, IEEE 2001.

14. W. Stallings, “Local and Metropolitan Area Networks”, Prentice

Hall, 1997.

15. Tanenbaum, Andrew S., “Computer Networks, 3rd Edition”: Prentice

Hall International Inc., (1996).

16. Ferguson P., Huston G., “Quality of Service - Delivering QoS on the
Internet and in Corporate Network”, Willey Computer Publishing, 1998.

17. Lee B. G., Kang M., Lee J., “Broadband Telecommunications

Technology”, 2nd edition, Artech-House, 1996.

18. Stallings W., “ISDN and Broadband ISDN with Frame Relay and
ATM”, Prentice--Hall, Englewood Cliffs, N.J. 1995.

141
 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ

1. ANSI/IEEE Std 802.11, “Wireless LAN Medium Access Control

(MAC) and Physical Layer (PHY) Specifications’, 1999 Edition.

2. IEEE Std 802.11a, “Wireless LAN Medium Access Control

(MAC) and Physical Layer (PHY) specifications. High-Speed Physical Layer in
the 5 GHz Band”, 1999 Edition.

3. IEEE Std 802.11b, “Wireless LAN Medium Access Control

(MAC) and Physical Layer (PHY) Specifications: Higher – Speed Physical Layer
Extension in the 2,4 GHz band.

4. IEEE Std 802.11g, “Wireless LAN Medium Access Control

(MAC) and Physical Layer (PHY) specifications. Amendment 4: Further Higher
Data Rate Extension in the 2,4 GHz Band ”,2003 Edition.

5. ANSI/IEEE Std 802.16, “A Technical Overview of the

WirelessMAN™. Air Interface for Broadband Wireless Access”, 2002-06-04
Edition.

6. IEEE 802.16 “ IEEE 802.16 Technical Backgrounder ”, 2002-05-

24

142
 ∆ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
1. http://www.salonicawireless.net/faq/

2. http://www.seattlewireless.net/index.cgi/FrequentlyAskedQuestions

3. http://www.itee.uq.edu.au/~mesh/faq.html

4. http://www.networkcomputing.com/1115/1115ws2.html

5. http://www.intelligraphics.com/articles/80211_article.html.

6. http://standards.ieee.org/get/getieee802/802.11.html.

7. http://www.cisco.com

8. http://www.FCnet.gr

9. http://www.wi-fi.org

10. http://ru6.cti.gr/broadband/

143