creatrixDaseincreaImaginatio CreatrixLucreziocreatismondiforma creati crebros ev

entiSveleròchaosaeterna creatrix,quae fluuios siluasque animarum et semina mundocu

ncta Prometheasque manus Pyrrhaeaque saxa 305gignis, et impastis quae prima alim
enta dedistimutastique uiris, quae pontum ambisque uehisque:te penes et pecudum
gens mitis et ira ferarumet uolucrum requies; firmum atque inmobile mundirobur i
noccidui, te uelox machina caeli 310aere pendentem uacuo, te currus uterquecircu
mit, o rerum media indiuisaque magnisfratribus! ergo simul tot gentibus alma, to
t altisurbibus ac populis, subterque ac desuper unasufficis, astriferumque domos
Atlanta supernas 315ferre laborantem nullo uehis ipsa labore:3.482-90 (Amfiarao
)Questo privilegio dei volatili ha un origine misteriosa, ma esisteda tempo, sia c
he l abbia voluto il fondatore del regno celeste,quando dal disordine del caos for
mò i nuovi semi delle cose, siache, assunto il nuovo aspetto per una trasformazion
e, dopo averavuto natura umana, siano saliti alla regione dei venti, sia che lam
aggiore purezza del cielo e la lontananza dal male e il rarocontatto con la terr
a li rendano edotti del vero: tu solo puoisaperlo, sommo padre della terra e deg
li dei. A noi consenti dileggere nel cielo, in anticipo, l origine della guerra di
Argo e Inostri travagli futuri.Teb. 3.547-65Tremano, i vati, sotto il peso del
futuro; soffrono già, attraversoi simboli veraci, tutti quei mali; il terrore li v
ince. Si pentonod aver violato gli assembramenti degli uccelli, d aver indagatocon l
a mente i segreti del cielo; odiano gli dei che li hannoascoltati. Da dove è venut
o ai mortali infelici, nel mondo,questo desiderio insensato di conoscere il futu
ro? Dobbiamocredere a un dono degli dèi o siamo noi che, ingordi e maicontenti di
quel che abbiamo, vogliamo scoprire qual è stato ilnostro primo giorno, quale sarà,
l ultimo, quel che medita ilbuon padre degli dèi e Cloto implacabile? Di qui l osserva
zionedelle viscere, del canto degli uccelli nel cielo, dei diversi aspettidegli
astri, di qui i calcoli sulle fasi della luna e l arte sacrilegadei Tessali. Ma no
n ebbero questo modo di pensare i nostripadri della prima età dell oro, quegli uomin
i nati da rocce o daquerce. Essi altro non bramavano che dominare con la forzade
lle braccia, i boschi e la terra; tentar di sapere quel che ilfuturo avrebbe por
tato, era sacrilego per l uomo. E noi, turbaperversa e miserevole, osiamo frugare
la mente divina: di quisgomento e ira, delitti e trame e desideri senza limiti.T
eb. 7.809-16Allora, sia che la terra, affaticata dallo sbuffare dei venti raccol
tinel suo seno, ne riversasse fuori la rabbiosa furia compressa, siache acqua na
scosta corrodesse il marcido suolo e il continuologorio finisse per squarciarlo,
sia che in quel punto s abbattessela struttura del cielo rotante sia che il tride
nte di Nettuno scon-volgesse il mare immenso e riversasse una massa più grandefino
alle rive più lontane, sia che al vate fosse destinato quelboato, sia che fosse u
na minaccia della terra ai due fratelli Teb. 8.303-38«Madre eterna degli uomini e d
egli dei, tu che generi i fiumi ele selve e tutti i semi della vita nel mondo e
fornisci la materiaalle mani di Prometeo e le pietre a Pirra; tu che desti agli
uominiaffamati i primi alimenti e in seguito li variasti; tu che circondi e regg
i il mare: in tuo potere sono il mitebestiame, le fiere selvagge e gli uccelli,
cui offri riposo; tustabile e immobile forza del mondo eterno, che, sospesa nelv
uoto dell aria, vedi ruotare intorno a te la veloce macchina delcielo e i due carr
i, e stai al centro, regno indiviso dei ter grandifratelli! Perciò tu alimenti a u
n tempo tante razze, tante città e popoliantichi, sufficiente tua sola sopra e sot
to, e sostiene senza sforzoAtlante che regge gli astri e soffre sotto il peso de
lle dimorecelestinos tantum portare negas? nos, diua, grauaris?quod, precor, ign
ari luimus scelus? an quia plebesexterna Inachiis huc aduentamus ab oris?omne ho
mini natale solum, nec te, optima, saeuo 320tamque humili populos deceat disting
uere fineundique ubique tuos; maneas communis et armahinc atque inde feras; lice
at, precor, ordine bellipugnaces efflare animas et reddere caelo.ne rape tam sub
itis spirantia corpora bustis, 325ne propera: ueniemus enim, quo limite cuncti,q
ua licet ire uia; tantum exorata Pelasgissiste leuem campum, celeres neu praecip
e Parcas.at tu, care deis, quem non manus ulla nec ensesSidonii, sed magna sinu
Natura soluto, 330ceu te Cirrhaeo meritum tumularet hiatu,sic amplexa coit, hila
ris des, oro, precatusnosse tuos, caeloque et uera monentibus arisconcilies, et
quae populis proferre parabas,me doceas: tibi sacra feram praesaga, tuique 335nu
minis interpres te Phoebo absente uocabo.ille mihi Delo Cirrhaque potentior omni
,quo ruis, ille adytis melior locus. Con 337-8 cf. Lucr. 1.737-9 [738-9 = 5.111-12
] ex adyto tam-quam cordis responsa dedere / sanctius et multo certa rationemagi
s quam / Pythia quae tripodi a Phoebi lauroque profatur.Teb. 8.341 uati mortis s
imulacra rependitSolo noi, dea, ti rifiuti di sostenere, solo il nostro peso ti
opprime?Qual è, dicci, la colpa involontaria che espiamo? Forse il fatto chesiamo
un popolo straniero e veniamo qui dalla terra argiva? Ogniluogo è patria per l uomo;
e non è degno di te, così generosa,separare con un confine così rigido e gretto popol
i che, dovunquesiano e qualunque sia la loro provenienza, ti appartengono. Resta
neutrale e reggi le armi di tutti, e permettici, te ne supplico, diesalare l anima
bellicosa secondo le leggi di guerra e di renderlaal cielo. Non trascinare nell
a tomba, così all improvviso, i corpiancor vivi, non aver fretta: verremo per il sen
tiero, per la via che atutti è lecito percorrere; ma tu cedi alle preghiere e raff
erma per iGreci il suolo vacillante e non prevenire le Parche già zelanti.E tu, ca
ro agli dèi, che né la mano d un uomo né le armi tebanehanno ucciso, ma la grande Natura
-bissodynamicEriugenaesistenzaEriugenarina del peccato e della punizione silenzi
osamente le tracce di un conoscente con Dionigi. - Sulla poetica prefazione Enge
na rende questa forma di traduzione degli indirizzi in prosa di seguire il Re, d
ove il suo senso di studi superiori per lo studio di hl. Scrittura e dei Padri l
atini e greci lode motivo in più per credere, come le guerre civili e invasioni di
pagan CHN Volker messo in grande difficoltà e dover prendere tutta la sua attenzi
one sembra ". Si viene poi alla vita di Dionisio, parlando e chiamando la sua op
era piena di stenti, isolata lontana dal modo in senso moderno molti di raggiung
ere, a quanto pare pochi, non solo a causa della sua antichità, ma molto di più a ca
usa della profondità dei misteri celesti. Egli ha poi esaminato le accuse contro i
l suo Uebersetznng soddisfare dai commenti che ha dovuto obbedire al comando rea
le e non più permettersi di INCAPACI, dopo aver dato da Dio talenti. Se un jollte
colpa loro oscurità, deve ricordarsi che non ci fosse stata non una spiegazione, m
a solo la traduzione di Dionigi. Infine, doveva avere una tabella dei contenuti
dei libri tradotti .- Probabilmente non molto tempo dopo questo lavoro Eriugena,
anche per ordine del re
[ocr errors]
e quae dum in semetipfis plane integrae immutabilesquo permanent, moveri tamen d
icuntur quoniam rationabilis animi contuitum ad fe quaerendas inveniendasque pro
movent, et ad fe considerandas attrahunt; ita ut ipfae dnm per fe, ut diximus, i
mmutabiles sint', moveri tamen in mentibus fapientum videantur cum eas moveant.
Et mult a alia in quibus divinae virtutis obscura confpicitur umilitudo: ipfa en
im eft super omnem similitudinem, omneque excelht exemplum; quae dum per se, et
in se immutabiliter aeternaliterque stat, movere tamen omnia dicitur, quoniam pe
r earn, et in ea omnia subsistunt, et ex nont esse in else adducta sunt; eisendp
enim est (omnia vero de nihilo ad else procedunt) et ad se omnia attrahit: move
ri quoque dicitur, quoniam seipsam ad seipsam movet, ac per hoc seipsam movet ac
veluti a seipsa movetur: Deus itaque per seipfum Amor est, per seipfum Visio, p
er seipfum Motus; et tamen neque Motus est, neque Visio, neque Amor; fed plus qu
am Amor, plus quam Visio, plus quam Motus: et est per seipfum Amare, Videre, Mov
ere: nec tamen est per seipfum Amare, Videre, Movere; quia est plus quam Amare,
Videre, Movere: item per seipfum Amari est, Viderique, Moverique; non tamen per
seipfum Moveri est, nec Videri, nec Amari; quoniam plus est quam ut po Alt Amari
, et Videri, et Moveri. ' Amat igitur seipfum et amatur a seipso, in nobis et in
seipso: nec tamen amat seipfum, nec amatur a seipso, in nobis et in seipso : fe
d plus quam amat et amatur in nobis et in seipso. Videt seipfum et videtur a sei
pso, in seipso et in nobis: nec tamen videt seipfum, nec videtur a seipso, in se
ipso et in nobis; quia plus quam videt, et videtur in seipso et in nobis. Movet
seipfum et movetur a seipso, in seipso et innobis; nec tamen movet seipfum, nec
movetur a seipso in seipso, et in nobis, quia plus quam movet et movetur in seip
so et in nobis.
78. Et haec est cauta et salutaris et Catholica de Deo praedicanda profelsio, ut
prius de eo juxta catafaticam, id est, affirmativam omnia sive nominabiliter, f
ive verbaliter praedicemus, non tamen proprie fed translative: deinde ut omnia q
uae de Deo praedicantur per catafaticam , eum else negemus per apofaticam, id es
t , negationem, non tamen proprie fed translative; verius enim negatur aliud eor
um, quae de eo praedicantur else, quam affirmatur else; deinde super omne quod d
e ea praedicatur, supereflentialis natura, quae omnia creat, et non creatur, sup
erelsentialiter superlaudanda est. Quod erga Dens verbum caro factum suis discip
ulis ait; non vos ejlis qui loquimini, Jed fpirittts patris vejhri qui loquitur
in vobis: vera ratio cogit nos aliis sirailibus similiter credere, dicere, intel
ligere; non vos estis qui amatis, qui videtis, qui movetis, fed fpiritus patris
vestri , qui loquitur in vobis veritatem de me et patre meo et feipfo, ipse amat
et videt me, et patrem meum et seipsum in vobis, et movet in vobis feipfum, ut
diligatis me et patrem meum: si ergo feipfam Sancta Trimtas in nobis et in feipf
a amat, feipfum et videt et movet; pro certo a feipfa amatur, videtur, movetur,
sficundum excellentilfimum modum nulli Creaturae cognitum, quo feipfam et amat,
et videt et movet; et a feipfa in feipfa, et in creaturis fuis amatur, videtur,
movetur, cum sit super omnia quae de fe dicuntur; de ineffabili enim quis et qui
d potelt sari , cujus nec nomen proprium, nec verbum, nec nlla vox propria inven
itur, nec est, nec fieri potest, qui solus hob et immortalitatem et lucem habita
t inaccesfibilem. Quis enim cognovit intellectum Domini? Sed priusquam praefente
m disputationem terminemus, Sancti Dionysii de Divino statu motuque capitulum vi
fum est mihi huic loco inferendum, si tibi videtur.
79. D. Videtur plane, atque hac novilEma ratiocinatione ab omni ambiguitate purg
atum me video. M. In libro de Divinis nommibus, reliquum autem , inquit, ut de d
ivino Jlatu five de fe dicamus: quid autem aliud praeter mattere ipjum in Jeipfo
Deuth? et immobili naturali immutabilitate intmo defxum effe, et fupercollocari
Jecundum cadem et circa idipsum et Jimiliter operari, et fecundum JiabiliJJimum
ipjum ex Jeipjo omni modo fubjiftere, et secundum idipsum intransmutabilem et u
niverfaliter immutabilem , et haec fupereffentialiter. Etenim ipse ejl omnium Jl
ationis, et aedificati et aedificationis causal is, qui ejl super omnem aedipcat
ionem et Jtationem; et in-feipfo omnia conjiituit, et propriorum bonorum fiation
e immobilia et cuftodita. Quid autem et cum iterum Theologi, et in omnia perveni
entem et mutabilem dicunt immutabilem, nomie divinitus et hoc intelligendum? Mov
eri enim ipfum pie arbitrandum, non Jecutidum dclationcm, aut alienationem, aut
alternationem, aut converfionem, aut localem tnotum, lion rectum, non circularit
er ferentem, non ex ambobus, non intelligibilem, non amabilem, non naturalim, fe
d in ejfentia dicere Deum et continere omnia, et univerfaliter omnibus providere
, et adeffe omnibus omnium irnmenjurabili circumflantia, et in existcntia omnia
providis procejjlonibus, et operationibus. Sed et motum Dei immutabili divinitus
ratione concedendtim laudarc, et rcctus tjuiiem inflexibilis intelligendus, et
irrevoeabUis procejjlo operationum, et ex ipfo omnium generatio. Elicoei» des vero
, id eft, obliquus Jlateralis feu ponderalis proeejjio, et fertihs flatus; quod
autem secundum cyclum, id ipjum, et media et extrema continens et continenda con
tinere; et in ipjum ab ipfo provenientium converjio. D. Ordo exigit, ut video, u
t brevem complexionem de eo quod agere, et pati feu facere, et fieri de Deo prop
rie praedicare nemo valeat colligas, et lie terminum libello imponas. M. Jamdudu
m dedisti, ni sailor, non aliud Deo else et agere feu facere, fed unum atque idi
pfum ei est et else, et agere, et facere; non enim recipit simplex natura intell
ectum Substantiae et Accidentium.
80. D. InconcuITe quidem dedi. M. Ut igitur de eo praedictitur else, dum non sit
proprie else, quoniam plus est quam else, et causa omnis else et elsentiae, ita
etiam de eo dicitur agere et facere, dum sit plus quam agere et facere, et caus
a omnium faciendi et agendi sine ullo motu, qui secundum accidens poIHt intellig
i super omnera mo turn; omnium namque motuum, omniumque accidentium, sicut et om
nium esientiarum, causa est atque principium. D. Et hoc indubitanter conceiserim
. M. Quid igitur aliud restat; nisi ut intelligas omnino neceise else, ut quemad
modum ab ipso et else, et agere, et facere proprie aufertur; ita et pati et fier
i auferatur. Quod enim agere et facere non recipit, quomodo pati et fieri recipe
re posEt non video. D. Fige limitem libri, sat enim est in eo complexum.
LIBER SECUNDUS.
i. M. Auum in superior! libro de Universal's Naturae " universali divisione (non
quasi generia in formas, feu totius in partes; non enim Deus Genus est Creatura
e, nec Creatura species Dei, sicut Creatura non est genus Dei, neque Deus specie
s Creturae est: cadem ratio est in toto et partibus, Deus siquidem non est totum
Creaturae, neque Creatura pars Dei, quomodo nec Creatura est to turn Dei, neque
pars Creaturae quamvis altiori theoria juxta Gregorium Theologum pars Deijimus,
qui humanam participamus naturam, quoniam in ipfo vi~ vimus, movemur et sumus ;
metaphoriceque Deus dicatur et Genus, et Totum, et Species, et Pars: Omne enim
quod in ipfo et ex ipfo est, pie ac rationabiliter de eo praedicari potest; fed
intelHgibili quadam unlverfitatis
contemplatione: Universitatem dico Deum et Creaturam) breviter diximus; nunc ean
dem naturae divisionem latius, si videtur, repetaraus. D. Videtur quidem et vald
e necessarium; nam si latiori rationis inquisitione non aperiatur, tacta solummo
do et non discussa resediffe videbitur. M. Talis itaque erat, ut opinor, supradi
cta universalis naturae quadriformis divisio, in earn scilicet formam vel specie
m (si rite forma, vel species dicenda est prima omnium causa, quae superat omnem
formam et speciem, dum sit formarum et specierum omnium informe principium) qua
e creat e^t non creatur; informe autem principium propterea Deum dicimus, ne qui
a eum formarum numero aestimet cenferi, dum sit formarum omnium causa; ipsura et
enim omne formatum appetit, cum sit per se ipsum infinitus et plus quam infinitu
s, est enim insinitas omnium insinitatum. Quod igitur nulla forma coarctatur vel
difnnitur, quia nullo intellectu cognoscitur, rationabilius dicitur informe qua
m formatum; quia ut saepe dictum est, verius per negationem de Deo aliquid praed
icare poflumus, quam per assirmationem. Secunda in earn quae creatur et creat; s
equitur tertia quae creatur et non creat; dehinc quarta quae nec creat nec creat
ur. D. Ita sane divisum est. M. Quum igitur de oppositionibus praedictarum natur
ae formarum breviter in priori disputatione jam dictum est, consideravimus enim
quomodo resu]tat tertia, primae ambae siquidem veluti quadam diametro ad fe invi
cem e regione oppositae respiciunt; creata enim ut diximus et non creans opponit
ur creanti et non-creatae; similiter secunda forma e diverso respicit quartam; o
pponitur enim creata et creans neque creatae neque creanti: universalem vero nat
uram forroa» habere propterea dicimus, quoniam ex ea nostra intelligentia quodammo
do informatur, dum de ipfa tractarenititur; nam per fe ipsam universa natura non
ubique formas recipit, earn siquidem Deo et Creatura contineri non incongrue di
cimus, ac per hoc, in quantum creatrix est, nullam formam accipit in seipfa, for
matae vero a se naturae multiformitatem praestat: jam nunc de similitudine earum
deque differentia considerandum else arbitror. D. Non aliter ordo rerum exigit.
M. Secunda forma primae similis in eo quod creat, ab ea vero distat in eo quod c
reatur; nam prima creat et non creatur, secunda et creat et creatur, tertia secu
ndae similitudinem attrahit eo quod creatur, ab ea verodiffert eo quod nil creat
; nam secunda et creatur et creat, tertia vero creatur et non creat, tertia quar
tae siniilis est in eo quodnpncreat, disiimilisvero in eoquod creatur; tertia en
im creatur et non creat, quarta vero neque creatneque creatur : item quarta simi
lis est primae quia non creatur, ab ea vero distare videtur, quia non creat; pri
ma siquidem creat et non creatur, quarta vero neque creat neque creatur. Et quia
de oppositionibus et similitudinibus deque differentiis est dictum, de earundem
reditu et collections ea disciplina quam Analyticam Philosophi vocant, breviter
dicendum video. D. Hoc quoque ordo poscit; nulla enim rationabilis divisio est,
five elTentiae in Genera, sive Generis in formas et numeros, sive totius in par
tes quae proprie partitio nominatur, sive universitatis in ea quae vera ratio in
ipso contemplatur, quae non iterum poflit redigi per eosdem gradus per quos div
isio prius fuerat multiplicata, donee perveniatur ad ilium unum inseparabiliter
in seipso manens, ex quo ipsa divisio primordia sumpsit: fed prius et de Etymolo
gia ipsius nominis quod est Analytice pauca ediileras , non enim mihi plane pate
t neceslarium else video. M. Analytice a verbo anatyo derivatur, id est, resolvo
'vel redeo; ana enim re, lyo vero Jolvo interpretatur; inde et nomen nascitur an
alyo,- quod in refolutionem vel reditum similiter vertitur; fed Analysis proprie
 pro diflblutione propositarum quaestionum dicitur, Analytice de reditu divinoni
s formarum ad principium ejusdem divisionis; omnis enim divisio quae a Graecis m
erismus dicitur, quasi deorsum: descendens ab uno quodam difsinito ad insinitos
numeros videtur; hoc est generalissimo usque ad specialisfimum. Omnis vero recol
lectio veluli quidam reditus iterum a specialiilimo inchoans, et usque ad genera
lisiimum ascendens, Analytice vocatur; est igitur reditus et refolutio individuo
rum in formas, formarum in genera, generum in1 oujias , oujiarum in fapientiam e
t prudentiam, ex quibus omnis divisio oritur, in easdem finitur. D. Satis dictum
de Analytices Etymologia, perge ad caetera.
a. M. Quaternarum itaque praedictarum formarum binis in unum coeuntibus, fiat An
ahytica, id est, reditiva collectio. Prima namque et quarta unum funt, quoniam d
e Deo folummodo intelliguntur; est enim principium Omnium quae a fe condita funt
, et finis omnium quae eum appetunt, ut in eo aeternaliter immutabiliterque quie
scant. Causa siquidem omnium propterea dicitur creare, quoniam ab ea universitas
eorum , quae post earn ab ea creat a funt, in genera et species et numeros, dif
ferentias quoque caeteraque quae in natura condita con
« IndietroContinue »
- Page 2 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
amiiem motum creaturae distribuis', Deum vero liberum omni motu facis, tantaene
tarditatis es, ut ei a quo omnem motum abstrahis, facere vel pati tribuas; cum i
sta duo indubitanter non nisi in his quibus motus inest, fieri posse prioribus r
ationabilibus conclusionibus , ut arbitror, -non incaute dederis? D. De pati nul
lo modo dubitarim: ImpaiHbilem namque Deum effe omnino et credo et in« telligo; pa
lfionem dico quae opponitur facere, id est, fieri. Quis enim dixerit aut credide
rit, quanto magis intellexerit, Deum pati fieri, dum creator sit, non creatura?
Dum enim, ut jamdudum inter nos confectum est, fieri Deus dicitur, figurata quad
am locutione dici manifestum est. Fieri siquidem aestimatur in creaturis fuis un
iverfaliter, dum in eis non solum intelligitur else, sine quo esse non poJTunt;
fed et eorum essentia sit. Ejse enim, omnium ejl: Super ejfe autem , divinitatis
, ut Sanctus ait Dionyjius. Dicitur etiam in animabus fidelium fieri, dum aut pe
r fid em et virtutem in eis concipitur, ant per fidem quodam modo inchoat intell
igi. Nil enim aliud est fides, ut opinor, nisi principium quoddam ex quo cogniti
o creatoris in natura rationabili fieri incipit. De facere vero nondum clare vid
eo , totam Sanctam Scripturam, catholicamque fidem factorem omnium Deum fateri a
udiens. M. Facere sine motu facientis cITe non posse, jam dedisti. D. Dedi. M. A
ut igitur motum Deo dabis, sine quo facere non intelligitur, aut simul et motum
et facere ab eo auferes.
74- Haec enim duo inter ea quae simul funt, computantur; simulque oriuntur et oc
cidunt. D. Motum Deo dare non possum, qui solus immutabilis est, nec habet quo,
vel ad quid fe moveat, cum in ipfo sint omnia, immo cum sit ipfe omnia. Facere v
ero ab eo auferre non possum, cum sit factor omnium. M. Segregabis erg^o motum e
t facere. D. Ne id quidem; dum infeparabiba esse a fe invicem video. M. Quid erg
o facturus eris? D. Nefcio; atque ideo ut viara quandam mihi aperias, fummaque h
ac difficultate me liberes, obnixe fupplico. M. Accipe igitur hunc ratiocinandi
progreffum. Quid tibi videtur? num Deus erat prius quam omnia faceret? D. Videtu
r mihi fuisse. M. Accidens ergo ei erat facere. Nam quod ei coaeternum non est,
atque coessentiale; aut aliud extra eum est, aut ei accidens. D. Aliud praeter e
um et extra eum esse non crediderim: in ipfo enim omnia funt, extra ipfum nibil
est; nullum ei accidens temere dederim. Alioquin simplex non est, fed ex effenti
a et accidentibus quaedam compositio. Nam si aliud cum ipso intelligitur quod ip
se non est, aut si qmppiam ei accidit, profecto neque insinitus est, neque simpl
ex; quod fides catholica, veraque ratio firmisfime denegat. Fatetur enim Deum in
finitum esse, et plusquam infinitum; infinitas enim infinitorum est: et simplice
m, et plusquam simplicem, omnium enim simplicium simplicitas est. Et cum ipso ni
hil else credit vet intelligit; quum ipse est ambitus omnium quae sunt, et quae
non sunt, et quae else possunt, et quae else non possunt; et quae ei contraria f
eu opposita videntur esse, ut non dicam similia et di/fimilia. Est enim ipse sim
ilium similitudo, et disfimilitudo dissimilium, oppositorumque oppositio, et con
trariorum contrarietas. Haec enim omnia pulcra ineffabilique harmonia in una con
cordia colligit, atque componit. Nam quae in partibus universitatis opposita sib
imet videntuT atque contraria, et a fe invicem dissona; in generaliflima ipsius
universitatis harmonia, et considerantur convenientia, confonaque sunt. M. Recte
intelligis, et vide ne quid de his quae nunc dederis, de caetero te dedisse poe
niteat. D. Ingredere, quovis ordine te sequar, et quodcunque jam concessero, non
repetam. M. Deus ergo non erat priusquam omnia faceret? D. Non erat. Si enim es
set, facere ei omnia accideret. Et si ei accideret omnia facere ; motus et tempu
s in eo intelligeretur. Moveret enim fe ad ea facienda quae jam non fecerat, tem
poreque praecederet actionem suam, quae nec sibi coessentialis erat, nec coaeter
na. M. Coaeternum igitur eft Deo fuum facere, et coessentiale? D. Ita credo ct i
ntelligo. M. Duone quaedam sunt, Deus et fuum facere, h. e. fua actio, an unum s
implex atque individuum? D. Unuin esse video. Deus enim numerum in fe non recipi
t, quum solus innumerabilis est, et numerus sine numero, et supra omnem numerum
causa omnium numerorum. M. Non ergo aliud est Deo esse, et aliud facere, fed ei
esse id ipfum eft et facere. D. Huic conclusioni resistere non audeo. M. Cum erg
o audimus Deum omnia facere, nil aliud debemus intelligere, quam Deum in omnibus
esse, hoc est, essentiam omnium fubsistere. Ipse enim solus per fe vere est, et
omne quod vere in his quae sunt dicitur esse, ipse solus est. Nihil enim eorum
quae sunt, per se ipsurn vere est. Quodcunque autem in co vere intelligitur, par
ticipatione ipsius uniu» qni solus per seipsum est, accipit. D. Nec hoc negare vel
im. M. Videsne ergo quemadmadum vera ratio cate
foriam faciendi ex natura divina penitus fegregat, mutailibusque ac temporalibu»,
principioque ac nne c»ere non valentibne distribtiit? D. Hoc quoque clare perspiei
o, etiam nunc null am categoriam in Deum cadere, incunctanter intelligo.
75. Quid igitur? Num eadem ratione debemus inspicere omnium varborum, quae Sanct
a Scriptura de divina natura praedicat,. virtutem; ut nil aliud per ea aesiimemu
a significari, praeter ipsam simplicem, incommutabilem, incomprehensibilemque om
lii intellectu ac significatione divinam essentiam et plusquam essentiam? Verbi
gratia, dum audimus Deum velle, et amare aut diligere, videre, audire, caeteraqu
e verba quae de eo praedicari poflunt, nil aliud oportet nos cogitare, nisi inef
fabilem lpsins essentiam atque virtutem connaturalibus nobis significationibus s
uaderi, ne in tan turn vera ac pia Christiana religio de creatore omnium sileat,
ut nil de eo sari audeat ad simplicium animorum instructionem, haereticornmque
semper veritati insidiantium, eamque eruere laborantium, minusque in ea eruditos
fallere appetentium, refellendas astutias. Non aliud itaque Deo else et velle,
et facere et amare, et diligere, et videre, caeteraque hujosmodi quae de eo, ut
diximus, possunt praedicari; fed baec omnia in ipso unum id ipsumque accipiendum
, suamque ineffabilem essentiam eo modo quo se significari sink, insinuant. D. N
on aliud quidem. Ubi enim est
76. Vellem tamen apertius mihi suadeas, ut clare videam, dum audio Deum amare ve
l amari, nil aliud nisi ipsius naturam sine ullo motu amantis vel amati intellig
am. Cum enim hoc mihi fuerit suasum, nullo modo haesitabo ubicunque legero feu a
udiero, ipsum velle vel desiderare et desiderari, diligere et diligi, videre et
videri, appetere et appeti, movere similiter et moveri. Haec omnia uno eodemque
accipienda sunt intellectu. Ut enim voluntas, et amor, et dilectio, visio, desid
erium quoqne et motu6, dum de eo praedicantur, unum id iplumque nobis insinuant;
ita verba feu activa, feu pashva, sen neutralia sint, et cujuscuncjue modi sign
ificatione proferantur; nulla intelligentiae differentia intelligautur
teor; ita enim possunt ut arbitraris. Primum igitur hanC amoris difnnitionem acc
ipe. Amor est connexio aut vincnlum, quo omriium rerum universalitas ineffabili
amici' tia insolubilique unitate copulatur. Potest etiam sic dif* finiri. Amor e
st naturalis mot us omnium rerum quae in morn sunt finis, quietaque statio, ultr
a quam nullus creaturae progreditur motus. His diflinitionibus aperte Sanctus Di
onyjius astipulatur , in amatoriis hymnis sic dicens; Amor em Jive divinum , Jiv
e angelicum , Jive intellectualem. Jive animalium. Jive naturalem dicamus, uniti
vam quondam et continuativam intelligamus virtutem : Juperiora quidem moventem i
n providentiam injeriorujn, et aequijormia iterum in Jociabilem. vicijjitudinem,
et novijfima Jubjecta, ad meliorum Juppojitorum converjionem. Idem in eisdem: Q
uum ex uno multos amores ordinavimus, nunc iterum qmnes in unum et complicitum a
morem, et omnium ipjorum patrem convolvamus Jimul et. congregemus ex multis, pri
mo in duas comprchendentes amatorias univerJaliter virtutes, quorum potentatur e
t principatur omnino ex omnium fummitate omnis amoris immenjurabilis cauja, et a
d quam extenditur connaturaliter unicuique exist entium et cxijtentibus omnibus
univerjalis amor. Item in eisdem: Age nunc, et has iterum, hoc ejl, amoris virtu
tes in unum congregantes, dicamus, Quia una quaedam ejl Jimplex virtus, Jeipjam
movens ad unitivam quondam temperantiam ex optimo usque exijlentium novifsimum,
et ab illo iterum consequent er per omnia usque ad optimum; ex fe ipja, et per J
e ipfam, et ad Jeipjam, feipfam reducens: et in Jeipjam semper eodtm modo revolu
ta. Merito ergo amor Deus dicitur, quia omnis amoris causa est, et per omnia dii
Furiditur, et in unum colligit omnia, et ad feipsum ineffabili regreflu revolvit
ur, totiusque creaturae amatorios motus in seipso terminat. Ipsa quoque divinae
naturae in omnia quae in ea, et ab ea sunt, diffusio omnia amare dicitur, non qu
ia ullo modo diffundatur, quod omni motu caret, omniaque simul implet; fed quia
rationabilis mentis contuitum per omnia diffundit et movet, dum diffusionis et m
otus animi. causa sit ad eum inquirendum et inveniendum , et quantum possibile e
st intelligendum, quia omnia implet ut sint, et universalis veluti amoris pacisi
ca copulatione, in unitatem inseparabilem, quae est quod ipse est, universa coll
igit, inseperabiliterque comprehendit. Amari item dicitur ab omnibus, quae ab eo
sunt, non quod ab eis aliquid patiatur, qui solus impasEbilis est; fed quia eum
omnia appetunt, ipsiusque pulcritudo omnia ad fe trahit; ipte enim solus vere a
mabilis est, quia solus fumma et vera bonitas et pulcritudo est; omne siquidem q
uodcunque in Creaturis vere bonum, vereque pulcrum et amabile in. telligitur, ip
se est. Sicut enimnullum bonum essentiale est, ita nullum pulcrum feu amabile eH
en dale, praeter ipsurn solum.
[graphic]
[graphic]
77. Sicut ergo lapis ille, qui dicitur magnes, quamvis naturali sua virtute ferr
um sibi propinquans ad fe attrahat, nullo modo tamen, ut hoc facial, fe ipfum mo
vet, ant a ferro aliquid patitur quod ad fe attrabjt; ita rerum omnium causa, om
nia quae ex fe funt, ad feipfam reducit sine ullo fui motu, fed sola suae pulcri
tudinis virtute. Hinc idem Sanctus Dionyjius inter caetera ait; quore autem Theo
logi Deum aliqnando quidem Amorem , aliquando vero Dilectationem, aliquando amab
ile et dilectahile vacant; conclusit Sermonem sic dicens ; quia eo quidem movetu
r, eo vero quidem movet. Quam conclusionem aptius venerabilis Maximus exponens,
ait: ut amor quidem Juhfi/tens dicitur et dilectio, movetur; ut vero amabile et
dilectum, movet ad feipfum omnia amor is et dilectionis aceeptha. Et planius ite
rum proferendum; Movetur quidem, quaji conjunctionem ingeretu inseparaiilem, amo
ris et dilectionis eorum acceptivus; movet autem, quaji attrakens per iiaturam e
orum quae in fe ipfum moventur dejiierium, et iterum movet moveturque, quaji Jit
iens Jitiri, et amans amari, et diligens diligi. Nam et lux ista fensibilis quae
totum visibilem implet mundum, dum sit fernper immobilis, quamvis vehiculum eju
s, quod Solare corpus dicimus, per media Aetheris fpatia cjrca terram aeterno mo
tu volvatur, ipfa vero lux ab ipfo vehiculo, veluti quodam fonte inexhausto, man
ans, ita totum mundum radiorum fuorum immenfurabili diffusione perfundit, ut nul
lum locum relinquat quo fe movet, manetque semper immobilis: ubique enim mundo e
ft plena semper et Integra, nullum locum deferens vel appetens praeter portiuncu
lam quandam inferioris hujus aeris circa terram, quam ad capiendam umbram tellur
is quae Nox dicitur relinquit; omnium tamen animalium lumen fentire valentium ob
tutus movet, et ad feipfam attrahit, ut per earn afpiciant quantum afpicere poss
int, quod. aspicere poffint, ideoque moveri putatur, quia radios oculorum nt ad
fe moveantur promovet, hoc est, oculorum motionis ad videndum causa est. Et ne m
ireris audiens naturam lucis (quae est ignis) totum mundum fensibilem im> plere,
immutabiliterque ubique else: nam et Sanctus Dionysius hoc docet in libro de Co
elesti Hierarchia, Sanctus item Basilius in Examero eadem affirmat; subjlantiatn
auidem luminis ubique ejfe, in mundi vero luminaribus, sjive magnis, five parvi
s , naturali quadam operatione perrumpere, non ut folum illuminet, fed ut motibu
s coeleJlivtn corporum omnium tempus dijlinguat. Quid dicam de artibus quas fapi
entes liberates appellant disciplinas,
« IndietroContinue »
- Page 3 -
Web
Immagini
 Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tium. Sed virtute bonitatis omnis natura continetur ne pereat. Adhuc tamen malit
ia permittitur, in ea videlicet natura ad laudem bonitatis, ex contraria compara
tione, et exercitatione virtutum rationabili operatione, et purgationem ipsius n
aturae: quando absorbebitur mors in victoria, et sola bonitas in omnibus appareb
it, et regnaBit, et universaliter est peritura malitia. Sed de his in quinto lat
ius disputabitur libro. Nulla itaque auctoritas te terreat, ab his quae rectae c
ontemplationis rationabilis suasio edoce*. Vera enim auctoritas rectae rationi n
on obsistit, neque recta ratio verae auctoritati. Ambosiquidem ex uno fonte, div
ina viz. sapientia, manare dubium non est.
69. Una quidem de natura incomprehensibili ineffabiKque pie quaerentibus multa c
oncefnt, ac tradidit et co
i'itare et dicere; ne verae religionis studium in omnibus deat, ut et rudes adhu
c in fidei simplicitate doctrinae nutriat, et catholicae fidei aemulis, instruct
a armataque divinis propugnaculis munita respondeat. Altera verb, ut simphces ad
huc in cunabulis ecclesiae nutriti pie casteque corrigat, ne quid indignum de De
o vel credant, vel aestiment; ne omnia quae S. Scripturae auctoritas de causa om
nium praedicat, proprie praedicari aestiment; five gloriostfHma et summa omnium
sint, ut vita, virtus, caeterarumque virtutum notnina; five media, ut sol, lux,
stella, et cuncta quae ex partibus fnperioribus hujus mundi de Deo praedicantur,
feu ex inferioribus visibilis creaturae motibus; ut species, nubis splendor, or
tus, tonitrus, ros, imber, pluvia: Item, aqua, flumen, terra, petra, lignum, vin
ea, oliva, cedrus, hyflbpus, Hlium, homo , leo , bos , equus , ursus , pardus, v
ermis. Item, aquila, columba, piscis, cete, caeteraque innumerabilia; quae ex na
tura condita ad naturam conditricem transformatione quadam sigurataque siguifica
tione transferuntur. Eoque mirabilius, non solum ex creatura ad creatorem artihc
iosa Scriptura translationes fecit; verum etiam ex naturae contrariis; ex insani
a viz. ebrietate, crapula, oblivione, ira, furore, odio, concupiscentia, caeteri
sque similibus; quibus minus simplicium animi falluntur, quam fuperioribus trans
figurationibus quae ex natura stunt. Rationabilis siquidem anima, quamvis admodu
m simplex, naturalium rerum nomina de Deo praedicari audiens proprieque de ipso
dici aestimans fallatur, non tamen omnino decipitur; xit eorum quae contra natur
am sunt nomina de conditore rerum praedicari auscultans, aut omnino falsa else j
udicet, et respuat, aut figurate dicta et concedat, et credat. D. Non ita sum te
rritus auctoritate, ant minus capacium animorum expavesco impetum, ut ea quae ve
ra ratio clare colligit, indubitanterque diflinit, aperta fronte pronUntiare con
fundar; praesertim cum de tahbus non nisi inter sapientes tractandum sit, quibus
nil suavius est ad audiendum vera ratione; nil delectabilius ad investigandum,
quando quaeritur; nil pulchrius ad contemplandum, quando invenitur. Sed quid pra
edicta ratiocinatione moliris noffe expeto. *
70. M. Quid tibi viderer his argumentationibus machinari, nisi ut intelligas, qu
emadmodum significativa rerum vocabula, five substantiarum sint, sive accidentiu
m, five esTentiarum, translative, non autem proprie; ita etiam significativa nat
uralium feu non naturalium naturae conditae motuum verba de natura conditrice tr
anslative, non autem proprie posse praedicari? Si enim essentiarum vocabula , fe
u substantiarum, feu accidentium, non revera, sed quadam necessitate ineffabilis
naturae significandae in Deo ponuntur, num neceffario sequitur, ut et verba'qua
e effentiarum, substantiarum, accidentium significant motus, proprie de Deo dici
non posfint; qui omnem effentiam, substantiam, omneque accidens , omnemque motu
m, actionemque et passionem, et quodcunque de talibus dicitur et mtelligitur, et
quodcunque; nec dicitur nec intelligitur et tamen eis inest, incomprehensibili
ineffabilique suae naturae excellentia superascendit? Quid enim? Si Deus per met
aphoram amor dicitur, dum sit plusquam amor, omnemque superat amorem; cur non eo
dem modo amare diceretur, dum motum amoris exuperat, quia nihil praeter seipsum
appetit, dum solus omnia in omnibus sit? Similiter si agens et actor, faciens et
factor, non jam proprie, fed modo quodam translationis nominatur; cur non et ag
ere et facere, vel agi vel pati eodem locutionis genere praedicaretur ? De caete
ris autem verbis quae omnes totius mutabilis creaturae motus, feu naturales, fen
non naturales, feu intellectuales, feu rationabiles, feu irrationabiles, feu co
rporales, feu incorporeos, feu locales, feu temporales, rectos, obliquos , angul
ares, circulares, fphaericos significant, similiter intelligendum effe arbitror.
D. Admodum urges me talia rationabiliter fateri, fed auctoritate sanctorum patr
um aliquod munimen ad haec roboranda velim inseras.
71. M. Non ignoras ut opinor majoris dignitatis effe quod prius est natura, quam
quod prius est tempore. D. Hoc paene omnibus notum est. M. Rationem priorem eff
e natura , auctoritatem vero tempore, didicimus. Quamvis enim natura simul cum t
empore creata sit; non ta
1
men ab initio temporis atque naturae coepit esse auctoritas. Ratio vero cum natu
ra ac tempore ex rerum principio orta est. D. Et hoc ipsa ratio edocet. Auctorit
as siquidera ex vera ratione prooeffit, ratio vero nequaquam ex auctoritate. Omn
is autem auctoritas quae vera ratione non approbatur, iniirma videtur effe. Vera
autem ratio , quum virtutibus suis rata atque immutabilis munitur, nullius auct
oritatis astipulatione roborari indiget. Nil enim aliud videtur mihi cffe vera a
uctoritas, nili rationis virtute cooperta veritas, et a sacris patribus ad poste
ritatis utilitatem literis commendata. Sed forte tibi aliter videtur. M. Nullo m
odo. Ideoque pr'us ratione utendum est in his quae nunc instant; ac deinde aucto
ritate.
72. D. Ingredere quovis ordine, tui enim pediffequus sum. M. Mum tibi videtur fa
cere et pad sine aliquo motu facientis vel patientis posse esse ? D. De faciente
non dubito. Facere enim facientem sine aliquo suo motu posse non video. Quod ve
ro patitur, quomodo moveatur in seipsa, non tam clare cognosce M. Nonne vides qu
ia omne quod facit, ad hoc fe mo vet aut movetur, ut id quod appetit facere, ab
eo quod non erat, in id quod est moveatur? Nihil enim ab eo quod non erat in id
quod est sine fuo et alieno motu potest transire, five illos motus feiat five ne
feiat. Non jam dico motum ilium generalem communemque, naturalem omnibus creatur
is, quo omnia de nihilo in esse moventur; fed usitatum temporibus motum, quo quo
tidie mutabilis materia, five natura movente , five arte, formas quasdam qualita
tivas accipit. D. Jam perfpicio; et meipfum nimiae tarditatis accufo, qui non vi
debam omne quod patitur, motus suos , feu alienos, feu utrosque, pati. M. Facien
s igitur et factum motus fuos patiuntur. Nam quod facit, fuum motum ad faciendum
patitur. Quod vero sit, fuum et alienum fustinet. Suum quidem, ex eo quod non e
rat in id quod est transeundo: alienum vero, quia non est sui motus causa per fe
ipfum, fed facientis fe, aut naturalis motus, aut libera voluntas, aut quaedam n
eccIHtas. Quod fit, ut diximus, et motum proprium et alienum,
S[uod vero facit, proprium foluminodo patitur; quamvis aepe contingat, ut ab ali
a causa moveatur ad faciendum, qui facit, ut et faciens et patiens unus atque id
em videatur esse. Sed ipfe facientis motus, quamvis ex variis causis, five natur
ahbus, sive libentibus, five non libentibus nascatur; propterea proprius dicitur
, quum non extra ipfum, fed in ipfo intelligitur. D. Istuc mihi a te fuasum esse
non denego. Ideoque quae restant expecto. M. Nullum motum principio ac fine car
ere posse arbitror. Non enim aliter ratio unit, nisi ut omnis motus ex quodam pr
incipio inchoet, et ad quendam fin em tendat, in quo dum pervenerit quiescat. Qu
od apertisfime venerabilis Maxiraus in tertio capitulo de Ambiguis afferit dicen
s \ Si JDeus immvtabilis eft, ut puta omnium plenitudo, omne au tern quod ex non
existentibus effe accipit, movetur; merito ad quondam omnino fertur caujiam. Na
m at alibi docet idem Maxim us, causa omnium, eadem Jinis omnium eft. Deus enim
principium et causa omnium creaturarum et finis; quuru ab ipso et accipiunt, et
incipiunt else, et ad eum moventur, ut in eo quiescant. Idem in eodem cap. paulo
post: Eorum quae facta fiint, ejt motus, Jive intellig ib ilium intelligibilis,
five fenfibilium fenfibilis. Nullum enim eorum quae Jacta sunt omnino est immob
ile. Talern autem mo turn virtutem vocant naturalJm ad suum finem sejlinantem, q
ui sacrum divinorum my fieriorum scientiam sacre introduxerunt; aut pafjionem, i
d esl, motum ex altero venientem ad alterum, cujus finis eft impajsibilitas; aut
operationem activam , cujus finis eft per fe ipsa persectio. Nullum vero eorum
quae saeta sunt, suimet finis eft, quum neque fui causa eft; alioquin et ingenit
um, et carens principio, atque iucommutabile effet, merito ad nullum quoquo modo
habens moveri. Transcenderet enim eorum quae sunt naturam; utpot.e pro nullo ef
fet. Siquidem vera de ipfo diffmitio eft, quamvis aliens, quae dicit, finis eft
pro quo omnia; ipfe vero pro nullo, neque per fe persectio. Alioquin non efjicer
etur jure pienum. et Jimiliter; et a nullo ejfe haberet, per fe enim perfectum,
quemadmodum et incaiijfale, neque impajsibilitas; alioquin et martens, et injini
tum, et incircumfcriptum effet. Non enim pati naturaliter inejl quod univerfalit
er impajfibile eft, quod neque amatur ab olio, aut movetur ad eUiud quid per amo
r em. Solius enim Dei eft finis cjfe, et persectio, et impajsibilitas, merito in
commutabilis, et pleni, et impajfibilis. Eorum vero quae facta sunt ad finem pri
ncipio carcutem moveri, omnia enim quaecunque facta sunt, patiuntur moveri, ficu
t ea quae non sunt, per fe ipfum motus, aut per fe ipfum virtus sunt. Si ergo ea
quae genita sunt, rationabilia subs sunt, omnino etiam moventur, utpote ex prin
cipio secundum naturam per effe, ad finem ; secundum cognitionem per bene effe,
mota. Finis enim eorum quae moventur motus; ipfum in eo quod semper effe, bene e
ffe eft. Sicut et principium efi ipfum effe, quod quidem eft Deus; qui *t effe d
at, et bene effe donat, jure principium et finis. Ex ipfo enim et absolute - \
moveri nos, ut a principio; et quoquo ntodo tnoveri adfe, ut ad Jinem ejl. Si au
tem movetur conrationabiliter Jibimet intellectuabiliter; intellectuale omnino e
tiam intelligit. Si autem inteUigit, orrmino amat quod intelligit. Si amat, pati
tur omnino ad ipsum, ut amabile, excejjum. Si autem patitur, profecto etiam fejt
inat. Si fejtinat, omnino intendit validum motum. Si autem intendit validum motu
m, non Jtat qitousque fat totum in toto amato, et a toto comprehendatur, libente
r Jecundnm voluntatem, falutarem accipiens circumfcriptionem, ut totum toto affc
iatur circumfcribente ; ut nihil omnino rejlet velle exjeipJo Jeipjum totum cogn
oscere valendo circumfcriptum, fed ex circumfcribente. Sicut ae'r per totum illu
minatur lumine; et igne ferrum totum liquefactum. Videsne quomodo praedictus ven
erabilis Magister omnem motum non nift hii-quae a principio inchoant, et per nat
uralem motum ad nriem suum tendunt, edoceat inefle? ipsumque naturalem motum tri
pliciter diffiniat sic: Motus ejl virtus naturalis ad suum jejlinans Jinem. Vel
sic; Motus ejl po/Jio ex altero veniens ad alterum, cujns Jinis ejl impajjvbilit
as. Aut sic; Motus ejl operatio activa, cujus Jims ejl per Jeipfam perfectio. Qu
od autem dixit, motus ejl pajjio ab altero veniens ad alterum, dum de naturali m
otu intelligitur, non ita eft intelligendum ut aliud sit principium ex quo palEb
ilis motus, id est, motum suum patiens inchoat, et aliud finis quem appetit: dum
omnium quae naturaliter movent principium et finis unum sit. Est enim Deus a qu
o, et per quem, et ad quem moventur omnia. Sed quia alius intellectus principii,
et alius intellectus finis, ideoque quasi alterum et alterum, ipsi duo intellec
tus dicuntur, dum circa unum omnium principium et finem versantur; verbi gratia,
veluti si quis dixerit ab intellectu principii ad intellectum finis in Deo.
73. Deinde considera, quia omne quod principio caret et fine, omni quoque motu c
arere necefle est. Deus autem avap^os, hoc est, sine principio est; quia nil eum
praecedit, nec eum efficit ut sit. Nec finem habet, quum infinitus est; nil eni
m post eum intelligitur, dum terminus omnium sit ultra quem nihil progreditur. N
ullum igitur motum recipit. Non enim habet quo fe moveat; dum plenitudo , et loc
us, et perfectio, et statio, et totum omnium sit, immo et plusquam plenitudo et
perfectio , plusquam locus et statio, plusquam totum omnium est. Plus enim est q
uam quod de fe dicitur et intelligitur, quovis modo et dicatur quid dc eo, et in
telligatur. D. Haec mini clare lucescunt ut opinor. M. Si igitur
« IndietroContinue »
- Page 4 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ruptibilemque omnibus inefle, maxime rationabilibns intellectualibusque naturis,
a veritate, ut opinor, non recedit. Quae trinitas in omnibus quibus inest, nec
augeri nec minui potest. Sequens vero trinitas veluti praecedentis trinitatis es
tectus quidam intelligitur else. Non enim veritati obstrepit ut aestimo, si dica
mus ex ipsa essentia, quae una et universalis in omnibus creata est, omnibusque
communis , atque ideo quia omnium fe participantium est, nullius propria dicitur
else, singulorum sc participantium quandam propriam substantiam, quae nullius a
hcujus est nisi ipsius solummodo cujus est, naturali progrelfione emanare. Cui e
tiam substantiae propria posiibilitas inest, quae aliunde non affumitur nisi ex
ipsa universali virtute ipsius praedictae universals et elsentiae et virtutis. S
imiliter de propria operatione specialissimac et substantiae et potestatis dicen
dum, non aliunde descendere, nisi ab ipsa univcrsali operatione ejusdem universa
l et elsentiae et virtutis. Nec mirum si haec tria quae in singulis considerantu
r, quaedam accidentia praedictae universalis trinitatis dicantur else, primaeque
apparitionea; quandoquidem ipsa per se unum sint, et in omnibus quae ex ea et i
n ea consistunt, incommutabiliter permanet, nec augeri nec minui, nec corrumpi,
nec perire potest. Haec vero quae specialisfime in singulis considerantur, poITu
nt et minui, multipliciterque variari. Non enim omnes similiter participes sunt
universalis elsentiae et virtutis et operationis. Alii enim plus, alii minus. Nn
llus tamen participatione ipsius penitus privatur. Ipsa (juoque in omnibus parti
cipantibus fe una atque eadem permanet; nullique ad participandum fe plus aut mi
nus adest. Sic lux oculis. Tota enim in singulis est, etinseipsa. Angeri autem,
vel minui , quidam defectus feu profectus eft participationis; ideoque non irrat
ionabiliter accidens else judicatur.
65. Nam quod semper id idsum est, vera substantia recte dicitur; quod vero varia
tur, aut ex mutabilitate instabilia substantiae, aut ex participatione accidenti
um, five naturalium five non naturalium, procedit. Et ne mireris quaedam acciden
tia substantias dici, quum aliis aecidentibus subsistunt; dum vides quantitati,
quae sine dubio accidens substantiae est, alia accidentia accidere; ot est color
, qui circa quantitatem apparet; et tempora, <p«e in morosis rerum motibus intelli
guntur. Est enim tempos mutabilium rerum morae motusque certa rationabilisque di
mensio. D. In hoc nostrae intentionis non &crepat nni«, ut arbitror; fed breviter
lucideqiie de hac rerum postrema consideratione diffinias vellem. M. Trinam teru
m intellieentiam, h. e. essentiae, virtutis, operationis, immutabilem fubftantia
m, firmumque fundamentum rerum a conditore omnium constitutum ponamus, si placet
. D. Ponendum arbitror. M. Deinde illa trinitas quae in lingulis considerari pot
est, et a prima trinitate elTentiali procedens, veluti praecedentis caufae effec
tus, ejusque primordiales motus, quaedamque primordialia accidentia, pensanda es
t ut video. D. Et hoc quoque fatendum. M. Quicquid autem illis tribus sequentibu
s, five interiu8 five extenus, five naturalibus, five quibusdam eventibus accide
rit, veluti accidens accidentium fieri videtur. D. Huic etiam conclufioni non re
sisto. Nam cum sint secundum Aristotelem decem genera rerum quae categoriae, id
est, praedicamenta dicuntur, et huic divisioni rerum in genera nullum Graecorum
et Latinorum obstare reperiamus, fed sub uno genere omnes primas effentias quas
Graeci ovaias appellant; (merito, quia per fe funt, et nullius indigent ut sint;
sic enim a conditore omnium veluti quaedam immutabilia fundamenta stabiliter co
nclufas else videmus; et ad similitudinem principalis omnium caufae mirabili inc
ommutabilique fua trinitate fubsiftunt, hoc est, ut faepe jam dictum, essentia,
virtute, operatione) caetera vero novem genera accidentia else dicuntur, nec sin
e ratione; non enim per fe fed in praedicta effentiali trinitate fubsiftunt; nam
quod a Graecis locus et tempus appellantur wv avsv, hoc est^ sine quibus caeter
a effe non poffunt, non ita intelligendum , ut inter ea quae sine loco et tempor
e non valent fubsiftere, fubstantialis illa trinitas praedicta rerum compute tur
. Ea namque loci temporisque auxilio ut fubsiftat non eget, dum per feipfam ante
fupraque tempus et locum conditionis fuae dignitate exiftat. Sed novem genera q
uae folis accidentibus attribuuntur, ita ab auctoribus divisa funt, ut ipsa acci
dentia quae primordialiter in essentiis conspiciuntur, mox vertantur in substant
ias, qunm aliis accidentibus fubsiftunt. Prima siquidem rerum omnium divisio est
, in effentias et accidentia. Secunda accidentium in substantias, quae fere in i
nfinitum protenditur, dum quod nunc accidens est prioris fe, mox fequentis fe fu
bstantia efiicitur. Sed de his alibi disputandum; nunc vero si tibi videtur, quo
d nobis propositum est fequamur. M. Quid igitur? Putasne accidentia non nisi cuj
uspiara essentiae aut accidentis effe. D. Nullus artium peritus aliter dixerit.
Non enim ob aliam caufarn accidens vocari meruit, nisi quia ant effentiae, aut s
ubstantiae, aut alicui accidenti contingit. M. Agere et pati accidentinm numero
continentur? D. Etiam. M. Cujuspiam igitur substantiae sunt. Haec etenim proprii
s accidit fubstantiis; nam generalibus effentiis nihil accidit. D. Nec hoc negar
im. M. Die quaeso num summae ac simplici divinaeque naturae aliquid accidit? D.
Absit. M. Num ipsa accidit alicui? D. Nec hoc quidem dixerim; alioquin pasfibili
s, mutabilisque, alteriusque naturae capax esfe videretur. M. Nullum ergo accide
ns recipit, nullique accidit. D. Nullum profecto, nullique. M. Agere et pati acc
identia sunt? D. Et hoc datum est. M. Summa igitur omnium causa, summumque primu
m, quod Deus est, agere et pati non recipit. D. Hujus ratioms violentia nimium c
oarctor. Nam si dixero falsum else, fortassis ipsa ratio deridebit, omneque quod
hactenus dedi vacillare sin et. Si verum, necessario sequetur, ut quod de agere
et pati concesserim, id ipsum etiam de caeteris activis pafhvisque verbis, cuju
scunque generis verborum sint, concedam, h. e. neque Deum amare, neque amari, ne
que movere, neque moveri, similiaque mille; eoque magis neque else, neque subsis
tere. At si hoc, videsne quot et quantis frequentibus Scripturae Sanctae obruar
telis? Undique enim videntur obstrepere, atque hoc falsum esse conclamare. Nec t
e latet, ut opinor, quam arduum difsicileque simplicibus animis talia suadere; q
uandoquidem eorura qui videntur else sapientes, dum haec audiunt, aures horrescu
nt. M. Noli nunc expavescere. Nunc nobis ratio sequenda est, quae etsi rerum ver
itatem investigat, nullaque auctoritate opprimitur, nullo tarn en modo impeditur
, ne ea quae et studiose ratiocinantium ambitus inquirit, et laboriose invenit,
publice aperiat atque pronuntiet.
66. Sanctae siquidem Scripturae in omnibus sequenda est auctoritas, quum in ea v
eluti quibusdam suis secretis . sedibus veritas poflidetur; non tamen ita creden
dum est, ut ipsa semper propriis verborum feu nominum signis utatur, divinam nob
is naturam insinuans; fed quibusdam similitudinibus, variisque translatorum verb
orum feu nominum modis utitur, insirmitati nosirae condescendens, nostrosque adh
uc rudes infantilesque fensus simplici doctrina erigens. Audi apostolum dicentem
, Lac vobis potum dedi; non escam. In hoc enim divina student eloquia, ut de re
ineffabili, incomprehensibili, invisibilique, aliquid nobis ad nutriendam sidem
nostram cogitandum tradant, atque suadeant. Siquidem de Deo nil aliud caste pieq
ue viventibus, studiofeque veritatem quaerentibus
dicendum vel cogitandum, nifi quae in Sancta Scriptura reperiuntur, neque aliis
nisi ipsius significationibus tranalationibusque utendura eft his , qui de Deo f
ive quid credant, live disputent. Quis enim de nature ineffabili quippiam a seip
so repertum dicere praesumat, praeter quod ilia ipsa de seipsa in suia Sanctis O
rganis, theologicis dico, modulata est? Sed ut hoc sirmius et credas et teneas,
Sancti Dionysii Theologi testimonium huic inserendum, si tibi videtur, arbitror.
D. Videtur plane, et nil libentius accipio, quam rationem firmiffima aucloritat
e roboratam. M. Capitulo primo de Divinis nominibus auctoritatem S. Scripturae p
raedictus Theologus magnis laudibus commendat. Et quia more suo perplexe hyperba
ticeque disputat; ideoque valde abstrusus difficilisque ad intelligendum multis
videtur; placuit mihi de hac re sententiam ipsius faciliori verborum ordine ad i
ntelligendum quam suo loco scripta est depromere. Univerjaliter, inquit, non aud
endum dicere, neque intelligere quid de fupereffentiali divinitate praeter divin
itus nobis ex Jacris eloquiis expreffa. Ipsms enim super rations/net intellectum
et effentiam supereffentialitatis fcieutia referenda ejl ad superior es clarita
tes, circa divina temperantia et simplicitate coarctatas, in tantum sursum refpi
cientes, quantum se insert divinorum eloquiorum. radius.
67. Videsne quemadmodum universahter prohibet, ne quis de occulta divinitate, pr
aeter quae in Sanctis eloquiis dicta sint, dicere audeat? Quae videlicet eloquia
gloriosiflimo verisfimoque nomine appellat superiores claritates, in simplicita
te et temperantia circa divina coarctatas. Idem in eodem paulo post: Sicut enim
incomprehenfibilia et incontemplabilia stint Jensibilibus invifibilia, et in his
quae stint in figmmto et similitudine simp la , et similitudine carentia, et se
cundum corporum jtguras formitas incorporalium intacta, et non fgurata insormita
s; juxta eandem veritatis rationem Juperat effentias fuperejsentialis magnitudo,
et animos super animum unit as. Et omnibus virtutibus impofjlbile eft, quod sup
er fenjum ejl, arcanumque rationi onini superrationabile bonum, unijica Unitas o
mnis unitatis, et Jupereffentialis effentia , et intellectus invifibilis, et ver
bum arcanum, irrationabilitas , et invifibilitas, et innominabilitas, secundum n
ullum eorum quae funt exijtens. Et eaufale quidem ejfendi omnibus, tpjum autem i
inn "Ov, qiiippe omnis ejfentiae summit as, ct tttcunque ipfa de seipsa proprie
et scienter manifestat. De hue igitur ut dictum ejl superefjsentiali et occulta
divinitate non audendum dicere, neque intelligere quid praeter divinitus nob is
exprefsa. Etenim Jio ipsa de semetipsa in eloquiis optime tradidit. Ejus quidem
qualis ejl scientist, et contemplatio omnibus quae Jiuit invia ejl, omnibus tanq
uam ejfentialiter separata. Haec de sequenda auctoritate solummodo Sanctae Scrip
turae in divinis maxime disputationibus sufficiunt.
68- Ratio vero in hoc universaliter studet ut suadeat, certisque veritatis indag
ationibus approbet, nil proprie de Deo posse dici, quum superat omnem intellectu
al, omnesque fensibiles intelligibilesque signisicationes; qui melius nesciendo
scitur, cujus ignorantia vera est sopientia, qui verius fideliusque negatur in o
mnibus quam asfirmatur. Quodcunque enim de ipso negaveris, vere negabis. Non aut
em orane quodcunque sirmaveris, vere firmabis. Siquidem si approbaveris hoc vel
hoc ipsum else, falsitatis redargueris, quia omnium quae sunt, quae dici possunt
, et intelligi, nihil horum est. Si vero pronuntiaveris nec hoc, nec illqd, nec
ullum ille est, verax esse videberis, quia nihil horum quae sunt, et quae non su
nt, est; ad quem nemo potest accedere, nisi prius corroborato mentis itinere sen
sus omnes deserat, et intellectuales operationes, et sensibilia, et omne quod es
t, et
Suod non est: et ad unitatem ut poiEbile est inscius reituatur ipsius, qui est s
uper omnem essentiam et intelligentiam: cujus neque ratio est, neque intelligent
ia, neque dicitur, neque intelligitur, neque nomen ejus est, neque verbum. Non a
utem irrationabiliter, ut saepe diximus, omnia quae a summo usque deorsum sunt,
de eo dici possunt quadam similhudine, aut dilHmilitudine, aut contrarietate, au
t oppositione; quum ab ipso omnia hunt quae de eo praedicari possunt. Non autem
similia sibi solummodo condidit, fed et jam dissimilia; quum ipse similis est et
distimilis. Contrariorum quoque causa est, virtute siquidem eorum quae vere ab
eo condita sunt, etiam quae contraria vidcntur esse, et privationes essentiae no
n sunt, ratio vera contineTi approbat. Nullum enim vitium invenitur, quod non si
t alicujus virtutis umbra ; aut quadam fallati similitudine, aut aperta contrari
etate. Similitudine quidem , ut superbia verae potentiae umbram gerit; luxuria,
quietis; furor, fortitudinis; ira correctionis , atque similia. Contrarietate ve
ro, ut malitia, bonitatis. ^uemadmodum enim bonitas ex non existentibus exisient
ia ducit, ut sint: ita malitia appetit corrumpere omnia quae sunt, et penitus so
lvere, ut non finL Et si hoc effet, id est, si omnia perirent, sinvul et ipsa pe
riret. Nam si periret natura, perisset simul et vi
« IndietroContinue »
- Page 5 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
enim qui ptitant umbram perire, dum sensibus non appareat. Non enim umbra nihil
est, fed aliquid. Aliaquin non diceret Scriptura, et vocavit Deus lucem diem, et
tenebras noctetn. Deus namque non nominat, nisi quod ex ipso eft; neque eo loci
altitudo theoriae aufert veritatem-historiae. Ibi siquidem secundum rerum facta
rum considerationem non aliud tenebras noctemque acci
Eimus, nisi umbram terrae solarium radiorum circumfuone factam instar coni, semp
erque globo luminis oppositam. Eademque ratio est in minoribus umbris qualicunqu
e lumine corporibusque projectis , feu finitae seu insinitae lint, et qualiscunq
ue formae sint. Non mireris itaque ex incorporalibus causis corpora creari, inqu
e easdem iterum resolvi; ipsas vero caufas ab una eademque rerum omnium creatric
e creatas procedere.
61. Ex forma enim omnium, unigenito videlicet patris verbo, omnis forma, five fu
bstantialis , sive quae ex qualitate aflumitur, materiaeque adjuncta corpus gene
rat, creata est. Ab ipfa quoque omnis informitas. Sec mirum ex informi forma per
excellentiam, informitatem quae est formarum omnium privatio , conditam fieri:
quando quidem non solum monogena, fed heterogena, hoc est, non solum quae sunt u
nius, fed et quae sunt diverfi generis, et non solum quae per excellentiam, fed
et quae per privationem dicuntur else vel non else, ab eodem fonte omnium manet.
Quid igitur? Num jam tibi clare lucet, non sine ratione a nobis dictum else, ex
accidentium concurfu corpora fieri, auctoritatem Sancti Gregorii Nyssaei fequen
tibus; cum videas alios, sive Graecos, sive Latinos auctores, ex incorporalibus
aiserere corpora fieri? Ideoque praedicti patris Gregorii fententiam disputation
i nostrae placuit inferi. Ait enim in libro de Imagine, adverfus eos qui dicunt
materiam Deo else coae tern am agens, Neque extra ea quae cottfequenter iiwenta
Junt, de materia Jusceptio ilia Jentur, quae ex intellectuali et immateriali ear
n Jubjijlere profert. Omnem Jiquidem materiam ex quibusdam qualitatibus confijte
re inwenimus; quibus Ji uudata fuerit, per seipsam nulla ratione comprehcndetur.
Atqui miaquaeque Jpecies qualitatis ratione a Jubjecto Jeparatur. Ratio autem i
ntellectualis eji quae dam et incorporalis theoria; ut put a propqfito quopiam a
nimali Jeu ligno in theoria, Jeu aliquo olio materialium conjtitutionem habentiu
m, multa circa jubjectum secundum intelligentiam divisione intelligimus, quorum
uniuscujusque ad id quod conjideratur inconfufe habctur ratio. Alia siquidem col
or is, et alia gravitatls ratio; alia itcrum quantitatis, et alia intelligentiae
, quae ejl secundum taetum proprietatis. Mollities non ejl inibi ciibitale. Caet
era etiam eorum quae dicta font, neque Jibi invicem, neque corpori secundum rati
onem commiscentur. Nam in unoauoque hdrum specialis juxta quam ejl interpretata
intelligitur causa; nidlaque quae circa jubjectum theorizantur alteri qualitati
permiscetur. Si ergo intelligibilis color, intelUgibilis etiam soliditas et quan
titas, et caetera talium spccialitatum ; horum autem unumquodque si sublatum fue
rit subjecto , omnis ratio corporis simul solvetur, confequens er it, quorum abs
entiam folutionis corporis c aulam invenimus, horum concursum niaterialem natura
m er care vel assumere. Ut enim non ejl corpus, cut res, id ejl oucia, et jigura
, et fuliditas, et dijlantia, et gravitas, caeteraque spccialitatum non adsunt,
horum autem unumquodque corpus non eft, fed alterum quid praeter .corpus feorfum
invenitur; sic converfim ubicunque quae dicta sunt concurrerint, corporalem fub
jlantiam perfciunt. At ji intelligibilis ejl fpecialitatum intelligentia, intell
igibilis quoque natura JJeus dicitur; nil inconjequens ex ineorporali natura has
intellectuales occafiones ad corporum generationes subjlitutas ejje ab intellec
tuali quidem natura intelligibiles jubjlituente virtutes, naturam horum vero ad
fe invicem concurfu materialem in generationem adducente.
[graphic]
62. Nnm itaque vides maximum fortilKmumque praedicti magistri argumentum suffice
re? Si enim aliud elTet corpus praeter accidentium ovaias concursum, subtractis
eisdem, in seipso per seipsum sublisteret. Siquidem omne subjectum per se subsis
tens, accidentium non indiget ut sit, sicut ipsa ovala: live enim accidant ei, f
ive non accidant; five in ea sint quae sine ea else non poflunt, five ab ea rece
dant quae ab ea segregari poflunt, feu sola cogitatione, feu actu et opere; suis
naturalibus fubsidiis semper immutabiliterque subsistit. Corpus autem subtracti
s accidentibus nullo modo subsistere potest, quum nulla substantia fulcitur. Nam
si quantitatem a corpore fubtraxeria, corpus non erit; spatiis enim membrorum n
umeroque continetur. Similiter si qualitatem ab eo dempferis, deformis remanebit
, et nihil. Eadem ratio in caeteris accidentibus, quibus corpus contineri videtu
r, contemplanda est. Quod igitur sine accidentibus per fe non potest subsistere,
nihil aliud intelligendum est praeter eorundem accidentium concursum effe.
63. Quid ergo mirum aut rationi contrarium, si similiter accjpiamus magnificum B
oetium, non aliud aliquid varidbilcm rem intellexisie, nisi corpus materiale, qu
od ex concur Ju earum rerum quae vere funt, ut ait ipfe, conJlitnitur, et dum in
ipso considerantur, xnutabilitatem quandam pati necelse est. Nec hoc mirum, fed
aliterres per fe immutabiles puro mentis contuitu perfpiciuntur in fua simplici
tate, aliter fenfu corporeo in aliqua mate* ria ex concurfu earum facta composit
ae; cum videamua ea quae per fe simplicia funt et incorruptibilia, compost* turn
quoddam atque corruptibile inter fe coeuntia per-? petrare. Cui incognitum sit,
hanc molem terreni globi ex quatuor simplicibus dementis else compactam, quae q
uidem corruptibilis folubilisque dum sit, ea tamen elementa ex quibus conficitur
in fua simplicitate infolubili permanent? Et haec in omnibus fere corporibus co
mmuniter speculator ratio. Ac de his satis dictum aestimo. D. Satis profecto; et
Jam ad reliquarum categoriarum theoriam redeundum else video. Nam de his diutiu
s dubitare, minus considerantium rerum naturas else dubium non est. Ac propter h
oc meae tarditatis in multis me pudet et paenitet. M. Non te pudeat nec paenitea
t ; quamvis enim de quibus dieputamus, tam praeclara fapientibus sint, ut eorum
nullus in eis haesitet; rudibus tamen atque inferioribus ad superiora rationis i
ter carpentibus utilia else non ambigo. D. Nullo modo ambigendum; et hoc in meip
so perspicio; fed perge ad caetera.
[graphic]
64. M. Duae Categoriae contemplationi restant ni sailor; agendi viz. et patiendi
. Nam disputantes de loco, quaedam de tempore, quantum praefentis disputationis
necelfitas exigebat, discussimus. D. Nil nunc amplius de tempore deque loco a te
quaero. Sufficiunt enim quae de his dicta funt; nam si de singulis omnia quae r
atio considerari appetit, quis dixerit; aut vix, aut nullum sin em disputatio ha
bebit. M. Considera itaque num actio paiRoque proprie de Deo praedicantur; an si
cut caeterae categoriae per metaphoram dici aestimandum est. D. Per metaphoram f
ane. Quid enim ? Nunquid arbitrandum est has duas aliarum regulas excedere, cum
minoris virtutis videantur else. M. Die quaeso quid tibi videtur, movere et move
ri, nonne agere est et pati? D. Aliter else non video. M. Similiter, ut opinor,
amare et amari. D. Eadem regula colliguntur. Haec enim verba, fuique similia, ac
tiva et paffiva else nemo artium liberalium peritus ignorat. M. Si igitur verba
five activae, five paisivae signisicationis sint, non jam proprie fed translate
de Deo praedicantur, et omnia quae translate praedicantur, non revert, fed quoda
nunodo de eo dicuntur. Ee
1
vera neque Deus agit, neque patitnr; neque movet, neque movetur; neque amat, neq
ue amatur. D. Haecpostrema conclusio non parvae indiget considerationis. Nam hui
c, ut opinor, totius Sanctae Scrip turae sanctorumqiia patrum reluctari videtur
auctoritas. Quoties enim, ut nosti, Sancta Scriptura Deurn manifeste pronunciat
agere et pati, amare et amari, diligere et diligi, videre et viden, raovere et m
overi, caeteraque id genus? quorum exempla quum innumerabilia sunt, paflfmque qu
aerenti occnrrunt, ne nunc prolixitatem generent, placuit praeterire. Satisque h
oc uno evangejico utendum est exemplo. Qui diligit me diligetur a patre meo, et
ego diligam turn, et manifesto Mi meipsum. Sanctus iterum Augustinus in Examero
suo de divino motu disserens , haec verba protulit: Spiritus quidem creator move
t feipjum fine tempore et loco, movet conditum fpiritum per tempus fine loco, mo
vet corpus per tempus et locum. Si itaque; agere et pati de Deo, ut prius diximu
s, non revera, id est, non proprie praedicantur; sequitur nec movere, nec moJeri
. Movere enim agere est; moveri vero pati. Item, fi nec agit nec patitur, quomod
o dicitur amare omnia, et amari ab omnibus quae ab eo facta sunt? Amare enim mot
us agentis est, amari vero"patientis; et causa et finis eft motus. Sed hoc dico
usum publicum sequens. Nam si quis diligentius rerum inspexerit naturam , reperi
et quod multa verba quae cum sola vocis superficie activa efise videantur, intel
lectu tamen passivam habent significationem; et e contrario passiva superficies
actum significat. Nam qui amat vel diligit, ipse patitur; qui vero amatur yel di
ligitur, agit. At si amat Deus quae fecit, profecto videtur moveri: fuo enim amo
re movetur. Et si amatur ab his quae amare poffunt, sive fciant quid amant, sive
nefciant; nonne apertum est quia movet? Amor siquidem pulchritudinis ipsius ea
movet. Quomodo ergo dicitur neque movere, neque moveri, ne videatur agere et pat
i, per meipsum considerare nequeo. Ac per hoc hujus quaesiionis nodum solvas obn
ixius posiulo. M. Putasne in his qui agunt, aliud else agentem, aliud posse ager
e, aliud agere, an unum idemque? D. Non unum else opinor, fed tria quaedam a se
difi;eren.tia. Amans enim, hoc est,, qui amat, substantia quaedam certae ac diff
initae est personae, cui accidit quaedam potentia per qaam potest agere, five ag
at, sive non. Si vero ,ipsa substantia per ipsam potentiam se moverit, ut aliqmd
agat, agere dicitur. Ac per hpc, tria quaedam videntur else, substantia viz. cu
i inest agere posse. Cujus posfibilitatis
veluti cujusdam causae effectus est in aliqua re agere, five ipsa actio reciproc
a sit, id est, in eandem redeat, feu in alteram transeat perfonam.
M. Recte discernis. Quid tibi videtur? Nonne eadem discretio est obfervanda in e
o qui patitur, ut aliud sit patiens, aliud posse pati, aliud ipsum pati, five a
seipso quis patiatur, five ab alio? D. Eadem profecto. M. Haec igitur tria et in
his qui amant, et in his qui amantur, ejusdem naturae non funt? D. Non funt, ut
opinor. Alia siquidem natura est substantiarum, alia accidentium. Nam qui agit
vel patitur, sub stand a est. Posse autem agere vel pati, et ipsum agere et pati
accidentia funt. M. MiÆr quomodo eorum quae in praedictis ratiocinationibus et qu
aesita et inventa, ut arbitror, et diffinita funt, oblitus es. D. Admone praecor
, et quae funt ilia in memoriam revoca. Nam me vitio memoriae, quod est oblivio,
negligentem obliviosumque effe non denego. M. Recordarisne collectum conclusumq
ue a nobis fuisse, ova lav, ouvajxiv, kvegystav, id est, essentiam, ut faepe dix
imus, virtutem et operationem, trinitatem quandara infeparabilem incorruptibilem
que nostrae naturae esse, quae sibi invicem mirabili naturae harmonia conjuncta
funt, ut et tria unum sint, et unum tria, neque veluti diverfae naturae funt, fe
d unius atque ejusdem, non ut substantia ejusque accidentia, fed quaedam essenti
alis unitas fubstantialisque differentia trium in uno? D. Recordor, ac deinceps
nunquam oblivioni tradam. Apertisfimam namque conditoris imaginem oblivioni trad
ere stultissimum est atque miferrimum. Sed quorsum isthae nondum video, nisi for
te quia tria quaedam a se invicem discre7 pantia, dum a te interrogatus responde
rim, unum quidem secundum subjectum, duo vero secundum accidens esse, quae tria
prioribus tribus longe videntur abesse. Ac
Ser hoc ut ilia tria quae diximus unius ejusdemque subantiae esse, sola vere qua
e funt, i. e. essentia, virtus, et operatio: quae vero nunc a me addita funt, id
est substantia cum accidentibus, poIHbilitate videlicet agendi, ipsiusque pofHb
ilitatis effectu, quod est agere, sup er flu a non esse, nullaque ratione repert
a arbitrandum: aut e contrario: aut etiam, quod rectins dicendum mihi videtur, u
t haec et ilia quae in natura rernm funt, fuis naturalibus differentiis discernu
ntut. Sed utrum itaque concedendum, neene, tuo judicio decernendum committo. M.
Quod novislime pofuisti, recte rationi videtur convenire. Quisquis enim dixerit
essentialem trinitatem, essentiam scilicet, virtutem, operationem, inconcussam i
ncor
« IndietroContinue »
- Page 6 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
fidera itaque diligentius, atque eadem breviter repeta» mus. D. Praesto sumi repet
e. M. Nam inconcnsse inter nos convenerat oujian incorpoream effe? D. Convenerat
. M. Atqui nondum oblivioni te dedilfe aestimarim, quantitates qualitatesque qua
ntum in feipsis cogitantur incorporea» eSe, et non in alio subjecto nili in oujia
cui accidunt sub list ere, et inseparabiliter in ea manere. D. Hoc quoque firrni
ter obtineo. M. Num itaque probabiliter dieendum est, omne quod quantitate et qu
alitate conficitur, b. e. quantum et quale, non aliunde constitutionis sue causa
m accipere nisi ab Ipsa oujia, cui naturaliter ipsa quantitas et qualitas veluti
prima accidentia, maximaque probantur accidere, et sine qua non poffit effe? Qu
icquid enim ex his quae in fonte sunt progreditur, cur non ad ipsum fontem refer
atur non habeo: praefertim cum ipsa oujia in quantum oujia est, nullo modo visib
iliter,. tractabiliterque ac spatiose valeat apparere. Concnrsai vero accidentiu
m, quae ei insunt, vel circa earn intelliguntur, sensibile quoddam spatiosumque
per generationem potest creare. Quantitas siquidem et qualitas quantum et quale
inter, fe conjungunt. Quae duo sibi invicem conjuncta, modo quodam temporeque ge
nerationem accipientia, corpus mtegrum ostendunt. Caetera enim accidentia his su
peraddita else videntur. Haec enim quatuor in corporibus nostris, caeterorumque
animalium manimaliumque principaliter inquirimus, quantum sit, uibus partibus co
nstet, num fpatiis longitudinis proten* atur, latitudinisque, altitudimsque; qua
le sit, rectaene formae atque humanae, pronaeve atque bestialis; quo tempore gen
itum, quove modo diffiniatur. Itaque in fe locatur, ne insinitum sit, fed unum a
liquid in fuo genere terminatum. Haec, ut diximus, in corporibus nostris primord
ialiter infpiciuntur. Extra vero haec akiori consideratione oujian quae est form
arum fubstantialium origo contemplamur. Dicimus enim hoc corpus, vel hoc cujus (
Jujiadis, id est, substantialis formae, est: utrum humanae, an equinae,' alicuju
sve irrationabilis animalis infra oujian comprehensi. His enim nominibus non ani
malium corpora, fed fubstantiales eorum formae appellantur.
55- Tria siquidem discrete debemus cognoscere, five de nobismetipsis cogitantes,
sive de aliis animalibus: quid fumus, quid nostrum est, quid circa nos. Nos fuu
nu fubstantia nostra, quae vital is atque intelligibilis est fapra corpus, omnes
que ejus fenfus visibilemque formam. Nostrum est, non autem nos, corpus quod nob
is adhaeret, quanto et quali, caeterisque accidtentibus compositum, atque senAbi
le, mutabile, solubile, corruptibile; nihilque aliud effe veriiEmum est dicere,
quam sensuura instrumenta vel sedes, quae a Graecis vocatur atsShyrifgia, vel ai
s&fOemv rypta, id est, sensuum custodia. Dum enim anima incorporea lit, suasque
operationes per seipsam line sensibus aperire non polsit, sensusque ipsi non nis
i in sedibus quibusdam custodiri valeant; naturae conditor corpus ad usus animae
condidit, in quo sua quasi quae* dam vehicula, id est, Census custodiret. Circa
nos font omnia sensibilia, quibus utimur: ut sunt quatuor hujus mundi elementa,
corporaque ex eis compolita. Non enim mortalia nostra corpora sine his poflunt
permanere. Ter* ra siquidem pascuntur, humore potantur, aere inspirantur, igne c
aleficantur. Duobus nutriuntur, terra et aqua: duobus ut vivant administrantur,
aere et igne. Duo patiuntur in corpus transeuntia, terra et aqua: duo operantur
officinara corporis conflantia, aer et ignis. Ignea siquidem virtus, cujus sedes
in corde est, cibi potusque subtilem per occultos poros in diversas corporis pa
r tea vapor em distribuit, faeculentum in seceffum discernit. Sed ipse ignis nis
i aerio spiritu insuiHetur, ciboque ac potu veluti quibusdam fqmentis nutriatur,
cito extinguitur; ac sine mora totum corporis aedisicium soluturn collapsumque
rigescit, frigore vim caloris superante. Sed de his alius diflerendi locus est.
56. D. Probabiliter accipio haec; fed mecum tractare non desino , qualiter haec
sibimet poffunt convenire, quomodo incorporales res per fe atque invibbiles suo
concursu inter se invicem visibilia corpora efficiunt, ita ut nihil aliud sit ma
teria, nullamque aliam causam constitutionis habeat, nisi eorum quae solo sapien
tiae contuitu considerantur, inter se ipsa, in seipsis, et non in aliquo contemp
erato contuitu; praesertim magnisico Boetio, summo utnusque- linguae Fhilosopho,
in libris suis de Arithmetica taha afferente, Sapientia eft rerum quae hint, Ju
ique immutabilem subjlantiam sortiuiitur, comprenenjio veritatis. -Effe autem il
ia dicimus, quae nec intentione crescunt, nec retractatione muiuuntur, nee varia
tionibus permutantur: fed in propria semper vi Juae Je naturae fubJidiis nixa cu
jlodiunt. Haec autem J'unt qualitates, qiutntitates, formae, magnitudines, parvi
tates, aequalitates, habitudines, actus, dispojitiones> loca, corpora, et quicqu
id adunatum quo dam modo corporibus invenitur: quae ipja quidem natura incorpore
a simt, et¦ immutabUis JubJlantiae rations vigentia: participations veto corporis
permutantur, et taetu variabilis rei in vertibilem incaujlantiam trarueunt. Haec
igitur auum, ut dictum efl, nature immutaiftlem fnbjlantiam vimque Jortita sunt
, vereproprieque effe dicuntur.
58. Num ex hac sententia aperte datur intelligi aliud else materiam corpusque ex
,ea factum, aliud quantitatem et qualitatem, caeteraque qnae sola contemplantur
sapientia, immutabilemque naturae suae virtutem semper custodiunt ? Materia ver
o corpusque, quibus accidunt variabili permutatione diversa inconstantiaque sunt
. Quid enim? Nnmquid verisimile videtnr, si ex quantitate et qualitate caeterisq
ue naturalibus accidentibus sibi invicem copulalis materia subsisteret, necessar
io et ipsa immutabilis esset? Nam si de causis intelligitur, cur non etiam de ef
fectu earum intelligatur? Ut quemadmodum quantitates et qualitates caeteraque si
milia solo animi contuitu aspiciuntur, ita et materia et corpus non sensibus cor
poreis, fed intellectui fuccumbant? Nunc vero formatam matenan quae corpus effic
itur (nam informis omnino intelligibilis est) sensu corporeo percipimus: quantit
atem vero et qualitatem solo mtellectu videmus. Quomodo igitur
Suamitas et qualitas materiam longe ab eis distantem poft conficere? M. Acute ad
modum sal so argumento fallens, aut alios fallere vis: fed utrum tu ipfe de his
dubitas, an aliorum de his dubitantium perfonas arripis, adhuc ignoro. D. Utrumq
ue in meipso perspicio. Nam et ex aliorum persona qui non immerito de talibus au
t haesitant, aut penitus ignorant, haec proponere curavi: et meipsum non adhuc t
antae puritatis in his effe video, at nil jam amplius de eis inquiram. M. Utendu
m igitur effe ut opinor ratione et auctoritate: ut haec ad purum dinoscere valea
s. His enim duobus tota virtus inveniendae rerum veritatis constituitur. D. Uten
dum fane. Haec enim a multis quaesita sunt, a paucis vero reperta. M» Die itaque q
uid tibi videtux de ipsa materia, ex qua formata corpora fiunt, per se dum sit i
nformis, sensu an ratione consideratur? D. Ratione profecto: non enim audeo dice
re sensu. Nam materia forma carens nullo fenfa corporeo potest attingi. M. Recte
refpondisti: fed vide ne diutius de his, quae nunc assumpferis, iterum nos inte
rrogea ; ne in talibus nimium moremur, cum altiora ad considerationem sui nos in
vitent. D. De his quae nunc inter nos puro mentis intuitu fuerint diffinita, non
ut arbitror ulterius sollicitum te faciam. De eo autem quod dixisti, altiora ad
considerandum nos invitant, mirari non desino. Quid enim altius sit ratione con
siderandum post Deum, qnam informis materia, non video; dum quaeritur quid sit m
ateria, quid forma, quid ex materia formaque consicitur: Unde materia, num inter
primordialcs causes quae primitus adeo conditae font, connumeranda sit, an et i
nter sequentes causes quae ex primordialibus nascuntur ? Num in his quae sensibu
s incumbunt, an in his quae intellectibus computanda: et ut rum diffiniri posfit
, dum adhuc insinita est: an etiam infinita diffiniri po test, quod rationi vide
tur resistere, cumaSanctis patribus ad purum deductum sit, duo solummodo else qu
ae nullo modo posfint diffiniri, Deum viz. atque materiam. Deus siquidem infinit
us informisque, quum a nullo formatur,. dum sit forma omnium. Materia similiter
informis et infinita, aliunde non formari indiget, sinirique, dum per fe non for
mata, fed formabilis sit. Et haec similitudo caufae omnium ex qua, et in qua, et
per quam, et ad quam omnia funt, et ipsius caufae informis, dico autem materiae
, quae ad hoc creata est, ut ea quae per fe fensibus attingi non poifunt, quodam
modo in ea fensibiliter appareant, e contrario intelligitur. Nam fumma omnium c
ause per excellentiam omnium formarum finiumque informis est atque infinita. Non
enim solummodo forma omnium est principalis, fed plusquam forma, omnem formam f
uperans, omneque formabile et informabile formans. Nam et eorum quae formari et
forraare poITunt forma est, quum earn aut appetunt, aut ad earn convertuntur. Et
eorum quae formari nequeunt, ter suae excellentiam naturae, proximamque ei vide
causae similitudinem, informitas est. Siquidem ipfa informitas eorum quae inform
abilia funt, non ideo dicitur informitas, ut omni forma careat: fed quia omnem f
ormam sensibilem intelligibilemque superascendat. Atque ideo ipfa omnium causa e
t firraari et negari solet, uti de ea sic dicatur. Forma est, forma non est, Inf
ormitas est, Informitas non est. Quicquid enim de ipse praedicatur, et firmari e
t negari potest, quia super omne quod dicitur et intelligitur, et non intelligit
ur, est. Materia vero informis vocatur per privationem omnium formarum. Ab ea si
quidem nihil formatur, fed diverses innumerabilesque recipit formas. M. Non long
e distas a vero. Num lgitur materia informis, quoniam solo mentis oculo (ratione
dico) perspicitur neceisario earn incorpoream else sequetur? D. Ne hoc quidem n
egare ausim. M. lgitur incorporca est. D. Est quidem: meoque judicio conclusum m
e esse video. M. Visne hoc autoritate roborari? D. Valde, et ut fiat posco.
fy. M. MnltOB de materia dieputasse reperimus, et mundanae, et divinae sophiae p
entorum: fed paucoram testimonio uti sat est. Sanctus Augustinus in hbris confef
fionum inform em materiam effe ajferit mutabilitatem Ttrum mutabilium; omnium fo
rmarum capacem. Cui assentit Plato in Timeo: Similiter injormem materiam ejse di
r ems formarum eapacitatem. His. ambobus sibimet consentientibu8 po test sic dic
i et diffiniri, Mutabilitas rerum mutabilium, capax omnium formarum informis mat
eria ejl. Sanctus Dionysius Areouagita in libris de Divinis nominibui materiam d
icit effe ornatus et formae et fpeeiei partieipationem, fine quibut per fe infor
mis materia, et in millo intelligi potefl. Ac sic secundum Dionysium potest coll
igi. Si materia est ornatus et formae et fpeeiei participatio; quod ornatus et f
ormae et fpeeiei participatione caret, materia non est, fed quaedam informitas.
Sive itaque informis materia mutabilitas sit formarum capax, secundum Augustinum
atque Flatonem; five informitas quaedam, fpeeiei, formae, ornatusque participad
one carens, secundum Dionysium; non negabis ut arbitror, si quodam modo intellig
i potest, non nisi solo intellects percipi. D. Jam dudum hoc inconculTe dedi. M.
Quid, ipfam fpeciem, formamque, ornatumque, quorum participatione informitas il
ia praedicta feu mutabilitas in materiam vertitur, putasne aliter nisi mentis co
ntuitu considerari? D. Nullo modo; nam de forma et specie, sine qui bus nullus o
rnatus fieri potest, omnino mcorporea effe praedictis rationibus satis est actum
. M; Nunc itaque vides ex incorporeis, mutabili videlicet informitate formarum q
uidem capaci, ex ipsaque forma, quod dam corporeum (materiam dico) corpusque cre
ari. D. Plane video. M. Concedis itaque ex mcorporalium coitu corpora posse fier
i. D. Concedo ratione coactus.
60. M. Atqui dum haec ita sint, necessario fateberis corpora in incorporea posse
resolvi, ita ut corporea non fint, fed penitus foluta. Incorporea vero natural!
suo concursu mirabilique harmonia ita corpora conficiunt; ut naturalem suum sta
tum immobilemque vigorem nullo modo deserant habere: quemadmodum, ut quadam simi
litudine utamur, ex luce et corpore umbra nascitur; nequetamen lux, neque corpus
in umbram movetur; umbra vero dum solvi w, in causas fuas, corpus videlicet atque
lucem, intelligitur redire. Umbrarum siquidem caufam corpus lucemque esse vera
ratio edocet, in quibus naturaliter silent, dum in nullo loco apparere valeant p
ropter undique area corpora circumfufam luminis claritatem. Errant
« IndietroContinue »
- Page 7 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
pus est. Est autem ovaia. Non est igitur corpus. Item, num et ovaia est, et non
corporalis est. Est autem ovaia. Incorporalis igitur. Maximum itaque argumentum
est, ex quo dignoscitur aliud else corpus, aliud ovaia*, Nam ovaia in genera et
species dividitur: corpus vero veluti to turn quoddam in partes separator. Itemq
ue corpus in partibus suis totum non est. In capite enim, feu manibus, pedibusve
, totum corpus non comprehenditur. Et est majus in omnibus suis partibus fimul:
minus vero in singulis non fimul. £ contrario autem ova la tota in singuHs suis fo
rmis speciebusque est: nec major in omnibus fimul collectis, nec minor in singul
is a fe invicem diversis. Non enim amplior est in generalissimo genere, quam in
specialisfima specie: nec minor in specialisfima specie, quam in generalissimo g
enere. Et ut exemplis utamur: ovaia non est major in omnibus hominibus quam in u
no homine, nec minor in uno homine quam in omnibus hominibus. Non est major in g
enere, in quo omnes species animalium unum sunt, quam in homine solo vel bove, v
el equo. Nec minor in his singulis speciebus,
![uam simul in omnibus. Item Corpus in partes potest ecari, ut totum suum pereat
. Verbi gratia, dum solvitur in ipsa elementa, ex quibus coeuntibus superaddita
forma conficitur, totum perit. Ubi enim partes simul non sunt, neque propria for
ma continentur , totum simul else non potest in aliqua re actu et opere; quamvis
 simul videantur else naturas rerum considerantis cogitatione. Sed aliud est sim
ul else rationabili consider a tione naturae, quae omnia simul semper intellectu
colligit, et inseparabiliter comprehendit in universitatem: aliud quod opera' t
ione agentis, aut palsione patientis visibiliter in feparatione feu collectione
sensibilium partium peragitur. Ratio siquidem omnium numerorum in unitate inconc
ussa est, nec augeri potest, nec minui. Corporales vero numeri feu phantasmatici
et augeri in insinitum posiunt, et miuui ut penitus non sint. At vero ovaia qua
mvis sola ratione in genera sua speciesque et numeros dividatur, sua tamen natur
ali virtute individua permanet, ac nullo actu feu operatione visibili segregatur
. Tota enim simul et semper in suis fubdivisionibus aeternaliter et incomroutabi
liter fubsistit, omnesque subdivisiones fui simul ac semper in seipsa unum insep
arabile sunt. Atque ideo etsi corpus, quod nib.il est aliud quam ovaias quantita
s, et ut verius dicam, non quantitas, fed quantum, actu et operatione vel certae
fuae fragilitatis paiHone, in diverfas segregetur partes j ipsa per se, id est,
ovaia cujus est quantum corpus, immortalis infeparabilisque sua propria natural
ique virtute perdurat.
53. Ideo autem addidi, rectius corpus quantum vocari quam quantitas, quum ilia a
ccidentia quae naturalia dicuntur, dum in seipsis naturaliter perspiciuntur, inc
orporalia sunt et invisibilia, et circa ipsam ovaiccv, feu in ipsa solo rationis
contuitu considerantur, et veluti quaedam causae suorum esfectuum sunt, ut est
ipsa quantitas et qualitas causa quanti et qualis, caeteraque accidentium genera
, de qui bus satis ut arbitror diximus: quum inviiibiles sunt, suos visibiles ef
fectus gignunt. Corpus igitur non est ovaias quantitas, fed quantum: sicut color
vinbilis qui circa corpus sentitur, non est ovaias qualitas, fed quale in quant
o constitutum: caeteraque id genus. Flacuit enim fententiam Sancti patris August
ini ex libra quern de Categoriis Aristotelis fcripsit nostris disceptatiunculis
inserere.
53. Defcripta igitur inquit ova la, quoniam diffinirt non potuit propter eas cau
fas quas fuperius memoravi, aceidentium diffinitionem neCeffarius ordo poscebat:
quorum primum ejl quantum. Nec fine causa. Nam cum aliquid viderimus, id neceff
e efl quantum Jit aeftimare. Quantum vero Jit inveniri non potejl, nisi fuerit a
dhibita menfura collect um. Si ergo omiffa latitudine, Jolam quis longitudinem v
oluerit emetiri , longitudo fine latitudine menjurae Jubjecta gramme dicitur: no
n quod Jit longitudo aliqua auae ear eat latitudine, fed quod folam quis metiens
longitudinem ypafxjjiy metiri dicitur. Emeufa vero cum longitudine latitudo dic
itur epiphania. 8m autem et altitudo fuerit menfurae fociata, corpus cuncta perf
ciunt. QuoU tamen non ita accipimus, quemadmodum folemus accipere naturale, ne a
d ovaiav reverti videamur. Hoc ideo dictum est, ut has singulas regulas in geome
trici6 corporibus fciamuB else constitutas, in quibus haec tria fepamim discreta
else possunt. In naturalibus autem inseparabiliter cohaerent: in quibus solo in
tellectu quantitas ab oua/a separatur. Nam cum videtur quis de quantitate disput
are, tanquam de ovaia quid diceret, putatur confundere. Videsne quid summae auct
oritatis magister editat? Cum videtur, inquit, quis.de quantitate, h. e. de fpat
iis quibus conficitur disputare, ab his qui nihil aliud oiioi'av else aestimant
nisi corpus quod vident, de ipsa tvala putatur quidem dicere. Si igitur geometri
ca corpora, quae solo animi contuitu contemplamur, folisque memoriae imagination
ibus fingere procuramus, in aliqua ovaia. subsistunt, profecto naturaba sunt, nu
llaque inter geometrica et naturalia corpora differentia est. Nunc vero quum geo
metrica corpora solo animo consideramus, in nullaque ovaia subsistnnt, atque ide
o phantaftica jure vocantUr: naturalia rero corpora propterea naturalia sunt,
Suoniara in naturalibus suis ousiis, id est, elTentiis snbnunt, et sine quibus e
lse non poffunt: ideoque verasunt; alioquirt nota in rebus naturalibus , fed sol
a ratione cogitarentur: profecto datur intelligi aliud else corpus, aliud ovoiav
, quum corpus aliquando caret ovaia aliquando adhaeret otijia* ut verum sit, sin
e qua verum fieri non potest, fed quadam imaginatione figuratum: ovaia vero nuHo
modo corporis indiget ut sit, quum per fe ipfam fubsistit. Satis de his dictum
esse reor. M. Satis plane: fed restat sicuti video, ut de ipfa materia formaque
quibus materialia componi alTeris, pauca edisseras. Non enira praetereundum est
ut arbitror: siquidem non mihi satis elucet, utrum eadem forma est et quae gener
i fubditur, et quae materiae ut corpus sit copulatur.
53. Formarum aliae in ovaia, aliae in qnalitate intelliguntur: fed quae in ovaia
funt substantiates species generis funt. Nam de ipsis genus praedicatur, quia i
n lpsis fubsistit.- Genus namque, ut saepe diximus, in singulis formis est, quem
admodum et singulae formae nnum in fuo genere funt. Et baec omnia, id est, gener
a et forma ex uno fonte oujiae manant: inque earn naturali ambitu redeunt. Forma
e verp quae qualitati attribuuntnr, in naturalibus corporibus proprie formae, in
geometricis autem sigurae vocantur. Omne enim geometricum corpus fpatiis folumm
odo atque figura, nulla vero fubstantia continetur. Omne siquidem phantasticum c
orpus universalibus tribus fpatiis persicitur, longitudine videlicet, latitudine
, altitudineque. Non autem universaliter omnia corpora geometrica una figura cir
cumscribuntur. Eorum namque alia ex triangula snrgunt figura, alia ex tetragoria
, alia ex pentagona, caeterisque in infinitnm polygonis: alia ex circulari cresc
unt luperficie. Atque ideo in quantum numerus linearum ex ternario inchoans prog
reditur, in tarrtum et figurarum et fuperficierum multiplex ordo variatur. Numer
us itaque Tpatiorum et linearum in geometricis corporibus quantitati deputatur.
Laterutn vero angulorumque ordo atque positio, fuperficiecumque habitudines, qu
alkalis proprium est et dicitur forma geometrica feu proprie figura. Dum vero in
naturalibus corporibus, numeris membrorum atque distinctionibus, sive naturalib
us discretionibus fegregentur, five naturaliter sibi invicem conjvmcta sint, per
fpicitur, quanproprium else nemo deneget: ordinem vero atque
fiositionem naturalium partium feu membrorum ad quaitatem referri, formaraque pr
oprie vocari. Dicimua enim formam hominis fursum versus erectam: Caeterorum vero
animalium deorsum versus pronam. Unde deformes dicuntur, qui congrua membrorum
harmonia carent, feu coloris pulcritudine privantur, quae ex qualitate ignea qua
e est calor cor p or ib us innascitur. Nam color dicituz quasi calor mutatione u
nius literae. Et forma vocatur a formo hoc est calido: conversa mum syllaba in m
a. Antiqui si quidem formum dicebant calidum. Unde et forcipes formum capientes
appellantur. Innormes quoque eos qui naturalem membrorum regulam excedunt, quasi
sine norma, id est, regula, folemus nominare. Nonne rides hoc non in numero nec
magnitudine membrorum, fed in positions partium corporis, luceque coloris consi
stere? An tibi aliter videtur? D. Non ut opinor: fed quid ad propositam quaestio
nem talis obtineat differentia nosse fpecto. M. Num praedictis rationibus inter
nos est concessum, aliud effe corpus, aliud ouaiav? D. Satis, plurimumque.
54. M. Sicut itaque naturali discretione quantitas ab intellectu ovjiae separatu
r, quamvis sibimet adhaereant, ita ut ousia fubjectum quantitatis sit et quanti,
ipfa vero quantitas feu quantum accidentia sint oujiae; nonne luce clarius est
aliam effe formam quae in ipfa oujia, non ut accidens, fed ut ad ipsum ci prospi
citur, afiam quae ex qualitate quantitati adjuncta corpus efficit perfectum? D.
Jam video quo tendis. M. Putasne me velle formam essentialem materiae adjunctam
naturale corpus efficere? D. Ne id quidem: immo vero nolle te video. M. Die quae
so quomodo. D. Ex praedicta formarum differentia, ousiadum scilicet qualitativar
umque, videris mihi non aliud suadere, nisi earn formam quae species qualitatis
est sup era ddi tarn, corpus cui oujia subsistit perficere. Ha"ec etenim tria in
omnibus naturalibus infpiciuntur corporibus: oujia, quantitas, qualitas. Sed ou
jia solo semper intellectu cernitur, in nullo enim visibiliter apparet. Quantita
s vero et qualitas ita invisibiliter sunt in ousia, ut in quantum et quale visib
iliter erumpant, dum corpus sensibile inter se conjunctae componunt. Si enim geo
metricum corpus cui nulla subest ouaia, sola quantitate spatiorum, linearumque,
qualitatisque forma quae figura dicitur, rationabiliter constare probatur; quid
impedimenti est, ut naturae corpus cui virtus ousiae ad permanendum fubstat, qua
ntum manere valet, ca forma quae ex qualitate est adjecta quantitati quae ex mat
eria assumi t ur, perfici dicamus? Non enim aliud te suadere aestimo, quam ut co
gnoscamus quatuor mundi hujus eletnentorum in fe invicem concursu contemperantia
que materiam corporum fieri; cui adjecta qualicunque ex qualitate forma perfectu
m corpus efficitur. -Non enim mihi obstat, quod multis. Videmur namque eis contr
a nosmet agere, contrariaque et nobis adversantia firm are, dicentes aliquando,
quatuor elementorum coitum materiam grgnere^ aliquando, quantitatis atque qualit
atis oujiae conrentum causam materiae esse. Nec mirum: quum illos latet, non ali
unde mundi hujus elementa nisi praedictcrum oufiae accidentium concursu componi.
Ignem siquidem caliditas ariditati, aera caliditas humiditati, aquam humiditas
frigiditati, tcrram frigiditas ariditati copulata conficiunt. Et quum praedictae
qualitates sibimet coeuntes, per fe apparere non possunt; quantitas subministra
t eis quantum , in quo sensibiliter eluceant. Quantitas siquidem veluti secundum
subjectum est post oujian, ideoque in ordine Categoriarum prima post earn ponit
ur; quum sine quantitate qualitas nefcit manifesta neri. Si itaque elementa quan
titate qualitateque; siunt, et corpora ex elementis; ex quantitate igitur et qua
litate corpora funt. M. Quoniam igitur video te intentionis nostrae iinem acute
perspexiffe, die oro, num tibi haec divisio formarum in duas species diversi gen
eris, oufiae videlicet atque qualitatis, rata esse videtur, neene?' D. Rata quid
em, verique similis, licet non sine animi mei scrupulo hanc rationabilem esse co
ncesserim. Etenim facilius mihi suaderes formam substantialem materiae adjectam
naturale corpus constituere, quam qualitativam. Causam siqnidem consiitutionis c
orporis ousian esse, non qualitatem probabilrus crediderim. Praedictis namque ra
tionibus collectum opinor, qualitatem non solum materiae, verum et formae causam
esse; excepto quod materiam mixta quantitati efficiat, formam vero per se sola
materiae su
fierfundat. Non quod nescierim unam causam multos ex e effectus producere; cum v
ideam ex uno igne calorem fimul et lucem erumpere, ipsamque lucem causam splendo
ris et umbrarum esse. Quid dicam quanta diversa corpora una eademque fiunt mater
ia, una forma in quot multiplicatur numeros? et caetera hujusmodi. Atque ideo ou
sian ipsam formam materiae fieri putarem: non autem ejus accidentia.
M. Miror valde, cur tarn cito quae paulo ante inter nos ad purum deducta font, t
ua labuntur memoria. Con
« IndietroContinue »
- Page 8 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
redeamus: non mihi plane patet, quomodo ovaia, five In generibus five in fpecieb
us, live in atomis diffiniri polHt j com in praedictis rationibus hujuslibelli c
onclufumsit, earn unJlo sensui corporeo, nullo intellectui comprehensibilem else
. M. 'flvaiav per seipsam diffinire, et dicere quid sit, nemo potest. Ex his aut
em quae inseparabiliter ei adhacrent, et sine quibus else non potest, ex loco di
co, et tempore (omnis enim ovaia de nihilo creata, localis temporalisque est: lo
calis quidem, quia aliquo modo est, quum infinita non est: temporalis vero, quum
inchoat efle quod non erat:) Iblummodo diffiniri potest: ovaia itaque nullo mod
o diffinitur quid est, fed difnnitur, quia est. Ex loco namque, ut diximus, et t
empore, accidentibusque aliis quae five in ipfa, sive extra intelhguntur else, t
antummodo datur non quid sit, fed quia est. Et hoc generaliter de omni ovaia, fi
ve generalissima, sive specialisfima, sive media, non incongrue quis dixerit. Na
m et causa omnium quae Deus est, ex his quae ab eo condita funt folummodo cognof
eitur else. Nullo vero creaturarum argumento poflumus intelligere quid sit: atqu
e ideo sola haec difsinitio de Deo praedicatur, quia est: qui plus quam efle est
. D. Huic Quoque ratiom nemo fane intelligentium, ut opinor, obItabit.
48- Nunc igitur sole lucidius perspicis, eos efle deridendos, imo et dolendos, a
c per hoc ad veram rerum discretion em revocandos, si velint; aut penitus relinq
uendos, si fuam consuetudinem veritati inimicisfimam sequi malint, qui partes hu
jus mundi visibilis caeterorum corpotnm mtra fe constitutorum naturalia loca els
e opinantur. Nam ut verbi gratia, de meo corpore dicam (animam quippe corporalib
us hujus mundi spatiis putare contineri impudentiJEmum est:) si aer iste locus e
jus est, sequitur ut quartapars sui locus fuus sit. Nam omne corpus visibilequat
uor partibus constare omnibus notum est; ex igne videlicet, »ere, aqua, terra. Nil
autem irrationabilitati propinquint, quam ut totum corpus sui parte locari pute
tur. Totnm siquidem omnes suas partes comprehendere, non autem pars totum recte
aestimatur ambire. Item si corpus meum in isto aere veluti in suo loco else dica
m, sequitur nullum certum locum ibi poise habere. Iste enim aer semper circa ter
rain volvitur: ac per hoc uno eodemque temporis fpatio innumerabiles locos haber
e corpus in eo constitutum nee efle est: quod nulla ratione conceditur. Praedict
is siquidem rationibus ftrasum est, locum in staro else, nulloque motu variari.
Sicut ergo qui in flumine flat, Cedetve, sea natat, illam partem numinis non pot
est retinere, nt poffit dicere se certum locum flnminia posfidere; cum constet s
ine ulla intermiJHone illud tranfire; fta nemo debet dicere locum corporis sui h
unc aerem, sine ulla intermiJHone mobilem , nulloque temporis momento stantem. S
i autem quis huic rationi objecerit terram, quum semper stat, corporum jure appe
llari loeum, videat similiter terram materiem corporum efle, non locum. Quia aut
em materiam corporum eorundem effe locum ratione utens audeat dicere, praesertim
cum materia per feipfam ratione considerata, nec in motu, nec in statu sit? In
motu siquidem non est, quod nondum inchoat certa forma contineri. Nam per form a
m movetur materia; sine forma immobilis est, ut Graeci vclunt. Quo enim movebitu
r, quod nullo loco, nullo tempore certo adhuc coarctatur, nec in statu est, quia
nondum sinem fuae perfectionis posfidet. Status siquidem finis motionis est. Qu
omodo autem potest in statu fieri, quod non coepit jammoveri? Quomodo ergo mater
ia corporis, locus corporis quod ex ea conficitur potest effe, cum et ipsa in se
ipsa nullo certo loco, feu modo, feu forma, circumscribatur, nulla certa ratione
diffinitur nisi per negationem ? Negatur enim aliquid efle eorum quae sunt, cum
ex ea omnia quae creata sunt, condita efle creduntur. Item si partes hujus visi
bilis mundi nostrorum corporum feu aliorum loca sunt, loca nostra semper else no
n poslunt. Dum enim corpus cujusdam animalis folutum fuerit, partefque illius ad
fe des fuas naturales ex quibus affuroptum est feparatim revertuntur; locus eju
s, aer v. g. feu aqua, feu terra, feu ignis non erit; fed singulae partes unius
singulis connaturalibus sibi elementis ita commifeentur, ut unum cum eis sint, n
on ut in eis sint veluti aliquid in aliquo. Quod enim reddetur aeri, aer erit, e
t non quasi in quodamloco aeris statuetur; no"n ut confusio quaedam corporum sit
; fed mirabili naturae modo unufquisque partem fuam propriam in singulis habebit
elementis, totum per totum, non in parte partem: ita ut refurrectionis tempore
nullus accipiat nisi quod fuum est, sicut multorum luminarium lux simul est conj
uncta, ut nulla in ea sit commixtio, nulla fegregatio. Diim enim una eademque lu
x videatur effe, unumquodque tamen luminare fuum propriam posfidet lucem, alteri
us luci non commixtam: fed mirabihter totae in totis fiunt, et unum lumen confic
iunt. Aliud ergo est aer, et aliud locus ejus. Eodem modo de caeteris elementis,
partibufque folutorum corporum sibi redditis, intelligendum effe cenfeo. Et si
ita est, neceffario dabitur, aut istas partes mundi generates loca corporum ab e
is perfuforum compositorunv composita esse, hac enim compositione nuMa incorpore
a effentia potest car ere, siquidem et jgisa divina ovaia, quae non solum simple
x, sed plusquam simplex creditur esse, essenrial em differentiam recipit. Est en
im in ea ingenita genita procedens substantial ipsa tamen compositio quae sola r
atione cognoscitur, nulloque actu et operatione fieri comprobatur, rationabilite
r simplicitas judicanda est. Ut autem firmius cognoscas ovotav incorruptibilem e
ffe, lege Kbrum Sancti Dionysii Areopagitae de divinis nominibus; eo loci quo de
natura daemonum deque eorum malitia disputat, quod nullam effentiam neque eorum
neque aliorum corrumpere polHt: et reperies eum disputare fubtiliifime, nullum
eorum quae sunt, in quantum effentia et natura est, ullo modo corrumpi poffe.
que non effe ; aut corpora ipsa certum locum non habere; aut penitus omni loco v
acare: quod natura rerum, veraque ipsius contemplatio non unit concedere. Non en
im ulla creatura certo suo loco atque immutabili, certisque temporum spatiis sin
ibusque (live corporea fit, live incorporea) potest carere. Ideoque, ut saepe di
ximus, duo haec, locus profecto et tempus, a philosophis wv. &vsu appellantur: h
oc est quibus fine. Nam sine his nulla creatura generationem mchoans, et aliquo
modo sub* listens potest consistere. Utque proximo rerum utamur argumento, si lo
cus corporis est omne quodcunque ei circumfunditur, color er it locus corporis.
Nullum etenfm visibile corpus est, quod luce coloris non circumfundatur. Si aute
m color colorati corporis locus est: neceflario dabitur qualitas locus corporis
else. Sed quis tam dira stultitia opprimitur, ut qualitatem locum corporis else
fateatur? At si color corporis qualitas est incorporea, et extra corpus undique
corpori circumfunditur, non tamen locus ejus else ulli sapientum videtur. Qua ra
tione aer iste, feu aliquod aliud mundi elementum, quamvis cor
iioribus intra fe positis circumfufa sint, eorum tamen ulo modo else poise loca
non conceditur.
49. D. Satis de his disputatum: fed adverfus eos qui non aliud else corpus, et a
liud corporis effentiam putant, in tantum feducti ut ipfam fubstantiam corpoream
 else, visibilemque, atque tractabilem non dubitent, quaedam breviter dicenda el
se arbitror. Nam multi ac paene omnes tali errore fatigantur, naturales rerum di
fferentias ignorantes. M. Adverfus stultitiam pugnare nil est laboriosius. Nulla
enim auctoritate vinci iatetur, nulla ratione suadetur. Sed quum non est aequal
is hominum stultitia, nec eadem erroris caligine mentes eorum obfcurantur» paucis
argumentationibus adverfus eos utendum video. D. Utendum fane. Si enim eis prode
rit, lucrum erit: si non vero, nosmetipfos de talibus naturarum discretionibus d
isputationis studio certiores efsiciemus. M. Has itaque
Eaucas de pluribus dialecticas collectiones intentus condera. Omne corpus quod m
ateria formaque componitnr, quum folvi potest, corruptible est. Mortale autem co
rpus materia formaque componitur: corruptibile est ergo. Item, omnis ovala simpl
ex est, nullamque ex materia formaque compositionem recipit, quum unum infeparab
ile est. Nulla ergo olaia corpus mortale rationabiliter conceditur else. Hoc aut
em dictum est, quia omnis olaia, intelligatur ex eHentia et effentiali different
ia
[ocr errors]
50. Haec enim tria in omni creatdra five corporea five incorporea, ut ipse certi
lfimis argumentationibus edocet, incorrupribilia sunt et inseparabilia, ovaia, u
t saepe diximus, ovvauis, tveoyeta, hoc est, effentia, virtus, operatio naturali
s. D. Horum trium exemplum posco. M. Nulla natura, five rationalis five intellec
tualis, est, quae ignoret fe effe: quamvis nefciat quid sit. D. Hoc non ambigo.
M. Dum ergo dico, intelligo me effe, nonne in hoc uiio verbo, quod est intelligo
, tria significo a fe inseparabilia? Nam et me effe, et poffe intelligere me eff
e, et intelligere me effe demonstro. Num vides verbo nno et meam ovalav, meamque
virtutem, et actionem fignificari? Non enim intelligerem si non effem: neque in
telligerem, si virtute intelhgentiae carerem: nec ulla virtus in me silet, fed i
n operationem intelligendi prorumpit. D. Verum et verisimile. M. Num igitur nece
ffe est eos qui dicunt corpus materiale ovalav effe, aut corpus suum ex forma ma
terieque compositum non esse fateri, fed ovoiav incorruptibile effe; aut corpus
suum corruptibile et materiale effe, ac per hoc ovalav non effe veritate coactos
concedere ? D. Neceffe fane. Sed mihi videris dicere, non omne corpus ovalav un
iversaliter effe, sed omne corpus materia formaque compactum solummodo negare. M
. Intentus itaque haec mtuere: nec me aestimes non de spepie quadam corporum, se
d universaliter de omni corpore dixiffe, quamvis specialiter de corpore composit
o ex forma materiaque dixerim , pro praesenris quaestionis utilitate, adverfus e
os qui mortalia sua corpora transitoriaque non aliud effe nisi suam ovalav; suam
que ovalav nihil aliud esse nisi corpus materiale suum, diversisque fpeciebus co
mpositum, forma videlicet atque materia variisque accidentibus dicunt.
51. Ut autem plane cognoscas universaliter cualav nullum corpus esse, hanc argum
entationis accipe speciem. D. Accipiam, fed prius quandam formulani praedictae a
rgumentations fieri neceiTarium video. Mam praedicta ratiocinatio plus argumentu
m e contrario videtur eflc quam dialectici syllogismi imago. M. Fiat igitur maxi
ma propositio sic, utrum olaia corpus corruptible est. Omim ouaia incorruptibili
s est. Omne inporruptibile corpus materiale non est. Omnis igitur ouaia corpus m
ateriale non est. Et reflexim, omne igitur corpus matcrialp ovala non est. Item:
Omne corpus quod ex forma atque materia componitur simplex non est. Omnis autem
ovala simplex est. Nullum igitur corpus forma materiaqne compoutum ovala est. I
tem, Omnium hominum una eademque ouaia est. Omnes enim unam participant essentia
m, ac per hoc quia omnibus eommunis est, nullius proprie est. Corpus autem commu
ne Omnium hominum non est. Nam unusquisque fuum proprium poffidet corpus, non et
ovcla'j. Igitur eommunis est, et corpus commune non est. Est autem ouaia eommun
is, non est ergo corpus. Eadem ratio in caeteris animalibus perfpicue fplendet.
D. Haec formula idonea est. Redi precor ad praemilTam argument! universalem spec
iem, qua concluditur nullum corpus ovaiav else. M. Omne quod longitudine, latitu
dine, altitudine comprehenditur, quum diversis spatiis concluditur, corpus est.
Quod autem nullum praedictorum fpatiorum recipit, quum unum est atque simplex, n
ullumque motumi naturae fuae per fpatia potest recipere, necessario incorporale
est. Ovala autem nec longitudine, nec latitudine, nec altitudine protenditur, et
quum in fuae naturae simplicitate individua permanet, incorporalis est. Nulla i
taque ovala quum'caret fpatio, corporalis eft: sicur nullum corpus quum spatiis
extenditur , ovala «st. D. Hoc in certa dialectica formula imaginari volo. M. Fiat
itaque formula syllogismi conditionalis: ita maxima propositio est, utrum ovala
corpus est. Si ovala corpus est, longitudinis, ac latitudinls altitudinisque fp
atia recipit; Ouaia autem longitudinem, latitudinem, altitudinem non recipit; co
rpus igitur non est. Si autem tvSuuqucrros-, toe est conceptionis eommunis animi
syllogismum, qui omnium conclusionum principatum obtinet, quia ex his quae simu
l effe non poflunt ailumitur, audiie desideras, accipe hujusmodi formulam; num c
t ovala est, et incorporalis non est. Est autem ouaia. Incorporates igitur. Non
enim simul else potest, ut et ouaia sit, et incorporea non sit. Item, num et ova
la est, ct oor
4 *
« IndietroContinue »
- Page 9 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
quod est, praeter Deum, quum aliquo modo subustit,
ct per generationem sub list ere inchoavit, neceffario loco ac tempore concludit
ur: unde Deum effe dicentes, aliquo modo effe dicimus. Ac per hoc et est et erat
simpliciter, et infinite, et absolute in ipso dicimus. Incomprehensibile enim o
mni ration! et mtellectui, divinum est: atque ideo praedicantes ipsius effe, non
dicimus ipsum effe. Ex ipso enim effe, fed non ipsum effe. Est enim super ipsum
effe, aliquo modo super effe: et universaliter, super quod dicitur et intelligi
tur. Si autem aliquo modo, fed non universaliter ea quae sunt habent effe: quema
dmodum sub loco effe, per positionem et finem rationum, in quibui secundum natur
am sunt, et sub tempore effe, omnmo per principium non often den tur. Videsne er
go locum tempusque ante omnia quae sunt intelligi? Numerus enim locorum et tempo
rum, ut ait Sanctus Augustinus in sexto de Muftca, praecedit omnia quae in eis s
unt. Modus siquidem id est, mensura omnium rerum quae creatae sunt, naturaliter
conditionem earum ratione praecedit. Qui modus atque mensura uniuscujusque locus
dicitur, et est. Similiter principium nascendi atque inchoatio, ante omne quod
nascitur atque inchoat, ratione praecedere perspicitur. Ideoque omne quod non er
at et est, a principio temporis accepit effe. Solus itaque Deus infinitus est: c
aetera ubi et quando terminantur, id est, loco et tempore: non quod locus et tem
pus in numero eorum quae adeo creata sunt, non lint, fed quod omnia quae in univ
erfitate sunt, non spatiis temporum fed sola ratione conditionis praeceffennt. N
eceffario enim ea quae continent, prius mtelliguntur, quam ea quae continentur:
sicut causa praecedit effectum, ignis incendium, vox verbum, caeteraque similia.
Ac per hoc non aliam beatitudinem his qui digni sunt, aestimamus effe promiffam
, nec alium hujus mundi hnem fore, quam ut omnes qui gloriam theoseos , id est,
deificatioms accepturi sunt, ultra loca et tempora ascendant. Nam qui loco coarc
tantur siniti sunt. Aeterna autem beatitudo insinita est. Aeternae ergo beatitud
inis atque infinitae participes neque loco circumferibentur, neque tempore.
42. Quod enim de solo Melchisedech scriptum est, patre ac matre caruiffe, nullum
que dierum principium per
!;enerationem in effentiam, neque sinem temporis habuife, universaliter de omnib
us qui futurae beatitudinis participes eruht intelligendum arbitror. Omnes siqui
dem qui ad aeternas rationes, quae neque initium temporis per ecnerationem in lo
co temporeve, neque finem per resoJutionem habent, neque ulla locali positione c
ircumscribuntur, reversuri sunt, at soli in eis et nihil aliad sint;
firofecto omni locali temporalique termino carebunt. Cauae enim omnium rerum qua
e omni caret circumscriptione, quum infinita est, infiniti in infinitum adhaereb
unt. Solus namque Deus in ipsis apparebit, quando terminos suae naturae transcen
dent: non ut in eis natura pereat, fed nt in eis solus appareat, qui solus vere
est. Et hoc est naturam tranfcendere: naturam non apparere. Sicut aer, ut saepe
diximus, luce plenus non apparet, quum sola lux regnat. Quod ergo de generali lo
co, generalique tempore universalis creaturae intelligitur, necelTario de partiu
m ejus locis, temporibusque specialibus et pro
iiriis a [ammo usque deorsum intelligetur. Fraecedit autem ocus generalis, tempu
sque generale, secundum intelligentiam omnia quae in eis sunt. Fraecedit ergo sp
eciahum propriorumque locorum temporumque cognitio, ea quae in eis specialiter p
roprieque intelhguntur. Ac per hoc concluditur, nil aliud esse locum nisi natura
lem diffinitionem, modum, positionemque uniuscujusque five generalis sive specia
lis creaturae: quemadmodum nil aliud est tempos nisi rerum per generationem ex n
on else in else inchoatio, ipsiusque motus rerum mutabilium certas dimensiones,
donee veniat stabilis finis, in quo immutabijiter omnia stabunt. D. Clarescit pa
ululum ut reor hujus ratioCinationis intentio. Nam nil aliud appetit, quantum mi
hi datur intelligere, quam ut nil else locum suadeat nisi naturalem uniuscujusqu
e creaturae diffinitionem, infra quam tota continetur, et extra quam nullo modo
extenditur. Ac per hoc datur intelligi, sive locum quis dixerit, sive finem, siv
e terminum, sive diffinitionem, five circumscriptionem, unum idipsumque signi&ca
re: ambitum videlicet sinitae naturae. >.
43- Quamvisque multae diffinitionum species quibuftlarn esse videantur,, sola ac
vere ipsa dicenda est disfinitio, quae a Graecis oiidiw^s'» a nostris vero essent
ialis vocan consuevit. Aliae siquidem aut connummerationes intelligibilium parti
um ovaias, aut argumentationes quaedam extrinsecus per accidentia, aut qualescun
que fententiarum species sunt. Sola vero ovoiwSys id solum recipit ad diffiniend
um, quod perfectionem naturae quam diffi«nt complet ac perficit. Dijfmitio enim, u
t ait AugusHnu», nihil majus, nihil minus tenet quam quod sufeeptum tfl ad explica
ndum. Aliter omnino vitiofa e/i. M. Clare perspicis: non enim aliud praeter quod
dixisti, praedicta ratio appetit fuadere. D. Sed miror, nee pure perspicio, quo
modo dimnitio cujufcunque essentiae non intra ipsam, sed extra dicatur, hoc est,
neque totum ipsms, neque pars dici valeat. M. Attentior ergo esto, ut et hoc pl
ane cognoscas. D. Quantum lux interior admittit. M. Die quaeso, cum rerum omnium
duo genera sint, omne enim quod dicitur esse, aut visibile est, et sensibus cor
poreis percipitur, aut percipi potest: ^aut invisibile et intelligentiae obtutu
consideratur, aut considerari possibile est aut per se, aut per aliquod sibi adh
aerens: in quo praedictorum generum diffinitionis esse judices.
44- D. Ridiculum istuc. Quis enim locum feu fin em, feu diffinitionem, feu quale
mcunque circumscriptionis fpeciem, qua uniuscujufque; fubstantia ambitur, inter
ea
?uae sensibus corporeis succumbunt, recte sapientium pouerit: cum videat termino
s lineae, feu trianguli, feu alicujus planae solidaeve figurae incorporeos else
? Punctus siquidem ex quo linea mcipit, et in quo terminatur, nec linea est nec
pars ejus est, fed terminus lineae. Ac per hoc locus ejus nec senfu percipitur,
sed sola ratione cogitatur. Functus enim fensibilis, pars lineae est: non autem
ejus principium feu finis. Similiter et ipfa linea ratione confulta incorporea e
st, et est principium fuperficiei. Item superficies incorporea est, et est finis
lineae: principium vero Soliditatis. Soliditas quoque incorporea est, et est fi
nis totius perfectionis. Quicquid enim in his, id est, five punctum, five lineam
, five supersiciem, five soliditatem visibilem corporeus fensus attigerit; profe
cto figurae incorporalium rerum funt , non earum ipfa vera fubstantia, quae inco
rporea est. Similiterque naturalium corporum five sensibilia sint per contempera
ntiam clementorum quibus fubsistunt, five fubtilitate lui mortales fugitent cont
uitus: solo intellectu naturae fines perspiciuntur. Forma siquidem quae omnem ma
teriam corpoream continet, incorporea est. Ipfa enim materies, siquis intentus a
fpexerit, ex incorporeis qualitatibus copulatur. M. Itaque in genere invisibiliu
m, diflinitiones, quas locos rerum circumlcriptarum diximus, concludi arbitraris
? D. Ita quidem arbitror: et nil certius video.
45- M. Recte aestimas: fed quia iterum genus invisibilium in multas species divi
di patitur: quaedam enim invisibilium funt quae intelligunt, et intelliguntur; q
uaedam quae neque intelliguntur, neque intelligunt: in qua specie horum diflinit
iones connumerandas else censes? D. In ea profeeto, quae intelligit et intelligi
tur. Actio siquidem diffinitionis, ratiocinantis intelligentifque naturae actio
est. M. Nec aliter videtur esse poise. Nulla enim natura quae seipsam non intell
igit esse, aut sui aequalem, aut se irrferiorem potest disfinire. Nam quod supra
se est, qnomodo potest cognoscere, dum ejus notitiam non valeat sumere? D. Soli
us ergo intellectuals naturae quae in homine angeloque constituitur, difFinition
is peritia est. Sed utrum angelus aut homo feipfum, aut homo angelorn, aut angel
us hominem point disfinire, non parva quaestio est -- de qua quid tibi videtur,
noffe cnpio. M. Videtur mihi, neque seipfos, neque inter se invicem disfinire po
sse. Nam si homo seipsum vel angelum diffinit, major seipso est et angelo. Majus
est enim quod diffinit, quam quod diffinitur. Eadem de angelo est ratio. Hos it
aque ab ipso solo qui eos ad imaginem suam condidit, difhniri posse arbitror. D.
Videtur mihi hac ratione conclndi non alias raturas rationabili animo diffiniri
, nisi inferiores fe, five visibiles lint, five invisibles. M. Quifquis hoc dixe
rit, a veritate non errat. Ideoque ubi diffinitiones eorum quae diffiniuntur, ib
i profecto et loci eorum quae circumscribuntur. Praedictis enim rationibus confe
ctum est, locum diffinitionem esse, et diffinitionem locum. D. Confectum scilice
t. M. Atqui diffinitiones corporum, rerumque ratione carentium, non alibi nisi i
n anima rationabili funt. In ea itaque et loci funt omnium quae localiter compre
henduntur. At si rationalis anima incorporea est, unde nullus sapiens dubitat, n
ecessario quicquid in ea intelligitur, incorporeum esse manifestum est. Et locus
in animo intelligitur, .sicut prius datum est. Incorporalis est ergo. D. Et hoc
jure conclufum video. Sive enim angelica natura rerum inferiorum fe diffinition
es contineat, ut Augu(Kno videtur placere: nam et angeli inferiora fe creduntnr
administrare: sive ad fuperiora fe semper intendat, id est, ad caufas rerum aete
rnas: huic rationi non obstat. Non enim a veritate distat, ut video, siquis aest
imaverit humanum animum terrenis adhuc phantasiis depreJTum, caufas creatas infe
riorum fe naturarum posse comprehendere; si pure vlxerit. Angelicum vero omnium
rerum aeternas appetere rationes; et ad hoc semper caritate motus, humanam natur
am attrahere. M. Recte vi» des. Videfne itaque non aliud esse locum nisi actionem
mtelligentis atque comprehendentis, virtute intelligentiae ea quae comprehendere
potest, sive fensibilia sint, sivo intellectu comprehenfa? Atque si ita est, al
iud ergo est quod diffinitur, et aliud ejus difsinitio. D. Aliud esse video. Sed
intellectus qui feipfum intelligit, quum feipfum diffinit, fuimet locus esse vi
detur. M. Hec hoc absorde quis dlxerit ] fin ullus intellectus potest Deum qni i
ntellectus omnium dicitur, seipsum potest intelligere. Si ¦ autem omnis intellectu
s praeter Deum, non a seipfo, fed a superiori fe circumscritdtur: nullus intelle
ctus suimet locus erit, fed intra superiorem fe collocabitur. Et hoc paulo super
ius nonne inter nos convenerat, non aliter efle? D. De hoc alibi latius disputan
dum aestimo.
46\ Nunc autem velim fcire, utrum aliud est natufa animi diffinientis, id est, o
mne quod ab eo intelligitur cognitionis loco comprehendentis: et aliud locus ips
e, feu diffinitio locati vel dimniti. M. Nec hoc inquisitiono indignum esse vide
o, multi enim de hoc dubitant. Sed quum videmus aliud efle constitutas in anima
liberates ar> tea, aliud ipfam animam, quae quoddam subjectum est artium, artes
vero veluti inseparabilia naturaliaque animae accidentia videntur efle : quid no
s prohibet diffiniendi disciplinam inter artes ponere adjungentes Dialecticae, c
ujus proprietas est, rerum omnium quae intelligi possunt naturas dividere, conju
ngere, discernere, propriosque locos unicuique distribuere, atque ideo a fapient
ibus vera rerum contemplatio solet appellari? Nam cum in omni rationabili, intel
lectualique natura tria inseparabilia semperque incorruptibilia manentia conside
rantur, ovalav dico, et Suvajxiv, ivspysiavque, hoc est, effentiam, ?irtntem, op
erationem (haec enim teste Sancto Dionysio inseparabiliter sibimet adhaerent, ac
veluti sunt; et nec augeri nec minui poflunt quum immortalia sunt atque immutab
ilia) non tibi verisimile videtur, certaeque rationi conveniens omnes liberales
disciplinas in ea parte quae Ivfpyf/a, id est, operatio animae dicitur, aestimar
i? Siquidem e Philosophis veraciter quaesitum repertumque est, artes efle aetern
as, et semper immutabilitcr animae adhaerere, ita ut non quasi accidentia quaeda
m ipsius efle videantur, fed naturales virtutes actionesque nullo modo ab ea rec
edentes, nec recedere valentes, nec aliunde venientes,- fed naturaliter ei insit
as: ita ut ambiguum sit, utrum ipfae aeternitatem ei praestent, quura aeternae s
int, eique semper adhaereant ut aeterna lit; an ratione fubjccti, quod est anima
, artibus aeteniitas administratur, ovaia enim animae et virtus et actio aetcrna
e sunt: an ita sibi inviccm cohaereant, dum omnes aeternae sint, ut a fe invicem
fcgregari non poffint.
47* D. Huic rationi, quum vera est, nefcio quis audeat relnctari. Nam quodcunque
horum quis firmaverit, rationi non resistit. Ultimum tamen quod a te po si turn
eft, Terisimilius else caeteris elucet. Sed ut id eandem
« IndietroContinue »
- Page 10 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
toralis else videtur. Sed cum de eadem causa hac mag
'¦, nus Gregorius Nyflenus Episcopus subtililEme disputat in Sermone de imagine, m
agis video ipsius sententiam else sequendam. Dicit enira conditorem Univerfitati
s hune mundum visibilem inter duos Jibi invicem contrarias extrenutates conjiitu
ijfe, inter gravitatem dico et levitatem; quae Jibi omnino opponuntur. Atque ide
a cum in gravitate Terra ejl conjlituta, semper immobilis'manet. Nam gravitas mo
veri nejcit, et ejh in media mundi conjlituta, extremumque ac medium obtinet ter
minum. Aethera vero jpatia propterea ineffabili velocitate semper circa media vo
lvuntur, cum in natura levitatis conjlituta funt quae flare ignorat, et extremum
mundi vifibilis obtinent finem. Duo vero in medio elementa conjlituta funt, Aqu
a videlicet t Aer, proportional* moderamine inter gravitatem et levitatem ajjidue
moventur, ita ut proximum Jibi extremum terminum utraque magis Jequantur, quam
ab eis longe remotum. Aqua namque tardius movetur aere, cum gravitati telluris a
dhaeret! Aer vero velocius aqua concitatur, cum aethera levitati conjungitur. Se
d quamvis videantur extremae mundi partes a fe invicem discrepant, propter diver
fas earum qualitates ; non tamen per omnia a fe invicem iijfentiunt. Nam aethere
a Jpatia quamvis semper celerrima velocitate volvantnr, chorus tamen ajlrorum fu
am immutabilem obfervat Jedem, ita ut et cum aethere volvatur, et naturalem locu
m ad Jimilitudinem terrenae Jlabilitatis non deferat. Terra vero e contrario cum
aeternaliter in ftatu Jit, omnia tamen quae ex ea oriuntur ad Jimilitudinem lev
itatis aethereae semper in motti funt; nafcendo per generationem, crescendo in n
urnero locorum ac temporum; iterumque decrefcendo, et ad folutionem formae atque
materiae perveniendo,
34. D. Videria mini paulo longius a principal! quaestione ad incedentera transit
um Fecifle. Nam cum de Loco disputare nostri propositi fuerit, loco relicto ad m
undi tractatum transilti, et. quorsum haec tendunt adhuc ignoro.
35. M. Non aliorsum, nisi ut corporum naturam a locorum natura diligenti ratioci
natione segregemus. Horom namque confusio, aut maxima, aut sola est erroris caus
a multis ac paene omnibus aestimantibus huric mundum visibilem, partesque eJU8 u
niversales atque^ specials, loca else. Si enim recta ratione rerum omnium genera
acute ac sine ullo errore discernerent, nullo modo corpus atque locum in uno eo
demque genere concluderent. Nemo enim naturae rerum recte considerantium atque d
ifcernentium, loca et corpora in uno genere miscet, fed rationabili discretione
segregat. Nam corpora in Categoria Quantitatis continentur. Categoria autem Quan
titatis a Categoria Loci longe naturaliter distat. Non est igitur corpus locus,
quia localitas non est quantitas. Siqmdem, ut praediximus, nil aliud est Quantit
as nisi partium, qua feu sola ratione, feu naturali differentia ieparantur, cert
a dimensio; eorumque quae naturalibus spatiis extenduntur, longitudine dico, lat
itudine, et altitudine, ad certos terminos rationabilis progresfio. Locus rero n
il aliud est nisi rerura quae certo fine terminantur ambitus atque conchisio. Si
ergo mundus iste visibilis corpus est, fequitur neceflario ut et partes ejus co
rpora sint. At si corpora sunt, quantitatis non localitatis generi fubjunguntur.
Sunt autem corpora. Loca ergo non sunt. Videsne itaque quomodo praedictis ratio
nibus confectum est hunc mundum cum partibus fuis non effe locum, fed loco conti
neri, hoc est, certo diffinitionis fuae ambitu? Aliud est enim quod continet, et
aliud quod continetur. Corpora autem continentur locis fuis. Aliud est ergo cor
pus, et aliud locus. Sicut aliud est quantitas partium, aliud diffinitio earum.
Non igitur quatuor ista notistxma elementa loca sunt, fed in loco circumferipta!
quae sunt principales partes quibus univerfalitas lensibilis mundi completur. D
. Haec quae a te dicta sunt de differentia locorum et corporum verisimilia efle
videntur. Sed fubtilius eadem velim repetas. Non enim video quare mundus iste lo
cus non sit, cum multa in eo locentur. M. Non te latet ut arbitror, nullam praed
ictarum categoriarum, quas decem efle Aristoteles diffinivit, dum per ipfam, hoc
est, in fua natura rationis contuitu conuderatur fensibus corporeis succumbere.
Nam ouola incorporalis est, nullique corporeo fenfui fubjacet; circa quam, aut
in qua ahae novem Categoriae verfanlur. At si ilia est incorporea, non tibi alit
er videtur nisi ut omnia, quae aut ei adhaerent, aut in ea fubsistunt, et sine e
a efle non poflunt, incorporea sint?
36. Onines ergo Categoriae incorporales sunt per* fe intellectae. Earum tamen qu
aedam inter fe mirabih quodam coitu, ut ait Gregorius, materiem visibilem consic
iunt. Quaedam vero m nullo apparent, femperque incorporales fiunt. Nam ovaia, et
relatio, locus, tempus, agere, pati, nullo fenfu corporeo attinguntur. Quantita
s vero, qualitasque, situs, et habitus, dum inter fe coeuntes materiem, ut prius
diximus, jungunt, corporeo fenfu percipi solent. Si ergo locus inter ea quae nu
llo modo corporeis senlibus succumbunt connumeratnr 5 corpora vero, si sensibus
non percipiuntur, corpora non sunt: nonne datur quod locus non sit corpus? corpo
ra enim dico quae ex coitu quatuor mundi elcmentorum consiciuntur. Nam quatuor m
undi elementa, dum corpora suit per se ipsa discreta, ineffabili sua naturali su
btilitate atque puritate omnem sensum mortalem superant. Aliud enim ergo locus,
et aliud corpus. An tibi aliter videtur? D. Nullo modo! et haec postrema ratioci
nationis nostrae conclulio nequaquam unit concedere locum et corpus unius generi
s else. Sed quod interpositum a te video, nil aliud else materiem visibilem form
ae adjunctam ( quicquid enim apparet, per formam apparet) nisi accidentium quoru
ndam concursum, non parum me movet. M. Non te moveat. Nam ut dixi, magnus Gregor
ius Nyflenus in Sermone de imagine certis rationibug ita else suadet: nil aliud
dicens materiarn effe nisi accidentium quondam compojitionem, ex invifioilibus c
aujis ad visibilem materiarn procedentem. Nec immerito: Si enim corporali huic m
ateriae solubilique quaedam simplex atque immutabilis effentia, et nullo modo so
lubilis lnelset, nulla ratione nullaque actione penitus solveretur. Jam vero sol
vitur. Nil igitur ei insolubile subest. Nam genera et species et atoma propterea
semper sunt ac permanent, quia incst eis aliquid unum individuum quod solvi neq
uit, neque destrui: Ipsa quoque accidentia propterea in sua natura immutabiliter
permanent, quia omnibus eis unum quiddam individuum subest, in quo naturaliter
omnia unum subsistunt.
37. D. Nil verius ut arbitror: atque ut praesentem inquisitionem concludas expec
to. M. Quid restat nisi ut dicamus, verbi gratia, dum videmus corpora nostra in
hac terra constituta, vel hoc aere circumrusa, nil aliud nisi corpora in corpori
bus else? Eadem ratione pisces in fluctibus, plauetae in adhere, astra in sirmam
ento, corpora in corporibus sunt: minora in majoribus, cralHora in subtilioribus
, levia in levioribus, pura in purioribus. Haec enim omnia sensibilia, sicut eti
am intelligibilia, suis propriis locis, id est, naturalibus difsinitionibus cont
ineri vera ratio edocet.
38. D. Nec huic conclusioni resisto, dum earn veram else video: sed valde miror
cur in communem usum hu- 1 manae vitae pervenit, ut omnia haec corpora five coel
estia, five aeria, five aquatica, five terrena, minorum intra se corporum loca e
lse dicere consuescat: quemadmodum nil aliud else aestimat ouaiav praeter hoc co
rpus
risibile atque tangibile. Ideoquo obnixe flagito, ne At tibi morosum diutius de
hac praesenti difficultate disputare. M. Quid ergo? Nempe jamdudum inter nos est
confectum, omnia quae vel sensu corporeo, vel ratione, vel intellectu cognoscun
tur, de Deo creatore omniuhi merito poise praedicari: dum nihil eorum quae de se
predicantur, pura veritatis contemplatio eura approbet else. D. Id ipsum inconc
ufluni else, luceque clanus ratio edocet.
39. M. Si ergo de Deo omnia quae sunt, non quidera proprie, fed modo quodam tran
slations, quum ab ipfo sunt, rite praedicantur: quid mirum si cuncta quae in loc
o sunt, dum majoribus se undique videantur circumfundi, locus poIEnt nominari; c
um nullum illorum proprie locus sit, fed loco propriae suae naturae continetur?
Cumque videamns per metonymiam, i. e. tranfnominationem, ab his quae continent n
ominari ea quae continentur; non tamen ita continentur ab eis, ut sine eis intra
naturales suos terminos subsistere non poisint. Usus siquidem mortalium domum,
uxorem, feu familiam folet appellare, cum haec naturaliter distent. Non enim dom
us praestat uxori feu familiae fubstantialiter else; fed naturae locus. 1 Quum v
ero in ea poilidentur, ab ea denominari folent. Similiterque ea quae continent a
b his quae continentur, verbi gratia, Aer continet lucem; ideo illuminatus aer l
ux dicitur. Oculus visus vocatur, feu visio, dum neque visus , neque visio sit j
uxta naturae proprietatem. Quis enim netciat oculum partem quandam corporalem ca
pitis, humidamque effe, per quam visus fusus radiorum instar, ex menica, hoc est
membranula cerebri foras funditur? Menica vero luminis naturam ex corde, ignis
videlicet sede, recipit. Est enim visus natural is lummis in sensu videndi poffi
dentis radiatim foras prosiliens emifsio: quae cum coloribus formifque exterioru
m fensibilium corporum circumfunditur, mirabili celeritate ipsia coloratis visrb
ilibus formis conformatur. Eft enim visio formarum colorumque corporalium in rad
iis oculorum quaedam imago conformata, quae nulla mora inftante sensu recipitur,
memoriaeque sentientis infigitur. Eadcm ratio est in sensu aurium. Nam et parti
cula quae proprie auris dicitur, ex auditu denominator, quum instrumentum auditu
s est. Atque id genus mille.
40. D. Et hoc plane perfpicio. M. Videfne itaque qua confuetudine, rerumque sign
isicandarum necessitate, inops verarum rerum difcretionia humanitas, has abusiva
s rerum denominationes repererit: imam mediamque mnndi visibilis partem, terram
dico, animalium gre/fibi» linm nominans locum? Qui similiter coadunatam infeparabi
lemque partem, qualitatemque frigiditatis proxiraam, aquam videlicet, natantium
locum vocat. Deinde naturali ordine tertiam mundi partem pennati generis locum e
lse aestimat. Eodemque modo amplilfima aetheris spatia coelestium corporum circu
lariter in eo revolutorum loca nominare consuevit: quae omnia vera ratione discr
etionis naturarum confulta, non loca, fed partes mundi suis locis circumscripta
conspiciuntur.
41. Ut autem perspicue cognoscas has praedictas mundi generales partes, earumque
partium partes, usque ad minutilEmas pervenientes partitiones , non else loca,
fed locis circumfcriptas, ipsius loci natura paulo diligentius si tibi placet co
nsideranda est. M. Placet equrdem: et ad hoc audiendum ardenter insisto. D. Acci
pe ergo tale ratiocinationis hujufmodi exordium; quam a Sanctis patribng, Gregor
io videlicet Theologo, Sermonumque ejus egregio expositore Maximo sumsimus. Omne
quodcunque eft, praeter Deum, qui solus super ipsum else proprie subfiftit, int
elligitur in loco. Cum quo videlicet loco, quia et omnino cointelligitur tempus,
impostibile est locum subtracto tempore intelligi: sicut neque tempus line loci
cointelligentia diffiniri potest. Haec enim inter ea quae simul et semper sunt,
inseparabiliter ponuntur: ac sine his null a effentia, quae per generationem ac
cepit else, ullo modo valet consistere vel cognosci. Omnium itaque existentium e
ffentia localis atque temporalis est: atque ideo nisi in loco et tempore, et sub
loco et sub tempore, nullo modo cognoscitur. Non enim omnium rerum universitas
sub fe ipsa, et intra seipsam est. Hoc enim statuere irrationabile est et imposs
ibile: ipsam videlicet universitatem super semet universitatem effe, dum circums
criptionem habeat post omnia circumscribentem omnia, sub se ipsa, in se ipsa cau
saliJHmam virtutem. Ipse itaque finis exterior locus universitatis est: sicut qu
idam difhniunt locum, dicentes, locus est ipsa extra universitatem ambitus, vel
ipse extra universitatem positio vel finem comprehendens in quo comprehenditur c
omprebenfum. Sub'tempore effe universa comprobabitur: quoniam non simpliciter, f
ed aliquo modo effe habent universa, quaecunque post Deum effe habent, ac per ho
c non carent principio. Omne enim quodcunque rationem recipit alicujusmodi effen
tiae, etsi est, non erat. Itaque aliquo modo effe, hoc est localiter effe. Et al
iquo modo inchoasse effe, hoc est temporaliter effe. Ideoque omne
« IndietroContinue »
- Page 11 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
 Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
patiendo nemo dubitat, cum videamus corpora dum ad quantitatem pertineant, et ag
ere et pati. Genera quoque et species ipsius ovoias, cum fe in diversas species
et numeros multiplicant:, agere videntur. Si quis verae rationis virtute juxta i
llam disciplinam quae avaXvriKY) vocatur, et numeros in species, et species in G
enera, generaque in ovaiav colligendo adunaverit, pati dicuntur; non quod ipse c
olligat, natura enim collecta sunt, sicut etiam divisa, fed quia colligere actu
rationis ea videtur. Nam cum et eadem dividit, similiter agere dicitur, ea vero
pati.
28- D. Haec quamvis videantur effe obscura, non tamen sic animum meum effugiunt,
ut nihil in eis purum atque discretum ei reluceat. Et cum video omnes fere Cate
gorias inter fe invicem catenatas, ut vix a fe invicem certa ratione discerni po
sfint, omnea enim omnibus ut video infertae sunt, in qua proprietate singula qua
eque inveniri valeant, aperias flagito. M. Quid tibi videtur? Num ovaia in gener
ibus generalilEmis et in generibus generalioribus, in ipsis quoque generibus eor
umque fpeciebus, atque iterum specialilfimis speciebus, quae atoma, id est indiv
idua dicuntur, universaliter proprie continetur? D. Nihil aliud else video, in q
uo naturaliter in else Ovaia pofHt, nisi in generibus et speciebus, a summo usqu
e deorsum descendentibus, hoc est, a generalilHmis usque ad fpecialiifima, id es
t, individua; feu reciprocatim sursum versus ab indiyiduis ad generalilfima. In
his enim veluti naturalibus partibus univerfalis ovaia subsistit; in genere ergo
ad caetera. M. Num alibi videtur tibi else quantitatis proprietas, nisi in nume
ro partium, fpatiis, atque mensuns, five illae continuae suit, ut sunt linearum,
temporum, caeterorumque quae continua quantitate continentur; sive segregatae s
int, certis naturalibusque finibus discretae, ut sunt numeri, atque omnis multit
udo, in quibus discreta quantitas conftare manifestum est? D. Et hoc luculenter
apparet. M. Num et ea quae vocatur Qualitas, propriam fedem obtinet, nisi in hgu
ris et fupersiciebus, five in naturalibus corporibus, feu in geometricis, ut sun
t planae, triangulae, quadratae, multigonae, rotundae. Solida etiam in fuperfici
e, ut sunt cubica, conica, fpherica. Nam solida corpora, sive naturalia, sive Ge
ometrica, quantum interius considerantur, propter tria spatia in quibus sunt, lo
ngitudinem dico, latitudinem, altitudinem, ad quantitatem applicantur. Dum autem
superficies eorum perfpicitur, Qualitati junguntur. Item in rebus incorporaKtra
s, nonne maximum obtinet locum, cum omnes discipJinae, omnes virtutes, five rati
onabiles sint, live irrationabiles, nondum tamen ad immutabilem mentis statum pe
rrenientes, ad earn referantur? D. Ingredere ad ea qnae reliant; haec enim plane
video , et sic fe habere alTero. M. Num et ea quae a Graecis dicitur wpos rt, a
nobis vero ad aliquid, vel relatio, alium locum proprie in natura rerum poifide
t, nisi in proportionibus rerum feu numerorum, atque reciprocis eorum quae ad fe
invicem refpiciunt conversionibus infeparabilibus, ita quod unum dicitur, non a
feipfo, fed ab altero quod ei opponitur, accipere intelligatur? Cujus inconcu^f
lae amicitiae inseparabilieque copulae exempla sunt multiplices numeri inter fe
invicem copulati, dupli, tripli, quadrupli, caeterique id' genus in insinitum; i
tem particuJares, ut funt fefquialteri, fefquitertii, caeterique hujusmodi; In q
uibus omnibus non folum integri numeri id fe invicem comparati proportionibus di
verlis pollent, fed etiam singulorum numerorum partes sibi invicem conjunctae pr
oportionum rationibus inseparabiliter copulantur. Et non folum hoc in ipsis term
inis numerorum, verum etiam in proportionibus proportionum, quas arithmetici pro
portionalitates appellant, reperies. D. Illud quoque non ignoro; haec enim artiu
m peritis notiiHma funt.
M. Quid de Situ dicendum est ? nonne in ordinibus rerum naturalibus feu artifici
alibus corporalium feu fpiritualium positionibus proprium locum obtinet? Cum eni
m dico, primum, secundum, tertium; ac deinde five in totis, five in partibus, si
ve generibus, five in fpeciebus nonne situm quendam singulorum considero? item s
i dextrorfum, siniftrorfum, furfum, deorfum, ante, retro, dixero; quid aliud pra
eter positionem quandam, sive generaliter totius mundi, feu partium ejus demonst
ro? Nam qui dicit de aliquo corpore, jacet, feu sedet, seu stat, nihil aliud ins
inuat nisi deorfum accumbit, aut furfum erigitur, aut quodam libramine inter fur
fum atque deorfum pendet. Item si quis de an-imo talia dixent, nihil aliud videb
itur intelligere, nisi quod aut adhuc in paifionibus delictorum jaceat, aut quod
ammodo eas deferere conetur, ut perfecte in virtutes erigatur. D. Et hoc ad inte
lligendum non adeo difficile videtur: fequere quae reftant. M. Habitus restat, u
t aestimo, qui apertishme in virtutum seu vitiorum certis poffeffionibus infpici
tur. Omnis enim difciplina, hoc est, omnis rationabilis animi motus, aut irratio
nabilis, dum ad certum statum pervenerlt, Ita ut nullo modo ab eo nlla occasione
moveri poiHt, fed semper animo adhaereat, nt unum id ipfum
S[ue ei videtur, habitus dicitur. Ac per hoc omnis perecta virtus animo insepara
biliter adbaerens, vere ac proprie habitus appellatur; proinde in corporibus, in
quibu8 nil stabile else videtur, aut vix aut nunquam habitus proprie invenitur.
Quod enim semper non habetur, quamvis ad tempus haberi videatur, abusive habitu
s nominatur. D. Tende ad caetera, hoc enim verisimile efle nullus denegat.
39. M. Locus sequitur, qui ut paulo ante diximus, in definitionibus rerum quae d
esiniri poffunt, constituitur. Nil enim aliud est Locus nisi ambitus, quo unumqu
odque certis terminis concluditur. Locorum autem multac species sunt; tot enim l
oca sunt, quot res quae circumfcribi poflunt, five corporales, five incorporalea
fint: verbi gratia, corpus est compositio quaedam quatuor elementorum cum quali
tatibus, sub una quadam specie conglobata; hac enim definitions a generali quada
m defcriptione, omnia corpora quae ex materia ac forma consistunt, concluduntur.
Item. Spiritus est natura incorporea, forma per se atque materia carens. Omnia
enim Spiritus, five rationabilis, five intellectualis sit, per fe ipfum informis
est. Si vero conversus fuerit ad caufam luam, hoc est , ad Verbum, per quem fac
ta sunt omnia, tune formatur. Est igitur una forma omnium spirituum, rationabili
um et intellectualium, Dei Verbum. ai vero irrationabilis spiritus sit, similite
r informis est per seipsum, formatur tamen rerum sensibilium phantasi18. Est ite
rum forma omnium spirituum irrationabilinm phantasia corporalium rerum in memori
a eorum per corporales sensus infixa. Item in disciplines liberalibus, plurima l
oco reperiuntur. Nulla enim ars est, quae suis locis careat, ut sunt loci dialec
tici, a genere, a specie, a nomine, ab antecedentibus, a consequentibus, a contr
aries, caeterisque hujusmodi, de quibus nunc diflerere longum est; nam tarn late
patent dialectici loci, ut undecunque dialecticus animus a natura rerum argumen
tum, quod rei dubiae facit sidem repererit; locum argument! else describat, feu
argumenti sedem. Similiter in aliis reperies; quae fuis locis, id est, propriis
definitionibus ambiuntur, quarum exempla sunt haec. GrabimaTica est articulatae
vocis custos, et moderatrix disciplinarum. Rhethorica est finitam causam persona
, materia, occafione, qualitate, loco, tempore, facultate, discutiens copiose at
que ornate disciplina. Haec disciplina sic brefiler definiri potest, Rhbthobica
est finitae eausae septem periochis, sagax et copiosa disciplina. Dialectic* est
commnnium animi conceptionum rationabilium diHgens investigatrixque disciplina.
Arithmetica est numerorum contemplationibus succumbentium rata intemerataque di
sciplina. Geometria est plenarum sigurarum solidarumque spatia supersiciesque sa
gaci mentis intuitu considerans disciplina. Musica est omnium, quae sunt five in
motu, five in statu scibili naturalibusque proportionibus harmonia, rationis lu
mine dignofeens disciplina. Astrologia est coelestium corporum spatia motusque r
editnsqne certis temporibus investigans disciplina. Hi sunt general es loci arti
um liberalium: his terminis continentnr, intra quos aliae innumerabiles sunt.
30. Septem 7r£p<o%a/» Id est, circumstantiae, sunt, quis, quid, cur, quoniodo , quan
do, ubi, quibus facultatibus. D. His rationibus cogor fateri, non else locum nis
i in animo. Si enim disinitio Omnis in disciplina est, et omnis disciplina in an
imo ; neceflario locus omnis, quia definitio est , non alibi nisi in animo crit.
5». M. Recte lntueris. D. Quid igitur dicendum est de his qui dicunt, habitationes
hominum ceterorumque animalium locos else ? Similiter ilium communem aerem, ter
ram quoque, omnium habitantium in eis locum aestimant? Aquam locum piscium dicun
t, planetarum aethera, sphtram coclestem astrorum locum else putant. M. Nihil al
iud, nisi ut aut suadeatur eis, si diiciplinabiles lint et doceri valuerint, aut
penitus dimittantur, si contentiosi sint. Eos enim qui talia dicunt, vera derid
et ratio. Nam si aliud est locus, et aliud corpus, fequitur ut locus non sit cor
pus; Aer autem istius corporalis et visibilis mundi xquarta pars est; locus igit
ur non est. Constat etenim nunc mundum visibilem quatuor elementis, veluti quatu
or generalibus quibusdam partibus, compositnm effe. Et est quasi quoddam corpus,
suis partibus compactum. Ex quibus viz. partibus catholicis omnium animalium, a
rborum, herbarum propria specaliffimaque corpora, mirabili ineffabilique mixtura
coeuntia, componnntur, inque eas iterum rosolutionis tempore redeunt.
32. Etenim totus iste mundus sensibus apparens affiduo motu circa fuum cardinem
volvitur; circa Terram dico, circa quam veluti quoddam centrum caetera tria elem
enta, Aqua videlicet, Aer, Ignis, inecssabili rotat« vohrantur, et ita invisibili
sine ulla intermiffione univerWia corpora , quatuor dko elementa in fe inyieem c
oeontia, singularum reram propria corpora conficiunt. Quae resolnta iterum ex pr
oprietatibns in universalitates recnrrunt; manente semper immutabiliter quasi qu
odam centro singularum rerum propria naturalique essentia, quae nec moveri, nec
augeri, nec minui potest. Accidentia enim in motu sunt, non essentiae. Nec etiam
ipsa accidentia in motu sunt fen incrementis, detrimentisve, fed participatio e
orum ab essentia tales patitur mutabilitates. Aliter enim. vera ratio non sinit
esse; omnis siquidem natura feu essentiarum, feu eis aceidentium immutabilis est
; Participatio vero ut diximus essentiarum ab accidentibus, feu aceidentium ab e
ssentiis, semper in motu est, participatio siquidem et inchoari et augeri minuiq
ue potest, donee mundus iste ad fin em fuae stabilitatis in omnibus perveniat, p
ost quem nec essentia, nec accidens, nec eorum inter fe invicem participatio, ul
lum mo turn patietur; omnia enim unum et idipsum immobile erunt, quando in suas
immutabiles rationes omnia reversura sunt. De quo reditu alibi disserendum est.
33. Qua autem ratione solummodo mundi centrum, id est Terra, semper stat, caeter
a vero elementa circa earn aeterno motu volvuntur, non parva indiget considerati
one. Nam et secularium Philosophorum, et catholicorum Patrum de hac quaestione s
ententias agnovimus. Plato siquidem, philosophantium de man do maximus, in Timae
o suo mult is rationibus asserit, hunc mwidum vijibilem, quasi magnum quoddam an
imal, eorpore anintaque componi; cuius animalis corpus quid em ejl quatuor demen
tis notijjimis, generibusque, diverjisque corporibus ex eisdem compojitis, compa
ctnm; Anima vero ipjius ejl generalis vita, quia omnia quae in motu atque in Jla
tu sunt, vegetat atque movet. Hinc Poeta:
Principio coelum et terram camposque liquentes, Lucentemque globum Lxnae, TUania
que ajlra, Spiritus intus alit. Sed quia ipsa anima, ut ait ipse, aeternaliter m
ovetrtr ad corpus Juum, id est, mundum totum vivificandum, regendum, diversisque
rationibus variorum corporum singulorum conjunctionibus refolutionibusque moven
dum, manet etiam in Juo naturali immobilique jlatn. Movetur ergo et stat, ac per
hoc et corpus ejus, id est, universitas rerum visibilium, partim quiflem stat a
eterna stabilitate, ut est Terra; partim vero aeterna velocitate movetur, ut fpa
tium aethereum; partim nec stat nec velociter movetur, ut Aqua; partim velociter
fed non velo-. cislime, ut est Aer. Et haec ratio fummi philofophi non est omni
no spernenda, ut aestimo; acuta enim atque na
« IndietroContinue »
- Page 12 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
mend ad atom a. Similiter in fuperioribna temporum commenfurationibus, si quis a
scendent, reperiet. In his enim omnibus habitus totius ad partes, partium quoque
ad totum perspicitur. D. Profecto non aliter. M. Quid in diversis agendi vel pa
tiendi motibus? nonne habitus ubique relucet ? nam amare et - amari habitudines
sunt amantis et amati, siquidem inter fe respiciunt, five in una persona suit, q
uod a Graecis dicitur avroira&tta, id est, cum actio et pasfio in una eademque i
nspicitur persona; ut meipsum amo: five inter duas personas, quod a Graecis dici
tur IrpoiraSeia, id eft, cum alia persona amantis, et alia amata sit, ut amo te.
D. Et haec vera else discerno. M. Quaero igitur a te, quare ista Categoria habi
tudinis , cum caeteris Categoriis naturaliter inesle videatur, et per fe special
iter veluti suis propriis rationibus subnixa, suum in denaria Categoriarum qu an
tit ate locum obtineat. An forte quia in omnibus mvenitur, praeterea in feipsa
fubsistit? Eadem enim ratio else in Categoria esfentiae inspicienda est. Quid en
im? nunquid cum decem Categoriae sint, una earum effentia feu substantia dicitur
, novem vero accidentia sunt, et in subsistentia subsistunt? per se enim subsist
ere non poisunt. Effentia in omnibus else videtur, sine qua else non possunt, et
tamen per se locuni suum obtinet. Quod enim omnium est, nullius proprie est, fe
d omnium commune; et dum in omnibus subsistat, per seipsum propria sua ratione e
lse non desinit. De quantitate similiter dicendum. Dicimus enim quanta effentia,
quanta qualitas, quanta relatio, quantus situs, quantus habitus, quam magnus lo
cus, quam parvum vel spatiosum tempua, quanta actio, quanta pafEo ? Videsne quam
late patet per caeteras Categorias quantitas, et non tamen suum proprium deseri
t statum. Quid de Qualitate? nonne et ipsa de omnibus Categoriis frequenter prae
dicari folet? dicimus enim qualis ovola quahs magnitudo, qualis relatio, Situs,
Habitus, Locus, Tempus, Agere, Pad? Haec enim omnia qualia sunt, interrogamus; n
on tamen Qualitas sui proprii generis radonem deserit? Quid ergo mirum si Catego
ria Habitudinis, dum in omnibus inspicitur, propriam fuam radonem possidere dica
tur? Nullo modo mirandum, nam vera ratio suadet non aliter posse. M. Nonne igitu
r vides divinam elTentiam nullius habitudinis participem efse, de ea tamen non i
ncongrue, quum ipsius est causa, praedicari posse? Si enim proprie de ipsa Habit
us praedicaretur, nequaquam suimet fed alterius efset; Omnis proprie habitus in
aliquo fubjecto intelligitur, ct alicujus accidens est, quod de Deo cui nullum a
ccidit, et qui accidit nulli, in nulloque intelligitur, et nullum in iptb, impiu
m credere est. D. Satis de hac Categoria disputatum est ut arbitror.
23. M. Quid igitur? nonne ex his quae praedicta sunt, de caeteris Categoriis bre
viter pofiuraus colligere? Non enim Deus locus, neque tempus est; attamen locus
omnium translative dicitur, et tempus, cum omnium locorum temporumque causa est.
Omnium quippe desinitiones, quasi quidam loci, in ipso subsistunt; et ab ipso q
uasi a quodam tempore, per ipsum veluti per quoddam tempus, et in ipsum veluti i
n nnem quendam temporum, motus omnium et incipit et movetur, et desinit; dum ips
e nec se moveat per tempus, nec ab alio moveatur. Quid enim? nam si proprie locu
s diceretur et tempus, videretur non extra omnia per excellentiam eJTentiae, fed
in numero omnium quae sunt includi. Locus siquidem et tempus, inter omnia quae
creata sunt, computantur. In his namque duobus totus mundus qui nunc est consist
it, et sine quibus else non potest. Ideoque; a Graecis dicuntur 7X1N avsv To ira
v, id est, sine quibus Universitas effe non valet: Omne enim quod in mundo est,
moveri tempore, locoque definiri necefle est; et locus ipse desinitur, et tempus
movetur; Deus autem nec movetur nec desinitur; nam locus quo definiuntur omnia
loca, locus locorum est; et quia llle a nullo locatur, fed omnia intra fe colloc
at, non locus, fed plusquam locus est. A nullo namque desinitur, fed omnia desin
it. Causa igitur est omnium. Eodem modo causa temporum tempora movet; ipsa vero
a nullo, in nullo tempore movetur. Est enim plusquam tempus, et plusquam motus.
Nec locus igitur, nec Tempus est. Ita quidem etiam luce clarius apparent quae di
cta sunt, in tantum ut jam nunc de natura Categoriarum, deque earum translatione
in divinae effentiae signisicationem, satis dictum videatur propter caetera, qu
ae ad praesens negotium necelTario pertinent.
24. Horum decem Generum quatuor in statu sunt, id est, ohaia, Quantitas, Situs,
Locus: Sex vero in motu, Qualitas, Relatio, Habitus, Tempus, Agere, Pati. Nec te
latere hoc aeftimo. D. Imo mihi clare patet, ac de his nil amplius quaesierim;
fed quorfum istuc ? M. Ut scias plane decem genera praedicta aliis duobus fuperi
oribus generalioribusque comprehendi, motu fc. atquc statu; quae iterum gencrali
iHmo colliguntur genere, quod a Graecis To ntav, a nostris vero Universitas appe
llari confuevit. - D. Hoc valde libet, propter eos qui putant, in natura rerum n
ullum genus generalius praecedere decem praedicta genera, quae ab Aristotele et
inventa et nominata sum, posse reperiri. M. Ratane tibi videtur haec divisio Cat
egoriarum in mo turn atque datum, id est, quatuor in statu , sex in motu ?
25. D. Rata quidem, fed adhuc de duabus non satis mihi patet, de habitu dico et
relatione; hae namque dnae Categoriae magis mihi videntur esse in statu, quam in
motu. Quodcunque enim ad perfectum venerit habitnm, immutabiliter manet. Nam si
quodammodo movetat, jam non esse habitum manifcstum est. Virtus enim in anima t
urn vero animi habitus est, cum ei immutabiliter adhaeret ut ab eo feparari non
pofsit; ideoque corporum null a vera habitudo invenitur: nam armatus vel indutus
potest armis feu indumentis carere. In relatione item, status praevalere aestim
atur; Relatio siquidem patris ad silium, feu dupli ad simplum, et e contrario, l
mmobilis est: nam pater semper pater est filii; similiter nlius semper filius es
t patris, etc. M. Fortasse non magnopere haesitasses, si diligentius intuereris,
quia omne
?uod non simul connaturaliter perfecte inest creaturae, ed per incrementa quaeda
m ad inseparabilera incommutabilemque perfectionem procesfit, in motu esse neces
se est. Omnis autem habitus motu quodam ad perfectionem ascendit, in eo cujus ha
bitus est. De qua perfectione, qui firmus fuerit in hac vita, praesumat. Habitus
igitur in motu est. De Relatione item miror cur dubitas, cum videas earn in uno
eodemque esse non posse; in duobus namque videtur semper. Duorum autem ad seinv
icem appetitus, niotu quodam fieri quis dubitarit? Est item aha ratio, quae aper
tiffime ea quae in motu, ab his quae in statu funt, discernit. Ut enim de ipsa g
eneralisnma rationenuncplura non dicam, quae omnia, quae a Deo post Denm condita
sunt in motu esse manifestat. Omnia namque ex non existentibus in existentia pe
r generationem moventur, ex non-esse in esse divina bonitate omnia vocante ut st
nt de nihilo; ut unumquodque eorum quae funt, ad effentiam suam genusque fpeciem
que, numerumque fuum naturali appetitu moveatur. Ea proprie dicimus in statu ess
e quae per fe subsistunt, nulhusque indigent fubjecti, it sint. Quae vero in ali
quo existunt, quia per fe exisiere non possum, in motu esse non inconerrue judic
apnu. Habitus itaque et relatio in aliquo fubjecto funt, in quo semper esse natu
rali motu appetunt, quia sine eo else non possunt. In motu igitur funt.
1
26. D. Quid ergo dicemus de Loco? de Quantitate? de Situ? quae in ltatu posuisti
. Nam de ovcia idem essentia, nemo dubitat, quod nullius indiget ad subsistendum
. Ab ipsa enim caetera fulciri creduntur. Haec veto , locum dico et quantitatem,
situmque, inter accidentia effentiae connumerantur. Ac per hoc, illud subjectum
in quo sunt, et sine quo else non possunt, appetendo, moventur. Et si ita est,
omnia in motu sunt praeter ovaiav, quae sola motu caret; eo solo excepto quo omn
ia appetunt else, quum sola per se subsistit. M. Non uaquequaque absurda est inq
uilitio tua, quia opinionem communem sequeris, fed si diligentius intueans, inve
nies locum a nullo contineri, continere vero omnia quae in eo locantur. Si enim
nihil aliud locus sit nisi terminus atque definitio cujusque finitae naturae, pr
ofecto locus non appetit ut in aliquo sit; fed omnia quae in eo sunt ipsum merit
o terminum finemque suum semper desiderant, in quo naturaliter continentur, et s
ine quo in insinitum fluere videntur. Locus itaque in motu non est, cum omnia qu
ae in eo sunt, ad se moveantur, ipse vero stat. Eadem de quantitate, atque situ,
ratio edocet. Quid enim? Unumquodque quantitatis feu positionis sensibilis inte
lligibilisve particeps, nisi ut ad perfectam quantitatem positionemve perveniat,
appetit ut in ea quiescat: non ego appetunt, fed appetuntur. In motu itaque non
sunt, stant igitur. D. Num ergo accidentia ovaias haec tria dicenda sunt, Quant
itas, Situs, Locus; an per fe substantiae ?
27. M. Et hoc dignum quaesitu video; nam juxta Dialecticorum opinionem, omne quo
d est, aut subjectum est, aut de subjecto, aut in subjecto est. Vera tamen ratio
consulta respondet, subjectum et de subjecto, unum else, et in nullo distare. N
am si ut illi aiunt, Cicero subjectum est et prima substantia, homo vero de subj
ecto et secunda substantia, quae differentia est- juxta naturam, nisi quia unum
in numero, alterum in specie, cum nil aliud sit species, nisi numerorum unitas,
et nil aliud numerus nisi speciei pluralitas. Si ergo species tota et una est, i
ndividuaque in numeris et numeri unum individuum sunt in specie, quae quantum ad
naturam distantia est inter subjectum et de subjecto, non video. Similiter de a
ccidentibus primae substantiae intelligendum. Non enim aliud est quod in subject
o dicitur, et aliud quod in subjecto simul et de subjecto. Nam disciplina ut exe
mplo utar, una eademque est in seipsa et in suis speciebus numerisque. Non aliud
igitur uni us cujusque
s
propria disciplina, quae a Dialecticis in subjecto dicuntnr solummodo, et aliud
generalis disciplina quae ab iisdem in subjecto et de subjecto vocatur, veluti i
n subjecto, prima sc. substantia subsistens, de subjecto , id est, propria alicu
jus disciplina praedicetur; fed una eademque est in toto et in partibus, ac per
hoc relinquitur subjectum et in subjecto. Si autem acutius vestigia Sancti Grego
rii Theologi, expositorisque sui Maximi sapientiffirai Tequens inspexeris, inven
ies ovaiav omnino in omnibus quae sunt, per se ipsam incomprehensiBilem, non sol
um senfui, fed etiam intellectui effe. Atque ideo ex his veluti circumstantiis s
uis intelligitur existere, loco, dico, quantitate, situ; additur etiam his tempu
s. Intra haec uquidem, veluti intra quosdam sines circumpositos, effentia cognos
citur csrcumcludi, ita ut neque accidentia ei quasi in ea subsistentia videantur
else, quia extrinsecus sunt; neque sine ea existere poise, quia centrum eorum e
st, circa quod volvuntur tempora, loca vero et quantitates et situs undique coll
ocantur. Categoriarum igitur quaedam circa ovaiav praedicantur, quae veluti m^io
%a), id est, circumstantes dicuntur, quia circum earn infpiciuntur este. Quaedam
vero in ipfa sunt, quae a Graecis avvaXara,- id est, accidentia vocantur, Quali
tas, Relatio, Habitus, Agere, Pati. Quae etiam extra earn in aliis Categoriis in
telliguntur, verbi gratia, Qualitas in quantitate, ut color in corpore. Item Qua
litas in ovaia, ut in generibus invisibilitas, incomprehensibilitasque. Itemque
Relatio extra ovaiav. Pater ad filium, Filius ad Patrem. Non enim sunt ex natura
, fed accidente corporum corruptibili generatione, siquidem pater non natura sil
ii pater est, neque silius natura patris filius est. Unius enim ejusdemque natur
ae sunt pater et silius. Nulla autem Natura feipfam gignit, aut a seipfa gignitu
r. In ipsa ergo ovaia relatio est, cum genus ad fpeciem refertur, et species ad
Genus. Genus enim Speciei est Genus, et Species Generis est Species. Habitus quo
que et extra ovaiav et .intra reperitur, ut armatum, indutum, secundum corpus di
cimus. Habitus vero ovoias, generis »ut speciei est virtus ipfa immobilis, per qua
m Genus dum per Species dividitur, in seipfo semper unum individuumque permanet,
et to turn in fpeciebus singulis , et singulae species in ipso unum sunt. Eadem
virtus et in [pecie perfpicitur, quae dum per numeros dividitur, fuae individua
e unitatis inexhaustam vim custodit. Omnesque numeri in quos dividi videtur in i
nsinitum, in ipfa aniti, unumque individuum sunt. De agendo autem et
« IndietroContinue »
- Page 13 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
fjpexisti; fiat igitur si placet praesentis hujus quaestionia solutio, hoc modo;
ut haec omnia quae adjectione super vel plusquam particularuni de Deo praedican
tur, ut est supereffentialis, plusquam Veritas, plusquam Sapientia et similia, d
uarum praedictarum Theologiae partium in Fe plenisfime sint comprehensiva: ita u
t in pronunciatione formam affirmativae, in intellectu vero virtutem abdicativae
obtineant, et hoc brevi concludamus exemplo. Essentia est, affirmatio; ElTentia
non est, abdicatio; supereffentialis est, Affirmatio simul et negatio. In super
hcie etenim negatione caret; in intellectu negalione pollet. Nam qui dicit, supe
reffentialis est; non quid eft dicit, fed quid non est, dicit enim elTentiam non
else, fed plusquam effentiam; quid autem illud est, quod plusquam effentia est,
non exprimit afferens Deum non effe aliquod eorum quae funt, fed plusquam ea qu
ae funt effe: Illud autem" effe, quid sit, nullo modo definit. D. In hac quaesti
one non diutius demorandum ut aestimo; et .nunc si videtur Categoriarum natura c
onsideranda est. M. Aristoteles acutiffimus apud Graecos, ut aiunt, naturalium r
erum discretionis repertor, omnium rerum quae post Deum funt, et ab eo creatae,
innumerabiles varietates, in decem universalibus generibus conclusit, quae decem
Categorias, id est, Praedicamenta vocavit. Nihil enim ut ei vifum est in muhitu
dine creatarum rerum, variisque animorum motibus inveniri potest, quod in aliquo
praedictorum includi non poffit; haec autem a Graecis vocantur, Ovoia, iroiOTys
, irooorys, irpo? rt, Ksissou, Towos, %povo?, irgarTEiv, iraSslv. Quae latialite
r dicuntur, Effentia, Quantitas, Qualitas, ad aliquid, Situs, Habitus, Locus, Te
mpus, Agere, Pad. Horum autem decem generum innumerabiles subdivisions funt, de
quibus nunc disputare praefens negotium non admittit, ne longius a proposito rec
edamus, praefertim cum ilia pars Philofophiae quae dicitur Dialectica, circa hor
um generum divisiones a generalisfimis ad fpecialiflima; iterumque collectione a
spccialisiimis ad genera^iffima verse tur.
17. Sed ut ait Sanctus pater Augustinus in libris de Trinitate, dum ad Theologia
m , hoc est divinae essentiae investigation em pervenitur, Categoriarum virtus o
mnino extinguitur. Nam in ipsis naturis a Deo conditis motibusque carum, Catcgon
ae qualiscunquc sit potentia, praevalet. In ca vero natura, quae nec dici, nee i
ntelligi potest, per omnia in omnibus deficit. ' Attamen nt praediximus quemadmo
dum fere omnia, quae de natura conditarum rerun proprie praedicantur, de condito
re rerum per Metaphoram significandi gratia dicuntur: ita etiam Categoriarum sig
nisicationes, quae proprie in rebus conditis dignoscuntur, de causa omnium non a
bsurde possunt proferri, non ut proprie signisicent quid ipsa sit, fed ut transl
ative, quid de ea nobis quodammodo earn inquirentibus probabiliter cogitandum es
t, suadeant. D. Glare conspicio, nulla ratione Categorias de natura ineffabili p
roprie poise praedicari. Nam et si aliqua Categoriarum de Deo proprie praedicare
tur, necelsano Genus eJTe Deus sequeretur, Deus autem nec Genus, nec Species, ne
c Accidens est. Nulla* igitur Categoria proprie Deum signisicare potest. M. Rect
e intueris, non autem in vanum, ut arbitror, in praedictis rationibus duarum par
tium Theologiae sudare voluimus. Non enim tarn facile ac fere absque ul]o labore
ad hanc Categoriarum disputationem pervenire valuhTemus, non pone fc. proprie d
e Deo praedicari, nisi prius de primordialibus causis ab una omnium causa praeco
nditis, Elsentiam dico, Bonitatem, Virtutem, Veritatem, Sapientiam, caeterasque
hujusmodi, ad purum conficeremus, non aliter nisi translative Deum signisicare.
Nam si sublimissimae naturarum omnium post earn ordinatarum creatae causae solis
que purae mentis aspectibus perspicue ab una omnium ineffabili causa excellentia
elTentiae deseruntur, ut nullo modo earum vocabulis ea proprie possit signisica
ri; quid dicendum est de his decem generibus praedictis, quae non folum in rebus
intelligibilibus, verum etiam in rebus fensibilibus dignoscuntur? Numquid credi
bile est ut vere ac proprie de divina atque ineffabili natura praedicerentur ? D
. Ita arbitror incredibile esse. Non est igitur ovalcc, quia plus est quam ovaia
, et tamen dicitur ovala, quia omnium ovaiwv idem elsentiarum creatrix est. Non
est qnantitas quia plusquam quantitas est, Omnis enim quantitas tribus spatiis e
xtenditur: Longitudine quidem, Latitudine , Altitudine; quae item tria spatia se
nario protenduntur numero; nam Longitudo sursum et deorsum; Altitudo ante et ret
ro; Latitudo dextrorsum et sinistrosum porrigitur: Deus autem omni spado caret,
caret igitur quantitate. Item quantitas est in numero partium, aut naturaliter c
onjunctarum, ut est linea, et tempus; aut naturaliter disjunctarum, ut sunt nume
ri, feu corporales feu intelligibiles. Divina autem substantia nec continuis par
tibus componitur, nec dividui6 distinguitur. Non ell igitur quantitas. Quantitas
tamen non mcongrue denominatur duobus modis, aut quia quantitas faepe pro magni
tudine virtutis ponitur, ant quia totiua quantitatis principium est et causa. De
Qualitate quoque non aliter intelligendum: nulla enim Deus qualitas est, nulla
ei accidit, nullius est particeps. At vero saepisEme qualitas de eo praedicatur,
aut quia totius qualitatis conditor est, aut quod qualitas frequentilEme in fig
nificatione virtutum ponitur. Nam et Bonitas et Justitia, caeteraeque virtuies q
ualitates else dicuntur, Deus autem Virtus est, et plusquam Virtus.
i8- Relationis autem ratio, non tarn aperte patescit, quemadmodum aliarum Catego
riarum definitiones apparent; videtur enim ista sola Categoria veluti proprie in
Deo praedicari; atque ideo cum Fumma diligentia investigandum else video, utrum
proprie in summa ac Sancta Tnnitate trium maximarum substantiarum, praedicetur
Pater relative ad Filium, similiter Filius ad Patrem, Spiritus quoque Sanctus ad
Patrem et Filium, quia Spiritus amborum est; haec enim nomina habitudinum else
Sanctus pater Gregorius Theologus indubitanter assent. An etiam quemadmodum caet
erae Categoriae, ita ista quae dicitur Relationis five habitudinis, metaphorice
de Deo, an proprie praedicari, fed utrum ita sit necne credendum et intelligendu
m fit. Rationabiliter ut est imo ad investigandum veritatis mysterium procedis.
Nulla enim Categoriarum praeter istam solam de Deo proprie praedicari videtur; f
ed utrum ita sit nec ne, piisfime cautissimeque inquirendum: nam si proprie de D
eo dicitur, omnis ferme praedicta nostra ratiocinatio evacuabitur. Univerfaliter
enim diximus nil proprie aut dici aut intelligi posse; praefertim Categoria Rel
ationis non inter decent genera Categoriarum reputabitur, si proprie de Deo pron
unciatur. Si autem hoc confectum fuerit Categoriarum numerus non denario fed nov
enario concludetur. Restat igitur, ut intelligamus hanc etiam Categoriam, sicut
et caeteras translative de Deo praedicari. Vera fiquidem ratiocinatio ad hoc inv
itat atque coarctat, ne ea quae praedicta sunt, incipiant vacillare. Quid enim?
Numquid veri8 ratiocinationibus obsistit, si dicamus Patrem et Filium ipsius hab
itudinis quae dicitur ad aliquic? nomina esse et plusquam habitudinis? Non enim
credendum est eandem habitudinem in excellentissimis divinae essentiae fubstanti
is; et in his quae post cam ab ea condita funt. Ut enim, ni sailor, quemadmodum
fuperat omnem effentiam, fapientiam, virtutem; ita etiam habitudinem omnem ineff
abiliter fupergreditur. Quis enim crediderit talem habitudinem inter Patrem et V
erbum esse, qualem inter Abraham et Isaac potest cogitare? hie enina habitus cam
alis ex divisione naturae per peccatum primi hominis multiplicatione per generat
ionem inquiritur: illic ineffabilis ingenitae genitaeque substantiae sibimet cop
ula creditor; proutque datur, divini luminis radio cognoscitur; hie quod quaerit
ur, non ex nalura procelHt, ut diximus, fed ex vitio; illic quod cogitatur, ex i
neffabili divinae bonitatis foecunditate procedere cognoscitur: fed ad caeteras
Categorias transeamus. D. Sex reftant ni sailor, quarum prima, xtisSai, id est,
jacere, quam alii Situm appellant. Situs autem intelligitur in positione cujusda
m creaturae, five visibilis five invisibilis: Verbi gratia, de aliquo corpore di
citur, aut jacet aut stat; similiter de animo dicitur, si quietus, jacet; si per
vigil, stat. Status namque Categoriae huic applicari folet; nam Motus ad Tempus
refertur: Sed quia Deus nec stat, nec jacet, praedicta Categoria nulla' ratione
proprie praedicari potest de eo. At vero cum standi et jacendi causa est, in ips
o enim omnia et slant, hoc est, immutabiliter secundum suas rationes subsistunt,
et jacent, hoc est quiescunt, finis omnium est, ultra quem nihil appetunt; pote
st de eo translative, jacere vel Situs praedicari. Nam si vere proprieque Deus j
acet, aut sedet, aut stat; positione non caret: si non caret positione, localis
est: non est autem localis, nullo igitur situ continetur.
19. M. Clare quid velis perfpicio; ac per hoc ad Habitudinis Categoriam transeun
dum effe video; quae omnium Categonarum propter nimiam fui amphtudinem obscuriss
ima esse videtur: non enim est ulla Categoria fere, in qua habitus quidam inveni
ri non possit; nam et effentiae feu substantiae habitu quodam ad se invicem resp
iciunt. Dicimus enim rationabilis eJTentia irrationabihsque: qua proportione, id
est, quo habitu, ad fe invicem refpiciunt; non enim irrationabilis diceretur, n
isi ab habitu praefentiae rationis: Omnis enim proportio habitus est; quamvis no
n omnis habitus proportio. Proprie namque proportio non minus quam in duobus pot
est inveniri; Habitus vero et in singulis rebus perfpiciturs Verbi gratia, habit
us rationabilis animae Virtus est; est igitur proportio species quaedam habitudi
nis. Si autem exemplo vis declarari quomodo habitus proportionalis in effentia i
nvenitur, ex numeris elige exemplar. Numeri enim, ut aestimo, effentialiter in o
mnibus intelliguntur; W numeris namque omnium rerum subsistit effentia: Vides ig
itur qualis proportio est in duobus et tribus. D. Video plane, et fesquialteram
else arbitror, et hoc uno exemplo aliorum omnium substantialium nnmerorum inter
se invicem collocatorum, varias proportionis species possum cognoscere. M. Inten
de igitur ad reliqua: et cognosce nullas quantitatis species esse, seu qualitati
s, feu ipsius quae dicitur ad aliquid, feu situs locive, temporisve, agendi vel
patiendi, in quibus quaedam species habitudinis non reperiatur. D. Saepe talia q
uaesivi, et ita reperi. Nam ut talibus exemplis utar, in quantitatibus magna et
parva et media inter fe comparata, multaque pollent habitudine. Item in quantita
tibus numerorum, linearum , temporum, aliorumque similium , habitudines proporti
onis perspicue reperies.
30. Similiter in qualitate; Verbi gratia, in Coloribus, album et nigrum, mediumq
ue, qualiscunque sit color, babitu sibimet jungitur. Album siquidem et nigrum, q
uae extremos colorum locos obtinent, habitu extremitatis ad fe invicem refpiciun
t. Color autem ad extrema fui, album dico nigrumque, habitu medietatis refpicit.
In ea quoque Categoria quae dicitur irpoj Ti. id est, ad aliquid, clare apparet
, qualis habitus sit Fatris ad Filium, feu Filii ad Fatrem; amici amico; dupli a
d simplum, caeteraque hujusmodi.
si. De Situ quoque facile patet, quomodo stare et jacere habitudinem quandam int
er fe iuyicem possideant. Haec enim ex diametro sibi e regione respondent; et ne
quaquam intellectum standi absolutum ab intellectu jacendi cogitahis; fed semper
simul occurrunt, quamvis in re aliqua non simul apparent.
22. Quid dicendum est de loco? quando fuperiora, inferiora et media considerantu
r; nunquid habitudine carent? Nullo raodo; non enim haec nomina ex natura rerum
proveniunt, fed refpectu quodam intuentis eas per partes. Surfum siquidem et deo
rfum in univerfo non est, atque ideo neque fuperiora, neque inferiora; neque med
ia in univerfo funt; nam universitatis consideratio haec respuit, partium vero i
ntroducit intentio. Eadem est de majori et minori. Nullum enim in suo genere par
vum aut magnum esse po test, ex cogitatione tamen comparantium diversas qualitat
es, talia inventa funt. Ideoque locorum feu partium contemplatio, habitum in tal
ibus gignit. Nulla enim natura major aut minor alia natura sit, sicut neque supe
rior neque inferior, cum una omnium subsistat natura, ex uno Deo condita. Quid d
e Tempore? nonne in ipsis dum inter fe invicem conferuntur, luculenter habitus a
rridet? Verbi gratia, Diei ad horas, horae ad punctoe, puncti ad momentum, mo
« IndietroContinue »
- Page 14 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
special! ejus persona Abraham did tor; de relation e vero ejus ad filium suum Is
aac, patrem vocari, nemo bene intelligentium dubitarit. Eodem modo de Isaac inte
lli*
f;endum, hoc enim nomine Isaac propria individuaque ubstantia ipsius significatu
r 5 habitus ejus ad patrem suum per filium cognoscitur. Non enim potes negare ta
lia nomina, id est, patrem et filium, relativa esse, non fubstantiva. Si ergo ap
ud nos, id est, in nostra natura non fubstandaliter fed relative tales voces pra
edicantur, quid de summa ac sancta dicturi sumus essentia, in qua substantiarum
inter se invicem relationis vel habitudinis talia, nomina, Pater viz. et Filius
et Spiritus Sanctus, Sancta Scriptura constituit? D. Jam video praedicti Sancti
Theologi responsum omnino veritate fufFultum. Non enim potest, ut suasum est, fi
ve in divina five in humana natura, relationis nomen in fubstantia feu essentia
recipi. NolTe tamen aperte et breviter per te velim, utrum omnes Categoriae cum
sint numero decem, de summa divinae bonitatis una essentia in tribus substantiis
, et de tribus substantiis in eadem una essentia, vere proprieque posfint praedi
cari. M. De hoc negotio nescio quis breviter atque< aperte potest dicere; aut en
im de hujusmodi causa per omnia tacendum est, et simplicitati orthodoxae fidei c
ommittendum, nam exsuperat omnem intellectum, si Cut scrip turn est, qui solus h
abes immortalitatem, et lucent inhabit as inaccejjihilem: aut si quis de ea disp
utare coeperit, necessario multis modis multisque argumentationibus veriffime su
adebit duabus principalibus Theologiae partibus utendum. Affirmativa quidem, qua
e a Graecia naTatpaTiKi) i et abnegativa, quae airotyartwi) dicitur. Una quidem
airotparixi), divinam essentiam feu fubstantiam esse aliquid eorum quae sunt, id
est, quae dici aut intelligi possunt, negat; altera vero Kara(partn\) y omnia q
uae sunt de ea praedicat, et ideo affirmativa dicitur, non ut confirmet aliquid
eorum quae sunt, fed omnia quae ab ea sunt de ea posse praedicari suadeat, ratio
nabiliter enim per causativa causale potest significari. Dicit enim esse Veritat
em, Bonitatem, Essentiam, Lucem, Ju-stitiam, Solem, Stellam, Spiritum, Aquam, Le
onem, Ursum, Vermem, et cuncta innumerabilia. Et non solum ex his quae sunt secu
ndum Naturam earn edocet, fed ex his quae contra naturam; quando earn inebriari,
stultamque esse, et insanire dicit; fed de his nunc non est nottri propositi di
fferere; satis enim de talibus a Sancto Dionyfio Areopagita in fymbolica Theolog
ia dictum est; ideoque ad id quod a te quaesitum est redeundum. Qua^sieras enim
utrum omnes Categoriae de Deo praedicandae sint proprie, an qnaedam ipsarum. D.
Redeundum fane, fed prius considerandum ut arbitror, cur praedicta nomina, EITen
tiam dico, Bonitatem, Veritatem, Justitiam, Sapientiam, caeteraque id genus, qua
e videntur non folum divina, fed etiam divinisfima, et nihil aliud praeter ill a
m ipfam divinam fubstantiam feu eifentiam significare metaphorica fieri, id est,
a creatura ad creatorem translata, praedictus fanctisfimus pater atque Theologu
s pronunciarit. Non enim fine quadam mystica atque fecreta ratione talia dixisse
aestimandum. M. Bene vigilas/ non enim hoc quoque inconsiderate transeundum els
e video, ac per hoc refpondeas velim, utrum Deo aliquid oppositum aut sibi coint
ellectum intelligas. Oppositum dico, aut per privationem, aut per contrarietatem
, aut per relationem, aut per abfentiam. Cointellectum vero, hoc est, simul cum
eo aeternaliter intellectum, non tamen ei coeffentiale. D. Clare video quid veli
s, ac per hoc, neque aliquid ei oppositum, neque sibi cointellectum tnpovaiov, h
ocest, quod sit alterius essentiae, quam ipse est, dicere ausim. Nam opposita pe
r relationem ita sibi semper opposita sunt, ut simul et inchoare incipiant, et e
lse simul desinant: five ejusdem naturae sint, ut simplum et duplum, subfesqualt
erum, adsesqualterum; aut per negationem, ut Est, non est; aut per abfentiam, ut
lux atque tenebrae; aut secundum privationem, ut mors et vita; aut per contrari
um, ut sanitas et imbecillitas, vox et silentium. Haec enim his quae intellectui
fuccumbunt, atque sensui, recta ratione attribuuntur, ac per hoc in Deo non sun
t; ea quip
e quae a seipsis discrepant, aeterna else non poflunt.
i enim aeterna eiTent, a se invicem non discreparent. Aeternitas enim sui simili
s est, et tota per totum, in seipsa una simplex individuaque subsistit. Est siqu
idem omnium unum principium unusque finis in nullo a seipso discrepana.
¦ 16. Eadem ratione coaeternum Deo else, quod sibi coessentiale non sit, nescio qu
is audeat affirmare; nam si hoc cogitari aut inveniri po test, necessario sequit
ur, non else unum omnium principium, fed duo quaedam, feu plura longe a se invic
em differentia, quod vera ratio sine ulla haesitatione renuere confuevit. Merito
ab uno omnia, a duobus autem vel pluribus nihil else inchoat. M. Recte discepta
s ut aestimo. Si igitur praedicta divina nomina opposita e regione sibi alia nom
ina respiciunt, necessario etiam res, quae proprie eis significantur, oppositaa
sibi contrarietates obtmere intelliguntur, ac per hoc de Deo cni nihil est oppos
itum, aut cum quo coaeternaliter natura differens nihil inspicitur, proprie prae
dicari non possunt. Praedictorum enim nominum aliorumque libi umilium nullum ver
a ratio reperire potest, cui non ex adversa parte, aut secum in eodem genere dif
ferens, aliud ab ipso discedens nomine reperiatur. Et quidem in nominibus cognos
cimus neceffarium, ut de his rebus quae ab eis significantur cognoscamus, fed cu
m divinae signisicationes quae in Sancta Scriptura a creatura ad Creatorem relat
ae de Deo praedicantur, li tamen recte dicitur aliquid de Deo posse praedicari,
quod alio loco considerandum est, innumerabiles sunt, et parvitate nostrae ratio
cinationis nec invenirinec in simul colligi possunt; pauca tamen exempli gratia
divina vocabula ponenda sunt. Essen da ergo dicitur Deus, fed proprie essentia n
on est, cui opponitur nihil; uirspouffios igitur est, id est, fuperessentialis.
Item Bonitas dicitur, fed proprie bonitas non est; fionitati enim malitia opponi
tur, virspayocSos igitur, plusquam bonus, et virsQayaSoTys, id est, plusquam bon
itas. Deus dicitur, non proprie Deus est; visioni enim caecitas opponitur, et vi
denti non videns ; virsySsos, plusquam videns, si ©so? videns interpretatur. Sed a
d iliam originem hujus nominis recurras , ita ut non a verbo $iwpu> video, fed a
verbo, 0eu>, id est, curro, &sov Deum derivari intelligas, adest tibi similiter
eadem ratio; nam currenti non currens opponitur, sicut tarditas celeritati; eri
t igitur virsp^tos, id est, plusquam currens; ficut fcriptum est, velociter cnrr
it Jermo ejus. Nam hoc de Deo verbo, quod ineffabiliter per omnia quae sunt ut s
int currit, intelligimus. Eodem modo de Veritate accipere debemus. Veritati eten
im falsitas opponitur, ac per hoc proprie veritas non est, uirspaX^itys igitur e
st, et visSQaXijSsla, id est, plusquam verus et plusquam veritas. Eadem ratio in
omnibus divinis nominibus obfervanda est. Non enim proprie dicitur Aeternitas,
cum aeternitati temporalitas opponitur; virtoaiuivios igitur est, et vTfsgaiwvia
, id est plusquam aeternus, et plusquam aeternitas. De fapientia quoque nulla al
ia occurrit ratio, ideoque proprie de Deo praedicari non est arbitrandum; cum et
sapien tiae et fapienti, insipiens et infapientia, oppugjiant, jproinde vitsyao
Cpos, id est, plusquam sapiens, et virtgooCpla, plusquam fapientia, recte verequ
e dicitur. Similiter plusquam vita est, siquidem vitae mors opponitur. Eodem mod
o de luce intelligendum est, nam Luci tenebrae obstant: hactenus ut arbitror, de
his fufficienter dictum est. D. Atqui fatendum satis esse dictum. Nam de talibu
e quaecunque necelfaria funt proferri propterea quae praesenti negolio disputand
a sunt, nunc nostrae disceptationis propontum non admittit: redi igitur si place
t ad denariae quantitatis Categoriarum considerationem. M. Intentionis tuae acum
en, quae adhuc admodum pervigil videbatur, admiror. D. Unde quaeso dicas ? M. No
nne diximus, quod ineffabilis natura nullo verbo, nullo nomine, 4 feu aliquo fen
sibili sono, nulla re signifiesta proprie pofHt significari? et hoc dedisti; non
enim proprie fed translative dicitur EfTentia, Veritas, Sapientia , caeteraque
hujusmodi, fed fupereflentialis, plusquam Veritas, plusquam Sapientia et similia
dicitur; fed nonne et haec quasi quaedam propria nomina videntur esie, si eifen
tia proprie non dicitur, supereflentialis autem proprie? Similiter si veritas fe
u sapientia proprie non vocatur, plusquam veritas vero, et plusquam sapientia pr
oprie dicitur? Non ergo propriis nominibus caret; haec enim nomina quamvis apud
Latinos sub uno accentu, sub una compositions harmonia usitate non proferantur,
excepto eo nomine quod est eflentialis; a Graecis tamen sub uno tenore com
Jiofita pronunciantur: nunquam enim aut vix invenies, uperbonum aut fuperaetemum
caeteraque similia composite proferri. D. Ego ipse valde admiror quo intendebam
quum hanc inquisitionem intactam praetermiseram; atque ideo earn a te aperiri o
bnixe postulo. Quoquo modo enim divina substantia feu simplicibus orationis part
ibus, feu corapositis, feu folutis, Graece feu Latine, tan turn ut proprie profe
ratur, non inefFabilis else videbitur. Non enim ineJTabile est, quod quodammodo
sari potest. M. Nunc vigilas video. D. Vigilo quidem, fed de hac interposita qua
eftione nil adhuc video. M. Redi igitur ad ea, quae paulo fuperius inter nos con
fecta sunt; duas namque ni sailor, fublimissimas Theologiae partes else diximus;
et hoc non ex nobis, fed autoritate S. Dionysiii Areopagitae accipientes, qui a
pertifsime ut dictum est bipartitam Theologiam afferit else, id est, xara(f)st-n
xyjv, et airo<paTjk^v , quas Cicero in intenjionem et repuljionem transfers. Nos
autem, ut apertius vis nommum clarescat, in Affirmationem et Negationem maluimu
s transferre. D. Talium ut arbitror recordari me video; fed quid ad haec quae nu
nc considerare volumus, prosint, nondum cognosco. M. Nonne vides haec duo, Affir
mationem viz. et Negationem sibi invicem opposita else ? D. Satis video; et nil
pins contrarium poffe else arbitror. M. Intende igitur diligentius; nam cum ad p
erfectae ratiocinationis contuitum perveneris, satis clare considerabis haec duo
,
i
quae videntur inter se effe contraria, nullo modo fibimet opponi, dum circa divi
nam naturam versantur, fed per omnia in omnibus sibi invicem consentire. Et ut h
oc apertius fiat, paucis utamur exemplis; verbi gratia, nara(flariM) dicit, Veri
tas est; airofparixy contradicit, Veritas non eu; hie videtur quaedam forma cont
radictionis, fed dum intentius aspicitur, nulla controversia reperitur. Nam quae
dicit Veritas est, non affirmat proprie divinam fubstantiam Veritatem else, fed
tali nomine per Metaphoram a creatura ad Creatorem vocari posse; nudam siquidem
omnique propria significatione relictam, divinam essentiam talibus vocabulis ve
stit. Ea vero quae dicit, Veritas non est, merito divinam naturam incomprehensib
ilem, at que ineffabilem clare agnoscens, non earn negat effe, fed Veritatem nec
vocari proprie, nec esse. Omnibus enim signisicationibus quibus Karats) ar my d
ivinitatem vestit, earn fpoliare non nefeit. Una dicit, fapientia est, verbi gra
tia earn induens; altera dicit, Sapientia non est, eandem exuens. Una igitur dic
it, hoc vocari po test; fed non dicit, hoc proprie est; Altera dicit, hoc non es
t, quamvis ex hoc appellari potest. D. Haec ni sailor, apertOEme video; quae adh
uc mihi a fe invicem discrepantia videbantur, nunc inter fe invicem convenire, e
t in nullo a feipsis dissentire, dum circa Deum considerantur, luce clarius pate
scunt; fed quomodo ad praefentis quaestionis folutionem attineant, nondum nosse
me fateor.
M. Attende igitur vigilantius, atque ipfas significationes quae prius adjectae f
unt, fuperessentialem dico, plusquam Veritatem, plusquam fapientiam, caeterasque
similes , ad quam partem Theologiae pertineant, utrum affirmativae an negativae
applicandae funt, quantum tibipoffibile estediffere. D. Hoc permeipsum discerne
renon satis audeo. Nam cum praedictas signincationes negativa carere particula c
onsidero, quae eltw»; negativae parti Theologiae eas adjungere pertimesco. Si vero
affirmativae parti easdem adjunxero, intellectum earum mihi non consentire cogn
osco. Qui enim dicit fuperessentialis est, aperte negat essentialem effe. Ac per
hoc quamvis in pronunciatione vocum negalio non appareat, occulte tamen ipsius
intellectus bene considerantes non latet. Proinde, ut arbitror, fateri cogor has
praedictas significationes, quae negatione videntur carere, quantum datur intel
ligere, plus negativae Theologiae parti, quam affirmativae convenire. M. CautiiE
me et vigilantifhme^ refpondilfe te video, multumque approbo , quomodo in pronun
ciatione affirmativae partis, intellectum negativae subtiliiRme per
« IndietroContinue »
- Page 15 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ciat, quia nihil extra seipsum est; Cum autem a verbo
Sew, 0£oy currens recte intelligitur. Ipse enim in omnia currit, et nullo modo sta
t, fed omnia currerylo implet. Sicut Scriptum est; Velociter currit sermo ejus.
Attamen nullo modo movetur, de Deo siquidem verilfime dicitur motus stabilis, et
status mobilis. Stat enim in seipso, incommutabiliter, nunquam naturalem suam s
tabilitatem deferens. Movet autem seipsum per omnia, ut lint ea quae a se effent
ialiter subsistunt; motu enim ipsius omnia fiunt, ac per hoc unus idemque intell
ectus est in duabus interpretationibus ejusdem nominis, quod est, Deus. Non enim
aliud est Deo currere p^er omnia, quam videre omnia: fed sicut videndo, ita et
currendo, per eum fiunt omnia. D. De Etymologia nominis satis ac probabiliter su
asum est; fed non satis video quo fe mo vest, qui ubique est, sine quo nihil els
e potest, et extra quern nihil extenditur; est enim locus omnium, at
S|ue circumfcriptio. M. Deum moveri non extra fe dixi, ed a seipso, in seipso, a
d seipsum. Non enim alium motum in eo oportet credi, praeter suae voluntatis app
etitum, quo vult omnia fieri; sicut status ejus, non quasi post motum stet, fed
ejusdem suae voluntatis incommutabile propositum intelligitur; quo omnia incomxn
utabili rationum fuarum stabilitate permanere definit. Non enim in ipfo proprie
status, aut motus dicitur, baec enim duo opposita sibi invicem else videntur. Op
posita autem in eo cogitari vel intelligi vera ratio prohibet, praesertim cum st
atus proprie finis motionis sit. Non enim Deus moveri inchoat, ut ad statum quen
dam perveniat, haec igitur nomina, sicut et multa similia ex creatura, per quand
am divinam metaphoram, ad creatorem referuntur, nec irrationabiliter, cum omnium
quae in statu et motu sunt, causa est; ab eo enim incipiunt currere ut sint, cu
m est principium omnium, et per eum ad eum tiaturali motu feruntur; ut in eo inc
ommutabiliter atque aeternaliter stent, cum finis quiesque omnium est; nam ultra
nil appetunt. In eo enim sui motus principium finemque inveniunt. Deus enim cur
rens dicitur, non quia extra fe currat, qui semper in seipso immutabiliter stat,
quia omnia implet; fed quia. omnia currere facit ex non-existentibus in existen
tia. D. Redi ad propositum; haec enim non irrationabiliter dicta vidsntur. M. Qu
ale propositum quaeras, admoneas peto. Nam cum de incidentibus quaestionibus qua
edam dicere conamur, principalium quaestionum faepissime obliviscimur. D. Nunqui
d hoc? Propofuimus enim ut pro viribus investigaremus qua ratione ab his qui de
divina natttra disputant, eandem creare et crean dicitur? Creare enim earn omnia
nullus fane intelligentium ambigit: quo modo creari dicitur, non transitorie pr
aetereundum nobis visum est.
M. Ita profecto. Sed ut arbitror ex his quae praedicta sunt, ad hanc quaestionem
solvendam non exiguus introitus referatus est. Confectum enim est inter nos,
3uod per motum divinae naturae nib.il- aliud intelligenum est, praeter divinae v
oluntatis propositum ad ea condenda quae facienda sunt. Fieri ergo dicitur in om
nibus divina natura, quae nihil aliud est, nisi divina vo-, Juntas; non enim ali
ud in ea est else et velle, sed unum idemque velle et else, in conderidis omnibu
s, quae facienda visa sunt. Verbi gratia, si quis dixerit, ad hoc divinae volunt
atis motus adducitur ut sint ea quae sunt; creat igitur omnia quae de nihilo add
ucit, ut sint ex non-effe in else; creatur autem quia nihil "essentialiter est
{meter ipsam; est enim omnium essentia. Nam sicutnulum bonum naturale est, praet
er ipsum; sed omne quod dicitur bonum else, ex participation unius summi boni es
t bonum: ita omne quod existit, non in seipso existit, sed participatione vere e
xistentis naturae existit. Non solum itaque, ut in his quae ante dicta sunt cons
ideratum est, divina natura fieri dicitur, dum in iis qui fide, et spe, et carit
ate, caeterisque virtutibus reformantur, Dei Verbum mirabili et ineffabili modo
innascitur; sicut ait Apostolus de Christo loquens, qui factus ejl in nobis fapi
entia a Deo et jujlijicatio, et redemtioi Sed et quia in omnibus quae sunt ape a
r et, quae per seipsam mvisibilis est, non incongrue dicitur facta; nam et noste
r intellectus priusquam veniat in cogitationem atque memoriam, non irrationabili
ter dicitur non else; est enim per se invisibilis, et nulli nisi Deo nobisque ip
sis cognitus est. Dum vero in cogitationes venerit, et ex quibusdam phantasiis f
ormam accipit, non immerito dicitur fieri; fit enim in memoria formas quasdam ac
cipiens rerum, feu vocum, feu colorum, caeterorumque fensibilium, qui informis e
rat priusquam in memoriam veniret: deinde veluti fecundam formationem recipit, d
um quibusdam formarum feu vocum signis, literas dico, quae sunt signa vocum, et
figuras quae sunt sign a formarum, matheseos feu aliis fenlibilibus indiciis for
matur, per quae fentientium sensibus insinuari posfit. Hac similitudine, quamvis
a divina natura remotum sit, fuaderi posse tamen, arbitror, qunmodo ipsa dum om
nia creat, et a nullo creari sciat, in omnibus qaae ab ea sunt mirabili modo cia
alov; ut quemadmodum mentis intelligentia, fen propositum feu consilium, sen quo
quo modo motua ille noster intimus et primus dici poffit, dum in cogitationem ut
diximus venerit', quaedamqne
fihantasiarum formas accepit, deindeque in sign a vocum lea ensibilium motuum in
dicia procefferit, non incongrue dicitur fieri i (sit enim in phantasiis formatu
s, qui per fe omni sensibili caret forma) ita divina effentiaquaeperfesubsistens
omnem superat intellectum, in his quae a fe, et per fe, et in fe, et ad fe fact
a sunt, recte dicitur creari. Ut in iis five intellectu, si folummodo intelligib
ilia sunt; five sensu, si sensibilia sunt; ab his qui earn recto studio inquirun
t, cognoscatur. De his fat est dictum ut cenfeo.
14. D. Sat plane, ni sailor; fed adhuc neceflarium edisseras, quare divina natur
a creatrix folummodo dicitur efle, et non creata; quae sicut praedictis rationib
us fua* sum est, et creat et creatur; haec enim sibimet videntur eontradicere. M
. Caute vigilas , nam et hoc inquisition© dignum else video. D. Dignum profecto. M
. Attende itaque in ea quae sequentur, mentisque contuiturn huic brevi refponsio
ni accommoda. D. Praecede, intentus fubfequar. M. Divinam naturam Universitatis
conditricem efle non dubitas. D. Ferge ad caetera, huic enim haesitare nefas est
. M. Similiter earn a nullo creari, side atqne intellectu percipis. D. Nihil eo
sirmius. M. Non ergo ambigis dum lpfam creari audis, non ab alia, fed ab ipfa cr
eari. D. Non ambigo. M. Quid igitur? Nonne semper est ere an 8, five seipfam, fi
ve a se creatas efsentias creaverit? nam cum dicitur seipfam creare, nihil aliud
recte intelligitur, nisi naturas rerum condere. Ipfa namque creatio, hoc est, i
n aliquo manifestatio, omnium existentium profecto est fubstitutio. D. Hactenus
quae dicta sunt, videntur efle probabilia: fed velim audire, quid de hac inestab
ili atque incomprehensibili creatrice omnium caufalique natura, Theologia edocet
, id est, utrum sit, quid sit, vel quale, et quomodo desinitur. M. Nonne ab ipfa
quam nominasti Theologia, quae ant folummodo aut maxime erga divinam naturam ve
rfatur, satis ac plane veritatem intuentibus fuasum est ex bis
;[uae ab ipfa creata sunt, folummodo ipfam eflentialitex ubsistere, non autem qu
id sit ipfa effentia intelligi. Nam non solum, ut saepe diximus, humanae rationi
s conatu», verum etiam eisentiarum coelestium purislimos superat intellectns. Ipfa
m tamen efle, ex his quae sunt; etsapientem efle, ex divisionibus eonun in effen
tias, in Genera, in Species, Differentiasque, Numerosque; vivereque earn, ex mot
u omnium stabili et ex statu mobili, recte mentis contuitu Theologi scrutati sun
t; hac eriam ratione causam omnium ter substantem veristime invenerunt. Nam nt d
iximus, ex effentia eorum quae sunt, intelligitur else; ex mirabili rerum ordine
, sapientem else; ex motu, vitam este repertum est. Est igitur causa omnium crea
ttixque natura, et sapit et vivit. Ac per hoc, per efsentiam Pattern, per sapien
tiam Filium, per vitam Spiritum Sanctum intelligi, inquisitores veritatis tradid
erunt. D. Haec mihi satis planeque suasa sunt , eaque verilfima else conspicio,
omnino siquidem quid vel quale sit desiniri non po test. Nam quod intelligi omni
no non sinitur, desiniri omnino nequit. Velim tamen audire qua ratione Theologi
unitatem et trim ta tern de causa omnium praedicare ausi sunt. M. In hac ultima
tuapropositione non magnopere estnobislaborandum; praesertim S. Dionysio Areopag
ita Theologo nobis verisfime ac probatilEme suadente divinae virtutis atque Trin
itatis mysteria; ait enim, nidlo verborum feu nominum, feu quacunque articulatae
vocis Jignificatione, fummam omnium atque caufalem efsentiam posse Jignifcari.
Non enim est unitas neque tnnitas, talis qualis ab humano quamvis purilHmo cogit
ari, aut angelico intellectu etsi serenifnmo, consideran potest. Sed ut de re in
effabili atque incomprehensibili religiosi piorum animorum motus aliquid cogitar
e ac praedicare poflent, maxime propter eos qui Christianae Religionia rationem
a Catholicis viris exigunt, five discendae veritatis gratia, si boni sint; sire
tentandi et reprehendendi occasione, si mali; haec religiose fidei symbolica ver
ba a Sanctis Theologis et reperta et tradita sunt, ut corde credamus, et ore con
siteamur, divinam bonitatem unius eflentiae pro personis tribus in ttibus substa
ntiis constitutam; et neque hoc absque spiritualis intelligentiae rationabilisqu
e investigationis contuitu inventuro est. Unam enim ineffabilem omnium causam, u
numque principium, simplex atque individnum, univerfaleque quantum divino spirit
u illuminati sunt, contemplantes; Unitatem dixerunt. Item ipsam unitatem non (in
gularitate quadam et sterilitate, sed mirabili fertilique multiplicitate contuen
tes, tres substantias unitatis intellexerunt; ingenitam fe. genitamque, proceden
temque; habitum autem substantiae ingenitae ad substantiam genitam, Pattern; hab
itant vero substantiae genitae, ad substantiam ingenitam, Filium; habitum vero p
rocedentis substantiae ad ingenitam genitamque substantiam, Spiritum Sanctum nom
inaverunt. Sed quum in hac re fere omnis sanctorum expositorum Sanctae Scriptura
e rersatur intentio, satis ut arbitror praesentialiter dictum est. D. Satis plan
e. Veruntamen planius audire velim de habita trium divinarum substantiarum. Pote
rit enim quis haec mystica Sanctae Trinitatis nomina, Patrem viz. et Filium et S
piritum Sanctum, non secundum habitudinem, fed secundum naturam accipere. Pater
enim substantiae patris nomen else videtur. Similiter et Filius nomen substantia
e silii, Spiritus quoque Sancti nominatio, non aliud praeter substantiam ipsius
significat. M. FortalEs et nos idipsum credere atque fateri non negaverimus, si
S. Gregorii Theologi summa venerabilisque autoritas, veraeque rationis approbati
o, talia credere non prohiberet. Nam cum ab Eunomianis venenosiffimis Catholicae
sidei adverfantibus interrogatus elset de hoc nomine, quod est Pater, utrum nat
urae sit an operationis signifiativum, divina gratia illuminatus mirabiliter res
pondit dicens, neque Naturae ejse, neque operationis, fed folius ad filium habit
udinis. Si enim responderet naturae nomen else, Patrem, illi continuo sequerentu
r, dicerentque similiter Filium nomen else naturae: si autem hoc daretur, necefl
ario sequeretur, alterius naturae pater else nomen, alterius filius, in una enim
eademque natura duo nomina a fe invicem differentia fieri non possnnt; ac per h
oc consicerent, Patrem et Filium Ets^ovoiovs, hoc est diversae elsentiae feu nat
urae else. Similiter de operatione responsum est; nam si daretur eis, operationi
s nomen Pater else, confestim concluderent, Filium else creaturam, cum Pater ope
rationis hoc est creationis suae nomen else conCeditur. D. Hocresponsumlaudabile
effecertilHmumest, etexveritate inspiratum, fed paulo locupletius considerare de
bemus; nam ut mihi videtur, non continuo eum reprehendere poffent, etsi diceret
Patrem nomen naturae else. Quid enim? nunquid duo nomina, a se invicem sono non
senfu discrepantia, in una eademque; natura intelligi non valent? cum Abraham et
Isaac, Patrem viz. et filium unam naturam significare videamus, non enim alteri
us naturae nomen est Abraham, alterius Isaac, fed unius atque ejuadem. M. Recte
diceres, si similiter in hoc tuo exemplo de Abraham et Isaac affirmare valeres,
quod non ahud significat Abraham feu Isaac; et aliud significat in eis Pater et
filius. Nam Abraham et nomen est ipsius Abraham, et Pater nomen est eidem Abraha
m. Similiter et Isaac, et nomen est Isaac, et filius nomen est eidem Isaac: fed
non de eadem re Abraham et pater, feu Isaac et filius praedicantur. Nam de fubst
antia Abraham, id est, de
« IndietroContinue »
- Page 16 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
nnlli. sea hnmano feu angelico intellectui per se ipsam comprehensibilem else? R
ecordaris quod superius propo* suimus? D. Recordor, ac me sic sumpsisse negare n
on possum: fed ut mihi videtur, aut ilia praedicta conclusio penitu8 solvetur, e
t intellectuali creaturae divinae essentiae per seipsam contemplationem dabimus;
aut si folvi non potest, quum certilhmis rationibus stabilita est, ne* ceflariu
m est, ut modum Divinae contemplationis quae fanctia in futuro promittitur, et i
n qua Lemper angeli subustunt, veris rationibus, probabilibusque exemplis absolv
as. M. Quem modum quaeras ignoro, praeter ilium de quo paulo ante breviter discu
lEmus. D. Quis ille sit velim repetas, non enim ipfum recolo. M. Recordarisne qu
id inter nos convenerat, dum de examero fancti patrii Augustini quaedam dicebamu
s? D. Recordor quidera; fed de te-iterum hoc audire volo. M. Movebat te, ut arbi
tror, quomodo praedictus pater praedixerit caufas rerum creandarum, quae aeterna
liter m Deofunt, et Deus Cunt, angelos prirnum in Deo considerasse, deinde in fe
ipsis, deinde ipsarum creaturarum proprias species differentiasque cognovisse, s
i ulli creaturae divina essentia cum rationibus quae in eafunt, esfentialiter ne
queat comprehensibilis else. D. Totum teneo. M. Recordarisne quid ad hoc respond
erimus ? D. Utique recordor, si me raemoria non sallit. Dicebas enim non ipfas c
aufas reram, quae in divina essentia subsistunt, angelos vidiffe, fed quasdam ap
paritiones divinas, quas ut ais theophanias Graeci appellant, caufarumque aetern
arum, quarum imagines sunt, hoc nomine appellatas. Addidisti etiam non solum div
inam essentiam incommutabiliter in seipsa existentem Deum vocari: fed etiam ipsa
s theophanias quae ex ea, et de ea, in natura intellectuali exprimuntur, Dei nom
ine praedicari. M. Bene tenes, ita enim diximus. D. Sed quid ad negotium praesen
s pertinet? M. Nonpanim ut video, eo enim modo et angelos Deum semper videre arb
itror, justos quoque et in hac vita dum mortis exceflum patiuntur, et in futuro
sicut angeli visuros esse. Non ergo ipsum Deum per semetipsum videbimus, quia ne
que angeli vident, hoc enim omni creaturae impostibile est; Jolus namque, ut ait
Apostolus, habet immortalitatem, et lucent habitat inaccejjibilem: fed quasdam
facias ab eo in nobis theophanias contemplabimur; unusquisque enim secundum suae
Sanctitatia atque sapientiae celsitudinem ab una eademque forma, quam omnia app
etunt, Dei Verbum dico, formabitur. Ipfa namque de seipsa loquitur in Evangelio;
In domo patris tnti multat rnansiones .font; seipsam domum patris appellans, qu
ae
cum fit una eademque, incommutabilisque permaneat, multiplex tamen videtur his,
quibus ipse habitare largietur. Nam unusquisque, ut diximus, unigeniti Verbi Dei
notitiam in seipso postidebit, quantum ei gratia donabitur. Quotus enim numerus
electorum, tot erit numerus mansionum: quanta fuerit Sanctarum animarum multipl
icatio, tanta erit divinarum theophaniarum polTefiio. D. Verisimile videtur. M.
Reote dicis, verisimile. Quis enim de talibus sirmaret ita aeternaliter else, du
m vires humanae adhuc in hac fragili carne intentionis videatur excedere.
Eo. D. Sed velim quid de hac theophania conjicere ofns, breviter aperias; hoc es
t, quid ut, unde lit, ubi t, utrum est, utrum intra nos an extra nos formatur. M
. Altum quaeris , et neseio quid altius humanis' inquisitionibus fieri poffit. D
icam tamen quod super hac re in libris Sanctorum patrum, qui talia ausi sunt dic
ere, potui invenire. D. Die quaefo. M. Quaeris itaque, quid sit, unde, et ubi. D
. Etiam. M. Maximum M on a chum, divinum Philosophum, in expositione Sermonum Gr
egorii Theologi, de hac theophania altifHme, atque subtiliifime disputaffe reper
imus. Ait enim theophaniam ejjici non aliunde nisi ex Deo; fieri vero ex cond.es
ceiifi.one divini verbi, hoc est, unigeniti filii qui e(l fapientia patris, velu
ti deorsum versus ad humanam naturam a fe conditam atque pur gat am ; et exaltat
ione Jurjum versus humanae naturae ad pr ae dictum <$icrbum per divinum amor em.
Condescensionem dico hie, non earn quae jam facta est per incarnationem, sed ea
rn quae fit per theosin; id est
{ter deificationem creaturae. Ex ipsa igitur Dei condecenstone ad humanam natura
m per gratiam, et exaltatione ejusdem naturae ad ipsam sapientiam per dilectione
m, fit theophania. Cui sensui sanctus pater Augustinus astipulari videtur, expon
ens illud Apostoli, Qui foetus eft nobis jujiitia et japientia. Ita enim exponit
; Sapientia enim Patris in qua et per quam omnia factafunt, quae non ejl creata
fed creans, fit in animabus nofiris quadam incjjfabili fuae mifericordiae condef
eenfione, ac fibi adjungit nostrum intellectum, ut inejjrabili quodam modo quae
dam quasi compofita fiat fapientia ex ipjo defeendente ad nos, et in nobis habit
ante, et ex noftra intelligent i a ab eo per amorem ad fe ajfumta, et in se form
ata. Similiter de justitia caeterisque virtutibus, exponit non aliter fieri, nis
i ex divinae fapientiae noflraeque inteliigentiae quadam mirabili atque ineffabi
li cons or matime. In quantum enim, ut ait Maximus, humanus intcllcctus afcendit
per charitatem, in tantum divina fapientia defcendit per mifericordiam. Et haec
causa est omnium virtutum et substantia. Igitur omnis theophania, id est, omnis
virtus, et in hac vita in qua adhuc inci
!iit, in his qui digni sunt formari, et in futura vita perectionem divinae beati
tudinis accepturi; non extra fe, fed in fe, et ex Deo, et ex feipsis efficitur.
D. Ex Deo itaque theophaniae in natura angelica atque humana illuminata, purgata
, perfecta per gratiam, flunt ex defcenlione divinae fapientiae, et afcensione h
umanae angelicaeque intelligentiae. M. Sane : nam huic rationi convenit, quod id
em Maximus ait; Quodcunque intellectus comprehendere potuerit, id ipsum Jit. In
quantum ergo animus virtutem comprehendit, in tantum ipfe virtus fit.
10. Horum autem exempla si quaeris, ab eodem Maximo evidentisfime posita sunt ha
ec; dicente, Sic ut'air a Sole illuminatiis, nihil aliud videtur ejse nisi lux,
non quia Jui naturam perdat, fed quia lux in eo praevaleat, ut id ipsum lucis ej
jse aejlimetur; sic humana natura Deo adjuncta, Deus per omnia dicitur ejje; non
quod dejinat cjje humana natura, Jed quod divinitatis participationem accipiat
ut solus in ea Deus ejse videatur. Item absente luce air esl obscurus , Solis au
tem lumen per fe fubjiflens, radio sensu corporeo comprehenditur. Cum solare lum
en Oeri misceatur, tune incipit apparere: ita vero ut in seipso senjibus fit inc
omprehenfibile, mixtum vero ai'ri Jenjibiis pojjlt comprehendi. Ac per hoc intel
lige divinam essentiam per se incomprehensibilem effe, adjunctam vero intellectu
ali creaturae mirabili modo apparere; ita ut ipsa divina, dico, eiTeptia in sola
creatura intellectuali videlicet appareat. Ipsius enim ineffabilis excellentia
omnem naturam sui participem superat, ut nil aliud in omnibus praeter ipsara int
elligentibus occurrat; dum per feipsam ut diximus nullo modo appareat. D. Video
admodum quid fuaderi vis; fed utrum S. Auguflini patris verbis convenire posHnt,
non clare perspicio. M. Attentior ergo esto, et ad ejus verba quae primo pofuim
us, redeamus, sunt autem haec ut aeftimo in libro vicesimo secundo de Civitate D
ei; Per corpora quae ge/tabimus, in omni corpore quodcunque videbimus, quaquaver
fum oculos nostri corpons direxerimus, ipsum Deum perspicua daritate conteroplab
imur. Vim verborum intuere. Non enim dixit per corpora quae gestabimus, Deum ips
um contemplabimur, quia ipse per se videri non potest: fed dixit per corpora qua
e gejlabimus in omni corpore quodcnnque; videbimue, ipsum Dettm eontemplabimur ;
per cor
fiora ergo in corporibus, non per ipsum videbitur. Simiiter per intellectum in i
ntellectibus, per rationem in rationibus, non per seipsam divina eiTentia appare
bic Tanta enim divinae virtutis excellentia in futura vita omnibus qui contempla
tione ipsius digni futuri sunt, manifestabit, ut nibil aliud praeter earn five i
n corporibus live in intellectibus eis eluceat. Erit enim Deus omnia in omnibus:
Ac si aperte Scriptura diceret, Solus Deus apparebit in omnibus. Hinc ait Sanct
us Job: Et in earns mea videbo Deum. Ac si dixiflet; in hac came mea quae multis
tentationibu8 affligitur, tanta gloria futura erit, ut quemadmodum nunc nihil i
n ea apparet, nisi mors et corruptio; ita in futura vita nihil mini apparebit, n
isi solus Deus qui vere vita est, et immortahtas et in corruptio. At si de sui c
orporis felicitate talem gloriam promisit, quid de fui Spiritus dignitate existi
mandum est, praesertim cum ut ait magnus Gregorius Theologus, corpora Sanctorum
in rationem, ratio in intellectum, intellects in Deum; ac per hoc tota illorum n
atura in ipsum Deum mutabitur. Cujus rei pulcherrima paradigmata a praedicto Max
imo in expositione Gregorii posit a sunt, quorum unum praemisimus cum de aere lo
quebamur; alterum vero nunc subjungemus, quod est in igne et ferro. Nam cum ferr
um conftatum in igne in liquorem Jolvitur, nihil de natura ejus remanere fenjibu
s videtur, Jed totum in igneam qualitatem vertitur. Sola vero ratione Juam natur
am quamvis liquejactam Jervare cognoscitur. Sicut ergo totus aer lux, totumque f
errum liquefactum, ut diximus, igneum, imo et ignis apparet, manentibus tamen eo
rum substantiis, ita sano intellectu accipiendum, quia post finem hujus mundi, o
mnis natura five corporea sive incorporea, solus Deus else videbitur, naturae in
tegritate permanente, ut et Deus qui per seipsum incomprehensibilis est, in crea
tura quodammodo comprehendatur; ipsa vero creatura ineffabih miraculo in Deum ve
rtatur. oed sufficiant ista, si tibi clare lucescant. D. Lucescunt fane, quantum
talia nostris mentibus lucere sinuntur. De re enim inefFabili quis in hac vita
luculenter potest sari, ut nihil amplius inquirentium appetat desidenum? praeser
tim cum null a aha promittitur nobis gloria praeter eorum quae hie per sidem cre
duntur, et ratione quaeruntur, et quantum licet suadentur, in futura vita per ex
perimentum cognitionem. M. Caute ac rationabiliter aestimas. Proinde ad ea quae
proposita sunt, hoc est, ad divisionem Naturae, redeundum censeo. D. Hedeundum s
ane, qana modus observandus est in bit quae dicenda font, ut ad finem quendam po
iEnt pervenire.
Is. M. Praedictarum itaque divisionum Naturae, prima Differentia nobis visa est,
in earn quae creat et non creator. Nec immerito; quia talis Naturae species de
Deo solo recte praedicatur, qui solus omnium creans "Ava^oy, hoc est, sine princ
ipio intelligitur, quia principals causa omnium quae ex ipso et per ipsum facta
font, solus est; ac per boc et omnium quae ex fe sunt, finis est. Ipsum enim omn
ia appetunt. Est igitur Principium, Medium et Finis. Principium quia ex fe sunt
omnia, quae eflentiam participant; Medium autem, quia in seipso, et per seipsum
subsistunt omnia; Finis vero, quia ad ipsum moventur, quietem motus sui, suaeque
perfectioms stabilitatem quaerentia. D. Firmissime credo, et quantum datur inte
lhgo, de divina solummodo omnium causa, recte boc praedicari, quia sola omnia qu
ae a se sunt, creat; et a nulla superior!, ac se praecedente creator: Ipsa enim
est summa, ac sola causa omnium* quae in se et ex se subsistunt.
13. Velim tamen scire quid de hac re sentias. Non enim parum me movet, dum saepi
ffime in libris Sanctorum Patrum , qui de Divina Natura disputare conati sunt, i
nvenio, earn non solum omnia quae sunt, creare, fed etiam creari; et siquidem ut
ajunt, facit et fit, et creat et creator. Si igitur ita est, quomodo ratiocinat
io nostra steterit, facile non invenio. Dicimus enim earn solummodo creare , a n
ullo autem creari. M. Merito moveris, nam et ego de hoc multum admiror, et quomo
do haec quae videntur else contraria, sibi invicem adversari nequeant, quomodoqu
e vera ratio de hoc consulenda est, optarim per te no/se. D. Ingredere precor, n
am de talibus non meam fed tuam sententiam ratiocinandique viam expeto. M. Primu
m itaque fundetur de ipso nomine, quod in Sancta Scriptura usitatissimum est, qu
id est, Deus, considerandum arbitror. Quamvis enim multis nominibus divina natur
a denominetur, ut est Bonitas, EssenTU, Veritas, caeteraque hujusmodi, frequenti
iHme tamen eo nomine divina utitur Scriptura. D. Plane videtur. M. Hujua itaque
nominis etymologia a Graecis asfamta est, aut enim a verbo quod est 5£wp<S, hoc es
t, ndeo, derivatur: aut ex verbo Ssui, hoc est, curro; aut quod probabilius est,
quia unus idemque intellectus est, »b utroque derivari recte dicitur. Nam cum a v
erbo StwpÆ deducitur Qibs, videns interpretatur. Ipse enim qnae sunt in seipso vid
et, dum nibil extra seipsum aspi*
« IndietroContinue »
- Page 17 -
Web
Immagini
 Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
neqtie creator. D. Clare video. Sed multum me movet quarta species, quae a te ad
dita eft: nam de aliis tibi nullo modo haelatare ausim, cum prima ut arbitror in
Causa omnium quae sunt et quae non sunt intelligatur. Se* cunda vero in primord
ialibus causis. Tertia in his quae in generatione temporibusque et locis cognosc
untur, atque ideo de singulis disputari subtilius necelsarium est, ut video. M.
Recte aestimas; fed quo ordine ratiocinationis via tenenda lit, hoc est de qua s
pecie primo discutiendum, tuo arbitrio committo. D. Ratum mihi vi' detur ante al
ias de prima, quicquid lux mentium largita fuerit dicere.
s. M. Ita fiat; fed prius de fumma ac principal! omnium , ut diximus, divisione
in ea quae sunt et quae non sunt, breviter dicendum aestimo. D. Jure, provideque
; non enim ex alio primordio rationem inchoari oportere video: Nec solum quia pr
ima est omnium differentia, fed quia obscurior caeteris videtur esse, et est. M.
Ipfa itaque primordialis omnium discretiva differentia certoa fuae interpretati
onis modos inquirit.
3. Quorum primus videtur esse ipse per quem ratio fuadet, Omnia quae corporeo se
nsui, vel intelligentiae
Jerceptioni succumbunt, posse rationabiliter dici effe: a vero quae per excellen
tiam suae naturae non solum vXtov, id est, omnem sensum, sed etiam intellectum r
ationemque fugiunt, jure videri non esse. Quae non nisi in solo Deo, materiaque,
et in omnium rerum quae ab eo conditae sunt rationibus atque essentiis, recte i
ntelliguntur. Nec immerito; Ipse namque omnium essentia est, qui solus vere est,
ut ait Dionysius Areopagita. Ejse, inquit, omnium, eft JupereJJe divinitatis. G
regorius etiam Theologus,multi8 rationibusnullam substantiam, five visibilis fiv
e invisibilis creaturae, intellectu vel ratione comprehendi posse consirmat, qui
d sit. Nam sicut ipse Deus in feipso ultra creaturam omnem nullo intellectu comp
rehenditur: ita etiam in fecretissimis sinibus creaturae ab eo factae, et in eo
consistentis, considerata ovaia incomprehensibilis est. Quicquid autem in omni c
reatura, vel fensu corporeo percipitur, feu intellectu consideratur, nihil ahudl
est, nisi quoddam accidens incomprehensibile per fe, ut dictum eft, uniuscujusq
ue essentiae: quae aut per qualitatem, aut quantitatem, aut form am, aut raateri
am, aut differentiam quandam, aut locum, aut temp us agnoscitur; non quid est, f
ed quia est. Iste igitur modus primus ac fummus est divisionis eorum quae dicunt
ur effe et non esse; quia modus iste qui videtur quodam modo fntrodnci posse, qu
i in privationibus circa substantial habitudinum, ut circa oculos orb it as cons
tituitur, nullo modo recipiendus est, ut arbitror. Nam quod penitus non est, nec
esse potest, nec pro eminentia suae existentiae intellectum exuperat; quomodo i
n rerum divisionibns recipi valeat, non video, nisi forte quis dixerit, rerum qu
ae sunt absentias et privationes, non omnino nihil else; fed earum quarum privat
iones, feu absentiae feu oppositiones sunt, mirabili quadam virtute contineri, u
t quodam modo lint.
4. Fiat igitur fecundus modus effendi et non essendi, qui in naturarum et creatu
rarum ordinibus atque differentiis consideratur, qui ab excelulfima et circa Deu
m proxime constituta intellectuali virtute inchoans, usque ad extremitatem ratio
nalis irrationalisque creaturae descendat: hoc est, ut apertius dicamus, a subli
missimo angel 0 usque ad extremam rationabilis irrationabilisque animae partem,
nutritivam dico et activam vitam. Quae pars generalis animae ultima est, quum co
rpus nutrit et auget. Ubi mirabili intelligentiae modo unusquisque ordo cum ipfo
deorfum versus novistimo qui est corporum, et in quo omnis divisio terminatur,
potest diciesse et non esse. Inferioris enim affirmatio, fuperioris est ne* gati
o. Itemque inferioris negatio, fuperioris est affirmatio. Eodemque modo, fuperio
ris affirmatio, inferioris est negatio. Negatio vero fuperioris, erit affirmatio
inferioris. Affirmatio quippe hominis, mortalis adhuc dico, negatio est angeli;
negatio vero hominis, affirmatio est angeli: et viciiHm. Si enim homo est anima
l rationale, mortale, risibile; profecto angelus neque animal rationale est, neq
ue mortale, neque risibile. Item si angelus est essentialis motue, intellectuali
3 circa Deum et rerum caufas, eademque regula in omnibus coelestibns essentiis u»
![ne dum ad fupremum omnium perveniant ordinem, obervari potest: Ipfe vero in su
prema sursum negatione terminatur. Ejus namque negatio nullam creaturam fuperior
em fe consirmat. Tres autem ordines sunt quos ouoTays7s vocant: quorum primus; C
herubin, Seraphin, Throni: Secundus; Virtutes, Fotestates, Dominationes: Tertiue
; Frincipatus, Archangeli, Angeli. Deorfum vero corporum novilhmus folummodo fup
eriorem fe aut negat ant affirmat, quia infra fe nihil habet, quod vel auferat v
el constitnat, quia ab omnibus superioribus fe praeceditur. Nullum vero inferior
em fe praecedit. Hac item ratione omnis ordo rationalis et intellectuali* creat
urae esse dicitur, et non esse. Est enim, quantum a superioribus vel a se ipso c
ognoscitur; Non ejl, autem, quantum ab inferioribns fe comprehendi non unit.
5- Tertius modus non incongrue inspicitur, in his
J[uibus hujus mundi visibilis plenitudo perficitur, et in ui» causis praecedentibu
s in secretisfimis naturae finibus. Quicquid enim ipsarum causarum in materia fo
rmata, in temporibus et locis per generationem cognoscitur, quadam humana consue
tudine dicitur else. Quicquid vero adhuc in ipfis naturae sinibus continetur, ne
c m formata materia, ullo loco vel tempore, caeterisque accidentibus apparet, ea
dem praedicta confuetudine dicitur non efl*e. Hujusmodi exempla late patent et m
axime in humana natura. Cum enim Deus omnes homines in illo primo atque uno quem
ad imagincm suam fecit, simul constituent, fed non simul in hunc mundum visibil
em produxerit; certis vero temporibus locisque, naturam quam simul condiderat, q
uadam ut ipfe novit serie ad visibilem efsentiam adduxit: hi qui jam in mundo vi
fibiliter apparent, et apparuerunt, dicuntur else; qui vero adhuc latent, et fac
turi sunt, dicuntur non else. Inter primum et tertium modum hoc distat. Primus g
eneraliter in omnibus quae simul et semel in causis et effectibus facta sunt. Te
rtius specialiter in his quae partim adhuc in causis suis latent, partim in effe
ctibus patent, quibus proprie mundus iste contexitur. Ad hunc modum per tin et r
atio ilia quae virtutem feminum considerat, five in animalibus , five in arborib
us, five in herbis; virtus enim feminum eo tempore quo in fecretis naturae filet
, quia nondum apparet, dicitur non else: dum vero in nascentibus crescentibusque
animalibus, feu floribus fructibusve lignorum et herbarum apparuerit, dicitur e
lse.
6. Quartus modus est, qui secundum Philosophos non improbabiliter ea folummodo q
uae solo comprehenduntur intellectu, dicit vere else; Quae vero per generationem
, materiae distenfionibus, feu detractionibus, locorum quoque fpatiis temporibus
que motibusque variantur, colliguntur, folvuntur, vere dicuntur »on else, ut sunt
omnia corpora quae nasci et corrumpi possunt.
7. Quintu8 est modus, quem in sola humana natura ratio intuetur, quae cum divina
e imaginis dignitatem in qua proprie fubsistit, peccando deseruit, merito else s
uum perdidit. Dum vero unigeniti Dei silii gratia restaurata ad pristinum substa
ntiae suae statum, in qua secundum imaginem Dei condita est, reducitur, incipit
else cum in eo qui secundum imaginem Dei conditus est, inchoat virere. Ad hunc m
odum videtur perdaere, quod Apo~ Jlolus dicit, Et vocat ea quae non sunt, tanqua
m ea
Se Junt\ hoc est, qui in primo homine perditi t, et ad quandam insubsistentiam c
eciderant, Deua per sidem in silium suum vocat, ut sint, sicut qui jam in Christ
o renati sunt. Quanquam et hoc ita intelligi poiHt, et de his quos quotidie Deus
ex fecretis Naturae sinibus, in quibus aestimantur non else, vocat, ut apparean
t visibiliter in forma et materia, caeterisque in quibus occulta apparere poflun
t; et si quid praeter hos modos indagatior ratio invenire potest: fed praefentia
liter de bis ut arbitror satis dictum est, si tibi aliter non videtur. D. Satis
plane, nisi me paulisper turbaret, quod a S. Augustino in examero fuo dictum est
; hoc est, angelicam naturam ante omnem creaturam dignitate non tempore conditam
suijje. Ac per hoc et aliorum omnium propter fuimet primordiales caufas, hoc es
t, principalia exempla, quae Graeci Tl^turorutra nominant, prius in Deo consider
ate, deinde in feipfa,/ dfeinde ipfas creaturas in effectibus fuis: nam fuimet c
aufam priusquam in
Seciem propriam procederet, cognoscere non valuit. _M. ec illud te movere oporte
t, fed intentius quae dicta sunt considera. Si enim angelos principales rerum ca
ufas in Deo constitutas cognoviffe dixerimus, Apostolo resistere videbimur, qui
super omne quod dicitur et intelligitur, ipsum Deum et causas omnium in eo, five
aliud non sint praeter id quod ipfe est, affirmat else; ac per hoc uec-eflarium
est, rectam mediamque viam tenere, ne vel Apostolo videamur resistere, vel fent
entiam fummae ac fanctae autoritatis Magistri non obtinere. Utrumque igitur veru
m dixiste non dubitandum, imo sirmiter tenendum. Caufam igitur rerum omnium, qua
e omnem intellectum exuperat, nulli creatae naturae secundum Apojiolum cognitam
fieri, ratio sinit. Quis enim, inquit, bitellectum Domini cognovit: et alibi, Pa
x Chrijii quae exuperat omnem intellectum. At si causa omnium ab omnibus quae cr
eata sunt ab ea, remota est, absque ulla dubitatione ration es omnium rerum quae
aeternaliter et incommutabiliter in ea sunt, ab omnibus quorum rationes sunt, p
enitus remotae sunt. In angelicis vero intellectibus earum rationum theophanias
quasdam else, hoc est, comprehensibiles intellectualis naturae quasdam divi- v n
as apparitiones, id est, principalia exempla, quisquis dixerit, non, ut arbitror
, a veritate errabit. Quas theophaniaa in Angelica creatura Sanctum Augu/tinum a
nte omnium generationem inferiorum fe visas non incongrue dudJTe credimus. Non e
rgo nos moveat, quod dixitquia
Angeli et primutn in Deo, deinde in seipfia inferiorii creaturae causas vident.
Non enim effentia divina Deu» solummodo dicitur, fed et modus quo fe quodammodo in
tellectual! et rational! creaturae, prout est capacitas uniuscujusque, ostendit,
Deus faepe a Sancta Scriptura vocitatur. Qui modus a Graecis theophania, hoc es
t, Dei apparitio folet appellari; Cujus exemplum, Vidi dominion sedentem, et cae
tera hujusmodi; cum non ipsius effentiam, fed aliquid ab eo factum viderit. Non
est autem mirum, si tnna quaepiam cognitio in angelo intelligatur, una quidem su
perior, quae de aeternis rerum rationibus, juxta praedictum modum, primo in eo e
xprimitur. Deinde quod ex superioribus excipit, veluti in mirabili atque ineffab
ili quadam memoria sibi ipsi committit, quasi quaedam imago imaginis expressa. A
c per hoc si fuperiora fe tsji modo potest cognoscere, quis audeat dicere inferi
oruai quandam cogmtionem in fe non habere? Recte igtf}r dicuntur else, quae rati
one atque intellectu comprehendi polfunt. Quae vero omnem rationem ac intellectu
m exuperant, recte similiter dicuntur non else.
8- D. Quid ergo dicemus de ilia futura felicitate quae promittitur Sanctis, quam
nihil aliud else putamus, praeter ipsius divinae effentiae puram contemplatione
m, atque immediatam, sicut ait Sanctus Evangelijla Johannes: Scimus quia Jilii D
ei Jumus, et nondutn apparuit quid erimus ; eum autem apparuerit, similes ei eri
mus ; videbimus enim cum sicuti ejl. Item Apostolus, Nune videmus per speculum i
n aenigmate, tune autem facie ad faciem. Item S. Augustinus in libro de Civitate
Dei 22. de futura contemplatione divinae ut arbitror effentiae, dicit; Per corp
ora quae geslabimus, in omni corpore quodcunque videbimus, quaquaversum oculos n
osiri corporis direxerimus, ipsum Dominum perspicua claritate contemplabimur. Na
m si arigelicae contemplationis purisfimam virtutem divinae effentiae superat al
titudo (praedictis enim rationibus confectum est, divinam effentiam nulli intell
ectuali creaturae comprehensibilem effe, quam maxime in angelis consistere dubiu
m non est) nobis quoque null a alia felicitaa promittitur , quam ad angelicam na
turam aequalitas : quomodo humanae naturae felicitaa, divinae effentiae altitudi
nem contemplari valebit? M. Acute ac vigilanter, non enim sine causa in hoc move
ris; fed tibi fufficere aestimarim , quod prius generaliter de omni creatura fua
simus. D Quid illud? Repetas peto. M. Nonne univerfaliter definivimus divinam ef
fentiam nulli corporeo senfui, nulli rationali,
« IndietroContinue »
- Page 18 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tasii» et appetitu tantalico puniri. ") Postremum animadrertai, saeculo nono chris
tianam doctrinam, quae de damnatorum est suppliciis, nondum tam accurato ecclesi
ae dogmate definitam et sirmatam fuifle, quam deinceps saeculo 13. per concilium
Lateranense quartum factum est. Quod ex ipsius Erigenae verbis clarilEme patet.
w) Immo praeter Origenem etiam Gregorius Nyssenus, Gregorius Nazianzenus, Basil
ius, et ipfe Ambrosius et Hieronymus paffim universalem rerum apocatastafin docu
erunt, simul cum ea finem suppliciorum aeternalium statuentes.
Postquam haec de Erigenae vita, indole $t fcripti» commemoravimus, simulque testim
onia de eo a clariiHmis virjs praeteriti et magis etiam praesentis temporis lata
adduximus , nec minus gravilEmas incusationes contra ejus placita factitatas re
censuimus, lectori benevolo opas hoc rarifEmum, quod pro virili parte a typograp
hies mendis primi et folius codicis hucusque editi nobis cura suit purgare, trad
imus, potissimum eum in fin em, ut novae et accuratiori inquisitioni de meritis
viri praeclari, qui tam diu rumore flagravit sinistro, ansam praebeamus. Confera
s ergo, benevole tector, systema de naturae divisione ab Erigena propositum cum
ethica Spinozae aliisque recentiorum fystematis pantheisticis, et, uti nos quide
m opinamur, animadvertes, specie tantummodo verae et genuinae cujusdam sapientia
e dhrinae tam multa atque praeclara ingenia potuiEe seduci; quod fane minime fac
tum fuilfet, nisi Erigenae aliorumque fystemata multo majore profunditate , copi
a et mentis acumine insignia, simulque chriftiano dogmati magis congrua, propter
temporum invidiam tam multos aequalium JatuilTent. Alioquin enim certo Erigena
ingenii fui fplendore istos vicisfet et obscurallet. Speramus tamen, fore ut phi
lofophia nostri aevi, praefertim ea, quae maxima fpeculativa est et dialectica v
irtute pollet, et quae, postquam omnem speciem sensibilem et verarri sinceramque
imaginationem, naturam, historiam et dogma positivum reliquit, uni scilicet rat
ionis abstractae et auTOvojxov notioni univerfali addicta, omnia facere et excog
itare, nihil accipere et side intelligere, omnia tollere, nihil ponere gestit, e
t jam in eo est, ut in abfolutum incidat'nihilismum, etiam per Erigenae placita,
qui, notioni univerfali et dialecticae arti quamvis faveat, tamen nec historiam
, nec fidei dogma nec speciem visibilem omnino deserit et abnegat vel con
[ocr errors]
temnit, ad exitum laetiorem perducatur. Haud tamen
aactoria 'nostri lectioni convenientem operam navabunt, libenter etiam illorum r
eminiscentur temporum, quibus tam fide credere, quam ratione rerum nexura et cau
sas investigare, et alterum alteri conciliare, hominibus magis in promptu et tan
qnam natural* suit; quippe qui, quantacunqtie suit illius aevi afperitas etviole
ntia, tamen saepe divinam quandam sublimitatcm cum humilitate piilEma, mentis pa
upertatem cum uberrinia aeternarum veritatum abundantia, vitam et grandia opera
cum cogitatione alta et profunda conjungere sciverint. Earn ob causam illis cont
igit, ut facilius philosophiae et poeseos cum religione unionem , quam vera et a
eterna idea expostulat, quamque nonnulli recentiorum tamquam prophetico quodam.
somno denuo desiderare coeperunt, tam in vita, quam in scriptis re vera exprimer
e potuerint. Itaque magni hujus ingenii effigies ponatur juxta imagines Dantii,
Bonaventurae, J. Boehmii, paucorumque aliorum, qui injuria temporum paulisper op
prefE, et situ obscurati et paene ignoti, nunc tandem ea, qua decet, inter chris
tianos philosophos et poetas prae caeteris eminentes gaudent gratia et reverenti
a. Jam quicunque divina et aeterna adhuc sufpiratis, eamque sectamini et amatis
sapientiam, quae omnes vere sapientes luce sua illuminat, five parvi nnt five ma
gni, sit vobis hoc Erigenae monumentum profundae et paciferae delectation!, inst
itutioni et validae in sancta fide et pietate confirmations. Venite et gustate,
quam suavis sit Dominus!
Monasterii Guestphalorum, 4. Jan. i838
[graphic]
[ocr errors]
Privatira Nloceiis pbilosophiac in Regia acitlrmia Bmiusiia
Monasterii Gueslpbalorum. v
DE MVISIONE NATURAE
LIBII QUINQUE.
[ocr errors][ocr errors]
IIEPI $T2Efl2 MEPI2M0T,
id est,
DE DIVTSIONE NATURAE.
LIBER PRIMUS.
Magister. CJaepe mihi cogitanti, diligentiusque qnantnm vires suppetunt inquiren
ti, rerum omnium quae vel animo percipi possunt, vel intentionem ejus faperant,
prim am summamque divisionem else, ineaquae sunt, et in ea quae non sunt; horum
omnium generale vocabulum occurrit, quod Graece (pvois, Latine vero Natura vocat
ur. An tibi aliter videtur ? Diseipulus. Imo, consentio; nam et ego dum ratiocin
andi viam ingredior, haec ita fieri reperio. M. Quum igitur inter nos convenit d
e hoc vocabulo, generale else, velim dicas divisions ejus per differentias in sp
ecies rationem: aut si Kb et, prius conabor dividefe; tuum vero erit divisa judi
care. D. Ingredere quaeso; impatient enim sum, de his veram rationem a te audire
volens.
i. M. Videtur mihi divisio Naturae per quatuor differentias , quatuor species re
cipere: Qua rum prima est, quae treat et non creatur: Secunda, in earn quae crea
tur et creat: Tertia, in earn quae creatur et non creat: Quarta, quae rnec creat
nec creatur. Harum quatuor binae sibi invicem opponuntur; Nam tertia oppomtur p
rimae, quarta vero secundae; fed quarta inter imposfibilia ponitur;' cujns diffe
rentia est non posse esse. Rectane tibi talis divisio videtur an non? D. Recta q
uidem; fed velim repetas, ut praedictarum formarum oppositio clarius elucescat.
M. Videa, ni sailor, tertiae speciei primae oppofitionem; prima namque creat et
non creatur, cui e contrario opponitur ilia quae creatur et non creat. Secunda v
ero quartae, si quidem secunda et creat et creator, cui universaliter quarta con
tradicit, quae nec creat
« IndietroContinue »
- Page 19 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
Denique si Erigena pantheismum sectaretur, docere
non poITet, quac docet:
i. Deum effe causam omnium fupereffentialem,51) nec categoriam effentiae five ov
cias, nec caeteras novem categorias in Deum posse cadere. 33)
s. Humanam voluntatem esse liberam ad eligendum vel bonum vel malum, et genus hu
manum in Adamo praevaricatum mortique obnoxium factum, in Christo et per Christum
salvatum effe et vitae aeternae redditum.34)
3. Superbiam Luciferi, qui sua virtute Deus effe cupiebat, detestandum crimen fu
iffe. Cf. lib. V. .'
'4- Deum efficere, ut multa extra communem naturae ordinem eveniant, quo ostenda
t, se solum eHe Dorainum, neque alium quendam et consequenter, miracula poffe fi
eri. NulHs", inquit, ,,conjecturis animi inquirendum, cur res naturales ex invisi
bilibus causis in vi feminum semel constitutis non simul, fed temporis intervall
is et locorum, in formas fensibiles debent procedere,^ quali non aliter fieri po
ffent, si divinae voluntati aliter fieri videretur, quae nulla lege co nst r i n
g i tu r. Nam et" saepe contra confuetum naturae cursum multa folent fieri, ut
nobis oftendatur, quod divina providentia non uno, fed multiplici raodo atque in
nnito potest omnia administrare." Cf. lib. III. p. 229.
5. Notionem claflice dogmaticam Ternarii fancti non potuiffet omnibus locis reti
nere recteque explicare. Verum ut hanc rem uberius exponamus , limul accingimur
ad tertiam, quam fupra notavimus, objectionem refutandam.
Ad III. Sane Erigena S. Trinitatem in fpeculativam theologiam introduxit et eand
em secundum symbolum Athanasianum, et notionem ab universa ecclesia receptam per
sextuplicem analogiam explicavit. Quas fimilitudines plerumque ipfius dogmatis
verbis proponit et interpretatur, eadem ratione, qua S. Bonaventura, S. Bern
32) Cf. lib. III. Nemo tamen est pic crcdentium ct vcritatem intelligentiam, qui
non contimio absque ulla cunctatione cxclamct,
" causam totius universitatij crcatricem, supcrnaturalcm esse et supercssentiale
m et supra omucm vitam, et sapicutiam et virtutcm, et supra oinnia, quae dicuntu
r, intelliguntur et omni sensu percipiuntur, dum sit horum omniurq principium ca
usalc, et medium implens essentiale et finis coutummans omncmquc motum stabilita
us quictumque faciens, ct ambitus omnia quae sunt et quae non stint, circumscrib
ens "
33) Vid. lib. I. et lib. II. Non enim Deus genus est creaturae" etc.
34) Cf. lib. V. p. 521. Videtur enim" etc. ct p. 516. ..Quamris"
etc quarta" etc et lib. IV. p. 370- Multa enim praescit,
quorum non est causa" etc. et lib. V. p. 535. 540. 542.
hardns, et jam ante eoa et Erigenam, S. Augustinus airalogiam, sum tarn de memor
ia, mtellectu et voluntate animae humanae, quae in se una est atque simplex etc.
, eundem in finem adhibuerunt. Erigena quidem:
l. Similitudinem assert de communi omnium rerum creatarum natura sumtam, eae fiv
e rationabiles sint, five irrationabiles. Omnes enim in hoc conveniunt, quod in
eis haec tria unum sunt: Essentia, Virtus et Opera tio, (ouoia, Suvajxis, kvspys
ia), quorum primum abs-que intercedente tempore- secundum tamquam gignit; tertiu
m vero ex primo, mediante secundo, procedit totumque manifestat. 3S)
2. Altera, quae etiam apud nonnullos patres ante Erigenam reperitur, analogia es
t: Esse, Velle, Scire; quae ab Erigena ad pnorem reducitur; ostendit enim, Velle
ad Virtutem, Scire autem ad Operationem rationali<, creaturae referri. 36)
3. Tertia a creatura irrationabili, a lumine scilicet solari petita; Sol, solis
Radius et radiorum Splendor ab utroque procedens. '
4. Quarta, rationalem tantum creaturam refpiciens, in humana anima et ejusdem mo
tibus s. facultatibus manifestatur: Intellectus s. Animus, Ratio, Senfus interio
r, (voDj, Xoyos, Siavoia). a7)
5. Quinta simili modo elucet ex imagine divina animi:Mens,Peritia,Disciplina.
6. Item: M ens, No titia sui, Amor fui in anima humana, quae si ad lumen omnia i
lluminana convertitur, perfectissima sit S. Trinitatis imago. 38)
Ad IV. De theoria mali fane non omnino fufficiente, quam sequitur Erigena, pauca
tantum hie animadvertenda sunt. Quum enim auctor noster tam pietate, quamhilari
tate insignia, fere non dissimilis Adamo, priusquam praevaricatus effet, quodamm
odo Deum in omnibus et omnia in Deo videat, et usque cognoscere studeat: fane fp
eculatio ejus praecipue in deferi* bendis bonis, datis scilicet et donis divims,
per quae Deus in opere creationis , redemptions , futuraeque consummation's fe
ipfe glorisicat et creaturam beatisicat, > cum
[ocr errors]
sublimi admirations* amorisque intellectualis gaudio versatur. ig) Quam ob causa
m nihil ab eo magis alienum fait, quam Dualismus iste tristis et rigor Manichaeo
rum obscurus. Caeterum etiam, quis negabit in depingenda rerum universitate albe
dinem et nigredinem absque veritatis diminutione varia atque diversa ratione com
poni, misceri et alterutram praevalere poffe, prout in pbilofopho vel timor atqu
e lex, vel dilectio, quae est legis ple» * nitudo et sapientiae perfectio, locum o
btineat potiorem; prout vel dolor petcati et triftitia propter nefas ab homine c
ommiffum, vel gaudium redemtionis et beata conscientia praeclari et adorandi, qu
od Deushomo. perpetravit, operis in ejus mente praeponderet? At quaeritur, num E
rigena de ortu mali, quem recte neque in Deo neque in ulla principali quadam cau
sa mala ab aeterno existenti, neque in creatura, qua opere Dei, nec consequenter
in hominis vel angeli voluntate qua divinitus data, fed in illicito tantum huju
s voluntatis motu ejusque abufu, fequens S. Augustinum , ponit, 40) perperam jud
icaverit, ideoque mali abominationem et turpitudinem negaverit, atque sancti Dei
leges et institutiones adversus idem sancitas et ordinatas neglexerit et contem
pferit. Verum si. eloquia ejus hac de re breviter ac fumrnatim concipias, fen te
nt ham reperies cum doctrina Dionysii Areopagjtae et S. Augustini paene omnino c
ongruam. Erigena enim in bac regione, in quam homo praevaricando (depulsut, ut A
ugustinuB ait, a bonis non ad mala, verum ad minus bona et e bonis malisque mixt
a) de sede Paradisi cecidit, ipsa etiam vitia, quae Deo quamvit non volente tame
n permittente, humanam natur'am usque deformant, non quidem in hominis, tamen in
creatoris laudem quodammodo vertenda putavit. 41) Nullum enim vitium existerc a
utumat, quod non umbra fit alicujus virtutis, ut ira correctionis, luxuria quieti
s", etc., vel ex
39< Cf. lib. V. p. 53a 0 quantum" etc.
40) Cf lib. IV. Et qiiia omne malum occ in natura rerum substantiuliter iuvenitur
; neque ex certa causa et naturali procedit; per se enim consideratuni omnino ni
bil est praetcr irrationabilem et perversum imperfcctumquc rationabilis naturae
motum: null am aiiam in universa creatura sedem reperit, nisi ubi falsitas possi
det , propria autem' falsitatis potsestio est tensus corporeus." fct porro ibid.
,,Cuju» mulier sensus, cui incaute animul (o veCe, Adam) conici:tiens pcrditur" e
tc. et lib. V. p. 544, cf. etiam Ackrrmann ..Cbristliihcs im Plato." p. 18T.
41) Cf lib. V. p. 523. Et hoc est malum" etc. Et ibid. p. 522 ,;\liud cniin" etc.
cujas comparatioue oppofita ei virtue, cujus defectus et privaûo eft, majorem non
acquirat laudem et magie extollatur. **) Sic etiam pulchram phantaûam mali, fub fp
ecie boni coloratam, a Deo creatam atque ideo bon am effe, baud difntetur, 43) n
on vero mendacium malumque, quod hac fub fpecie latet et veluti abyffus per eand
em operitur. Porro in confummatione faeculi, quando cunctae res in Deum redibunt
, Deusque omnia in omnibus erit, omnem malitiam perituram effe affirmât, **j neque
Deo rerum univerfitatem peccare, i. e. univerfum bunc man dum , fub aeternitati
s fpecie et per ejus caufas confideratum 4S) coram Deo valde bonum effe, 4?) eti
am poll praevaricationem hominis per Chrifti gratiam redempti. Quae omnia, fi re
cte intelligas, fenfum continent fanum probumque; quin apud Dionyûum Areopagitam e
t S. Auguftinum mukös ejusmodi locos reperire queas, qui fufpicionem eodem cum jur
e et juftius movere polfint. E. g. quum ille malum omnino nihil effe, 47) ad fign
ificandam ejus abfolutam impotentiam et vauitatem, contendat ; hie daemonem ipfu
m, qui homicida ab initio mendacium et dixit et fecit, bonum appellet quatenus f
it. five effe participet ; quum porro malum in mundi hiftoria dimicans cum bono
antithetis rhetorum comparer, qnibus ferino acrius excitatur; quum animadvertat,
per ipfos malos vtritatis et virtutis fectatoribus victoriam paran majorem 4S);
quum denique affentiente Leibnitzio de magna mali, quod vocatur, parte, non ali
ter tractet, niû ut de minus bono et perfecto, cui tantum major debt realitas. Vix
aliud Erigena, Deum affirmans nullam naturam, vel nil in ulla créature, quod ipfe
fecerit, puniré, fed iftud tantum nihil et incaufale, quod non fecerit, quamvis p
raefciverit ; immo hoc, malum feil., fecandum aeternas creaturae rationali a Deo
inditas leges fe ipfum potius per irrationalem et innaturalem volunta
[ocr errors]
tit perversae mo turn punire, qnum usque frostreturet tamen a mala voluntate non
cesset. 49) Caeterum Erigena et de superbia, quam caput omnis malitiae vocat, e
t praesertim in Lucifero detestatur, et de falso libidinosoqu^e voluatatis motu
atque carnalis copulae appetitu, qui in Adamo suit, et de concupiscentia serpent
is instar Evam i. e. sensum (aisSyatv) et dein per hanc etiam Adamum i.' e. 'int
cllectum (vouv) alliciente et seducente, 50) uberrime tractat.. Superbiam et lib
idinem maximam stultitiam vocat, neque verba, quibus primi parentcs post transgr
effionem mandati divini scse coram judice excusare student, ullo modo probat. Ex
originali autem peccato non solum profundam derivat rerum divinarum ignorantiam
et malam mentis concupiscentiam, mortem et caetera mala, verum etiam corpus hom
inis materiale , quod sub tunicis pelliceis, quas Deus primis parentibus fecit,
innui ' putat; immo et sexualem masculi ct feminae disterentiam et divisionem, s
iinul cum generis humani propagatione, ut nunc est, animali, et homine indigna,
quae in futuro saeculo ceffabit, quando in universali rerum reditu omnis materia
veluti foenum in llamma ardebit, totusqiie hie mundus destruetur. Denique de su
pplieiis damnatorum, quamvis apud Erigenam pasRm fignificationes reperiantur, qu
ales funt: ,,aeterna supplicia, aeternae poenae, aeterna damnatio , inextinguibi
lis flamma, irrevocabile judicium Dei", M) et quae ejus funt generis, tamen mult
is aliis locis sententia contraria, quae scilicet suppliciorum aeternitatem dest
ruit, ab eodem proponi videtur. Dicit enim neminem a Deo privari naturalibus liv
e concreatis bonis, 5J> et damnatos tempore resurrectionis et restaurationis uni
versalis, ubi omnis malitia pereat, innovatuin mundum nulla prorsus umbra nec ul
lo discrepante concentu difformaturos, immo per theophaniara quandam, quamvis a
visione beatifica justorum multo diversam, Deum, tune omnia in omnibus apparente
m, visuros else; gloriam vero et gratiam. deificationis electorum justorum, eoru
mque beatitudinem reprobos in aeternum non participaturos. Quin etiam aliis loci
s affirmat, eos post mortem vanis rerum, quibus etiam in hac vita in quiete et i
nfatiabiliter inhiantes circumagebantur, pban
[ocr errors]
« IndietroContinue »
- Page 20 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
XVII
Alter locus est lib. I. p. 69. Si quidem de Deo nihil aliud caste pieque viventib
us. studiosequc veritatem quaerentibus dicendum vel cogitandum, nifi quae in san
cta scriptura reperiuntur, neque aliis , nisi ipsius signisicationibus, utendum
est his, qui de Deo five quid credant five disputent. Quis enim de natura ineffa
bili quippiam a seipso repertum dicere praesumat, praeter quod ilia ipsa de se i
psa in suis sanctis organis, theologicis dico, modulata eft." Cf. etiam lib. II.
p. 105. et lib. IV. p. 393. 394.
Prorsus accuratior Erigenae lectio unumquemque fanae et justae mentis lectorem a
bsque dubio convinces, Erigenam de ratione avTOvofxu et uti dicamus, solipfiftie
s, quam recentiores statuunt philofophi, ,ne somno quidem cogitalse. Imo nisi ra
dio veritatis ex verbo divmo et testimoniis sanctorum ecclesiae patrum, radio si
mul interni luminis adjuvante , tangeretur, 21) nullum novit ratioiris ufum, nec
ullam gratia destitutam animi intentionem, quae non virtute, opibus, rebus, fel
icique exitu ¦ecessario careret; nusquam ne praetereundo quidem senten tiam, quae
istum saperet rationalismum, protulit. Ilia vero philosophise desinitio Erigenae
earn ob causam in suspicionem versa est, quod simul insanum hoc significare pos
se videbatur, hoc vel illud systema mere philosophicum, arteque humana pro libit
u contextum, verani efle et uriam religionem , non autem veram religionem, side
acceptam, intellectam et opeiibus manifestatam, veram else philosophiam. ") Caet
erum Erigena nihilominus Theologiae fines a Philosophiae finibus probe discernit
, respiciens tarn amborum objecta, quam animi vires et facultates, quibus parant
ur et concipiuntur. Illi enim sanctae Trinitatis, causarum primordialium rerumqu
e aeternarum speculationem, huic vero rerum factarum et per locos et tempora app
arentium pe»ceptionem et investigationem adscribit; lllam sapientiam, quae per int
ellectum, s. animum, hanc feientiam, quae per rationem feu animam potisfimum adm
inistretur; illam Theologiam, hanc Philosophiam sensu angustiore feu physicam ap
pellat, quamvis ad felicem fucceflum utrique parandum scripturam et gratiam verb
i divini omnino neceslariam else declarer. Cf, lib. III. p. i87
21) Cf. Acfcermann: Christliches im Plato." pag. 213.
22) Cf. lib. II. Nulla enim alia fidelium animarum talus e«t, quam de uno omnium pr
incipio, quae vere praedicantur credere, et quae vere creduntnr intelligere." «t l
ib. I. In tantum iimu respieientes quantum le insert diyinorum elnquiorum radius."
Ad II. a. Quamquam in libria de divisione nonnulli loci reperiuntur, quibus mund
us archetypus in Logo Deo aeterne conditus, quam nunc ideam creationis appeUare
solent, cum secunda* St. Trinitatis persona confusua, vel non satis ab cadem dis
tinctus videtur; multi tamen alii loci occurrunt, qui determinate et praecise a
Verbo aeterne genito, roundum in eodem Verbo condittun et per idem Verbum, ut ip
se dicit, factum, et a spiritu sancto perfectum, ut naturam aeterne conditam a.
creatam, discernunt, licet cum Logo divino conjunctus, cuiando naturae creatae n
on creanti, quern mundum realem a. Universum vocare solemus, opponitur idem et c
reata et creana appelletur natura. Praeterea Erigena in variis, quas de St. Tern
ario profert expositionibus, quam strictiffime singulaa personas sive vicoaraaii
s classice secundum dogma distinguit, et consequenter etiam Xoyov dicit aeterne
genitum, nec aeterne procedentem, nec aeterne creatum. Locos, quibus ilia inter
Logon naturarnque creatam et creantem distinctio, multo magis etiam inter eundem
et naturam creatam non creantem a. creaturam proprie dictam, nobis clariisime v
idetur illucescere (praeter illos, quibus Deus genitus a Deo generante et proced
ente non minus, quam a creatura distinguitur) 23) e multis afferamui hosce: i
Lib. HI. p. 228- feq> Credamus itaque et quantum datur, mentis acie intueamur, om
nia visibilia et invisibilia etc. etc., quaecunque universitas totius creaturae
continet, in Verbo Dei Unigenito et aeterna simul et facta else, et neque aetern
itatem in eis praecedere facturam, neque facturam praecedere aeternitatem. Siqui
dem eorum aeternitas, facta est, et conditio aeterna in dispensatione verbi."
Lib. III. p. 232. Inconcufla itaque auctoritas divinae scripturae nos compellit c
redere, totius creaturae Universitatem in Verbo Dei conditam else ipsius vero co
nditionis rationem omnes intellectus superare, solique Verio, in quo condita sun
t, cognitam else."
Lib. HI. p. 239. ,,Dicit enim («. scriplura): In principio fecit Deus coelum et te
rram; hoc est Deus pater in Deo silio universitatem totius creaturae visibilia e
t invisibilis condidit: et quid in principio suo, in ver* bo suo, in filio suo u
nigenito pater conderet,
[ocr errors]
3nod ipse filius non efl'et; alioquin non in ipso coneret." to)
Si vero Erigena aliis locis e. c. lib.. III. p. 1245. seq. St. Basilii verbis, q
ui (Homil. g. in Gen.) dicit: Divinum verburn natura est eorum, quae facta funt":
secundum sensum ibi memoratum alsentiens contendit: ,,Deum creari in omnibus",
five ,,Deum else in se, fieri in creatnris", idem ut postea J. Taulerus, St. Sus
o multique alii patres lectionem tantum sequitur St. Johannis Theologi (Evangeli
stae) c. 1. v. 3. 4. antiquam et admodum vulgatam: Quodcunque factum est, in Ipso
vita erat et vita erat lux bominum." Similiter Suso, pag. 164: Alle Kreaturen na
ch ihrer innebleibenden Ausgefloffenheit find ewiglich in dem Einen, nach Gottle
bender, Gottwiflender, Gottwefender Isiigkeit, wie das Evangelium in
Erincipio sagt: das worden ist, das ist in ihm ewigch gewefen das Leben." 2S) Sa
ne injustum foret, propter haec et ejusmodi verba vel Susonem vel Erigenam panth
eismi accusare! Nonne etiam pictor, qui regis imaginem coloribus depirfgit, quae
renti quid faciat, refpondet: Fit rex! Sic etiam St. Augustinus: Crescat ergo Deu
s, qui semper perfectus est, crescat in te. Quanto enim magis intelligis Deum et
quanto magis capis, videtur in te crescere Deus. Ipse autem non crescit, fed se
mper perfectus est. Intelligebas heri modicum, intelligitf hodie amplius, intell
iges eras multo amplius: lumen ipsum Dei crescit in te, ita velut Deus crescit,
qui semper perfectus manet. Quemadmodum fi curentur cujusdam oculi ex pristina c
aecitate et inciperet videre paullulum lucis, et alia die plus videret et tertia
die amplius: videtur illi lux crescere: lux tamen perfecta est, five ipse videa
t, five non videat. Sic est et interior homo : Proficit quidem in Deo et Deus in
illo videtur crescere ; ipse ''tamen minuitur ut a gloria fua decidat et in glo
riam Dei surgat." 2b) Nec minus A. Giinther in libro Thomas a Scrupulis p. 223.:
Und waskonnte diese Liebe andres fein, als jene, mit der fich Gott auch in der K
reatur liebt, weil er in ihr feinen ewigen Gedanken
[ocr errors]
t
t
wiederfindet, in ihr einem Momente seines eigenen Lebens begegnet." Age ergo, et
iam Erigenae indnlgeamua, dicenti: Deus est in fe, fit in creaturia", quum propte
r Paulinum illud: qui est per omnia et in omnibus", a> terum ejusdem Apostoli: Qui
est supra omnia" nusquam neglexerit. a:) Postremum vero caveas, ne quaternarium
naturae, quae dicitur, apud Erigenam utpot^ formalem cum s. Ternario dogmatis,
quem expreflts verbis docet atque confirmat, ullo modo unum idemque esle existim
es. Jam ipsius Erigenae declaratio de quarta et da prima natura, five de natura
non creata neque creante, et de natura non creata et creante, utramque unam eand
emque else naturam, 28) secundum diverfum respectum
Srocessionis et reditus rerum, sic appellatam, satis demonrat hanc divisionem ex
parte ut fubjectivam tantum et formalem accipiendam else. Quod, quum Erigenae d
e Trinitate doctrina exposita fuerit, evidentius etiam ppparebit.
b. Simili modo aliquot alios operis da division? locps, ubi de universali rerum
instauratione in alters Qjristi adventu futura et de ultimo judicio agitur, minu
s attendenti et cogitationum seriem, verborumque vim negligentius perpendenti pa
ntheismum sapere poise, non negamus. Verum tamen multo plures loci, qui contrari
um affirmant, et quintus ejusdem operis liber paene totus prudentem quemque lect
orem omnino convincent, doctrinam de universali rerum omnium per Deum in consumm
atione saeculi absorptione, qua intereat, non vero glorisicetur et magis salvetu
r creaturai, a mente Erigenae prorsus alienam fuisse. Expreffis enim verbis non
lolum plures in aetema beatitudine gradus justorum siatuit, Z9) qui in Jesu pro
eorum meritis praevisi et praedestinati, deinceps sine fine Deum videbunt, verum
etiam certum nuraerum singulari gaatia in Deificationem supra omnem
27) Cf. Lib. IV. p. 320- Miror cur." etc
28) Cs. lib. III. p 248- Sed quod theol." etc.
29) Cf. lib. I. p. a. Nam unusquisque, ut Jixirous, uoigeniti varbi Dei notiliam
iu se ipso posiidebit, quantum ei gratia donabitur. .. Quotus enim numerus elect
orum, tot erit numerus mansionum; quanta fuerit aanctarum animarum multiplicatio
, tanta erit dWinarum theophaniarum possessio" Et lib. V. p. 686- Quando«rit uon lo
lum generate sabbatum in omnibus divinis operibus; venim etiam et speciale sabba
tum sabbatorum in sanctis angclis sanctis
aue hominibus ; et implebitur domns dei, in qua unusquisque, orine sibi congruo
constituetur: alii inferius, alii superius , alii in sublimitate naturae, alii s
uper omnem natural em yirtutem «irca ipsuiu Deum." Etiam p. 513- et 474- et 560
naturalem virtutem electorum esse docet atque describit; immo funestum ilium err
orem, quo creata omnia in Deo pereunt et cum Deo uno superstite confunduntur, -i
pse nominatim reprobat et aspernatur. Jam si ad multas pulchrasque respicere vel
is analogias, quibus Erigena utitur ad hanc fttturi saeculi Ssiwaiv quodammodo e
xplicandam atque dilucidandam, de hac re protinus minime dubitabis. Hae analogia
e sunt e. g. de ferro in igne candescente, quod, totum ignis factum, nihilominus
non desinit else ferrum ; de aere illuminato, qui totus lux solaris factus, tam
en aer manet; de stellis, quae oriente sole evanescunt et tamen non desinunt els
e. Quae similitudines apud omnes fere probatos theologos primorum saeculorum med
iaeque aetatis Ipeculativos polTunt reperiri, nec scilicet confusionem Dei cum c
reatura, immo penetrationem feu inhabitationem et inexistentiam amborum clarissi
me significant. 30) ' At teste S. Paulo, homO, qui Deo adhaeret, unus cum Deo fi
t fpiritus. Nec quisquam veteribus theologis in vituperium vertit, enthusiastice
profitentibus, eum in finem Deum factum else hominem, ut homini potestas redder
etur, qua Deus sieret, feu deificaretur: toutou ydp yevos eapsv"; cf. I. Cor. VI.
17. Ceterum locos, quibus pantheisticam Dei cum creatura unionem, qua creatura
abforbeatur etpereat, auctor nosier determinate aspernatur, hos afferre fufficia
t:
Lib. III. p. 243. cf. et lib. V. init.
Mutatio itaque humanae naturae in Deum, non in fubstantiae interim aestimanda est
, fed in pristinum statum, quem praevaricando perdiderat, mirabilis et ineffabil
is reversio." Item: ,,Non enim vera ratio sinit superiora inferioribus vel conti
neri, vel attrahi, vel confurai. Inferiora vero a fuperioribus naturaliter attra
huntur et absorbentur, non, ut non sint, fed ut in eis plus falventur et subsist
ant et unum sint." Item, ut lib. V. etiam monet: Non autem, ut saepe diximus, cff
entiarum aut substantiarum confusione aut interitu." Denique etiam p. 559.
Greg or. Nyssenus ib.:
Omnmo tempore resurrectionis, secundum bene futuram conversionem in Spiritu fanct
o, per gratiam incarnati Dei, abforbebitur caro ab anima in spiritu, anima vero
in Deo.'" 3l)
[ocr errors]
« IndietroContinue »
- Page 21 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cita Erigenae de natnra quadripartita, de analysi et synthesi pnmariae unitatis
divinae live de creatione, item de nominibus Dei, qui omni nomine careat, tandem
de reditu omnium rerum in Deum gradatim aflurgentium et de apocatastasi aeterna
rccensuit, ac lineamenta system'atis, quamvis pantheismum eidem sapere videatur
, perspicue et accurate depinxit; postremum notat, non tarn per logicam artem, q
uam per sublimem et ingentem quandam intuitionem Erigenam ad tantam , tamque exc
elsam mundi perceptionem elatum fuissej logicam enim ibi metaphysicae subjectam,
nec dominam quasi, fed famulam videri. Nihilomirius tamen in libris de division
s Vestigia et fragmenta systematis cujusdam logici sparsa reperit, quod late pat
ens alteri, naturae fe. systemati, quodammodo respondeat. Dictione prope mechani
ca utens duas affirmat idearum series, philosophicam dico et theologicam, quasi
diffiflas alterara juxta alteram per totum opus ita porrigi, ut in philosophica
pantheismum auctor haud effugiat, quem tamen in theologica immutans atque inflec
tens dogmati accommodare studeat. Si res saeculi decimi publicae minus turbulent
ae animisque in altiora studia elevandis minus adversae fuiffent, scholam existi
mat oriri potuiffe, quae vitatis Erigenae erroribus ad intuitivam acceslisset Or
ientalium scientiam et rationem.
Cum Gerbeto trespraestantissimorum in Germania philosophorum Fridericum a Schleg
el, Franciscum a Baader et Antonium Giinther conferre aptum erit. Quorum primus
non dubitat, quin medii aevi philosophia succeffum habuisset laetiorem, si praet
er St. Bernhardum, Anselmum aliosque, Erigenam potissimum, quem philosophum chri
stianum aeque perspicuum et simplicem atque ab omni falso rerum rimandarum studi
o alienum, et meliore suo ipsius judicio utentem, appellat, sequuta fuiffet. lS)
Alter, Fr. a Baader, vir clarisfimus , jam anno i8&4-> et in libro, quem Fermen
ta c o g n i t i o n i 8 inscripsit, et aliis locis lectorum suorum aninios ad s
peculativas operum Erigenae sententias advertit. Saepiusque eum, uW ipse cum ill
o consentit, citans, haud insitiatur quidem, Erigenam hic illic pantheismum atti
gifle, solam tameh Mali notionem ab eo propositam vituperat, qua in neologicam a
bstractionem incident et propterea a catholica
[ocr errors]
ecclesia merito improbatus sit '*) Dr. A. Giinther autem,
ubi de efFectibus protestantilHmi fermonem facit tb) anti-
quam Catholicorum in rebus speculativis libertatem lau-
dat, eanique cum hodierna antislitum ecclesiae timiditate,
quae cum protestantismo incelsit, comparans, simul cum
St. Augustino Erigenae exemplum eo aptius afferre po-
tuit, quo incertiora omnia sunt, quae primis post Enge-
nam saeculis adversus eum ab ecclesia acta else dicuntur.
Nec minus doctus historiae philosophiae scriptor Rix-
ner ,6) Erigenam philosophum magnum , singularem,
dialectica ac mystica arte et fcientia insigne.m pro digni-
tate aestimat, et pleniorem operum de divisidne naturae
et de praedestinatione epitomen in fine tomi secundi hi-
storiae philosophiae adjecit. Verum magnopere admirati
sumus, quod doctum Hegelium, qui idem dialectico, ut
hoc utamur verbo, monismo suo tarn multifarie memo-
riam Erigenae assert, tantum ex auditu vel abruptis ex
partibus Erigenae opera comperta habere videbamus. Alia
enim ratione fieri non potuit, ut tarn obiter et tarn pro-
funda levitate ilium tractaverit, qua id factum else re-
vera reperimus in ejus historia philosophiae. l7) Attamen
cum Erigena veram philosophiam initium cepisse agnos-
cit; sectatorem Neoplatonicorum et Dionysii Areopagitae
ipsum appellat. Philosophiam ejus profundam rectamque
else dicit, fed (quod Hegelium contendifle animo vix con-
cipi potest) exegesi et patrum auctoritate haud nixam,
imo prope syncreti9mum referentem!
Inter eos vero recentiorum, qui non folum cum He-
gelio Erigenam prope ignorarunt, vel cum fastu neglexerunt,
Ted etiam priorum temporum injustitiam sequuti, .pie
agere sese existimarunt, dum inveteratum de illo praeju-
dicium denuo confirmarent acuerentque, nonnullos con-
spicimus, qui timore partim laudabili ducti, ne christianum
dogma et opinio de scriptore nostro quasi antiquitus tradita
laederetur, in dijudicandis Erigenae merit is, fas aequita-
temque postpofuerunt. His accedunt alii, quorum ingc-
nium, cum rem christianam ratione mere historica trac-
141 Ferm. cognit. VI. faacic. pag. XXVI. cf. etiam rjusdem spck. Dog-
maglik, Heft IV. Vorl. 9. Vora Scgen und Finch Aer Creatur. cl:
Ceber den Begriff des Gut- oder positiv- uud des Nichtgiit- oder
negativ-gewordenen endlichen Gcistej.
15) Cf. Vorschule zur spckulat. Thcologie, II. Abthcil. Incamations-
theorie, Vorwort pag. XII.
16) Handbuch der Geschickte der Pbilosopbie. II. Tom. pag. 10 16
cf. Appeudix. pag. 3 10-
17) Vorlesungen uber Gescbichte dcr Philosopbic III. Tom. p. 159 161.
tare gestiant, omnem, quae unquani emersit, speculativam dogniatis indagationem
et explicationem profundiorem spernit. Alii denique, recentiorum systematum, ver
ae hbertati christianae speculationis minus faventium, eamque inter fines nimis
angustos coarcfcantium, praijudiciis impliciti admodum quidem cavent, ne Deus cu
m creatura more gentilium pantheistice confundatur, nequa* - qnatn vero abylTum
lB) timent, inter utrumque iterum hiantem, quera teste St. Paulo (ad Ephesios C.
II. v. 13. l'eq. et ad CololT. C. I. v. 19.) Salvator noster ita clausit, ut utr
aque faceret unum." Inter ejusmodi viros numerandi videntur scriptores historiae
Francorum literariae, Maurini, Thomas Moore et Dr. C. F. Hock, viri, cum propte
r indolem, turn propter ingenii acumen doctrinamque hand parvo aestimandi. Verum
cum his non litigabimus, qiiSa res, de qua quaeritur, propter singularem, quam
llli sequuntur in rebus fcrutandis et dijudicandis methodum, hoc loco vix poflet
absolvi.
Jam vero cum alio, si non Erigenae, tamen ejus doctrinae adversario in certamen
descendamus , qui tam mythologiam, quam historiam percognitas habens, nec mi-nus
christianae speculations profunditatem edoctus, eandemque perspiciens et amore
amplectens, postremum integre sine studio et ira, atque ex autopsia judicare sol
itus nunc tamen, quod mirum , in acie hostili conspicitur. Dicimus J. Gorres, pr
ofessorem Monachii docentem, virum eruditione et mentis acumine insignem, cujus
de Erigena sententiam consulto usque ad finem citationum nostrarum distulimus, u
t ejus de illius orthodoxia placitis , quippe ad quae etiam caeterorum vituperia
paene omnia redeant, aliquot argumenta maxime ex ipfo Erigena petita opponeremu
s, et ea , qua decet, reverentia, et ipsi et omnibus, qui de hac re judicare pos
sunt, scriptorum Erigenae relegendorum ansam praeberemus. Quamvis enim parati si
mus ad accipiendum responsiones argumentis probatas eorum omnium, qui etiam turn
, quum to turn Erigenae opus perlegerint, placita ejus absona else a fide'Christ
iana contendent; bona tamen et certa spe ducimur, fore ut hac via judicio de Eri
gena ferendo laetior quam hucusque factum est, paretur exitus.
J. Gorres laudat quidem Erigenam, '*) qui primus scientifica ratione Genesin exp
osuerit, et hanc expositio
[ocr errors]
nem cam magno mentis acumine usque ad singula quaeque mirabiliter perduxerit. Ne
c minus profunditatem ejus et audentiam probat, conantis progredi ultra systemat
is Areopagitici terminos, dum Flatonis dialecticam cum logica Arisiotelis conjun
gat. Evolventem vero Dionysii Areopagitae ideas ac notiones, eum ait iterum nece
ssitate quadam vetus periculum pantheismi incurrere, qui in scriptis Areopagitae
, tantum propter expositionem rerum universaliorem et minus expressam, latuerit,
et, ut tum'temporis vix uotuerit evitari, apud nostrum auctorem rllentis quadam
integritate et innocentia prodierit; ¦ Hanc creaturae cum deo confusionem jam in
initio ribri: de Eucharistia (puta: de Praedestinatione) apparere, ubi veram rel
igionem et veram philosophiam unam eandemque rena elTe contendat. Affert deinde
notam Erigenae quadripartitam naturae divifionem, in qua naturam creatam et crea
ntem J. Gorres Xoyov else affirmat, medium scilicet inter naturam non creatam et
creantem (Deum) et naturam creatam non creantem (Creaturam) positum. Itaque Deu
m trinura cum creatura ei se miscuiffe, indeque coactum fuiffe Erigenam, ut Fili
um Patris creaturam elTe declararet. Propter hunc'erroreni eundem ultra Areopagi
tae fystema terminumque non longe progredi potuille. Neque enim eum, id quod Are
opagita neglexerit, trinitatem in mysticarum rerum speculationerh introduxifle:
verum sequentem vestigia Areopagitae et librum ejus de divinis nominibus, aeque
atque ilium tantum de unica Dei elTentia, eadem fere contemplationis methodo, li
cet magis scbolaftice, tractasse, contentum, dummodo divinam urgeret unitatem. C
reantem autem creari naturam earn ob rem ab Erigena doceri, quia Deus supereflen
tialis et superqualitativus, dum ex aonomasia in pantonornasiam per theophanias
quasi procedat, per hanc processionem (quatenus per ideas, five $sla SsXy)ixara
8. fl-poof.'fjjiaTst s. irqorvirec sese explicet) quodammodo omnia in omnibus fi
at. Postremum notat, eundem de septiformi reditu naturae creatae non creantis in
Deum, et die transitu inferiorum in superiora", et omnium in Deum, qui tandem s
olus superstes sit, acute et ingeniol'e tractare, fed etiam hoc loco pantheismi
errorem non estugiffe.
Jam si haec de pretio decretis Erigenae, quatenus dogma 'fpectant atque scientia
m, tribuendo modo dicta breviter concipiamus, cuncta, quae Gorres in illo vitupe
randa et improbanda censet, ad haec tria redeunt:
i. Erigena humanae rationi nimium dedit, et quae rationis sunt, cum divinis misc
ens eloquiis, revelationem uon satis a philosophia diftinxit, declarans veratn p
hilosophiam veram else religionem, et veram religionem esse veram philosophiam.
Quod etiam Tennemann affirmat, fed Erigenae in laude ponit. 20)
a. Pantheismum profitetur: a. quum Xoyov, Deum (ilium, emanantem a patre, creatu
ram natris effe affirmet: b. quum omnes creaturas in universali rerum apocatasia
si per Deum, unam scilicet substanstiam, doceat absorberi.
3. Ultra systematis Areopagitici fines ejusque superefsentialem, omnia superante
m divinam unitatem non procesfit, et dogmaticam St. Trinitatis notionem in Theol
ogian! mysticam et speculativam inducere omisit.
His tribus, quae Gorres in Erigenae reprehensionem notat, accedat quartum , quod
multi in eundem animadverterunt: , 4* Mali ethici naturam atque gravitatem haud
agnovit, imrao in universali rerum apocatastasi infernalia supplicia sinem affe
qui docuit.
Ad T. respondemus, propositionem: ,,Vera philosophia est vera religio, et v. v.
vera religio est vera philosophia", duplici et diverso sensu posse intelligi, fe
d eandem in auctoris nostri ore non magis effe suspectam, quam id, quod prope om
nes sancti patres docent, revelationem scil. Christi effe summam sapientiam atqu
e omnem continerc philosophiam. Ex quo sequitur v. v. etiam, veram philosophiam
eandem effe ac veram religionem, nec hanc aliam et ab ilia separatam involvere v
eritatem. Erigenam
tempsiffe, tarn multi loci in libris de divifione probant, ut ridiculum foret, h
oc locis singillatim laudandis uberius approbare.. Duos tantum locos afferamiis,
quorum alter humilitatem testatur, quam in perfcrutandis rebus divinis autor no
ster semper"servavit, quantacunque suit libertas ejus et audacia, quando easdemr
es per rationem divina gratia illuminatam inveftigabat; alter vero ostendit eund
em, quamvis ratione adjuvante scripturam intelligere, occultum ejus fenfum penet
rare , eruere et explicare fe posse confideret, tamen existimasse, nunquam ultra
fanctarum fcripturarum radium et absque ope earum altius fe elevare et de rebus
divinis tractare sibi licere. In fecundo libro de div. dicit: Quid enim prodest
ilia velocitas, quam pura veritatis contemplatio effugit, aut quid nocet ipsa ta
rditas, cui desiderata facies occurrit?" et ibidem pag. 130.
20) Geichichte der Philosophic. Tom. VIII. Sect. I. p. 72. cs. p. 5a
vero nec sacram scrip
[graphic]
testimonia patrum con
« IndietroContinue »
- Page 22 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
abhorrentem" quam maxime poterant extulerunt, 8) ipse prorsus et quidem jure suo
. recusaret. . u ¦
Age vero, ut aliquatenus videamus, quem Jocura Erigena in choro doctorum atque e
ruditorum omnium ternporum obtineat, etiam aliquot-judicia minus iniqua a recent
ioribus lata audiarnus. Inter quos post notum Thorn am Galeum, qui Erigenae acum
en admirafus, solus hucusque libros de divisione edidit, 9) primus Pr. Petrns Hj
ort nominandua esK Danui, ingenip scjentiaque praestantisfimus, qui olim Soris ,
nunc Copenhagiae philosophiam remque literariam Geripastorum do pet. llle enim
hbello a.' 1823. edito, 10), de Erigena,, quod indolem ejus et excellentiam in l
uceni famamque denuo provexit, optime meritus est. Hjorti quidem oppscujum praet
er prooemium in tres partes dividiiur. In quarum prima scriptor de origine rei l
iterariae occidentals et. de Theodorici Ausirogothi, Caroli Magni, Caroli Calvi,
Al» fredique Magni temporibus, quatenus ad Vem literaiftam promovendam pertineban
t, doctisEme agit et Erigenae narrat vitam. Altera pars tota in exponendo phijos
ophico Erigenae systemate occupata, est, idemque, quamvia breviter et summatim,
tamen si toturq respicias, clare recteque adumbratum contiuet. In tertja parte p
hilosophia Christiana qua ratione media delate per scholasticos doctores et subs
equentibus saecuJis per receptipres. philosophoi ad nostrum usque aeyum exculta
fit, explicatur et sanctum, quod sortua est munus, .propopitur. Scriptor, Hamann
i Baaderique amicus, in tractand? philosophiae historia ex parte dialecticarn, H
egelii se
![uutus est methodum. Quapti yero Erigena'.philosopb.an.8 acrae scripturae et Pa
trum auctoritatem fecerit, eidem probe et ex veritate cognitum atque intellectum
fuifle, loco, quo de hac re pulchcrrime agitr satjB apparet.. Cf. pag. 47. seq.
Quodsi Hjortum audjs, Erigenae placita nihil nisi philosophicam sidei christian
ae exhibent expjicationem, ratione ,,recte, pie et catholice philosophantis" rep
er tarn. ¦
8) Cf. Tennemann, Geschichte <lcr Phil. torn. VIII. sect. I. p. 63. et p. 72.
9) Johannis Scoti Erigepjic de dWisione naturae libri quiuque, diu dcsiderali. .
. . Oxonii a. 1681- Cf, ibid. p. 8. testimoniorum in Galei praefatione.
10) Johan Scotus Erigcna oder von dem Ursprung eincr christlichen Philosophic un
d ilirem hciligep fieruf. Yoa Dr. Peder iijort, Prof. dcr deutachen Literatur in
Soro. Kopenbageu 1823
!Verum multo praestantiora consequutus est vir illustris Antonius Staudenmayer,
theologiaecatholicae nunc in ''universitate Friburgensi professor. Qui in libro
jam supra laudato uberrimum historiae Erigenae apparatum colligens, omnium dilig
entifTimus de temporibus, quibus iple floruit, et de iis, quae proxime a*ntecefl
erunt, ita scripsif, ut appareret, unde doctrina literarumque sciential in eo ma
naverit. Nec minus accurate idem vir eruditus efficientiam exprimit, qua Erigena
ad scholasticae mediae aetatis disciplinam et mysticam et logicam valuerit; id
maxime agens, ut probam integramque auctoris nostri mentem atque orthodoxiam ost
enderet. Quum pro fine hujus praefationis nimis longum foret, si ex praedicto li
bro, qui systematis Scoti uberius et plenius, quam hucusque tentatum est, reprae
sentandi, quasi prodromus habendus est, omnes maximi gravisfimique momenti locos
etiam ex parte tantum hie laudare vellemus , unrversum opus omnibus, qui huic r
ei diligentius student, legendum apprime commendafle suffleiat.
Eleganter et brevi sermone cuncta complectens etiam Albertus Kreutzbage, in alma
universitate Gottingensi Judex academicus, scriptor tamingenio quam pura mentis
intentione de philosopbia optime meritus, in libro ad marginem laudato ") singu
las quasque Philosophi nostri virtutes, tanquam altiore quodam spiritu afflatus,
dignis laudibus ejFert: indolem dicimus Erigenae nativam et inventricem, acumen
, profunditatem, philofophiam vere christianam, sermonis pulchritudinem ahitudin
emque, eruditionem, sensus puritatem et; divinitatem Spiritualismo propriam (qua
 ille quidem celeberrimo omnium poetae, Dante, virq non minore, quam quae illx c
ontigit, injuria per longum tern pus inique aestimato ac neglecto assimilari pot
est;) postremum systema pantheismum quamTjs 'attingens, tamen creatianismi sines
haud transgrediens, neque discrimen, quod inter creatorem et creatnram interest
, ullo modo tfesolvens. Verum enim vero ipsa ejus verba, quorum elegantiam latin
e exprimere ct omnino reddere vix possis, liceat nobis hoc loco inserere.
Heute, mein lieber Freund, habe ich den kleinen Folianten des Scotus Erigena, de
divisione naturae, zu Ende gebracht, und preise den Zufall, der mir dieses herrl
iche und seltne Werk in die Hande spielte. Bei der
11) Mittheilno^en iiber den Einsluss d«r Philosophic aus die Entwickclung des inne
rn Lebeni. Miinster, bei Theissing 1831. pag 216 *eq.
Abhandlung über die primordiales causes im zweiten Buche muss man es wiederholt an
erkennen, dass in diesem Werke die primordiales causee unzähliger philosophischer
Ideen in Fülle vorhanden sind, welche seitdem vereinzelt ganzen philosophischen Sy
stemen zum Lebensprincipe und Centrum dienen mussten. Ja, es scheint, dass, wenn
manche neuere Philosophen offenherzig fein wollten, so würden sie bekennen müssen,
dass ihnen Erigena die Hauptgedanken angab; dass sie aus der Fülle feinet Scharfsi
nns und Tiefsinns ihre Systempulse nahmen zu
sehr divergirenden Richtungen
Die Basis der neuern Forschungen über das Selbstbewusstsein und seine Trinität, über d
ie tiefern Einsichten, welche von da aus in Beziehung auf das Wesen der Gottheit
, den Sinn mancher wichtiger Lehren des Christenthums, die Creation, das Erkenne
n gewonnen sind, kurz eine der wichtigsten Erforschungen der neuern Philosophie
wurde schon von Erigena m den Worten aus
se ipsa amor fui et notitia sui procedit, quo et ipsa et notitia sui conjunguntu
r."
Die seltne Verbindung des höchsten Scharfsinns und Tiefsinns bei Erigena spricht s
ich auch in seiner merk« würdigen, überall Begeistrung athmenden, Schreibart aus, so d
ass man beim Lesen fortwährend in einer Stimmung erhalten wird, als befände man sich
in einem Tempel oder heiligen Hain, voll wunderbarer Bilder und Geisterstimmen
, welche von den innersten Lebensgeheimniffen weissagen. Ueberhaupt hat das Stud
ium der spiritualistischen Philosophie die merkwürdige Folge, dass das materielle
Leben und das in ihm verborgene sinstere und verfinsternde Princip des verneinen
den und abstracten Verhaltens immer mehr geschwächt und das durch jenes Princip an
gefachte Streben zur Erfüllung des Daseins mit Objecten aus der niedern Region imm
er mehr überwältigt wird, so dass feine verderblichen und tödtenden Pfeile und- die ge
brochenen Laute seiner unheilvollen Zerstörungsmacht nicht bis in jene Region zu d
ringen vermögen , wo im Lichte der göttlichen Wesenheit und Wahrheit alles verklärt wi
rd. ... Ein Strahl erscheint sie ganz, und dieser wallt
Rückstrahlend auf des höchsten Himmels Bogen,
Gibt Leben ihm und schaffende Gewalt.
Und wie zum Bach an seinem Fuss ein Hügel
Sein Bildnifs neigt, als sah' er, hold geschminkt
Mit Grün und Blumenschmelz, sich gern in diesem Spiegel;
[graphic]
So schien sich alles, was von uns nach droben
Zurückgekehrt, zu spiegeln in dem Licht,
Auf tausend Stufen rings herum erhoben.
Und fasst in sich die unterste der Reihn
So vieles Licht, wie weit entfaltet müiTen
Die äussern Blätter dieser Rose sein!
Dante ist doch ein göttlicher Seher und A. W. Schle-. gel hat sich in diesem Bruch
stücke seiner Uebersetzung selbst zu diesem Dichter erhoben. . . . .
Günther würde das System des Erigena als Pantheismus der Dependenz claffisiciren , u
nd es ist auch wohl nicht zu läugnen, dass es oft nahe am Pantheismus vorüberstreift
. Dieser Gränze nähern sich überhaupt alle rein spiritualistischen Systeme, ja sie könne
n in Pantheismus übergehen, wenn der Standpunkt des Selbstbewusstfeins für den höchste
n erklärt, und dann die Denkgesetze auf die Welt als schaffende Agenten übertragen w
erden, ihr Schaffen aber nur in. ihren Relationen selbst besteht, WO» durch der Ge
iß alles in allem wird. Erigena hält indefs die Gränzlinie zwischen dem Pantheismus un
d der Creation fest. Denn selbst da, wo er .dieser Gränze am nächsten kommt, z. B. i
n der theisicatio sanctorum, unterscheidet er scharf.Creator und Creatur dem Wes
en nach, wie es das frappante daselbst gebrauchte Beispiel zeigt, von dem Lichte
, welches die Luft erfüllt und diese ganz In sich' zu verwandeln scheint, aber den
noch den Unterschied bestehen lässt. Erigena's primordiales caufae? in ihrer die W
elt begründenden Entfaltung und Rückkehr mit dem Bestehenbleiben de* Besondren im All
gemeinen erinnern zwar an Hegel, aber es. bezeichnet Erigena damit nicht ein auf
hebendes Wiedereingehen, mithin nicht eine Identität, sondern die Immanenz der Cre
atur im Creator: Die nächste Entfaltung derselben, did Kategorien des Erigena, wel
che in ihrer objectiven Realität die Welt darstellen und construiren : während die Ka
ntischen subjectiven Kategorien sie destruiren erscheinen als die Bezeichnung de
r Bedingungen , unter denen sich cfie Noumena, die Substanzen in Erscheinung übers
etzen, und durch die Kategorien als mit Substanz und deren Erscheinung identisch
, wird auch die Identität beider unter sich hervorgehoben. :
Mit einer genauen Kenntniss des Standpunkts der physicalifchen Wissenschaften, d
er Mathematik und Astronomie in seinem Zeitalter, dem neunten Jahrhundert,Und de
ssen Vorzeit ausgerüstet, durchaus vertraut mit der alten Literatur der. griechisc
hen Philosophie und den Leistungen der Kirchenväter sucht Erigena den reinen Gehal
t der Wahrheit im Christen thume philosophisch in strenger Wissenschaftl.ichkeit
zu erkennen. Er gewinnt die auflerordentlichsten Resultate und zeigt überhaupt au
f eine vorzügliche und von keinem der spätem scholastischen Philosophen ausser von T
homas von Aquino in Beziehung auf den Scharfsinn, erreichte Weise, -wie das wahr
e Verhältnis der Philosophie zum Christenthume nicht ein feindseliges fei, sondern
beide nur in enger Verbindung ihr Ziel erreichen können, die Wahrheit zu erkennen
; damit durch die Erkenntniss die Wahrheit in uns durchdringend lebendig werde,
und wir in ihr feien. Werden dagegen Philosophie und Christenthum von.einander g
etrennt und entfernt gehalten, so ersteigt die Philosophie nur unfruchtbare Fels
en spitzen, wo sie, je hoher sie kommt, immer mehr die concrete Wahrheit verlier
t, und in der ausgeleerten Luft nur noch über ihren eigenen Schatten grübelt. Im Chr
istenthurne aber erstarrt dann das Dogma, als ob es zur äuslerlichen Geilalt mater
ialisirt würde, und die blöden und scheuen Äugender Schauenden, welche an der heiligen
Stätte zwar die Schuhe von den Füssen ziehen, aber dafür eine Decke über ihre Augen zie
hen, vermögen fein reiches inneres Leben nicht mehr zu erblicken, die Offenbarung,
welche es über die höchsten Fragen unsrer Existenz enthält, nicht mehr zu vernehmen,
und die Fülle der Wahrheit in ihmnicht mehr zu erkennen. Die Wahrheit kann jedoch
nur dadurch uns beleben und befrein, dafs wir sie und durch sie uns selbst erken
nen, in Dem, was wir waren, was wir sind und was wir wieder erringen sollen, was
die Aufgabe unsres Daseins ist, in welchen Relationen wir zur Welt und zu Gott
stehen." * .! .
Pergentibus sententras recentiorum quorundam atque doctorum de Erigena latas pro
ponere, proximus .nobis obviam fit Philippus Gerbet, philo fophus inter Francoga
llos hoc tempore pietate et eruditione insignis. Qui licet orthodoxiae Scott min
us faveat , tarnen intuitionem ejus cum aurora super philofophiae incunabulis re
pentino exorta comparand, doctrinam Erigenae, quam ab Areopagita, reliquias syst
ematum orientalium cum christiano dogmate conjungente, acceperit, et cum proprii
s commiscuerit notionibus atque ideis, systema appellat, cujus sublimitas et amp
litudo gigantea audacilEmis Indicae philofophiae conatibus aemuletur. ") Postqua
m pla
12) Ct Iulroduction a la philosophic de l'histoirc par l'Abbc Ph. Gerbet a Pari« 1
832- 3. conference, pag. 101. seq.
« IndietroContinue »
- Page 23 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
1 J
... . f '
V
Sic cnim creditur et docetur quod est Immanac salutis caput, non aliam csset phil
osophiam i. c. sapicntiac studinm et aliam religioncm et v. v."
Augustin. de vera Religione.
Divina siquidem dementia Teritatem pie atque humiliter quacrentes in tenebris ign
orantiae non sinit errare, inque soveas salsarum opiniomira cadcre et in eis per
ire. Nulla enim pejor mors est, quam veritatis ignorantia, nulla vorago profundi
or, quam falsa pro veris approbare, quod proprium est erroris."
De Divis. Nat. L. HI. p. 209. PRAEFATIO.
[graphic]
JOHANNES SCOTUS ERIGENA l) genereHiberuus,2) natus * fortaffe circa annum 828-» 'n
patria literarum cultu tune temporis omnium celeberrima, optimarum artium studii»
et jGraecis quoque doctrinis et philosophia admodum eruditus est. *) Cjuibus per
fectis fortafle jam tune consecratione sacerdotah inauguratus (Hcet nonnulli eum
laicum mansilTe putent, aliique de longinquis itineribus, quibus Graeciam et ip
sum Orientem visitaverit, sermonem faciant), ut illo tempore multi popularium ej
us, in Galliam fe contulit. Ubi Carolus Calvus rex, in promovendis literis acer
et industrius, eum Parisios vocavit et ma
{;istrum in mathesi et dialectica, praesidemque scholae auicae tune perquam clar
ae constituit. Regi hilaritas cjus et facete ingeriioseque dicta magnopere placu
erunt; quare Carolo mox amiciflirnus, imo saepe mensae socius atque contubernalr
S factus, procul dubio ad incitanda opportune etiam extra urbem Parisios, toto -
Francoruni regno literarum artiumque liberalium studia multum valebat. Sed paulo
post variis et molestis incommodis implicate est. Monachus enim natione Saxo Go
descal'
1) Cf. Opu» egregium quod Prof. Dr. Staudcnmaycr scripsil : Johannes Scotus Erigen
a und die Wissenscliast seiner Zcit. I. Vol. Francs, istl. 1834. Quae vir illo d
octissimus ibi, p. 102 213, disputavit, ea hie ita , ut in rebus tantum minoris mo
menti ab illius sententia discrepemus, brevitcr cxposuiniut.
2) Certissimis argumentis confinnat hoc Thomas Moore inlibro: History of Ireland
. Tom I. cap, 13. Staudcnmaycr Eriuvcn, Brittaniae locum, Erigenac patriam fuiss
e putat; alii, cognomen Scoti male interpretantes, eum in terra quae nunc Scotia
appcllatur natum csse ezistimarunt.
3) Imo hebraicas et fortassc Syricas etiam literas didicisic fertur: cf. Johanne
s Scotus Erigena, cin Beitrag znrOrsrliiclilc dcr clnisll Philosophie mit besond
crer Bucksicht aus die Darstellungen voii Hjort und Staudenmayer, bearbeitet vou
Dr, C K. Hoik. Ephem. Bonnens. 16. Fascic 1835.
cua, quum duplicem else praedestinationeni, alteram beatorum, alteram reproborum
, illo tcmpore proposuiffet, hanc ob causam ab Hincmaro, archiepiacopo Rhemensi,
poena acerbilHma afflictus erat. Quo commoti insignes aliquot theologi, Prudent
ius, Florus Diaconus, Lupus, Amolon, Sanctus Remigius et alii Godescalco tuendo
operam dederunt, tandemque Hiiicmarum eo adduxerunt, ut et ipse alios quosdam re
i dogmaticae peritos ad fe defendendum excitaret. Inter hos Erigena causam Archi
episcopi recipiens c. a. 852- librum de praedestinatione adhuc extantem adversus
 Godescalcum scripsit; quo multos adversarios sibi comparavit. Postremum papa Ni
colaus I. ea quae St. Remigius docuerat approbavit, conciliique Valentiani canon
es ad hanc controversiam pertinentes consirmavit: Quibus etiam venenum" dogmaturn
Erigenae perstringebatur, ipse tamen Erigena haud damnatus est. Nihilominus com
plures inferioris aevi scriptores causam Erigenae egerunt et scripta ejus adulte
rata else contenderunt. Post haec Carolus Calvus rex Erigenam excitavit, ut opera
(Pseudo-) Dionysii Areopagitae graece conscripta, quae Michael Ralbus , orienta
lis Romanorum regni imperator , a. 827- antecelsori illius, Ludovico Pio, donave
rat, iterum in Latinum verteret sermonem. Erigena regis desiderio satisfecit, a
papa autem Nicolao I. vituperatus est, quod ipfe, qui, licet fcientia magna elset
", tamen jam antea, si ad orthodoxiam respicias, penes multos fama haud bona gau
deret , librum interpretation! falsae tarn obnoxium sine pontificis maximi appro
bation edidisset. (Q5g.) Jam alii papam jussiffe narrant, Erigenam propter istam
rem Parisiis amandari Romamque duci, alii librum ilium sibi etiam turn mitti ad
approbandum. Voluntati papae, nescimus cur, haud obtemperatum est, neque papam
ipsum postea, ut mandatum suum observaretur, mstare videmus. Attamen, quam
bibliothecarius romanus, scriptorem nostrum, propter eandem illam versionem, non
minus quam propter sanclam ejus vitam" ita laudavit, ut probatam ab eo ingenii p
raestantiam et virtutem tantum ex singulari quadam gratiae divinae per spiritum
sanctum infusae efficientia derivari posse consiteretur. Quod quidem documento e
st, quid de eo Romae et in ipsa aula pontisicia, licet fama ambigua olini aspcrs
us esf^t, existimatum fuerit. Studium tantum nimium archetypi ad verbum transfer
endi in ea versione Anastasius reprehendendum elle putavit, quamvis illud studiu
m humilitati" Erigenae ad
vis papa Erigenam vituperalTet,
[graphic]
scriberet. Postremum circa annum 87°' doctrina Paschasii Radberti de Eucharistia,
quae praesentiam Christi paene nimis carnalem et adeo caphernaiticam statuit, no
vam in ecclesia controversiam suscitaverat. Etiam Erigena huic controversiae fe
imrniscuit et cum Ratramno potifHmum spirituale dogmatis momentum illuslravit. f
hiae singillatim de Eucharistia docuerit, nescimus, quum hber, qui a quibusdam E
rigenae adscriptus est, fortafle jam ante saeoulum undecimum interierit. Dubium
enim non est, qnin vel idem vel alius liber de Eucharistia, cujus auctoritate Be
rengarius usus est, et qui in Concilio Parisiis Henrico I. rege habito damnatus
atque in Concilio Vercellensi a. 1050. concrematus est, neque ab Erigena, neque
a Bertramo quodam, fed a Ratramno perscnptus lit. *) Maximum autem et graviffimu
m Erigenae opus est de Divisione Naturae dialogue, quinque libris constans. Qui
quo tempore conscriptus sit, nescimus ; auctoritatem vero nactus est mult-o mino
rem ea, quam meruit. Non minus enim doctum quam ingeniofum primum est in Occiden
te opus theologicum, quod, indole omnino philosophica praeditum, sententias eas
proponit, quibus et scholasticorum logica et mystica mediae aetatis theologia ma
ximam partem nixa considerari potest. Quum autem saeculo 13. Albigenses haeretic
i aliquot hujus operis locos semper in ore ferrent, et Erigenae auctoritate glor
iarentur, Honprius III. papa eos libros undique conquiri et concremari juslit. P
raeter haec praecipua, quae Erigena scripsit, opera, tredecim tantum hymnos, ab
Angelo Maio in codice Palimpsesto repertos, quos editioni nostrae in fine adjeci
mns, laudandos else duximus; cetera, partim temporis invidia deperdita, hoc loco
memorare noluimus. 5) Forsan tarn discordiae, quae
paullatim intercefferant, quam vetus ilia papae Nicolai I. citatio impulerunt Er
igenam, ut, id quod nunc prope extra dubium positum est, (probabiliter circa ann
um 883. vel paullo senus) vocatus ab Alfredo Magno in Angliam fe conferret. Ibi
quidem Oxoniae in literarum universitate per quoddam temporis fpatium mathesin e
t dialecticam docuit; postremum in coenobio Malmesburiensi abbas factus, sub man
ibus discipulorum tumultuantium graphiariis
4) Cf. Dollinger, Lehrbuch der Kirchengeschicbte. Bcgensburg nnd
[graphic]
Francia sacrorum antistites necatus vita decelfit. *) Fama perhibet, post ejus m
ortem super sepulcrum ejus lucem miram visam fuisse, earnque tarn diu refulsuTe,
donee ei honestius etiam sepulcrum in majore Malmesburiensium ecclesia prope al
tare pararetur. Quam ob causam non minus, quam propter vitae integritatem in Fra
ncorum Anglorumque martyrologiis usque ad annum i5831 quo Romanorum libri liturg
ici indued sunt , inter sanctos martyres commemoratus est. Sancte vixit, neque u
nquam ejus vita, fed sola ejua doctrina interduru vituperata est, quamvis incert
a et ambi
[graphic]
f;ua ut vidimus ilia lint, quae antiquiore tempore adverus orthodoxiam ejus susc
epta else dicuntur. Statura exiguus suit; animi vero cultura insignis ingenio ac
ri et iublimi, feientia tarn ampla, quam profunda, dialectica Platone et Proclod
igna, postremum divino quodam mentis instinctu, quo excelsa quaeque et generosa
percipiebat, investigabat et ad extremum usque contemplans perscrutabatur, longe
plurimos et doctissimos aequalium superavit.
Erigenam multi multisque modis perperam intellexerunt, id quod fieri paene neces
se suit, quum unamquamque veritatem, quam acutissime potuit, expvimere studeret
et ingenio indulgens opposita ita amplecteretur, ut locis aliis alia et diversa
de eadem re disserens in utramque partem modum prope excederet. Quam ob causam h
aud facile unumquodque ejus dictum, fi ex orationis contextu abrumpatur, defende
re queas. At affirmare audemus eum, si totum respicias, amusfim veritatis nus
fiuam transgreHum else, quod etiam singulari vitae ejus anctitati minime conveni
ret. .
Enimvero vulgata ilia fententia, quam poeta nostro tempore clarisfimus protulit:
Mundi historiam, mundi else judicium, 7) quamvis interdum vera else reperiatur,
saepisfime tamen fallit; nec non Erigenae nostro accidit, ut paene omnes qui eu
m vituperaverunt vel laudaverunt, profunditati et acumini ejus capiendis minime
pares fuerint, atque adeo inique de eo judicaverint, perpaucis tantum altam, qua
praeditus suit, mentem recte intelligentibue. Frofecto enim etiam laudem illoru
m, qui philofophum nostrum tanquam Spinofae antecessorem declarantes ,,pantheism
um ejus et fensum ab ecclesia catholic*
6) Alius est nosier Johannes, aliui Johannes abbas Athclingensis, qui a sicariis
mercede coniluctis intersectus est
7) Die JWeltgescbichte ist das Weltgericht. Schiller. Cf. Th. Galei praesut. in
IHjros dc dir. pag. ultima,
« IndietroContinue »
- Page 24 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[ocr errors]
[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]
ACCEDUNT
TREDECIM AUCTOBIS HYMNI AD CAROLUM CALVUM
EX PALIMPSESTIS ANGELI MAIL
MONASTERII GUESTPHALORUM.
TYPIB ET SUMPTIBUS LIBRAIUAE A 8CHE N D ORFFf AN A E.
MDCCCXXXVin,
« IndietroContinue »
- Page 25 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
[graphic]
[graphic]
« IndietroContinue »
- Page 26 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
[graphic]
[graphic]
« IndietroContinue »
- Page 27 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
« IndietroContinue »
- Page 28 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic][subsumed]
[graphic]
« IndietroContinue »
- Page 29 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

Johannis Scoti Erigenae De divisione naturae libri quinque ; accedunt ...
Di Johannes Scotus Erigena,Christoph Bernhard Schlüter,Angelo Mai
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
Joannis Scoti Erigenæ De divisione naturæ: libri quinque, div desideratiIohannis Sco
tti Eriugenae Periphyseon (De Diuisione Naturae): Liber QuartusIohannis Scotti s
eu Eriugenae, Periphyseon
un po 'troppo veloce, un font di San Francesco. Massimo, che conteneva una dichi
arazione di passaggi difficili e dubbi dai discorsi di Gregorio di Nazianzo tras
feriti in latino. ") Nella le poesie che ha scritto su questo Scrittura, dice ch
e anche una volta (" LIM) su ordine del Re Dionigi ha pubblicato, in un primo mo
mento ha seguito la Maximus. Che un sacco di tempo, richiedendo appreso il signi
ficato e la nitidezza di un puro spirito, ha dovuto seguire rapidamente gli ordi
ni religiosi del Re, tradotto (,«.!.); perché aveva solo il senso e la sostanza sarà,
così è la traduzione di stile da grande caduti ('ll.). Poi si abbandona a elevati ta
ssi di Marimns: Chi ama la sapienza bello, lasciamo che lo legga con diligenza i
l Massimo, ma lui deve lasciare negare il mondo materiale e dei sensi e anche ch
e durante la Neise della mente sul sentiero della Gnosi ostacolare. Chi legge, d
eve essere privo dei piaceri della vita, mondo fragile e volatile e preoccupazio
ni circa la carne, e chi ha aspirazioni umane, è stato lento e pigro, non fate un
passo verso di lui, perché
') / Vae / AI, oe u, s, o ". uno niiSUo> ,'«<» ottava MLL''! I. '... opus Koe .. vob
is eckiili bentibus. prorsus Oilkieillimum, Kegums orlkockoxissime, Servulo "ve
tro, imbeeilli vslcke ETI 'm in l.stmis, o qusnl in Mogis in Lrseeis, unxistis ^
Isborem. Insup ETI "m secelersre veluti eruckito IMGuS utriusque eitoq" e imper
sstls Perlee. In zattera p. tl94-ll9S. Qui E. Si dice anche che egli aveva di re
cente (Nuper) traduce l'Areopagita su ordine del re, mentre le note nel prime po
esie alla traduzione di Massimo, lo vide una volta (OUM) rilasciato per ordine d
el re. Questi versetti, tuttavia, non può essere scritto a lungo dopo la traduzion
e di Massimo, perché in realtà contengono la Dedieation questo funziona a Charles E.
e ha anche detto di nuovo che egli ha fatto di recente (NUP? S) in attesa. - E.
tradotto l'opera di Massimo dichiarato Probabilmente no, ma sicuramente più di qu
esta traduzione è venuto a noi come parte della prefazione alla mostra stessa, il
Ponte e in parte da un passo del lavoro ckiv.nst.IV. 19, dove ha 4t. Capitolo sm
biguis ponte per il discorso di Gregorio di Nazianzo EITIRT della Pasqua. Come c
on Gale, esso rileva anche Oehler (snseckot. grsee .. 'prsek I.. VII) che la tra
duzione è di errore completo.
per non è un input. Allo stesso modo, stare lontano dalla superbia e Eingenoimnene
sé. Gli addetti ai lavori nel campo delle scienze, ma il vicino credenti, perché qu
i è il suo paese, lo porterà qui la saggezza pratica e teorica, di tutte quelle virtù,
queste segreto sulle ragioni delle cose (csrmen III .)'). - Prima della fine de
ll'anno 860 o se la lettera di Nicola I è quello di re Carlo in materia Eriugena,
datata il 8L2 anno, prima di 8L2 la traduzione di Dionigi fu probabilmente da te
mpo finito, perché si lamenta del Papa che è lo stesso di non rivedere e L'approvazi
one era stata inviata, quello che sarebbe stato più necessario, come il suo autore
, ma la fama di grande stand di apprendimento, ma diffusa una voce diffusa in al
cuni aspetti persino eresia. ^) La traduzione è caduto, così che cosa Engena stesso
ha ammesso, molto scuro, alcuni di loro probabilmente Pertanto, perché lui volte t
roppo di letteralità, ma anche, come ha anche suggerito, perché era ancora difficile
da comprendere se stesso Dionigi. °) Non è quindi improbabile che il Erpositionen c
he ha scritto, e di quelli di noi Eommentar la gerarchia celeste e la teologia m
istica abbastanza completa, per la gerarchia ecclesiastica, ma solo nel prologo
per le 2 Libro è stato mantenuto per avere il desiderio del re, una dichiarazione
difficile da capire questa traduzione, sono stato indotto. Anastasio bibliotecar
io, che si chiedeva circa il modo in cui tale lavoro Eriugena aveva mai può portar
e e la sua conoscenza ed eloquenza, dono dello Spirito Santo. Spirito chiama la
colpa questa letteralità, che Dionigi
[ocr errors]
solo oscurando e necessari per la traduzione di una nuova dichiarazione, e crede
che la ragione di questo errore di presentare possono o nel fatto che Eriugena è
stato la mente demüchigen e di falsare la uicht significato, non ha il coraggio di
discostarsi dalle peculiarità dell'espressione greca ').
Entro la metà del IX secolo, il mondo teologico di Francia da due Controversm è stat
o messo in moto. Quello affrontato il tema della predestinazione divina, se una
predestinazione singola o doppia, e cioè se NNR una predestinazione alla salvezza
o se addirittura una predestinazione alla dannazione. L'altro di cui
[ocr errors]
la natura del Corpo di Cristo nell'Eucaristia. - L'ex Gottschalk era un monaco è s
tato avviato. Questo, un nobile sassone linea erano sorte da, i genitori per il
ministero è stato determinato dal suo NND era nel monastero di Fulda Rabano Mauro
con grave portato lo stesso, e finalmente il monaco. Ora, quando vecchi Gottscha
lk fiducioso ora ed è stato, non si sentiva abbastanza monaco nominato, ha riconos
ciuto che egli sia costretto, come su di esso solo, ed è cresciuto ora per caricar
e indietro per salvare la sua contro di Nabanus Maurus alla Otgar arcivescovo di
Magonza, la (829) aveva riunito un livello sinodo, l'azione. Queste assolto Got
tschalk e offeso da l'abate di Fulda amaro, quello che alla lettera Ludovico il
Pio con una affrontato subito, nel quale ha effettuato l'St.. Pubblicazione cerc
ato di dimostrare che i genitori cristiani il diritto di venire a Dio di benedir
e i loro figli, e che tali voti senza peccato grave non può essere spezzato, perché
derMönchstand usato da Dio. Esso non perde la sua libertà ", ha detto Rábago, se si gu
arda al servizio di Cristo inaugura perché solo lui è esente da vizi e peccati di in
dulgere il suo Dio è tenuto. Ha poi sottolineato che la stessa Gottschalk genitori
il loro figlio era fidanzato ad avere spirituale, di cui solo il suo nome e ave
vano agito in modo da quando era un monaco Gottschalk. - Il risultato fu che que
sto doveva essere in grado di stare in, che ovviamente odio Rabano ricevuto il s
uo nuovo cibo. Ha quindi cercato vicinanza a venire dalla sua e se ne andò dopo ch
e per un anno per ricevere l'istruzione nelle scienze maggiore aveva appena Fuld
a, in Francia negli Orbais monastero, nella diocesi di Soissons, dove si trovava
nello studio del Padre, prima di tutti di Agostino e Fulgenzio profondità, per di
menticare le sventure della sua vita. Fulgenzio in particolare lo attraeva, Gott
schalk e gli diede fuori con tanto zelo che egli era uomo di nome come un titolo
onorario assegnato loro stessi. Questi due padri ora Gottschalk creduto le dott
rine che egli predicava poi trovato, anche. Non si può capire che cosa Gottschalk,
sotto la pretesa della doppia predestinazione compreso tutto quello che o lui n
on era del tutto chiaro se stesso, o il suo principale avversario Rabano confuso
l'intera questione. Gottschalk rivendicato una doppia predestinazione, uno per
la salvezza e dannazione per, ma sembra che egli intende solo sapeva che il buon
Dio per la salvezza, i malvagi per prädestinire dannazione, ma non al peccato ').
Questa dottrina, era già parlato nelle lettere che egli ha inviato ai suoi amici
Orbais fuori. E quando qualche tempo dopo il suo ritorno da un pellegrinaggio a
Roma, che egli del suo abate fatto sembra avere conoscenza di volontà e di resiste
re, in Friuli al conte Eberhard è venuto, la casa ospitale per lui, lo proclama ap
ertamente, in solido convinzione che parlava così diverso da qualsiasi cosa, come
Agostino e Fulgenzio aveva affermato che cosa. Anche appreso del nuovo vescovo e
letto di Verona, constatando che quando era in affari di Stato a
') Questo, è senza dubbio, almeno nella sua confessione scritta di fede in cui car
cere, Conle. IV ^, lcxsncker Kist. Eccles. XII, 5S7. Troppo, visualizza Knnstman
n (. Hrabanus Magnenzio Maurus, p. 119-144, conk anche p. 69-71) la dottrina dar
Gottschalks. Da formulare, che dà il suo Erigeno nella sua smentita, è lo spettacol
o stesso, ma comunque ha combattuto in che la negazione del libero arbitrio e pr
edestinazione al peccato Behauplung un ponte, prseckestinst. c. I, § 4: enim Oum ^
enere ckivick kumsnum "Lur in Bonos mslosque; omnis nsmetue UUT komo est bonus
sut mslus; mslorum Linis ulem», ut sit Veritss, est selernum Supplicium, Vero sete
rns Vits bonorum: qui sunt nisi msli impii et nisi boni ^ sti? ockstruit omnium
Zustorum ut ipse, inevitsbilis csuss etlectivsquv est costituisce, in noi prseck
estiuslione; VeRO impiurum simliiler in Sller ". Noi quippe ut sit, ustorum est
^, nIlers ii piornm »; in lunlum, ut nemo nisi neque neeessitsle immutsbili unius"
ck ejus Lnem, vickelieet vitsm pervenire selernsm possit, nemo, nisi nIleriu? K
STI necessitsle in nee merilum impietslis, ejus nata in lerminnm, seternum accel
erare Supplicium, csckere compellslur. - Gottschalk aveva anche insegnato una pr
edestinazione al peccato, così impossibili i primi teologi della Francia avrebbe p
ortato al partito. Remigio di Lione ha anche sottolineato in occasione della scr
ittura della riunione è stata che l'ex Rábago sul prendendo atto della polemica 'con
fusa.
Ludovico il Pio e andò in questo viaggio ha toccato anche Mainz, ora c'è l'arcivesco
vo (847) raccolti Rabano Mauro cliente ha portato. Entrambi hanno convenuto che
questi ultimi un libro contro l'insegnamento della scrittura dovrebbe Gottschalk
, e subito inviato al conte Eberhard lettere Rabano, dove ha parlato del monaco
e rigetto anche cercato di confutare da Agostino. Su questo punto aveva rifugio
Gottschalk in Friuli a modo ignominioso di lasciare la sua, e finalmente, dopo m
olte deviazioni in Dalmazia, Pannonieu e del Norico, probabilmente con un comand
o reale stesso a Mainz, in cui Rabano "un sinodo tenuto 84, su cui anche Ludovic
o II il Germanico erano presenti Gottschalk qui rappresentata con grande determi
nazione la sua opinione, ha presentato un credo e una polemica contro dettagliat
o Rabanne, dove Seinipelagianismus beseintldigte di esso. Il Sinodo ha respinto,
ma la dottrina Gottschalk, e il tedesco Louis gli proibì di entrare in Germania a
ncora mai. Egli divenne il suo Metropolitan Hinemar di Reims, con una lettera di
accompagnamento del Rabano quindi inviato, in cui il pericolo delle sue opinion
i e ha sottolineato il carattere tutto l'uomo era sospettato. Hinemar ora chiama
to anche 849 Quierey un consiglio insieme per rendere Gottschalk e la risposta e
ra prima. Sembra che questo non era qui molto rispettoso di ciò che l'azienda vist
a la sua insistenza sulla ira dell'Assemblea di chiamarlo a fianco piace. La sua
dottrina è stato nuovamente condannato, lui stesso il sacerdozio, che lui e della
metropolitana della Ehorbischof Ricco di Bold Reims aveva ottenuto la volontà con
oscenza senza, privi pubblico a morte, la metà frustata per la sua scrittura, che
a suo parere, scritta aveva ragioni recentemente, mano bruciata, e alla fine lo
hanno bloccato nella Hautvilliers monastero sotto la supervisione del abate con
l'imposizione di un eterno silenzio di una vita frase Halduin. Lo stesso inizial
mente gli permise di continuare gli studi e la comunicazione scritta, con i suoi
amici rimangono in Zn. Ma quando le due fedi Gefeingniß scritto Gottschalk e la s
ua fede in quello di un divino nrtheil prova a fare, ha detto l'animosità dei suoi
nemici è stata ancora maggiore. Hinemar respinto l'offerta come si vanta di un nu
ovo Simon Mago ed è stato Rabanne per misure più dure contro determinati dalla Gotts
chalk. I detenuti poveri, nonostante l'uso del papa tutti i mezzi di lavoro ment
ale ritirato e il godimento dei sacramenti anche vietato. In sembra Gottschalk,
che è anche un po 'provocatorio e la natura non convenzionale, ma non un ordinario
completare un significativo e profondamente religiosa uomo spiritualmente, era
in follia ma per essere incamerata se. E quando il Tove lottato con, ascoltato l
'odio dei suoi nemici, per consentirgli di svolgere ancora, perché voleva ritirars
i, che non poteva revocare, la chiesa era anche la consolazione ultimo dei negat
o, che era in pericolo elevato (868 o 869) dal mondo della differenza.
amaro destino di Gottschalk eccitato la simpatia del mondo che lo circonda e la
questione proposta dalla attenzione dei teologi. Molti di loro intesa Agostino n
ello stesso modo e quindi ha fatto in padre Gottschalk attaccato la chiesa e con
dannato. Prudenzio, vescovo di Troies, il famoso monaco Ratramnns oltre, l'abate
di Ferrières lupus Servatns, Remigio, arcivescovo di Lione, sottoposto la questio
ne di un nuovo incontro e se non Gottschalk virtualmente assentì, ma hanno detto c
he Hinrmar lontano andato a e contro la HI. Agostino stesso si era verificato. Q
uesta sega Hinemar cause di opposizione alla doppia predestinazione di scrivere
anche un, e, come questo conflitto e lui è molto esperto grande folla è stata portat
a a, egli resta nella zona per gli alleati e ha chiesto Rabano Mauro per l'assis
tenza alla prima. Ciò, tuttavia, si è scusato per la salute e malati età, e di cui la
sua scrittura su Eberhard, in cui egli avrebbe confutato Gottschalk. Così come due
favoriti del re e lupus Hinemars Ratramnus si trovava sul lato di avversari e q
uesta è stata la sua posizione più precaria e si voltò finalmente al vescovo di Laon P
ardulus che già con un po 'di fortuna sulla polemica aveva preso parte, per Scoto
Eriugena Forse, come egli suppone Gfror ') per il fatto che hanno vinto il favor
ito del re per uno, anche in favore del re munirsi °). Eriugena, purché il loro conv
ocazione, dopo che anche un incoraggiamento del re era venuto su, e ha scritto a
fine anno la 851 la scrittura <prätZtlösinstionö l "contro Gottschalk. Nella prefazio
ne alla stessa, che è diretto e Pardulus Hinemar su, parla la sua gioia nel Verthe
idignng della fede cattolica è stato scelto per essere alleati con loro e chiedere
loro che cosa avrebbero trovato la verità nel suo libro, record e la Chiesa catto
lica a causa, quello che sembrano essere sbagliato e respinti perché lui è un uomo,
infatti, di dare clemenza. Il dubbio durare quanto vogliono credere l'autorità di
decidere se disfarsene o se era vero e dovrebbe essere pensato. E verso la fine,
li ammonì a non fraintendere Ausdrüeke certo, come quando era l'identità della Präseien
z divina predestinazione e parlando, dal momento che Diess con riferimento alle
unità della sostanza divina, per esempio, quella in cui si trovano. Allo stesso mo
do, quando ha detto che Dio conosce il male non è qualcosa che non voleva fare abo
rtire Präseienz il divino, ma solo esprimere che ciò che non si conosce e non sa che
la sostanza divina, che non è in nulla, ma in alcuni sono lì ") -. Questa parte mol
to intelligente, e in parte
') Storia della Chiesa III. 871. Pardulus dice che "in un ck Remigius" epislulis
tribus ". 3S. p. 132 da Mauguin ottenuti punto che un certo numero di documenti
scritti da parte loro, ma come questi erano molto nneinig, avrebbero - lui e Hi
nemar vale a dire - quelle scozzesi nel reale. Palace, che John l'intenzione di
scrivere ("uogimus).
^) A proposito di Gortschalk e tutta la polemica, oltre al già scritto da F. Knnst
mann ancora ia W. Staudenmaier p. undKurß 17V-2UU: Storia della Chiesa II 1 Abth.
432-5 ONFRONTO "di g". ? Rnet. NCK libr. CKO prne sti CKE NNT. opp. p. pezzo A 3
57 zattera: Ocincke vestrmn suppliciter oxursmus n olementin,, ut, quntiescunquo
reperislis, nas ckixisse otivinso stque sequnlitslem prsescieatise PRSE
Vantaggio e con tocchi religione così vicino, così sarà anche contro Gottschalk e il s
uo seguito le regole della Disputirkunst, questo dono di grazia e provvidenza di
vina, essere applicato in modo che i difensori della verità non impotente combattu
to con i rappresentanti ves qualcosa di errore e non piace questo a quelle seque
strate le menti e tratti in inganno. - Dal eresia condannata irrigena che essa n
on è priva di valore da molti risvegliato dal sonno e lo costringe scegliere di ce
rcare la verità Zn NND 1-3). Il vecchio nemico del genere umano non cessa di repli
care la nostra salvezza, dal momento che ora parte da questa fede, egli cerca so
prattutto attraverso i suoi organi di avvelenare la fede. E poiché tutti i suoi at
tacchi sono diventati ormai di vergogna, si sta ora cercando una nuova bufera il
muro della fede in frantumi. Gottschalk dal suo servo che è, egli sostiene due pr
edestinazione in Dio, che è abbastanza stupido e crudele follia, prima di tutto l'
autorità sacra, ma deve essere confutata dalle norme del Vernuuftschlußes vero. (8 4
.)
L'argomento del secondo capitolo, che Eriugena l'argomento della necessità (per n
^ umnntum "cn8sitstis) lo chiama, non la più desiderabile chiarezza presso. Pare c
he si blocca rimane un pensiero molto profondo, senza dover cancellare completam
ente la pronuncia di esso è stata in grado di penetrare uno, però, come lui, come se
mpre in questo documento, i termini di una teologia speculativa idee sono spesso
offuscate e nascoste. Cerchiamo di sottolinearlo. - Cerca la Eriugena Dio che n
on dimostrare, senza alcuna necessità interne ed esterne vurchgängig dovrebbe prima
essere negato, in modo che la predestinazione in alcun modo come un vincolo di n
atura divina appare, ma che avevano anche il libero arbitrio e la ragione. Erige
ua dice: Dov'è la necessità, non c'è la volontà, ma nella volontà di Dio, quindi, alcuna n
ecessità. Tutto ciò che Dio ha fatto, ha fatto attraverso la loro volontà, ma non come
risultato di necessità. Se ci fosse una causa, che Dio avrebbe potuto vincere, no
n sarebbe Dio, e fare la divinità della causalità a guardare questo. Solo nella volo
ntà divina, solo nella libertà di Dio, quindi, la causa principale dell 'universo si
stanno cercando, perché presupposto di qualsiasi bisogno di un solo di proroga de
lla causalità divina, e quindi dio porterebbe a coloro che regredire, se non lui u
n infinito e in modo sconsiderato essere, ma finalmente libero, da alcuna necess
ità-driven terreno più sarebbe arrivato di nuovo. La causa fondamentale può essere lib
ero unico motivo per cui volontà di Dio, pio e creduto con ammesse legge .- Questa
affermazione Engena supportata dal fatto che egli divinità come la più pura unità pen
sa e di proprietà della sua natura con questo anche per un qualsiasi dichiarata. S
e non altro, egli dice, che cosa è Dio, Dio stesso è la volontà di Dio in Dio è, Dio è la
volontà di Dio, non per altro è essere e volontà, ma ciò che l'essere è, è dirß anche la vo
tà. Ora, se la volontà è libera, in modo da ankh è l'essere divino uno completamente lib
ero, in quanto, al contrario, l'identità del divino essere principale con l'avrà la
libertà di involvircn stesso avrebbe dovuto anche. Così, in Dio non necessità e non pr
edestinazione, nel senso che sarebbe una necessaria determinazione della sua nat
ura, ma la sua natura è pura libertà, ogni predestinazione è gratuito. ^) La predestin
azione, come nel contenuto e consiglio degli identici volontà, con la sostanza div
ina è anche una cosa già da la definizione agostiniana della predestinazione è chiaro,
secondo la stessa prima di tutto il mondo per preparare e organizzare tutto que
sto è ciò che Dio voglio fare (ll elivin "N. .. persöver.), in quanto prima che il mon
do è solo Dio, così è la stessa di predestinazione. Se, invece, sostengono che la pred
estinazione non è il Sé divino, ma solo Dio, o di prädizirt, si ha il testo del Santo.
Scritta contro di essa, quali tesori di scienza e di saggezza possono essere na
scosti in tutto ciò che Dio (II Coloss. 3), Dio è infatti il più alto intelletto, in c
ui tutto è, infatti, è tutto di sé, e quanto sia diverso la creatura può designare, di p
er sé è lui e lo stesso come e più semplice causa di tutte le creature. Quello dunque
che Dio è l'essere di cui è anche la saggezza NND quello che è la sapienza è per lui la
conoscenza, NND quali l'informazione non è lui, è determinante. Di noi può essere chia
mato predestinazione Präseienz, anche se non ogni predestinazione Präseienz, così che
l'unità della predestinazione con la Präseienz riconoscere, poiché sono una sola e ste
ssa sostanza, cioè la natura divina 'sì').
[ocr errors]
Dovrebbe essere qui l'idea di fondo semplice e chiaro, è probabilmente altro che c
he ogni
Iirseoestinstio "e necesse est intenignlur simliiter. lixuulss it! Sulem omnis n
ecessitss o voluntsle ckivins. Igitur expulss est prseckestinslione sb Hus.
ibick. e. II z 2 8ummus Ille enim iulellectus, in quo sunt
verss, imo ipse est oniverss. ckiversis qusmvis signiliestionibus nk nominsm ISS
A "nlurn, qu" rstionsIi e creste inquirenckum SCK eum est, sppelletur, ipse in s
e ipso ISMES unus ickem Slau est omnium sedersi nstursrum esm ennss simplex et m
ultiplex. ergo est Huock ckeo mangiare koe EI sspere est, et est Quock uno ssper
e, Iioe est Seire Quock et est Seir, Koc
ckestinsre est omnis ergo ^ Kecte ckicilur prseckestinstio prseseien
latta, non omnis prseseientin prseckestinslio mlelligsmss UT, pruescire est Quoc
k, est prseckestinsre Koe, et est prseuestinsre Quock, koe est prsescire:, enim
substsnti "e sunt, unius ckivinse. nslurse vickelicet ejusckes predestinazione d
i Dio, allo stesso tempo la sua organizzazione interna, che si , come del resto
sono in corso, è certamente la volontà e la libertà. Come l'essenza divina eines'nnd i
n perfetta unità, è così naturale è la sua predestinazione, come l'impronta del suo scar
ico e solo uno, vale a dire, il corso verrà illustrato come, solo il bene, da Dio
del bene non può che fare questo, come e può determinare perché nel nuovo ordine mondi
ale così come il lavoro del suo Santo Spirito, sempre perseguito l'obiettivo del b
ene e sarà realizzato. predestinazione dom poggia tutta la concezione dell'idea di
ottimismo, che, sistematicamente, ha dominato i nostri pensatori. - Nnn primo i
ndagato Eriugena l'unità di Dio o di più per determinare quello che era un derivato
NND lontano per la predestinazione va Spiegazione: La mente ha molti poteri vi <
, 'LUW), eppure questi sono inseparabili dentro, in modo dal momento che è della s
tessa natura sono, perché non dobbiamo essere sorpresi se per la causa ineffabile
dell'universo, mentre i tipi, forme, numeri e gli individui privi di auto, di qu
alsiasi tipo, di ogni forma, ogni individualità ("nn" Tolum), ogni numero viene da
. Tutto questo ha l'essere, è esso stesso la forma più alta di tutto ciò ed è anche l'o
biettivo comune di desiderare ciò che l'essere con o senza sforzo cosciente. Ma qu
esti in se stessi e qualche essenza divina indivisibile dello spirito umano si m
anifesta con modalità differenti nei pressi NND esse nominano, con nomi diversi in
modo da ottenere conoscenza della loro (S 3). Lui lo chiama saggezza, perché divi
na piena comprensione e la più completa conoscenza della sua essenza eterna e immu
tabile è la scienza lo chiama, perché Dio, tutte le creature visto e solo i beni non
riconosce che ha inizio per loro organizzato da, ma anch i mali che loro torto
seguirà la direzione di '). Quest'ultimo sarà
[ocr errors]
divina, e come potrebbe essere chiamata General preconcetto Präseienz; predestinaz
ione ma finora non riguarda solo la divina efficacia, non solo nella creazione,
ma anche per l'elezione del pardoned vivere per sempre, l'uso delle cattive azio
ni del reprobo! alla pratica della giustizia è finalmente chiamato, e nel caso in
cui le qualità degli elementi che provengono dal sommo bene, è per natura buono, per
trasformare il peccatore in strumenti di tortura e il male sono citati finora (
H 5 .). - Alla fine del capitolo, quindi, parla da Engena che ci potrebbe essere
più due predestinazione in Dio come essenza duplice e saggezza. Come attività di Di
o, e la saggezza, la sua sostanza e la sua volontà è una sola, per cui vi era solo u
na predestinazione (8 6) .- A quanto pare in tutte le bugie, come sopra indicato
, che ha espresso la predestinazione divina e senza lavoro capriccio divino pote
va essere, perché è identico al divino è solo il meno di Dio, una sanzione o una neces
sità, vi è l'essere divino con la volontà e la libertà di uno solo. Pertanto Engena ripe
tuto una volta di più: nonostante tutto quello che Dio voleva, devono essere neces
sarie, ma nessuna necessità di spingere la sua strada a qualsiasi di un tonno, così
come lui, né ritirarsi da un progetto, per colui che le resistenze al suo volere?
Allo stesso modo, si dice anche che tutto ciò che sarebbe accaduto lasciare che Di
o doveva accadere il modo in cui voleva, per quello che ha voluto che fosse, cioè,
ed è Pertanto, perché egli stesso ha voluto farlo. Le estremità destra mostrano incon
trare ovunque, solo la necessità della volontà divina che è la volontà divina stessa, pe
rché se la necessità di tutte le nature, la volontà divina, è così la volontà di Dio tutte
e Nothwendigeit
Cresta "RSE inlelleclum, IPSS notio ckivins, QUS ^ semetipsum ckous inlelIigi» pie
ntio proprie voeslur ... Ele. Il Behauplung che Dio i mali che derivano dalla ca
ttiva azione, riconosce, accetta ora naturalmente una visione successiva, che Di
o non è il male dovrebbe sapere, non corrispondono. Huber Eriugena SeoluS. 5
le sue creature. E 'la volontà di Dio, la necessità della natura, che egli stesso ha
creato, e così sarà la necessità di invertire le creature della volontà divina. Il risu
ltato è ancora una volta l'identità della volontà divina e la necessità, e quindi anche
della predestinazione ').
Il primo di questi capitoli non contiene le stesse disposizioni di ricchezza spe
culativa. Il terzo capitolo è quello di essere dimostrata dalla ragione, per l'imp
ossibilità della doppia predestinazione, come, in realtà, però, Eriugena qui in un sof
isma più sottile, per la ricerca di tutte le arti di vista dialettico una conca di
Agostino dell'introduzione della predestinazione. - Se tutte le cose sono uno c
on Dio, così anche la volontà e Prädestiniren, può includere solo una volontà divina, natu
ralmente, solo dare una predestinazione e (8l.) - saltata in quanto argomento di
 un termine medio necessario appare, non solo deve la volontà divina di A e di pre
destinazione ad essere identico, ma deve la sua attività, o in sua direzione, più vi
cina nel suo contenuto, solo uno per essere la stessa, anche per gli stessi non
saranno tenuti ad avere un solo desiderio, può anche cercare Varie . - Dalla fine
del l'effetto di provocare ulteriore comporta l'impossibilità della doppia predest
inazione. Tutte le
ibick. e. II, p. 6 Ousmqusm enim ^ omniu nuseeunuue VEUS ueeesse voluit seduta,
sint nl, nulls tsuieu voluntslem neeessitss ^ i noi, sut SCK sut impellit sliqui
ck sseienckum sb sliquo retrskit lueiencko. Voluntsti euim ejus RESISTIT Quis? 8
eck ckicimus eo Mocko, uuseeunuue Oeus voluit Leri, necesse est, ut siut, quo ck
ebomus intelligere OnMe, uuock voluit ileo Herl, neeesse est, ut non 'Iiter, ips
e voluit qusm, sedersi. Esse euiiu Huse voluit, sunt, et suut ickeo, qui & ipse
lo vuluit lieri. E koe ^ circondato da vickontibus nibil »Iiuck oecurrit voluutsti
s neeessitss ckivinse, nisi si voluutss IPSS. 8icut liuut itsque voluntsle Oei,
quse Lunt, IIS voluvtsle ejus nou sliter Lunt, nisi voluit sicnt IPSS. est omuiu
m IVsm uslursrum SI voluutss uecessitss Oei, Oei ERIT voluutss nslursrum neeessi
tss. Lst Sule, "nstursrum voluutss Oei, quss eresvit IPSS, neeessitss. LRIT neee
ssitss creslursrum igitur, quss cresvit Oeus, voluutss Oei. Oolligitur Oei voluu
tss IPSS eeessitss est, et est necessüss IPSS voluutss Oei. ckn sutem Huiequick ck
ivius iutelligimus volunt, Ponte prseckestiuslioue quoque Oei omuiuo sentire cke
ketuus.
cioè, qual è l'opposto fra loro, deve avere anche i motivi opposti, perché la stessa c
ausa non può agire di fronte. Ora è l'essere il nulla, la vita, la morte, la giustiz
ia, il peccato, la felicità della miseria opposto, il che implica che le cause dev
ono essere opposte l'una all'altra. Ma i due contraddizione predestinazione, per
ché altrimenti tutte le forze. La causalità divina, tuttavia, è solo uno, se agisce tr
oppe volte, ma mai causato opposto, il che implica necessariamente che due sono
in predestinazione di Dio, il contrario. In essa a tutti è nulla convincenti a que
sto proposito, la sua bontà è la sua volontà e la sua volontà è la qualità (8 2), quindi no
c'è predestinazione convincenti. Dio, da essere evidente, solo la causa di ciò che è
da lui, peccato, la morte, la miseria, non sono di Dio, quindi Dio non è la causa.
Il sillogismo stesso non può essere dato nel seguente testo: Dio non può allo stess
o tempo di ciò che è e ciò che non sia la causa. Dio solo è la causa degli esseri e del
peccato e le sue conseguenze, cioè la morte, che attribuisce alla miseria, non son
o, pertanto, non può essere né Dio né la sua identica ad essa la causa della predestin
azione (S 3). Inoltre, la predestinazione del prädieirt divino-è di per sé (essentisli
lör), ora non è l'essenza divina di unità, tra cui la doppia predestinazione, per come
la dualità potrebbe essere possibile, se non il numero e la maggioranza (8 4 e 5)
? E 'solo una predestinazione, anche se nei suoi effetti a una differenza nelle
ragioni della misericordia e della giustizia sembra essere. Vale a dire, da un s
olo e predestinazione stessa del giusto e misericordioso Dio sceglie dal volume
originariamente corrotta del genere umano fuori alcuni, avrebbe dato quello che
lui le cose della vita che non avrebbero potuto si è fatto, e alcuni, ma l'ha lasc
iata, in modo che presso i propri peccati perirono. Era quello che da cui scatur
isce da loro la felicità, gli altri non lo era, ma sono consentiti solo, con conse
guente loro arriva la tolleranza di 'miseria. Coloro che non sono pronti, la vit
a ha Souder.
li prepara, in quanto non sarà questa morte inflitta alla, ma erano lì era la sua mi
sericordiosa bontà della causa della salvezza, qui è l'orgoglio della propria causa
e l'effetto della pena (sezione 7). Nel quarto capitolo, il titolo del vero e un
ico Dio, predestinazione dell'atto sia dopo, è inizialmente nega l'eresia di Gotts
chalk, una posizione intermedia tra pelagianesimo e altre eresie, il libero arbi
trio che istruiti. Mentre il primo, il dono della grazia e del popolo disprezzat
o dal desiderio del libero arbitrio è spiegata unicamente dipendente dalla giustiz
ia, respinge il dono del libero arbitrio e possono le stesse persone per sola gr
azia senza giustizia. Gottschalk ora è il fondamento di tutte le virtù, in modo da a
rrivare alla beatitudine e la ragione di ogni male, così abbiamo cadere nella rovi
na, nella predestinazione divina e libero arbitrio sembra così e anche l'aiuto del
la grazia divina per distruggere il (K 1). Ora è il rapporto tra l'insegnamento di
queste due eresie Gottschalk'schen ulteriormente illustrato e dimostrato i pela
giani, che la grazia è presente perché il mondo sarebbe senza di essa non c'è salvezza
, la sua realtà presuppone la realtà della grazia, e contro l'eresia di fronte liber
tà del volere nel fatto futuro della Corte mondo trovato, dopo di che debole argom
ento abbastanza per Eriugena contro Gottschalk usato prima e sostiene poi che la
grazia, il libero arbitrio, e la importante e coinvolgente predestinazione tutt
i, in quanto presuppone che non è, possono coesistere, si Occorre quindi, come i p
rimi due fatti sono che questi ultimi sono respinto in quanto impossibile. Il ra
pporto della predestinazione alla gente libera è invece la seguente: Ogni persona è
in generale la libertà della propria volontà, in cui la, ma non in tutti, solo nel v
ero senso della predestinata è opera della grazia preparati da, supporti, le guard
ie, completa e incoronato, e sotto, ma non è generalmente spinto dalla predestinaz
ione divina e fatto prigioniero, ma è dal peccato originale, come il GE proprio os
tacolo, per una nascosta, ma solo Rachschluß Dio (8 2-4). Poi, "Engen torna di nuo
vo indietro alla predestinazione, sostenendo che come unica e sostanziale. Dio i
nfatti è vero: la predestinazione di Dio vera, che tutto, è stato prima, come un fin
e creativo in misura, numero e peso, e ha ordinato di prevedere è, tutte le creatu
re causa di volontariato e le cause di volontà. Tra questi, ha anche fondato la cr
eatura razionale, in modo che essi conoscono e questa considerazione il loro pre
zioso patrimonio più gode in, hai anche il libero arbitrio come offerente dono, in
modo che attraverso il bene di consumo di salute "della stessa, vale a dire, e
umile obbedienza pio al comandamenti del Creatore, giusto e vivere per sempre fe
lici. Ma se hanno abusato di questo dono e il loro bene più grande, il Creatore, l
e merci deperibili che mostra il Witten lasciando sarebbe sbagliato attaccare, p
er cui la pena deve seguire come la miseria. Ordina il-fare arte tutti, che è l'e
immutabile sapienza più alta di Dio, la predestinazione creatura razionale, in mod
o tale da loro necessità imposta, non mai che la fine della violenza inevitabile p
er servire vincoli di Dio o la prima, finendo impedito da . Se nel primo caso, l
a prigionia della ragione creata dimostrato, avrebbe con l'altro, l'iniquità del C
reatore per essere visto. Libero, ma Dio aveva per creare il senso della vita, q
uando ha creato a sua immagine e somiglianza (8 5). L'uomo ha peccato ora così per
so la sua felice vita originale che, se dimostrato, sarebbe stata felice, sarebb
e stato aumentato, ma lui non perde la sua sostanza e quindi non libero, che app
artiene alla sostanza. Solo la potenza e la forza ha perso, per realizzare il co
mandamento divino, che non è la sostanza della volontà era, ma ciò che anfänglch dalla g
razia divina era in grado anche. Con lei avrebbe potuto se avesse voluto adempie
re il comandamento divino, da quando ha perso con il peccato, non poteva non esi
ste più, se Dio non aiuta (8 6). La natura umana era meglio tornare quando hanno a
ncora avuto questo desiderio e la capacità, come adesso, dove hanno incontrato dei
vari
imparare la grazia solo la volontà, senza l'abilità e finora ha, tuttavia, è stato tra
sformato in peggio (s 7). Proprio vuole di più, non può compiere l'uomo, è solo un don
o della grazia di Dio misericordioso, se lavora buon inizio, fare e può compiere (
8 8). - Il quinto capitolo si mostrano inoltre che nessuno di predestinazione e
cattivi buon comportamento è guidato da. La prescienza di Dio del peccato non prov
oca la stessa, né è la predestinazione, lo scopo non è mai stato al peccato né predeterm
inato. Attraverso la sua preveggenza, Dio vede cattive azioni della gente davant
i al - un credito che Eriugena ha effettivamente più tardi e probabilmente dovrebb
e limitare l'effetto che il loro modo di procedere non può che vedere - ma non è il
loro autore, come egli predestinazione non impose la sua causa e quindi non sono
ad esso da copyright può. Attraverso la sua preveggenza, ha permesso loro solo (s
1). Con Agostino si crede che i peccati di Dio sa bene, non è causato perché la pre
scienza divina delle necessità delle cose è non accade. Così come la mia conoscenza an
ticipo che si farà questo o il mio ricordo di essa stabilito che egli ha fatto, il
suo atto non fa necessaria, ed è quindi con il rapporto) della prescienza divina
delle azioni umane. Perché Dio conosce i peccati del anticipo creature, non posson
o essere contati contro di lui, devono succedere, però, perché egli sa che essi rich
iedono (§ 2). Pertanto, se la prescienza di Dio e della predestinazione non sono l
a causa del peccato è, quindi non sono le loro conseguenze, la pena di morte (8 3)
. Ma la vita religiosa di Dio costringe nessuno, perché il libero arbitrio, che è ri
masto dopo la caduta, anche se il desiderio di felicità rivela, ad ogni vincolo di
arresto (s 4). Nessuna causa esterna che costringe la gente a fare il bene o il
male, Dio non è nemmeno la causa necessaria di tutte le merci, così come la causa d
el fuoco che brucia, il sole di riscaldamento e di illuminazione, o la mitzwinge
nde come si sentono per il sonno che sete per bere, ma lui è la causa di volontari
ato, come per la saggezza , la faccia del Seheu, il motivo per il pensiero razio
nale è la conoscenza. Al contrario, a causa di tutte le cause del male Strebmig sb
agliata della sua libera volontà uso ammalare la gente, è così ragionevole che non è nec
essario, come il peccato della morte, la morte per la miseria, né di una "mitzwing
ende come la sofferenza per il dolore Il dolore di tristezza, ma è un volontario,
come il desiderio di avidità, avarizia, per frode (S 5) -. Questo è indicato Eriugen
a gestire quelli che pensano che sarebbe stato meglio se Dio fosse il popolo no
libero Witten dato, ma l'aveva disegnata in modo che non è peccato poteva;. Prima
enfatizza tutto, lui è il libero arbitrio come un dono di Dio, come un bene in qua
nto, e non è male e potrebbe anche essere la causa del peccato non è allora si è sugge
rire che ognuno avrà una vita felice, e quindi anche la libertà si ha a causa di che
senza di loro non è possibile, NND Dio, senza i loro meriti senza lasciare una la
ttina. L'uomo aveva solo la libertà per il bene, non per me al male ricevuto, egli
non sarebbe stato del tutto libero e non sarebbe giusto premio per. Perciò Dio ha
dato forse la scelta tra bene e male per l'uomo, quindi questo sarebbe ovviamen
te quello che era in essa potrebbe la natura senza la grazia e la grazia in cui
natura causati ciò che il merito di giustizia e di ciò che il peccato è (S 6-9.) -. da
rthun seguente capitolo che solo dalla libera volontà di peccare possibile. Questo
è il Witte umano non è il massimo, perché E 'versatile, convertibile Kreatnr ragionev
ole è quindi sotto l'immutabile essenza ragionevole, ma è superiore alla mutevole cr
eatura irrazionale così. Now che la divinità sarà invariabilmente il loro nichtzum Uud
nel male tende a sozwingtsie anche la volontà umana non fare; la creatura irragio
nevole, in quanto è più debole, non possono costringerlo. Solo un altro della stessa
volontà che lo costringerà a, ma che è o un corrotto o addirittura dovrebbe essere nn
verderbter. Se quest'ultima non è il caso, egli è anche umano volontà di peccare, non
causa, ma trova invece, è il
iniziale, ancora intatta, non solo potente e non può quindi determinare. Ne conseg
ue che la causa di ogni azione malvagia, e la pena in loro stessa volontà del popo
lo è (S 1). Tutte le cattive azioni e dai peccati sembrano dato il fatto che uno s
i allontana dal divino e veramente le cose durevoli e alle mutevoli e incerte st
a arrivando, perché se tutti questi sono impostate correttamente al suo posto e la
sua singolare bellezza sono, è ancora la cosa una mente perversa e disordinata pe
r farli presentare come obiettivi, perché l'uomo è stato fornito loro da disposizion
e divina, e giustamente, come il Signore <H 3.)
Nel settimo capitolo Engena mostra il collegamento più stretto ad Agostino, in pri
mo luogo, che il libero arbitrio quando è stato necessario troppo male, ma in data
da beni appartengono a Dio ciò che egli questione della causa e la natura del pec
cato occupa. - Ci sono tre tipi di beni, grande, medio, basso. La grande, come l
e virtù cardinali, non si può abusare, ma gli altri due. Così B. possono, per la diale
ttica, che è uno dei beni centrale, gli ignoranti, a sostegno della verità e falsità,
la divisione del confusa, per il collegamento dei separati, in tutto, ma la veri
tà Aufsindung da utilizzare per le lezioni. Ma, al contrario, se il falso vero spe
nde, tira in errore, e il semplice circuito con false conclusioni confuso e la c
onfusione sensi oscurato, in modo che l'occhio interiore della mente alla conosc
enza della verità pura che non può raggiungere. Tali attività media includono ora il l
ibero arbitrio e possono essere oggetto di abusi Onde (8 1). Questa affermazione
dimostra poi Engena con passaggi da Agostino, e poi anche i dettagli più precisi
del peccato è, inoltre, che sappiamo aver imparato prima, che impediscono la volon
tà del costante e comune 'bene comune e il turno di possedere o di uno più grande o
più basso. Tutti questi prodotti sono buoni e anche la volontà è buona, ma questa part
enza dalla Suprema e la voglia di umili è male. E, infine, è espressa con Agostino,
che non sappiamo dove l'impulso a male e il peccato è sorta perché esprimono una man
canza di potere e, pertanto, venuto dal nulla, perché essi sono in Dio e di essere
la sua causa non hanno botte 2-5 ). - L'ottavo capitolo è di circa il Natnr denl
differenza dell'uomo e del suo libero arbitrio. A seguito di Agostino, si sostie
ne che la trinità sostanziale dell'uomo interiore, che egli dimostra di essere com
e l'immagine di Dio, di essere (esserttis), lana (volunlus) e conoscenza (snwnli
g) esiste, che insieme sono uno e tre, perché altrimenti essere per la vita dell'e
ssere ragionevole e, cosa altro lo farà e conoscenza, ma il suo essere è conoscere l
a volontà e la sua volontà era NND conoscendo la sua entità conoscenza è fine '). Questi
tre sono uno e una natura, perché tutta la natura è l'anima la volontà di. Ma la doma
nda è se questo sarà, come è naturale, se per natura o se è libero dalla natura hanno, m
a che lui che era libero, ma da un dono del Creatore, dove solo è stato. Di tutti
i beni, cioè, che Dio ha creato, quello di sua gentilezza, ma gli altri con la sua
grazia (Isr ILSS ^) ^). Che la sua bontà viene da, è stato substanzial con tutti Ae
eidenzen, il modo in cui viene naturale, come la quantità qualità, e le relazioni, c
ome posizione, condizione, luogo, tempo, azione e passione sono quelli in cui il
numero dieci sia ogni sostanza creata e di tutti comprendere la sua vera natura
può essere fatto. Ciò che viene dalla grazia del Creatore, ma è (lonum <) chiama il d
ono, quello che sembra essere un donatore,
[ocr errors]
qualcosa di dato e l'ELN Beschenkendes appartiene (8 2). Così Dio ha creato, prima
di tutto la sua gentilezza, le sostanze, ma poi ha ordinato per la sua grazia p
er ciascuno di loro dignità dopo doni. Tra le sostanze fondò la natura umana nella v
olontà razionale, perché solo dalla volontà razionale è il Meufch volontà, togliere la vol
ontà, si NND persone annientare '), anche se con il popolo non è distruggere la volo
ntà razionale, ha anche Dio è presente nel angelo. La questione ora STCH cose che la
volontà umana di Natnr da NND solo da ciò che regalo? Se è ormai evidente è che ha uno
stato naturale che è snbstanzialer volontà, egli sembra avere la libertà solo attraver
so il dono del suo creatore (8 3). Ma una simile conclusione è Engena ritirarsi im
mediatamente. La volontà è anche menzionato solo il libero arbitrio. Come il popolo
di Natnr dalla ragione inwohnt, compresa la sua volontà di libertà, i loro movimenti
, avevano ragione o torto, il dnrch Weltordnnng riceve gli eventi appropriata ne
l ^). Anch'essa come la volontà della natura possa essere di servizio, come promes
so in conseguenza del merito di obbedienza che la libertà futura, anche se il desi
derio non sarà più al peccato? In nessun modo distrugge Dio, che ha creato in natura
, ma creato alcuni beni naturali, si trasforma in meglio, non che li priva quell
o che ha fatto, ma ha aggiunto di considerare ciò che ha voluto aggiungere (S 4).
Come è stato il corpo animale iniziale dell'uomo da parte sua libertà vigilata impos
ta in una spirituale e liberato dalla morte sarebbe, allora questo sarebbe anche
l'iniziale volontà naturale libera della possibilità
[ocr errors]
di peccare sono stati rimossi. E torna ancora una volta torna Engena su come la
volontà umana è substanzialiter ragionevole, così egli è substanzialiter libero ') (S 5)
. La libertà di scelta non è altro che l'operazione o il movimento del libero arbitr
io, che viene da se stesso, perché lui è solo ^ gratuito). Non da una più bassa o ugua
le, divino solo per il più elevato sarà lo stesso avrebbe potuto causare. Di se stes
so, ma la volontà potrebbe essere sia buoni che si muove per il peggio prima che i
l peccato delle cause superiori, ma solo per i non-peccato, e ci vietano pertant
o nulla, tutti i movimenti buona causa a Dio. - Con tutto il resto fino ad ora s
arà ora stabilito che la causa di tutte le buone opere, che portano alla salvezza,
si trovano nella libertà della volontà umana, se è il dono immeritato e più della grazi
a divina, sia preparato come sostenuto nella realizzazione, la radice originale
le cattive azioni, ma con cui le persone cadono in l'ignominia di un solo miseri
a, nell 'esercizio sbagliato della libertà di scelta, che diavolo persuaso (p. 8-9
.). - Il nono capitolo cerca di riconquistare una posizione più alta e filosofica
si esibiranno che non sono di prädizirt Präseienz Dio e della predestinazione in rea
ltà, ma solo dopo l'analogia delle cose terrene. - Quasi tutti i nomi che possiamo
dare a Dio in realtà non si applica a Dio ") Per come si dovrebbe caratteri sensu
ale che ogni senso fisico ultraterreno natura può essere chiaramente specificata,
dal momento che, estendendo al di là di ogni concetto che viene raramente toccata
da spirito geläntertsten di.? occupato
[ocr errors]
La povertà della mente umana usa termini come per il peccato originale per mostrar
e la maestà ricco del Creatore (F. 1). Alcuni di questi nomi, anche se essi esprim
ono solo il più perfetto nella nostra natura, come se reale (qu "Propris 8i) come
Shem, essenza, la verità, la virtù, la saggezza, la scienza, la determinazione (eies
linstio) perché non si basano solo assurdo Dio essere, ma alcuni sono del tutto es
tranee a lui, come quelli che sono fatti dal punto di vista della somiglianza, d
el contrario, la differenza ') o alle due di loro contemporaneamente, la somigli
anza e l'opposto, come la Präseienz e predestinazione. Questi nomi possono non già P
ertanto effettivamente essere usato da Dio, perché Dio non può prevedere o prevedere
nulla, perché non è il futuro perché si aspetta nulla di simile è passato nulla, perché n
ulla viene passato lui. In essa né le dimensioni dello spazio sono ancora differen
ze dei tempi. Esattamente nello stesso modo ha guardato e guardato avanti, lui l
o sapeva e sapeva che prevede che tutto sia fatto prima che fosse in ciò che vede
e sa quando è fatto perché, come sempre l'eterno, l'universo che ha creato, sempre i
n esso è eterno (S 1-4 .).^) Ciò che è vero il Präseienz, è anche della predestinazione, d
aallePrä
') Slmilituckine N è parlato VNN Dio, se dalle mani Gotles
ckitlerenti o Talking ", dove Gcmüthsbewegtmgen umani delle Nazioni Unite-
sostanza cambia è trasferito, n eontrsrio se e è ":
egli distruggerà la sapienza dei sapienti e la saggezza dei saggi
Resta inteso (1 Oor. I. 19,), wn né saggezza né la prudenza. Questo
quest'ultimo punto, si può anche scappato con i greci lo chiamano, perché
Un avvertimento del statthat idea (H. 2, §, Z.).
<Zus enim Oeus ckicerelur rstione prsescire prsescienti k olietuic "vel
prseckestinslione prseckestinsre, Cui kulurum nibil, qui "exspeetsl nibil,
prselerilum nibil, trsnsest uovo itui »Nikil. In sieut eo enim nulls lu-
eorum spslin nulln sunt, lemporun ITN, inlervslls. . . NSM-Locke
que Mocko vickit Oeus, prsevickit, ocivit, prnescivit sseieneIn Omnio, prius
q "Lerent SM, et quo vicket dal esckem, sscts posteiusm sunt, m quoni»
selernus semper est sicut ipse, la sua universitss, leeit qusm, Semper
est in lubrificatori ipso.
destinazione Präseienz è. Con quale diritto può cioè di una predestinazione, cioè, di cui
parla la preparazione, che era precedentemente in qualsiasi momento, al fine di
organizzare la voleva fare quello che lui, la cui preparazione non è preceduto il
suo lavoro? Preparazione per lui e il tonno non due, ma se è proprio per preparare
la gente vuole fare ciò che è straniero predeterminare Dio, che cosa può, non perché ha
fatto tutto in una volta e, al tempo stesso. Ha sempre avuto tutto nelle sue pa
role, quindi tutto è stato fatto e dove tutto vive con immutabile, non solo per il
passato, ma anche il futuro. Nulla è stato o è, quindi, essere in esso, ma è giusto e
tutto è uno ".) È dimostrato che Präseienz e predestinazione vengono applicate dopo l
a similitudine delle cose temporali a Dio. Solo in questo modo, in cui tutto Dio
che lo precede, cioè, per l'eternità, e su alcune sapeva che voleva fare quello che
(S 6 - 7).
Il nono capitolo mira a dimostrare che si tratta di capire s contrsri "se questo
significa che Dio conosce o disposizioni sanzionatorie peccato, o la morte, che
il popolo e gli angeli. - Präseienz e predestinazione sono quindi solo metaforica
mente usato di Dio "; similitugine vogliono dire che Dio farà tutto, e che i suoi
pochi tra le sue creature, che secondo i consigli della sua grazia come l'immagi
ne del suo Figlio, vorauswußte secondo e predeterminato; contrsn s 'O Dio, ma che
consente la sua libera volontà e la circolazione delle loro risorse naturali creat
ura razionale cattivo uso finale
[ocr errors]
(P. 1). Quando sentiamo ora, Dio sapeva, o era identificato o preparato i peccat
i, la morte e la punizione di coloro avanti, che ha lasciato solo, passim h. pun
ito con la propria volontà perversa, dobbiamo capire oontrsri s "in modo che noi n
on cadere in eresia. Tutti i mali che rientrano nelle due categorie dei peccati
e delle pene derivanti dal movimento perverso della libertà, che variano da Dio, a
llontanarsi e la creatura cattivo uso dei testamenti (8 2). Dal momento che ques
ti due, però, i peccati e le punizioni, per la ragione vera Dio non è anticipando qu
anto meno egli li prädestiniren, per come può Dio di ciò che non è né essa, né ciò che è su
rché non c'è nulla , hanno un Präseienz o predestinazione? Se la scienza è stata la cono
scenza delle cose eristirenden, come si può da ciò che non è, la conoscenza, o conosce
nza anticipo per essere accettati? ") Allo stesso modo, se la preparazione prede
stinazione di ciò che Dio aveva previsto come un troppo-making, come può una predest
inazione adottato dal essere ciò che Dio non fatto ancora disposti a fare? - Il ma
le è solo una violazione del bene, tutto il meglio ma o è Dio che non può essere danne
ggiato o è di Dio, queste ultime possono essere corrotti, tutti i danni ma non ha
segnato in modo diverso rispetto al nulla di buono. Così, né Dio né il male di Dio e d
i come Dio è l'autore del male non è così certo che sapeva, e non anche lo stesso avan
ti. A conferma di queste opinioni si basa Eriugena poi di nuovo ad un posto di A
gostino (8 3). Ora, se è così, chi non vede che il peccato e tutte le sue conseguenz
e sono già le violazioni della vita eterna e beata in morte e miseria? L'integrità è i
l peccato, la vita, la morte, che
i) IVumquick possumus reet Bridge sentire oeo, oui vers est esseutio Solus, qui
Keit omnin, sunt qune in sunt qusnluui, eorum, UUSEE est ipse nee, nata sunt eo
sb, sunt nibil Quin, prseseienti "seu prseckestin m" funzioni ksbere ? 8i enim e
st seienti sliuck nibil "rerumi quse sunt nisi, inlelligenti" da rslione in su,
ora sunt quse, seienti "vel prseseientis ckieeno's est?
La felicità più di miseria. I primi sono, non sono certamente, che in alto si estend
ono verso il principio generale, che ricadono su di esso e di ricerca per le mer
ci eorrumpirten giù nel nulla a causa, questi sono causati da Dio, ma non hanno un
a causa, che si trovano entro i confini delle forme naturali percepito, hanno sa
puto solo da ignoranza e privazioni, in assenza della stessa. E quindi la causa
del male Witten non riesce a trovare o sapere, quindi, anche le imperfezioni son
o manifestati perché non sono nulla, e con ragione o per contribuire cause, le sue
conseguenze, per il quale affermazione è di nuovo Augustin EITIRT (8 4). State du
nque saldi, di qualsiasi carenza o di eventuali furti o qualsiasi peccato della
volontà perversa, insieme alla sua fine, la morte e la miseria del tormento eterno
, assolutamente nulla è stato, perché non erano vorhergewußt di Dio, o predeterminato,
i cui Präseienz e predestinazione solo prineipielle la causa di tutti gli esseri,
è (8 5).
L'undicesimo capitolo intende mostrare autorità divina e umana che solo una predes
tinazione in Dio, cioè alla vita eterna è. All'ingresso del lo ritiene Engena consig
liato di chiedere al lettore di fraintendere lui non quindi, come per distrugger
e il divino Präseienz e la predestinazione, si sarebbero al contrario, il relativo
più forte dichiarazione connessi; Agostino stesso a parlare con le sue opinioni,
così come altri padri ma avrebbe soltanto dare a questi perché Gottschalk si basa su
di lui, ma in verità solo vergognosamente deturpato (8 1 e 2). E 'poi dimostrato
che nella guarigione. Scritto solo una predestinazione alla vita eterna, ma non
ha insegnato riprovazione (8 3) a cui si fa riferimento Augustin EITIRT questo e
diventare suoi enunciati che il suono può essere molto ambiguo, nel senso di pred
estinazione di interpretare un irlandese per la salvezza (3-6 Agosto) . Una comp
leta armonia con gli insegnamenti di Agostino Engena è la via, ma non fuori, perché
questo richiede un Präseienz dei peccati e delle pene. (8 7).
Il dodicesimo capitolo parla della definizione di predestinazione, che era stata
descritta come la disposizione intenzionale delle opere, che Dio vuole fare. Si
tratta, tuttavia, così come il 13 e 14 Capitolo coerente con una manifestazione c
he Agostino aveva insegnato solo una predestinazione alla salvezza, e Engen, "no
n disdegnava le arti che avrebbe potuto aiutarlo a suoi scopi. Il risultato dell
e discussioni, è che Agostino ha insegnato il Vcrunnft prärestinirt vero che Dio non
c'è modo di punire i peccatori, ma erano stati predestinati per colpa loro del lo
ro sanzioni proprio corrispondente (XIV sec p. 5) .
Il quindicesimo capitolo esamina il discorso, dopo di che ha detto è che Dio conos
ce i peccati avanti, come non sono nulla, ma, e prädcstinire le sanzioni sono anch
e nulla. - Dal UNV punizione del peccato, come da precedenti saloni, rimangono,
non sono predestinati ad essere vorhergcwußt e possono dunque, deve essere resa un
a in un altro senso quando si dice (sl-3.). E 'noto solo poi ripetuto. Vale a di
re, poiché Dio nella predestinazione e Präfcicnz molto, anche a se stesso Dio, e per
ciò è la verità, trovare la verità e non solo perché non è il peccato in cui non vi è verit
he quindi non è ( § 5-6). Lo stesso vale per la frase. Come il peccato del male, di
abbandonato la volontà di Dio deriva da, tra la morte e la minaccia di sanzioni. C
risto ci ha redenti, perché così chiaramente che non sono Dio, ciò che più è anche che ess
i sono il male e non a tutti, per punizione, la morte è una "mancanza di giustizia
, di vita e di salvezza. Dal momento che la prescienza e la predestinazione con
la causalità creatrice di Dio sono una sola, possono causare né di Dio né ancora prede
stinati ad essere conosciuto (8 8-9). Il male è noto solo come il silenzio dopo il
discorso, come il buio dopo il tramonto: CDH, come dice Agostino, essi sono not
i dall'ignoranza. In questo modo, dice anche la guarigione. Autorità sono le colpe
e le sanzioni vorhergewußt Dio e predestinati, che non sono conosciuti e predesti
nati ad essere, perché in termini di forme non sono note, ma la mancanza della ste
ssa. malato di dolore percorso conosce solo come assenza di salute, la cui memor
ia è stata in (P. 8-9> sedicesimo capitolo a dimostrare che non pene alternative n
aturali, ma che la sanzione stessa. - Nel calore intenso del fuoco eterno castig
o non è altro che l'assenza della felicità che si è. Tutti Si tratta, ha un lui da dep
resso concetto natura e il desiderio per la beatitudine assente, in modo che egl
i soffre, è un modo, il più violento che chiede cosa non ha ottenuto giudice lascia
solo Dio. Così, la respinta sulla più oscura ancora modo più vero nella più profonda mis
eria della felicità dolore possesso ma non proprio, hanno proposto il termine dell
a stessa nella memoria, la vista di lei, tuttavia, e il godimento dei loro osser
vazione, non hanno beatitudine con questo tag motivo. abita in essi ancora verità
e. - La domanda è: come la natura che abita con la beatitudine della verità può essere
infelice, a quanto pare. punizione Senza non può essere punito ma non perché Dio no
n punisce anche. Quindi è naturale, non punito, ma non punito non miserabile (H. 1
.) Agostino ritiene inoltre che non la natura, ma la mancanza di volontà da parte
la pena del fuoco eterno penalizzati per il loro bene, o per meglio dire, la per
versione della volontà, ma che in verità non natura (K.2) .. La natura generale di t
utti gli esseri umani Dio creò il primo uomo, così come la sua volontà di ciascuno di
essi. In Adamo ha peccato, quindi, la volontà propria di ogni individuo, ma non la
natura umana comune, che pertanto non penalizzati per Dio. è punito solo con il d
iritto-libero, un dono di osceno uso grazia del movimento testamenti perché legge
di natura superiore a uno, che passano senza che avrebbe senza dubbio non se la
loro origine divina essenza sarebbe di (S '3 ' ) 'E' chiaro che i malvagi sarann
o puniti nel non ciò che Dio ha creato, ma ciò che l'orgoglio vizioso inventata, e c
ioè il desiderio della invertita
Huber Siolu "Erigeno. 6
Will è tormentato da lei, "è quello che si adopera per il male e indegna non è consent
ita, sotto il nome di desiderio, ma sono interessati tutti i vizi. - Se il motiv
o ormai insegnato che la natura non sarà punito, essi dovranno anche dimostrare ch
e anche la natura non punisce, non lo creano né creato, perché non importa l'altra p
uò essere opposto "). Sospesa anche tutti i migliori o è Dio o da Dio, ma tutto ciò ch
e è di Dio non causa violazione del bene, come il peccato, per cui non può venire da
l bene. Ma se la natura non è punito con l'altro, non è anche una punizione di Dio e
quindi non è da lui vorausgewußt e predestinato. Giusto per affinare la nostra inte
lligenza, a volte è così nella guarigione. Scrittura e la loro Eregeten. Di consegue
nza, la domanda è: qual è punito e quale punizione. Agostino rispose che i peccati d
i trasformarsi in pena per i piaceri dell'uomo peccatore dal Dio che punisce div
entare strumenti di dolore. Non vi è alcun altro strumento per la punizione di mal
vagità di questo ogni peccato stesso, che inizia in questa vita delle persone con
piacere, in futuro finì come una sanzione se non è libera grazia di Cristo, prima di
lasciare il mondo. Ma non c'è peccato che il peccatore non è punito, per ogni pecca
tore ha inizio con il peccato al tempo stesso la pena, perché nessun peccato è punit
o, il non-sé, anche se nascosto in questa vita, ma ovviamente in senso opposto (p.
4 - 6 ).^). Lo stesso vale in senso inverso
[ocr errors]
per la virtù che è la sua ricompensa. Ogni Tu "ha quartiere che sta iniziando in que
sta vita e da completare nel futuro, e con esso anche la felicità prende di nascos
to l'inizio, ovviamente solo lavorare con i loro avversari, ma poi, quando vengo
no a passare è formata nel veramente pio vivere Selbstzufriedenhet e felicità (S 7).
- Il diciassettesimo capitolo discute la questione del motivo per cui è chiamato
da Dio a nire sanzioni predestinata ', perché questo non è ancora il caso. - Dio ha
ordinato prima che lui ha creato il mondo, esige che lo stato della loro bellezz
a sta per essere tale che anche la bruttezza del male che ha predestinati, dal m
omento che perchè lei non voleva, nell'universo non erano brutte, che la cattiveri
a coloro che fanno del male, l'errore di sbagliare e triste la condizione dei to
rturati in alcun modo la felicità degli eletti, fin dal principio che l'ordine pre
stabilito naturale delle cose questo non deve essere falsata. '). Quando sentiam
o che Dio ha questa o quella predestinata a estinzione, dobbiamo capire da nient
e altro che di aver vorausgewußt davanti al mondo e determina in quale 'un ordine
dell'universo saranno coloro ai quali egli nelle sue più nascoste, ma la maggior p
arte sento l'amarezza della loro corte peccati può, perché ha fatto nella fonte dell
a distruzione lasciati alle spalle (8 2). Come Dio soltanto in ciò che è stata fatta
da lui, e attualmente vive, per cui vi è solo la sua Präseienz e predestinazione. S
olo nel senso che potrebbe accettare la sua presenza e inabitazione della sua pr
edestinazione Präseienz e anche in quello che è stato creato dal peccato della creat
ura, in quanto non solo come la creatura
') I 1 LTS enim Suss ereslurse universso, ipssm eresret snlequsm, nulekriluckini
s stslum Esse kulurum prseckestinsvit, lurpilucko mslorum ut, prseckestinsvit qu
sm non, quin sselurus ESM non mangiare, mangiare in uon Universo lurpis, msliti
noeeret noeentium »non, ersntium errsret errore non, lelieitnlem lorquenckorum Mis
erin lurbsret eleotorum non. lurpituuo vel enim vel ksullius mnlitin errore seu
Miserin zeri orseckestinktum seeuls orckinem permittilur ckekonestsre.
cessionari, e non utilizzare la fuga il suo peccato sue leggi (8 3).
Se in un edificio spazioso e ben arredate di casa aveva il proprio posto ai suoi
figli, un altro dei servi, proprio il sano e l'altro essere istruire in desider
i malvagi malato e triste sarebbe se fosse stato chiamato a causa di questo gius
to ordinare un duro Brstrafer da aspettarsi? E 'anche l'universo in cui Dio dà a c
iascuno il suo giusto posto, dove ha lasciato tutto quello che fece, non di male
accadrà, ma per l'abbondanza dell'universo e delle sue ricchezze (S 5,,), dopo da
rgethan anche da Agostino è che nessuna forza del male di offuscare la bellezza de
l mondo continua Eriugena: cosa possiamo chiedo se l'anima umana, che è anch'essa
NND come è sempre meglio di qualsiasi altro organismo in cui, ben disposti e chiam
ata derivano dalla loro punizioni proprie nuove bellezze lasciare perché non miser
abile come nei beati c'è, ma per i poveri. Da nessuna parte dell'universo punirà il
malvagio, ma in se stesso con la sua malvagità. Mentre il sole non è progettato per
rendere gli occhi ciechi di chi guarda la sua in nngehöriger, un risultato che non
, ma gli spettacoli indecenti, né al fatto che hanno torturato gli occhi di pazien
ti con il dolore più terribile in quanto nulla di così male tanto quanto il raggio d
i sole, così il fuoco eterno che si dice che è stato preparato per il diavolo ei suo
i seguaci, non per punizione, ma se è il quarto elemento del mondo, ha creato l'età
dell'Universo, il diavolo ha il proprio orgoglio di tortura è sufficientemente Eri
ugena .- Ma cade subito tornare a una visione al di fuori della sanzione ridotta
, egli aggiunge, inoltre, che il diavolo, dopo aver gonfiato di orgoglio, in que
sto tempeste umido, offuscata dalla nebbia, da
[ocr errors]
Air è stato spinto e scendere qui, invece di Letbes äthenschen in cui ha creato e ch
e inizialmente insensibile alla sofferenza che indossava una delle sue peccato e
ra opportuno, in cui egli sarebbe stato torturato dalla sua malvagità ora (S 7). L
asciate che la punizione fisica che immateriale, è sempre bene perché wnrde organizz
ato dal bene, e si chiama solo deßlalb arrabbiata perché tu sei il cattivo tormentat
o vurch sofferenza lussuria nei loro crimini. Il Fener non è la pena o la pena di
preparare, ma creato per l'universo di tutti i beni ad essere presente anche, si
snoda fece una sede dei malvagi. In essa, i beati come il live malvagi, solo in
modi diversi. Il fatto benedetto godere della ininterrotto Freuve la loro salve
zza, i malvagi, ma sento la tristezza della sua corruzione punire. Una singola l
uce dire al tuo occhio buono e il paziente è pericoloso, uno e lo stesso cibo piac
e al sano ed è pregiudizievole per l'ammalato e la stessa acqua solleva il nuotato
re e ha annegato il sub affondamento di due che si tenevano nel palazzo reale pe
r Frent A, ad un altro è spaventoso, perché ciò che servirebbe, che non mancherà di giov
are a danno, che non poteva piacere l'autore di tutti i beni (§ 8)? Non c'è felicità d
iversi dalla conoscenza della verità e nessuna infelicità che la loro ignoranza. Sen
za verità non c'è vita senza vita, ma solo la morte costante. Se dunque Dio è l'autore
della frase, che sarebbe anche il creatore di ignoranza, ma c'è qualche intuizion
e da lui. A punire tutti, ma proprio la sua depravazione, che non nasce da Dio,
che sta per tenere in alcun modo per i loro autori (p. 9).
Il capitolo diciottesimo si darthun che l'errore di coloro che nella nostra ques
tione è diversa da quella hl. Padri pensare alla ignoranza delle arti liberali sca
turisce da. Chi sa greco, sa che per il VI L <"o, <lölinio, elestin" 7r ^ z "io" p
er prsevieieo pr ^, «<e lelimo, prsellestina; ^ e o'ts L r I7ts ^ ^? Oo" vis! per
"ckeltnitio, <lestinstio e prsovisi", ecc GE esaurite, il che dimostra che quest
e parole lo stesso o simile significato, ma deve avere una molto, come pure Augu
stin PRSE lestinstio <per prsevisio quindi utilizzati (K. 1-3 .). Se Dio è prseele
stinsre e <PRSE lelinire prsevillere stesso. Come possiamo dire che Dio aveva vo
rhergewußt lui fare quello che vuole e cosa non fare - ma perché quest'ultimo non è nu
lla senza dubbio, e quindi non può essere visto, spesso ci si accorge che i padri
nello stesso modo, per esempio, Dio prüdestinirt avere quello che vuole fare e cos
a non, allo stesso tempo che vuole fare. Non c'è nulla, ma Dio e tutto ciò che è lui e
lui in vorhergewußt e pre-determinato, il non-essere non è né in Dio né della sua pre-d
eterminato e conosciuto (K. 4), quindi il peccato e le sue conseguenze non sono
ben . Il peccato dell'anima è la sua morte. Dal momento che Dio non pecca causato
la, egli, al contrario, è stata esentata, lo è, la vita non è anche la causa della mor
te e quindi non aveva sanzioni e punizioni. - Cristo è la vita eterna e la morte d
ella morte eterna, l'ha distrutto in quelli che egli godersi la sua vita certo,
ma dove non lo rovina certa, perché li inviò a suo segreto molto corte nel danneggia
to il peccato originale di massa lasciato alle spalle e quindi a sinistra. La lu
ce dalle tenebre della tortura vita abbandonati abbandonato schiacciato dalla mo
rte. Nulla di ciò che essi stessi made ??in, ha lasciato distruzioni indietro o la
sciare, altrimenti quando la più alta è più lungo non è vero, sarebbe la sua natura non è
affondare dentro, ma ciò che non li fece in, vale a dire la orgoglio, egli disprez
zava. Dio è sempre in natura, che ha creato e quindi adottare tutte le (p. 5). Ogn
i creatura prima che fosse, era quella del suo creatore prüdestinirt nei loro limi
ti specifici, e doveva essere completato non deve superare, predeterminati e not
i in avanti. Questi limiti sono stati l'arte del potente artista a tutto, che è la
sapienza nel Padre, nel quale e per mezzo del quale tutto è stato creato, che ha
fissato in fin dall'inizio. Di conseguenza, è che per le creature della legge eter
na non superare il WOL Len ancora in grado, vale a dire l'irrazionale, poi altri
ancora, la ragione e l'intelligenza sono notevolmente dotato. Parte di essa è sol
o l'uno per grazia divina, le leggi eterne, libero volere, e quindi guadagna la
beatitudine, l'altra, ma il suo orgoglio e disobbedienza lasciare solo dopo l'ag
giunta, non si limiti da loro, ma loro non potevano superare. Per cui è alla conti
nua ricerca del razionale si muoverà ha fatto peggio, l'arte eterna, egli trova il
suo limite, la perversità di una corretta classifica proprio così che la loro inuti
lità, né l'istituto della saggezza deve rivelare lodato e la bruttezza, la bellezza
dell'universo non è può ridurre (p. 6). A causa di questo le leggi della sapienza di
vina in certi limiti, è impossibile che la malizia di un essere in infinito, o qua
nto fa male i suoi desideri, può prorogare. L'inutilità degli empi, e la sua testa,
il diavolo ha cercato dal più alto organismo di essere eliminati del tutto, tanto
che la loro natura, se la legge divina consentirebbe, nel nulla è tornato da dove
il suo nequitis nome, il che significa che nequiequsm che deve essere nulla. Ma
proprio perché impedisce loro dalla legge eterna, che soffre della resistenza ed è p
unito con la sofferenza e tormentato. Così il malvagio di IE vuota di non essere t
orturati e desideri soddisfatte dal miserabile. Durante gli eletti che è l'amore d
i Dio piena, godere entro i confini della legge eterna essere inclusi e per il d
ono più alto della sua gloria tenere in eccesso loro desiderio non può e non, a cono
scere i malvagi, il più grande dolore (S 7.).
Il numero di persone che Dio ha creato, è determinato in anticipo, in modo vide ch
e tutte le persone prima di andare sarebbe perché in così predestinato sia il numero
di coloro che la grazia di liberarsi voleva che la sua causa, come quelli che h
a la sua giustizia lasciare rovinerebbe la, a loro i doni della sua misericordia
per dare a quelli che loro, il numero della natura umana, l'universo, sarebbe c
ompleto incontrare UM, ma sia per la sua bontà per mostrare la ricchezza da parte
di tutti prima di peccato del progenitore erchetlte potere di mantenere le sue l
eggi, se volevano, ma non tutti dopo che la stessa era che volevano eleggere, pe
r la salvezza determinare chi maledetto posto così, che se anch'egli indignato, ma
le leggi erano i suoi . Il fatto che egli malvolentieri al loro servizio, sono
in se stessi, auto-punito con una pena da cui uno solo che non Dio liberi, anche
a quello che ha preparato in qualche modo da lei che è consentito, che essa si co
nsidera a preparare (p. 8). Nessuna penalità è imposto al servitore ingiusto, dato c
he deve servire i giusti Signore resistere. Più soffre internamente dal pungiglion
e della volontà orgoglioso, come esterni al corpo attraverso il più duro di ciglia,
perché, dal momento che non disprezza la volontà del Signore, possa egli stesso è torm
entato da se stessi sotto. Non così i giusti Signore, ma il servo ingiusto cade la
paternità di questa frase, perché queste si accende una torcia della sua disobbedie
nza verso l'interno di fronte a Dio al di fuori di qualsiasi punizione per l'aum
ento della pena si aggiunge. Solo nel senso, Dio ha detto di lui alla caduta pre
destinati sono malvagi che, quando empietà, che vanno sotto, la sua legalmente def
inita con, e impeto del loro orgoglio avaro con il suo ordine mondiale equo la m
aggior parte erano limitazione, che li rende presentare le loro proprie inutilità
di condanna è (8, 9). La predestinazione divina, l'altra non è altro che il divino P
räseienz ha tutto quello che volevano, subsianzialiter set e creato dai suoi più bel
lo, proprio NND misericordioso leggi più sistemato tutto, in modo che per mezzo di
Cristo liberata ha dichiarato felice che ha abbandonato da perché lei non era dis
posto a servire sotto di loro avrebbero trovato la loro distruzione, ma non per
sua natura, che Dio li ha dentro, ma da quello che lui stesso non le ho fatte in
, che necessariamente danno luogo a una punizione. Sotto, quindi, che è, Dio ha or
dinato i malvagi al modo più equo per punizione, è inteso solo che la loro malvagità c
ome una delle sue leggi a Zurigo certa che il male in sé non è la predestinata, ma c
he le sue leggi districarsi mai alla virtù, e dovevano anche servire involontariam
ente, e si scopre che la predestinazione divina è identica alle sue leggi. Se una
qualsiasi disposizione, la predestinazione e di ogni norma di legge allo stesso
modo, è così ogni legge e ogni predestinazione predestinazione legge e quindi come l
a predestinazione divina, eterna legge di tutte le nature ordine immutabile, il
NND *), tra le rovine degli eletti per grazia creatura mutevole barnrherzig di n
uovo mentre dopo la Forsaken fortemente dominato giustizia a in, in modo che l'u
na di per sé rimane sempre lo stesso ordine che amano, per la gloria di salvezza,
l'altra, si odiano, per l'umiliazione della sofferenza è per la beatitudine ex non
è altro che la gioia della verità è la miseria di questi ultimi, il dolore della gius
tizia, della verità, che corona il tuo amore, questi tormenti della loro invidia p
roprio (. 8.10) .- L'ultimo capitolo è ancora dedicata ad una indagine di un fuoco
eterno. Eriugena essere pensato come fisicamente, anche se è chiamata per la sua
incorporea sottigliezza, dal momento che è il quarto punto indicato e si trova mol
to naturale che in lui il corpo del Risorto, perché fanno parte del fuoco sono il
più grande, la loro malvagità subiranno tormenti eterni del caso S8. 1.) Allo stesso
modo, è incredibile che i corpi dei santi nella qualità eterea per essere trasforma
to, da un altro mutilato di qualità non può, mentre essa stessa è capace, parte inferi
ore del corpo a trasformarsi qualità che, i corpi dei malvagi in ariosi consistenz
a, in modo che essi soffrono il fuoco più alto. Anche gli angeli caduti doveva ess
ere
[ocr errors]
Ner espulsione dal cielo etereo un dato corpo d'aria in cui soffre. Il movimento
degli elementi che una banda di amore naturale tra loro indissolubilmente legat
i e che sono uniti in quanto è il male solo per il giudice per punizione. La quali
tà di fuoco che viene studiato da una forza soprannaturale, per la bassa qualità del
loro cibo è sempre incorporato, così si combatte anche costantemente con gli organi
smi arioso dei malvagi, che ha appena servito a tormentarli. Questo non è un modo
loro hanno attaccato sulla sostanza, piuttosto che rimanere nel integrità degli st
essi, con tutti i beni ornamento naturale dell'universo ad essere un meraviglios
o dispositivo di brillare, e solo la felicità che per natura ma per grazia di non
luogo, essi essere eliminati. (P. 2-3). Ma se c'è qualcuno sembra incredibilmente
opportuno che il corpo brucia continuamente, eppure per loro natura, non perde n
ulla del richiamo sulla pietra, in Arcadia, sotto il monte Erimanto cresce in lu
oghi, in amianto che è nel indelebile e la salamandra, vive nel fuoco. Può essere sf
ruttato, non è la sostanza e le sue qualità nelle fiamme della Gehenna per essere to
rturato, ma quel senso della sofferenza e la mente del lutto in eterno lamento d
ella miseria di essere (8 4) .- L'epilogo parla infine ancora una volta fatta, c
he solo un singolo e la predestinazione è vero, che è identico a Dio, eterno e immut
abile legge come è suo. La vita è, nessuno predestinato alla distruzione e, pertanto
, non per il male, che la distruzione è giusto (8.1.). Di conseguenza, Engena spos
ta per formare un indirizzo Dio continuare a, se io, o beatissimo verità e di vita
comune di tutti, gli editori fare il vostro sentire che tu sei il predestinato
caduta hai malvagi per, quindi so immediatamente da Te, o più chiara luce, la mia
Eclissi illuminare, che di fronte alla volte la Terra nella tua immutabili leggi
di un certo numero che determina hai che l'empietà, che mai e si va sotto predest
inata non sarebbe mai loro per quale via per metterla può essere diversa anche: "T
u o Signore, avere nel vostro Präseienz e le modifiche che possono essere ingannat
i, il numero predestinato che una punizione e la distruzione della loro malvagità
avrebbe preparato, dando loro non punire in voluto, quello che hai fatto, ma la
punizione überließest ciò che si è in non aveva fatto loro. Questa è la mia fede, O luce e
terna degli spiriti della predestinazione, che sei! (P. 2) Quindi, respingo con
tutti i veri credenti doppia predestinazione, e l'unità indivisibile della sostanz
a divina, che negato. Cerchiamo, quindi, dopo una velenosa e mortale dottrina cu
ore, mostruoso dalle radici strappate fuori è il nostro fatto di credere che solo
una predestinazione eterna di Dio, e solo su cosa si riferiscono, in alcun modo,
ma anche per la ciò che non è (S 3).
L'idea filosofica della scrittura è incarnato nel negli seguente: Dio è l'essere ori
ginario, è l'unità perfetta e pura libertà. Quando il primo è il suo essere non-differen
te dalla sua conoscenza e volontà, in quanto quest'ultimo non è certo bisogno di Lui
e in Lui, e quindi l'organizzazione della sua natura può essere descritta come un
libero. Questa organizzazione è anche l'ordine legge del mondo e mondo, è, con altr
e stampe che la predestinazione per il mondo. Tutto ciò che in esso sembra essere
diretto solo a scopo di bene, perché Dio stesso è il bene e la creazione del mondo c
ome è la sua impressione. Pertanto, non vi è alcuna predestinazione al male, di non
peccare, né per le loro conseguenze e la possibilità del male stesso, la libertà è un mo
mento necessario della dignità ricchezza e la bellezza dell'universo. Ha, tuttavia
, realizzato l'opportunità e legato ad esso le tristi conseguenze, è in grado di non
essere alterata, la migliore sul ordine mondiale abzweckende, le sue leggi cost
ringere, ma anche il male al bene servire, e quindi per la gloria e la felicità di
aiutare la creazione.
Il risultato è certamente solo una predestinazione al bene. Tuttavia, non può dare a
lcuna predestinazione al male, perché ci sarà un 'idea del male nella sapienza divin
a avrebbe dato in cambio del distorto concetto di Dio, perché il male è un momento n
ecessario nel piano di mondo e spiega la libertà umana apparentemente sarebbe impo
ssibile. Pertanto, Dio conosce il male non di meno, perché allora sarebbe anche fa
re il male, perché la sua volontà è uno con la sua conoscenza. La conoscenza di Dio o
del divino Weltivee è la vera sostanza delle cose, perché ora il male è nulla e non ha
quindi alcuna sostanzialità, Dio non può sapere di lui, perché questa conoscenza sare
bbe male se è per questo per il bene e quindi fare la scelta. Ma, come Erigeua sug
gerisce anche che Dio fa al suo ordine del mondo, una morale non è certamente di c
onoscere il male, anche l'ordine, perché in tale, come con il Tngend la felicità, il
peccato della frase, come diretta conseguenza associata, nella loro ricompensa
e punisce se stesso tutta la pena del peccatore non richiede risorse esterne e f
isiche, è cosciente di sé e fuori di coscienza da parte dello stesso peccatore che t
utto ciò che è bene per la felicità che, in conseguenza della sua Corrnption soggettiv
o volontà di dolore corre come il suono con il benefico sole, i malati, ma è doloros
o.
Dio è sovrano del ng, pertanto, non una croce in arrivo da fuori, mai realizzata a
fondo le leggi del mondo e immanente. - Ci dispiace di vedere che nnteruahm Eri
ugena risolvere, infatti, il suo Anfgabe delle più alte posizioni della congettura
, solo che lui hiebei, se da Aeeomodation i concetti immaturo del suo tempo, se,
più probabilmente, perché ha preso il suo grandi idee non si potrebbe essere portat
i a piena chiarezza, tanto ancora si appoggiò nnwissenschetftliche idee teologiche
.
gli script Eriugena aveva un inaspettato successo di tutto. Il tuo pensiero filo
sofico era l'orizzonte spirituale al di là del tempo, non capiamo Engena e combatté
per lui molto vigorosamente. Molti che avevano tenuto il passo con Hinemar ora a
quanto pare, ora di nuovo da questo, dopo aver generato un simile alleato. Ma l
'impulso per la scrittura di Eriugena opposizione era Wenilo, l'arcivescovo di S
ens Questa aveva infatti trovato nella sua molti, ciò che non gli piace, così si è tra
sferito dal punto anstößtgen e li inviò, anche compilato in 19 capitoli, su Prudeutins
di Troies, che li potesse smentire. Prudenzio è stato anche per la doppia predest
inazione, nel senso che i "cattivi", probabilmente come una punizione, ma il pec
cato non è destinato a ftien e che quindi Cristo non è per tutti, ma secondo Matt. 2
8 solo per molti erano morti, 20. Questo punto di vista, che ha anche espresso l
a lettera Hinemar, aveva già eccitato l'interesse per Gottschalks Eontroverse coin
volti nel campo letterario, e lui in particolare padri ANF cercato di base. Pntd
entius andato l'intenzione Wenilo in ed è venuto con un lui "scrivere contro Eriug
ena mostra dedicata a '), dove oltre al Diseussion scientifico anche nelle più sev
ere attacchi personali fatti. Per il suo orrore che trova in lui il veleno delle
Pelagie poche volte l'apostasia, l' follia di Origene e la frenesia del Eollyri
aner quella della chiesa sono stati respinti da più tempo. Cr è prossimo Pelagio Eri
ugena, lZölestins e soprattutto di Julian Eelannm, con il quale spirito guidato la
stessa grazia immeritata, la giustizia di Dio e il peccato originale di längne, i
n fraudolento Dialeetik il significato della Scrittura e dei Padri rapporto ^).
motivo per cui è più un amante del svltilocomv onore ") come amante della sapienza (
plnlosoplms), che vuole convincere noi una follia sofistica di vanità, che egli cr
ede non in virtù della sua prospettiva di colpa e di confutare "). Una mente avvel
enata, un errore da parte oscurato la mente nnvergleichlich, ha chiamato''Eriuge
na). Con dolore, si ricorda che era in essa
il più dotto del conteggio, che sono state scritte in questa controversia, ^ u era
id essere l'impressione che lui non conosceva il nome dell'autore, più recentemen
te alla fine è stato consegnato e tirarlo Prudenzio quanto Engena di errore.
Quasi contemporaneamente con Prudenzio, l'ultima 853-854 anche rotto con la Chie
sa di Lione, la faida con Eriugena. Remigius, il neo eletto arcivescovo di Lione
, aveva Hinemar e Pardulus davvero notato che egli sostiene Gottschalk della dot
trina cattolica e di conseguenza così vero pensare come avrebbe confermato anche d
ai padri più credibile e quindi anche di nessuno, che i cattolici dovrebbe include
re, dovrebbe essere scartata '). Egli ha affermato questo proposito, anche il Co
nsequenzmacherei e crudeltà che hanno dovuto lasciare colpevole Gottschalk. In par
ticolare, ma si è rammaricato che avevano attirato l'Giovanni Scoto in materia, un
uomo che è stato un estraneo nella Sacra Bibbia e pieno di errori più vergognoso, i
n modo che sia a lamentarsi come un pazzo o condannare come eretico I - Remigius
Sembra che il Florus Diaeonus, che ha guidato la cattedrale di Lione, di elabor
are i propri testi contro Eriugena ha portato ad avere. Questo, che è geschneben c
on meno finezza ed erudizione di quella di argumentirt Prudenzio, anche con un s
enso di autorità e di prove. La polemica contro la personalità dell'avversario non è u
guale più amaro rispetto al primo. Esso afferma: "Per noi, che la Chiesa di Lione,
la carta di un chiacchierone certo vuoto è venuto, che cosa circa la provvidenza
di Dio e della predestinazione con umani, e come lui si vanta, contestando irend
con argomentazioni filosofiche, senza dare alcuna motivazione, senza l'autorità d
ella Scrittura e la
[ocr errors]
Padri a tener conto, istituito con arroganza afferma che, essendo abbastanza vuo
to, e contro la fede e la verità di Dio sono riconosciuti come piena di menzogne ?
?e di errore e lo sdegno, perfino il disprezzo e il ridicolo sono. Ma perché, come
abbiamo sentito, questo uomo è ammirato da molti come uno studioso e insegnate, e
con le sue chiacchiere a un esitante altri, proprio come se volesse dire qualco
sa di grande per Nachtreten, i suoi errori, rende tutti i suoi ascoltatori e amm
iratori certamente impressionato dal suo fiume di parole e discorsi vuoti (loqus
nitss ventoss) sul modo più distruttivo, in modo che essi non sono la guarigione.
Scrittura o l'autorità dei padri di sottomettersi umilmente a seguire la follia pi
uttosto fantastica che l'uomo, che era suo dovere per l'autore di questa eresia
nel nome del Signore, per contrastare ').
stato pari sin dall'inizio egli rileva che la questione circa dnrch predestinazi
one divina non la filosofia di Engena solo non è risolto, ma addirittura confuso e
pieno di errori vari ^ è). Nel corso della stesura di questo sarà come "impiissimus
et tleteswbilis blsspketnäto 'ckei" significa''), il suo insegnamento, ma ha chie
sto una''menzogna atea e laica), un insensato e mortale ^ Irrtbnin, pieno di arg
omenti pagani e satanici solo distruggere tutti la fede nella predestinazione Si
mile al figliol prodigo di avere Engena con ghiande, contro le ghiande alimentat
o scienza laica, che nega Flornes ma non a tutti la verità e tutti ° benefici). Con
parole amare lo biasima inoltre che in tale Dopo un alleato a tutto ciò che posso
guardare in giro ^).
[ocr errors]
Si lamenta, come Prudenzio aveva già fatto, la mancanza di critica della by've Eri
ugena tenuti in Hypomnestieon nome di Agostino eursirende per una scrittura aute
ntica e fargli vedere che nonostante la sua bravata con Sprachkenntniß greco che f
a fare un grosso errore è che egli latino elostMär Mae "a ^ oo ^ oo Tr posto ^ ^ Tr
su ETV attribuito e che ne derivano.")
Ma con che la persecuzione contro Eriugena non è stata decisa. Remigius ancora pro
vocato la condanna del suo insegnamento al Sinodo di Valence 855, che era in lot
ta per il bene della stiva di Coneils organizzato zuQuierey Hinemar 853, sul qua
le è stata respinta l'adozione di una doppia predestinazione. ^) Pochi anni
iliius Kegni, NKI nslor isola ^ impurità veritstis solum non vel non srguitur sile
nti ", n un imponilur, Seck ETI" m Isucki konori msximo ksbeluc et qui in un ssv
eunt bus LNI,, mgxime viri ecclesie "stici: <zuis ckigns ckolere possit et corre
lato isluck contsgii et nestilenti ium "em", SB Quock illis ts psrtibus "elkrsen»
et le impunile, tsin impruckenler et contre suckseler celerss psrles ecolesino v
ei o uietss inter se et p "ciLcss et trsvquillss exurggit? IIbi monstrum tsie et
^ prockiginm sm srcescksm ckuckum kickelium suribus secket et ckisputsl et cong
erit morto erroris »mencksci, ecco! cnnvicin contr "Lckem veritslisz et zero"? s '
vigilsnii s' nst "ecelesi rum tslibus vel vel expellilur corrigitur. ') Ib. C. V
l. p. 72 "-7ST.
^) LSN. IV: 8eck et "XIX nii. (Espits) svllogismis connlusn ineptissime, et ^ Li
cet selelur, Nuli »sseculsri litle" nilentin Lurs, in CKI commenlnm quibus "oliquo
ck bnli srgumenlum potiusczusm tickei ckeprekenckitnr, s succhiare Pio, lu nenil
ns lickelium explockimus, et ut et tslin similin esvenntur, da omnin snctocitsle
8nirilus ssncti interckicimus; ETI novsrum "introckuetores cerume m, ne ckistri
ctius Leri" nlur, censemus esstigsnckos mangiare.
OSN. VI. Ineptss Sulem <Iusestiunculss, et sniles PSENE ssbulss 8eotorumquo Pull
es puritsli nsusesm interenles, quse perieulosissimis et grsvissimis lemporibus,
SCK Isborum cumulum nostrorum, usque scissione SCK csrilslis misersbililer Iscr
imsbiliter succreverunt et ne Mentes ckristisnse incke corrumpsntur, et excicksn
t s simplicitsle et csstitsle tickei, quse est in Okristo Zesu, respuimus penilu
s, et, n> n srslerns esvencko tslibus csritss csstiget suckilum, ckomini Okristi
monemus SMOC. krslernitss Kecorckeluc, mnIis muncki grsvissimis se urgeri, iniq
uorum nimin equo et levium nsleis kominnm sé ckurissims Huber SioluS Erigenn. ?
più tardi, nel 859, il Sinodo di Langres le risoluzioni contro il font Erigenos un
iti "), è diventata allmäligunterdrückt in questo modo. Eriugena stesso sembra aver ma
ntenuto il silenzio su tutti questi attacchi, sia perché il re voleva questo e lui
stesso nell'interesse della propria sicurezza personale, pensavo che fosse anch
e perché si rendeva conto che il suo avversario l'altezza del suo pensiero, non so
no stati in grado di apprezzare revocata, ma di sicuro non perché si trova anche n
ei suoi scritti più tardi la stessa opinione tanto opposti .. - La polemica, ma an
cora portato via da qualche tempo tra i vari campi dell'esercito teologico. Hine
mar stava attraversando il corso degli eventi in imbarazzo il più doloroso, si ved
eva, come abbiamo citato sopra, costretto a desavoniren e dei suoi alleati Engen
a e rispetto a lui spiegare. ma scrisse anche contro le decisioni del Sinodo di
Valence un'opera in tre libri, che ha continuato a perdere la prefazione. Mentre
859-8ö3 ha poi scritto la sua grande opera sulla predestinazione. Per una soluzio
ne del problema e una riconciliazione betweenthe varie parti, non è stato, e il ro
sso dei tempi ha attirato l'attenzione degli spiriti in questa controversia, e c
osì finalmente è stato permesso di riposare lì.
La seconda controversia teologica a cui si desidera Eriugena hanno preso parte, è
stato causato da Pascasio Radbertus, l'abate di Old Orbie. Anche come un monaco,
831,-il 'ponte acqua un font corpore et s' ckemini nßume aveva scritto in cui ha
insegnato che il pane e il vino nell'Eucaristia in Cristo
oulioesri. Usec lerveut vite, ksee corriger Inbaret, et super euetum luis ckulen
tium pie et gementium no "ssnetis quuck oneret, certs Seck pntius leccare et ver
s, n ^ t CKO stribus kis et similibus sulkieienler smpleelelur proseeutum ESL. A
bgedruckl zattera a p. 354-3öS. ') Onn. cspituls IV? Orro numew XIX. ^ S i llogism
is »eptissime menckseis sc? IIUE Quock s" eonclusn m 8eolo, ubi lickei srgumentum
uon, Seck peclicki eommenlum potius "e pslet, nulls omnino pkilusopkino srte, ul
SRR" n quibuscksn gnnter, sctslur ^, construelum, ssnscin Seck Inani imperiti e
tckeeeptione "ime eonsusum, s Lckelium Pio suckilu penilus explockimus ecc B, p.
I zattera 3SS.
Carne e sangue per essere trasformato, e quindi "stantiation dieTranssub dichiar
ato. Tredici anni più tardi, dopo divenne abate, egli ha rivisto e inviato il Karl
Kahler. Portava nello script rivisto con la sua teoria ma decisi espressioni, c
osì quando ha detto che nella St.. Eucaristia, la stessa carne è disponibile, che è na
to da Maria, ha sofferto sulla croce e nasce dalla tomba. ") Ma lo ha fatto non
tanto sapere dimenticate che Cristo è stata trasfigurata corpo come presente sei.-
Il re dei monaci appreso di Corby Rattamnus per giudicare. Ratramnus, sempre inc
line a opponiren contro il suo abate, inoltre colto l'occasione questa volta e l
ottato contro questa dottrina vigorosamente in un separato documento in cui amme
tteva però che sarebbe goduto nella carne del Cristo Supper's e sangue, ma ha nega
to la trasformazione del pane e del vino. Piuttosto, essi rimangono, e solo entr
are saranno la consacrazione di carne e sangue di Cristo, non quello percepito c
on i sensi fisici, ma visto da solo la mente credere e ricevute. Non come una ve
ra carne e sangue di Cristo, come vero e proprio, quindi il pane e il vino sono
disponibili, ma solo per siefiguriren, non si verifica una trasformazione fisica
, ma una presenza spirituale di Cristo ").
') E. Nella lettera citata dtr I.: 8L. plsne Niine Lucksristin non (csro), Est,
Est qusm qnse NSTS CKE et Asrin Pssss in ERU ponte et Resurrexit sepulcro. e IV
versetto Utique csro Okristi, cruciLxn quse et verum est illius sepults ssersmen
lum csrnis, ipiock da sscerckoteiu nItsre super in Okristi vietata conseerslur c
kivinitus ssnclum spirilum. cons. su tutta la polemica: KurtzK.G.II.l.Abth. 431-
492. Qui STCH anche di successo, "de au passaggio caratteristico" insegnato la s
crittura della lp Ratramnus. 487-488. Nota 3). . . nemo potest Usee Esse sua sbn
egsre ckum, cisret, Quin Ille psnis vinumque sigursto Okristi corpus et existit
ssnguis. . . IVsm SI nibil seeunckum tzuoscksni ligursle mai seeiplnlur, totum S
eck in eonspicinlur veritsle, nibil mai operotur Lckes, gerslur quonism Nikil sp
irilusle, quicquick Seck Illi est, secunckum Tolum corpus sceipilur .... et Ouin
couütenlur et corpus et osnguinem Okristi è nata koe se Esse poluisse, isset ui in
commutslione Melius, neque eorporsliler eommutslio cantautore, spirilusliler Sec
k
pensiero medievale ancora fatto con la dottrina della Chiesa. In generale, ha po
rtato tutta la sua mente con la direzione che egli ha donato la parola della fil
osofia. All'ingresso del verbale della predestinazione che ha, come abbiamo vist
o, ha sottolineato che ogni conoscenza perfetta della filosofia con cui egli qui
dieDialeetik o logica, dovrebbe essere basata '), e ho notato subito dopo che,
senza di loro, i rappresentanti della verità i sostenitori di errore rispetto al t
empo stesso essere indifeso.
Se ci dovrebbe contare su alcuna colpa quella che abbiamo usato argomenti filoso
fici, dice ancora (Brist un "T. ^ elo '. II-IV, 60) con Agostino, egli deve ragg
iungere la fuga degli ebrei dall'Egitto La gente guarda, che, portato via in amm
onizione di Dio, bottino da qui e li usava perfettamente. Più di così non addirittur
a il filosofo essere diventati più riprovevole che se avessero sbagliato nella mot
ivazione della creatura visibile, ma per essere l'autore della creatura non anco
ra adeguatamente indagato al di là di esse, dal momento che avevano il Creatore de
l La natura aveva per scoprire che cosa leggere, ma Platone ha fatto '). Di qui
anche Engena, anche se ha anche Aristotele come l'autorità di vigilanza più acuta in
diani della differenza di naturale * cose) si erge, in modo che la sua Kate
[ocr errors]
categorie senza esitazione prende, ma Platone chiama il più grande di tutti, il fi
losofeggiato sul mondo ').
Il problema del rapporto tra ragione e dell'autorità dirige l'attenzione dei pensa
tori medievali al riconoscimento di tutti. Sic trovare il loro rapporto interior
e con la dottrina ha condotto fin dall'inizio i limiti di determinare la stessa,
di inserire il campo visivo della mente. Questo, tuttavia, è inteso in tempi mode
rni oggetto di critiche, una dottrina filosofica, vale a dire, che inizia con un
'analisi dell'inchiesta, e la critica di Erkenntm'ßvermögens si trova di fronte non
loro, anche se ciò non significa affatto mancare in una discussione piuttosto goff
o di Erkenntnißproblems , come, per esempio in Tommaso d'Aquino. Poiché in realtà non
stare sulle posizioni della critica, in modo che possa essere chiamato ancora me
no nel senso moderno del dogmatici, cioè, che hanno lavorato intorno a questo Erke
nntnißproblem e quasi subito da affrontare una costruzione scientifica dell'univer
so all'interno del quale vengono concesse soltanto la conoscenza stessa. Dobbiam
o piuttosto ai pensatori di questo secolo una posizione intermedia tra vindizire
n critica e dogmatismo in senso moderno, in soggezione della fede sono limitate
da un lato Erkenntnißkraft lo spirito umano e tirarla a priori certi limiti, oltre
i quali è cieco e impotente, e insieme D'altra parte, il dogma come verità assoluta
 necessita, in cui anche un intero sistema di Dio e Welterkenntniß è incluso.
Nel disposizioni Eriugena sui limiti della conoscenza umana va avanti a riposo s
u un assioma costruzione metafisica che maggiore è la bassa usura e copertine, ma
non per questo, al contrario, minore è il più alto, o, come lui proprio all'inizio d
el libro 6, "Clivi" . n ^ turs »suggerisce che la maggiore non-basso per che è). Egl
i
[ocr errors]
identisizirt idealismo DRM per la definizione del suo sistema con lo spazio '),
che è la misura in cui ogni personaggio è intrappolato ^), e come questo ora deve es
sere maggiore della circondato da esso, quindi deve definirlo ad essere più grandi
la definì ') perché era il cerchiaggio questo è il sigillata. La comprensione è più eleva
to del termine, perché nella comprensione della natura del nascente comprende comp
rendere, perché è la mente razionale non può che desiniren, che è inferiore rispetto a ^
). Pertanto, l'uomo si Non so perché lui stesso avrebbe dovuto essere concettuale
sia più grande di lui. Se tutti Intelleet superiore a Dio, non di se stesso, ma da
quello che è, wirv parafrasato, non c'è Intelleet lo spazio di se stesso, ma lui rn
ht all'interno di una camera superior, la mente non sa quello che viene dopo è sol
o sa chi creato lui. Sa solo che è stato creato, ma come e in che sostanza è esistit
o, non può afferrare ^).
[ocr errors]
Quindi, se uno non è nemmeno in grado di avere una perfetta coscienza di sé, tanto m
eno una conoscenza perfetta di ciò che è superiore a quello che, il minimo della div
inità. - Dio è incomprensibile '); ^ ha dominato non solo le prove del ragionamento
umano, ma, che è il più puro Erkenntnißkräfte gli esseri celesti), egli abita una luce i
naccessibile'). Perché lui è infinito e distinti generale e non non in una forma o s
pecie, può essere definita ^). Non è riconosciuta per quello che è, ma soltanto che è ^)
. Da lui, dunque, non soggetti alle categorie aristoteliche, e il loro potere in
modo completamente in Dio, né capito né pronunciato che si pensa ^). Le categorie i
nvolviren Così il rapporto nell'universo, ma in generale non c'è pensiero del genere
. No su e giù, non una maggiore, più profondo ancora qui a medio trovato, è applicabil
e solo nelle parti di questo e resultirt dal loro confronto ne '). Tutto è solo präd
izirt metafora della divinità, e finora solo con la giustizia, come il Dio creator
e, non è affatto quanto egli è in sé e per sé "). Da Dio può quindi
[ocr errors]
nulla di fatto testimoniato, perché supera ogni comprensione, tutti i termini sens
uale e spirituale - è conosciuto meglio da ignoranza e l'ignoranza per quanto rigu
arda lui è la saggezza e con più verità è negata da lui come presunto '). C'è una teologia
doppio, per affermativa e negativa. Il prädieirt ex di tutto Dio che non è come a d
ire che egli è qualcosa di ciò che è, ma per tutte le cose di lui, bene, e che sia su
di lui troppo prädizirt ^ Kemner). Parla solo metaforicamente, i trasferimenti dal
la creatura al Creatore e quindi può anche essere chiamato ^ Causaltheologie). - N
ega la teologia negativa che Dio alcuni che è ciò che è, e deve farlo con più verità, così
ome l'acquisizione del potere della negazione stessa più di affermazione dei ") se
la teologia positiva parla impropriamente, Così dice la realtà. negativo da parte d
i tutti nega ^ von'Gott), per la verità è più che Dio ha negato
[ocr errors]
parte di questo è ciò che si dice di lui, come si sostiene che egli è ').
Anche se questi due modi, positivi e negativi, che sono presi al fine di cattura
re l'essenza divina, sembrano opposte tra loro, si contraddicono a vicenda, ma n
on sono d'accordo, ma piuttosto, portano i due insieme Ueberwesentlichkeit Vale
a dire la coscienza di Dio. Chi dice che Dio è la verità, non sostiene che la sostan
za divina è verità, ma lui parla solo in modo metaforico;? R w ma dice che non è la ve
rità, metterà in evidenza la natura divina e ineffabile nnfaßliche, nega soltanto che
essi possono essere nella verità senso proprio. In questo modo resultirt che Dio è s
opra tutti fuori Prädieationen che ogni Prädieation deve essere ulteriormente aument
ata dalla preposizione di, aumento in quelli che sono poi l'affermazione e la ne
gazione delle ultime parole. Nella forma, sono quelle Prädieationen positivo per q
uanto riguarda sostanzialmente übergut, di divino, di vero, abbondante, sarà il tras
ferimento? E., nel contenuto ma sono negative, perché chi, per esempio, Dio dice d
i chiamate essenziali, non quello che è, ma non è, perché dice che Dio non è sostanza, m
a più come entità. Ma questo è ciò che è più di sostanza, si spinge fuori, con solo sostene
do che Dio non è qualcosa di ciò che è, ma più di quello che è esistente. In nessun modo,
tuttavia, ha determinato ciò che è stato che essendo ^). - Come è l'Essere
[ocr errors]
Dio per lo spirito umano, ma non nascosta, così solo lui ma ha creato le intellige
nze superiori.
Engena parla dopo l'esempio di alcuni padri, soprattutto del Massimo, vonTheopha
nien, cioè, di manifestazioni e rivelazioni di Dio, che corrispondono alla capacità
delle creature intelligenti, come il warwelche Inearnation ricerca, ma così non l'
Essere di Dio, vi darà ^), anche se sono spesso associati con Dio è di per sé identico
') e in loro un riconoscimento Steigerungdes, come se fosse un tocco desmenschl
ichen Spirito si svolge con il Divino. La Teofania dice Engena con Massimo, è caus
ata solo da Dio, succede da una condiscendenza della parola divina, che è la sapie
nza del Padre, la creatura e purificata dalla carica lo stesso per lui sulla via
dell'amore divino. In questo Herablassnng non è compresa dal Inearnation, ma è un e
vento perenne che si svolge nel theosis, la divinizzazione della creatura. Si tr
atta di un riconoscimento da parte di grazia e con quello che abbiamo capito, so
tto l'ispirazione divina altrimenti identici. Sì, in altri termini, è dunque sostitu
ito ogni virtù, come Inwohner del divino in noi, chiamata Teofania, che inizia in
questa vita e oltre il suo completamento in theosis. Perché, secondo Massimo, lo s
pirito del sé di cogliere ciò che può, egli è quindi la stessa virtù, in quanto egli può co
liere lo ^).
Ecco perché Giovanni dice Erigena potrebbe quindi non è diverso da
[ocr errors]
Dio salire come era davanti a Dio. Infatti, come il raggio dei nostri occhi, le
forme ei colori delle cose sensibili non può sentire fino a lui era con i raggi mi
sta del sole ed è in loro e con loro uno, così lo spirito del Santo, in grado di pur
a conoscenza spirituale e per avere accesso a tutte le cose in sospeso se non è st
ato in precedenza fatto per una partecipazione degna della verità unerfaßlichen e co
sì è stato il teologo santo trasformata in Dio prima ha proclamato il Figlio di Dio,
in Dio Padre '). Solo la grazia di Dio toccava l'uomo e come condiscendenza di
Dio alla gente è un mistero, compresa la raccolta di uomo a Gott2). Ma Dio non è né in
questo mondo né in vita a contrasto nelle immagini, come riconosciuto nelle teofa
nie "/, in modo soprannaturale le cause delle cose non è esistente in tutto il suo
eterno e immutabile, e, per i motivi che sono lontano ^).
Così, la Teofania, l'ultima tappa e la più alta in cui la creatura unito a Dio media
nte la fede è prima purificato l'anima, poi illuminata dalla scienza e, infine, co
mpletata dalla deificazione ^). Quanto lo fa santo
[ocr errors]
Anime, dà un "Theovhanien quindi più sono di proprietà di EO anche '). E come, dopo l'
esempio Marimns, l'aria illuminata dal sole, solo per essere più luce appare, la n
atura umana, unita a Dio, solo Dio, non è per, ma solo Dio è visto in essa ^) .
Ma non solo la divinità, molti di loro eventi per sfuggire alla nostra portata, ma
se il nostro Erkenntnißkraft declino, quindi dovremmo onorare con il silenzio del
cuore e della bocca il segreto, così noi ^ non disattento su di esso determinare
nulla). Che supera ogni ragione e la comprensione che dobbiamo umilmente ammette
re che può essere fatto dalla potenza divina, che è al di fuori e contro la''natura)
. E 'normale nella natura delle cose spirituali vengono alla luce molte cose che
non è da noti o sconosciuti alle stesse leggi, ma di tutto il diritto da una volo
ntà divina, che è vincolato da nessuna legge - perché è la legge delle leggi e ragione d
i ogni ragione - indicibili NND avviene in un modo meraviglioso ^. Contro il nor
male corso della natura a mantenere molto fare, quindi dovremo dimostrare che la
divina provvidenza non è possibile gestire uno, ma diversi modi e infinite a tutt
i °).
i CKE) ckiv, NST. I. 3,
5) ib. I. 10 per inlellige Koe, essenze ckivinsm "m per incomprebensibilem sé mang
iare", chunctsm Vero itNelleelusIi creslurse "lrsbili Mocku uppsrere, il IPSS ut
o'ivinn ckicu essenze", sol in oresturs, intelleelusli vickelieet, sppsresl. ib
settimo St.
^) Ib V. 33a . . kumililer ministrsnle tis eoneecke pusse Leri pruvicke ckivins
'là, et quse estrema et eontrs n "lursm sunt. . .
5) ib. III. 13. Ilults enim in esso sppsrere Solent, non eognitss secunckum quse
vel ipsius legeo ineognitss, Seck ULLR o'ivins legem omnem voluntsle, nulls quo
e mettere coneluckitur, enim est lex legum et rstionum rslio, et mirsbili inelks
bili Mocko Lunt. cons. III. 16.
^) Ib. III. 16. SSEP IVsm et contre eunsuetum nslurse eursum mults solent degli
animali, ut ostenckslur nobis, Quock ckivins UNO non provickentin, Seck multipli
ei Mocko slque inLnile omnin potest sckministrsre.
Con Eriugena nega l'immutabilità delle leggi del mondo, in quanto dà la volontà divina
, che egli considerava abbastanza incerto, per la legge suprema e gli stati di t
erra finale, che può arbitrariamente cambiare l'ordine mondiale e il cambiamento,
dice che tutti, ma una scienza ereatürliche in pericolo dubbi e distruttivo, per,
dove è molto contro le leggi del nostro pensiero, come può accadere contro le leggi
della natura, né l'esperienza né conoscenza Vernunftnothwendigkeit certo di vincere.
Il ragionamento che perdono la loro accettazione di tali prove e urgente necess
ità, e sul terreno di esperienza non ci viene mai consentito una deduzione dal pre
sente al passato o nel futuro. Dove è il potere divino di scelta è fatta la legge ul
tima del mondo, si nega di fatto che la ragione è il principio del mondo e il loro
posto è il caso, l'imprevedibile e così sconsiderato che destino. Eriugena afferma
che l'Questa affermazione di solo provocato una umiltà fretta, perché nel contesto d
el suo sistema, in cui ha concepito l'idea del mondo come un destino eterno del
logo, che è essa stessa Dio e con Dio, in cui spiega così il motivo della fondazione
del mondo, egli deve ottenere l'immutabilità delle leggi del montante mondo, perc
hé ogni cambiamento produrre un cambiamento nell'essenza divina stessa si sarebbe,
come il mondo solo per la ragione pura riposa nel Logos. Le leggi del mondo son
o verità eterne che Dio non può cambiare me stesso e il cambiamento non sarà così, perché
sono le organizzazioni del proprio essere e la libertà, e la necessità o desideri ed
essere lo stesso per lui sono. Senza questo presupposto non è una filosofia, perc
hé nessuna scienza a tutti. Succede solo in contraddizione con il suo sistema quan
do Prineipien Eriugena non li rende, anzi tutto il contrario. In generale, possi
amo fare noi preso con sé fin dall'inizio a che fare con molte ambiguità e contraddi
zioni, come egli molto bene le altri pensatori dominato la sua età, lui paga per m
olti aspetti alla rileva poi lo sviluppo intellettuale del suo tributo, le contr
addizioni possono derivano in parte dal fatto che egli spesso va via sulle conse
guenze filosofiche che siano coerenti con gli insegnamenti teologici e non ora,
quando egli vede tale disarmonia, le sue affermazioni filosofiche mitigato. Poco
piace, ma anche questa la ragione che egli sopraffatto dalla grandezza del suo
pensiero filosofico, lo stesso record non è pulito e rendere trasparente bianco, i
n modo che egli ha riconosciuto il loro accordo o disaccordo con loro e con altr
e dichiarazioni stata immediatamente in grado sarebbe. Inoltre divide Engena que
sta carenza con ogni filosofo, che, come si muove, egli, più intuitivo di diseursi
v come Diess soprattutto in Platone è il caso.
La conoscenza umana che, come abbiamo sentito, essere completamente certi circa
l'ordine del mondo, non per un attimo, lo sconosciuto alla divinità anche il regno
degli esseri più elevati sono infine anche le ragioni e gli esseri nascosti fonda
ta da Dio le cose, perché essi possono essere di fronte a lui e disse a essere ine
sistente. N. né sostanza ed essenza creatura visibile né invisibile, può essere conosc
iuto, "ciò che è, sostiene Engena con Gregorio Nazianzeno. Come in ogni creatura, si
a dalla conoscenza sensibile, se è riconosciuto dalla intuizione ragione è solo una
qualsiasi entità Aeeidenz che è riconosciuta per qualità o quantità o la forma o la mate
ria o la differenza o spazio o di tempo, non quello che ma che è ').
Dopo tutto, dove è ormai chiaro che Engena in ultima analisi, la conoscenza natura
le delle istruzioni per grazia divina, è conferito nella Bibbia o se preferisce ne
l modo in cui l'illuminazione immediata, e quindi la cosiddetta conoscenza misti
ca del valore più alto. Tuttavia, egli giudica
') Ib I. 3. . . nutem Huicquick in omni percipilur ereslurs eorporeo sensu vel,
se "conlickerslur inlelleetu, est sliuck Nikil, oecickens uuockcksm Nisi incompr
ekensibile di per sé, est ckietum ut, Tino uniuscujusque mangiare; sut quse da lor
msm sut sut quslitslem qusntitslem fuori msleri" "sut ckillerenti m in ausncksm
loeum sut, tempus dado cognoscilur ora resoconto est, est Seck Quin. eonk. ib U.
28,
Nonostante le dichiarazioni di cui sopra ma non del tutto sprezzante della scien
za laica, dice il contrario: la Sacra Scrittura dice a conoscenza di sé. Che si e
della comune natura umana non sa, non è lontano dagli animali, perché se non abbiamo
nemmeno sapere, noi non chiedere indietro a quello che è sopra di noi, vale a dir
e la nostra causa, per la loro conoscenza nessun altro modo che nella contemplaz
ione del suo prossimo quadro ').
Non direi, egli continua, che questo mondo è impostato sulla visione della creatur
a razionale, dal momento che non è mai stato fatto grazie a loro, l'autorità divina
solo non non impedisce l'esame delle cause delle cose visibili e invisibili non
sono, ma anche invitati a farlo; L'Apostolo, l'invisibile si vede dalla creatura
visibile. Non così i piccoli passi piuttosto grande e molto utile nella conoscenz
a delle cose sensibili per l'ispezione da parte intelligibile. Anche come senso
l'intelletto è, in modo da restituire la creatura a Dio, per non, come animali bru
ti, prenderemo in considerazione solo la superficie delle cose sensibili, ma dob
biamo anche dare una ragione al di là di quello che abbiamo catturare il senso fis
ico.
Sharper vede l'aquila, la forma del sole, più nitida, ma la persona ragionevole, r
iconosce la loro ubicazione e il loro movimento attraverso lo spazio e il tempo.
Senza il peccato dell'uomo sarebbe probabilmente hanno una conoscenza più perfett
a del mondo, ma anche dopo di lei, lui ha ancora un impulso razionale, che cerca
la conoscenza delle cose e se è anche deluso molti, ma non essere ingannati in tu
tto. Non solo la lettera della Scrittura, anche le forme sensuali delle cose vis
ibili che dovremmo prendere in considerazione, anche per Abramo non ha riconosci
uto la lettera di S. La scrittura, che non esisteva, ma dal corso delle stelle D
io. Sia che probabilmente solo guardato come altri animali, le figure nude delle
stelle, ma non riusciva a identificare le loro ragioni? Non voglio Diess sconsi
derato
Lich e delicati da qualsiasi persona, la materia, opportunità, qualità, luogo, tempo
e materia specifica capacità, o più brevi termini, è la scienza che individua un cert
o sette punti di emissione e discutere. The Dialeetik studiato diligentemente su
i concetti generali della ragione della mente. L'aritmetica calcola il numero di
intelligibile, la geometria guarda gli spazi e le forme lj ^> perki PSI) dei li
velli e del corpo con l'occhio acuto della mente. La musica registrata con la lu
ce della ragione, l'armonia di tutto ciò che in movimento conoscibile o Rnhc e dis
ponibile in proporzioni naturali lo è. Astrologia prende finalmente Objeet le came
re dei corpi celesti e in certi periodi precedenti ai moti ').
The Dialetik è quindi determinato come Disputirkunst quello dato da Dio agli uomin
i e ha la sostanza della loro peculiare principio, che la divide e moltiplica pe
r scendere attraverso le classi più comuni e mezzo per le singole forme e delle sp
ecie e per le norme della connessione attraverso la stessa procedura torna alla
sostanza in cui effettivamente si riferisce solo alla loro ^ Nuhepunkt). Si comp
one di 4 parti, che i Greci chiamano Something "ert ^ t '^,' j, ti7rt '^'" ^ e r
oi5ktrtie «« v ^ ^ VRTX e in latino: divisione caldo, la definizione, la dimostrazio
ne e la risoluzione. La divisione divide una dnrch diverse per molti, la definiz
ione sottolinea una a cui molti Bestimmnng; chiara dimostrazione Rende nascosto
dalla rivelazione, e la risoluzione sostituita dalla divisione insieme nel singo
lo scatto) - Ci sono alcuni scritti sparsi se stesso Erigeuas.
[ocr errors]
Frammenti della dialettica, come è stato in passato l'allora compendi. Dice della
divisione che non vi era divisione razionale, è l'essenza di specie o di genere in
forme e figure, o del tutto nelle parti di ciò che è in realtà la divisione chiamata
rtili lp "), o l'universo in quello che è considerato il vero motivo, che non pote
va essere restituiti attraverso le stesse fasi come punti di partenza. Se la div
isione è la discesa di una specifica e più generale per le molte persone che in real
tà, è così viceversa la salita dal particolare al generale, o il ritorno e la risoluzi
one di individui in specie, le specie in generi, generi in sostanze, le sostanze
nella saggezza e prudenza, da cui ogni divisione prende il suo inizio, questo p
rocesso è il, ^ resolver analisi '). Dalla definizione che abbiamo sentito prima,
che identisizirt Eriugena con lo spazio, con la restrizione e limitazione. Dalla
dimostrazione che, ultimo, ci dà l'esempio del sillogismo ^). - Altri elementi de
lla logica della dottrina Dialeetik o quattro volte da 'l'opposizione), di termi
ni eorrelaten che mettere insieme e mettere da parte
[ocr errors]
essere '), del Oettern dialettico del concetto di Enthymema è come il discorso e r
agionamento contrsri s' è chiamato '), che, da notare che la conversione, la corre
ttezza di una definizione saranno testati'') e riferimenti al tropo the subalter
nation (, '? r «^«/^), tle8linslin che il PRS sQui meno ampia') per la più ampia (PRS
qui "SLientis) può essere impostato anche ck la menzione 'di lesimli', 'i7tc,' ^ s
^ ov Lo'rk r ^ di "v ^ ^ re»)? cnntrueliolion anche prinoipium malato "ntitsti8 v«
s l, troviamo ripetutamente indicato''). Infine dovrebbe essere ancora qui a con
tare l'osservazione che tutti i falsi desideri in qualsiasi somiglianza della ve
rità per essere ciò che non è, per esempio, echo NND ombra. Somiglianza, ma non tutti,
sembra quindi essere la causa del Irrthnms ^).
La grammatica e retorica, bambini e membri del Dialeetik, come se le loro bracci
a e corpi con cui comunica le sue scoperte intelligibili per uso umano. Entrambi
non sono circa la natura delle cose, ma la
[ocr errors]
una delle regole del linguaggio umano a NND ad Aristotele sono i suoi sostenitor
i non per natura ma per consuetudine, l'altro di atti particolari e le persone,
tutte molto dipende dalla natura delle cose, perché, se la retorica delle caratter
istiche comuni relative alla natura delle cose è, partecipa della stessa dialettic
a. Ma hanno ancora la grammatica e la retorica, i loro principi peculiari, una d
elle lettere, l'altra ipotesi, cioè, il compito specifico con il quale inizia e fi
nisce con la sua soluzione, si ').
In aritmetica si diffonde Eriugena seguente dettaglio Boezio. E 'fatto desinirt
nocheiumal, come la scienza dei numeri, secondo quanto ci aspettavamo, in modo c
he il, invisibile, spirituale, NND immateriale che appaiono solo nel pensiero o
nella scienza, ma in nessun substantialtter Subjeet eristiren. L'aritmetica è, con
tinua, non solo il fondamento immobili delle seguenti tre parti della matematica
, vale a dire, geometria, musica e astrologia, ma secondo le leggi dei numeri, c
ome hanno sviluppato l'aritmetica, il numero incalcolabile di esseri visibili e
invisibili sostanziale, perché secondo la testimonianza della filosofia più sublime,
quello di Pitagora, le figure intellettuali di tutte le sostanze sensuale NND c
ose soprannaturali. Ma questo concorda anche la Scrittura quando dice che tutto
era stato fatto in misura, numero e peso. - Il principio di Monas, metà e fine di
tutti i numeri, la stessa aritmetica inizia con lei passando attraverso i divers
i tipi di numeri e restituisce, spariscono di nuovo per tornare di Mona, oltre i
l quale non si può camminare a causa di tutte le Monas pagare per uscire e si diss
olvono in di nuovo. Perché in esso sono in unione e al tempo stesso tutti i numeri
per il potere, mentre essi stessi dnrch distribuzione varia secondo i dati dell
a realtà. E 'la sostanza NND causa di tutti i fatti e non perdere mai essa si rive
rsa in gran
[ocr errors]
Weift volte in tutti i numeri che sono stati creati per sempre, anche se esse so
no effettuate in tempo da lei, mentre lei non è auto-creato, come si espande all'i
nfinito, mostrando file interminabili di numeri da THR e sono in essa disciolti.
Se l'unità è l'unità di numeri, dice Bosthius, l'unità non è senza i numeri, ma è la loro
onte, da cui potrebbe fuoriuscire, ma non se non sono stati inclusi in essa per
sempre. Il primo progresso dei numeri da Pseudomonas e anche l'inizio della cres
cita è il numero due, il secondo il numero tre, il terzo il numero quattro, che tu
tti i termini di pagamento sono indicati nella loro Prineipien. Il numero due è la
fonte della parità, il numero tre della disuguaglianza, di cui due tutti i tipi d
i numeri, siano essi semplici o composti, si presentano. I semplici numeri sono
uguali e non uguale, il composito, che sono di uguali e disuguali eonstituirt se
mplici sono o uguali o meno uguale da numeri pari dal uguale uguale o disuguale.
Particolarmente ricercati Eriugena l'eternità delle figure da dimostrare. Ha menzi
onato il numero sei come la più perfetta, in cui Dio aveva creato tutto, non solo
quella che esisteva in quel periodo, ma i tempi stessi, e al di là di ciò che esiste
va. Se gli spazi ei tempi in tutti creati da Dio per essere contati, devono ovvi
amente essere preceduti dai numeri li intelleetualen '). - Le cifre in modo
') Ib. III, II Eriugena indulge in giocatore!, N con i numeri. Egli dimostra qui
la perfezione del numero sei, nel modo seguente: La sesta parte di essa o di là "
, si prende il primo posto tra le figure, la terza parte di essi o il Dryas la p
arte seconda metà, o la triade, il terzo e la metà dei e la sesta parte, o 3 e L son
o 4, perché la metà e la terza di tipo 2 o 3 e 5, tutte le parti della stessa 1, 2 e
3, sia in concomitanza, si danno, cioè il numero sei. intero Die'e è la sua sesta p
arte, 6 NND I 7, il tutto, con la sua terza parte, 6 e 2, sono 8, il tutto, con
la sua s mezzo e 3 sono 9, e sarà aggiunto a questa ancora io, il numero dieci eom
ment fatto. ete. p. 343bcck-344b, il Zwolfzahl il Monas polenlisitter sono dispo
nibili e csussliter mai creato, aumentando e quindi la realtà, secondo causato dal
la loro Intelleet in Monas, che si rimane per sempre nella saggezza divina, scop
erto e sviluppato, e sono il motivo, da dove a poco a poco in immagini sensorial
i nella memoria e il significato fisico di scendere e se è necessario per l'appren
dimento, da prendere in figure visibili '). - I numeri sono solo nel pensiero e
quindi sono irrilevanti
La geometria inizia con il punto num ^ SI) e eonstruirt dagli schemi dei piani e
dei corpi, di figure, i lati e gli angoli della sala in base alle sue dimension
i di lunghezza, larghezza e profondità, che lei ritorna alla sua uscita, il punto.
- La musica per il principio di sana e si muove in sinfonie semplici e compless
i, che si dissolvono nuovamente dentro l'ultima nota. L'astrologia considera il
movimento degli astri attraverso il tempo e lo spazio è, dal momento in cui (stomu
t ") da e restituisce, la risoluzione di frequenza dello stesso, di nuovo lui, ^
).
più conosciuto perfetto, in primo luogo, perché è due volte il numero sei. è perché la ten
gono l'armonia di tutta la musica: "Usbet enini ckinlesssron di sperma quslernsr
io colisto lernsrio z ksbet ckispente in lernsrio et binsrio; sensrium Imbet cki
j" seipsum Inler pssim et .. Intr quuque numerum nctonsrium ckispsson integrato
est louum Usbet in 'apprendimento novensrium oetonsrium Hui et omnes Numeri IMRs
lerminos iiuockensrii eantinenlur. rerum omnium per visibilium koe et invisibll
ium ksrmonin eonnexn lnIi NUMERO ligurstur. - Inoltre, c'è la Lwölfzahl il Decalogo
e le due comandamenti della nuova alleanza. . . Ickem numerus quinque et ckivick
itur in septem, qui Numeri Musie kumsnse voeis sltribuunlur, mirsbilemque eoneor
cki ot »m» um rerum SCK eper unum Lnem reckeuntium inckiesl, eoni. Cerca di ckiv. no
n. I. T7.
') Ib. III, 12
exp. in osei. Kier. 2 ore> ck - 2pcs n.
2) I B. V. 4 Le disposizioni dei migliori astrologia o l'astronomia ci verrà incon
tro a più tardi, nel contesto del sistema, eoni. I. 42a
Capitolo Quattro.
Lo sviluppo del sistema.
Essere.
Con la filosofia cerca la conoscenza dell'universo, assume sin dall'inizio che l
e leggi della mente pensante con le leggi della realtà sono lo stesso, perché se l'o
rdine ideale dei pensieri refleetiren ordine mondiale, non ci sarebbe cogliere d
ella realtà e quindi non scienza possibile. - E quando il Manigfaltigkeit colorato
il ANF mondo un nucleo comune indietro, poi abbassato tutta la diversità della su
a esistenza nella sua profondità e riconosce che in loro lo stesso ho in linea di
principio e per aspetto e presentazione, e una sola vita, nella pienezza dei la
vita pulsante, per ciò che vive sulla vita, sì, ma solo nel potere di Prineips comun
e. Infine, se si astrae da tutto ciò che conta è la proprietà, e si differenziano gli
uni dagli altri, i loro resti come è comune a tutti loro schiena, e sono forme di
auto-surrenale degli stessi. Così la filosofia è colato per la grande idea dell'unità
di tutto l'essere, che, come è stato il suo primo, ha parlato così bene di certo ess
ere quello di riconciliarsi con quello che tutti i loro sensi e trovare troppo .
- Engena rende omaggio a questa idea Egli è l'idea principale del suo sistema. Per
l'essere il nome che usa la natura, e quindi dice: "^ nuture or zpv'o è il termin
e più generale, non può incontrare il nostro pensiero nell'universo, da cui non si a
pplica, non solo la creatura mantiene anche ita Kreator è quindi 'chiamata). "Così è l
a divinità, che è stato anche
') Ckiv CKO. NNL. l. prona. , B. III. t. II Lo Nomine nsmque, Quock est nslurs,
non universitss eresln solum, ETI verum "ipsiu m, Solet erestrix sigmlicsri. . A
. igilnr Lst nslurs nomen genersle, ut Natura o essere, è il mondo, non separati,
ma uno NND con lei con la sua divinità e l'essere in generale coincidono, egli non
può necessità di una prova di esistenza hanno di Dio, perché Dio è, lui è solo solo da al
cuni che, anche qualcosa del genere. Solo una volta ci siamo incontrati con lui
un pizzico di prova teleologica, ma solo derEregese possibilità molto superficiale
e casuale ad un certo punto nella gerarchia celeste e certamente non come un el
emento necessario nella struttura del suo sistema. Egli parla di essa e cioè che o
gni creatura è una luce che rivela il Padre, non solo la più alta, spirituale, anche
il più basso, come la pietra, attraverso le loro proprietà al hm causa più alta '). -
Ma perché Engena rende omaggio al monismo, ha sentito quanto ha toccato in molti
altri aspetti, soprattutto nella disposizione della filosofia con la rivelazione
a loro, in realtà piuttosto un diverso gruppo di pensatori, è come gli scolastici p
oste dal dualismo di Dio e il mondo e così cominciano i loro sistemi con la prova
dell'esistenza di Dio, in modo da cancellare solo che la separazione della cosci
enza di Dio e renderla di nuovo uno sguardo nnbezweifelbaren Objeet stesso. Natu
ralmente, non era stato un legame naturale e un legame naturale tra Dio e il mon
do sarebbe anche la scienza come un riflesso della realtà non sono un contesto ide
ale e, pertanto, dimostrare Dio non può mai, per quello che è metaphysischgetrennt d
i noi deve, anche la nostra coscienza sempre ultraterrena rimanere perché il pensi
ero non può raggiungere oltre l'essere la cui Produet che è. Solo perché la mente uman
a, vivente organismo dei confini dell'universo, la sua natura a tutti, ed è delimi
tata da tutto, tutto è toccato e commosso da tutti, quindi, indirettamente o diret
tamente in generale
[ocr errors]
ejusque proprietates et causse diligenter expenduntur. Et in hac causarum contem
plationo, latius quam fieri soleat immoratus sum, quod et perdifficilem illam, e
t ad omnem philosophiam et Theologiam ulilissimam esse existimaverim. In tomo au
lem altero inferiores ejusdem objecti rationes prosecuti sumus, initio sumplo ab
illa enlis divisione tn crealum et creaiorem, ulpote qnae prior est, et entis q
uiddilati vicinior, ct ad hujus doctrinie decursum aptior; qui subiade procedit
per conlentas sub his parlilioncs, ad usque gencra qmnia, et gradus cnlis, qui i
ntra hujus scicnlise tcrminos seu limiles continenlur.
Quia lamen erunt permulli, qui doclrinam hanc universam Aristotelis libris appli
catam habere cupient, tum ut melius percipiant quibus tanti philosophi principii
s nitatur, tum ut ejus usus ad ipsum Aristolelem inteliigendum facilior sil ac u
iilior, hac cliam in re lectori inservire sludui, indice a nobis elaboralo, quo,
si attente legalur, facillime ( ni fallor ) poterunt omnia, quae Aristotelcs in
libris Melaphysicie pertraclavit, et comprehendi, et memoria retineri; rursusqu
e prse manibus haberi quspsliones omnes quae inter illos libros exponendos excit
ari solent.
Demum benignum lectorem admonendum duximus, unum quidem opus hoc esse, ncc cjus
disputationes fuisse ab uno volumine sejungendas, nisi aliqua nos ratio coegissc
t. Nam imprimis ne mole sua nonnihil afferret moleslire, in duo volumina illud d
ivisimus; deinde vcro, ut, quoad fieri posset, noslrorum laborum studiosis debil
um officium prseslarcmus, hoc prius cmisimus statim ac e prselo prodiit; quamvis
aliud eo jam processerit, ut cxistimem, non prius hanc partem perlectam fore, q
uam illa fuerit in lucem edila. Ulinam utraque, et caelera, qua; molimur, in mag
nam Dei Optimi Maximi gloriam, et Eeclesiae Catholicae ulililalem cedant. Yale.
[merged small][ocr errors]
Quinque indices huic operi adjuncti sunt, benevole Iector, de quibus paucis esmo
nendus.
Piimus est1 qui, initio slatim operis positus, disputationes et sectiones, quae
in hoc opere conlinentur, exhibet.
Secundus est, in quo ordo et ratio librorum ac capitum Metaphysicae Aristotelis
aperitur, omniumque brevis summa proponilur, et quaestiones oranes, quae in eis
moveri solenl aut possunt, designa tur, cum locis in quibus in hoc opere disseru
ntur, et si quae ad textus Aristotelici intelligentiam pertinentia in ipso opere
omissa sunl, in hoc indice pro cujusque rei difQcullate breviler expediuntur. A
tquc hic index inilio slalim antc ipsas disputaliones ponendus est; ita tamen ex
cusus est, ut pro arbilrio tuo possis eum reliquis in fine operis adjungere.
Tertius, rerum et verborum quae in utroque tomo hujus operis melaphysici coDline
ntur.
Quarlus est philosophicus continens quaestiones metaphysicas juxta ordinem eo ru
m, quae in philosophiae curriculo disputari solent.
Quinlus comprehendit quaestiones theologicas, quae in ulroque tomo hujus operis
continentur, juxta ordinem eorum quae a Theologis disputari solent ad Summam The
ologicam D. Thomae.
'nium indicem in hac nostra editione secundo loco posuimus, quippe quem in veter
ioribus editionibus index Aristotelis denominet sequentem.
[graphic]
INDEX LOCUPLETISSIMUS
IN METAPHYSIGAM ARISTOTELIS
IX QUO ORDO ET RATIO LIBRORUM AC CAPITUM EJUS APERITUR, OMNIUMQLE BltEVIS SUJIMA
PROPO.MTUR, ET QUJiSTIONES OMNES, fJVM 1N EIS MOVERI SOLENT AUT POSSUNT, DESIGN
ANTUR, CHM LOCIS IN QUIBUS 1N SEQUENTI OPERE DISSERUNTLR. QLOD SI QU,£ BREVIORES,
AD TEXTUS INTELLIGENTIAM PERTINENTES, IN IPSO OPERE Omissje SUNT, 1N HOU INDICE
PRO CUJUSQUE REI DIFFICCLTATE ET UTILITATE BREVITER EXFEDIUNTLR.
LIBEK PRIMUS METAPHYSIOfi.
Totus liic liber procemialis est, et in duas pnrtes dividitur. Prior proprie pro
cemiuai coutinet, in quo materia et dignitas liujus doetrina; aperitur : prius g
eneralius in primo capite, deindc spccialius in secundo. In posteriori parte per
septem alia capita antiquorum philosophorum opiniones de principiis rerum refer
untur ab Aristotele, et confutantur.
CAPUT PRIMUM PROOEMIALE.
Qujsst. 4. Quis sit verus sensus illius axiomatis Aristotelis: Omnis bomo natura
liter scire desiderat? Disp. 1, sect. 6.
Q. 2. An visus utilior caiteris sit ad scientiam, et ob eam causam praj illis di
ligatur? Cbid.
Q. 3. Qure animalia bruta solum scnsum, quae vero memoriam, quamam etiam experie
ntiam vel prudentiam participent, et quomodo? Ibid.
Q. 4. Qualiter homo per memoriam experientiam, per experientiam vero artem et sc
ientiam acquirat, et quse sit inter hcec constituenda difl*erentia?lbid. Sentent
ia vero Poli, quam Aristoteles hic affert, scilicet: Experienlia genuit arlem, i
nexperientia forlunam, apud Platonem in Gorgia sic habet: Multcequidem artes ins
unt hominibus experientia perile adinventce. Perilia enim efficil ut tia nostra
per artem incedat, imperitiavero ut per fortunam ttmere circumvagelur.Quai sente
ntia
et verborum signiticatione et sensu vidctur satisdiversa, verba tamcn Aristoteli
sexplicant nomina peritias ct inipcritio?, apud Platonem non lam latc sumenda es
se qunm in absoluta signifkntionc prae se ferunt; peritia enim non solum de expo
rientia, sed etinm dc arte dicitur, et ideo non proprie dici potuit peritiam gen
erarc artem, nisi rntione expcrientia). Secunda vero pars illius sentcntia! meli
us videtur apud Plntonem explicnri; inexperientia cnim non tam gcuernt fortunam,
quamfortunre et casui hominem exponit.
Q. 5. An cxperientia sit absolute necessnria ad scicntiarum principin coguosccnd
a? Ibid.
Bi sulsistenlia. Q. C. Quo scnsu dictum sit ab Aristotele, actiones omnes circas
ingularia vcrsari? Disp. 31, sect. 9.
Hic tamen circa textum Aristotelis observarc oportet, eum asserere, mcdicum , pe
r se curarc Socratcm, seu singularcm homincin, per accidens vero liomiuem; ratio
nem insinuat, quia accidit Socrati ut homo sit. Utrumque vero habet difficultate
m, quia Petms non pcr accideiis, scd pcr se est lionio. Quod si accidcre ibi non
significet ex accidente convenire , sed absolute inesse, ut D. Thomas exponit,
non rcctc mfert Aristotclcs homincm por accidens curari. Neque etiam satisfnccre
videtur expositio alia, quam idem D. Thomas ct Alensis afferunt, uimirum, quod,
 licet Pctro absofutenon accidat cssc liominem, Pctro tumen ut curato accidit; i
d enim nou videlur verum, quia, ut Petrus curari possit, necesse est qwnl sit ho
mo; non ergo medici curatio per accidens circa hominem exercetur, cum ex propria
ratione sua nonpossitcirca aliam naturam iieri, sicut visio non fit per acciden
s circa colorem, etiamsi semper neccssarioque excrccri dcbeat in singulari circa
particularem colorem; nam, sicut color cst objeetum visus, ita suo modo corpus
bumanum est objcctummedicina'. Respondetur, Aristotelcm non loqui de curatione a
bsolute et abstracte, quo modo potius concipitur quam cxerccalur, sed loqui de h
ac actionecurandi prout in re cxerccfur; et hanc ait pcr accidens vcrsari circa
homincm, non quia omnino hoc ei accidat, sed quia non per se primoetquasiadaiqua
te versetur circa hominem, ut sic, sed ut contractum ad hunc singularem hominem
ex cujus propria complexione et aficctione maxime pendeteuratio. Unde illud per
accidens, idem essc videtur quod per aliud, saltem rationc distinctum; vel est i
dem quod per partem, co modo quo singulare est pars subjectiva specifici totius:
sic enim totum quodam modo per accidcns dicitur moveri ratione partis. Et juxta
ha±c optimc quadrat cxpositio alterius propositionis, scilicet, acciderc Socrati
quod homo sit, id est, convenire ei tanquam parti subjective contentae sub homin
e. Yel certe dici potest acciderc eo modo quo infcrior differentia accidit gener
i, id est, extra rationem ejus; sic enim propria: conditionesindividui sunt extr
a rationem specici, quod satis est ut homo per accidens, id cst, pcr aliud, sana
ri dicatur. Quanquam in hoc sensu potius diccndum csset Socratem accidcrc homini
, quam e converso; tamen in re idem significatum est, ct eodem omnia tendunt, ni
mirum ut intelligatur actiouem maxima cx partc penderc a conditionibusindividui,
quce magis sub expericntiam quam sub artem cadunt, et idco artem sine experient
ia expositam cssc crrori et fortunse, ut superius dictum est.
Q. 7. Au sola scientia speculativa vel etiam practica proptervcritatiscognitione
m appetatur. Disp. 1, sect. 6.
Q. 8. Utrum scientia nietaphysiea: sit propter se maxime appetibilis ab homine.
Disp. 1, sect. 6, pcr totam.
CAPUT II PROOEMIl'.
Qu.est. 1. Quidnam sapientia sit, et quot
1 Exponitur fere tolum hoc caput disp. 1, scct. 2 et 3.
modishmo vox usurpetur. Disp. I, scct. 5.
Q. 2. Quomodo sapientia res omnes earumqne causas et principia contempletur. Dis
p. I, sect. 2, per totam;etsect.4et sect. 5.
Q. 3. An universahssimasintnobis cognitu diflicillima. Disp. 1, scct. 5.
Q. 4. An metaphysica scientias alias pra> sertim mathematicas , certitudinc supe
rct. Ibid.
Q. o. Anmetaphysicaseusapientiaccrlior sit quam habitus principioruin. lbid.
Q. 6. An metaphysica per omnes causas proprie demonstret. Ibid.
Q. 7. An mctaphysica catcris scientiis aptior sit ad docendum. Ibid.
Q. 8. An metaphysica sit seientia specidativa, qua veritatis cognosccnda; causa
inquiritur. Disp. I, scct. 4, priuc.; et scct. 5, a principio.
Q. 9. \n et quomodo sapieutia seu metaphysica imperct aliis scientiis. lbid.
Q. -10. An omnes scientia! subalterncntur mctaphysicw. Disp. {, sect. 5.
Q. 11. An metaphysica simul sit scicntia ct sapicntia. Ibid., pertotam.
Q. 12. Quam sit metaphysica ad alias scientias utilis, sect. 4.
Q. 13. An et quomodo metaphysica demonstret objecta aliaram scientiarum. Ibid.
Q. 14. Quomodo mctaphysica ad alias scientias comparetur ordine doctrinaj. Ibid.
Q. io. Quomodo metaphysica prima principia demonstret. Disp. 1, sect. 4.
Q. 16. Habitusprincipioram quid sit. Ibid.
Q. 17. Tiadatne metaphysica instrumenla seiendi, an dialectica, quidve in hoc mu
nere sit utrique proprium. Disput. 1, sectione 4.
Q. 18. Utrum admiratio ex ignorantia oriatur. Hoc enim axioma solet ex hoc capit
c sumi; ait cnim Aristoteles, propter admirationem caepisse homines pMlosophari,
utnimirum acquisitione scientia; ignorationem dcpcllercnt. Oportet autem advert
ere Aristotelem tantum dixisse : Qui dubitat ct admiratur, plane se ignorarc exi
slimat. Duo itaque conjunxit, dubitationem scilicet ct admirationem; non ergo ne
cessarium videtur ut omnis qui admiratur, ignoret, scd solmn is qui dum admiratu
r dubitat. Quod obiter notetur propter Christi admirationem, qua: licet vera adm
iratio fuerit, non tamen fuit ex ignorantia profecta, ut latc declaravi lom. \ t
ertiffi p., in comment. art. 7,q. 13 D. Thomee, exquo loco vera expositio seu po
tius limitatio illius axiomatis petenda est.
« IndietroContinue »
- Page 2 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
R. P. FRANGISGI
SUAREZ
K SOCIETATE JESU
OPERA OMNIA.
TOMUS VIGESIMUS QUINTUS COMPLECTENS
PRIOREM PARTEM METAPHYSICARUM DISPUTATIONUM, 1N QUIBUS ET UNIVERSA NATURALIS THE
OLOGIA ORDINATE TRADITUR. ET QUJESTIONES AD OIMNES DUODECIM ARISTOTELIS LIBROS P
ERTINENTES, ACCURATE DISPUTANTUR.
[ocr errors]
[ocr errors]
SUAREZ
E SOCIETATE JESU
OPERA OMNIA
EDITIO NOVA, A CAROLO BERTON,
CATDEDRALIS ECCLESI.R AMBIAICENSIS VICABIO,
INNUMERIS VETERUM EDITIONUM MENDIS EXPIJRGATA, ADNOTATIONIBUSQUE
IN ULTIMUM TOMUM RELEGATIS ILLUSTRATA,
REVERENDISSIMO ILL. DOMINO SERGENT, EPISCOPO CORISOPITEXSI, DICATA.
[merged small][graphic]
PARISIIS
APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,
Via vulgo dicta Delambre, 5.
MDCCCLXI
[ocr errors]
RATIO ET DISGURSUS TOTIUS OPERIS.
AD LECTOREM.
Quemadmodum fieri nequit ut quis Theologus perfeclus evadat, nisi firma prius me
laphysicae jecerit fundamenta, ita intellexi semper, operae pretium fuisse ut, a
ntequam Theologica scriberem Commentaria (quae parlim jam in lucem prodiere, par
tim collaboro, ut quam primum, Deo favente, compleantur), opus hoc, quod nunc, C
liristiane lector, tibi offero, diligenter elaboratum priemitterem. Verum, jusla
s ob causas, lucubrationes in tertiam D. Thom. partem differre non potui, easque
primum omnium praelo mandare oportuit. In dies tamen luce clarius intuebar, qua
m illa divina ac supernaturalis Theologia hanc humanam .et naturalem desideraret
ac requireret, adeo ut non dubitaverim illud inchoalum opus paulisper intermilt
ere, quo huic doctrinae metaphysicae suum quasi locum ac sedem darem, vel potius
restituerera. Etquamvis in eo opere elaborando diutius immoratus fuerim quam in
itio putaveram, et quam multorum expostulatio, qui commentaria illa in tertiam p
artem, vel (si sperari potesl) in universam D. Thom. Summam, perfecta desiderant
, tamen suscepti laboris nunquam me pcenitere potuit, confidoque lectorem senten
tiam meam, vel ipso adductum experimento, comprobaturum.
Ila vero in hoc opere philosophum ago, ut semper tamen prae oculis habeam noslra
m philosophiam debere christianam esse, ac divinse Theologiae ministram. Quem mi
hi scopum praefixi, non solum in quaestionibus perlractandis, sed multo magis in
sententiis, seu opinionibus seligendis, in eas propendens, quae pielati ac docl
rinae revelatae subservire magis viderenlur. Eamque ob causam, philosophico curs
u nonnunquam intermisso, ad quaedam Theologica diverto, non tam ut illis examina
ndis aut accurate explicandis immorer (quod csset abs re de qua nunc ago ), quam
ut veluti digito indicem leclori, quanam ratione principia metaphysicse sint ad
Theologicas veritates confirmandas referenda et accommodanda. Fateor me in divi
nis perfectionibus, quae attributa vocant, contcmplandis, immoratum fuisse diuti
us quam alicui fortasse praesens institutum exigere viderelur; at compulit me re
rum imprimis dignitas et alliludo, deinde quod mihi nunquam visus sum luminis na
turalis, atque adeo nec metaphysicae, limites transilire.
Et quoniam judicavi semper, magnam ad res intelligendas ac penetrandas, in eis c
onvenienti methodo inquirendis et judicandis, vim positam esse, quam observare v
ix aut ne vix quidem possem, si, expositorum more, quaestiones omnes, prout obit
er et veluti casu circa textum Philosophi occurrunt, pertractarem, idcirco exped
ilius et utilius fore censui, servato doctrinae ordine, ea omnia inquirere, et a
nte oculos lectoris proponere, quae de toto hujus sapientiae objecto investigari
et desiderari poterant. Illud vero objectum quodnam sit, explanat prima hujus o
peris disputatio, simulque in ea praefamur dignilatem, utilitatem, el csetera qu
ae in prooemiis scienliarum scriptores praemiltere consueverunt. Deinde in prior
i tomo ejusdem objecti amplissima et universalissima ratio, qua, videlicet, appe
llatur ens,
« IndietroContinue »
- Page 3 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
[graphic]
[graphic][merged small]
« IndietroContinue »
- Page 4 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
 Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
[graphic]
[graphic][merged small]
« IndietroContinue »
- Page 5 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
[graphic]
[graphic]
[graphic]
« IndietroContinue »
- Page 6 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tur, et quam fenestra ipsa a loco suo moveatur; et ita respectu illius efficient
iae nulla est causalitas materialis in effectu ejus. Quod si consideretur aer ut
jam occupans locum fenestrae quae aperitur, sic non est causa effectiva apertio
nis, scd formalis, per formalem nimirum incompossibilitatem illorum duorum corpo
rum in eodem spatio. Et secundum hanc rationem, si est mutua causalitas inter ap
ertionem fenestroe et introductionem aeris, pertinet ad materialem et formalem,
non ad efficientem; et idem judicium de illa cst quod dc introductione unius for
mae, et expulsione alterius. Atque ita in universum verum est, causam efficientc
m non habere mutuam causalitatem cum suo effectu nisi in genere finis; neque Ari
stoteles unquam aliam docuit. Statim vero occurret hic Theologis difficultas de
ultima dispositione ad gratiam, quam illis remittimus; existimamus autem juxta h
aec principia vcrum judicium dc illa ferendum esse.
Quomodo inter causas ejusdem generis esse possit causalitas reciproca.
24. In codem genere causa simpliciter nullx sunl sui mutuo causm. Ultimo dicendum
est intra idem genus causoe non posse duas res esse sibi invicem causas simplic
iter et secundum idem; secundum quid autem, et secundum diversas rationes veluti
specificas intra idem genus causae non repugnarc.Prior pars est scntentia Arist
otelis citatis locis, quam absolute etiam docent omnes ejus interpretes, et pote
st inductione probari; nam res, quae alias efficit, non potest ab ea vicissim fi
eri, et sic de caeteris. Ratio autem in singulis potest propria reddi; nam maler
ia vel non habet materialem causam, ut materia prima, vel si habct, ut materia s
ecunda, non potest eadem res, quam ipsa componit aut recipit, esse materia ejus.
Quia materia comparatur ut pars, vel potentia receptiva ad suum effectum, ct ad
illum supponitur; si vero ipsa habet causam materialem, ad illam comparatur ut
totum ad partem, et generationis seu existendi ordine illam supponit, et ideo no
n potest esse talis circulus inter causas materiales. Nec vero inter formales, q
uia forma non habet causam formalem, ut supra dicebamus. In causa etiam finali e
st res manifesta, quia causa finalis ut sic non habet causam finalem; quod si il
lam habet quatenus induit aliquam rationern medii, non potest in eamdem rem, qua
e est medium ad illam, ut in finem xxv.
ordinari; alioqui in eodem ordine intentionis esset prior et posterior, quod rep
ugnat. In efficientibus est etiam manifesta ratio, quia res, quae efficit aliam,
supponitur esse, et consequenter facta, si effectione indigeat, et ideo impossi
bile est ut a suo effectu cffective fiat. Quod semper intelligehdum est (quod in
finibus etiam est observandum) loquendo de actuali causalitate mutua, quae simu
l sit; nam loquendo tantum de potentia causandi, et divisim, non repugnat ut res
, quae nunc est finis alterius, cesset ab illa causalitate, et postea ordinetur
ad alteram ut in finem ex libertate agentis. Et similiter non repugnaret ut res,
quae nunc efficit aliam, fieret ab illa, si ordo causandi a principio fuisset m
utatus, et res, quae nunc fit ab una causa, non fieret ab illa, sed ab alia; nam
tunc sine inconvenienti posset illa efficere eamdem rem a qua nunc facta est, u
t supra tractavi. Nunc autem non divisim, sed conjunctim loquimur, et sic imposs
ibile est ut res fiat ab effectu quem facit.
25. Alia ratio generalis hic tradi solet, quia alias idem esset causa suiipsius;
nam quod est causa causae, est causa causati, quod axioma tenet in causis ejusd
em generis, ut omnes dicunt, et specialiter adnotavit Scotus, in 4, dist. 49, qu
aest. 2, et in Theorematibus, 22 conclus. universali. Non immerito autem interro
gare potest aliquis, quare illa consecutio teneat in causis ejusdem generis, non
autem diversorum. Deinde dubitare quis potest, quia non sequitur quod aliquid s
it causa sui per se, sed tantum pcr accidens, sicut avus est causa nepotis, quod
non videtur magnum inconveniens. Ad priorem partem respondeo, rationem esse, qu
ia in diversis generibus, boc ipso quod mutatur causandi modus, mutatur etiam ra
tio essendi, quae in causa supponitur ad effectum. Et consequenter id quod est c
ausa suse causse, non est causa ejus secundum id quod habet a sua causa, sed sec
undum aliud; ut quamvis finis sit causa sui efficientis, non est causa ejus secu
ndum esse existentiae exercitum, quod ab illo habet, sed ut apprehensum. At vero
si in eodem genere duo se mutuo efficerent, et secundum eumdem ordinem unum sup
poneretur ad aliud, et e converso.quod repugnat, et unum causaret aliud secundum
illudmet esse quod ab illo habet, et e converso, et ideo virtute causaret seips
um. Unde ad alteram partem respondetur, illam causam dici per accidens, quia non
immediate influit in effec
66
960 DISPUTAT. XXVII. DE COMPARATiONE CAUSARUM INTER SE.
tum mediatum; tamen est causa pcr se suiv repugnantia. Deinde dicitur, has dispo
sitio
nes semper esse aliquo modo diversarum fectus alterius, sed secundum aliquid, qu
od commoda in hac mutua causarum connexionc illi adjungilur; sicut in forma resp
ectu ma- et causalitate. Atque hactenus de causis enteriae, et in accidentibus r
espectu subjccti tis, et de prima principali hujus operis parte declaravimus; et
ita vitantur facile omnia in- dicta sint.
immediati effectus, in quo virtute continetur alius effectus, et per se ab illo
manat, et ideo perinde repugnat aliquid lioc modo esse causam sui, ac si per se
ct immcdiate se efliceret.
26. Leriores oljec/iones contra preedicta solvuntur. Ahfe objcctiones leviores f
ieri solent contra hnnc conctusionem, quia in omnibus gcneiibus causarum videtur
pati calumninm ; in efficiente, quia duse manus si sint calidse, et simul se co
ntingant, se mutuo fovent et conscrvant; si vero sint frigida?, confricatione se
mutuo calefaciunt. In dispositionibus quse ad lnaterialem causam pertinent, cal
or vcre disponit ad raritatem, et raritas ad calorem. ln finibus potentia est gr
atia operalionis, et operatio propter potentiam. In fonnalibus dcnique quamvis p
hysice non invcniatur illa vicissiludo, reperitur tamcn metaphysice, dum una dif
ferentia contrahit aliam, et vicissim potest contrahi ab illa; nam mortale contr
ahit rationale, vel intellectuale late sumptum, ut si homo dicatur vivens, intel
lectualc, mortale ; et e contrario rationale contrahit mortale.
27. Manus inticem se fricantes qualiter se muluo calefaciant. Respondetur tamen
ad primam, duas manus, si a;que sint calida?, non se conservare mutuo agendo, se
d fortius resistendo contrario, aut expugnando iJlud. Si vcro sint frigida>, non
per se, se calefacere, sed per accidens medio motu, et tunc una non agit in ali
am, quatcnus calorem recipit media confricatione altcrius, sed vi movendi ac tan
gendi quam habet> et hoc modo non cst inconveniens duas rcs mutuo agere in seips
as, si per se agant per proprias virtutes, et non per id quod ad invicem recipia
nt, ut stomachus calefacit vinurn calore formali et innato, et vinum calefacit s
tomachum calore virtuali quem ex se habet, et hoc modo non repugnat duo mutuo in
se efficerc; id tamen non est secundum proprium esse per quod causant, ct ita,
formaliter loquendo, non fit causa ab etfectu suo, quod repugnare dicimus.
28. Duir ne firma; sibi niuluee dispositioncs. Ad sccundam instanliam respondelu
r imprimis, causam disposilivam proprie non esse causam materialem, scd secundum
quid, et reduclive, unde illa non tarn est mutua causalitas malerialis, quam mu
tua quajdam concordia vel proporlio inter duas formas in eodcm subjecto existent
es; in qua nulla est
rationum; ut in exemplo posito de culore et raritate, calor videtur esse non tan
tum dispositio, sed etiam abquo modo efficiens, et tunc raritas non tam est disp
ositio pra;parans quam consequens, quas non habet propriam rationem causte. Et s
imilia multa diximus de his causis supra, dispulatione decima tertia, sect. 3.
29. Duo parliales fines sibi invicem sunt finales causw. Uenique de hac disposit
ionum connexione intelligi potest posterior pars conclusionis. Sed prsecipue pos
ita est propter instantiam tertiam, ad quam coucedimus secundum diversas ratione
s finium non repugnare, ut duo sint sibi invicem fines, ut argumentum probat; ta
men illud est tantum secundum quid; nam illi sunl quasi fines partiales, ex quib
us unus integer coalescit, qui totus cadit sub unam adcequatam intentionem; tame
n ad illam qualemcumque mutuam habitudinem, necesse est ut illi fines in suo gen
ere sint aliquo modo divcrsarum rationum. Ad quartuin respondetur, hic nos agere
de causis propriis et reabbus; differentiae autem non sunt hujusmodi, sed tantu
m secundum rationem, et adhuc illo modo differentia; non se mutuo contrahunt per
se, sed ad summum quatenus in uno communi genere conjunguntur.
Satisfit rationi dubitandi posita in principio.
30. Ultimo, ex dictis manct expedita ratio dubitandi in principio posila. Nam si
quis attente consideret quaj diximus, nunquam dua; causa; ita mutuo comparantur
, nt una simpliciter supponat aliam in cxistendo, et c couverso, eliam ordine na
turse; namfinis, ut est causa agentis, non nccessario supponiturexistens; ut ver
o estetfeetus, supponitcausam eflicientem ut existentcm; forma ilemsupponit matc
riam, non tamen materia simpliciter supponit formam, sed eam tantum requirit, ut
concoinitantem seu consequentem ordine naturae. Atque ita facile vitatur circul
us pricris et postcrioris in existendo, etiam secundum naturoe ordinem. In causa
ndo vero secundum diversa genera causarum, nullum habet incommodum, quia vel una
causalitas talis est, ut non supponat existentiain, ut contingit in fine, vel,
si existcntiam requirit,non sunt sibi mutuo causa? scrundum essc simpliciter, et
ita, si in una causa supponitur esse, secundum illud non est propric ef
PBIMI TOIII METAFHYSICARUM DISFUTATIONUM FINIS.
1
« IndietroContinue »
- Page 7 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
 Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
lud habere non potest sine illa; nam hoc est subjeptij verumtamen illa non tam e
st
signiun dependentiae et causalitatis alicujus. Tamen, si vera sunt quae de his c
ausis supra diximus, in hoc quasi circulo non est omnino eadem proprietas et sim
ilitudo; nam materia per suum esse directe et per se causat ipsum esse formee, i
ta ut in nulla ratione debeat aut possit intelligi esse formee, ut quid praesupp
ositum ad influxum materiae, sed ut causatum per ilhim. At vero e converso. esse
materiee simpliciter concipicndum est ut prresuppositum ad esse talis formae, q
uia est principium ipsius influxus materialis, sine quo non fit talis forma; ade
o ut ejus naturalis etfectio, si secundum propriam rationem concipiatur, non pos
sit ita praescindi quin praesupponat materiam, quia essentialiter est eductio de
potentia materire. Igitur esse materiae solum est a forma pendens ut a conditio
ne et actualitate superaddiUi, sinequanaturaliter esse non potest, quae a multis
dicitur (ut supranotavi) depcndentia a posteriori et non a priori. Ob hanc ergo
 causam dixi, quod, licet haec mutua causalitas sit aliquo modo secundum idem, n
on tamen omnino, quia nimirum directe et immediate est secundum diversa, consequ
enter vero terminatur aliquo modo ad idem, quatenus ipsummet esse materiee pende
t aliquo modo a forma.
6. Explicatur assertio in materia prima et rationali anima. Et juxta ha;c facile
explicatur conclusio in materia et forma substantiali subsislente; illa enim fo
rma uon causatur a materia secundum suum esse, sed tantum secundum informationem
; est autem causa materice eodem modo quo aliae fonnae substantiales, et ita min
or quodammodo est in illa mutua causalitate ditficultas. lnter subjeclum item et
accidens proportionali modo intervenit illa mutua causalitas, nam subjectum est
causa materialis accidentis, et propriissime causat fieri et esse illius, quia
sustentat iliud; accidens vero non est proprie causa subjecti secundum esse illi
us, est tamen causa aliquo modo actuans et perficiens illud, quod potius cst ess
e causam formalem illius esse quod confert subjecto, quam ipsius subjecti. Inter
dum vero haec causalitas redundal aliquo modo in ipsummet subjectum, quando, vid
elicet, tahs esl connexio inter subjectum et accidens, ut naturaliter manere non
possit subjectum sine tali accidente seu dispositione, et tunc aliquo modo dici
potest talis causalitas mutua secundura idem esse
cau
salitas proprie et dependentia a priori, quam conditio quaedam necessaria secund
um naturalem ordinem, ut saepe dictum est.
Quomodo finis et efficiens sint sibi invicm causce.
7. Dico secundo : finis et efficiens sunt sibi invicem causae, non tantum secund
um diversa, sed etiam secundum idem. Haec assertio quoad primam partem est Arist
otelis, 5 Mctaph., cap. 2, et lib. 2 Physicor., cap. 3, ubi non adhibet exempla
hujus mutuae causalitatis, nisi inter finem et efficiens. Communiter autem expon
itur secundum diversa, scilicet. finem csse causam efficientis quoad causalitate
m ejus, efliciens vero esse causam finis quoad esse illius. Ita fere D. Thom. su
pcr Aristotelem; etAlens.,in Metaph.; etAlbert, 2 Pbysicorum, tractatu 2, cap. 6
; sed non existimo esse omnino excludendum, quin aliquo modo hee duee causae sin
t sibi invicem causae etiam secundum idem, ut ex his qua; diccmus constabit. Nun
c declaratur facile sententia communis, quoad id quod affirmat. Nam finis quem a
gens habet in agendo, non est causa illius, nam supponit in illo esse, ut possit
et agere et metaphorice moveri a fine ad agendum, si capax sit talis"motionis.
Quod autem finis sit causa efficientis quoad causalitatem patet, quia excitat et
movet efficientem causam ad agendum. Quod vero e contrario finis sit effectus a
gentis secundum suum esse, patet, quia eadem forma, qua1 movet agens ad agendum,
est terminus actionis ejus. Ratio denique a priori est, quia finis, ut causet,
non requirit actualem existentiam, sed tantum esse in apprehensione, ct ideo, pr
iusquam in re sit, potest movere in suo genere agens ad agendum, et rursns potes
t ab eo existentiam recipere per veram efficienliain.
8. Aliguot objecta contra resolutionem dt efficiente et fine. Sed objicitur prim
o contra utramque partem. Primo, quia fiuis non confert efficienti ullo modo, ut
sit id unde primum motus proficiscitur, sed a se id habet, vel ab aliis causis
prioribus; ergo finis non est causa efficientis quoad causalitatem. Secundo, nam
alias sequitur Deum, quatenus efficiens est, causari a fine, quod dici nullo mo
do potest. Tertio e contrario videtur, finem non solum esse causam efficientis q
uoad causalitatem, sed etiam quoad esse, ut patet in exemplo Aristotelis: nam la
borare vel ambulare est causa effectiva sanitatis; qaiisatur autem a sanitate in
genere finis; causatur autem non tantum quoad causalitatem, sed etiam quoad ess
e; nam ipsummet csse deambulationis seu fieri (quod in ea idem est), est propter
sanitatem. Quarto, falsum etiam videtur finem esse ab efficiente quoad suum ess
e; nam finis operantis est ipsumrnet agens, quod non potest esse a seipso effect
ive.
9. Propter primam objectionem quidam in universumnegantfinem esse causam efficie
ntis quoad causalitatem; imo in omnibus cau6is negant esse sibi invicem causas q
uoad causalitatem, quia nec materia habet a forma ut sustineat formam, nec forma
a materia ut informet. Sed vereor ne' sit aquivocatio in his terminis; nam loqu
i possumus vel de causalitate in actu primo, vel in actu secundo. Cum ergo dicit
ur unam causam esse causam alterius quoad ejus causalitatem, proprie ac per se e
st sermo de causalitate in actu secundo; argumenta autem procedunt de actu primo
. Sic enim verum est materiam non habere a forma sustentare, id est, vim tllam q
uam habet ad sustentandam formam, et e contrario formam non habere a materia vim
, quam habet ad informandum. Quanquam hoc posterius non sit in imiversum vcrum,
sed in anima tantum rationali; nam aliee formae sicut habent suum esse dependent
er a materia, ita et omnem suam vim et substantialem aptitudinem, ut per se sati
s constat. Unde si etiam e contrario dicatur materia habere suum esse a forma, f
atendum est ab illa etiam habere vim sustentandi formam; nos autem non ita loqui
mur, quia non censemus, proprie loquendo, habere materiam proprie suum peculiare
esse a forma, sed habere illud dependenter a forma, ut a posteriori conditione,
ut saepe declaratum est. At vero quoad actualem causalitatem falsum est materia
m et formam non esse sibi invicem causas; nam et materia est in suo genere causa
actualis informationis formee, quia non potest forma informare nisi materia cau
santc materialitcr ipsammet inforraationem forma;; et e converso , materia simil
iter non potest actualiter sustinere formam, nisi eadem forma causante in suo gc
nere ipsammet sustentationem materia; , quidquid illa sit. Unde reipsa spectata
haec mutua causalitas in causando non est aliud nisi mutuus concursus utriusque
causre ad suas proprias causaUtates.
10. Sic igitur facile constat quomodo finis sit causa efficientis causae , quoad
causalitatem ejus, quidquid sit de virtute causandi, de quo inferius dicam. Est
ergo finis causa alliciens virtutem agentis ut causct, et consequenter in suo g
enere influens in actualem causalitatem ejus. Ex quo ulterius colligo, etiam eff
icientem causam posse dici in suo genere causam finis quoad actualem causalitate
m. Quamvis enim virtus causandi finis, prout antecedit in intentione, non sit ab
ipso efficiente, tamen actualis causalitas finis non potest csse sine cfficient
ia agentis, ut supra demonstratum est; et ideo, sicut causa efficiens conslituit
ur in actu secundo, concurrente fine propter quem causat, et ob hanc rationem di
citur causari a fine quoad causalitatem suam, ita e converso causa finalis non c
onstituitur in actu secundo nisi concurrente causa efficiente in suo genere ad c
ausalitatem ejus; ergo habent in hoc mutuam inter se causalitatem in suis generi
bus, sicut materia et forma inter se. Et quoad hanc partem verum imprimis habet,
quod in conclusione dixi, finem et efficiens esse sibi mutuo causas, non tantum
secundum diversa, sed etiam secundum idem.
H. Secundo. Ad secundum responderi potest primo, non oportere conclusionem posita
m universe intelligi de omni fine et de omni efficiente. Quod enim in principio
notavimus, propositionem Aristotelis non esse universalem de omnibus causis, pot
est ad prresentem etiam conclusionem applicari, quia, ut slatim dicemus, non omn
e efficiens dat esse illi fini, propter quem operatur, et simili modo non omne a
gens movetur a fine ad operandum per propriam finis causalilatem. Secundo vero d
icitur, loquendo de Deo ut de efficiente, non quoad vim efficiendi, nec quoad in
ternam voluntatem causandi, sed quoad actualem et transeuntem causalitatem suam,
verum esse, hanc causalitatem, qua dcnominatur Deus actu efficiens, causari ab
ipso Deo, ut flne; nam liaec causalitas Dei non cst aliud quam actio ejus transi
ens ab ipso, et in creatura recepta, quac vere etiam causatur ab ipsometDeo, ut
a fine, ut in superioribus visum est. Atque ita etiam in Deo verum est non const
itui actu agentem nisi concurrcnte seipso, ut fine, ad suam causalitatem activam
, et e converso non constitui actu finem, nisi concurrente seipso active ad suam
causalitatem finalem.
12. Ad tertium concedendum est id totum quod intcndit; nam aliqua est causa effi
ciens, quse totum suum esse habet a fine in genere causae finalis, quem et propt
er quem causat. Qund non solum Aristotelis cxemplo, scd etiam nliis ostendi potc
st; nam finis intellcctus, verbi gratia, est intelligere; imo in universum poten
tia vel agens creatum dicitur esse propter operationcm; crgo in genere finis int
ellectnu causatur ab intelligere , non solum quoad causalitatem, sed ctiam quoad
esse; num proptcr intellcctionem iit et est. Et hiuc etiam intelligiturinterdum
finem esse causam agentis, non solum quoad actualcm causalitatem in aclu secund
o, sed etiam quoad virtutcm causandi in actu priuio; ut, verbi gratia, sanitas e
st causa fmalis rhabarbari, non tantum ut actu expcllcnlis, vel applicati ad exp
ellendam choleram , sed eliam quoad ipsam virtutem innatam, quam habet ad illum
effectum; nam propter hunc linem illam recepit ab auctore natura?, ut sanitalem
causaret. Et hoc secundum a fortiori colligitur ex primo, ut supra in simili dic
ebam; nam si ipsum esse rci, qua? est causa efficiens, causatur finaliter a suom
et effectu, multo magis virtus effectiva ad causandum, quse consequitur ad ipsum
esse, poterit ab eodem fine causari. Atque in hoc etiam verificatur, quod in co
nclusione diximus, finem et efficiens posse esse sibi invicem causas secundum id
em; nam et tinis in suo genere causat efiiciens quoad esse ejus, et efficiens in
suo causat finem quoad suum esse reale. Et ratio est eadcm qute supra tacta est
, quia finis, ut causet, non supponitur esse secundum esse reale, et ideo, si su
pponatur apprehensus in causa efficiente aliam cfficicntem causam ipsiusmet tini
s, potest finaliter illam movere, vel cum illa finaliter concurrere ad dandum es
se illi rei, a qua postea idemmet finis secundum realem existentiam procedit, et
sic domus in mente artificis est causa finalis fabricandi serram, vorbi gratia,
a qua serra domus ipsa postea efficientcr fit.
13. Quapropter, cum graves auctores dicunt finem et efficiens essc sibi mutuo ca
usas secundum diversa, exponendi sunt, quod ^xplicuerint id, quod magisper se co
nvenit his causis, ac formalius ut actu causantibus; uon vero quod excluserint o
mnem alium modum mutua; causalitatis, qui inter has causas haberi potest. Itaque
specialiter altribuilur fini, quod sit causa agentis quoad actualem causalitate
m seu aclioncm, quia hoc est sempcr ac per se necessarium, eo quod omnis actio
est aliquo modo propter finem; quod vero sit causa ipsius esse agentis, non est
ifa per se, aut nccessarium, quamvis soepc ita contingat Et qnamvis agens ctiam
coneurrat nd causalitatem finis, ut declaravimus, tamen hociM gis attribuitur fi
ni, quia ipse est piimns ir movcndo, et influcndo ad causalitatem afrentis, ut s
upra etiam declaratum est. E converso autem efficiens dicitur causare finemsecui
idum esse ejus, quia hoc per se ac sempe; illi convenit, quia iiun potest operar
i propte: finem, nisi itliquo modo efficial ipsum finem.
Hoc aulem (ut ad quarlam objectioritu jam respondeamus) intelligcndum est de fii
i' Cujus, vel ctiam de fine Qito, seu formali. qui est adeptio finis objectivi.
Namlinis dl non fit ab efficiente, ut recle probnt illaquarta objectio; ucc etia
m finis objectivus fit, sei obtinetur; finis antem Cujus, est terminus intrinscc
us, ad quem tendit ct terminalur actio agentis, et ideo per se et secundum suum
csse est effectus. Et similiter, quando bomim amatur seu dcsideratur , non ut fi
at, sedul possideatur, ipsa consecutio vel possessio tinis fit ab ipso agente ,
quia tota intcntio e! applicatio mediorum ad illam tendit, ettunt in illa serie,
illa est quidam finis, cujus gratia et propter quem fit operatio.
Quomodo materia et finis sint sibi iatim causw.
\5. Tertio dicendum est, finem et maieriam possc mutuo sibi invicem esse causa;.
Probatur, quia Aristoteles ait formam et finem coincidere in idem nuinero; cst
aufem forma non tantum finis generationis, sed etiam ipsius materia;, quia mater
in natura sua est propter formum lanquam proptcr finem, el simul ctiam est propt
er compositum, quia ha?c duo non repugnant, sed subordiMt. sunt. Est ergo materi
a effcctus formK et compositi in genere causm finalis; sedeadem materia est caus
a materialis formff et conipositi; ergo est reciprocatio inter has dua^ causas i
n ratione causaj ct causati. Quod miidem generale est ex parte materia1, non ver
o ex parte" finis, sed tunc solum qnando taii.; est finis, ut materia constet, v
el ab illa pcndeat; omnis enim matcria ordinutur ad aiicpiam formam, vel composi
tum, ut ad finem. et idco in quacumque materia respeetu taJis interccdit semper
dicta causalitns mulun non autem otnnis finis constat mnteria. w' pendet ab ilk,
ut per se notum est; etulw ex parte ejus non potest esse universalis i"' recipr
ocatio. Alque ita explicata hffic assertione, nulla manet in ea ditficultas, et
fundamentum ejus est idem quod supra tactum est, quia finis, ut causet, non supp
onil pra;existerc realiter, et ideo potest csse causa sute materiae, licet ab il
la realiter causetur in suo genere.
Mv.tua causalitas inter formam et fmcm excluditur.
16. Dico quarto : forma et finis, proprie ac per se loquendo, nunquam possunt es
se sibi invicem causa;. Loquor de forma, ut exercet genus causae formalis, et id
eo dixi, proprie ct per se loquendo; nam interdum contingit unam formam, qua; cs
t effcclus alterius in genere causne finalis, esse causam ejusdem forma?, qua; e
st finis; tamen nunquam est causa formalis ejus, sed aut clliciens, aut material
is. Ut lumen gloriai est ellectus visionis bcatificffi in genero cansa; fmalis,
et est etium causa cjus, non formalis, sed efliciens; et intellectus etiam est e
ffectus ejusdem visionis in genere finis, quia proptcr illam fit, et est causa e
jus, et materialis, et elliciens, formalis autcm esse non potest. Et ratio concl
usionis est, nam vel considcratur forina ut est finis generationis , vel ut ordi
natur in aliam formam seu operationem ut in finem. Priori modo forma et finis In
cidunt in idcm numero, et ideo non potest illa fornla esse causa formalis illius
finis, quia non potest essc causa formalis suiipsius; quod secus est in causaUt
ate finali; nam eadem forma ut antecedens in intentione est causa suiipsius in e
xecutione secundum causalitatem finalem , quse non requirit prscexistentiam in r
e. Atvero in generc fortnalis causae non potest forma causare seipsam, sed compo
situm, quia causalitas ejus consistit in compositione et unione ad materiam.
17. Ut autem conclusio quoad hanc partem omni carcat diflicultate , intelligenda
cst de forma comparata ad proprium effectum suum, ut est compositum, quoddico,
quia si comparelur ad ipsammet unionem vel actualem informationem, revera in gen
ere finis est effectus ejus; nam forma cst ut informet, et proptcr bunc finem fi
t, et tamen ipsamet informatio est a forma in genere causce formalis; tamen non
tam propric esl effectus ejus, quam causalitas ejus; si tamen ipsa etiam unio ve
l informatio, effectus formae vocetur in genere causaj formalis, quoad talem eff
ectum limitanda est posita conclusio propter
specialem connexionem quambabet cum ipsa forma, ut exercet rationem form:e. Nam,
sicut efliciens cst propter operationcm, et ideo inter illa cst mutua causaUtas
, nam operatio est causa finalis potentire acliva;, el potentia cst causa effici
ens operationis, ita forma est propter informationcm, et in suo genere est causa
ejus. At vero comparando formam, proul est finis generationis, ad camdem propri
am formam, ut informantem, non potest intercedere dicta mutua causalitas, quia e
st una et eadem prorsus forma.
18. Si autem formas duas comparemus, quarum una ad alteram ut ad finem ordinatur
, etiam non potest illa mutua causalitas intercedere, quia una forma non potest
esse causa formalis alterius, quatenus etiam forma est; si enim contingat uuam f
ormnm alia'accidentali informari, necesse est ut ea, qu* infotmatur, cxcrceat su
b ea ratione causaiitatem materialem , non formalem. Scio nonnullos ita loqui, u
t dicant actus immanentes dependere ab anima vel a potentia vitali in genere cau
sa; formalis, cum tamen ipsimet actus immanentes sint causa; formales accidental
es; et similiter dici solet passiones, vel potentias aniuia; penderc ab illa in
genere causa; formalis, cum tamen illara informent. Sed ha; locutiones sunt impr
opriai; nam neque actus neque potentiae pendent a forma, nisi aut materialiter a
ut effeclive; quia vcio illa efficientia est valde intrinscca, aut per resultant
iam naturalem, dici solet secundarius ctfectus forma;, tamen proprie et in rigor
e non pertinet ad etfeclum formalem.
Fxcluditur mutua cansalitas inter efficientem causam respeclu materialis et form
alis.
19. Dico quinto : causa efficiens non potest habere mutuam causalitatem cum mate
ria vel forma, sed solum cum finali causa, ut jam explicuimus. Sensus couclusion
is est, quod si aliqua causa vere ac proprie eiliciat altquam formam , non potes
t ab illa causari in genere causoe iormalis; et e converso, si aliqua forma form
aliter constituit aliquam rem, non potest ab illa cffective fieri. Et quoad bas
duas partes nulla est dillicultas in conclusionc posita. Et ralio est, primo, qu
ia causa elBciens supponttur absolute existens ad ellicieudum; ergo non potest f
ormaliter constitui per formam quam cfficit. Patet consequentia, quia si illa re
s in suo esse per formam constituenda est, jam forma supponitur constituta, quia
jam supponitur habens esse;
crgo non potest formaliter constitui per for- potest esse cffective ab ipsa form
a , qua; uni
mam a se factam. Secundo, quia forma est tur, alias ctiam ipsa eductio formae po
sset
principiura agendi; ergo forma. qua; cst ter- esse effective ab eadem forma, que
e cdu
minus actionis, non potest esse causa forma- citur.
lis ipsiusmet agentis; hac enim ratione Ari- 21. Dispositio ultima non est effec
tite a,
stoteles dixit, 2 Physicorum, cap. 7, text. 70, forma. Solent autem contra hanc
partem
formam quae fit, non coincidere in idem nu- nonnulla; instantiae afferri. Una es
t de forma
mero cum efficiente, sed in idem specie. Ex et dispositionc ultima ; sed de hac
multa dic
his aulem rationibus facile colligitur, conclu- ta sunt disp. 13, de causa mater
iali, ubi pro
sionem intelligendam esse de causalitate for- babilius esse ostendimus, disposit
ionem ulti
mali quantum ad proprium esse ipsius causee mam, quce vcre preeparat materiam, n
on esse
efficientis; nam si loquamur de causalitate effective a forma; quee vero cst eff
ective a
formali quantum ad aliquod aliud esse su- forma, non essc preeparantem materiam,
nec
peradditum ipsi eflicienti, soepe accidere po- participare causalitatcm material
em, sed esse
test ut forma facta a causa efficiente suam dispositionem ornantcm, et quasi fov
entem,
causam informet, ut amor informat volunta- et conferentem unionem fonnee cum mat
e
tem a qua fit, non vero informat illam quoad ria.
dandum ei illud esse pcr quod ab ipsa cau- 22. Expulsio unius formce an causa ma
ie
satur; undc nec informat illam ut cfBciens rialis introductionis alterius. Altera
instan
est, sed ut subjectum ct causa materialis tia cst de introductione unius forinee
, et ex
esse potest. pulsione alterius; nam heec expulsio est
20. Simili modo intelligenda est conclusio quasi causa materialis illius. Sed ho
ec magis
comparando etlicientem causam ad materia- pertinet ad mutuam causalitatera inter
mate
lem. Nam si res aliqua efJBcit aliquam mate- riam et formam quam ad praesens; na
m for
riam, non potest ab illa matcrialiter causari; ma inlroducta non expellit altera
m effective,
et e converso, si una res materialitcr causat sed formaliter, ut supra visum est
; si autem
aliam , non potest ab illa effective fieri. Et sit scimo de forma active introdu
cente aliam,
quidem, si sermo cst tantum de matcria pri- respectu illius, expulsio formee nul
lam habet
ma, est rcs cvidentissima, quia materia pri- causalitatem, sed tantum est effect
us secun
ma non potest fieri nisi per creationem, et darius illius actionis. Addo etiam,
expulsic
ideo causa ejus cst remotissima ab omni de- nem formee improprie dici causam mat
eria
pendentia a matcria; crgo impossibilc est ut lem introductiouis alterius formee;
nam potius
quidquid cx tali materia causatur, sit causa est rcmotio cujusdam impcdimcnti, n
on tam
efJBciens materiae, non modo ejusdcm numc- antccedens, quam subsequens vel conco
mi
ro, verum neque ullius omnino; tamen, cx- tans, vel si aliquis est ordo vel prio
ritas, est
tendendo conclusionem (ut revera intelligenda magis secundum considerationem nos
tram.
est) ad omnem causam matcrialem scu sub- quam secundura veram causalitatem. ject
ivam, ratio generalis est, quia causa effi- 23. Fenestree apertio, an kabeat cau
salita
ciens supponitur simpliciter et absolute exis- tem respectu ingrcssus lucis. Ali
a instantia
tens ad agendum, et ideo si indiget aliqua esse solet de apertione fenestra; et
intro
causa, vel causalitate materiali ut sit, talis ductione lucis, quae magis videtu
r vulgari;
causa supponitur ante omnem eflicientiam quam philosophica; nam aperlio fcnestra
e e»t
ejus, acproinde non polest talis res essc cau- rcmotio cujusdam impedimenti simp
liciter
sa efficiens suae materiee. Et confirmatur, antecedens ordine naturee, quia null
o modo
nam causa materiahs est intrinseca, si com- est effectus introductionis lucis. Q
uod si fin
paretur ad compositum, vel est intime con- gamus fenestram aperiri ab cxteruo ve
nto
juncta, si comparctur ad formam; ergo sive impellente et introeunte, sic apertio
quidem
res, quoe dicitur causa efficiens, sit composi- est cffective ab aere impellente
, tamen ille
tum, sive forma, non potcst efficere mate- aer, ut impellens et efficiens, uullo
modo est
riam vel subjectum a quo pendet. Patct con- effectus ipsius apertionis in genere
causw
sequentia, quia intrinseca rei constitutio vel materialis, quia acr impeUens non
efficit U
unio est simpliciter prior quam efficientia lum motum fenestrce, ut introductus
jam in
ejus; item etiam quia intrinseca constitutio locum ejus, sed ut contingens, et i
mpiimcos
non polest esse effective ab ipsamet re, quee illi impetum, quod facit prius tem
pore vel in
constitnitur; nec inlrinseca unio materiahs stante, quara in locum fenestrec int
roduca
« IndietroContinue »
- Page 8 -
Web
Immagini
Video
Maps
 News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
seu submersionis inde subsecufa?. Est autem animadvertendum, causalitatem illam,
quae dicitur esse per absentiam, si consideretur respectu privationis, seu care
nliae actionis, qualis est non dcfendere aut nou gubernare navem, sic esse posse
causalitatem per se, etiam physicam, eo modo quo inter privationesintercedcre p
otest. quia est ordo per se unius ad aliam. At vero respectu effectus positivi i
nde subsecuti, qualis est dcmersio navis, illa tantum est causa per accidens, pl
iysice loquendo, nam causa per se sunt venti, etc. Moraliter autem dicetur guber
uatorcausa per se, si potuit et teuebatur adesse, et gubernare navim, ut latius
in scientia morali tractatur. Quapropter ille modus tribuendi eflectus contrario
s eidem causae prcesenti vel absenti, proprie ac per se loquendo, in solis causi
s moralibus locum habet; sol enim non ita proprie dicetur causare tenebras sua a
bseutia, quia ipse non est causa absentiae suee ; undc licet tenebrte sequantur
ex absentia, non tamen ex causalitate solis, sed ejus, qni absentia? illius caus
a fuit.
16. Posteriori modo .contrarietas proprie est inter effectus positivos, vel form
as repugnantes; et hoc ctiam modo agens liberum per se et propria virtute, et po
sitis omnibus requisitis ad agenduih potest elticere effectus contrarios, vei el
iciendo illos per potentiam liberam, quo modo potest, vel amare, vel odio habere
; vel imperando illos, quoniodo potest homo vel asscntire, vel dissentire eidem
rei propositae, et medicus (quod est exemplum Aristotehs) potest eadem medicina
; arte sanarc ajgrotum, vel interficere. Atque ita potest etlicere contraria tri
bus illis modis supra positis, scilicet, vel successive circa idem, nam potest n
unc amare, postea odisse eamdem rem; vel pro eodem instanti, et circa idem, nou
tamen conjunctim, sed divisim, quia potest in eodem instanti vel amorem vel odiu
m exercere; utrumque autcm simul repugnat; unde conjunctim et pro eodem instanti
solum hoc potest circa diversa, ut potest medicus simul applicare uni medium sa
lubre, alteri nocivum. Sic igitur causa libera per se ct propria virtute potest
actus vel effectus contrarios operari. Secus vero est in causa naturaliter agent
e, quia esl uatura sua determiuata ad unum, ct ideo per se non potest contiaria
efficere. Et licet interdum contrarii effectus videantur ab eadem causa naturali
provenire ob eminentem virtutem ejus, tamen vel nonfrunt circa idem,
ct eodcm modo dispositum, sed circa diverea diversimode affecta, et ita non frun
t proprie ut contrarii sunt, quomodo sol exsiccatlutum, et hquefaeit ceram; vel
unusfit per se,et alius per accidens, ut de effectu per antiperistasim in superi
oribus diximus; vel certe talis causa non efficit sc sola utrumque contrariorum,
sed coucurrcntibus aliis causis et dispositionibus; sic cniin sol ad varias et
rcpugnantes formas in his inferioribus concurrit; de quibus fere omnibus in supe
rioribus diximus, et de speciali difficultate, qua; in motu cordis esse videtur,
dictum est disp. 18.
17. Solum contra priorem partem polest objici quod Aristoteles, 9 Metaphys., tex
t. 3, significat, etiam potentias rationales non posse per se in utrumque contra
riortim, sed in unum per se, et in aliud per accidens. Verumtamen, ut ibi adnota
vimus, iilud, per sc, et pcr accidens, ibi non sumuntur in ea signifrcatione, qu
a distinguunt causam pnvter intentionem et piacter proprium intluxum et virtutem
operantem a causa per se, sed prout distinguunt primariam et sccundariam inclin
ationem virtutis operantis; et volunlas dicetur hoc modo per se amare, per accid
ens autem odisse, non quia non per se et proprio influxu eliciat actum odii, sed
quia prosecutio per se primo convenit potentiaj appetitivte, fuga vero ex conse
quenti et quasi per accidens, id est, ratione alterius.
DISPUTATIO XXVII.
DE C0MPARAT10NE CAUSAHUM INTER SE.
Duae lantum comparatioues faciendee supersunt inter causas ipsas : una in perfec
tione, altera in causalitatc; ex quibus simul etiam constabit quomodo in priorit
ate comparentur, seu, quo; illarum prior censenda sit. In liis autem comparation
ibus observandum est, generatim esse intelligendas, conferendo nimirum unum genu
s causte cum alio; nam speciatim dcscendcre ad singulas causas singulorum generu
m, res esset inflnita, et prseter scientiam.
SECTIO II.
Qumham ex quatuor causis perfeclior sil.
1. Possunt hae causae comparari, vel irr ra» lione et perfectione entis, vel in ra
tionc causandi, et perfectione quaiu in iila habent; estque haec posterior compa
ratio formans (ut it;i dicam), et pcr sc adpreesens pcitinens; tamen, quia causa
litas conscquitur rationem entis, et est proprietas seu attributum ejus, ideo ma
jor perfectio in causando consequi solet ex majori perfectionc in csscndo; et id
eo non possumus ila postcriorem comparationcm facere, ut priorcm omnino omittamu
s.
Comparaniur intrinsecce causce ad cxlrinsccas.
2. Primo igitur ccrtum est, comparando matcriam et formam ad cfficicns et finem,
illas csse causas minus perfectas ex suo genere, tam in esse quam in causalitat
e. Probatur, quia cum fit comparatio inter genera, illud est pra;fcrendum alteri
, in quo forma ct perfcctissima specics excedit perfectissimam alterius gcneris,
ut colligitur ex doctrina Aristotelis, lib. 1 de Ccelo, c. II, text. 115 et 116
, ubi docet metiri perfectiones potentiarum ex eo quod in unaquaque maximum est;
sed supremum efficiens et supremus finis superantquameumque materiam vel formam
, ut per se notumest; ergo. Item in gencre entis, materia et forma sunt entia in
completa, et aliquo modo imperfecta, et hoc intrinsece includunt ex vi suarum ra
tionum, et in totasua latitudine; cfficiens autem et finis, minime, sed quo ens
fuerit magis completum, actualius et perfectius, eo, per se loqucndo, aptius eri
t ad perfectam rationem efficientis vel finis exercendam. Item materia et forma
in ipso modo causandi imperfectionem includunt, quia non causant, nisi componcnd
o; efficiens autcm et finis, quae sunt causae extrinseca?, per se loquendo, null
am involvunt imperfectionem in causalitate sua.
Comparantur inter se forma et materia.
3. Secundo, comparando materiam ad formam, dicendum est formam prasstare materia
e tam in ratione entis quam in ratione causae. Haec assertio prajcipue habet loc
um in materia et forma substantiali; de quibus satis tractatum est supra, cum dc
liis causis ageremus, ubi utramque partem ostendimus, ex co quod forma plus act
ualitatis habet quam materia; unde ipsa est quaj complet rei essentiam, et quse
est piincipium omnium operationum ct perfectionum compositi. Ex quo intclligitur
, comparationem lianc in ratione causse dcbere intelligi respectu compositi, nim
imm, quatenus lise duce sunt causse iilius; nam si compuratio fiut inter materia
m
et formam, praescrtim materialem, adinvicem, sic magis propricvidctur causalitas
matcria>in formam, quam formas in materiam, quia dependeutia talis formaj a mate
ria est magis a priori, ut a proprio sustentanle; dependcntu vcro materiaj a for
mamngis est a posteriore, ut a conditionc seu actualitate requisitaadconnaturale
m et debitum statum materia\ ut in superioribus dictum est. Neque hoc obstat quo
minus materia in genere cntis simpliciter sit minus perfccta, licet secundumquid
in aliqua conditione excedat.
4. Accidentalisne forma, perfectior sit suo suljecto, an impcrfectior. Quocirca,
si ha>c comparatio extendatur ad formam accidentaJem, ct subjectum ejus, intell
igenda proportionaliter est respectu concreti, ut formaliter constituli in tali
ratione ; sic enim perfectius causatur a forma accidentali quam a subjecto, et s
ub eadem consideratione forma accidentalis excedit subjectum, quatenus comparatu
r ad illam, ut actus ad poteuliam; tamcn ille excessus tantum est secundum quid;
nam absolute in perfectione cntis subjectum primariuin accidentis est substanti
a, quaj simpliciter perfectior est. Et in ratione etiam causandi, subjectum magi
s est causa accidentis quam e converso, quia subjectum simpliciter sustentat acc
idens in suo esse. accidens vero ut sic solum accidentaliter perficit subjectum,
et ad summum aliquando est conditio, vel dispositio necessaria ad sui subjectic
onservationem. Atque ex his duabus comparationibus colligere licct, absolute loq
uendo de generibus causarum, materiam essc in primo et infimo gradu, in secundo
esse formam ; solum ergo superest ut fiuem et efiiciens inter se comparcmus.
Finis et efficiens inter se comparantur.
5. Finis ct efficiens in perfeclione entilativa non necessario se excednnt. Dico
tertio: si finis et efficiens in perfectione entitativa comparentur, neutrum est
perfectius alio, sed ejusdem sunt perfcctionis, quamvis iu ratione finis formal
ius illa perfectio exprimatur quam in ratione etlicientis. Probatur prior pars,
quia tinis ct efficiens, sumpta in tota latitudine sua, non necessario distinguu
ntur in ratione entis; sa?pe enim in idem coincidunt, quod maximc conlingit in p
erfcctissimo efficicnte, et in perfectissimo fine; hne namque duae rationes in u
na et eadem rc conjunguntur, nempe in Dco; ergo comparando has duas causas in su
o genere, et in
summo utriusque, neutra excedit alteram. Et rio. Imo ulterius addi potest in hoc
etiam esse ratio propria esse videtur, quia utraque ha- aequalitatem, quod, sic
ut omnes effectus omrum causarum ex suo genere dicit perfectio- nium causarum ef
ficientium sunt a primo efnemsine imperfeclione, et utraque, uthabeat ficiente,
ita omnes effectus omnium causarum summam perfectionem possibilem in suo ge- fin
alium sunt a supremo fine ; et mutata pronere, requirit infinilam perfecffonem s
impli- portione, sicut omnes effectus omnium cauciter in genere entis, et ideo n
eutra ex suo sarum finalium sunt in suo genere a primo genere alteram necessario
excedit. efflciente, ita omnes effectus omnium causa
6. Posterior vero pars declaratur, nam in rum efficientium sunt in suo genere a
sufine propria et formalis ratio causandi est bo- premo fine. Tertio est in hoc
etiam quaedam nitas et perfectio ejus, ut supra dictum est, aequalitas, quod utr
aque ex his causis ex suo efficiens vero causat per suam formam seu genere dicit
perfectionem simpliciter, unde naturam ut sic; et ideo dicilur causa finalis ne
utra includit imperfectionem, vel limitatioformalius exprimere perfcctionem et b
onita- nem, aut dependentiam, vel aliquid simile, tem quam causa efficiens, quod
magis perti- et sicut una est connexa (ut ita dicam) cum net ad distinctionem e
x conceptibus nostris, altera in causando, ita etiam vicissim altera quam ex ips
a re. Hinc vero proportionaliter cum illa; neutra tamen dici potest proprie inte
lligitur, in aliis agentibus et finibus seepe dependens ab altera, sed effectus
ipsi sunt etiam has duas causas esse ejusdem perfec- depcndentes necessario ab u
traque, seu a tionis, quatenus quodlibet agens aliquo modo Deo sub utraque ratio
ne. Et ita patet prima propter seipsum operatur, vel quatenus ope- pars assertio
nis.
ratur propter finem univocum, seu sibi simi- 8. Efficiens in quo excedat finem.
Selem, vel aequalem; aliquando vero causam cunda declaratur, quia ratio causae e
fficienefficientem superare in perfectione finalem, tis in hoc multum videtur ex
cedere, quod inquando finis est proximus, et non ultimus; fluxus ejus est maxime
proprius et realis per saepius vero et connaturalius finem excedere essentialem
dependentiam et emanationem in perfectione causam agentem, nam quando effectus
ab illa, unde cfficiens propriissime causa agens non est summe perfecta, ut op-
dicitur dare esse effectui, et Aristoteles illud limo modo operetur, propter ali
quod excel- definivit esse principium unde incipit motus, lentius bonum operatur
. seu productio vel factio rei. Et hinc etiam
7. Dico quarto : si finis et efficiens compa- ortum habuitut effeclus, cumsit ad
eequatum rentur in ratione causandi, in multis etiam correlativum causse, per an
lonomasiam ab habent «equalitatem, in aliis vero se mutuo efficiendo nominetur, pr
opter quod Stoici soexcedunt secundum proprias ac preecisas ra- lam causam effic
ientem nomine causae ditiones formales, simpliciter autem causa fi- gnam censuer
unt, ut patet cx Seneca, episnalis censetur prima ac praecipua in cau- tol. 66;
et Laertio, in vita Zenonis. Finis ausando. Ut brevius agamus, totam conclusio-
tem excedit primum in hoc, quod est veluti nem hanc in Deo. qui suprema causa fi
nalis ultimus terminus in quem omnis actio effiet efficiens est, declaremus. Qua
nquam enim cientis dirigitur, ita ut, si ita fas est loqui, diomnia, quae in Deo
sunt, prout in eo sunt, cere possimus efficiens fini deservire, ct Deum sint ae
que peifecta, vel potius una perfectio, ipsum sibi quodammodo ministrare , dum t
amen prout a nobis varia attributasecundum quidquid agit, propter se operatur. E
t ob proprias ac praecisas rationes concipiuntur, hanc rationem, cum effectus al
iquo modo sit intelligimus unum ex suo genere esse emi- propter suam causam (par
ticula enim pronentius alio, vel munus aut opus unius, mu- pter, generatim poles
t causalitatem indicare), nere alterius, quomodo dicunt Theologi mi- tamen per a
ntonomasiam de solo fine dicisericordiam esse maximam virtutem in Deo. tur, esse
propter quem res fit, et hinc etiam Sic ergo comparando rationem causas efficie
n- Socrates solam causam finalem, causam aptis et finalis, invenientur aequales
primo in pellavit, apud Platonem, in Pheedone. Deinde effectibus, quia non potes
t causa efficiens ac praecipue videtur superare finis in hoc, perfectissima habe
re plures vel nobiliores ef- quod ipse est primum initium et principium fectus,
quam possit finalis causa etiam sum- omnis actiouis, quia ipsummet efficiens exm
e perfecta, et e converso; nullus enim ef- citat et allicit ad cfficiendum; quod
, quamfectus est a Deo, ut efficiente, qui non sit vis in primo efficiente inven
iatur absque caupropter eum ut ultimum finem, et e contra- salitate finis in ips
um efficiens, sed tantum in
Xxy.- 63
externam actionem ejus , nihilominus secundum eam ratiouem intelligimus, primum
motorcm, vel (ut ita dicam) primum procuralorem omnis causalitatis esse finem. Q
ui propterea appellari solet prima, et caitsa causarum, ut notavit Albertus, lib
. 2 Physicorum, tract. 2, cap. 5. ubi quosdam alios ordines inter has causas con
siderat; sed illi, quos explicuimus, videntur esse pra?cipui.
9. Causa dicitur analogice dc quatuor gcneribus. Sed quseri tandem hic potest, quo
d supra hic remisimus, an hrec ina;qualitas causarum tanta sit, ut analogiam int
er cas constituat in ratione causa?. Ad quod breviter dicendum est cum communi s
ententia, rationem causoa non cssc univocam, sed analogam, primo quidem propter
rationem supra tractatam, quod causa accidentium et sub8tantiarum non est univoc
e causa. Secundo, quia ratio causa; dicta de Dco et de materia et forma, non pot
est essc univoca, proptcr eamdem rationem, qua nec ratio entis aut cujusvis alte
rius pradicati realis communis Deo et crcaluris potest esse univoca. Qiue duoe r
ationes non solum probant rationem causoe in communi, sed etiam rationem causae
efficientis (et idem est de fine) non esse univocam, sivc ut communis esl causa;
efflcienti accidentium ct substantia?, sive ut communis est priina; causae et s
ecundis, propter essentialem dependentiam secundarum a prima. Quod maxime verum
est, si comparcntur in virtute causandi; nam si comparentur in actione ipsa, non
est tam propria analogia, eo quod et actio ipsa quid creatum sit, et saepe unam
et actio sit ab utraque causa,quod in superioribus tactum est.
10. Pra:lerea, comparando maleriam et formam inter se, nulla apparet inter eas a
nalogia in ratioue causa;; tamen, si eonferautur cum fine, videtur sane alia rat
io analogia; hic intercedere. Nameflicicnspropriissime influit esse; materia aut
em et forma non tam propriissime influunt esse quam componunt illud per seipsas,
et ideo secundum lianc ralionem videtur nomen causa; primo dictum dc cfficiente
; ad mateiiam autem vel fonnam esse translatum per quamdam proportionalitatcm. U
nde,licet illeedua; causa; sint proprie partes essentiales, ct principia intrins
cca rei naturalis, causse vero dictae videntur per dictam analogiam, licet jam s
ecundum communem usum simpliciter sit illis tribuendum nomen causae.
1V At vero comparando inter se causam
efficientcm et finalem , mihi quidem videtur, si nomiuis impositionem et vim att
cndamus, primo et maxime dictum esse de causa efficiente, cujus inlluxus et noti
or est, et maxime realis, et propriissime attingcns ipsum esse quod commurricat
clfectui. Quoad rem tamen significatam, jam dietum est proprie et aliquo modo pr
imario convenire causse finali. Non vidco autem qnoe sit necessitas constituendi
propriam analogiam inter has duas causas modo a nobis propositas, finem, scilic
et, ac efficientem, si per se comparentur, et creteris paribus ex parte eflectus
, et secundum totam perfectionem. quam unaqua*que potest habcre in suo ordine, q
uod est comparare rationem finis ct cfficientis, prout in Deo sunt. Nam utrique
convenit proprie et intrinsece ratio caus», et in ea possunt concipi, ul habcntes
aliquam convenientiam veram ac propriam, ct non habcnt inter se dependcnliam ess
entialem in ea rationc, quamvis habeant conncxionem, ut declaravimus; nulla est
ergo ratio analogia; inter ipsas ; erit ergo sub ea ratione nomen univocum. Nec
enim repugnat nomen alioqui analogum ad plura, univocc aliquibus convenirc, ut i
nferius dicemus tractando de analogia entis et accidentis. Et ha;c de hac compar
atione sint satis.
SECTIO II.
Vtrum causx possittt esse sibi itwicein causx.
1. Dulitandi ratio pro parte negatina. Ratio dubitandi est, quia causa, ut supra
est dictum, est prior effcctu, et consequenter effectus posterior causa; ergo n
on potest id, quod est eflectus, esse causa sua> causa;; alioqui vel esset simul
prius et posterius, vel non omnis causa esset prior suo effectu. Ncc satisfacie
t si quis respondeat, non repugnare idem esse prius et posterius altero natura t
antum, el secundum diversas rationcs; nam priorilas natura;, quae in causa requi
ritur respectu cffectus, non est tautum prioritas secundum unam vel alteram cons
iderationem, sed est absoluta prioritas, qua; dici potest piwsuppositionis, quat
enus, absolute loquendo, in causa debet pra;supponi esse. ut causare possit. Und
e sic concludi potest: in causa absolute supponitur essc ad esse eflectus, nam c
ffectus non habet essc nisi media causalitate, et ad causalitatem simpliciter su
pponitur esse in causa; ergo ad esse elfectus simpliciter supponitur esse in cau
sa; ergo causa simpliciter et 6mni rationc debet esse prior natura effectu; nam
prioritas naturre non videtur esse aliud quam qusedam prioritas prasupposilionis
; ergo fieri nonpotest ut causa sit effectns sure causae.
2. Ration-s af/irmativce parlis. In contrarium autem est, quia Aristoteles, agen
s de causis, illud docuit axioma, quod a cseteris philosopliis receptum est, Qna
propter non tam investigamus an hoc vcrum sit, quam quo sensu intelligendum sit;
quod prsestabimus melius o.onferendo singulas causas inter se, nam, in geuerali
loquendo, non est necessarium ncque possibile omnes causas esse sibi invicem ca
usas, sivc secuudum diversa genera, sive intra idem genus conferantur, quia impr
imis non omnes causee hahent causam, ut constat de prima causa efliciente et ult
imo fine. Deinde, quamvis aliqua causa, eBQciens, verbi gratia, habeat causam, n
on tamen habet causam a se causatam, neque etiam semper habet causam materialem
vel formalem. Non ergo debet illud axioma universe intelligi, sed indcfinite seu
non repugnanter, quia, nimirum ,»non repugnat aliquas causas esse sibi invicem ca
usas, vel certe quod in aliquibus etiam necessarium sit, et ideo videndum supere
st in quibus non repugnet, vel necessarium sit.
Sensus quxstionis exponitur.
3. Est autem advertendum duobus modis posse intelligi causas esse sibi invicem c
ausas: primo, formaliter lantum (ut sic dicam) seu secundum generales rationes c
ausarum; secundo, in particulari, et secundum easdem re3 causantes et causatas.
Prior sensus cst facilis et sine difficultate, sed non est in pra> senti prrecip
uc intentus, quia in eo solum asseritur, efficientem causam.verbigratia, posse h
abcre causam materialem, et e converso causammaterialempossehabere causam effici
entem, ctsic de ahis, quod in omnibus gcneribus manifestum est; nam et materia e
st effecta, et multse causa; efficientes sunt res causatse a materia, ctqualenus
actu causaesunt,earumcausalitas etiani causaturamateria.Neque inhoc sensu procc
dit difficultas supra tacta, quia non comparatur cadem res in ratioue causaj et
causati, scd una res comparatur ad altcram, ut ad elfectum suum in quodam genere
causa;, ad aliam vero ut ad causnm suam in alio genere, quod genus causa; parti
cipatur ab effectu alterius; sic autem nullum est inconveniens ut aliqua causa m
aterialis sit posterior aliqua causa efficiente a qua fit, et
prior aliaquamipsamaterialitercausat. Comparari ergo debent causse in individuo
et in eisdem rebus. Rursus autcm inter istasmet res potest intelligi comparatio
vel secundum idem, vel secundum diversa; secundum idem, ut si una sit causa esse
 altcrius, et vicissim ab illacauseturquantum ad suumesse; nam, Cum unaquopqueca
usa per suum esse causet, si secundum illud eliam causatur a suo effeclu, tales
res, et ea?dein, et sccundum idem erunt sibi invicem causaj; secundum diversa au
tem erunt, si una sit causa altcrius secundum esse ejus, alia vero sit causa alt
erius solum secundum causalitatem ad aliquam aliam superadditam perfectionem,qua
? omnia exemplis clarius patebunt ex scquentibus.
Quomodo materia et forma sint siii invicem causce.
4. Dico ergo primo : materia et forma sunt sibiinvicem causa?., etaliquo modo se
cundum idem, non tamen omnino. Ha;c assertio primo declaratur in materia prima,
et substantialibus formis materialibus, de quibus certum est causari a materia,
et quoad esse suum,quia exea fiunt, et in ea sustentantur, et quoad suam causali
tatem, quia earum informatio eodem modo pendet a materia. E converso vero etiam
forma est causa materise in suo generc, quia illam informat et actuat, et quia s
ine illa informatione non potest materia naturaliter esse. In quo est consideran
dum, duo contineri in hac causalitate forma?. circa materiam: unum est, quod for
ma perficit materiam ipsain informando illam; aliud est, quod media hac informat
ione materia suum csse retinet. Quantum ad primum forma et materia sunt sibi inv
icem causse, non tamen secundum idem, quia illa perfectio, quam forma formaliter
proebet materise, distinctum quid est ab ipso esse materia?,quia non est aliud
ab ipsa forma seu informatione ejus, unde sub hac ratione forma non tam est caus
a materiae absolute et simpliciter, quam materia? informata?. Atque ita materia
est causa forma; simpliciler et secundum esse ejus, forma vero cst causa materia
; solum quatenus formata est, et secundum hanc rationem dicimus non esse secundu
m idem sibi invicem causas materiam et formam.
5. At vcro secundum aliud, quod habet materia per formam, possunt dici invicem c
ausari et causare secundum idcm, nam materia per suum esse causat formam, et in
eodem dici potest causari ab illa, quatenus il
« IndietroContinue »
- Page 9 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cursum suum, et determinationem actionis causa; secundee, quia non est debitum s
upervenienti causee, quod mutetur actio vel concursus, ut ipsa possit aliquid ag
cre. Quarc probabile est in eo casu posteriorem causam nihil effecturam, quia in
venit factum quidquid posset facere.
32. At vero, si effcctus ille esset intensibilis, et non esset productus secundu
m totam latitudinem talium causarum , tunc posterior eausa elliceret intensionem
ejus. Duobus autom modis id intelligi posset, primo, ut prima causa pracise per
severaret in priori actione, posterior vero adderet tot gradus qualitatis; et tu
nc utraque esset causa totalis alicujus partis ( ut ita dicani) seu aliquorum gr
aduum illius cffectus; csset autem utraque causa partialis respectu totius effec
tus, partialitate, ut aiuut, non tantum cx partc causre, sed etiam ex parte effe
ctus. In quo dicendi modo solum est difhcile, cum agentia illa sint similia et e
equalia, ut supponimus, cur illa major intensio fiat a solo posteriori «gente, cum
illa actio majoris intcnsionis, perfectior aliquo modo videatur. Neque cnim dic
i potest priorem causam et conservare totam actionem quam prius efficiebat, ct j
uvare supervenientcm causam ad intensionem talis effectus, quia per priorem acti
onem agebat quantum poterat; ergo non potest aliquid ultra agere, nisi aliquid d
e priori actione remittat. Et ideo probabile cst in eo casu ccssare prioremcausa
m ab actione,quamlotaliterexerccbat, el conjungi posteriori, ut arnboe simul ct
conservent effectum, et intensiorcm eum reddant. Atque hactenus de causis eflici
entibus.
Brevis resolutio de concursu plurium causarum finalium.
33. Ultimo facile ex dictis constat, quid dicendum sit de finalibus causis; in e
is cnim mullo facilior est resolutio. Nam si sit sermo de fine intrinseco, ille
non potest esse nisi unus respectu unius actionis, quia ct una actio non potest
habere nisi unum terminum totalem, et natura intrinsece et ex se semper tendit a
d unum. At vero, si sit sermo de tine cxtrinseco, quem liberum operans suo arbit
rio intendit, aut ille est proximus tantum seu particularis, aut est iinis simpl
iciter ullimus et universalis. Quando eBt prioris moili, niliil repugnat dari pl
ures causns finales ct totales ejnsdem actionis, ut experientia constat; nam pot
cst quis facere eleemosynam,
tum ut satisfaciat pro peccatis, tum etiam ut Deum honoret, et ut proximo subven
iat, ita heec omnia intcndendo, ut propter singuki liabeat absolutam voluntalem
faciendi illud opus. Et ratio est, quia quando finis est ita extrinsecus respect
u actionis vd effectus, non addit illi intrinsecam entitatem aut modum rcalem ,
sed solum subordinationem ad extrinsecam intentionem, seu voluntateni agentis, e
t ideo nuUum est inconvcniens quod hoc modo procedat eadcm actio a multis finibu
s totalibus. Verum est quod, si illi fines comparentur non ad actionem externam
, scd ad internum actum voluntatis creatae, sic non potcrunt duo fines ejusdem r
alionis, id est. eeque proximi, cssc causae totales ejusdem omnino actus, quia r
cspcctu actus interioris habent rationem objecti, si sinl fines proximi; non pot
est autem unus et idem actus internus tendere in plura objecta totalia. Et ratio
cst, quia respectu inteiiorura actuum tales fincs non sunt extrinseci, scd intr
inseci, cum sint eorum propria ac formalia objecta ; no? autem locuti sumus de l
inibus extrinsecis; de qua re videri possunt, qute scripoimus in I tom. tertiaa
partis, disp. 5, sect. 3. At vero, si fines sint ultimi simpliciter respectu ope
rantis, non possunt esse plures totales respectu ejusdem, etiam ex intenlione ip
sius operantis, quia de ratione tinis sic ultiini est, ut omnia referantur in ip
sum, et ideo repugnat multiplicari, de qua re multa disputantur a Theologis, in
1. 2, q. 4, art. 5.
SECTIO VI.
Vtrum eadem possit cs$e causa plurium effccluum. prxserlim contrariorum.
1. Ordo consmtlionis ihterhancet prrrcedentem disputationem. Comparavimus plures
causns ad unum effectum ; nunc e converso comparamus unam causam nd plures effec
tus. Et quia in effectibus contrariis peculiaris cst difticultas, dc illis potis
simum diecmus, et maxime quia Aristoteles tractando de causis pecnliarem de hac
re mentionem fccit. dicens posse idem csse causam contrariorum. Potcst fiiitem q
urestio tractari de pluribus effectibus, vel simvd, vel successive. Et quia in c
ausa materiali, formali, et finali.res est facilis, de eis prius dicemus, postea
de efficiente. Quanquam quod ad contrarios effcctus pcrtinet, de omnibus possum
us sine disputatione sumere, uou posse unnra causnm simul causare effectus contr
arios, quia includunt repugnantiam, si sumantur respectu ejusdem, utsumi debent;
nam, si sumantur respectu diversomm, jam non sumuntur ut contraria. Quamvis eni
m sol eodem tempore exsiccet lutum, et Jiquefaciat ceram, non faciet proprie eff
cctus contrarios.
Expeditur qucrstio in formali cansa.
2. His autem suppositis, de causa formali dicendum est, non posse unam causam, n
isi unnm effectum causare; undo a fortiori fit nuntpiam posse conferre effcctus
contrarios. Probatur, quia imprimis bo?c causa non causat, nisi pra;bendo seipsa
m effectui; ipsa autem tanlum est una cntitas; ergo cx bac parte semper id. quod
causat, et quod pra> bet effectum, est unum et idem. Rursuscausa formalis causa
t effectum dando illi complementnm in suo esse; ergo eliam ex bac parte una form
alis causa sempercausat unum tantum effectum. Potestque inductione confirmari, t
am in qualibet causa individua etuna numero, quam in ea qure est una genere vel
spocie ; nam illa semper constituit eumdem numero effectum, heec eumdcm specie v
el genere.
J. Sed instari potest de anima rationali; in aliis enim, qfut; a subjecto penden
t, et ideo de subjecto in snbjcctum non mutantur, nulla est ditlicultas; aninaa
vero rationidis eadcm numero unitur paulatim diversa; materitc; ergo jam habct v
arios effectus, vel quatenns conservat varias materias, vel quatenus cum eis com
ponit diversa composita. Alia instantia esse potest, quod una forma secundum spe
ciom dat effectui unitatem specificam et genericam, cum illa non participet genu
s illud, ut patet in eadem aniuia rationali, quse dat homini esse animal, cum ip
sa sensitiva non sit. Tertio instari polcst, nam Aristoteles de causa ethciente
dixit, posse idem esse causam contrariorum, quia sicut prn sentia est causa cons
ervationis, ita absentia ejusdem causa; est cuusa corruptionis; ergo pari ration
c diccndum est, litruen esse causain formalem contrariorum seu oppositorum, quia
 sicut preesentia luminis fonnaliter causat luminosum, ita absentia causat teneb
rosum.
4. Ad piimum respontlendum cst cx dictis de principio individuationis, hominem,
physice loquendo, semper esse eumdem, nec posse fieii consenlanee ad naturas rer
um, ut eadcm anima informet etiam successive materias totaliter diversas. Qtiod
si illas super
naturaliter informaret, adhuc effectus esset idem, quainvis non omnino, magis ta
men esset idem quam diversus numero. Nos autem pliysice loquimur; neque agimus d
c materia ipsa, quae improprie dicitur cffectus formse, scd de ipso composito, q
uatenus per formam constihiitur; de qua re plura dici solcnt a Theologis de resu
rrectione tractanlibus. De secundo argumento multa ctiam dicunt philosophi in li
bris do Anima. Breviter tamen dico, physieum effectum unius formm realis esse un
um realiter ct essentialiter. Quod si in effoctu metaphysice distinguantur gradu
s specifici, vel generici, iidem poterunt in foritia proportionaliter distingui,
ita ut nunquam forma constituat effectum unum genere cum effectibus aliarum for
marum, nisi etiam ipsa babeat proportionalem unitatcm genericam cum illis formis
. Quod in anima etiam rationah verum est; non enim constituit animal, nisi in qu
antum est principium sentiendi, in quo genere convenit cum animabus bratoram, et
sub ea ratione vere est anima sentiens. Non esl cnim de rationc animw sensitivo
e quod sit materialis ; vel si in hoc sensu sumaturilla vox, non estilla forma a
deequato constituens animal ut sic. Ad tertium respondetur, privationem forma; n
on esse formam ipsam, sed potius illi oppositum, et ideo illam nullam esse insta
ntiam. De exemplo autem illo causa? efiicientis infra dicetur.
Resolutio qumstionis in causa materiali.
5. De causa materiali dicendura est, unam et eamdem posse esse aliquo modo causa
m plurium et contrariorum effcctuum non simul, sed successive. Probatur, nam ead
em materia prima est causa plurium formarum quto successu temporis in ea succedu
nt, et compositorum qua; ex eis rcsultant. In quo partim materia convenit cum fo
rma, partim differt; convenit quidem, quia etiam causat dando seipsatn composito
. Unde ex hac parte semper confert idem esse effectui, scUicet suum proprium ess
e polentiale, quod idem sempcr est, sub quihuscumque formis existat; et ideo eff
ectus non est diversus in ipsa materia, sedinforma. Differt autemmateria a forma
, quia sohim inchoat, ct quasi prmbet fundamcnlUm eflectus consummandi per forma
m, propter quod etiamsi matciia prima in variis effectibus sit ejusdem speciei,
nihilominus effectus simpliciter sunt diffcrentes ratione formarum ; et ipso; et
iam forma1, vel secundum suum esse, si materiales sint, vel saltem secundum info
rmationem, sunt proprie effectus materise. Ac deindc materia, quia est commune s
ubjcctum, variis formis successivc substare potest, cum tamen forma non possit m
utare materiam, aut plures, ut sic, successive informare. Et ideo eadem materia
numero potcst simpliciter esse causa plurium effectuum, successive quidem, non o
utem simul, quia non potest simul plures formas, saltem tolales et adaiquatas, r
ecipere. Loquimur autem de materia et formasubstantiabbus. nam si extendaturserm
o ad causam materialem accidentium, potest quidem eadem res simul esse causa mat
erialis plurium effectuum, quia, ut supra dictum est, eadem materia sustentat qu
antitatem ct formam substantialem, et idem subjectum potest simul plura accident
ia sustentare, ut per se notum est. De quibus autem accidentibus id sit intellig
endum, scilicet, an specie, vel genere, vel numcro distinctis, dictum est snpra,
disputat. 5.
6. Atque liinc facile constat quomodo eadem materia possit successive esse causa
contrariorum effectuum; non enim sumimus contraria in omni proprietate, sed pro
ut termini opposili in motu vel generatione dicuntur contrarii. Sic ergo materia
successive cst causa tum formse, tum etiam privationis illi oppositae, eo modo
quo privatio potesthabere causam; eadem namque materia est causa generationis et
corruptionis rei. Unde etiam est causa formarum sibi succcdentium in eadem mate
ria, qua; quatenus formaliter repugnant inter se, aliquo modo contrariaj dici po
ssunt. Idem autem subjectum accidentium cum majori proprietate dicetur causa mat
crialis contrariorum effectuum, quia propria contraria circa idem versantur. Imo
hujusmodi materialis causa quodammodo potcst simul esse causa contrariorum cffe
ctuum, saltem in gradibus remissis, quanquam illa, ut sic, vere contraria non si
nt.
Jtesponsio ad quwstionem, qnoad causam finalem.
7. De fme dicendum est, eumdem finem vere ac proprie posse csse causam in suo ge
nere,et plurium, et contrariorum effectuum; plurium quidem, et simul, et success
ive; contrariorum vero successivc tantum. Hcec omniafacile constant ex dictis su
prade causa finali, ubi ostendimus plures esse actus, seu actiones agentis, quse
ex eodem fine causari
possunt, nimirum, elcctio mediorum, executio, et ipsa etiam intentio et amor fiu
is. Quas actiones, vel omnes, vel earum aliquas, non repugnat fieri simul propte
r eumdem finem, cum inter sc aliquo modo subordinatas sint. Verum est quod compa
rataj ad finem quodammodo habent rationem unius adsequali effectus. Unde non sol
um in voluntariis, sed etiam in naturalibus contingit plures actioncs fieri prop
ter eumdera finera ; nam eum finis generationis sit forma substantialis, propter
illam fit non solum generatio ipsa, sed etiam alteratio prajccdens. Hoc tamen v
erum semper est de fine aliquo modo extrinseco, velqui non fit per ipsammet acti
onem; nam linis ita intrinsecus solum per unam actionem naturaliter fit.
8. Ac proportionali modo tacile patet quo modo idcm linis, nimirum extrinsecus,
causa possit esse contrariaruni actionum, non quidem simul, id enim repugnat, ni
si fiant in diversis subjectis, qua ratione contraria> nou sunt. Sed in hoc est
considerandum, aliud esse loqui dc internis actibus, qui in ipsa voluntate causa
ntur a fine, aliud de exlernis actionibus, qua; sunt media ad consequendum finem
; nam in prioribus non potest idem finis, si proprie ac formaliter idem sit, ess
c causa contrariorum effectuum, qui vere contrarii sint; hujusmodi enim elfectus
contrarii sunt amor vel odium, gaudium et tristitia, et similes; non potest aut
em idem finis movcrc ad amorem et odium sui, neque simul, neque eodem tempore, e
t consequenter neque ad alios actus contrarios, qui ad hos consequuntur. Dixi au
tem, si proprie ac formaliter idem sit finis, quia si materialiler tantum sumatu
r, cadcm res, quce sub una ratione boni movet ad amorem sui, sub aliqua ratione
mali poterit movere ad odium. Dixi etiam, qui vere conlrarii sint, nam idem fini
s, qui movet ad gaudium de sui consecutione, movet ad tristitiam de sui arnissio
ne , et sic de aliis ; tamen illud gaudium et tristitianon sunt proprie ccntrari
a, sicut tristitia de peccato, et gaudium de bono opere non sunt formaliler cont
raria; quin potius, unus effectus ex alio consequitur, si supponatur objectum. A
t vero circa ipsas actiones externas idem finis formaliter et secundum eamdem ra
tionem boni potest movere ad actiones contrarias diversis temporibus, ut ex affe
ctu sanilatis nunc excitamur ad motum, nunc ad quietem; semper tamen illa contra
ria cadunt sub causalitatem finis, ut aliquo modo sunt
unum, id cst, quatenus conveniunt in ratione boni utilis ad finem consequenduni.
Traclatur quwstio in efficiente causa.
9. De causa efliciente non potest eadem gencralis esse respousio , sed distincti
one opus est. Primum inter causam liberam et naturalem, deindc inter causam per
se et per accidens, universalem et particularem; aliterque judicandum jest de pl
uralitate cftectuum, aliter de contrarietate.
10. Primo ergo dicendum est omncm causam efticientem, si per propriam causalital
em efllciat, posse succcssive efficerc plures cflectus, non tamen eodem modo, na
m causa purticularis et univoca tantum potest efficere plures effectus numero di
stinctos; causa autem oequivoca etiam specie diversos. Tota assertio inductione
potcst facile ostendi. Dixi autem, si pcr propriam causalitatcm efficiat, quia,
quando est efficientia per solam naturalcm resultantiam, interdum est causa dete
rrainata ad unum tantnm numero effectum, ut haec anima rationalis ad hunc numero
intellectum, vel voluntatem; nec cnim possunt aliae potentiw, numero distinctae
, ab hac anima naturaliter dimanare. Dici vero posset id provenire ex eo quod ha
e potentiae nunquam possunt ab anima naturaliter separari; si tamen de facto sep
ararentur divina virtute, et non ponerctur aliud impedimentum, stalim fluerent a
liae potentiae ab eadem anima; atque itn illa virtus activa non est ex se omnino
definita ad unum numero effectinn. Quod est probabile, quamvis posset .in contr
oversiam revocari, quod ad praesens non refert; satis est cnim quod p.incipium p
roprie elficiens non limitatur de se ad unum numero eftectum. Et ratio est, quia
imprimis non est principium intrinsecum, nec confert suum proprium esse rcale,
sed aliud sibi simile, quod sua virtute efficit; postquam autem uni etfeclui con
tulit tale esse, tam integra manet ejus virtus sicut antea, per se, ut loquimur;
ergo si applicetur materia capax alterius formae numero distinctce, epque poter
it alium effectum efficere. Quod si sit causa, quae non indiget materia ad agend
um, muito magis id poteiit sola sua potestate et voluntate.
11. Atque heec ratio communis est omnibus causis, tam univocis quam requivocis.
Verumtamen causae univocae, quatenus tales sunt, determinantur ad unum eftectum
in specie, quia ratio causa; univocae in eo consistit, ut cfficiat effectum sibi
similem in cadem spc
cie; nam, si in altera etiam specie posset efficere, jam esset causa ajquivoca.
At vero causa anjuivoca , cum sit superioris rationis quam eflectus, ex se potes
t esse universalis in causando plures etfcctuum species, et quo fuerit eminentio
r et superior in virtute, eo poterit ad plures extendi. Dico autem causam aiquiv
ocain posse hanc universalitatem, et non nccessario illam habere, quia non video
cur repugnet dari etiam causam aequivocam dctcrminatam ad unum effectum in spec
ie, ita ut propter aliquam eminentiam suam, ut verbi gratia, quia natura sua ing
enerabilis et incorruptibilis est, vel ob aliam causam similcm, non possit produ
cere effectum univocum, et sibi omnino similcm, in specie ultima; possit tamen e
fficere aliquem effectum inferioris ordinis, unius tamen speciei tantum, eo quod
in illo ordine sit virtus nimis limitata, et ex infimis. Nullam enim rcpugnanti
am invenio quod aliqua a?quivoca causa hujusmodi sit; an vero de facto detur, ve
l omnes se extendant ad effectus specie distinctos, incertum mihi cst.
12. Neque in hac assertione occurrit difficultas alicujus momenti, nisi ea qua;
in superioribus tacta est de determinatione causae naturalis ad unum ctfectum, s
i ipsa est indifferens ad plnres. Nam cum in naturalibus causis maxime verum hab
eat iliud philosophicum principium : Idem manens idem, semper facit idem, quod s
umptum est ex Aristot., 2deGenerat.,cap. 10,non apparetquomodo idem agens natura
le manens idem, possit detcrminari ad varios effectus, etiam diversis temporibus
, vel certe ad unum ex multis in eodem tempore. Sed ad hoc jam responsiun est in
superioribus, hujusmodi agens dcterminari cx concursu aliarum causarum, vcl cir
cumstantiarum, ncc posse aliter per semetipsum dcterminari. Cum autem dicitur, i
dem manensidem, facere idem, subintelligendum est, manens idem non tantum in se,
sed etiam in concursu, et in concausis et circumstantiis ad agendum rcquisilis;
quod aliter contingit in agcnte libero, prout in superioribus fuse declaratum e
st.
13. Dico secundo : nulla causa efficiens potest simul cfticere plures efiectus a
daequatos suae virtuti; potest tamen efficere plures inada;quatos. Probatur prio
r pars, quia repugnat effectum adaequatuin multiplicari, nam, si est adaequatus,
est aequalis (ut ita dicam) viiiuti agentis; crgo _est clara repugnantia quod e
ffcctus sint adaequati, et sint plures; alias agerct ics ultra suaui virtuteai,
et virtus ultra suum adrequatuui objectum. Unde nec Deus ipse potest simul eflie
ere plures eftcctus ada;quatos suse virtuti; potest tamen eflicere plurcs in quo
cumque numero, etiamsi ininfinitumproccdatur.quia nullus effectus. aut effectuum
multitudo. adtequata est virluti ipsius. Atque eadem ratione proportionali virt
us finita potest ita esse superior respectu imiusduntaxateffectus, ut non ada;qu
etur illi quantum ad efticacit;item, quam simul et eodem tempore potest exereere
; tunc erpo poterit simul efficcre plures effectus suoe virtuti inadsequatos usq
ue ad eam multitudinem, quee adeequata sit eflicacitati virtutis; nam virtus fin
ita sempcr in hoc habebit aliquem terminum, eo quod finita sit. Atque ex hoc pri
ncipio docent philosophi et Theologi non posse hominem vel etiam Angelum intelli
gere simul plura ut plura, posse tamen per modum unius; quod breviter hunc habet
sensum, scilicet, per modum unius eftectus adsequati, de quo alias. Potest aute
m notari diftercnlia quoad hanc pluralitatem effectuum, inter agentia Jibera et
naturalia; nam agens liberum per se, et ex intentione sua et libertate potest de
terminari ad plures effectus, si sub virtutem suam cadere possunt; at vero agens
naturale intra splueram activitatis sua; natuialiter et codem modo agit; quia v
ero contingit intra illam sphajram esse distincta subjecta, ideo ex illis plures
ctiam efficit efiectus; quomodo unus ignis potest plures efficere calores in di
versis subjectis, si intra spheerain activitatis ejus contineantur.
14. Tertio dicendum est, solum agens liberum, per se ac proprie posse efticcre c
ontrarios effectus vel successive in eodem, vcl simul et disjunctim etiam in eod
em, vel simul atquc conjunctim in diversis. Ha*c sumitur ex Philosopho, 9 Met.,t
ext. 3, ubi hoc scnsu ait propiium esse rationalium potentiaiumposse in opposita
. Et constat etiam ex iis quu? diximus supra de causis libere vel naturaliter ag
entibus. Et breviter declaratur, nam ha?c opposita sumi possunt, vel piivative ,
vel contrarie ; qua> correspondent duobus modis, seu partibus libertatis, scili
cet, quoad exercitium, vel quoad specificationem. Priori ergo modo clarum cst so
lum agens liberum ut sic posse in opposita, per sc loquendo, id est, positis omn
ibus requisitis ad agendum; potest enim et amare et non amare, et in universum o
perari ac non operari. Agens autem
naturale tantum potcst opcrari, si requisita adsiut; si vero non adsint, tantum
potesttion operari; et ideo solum pcr accidens dicitur posso hujusmodi opposita,
scilicet.ex defeetu alicujus rei necessariai ad operandum. Quaru diftercntiam d
ocuit Aristoteles, 9 Metaph.. cap. 9, his brevissimis verbis : Polentitp omnes c
ontradictionis sunt, qucecumque. sciliett. secirndum rationem , utique per se et
ex virtute sua; unde subdit: Irrationales vero, «? ipso quod adsunt et ahsv.nl, c
ontradiclionu erunt eadem, id est, quia vel ips.^met possunt applicaii et non ap
plicari, vel uiateria necessaria, aut alia ad agendum requisit i. Qui locus Aris
totelis notatione dignus est. nam ex eo plane colligitur definitio facultatis li
berae supra a noibis exposita. Unde agen? liberum non solum dicitur causa suae o
perationis, sed ctiam carentia; operationis, quando libere iliam habet, quia, ni
miruiu, non ex defectu.sed ex potestate sua, quani habet ad suspendendam suam ac
tionem, causa est talis carentia; actionis. Ncque necesse est ut ha?c causaiitas
sit per positivum et realem intluxum, sed per suspensionem inflvrxus ex potesta
te ipsius causa\ nam causalitas debet essc proportionata cffectui; cum ergo effe
ctus sit privativus, non debet causari per inftuxum positivum, sed per suspensio
nem inftuxus, qua; sit in potestate ipsius causa*; naturalis autem causa non ita
proprie dici potest causare .privationem su» operatiouis, quia revera illa privat
io non provenit ex potestate ejus, sed potius ex impotentia, seu ex alio defectu
.
15. Atque in hunc modum intelligendum puto, quod Aristoteles ait de guberuatore
navis, eumdem esse causam conti-ariorum; quia sicut pra;sentia ejus est causa co
nservationis, ita absentiu est causa submersionis ipsius navis. Non enim de sola
absentia et pra?senlia gubernatoris navis id inteliigendum est, nam hoc modo no
n assignaretur idem causa contrariorum, sed causae contrarise contrariorum effec
tuum; quia absentia et prassentia contrariae inter se sunt, sicut conservatio et
submersio navis; intelligendum est ergo de ipsomet gubernatore, qui et per praj
sentiam est causa conservationis, et per absentiam dicitur causa subtnersionis n
avis. Quod in tantum verum essc potest, in quantum ipsemet gubernator est causa
sua; absentia;, sicut et piaisentiae ; nam si ipsc uou esset causa sua absentia?
, non censeretur causa detrimenti,
« IndietroContinue »
- Page 10 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
rantibus, nam hujusmodi duae causae totales, quae operantur ut causae particular
es et proximoe, non possunt conjunctim et simul efficere eumdem numero effectum
suis propriis et distinctis actionibus totalibus, etiamsi una sit ajquivoca, alt
cra univoca; nam ratio et resolutio facta in superiori puncto aeque in his procc
dunt; divisim autem optime potest idem cffectus procedcre ab altcrutra islarum c
ausarum, ut dictum el dcclaratum est.
15. Univoca causa non habet pro adwqualo oljeclo totam speciem suam. At vero cau
sa univoca non potest habere pro objecto adaequato suai potentia; activa; totam
speciem talis effectus, ut D. Thomas notavit, 1 part., quaest. 45, art. 5, ad \,
quia alias talis causa seipsam concluderet sub objecto potcntia; suse naturalis
, quod est impossibile; alioqui posset producere seipsam. Neque eliam satis cst,
si quis respondeat, quantum est ex parte potentia;, posse producere seipsam, ta
men ex alia parte rcpugnare, ut illa potentia reducatui' in actum respectu suiip
sius, quia ad agcndum necessario supponitur causa ipsa jam producla. oc (inquam)
non satisfacit, quia efficientia ex intrinseca sua natura respicit rem distinct
am; ergo et polentia efficiendi natura sua non habet pro objecto nisi rem a se d
istinctam; ergo nullo modo continet seipsam sub objecto suo adaequato, et ideo n
on potest causa univoca respicere speciem suam ut objectum adaequatum potenttae
suae. Quae ratio non procedit in causa eequivoca, nam, licet haec respiciat adse
quate totam aliquam speciem, non reflcctitur in seipsam, quia ipsa non est indiv
iduum illius speciei, sed altioris ordinis. Hinc ergo suboritur clubiiun, quam l
ate pateat objcctum potentice activae univocce; nam cumnon sit tota species, nec
sit uuum individuum tantum illius speciei, ut per se constat, oportet ut sint p
lura individua illius speciei; quot igitur illa erunt, aut qa«c cst servanda regul
a in assignando objecto adaequato talis potentiae? In quo omnes conveniunt, non
posse designari finitum numerum individuorum, quia potentia activa, quantum est
de se, si non corrumpatur aut labefactelur, sempcr potest aliud et ahud individu
um producere. Unde dici potest de se csse indifferentem ad infinita individua sy
ncategorematicc successive seu disjunctim. Tamen haec ipsa infinita multitudo po
test variis modis intelligi: duo tamen sunt prrecipui, qni ad rem proesentem spe
ctant.
Varii modi assignandi objectum admqv.atwni virtuti actitw agentis univoci.
16. Primus. Unus est, si dicamus talem causam posse efliccre quodlibet individuum
suoe speciei extra seipsam. Potestque non improbabilis ratio reddi, nam circa se
non potest babere eflicientiam, propter identitatem; quod si hoc impedimentum t
olleretur, nullum csset inconveniens quin talis potentia haberet pro objcclo ada
equato totam illam speciem; crgo, cum hsec ratio cesset circa omnia alia individ
ua cjusdem speciei, quia omnia alia sunt distincta ab hoc numero agente, verisim
ile est quodlibet individuum talis specici concludere sub objecto adajquato suoe
potentioe activae omnia individua ejusdem speciei alia ase. Quod si hic modus v
erus est, evidenter sequitur posse duas causas totales cjusdem speciei divisim e
fficere eumdem effectum numero. Imo, potius sequitur nullum effectum posse fieri
ab una, qui non possit fieri ab alia, seipsis reciproce exceptis, nam quaelibet
potest eflicere aliam, non tamen se. Unde ulterius etiam sequitur, quamlibet ca
usam univocam, quantum est ex parte potentia? suae, habcre vim ad efficiendum il
lud individuum, a quo ipsa genita fuit, ut Petrum, verbi gratia, habere. potenti
am ad generandum suum parentem vel etiam avum, et qucmcumque progenitorem suum,
quantum est cx vi potentia; activae; quod videri potest maximum inconveniens omn
ium, quae in hoc mcdo dicendi excogitari possunt. Neque negari potest quin sequa
tur, nam omnia illa individua comprehenduntur sub objecto adaequato talis potent
ioe, ut supponitur; ergo quantum est ex vi potentiae activae, ac per se loquendo
, posset quodlibet illorum producere. Negari tamen facile potest hoc esse inconv
eniens. De facto enim non potest haec res numero, illa individua efficere a quib
us ipsa processit, et facta est, quia illa individua antecesserunt in esse, et f
uerunt producta ab aliis causis; tamen , si considerarentur secundum se, ct null
a conditio repugnans praesupponeretur, nihil obstaret quominus illa individua, q
uae nunc sunt causse aliorum, essent eflectus illorum, et e converso.
17. Secundus modus. Alius modus explicandi objectum adaequatum hujus potcntiae est
, si dicamus singulas virtutes activas singulorum agentium determinare sibi cert
a quaedam individua suae speciei, quae tantum eflicere possunt, et e converso to
tam illam seriem individuorum determinare sibi ex natura sua talem causam nnivoc
am a qua fieri possint, et non ab alia inlra illam speciem. Quce individuorum ee
ries in infinitum quidem procedit, nihilominns tamen solum continet peculiarem o
rdinem aut gregenr (ut sic dicam) individuorum dicentium ex se habituilinem ad t
alem causam; qui ordines imlividnorum in infinilum intra camdcm speciem multipli
cari possunt, nam intra unain speciem non soluni possunt esse infimta individna,
sed etiam infinitics infinita, et infinita: individuorum seiies, qua- omnes dis
tincta indivitlua contincant, et in singulis in intinitum procedatur. Et juxta l
iunc modum apcrte sequitur, non possc efFectum singularem, qui ab una causa univ
oca fit, fieri ab aha, quia individua contentn sub nhjccto unius potentia? non c
ontinentursubobjecto alterius.
18. Qttce difficttltatcs cnerrcnt hvnc modtm resohendi qvmslioncm. Non vidco aut
em rationcm sullicientcin quce reddi possit ex parte tulium causarum, cur ita de
terminent objecla sua, ct unaqua^que tendat ad propriam collectionem distinctoru
m individuorurn, sed solum affirmari potest ratione sua? individuationis ita ess
e unamquamque determinatam in agendo. Sicut intelleclus Petri, verbi gratia, nat
ura sua est determinatus ad efficiendos tales actus intelligendi numero, quos nu
llus alius intellectus numero tltstinctus potest efficere; et idem est de singul
is intellectibus; ad hunc enim modurn philosophaturilla sententia pradicto modo
exposita. Tamen revera non est eadem ratio do potentiis qua; aolus immanentes el
iciunt, et de iis qua3 efficiunt in extcriorem matcriam, nam in prioribus potent
iis unaqtuTque determinatur ad etliciendum tantum in se et ex sc,nam hoc est dc
intrinseca ratione actus immanentis; ct quia indiversis Biibjcctis diversi actus
numero distincti reperiunlur, ideo unaquwque harum potentinrum determinalnr natu
ra sua ad actus distinctos ab actibus alterius. At vcropotentia quse tigit in ex
ternam materiam, non determinat sibi certum subjectum in quod agat; et ideo agen
tia numero dislincta possunt agere in idem pnssum numero, vel in diversis tempor
ibus, vel in eodcm, vcl eonjttnctim ut causa: pnrtinles, vel divisim ut totales;
et ideo non est in eis eadem ralio ob qnam determinentur ad formas numero disti
nctns cfficiendas, elinm n spectu ejusdcm pnssi.
19. Quocirca ex parte causee nulla proLa])ilis cnttsa occurrit hujus determinati
onis;
nam ceite individualio sola ipsius causae non est sufficiens ratio ut determinet
ur nd haec individua effieienda potius quam alia; nec otinm ut caustc numero dis
tincta; determinentur ad individua numero distineta. Alia; cndem fncililato dicc
re qnis posset individunm causam ex vi sua; individuationis determinari ad unum
tantutri individuum ethcicndum, prwscrtim cx eodem subjecto, sicut causa univoca
unius specici dclerminatur ad effectum unius tantum speciei factenduni. Ex part
e vcro effectus reddi potest ratio supra tacla, quia unus effcctus natura sua po
slulat unnm dcterminntnm causam a qua fiat, quia cum effeclus nntnralem habeat d
ependcntiam a causa, effectus singularis etiam habct nnturalem dcpendentiam a ca
usa singulari; et ideo etiam ipsa potentia uon claudit sub objecto suo, nisi iUo
s etfectus qui ab iik possunt naturuliter dependere.
20. Prima difficultatis ratio. Verumtamen hoc etiam principium, quod de effectu
sumitur, non video qua suffieienti ratione probari possit; et aliundc occurrunt
vehementes conjecturrc ob quas non videatur admittendum. Primo, quia dependentia
effectus a causa univoca est iUi accidentalis, cum sit tantum in fieri, et sit
scparabilis ab ipsa i-e; nulla est autcrn ratio ob quam ha.'c res individua dete
rminet jrnturn sna. tale accidens; sicut ergo idcm suhjectum est indiffcrens ad
plures calores uumero distinctos, et' naturaliter rccipit illum, quem potest eff
icere agens piirao occtrrrens, ita idem effectus indifferens est ad depcndentias
sibi aecidentarias, qnanquam dum fit, naturaliter ac per se fiat pcr dependenti
nm, quai esse potest ah eo agcnte quod tunc applicatur.
21. Secunda. Secundo declaratur hoc amplius, quia si consideretur entitas ipsius
effectus, illa est absoluta, id est, in se non includens respectum, etiam trans
cendentalcm, ad aliquod agens univocum, quia cunr non pcndcat ab illo essenlinli
ter ct in suo csse, non est unde inchrdnt in se talem respectum; crgo talis effe
ctus cx vi sum entitatis uon postulat dcpendcntinm ab hac numero causa, ut rnagi
s connaturalem sibi, quam ab alia.
22. Tertia. Tertio idem effectus nurnero, qui ftt a catisa univoca, potest per se
et conrraturaliter fieri a causa cequivoca, non solum primu, sed etiam secunda e
t creata, si eminentcr contiireat tnlem inferiorem speciem. ut pnulo anlea dixit
nus ct probavimus ; ergo. comparatione facta inter illas duas causas, univocam e
t n?quivocam , ille effectus singularis non magis determinat sibi ex natura sua
eraanationem ab una quam ab alia; nam tcque indiffcrenter potest a qualibet eamm
fieri, qua3 primum fuerit sufficienter applicata; ergo, comparatione facta inte
r causas univocus, non est cur i!le effectus determinet sibi ex natura sua diman
ationem ab una earum tnntum, sed poterit indilFerentcr a multis , vel a qualibet
simili produci. Palel consequentia, tum quia, si connaturale esset omni effectu
i determinare sibi unam tantum causam , dcberet determinare simplieiter unam, ve
l univocam, vel ajquivocam, saltem inter creatas. Tum etiam quia ratio, qua; vid
etur movisse alios auetorcs , ut dicerent unum effeetum singularem liabere natur
alem depeudenlinm abunacausa singulari, scilicet, ut per se et non per accidens
videalur ab illo produci, hcec (inquam) ratio a>que applicari potest ad causam u
nivocam et ccquivocam, quia ctiam dici poterit per accidens ab altera earum prod
uei. cum a;que bene posset ab alia fleri, si applicata fuisset; quod si hoc non
impedit causalitatem per se ejus causa?, qua; de facto applicatur, sive univoca
illa fuerit, sive wquivoca, non impedit etiam in causis univocis, sive hrec nume
ro applicetur, sive alia. Qnod si quis dicat esse disparem ralioncm in causa aiq
uivoca, quoniam illa cminentcr continet totam speciem , et consequenter omnia in
dividua ejus, respondetur id non referre ad prascntem rationem, in qua considera
mus dctcrminationem aut indifferentiam ex pnrte effectus, non ex partc causa;. S
i autem effectus natura sua esset determinatus ad dcpendendum ab una tantum caus
a singulari, non posset virtute contineri in pluribus causis; quod si ex parte e
ffectus non est hoac determinatio, ergo nec ex parte ejus repugnat contineri in
multis causis, et posse a singulis depeudere; ergo non est cur hoc magis verum s
it respectu causa; univoca; et a^qnivocre, quam respectu causarum univocarum. Ma
xime si tara prima comparatio quam secunda flat ad causas creatas; nam, licet ca
usa univoca non contincat totam speciem sicut eequivoca, potest tamen virtute co
ntinere qwelibet individua sibi similia,ct a se distincta.
23. Quarto, possumus simulsimilemrationem sumere, ex co quodunus numero effectus
polest divisim dependerc a duabus causis totalibus a-quivoeis, etiam creatis, v
el spocic, vel numero distinctis; nam quailibct earum continet eminenrcr totam s
peciem inferioris
effectus; unde quantum est cx sc, potcns est ad cfflciendum quodlibet individuum
illius speeiei; et consequenter omnc individuum, quod potcst fieri ab una illar
uni causarum, potest fieri ab alia; ergo idcm potest esse in causis univocis. Pa
tct consequontia ex supra dictis, quia illud est suftieiens indicium, ex parte e
ffeclus non repugnare quin naturaliter pendercpossit ab hac vel illa causa; nec
potest assignari ratio cur ex parte ejus magis repugnet in ordine ad causas univ
ocas quam ad aequivocas. Quod si cx parle eftectus non cst repugnantia, revcra e
x parle causamm nulla potest assignari.
24. Atque hoc modo habet vim alia ratio, qua; hic fieri potest, quod idem effect
us numero tit ab una causa, et conservatur ab alia; lioc enim non habet locum in
cnusa univoca, nam effectus cjus non pendet ab illa in conscrvari per se loquen
do; nam cum dicitur conscrvare in ligno calorem quem produxit, non intelligitur
de conservatione directe, et pcr se, sed per accidens, dcfendcndo a contrariis;
et ideo mirum non est quod talis conservatio vcl potius defensio possit a quolib
et agente similis virtutis fieri. In causis vero sequivoeisvideturcortum, effect
um ab una productum posso conscrvari ab alia, ut lumen hujus aeris factum ab hac
lucerna, conscrvatur ab alia suflicienter applicala, etiamsi ha?c statim exting
uatur. Neque enim verisimile est fieri subitam et insensibilem mutationem lumini
s ; ergo eadcm ratione potuisset una lucema efficcre a principio idem lumen quod
alia fecit, si applicata fuisset, tum quia hujusmodi conservatio est vera cftic
ienlia, ct ex se et natura sua posset esse productio; tum ctiam quin, nisi hoc l
umen continerctur sub objecto alterius lucernoe, non posset nb alia naturaliter
conservari; si vero continetur, potest etiam fieri.
23. Ex causis vero univocis potest aliquale nrgumentum ex co sumi, quod una pole
st intcndcrc enmdcm numero qualitatem qunm alia inchoavit; ergo etiam potest ill
am inchoare seu efficere; mirum esl enim dicerc, nnam et eamdcm qualitatem secun
dum di* vcrsos grndus dcterminare sibi diversa agentia nnturalia alioqui inter s
e omnino similia. Tandem non videlur verisimilo non posso unum Angelum cflicerc
in eodem corpore eumdem numcro locnlem motum, vel idcm Ubi intrinsecum quod aliu
s efficeret, si eGdem tempore illud movissct. Et ideo in hoc exemplo etiam aucto
res contraria?. sententiro admittunt eumdem numero cffectum posse iieri a divers
is causis totalibus disjunctim; sed ncgant inde sumi sufficiens argumentum ad al
ios effectus, quia pcr motum localem non fit in mobili uova entitas absoluta. Sc
d ha?c responsio non satisfacit, tum quia, licet per motum localem non fiat nova
rcs absoluta distincta a mobili, fit tamen modus realis absolutus, etex natura
rei distinctusamobili; ex quo non leve argumentum sumitur ad effectum, qui sit f
orma distincta. Tum maxime quia, etiam respectu localis motus et Ubi, intercedit
vera causalilas efliciens, et dependentia per sc bujus etTectus ab hac causa ;
ergo, si hoc non obstat quominus talis effectus possit ficri ab alia causa numer
o distincta, non etiam obstabit in effeclibus, qui sunt res vel formae distincta
j. Verum est hoc exemplum etiam procedere de causis aequivocis, quia in motione
locali semper motor est causa eequivoca; tamen jam ostendimus ex causis a;quivoc
is sumi argumenfum sufficiens ad univocas.
Totius qucestionis resolutio affirmativa.
26. Pensatis ergo utriusque partis rationibus, quamvis neutrse omnino cogant aut
demonstrent, tamen haj posteriores majorem verisimilitudinem pra; se ferunt. Qu
apropter in genere loquendo, dicendum censeo non repugnare eumdem numero effectu
m dependere a pluribus causis proximis et totalibus disjunctim, seu, c converso
(et inidemredit), plures causas posse hnbere virtutem, ut singulae possint per s
e efficere eumdem numero effectum; quod est certius si utraque vel altera sit ca
usa sequivoca; tamen etiam esl probabilius in causis univocis. Oportet tamen non
nulla observare. Primum, supponcndum esse effectum, vel esse sequalem, velinferi
orem causa; quod ideo adverto, quia si vera esset sententia, quse affirmat indiv
idua ejusdem speciei posse esse inaequalia in perfectione, non oporteret ut quae
libet causa individua in aliqua specie posset efficere omnia alia individua ejus
dem spcciei propria virtute, sed solum ea qna; sibi essent proportionata, vel a-
qualia. Deinde oportet loqui de effectibus omnino similibus in individuo, ut sun
t duo calores ejusdem subjecti; nam si effectus, quamvis sint ejusdem speciei, n
on sint omnino similes, sed (ut ita dicam) aliquo modo heterogenei individualite
r, fieri potest ut ob peculiarem conditionem, quam singula individua habent, uni
cam tantum causam naturalem unius ordinis sibi determiiient,
quod non solum in causis univocis, sed etiam in eequivocis accidere potest. Ut,
verbi gratia, species visibiles Petri et Pauli ejusdem speciei sunt (suppono eni
m utrumque esse album), et nihilominus nec Petrus potest eflicere speciem Pauli,
nec Paulus Petri, quia illte species licet sint similes in natura specifica, ta
men ex individuatione sua habent proprias habitudines ad distincta objecia, et i
deo voco illus spccics dissimiles, et quasi beterogeneas individualiter, et obje
cta illa , licet sint suo modo causai a;quivocae talium specierum, tamcn non hab
ent virtutem eminenlem ad tolam speciem, sed unumquodque ad illas species tantum
qua; ipsum repraesentant. Simile quid conspicere licct in actibus immancntibus,
ut supra dicebamus; et idem est de habitibus. Itaquc ubi peculiaris ratio seu d
eterminatio intervenit, accidere potest ut causa sit determinata ad aliqua indiv
idua unius speciei, et non possit ad omnia; et inde etiam provenire potest ut ef
fectus, qui ab una causa fit, non possit fieri ab alia numero distincta; absolut
e tamen illud non repugnat naturis rerum.
27. Ultimo est observandum, hactenus nos solum explicuisse quid possit tieri ex
vi causarum particukirium, nonvero quidfiat; id enim multo magis incertum nobis
est, ita ut non possit aliqua ratione detiniri. Nam, licet duae causa; particula
res habeant virtutem ad eumdem numero effectum efficiendum, tamen actualis dcter
minatio hujusmodi causa?, ut hoc individuum faciat potius quam aliud, a prima ca
usa pendet ut a primaria origine talis determinationis; et ideo, quamvis hsee ca
usa nunc applicata hunc singularem effectum efficiat, ad quem a priina causa det
erminatur, an vero , si alia similis vice iilius eodem tempore et loco et circa
idem subjectum applicata fuisset, eumdem numero eflectum fecisset, non nobis con
stat. Non quia non sit in illa potentia, quod hactenus egimus, sed quia illa pot
entia etiam est inditferens ad plura individua, et nescimus an in eo casu determ
inaretur a prima causa ad idem individuum numero faciendum; solum ergo affirmamu
s posse ita determinari, actualem vero determinationem ex concursu et voluntate
primse causce dependere.
Satis/it argumcnlis secunda; sententiw expreecedenti sectione relictis.
28. Ex his etiam respondendum est nd eam interrogationem, quaj fiebat in fundame
ntis secundae opinionis principalis in principio praecedentis sectionis adductis
, nimirum, quid agerent duee causse totales in virtute , seu in actu primo, si e
idem passo simul et seque applicarentur, et juxta naturam suam agere relinqueren
tur. Distinguendum est enim, nam vel illo3 duae causte applicarcntur simul et in
eodem instanti, vel una prius tempore quam alia. Rursus, vel passum est capax p
lurium etfectuum numero distinctorum , vel unius tantum. Deinde, si etfectus sit
unus, potest esse indivisibilis, ut est forma substanlialis, vel habens latitud
inem dimensionum; item potest dependere a causa tantum in fieri, vel etiam in co
nservari. Primo ergo, si causce simul applicenlur, et passum sit capax plurium e
tfectuum, efflcient illos, ct unaquaeque suum, et sic cessat omnis controversia;
hoc enim modo duo objecta alba, aeque applicata, duas species intentionales eff
icient. Nam in hoc exemplo illae dua; causa; nec sunt, nec esse possunt causae t
otales ejusdem numero etfectus, quia neutrum objectum potest facere speciem alte
rius. Unde non existimo posse inveniri exemplum in quo utraque causa possit esse
totalis respectu utriusque effectus, et tamen quod passum possit simul utrumque
recipere , qnia duse forma;, vel accidentia solo numero distincta, et omnino si
milia, non possunt simul esse in eodem subjecto. Si tamen id admittatur juxta op
inionem ponentem plura lumina in eodem aere , etiam dici posset tunc illas causa
s operaturas ut causas totales, non tamen ambas eumdem effectum, sed unamquamque
suum. Quanquam et hoc etiam incertum esset; pendet enim ex determinatione prims
e causae, quae posset dare concursum, vel ad diversos numero effectus, vel tantu
m ad unum et eumdem; tamen, cum illae causoe ex illa hypothesi sint tunc aptae a
d operandum ut causae totales, verisimile est recepturas naturalem concursum ad
sic operandum, et consequenter effecturas diversos numero effectus.
29. Supponendo autem subjectum non esse capax, nisi unius formee, tunc causae il
loe simul applicata; eumdem effectum simul efficerent, non tamen ut causae total
es, sed ut parliales; non quia ille effectus idem numero non posset Deri a singu
lis illarum causarum, nec ab altera earum sola, sed ab utraque simul partialiter
; incredibile est enim aliquem effectum naturalem determinare sibi natura sua hu
nc modum dcpendentiee a multis causis simul, quibus per accidens est sic
conjungi ad operandum. Uatio ergo solum est, quia ilJe modus agendi est lunc mag
is consentaneus naturis rerum, ut supra declaratum est. Quod si effectus sit ind
ivisibilis, non poterit esse perfectior propter conjunctionera duarum causarum;
si autem sit capax majoris vel minoris intensionis, interdum erit intensior, qua
ndo, scilicet, neutra illarum causarum per se sola potuissct operari secundum to
tam aptitudinem intensionis vel activitatis suae, vel propter distantiam, vel ob
peculiarem proprietatem suae naturae; quomodo experimur duas lucernas inter se
aequales simul efficerc intensius lumen in aere, quam singulae per se possent ef
ficere.
30. At vero, si una talium causarum prius tempore applicetur quam alia, ea stati
m efficict totum effectum, quem eo tempore vel instante efficere potest; et tunc
magis incertum est quid efficiat altera causa superveniens. Et quidem, si effec
tus non pendeat in conservari, sed in fieri tantum, et sit indivisibilis, vel ja
m totus productus, clarum esl posteriorem causam nihil posse efficere, quia jam
invenit factum, et quia jam altera causa nihil facit, sed fecit. Quod si effectu
s pendeat in conservari, dicunt aliqui periturum effectum , qui a priori causa f
actus fuerat, et novum ab illis duabus simul fore producendum, et in futurum con
servandum. Sed id incredibile est, quia nulla est ibi causa cur corrumpatur prio
r effectus, neque etiam est naturra consentaneum, ut Deus suspendat concursum, q
uo conservat illum, nulla superveniente causa corrumpente.
31. Alii probabilius dicunt, ab eo instantc, in quo posterior causa est applicat
a, incipere illum effectum conservari a duabus causis simul, qui prius ab una ta
ntum conservabatur, quia non debet esse otiosa, cum ad hoc possit operari. Sed h
oc etiam difficultatem habet, qnia vcl ille effectus incipit conservari a poster
iori causa per novam actionem, quae ab illa sola manet, perseverante etiam prior
i c.iusa in sua actione; et sic sequitur conservari illum effectum ab illis duab
us causis simul ut causis totalibus, quod non admittimus. Vel prior causa desist
it a sua propria actione, et incipiunt ambre causae habere novam actionem commun
em, qua conservant eumdem effectum; et hoc etiam est difficile, quia nihil est q
uod cogat priorem causam, ut remittat sunm influxum, vel ut desistat a priori ac
tione. Neque id potest reduci ad determinatjonem primte causas variantis con
« IndietroContinue »
- Page 11 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
possit retinere esse, ut datuui ab alia. Sic enim lumen hujus aeris vere pendet
nunc ab bac lucema, et nibilominus bac extincta posset idem lumen conservari, si
in codem momcnto aliud luminosum applicaretur sufficiens ad tale lumen conserva
ndum. Igitur cum res dicitur pendere a causa, quia illa ablata tollitur, intelli
gitur de causa, qua> est unica, et quia regulariter et naturaliter ita esse sole
t causa totalis, idco solel illo modo declarari dependentia ab iila. Vel certe s
ubintelligcnda ibi est conditio, nimirum, ablata causa, a qua effeetus pendet, t
olli etiam effectum, nisialiunde succurrat aliacausa, qua; effectum possit in es
se conservare, utin prajsenti fit.
16. Ablato agentc, dependentiam effectus ab illo auferri necesse est. Recte aute
m ac necessario sequitur, ut ablata causa auferatur aliqua dependcntia effectus
ab illa, rationc cujus auferrctur etiam effectus, nisi ab alia causa conservaret
ur. Probatur, nam omnis effectus quatcnus a causa est, pendet ab illa; solum aut
em potest pendere quamdiu causa est, quia ab eo, quod non est, nibil pendet, pra
esertiin efticienter, ut in superioribus ostensum est; ergo, ablata causa, a qua
effectus eflicienter procedebat, necesse est ut tollatur aliqua dependentia tal
is effectus a tali causa. Hapc autem dependentianon est aliud ab actione, ut sup
ra etiam probatum est; ergo etiam necesse est ut ablata causa, auferatur aliqua
actio ejus circa talem effectum ; non tamen necesse est auferri ipsum effectum,
quia alia causa sufliciens per aliam actionem propriam et totalem illuin in csse
continet. Etlunc confirmatur quod antea dicebamus, quamvis effectus situnus, si
causoe sint plures et totales cjusdem ordinis, necessarium csse ut actioncs sin
t plures, quia cessante influxu unius causre, ex necessitate tollitur ejus actio
,quia tollitur dependentia nb illa,et nihilominus manerc potest actioalterius ca
usa\quia cum totalis sit, et non sit subordinata alteri, conservare potestaction
em suam, etiamsialia cesset ab agendo; crgo necesse est actiones essc distinctas
.
Secunda assertio.
17. Naturalitei nequit idem effectus a pluribv.s non subordinatis agenlibus tota
liter dimanare. Sextum arguiuentum postulat ut de secunda sententia judicium fer
amus. Dico ergo secundo, ficri non posse naturaliter, ut idem effectus a pluribu
s causis totalibus si
mul efficiatur. In bac conclusione fere conveniunt pbilosopbi, camque signilicav
it Aristoteles, quinto Metapb., cap. 2; dicensenim posse dari plures causas ejus
dem etfectu>, addit, sed non eodem modo, ut uotarunt D. Tbomas ct creteri interp
retes. Qui onuip; non soluni intelligunt boc non posse fieri naturaliter, quia a
pplicatio plurium agentium per sc sufficientium naturaliter fieri non potest; bo
c enim ct incertum cst, ut argiunenla tangunt, et valde remotum et accidentarium
; scd intelligunt, etiam facta applicatione plurium agentium ex se sufficientium
(siveilla applicatio naturaliter conlingat, sive ponatur supernaturaliter fieri
), dummodo iiJa agentiarelinquanturnaturresure, nonefiicient effectum ut causae
totales, sed ut partiales tantum.
18. Varia? rationes secundm assertionis.Ratio autem hujus conclusionis sic intel
lecta: non est admodum facilis. Quidam rationem revocant ad aliud principium, sc
ilicct, quod nulla causa naturalis potest naturaliter cflicerc aliquem effectum
eumdem numero, quem potest alia. Ex quo principio ita philosophandum est. Imprim
is enim dicendum est, illas duas causas reque applicatas non posse unum et eumde
m effectum simul producere, ita ut utraque illum faciat ut causa totalis, quia,
hoc ipso quod continetur in virtute unius, non continetur in virtute alterius. A
tque ita fit ut, si aliqua earum sola virtule sua etficit effcctum quein contine
t, alia nihil etficiat; tamen id solum continget, quando una prius tempore appli
catur, quamalia: tunc enim posterior nihil efficiet, quiajaiu invenit capacitate
m passi impletam. At vero. quando amba? simul applicantur, non potesl rationalit
er dici unam ethcerc proprium effectum sibi adrequatum, et aliam nihil eausare,
cum non sit major ratio dc una quani de alia. Nisi forte quis recurrat ad concur
sum et voluntatem priaia; causa;, ct dicat necessarium esse alteram tantum opera
ri, ct ideo Deum sua voluntate dare concursum cui vult, et ideo illam operari, e
t non aliam. Sed ho' licet a prima causa fieri possit, tamen non videtur philoso
phicum, nec conseutaneum naturis rerum; nam cum utrumque agens osque sit potens,
et a?que praeparatum, seu approximatum ad agendum, ut supponimus, non est magis
debitus concursus uni quam alteri.
19. Dicendum ergo est utramque simui.ut partiales causas, unum effectum producer
e. Nani, quainvis non possiutsimul operari, aut plures eficctus solo numero dist
iuctos, quia supponimus subjectum non esse capax eorum, aut unum et eumdem per m
odum causarum totaliuin, quia nullus est effectus qui idem numero in singulorum
agentium virtute contineatur, non tamen propterea necesse est ut alterum tantum
ex illis agcntibus etliciat suum proprium cffectum; possunt cnim ambo pcr modum
unius concurrere ad aliquem etfectum in illis simul sumptis contentum, qui neces
sario erit distinctus ab illis effectibus, quos illa agentia sigillatim ac per s
e possent totalitcr producere. Ergo magis consentaneum est rerum naturis, ut Deu
s prajbeat illis agentibus concursum ad agendum hoc modo, quam ut alteri totum p
rtcbeat, alteri omnino deneget. Ergo illa agcntia simul efficient praedicto modo
; atque ita semper agent ut causte partialcs, et non ut totales, quia ille effec
tus ita procedit ab utraquc illa causa, ut a neutra possit prodire, et ita etiam
proccdet sola unica actione, quia ita pendet ab utraque illa causa conjunctim,
ut sine altemtra csse non possit.
20. Hic vcro discursus, quamvis ex principio posito recte procedat, tamen ipsum
principium mihi esl valde incertum, neque cxistimo posse probari ulla suflicient
i ratione, ut in sequenti puncto declarabimus. Et idco non videtur fundanda cert
ior conclusio in re minus certa; magis autem constans est in piiilosophia, non p
osse plurcs causas totales conjunctim efficere cumdem cffeclum, quam quod non po
ssint divisim. Melius ergo fundatur conclusio in hoc, quod unus numero effectus
non potest naturaliter simul fieri, nisi unica actione; unica autem aclio non po
test cssc a duobus causis totalibus ejudem ordinis, ut supra probatum est; crgo
nequc unus ctfeclus potest naturaliter fieri a phiribus causis totalibus. Major
probatur primo, quia unitas actionis aliquo modo sumitur ex tcrmino; dico autem
aliquo modo, quia etiam necessaria cst habitudo ad agens; tainen, cum necessaria
ctiain sit unitas termini, saltcm ex co capite ad unum terminum unica actio nat
uraliter postulatur. Secundo, quamvis agentia sint plura, et alias posscnt sigil
latim cfflccre, tamen etiam possunt conjungi ad ageudum pcr modum unius, et hic
modus agendi est magis consenlaneus unitali termini; ergo naturaliter loqucndo i
ta sempcr agunt. Tertio denique, cum uterque modus agendi sit possibilis absolut
e, quamvis ipsa agentia naxxv.
turalia non possint sese determinare ad alterum illorum, scd per concursum prima
? caus» determinanda essent, non essct cis debitus duplex concursus ad agendum dua
bus actionibus totalibus, quia non est eis necessarius, ct natura abhorret super
tluitatem; crgo etiam ex dcfinitione concursus primai causa?, non possunt illa s
ecunda agentia naturaliter simul agere ut causre totales. Qua? ratio magis decla
rabitur in puncto sequcnti, et post cjus resolutionem melius respondcbitur ad ar
gumeuta supra adducta in secunda sententia.
SECTIO V.
Utrum divisimpossit idem cftectus naturaliur esse a pluribus causis totalibus.
1. Restat diccndum, an saltem divisim possit idem cffectus fieri a pluribus caus
is totalibus, quod est queerere an lumen, quod hic et nunc prodncitur in hoc acr
e ab hac lucerna in hoc loco applicata, produceretur idcm nuraero ab alia lucern
a numero distincta, omnino tamen similiin virtute agendi, si eidem aeri codem te
mpore et loco applicatafuissct; et sic de caiteris effcctibus. In qua re non est
controversia de potentia Dei absoluta; sic cnim nullus quemego viderim, negat p
osse Dcum per unam causam naluralem facere cumderu numero effectum, quem facit p
er aliam; quanquam hocetiamdcclararatione egeat in opinione eorum, qui negant ho
c naturaliter ficri posse, si consequenter locuturi sunt, ut infra declarabo.
Prior sententia negans.
2. Est ergo disputatio de naturali virtutc causarum, et hoc modo multi negant po
sso unam causam naturalem efficere eumdem numero effcctum, quem facit alia, etia
msi cidem passo cum eisdem conditionibus applicarctur. Quam sententiam significa
t D. Thomas, Quodlib. 5, art. 8; ct Caprcol., in 2, dist. 20, q. 1; ct tcnet Mar
sil., 1 de Generat., q. 8; etSoto, in 4, dist. 34, qusest. \, articul. 3. Estque
opinio Commentatoris, in 7 Metaph., commentario 31.
3. Prima raliopro relata sententia. Rationcs adducuntur variae. Prima cst, quia q
uando hic cffectus producitur talis in individuo, aliqua proxima causa naluralis
reddenda est, cur tale individuum producatur potiusquamaliud; ha?c autem nulla
esse potest, nisi quia ab hac singulari causa talis effectus producitur, non quo
dilla solasil ratio
64
adn_'quata produotionis talis cffectus Ln individuo, scd quod sine illa non poss
it nd;equnta ratio consisterc; boc eniiu satis cst ut liic effeclus numero non p
ossit, nisi ab bac causa numero produci. Illatio est clara; antecedens vero prol
)ari potcst discurrendo per omnia qu;e ad productionem luijus individui effcctus
conferre possunt. Quia neque boc subjectum sufticit, quia indiffcrens est ad pl
ures formas, neque tempus, locus, etc, tum propter eamdem causam, tuni quia sunt
valde extrinscca, ut late supra, disputat. 5, tractatum est.
4. Rcfutatnr. Yerumtamen hsec ratio in nostra sententia nullam vim habet, nam si
sit sermo do intrinseca ratione individuationis effectus, jam supra diximus, in
ipsis intrinsecis principiis rci, seu in propria ejus cntitate positam esse. Si
vero sermo est dc ratioue, ob quam agens determinatur ad hunc effectum numero, n
on rccte redditur ratio, quia est hoc agons, nam etiam hoc agens est potcns et d
e se indifferens ad plures effeclus numero distinctos producendos. Quod si dicat
ur hoc particulare agens non esse indifferens ad producendum plures eflectus num
ero distinctos hic et nunc circa boc subjeclum, sed essedeterminaturaadunum, adb
uc restat inquireuda causa bujus dcterminationis, qua; non redditur suflicienter
ex individuatiooe causa', quia illa per se est potens ad plura; neque etiam ex
aliis ciicumstantiis i 111 adjunctis, ut dicto loco piobavi, quia vel sunt etiam
indiflerentes, et cx multis indiflercntibus non lit unum principium dctcrminatu
m; vel sunt valde cxtrinscca?, ut extrinsecurn tempus, vcl locus. Propter quod p
robabilius censuimus, causam secundam determinari quoad hoc ex concursu prima1;
ha?c autem determinatio ex parte eausa; prima; tam potest lieri cum hac individu
a causa.quam cum alia simili numero distincta in ordine ad eumdem numero effectu
m, ul paulo infcrius ostendam; ergo ex hoc capite non probatur, ad bunc singular
em effectum necessariam esse hanc singularem causamseeundam. Objicitvero Soto (q
ui pr»cipue magnifical hanc primam rationem), quia non est philosophicum revocare
lianc determinationemad primam causam, co quod causa prima de sc non concurrit,
nisi generali iniluxu et indifferenti. Verum hoc ab ipso nulla ratione probatur,
neque est verum, ut ex supra dictis de concursu Dei constat; estque magis conse
ntaneum perfectioni divinas providentise, ut Deus sua voluntate decernat, quee i
ndividua ab omnibus causis futura sint.
5. Seeunda ratio reddi solet, quia si hic numero cflcetus potuisset ab alia caus
a niimero distincta produci, non penderct per sc ct cssentialiter ab hac causa s
ingulari, a qua nunc protlucitur, et consequenter talis eausn non esset causa pe
r se hujus effeclus, sed solum per accidens, quia a causa per se, effcctus pendc
t per se et essentialiter. At vero supponebatur sermonem esse de causa per sc; e
rgo ut salvetur ordo per se inter causam et effectum, neccsse cst dicere effectu
m singularem, qui fit ab hac numero causa, non possc naturaliter iieri ab alia n
umero distincta. Prima sequela probatur, quiu si loco hujus causn; alia numero d
istincta applicata fuisset, idem numero effectus ab illa fuisset produclus; ergo
per accidens est.quod hic effectus ab hac causa producutur. Et eonfirmatur prim
o, nam omnis effectus determinatus et singularis natura sua postulat determinata
m causam per se, a qua fiat, quia ah aliqua pcr se pendet; ergo non potesl natur
aliter, nisi ab illa fieri. Et confirmatur secundo, quia luve actio numero, qun;
ab hao causa totali fit, non potest fieri ab alia nuinero distincta ; sed luec
actio numero lendit in bune eflectiim numero. et actiones mirnero distinctnj in
effectus numero distinctos; ergo etiain bic eftectus, qui ab hac causa Dl. non p
otest tieri ab alia consimili, et ejusdem ordinis, et numero distincta.
C. Improbalur. Sed neque ha?c omnia sunt ellicacia ad persuadcndam opinionem. Et
quidem in principali ratione distingueudi sunt illi duo teimini, dependere per
se, vel etsentialiter; non cnim sunt a^quivalentcs. sed magis est dcpendere esse
ntialiter qunm per se ; ut enim effectus pcr se peudeat a causa, salis est quod
vere ac proprie ab illa suu"1 esse recipiat, quia recipere essc, et dependere, f
ere idein sunt. At vero pendere essentialitcr, addit, quod effectus ex intrinsec
a sua natura et essentia poslulet intluxmn talis causie, ita ut sine illo esse n
on possit; quod satis probatur ex signiticatione illius vocis, esscntialis depen
dentia. Cum ergo infertur. si hic numero eftectus posset ab alia causa totali ej
usdcm ordiuis produci, sequi, non pendere per se et essentialiter ab hac eausa.
a qua nunc producitur, quoniam consequen? duplex est, duplex etiam adbibenda est
responsio, ct neganda prior pars sequcl*, et concedenda posterior.
7. Nego igitur sequi effectum non penderc per se, quia pendet a causa proprie et
per
se influente esse in illum. Nec refert quod quidem esse, actualiter soluui pende
re unum posset fieri ab alia, quia de facto non fit ab effectum ab una causa tot
ali unius ordinis, alia, sed ab liac sola in ordine causarum; connaturali depend
entia ; negotamen, unum ergo id satis est ut ab illa pendeat tanquam numero effe
ctum solum posse dependere ab a causa totali. Cum vero instatur, quia posset una
numero causa, quia si ab alia simili fieapplicari alia, et ita per accidens est
quod ret, tam connaturaliter ab illa penderet, siab bac fiat, respondetur sequi
vocationem esse cut ab altera.
in illo termino, per accidens, quia jam non 9. Unde ad primam confirmationem abs
osiunitur, ut opponittir eausaj per se, sed ut lute nego antecedens, quia hic nu
mero efopponitur causoe simpliciter necessarire , vel fectus, si ejus individua
natura etentitas abunica:. Concedo igitur respectu effectus, per solute consider
etur, non delerminat, nec accidcns, id est, contingens, ct extra essen- postulat
necessario (nccessitate, scilicet, contiam, et praeter rationem ejus esse, quod
ab naturali et intrinseca) ut ab hac numerocauhac causa numcro potius quam ab a
lia fiat. sa fiat, et non ab alia ; vel saltem hoc nulla ltem ex parte eausop, p
er accidcns dici potest ratione ibi probatur, quia hnec res naturasua quod hcec
causa potius quam alia applicetur, solum postulat quod fiat ab aliquo habente qu
ia vel non applicatur a se, sed ab alio, sulueientem virtutem ad illam faciendam
. vel quia id est accidentarium et contingcns Quod si plura agentia habuerint il
lain virturespcctu illius. Sed haec omnia sunt remota tem, nihil refert ad natur
am talis effectus, ct cxtrinseea ad causalitatem per se, quia neque quidquam imp
edit, quominus per se jam iu eo instanti, in quo ha?c causa est ap- fiat a quocu
nque quod applicari contigerit, ut plicata, vere ac proprie intluit esse in hunc
declaratum est.
effectum, et hoc satis est ut et illa sit causa 10. Ad secundam confirmationem,
conceper se, et effectus ab illa per se pendeat. Si- do hane numero actionem tan
tum posse esse cut etiam haec causa hic et nunc applicata ab hoc agente, et ad h
unc terminum. Nego huic passo posset non hanc formam , sed tamen distinctas nume
ro acliones necessario aliam numero inducere, et hac ratione dici terminari ad e
ffectus numero distinctos; id potest per accidens respectu illius, quodhanc cnim
necessarium non esse, sajpc in supenumero potius quam aliam faciat, quia ex- ri
oribus probatum est; alias nec de potentia trinsecum illi est et accidentarium,
quod Deus absoluta posset effectus, qui ab uno agcnte definiverit concursum ad h
unc effectum po- fit, fieri ab alio numero distincto, etiam ditius quam ad alium
. Nihilominus tamen jam visim, quia actio unius non potest ab alio sic applicata
, per se facit hunc etlectum; sic fieri. Quod si dicatur actiones distinctas nue
rgo elfectus etiam hic ct nunc per se pen- mero, neccssitate quidem naturali ten
dere det ab hac causa. a qua proprie fit, etiamsi in effectus numero distinctos,
non tamen posset ab alia fieii. Recte autem sequitur et necessitate absoluta et
iu ordine ad divinam concedcnda est altera pars sequehe, nimi- potentiam, contr
a hoc est, quia illa necessirum, quod talis effectus non pendeat esscn- tas natu
ralis nulla ratione probata est. Quantialiter a tali causa; estquc illud consequ
ens do enim plura agcntia simul concurrunt, est verissimum. Imo, ut constat ex s
upra dictis aliqua necessitas, vel saltem naturalis conde concursu priina? causa
e, nullus effectus gruentia, ut una potius quam duabus actiopcndet essentialiter
a causa univoca; imo nibus agant ad eumdem effectum. Quod venuilus eirectus cre
alus, quatenus est ab effi- ro divcrsa agenlia totalia quoad virtutem ciente cau
sa, pendet essentialiter a causa agendi, non possint habere suas proprias creata
, sed a solo Dco. quia ab ipso solo fieri actiones distinctas circa aliqucm cffc
ctum, ut potest sine quocunque alio, ab aliis autem unumquodque possit per se il
lum efficere, fieri non potest sine ipso. saltem quando solum et sine altera app
lica
8. Quodsi dicatur hocesse verum, sumpta tur, nullaratione hactenus ostensum est.
Non illa voce, essentialiter, in rigorosa significa- est ergo cur sit necessari
um naturali necestione, hic autem non ita sumi, sed ut idem sitate, ut unus effe
ctus una tantum actione est quod connaturaliter, atque hoc modo individua et par
ticulari naturaliter fieri pospendcre posse creatum effectum a causacrea- sit, e
tiam divisim. ta, et univocum ab nnivoca, sicque unum ef
fcctum tantum habere unam causam, a qua ^cunda sentcntia praccdcnh contrana. con
naturaliter pendeat, respondeo, verum 11. Fundamentum. Quia igitur hacte
nus eflieaciores rationes inventse uon sunt ad eam sententiam confirmaudam, alii
s auctoribus probata non est, sed aiunt eumdem effectum numero-posse divisim fie
ri a diversis causis totalibus, et nunc quidem ficri hoc lmnen in hoc aere ab ha
c lucerna, quia hoec applicata cst; idem tamen nihilominus fuisse futurum, si al
ia lucerna applicata fuisset. Hanc opinionem tenet Scotus, in 2, dist. 20, quajs
t. 2, quce ab codem probatur argumento philosophico et Theologico. Theologicum a
rgumentum cst, quia Deus ante praevisum originale pcccatum elegit ad gloriam hos
singulares homines, quos praidestinavit, ex quibus multi nunc generantur ab hom
inibus reprobis ; si autem Adam non peccasset, generarentur ab aliis hominibus n
umero distinclis,quia tunc nulli esscntreprobi,a quibus generarentur. Sed argume
ntum hoc multa inculcat, qua? prsetermittenda nobis sunt, ne metaphysicos termiu
os transgrediamur. Re tamen vera ratio non est eflieax, et preeter multa, quee s
upponit incerta, illud apud me certum est, Deum elegisse preedestinatos cum prae
scientia saltem conditionata lapsus humani generis, quee satis est ut simul vell
e potuerit hos preedestinatos ab his numcro parcntibus generari. Quod si Dcus pr
eevidissct, etiam in conditionali scientia, Adam non fuisse peccaturum, vel non
habuisset decretum eligendi hos homines, quos nunc elegit, vel simul cum illis e
legissct parcntcs eorum quos nunc elegit, vel certc permisisset etiam tunc aliqu
os esse reprobos. Non enim est verum, aut saltem certum, quod si Adam non peccas
set, nulli alii homines peccassent aut damnarentur. Itaque (ut hsec omittamus) c
ertum est, propter certitudinem preedestinationis non esse necessarium diccre un
um hominem posse naturaliter generari ab aliis parentibus, quam ab illis, a quib
us de facto generatur.
12. Ratio physica est, quia duo agentia ejusdem speciei sunt a;qualis virtutis;
ergo quidquid potest unum etticere ex tali materia hic et nunc sibi applicata, p
otest cflicere aliud; alias non essent a;quaJis virtutis; ergo effectus, qui ab
uno fit, posset idem numero fieri ab alio. Verum neque hrec ratio convincens est
; nam ex sequalitate virtutis solum potest colligi a;qualitas effectus, non vero
identitas; nam, sicut in ipsa virtute aliud est csse Kqualem, aliud csso eamdem
, ita etiamin effectu. Rcspondetur ergo facile, ujqualena virtutem posse ex eade
m materia
a;qualem effectum efficere, non tamem eumdem. Aliae item rationcs fieri solent i
n favorem hujus sententia;, quae leviores mihi videntur, et ideo eas omitto.
Punctm difficultatis aperitur.
13. Ut ergo punctus controversiae attingalur, iu hoc insistendum est, ut videamu
s un effectus contentus sub objecto unius potentiee activee possit contineri sub
objecto afterius, et an lioc possit certa ratione in altertitram partem definir
i. In quo est notanda differentia inter causam particularem ct univocam, et a;qu
ivocain ac universalem, quod universalis, quia non formaliter, sed eminenter con
tinet effectum, potest pcr se respicere totam speciem, el omnia individuu sub il
la contenta. Et hinc certum esse censeo, eumdem numero effec.tum, qui fit a caus
a particulari etunivoca, posse fieri connatnrali modo a causa eequivoca ut a cau
sa totaliet proxima, si absque interventu causae univoca; sola causa eequivoca,
et de se universalis, applicetur ad generandum talem effectum innncdiate, et se
sola. Hoc est certissimum in causa universalissima et eminentisima, quec est Deu
s, nam hac ralionc potest quemcumque effectum sua virtute facere, quem causoe se
cundee possunt. Idem censeo de virtutibus ccelestibus quoad eos effectus, quos v
erc continent eminenter, et ut causa per se suflicientes. Ut, verbi gratia, si s
olest causa sufliciens ad gcnerandum aunmi vel ignem, quantum est ex se, suflici
ens est ad quodlibet individuum auri vcl ignis, quia ejus virlus, utpote eminent
ior, respicit ada>quate totam illam speciem, et ideo, quantum ex se, potest iii
quolibet individuo Ulam efficere.
14. JEquivoca causa ef/icere potest eumdemnumero e/fectum, quem efficeret inferi
or. Quoad has ergo causas nulla ratio apparet, cur negandum sit quin effectus pr
oductus ab igne, vcrbi gratia, in hoc ligno, posset produci idem numero a sole,
si eidem passo et cum ca;teris circumstantiissufficienter applicaretur. In quo p
roprie non comparamus causam particularem ad universalem, quatenus universalis c
ausa dicilur, quse cum alia particulari operatur, sed coniparauius duas causas p
articulares et proximas operantes per diversas virtutes, formalem, scilicet, vel
eminentcm. Ex quo etiam obiter intelligitur, esse longe diversam ratiouc-n dc c
ausis totalibus conjunctim vel divisim ope
« IndietroContinue »
- Page 12 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
subjectum, ctproximuru, etradieale, necesse est ut dicat illa duo tunc concurrer
e per modum unius adwquati susceptivi, et singula tantum partialiter concurrere;
conclusionem autem intelligendam esse de causis totalibus.
12. Plures formw ejtisdem effectus, nec tupernaturaliter esse possvnt. Jam de ca
usa formali evidentior est assertio posita, quia plures formae non possunl ad eu
mdem effectum constituendum convenire. Nam quod ad formas substantiales attinet,
supra ostcnsum est non posse esse plures simul in eadcm materia; quamvis aulem
successive sint, non componunt cum illa eumdem effectum, sed diversos, quia dive
rsa esse formaliter tribuunt. Unde licet potentia absoluta simul essentplures fo
rmee in eadem materia, non concurrcrent ad unum effectum, sed unaquajque suam sp
eciem et suum effectum constitueret. Quod vero spectat ad formas accidentalcs, q
uamvis plures possint simul in eodem subjecto esse, non tamen ad eumdem effectum
 concurrere, sed unaqusvque suum proprium ac distinclum habet effectum. Nec refe
rt quod interdum conpositum ex talibtts formis denominalur aliquo modo unum, ut
unus artifex, etiamsi liabeat plures artes specie distinctas, nam illa denominat
io singularis sumitur ex unitate subjecti subsistentis in illis formis ; unde fo
rmaliter non cadit in effectum talium formarum, ille enim revera non est untts,
sed cadit in ipsum suppositum, quatenus unum et idem omnibus illis formis seu ac
cidentibus substat. Denique, si aliquando forte plures forruce, vel accidentales
, vel etiam substantiales, dicuntur concurrcre ad unum quid constitucndum, id no
n efficient ut formte totalcs, sed ut partiales, ut forma sanguinis, carnis et o
ssis ad constituendum animal, et calor, figura, etc, ad constitucndam rem pulchr
am, vcl si quid est aliud sitnile. Semperitaque tales formncconcurrunt ut compon
entes unam, neque cst major unilas in cffeclu, quam sit proportiohaliter in form
a ; nunquam ergo plures causai formales ad eumdem effectum concttrrunt.
13. At vero in efficientibus et finibus, si sint diversarttm rationum, et inter
se subordinata, res est manifesta ex iis quaj de his causis disseruimus. Nam pos
sunt plures causee hujusmodi ad eumdem effectum concttrrere ; et quando effecttt
s est a causa creata, semper id estnecessarium propter dependentiam causa? parti
cularis.
SECTIO IV.
An possit idcm effcctus esse simul a pluribus causis tolalibus ejusdem gencris e
t specici.
1. Restat ergo dicendum de tertio puncto, qui est prtecipue intentus in hac sect
ione, scilicet, de plitribus causis ejusdem generis, et spcciei seu ordinis in i
llo genere. Et, ut ad punctum difflctiltatis statim accedamus, excludenda! sunt
catiste intrinseca? materialis et formalis, nam in eis locum non habet hsec qua?
stio, ttt a fortiori patet ex dictis in secttndo puncto prsecedentis sectionis.
Habet ergo locum queestio in efficientibus, et est fere eadem ratio de finibus,
ut in flne subjiciemus; idemque ostendemus dicendum esse de qualibct causa, quat
enus fuerit extiinseca. Rursus diliicultas est de causis totalibus in suo ordine
; nam de partialibus nulla est difficultas, quia constat multos etfectus natttra
les esse a pluribus eflicientibus proximis partialibus, ttt idem filius a patre
et matre, supponendo matrem eflective concurrere , et idem lumen aut calor a mul
tis lucernis vel ignibus, et sic de aliis. Et ratio est, quia quando causa? tant
um sttnt partiales, ex omnibus consurgit una tantum totalis et sttfficiens; ergo
nihil obstat quominus plures causee illo modo concurrant, quia illee- non tam s
unt plures causae, quam plures parle9 ttnius eausee. Neque enim neccsse est ut c
ausa totalis ita sit una, ut vel sit simplex, ant pcr se ac proprie composita pe
r realem uniouem causarum partialittm, sed sufficit ut coalescat ex pluribus ses
e juvantibus ad agendum, et sufficienter conjunctis vel approximatis, ut suo par
tiali modo iittluere possint. Itaqtte in hac parte nulla est difficultas.
2. De causis vero totalibus duplex adhuc qurestio versatur. Una est, an simul et
conjunctim possit idem effectus a pluiibus causis prodire. Alter est, an saltem
successive vel divisimpossit idem effeclusavariiscausisfieri, id est, an, qui f
lt ab una, fieret idem numero ab alia, si eidem mateii» eodem tempore applicarefur
. Prius dicemus de priori qua?stione, et deinde de posteriori.
Prima sententia negans omnino hoc esse possibile.
3. Est ergo prima sententia docens, taiu esse impossibile plures causas simttl c
oncurrere eo modo ad euradem effectum , ttt implicet contradictionem, ideoque ne
c de potentia absoluta Oeri possc. Ita opinatur Scotus, in3, (1. 1 , q. 2, ct in
2, dist. 20, q. 2. Et idcm sentiunt multi Thomistffi, qui dum dicunt hoc esse i
mpossihilc, prohationem adjungunt inferendo implicationem contradictionis; ita C
ajet., 3 p., q. 67, a. 6 , prope finem; Sonciu. , 5 Metaph., q. 6; et Capreol.,
in 2, dist. 20, q. unica, a. 3, ad argumenta Scoti contra 3 conclus., et in 3, d
ist. 4, q. 1, art. .3, ad argumenta Scoti cont. 2 conclus.; etFerrar., 3 cont. G
ent., c. 68; et Javel., 5 Metaph., q. 7. Soletque hsec opinio in hoc sensu tribu
i D. Thoma;, quia interdum absolute dicit hoc essc impossibile, ut in l part., q
. 52, art. 3, et 3 p., q. 82, art. 2, ad 2, et in i, d. 37, qucest. 3, art. 3, e
t 5 Metaph., cap. 2; et idem sentit Marsil., I de Gen., quiest. 8. Et non dubito
quin hsec fuerit illorum philosophorum sententia, qui putarunt id esse simplici
ter impossibile quod per naturales causas fieri non potest, dc quo statim dicemu
s.
4. Fundamentum propositm senlentiee. Fundatur autem hsec sententia piiino , quia
contra rationem causa; lotalis est, ut haheat consortium alterius in eodem ordi
ne, nam causa totalis est illa, quee agit tota virtute necessaria in illo ordine
ad talein effectum; ergo repugnat causa; totali ut sic, habere consortium alter
ius causa; similis in effectione ejusdem effectus. Patet consequentia, quia, hoc
ipso quod babet aliam causam concurrentem, jam ipsa non adbihet totam virtutem
necessariam. Vel certe si ipsa adhibet totam virtutem, et nihilominus alia etiam
suam exhibet, plus virtutis actu applicatur ad illmn effectum; ergo prodibit et
iam major effcctus, et consequenter fiet ab illis ut a causis partialibus, et a
neutra ut totali. Manifestam enim repugnantiam involverc videtur, ut causa poten
tior secundum totam virtutem actu operetur, et tamen non plus operetur quam si s
ola causa minus potens efficeret. Et confirmatur secundo in hunc modum, nam si u
na causa efficit effectum ut causa totalis, ergo vel alia nihil agit, et sic fal
so dicitur esse causa, vel actum agit, et hoc est impossibile, quia agere est de
non esse cducere ad csse, nam, teste Aristotele, inter hos terminos fit omnis a
ctio; sed id, quod actum est ab una causa, jam est extra non esse; ergo non pote
st fieri ab alia. Tertio, confirmat hoc ipsum, quia alias posset una causa total
is non tantum simul et eodem instanti, sed etiam in posteriori tempore producere
rem prius
jam ab alia^ productam, quod est contra rationcm productionis, ut diximus. Unde
ulterius fieret, ut eadem res producere posset seipsam, quia si non posset, maxi
me quia ad agendum supponitur esse; sed etiam si res jam sit, potest ab alia cau
sa iterum produti: ergo et a se.
5. Quarto, impossibile est eamdem actionem esse a duabus cnusis totalibus; ergo
et eumdem effectum. Patet consequentia, tum a paritate rationis, tum etiam quia
unus effeclus non potest, nisi una actione fieri. Antecedens vero probatur, quia
actio omnino essentialiter pendet ab agente; non potest ergo una et eadem actio
simul a pluribus agentibus, et a singulis totalibus dependere. Unde est quinta
et vulgaris ratio, quia alias .sequitur talem effectum pendere, et non pendere e
ssentialiter ab illis causis, qua; est contradictio. Sequela patct, nam quod pen
deat, in eo ipso asseritur quod utraque illarum dicitur esse causa per se et tot
alis, nam causa pcr se esl, a qua per se pendet effectus, et totalis est, a qua
totaliter pendet. Quod vero non pendeat, probatur, nam si ha»c tollatur, nihilomin
us remanehit effectus ex infiuxu alterius, cum dicatur esse causa totalis; ergo
non pendet ab hac. Rursus, si haec maneaf, quamvis destruatur altera, manebit ef
fectus ; ergo etiam non pendet ab altera; ergo a neutra pendet. Quod si dicatur
pendcre ab alterutra coufusc aut disjunctim, ergo de facto neutra earum determin
ate et per se sumpta, est causa totalis, quia a neutra earum determinate sumpta
pendet effectus. Sexto tandem argumentor , quia si talium causarum concursus abs
olute non repugnat. nec naturaliter repugnabit, quod hsec opinio supponit esse o
mnino falsuin.
Secunda sententia affirmans etiam natu-
raliter.
6. Secunda opinio extreme contraria esse potcst, nec implicare contradictionem, n
ec, per se loquendo, ex natura rei repugnare, duas causas totales ejusdem ordini
s simul efficere eumdem effectum. Dico per se loquendo, quia fortasse ex parte a
ntecedentium conditionum necessariarum ad agendum, non possunt secundum natura;
ordinem dua? causa; ita applicari, ut simul ac totaliter eumdem etfectum efticia
nt; tamen pcr se ex vi causalitatis etiain naturalis non repugnat. Nam si duo ag
entia ita appliccntur ahcui passo, prout necessarium est, ut singula possint ali
quem effectum totaliter elficere, ambo etiam simul et eodem modo illuni elficien
t. Atque hanc sententiam, ut vidctur, tenet Cajetan., 1 p., q. 52, a. 3, ubi lic
et interpretetur D. Tbomam dicentem, non posse unum effectum esse a duobus causi
s totalibus, intelligendum essc non dc potentia logica, sed naturali, tamen in d
iscursu ila cxplicat, ut illam naturalem repugnantiam solum ponat in application
e causarum; at vero ex bypothcsi, quod causee sint applicatcc, aperte docet effe
ctum naturaliter simul emanaturum ab illis ut a causis totalibus.
7. Fundamenttim proposilm sententue. Potest autem fundari heee opinio in ultimo ar
gumento facto pro priori sententia, sumendo contrarium principium hoc modo. Non
implicat contradictionem dari duas causas totales unius effectus; ergo si duo ig
nes, verbi gratia, eidem materia; eodem modo dispositee a;quc applicarentur, nat
uraliter agerentquantiun possent; ergo agerent unum et eumdem effcctum, quia sup
ponimus eamdem materiam non esse simul capacem plurium; tunc autcm unusquisqne a
geret ut causa totalis, quia supponimus unumqucmque habere sufiiciens principium
ad totum illuin effectum efficiendum, et uterque naturaliter ageret, quantum po
sset; ergo uterque produceret totum effectum ut causa totalis ejus, cum aliunde
nulla sit adjuncta rcpugnantia. Et coufirmatur, nam tunc vel uterque ignis agere
t, vel neuter, quia non est major ratio de uno quam de alio; non potest autem di
ci quod neuter ageret, quia nibil est quod cos impediat; cum enim sint in virtut
e similes, unus non impedit alium; supponimus autem nullum aliud impedimentum in
tervenire; ergo agit uterque, ct tota virtute, atque adeo ut causa totalis.
8. Vtque hinc ulterius concJudi potcst, non solum in praedicto sensu, sed absohi
to, posse naturaliter contingere ut idem effectus a duabus causis totalibus proc
edat, quia illa suppositio, scilicet, quod duo agentia sufficientia simul et eeq
ue ad cumdem effectum applicentur, non est cur naturaliter repugnet. Cajetanus e
nim nuilam aliam rationem adducit, nisi quia natura abhorret superlluitatem. Ai
hoc non satis est, primo, quia, licct natura abhorreat supertluitatem, non tamen
abundantiam, nec semper dicendum est supertluum, quod simpliciter non est neces
sarium. Esset quidem supertluum duas causas exigere, ubi una sufiicit; tamcn, qu
od natura
fuerit tam provida, ut pluribus causis sulficientem virtutem ad eumdem effectum
contulerit, non superfluum, sed liheralc potiusdicendum est. Quod vero illae dur
e causee simul concurrant, licet non fuerit a natura per se primo intentum, pote
st tamen esse permissum et contingens, cum nihil habeat naturis rerum repugnans.
Secundo , magis abhorret natura monstrosum effectum quam superfiuitatem, et tam
en illum interdum non recusat, si ordo et concurrentia naturalium causarum illum
pariat; cur ergo idem dici non poterit de totalium causarum multitudinc?Tertio,
quamvis natura adeo abhorreat superfluitatem, tamen causa libera non semper ill
am abhorret; ergo duo Angell possunt pro sua voluntate applicare totam virtutem
ad movendum lapidem, et tunc unusquisque movebit ut causa totalis. Idein dici po
test de duobus hominibus, si unusquisque habeat totam virtutem sufficientem ad p
ortandum lapidem, et ambo simul pro suo arbitrio illam totam applicent. Atque he
ec sententia tribui solet Ochamo et Adamo, quos Capreolus, in 3, dist. 1, refert
ex 1, dist. \, dub. 4; sed ibi nihil reperio, et aliegatio est ambigua, quia ib
i nullum est dubium quartum, sed variee quaestiones, et nec in quarto , nec in a
liis quicquam dicunt.
Approbatio lertiw sententia, el quastionis \ resolutio.
9. Inter has sententias mediam viam tcnendam censeo; dicendum primo non implicar
e contradictionem, quod idem effectus a duabus causis totalibus proveniat. Quoad
hancpartem placet opinio Cajetani, quam etiam insinuat 3 p., queest. 3, art. 6.
Necmelius probari potest, quam respondendo ad priora argumenta; nam si nihil es
t quod contradictionem probat, non erit cur credatur aut asseratur. E contrario
vero, cum Deus possit facere omne id, in quo repugnantia non ostenditur, poterit
ctiam facerc ut duee causas totales eumdem effectum efficiant. Et declaratur br
eviter in hunc modum, nam Dcus polest, existente hoc sole in hoc hemisphserio, c
reare alium eeque perfectum, et seque ad illuminandum applicatum. Rursus possct
per alium solem efficere in aere idem numero lumen, quod nunc facit hic solprajs
ens, divisim, seu non concurrente nec assistente hoc sole ; quee cst cnim repugn
antia, quod Deus per unam causam faciat quod potest facere per aliam? Quin potiu
s sequenti puncto oslendam, naturaliter etiam hoc posse fieri. Igitur simul exis
tentibus et applicatis his duobus luminosis, potest Ueus utrique pra?bere totum
concursum necessarium ad idern lumen producendum, et facere ut unumquodque illor
um illud producat sua propria actione totali, et independente ab alia, quod cst
csse proprie causam totalem ; nulla enim in hoc interveuit repugnantia, ut ex ar
gumentorum solutionibus facile patebit.
10. Quid tit de ratione cautte totalit. Ad primum negatur assumptum, scilieet, e
sse contra rationem eauste totalis, ut habeat aliam 6imilem et requo influontom
in euradem effectum. Nam lieet, ut causa sit totalis, necessarium sit quod actu
operetur tota virtute necessaria in illo ordine ad effectum, tamen in hoc non to
llitur aut impeditur, ex eo quod alia causa simili virtute et actione agat, scd
utraque exercebit totam suam vim et actionem circa illum etfectum. Cum vcro infe
rtur jam tunc miijorem vim actu adhiberi, et consequenter crescere effectum, dis
tinctione utendum est de majori virlute, aut intensiva, aut extensiva. Et de int
ensiva negandum est assumptum, quia plura agentia «qualia in intensiva virtute, pe
r sc loquendo, non componunt unum intensioris virtutis aut ellicacia?, sed solum
conferre potest illa multitudo adintensiorem effeetum, quando neutrum agens age
re poterat secundum totam intensionem ob aliquod impedimentum, ut in superioribu
s late tractatum est. In prsesenti autem supponimus singula agentia agere secund
um totani intensionem sibi possibilem, vel certe Deum non pra?bere concursnm ad
intensiorem effectum, sed usque ad ceitum gradum, qui possit a singnlis fieri, e
t unicuique dare totum necessarium concursum. Non ergo crescit intensive virtus
agens ut sic, et ideo necesse non est ut intensive crescat effectus. Dici tamen
potest illa virtus major extensive, quod non tam est esse majorem quam esse plur
es virtutes; non tamen inde necessnrio fit ut cffectus etiam sint plures, quia s
altem ex directione primi agentis potest influxusutriusque enusa? .sccunda? ad e
umdem effectum determinari, cum nulla in boc sit repugnantia ex vi multitudinis,
seu pluralitatis virtutum agentium; nam sicut plures via? tendunt ad eumdem ter
minum, ita et plures virtutes agentes tenderc possunt. *
1 i. Modusquem servarettt plurescavste ejus
dem ordinis ad eumdem effectum coneurrtntes. Ad sccundum et tertium respondetur. q
uando duai causa? totales sic agerent eumdem efTectum , unam quidem agere totum,
et totnli actione, et alteram non agere nihiJ, sed agere illum eumdem totum eff
ectum alia totali actione. Duobus autem modis intelligi possunt illu? causa? eft
icere : primo, ut omnino simul et in eodem instanti efticere \nc\piant, et ita n
eutra, proprie loquendo, actura ngit, qnia neutrn ngit prius quam alia, nec temp
ore, nec naturu. Supponimus enimesse seqoales, nec inter se subordinatas, sed me
re concomitanter se habentes; ueutra ergo supponit effectum alterius ut jam fact
uin, vel tempore, vel naturaprius; neutra ergo actum agit, sed utraquo agit idem
quod agit alia, educendo illud de non csse ad esse, et hoc satis erat nd conclu
sionem nostram. Alio vero modo intelligi potest, ut altera haruin causarum prius
temporc nroduxerit illum effeclum, et postea altera eumdeni incipintefficere ac
tione totali. Et quldem, si prior jain cessavit ab actione sua, nihil est dilfic
ultatis. nec est casus de quo disputamus, quia ills" duee cuusa? non concurrunt
simul ad eumdem effectum, sed successive. prior ut efnciens.et posterior ut cons
ervans; quod etiara naturaliterevenire posse, infra dicam. Oportetergo ponere, n
t priori agente duraiite in sua actione totali per modiun conservationis, aliud
ineipiut eumdem eftectum efticere, et hoc etiam dicimus non repugnare. Nam effic
ere latius patet quam de novo producere, quia etiam conservare, esl efficcrc. Il
lud ergo agens posset de novo efficere eumdeni efiectum conservando illum; qua?
actio, licet potuisset esse produclio, tamen jam tunc in eo casu non potest eam
denominationem recipere, quia productio ut sic connotat cx parte elfectns qunmda
m negationem prioris existentia-. Quamvis ergo repugnet actum agere, id est, de
novo producere id, quod pra?ex* tit, non tamen repugnat, quod factum est conserv
ure. Nec etiam obstat quod ah alia cnusa conservetur, quia sicut in principiopot
uit a duobus fieri, itapostea potest a duobus eonservari, quamvis prius ab uno t
aiitum fuerit productum.
42. Jdem in simmsubstantiame/ficitnliti» participare potesl supernaturalitcr. Qu°d v
ero ulterius in tertio argumento infertur, posse eamdem rem habere efficionliam
in seipsam,mea sententia nullum cst incouvcniens. de potentia absoluta loquendo,
et de efticientia conservativa, dummodo supponatur jam res producta et conserva
ta per aliam actionem; de qua re latius scripsi in 3 tom. tertiae partis, disp.
49, sect. 1, et disp. 50, s. 4, in fine, quia miraculura illud proprium est ilii
us mysterii, ideoque ad Theologicam disputatinnem spectat. Ne vero praesens reso
lutio videatur necessario connexa cum illa sententia, responderi aliter potest n
egando sequelam, quia in efficientia suiipsius est peculiaris difficultas, qua;
non est in efficientia alterius, etiamsi ab alia causa res simul fiat et conserv
etur. Quia causa efficiens vidctur necessario postulare distinctionem in re ab e
ffectu, et ideo nullares, quatenus activa est, includit seipsam sub objecto acti
vitatis suae; et ideo fortasse fieri non potest ut habeat actionem in seipsam se
cundum proprium esse suum; duae autein virtutes activse possunt claudere sub obj
ecto suse activitatis unam et eamdem rem ab ipsis distiuctam, ut paulo inferius
declarabimus, Et ex hac parte potest esse major repugnantia in efticientia conse
rvatica suiipsius, quam alterius rei, quamvis uon sit convincens; nam, Ucet iliu
d assumptum sit verum de objecto contento sub virtutenaturah, non tanien de omni
re, ad quam efficiendam elevari res potest per potentiam obedientialem: sed de
hoc alias.
d3. In quarta ratione petitur, an effectus factus a duabus causis totalibus fier
i possit aut debeat una vel duabus actionibus. Dicendumque est, necessarium esse
ut fiat duabus actionibus, ut recte probat argumenlum ibi factum, Imo addo, in
hoc potissimura consistere diffcrentiam inter duas causas ejusdem ordinis, quand
o agunt ut eausre totales, vel ut partiales ; si enim agunt una actione, non pos
sunt esse causte totales, sed tantum partiales. Quod probo, quia causa uon dicit
ur totalis propter virtutcm in actu primo, quamvis illa sit integra et totalis v
irtus, quia ex vi illius non constituitur causa in actu, sed in potentia; hic au
tcm non agimus de causa totaii in polentia, sed iu actu. Constituitur autemcausa
in actu per aclualem intlnxum, qui non est aliud quam ipsa actio; ergo ut causa
sit totaUs, oportel ut actione totali sibi propria in suo genere intluat in etle
ctum; ergo quoUes actio est quasi divisa inter duas causas cjusdem ordinis, a ne
utra earum est totaUter, seu ut a causa totali, atque ita utraque tantum erit ca
usa partialis, partialitatc ex parte causa?, ut aiunt.
14. Actionem unicam a plariius agentibus
totalihus noa suhordinatis manare buplicat. Dices : hac ratione probaretur etiam
causam primam et secundam esse partiales, dum influunt in euindem effectum. Res
pondetur ita loqui multos, ut supra diximus, considerantes non genus causalitati
s, sed causalitatcm simpliciter; melius tamen negatur sequela; est enim ratio lo
nge diversa, naminter causam primam et secundam est subordinatio et depcndentia
cssentialis, et conscquenter diversus ordo causarum; et ideo unaquteque potest e
sse totalis in suo ordine, etiamsi per eamdem actionem cum altera intluat. At ve
ro quando dua? causae sunt ejusdem ordinis, si concomitanter tanlum concurrunt,
et per camdcm actionem influunt, nec simpliciter, nec in illo genere possunt dic
i totales; erunt ergo partiales. Igitur, si hujusmodi causa; debent csse totalcs
, oportet ut diversis actionibus intluant in eumdem effectum; repugnatque ut una
et eadem actio sit a duabus cuusis ejusdem ordinis ut a causis totalibus, quod
etiam convincit quinlum argumentum supra factum, ut ex solutione ejus constabit.
Nego tamen esse parcm rationeuo. de effectu, seu termino aclionis, nam effcctus
 raanat a causa, media. actione; potestqueidemnumero cffcctus pcrvariasactiones
fieri, ut supra declaravimus tractando de causalitate causae efiicienlis; cum er
go variae actiones possinta diversis agentibusprodire, etiam potest idem effectu
s numero per plures actiones distinctas et totales procedere a diversis causis e
jusdem ordinis, et hoc ipsum est procedere ab illis ut a causis totalibus. Actio
vero non procedit a causa per aliam actionem, sed scipsa, et ideo non potest uu
a actio, nisi ab uno agente, vel a pluribus per modum unius procedere; et idco n
on potest simul esse a multis causis ut totalibus in eodem ordine, quod magis de
clarabitur in sequenti sohitione.
15. Ad quintumergo argumentum respondetur negando sequelam, et contradictionem i
llam, cujus partem aflirmantem admittimus, nimirum, illum eflectum pendere ab il
lis causis, el ab unaquaque earum. Cum autein probalur non pendere, quia ablata
qualibet iUarum causarum manet idem effectus totus, rcspondetur negando conseque
ntiam. Est enim sequivocatio in iUo vcrbo, dependere, nam, ut una res ab alia pe
ndcat, non est necessc ut, Ula ablata, htcc eliam de medio auferatur, sed sati*
est quod ab illa recipiat esse, euamsi iUa non dante essq,
« IndietroContinue »
- Page 13 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
eeterno potuisset nliquid crcnre, si voluisset. causam ngere, et effectum esse.
At vero «i
In his autem omnibus modis supponondum efTectus fiat successive, causa etinm eri
l in
est, effectum debere esse talem ut per indi- nctu successive, et tunc effectus s
olum in
visibilem actionem fleri possil; nam si cfB- fleri, vel secundum nliquid sui eri
t sirmil cura
cicndus sit successive, non poterit omnino causa in actu.
simul esse cum sua causa, nisi alioqui sup- 17. Solum potest quis objicere, Deum
ei
ponatur etiam causa ipsa inciperc et esse relernitate ftiisse cnusnm in nctu, no
n solum
successive, seu nd modum successivarum. primo, sed etinm secundo modo, et tamen
Alioqui succcssivus effectus necessario inci- nuilum fuissc effectum ex a?ternit
nte. Ha'C
pit post nliquod instans, in quo jam suppo- vcro objectio solum habet locum in e
onim
nitur caiisa existcns, vel ex se ut Deus, vel sententia, qui ponunt tolam action
em qna
pcr creationem aut rrcncrationem, saltcm ex Deus ad cxtra ngit, esse in Deo immn
nentem
naturarci, ct seclusis mirnculis. Qun ratione et teternam. Juxta qunm respondend
umerit.
motus creli non potuit simul tcmpore esse id esse peculinrc in actione divin» volu
ntatis.
cum suo motore, scd hic prcecederc debilit quee potens est non solum ad intluend
nm
saltem per instans. Dico autem seclusis mira- esse in effectum, sed efiam ad inf
luendum
culis, quia, si verum est potuisse Deum crea- pro eo tempore quo ipsa pra?scribi
t. et non
re Angelum per ultimum non esse, eliam ve- antea, quamvis antea ipsa sit. Qui ve
ro iU
rum erit lalem Angelum potuisse simul cssc gentiunt, melius loquentur, si dicant
illum
et movere ccelum; sed dc hoc alias. ftctum immanentem seu volitionem Dei non
16. Tertia pars conelusionis, pra?lerauc- constituere illum actu agentem ad extr
a, nisi
toiitatcm Aiisfotelis , est per se evidCUs, proutactu influit, et ut sic connola
re coexis
quia causa est in nctu per actionem; nctio tentiam eflectus. Nobis vero facilior
est re>
vero non cst sine termino; terminus vero ac- ponsio; negamus enim Deum esse caus
am
tionis est effectus causa; agentis; ergo de actu agentem nd extra per nctum solu
m in
primo ad ultimum causa agens in actu, non ipsomanentem, sedperactioncm extra tra
ns
est sine suo cffectu in actu. In hoc autem euntem, qui non est prior tempore qua
m ef
duo includuntur: unum est, nou posse ef- fectus.
fectum actu manare a causa, quin causa ipsa t8. Ultima denique pnrs de prioritat
e na
simul existat, quod supra probatum est con- tura? constat primo ex generali sent
entia
tra aliquos, qui dixerunt posse eflecfnm actu Aristotelis, quod cnusa est prior
natura suo
manare a re jam non existentc, neque in se, effectu, quae prioritas nihil aliud
cst quam
heque in aliqua virtute sua, quod est plane dependentia effectus a causa, et ind
cpenden
impossibilc, et contra hoc Aristotelis dogma, tia caiisse nb effectu; heec autem
dependen
quod causa in actu et effectus in actu debent tia ex parte eflectus, et independ
entia ex
essc simul. Dicitur autem effectus in actu, parte causa?, maxime cernitnr in cau
sa eftt
non ille qui actu est ens per actualcm suam cienfe, ut disputatione sequenti lat
ius deck
existentiam, sed flle qui actu est effectus, id rabimus. Et ideo dixi eflkientem
causam non
est qui actu manat a causa; potest enim illa solum essepriorem natura.sed ctiamm
axime
res actu esse, et non actu emanare, sed ema- proprie hoc ei convenire; quia et c
ausa effi
navisse , et tunc constat posse csse sine sua ciens maxime requirit existentiam
ad cau
causa, quae tunc. sit, licet supponat eamfuisse snndnm, et secundum eam est omni
no inde
et caitsasse. Secundo includitur in illo pro- pendensa suo effcctu. Est autem ci
rca banc
nunciato, causam non posse prius tempore prioritatem natura? considcrandnm, poss
c
esse actu causam, quam effectus actu sit, esse sermonem de causa etticiente, aut
ut
quia est actu causa, quatenus actu inlluit; nctu eflicicns est,vel secundumse, s
ou prout
non potest nutem actu influcre, nisi jam sit est in actu primo proxime disposita
ad agen
aliquid in quod influat. Sed obscrvandum est, dum. Rursus coniparari potest vcl
ad pro
ita effectnm csse simul cum causa in actu, prium eflectum, vel ad actionem seu c
ausa
sicut ab illa manat; nam simanat totus simul litntem suam. Igitur comparatione e
ffecras
peractionemmomentaneam, erit simpliciter, simpliciter est prior natura causa in
actu,
et secundum totum suum esse, simul tem- etiam ut actuagens, qnia actio ipsa est
piior
pore cum sua causa in actu, quia in hujus- natura suo tcrmino. At vero comparati
one
modi cffcctu (ut aiunt) simul est fieri, et fac- ipsius actionis non potest essc
prior natura
tum esse, et conseqnenfer simul etiam est cansa in actu secundo, ut bene notavit
9on»
cin., 5 Mctaphys., q. 8, quia ipsa actione constituilur formaliter agens in actu
sccundo; crgo non potest esso prior natura eadem actionc. Respectu igitur actio
nis solura dici potest causa prior nntura, quatenus consideratur in nctu primo.
19. Dices : hoc modo non solum est prior natura, sed etiam temporo. Rcspondetur,
si loquamnr dc causa in actu primo sufficientc, ct non impedilo, ct cum omnibus
requisitis ad agendum, non ita esse, nisi forte in potentia libera in qua id es
t speciale. Deinde dicitur, eliatnsi prioritas tcmporis antecesserit, posse etia
m prioritatem naturse intervenire pro illomet instanti, in quo jam sunt simul du
ratione aclio ct causa agens; et ita etiam causa libera non solum eo tempore quo
non operatur, est prior sua actione, sed etiam pro illoinstanli quo opcratur, e
stetiam prior, saltem natura; et ideo polest pro illomet libera esse, ut supra d
iximus. Et ratio est, quia ipsa nclio manat ab actu primo, non tamen manat media
actione, sed seipsa; cl ideo est posterior natnra quam causa in actu prinio, no
n tamen quam causa in actu secundo.
Satisfit argumentis in principio positis.
20. Explicatvr Arislolelicum axioma. Ex dictis soluta est ratio dubitandi in princ
ipio posila , et explicata propositio Aristotelis , Causa in actu et cffectus in
actu simulsunt. Loquitur cnim apcrte de causa actu cauaante, et de effectu in a
ctu in ratione elfcctils, ut explicuimus, et de simullate»temporis, non natun», ut c
x contextu apcrte conslat. Undc nil refert quod expressis vcrbisibi non distingu
at, tum quia res ipsa est satis perspicua, tum etiam quia in ipso contextu, nt d
ixi, satis declaratur; maxime cum ipso Philosophus , in Postprajdicam. , dicat e
a simpliciter dici simul essc, qua.» simul tempore sunt. Et eodem modo accipicndum
est quod ibidem ait Aristoteles, causam in potentia non csse simul, scilicet te
mpore, cum soo cffectu; vocat enim, ut dixi, causam in potentia, non ipsam rcm,
qure esl causa, ut in potcntia existentem, sed rem actu existentem, ct in potent
ia ad causandum; et de hac negat esse simul tempore cum clfectu, non quia essc n
on possit, sed quia id necessarium non est.
2t. Ad alia argumenta contra prioritatem naturce respondetur. Ad piimum dicitur,
imprimis satis esse quod Aristoteles in prredi
,camentis hunc modum prioritatis nalura? posuerit; nnm in quinto Metnphysica1, n
on videtur omnes modos prioris alibi positosrepetivisse. Vel dici potest hnnc pr
ioritatcm naturae comprehensnm fuisse sub illa, qure est in subsistendi conseque
ntia; uam causa in tantum dicitur prior natura suo cllectu ra-> tione causalitnt
is, in quantum id quod depcndet, ut sic, csse non potcst sine eo a quo pendet, i
n quo habet rationem postcrioris; e contrario vero id a quo uliud pcndet, ut sic
, est iudependens nb illo, et ex vi hujus independentia- csse potest sine illo;
quod si fortasse aliunde pendeat, est per accidcns ob aliam causalitatem. Atque
ita causalitas in tantum dicitur uaturce prioritas, in quantum virtute includit
prioritatem in subsistcndi consequcntia, vel absolute, vel saltcm quantum est ex
illo capite.
22. Ad uitimum de relationc, ssepo jnm dixi in hoc tractatu de Gausis, nihil nos
cu» rare dc rclntionibus prajdicamentalibus consequentibus causalitatem; nam, siv
e illee sint rci, sive irntionis, sunt posteriores causalitate,,et propriam habe
nt considerationem, et collocationem in pifcdicamento Ad aliquid. Non sumuntur e
rgo hic causa et effectus, ut de formali dicere possunt relationes projdicameuta
les, quo sensu vcrum est esse simul non tantum temporc, scd etiam naturn, si sum
antur ut relatio et nctu terminus; sed est scrmo de causa et cffectu quantum ad
actum cuusantis et causati; et ita non sunt simul natura, etiamsitranscendentale
m habitudinem includant, quia ha;c non requirit simultatcm naturas inter extrema
, ut in inultis aliis rebus per se notum est.
SECTIO III.
Vtrum ejusdem effectus esse possint aut debeant plures causx.
1. Exponitlir qwrstionis titv.lvs. &abl\oc titulo multa comprehenduntur, quse opor
tet distinguerc, et breviter expedire. Potest enim essc sermo vel dc eausis dive
rsomm generum, vcl de causis diversi ordinis seu speciei in eodem gcnerc, velde
causis ejiisdcm ration:,s ct spcciei in eodem genere. Rursus polcst essc quajsti
o de causis totalibus in suo ordine, vcl de pnrtiahbus; cst antem causa totnlis,
quie pra-bet totum concursum nccessarium ad effectum in illo ordinc; parliali!
vcro e contrario dicitur, qua? per se sola nou cov.f >rt sullicientem, totumque
concursum. Praeterea, aliud est qurerere an^ plurescausae sint necessarire ad cf
fectum, in quo shnul inquiritur tam connexio effectus cuui causis, quam connexio
ipsarum causarum inter se in ordine ad causandum effectum; aliud vero est quaer
ere an possint plures causre ad eumdem effectum causandum eonvenire, esto necess
arium non sit. Ulud denique est considerandum, quando inquiritur de influxu plur
ium causarum in uuum et eumdem eftectum, non inquiri de unitate eflectus quoad r
elationem cflectus, id est, an lalis effectus uno et eodem respectu refcratur ad
plures causas; hrec enim qua^stio parvi momenti est, et proprium locuui habet i
n prredicamenlo relationis. Neque etiam inquiritur de unitate seu identitate cau
salitatis pluriuin causarum in eumdem effectum; sed inquiritur de ipso esse seu
absoluta entitate effectus, an in illam possint vel debeaut plures causffi intlu
ere, sive unaqureque influat distincto iufluxu, sive non; id enim judicandum eri
t ex modo causaram, et ex principiis supra positis dc causalitatibus singularum
causarum, ut ex dicendis etiam facile constabit.
Expedilv.r qua?stio in causis genere diversis.
2. Principio igitur de causis diversorum generam certum est aliquos esse eftectu
s.ad quos causa; omnium generum concurrere necessario debent, si sint proprie et
per se effectus. Hujusmodi sunt imprimis omnes substantiau naturales, de quarum
ratione esl ut ex forma et materia componantur, et ita jam ibi duaj causffi con
currunt; materia autem non potest per se esse , nisi ab aliqwo fiat; neque etiam
habet formam, nisi aliquod agens illam inducat; agens autem non inducit illam,
nisi aliquera finem intendat, et ita necesse est ut aliffi eliam duae caifsre co
ncurrant. Quo fit ut idem causarum concursus necessarius sit, tam ad matcriam qu
am ad formam materialem, seu materiam informantem, non tamen eodem modo, tum qui
a nec materia causat seipsam, nec etiam forma; tum etiam quia aliter concurrit m
ateria ad formam quam ad compositum, et e converso, et sic de nliis, ut ex super
ioribus satis constat. Idem causarum concursusproportionaliter necessaiius est u
t quodlibet accidens connaturali modo per se causetur, quia non fit nisi cx subj
ecto, ab aliquo efficiente, proptcr finem. Dixi autem, si sil propric et per se
effectus, quia in effectu contingenti, et pcr accidens, ut tnlis est, ncque est
causa finalis, nequc pvoprie et
per se efficiens; tamen ille , ut sic, nec est effectus per se, ncc proprie est
unus effectus, sed aggregatio pmrium, in quoruin singulis praedictffi causa; inv
eniuntur. At vero in solis substantiis simplicibus seu immaterialibus, dure tant
um causre concurrunt, scihcet, efliciens et finalis, eo quod materialem non babe
ant, nec formalem habere possint, nisi fortasse formam metaphysicam quis causam
appellct; illam autem non esse proprie et physice causam sqpra ostendimus.
3. Nullus effectv.s ab unica causa pendet. Ex his inteUigitur piimo , nullum esse
eflectum in rerum natura, qui unicam tantum habeat causam formaliler loquendo.
Nam iinprimis necessarium est ut quidquid est causatum, habeat causam efficiente
m, ut patet tum inductione facta, tum etiamquia quod est causatum, non habeat es
sc a se; debet ergo haberodatum abalia causa exlrinseca; causa autem qure realit
er influit esse, ut causa extrinseca, est efliciens. Deinde, quia omnc causatum
habet causam finalem; naui hree est prima causarum; quidquid autem Iiabet causam
finalem, habet etiam eflicientem, ut docuit Averroes, Ubro de Substanlia Orbis,
cap. 2, quia finalis causa est cujus gratia agens operatur. Unde supra ostendim
us, causalitatem finis primo ac per se exerceri circa aliquam actionem agenlis.
Et e converso causa etiam efiicicns per se nihil operatur, nisi concurrenle etia
m Cne proptcr quem operatur; hffiigitur dure causae ut minimum necessariffi sunt
, habentque inter se necessariam connexionem, eo modo, quo supra declaravimus, q
uomodo omne genus operelur propter finem. Dixi autcm fomialiler loguendo, quia u
bi contigerit efticiens et fincm in eamdem omnino rcm coincidere, poterit quidem
effectus rcaliter esse ab una sola causa, prout exercente tamen duplicem ration
em causandi, secundum quam duae causre formaliter nuncupantur. Et cadem proporti
one, qui numerant exemplar ut causam distinctam, dicent babere connexionem cum e
fficiente et fine, saltem ralione primi agcntis, juxta superius declarata.
4. Dices, posse intelligi rem aliquam ex se essc propter alium finem, etiamsi no
n sit ab alio cfficicnte, ita ut adrequala ratio finis non sit csse id cujus gra
tia aliquid fit, sed cujus gratia vel fit, vel esl. Sicque Aristotclem sensissc
de aliquibus rebus, quod habeant causam finalem et non efficientem, exislimant G
regorius et alii, de qua re pnrtini supr.i diximus, partim infra dicemus. Nunc q
uod ad rem prasentem spectat, impossibile imprimis est rem, qute ex se est, esse
propter aliud a se; nam quod a se est, propter se etiam est, quia tale ens est
omnino perfectum, nec est cur habeat esse ordinatum ad aliud, si ex se illud hab
eat. Deinde, etiamsi fingeretur talis ordo, non esset perpropriam causalitatem f
inis respectu ipsius esse talis entis, quia tale esse esset ex se simpliciter ne
cessarium, cum supponatur non indigere causa efflciente; ergo non pendet ab alio
etiam ut a finali causa, quia alias illa abluta amitteret suum esse, quod repug
nat enti simpliciter necessario. Unde neque in operari posset pendere ab alio ut
a finc, quia quale est esse, tale est et operari. Igitur ha> dua; causa; ut min
imum requiruntur ad quemlibet effectum.
5. Secundo sequitur ex dictis, nullum effectum habere causam materialem intrinse
cam , qui non habeat omnes alias, neque etiain habere causam formalem intrinseca
m, qui non habeat ceeteras, ac denique intrinsecam causam matcrialein, et formal
em, habere necessariam connexionein, non solum inter se, sed etiam cum effieient
e et fine. Haac omnia sunt clara et certa ex dictis, quia materia et forma sub p
raedicta ralione habent inter se relationem, seu transcendentalem habitudinem mu
tuam, quia ncc materia causat intrinsece nisi per complexumforma',nec forma nisi
pcr informationem materise, et ita non potest una causare intrinsece sine alia.
Dico autem intrinsece, quia qualenus materia causat ipsam formam , non tam intr
insece causat, et ideo ut sic non requirit formam ut concausantem seipsam, sed s
olum ut causatam, et consequenter ut concausautcm compositum. At vero quselibet
ex his causis, et ainba; etiam simul habent connexionem cum efliciente, et conse
quenter etiam cum fmali, quia tum mateiia , tum forma, tum etiam compositum ex i
psis est ens adeo imperfectum, ut non possit ex se habere esse, et ideo sicut ne
utra ex his causis cst sine etliciente, ita neque causat sine efliciente; effici
ens autem, ut sa;pe dictum est, per se non efticit sine concursu finis.
6. Materialis et singulce alice causw cur totales appellentur. Dltimo intelligit
ur ex dictis, quomodo ha; causa; dicantur totales, cum tamen nulla earum per se
sola sufliciat ad effectum. Sunt enim totales in suis generibus, quia unaquajque
in suo genere sutticit, et adhibet totam causalitatem in eo or
dine necessariam, et quia unaquaeque habet suam causalitatem diversse rationis a
b alia, et non componunt unam integram causam , ideo unaquaque absolute existit
tolalis causa. Dices : saltem sequitur quamlibet ex his causis esse imperfectam
in absoluta et communi ratione causae, esto unaquseque dicatur perfecta in suo g
enere.Patet sequela, quia qua;libet earum est absolute insufficiens ad etlectum
in rerum nalura constituendum sine aliarum consortio. Consequens autem est falsu
m, alias etiam Deus in ratione causa; esset quid imperfectum. Respondetur primo,
absolute negando sequelam, propter instantiam dc diyina causaliiate. Secundo ad
ditur : consequens est verum in omni alia causa praeter Deum; utriusque autem di
ctirationemsic declaro. Nam imprimis causae materialis et formalis imperfectae s
impliciter sunt, tum quia non causant nisi componendo, qui modus ex suo genere i
mperfectus est; tiun etiam quia cum utraque causet, veluti dando suammet entitat
em ad entitatem etfectus constituendam, neutra per se sola ad id satis est, quia
unaqmeque habet entitatem imperfectam et incompletam, ut ex utriusque conjuncti
one completa entitas totius effectus consurgat. Denique unaqua;que dat aliquid p
roprium, quod altera nullo modo potest conferre. His crgo ralionibus utraque est
simpliciter imperfecta.
7. Finalis causa et efficiens ex suo genere pure perfectce. Causa vero finalis e
t efficiens, ut sic, nullam dicunt imperfectionem, neque in modo causandi, neque
 ex eo quod alia; causa; cum illis interdum concurrant. In creaturis autem sempe
r habent aliquas imperfectiones admistas, quoad modum quidem, quia vel operantur
cum mutatione seu mutabilitate, vel propter suum commodum,vel aliquid hujusmodi
. Quoad indigentiam vero aliarum causarum (quodadrem prsescntem spectat), quia o
mnis causa efliciens creata indiget materialicausaut efficere possit, quod imper
fectionis est, tum propter limitatum modum agendi, tum etiam quia ipsa materia q
uam supponunt, nullo modo est ab ipsis. Rursus indigent aliqua causa finali extr
a se; nam, licet propter se operentur, tamen necesseestutetiam operentur propter
aliud,saltem ut ultimum fincm. Et pr&lerea indigent concursu superioris causae
in ratione eflicientis superioris rationis. Ac simili proportione omnis finis cr
eatus habet imperfectionem in causando, ob quam, et oh limitationem suani, indig
et et nlicujus elBcientis distincti, et alicujus materioe vel subjecti concursu,
ut aliquem effectum habere possit.
8. At vero in Deo solo est causalitas sine imperfectionc; nam imprimis absolute
non indiget concursu materire vel forma^ ad efficiendum. Dcinde, quando liae cau
sae sunt necessaria-. in aliquo effectu, etiam si Fiat a Deo, non concurrit aliq
ua earum, nt simpliciter supposita causalitati Pei, sed ut nb ipsomet facta et c
onservata. Et prreterea necessitas talium"causarum non est ex deiectu virtutis D
ei, alioqui non daret Deus esse etiam ipsis causis, sed est ex intrinseca indige
ntia etfectus, cujus natura est ut cx talibus causis constet. Quo etiam fit ut t
ales causre, qnatenus concurrunt ad effectum Dei, magis concurrant ut effectus e
jus, quam ut concausre cum ipso. Adeo ut ipsa^met causalitates talium causarum e
xereeri non possint, nisi Deus illas efficiat. Rursus Deus ad causandum effectiv
e ita indiget concomitantia causne finalis, ut non indigent fine a sc distincto,
quia ipse est finis ultimus omnium suarum actionum. Quod si interdum vult actio
nem suam ad alium finein proxinium ordinare, et illud non est ex indigentia, sed
ex perfectione et voluntate sua, et prreterea talis finis proximus non posset e
sse finis, nisi a Deo reciperet perfectionem et bonitatem, qua posset illud munu
s subire. Et similiter e contrario, ut Deus causet per modum finis, non indiget
consortio nlterius agentiSi sed sure virtutis, ut omittam in illismet generibus
finis et eflicienlis habere Deum summam independentiam. Ita ergo fit ut concursu
s plurium causarum ad unum effectum non minuat perfectionem Dei in absoluta rati
one causandi, etiamsi in inferioribus causis illud sit indicium imperfectre virt
utis.
Tractatur quaslio in causis ejusdem generis diversis in specie.
9. Plures materim ejusdem effectus esse non possunl. Secundo loco diccndum est de
pluribus causis ejusdem generis, diversre tamen rationis vel ordihis in tali gen
ere. Et hoc poterit breviter expediri, quia res cst facillima. Dicendum est enim
, in causa materiali et formali non posse hoc modo plures causas concurrere ad e
umdem effectum; in elficiente autem et fiuali, posse. Prima pars de materia prob
atur, quia materia non concurrit, nisi reeipiendo formam; dure autem materire di
verstp rationis, vel in essendo, vel in cau
sando, non possunt ad eamdcm formam recipiendam concurrere, qum neque eadem form
apotestinpluribus maleriis recipi; quod si plures niaterire plures formas recipi
ant. jam non ad unum effectum concurrunt, sed ad plures.
10. Dices, quamvis ratio facta concludat respectn formarutn subsratttialium, qua
e a matcria pcndent, non tamen respectu anims rationalis, quia plures materise c
oncurrunt cum eadem anima ad eumdem hominem componendum, vel simul ratione diver
sarum partinm, vel successive ob contihuam mutationem materia;. Respondetur obpa
rtium diversitatem non esse proprie plures materias, sed unam adtequatam, consta
ntem ex pluribns partibus, piwsertim cum neque illte partes possint eadem anima
informart, nisi sint inter se aliquo modo unitae et conjuncta? ad cemponendum un
um adaequatum susceptivum. Addo piffiterea, quatenus plures illae materi* partia
les ad unum effectum concurrunt, eatenus ipsummet effectum esse multiplicem et v
ariatum secundum partes. Unde ad alteram partem de successiva mutatione niateria
e respondetur, illum effectnm esse quidem unum ratione anima?, tamen ex ea parte
qna variatur materia, etiam effectum aliquO modo variari, ut supra, dispUtation
e quinla, tractatum est.
H. Dices rUrsus, quamvis in substantiali effectn verum hoc sit, non tamen in ace
identnli. Et ratio differentiw est, quia causa materialis proxima forma; substan
tialis non habet aliam in qua fundelur, quia est ipsa primumsubjectum, et ideota
ntum potestesse unica causa materialis unius formre et nnius compositi; at Vero
forma aecidentalis potest immediate habere nliquam materialem causam, qure indig
eatalia mdteria in qua snstentetur, quia, ut supra diximus, potest accidens imme
diate inhoererc accidenti. Sic ergo poterit idem accidehs habere duas causas mat
eriales, unam proximam, et aliam remotam, ut eadem intellectio, verbi gratia, ca
nsatur matcrialiter a subjecto in quo recipitur, et a substantia nnimae. Respond
etur primo, illud remotum subjectum non proprie concurrere per se ad ultiittum a
ctum, sed solum sustentando illud acccidens cui aliud inharel, ct ita est supra
posita assertio declaranda aut limitanda de causa materiali immediata, ac per se
. Quod si quis velit defendere, idem accidens, verbi gratia, eumdem actum vitale
m, immediate afficere utrumqn*
« IndietroContinue »
- Page 14 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
proximis et univocis c.iusis, sed ex aliis circumstantibus, et prsesertim ex cce
lesti influentia, ut est omnium philosophorum concors sententia. Quod si fortass
e in ipsismet individuis cst inaiquulitas perfectionis, et individuum perfectius
generatur ab imperfectiori, necessario dicendum est, etiam illum excessum perfe
ctionis provenire ex concornitantia et concursu aliarum causarum, quaj sicut juv
ant ad perfectius disponendam materiam, ita et ad introducendam formam individua
liter perfectiorem. Qua? res proprie disputari solet in libris de Anim., et bene
a Fonseca, 5 Metaph., c. 28, q. 16.
Comparatio effcctus ad finalem causam.
9. Ultimo dicendum est, finalem causam non semper csse perfectiorem suo effectu;
quanquam si finis sit ultimus, et ordo in finem sit rectus, et juxta institutio
nem naturse, semper sit perfectior suo effectu, seu re ordinata in finem. Prior
pars constat primo inductione ; nam sa;pc quis exercet nobilissimas actiones pro
ptcr pecuniam, vel hominum apstimationem, qui fines imperfectiores sunt. Et rati
o est, quia finis solum movet agens metaphorice ad operandum, et ideo non oporte
t ut vel formaliter, vel eminenter contineat cffectum, sed satis est quod habeat
aliquam rationem boni, sub qua possit movere voluntatem. Posterior pars etiam c
onstat inductione, nam quatenus Deus propter finem operatur, clarum est finem ul
timum, quem ipse intendit, esse nobiliorem ceeteris rebus propter talem finempro
creatis. Rursus naturalia agentia, cum non opercntur propter finem ultimum a Deo
intentum, etiam agunt propter nobiliorem finem. Quod si considerentur prsecise
quatenus agunt ex naturali impclu naturaj, uno ex tribus modis operantur. Primus
est propter individui perfectionem vel convenientem statum, ut quando movetur l
apis ut quiescat in centro, vel brutum ut vitam conscrvet; et in hoc modo operan
di ipsummet agens est finis illius actionis, et aliquo modo ultimus, scilicet in
illa serie; et ita constat finem hujusmodi esse perfectiorem tali actione, vel
formali termino ejus. Secundus modus est, quando haec agentiaaguntpropter conser
vationem suaj speciei, ut cum ignis generat ignem, etc; et tunc finis quodammodo
est 8eque perfectus, quatenus ipsa forma geniti dicitrfr ab Aristotele finis ge
nerationis; vel quatenus ipsummet generans est finis suse actionis, quodammodo x
xv.
estfinis perfectior, quatenus bonumcommune totius speciei ac perpetuitas ejus es
t excellentius bonum qu.im sit unum vel alterum individuum. Tertius modus est, q
uando hce causaj operantur propter communicandnm aliquo modo esse quod habent, u
t cum sol illumiuat, etidem est deomnibus influentiis ccelorum; non enim agunt u
t se conservent, cum sint incorruptibiles; solum ergo agunt ut se communicent, v
el (quod idem est) ut alia conservent aut perficiant. In qua aclione si consider
etur finis proximus ipsius actionis, ille quidem minus perfectus est quam sit ip
sum agens, tamen ille non est finis ipsius agentis, sed solius actionis; si aute
m consideretur finis ultimus, propter quem dici possint agere hujusmodi agentia,
ille secundum quamdam rationem aut seriem est bonum tolius universi; simplicite
r autem est Deus ipse, quem hsec agentia imitantur, dum se communicant; et utroq
ue modo finis est quid excellenlius eo quod ad finem ordinatur.
10. Denique intellectualia agentia creata, si recte et ordinate operentur propte
r finem, per suas operationes tcndunt in verum ultimum finem, qui est Deus, vel
expresse, aut saltem implicite, quatenus propter virtutem et honestatem operantu
r. In quo etiam aliquo modo operantur propter se, quatenus operantur propter pro
priam perfectionem, non quidem sistendo in seipsis tanquam in fine ultimo cujus
gratia operantur, sed tanquam in fine cui perfectionera illam procurant. Atque i
ta finis quem ultimate intendunt, absolute est perfectior omni eo quod ad finem
ordinant; nam de Deo constat; de ipsismet autem agentibus, quatenus ad se aliqui
d ordinant, et ad illud comparantur ut ultimus finis in aliqua serie, etiam nece
sse est ut sub'ea ratione sint perfectiora; nam heec agentia, perfectiora sunt s
uis operationibus. Quod si ipsa dicuntur esse propter suas operationes, non ita
in eis sistunt quin ad se illas oidinent, ita ut complete intendant seipsa in st
atu perfecto; qui potest dici intrinsecus finis ultimus talis actionis, non tame
n simphciter ultimus, cum tota illa actio vel refeiatur, vel ex se tendat in ult
eriorem finem ultimiun extrinsecum, qui est Deus.
11. Aliquando vero possunt ha;c agentia ordinare resalias perfectiores se, etiam
Deum ipsum, ad seipsa, ut ad ultimum finem simpliciter ; tamen ille est pcrvers
us ordo, et a recta ratione, et ab eo quod naturae rerum
63
postuhvnt, nlienus ; et idco dixi in conclusiono, si ordo in finem sit rectns cx
ipsa naturwinstitutione. Alque lioc modo intelligendum est quod Aristotelcs dix
it, finem esse optimum uniuscujusque rei; loquitur enim de fino ultimo rcspectiv
e, ut sic dicam, id esl, vel simpliciter, vcl secundum quid, in ordine ad id cuj
us est finis ultimus. Et ratio est, quia finis ultimus propter so nppetitur, et
alia propter ipsum ; et ideo etiam uiagis nmatur quam ca;tern, juxta illud : Pro
pter guod unumguodque tale, et illud magis ;et ideo si recte et consentanee ad r
erum naturas ametur, oportel ut ipsum uiagis amabile sit, et consequenter majus
et exccllentius bonum.
i2. Secus vero est de fine non ultimo; recte enim potest, et convenientissimo or
dine res perfectior ad minus perfectam, ut nd finem proximum ordinari, dummodo a
d aliura finem ultimum et perfectiorem tota series referatur, quia tunc non tam
attenditur finis proximus, ut per se amabilis est ex propria bonitate et perfect
ione, quam ut est amabilis ex relatione ad perfectiorem linem.
8ECTI0 U.
Vtrum omnis causa sit prior suo effeetu.
I. Dubilandi ratio. Ratio dubilandi est, quia Aristoteles, 5 Metnphys., cap. 2,
sine ulla distinctione asseruit causam in actu simul esse cum effectu in actu; e
rgo non est prior illo. Quod si dicas causam in potentia esse prius effectu in a
ctu, hoc sane nihil est, tum quia id non provenit ex ratione causre, sed ex rati
one potentia» et actus illi correspondentis; sic enim ens in potentia dici etiam p
otest prius ente in actu. Tum etiam quia non recte fit comparatio; alias ctiam d
ici posset, effectum in pctentia esse priorem causa in actu; debet cigo proporti
onate fieri; et hoc modo, sicut causa in actu non cst prior suo etfectu in actu,
sed simul, ita nec causa in potenlia est prior quam effectus in potentia. Quod
si ulterius dicas, Aristotelem solum fuisse locutum de simultale temporis scu du
rationis, contra hoc est piimo, quia ipse nihil distinxit. Secundo, quia in cap.
\ I ejusdem 1. 5 Metaph., enumerans varios modos prioris et posterioris secundu
m naturain, non meminit ejus, qui est inter causam et effectum. Tertio, quia cau
sa et effcctus dicuntur relativc; relativa autem non solum sunt simultempore, se
d etiam simul nalura. Contra est, quia omnis causa est principium; omne
nutem piincipium, pra>sertim in rebus ereatis, est aliquo modo prius eo cujus es
t principium, utsuprn visum est. Unde etiain Aristoteles, in Postprtcd., cup. de
Modis prioris, dixit omnem causam esse priorem natura suo effcctu.
2. Ha?c qua stio, prout iactum est, dedaplici prioritate intelligi potest, scili
cet, tem poiis et naturaj; et quia de illis diversa es! ratio, sigillatim est de
eis dicendum discwrendo breviter per singulas causas, quoniam non potest una ge
neralis responsio de omnibus tradi. Considerandum est autem, aiiud essc inquirer
e quid per se conveniat causs, scilicct, an per se et nccessario sit siniul «1 pri
or effectu, quid vero possit ei convcnire, etsi necessarium non sit. Denique luq
ui possumus de re quaj est causa, vel ut essa potest, aut quatenus est actu caus
a.
Expeditur qwslio qvoad causam fimlcm.
3. Causa finalis noa necessario prius ex stil gvam effectus. Incipiendo igitur a
eaan finali, constat ex supeiioribus non semper requirere realem existentiam ad
cnusandum, aliquando vero posse illam habere, qunndo, 8ci!icot, finis non movet
ut fiat, sed ul aequiratur, vel accidentaliter perficiatur. Hint ergo fit, aliq
uem finem, quantum ad remipsam quse est finis, pnsse csse priorem in reali exist
entia suo effectu, id taiuen non esse necessarium, imo neque etiam ut finis actu
causans simul tempore existat cum primo elfectu suo, scd solum cum ultimo; quia
id, quod est primum in intentione, est ultimum in cxccutione. Quod si objicias
, Arislolelem generaliter proferentem, causam in ad* (M simul cum e/fectu in act
u, respondendtim est illud esse cum proportione intelligendumde causa in actu se
cundum illud esse, quod est ilii necessaiium ad causundum , et quia ifl causa fi
nali sutlicit esse necessario essesimul finis actu causans cum suo effectu, quia
potest actu movere agena, nisi sit apprehensum.
4. Prioritalem tamen naturx habtt ai '/¦ fectum, ut ab ipsa pendentem. De prioritnt
e autem natune nihil peculiure habet causa finalis, prseter id quod commune cst
omni causee, scilicet, quod, quatenus ab ea pendit effectus, et ipsa non pendet
ab etfeetu,«« prior natura illo; de qua prioiitate uatur* quid sit et quofnodo sit i
ntelligenda, infcrnii dicemus latius. Et htec sola prioritas natui* per se conve
nit causee finali. Alii vero nwd prioritatis naturre, qui sunt vol prioritas per
fectionis, vel ia subsistendi consequentia, per se non requiruntur in causa fina
li; quomodo autem illi convenire possint, satis patet ex dictis, tum in sectione
prsecedenti de perfectione finis, twu in hac etiam asscrtione de ejus reali exi
stentia.
Rmlvitur quastio quoad materialetn
causam.
8. Secundo loco facile etiam potest hfec res expediri in causa materiali; nam qu
oad prioritatem existentiee, perse convenit huic causee, ut non sit tempore post
orior illo effectu quem causat. El quoad hoc verum liabet in illa pronunciatum i
llud : Causa in aclu simul est cum effectu in actu. Et ratio esl, quia non potes
t actu causare, nisi actu realiter existat, ut supra probatum est, et ideo fieri
non potest ut sit tempore posteriorsuo effectu.Non est autemde ratione hujus ca
usse, utresipsa quae causat ita sit simul tempore cum suo effectu, ut non prius
etiani cxtitcrit; potest enim prius tempore extitisse, quam talia effectus, non
quidem actu causando illum, sed quoad ipsam entitatem absolutamtaliscausaj. Et h
oc sensu verum habere potest in hac causa aliud pronunciatum Aristotelis : Causa
in potentia non est necessario simul cum effecln, sed potest esse prior; compar
atio enim fit inter ipsas res causai et effectus in ordine ad actualem existenti
am; non enim appellatur eausa, quaj esse potest, scu qua; causare potest. Et hoe
modo de illa dicitur, non semper esse simul in reali existentia cum effcctu, se
d posse esse priorem, quod manifestum est in hac causa; nam materia ligni, ex qu
a potest ignis generari, cst causa in potentia ignis nondum geniti, et est prior
tempore iUo.
6. Materia nequit omues sv.os effectus duraiione antecedere, Addendum vero est,
peculiare esse huic caus», ut licet possit esse prior tempore, quocunquc effectu s
uo signato, non tamen possit esse prior tempore omni eifectu suo, collective id
intelligendo, quod maxime verum est in causa materiali substantioe; tamen, serva
ta proportione, invenietur eliam verum in materiali causa accidentium. Et ratio
cst, quia heec causa talis est naturse, et in nullo momento possit actu existere
, quin in actu etiam causet, quia nec materia potest esse naturaliter sine forma
, nec substantia capax accidentium potest esse absque omni accidenti ; atque ita
semper
datur aliquis effectus hujus causee eequalis illi in duratione; ergo respectu ta
lis effectus non est prior tempore. Quod tamen id sit rcspectu hujus determinati
effectus, accidentariuro est; potuisset enim talis materia sub alia priori form
a fieri, atque ita temporc prreccdcrc. Omitto raateriam cceli, cui connaturale e
st, scmper csse sub tali determinata forma; id enim provenit ex pcculiari ration
e et connexione; nunc autem ex gcnerali ratione loquimur.
7. Quot modis materia prior natura suo effectu. > Atque binc fucile iutelligitur
qua ratione materia prima sit prior natura suo effevtu. Duobus euim modis potest
dici prior natura, vel ex intrinseca ratione causandi, ratione cujus ab ea pend
et etfectus, ipsa vero ah effectu pendet. Quod crit intellectu facilius, si matc
ria non pendet a forma, ut a priori, ct ut a propria causa, ut superius tactum e
st, et iterum attingendum erit disputatione sequenti. Secundo, dici potest prior
natura ob subsistendi consequentiam, quod exponendum est juxta nuper dicta de p
riorir tate iu existendo. At vero, si prius natura sumatur ratione perfeclionis,
sic haec causa non est simpliciter prior natura, sed potius posterior, quia est
minus perfocta quam cffectus ejus. Atquehaec estcommunis senteutia, quai est cl
arissima, si comparatio fiat respectu totius compositi, quod est etiam cffectus
causai mateiialis. Si vcro' comparatio fiat respectu formee, eam ita interpretor
, ut in substantiis intelligatur materia simpliciter posterior perfectione; secu
udum quid autem excellcns, scilicet, in ratione subsisteudi, seu modo per se ess
endi; in hoc enim excedit maleria formam materialem, quse est effectus ejus, qui
a illam sustentat. Unde talis forma quodammodo iuhajret ipsi materiai; maleria v
ero, eo quod sit primum subjectum, nulli inliaerere potest, sed per se essc dehe
t, etin hoc dicimus excedere hanc causam hunc effectum suum, quod magis constabi
t ex dicendis infra de subsistentia creata. At vero in accidentibus e converso a
ccidit; nam causa materialis est simpliciter perfectior effectu, qui est torma a
ccidentalis, cum causa ipsa sit substantia; tamen secundumquid, est minus perfec
ta, quatenus comparatur ut potentia passiva ad actum suum.
Quid de forma dicendum sit in prcesenti qumstione.
8. Foraia semper est tempore simul cum suv
effectu. Tertio dicendum est de forma, per ditione anima? rationalis. Et ratio d
ifflcultalise et ex natura sua nunquam esse prius tem- est, quia videtur impossi
bile quod forma sil pore suo effectu, neque etiam posterius, sed prius natura qu
am informet; ergo non potest simul. Unde in hac causa non habet locum esse prior
natura quam effectus ejus. Anlecequod prior sit causa in potentia quam effec- d
cns patet, quia non est prius natura in se tus, quia hajc causa non prius leinpo
re est quam in subjecto; hoc enim»est proprim actu ens, et potentia causa, quam si
t etiam formce subsistentis|; ergo non est prius natun actu causa, quia non priu
s tempore existit, quam informet, et consequenter nec est ptk aut habet potentia
m realem causandi, quam natura qnam compositum, quia simul ac foractu causet, ut
recte docuit Aristoteles, duo- ma informat materiam, consurgit compo.-idecimo M
etaphysiese, c. 3. Et ratio est mani- tum. llespondent aliqui, formara prius naf
esta , maxime in his causis formalibus quce tura informare, non tamen prius natu
ra esse in suo esse pendent a materia, ut sunt omnes quam compositum; nam esse p
rius convemt prceter animam rationalem; nam hujusmodi composito, et per illud fo
rmae, quiafortior formae non possunt naturaliter existere, extfti idem dicent de
materia. Verumtamen h*c sua subjecta; ergo neque extra sua compo- responsio nec
difficultatem evacuat, nec vesita; ergo neque possunt existere sine suo ram doc
trinam continet. Primum enim Aristoeffcctu. In anima vcro rationali, quamvis non
 teles non tantum dixit causam prius nahin sit hcec necessitas depeudentnc, est
tamen causaro, sed etiam prius natura esse quam connaturalis proprietas talis re
i; nam cum ejus effectum. Deinde, si forma prius natnra esse ejus sit ad compone
ndum compositum, informat, in hoc ipso includitur ut prius nanatura sua postulat
ut non fiat, nisi quando tura sit, tum quia esse est prcedicatum tracactu cst c
ompositum ex illa componendum, et scendens inclusum in quolibet prcedieato reail
a nunquam naturaliter est prior duratione li; informare autem, praedicatum reale
esl; suo eflectu , quamvis possit postea durare tum cliam quia informare nihil a
liudestquam cessantc effectu; in quo habet genus quod- actuando dare proprium es
se; ergoinforniare dam prioritatis, quoad subsistendi consequen- intrinsece incl
udit esse. Denique , si fornw tiam, ut jam dicam. prius natura informat quarn co
mpositum sit.
9. Quas prioritatis naturce rationes sortia- ideo est quia esse compositi consur
git exintur forma respectu sui effcctus. De prioritate formatione forniaj; sed eti
am entitas compoautem naturee si sumatur quoad perfectio- siti consurgit ex enti
tate formaj; ergo priu? nem, jam supra facta est comparatio inter natura est ent
itas ibrmce quam entitas comformam et compositum, et diximus formam positi; ergo
forma sicut prius natura inforesse minus perfectam simplicitcr, in quo mat, ita
prius natura est.
scnsu potcst clici posterior natura suo etfeclu; i l. Aliter responderi potest,
tria hic intcrrespectu vero materice erit prior natura, si ta- venire, scilicet,
formam osso, formam informen materia diceuda est effcctus formce. Si mare, et c
ompositum esse scu (quodidem vero prioritas natune sumatur in subsistendi est) f
ormatum seu constitutum esse, quif consequentia, sic ndn oportet formam esso tri
a non solum ratione , sed etiam cx natura priorem aut postei iorem nalura suo el
fcctu, rei aliquo modo distinguuntur, ut ex traclafe sed sunt simul, quia nec co
mpositum csse po- in superioribus constare potest. Formamerso test sine forma, n
ec forma saltem naturalitor esse, et informare, prius natura est quam sine compo
sito. Solam rationalem animam compositum, quia comparantur quodammoexcipio, quce
licet aliqua ratione sit simul, do ut via et terminus, el ut fieri et factum qu
atenus esse non potcst quin aliquando esse. Atque ita ctiam in hoc generc caus*1
' ctiam sit homo, tamen simpliciter non con- verum habet generale pronunciatum A
ristovertitur, quia aliquando potest existcre ani- telis: Causa est prior natura
sito tfftct*ma, etiam si homo non sit; et secundum eam Quod non solum de re, qu
a; est causa in poralionem potest dici prior quoad subsistendi tentia, seu in ac
tu primo, sed etiam decausa 'consequentiam. in actu secundo causante verum cst;
quia ut
10. Formane prior suo effcctu in caiisali- sic exercet actionem causce , et ab e
a pendet tate. De prioritate autem naturffi, qua; per elfectus, sicut ctiam in c
ausa agente explicase sequitur rationem causa?, ditlicile est ad bimus. Forma au
tem est actu causans, quaexplicandum quomodo huic causce conveniat tenus actu in
format; ergo ut sic est prior ex propria ratione sua,omissa peculiari con- natur
a composito, cjuod est effectus ejus. Xfr
que conira hoc procedit difficultas tacta, quia potius ex eo quod compositum res
ultat ex iuiormatione formae, sequitur informationem ipsam, et formam ut informa
ntcm esse priorem natura cfcmposito. At vero comparando alia duo inter sc, scili
cet, esse et informare, concedi potest neutrum esse prius natura altero in iis f
ormis quae liunt dependenter a subjecto ; lioc enim videtur intendere, et satis
probare ditficultas tacta, quo concesso illi satisfit. Neque obstat illud princi
pium , quod causa est prior natura; non enim dixit Arisloteles omncm causam priu
s natura esse quam causet, sed dixit causam esse priorem natura suo effectu; pot
est autem hoc posterius esse verum , ctiamsi prius non sit, nam ipsummet causare
est prius natura effeclu, ut dixi. Non videtur autem necessarium ul causare sit
posterius natura quam esse causae, nbi ipsum causarc non est propric cffcctus i
psius esse causaj, sed esl ipsummet csse cpmmunicatum seu unitum subjccto, quse
unio est effectus agentis, sicut ipsum esse formse, simulquc tit cum existentia
formee.
12. Hffic responsio quoad priorem parlem de prioritate natura respectu compositi
, vera est, et optime satisfacit. Quoad altcram vero partem, licet probabilis si
t, mihi tamen non oinnino probatur, quia non videtur posse ncgari quin ipsamet c
ausalitas forma; sit ab illa nliquo modo, sicut causalitas agentis est ab agente
; unde sicut agens non tantuin est prius natura suo effectu, sed etiam sua actio
ne, diverso tamen modo, nam quatenus nctu agens, est prius natura effectu, non v
ero actionc, quia per illam forinaliter constituitur actu agens , tamen quatenus
actu ens, est ut minimum prius natura sua actione, ita videtur forma prius natu
ra esse quam cjus actualis causalitas, cum ha;c etiam ab illa causetur; ergo pri
us natura est, quam informct. Unde ha?c causalitas est vcra: Quia forma est, ide
o intormat seu causat compositum; et lioc ipsum in superioribus dictum a nobis e
st. Concedamus ergo formam prius natura esse quam informet.
13. Ad difficultatem autem supra positam dicendum est, ctsi fonna, quai natura s
ua pendet a materia, prius natura sit quam informet, non tamen prius natura esse
in se aut per sc quam in matcria, sed prseeisive tantum (ut sic dicam) prius na
tura esse quam tali modo sit, scihcet, informando materiam. Quod si inquiratur i
n illo priori naturse qualiter sit, in se, vel in alio, respondetur impri
mis non recte interrogari de illo priori naturae, ac si esset aliquod instans, i
n quo forma sit, et non informct; hcec enim prioritas causalitatis non est expli
canda per prius in quo, sed a quo. Non enim alia ratione dicitur forma prius nat
ura esse quam informare, nisi quia informare aliquo modo manat ex esse, quanquam
in re, in nullo signo etiam rationis intclligatur forma simpliciter esse prius
quam materiaminformet. Sic autem intellecta prioritate, ad interrogationem facta
m dicendum est in illo priori formam non esse in se nec in alio, sed tantum essc
per tale esse, quod intrinsecc postulat essc in alio , quam rem explicabimus la
tius disputatione sequente, tractando quomodo eausa; sint sibi invicem causce.
Tractatv.r qximsHo iti cansa efficienle.
14. Quarto loco diccndum est, causam cfficientem ex se posse esse priorem tempor
e suo effectu quantum ad suam enlitatem absolutam, seu vim agcndi, quam vocavit
Aristotcles causam in potentia seu in actu primo, non tamen semper esse id neces
sarium; potest enim effectus hujus causte interdum csse cequalis illi in duratio
ne; quod si talis causa sumatur in actu secundo, nccessario simul tcmpore est cu
m suo effectu, quamvis sit simpliciter et propriissime prior natura. Probatur pr
ima pars, primo inductione, nam Deus, qui est prima causa efficiens rerum, per c
eternitatem prius extitit quam quicquam cffecerit , et in ccelis et aliis causis
secundis res esl manifesta. Ratio vero est, quia ha?c causa , per se loquendo ,
non indiget suo effectu ut sit, nequc aliunde habel neccssariam counexionem cum
actionc sua. Unde si interdum est aliqna causa efficiens , qua? non antecedatte
mpore suum effectum, id non est ex pracisa ratione talis causce, sed ex aliqua p
ecuiiari conditione.
45. Potest autem id tribus modis accidere (quo probamus secundam partem conclusi
onis), primo, si efficicntia sit minus propria per solam rcsultantiam naturalem,
quomodo essentia non pra;cedit tempore passiones ex ea manantes. Secundo, si ca
usa sit naturaliter agens, et a primo instanti sui esse habeat omnia rcquisita a
d agcndum absque ullo impcdimento , quomodo lumen productum a sole potest esse i
lli coamim; tcrtio, si causa sit libcra, ct simul ac est, velit agere, quomodo A
ngcli in primo instanti quo creati sunt, aliquid faccre poluerunt; et Deus ab
« IndietroContinue »
- Page 15 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
regulatur artificiatum, nisi juxta conceptionem mentis ; tum etiam quia (seclusa
causalitate finis) quod artifex intendat assimilare eflectum extrinseco objecto
, solum est habitudo vel denominatio extrinseca provenicns ab actu voluntatis ej
us, et non addit effectui essentialem dependentiam ab alio objecto, quoe ad genu
s causae formalis pertineat; irao neque ad ullum genus causte per se, nisi forta
sse, ut dixi, talis repreesentatio vel similitudo sub ratione iinis intendatur.
Artifex enim per se solum intendit talem formam inducere in suum eUectum, ad quo
d per se solum iudiget propria conceptione illius formae ; quod vero hoec forma
assimiletur alteri extrinsecse, per accidens est ad causalitatem artis ut sic; e
rgo et ad causalitatem exemplaris. Atque haec ratio probat de cognitione cujuscu
mque alterius objecti creati, sive particulari, sive universali seu confusa.
H. In Deo vero potest videri intercedere specialis ratio, quia Deus non cognosci
t creaturas a se facicndas nisi in essentia, ct per esscntiam suam; et lioc est
illi per se. Sed nihilominus, quamvis nostro modo intelhgendi essentia sit velut
i medium ad cognoscendas creaturas, tamen in ordine ad operationem ad extra Deus
per se non operatur ut cognoscens prsecise suam cssentiam, sed ut cognoscens cr
eaturas ipsas, quas est producturus; et ideo ille ordo secundum rationem, qui es
t per se inter essentiam ut cognitam, et creaturas .ut cognitas, scilicet, quod
essentia est ratio cognoscendi creaturas, respectu causalitatis exemplaris creat
urarum est remotus et per accidens; ergo ratione illius non potest essentia ut c
ognita dici causa formalis extrinseca creaturarum. Undc si verum esset, quod mul
ti opinantur, essentiam divinam non esse rationem cognoscendi crcaturas ut mediu
m seu ut objeetum cognitum, sed solum ut speculum, seutanquam speciem intelligib
ilem eminentissimam, quod ad causalitatem exemplarem attinet, nibil referret, na
m ajque bene posset Deus sua arte increata producere creaturas, quales concepit;
ergo quod illa cognitio creaturarum secundum rationem intelligaturanobis orta e
x cognitione cssentiae, ut causse eminentercontinentis creaturas, est remotum qu
id, et quasi per accidens ad causalitatem exemplarem. Maxime cum superius ostens
um sit, non posse essenliam ut cognitam preecise absque creaturis formaliter cog
nitis, veram rationem exemplaris habere, neque etiam possit inter cognitionem es
sentia;
pr?Rcise,et cognitionem creaturarum in essentia alia cognitio quasi media intell
igi, qua? dicatur cognitio essentia; ut participabilis a creaturis, quia, ut sup
ra etiam dicebam, hoc nihil aliud est quam cognoscere creaturas ut participativa
s essentia; (ut sic dicam). Superest igitur ut propria causalitas exemplaris non
sit in aliquo objecto cognito distincto ab eflectu, qui ad illiusimitationem fi
t; ergo non erit ejus causalitas formalis, quandoquidem ob solam illam objectiva
m seu passivam imitationem ad illud genus pertinere dicebatur.
12. Ultimo probatur directe , causalitatem exemplaris ad efficientiam pertinere.
Primo quidem, quia ars est principium efficiendi: unde Aristoteles, agens de ca
usis, ait Polycletum esse causam per accidens statuse, statuarium autem csse cau
sam per se, quia nimirum formaliter dicit artem, quse est principium per se illi
us effectus; sed ars non causat nisi mediante idea; docet enim ars fabricari in
mentc tum rem efficiendam, tum etiam viam et modum exequendi illam; atque in hun
c modum est principium artificiosi ottoclus : undc D. Thomas, 3 p., q. 78, a. 2,
sic ait : Forma artificialis est simililudo ultimi effectus, in guem fertur int
entio artificis, sicut forma artis in mente cedificatoris est forma domm cedific
atm principaliter, (edificationis autem per consequens; ergo etiam ipsuui exempl
ar comparatur ad artificem, ut proxima forma per quam suo modo operatur; sicut e
rgo forma agentis ad efficientem causam pertinet, quatenus est illi principium a
gendi, ita et exemplar, quatenus est forma artificis, qua operatur, ad efficient
em causam pertinet. Quod etiam conformat communis modus loquendi philosophorum e
t Theologorum ; sic enim aiunt exteriorem domum procedere a domo, quae est in me
nte artificis, sieut dc sanitate, supra, ex Aristotele referebamus; et D. Thomas
, Quodl. 7, art. 3, sic inquit: Similitudo rei cognitw dupliciter est in cognosc
ente: uno modo, sicut causata a re, alio modo sicut causa rei, ut patet in artif
ice. qtti cognoscit artificiatum per illam formam, ptr quam ipsum facit. Ex quo
inferius infert, rationes ideales in mente Dei existentes, esse efficaces ad cog
noscenda singularia quorum sunt causa. Idem repetit Quodlib. 8, art. 2 ; et simi
li modo loquuntur de ideis divinis Dion., c. 5 de Divin. nominibus; et Augustinu
s, lib. 12 de Civit. Dei, cap. 23. Vocant enim eas eflectrices rerum. Et propter
eamdem causam dicunt Theologi, Deum esse causam eflicientem rerum per intellect
um et voluntatem; intellectus enim et scientia non causat ad extra nisi per idea
m; ergo si scientia est principium efflciendiad exlra,etiam cxemplar.
13. Unde confirmatur; nam ad actionem artificis tria concurrunt, ars, voluntas e
t potentia exequens; sed voluntas, ut movens potentiam exequentem, pertinet ad g
enus causa: efficientis; ergo et ars ut dirigens et determinans illam; dirigit a
utem et determinat mediantc exemplari; ergo exemplar ad idem genus causae pertin
et. Confirmatur praeterea, quia, sicut agens naturale completur in ratione princ
ipii agendi per formam, ita agens intellectuale complctur in suo ordine per exem
plar, nam sicut agens naturale per formam continet similitudinem effectus, et de
terminatur ad illum, ita agens intellectuale per exemplar habet in se similitudi
nem cffectus, et recipit quamdam determinationcm ad illum , saltem quoad specifi
cationem , nam quoad exercitium non determinatur per solum exemplar; et ideo ind
iget voluntate ; ergo pertinet exemplar ad genus efficicntis causae tanquam form
a suo modo complens quoddam genus causae efficientis, scilicet intellectuale seu
artificiosum.
14. Dices : eadem ratione dici posset, finem non constitucre proprium genus caus
ae, sed complere quoddam genus efficientis, ut sit sufflcienter constitutus ad a
gendum, nimirum intellectuale agens, quod, nisi a fine moveatur aut determinetur
, agere non potest. Respoudetur negando consequentiam, quia finis non comparatur
ad agens, ut constituens illum proxime aptum ad agendum, sed potius supponit il
lud ita constitutum, ct nlovet ut agat; at vero exemplar non supponit complete c
onstitutum quoad suum peculiarem modum agendi, nimirum artificialem seu intcllec
tualem. Deinde finis ut sic comparatur ad etfectus secundum quemdam pcculiarem m
odum dependentiae qnem ab illo habent, quatenus propter illum sunt; exemplar aut
em non habet peculiarem habitudinem per se ad effectum, nisi solum quatenns diri
git vel determinat actioncm agentis. Quocirca, sicut voluntas agentis non consti
tuit per se novum genus causae, sed determinat talem modura agendi, scilicet, vo
luntaiie, ita scientia, vel ars, seu (quod idem est) cxemplar non constituit nov
um genus causae, sed complet peculiarem modum efficiendi , scilicet artificiose.
Corollaria pwcedentis doclrince.
15. Atque hinc potest obiter alia ratio colligi, cur Aristoteles simul cum forma
exemplar nominaverit; est enim exemplar forma quaedam non tam respectu rei per
illud efficienda;, quam respectu ipsius artificis, qucm suo modo informat et con
stituit in suo genere in actu, ut sil sufficiens ad agendum. Quod si respectu re
i exemplatae exemplar vocatur forma, non est propter causalitatem formalem, quam
circa illud habeat, sed quia illud in se aliquo modo continet per modum imagini
s, seu in esse repraesentativo; omnes autem imagines solent formae appellari; un
de etiam quarta species qualitatis vocatur forma et figura. ^
16. Secundo obiter etiam intelligitur vulgaris illa distinctio triplicis forma?,
a qua, ex qua, et ad quam; nam per has voces nec significantur tres formee dist
incta;, neque etiam tres causalitates formales distinctae; sed tantum tres habit
udines, quas possunt eidem formae respectu diversorum convenire. Nam cadem forma
ignis, quatenus cst principium a quo procedit alius ignis, dicitur forma a qua;
quatenus vero ipsum ignem generantem in suo esse constituit, dicitur forma ex q
ua; quatenus vero ad ejus similitudinem fit forma in genito, dici potest forma a
d quam. Unde illa particula, a qua, denotat babitudinem efficientis causse ; ex
qua, habitudincin causae formalis intrinsecae; ad quam. quamvis censeatur denota
re causam exemplarem, tamen revera est aequivoca; nam ignis proprie generat igne
m ad sui similitudinem, et tamen forma ejus non est exemplar. Unde per illam par
ticulam potest in illa forma denotari habiludo causse finalis, sicut supra ex D.
Thoma referebamus, quodlibet agens naturale agere propter se ut finem, quatenus
agit ut effectum sibi similem producat, in quo conservetur saltem secundum spec
iem, vel in quo ejus perfectio aliquo modo reprasentetur, si generalius de agent
e loquamur. Et juxla hanc considerationem universalem , omnis forma a qua, est c
tiam ad quam, sub diversa ratione causee extrinsecae , et sine causalitate forma
ii. Ut ergo forma ad quam, peculiariter dicatur de cxemplari causalitate, subint
elligendum cst, esse formam proxime regulantem effectum ad quem dirigitur propri
a intentio agentis, et ideo dici potest ad cujus normam fit effectus. Unde, sicu
t forma a qua, non ita appellatur quia causalitatem formalem excrceat eirca effe
ctum, qui est ab ipsa, seil quia est forma ipsius causffi, ita , quamvis exempla
r dicatur forma ad quam, nou oportet intelligi ita appellari quia causalitatomfo
rmalemexerceat respcctu ojus quod ad illius iiuitationem fit, sed respectu artif
icis quem. informal, nisi latius dicatur forma, nou ob causalitatem, sed ob repr
a-sentationem. Cum autem dicimus exemplar esse formam artilicis, ita accipicndum
est, sieut de forma agentis, nam in artifice vel agcntc crealo est vcre forma;
in inereato vero solum est forma, nostro modo intelligendi, seu habet quidquid c
st perfectionis in foriua, seclusa imperfectione, id est, intrinseca causalitate
seu infoiniationc.
17. Tertio intelligi potcst ex dictis cur causa exemplaris distingui soleat ab c
fliciente, si et ipsa efficiens cst; nam ct hoc etiam objici polest contra nostr
nm sentcnliam; sicut D. Thomas, 1 part., q. 44, cum articulo primo et secundo os
tendisset Deum esse causam efficientem omnium, in art. 3 inqiiirit an Dcus sit c
ausa exemplaris. Dico tamen exemplarem causam non tam esse distinguendam a causa
efficiente, quam sub causa eflicienle, vel sub his formis aut conditionibus, qu
a; constituunt peculiare geims elficientis. Ut in dicto excniplo, postquam const
at Dcum esse causam agentem, idem est quarere an sit exemplaris, quod qua;rere a
n sit agens per iutellectum, cl an ex sc habeat quidquid nccessariura cst ad ill
um causandi modum. Vcrum est tamcn, si vim nominum attendamus, causam cxemplarei
u non dici de omni agente , quod per exemplar operatur, scd de sola forma, qua;
habet vim et rationem cxemplaris; artifex cnim non dicitur causa excmplaris nrti
ficiati, sed habere exemplar, aut operari per cxemplar, quia exemplar signilicat
quasi in abstraclo ipsam formam. At vero Dcus quia per seipsum scit et repra-se
ntat oinnia, ideo simpliciter dicitur causa exemplaris omnium.
18. Ultimo tandem constat ex omnibus dictis boc genus causalitalis proprie et in
trinscce in solis agcntibus intelleclualibus reperiri, quatcnus ad extra aliquid
operantur per artem scu scientiam suam. Unde perfcctissime reperitur in Deo, im
o in fllo solo est haec. causalilas respectu substantiarum omnium et accidentium
omninm naturalium, ut supra eliam tactum est, quia nulla creatura intellectuali
s per se potest aliquid hujusmodi per artem facere, sed ad siimmum per acci
dens, applicando activa passivis. Unde solum rerum artificialium potest inveniri
propria exemplaris causalitas in agentibus creatis. Et respectu etiam eorum Deu
s habet vim ct proprictatem prima1 causa; exemplaris, non solum quia prima exemp
laria etiam ipsorum artefactorum sunt in mente divina, sed etiaui quia per ea ac
tu influit, et immediate in sno genere cum omnibus inferioribus artiOcibus. Imo
sub hac etiam ratione omnes actiones et effectus causarum naturalium immediate s
unt a divina causa exemplari, et sub ea ratione seu in eo gencrc nou habent alia
m propinquiorem causam; nam, sicut Deus immediate per potentiam suam ad omnes il
las actione~ concurrit, ita per suas idoas eas dirigit, atque hoc modo, sicut De
us cst causa prima et iunnediata omnium actionum in genere eOiciontis el finis,
ita et in ratione exemplaris.
DISPUTATIO XXVI.
DE COMPARATIONE CAUSARUM AD SUA EFKECTA.
Postquam de singulis causis disputatum est, oportet, ad hujus tractatus compleme
ntum, nonnulla quse omnibus possunt esse communia, disserere, quod commode fiet.
comparando tura causas ad effectus, quod nunc ngimus, tum etiam iutcr se, quod
pra^stabimusdisputatione sequenti. Comparari autem possunt causw ad ctlectus, ve
l in perfectiono, vel in sufficientia, vel in duratione, seu in ratione prioris
et posterioris.
SECTIO 1.
Vtrutn omnis causa sit effeclu suo nobitior.
1. Potest effectus comparari in perfectione, vel ad singulas causas suas, vel ad
omnes simul sumptas, idque vel omnes simpliciter, vcl ad omnes ejusdcm gencris
seu rationis.
2. Primo igitur ccrtum est non posse cffectum excedere in perfoctione omnes caus
as suas simul sumptas. Probatur, quia nihil ctt perfectionis in effectu, quod no
n habeat a causis suis; ergo nihil perfectionis haberc potest cflectus quod non
praxistat in aliqua causarum suarum, vel formaliter, vcl eminenter, quia causa;
dare non possunt quod nullo modo in sc contincnt.
Comparatio efectus ad inlrinsecas causas.
3. Sccundo dicendum est, si comparetnr eflectus ad cas tantum causas quibus intr
insece constat, non posse cxcedere in perfectionc omnes illas simul sumplas nt a
ctu causanlcs. Qnod est dicere, substantiam, verbi gratia, compositam, quse est
cffectus intrinsecus materia! et formae, non posse excedere in perfectione ipsam
materiam et formam simul sumptas et unitas; ideo enim addidi actit causantes, u
t earum unionem coruprehenderem. Atque ita facile probatur assertio, primo, quia
illc cffectus non distinguitur in re ab hujusinodi causis simul sumptis ct actu
causantibus, ut infra ostendam tractando de substantia matcriali; ergo non pote
st esse inter ea ina.-qualitas pcrfectionis. Secundo, quia elfectus nou habet al
iunde formaliter seu entitative peifectionem, nisi ab eis causis quibus intiinse
cc constat; ergo non potest cxccdere in perfectione omnes ilJas cum suis causali
tatibus, quia non cst unde habeat illum perfectionis cxcessum. Dicesmulta conven
ire coinposito, quae ad perfectionem pertinent, et causis cjus intrinsecis attri
bui non possunt, ut sunt per se esse, per se opcrari, ut in rcbus viventibus com
posito convenit vivere, quod nec matcri.ne nec formm convenit. Respondetur, lias
perfcctiones non convenire singulis causis iutrinsecis per se suinptis, convoni
re autem eis, ut simul et actu causantibus; unde solum concluditur cx unionc seu
causalitatc harum causarum aliquid pcrfectius consurgere, quam sit aggregalum (
ut sic dicam) harum causarum absque unionc et causalilate earum inter se.
¦4. Hinc vero infertur, ct dicitur tcrtio, comparando effectum totum ac simplicite
r ad singulas causas intrinsecas, perfcctiorem esse effectum qualibjt earum. Pro
batur aperte, quia includit totam perfectionem cujuscunque earum, et prrutcrea i
ncludit pcrfectionem alterius, et pra:terea perfectionem unionis carum inter sc.
Itcm, si talis effectus sit substantia comp:isita, constat esse pcrfecliorein q
uam materiam; supra etiam ostensum cst, esse pcrfectiorem quam formam. Neque hoc
mirum videri potest, quia talis effcctus ex neutra lalium causarum per se sumpt
a habct intrinsece totiin perfectionem suam, ct idco quamlibct earum pcr se sump
tam exccderc potest rationc altcrius. Dixi autem, si tolus effeclus simpliciter
comparetitr, secundum totam perfectionem quam hahet; nam si solum fiat secundum
quid comparatio, in eo pnecise quod ctfectus habet a tali causa, non potest exce
dere in ea ratione perfectionem causa?, cum ab illa nihil amplius habere pos
sit quam ipsa in se contineat. Iino, sub ea considerationc causa quodammodo exce
dit, in quantum ipsa est quae communicat alteri suam perfectioneiu, et in quantu
m effectus ab ea pendet sub ea ratione. Dices: quando hic effectus est aliquod e
ompositum accidcntale, non semper est perfectior altera causa per se sumpta, nim
irum materiali, quee est ipsam^t substantia. Respondetur, etiam hoc compositum s
uperare substantiam ipsam saltem in perfectione accidcntalis formae, ejusque inf
ormatioue; hoec enim ahqua perfectio est. Quod si contingat totam hanc perfectio
nem eminentei in sola substantia contineri, illud non erit ratione causalitatis
materialis, sed alia superiori ratione. Unde illud est per accidens ad comparati
onem causae materialis ut sic ad suum effectuin, quam nunc facimus. Poterat vero
hic ulterius fieri comparatio inter ipsasmct causas materialem et formalem, qua
tcnus una potest essc effectus altcrius, sed hanc comparationem attingemus mehus
sectioue sequente.
Comparatio effeclvs ad effcientes caitsas.
5. Quarto dicendum est, effectum nunquam posse cxcederc in pcrfectionc omnes cau
sas cllicientes qua; ad illnra concurrunt, simul sumptas; imo ncquc aliquam earu
ra, qusB ut causa principalis cl totalis in aliquo genere ad illuin concurrat; e
 converso vero causa ellicieus principalis sa'pe excedit in perfcctione suum eff
ectum. Ha>c assertio quoad omnes partes cst facilis, cx iis qua; de causa cffici
ente latissime disputavimus. Et piima quidem pars probatur, quia tota perfectio
eflectus manat a causis ellicicntibus; ergo lieri non potest ut aliqua perfcctio
sit in effectu, qua; non a-quali vel nobiliori modo sit in aliqua causarum elli
cienlium; ergo non potcst cxcederc cDectus in perfcctione omnes suas causas clli
cientes simul sumptas. Dices : pra?ter causas efficientes hahet cffectus alias s
ihi intrinsccas; ergo ratione illarum potest exccdcre in pcrfectione causas effi
cienlcs. Respondetur, ipsas intrinsecas causas componcntcs cffectum manare neces
sario ab aliqua efficiente causa extrinscca; et idco fieri non potest ut effectu
s comparalus ad causam cfficicntem sibi adtequatam, habeat aliquam perfectionem
a suis causis intrinsccis, quse non sit ajquali vcl nobilio: i modo in extrinsec
a scu efficiente.
6. Altera vero pars, qua comparatur effectus ad singulas causas efflcientes, dcc
laratur facile ex distinctione causae principalis et instrumentalis. Nam instrum
entalis potest esse ignobilior efFectu, ut supra dictum est, et notavitD. Thomas
, in 4, dist. \, q. 4, a. A, quaestiunc. \, ad 3, quia effectus non procedit pri
ncipaliter ex virtute ejus. At vero causa principalis nunquam potest esse ignobi
lior, praesertim si sit integra et totalis in suo genere; nam de partiali res es
t magis dubia. Quamvis loquendo proprie de perfectione intensiva, probabilius si
t etiam causam partialem principalem nunquam .esse intcnsive minus perfectam suo
effectu, quia in boc maximc differt a causa instrumentali, et quia talis causa
licet ex parte actionis sit partialis, tamen ex parte effectus agit in totum ill
um; et ideo excedere non potest suae perfectionis gradum, ut in superioribus tac
tum est. Et hinc a fortiori constat, quando causa cst totalis principalis, non p
osse esse inferiorem perfectione suo effectu, quia non posset illi dare perfecti
onem quam in se non haberet. Inter causas autem principales, quaedam sunt univoc
ae, aliae aequivocae, ut supra diximus; ex quibus priores necessario sunt effect
ibus nobiliores, quia cum sint diversae speciei ab effectibus, necesse est ut no
n contineant perfectionem eorum formaliter et secundum eamdem rationem; ergo opo
rtel ut illnin habeant enlinentiori modo, ut notavit D. Thomas, \ p., q. i, a. 2
, ad 3; et estfrequens apud omnes philosophos. At vero causa univoca, quamvis no
n possit esse effectu inferior, non tamen necesse est ut illum excedat; communic
at enim i!li totam suam perfectionem, quem in eadem specie producit; et ideo int
er ea invenitur aequalitas. Quod si objicias Augustinum, lib. 83 Quaestionuni, q
uaest. 2, dicentem : Omne quod fit, ei a quo fit, par esse non potest, respondeo
primum, intelligi posse, effeclum nunquam esse parem causae in omnibus; nam sal
tem in relatione dependentioe est inferior : non tamen in absoluta et intrinseca
perfectione. Vel secundo, et fortasse magis ad mentem Augustini respondeo id es
se intelligendum de eo, quod fit ab alio tanquam a necessario principio, a quo c
ssentialiter pendet: effectus autem nunquam habet hujusmodi depcndentiam a causa
univoca, scd ab aliqua supeiioii; et ideo de tali effectu verum est nunquam pos
se pervemre ad aequalitatem cum causa.
7. Aliunde objicerc quis potest, quando plures causae principales per se subordi
natae, ad eumdem effectum concurrunt, etiamsi
unaquaeque in suo genere et gradu sit totalis, nihil obstare quod effectus exced
at inferiorem seu proximam causam, ilummodo non excedat superiorcs omnes, quia s
atis est quod tota perfectio effectus sit in tota serie causarum, quamvis non si
t in singulis. Atque ita contingit ul brutum minus perfectum generet aliud perfc
ctioris speciei; ct frequentius evenit ut unus homo generet alium mclioris ingen
ii, atquc adco in individuo perfcctiorem. Rcspondeturad argumcntum ex superiorib
us, nullas causas esse pcr se et essentialiter subordinatas in agendo, nisi secu
ndam et primam; causae enim secundae inter se non habentillam adco intrinsecam s
ubordinationem; quanquam inler secundas dentur aliquae universales et superiorcs
, quae suo modo ajjuvant inferiores ad suos cffectus. Causa igitur prima, quando
agit cum secunda principaliter operante in suo ordine, accommodat actionem suam
perfectioni et naturae talis causce ; et ideo nunquam potest effectus exccdere
perfectionem causa? secundae, nec potest aliqua perfectio dimanare a causa prima
in effectum, nisi pcr sccundam; alioqui in communicanda illa perfectione jam no
n ageret causa prima, ut concurrens cum secunda, sed per sese, nt supponens aliq
uem defectum causae secundae. Ac simili modo si interdum effectus ex influcntia
ccelorum habct aliquam majorem perfectionem quam causa particularis univoca, quo
ad illam perfectionem non procedit a particulari causa, saltem ut a principali,
sed a ccelo, vel alia causa universali, quae in co effectu gerit vicem proximae
causac principalis.
8. Unde cdexempla de animantibus, qua; in perfcctiori specie videntur generari a
b aliis minus pcrfectis, vel ncgandum est assumptum. quia semper alterum saltem
es generantibus est aaque perfectum, vel perfectius in specic; vel certe dicendu
m est talia gcnerantia ad eum effectum non concurrere ut causas principales, sed
ut instrumentales disponentes materiam; gcnerationem autem perfici virtute alic
ujus superioris causae, sicut contingit etiam in cffeclione misti, quod ex mutua
actione et mistione clemenlorum gcneratur. Dc inaequalitate autem individuali,
si teneamus individua ejusdem speciei non essc inaequalia nisi in accidentalibus
dispositionibus, ui multorum esl opinio, facilis est responsio ; nam perfectio
talis dispositionis seu complexionis non provenit sempcr a
« IndietroContinue »
- Page 16 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
distinguere possumus ratione cognitionem directam a reflexa, ct ideam quoad suum
essc consistere intelligimus in conceptu forrnali, qucm directe Deus habet de r
e operahili seu facicnda, prout facienda est; cognilioncm autem idea; intclligim
us esse quasi perfectam quamdam applicationem, et conjunctionem ad ipsum artific
em, ut ad illius imilationem producat effectum.
35. Ad hunc fcrc modum ratiodnatur D. Thom. supra, de oxcmplaii cxistente in men
te artificis : Nam dum arli/ex (inquit) intelligit /brmam domns in materia, dici
lur intclligcre domvin; dim aulcm intelligit formam domus iit a sc spcculatam, e
x eo, guod intclligit sc infelligcre eam, inteliigit ideam tel rationem domus. U
bi plane dislingrit aliud esse formaie ideam, aliud intelligere ideam. Nam si ar
hfex dum intelligit formam et rationem domus, a sc speculatam, intelligit ideam,
ergo dum ipsam rationem et formam domus speculatur, format ideam; ut tamcn per
illam operetur, et ad imitationem ejus domum pfficiat, retlcctitur supra rationc
m domus ut a se specnlatam, et ita agnoscit idcam, el pcr eam cognitionem quasi
applicat exemplar, nt per illud rauset. Sic igitnr constat quomodo cognitio idea
; ad causalitatem deserviat.
30. Statim vcro oritur dubium, an hujusmodi rpflexio sit simplicitcr necessaria
in artificc, ut per exemplar a se conceptum possit exterius opprari; in Deo cnim
scmper est necessaria ilia qunsi retlexio, non lam ob causalitatem quam ob infi
nitnm pcrfectionem illius scientifc , quffi non potest ita terminari ad aliquod
objectum, quin intrinseco seipsam sub omni ratione et repiaasentatione intueatur
. At vero in artifice crcato cum illa rellexio fieri debeat per actum distinctum
, difficiie creditu est, vel necessariam esse, vel semper intervenire quoties ar
tifex per suam artcm, seu -per cxemplar iLla formatum operatur. lmo cxperientia
videtur contrarium ostcndi; nam qui scribit, aut a;dificat, non semper est in il
la actuali reflexione dum operatur.
37. Qualis cognitio exemplaris requiratur, nt artifcx eo uti possit. Unde dicunt
aliqui non esse necessariam illam retlexionem, et creatum artificem uti exempla
ri suo cognoscendo illud,non ut cst qualitas qua;daui menli inliau-ens, sed ut c
st forma et imago repra> sentans objective artificiatum. Sicut multi censent, ve
rbum mentis esse qualitatem distinctam ab actu cognosccndi, deservienlem
cognitioni, ut objcctum proximum, in quo res repinfsentata cognoscitur; nam quod
in speculabilibus est verbum, creditur esse exemplar in operabilibus. Et hoc qu
idem postremum exislimo verum csse in rebus creatis; tamen, sicut illa sententia
de verbo mentis falsa est, ita etiam in prsesenti non est vera illa ratio expli
candi cognitionem exemplaris seu idea; per cognitionem directam rei exemplata;,
quod, scilicet, sit objectum proximum, in quo aliud cognoscilur, quia neque ille
modus repra?sentationis objectiva1 per formalem similitudinem intcHigi potest i
n illa qualitale, quan nec formalem, nec rcalem convenientiam babet cum externo
objecto, nec etiam intelligi potest quomodo in illa directe cognoscatur extcrnum
objectum , illa nullo modo cognita. Sed hrec communia sunt de verbo mentis illo
modo explicato; et idco illa omitto, et suppono conceptum formalcm immediate te
rminari ad rem ipsam quam rcpra?sentat, ipsumque non aliter repraesentare quam r
eferendo intellcctui objectum ipsum, ut intcllectualem formam constituentem in a
ctu ultimo ipsum intellectum; et eumdem conceptum formalem dici vcrbum mcntis, q
uatenus est internus terminus intellcctualis actionis seu conceptionis ejus; cxe
mplar vcro dici, quando est de re artificiosa seu opcrabili.
38. Ad dilucultatcm ergo positam, alii concedunt necessariam esse cognitionem re
flcxam, per quam a,rtifex rcspiciens ad exemplar, id est,. ad conceptum directum
, quem de re formavit, possit talem rem facere, qualem cogitatione concepit. Et
ad expprientiam respondent, liujusmodi internos actus non scmpcr cadeie sub expe
rientiam; saepe enim intellectus comparat unam rem ad aliam, et non advertit se
comparare; et ita etiam potest comparare suammet cognitionem et exemplar, ut per
illud mensuret rem qure ante fit, quamvis non advertat se uti ca comparationc;
si autem advcrtat, inlclJiget sc id non facere sine reflexione super suam cognit
ionem. Et mihi quidem non displicet hoc, si solum intelligamus hanc reflexioncm
intervenire, quando artifex perfecto modo utitur suo exemplari ad commensurandam
et definiendam formam , quam prsebero debct suo effectui; et hoc plane videtur
voluisse D. Ttiom. supra.
39. Addendum tamcn existimo, non toto tempore quo durat operatio exlerior proced
ens ab arte, necessariam esse illam retlexionem formalem; quod mihi quidem satis
probare videtur experientia et ratio, quia ipsa directa repraesentatio, et quas
i intuitus mentis circa rem vel operationem faciendam, sufficit ad dirigendam op
erationem. Tunc ergo non est necesse ut exemplar cognoscatur tanquam objectum qu
od , sed satis est ut implicite et per modum tendentiae ad objectum aliquo modo
cognoscatur, ea tantum implicita et virtuali reflexione, quam quilibet actus men
tis in se includit, ratione cujus dicitur cognosci seipso ut quo, quamvis non co
gnoscatur ut quod. Et ideo dixi in conclusione, exemplar cognosci aliquo modo, e
o tamen perfectius applicari ad suum opus, quo perfectius cognoscitur.
Satisfit argumentis prioris sententice.
40. Finis et exemplar quoad cognitionis necessitatem, in quo conveniant, et Aiff
erant. Ad argumentum ergo primum prioris sententise jam responsum est, longe div
ersam rationem esse de fine et de exemplari; nam, licet in eo conveniant, quod u
trumque causat, ut in cognitione existens, tamen in modo causandi babent diversi
tatem, ratione cujusfinis esse potest ipsamet res quae terminat actionem agentis
, quia ad se trahit ejus affectum; exemplar vero non possit esse illa eadem res,
sed alia, quee sit mensura et regula ejus. Quo fit ut finis ita sit in cognitio
ne, ut non necessario sit cognitio; exemplar vero per se ac proxime requisitum i
ta sit in cognitione, ut intrinsece etiam sit cognitio qufedam, seu intellectus
conceptus; nam est intellectualis regula ac mensura.
41. Ad secundum respondetur, illam locutionem, exemplure esse, ad cujus similitu
dinem fit effectus, et quod artifex imitatur operando , facile verificari de ips
o conceptu formali, quia non sunt illee locutiones intelligenda? de similitudine
formali, quae naturalis est, seu entitativa, sed de similitudine secundum reprs
esentationem intellectualem , quam habet conceptus formalis, circa rera quam exp
rimit, et hanc imitationem vel conformitatem intendit artifex in sua operatione;
illa vero locutio, quod artifex respiciens ad exemplar, operatur ad ilJius imit
ationem, non oportet ut cum omni proprietate sumatur. Ortus enim videtur ille lo
quendi modus ex sensibilibus exemplaribus, quibus homines ob imperfectionem suam
uti solent, et ad illa respicere ut ad objecta proxima quce imitentur. Venuntam
en jam dixi hujusmodi
exemplaria esse quasi per accidens; per se enim exemplar internura sufficit et r
equiritur ad actionem, et illius imitatio immediate intenditur; et ideo sufficie
nter posset explicari ratio exemplaris, dicendo, esse illud quo artifex sibi rep
roesentat rem quam effecturus est, ut illudj imitetur, seu potius ut illius repr
ffisentationem expleat. Quia vero, ut diximus, ipsum etiam exemplar potest refle
xe cognosci, et illa reflexio confert, ut perfecte et cofnpletc exerceat munus e
xempJaris, ideo proprie etiam verificari potest, quod artifex, respiciens ad suu
m exemplar, operatur.
42. Tertium argumentum nullam habet difficultatem ; nam multitudo idearum in Deo
non est secundum rem, sed tantum secundum rationem, per respectus rationis ad d
iversas res creabiles, ct ideo non repugnat quod illa pluralitas vel distinctio
rationis intelligatur in ipsomel conceptu formuli sen scientia Dei. Qualis autem
et quanta sit ilk piuralitas idearura, et per quem inteileclum fiat illa distin
ctio, et respectu quamm rerum distinguendee sint ideae, plus habet qua?stionis d
e nomine quam de re ; illa vero qualiscumque disputatio Theologorum est, non nos
tra.
43 Ad quartum respondetur imprimis supponere falsum, quod Beati non formant verb
um; vere enim concipiunt Deum prout in se est, et ita formant in se conceptum fo
rmalem, quo sibi repraesentant Deum prout in se est; et ille conceptus est verbu
m, et non aliud. Unde, si in Deo cognoscunt creaturas. etiam formant in se ratio
nem seu verbum earum, et illud habere posset vim exemplaris, si cum illo daretur
vis operandi, quaeper tale exemplar dirigi posset. Addo prselerea, Beatum viden
do Deum et creaturam in Deo, ctiam videre ideam quam Deus habet de creaturis, et
ideo ipsummet conceptum formalein Dei posse quodammodo subire rationem idese, et
iam respectu alterius intellectns, cui per se et immediate objicitur; sed illud
etiam esset remote et mediate; proximum enim exemplar semper est illud quod ipsu
ra operans in suomet intellectu format.
SECTIO II.
Ulrum exemplar vropriam rationem causx cowslituat, vel ad aliquam aliarum revoce
tur.
\. Supponit ha>c quaestio exemplar vere ac proprie esse causam ; id enim ex comm
uni sententia philosophorum ac Theologorum ut certum sumimus; in iis enim quee p
er intellectum operantur, per se necessarium est exemplar, ut rationabili modo p
ossint actionem suam in definitum effectum dirigere; nam cum a natura sua non si
nt limitata ad determinatas formas effectibus tribuendas, sicut naturalia agenti
a, oportet ut suo proprio et intellectuali modo determinentur. Quamvisautem quoa
d exercitium suse actionis determinentur per voluntatem, tamen quoad specificati
onem et dircctionem ducuntur per intellectum; ad hoc autem indigent propriis exe
mplaribus talium cflectuum, ut artificioso et intellectuali modo possint illos e
fficere. Et quamvis Seneca, epist. 66, existimet, hac ratione solum probari exem
plar esse quid requisitum, non vero propterea esse inter causas per se numerandu
m, nlioqui mulla alia possent similiter per se inter causas recenseri, nihilomin
us verius est per se pertincre ad aliquod genus causalitatis, vel aliquem causan
di modum, quamvis fortasse non augeat causarum numerum, nec per se constituat no
vum causandi genus. Utrumque autcm declarabitur commodius, explicando ad quod ge
nus causse exemplar pertineat.
Exemplar, nec materialem, nec finalem
causam esse.
2. Et ut a clarioribus incipiamus, certum est exemplar nec per se pertinere, nec
reduci ad genus causee materialis, quia nullam habet cum illa causa proportionem
aut similitudinem, quia exemplar neque indicat potentiale quid, sed potius actu
ale formale; neque concurrit aliquo modo recipiendo, sed potius suo modo actuand
o ac determinando. De causa vero finali posset aliquis dubitare; nam munus exemp
laris esse dicitur, ut ad illius simihtudinem vel imitationem effectus fiat; sed
haec est habitudo finis; ergo concursus exemplaris non est, nisi concursus quid
am finalis. Minorem et discursum totum probo ex D. Thoma, 3 cont. Gent., cap. 19
, ubi hac potissimum ratione probat omnia tendere in Deum, ut in ultimum fincm,
quia omnia intendunt illi assimilari; ergo commutata ratione, recte nos coUigimu
s, cum Deus producit res ut ipsi assimilentur, concurrere ut finem earum; ac tun
c concurrit ut exemplar ; ergo. Imo in ratione 2 sic colligit D. Thom. : Agens d
icitur finis effectus, in quantum e/fectus lendit insimilitudinem agentis; sed D
eus ita est finis rerum, quod est
etiam primum agens earum; ergo omnia intendunt sicut ultimum finem, Deo assimila
ri. Deus crgo, ut est id, cui assimilatur creatura, habet rationem finis; crgo c
t ut imitabilis a creaturis; nam haec verba, esse imitabilem a creaturis, et, es
se id cui assimilantur creatura, eamdem habitudinem signlficare videntur; sed es
se imitabilem, dicit habitudinem causae exemplaris ; ergo coincidit cum habitudi
ne causse finalis. Unde clarius in ratione 4, ait D. Thomas, res omnes creatas e
ssc veluti quasdam imagines primi agentis; perfectionem autem imaginis in hoc co
nsistere, quod repreesentet suum exemplar, ideoque omnes creaturas intendere han
c repra;sentationem ut finem suum. In quo discursu plane videtur exemplar cumfin
e confundere.
3. Sed nihilominus auctores omnes longe diversam esse censent causalitatem exemp
larem a tinali, quia causalitas fiuis consistit in metaphorica motione voluntati
s. Ratio autem exeprplaris prsecise consistit in hoc quod sit forma determinans
actionem agentis, ut sumilurexD. Thoma, 1 p.,quaest. 44, art.3. Difiicultas aute
m proposita procedit, ac si exeinplar esset aliqua res cognita, quse imitanda pr
oponitur, ct non potius ipsemet intellectualis conceptus rei. Ut vero omnibus mo
dis respondeamus, admisso illo modo loquendi, dicendum est, licet contingat eamd
em rem esse finem et exemplar ejusdem effectus, ut argumenta facta probant, tame
n sub diversa ratione causalitatis. Nam ut finis, movet ad efiiciendam sui repre
esentationem; ut exemplar vero, determinat actionem agentis, et quodammodo dat s
peciem effectui; unde rationem fmis exercet, ut est quoddam bonum; rationem vero
exemplaris, ut est quajdam forma. Addere vero possumus ad hoc magis declarandum
, exemplar posse considerari vel ut terminum quemdam ad cujus imitationcm tendit
actio, vel ut principium dirigens ac regulans actionem agentis. Sub hac posteri
ori ratione exercet causalitatem exemplai is; nam prior magis pertinet ad ration
em finis, quia sub ea ratione est id cujus gratia actio fit. Cum enim Christi im
ago dcpingitur, ut eum nobis repreesentet, revera Christus sub ea ratione habet
rationem finis, et hoc etiam probat difficultas tacta. Et ideo mihi non placet q
uod quidam aiunt, causalitatem exemplaris consistere in passiva imitatione rei f
actee ad instar illius ; nam ha^c passiva imitatio fini proprie convenit, quando
in eo nihil aliud intenditur, nisi ejus reprsesenfatio. Idco in ipsamet actionc
passiva distinguenduni est, an sumatur ut alliciens affectum, an ut dcterminans
et quasi spccificans actionem, seu formam per eam inductam ; nam sub piiori rat
ione peitinebit ad causalitatem finis, sub posterioriad rationem exemplaris.
4. Et propter banc causam probabilissimum existimo propriam causalitatem exempla
rem, distinctam a finali, per se reperiri in interno conceptu formalitcr cxprime
nte cl reprresentante rem arte efficicndam; nam, licet per actionem intendatur c
onforniitas cum illo conccptu sic repra?scntantc, non tamcn intcnditur ut finis
aclionis, formaliter loquendo dc conformitate, scd intenditur ipsa forma in qua
cst conformitas; ipsa vero conformitas solum attcnditur ut commensuratio qusedam
, et quasi regula forma? inducenda3. At vcro iii exemplari extcrno distinctione
opus est, nam illud magis induit rationem finis, maxime quando pcr se. intenditu
r ejus repraesentatio, propter ejus honorem, aut aliquid similc; aliquando veroe
tiam habet solam rationem mcnsura1, et non finis, ut quando artifex exterius con
ficit parvum idolum totins nedificii; tunc cnim intendit conformitatcm ad Ulud,
non tanquam finem, sed tanquam regulationem, ut sic dicam.
5. Et simili modo videtur satis probabiliter dici posse (distinguendo in Deo sec
undum rationem ideas intellectuales, prout a nobis sunt explicatte sectione prae
cedenti, et essentiam divinam ut participabilem in esse et in perfectionibus css
cndi a creaturis), sub priori ratione habere propriam causalitatem cxemplarem, e
t ut sic intendi conformitatem creaturarum ad ideas, non secundum hnbitudinem ea
rum ad finem, sed ad mensuram et regulam; sub posteriori autem ratione habere es
sentiam divinam rationem fmis, et sic etiam intendi similitudinem crealurarum ad
Deum, ut ad suum finem. Nam sub priori ratione intenditur ul creatura talis sit
, quahs repra>sentatur in idea; sub hac vcro posteriori intenditur ut ipsa repra
sentct divinum esse et divinam perfectionem quantum potest ; et ideo posterior b
abitudo non est ad Dcum ut ad exemplar, sed ut ad finem.
6. Tandem binc ccnseo convcnientissimc dici, in aclionibus et etfectibus Dei, ut
sunt ab ipso, nihil cxtra eum exercere posse causalitatem cxemplarem proprie su
mptam , sed ipsum esse singulare exemplar omtiium sua
rum actionum et effectuum, quia niliil extra ipsum potest essc regula et mensura
actionum ejus, ut ab eo sunt. Unde si aliquando dicitar aliquid creatum, esse e
xemplar alterius, ut Christus, in quantum bomo, dicitur exempla: justorum hominu
m, vel inteJigenduin est late de exemplari quasi materialiter, pront induit rati
onemfinis proximi; sic enim potes! dici Christus exemplar, quia iu ejus honorem
alii justi efficiuntur similes illi. Vel exponendum est respectu causarum secund
aram: qub etiam modo Christus dici potest exemplar hominum, quia propositus illi
s est ut in illum tanquam in exemplar respiciant, qnod imitentur.
Proponitur sententia reducens exempl«r ad causam formalem.
7. Omissis ergo causa materiali et finali, de aliis duabus est controversia inte
r auctore?. Multi enim revocant exemplar ad genns causce formalis', crediturque
esse opinio Aristo> telis, qui numerando causas, simul cum formali exemplarem no
minavit. Et hanc opinionem tenet Albertus, in t, dist. 20, art. 1 ; Cajet., 1 p.
, q. 6, art. 3, in fine, et q. 44. 3: Tliom. de Argent., in 1, dist 45, art. 2.
Samitur ex Durando ihi, qua?st. 2, quatcnus negat exemplar pertinere ad genus ca
usae efficientis. Idem tenet Mgid., proposit. 37 de Euchaiistia. Hi auctores sup
ponunt exemplar concurrere solum ut objectum cognitum , ad cujus imitationem age
ns aliquid operatur; et ideo non pntant posse habere etlicientiam. et hinc concl
udunt habere formalem causalilatem extrinsecam, quse in hoc solum consistit, quo
d per imitationem passivam concurrit ad dandam similem formam et speciem effcctu
i. Imo sunt qui censent exemplar non reduci ad genus causse formalis intrinsecum
, sed constituere pcr se et directe novum genus causa? foim ilis extrinsecae; qu
odsenlit Henr.,Quodl. 9, q. 2, quem nonnulli moderni sequunfur. Et qnidem, suppo
sita priori parte, satis consequenter loquuntur; nam licet, exemplar in nomine c
onveniat cum forma, ut ipsum nomen idea? pree se fert, et supra ex Augustino not
avimus, tamen in causando habet longe diversam ralionem. Nam forma informans est
intrinseca , et pars essentialis composili: exemplar autem est forma extrinseca
; unde ex hac parte magis inter se differunt quara materia et forma, et non minu
s quam forma cfficiens et forma facta, nam etiam forma efficiens est forma, et e
st causa extrinseca, cu
jus partieipatio cst forma informans ab ea procedens; ergo si exemplar est causa
forrnalis extrinseca, tani constitnit novum genus causae sicut forma effieiens.
Prafertur sententia, exemplar ad causam efficientem rcvocans.
8. Mihi tamen magis probatur sententia eorum qui negant exemplarem cnusam consti
tuere proprium genus causa?, sed illam pertincro dicunt ad causam efficientem. Q
uam tenent Alcnsis, 1 p., q. 23, mcmb. 4, a. t; Uonavent., in 3, dist. i\, art.
i, q. 3; Scotus, in i, dist. 2, q. 2, et clist. 36, art. \; ct ibi Hervseus, q.
\. Et primo probatur haec opinio ex mente Aristotelis, cui opposita sententia vi
detur modeste contradiccrc, quia constituit qnintum genus causa; distinctum ab b
is quce Aristoteles numeravit. Nam, licet exemplar nomine formaj appellenl, tamc
n revcra cst causa non minus diversa a forma informante, quam sit forma efficien
s, ut explicando ipsammet sententiam declaravirnus, illaque convenientia cum for
ma vix est plus quam in noininc, nam ratio est longe diversa, cum allera sit for
ma cssentialiter et intrinsece constituens rem; alio vero modo solum dicatur for
ma, quia extrinsecc reproesentat aut movet ad faeiendum aliquid sibi simile. Und
e Aristotelcs non in hoc scnsu exemplar cum forma numeravit, sed vel quia idea;
nomen, quo utitur, idem significat generatim quod forma, vel qnia (prout ipse re
fert) Plato ita poncbat ideas formas excmplares, ut in eis constitueret rerum os
sentias et species. Adde quod Aristoteles semper numerat inter causas efficiente
s ipsam artem , sub qua exemplar comprebendit; unde in 7 Metaphysieor., dixit sa
nitatem extra Gerietiicienter a sanitate quae est in mente, id est, ab exemplari
sanitatis.
9. Sccundo , vidctur illa scntentia fundala in falso principio, scilicet, quod e
xemplar sit res aliqua objectivc et directe cognita, ita ut in illa per se primo
consistat ratio causaj exemplaris; nam boc fnlsuiu esse cx dietis prseccdente s
ectione constare potcst. Et declaratur pra;terea iu bunc modum, nam in artifice
creato non est per se necessaiium talc exemplar; illud cnim, quod humani artific
es solent exterius sibi effingere, solura cst adminiculum quoddani, quod juvet a
d rcm interius concipiendam, et memoriam conservandain; unde si absque tali obje
eto sensibili possent exacte domum faciendam concipcrc, et interius prresentein
habere, uon indigerent
illo extrinseco cxcmplari. Rursus neque etiam inteiius cst per se necessarium al
iquod objectum distinctum ab eifectu artefaeiendo; nam, licet iu hominibus regul
ai iter ita contingat, tamen (ut supra argumentati sumus) et illa distinctio est
quasi per accidens , quia artifcx non intendit cffectum, nisi quatcnus est omni
no idem, et in eo quod est diversum non procedit ex causalitate cxemplari. Et pr
cetcrea id non cst universale in artifieo creato ut sic; Angeli enim etiam possu
nt facere res arlificiales, ct non oportet ut eas confuso eoncipiant, sed distin
etc, ct easdcm numero quas alfingunt. Et Ghristus Dominus in quantum homo, si al
iquid artefactum operari voluissct, ad nullum aliud objectum respiceret nisi ad
ipsummet in individuo distincte cognitum, quod esset facturus. Non est ergo per
se ha'c causalitas ab objecto distincto, ncque etiam potest csse ab eodcm numero
, ut in superiori sectione ostcnsum cst, et a fortiori probari idem potest de id
eis divinis ex superius"dictis: ergo non consistit ha>c"causalitas in illa velut
i informatione cxtrinseca, quae est quasi per comparationem et imitationem unius
forma-, ad aliam.
10. Addo praiterea, etiam quando intervcnit extrinsecum exemplar disiinctum, nih
il perse etficere circa etfectum artis, quod possit habere propriam rationem cau
salitatis realis, et vere ac per se dici possit causalitns formalis. Nam si loqu
amur de sensibili exemplari, illudprimo ac per se movet adsuinotitiam,et in eogc
nere concurrit efficienter tanquam objectum motivum. Deinde potest mediate movcr
e ad concipiendam vel efliciendam aliam rem similem, vel proportionalem, et quoa
d hoc etiam comparatur per modum finis, vel etficieutis remote, et fere per acci
dens. Nam si res attenle consideretur, pcr se solum movet ad sui conceptionem, e
x qua intellectus aliam rem similem fabricatnr, seu concipit, et pcr voluntatem
intendit illamefficere; quod si ipsam voluntatem tale objectuni moveat, ut quand
o imago, qua>. placct, movet ad faciendam aliam similem, lwc motio ad finem pcrt
inet, non ad cxcmplar. Nulla crgo causalitas ibi intcrvenit, quae mereatur nomen
causnlitatis formalis. PraMerca vel illa causalitas est circa conceptionem inte
llectus, et lioc non, quia respectu illius potius est efficientia objectiva, ut
diclum est; vel est circa rem artcfactam, et hoc etiam non, lum quia rcspcctu il
lius valde remote se habet tale cxemplar, proxime enim non
« IndietroContinue »
- Page 17 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
creaturae ipsae suntidere, vel saltem complent ralionem idea?; quod eeqne improb
alur rationibus factis in priori membro.
16. Ohjcctioni fit salis. Dicetur fortasse, neque essentiam absolute cognitam, n
cque creaturas cognitas, sed essentiam cognitam ut participabilem a creaturis, e
sse ideam. Sed contra, quia cognoscere essentiam ut parlicipabilem a creatura ni
hil aliud est quam cognoscere, ex vi talis essentia? posse creaturam talem gradu
m entis participare. Sed lioc non est aliud quam cognosccre ipsam creaturam, qua
tenus ex vi cminentis virtutis Dei potest ab illa prodirc; ergo talis cognitio r
cvera est cognitio creaturic in Deo; ergo si objectum illius cognitionis est ide
a, creatura erit idea. Et conlirmo, quia in Deo tantum sunt cognita, aut ea, qur
e sunt eminenterin ipso, aut quoe sunt formaliter; ergo si essentia ut objectivc
cognita est idea, vel est secundum ea quaj formaliter in ipsa conlincntur, et h
oc non, alias absolute et prajcise cognita absque creaturis esset idea, quod con
stat esse impossibile, quia ut sic omnino est dissimilis creaturis, et eas secun
dum propria carum non reprresentat; vel cst idea secundum ea quse babet cminenlc
r, et secundum quod talia cognoscuntur in ipsa, et sic potius ipsaa creatura; co
gnitat ut eminenter content.c essent idea. Vel idea dicetur ipsa essentia secund
um mediain quanidam rationem, scilicet, secundum id, quod formaliter est, non ab
solute, sed ut dicit habitudincm quamdam ad res quas continet eminenter, ratione
cujus potest esse primarium objectum, in quo creaturte sceundaiio cognoscantur;
et hoc ctium non rccte dicitur, tum quia illa habiludo potius est ex parte crea
turarum, quatenus a Deo possunt pendere, et sunt qufedam participationes ejus; t
um maxime quia esscntia Dei non est objectum primarium, in quo cognoscantur crea
turaj, ut in aliqua imagine repraisentante, sed ut in causa etfectiva eminenter
illas continente, et idco ut sic non potest habere rationem excmplaris; ergo exe
mplar in mente divina non cst res objective cognita ut sic, et ut pra;cisa secun
dum rationem ab ipsa cognitione. Quod si quis tandem dicat cum Durando, essentia
m divinam habere rationem exeinpkuis saltem imperfecti, quatenus saltem analogic
e est imitabilis a creaturis, il]ud sane impropriissimc dictum est, tum quia exc
mplar dicit propriam aliquam rationem cffectus ; illa autem est communissima
ratio; tum etiam, quia essentia sub Ula ratione non habet proprium concursum cau
ss exemplaris. Hic emm non convenit rei quatenus est, sed quatenus cognoscens cs
t, ut sequeme sectione ostendam. Denique quia illa esset impcrfectissima ratio e
xemplaris.
Frobatur asseiiio in excmplaribus creatis.
17. Ex his facile potest utrumque membrum probari in exemplaribus artefactorum.
qua; sunt in iutellectibus creatis. Primo quidem, quia, hcet*ha;c exemplaria ere
ata nohn notiora sint, tamen in se sunt imitationei qusedam divinorum exemplariu
m; unde eamdem proportionem servant. Quapropter inihi semper displicuit eorum se
ntentia, qui in hoc negolio aliter senticndum putant de divini; quam de creatis
exemplaribus, ut illa dicant esse posita iu formali conceptu, hn?c in objectivo,
vel e converso; id enim nulla ratione fulcitur, nam, licet in perfectione longe
inter se distent luec exemplaiia, tamen in modo existentia;, repra?scntationis
et cuusalitati? servant pioportionem, ut ratio facta probat. quia unum est parti
cipatio et imitatio alterius, sicut etiam in genere efticientis, aut finis, caus
a secunda imitatur primam, quantum polest. Et ideo longc melius D. Tbom. parem r
ationem quoad hoc esse censuit d>> divinis ct creatis exemplaribus, ul patet ex
citatis locis, praeserlim 1 p., qua?st. 15, art. 2, ad 2, et idem supponunt Scot
us, et alii, ac merito.
18. Secundo, idem probatur fere eodem discursu, nam si excmplar artificiosum est
aliquid cognitum ab artifice, vel hoc est illud ipsum artificiatum, quod effici
endum est. nt objeclive prcecxistcns in cognitione, vel est aliquid aliud imitan
dum in effectione alterius. Hoc posterius dici non potest, quia srepissime nullu
m aliud objectum intervenit, quod artifex intueatur. In humano euim artifice ces
sat illa ratio, qua; est in Deo, qui nihil potest extra sc cognoscerc, nisi ut s
ecundarium objectum cognitum iu sua essentia ut in primario; et ideo in divina c
ognitione semper interveniunt quasi duo objecta, de quibu? oportuit sigillatim d
icere. At vero artilex creatus directe et immediate concipit artificium, ct medi
a illa coguitione illud operatur: ergo non est ibi alia tertia res, qua? possit
habere rationem exemplaris. Responderi potest artificem creatum non concipere il
lud ipsum aititicialum in particulari et iu individuo, quod facturus est, sed so
lum in confuso artificiatum talis rationis velfigurce; etideo senaper habere ido
lum objcctivc conceptum distinctuni ab artificiato, quod facit postea ad imitati
onem illius idoli. Sed imprimis, ut statim dicam, ille modus preeconcipicndi uon
est per se in artifice ut sic, sed in artifice iinperfecto, aut imperfecte cogn
osceate. Deinde ille conceptus confusus non est in re distinctus ab effectu, sed
tantum ratione, ut eommune a particulari, et si effectus consideretur, ut per s
e cadit sub intcntionem talis artificis, non includit nisi illam rationem confus
am; exemplar autem solum respicit id quod per se cadit sub intentionem ageutis;
ergo quatenus ibi potest intervenire causalitas exemplaris, non distinguitur obj
ectum prreconceptum ab effectu per se facto ex intentionc agentis.
19. Dicere aliquis potest, aliquando saltem intervenire exleraum exemplar, quod
intuendo ad ejus similitudinem artifex operatur; et tunc saltem dici posse exemp
lar esse rem objective cognitam, et in intellectu tantum objcctivc existentem. R
espondeo, nos loqui solum de exemplari interno, ut in principio diximus; quia il
lud solum censemus esse propriam et pcr se causam exemplarem respectu actionis o
perantis. Nam illud aliud exteruum cxemplar, vel solum est remotum, quatenus cst
causa cognitionis operantis, vel interdum etiam non est catfsa, sed tantum tcrm
inus extrinsecus actionis operantis; quomodo aliquando potest reperiri etiam res
pectu Dei, ut videbimus, et declarabimus sectione sequenti.
20. Nec eliam dici potest ipsummet artificiatum, utpraicognitumab artifice creat
o, esse exemplar suiipsius ut faciendi. Quia si creaturre prcecognitce a Deo, no
n sunt idese, cur erit res artificiata, ut praecognita ab artifice? Respondent a
liqui esse discrimen, quia Deus non accipit cognitionem a rebus, sicut liumanus
artifex. Sed hoc non video quid referat ad rem pra^sentem, nam si in cognitione
quae sumitur ex rcbus ipsis, possct res cognita esse exemplar sui, multo magis i
n cognitione, quae non suraitur ex rebus, sed quam Deus ex seipso babet, possent
res cognitte cssc exemplaria, quia ante talcui cognitionem nullo modo supponunt
ur esse secundum suum formale esse; per cognitionem vero exprimuntur, et quasi f
ormantur (quod fortasse appellavit Scotus lieri in csse cognito). Ergo, e convcr
so, si in Dco, qui praeconcipit res non sumendo scientiam a rebus, nihilo
minus res cognitai non habent rationem exemplarcm, neque in luunano artifice hab
cre poterunt. I£o vel maxime quod possumus constituere artiticem non sumentem scie
ntiam a rebus, sed babentem illam per se infusaui. Alii conantur rationem redder
e, ex eo quod scientia Dei est distinctissima, conccptio vero humani artificis c
st confusa. Sed hoc nec est per se, nec satisfacit, ut dictum est, et declarabit
ur amplius in sequenti ratione.
21. Sccundo ergo argumentor, quia humanus artifex nunquam praeconcipit rem a se
faciendam, omnino et in individuo eamdcm quam postea facit, quia nunquam potest
ccrto scire qu;e el quaJis sit in individuo futura rcs per artein a se elaborand
a, nam terminatio clfectus in individuo pendet ex variis circumstanliis, vel ex
superiori agente, ut in prtecedeutibus tactum est. Quai ratio benc probat, regul
ariter et humano modo loquendo, non cadere sub exemplar bumanum idem artificium
in individuo , quod postea fit; neque id mirum est, quia etiam determinatio acti
onis ad talem effectum in individuo non cadit per se sub intentione humana; exem
plar autem solum est respcctu iLlius rei, ad quain dirigi potest humana intentio
. Tamen illa ratio non probat, quod saltem secundum communem rationem talis arti
ficiati, secundum quam cadit sub intentionem agentis, idem ut prcecognitum non s
it exemplar suiipsius ut pcr artem facti. Itcin non probat illa ratio, quin abso
lute etiam idem numero possit esse exemplar suiipsius , vel in mente Angeli, vel
etiam hominis, si divinitus confortelur ad prreconcipicndum effectum. ut in ind
ividuo perficiendus est.
22. Probatur ergo aliter, quia exemplar est cansa vera et realis rei qua; per il
lud fit; ergo non potest esse ipsamet res quie postea fit, ut antea erat praecon
cepta. Antecedens infra probabitur; consequentia patet, quia idem non potest ess
e vera ac propria causa suiipsius. Nec vero satis est quod res prceconcepta et r
es producta distinguatur ut res in potentia vel in actu existens; nam hujusraodi
res in actu et potentia eadem est, et eamdem existentiam ut actu exercitam, vel
ut possibilem includit; et ideo non potest res ut in potentia esse causa suiips
ius ut in actu. Et haec ratio generaliter procedit etiam dc ideis divinis.
23. Sed responderi adhuc potest, in iis causis quce solura influunt secundum ess
e menli objectum, non essc inconveniens idem esse causam suiipsius , ut patet in
causa finali, de qua Aristoteles dixit coincidere in eamdem rem numero cum form
a facta. In hoc autem reperitur quaedam convenientia inter exemplar et finem, na
m utrumque causat ut in cognitione existens. Sicut ergo eadem res in ratione fin
is movet ad effectionem sui, ita in ratione exemplaris diriget aut concurret suo
modo ad effectionem sui. Ratio enim utrique communis est, quia in aliis generib
us ideo non potest idem essc causa suiipsius, quia supponitur esse ut causet; er
go quod non supponitur esse, nisi ut cognitum, ut causet, non rcpugnabit causare
seipsum in existentia reali. Maxime cum utraque causalitas, finis ct exemplaris
, non tendat in effcctum, nisi quodammodo mcdio agcntc, movendo vel dirigendo ac
tionem ejus.
24. Sed hoc improbari potest primo cx ipsamet ratione explicandi causalitatem cx
emplarem, et differentia, qua: versatur in hoc, inter illam et finalem. Exemplar
enim dicitur esse forma, ad cujus instar vel imitationcm aliquid fit; in quo ca
usandi modo videtur necessario includi distinctio inter formam, quae est exempla
r, ct formam exemplatam seu rem effectam, quia idem non dicitur fieri ad imitati
onem sui, nec assimilari sibiipsi; ergo non potcst idem dici exemplar vel idca s
uiipsius. Sed haec ratio videtur in solo loqucndi modo habere vim et efficaciam
suam. Posset enim quis respondere, non esse de ratione exemplaris ut effectus fi
at ad instar vel imitationem ejus; sed, ut Seneca dicit, exemplar esse, ad quod
respiciens arlifex, id quod destinabat, efficit; his enim verbis non involvitur
relatio quae distinctionem petat iuter exemplar et exemplatum, et tamen sufficie
nter declarant rationem cxemplaris. Assumptum patet, nam potest artifex, mente r
espiciens ad aliquod artefactum possibile, illud ipsum destinare efficere; ergo
salvalur tota ct sufficiens definitio excmplaris absque distinctione, quam petat
similitudo vel imitatio efiectus respectu cxemplaris. Et confirmatur hoc ac dec
laratur amplius, nam si quando artifex concipit rem unam, et ad instar vel imita
tionem illius aliam distinctam facere proponit, hoc satis est ut res prior liabe
at rationem exemplaris, cur non res eadem objective concepta, si in re ipsa efti
cienda proponitur, sicut concepta est, non habebit ralionem exemplaris respectu
suiipsius? Nam revcra videtur eodem modo dirigere actionem agen
tis; imo tanto perfectius, quanto est major adaequatio rei facta; ad rem concept
am, qu* tanto erit major, quanto fuerit major identitas.
25. Propria ergo ratio hujus pariis petenda videtur ex hoc ultimo, quod nunc dic
ebamu?. scilicet^munus proprii et interni exemplark de quo agimus, esse dirigcre
actionem agentis quoad specificationem (ut aiunt); hoc autem munus non est obje
cti cogniti, sed cognitionis ejus, quatenus in illa contineto in esse reprsesent
ativo. Quae ratio magis cxplicabitur ex sequente assertione.
Secunda asserlio et approbatio secundw stttentiw.
26. Dico secundo : exemplar inest formalitcr intellectui tanquam conceptus fonna
lii ejus. Cum verbo inhaerendi hic utimur, quoniam nunc abstracte et in communi
loquinrar de exemplari, sive creato, sive increato, late intelligendum est sive
per unionem et propriam inhaprentiam , sive per idcntitatem et simplicitatern. S
ic igitur conclusio posifa, est valde consentanea locutionibus U. Tliomae e! San
ctorum supra adductis. Dum enim aiunt mentem esse sedem idearum, ct ideas divina
s esse rationes rerum incommutabiles et aternas, et formas intelligibiles , sati
s significant, et esse veras res existentes ex a>ternitate, et esse in Ueo intri
nsece, et esse ineo formaliter, quatenus intelligens est, et intellectualiter re
praescntans omnia, quodconvenit illi ratione sui conceptus seu actus intclligcnd
i. Eodem modo sensisse Platonem de ideis, docuerunt multi, et prajsertim indicat
Augustinus citatis locis. Explicuitque optime Ccelius Rhodigin., lib. 16Lect. a
utiq., c. 0, bis verbis: Deus, qui omnipotens est el dicilnfin mente sibi inlimr
ente creandarum rttt» naturas effingit ac pingit guodammodo, fts in corporibus ist
is sentimus omnia;illk calyrum globi ac elementorum moles, mnk dw que, etiam ani
malium gignuntur formte, ens in divina confertas mente, Dei fomenlo tsn ac dici
ideas non ambigunt Platonici. Similiter Eugub., lib. 1 de Peren. philosoph., cap
. 12, refertexPlutarcho, Socratem etPlatoncm posuissc ideas in cogitationibus se
nsisgivDri, hoc est, menti subsistenles; et infra, ex eodein Plutarcho, observat
idem esse divinam »»« tem atque istas ideas;et ex Philonc et Plotino, idem esse totam
idearum seriem, atqm ipsam immcnsam Dei sapientiam; et exTrismcgisto et Chaldaei
s, ideas esse Patris toptationes, et rationes miversales naturw. Eamdemque esse
Aristotelis sententiam de cxemplari creato, paulo inferius ostendam.
27. Rationc probari potest haec scntcntiu n sufficienti partium enumcratione; na
m excmplar cst in intellectu, et non objective tantum; crgo est in eo formalitcr
seu inhresive; non est autem ipsemet intcllectus, quatenus est vel intelligitur
a nobis, ut nuda potenlia, quia ut sic non est forma reprocsentans, quod est de
ratione exemplaris ; et eadem ratione, non est aliquis habitus ex iis qui judic
ativi dicuntur, et tenent se ex parte potentiaR, ut esse potest, verbi gratia, a
rs in intellectu humano, quia ctiam hujusmodi habitus non est forma repraesentan
s formaliler, sed inclinans tantum ad judicium. Nec etiam in intellectu humano e
st species intelligibilis, tum quia, juxta veriorem sententiam, species heec non
repra?sentat formaliter, sed cst tantum semen objecti efficienter cooperans ad
formalem repraesentationem, quae fit pcr actum aut verbum; tum etiam quia specie
s per seipsam non est causa operativa ad extra, seu directiva opcrationis, quod
convenit exemplari. Supcrest crgo nt conceptus ipse formalis practicus rei ellic
icndae, sit proprie excmplar.
28. Exemplaris munera varia. Primum. Secundum. Secundo probatur ex munere, seu off
icio ipsius exemplaris; ejus enim est determinarc actionem cxtcrnam intcllectual
is agentis; et ideo quoad hoc gerit munus formoe, nam res naturales dcterminantu
r pcr naturales formas, vel qualitates ad suas actiones; agens vero intellectual
e per formam intelJectualem sibi proportionatam, ut recte notavit D. Thom., dict
is quaestion. 15, \ part., et 3 de Veritate. Est ergo exemplar forma actuans et
informans ipsum intellectuale agens; non est autem alia forina, nisi conceptio c
jus, ut declaratum est.Rursus pcrtinet ad munus exemplaris dirigere aclionem age
ntis intellectualis, ut in certum terminum et scopum tcndat, ut non casu, neque
irrationali modo fiat; et ideo dixit Augustinus, tam esse certum Deum habere exe
iuplaria, quam est certum operari ex ratione; haec autem directio non fit, nisi
pcr actualem mentis reproesentationem, quae est veluti quoddam lumen, quod pra:i
t ostendens viam et modum, ac terminum operationis; boc autem totum fit formalit
er pcr ipsummet conccptum formalcm mentis. Et ob hanc causam res ipsa directe co
ncepta non potest pro
prie dici exemplar; nam si illa res sit ipsamet, quae facienda est, et omnino ea
dem in individuo, non est illa quoe dirigit, sed ad quam dirigitur actio medio e
xemplari; neque iila proprie imitanda proponitur, sed facienda; quod ut recte fi
at, dirigitur actio per exemplar mente conceptuin. Si autem illa res concepta si
t alia, ut est in artifice creato imago cxterna, vel aliquid simile, talis res n
on est pcr se necessaria ad operationem artis, quoe fit per exemplar, nam melius
fieret per propriam et immediatam cognitionem ipsiusmet rei arte efficiendoe; i
llud ergo externum adminiculum (ut ita dicam) menti objectum, non est proprium e
t per se exemplar, sed est quasi materia remota, vel objectum adjuvans ad forman
dum aliquale seu imperfectum exemplar. Denique, si ilia res alia concepta sit ta
ntum causa virtualitcr continens rem faciendam per exemplar, ut est in increato
artifice divina essentia, illa ut sic non potest esse exemplar, quia non est ull
o modo forma formaliter continens, aut reproesentans rem faciendam, ut superius
argumentabamur. Neque illa ut sic dirigit actionem artificis, sed solum est quas
i ratio ( rcmota secundum rationem) concipiendo exemplar, seu idcam, quoe dirigi
t operationem artificis.
29. Tertium. Tertio, solet attribui exemplari esse mensuram et regulam veritatis e
t proprietatis rei factoe. Quo sensu (ut supra tractavimus, disput. 8), dicunt m
ulti auctores, et interdum D. Thomas, veritatem entium creatorum sumi ex conform
itate ad exemplaria, qua? sunt in intellectu divino, tanquam ex mensura earum; v
eritatem autem rerum artificialium sumi ex conformitate ad intellectum humanum;
nam exemplar artificis est meusura artificiati. Hoc autem proprie convcnit conce
ptui formali; nam conceptus objectivus, si sit omnino proprius et adaequatus rei
fuciendae, non distinguitur ab ipsamet re; idem autem non est mensura suiipsius
; si vero sit conceptus altcrius rei, vel per accidens et remote tantum se habet
, ut dictum est, vel non habet in se formam effectus, nec formaliter, neque repr
eesentative, et ideo, ut sic, non potest habere rationem mensurae.
30. Quartum. Quarto, tribuitur ideoe esse principium cognitionis, ut notat D. Thom
., dicta qucest. 15, art. 1; id autem non est intelligendum de principio effecti
vo, quia, ut diximus, species intelligibilis non est proprie excmplar; ergo opor
tet intelligi de principio formali; nam, objectum praecise ut cognitum, seu ut t
erminativum , non dicitur propric principium cognitionis, cum potius sit iinis e
t terminus; principium autem formale cognitionis est ipsemet conceptus formalis;
ergo lle est propriissimum exemplar, si sit conceplus rei eiiiciendse.
Assertio terlia.
31. Dico ergo tertio : non est de ratione exemplaris, ut sic, non esse quantum a
d esse ejus, quod sit actu et directe cognitum ut objectum quod; tamen ut causet
, oportet ut aliquo modo cognoscatur, et quo perfectius fuerit cognitum, eo, ca>
teris paribus, perfectius causabit. Hsec conclusio proponitur ad dissolvendum fu
ndamentum contrarire sententise, et in ea supponimus exemplar cau?are, quamvis n
ondum probatum sit, quia ita in communi sumptum, est per se manifestum; et tunc
est nobis necessarium ad distinguendum in quo consistat proprium esse exemplaris
, quid vero sit conditio requisita, ut causet. Communiter euim dici solet de rat
ione exemplaris esse, ut sit actu cognitum,' quia non videtur satis animadversum
quod, sicut in fine distinguunlur illa duo, scilicet, esse ipsius finis per quo
d causat, et esse cognitum, quod est conditio necessarin ad causandum, ita in ex
emplari sunt hrec duo distinguenda; nam esse cognitum, ut sic, quatenus dicilur
de objecto directe cognito, cum sit sola extrinseca denominatio, non potest esse
proprin ratio constituens ipsum exemplar, nec potest esse in illo formale princ
ipium causandi.
32. Prfeterea, sicut de Cnc dicebamus, non movere ad appetendum secundum esse co
gnitum quoad denominationem (ut ita dicam), sed quoad rem denominatam, seu quoad
ipsum esse quod cognoscitur, ita exemplar non dirigit ad efliciendum in effectu
ipsum esse cognitum quoad denominationem, neque talc esse, quale est esse in co
gnitione; ergo exemplar in esse exemphiris non constituitur per esse cognitum ut
sic. Unde etiam in cxemplari extertio et remoto, cum imago visui proposita dici
tur exemplar, ad cujus imitationem alia Gt, licet oporteat illam imaginem esse v
isam aut cognitam, non tamen constituitur in illo modo excmplaris per csse visam
, sed haec est conditio necessaria; essc autem sic dcpictam vel figuratam, cst p
roprium esse talis exemplaris. Et juxta opinionem asserentera artificium ipsum,
vcl crea
luram menti objectam esse exemplar, dici non potest quod esse cognitum, quantum
ad denominationem cogniti, conslituat illain in esse exemplaris, cum in effeclu
non intendatur similitudo seu conformitas quoad illam denominationem, sed quoad
essc naturale, vel artificiale, quod iu tali re cognoscitur; ergo idem dicendum
est in omni sententia, quod nimirum exeinplar non constituitur in esse exemplari
s formaliter ac pra-cise ex eo quod cognoscitur, sed ex proprio et quasi intrins
eco esse, quodcunque illud sit, quodvcl cognoscitur, vel potest cognosci.
33. Hinc ergo videtur satis probata prior pars conclusionis; nam si exemplar non
conslituitur formalitcr per esse cognitum, ergo cognosci ut sic, prresertim dir
ecte et ut objectum quod, non est dc ratione exemplaris, quatenus exemplar est.
Et hoc etiam confirmari potest ex prima conclusione; nam dictum est exemplar non
esse, formaliter loqucndo, conceptum objectivum, qui formaiiter in esse talis c
onceptus constituitur per esse cognitum ; crgo hoc esse non est formaliter de ra
tione exemplaris ut sic.
34. Alteram vero partem conclusionis confirmant ex parte argumenta prioris sente
ntiae, eamque sumo ex D. Thoma, 1 part., qua'St. 45, art. 2 , ad 2. Et declaratu
r priroo in exemplaribus divinis; nam Deus, cognoscendo in sua essentia creatura
s, format ( ut more nostro loquamur) rationes, seu conceptus earum, per quos ill
as directe cognoscit, licct ut sccundaria objecta sua? scientia1. Quia vero ejus
 scientia est perfcctissima, cngnoscendo et formando exemplaria creaturnrum, cog
noscit in seipso conceptum illum, qui intellectualiler repreesentat creaturas; q
uod est cognoscere in se exemplaria creaturarum. Ubi ratione distinguendo illa d
uo, intelligimus prius esse fonnalia ipsa cxemplaria, et deinde cognosci, qua; l
icet vidcatur esse refiexio qua?dam, in Deo tamen propter summam simplicitatcm e
t infinitatem illius actus, eodem simplicissimo actu utrumque cognoscitur. Hoc i
gitur modo est in Deo idea ( ut ita dicam ), non tantum formata, sed etiam cogni
ta, et ut sic habet totum id, quod ex parte intellectus necessarium est, ut in s
uo generc causet, quia et est forma existens in mente artificis, et est ita prop
osita et applicnta, ut possit ad illnm respiciens, rem per eam rcpiwscntntam ett
icore ad illius imitationem. Et ila distinguentcs in Deo secundum rntionem ideam
a cognitione idea?, sicut etiam
« IndietroContinue »
- Page 18 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
quaest. 3; et ibiPalud., Major., Capreol., et alios.
Satisfit rationibus dulilandi initio positis.
17. Argumenta priori loco posita in principio conGrmant priorem conclusionem, no
stram; non tamen obstant posteriori, quia non cst de ratione primse causa; ut in
fluat in actioncm causs secimdae, nisi cum debita proportione; neque etiam oport
et ut causalitas causae primee et secunda?, formaliter ac praecise sumptae, dica
nt eamdem habitudi nem, quamvis in re, prout sunt in effectu, non distinguantur.
Sic igitur ad subordinationem finis proximi et ultimi, satis est ut Ule ab hoc
pendeat in causando in suo genere, et quod hic non possit causare, nisi causante
illo; non tamen necesse est ut respectu ejusdem agentis ulerque finis causet, s
ed solum respcctu ejusdem effectus vel actionis. Quin potius finis proximus caus
at respectu proximi agentis, et actionis quee in illo, vel ab illo esl; finis au
tem ultimus non causat respectu ipsius primi agentis, sedrespectu effectus vel a
ctionis, prout ab ipso manat. Argumenta autem posteriori loco in contrarium posi
ta nihil obstant priori conclusioni, ut per se satis constat; confirmant autem p
osteriorem, ut declaratum est.
DISPUTATIO XXV.
DE CAUSA EXEMPLARI.
Quamvis Aristoteles, multorum sententia, nihil omnino de causa exemplari dixerit
, aliis autcm ad summum eam nominasse videatur simul cum formali, nobis tamen ad
hujus materiae complementum necessaria visa est peculiaris de illa disputatio,
tum quod jucundam et utilem materiam contineat; tum etiam quod vel probabile sit
proprium et peculiarem modum causandi habere, vel necesse sit reductionem ejus
ad aliquod genus causai declarare. Dicemus ergo prius quid sit exemplar, deinde
ejus influxum seu causalitatem explicabimus. Quod vero ad nomen attinet, suppono
exemplar idem hoc loco significare, quod apud Theologos idea, quod nomen licet
greecum sit, a Latinis etiam usurpatur, primumque illius auctorem Platonem fuiss
e testes sunt Cicero, lib. i Tuscul. quaest.; Seneca, epist. 66; et August., lib
. 83 Qua-stionum, in 46, ubi ait ideas posse latine dici formas vel species;
imo et principales seu originales formas appellat; agit emm praecipue de ideis d
ivinis, quibus per antonomasiam idese nomen applicatum est, ut ex eodem sumere l
icet, lib. 12 de Civit., c. 25. Nos autem generalius hanc vocem sumimus, et indi
fferenter vocibus exemplaris et idese utemur.
SECTIO I.
An sit, quid sit, et ubi sit exemplar.
1. Quod excmplaraliquidinrebus sit, communis est tum philosophorum, tum Theologo
rum consensus , ut patet ex Platon., in Timaeo; et Socrate, qui (ut testis est E
useb., lib. H de Praepar., cap. 11) ante Platonem de ideis disputavit; et ex Cic
erone, ac Seneca locis citatis; Dionys., Justino et Nazianz., locis infra citand
is. Et Augustin., cit. loc, prasertim dicta quajst. 46, ait antiquos, tantam vim
in ideis posuisse, ut nisi eis intellectis sapiens nemo esse posset. Cui conson
at quod Clemens Alex., lib. 4 Strom., sub finem, ait: Merito Plato quoque eum, q
ui ideas contemplatur, dixit victurum esse Deum intcr homines. Addit item August
., lib. 1 Retract,, cap. 3, mundum intelligibilem, quem posuit Plato, esse ratio
nem sempiternam atque incommutabilem, qua fecit Deus sensibilem mundum. Quam qui
esse negat, sequiturut dicat, Deum irrationabiliter fecisse quw fccit. Tam cert
um ergo existimat Augustinus esse ideas, quse idem sunt, quod rationes intelligi
biles rerum faciendarum, ac est certum Deum non sine scientia et ratione creasse
mundum. Et hoc ipsum est quod dixit 13oet., lib. de Consol., metr. 9:
Tu cuncla superno
Ducis ab cxemplo, pulchrum pulchcrrimus ipse
Hundum menlc gerens.
Hoc denique ipsum facile demonstrari potest ex humanis artificibus; concipiunt e
nim mente formam rei per artem efficiendaj, qua? exemplar appellatur. Et ita dix
it Aristot, 7 Metaph., c. 7, corporis sanitatem fieri a sanitate, quae est in me
nte.
2. Exemplaris duplex acceptio. Oportet autem observare duplex solere distingui e
xemplar: aliud cxternum, ut est imago, vel scriptura oculis objecta, quse imitan
da proponitur, de quo intelligi potest illud Exod. 25: Inspice et fac secundum e
xemplar, quod tibi in monte monstratum est; aliud esse exemplar internum , quod
animo seu mente formatur. Quam divisionem Seneca supra indicavit, dicens, nihil
autem referri utrum foris habeat exemplar ad quod referat oculos, an intus, quo
ihi ipsc concepit et posuit. Ego vero existimo, licet forte quoad voeis usutn ex
emplar externum proprie ct ex prima impositione ita appellatuui sit, tamen quoad
munus caus», quam nunc explicamus, rationem seu causalitatem exemplaris in intern
o per se ac proprie reperiri; illud vero externum solum per accidens et remote a
dhiberi, ut in sequenti sectione latius declarabo, et ideo de interno exemplari
prsecipue dicendum a nobis est.
XJbi sit cxemplar.
3. Exemplaris descriptio. Ex his autem facile iuteUigere licet, in communi seque
ndo, ubi sit, ct quid sit excmplar. Est enim in mente seu intellectu, ideo enim
interdum exemplar appellatur. Plato etiam ob eamdcm causam exemplar mundi intcll
igibilem mundum appellavit, ut Augustinus snpra notavit. Ideo denique Clemens "A
lexand., supra, Menlem dixit esselocum idearum, ct lib. 5 Strom., non longe a pr
incipio, dixit, Platonem in Phoedone ob hanc causam declarasse veritatem esse id
eam. Idea autcm[a.\[)est Dci intelligentia, sen quod a mente divina intelligitur
. Est itaque idea seu excmplar in mente. Solct autem in communi ita describi : E
xcmplar est forma quam e/fectus imitatur ex intentione agentis qui determinat si
bi finem. Ita D. Thomas, qusest. 2 de Verit., art. 1; et fcre Seneca supra. Quia
vero hasc descriptio communis est externo exemplari, addcre possumus essc forma
m meute conceptain, aut aUquid simile. Per formam autem intelligenda est non int
rinseca forma informans et constitucns rem , sed forma concepta et extrinseca ef
fectui, ad cujus imitationem fit effectus ex propria intentione agentis. Quaj ul
tima particida additur, quia si casu accidat unam rem fieri similem alteri, non
est exemplar, neque etiam si ex sola naturali actione agens effectum, faciat sim
ilem sibi, ut jam exphcabo.
4. Rertim omnium exemplaria. in divina mente. Hinc ulterius coUigere licet exemp
laria rerum ac formarum naturalium tantum essc in intellectu divino, quod August
inus intendit in locis supra citatis. Nam inter causas per intellectum agentes s
olus Deus potest esse proprie et per se causa naturahum elfectuum, prajsertim su
bstantiaruui,
et naturalium formarum, et ideo solus ips« potest habere exemplaria hujusmodi reru
m. Nam inteUectuales, vel rationales creaturs", quamvis possint conciperc inteUc
ctuales formas vere ac propric reprresentantes naturales etfectus, quia tamen vi
rtutem non habent effectricem horum effectnum, ideo nnr possunt aut iUas formas
applicare ad opni. aut (quod in idem redit) ab eis dirigi in effectione rernm qu
as repra-sentant, et idea illae forraa; intellectuales in inteUectu creak non ha
bcnt rationem exemplarium. Et hot est quod dici solet communiter, exempla: esse
formam practieam, quse opus dirigat, seu ad opus applicetur. Quod fere Theolos:
censent de nomine ideaj; quamvis aliis videntur sullicere ut applicari possitj d
e quo alia«; nam tantum ad quffistionem de nomine spectat. Agentia vero inferiora
intellcctu carentw. quamvis vim habeant elliciendi effeetus et formas similes su
is naturalibus formis, non tamen possunt sua intentione dii igere actiones suas,
ut suos effectus ad imitationem 1aUuin formarum efficiant, et in his etiam agen
tibus noii habet locumexemplar proprie dictum, sed tantum per metaphoram, quod n
otavit D. Thomas, dict. q. 3 de Verit., art. 1. Relinquitur ergo ut respectu eff
ectuum sfn forraarum naturalium exemplar in solo divino inteliectu reperiatur. I
n inleUectu autem crcato secundum quandam partieipationem reperitur respectu rer
um arlificiahum, sub quibus motum localem comprehendere possumus, quatenus ab ag
ente voluntario juxta mensuram rationis fieri potest.
.Sitne excmplar objective tantum in mentc.
5. Hinc vero suboritur gravis quaestio. quomodo intelligatur exemplar esse in in
tellectu, an subjective seu formaliter, an objectivc tantum. Suhjcctive dicitur
esse quotl ineet intcUectui, et informat illum, sive reipsa per veram inhairenti
am, ut in creaturis, sive nostro modo intelligendi, cum tamen in re sit per enti
tatem, ut in Deo. Objective autem dicitur esse quod cognoscitur, seu acto objici
tur menti. Quue distinctio satis constat ex dictis supra disp. 2, scct. \, de co
ncepui formali et objcctivo. Unde quod in summa hic inquiritur, est, an exemplar
sit tantum conceptus objectivus, an potius sit conceptus formalis. Quam quaesti
onem Theologitractant de ideis ; est autem communis de qnolibc! exemplari ut sic
.
Communis sentenlia.
6. Est sentcnlia satis communis, cxemplar csse conceptum objectivum. Quoe duplic
iter intelligi potest: primo, quod sit objectivus conceptus cjusdem rei etficien
da; per artem, seu (et in idem redit) quod sit cadem res, qtare per artem facicn
da est, ut objective existcns in meute artificis. Sccundo, ut sit objectivus con
ceptus non ejusdem rei, sed alterius, ad cnjus imitationcm alia res facicnda est
. Priori modo videtur cam sententiam sccutus D. Thomas, quajst. 3 de Verit., art
> 2. Eam tenet Scot., in 1, dist. 35, q. 1; ibid. Ochain, qu*st. 3 ; Oabriel, qu
a;st. 5, art. 2; Aliac, in 1, quaast. 6, art. 3 ; Durand., dist. 36, qua-st. 3 J
Bassol., q. 2 , art. 2. Hancquo opinionem ut problema tractat ibi Riehard., art
. 2, qua;st. 2, ct probabilem censetMajor, in 1, dist. 35, qua;st. 1, in fine. J
uxta quam conscqucntcr dicitur, ideas creaturarum in Deo non esse aliquid increa
tum in ipso, scd csse creaturas ipsas in csse cognito, seu objectas intcllectui
divino secundumesse esscntia:, vcl possibilc carum; nam cas sic intuens, tales i
n re producit, quales objective piwsentcs habct. Idcmquc proportionaliter dicit
de excmplari humani artilicis.
7. Postcriorcm modum, scilicct, ideam esse rcm conceptam, non tamen eamdcm quaj
elticienda ost per artcm, sed aliam ad cujus imitationem altera ellicitur, tenen
t multi Theologi, qui aliter hoc explicaut in ideis divinis, alitcr in humanis.
Nam de divinis aiunt csse divinam essenliam, ut cognitam a Dco, tanquam imitabil
em a crcaturis. Cum enim Deus non accipiat cognitionem a rebus extra se, sed in
sua essentia omnia intueatur, in illa etiam cognoscit quomodo ab unaquaque creat
ura possit imitari vel participari, ct essentiam ipsam divinam sub hac ratione d
icunt csse excmplar creaturaruin. Ita sentiunt Cajet. et mulli Thomistoe, 1 p.,
q. 10, art. 2; etFerrar., I cont. Gent., c. 54; et ^Egid., in \, d. 36, q. 5, ad
2; et ibi Richard., art. 2, qua;st. 2. De humano autem cxemplari citati auctore
s non tam cxprcsse loquuntur; nonnulii autem rccentiores aiunt seinpcr esse rem
cognitam distinctam ab cxcmplato, qute vel est res aliqua particularis, sensibus
objecta, aut mente concepta, vel est aliquid confusc conccptiun, a quo etiam di
stinguitur particulare artificium. quod in individuo fit ad imitationem ejus quo
d confuse conceptum erat.
Fundamenta dictce sententiw.
8. Fundamcnta hujus posterioris sententiai omitto, quia quatenus probant exempla
r non possc cssc eamdem rcm quce per exemplar fit, neque crcaturas cognitas, res
pcctu intellectus divini, nos illis utemur; quatenus vero probant in communi ide
am csse conceptuin objcctivum , cadcm sunt cum fundamentis prioris sentcutice. P
olest ergo illa opinio suaderi, priino cx quadam proportione inter exemplar et f
inem; utrumque enim requirit esse cognitum, ut suum munus excrccrc possit; nara,
sicut finis non movet nisi cognilus, ita cxemplar non dirigit, nisi mente perce
ptum. Deinde sicut in fine non movet esse formale cognitionis, sed bonum ipsum o
bjective cognitum, ita in exemplari non dirigit actionem agentis esse formale co
gnitionis, scd forma ipsa cognitioni objccta; nam iJla est qua; per cognitionem
proponitur imitanda in ipsa actionc; ergo, sicut finis non est subjcctive in int
elleclu, scd objective, ita ct exemplar est objective in intcllectu ct non forma
liter. Secundo , cx communi modo loquendi de exemplari; nam cxemplar dicitur, qu
od imitatur arlifex, vel ad cnjus imitationem producit effectum; dicitur etiam f
orma, non a qna, scd ad quam intucndo artifcx operalur; sed ha-c convcniunt rei,
ut menti objecta;; ad illam cnim artifex intuctur, non ad suum formalem concept
um, nec cnim nccessaria cst ha>c rcfiexio. Tertio, quia Theologi onincs dicunt e
sse in Dco plures ideas ex Sentcntia Augustini, lib. 83 Qua-st., q. 46; sed non
possunt dici plures, nisi quia in esse cognito sunt plures creaturre ipsoa in es
se objectivo; ergo in univcrsum excniplar est conceptus objectivus et non formal
is. Quarto, si Beati videntes in Deo creaturas accipercnt virtutem efiiciendi in
re ipsa tales creaturas, haberent proprie exemplaria seu idcas creaturarum, et
non per conccptum formalem scu verbum quod ipsi formeut, quia revcra non formant
tale verbum , ut multorum cst opinio; ergo ips.u creatura;, quas in Verbo incrc
alo inspiciunt, habcrent tunc rationem idcre; crgo pcrtinet per sc ac formaliter
ad rationem exemplaris, quod sit objective in mente. Alia argumenta proponunt D
urand. et Gabriel, quce omilto , quia omnia supponunt exempiar habere rationeiu
objecti cogniti, et ex hac suppositione iuferunt non posse csse rem aliam, nisi
ipsammet quae per actionem fit, quatenus in esse cognito supponitur in mente art
ificis; quam consecutionem ego facile concedam, ut in sequentibus dicam; nunc ve
ro de eo, quod supponunt, inquirimus an verum sit, scilicet, exeinplar habere ra
tionem objecti cogniti.
Secunda sententia, excmplar esse subjective in mente.
9. Secunda sententia est ideam esse in intellectu subjective ac formaliter , atq
ue adeo esse formalem conccptum, quem artifex format de re quam facerc instituit
. Hanc opinionem tenet Alexand. Alens., i part., qusest. 23, memb. 4, art. 1, ub
i aperte dicit, ideam esse sapientiam et exemplar Dei, et quod secundum exemplar
dicitur Deus sapiens. Quanquam ibi constituit nescio quam differentiam inter cx
emplar et ideam, quse mihi non probatur. Eamdem scntenliam tenet Bonavent., in 1
, dist. 35, art. 1, q. 1, ubi hac rationc dicit, Deum cognoscere per ideas, ct h
abere in se rationes et similitudines rerum quas cognoscit. Idem sentit Capreolu
s, in 1, d. 36, q. 1, art. 1, ad 1 Durandi cont. 3concl., quatenus dicit, ad ide
am sufficere quod sit talis secundum reprsesentationem, qualis est res cujus est
idea ; et inferius, quod si creatura non contineretur in divina essentia, nisi
objective, et nullo modo formaliter aut virtualiter, hoc non sufficeret ut haber
et rationem idea^. Eademque videtur esse sententia D. Thomre, 1 p., q. 15, nam a
rt. i, ait ideam esse formam, id est, similitudinem rei faciendre, quam in se ha
bet artifex secundum esse intelligibile. Et solut. ad 2, ait, Deum per essentiam
suam habere ideas, quia per essenliam suam cognoscit res a se operabiles; non c
ognoscit autem Deus creaturas pcr eas in esse cognito, sed per conceptum formale
m earum. Et solut. ad 3, ait, in tantum divinam essentiam cssc ideam, in quantum
ipsa est similitudo rerum omnium; quod non potest intelligi de similitudine nat
urali, sed de similitudine seu repraesentatione intentionali, qure babetur per f
ormalem conceptum. Et de eadem intelligendus est in art. 2, dum ait, in divina e
ssentia cssc ideam, quatcnus est participabilis secundum aliquem modum similitud
inis a creaturis; ct solut. ad i, ait, ideam esse esscntiam, in quantum est simi
litudo vel ratio; ubi posterior illa vox, scilicet ratio, dcclarat priorcm, stil
icet similitudinem; nam ratio proprie non dicitur, nisi de conceptu formali expr
esse rcprsesentante intellectui rem in eo ideatam.
Et solut. ad 2, ait, Deum intelligere plure? rationcs rerum, quatenus intelligit
se intclligere res plures extra se, et hoc modo esse in Deo plures ideas; et id
em proportionaliter dicit ibidcm de exemplari cujuscunque artificis. Et hrec sen
tentia mihi mngis probatur. Ut autem distinctius proponarur ei probetur, nonnull
aj asscrtiones proponends sunt.
Prior assertio contra pHorem sententiam.
10. Dico primo : exemplar non est res objective cognita,seu objective tantum exi
stens in mente artificis. Probatur, quia vel est res eadem quam iirtifex facit,
seu facturus est, aut facere potest, vel est alia objective cognita, et a formal
i conceptu distincta, ad cujus imitationcm alteiam facit; ueutrum horum dici pot
est; crgo. Antecedens quoad utramquc partem ostenditur primo in exemplaribus div
inis, deiudc in creatis.
Probatur assertio in ditinis excmplarUnts.
11. Prior pars probatur, quia idea divina, juxta scntentiam magis conscntaneam s
anctii Patribus, magisque Theologis probatam, non est aliquid crcatum vel creabi
le, sed ipsamct divina essentia increata. Quod sumitur ex Dionys., cap. 5 de Div
. nom., dicente, exmplaria esse rationes substantiftcas existentitt», et singulari
tcr pnrexislentcs, quas Theologk pradestinationes vocat, et bonas vohcntatcs. Qu
ibus verbis significat ideas non esse rcs aliquas extra Dcum, ncc creaturas obje
ctivo cxistentes in mcnte Dei, sed rationcs earmn substantificas, id est, substa
ntiales, vel substantiarum factivas singulariter, id est, unicc et simplicissime
cxistentes in Deo, ut in sequentibus manifeste exponit.
12. Similiter August., «1 de Civit., c. 29, ait, in VerboDei essc causas rationesg
ue renm secundum quas facta? sunt, incommunicabiiitrr permanentes, quod dici non
potuit, nisi propter ideas increatas; et tractat. 1 in Joanii.. ita exponit ver
ba illa : Qnod factum est in ipso vita erat, quia quod faclum cst, in Deo k»bet ra
tionem, quce vita est. Idquc declarat cxemplo artificis, qui in arte sua hahet a
rcam : Qua; in arte (inquit) zita est, quia tirit anima artificis; vitam appella
t in artifiec. quia est opus vitoe; in Dco autem, quia c«t ipsc conceptus Dei, qui
est vita per essentiam. Eodem modo hoc exponit iib. Co Qua-stion., q. 26; etlib
. o Genes. ad lit., cap. 13, similiter ideas vocat divinas, incommutabilcs atter
nasquerationes, et statim cap, 14, ratione iUariun intelligit scriptum esse, omn
ia quw facta sunt in Deo vivere, scilicet in Dei cognitione. Idem significat 12
de Civit., cap. 25 et 26; et in lib. 83 Quaest., q. 46, ut supra retuli, dicit,
ideas esse principales formas, vel raliones rerum stabiles atque incommutaiiles,
quw ips/e furmatw non sunt, ac per hoc wternce, ac semper eodem modo sese haben
tes, quw in divina intelligtntia continentur. Et infra ait, has ideas non posse
videri, nisi visione beata; et inferius ait, eas tere esse, earumque participati
one fieri, ut sit quidquid est. Est ergo aperta sententia Augustini, ideas non e
sse creaturas, sed rationes increatas in ipsa mente Dei vere et realiter existen
tes.
13. Quod etiam non obscure sensit Ambros., 2 Hexam., c. 1 et 2, ubi improbatPlat
onis et philosopliorum sententiam, ponentium exemplaria distincta a Deo, ad quae
intendens Deus res creavit; sentit ergo creaturam, ut est aliquid a Deo distinc
tum, non possc esse exemplar quo Deus operatur; ergo sive creatura sumatur exist
ens actu, sive potentia seusecundum esse essentiae, non potcst esse exemplar div
inum; nam utroque modo est extra Deum. At eodem modo alii Patres, Justin. martyr
, oratione Parcenet. ad Gentes, sub finem, et Eusebius Caesariens., lib. 11 de P
raeparat. Evangel., c. 11, ct Gregor. Nazianzen., orat. 33, quae est prima de Th
eologia, in fine, et in eumdem locum Helias Cretens. damnant sententiam Platonis
quantum ad eam partem, qua asseruisse fertur Deum intuentem ad exemplaria, extr
a se res condidisse; idem enhn necesse est dicant, qui doccnt crcaturas, ut obje
ctas divino intellectui, esse ideas ejus, nam revera creaturaj, etiam sic sumpta
i, sunt aliquid cxtra Deuin, parumque refert quod secundum cxistentiam actualem,
vel secundum essentiam ponantur habere rationem ideae. Ratione etiam probatur h
aec pars, quia exemplar est vera causa efiectionis rei; sed creatura possibilis
ut objecta menti Dei non est vera causa suiipsius u* factte; ergo. Major infra p
robabitur; minor constat, quia alias non possct Deus creaturam causare, nisi cum
illo concausante ipsa creatura vere ac proprie, quod est absurdissimum. Alias p
robationes generales proferemus statim.
14. Ultcrius probatur altera pars, scilicet, neque aliam rem objective cognitam,
et distinctam a formali conceptu, posse inveniri in intellectu Dei, quee habeat
rationem exem
xxv.
plaris. Et primum quidem hoc connrmant testimonia Patram, praesertim Augustini;
nam ideas collocat in ipsamet arte, quatenus per eam formatur ratio, vel concept
us rei efficiendae; in quo conceptu dicitur contineri effectus, quia illum repra
jsentat, et ita ex illius sententia idea in Deo non est, nisi essentia intellect
ualiter repreesentans rem faciendam. Secundo argumentor ratione, quia in Deo non
est objectum cognitum rationc distinclum a cognitione, nisi vel primarium, quod
est essentia divina, vel secundarium, quod sunt creaturce; ds hoc autem posteri
ori, jam ostensum est non habere rationem ideae ; de priori ergo probatur, quia
in essentia divina, ut sic condistincta a cognitione, non continetur creatura ut
in causa exemplari, sed ut in causa etliciente, quee solum eminenti virtute con
tinet creaturas, non formaliter ullo modo; ergo secundum eam rationcm non potest
habere rationem exemplaris. Probatur minor simul cum consequentia, quia de rati
one exemplaris est ut sit forma extrinseca, atque adeo ut formaliter contineat r
em excmplatam, vel per convenientiam fonnalem et similitudinem, vel pex repraese
ntationem intentionalem seu intellectualem.
15. Et conBrmatur ac declaratur in hunc modum, nam, essentia divina, si consider
etur prius ratione quam sit cognoscens, vel cognita a se, non potest intelligi u
t exemplar creaturaruin secundum proprias rationes earum, quia licet eminenti vi
rtule contineat illas, non tamen formalitcr ullo modo eas continet aut refert; s
icut lux solis, licet eminenter contineat calorem, non potest dici idea caloris,
quia secundum se nec formaliter, neque repraesentative exprimit calorem. Rursus
ergo divina essentia, ut cognita, non potest haberc rationem exemplaris. Probat
ur consequentia, tum quia esse cognitum (ut ita dicam)non constituitexemplar ine
sse exemplaris, sed supponit illud, et ad summum esse potest conditio necessaria
ut causet; si ergo esseutia divina secundum se non habet rationem exemplaris, e
x eo pra_>cise quod cognita sit, non habebit illam. Tum maxime, quia vel conside
ratur essentia pracise et secundum se cognita.; et ut sic non potest esso exempl
ar, quia ut sic, est omnino dissimilis crcaturis; vel considcratur ut in illa co
gnita cognoscuntur tanquam in causa creaturai, et hoc modo objectum talis cognit
ionisjam non est solum primarium, sed etiam secundarium; si ergo objectum sic co
gnitum est idea,
62
« IndietroContinue »
- Page 19 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cissim dcserviant, atqne hoc modo snb ipso Deo assignari possint alii fines comm
unes vel universales, ad quos singula» creaturse, prajter privatos fines, ordinant
ur ab ipsomet creatore, ct praesertim ad ordineni vel pulcliritudinem universi,
tamen simpliciter nullas extra Deum potest dici finis ultimus, in quem divina in
tentio seu actio tendit. Adeo ut dixerit D. Thomas, qua:'st. 3 de Potent., a. d5
, ad 1-4, ipsam etiam communicationem divinai bonitatis non esse finem ultimum,s
cd ipsammet divinam bonitatem, quia communicatio bonitatis divinee, quid creatum
est, unde ipsa ctiam refertur in bonitatem increatam, ex cujus amore Deus se .c
ommunicare voluit, non quia ei sit commodum aut utile, sed quia ipsum deceat, si
tque suai bonitati consentaneum. Addit vero ibidcm D. Thomas Deum non agere ex a
ppetitu finis ultimi, sed ex amore sui, quia non agit ad consequendum finem ulti
mum, sed ad communicandam bonitatein ojus. Quod quidem cst verum rcspectu ipsius
met Dei, quia, ut sa'pe diximus, non agit propter sc ut propter finem suum; tame
n respectu creaturarum dici etiam potest, Deuni operari ex appetitu finis, id es
t, appetcns, ut creaturee seipsum ut linem consequantur.
16. Deus ultimus creaturarum finis oljectivns, non formahs. Ex quo etiam intelli
gitur, cum in pnvcedenti disputationc dislinxerimus duplicem fmem, objectivum ct
 formalem, Deum non dici ultimum finem formalem, scd objectivum creaturarum.vel
proprie, vel late de objecjo loquendo, juxta ea qua? dicemus sectione sequenti.
Et ratio est, quia finis formalis non est ultimus simpliciter, cum in objectivum
ordinetur, ut supra ostensum est. Item, quia, licet Deus sit summuni bonum, tam
en creaturce non assequuntur illud , nisi quatenus aliquo modo illud parlicipant
; undc assecutio illius boni summi, qua? finis formalis dicitur , semper est ali
quid creatum. Unde obiter solvitur quaedam objcctio supra facta, nimirum, quomod
o tauta rerum ac naturarum varietas possit ad eumdem ultimum finem ordinari; rat
io enim cst quia ille non est finis, ut assecutio, sed ut bonum assecutum; res a
utem diverste habent diversitatcm in modo assequendi finem illum, quamvis in eod
em fine ultimo convcniant, sicut conveniunt in eodem primo principio, dilferunt
tamen in modo, aut gradu emanationis ab ipso.
17. Actionum Dei finis Cui, ipse Dens.
Tandem intelligitur ex dictis, quod , lieet respectu creaturarum Deus sit finis
ultimas objectivum, cujus gratia vel creatse sunt, vel ipsa? operantur , tamen r
espectu actionis ipsius Dci est ultimus finis Cui; nam ilL" creantur, vel aguntu
r omnia, vel potius sibimet creat et efficit omnia. Omne enim agens habet ration
em finis Cui, respectu sua? actionis, sive per eam quaerat commoditatera suam, u
t communiter agunt agentia creata, vel tantum communicationem et manifestationem
sua} bonitatis, ut Deus.
SECTIO II.
Vtrum finis ultimus per se ac proprie concurrai cum omnibus finibus proximis ad
finaliler causandum, et consei/uenter an otnnia agentia i*t omnibus actionibus s
uis finem ultimum intendant.
1. Explicatur titulus qnmstxonis. Qusestio htec inlelligcnda est de ultimo fine si
mplieiter seu universali; nam de illo, qui tantum est ultimus in aliqua serie, j
am supra ostendimus ipsum esse qui immediate inlluit finaliter in omnes effectus
vel actiones ad illam seriem per se pertinentes. Imo diximus hujusmodi finem es
se totam rationem causandi, ita ut media vel fines intermedii nullam propriam ca
usalitalem finalem habeant, nisi quatenus substant, vel quasi informantur ab hoc
fine. De line vero ultimo simpliciter est specialis qurestio, an influatcum omn
ibus finibus particularibus ad causalitates eorum per se et immediate, per modum
causa? universalis in eo genere, ad^eum modum quo prima causa efflciens in gene
re eflicientis cansa? concurrit pcr se immediate cum omnibus causi-> eflicientib
us particularibus.
Argumcnta in partem affirmantem.
2. Et videtur quidem omnino ita esse dicendum : primo, quia ratio causa? finalis
tam perfecte et universe convenil Deo in suo genere, sicut ratio eflicientis in
suo; ergo, sicut ratio primi efficientis ita convenit Deo, nt omnia ab ipso pen
deant per se et immediate in causando efficienter, ita ratio primi seu ultimi fi
nis convenit Deo cum hac perfectione et universalitate, ut ab ipso in causando p
endeant per se et immediate omnes particulares fines. Nec satis est si quis dica
t causalitates particularium finium pendere quidem immediate a Deo, non tamen in
genere finis, sed in geneie efficientis, sicut de materiali et formali causa su
perius diximus; non (inquam) hoc est satis, quia causalitas materialis et formal
is includunt imperfectionem, propter quam a Deo in suo genere exerceri non possi
nt, et ideo concursus Dei ad illas causalitates est per elficientiam; at vero ca
usalitas finalis ut sic formaliter nullam imperfectionem involvit, et ideo tam i
mmediate ac per se potest Deo convenire circa omnem actionem et causalitatem , s
icut causalitas effectiva; ergo ajque illi convenit, nam quidquid perfectionis s
impliciter in Deo intelligi potest, illi inest. Unde confirmatur; nam sicut est
ordo per se inter causam efflcientem proximam et primam, ita inter finem proximu
m et ultimum; nam, sicut proxime efficiens causa habet entitatcm et vim efficien
di participatam a prima, ac propterea dependentem ab illa, ita finis proximus li
abet bonitatem , per quam finaliter causat, participatam a summa bonitate finis
ultimi; ergo eeque pendet ab illo quoad causalitatem in suo genere.
Argumenta pro negativa parte.
3. In contrarium autem est, quia neque in propriis agentibus propter finem, ut s
imt intellectualia, neque etiam in inferioribus videtur intervenire per se etimm
ediate hujusmodi intluxus ultimi finis in omni finali causalitate. Probatur prio
r pars, quia in agentibus per intellcctum finis non habet causalitatem, nisi cog
nitus sit ab eo, qui propter finem operatur ; sed heec agentia operantur propter
finem particularem, quanclo nihil omnino cogitant de fine ultimo universali; er
go tunc finis particularis causat finaliter sine actuali influxu per se ac immed
iato ipsius finis ultimi in illo genere causoe. Et confirmatur ac declaratur amp
lius: nam causalitas in genere finis est per motionem metaphoricam; ergo, ut Deu
s concurrat immediate per modum ultimi finis, et in genere causse finalis, neces
se est ut metaphorice simul moveat, seu ut metaphorica motio, quae est a fine pa
rticulari, sit etiam immediate ab ipso, ut talis est; hoc autem esse non potest,
nisi ipse sit cognitus, ut constat ex supra didis de metaphorica motione; ergo.
Et sane ipsa cxperientia hoc satis suadere videtur; nam quando homo movetur a s
anitate, ut illam inquirat, nullo modo movetur immediate a bonitate divina, de q
ua nil cogitat, sed de convenientia sanitatis.
4. Nec refert si quis dicat sanitatem non movere, nisi quatenus habet bonitatem
par
ticipatam a divina bonitate; nam hoc perinde est ac si dicatur, remote provenire
illam motionem a bonitate per essentiam, quatenus ab illa derivata est aliqua b
onitas in sanitatem, non tamen quod ipsamet bonitas per essentiam, immediate ac
per se etiam concurrat. Sicut etiam calor non calefacit, nisi per virtutem agend
i participatam a virtute effectiva per essentiam, quse est in Deo; ex vi tamen h
ujus participationis, seu emanationis illius effectus a tali virtute participata
, non est immediate a Deo, sed remote, et ideo necesse est quod per ipsam virtut
em inoreatam Deus immediate influat, ut habet proprium influxum primae causee ef
ficientis; hunc autem modum iniluxusnon habet in generefinis, ut probare videtur
ratio facta.
5. Atquc hinc a fortiori probatur altera pars de inferioribus agentibus; nam bru
ta, eo modo quo per cognitionem metaphorice moventur, nullo modo dici possunt im
mediate moveri ab ipsa bonitate ultimi finis, quam multo minus possunt cognoscer
e. Inferiora autem agentia naturalia solum dicuntur operari propter finem, quate
nus in suos fines tendunl aut diriguntur; illa autem non tendunt immediate in bo
nitatem ultimi finis, sed solum in talem formam, aut terminum actionis sua;. Quo
d vero dici solet, ha?c agentia intendere assimilari ultimo fini in communicanda
sua perfectione, metaphorice potius quam proprie dictum videtur; atque ita nihi
l deservit ad explicandam immediatam causalitatem ultimi finis circa has actione
s. Assumptum patet, tum quia ha?c agentia per se non intendunt similitudinem ut
relatam ad bonitem Dei, sed solum intendunt fundamentum illius similitudinis, qu
odnon est aliquid, praeter bonum illud creatiim, quod est in eoruin actionibus;
tum etiam quia in sua communicatione, regulariter loquendo, non intendunt se com
municare propter solam communicationem (ut sic dicam), sed propler aliquod commo
dum, vel perfectionem suam, scilicet, ut conservant suam speciem, vel ut se perf
iciant; signum ergo est, in sua communicatione non intcndere proprie ac formalit
er assimilationem ad communicationem Dei.
Variw sententice.
6. In hac re invenio frequenter a Theologis dictum, Deum esse finem ultimum crca
turarum omnium, ita ut omnes in actionibus suis illum assequi intendant, unaquse
que juxta captum suum. Ita docet late D. Thomas, 3 cont. Gent., c. 18 et 19, 20
et 21, ct 1. 2, q. 1, art. 6,7, et 8; et inea doctrina rcliqui omnes consentiunt
. Nullus tnmen, quod egoviderim, satis declarat propriam depcndentiam iinium pro
ximorum ab ultimo in causando intra proprium genus, neque modum inlluxus quem ul
timus finis liabet simul cum proximis scu particularibus Quin potius, ita tandem
declarant illam rationem ultimi finis, ut solum remotum concursum ad motiones'
proximorum fininm ei tribuerc videantur. Nam de agente a proposito, homine, verb
i gratia, dicunt, solum opcrari propter fmem ultimum in omnibus actionibus suis,
quia operatur propter bonum aliquod, quod non hahct vim movendi finaliter, nisi
quatenus est qua-dam participatio summi boui; de inferioribus vero agentibus dl
cunt, solum intendere ultimum finem , in qnantum intcndunt aliquam representatio
nem seu paiticipationeru bonitatis ejus; per quaj omnia non declaratur nisi remo
ta causalitas ultimi fmis , ut inter objiciondum probatum videtur. Fonseca vcro,
lib. 5 Met., capit. 2, quiest. 42, cum scntiat Dcum per se et immediatc concurr
ere cum omnibus causis ad earum causalitates, et cum unaquaquc per propriumconcu
rsumad snum genus pertinentem, hanc suam sententiam spocialiter solum ibi eonutu
r probarc dc materiali et formali; nam de finali supponit tam esse certnm et rec
eptum dogma, sicut de efficiente, de qua jam ipse disputaverat. Omissis autem ca
usa materiali et formali, de quibus supra dictum est, et ad rcm pnesentem non sp
ectat, de finali expresse ibi docct, sect. 5, concurrere immediale cnm finibus p
roximis ad causalitates eorum, ex illa generali ratione, quod sunt causiB essent
ialitor subordinatw in codem generc; modumautcm illius immediati concursus non d
eclarat, sed afiirmat solum.
Qurrstionis resohitio.
7. Mihi autcm hffic res ita explicanda videtur, ut finium causalitates per propo
rtionem ad agentia declarcmus; nam, ut saipe dictum est, causalitas finis optime
intelligifui' per respectum ad agens, ut agens est, sou ad actionem agentis. Es
l ergo consideranduro, quod supra tradidimus, omnes actiones secundorum agentium
esse etiam acliones Dei; nam ea potissimum ratione dicitur Dcus ad omnes illas
concurrero per se et immediatc, ut prima causa etiiciens. Ex quo infeitur, illas
actiones esse proptor finem, atque adeo
esse eausatas ab aliquo fine, non solum ul sunt ab agentibus proximis, scd etiam
, ac multo magis, ut sunt a primo agente. Quia primum agens, sicut in omni actio
ne sua operatur per intellectum et voluntatem, ita in omni sua actione operatur
propter finem longe excelleutiori modo quam quodlibet aliud agens; alque ita omn
is actio quatenus cxtra Doum est transiens, et a Deo inimediate manat, causata e
st ab aliquo fine, ab ipso etiam Deo intento.
8. Deus ut finis ultimus concnrrit finaUtct ad omnes creatnrarum actionespropter
finem. Dico jam primo : Deus ut ultimus fiiiis immediate et per se intluit in o
mnem actionem creaturse, quatenusab ipso Dco est, atque hof saltem modo immediat
o ac pcr se concurrit causando finaliter cum.omnifine proximo. Prohatur prima pa
rs; nam omnis actio agentis creati est immediate a Deo propter finem operantc; e
rgo est a Deo ut ab ultimo fine; ci go Dcus ut ultimus finis cansat in suo gcner
e immedialc illam actionem. Antccedens probatum est: prima vero conseqnentia pio
batur, quia Deus non agit propter finem, nisi agendo propter se, ut propter ulti
mum finem, quia, ut supra probatum est, non potest per se primo moveri seu incli
nari aJ agendum ab aliqua extrinseca bonitate, sed a propria.
9. Dices: nonne potest Deus moveri ab aiiqua bonitate crcata, ut aliam conferat
vel cfficiat? Sic enim proptet bonitatcm meriti movelur <ul dandum prsemium, et
quia promisit, movctur ad implendum promi?sum, atque hoc modo exercet Deus actum
fidelita tis, vel justitiaj, aut misericordiaj, etc, prt>pter uniuscujusquc hon
estatem ; ergo etiaru operatur Deus proptor aliquem finem proximum creatum; ergo
non est certa et fonnatis pra^dicta illatio.
10. Aliqui non audent concedere antecedens illud, quia videtur esse praiter divi
nam perfectioncmaliquid velle propter finem creatum. Tamen cvim Deum agere propt
er finem, non sit agere propter finom suuin, sed prcpter fmcm ad qucm ordinat ea
m rcm quam etticit, non est inconveniens ut proximc aliquid etllciat propter ali
quem finem creatum, quia hoc nihil aliud est quam unam crcaturam ordinarc in ali
am, ut in finem proximnm, quod est ordinatissimum ct ahsque ulla impcrfcctionc.
Atque hoc modo res siugulas Deus ordinavit ad pulchritudinem*universi, et herbas
ct animalia condidit propter hominem, etc. Et eadem ralione, quia cieaturae non
sunt bona> formaliter bonitate divina, sed propria, ut supra dictum est, ita vu
lt Deus creaturas propter suammet bonitatem, ut tamen unicuique velit bonitatem,
vel perfectionern illi propriam, et boc modo vult Deus homini, gratiam, ut est
perfectio ipsius bominis, unde proxime vult Ulam propter commodum vel utilitatcm
ipsius liominis. Atque hoc modo, licct comparatione suee bonitatis velit Deus o
mnes creaturas, ut media ad sui manifestationem et communicationem, tamen compar
ando unam crenturam ad aUam, vnlt iinam ut finem proximum alterius.
\ \. Nihilominus tamen necesse est ut in omni actione et operatione propter fine
m Deus propter se, ut propter ultimum finem, operetur. Tum quia semper operatur
propter finem pcifectissimo modo, et ideo simplicissimo et eminentissimo actu om
nia reducit usquc ad supremam caufam, rcfertque in seipsum tanquam in ultimum fi
nem. Tum etiam quia divina bonitas ita est ipsi Deo universalis ratio volendi om
nem aliam bonitatem, vel finem creatum , ut sine relatione vel babitudine ad ill
.im nihil sit amabile Deo extra ipsum Deum. Nam si per bonitates creatas non com
municaretur, reprasentaretur, vel ostenderetur divina bonitas, non esset cur ab
ipso Deo amarcntur. Tamen, quiaid, quo creatura rcpra?sentat et participat divin
am bonitatem, ost nliquid secundum se, et propter se iimahile respectu appetitus
creati, ideo non repuimut quod simul velit Deus unam creatui nm, ut tinem alter
ius, et ut aliquid ordinatnm ad se, ut ad fincm ultimum. Hic ergo respectus non
cst separabilis a volitione Dci, ut ad creaturam terminatur, et ideo optime infe
rtur, si Deus aliquid propter finem opcratur, etiam operari illud propter se, ut
propter ultimum finem, aclualitcr et perfectissime intentum.
12. Jam vcro facilisestadprobandnmaltcra consecutio, nimirum, finem ultimum imme
diate ac per se influerc cum quocumque fine proximo ad omnem actioncm creatura;,
quia finis immediate intluit suo modo in eam actionem, qua; ex formali et direc
ta intentione agentis propter illum fit; nam causalifcis flnalis, prajsertim cir
ca actiones transeuntes, solum consistit in bac dcpendentia, quam actio liabct a
b agente sic ordinante illam in flnem; sod. ostensum est omnem actionem creatune
, saltem quatenus est a primo agente, fieri necessario cum hac actuali relatione
,
scu ordinatione in ultimum finem; ergo omnis hiijusmodi actio causatur immediate
ac per se ab ultimo finc in suo genere.
13. An Deus cum finibus inhoneslis concurrat ad finaliler causaniis actiones vra
vas. Dices, non posso lioc in universum verum esse ; nam, licet in actionibus me
re naturalibus et in liberis boncstis videatur possibile et in sine inconvenient
i, tamen in actionibus liberis ct peccaminosis videtur hoc et indecens et imposs
ibile; primum patet.quia indccens est Deum has actiones vclle; crgo multo magis
velle illas pro pter seipsum. Secundum patet, quia illa; actioncs sunt intrinscc
e repugnantos summaj Dei bonitati; quomodo ergo possunt in summum bonum, ut in f
iuem ultimum, referri? Respondetur imprimis, totum argumentum conccdi posse et d
ebere de actionibus peccaminosis, ut peccaminosa) sunt; nam in rigore do eis tan
tum ut sic procedit objectio ; nam ut sic ropugnant divinai bonitati, et de illi
s, ut sic, fatemur non esse a Deo, ut ab ultimo fine, neque id cst incommodum ,
quia etiam ut sic non sunt a Deo nt a primo agonte, quia ut sic non sunt actione
s, scd dofectus actionis. Undc ulterius additur, has actionos, quantumvis peccam
inosas respectu causai secund;»', ut actiones sunt, esso etiam actiones i sius Dei
, et ut sic esse per so et immediate ex flno ultimo, et propter finom ultimum; n
am ut sic nullum dofectum vel malitiam includunt, ratione cujus repugnet summ;e
bomtati finis ultimi. Et quamvis Deus efficacitcr et absolute non velit illas, p
ropter rcspee.tum, qnem absolute sumptae habont ad causam secundam, cum quo et o
x quo babent concomitantem malitiam, tamen vult ad illas concurrere, otita vult
illas quatonus actionos sua? sunt, ct hoc modo ordinat illas in se, ut in finem
ultimum, quia in illis sub hac ratione spectatis relucet maxime bonitas Dei. qua
? ad omnia so diffundit, quatffnus aliquid boni habent, et potcns est ita influe
ro in bonitatem, ut quamvis illi sit conjuncta malitia , illam nou attingat, neq
ue ipsi ulla ratione imputanda sit. In qno otiam manifestat omnipotentiam et sap
icntiam suam, imo el qnodammodo justitiam, vel quia jure suo utitur offerendo co
ncursum suum etiam illis qui illo ahusnri simt, vel quia unicuique principio dat
concursum ci naturaliter debitum, et unumquodque secundum suum modum agoro sini
t. Sic igitur nulla est actio creaturn1 causata a fine proximo, quu? non sit sim
ul causata per se et immediato a fine ultimo, sallem respectu primi agentis. Leg
aturD. Thomas, 3 cont. Gent., cap. 17, praesertirn ratione 6, nam ibi virtute co
ntinet totam doctrinam hujus assertionis.
14. Non sempir creaturw in suis actionibus intendunt ultimum finem formaliter. D
ico secundo : actio creaturae, ut est ab ipsa creatura propter finem, non semper
causatur immediate ac per se a Dne ultimo formaliter et secundum suam propriam
bonitatem, sed ad summum virtualiter, seu implicite; atque in hoc sensu potest c
um debita proportione dici, finem ultimum ad has actiones ut sic non concurrere
semper immediate immediatione suppositi, sed tantum virtutis. Hanc conclusionem
satis, ut opinor, probantrationes supra positae posteriori loco, cum iis etiam q
uae adduximus referendo communem doctrinam D. Thomae et aliorum. Et quidem de ag
entibus naturalibus, vel irrationalibus, nulla potest esse dubitandi ratio, quia
haec non operantur propter finem, in quem ipsa dirigant actioncs suas; ergo mul
to minus possunt operari propter finem ultimum. Deinde, qua ratione dicuntur met
aphoriceintendere finem, quatenus per naturalem inclinationem , vel appetitum, i
n aliquid certum ac determinatum tendunt, revera non tendunt proprie ac formalit
er in Deum, sed in aliquid creatum sibi ipsis commodum, vel proportionatum, atqu
e ita solum virtualiter, et quasi interpretative tendunt in Deum. Denique, si co
nsiderentur quatenus per extrinsecam denominationem dicuntur dirigi in finem a s
uo auctore et cooperatore Deo, sic quidem [dici possunt tendere in ipsum finem u
ltimum formaliter intentum; tamen illa directio et ordinatio in finem jam est ab
ipso primo agente, a quo solo finis ille intenditur.
15. De agentibus vero a proposito, non oportet ut eorum actiones nunquam sint pc
r se ac immediate ab ultimo fine, etiam quatenus sunt propter finem ex direction
e et intentione talium agentium. Saepe enim ita esse possunt, nimirum, quando ha
ec agetitia ipsum finem ultimum in se considerant, et in eum referunt omnes acti
ones, et privatas intentiones suas, quod facere possunt, quia pcr intellectum et
voluntatem possunt objective attingere finem ultimum in seipso, quod non possun
t inferiora agentia. Diximus autem non semper actiones horum agentium, quatenus
ab ipsis sunt propter finem, causari finaliter per se et immediate ab ultimo fin
e immediatione suppositi, id est, per seipsum, et per bonitatcm suam finaliter i
nfluentem in talem
actionem, et hoc sensu satis probatnr assertic illa ratione supra posita, quia f
inis ultimus in seipso cogitatus non semper movet haee agentia, quando propter a
liquem finem particularem operantur. Virtualiter autem dici potest ultimus finis
movere semper hujnsmodi agentia, quia semper moventur ab a£quo bono , vel sub rat
ione alicujus boni, quod, in quantum est qusedam participabo summi boni, censctu
r in virtute illius movtre; et e converso, qui tendit in illud bonnm, virtute ce
nsetur tendere in ultimum finem, quia appetendo (ut sic dicam) partem boni. virt
ute censetur magis amare totius boni complementum, quem sensum declaravit D. Tho
m., in 4, d. 49, q. 1, art. 3, quaestiunc. 4, et in eodem loquilur 1 part., qiue
st. 60, art. 2, et 1. 2, quaest. \, art. 6, ubi, in solutione ad tertium, ait, q
uod virtus primne intentionis respectu ultimi finis movet in quolibet appctitu c
ujuscumque rei, etiamsi de ultimo fine actu non cogitetur. Lege Aristot., 1 Ethi
c. c. 4 et 7, et 1 Rhetoric, cap. 5; August., 10 Confess., cap. 20 et 21, etlib.
H de Trinit., c. 6.
Incidentis qu&stionis brevis resolutio.
. 16. Hic vero insinuabat se statim quaestio, an in his agentibus necessarium se
mper sit, ut intentio ultimi finis propria et elicita, et terminata ad ipsum ult
imum finem in se propositum sub ratione summi aut completi vel communis boni, de
beat necessario antecedere ad intentiones particularium finium. Nonnulli cnim Th
eologi sentire videntur, necessarium esse ut talis intentio quasi universalis pr
aecedat saltem aliquando, vel semel in vita, ut aliae intentiones finium particu
larium in virtute illius haberi possint. Sed hsec quaestio Theologorum est propr
ia, et tractari solet in citatis locisD. Thomae. Mihique videtur certa sententia
, quae negat talem intentionem esse necessariam, quia nec exparte inteilectus es
t aliquid quod necessitet ad cogitandum prius de illo objecto, nec ex parte volu
ntatis est necessaria illa intentio, ut velle possit bona particularia sibi prop
osita, ut per se amabilia, cum in illis objectis sit sufficiens ratio ad tendend
tim in illa propter eorum bonitatem. Imo etiam si illa universalis intentio prte
cedat, tamen si postea neque in memoria, neque in aliquo affecfu aut habitu mane
t, nihil deservire potest ad subsequentes actus. Vide Scot., in 1, d. 1, quaest.
4, et in 4, d. 49,
« IndietroContinue »
- Page 20 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cata naturte, vcl proptcr universi pulchritudinem ct varietatem, vel ut causas n
aturales suos motus et cursus agere sinat. Et ideo nerpie cum causa impedita ab
alia cxtraordinario modo vult concurrcrc , nequc etiam impcdientem causam peculi
ari cura aut providcntia rcmovere , regnlariter locpiendo , quamvis ob»commune bon
um intcrdum id cfBciat, dc quo latius Theologi, paitim in i, d. 43, partim in 2,
d. 37 ; et D. Thomas, 1 part., q. 22, et q. 105; etlcgi potest August., 16 de C
ivit., cap. 8, etlib. 83 Queestionum, qua;st. 24.
Quomodo bruta animalia propter finem operentur.
12. Superest ut de brutis animantibus pnuca dicamus, in eis enim inajor qusedam
apparet participatio causalitatis flnalis1. Primo quidem , quia a bono sibi conv
eniente et cngnito, melaphorice alliciuntur, atque ita in fllnd tendunt per actu
m a se elicitum, et ab illa motione metaphorica causatum; illa ergo molio aliqua
realis causaiitas est, et non nisi finalis. Dcinde ut consequantur illud objcct
um conveniens quod appetiverc, certa media etiam a se cognita appctunt tanta ind
ustiia et prudentia, ut videantur plane et co gnoscere utilitatem corum ad finem
, et propter illam ea appctere. Do qua sagacitate et industria animalium, et mul
ta scribunt philosnphi, et quotidiana experientia nobis satis constat. Quae adco
moverunt nonnullos philosophos, ut existimarcnt bruta uti ratione, licet imbeci
lliori et imperfectiori quam homines. Qua; sententia referri solet ex Porphyr.,
lib. 3 dc Abstincntia. Est tamen non solum a doctiina nostrre fidei aliena, veru
m etiam ab omni ratione et communi hominum scnsu; nam potcntia rationalis , ut A
ristoteles dixit, 9 Metaph., valens est ad opposita, nam medio discursu in rebus
agendis nunc hoc medio, poslea alio utitur; belhias autcm non ita operantur, se
d semper eodem modo, quod sutflciens siguum est non ratione, sed impelu natura;
duci. Adde, quod si anima; brutorum rationales essent, etiam essent immortales.
13. Bruta nihil vere cognoseere, atit vitaliter appetere, absurdum. Alii vero, u
t hoc vitarent incommodum, in abum extremum errorem inciderunt, negantes bruta q
uicquam
1 Lege Clin,, lib. 6 sua? Hist.; Plutarp.,in proprio lib. de Industr. animal.
i
vere cognoscere aut appetere appctitu clicito, ;ed solum naturali poudcre ferri,
ut Iapidem; aut extrinsecus mota ct attracta, sicut ferrum trahitur a magnete.
Vcrum hoc a;que absurdum est, et contra evidentem experientiam, imo et contra di
vinam Scriptuiam. Verumlamen contra hos duos errorcs in scicutia dc anima agendu
m est latius.
14. Bruta rationem finis formaliler non norunt. Quod crgo ad pia;sens attinet, d
iccndum est bruta non cognoscere formaliler rationem finis aut mcdii, quia non p
ossunt unum cum alio conferre; undc nec in ipso fine cognoscunt propriam rutione
m convenientia;, propter quam est per se amabilis, imo ncc disccrnunt inter obje
ctum, quatcnus est conveniens per sc, vel propter aliud, quia hoc totum magnam d
iscretioncm rationis rcquirit. Aliquo tanicn modo cognoscunt et appreheniiunt re
in aliquam aut motionem ut sibi convenientem, et nnturali instinctu judicant sib
i esse appetendum. proscqucndum, vcl fugiendum tale objcctuin Qui naturalis inst
inctus nihil aliud cst quam quidam actus phantasia; seu wstimativw, nrcessilatc
naturali ab illa produens, posito phantasmate talis rei; quo actu practicc (ut h
umano modo loquar) judicat brutum hoc esse sibi vitandum, vel prosequendum, aut
appctcndum, quamvis non valeat rationem convenientia; vel disconvcnientia; disce
rnere. Hoc autem naturali judicio posito, appetitus ciiain naturaliter illud seq
uitur.
15. Bruta quam finis causalitatem participent. Ex quo fit primo, ut causalitas f
inis aliquo modo participetur a brutis, ut argumcntum factum convincit, quio ill
a appetitio elicita sine dubio causatur ex metaphorica motionc ohjectiva boni co
nvenicnlis , qua; non potest ad aliud gcnus causalitatis revocaii. Nihilominus t
amen addendum cst, illam causalilatem adco esse imperfectam in eo generc , ut si
t quasi materialis motio finis potius quam formalis, ut significavit D. Thomas,
1. 2, quffist. 1, art. 2, ct qua;st. 6, a. 2. Et ratio est, qnia non cognoscunt
formalem rationem convenientia; vel utilitatis; 'ergo non ita moventur, ut possi
nt ordinare unum in aliud, ne^ ctiam aliquid formaliter appetere ut proptcr se a
mabile; ergo non tendunt formaliter in fineui ut finem, nec in me
1 Lege D. Thora., 1 part., q. 78, art. 4, et q. 87, art. 1, ad 3, et 2. 2, q. 72
, art. 1, ad 3.
dium ut mcdium, ncquc in finem proptcr se, et in medium proptcr finem, sed quant
um cst ex suo modo operandi, aeque tendunt in utrumque, et ideo mcrito dicuntur
materialiter potius quam formaliter propter tinem operari. Quapiopter quantum ad
formalem relationcm in finem ita existimandum est de actionibus brutorum, sicut
aliorum agentium naturalium. Idcmque judicium cst de appetitu sensitivo hominis
, si per se solum consideretur, et non ut subest motioni voluntatis vel rationis
, de quo alias.
DISPUTATIO XXIV.
DE ELTIMA FINALI CAOSA, SEU ULTIMO FINE.
Q,uw sit Mc ratio agendi de materia hujics disputationis. Quanquam disputatio de
ultimo fine propria sit philosophorum moralium, tamen non potest metaphysica, q
uaj suprema sapientia naturalis est, illam omnino prajtermittcrc; quia, sicut in
aliis generibus causarum primas causas contcmplatur, quod hactenus pntstitirnus
, ita et in hoc. Unde ct Aristoteles, 2 Metaphys., cap. 2, hnnc rem attigit, dum
probavit non dari processum in infmitum in fraibus, et 12 Metaph., primo motori
attribuere videtur rationem finis ultimi. Itaque moralis philosophus de fine ul
timo disputat in ordine ad mores hominum, et ad metlia quibus comparandus est; m
etapbysici vcro est agere de ultimo fine, quatcnus primam rationem causandi in h
oc genere obtinet, et quatenus ab eo pendet omnis causalitas aliorum finium, et
consequenter quatenus ab eo pendent omnia entia, quse per causalitatem esse part
icipant; ac denique quatenus esse finem ultimum, attributum cst primi entis. Duo
igitur breviter de hoc fine ultimo explicabimus. Primum, an sit, simulque an un
us sit, et quis sit. Deiude quem influxuni habeat in hac ratione causandi.
Sectio i.
An possit sufficienter probari ralione nalurali, dari aliquem uilimum finem, et
non dari processum in infinitum in causis finalibus.
I. Duplex modus ultimi finis. Duobus modis, ut in superioribus diximus, potest i
ntelligi aliquem finem esse ultimum, scilicet, vel secundum quid tantum , seu in
aliqua serie inediorum seu respectu alicujus intentionis, et electionum quaj ab
ea procedunt,
vcl simpliciter, et respectu rerum omnium quaj in finem ordinari possunt; hic pr
acipue agimus de fine ullimo hoc posteriori modo, quia in eo sita est praecipua
hujus rei difficultas; tamen ut a clarioribus procedamus, pra?mittemus aliqua de
priori modo finis ultimi.
Resolutio dt fine ultimo tantum secundua quid.
2. Dico ergo primo : in omni serie, seu intentione, et actione propter fmem, nec
essario dandus est aliquis finis ultimus, vel negative, id est, qui ad alium fin
em in illa serie scu ex vi illius intentionis non ordinetur,vel etiam positive s
ecundum quid, seu in illa serie, quia, nimirum, omnia, quae ad illampertinent, a
d talem finem referuntur et ibi sistunt. Atque in hoc sensu impossibile est dari
processum in infinitum in his finibus. Hanc conclusionem prtecipue intendit Ari
stotel., lib. 2 Metaph., et ex ultima parte necessario inferuntur reliquoe. Nam
si procedendo ab electione primi medii versus finem non proceditur in infinitum,
sistcndum necessario est in aliquo, ullra quem non tendat intentio; ille ergo e
rit finis ultimus in illa serie, et ncgative, quia talis finis ad alium non onli
natur, alias in eo non sisteretur; et positive, quia in illum referuntur omnia q
use ad illam seriem pertinent, cum omnia propter illum appetantur; nam si quid n
on propter illum appeteretur, non pertineret ad illam seriem, scd quasi pcr acci
dcns adjungeretur. Ut, verbi gratia, respectu medici, et in serie curatioms, san
itas homiuis cst finis ultimus negative, quia illa est per se intenta, et ultra
illam non progreditur intentio medici, ideoque illa consecuta cessat actio; est
etiam finis ultimus positive, quia ad illani referuntur omnia, quae sunt illius
artis, ut instramenta ad medicamenta conficienda, medicamenta ad temperandum vcl
evacuandum humorem, et hoc tandem ad ipsam sanitatem. Quod si aliquis fortasse
medicamentum etiam sumat, vel propter delcctationem, vel propter nutrimentura, j
am ille finis non pertinet ad seriem curationis, sed ad aliam inlentionem pcr ac
cidens cum alia conjunctam.
3. Superest ut ultimam partem conclusionis probemus, quam late demonstrat Aristo
teles, citato loco ; facile autem in Imnc modum formari potest demonstratio. Nam
in> primis descendendo ab intentione finis ad electionem vel executionem medior
um, necesse est ut tandem sistat electio in aliquo medio, quod sit primum in exe
cutione , et ultimum in ordine intentionis, quia alias nunquam posset actio inch
oari, et ita frustranea esset omnis electio, quia semper procederetur ab una ele
ctione in aliam, et nunquam perveniretur ad usum, et ita tolleretur omnis actio.
Unde quantum est evidens experientia, inchoari a nobis inquisitiones finium per
media, tam est evidens in progressufinis ad media sisti in ultimo , seu primo m
edio. Rursus, quod ab hoc primo medio versus finem tendendo, non possit in infin
itum procedi, probatur primo, quia impossibile est omnia, quee in illa serie app
etuntur, propter aliud appeti; ergo sistendum est in aliquo, quod appetatur prop
ter se; ille ergo erit finis ultimusin illa serie. Nam in illa particula, propte
r se, includitur negatio propter aliud, quae negatio etiam in antecedenti suppon
itur, dum assumimus non posse omnia ohjecta, seu omnes fines contentos in una se
iie, propter aliud appeti, vel in aliud ordinari.
4. Hoc autem antecedens probatur; nam sumo totam finium et mediorum collectionem
(sive enim htec finita sit, sive infinita, polest tota simul concipi); de illa
ergo interrogo, an propter se appetatur, vel propter aliud; non potest dici hoc
po<terius, alias extra totam collectionem esset aliquid, quod involvit contradic
tionem; ergo dandum est primum; ergo necessario intra illam collectionem sistend
um est in aliquo, quod propter se appetatur. Nam cum incipiendo a primo medio, i
llud eligatur propter secundum , et secundum propter tertium, et sic deinceps, n
isi sistatur in aliquo fine propter se intento, non poterit tota collectio propt
er se appeti, quia neque ratione omnium, vel singulorum quse in illa sunt, cum m
ulta ac fere omnia propter aliud appetantur, nec ratione alicujus, nisi aliquid
admittatur propter se intentum; nccessario igitur hoc admittendum est.
5. Objectioni satisfit. Dicetur fortasse illam collectionem nec propter se appet
i, nec propter aliud , quia non tota per modum unius intenditur, sed per partes
(ut ita dicam), id est, amando singula ex contentis in illa collectione; atque i
ta dicetur solum appeti amando unum propter aliud. Unde etiam concedetur quod, l
icet collcctio eorum quae amantur unum propter aliud, semper sit finita, quia pr
ocedendo ab uno in aliud non potest in infinitum pertransiri, nihilominus fines
appetibile? in illa serie non sunt finiti,
sed in infinitum procedunt, et ita non sistit in aliquo ultimo et propter se app
etibili.
6. Sed contra hoc evidenter procedunt rationes Aristotclis. Prima, quia hoc modo
nunquam posset inchoari intentio ; nam hrec inchoanda est ab aliquo quod sit pr
imum in intentione; hoc autem nullum esse potest, si illo modo in infinitum proc
editur. Nam vel illud, quod est primum in intentione, amatur propter se, et sic
cessat processus; vel amatur propler aliud, et sic non potest osse illud primum
in intentione, sed illud aliud propter quod amatur; ergo si semper procedilur ab
uno amato proptcr aliud, in illu d aliud propter quod amatur, nunquam dari pote
st primum in intentione; crgo nec dabitur prima intentio; ergo nunquam poterit i
ntentio inchoaii, quia non inchoatur, nisi ab aliqua prima.
7. Secunda ratio (et fere in eamdem redit), quia sic tollitur causalitas finalis
. Patet sequela; nam finis inlermedius non causat, nisi in virtule prioris, et d
cpendenter ab illo, ut pra?cedenti etiam disputatione declaratum et probatum est
; ergo si in infinitum proceditur ab uno in alium priorem, et nunquam pervenitur
ad finem primum in intentione, non poterunt omnes intermedii quicquam causare,
cum omnes pendeant ab illo primo, et ille nunquam causet, vel non sit; necessari
o ergo veniendum est ad aliquem, qui sit primus in causando in hoc ordine, quem
nunc ultimum vocamus in executione, quia in processu mediorum illic sistit inqui
sitio. Et declaratur heec ratio, ne quis putet in ea peti principium, supponendo
dari primum tincm; non cnim supponitur, sed probatur essc necessarium, si futur
a est causalitas finalis. Declaratur autem fere argumento in prmcipio facto; nam
sumo totam seriem finium collective : vel illa est dependens in causando finali
ter ab alio fine, et hoc est impossibile, alias jam non sumeretur tota collectio
; et prseterea quia jam tota illa non posset causare, nisi innixa alteri, a quo
pendere dicitur; de quo eadem redit qutvstio, nam si ille finis dicatur esse ind
ependens, ille est ultimus, quem inquirimus; dependens autem poni non potest, al
ias comprehensus esset in priori colleciione. Si autem tota collectio est indepe
ndens in causando finaliter, necesse est intra illam esse aliquem finem independ
entem ab alio priori in causando fmaliter; impossibilc est enim omnia contenta i
n collectione esse dependcntia , et lotam collectionem csse indopendcniem, et ea
dem ratione impossibile esl inchoari causalitatem, nisi in collectionc causarum
subordinatarum aliqua sit indepcndens. Ouem discursnm latius prosequeinur infra
in causis efiicientibus, demonstrando Deum esse,
8. Tertia ratio Aristotelis, et optima, est, qnia dtim dieitur omne medium appet
i propter aliud, et nunquam perveniri ad aliquid propter se amabile, destruitur
ratio boni, quod per se constat esse absuidissimum. Sequela patet, quia bonum ut
ile ad aliud, Boluin est bonum sscundum quid, et solum fit appetibile ratione al
teiius, ad quod cst utile; ablato autem eo, quod est tale simpliciter, nccesse e
st tolli illud, quod solum est tale secundum quid, piresertim cum solum sit tale
per babitudinem ad alia. Ablato ergo fine propter se appctibili, aufertur bonum
simpliciter, quod est per se bonum, ct consequenter ctiam aufertur bonum secund
um quid, quia jnm non habet unde sit bonum, neque unde reddatur appetibile. Unde
arerla est repugnantia, diccrc unum esse appetil)ile propter aliud, et boc dein
ceps propter aliud, nullo existente appetibili propter se. Alias rationes habet
Aristoteles, tum citato oco, tum 1 Efhic.,cap. 2; sedlwc sutHciunt; nam res etia
m est satis clara.
Rsolutio ds ultimo fine simplic". :\
9. Dico sccundo : etiam datur aliquis finis ultimus simpliciter respectu omnium
reruin,et particularium finium, et coordinationum corum, qui est ipsemet Deus. H
a;c assertio in doctrina fidci est certa, quam tradit D. Tbomas, 1 p., quwst. 4
4, art. A, et 103, art. 2; et cum eo caeteri Theologi ex illo Prov. 16: Omnia pr
opter scmitip&um operatns est Dominus; et Apoc. 21 et 22: Ego sum Alplia (t Omeg
a. Idcmque tradiderunt sancti Patres, pra?sertiniDionysius, c. 10 de Divin. nom.
; et D. August., lib. 1 dcDoetr. Christ., c. 23, et lib. 19 de Civit., a princip
io, et ex Philosophis id attigit Arist., 12 Metaphys., c. 10, et lib. deMundo ad
Alex.,et Flato in Timceo, et lib. 4 deLegib., et Trismeqist. in Pimand.
10. Diftieullas autem est an possit evidenti ratione demonstrari, hunc finem ult
imum esse unum rcspectti rcrum onmium. Nam ex his deiuonsttationibus, quibus pro
batur non dari proccssura in inlinitum in finibus, non
potest satis concludi, dari lioc modo aliquem finein ultimum universalem, seti c
ommunem, in quem omnia rcferantur, et ipse non iu alium; nam unaqua>que res pote
st in suum tinem proprium ullimate tendere, et ita iu nulla serie dabitur proces
sus in infinitum in finil)us, etiamsinullus deturfinisultimuscommuuis ornnibus.
11. Respondetur, aliud esse quierere an detur aliqtiis fiuis ultimus eommunis, i
n quom oinnia ordinentur, aliud vero an res omnes et singulai illum finem intend
aut ac quarant. Dc hoc posteiiori puncto dtcemtis in sectione sequenti; uunc sol
um de piioriseasj agimus. Et in eo dicimus, esse evidens ratione naturali duri u
num finem ultimum rerum omnium; idquo colligi ex illo principi", quod non datur
progressus in intinitum is finibus, adjunctis aliis duobns supra eliara demonetr
atis, nimirum, dari unum principium piimum effectivum rerum omnium, ct illuJ ope
rari propter finem. Ex quibus ita concluditur ratio. Priraum principium eflicieu
f«rum omnium propter uliquem fineni illasproduxit, conservat ac regit, et in ejus
intentone non datur processus in iufinitum; eifro propter aliquem finem ultimum
ua?c onwia operatur; ille ergo finis ultimus, quem primiim agens intendit, est u
nus, et consequenter est finis ultimus simpliciter rerum otnnium. Probatur lia-c
ultima consequenlia. ca^fera enim clarasunt. Quia non potestDeui plures ultimos
fincs, et sune intentioni adfquatos in suis operibus intendere; nameuam liomo n
on potest hoc modo plures fmes ullimos intendere, ut 1.2, quasst. I, art. 5, <le
monstratur; multo ergo niinus Dens; qiui intcndere plurcs fines non ad perlecfio
ncm. sed ad imperfectionem potius pertinet.
12. Dices, esse longe diversam ratiouen de homine et de Deo; nam homo intendit I
:ncm ultimum ut finem suum, in quo suaut beatitudinem et sullicicntiam bonorum o
ninium collocat, et ideo fieri non potest ut homo simul intendat duos tiltimos f
incs complctos; nam si neutrum sine altero sibi sulticere existimat, neuter cst
finis ultimusoomplelus; si autem unura ex illis amat ut sufficientem, alter non
potest habere rationem finis ultimi. At vero Deusdum operatur propter ultimum fi
nem, non operatur propter ultimum finem suum, sed earum rerum qua= creat; nam in
superioribus est ostensum. csse dilfercnliam inter voluutatem crcatani Ct divin
am. quod in voluntate creata actus I
ipse voluntatisordinatur, ut ad linem, ad objcctum, quod amat; in voluntate aute
m divina minime; s*ed una res volita ordinatur in aliam ut in finem. Sic igitur
non ropugnabit Deum intendere plures ultimos fines earum rerum, quas extra se vu
lt et operatur, quia respectu diversarum rerum nihil repugnat dari diversa bona,
in quibus earum ultima pcrfectio, et quasi fclicitas consistat. Sicut possunt p
lurcs bomines, plures fines ultimos intendere, licet unus non possit. Nam ita se
habet Deus intondendo pluribus rebus fines cnrnm. Unde coniirmatur; nam rcs, qu
arum Deus fincs intcndit, sunt diversarum rationum nt naturarum; ergo habero eti
am possmit varios fines ultimos sibi proportionatos; ergo et Deus potest illos f
incs, ut plures sunt, variis rebus intendcrc.
13. Dicet aliquis, Deum non intendere rerum varietatem et distinctionem, nisi in
ordine ad aliquid unum, verbi gratia, complcniontum universi, vel aliquid simil
e, ct ideo necessarium esse ut in procreatione rerum quantumvis distinctarnm unu
m finem ultimum intcndat. Sed hocnon satisfacit. Primo, quia non est adeo eviden
s Deum intendere res omnes creatas ad unius compositionem vcl complcmentum; nam,
licet in corporalihus ita appareat, de spiritualibus non ita potest ratione pro
bari, maxime si spiritualia cum corporalibus comparentur, et prsecipue si Deus p
lures mundos produxisset, prout potuit. Secundo, illnd non satis est ut omnia di
oantur habere unum fmem idtimum simpliciter, tum quia ipsa unitas et constitutio
universi est quid valde imperfeetum, ut ad illud dicantur omnia sicut ad finem
ultimum ordinari; tum etiam quia ipse ordo rerum univcrsi ordinatur ad singularu
m rerum vel specicrum conservationem, et omnia corporalia ordinantur aliquo modo
ad hominem, ut etiam Aristotelos agnovit, 1 Polit., c. 5.
14 Quapropter non potest aliter tota hrec dcmonstratio concludi, nisi demonstran
do ultimam partem conclusionis, nimirum, hunc idtimum tinem,quem primum efticicn
s intendit in suis actiombus, non posse esse aliquid aliud a seipso; nam hinc ev
identer sequitur rcs omnes procreatas, quantumvis inlcr se divcrsas, sicut uniun
tur in uno prirao principio, ita etiara uniri in uno ultimo fine, ctiamsi fingam
us aliquas eamm ita esse constitutas. ut inter se uua ad alteram, vel plures ad
unam aliquam extra Deum ordir.e::tur. Prima* autem propositio assumpla prc
batur, quia id, quod est unicuique agenti finis potissimus suarum actionum, est
illi optimum et maximum bonum, pra?scrtim si ordinata sit et rccta intentio, ut
docuit Arisl., 1 Ethic, cap. 7; sed primo agenti nibil est optimum et maximum bo
num, nisi ejus intrinscca bonitas; ergo respcctu illius nihil potest esse ultimu
s finis actionum et ellectuum ejus, nisi ipscmet ratione surn bonitatis; ultimus
euim finis est potissimus in omni intentione et actione. Prteterea, quia ratio
causa? finalis perfecta est, et de se pertinet ad porfeotionpm simpliciter; ergo
convenit Deo in summo gradu perfectionis, tum quia omnis pci fectio simpliciter
est in Doo in summo gradu; tum otiam quia, cum bonitas sit ratio causandi final
iter, ot Deus sit summum bonum, necesse est ut rationem et perfectionom finalis
causai in summo habeat. Sicul autom summa perfectio in ordine etficientium est,
quod sit primum et universalissimum, ita in ordinc finium, quod sit ultimus et u
niversalissimus; ergo talis perfectio necessario tribuenda est Dto. 1'iwterca om
ne agens, in quantum agens, operatur aliquo modo pro pter seipsum, atquc ita est
finis suarum actionum; ergo et primum agens omnia operalur propter so ; ergo os
t finis omnium, cum omnia sinl ex actionc ct oficctione cjus; non est autem fini
s non ultimus ; nam is seinper est in suo ordine imperfectus; ergo est finis ult
imus. Tandem buc tendit illud axiomn, quod ordo finium est juxta ordinem ngentiu
m; nam agens quo perlectius vel universalius, co intendit perfectiorem vol unive
rsaliorem tinem; Dcus autem est pcrfeelissinium el universalissimum ngens; orgo
intendit perfoctissimura et universnlissimum finem. Legatur D. Thomas, 3 cont. G
ent., cap. 17 et "8.
15. Ad objcctionem ergo superius factam respondetur, quamvis Deus non agat propt
or se ut propter finem suum, sed suorum etfcctuum vcl actionuin, nibilominus non
posse habere nisi unum finem ultmium omniuin earum, non quia illum finem quaera
t ut satietur, ot in co habeat sulBcientiam bonorum omnium, sed potius, quia sup
ponitur habens ir se sutlicientiam bonorum ommum, et snmmam bonitatera ac perfec
tionem, a qua sola pii no moveri seu invitari potuit, ut aliis bencficeret propt
er scipsum. Unde, licct verum sit, ex ipsis rebus, quas creat, quasdnm rrdinare
ad alias, ut ad fincs, velpotius omU23 ita inter se connectere, ut aliw aliis vi
« IndietroContinue »
- Page 21 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
 altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
se amare propler sc tanquam propter fincm; dari finis qui non sit causa finalis
in proprieDeus eniin non est finis sniipsius; quis enim tatc et rigore sumpta. S
ic igitur vere dici unquam ita locntus est? aut quomodo potcst polcst Deusomnia
operari propter se, utprohabere fincm, qui non habet principium? pter finem ulti
mum, in quem omnia ordiNisi fortasse negative dicatur finis sui, quia nantur, no
n tamen per cansalitatera fini?. non habet alium finem; sic enim dicitur Dcus se
d per eminentiorem modum nb omni esse a se. Sedhoc sensu non cst finis sui pcr c
ausalitate liberum. Sed hic modns dicencausalitatem finalem, sicut neque est a s
e di non omnino satisfacit. Primo quidem per etficientcm. Falsum item est, amarc
quia ex omnium Theologornm scntentia unum propter aliud, esse idcm quod ex Dens
est causa finalis omnium reram, nt amore unius movcri ad amorem alterius, si tr
adit D. Thomas, I p., q. H, a. 4. illud, ex, signiflcel causalitatem propriam, v
el Sccundo, quia Aristoteles definit causam finadistinctionem in re inlcr unum n
morem et lem esse id, propter quod aliquid fit; Dea? alium ; nam in rigoi c ad v
eritatem illius lo- autem vere ac proprie est id, propter quod cutionis suflicit
quod unum sit ratio amandi crcaturre fiunt, juxta illud Prov. 6: Unittrahud. Un
de sicut quando Dcus dicitur essc sa propter semetipmm operatus est Domms. immor
talis, quia est immaterialis, illa parti- Tcrlio, quia causa finalis ut sic null
am incula, guia, designat non veram causam, scd eludit imperfcctionem , imo cens
etur e-FM ratinncm, ita dicitur amare creaturas prop- prima et perfectissima omn
ium causarum. ter bonitatem suam, non quia sit causa, sed modo inferius explican
do; ergo convenit quia est ratio amandi illas. Et sicut Deus Deo proprie ac form
aliter, et cum summa illo actu, quo se amat necessario, liberc amat perfeetione
; non convenit autem illi ni?i re*creaturas sine additione vel augmento jeali, p
ectu effectuumad extra : ergo. ita idcm actus ut terminalus ad Deum potest 9. Qu
are dicendum [est quod, licet causa dici ratio,nostro modo concipiendi,curexten-
finalis non eauset pi oprie effecfus suos nisi datur (ut ita dicam) ad creatura
s, nulla in- qnodammodo medio agente, quod movet et terveniente causalitate prop
ria. Nain, sicut allicitad operandum tamen, utfinissitpwilla terminatio fit emin
entissimo modo sine pria causa effectus agentis, necessnrium non augmento reali,
ita etiam sine causalitate est ut prius habeat in ipso agente aliquam reali. Qu
omodo dixit Dionys., -4 c. de Divin. causalitatem propriam. Nam, licet lioc conn
om., quod divimis amor non dimisit Deum tingat in agentibus intellectualibns cre
ati*. esse sine germine. eo quod immediate ipsa sc movent, seu ap
plicant ad opcrandum, vel amandum per aliSitne causalitas finis in externis acti
onibus quarn realem motionem, et propriam cansaet efectibus Dei. litatem, tamen
in agente intellectuali increa
to id non est necessarium, quia sinc nlla *ui 8. Quarta ratio illius opinionis p
ostulat ut mutatione, vel reali additione, dependentia. explicemus sccundum punc
tum in principio' aut causalitate, simplicissimo et eminenfeipropositum, scilice
t, quomodo in actionibus nao modo sese applicat (ut ita dicam) m\ dect effcctibu
s Dei ad extra detur vera causa- terminat ad libere amandum et operandum. litas
finalis, si in ipsamet Dei voluntate non Consistit autcm causalitns finalis Dei
re?pectu reperitur talis causahtas. Et ratio dubitandi effectuum ad extra in hoc
, quod Deus intuilu satis proposita est in principio, et in illa ra- ct amore su
ce bonitatis effectus extra se pn> tionc quarta. Propter quara posset aliquis du
ci!; unde ipsamet operatio quam ad eiconcedere, in effectibus Dei inveniri propr
ie tra habct, essenlialiter pcndet a Deotumi" finem ad quem ordinantur, et propt
er cjuem ratio efficicntis, tum etiam in ratione finis. fiunt, non tamen reperir
i propriam causali- quia respicit Deum et ut omnipotentem. et tatem finalem. Ut
enim notat Gabriel, in 2, ut summe bonum, qui ratione suae bonitafe. dist. 1, q.
5, in princ, finis et causa finalis et dignus est ut omnia ad ipsum ut ad Cnem
non omnino sunt idem; nam finis ut sic so- ordinentur, et seipsum dicto eminenti
modo lumdicit terminum adquem tcndit operatio, inchnat ad communicandam aliis s
uam bovel ad quem motus ordinantur; causa autem nitatem propter ipsam. Atque ita
facilis finalis esl, quce movet agens ad opcrandum. responsio ad rationem dubit
andi; nesramn» Quapropter, si detur finis qui non moveat enim eese semper necessar
iam eausalitaagens per propriam causalitatem, poteril lem finis intra ipsum agen
s, ut babere
possit locuui extra ipsum in alios effectus ejus, quomodo inferius etiam declara
bimus habere locuni in effectibus Dei causalitatem exemplarem, sine ulla causali
tate propria intra ipsum Deum.
40. Dubivm occurrens expeditiir. Atquc hinc expeditur facile dubium, quod cittin
git Cajctanus circa dictum art. 4, q. 44, prima "part., an possit concedi Deum,
ut agens est, habere causam iinalem, quod idem est ac qua?rere an actio Dei ad e
xtra habeat propriam finalem cansam. Dicendum est enim habere quidem causam fina
lcm. Nam Deus vere ac proprie exercetillam actionem propter aliquem finem, quem
intendit. Item quia, utD. Thomas ait in iilo articulo, idem est fiuis agentis et
patientis, licet diversimode; est autem sermo de agente, ut agens est, et dc pa
tiente late, ut se extendit ad effectum ab agente factum ; sed effectus Dei ut s
ic habet propriam causam finalem ; ergo actio Dei ut sic habet eamdem causam fin
alem, quffl licet non sit finis Dei, est tamen finis efiectuum Dei, et consequen
ter etiam actionis ejus; finis enim ad quem ordinatur effectus, est qui movet ag
ens ad operandum; unde atl eumdem ordinat actionem suam.
44. Objectio. Sed statim insurgit difficultas : nam actio Dei est ipsa essentia
Dei; crgo non potest habere causam finalem. In qua objectione haerent et laboran
tThomistoe; et Cajetanus respondet illam aclionem quantum ad rem, quas estactio,
non habere causam finalem; formaliter tamen in quantum actio est, haberc causam
finalem ipsam bonitatem Dei. Sed non satisfacit responsio, quia vel illa actio
ut actio aliquid rei addit ipsi Dco, ct sic non erit in Deo ; vel nihil rei addi
t, et secundum id non potest habere causam Snalem. Respondent nonnulli moclerni,
actionem ut sic solum addere respectum rationis illi intrinsecum, et quantum ad
illnm habere causam finalem. Adduntque, cum finis moveat agentem metaphorice, n
on esse necessarium ut inter finem et agentem, seu cjus operationem, sit realis
distinctio, sed sufficere distinctionem rationis, et quod agens determinelur a f
ine ad actionem, sive illa determinatio sit per modum realem , sive per modum ra
tionis. Sed haec doctrina falsa est, et incidit in opinionem Soncinatis, et ex i
lla plane sequitur, amorem Dei, ut libere terminatum ad crcaturas, habere propri
am cansam finalem, quod tamen csse omnino falsum ostensum est. Et sequela patet;
nam
in illa determinatione libera cst etiam identitas realis, et modus rationis, pro
veniens suo inodo a Deo ut a fine. Ilem falsum est relationem rationis essc do i
ntrinseca ratione actus realis, cum illa nihil sit. Ideoque etiam non magis pote
st intelligi, quod per propriam causalitatem finalem causetur, quam quod per pro
priam cfficientiam. Et ideo alii Thomista; negant quod diximus, nempc Deum ita o
perari propter finem, ut ille finis sit causa actionis Dei, »od tantum passionis,
ut sic dicam, seu effectus, aut etiam ipsius fieri. In quo quidem videntur conse
quenter loqui; nam juxta illos, actio Dei non est aliud quam volitio Dei; voliti
o autem Dei non potest habere causam finalem. Sed cx falso fundameuto coacti sun
t recedere a vera sententia.
42. Vera responsio. Et ideo facilius respondetur negando antecedens; nam actio Dei
transiens non est Deus, ncc in Dco, sed in creatura; et ideo habere potest caus
am finalem, ct ordinari in fiuem. Atque ita, licct Dcusnon habeat finem suiesse,
habet lamen finem sure actionis transeuntis, qui si sit finis proximus, esse po
testaliquid extraDeum;agit enimDeusad extra, ut sese communicet, qua; communicat
io aliquid est extra Deum, et in universum actio dici potest ordinari in terminu
m, ut in suum finem ; si vero sit sermo de fine ultimo, est ipsemet Deus, non qu
ia intendat ailquod commodum vel bonum sibi acquirere, sed quia agit propter sua
m bonitatem communirandam et manifestandam. Et hanc sententiam benc declarat Dur
andus, in 2, distinctione 1, qucest. 6, quamvis nonnulla misceat, qure vera non
sunt, quae nunc examinare non est necesse.
SECTIO X.
itrum in actionibus naturalium et irrationalium agentium vera causalitas /inalis
inlerccdat.
4. Ratio dnlitandi. Haec quaestio generalis est de omnibus agentibus carentibus
intellectu et voluntate , quibus omnibus commune est, ut non possint actiones su
as vel media ad finem referre seu ordinare. Et hinc orilurg dubitandi ratio; nam
propria causalitas finis non est sine hac ordinatione, ut satis declarant illae
particuke, cujus gratia, et propter quod aliquid fit, quibus causalitas finis s
olet declarari; el ideo difficile est invenire aut dcclarare causaiitatem finale
m in actionibus horum agentium, et in effcctibus eorum, prout ab ipsis provenit.
In contrarium vero est, quia tuec etiam agentia agunt propter finem, ut late pr
obat Aristoteles, in 2 Physic, cap. 7; non potest autem intelligi operatio propt
er fincm sine causalitate finis. Et de brutis est specialis difficultas; nam ill
a vere moventur ad amandum ex aliqua cognitione boni; crgo intercedit in eo affe
ctu et opere motio mctaphorica boni cogniti; ergo illa pertinct ad veram causaUt
atem finalem. Atque hoc confirmat experientia; nam videmus hirundinem ita congre
gare paleas, vel aliquid simile efficere, sicut expedit ad finem suum, et sic de
aliis.
Vetus opinio de agentihus naturalibus.
2. In hac re fuit antiqua opinio veterum philosophorum negantium opcra naturse p
rovenire ex intentione alicujus finis, sed casu ita constitisse, vel ex concursu
atomorum temere ita concurrentium, vel ex necessitate materiai, ut citato loco
2 Physic, c. 7 et 8, contra Anaxagoram, Empedoclem, Demociitiun, et Epicurum dis
putat Aristoteles. Quoe sententia adeo est absurda,ut refutatione non egeat. Opo
rtet tamen advertere, aliud esse agere dc constitutione totius universi, et de a
ctione universalis naturce ad ipsum componendum et ita regendum ut conservari po
ssit, aliud vero de actionibus propriis singulorum agentium naturalium. Prior ac
tio seu effectio revera non est actio alicujus agentis naturalis intellectu care
ntis, sed est actio supremi auctoris naturoe, qui sua sapientia totam universi n
aturam condidit ac moderatur; et ideo actio illa ad preesentem qufestionem non s
pectat, nec de illa dubitari potest, quin propter finem ab auctore suo intentum,
atque adeo ex causalitate finis profecta sit, juxta doctrinam preecedentis sect
ionis. Atque hoc evidentissime docet ipsa universi pulchritudo, et mira partium
cjus et causarum omnium consensio et ordinatio. Ex qua non solum sancti Patres.
sed etiam sapientiores philosophi unum esse hujus universi auctorem et gubernato
rem, qui in finem a se intentum omnia constituit et ordinavit, intellexerunt, ut
latius infra tractabimus demonstrando Deum esse, et multa de hac re erudite et
breviter indicarunt Conimbricenses, lib. 2 Physicor., c. 9, q. 4.
3. Solum ergo hic inquirimus de actionibus naturalium causarum, sive illa? sint
om
nino particulares, ut ignis, plantoe, etc, sive aliquo modo univcrsales, ut ccel
i. De quibus proeterea certum et clarum est, non casu aut conlingentcr certas ac
tiones operari, sed unumquodque agens naturale ex propcnsione proprioe natura; h
abere deiinitani operationem, et operandi moduin, ac certum temiinum, in quem pe
r suam operationem tendit. Quod etiam est evidens experientia, nam lapis suo mot
u naturali semperfertur deorsum; ignis semper calefacit; ex diversis seininibus
diversa viventia procreantur, et aliae potentia et organa ad hoc munns, alioe ve
ro ad alia destinatoe sunt; et eam formam, situm, et reliqua omnia ad operandum
necessaria in ea proportione habent res singuloe, quae ad talesactiones vel effe
ctus necessaria sunt. Quod inomnibusrebusnaturalibus, et proesertim in viventibu
s,et animalibus viderelicet. Fuitque hoc necessarium ad convenicntem ipsius univ
ersi compositionem et gubernationem, nam cum ex variis rebus et contrariis const
et, quse varias etiam et interdum contrarias actiones exercent, si non essent om
nia ita coustituta, ut singula ordinate sua munera obirent. in ipso universo sum
ma confusio esset et res ipsoe minimc conservari possent 1; ut autcm hujusmodi c
oncenlus, et ordo ex tot rebus consurgere posset, necessarium fuit res singulas
in destinatos fines seu terminos sub actionibus tcndere, ex quibus totius univer
si bonum consurgeret. Item hac ratione videmus naturales motus regulariter eodem
niodo perfici, raroque deficere, idque non absque aliquo cxtrinseco impedimento
occurrente. Item in suis operibus ita se gerunt res naturales, sicut expedit, u
t ad connaturalem terminum pervcniant, quo termino consecuto cessant ab operando
. Haec ergo omnia sunt manifesta signa, hoec agentia naturalia operari non casu
ac temere, sed definito modo tendendo in certum aliquem scopum.
4. Rejecto errore in quo sita difficultas. Jam vero solum superest quoestio (qua
e ex parte videtur pertinere posse ad loquendi modum), an ratione hujus determin
ationh dicenda sint heec agentia agere propter finem, et (quod ad nos magis spec
tat) an eoram actiones dici possint proprie causata> a finali causa. Aliqui enim
simpliciter negant utrumque loquendi modum, quia ipsa agentia non moventur a fi
ne, in quo proprie causalitas
'Vide Lactant., lib. de Opific. Dei; et D. Thomam, 3 contra Gent., cap. 2.
finis consistit. Itern finis respcctu harum actionura non se habet ut principium
, sed tantum ut terminus; locus enim deorsum rcspectu lapidis, non est principiu
m motus quo descendit, sed tantum terminus; finis autem, ut swpe diximus, ut hab
et solum rationcm termini, non est causa, sed ut aliquo modo est principium. Ali
i vcro simpliciter putant admittcndas essc illas locutioncs, quia Aristoteles ab
solute ait agentia naturalia operari propler fraem, et formam dicit csse finem n
aturalis generationis, et significat cssc proprie causam fiualem. ltem quia natu
rasummo artificio et industria lias suas operationes exercere videtur, per mcdia
valde proportiouata fini.
Resolutio de causalitate finis in agenlibus mere naturalibus.
f>. Nihilominus proprius modus loquendi in hac matcria cst, actiones horum agent
ium naturalium essc propter finem, et csse etfecta causa; finalis. Non tamen ut
prcecisc egrediuntur ab ipsis naturalibus agentibus, sed ut simul sunt a primo a
gente, quod in omnibus et per omnia operatur. Vel c converso (et fcre iu idem re
dit) prout ipsa proxima agentia subslant directioni et intentioni superioris age
ntis. Et ideo ipsa agentia naturalia non lam dicuntur operari propter finem, qua
m dirigi in finem a superiori agente. lta explicarunt rem hanc sapicntiores Theo
logi et philosophi, D. Thom., 1 part., qucest. 103, art. 1, et 3 cont. Gent., ca
p. 25, ubi utitur communi exemplo de sagitta quce in certum scopum teudit, non t
amen in illum sc chrigit, sed a jaculante dirigitur. Idem Alberlus, in 2 Physic,
cap. 2; et ibi alii philosophi, et Simplicius, text. 78; sumiturque cx Aristote
le ibi, et 1 de Ccelo, cap. 4, text. 32, ubi dum conjungit Deum et naturam, dice
ns nihil facere frustra, satis indicat naturam in agendo propter finem subordina
ri Deo. Et eodem modo, lib. 2 de Partib. animal., cap. 13, ait naturam nihil age
re frustra; et ibidem ait naturam velle hoc vel illud propter finem, quod non po
test intelligi de natura, nisi propter auctorem suum. Et eodem sensu ait, 4 de G
enerat. animal., cap. 2 : Omnia, quce natura vel arte fiunt, ratione aliqua sunt
. Et hinc etiam manavit illud trituru axioma, opus naturce esse opus intelligcnt
ia?, ut est apud Averroem, 12 Metaph., com. 18; ct Themistium, 1 Phys., text. 81
, et 1 de Anim., text. 23. Denique ideo Hippocrates, quem xxv.
imitatur Galcu., lib. I de Usu part., naturalia agentia docta ct indocta vocat,
indocta in se, docta in directione priina1 causce.
6. Atque ita rit ut in his actionibus, ut sunt a naturalibus agcntibus, non sit
propria causalitas finalis, sed solura babitudo ad ccrtum terminura; ut vero sun
t a Deo, ita sit in illis causalitas finalis,' sicut in aliis exteniis et transe
untibus actionibus Dei. Ada^quntum enim principium harum aclionum nou est solum
proximum agens naturale. nisi fortc secundum quid, scilicct in tali ordine; tame
n absolute prauipuum esl prima causa; ideoque in adcequato principio talium acti
onum includitur intellectualis causa intcndens tinem earum..
7. Cur res naturales ditersis dispositionibus a/fecta;. Undc ulterius rccte conclu
dit Aristoteles , primam radicem ob quam res naturales liabent has dispositioncs
, vel haec organa, aut has partes et similia, non esse sumendam cx sola matcria,
scd ex fine. Nam si materia sumatur secundum sc, indiffercns est, et nullam hab
et neccssitatem harum dispositionum seu proprietatum ; si vero supponatur ut jam
affecla bis vel illis dispositionibus, jam illce introductco sunt propter aliqu
em finem seu formam, et ipsa forma indigct illis propter suara conservationcm, v
el propter aliquara opcrationem; ipsa vero opcratio rursus cst vel propler conse
rvationem spcciei aut ipsiusmet individui, aut saltem propter communicationem su
ce perfcctionis; in lris enim naturalibus agentibus non sunt operationes quce ip
sa;met sint fines; hoc enim proprium est intcllectualium rerum. Atque ita omnis
connexio et nccessitas conuaturalis, quae per se cst in his rcbus naturalibus, s
umitur ex ordinc ad fincm. Neque obstat quod naturales proprictatcs necessario c
onveniant propter intrinsecam diraanationem a forma, quia una habitudo non repug
nat alteri, sed habent inter se subordinationem, nam illa necessaria dimanatio r
educiturad cflicicntcm causarn, quce subordinata est finali; ideo cnim natura de
dit tali formse vird, ut ab ea diraanarent tales proprietates, quia ilhe sunt ac
commodata; ad tinem propter quem cst res, quce per talem formam constituilur. Si
c i^ilur tam in constitutione ct formatione harum rerum, quam in earuin actione,
reperilur concursus finalis causce; intentio autem propria talis finis non cst
in ipsis naturalibus agentibus, sed in prima causa.
8. Quee necessitas asserendi connexionem
61
rervm naturulium el dircctionem in finem. Sed videri potcst alicui sino cnusa co
nfictus bic modus agendi proptcr fnicin, csscque pra'tcr Aristotclis intcntioncm
. Nam imprimis Aristoteles, in 12 Metaph., videtur scntirc Dcum hajc infcriora n
on ngnoscere, nedum curare illn; ct in lib. de Mundo ad Alexan., signiticat nou
rccte scntire de l)c», qui putantDeum in curandis his inferioribus actionibus occu
pari. Dcinde si, per impossibilc, Dcus non concurrerct ad actiones agcntium natu
ralium, sed cas indcpendenter snos motus agcre sincrct, nihilominus lapis desccn
dcrct deorsum, ignis generarct sibi simile, et sic de ca'teris; non cst crgo ha^
c finalis cuusalitas, sed mcra naturalis necessitas. Et confirmatur, nam si agen
tia naturalia agcrent ex intentione divina, uunquam errarent in suis actionihus,
ncc deiiccrcnt a consequcndis tcrmiuis earum; conscquens est contra cxpcrieutiu
m, cum su-pc geuerentur monstra , quae pcccata naturee appellanlur. Sequela pate
t, quia divina intontio nec frustrari potcst, ncc errare.
9. Rospondetur: de Aristotclis mente jam salis ex dictis constat, latiusquo infr
a ostcndcmus cx ojus scutentia, liahcre Deum scientiam et providontiam harum rcr
um singularium ct inferiorum; quod non obscure indicat infra, lib. 12, in tine,
dum totuni universum subjicit Dco tanqunm supremo principi et duci. Ad primam ve
ro rationom respoudetur primo, ex illa hypothcsi inipossihili soqui, naturain or
dinatissime operari tendendo in tincm, sine ulla diroctionc vol intontione tinis
, quod per se est satis absurdum. Etenim codcm modo posset quis argumcntaii, quo
d, Ucet bic mundus non esset ah alio conditus, si cx so ita esset sicut nunc est
, habere convenientissimum ordinem sino causalitate finis. Hoc tamon non ohstat
quominus de facto, sicut non potest esse nisi causatus, ita non potest esse nisi
causatus a fine. Ita ergo dicimus, motus ct actiones rerum naturalium sicut non
possuntesse sinc concursu alicujus intellcctualis agcntis, ita non posse esse s
ine causalitate finis. Addo deindo, quod si, per impossihilc, Deus pcr se et imm
ediate non concurreret ad omnes actioncs agcntium naturalium, nihilominus mcdiat
c dici deberent ordinata) in fuicm ab auctore natura1, qui ct naturalihus agcnti
hus dedit tales virtutcs proptcr tales acliones, et ipsas nctiones csso voluit p
roptcr certos fines, et gencratim propter bonum et conservationcin uuiversi.
10. Mnlti in natura effeclus quorummlk reddi potest sufficiens causa prater fimn
tentum a prima causa. Unde tandcm addo, plures essc motus, vcl actioncs in his r
cbus naturalibus, quarum non potest sufbcicns ratio reddi ex privatis proprietal
ihus, vel inclinationibus singularum rerum; aqua cnim sursum asccndit ad replend
um vacuum, cujus ratio ex peculiari aqua; natura ac proprio impelu rcddi non pot
est, sed ex finc, qui in perfectionc totius universi sit positus, qnem oportct a
b alio superiori agente intendi. Similc est dc aqua maris, qua; ita in litlore c
onlinet impetum, et tumentes fluctussuos, ut tcrram nunquam cooperiat; utique pr
opter mistorum et viventium sahitcm, qucm finciu intcndit supremus naturae Guber
nator. Ex his crgo int(!lligimus, quando hse res naturalcs moventur, vel opcranl
ur juxta proprias et peculiarcs inclinationcs suas, cmn per ilb etiam dcscrviant
commodis et conservationi lotius univcrsi , ct suarum specierum, vel ctiam indi
viduorum, et pra^cipue hominis, in eis etiam opcrari cx directionc in liucm, pcr
suhordinationem ad supcrius agcns.
11. Ad confirmationem rcspondctur simpliciler ncgaudo scquelam; quin polius Aris
tot., 2 Phys., tcxt. 82, inde conlirmat Iik agontia naturalia agcre propter fmem
,quia sicut ars intendons fincm, interdumillum asseipiiitur, ita in actionibus n
atura*, co quoJ certum finem intendant, inde scqui monstra sou pcccata naturoe,
quia non semper possunt iinem suum asscqui propter impedimentuffl occurrens'. Al
ioqui, si natura non tenderet in ccrtum tincm, nulla esscnt monstia innatura, qu
ia non magis aherraret ab scopo, ellicicndo monstrum, quam ctlicieudo quodlibet
aliud; nam rnonstrum proprie cst vitium natnra1 a finc suo delicicntis. Quod ver
o objiciebatur de intcntione auctoris naturf nil obstat, quia illa intentio non
scmporestabsoluta el eflicax, seu (ut Theologornm more loquamur) pcr voluntatcm
beneplacitj, v?-! conscquentem, sed per voluntatem gencrakB vel antecedentem, qu
x cst quasi conditiona'1 inteutio, qua; in hoc consistit, quod ltous vult etlcct
um perfectum sequi, quantumjusls ordinem naturalium caustirum seipii poto^ rit,
cum quibus quantum in ipso cst, vultconcurrere. Siinul autem vcl permitlit, vcl
cliam inierdum vult et intendit nionslra, vel pec
'Leg. Arist., I. 2 Phys., cap. 8; et 2 dc Auim., c. 4; et i Pol., o, 5.
« IndietroContinue »
- Page 22 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
modo ad diversitatem objecti. Et similiter 1 p., q. 80, a. i et 2, ait appetitum
variari juxta formam vel apprehensionem quam sequitur, et ita distinguit tres a
ppetitus , naturalem, sensitivum et voluntatem; nam primus sequitur naturalem fo
rmam absque apprehensione, secundus sequitur formam apprehensam per sensum, tert
ius sequitur formam apprehensam per inteUectum.
2. Ex qua doctrina potest concipi prima ratio pro hac sententia; nam id quod ex
parlc objecti distinguit essentialiter appetitus, non cst taittum conditio, sed
etiam formalis ratio movendi, seu objecti moventis; sed apprehensio diversa est
sufficiens ratio distinguendi essentialiter appetitus; ergo. Minor est D. Thomeo
supra. Major vero constat ex communi doctrina, quod potcntiai distinguuntur per
objecta formalia, non per conditiones objectorum. Unde D. Thomas citato loco, c
um dixisset in corpore articuli, appetilum esse potentiam motam, moveri autem ap
petibih apprehenso, et ideo per illud distingui, subdit in solutionc ad primum:
Appetibili non accidit esse apprehensum per sensnm, vel intellectum, sed per se
ei convenit. Nam appetibile non movel appetitum, nisi in quantum est apprehensum
, unde differentice appreheiisi sunt perse differentice appetibilis. Unde potent
iw appetitivce distinguuntur secundum differentiam apprehensorum, sicut secundum
propria objecta. Et idem habet D. Thomas, 1.2, q. 30, art. 3, ad secundum, ubi
similiter ex diversa apprehensione distinguit concupiscenlias naturales a non na
turalibus ; et Cajet. ibi notat ex illa responsione manifeste haberi, guod appre
hensio respectu objecli appetilus non se habet ut approximatio activi ad passivu
m, sed ut ratio objectiva.
3. Et confirmatur ha>c ratio; nam in eodem appetitu intellectivo, effectus causa
e iinalis plurimum variatur ex diversitate cognitionis; sola autem conditio vel
applicatio causEB non pcsset sufficerc ad tantam diversitatem. Antecedens patet,
nam cognitioDei per visionem claram vel obscuram, intuitivam aut abstractivam,
causat, ut multi volunt, diversitatem specificam in amore, et, ut lninimum, est
in causa ut unus amor sit liber, et alter necessarius. Rursus idem bonum apprehe
nsum absolute causat amorem; ut absens et acquirendum causat desiderimn vel inte
ntionem; ut praesens vero causat gaudhim, qui aclus specie diversi sunt; et ea
dem proportione distinguuntur circa malum apprehensum ut absens vel praesens, tr
istitia et timor. Rursus actus virtutis et vitii in voluntate non distinguuntur
ex objecto secundum ejus esse reale, sed secundum ejus esse apprehensum; hinc en
im Gl ut, si quis ex conscientia erronea velit eleemosynam facere, putans se mal
efacere, ille non sit actus virtutis, sed vitii; et c converso, qui ex ignoranti
a invincibili vult furari, ut eleemosynam faciat, putans sebene facere.non facit
actum vitii, sed virtutis, proprie et secundum veram speciem realem virtutis. D
enique simile argumentum est, quod bonum non movet quale est, sed quale apprehen
ditur; et ideo supra diximus cum Aristotele, ad causalitatem finis non referre q
ualis sit, sed qualis existimetur; esse autem existimatum idem est quod esse app
rehensum.
4. Secunda ratio principalis pro hac sententia est, quia illud esse, quod per se
ac solum requirit finahs causa, ut causet, non est tantum conditio , sed formal
e principium causandi; sed esse existentiae non est requisitum in fine ad causan
dum; esse autem cognitum est per se necessarium, et illud solum sufficit; ergo.
Major videtur nota ex terminis, quia nihil aliud est esse formale principium cau
sandi, quam esse id quod perse primo ac formaliter requiritur in causa ut causar
e possit. Unde in superioribus saepe (diximus, et inferius etiam dicemus, esse e
xistentise respectu causae efficientis non esse conditionem requisitam , sed ips
am rationem causandi, quia est ipsa entitas rei, et primum esse quod ad causandu
m requiritur. Minor autem quoad priorem partem satis probata est in superiori se
ctione, et, quod illa necessitas apprehensionis sit per se ex vi causee finalis,
constat ex modo causalitatis ejus, qui est per metaphoricam motionem; haec cnim
per sc procedit ex esse objectivo, non^ex esse rei in se. Quoad alteram etiam p
artem constat cx dictis, nam ostcnsum est saepe finem causare antequam sit; imo
et illum, qui nunquam futurus est, vel etiam interdum qui nec esse potest, si ta
men ut possibilis apprehendatur.
5. Posterior sententia conlraria. Secunda sententia est finem movere secundum es
se reale, illudque esse rationem formalem movendi, et consequenter cognitionem f
inis esse tantum conditionem seu approximationem necessariam hujusmodi causae. H
anc opinionem docuit late Cajetanus, 1. S, q. 4, a. 1, circa ad 1, cxistimatque
esse sententiara Averrois, 12 Metaph., com. 36, quatenus ait sanitatem , quue es
t in re, causare finaliter, licet prout cst in anima, etficiat desiderium sui. E
t potest sumi ex D. Thoma, 1 p., q. 82, a. 3, quatenus ait voluntatem inclinari
ad ipsam rcm prout in se est; et ex Philosopho, quem ibi citat, in C Metaph., t.
8, dicentem, bonum et malitm, guce sunt ohjecta voluntatis, esse in rebus. Eaui
dem opinionem tenet Ferrariensis , 1 cont. Gent., c. 44, ubi dicit, csse iu ment
e, tantam esse conditionem requisitam ad finalisandum. Tenet etiam Javellus , 5
Metaph., q. 6; Ocham, in 2, q. 3, art. 2; et Gabr., 2, d. 1, q. 1, art. 3 ; et s
umitur etiam ex Scoto, in \, d, 1, q. 4.
Ferlur inter prcedictas sententias judicium.
6. Inter has senlentias hcec posterior mihi videtur simphciter vera; et res tota
tnm clara apparet, ut vix possit esse dissentiendi ratio, nisi in ,vocibus ipsi
s aliqua sequivocatio misceatur. Quod patebit facile, si ea in quibus auctores u
triusque opinionis conveniunt, vel tam manifesta sunt, ut in cis convenire neces
surio debeant, distinxerimus.
7. Finis, ut causct, non eget existentia actuali. Primo itaque conveniuut omnes,
finem non indigere existentia reali, seu cxercita (ut vocant) ad causandum fina
liter, quo sensu clarum esfesse existentia; non esse rationera causandi finalite
r, imo nec conditionem necessariam. Addo etiam neque esse essentire verum, aut e
sse existentiee possibile reipsa esse necessarium ad causandum fiualitcr; nam ap
prehensum sufficit, et hoc tanturn magna cx parto probant rationes primte opinio
nis.
8. Voliuitas non fertur ad assequendum finem in esse cognito , sed in esse reali
. Secundo certum cst, voluntatem non tendere in finem, ut illum in esse cognito,
ut sic, assequatur, sed ut in proprio esse rcali, quod i« eo apprehendit juxta ej
us conditioncm, illud assequatur, atquc hoc sensu certissimum est esse in cognit
ione non esse rationem finalisandi, sed solum conditionem necessariam. Prior par
s exemplis et ipsius rei declaratione fit evidens. Nam qui intendit sanitatem au
t divitias, non iutendit illas cognoscere, aut do illis cogitare, sed reipsa con
sequi secundum veram existentiam realem, et idem de aliis. Ratio autem suinenda
est ex dictis sectione 5,
quod ratio formalis causandi iinalis causi est bonitas ejus et convcnientia; res
autem. quse movet ut finis, non habet suam bonilatem et convenientiam in esse o
bjectivo seu cognito , sed in ordine ad suum esse reale: sauitas enim cst conven
ieus, ut insit, non m apprehendatur; ergo formalis ratio nioveml est reale esse
ejus, quatenus conveuieK seu bonum. seu realis convenientia ejui. quatenus in ip
so esse reali fundatur, et ilhiJ reddit bonum et appetibile. Coufirmatur, quia f
inis secundum illud esse movet, secimdum quod satiat appetitum agentis postquam
illum est consecutus, et sine qiio non quiescit; sed ita comparatur finis ad vol
untatem secundum esse reale , et non secundum es^ apprehensum; ergo. Major const
at, tumquii illud est primum in intcntione, quod est ultimum in executione ; tum
 etiam quia finis esi idin quod tendit impetus agentis; inidautem tendit, quo co
nsecuto quiescit. Minor etiam est clara , quia non quiescit animus apprehensione
finis , nisi illum in re ipsa cousequatur, et absque hujusmodi conseeutioni> fr
ustrari censetur intentio agentis. Et hoe non negant auctores primm opinionis, u
ttan dem fatetur Medin., 1. 2, q. 1, art. 1, quanquam fortasse non admodum conse
quenler. ut ex dicendis constabit.
9. Dixi autem voluntatem tendere infineni secundum esse reale juxla ejus conditi
oneu. quia interdum coutingit ipsum fincm voluulatis operantis non esse alium, q
uam objecti alicujus cognitionem, ut cum inteudimus seu desideramus videre Deum;
tum enira illivd esse visum pertinet ad rationem foroialcm lalis causfje finali
s; el simile cst quando homo appetit ut fincm solam contemplationem, vel specula
tionem alicujus veritatis. Et hoc etiam modo dicuut Theologi , iuterduin hominem
posse delectari in sola cognitione, et non in re cognita, nisi secundum esse tn
gnitum, a quo tunc actus accipit suamhoni tatem vel malitiam. Quanquam vero inhi
s?! similibus exemplis cognitio ipsa appetahrru! finis, tamen ipsa habet suum pr
opriumes? reale, secundum quod appetitur, ettalis^»gnitio etiam tunc non est ratio
finalisnndi in quantum cst quid prcerequisitum ex parte linis. ut voluntatem mo
veat, sed in quantum esl actio quoedam, quai per se judicatur convi'niens, et ut
sic proponitur voluntati tanquam sufHciens ad movendum illain, seu tanquam term
inus in quem tendat. Atque ita secundum accommodatam distributionem verum in i"1
1" versuui est, fineni movere secundum esse reale , quod media apprehensione obj
icitur voluntati; nam soeunduni illud judicatur conveniens, et quatenus convonie
ns judicatur, movet.
10. Cogaitio tanlum est conditio neccssaria ad causandum fnialiler. Tertio dicend
um est apprchensiouem seu judicium illius convenientia; realis, proprie ac forma
litcr loquendo , non esse rationem movcndi seu finalisandi, sed esse conditionen
i necessariam per modum approximationis necessarioe ad tale genus causalitatis.
Quoad hoc vcrius ac proprius loquitur sccunda scntentia, etprobatur, quia esse i
n cognitione non est bonitas seu convenicntia secundum quam finis movet, ut prob
atum est; ergo ncc cognitio ipsa est ratio formalis ipsi fini, ut movcat; erit c
rgo necessaria conditio. Patet consequentia a sufBcienti partium enumeratione. Q
uocirca, sicut in causa cfficiente approximatio localis est conditio requisita,
ita in causa finali approximatio quasi animalis, seu vitalis, cst rcquisita cond
itio ad talem causandi modum, quia cum motio hujus causa: metaphoriea sit, debet
fieri per naturalem consensionem potentiarum cognoscitivae et appelitivee, ut s
aepe dictum est.
11. Ilinc addendum est quarto, hanc cognitionem talem esse, ut ratiouc illius, v
el potius mediante illa , possit variari ratio seu principium fonnale linalisand
i, non quia ipsa sit ratio formalis motiva, sed quia applicat diversam rationeui
formalem movendi. Et in hoc videntur eequivocatione laboiasse auctorcs prinue s
enteutioe. Doclarattir autem ex prcedicto simili causaj efficicntis ; qnamvis en
im is qui applicat causam per se agentem, solum sit causa per accidens, tamen si
potens sit ad applicandas diversas causas habcntes diversa principia agendi, po
tcrit ex ea parte variarc rationem formalem agendi, et consequenter esse causa d
iversitatis in effectu, Sic igitnr, quia vis apprehensiva uuiversa-lis cst, pote
st appbcare diversa objecta , et diversas rationes formales movendi; ct ideo, li
cet ipsa non sit ratio finalisandi, polcst esse causa vel occasio, ut hujusmodi
ratio varictur. Et simili ratione potest vis apprehensiva eamdem materialem rem
sub diversis rationibus apprehendere, aut vere aut apparenter; et indc eliam pro
venit, ut cx divcrsitate apprcliensionig vel judicii mutetur motio vel causalita
s linis; non quia formaliter ac pcr se illa varietas proveniat ex apprehensione,
sed
quia applicat finem formaliter divcrsum, ut declaratum est.
Fnndamenta prioris scntentiw expediuntur.
12. Et juxta hanc ultimam assertionem declarantur oplime et cxpediuutur testimon
ia oinnia, et nitioncs quas prior sententia affercbat. Quandocumque enim D. Thom
as ait diversitateni apprehensionis pertinere ad diversitatcm objecti, intellige
ndum est pcrtinere non formalitcr, sed applicative, ut sic dieam. Vel aliter dic
i potest (et in idcm redit) diversitatcm apprehensionis, non quae se tenet ex pa
rte subjecti, sed quae se tenet ex parte objecti, variare appetitum et objectum
ejus, et causalitatem finis. Yoco autem conditiones ¦ apprehensionis ex parte subj
ecti, quod sit clara vel obscura, "certa aut probabilis, et similes, quoe non re
dundant in applicationem objecti sub diversa ratione bonitatis vel convenientiw;
quando autem diversitas apprchensionis ad hoc pertingit, dicitur esse diversa e
tiam ex parte objecti.
Unde ad primain rationcm distinguenda est major; nam quod ex parte objecti disti
nguit esscntialiter appetitus, si id per so piimo faciat, erit ratio formalis ob
jecti; si vero solum id faciat ut applicans diversum objectiun formale, esse pot
erit tantiun conditio rcquisita ; atque hoc modo concurrit apprehcnsio ad hanc d
ivcrsitatem. Et juxta eamdem doctrinam intclligendum est appetitum intcllectivum
et sensitivum distingui, quia consequuntur apprehcusionem sensus vel intellectu
s; nam si haic distinctio reducenda est ad objectum apprehcnsum, in eo consistit
, quod per sensum applicatur objectum sub divcrsa ratione eonvenieutiee, ad natu
ram scnsitivam, vel rationalem. Et quamvis interdum intellectus possit apprehend
ere ct pioponcrerationemconvenientiaj ad naturam sensitivam, lamen hoc cst respe
ctu illius quasi materiale; nam ada;quata ratio ejus universalior est, et iu eo
ipso longe aliter applicat rationem formalem talis boni, quam sensus, et ita tot
a illa diversitas quatenus ex apprehensione in objcctum redundat, non fit nisi u
t pcr conditioncm applicantem. Atque idem diccndum est ad omnia exempla, qua? in
confirmationcm adducuntur; nam visio, et abstracTiva cognitio, si fortasse in c
ausa sunt, ut amores sint diversi in specie, ideo est, quia bonitas Dei per visi
onem longe aliter applicatur etiam ex parte ejus, ita ut secundnm omnes perfecti
oncs suas fonnaliter ac distincte cognitas in una simplicissima perfectione clar
e visa moveat voluntatem videntis, cum tamen in cognitione abstractiva solum mov
eat, ut cognita sub determinata ratione alicujus attributi, vel sub aliqua ratio
ne boni valde confusi. Et similiter si necessitas, quse est major in uno amore q
uam in alio, provenit ex objecto, ideo est quia per visionem, et objectum et amo
r ejus apprehenduntur, ut hic et nunc magis necessaria. Sic etiam bonum absens v
el preesens nbn variant actus propter solas apprehensiones, sed quia ipsa res et
conditio in ipsa apprehensa nala est diversum motum causare in appetitu; eademq
ue ratio est de cseteris exemplis, ut facile unusquisque inteUigere poterit, app
licando singula ad doctrinam traditam.
\A. Ad secundam rationem respondetur, in utraque preemissa sumpta, posse esse ee
quivocationem. Cum enim in majori dicitur illud csse causae, quod per se ac solu
m requiritur ad causandum, esse rationem formalem causandi, si intelligatur de e
sse existentiae exercito, falsum est in causa iinali, quia, ut ssepe dictum est,
non semper requirit hoc esse ad causandum. Si vero intelligatur de esse existen
tiae absolute, scilicet abstrahendo ab eo, quod tunc sit, quando causat, vel quo
d futurum sit, aut existimetur, sic verum est rationem causandi esse in causa al
iquod hujusmodi esse. In hoc vero sensu falsa est minor, quia, licet finis cum p
rimo movet, in re ipsa saspe non habeat hanc existentiam, nisi in apprehensione,
quomodo dicitur esse primum in intentione, tamen in illa apprehensione objicitu
r et repraesentatur secundum aliud esse reale, propter quod voluntas movetur.
SECTIO IX.
Utrum causalitas fittis locum habeat in divinis actionibus et effecttbus.
1. Ratio dubitandi sumilur ex hactenus dictis de agentibus intellectualibus crei
itis; nam in his non habet locum causalitas finis quoad actiones externas, nisi
media causalitate in ipsam voluntatem causa? agentis; sed finis non potest haber
e causalitatcm suam in voluntatem Dei; ergo neque in effectus, vel actiones exte
rnas, qua? ab illa voluntate procedunt. ln contrarium vero est, quia Deus propri
issime cst finis creaturarum omnium, unde et proprie dicitur omnia propter seips
um operari; ergo est causa finalis rerum
omnium, et actionum quee ab ipso procedunt.
Sitnt in decretis Uberit divinm voluniatit causalitas finis.
2. Circa hanc dubitationem duo breviter declaranda sunt. Primum an et quo modo f
inis exerceat rationem suam vel causalitatem circa ipsas liberas determinationes
divra* voluntatis, qua? sunt veluti actus imnianentes in ipsa. Secundum, quid d
icendum sit deactionibus transeuntibus quse a divina potentia egrediuntur, et co
nsequenter etiam de effectibus ad quos terminantur. Circa priorem partem, Soncin
., 5 Metaph., qucest. 2, sentit in divina voluntate reperiri propriam causalitat
em finis. Fimdamentum ejus e?t. quia motio finis tantum est metaphorica; sed in
Deum cadit ha?c metaphorica motio, quia divina bonitas, propter quam Deus agit,
movct voluntatem Dei; ergo et causalitas finali; cadit in divinam voluntatem. Se
cundo, quia Deus amat propter bonitatem suam tanquani propter finem; sed per hoc
nihil aliud significatur , nisi quod divina bonitas movet voluntatcm Dei in amo
rem sueo essentia1: ergo. Tertio, quia Deus amat creaturas propter suam bonitate
m; sed amare unum propter aliud, nihil aliud est quam ex amore unius mctaphorice
moveri ad amorem alterius; ergo ita movctur Deus metaphorice a seipso, ut fine.
Quarto, afferri potest ratio supra insinuata, quia alias effectus Dei ut ab ips
o sunt non haberent causam finalem, nam causa finalis nullum effectum habet nisi
medio agente, quod ad agendum movel; si ergo circa ipsum agens non habet causal
itutem, neque circa effectus agentis potesi causalitatem habere.
3. Negative respondetur. Hsec vero sententia falsa omnino est. Unde dicendum esl
finem non posse exercere causalitatem suam in divinam voluntatem quantum ad act
usimmanentes, seu determinationes liberas eju$dem voluntatis. Ha;c sumitur ex D.
Thon» 1 p., q. 19, a. S, ubi in hoc sensu genenliter negat dari aliquam causam di
vins voluntatis, et l cont. Gent., c. 86 et 87, dicit quod, licet divinrc volunt
atis sit aliqua ratio, non tamen aliqua causa. Fdem Alensis, l p., queest. 35, a
rt. 5; Driedo, de Concor. lib. arb., i lib., tract. 1, c. i memb. 1, ad 4. Idem
sentit Ferrar., |n dict. c. 87, qui advertit, quod, licet divina bonitas secundu
m nostrum modum otelligendi sit causa divinae voluntatis , non tamen secundum re
alem causalitatem. Quod etiam est sano modo intelligendum quoad priorem partem;
non enim existimandum est objective seu ex parte Dei csse in ipso causalitatem,
etiam nostro modo intelligendi, alioqui falsum intelligeremus, sed ex parte nost
ra intclligere et explicare nos rationem divinse voluntatis ad modum causalitati
s, quia non possumus divina concipere aut explicare nisi ad modum rerum creataru
m. Prreterea, in eodem sensu, D. August., lib. 83 Qucestionum, q. 28, negat quse
rendam esse causam divinae voluntatis, ob quam voluit mundum creare, et rationem
reddit, quia omnis causa efficiens est, quod ita intelligendum puto, ut supra e
tiam ejiposui, id est, quia in omni vera causalitate intercedit aliqua efficiens
causa.
4. Atque hinc sumitur prima ratio hujus veritatis, quia in divina voluntate null
a cst vera efficientia circa actum immanentem in ipsa, etiam ut libere terminatu
m.ad objecta externa; ergo nec vera causalitas finis habere potest locum circa t
alem actum. Consequentia patet ex superius dictis; nam causalitas finis non habe
t locum nisi in ordine ad causalitatem efficientem. Secundo declaratur amplius,
quia actus divinae voluntatis, quoad entitatem sibi essentialcm ac necessariam,
non potest habere ullam veram causam in aliquo genere, quia ut sic est ens per e
ssentiam, et omnino independens. Neque etiam illc actus, ut libere tciminatus ad
creaturas, potest habere realem causam, quia ut sic nihil reale addit entitati
necessarise ejusdem actus; ncc potest fingi causa rcalis, qua: habcat pro effect
u solum respectum rationis. Quocirca, qui pulant determinationem liberam addere
aliquid reale divina? voluntati, quod simpliciter posset non esse in ipsa, satis
consequenter ponere possunt, vel etiam debent, hoc causalitatis genus, circa il
lum actum; nam, ut ego existimo, coguntur ponere etiam causalitatem effectivam,
quod , quam est absurdum, tam est falsum illud fundamentum cx quo sequitur, ut i
nfra suo loco ostendam. Neque Soncinas hac via procedit, quia non solum circa li
beras determinationes, sed etiam circa ipsum actum, ut est necessaria dilectio D
ei, admittit illam causalitatemfinalem, quod in rigore sumptum, est omni ratione
improbabile, quia ille aclus ut sic est ipsum ens per essentiam, et ideo indepe
ndens, et non causatus sub quacunque ra
tione. Unde ulterius, si determinatio libera, ut est aliquid rei, nihil est prre
ter ipsum actum, et ut est quid rationis, revera non est, sed concipitur aut fin
gitur ex modo nostro concipiendi, fit ut sub nulla ratione possit ille actus ver
am causam habere.
Respondetur argumentis in oppositum.
5. Ad argumenta respondelur, quod, sicut Deus eminentissimo modo se per seipsum
amat sine ulla causalitate, vel effectiva circa amorem quatenus a nobis concipit
ur ut vitalis actus, vel formali circa ipsum amantem, quatenus tali amore amans
constituitur, ita intelligendum est Deum eminentissimo modo amare se propter se,
ct alia etiam propter bonitatem suam absque ulla causalitate finali circa eumde
m amorem vel sui, vel aliorum. Atque ita cum dicitur se amare, metaphorice motus
vel illectus a bonitate sua, locutio est metaphoiica, sumpta ex modo quo nos co
ncipimus res divinas ad modum humanarum. Quomodo dixit etiam Boetius, lib. 3 de
Consolat., pros. 3, insitam bonitatem livore carentem pepulisse Dcum, ut rcs ext
ernas operaretur.
6. Unde ad primum negatur mctaphoricam motionem finis ita habere locum in divina
voluntate sicut in nostra ; nam in nostra ita illa motio dicitur metaphorica, u
t tamen sit vera causalitas, quia est vera dependentia, in actu propter finem el
icito, ab ipso fine ; in divina atitem voluntate non est talis motio metaphorica
, sed est eminens queedam amandi ratio, quae sicut est sine distinctione actuum
vel potentiarum, ita etiam est sine ulla vera motione etiam metaphorica. Quare c
avenda .est sequivocatio in vocabulo metaplioricw motionis; nam respectu nostri
illa particula, metaphoricce, additur ad distinguendam illam motionem a motione
efficientis causa3, non vero ad excludendam illam a tota Iatitudine motionis et
causalitatis realis proprie dictaj; cum vero Deus dicitur moveri aut allici a bo
nitate sua, tota locutio est metaphorica, ad explicandam solam rationem divinse
volunlatis.
7. Deus qualiter dicatur se vel alia amare propter suam ipsius bonitalem. Et per
li8ec responsiun est ad secundam et tertiam ratic nem; nam illa particula, propt
er, quando Deus dicitur amare se vel alia propter bonitatem suam, non significat
veram causam ipsius amoris, sed rationem tantum (ut dixi) voluntatis divinee. F
alsum autem est Deum
se amare propler sc tanquam propter fincm; dari finis qui non sit causa finalis
in proprieDeus eniin non est finis sniipsius; quis enim tatc et rigore sumpta. S
ic igitur vere dici unquam ita locntus est? aut quomodo potcst polcst Deusomnia
operari propter se, utprohabere fincm, qui non habet principium? pter finem ulti
mum, in quem omnia ordiNisi fortasse negative dicatur finis sui, quia nantur, no
n tamen per cansalitatera fini?. non habet alium finem; sic enim dicitur Dcus se
d per eminentiorem modum nb omni esse a se. Sedhoc sensu non cst finis sui pcr c
ausalitate liberum. Sed hic modns dicencausalitatem finalem, sicut neque est a s
e di non omnino satisfacit. Primo quidem per etficientcm. Falsum item est, amarc
quia ex omnium Theologornm scntentia unum propter aliud, esse idcm quod ex Dens
est causa finalis omnium reram, nt amore unius movcri ad amorem alterius, si tr
adit D. Thomas, I p., q. H, a. 4. illud, ex, signiflcel causalitatem propriam, v
el Sccundo, quia Aristoteles definit causam finadistinctionem in re inlcr unum n
morem et lem esse id, propter quod aliquid fit; Dea? alium ; nam in rigoi c ad v
eritatem illius lo- autem vere ac proprie est id, propter quod cutionis suflicit
quod unum sit ratio amandi crcaturre fiunt, juxta illud Prov. 6: Unittrahud. Un
de sicut quando Dcus dicitur essc sa propter semetipmm operatus est Domms. immor
talis, quia est immaterialis, illa parti- Tcrlio, quia causa finalis ut sic null
am incula, guia, designat non veram causam, scd eludit imperfcctionem , imo cens
etur e-FM ratinncm, ita dicitur amare creaturas prop- prima et perfectissima omn
ium causarum. ter bonitatem suam, non quia sit causa, sed modo inferius explican
do; ergo convenit quia est ratio amandi illas. Et sicut Deus Deo proprie ac form
aliter, et cum summa illo actu, quo se amat necessario, liberc amat perfeetione
; non convenit autem illi ni?i re*creaturas sine additione vel augmento jeali, p
ectu effectuumad extra : ergo. ita idcm actus ut terminalus ad Deum potest 9. Qu
are dicendum [est quod, licet causa dici ratio,nostro modo concipiendi,curexten-
finalis non eauset pi oprie effecfus suos nisi datur (ut ita dicam) ad creatura
s, nulla in- qnodammodo medio agente, quod movet et terveniente causalitate prop
ria. Nain, sicut allicitad operandum tamen, utfinissitpwilla terminatio fit emin
entissimo modo sine pria causa effectus agentis, necessnrium non augmento reali,
ita etiam sine causalitate est ut prius habeat in ipso agente aliquam reali. Qu
omodo dixit Dionys., -4 c. de Divin. causalitatem propriam. Nam, licet lioc conn
om., quod divimis amor non dimisit Deum tingat in agentibus intellectualibns cre
ati*. esse sine germine. eo quod immediate ipsa sc movent, seu ap
plicant ad opcrandum, vel amandum per aliSitne causalitas finis in externis acti
onibus quarn realem motionem, et propriam cansaet efectibus Dei. litatem, tamen
in agente intellectuali increa
to id non est necessarium, quia sinc nlla *ui 8. Quarta ratio illius opinionis p
ostulat ut mutatione, vel reali additione, dependentia. explicemus sccundum punc
tum in principio' aut causalitate, simplicissimo et eminenfeipropositum, scilice
t, quomodo in actionibus nao modo sese applicat (ut ita dicam) m\ dect effcctibu
s Dei ad extra detur vera causa- terminat ad libere amandum et operandum. litas
finalis, si in ipsamet Dei voluntate non Consistit autcm causalitns finalis Dei
re?pectu reperitur talis causahtas. Et ratio dubitandi effectuum ad extra in hoc
, quod Deus intuilu satis proposita est in principio, et in illa ra- ct amore su
ce bonitatis effectus extra se pn> tionc quarta. Propter quara posset aliquis du
ci!; unde ipsamet operatio quam ad eiconcedere, in effectibus Dei inveniri propr
ie tra habct, essenlialiter pcndet a Deotumi" finem ad quem ordinantur, et propt
er cjuem ratio efficicntis, tum etiam in ratione finis. fiunt, non tamen reperir
i propriam causali- quia respicit Deum et ut omnipotentem. et tatem finalem. Ut
enim notat Gabriel, in 2, ut summe bonum, qui ratione suae bonitafe. dist. 1, q.
5, in princ, finis et causa finalis et dignus est ut omnia ad ipsum ut ad Cnem
non omnino sunt idem; nam finis ut sic so- ordinentur, et seipsum dicto eminenti
modo lumdicit terminum adquem tcndit operatio, inchnat ad communicandam aliis s
uam bovel ad quem motus ordinantur; causa autem nitatem propter ipsam. Atque ita
facilis finalis esl, quce movet agens ad opcrandum. responsio ad rationem dubit
andi; nesramn» Quapropter, si detur finis qui non moveat enim eese semper necessar
iam eausalitaagens per propriam causalitatem, poteril lem finis intra ipsum agen
s, ut babere
possit locuui extra ipsum in alios effectus ejus, quomodo inferius etiam declara
bimus habere locuni in effectibus Dei causalitatem exemplarem, sine ulla causali
tate propria intra ipsum Deum.
40. Dubivm occurrens expeditiir. Atquc hinc expeditur facile dubium, quod cittin
git Cajctanus circa dictum art. 4, q. 44, prima "part., an possit concedi Deum,
ut agens est, habere causam iinalem, quod idem est ac qua?rere an actio Dei ad e
xtra habeat propriam finalem cansam. Dicendum est enim habere quidem causam fina
lcm. Nam Deus vere ac proprie exercetillam actionem propter aliquem finem, quem
intendit. Item quia, utD. Thomas ait in iilo articulo, idem est fiuis agentis et
patientis, licet diversimode; est autem sermo de agente, ut agens est, et dc pa
tiente late, ut se extendit ad effectum ab agente factum ; sed effectus Dei ut s
ic habet propriam causam finalem ; ergo actio Dei ut sic habet eamdem causam fin
alem, quffl licet non sit finis Dei, est tamen finis efiectuum Dei, et consequen
ter etiam actionis ejus; finis enim ad quem ordinatur effectus, est qui movet ag
ens ad operandum; unde atl eumdem ordinat actionem suam.
44. Objectio. Sed statim insurgit difficultas : nam actio Dei est ipsa essentia
Dei; crgo non potest habere causam finalem. In qua objectione haerent et laboran
tThomistoe; et Cajetanus respondet illam aclionem quantum ad rem, quas estactio,
non habere causam finalem; formaliter tamen in quantum actio est, haberc causam
finalem ipsam bonitatem Dei. Sed non satisfacit responsio, quia vel illa actio
ut actio aliquid rei addit ipsi Dco, ct sic non erit in Deo ; vel nihil rei addi
t, et secundum id non potest habere causam Snalem. Respondent nonnulli moclerni,
actionem ut sic solum addere respectum rationis illi intrinsecum, et quantum ad
illnm habere causam finalem. Adduntque, cum finis moveat agentem metaphorice, n
on esse necessarium ut inter finem et agentem, seu cjus operationem, sit realis
distinctio, sed sufficere distinctionem rationis, et quod agens determinelur a f
ine ad actionem, sive illa determinatio sit per modum realem , sive per modum ra
tionis. Sed haec doctrina falsa est, et incidit in opinionem Soncinatis, et ex i
lla plane sequitur, amorem Dei, ut libere terminatum ad crcaturas, habere propri
am cansam finalem, quod tamen csse omnino falsum ostensum est. Et sequela patet;
nam
in illa determinatione libera cst etiam identitas realis, et modus rationis, pro
veniens suo inodo a Deo ut a fine. Ilem falsum est relationem rationis essc do i
ntrinseca ratione actus realis, cum illa nihil sit. Ideoque etiam non magis pote
st intelligi, quod per propriam causalitatem finalem causetur, quam quod per pro
priam cfficientiam. Et ideo alii Thomista; negant quod diximus, nempc Deum ita o
perari propter finem, ut ille finis sit causa actionis Dei, »od tantum passionis,
ut sic dicam, seu effectus, aut etiam ipsius fieri. In quo quidem videntur conse
quenter loqui; nam juxta illos, actio Dei non est aliud quam volitio Dei; voliti
o autem Dei non potest habere causam finalem. Sed cx falso fundameuto coacti sun
t recedere a vera sententia.
42. Vera responsio. Et ideo facilius respondetur negando antecedens; nam actio Dei
transiens non est Deus, ncc in Dco, sed in creatura; et ideo habere potest caus
am finalem, ct ordinari in fiuem. Atque ita, licct Dcusnon habeat finem suiesse,
habet lamen finem sure actionis transeuntis, qui si sit finis proximus, esse po
testaliquid extraDeum;agit enimDeusad extra, ut sese communicet, qua; communicat
io aliquid est extra Deum, et in universum actio dici potest ordinari in terminu
m, ut in suum finem ; si vero sit sermo de fine ultimo, est ipsemet Deus, non qu
ia intendat ailquod commodum vel bonum sibi acquirere, sed quia agit propter sua
m bonitatem communirandam et manifestandam. Et hanc sententiam benc declarat Dur
andus, in 2, distinctione 1, qucest. 6, quamvis nonnulla misceat, qure vera non
sunt, quae nunc examinare non est necesse.
SECTIO X.
itrum in actionibus naturalium et irrationalium agentium vera causalitas /inalis
inlerccdat.
4. Ratio dnlitandi. Haec quaestio generalis est de omnibus agentibus carentibus
intellectu et voluntate , quibus omnibus commune est, ut non possint actiones su
as vel media ad finem referre seu ordinare. Et hinc orilurg dubitandi ratio; nam
propria causalitas finis non est sine hac ordinatione, ut satis declarant illae
particuke, cujus gratia, et propter quod aliquid fit, quibus causalitas finis s
olet declarari; el ideo difficile est invenire aut dcclarare causaiitatem finale
m in actionibus horum agentium, et in effcctibus eorum, prout ab ipsis provenit.
In contrarium vero est, quia tuec etiam agentia agunt propter finem, ut late pr
obat Aristoteles, in 2 Physic, cap. 7; non potest autem intelligi operatio propt
er fincm sine causalitate finis. Et de brutis est specialis difficultas; nam ill
a vere moventur ad amandum ex aliqua cognitione boni; crgo intercedit in eo affe
ctu et opere motio mctaphorica boni cogniti; ergo illa pertinct ad veram causaUt
atem finalem. Atque hoc confirmat experientia; nam videmus hirundinem ita congre
gare paleas, vel aliquid simile efficere, sicut expedit ad finem suum, et sic de
aliis.
Vetus opinio de agentihus naturalibus.
2. In hac re fuit antiqua opinio veterum philosophorum negantium opcra naturse p
rovenire ex intentione alicujus finis, sed casu ita constitisse, vel ex concursu
atomorum temere ita concurrentium, vel ex necessitate materiai, ut citato loco
2 Physic, c. 7 et 8, contra Anaxagoram, Empedoclem, Demociitiun, et Epicurum dis
putat Aristoteles. Quoe sententia adeo est absurda,ut refutatione non egeat. Opo
rtet tamen advertere, aliud esse agere dc constitutione totius universi, et de a
ctione universalis naturce ad ipsum componendum et ita regendum ut conservari po
ssit, aliud vero de actionibus propriis singulorum agentium naturalium. Prior ac
tio seu effectio revera non est actio alicujus agentis naturalis intellectu care
ntis, sed est actio supremi auctoris naturoe, qui sua sapientia totam universi n
aturam condidit ac moderatur; et ideo actio illa ad preesentem qufestionem non s
pectat, nec de illa dubitari potest, quin propter finem ab auctore suo intentum,
atque adeo ex causalitate finis profecta sit, juxta doctrinam preecedentis sect
ionis. Atque hoc evidentissime docet ipsa universi pulchritudo, et mira partium
cjus et causarum omnium consensio et ordinatio. Ex qua non solum sancti Patres.
sed etiam sapientiores philosophi unum esse hujus universi auctorem et gubernato
rem, qui in finem a se intentum omnia constituit et ordinavit, intellexerunt, ut
latius infra tractabimus demonstrando Deum esse, et multa de hac re erudite et
breviter indicarunt Conimbricenses, lib. 2 Physicor., c. 9, q. 4.
3. Solum ergo hic inquirimus de actionibus naturalium causarum, sive illa? sint
om
nino particulares, ut ignis, plantoe, etc, sive aliquo modo univcrsales, ut ccel
i. De quibus proeterea certum et clarum est, non casu aut conlingentcr certas ac
tiones operari, sed unumquodque agens naturale ex propcnsione proprioe natura; h
abere deiinitani operationem, et operandi moduin, ac certum temiinum, in quem pe
r suam operationem tendit. Quod etiam est evidens experientia, nam lapis suo mot
u naturali semperfertur deorsum; ignis semper calefacit; ex diversis seininibus
diversa viventia procreantur, et aliae potentia et organa ad hoc munns, alioe ve
ro ad alia destinatoe sunt; et eam formam, situm, et reliqua omnia ad operandum
necessaria in ea proportione habent res singuloe, quae ad talesactiones vel effe
ctus necessaria sunt. Quod inomnibusrebusnaturalibus, et proesertim in viventibu
s,et animalibus viderelicet. Fuitque hoc necessarium ad convenicntem ipsius univ
ersi compositionem et gubernationem, nam cum ex variis rebus et contrariis const
et, quse varias etiam et interdum contrarias actiones exercent, si non essent om
nia ita coustituta, ut singula ordinate sua munera obirent. in ipso universo sum
ma confusio esset et res ipsoe minimc conservari possent 1; ut autcm hujusmodi c
oncenlus, et ordo ex tot rebus consurgere posset, necessarium fuit res singulas
in destinatos fines seu terminos sub actionibus tcndere, ex quibus totius univer
si bonum consurgeret. Item hac ratione videmus naturales motus regulariter eodem
niodo perfici, raroque deficere, idque non absque aliquo cxtrinseco impedimento
occurrente. Item in suis operibus ita se gerunt res naturales, sicut expedit, u
t ad connaturalem terminum pervcniant, quo termino consecuto cessant ab operando
. Haec ergo omnia sunt manifesta signa, hoec agentia naturalia operari non casu
ac temere, sed definito modo tendendo in certum aliquem scopum.
4. Rejecto errore in quo sita difficultas. Jam vero solum superest quoestio (qua
e ex parte videtur pertinere posse ad loquendi modum), an ratione hujus determin
ationh dicenda sint heec agentia agere propter finem, et (quod ad nos magis spec
tat) an eoram actiones dici possint proprie causata> a finali causa. Aliqui enim
simpliciter negant utrumque loquendi modum, quia ipsa agentia non moventur a fi
ne, in quo proprie causalitas
'Vide Lactant., lib. de Opific. Dei; et D. Thomam, 3 contra Gent., cap. 2.
finis consistit. Itern finis respcctu harum actionura non se habet ut principium
, sed tantum ut terminus; locus enim deorsum rcspectu lapidis, non est principiu
m motus quo descendit, sed tantum terminus; finis autem, ut swpe diximus, ut hab
et solum rationcm termini, non est causa, sed ut aliquo modo est principium. Ali
i vcro simpliciter putant admittcndas essc illas locutioncs, quia Aristoteles ab
solute ait agentia naturalia operari propler fraem, et formam dicit csse finem n
aturalis generationis, et significat cssc proprie causam fiualem. ltem quia natu
rasummo artificio et industria lias suas operationes exercere videtur, per mcdia
valde proportiouata fini.
Resolutio de causalitate finis in agenlibus mere naturalibus.
f>. Nihilominus proprius modus loquendi in hac matcria cst, actiones horum agent
ium naturalium essc propter finem, et csse etfecta causa; finalis. Non tamen ut
prcecisc egrediuntur ab ipsis naturalibus agentibus, sed ut simul sunt a primo a
gente, quod in omnibus et per omnia operatur. Vel c converso (et fcre iu idem re
dit) prout ipsa proxima agentia subslant directioni et intentioni superioris age
ntis. Et ideo ipsa agentia naturalia non lam dicuntur operari propter finem, qua
m dirigi in finem a superiori agente. lta explicarunt rem hanc sapicntiores Theo
logi et philosophi, D. Thom., 1 part., qucest. 103, art. 1, et 3 cont. Gent., ca
p. 25, ubi utitur communi exemplo de sagitta quce in certum scopum teudit, non t
amen in illum sc chrigit, sed a jaculante dirigitur. Idem Alberlus, in 2 Physic,
cap. 2; et ibi alii philosophi, et Simplicius, text. 78; sumiturque cx Aristote
le ibi, et 1 de Ccelo, cap. 4, text. 32, ubi dum conjungit Deum et naturam, dice
ns nihil facere frustra, satis indicat naturam in agendo propter finem subordina
ri Deo. Et eodem modo, lib. 2 de Partib. animal., cap. 13, ait naturam nihil age
re frustra; et ibidem ait naturam velle hoc vel illud propter finem, quod non po
test intelligi de natura, nisi propter auctorem suum. Et eodem sensu ait, 4 de G
enerat. animal., cap. 2 : Omnia, quce natura vel arte fiunt, ratione aliqua sunt
. Et hinc etiam manavit illud trituru axioma, opus naturce esse opus intelligcnt
ia?, ut est apud Averroem, 12 Metaph., com. 18; ct Themistium, 1 Phys., text. 81
, et 1 de Anim., text. 23. Denique ideo Hippocrates, quem xxv.
imitatur Galcu., lib. I de Usu part., naturalia agentia docta ct indocta vocat,
indocta in se, docta in directione priina1 causce.
6. Atque ita rit ut in his actionibus, ut sunt a naturalibus agcntibus, non sit
propria causalitas finalis, sed solura babitudo ad ccrtum terminura; ut vero sun
t a Deo, ita sit in illis causalitas finalis,' sicut in aliis exteniis et transe
untibus actionibus Dei. Ada^quntum enim principium harum aclionum nou est solum
proximum agens naturale. nisi fortc secundum quid, scilicct in tali ordine; tame
n absolute prauipuum esl prima causa; ideoque in adcequato principio talium acti
onum includitur intellectualis causa intcndens tinem earum..
7. Cur res naturales ditersis dispositionibus a/fecta;. Undc ulterius rccte conclu
dit Aristoteles , primam radicem ob quam res naturales liabent has dispositioncs
, vel haec organa, aut has partes et similia, non esse sumendam cx sola matcria,
scd ex fine. Nam si materia sumatur secundum sc, indiffercns est, et nullam hab
et neccssitatem harum dispositionum seu proprietatum ; si vero supponatur ut jam
affecla bis vel illis dispositionibus, jam illce introductco sunt propter aliqu
em finem seu formam, et ipsa forma indigct illis propter suara conservationcm, v
el propter aliquara opcrationem; ipsa vero opcratio rursus cst vel propler conse
rvationem spcciei aut ipsiusmet individui, aut saltem propter communicationem su
ce perfcctionis; in lris enim naturalibus agentibus non sunt operationes quce ip
sa;met sint fines; hoc enim proprium est intcllectualium rerum. Atque ita omnis
connexio et nccessitas conuaturalis, quae per se cst in his rcbus naturalibus, s
umitur ex ordinc ad fincm. Neque obstat quod naturales proprictatcs necessario c
onveniant propter intrinsecam diraanationem a forma, quia una habitudo non repug
nat alteri, sed habent inter se subordinationem, nam illa necessaria dimanatio r
educiturad cflicicntcm causarn, quce subordinata est finali; ideo cnim natura de
dit tali formse vird, ut ab ea diraanarent tales proprietates, quia ilhe sunt ac
commodata; ad tinem propter quem cst res, quce per talem formam constituilur. Si
c i^ilur tam in constitutione ct formatione harum rerum, quam in earuin actione,
reperilur concursus finalis causce; intentio autem propria talis finis non cst
in ipsis naturalibus agentibus, sed in prima causa.
8. Quee necessitas asserendi connexionem
61
rervm naturulium el dircctionem in finem. Sed videri potcst alicui sino cnusa co
nfictus bic modus agendi proptcr fnicin, csscque pra'tcr Aristotclis intcntioncm
. Nam imprimis Aristoteles, in 12 Metaph., videtur scntirc Dcum hajc infcriora n
on ngnoscere, nedum curare illn; ct in lib. de Mundo ad Alexan., signiticat nou
rccte scntire de l)c», qui putantDeum in curandis his inferioribus actionibus occu
pari. Dcinde si, per impossibilc, Dcus non concurrerct ad actiones agcntium natu
ralium, sed cas indcpendenter snos motus agcre sincrct, nihilominus lapis desccn
dcrct deorsum, ignis generarct sibi simile, et sic de ca'teris; non cst crgo ha^
c finalis cuusalitas, sed mcra naturalis necessitas. Et confirmatur, nam si agen
tia naturalia agcrent ex intentione divina, uunquam errarent in suis actionihus,
ncc deiiccrcnt a consequcndis tcrmiuis earum; conscquens est contra cxpcrieutiu
m, cum su-pc geuerentur monstra , quae pcccata naturee appellanlur. Sequela pate
t, quia divina intontio nec frustrari potcst, ncc errare.
9. Rospondetur: de Aristotclis mente jam salis ex dictis constat, latiusquo infr
a ostcndcmus cx ojus scutentia, liahcre Deum scientiam et providontiam harum rcr
um singularium ct inferiorum; quod non obscure indicat infra, lib. 12, in tine,
dum totuni universum subjicit Dco tanqunm supremo principi et duci. Ad primam ve
ro rationom respoudetur primo, ex illa hypothcsi inipossihili soqui, naturain or
dinatissime operari tendendo in tincm, sine ulla diroctionc vol intontione tinis
, quod per se est satis absurdum. Etenim codcm modo posset quis argumcntaii, quo
d, Ucet bic mundus non esset ah alio conditus, si cx so ita esset sicut nunc est
, habere convenientissimum ordinem sino causalitate finis. Hoc tamon non ohstat
quominus de facto, sicut non potest esse nisi causatus, ita non potest esse nisi
causatus a fine. Ita ergo dicimus, motus ct actiones rerum naturalium sicut non
possuntesse sinc concursu alicujus intellcctualis agcntis, ita non posse esse s
ine causalitate finis. Addo deindo, quod si, per impossihilc, Deus pcr se et imm
ediate non concurreret ad omnes actioncs agcntium naturalium, nihilominus mcdiat
c dici deberent ordinata) in fuicm ab auctore natura1, qui ct naturalihus agcnti
hus dedit tales virtutcs proptcr tales acliones, et ipsas nctiones csso voluit p
roptcr certos fines, et gencratim propter bonum et conservationcin uuiversi.
10. Mnlti in natura effeclus quorummlk reddi potest sufficiens causa prater fimn
tentum a prima causa. Unde tandcm addo, plures essc motus, vcl actioncs in his r
cbus naturalibus, quarum non potest sufbcicns ratio reddi ex privatis proprietal
ihus, vel inclinationibus singularum rerum; aqua cnim sursum asccndit ad replend
um vacuum, cujus ratio ex peculiari aqua; natura ac proprio impelu rcddi non pot
est, sed ex finc, qui in perfectionc totius universi sit positus, qnem oportct a
b alio superiori agente intendi. Similc est dc aqua maris, qua; ita in litlore c
onlinet impetum, et tumentes fluctussuos, ut tcrram nunquam cooperiat; utique pr
opter mistorum et viventium sahitcm, qucm finciu intcndit supremus naturae Guber
nator. Ex his crgo int(!lligimus, quando hse res naturalcs moventur, vel opcranl
ur juxta proprias et peculiarcs inclinationcs suas, cmn per ilb etiam dcscrviant
commodis et conservationi lotius univcrsi , ct suarum specierum, vel ctiam indi
viduorum, et pra^cipue hominis, in eis etiam opcrari cx directionc in liucm, pcr
suhordinationem ad supcrius agcns.
11. Ad confirmationem rcspondctur simpliciler ncgaudo scquelam; quin polius Aris
tot., 2 Phys., tcxt. 82, inde conlirmat Iik agontia naturalia agcre propter fmem
,quia sicut ars intendons fincm, interdumillum asseipiiitur, ita in actionibus n
atura*, co quoJ certum finem intendant, inde scqui monstra sou pcccata naturoe,
quia non semper possunt iinem suum asscqui propter impedimentuffl occurrens'. Al
ioqui, si natura non tenderet in ccrtum tincm, nulla esscnt monstia innatura, qu
ia non magis aherraret ab scopo, ellicicndo monstrum, quam ctlicieudo quodlibet
aliud; nam rnonstrum proprie cst vitium natnra1 a finc suo delicicntis. Quod ver
o objiciebatur de intcntione auctoris naturf nil obstat, quia illa intentio non
scmporestabsoluta el eflicax, seu (ut Theologornm more loquamur) pcr voluntatcm
beneplacitj, v?-! conscquentem, sed per voluntatem gencrakB vel antecedentem, qu
x cst quasi conditiona'1 inteutio, qua; in hoc consistit, quod ltous vult etlcct
um perfectum sequi, quantumjusls ordinem naturalium caustirum seipii poto^ rit,
cum quibus quantum in ipso cst, vultconcurrere. Siinul autem vcl permitlit, vcl
cliam inierdum vult et intendit nionslra, vel pec
'Leg. Arist., I. 2 Phys., cap. 8; et 2 dc Auim., c. 4; et i Pol., o, 5.
« IndietroContinue »
- Page 2 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
modo ad diversitatem objecti. Et similiter 1 p., q. 80, a. i et 2, ait appetitum
variari juxta formam vel apprehensionem quam sequitur, et ita distinguit tres a
ppetitus , naturalem, sensitivum et voluntatem; nam primus sequitur naturalem fo
rmam absque apprehensione, secundus sequitur formam apprehensam per sensum, tert
ius sequitur formam apprehensam per inteUectum.
2. Ex qua doctrina potest concipi prima ratio pro hac sententia; nam id quod ex
parlc objecti distinguit essentialiter appetitus, non cst taittum conditio, sed
etiam formalis ratio movendi, seu objecti moventis; sed apprehensio diversa est
sufficiens ratio distinguendi essentialiter appetitus; ergo. Minor est D. Thomeo
supra. Major vero constat ex communi doctrina, quod potcntiai distinguuntur per
objecta formalia, non per conditiones objectorum. Unde D. Thomas citato loco, c
um dixisset in corpore articuli, appetilum esse potentiam motam, moveri autem ap
petibih apprehenso, et ideo per illud distingui, subdit in solutionc ad primum:
Appetibili non accidit esse apprehensum per sensnm, vel intellectum, sed per se
ei convenit. Nam appetibile non movel appetitum, nisi in quantum est apprehensum
, unde differentice appreheiisi sunt perse differentice appetibilis. Unde potent
iw appetitivce distinguuntur secundum differentiam apprehensorum, sicut secundum
propria objecta. Et idem habet D. Thomas, 1.2, q. 30, art. 3, ad secundum, ubi
similiter ex diversa apprehensione distinguit concupiscenlias naturales a non na
turalibus ; et Cajet. ibi notat ex illa responsione manifeste haberi, guod appre
hensio respectu objecli appetilus non se habet ut approximatio activi ad passivu
m, sed ut ratio objectiva.
3. Et confirmatur ha>c ratio; nam in eodem appetitu intellectivo, effectus causa
e iinalis plurimum variatur ex diversitate cognitionis; sola autem conditio vel
applicatio causEB non pcsset sufficerc ad tantam diversitatem. Antecedens patet,
nam cognitioDei per visionem claram vel obscuram, intuitivam aut abstractivam,
causat, ut multi volunt, diversitatem specificam in amore, et, ut lninimum, est
in causa ut unus amor sit liber, et alter necessarius. Rursus idem bonum apprehe
nsum absolute causat amorem; ut absens et acquirendum causat desiderimn vel inte
ntionem; ut praesens vero causat gaudhim, qui aclus specie diversi sunt; et ea
dem proportione distinguuntur circa malum apprehensum ut absens vel praesens, tr
istitia et timor. Rursus actus virtutis et vitii in voluntate non distinguuntur
ex objecto secundum ejus esse reale, sed secundum ejus esse apprehensum; hinc en
im Gl ut, si quis ex conscientia erronea velit eleemosynam facere, putans se mal
efacere, ille non sit actus virtutis, sed vitii; et c converso, qui ex ignoranti
a invincibili vult furari, ut eleemosynam faciat, putans sebene facere.non facit
actum vitii, sed virtutis, proprie et secundum veram speciem realem virtutis. D
enique simile argumentum est, quod bonum non movet quale est, sed quale apprehen
ditur; et ideo supra diximus cum Aristotele, ad causalitatem finis non referre q
ualis sit, sed qualis existimetur; esse autem existimatum idem est quod esse app
rehensum.
4. Secunda ratio principalis pro hac sententia est, quia illud esse, quod per se
ac solum requirit finahs causa, ut causet, non est tantum conditio , sed formal
e principium causandi; sed esse existentiae non est requisitum in fine ad causan
dum; esse autem cognitum est per se necessarium, et illud solum sufficit; ergo.
Major videtur nota ex terminis, quia nihil aliud est esse formale principium cau
sandi, quam esse id quod perse primo ac formaliter requiritur in causa ut causar
e possit. Unde in superioribus saepe (diximus, et inferius etiam dicemus, esse e
xistentise respectu causae efficientis non esse conditionem requisitam , sed ips
am rationem causandi, quia est ipsa entitas rei, et primum esse quod ad causandu
m requiritur. Minor autem quoad priorem partem satis probata est in superiori se
ctione, et, quod illa necessitas apprehensionis sit per se ex vi causee finalis,
constat ex modo causalitatis ejus, qui est per metaphoricam motionem; haec cnim
per sc procedit ex esse objectivo, non^ex esse rei in se. Quoad alteram etiam p
artem constat cx dictis, nam ostcnsum est saepe finem causare antequam sit; imo
et illum, qui nunquam futurus est, vel etiam interdum qui nec esse potest, si ta
men ut possibilis apprehendatur.
5. Posterior sententia conlraria. Secunda sententia est finem movere secundum es
se reale, illudque esse rationem formalem movendi, et consequenter cognitionem f
inis esse tantum conditionem seu approximationem necessariam hujusmodi causae. H
anc opinionem docuit late Cajetanus, 1. S, q. 4, a. 1, circa ad 1, cxistimatque
esse sententiara Averrois, 12 Metaph., com. 36, quatenus ait sanitatem , quue es
t in re, causare finaliter, licet prout cst in anima, etficiat desiderium sui. E
t potest sumi ex D. Thoma, 1 p., q. 82, a. 3, quatenus ait voluntatem inclinari
ad ipsam rcm prout in se est; et ex Philosopho, quem ibi citat, in C Metaph., t.
8, dicentem, bonum et malitm, guce sunt ohjecta voluntatis, esse in rebus. Eaui
dem opinionem tenet Ferrariensis , 1 cont. Gent., c. 44, ubi dicit, csse iu ment
e, tantam esse conditionem requisitam ad finalisandum. Tenet etiam Javellus , 5
Metaph., q. 6; Ocham, in 2, q. 3, art. 2; et Gabr., 2, d. 1, q. 1, art. 3 ; et s
umitur etiam ex Scoto, in \, d, 1, q. 4.
Ferlur inter prcedictas sententias judicium.
6. Inter has senlentias hcec posterior mihi videtur simphciter vera; et res tota
tnm clara apparet, ut vix possit esse dissentiendi ratio, nisi in ,vocibus ipsi
s aliqua sequivocatio misceatur. Quod patebit facile, si ea in quibus auctores u
triusque opinionis conveniunt, vel tam manifesta sunt, ut in cis convenire neces
surio debeant, distinxerimus.
7. Finis, ut causct, non eget existentia actuali. Primo itaque conveniuut omnes,
finem non indigere existentia reali, seu cxercita (ut vocant) ad causandum fina
liter, quo sensu clarum esfesse existentia; non esse rationera causandi finalite
r, imo nec conditionem necessariam. Addo etiam neque esse essentire verum, aut e
sse existentiee possibile reipsa esse necessarium ad causandum fiualitcr; nam ap
prehensum sufficit, et hoc tanturn magna cx parto probant rationes primte opinio
nis.
8. Voliuitas non fertur ad assequendum finem in esse cognito , sed in esse reali
. Secundo certum cst, voluntatem non tendere in finem, ut illum in esse cognito,
ut sic, assequatur, sed ut in proprio esse rcali, quod i« eo apprehendit juxta ej
us conditioncm, illud assequatur, atquc hoc sensu certissimum est esse in cognit
ione non esse rationem finalisandi, sed solum conditionem necessariam. Prior par
s exemplis et ipsius rei declaratione fit evidens. Nam qui intendit sanitatem au
t divitias, non iutendit illas cognoscere, aut do illis cogitare, sed reipsa con
sequi secundum veram existentiam realem, et idem de aliis. Ratio autem suinenda
est ex dictis sectione 5,
quod ratio formalis causandi iinalis causi est bonitas ejus et convcnientia; res
autem. quse movet ut finis, non habet suam bonilatem et convenientiam in esse o
bjectivo seu cognito , sed in ordine ad suum esse reale: sauitas enim cst conven
ieus, ut insit, non m apprehendatur; ergo formalis ratio nioveml est reale esse
ejus, quatenus conveuieK seu bonum. seu realis convenientia ejui. quatenus in ip
so esse reali fundatur, et ilhiJ reddit bonum et appetibile. Coufirmatur, quia f
inis secundum illud esse movet, secimdum quod satiat appetitum agentis postquam
illum est consecutus, et sine qiio non quiescit; sed ita comparatur finis ad vol
untatem secundum esse reale , et non secundum es^ apprehensum; ergo. Major const
at, tumquii illud est primum in intcntione, quod est ultimum in executione ; tum
etiam quia finis esi idin quod tendit impetus agentis; inidautem tendit, quo co
nsecuto quiescit. Minor etiam est clara , quia non quiescit animus apprehensione
finis , nisi illum in re ipsa cousequatur, et absque hujusmodi conseeutioni> fr
ustrari censetur intentio agentis. Et hoe non negant auctores primm opinionis, u
ttan dem fatetur Medin., 1. 2, q. 1, art. 1, quanquam fortasse non admodum conse
quenler. ut ex dicendis constabit.
9. Dixi autem voluntatem tendere infineni secundum esse reale juxla ejus conditi
oneu. quia interdum coutingit ipsum fincm voluulatis operantis non esse alium, q
uam objecti alicujus cognitionem, ut cum inteudimus seu desideramus videre Deum;
tum enira illivd esse visum pertinet ad rationem foroialcm lalis causfje finali
s; el simile cst quando homo appetit ut fincm solam contemplationem, vel specula
tionem alicujus veritatis. Et hoc etiam modo dicuut Theologi , iuterduin hominem
posse delectari in sola cognitione, et non in re cognita, nisi secundum esse tn
gnitum, a quo tunc actus accipit suamhoni tatem vel malitiam. Quanquam vero inhi
s?! similibus exemplis cognitio ipsa appetahrru! finis, tamen ipsa habet suum pr
opriumes? reale, secundum quod appetitur, ettalis^»gnitio etiam tunc non est ratio
finalisnndi in quantum cst quid prcerequisitum ex parte linis. ut voluntatem mo
veat, sed in quantum esl actio quoedam, quai per se judicatur convi'niens, et ut
sic proponitur voluntati tanquam sufHciens ad movendum illain, seu tanquam term
inus in quem tendat. Atque ita secundum accommodatam distributionem verum in i"1
1" versuui est, fineni movere secundum esse reale , quod media apprehensione obj
icitur voluntati; nam soeunduni illud judicatur conveniens, et quatenus convonie
ns judicatur, movet.
10. Cogaitio tanlum est conditio neccssaria ad causandum fnialiler. Tertio dicend
um est apprchensiouem seu judicium illius convenientia; realis, proprie ac forma
litcr loquendo , non esse rationem movcndi seu finalisandi, sed esse conditionen
i necessariam per modum approximationis necessarioe ad tale genus causalitatis.
Quoad hoc vcrius ac proprius loquitur sccunda scntentia, etprobatur, quia esse i
n cognitione non est bonitas seu convenicntia secundum quam finis movet, ut prob
atum est; ergo ncc cognitio ipsa est ratio formalis ipsi fini, ut movcat; erit c
rgo necessaria conditio. Patet consequentia a sufBcienti partium enumeratione. Q
uocirca, sicut in causa cfficiente approximatio localis est conditio requisita,
ita in causa finali approximatio quasi animalis, seu vitalis, cst rcquisita cond
itio ad talem causandi modum, quia cum motio hujus causa: metaphoriea sit, debet
fieri per naturalem consensionem potentiarum cognoscitivae et appelitivee, ut s
aepe dictum est.
11. Ilinc addendum est quarto, hanc cognitionem talem esse, ut ratiouc illius, v
el potius mediante illa , possit variari ratio seu principium fonnale linalisand
i, non quia ipsa sit ratio formalis motiva, sed quia applicat diversam rationeui
formalem movendi. Et in hoc videntur eequivocatione laboiasse auctorcs prinue s
enteutioe. Doclarattir autem ex prcedicto simili causaj efficicntis ; qnamvis en
im is qui applicat causam per se agentem, solum sit causa per accidens, tamen si
potens sit ad applicandas diversas causas habcntes diversa principia agendi, po
tcrit ex ea parte variarc rationem formalem agendi, et consequenter esse causa d
iversitatis in effectu, Sic igitnr, quia vis apprehensiva uuiversa-lis cst, pote
st appbcare diversa objecta , et diversas rationes formales movendi; ct ideo, li
cet ipsa non sit ratio finalisandi, polcst esse causa vel occasio, ut hujusmodi
ratio varictur. Et simili ratione potest vis apprehensiva eamdem materialem rem
sub diversis rationibus apprehendere, aut vere aut apparenter; et indc eliam pro
venit, ut cx divcrsitate apprcliensionig vel judicii mutetur motio vel causalita
s linis; non quia formaliter ac pcr se illa varietas proveniat ex apprehensione,
sed
quia applicat finem formaliter divcrsum, ut declaratum est.
Fnndamenta prioris scntentiw expediuntur.
12. Et juxta hanc ultimam assertionem declarantur oplime et cxpediuutur testimon
ia oinnia, et nitioncs quas prior sententia affercbat. Quandocumque enim D. Thom
as ait diversitateni apprehensionis pertinere ad diversitatcm objecti, intellige
ndum est pcrtinere non formalitcr, sed applicative, ut sic dieam. Vel aliter dic
i potest (et in idcm redit) diversitatcm apprehensionis, non quae se tenet ex pa
rte subjecti, sed quae se tenet ex parte objecti, variare appetitum et objectum
ejus, et causalitatem finis. Yoco autem conditiones ¦ apprehensionis ex parte subj
ecti, quod sit clara vel obscura, "certa aut probabilis, et similes, quoe non re
dundant in applicationem objecti sub diversa ratione bonitatis vel convenientiw;
quando autem diversitas apprchensionis ad hoc pertingit, dicitur esse diversa e
tiam ex parte objecti.
Unde ad primain rationcm distinguenda est major; nam quod ex parte objecti disti
nguit esscntialiter appetitus, si id per so piimo faciat, erit ratio formalis ob
jecti; si vero solum id faciat ut applicans diversum objectiun formale, esse pot
erit tantiun conditio rcquisita ; atque hoc modo concurrit apprehcnsio ad hanc d
ivcrsitatem. Et juxta eamdem doctrinam intclligendum est appetitum intcllectivum
et sensitivum distingui, quia consequuntur apprehcusionem sensus vel intellectu
s; nam si haic distinctio reducenda est ad objectum apprehcnsum, in eo consistit
, quod per sensum applicatur objectum sub divcrsa ratione eonvenieutiee, ad natu
ram scnsitivam, vel rationalem. Et quamvis interdum intellectus possit apprehend
ere ct pioponcrerationemconvenientiaj ad naturam sensitivam, lamen hoc cst respe
ctu illius quasi materiale; nam ada;quata ratio ejus universalior est, et iu eo
ipso longe aliter applicat rationem formalem talis boni, quam sensus, et ita tot
a illa diversitas quatenus ex apprehensione in objcctum redundat, non fit nisi u
t pcr conditioncm applicantem. Atque idem diccndum est ad omnia exempla, qua? in
confirmationcm adducuntur; nam visio, et abstracTiva cognitio, si fortasse in c
ausa sunt, ut amores sint diversi in specie, ideo est, quia bonitas Dei per visi
onem longe aliter applicatur etiam ex parte ejus, ita ut secundnm omnes perfecti
oncs suas fonnaliter ac distincte cognitas in una simplicissima perfectione clar
e visa moveat voluntatem videntis, cum tamen in cognitione abstractiva solum mov
eat, ut cognita sub determinata ratione alicujus attributi, vel sub aliqua ratio
ne boni valde confusi. Et similiter si necessitas, quse est major in uno amore q
uam in alio, provenit ex objecto, ideo est quia per visionem, et objectum et amo
r ejus apprehenduntur, ut hic et nunc magis necessaria. Sic etiam bonum absens v
el preesens nbn variant actus propter solas apprehensiones, sed quia ipsa res et
conditio in ipsa apprehensa nala est diversum motum causare in appetitu; eademq
ue ratio est de cseteris exemplis, ut facile unusquisque inteUigere poterit, app
licando singula ad doctrinam traditam.
\A. Ad secundam rationem respondetur, in utraque preemissa sumpta, posse esse ee
quivocationem. Cum enim in majori dicitur illud csse causae, quod per se ac solu
m requiritur ad causandum, esse rationem formalem causandi, si intelligatur de e
sse existentiae exercito, falsum est in causa iinali, quia, ut ssepe dictum est,
non semper requirit hoc esse ad causandum. Si vero intelligatur de esse existen
tiae absolute, scilicet abstrahendo ab eo, quod tunc sit, quando causat, vel quo
d futurum sit, aut existimetur, sic verum est rationem causandi esse in causa al
iquod hujusmodi esse. In hoc vero sensu falsa est minor, quia, licet finis cum p
rimo movet, in re ipsa saspe non habeat hanc existentiam, nisi in apprehensione,
quomodo dicitur esse primum in intentione, tamen in illa apprehensione objicitu
r et repraesentatur secundum aliud esse reale, propter quod voluntas movetur.
SECTIO IX.
Utrum causalitas fittis locum habeat in divinis actionibus et effecttbus.
1. Ratio dubitandi sumilur ex hactenus dictis de agentibus intellectualibus crei
itis; nam in his non habet locum causalitas finis quoad actiones externas, nisi
media causalitate in ipsam voluntatem causa? agentis; sed finis non potest haber
e causalitatcm suam in voluntatem Dei; ergo neque in effectus, vel actiones exte
rnas, qua? ab illa voluntate procedunt. ln contrarium vero est, quia Deus propri
issime cst finis creaturarum omnium, unde et proprie dicitur omnia propter seips
um operari; ergo est causa finalis rerum
omnium, et actionum quee ab ipso procedunt.
Sitnt in decretis Uberit divinm voluniatit causalitas finis.
2. Circa hanc dubitationem duo breviter declaranda sunt. Primum an et quo modo f
inis exerceat rationem suam vel causalitatem circa ipsas liberas determinationes
divra* voluntatis, qua? sunt veluti actus imnianentes in ipsa. Secundum, quid d
icendum sit deactionibus transeuntibus quse a divina potentia egrediuntur, et co
nsequenter etiam de effectibus ad quos terminantur. Circa priorem partem, Soncin
., 5 Metaph., qucest. 2, sentit in divina voluntate reperiri propriam causalitat
em finis. Fimdamentum ejus e?t. quia motio finis tantum est metaphorica; sed in
Deum cadit ha?c metaphorica motio, quia divina bonitas, propter quam Deus agit,
movct voluntatem Dei; ergo et causalitas finali; cadit in divinam voluntatem. Se
cundo, quia Deus amat propter bonitatem suam tanquani propter finem; sed per hoc
nihil aliud significatur , nisi quod divina bonitas movet voluntatcm Dei in amo
rem sueo essentia1: ergo. Tertio, quia Deus amat creaturas propter suam bonitate
m; sed amare unum propter aliud, nihil aliud est quam ex amore unius mctaphorice
moveri ad amorem alterius; ergo ita movctur Deus metaphorice a seipso, ut fine.
Quarto, afferri potest ratio supra insinuata, quia alias effectus Dei ut ab ips
o sunt non haberent causam finalem, nam causa finalis nullum effectum habet nisi
medio agente, quod ad agendum movel; si ergo circa ipsum agens non habet causal
itutem, neque circa effectus agentis potesi causalitatem habere.
3. Negative respondetur. Hsec vero sententia falsa omnino est. Unde dicendum esl
finem non posse exercere causalitatem suam in divinam voluntatem quantum ad act
usimmanentes, seu determinationes liberas eju$dem voluntatis. Ha;c sumitur ex D.
Thon» 1 p., q. 19, a. S, ubi in hoc sensu genenliter negat dari aliquam causam di
vins voluntatis, et l cont. Gent., c. 86 et 87, dicit quod, licet divinrc volunt
atis sit aliqua ratio, non tamen aliqua causa. Fdem Alensis, l p., queest. 35, a
rt. 5; Driedo, de Concor. lib. arb., i lib., tract. 1, c. i memb. 1, ad 4. Idem
sentit Ferrar., |n dict. c. 87, qui advertit, quod, licet divina bonitas secundu
m nostrum modum otelligendi sit causa divinae voluntatis , non tamen secundum re
alem causalitatem. Quod etiam est sano modo intelligendum quoad priorem partem;
non enim existimandum est objective seu ex parte Dei csse in ipso causalitatem,
etiam nostro modo intelligendi, alioqui falsum intelligeremus, sed ex parte nost
ra intclligere et explicare nos rationem divinse voluntatis ad modum causalitati
s, quia non possumus divina concipere aut explicare nisi ad modum rerum creataru
m. Prreterea, in eodem sensu, D. August., lib. 83 Qucestionum, q. 28, negat quse
rendam esse causam divinae voluntatis, ob quam voluit mundum creare, et rationem
reddit, quia omnis causa efficiens est, quod ita intelligendum puto, ut supra e
tiam ejiposui, id est, quia in omni vera causalitate intercedit aliqua efficiens
causa.
4. Atque hinc sumitur prima ratio hujus veritatis, quia in divina voluntate null
a cst vera efficientia circa actum immanentem in ipsa, etiam ut libere terminatu
m.ad objecta externa; ergo nec vera causalitas finis habere potest locum circa t
alem actum. Consequentia patet ex superius dictis; nam causalitas finis non habe
t locum nisi in ordine ad causalitatem efficientem. Secundo declaratur amplius,
quia actus divinae voluntatis, quoad entitatem sibi essentialcm ac necessariam,
non potest habere ullam veram causam in aliquo genere, quia ut sic est ens per e
ssentiam, et omnino independens. Neque etiam illc actus, ut libere tciminatus ad
creaturas, potest habere realem causam, quia ut sic nihil reale addit entitati
necessarise ejusdem actus; ncc potest fingi causa rcalis, qua: habcat pro effect
u solum respectum rationis. Quocirca, qui pulant determinationem liberam addere
aliquid reale divina? voluntati, quod simpliciter posset non esse in ipsa, satis
 consequenter ponere possunt, vel etiam debent, hoc causalitatis genus, circa il
lum actum; nam, ut ego existimo, coguntur ponere etiam causalitatem effectivam,
quod , quam est absurdum, tam est falsum illud fundamentum cx quo sequitur, ut i
nfra suo loco ostendam. Neque Soncinas hac via procedit, quia non solum circa li
beras determinationes, sed etiam circa ipsum actum, ut est necessaria dilectio D
ei, admittit illam causalitatemfinalem, quod in rigore sumptum, est omni ratione
improbabile, quia ille aclus ut sic est ipsum ens per essentiam, et ideo indepe
ndens, et non causatus sub quacunque ra
tione. Unde ulterius, si determinatio libera, ut est aliquid rei, nihil est prre
ter ipsum actum, et ut est quid rationis, revera non est, sed concipitur aut fin
gitur ex modo nostro concipiendi, fit ut sub nulla ratione possit ille actus ver
am causam habere.
Respondetur argumentis in oppositum.
5. Ad argumenta respondelur, quod, sicut Deus eminentissimo modo se per seipsum
amat sine ulla causalitate, vel effectiva circa amorem quatenus a nobis concipit
ur ut vitalis actus, vel formali circa ipsum amantem, quatenus tali amore amans
constituitur, ita intelligendum est Deum eminentissimo modo amare se propter se,
ct alia etiam propter bonitatem suam absque ulla causalitate finali circa eumde
m amorem vel sui, vel aliorum. Atque ita cum dicitur se amare, metaphorice motus
vel illectus a bonitate sua, locutio est metaphoiica, sumpta ex modo quo nos co
ncipimus res divinas ad modum humanarum. Quomodo dixit etiam Boetius, lib. 3 de
Consolat., pros. 3, insitam bonitatem livore carentem pepulisse Dcum, ut rcs ext
ernas operaretur.
6. Unde ad primum negatur mctaphoricam motionem finis ita habere locum in divina
voluntate sicut in nostra ; nam in nostra ita illa motio dicitur metaphorica, u
t tamen sit vera causalitas, quia est vera dependentia, in actu propter finem el
icito, ab ipso fine ; in divina atitem voluntate non est talis motio metaphorica
, sed est eminens queedam amandi ratio, quae sicut est sine distinctione actuum
vel potentiarum, ita etiam est sine ulla vera motione etiam metaphorica. Quare c
avenda .est sequivocatio in vocabulo metaplioricw motionis; nam respectu nostri
illa particula, metaphoricce, additur ad distinguendam illam motionem a motione
efficientis causa3, non vero ad excludendam illam a tota Iatitudine motionis et
causalitatis realis proprie dictaj; cum vero Deus dicitur moveri aut allici a bo
nitate sua, tota locutio est metaphorica, ad explicandam solam rationem divinse
volunlatis.
7. Deus qualiter dicatur se vel alia amare propter suam ipsius bonitalem. Et per
li8ec responsiun est ad secundam et tertiam ratic nem; nam illa particula, propt
er, quando Deus dicitur amare se vel alia propter bonitatem suam, non significat
veram causam ipsius amoris, sed rationem tantum (ut dixi) voluntatis divinee. F
alsum autem est Deum
« IndietroContinue »
- Page 3 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tavit,bonum in communi, seuabstracte sumptum, posse esse medium, veruin non est,
quia bonum in communi non abstrahitur, nisi ut per sc amabile, quia aliud quod
solum propter extrinsecum finem amatur, non est bonum simpliciter, sed unalogice
, et per extrinsecam denominationem, in qua non datur communis conceptus abstrac
tus, ut ex supcrioribus constat. Ad alteram partem objectionisrespondetur, in il
loactu simplici seu ineUicaci circa objectum impossibile, non amari objectum ips
um impossibile per modum finis inquirendi, vel assequendi, sed vel amari delecta
tionem ipsam, qua? ex illo actu capitur per modum finis, vel amari rationem aliq
uam boni quae in illo objecto impossibili repraesentatur vei absolute, vel sub c
onditione. Nam illa est qure movet voluntatem ad illum simplicem affectum, et il
ia ctiam est quae participat causalitatem finis, nonquidem quantum ad intentione
m vel electionem, sed solum quantum ad simplicem affectum; hic enim etiam versat
ur circa finem.
Qvomodo primtiones participent causalitatem finalem.
19. Ultimo facilis plane est ex supra dictis resolutio secundee difficultatis in
principio positaj de objectis negativis vel privativis. Ad quamaliqui responden
t, bonum, quod potest causare finaliter, non esse sumendum ita stricte, ut cum v
ero ente rcali convertatur, sed latius quatenus convertitur cum ente, prout anal
ogice comprehendit etiam privationes vel negationes, juxta superius dicta, disp.
14, sect. 3, n. 3. Ut enim dixit Aristoteles, 5 Ethic, c. 1, minxts malum quoda
mmodo bonum est; privationes ergo et negationes, quamvis revera non afferant bon
itatem, tamen quatenus removent aliquod incommodum, censentur habere aliquam con
venientiam, ratione cujus possunt finaliter causare, quae sententia in re vera e
st; addere vero possumus carentiam mali non habere vim causandi finaliter, nisi
in virtute alicujus positivi boni; meritoque dici posse, privationem magis amari
ut medium ad obtinendum bonum, vel ad plene illo fruendum, quam propiie ut finc
m, ideoque illam causalitatem finis, qua? est in effectu alicujus privationis, m
agis esse tribucndam bono, ratione cujus illa privatio amatur, quam ipsi privati
oni. Amatenim quis carere dolore propter delectationem illi oppositam, vel certe
propter amorem suae naturae, et sta
tus convcnientis illi, qualis e?t indolentia, etiamsi ulia voluntas positiva des
it. Solum videtur huic doctrinaj obstare, quod intcrdum amare potest aliquis non
esse simpliciter, qui amor non potest causari ex amore alicujus boni positivi,
quia non csse simpliciteretabsolute nullum fundamentum positivi boni re linquit.
Dicendum vero est, etiam ipsum non esse, non posse amari, neque habere vim nnv
vendi aflectum, nisi ex amore commodi ipsiu? esse; non enim amat aliquis non ess
e, nisiut evitet aliquod grave incommodum ipsius esse , quod apprehenditur majus
respectu propriae naturae , quam propter se diligit, quam omnino carere esse. A
tque ita Ct (quod est mirabile) ut ex nimio amore sui esse, appetere possit aliq
uis non esse. Lege D. Thomam, 1 p., q. 5, art. 2; Herveeum, Quodtib.8, q. 8; Uur
aud., in 4, d. 50, q. 2; Ferrar . 3 cont. Gent., c. 19; Soncin., 9 Metaph., q.)6
.
Quomodo relatio participet causalitatm fiitii.
20. Ad aliud de relationibus, aliqui contcndunt non solum relationes reales, sed
etiam rationis posse causahtatem finis exercere. Alii etiam relationibus realib
us eam vim negant, ut Hervaeus, Quodl. 2, q.), et satis consequenter , si tenet
relationem realem nullam haberc perfectionera. Et sane existimo nullam relatione
m vel rationis, vel ex iis realibus quae praedicamentales dicuntur, et solum cen
sentur csse per resultanliair. ex fundamento et termino, nullam (inquam ex bis r
elationibus esse propter se amabilem, scd solum ratione sui fundamenti, vel prop
ter concomitantiam sui termini; nam qui amat famam, non amat relationem resultan
tem, sed realem existimationcm sui, quam censet.sibi csse valde convcnientem, et
* de aliis. Quare , si falsa existimatio non ifr tercedat, nunquam haec possunt
causalitatcm finalem exercere. Secus vero est de relationibus transcendentalibus
, quae per sese b' bent suas entitates, vel in conceptibur.J''' quarum rerum abs
olutarum includuntur;^ enim per se bonaj ac convenientes 688*1* sunt, ut patet d
e habitudine scientia!, visus, et similibus, et ita possunt hanc causalit»tem exer
cere. Omitto etiam relationes divinas quac alia superiori ratione possunt hancca
usalitatem obtinere, maxime cum essentialiter Ocludant totam esseutiae bonitatem
ac perfectionem.
SECTIO VII.
An esse cognitum sit fini conditio necessaria, ut possit finaliter causare.
1. Haec quaestio coincidere videtur cum illa, quae de objecto voluntatis tractar
i solet, an voluntas possit ferri in incognitum; re tamen vera non omnino sunt e
iedem, licct valde connexae sint;nam, licet voluntas ferretur in incognitum, non
propterea causa flnalis causaret non cognita, sed potius diccndum tunc esset, v
oluntatem elicere actum suum sine propria causalitate finis circa ipsam, quia tu
nc revera moveretur voluntas non tracta, neque mota ab objecto, sed ex sola sua
efficacitate tendensin objectum. Atque ita praesens quaestio non omniuo pendet a
b illa alia, quamvis e converso si voluntas non potest ferri in incognitum, rect
c inferatur nec finem posse causare, nisi sit pra^cognitus.
Finis non causat nisi cognitus.
2. Dico ergo primo: ut finis causet, necessarium omnino est ut praecognitus sit.
Ha?c est omnium pbilosophorum recepta scntentia, quos inferius, et praesertim s
ectione sequenti, recensebimus. Et probatur primo a priori cx modo causandi huju
s causae, qui est metaphorice movendo et alliciendo appetitum. Haec cnim metapho
rica motio , ut supra explicatum est, fundalur in naturali consensione et sympat
hia intcllectus et voluntatis, qua; intelligi non potest nisi mediis actibus tal
ium potentiarum; nam dum non operantur, neque movent, neque moventur, neque ulla
m vitalem consensionem habent. In hac vero consensione, necesse est ut prajcedat
actus intellectus, quia ille per suum actum vel objectum se habet ut motor, et
voluntas ut mota; ergo ad hanc metaphoricam motionem, quam causa finalis exercet
circa voluntatem, necessaria est praevia ejus cognitio.
3. Secundo, quia, ut realis causa causet, aliquo esse indiget; sed causa finalis
non necessario postulat esse existentioe realis proprium et in se; ergo saltem
requirit esse in cognitione, atque ita fit ut finis saepe causet quando non exis
tit, ut supra visum est; nunquam autem si non sit cognitus. Sic adeo nt, lieet i
nterdum realiter existat, si non sit apprehensus, nihil moveat aflectum. Ut prop
ter hanc causam, inter alias, merito dictum
sit: Thesaurus occultus, et sapientia invisa, quw utilitas in utrisque ? Atque e
x eadem radice fit, ut finis etiamsi in re bonus sit, si tamen ut talis non cogn
oscatur, sed falso apprehendatur ut malus, non alliciat, sed potius retrahat vol
untatem.
4. Aristotelicum pronunciatum. Tertio a posteriori hoc confirmatur, ex eo quod vol
untas fcrri non potest nisi in bonum cognitum. Quae veritas est quasi primum pri
ncipium et axioma philosophorum omnium et Theologorum. Aristoteles enim, 3 de An
im., c. 10, ait, appetibile non movere nisi mcnte aut imaginatione perceptum; cu
i consentiunt ibi omnes interpretes, et optime D. Thomas, i p., q. 82, a. 4, et
l. 2, q. 3, a. 4, ad 4, et q. 9, art. 1. Estque expressa scntenliaD. Augustini,
lib. 10 de Trin., cap. i et 2 : Rem (inquit) prorsus ignotam amare omnino nullus
potest; idem, lib. 15, c. 26, ubi ait, amorem oriri in nobis ex menlis notitia;
idem, hb. 8, cap. 4 , et hb. 3 de Liber. arb., cap. 25 , et alibi srepe; etD. G
regor., lib. 5Moral., cap. 23, etlib. 23, c. 12, et lib. 31, c. 12; et optime Be
rnard., lib. de Interiori domo, c. 18, et \9, ct lib. de Grat. et lib. arb., non
longe a principio, et serm. 7, 8 et 52 in Cantica; et Anselm. , in Monolog., ca
p. 48: Nulla res amatur sine sui memoria aut intelligenlia.
5. Ratio autem a priori hujus veritatis sumenda est ex principio a nobis posito
in asscrtione, nimirum, quod causa finalis non potest causare nisi sit cognita;
adjuncto alio, videlicet, quod voluntas non potest se movere nisi aliquo modo fi
naliter mota, et ideo ferri non potest nisi prarvia cognitione. Minor, seu sccun
da propositio, experienlia constat; non enim potest appetitus vitalis inchoare s
uam vitalem appetitioncm solum ex seipso, nisi aliquo modo alliciatur, et moveat
ur ab appetibili. Ratio autem reddi potest vel ex generali conditione potentiae
vitahs, praesertim ejus quae agit actione immanente, quse agere non potest nisi
mota aliquo modo, vel deteiminata a suo objecto; hajc autem motio respectu appet
itus metaphorica est. Vel reddi potest ratio ex conditione appetitus; omnis enim
appetitus sequitur aliquod esse, et aliquam formam seu naturam; appetitio autem
elicita non sequitur immediate cx ipso naturali esse, seu naturali forma, ut co
nstat, et ideo uecesse est ut sequatur formam apprehensam, et esse cognitum, quo
d ab Ula provenit; unde sicut absque naturali esse non sequitur appetitus natura
hs, ita nec siqc Cqgnilione sequitur elicilus. Sed est discrimen, quod appctitus
naturalis, quia in re non est distinctus ab ipsa natura vel facullate naturali,
comitutur illaiu quasi formaliter seu quasi pcr naturalem sequelam, nostro modo
concipicndi; appetitus aulem elicitus est longe alterius rationls, et est actus
distinctus a forma nppreheusa, seu a conceptu, tam formali quam objectivo; et i
deo non causatur ab illo formalitcr, scd finaliter ab objecto bono per cognition
em applicato.
Deusne possit efficerc ut amet voluntas
incoguitum.
6. Atque cxhis rationibus inferuntfrequcntius Theologi, non solum secundum natun
e ordinem csse necessarium ut cognitio prteoedat appetionem elicitam, sed ctiam
de potentia absoluta impossibile esse ut alitcr fiat, seu quod voluntas feratur
in incognitum. Quam sententiam insinuat D. Thomas loeis citatis, ot apei/ius id
docetjHenricus, Quodlib. 1, quast. 15; et Gabriel, in2,d. 23, quajst. 1, art. 3,
dub. 3; Dionysius Carthus., lib. de Laudib. vitse solit., art. 3G ct 37. Et huj
c sententia mihi vera videtur satisque probari rationibus superius factis. Optim
e vero declaratur ex illis duobus principiis, scilicct, quod voluntas in suo act
u essentialerpendct ex causalitate finali, quia non potcst appetere nisi metapho
rice mota seu cxcitata a bono, quod amatura est; ct quod causa Gnalis omnino ncc
essario et cssentialiter requirit esse cognitum ut causet, quia metaphorica moti
o ncque intclligi potest nisi media coguitione, ut satis declaratum cst.
7. Non defuerunt tamcn Theologi, qui dicerent posse Deum eflicere ut voluntas am
et sine prajvia cognitione. Ita sentit Palud., in 4, d. 49, q. i, art. 2, n. 29;
solet etiam attribui Gregorio ibi, et Ochamo, q. 25, ad 7 et 43. Nonnulli etiam
Theologi myslici asseruerant', in altissima contemplatione pcrveniri interdum a
d eum statum in quo voiuntas amat sine prasvia cognitione. Non tamen explicant h
i auctores, an tunc etiam causa finalis causet siue cognitione, an vero voluntas
tunc amet sino concursu proprio causiu finalis; et quidem magis consequenter ho
c posterius dicerent; nam tunc objectum solum esset terminus actus voluntatis, n
ou au
'Bonavent , in Itiner. mentis in Deum, cap. nh., et in quadam queest. quee habct
ur in tine libri de myslica Theologia.
temprincipium, et consequentei nequecausa. Quod si verum esset volunlatcm posse
anurp recipiendo aclum quem ipsa non efficcret, tv set maf,ris intelligibilis il
la sentcntia; nani tunc satis esset quod illa actio, quatenusH a causa extrinsec
a, haberct etiam caus.iu: finalem. Tanien, cum voluntas nou poswl amarc nisi vit
aliter elicicndo umorem, et seipsum per illum movendo, et iuclinando vM modo, in
telligi non potest quod ipsa in * inchoet hujusmodi motum, nisi excitata, el ill
ecta ab objecto per causalitatem Dnalem, qum sine cognitione essc non potest.
Qiwlis cognilio ad causalitalem finis necessaria sit.
8. Statim vero occurrunt hic varia? quoestiones, quas quia eadein tractantur de
objecto voluntatis, solum insinuabo, et in piuprium locum remiltam. Una est, qua
lis sil ha-c coguitio, qua; ad finaliter causandumiequiritur, an scilicet, neccs
saria sit intellectiva, vel sensitiva sufticiat. In qua du» includi possunt: una e
st, an scusitiva cognitiu sufliciat ad movendam voluntatem, et ha: pars ad pnese
ns non spectat; supponu» autem necessaiiam esse intellectus cognitiDnem ut volunta
s moveatur, quia sola poteutia intellectiva est proportionata voluntatiail moven
dam illam; dc qua re disseritur in I, q. 9, art. \ et 2, et tangitur a Cajet., q
. 10, art. 3, propter qusedam verba D. Thom* ibi, ad 3, dicentis, volunlatemi mo
teri non nliim a bono universali apprehenso per inielltttum, sed eliam a bono pa
rticulari apprekatc per sensum, quai non simt ita inteUigenda, ut apprehensio se
nsus putetur sufficiens ao tulem motionem, scd ita ut hac bona m«terialia, qua> se
nsus apprehendit, possint niovcre etiam voluntatem, quatenus mediosensu usque ad
rationem perveniunt. Altera pars in dicta qua;stione inclusa, esse posset hypot
hetica, an si voluntas moverctur ab obje* pcr sensum tantum apprehenso, illa n»w s
ufliceret ad causalitatem linalem, veUn*^ idem est) an illa motio essct causalit
as tnalis, de qua quaestione eadcm est ratio ac de simili qusestione absoluta, a
n motioappetitus sensitivi a bono cognito per seDsum sit causalitas finalis,quam
expUcabimussectione ultima hujus disputationis.
9. Altera qua stio, ad pracedentem consequens, est, quamain cognitio intellectiv
a necessaria sit, au, nimirum, appicbensiva sulficiat, ut Scotus in 2, d. 6. q.
1, °Piniin videtur, vel judicativu necessaria sit. Dc qua re tractatur in 1. 2, q.
9, art. 1. Et vix potest cadere in dubiurn quin jndicativa cognitio necessaria
sit de objecto sub rationn conveuientis, et de convenientia ejus. Quib est apert
a sententia Philosophi, 2de Anim., c. 3, qui boc sensu ait, pbantasiam nudam non
movere appetitum, sed opinionem; et c. 7, ncgat moveri appetitum, donet adsit j
udicium boni aut mali; et 1. i Metapli., c. 4, toxt. 18, est oplimum teslimonium
. Nam ita compertum csse putat ad dcterminatum volunlatis motum, necessarium ess
e determinatiun judicium de convenientia rci, in quam voluntas movetur, ut hoc e
xperiniento redarguat philosophos negantes piimum principium, et ostendat quod n
ulla res simul sit et non sit, sed allerum tantum determinate. Eadem est sentent
ia D. Damasceni, lib. 2 de Fide, c. 22; et D. Thoni.-v, 1. 2, q. 9, art. I, el 1
p., q. 53, art. 3, et same alias. Et ratio est clara, quia donec intellectus ju
dicct ol)jeclum csse convcniens, nondum cognoscit convenienliam ejus; nam apprch
ensio pura ac praicisa ab omni judicio indifferens est, ut id quod apprehenditur
, ita esse aut non esse existimetur; ctideo qui apprehendit tantum, et non judic
at astra csse paria, non cognoscit csse paria, sed dubius manet et iguorans; huj
usmodi ergo apprehensio de convenientia roi nou potest esse satis ad movendam vo
luntatem, ut ipsa etiam cxperientia satisdocet; ergo nec ad finaliter causantlum
; requirilur ergo judicium.
10. Dices : appetitus scnsitivus movetur sinc judicio et apprehensione objecti;
crgo ct voluntas poterit ita moveri. Respondetur falsum esse antecedens; nam, ut
D. Thomas ait, 1 p., q. 59, a. 3 : Oris fcgit htpum cx quodam judicio, qtio exi
stimat cum sibi noxium. Tale autem judicium in bruto non cst pcr ratiocinationem
, nec pcr compositionciu, neque per formalcm cognitioncm illius ralionis, propte
r quam res est conveniens, sed est per simplicem et naturalem existiiuationem de
convenientia talis rei. Intellcctus vero hnmanus consequitur perfectum judicium
de convenientia, et de formali ratione tulis convenientia), tum componendo, twm
ctiam ratiocinando; superiores vero intelligentio; superiori modo judicantper s
implices actus. An vero interdum in homine, ut mnveatur voluntas, sufliciat cogn
itio objecti per simplicem actum, qui licet non dicat ita csse vel uon esse per
formalem compositionem,
ct divisionem, non sit tamen pura apprehensio, sed virtuale judicium includat, e
t cognitionem, quod tale objectum conveniens sit, disputatur a Theologis; et pro
babile est posse sutucere talem cognitionis modum ad aliquem siinplicem affectum
voluntatis; et fortasse hoc sensu locutus est Scotus supra, et latius Marsil.,
in 2, q. 16, ait. 1; Major etiam, et Gabriel, in 2, d. 6. Tamcn ad pro-r priam e
t formalem motionem propter finem, de qua nunc agimus, perfectius judicium neces
sarium est, quod non babetur sine ratiocinationc, vel compositione aut divisione
, quia oportet cognoscerc vel propriam et formalem convenientiam, qua; est in ti
ne, vel proportionem mediorum ad finem, quas coguitio non habetur nisi pcr colla
tionem unius ad aliud, qute non fit sine compositione et ratiocinatione, et perf
eclo judicio, quod inde comparatur. Et ideo operationcs voluntatis indeliberata;
non censentur esse proprie propter fincm, ut notavit D. Thomas, 1. 2, q. 1, art
. 1, ad 3, quia, licet non fiant sine aliqua cognitione intellcctus, tamcn est i
mperfecta, et in modo est similis cxistimationi imaginariee. Hic vero statim ori
ebatur dubium de voluntate amentium, an in ea locum habeat causalitas propria fi
nis , de qua re statim dicam.
H. Rursus vero dubitari solet, an hoc judicium debeat esse practicum, vcl specid
ativum sufficiat, de qua re multa etiam disputantur a Theologis in citatis locis
. Ex his autem quse superius dicta sunt a nobis de usu libertatis humana?, ct de
modo quo voluntas potest a judicio intcllectus determinari, sumi potest sufncie
ns resolutio dictaj dubitatiouis quantum ad preesens necessaria est. Et quia mul
tum pendet ex usu vocum, eas distinguere necesse est. Si ergo per judicium pract
icum intelligamus aliqucm actum intellectus, ita judicantem de fine, ut per se e
t vi sua potens sit determinare cfticaciter voluntatem, sic dicendum est non rcq
uiri tale judicium practicum ad causalitatcm finalein, quia motio finis, aut jud
icium, per quod finis applicatur, non impedit \isum libertatis; talis cnim motio
practica omnino contraria esset voluntati, ut supra ostendimus. Si autem per ju
dicium practicum intelligatur judicium de convenicntia finis, non tantum secundu
m se, sed etia;n respectu hominis judicantis, non tantum in communi et abstracte
, sed etiam in particulari liic et nunc, et consequenter judicantis non tantum d
e ipso objecto seu fine, sed etiam de ipso actu seu tcndentia in finem, id est,
ut non solum judicetur objectum esse conveniens, sed etiam lnc et nunc esse conv
eniens illud velle, si tale (inquam) judicium significetur nomine judicii practi
ci, verum est judicium hoc modo practicum requhi ad causalitatem finalcm; et eod
em sensu, judicium speculativum liuic judicio practico condistinctum non suffice
re.
12. Quo sensu intelligo dictum Aristotelis, 3 de Anim., c. 9, text. 41 : lntelle
ctus contemplativus non dicit quicguam omnino, si sit fugiendum aut prosequendum
; at motus semper fugientis aut prosequentis quippiam est. Quod enim loquatur ib
i de judicio vel imperio practico hoc posteriori modo, et non priori, patet ex t
ext. 47, in quo subdit: Intellectus nonnunquam jubet, ratioque fugere aliud, aut
persequi dicit, at non obtemperat homo, atque movetur, sed agit cupidilaie, ut
in ipso fieri solet incontinente. Ratio autem cur tale judicium requiratur, clar
a est, quia, ut supra etiam dictum est, voluutas dum movetur, non tantum vult ob
jectum, sed etiam suo modo vult hic et nunc proprium actum et motionem suam; erg
o necesse est ut de hoc toto et de tali convenientia feratur judicium. Quod vero
tale judicium sufficiat, patet, quia suflicienter applicat ct convenientiam obj
ecti et practicae motionis in ipsum; at quidquid aliud exigitur, neque in ration
c causaj finalis fundari potest, neque in modo operandi voluntatis; quin potius
ex ea parte qua libera est, ei repugnat; ergo.
13. Amenlesne velint aliquid propter finem. Sed statim occurrit difficultas, quia
nec tale judicium practicum necessarium videtur, alioqui non habebit locum in am
entibus vel pueris ante perfectum usum rationis causalitas finis, quod videtur e
sse contra experientiam, quia verbis ostendunt se cognoscere rationem boni a qua
moventur, et utilitatem mcdii ad finem. Respondetur absolute negando sequelam;
nam, licet hi homines non possint cxercere judicia practica in ordine ad mores b
onestos aut pravos, quia cognitio honestatis requirit perfectum rationis usum, e
t integrum judicium, possunt tamen habere judicium practicum de re, ut hic et nu
uc operabili, et conveniente sub ahqua inferiori ratione, ut est ratio delectabi
lis, vel ratio convcnientis aut disconvenientis animali natura?, qure reperitur
in sanitate, verbi gratia, et utilitate, qua; est in medio, respectu talis finis
. Nam, lieet hi amentes sint, non privan
tur omni discursu et ratiocinatione, per quam sufficienter applicetur causa fina
lis, ut habere possit aliquam causahtatem suam, quaravis non perfectissimam.
14. Cognitio an causa per se finalisandi.Ultimo inquiri potest circa hanc cognit
ionem, quam necessariam dicimus ad finahter causandum, an requiratur solum ut co
nditio necessaria ad lianc causalitatem, an vero etiam ut principium geu causa p
er se. Quae dubitatio dupliccm potest habere sensum. Cnus est, an coguitio finis
, praeter eam necessitatem quae ex parte causse finalis sumitur, habeat aliam ca
usalitatem per se circa actum voluntatis, ob quam etiam necessaria sit. Quo sens
u in pracsenti non est tractanda hat quaestio; coincidit enim cum illa, an cogni
tio concurrat effective ad actum voluntatis tanquam proprium principium per se i
nfluens in illum, quas nihil ad praesentem qusestionem de causa finali refert. C
erlum est enim, ut supra dixi, causam finalem, qua? per cognilionem applicatur,
non influere effective in actum voluntalis; quod vero actus ipse cognitionis, qu
o talis causa apphcatur, aliundf liabeat vim ad suflicienter causandum volantnti
s actum, impertinens est ad causalitateni finalem, quanquam probabilius est non
habere cognitionem eam vim efficiendi inactum voluntatis, ut in superioribus est
tactum, et latius in scientia de anima disputandum est. Alius sensus ilhus dubi
tationis est, an esse cognitum, quod finalis causa hahet per cognitionem, sit il
h ratio causandi finaliter, ideoque cognitio non solum sit conditio necessaria,
sed etiam principium per se hujus causalitatis; et hoc dubium grave ceuseri soie
t, quod sequentem sectionem postulat.
SECTIO VIII.
Vtrum finis mooeat secundum suum esse renle,vil secundum esse cognilum.
I. Prior sententia. Prima sententiaaffirmat finem movere secundum esse, quodbabet
in cognitione, non secundum esse reale; atque adeo cognitionem non tantum essec
ouditionem sine qua non, sed esse fonnalem rationem causandi finahter. Haec cens
eruresse Avicen., 6 Metaph., c. 5, eamque tenetSoncinas, 5 Metaph., quajst. 3, e
t nonnulii alii moderni Thomistaj; et attribuunt D. Thomae, 1. 2, q. 31, ad 1, u
bi ait, objectum appeMu animalis esse bonum apprehensum, et ideo diversitatem ap
prehensionis pertinere quodaw
« IndietroContinue »
- Page 4 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
Possinlne media cansalitatem /inis exercere.
3. Circn priorem diflicultntem sunt varii dicendi modi. Primns est, mcdia etiam
ut media possc cxcrcerc cansalitntem finis; in quo h»*c scntcntia contradicit aper
te ultima? parli tertia3 assertionis proposita? in pra-cedenti sectionc. Tenet v
ero ill.im Gabriel. in I, dist. 38, art. i, ubi ex scntentia Gregorii ibi, art.
1. distingnit linem alium esse proptiissimum, nlium proprium, alium communem Bcu
commnnissimum , et hoc ultimo modo dicit mcdia babere rationcm tinis. ojusquo c
ausalitatem exercere. Unde eti:im illud medium, quod est ultimnm in intcnlione.
et primnm in exccutionc, propter quod nullnm aliud elic;itur, ait participare ca
usalitatem finis. Funilamentum esse vidctur, quia omno ohjectum voluntatis babet
rationem et causalitatem tinis; sed medium ut modium, seu qnod non cst nisi rae
dium, est objoctuni voluntatis; orgo pnrticipat causalitatem fiuis. Minor consta
t, quia voluntas vere ac propric versalur circa linem amando ipsum; illud nntem
est proprium objectum potontia;, circa quod ipsa versntnr. M ijnr autom sumilur
cx 1). Tboma, I. 2, q. 1, art. i, ubi ail fincm esse objcctuin voluntatis; loqui
tur autem de objccto ada;quato, tiun quia dicit, ita se habere linem ad voluntat
em. sicut color ad visuni; color autem est objoctiuu ada-quatum visus. Tum eliam
quia inde infert voluntatem amare omnia sub ratione tinis, quia amat omuia sub
rutione sni objecti; qua? consecutio bona non esset, nisi finis esset objoctum a
do-quatum. Favet ctiam Aiistot., 2 Phys., cap. 3, diceus, fin-m tt b nnm idem es
sf.; bonum autem ost objectum ada?quatum voluntatis; ergo et finis.
4. Secundus modus dicendi est, rem, qu<B cst medium, etiauisi propter se n amctu
r, ncque aruabilis sit, posse exercere causalitatom tinis, uon tamen quatenus mc
dium cst, sed quatenus propter illatn aliud inodium appeti potest. Itaque illud
medium, qnod non cst piiinum in exccutione, srd intercedit iutcr linem et primum
modium, dicttnr participare causalilatem linis, non tamen quatenus amatur propt
er ipsum, quia sub ea ratione ost id cujusgraba, et conscquentcr habet ralioneui
linis proximi, et non medii. Ulud vc ro, quod est ptimtim mediuni, propter quod
nuiium uliud amatur. non participiit causalitaleraunis. ilanc sente.tii uu tene
t ^Egid., ia 2, d. 38, q. 2, a. 2; Gabr., in 2, d. t, q. 5,
a. i, et Ocham, in 2, r. 3, ct videtur favere D. Thom.. 3 contra Gent., c. 2, ub
i in ratione quaita dicit: Otnnia intermedia inter agens ct vllimum finem suvt f
ines resnccln priorum, et priucip a actiea respeclu srouentium, et iu 2 Phys., l
ect. 5, ait, de ratione Gnis nou csse quod sit ullimum simpliciter, scd solum ro
spectu pra;ccdentis. Idem seutit 1 Elhic, c. 7 , ubi Aristoteles multum favet hu
ic sentonti.i'; dicit euim, nun omnes fincs esse perfectos, et propter se cxpeti
bilos, et in 5 Metnph. et i Physic, inter fines nuinerat insttuinent.i artis , e
t divitias, quia per alLi madia fiunt vel acquiruntur , quamvis ipsa etiam sint
media ad ulterinres tines. ftalio vcro cst jtim tacta, quia in illis cst suHicie
ns ralio ad movenditm voluntiitem, ut aliquid vcli* propter ipsa, ot hoc satis c
st ad cxccendum aliquod munus causa; finulis, eliamsi non exerccant omnia.
Staluitur princip'um ad resohlionem quwslionis neccssarium.
!S. Nihilominus dicendum censoo, nur.nm rem possc proprie, et (utitadicam) por i
ntrinsocain denorainationem excrcore ciiusalitalcm finis, nisi qua? per sc bonn
sit et expetibilis. Cttr addam illas particulas, p<oprie et pnrintrins-cam duiom
inalionem , infra declaraho. Sumo igitur hanc assertionem ex Aristot., 2 Metaph.
, c. 2, ubi dicit, de ratione linis esse, ut alia appetantur proper ipsum , ipsu
m vero non propter alia; ubi per hanc pos^criorem negitionem circumloqititur ill
am rationera, quam nos positive expLLrainus. diccudo fineio dabere csse pcr se e
xp:;tihilem per propriam bjnitatein qu;ira in sc babe.it. N:nn non est de nition
e fini.% geueratira loquendo, ut proptcr aliud non appetatur, sed hoc est propri
um finis omnino uilimi. Uude in I Ethic, c 7, dicit, in unaquaqiie setie illud e
sse finem quo.l appetitur ut ultimura, id est, in qno sUtit intentio niediorum o
innium, qna; propter finem appotuntur. Sic eliam i Phys., cap. 3. dicit, omnia m
edia , qtia? int r se subordinata sunt, esse propter unum linein. Denique, lib.
I Magn. Moral., c. 2, distinguit: B norum alia sunt finrs, alia non; qn.emad<uod
um sanitas quidem finis, alqm stnitatis c iusn neuliquam finis est, ubi snnitati
s causam vocat mediuin ad sanitntcm. Et probaturiaiione, nain in uiioqiioqiie ge
nere cutisa; illii rcs potest causare iu tuli Reiiere, quai habet vkLutem, seu l
oimuie pruicipium coustituens in actu piimo causaai tulis genaris; scd bonitas e
st r.itio formalis causaj finalis, constituens illam in actu primo suilicientem
id causandum; ergo tantum rcsilla, quaj bonitatem habet, esse potest causa final
is per inlrinsecam potenliam seu denominationem; omnis autem res, et illa sola,
qute in se habet bonitatcm , et convenientiam respeetu appetentis, est per se bo
na et appctibilis; ergo tantum res, qua; est per se bona et appetibilis , potest
causalitatem finis cxercere.
6. Dices: etiam res ulilis, ut sic, habet in se bonitatem, cum in se habeatutili
tatem, nam utilitas quaedam specics bonitatis cst. Sed contra hoc est quod supra
diximus tractando de bonitate, disput. 10, bonum utile, ut sic, non esse aliqui
domninointrinsecum rei, qua; utilis censetur; nam licet utilitas, ut solum dicit
vim aliquam vel efficacitatem, sit aliquid in re, quas denominatur utilis, tame
n tota illa ulilitas non est bona, neque appetibilis ut utilis, nisi propter bon
itatem finis intenti, et ut illi subest. Propter quod D. Thomas, 1 p., q. 5, a.
6,merito dixit, utilianon esse amabilia propter se, sed solum ratione finis. Et
ideo etiam bonum utile ut sic non censetur bonum simpliciter, nec per intrinseca
m denominationem, quia non est per se conveniens, sed solum ut substat tali fini
, et ab illo quasi formaliter convenientiam accipit.
7. Secundo igitur argumentor in hunc modum; nam ea res, quoe non est per se bona
, non potest movere voluntatem ad amandum se propter se; ergo nec potest volunta
tem movere ad amandum alia propter ipsam; ergo nullam causalitatem finis exercer
e potest. Hsec secunda consequentia patet ex dictis, quia tota causalitas finis
in illis duobus capitibus continetur. Primum vero antecedens etiaui videtur ex t
erminis pcr se notum, quia cum solum bonum trahat appetitum ad sui dilectionem,
illa tantum res potest trahere appetitum ad amandum se propter se, quae secundum
se et sine ordine ad alium finem bona est. Unde non recte in ratione dubitandi
in principio posita sumebatur, medium ut medium trahere voluntatem ad sui dilect
ionem; ulteriusque diceretur finem ipsum trahere voluntatem ad diligendum medium
, nam revcra nihil aliud est velle medium propter finem, nisi quod tota ratio vo
lendi illud, sit ipse finis; ratio autem volendi est, quac voluntaiem movet et a
ttrahit, et ideo etiam motivum voluntatis appellari solet; medium autem est tanq
uam materiale objectum, quod
ratione finis amatur. Atque hinc facile probatur prior consequentia, quia quod n
onsufficit voluntatem trahere ad se amnndum, multo minus potest trahere volunlat
em aii amandum aliud propter ipsum; sed res iik qua; non est per se bona, non po
test trahe» voluntatem ad amandum se, ut ostendimu; ergo minus potest trahere volu
ntutem;: amandum aliud propter ipsam. Major patei. tum ex illo principio, Propte
r quod n» quodque tale. et illudmagis; et ila simedhiE amatur proptcr finem, magis
aroatur finb: ergo res, quae facit aliud amari propter ipsam, oportet ut magis
faciat amari stipsam: ergo, e converso, quae non potest trahere ti amandum se, m
ulto minus poterit trahere d amandum aliud propter se. Tum etiamquia amor medii
propter finem procedit ex amote finis; ergo si amor alicujus rei ut finis m pote
st causari ab illare. neque amor alleriu: rei propter talem finem potest ab illo
fine I naliter causari; quod est dicere, illum non possc esse finem, si nomine
finis vera caaa finalis significetnr, pront nunc de illa loquimur in ordine ad c
reatam voluntatem.
Responsio generalis ad quastionem pnpsHam.
8. Ex hoc principio colligitnr primo generalis responsio nd qua?stionem in titnl
o seetionis propositam , scilicet, eara rem po*1 proprie exercere causalitatem f
inalem, qn* in se habet bonitatem propter quam ametur (aut vere, aut in existima
tione , quod iatclr gatur adjectum in omnibus similibns locutionibus, nc oportea
t idem repetere). H«c conclusio est evidens ex prajcedenti principM probationibus
ejus. Qnocirca non possunW' in particulari descendere ad designandas re^ qua; po
ssunt finaliter causarc, nimirum. * Deus, vel Angelus, vel homo, vel substantia.
vel accidens, vel divitise, vel bonor, vel i» hujusmodi, possint finaliter c.iusa
rc; sed * omnibus et singulis considerandum est f30 bonitatem vel convenientiam
per se halM et, si aliquam habuerint, secundum &m poterunt esse finalis causa, s
i vero nullam habcant, non poterunt. Solum autem dupl» bonum est per se et secundu
m se bonum. ncmpc dclectabile et honestum, sub hone^ comprchendendo quidquid est
per se naturt' conveniens, et ideo quidquid tale fuent, p°" terit sub ca ratione
causalilatem finis exercere; quod autem tale non est, nunquam cxercet causahtale
m finis, nisi quia tale e» timatur, et hoc modo divitiae aut honores appetuntur sa
?pe ut finis , quamvis illae res, si rectum de illis feratur judicium, non sint
per sese nmabiles aut convenientes, sed tantum propter aliud.
9. Dices: eadem ratione bonum delectabile non eril vere sufficiens ad causandum
finaliter, quia si rectum de illo feratur judicium, non est amabile propter se,
sed propter aliud. Imo neque scientia, sanitas, et res similes poterunt exercere
causalitatem finalem, quia non sunt amabiles propter se, sed propter hominem. A
d priorem partem respondetur negando sequelam; est enim ratio longe diversa, qui
a bonum delectabile praecisum ab omni alio fine extrinseco, vere habct in se und
e ametur, et ideo potens est, et sufficiens de se ad exercendam causalitatem fin
is ; quamvis si ab homine recta, id est, honesta ratione appetendum sit, non sit
in eo ut in fine sistendum, sed ad aliquem superiorem finem ordinandum, quod no
n solum de bono delectabili, sed etiam de bono conveniente naturae , seu natural
i, prout condistinguitur a morali honesto, intclligendum est. Unde claritatis gr
atia dici posset bonum dclectabile secundum verum judicium speculativum seu phys
icum, esse per se amabile, quod satis est ut per se sutliciat ad exercendam caus
alitatem finis, et non tantum ex falsa aestimatione operantis, sed etiam ex prop
ria vi quam in se habet; quamvis secundum verum judicium practicum et morale, qu
od attenditur per conformitatem ad appetitum rectum et honestum, non sit appeten
dum ut finis ab homine honeste operante. Secus vero est de aliis rebus, quae omn
i hujusmodi bonitate carent; illae enim nec secundum judicium practicum, nec eti
am secundum speculativum verum, possunt esse finales causae, sed solum ex falsa
existimatione.
10. Ad posteriorem partem respondetur negando sequelam ; nam illae res verc sunt
proptcr se amabiles, nam per se sunt naturas convenientes. Nec refert quod tant
um sint amabiles homini; nam hinc solum fit nonesse amabiles amore amicitiae, se
d concupiscentiae, quod non impedit veram ct propriam causalitatem finalem, quid
quid Gabriel loco supra citato significet. Et patet, quia tales res per bonitate
m quam in se vere habent, alliciunt, et ad se trahunt voluntatem, juxta modum et
capacitatem earum. Nam quia ipsas tales sunt, ut natura sua
xxv.
coaplentur homini, et sint perfectioncs ejus, ideo licet propter se diligantur,
homini tamen diliguntur ; et istae dua? habitudines non repugnant inter sc, nequ
e comparantur ut mcdium ad finem, sed ut finis Cujus, et finis Cui, qui integran
t unum completum finem, ut supra vidimus.
Resolutio de catisalUate mediorum.
1 I. Secundo principaliter, colligitur ex dicto principio resolutio prioris diff
icultatis de causalitate mediorum. Rcs enim, quae est mcdium ad alium finem, pot
est sub aliqua alia ratione esse per se appetibilis, ratione alicujus bonitatis,
quam in se vere habet etiam praecisa relatione ad illum finem, et sub ea ration
e non est dubium, quin possit rcs, qua? est medium, habere causalitatem finalem,
quia non habet illam ut mcdium. Imo respeclu illius, materialc quid, et per acc
idens est, quod talis res sit medium, seu ametur propter alium finem; neque de h
oc est ulla controversia. Alio ergo modo potest se habere res, quae est medium,
ita ut nullam habeat rationem per se boni, vel saltem quod per illam non causct,
nec propter illam ametur, sed tantum quatenus utilis est; et sub hac considerat
ione simplicitcr negaii debet rem illam ut sic sufficientem essc ad exercendam c
ausalitatem finalem. Et quidem si illa res talis sit, ut solum ametur propter fi
nem, res videtur evidentissima, quia tunc amatur ut pure medium, quod omnes phil
osophi a fine ut fine distinguunt, et potius censent pertinerc ad effectum finis
quam habere rationem causa?. Et hoc etiam confirmantomnia, quae in probatione p
rhnae assertionis adduximus. At vero quando haec res, quae est medium, induit ha
bitudinem termini respectu alterius medii, quod amatur propter ipsam, videtur ja
m participare ahquo modo rationem finis.
12. Et idco, majoris claritatis gratia, et ad declarandas locutiones nonnullorum
gravium auctorum, possumus hic accommodare distinctionem quam Gabiiel citato lo
co adducit; nam aliud est loqui de fine, ut puram rationem termini induit, aliud
vero ut habet propriam rationem causae finalis; liic enim de illo loquimur sub
hac posteriori ratione. Et hoc modo negamus tale medium, etiamsi ahud ad ipsum o
rdinetur, exercere veram causalitatem finalem propric loquendo, ct secundum intr
insecam denominationem, ut ita dicam. Et hoc probant omnia in priori asser
60
tionc adducta, quia medium etinm sub hac ratione consideratum, non habet in se u
ndo trahat voluntatem ad amandum so propter se, sed ipse finis ad quem omnia med
ia ordinantur, movet voluntatem ud amandum omnia mcdia, et subordinationem eorum
inter sc, seu, quod idem est, idem tinis movel voluntatcm ad amandum aliquod me
dium immediatc propter se, aliquod vero immediatc propler aliud medium, mediate
vero seu ultimate propter se. Ipsa ergo bonitas iinis est, qua? proxime et linal
iter movet, quainvisnon semper tcrminet proxime et immediate relationem seu habi
tudinem medii ad fmem; causalitas autcm fmalis in motione metaphorica con«istit; h
a;c crgo non est in medio, etiam quatenus aliud ad ipsum ordinatur, sed est tant
um in flne. El confirmatur ex speciticatione actuum voluntatis, seu electionumom
nium mediorum tendentium ad eumdcm fincm; nam omnes illa? recipiunt speciem, et
bonestatcm vel maliliam ab ipso fine, ut latius tradunt Theologi, in 1.2, q. 18;
ergo signum est, licet unum medium ordinctur ad aliud, tamen si omnia appetuntu
r tantum ut media, *solum finem propter quem omnia appetunlur, essc, qui per bon
itatem suam causat finaliter omnes illas electiones.
13. At vero si de iine loquamur solum prout est terminus ordinationis seu habitu
dinis alterius ad ipsum, sic unum medium dicitur finis alterius, quod ad ipsum o
rdiuatur, quia cst terminus ad quem proxime rcfertur. Medium enim remotum, ut ta
le est, non habet convenientiam et proportionem cum fine nisi intercedentc proxi
mo medio; et ideo ad ilhid proxime ordinatur; ergo sub hac ratione partieipat ta
le medium rationem proximi finis. Atquc lioc contirmant testimonia Aristotelis e
t D. Thom:e in favorem secunda? sententhe adducta; favet etiam communis loquendi
modus; absolute enim dicitur unum medium amari propter aliud; ex quo genere loc
utionis colligit Aristotelcs ubique rationem finis. Dices : si medium participat
munus et rationem finis sub ratione termini ad quem aUud medium ordinatur , cur
ctiam non participabit causalitatem finis, quaj in metaphorica motione consisti
t? Videtur enim esse a?qualis ratio. Maxime quia sicut, verbi gratia, sanilatis
amor movet ad procurandam evacuationcm, vel digestionem, aut aliquid simile, ita
desidcrium cvacuationis movet ad sumendam potionem, vcl ad ambulandum, aut aliu
d simile mediiim.
1 i. Itespondetur imprimis ditTercntiam esse, quia proxima ordinatio unius medii
ad uliud attenditur secunduin id quod est matcriale in ipsis, nimirum, quatenus
unum medium potcst essecausa effectivaiUiui effectns. et ita potest bene ordina
rj unum mediom ti aliud, et e converso umim esse tenuinu: proximus ordinationis
alterius, secundum i.i quod in ipso vere et realiler est; atquc ils potost parti
cipare rationcm finis, ut termiui. Causalitas autem finalis formaliter provenii
a fine quatenus bonum est, et quia bonitas finis non participatur intrinsece a m
edio priv pinquiori, etiamsi aliud ad ipsum ordinetur, ideo non ita participatur
ab eo causalitas finis, sicut ratio vel habitudo termini. Nonert autcm confunde
nda motio, vel naturalis resultantia, quse est inter ipsos actus volunlatb (quat
enus ex uno excitatur voluntas adalium) cuui causalitatc finali; nam illa causau
fc inter actus polius est effectiva quam finalis, sivc sit pcr propi iam eilkien
tiam pbysicam, sive pcr naturalem sympathiam, et consensioncm, de quo alias; nam
ad prasens non refert. Ratio autem finalis est ab ipso objeclo; et ideo, quamvi
s desiderium uniiy medii causet vcl cxcitet dcsiderium alteriunihilominua tamen
in generc fiualis caiiN? tota illa motio provenit ab eodcm fine.
15. Nisi quis tandem velit dicere, quodsicut medium cx conjunctione ad finem 61
amabile et appetibile, ita fit potens ad c** sandum finauter, saltem electionem
alteriM medii propter ipsum, et ita participare eausalitntem fmalem. Quod quidem
in re non est divcrsum ab eo quod diximus; nam ad summum hoc potest attribui me
dio pet quain' dam extrinsecain denominationem. Nam, f cut medium non accipit al
iquam intrini*cam bonitatcm a fine, qua Bat appetibile.sed soluni per cxtrinseca
m dcnominutioneni et quasi informationem accipit ab illo conv^ nientiam et appet
ibilitatem objectivam, itf summum per similem denominationem B" trinsecam potest
participarc causalitatem * nalem; re tamen vera, tota illa causahte provenit ab
ipsoflnc, ejusquc bonitate; el ideo sa?pc dixi in superioribus, proprie ft per
intrinsecam denominationcm so!unifinfnl exercere causalitatem-finalem.
16. Objcctioni satisfit. Dices: ergo, * modo quo ratio finis attribuitur atediis
ad qunj alia ordinantur, ita potest atlribui illi mcdio quod est primum in exec
utione, ct w timum via intentionis; nnin, licet ad in"" non ordinetur aliud medi
um extrinsecum , ordinatur tamen ad illud ipscmet aclus voluntatis, qui ad illud
terminatur; unde ctiam dici potest esse proptcr illud, juxta doctrinam superius
traditam, sect. 3. Rursus, licet iUud medium pcr intrinsecam bonitatem non trah
at voluntatem, tamen ut conjunctum fini, sicut ab illo reddihir appetibile et co
nvenicns per extrinsecam denominalionem, ita per eamdem potestdici causare final
iter, non per seipsum, sed pcr finem tanquam per snam formam extrinsecam. Respon
delur primo, non esse mngnum inconveniens lioc totum concedere, quod magis spcct
at ad modum loquendi, quam ad rem. Quod si quis velit hoc modo sustinere opinion
em Gabrielis, facile poterit; nam et D. Thomas, i p., q. 5, art. 6, vocat bonum
utile ut sic, terminum proximum motionis voluntatis. Veniratamen modus ille loqu
cndi, priesertim quoad participationem causalitatis per cxtrinsecam dcnomination
em, milii videtur valde improprius; nam in rigore non movct medium, sed finis ad
medium, ut supra dicebam. Tamcn quantum ad habitudinem termini potest dici part
icipari a primo medio, qualenus est materiale objectum in quo versatur actus vol
untatis, quod solum I). Thomas loco citato intendit. Imo sub ea ratione, qua dic
itur actus esse propter ipsum, jam non habet rationoin primi medii; nam ipsemet
actus subit quodammodo rationem prioris medii, ut in sect. 3 declaravi.
Satisfit fundamcntis aliarum opinionum.
17. Qnod sit o>>jectum adiequatum voluntatis. Fundamenta aliarum opinionum fere n
on indigent nova solutione, quia declaraudo veram sententiam partim soluta, pnrt
im ad ea qua; diximusconfirmandaaccommodala sunt. Solum ad id, quod in favorem p
rioris sententiae objiciebamus de objccto adrcquato voluntatis, dicendum est dup
lex esse objectum potentisp,, materiale ct formale; finis ergo non potest dici a
dsequatum objectum materiale voluntatis, quia etiam media sunt materia circa qua
ra voluntas versatur, ut dictum est; finis autem dici potest formale objectum ad
aequatum, quia quidquid voluntas amat, est finis, vel propter finem; ct hoc inte
ndit D. Thomas, citato loco. Cum ergo dicitur omne objectum volunlatis liabere c
ausalitatem finalem, intelligendum est de objecto formali, non de materiali. Et
eodem modo intelligendum est quod Aristoteles ait,
finem ct bonum idem essc; intelligit enim de bonn simplieiter, quod in se nc per
se bonum est; quo scnsn dixit etiam, 1 Ethic, c. 7, bonum uniuscujusque rei ess
e, cujus gratia operatur. Et in idem redit qnod alii aiunt, iinem esse adrequatu
m objectum motivum voluntatis, non autem terminativum, et causalitatem finalcm p
roprie convcnirc objecto motivo, non autem pure terrainativo. Conrodua vcro. 1.
2, q. 1, nrt. 1, dicit fincm esse adrequatum objectura per se voluntatis, medium
autem esse objectura per accidcns; quod in idem redit, dummodo illud, pcr accid
etis, non ita intclligatur, ut cxistimelur voluntas non attingere ipsum medium i
n sc; sic enim falsum esset media esse ohjecta pcr accidens; nam proprie et in s
e amantur; sed intclligendum est per accidens, id cst, per aliud, ncmpe per fine
m, atque hoc modo solum objectum per se voluntatis potest habere causalitatem fi
nalcm.
18. An sit actus aliquis vohintalis a fine non caitsatus. Dices : ergo nullns es
t actus voluntatis qui non sit a causa finali, quia nullus est qui non sit ab ob
jeeto formali achequato ejus; hoc autem vidctur falsum, tum quia aliqnis est act
ns in voluntate, qui nec circa finem. nec circa media versatnr, ut Scotus, et no
nnulli alii Theologi contendunt, in 1, dist. 1; tum etiam quia simplex coniplace
ntia, vel inefficax desiderium rei impossibilis, non causatur a fine, cum nullo
modo movent ad consecutionem firas. Hwc objectio petcbat longam disputationem, a
n in voluntate sit actus neuter, qui non sit causatus a fine; sed quia hoc non e
st nostri instituti, breviter respondetur ad argumentum concedcndo sequelam, nim
irum, nulhim essc actum in voluntate cum ratione et aliqna deliberatione operant
e, qui non sit effectus finis, ut recte probat ratio facta, et ex omnibus dictis
in sect. 3 confirmari potest. Ad priorem vero partcm objcctionis, negamus esse
actum in volnntate qui non sit aliquo modo, vel circa finem, vel circa mcdium pr
opter finem, quod late probat Greg., in t, dist. I, q. 1, praesertim ex Aug., 4
deDoctrinachristiana, c. 8, ubi omnia bona amabilia revocat ad bona quibus est f
ruendum vcl utcndum, id est, quae sunt fincs aut media. Quod etiam sentit Arist.
, 3 Eth., c. 3 et 4, ct sumitur etiam ex D. Thoma, X cotit. Gent., c. 86. Et rat
io est, quia inter bonum propter se amabile, aut tantum propter aliud, non potes
t reperiri medium. Nnm quod Scotus pu
« IndietroContinue »
- Page 5 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
proccdit. Eo vel maxime quod hrec causnlitas qundammodo cst moialis, ct qunsi ar
titiciosa et intellcclnalis, ct ideo non est in omnibus reqniparanda cuin causal
itate ellicientis, qua* est mngis physica et rcnlis. Atquc ita siniul responsum
est difficultati tactte in tine scctionis pra-cedenlis, et in hunc locura romiss
v.
47. Ultimo nddi potcst, ipsnm nctionem imperntnm, eo modo quo hic et nunc a tali
ngente progredifur, esse et cltectum causa; tinnjis per modnm nctionis, et caus
alitatem ejus rcspectu rei factre propter illum tinem per camdem actionem. nnm i
lla meiiinnle pendit ille etTectus n tali flne. et nihil aliud cst esse causalit
ale,m, quam esse quasi viam qua pendet clfectus a cnusn in t;ili generc eausn*.
In hac antem dependentia non est considernndus ellectus quasi materinlitcr. ut e
st talis res; sic enim non semper requiret illam denendcntiam per talem causalit
atcm. ut pcr se necessnriam nd sunm csse, sed considernndus cst formnliter, quat
enus cst ellcctus hic ct nunc tnli modo fnctus. quomodo nccessnrio includit ordi
nem nd talem nctioncm, et nd modum ngondi talis causn-. Atque ita ha-c rcsponsio
fcre coincidit cnm pra*cedente, et utramque melius explicabimus inferius, decla
rando causnlitatem tinalcm in eHectibus Dei.
SECTIO V.
Quxnam til in pne proxima ralio fintdlUr cauuutdi,
1. Sensus pra?sen!is qurestionis ex superioii constat; ncn enim inqniiimus ratio
nem cnusandi, qintenus dicit cansntionem in nctu secundo sed quntenus dicit nctu
m primnm qunsi forranlem. eonstituentem cnnsnm finalem proximo aptam, ct suffici
ontem ad enusnndum. Sicut cnim in causa efficientc distinguimus rem, qnre causat
, n proxima ralionecnusandi, ila in finali vuletur necessarium, qnia endem omnin
o res pntest esse, et principinm efficiens, et cuusn finalis, et formalis; oporl
ct ergo ut sub diversis rntionibus lirec munera exereent; ei go illa ralio, sub
qua excrcet munus cnusce finalis, erit, qure proxirac constituit linalcm cuusam
quasi in actu primo.
Jiesohttio qv.trstionis.
2. De hnc igitnr re commnnis eonsensus Doetorunj omnium rsse videtur, bonitntcm
csse proximam rntionem, sub qua flnis mo
vet; atque ita illnm esse, qna? constituit fin* lem causam, dnns illi (ut ita di
cam ) virtutea ad causandum. Ita sentit D. Thomns, I. ?. q. I, a. 1, et latius 3
cont. Gent., c. 2 et3, n ostendit, idem esse operari propler fintn. quod opemri
propter bonum, et I p., q.' nrt. 4, probat bonum hab. re rationem firj^; et ibi
dem, solutione ad sotundnm, de aa causnlitate declarat illud Dionysii, cap. 4 &
Divin. noui., Bonum est di/fnsivnm «fi.niE» rum, linalit^r nttrnhendo et alliciendo
voluttulera.Eamdem doctrinnm babet Aiex. Aleni. \ part., q. 17, memb. 3, et q. 3
4, memb. I. sumptaque est ex Aristotele, 2 Phys.. cap. 1 tex. 31, ubi dicit fine
in ct bonnm esse idem quod etiara repetit 5 Metaph., c. 2. et lib. I Ethic, c. 7
, ait, id essi unicaique 'onttm, erjn gralia cttrru operatur; idem lib. 4 Ethic.
a. Eudemnm, sub finem. Itafio nutem est, qu: causulitas finis consistit in moti
one metaph:rica voluntatis, qua illam ad se nllicit; nihi nutem ad sc allicit vo
lunlatcm, nisi quatenm bonuin est; ergo bonilus est ratio moTfnt-, voluntatem; e
rgo etinm cst ratio, seu piiscipium cnusandi finalitcr. Minoreni suppcw ut cerln
m.excommuni conscnsu Theologorcet philosophorum, dicentium voluntatem n-K posse
ferri in aliqnid, nisi sub ratione bom. juxta illud : Bonum esl quod omnia apfit
ttil.
Maluni ul malum possilne causa esse fitaki.
3. Sed occurrit statim controversia ccz Ochara et aliis Nominalibus, dicentihus
po?-e voluntntem ferri in malum snb rntione ma5. Ita Ocliam, in 3, q. 13, dub. 3
. Inclinat ctiai Scotns, in I, d. I, q. 4, circa linem , etini d. 43. q. 2. Ex q
uoinm nssertioue plane quitur, mnlum ut mnlnm pnsse eliam roetaphoiice movere vo
luntalem, et consequenter hiibere cnusalilatem finis, n.im si malum r*> leit pio
pter se amaii, etiam potenmt afe ninnii propter ipsum, si ad illud obtiDcndHiii
necessaiia et utiliu sint. Atque ita fietutoon sit bonitas adrequnta ratio et vi
rlus fiais »d causandum finaliter, sed erit entitas.veiaJiquid hujusmodi, ut Ocham
significat.
4. Verumtamen ha-c scnlentia nntiqnat» cst, el nb scbolis mcrito rejocta , utpote
repugnnns cum Aristotelis, Dionysii, Angustini. D. Thnm. et omnium recte scnlien
tinm consensu, ut pntct ex Aristot., lib. 1 Ethic, c. I: Dionys., c. 4 de Divin.
nom.; August., iConfeFS." c. 6 et 8: S. Thoma, ». 8, q. 8»a. I. ct rehquis 'ihenli
gis, in -2, d. 43; Henric, Qncxilib. 1, q. 47. Vide etium Greg. Nyss., Lb. de Op
ificio hominis, c. 20 ; ot Damns.. lib. 2 de Fidc, cap. 2-2. Hornm enim omnium n
xionia commune est, Nminetn ad malttm inlendentrw opzrnri. Estque id expetientin
evidentissimtim. Et ratio est. quia esset inordinati?6imo inslitnla volnntatis
tacultas, si in malum qua malum cst, ferri posset. Quid cnim magis inonlinatuin
esse potest, qunm velle malum. quia malum est? Voluntas antem nihil potest appel
itu elicito velle, nisi qnod sit consentaneum alicui naturali inciinationi ipsiu
s voluntatis, quia ex tali inclinatione nascitur omnis appetitio elicita, saltem
naturalis, quia omnis appelitio liujiismodi refertnr ad objectnm ada-qratum, et
pirportionatum voluntati. vel aliquam partem ejus; natnralis autem inclinntio v
o'.untatis cst ad totnm illud ohjectum; si ergo voluntns posset moveri per piopt
ium actum in malum ut mnlum, naturalis ctiam iuclinalio ejus csset ad malum ut m
:ilnm; esset ergo ipsa natutalis indinatio inordinata. Hoc autem omnino repupnat
, tum quia ob optimo auctore sapiontissime instituta.tum etiam quia esset sibiip
si repngnans. Nam voluilatis finis scu inslitutio est, ut per eam homo qua-iat c
onvenientia sibi, et fugiat disconvenienlir; si ergo accrpisset inclinalioncm ad
tendeudum in disconveniens, quatenus disconveniens est, formaliler ot directc s
i'.iiipsi, ct mo fini repugnaret, ct ideo recte dixit Damasc , lib. 2, c. 22 : V
olunlas fcrlur cd (j-ndvm in illit rchts qvn- nnturn- conxrnt 'nnt sunt. Ut Sene
c., lib. A de Benefic., cap. 17, dixit: Ncc quisqvam tanltm a natvruli lcge desc
itil, et Jtvminem exuit, vt animi c vsa malvs sit.
5. Et contirmatur, nam impossibile est ut inlcllcctus assensum pnfbeat falso qua
tenus falsum est; ergo et quod voluntas proseqnatur mnlum quatcnus malum cst. Pa
tet consequentin, quia, sicut comp;iratur intellectus ad verum, ita voluntas ad
bonum; tantaque est ex terminis ipsis repugnantia inter prosecutionem et malum,
quanta est inter assensum et falstim. Tum etiam si intellcctus non potest judica
re assentiendo falso, ergo non potest judicare malum ut malnm hnbeie unde nmetnr
, nam id est evidenter et ex ipsis terminis falsura, et repugnnns omni intellecl
ui. Cnjus signum apertum est(ut obiter solvnmus omnin nrguinenta qun» contra fieri
solent), quia nunquam jndicnmus essc nmandum, vr-1 prosequcndnm al:qnid , quod
nlias malum esse cognoscimus, nisi quia judicnmus commodum vel ad delectationem,
vel ad viu
dictam sumendam, vel ad aliam similem ntililatem. Ergo nec voluntas potcst feni
-in malum, ut tale est, scu qnod tantum cognoscitur esse mnlura. Patet consequen
tia. qnia, ut inferins dicetur, volunlas non potest moveri nisi medio jndicio ra
tionis, quo sullicienter proponalur aliquid, vel appetendum, vel appetibile.
6. Atque hinc tandem sumitur ratio, quaj ad rem, de qua agimus, spectat. quia in
malo ut sic quatenus malum est, nihil cst qtind possit apprehendi aut cxistimar
i ut siilligier.s ratio ob qtinm voluntas movealur. Ntim vel in malo considenitu
r malitia, vel entitas, qutc malince subest. Mnlitia pcr sc nc formaliter sumpla
nihil haliet quo voluntatcni alliciat vel attrahat, quia ipsa niliil cst, nt in
superioiibus diximus. Eulitas nutem, qure maliti e subesse potest, aliquid boni
talis habct; unde si appetilum movet, id est ratione bonitatis. Et confiimatur,
nam in electione mediomm, impossibile est vofimtatem cligere aliquid nt medium a
d tlnem, eo quod sit disconvenicns, vel impctliat ad conseculionetn linis, quod
esset eligere malum oppositum bono ulili, sub rntione mali: ergo in intentione v
el amoro finis impossibilc est quod feratur in nliquid nt in linem, eo qttod pcr
se sit disconveniens, quod cst velle sub mtionemaii oppositi bono propter se np
pelibili. Antcccdeiis videtur per se nolum ex terminis; qui enim intelligi potes
t, ul nliquis ex intentionc finis cligat quod repugnat fini, quatenus tale est?
nam esset heec contradictio in i| sa voluntalc. Quin potius docent omnes, qui re
cte senliunt, qnando nnicum esl mediim utile ad linem, ficii non posse quin volu
ntas illud eligat, si vere et cllicnciter intcndit fincm; multo ergo impossibili
us est ut elignt mi-dium inntile, qtta tale est. Primn vero consequentia probatu
r. quia tanlura repngnnt malum, utin se mnlumeft, intentioni. sicutinntile.ut in
utile, electioni; nnm sicut electio inutilis, ut inutilis, rcpugnat intentioni f
inis, itn intentio mali, ut per se mali, repugnat naturali et ndtequutae propens
ioni voluntatis.
Indifferens nl sic possitne causa esse finalis.
7. Dices, ho>c argumcnta sntis probnre ot mnlum ut mnlum non posse flnaliler cnu
snre, et bonum ut bonum posse, non tnmen probnre soltim bonum posse habere hnjus
modi citusalitntem, nut bonitatcm essc ntlfpqnntnm rntioncm finnlisnndi. Quia in
ter bonum et malum potest dari indifferens, vel reipsa, vel saltem prsecisione r
aentis, quatenus ratio enlis aut veri, prsecisa ratione boni, considerari potest
; ergo hsec potest essc ratio sufficiens ad movendum appetitum, et consequenter
ad finaliter causandum. Respondeo, in re dari quidem posse ens indifferens secun
dum aliquam rationem boni, non tamen secundum omnem, quia non potest ens non ess
e bonum, atque ita quando ens sub aliqua ratione inditferens voluntatem movet, n
on movet illam quatenus indifferens est, scd quatenus aliquam rationem boni habe
t. Quod si contingat aliquod ens sub omni ratione boni esse indifferens respectu
appetentis, id est, ut nec sithonestum, nec turpe, nec jucundum, nec molestum,
neque naturse conveniens, neque disconveniens (quod fortasse non potest inveniri
). tamen illo posito, tale ens non posset habere causalitatem finalem in volunta
te; quia nullam convenientiam aut conformitatem haberet cum illa; voluntas autem
 cum sit essentialiter appetitus , non inclinatur nisi in conveniens ut tale est
; unde cum ratio entis de se sit indifferens ad rationem convenientis et disconv
enientis appetenti, non est de se sufficiens ad movendum appetitum. Quod si inte
rdum videatur ens aliquod movere voluntatem solum quia non existimatur disconven
iens, ideo est quia in omni ente apprehenditur inesse aliquid bonitatis et perfe
ctionis, quee si aliunde non habet disconvenientiam, hoc ipso ratione suffl perf
ectionis existimatur conveniens.
8. Imo, quia id, quod est in se bonum, potest csse vel conveniens, vel disconven
iens homini, ideo non qusecumque bonitas, sed secundum aliquam convenientiam ad
appetentem est sufficiens ratio finalisandi. Propter quod dixit Arist., 8 Ethic,
c. 5: Amabile quidem bonum, unicuique autem proprium. Quod quomodo intelligendu
m sit, longam et Theologieam postulat disputationem, tum propter amorem amicitia
?,tum maxime propter amorem Dei super omnia. Nunc breviter tantum notetur, bonum
proprium non dcbere intelligi solum illud, quodcedit in proprium commodum, sed
simpliciter quod per se decet, aut est consentaneum naturce appetentis. Quo sens
u comprehenditur omnis finis, etiamsi ad perfectissimum amorem amicitise pertine
at.
9. Rursus dicetaliquis: voluntas non semper movetur a fine ad obtinendum aliquid
, sed saepe etiam ad vitandum aliquid; sed ad hoc movetur a fine ratione maliti»;
ergo
non solum bonum, sed etiam malum, ut mlum, potest habere aliquam causalitatem II
nalem in voluntate. Respondetur, quando mobile recedit ab uno termino ut ad aliu
m accedat, terminum a quo non esse finem 3Hus motus, neque excitare mobile (loqu
inrar metaphorice) ut a se recedat, sed finis esl terminus ipse, ad quem mobile
fertur, et a finaliter excitari posset, ab illo tantum traheretur, et consequent
er ratione illius al> alio termino recederet. Sic ergo voluntas proprie a bono t
antum movetur ut a fine a quo trahitur, ut ad se accedat per amorem, intentionem
, etc; inde vero sequitur recessus a malo, quce non tam est motio in finem quam
quid consequens ad tendentiam in finem, et quasi quoddam medium ad obtinendum fi
nem. Unde ad illummet actum, qui est odium mali, non movet malum, nisi in virtut
eboni, quia non habetur odio malum, nisi ratione boni amati, et ita etiam in iil
o actu dici potest bonitas ratio movens ad odio prosequendum malum oppositum. Na
m odisse malum sub ratione mali, nihil aliud est quam odisse illud, quia privatb
ono, et ita bonilas est illic ratio principaliter movens, sicut in simili dicemu
s paulo inferius de electioue mediorum.
10. Tandem dicet aliquis: interdum minor bonitas plus movet voluntatem, ut amet,
quam major malitia ut recedat, et e converso minor malitia interdum plus movet
ad fugam, quam magna bonitas ad prosequendum finem; ergo eadem ratione fieri pot
est ut voluntas recedat a bono quatenus bonum est, seu etiam si non sit malum, e
t e converso, ut feratur in malum, etiamsi non sit bonum, quia, ut dialectici ai
unt, sicut sinipliciter ad simpliciter, ita magis ad magis, et e converso. Respo
ndetur : sicut solum bonum potest movere voluntatem, ita etiam solum majus bonum
, quantum est de se, magis movere, dummocjo sufticienter proposi tum sit. Quod a
utem voluntas interduin W sic moveatur, provenit ex libertate ipsiusvoluntatis.
Haec vero non sulhcit ut feratur m malum sub ratione mali, tum quia libertas non
potest exerceri extra objectum volunlatis ; tum etiam quia, hoc ipso quod volun
tas feratur in malum ad experiendam suam libertatem, jam non fertur sub ratione
mali, sed sub aliqua ratione utilis. Quanquam experimentum libertatis semper sup
pomt in objecto sufficientem rationem boni vel mali, quee ex parte illius fundar
e possit I
usum libertatis. Ad hunc autem usum, si sit tantum quoad excrcitium, sufficit ut
vel bonitaa objecti, vel actus ipse, seu dilectio ejus non existimetur necessar
ia, ut in superioribus traditum est, cum de liberis causis ageremus.
41. Unde, licet bonum quantum est ex se, cfiicacius sit in suo genere ad finalit
er causandum, quia tamen actu causare non potest, nisi voluntas ipsa se moveri s
inat, seu cooperetur in suo genere motioni ejus, quod pro sua libertate potest n
on facere, ideo ex hoc capite accidere potest ut minus bonum actu causet iinalit
er, praetermisso majori bono. Quod tamen facere non posset, si nullam haberet bo
nitatem, quia jam tunc omnino deesset ratio causandi, sine qua non sufBcit libcr
tas voluntatis, ut moveatur, quamvis, ut non moveatur, sufficiat (ut dixi) caren
tia vel negatio boni necessarii, etiamsi malum non sit. Secus vero erit si usus
libertatis non tantum sit quoad exercitium, sed etiam quoad specificationem per
actum contrarium odii, aut similem, nam tunc necesse est ut aliqua ratio mali in
objecto appareat, nani odium proprie sumptum, solum circa rationem mali versari
potest.
12. Dico secundo : non tantum verum bonum, quod in re sit aut esse possit, sed e
tiam bonum apparens, seu tantum cxistimatum, potest esse sufBciens, ut finalem s
uam causalitatem exerceat. Ita docet D. Ihomas, 1. 2, q. 8, a. 1. Constatque sat
is experientia, nam srepe movetur homo ad inquirendum aliqua, qua; apparent bona
, ut delectabilia, quee revera talia non sunt. Quod etiam in electionem mediorum
est manifestum; eligimus enim saepe quod existimamus csse utile ad finem, quod
postea experimur esse inutile, vel etiam impediens. Ratio autem cst, quia causa
finalis non causat nisi cognita, ut infra dicemus; quantum autem spectat ad cogn
itionem, perinde se habet res, quse existimaturbona, ac si in re ipsa bona esset
.quia idem judicium de illa fertur, et seque verum existimatur, ac denique eodem
modo repraesentatur seu proponitur voluntati.
13. Ulud tamen videri solet difficile in hac conclusionc , cum causalitas finali
s vera el realis sit, quomodo ratio tantum conficlu aut existimata possit ad han
c causalitatcm sufficere. Nam realis causalitas non potest oriri nisi a principi
o reali; iila autem bonitas tantum apparens nihil reale est, sed fictum potius;
ergo nec potest realiter causare. Imo
talis bonitas, cum nou sit in rebus, sed in ratione tantum, non videtur esse pos
se sufficiens ad movendam metaphorice voluntalem, nam voluntas non fertur, nisi
in res ipsas quatenus bonse sunt.
14. Respondetur primo, hanc causalitatem finalem ita esse realem, ut fiat morali
quodam et intellectuali modo, per naturalem sympathiam, qiue est inter voluniat
em et intellectum, et ideo ad illam non requiri aliud esse reale in causa, nisi
illud quod sufficit ad motionem inter has potcntias per naturalem consensionem c
arum, et quia ad h oc sufficit esse reale, ut repreesentatum in intellectu, etia
msiin re verum non sit, ideoetiam ad causalitatem finalem sufficere potest appar
ens bonitas, licet vera non sit. Et hoc fere est quod D. Thomas citato loco ait,
appetitum elicitum sequi formam apprehensam, et ideo ad ejus motionem sutticere
bonitatem apprehensam, seu existimatam, etiamsi vera non sit.
15. Addi vero ulterius potest, aliud esse loqui de bonitate, aliud de re bona, n
am voluntatem interdum movet res, quae vere bona non est; quo sensu procedit con
clusio posita, scilicet, quod interdum bonum tantum apparens finaiiter causet. N
ihilominus tamen dici potest voluntatem nunquam moveri, nisi a vera bonitate; nu
nquam enim movetur, nisi vel a delectatione, vel ab honestate, vel a commodo nat
urae, quae omnes verae bonitates sunt (omitto appetitum boni in communi, in quo
non est deceptio). Unde in propria ratione formali, quae movet, nunquam etiam es
t deceptio, sed haec intervenit in applicatione hujus rationis formalis ad hanc
vel illam rem, et hac ratione movet quidem res, quae apparet bona; ratio autem m
ovens non est apparens, sed vera bonitas, quamvis tali rei falso attribuatur. Ut
, verbi gratia, si quis amat furtum, ut ex Ulo eleemosynam faciat, movetur quide
m a bono existimato, tamen a vera bonitatc et honestate, scilicet, ab honestate
misericordiee, quam in tali actu esse existimat. Et idem est cum homo quaerit al
iquod objectum, quod putat esse dclectabile, in re tamen delectabile non est, na
m ille veram quaerit delectationem, et ab ea tantum movetur, errat tamen illam a
pplicando rei, in qua vere non est. In hoc eigo sensu dici potest, rationem caus
andi finaliter semper esse veram aliquam bonitatem, quamvis non semper sit verum
aliquod bonum, quia non semper apprehenditur talis
honita9 aut judicatur de rc iu qua. verc se honum, satis manifestum apparet nonc
ssc
existat. sullicien3 ad causaT.titem finnlpm excrcea
16. Dico tertio: solum ilhid honutn, quod dam , quia bonum utile ut sic nonest p
erse jn se sou per se bonnm est, est sotliciens amabile; ergo non est suliiaens
ad primmi ad caus ilitate u finalem excreendam. Dccla- ntotionem fi.iis exercend
am. RursMsquntenB ratur. nam bonum, nt supra tractavimus, tan- utilc est, non es
t id proptor quod aliud amitum cst iiut honestnm, ant delcctabile, aut tur, nam
potius ipsum amntur propter aliaJ; nlile; ex qitibn* dno priora snnt in sc acper
ergo neqne secundam motionein seu causase bona, lertium vero nolum per ltabitud
inem litatem finis exerccre potcst. Quin potiussab ad illa, qun omnia ibidom exp
licata sunt. ea ratione est effectns finis, quia est id quod lgitur duo priora b
ona sutticiunt ad eausali- altortus grntia fit vel amatur; ergi bjoaia tatem fin
alem cxcrccndam, quod fiicile pro- utilc ut sic non potest cansalitatem linaieni
bari potest. Nam cansalitas finis in dnobus exercerc. Sola ergo bonitas honesta
. siTem> consistrt, vet in ailerntro eorum, scilicet, ratis, sive naturalis, ct
bonitas debclabiiis, quod volnntatcm movcat ut finem proptcr se, potest csse pro
pria r.itio causandi finaUter. ct alia proptor ipsnm diligat aut exoquntur; Htc
vero occnrreb;it sbitim diltjciillns dcmentruniquc autem liorum pr^stare potost
d. s, an po,=sint cau;alitatem fi.ialem exerceutiumcra >. ex illis bonis. Ntm bo
iium ho.ics- re, quam melius tractabimus sectionc setum propter sc est maximc ex
pctibile tan- quenti.
quam per se decens, vel per sese natnrac Sei.tio VI.
conveniens; imo l.a-c est ipsa ralio boni ho- Qiix res possill[ caU!!a[iuUcm fin
alem exerem.
nesti, ut dicto loco no avimus cum D. Thomn,
\ p., q. 6, a. li. De bono antem dolcctabili ait i. DilficnHas hvjus qniestionis
ex duplici
idem D. Thomas, 1. 2, q. -2, a. 6, ad l, ex cnpite oriri potest. Primum cst de m
ediis.an
Arist t., 10 Ethic, c. 2, stultum esse qwrrere \\x possint exercere cnusalitatem
finis; tiJe
propter qnd app tal»r, nim ipsn delertalin tur cnim ex ipsis terminis manifestum,
not
per se h»b:t uudt appHibilissit. Ha?c ergo duo p0Sse mcdia habere causalilatcm fiu
is; nafl
boua sufii -ientia sunt ad causandum primam sola res, que est linis, potest exer
cere «u
motionem in tinem propter seipsum. salitalem finis; scd medinm esl rcsdistinclas
17. Ex hae antem mo'.ione nascitnr altera, fine; ergo non potest excrcere ransal
itttem qua? est ad mcdia propter linem; nam illud fmis. In contrarium voro esl,
qiria meilinnmi idem honum, qnod propter se amatur, movet medium allicit volunta
tem, ut ipsum am?t; ad aman.lum alia proptcr ipsum, si necessa- ergoinhocexercct
causnlilntemtinis.Elnmiria vel utilia siut ad bonum proptcr se ama- -mc quia eii
am ad unnm medinm potestalfoJ tum obtinendiim. Utrnra]ite ergo ex his bo- ordina
ri; tunc ergo illnd modiura, qnodfS nis pcr se sulioiens est ratioaa sue bonitat
is prius ordine intentionis, exercct cansalitateo ad causalitntem finalem exerce
ndam , quond circa linis aliud, qnod ad ipsuin ordinatitr. utramque ejns partem.
In quo manere sese 2. Secunda ditficultas est de privalionibos hiibent mutuo si
cut excedens et cxeessum, aut negationibus, an snb hac propria ratiow nam bonum
delectabile, et quoad nos plns possint exercerecausalitatem linis, id est. alsmo
vore solet, et ad se trahere appelitnm, et que eirore jndicntsR et existimatw, q
uod pridelecfcitio quodummodo cst ultima peifec- vationes vel negaliones sint. e
t noa vera entio operatioais propler se amabilis; at vero tia. Et idem quwri pot
cst de relalionibu*. bonum honestnm , quo majus cst, et per se prresertim ralion
is. Et ratio difiienltats^nobilius, eo de se et natura sua potentins est qnia hs
e sicut non habent veram entiiaW. ad hanc causalitatem exercendara, et nobi- Ha
nec bonitat ?m, et prresertim per se liores etiam etfectus potcst in hoc generc
bilem; eigo non habent vim et rntionfl11 cansare. Quin potius, si natnras instit
utionem proximam ad causnndnm linaliter. In contr.ispcctcmus, solum honestum bou
um haberc rium vei o est, qnia ssopc per se inlendirmi' debet propriamrationem l
inis, naru delectatio hnjusmodi privaliones, et earnm grolia niC" ex intentione
naturse non est propter se, sed dia eligimns, ut alicujns mortem, velaliqnW prop
ter operationem cu» adjnngitur, et idco simile. Similiter intendimus aliqui-itdo r
c!aproptcr illam amari debct, de quo alias la- tionos rationis , ut Immanns dipn
italcs. ant tius. «estimationcs apud alios, qua; in sola refo
18. De bono antem ntili, cum non sit per tione rationis consistunt.
« IndietroContinue »
- Page 6 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
esse, nisi quod actio vel eflfectus fiat propter finem, seu gratia finis. Aristo
teles cnim non uliter explicuit hanc finis causalitatem, nisi dicendo esse id cv
jws gralia aliguid fit. Unde Cajct., 2. 2, q. 17, a. 5, optime docet quod, sicut
in agente est ratio agendi, quaj est in ipso, et effectus, et causalitas, qune
cst quasi media inter rationem agendi et effectum, ita in fine sunt illa tria, r
atio finalisandi, finalisatio, et effectus. Ait vero finalisationem esse quid in
nominatum, solumque significari per hsec verba, esse id cujus gratia, seu fieri
propter aliud, neque posse causalitatem hanc amplius explicari, neque intelligi
quid aliud sit, neque etiam ubi sit. Nam si dicatur esse in voluntate, contra ho
c est imprimis, quia hoc nec salvari potest in voluntate Dci, neque in naturalib
us agentibus, qufe etiam operantur propter finem. Et deinde inquirendum cst in n
ostra voluntate quid illud sit, nam vcl cst aliquid antecedens actum elicitum ab
ipsa voluntate, et hoc non, juxta veram et sanam doctrinam, quia in voluntate n
ihil recipitur ante actum ab ipsa elicitum, ut supra satis probatum est agcndo d
e concursu primae causse. Omitto babitus supernaturales, qui aliquando infundunt
ur ante omnem actum, quia illi habent locum potentiae, vel complent illam, et it
a non veniunt in pra^sentem considerationem. Item, quia si quid reciperetur in v
oluntate, deberet habere aliquod principium efficiens extra ipsam, quod nullum e
st praster ipsam causam finalem; ha?c autem ut sic non est activa; alias confund
erentur causalitates. Prseterquam quod finis sine reali esse haberet efficientia
m. Et idco Aristoteles merito dixit, 1 de Gener., text. 53 : Catisa cvjus gratia
cmtera fiunt, activa non est, et sanitas ipsa non est activa nisi per translati
onem. Nec vero dici potest, illud principium esse intellectum, vel actum ejus, q
uia improbabile est intellectum se solo posse aliquid imprimere voluntati, et de
inde explicari non potest quid illud sit. Et praaterea est id parum consentaneum
libertati voluntatis. Aut vero illud, quod in voluntate dicitur esse causalitas
finis, est ipsemet actus voluntatis, et hoc non, quia hic est effectus; causati
o autem debet esse aliquo modo dislincta ab effectu. Accedit prseterea, quod in
actibns imperatis non poterit explicari quid sit ha-c causalitas, quia in hujusm
odi actibus nihil iminediate infiuit ipse tinis; multoque minus explicari poteri
t in effectibus Dci, ct naturaliiim agentium.
3. Hrec sententia in eo magnam difficultatem habet, quod rem non declarat, nam p
er illa verba, id cujus grntia, non tam declaratur causalitas finis quam denomin
atio quoedam resultans in ipso fine, ex co quod aliud ad ipsum ordinetur; quae d
enominatio non potest csse causalitas, tum quia non est aliquid rei in effectu,
sed aliquid ratiouis in causa, seu denominatio cxtrinseca,quodidem est; quod eni
m Deus sit id cujus gratia res fit, non est aliquid intrinsecum in rebus, neque
in Deo ipso, sed est denominatio extrinseca Dei a rebus ipsis desumpta. Tum etia
m quia in illis verbis non signiticatur finis ut principium, sed potius ut termi
nus, et ideo non significatur emanatio aliqua vel intluxus causce finalis in eff
eclum, quod videtur csse de ratione omnis causalitatis. Et confirmatur primo, qu
ia alias in omni motu respectu sui termini esset propriissima causalitas finis,
et in omni actu respectu sui objecti; consequens est falsum ; crgo. Sequela pate
t, quia terminus est id cujus gratia est motus, et objeclum, cujusgratia est act
us. Minor veropatet. quia alias causalitas finis non magis conveniret objecto vo
luntatis quam aliarum potentiarum; nec magis esset in rationali motione quam in
naturali. Unde confirmatur secundo, quia alias, quamdiu res est gratia alicujus
finis, tamdiu actu causaretur a tali fine, ut potentia visiva, qune est propter
actum videndi, vel propter objectum visibile, semper actu causaretur ab illo fin
e, quia semper durat illa denominatio, quod heec potentia est proptcr suum actum
, vel objectum; qure denominatio manare potest, vel ex actione pra±terita, vel ex
naturali propensione potentia; in suum actum vel objectum. Conscqucns autcm cst
falsum, quia actualis causahtasfinisnon est sine actuali causalitate agentis, ut
statim dicam; pcr illam ergo denominationem non satis declaratur causalitas lin
is. Pra sertim quia omnesponunt hanc causalitateminmotione metaphorica, quas non
satis declaratur per sola illa verba, nisi res amplius exponatur.
Expenditur secunda setUentia.
A. Secundus modus explicandi hanc causalitatcm essc potest, illam esse quamdam m
etaphoricam motionem; quod ita in communi sumptum est ex Aristotele, 1 de Gencr.
, c. 7, et D. Thoma, 1. 2, q. i, a. 1, et aliis locis qua; statim rcferam. Tamen
in modo exphcandi hanc motionem, est singularis ha?c eentcntia : dicit enim.han
c inotionem t:ilem Cfep, ut cx se antecedat actum a volnntatc elicituni, non 6ol
um natura, sed ctiam tonipore, quia hac motio naturnli quadam necessitate result
at ex causa fiuali suffitienter proposita; nctus autcm voluntatis in ejus msinet
libertate. Lnde, licct hn>c n otio rcspoctu ipsius causae finalis sit veluti ac
tus secundiis, tamen respcctu voluntatis se habet ut actus primus. Quod explicat
ur et probatur in hunc modimi, nam hoc ipso quod bonitas finis sulticienter est
cognita et voluntali proposita, excitat illam, et quantum in se est, trahit eam
ad sui amorem; voluntas autem, eo quod 1 beru sit, potest suspendere suum piopri
um actum; ergo ha-c motio finis est distinctt ab ipso actu voluntatis, et ante^e
dit illum; ergo i i hac motione consistt propria causalitas tinis. Anlecedens ex
perientia constare videtur, et fundameiitum ejus videtur esse positum in sympatb
ia quadam naturali, qiia? est intetlectum et voluntatem, quatenus in eadem anima
? esscntia radicnntur. Prima vero conseqnentia per sc nota est; seeunda autem pa
tet, quin nulla al aratione vidctur intelligi posse hicc causalitas, tum quia qu
od proximc sequitur post hanc molionem in voluntiite, est aliquis actus ejus, qu
i, ut supra diccbam, non cst causulilns, sed eilcclus eaus»- iinalis; tum eiiain q
uia, seclusa bac motione, in reliqnis tinis non se babet ut causa, sed potius ut
terminus specificans, qui potius partieqa!; causalitatcm formae, qnam babent om
nia objecta, quae spccilicant actus quarumninque polentianim.
5. Htec vero sententia imprimis estaliena a mente D. Thoma?, ubicunque ponit cau
salitatem linis in hac motione metiiphorica, nain q. 22 de Verit., a. 2, explio.
ans hanc mo tionem inquit: Sicul infimre cuisw efficien* tis est agere, iti infi
uere caus r finalis est opffti seu desider iri; ubi clare 6entit non essc in act
u influentiam eauea' finalis, donrc voluntas movcatur appetendo seu desidcrando.
Idcm sentit q. 5 de Potcnt., a. I. Et rationc probalur, quia est apcrta repujrn
antia quod sit finis causnns in actu secnndo, et quod non sit aliquid actu causa
tnm; sed antequam voluntas elieiat actum , nibil est causatum h ipsa; ergo ncque
causalitns fluis potest esse in actu secundo. Major patet, tum qnia catisare et
causari sunt eorrelaliva; tum etiam quia realis causalitas ad aliqnii renle ter
minari debet, et iu sese debet es?e aliqnid realo, alias esset nibil; si ergo in
voluntata

nulla res nova, vel operntionutorTrcuoineet, neque actuulis causalitiis tinis in

illa esse po. test; neque clisim est in intellectu, tit perse constat; ergo int
elligi non potest tnlis cao ssilitas finis ante omucm actum voluntalis. Et confi
imatur piimo, quia finis non cauat iu ac'.a, nisi agens etiam actu efliciat, nam
, ut dixit Aristotcles, 3 Melaph., c. 9. text.3, fiuis. etid ci jus gralvi, ulic
uni* acion s ed fnis; et ideo dixit idem Aiistotcles, I dcGener., c. 7, cessante
sictionc sistere etiain fnsilem caussini; etgo eo<"cm mcdo piii.strmpore quam a
ctio agentis inchoeiur. nun potest esse in actu seciindo cau?alitsis caiiea'f» nal
is; sed nntcquam voluntas eJieiat actum, nulla causa etliciens mota a fine siliq
utd adu agit, et e contrario uiliil etiam cctn lit propter finem: crgo neque ips
e (inis aiiquid acli causat in voluntate. Ultimo eonfiruiatiirdeclar.indo rem ip
sam; nam antequam voluntas moveatur eliciendo proprium aetum, snlum est objectum
bonum seu finis repreesenlatus per cognitionem seu judicium intellectcs; in vol
untiite autem nihil est quod anteanon esset; ergo in tolo illo tempore nulla cst
excitatio distincta a judicio; ipsum auteui judicium non cst causalitas, scd su
ilicicns approximatio linis ut causare possit; ergo non potest intellitu causali
tas finis inactuposita ante actum voluntatis. M.iximc cura neque illa causalitas
vcrsari possit circa ipsara poteutium, cum ipsa nondum abter se habeat, sed imm
utaln muneat, neque circa acturaipsius voluntatis, cum ille nondum sit.
6. Dicet lortassc aliquis, has rnlionesconcludere, hanc cansalitiitem finis esse
aliquid novum in ipsa voluntate, quod sit proprius actus elicitus seu consensus
liberejus; niliilominus tamen esse possc novum aliquem modum se habcndi, vel, u
t clarius dicamus, e?« aliquem simplicem efiectuni, per qnem al actuuliter et vita
liter propensa in finem, ut illumamet, vel intendat. Sed hocnonfs' constantc r d
ictum in illa sententia, nani fcife nflcctus, quacunquc ratione finpatur in lunt
ate, non potest esse non elicitus nb ilht alias non potest csso vitalis motio au
t ntfedio, sed erit qualitas nliqna per modum habitus vel acttis piimi, qutw nnl
la ratione linpi ant cogitnii polest, ut satis probant rntiones hacti/nus facla».
Si autem ille motus esl clieiln' a voluntate, illc est quidnm actus vtlunlatis;
nou ergo datur causalita* finis ante aituni voluiitalfs.
7. Quod si dicatur illum actum csse m> pcrfectum ot por modam velleitatis, nt vo
cnnt, sccundam autem sententiam, rpiam examiuamus.esse intelligendamde peifecto
actu ct conscnsu, conlra hoc obstat primo, quod illc actus, qnaliscunque sit, cs
t quidam ctfectus ip^ius finis; ergo non est causnlitas tinis; vol si in illo di
stingui potest cnusalitas ab effectu. idcm dici potelit de primo actu pcrfccto e
l consummato, neque crit necessarium rccurrcre ad talem actuni impcrfcctiim. 0'.
>stat secundo, quia cansalitas, quam finis cxercet circa tnlcm actum, iu illo ba
bet suum propriuin etfcctum, et ideo illa non cst causnlitas propii.i ct necessa
iiu ad alium acium consummatum et perfectum, quam inqnirimus, sed solum crit occ
asio ct dispositio quredam nd illum ulteiiorem cffectum. Tandcm obstat, cjuia ve
l ille iictus simplex cst neccssarius, aut liber: si est liber. eigo neque sempe
r rcsultiit ex sulfitienli proposilione finis, ut illa opiuio diccbat; ncque eti
am opoitet nl scuipcr anteccdat ante effcctioncm consunimali attus amoris, vcl i
ntentionis finis; non pst eigo per sc ncccssaiius nd cai> salitatcm finis, ncque
in illo potcst tnlis cnnsa itatis consistere. Si vcro ille actus naturalitcr fi
t, et absque libeitate, multo minns esse potpst per se reqnisilus ad eansalitate
m finis circii acturo libernm et pcrfectura: hujusmodi enim nctus vcl modns impe
rfecti insurgunt in nobis ex coiijnnctione appelitus, vd ex al qua supcrioii cau
sa piaweniente deliberationem nostram.et idcosolum sunt utiles vcl neccssarii li
i actus, supposila aliqua impeifectione nostra , per modum dispositionis vel cxe
itationis; non vero quia pcr se sint ncl causalitatero finis requisiti. Unde in
Angclis, in Chrisli aniraa, in D. Virgine, et aliis, fuit perfcctus modus operan
di ex cansa.italc finis, absquc hujusmodi actibus.
Teiiia senlentia proponitur et smdetur.
8. Est crgo tertia sentcntia, qiiie constituit etiam hanc linis causalitateni in
raotione metaphorica. Addit vero, hujusmodi motioncin non poni in actu sccundo,
nisi qunndo voluntas in actu secundo niovelur. ct quando sic ponitur in re non
csse al!quid distinctum ab ipsomet actu voluntatis. Sed sicnt supra dicebamns, u
nam et eamdem aclioncra, prout lluit ab agcntc, esse c.ausalitatem cjus, ut vero
inest raateii c, csse eliam causalitalem ejus circa forinam, ita ninnt unam et
cannlem actionem voluntaiis causari a fiuo et a voluntate ipsa, ct prout cstavo»
lnntate, cssc cnus:ilihitem effcctivnm, pront vero est a finc ess^ causaHtatem f
inalcm, ct prioii ratione esse molioncm realem ae propriam, quia talis artio mnn
at a potentia nt a proprio principio physico, postci i ri autem ratione esse rao
tionem metnphoricam. qu:a mannt ab objecto allicicnte, et trnhentc ad sc volunta
tom. Ha-c sei.tentia fumitur cx I). Thoma. citatis locis, et 1.2, q. !), a. \, u
bi ait liiicra movere motnphoiic.e voh ntatrm, scn.iens in hoc consisteie causal
italcm cjus, quamvis non ita expresse id dcclarct. Tiimen, ex lib. I cont. Genti
l.. c. 73, ral. ;>, id clnr.ns sumi potcst; ait er.ira D. Thomas, civsnlitatem f
ini* in lioc conxittere. quc.d prupterillvm aHa desid<:rant>ir. Ex quibus vcrLis
collipo, dcsiderium ipsum, quo aliquid propter finrm dosideralur, quntenus est
a fine, vocnri a D. Thonia causalilatcm tinis. Hursus qnod causalitas finisiu ha
c motione mclaphorica consistat, coraraunis cst loqucndi uiodus npnd auctorcs, u
t patet ex Avicen., lib. G sua? Metnph., Iract. 5, c. 5; Albcrto, 3 Mctaph., Ira
ct. t, c ;t; ct Hervcco. Qnodlib. 2, q. I. ct clarius q. 8, § Ad rationes; Sonc, 5
Melnph., q. 2. Sumitur etiain cx Alcnsi, I p., q. 17, membr. 3. Nullustnmen ila
clarc ct expirssc piifdiclam dcclariivitscntcntiam,siculOchiim, in 2, q. 3, a.
2, ubi ait causalionein linis essc movere cllicicns ad agendiim; illud nutem mov
ere,non esse alind nisi ipsnm linem araaii ab agoute, vel aliquid propter ipsnm.
Unde inferius respondcns nd quoddnni dn! ium, :iit non essc pi ius tcmporc cnii
Rationem finis, quara motionem ngentis, sallem per nmorcm ant volitinncra. qua v
ult etleclum cxcquendum proptcr linera, veltinoai ipsum propter se.
9. Ratirno vidclur satis probari hfcc sententia iropugiiationibiis aliarnm, et a
sullicientl pnrtium cnumeratione. quia nihil aliud cogitari potest quod sit can
snlitns finis; nequc etiam est idiud necessariura, ut intelligntnr volunlas move
ii a line in linem, et ut actns cjus habcnt dcpendcntiara a finc ut linis c?t; e
rgo, in eo tantum quod ha-c sentcntia allirmat, consistit ha-c Ciiusalitas. Conf
irmatiir nc declnrntur a simili, nnm actus potentiiv cognoscitiva? pendct et ab
objeclo, et n polenlia ; undc causalitas liiui objecti qnnm potcntiie nihil aliu
d cst quaro ipsamct actio, qnatcinis tlnit ab objccto et a pctcntia, naro ut cst
abobjccto, dicitnr earsalitns cjus, nt vci o est a potentia, est causalitas ill
ius; sic igitur nctio voluntatis simul ac tit, neccssurio pcndet a voluntate et
a fine; illa ergo eadem actio quatemis est a voluntate est dependentia acliva ab
illa, qnatenus vero est a fine, cst dependentia finalis. Est enim quoad hoc div
ersitas inter finem et objectum potentise cognoscentis, nam objectum potentiaa c
ognoscitivee concunit efficienter ad actum ejus, mediante aliqua forma reali, qu
a illi conjungitur, vel per suammet entitatem, si per illam possit ei uniri; bon
um autem voluntati propositum solum finaliter concurrit ad actum ejus, quia solu
m movet metaphorice attrahendo propositum per cognitionem, etiamsi aliter in re
non cxistat.
Quarta sententia rrjicitur.
10. Sunt vero qui dicant hanc causalitatem finis non esse actionera voluntatis,
ut dependentem a fine, sed e contrario esse ipsummet finem per intellectum objec
tive propositum, ut intluentem in suo genere, seu concurrentem ad actum voluntat
is '. Quod si inquiras quid sit concursus ille, vel quid addat supra ipsum finem
, respondent nihil ei intrinsecum addere, sed connotare actualem dependentiam ef
fectus a tali causa. Sed, licet hic modus dicendi in hoc cum preecedenti conveni
at, quod in hac causalitate nullam aliam rem intervenire dicit praeter ipsum tin
em voluntati objectum medio intellectu, et actnm vel affectum inde resultantem i
n voluntate, et denominaliones inde insurgenles, quibus et finis dicitur causare
actum, et actus pendere a fine, nilnlominus tamen in eo dispUcet, quod ipsum fi
nem dicitesse suam causalitatem, seu concursum suum ad actum, quia cuncursus nun
quam significat causam ipsam, sed aliquid quod proxime proiluit a causa in suo g
enere, quo causet effectum, sive illud distinguatur aliquo modo in re ipsa ab ef
fectu, sive tantum ratione, quatenus concipitur ut Quo, et Quod. De qua re dixim
us supra, tractando de causalitate causae efficientis ; est autem eadem proporli
onalis ratio de finali. Imo in hac est quodammodo major ratio, quia finis interd
um causat non existens actu, sed tantum objective in intellectu.
11. Sed aiunt etiam non esse necessarium ut concursus finalis causae realiter ex
istat, quando ipsa actu causat, sed satis esse si existat objective. Hoc tamen n
on recte dicitur, quja esse objcctive tantum est cognosci;
» Vide Fonsecam, hb. 8 Melaph., q. 13.
at vero ut causa tinalis actu causet, non est necesse concursum ejus actu cogita
ri ant cognosci, sed sufficit cogitare de bonitate talis causf»1, et e converso, q
uamvis ille concursus sit in esse objectivo per formalem expressam cogitationem
de illo, et de ejus convenientia, id satis non est ut effectus p*> natur in volu
ntate, ut per se constat, quia stante tota illa cogitatione potest volunta* non
moveri. Igitur, licet causa finalis secmv dum suum esse, aut bonitatem suam, sit
tantum objective in intellectu, tamen nt actc causet, oportet ut actualis concu
rsus ejus in re ipsa ponatur, quia hic concursus in re non est aliud a dependent
ia effectus a sua causa; ut autem causa actu causet, oportet ut effectus in re i
psa actu causetur; ergo et quod dependeat realiter a causa; ergo et quod concurs
us actualis, seu quod idem est, dependentia actualisin re ipsa existat, etnon ta
ntum in intellectu, imo hoc posteiins ( ! impertinens. Quia vero hoec dependentia
hujus effectus causae finitlis ab illa, solum consistit in intrinseca quadam hab
itudine ad talem causam, qua? habitudo in re ipsa existere potest, et terminari
ad causam, ut existentem tantum objective in intellectu, inde est quod possit ca
usa finalis actu causare existens tantum objective, non possit autem cansare act
u, nisi causalitas ejus existat realiter. per habitudinem ad ipsam causam objecb
Te existcntem.
Terlia senlentia eligitur, et resohitvr
quwslio.
12. Unde ex impugnatione hujus ultimx sententise magis explicata et confirmata m
anettertia, qu« sine dubio vera est, et optime satisfacit quoad hunc effectum, que
mfinis habet intra voluntatera creatam, ct quoad causalitatem ejus. Nequo contra
illam quicquam obstat objectio supra facta, quod actus roluntatis potius est ef
fectus quam causailas finis. Nam imprimis in ipsomet actuvoluntatis possumus dis
tinguere actionem ab acta, et actum dicemus esse etfectum, actionem vero quatenu
s in suo genere est a fine, esse causalitatem ejus, sicut proportionsditer dicen
dum est de causalitate etfectiva. Deinde, etiamsi in illo aclu non distinguantur
ex natura rei illse duae rationes, sed fingatur esse pura actio, nihilominus no
n repugnat ut eadem res, quaj est effectus causse, in eo genere, in quo est effe
ctus, sit etiam causalitas, quando ille effectus est ipsamet actio, sufficitque
distiuctio rationis, ut distinguantur per modum causalitatis, vel per modum effe
ctus, sicut in causalitate activa manifeste constat.
13. DifBcilius videri alicui potest, quod eadem omnino res, seu realis modus sin
e ulla distinctione in re sit causalitas finis, et eflicientis, cum tamen istaj
causae diversarum rationum sint. Sed si considerentur superius dicta de causalit
atibus aliarum causarum, cessabit admiratio. Nam etiam eadem unio diversis respe
ctibus est causalitas materise et formae, licet illffi causee diversarum rationu
m sint; imo eadem mutatio ut est actio, est causalitas agentis, ut vero est pass
io, est causalitas materiae, quamvis actio et passio re nan distinguantur; et si
militer eadem actio diversis respectibus est causalitas primae causae et secunda».
Et ratio est, quia nna et eadem actio per seipsam potest immediate causari a mu
ltis causis, ab unaquaque in suo genere; atque ita mediantc illa, causatur eflec
tus ab eisdem causis, ideoquc per comparationem ad unamquamque ea
um est causalitas cujuscunque, et e contrario est propria dependentia talis effe
ctus a tali causa.
14. Altera difficultas explicanda manet, quia, licet hsec ratio explicandi causa
litatem finalem satisfaciat quoad actus elicitos a voluntate creata, non tamen s
atisfacit quoad actiones imperatas, et effectus exteriores seu transeuntes (ut i
nterim omittamus voluntatem divinam, et actiones naturalium agentium, de quibus
infra dicturi sumus); videtur ergo, superiorem sententiam et doctrinam non posse
applicari ad prsedictas actiones et effectus, quia causa finalis non movet meta
phorice potentias subjectas voluntati, sed solum ipsam voluntatem, quse postea n
on finaliter, sed effective movet aut applicat inferiores potentias ad actiones
earum; ergo finis ut sic nullam propriam causalitatem habet in has actiones, vel
illa non consistit in tali motione metaphorica.
15. In hac re imprimis statuendum est, effectus exteriores, qui per has actiones
producuntur, in tantum esse posse effectus causre finalis, in quantum actiones,
per quas fiunt, causantur aliquo modo in suo genere a causa finali, et ab ea pe
ndent; quia, ut supra cum Aristotele dicebamus, causa tinalis non causat actu, n
isi quando agit actu aliquid propter finem. Unde, sicut etfectus factus ab agent
e, si ab eo non pendet in
conservari, sed tantum in fieri, cessante actione jam non causatur, sed causatus
est, ita idem etfectus prout est causatusa fine,propter quem factus est, cessan
te omnino actione agentis propter finem, jam non causatur a fine, sed causatus e
st, et manet ordinatus in finem, vel per intrinsecam habitudinem seu propensione
m, vel per extrinsecam denominationem seu relationem ab actione prajterita.
16. Relinquitur ergo tota difficultas circa actiones imperatas, nam, eo modo quo
illce causatoe fuerint a fine, erunt causalitates ejusdem finis respectu etfect
uum seu terminorum, nam per illas pendebunt hujusmodi effectus a causa finali, e
t solum ratione illarum dicentur fieri propter talem finem. De ipsis ergo action
ibus imperatis dici potest, quamvis physice et secundum entitatem actio externa
sit distincta ab interiori actu voluntatis, tamen in ratione actionis, et in ord
inc ad causalitatem finis habere rationem unius, et ab eadem causalitate seu mct
aphorica motione oriri, quia finem, verbi pratia, metaphorice movere ad volendum
scribere, et ad scriptionem ipsam, non sunt duo, sed unum et idem, quia illa du
o ita sunt connexa, ut scparari non possint; loquor enim de volitione, quee est
per modum usus, et proxime imperat actionem externam scribendi. Unde ulterius di
ci potest, causalitatem finalem, quam diximus esse in actu interiori, et cum ips
a actione elicita identificari, esse simul causalitatem ipsius actus interioris
et exterioris, qui cum illo nccessario conjungitur, quamvis diverso modo, nam re
spectu interioris se habet proxime et intrinsece, rcspectu vero exterioris, magi
s extrinsece et remote. Neque propter hanc rationem dicetur finis causa per acci
dens externse actionis, cum omnino necessario ac per se sequatur ex causalitate
ejus, et ipse ita moveat voluntatem, ut simul et per modum unius moveat ad execu
tionem actionis imperandse a voluntate. Neque etiam obstat quod hujusmodi causal
itas nihil addat actioni exteriori, nisi denominationem extrinsecam, quia talis
actio non dicitur effectus finis solum quia illa denominatio extrinseca est a fi
ne, sed quia ipsamet actio, prout hic et nunc fit, revera procedit ex motione fi
nis in suo genere, etiamsi possit illa actio exterior, physice et entitative sum
pta, fieri absque illa motione metaphorica, et propriacausalitate finis, quia so
lum mediante actione interna a tali causa
« IndietroContinue »
- Page 7 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
procedunt ab homine ut rationalis est; imo etiam suut liberi saltem pro statu hu
jus vitae, ut supra, disput. 18, sect. 3, probatum est; ergo.
10. Atque hinc confici potcst prima ratio; nam homo quatenus exercet has actione
s, etiam primum amorem finis, operatur propter finem, et non operatur ut ab alio
motus in finem, sed ut proxime et immediate motus ab ipso fine , secundum propr
iam et formalem rationem ejus; ergo hi actus sunt propter finem, ut causati ex p
ropria motione finis, ut finis est; ergo sunt effectus finis, ut finaliter causa
ntis. Consequentia; sunt evidentes, quia causalitas finis propriissima est per d
ictam motionem. Major etiam patet, quia illa actio non temere et casu fit, sed a
d definitum scopum ex instituto tendit; hinc aiitem colligimus actionemaliquam e
sse propter finem.Minoretiam est satis clara, quia in quolibet illorum actuum ho
mo operatur iilectus et attractus a fine cognito, non utcumque, sed quatenus est
bonum quoddam propter se diligibile, quas est propria quajdam habitudo et forma
lis ratio finis, et ex vi hujus cognitionis homo ita operatur in ea actione, ut
ipse seipsum dirigat et moveat in talem finem, et in formalcm bonitatem ejus. At
que hsec ratio sumitur ex D. Thoma, dicto art. 1, ubi non aliter probat actum hu
manum esse propter linem, nisi quia est ab objecto voluntatis sub ratione finis,
 id est, ut exercet propriam causalitatem finis; et 3 contra Gent., c. 2, ration
e 5, sic ait: De agentibus per inttllectum, non est dubium quin agant propter fi
nem, agunt enim praconcipicntes per inlellectum id quod per actionem conscquuntu
r, et ex tali prwconceptione agunt. Hsec autem verba applicari possunt etiam ad
simplicem amorem ipsius finis.
41. Secundo, hoc amplius declaratur in ipso amore ; potest enim dupliciter consi
derari: primo, ut directe tendit in objectum; secundo, ut reflexione virtuali in
seipsum cadit, eo, videlicet, modo quo supra dicebam, hujusmodi actus esse intr
insece voluntarios. Priori consideratione causatur a bouitate objecti, ut cognit
a, et movente appetitum ad amandum talem rem propter bonitalem suam, et ita vere
causatur ab objecto, ut a fine, non quidem ut a fine extrinseco rei volitae, sc
d ut a fine proprio et intrinseco ipsiusmet actus amoris, qui in illum tendit. A
tque ob eamdem rationem dicitur vere ac
proprie talis actus esse propter finem, non tanquam propter extrinsecam rationem
volendi, sed quia est propter intrinsecam bonitatem ejus, et ex propria ejus mo
tione. In quo (quidquid alii dicant) eadem est ratio amoris et intentionis; nam
etiam intentio non est propter finem qui sit extrinseca ratio volendi, sed quia
tendit in finem proptet seipsum et propter intrinsecam bonitaten cjus; illa aute
m differentia. quod intentio supponat priorem actum amoris , aibil ad rem praese
ntcm refert, ut statim declarabimus. Tandem ex communi modo loquendi constat, ve
re ac proprie dici amare nos fr nem propter scipsum, vel propter bonitatem suam
; sic enim amamus Deum; baec autem particula, propter, attributa fini cum propri
etate, declarat causalitatcm ejus; ergo lis locutiones verae sunt propter causal
itatem 6nis circa talem actum. Uude hac etiam ratione, cum Dcum super omnia amam
us, dicimur illum amare, ut ultimum finem, quia revera exercet circa nostrum amo
rem propiiam causalitatem ultimi finis, et talisaetus non in alium finem tendit,
neque excitatur nisi a suprema bonitate talis finis, ipa voluutati proposita.
12. Posteriori etiam consideratione virtualem reflexionem includente, apertissim
e constat talem actum esse propter finem, quii etsi amari possit propter suam ho
nestateio (quod non est extra rationem causandi finalem), tamen revera amatur pr
opter objectum in quod directe tendit tanquam proptei finem, eo fere modo quo su
pra de electione dicebamus. Quamvis in electione magis appareat quaedam ratio me
dii ad finem quam in amore, quia amor non ita ordinatur ad consequendum finem si
cut electio. In <P0 etiam videtur csse nonnulla differentia inter desiderium seu
intentionem, et amoremfr nis; nam desiderium ciun ex sua ratione supponat caren
tiam finis consecuti, est aliquo modo medium ad consequendum i""ffl' imo est vel
uti quaedam inchoatio incpisrt> uis ejus, quod eadem vel majori ratione verum es
t de intentione ; amor vcro ex ratione sua non supponit carentiam consecutionis
finis, et ex hac partc minus participare p* test rationem medii. Sed luec differ
entia nihil obstat quominus ipse amor sit vere causatus a fine, quia, ut supra d
icebam, llM causahtas non limitatur ad sola media, sed extenditur ad omnem actum
, qui vere a' propter finem, et ex propria ejus motionc. Eo vel maxime quod etia
m amor quando antecedit consecutionem finis, quatenus excitat et movet ad illum
inquirendum, potest dici utilissimum mcdium ad consequendum illum. Addo denique
amorem ex ralione sua abstrahendo ab hoc vel illo statu amantis tendere ad finem
, ut illi uniat et conjungat amantem; unde quatenus ipsemet amor virtualiter aut
formaliter amatur, propter hunc finem amatur; ergo propter finem quem pro objec
to habet, amatur ; ergo ab eodem fine causatur.
13. Quod optime potest confirmari ex doctrina D. Thomce, in 4, dist. 49, quaest.
1, art. 1, quaestiunc. 2, ubi ait, cum voluntatis objecium sit finis, hoc ipsum
, quod est velle, et quemlibet alium voluntatis actum non esse aliud quam ordina
ri aliquid in finem, et ideo necessario svpponere aliquem finem objectivum in qu
em ordmetur. Addi etiam potest ex Capreol., in 1, dist. 1, qua*st. 1, ad i contr
a 3 conclusionem, hunc amorem, quia antecedit finis consecutionem, ordinari ut i
n finem in ipsius rei amatee consecutionem et fruitionem, et hoc modo etiam esse
posse effectum causae finalis. El in discursu illius articuli et solutionum arg
umentorum multa dicit et congcrit ex doctrina D Thomae, qua?. ad hanc sententiam
confirmandam conferre possunt. Denique etiam hic amor potest ordinari in ipsum
amantem, ut in finem Cui, quatenus ilium perficit, et unit aliquo modo suo fini
objectivo; ergo ex hoc etiam capite potest esse elfectus finalis causee.
14. Dico quarto : actus voluntatis, quiversantur circa finem jam consecutum, num
erari etiam possunt ct debent inter effeclus finalis causae. Probatur, nam hi ac
tus tantum esse possunt aut amor, aut gaudium, de quibus controversum est an sin
t actus distincti, prout versantur circa tinem jam adeptum, quod tractat late Ca
preol., cit. loco; nunc de eis loquamur ut de distinctis, sive re, sive ratione
differant. Actus ergo amoris, ut sic, ejusdem rationis est circa finem, qui prop
ter se amatur, sive ille finis sit jam possessus, sive non; ergo, si amor secund
um se, vel qui antecedit consecutionem finis, est effectus finalis causee, etiam
amor ille, qui manet fine jam consecuto, est effectus ejusdem finis. Patet cons
equentia, quia codem modo causatur amor in utroque statu ab objecto cognito alli
ciente voluntatem, ut ipsum propter se, et propter bonitatem suam amet. Atque it
a D. Thomas, 1. 2, queest. 23, art. 4,et q. 26 ,
XIV.
art. 2. eodem modo attribuit causalitati finis, seu objecti boni, amorem ejus in
utroque statu, imo et delectationem, ut statim dicam. Unde etiam rationes omncs
, quibus probavimus primam voluntatem scu amorera erga finem, esse effectum fina
lis causae , idem probant de ultimo araore, maxime cum probabile sit eumdem semp
er esse ac perseverarc posse.
15. De gaudio autem, quatenus est quid distinctum ab amore , videtur esse nonnul
la dubitandi ratio, tum quia est veluti passio qucedam necessario consequens pos
sessionem finis amati; tum etiam quia est veluti nltima quies animi, ad quam cae
tera ordinantur, etiam ipse amor, ipsa vero non ordinatur ad aliud, et ita non v
idetur habere finem a quo causari possit. Sed nihilominus probatur etiam de hoc
actu assertio posita; nam revera gaudium non est mera passio, sed est actus vita
lis ab ipsa voluntate elicitus, et causatus iu suo genere ab objecto per se bono
, et per rationem proposito, et invitante voluntatem, ut in ipso, et in possepsi
one ejus quiescat et gaudeat propter illius bonitatem; sed ha?c causalitas objec
ti non est alia quam finalis, quantum ad hunc motionis modum, quidquid sit, an a
liunde interveniat eliam causalitas effectiva inter illos actus, quod nihil ad p
reesenlem qua^stionem refert. Et confirmaturprimo, nam ipsa delectatio exnatura
rei ordinatur, ut in finem, in actionem ipsam ad quam consequitur, tanquam perfe
ctio quaedam et decor ejus, et ut conferat ad constantiam et facilitatem ejus; e
rgo etiam delectatio, quae consequitur ex fine consccuto, ordinatur ad ipsammet
consecutionem finis, ut ad finem qucm suo modo pcrficit et firmat; ergo si deJec
tatio inteUectualis sit, et consequatur ex illo fine perfccte cognito et proposi
to voluntati, causabitur ab illo in genere finis. Unde, licet delectatio dicatur
csse quid idtimum via generationis, tamen in ordine finium secunduin se non est
simpliciter ultimum, quamvis interdum possit ab appetente sumi ut ultimus finis
Cujus. Et tunc etiam ipsa delectatio ordinatur ad ipsummet qui delectationem ca
pit, ut ad finem Cui, et ex hac parte potest esse effectus causee finalis.
16. Neque contra hanc ct prrecedentem conclusionem urgent rationes piius faclee.
Ad primam enim jam responsum est, non sola media esse effectus causae finalis,
sed omnem actum, qui ad finem confeit, vel ad
59
illnm erdinatnr, vel tnnqunm medinm, vcl tnnquam pcrfectio possessionis eju*; ac
doni juo quidqnid csl ex propria motione tinis priecoiiccpti, et pioposili secu
ndum propriam rationcm lioni proplcr se diligibilis. Ad sccundum,nt'gnmus liosnc
lus non esse pioptcr fmem, nam revera ainamus Denm proptcr ipsum, et delectair.u
r in Deo proptcr ipsum. Neque ad lioc necessariuni cst ul actns, quia rausatur n
 line, scu diritur csso proptcr finem, causctur ex priori nmoic finis, sud sntis
est quod rausctur cx bonitatc ipsins fmis allicientis voluntatem. Ouanquara dol
ectatio qiintcnus est actus ab amore disliactus, rc vcra causati r ;x amore; dcl
cclatur eniin aliquis in fu e p sscsso, quia amat illnra; illa vciocaus li is, q
uatenus est inter aetus, magis pcrtinct ad qnemdam modum ctlicicnti vel nalurali
s resullantin-, quain ad causalitntcm finalem, quam nunc inquiiimus. Ha-c ergo m
n^is considcranda tst ex habitudine aclus ad objectum seu fincm, et ex peculisui
modo quo rcs inlellectualis movetur a line ad hujusniodi actus. Ad tertium lcsp
oudetur, qnainvis delrctatio dicatur quies, non tamcn cssc mortuo modo iut ita d
icam), ut est uaturalis qnics, qum consislit in soln cnrentia motus, sed esse vi
talem quietcm, qua? non cst sine inlerna actione; lamen quia iila non cst ad obl
inendum et inquirendum tinem, sed ad fruendum fine jnm possesso, ideo dicitur an
imi quies. Quatenus crgo proprius actus cst ac vera actio, potcst esse e.tcctus
tinis. Quod vtsro Aristoleles ait, consecuto line ccfsare raotum vel nelionr>in,
intelligendum csl de motu. quo tendiliu- ad consccutionera finis. nou vero de i
ntcina actiouo. qua quiescilur iu tiuo. Imo adUit D. 'iUomas, in 4, dist. 48, q.
2, a. 2, ad primam ruiiouem in oppositum, quod tunc cessat motus Uabito tinc, q
uaudJ talis motus nonconconiitatur ipsum lincm, scu consecutionem Cjus; sicut cc
eluin cousequitur suum tinem mediante suomolu, nou tumen ccssut, qui i uU iiluiu
tinein uecessarius est illc motus; siu igilnr nou ressat ialerua acti > amoris
vcl deleetutionis consecuL.o tin3, qu i concomitutur talem tinem, et ad i^sius p
erfectionem est necessuria; et ideo rcspeclu tuiis uctionis non cessut cuusulita
s finis.
17. Hic vero oriebatur dilBjultas Theologicu, pruisertim ex ultima couclusione,
nam hi.ic scqiutur, iasnm araorcm et iruitioncni Jicutilic.uu vere ac pi-jp.ij c
iusuri u Deo viso, vci a visiouo ejus iu geacre causaj liau
lis, ct conscquenter illos aelus vrre nc propric essc proptei- finem, quod vidct
ur ineomeniens, cum illi artus sint simplicilcr necessarii. Sed quiu res rst The
oiogira, brevitrr respondco, eonccdendo illos aclus esse ti cnusnlitntc finis; i
d cnim aque probant omnci rutioncs Miprrius fnctn.'. Nec quirqunm obsiat quod si
nt nrressnrii, imo in superiorihusiliii, nccrssilntcm illius umoiis provrniic n
Dei rlare viso ut ultimo fine, cujus summa bonitas tam cst potcus in ruusnndo ct
iam bfi genero, ut omnino sibi suhjiciat voluntulem. Dcnique illu necessitus non
provcnit ex imperfeclione, nut cx irrationali moi.o opcnmdi, sed polius ex rumm
a perfrctione, tnmipsiiii finis ultimi, tum ctiam modi applicaudi illum pcr cngn
itioncm rationalcm son iutcllectualem pei fectissimnm ad movendnm volunlatcm. ct
ideo nihil obstat quominus illa voluntatis n-otio, quanturavis necessaria, sit
ei propria causalitatc fiuis. An vero satis sil ul i.lc auior necessaiius tiical
ur actus liumani;! necne, tractalur a'lheologis, ct pertuietm.igis ud moiulcm ph
ilosopliiam qnam aii mclaphysicam.
De c/f^ctibus cxtcrnis fitialis cwsa.
18. Diximus hactenus de effeetibus rpi» causa tinalis habet intra ipsani volunlaie
m cnuse ngentis a proposito; nunc supeie-t dicenduin de ctfectibus, qni exterios
prodeunt u tali causa, i 1 est, extra ipsamlnm»num voluntutem, tia ut sub his etl
ectibiu comprchrndantiir tum actus omnium aliaiuci faeultaluni ip ius hominis, s
cilicct iufelleclus. sensuiun, etc, tain etiam externi effectns.» qui suut, qui pc
r lias uclioaes resulteut. In qua re dao suut certu et cxtra contwversiuiu. Unam
est. actiones o nnes uatnral^ qaas hoiuo exercet sine imptrio seu raotioiic vol
untalis, non csse cileclus caus f tin:ihs,ro speciali modo quo uimc lo.ruiniur;
bu;usniodi sunt actioues oraues auiinse vepreUli17*'' quatenns suut mcre n itui-
ules, et aclJ'*"' saum, vel eiiam inlellectus, iju.itennsffl^daiu anteeeduiit in
otioncm voluutalis. Bi* tiu est, qui i cansilitas tinis quatcnus propw vcrsatur
circa agentia a proposito, qn* *" ipsa inovent in tiucm, pi iiuo pcr se cstcirca
voJuntatem, etsupponit su.licientsm s»ppJicationem tuiis causa? per inteliectum;
scd inhis uctionibiis, qu.e non procedunt cx motimic voluniatis, non sic movetur
homo ex hne. scd ugit ad mudura aliorum ar'entium naturulium; orgo. tudc talis
modus ogcnJi Pcr sc non requirit propriam ct rationalcin cognitiouem ip^ius tini
s. Irat» et in ipsomet intelleetucognitio vel appreheasio ipsiusm?t finis, si natu
ralis sit, et nulto molo a voltintate, non procedit a co?nitioae tinis, scd est
ipsa cogaitio finis, et iileo non pi-oeedit es causalitute tinis ut sic, prout e
st piopria acjentinm a pmpo-sito. Q 10.I ideireo sem;>er a Jd J, quia iu hisaeti
bus naturalibus operatur lioino prop4e» fincm sieut alia agentia nnturalta, de qni
bns postca vi lebimus qnid in eis sit operari propter fineni, et qualis in eis e
sse possit causalitas linis. Atque in lnc assertione sic exposita nulia relinqui
tur dillicultas.
II). Secundo, certiun est omm-s actiones, ct effccta eamm, qisc proeedunt ex imp
erio ct motione voluntatis creata* opcrantis proptcr finem, essc rffectus causse
tinalis. Probatnr primo ex modo loquendi et scntiendi omnium, nam quando linrao
deaiubulat propter sauitatem conscqiiendam. talis deaiubulatio censctur esse et
fcctns sanitatis prseconcepta? et intenuv, et idco dicilur esse propriissime pio
pter tinein, non ox directione alicujus cxtrinseci agentis, seJ ipsiusmet operan
tis, quod hac lalionc vocatur agens a proposito; el idem cst dc omnibus simiiibu
s. Et quando per Uas actioncs tit aJiqui3 terminus pnrmanens in f.icto esse , il
le eliain ccnsetur elfc^tus tiais p wconcepti, vel in lieri dum artu tit, vel in
facto esse cum postea pei raanet; quomodo dixit Aristoteles instrumenta esse pro
pter finem, et similiter domus, et nlia*. res nrliticialcs sunt elfcctus alicuju
s linis piwconccpti. Ratio vero est, qnia linis movet ad has omnes actiones; erg
o omnes sunt cffectus ejus. Item talcs actiones prout ab honiine liunt, pendent
essentialiter a line ut causante, quia non possnnt aliter al> hominc fieri; ergo
sunt cffectus finis. Iiem ilh>* arliones sunt media quibus comparatur finis int
e:itus; sed tinis non solnm causat intentioncm, vel electionem , sed ctiam mcdio
ium executionein; imo in hac maxime videtur relucere ejns eansalitas.
20. Dices : intcrdnm actio imperata a voluntate non cst medium, scd ipsc finis i
ntentus, juxta quamdam divisionem superius datam , quod iinis intertium cst les
aeta, interdum ipsamct actio, ut cytliaiizatio, aut contcmplatio; ergo tunc salt
em non ciit actio propter lincm, ctiamsi procedat a volunlato; ergo non erit cau
sata a fine. Rcspondetur, ut jam supra uotaviuius, nullain esse actionem, qua? s
i proprie sumatur ut actio est,
11011 habeat aliquem terminum intrinsecum propter quem fit, ut cythnrizatio ipsa
, quatenus est molio qnanlam, cllkit quemdam sonum proporlionatum, qni cst quali
tas qua> dam artiticiose composita, et hoc modo omuis actio est aliquo moJo medi
ura ad suum tcrminum, ct ea ratione potest esse causata ab illo nt a fine. Si ve
ro dc ipso tcrmino Ioquamnr, vel coniprehendalur su"> actionc per mndnm unins, s
ic non est propiie medinm, supposito quod sit linis ultimus in sua serie; tamen
nihilomin s licet sit finis Cnjus, potcst liabcrc finem Cni; nam cytharizalio ut
tit ab homine, est propter ipsnm operantcm; vel si taiis acius sit finis tormal
is, potest essc propter ohjeeliviim, ut contem[)latio est propler veritatera ips
am. Atque ita semper omnis actio, qua? est imp^rala a voluntate, est effeetus al
icujns finis pnrconcepti.
21. Circa hanc vcro postcriorem assertianem occurrunt dtio hrcviter explicanda.
Primum est tactum supra, sectione I, qnia ex diotis scquitur idem esse causam su
iips us, quod vidctur absnrdum. Et sequela pntet imprirais, qnia operatio iinper
ata a voluntato s.vpe est vera causa linalis, quaj appiehensa movet ad sui exetn
itionem, et non tantum ad desiderium vel in!entionem; ergo execntio illius opera
tionis cst effectus ejusdem opeialionis app^eliensae per modum linis; illa autem
executio non est aliud ab ipsamet operationc; ergo. Deinde , qnia consecntio li
nis (sive in operatione confistat, sive in sola inhaerentia alicujns formn*, vel
in alia simili habitndine) est ultimus etfectns causa; finalis, nt linis curati
onis est sanitas, non utcunque, sed ut tnibi inliterens, et rae ntficicus. et ho
o est ultimum, quo<l eausatur ex vi illius inten» tionis, et idem cst proportional
iter ia reliquis. Sed primus linis, qui movet, et causat usquc ad hunc elfectnm
, est ipsaniet consecutio finis ut apprehensa; causat ergo scipsam.
22. Responrlehir imprimis nullum essc inconveniens hoe tolum concedcre, quia in
causa finali non intervenit ea repugnantia qua? in cansa elliciente , nt non pos
sit esse causa sniipsius, quia non reqniiit prfcexi-slentiam realem ad causandum
, scd snllicit intentionali», media apprehensione ; cum ergo finis causct prinscpi
am habent cxislentiara in actu, mirum nou est qnod possit in suo generc concurre
rc ad snammet cxistcntiam. Atque ita conccdimus, rem eaiudem sccuudum diversas c
ondiliones exislendi , posso causarc seipsam , nam intentionaliter existens caus
at seipsam ut realiter sit. Neque hoc est diversum ab eo quod communi axiomate d
icitur, illad quod est primum in inlentione, esse ultimnm in execitlione; vel qu
od etiam Aristoteles dixit, formam et finem comurrere in idem numero, quamvis fo
rma et clliciens solumpossint concurrere in idem specie. Forma enim, seu cffectu
s formalis cjus, est effcctus agentis, el ut sic cst ctiam effectus finis, qui e
xcilavit agens ad operandum, quique non cst aliud ab ipsa forma. Deindc vero add
imus, nullum esse finis consecutionem , quaj non sit aliquo modo proptcr Gnem ut
objectivum, si illum habcat, vcl saltem propter finem Cui, qui semper supponitu
r ad cuusalitatcm finalem, et ut sic non cst effectus ejus; atquc hoc modo sempe
r effectus finis etiam ultimus distinguitur aliquo modo ab adsequata causa final
i. Tandem consecutio finis ultimi vel simpliciler, vel iu aliqua serie, non caus
at sc immediate, sed proxime causat in intellectuali agcnte, de quo nunc loquimu
r, affectum et intentioncm, et alios actus, quibus mediantibus pervenit ejus cau
salitas usque ad illam actionem, qua finis ipse comparatur, et in qua consislit,
et ita scmper concurrit aliquid distinctum ab ipso ad hujusmodi causalitatcm.
23. Sed tunc occurrit explicanda altcra difficullas proposita, nimirum, qualis s
it ha;c causalitas finis circa actiones vel res externas, manautes a motione vol
untatis. Est enim in his specialis dubitandi ratio, nam actus interni cliciti a
voluntate habent realem et intrinsecam habitudincm ad ipsum fincm ut ad proprium
objectum, vel formale simul et materiale, ut in intentione, et aliis actibus, q
ui proxime vcrsantur circa ipsum finem, vel formale tantum, ut in electione medi
orum, et ideo rccte intelligitur, ipsum finem pcr se ac pioximc cxcitarc ac move
re ad tales actus, et e convcrso tales actus per se ct intrinsccc pendere a caus
alitate talis finis. At vero actus impeiati tantum a voluntate (ct multo magis e
ffectus eorum) nullo modo excitantur proxime ab ipso fine, neque ipsi dicunt int
rinsecam babitudinem ad finem, sed solum per cxtrinsecam denominationem dicuntur
ordinari in fincm mediis interioribus actibus, ut deambulatio exterior mere ext
rinsecus ordinatur ad sanitatcm. Ex quo videtur scqui primo, fincm non per se, s
ed per accidcns csse causam hujusmodi effcctuum, eo modo quo applicans vel excit
ans ellicientem causam dici
tur essc causa effectus causati ab illa, vel eo modo quo avus est causa nepotis,
quia grenuh patrem ejus; sic enim finis est causa actionii cxterna;, solum quia
genuit intemam. Deinde videtur sequi, exvihujus causalitatis finii, nihil rei p
oni in bujusmodi actionibus ct effectibus externis, pcrse loquendo. sed solau cx
trinsecam denominationem, quae non est satis ad causalitatcm realem. Sequela pat
et. qttia inde solum liabet actus exterior ut ordinctur medio interiori ad talem
finem , qood solum est dcnominatio cxtrinseca in ipso exteriori. Cujus signum e
st, nam si contingeret illam exteriorem actionem, vel propter aliuo iinem, vel c
asu, ct sine ullo fine fieri, in se et in sua entitate non mutaretur, nec minuer
etur, ncque actio physica, qua fit, esset alia; ergo siguum est non causari per
se ab Qk fine, sed tantum remote et per accidens. In causis enim efficientibus,
licet contingat eumdem effec.tum, qui fit ab una causa, posse causari ab alia, t
amen si sit causa per se, necesse cst saltem actionem esse diversam , nt in supe
rioribus tradilum est; unde si ex nratalione causa;, nequc effectus, neque actio
mutatur, signum est talem causam, nec per se, nec immediatc influere in talem e
ffectum; idem ergo, proporlione scrvata, erit in prasentk
24. Heec difficultas postulat ut explicemos quid sit causalitas causa; finalis,
vel quid ponat in suis cffectibus, quod sequenti sectione pru!slabimus, et in Dn
e ejus difficultati sati?faciemus.
SECTIO IV.
Quid sit, vel in quo consistat ratio causandi set causalitas causse (inalis.
1. Non inquirimus nuncrationem causandi in aclu primo, ut sic dicam, seu id qtto
d in finali causa est proxima ratio , qua poten? est ad sic causandum, de hoc en
im dicemit sectione sequenti; sed inquirimus causationcm ipsam in actu secundo,
quid vinuram sit, et ubi seu in quo subjecto vel effectoisU; hoc enim. cum in cr
eteris causis ad explicsndum sit difficile, in hac re vero est duficiUimum, quia
non apparet qua; res, vcl qui* modus renlis esse possit ha>c causalitas; qnod s
i nihii borum est, nec realis causalitas essc poterit.
Prima sententia expenditur.
2. Quidam crgo ab hac difficultate sc facile expediunt, causalitatem hanc nihil
aliud
« IndietroContinue »
- Page 8 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
etiam 6repe fit ut talia bona particularia nmentur, ut media, et utilia ad alios
iines ipsi amanti convcnientes; signuui ergo est, respectu horum linium ipsum f
inemCui esse principaliorcm raagisque dilectum. At vero quando finis cujus grati
a, est summum bonum, et finis ultimus, si ordinate amctur ct intendutur, semper
debet retinere principaliorem rationem finis, magisque trahere ad se intentionem
operantis. Quia cum sit finis ultimus simpliciler, non potest ita referri in al
ium sub aliqua ratione finis, ut in alio principaliter sistatur. Atque ita, cum
homo intendit consequi Deum. licet ipse sit aliquo modo finis cui bonum illud qu
reritur, tamen absolule potius homo ordinat seipsum in ilhim finem ; nam vult co
njungi illi bono, ut ultimo fini suo. Quo fit ut, licet in eo motu et tendentia,
respectu mediorum et operationis, liomo proprie dicatur finis Cui, tamen respec
tu ipsius Dei, qni principaliter qureritur, non tam dicendus sit finis quam subj
eetum quod ordinatur ad consequentluin illum finem. Quamvis non negem posse etia
m vocari finem Cui; nam revera habet illam rationcm, ita tamen ut intelligatur p
otius ordinari ad alterum finem objectivum et ultimum, quam illum ad se ordinare
.
Srcunda divisio finis in opcrationem, et rem factam.
9. Secundo dividi solet finis in cum qui est operatio tantum, et eum qui ex oper
atione resultat, seu in quem tendit actio, ut in rem factam. Quam divisionem tet
igit Aristoteles, 1 Ethic, et lib. 1 Magnor. Moral., c. 3. Et quantum attinet ad
rationehi formalem finis, videtur materialis divisio sumpta ex rcbus qiue hanc
causalitatem exercent, potius quam ex variatione causandi. Nihilominus tnraen ad
intelligendos auctores, prrecipue varia loca Aristotclis, et ad explicandas ali
as divisiones, et prresertini ad declarandos fines diversarum rerum, et maxime h
ominis, est necessaria. Exempla itaque utriusque membri facilia sunt, tam in opc
ribus artis quaui naturre. Nam finis curationis est sanitas, redificalionis domu
s, generationis rcs genita, et sic de aliis; at vero pulsationis cytharrc non es
t aliusfinis prreterquam ipsa cythariziitio, et contemplationis sola ipsa contem
platio. Quanquam in secundo membro advcrtere oportet, ctiam in illis actiouibus
posse philosophice distingui terminum ab actione; nam terminus semper est
aliqua qualitas; actio vero est via seu tendentia illius qualitatis; tamen, quia
terminus bujus actionis talis est, ut non duret nisi quamdiu lit, eo quod in fi
eri et couservari pendet ab actuali motu seu influxu potentire, ideo quod attine
t ad rationom finis, non distinguitur inter actionem, ut actionem, et ut terminu
m; in actionibus vero prioris generis finis intcntus est res facta quse permanet
, cessante actione. Ex quo etiam intelligitur hanc divisionem tantum esse datam
de fine Cujus; nam finis Cui, neque est actio, neque fit per aclionem, sed suppo
nitur potius ad actionem, cum sit ipsummet ngeus.
Tertia ditisio finis, scilicet, actionis, rel rei factce.
iO. Atquehinc orta esttertia divisiofinisin finem actionis, ct in finem rei fact
a? seu genitre. Qure sumitur ex Aristotele, partimi Physic, c. 7, partim 2 de Cc
elo, c. 3. Nam in priori loco dicit formam esse finem generationis; in posterior
i autem dicit unamquamque rem atque adeo ipsam formam scu rem genitam esse propt
er suam operationem. Atque ita fit (ut sumitur etiam ex Averroe, 4 de Coelo , te
xt. 22) ut res genita sit Snis generationis, et operatio etiam, propter quam res
 generatur, sit etiam finis, proxime qnidem et immcdiate ipsius rei genitre, rem
oce autcm ct mediate ipsius generationis. In qua divisione duo tantum occurrunt
advertenda: unum est, cum Aristoteles dicit formam esse finem generationis, sub
forma comprehendere totum compositum, seu rem ipsam genitam; nam propter illam m
axime est generatio; tamen, quia res genita non fit nisi inducendo formam in mat
eriam, idco pcr formam explicuit generationis finem. Et quod de generatione dixi
t Aristotelcs intclligendum est de omni actione, tam naturali, quam artificiali,
per quam aliqua res fit, ita ut permaneat, et extendi etiam potest ad creatione
m ; nam etiam res, qure creatur, est proximus tinis illius actionis.
H. Alterum observandum est, finem rei genitre communiter censeri esse aliquam op
erationem propter quam res fit, ut est visio Dei respectu hominis, vel illuminat
io respectn solis; tamen, ut omnem fincm rei gcnitae comprehcndamus, per operati
onem necossc est intelligere omnem usum ad quem res genita ordinatur; nam finis
materire, qure est res quredam genita seu crcata, non est propria nliqua opernti
o, est tamen causnlitas ejus, scilicet, sustentatio formae, aut talis compositio
substantite; similiter finis domus est habitatio, quae non est operatio, sed pr
otectio quoedani et quasi extrinseca informatio habitantium, etsic de aliis. Et
juxta bunc modum contingit, non solum respectu rei genitre dari finem, qui sit o
peratio, propter quem sit ipsa res genita, sed etiain respectu unius operationis
dari aliam, qute sit fmis ejus; sic enim cytbarizatio est propter delectationem
, et locutio propter intellectionem. Potest enim una operatio ad aliam concurrer
e, vel objective, vel effective, vel saltem ut necessaria vel utilis conditio ad
aliam operationem, et ideo potest ad illam, ut ad finem, ordinari.
Quarta divisio in finem objectivum et
formalem.
12. Quarto, ex bis divisionibus, praisertim ex secunda, oritur alia, qua dividit
ur finis in objcctivum et formalem. Nam. ut diximus, interdum finis est operatio
; haec autem operatio, praesertiin si sit immanens, praeter actum ipsum requirit
objectum circa quod versatur, ut contcmplatio, quse est finis hominis, versatur
circa aliquam rem aut veritatem contemplatione dignam, propter quam aliquo modo
est ipsa contemplatio, quia per illam quasi comparatur et possidetur secundum m
odum sibi proportionatum. Et in hoc sensu distinguunt Theologi, in fine hominis,
visionem, et Deum visum, et visionem dicunt esse finem formalem, quem etiam app
ellant finem Quo, et adcptionem finis; Deum autem appellant finem objectivum, se
u tinem Qui, quia comparatur per finem formalem. Ita, sumitur ex D. Thoma, {. 2,
qusest. 1, art. 8, et quaest. 3, art. 7, et quaest. 11, art. 3, ad 3, ubi adver
tit, hos non tam csse duos fines quam unum, quia neque objectum attingi potest n
isi per actum, neque actus fieri potest nisi circa objectum, et ideo motio ac in
tentio agentis est ad utrumque per modum unius, et ita unam causam finalem compl
ent. Quanquam eo modo quo sunt res diversae, possunt inter se comparari, et una
ad alteram ordinari. Atque boc modo potest ad hanc divisionem applicari fere tot
a doctrina, quee circa primam tradita est.
Quinta divisio finis in eum qui fit, et eum qui obtinelur.
13. Et binc ulterius iit (quse potest esse quinta divisio) quod finis Cujus aliq
uando supponitur operationi agentis, et intenditur
non ut efficiendus. sed ut obtinendus, quoJ verum habet de fine objectivo, et ho
c modo est Deus finis nostrarum actionum, et extenditur hoc ad omnes res quae su
pponuntumt objecta, vel materia circa quam, ut divifa sunt finis avari, non prod
ucendus, setl acquirendus etiamsi jam existat. Aliquandu vero finis non supponit
ur, sed fit per actionem agentis, sive fieri dicatur proprie pre re facta, sive
late, ut etiam dici potest de actione. Atque hoc modo visio Dei est finis homini
s, et in universum omnis operatio, ve! terminus per ipsam factus, est finis non
praeexistens, sed subsequens ad intentionem agentis. Atque hanc divisionem in te
rminis docuit D. Thomas, 3 cont. Gent., c. 48, sumiturque ex doctrina Aristoteli
s, partim 2 Phys.. et 5 Metaph., ubi potissimum facit mentionem ejus finis, qui
fit per actionem agentis: partim2 de Ccelo, text. 64, et 12Metapb., text. 36, ub
i dicit Dcum esse finem gratia cujus caetera agunt; constat autem Deum non esse
finem, qui per actioncm agentis fiat, sed qui ad actiones omnium agentium suppon
atur.
Sexta divisio in finem ultimum et non v.Uimum.
14. Sexto, dividitur finis in proximum el remotum ac ultimum. Haec divisio frequ
ens est apud auctores, et fundamentum habet i« Aristotele, citatis locis, et in 2
Metaphys., c. 2, ubi ostendit non dari processum in infinitum in finibus. Yideri
tamen potest alicui, repugnantiam involvere divisionem illa cuni diviso; nam de
rationc finis est ut sit ultimus, ut nomen ipsum prae se fert. Etquiadc ratione
finis est ut propter se ametur, et alia propter ipsum, et consequenter ut ipscu
on ametur propter alia; jam cnim non essetunis, sed medium; non ergo recte divid
ita finis in proximum et remotum, vel ultimum Ut ergo inteUigatur divisio, duae
rationes in finali causa distingui possunt: prior est, qoa fmis dicitur propter
se amari; posterior, quatenus aUa amantur propter ipsum, et ipse esi ratio amand
i illa. Sub priori ergo rationeomnis finis, si prajcise quatenus finis est consi
deretur, habet rationem ultimi, ut ratio focta ostendit; nam in illo quod dicitu
r proptcr se amarijincluditurnegatioamorispropteraliud;
in qua negatione consummatur ratio ultinii Contingit tamen ut, quamvis aliquod o
bjectum propter se et propter bonitatem suam amctur. nihilominus vel natura sua,
vel ex intentionc operantis, referatur et tendat in ulteriorcm fiiiem, ut cmn q
uis facict eleemosynam, et quia honesta sitactio in ratione misericordine, et qu
ia est accoinmodata ad satisfaciendum Deo pro peccatis. Tunc ergo unus finis ord
inatur ad alium, quanquam sub ea ratione qua ordinatur, non habeat rationem fini
s, sed medii. Ille igitur finis, qui immediate propter se amatur, dicitur finis
proximus; alius vero finis ad quem alter ordinatur, dicitur remotus; quod si in
illo sistat intentio operantis, erit etiam ultimus; si vero in ulteriorem finem
ille ordinetur, erit tantum remotus, non tamen ultimus; quia vero non potest in
infinitum procedi, sistendum erit in aliquo, qui sit ultimus.
i 5. Atque ita facile constat necessitas praedictm divisionis; nam, quia inlenti
o agentis necessario debet in aliquo fine immediate versari, quiaalias nunquam i
ncboaretur, ideo necesse est esse aliquem finem proximum; est enim ille quem pro
xime et immediate agens inteudit tali actu seu intentione. Non est autem simplic
iter necessarium ut praeter finem proximum detur remotus, quia potest intentio a
gentis sistere in uno finc; tamen, quia potest etiam in ulteriorem finem tendere
, ideo prseter proximum dari potest finis remotus. Et similiter, quamvis aliquis
finis ultimus semper sit necessarius, eo quod non proceditur in infinitum, non
est tamen necessarium ut finis ultimus semper sit distinctus a proximo; nam si v
oluntas in uno tantum fine sistat, quod facere potest, erit simul proximus et ul
timus, saltem negative, id est, post quem non est alius; quando vero plures sunt
fines subordinati, tunc necesse cst hos fines esse distinctos. Atque binc fit u
t, quamvis contingat plura media inter se subordinari, ut primum sit propter sec
undum, et secundum propter tertium, et sic usque ad finem, qui proptcr se amatur
, si tamen nullum ex illis mediis amatur propter sc, sed pure ut medium propter
aliud, nullum eorum babeat rationem finis proximi aut remoti sub praedicta ratio
ne; sed ille finis ad quem ordinatur tota mediorum series, licet videtur remotus
in ratione objecti voliti et materialis, tamen in ratione finis est proximus, s
eu primus in quem ut in finem tendit voluntas, et erit etiam ultimus, si non in
alium finem ordinetur.
16. Si vero finem consideremus sub alia habitudine, scilicet, quatenus propter i
psum aliquid eligitur aut fit, sic facilius est distinguere ilias tres rationes
finium,uon solum iu
rebus quaj propter se appetuntur, sed ctiam in rebus quae sunt pure media, qua;
propter aliud eliguntur. Nam quando ad unum fincm plura media inter se subordina
ta eliguntur, necesse est dari primum et ultimum mcdium, tam ordine inlentionis
quam ordine executionis; in neutro enim ordine potest in infinitumprocedi; alias
velelectio,velexecutio nunquam inchoaretur. Diciturautem primum mediuin ordine
intcntionis, id quod est immediatumfini,quodque primo eligitur post intentionem
finis, et illud ipsum est ultimum in executione. E contrario veroilludmedium, qu
od est in ordine eligendi postremum, est in executione primnm; nam ubi finitur e
lectio, inde incipit executio, ut paulatim per media usque ad consecutionem fini
s perveniatur. Hoc ergo medium, quod est in executioue primum, ct in electione u
ltimum, nullam habet rationem finis, quia nec propter se amatur, cum tantum sit
medium, nec etiam aliud amatur propter ipsiun, cum in illo fiuita sit clectio; t
amen secundum medium habet jam rationem finis proximi respcctu medii prioris, qu
od propter ipsum clectum est. Tcrtium autem medium habet rationem finis remoti,
respectu primi medii, et sic potest per plures fines magis vel minus remotos pro
cedi, donec sistatur in ultimo, quod semper necessarium cst, cum non possit in i
nfinitum procedi. Atque ita satis constat illa divisio quantum ad expositionem t
erminorum pertinet; nonnullaj vero qusestiones, quse ex illa oriuntur, in discur
su disputationis tractabuntur commodius, prsesertim duse, scilicet, an media par
ticipent aliquo modo causalitatem finis, et an necesse sit constituerc aliquem f
inem ultimum, ubi etiam varias acceptiones finis ultimi declarabimus, et an habe
at propriam et per se causalitatem, quatenus finis ultimus est, seu remotus.
SECTIO III.
Quos effectus habeal causa fi*alis.
i. Pritisquam de ratione causandi finis dicamus, agendum videtur de effectibus e
jus , ut ab iis quae nobis notiora sunt, procedamus. Et quoniam, ut supra dixi,
nunc consideramus finalem causam respectu voluntalis crcatee, per quam agentia i
ntcllcctualia operantur propter finem, duplices effectus hujus causa? considerar
e possumus: quidam sunt intra ipsam voluntatem, et sunt actus vel affectus ab il
la eliciti; alii sunt cxtra voluntatem, ct sunt effectus qui extra ipsam piodeun
t ex efficacitnto vel imperio, seu motione ipsius per proprios actus ejus.
2. Est igitur imprimis certum, causam finalcm, prout nunc iJIam consideramus, per
se primo ac maxime causare aliquem actum vel affectum in voluntate ipsa. Hoc es
t rcceptum omnium consensu, satisque ostendi potest rationibus, quibus in sect.
1 ostendimus dari causam finalem; nos enim per effectus in cansarum cognitionemp
encnimus; per nullos autem effeetus ita cognoseimus causalitatem finis, sicul pc
r eos quos h;ibet circa humanam vohmtatem, qnam sua metaphorica motione allicit,
ut et ipsum amet, et per convenicntia media qua?rat, donec. illum conscquatur e
t in eo quiescat.
Prima difficultas, de cavsalitate fiuis circa intemus actus voluntalis.
3. Difflcultas vero cst, an omnes actus qui in hoc progressu intervcniunt, sint
a flne, ut a propria causa in suo gcnere, an vero non omnes, sed aliqui eorum, e
t quinara illi sint. Ut autem percipiatur ratio diflicultatis, distingucre oport
ct plures actus, qui in hoc. negotio interveninnt. Quidam tendunt directe in lin
em, vel secundum se absolute, ut simplex voluntas ejus seu amor, vel ut conseque
ndum pcr mcdia, sicut intcntio, et hi actus antecedunt non solum consecutioncm f
inis, sed ctiam elcctionem mediorum. Aliisunt actus qui proximc versantur circa
mcdia, quamvis ratione flnis, et hujnsmodi proprie est electio, quam antecedit c
onsultatio et inquisitio mcdiorum, qua? quatenus ad inquirendum finem necessaria
est, vel utilis, ad media reducitur, et quatcnus voluntaria est, sub electionem
quodammodo cadit vel ad illam revocatur. Et lurc duo gencra actuum dicuntur pcr
tinerc ad ordinem intentionis , quia non solum finis consecutionem, scd etiam ex
ecutionem mediorum antecedunt. Post ordinem vero intentionis sequitur ordo execu
tionis, in quo similiter possunt dua alia genera actuum distingni: quidam enim v
ersantur circa mediorum executionern , per usnm eorum quem activnm vocant. Alii
versantur circa tinem, ut jam consecutum et posscssum. scilicet, fiuitio vel gau
dium, quod etiam quies animi dicilur, et in co statu potest etiam durare amor.
A. Est ergo circa hos actus prima generalis diflicultas, quia finis solum est ca
usa mediorum; nullus autem ex his actibus est vere
ac proprie medinm ad
finem obtinendom; ergo nullus eorum causatur a fine. Major constat ex definition
e finis; est enim id, cujus gratia aliquid fit, quod solis mediis proprie conven
it. Deinde est specialis et major dillicultas de actibus qui versantur circa fin
em; nam illi nullo modo sunt propter finem; ergo non sunt effeetus finis. Antece
dens patet, quia illud estpropter finem,quod procedit ex amore, vel intentione f
inis; nam illud, esse propter, dicit ordinalionem ad finem ortam ex aliquo prior
i actu; sed intentiofinh non ontur ex alia intenlione, nec amor Cj amore, alioqu
i esset processus in infinilum; ergo. Unde, sicut assensus conclusionis est ex p
rincipiis, assensus autem principii nonesi ex principio, ita voluntas medii pote
st es«p ex fine et propter finem; voluntas autera finis non ita. Tertio, augetur d
ifficultas in iis aotibus qui versantur circa finem jam crasecutum; nam flnis no
n causat postqiwm comparatus est; consistit enira ejns causalitas in motione; co
nsecuto autem fine jara quiescit animus; cessat ergo omnis tnotio; ergo et causa
litas finis. Unde Aristoteles, t de Generat., text. 55, dicit, adepto finc, cess
are actionem; cessante autem aclione etiain cessat eausalitas finis, quia ubi no
n estcnusa elbciens, nec finalis esse potest, ut infra docebimus.
Primcn difficultatis resolutio.
5, Ut a clarioribus incipiamus, dicendum primo est, usum seu exeeutionem medioru
m per se ac proprie esse effectum cansse linalis. De hac conclusione nulla est c
ontroversia nec dubitandi ratio, quia hic actus non solum procedit ex affectu et
intentione finis, sed etiam vere ac proprie dici potest medioni ad finem. Quia,
licet nomine usus et execntionis finis hic non inteliigamus solmn extcrnum usum
vel executionem, sed eiiam internum actum, quo voluntas applicat membra vel ins
tmmenta ad exequendnm medioffl. tamen tota illa actio, ut includit tam imi*rantc
m actum quam impcratnm, vereaeproprie dicitur esse medium ad finem; ergo est eli
am propriissirae effectus finis. Et confirmatur, nam olectio est de mcdiis; qnan
do vero media talia sunt, ut per usura ndiviim volumatis cxcrceri debeant, ctiam
ipse us1'5 activus snb electionem cadit; nam eligil|,r nt medinm tota illa acti
o humnna, qnft1 & interno et externo actu coalescit; ergoetjam actns internus vo
luntatis, quo proxime flt executio extemi niedii, babet rationem medii ad finern
; ergo cst etiam effectus ipsius finis.
0. Dico secundo: electio mcdiorum vere ac proprie est effectus causa? finalis. P
robatur primo, quia ille actns est propriissime propter linem; sed per hsec verb
a maxime declaratur causalitas finis; ergoille actus est cx causalitate finis. S
ecundo, ille actus procedit ex intentione finis, et ex ratione ordinante medium
ad finem; sed in his videtur potissimum consistere causalitas finis; ergo. Terti
o, talis actus pendet cssentialiter ex fine, quia non versatur circa media, nisi
rationefinis; quin potius ipsa media electa non sunt effectus finis nisi media
electione ; ergo multo magis necesse est ut ipsamet electio sit effectus finis.
Et haj rationes aeque fere confirmant prsecedcnlem assertionem.
7. Neque contra has assertiones obstat prima ratio dubitandi in principio posila
. Primo. quia non tantum media sunt propter finem, sed quidquid a fine essential
itcr pendet, et ex illius amore procedit. Deinde quia ipsamet electio non incong
rue dici potest mcdium ad tinom. Quod potest cxplicari cx iis qure supra dixiinu
s traclando de potentia formaliter libera, quod, nimirum, actus ab ca elicitus,
cst inlrinsece voluntari':s, seu volitus per modum actus; ipsa ergo electio cum
sit actus elicitus a voluntate, est etiam intrinsece volita; non est autem volit
a nisi propter consequendum finem.quia, sicut res, quee eligitur. propter tinem
eligitur, ita ipsamet electio propter finem exercetur. Ut, qui eligit eleemosyna
m ad satisfaciendum pro peccatis, non solum refert in eum finem ipsam eleemosyna
m, quam eligit, sed etiara ipsam volitionem qua illam eligit; nam ad eum finem n
ecessaria est illa electio, et in ea reperitur ea bonitas et utilitas, quas inve
nilur in medio ad finem intentum comparato. Et couhnnatur primo, nam consultatio
est mediorum ad fiuem, et, si contingat voluntatem actu directo et formali vcll
e consultare, quod srepe accidit, illa volitio revera est ejusdcm medii ad finem
, quia non ob aliud vult quis consultare, nisi ut parel sibi viam ad finern obii
nendum; ergo siuiiliter, si voluntate propria et reflexa velit hic et nunc elige
re, ut etiuin potest, illo actu vult electionem, ut quoddam mcdium, quia etiam v
ult illam propter lineni, sicut consnltationem; ergo etiam quando hoc non faciat
distincto actu et retlexo, ipsamet electio, eo
modo quo est intrinsece volita, intrinsece est quoddam medium ad finem, ratione
cujus volita est; est ergo vere ac proprie effectus finis.
8. Dico tertio: actus qui versantur circa finem ipsum, et antecedunt, vel antecc
dere possunt ordine intcntionis consecutionem ejus, sunt vere et proprie effectu
s finis. Circa banc conclusionem invenio nonnullam diversitatem inter auctores;
quidam enim eam admittunt de actu intentionis vel desiderii, non vero de priuio
actu amoris, seu simplicis voluntatis. Et ratio esse potest, quia desiderium vel
intentio supponunt amorem finis, et ab eo procedunt, et ideo possunt causari a
line medio nmore sui, et propriissime dicenlur esse propter finem, vel gralia fi
nis, etidco esse possunt effectus finis. Amor autem non supponit alram actum, ve
l amorem finis a quo procedat, et ideo non est ex amore finis; nec etiam est for
maliter propter fmem. quantum est ex directione ipsins voluntalis ; non est ergo
efiectus finis in genere causae finalis, sed solum in gcnere objecti, etlicient
is vel specificanlis, juxta valias opiniones. Et hanc sententiam videtur tenere
Ferrariensis, i cont. Gent., c. 75; dicit enim, licet res, quas est finis, amari
possit, nihil ad ipsam ordinando. tamen non cxercere causalitatem finis, donec
aliquid propter ipsam amelur, et fundatur in verbis D. Thomaj ibi dieentis, caus
alitatem finis in lioc consistere, quod piopter ipsum alia dcsiderantur. Tamen i
bi D. Thomas non dicit hanc esse ada>quatam cnusalitatem finis, sed pertinerc ho
c ad causalitatem finis. Alii vero de omnibus bis actibus conclusionem admittunt
, cum quadam tamenmodcrationc, scilicet, quod hi actus revera sint effectus fini
s, non tamen ita proprie aut non ita perfecte sicut priores , quod sumi potest e
x Gabr., in 2, dist. 38, notab. 2; et Gregorio, quem ipse citat ibi, art. 1.
9. Alii nihilominus simpliciter affirmant finem esse proprie finalem causam horu
m actuum, ut Henric, 2 p. Summaj, nrt. 46, qua:st. 6. Etin hoc scnsu posila est
assertio, quam mihi sumo exD. Thoma, 1. 2, qua;st. 1, art. 1, ubi simpliciter ai
t, omncs actus bumanos esse propter fmem, et consequenter esse ctfectus tinis; n
amha;cduo convertuntur, sicut esse ab ngente, et csse effectum ngentis, comprehe
ndendo sub efiectn actionem ipsam. At vero hi actus, de quibus nunc agimus, sunt
vere actus bumnni; nam
« IndietroContinue »
- Page 9 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ut ex ipso nomlne finis constut, et significat ergo non sufficit nd cansnlitutem
realem. El
Aristotelcs, 3 Metnph., text. 3. eonfirmutur primo, quia eliam in heo repcri
2. Secunda. Secundo, dc rationc causaj tur ha?c motio mctnphorica finis; namrever
a realis est ut pcr se ac realiter intluat in etfec- Deus propter bonitatem suam
, u qua ejusvctum, ut supra in definitionc causre positum Iuntns mctnphorice rao
vetur seu allicitur, cst; scd finis non influit cssc realiter in ef- communicat
se crcaturis, et tamen dicinm fectum; ergo non cst causa. Probatur minor, polcst
quod ille finis habet veram causaliiiquia vel finis influit anteqnam sit, vel p
ost- tem circa Dcum. Et confirmatur secundn. quam jam cst; non primum, nam quod
non quia si finis sub hac ratione tantum habetncst, quemnam realein influxum hab
ere po- tionein eaus;e, ergo saltem respectu agentirm tcst, cum fundamcntum toti
us operationis, naturalium non potest finis esse causa realk et similitcr totius
causulitatis sit esse? Neqne quia nou potest illa movere seu allieereai ctiam d
ici potcst secnndum, quia quando fi- sui nmorem.
nis cst, jam tunc ccss.it actio ct cansalitns 5. Atquc hinc oritur quinta ditTic
ultas, quij
agentis; crgo jam non cst tunc necessaria hinc evertitur totum fundamentum, obqi
wl
causalitns flnis. a pliilosophis introductum est hoc genusca*
3. Tertia. Tertio, quia nihil potest esse sce, nimirum, quia agentia naturalia non
optcausa realis suiipsius; sed formn , teste rantur casu nut fortuito , sed in d
eterminattAristotele, cstfinisgencrationisnaturalis, qua fines suis nctionibus t
endunt. Ex hoc eoin ipsa forma fit, ut sanitas cst finis curationis fundamcnto s
eu indicio solum colligitnr, baqna acquiritur; ergo quatenus cst finis, non bere
res naturales definitos terniinos suarun potest habere veram rationcm cimsaj rc
alis. propensionum et inclinntionum naturaliiim; Dices, formnm esse tincm genera
lionis, quae id enim satis est ut non casu, sed per se opeab ipsa distinguitur.
Scd contra, quia nihil rentur determinatos effcctus, etiamsi nolljra potcst cssc
ciiusa realis productionis rei, nisi aliud genns cnusalitntis iutercedat. Sicut
dsil etiam causa rci producta?, quia non causa- cunt Tlieologi a?ternum Patrem p
er seacdftur rcs nisi pcr actioncm qua fit; sed forma finite tendere (ut sic loq
uar) per generationfai non potest esse causa rpalis suiipsius; ergo in talem ter
minum, ncmpc in huuc Fiiium, neque gcnerationis qun ipsa forma fit. Unde uon cx
cnusalitate finis , sed ex determiiisconfirmalur; nam causa realis dicit relatio
- tione naturai. Et in nnturalibus lapis naturali ncm realcm ad effectum ; finis
autem non inclinatione definite tendit in locnm infernum est capax hujusmodi re
lationis, tum quia, vel etiamsi locus ille nullum genus causalilati; quando caus
al, non hal ct esse rcalc , vel habent circu illum motum, sed solumratioquando h
abet csse realc, nec causat, nec dis- ncm termini, ad quem lapis habet natnralem
tingnitur ab effectu. propensionem. ldemque dici potest de ope
4. Qnarta. Quarta ac proecipua ratio du- rante per appetitum elicitum, sive ex nec
evibitandi cst, quia finis considerari potest aut tate, sive libere, quod nimiru
m moveatur in ratione principii moventis et allicientis motu clicito in objectum
sibi propositura. agcns ad agendum, vel in ratione termini ad quia talis motus
consentaneus est inclinationi quem tendit actio; lia c enim dnplex ratio nnturnl
i ipsius potentia? in tale objectum. al*distingui solet a philosophis in objecto
nlicu- que ulia causalitate illius objecti in taJem jus potentia?, scilicct, ob
jecti motivi et tcrmi- actum ; ergo nullum est sufllciens fundamonnativi; cademq
uc distinctio locum habct in tum , ut fini tribuamus veram ratam fine, qui est o
bjectum voluntatis. Sed sub causne.
neutra ratione potest finis liabere veram ra- 6. Sexta. Sexta et ultima difficate
^.
tionem causre. Et imprimis de ratione ter- quia non potest satis explicari quid,
velcirrs
mini vidctur manifestum, tum quia ut sic po- quid finis causct. Aut enim causat
aliquidin
tius habet rationem effectus quam causaj; ut ipsum agens, et hoc non polest univ
erse dici.
sic est postremum actionis, non origo ejus; quia , licet iu agontibus creatis vo
luntariU
denique ut sic non intluit, scd potius aliarum possit aliquo modo defendi, non t
amen in
causarum intluxus in illum tendit. Dcinde ne- agenlibus naturalibus, nec in Deo,
qui e*1
que sub altcra ratione movcntispotesl haberc agens voluntarium incrcatum. Vcl ca
usnt ali
rationem causre; nnm, ut sentit Aristot., i quid in ipso cftectu, et lioc habet
in nniver
de Gencr., text. 55, motio fmis tantum est sum dilficultatem supra tactam in ter
tio argu
mctaphorica: non est ergo vera et renlis; mento, et praaterea habet specialem di
fficnl
tatem in agcntibus voluntaiiis creatis, qnia tota causalitas linis, qualiscumquc
illa sil, videtur versari circa voluntates talium agentium; circa clfectus aute
m eorum non nisi remotc, et per accidens; ideoquo effectus non habebunt proprium
causam finaJem.
Qucestionis resolutio.
7. Nihilominus staluenda est conclusio certa, linem esse veram, propriam ac real
em causam. IIoc est rcceptum dogma, et quasi primum principium iu philosophia et
Thcologia; illud docuit Aristotel., 2 Metaph., c. 3, et lib. 11, c. I, et 2 Phy
s., c. I et sequentibus; et ante illum docuerat Plato in Phrndone, ubi in eamdem
scntentiam referl Socratem ; imo ilie solum Rnem vult esse causam, lorte per an
tonomasiam, id est, primam et pra?cipuam, de qno dicemus infra in comparatione c
ausurum. Ratio autem sumi imprimis potest ex communi modo loqnendi de fine et dc
causa; nam tinis essc dicitur profter quem aliguid fit, vcl est; in hunc cnim m
odum Aristoteles finem ubique describit; constat autem particulam illam, propter
, causaiilatem significare; unaquaeque enim res propter causam suam dicitur habe
re esse; ergo signum est finem habere ralionem causa;. Pra^lerea, cansa ctticien
s, nisi tcmero agat, alicujus gratia agere debet; ergo et ipse etfectus causffi
elficicntis, ut per se ab illa lieri pcssit, intiiusece postulatut alicujus grat
ia fiat; ergo talis efleetus sicut per se pendet ab etliciente, ut a quo fit, it
a in suo genere per se pendet ab aliquo cujus gratia fit; ille autem est tinis;
ergo per se pendet a fine; ergo e contrario (inis est vcra causa ejus rei, quffi
propter tinem lit.
8. Scd in hac re non tam oportet rationes multiplicare quam rem exponere, ut dil
ticultates solvantur, et finis causalitas, qua3 obscura cst, declaretur ; huc en
im tendunt difficultates in principio posit;»;, non ut rescerta in dubium revocctu
r. Ut autem hoc distinctius fiat, distinguamus tria agcntia propter finem. Piiin
um et supremum est intcllectuale agcns incrcalum, quod esl solus Deus. In secund
o ac medio ordine sunt agentia intellectualia creata, inter qua; nobis notiores
snnt homines, ct ideo de illis semper loquemur, quamvis cadeiuratio sit dc iiitc
lligentiis crealis. Intertio et infimo ordine sunt ngenlia naturalia, scu intell
eclu carentia, quamvis inter ea nonnr.lla sit ditferentii eorum quaa sensum et a
ppelitum habent, et reliquorum,
qu;tm etiam suo loco indicnbimus. Cansalitas crgo finis licct suo moio locum hab
eat in actionibus horum omnium agentium, laiuen in creatis agentibus iutellcctua
libus iiobis notior est, ei majorem quamdem proprietatcm etspecialcm moduin habe
t, ct ideo in illis peculiariter declarabimiis hanc causalitatem finis, et exped
iemus diificultatcs circa eam insurgentes ; postea vero dc aliis ogcntibus dicem
us. Igitur quod in agcntibus creotis per intellectum et voluntatcm inlercedat ca
usalitas finis, sulliciens argumentum sumitur ex humanis actionibus. Conslat eni
m nobis expcrientia, intendere nos, cum humano modo, id est, Hbero ct rationali
opcramur, ccrtuin aliqucm linem, in quem acliones nostras diii.^imus, ct propter
quem media eligimus ; uiovctnur crgo a fine, tum ad dilectionem seu intcntionem
sui, tum ad cligcnda et exequcnda media propter illum; ha;c autem motio aliquid
est in rerum natura ; non est cnim aliquid iniaginarium vel fictuin per intelle
ctum; et aliquod gcnus causalitatis est, quandoquidem est oiigo operalionnm real
ium ; est ergo finis vera et realis causa. Et hinc eliam obiter constat banc can
salitatem maxime habere locum inagentibus intellectualibus, quia illa maxime pos
sunt cognoscere lincm ct media, ct ordinera uniusad alterum,et propriam uniuscuj
usque rationem.
R%liones dubitandi sohuntur.
9. Argumenta in principio facta partim postulant ditlicultates proprias pertinen
tcs ad Deum, et ad infima agentta naturalia, partim inculcant ea qua? de causa t
ractaii possunt; hcec aulem sunt illa omnia qijffi de cffiteris causistractantur
, ut insinuavit Cajctan,, 1 p., quffist. 5, art. 4, et2. 2,quffist. 17, a. 3, sc
ilicet, qua! res possint finaliter causare, per quid seu quas sit illis ratio ca
usandi, vel tanquam principalis ratio, vel tanquam proxima. Item quaj sit necess
aria conditio, quis ctfectus ; in quo denique consistat ejus causalitas, quod hi
c est omninm obscurissimum. Ne igitur omnia ha'C involvamus et confundamus, in s
ectionibus sequentibus distincte tractanda erunt ; ergo exacta argumentorum solu
tio nsque ad fmcm dispulationis eiit expectanda. Nunc pcifunctorie per tingula d
iscuncmus.
10. JPi-iina Finis vere prvwpbm. Ad primum negamus minorem, scilicet, IInem non
esse principium; nam co modo
quo est primum quid, habet rationera prin- tibus infra tractandam, et ideo brevi
ter nunc
cipii; est autem finis primus in intentione, dicitur finem causare desiderium su
i, seu
quamvis sit ultimus in executione. Aristote- alium similcm affectum erga seipsum
, et ita
les autem, in dicto locotertii Metaph., non non causare immediate seipsum, sed a
liqnid
opponit finem omni principio, sed principio distinctum a se. Ethincetiam constat
ad con
motus, per quod causam efficientem intelli- firmationem, ex hac parte non repugn
are
git, quam distinguit a finali. relationem causae in fine esse realem; est
44.Ad secundum negatur minor, scilicet,fi- enim sufficiens distinctio inter ipsa
m et ta
nem non influere realiter; ad probationem lcm effectum, et quando ipse finis non
sit in
autem communis responsio est, finem influere re distinctus ab effecm ejus, dicem
us sec
quando non estin re, sed tantum in appre- tione 3.
hensione seu cognitione.Sed distinctione opus 43. An vero ex alio capite repugne
t illam
cst, tam ex parte finis quam ex parte effcctus relationem esse realem, nimirum,
ex eo quod
seu actionis quam finis causat. Nam, ut sec- finis ipse non habet esse reale dum
causaf,
tione sequenti dicam, finis alius est cujus res est dubia et controversa. Soncin
., 5 Mc
gratia fit actio. alius vcro cui finis acquiritur; taph., queest. 3, et Javeil.,
qusest. 6, aiunt
item alius est finis formalis, ut visio Dei, el illud esse objcctivum, quod fini
s habet in in
alius objectivus, ut Deus ipse; itcm finis tellectu, sufficere ut realiter refer
atur ad ef
causare potcst tlesiderium sui, vel etiam po- fectum; scd id diflicile creditu e
st; nam il
test causare quietem, vel delectationem, quce lud esse objectivum in ipso fine n
ihil rei po
oainia mox declarabimus. Finis ergo cui, non nit, sed solum denominationem exlri
nsecani
causat nisi quando existit; dicitur enim finis ab actu, qui realiter est in inte
llectu ; iUe au
cui, ipsummet agens, quatenus propter se, tem actus non refertur realiter ad eff
eetum
vel in suum commodum operatur, quod non causae finaiis, quia non concurrit per s
e ad
potest facere nisi existat. item finis objecti- illum, ulinfradicam.Melius ergo
respondent,
vus potest etiam supponi existens, quando qui negant ad omnem causalitatem reale
m
finaliter causat, ut Deus, propter quem vi- sequi relationem realem in causa; no
n est
dendum ad bene operandum movemur. Rur- enim necesse ex vi causalitatis, si aliae
con
sus finis formalis, seu consecutio finis intenti ditioncs non concurrant, ut pat
ct iu causali
nou causat delectationem seu fruitionem tate Dei cffcctiva. Unde addo, etiamsi f
inis
sui, nisiquando existit.quia delectatio nonest existat dum causat, non referri r
ealiter ad
nisi de bono possesso; quod si sit de spe ejus, suum effectum, quia in suo modo
causandi
t .mcipsaspeshabetrationcm imperfecta?con- est superioris cujusdam rationis, qui
a ipse
secutionis.Inhisergoomnibus non proceditil- nullo modo ordinatur adeffectum, sed
effec
ludargumentum, quia existente flne objectivo tus ad ipsum. Quare, etiamsi ex par
te effec
velunecui(quiclaritatisgratiapossetsubjecti- tus admiltatur hic relatio realis,
quod est
vus appcllari), non cessat inquisitio, neccau- probabile, maxime quando effectus
non tan
salilas fin^is, nisi adsit etiam consecutio tinis, tum per extrinsccara denomina
tionem, sed
et hac obtenta, quamvis cesset motus in fi- per intrinsecam habitudiuem ordinatu
r in
nem per modum desiderii, non tamen per finem, juxta ea quaj infcrius declarabimu
s.
modum quietis et delectationis. Solum ergo nihilominus illa relalio censenda est
non mu
de fine formali, seu consecutione finis ve- tua; effectus enim referri potest ad
finem,
ram est, per se loquendo, quod causat sui quatenus ab eo pendet; unde, sicut ad
hanc
desideriuni, quandonon estin re, et dc illo dependentiam satis est quod finis pr
seexista/
recte responsum est, sulficere, quod sit in in mente, ita etiam sufficiet ad rea
lem ha
apprehensione et judicio intellectus, eo quod bitudinem transcendentalem, licet
prredica
ejus motio intentionalis sit, et (ut ita dicam) mentalis forte non sit nisi ad f
inem actu
animalis, per sympathiam et consonantiam existentem; tamen, quia finis causat ut
om
polenliarum animaj, intellectus scilicet et vo- nino immotus, et non ordinatus a
d suum
luntatis. eflectum, ideo non oportet ut ex parte ejus
42. Quid sit id quod finiscausat. Ter- relatio sit realis. Sicut enim Aristoteles
dixit
tium argumentum postulat quid causet finis, scientiam referri realiter ad scibil
e, non e
et specialiler attingit clitficultatcm, .quomodo contrario, ita nos dicere possu
mus de appe
fonna sit tinis generationis naturahs, quod titione et appetibili; est enim eade
m ratio,
spectatad diificuitatera de naturalibus agen- et similiter est eadera deappetibi
li et de fine.
14. Cur motio finis metaphorica dicatur. In quario argumento multa tanguntur pert
incntia ad Deum, et ad agcntia nuturalia; nunc, illis omissis, concedimus causal
itatem convenire Bni, ut liabet rationem principii, et consequenter ut habet rat
ionem moventis. Ejus autem motio dicitur metaphorica, non quia non sit realis, s
ed quia non fit per influxum effectivum, nec per motionem intentionalem et anima
lcm, et ideo nihil obstat quominus vera ac propria sit ejus causalitas.
15. Ad quintum, quidquid sit de agentibus naturalibus, de quibus postea, respond
etur modum operandi intellectuahum creaturarum non posse intelligi sine causalit
ate finis, quia revera alliciuntur et moventur a fine ad operandum, et quamvis i
psa habeant naturaiem propensionem ad objecta, seu fines ad quos per proprios vi
tales actus moventur, tamen illa naturalis propensio non potest operari in suo g
enere, id est, effective, nisi sufficienter applicato fine, ct in suo genere con
causante, et ita determinatio operationis. seu destinatio in certum scopum, quee
cernitur in agentibus intellectualibus, manifeste procedit non ex sola inclinat
ione naturali, sed ex causalitate finis. Ad sextum, quantum hic locus patitur, s
atis explicatum est quid, vel circa quid finis causet; integram vero hujus rei t
ractationem trademus inferius.
SECTIO 11.
Quotttplex sit fmis.
1. Anlequam progrediamur ulterius ad explicanda ccetera, quae proposuimus ad cau
salitatem finis pertinentia , oportet varias divisiones, vel potius nominis sign
ificationes explicare. ut distincte intelligatur dc quo sit disputatio.
Prima divisio finis Cujus et Cui.
2. Est ergo prima ac celebris divisio tinis in finem Cujus, et finem Cui, quae s
umpta est ex Aristot., 2 de Anima, c. 4, ubi Argyropilus, vertit finem quo et cu
i; sed priora verba sunt gra;cis conformiora, et intentionem melius declarant; n
am finis Cujus dicitur, cujus adipiscendi gratia homo movetur, vel operalur, ut
est sanitasin curatione; finis Cui dicitur ille, cui alter finis procuratur, ut
est homo in inlentione sanitatis; nam, licet homo curetur propter sanitatem, ips
am vero sanitatem sibi et in suum commodum queerit.
3. Quaeri vero potest quis horum habeat
propriam rationem finis. Quidam enim soli fini Cui illam attribuunt, quod sentit
Gabiiel, in 2, d. 1, q. 5, sequens Ocham, in 2, quaest. 3, art. 1; atque idem s
entit Henric, Quodl. 2, q. 1. Et probatur : nam ille est proprie finis, in quo s
istit intentio agentis; ccetera enim potius habere videntur rationem mediorum; s
ed intentio solum sistit in fine cui csetera procurantur; nam ad illum omnia ord
inantur; unde, sicut medium solum amatur, quatenus proportionatum est fini, ita
finis Cujus solum amatur, quatenus est proportionatus et conveniens fini Cui; er
go. Et confirmatur : nam finis amari debet amore amicitiae, vel saltem benevolen
tiae , quia debet amari propter se; sed solus finis Cui ita amatur; nam finis Cu
jus amatur alteri, qui dicitur finis Cui; atque ita amor finis Cujus est concupi
scentiae, alter vero est amicitia; seu benevolentiae, et ideo finis Cui amatur s
impliciter, finis autem Cujus tantum secundum quid, juxta doctrinara D. Thom., 1
.2, quaest. 26, art. 4, dicentis, illud amari simpliciter, cui amatur bonum; hoc
autem bonum, quod alteri amatur, tantum amari secundum quid.
4. Aliunde vero apparet, solum finem Cujus proprie habere rationem causae finali
s; nam Aristoteles, ubicumque hanc causam definit, per hoc ejus rationem explica
t, quod sit cujus gratia aliquid fil, ut patet 2 Phys., c. 3 et 7, et 5 Metaph.,
c. 2; ethac ratione dicit, finem esse primum in intentione, et ultimum in exccu
tione , et similiter ait formarn esse finem generationis, non vero ipsum generan
tem. Et ratione declaratur, quia is, cui alter tinis acquiritur vel quaeritur ,
solum est subjectum quod perficitur vel actuatur alia re, qua! intenditur ut fin
is; ut houio est subjectum sanitatis, autvisionis beatee, quae est finis nostrar
um operationum; haec ergo habitudo non est proprie finis, sed alterius rationis;
nemo enim proprie dixerit hominem esse finem visionis beatae, sed potius vision
em esse finem hominis; nam res est propter suam operationem, ut propter finem. E
t confirmatur; nam in fine Cujus comprehenditur, ut infra dicam, objectum operat
ionis, ut est Deus respectu visionis beatae; unde non solum amat sibi homo visio
nem Dei, sed etiam Deumipsum amore concupiscentiae pertinente ad spem, ut Theolo
gi docent; non potest autem dici quod homo sit finis Dei, eo quod sit ille cui a
matur Deus; ergo per illam particuiam, Cui, non explicatur propria ratio finis.
5. Dissolvitur. Nihilomiuus dicendum est in utroqne horum salvari possc propriam
rationem linis , interdum vero ita conjungi, ut ex utroque coalescat unus inleg
er finis. Hoc est consentaneum Aristoteli in citato loco de Anima. Et ratione pr
obatur, nam uterque horum finium potest per se excitare voluntntem, et ab ca dil
igi seu intendi propter suam bonitatem; sic enim quando homo inquirit sanitatem,
se diligit, cui sanitatem vull propter suum coramodum et perfectionem, quam per
ee appetit, propter summam conjunctionem, vel potius identitatem quam secum hab
et. Similitcr diligit et intendit sanitatein, propter perfectionem ipsiusmet san
itatis , in quo mngna est ditferentia inter medium, et finem Cujus; nammedium, v
erbi gratia, potio, solum est amabiiis, quatenas est utilis nd salutem; salus ve
ro ipsa propter se amntur, qtfia per se perticit homini^m, cui amatur. Unde fit
ut totuin lioc, homo mnus. sit integer et adfpquatus finis illius actionis, in q
uo prcedicti duo fines includuntur , quasi componentcs unum integrnm finem. Sic
etiam potentia dicitur esse propter operationem, ut propter finem cujus gratia f
it, quamvis etiam opei atio vere sit propt^r ipsam potentiam, nimirum ut ipsam p
erliciat, et in ultimo actu constituat. Ut merito dici possit finem integrum ess
e potentiam ut perfecte actuatam, quod alii dicunt, potcntiam non tam esse propt
er operationem quam prnpter seipsam opcrantem. Atque hoc modo non repugnat duas
res sub his diversis rationibus ad invicem esse unum finem alterius, et e conver
so; sic onim intellectus est propler visionem Dei, et visio etiam est propter in
tellectum, ut ipsam perficiat. Ncque hoc est inconveniens, tum propter rntiones
diversas , tum quia intentio agentis quasi adeequate fertur in compositum ex ntr
oque cum mutua habitudine componentium inter se, quo modo materia est propter fo
rmam, et forma est etiam aliquo modo propter materiam; totum autem est, quod per
se primo et adeequate intenditur. Quamvis autem fmis Cui et Cujus possint ita a
d invicem |comparari, non cst tamen id semper neccssarium, ut slatim declarabo.
6. Qmrstiuncula conseguensad resolutionem pra>cedentU. Quairet vero ulterius aliqu
is, esto uterque eorum sit proprie finis, quis eorum sit principalior. Respondeo
, comparationem fieri posse, vel in rntione entis. vel in ratione causandi. Prio
ri modo non est per se necessarium ut unus ex his finibus sit semper
perfcetius ens; interdum enim finis Cui est res nobilior, ut cum homo propter sa
nilatem sibi acquirendam operatur: interdurn vero accidit e converso, ut cum ide
m homo operatnr propter acquirendum sibi Deum. qni longe nobilior est. Et ratio
est, quia interdum res seu suppositum perfectius intendit sibi acquirere aliam p
erfectionem, quamvis minorem, ad quod salis est quod tale subjectum perfcctiori
modo se habeat cum tali forma quam sine illa, quamvis si pra?cise coniparetur ad
eamdem formam, sit quid perfeetius. Aliquando vero res aliqua perficitur p^i co
njunetionem nd peifectiorein, ut homo per conjunctionem ad Deum, et tunc optime
potest res minus perfecta operari gratia aiteriu? perfectioris, ut illam habeat
et possidea! prout potucrit, quo etiam modo materia appetit formnm, etsi posset
grntia consequendi illam aliquid operari, id fnceret; sub qua consideratione for
ma habet ralionem finis Cujus, et materia finis Cui, quce minus perfecta est qua
m forma.
7. At vero si illa duo conferantur posteriori modo, sciiicet, in ratione caasee
et finis, idem videtur esse qua?rere quis eorum sit piincipnlior, quod qusnrere
quis magis ametur magisque intendatur. Et snne rationes prius facta? videntur su
adere finem Cui magis arnnri, qnia magis ratione sui diligitur, magisquc in illo
sistit motus voluntatis. Solum videtnr obstare exemplum illud de amore concupis
centiai, et intentione consequendi Denm. quatenus bonum nostrum est. Neque enira
dicerc possumus, eo actu amare nos magij nos ipsos quam Deum; alias amor ille e
ssct inordinatus; neque ctiam dicerc possuir.ns illam intentionem principalius s
istere in nobis quam in Deo; alias absolute finis ultimus illius intentionis ess
emus nos, et non Deus, et ita esset etiam inordinata intentio.
8. Quapropter distinctione vel limitafione opus est; nam in bonis particularibus
, qo;c pra;cipue, vel etiam omuino anianturincommodum amantis, vel ut illum perf
kiant, ve\ sub aliquaalia habitudine ad illum, verumest finem Cui principalius
nmari, esseque principnliorem finem. Et hoc probant rationes priu? fuctoe. Quae
confirmari possunt, nam sa-pe hujusmodi particulare bonum, quod est tinisCujiiH,
supponit absolutum amorem illius pcrsonre cui amatur, et nmor ejtis ex illo amo
re nascitur; sic cnim hoino interdura amat seipsum proprio amore benevolentite,
et ex illo postea amat sibi sanitatem. Et hinc
« IndietroContinue »
- Page 10 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro

In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
et ideo cos appellant causas universaJes respectu inferiorum omnium.
Varii quwstionis sensus.
3. Ut quaestionem hanc ad certa capita reducamus, advertcndum est posse fieri co
mparationem, aut intcr causas suppositaliter distinctas, quae vocantur causae ut
quod; vel inter virtutes ejusdem causae, seu ejusdem suppositi. Quoestio ergo h
aec preecipue tractatur in priori sensu, et ideo de illo primum dicemus; aliquid
vero addemus de posteriori, ut plena habeatur resolutio. Deinde est observandum
, aliud esse loqui de causis parlialiter concurrentibus ad eamdem actionem in eo
dem ordine, aliud vero de causis essentialiter subordinatis, cum intrinseca depe
ndentia unius al) alia in operando. Priori modo certum est sacpe concurrere plur
es causas creatas ad eamdem actionem vel efFectum; quod potest aliquando esse pe
r accidens ex fortuito concursu causarum alioqui per se sufficientium; aliquando
vero potest esse per se, et ex institutione naturae. Et hoc modo saepe concurru
nt plura astra ad unum effectum, quia singula per se non sufficerent. De hoc igi
tur modo partialis concursus nulla est difficultas, imo fortasse ccelorum concur
sus magna ex parte ita intelligendus est, ut inferius dicam.
4. In priori ergo sensu tractatur praesens quaestio. In qua tota difficultas est
de dependentia inferiorum corporum a corporibus ccelestibus. Nam de substantiis
immaterialibus est res certa non pendere per se in operando ab aliquo agente cr
eato; quia ab illo non pendent in esse, neque in facultate seu virtute operandi;
ergo neque illi subordinantur in agendo. Rursus de ipsis corporibus ccelcstibus
eadem ratione cerlum est non pendere per se in actionibus suis ab aliis agentib
us creatis, quia ab illis non pendent in esse; operatio autem sequitur esse et i
mitatur illud. Item quia cceli non pendent per se in actionibus suis ab intellig
entiis creatis, quianeque ab illis pendent in esse aut in virtutibus suis, neque
illce possunt per se efficere in corpora aliquid praeter motum localem. Dices:
saltem mediante motu potest actio cceli pendere ab intclligentia. Respondco, jux
ta veriorem sententiam illum motum solum descrvire ad actionem cceli per modum a
pplicationis ad diversa corpora'; illa autem dependentia non
est pcr se, sed per accidens, ut constat. Quod si verum est coelum esse instrume
ntum intelligentiae moventis ad aliquas actiones, quoad illas erit dependcntia c
ssentialis; tamen revera nullse sunt hujusmodi actiones, ut supra tetigimus; qui
a neque in intelligentia est virtus principalis ad hujusmodi etfectus corporales
efficiendos; neque solus motus localis potest per se deservire ad communicandam
hanc virtutem.
5. Et eadem fere ratione unum ccelum non pcndet ab alio per se in actione sua, q
uia neque virtutem agendi habet unum ab alio. Dices: cceli non agunt nisi per as
tra; hoec vcro non agunt nisi per lumen, quod non habent nisi a sole; ergo omnia
pcndcnt a sole in virtute agendi, et consequenter in aclione. Respondetur primo
negando minorem.sed unumquodque astrum habet propriam virtutem innatam et conna
turalem per quam influit; nam. sicut habent formas proprias specie diversas, ita
ad illas consequuntur propriae virtutes et facultates specie divcrsae. Neque es
t verisimile, aut omnia astra habere virtutemagendi per accidens extrinsecum, et
accidentario illis advenientem, aut eamdem luminis qualitatem, ex eo solum quod
 in diversis subjectis recipiatur, habere tam varios et diversos effectus, quam
habent astra diversa ; sed de hoc alias. Et praterea, quicquid de hoc sit, non p
endebit a sole actio lunse, verbi gratia, illuminatfp, nisi prout pendetab igne
actio aquse calefactae, qusr- non est dependentia immediate ex subordinationc es
sentiali, sed dependentia tantum remota, qualis est in omni effectu respcctu cau
sse remotae, quoe dedit virtutem operandi causa< proximae.
6. Pra-terea nulla reliuquitur quaestio de dependentia inferiorum agentium corpo
ralium ab intelligentiis, quia ex dictis a fortiori constat per se ab illis non
pendere, sed ad summum per accidens, ut ab applicantibus activa passivis, et hoc
etiam modo non semper, neque regulariter, nisi quantum ad motum cceli. Denique
de corporibus inferioribus inter se etiam cst res clara non habere praedictam de
pendcntiam in operando, quia nullum eorum comparatur ad aliud, ut causa universa
lis ad particularem, aut habet rationem ullam talis dependenlioc.
1 Vide Ferrar., 3 cont. Gent., cap. 84.
[merged small][ocr errors]
Diversee opinieifs circa qnwstionis difficuitntem.
7. Tota ergo qu-rstio reducitur ad subordinationcui inferiorum corporum rcspectu
ccelostium. Sunt enim qui opinentur intervenire hujusmodi esscntialem depcndent
iam inlcr ha?c agentia, itaut ccelum aclu influat in orunes actiones inferinrum
corpornm. Ita opinantur Javellus, 12Metaph.,q. 13 ; et Soto, 2 Phys., q. 4, conc
l. 1, ct in 4, d. 48, q. 2, art. 2. Ubi ex hoc principio ait, ccssante motu ccel
i, subito cessaturain omncm actionem inferiorum agentium naturalium, omniaqne vi
vcntia illico auimas cxpiratura, eo quod non possint siue aliquo motu vivcre. Si
gnificntotiamFerrar., 4 conl. Gen., cap. 97, § Advrtendum lcrlio; ait cnim, in gen
eratione hominis crcalionem animee cssea Deo, disposiliones vero corporis cssc a
generanto et a motu cceli per se et immediate.
8. Javcllus ad hoc probandum hanc addncit rntionem (alii cnim auctores nullain a
ffcrunt). Omnis aclio gcuerabilinm corponun necessario reducitur ad aliquam caus
am ingenerabilem ; scd ha^c non est nisi corpus ccelcstc ; crgo. Major patct, qu
ia, sicnt necesse est oinncm rnahiiu reduci ad aliquod principinm immobile , ita
omnem gcnerationem ad aliquod principium ingcnerabile. Minor vcro probatur, qui
a illud agens ingencrabile non cst intclligcnlia crcata, quia illa non potcsl im
mcdiatc transmutare materiam ad formam. Ncque etiam est ipsum principium, quia i
llud non agit per seipsum immcdiate in ha?c iufeiiora, sed pcr causas mcdias ; h
ic autem agimus de causa immediate concurrente ad omnes actiones inferiorum gene
rantiuin; ergo est ccelum. Et confirmaturex Arist., 8Phys., tcxt. 1, dicente, qu
od molus primus cst vila, id cst, fons et principium univcrsale rcrum in natura
existentium, el ila comparatur nd universum, sicul molus cordis nd animal, quo c
cssanto cessal omnis actio. Undc Commcnt., I de Cnelo, com C>3, ait, piincipium
vita?, quod est in orbc. cssc causam omnis vilffi; idcmque fcrc habct 12 Metaph.
, com. 18. Confirmalur sccundo, quia alias tollitur ordo esscnlialis inter pai t
cs univcrsi, quod estcontra deb;tam cjus conslitutionem. utex Aristotele suiuitu
r, 12 Metaph., tcxt. ult.
9. Contraria scutentia surailur ex Scoto, iu 2, d. 14, quajst. 3, in tine; etex
Richardo ibi, art. 2, quaist. 6; et Durando, ibidem,
2part. distinctionis, quaest 3;Henric, Quodl. 1 I, q. 15, ct Quodl. 14, q. 1. Qu
nmvis enini in hoc posteriori loco vidcalur ex parte repngnare, tamcn si rectc i
ntelligatur, non repagnat, ut videbinius. Et ha>c sentenlia miii videtur verissi
ma ; cget vcro nonnulla explicatioue.
Integra quastionis resolutio.
10. Prima assertio. Dico ergo primo nulla causasecundaperse et inirinsece pendet
 in agendo ab alio agenle creato, sedsclum a causa prima. nimirum, ut ab agcnte
universali, iiumcdiate in suo ordine influcnli! in actionem inferioris causa?. E
xplicatur prm; conclnsio; agimus enim de causa secuua habcntc in rntione cansa'
proxima- sxiffitientem virtutem ad aliquam actioncm vel effectnm. Hoc enim anle
omnia siipponpndnm es;. ut intelligatur subordinatio essentialis; nam si particu
laris causa sit in suo ortline insofficiens, ot quoad id, quod illi deest, juvet
urab alia supei iori, non erit proptcrea esscntiaiisubordinatio in agenuo, sed e
rit concur-a? causarum partialium. Hoc ergo suppfsito, probatur primo conclusio,
quia catisa secuada non pendct in suo esse ab alia causa creata: supra enim pro
bavimus clementn et mHa non pcndcre in conservari a coelo. Et eadem ratione non
pendcnt ab illo virtutes intrinseca; et connaturales his rebus; ergo pari raliou
e neque actiones earum pendent es intrinseea sua ratione a ccelo, et consequenle
r neque ab alia causa creata; nam c.vteras jam exclusimus. Patct ultima conscquc
ntia, quis operatio est proportionata ipsi esse.
11. Dices : interdum forma pcndet in conscnTari ab agente, ut lumen a sole; ergo
tunc saltem depcndebit ctiam in aclione sua. ab immedialo intluxu solis. Rcspon
detur. etiam si concedatur totum , nihil referre, quia non est inconvcniens ut a
liqua qualitas pendeat a suo agcnte dicto modo iu openui. Secundo vero dicitur e
x vi antecedenti* non sequi consequens; nam species visiLLte pendcnt in conserva
ri ab objecto, et tamennon habent novam dependentiam immodiatam in operando. Ex
negatione igitui dependentis» in esse credimus optime iuferri indcpendtotiam in op
crari; non vero c contnuio, ex quacumque dependentia iu csse inferri novam et im
mcdiatam dcpcndentiam in operari. Quia hiec s i-pe non est possibilis i-cspeclu
agcntis creati; respcctu vero agentis inereati est oplima illa consequenlia, pro
pter
depcndentiam esscntialem omnis entilatis ferins, illnd compositum ex virtuto inn
ata et partieipat.f a primo ente. virtute infusa a ccelo, est proxima causa suf
12. Secunda ratio similis pra-cedenli. est, ficicns ad talcm actinnem, in qua ja
m ncn quia ctfectus horum agentium naturalium pendet per se a ccelo, sed tantnm
remotc, non pcndent per se, et cssentialiter in esse quatenus ab illo accepit vi
rtulem agendi, sia ccelo, ut supia ctiam probatum est, quia cut aqua calefacta p
endct in calefacicndo ab rproad hoc eadem est ratio de causis univo- igne. Signu
m ergo est illam non esse depencis, et effectibus earum; ergo neque actio dentia
m per se in agendo unius causee ab talimn causarum per se et intrinsecc pendct a
lia. Ac deinde cst etiain signum quod, si a coelo. Patct consequentia, quia tale
est causa particularis in suo ordinc habeat comfieri, quale est csse. Et utraqu
e ratio sumit pletam et sufficientem virtutem, non indigefundamentum ex eo, quod
sect. 1 dictumest, bil (pcr sc loquendo) alia virtute influxa a dcpendentiam ca
usre secunda» a prima in sua ccelo; cst enim snperflua illa multiplicatio operalio
ne, fundari in eo quod tam causa se- virtutum. Et hoc est quod in hac assertione
cunda, quam actio et effcctus cjus, sunt en- directe intendimus.
tia pcr participationem, ct ideo per se et im- 15. Secunda assertio. Dico secundo
: ssemediate pendent ab ente per csscntiam. Haec pfe contingit virtutem alicujus
causw sccunda? autem ratio non babet locum respectu alte- inferioris essc per s
e mutilam et imporfecrius causf*1 creata1, et seclusa illa, nulla relin- tam in
suo ordinc et insufficientem ad effecquitur sufflcicus ad illud genus dcpendcnti
ce tum, et ea ratione indigere auxilio alterius introducendum; non est autcm exi
genda mul- causre creata>, qvffi compleat vel suppleat virtitudo causarum ad ali
quem effcctum sine ra- tutem apendi. Atque hoc modo indigent intione et necessit
ate. Unde ad lioc etiam va- fluxu ccelorurn inferiora corpora nd plures lere pos
sunt raliones, quibus Durandus su- aetioncs suas , piwserlim nd generationes pra
titatus conabatur tollere hanc dcpenden- mistorum , et maxime viventium. Hanc c
ontiam a prima causa. clusionem probant aigumenta prioris scnten
13. Tertia ratio esse potest, qnia si crelum tite; non enim potcst negari quin s
it aliqnis intluit per se ct ut causa universalis in actio- ordo per se intcr ca
usas sublunares ct crelesnes omnium inferiorum, vel intelligitur id fa- tes; sec
lusa autem priori dependentia intrinccre immediate iminediationc suppositi, vel
scca ct essentiali, non potcst intelligi alius tantum virtutis; non priori modo,
quia, ut modus subordinationis per se inter hnjusmosupponimus, nulla causa agit
immcdiatc im- flj causas. Potest ctiam facile inductione demediatione suppositi
in rem loco distantem; clarari; nam elemcnta per se sola, et per ceelum autem l
ongc distat ab inferioribus suam mutuam aclionem et rcactionem non agentibus, et
actionibus eorum. Si autem possunt sufficere ad substantialein mistioagit poste
riori modo, necesse est ut id fa- nem, ita ut cx eis et ab eis verum substanciat
per virtutem ditfusam; nam virtus ccelo tialo mistum generetur, tum quia neque
in ipsi inhsrens etiam longe distat ab inferiori- aliquo illorum, neque in omnib
us simul est bus causis et cffectibus earnm, unde non po- forma raisti formalite
r aut eminenter; tum test intelligi immediate infiuere, nisi quate- ctiam quia,
cum elementa sint niateria trannua aliqnam sui partiripationcm pcr inler- siens
respectu mistorum, non potcst in solis media corpora dilfundit usque ad causam j
fiis esse fota vis activa et materialis geneparticularem proxime agentem, et a v
irtute, rationis misti. Neccssaria est crgo virtus coequatenus Hloc attingit, im
mediate manabit lestis qua; juvet ad mistioncm perficiendam. actio. At vero infl
uxus hujus virtutis non po- Rursus mista inanimata, generatim loquentest univcrs
e ct generaliter affirmari cnm do, valdc debilia snnt ad generandum sibi fundame
nto; qnis enim crcdat indigere similia, ut experientia constat. Et ratio esse ig
nem virtnte supcraddita a ccelo, ut calefa- videtur, quia et parum activa sunt,
eo qnod ciat vel illuminet? Et sicubi inter\-enit, non haboant primas qualitates
rcfractas ct remisspectat ad dependentiam causoe particularis Sas, et a circums
tantibus corporibus, et a nb universali, sed nd supplendam insufli- contrariis q
ualitatibus patientium corporum cientiam causae particularis, ut statim decla- j
n sua actione valdc impcdiuntur. Ob hanc rabo. ergo causam ncccssaria ctiam fuit
virtus cce
14. Et ratio est clara, quia post impressam lcstis, quse vel hajc agentia juvare
t, vel certe illam virtutem a ccelo in corpus vel agens in- harum rerum generali
onem omnino clliceret,
ut in uiui et nietallorum efficicntia contingcre videtur.
1G. Rursus de rebus vegetabilibus perspicuum est, quantum ad sui generationem ve
l incremcntum a ccelis pendeant, quod non aliter fit, uisi quia pcr intlucntiam
ccelestem aut in se recipiunt qualitates suis qualitatibus consimiles in virtutc
agendi, aut recipiunt incrcmentum, vel intcnsionem suarum qualitatum, aut quia
materia ex qua haec viventia gcnerantur aut aluntur, per virtutem coelestem disp
onitur, ut facilius possit eorum actione commutari. Rursus hoc etiam modo genera
tiones unimaliuin multum pendenl ex influentia ccelesti, sicque optime intelligi
tur quomodo sol et homo generent homiuem, quia, nimirum, humuuum scmen imperfect
am vim habet nisi culoie solis foveatur et juvetur ad eam actionem perficiendam.
Et hoc modo ait Henricus supra, ncccssuriam esse virlutem ccelestem influxam hi
s seminibus, qua determincntur ad suas varias uctioncs ; nura cum semen in corpo
iis organizatione tam variam et multiplicem habeat actionem, non videtur ad id s
ufficcre virtus particularis et intrinseca, et ideo nccessaria ccnsctur virtus c
celestis. Quod cst probabile, quamvis non minus obscurum sit quo modo virtus iul
luxa u ccelo, si in se simplex sit, et naturaliter ugens, ud illam varietatcm su
fliciat. Quidquid vero de hoc sit (quod supcrius est tactum), constat neccssitut
era hujus influxus ccelestis semper provenire ex insufficientia virtutis particu
laris, vel ad vincendara rcsistentiara niatcria:, vcl ad sc tuendum a contrariis
, vcl ad complendam totam dispositionem prout cst nccessarium ad generationem pe
rficicndam.
17. Et confumatur a contrario, nam ubi virtus agenlis particularis invcnitur suf
ficiens ad suam actionem, vel minor, vcl nulla influentia ccelestis est ad illam
necessaiia , quantum ox ratione aut experientia potcst colligi. Inde cnim cst q
uod ignis eodem modo gcneret ignem ex materia eadem, seu coeteris paribus, in qu
ocunque aspectu seu dispositionc ccelestium astrorura. Et eodem fnodo color effl
cit species visibilcs, et visus elicit uctuiu visionis, et idcm est de uliis uct
ionibus vitulibus, dummodo organorum dispositio eadem conservetur, et csetera pa
iia sint. Et hoc modo dixit D. Thomas, opusc. 10, art. 8, si corpus hominis vivu
m et cum eadcm dispositione membrorum conscrvetur cessante motu cceli, posse hom
inem eodem modo moverc ma~
num aut linguam; et q. 5 dc Polent., art. 10, ad 8, dicit, in eo casu duruturum
motnm cordis in homine.
Quomodo inter causas creatas aliguw nlttrsales dicantur.
18. Ex his crgo consfat quo sensu admill; possint aliquaj causoe universales pra
ter priraam, et nliquu subordiuutio per se inter aliquus cuusas secundas inter s
e, et quid in k sit proprium causee prirnae, quojvc sit diflerentia inter ipsam
et alias. Est enim ci prcprium, ut omnis operatio ab ipsa pcndeat per se imracdi
ate et essentialiter, ita nt quantacunque sit virtus inferior, sine illo hrfa ag
ere non possit, neque etiam possitabali agente suppleri, nec per virtutem aliqua
E creatam etiam u Deo ipso inditam. Hoc aatem modo non pendet operatio unius cre
aisrae ab alia, ut declaratum est; ideoqueproprium est solius Dei esse hoc modo
cau-ani universalem omnium actionum. Tamen,qriia res naturales ct generabiles ac
corruptibfe imperfectas habent virtutes ad agendura. et mulfa habent contraria,
a quibus imped.ri possunt ne suas actiones vel geueratione; efflciant, quarum c
ontinua successio necessaria est ad universi conservationem. ito providit auctor
natura? superiora quffdam corpora, quai varias haberent virtutes agcndi, et per
motum continuum variis modis applicarcntur, ut ita possent variis etiam modis j
uvare inferiora agentia ad eorum generatiines vel corruptiones. Ideoque merito i
ll.i snperioru corpora dicuntur causa1 universal». quia ad cffectus omniura causar
um inferiorura aliquo modo operantur. Quo modo ait Dion., 4 cap. de Divinis nomi
iubus: radius ad gtnerationem sensihilium corpom» confert, et ad vitam ipsam, move
t et mtri< ei auget, et perficit.
19. Qualis subordinatio in age>Uiltu iif<rioribus ad superiora. Et simili modo i
nteUiguntur causae naturales pcr se subortinataj ccelestibus juxta ordinem ab au
ctore natnrse institutum. Non quia vcl virtntes.^ effcctus inferiorum corporum p
er se et intrnisece dicant habiludinem, vel dependentiam a corporibus ccelestibu
s, sed quia dc bcto juxta ordinem universi sub illis ita instituU sunt, ut ab ei
sdem juventur et foveantur m suis actionibus ct virtutibus. Si autem b^5 aliura
ordinera instituisset, vel pcr seipsuni' vel per alia corpora juvando aut supple
nd0 defectus infcriorum agentium, a?que bene ac connaturaliter secundum proprias
et particularcs naturas hajc agentia suas actiones perficerent. Et eadem ration
e, si interdum contingat de facto , vel causam particularem inferiorem sufficien
ter juvari ab alia causa inferiori, vel per se esse sufficientem ad snam actione
m, illam poterit exercere absque concursu cceli. Et similiter, quamvis virtus in
ferioris causse sit insufficiens ad pcrficiendam totam generationem , desitque i
lli omnino cceleste auxilium, imo potius ei resistat, eaquc ratione non possit g
enerationem perficere, nihilominus efficit aliquam alterationem, vel disposition
em remotam, ad quara talis virtus per se sufficit.
Soltuntur rationes opposilte.
20. Ratio igitur dubitandi in principio posita ex proedictis soluta manet; nam o
mnia dicta Aristotelis et aliorum philosophoruui dc influxu ccelorum, et de depe
ndentia inferiorum agentium ab illis, sufficientcr intclliguntur juxta modum sub
ordinationis ct dopendentia: a nobis explicatum. Ad rationem autem Javelli respo
ndetur, actionem agentis generabilis et corruptibilis pcr se et intrinsece non n
ecessario pendere ab aUo agcnte incorruptibili pra?ter primam causam; quod si al
iquando pendct, solum est quando virtus talis agentis est per se insufficiens et
juvatur ex consortio superioris corporis incorruptibilis. Probatio autem quam a
dducitJavellus ex immediatione actionis, improbabilis est, et potius suadet oppo
situm; nam immediatius agil prima causa in actionibus omnium corporum corruplibi
lium,quam ccelum. Alia? vero confirmationes solutse sunt ex dictis dc subordinat
ione per se, ac dc modo quo ccelum influit cum inferioribus causis. Quod vero ib
i tangitur dc cessatione omnium inferiorum actionum cessante motu cceli, in eo s
ensu improbabile est, scilicet, de momentanea cessatione propter dependentiam es
sentialem; nam motus cceli noh est per se causa, sed solum applicatio ad agendum
. Solum ergo dici posset quod ex eo tempore vel momcnto cessarent omnia , quia e
x tunc inciperent corrumpi et deficere; de quo alias. Videatur D. Thomas, qui id
insinuat d. op. 10, a. 23, in iin.; et latius id traditSonc, 12 Metaph., qu. 13
, cum aliis supra citatis.
21. Ejusdem suppositi facultates qualiter inter se ordinari contingat. Ultimo cx
liis facile resolvi potest aliud punctum supra tactum de virtutibus subordinatis
ejusdem
suppositi; in illis enim contingit csse dependentiam essentialem in agendo inter
plures virtules, quia multo magis sunt inter se connexae, quam supposita divers
a. Scmper tamen in hujusmodi subordinationc, si sit per se ac physica, et in gen
ere causce efficientis, inferior virtus comparatur ut instrumentalis ad superior
em cui subordinatur. Et hoc modo facultates animaj pendcnt essentialiter ab anim
a in operationibus vitffi, et species intentionalis a potentia, in qna ut in snb
jecto existit. Et ad idem reducitur dependcntia quam in agendo habet habitus a p
otentia quam afticit. Dixi autem, si sit per se, etc, qnia intellectus aliquo mo
do subordinatur voluntati in aliquibus actionibus suis, non tamcn ut pcr se ac p
rincipalitcr cooperanti, sed ut applicanti tantum et moventi ad agendum. Et e co
ntrario voluntas subordinatur intcllectui, non tamen ut coefficicnti, sed ut app
licanti finalem causam. Ubicumque igitur est subordinatio per se, intervenit ali
qua ratio instrumenti conjuncti et principalis agentis; sub qna rafione tale ins
trumentum per se solum est insufliciens principium talis actionis et effectus.
DISPUTATIO XXm.
DK CAVJSA FINALI IN COMMUSI.
Consecutionis inter has disputationes ordo. Quamvis finalis causa prrr-cipua quo
dammodo omnium sit, atque etiam prior, obcurior tamen est ejus causandi ratio, e
t ideo veteribus philosophis pone incognita fuit, ob quam ignorationem in alios
crrores circa re« rum naturalium cognitionem inciderunt, ut Aristot., tract. 2Phys
., c. 8, ct t Metaph., et 1 de Partibus animal., in principio. Ob hanc ergo rati
oncm, licet in superioribus definitum sit tinem annumerandum esse inter quatuorc
ausarum gencra,uthocmagis cxponamus, et difficultates dissolvamus, inquirendum i
mprimis erit an finis sit causa , deinde quomodo et quid causet, quotuplex etiam
sit finis, etquoe sit uniuscujusque causandi ratio.
SECTIO I.
An finis sitvera causa realis.
1. Rationes dubitandi. Prima. Ratio dubitandi imprimis est, quia de ratione causae e
st ut sit principium, ut ex dcfinitione a nobis supcrius tradita constat; sed fi
nis non est principium; nam potius opponitur principio,
« IndietroContinue »
- Page 11 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
 Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
8
lit quod ipse vult eam velle. Ergo, c converso, cum Deus vult ita concurrere cum
voluntate creata , ut illam ad exercitium non necessitet, non dal concursum per
voluntatem ita absolutam et efficacem ; ergo praebet per voluntatem accommodata
m libertati humana> voluntatis, atque adeo includentem ex parte illius virtualem
conditionem, qualem explicuimus. Atque in hunc modum explicarunt fere omnes ant
iqui Theologi modum concurrendi Dei cum causa libera, quos statim referam, decla
rata prius secunda ditferentia supra proposita.
21. Secnndum discrimen in modo concursus divini cum causis liberis, ac cum neces
sariis. Est ergo aliud discrimen inter modum quo divina voluntas offert concursum
naturalibus et liberis agentibus, quia illis solum ad unum actum praebet concur
sum; his autem ad plures actus olfert sufficientem concursum , quantum est de se
, quod recte probat difficultas superius posita. Et prseterea probari potest, ap
plicando cum proportione fere omnes ralionesfactas in praecedenti. Primo, quia D
eus praebet unicuique causae secundae concursum modo accommodato naturae ejus. S
ed baec est natura causae liberae , ut, positis caeteris omnibus conditionibus p
raerequisitis, sit indifferens ad plures actus; ergo debet etiam recipere in act
u primo concursum modo indifferente; ergo debet, quantum est ex parte Dei, illi
offerri concursus non tantum adunum actum, sed ad plures. Secundo, quia alias vo
luntas creata nunquam esset proxime potens ad plures actus efficiendos; ergo nun
quam esset libera quoad speciticationem actus. Patet secunda consequentia ex dic
tis supra de causa libera. Prima vero sequela patet, quia non est causa secunda
proxime potens ad aliquem etfectum, nisi habeat paratum concursum primae causae
ad illum. Et ideo paulo antea dicebamus, naturalem causam semper esse proxime po
tentem ad unum tantum singularem effectum, quia ad illum solum habet prseparatum
Dei concursnm.
22. Tertio, est evidens argumentum, quia voluntas creata nihil potest velle sine
Dei concursu; ergo nisi aliquo modo habeat in sua poteslate Dei concursum ad pl
ures actus, nunquam potest simpbciter et proxime elicere quemlibct illoruin actu
um; nunquam autem potest habere Dei concursum in manu et potestate sua, nisi pri
us et antecedenter babeat illum oblatum, quantum est ex voluntate Dei, quia non
datur, nec dari potest nisi
per Dei voluntatem. Neque etiam voluntas creata potest quasi praevenire voluntat
em divinam , vel aliquid efficere quo illam Irahat ad dandum generalem concursum
, quia iiibil potest voluntas creata efficere sine ipso concursu. Voluntas ergo
dandi concursum, semper debet antecedere, nec respectu illius, saltem in prima v
olitione, potest voluntas creata aliquo modo praevenire divinam. Si ergo illa vo
luntas divina definitur ad unum tantum actum, seu concursum ejus, volujiias crea
ta illum solum cfficere potest polentu proxima, neque habet concursum adaliumiii
potestate sua, et consequenter idem est de caeteris, quee vcl ad illum consequu
ntur, vel per se fiunt eodem generc concursus.
23. Quarto hic etiam applicatur efficacissime ratio sumptaex actibus malis; nami
ncredibile est Deum velle concurrere cum voluntate hominis hic et nunc ad aclum
malum, et ad illum solum, etiam quantum estdcse. Neque enim id refundi potest in
voluntatem ipsius peccatoris, quia voluntas concurrendi Dei omnino antecedit vo
luntatem peccatoris, etomnem usum liberum ejus. Considero enim bominem actu cogi
tantem de objecto pravo cum omnibus circumstantiis praerequisitis, ut voluntas p
ossit ei assentiri, vel (ftssentirii neutrum autem potest facere per positiTum a
ctum sine concursuDei, et antequamalterutrum faciat, non potest ei imputari, quo
d Deus hoc vel illud velit circa concursum ii dandum; ergo si Deus proposuisset
concurrere cum illo ad consensum malum.efnon.id aUum actum, boc esset ex sola vo
luntate Dei. nec voluntati hominis posset imputari; quam vero hoc sit alienum a
divina bonilatc, omnibus considerandum rebnquo.
24. Auctores qui prwmissum modutn <wplectuntur. Hinc graves Tbeologi in hunc ino
dum declarant concursum Dei cum causa libera, tunc maxime cum de concursu ad sct
um peccati loquuntur. El sumi potest a DThoma, in 1, dist. 47, q. i, a. 2, ubi a
iU#; quid fieri prteter toluntatem Dei beUj^" consequentem, quamvis nihil fiat c
ontra «*i quod dicit propter actum malum; dicitur autem voluntas consequens Dei, v
oluntas absoluta et efficax. Et ideo \. 2, q. 89, art, i\ ad 3, dicit, voluntate
m Dei esse principiun1 universale interioris motus humani, determinationem autem
ad talem actum malum oirecte esse ex voluntate humana. Ac si diceret, Deum ex s
e offerre concursum indifferentem, determinari autem quasi materialiter ex coope
ratione voluntatis libera?. Et generaliter talem significat esse motionem vel co
ncursum Dei cum causa libera, 1. 2, q. 9, a. 6, ad 3, et q. 10, art. 4, et 3 con
tra Gent., c. 73 et90, etq. 3 dePotent., a. 7, ad 13, et q. 5 de Verit., art. 5,
ad 1. Idem sentit Capreolus, locis supra citatis, sect. 2, et praesertim in2, d
ist. 28, q. 1, art. 3, ad 12 contra 2 conclus.; Conradus cxpresse ac late, 1. 2,
qua?st. 79, art. 2, et Soto, 1 de Natur. et grat.,c. 16, qui expressius quam ce
eteri Thomista;, et generalius, ait Deum non concurrere cum voluntate libera per
voluntatem beneplaciti, cui non potest resisti, sed voluntate alia, cui resisti
 potest; verba ejus sunt: Quidquid Dens vult voluntate absoluta, et quw dicilur
beneplaciti, fit jtixta illud: Voluntati ejus quis resistet? Quando autem cum li
bero homine concurrit, non vult illud fieri nisi salva humana natura, et libera
voluntute, quw idcirco resislere Deo potest.
25. Scotus etiam, licet locis supra citatis aliter sentire videatur, tamen in 2,
dist. 37, § A d solutionem istorum, ut declaret concursum ad actum peccati, dicit
, causam secundam habere in potestale sua concausare et non concausare primw; et
si non concausat ut tenetur, inde fieri ut non sit rectitudo in effiettu commun
i ambabus. Ubi Lychetus expresse ita declarat divinum concursum, et voluntatem D
ei, per quam dalur, etsignificat etiamMaironis, in 2, dist. 43, qusest. 4. Unde
Vega, lib. 6 in Trident., c. 7, ob hanc causam dicit, concursum Dei gcneralem es
se immediate in potestate nostra, ctiam quaudo non operamur; idque existimat ess
c necessarium ad nostram libertatem. Idem tcnet Corduba, q. 55, dubio 8 et 10, q
uamvis de ordine naturse inter causalitatem prima: et secundse causae minus prop
rie loquatur.
26. Alii etiam auctores fere omnes ita declarant divinum concursum, prsesertim G
regor., in 2, d. 28, q. 1, a. 3, ad 42; Gabriel, in 2, d. 1, q. 2, a. 2, concl.
4, et art. 3, dubio 1 , ct d. 87, a. 3, dub. 2; Marsil,, in 1 , q. 40, art. 2, p
art. 1, concl. 4, in Gne; Adamus, in 3, dist. 14,q. 3, dubio2; Almain., tract. M
oral., cap. 1. Favet etiam plurimum Alex. Alcns., 1 p., q. 24, mcmb. 5, et q. 26
, memb. 4, art. 3, et q. 40, memb. 4, ad 3; Bonavent., in 2, dist. 37, art. 1, q
uaest. 1, ad ultimum, et alii plures, quos brevitatis causa omitto.
Objectiones contra superiorem doctrinam.
27. Qua3 autem contra hunc modum explicandi divinum concursum cum causis liberis
objici possunt, solventur facile ex his, quce in superioribus tractata sunt. Pr
imum esse potesl, quia sequitur actum liberum fieri absque absoluta et efficaci
Dei voluntate, quod videtur rcpugnans , cum omnes res pendeant ex hac voluntate
Dei. Secundo, quia sequitur aclum liberum quasi per accidens vel contingenter fi
eri, respectu Dei, quia Deus ex se non prsescribit quid ex suo concursu eventuru
m sit, et quasi in incertum tendit in id quod voluntas creata fecerit. Tertio, h
inc videtur sequi Dcum applicare suum concursum ad hos actus tantum generali et
confuso modo, scilicet, ad id quod voluntas creata effecerit; hsec autem videtur
esse magna imperfectio. Quarto, sequitur non habere Deum perfectam providentiam
in particulari de his actibus liberis, quandoquidem non disponit de illis in pa
rticulari ut sint vel non sint, sed solum in confuso, relinquens determinationem
in particulari causa? secundse. Undc ulterius fit quinto, ut determinatio talis
actus, tam quoad exercitium, quam quoad specificationem, omnino tribuenda sit c
ausae secundee. Sexto, videtur hoc repugnare cum iis qua) supra diximus, determi
nationem effectus in individuo peculiari modo procedere ex prsefinitione primae
causae; hoc enim non minus necessarium est in actibus liberis quam in aliis, qui
a cum voluntas amat, non est in ejus potestate eligere hunc actum amoris in indi
viduo, potius quam alium quem facere posset. Septimo, quia sequitur ex dictis, p
osita voluntate Dei concurrendi cum voluntate creata ad actum ejus, accidere pos
se ut actus non sequatnr, etiamsi ex parte voluntatis sit virlus sufnciens et om
nia alia requisita ; eadeinque ratione fiet ut Deus et divina voluntas ex parte
sua eodem modo se habeat ad hominem cum quo non concurrit actu, et ad cum cum qu
o concurrit, quod est absurdum, cum aliquid operetur in uno quod non operatur in
alio.
28. Octavo, potest directe ostendi illum modum non esse necessarium; nam Deus in
sua eeternitate preescit quid voluntas creata volitura sit in quacumque occasio
ne circa quodvisobjectum, etcum quibuscumque circumstantiis; ergo potest Deus ab
soluta voluntate velle dare concursum ad illum solum actum, quem praevidet opera
turam. Nequa oportet ut ad alios actus, quos certe scit nunquam futuros, concurs
um offerat. Et eadem ratione necesse non est ut aliquam conditionem tacite vel e
xpresse apponat illi voluntati, quandoquidem jarn prievidet, conditionem illaua,
 quaj il)i interveniro posset, futuram csse, nimirum, quod voluntas creata coope
retur. Et ob eamdem causam per hunc nuidum concursus nou tollitur irrdiflererrti
u libertatis, quia et illa voluntas Dci ponitur cum aliquo respectu ad futuram c
ooperationem voluntatis, et Deus paratus esset ad dandum alium concursum, si vol
untas aliud esset operatura.
Objectionibus satisflt.
29. Ad primum respondetur, aliud esse aetum liberum Jieri sine absoluta Dei volu
ntate, qua velit ut talis actus sit; aliud vero, quod Deus non concurrat ad tale
m actum ex illa absoluta voluntate. Ex nostra ergo sententia solum sequitur hoc
posterius, quod nos admittimus tanquam verissimum, quia ut Deus concurrat, sufti
cit voluntas concurrendi, quae, quantum ad id quod se tenet ex parte Dei, est ab
soluta et efficax, quia ex vi illius Deus applicat suam potentiam ad eoncurrendu
m, et reipsa in temporc concumt juxta propositum ejusdem voluntatis. Tamen, quia
in objecto illius voluntatis, ut ex ipso verbo concurrendi constat, comprehendi
tur eoncomitantia vel cooperatio allerius, ideo-ex parte alterius subinlelligrtu
r conditio, sine qua illa Dei voluntas non habebit etfectum ad extra, et ideo ex
hac parte dici potest conditionata. Cum enim actio transiens, qua Deus concurri
t cum voluntate creata, pendeat tum a voluntatc divina, tum a creata , ut Deus a
d illam concurrat, non est necesse ut absolute velit illam actionem, quatenus es
tab utroque principio, sed solum quatenus cst ab ipso, sinendo aut concedendo al
tcri voluntati, ut etiam ipsa intluat, et consequenter subintelHgendo conditione
m cooperationis alterius volunlatis. Sic enim sc gerit Deus circa malas voluntat
es. Propter quod dixil Augustinus, S de Civit., c. 8, 9, et stepe alias, a Deo e
sse omnes potestates, non tamen omnes voluntates. Et Concilium Tridentinum, sess
. 6, can. 6, proptcr camdem causam definit, Deum operari hos aclus permissive so
lum. Atquo hinc aperte coliigimus, ex vi generalis concursus ct subordinationis
nccessaritB inter causam primam et secundam, dictam voluntatem concurrendi ex pa
rte Dei sufticere,
quidquid sit, an circa actus bonos ob speciales rationes habeat Deus alium modum
absolutae voluntatis.
30. Unde altera propositio, scilicet, actum liberumfieri sineabsoluta Dei volunt
ate, non sequitur ex nostra sententia, quia, quamvis illa voluntas non sit neces
saria ad concursum, potest Deus alia ratione iilam babere. Et in bonis quidem ac
tibushabet illam Deus, sive illa sit prtecedens scientiam per inodum prsefinitio
nis, sive subsequens per modum approbationis, hoc enim ad preesens iuhil spectat
. Circa malos autem actus non babet Deus illam voluntatem absolutam, quia Deus n
on vult simpliciter et absolute baec mala freri, neque rn eis quse futura prarvi
det, conrplacet simpliciter, reprrgnat enim bonrtati ejus ; quamvis etiamnon vel
it absolute hos actus non fierr, sed velit eos permiltere, ut rectc drxit D. Tli
om., i p., quasst. 19, art. 9, ad 3. Et postquam praividet esse futura, coruplac
et in eis, quatenus ab ipso sunt, quod solum cst complacere de concursu quenr ad
ea prrebet.
31. Ad secundum respondetur negando sequelam, quia Deus ex certa scientia et vol
untate sua concurrit cum voluntate creati ad quemlibet actum ejus; et ideo non e
asu aut contingenter cum voluntate creata concurrit, sed cx sapientissima provid
entia. Et quamvis non semper absoluta voluntate prafiniat quid voluntas creata o
peratura sit, non tamen propterea tendit in incertum, quia vel prsefinit, vel sa
ltem permittit quidquid talis causa secunda actura est, et videt elram clarissim
e et certissime quid sit actura; et ad illud sua voluntate concurrit.
3-2. Unde etiam solvitur tertium inconveuiens, rregando sequelam. Non enim confu
se. seddistincte ct in particulari applicat Deus voluntarie concursum suum ad hu
nc vel illum actum ; semper tamen subintellecta conditione libera; cooperationis
ipsius voluntatis createe. Ha;c enim conditio non niinus habet locum in volunta
te concurrendi distiucfe et in particularr ad talem vel talemactum. ^aam in conf
usa voluntatc concuiTendi, quamnecesse non est Deo tribuere, nisi quatenusin vol
untate concuirendi in particulari ad hunc vel illum actum includitur.
33. Quare minime etiam sequitur, quod quarto loco inferebatur de imperfectione a
ut confusione (ut sic dicam) divina-. providentia?; de omnibus enim in particula
ri providet Qeus. sed non de omnibus eodem modo. Unde d«?
nctibus bonis qui futuri sunt, simpliciter et neratim ex vi concursus, nam aliis
modis,
absolute disponit ut sint: de malis autem, vel per alia auxilia, ssepe est Deus
principa
quamvis ctiam in particulari disponat, non lis causa omnis bona? determinationis
volun
tamen simpliciter et absolute ut sint, sed ut tatis, et pra>sertim in iis quae p
er gratiam
esse permittantur; et de illis quatenus jam fiunt, de quo alias.
futuri prtevidentnr, disponit Deus quomodo 35. Ad sextum, concedimus dcterminati
o
vel curcntur, vcl punianlur. Sic ergo habet nem actus vel effectus, quoad indivi
duum
Deus de omnibus et singulis in particulari pra-sertim, oriri cx determinatione d
ivini con
pcrfectam providentiam, unicuique tamen ac- eursus. Neque hoc repngnat cum iis q
ua?
commodatam. Atque ob lianc causam aucto- dieta sunt dc concursu ad actus libcros
; nam
rcs quidnm graves antiqui, preesertim Graeci', illamet determinatioconcursusad s
ingularcm
negant hos actus malos esse ex providentia, et individuum actum potest esse ex v
oluntate
quia per illam vocem peculiariter intelligunt non omnino absoluta cx omni parte,
sed in
illam absolutam dispositiouem, qua Deusnon cludente conditionem ex parte coopcra
tionis
solum permittil, sed absolute vult ut aliquid liberse humani arbitrii. Rursus il
le concursus
sit. Vel, ut illa particula, ex providentia, satis offerri potest non solum ad u
num individuum
indicat, solum intcndunt radicem et origi- actum unius specici, sed etiam ad plu
res di
nem horum actuum malorum non csse ex versarum specierum, ut ad hunc actum amo
divina providentia, neque illi esse tribuendos ris, et ad huncactum odii; atque
ita in sin
tales actus, ut propriae causae. Verum est gulis speciebus determinatur voluntas
ad ta
interdum extendere illum loquendi modum lcm actum in individuo, et nihilominus r
iia
ad actus bonos, sed tunc strictius utuntur ea net indiffcrens, vcl ad utendum co
ncursu, aut
voce, pro efflcaci prcedeterminatione Dei ne- non utendum, vel ad ulendum illo i
n hac vel
cessitatem inferente voluntati creatse, ut ex- ipsa specie.
posuit D. Thomas, 1 part., quaest. 23, art. 1, 36. Ad septimum, concedimus prior
emil
adl. lationis partem , nempe post oblatum suQi
34. Ad quintum de determinatione volun- cicnter concursum ex partc Dei, posse vo
lun
tatis createe, jam in superioribus dictum est talem non operari, etiam in sensu
composito.
quo modo haec determinatio possit aliquo Neque hoc est majus inconveniens quam
modo tribui causae secundaj; idem enim mo- quod, posita Dei pcimissionc, adhuc v
oluntas
dus proportionaliter habet locum in causa possit non pecca^e; quod verum ct nece
s
libera.Et majori quadam ac peculiari ratione sarium est, quia permissio respicit
potcntiam
dicitur illa se delerminare ad suam actionem. causse ad utrumque oppositorum se
haben
Non quia se determinet sinc concursu Dci tem, ut dixit D. Tliom., in \, d. 47, q
. 1, a. 2.
(illius enim dcterminatio non cst aliud quam Denique, sicut positis omnibus praT
cquisitis
ejns volitio, quam constat fieri non posse sine potest voluntas operari ct non o
pcrari, ita
concursu Dei), sed quia voluntas et potentia etiam sulhcienter oblato ac pro?par
ato Dei
Dei, ut sic applicata ad concurrcndum, cst concursu potest non operari cum illo,
quia
quasi indifferens et expectans, ut juxta usum illud est unum cx prarequisitis. D
ico autem
liberum voluntatis. ita illi cooperetur; quod oblato concursu transeunte, non au
tem in re
non est ex imperfectione, sed ex sapientissi- posito, quia tunc jam impossibile
cst in sensu
ma providcntia Deiseseaccommodantiscausa! composito, quin operetur voluntas, qui
a talis
secundae. Unde, licet simpliciter concursus concursus non distinguitur in re ab
actione
Dei sit prior natura, modo superius explicato, ejus. Quo sensu dixit D. Thomas,
1. 2, q. 10,
lamen secundum quid, et in suo genere, art. 4, ad 3, si Deus movct volunlatem, i
m
potest ha.-c determinatio peculiari modo at- possibile esse quin voluntas moveat
ur. Hic
tribui causse secundae. Loquimur autcm gc- enim concursus non est cx prajrequisi
tis ad
actionem, sed intrinscce inclusus in ipsa ac
1 Origen., lib. 2 Periarch., c. 12 ; Justin., lione.
q. 8 ad Orthodoxos; Chrysost., hom. H, 37. Undc ad altcram partem illationis ne
parte morali ; Theodor., lib. 5 Divin. decr., c. gatur scquela, nam in cum homin
cm, qui
de Provid.; Grcgor. Nys., lib. 7 Pliilos., actu opcralur, Deus etiam actu inilui
t, non
c. 1, et 1. 8, c. 4, scu Nemcs., lib. de Nat. vero in eum qui non operatur. Et i
ta non
homin., c. 39 et seq.; Damas., 2 dc fide, c. tcque se habet Deus ad utrumque quo
ad ac
29 et 30. tionem externam respectu ipsius Dei. Si au
tem esset sermo de sola voluntate Dei ad intra, qua offert concursum, fieri pote
st ut illa ex parte sua sit aequalis, et quod in uno habeat effectum, et non in
alio, ex libertate eorum, quod nullum est inconveniens, quia in ipsa voluntate D
ei inclusa fuit illa conditio, ut explicatum est. An vero in alia voluntate elec
tiva aut prsefinitiva, vel in aliquo auxilio ab ea manante, sit semper insequali
tas, non est nostrum disputare.
38. Adoctavum respondetur, prajscientiam conditionatam, qua? in eo supponitur, q
uamque nos libenter ndmittimus, non impedire modum concurrendi a nobis explicatu
m, aut alteri locum dare. Nam, cum Deus pnescit quid voluntas creata factura sit
, si cum talibns circumstantiis applicctur, inter alias conditiones ponenda ha?c
est, scilicet, si Deus offerat sufficienteni concursum, quia sine eo nihil pote
st operari. Hic autem sufficiens concursus, ut in hac conditionali inclusus, tal
is essc debet, ut sit indifferens tum ad exercitium, tum ad speciem actus; et id
eo non debet esse absolute definitus ad unum tantum actum et exercitium ejus. Qu
amvis ergo Deus prajvideat quid voluntas operatura sit bic et nunc, si ipse prae
beat concursum, necesse est ut eo modo praebeat quem natura ipsius voluntatis po
stulat, quique in pra?dicta hypothesi intelligebatur inclusus. Quia si Deus muta
ret modum concursus, jnm non eodem modo sequerentur effectus. Igitur voluntas il
la, qua Deus offert concursum, ex se manet semper conditionata in virtute, quamv
is ex prascientia a?quivaleat absoluta?, quia praevidet Deus habituram effectum
concurrente simul altera voluntate.
39. Et eadem ratione, non obstante illa pra?scientia, Deits, quantum est ex se,
offert concursum ad alios actus, quamvis illos non sit effectura voluntas creata
, ut simpliciter possit illos efficere, nec per Deum stet quominus illos efficia
t. Sicut etiam Deus vult dare auxilia sufficientia iis quos pra?scit non bene us
uros talibus auxiliis, ut simpliciter possint ita operari; quia alias non posset
eis de facto imputari, quod non operarentur, si solam dictam pra-scientiam tali
bus auxiliis privarentur. Imo hoc ipsum supponitur in illo argumento, cum in co
dicitur, Deum esse paratum ad concurrendum ad alios actns, si voluntas creata eo
s esset factura, nam Deus non est sic paratus nisi per suam voluntatem, et liber
am determinationem, non quam in eo eventu esset habiturus; quis enim de illa
judicare potesl ? sed quam nunc jam habet. Offert ergo Deus causis liberis suum
concursum sufficientem non solum ad eos actus quos faciunt, seu facturaj sunt, s
ed etiam ad eos quos facere possent, si vellent.
SECTIO V.
Vtrum causce serundx pendeanl essentialiter a operari a solacausa prima, aut eti
am ab aliu.
i. Ultimo loco videndum superest in hac disputatione, an sit proprium primse cau
ss concurrere dicto modo cum causis secundis ad operationes earum, et quod ab il
la caeterw dependcant; an vero inter causas creatas sii ctiam ha?c dependentia e
t hic concurrendi modus. Ubi etiam occurrit occasio declarandi communem distinct
ionem causarum efficientium in cas qua? sunt per se et essentialiter subordinata
?, et qua? sunt tantum per accidens.
Ratio dubitandi.
2. Nam ex hac divisione sumitur prinu ratio dubitandi in proposita quaestione, q
uia non solum causa? secunda? respectu prims sunt essentialiter subordinata?, se
d etiam inter ipsas causas secundas causa? particulares sunt subordinatn? univer
salibus; sedhoecsubordinatio essentialis consistit in praedicta dependentia oper
ationis unius ab inlhixu alterius; ergo ille modus dependenti* non est tantum re
spectu prima? causa?. Major videtur sumi ex Aristotele, 3 Metaph., ubi, probans
non esse processum in infinitum in causis efficientibus perse ordinatis, supponi
t nontantum inter duas, scilicet primam et secundam. sed inter plures esse aliqu
am subordinationem. Atque hinc 2 Physic, text. 26, ait: Soi et homo generant hom
inem. Et 2 de Generat.. text. 55, hac ratione vocat solem procreandarum re.rum a
mtorem; et sect. 26 Problemat., qua?st. 35, eum vocat auctorem et parentm motuum
. Et sect. II, q. 5, ait, solumrjtefia omnia movet. Ac denique 2 de Generat., te
xt. 56, et 12 Metaph., text. 34, motiun ccelorum dicit esse causam omnium genera
tionum et corruptionum; et I Meteor., cap. 9, hoc peculiariter attribuit motui s
olis. Similiter D. Thom., 3 cont. Gent., c. 67. aitcorpora inferiora agere iu vi
rtule corporum coelestinm. Et lib. 4, c. ult., ait generationem et corruplionem
inferiorum corporum ex motu cceli causari. Dcnique omnes philosopbi ita videntur
senlirc dc ccelorum causalitate.
« IndietroContinue »
- Page 12 -
Web
Immagini
Video
Maps
 News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
media actione qiiam in se recipit, influit passioncm in aliud. Juxta veriorem au
tem doctrinam, quffi docet aclionem transeuntcm esse in passo, et in ngenle imma
nentem, dicendum est, eoncursum Dei in actionem transeuntem non esse aliquid in
causa secunda receptum, sed in passo ; concursum vero ad actionem immanentem rec
ipi in ipso agente, quatenus in eo recipitur actio ejus. Et utraque pars constat
satis cx dictis, neque novam continet dilBcultatem.
SECTIO IV.
Quomodo Deus prxbeat concursum suum causti secundis.
1. Declarnvimus hactenus an sit, et quid sit concursus Dei cum causis secundis;
nunc superest ut exponamus quomodo Deus tribuat vel offerat hunc concursum causi
s sccundis. Simulqne declarabitur quomodo causa prima ct secunda conveniant et c
onjungantur ad eumdcm effectum et eamdem actionem efliciendnm. Neque est diflicu
llas in conjunctione quasi locali seu per iudistantiam aut pra>sentiam entitatum
; sic enim facile intelligitur Dens ratione sua? immensitatis conjungi posse omn
ibus causis secundis ad operandum cum illis, quia est intime prasens per essenti
am in omnibus illis, et in omnibus effcctibus et actionibus earum.
Qu/rstioiM difficvllas operitur.
2. Sed difflcultas est de conjunctione ad causandum unum et eumdem eflcctuni, ea
mdemque actionem; nam qunndo dua? causffi conveniunt ad eamdem nctionem elticien
dam, vel casu et conlingenter coucurrunt, vel ex instituto ac per sc. Prior aute
m ex his modis non potest attribui concursui causa? primm cum secunda, tum quia
hoc repugnat perfectioni divinw providcntiffi et operationis; tum etiam quia nli
as non esset subordinatio per sa in causa secunda ad primam. vcl omnis operntio
causaj secundffi casu et per accidens eveniret. Posterior item modus habet difli
cnltatem, quia si diue causai ex instituto conveniunt ad eamdem operationem, vel
id est quia ambse subordinantur alicui superiori, qua? illas simul applicat, qu
od hic locum non habet, ut per se constat; velquia amba! sunt natura sua determi
nata' ad ita operandum hic et nunc, quod hic ctiam dici non potest, quia nec cau
sa prima est sic determinata naturn sua, nec causa secunda, sal
tem ad individuum effectum, velactionem; vel quia una ex peculiari intentione su
a deterniinat effectum et actionem elliciendam, et consequenter determinat etiam
uliam causam ad cooperandum eidem actioni. Et hic modus non videtur posse hic h
abere locum,quk nec causa secunda potest ita determinare primam, ut per se notum
videtur, neque e convcrso potest ille modus ageudi tribui causaj primaj respect
u secunda-, tumquia alias causa prima moveret ct applicaret secundam ad agendum,
quod negavimus; tum etiam quia ulias detcrminatio actionis nulJo modo esset a c
ausa secundn, quod omnes negant; tnm denique quia alias causa secunda nihil aliu
d agcre posset, nisi id quod agit, quia ad nihil aliud habet concursum Dei, sine
quo nihil agere potcst.
Resolvitnr qwstio qttond causas naturoles.
3. Quare dicatur Deus cum cansis necessario agcnt btts concurrere per modum natu
rte. Ha;c dillicul|as respectu causarum secundarum naturaliter agentium facillim
e expediri potest, advertendo, absolute et simpliciter loquendo, Deum voluntatc
sua pra?bere hunc concursum causis secundis; nnm agit ut intellectualis causa, q
ua; a nullo potest absolute cogi, aul necessitaii ad agendum; nihilominus tamen
secundum quid dici, concurrere ad modum naturse. Idque dnplici ratione, primo, q
uia in concurrendo sese accommodat naluris rerum, ct unicuique prffibet concursu
m virtuti ejus accommodatum; sccundo, quia postquam decrevit causas secundas efl
icere ct conservare, infallibili lcge ciim eis concurrit ad earum operationem ,
qua3 lex si absolute sumatur, nullnm supponendo particulnrem et delinitam Dei vo
luntatem, non inducit necessitatem, sed solum cst quasi debitum quoddam connatur
alitatis. Unde interdum Deus dispensat in en lege negando hujusmodi concursum. A
t vero , snpposita etficaci voluntatc Dei concurrendi cum hac causa ad lianc act
ionem hic et nunc, jam ex necessitate prodit actio tali tempore et loco, tam a c
ausa secunda quam a prima; sed respectu secundffi est neccssitas naturalis; resp
ectu autem primse est tantum necessitas ex suppositione, seu immutabilitatis.
4. Hoc crgo supposilo, facile explicatur modus quo prima causa prajbet concursum
suum his causis secundis; nam Deus ex aeternitate sua , sicut decrevit has res p
roducere et non aUas, et hoc tempore, et cum hoc ordine, et cum his motibus, etc
, et non alio modo, ita etiam decrevit cum eisdem rebus concurrere ad earum acti
ones juxta capacitatem earura. Et quia, sicut scientia Dei est distinctissima et
in particulari de omnibus, ita et voluutas distincte etinparticulari omnia dece
rnit, et ad singula desccndit juxta uniuscujusque capacitatem et indigentiam, id
eo in prrebendo hoc concursu, ex a?ternitate ctiam decrevit in particulari concu
rrere cum hac causa tali tempore, tali loco, et circa tale subjeclum, ad talem a
ctionem et effcctum in individuo, et in tali tempore ad aliam, et sic de omnibus
. Dico autem semper, adtalem actionem, quia non satis esset determinatio ad unum
numero effectum.eo quod possit idem effectus fieri per diversas numero actiones
, vel fortasse etiam specie; determinando autem actionem, consequens est ut nece
ssario determinetur effectus, quia non potesfeadem actio numero tendere ad alium
terminum, nisi ad illum cum quo identificatur.
5. Ut non casu conmrrat cafisa prima cum causis necessario agentibus. Atque hinc
fit primo, causam primam et secundam convenire non casu , sed per se et ex inst
ituto ad eamdem actionem elticiendam, quod maxime provenit ex modo operandi prim
a; causa?, seu ex scientia ejus et providentia. Neque ad hoc cst neccssaria alia
motio causse sccundae, sed sola hrec voluntas Dei quasi pramarantis et offerent
is concursum juxta leges sure divina; sapientioe et providentia?. Addendum est t
amen hanc determinationem concursus, quantum ad duo, habere fundamentum in natur
a causoe secunda». Piimo etenim, quia est talis virtutis, ideo decrevit Deus dare
illi concursum talis speciei, et quoad hoc, ut supra notavi, dicitur dcterminare
concursum Dei quoad specificam rationem, non quia absolutc determinet voluntate
m Dei ad dandum talem coneursum in specie , sic enim solus Deus se voluntarie de
terminat, sed quia est objectiva ratio postulans talem concursum. Secundo, ad eu
mdem modum, quia talis causa est naturaliter agens, ideo etiam Deus absolute et
definite vult cum illa concurrere. Et quoad hoc dici potest eodem sensu causa se
cunda determinare concursum prim;c quoad exercitium, quia natura sua hic et nunc
determinate postidat exercitium talis actionis. At vero deerminatio quoad hanc
individuam actionem et effectum non videtur posse fundari ullo modo in causa sec
unda, nam cadem numero hic et nunc in hoc subjecto potens est ad plu^
res effectus numero distinctos producendos. nec magis postulat concursum ad unum
quam ad alium; et ideo determinatio concursus et actionis quoad hanc partem, so
li primae causee tribuitur, ut probabiliter docuit Gregor., in 1, dist. 17, qure
st. 4, art. 2, ad 7, et supra dictum est.
6. Causce naturales dum Aoc agunt eliam i» sensu diviso nil aliud facere possunt. S
ecundo sequitur ex dictis has causas naturaliter agentes in eoinstantc vel tempo
re quo agunt. simpliciter pensatis omnibus, nihil facere posse nisi illam rem in
specie et in individuo. quam faciunt. Et de specie quidem est re* clara, quia h
abent virtutem determinatam ad talem effectum in specie; determinatam (inquam) v
el simpliciter, ut in causis particularibus et univocis, vel saltem hic et nunc
circa hanc materiam sic dispositam , vel cum aliis causis simul concurrentibus.
De individuo vero id probatur ratione superius facta, quia, licet naturale agens
habeat potentiam activam plurium effectuum in individuo, tamen illa potentia pe
r sc sola est insutiiciens sine concursu Dei; et ideo, si illum non habet, non c
onstituet rem in potentia proxima, sed remota ad agendum; sic enim ignis privatu
s concursu Dei non dicetur simpliciter potens, imo absolute dicetur impotens"ad
sic calefaciendum. Sic igitur, quia hujusnudi causas tantum habent paratum concu
rsum Dei ad unum mimero effectum, solum illum possunt absolute facere potentia n
imirum proxima, quae includit, non lantum nudam facultatem agendi, sed etiam omn
ia prarequisita ad operandum.
7. Qui concursus diiinus ad posse, gui ad agere reqw.ra.lur. Dices : concursus e
st ipsa actio; actio autem non requiritur ad posse. sed ad agere; ergo concursus
non requiritur ad posse. Respondeo, aliud esse loqui de concursu ipso in se et
in actu secundo , de quo procedit objectio, et quanlum ad id recte concludit; al
iud vero esse loqui defoncursu in actu primo, et in proxima applicatione, quo mo
do dicimus requiri ad posse simplieuer; qui concursus non consistit in aclione,
sed in divina virtute seu voluntate, ut proxime applicata, et quasi conjuncta in
tali tempore cum causa secunda ex vi sui asterni decreti, ad concurrendum cum i
lla; quam alii etiam vocant prwparationem seu oblationem concursus.
8. Concursus Dei multiplcx pro causarum secundantm varietate. Tertio, infertur o
biter ex dictis , concnrsum Dei non esse unum et eumdem cum omnibus causis secun
dis, sed variari juxta diversitatem causarum secundarum; qtiia Deus ita cum illi
s concurrit, ut sese accommodet unicuique juxta ejus indigentiam. Et ideo, sicut
ad effectus numero diversos tribuit concursus numero distinctos, ita ad actione
s specie diversas, concursus tribuit specie distinctos. Et confirmatur aperte ex
supra dictis, nam concursus Dei ad extra non est aliud quam ipsa actio, et ad e
umdem intrinsecum terminum tendit; ergo pro varietate actionum erit etiam varius
concursus. N'on potest ergo verc dici esse eumdem concursum Dei ad omnes action
es causarum secundarum, nisi sit sermo, vel de concursu interno seu voluntate, q
ua Deus concurrit, vel de identitate solum proportionali, quoad modum et general
em rationem, ob quam omnes causae secundae indigent concursu, scilicet, quia sun
t entia et agentia per participationem.
9. Deus se solo aliter ac cum causa secunda in effectum influit. Imo hinc etiam
iicet obiter inferre , aliter Deum influere respectu ejusdem eflectus, si se sol
o illum efliciat, aliter cum causa secunda; quia cum se solo agit, adhibet intlu
xum per se sufficientem ad cfiectum; cum vero concurrit cum causa secunda accomm
odat talem activitatem, quae per se sola non sulficeret sine causa secunda, quod
cst manifestum ex dictis, quia non vult agere nisi ea actione quae sit communis
causae secundee. Quamvis autera ille idem effectus posset esse a solo Deo, et i
deo influxus Dei ad talem effectum absolute et' secundum se possit esse sine cau
sa secunda, tamen talis actio, quce esta causa secunda, non potest esse sine ili
a, et idco neque concursus, quem Deus praebet ad talem aclionem , est solus abso
lute sufiiciens ad effectum, sed tantum in suo genere. Cujus oppositum videtur o
pinari Cordub., qucest. 55, dub. 4; tamen, si attente legatur, in re non discrep
at. Satis ergo ex his constat, quomodo Deus prcebeat concursum suum naturalibus
agentibus.
t
Tractatur et explicatur difficultas in agentibits liberis.
10. Habent autem qua; diximus, summam difficultatem in agentibus libeiis; quia s
i prima causa rodem modo determinat illis concursum, quo caeteris agentibus, non
magis erunt indifferentia in usu suarum actionum
in particulari et in potestatc proxima, quae includit omnia praerequisita ad ope
randum, quam castera agentia, et ita nunquam habebunt usum et exercitium liberta
tis. Antecedens declaratur quoad utramque partem, nam Deus ut causa prima per vo
luntatem suam conjungitur causae secundae ad cooperandum illi, quoe voluntas est
cetcrna, el prreveniens causam secundam; est autem absoluta et efficax, nempe q
ua Deus vult talem effectum esse, quia Deus per solam hanc voluntatem ad extra o
peratur; sed hcec voluntas secum trahit ad operandum causam secundam, ita ut non
possit illi resistere; ergo ex hac parte determinatur ad unum quoad exercitium,
a causa prima, causa secunda, etiamsi libera sit. Et confirmatur lioc, nam ut d
uae causae liberae per se ac certa lege concurrant ad unum opus , non satis est
unius propositum et voluntas praeveniens, nisi efficaciam habeat in altcram trah
endi illam quo vult; ergo si in praesenti concursu solum praecedit voluntas Dei,
qua efficaciter vult concurrere cum causa secunda ad talem effectum, ut effectu
s per se sequatur, necesse est/voluntatem illam Dci habere etticacitatem in caus
am sccundam liberam, ut illam secum trahat ad operandum; et ita tolhtur indiffer
cntia in exercitio actionis. Rursus, cum Deus per illam voluntatem definit concu
rsum dandum, ad unam tantum rem illum definit, quia non vult plures effectus, se
d unum tantum; ergo ex hac partc tollitur etiam indifferentia quoad speciticatio
nem seu varietatem actionum. Et coniirmatur, nam dictum est, primam causam defin
ire concursum suum ad individuum et singularem effectum; quoa necessitas etiam h
abet locum respectu causae secundae liberae, quia non potest ipsa eligere unum i
ndividuum actum prae aliis ejusdem speciei.
11. Varite Doclorum sententia-. In hac diflicultate explicanda multa scribunt Sc
holastici Doctores. Et quidam eorum admittere plane videntur totum id, quod in d
iflicultate tacta supponitur de modo quo* Deus per voluntatem suam praebet hunc
concursum causis secundis. Quod maxime videntur senlire Scotus, in 1, dist. 39, §
Viso de contingentia, et dist. 41, § Primum istorum, et § Sed contra, et dist. 47, i
n fine, et Quodlib. 14, litcr. S, et sequuntur Scotistae, praesei tim Bassol., i
n 1, dist. 38, art. 2, et dist. 39, art. 2; et Maironis, dist. 38, q. 1, art. 4,
et q. 3; Richard. etiam, d. 38, art. 1, qucesl. 5, idem supponere videtur, dum
ait, Deum insua voluntate suflicienter cognoscere omnia futura. Quod eliani asse
ruit ibi Durand., quaest. 3, etiamsi alias non requirat concursum Dei ad actione
s causarum secundarum. Multique Thomistre moderni hanc opinionem sequuntur, et D
. Thonne attribuunt. Sed apud eum nulla ejus mentio fit in tota doctrina sua, ne
que aliquid afterre possunt prreter ea qure sect. 2 tractavimus et exposuimus ,
et quae de motione humana1 volunfoitis a Deo tractat idem D. Thomas, 1 p., quces
t. 82, art. 2, quaest. J04, art. 3 et 4, et q. 105, art. 4, et 1. 2, qurest. 9 e
t 10, pra?sertim art. 4, ad 3, et q. 109, in primis articulis, praesertim a. 6,
ad 3. Sed in liis omuibus locis nunquam explicuit illum modum dandi generalem co
ncursum, sed ad summum vocat illum motionem voluntatis humanee, et swpe non loqu
itur de illo, sed de aliis modis quibus Deus potest moraliter movere voluntatem,
prresertim per auxilia gratise, quae ad prsesens non spectant.
12. Qualiter satisfaciant pmdicti auctores difficultati propositce. Supposita au
tem hac sententia, duobus modis respondent auctores ejus ad propositam difiicult
atem. Prior est, illam voluntatem Dei, qua determinat concursuin ad actionem cau
sse secunda», esse ex libertate ejusdem voluntatis, et ideo non impedire, sed cons
ervare similem libertatem in causa secunda, si alioqui illam habeat. Haec respon
sio habet fundamentum in doctrina Scoti, qui, ut supra vidimus, ob hanc cansam a
sseruit, si Deus ageret ex necessitate naturn?, ablaturum concursu, seu motione
qua movet causam secundam, libertatem ejus, nunc autem non auferre , quia libere
agit. Verumtamen haec responsio non satisfacit; libertas cnim Dei conferre pote
st ut tribuat concursum accommodatum causa; secundas, et libertati ejus. Si aute
m concursus vel motio talis est ut, si a Deo tribueretur ex necessitate natura;
, necessitaret voluntatem creatam, etiamsi libere a Deo detur, necessitabit illa
m , ut supra probavi, quia si motio est eadem, eumdem effectum habet in causa se
cunda; respectus autem liber ad causam primam faciet ut actio sit libera causse
primce, non vero causoe sccunda;. Sic igitur in praesenti, parum refert quod Deu
s libcre prabeat concursum modo supra explicato, nam inde solum habetur actionem
esse liberam Deo, non vero ipsi causae secund», quia difficultas proposita videtu
r ostendere illum modum concuiTendi tollere indifferentiam ejus.
Et confirmatur, nam Deus potest necessitatem inferre voluntati creatae, et ninil
oniinus libere eam inferet; et tunc actio erit libera Deo, voluntati autem creat
a; necessaria; ergo rcspectus libertatis ad causani primam non satis est ut acti
o sit libera eausae ^ecund». nisi modus movendi illam et concurrendi cum illa tali
s sit, ut sit accommodatus ad conscrvandum usum libertatis ejus; ergo ex sola li
bertate divina, non satis solvitur pradicta ditlicultas.
13. Alia enodatio difficultalis. Alia responsio est, Deum, licet agentibus natur
alibus et liberis detinitum concursum tribuat per suam voluntatem, tamen diverso
modo tribuerc; nam agentibus necessariis vult dare concursum quo necessario aga
nt, liberis quo libere agant; et ita non solum vult Deus actionem, sed etiam mod
um actionis; et quia ad utrumque est efficax divina voluntas, ideo utrumque simu
l piwstat. Et propterea de divina providentia dicitur, quod allingit a fint usqu
e ad finem fortiter, et dispmit omnia «stiter. Quae responsio habet fundamentum in
D. Thoma, 1 p., q. 19, art. 8, ad 2, etahis locis, ubi docet ad efficaciam divi
na? voluntalis pertinere, ut quod vult, fiat, et eo modo quo vult. Quae doctrina
ita generatim sumpta. certissima est; tamen etiam est certum, cuni Deus vult al
iquid fieri certo quodam modo, pertincre ad sapientiam et efficaeiaru ejus. appl
icare causas accommodatas ad illum mcdum operandi; repugnaret enim sihiipsi, si
vellet aliquid fieri tali modo, et alioqui impediret vel tolleret causas ad illu
m operandi modum. Hoc ergo est quod in praesenti inquirimus, quomodo cum Deus ve
lit causam secundam libere et cum indifferentia agerc. possit illi concursum suu
m definire, quin in hoc involvatur repugnantia. Unde non satb est dicere, ad eff
icacitatem et suavilatem divitiae providentia; illa duo conjungere; sed vel expl
icare oportet quo modo in illis non sit repugnantia, quod per eam responsionenj
non fit, vel quaerendus est alius rnodus, quo efficaciter et suaviter possit Deu
s movere crealuram, ut faciat, et libere faciat.
14. Auctoris responsio ad prcccedentem difficultatem. Propter dillicultatem crgo
prcpositum, censeo cum aliis multis Theologis aliter esse explicandum modum, qu
o Deus suum concursum pra-betvei offert causislibcris. Qui modus in duobus ditle
rt ab illo quein in agentibusnaturalibus explicuimus. Primo. in determinatione q
uoad exercitium, quia nimirum Dcus cx vi illius voluntatis, qua statuit prsebcrc
concursum causa? libera5, non omniuo absolute statuit ut causa libcra illum act
um cxerceat, nequo simpliciter vult illum actum esse, sed quasi subintellecta co
nditiono vult illum actum essc, quantum csl ex se, et ex parte sui concursus, qu
em prrebere statnit, et ad ilJum ex vi talis voluntatis applicat potentiam suam,
si tamen causa secunda, seu voluntas creata, ad illum etiam se determinet, et i
n illum influat; semper enim potcst non intlucrc pro sua libertate.
15. Prima ralio. Fundaturque bsecdifferentia, primo, in diversis modis operandi
connaturalibus his agentibus. Agentia cnim naturalia, natura sua sunt rlctermina
ta ad excrcitium suarum actionnm; et ideo, ut supra dicebam, prima causa se illi
s accommodans, absolute definit illis eoneursum; agentia autcm libera non sunt i
ta detcrrainata natura sua ad exercitium suarura actionura; cuin ergo Dcus unicu
ique dct concursum modo occommodato natura? ejus, his etiam agentibus otlcrt con
cursum sine omnimoda determinatione ad exercitium.
16. Secunda. Secundo, hoc videtur convincerc ratio facta; nam si Deus otrerret c
oncursum absoluta et etlicaci voluntate physice determinativa, et effectiva tali
s actus, necessario sCcum traheret causam sccundam ; quae necessitas csset absol
uta respcctu talis causa?, quia, licet esset ex aliqua suppositione, illa tamen
esset omnino antecedens, et ita ellicax, ul inferior causa nulio modo posset ei
resistere.
17. Tertia. Tertio, quia, licet actualis concnrsus non sit ex prserequisitis ad
ogendum, sed inclususin actione, tamenconcursus in actu primo, seu (qu?d idem es
t) habere ita oblatum et prwparatum concursum, utsit in potestate hominis habere
illum si velit, est unum ex necessario preerequisitis ad ogendura, ut supra pro
batum cst. Quia rcvera non intelligitur alia ratione, quomodo sit in proxima pot
estate hominis, inchoare suam actionem. Ergo debet hic concursusita olferri, et
per talem voluntatem causa? primre, ut, eo sic posito, adhuc sit in potestate ca
usee secunda? libere cum co operari vel non operoii; quia alias non salvatur ha?
c indifTerentia cum omnibus prarequisitis ad agendum; quod est de ratione libera
e actionis. Ergo necesse est ut intelligatur offerri per voluntatem includentem
conditionem, prout a nobis declarota est. Nam si esset omnino absoluta, non pos
set ilia oblatio concursus non transire ad exercitium seu actum secundum.
18. Qmrta. Quarto, hoc est maxirae nccessariura propter actus malos voluntatis c
reata?. Dici enim non polest Deum ex sc, absoluta voluntate sua, statuere uthi a
ctus omnino fiant a causa secunda; alias non tautum illos pcrmitteiet, sed etiam
vellet, quod alicnura est a sana doctrina. Prceterea, quia alioqui prima radix
et origo mali nostra? voluntatis in Deum reduceretur, nam cum voluntas Dei simpl
icitcr sit prior, illa semper determinabit voluntatcm crcatam ut velit; scmper v
oluntas creata vult, quia Deus vult illam velle; ergo etiam eum vnlt malum, ideo
vult, quia Deus vult eam velle. Prima ergo radix omnis mala? voluntatis in divi
nam refunderetur, quod impium est.
19. Nec satisfaciet qui rcsponderit hocc omnia esso vcra, et admittenda de volun
tate mala pro materiali, non vcro pro formali, id est, quatenus mala est. Nam in
pra-senti unum ex altero sequitur, quia actus liber voluntatis ereata? circa ho
c objeclum et cum his circumstantiis haberi non potest, quin habeat concomitante
m malitiam; qui ergo vult voluntate absoluta illum actum elici cx voluntate crea
ta circa boc objcctum, et cum his circumstantiis, et pra?sertim si ita vult, ut
secum trahat voluntatcm creatam ad illum actum exercendum, plane vult moraliter
scu virtualiter malitiam necessario conjnnctam illi actui, et est radix ct causa
ejus. Secus vcro cst, si Deus offerat concursum per voluntatem illam includente
m conditionem, ut a nobis explicata est; nam tunc simpliciter non vult actum mal
um, nec dcterminat aut trahit voluntatem creatam ad exercitium cjus, sed solum o
ffert illi concursum, quo intluit in actum voluntatis creato?, dum ipsa elicit i
llura. Et hsec est potissima differentia ob quara Dcus justc vult permittere act
um peccati,ut cst a voluntate crcata, qucm tamen ut sic vellc non potcst, ut lat
ius explicant Theologi statim citandi.
20. Quinta. Quintam rationem adhibere possumus, quia Deus potest necessitare volu
ntatem creatam, etiam cnm ab objccto, intellectu, aut aliqua intrinscca disposit
ione nece9sitatem non patcretur, ut in superioribus visum est; non apparet autem
modus qtio possit cflicacius Deus infcrre necessitatem quoad exercitium volunta
ti creato?, quam absoluta voluntate sua efficaci, et operaliva ad extra, trahend
o creatanivoluntatei», ut id ve»
« IndietroContinue »
- Page 13 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
prceviam, nt conditionem requisitam, de qua non potest illud intelligi, ut oslen
sum est; nliiim vocare possumus actualem Rcu formalem, intime inclusam in ipsa a
ctione; sic enim, qui actionem inchoat, dicitur tunc se applicare ad actioncm; q
ure applicatio non est aliud quam exliibitio illius actionis; lioc ergo modo voc
ntur applicatio ipse concursus primre causa?; tamen illa applicatio nou cst a so
la prima causa, sed etiam a secunda, adjuvante piima, et sub bac ratione etiam a
pplicante. Sub hac eniin ralione applicationis significaturactio secundumprimam
emanationem a suo agente, et ideo, ut significetur Deum concurrere ad illam secu
ndum omnem rationem ejus.dicitur Deus applicare causam secundam ad agendum. Et h
a?c satis sunt ad illam locutionem.
Quid sil causatn sccundam ugere in virtute primce.
51. Alia vero loculio in eodem argumento posita, scilicct, quod causa secunda ag
it in virtute primw, scu quod virtus divlna est virtus omnis causce agentis, et
alioe similes qure habentur libro de Causis, exponuntur verbis D. Thomre, 3 cont
ra Gentes, c. 70, ubi sic ait: Virlus inferioris agentis pendet ex virtute super
ioris, in quautum supcrior dat inferiori virtutem agendi, tel conservat eam. Et
infra: Oportet igitur quod actio inferioris agentis non solum sit ab eo per virl
ulem propriam, sed per virtutem omnium snperiurum agentium; agit enim in virlute
omnium. Agere cnim in virtuto , nihil aliud est quam agere per virtutem partici
patam a superiori virtute, et dependenter in sua actione ab actuali influxu ejus
. Et eodem modo dicitur virtus divina virlus omnium causarum, quia omnes conserv
at et oiunes actu adjuvat. Ha?c ergo duo sufficiunt, et per se requiruntur ad ve
rilatem similium locutiouum.
bi. Verum est D. Thomam, q. 3dePotentia, a. 7, addere tertium, nimiruin, virtute
m instrumentalem fluentem, quam recipit causa secunda a prima, ut agat tauquam i
nstrumentum ejus; discrte enim hanc numerat tanquam distinctam ab applicatioue,
et ab etlicientia seu conservatione ipsius causee secunda; et virtutis ejus. Exi
stimo tamen D. Thomam tacite retractasse illam doctrinam in I p., ubi exquisite
tractans omnem modum, quo causa priina operatur cum secunda, illam virtutem omis
it, quod facere non potuisset in proprio ac prsecipuo loco, si existimassat esse
per se necessariam ad concursum prims causee, ct shniliter 2 cont. Gent., cap. 7
0, iilius non meminit. Nec discursus queni faril in dicto art. 7 de Potentia, es
t eflicax. Fundatur cnim in eo quod causa secunda non pofest efticere esse exist
entia; nisi per modum instrumenti; quod, proprie et in rigore loquendo de instru
mento, venim nonesl.ol in solulione ad quintum attingam , et latius inlra, dispu
tando de essentia creaturffi.
53. Agentia qua actione perfici<intur. kh tertimu respondetur, illam excitationem
commentiliam esse, nisi metaphorice ipsametnaturalis inclinatio ad agendum dicat
ur excilatio; illa autem inclinutio non esf per actionem distinctam ab illis qui
bus causa seeunda el virtus ejus conservantur et adjuvantur. Ad rationem vcro ib
i propositam respondefur, agentia creuta, dum agunt, non pcrfici perfectione dis
tincta ab ipsa actione; neirafi ullus unquam philosopliorum aliquam prioreiii pe
rfectionem excogitavit. Actio vera ipsa ab ipso Deo est immediate, non tamen ab
illo solo, sed cum ipsa causa secunda. Quoda talis actio sit immanens in agcnte,
erit perfectio ejus intrinseca; tale enim agens habet vim seipsum perficiendi,
cum debito et accommodato concursu prioue causa;. Si vero actio sit transiens ,
quajslio est an secuiiduiu aliquid sui maneat in agente, velan.licet omnino tran
seat in passum, etiam ibi sit dicenda perfeclio agcntis; de quibus suo lo^ dicem
us, nam ad preesens nil referunt; quiiquid enim horum dicatur, sutiicit ad lunc
perfoctionem concursus primu; causte per modum actionis.
54. Causw secunda cur dicanlur mU'<-menta prima. Quarta ot quinta ratio, cuo omn
ibus quae in eis tanguntur, tractata sunf. et expedita intcr probandam secuudam
asserlionom, preeter duo puncta, qua; in <P,nU ratione insinuantur. Unum est cau
sas secuodas non agere ut instruuienta primaj, ^ est facile, nam, licet interdum
ita appeH* tur, ad indicandam dependcntiaui ^s,n operando habent a prima causa,
tanicu uo* sunt proprie et rigorose instrumenU, causa; principales in suo ordin
e; uaui P° proprias virtutos, et in suo ordine suhV'eD" tes, agunt, et etfectus si
bi similcs producunt, ut notavit D. Thomas, quasst. 24 de VeriW-i art. 4, ad 4 e
t 5; et Scotus, in 4, d. M- '< ad ult.; et superius, explicando divisiones causo
e efficicutis, idem declaravimus. 0mut° etiam in rigorosis instrumentis non esse n«c
essarium ut, priusquam agant, in se recipiaut a causa principali aliquid per mod
um principii, a sua entitate distinctum, de quo alias. Aliud punctum erat do ord
ine prioris et posterioris natura, qui inter actiones causaj primae et secundie
intercedit, de quo dicam sectione sequenti.
55. In quo sita per/ectio c Iuscpprimce concurrentis cum sccundis. Ad sextum fun
damentum, simpliciter negatur-assumptuni, nimirum perfectius concursurum Deura,
si concurrat intluendo aliquid actuale per modum principii; non enim consistit r
aajor perfectio in multiplicatione entitatum, principiorum aut influxuum, alioqu
i essent haec infinite multiplicanda. Sed consistit mnjor perfectio in hoc, quod
singula fiant in dcbito pondere, numero et mcnsura. Duo ergo spectant ad summam
perfectionera causoe primae, utoperantis et cooperantis in causis et cum causis
secundis: unum est, ut nihil virtutis vel actus primi, vel conditionis requisit
ae, qua? veresit aliquid, reperiatur in causa secunda, quod non sit datum et con
servaturn a prima; aliud ut actio creaturae fieri non possit sine actuali immedi
ato influxu causa? primae. Multiplicatio autem principiorara agendi, vel conditi
onum necessariarum, per se non pcrtinet ad perfec tionem, generatim loquendo, se
d ibi tantum addenda sunt talia principia, ubi speciaJis aliqua ac vcra causa et
necessitas, velsaltem utilitas intercesserit.
56. Causam secu?idam agere , guomodo a Deo. Ad primam itaque probationcm respond
etur, idem esse causam secundam pendere a prima in causando, et pendere in actio
ne sua, seu (quod idem est) in causalitatc sua; nam si pendet in suo esse, et in
tota virtute sua, et ulterius in actione et causalitate sua, in quo alio pender
e debet aut potest? Nam quod ibi additur de hoc complcxo, causam secundam ugere,
nihil novum est, nam creaturam agere , nihil est aliud quam actionem ab illa pr
odire. Unde prima causa efficiendo hanc actionem, efficit illam ut prodeuntem a
tali causa. Nam, licet habitudo actionis ad causam secundam pra>cise concepta no
n respiciat Deum ut terminum illius habitudinis, tamen, ut est aliquid in re, ab
ipso Deo fit, sicut etiam passio ut passio non respicit Deum, lit tamen a Deo;
hoc igitur modo creaturam agere, est etiam a Deo.
57. Atque idem est de illa locutione, Prima causa fiicit, utsecunda faciat, si p
articula ut nihil aliud denotet, quam collationem vir
tutis, el physici concursus necessarii ad operandum. Si vero denotet peculiarcm
habitudinem finis, ita ut significelur, primam causnm peculiariter iutendere omn
em actionem causce secundae in particulari, est quidem id sa>pe verum, non tamen
est semper necessarium; aliquas enim actiones non intendit, sed permittit; et t
unc non proprie in eo sensu facit Deus ut creatura faciat, sed pcrmittit ut faci
at, eique facienti coopeiatur. Unde non pertinet ad perfeclionem priinse causae,
ut in universum et ad omnia concurrat illo modo, sed potius est praeter sapient
iam et bonitatem ejus. Atque ita potest argumentum in contrariura retorqueri, na
m ex opposita sententia sequilur, Deum in universum facere ut faciant, etiam ii
qui male faciunt; quia per propriam actionem suam a sola sua voluntate prodeunte
m eos determinat ut ila faciant; de qua ratione dicemus plura in sectiono quarta
. Alio tandem ac morali modo dicitur Deus facere ut homines faciaut, illustratio
nibus et inspirationibus; quomodo in Scriptuia reperitur illa locutio; non tamen
pertinet ad con« cursum prima? causae, sed ad ordinem gratiae vel specialis provi
dentiae divinse, cujus consideralio non est hujus loci.
58. Qualiter Deus ntatur causis necessariis. Quod tandem in co argumento dicitur
, ad perfectum dominium prima: causa? pertinere ut utatur causis secundis ad suo
s ipsius fines, verissimuin est; falso tamen et sine fundamento lingilur hunc us
um consistcre in hoc, quod seraper agat circa crcaturam aliquid distiuctum ab ip
sa, et a naturali virtute ejus. Potest quidemDeus interdum hoc modo augerevirtut
emagendi, si velit, vel supplere quidqnid creaturae defuerit; tamen , quod hoc s
cmper sit necessarium, non pertinet ad dominium, vel convenientein usum crealura
rum, sed facilius uletur Deus crcaturis suis, si intelligamus dedisse illis eomp
letas virtutes in suo genere, et conditiones omncs requisitas, cumquibus, si ips
e concursum adjungere voluerit, facient illa? quod ipse decreverit; quod est uti
illis ad agendum.
59. Qualiter libcris. Quanquam hic modus utendi causa sccunda peculiare aliquid
requirat in causa libcra, nam iila, positis omnibus praerequisitis ad agendum, e
t pra^parato etiam concursu Dei eo modo quo explicabimus sectione quarta, non st
atim operatur unum determinate, et ideo, si Dcus uti illa vult ad aliquem detcrm
inatum etfectum, habet peculiarem modum, moralem potius quam physicum, quo id fa
cit. Interdum proprie agendo ac movendo, ut in bonis, interdum sinendo ac permit
tendo, ut in malis. Quod spectal ad illam infinitam Dei sapientiam, qua praenosc
it quid causa libera in quacumque occasione, et cum quibuscumque circumstantiis
operatura sit; quod amplius exponere non est hujus loci. Illud solum adverto, cu
m Deus concurrit cum voluntate creata ad actum malum, non proprie uti voluntate
ad illum actum (absit enim quod Deus illum actum intendat), sed utitur voluntate
sic male agente ad aliquod bonum» quod pertinet et ad perfectum dominium, et ad i
nfmitam Dei bonitatem et sapientiam.
60. Creaturw actio qualiter ad duminium Dei pertineat. Ex quo tandem intelligitu
r, non semper actionem creaturoe pertinere ad usum positivum dominii Dei, sed pa
rtitione utendum esse; nam quatenus illa actio est a Deo, pertinet proprie ad us
um dominii ejus, quia ex ejus potestate et liberlate pendet; quatenus vero esto
voluntate creata, si sit bona, et conformis voluntati Dei, erit ctiam ex positiv
o usu dominii ejus, quatenus illam imperat vel ad illam movet. Si vero sit mala,
erit tantum ex usu negativo, quia nimirum illam non impedit, cum possit.
SECTIO III.
Quomodo comparetur coticurtus Dei ad aclionem causse secundse, et ad subjectum e
jus.
\. Dubitandi utrinque ratio. Multa in hoc titulo comprehenduntur, quae necessaria
sunt ad declarandum exactius quid sit bic concursus Dei, possuntque ex dictis in
sectione praeccdenti, absque opinionum et argumentorum multitudine, breviterexp
ediri. Primum est, an concursus Dei et creaturas sint una actio, vel plures. Nam
quod sint plures, indicat tum muititudo principiorum, tum ordo naturae, quo cen
setur prior Dei concursus quam creaturae. Quod vero sit una, videtur convincere,
tum immediatus influxus Dei in actionem ipsam creatura», tum quod ad actionem non
est actio.
Actionem causce primw et secundw unam esse.
2. Atque haec posterior pars est sine dubio vera, eamque expresse docet D. Thoma
s, 1 p., q. 105, art. 5, ad 2, ubi simul respondet ad primam rationem dubitandi
a nobis positam, dicens: Una actio non procedit a duobus agentibus (supple total
ibus) unius or
dinis; sed nihil prohibet quod una tt taim actio procedat a primo et secundo aga
dt. Adde : Imo necessarium est, quia ab utroque essentialiter et immediate in su
o genere pendet. ldem habet D. Thomas, 3 cont Gent., cap. 70; et Mgid., in 2, di
st. i, quaest. 2, art. 6; et ibi Capreol., q. 2, art. 3, adarg. Durand. cont. 6
concl. Denique ab hac sententia nullus, qui recte sentiatde divinoconcursu, in r
e dissenlit; tamen ut intelligatur diversitas quae esse potest in modo esplicand
i, adverto de actione Dei transeunte duplicem essejopinionem.
3. Actio qua Deus concurrit, num imminens, an transiens. Quidam asserunt actione
m Dei nunquam esse formaliter transeuntem, sed solam Dei voluntatem esse acticne
m ejus, eam vero actionem quse in extrinsecam materiam transit, non comparari ad
Deum ut actionem, sed ut effectum actionis ejus; juxta quem loquendi modum dist
inguuntur maxime actio Dei et actio creatura, tanquam res increata et creata. Ni
liilominu; tamen verum est, etiam juxtti hanc sententiam, actionem creaturae per
seipsam immediate manare non solum a causa secunda. sed etiam a virtute, vel ac
tione intema Uei, sivc illa actio creaturaj comparatione Dei dicenda sit actio,
sive effectus ejus, quod ad nomen pertinere potest. Unde ad tollendam eequivocat
ionem, dici potest in ea opinione, concursum internum Dei distingui ab actione c
reaturae; concursum autem externum seu transeuntem esse idem cum actione causee
secunda1, sive in illa sit pei modum actionis, sive per modum primi effectus. Al
ia opinio et verior est, quam supra defendim»?' actionem transeuntem, et raanantem
a Deo, esse vere actionem Dei, voluntatem autem ejus potius concurrere per modu
m principii: atque ita tum in re, tum in modo loquendi, est evidens unam et camd
em esse actionem causse primee et sccundae.
4. Deus est causa omnium efectuum rff" tionum creaturee. Quod ita ultcrius demonft
ro, quia si in illo effectu sunt duae acuoues, una solius Dei, et altera causae
secundte, tW" minatae ad unum ct eumdem effectum, intejrogo an actio causae secu
ndac sit a sola
et non a Ueo per se et immediate. Elboc dici nullo modo potest; alias sequitur,
effectum solum causae sccundae fieri a prima, non tamen actionem ipsam; conscque
ns est omnino falsum, et incidens in opinionem Durandi supra tractatam. Et ideo
U. Tbom et alii Theologi non solum docent esse Deum causam per se immcdiatam in
suo ordine omnium effectuum creaturarum, sed etiam omnium actionum, etita etiam
loquitur Scriptura, cum Deo tribuit omnes operationes et motus creaturarum; et J
oannis 1 dicitur: Sine ipso factum est nihil; actio autem creaturae ut sic aliqu
id est; non ergo fit sine actuali intluxu Dei. Et ratione patet, quia vel actio
creaturae in re non est aliquid distinctum ab cffectu ejus; et sic necesse est u
t ab eisdem causi? manent, quia sunt idem. Vel est modus ex natura rei distinctu
s ab effectu. Et sic babet aliquam rationem realem, quam nccesse est immediate p
endere a Deo, eadem vel majori ratione qua caetera entia per participationem; qu
ia illud esse, quod habet secundum modum suum, est esse diminutum et participatu
m, ac proinde per se pendens a primo ente. Si vero dicatur actionem causae secun
dae non esse a sola illa, sed simul esse per se et immediate a prima causa, ergo
est una et eadem actio utriusque causa», quod intendimus; et superflua est alia d
istincta actio, quffi sit a sola causa prima ad eumdem effectum, quia per priore
m actionem sufficienter influit in illum in suo ordine.
5. Actio catisce secundte per seipsam a Deo pendet. Dicetur fortasse actionem caus
ae secundae esse etiam a prima, tamen diverso modo; nam a secunda est immediate
per seipsam, a prima vero est per aliam actionem propriam solius Dei, transeunte
m etiam et extra Deum existentem; ita enim loquimur nunc. Sed htec multiplicatio
actionum impertinens est, et contra omnem rationem philosophicam; nam ad action
em transeuntem non est alia actio, praesertim etiam transiens; alioqui in infini
tum procedemus. Petam enim de illa priori actione, quae dicilur esse a solo Deo,
 an sit per aliam actionem etiam transeuntem, vel per seipsam. Si per aliam, pro
cedemus ulterius, et sic in infinitum; si per seipsam, idem dicetur melius de pr
ima actione, quae,sicut per se fluit a causa secunda, ita per se etiam fluat a p
rima, quia nulla est repugnantia, quod per se tluat ab utraque, cum sint diversi
ordinis, ut D. Thomas supra dixit. Nec major assignari potest in hoc, quod per
seipsam procedat a prima causa, quam in eo, quod procedat per aliam actionem; im
o hoc posterius multo magis repugnat, nam est contra rationem actionis ut sic es
se terminum alterius actionis. Relinquiturergo ut concursus Dei ad extranihil al
iud
sit quam ipsamet actio causae secundee, ut per se et immediate fluens a prima.
Silne actio causte secundce ab actione primee.
6. Atque binc facile expeditur aliud punctum ad hanc sectionem pertinens, scilic
et, an actio causae secundae dici possit Beri, manare, aut esse a concursu velac
tione causee primee, vel e converso actionem causae primee causare actionem caus
ae secunda1. Videntur cnim omnes auctores ita loqui, idque videtur pertinere ad
universalem influentiam causae primae. Item actio creaturae cst a Deo; ergo pcnd
et cx actione Dei. Denique hac ratione divina actio est prior natura quam actio
creatura?.
7. Dicendum vero est cum Capreolo, in 3, dist. 1, q. 2, art. 3, ad 7 Aureoli con
tra sextam conclusionem, actionem Dei posse sumi pro actu immanente, seuvolition
e ipsiusDei, vel pro actione exteriori. Priori modo procedunt recte argumenta fa
cta. Quo sensu non solum actio causae secundae, sed etiam actio transiens causaj
primae, et quando operatur cum creatura, et quando sola operatur, procedit et p
endet abactione interna ipsiusDei. Et eodem sensu videtnr sumendum quod D. Thoma
s ait, in 3, d. 23, q. 3, a. \, actiones omnium secundorum agentium fundari supe
r actione primi agentis, quia omnes fundantur aliquo modo in divina voluntate. T
amen jam in superioribus diximus, hunc actum internum voluntatis Dei non habere
propriam rationem actionis, quae dicit fluxum et tendentiam ad terminum, sed hab
ere potius rationem principii, quia vel est ipsa omnipotentia Dei, vel, si ratio
ne distinguantur, habet se ut applicans omnipotentiam Dei ad agendum.
8. Posteriori autem modo, exterior actio Dei et creaturae una et eadem est, ut d
iximus. Et ideo secundum eam rationem, non potest actio creaturae manare aut pen
dere proprie ab actione Dei, neque e converso actio Dei potest proprie causare a
ctionem creaturae, quia idem non causat seipsum, nec pendet a seipso. Item, quia
actio utactiosolum estcausa sui termini, et non cst causa nisi per modum viae;
actio autem Dei non est via ad actionem creaturee, sed ad effectum, neque actio
est terminus actionis. Ad universalem igitur influxum primee causae solum specta
t, ut omnis actio causae secundae procedat a voluntate et potentia ipsius primac
causae, non vero quod procedat per aliam aetionem exlernam, sed potest proceder
e p6r scipsam immediatc a voluntate seu virtute Dei. Unde quando nctio creatura?
dicitur pendere ex intluxu vel eoncursu Dei, vel sumitur concursus pro immanent
e et interno actu, quatenus intluit in actionem externam; vel locutio non debet
8umi transitive (ut sic dicam) nisi secundum rationem. Proprius enini dicetur ac
tionem creatura? esse etiam a Deo, et ut sic essc ipsum concursum Dei ad actione
m causa? sccunda?, a qua non est aliud sccundum rem, sed tantum secundum ratione
m vel respectum.
Sitne ordo nattirm inter actionem cansm primw et secundcc.
9. Hinc rursus dissolvitur facile tertium punctum saapius tactum, de prioritate
natuiar inter actionem Dei et actionem creaturav Est enimdistinguendum primode a
ctione interna et extema, ut loquamur cnm multis, in sensu dicto. Secundo, de pr
ioritate natura?; nam qutedam est qua? consistit in propria causalitate, et depen
dentia unius ab alio; alia, qua? solum consistit in majori quadam dignitatc, vel
univcrsalitate , independentia, aut alia proprietate simili. Comparando ergo ac
tionem creatura? ad internam Dei actionem, clarum est actionemDei esse piiorem n
atura utroque modo, scilicet, et dignitate , et causalitate; nam hoc modo actio
creatura? vere pendet ab actu Dei. In hoc autem scnsu non solum actio croatura?
ut sic, sed etiam ipsamet actio Dei exterior, est posterior natura quam interior
actio Dei, nam vere causatur ab illa. Et hocsensu fere loquuntur auctorcs, cum
dicunt actionem causa? prinnc csse piiorenmatura actione causa? secunda? secundu
m causalitatem, ut patet ex Capreolo supra. Neque obstat quod actio Dei hoc modo
non solum natura, sed etiam tempore et a?ternilate est prior actione creatura1,
quia in his locutionibus non consideratur actio Dei interna secundum solam enti
tatem absolutam ejus, sed ut connotat actualem inftuxmn in creaturam. Quomodo di
cunt multi, creationem activam esse ex tempore, etiamsi rcalitersit imnianens, q
uia aclualis inlluxus quem connotat, est temporalis; et sub ea etiam ratione dic
itur essc prior natura, ctiamsi sit simul tempore cum etfectu.
10. At vero loquendo de actione externa, tam Dei quam creatura?, sic non potest
una diciprior naturn quam alia, prioritate causalitatis, quia, ut ostensum cst,
cwn sint una
et eadem actio, non potest inter eas intercodere vcra cnusalitas. Nihilominus ta
men distinguendo sccundum rationem illam actionem, ut est a causa prima, vel ut
cst a sectmda, dici potest per prius ae principalius esw a prima qunm a sccunda;
et simili modo dicetur causa primn prius nnturn inlluere it illam actionem quam
sccunda. Primo, qiiia causa prima altior est, et nobiliori magisque mdependenti
modo intluit in effectum. Sfcundo, quia causa prima respicit per se primo actio
nem illam sub quadam universalinri l-atione; nam causa prima intluit in qucmlibe
t effectuni vcl actionera, ex eo pra?ci?e quod aliquid entitntis participat; cau
sa autem sccunda semper irifluit sub aliqua posteriori, magisquc determinnta rat
ione entis. Uude fit tertio, ut intluxus eausa*. primn? ex scetex suo genere dic
atur etiam prior subsisfendi conscquentia, quam intcr prioritates natur* Aristot
cles posuit : nam influxus cansa1 prima? absolute non pendet a causa seeunda, se
d quantum cx suo gcnere potest esse sine illa, non vcro e convcrso. Atque ad hnn
cmodum explicuit hanc prioritatem seu subordinationem Cajet., K part., quwst. 14
, art.13: ct insinunt Scotus, in 1, dist. 39, et ini dist. 37.
i 1. Explicatur qnwdam propositio a lib de Caus. erccrpta. Atque eisdcm modis ex
ponitur illa locutio lib. de Caus., proposit. 1, qua? talis est : Caitsa prima p
rim «^i» cansatum, et vehemcntins ingredilvr ifsm: ubi D. Thom. etium in Commentario
eamdein interpretationem adhibet, adjungens es Proclo, causam primam prias infl
nere, qtiitiaitsa secunda non agil nm virtvte ejv.s.
In quo svbjecto sit concursus causce prim. 12. Quartum punclum huc spectans est,
an concursus causa? prima? recipiatnr in *ecunda, vcl in effectu ejus. Qua1 int
errogntio solum liabet locum in concursu transetmle: nnm immanens non recipitur
in sub/Vff'' sed cst ipsa volitio Dei subsistcns. 0 ^ abstrahamus nb opinionibus
, fnrmautci'^ pondendum esl juxta dicta, concursum BCI in eo subjecto esse, in
qtto est actio causs secunda?. Patet, quia in re non distingnuntur; ergo nec sub
jecto distingui possunl. Quocirca, si omnis actio causa? secund» t5' in ipsa, ut q
uidam volunt, in eadem erit concursus causit1 primee, ct per illam transiet nd e
ffectum vel ad pnssionem seu fieri eOectiis, eo modo, quo (juxta illam eenlentia
m) WM
« IndietroContinue »
- Page 14 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
 altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
multis implicabitur difficultatibus. Oportebit enim fateri, quoties variatur act
io agentis naturelis diversis temporibus, vel circa diversa subjecta, variari et
iam illas entitates praedeterminativas , quas in se recipit causa secunda a prir
aa. Et similiter si ignis successive calefacit, continue ctiam aliquid debet in
se recipere et pati, quo determinctur adillam successivam actionem. Denique vel
superfluus est ille modus determinationis, vel fatendum crit, facultatem natural
em essc sufficientem de se ad specificam rationem effectus, non vero ad singular
itatem ejus. lllud vero addilum dare vim ad singularitatem non est intelligibile
, cum in effectu, prout in re fit, specifica el singularis ratio non distinguatu
r.
32. Dicendum est ergo illam determinationem sufficieuter fieri per voluntariam p
ra?finitionem divini concursus. Itaque ignis, verbi gratia, indiiferens est ad h
unc vel illiun calorem faciendum, non"quidem negative seu privative, id est, qui
a ad neutrum habeat completam virtutem in suo generc, sed positive, quia ad utra
mque est satis potens in ratione causae proximae, et ad neutram determinatus; De
us autem sua voluntate statuit cum illo concurrere ad hunc potius quam ad alium,
 et hoc satis est ut ab igne procedat hic effectus numero, potius quam alius. No
n est ergo necessaria talis conditio preedetcrininans , quae sit res aliqua rece
pta in ipsa causa secunda.
33. Ex his autem , quae de naturalibus agentibus diximus, colligitur, hujusmodi
conditionem multo minus esse necessariam in causis secundis liberis, ex vi subor
dinationis et dependentia; essentialis causse secundaa a prima. Nam ejusdem rati
onis est quoad heec dependeutia causa? libera; ac necessariee a prima causa. Und
e si in causa naturaliter agente sufficienter salvatur illa dependeutia per conc
ursum, qui in actione consistit, etiam salvabitur in causa libcra. Nec vero ob p
eculiarem modum agendi causae liberrc, est in ea talis conditio necessaria, quia
, licet voluntas, verbi gratia, quae est potentia libera, sit ex se inditfercns,
positis omnibus requisitis, ad agendum et non agendum , tamen revera est tam po
tens ad agendum, ac si non haberet alteram facultatem; et e converso tam potens
est ad non agendum, ac si nihil aliud posset. Itaque ad utrumque et ad singula h
ahet plenam potestatem; ergo, sicut alia agenlia per potestatem quam habent ad u
num, possunt illud exequi cum communi concursu absque ilJa praevia conditione pr«d
etermiiiante, ita
agens liberam, per potestatem quam habet ad plura, potest cum communi concursu a
liquod eorum exercere (loquimur de actibus intra ordinem naturse contentis) absq
uc illa conditione. Tantumque abest ut peculiaris conditio et indifferentia libe
rtatis ad hoc obsit, ut potius in hoc sit posita ejus excellentia et dominium in
suam actionem.
34. Unde, cum dicitur facultatem indeterminatam non posse determinatum actum vel
effectum efficere , ad summum habet locum in potentia ita indifferente ad plura
, ut sit per se incompleta et insufficiens ad singula, quac ut sic magis est ind
ifferentia passiva et imperfecta, quam activa et perfecta; propter quod talis in
differentia dici solet negativa. At vero , quando potentia est indifferens per c
ompletam vim ad utrumque oppositorum, et per dominium in suum actum, optime pote
st, quamvis in actu primo sit indeterminata et indifferens, determinatum effectu
m seu actum secundum efficere, sese ad illum determinando. Hffic est enim propri
a vis et potestas ejus, a qua habet quod libera sit. Sicut etiam divina voluntas
est indifferens ad plura objecta vel effectus creatos, et ipsa se determinat ad
aliquod eorum ; hujus enim efficacia; et dominii participationem accepit volunt
as crcata , quamvis longe imparem in perfectione et modo. Nam increata voluntas
est indifferens ad plura objecta extra se, non vero ad plures attus volendi vel
nolendi; voluntas autem creata etiam ad plures actus est indifferens. Deinde inc
reata voluntas determinatur sine novo actu ilii addito, creata vero per novum ac
tum. Ac denique voluntas increata non pendet ab alio in sua determinationa, crea
ta vero pendet saltem a concursu primae causa»; cum eo tamen , sicut potest vellc
ea quae sibi proportionata sunt, ita et ad ea se determinare.
35. Prwdeterminatio physica cavsam liberam neeessilaret, et quoad exercitium, et
quoad specificationem. Unde ulterius addo, ilhun conditionem, quae prcedetermina
tio dicitur, non solum non esse necessariam causse liberae ob peculiarem modum a
gendi ejus, verum etiam illi ob eam causam repugnare, si Iibere quoad exercitium
et specificationem operatura est; nam usus libertatis quoad utramque partem per
talem praedeterminationem impediretur. Quod primo declaratur in indifferentia q
uoad specificationem actus, nam cum sola prima causa dicatur ellicere hanc proed
eterminationcm, voluntas tantum est in potentia passiva nd illam; unde respectu
illius non est libera, sed est pnssive, seu negative indifferens, sicut materia
ad alias fornias; nam in potentia pnssiva ut sic non est libertas, ut supra oste
ndimus. Non est ergo in potestate activa et libera voluntatis, ul hanc vel illam
determinationem recipiat; cum ergo ad unum tantum actum detenuinetur, ilhim pot
est ellicere et non alium, quia nec potest illum efficere nisi ad illum determin
etur, neque etiam potest etlicere ut ad alium determinetur, sed hoc est in sola
voluntate extrinseci ngentis. Ergo nunquam est proxime et activc indifferens ad
plures actus, seu qnoad specificationem nctus. Patet hrec ultima consequentia, q
uia voluntas, ante receptam hanc prredeterminationem, nd neutrum actum est perfe
cte et active indifferens, quia si illa prfedeterminatio est necessaria, sine il
la non est completa vis agendi cum omnibus preerequisitis ad ngendum , sicut ad
libertatem necessarium est.
36. Neque etiam est in manu voluntatis habere hanc determinationem, vel unam pot
ius quam aliam; quid enim ad hoc faciet, cum facere nihil possilnisi praedetermi
nata? Vel, si recipit determinationcm ad volcndum malum objeclum, cur ei imputab
itur quod non recipiat determinationem ad nolendum ilhid ? Ncque enim illi potes
t impulari propter aliquem priorem actum, tum quia fieri potest ut nullus proece
sserit; tnm etiam quia ille fieri non potuit sine alia proedcterminatione, de qu
a eadem redit difficultas. Neque etiam potest imputari proplcr privationcm alicu
jus aclus, tum quia nec prredeterminatio ad illum actum esl in potestate ejus, c
t consequenter nec carentia actus potest illi imputari, quia in universum prima
radix non operandi in voluntate, etiam positis aliis praerequisitis, est, quia n
on accipit hanc prredeterminationein; nam si illam reciperet, operaretur. Tum ct
iam quia non scmper ad actum malum positivum anteccdit carcntia prioris actus de
bili, scd simul dum tinus eligitur, alius omittitur. Ac deniquc in eo progressu
non est procedendum in inlinilum, scd sistendum in aliquibus actibus priinis, qu
orum unum voluntas voluntarie efficit, alium omittit. Et in illis explicari non
potest quo modo proedeterminatio passiva ad unum potius quam ad alium sit in pot
estate voluntatis. Si ergo talis pradeterniinatio necessaria esset, tolleretur i
ndifferentia quoad specificationem actus.
37. Atque inde ulterius concluditur lolli ctiam quoad exercitium actus. Nam, ut
deolaratum est, si prredcterminatio illa est w* cessaria, ante illam rcceptam no
n est in p> lestate activa et libera voluntatis talom actnm cxercero, quia nontl
um est potentia prosima, id est, complofa, et cum omnibus praNquisitisnd agendum
; etiam est poteslas activa remota (ut ita dicam), quia non est in potestate vol
untatis aliquid facere, quo illaconditio seu prfedeterminatio adliibeatur, scd s
olum est in potentia passiva ad illam, qu? non sufficit ad libertatem; quce omni
asatideclnrnta et probafa sunt. Rursus posita in volunlate illaconditione, qnoe
praedeterminstio dicitur. fieri non potest quin ipsa eserccat nctum; nec potcst
resistere determioationi, seu motioni ejus; ergo nunquaui kbct potestatem exerce
ndi et non exercendi aetum; ergo tollitur indifferentiaqnoadesprcifinin, quee in
hac potestate consistit. Anteccdens certum cst in ea opinione qnara impugnamus,
nam haec pra;determinatio tlicitnr pertiuere ad actualem concursum Dei. Undc. s
icut impossibile est Deum concurrere cnra voluntatc, et ipsam non operari, ita i
mpofsiliile esf voluntatem recipere illam prcd"tcrminationem et non prodire in o
pns. FAn ipso nomine pra?determinationis id consfal: nam si post receptam prmdet
erminationcm potest vohintas non operari, ponamus non operari; ergo tunc adhuc m
anet indiffcrens ad operandum et non operanduni; ergo indiget prasdeterniination
e ut operetur, et falsum erat accepisse pra^detenni nalionem.
38. Responsio aliqvonim ad nostras niir nes refutatur. Fortasse quis dicet. posl
atceptam pra;deterininationem posse quidem voluntatem non operari, nolet tamcn a
drailterc, dc facto non operafuram, qnif W possit, nunquam ita se gerit. Scd hoc
friwlum est, et non consequenter diclum. Pric"1 quidem, quia sipotest vera potc
state qof libertatem sufficiat, undc allirmari poUst»lam potestatem nunquam exercc
ri ? SeeOB*0, quia tam est neccssaria cornexio inler illam prajdetcrminationem e
t operationem, ut i'5' turaliter impossibile sit hanc scparari ab illa; imo et i
psi aiunt implicare contradietioneni, sicut esse simul determinatnm et indetenni
natum respcctu ejusdem, vel agens movere et passum non moveri; ergo iion cst in
voluntate potcstas ad resistendum activilati lmjus prredeterminationis, quia nOn
i" H potestas ad impossibile; crgo falsum cst, posita prajdeterminutione, posse
non opernri. Tandein, quia si voluntas potest non vclle id, ad quod pra?detcrmi
natur, vel id cst qnia potest liaberc actum oppositum, et boc non, ut palet ex p
iobatione prioris partis, quia jani id spectat aliquomodo ad indiflerentiam quoa
d specificationeui. Yel id est quia potest suspenderc actum, et hoc etiam non, q
uia non potcst voluntas rcsistcre efficacitnti iliius praedeterminationis. Neque
 illa subditur usui libertatis, sed illam potius sibi subdit; ergo neutro modo e
st in voluntate illa potestas, et consequenter nec libertas quoad exercitium.
39. Quod etiam confirmatur ex definitione potentia? liberrc supra tradita, scili
cet, de ratione illius esse ut, positis omnibus prserequisitis ad agendum, possi
t ngere et non agere; nnm in prcesenti una conditio necessaria csse dicitur prae
determinatio facta a prima causa, qua posita non potcst voluntas agere ct non ag
ere, sed agere tantum; ergo sinc iibertate quoad exercitium, et ex nccessitate a
git. Nec refert quod illa neccssitns sit ex suppositione, nam illa suppositio es
t anteccdens omnem usum libertatis, et ab extrinseco proveniens, ut satis declai
atum est; talis autem suppositio si necessitatcm inferat, inducit necessitatem s
impliciter et tollit libertatem, juxta doctrinam Anselmi ct aliorum in superiori
bus declnratam. Ideoque merito dixit Scotus, in 4, d. 49, q. <>, § Duo ergo, liber
tatem voluntatis tolli, si ab aliquo habitu inhaerente prfedeterminetur ad unum;
nomine autem habilus intelligendum est quidquid per modum principii seu actus p
rimi antecedit actum secundum; nam de quolibet hujusmodi eadem cst ratio.
40. Unde tandem potest utraque pars ita coiifirmari, quia voluntalem dc sc indif
fcreutcm ad plura physice ct intrinsece detcrminari ad unum eorum, nihil aliud e
st quam vclle illud; ergo nec potcst talis prfedeterminatio esse preerequisita a
d volendum, ncc potest omnino ab extrinseco provcnire a sola causa prima; quia v
elle non est in nobis sine nobis, et licet daremus de potentia absoluta id fieri
posse, saltem non posset fleri ut illud velle cssct liberum, ad quod voluntns m
ere passive se haberet. Antecedens probalur , quia in voluntate nihil est nisi a
ut aclus secundus , aut primus , ncque inter ha;c potcst excogitari medium; nequ
e ab Aristotele aut alio philosopho inventum est; ergo vel illa
prredetercninatio est actus secundus, et illum appellamus vellfi, sub quo ct nol
le ct similcs actus comprchendimus. Vel cst actus primus, et sic aut subdilur us
ui voluntatis, ct ita non prredeterminat illnm, ut verum est dc omnibus habitibu
s in voluntatc cxistentibus, aut subdit illam sibi, stwque neccssariw cflicacita
ti, Ctita impeditusuralibertatis cjus. Adde inauditum esse in voluntate actum pr
imum, qni non sit babilus ejus; nullaque ratione declarari posse ad quid talis a
ctus primus necessarius Sit, prn-sertim in ordine nafuralium actuum, ut nunc. lo
quimur.
41. Video offerri hoc loco occasionem tractandi quamplures difficultates ad libe
rtatem arbitrii pertinentes, pra?sertim illas qua? apud Theologos de divina prre
scicntia, pra-definitione, prwdestinatione, ct gratin, ct de illn mnxime quee in
efficnci auxilio consistit, disputantur. Scd jnm prremisimus, hoc loco nihil no
s agere de actionibus supernaturalibus, ncc de efficacia gratiae, sed solum de g
enerali concursu primte causse cum sccundis; ad qucm negamus illam prcedetermina
tionem csse ncccssiiriam, aut in causis liberis posse in concordiam redigi cum u
su libertatis earum. Nihilominus tnmen vcrum cst Deum h;iberc eeternam pra?scien
tiam omnium, qua? in temporc fiunt; quia non fiunt sine ipso agente, et ipse non
agit nisi qune cognoscit, quia per intelleetum opcratur; non coguoscit autem qu
icquam ex tempore, sed ex teternitate; ea autem cognilio non requirit pbysicam p
rfedeterminationem causarum, sed reternam prspscientiam omnium qua? in tempore s
unt. Similiter verum est, Deum posse sua voluntate seterna prspdefinire etfectus
sua; providentias consentaneos; posse iterum voluntates hominum movere quo vult
, et quando, et quomodo vult; atque ita possc etiam ct sa-pe conferre bominibus
auxilia cfficacia grafia? juxtamensuram voluntntis sun>; sed ha'c non pertmcnt a
d concursum gencralem. Quomodo autem fiant, ad supernaturalia Theologife mysteri
a pcrtinet. Id uiuim credimus, ad ea omnia non esse necessariam prsedeterminatio
nem physicam liberi arbitrii, neque aliquid simile quod arbitrii Iwdat libertate
m : sed de his alias.
42. Num sine determinatione physica stel subordinatio causm secundtv ad primam.
Quinto, dicebatur illa conditio ncccssaria propter subordinationcm causa; sccund
a; nd primam, quasi non possitvera subordinatio intelligi sine aliqua impression
e (ut sic dicam) causae priina; in secundam , qua; sit quasi usus ejus. Vcrumtam
en argumenta facta sub nomine motionis, applicationis, etc, procedunt de quacumq
ne reali impressione, aut quavis alia vocc signifieetur. Deinde quod ad subordin
ationem niliil Iioc deserviat, ita ostendo : nam subordinatio inter eausam secun
dam et primam duplex intelligi potest. Una est radicalis, seu aptitudinalis; qua
> in hoc tantum consistit, quod causa secunda non est apta ad agendum nisi depen
denter a causa prima. Radix autem hujus subordinationis cx parte ipsius causse s
ecunda; est dependentia essentialis, quam habet a Deo in suo csse. Ex parte vero
cujuscumque effectus vel actionis, qua>, potest manare a causa secunda, radix e
st esse cns per participationem, quod non potest csse nisi ab ente per essentiam
. Ad hanc igitur subordinationem , est quidem necessaria illa actio causa: prims
e in secundam, qua dat et conservat illi esse ct virtutem agendi; illa vero suff
lcit, neque est alia per se necessaria, quia cx vi hujus posita est tota radix c
t causa illius subordinationis in actu primo.
43. Alia vero est subordinatio in actu secundo. Quod autem hcec etiam non rcquir
at novam actionem , qua causa prima conferat secundae aliquid per modum principi
i actualis, ut vocant, duobus modis ostendo. Prior cst, quia haec actualis subor
dinatio non est denominatio intrinseca in causa secunda, per se loquendo. Quod p
atet, quia solum in hoc consistit quod causa secunda pendeat a prima in agendo;
si ergo ipsum agere ut sic non est denominatio intrinscca in causa agente, depen
dentia in ipso agerc ut sic non crit dcnominatio inlrinseca, sed extrinseca, iu
hoc consistens quod ipsamet actio causae secundae pendet essentialitcr a prima c
ausa tanquam a primo ac praccipuo fonte sui esse; crgo ut secunda causa, quatenu
s actu agens est, essentialiter subordineturprima1, non est neccsse ut aliquid n
ovum per modum principii in se recipiat, quia sccundum hanc rationcm non subordi
natur ut recipicns, sed ut agens; ergo subordinatio ha*c posita est in ipsa acti
one, quatenus esscntialiter pendet a prima causa.
44. Secundo idem declaratur, nam, licet admittamus causam primam aliquid efficer
e in secundam per modum principii, adbuc causa secunda, ut affecta loto illo pri
ncipio praecise concepto, est subordinata causa; priniae solum in actu primo; cr
go in actione
oportet ut actualiter subordinetur per noram dependentiam in agendo, ut in super
ioribu? probatum est; ergo subordinatio actualis agentis, ut agens est, non cons
istit in illa pra;via actione, quae tantum ad constituendum vel complendum aclum
primura pertinet; ergo, quamvis supponatur constitutum sine illa aclione, pcr s
olam eftectionem et conservationem causae ac virtutis ejus, adhuc manebit integr
a subordinatio actualis iii agendo.
45. Tertio declaratur hoc ipsum exemplis: nam calor, verbi gratia, subordinatur
forms ignis in agendo ignem, non quia aliquid in recipit a forma dum agit, praet
cr suam entitatem, sed propter dependentiam actionis ab illis duobus principiis
ita inter se constitutis, ut unum sit sub altero, id est, ut sit inferiu> illo,
ct posterius illo, et pendcns ab illo. Similiter in supernaturalibus, sacramentu
m, verbi gratia, baptismi est subordinatum Christo in agendo, non quia in actual
i actione aliquid in se recipiat, juxta probabiliorem opinioneiu. Et similia exe
mpla multa facile possent inveniri. Igitur neque ex vi subordinationis necesse e
st, aut fieri potest, ut concursus primse causse consistat in aliquo, quod per m
odum actus primi detur causce secundae in ipsa acluali actione.
Satisfit aliartm opinionum fundameniis.
46. Ex iis quse diximus, probando nostram sententiam, virtute respousum est ad f
undamenta contraria; sententiae; ut tamen declaremus quo sensu intelligendse sin
t gravium auctorum locutiones, et quomodo cum solo concursu consistente in actio
ne salventur lccutioncs illse ac denominationes, necessariiini erit ad singula s
igillatim respondere.
Exponilwr axioma illud: Causa secunda nou agit, nisi mota a prima.
47. Ad primum ergo dicitur primo, axioma illud , causa secunda non agit , nisi m
ole * prima, intcllectum in ca proprietatc, quod causa, prseter suum esse , et o
mnem virtutem agendi connaturalcm quam habet, indigeat novo motu vero ac reali i
n ipsa recepto ut agat, falsum esse, ut probalum est. Neque invenitur in eo sens
u ab Aristotelc alicubi traditum. TJnde etiam est falsum, in illo principio sic
intcllecto fundari, vel reductioneni omnium motuum ad primum motorem. vel omnium
cntium ad primum ens. Nam illa argumentatio fundatur, vel in pbysica cxperienti
a ct ordine sensibilium motuinn, vel in proportiomili depcndeutia omnium eflectu
um a suis causis, non vero in illa occultissima praemotione, nulla ratione funda
ta. Itaque discursus physicus Aristotelis fuit, omne quod movetur ab alio moveri
, omnesque motus inferiorum corporum aliquo modo rcduci ad motum cceli, ccelum a
utem ipsum moveri ab alio; atque ita cum non procedatur in infinitum, sistendum
esse in aliquo primo motore. Discursus autem metaphysicus proportionalis erit, o
mne ens, quod non est a se, manare ab alio, et illud aliud, si non sit a se, rur
sus cssc ab alio, cumque non possit procedi in infinitum, sistendum esse in ente
a se. Et proportionali modo poterit discursus fieri inter agentia ut sic, ex vi
essentialis dependentiae a nobis explicatae ; nam quod non est agens a se, rcdu
cendum cst in aliud in quo nitatur in agendo, donec sistatur in aliquo, quod a s
e sit agens, et in nullo alio nitatur. Denique fieri potest discursus naturalis
ex sensibilibus motibus corporum universi, per quos res istae corporeae ita appl
icantur ad agendum vel patiendum, sicut necesse est ad conservationem univcrsi;
nam hoc est signum haec omnia ab uno supremo principe gubernari; istaergo propos
itio in dicto sensunecvera est, neque adpraedictas reductiones necessaria.
48. Unde ducat originem locutio de motione secundarum causarum a prima. Continet
igitur illa propositio metaphoram et analogiam quamdam sumptam ex artificialibu
s instrumentis, ut probe notavit Fonseca, lib. 5 Metaph., c. 2, q. 9, sect. 2. N
am, quia videmus haec sensibilia instrumenta, quae a nobis in agcndo pendcnt, et
nobis subordinantur, non agere nisi mota a nobis, ideo ad explicandam subordina
tionem el essentialem dependentiam in agendocausarum secundarum a prima, dicuntu
r causae secundae non agere nisi mota* a prima. Proprius autem sensus est, illas
non agere nisi sidjutas a prima, vel (quod idem est) ut cooperantes primee. Add
e praterea necessarium esse ut causa secunda habeat esse datum et conscrvatum a
prima. Et hic continuus influxus ipsius csse, vel virtutis activae , potest dici
quasi continua quaedam motio ipsius causae secundae a prima. Rursus, si causa s
ecunda indigeat aUqua nova applicatione locali, aut excitatione vitali ad agendu
m, illam etiam habet a causa prima, vel per causas secundas operante, vel interd
um ab ea sola; scepe enim ita operatur, non ex vi generalis concursus, sed xxv.
ex aliqua peculiari providentia. Quo sensu loquitur Scriptura in testimoniis ibi
citatis, quae proinde non sunt ad rem. Atque hoc etiam sensu veriflcari aliquo
modo potest, causam secundam non agere nisi motam; nam si est spiritualis, agit
praevia actione immanente quam in se recipit, et ita mutatur; si vero sit corpor
alis, indiget propinquitate locali, quam rccipit per aliquem motum, vel qui lunc
fit, vel qui antea preecesserit. Unde aliqui ex auctoribus citatis, praesertim
Augustinus, non dicunt causas secundas moveri dum agunt, vel moveri ad agendum,
sed omnem causam sccundam ila esse activam, ut etiam passiva sit, et mobilis ali
quo motu; in quo non explicant aliquam conditionem, quam tales causae requirant
ad agendum, sed imperfectionem et potentialitatem, quam natura sua habent. Quod
etiam est satis ut intelligamus, devemendum esse ad aliquam causam, quae ita aga
t ut nihil pati possit.
Exponitur hwc locutio: Causa secunda applicatur a prima ad agendum.
49. Ad secundum ita est explicanda illa propositio, Causa secunda applicatur a p
rima, sicut illa, Movetur ad agendum. Et quidem D. Thomas, qui maxime videtur il
la locutione usus, I p., quoest. 105, art. 5, imprimis ipsam vocem corrigit, qui
a non simpliciter appellat c&MS&m^vimam applicantem, sed guasiapplicantem secund
am. Deinde ibi non meminit alterius concursus vcl motionis, sed tantum illius ap
plicationis. Unde quod in i. 2 vocavit auxilium Dei moventis, in prima parte app
ellavitapplicationem prima; causae.Etutrumque nihil aliud est quam ipse actualis
concursus, ne dicamus D. Thomam hunc aut ignorasse, aut tacuisse, quod et per s
e est absurdum, etrepugnateidemD. Thomae, dicto art. 5, ad 2, ubi ex illa applic
atione concludit unam et camdem esse actionem primee et secundae causae; quod so
luin est verum propter concursum per modum actionis, ut sequenti sectione declar
abitur.
50. Ipse ergo actualis et immediatus concursus actionis, sicut per translationcm
dicitur motio, ita etiam dicitur applicatio, ut significetur dari a prima causa
ut a superiori, ct ab ea dirigi ct ordinari ad fines a se intentos, quod est qu
oddam applicationis genus. Et hoc probat ratio tacta in illo secundo ar-. gumcnt
o, et nihil aliud. Magisque intelligetur ratio illius vocis sen applicationis, s
i distinxerimus duplicem applicationem, aliam
57
« IndietroContinue »
- Page 15 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
1d quo sensu dicimus illam scntentiam extreme quidem discrepare a Durandi opinio
ne; aliquid vero addere veritati, quod necnecessarium est, nec satis intelligi p
otest, et occasionem potest prsebere incidendi in aliquem errorem, pra?sertim ci
rca usum humanaa liberlatis. Ut autem ha;c omnia dis-tincte probemus, paulatim p
rocedendum est, tertiam, ac veram declarando ac probando senlentiam.
Quwitionis resolutio.
15. Prima conclusio. Dico ergo primo: divinus concursus, quatenus est aliquid ad
cxtra, perse essentialiter est aliquid per modum actionis, vel saltem per modum
cujusdam fieri immcdiate manantis a Deo. Declaro singulas particulas : dico eni
m quatenus est aliquid ad extra, ut omittam disputationem de ipsomet actu volunt
atis Dei, an dicendus sit concursus, necne, et an dicendus sit intluere per modu
m actioni3, vel per modum principii; nam quoad hunc sensum sufficiunt supra dict
a de creatione. Et fere ob eamdem causam dixi vel saltem per mcdum cvjusdam fier
i, ut, scilicet, abslineam ab illa queestione, an actio recepta in creatura comp
aretur ad Deum per modum actionis, vel solum per modum effectus; quanquam cnim v
crius sit comparari per modum actionis, ut etiam scctione sequenti attingam, tam
en ad pra;sens non refert. Atque ita explicatii conclusio est receptissima, et m
ihi certissima , satisque probata ex dictis superiori sectione contra Durandum,
et in hac contra relatas senlentias in primo sensu explicatas.
16. Sumiturque exD. Thoma, 1 p., q. 105, art. 5, et 3 cont. Gent., c. 70, quaten
us dicit, primam causam per suum generalem concursum per se et immediate influer
e non tantum in elfectum, sed etiam in actioncm causaj secunda;; quia non solum
effectus, sed etiam aetio causa; secundm habet aliquid entitatis participata1, e
t ea ratione necesse est ut immediate et per se manet a primo ente per essentiam
. Ex quo principio ita concluditur ratio. Concursus Dei intime ac per se includi
tur in ipsa actione creaturae, et per se ctiam ac immediate tendit ad eumdem ter
minum, adquemtendit actio creaturse; ergo per se et essentialiter est aliquid pe
r modum actionis, vel fleri ipsiusmet actionis, vel effectus creatura; Et confir
matur; nam hic ccncursus non potest cousjstere in omni eo, vel
in solo eo, quod datur causce sccundse per modum principii, ut operari possit; e
rgoconsistit essentialiter in aliquo, quod sit permochim actualis fieri.
17. Antecedens probatum est contra superiores sententias, et iterum sic declarat
ur. Posita quacumque entitate, quas solum concurrit per modum principii, non imp
lical contradictionem ut non sequatur actio vel effeotus; nam Deus potest omne p
rincipium agendi creatum, quantumvis applicalum ad agcndum cum omnibus condition
ibus praerequisitis, suspendere ab actuali actionc, et impedire nc effectus fiat
. At vero posito actuali concursuad extra implicat contradictionem, actionem non
sequi, seu effectum non fieri; ergo signum evidens cst actualem concursum non c
onsistere per se et cssentialiter in iis quee sunl per modum principii, sed in a
liquo quod sit per modum actionis. Major videtur per se uota ei terminis, quia i
n eis nulla involvitur repugnantia aut implicatio contradictionis. Certumquc de
fide est, id fecisse Deum in muliis virtutibus necessitate naturali operantibus,
neque est major ratio repugnantia; in quibusdam, quam in aliis. Nisi fortasse a
liquis dicat hoc specialiter repugnare illi intentionali' virtuti, quam aiunt im
primi a Deo, ct esse quasi transeuntem seu intluentem, quod inde provenit, quia
habet esse inseparabile ab actuali operatione, sicut virtus artis, impressa inst
rumento, inseparabilis est ab operatione artis; huic enim assimilat Ferrariens.,
supra, illam virtutem. Sed certe, si talis virtus inseparabilis est ab actuali a
ctione causae secundee, eliam per potentiam Dei absolutam, hoc satis declarat no
n esse rem ab illa distinctam, et conscquenter non esse principium ejus, sed act
ualem emanationem ipsius a piima causa. Vel e converso, si ifia virtus supponitu
r res distincta ab actione causee secuuda;, et verum principium ejus, sine proba
bilitate negatur posse Deum efficere ut ilia sit et ab ea non manel actio, quia
virtus non pendet essentialiter ab actione quse ab ifla manat, sed e converso, e
t est in re distiwto ab actione et prior illa; quid ergo repugTM' quod conservet
ur sine illa? Item posita ito virtute adhuc est necessarius immediatus mfluxus D
ei ut sequatur actio, quod soepe probatum est; ergo potest Deus suspendere ilJon
i influxum, et ita impedire actionem.
18. Neque exemplum de virtute artis impressa instrumento quicquamjuvat,namillavi
rtU9 esse non potest, nisi vel impetus impwssu» instramento ad localiter illud mov
endum, vel ipsemet motus. At vero impelus impediri potest ne efficiat motum, ut
rationes factae probant; nec video quid in contrarium obstet. Motus autem ipse i
mpediri non potest ab actuali motione instrumenti, quia respectu illius non comp
aratur ut virtus, sed ut ipsa actio vel fieri. Quod si ex instrumento sic moto n
ata est sequi aliqua alia actio distincta a motu et termino ejus, ad quam motus
instrumenti comparetur per modum piincipii aut virtutis, omnis illa actio separa
bilis est a tali motu virtute divina, propter eamdem causam. Quod iiutera posito
actuali concursu ad cxtra non sit separabilis actio causa; sccunda?, communis c
onsensio et evidens est, quia ille concursus non est separabilis ub aliquo termi
no et effectu prima; causae; nam si est concursus ad extra, aliquid extra Deum f
it; id autem necesse est fieri a causu secunda; alias ille non esset concursus c
um causa secunda, sed actio solius Dei. Unde ipsummet nomen concursus satis decl
arat inscparabilitatem ab actione causa; secunda;. Ergo concursus essentialiter
est aliquid per modum actionis vel fieri, ut est a prima causa.
19. Secmda conclusio. Dico secundo: concursus primse causae prseter id quod est
per modum actionis, non includit ex intrinseca necessitate aliquid de novo indit
um ipsi causa: secundse, quod sit principium actionis ejus, vel conditio ad illa
m necessaria. Dico, de novo inditum, quia certum est concursum causa; secundae s
upponere in illa virtutem agendi datam et conservatam a prima causa, quod hic su
pponimus, et inquirimus quid ultra illam necessarium sit adjungi ex parte primae
causae.
20. Haec ergo conclusio sumi potest ex D. Thoma, 1.2, q. 109, art. 1, 2 et 3, ub
i adactiones causarum secundarum duo tantum dicit requiri, nimiram, intrinsecam
virtutem connaturalem (loquitur enim de naturalibus actionibus, de quibus solis
nobis sermo est in tota hac disputatione), et concursum Dei, quem ibi vocat moti
onem seu auxilium Dei moventis; cur autem ita illum appellet, infra videbimus. Q
uod autem ea voce nil aliud intellexerit, patet, tum quia alias prsetermisisset
id quod per se ac maxime necessarium est; tum etiam quia jam. non tanlum duo, se
d tria essent necessaria ad actionem creaturae, scilicet, virtus ejus, motio, et
concursus. Atque ita intellexisse videtur Cajetanus ibi, dicens illud auxilium
Dei moventis esse coo
perationem ejus. Qui eamdem scntentiam docet, 1 p., q. U, art. 13, et q. 16, a.
8, ubi exponens illud axioma, Causa secunda non agit, nisi mota a prima , dicit
intelligendum esse, non de motione praevia, sed de motione intrinsece coopcrante
ipsi actioni. El subdit: Talis est aulem cooperatio primw causw, de qua scriptu
m est quod attingit a fine usqv.e ad finem fortiter, disponitque omnia suaviter,
juxta modum cujusque cooperans unicuique. Eadem est sententia Scoti variis loci
s, sed prcesertim in 4, dist. 1, q. 1, ad ult., ubi ait, causam secundam non dic
i agere in virtute primee, quia tunc aliquid rccipiat ab illa, sed quia habet or
dinem inferioris ad illam, et subdit : Ex his patet quod causw primw in causam s
ecundam proprie dictam non est infiuenlia nova, quw sit creatio alicujus inhwren
tis causce secundw, sed influentia ibi est determinatus ordo istarum causarum in
agendo effectum communem. Idem sentit Almain. , tract. 1 Moral., c. 1; et Grego
rius, in 2, dist. 28, q. 1, a. 3, ad 12, ubi declarat concursnm Dei consistere s
olum in partiali coefficienlia Dei, quantum estex essentiali subordinatione caus
ae secundae ad primam; quod adverto , quia ex alio capite ad aclus bonos requiri
t specialem Dci pra;motionem, de quo alias; idem, in 2, dist. 34, ad 8. Capreolu
s etiam, in 2, dist. 28, q. 1, art. 3, ad 12 cont. 2 concl., ubi referens senten
tiam Gregorii, illam approbat, et dicit: Concordat S. T/iomas, 1. 2, quwst. 109,
fere singulis articulis. Gab. etiara, in 2, dist. 37, a. 3, dub. 2, Greg. imita
tur. Alios referam sectione sequenti.
21. Ratione probatur primo, quia per hunc concursum actualem Dei per modum actio
nis, prout explicatum est, salvatur omnis dcpendentia essentialis, tum causa? se
cundue a prima in eausando, tum actionis ejus in fieri, tum etiam effectus in om
ni esse suo. Item ratione hujus concursus verum est, primam causam immediate ac
per se efficere omnia, et quicquid aliud de illa ut causante omnia, vel auctorit
ate creditur, vel ratione probari potest; ergo supervacaueum est quippiam aliud
fingere. Antecedens ex dictis in priori assertione patet, et clarius in solution
ibus argumentorum. Consequentia vero probatur, tum quia natura abhorret quidquid
supcrfluum est, teste etiam Aristotele, 1 de Ccelo, c. 4 , et aliis locis; tum
etiam quia rationes pra;cedente sectione factae pro sententia Durandi, probant s
olam illam efficientiam primoe causae essc conjungendam causae secundw ad action
em ejus, quce per se fuerit necessaria ad essentialem dependentiam omnis entitat
is vel modi realis a primo ento; tum denique quia alias nullus esset status, sed
quacunque re posita possel quis aliam adjungere, et sicnt praster actualem conc
ursum requirunt alii motionem, alii complementum virtutis, posset aliquis illa t
ria postnlaro , et alius pro suo arbitratu posset quartum quippiam adjungere, ut
per se satis constat.
22. Secunda ratio est, quia nihil potest requiri ut principium per se, ncc etiam
ut conditio necessaria principii per se; ergo nullo modo; ergo concursus prima;
causa; ut sic nihil requirit per modum principii, sedsolum per modum actionis.
Consequentia; sunt claree ex sufflcienti enumeratione. Major satis probata est r
efutando priorern sententiam. Minor vero eodem sen proportionali discursu demons
tranda est. Nam, sicut causa secunda in suo ordine potest esse compieta in virtu
te agcndi, ita requirit certas ct determinatas conditiones necessarias in eodem
ordine ad agendum, quas omnes habere supponimus, quando de necessitate concursus
prima; causee prsecise disputamus. Nam si qua? illarum desit, necessariuni quid
em erit, si causa illa
operatura est, ut conditio illa prius adjungatur per cllicicntiam primu; causaj.
vel solam, vel cum alia causa secunda; illa tamen necessitas non est ex vi conc
ursus aut dependentia> a prima causa, sed ex peculiari defectu. Sicut ergo cansa
completa in virtuto non indiget alio complemento virtutis, ita causa completa i
n conditionibus pru?requisitis ad agendum in suo ordine nullam novam conditionem
prterequirit. Dicere autem preeter eas conditiones nobis notas, quas causte scc
undaa possunt per se, vel per alias secundas causas comparare , requirere quamda
m aliam ocultam conditionem, quam ex solo influxu causae primae hahcre possunt,
sicut gratis dictuiu est, ita facile contemnitur, quod nulla uuctoritate vel rat
ione alicujus ponderis vel momenti nitalur.
23. An et qualiter oausce secundrt a prima opplicentur ad agendutn. Objectio dis
solvitur, Sed ulterius positive ostendere possumus, nullam talem conditionem excog
itari posse, discurrendo per illa quatuor, qua) in argumentis supra factis tacta
sunt. Primo enim appellabatur ha:c conditio applioitio causce secnndw ad agendu
m. At nos supponimus applicationem omnem nobis notam jam factam; consistit autem
ha;c applicatio, vel
in aliqua motione locali, vel in actione vitai! seu animali, ut quando causafina
lis applhtur per cognitionem, vel potentia motivaper appetitum. Quo fit ut, sicu
t ha;c applicatw consistit in aliqna reali actione, itaessenos possit sine efflc
ientia causae prima.', ordinari ¦ quidem per causas secundas, extraordinarii autem
per seipsam. At vero pra?ter ha-. qusenam alia esse possit applicatio? Nam est
realis efficientia, erit realis motus vel mutatio causee secunda;. Quem ergo ter
mimiE habet ? Non localem, nec alterius generiscitra qualitatem, ut per se notum
videtur. Seque etiam esse potest qualitas aJicjua; nnia. si illa qualitas datur
ut virtus agendi. jam non est cOnditio tantum, sed priucipiuni pcr so actionis,
et redeunt rationes superiusfaclr. Si vero datur ut nihil agat, impertinem ea a
d agendum, nec reddi potest ratiocurdicatur conditio necessaria. Dices, essenece
ssariam ut conjungat secundum agcns primo, ut instrumentum principali causa;. Se
d hffc et simiiia, quea verbis dici possunt, in re eiplicari non possunt, qnia i
lla conjunctio, neque est aliqua realis unio, neque iutimior pra;sentia, sed sol
um novus quidum effectus. cujus offlcium et necessitatem ad actionen causae secu
ndee inquirimus.
24. Nec vero dici potest, terminum illim rautationis, qua? applicalio dicitur, e
sseipsammet actionem causaa secunda;, tum quia una actio non est terminus alteri
us, ut tequenti sectione latius dicam; tum etiamquia illa applicatio est mutatio
in ipsa causa sfcunda; actio vero ejus seepe est in passo; tiun denique quia il
la applicatio dicitur esse conditio pra?via ad actionem; ergo et terminua ejus e
st etiam preevius; sicut ergo in cans» secunda nihil est realo quod talem mutation
em terminare possil, ita ueque esttalisapplicatio, quee sit aliquidrealc in ipsa
praevium ad actionem.
25. Qualiter prima causa movtat dam. Alio modo appellabatur illa condido motus q
uo causa prima movet secuni^ ^ agendum. Et de hoc motu eodem fc*m inquiri potest
, quem terminum habeal. ct consequenter ad quam speciem molus vel mutationis per
tineat, quia necesse estomnew motum realem ad aliquid tendeie, el io qua specie
esse; talis autem motus non est localis, quia nou est necesse causas secuudns lo
calitcr mutari quandocunque ugunt; ^e motu vero ad quantitatem certior res est:
&* mutatione autem ad qualitatem procedit w ilcm modo ratio facta de application
e; piocter heec tamen nibil est quotl per illum motum fieri possit, ut facilc pa
tebit discurrendo per omnia genera entium. Nec vero potest ille motus per se tcr
minari ad ipsammet actionem causae secuiid», tum propter rationes factas do applic
atione; tum etiam quia alias jam ille motus non esset conditio ad illam actionem
prairequisita, sed esset intrinseca via ad illam actionem, quandoquidem illa ac
tio dicitur esse proprius et immedialus tcrminus illius motus. Ex quo ulterius f
iet ut, sicut ille motus dicitur esse a sola prima causa, ita et terminus ejus,
nam ab oadem causa est terminus a qua est via; ergo si actio causee secundoc est
intrinsccus terminus illins motus, erit a sola causa prima, quod involvit apert
am rcpugnantiam; quomodo cnim est actio causa; secundee, si est a sola priina? Q
uod si dicatur, actionem causec secunda; non esse intrinsecum terminum illius mo
tus, sedpolius extrinsecum seu remotum, neccssario assignandus erit alius termin
us hitrinsecus et proprius; nullum autem assignari posse, discursus a nobis fact
us suiiicienter ostendit.
26. Virtut secundae cautce a prima quomodo exciletur. Tertio, vocabatur ilJa con
ditio excitatio virlutig. Qua; si ponatur ficri per veram et realem actionem cau
sce prima* iu secundam vel in virtutem ejus, fiet pcr illam actionem aliquamutat
io in causa, de quaprocedettota argumentatio proxime facta. Quod si non sit illa
excitatio per veram et realem actionem in causamsecundam, jam nibil agitur in c
ausa secunda, quod se habeat per modum principii, quod intendimus. Et pra1terea
explicandum superest illis auctoribus supra a nobis citatis, qui talem excitatio
nem requirunt, quomodo excitatio virtutis tial sine actione, aut per denominatio
nem, ut vocant, extrinsecam, et qute sit necessitas talis excitationis provenien
s a sola causa prima, pra;ter omnem illam, quae esse potest proveniens a causa s
ccunda. Et ut boc ampiius intelligatur, adverte excitationcm poteutiee ad operan
dum, propriissimc inveniri in potentiis animee; extendi tamen aliquo modo ad non
nullas virtutes naturales, qua; non agunt nisi prius alterentur earum subjecta,
ut piper non calefacit, nisi conteratur, ct res odorifera sajpe non mittit odore
m, nisi prius calefiat.
27. Haec ergo alteralio prajvia solet dici excitatio virtutis per metaphoram; re
ta
men vera est aut complememum virtutis per qualilatem additam, aut applicatio vel
dispositio agcntis, ut ex se emittere possit vaporem, vel exhalalionem aliquam,
qua mediante agit, ut dum res odorifera per calefactionemrarefit, facilius pote
st exhalare odorem, ct sic de aliis. Excitatio autem causa; priuiee nou potest e
sse similis huic naturali per allerationem pra;viam, quia nec complemenlum virlu
tis est scmper necessarium in causa secunda, ut ostensum est, neque etiam dispos
itio aliqua materialis; nam in multis cansis secundis necessaria non esl, ut est
evidensin igne calefaciente, sole illuminante, et Angelo movcntc ccelum, et ubi
est necessaria, pcr ahas causas secundas (ieri solet, nec pertinel ad subordina
tionem causee secunda», respeetu prima?.
28. Excitatio autem potentiarum anima; duobus modis lit. Uno, ab objecto, vel in
genere eflicientis, ut in potentiis cognoscitivis, vel in genere finis, ut in a
ppetitivis. Et hoc gene re excitationis etiam est per se notum primam causam non
exc\tare secundam ex vi generalis concursus, quia multa? causa; secundffi non su
nt capaces objectivse excitalionis; quas vero capaces sunt, non semper moventur
a causa prima ut ab objecto. Neque ctiam causa prima cx suo gcncrali munere habe
t applicare objecta cxcitantid nisi conciurendo cum causis secundis. Ad opera ve
ro gratia; excitat quidem Deus homines peculiari modo; verumtamen illa excitatio
non pertinet ad concursum causee primee, sed ad supplendam vel juvandam imperfe
ctionem alicujus causa; secundaj; de quo genere divinae excihitionis peculiarite
r disputant TheoJogi in materia de gratia. Alio modo flt excitatio circa potenli
as anima; per quamdam ellicientiam quasi moralem, per naturalem sympatbiam quam
babent, ex eo quod in eadem essentia anima; radicantur, cum subordinatione inter
se, quce etiam dici solet motio, vel applicatio tinius polentia; pcr illam; quo
modo potentia motiva existens in muscuhs excitatur vel applicatur per appetitum
, et voluntas dicitur lioc modo movcre omnes anima^ potentias. Sed nequc hoc gen
us excitatiouis habet locum in causa secunda respeclu primee, tum quia intiiiise
ce includit vitalem modum operandi; tum ctiam quia requirit conjunctionem facult
atis movcntis et mota; in eodem radicali principio. Atque itu videntur exclusi o
mnes modi cxcitationis, quos possumus nos cxplicare aut assequi; fingere autem a
liquem alium ineffabilem, ejusque fidem petere, cum nec Cbristiana fides inum do
ceat, nec ratio aut necessitas illius reddatur, ab omni ratione alienum est.
29. Oljicitnr quidam modus, quo Deus applicare dicitur causas secundas. Dicere v
ero quis potest, reperiri inter causam primam et secundam, quamdam sympathiam or
tam non ex radicatione potentiarum in cademessentia,sed exessentiali subjectione
causae secundce ad primam, et supremo dominio primse insecundam. Consistere aut
em potest hujusmodi sympatbia inboc, quod volente Deo ut causa secunda operetur,
slatim necessaria consecutione causa secunda agit, non quia in se aliquid recip
iat ex vi illius voluntatis, sed quia statim illi obedit agendo, sicut potentia
motiva obedit appetitui. Per hanc ergo voluntatem dici potest Deum applicare, mo
vere, vel excitare causam secundam ad agendum. Et quia illud velle Dei interveni
t semper in concursu cum causa secunda, ideo prima causa dicitur concurrere exci
tando causam secundam. Verumtamen hic dicendi modus, sive sit verus, sive falsus
, non pertinet ad praesentem qua?stionein ; hic enim solum agimus de concursu ex
tcrno et transeunte ; illa autem excitatio tali modo expli-^ cata solum fit per
velle internum. Item ex vi illius voluntatis nihil in se recipit causa secunda p
er modum principii, vel conditionis nccessariae ad agendum, de quo nunc agimus.
Ergo eo modo quo nunc disputamus, nulla excitatio fit in causa secunda ex vi sol
ius concursus causae primae. An vero ille modus excitationis verus sit, quia pun
clus est difficilis, et necessarius ad complementum hujus materiae, in sectione
4 explicabitur.
30. Quarto, dicebatur illa conditio neccssaria determinatio causce secundce per
effectionem primm. Haec autem non est probabilior quam reliquae, et generatim ar
gumentando, si haec determinatio dicitur fieri per veram actionem primae causa?
in secundara, redeunt argumenta supra facta, quod illa actio inferat mutationem
in causam secundam, cujus mutationis nullus terminus assignari potest. Specialit
er vero, haec necessitas talis prajdeterminationis nulla est in causis secundis
naturaliter agentibus , quia illae natura sua sunt determinatae ad unum; quam qu
idem determinationem acceperunt a Deo non per concursum, sed per intluxum et con
servationem talis naturae. Quo sensu loquitur
D. Thomas, l part., quaest. 105, art. 1, ad3. Formaliter vero hanc determination
em babent tales causre ab intrinseca natnra. Unde sub hac consideratione dici so
let, causamsecundam determinare concursum prima -J speciem actionis, potius quam
determina:: ab illa, ut videtur loqui D. Thomas, in 2, dist i, q. 1, a. 4, in c
orpore, et ad 3, et 1 conln Gentes, cap. 66, ratione 3, ubi dicit: Strnda agenti
a sunt quasi particxlantes et ieln minantes actionem primi agentis. Et sumitir.
ex Dionysio, capite 4, de Divinis nominibn;, dicente , Dei actionem ex se esse i
ndifferentem; variari autem ex diversitate subjectorum et causarum. fDicuntur au
tem caus particulares determinare concursum, «on quia ad hoc efficiant aliquid prf
evium; qniil enim possunt? Neque quia Deus volnntatc sua illum determinet , quod
declarabiinusectione 4; sed quia haec causa natura sua postulat hunc concursum
potius quamalium. Deus autem sese accommodat natura: uninscujusque, et idco etin
m dici solet kec determinatio, ut est a causa secunda, esseingenere causa? mater
ialis. In his ergo causisnaturaliter agentibus non est necessaria Qb conditio pr
aevia, quae prajdeterminatio dkebatur. Quod si interdum hsec naturalia agentia p
ropter vim agendi universalem haboal inditferentiam aliquam in facullate agendi
ifi specie diversas, naturaliter ac physice ktquendo, semper determinantur ad un
um clfectum in specie, vel ex se, vel ex concuRii aliarum causarum, aut material
is, aut coeiicientium, ut supra, disput. 18, sect. I.declaratum est.
31. Quomodo secunda causa ad inditidv»1 effectum a prima determinttur. Deniqw etia
msi demus (quod probabilc est) qi«^ singularitatem actionis vel effectus deternuna
ri causam secundam a prima, atNominite affirmant, et in superioribus iiobis prob
abilo visum est, non oportet Ungere, illamdeteriuinationem fieri per aliquam act
ionem cw« primse in secundam, addendo nimin"D»" quid virtuti ejus; imo vix potest ho
c ^ intelligi, cpiia etiam illud additum de ftf* inditferens ad plura individua
similii facifda; nulla enim res, quae in alicpia specie vun habet activam , dete
rminatur ex se ad unum tantum individuum efBcieudum, «' Palel ^ currendo per omnes
virtutes naturales. quis autem vel pcculiariter exciperet baM »¦ titatem, vel virtu
tem, quam causa prhua 1' dit secundae, gratis id assereret, et sine causa
multis implicabitur difficultatibus. Oportebit enim fateri, quoties variatur act
io agentis naturelis diversis temporibus, vel circa diversa subjecta, variari et
iam illas entitates praedeterminativas , quas in se recipit causa secunda a prir
aa. Et similiter si ignis successive calefacit, continue ctiam aliquid debet in
se recipere et pati, quo determinctur adillam successivam actionem. Denique vel
superfluus est ille modus determinationis, vel fatendum crit, facultatem natural
em essc sufficientem de se ad specificam rationem effectus, non vero ad singular
itatem ejus. lllud vero addilum dare vim ad singularitatem non est intelligibile
, cum in effectu, prout in re fit, specifica el singularis ratio non distinguatu
r.
32. Dicendum est ergo illam determinationem sufficieuter fieri per voluntariam p
ra?finitionem divini concursus. Itaque ignis, verbi gratia, indiiferens est ad h
unc vel illiun calorem faciendum, non"quidem negative seu privative, id est, qui
a ad neutrum habeat completam virtutem in suo generc, sed positive, quia ad utra
mque est satis potens in ratione causae proximae, et ad neutram determinatus; De
us autem sua voluntate statuit cum illo concurrere ad hunc potius quam ad alium,
et hoc satis est ut ab igne procedat hic effectus numero, potius quam alius. No
n est ergo necessaria talis conditio preedetcrininans , quae sit res aliqua rece
pta in ipsa causa secunda.
33. Ex his autem , quae de naturalibus agentibus diximus, colligitur, hujusmodi
conditionem multo minus esse necessariam in causis secundis liberis, ex vi subor
dinationis et dependentia; essentialis causse secundaa a prima. Nam ejusdem rati
onis est quoad heec dependeutia causa? libera; ac necessariee a prima causa. Und
e si in causa naturaliter agente sufficienter salvatur illa dependeutia per conc
ursum, qui in actione consistit, etiam salvabitur in causa libcra. Nec vero ob p
eculiarem modum agendi causae liberrc, est in ea talis conditio necessaria, quia
, licet voluntas, verbi gratia, quae est potentia libera, sit ex se inditfercns,
positis omnibus requisitis, ad agendum et non agendum , tamen revera est tam po
tens ad agendum, ac si non haberet alteram facultatem; et e converso tam potens
est ad non agendum, ac si nihil aliud posset. Itaque ad utrumque et ad singula h
ahet plenam potestatem; ergo, sicut alia agenlia per potestatem quam habent ad u
num, possunt illud exequi cum communi concursu absque ilJa praevia conditione pr«d
etermiiiante, ita
agens liberam, per potestatem quam habet ad plura, potest cum communi concursu a
liquod eorum exercere (loquimur de actibus intra ordinem naturse contentis) absq
uc illa conditione. Tantumque abest ut peculiaris conditio et indifferentia libe
rtatis ad hoc obsit, ut potius in hoc sit posita ejus excellentia et dominium in
suam actionem.
34. Unde, cum dicitur facultatem indeterminatam non posse determinatum actum vel
effectum efficere , ad summum habet locum in potentia ita indifferente ad plura
, ut sit per se incompleta et insufficiens ad singula, quac ut sic magis est ind
ifferentia passiva et imperfecta, quam activa et perfecta; propter quod talis in
differentia dici solet negativa. At vero , quando potentia est indifferens per c
ompletam vim ad utrumque oppositorum, et per dominium in suum actum, optime pote
st, quamvis in actu primo sit indeterminata et indifferens, determinatum effectu
m seu actum secundum efficere, sese ad illum determinando. Hffic est enim propri
a vis et potestas ejus, a qua habet quod libera sit. Sicut etiam divina voluntas
est indifferens ad plura objecta vel effectus creatos, et ipsa se determinat ad
aliquod eorum ; hujus enim efficacia; et dominii participationem accepit volunt
as crcata , quamvis longe imparem in perfectione et modo. Nam increata voluntas
est indifferens ad plura objecta extra se, non vero ad plures attus volendi vel
nolendi; voluntas autem creata etiam ad plures actus est indifferens. Deinde inc
reata voluntas determinatur sine novo actu ilii addito, creata vero per novum ac
tum. Ac denique voluntas increata non pendet ab alio in sua determinationa, crea
ta vero pendet saltem a concursu primae causa»; cum eo tamen , sicut potest vellc
ea quae sibi proportionata sunt, ita et ad ea se determinare.
35. Prwdeterminatio physica cavsam liberam neeessilaret, et quoad exercitium, et
quoad specificationem. Unde ulterius addo, ilhun conditionem, quae prcedetermina
tio dicitur, non solum non esse necessariam causse liberae ob peculiarem modum a
gendi ejus, verum etiam illi ob eam causam repugnare, si Iibere quoad exercitium
et specificationem operatura est; nam usus libertatis quoad utramque partem per
talem praedeterminationem impediretur. Quod primo declaratur in indifferentia q
uoad specificationem actus, nam cum sola prima causa dicatur ellicere hanc proed
eterminationcm, voluntas tantum est in potentia passiva nd illam; unde respectu
illius non est libera, sed est pnssive, seu negative indifferens, sicut materia
ad alias fornias; nam in potentia pnssiva ut sic non est libertas, ut supra oste
ndimus. Non est ergo in potestate activa et libera voluntatis, ul hanc vel illam
determinationem recipiat; cum ergo ad unum tantum actum detenuinetur, ilhim pot
est ellicere et non alium, quia nec potest illum efficere nisi ad illum determin
etur, neque etiam potest etlicere ut ad alium determinetur, sed hoc est in sola
voluntate extrinseci ngentis. Ergo nunquam est proxime et activc indifferens ad
plures actus, seu qnoad specificationem nctus. Patet hrec ultima consequentia, q
uia voluntas, ante receptam hanc prredeterminationem, nd neutrum actum est perfe
cte et active indifferens, quia si illa prfedeterminatio est necessaria, sine il
la non est completa vis agendi cum omnibus preerequisitis ad ngendum , sicut ad
libertatem necessarium est.
36. Neque etiam est in manu voluntatis habere hanc determinationem, vel unam pot
ius quam aliam; quid enim ad hoc faciet, cum facere nihil possilnisi praedetermi
nata? Vel, si recipit determinationcm ad volcndum malum objeclum, cur ei imputab
itur quod non recipiat determinationem ad nolendum ilhid ? Ncque enim illi potes
t impulari propter aliquem priorem actum, tum quia fieri potest ut nullus proece
sserit; tnm etiam quia ille fieri non potuit sine alia proedcterminatione, de qu
a eadem redit difficultas. Neque etiam potest imputari proplcr privationcm alicu
jus aclus, tum quia nec prredeterminatio ad illum actum esl in potestate ejus, c
t consequenter nec carentia actus potest illi imputari, quia in universum prima
radix non operandi in voluntate, etiam positis aliis praerequisitis, est, quia n
on accipit hanc prredeterminationein; nam si illam reciperet, operaretur. Tum ct
iam quia non scmper ad actum malum positivum anteccdit carcntia prioris actus de
bili, scd simul dum tinus eligitur, alius omittitur. Ac deniquc in eo progressu
non est procedendum in inlinilum, scd sistendum in aliquibus actibus priinis, qu
orum unum voluntas voluntarie efficit, alium omittit. Et in illis explicari non
potest quo modo proedeterminatio passiva ad unum potius quam ad alium sit in pot
estate voluntatis. Si ergo talis pradeterniinatio necessaria esset, tolleretur i
ndifferentia quoad specificationem actus.
37. Atque inde ulterius concluditur lolli ctiam quoad exercitium actus. Nam, ut
deolaratum est, si prredcterminatio illa est w* cessaria, ante illam rcceptam no
n est in p> lestate activa et libera voluntatis talom actnm cxercero, quia nontl
um est potentia prosima, id est, complofa, et cum omnibus praNquisitisnd agendum
; etiam est poteslas activa remota (ut ita dicam), quia non est in potestate vol
untatis aliquid facere, quo illaconditio seu prfedeterminatio adliibeatur, scd s
olum est in potentia passiva ad illam, qu? non sufficit ad libertatem; quce omni
asatideclnrnta et probafa sunt. Rursus posita in volunlate illaconditione, qnoe
praedeterminstio dicitur. fieri non potest quin ipsa eserccat nctum; nec potcst
resistere determioationi, seu motioni ejus; ergo nunquaui kbct potestatem exerce
ndi et non exercendi aetum; ergo tollitur indifferentiaqnoadesprcifinin, quee in
hac potestate consistit. Anteccdens certum cst in ea opinione qnara impugnamus,
nam haec pra;determinatio tlicitnr pertiuere ad actualem concursum Dei. Undc. s
icut impossibile est Deum concurrere cnra voluntatc, et ipsam non operari, ita i
mpofsiliile esf voluntatem recipere illam prcd"tcrminationem et non prodire in o
pns. FAn ipso nomine pra?determinationis id consfal: nam si post receptam prmdet
erminationcm potest vohintas non operari, ponamus non operari; ergo tunc adhuc m
anet indiffcrens ad operandum et non operanduni; ergo indiget prasdeterniination
e ut operetur, et falsum erat accepisse pra^detenni nalionem.
38. Responsio aliqvonim ad nostras niir nes refutatur. Fortasse quis dicet. posl
atceptam pra;deterininationem posse quidem voluntatem non operari, nolet tamcn a
drailterc, dc facto non operafuram, qnif W possit, nunquam ita se gerit. Scd hoc
friwlum est, et non consequenter diclum. Pric"1 quidem, quia sipotest vera potc
state qof libertatem sufficiat, undc allirmari poUst»lam potestatem nunquam exercc
ri ? SeeOB*0, quia tam est neccssaria cornexio inler illam prajdetcrminationem e
t operationem, ut i'5' turaliter impossibile sit hanc scparari ab illa; imo et i
psi aiunt implicare contradietioneni, sicut esse simul determinatnm et indetenni
natum respcctu ejusdem, vel agens movere et passum non moveri; ergo iion cst in
voluntate potcstas ad resistendum activilati lmjus prredeterminationis, quia nOn
i" H potestas ad impossibile; crgo falsum cst, posita prajdeterminutione, posse
non opernri. Tandein, quia si voluntas potest non vclle id, ad quod pra?detcrmi
natur, vel id cst qnia potest liaberc actum oppositum, et boc non, ut palet ex p
iobatione prioris partis, quia jani id spectat aliquomodo ad indiflerentiam quoa
d specificationeui. Yel id est quia potest suspenderc actum, et hoc etiam non, q
uia non potcst voluntas rcsistcre efficacitnti iliius praedeterminationis. Neque
illa subditur usui libertatis, sed illam potius sibi subdit; ergo neutro modo e
st in voluntate illa potestas, et consequenter nec libertas quoad exercitium.
39. Quod etiam confirmatur ex definitione potentia? liberrc supra tradita, scili
cet, de ratione illius esse ut, positis omnibus prserequisitis ad agendum, possi
t ngere et non agere; nnm in prcesenti una conditio necessaria csse dicitur prae
determinatio facta a prima causa, qua posita non potcst voluntas agere ct non ag
ere, sed agere tantum; ergo sinc iibertate quoad exercitium, et ex nccessitate a
git. Nec refert quod illa neccssitns sit ex suppositione, nam illa suppositio es
t anteccdens omnem usum libertatis, et ab extrinseco proveniens, ut satis declai
atum est; talis autem suppositio si necessitatcm inferat, inducit necessitatem s
impliciter et tollit libertatem, juxta doctrinam Anselmi ct aliorum in superiori
bus declnratam. Ideoque merito dixit Scotus, in 4, d. 49, q. <>, § Duo ergo, liber
tatem voluntatis tolli, si ab aliquo habitu inhaerente prfedeterminetur ad unum;
nomine autem habilus intelligendum est quidquid per modum principii seu actus p
rimi antecedit actum secundum; nam de quolibet hujusmodi eadem cst ratio.
40. Unde tandem potest utraque pars ita coiifirmari, quia voluntalem dc sc indif
fcreutcm ad plura physice ct intrinsece detcrminari ad unum eorum, nihil aliud e
st quam vclle illud; ergo nec potcst talis prfedeterminatio esse preerequisita a
d volendum, ncc potest omnino ab extrinseco provcnire a sola causa prima; quia v
elle non est in nobis sine nobis, et licet daremus de potentia absoluta id fieri
posse, saltem non posset fleri ut illud velle cssct liberum, ad quod voluntns m
ere passive se haberet. Antecedens probalur , quia in voluntate nihil est nisi a
ut aclus secundus , aut primus , ncque inter ha;c potcst excogitari medium; nequ
e ab Aristotele aut alio philosopho inventum est; ergo vel illa
prredetercninatio est actus secundus, et illum appellamus vellfi, sub quo ct nol
le ct similcs actus comprchendimus. Vel cst actus primus, et sic aut subdilur us
ui voluntatis, ct ita non prredeterminat illnm, ut verum est dc omnibus habitibu
s in voluntatc cxistentibus, aut subdit illam sibi, stwque neccssariw cflicacita
ti, Ctita impeditusuralibertatis cjus. Adde inauditum esse in voluntate actum pr
imum, qni non sit babilus ejus; nullaque ratione declarari posse ad quid talis a
ctus primus necessarius Sit, prn-sertim in ordine nafuralium actuum, ut nunc. lo
quimur.
41. Video offerri hoc loco occasionem tractandi quamplures difficultates ad libe
rtatem arbitrii pertinentes, pra?sertim illas qua? apud Theologos de divina prre
scicntia, pra-definitione, prwdestinatione, ct gratin, ct de illn mnxime quee in
efficnci auxilio consistit, disputantur. Scd jnm prremisimus, hoc loco nihil no
s agere de actionibus supernaturalibus, ncc de efficacia gratiae, sed solum de g
enerali concursu primte causse cum sccundis; ad qucm negamus illam prcedetermina
tionem csse ncccssiiriam, aut in causis liberis posse in concordiam redigi cum u
su libertatis earum. Nihilominus tnmen vcrum cst Deum h;iberc eeternam pra?scien
tiam omnium, qua? in temporc fiunt; quia non fiunt sine ipso agente, et ipse non
agit nisi qune cognoscit, quia per intelleetum opcratur; non coguoscit autem qu
icquam ex tempore, sed ex teternitate; ea autem cognilio non requirit pbysicam p
rfedeterminationem causarum, sed reternam prspscientiam omnium qua? in tempore s
unt. Similiter verum est, Deum posse sua voluntate seterna prspdefinire etfectus
sua; providentias consentaneos; posse iterum voluntates hominum movere quo vult
, et quando, et quomodo vult; atque ita possc etiam ct sa-pe conferre bominibus
auxilia cfficacia grafia? juxtamensuram voluntntis sun>; sed ha'c non pertmcnt a
d concursum gencralem. Quomodo autem fiant, ad supernaturalia Theologife mysteri
a pcrtinet. Id uiuim credimus, ad ea omnia non esse necessariam prsedeterminatio
nem physicam liberi arbitrii, neque aliquid simile quod arbitrii Iwdat libertate
m : sed de his alias.
42. Num sine determinatione physica stel subordinatio causm secundtv ad primam.
Quinto, dicebatur illa conditio ncccssaria propter subordinationcm causa; sccund
a; nd primam, quasi non possitvera subordinatio intelligi sine aliqua impression
e (ut sic dicam) causae priina; in secundam , qua; sit quasi usus ejus. Vcrumtam
en argumenta facta sub nomine motionis, applicationis, etc, procedunt de quacumq
ne reali impressione, aut quavis alia vocc signifieetur. Deinde quod ad subordin
ationem niliil Iioc deserviat, ita ostendo : nam subordinatio inter eausam secun
dam et primam duplex intelligi potest. Una est radicalis, seu aptitudinalis; qua
> in hoc tantum consistit, quod causa secunda non est apta ad agendum nisi depen
denter a causa prima. Radix autem hujus subordinationis cx parte ipsius causse s
ecunda; est dependentia essentialis, quam habet a Deo in suo csse. Ex parte vero
cujuscumque effectus vel actionis, qua>, potest manare a causa secunda, radix e
st esse cns per participationem, quod non potest csse nisi ab ente per essentiam
. Ad hanc igitur subordinationem , est quidem necessaria illa actio causa: prims
e in secundam, qua dat et conservat illi esse ct virtutem agendi; illa vero suff
lcit, neque est alia per se necessaria, quia cx vi hujus posita est tota radix c
t causa illius subordinationis in actu primo.
43. Alia vero est subordinatio in actu secundo. Quod autem hcec etiam non rcquir
at novam actionem , qua causa prima conferat secundae aliquid per modum principi
i actualis, ut vocant, duobus modis ostendo. Prior cst, quia haec actualis subor
dinatio non est denominatio intrinseca in causa secunda, per se loquendo. Quod p
atet, quia solum in hoc consistit quod causa secunda pendeat a prima in agendo;
si ergo ipsum agere ut sic non est denominatio intrinscca in causa agente, depen
dentia in ipso agerc ut sic non crit dcnominatio inlrinseca, sed extrinseca, iu
hoc consistens quod ipsamet actio causae secundae pendet essentialitcr a prima c
ausa tanquam a primo ac praccipuo fonte sui esse; crgo ut secunda causa, quatenu
s actu agens est, essentialiter subordineturprima1, non est neccsse ut aliquid n
ovum per modum principii in se recipiat, quia sccundum hanc rationcm non subordi
natur ut recipicns, sed ut agens; ergo subordinatio ha*c posita est in ipsa acti
one, quatenus esscntialiter pendet a prima causa.
44. Secundo idem declaratur, nam, licet admittamus causam primam aliquid efficer
e in secundam per modum principii, adbuc causa secunda, ut affecta loto illo pri
ncipio praecise concepto, est subordinata causa; priniae solum in actu primo; cr
go in actione
oportet ut actualiter subordinetur per noram dependentiam in agendo, ut in super
ioribu? probatum est; ergo subordinatio actualis agentis, ut agens est, non cons
istit in illa pra;via actione, quae tantum ad constituendum vel complendum aclum
primura pertinet; ergo, quamvis supponatur constitutum sine illa aclione, pcr s
olam eftectionem et conservationem causae ac virtutis ejus, adhuc manebit integr
a subordinatio actualis iii agendo.
45. Tertio declaratur hoc ipsum exemplis: nam calor, verbi gratia, subordinatur
forms ignis in agendo ignem, non quia aliquid in recipit a forma dum agit, praet
cr suam entitatem, sed propter dependentiam actionis ab illis duobus principiis
ita inter se constitutis, ut unum sit sub altero, id est, ut sit inferiu> illo,
ct posterius illo, et pendcns ab illo. Similiter in supernaturalibus, sacramentu
m, verbi gratia, baptismi est subordinatum Christo in agendo, non quia in actual
i actione aliquid in se recipiat, juxta probabiliorem opinioneiu. Et similia exe
mpla multa facile possent inveniri. Igitur neque ex vi subordinationis necesse e
st, aut fieri potest, ut concursus primse causse consistat in aliquo, quod per m
odum actus primi detur causce secundae in ipsa acluali actione.
Satisfit aliartm opinionum fundameniis.
46. Ex iis quse diximus, probando nostram sententiam, virtute respousum est ad f
undamenta contraria; sententiae; ut tamen declaremus quo sensu intelligendse sin
t gravium auctorum locutiones, et quomodo cum solo concursu consistente in actio
ne salventur lccutioncs illse ac denominationes, necessariiini erit ad singula s
igillatim respondere.
Exponilwr axioma illud: Causa secunda nou agit, nisi mota a prima.
47. Ad primum ergo dicitur primo, axioma illud , causa secunda non agit , nisi m
ole * prima, intcllectum in ca proprietatc, quod causa, prseter suum esse , et o
mnem virtutem agendi connaturalcm quam habet, indigeat novo motu vero ac reali i
n ipsa recepto ut agat, falsum esse, ut probalum est. Neque invenitur in eo sens
u ab Aristotelc alicubi traditum. TJnde etiam est falsum, in illo principio sic
intcllecto fundari, vel reductioneni omnium motuum ad primum motorem. vel omnium
cntium ad primum ens. Nam illa argumentatio fundatur, vel in pbysica cxperienti
a ct ordine sensibilium motuinn, vel in proportiomili depcndeutia omnium eflectu
um a suis causis, non vero in illa occultissima praemotione, nulla ratione funda
ta. Itaque discursus physicus Aristotelis fuit, omne quod movetur ab alio moveri
, omnesque motus inferiorum corporum aliquo modo rcduci ad motum cceli, ccelum a
utem ipsum moveri ab alio; atque ita cum non procedatur in infinitum, sistendum
esse in aliquo primo motore. Discursus autem metaphysicus proportionalis erit, o
mne ens, quod non est a se, manare ab alio, et illud aliud, si non sit a se, rur
sus cssc ab alio, cumque non possit procedi in infinitum, sistendum esse in ente
a se. Et proportionali modo poterit discursus fieri inter agentia ut sic, ex vi
essentialis dependentiae a nobis explicatae ; nam quod non est agens a se, rcdu
cendum cst in aliud in quo nitatur in agendo, donec sistatur in aliquo, quod a s
e sit agens, et in nullo alio nitatur. Denique fieri potest discursus naturalis
ex sensibilibus motibus corporum universi, per quos res istae corporeae ita appl
icantur ad agendum vel patiendum, sicut necesse est ad conservationem univcrsi;
nam hoc est signum haec omnia ab uno supremo principe gubernari; istaergo propos
itio in dicto sensunecvera est, neque adpraedictas reductiones necessaria.
48. Unde ducat originem locutio de motione secundarum causarum a prima. Continet
igitur illa propositio metaphoram et analogiam quamdam sumptam ex artificialibu
s instrumentis, ut probe notavit Fonseca, lib. 5 Metaph., c. 2, q. 9, sect. 2. N
am, quia videmus haec sensibilia instrumenta, quae a nobis in agcndo pendcnt, et
nobis subordinantur, non agere nisi mota a nobis, ideo ad explicandam subordina
tionem el essentialem dependentiam in agendocausarum secundarum a prima, dicuntu
r causae secundae non agere nisi mota* a prima. Proprius autem sensus est, illas
non agere nisi sidjutas a prima, vel (quod idem est) ut cooperantes primee. Add
e praterea necessarium esse ut causa secunda habeat esse datum et conscrvatum a
prima. Et hic continuus influxus ipsius csse, vel virtutis activae , potest dici
quasi continua quaedam motio ipsius causae secundae a prima. Rursus, si causa s
ecunda indigeat aUqua nova applicatione locali, aut excitatione vitali ad agendu
m, illam etiam habet a causa prima, vel per causas secundas operante, vel interd
um ab ea sola; scepe enim ita operatur, non ex vi generalis concursus, sed xxv.
ex aliqua peculiari providentia. Quo sensu loquitur Scriptura in testimoniis ibi
citatis, quae proinde non sunt ad rem. Atque hoc etiam sensu veriflcari aliquo
modo potest, causam secundam non agere nisi motam; nam si est spiritualis, agit
praevia actione immanente quam in se recipit, et ita mutatur; si vero sit corpor
alis, indiget propinquitate locali, quam rccipit per aliquem motum, vel qui lunc
fit, vel qui antea preecesserit. Unde aliqui ex auctoribus citatis, praesertim
Augustinus, non dicunt causas secundas moveri dum agunt, vel moveri ad agendum,
sed omnem causam sccundam ila esse activam, ut etiam passiva sit, et mobilis ali
quo motu; in quo non explicant aliquam conditionem, quam tales causae requirant
ad agendum, sed imperfectionem et potentialitatem, quam natura sua habent. Quod
etiam est satis ut intelligamus, devemendum esse ad aliquam causam, quae ita aga
t ut nihil pati possit.
Exponitur hwc locutio: Causa secunda applicatur a prima ad agendum.
49. Ad secundum ita est explicanda illa propositio, Causa secunda applicatur a p
rima, sicut illa, Movetur ad agendum. Et quidem D. Thomas, qui maxime videtur il
la locutione usus, I p., quoest. 105, art. 5, imprimis ipsam vocem corrigit, qui
a non simpliciter appellat c&MS&m^vimam applicantem, sed guasiapplicantem secund
am. Deinde ibi non meminit alterius concursus vcl motionis, sed tantum illius ap
plicationis. Unde quod in i. 2 vocavit auxilium Dei moventis, in prima parte app
ellavitapplicationem prima; causae.Etutrumque nihil aliud est quam ipse actualis
concursus, ne dicamus D. Thomam hunc aut ignorasse, aut tacuisse, quod et per s
e est absurdum, etrepugnateidemD. Thomae, dicto art. 5, ad 2, ubi ex illa applic
atione concludit unam et camdem esse actionem primee et secundae causae; quod so
luin est verum propter concursum per modum actionis, ut sequenti sectione declar
abitur.
50. Ipse ergo actualis et immediatus concursus actionis, sicut per translationcm
dicitur motio, ita etiam dicitur applicatio, ut significetur dari a prima causa
ut a superiori, ct ab ea dirigi ct ordinari ad fines a se intentos, quod est qu
oddam applicationis genus. Et hoc probat ratio tacta in illo secundo ar-. gumcnt
o, et nihil aliud. Magisque intelligetur ratio illius vocis sen applicationis, s
i distinxerimus duplicem applicationem, aliam
57
« IndietroContinue »
- Page 2 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
1d quo sensu dicimus illam scntentiam extreme quidem discrepare a Durandi opinio
ne; aliquid vero addere veritati, quod necnecessarium est, nec satis intelligi p
otest, et occasionem potest prsebere incidendi in aliquem errorem, pra?sertim ci
rca usum humanaa liberlatis. Ut autem ha;c omnia dis-tincte probemus, paulatim p
rocedendum est, tertiam, ac veram declarando ac probando senlentiam.
Quwitionis resolutio.
15. Prima conclusio. Dico ergo primo: divinus concursus, quatenus est aliquid ad
cxtra, perse essentialiter est aliquid per modum actionis, vel saltem per modum
cujusdam fieri immcdiate manantis a Deo. Declaro singulas particulas : dico eni
m quatenus est aliquid ad extra, ut omittam disputationem de ipsomet actu volunt
atis Dei, an dicendus sit concursus, necne, et an dicendus sit intluere per modu
m actioni3, vel per modum principii; nam quoad hunc sensum sufficiunt supra dict
a de creatione. Et fere ob eamdem causam dixi vel saltem per mcdum cvjusdam fier
i, ut, scilicet, abslineam ab illa queestione, an actio recepta in creatura comp
aretur ad Deum per modum actionis, vel solum per modum effectus; quanquam cnim v
crius sit comparari per modum actionis, ut etiam scctione sequenti attingam, tam
en ad pra;sens non refert. Atque ita explicatii conclusio est receptissima, et m
ihi certissima , satisque probata ex dictis superiori sectione contra Durandum,
et in hac contra relatas senlentias in primo sensu explicatas.
16. Sumiturque exD. Thoma, 1 p., q. 105, art. 5, et 3 cont. Gent., c. 70, quaten
us dicit, primam causam per suum generalem concursum per se et immediate influer
e non tantum in elfectum, sed etiam in actioncm causaj secunda;; quia non solum
effectus, sed etiam aetio causa; secundm habet aliquid entitatis participata1, e
t ea ratione necesse est ut immediate et per se manet a primo ente per essentiam
. Ex quo principio ita concluditur ratio. Concursus Dei intime ac per se includi
tur in ipsa actione creaturae, et per se ctiam ac immediate tendit ad eumdem ter
minum, adquemtendit actio creaturse; ergo per se et essentialiter est aliquid pe
r modum actionis, vel fleri ipsiusmet actionis, vel effectus creatura; Et confir
matur; nam hic ccncursus non potest cousjstere in omni eo, vel
in solo eo, quod datur causce sccundse per modum principii, ut operari possit; e
rgoconsistit essentialiter in aliquo, quod sit permochim actualis fieri.
17. Antecedens probatum est contra superiores sententias, et iterum sic declarat
ur. Posita quacumque entitate, quas solum concurrit per modum principii, non imp
lical contradictionem ut non sequatur actio vel effeotus; nam Deus potest omne p
rincipium agendi creatum, quantumvis applicalum ad agcndum cum omnibus condition
ibus praerequisitis, suspendere ab actuali actionc, et impedire nc effectus fiat
. At vero posito actuali concursuad extra implicat contradictionem, actionem non
sequi, seu effectum non fieri; ergo signum evidens cst actualem concursum non c
onsistere per se et cssentialiter in iis quee sunl per modum principii, sed in a
liquo quod sit per modum actionis. Major videtur per se uota ei terminis, quia i
n eis nulla involvitur repugnantia aut implicatio contradictionis. Certumquc de
fide est, id fecisse Deum in muliis virtutibus necessitate naturali operantibus,
neque est major ratio repugnantia; in quibusdam, quam in aliis. Nisi fortasse a
liquis dicat hoc specialiter repugnare illi intentionali' virtuti, quam aiunt im
primi a Deo, ct esse quasi transeuntem seu intluentem, quod inde provenit, quia
habet esse inseparabile ab actuali operatione, sicut virtus artis, impressa inst
rumento, inseparabilis est ab operatione artis; huic enim assimilat Ferrariens.,
supra, illam virtutem. Sed certe, si talis virtus inseparabilis est ab actuali a
ctione causae secundee, eliam per potentiam Dei absolutam, hoc satis declarat no
n esse rem ab illa distinctam, et conscquenter non esse principium ejus, sed act
ualem emanationem ipsius a piima causa. Vel e converso, si ifia virtus supponitu
r res distincta ab actione causee secuuda;, et verum principium ejus, sine proba
bilitate negatur posse Deum efficere ut ilia sit et ab ea non manel actio, quia
virtus non pendet essentialiter ab actione quse ab ifla manat, sed e converso, e
t est in re distiwto ab actione et prior illa; quid ergo repugTM' quod conservet
ur sine illa? Item posita ito virtute adhuc est necessarius immediatus mfluxus D
ei ut sequatur actio, quod soepe probatum est; ergo potest Deus suspendere ilJon
i influxum, et ita impedire actionem.
18. Neque exemplum de virtute artis impressa instrumento quicquamjuvat,namillavi
rtU9 esse non potest, nisi vel impetus impwssu» instramento ad localiter illud mov
endum, vel ipsemet motus. At vero impelus impediri potest ne efficiat motum, ut
rationes factae probant; nec video quid in contrarium obstet. Motus autem ipse i
mpediri non potest ab actuali motione instrumenti, quia respectu illius non comp
aratur ut virtus, sed ut ipsa actio vel fieri. Quod si ex instrumento sic moto n
ata est sequi aliqua alia actio distincta a motu et termino ejus, ad quam motus
instrumenti comparetur per modum piincipii aut virtutis, omnis illa actio separa
bilis est a tali motu virtute divina, propter eamdem causam. Quod iiutera posito
actuali concursu ad cxtra non sit separabilis actio causa; sccunda?, communis c
onsensio et evidens est, quia ille concursus non est separabilis ub aliquo termi
no et effectu prima; causae; nam si est concursus ad extra, aliquid extra Deum f
it; id autem necesse est fieri a causu secunda; alias ille non esset concursus c
um causa secunda, sed actio solius Dei. Unde ipsummet nomen concursus satis decl
arat inscparabilitatem ab actione causa; secunda;. Ergo concursus essentialiter
est aliquid per modum actionis vel fieri, ut est a prima causa.
19. Secmda conclusio. Dico secundo: concursus primse causae prseter id quod est
per modum actionis, non includit ex intrinseca necessitate aliquid de novo indit
um ipsi causa: secundse, quod sit principium actionis ejus, vel conditio ad illa
m necessaria. Dico, de novo inditum, quia certum est concursum causa; secundae s
upponere in illa virtutem agendi datam et conservatam a prima causa, quod hic su
pponimus, et inquirimus quid ultra illam necessarium sit adjungi ex parte primae
causae.
20. Haec ergo conclusio sumi potest ex D. Thoma, 1.2, q. 109, art. 1, 2 et 3, ub
i adactiones causarum secundarum duo tantum dicit requiri, nimiram, intrinsecam
virtutem connaturalem (loquitur enim de naturalibus actionibus, de quibus solis
nobis sermo est in tota hac disputatione), et concursum Dei, quem ibi vocat moti
onem seu auxilium Dei moventis; cur autem ita illum appellet, infra videbimus. Q
uod autem ea voce nil aliud intellexerit, patet, tum quia alias prsetermisisset
id quod per se ac maxime necessarium est; tum etiam quia jam. non tanlum duo, se
d tria essent necessaria ad actionem creaturae, scilicet, virtus ejus, motio, et
concursus. Atque ita intellexisse videtur Cajetanus ibi, dicens illud auxilium
Dei moventis esse coo
perationem ejus. Qui eamdem scntentiam docet, 1 p., q. U, art. 13, et q. 16, a.
8, ubi exponens illud axioma, Causa secunda non agit, nisi mota a prima , dicit
intelligendum esse, non de motione praevia, sed de motione intrinsece coopcrante
ipsi actioni. El subdit: Talis est aulem cooperatio primw causw, de qua scriptu
m est quod attingit a fine usqv.e ad finem fortiter, disponitque omnia suaviter,
juxta modum cujusque cooperans unicuique. Eadem est sententia Scoti variis loci
s, sed prcesertim in 4, dist. 1, q. 1, ad ult., ubi ait, causam secundam non dic
i agere in virtute primee, quia tunc aliquid rccipiat ab illa, sed quia habet or
dinem inferioris ad illam, et subdit : Ex his patet quod causw primw in causam s
ecundam proprie dictam non est infiuenlia nova, quw sit creatio alicujus inhwren
tis causce secundw, sed influentia ibi est determinatus ordo istarum causarum in
agendo effectum communem. Idem sentit Almain. , tract. 1 Moral., c. 1; et Grego
rius, in 2, dist. 28, q. 1, a. 3, ad 12, ubi declarat concursnm Dei consistere s
olum in partiali coefficienlia Dei, quantum estex essentiali subordinatione caus
ae secundae ad primam; quod adverto , quia ex alio capite ad aclus bonos requiri
t specialem Dci pra;motionem, de quo alias; idem, in 2, dist. 34, ad 8. Capreolu
s etiam, in 2, dist. 28, q. 1, art. 3, ad 12 cont. 2 concl., ubi referens senten
tiam Gregorii, illam approbat, et dicit: Concordat S. T/iomas, 1. 2, quwst. 109,
fere singulis articulis. Gab. etiara, in 2, dist. 37, a. 3, dub. 2, Greg. imita
tur. Alios referam sectione sequenti.
21. Ratione probatur primo, quia per hunc concursum actualem Dei per modum actio
nis, prout explicatum est, salvatur omnis dcpendentia essentialis, tum causa? se
cundue a prima in eausando, tum actionis ejus in fieri, tum etiam effectus in om
ni esse suo. Item ratione hujus concursus verum est, primam causam immediate ac
per se efficere omnia, et quicquid aliud de illa ut causante omnia, vel auctorit
ate creditur, vel ratione probari potest; ergo supervacaueum est quippiam aliud
fingere. Antecedens ex dictis in priori assertione patet, et clarius in solution
ibus argumentorum. Consequentia vero probatur, tum quia natura abhorret quidquid
supcrfluum est, teste etiam Aristotele, 1 de Ccelo, c. 4 , et aliis locis; tum
etiam quia rationes pra;cedente sectione factae pro sententia Durandi, probant s
olam illam efficientiam primoe causae essc conjungendam causae secundw ad action
em ejus, quce per se fuerit necessaria ad essentialem dependentiam omnis entitat
is vel modi realis a primo ento; tum denique quia alias nullus esset status, sed
quacunque re posita possel quis aliam adjungere, et sicnt praster actualem conc
ursum requirunt alii motionem, alii complementum virtutis, posset aliquis illa t
ria postnlaro , et alius pro suo arbitratu posset quartum quippiam adjungere, ut
per se satis constat.
22. Secunda ratio est, quia nihil potest requiri ut principium per se, ncc etiam
ut conditio necessaria principii per se; ergo nullo modo; ergo concursus prima;
causa; ut sic nihil requirit per modum principii, sedsolum per modum actionis.
Consequentia; sunt claree ex sufflcienti enumeratione. Major satis probata est r
efutando priorern sententiam. Minor vero eodem sen proportionali discursu demons
tranda est. Nam, sicut causa secunda in suo ordine potest esse compieta in virtu
te agcndi, ita requirit certas ct determinatas conditiones necessarias in eodem
ordine ad agendum, quas omnes habere supponimus, quando de necessitate concursus
prima; causee prsecise disputamus. Nam si qua? illarum desit, necessariuni quid
em erit, si causa illa
operatura est, ut conditio illa prius adjungatur per cllicicntiam primu; causaj.
vel solam, vel cum alia causa secunda; illa tamen necessitas non est ex vi conc
ursus aut dependentia> a prima causa, sed ex peculiari defectu. Sicut ergo cansa
completa in virtuto non indiget alio complemento virtutis, ita causa completa i
n conditionibus pru?requisitis ad agendum in suo ordine nullam novam conditionem
prterequirit. Dicere autem preeter eas conditiones nobis notas, quas causte scc
undaa possunt per se, vel per alias secundas causas comparare , requirere quamda
m aliam ocultam conditionem, quam ex solo influxu causae primae hahcre possunt,
sicut gratis dictuiu est, ita facile contemnitur, quod nulla uuctoritate vel rat
ione alicujus ponderis vel momenti nitalur.
23. An et qualiter oausce secundrt a prima opplicentur ad agendutn. Objectio dis
solvitur, Sed ulterius positive ostendere possumus, nullam talem conditionem excog
itari posse, discurrendo per illa quatuor, qua) in argumentis supra factis tacta
sunt. Primo enim appellabatur ha:c conditio applioitio causce secnndw ad agendu
m. At nos supponimus applicationem omnem nobis notam jam factam; consistit autem
ha;c applicatio, vel
in aliqua motione locali, vel in actione vitai! seu animali, ut quando causafina
lis applhtur per cognitionem, vel potentia motivaper appetitum. Quo fit ut, sicu
t ha;c applicatw consistit in aliqna reali actione, itaessenos possit sine efflc
ientia causae prima.', ordinari ¦ quidem per causas secundas, extraordinarii autem
per seipsam. At vero pra?ter ha-. qusenam alia esse possit applicatio? Nam est
realis efficientia, erit realis motus vel mutatio causee secunda;. Quem ergo ter
mimiE habet ? Non localem, nec alterius generiscitra qualitatem, ut per se notum
videtur. Seque etiam esse potest qualitas aJicjua; nnia. si illa qualitas datur
ut virtus agendi. jam non est cOnditio tantum, sed priucipiuni pcr so actionis,
et redeunt rationes superiusfaclr. Si vero datur ut nihil agat, impertinem ea a
d agendum, nec reddi potest ratiocurdicatur conditio necessaria. Dices, essenece
ssariam ut conjungat secundum agcns primo, ut instrumentum principali causa;. Se
d hffc et simiiia, quea verbis dici possunt, in re eiplicari non possunt, qnia i
lla conjunctio, neque est aliqua realis unio, neque iutimior pra;sentia, sed sol
um novus quidum effectus. cujus offlcium et necessitatem ad actionen causae secu
ndee inquirimus.
24. Nec vero dici potest, terminum illim rautationis, qua? applicalio dicitur, e
sseipsammet actionem causaa secunda;, tum quia una actio non est terminus alteri
us, ut tequenti sectione latius dicam; tum etiamquia illa applicatio est mutatio
in ipsa causa sfcunda; actio vero ejus seepe est in passo; tiun denique quia il
la applicatio dicitur esse conditio pra?via ad actionem; ergo et terminua ejus e
st etiam preevius; sicut ergo in cans» secunda nihil est realo quod talem mutation
em terminare possil, ita ueque esttalisapplicatio, quee sit aliquidrealc in ipsa
praevium ad actionem.
25. Qualiter prima causa movtat dam. Alio modo appellabatur illa condido motus q
uo causa prima movet secuni^ ^ agendum. Et de hoc motu eodem fc*m inquiri potest
, quem terminum habeal. ct consequenter ad quam speciem molus vel mutationis per
tineat, quia necesse estomnew motum realem ad aliquid tendeie, el io qua specie
esse; talis autem motus non est localis, quia nou est necesse causas secuudns lo
calitcr mutari quandocunque ugunt; ^e motu vero ad quantitatem certior res est:
&* mutatione autem ad qualitatem procedit w ilcm modo ratio facta de application
e; piocter heec tamen nibil est quotl per illum motum fieri possit, ut facilc pa
tebit discurrendo per omnia genera entium. Nec vero potest ille motus per se tcr
minari ad ipsammet actionem causae secuiid», tum propter rationes factas do applic
atione; tum etiam quia alias jam ille motus non esset conditio ad illam actionem
prairequisita, sed esset intrinseca via ad illam actionem, quandoquidem illa ac
tio dicitur esse proprius et immedialus tcrminus illius motus. Ex quo ulterius f
iet ut, sicut ille motus dicitur esse a sola prima causa, ita et terminus ejus,
nam ab oadem causa est terminus a qua est via; ergo si actio causee secundoc est
intrinsccus terminus illins motus, erit a sola causa prima, quod involvit apert
am rcpugnantiam; quomodo cnim est actio causa; secundee, si est a sola priina? Q
uod si dicatur, actionem causec secunda; non esse intrinsecum terminum illius mo
tus, sedpolius extrinsecum seu remotum, neccssario assignandus erit alius termin
us hitrinsecus et proprius; nullum autem assignari posse, discursus a nobis fact
us suiiicienter ostendit.
26. Virtut secundae cautce a prima quomodo exciletur. Tertio, vocabatur ilJa con
ditio excitatio virlutig. Qua; si ponatur ficri per veram et realem actionem cau
sce prima* iu secundam vel in virtutem ejus, fiet pcr illam actionem aliquamutat
io in causa, de quaprocedettota argumentatio proxime facta. Quod si non sit illa
excitatio per veram et realem actionem in causamsecundam, jam nibil agitur in c
ausa secunda, quod se habeat per modum principii, quod intendimus. Et pra1terea
explicandum superest illis auctoribus supra a nobis citatis, qui talem excitatio
nem requirunt, quomodo excitatio virtutis tial sine actione, aut per denominatio
nem, ut vocant, extrinsecam, et qute sit necessitas talis excitationis provenien
s a sola causa prima, pra;ter omnem illam, quae esse potest proveniens a causa s
ccunda. Et ut boc ampiius intelligatur, adverte excitationcm poteutiee ad operan
dum, propriissimc inveniri in potentiis animee; extendi tamen aliquo modo ad non
nullas virtutes naturales, qua; non agunt nisi prius alterentur earum subjecta,
ut piper non calefacit, nisi conteratur, ct res odorifera sajpe non mittit odore
m, nisi prius calefiat.
27. Haec ergo alteralio prajvia solet dici excitatio virtutis per metaphoram; re
ta
men vera est aut complememum virtutis per qualilatem additam, aut applicatio vel
dispositio agcntis, ut ex se emittere possit vaporem, vel exhalalionem aliquam,
qua mediante agit, ut dum res odorifera per calefactionemrarefit, facilius pote
st exhalare odorem, ct sic de aliis. Excitatio autem causa; priuiee nou potest e
sse similis huic naturali per allerationem pra;viam, quia nec complemenlum virlu
tis est scmper necessarium in causa secunda, ut ostensum est, neque etiam dispos
itio aliqua materialis; nam in multis cansis secundis necessaria non esl, ut est
evidensin igne calefaciente, sole illuminante, et Angelo movcntc ccelum, et ubi
est necessaria, pcr ahas causas secundas (ieri solet, nec pertinel ad subordina
tionem causee secunda», respeetu prima?.
28. Excitatio autem potentiarum anima; duobus modis lit. Uno, ab objecto, vel in
genere eflicientis, ut in potentiis cognoscitivis, vel in genere finis, ut in a
ppetitivis. Et hoc gene re excitationis etiam est per se notum primam causam non
exc\tare secundam ex vi generalis concursus, quia multa? causa; secundffi non su
nt capaces objectivse excitalionis; quas vero capaces sunt, non semper moventur
a causa prima ut ab objecto. Neque ctiam causa prima cx suo gcncrali munere habe
t applicare objecta cxcitantid nisi conciurendo cum causis secundis. Ad opera ve
ro gratia; excitat quidem Deus homines peculiari modo; verumtamen illa excitatio
non pertinet ad concursum causee primee, sed ad supplendam vel juvandam imperfe
ctionem alicujus causa; secundaj; de quo genere divinae excihitionis peculiarite
r disputant TheoJogi in materia de gratia. Alio modo flt excitatio circa potenli
as anima; per quamdam ellicientiam quasi moralem, per naturalem sympatbiam quam
babent, ex eo quod in eadem essentia anima; radicantur, cum subordinatione inter
se, quce etiam dici solet motio, vel applicatio tinius polentia; pcr illam; quo
modo potentia motiva existens in muscuhs excitatur vel applicatur per appetitum
, et voluntas dicitur lioc modo movcre omnes anima^ potentias. Sed nequc hoc gen
us excitatiouis habet locum in causa secunda respeclu primee, tum quia intiiiise
ce includit vitalem modum operandi; tum ctiam quia requirit conjunctionem facult
atis movcntis et mota; in eodem radicali principio. Atque itu videntur exclusi o
mnes modi cxcitationis, quos possumus nos cxplicare aut assequi; fingere autem a
liquem alium ineffabilem, ejusque fidem petere, cum nec Cbristiana fides inum do
ceat, nec ratio aut necessitas illius reddatur, ab omni ratione alienum est.
29. Oljicitnr quidam modus, quo Deus applicare dicitur causas secundas. Dicere v
ero quis potest, reperiri inter causam primam et secundam, quamdam sympathiam or
tam non ex radicatione potentiarum in cademessentia,sed exessentiali subjectione
causae secundce ad primam, et supremo dominio primse insecundam. Consistere aut
em potest hujusmodi sympatbia inboc, quod volente Deo ut causa secunda operetur,
slatim necessaria consecutione causa secunda agit, non quia in se aliquid recip
iat ex vi illius voluntatis, sed quia statim illi obedit agendo, sicut potentia
motiva obedit appetitui. Per hanc ergo voluntatem dici potest Deum applicare, mo
vere, vel excitare causam secundam ad agendum. Et quia illud velle Dei interveni
t semper in concursu cum causa secunda, ideo prima causa dicitur concurrere exci
tando causam secundam. Verumtamen hic dicendi modus, sive sit verus, sive falsus
, non pertinet ad praesentem qua?stionein ; hic enim solum agimus de concursu ex
tcrno et transeunte ; illa autem excitatio tali modo expli-^ cata solum fit per
velle internum. Item ex vi illius voluntatis nihil in se recipit causa secunda p
er modum principii, vel conditionis nccessariae ad agendum, de quo nunc agimus.
Ergo eo modo quo nunc disputamus, nulla excitatio fit in causa secunda ex vi sol
ius concursus causae primae. An vero ille modus excitationis verus sit, quia pun
clus est difficilis, et necessarius ad complementum hujus materiae, in sectione
4 explicabitur.
30. Quarto, dicebatur illa conditio neccssaria determinatio causce secundce per
effectionem primm. Haec autem non est probabilior quam reliquae, et generatim ar
gumentando, si haec determinatio dicitur fieri per veram actionem primae causa?
in secundara, redeunt argumenta supra facta, quod illa actio inferat mutationem
in causam secundam, cujus mutationis nullus terminus assignari potest. Specialit
er vero, haec necessitas talis prajdeterminationis nulla est in causis secundis
naturaliter agentibus , quia illae natura sua sunt determinatae ad unum; quam qu
idem determinationem acceperunt a Deo non per concursum, sed per intluxum et con
servationem talis naturae. Quo sensu loquitur
D. Thomas, l part., quaest. 105, art. 1, ad3. Formaliter vero hanc determination
em babent tales causre ab intrinseca natnra. Unde sub hac consideratione dici so
let, causamsecundam determinare concursum prima -J speciem actionis, potius quam
determina:: ab illa, ut videtur loqui D. Thomas, in 2, dist i, q. 1, a. 4, in c
orpore, et ad 3, et 1 conln Gentes, cap. 66, ratione 3, ubi dicit: Strnda agenti
a sunt quasi particxlantes et ieln minantes actionem primi agentis. Et sumitir.
ex Dionysio, capite 4, de Divinis nominibn;, dicente , Dei actionem ex se esse i
ndifferentem; variari autem ex diversitate subjectorum et causarum. fDicuntur au
tem caus particulares determinare concursum, «on quia ad hoc efficiant aliquid prf
evium; qniil enim possunt? Neque quia Deus volnntatc sua illum determinet , quod
declarabiinusectione 4; sed quia haec causa natura sua postulat hunc concursum
potius quamalium. Deus autem sese accommodat natura: uninscujusque, et idco etin
m dici solet kec determinatio, ut est a causa secunda, esseingenere causa? mater
ialis. In his ergo causisnaturaliter agentibus non est necessaria Qb conditio pr
aevia, quae prajdeterminatio dkebatur. Quod si interdum hsec naturalia agentia p
ropter vim agendi universalem haboal inditferentiam aliquam in facullate agendi
ifi specie diversas, naturaliter ac physice ktquendo, semper determinantur ad un
um clfectum in specie, vel ex se, vel ex concuRii aliarum causarum, aut material
is, aut coeiicientium, ut supra, disput. 18, sect. I.declaratum est.
31. Quomodo secunda causa ad inditidv»1 effectum a prima determinttur. Deniqw etia
msi demus (quod probabilc est) qi«^ singularitatem actionis vel effectus deternuna
ri causam secundam a prima, atNominite affirmant, et in superioribus iiobis prob
abilo visum est, non oportet Ungere, illamdeteriuinationem fieri per aliquam act
ionem cw« primse in secundam, addendo nimin"D»" quid virtuti ejus; imo vix potest ho
c ^ intelligi, cpiia etiam illud additum de ftf* inditferens ad plura individua
similii facifda; nulla enim res, quae in alicpia specie vun habet activam , dete
rminatur ex se ad unum tantum individuum efBcieudum, «' Palel ^ currendo per omnes
virtutes naturales. quis autem vel pcculiariter exciperet baM »¦ titatem, vel virtu
tem, quam causa prhua 1' dit secundae, gratis id assereret, et sine causa
« IndietroContinue »
- Page 3 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tum erat. Siuiile argumentnm est, quod prater bonitatem, qua Deus habet vim caus
nndi finaliter, et ideas , per quas habet vim eausandi exemplariler, non agnosci
mus in Deo aliam vim causandi ad extra , nisi omnipotentiam, qum solum est poten
tia effectiva; sive illa sit potentia exeeutiva ratione distincta a voluntate et
intellectu, sive altera illarum, sive omnes simul. Addere ergo Deo aliam vim ca
usandi ad extra, sustinendo, verbi gratia, formam pro?ter eftkientiain, inaudilu
m est. Quod tamen in illa scntentia conscquenter loquendo necessarioadmittitur.
29. Prseterea argumentor rationc, quia omnis causalitas matcrioe (et idem est de
formw causalitate) formaliter includit impeifectionem. Et ralio est, quia neque
in composito, neque in forma causat materia aliquid, nisi raedia unione intrins
eca ac formali unius ad aliam, uon tanquam per conditionem solum requisitam, sed
tanquam peripsam formalem causalitatem, ut supra probatuin est; non potest aute
m Deus per formalem unionem ita causare, ut per se est notum; ergo nec potcst co
ncurrere pcr propriam et formalcm causalitatem illius generis; hoc autem ipso qu
od causalitas non fit per unionem, non est matcrialis nec formalis, et ideo null
a ratione fieri potest, ut supra etiani diximus, quod materia causet forraam sib
i non unitam. Tandem vix potest concipi ille modus causandi Dei ad extra absque
efficientia, quia neque inelfectu est aliquid respecttt Dei prteter entitalem ej
us, et actionem; ncque pendet aDeo, nisi media actione; nequc actio ut actio dic
it habiludinem, nisi ad efllciens, quamvis ut ordinata ad talem terminum, vel ta
lem formam, possit respicere causam finalem vel exemplarem; quid ergo est illa a
lia causalitas, qu;fl dicitur sustentatio? Plane est quid fictum ct minime neces
sarium. Namdivina causalitas in iliis tribus modis amplissime continetur. Neque
propterea quod omnis causa det esse, oportetDeo formaliter tribuere modum cujusl
ibet causte; alias. quia ctiam materia et forma dant esse composito, oporteret D
eum darc illi esse intra idem genus causae materialis ct formalis , quod absurdi
ssimum £bl. Ex hoc crgo quod omnis causa dct esse, solum potest inferri Deum immed
iate dare illud esse, vel illo , vel altiori modo. Item, cx eo quod omnis causa
secunda pendet aDeo non solum in esse, sed etiam in causare, non sequitur quod p
endcat in eodem generc causa?, sed vel in illo, vel in nobiliori, seu effectivo.
30. Fimdamcnlum prirdictm opinionis eter~ tilur. Ad ultimam ergo rationem in con
trarium, negatur minor; potest enim Dcus cfficiendo supplere, circa formam, sust
entationem materiw seu subjccti. Ad primam probationem respondetur , Deum per vi
m agendi continere eminenter cllcctus aliarum causnrum, et posse suo modo perfec
to causare id, quod alise causant snis imperfectis modis, absque illis,ubi non i
ntervenit dependcntia omnino essontialis, ut est inter compositum ct materiam ve
l formam. Nec propterca dicimus Deum per eminentialem continentiam matcrise exer
cerc causalitatem materite, sed supplere aliquid efficiendo, quod materia causar
et se subjiciendo. Undc ad secundam probationem respondetur, quod, licet una cau
sa creata non possit supplcre munus alterius, nisi intra idem genns, Dcus tamen
potest in alio, ubi noninlervcnit spccialis repugnantia. Nec proptcrea datur cff
ectus in actu sine causa in actu, sed mutato gonere cnusre. Ad ultimam probation
em respondetur, cum acoidens conservatur sinc subjecto, id ficri per novam eflki
entiam, non addendo illam antiqnaj, scd commutando unam in-alteram. Unde si form
a cceli conscrvarctur sinc materia, id quidem fieret per influxum ex suo genere
creativum; prior autem non maneret, quia non crat proprie creativus, sed concrea
tivus formre, et aliquam convcnientiam habens cum eductivo. An vero codem modo p
hilosophandum sit dc materia conservata sine forma, in supcrioribus latc tractat
um est.
SECTIO U.
Vtntm concursus causce prinue cum secundn sil aliquid per modum principii vel ac
tionis.
{. Cum ostcnsum sit concursum hunc, de quongimus, csse a prima causa, velconvcni
re illi, quatcnus cfficicns cst, constat non posse aliud essc, quam actionem, ve
l principium actionis, sub principio actionis comprehendcndo tam principium per
se, quam condltionem omnem ad agendum prfierequisitam; nani, pra?ter hncc nihil
reperitur in causa efficicnte, ut efficiens est, quod rationem concursus habere
possit. Supponimus cnim, neque ipsum suppositum agens ut sic esse concnrsum, neq
ue etiam etfectum ut sic. Nam suppositum est quasi primum principinm agens; effe
ctus vero est ultimus tcrminus effectionis ; concursus autcm dicit aliquid pcr m
odum influxus vel tendentiee a supposito agente ad terminum.
Prima setitentia proponitur.
2. Tres igitur dicendi modi circa quoestionemhanc esse possunt. Primus est,hujus
modi concursum csse aliquid per modum principii per se. Quod dupliciter potest i
ntelligi: uno modo, quod tale principium sit in ipso Deo. Et hoc rectc explicatu
m potest habere sensum verum; nos tamen nunc in eo non loquimur. Deus enim per v
oluntatem suam concurrit cum creatura ad actionem ejus. Unde ipsamet Dei volitio
potest in suo ordine dici concursus Dei cum creatura, qui ab aliquibus vocatur
concursus ad intra; actus autem voluntatis Dei est suo modo principium per sc om
nis actionisad extra, principium (inqunm) per se, vel ratione sui, vel ratione p
otcntia; executivee, quam applicat ad agendum, vel secundum rem, vel etiam secun
dum rationem, juxta varios modos sentiendi de potentia executiva Dci. Sic igitur
concursus Dei ad intra, erit aliquid per modum principii actionis, non in creat
ura, sed in ipso Deo. Nunc autem non loquimur in hoc sensu de concursu, sed prou
t cst aliquid manans a Deo, et receptum in creatura, et concursus in rigore non
significat aliquid ad intra, sed ad extra. Alio ergo modo intelligitur heec opin
io, quod concursus sit res queedam manans a primacausa, et recepta in secunda, c
omplens illam ultimatc ac determinans ad lalem effectum efficiendum. Et liac rat
ione dicilur hic concursus esse per modum principii, quia est virtus agendi caus
ae secundee, vel saltem formaliter complet illam. Et propter hanc virtutem dicun
tur omnes causee secundee agere in virtute primee, ut seepe dicitur in lib. de C
ausis; et e converso ratione ejusdem virtutis prima causa dicitur agere immediat
ione virtutis, quiaheec virtus influxa causee secundee, est virtus causre prima;
, et ab illa immediate procedit actio. Et hoc videtur esse totum hujus sententio
e fundamentum. Nulluin tamen invcnio assertorem hujus sententise qui exprcsse ea
m docuerit, quamvis illi, quos statim pro secunda citabimus, huic videantur inte
rdum favere, et satis indistincte loqui.
Rcfellitur dicta sententia.
3. Haec vero opinio falsa est, ct in uno sensu est eeque crronea ac sententia Du
randi negantis actualem concursum Dci ad actiones causarum sccundarum; in alio v
ero est
solum improbabilis. Duobus itaque modis intelligi potest, concursum prima; causa
e esse virtutem inditam secundee tanquam principium per se agendi. Uno modo, quo
d concursus prima; causm ad actionem creatune sistat in inlluxu illius virtutis,
et nonconcurrat immediatius ad actionem ipsius caow sccuntla;. Et in hoc sensu
dico hanc opinionem reipsa incidere in opinionem Durandi, et esse a'que falsam,
quatcnus negat iinroediatum concursum prima; causa; atl actionem creaturae; quat
enus vero ponit aliquid superttuum et sine fundamcnto, crit niagisimprobabilis,
ut in alio membro ostendam. Probatur ergo dicta censura, quia ex illa opinione s
equitur solam virtutem creatam esse principium per se actionis ct effectus eansa
e secunda;; Deum autem solum esse piincipium remotum ct per accidens. Haec autem
est opinio, quee in Durando reprobafur. Sequela patet, quia causa, quce soluni
dat alteri virtutem ad agendum, si non aliter concurrat ad actionem cjus, revera
solnm concurrit remote et per accidcns, sicut ignisqui calefecit aquam, non ali
ter concurrit ad secundam calefactionem ab aqua calida profettam ; ct intellectu
s agcns, qui produxit speciem intelligibilem, non diceturper scconcurrere ad act
um intelligendi. Denique iOo modo ctiam Durandus dicit Dcum concuirere ad omnes
actiones creaturarum. dando illis, et conservando totam virtutem acendi usque ad
ultimum ejuscomplementum.qiiidquid illud sit. Nam quod illud principiuni agendi
sit prius tempore datum, antequam creatura agat, vel in eodem instanti aultempo
re quo agit, nil refcrt. Alias quia sol Hluminat in codem instanti in quo ereatu
r fl accipit virtutem illuminandi, non indigerct alio concursu preeter infusione
m lucis. Similiter quod illa virtus sit connaturalis ac permancns, vel quod sit
extrinsecus a Deodata. et quasi transiens (ut quidam loquuntur, ct niliil aliud
est qunm esse pendcns a Deo io fieri et conservnri), pnrum referi ut Deus, si pe
r illam tantum virtutem agit, per se acinimediate intluat ut prima causa. Quapro
pler si qui fortasse auctores in hoc scnsu dixerunt, Dcum agere immediatione vir
tutts ei non suppositi, valde errarunt, ut ex dictis patet, et magis statim decl
arabitur.
4. Alio modo iutelligi potest concursum pnmee causee esse pcr moduin principii c
t viitntis indite, quia in collatione hujus virtutis quasi inchoatur, non tamen
iu ea sistil. sed ulterius progreditur usque ad actionem ipsiusmet creaturre, it
a ut in illarn influat immediate non tantum virtus communicata causa; secundae,
sed etiam ipsamet virtus divina et increata. Et juxta hunc scnsum dicendum non e
sset concursum esse lantum aliquid per modum principii, sed etiam aliquid per mo
dum actualis influxus seu actionis. Deinde est improbabilis illa multiplicatio r
erumin hujusmodi concursu; loquimur enim per se ac pra?cise de concursu necessar
io ex vi dependentiae omnis eftectus et actionis a causa prima. Unde supponimus
causam secundam habentem completam virtutem agendi in suo ordine; nam si ipsa ca
usa secunda incompleta sit et imperfecla, indigebit quidum complemento virtutis;
tamen ea indigentia non oritor ex dependentia, quam causa secunda habet a prima
, sed ex imr.erfectione in latitudine causce secundae. Atque hoc modo verum est
interdum Deum, saltem supernaturaliter, supplere imperfectionem causee secundae
addendo illi virtutem agendi, quod maxime nobiscum facit cum supernaturales liab
itus infundit; tamen hoc extra propositum nostrum est, quia illa virtutis infusi
o non pertinet ad concursum primae causac, sed ad elevationem vei perfectioneni
causa3 secundse per actionem primce. Loquendo igitur de causa secunda perfecte c
onstituta in actu primo in suo ordine, impertinens est aliud principium agendi i
lli adjungere in ea receptum, quia, lioc ipso quod est aliquid creatum, ipsa per
tinet ad ordinem causarum secundarum, et ita multiplicantur principia agendi in
eodem ordine sine causa, vcl necessitate. Et contra hunc concursum hoc modo expl
icatum recte procedunt argumenta Durandi superiori sectione facta.
5. Evasio confutatur. Dicent fortassc, hanc virtutem, quam prima causa dat secun
dae ut cum illa concurrat, non pertinere ad causalitatem causa; secunda; ut sic,
sed ad causalitatem causee primce, quia est quasi propriiun instrumentum ejus a
d concurrendum cum secunda, et ideo licet illa virtus recipiatur in causa secund
a, non agere causam secundam per illam, sed Deum, sicut quamvis impetus recipiat
ur in lapide jacto, non lapis se movet per illum , sed qui projecit. Unde , sicu
t projiciens dicitur movere immediate per impulsum, ita et Deus dicetur immcdiat
e concurrere per hanc virtutem, quee immediatio, per se loquendo, est virtutis,
non suppositi. Et similiter, licet causse se
cundae virtus dicatur compleri per hanc virtutem impressam a prima , non tamen c
omplemento pertinente ad ordinem causee secundee, sed addente illi virtutem nece
ssariam ex parte causre prima».
6. Verumtamen heec responsio vel redit ad priorem sensum omnino reprobatum, vel
dicit aliquid per se improbabile et impertinens; nam si illavirtus itadicituress
einslrumentum Dei ut actio Dei sistat in effcGtione ejus,postea vero illa sola c
oncurrat cum causa secunda ad actioncm illius, sicut in exemplo quod adducitur,
actio projicientis sistit in impressione impetus, deinde vero motio est ad impet
ura; si hoc (inquam) dicatur, redimus ad priorem sensum, atque ita fit ut actio
creatura; nullam dicat immediatam habitudinem ad ipsammet virtntem Dei increatam
ut ad principium por se illius, quod reprobatum est sectione praecedenti, contr
a Durandum. Si vero preeter intluxum illius virtntis instrumentariee, dicitur et
iam Deus virtute sua propria et increata immediate influere in actionem cansee s
ecundee , statim per se apparet quam sit impertinens illa virtus instrumentaria,
qua; se teneat ex parte Dei, nam ibi adest intimc prsesens divina virtus per se
ipsam ; estque propter eminentiam suam sufticiens et proportionata , ut per sese
influat in actionem; imo ita debet neccssario influere, ut actio quoelibet fier
i a creatura possit; ergo ex parte Dei non est necessaria illa inslrumentaria vi
rtus; nihil ergo refert ad concursum causee primee, qui per se necessarius est,
ac pertinet ad essentialem subordinationem causae secundee respectu primee.
Secunda sentenlia proponitur.
1. Primum fundamentum relata sententim. Secunda sententia est, concursum primee
causee esse aliquid per modum principii in ipsa causa sccunda, ordinatum ad acti
onem ejus, non tamen ut principium per se illius, sed solum ut conditionem neces
sariam ad agendum. Ita videntur sentire omnes, qui ponunt concursum Dei versari
circa causam secundam antecedenter ad actionem ejus, applicando ilkvn, vel deter
minando ad actionem. Soletque heec opinio tribui D. Thomee locis infra tractandi
s; sed immerito, ut ostendam; citari etiam solet Capreol., in 2, dist. i, qu. 2,
sed aeque irrationabiliter. Ferrar. autem, 2 cont. Gent., cap. 70, in principio
, distinguit in agentibus creatis duplicem vim agendi: unam flrmam et permanente
m, quae est propriu et naturalis; oliam vocat intentionera divinte virtutis habe
ntem essc imcorapletuin, et hanc ait non convenire rebus, nisi quando actualiter
operantur tanquam divinre virtutis instrumenta. Et in fine § Adsccundum dubium, d
icit Deum inimediate agerc in omnibus causis inferioribus quamdam sui participat
ionem, cum qua simul immediatc ipsarum elfectus attingit; quia ipsa virtus in De
o exislens et ejus intentio in causis iuferioribus producta, accipitur tauquara
una virtus; sicut ars (inquit) quoj est in mente artificis, et ejus intentio in
instrumeulo recepta pro una virtute accipiuntur. Et per hanc virlutem ait applic
are Deum causas secundas ad operandum, sicut artifex iustrumenta. In quibus verb
is partim videtur ad priorem sentcntiam alludere, partim ad hanc posteriorem, Ad
ponendam autemhancvii tutem intentioualem nulla ratione movelur, sed solum quod
am testimonio D. Thomte, q. 3 de Pot., a. 7, et nonnulli posteriores Thomista: h
anc senlentiam secuti suut. Et illam fundant in quibusdam receptis loculionibus
antiquorum philosophorum. Prima est quod agentia secunda non agunt nisi mota a p
rimo, et in hoc constituunt subordinalionein per se inter has causas; indeque co
ncludunt perveniendum esse ad unum primum agens , non indigens motione altcrius.
Ita videtur processisse Aristoteles, 7 Phys., cap. 1, et lib. 8, cap. 5 ; et 2
Met., cap 2 . quem semper imitalur D. Thomas, tum exponens Aristotelem, tum in a
liis locis statim citandis, et ex parte August., lib. 8 Genes. ad litter., c. 20
, ct 3 de Civ., c. 9. Imo et Scriptura sacra videtur Deo tribuere praemotionem c
ausarum inferiorum, ut Job 13 : Qui immutat cor principum; et Piov. 12: Cor Megi
s in mantc Dei cst, et quocumquc voluerit vertet illud; Hier. 10: Non est in lio
mine via ejus, et a Domino gressus hominis dirigentur. Agunt ergo caus* secundse
motffl a prima; hnec autem motio non potest consistere in ipsa actione causae s
ecundte, tum qnia motio estin re qute movetur; actio vero transiens non est in a
gente a quo fit; tum ctiam quia ha>c motio antecedit actionem saltein causalitat
c , quia ad hoc moventur agentia secunda, ut agant, eo quod non possunt agere ni
si mota.
8. Seatndum. Secundum principium est, quod causa secunda applicatur a prima ad age
ndum. Quod sumptum existimatur ex lib. de Caus., proposit. 16, ubi dicitur, virt
titem divinam essc virtutem omnivm cavsarum;
quia, videlicet, virtutus divina npplicat reliquas virtutes ad suas opcrationes,
ut exposuit iEgid., Quodlib. 5, q. i, et significal D. Thomas, 1 p., q. 103, a.
a, in corpore, etbd 3. Nam in corpore ait, piimum agens movere secundum ad agen
dum, el secnndum 1* (inquit) omnia agunt in virtute ipsitts Dei. k solutione ver
o ad 3 , declarat hoc ideo esse. quia Dcus non solum dat et conservat virlutes a
gendi, sed eliam applical eas ad agendutn. Necessitas autem hujus applicationiin
icr alias una est, quia ad virtutem, quarespicit (inem universalein, pertinet ap
plicarf inferiores in ordine ad suum finein : Deuautem est supremum agens respic
iens universalem iinetn; ergo applicnt iuferiom ui agant accommodate ad illum fi
nem. Ila^cergo upplicatio non est actio creatura;; nara est a solo Deo , ct ante
cedit actioncm causa; secundee; comparnttir ergo ad actionein causa1 secundue ut
principium ejus.
9. Tertinm. Tertium principiuni esf, catisam primnm excitare secundnm ad opu?: q
ni modus loquendi non est tam frequen; npud attctores antiquos, sicut nomen inot
ioub vel applicationis. Videtur tamen babere eamdem vim. Et potest in hunc modum
declarnri: ea virtus creata dum agit, aliquo moJo in se perticitur, quia melius
e6t agere quaai omnino carere actione ; ha?c autem peifectio uon consistit in i
psa actione, praesertim in transeunte, cttm in ipso agente nonsit;consistct ergo
iu hac excitatione, qua lalis virtus veluti ultimate actuatur ad agendum. Ha?c
autem excilatio non potest esse ab ipsanift virttite creata, tum quia scepe non
est activa in seipsam, tum eliam quia ad illameliicientinm indigeret etiam excit
atione; estergoa prima causa.
10. Quartum. Quartum ac preecipuum principium est, quod causn secunda determinnt
ur n prima et per se ac necessario mdiget tali dcterminatione. Ita sentit D. Wmn
s, 1 p., q. 105, ad 3, dicens: B»ci^'" quod cattsir secuvdm determinantur ad M"~ m
inatos cfectus, est illisa Deo. Duplex i*» ratio hnjus necessitatis atlerri potest
: una^1' universalis nd omnes causas secuntlas, quia' nimirum, virtutes earum su
nt inditfe''en'lf'' ad producenda varia individua , nec possunt sese determinare
atl hoc individmun P0^ quam ad illud; nec cogitari polest aliuJ"" ficiens deter
minans pra-ter primani causa"1Hcec autem determinatio non fit nisi autleu" aliqu
id ipsi virtuti aclivaj. Alia ratio estpr"pria liberte voluntatis, qure tlc sc e
st indcteruiinata, non solum ad individua, scd etiam ad species, ct ad aclus con
trarios, et idco indiget prsedeterminante, quia al) agcnte indcterminato non pot
cst determiuatus effectus exire. Potestquc hsec ratio extendi ad naturalia agent
ia universalia, quse etiam sunt indifferentia ad plures elfectus specic diversos
, unde non possunt ad alterum eorum sc determinare.
U. Quintum. Quintum principium est, quod causa) sccunda? essentialitcr subordina
ntur causse primae, ut instrumenla artitici, ut frequenter loquuntur graves auct
ores et signatim D. Thomas, 1. 2, q. 6, a. 1, ad 3, ct 2 cont. Geut., c. 21, a.
4, et iudicat in lib. 3, c. 70. Hajc autem subordinatio intclligi non potestnisi
causa prima prtemoveatsecundam, ct aetio seciuida) pcndeat ex motionc primee. Al
iasnon essetsubordinalio, sed concomitantia qiurdam duorum agentium. Neque esset
aclio prima; eausteprioractionecausa) secundoe; quod planc repugnat dignitati p
rimic causae, et dependentiaj causse secunda).
12. Sextum. Sexto argumcntari possumus, quia hic modus concurrendi prima) causse
, utendo causa secunda per motioneu» suam, et ita pcrfccte illara sibi subjiciendo
, pra) se fert majorem quamdam perfectionem inmodoagendipvimtecausa) cum secundi
s, et nullaniincludit repugnautiam; ergocst prima) causaj tribuendus. Majordecla
ratur variis niodis : primo, quia hacratione major est depeudeulia caus;c seeund
aa a prima, quia non solum in elfectu et actiono sua, sed etiam ipsamet pendct i
n causando a prima; vel, ut alii aiunt, uon solum effectus vcl actio incomplexe
sumpta, sed etiam lioc complexum, cciuston secundam agere, erit a primu. Yel ali
ter causa primu non solum faciet effectum vel actiouem cuuste secundse, sed etia
m faciet ut causa secunda faciat; quod oliam in Scriptura sacru ssepe Dco tribui
tur, ct sinc ilta pra-motione intelligi non potest. Ilursus e convcrso pertinet
ad perfectioncm primaj causse ut utatur secundis*ad suos fines, et juxta volunta
tem suam, tanquam habcns supremum dominium earum; nam perfectus actus dominii es
t plenus usus rei, qua) sub dominium cadit. Hai sunt potissimse rationes quee pr
o hac seutentia afforri possunt. Ex quibus duaj primse videntur maxime fuvere hu
ic secundte sententiaa; tertia vero et quarta mugis videntur juxta priorem opini
onem procedere; quinta autem et sexta inditferentes sunt.
Refutatur pyrccdens opinio.
13. Htec vero senlentia non mapis probanda cst quam prajcedens; ncquc existimo f
uisse opinionem D. Thoma? aut Scoti, vel anliquorum Theologorum. Quod ut probeni
, adverto etiam hanc posteriorem sentenliam habere locum ad duos scnsus supra de
claratos. Primus est. quod concursus cansuj prima) censeatur omnino ac piwcise c
onsistere in agcndo, circa ipsam causam, illam prseviam conditionem necessariam,
sive nomine motionis, sive applicationis, aut quocumquc alio tippelletur, ita u
t prajter illam nullam aliam cfticientiam habeat causa prima circa effeclum, vel
actionem causee sccundffi. Et neque Ferrara, neque moderni auctores videntur hu
nc sensum intendissc, nt ex ultimis verbia Ferraree supra citatis colligi potest
. Et revera csset in hoc sensu talis opinio non minus falsa quam opinio Durandi,
quia juxta hanc explicationem Peus non concurreret pcr se ad actionem causte sc
cundo?, sed solum remote et per accidens, nimirum conscrvando causanisecundam, c
t efliciendoin illa quamdam conditionem nccessaiiam ad agendum; hic autem concur
sus est per accidens respeciu effectus causaj secunda\ ut patet in applicanle ig
nem ad comburendum. Nam si dans et conservans principium per sc agendi, et non u
ltra concurrens, solum rcmote et per accidcns causat etfectum ab illo principio
manantcm, multo magis qui dat conditionem requisilam ad agendum; unde qui utrumq
ue facit, duplici modo concurret per accidcns, nullo tamen modo pcr se. De hoc i
gitur sensu non oportet plura disputare. Quin potius ex eo elicio, etiamsi demus
eflicero Deum iilam applicationem, vel couditionem prreviam, non consistere in
illa per se ac formaliter concursum causa) prima); nam causa prima per concursum
suum est causa pcr se immediata, et totalis in suo genere, cffectus et actionis
causse secundse, ut sectione prima demonstratum est; sed pcr elhcientiam hujus
necessarite conditionis non est Deus causa per se et immediata, nedum totalis, a
ctionis vel effectus creaturse; ergo formaliter non consistit in hac eflkientia
concursus Dei.
14. Supcrcst crgo ut aliura sensum examinemus, uimirum, concursum primae causue
inchoari (ut ita dicam) ab hac motione vel applicatione causse secundae; consumm
ari vero iu etfectione imraediuta et per se ipsiusmet effectus seu actionis ipsi
us causa? secund».
« IndietroContinue »
- Page 4 -
 Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
test pendere a causa adaequata, postquam factum est, quam cum tiebat. Item, quia
si causa pendet a Deo in esse, ergo et effectus, quia utramque est ens per part
icipationem; ergo, sicut causa pendet in instanti quo agit, ita effectus in insl
ante iu quo fit, quia etiam in eo instante utrumque est ens per participationem;
ergo omnis effectus causae secunda? pendet a Deo in fieri, et consequenter caus
a secunda nihil potcst facere sine concursu Dei. Tandem quia alias sequitur, quo
d interdum neque mediate res pendeat in conservari a Deo; nam si calor ab igne p
roductus, a Deo solum pendet mediante igne producente, cessante ignis actione ja
m nullo modo pendebit. Respondebit fortasse Durandus, effectus causarum secundar
um, quamdiu ab eis fiunt vel conservantur, tantum fieri vel conservari mediate a
 Deo; cessante vero actione causa? secundai, tunc Deum solum immcdiate conservar
e effectum , etiamsi a sola causa secunda immediate productus sit, quia nulla re
s creata potest vel habere vel retinere esse sine aliqua efficicnte causa; et id
eo, quamdiu causa secunda immediate efficit, fila sulficit; cessante vero illa,
ut res permaneat in esse, necessarium est ut Deus efficiat conservando, sicut no
s ctiam dicimus, cessante causa secunda, primam adhibere majorem vim et efficaci
tatem.
8. Sed imprimis juxta hanc responsionem veritas supra demonstrata de conservatio
ne Dei limitatur ad conscrvationcm immediatam, vel ad mediatam , quod est alienu
m ab omni sana doctrina. Alias, cum Deus dicilur creator omnium, limitari posset
quod sil mediate vel immediate. Deinde, supposita illa sententia, non dicitur c
onsequenter cessante actione ignis , Deum incipere conservare calorem, tum quia
si calor non pendet in operari,a Deo, cur debet dependere in esse ? tum ctiam qu
ia calor productus non pendet in suo esse a calore producente, ratione ipsius es
se, sed ratione talis fieri, ut supra declaratum et probatum est; ergo, quamvis
cesset actio ignis calefacientis, non est cur sit necessaria actio superioris ca
usa?, ut conservetur illud esse. Maxime quia juxta illam sententiam, calor ut si
t absolute et simpliciter, non pendet essentialiter a Deo, sed ad summum remote
et per accidens; necessitas autem actionis conservativte oritur ex intrinseca et
absoluta dependentia quam res habet a tali causa, ut habeat esse, sicut supra e
xplicatum est.
9. Atque hinc probatur secundo prima il
latio, quia si Deus non influit immediate in omnem actionem creatura\ ergo ipsa
actio creata ut sit, non postulat per se essentialitcr influxum Dei, cum tamen i
psa etiam sit aliqua participatio entis; ergo nulla est ratio cur forma, quee pe
r talem actionem fit, postulet ad sui conservationem, actualem influxum primaj c
ausro, quia neque hoc 'postulat ratione sui fieri, juxla illam sententiarn, cum
ipsum fieri non sit immediate a Deo : nec ratione sui esse, quia maxime ex eo qu
od est essc participatum ; sed haec ratio non censetur sufficiens in ipsa action
e juxta illam sententiam; ergo neque in forma seu termino actionis erit sullicie
ns.
10. Tcrtio potest eadem deductio ita fieri, quia entia creata non minus pendent
a Deo inquantum agentia, quam in quantum entia. quia non minus sunt subordinata
Deo una ratione quam alia, et sicut sunt entia per participationem, ita etiam su
nt agentia; sed quatenus entia sunt, sunt omnino dependentiaa Deo intrinsece et
essentialiter; ergo similiter pendent quatenus sunt agentia; ergo dum agunt, non
solum pendent, quia in esse conservantur a Deo, sed etiam quia in ipsomet agere
per se et immediate rcquirunt influxuni Dei. Et hoc cst quod Aristoteles aliqua
ndo ait, in agentibus per se subordinatis, inferius non posse agere sine influxu
superioris, lib. 2 Metaphys., cap. 2, 7 Phys., et lib. 8, eap. 5.
H. Quarto potest eadcm argumentatio a conservatione ad coopcralionem confirmari
proportionali ratione; nam, sicul Deus potest rem creatam suo esse privare per s
olam negationem actionis, ita potest rem creatam sua naturali actione privare pe
r solam negationem concursus; ergo sicut ex priori potestate evidenter colligitu
r immediata dependentia in esse, ila ex posteriori colligitur iinmcdiata depende
ntia in ipsa actione. Antecedens (ut vcram fatear) non est evidens aliquo natura
li experimento. Ex supernaturalibus autem effeclibus satis est evidens; privavit
enim Deus ignem Babylonicum sua actione. nullo extrinsecus objecto impedimcnto;
ergo id fecit per subtractionem concursus; quo enim alio modo fieri potuisset?
Et hoc signilicatur Sapient. ii, cum dicitur, ignem oblitum fuisse virtutis suse
, quia, nimirum, eam pine Deo exercere non poterat. Estque hoc per se valde cons
entaneum divina; potentia?, ut in manu sua habeat actiones omnium, sicut habet o
mnium esse.
12. Quinta ratio valde probabilis est, quia causa secunda non potest sese determ
inare ad effectum in individuo cl in particulari, quia ejus facultas semper est
indifferens ad plura individua, et a subjecto et circumstantiis non satis determ
inatur; ergo necessaria est cooperatio primae causa?, quae voluntate sua potest
eam determinare ad singularcm effcctum. De cujus rationis fundamentovideri possu
ut superius dicta disputatione 5, dum de principio individuationis ageretur.
13. Ultimo est optima ratio, quia bic modus agcndi in omnibus, et cum omnibus ag
cntibus, pertinet ad amplitudinem divinae potentiae, et ex parte Dei supponit pc
rfectionem sine imperfectione; ex parte vero creaturae, sive causam secundam, si
ve actionem, sive effectum ejus consideremus, quamvis imperfectionem dicat, tame
n illa est imbibita in ipso conceptu creaturae seu entis participati, quatenus t
ale, ut rationes factae declarant. Et alioqui hoc modo intercedit perfecta et es
scntialis subordinatio inter causam primam ct secundam, nibilque est quod repugn
et, ut patebit facile ex solutionibus argumentorum; ergo non est ncganda Deo ha?
c generalis influentia. Unde neque a philosophis videtur fuisse omnino ignorata,
ut de Aristotelis mente in 3 rat. attigimus; et in lib. ,de Causis, qui vel Ari
stotclis, vel Procli esse censetur, varia? sunt propositiones, quibus ha;c verit
as significatur, quas in sequentibus tractabimus. Plato ctiam ob banc rationem c
ausas sccundas instrumenta primae appellavit, quod ab ejus concursu in agendo pe
ndeant, ut sumitur ex Damasc, in sua Philos., cap. 9; et Simplic, I Phy., text.
29, et alii. Refertur etiam Trismegistus, in Dialog. Crater., dicens, Deum ubiqu
e prwsentem setnper agere omnia; et alia similia. Et Philo Alexand., in libro "Q
uod mundus sit incorrup., dicens, Deum omnibus parlibus mundi assistcrc cooperan
do.
Solvunlur fundamenta primw sententiw.
U. Ad primum argumentum negatur antccedens; rationes enim factae sutlicienter de
clarant necessitatem hujus concursus. Neque propterea negamus agentia creata ess
e principalia in suo ordine, ut superius in divisionibus causce etficientis decl
aratum est. Non vero sequitur, si causae principalessint, esse etiam in agendo i
ndcpcndentes, quia multo major perfectio requiritur ad hocr posterius quam ad il
lud prius, ut per se constat. Cum ergo dicitur ad agendum sufflcere virtutem aeq
ualem
effectui, primum respondere possumus sufficere in ratione causae proximae, non v
ero simpliciter. Deinde dicimus sufficere cum debita proportione ; nam sicut vir
tus ipsa est dependens, ita sufficit ad talem actionem, non tamen independenter;
et ideo praeter eam necesse est ut inftuat prima causa, a qua omnia essentialit
er pendent. Sed inferet aliquis : ergo quotiescumque aliqua forma pendet a sua c
ausa in conservari, pendet etiam in operari. Respondetur, de hoc dicendum esse i
n ultima sectione hujus disputationis; nunc negatur consequentia, quia a causa c
reata non est dependentia tam essentialis , et quasi transcendentalis, sicut ab
increata.
<5. Ad secundum respondetur involvere repugnantiam, quod crealura sit potens ad
agendum iedependenter a creatore, tam ex parte ipsius causae creatae, quae neces
sario habet vim agendi commensuratani, et proportionatam suo esse,quam exparte e
ffectus vel actionis ab illa manantis; nam, cum illa sint entia per participatio
nem, essentialiter pendent a primo ente. Quopropter, sicut non spectat ad divina
m potentiam producere ens a se independens in esse, ita nec producere agens a se
independens in agendo; imo utrumque aeque repugnatdivinae perfectioni, et imper
fectioni creaturap, ut satis declaratum est.
Quomodo Deus immediate concurrat.
10. Tertium argumentum totum cst de loquendi modo potius quam dere. Et imprimis
in eo inquiritur an dicendus sit Deus immediate agere ad actionem causae secunda
?. Et quidem ex dictis plane constat necessario fatendum esse Deum aliquo modo i
mmcdiate influerc, atque mediate etiam aliquo modo. Agit enim mcdiate, quatenus
causae secunda; proxime agenti dat et conservat virtutem agendi. Et hoc modo est
verum agere per illam, et ad hoc illam crcasse, ut munus agendi cum ea communica
ret; irnmediate autcm agit, quia etiam ipsa prima causa per sese ct virtutc sua
intluit in lalem actionem seu effectum. Quia vero mediatus et immediatus intluxu
s videntur quamdam rcpugnantiam inter sc involvere, ideo quidam Thcologi disting
uunt de actione immediata immediatione virtutis vel immediatione suppositi; et a
ffirmant Dcum agere immediatione virtutis in omnibus actionibus crealurarum, non
tamen immediatione suppositi. Ita sentit Ferrar., 3 cont. Gentes, cap. 71, quem
modum loquendi aliqui moderni Thomistae imitantur. Et videtur favere D. Thomas
in illo cap. 70 ; nam respondens ad primam rationem in contrarium ait: Non est i
nconveniens unam actionem procedere ab inferiori agente et a Deo, et ab utroque
immediate, quia illud est alio et alio modo. Ratio autem est, quia repugnat duo
operari immediate immediatione suppositi; sed causa secunda agit immediate immed
iatione suppositi; ergo prima in illa actione non agit immediate. Major patet, q
uia agere immediate immediatione suppositi est, quod Inter suppositum agens et e
ffectum non intercedat aliud suppositum.
17. Verumtamen haec distinctio non est in praesenti materia necessaria, et modus
ille loquendi probandus non est, quia rem non declarat, et ita cst aequivocus,
ut erroneum sensum possit inducere. Nam in rebus creatis illa dicuntur agere imm
ediatione virtutis, et non suppositi, quae per virtutem a se diffusam contingunt
passum vel effectum, non tamen per suppositum suum, quod Deo attribuere nefas e
st. Simpliciter ergo dicendum est, Deum agere cum omnibus agentibus creatis imme
diatione virtutis et suppositi. Et quoniam in priori partc convenimus, circa pos
teriorem est advertendum, suppositum posse dici immediatum, vel in agendo, vel i
n exte* tendo, seu in distantia locali. Ut, verbi gratia, si vera esset opinio S
coti, solem generare immediatc aurum in terra, pcr suam formam substantialem agc
ret quidem immediatione supposili seu immediatione actionis, ut sic dicam, quia
ab illo supposito immediate prodiret actio; non tamen ageret immediatione suppos
iti in agendo, seu in loco, quia longe distarct a suo effectu.
18. Deus ergo necessario agit, ubicunque agit, immediatione suppositi locali seu
in esse, tum quia pcr immensitatem suam necessario cstubique praesens, tum etia
m quia actio procedit per se et immediate, non tantum a virtute creata, quae dic
i potest quasi virtus diffusa a Dco, sed ctiam a virtute incrcata , quae est in
ipsomet Deo; agens autem quod sic operatur per virtutem suam necessario ibi est
praesens ubi operatur. Unde hac ratione dicitur Deus essc in omnibus per essenti
am et per potentiam; ct ideo etiam ex actionc Dei optime colligitur suppositalis
praesentia, ut supra dictum est.
19. Rursus si sit sermo dc immediatione suppositi in agendo, etiam Deus est supp
ositum
immediate agens in actione creaturaj. Quod probo primo ex ratione nunc facla; na
m illa actio non procedit immediate tantumavirtute diffusa a Deo, quae est creat
a, nam hoc csset incidere in opinionem Durandi; procedit ergo immediate a virtut
e increata inexistente ipsi Deo; ergo agit etiam immediatione suppositi. Patet c
onsequentia, tum quia tunc suppositum dicitur immediate agere ut principium quod
, quando per virtutem sibi inhaerentem ita agit, ul ab illa virtute immediate pr
odeat actio tanquam a principio quo; tum etiam quia divinum suppositum est suame
t virtus; non ergo potest actio immediate prodire a virtute, quin immediate prod
eat a supposito , ut colligit D. Tbom., in 1, dist. 37, quaest. 1, art. 1, ad 4.
Secundo interDeum et actionem, ut cst ab ipso, non mediat aliud suppositum; ei
go cst illa actio a Deo immediatione suppositi. Dices , inter causam primam et e
ffectum mediare secundam. Respondetur, formaliter ac proprie loquendo, falsum es
se antecedens, quia aliud est causam secundam cooperari primae, aliud est mediar
e inter primam et effectum.Primum estverum, secundum autem falsum, considerando
causam primam secundum hanc habitudineia, secundum quam per se influit in effect
um, quia ut sic illa actio tam immediate ac per se dicit habitudinem seu depende
ntiam ad causam primam, sicut ad secundam.
20. Quocirca agere immediate immediatione suppositi non excludit consortium alte
rius suppositi agentis ; alias si dus lucernae idem lumen producant, neutra aget
immediatione suppositi; imo nec causa seeunda ita agit, quia non agit sine cons
ortio divini suppositi. Quod si dicas Deum agcre ut superiorem et universalem ca
usam, creaturam vero ut inferiorcm et particularenii et per illam immediationem
suppositi non cludi consortium cujuslibet suppositi, sed illius quod sit inferiu
s etsubordinatuminageudo, quod videtur Ferrariensis intendere, hoc est in rigore
falsum (quamvis forte in squivoco laboremus), quia esseimmediatum suppositum in
agendo, non excludit subordiM" tionem et subjectionem alterius, sed mfdiationem
tantum in agendo. Imo bsec unmediatio suppositi in agendo sub una raUoijc non e
xcludit, quin sub alia possit medial" agere, duobus modis ad actionem concwrendo
, ut de hoc ipso concursu declaravit ¦ Thom., 1 p., q. 105, art. 1. Neque hoc quic
quam obstant verba citata ex
[ocr errors]
Gent., nam cum ait D. Thom., alio et alio tnodo, non intelligit immediationem su
ppositi vel virtutis, sed actionem ut a causa secunda et dependenter, vel ut a p
rima et independenter factam.
21. Unde eliam constat quod licet Deus, quatenus dat virtutem agendi causaj secu
ndce ct conservat illam, camque ad agendum instiluit, possitdici agerc per illam
, tamen quatenus immediate cooperatur crcatur», non agit proprie per illam, sed pe
r scipsum et per suam potentiam ac virtutem. Neque inde sequitur aliqua impcrfec
tio earum quoe in illo argumento inferuntur, ex eo quod utraque causa, prima et
secunda, per seipsam immediate concurrat ad etfectum. Primum enim inconveniens g
encrale erat, quod talia agentia essent imperfecta. Negatur tamensequcla, sedill
udsolum imperfectum erit, quod cx intrinseca conditione et natura, alterius ope
indigct, quod proinde ab alio proprie in agendo pendet; aliud vcro non erit impe
rfectum ; nam, ut recte dixit D. Thomas, 3 cont. Gent., cap. 70, non ex insulfic
icntia virtutis, sed ex immensitate bonitatis ipsius provcnit, quod creaturae co
mmunicaverit vim agendi, et idco non per se solum, sed cum illa velit tales effe
ctus producere.
22. Aliud inconveniens crat, quod talia agcntia essentpartialia. Sed si intellig
atur ex parte effectus, non sequitur, quia non fit pars effectus ab una causa, c
t pars ab alia, sed totus effectus a singulis suis generibus, ut D. Tbomas supra
notat. Si vero intelligatur ex parte causae, potest esse divcrsitas quaedam in
modo loquendi; nam quidam concedunt scquelam, quia considerando absolute integra
m causalitatem effectivam necessariam ad illum eflectum, neutra illarum causarum
totam illam adhibet, sed ex utriusque concursu consurgit integra causalitas; et
ideo dicuntur partialiter concurrere ex parte causae, quod non est imperfectio
in Deo, quia, ut diximus, id nonest cx insufficientia,sed ex ipsius bonitatc, Al
ii vero putant negandam sequelam, quia cum illae duae causae sint diversoram ord
inum, non proprie dicunlur componere unam causam totalem, sed unaquaequc est cau
sa integra in suo ordine. Qui modus loquendi, quia et communior est et aptior ad
indicandum inaequalitatem, ct subordinationem barum causarum, magis probandus v
idetur.
23. Tertium inconveniens erat, quod talcs causae sine subordinatione et quasi fo
rtuito
xxv.
convenirent ad agendum. Non lamen id sequitur, nam cum una. sit pendens ab alia,
non deest subordinatio. Imo interdum solet esse subordinatio cum aliquali mutua
dependentia ; pendet enim in agendo instrumentum prcesertim conjunctum a princi
pali agente, ut calamusab scriptore ; tamen etiam ipse scriptor aliquo modo pcnd
et a calamo, quatenus sinc illo scribere non potest. Et potest illa dependentia
vocari a priori, quia est a principio movente : haec vero a posteriori, contrari
a ratione; semper autem id. quod pendet ab alio a priori, est subordinatum illi.
In praesenti ergo, causa sccunda pendet a prima a priori et essentialiter, quia
insulficiens per se est ad aliquid agendum sine illius ope ; causa vero prima p
roprie non pendet a secunda, neque a priori, neque a posteriori, quia, licet sec
undum eum modum agendi, quo se accommodat ad concurrendum cum causa secunda, non
possit sola efficere talem effectum, tamen siuipliciter est omnino independens
et potens ad efficiendum se sola omnem entitatem, quam efficit per causam secund
am. Est ergo inter has causas non solum subordinatio, sed etiam maxime essential
is et perfectissima. Cum autem prima causa semper agat ex certa scientia et volu
ntate sua, et juxta ordinem a se institutum, non potest dici fortuito convenire
cum causa secunda ad agendum, sed summa providentia.
Quomodo Deus concurrat cum maleriali, formali, ac finali causa.
24. Fonsecce opinio. Ad quartam rationem, negatur, quidquam esse in rebus quod s
it verum ac reale ens, quod non sit immediate a Deo. Ad tria autem prima exempla
, negandum est ullam actionem sive naturalem, sive liberam, bonam, aut malam, qu
atenus realis actio est, esse sine prima immediate concurrente ; de quibus late
dicendum est in sequentib is. At vero de quarto exemplo prolixam tcxit disputati
onem Fonseca, 5 Metaph., q. 12, contendens Deum esse primam causam in omni gener
e, immediate concurrcntcm cum secunda ad effectum vel causalitatem ejus. Sed unu
m in hac re mihi videtur clarissimum, et nulla fere indigens discussione ; aliud
autem omnino non capio, quodFonseca in tota illa quajstione intendisse videlur.
25. Primum illud est, Deum efficiendo, immcdiate concurrere cum omnibus causis
56
ad causalitates carum. Quo scnsu nou solum efticientcs eausre seeundse, scd ctia
m malerialis ct formalis, subordinantur Dco. et ab eo pendcnt nontantum in essen
do,sed cliam in causando. Quod nihil alius cst qnam quod cum materia causat, Deu
s non tantum concurrit conscrvandomaloiiam, sed etiam efliciendo ipsam causalita
tcmmalcri.T, quidquidilla sit. et cfficicndo ctiam eflcotum materiee, dando efle
ctivc illud cssc, quod matcria dat materlaliter; et idem est proponionaliter de
forma, imo et do fmc, quatenus ojus causalitas aliquid rcalc esse potest, ut inf
ra vidcbimus. Et ratio per se constat ex dietis, quia quidquid rcale cst, neccss
e cst esse immediate cx erticientia Dei; ergo et causalitalcs et effecta omnium
causarum neccssario sunt immediate cx ellicientia Dei. Quo sensu rectc intelligi
potest de omni causa secunda, quod diciturin lib. de Caus., in princ. : Cavsapr
ima adjutat tecundam tuper operalionem tuam.
26. Aliud vcro cst, quod Pcus non solum ut causa prima cfliciens, scd etiam ut c
ausa prima materialis ct ut causa prima formalis, concurrat cum matcria ct forma
ad ouiucs causalitates earum; ita ut illae causalitates, eliam ut sunt a Deo, s
int formaliter diversw ab effectiva. Omilto causalitalem ellicientem et exenipla
rem ; nam in cis est hoc probabile, ut infra suis locis cxponam. In dicto crgo s
ensu loquitur dictus auctor, qui hoc cxponit de materia et forma, non quatenus c
omponunt compositum , uam hoc modo tam clara est imperfectio quam includunt, ut
evidens sit illum causandi modum non posse Deo formaliter tribui, sed do causali
tatibus quas materia et forma inter se mutuo exerccnt, dum materia suslinet in e
sse formam a se depenctentcm, vcl subjcctum accidcntia, et c converso forma cont
inct niateriam in esse ; nam ha,- causalitatcs pcr se et absolute sumptae, nau i
ncludunt imperfeclionem, proptcr quam non possint Deo formaliter convenire.
27. 0u°<l aliis rationibus eonfirmat, sed omnes, piaeter ultimam, probant solum no
strum prinium assertum. Ultimavcro est, quia Deus supplet sc solo has causalitat
es matcrire et fortna?, ul patet in quantitale Eucharislia:; ct nos diximus poss
e Deum eonservare materiam sine forma ; non pctcst autem pcr solam causalitatem
etlectivam supplerc causalilalcs talium causaruin; ergu, dum supplet causalitate
m materise in conser
vatione quantitatis, retinet idem penus causalitatis; crgo etiam potest intra il
lud genu? conctirrerc cum matcria ad talem causalitatcm. Minorem, in qua est vis
argunipnti, probat, quia causalitas unius gcneris nec formaliter, nec virtualit
cr continetur in alio genere. Et Peusipsc quamvis eiuinentercontineat omnes caus
alitates, non tamen potest, in quantum habet rationem unius causa% genus seu rat
ioncm altcvius exercere. Itein. quia una causa non polosl supplere vicem alteriu
s, nisi exerccndo oIKcium quod illa exercebat. Ulterius, quia, si Deus sustinere
l accidcntia sine materia, ct non supplerd olhciuin ojus, daretur in rerum natur
a cffcctus in actu sine causa in actu. Dcindc. quia si Dcus consci"varct, verbi
gratia. formani cceli sine matoria, solo concursu eflicienti, aut ille esset ide
m qtii prior crat. el hoc essc non potest, tum quia per eumdem concursum non pot
est nisi idem fieri; tum etiam quia jam causalitas tnatcriajcircaifa formam pcr
nullam causalitatem supplerctur; aut est per novuni eoncursum etfectivum, ct hoc
essc non potest, quia circa eundem effeclum non potest nova efTtcientiaaddi' an
tiquoa, aut concursus creativus creativo.
28. Improbatv.r prwmissa opinio. Si quis tamcn consideret qua? supra de causalilat
e materiaj et formai diximus, stntim infelliget hujus sententiae ditlicultatcm ,
atque ab ea dissentiet, non solum quod nova sit, el prcter recepta deDeo dogmat
a, sed ctiam quod fa'^ sit, ol debilibus nixa fundamontis. Piimu!:i enim nullus
Theologorum vel philosopbonmi Dco tribuit secunduni proprietatem aliudcansalitat
is gcnus nisi efficientis, tinalis, aut exemplaris, ut patet ex iis qu;e D. Ttai
as tradit, \ p.,q. 44, et Ciudj ibi tractantur.Dico tiutcm secundum proprietatem
, nani secundum mctaphoram tribuitur interdurn Dco quod sit quasi forma omnium,
ct qnodomnM vivificet, vel etiam quod sustineat, et sit fuiidamentum oiunium, q
uomodo interdiun detur loqui Dionysius ', qui frustra adaliwn sensuin detorqnctu
r. Quod adeo veinm (* ut Theologi propter hanc causam negent Verbum divinum exer
cerc propriam aliquatn causalitatem terminando humanitatem, quta cum non possit
csso etlectiva, eo quod nou sit coiumunis omnibus personis, evidcnter existimaru
nt scqui nullain csse; iiaiu quM non sit finalis ncque exeiuplaiis, persB n0"
1 In 8, 9 et 10 de Divinis nominibu».
« IndietroContinue »
- Page 5 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
responderi potest negando, ad conservandum sine igne calorem productum ab igne,
tantam efficacitatem adhibere Deum, quanta sufliceret ad producendum calorem sin
e igne, si a principio adhiberetur, sed eam solum vim, quam Deus adhibet ad conc
urrendum cum igne, sufficere postea ad conservandum calorem per ignem productum.
Et quia similis efficacia non sufficeret ad conservandum sine sole lumen produc
tum a sole, ideo optima ralio redditur, cur remoto igne Deus continuet (ut sic d
icam) concursum conservativum caloris, remoto autem sole non continuet concursum
conservativum luminis. Nam, si remoto proximo agente necessarium semper esset D
eum majorem vim adbibere, non posset ratio reddi, cur illa major activitas debit
a sit effectui, vel certe cur potius magis uni quam alteri debeatur. Sicut recte
intelligimus, cur anima rationalis conservetur a Deo separata a corpore , non a
utem anima equi, quia nimirum eadem activitas Dei, qua? sufficit ad conservandam
animam rationalem unitam corpori, sufficit ad conservandam separatam, quod non
ita est in anima equi. At vero, si ad conservandum animam rationalem extra corpu
s necessarium esset Deum adhibere majorcm concursum, quo suppleret carentiam con
juncti corporis, non posset ratio reddi, cur talis major concursus debitus esset
anima; rationali, vel cur non etiam esset debitus animae equi; nam etiam illam
posset Deus conservare extra corpus adhibendo majorem concursum.
20. Haec vero responsio nec sumit verum fundamentum, neque etiam ex illo satisfa
cit. Primum enim impossibile videtur, quod Deus sola sua virtute conservet forma
m in materia, sive illa sit calor, sive qua cunque alia materialis, et tamen quo
d ibi non intercedat dependentia seu actio totalis per se sufficiens ad dandum e
sse tali formae, si a principio, et caeteris paribus esset in talem materiam ind
ticenda. Nam, ut ostensum est, actio conservativa non est per se distincta a pro
ductiva; sed illa aclio in ratione conservationis est totalis et integra, et a v
irtute sufficiente; ergo est per se sufficiens ad productionem illius formse, si
non supponeretur producta. Item, quia calor, verbi gratia, non potest habere ve
l retinere esse, nisi datum ab intrinseca causa sufficiente ad dandum tale esse,
et ut sic operante. Et quoad hoc eadem est ratio de primo instante in quo recip
itur esse, et de quocunqne alio, in quo
conservatur, ut patet ex discursu facto sect. i. Sed quamdiu forma conservatur,
retinet totum suum esse ; ergo recipit illud ab aliqua causa, ut per se sufficie
nte ad dandum tale esse; recipit autem illud pro eo instante a solo Deo in ratio
ne efficientis, nam supponimus a solo illo effective conservari; ergo agit tvnc
Deus, ut causa per se sufficiens et totalis, non jam solum in genere causee prim
se, sicut quando concurrebat cum igne calefaciente, sed simpliciter in genere ca
usse efficientis etiam proxima?; ergo majorem efficacitatem adhibet ad talem con
servationem, quam ad productionem, quee fiebat medio igne.
21. Adde quod prior concursus et actio, saltem in productione totius caloris fie
bat successive; conservatio autem tota simul perseverat per modum indivisibilis
actionis; fit ergo alio modo, et ex majori efficacitate. Denique si in calore ad
mitteremus conservari a Deo solo sine majori concursu , quam adhibebat cum igne,
cur non posset lumen eodem modo conservari in absentia solis per eequalem concu
rsum ? vel si potest, cur non est hoc ei debitum, sicut calori? eadem ergo resta
t difficultas etiam admisso altero principio. Et ratio, quse in ea sententia red
dita fuerit, habebit locum, etiam si supponamus (quod verum est) Deum conservare
unamquamque rem per integram et totalemactivitatem ejus, in sensu exposito, qua
ndo illam se solo conservat.
22. Ratio ergo differentiae, quee in illa difficultate postulatur, sumenda est e
x principio posito sect. 4, quod interdum effectus manat a sua causa ratione sui
esse absolute ac prsecise considerati; aliquando vero solumratione talis fieri,
quod tamen fieri non est adaequatum tali esse, vel simpliciter, vel secundum or
dinem connaturalem. Quando ergo effectus manat a sua causa secunda priori modo,
tunc non postulat conservari a Deo in absentia suse causse. Quando vero manat po
steriori modo , debetur illi conservatio ratione ipsius esse jam recepti, quia c
um tale esse per se non dicat ordinem ad aliam causam, connaturaliter postulat c
onservari a quacunque, etiam a prima, ad quam spectat conservare quidquid factum
est juxta modum connaturalem. Secus vero est, quando ordo ad causam proximam es
t omnino per se ex vi talis esse; nam tunc immutare illum ordinem non esset conn
aturale, nec posset esse debitum rei habenti tale esse. Unde calor (et idem est
de quavis simili forma) non postulat fieri et recipere esse ab alio calorc, aut
alio simili agente proximo, ratione sui esse prsecise considerati, quia nulla fo
rma, quae per se fieri potest ab agente univoco, dicit per se dependentiam ab al
io ex vi sui esse, ut supra etiam probatum est; scdsolum quoad fieri intercedit
haec dependentia ex ordine naturalium causarum, qui non extenditur ad omnium rer
um conservationem. Et ideo calor de se indifferens est, ut conservetur a quocunq
ue agente universali; estque hoc ei debitum ex vi sui esse, postquam illud semel
recepit. Lumen autem tolis est forma, quae ex vi sui esse postulat dimanationem
a luce, ut sibi connaturali, unde non potest ab univoco agente produci; et ideo
absqueulla dimanationo non est ei debitum naturaliter, ut a sola superiori caus
a conservetur. Et in omni alia simili qualitate dependente in conservari ab agen
te proximo, invenictur aliqua naturalis proprietas, ex qua conjectare liceat, ta
lem formam ex vi sui esse postulare dimanationem a tali causaproxima, utsupra de
claratum est, et maxime patet in actibus vitalibus. Et in omni forma materiali (
ut per hoc respondeamus ad quoddara exemplum in contrarium supra positum) talis
modus entitatis invenitur, ut ex natura sua postulet cfficientem causam, ut oper
antem ex praesupposito subjecto, et ideo non postulat conservari a Dco extra suh
jectum. Quod secus accidit in anima rationali, quae ad recipiendum esse non posl
ulat actionem ex subjecto ; et ideo separatio a corpore non obslat quominus natu
raliter postulet conservari; non est ergo illud exemplum simile, et ita videtur
satisfactum toti difficultati propositae.
Aliud dubium notandum.
23. Secunda diflBcultas est, an inter dependentiameffectusinfieri tantum, velin
conservari simpliciter, detur dependentia quaidam media, secundum quam forma man
et quidem aliquandiu cessante actione agentis, paulatim tamen deficit, ac tandem
omnino perit, si actio agentis non iteretur. Nam D. Thom., citatis locis, ita v
idetur sentire dc formis accidentalibus, quae disponunt ad formas substantiales,
et antequam perveniant ad gradum perfectum, in quo suis formis conjunguntur, ac
tioagentisdesistit:Namlunc(ait D. Thom.) manet gualitas aliquandiu, sed non semp
er, sicut patet in aqua calefacta, qua? redit ad suam naluram, Etrationem reddit
juxta prin
cipia supra declarata, quia hujusmodi forma accidentalis conservatur ratione for
maj substantialis; si ergo actio perveniat usque ad fornire substantialis produc
tionem, dispositio conservabitur simpliciter ac semper; si vero maneat actio inc
hoata tantum, conservari poterit dispositioiiliquandiu, nontamen semper. Secundu
m exemplum esse potest de habitibus, qui non ita pendent in conservari ab actibu
s, ut statim pereant cessante actu; juxta aliquorum vero opinionem ita pendent,
ut per solam cessationem ab actibus paulatim minuantur, et si magna sit, omnino
corrumpantur. Tertium et mihi difficilius exemplum est de impetu imprcsso lapidi
sursum projecto; non enim statim ac cessat activitas projicientis esse desinit,
ut per se constat; nam ad hoc imprimitur, ut maneat aliquandiu post contactum i
mpellentis; et tamen postea paulatim per sese desinit esse absque ulla actione c
ontrarii agentis, ac tandem consumitur.
24. Explicatur, Nihilominus hic modus dependentiae mihi est ad intelligendum dit
licillimus, quia cessante actione agentis cessat dependentia effectus ab ipso, q
uia actio et dependentia idem sunt, solumque diffcruntin respectibus connotatis,
ut soepe dictum cst; ergo si ablata dependentia adhuc res facta manct in suo es
se, vel per unum instans, quantum est ex vi carentiastalisdepcndentiae, perpetuo
manebit, si aliunde non destruatur. Patet consequentia, quia non est mojorratio
de uno instante, quam de quolibet tempore. Quod secundo ita declaro; nam si ces
sante actione agentis forma facla aliquandiu conservatur, ergo pro illo tempore
jam illa forma nonrecipit esse ab illo agente, a quo facta fuerat; ergo necesse
est, ut conservetur illo tempore per aliam actionem superioris agentis per se su
fficientem ad influendum illud esse juxta nuper dicta in proxima difficultate; e
rgo ex vi illius actionis, per se loquendo, quocunque tempore conservabitur, nec
potest reddi ratio, cur illa actio superioris agentis per sese cessare debeat.
Tertio, etiamsi quis fingat, illam aliam actionem conservativam, per se loquendo
, cessare debuisse, nulla ratio rcddi potest, cur debeat cessare per partes, seu
paulatim, quia hoc nihil aliud est quam formam illam successive corrumpi; hujus
autem successionis nulla causa naturalis reddi potest. Nam sicu:forma non fit s
uccessive quoad inlensionem, nisi quando fit ab uno cootrario cum resistentia al
terius, ita
non desinit successive. nisi quando corrum- 27. Qua? sit causa diminvtionis impe
tits in pitur per actionem conlrarii agentis, ipsa re- projectis. Tertium excmpl
um est sane sistente; quando vero corrumpitur per cessa- diflicile, nam experien
tia ipsa videtur docere tiouem causae agentis, desinit pro ratione ta- impulsum
illum paulatim minui, quia inde lis cessationis; si crgo agens omnino cessa- pro
venit, ut motus projecli paulatim etiam vit a sua actione circa totam formam, et
om- remittatur et langueat. Aliunde vero non nes gradus ejus, qui potest succes
sive desi- apparet actio agentis contrarii, a quo corrumncre? aut cur unus gradu
s prius desinet patur. Aut enim illud esset intrinseca forma, quam alius, cum ac
tio agentis a?que ii> om- aut gravitas projecti, et hoc non, quia nec nibus cess
averit? Quod si aliqua successio gravitas est activa alterius qualitatis, neque
pst futura, deberent prius desinerc priores ipsa intenditur per emanationem, sic
ut frigus gradus, quia prius desierat actio agentis circa in aqua, quia gravitas
non fuerat reraissa per illos, si successive eos produxerat; id autera impressi
onem impetus. Vel remitteretur a fieri non potest, cum priores sint fundamen- mc
dio resistente, et in contrarium impellentum posteriorum. te; et hoc etiam dici
non potest, tum quia
25. Hoj igitur rationes videntur convincere prius quam projectum incipiat in con
trarium non esse medium inter causam in fieri tan- impelli, incipit impetus remi
tti; tum etiam tum, vel omnino in essc; nam si causa est quia si unus impetus no
n corrumperetur, nisi talis, ut cessante illius actione effectus non a contrario
, non posset lapis a se abjicere possit nec per momentum subsistere, illa est om
nera impetum; necesse est ergo, ut per propria causa effeclus in esse ct conserv
ari; puram privationem auferatur. Quare multi si autem causa est talis, ut cessa
nte actione negant quod haec difficultas supponit, scilicet effectus possit perm
omenlum subsistere, po- impetum esse qualitatem impressam projcctest et semper,
quantum est ex vi talis cau- to, sed solum contactum projicientis, quasi sce ; e
t ideo illa solum est causa ipsius fieri. continuatum per partes medii, prout Ar
istoAtque ita distinguuntur illa duo membra per teles docuisse videtur in fine P
hysicorum. Nec immediatam oppositionemcontradictoriara.in desunt alii qui putent
ipsammet projecti graqua non potest medium inveniri. vitatem esse instrumcntum,
quo projiciens
26. Calor rclictus in aqua post ignis ac- "titur medio contactu ad impellendum q
uo tianem a guo corrumpalur. Habilus anmi- vult. Sed mihi heec etiam incerta sun
t, quia nualur per cessalionem actus. Ex exemplis vix intelligo motum illum sine
impressa quaautem in contrarium adductis duo prima fa- litate, prout jam docent
frequentius philosocillima sunt. Calor enim in aqua, cessante pl»- De modo autem
corruptionis illius qualiactione ignis, corrumpitur per actionem po- tatis ipsim
et philosophi, qui illam ponunt, sitivamasuo contrario, ipso renitente,cl ideo n
ihil dicunt, neque ego invenio quod mihi paulatim perit. Si autem fingeremus vel
in satisfaciat. Solum dicere possumus, quamaqua impediri uaturalem dimanationem
fri- vis impetus non corrumpatur per propriam goris a forma ejus, vel calorem u
t sex, verbi actionem contrarii, tamen desinere ad mogratia, produci in subjecto
neutro, a quo nul- dum earum qualitatum, quse sic corrumpunlaessetactiocontrari
a,cessante aclione ignis, tur , quia desinit resistente seu renitente tunc ille
calor semper manerel in eodem sub- contrario. ltaque quia illa qualitas est in s
ubjecto, neque ex se desineret esse; nam licet jecto contrario et resistente act
ivitati ejus, sit dispositio imperfecta ad formam ignis, propter quam solam illa
qualitas imprimitur tamen quia simpliciter non pendet ab ea in per modum instru
menti, ideo non postulat conservari, posset ita semper rnanere , si semperibi co
nservari, et quiaalias subjectum aliunde non corrumperetur. Secundum etiam sempe
r illi resistit, et actioni ejus, natura taexcmplum assumit falsum; nam per sola
m lis rei postulat, ut paulatim ab ejus consercessalionem actus per se non corru
mpitui vatione cesselur. Tamen hoc non est propter ncc diminuitur habitus, sed s
olum a causis dependentiam mediam a suo agente, sed contrariis, qua; ea occasion
e interveniunt, ut propter peculiarem naturam et institutum taD. Thom. declaravi
t, \. 2, quaest. 54, art. 3, lis qualitatis.
ubi in solutione ad 1 declarat, non aliter de-' sinere calorem per cessationem c
alefacientis, et tacite exponit quod ex prima parte citavimus.
DISPUTATIO XXQ.
DE PRIMA CAUSA, ET ALIA EJUS ACTI0NE, QUJS EST
C00PERATI0, SEU CONCURSUS CUM
CAUSIS SECUNDIS.
De concursu primoe causse cum secundis ad actiones earum, pauca inveniuntur ab A
ristotele aliisve philosophis dicta; a Theologis vero res heec copiose disputatu
r. Et quantum potest ratione nalurali cognosci, propria est hujus loci. In qua r
e primo videndum cst, quae sit necessitas hujus concursus; deinde quid sit; post
ea quomodo ad actionem causae secundae comparetur; ac tandem videbimus, an causa
j secunda; vel creatae habeant inter hujusmodi subordinationem, vel ad solum Deu
m.
SECTIO l.
An possit sufficienter probari ratione naturali, Deum per se ac immediate operar
i in actionibus omnium creaturarum.
1. Dixi in titulo.^er se et immediate, quia ex dictis disputat. preeced., consta
ns est et certum, saltem remote et per accidens divinum influxum necessarium ess
e ad actionem cujuslibet causse creatae, quia saltem necesse est ut Deus conserv
et in esse creaturam quaj aliquid operatur; qui autem dat esse, dat etiam operat
ionem, saltem remote et per accidens.
Prima sententia negans proponitw, et
suadetur.
2. Rationes prcedictasententice. Prima. Non defuerunt ergo Theologi, qui negaverint
, Deum per se et immediate concurrere ad actiones secundarum causarum. Cujus err
oris prsecipuus defensor censetur Durandus, in 2, dist. 1, q. 5, et dist. 37, q.
1, quanquam illa sententia antiquior fuerit; illam enim referunt Albertus, Henr
icus, et alii. Imo D. August., 5 Genes. ad liter., cap. 20, his verbis : Sunt qu
i arbitrantur tantummodo mundum ipsum factum a Deo, ccetera jam fieri ab ipso mu
ndo, sicut ille ordinavit et jussit, Deum autem ipsum nihil operari. Fundamentum
est, quia nulla sufficiente ratione fundari potestnecessitas hujus cooperationi
s; et ideo asserenda non est, quia Deus non adhibet supervacaneum ac minime nece
ssariumconcursum. Antecedensprobatur primo, quia causee secundee non sunt instru
menta,
sed principales causa?; nam virtute propria, et non per extrinsecam aliquam moti
onem operanlur, unde interdum univocae sunt, et effectus faciunt sibi similes; q
uando vero sunt sequivocee, sunt perfectiores et nobiliores causee; ergo operant
ur sufficiente virtute; ergo non indigent auxilio superioris causee. Patet conse
quentia, qnia ad effectum producendum sufficit virtus sequalis illi, aut certe n
obilior.
3. Secunda. Secundo potuit Deus efiicere creaturam operantem effectum sibi propo
rtionatum sine ope alteiius: cur enim lioc repugnat? Nulla sane apparet repugnan
tia aut contradictio; neque est contra divinam perfectionem aut potentiam, sed p
otius indicat magis potentiam Dei. Nam, sicut diTinre potentiee fuit non solum e
fficere creaturas, sed eliam illis communicare similem efficiendi vim, ita magis
ostendetur eadem potentia Dei, si suis creaturis possit hanc virtutem agendi eo
mpletam, et omnino integram communicare ; hujusmodi autem erif, si alterius ope
ad agendum non indigeat. Quod si hoc Deus potest facere, unde constat non jam fe
cisse? Aut si faceret, quo alio modo faceret, quam dando creaturse virtutem ajqu
alem, vel majorem, quam ad effectum necessaria sit ? hoc autem jam fecit.
4. Terlia. Tertio fieri non potest, ut duo agentia immediate concurrant ad eamdem
actionem, nisi utrumque eorum imperfectnm sit, et tantum partiale, quod de Deo n
on est dicendum; ergo non concurrit cum creatura immediate ad actionem ejus. Maj
or patet, quia vel una ex illis causis agit per aliam, vel neutra. Si primum, se
quitur eam, quae per aliam agit, non agere immediate, sed solum mediante atia, c
umque non possit diei creatura agere perDeum, agetDeus per creaturam, et ita fre
quenter loqui solemus, Deum, scilicet, operari per causas secundas, sen mediis c
ausis secundis. Cujus locutionis optimus sensus est, Deum dedisse causis secundi
s virtutem operandi, et conservare illas, easque veluti constituisse, ut vice su
i operentur. Si autem dicalur secundum, nempe neutram ex his causis, scilicet, n
ec primam, nec secundam, per alteram operari, plane sequitur utramque esse imper
fectam, tum quia utraque solum ageret ut causa partialis, tum etiam quia sine su
bordinatione, et quasd fortuito convenient ad agendum.
5. Quarta. Quarto, quia de aliquibus rebus creatis necesse est fateri non esse a D
eo
immediate; ergo pari ratione idem dicendum 2, dist. 35, a. 7, ubi sic inquit : A
lia opinio essct de omnibus , quae a causis secundis fere cessit ab aula, et a m
ultis modernorum principali virtute operantibus procedunt. reputalur hwrelica. I
tem Gregor., ibid., q. 1, Consequentia tenet a paritate rationis, et an- art. 3;
Scot., 2, dist. 1 et 37, q. unica; Bonatecedens probatur , primo in omni action
e vent., dist. 37, art. 1, q. I, ubi aithanc sencreaturse, quatenus actio est, u
t est, verbi tentiam absque omni ambiguitate csse tenengratia, calefactio ignis;
nam licet demus ca- dam ; idem, in 1, dist. 45, art. 2, q. 2; Herv., lorem, utc
alorcm, esse immediate a Deo, ta- tractat. de jEternitate mundi, q. 1. Secundo m
en de calefactione ignis ut sic id dici non idem probari potest ex communi conse
nsu potest, quia apertam involvit repugnantiam. Sanctorum, qui hanc veritatem do
cent, ut in Nam actio, vel talis actio ut sic, nempe cale- divinis Scripturis co
ntcntam, quos, quia hoc factio ignis, dicit essentialem habitudinem ad non est n
ostri muneris, breviter indicabo. hoc agens, nempe ignem; ergo impossibile Augus
tinus ergo, cum contrarium opinanest illam actionem quatenus talis est, esse a t
es retulisset loco supra citato, subdit: ConDco immediate; ct tamen illa actio e
st ali- tra quos profertur illa sententia Domini: Paquid in rerum natura distinc
tum a calore; ter meus usque modo operatur1. Etinfra: Deinergo. Secundo, hoc spe
ciali ratione dicendum de quia non solum magna et prmcipua, verutn videtur de ac
tionibus libcris, quia, si Llse cs- etiam ista terrena et exlrema ipst operatur,
ita sent immediate a causa prima, non possent dicit Apostolus: Tu nudum gravum
seminas, esse liberee ipsi causee secundse, quia et cau- Deus autem dat illi cor
pus sicut vult, et unisa prima, cum sit potentior, secum ferret se- cuique semin
iproprium corpus. Idcm late procundam quo vellet, et secunda non haberet bat ide
m Augustinus, in ep. 146 ad Consenin manu et potestate sua influxum causee pri-
tium, ubi alia testimonia Scripturoe adducit, mae, ut posset operari cum vellet.
Tertio, est ut illud : Priusquam te formarem in utero, specialissima ratio de a
ctionibus liberis pec- novi te, Jerem. 1; et illud : Si fcenum agri, caminosis;
nam indecorum est illas attri- quod kodie est, et cras in clibanum mittilur, bue
re primce causse ut per se et immediate Deussic veslit, Lucee 13. Idem August.,
lib. 4 operanti. Quartum exemplum afferre possu- Genes. ad litcr., c. 12, ubi ad
ducit illud Acmus de effectibus seu causalitatibus aliarum tor. 17 : In ipso viv
imus, movemur; et lib. 9, causarum; illee enim non sunt a Deo imme- c. 15, adduc
it illud 1 Cor.: Neque quiplantat diate, ut a prima causa, ut constat, quia illi
est aliquid, neque qui rigat, sed qui incremencausandi modi, praesertim formali
s, et mate- tum dat Deus. Prosper., Sentent., 281. Idem rialis, non possunt a pr
imacausa exerceri; si Gregorius, 16 lib. Moral., c. 18 : Omnia (inergo matcria e
t forma in suo genere sufficien- quit) quce creata sunt, per se nec shbsistere t
es sunt ad suam propriam causalitatem, cur pravalent, nec moveri, sed in tantum
subsinon erit in suo queelibet causa efficiens? stunt, in quantum ut esse debean
t acceperunt,
in tantum moventur, in quantum occulto inVera sentenha. stinctu disponuntur. Et
reliqui Patres ubi
6. Secunda sententia est, Deum per se et cunquc tractant de divina providentia,
hanc immediate agere in omni actione creaturce, veritatem ut certissimam supponu
nt. atque hunc influxum ejus simpliciter neces- 7. Secundo dicendum est, veritat
em hanc sarium, ut creatura aliquid efficiat. Et hcec sulficienter probari posse
naturali ratione. Et est vera sententia. quae fusius est a nobis ex- primo vide
tur evidenter inferri ex dictis de plicanda et conflrmanda. Primum itaque di- co
nservatione, ut hac etiam ratione fere tam cimus tam esse certum, Deum inlluere
imme- cerlum in fide habeatur, Dcum immediate efdiate ac per se in omnem actione
m creaturee, ficere omnia sicut et conservare. Prima illatio ut id negare errone
um sit in fide. Probatur probatur primo, quia, si non omnia a Deo primo ex commu
ni consensu Scholasticorum, immediate fiunt, ergo neque conservantur qui ita sen
tiunt de hac veritate, ut de Catho- immediate, quia ita res se habet ad esse, si
lico dogmate, ut patet ex D. Thom., 1 p., q. cut ad fieri. Neque enim esse rei m
agis po105, art. 5, et in 1. 2, q. 109, et 3 contra
Gentes, c. 70; Cajet., et Ferrar., ibi; Ca- 1 Joann., 5, ubi lege eumdem Aug., t
ract. preolo, in 2, dist. 1, q. 2, art. 3, ad argu- i ; Cyrill., et Chrys., etNa
zianz., quos ibi rementa contra secundam conclusionem; Ale- fertTolet. Similia t
estimonia sunt Job 10, 2 xand., 1 p., q. 9, memb. 2, ad 2; Albert., in Machab. 7
, Ps. 144 et 146.
« IndietroContinue »
- Page 6 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
Sutisfit argumentis.
12. Aigumenta prioris sententiae fere non indigent solutione. Negatur enim creat
ionem ex nece9sitate durare tantum per instans nostri temporis secundum rem loqu
endo; durat cnim quandiu conservatio permanet; secundum nomen autem seu connotat
ionem dicitur solum durare per instans, quia tantum pro illo instante connotat n
egationem prioris existentiae. Loquimur autem semper de crcatione, quae est cum
novitate essendi; nam illa, quae esset ab aeterno, non duraret per instans nostr
i temporis, sed esset nunc aeternitatis , in eaque distinguerentur creatio et co
nservatio, modo proportionali, ut disputatione prsecedentc declaravimus. Ad prim
am confirmationem respondetur, cum res permanens dicitur esse in quodam continuo
fieri, sequivocam esse locutionem; nam esse semper in fieri, cx rigore verborum
significat esse in quodam continuo transitn et successione; in boc autem sensu
falsa est propositio, non tamen sequitur ex praedicta sententia, ut per se notur
a est. Alius vero sensus esse potest, quod crealura quandiu est, actu pendet a p
rima causa, a qua semper recipit esse per eumdem actualem influxum, quo creata e
st. Et boc sensu est vera propositio, tamen est impropria, quia fieri in rigore
connolat quamdam novitatem essendi. Secunda confirmatio probat secundam conclusi
oncm a nobis positam. Verba autem D. Augustini, vel nihil ad rem faciunt, vel ad
summum confirmant eamdem conclusionem.
SECTIO III.
Utrum res oinncs a solo Deo pendeanl in
conservari.
1. Diximus pertinere ad effioacitatem primae causee, ut res omncs in esse conser
vet; sequitur ut declaremus, an hoc sit proprium ejus, et consequenter explicabi
mus communem divisionem causarum in eas, a quibus effectus pendent tantiun in ii
eri, vel etiam in conservari. Et investigabimus radicem hujus diversitatis, an s
cilicct sufficiens sit , quod causa sit univoca, vel oequivoca, vel si hsec non
est satis, quamam illa sit.
Sensus qucestionis exponitur.
2. Variis litulisuna res ab alia in sui conservat".cne iependere potest. Primum au
tem omnium advertcndum est ex D. Thoin., \ p.,
q. 104, art. 1 et 2, variia modis intelligi posse unam rem conservari ab alia, s
cilicet per se, vel per accidens. Per accidens dicuntur conservare rem ea, quee
illam protegunt a contrariis, vel eis resistendo, vel ea removendo. Et hoc modo
certum est Deum conservare unam creaturam mediante alia; Angelus enim potest fac
ile conservare hominem avertendo lapidem, ignem, etc, de quo non est quaestio, q
uia haec non tam est conservatio, quam alia mutalio localis, vel alterationis, a
d quam ex accidente sequitur, ut res, quae jam erat, non corrumpatur, et ita con
servetur. Conservatio autem per se potest subdistingui; nam una est directa et i
mmediata, quse consistit in perseverante inlluxu ipsiusmet esse. quod per produc
tionem communicatum fuit. Alia vero est conservatio solum mediata aut remota, qu
ae consistit in influxu aliquarum dispositionum vel formarum, quae necessarix su
nt, ut res conservetur in esse. Et priorem videtur D. Thom. supra, ad 1, vocare
conservationem principalem; posteriorem vero secundariam. De hoc igitur posterio
ri modo conservationis nulla est quaestio, quia certum est hoc modo quasdam crea
turas conservari per alias; sic enim dixit Arist., 12 Metaph.. text. 34, coelum
et solem divino motu suo conservare haec inferiora. Et ratio est, quia hic modus
conservationis solum consistit in productione aliquarum qualitatum, vel formaru
m. TJnde sicut una creatura agit in aliam, ita etiam potest agere in qualitates
consentaneas naturaj ejus, quibus commode conservetur.
3. Ubi duo sunt consideranda; unum est. conservationem proprie dici de illa, qua
e est per efficientiam, quomodo nunc de ilia loquimur; extendi tamen ad ulia gen
era causarum, praesertim materialis et formalis. Quomodo forma conservatur per m
ateriam, et materia suo modo per formam, et compositum per dispositiones materia
les. Hac ergo rationc dici potest materia conservari uiediis causis secundis, qu
ia licet mediate non inIhiant esse in illam, tamen inducunt in eam formas, quibu
s mediantibus conservatur. Et simili ratione qui producit connaturales dispositi
ones, dicetur conservare subjectum , quo modo sol conservat viventia, fovendo na
turalem calorem eorum. Alterum observandum est, conservationem interdum tribui i
ndividuo, interdum vero specici, quomodo dicitur couservari species per continua
m generationem individuorum, quaj est etiam impropria conscrvatio, nam potius es
t generationum successio. Unde neque de hac est sermo, quia constat generationes
has fieri mediis causis secundis. Est ergo sermo de propriissima conservatione,
per directum et immediatum influxum continuum ipsius esse in cadem singulari re
.
Qucestionis resolutio.
4. Dico igitur primo : nulla substantia creata pendet in conservari quoad suum e
sse substantiale a causa creata. Notavit lioc Capreolus, in 2, dist. 1, q. 2, ar
t. 3, ad 4 contra tertiam conclusionem, ex D. Thom., q. 5 de Potent.,art. I, ad
7. Potestque inductione et ratione ita ostendi; nam in rebus iucorruptibilibus,
quae per creationem fiunt, res est clarissima, ut notavit D. Thom., 3p., q. 13,
art. 2, quia conservatio harum rerum fit per eamdem actionem perseverantcm , qua
creanlur. Item, quia illa actio qua conservantur, non est ex materia, quia vel
res, quae per illam conservantur, non habent materiam, sed sunt simplices, vel s
i habent, talis influxus simul terminatur immediate ad esse ipsius materise; et
ideo qua ratione creatio harum rerum est propria ipsius Dei, eadem etiam conserv
atio. Quod etiam est verum de materia prima rerum generabilium; nam de conservat
ione, quae est per formam, jara diximus esse mediatam et impropriam. Maxime si v
erum est, formam non concurrere proprie et a priori ad conservationem materiee,
sed tantum a posteriori, et quasi dispositive, ut in superioribus tactum est.
5. Prseterea substantiae corruptibiles imprimis non pendent in conservari a subs
tantiis creatis immaterialibus ; nam hae non possunt per se efficere eductionem
formarum de potentia inaterice; ergo nec conservationem: est enim eadera ratio d
e conservatione. Item non pendent in conservari a generantibus univocis, ut expe
rientia constat. Et ratio est, quia recipiunt perfecte eorum formas secundum spe
ciem. Item, quia alias unum individuum unius speciei secundum suum essc diceret
essentialem vel saltem connaturalcm babitudinem dcpendentke in ipso esse ab alio
individuo ejusdem speciei, et sic vel procedendum esset in infinitum, vel neces
sario sistendum esset in aliquo, vel aliquibus, quee connaturali modo conservare
ntur; utrumque autem est plane falsum, ut constat. Rursus neque a generante aequ
ivoco, si illud etiam sit substantia genita, ut etiam constat expe
rientia; nam, licet equus generetmulum, genitum non pendet in conservari a gener
ante. Et in his et similibus fortasse ratio est, quia ha? generationes sunt aliq
uo modo per accidens, et ideo effectus ratione sui esse non dicit intrinsecam de
pendentiam a tali causa, sed solum ratione talis fieri. Aliam generalem rationem
statim tractabimus.
6. Ratio D. Tlwmw pro conclusione explicatur. Tandem possunt hae substantiae gen
erabiles comparari ad ccelestes et incorruptibiles substantias compositas. Et si
c aliqui existimant substantias inferiores pendere in conservari a ccelo, quod s
ine probatione verisimile indicat Fonseca, cap. 2, q. 9, sect. 2, hb. 5 Metaph.
Sed id negat D. Thomas supra. Reddit autem rationem satis obscuram his verbis :
Aclio agentis corporalis non se extendit ultra motum; et ideo est instrumentum p
rimi agentis in educticne formarum de potentia in actum, quw est per moturr.; no
n aiitem in consertatione earum, nisi quatenus ex aliquo motu dispositiones in m
aleria retinentur, qvibus materia sit propria formw. Sic enim per motum corporum
ccelestium inferiora consertantur in esse. Quae ratio duobus modis explicari po
test: primo, quod agentia corporalia non attingunt eductionem formarum immediate
, sed tantum dispositive, et ideo non possint esse propria causa conservationis.
Sed hic sensus est contra principia D. Thom., et contra mentem ejus in illo loc
o. Nam, juxta illum sensum eodem modo penderet forma in conservatione, sicut in
eductione, a corpore coelesti, quod tamen D. Thom. negat. Tunc autem difficile r
elinquitur, cur eo instrumentali modo, quo agens corporale mediante motu est cau
sa eductionis formae substantialis, non possit etiam esse causa conservationis e
jus. Secundus ergo sensus esse videtur, quod ccelum, quia non agit in inferiora
nisi mediis accidentibus, solum instrumentaliter attingit effectionem formre sub
stantialis, et ideo solum habet hanc eflicientiam quamdiu durat alteratio praevi
a, quia instrumentum solum agit ad effectum principafis agentis praevia propria
actione; cessante ergo motu alterationis cessat actio coeli circa ipsam substant
iam. Conservantur autcm hujusmodi res cessante alteratione, quamvis non generent
ur, nisi mediante illa; et ideo non pendent in conservari a ccelo, sicut pendent
in fieri.
7. Estque in hoc sensu ratio hsec probabilis, quae potest ita declarari amplius
et confirmari, quia substantia creata non cfficit aliam, nisi mediis accidentibu
s, ut instrumentis ; sed nulla substantia ex natura sua pendet in suo esse et co
nservari ab ctiicientia accidentium, imo in universumnullusetfectus nobilior ins
tramcnto videtur per se pcndere in conservari ab actione instrumenti, esto inter
dum pendcat in ficri, quia tale agens non est aptum ad elficiendum talem effectu
ni, nisi medio instrumento; ut licet speeies intelligibilis fiat medio phantasma
te, ut instrumento, non pendet ab illo in conservari, et sic de aliis. Et ratio
csse videtur, quia habitudo ad instrumentura ignobilius non potest fundari in in
trinseca natura et indigentia ipsius effectus, sed ad summum in natura, vel volu
ntate agentis, quia vel non cst sutliciens, vel non vult agere sine tali instrum
euto. Unde hic optime quadrat distinctio D. Thom., prout a nobis supra explicata
est de causa solius fieri, vel etiam ipsius csse. Nam quandocunque causa medio
instrumento impcrfecto agit perfectum effectum, est causa ipsius fieri, non vero
ipsius essc, quia non est verisimile, talem effectum ex vi sui osse absolute co
nsiderati postulare talem causam ut sit, sed ad summum, ut fiat tali geuere prod
uctionis. Etidco talis etfectus nunquam pendet a tali causa in conservari. Quia
ergo ccelum nullam substantiam inferiorem efficit, nisi hoc modo, scilicet, per
accidcntia, quae sunt ignobiliora instramenta, quam effectus substantiales, ideo
licet has substantia? interdum a coelis fiant,non tamcnab iisin conservari pend
ent.
8. Quod potest tertio in hunc modum ostendi.quia elementa secundum suas substant
ias non pendent in conservari a ccelis ; ergo nec mista pcndere possunt; ergo nu
lla? substantia? corruptibiles ita pendent a ceelo, quia hce non sunt, nisi aut
simplices aut niista?. Antecedens probatur, tum experientia, nam ignis aut aqua,
per se loquendo, eeque conservatur in absentia vel prsescntia solis, et quomodo
cunque mutetur influentia cceli; tum ab origine, quia cceli et elementa oeque pr
imo creata sunt; unde elemcnta pcr se et natura sua non pendent in fieri.a coelo
, scd vel primo fiunt pcr creationcm, vel postca unum aptum est gencrare sibi si
mile; ergo neque in conservari pendent. Prima vero consequentia probatur a parit
ate rationis, vcl etiam a forliori, quia forma? mistorum sunt perfectiores, et e
x se eeque permanentes. Quod ctiam experientia coniirmat, quia licet
aurum generetur a sole, conservatur sine pivesentia vcl actuali influentia solis
, et sie dc aliis. Nulla ergo substantia reperitur, qua? immediate ct directe pe
ndeat in suo esse ab alia substantia creata. Neque invenio rationem, qua? vel pr
obabiliter oppositum suadeat, cui respondere nccesse sit.
9. Qtue accidentia pendeant in constrvarin svis causis, qita non. Dico sccundo:
accidentia non semper pendent in conservari a suis causis ctiam a?quivocis. In c
ausis enim univocis est res manifesta, et experientia, ct rationc supra facta, q
ua? in universum probat. elfeitum nunquam pendere a causa univoca seu ejusdem ra
tionis in esse, sed in fieri tantum. De effectu autem facto a causa aequivoca, p
atet in calore facto a sole; permanet enim cessante inlluxu cjus, ct idcm est de
aliis primis qualitatibus quse a luna ct aliis astris fiunt. Rationcm vero stat
im inquiremus.
10. Dico tertio : aliqua accidentia pendent in lieri et conservari a causis a?qu
ivocis crentis. Ha?c ctiam conclusio constat experientia; sic enim pendet lumcu
a sole, vel alio lucido; species intentionales sensuum externorum ab objectis :
actus vitales a potentiis, et in universum motus ab aliquo actualiter mevcnte. A
tque ita fit, ut tantum hi effectu» non dependeant a solo Deo iu conservari. Dicoa
utem a solo, quia etiam ab ipso pendent immediate in conservari; nam, eo modo qu
o omnis operatio creatura? est etiam immediate a Deo, ut infradicemus, ha?c etia
mconservatio qua; pcr creaturam fit, est etiam immcdiate a Deo; est enim eadem r
atio, cum hrec conservatio sit qua?dam operatio, seu eflkientia. Et ita iu hoc n
ulla est difficultas.
11. Sed magua est in roddenda ratione hujus depcndentia?; non enim sufficienter
rcdditur ex co, quod causa cst a?quivoca, ct effectus impcrfectc participat virt
utem causa;; nam constat ex pra;cedentc assertione, hnnc rationem non sutficere
in aliis cffcctibus a;quivocis. Undc ctiam ditficile cst rationcn» assignaro, ob q
uam quidam effectus sequivoci causarum crcatarum non pendeant ab aliis in conser
vare, alii vero pendeant. Quaru difticultatom attigit D. Thomas, I p., q. 84, ar
t. 1, ubi tacite qu»rit, cur aqua ealefacta retineat calorem cessante actione igni
s, aer vcro non rctineat lumen, cessante actione solis. Et solum rcspondet: Quia
materia agtur est svscepliva caloris ignis sccundum eamdem rationem, qua est in
igne; aer vero non est Sksceptivus luminis secundum eamdem rationem, qua est in
solc. Ha?c vero ratio non videtur suffieiens, qnia potest argumentum conrmutari
; nam lumen causalum ab igne in aere uon conservatur, cessante actione ignis, ca
lor vero causatus a solc conservatur; et tamen aer est susccptivus luminis secun
dum camdem rationem, qua est in igne, et non est susceptivus caloris secundum ea
mdem rationem, qua est in sole. Deinde inquiro, quid sit qualitatem aliquam reci
pi in passo secundum eamdcm rationem, qua est in agente; duos enim potcst habere
sensus. Prior est, ut idem sit recipi secundum eamdem rationem, quod esse ejusd
em speciei; et sic non concludit ratio, tum quia calor factus a sole non est eju
sdem speciei, tum etiam qiiia probabile est, aereni esse susceptivum luminis sec
undum eamdem rationem, qua est in sole. Maxime secundum cumdem D. Thom., qui, i
p., q. 67, art. 3, cx co probat luccm solis non essc formarn substantialem, quia
in aere est accidens. Qua; ratio non csset ellicax, nisi supponeret lufuen aeri
s ct lucem solis essc ejusdem rationis.
12. AHer sensus est, ut qualitatem recipi secundum eamdem rationem idem sit, quo
d produci conjunctam in passo eidem radicali principio, id cst, eidem forma; sub
stantiali prout erat in agente, quem sensum magis D. Tliomas indicat, dum ait :
Aer natus non est recipere lumen sccundim eamdem ra/ionem, secundum quam est in
solc, et exponit: Ut sciliat recipiat formam solis, quce est principium lumbiis;
unde concludit: El ideo quia non habct rudicem in ae.re, statim cessat lumen, c
essante actione solis. Et eumdem sensum magis explicat dicta quaest. 67. art. 3,
ad i, ubi ait, qualitatcm sequi formam substantialem, et ideo sicut se habet su
bjectum ad receptioncm formee substantialis, ita se habere ad receptiouem et ret
entionem qualitatis. Unde concludit, si cum qualitate recipiatur forma substanti
alis, tunc firmiter rocipi, et sine dependentia in conservari ab agente creato;
si vero recipiatur imperfecte, id est, disponendo et pra'parando materiam ad tal
em formam, tunc etiam ccnservari aliquandiu cessante actione agentis, facile tam
en abjici; si autcm qualitas nec rccipiatur cum forma, nec disponat ad formam, o
mnino non manere cessante actione extrinseci agentis. Ex hoc ergo sensu talis co
ncluditur ratio; nam quia calor, sive ab igne, sive a sole productus, semper dis
ponit ad formam
ignis, ideo non omnino pendct in conservari a tali agenle; lumen vero aeris form
aliter ac per sese non disponit ad aliquam formam substantialem, sive fiat a sol
e, sive fiat ab igne ; aer enim illuminalus a quocunque, si non calefieret, non
disponeretur ad formam ignis, et ideo omnino pendet in conservari.
d3. Scd neque hoc modo cxplicatus ille discursus videlur efficax. Primo, quia no
n est universalis ; actus enim scientirc pendet in fieri et conservari ab agente
; habitus autem non ita pendet ; neuter autem disponit ad formam substanlialem.
Dcinde species intelligibiles facta; ab intellectu agente non pcndent in conserv
ari ab illo, et tamen non disponunt ad formam substantialem. Praterea figura, ca
lor, ct nlise qualitates similes non disponunt ad formam substantialem et sunt q
ualitates permanentes, qua; non dependent ab aliqua causa conservante effective.
Denique, quod qualitas disponat ad formam, vel non disponat, videtur impertinen
s, ut in conservari pondeat a suo agente.
ii. Motus quare ab agente in conservari pcndeat. Alii crgo putant rationem esse
reddendam solum ex intrinsecanatura talium qualitatum vel eifecluum, quia nimiru
m tales sunt, ut essentialiter vel connaturaliter includant dependentiam a tali
causa. Quse ratio explicalionc indiget, ne videatur tota res ad occultam rei nat
uram revocari, quod non tam est rationem reddcre, quam ejus ignormitiam fateri.
Verum est enim, hanc dependentiam fundari in aliqua speciali conditione vel natu
ra talium effectuum; existimoque non in omnihus provenire ex eadem radice, sed j
uxta uniuscujusque effectus naturam quterendam esse in illo rationem talis depen
dentise. Itaque in motu iacile redditur ralio, cur semper pendcat ab actuali age
nte, quia nimirum ejus csse non tam cst esse quam fieri; quia ergo fieri non pot
est csse sine agere, ideo ncc motus sine movente. Ethoec ratio probat de omni dc
pendentia quatenus talis est; nam illa vel est quoddam fieri, vel est ipsa conse
rvalio. Et ideo per seipsam essentialiter vel intrinsece pendet ab agente, et ta
lis dependentia a tali agente.
i5. Quare actv.s immanentes. Atque hinc etiam facilc redditur ratio de actibus im
manentibus, si, ut multi volunt, sunt tanlrun actiones et non qualitates; nam om
nis actio per seipsam est essentialis dependentia ab agente. Sed, quia omnis act
io habet suum terminum, et omnis dependentia «»t alicujus dependentia, ideo ut veriu
s supponimus hos actus esse quasdam qualitates dependentes a suis potentiis. Et
ratio optima redditur ex natura talium qualitatum ; sunt enim cssentialiter actu
s vitales, qui ad informandiun postulant facultatem influentem in ipsos, unde, q
uia naturaliter esse non possunt, nisi actu informando suum proximum et intrinse
cum principium, idco etiam naturaliter esse non possunt, nisi actualiter sint ab
ipso. Qua? ratio cessat in habitibus, et alioqui habitus imitantur potentias ;
sunt enim cum illis principia agendi, et dantur ad disponendas et juvandas ipsas
potenlias ; et ideo natura sua sunt permancntes et independentes ab actuali eff
icientia ipsarum potentiarum.
16. Species intcntionalcs qum pendeant in conservari ab agentibus, qum non. De sp
eciebus autem intentionalibus non potest ratio reddi ex gencrali natura earum, c
um videamus quasdam pendere in conservari a suis proximis agentibus, alias vero
minime. Et ideo reddi potest ratio, vel ex flnali causa, quia quredam institutre
sunt ad cognoscendum tantum in pra?sentia objectorum, alise vero ut retineantur
in memoria; vel ulterius ex his diversis finibus intelligi potest, species sens
uum cxternorum esse valde imperfectas, et esse quasi instrumenta conjuncta suoru
m objectorum, ideoque natura sua pendere ex actione eorum in esse ct conservari;
alias vero species vel sensibiles, vel intelligibiles esse perfectioris rationi
s , et ideo magis esse independentes.
17. De qualitatibus physicis eadem quccslio tractatur. Dc aliis vero qualitatibu
s physicis, de quibus solis videtur D. Thoin. locutus citatis locis, probabiles
sunt ejus rationes; nam hce qualitates, vel disponunt ad formam, vel consequuntu
r illam. Quae disponunt, quia ex natura sua antecedunt formam, ideo possunt salt
em in esse remisso praecedere talem formam, et consequenter etiam possunt mancre
sine illa; quse vero formam consequuntur, non possunt esse nisi vel intrinsece
ab illa manent, vel ab agente habente talemformam actualiter pendeant. Addere pr
eeterea possumus aliam rationem generalem, quod qualitates unius speciei nunquam
pendent in conservari a qualitatibus ejusdem speciei, propter rationem superius
factam de causis univocis. Et ideo valde probabile est, lumen, et lucem solissp
ecie differre. Qualitas nutem, quse aliquando fit ab alia superiori, et pecic dis
tinctn, talis interdum est, ut, per se
loquendo, fieri possit ab alia ejusdem speciei. Et tunc licet interdum fiat a su
periori quaJitate, non pendet ab illa in conservari. Quia cnra ex natura sua non
petat dimanationem ab illa superiori causa ut sit, non est cur ab illa pendeat
in conservari, licet ab illa fiat, juxta doctrinam datam in sect. 1, explicando
rationem dubitandi. Et hinc est, quod calor, licet fiat per actionem solis, cons
ervetur sine actione ejus, quia natus est fieri ab alio calore. Quando vero qual
itas talis est, ut in extraneo subjecto nunquampossitnaturaliter fieri, nisi a s
uperiori qualitate, connaturali modo existente in superiori agentc. tunc signum
est, pendere ab agente in conservari, quia sicut absolute indiget illa emanation
e. ut sit, ita similem influxum requirit ut in esse permaneat; et ideo lumen in
aere non conservatur sine.prajsentia solis, velalterius, quod in natura lucis cu
m sole conveniat. Et hanc rationem, licet sub aliis verbis, indicavit Cajetanus
defendens ratiorTem D. Thom., 1 part., q. 104, art. 1, dub. ult., et applicari p
otest ad omnes eflectus tam substantiales, quam accidentales.
Dubium primwm incidens.
18. Sed adhuc supersunt duae difficultates. Prior est, quia omnis qualitas pende
t ab aliquo agente proximo in fieri et conservari; unde etiam in calore, cessant
e actione ignis, adhibet Deus aliam actioncm, qua se solo conservat talem calore
m, ut supra diximus, quse actio talis est, ut aequivaleat actioni, quam habebat
ignis cum communi concursu Dei; unde per se esset sufBciens illa actio ad produc
endum illum calorem , si non esset productus, quia per illam solam dat Deus esse
tali calori , tanquam sulBciens causa illius esse. Quotiescunque ergo cessat ac
tio proximae causae, cffectus conservari non potest, nisi supplente Deo activita
tem talis causa;; ergo vel omnis effectus pendet in conservari a sua causa proxi
ma, vel nullus, quia si in omni causa proxima Deus velit supplere absenliam ejus
, nunquam effcctus pendebit in conservari a tali causa. Vel denique reddenda est
ratio, cur Deus in quibusdam effectibus ita se habeat, ut cessantibus causis pr
oximis ipse continuet (ut ita dicam) conservationem eorum; in aliis vero non ite
m. Vel cur hoc postulet natura rei, ut unus effectus pendere dicatur a sua causa
proxima in conservari, et non alius.
19. Emdatur. Ad hanc difficultatem
« IndietroContinue »
- Page 7 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
posteriori qiudem et a signo, sed ut opinor, cvidentiss.ima intellectui bene dis
posito; nam videmus lumen penderc a sole in fieri et in conservari, quia sol est
causa supeiioris rationis, et secundum quamdamparticipationem est causa luminis
non solum secundum fleri, scd etiam secundum esse, ut declaratum est. Sed multo
essentialius pendet quodlibet ens creatum a Deo, quam lumen a sole, multoque in
ferior participatio est divini esse, quam lumen sit lucis solis; ergo multo magi
s pendet in conservari ab illo.
14. Ultima conclusionis proiatio. Ultimam rationem possumus in hunc modum confic
ere, nam duobus modis possumus intelligere res omnes , ut pennaneant in esse, pe
ndere a Deo , primo permissive (ut ita dicaiu), quia nimirum tandiu mauent in es
se, quamdiu a Deo permittuntur manere, id est, non privanlur suo essc ab illo, a
quo privaii possent; secundo positive, id est, per actualem influxum in ipsas.
Jam igitur argumentor. Evidens est res omnes pendere seu conservari a Deo saltem
primo modo; sed non possunt illo modo pendere, nisi pendeant ctiam posteriori m
odo ; ergo. Major probatur, quia ad omnipotentiam Dei pertinet, ut res, quas con
didit, possit in nihilum redigere si velit; ergo ut conserventur in csse, saltem
necessaria est ejus permissio, quse in hoc solum consistere potest, ut non veli
t eas in nihilum redigere, cum possit. Consequentia est clara, et antecedens pat
et ex ipsis terminis; quia non esset Deus perfectus dominus omnium rerum, si non
posset de eis disponere prout vcllet. Minor autem probatur, tum quia multai sun
t res quee non possunt privari esse per contrariam actionem, ut Angelus, et alia
e res simplices; tum etiam quia omnis positiva actio necessario tendit ad aliquo
d esse; unde, si Deus semper indigeret actione ad destruendas res, non posset ea
s annihilare; ergo ut iToc possit, necesse est ut per solam abstractionem action
is, vel inlluxus possit eas annihilare. Hoc autem fieri non potest , nisi quaten
us illre in suo esse et conservari a tali influxu et actione pendent; ergo.
15. Veteres philosophi dependentiam creaturaru.ni a Deo in conservatione cognove
runt. Est crgo hajc veritas satis nota naturae lumine, quam proinde philosophos
etiam agnovisse significat Justin. Mart., in orat. Parenet. ad Gent., latiusque
confirmat Eugubin., lib. 1 de Peren. Pbilos., a c. 26, et lib. 3, fere per totum
, sumiturque ex Platone in Timeeo,
et ex Arist. vel sub nomine ejus, in fib. de Mundo ad Alexandr., et lib. 12 de D
ivin. sapient. secundum /Egyptios, c. 19 , ubi dicitur : Ab illo sunt perpetuita
s, locus el tempus, ejusdemque beneftcio permanent, et sicut centrum circuli in
seipso est; linew autem ab eo ductcB ad ambitum, ipseque ambitus cum punctis in
eodem centro existunt; sic quoque naturw omnes, tam quas ad intellectum, quam qu
m ad sensum pertinent , in agente primo consistunt etconfirmantur. lnfra vero in
quirens, quomodo res omnea dicantur permanere in primo opifice, cum forma perman
eat in materia, et materia in forma, et affectio in subjecto, respondet prseter
hos modos esse alium, quo res dicitur permanere in alio ut in agente, verbi grat
ia, lux in lucente, et radius in eo, a quo emanat, etdenique quwlibet essentia s
implex in efftciente; Trismeg. etiam, iu Asclepio, Dcum vocat, Mentem conservatr
icem rerum omnium, in qua omnia vivunt atque snbsistunt. Seneca etiam, libro de
Consolat. ad Polybium, Deum vocat, causarum causam custodientem et regenlem omni
a ; qui multa etiam ad hanc rem habet in libro dc Providentia. Denique Theologi
ita sentiunt de hac veritate naturali, eamque aliis ralionibus suadent, et exemp
lis declarant, ut videre licet in Bonavent., in 1, dist. 37, art. 1, q. 1 ; Greg
orio, in 2, dist. 3, q. 1, art. 3; Alens., 1 part., q. 10, membr. 2 et 3; Hervse
o, in tractatu de ^Eternitate muudi, q. 6, et aliis, quos sect. seq. referam.
Solvuntur rationes dubitandi.
16. Ad primam rationcm dubitandi, patet responsio ex dictis; nam eadem indigenti
a, quae est in esse creatura; in primo instanti quo fit, ut sine alterius action
e esse non possit, est in illa quamdiu permanet in esse. Quia cum ratione sui es
se praecise, et quatenus tale est, indigeat creatura divino influxu ut sit, quam
diu est, eodem influxu indiget. Neque illa conservatio dici proprie potest itera
ta collatio cjusdem esse, sed sicut ipsum esse non est iteratum esse, sed est un
um esse quod idem permanet, sic etiam influxus, quo res conservatur, est idem, s
eu eadem collatio ejusdem esse, ut sequente sectione amplius explicabimus. Nec v
ero est superfluus, quia sine illo non sibi suflicerent res creata?,ut sustentar
entur in esse. Quapropter deficiente hoc influxu, statim in nihilum redigerentur
, non quia ipssemet res creatm seipsas privarent suo esse; id enim repugnans es
t; sed quia ab auctore sui esse, illo privarentur, non per actionem contrariam,
sed per suspensionem actionis necessaria?, ut esse possent. Et quoad hoc, eadem
esl ratio de entibus incorruptibilibus; illa enim licet secundum potentiam intri
nsecam , et in ordine ad naturalia agentia, dicantur entia necessaria, non tamen
in ordine ad extrinsecam potentiam Dei, a qua semper ac continue pendent in suo
esse. Unde licet dicantur per se esse in ordine ad intrinsecam causam , quia no
n per formam distinctam, sed per se habent esse in quo subsistant, quod maxime v
crum est de immaterialibus substantiis, tamen in ordine ad causam extrinsecam no
n convenit illis per se esse, sed per superiorem causam, et dependenter ab illa.
17. Secunda. Ad secundum respondetur, ex utroque capite ibi proposito sufficient
er colligi hanc veritalem. Primum enim ad amplitudinem divina? potcntiee spcctat
ut nihil sit, neque aliquo momento esse possit absque iniluxu ejus. Ad eamdem i
tem pertinet plenum dominium omnium rerum creatarum, et intrinseca potestas anni
hilandi eas, per suspensionem sui intluxus. Quocirca in humano artifice, vel eti
am in naturalibus agentibus univocis, quod possint efficere effectus, qui cessan
te actione sua in esse permaneant, non est perfectio simpliciter, sed supposita
aliqua imperfectione, nimirum in artifice, quod non possit efficcre rem aliquam
secundum proprium esse et entitatem ejus, sed solum secundum quamdam formam et f
iguram consurgentem ex situ et ordine talium rcrum. qua imperfectione supposita,
pertinet ad industriam artificis, res componere ex talibus rebus, tali ordine a
c dispositione, ut firmiter cohajreant, et stabiles sint. In agente autem natura
li supponitur, verbi gratia, quod de se sit agens univocum, quod non pertinet ad
perfeclionem simpliciter; nam caeteris paribus multo excellentius est agens, qu
od ex se est eminentioris ordinis, quam effectus, illumque eminenter continet. T
amen, supposita illa imperfectione, quod causa est ejusdem rationis et ordinis c
um effectu, pertinebit ad perfectionem non simpliciter, sed illius ordinis, ut p
ossit effectum a?que perfcctum ac permanentem efflcere. Rursus etiam colligitur
necessitas conrervationis sufficienter ex imperfectione creati esse; nam si ex s
e tale esset, ut posset velper momentum permancre sine actuali influxu primoe ca
usa;, ctiam in primo momento, vel in ipsa aeternitate esse posset sinc tali infl
uxu, neque ex
intrinseca ratione sua postularet dependentiam ab alio, quod est proprium esse i
nfinite perfecti.
18. Ad exempla vero, quee ibi afleruntux, primum respondetur, quod licet non quc
elibet insequalrtas effectus ad causam sufficiat, ut effectus pendeat in conserv
ari, tanien heec ina;qualitas, qua: est inter esse per essentiam et per particip
ationem, seu inter esse independcns, et illud quod est essentialiter de~ pcndcns
, suflkit ut hoc non possit sine illius influxu conservari. Petitur aulem in ill
is exemplis, ut explicemus, quando effectos pendeat in conservari a causa creata
. Sed hoc declarabimus commodius in sect. 3.
SECTIO H.
Qucenam actio sit conservatio, et quomodo a creatione differal.
1. In hac re est prima sententia Henrici. Quodhbeto 1, q. 7, asserenti in omni r
erum productione et conservatione intercedere duas actiones. Unam, qua res acqui
rit esso; aliam. qua conservatur in essc; ex quibus iUa preecedit, haec sequitur
. Idem Quodlibeto 9, q. I; Aureol. et Gregor. infra citandi. Fundamentum esse vi
detur, quia aclio, qua rei confertur esse, est subita, et indivisibilis, et care
ns duratione seu permanentia, et ideo statim pra;tcrit, eique succedit actio, qu
a res conservatur in esse; nam conservatio est actio permanens. Et confirmatur p
rimo, quia si res eadem actione conservaretur qua fit, scmper quamdiu est, esset
in quodam continuo fieri. quia primum fieri continuo duraret. Consequcns autem
videtur valde absurdum, nempe quod res substantialis, et permanens, sit in conti
nuo fluxu. Confirmatur secundo, quia ssepe videmus rem ab una causa produci, et
ab alia conservari; ergo tunc necesse est. distingui conservationem a production
e ; ergo et semper distinguuntur. Ultimo td confirmat ex August., libro de Anim.
immort.. c. 8, ubi de Deo sic scribit: Hcec vis et nalura iucorporea effcctrix
corporis universi, prtpsente potentia tenet universum; non enim fecit, atque dis
cessit, effectumque d-scruit; et infra: Illa effectoria vis vacare non potest, q
ui* ii, quod ab ea factum est, tueatur, et specie carere non sinat, quwest in qu
antumcunquc est; quod enim per se non est, si deseratur ab eo per quod esl. prof
ecto non eril, ek. Alia argumenta pro hac sententia refert ex Aureolo Capreol.,
in 2, dist. l q. 2, art. 2, in arg.
cont. 3 concl. Alia etiam affert Gregor., in 2, subsequens lempus, quo res conse
rvatur, et
dist. i , quaist. 6, conclus. 4. Sed ea omitto, tunc eadem, vel majoii ratione i
dem dici
quia non babent specialem difficultatem. poterit de priori actione, et vilabitur
illa su
2. Secunda sententia est, conservationem perflua multiplicatio actionum. Adde qu
od
non esse aliam actionem a creatione secun- illa secunda actio inchoanda esset pe
r ulti
dum rem aut modum realem, sed solum con- mum non esse, quod est praeter naturam
ta
notatione quadam aut negatione inclusa, seu lium actionum. Item in visione beata
, verbi
ratione distingui, nam creatio dicit effectio- gratia, alia esset actio, qua bea
lus primo vi
nem rei, connotando, quod antea non fuerit; det Deum, et qua deinde perseverat i
n visio
conservatio autem dicit eamdem effectionem, ne Dei. Et ita prima actio non esset
beatitu
connotando, quod resantea jam fuerit. Haec do, neque dc se perpetua, quod est ab
sur
est sententia D. Thomae, 1 p., quaest. 104, dum. Imo hoc admittere in quacunque
cor
art. 1. ad 4, et de Potent., quaest. 3, art. 3, porali visione, vel in omni inte
llectione et
ad 6, et quaest. 5, art. 1, ad 2, et hanc se- volitione est praeter omnem ration
em, et pra>
quuntur communiter Thomistae, Hervaeus, ter experientiam, quantum in hac rc inte
r
tract. de iEternit. mundi, quaest. 1; jEgid., venire potest. Imo vix cst homini
possibile,
de Ent. ct essent., q. 7; Ferrar., 3 contra perseverare tantum per instans in ac
tione
Gentes, cap. 65; Capreol. supra, qui refert vitali, quam exercet. Mirum etiam es
set,
specialiter, contra Henricum, Bernardum de quod in agente naturali, verbi gratia
, visu,
Ganaco, Quodlibdt. 1, quaest. 7. Et haec sen- variaretur actio, non mutato princ
ipio, neque
tentia, per se loquendo, vera est; ut tamen objecto, neque passo, neque effectu.
Et simi
amplius explicetur, distinctio quaedam adhi- liter quod in agente libero multipl
icaretur
benda est. actio absque usu novo libertatis. Tandem ac
tio habet unitatem ex termino et principio,
Qumshonis resolutio. vel etiam ex passo, si versetur circa illud;
3. Prima assertio. Contingit enim inter- sed productio et conservatio habent eumde
m
dum rem ab eadem omnino causa conservari, omnino terminum; ergo si principium si
t
a qua fit; interdum vero a diversis, vel quia idem, ut supponimus, actio, de qua
agimus,
effectio fit ab una cum adminiculo vel con- erit eadem, quia creatio nullum habe
t sub
cursu alterius, conservatio vero 6t a solauna jectum; idem autem est servata pro
portione
causa, vel e converso, quia productio fit ab in actione et conservalione, quee f
it ex sub
una, ad conservationem autem multae con- jecto, si passum sit idem. currunt. Dic
o ergo primo: quando conserva- 4. Objcctioni fit satis. Dices, etiam ex
tio est ab eodem omnino agente, et cum eo- temporis diversitatc solere actiones
distin
dem concursu causae materialis, vel etiam gui; ideo enim Aristotelcs ad motus un
i
cum eadem independentia a materiali causa, tatem requirit uuitatem temporis; cre
a
tunc conservatio non est alia actio a produc- tio autem et conservatio fiunt div
ersis tem
tione vel creatione, nisi ratione tantum vel poribus, vel saltem illafit in piim
o instanti,
connotatione et habitudine. Quo fit, ut for- hsec vero in toto tempore subsequen
ti. Res
maliter ac per se loquendo, actio et conser- pondeo, ex sententia Aristotelis, i
dem tempus
vatio non sint in re duae actiones. Haec est continuum satis essc, ut motus sit
idem, et
mens^D. Thomae. Et probatur, quia nullum consequenter ut actio sit eadem; at in
pra?
est principium sufficiens ad distinguendas senti instans, quo fit creatio, conti
nue con
illas actiones; ergo sine causa asserentur jungitur tempori subsequenti, quo dur
at con
distinctae. Quis enim credat solem, vel lucer- servatio; continue (inquam) eo mo
do, quo po
nam alia actione illuminare hunc aerem, cum test indivisibilis terminus rei divi
sibili imme
primo applicatur, et deinceps? Quid enim diate copulari; hoc ergo satis essct, u
t illa
fuisset in causa, ut prior actio interrumpere- actio esset una, et ideo saepe di
cit divus Tho
tur, vel cessaret, ut alia deinde inchoaretur? mas, conservationem esse quasi co
ntinuatam Rursus deberet prima aclio tantum per in- creationem. Quod non est int
elligendum de
stans nostri temporis durare,quiaquaratione continuatione propria , sed nostro m
odo in
amplius duraret, semper durare posset; sub- telligendi , seu per coexistentiam a
d veram sequens actio ergo vel duraret per aliud si- successionem continuam. Con
tinuatio enim
mile instans tantum, et sic essent duo in- proprie dicta, solum est in re divisi
bili; crcastantia immediata; vel duraret per totum tio autem et conservatio sunt
una actio indixxv. 55
visibilis ; unde ejus unitas major est, ejusque duratio non est per successionem
, nec per veram continuationem, sed per ejusdcm indivisibilis actionis permanent
iam. Nam , quando nou est successio in termino, vel acquisitione termini, ncque
in actione csse potest; hic autem non est successio in tcrmino, qnia est esse su
bstanliale indivisibile, neque in acquisitione ejus, quia simul totum acquiritur
, et simul totum conservatur. Quo fit, ut cum dicitur productio ac conservatio d
urare uno tempore continuo, intelligcndum id sit dc tempore extrinseco, cui illa
actio coexistit, nam si sit sermo de intrinseca durationc, potius est unum inst
ans aut sevum indivisibile, quod totum simul iucipit in primo instanti, totumque
persevcrat toto tempore sequente, et in singulis partibus ac instantibus ejus.
5. Atque hinc confirmatur ratio superius facta, nnm conservatio est una actio, p
rout durat toto tempore post primum inslans , ct in omnibus instantibus continua
tivis talis temporis; ergo etiam est una actio cum ipsa productione vel creation
e, quai fit in primo instante. Patet consequentia, quia non est major ratio dist
kictionis inter primum instans , et tcmpus immediate subsequens, quam inter quod
libet instans continuativum, et partem temporis, qiue post iilud succcdit. Nisi
quis fortasse fingatin ipsa conservatione realem intrinsecam successionem, quod
et falsum est, et mihi improbabile, et adhuc relinquitur idem argumentum, quod e
o modo, quo conservatio in se dicitur una actio, scilicct, continuatione, debeat
etiam dici una cum crcatione, quia non minus conjungitur pars ultimo termino, q
uam continuativis, ut in linea punctus terminativus vere illi unitur, et suo mod
o constituit cum partibua unum integrum, sicut punctus continuativus.
6. Objectio dissolvilur. Unde obiter solvitur argumentum, si quis ita objiciat:
Si Deus annihilaret Angelum , ct postea eumdem crearet, actio creandi esset dive
rsa, solum quia diverso tempore fit; ergo creatio et conservatio, quaj diversis
fiunt temporibns, erunt actiones diversee. Respondetur enim idcm argumentum ficr
i posse de conservatione, qiue priori et posteriori tempori, vel instanti corres
pondet, quod scilicet non sit cadem actio, sed intinita; multiplicentur in 8ucce
ssione omnium instantium, vel partium temporis. Negari ergo potest consequen
tia, quia in illo casu actiones essent interruptae et discreta^; hic vero est un
a continua. Melius tamen dicitur antecedens non esse neccssarium, nam posset Deu
s reproducere Angelum eadem numero actione, qua illum creaverat; non enim illi d
ifficilius est eamdem numero actionem iterum efficerc, quam eumdem nuiucro effec
tum, ut alibi latins dixi. Tamen etiam posset si vellet diversa actionc uti ad r
cproducendum eumdem numero effectum , ut in superioribus notavi. Et ideo non dix
i antecedens esse falsum.sed incertum, quia pendet ex libera Dci voluntate. Unde
etiam non nego quin possit Deus. si vclit, variare actionem in rei creatione et
conservatione. imo et in ipsa conservatione, prout fit in diversis partibus nos
tri temporis; dico tamen id esse superfluum, ct non connaturale, supposita ident
itate termini et principii, maxime quando non interrumpitar actio.
7. Qualis ct quanta creationis a consenatione distinctio. Hinc prajterea facile
intelligitur distinctio rationis inter creationcm et conservationem; nam quod ha
je saltem intercedat, ipse diversus modus loquendi ostendit; quia res non dicitu
r conservari in primo instanti quo creatur; neque crearipost primum instans reli
quo tempore quo conservatur; intervenit ergo aliquod discrimen saltem rationis i
nter illa duo; quod non cst aliud nisi supra tactum, quod creatio sub Iiac voce
connotat negationem csse prius habiti.couscrvatio vero e contrario connotat poss
essionem ejusdem esse prius habiti. Quod vero ha;c sit tantum diversitas ratioui
s, perse notum videtur. Et facile patet a simili ex ipso termino, nam ipse effec
tus creatus, ut cxistens in primo instanti, vel ut cxistens inloto tempore seque
nti, solum ratione potcst distingui; ergo idem est in actione indivisibili. et i
ta sunt imposita diversa nomina, qnibus significetur actio sub illis diversis re
spectibus ac connotationibus. fnterdum vero concipitur vel significatur actio si
ne illis rcspectibns sed indifferenter, ct tunc indiffercntcr etiam dicitur de p
roductione , et dc conservatione; quomodo dicitur sol illuminare acrcm, et in pi
imo instantc, ct toto tempore, quo lumen durat. Quo sensu etinm dicitur Deus usq
tt modo operari, Joau. 5, ut August. exponit, 4 Genes. adhtter., cap. 12, et ali
i Patres supra citati. Ex his ergo satis patet tota conclusio. Cur vero ultimam
partem ejus addiderim, constabit ex sequcnti conclusione.
8. Secunda assertio. Dico secundo: interdum conservatio est distincfa aclio a pr
oductione ob diversitatem cllicientis vel materialis causae; tunc autem est matc
rialis potius distinctio, quam formalis inter productionem et conservationem. Pr
ima pars declaratur et probatur , nam quantitas , verbi gratia, in mysterio Euch
aristice conservatur eadem numcro, et in materia panis, et separata a pane. Et i
dco alia actione fuit producta ex materia panis, alia conservatur separata. Et r
atio est, quia prior actio fuit cductio de potentia materia;, vel concreatio cum
materia, aut comproductio cum pane, juxta varias opiniones. Posterior vero acti
o est ex nullo subjccto; ct in re est idem quod creatio; solum non ita appellatu
r, quia rcs illa jam pra>existebat. Unde obitcr intelligitur, huuc modum distinc
tionis inter productioncm et conscrvalionem, scilicet ut altera sit per modum ed
uetionis, altera per modum creationis, vel e converso, non posse naturaliter int
ervenire, nisi per miraculum aut supernaturale opus; nam forma qua; fit pcr acti
onem dependentema subjecto, non potcst naturaliter fieri aut conservari independ
entcr a subjecto. Et eadem ratione si accidcns productum in uno subjecto, transm
utaretur in aliud, et in eo conservaretur, actio illa qua conservarctur in alio
subjecto, esset distincta ab illa qua fuit productum in priori; quia esset quasi
nova eductio, novaque dependentia a distincta causa; tamcn illa diversitas non
potest esse naturalis, quia non potest accidens migrare naturalitcr dc subjecto
in subjectum.
9. Distinctio creationis a consertatione ob variationcm efficientis. Alio modo p
otest distingui conservatio a productione cx parte principii, ut cum ignis produ
citur ab igne, et postea conservatur a solo Deo. Vcl cum aqua calefit a sole, au
t ab igne, et remoto sole aut igne retinet calorem; tunc enim neccsse est conser
vationem esse novam actionem distinctam. Quod facile patet, quia cessavit prior
actio et dcpendentia; jam cnim ignis non ngit in aquam, verbi gratia, aut alium
ignem genitum, et consequentcr cessavit etiam prior actio, ut erat a Deo; nam in
re erat omnino eadem cum actione ignis, ut sequente qua>stione declarabitur; er
go est nova actio, qua Deus se solo illum effectum conservat. Imo contingit prio
rem actionem esse successivam, conservationcm vero esse indivisibilem et permane
ntem, quia per hanc nihil novum ac
quiiitur pcr partes, scd quod acquisitum est paulatim, simul et indivisibiliter
conservatur; loquor enim de pura conservatione, qute fit sine augmento. Denique
ratio est, qnia actio, cum per seipsam pendeat abagentc, non potest variare depe
ndentiam, vel habitudinem ad agens, quin varietur actio. Et ideo si lumen produc
atur ab una lucerna, et conservetur ab alia, conservatio cst actio distincta a p
roductione; et in universum idem est quandocumque est distinctum conservans a pr
oducente.
10. Ex quo obiter inteliigitur, hunc modum distinctionis non habere locum natura
liter in creatione, et conscrvationc illi correspondente, quia naturaliter non p
otest res creari, ncque creata conservari nisi a solo Deo; aecus vero est supema
turaliter, nam si Deus crearet rem per instrumentum creatum, et postea conservar
et sc solo, vel e convcrso, tunc etiam actio esset distincta propter eamdem rati
onem. Dixi autem esse collationem faciendam inter conservationem corrcspondentem
creationi; quia ita est forrnaliter ac per se facienda comparatio, quoties inqu
iritur de distinctione inter productionem et conservationcm. Nam si quis compare
t conservationem ignis in materia cum creatione quacumquc, clarum est esse actio
nes diversas. Item sistendum est in actione et causalitatc causa; efticientis; n
am si quis comparet creationem materia;, verbi gratia, ad conservationem, prout
suo modo est a forma actuante illam, sic alia est causalitas forniffi ab actioue
agcntis; tamen id non est formaliter comparare conservationem activam cum produ
ctione.
11. Tandem intelligitur, cur in hac assertione dixerim distinctionem hanc inter
conservalionem et producliouem essc per accidens ac inaterialem; in superiori ve
ro dixerim identitatcmesse pcr se ac formalcm. Quia ninihmn distinctio, quam cxp
licuimus, non estinter conservationem et productionem, cx eo quod una est conser
vatio et altera productio; sed ex eo quod una est ab una causa, ct altcra ab ali
a. Qua; distinctio erit cadem inter duas productioncs, vel etiam inler duas cons
ervationes, si eadem diversitas principiorum intcrcedat; crgo productio et conse
rvatio per sc non habent hanc diversitatem, sed potius identitatem, si formalite
r ac prsecise compaientur.
« IndietroContinue »
- Page 8 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ra natura, non posset per infinitum tempus pati aliquam alterationem ab intrinse
co, quia eadem est ratio de alteratione unius partis in aliam, vel caloris natti
ralis in humoies aut nutrimentum, quae est quorumcunque aliorum agentium, vel pa
tientium, et ideo tnlis homo non indigeret cibis per infinitum tempus, et pro eo
dem non solum non moreretur, sed neque moii posset.
17. Dices : haec omnia sunt prreternaturalia rebus corruptibilibus, et agentibus
ac patientibus contrariis; jam ergo non relinquuntur hujusmodi res suae naturae
, ut supponebatur. Respondetur, his ct similibus argumentis et illationibus decl
arari saltem a posteriori, creationem eeteroam non esse consentaneam naturis har
um rcrum, quia unaquaeque res natura sua postnlat existere, atque etiam fieri in
ea mensura, et in co statu, in quo possit aetiones suas exercere modo naturae s
ua; aeeommodato. Res autem corruptibiles in arternitate factae pro ipsa a;ternit
ate nihil accommodatum sibi agere possent. Unde neque etiam postea ex se possent
inchoare actionem et passionem; nam illud tempus imaginarium infinitum, pro quo
necessario durarent in dispositione, in qua ereatae essent, non haberet certumt
erminum a parte post, sed ante quodlibet instans signatum posset finiri, et ita
etiam ante quodlibet instans posset actio creaturte inchoari; ergo non possent e
x se inchoare actionem determinando instans, pro quo esset inchoanda, sed hoc ad
Deum pertineret, quod etiam preeternaturale est. Nihilominus tamen supposita cr
eatione seterna, dicimus haec omnia naturali necessitate sequi, et ex illa suppo
sitione a-temae creationis dicimus, quod licet in reliquis relinquantur hujusmod
i res suis naturis, infinito tempore durabunt.
18. Incorruptibiles substantice non omnino connaturaliter existerent ab ceterno
createe. Addo vero ulterius hanc hnproportionem, sivc (ut sic dicam) preeternatu
ralitatem, licet non omnino aequulem, pene eamdem reperiri in creatione aeterna
rerum incorruptibilium, quia necessarium est rem quamcunque ab seterno crcatam o
mnino immutatam manere per infinitum tempus , tam in substantia, quam in acciden
tibus omnibus cum quibus creata est, quia omnia illa sunt aeterna, ideoque ex ea
parte infinita in duratione, secundum totam reaUtatem, vel modum reaiem, in quo
ab eeterno creata sunt; ergo necesse est ut pro infinita duratione immutnta man
eant.
Omnis autemcreatura,quantumvis incorruptibilis, mutabilis est secundum locum, au
t alias operationes, etideo etiamilli praeternaturale est in eo statu fieri, in
quo non possit suo? motus aut operationes naturales exercere. velvariareperinfin
itum tempus. NihilomLnni tamen hoc non est simpliciter impossibile aut repugnans
, quod nos intendimus. ¦
Argumentorum solutiones.
19. Primum argumentumin principio factum jam cst sufiicienter solutum ex. dictii
; ostendimus enim non esse de ratione creationis, ut ipsam nihil antecedat reali
duratione, sed solum ordine nitionis et causalitatis. Neque obstat quod Anselmu
s, in Monol., cap. 8, etiam approbat illam expositicncm, ut quod creatur, ex nih
ilo Geri dicatur. eo quod prius erat nihil, et pcr creatioiieiu fit aliquid. Nam
prius ibi docet veram interprctationem superius traditam, quod scibeet per illa
m particulam negetur omne subjectum, et omnis materia, ex qua creatio fiat; post
ea vero adhibet illam aliam interpretati>> neni, non ut necessariam, neque ut co
nvenientem creationi ex eo propcise quod creatjo est, sed ut declarantem creatio
nem. proui facta est.
20. Ad secundum rospondetur primo, nnllum esse inconveniens conccdere rem creari
actione, qua conservatur, ut mox dicemu? Deinde dicitur, etiam in creatione a?t
ema posse ratione distingui creationem a eonser vatione. Ut enim illa creatio di
citur esse absolute in ipsa aeternitate, ut simplcx partiupatio esse creati, hab
et rationem creationi?: ut vero in illa concipimus quamdam successionem imaginar
iam, sic pro quolibet instant* signato talis successionis habet rationem conserv
ationis. Quod fere eodem modo apprehendimus in a-tcma Yerbi generatione. Ut enim
est in sua aiternitate, est vtfra productio et generatio; ut vero intelligitar
coexistens instantibus nostri temporis aut imaginariis, est (ut ita dicam) perma
nentu quatdnm in eadem generntione; nomen enim conservationis, quod imperf ectio
nem denotat. illi tribuendum non est. Vide D. Thom., q. 3 de Potent., art. 14, a
d 10.
21. Qualiter Sancti ex wterna existentin Verbi Dei probent ejus divinitatem. Ad
tertium negntur antecedens, nempe aeternita tem repugnare rationi creatura?. Ad
Patre* autem primo dici potest loqui ex suppositione fidei, quae docet nullnm cr
eaturam esse ab (Pterno creatam; ex quo recte colligunt, si Verbum ceternum est,
creaturam non esse. Quia vero interdum significant creaturae repugnare coaetern
itatem ad Deum, intelligendum id est juxta priorem conclusionem. Quomodo dixit A
ugust., 12 de Civit, cap. 15, licet Angeli essent ab a-terno creati, nihilominus
non fuisse futuros coaitemos creatori suo, ille enim semper fitit ceiernitate i
mmutabili, isti autem facti sunt. Ad rationem respondetur, quod est ab intrinsec
o «eternum, esse ab intrinseco immutabile ; quod vero est ab extrinseco factum in
oeternitate, non oportere, ut ab intrinseco sit immutabile, sed satis esse, si p
ro ipsa aetemitate, vel pro duratione inIJnita, quae in illa cogitatur, immutatu
m maneat.
22. Unde ad confirmatioiiem concedo, hoc ipso quod Deus creal aliquid ab aiterno
, ex necessitate debere iliud conservare infinito tompore imaginario, in sensu d
eclarato. Neque hoc est inconveniens, quia haec non est necessitas absoluta, sed
ex suppositione.quaj proportionaliter habet locum in quaiibet actione Dei. Nam
si vult producere rem in tempore, saltem pro illo tempore necesse esl ut cam con
servet; ergo si vult producere in a>tcrnitate, quid mirum, quod pro aeternitate
illam necessario conservet? Ha:c vero necessitas tantum est a parte ante, quia a
scendendo versus initium, nunquam reperitur terminus in illa duratione; non vero
a parte post, quia in quocumque instanti signato in illa eeternitate posset Deu
s cessare ab illius rei conservatione, et ante quodlibet signatum in quolibet et
iam signabili posset cessare pro suo arbitrio. Cajtera de hac materia in 8 Physi
c. remittimus.
DISPTJTATIO XXI.
DE FRIMA CAUSA EFFICIENTE } ET ALTERA EJUS ACTIOiNE, QVM EST COHSERVATIO.
ExpUcata prima emanatione omnium rerum a prima causa, dicendum sequitur de depen
dentia quasi continua, seu perpetua, quam in suo esse et operatione habent ab ea
dem prima causa, seu e converso de intluxu, vel gubernatione, quam eadem prima c
ausa habet circa suos etfectus quos creavit, ut subsistere possint et operari; a
d haec enim duo capita, conservationis, et cooperationis seu concursus, tota div
ina gubematio, quae effectus est divinee providentia;, revocatur. In
hac ergo disputatione dc priori capite, in sequenti de posleriori dicemus. Circa
conservationemautem, duo praecipue videnda sunt, nimirum, qu«e sit necessitas eju
s, et quomodo a creatione seu productione distinguatur.
SECTIO I.
An possitrationenaturalidemonstrari, entia creata in suo esse semper pendere ab
actuali influxu primx causse.
t. Rationes dubitandi. Primum quidem videri potest non ita pendere, quia antequa
m res accipiat esse, mirum non est, si ab alio pendeat in fieri; quia cum ex se
non habeat esse, non potest illud habere donec ab alio recipiat, quod estrem fie
ri; at vero postquain res semel accepit esse, jam non est cur ab actuali influxu
alterius continuo pendeat, quia hic actualis influxus est quasi continua quaada
m seu potius repetita collatio ipsius esse; ha?c autem non solum non videtur nec
essaria, verum etiam superflua; nam quaslibet res retinebit esse semel sibi datu
m, etiamsi amplius non detur, dummodo non auferatur. Nulla enim res seipsam priv
at suo esse; ergo si scmel detur, illud, quantum est ex se, perpetuo retinebit,
etiamsi amplius actuahter non conferatur, dummodo positive seu per aliquam actio
nem contrariam non auferatur. Et confirmatur hoc maxime in entibus incorruptibil
ibus, quee sunt entia necessaria et de se , eisque per se conveuit esse; ergo no
n indigent actuali conservatione ut sint, quia licet conservatio cesset, nulla c
ausa saltem extra Deum, potest exercere actionem circa illa, qua ipsa privet suo
essc; neque ipsa seipsa privabunt, cum hocpropiia; naturae repugnet. Atque eade
m ratio procedit de entibus corruptibihbus, saltem quando a contrariis agentibus
non corrumpuntur.
2. Secundo videri saltem potcst, non posse aliud probari ratione naturali, quia
nec ex potentia Dei, neque ex indigentia creaturae id satis ostendi potest. Prio
r pars probatur, nam potius videtur pertinere ad potentiam Dei, ut possit tales
effectus facere, qui postquam facti sint, in suo esse permaneant, etiamsi agenti
s operatio cesset; sicut spectat ad industriam et potentiam humani artificis, ut
tam firmumfaciat sedificium, quod peipetuo permanere possit post finitam action
em artificis ; non ergo repugnat hoc omnipotentiai Dei, neque ex Ula potest oppo
situm colligi. Altera pars vero probata est ex priori arguniento; indigentia eni
m creaturaa in hoc solum videtur consistere, ut non possit habere esse nisi ab a
lio datum; non vero in hoc, ut non possit retinere illud, nisi continuo detur. E
t confirmatur, nam si quaj esset universalis imperfectio creatura;, ob quam indi
geret hac conservatione, maxime quia non participat esse a Deo cum eequahtate, v
el cum eadem perfectione, qua est in Deo; at heec ratio nullius momenti est, tum
quia etiamsi esse creaturce hoc modo esset independens, non propterea esset aeq
uale, nam adhuc esset aliis infinitis titulis inferius ; tum etiam quia neque c
contrario sequitur, si esse effectus perfectione sit inferius esse causae, deber
e etiam esse actu pendens; nam in causis secundis opposilum accidere videmus; au
rum enim fit a sole cum quodam esse minus perfecto, in quo tamen non pendet in c
onservari ab ipso sole. Et calor conservatur cessaute aclione ignis, etiamsi non
perveniat ad perfectionem caloris ignis. Et domus ad extra est longe diversae e
t inferioris rationis ab idea domus, quam artifex habet; et nihilominus peimanet
cessante influxu artificis : cur ergo non poterit idem dici de effectibus prima
j causa? ? aut quse singularis ratio in illis poterit assignari?
3. De hac quaestione inter Theologos nulla est de hac re opinionum varietas. Qua
mvis qui negant Deum immediate operari in qualibet actione creaturse, cogentur s
ine dubio negare rem omnem creatam, seu omne ens per participationem, pendere im
mediate ab actuali influxu Dei, quia quod non pendet in fieri, neque in esse pen
debit. Sed de falso illius opinionis fundamento disputatione sequenti dicendum e
st. Nunc ergo licet potissimum agamus de effectibus qui a Deo immediate creantur
et fiunt, tamen ut universalis sit disputatio, quoniam est omnium ratio eadem,
supponimus omnia a Deo immediate fieri, etiamsi non semper ab illo solo fiant. R
ursus qui negant creationem rerum posse probari ratione naturali, multo magis ne
gabunt posse probari necessitatem conservationis. SedUlud fundamentum jam est a
nobis improbatum. Tamen adhuc supposita demonstratione necessitatis creationis,
non cst facilis ad probandum necessitas conservationis.
Resolutio qucpstionis.
4. Dicendum tamen est, omnia enlia extra Deum pendere in suo esse ex divina con
servatione. Hsec assertid sub his terminis certissima est, et de fide. Traditurq
ue frequenter ab Ecclesise Patribus, prsesertim ah Augustino, lib. A Genes. ad l
iter., c. 12, uLi tractans illa verba Genes. 2 : Et requutit Deus die seplimo ab
universo opere qnod patrarat, ait, intelligenda esse de requie a novis operibus
ex nihilo condendis, non vero a conditis gubernandis et conservandis..4Zicjir;
(inquit) continuo dilaberentur. Creatoris saaque potentia',et omnipotentis, atqu
e omniunentis virlus, causa subsistendi est omni cre&turcs. Quce virlus ab eis,
quce creata sunt, regendis, si aliquando cessaret, simul et illorum cessaret spe
cies, omnisque natura concideret. Neque enim sicut, structuram cedium cum fabric
averit quis, abscedit, atque ilh cessante atque abscedente stat opus ejtts, its.
vel in ictu oculi mundus stare poUrit, si Dnt ei regimen sui subtraxerit. Quod
tamen ratione non probat, sed Scripturae testimoniis confirmat, Actor. 17 : In i
pso vivimus, ntciimur, et sumus ; Sapient. 7: Omnibus mobilibus mobilior est sap
ientia; attingit auten ubique; et cap. 8 / Attingit a fine usqtte si finem forti
ter, et disponit omnia suatiter, Joan. 5 : Pater meus usque modo operaUr. Quae v
erba exponens idem August., lib. 5 Genes., c.20: Sic (inquit) credamus, ve 1 ti
possumus, etiam intelligamus, usque nunc optrari Deum, ut si conditis ab eo rebu
s operatii ejus subtrakatur, intereant; et lib. 9, cap. 15, idem repetit.
5. Eamdem veritatem docet Gregor. Nazianz., orat. 2 de Theolog., q. 36, ubi solv
ensextam objectionem, exponit, snpra citata verba Joan. 5, dicta esse ratione gu
bernationis et conservationis rerum; et Damascenus, lib. 1, cap. 3 : Ipsa (inqui
t) rerum eonditarum compages, et conservatio, atque gvbematio Deum esse, qui uni
versam hanc rtrum molem coagmentavit, eamque tueaiur tt conservet, eique perpetu
o prospiciat, nos docet; etGregor., 16 Moral., c. 18: Aliud (inquif est esse, al
iud principaliter esse, aliud mutcbiliter, atque aliud iminutabiliter esse. Stts
t enim ha=c omnia , sed principaliter non snttt, quia in semetipsis minime subsi
stunt. Et nisi gubernantis manu teneantur, esse nequaqua» possunt. Et infra : Cunc
ta quippe ex nihilo facia sunt, eorumque essentia rursum ad nihilum tenderel, ni
si eam auctor omnium regiminis manu teneret. Et in hunc modum videtur intelliger
e illa verba Job 23 : Deus solus est, scilicet principaliter, et absque depcnden
tia ab alio. Quo sensu putat esse dictum Exodi 3 : Ego sum qui sum. Unde homil.
17 in Ezech. : Deus (inquit) incomprehensibiliter regit, qiue incomprehcnsibilit
er creavit. Et infra : Ipse est interior et exterior, ipse inferior et superior
, regendo superior , portando inferior, replendo interior, circumdando exterior;
sic circumdat ut penetret; ita prcpsidet ut porlet, sicque est intus ut portet,
ita portat ut pr&sidcat. In quibus verbis alludere videtur ad illa Hebr. 1 : Po
rtans omnia verbo virtutis sua>; nam illud, portare, idem videtur esse quod cons
crvare. Quod apertius dicitur Sap. 1 1: Quomodo posset aliquid permanere nisi tu
voluisses f aut quod a te tocatum non esset, conservaretur ? Denique Anselm., M
onolog., cap. 12 : Dubium (inquit) nonnisi irrationabili menti esse potest, quod
cuncta, quce facta sunt, eodcm ipso sustinenle vigent, et perseterant esse quan
diu sunt, quo facicnte de nihilo habent esse qitod sunt. Et infra : Sicul nihil
factum est nisiper crealricem prmsentem essentiam, ita nihil vigeat, nisiper cji
is servatricem potentiam; quod prosequitur in cap. 13, et tacite ita exponit id
ad Rom. 11 : Ex ipso et per ipsum, et in ipso sunt omnia, et ad Coloss. 1: Omnia
in ipso constant. His enim et similibus Scripturee locutionibus rcrum conservat
ionem in Deo, id est, in divina virtute et efficacia niti significatur.
6. Ratione naturali demonstrari polcst conclusio. Ex his ergo satis constat, ver
itatem hanc certam esse et infallibilem; addendum vcro est, posse sufficienti ra
tione probari, vel ctiam demonstrari; quod cx dictis Patribus Damascenus et Anse
lmus apertius docuerunt, sentiuntque, qua ratione probatur Dcum esse treatorem o
mnium, probari etiam esse conscrvatorem; quaj tamen consecutio nec ex terminis v
idetur evidens, nec omnino facilis. Eam vero tacite probat D. Thom., 1 p., q. 8,
art. t, et latius q. 104, art. 1, ubi longum ct valdc metaphysicum habet discur
sum, qui plures patitur difficultates, quasibi Cajetanus diligenter tractat. Sum
ma totius discursus cst, quia Deus est causa creaturarum non tantum quoad fieri,
sed etiam quoad esse directe et per se primo; quando autem effectus pendet a ca
usa sua quoad csse directc et per se primo, pendet non solum in ficri, s-ed etia
m in conservari; ita ergo pendent omnes a Deo.
7. Ut vero sensus totius antecedentis intelligatur, objici statim potest, quia i
n major videtur peti principium, et assmni quod pro
bandum est; quid enim aliud esse potest pendere effectum in esse a causa, nisi p
endere in conservari? Idem ergo est dicere Deum esse causam fieri et esse, quam
dicere Deum esse causam in fieri et conservari; ergo sumitur quod probandum est.
Alias vana est divisio causarum, quod qua>dam sunt causee fieri suorum eflectuu
m, qusedam vero sunt causse ipsius esse. Nulla enim est causa, quaj proprie per
se ac directe faciat ipsum fieri, quai non sit per se et directe causa ipsius es
se; nam ad illud per se terminatur ipsum fieri; imo non- potest aliter ipsum ess
e primo causari, nisi per fieri. Deus ergo in primo instanti, quo rem creat, est
causa csse illius, quia est causa fferi ejus; et similiter ignis in instanti, q
no generat ignem, causando generationem, dat esse igni genito, unde est causa es
se illius. Ergo ut distingui possit causa in fieri a causa ipsius esse, oportet
per fisse intelligere permanentiam in esse, et sub fieri comprehendi ipsum csse
prout simul cum fieri existit; lioc autem modo esse causam ipsius esse scu perma
nentia; in csse, est esse causam in conservari; sumitur ergo quod probandum est.
8. Respondetur distinctionem illam non esse eo sensu iutelligendam, ut argumentu
m probat, et ipse D. Thomas et Cajelanus declarant, quamvis subobscure. Ita vero
rem intelligendam puto , ut ille effectus dicatur esse a causa in fieri, qui no
n postulat talem causam simpliciter et absolute ut sit, sed solum ut sit per tal
em actionem vel eflectionem; ille autem dicatur esse a causa directc secundum es
se. qui ut sit absolute et simpliciter, postulat talem causam. Ut, verbi gratia,
Adam dicetur esse a Deo secundum fieri ct esse, quia necessario postulat talem
causam ut sit; Abel autein dicetur essc ab Adam secundum fieri , quia absolute n
on indiget illa causa ut sit, potuisset enim esse a solo Deo, sed solum ut tali
modo fiat, scilicet, per generationem naturalem. Dices : eadem ratione dicetur A
dam esse a Deo solum quoad fieri, quia potuisset esse ab alio parente per natura
lem generationem. Respondetur negando sequelam, quia non potuisset esse ab alio,
quin esset a Deo. Et hoc sensu recte ibi D. Thomas dicit, nullum effectum, qui
ab agente recipit formam et esse secundum eamdem rationem qua est in causa, esse
et dependere a tali causa secundum suum esse, sed tantum secundum fieri, quia a
lias ille clfectus rationc suae fornise essentialitcr postularet talem causam; h
oc autem esse non potest, quia alias cum forma agentis supponatur es6e ejusdem s
peciei, eamdem causam essentialiter postularet; ergo peteret causari a se, quoe
est repugnantia. Ftecte ergo hinc coucluditur, solum illud agens, quod est super
ioris rationis, quodque nou commuuicat effectui formam, seu naturam, aut esse ej
usdem rationis, sed quamdam inferioreni ejus particrpationem, esse posse causam
suorum effectuum, non solum quoad fieri, sed etiam quoad esse.
9. Juxta lianc ergo interpretationem facilis est sensus majoris propositionis as
sumptae, et notissima est ejus veritas, quia Deus ita est causa suorum effectuum
, ut iJli ex intrinseca natura et intrinseca necessitate talem causam postulent
ut sint, quia, ut supra dicebamus, ab illa essentialiter pendent. Et ratio a pri
ori est, quia sola prima causa est ipsum esse per essentiam; omne autem aliud es
se est participatio illius esse, et ideo ex intrinseca necessitatc postulat infl
uxum ipsius esse per essentiam ut sit. Quse ratio non solum videtur probare, Deu
m esse causam suorum eilectuum directe secundum esse eorum, sed etiam solum Deum
esse hoc modo causam caeterorum entium, quia nullum ens ita fit ab alia causa c
reata , ut absolute et simpliciter illa indigeat ut esse recipiat; nam posset es
se ex influxu solius Dei sine alia causa, quamvis non e converso.
10. Et hoc quidem verum est, simpliciter loquendo, et de absoluta necessilate; t
amen secundum quamdam participationem, et juxta quemdam naturm ordinem dicuntur
quoedam causje a^quivocae causa? per se effectuum directe secundum esse eoruin,
quia forma talis effectus secundum totam latitudinem suam pcndet per se primo a
tali causa, et ab ea potest secundum totam suam spjeciem fieri, et juxta naturae
ordinem ita fieri postuiat. Et hoc modo sol est causa lumiuis, sub sole compreh
endendo quidquid naturam ejug participat quantum ad proprietatem lucis; sic enim
dixit Aristoteles, secundo de Anima, ignem illuininare ut participat naturam cc
eli. Et e converso lumen ut sic postulat natura sua talem causam ut sit, juxta n
aturalem causarum ordinem, quamvis absolute possit a Deo fieri. Deus ergo vel so
lus , vel maximc est causa suorum effectuum, non solum quoad ficri, sed etiam qu
oad esse directe ac per se primo.
11. Rursus hinc facile etiam constat sensus minoris propositionis assumpta?, sci
licet. cau
sam effectus non tantum secundum fieri, sed ctiam secundum esse , esse cau,sam e
jus etiam quoad conservari; sensus enim est, quandocunque effectus ita procedit
a causa, ut simpliciter, et absoluta necessitate illain postulet ut sit, non sol
um pendere ex actuali influxu ejus, ut primo recipiat esse, sed etiam ut in illo
duret ac perseveret, qnod est pendcre in conservari. Hujus autem propositionis
ita deilaratae duas probationes elicio ex D. Thoma supra. Prima est, quia quando
aliquid est causa effectus in fieri , non potesl manere ipsumfieri cessante act
ione talis causae; ergo quando aliquid est causa effectus dirccte ac per se prim
o secundum esse illius, non potest manere ipsum esse talis effectus cessante act
ione causa?, qnod est pendere in conservari ab iUa. Qua; consequentia solum niti
tur in quadam paritate et proportione, et ideo non est tam evidens. Posset enirn
quis dicere, majorem vel immediatiorem esse dependentiam ipsius fieri ab action
e causae, quam ipsius esse ; quia semper esse pendet media actione; fieri autem
immediate per seipsum , quia non distinguitur ab actione. Sed nihilominus couseq
uentia est optiraa: parum enim refert quod dependentia sit a;que immediata in di
cto sensu, id est, per aliam actionem, vel per seipsam, dummodo sit oeque essent
ialis. Tam essentialiter autem pendet esse participatum ab esse per essentiam ,
quam pendet quodlibet fieri a suo agente; ideoque manere non potest sine actuali
dcpendentia seu actione.
12. Et confirmatur ac deelaratur; nam si tale esse, ratione sui solius, postulat
influxum primi agentis, ut sit aliquando in rerum natura, ergo quandocunque est
, eumdem influxum postulat, quia semper est idcm, et quod per se primo ci conven
it, semper convenit. Tandem confirmo, vel permanentia in esse, est aliquid supra
ipsum esse, ut quidam volunt, vel nihil est prater ipsum esse eodcm modo se hab
ens. Primum licet falsiun sit, tamen ex eo neressario sequitur illam permanentia
m debere esse a Deo, quia nihil, quoquo modo sit, potest esse sine illo. At vero
, si secundum, qnod verum est, supponatur, procedit alia ratio facta, quod quidq
uid iliud esse ab intrinseco et absoluta necessitate postulat ut primo sit, post
ulat ut permaneat in esse, quamdiu est, quia semper est idem ct eodem modo se ha
bena.
13. Altera probatio assertionis ex D. Th(h ma. Altera probalio ex D. Thoma est a
« IndietroContinue »
- Page 9 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
 altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
sentialem. Qnod patet, quia licet sit cle essentia creaturse, ut pendeat a Deo,
non tauieu ut pendeat a solo Deo, aut (quod ideraest) ut pendeat per dependentia
m dicentem habitudinem ad solum Deum, quamvis etiam possit per talem dependentia
m sufficienter pendere; ergo non determinat sibi essentialiter certam dependenti
am, sed solum conditionem, aut indigentiam dependentice.
33. Secundce sententice aliqua illata reprobantur. Atque hinc constat primo, fal
sum esse primum illatum illius sententiae, nam res, quae proprie creatur, non de
terminat sibi aliquam determinatam dependentiam omnino immutabilem ac inseparabi
lem, utprobavimus. Secundo constat, falsum etiam esse secundum et tertium illatu
m illius opinionis, quia etiam dependentia a solo Deo non est essentialis, aut p
rorsus immutabilis in omni re creata. Alias res omnes, et formae, et accidentia
penderent a Deo nunc et semper per ahquam dependentiam essentialem ac immutabile
m respicientem solum Deum, quia ex se aptaB sunt sic dependere, et hoc satis ess
e posset ad earum existentiam, ac denique quia sunt verae creaturaj prodncibiles
ex nihiio. Ex quo ulterius sequitur primo, in omni formarum productione admisce
ri veram creationem, contra ea, quae supra probata sunt, ct quse docetD. Thom.,
i p., q. 45, art. 8. Sequitur secundo agentia creata, vel nihil agere, vel actum
agere, vel saltem non attingere efficiendo ipsas formas, vel substantiales, vel
accidentales, sed ad sumraum modos vcl uniones earum, solumque Deum creare omne
s formas. Unde ulterius sequitur tertio, nullam esse naturalem rationem, ob quam
potius aliae formae desinant esse per separationem a subjecto, quam anima ratio
nahs; quffi omnia eunt contra veram philosophiam, et sanam doetrinam, ut latius
tractavi in 3 tom. tertiae partis, disp. 9, sect. 1, versus finem.
34. Et ex hic et ibi dictis satis constat falsuiu etiam esse quartum ihatum illi
us sententiae; nam iha ratio, quae ex dependentia essentiali et immutabili infer
t, non posse dari instrumentum creationis, nititur falso fundamento; imo aperte
petit principium, nam supponit de ratione creationis esse, ut sit dependentia a
solo Deo, quod probandum erat. Adde, quod auctores illius opinionis coguntur pon
ere in rebus generabilibus simul duas dependentias, uuam essentialem a solo Deo,
et aliam quasi accidentalem (connaturalem
tamen) a causis creatis; ergo licet res ingenerabiles habeant essentialem depend
entiam a Deo, et non habeant connaturalem ab agente creato, nihilominus posset D
eus supernaturaliter facere, ut fierent ab agente creato per dcpendenliam quasi
accidentariam et praeternaturalem. Sic enim gratia , licet habeat dictam dependc
ntiam essentialem , juxta illam sententiam, et non habeat aham dependcntiam conn
aturalem, nihilominus fit supernaturahter per sacramenta; ergo ita dici posset d
e Angelo, quautum est ex vi fllius rationis; illa autcm secunda dependentia csse
t vera creatio, quia esset actio, nisi dicatur lalis Angelus fieri ex seipso, qu
od improbabile est; illa ergo ratio multis modis est inefficax, falsumque habet
fundamentum.
SECTIO V.
Vtrum de ratlonc crealionis sit novilas essendi.
1. De aeternitate mundi duplex est consideratio, una quoad substantiam ejus, alt
era quoad motum. Hcec posterior est proprie physica, et ideo prsetermittenda est
in hac scientia, quanquam non poterimus illam non attingere infeiius demonstran
do Deum esse, et non posse dari processum in infinitum in causis efficientibus,
tam per se, quam per accidens subordinatis. Prior vero consideratio est proprie
metaphysica, nam pertinet ad causahtatem entium quatenus entia sunt; estque nece
ssaria ad declarandam rationem creationis, et ideo in hunc locum optime cadit.
Argumenta ad partem affirmativam
qucestionis.
2. Diximus enim creationem esse productionem ex nihilo; ergo necesse est ut res,
qua» creatur, prius fuerit nihil; ergo de ratione creationis est, ut ante illam p
necedat non esse simpliciter et omnino ejus rei quse creatur; ergo de ratione cr
eationis est novitas essendi. Patet haec ultima consequentia, quia omnc id quod
habet esse post non esse, habuit aliquando initium essendi, et hoc est habere no
vilatem essendi. Secundo, quia de ratione creationis est, ut a conservatione dis
tinguatur, saltem ratione et denominatione, juxta ea quae tractanda sunt disputa
tione sequenti; sed non in alio distinguitur, nisi quia creatio dicit novitalem
essendi, quam non dicit conservatio; ideo enim Angelus, qui nunc conservatur a D
eo eadem actione, qua creatus fuit, non creatur nunc, quia in praisenti nunc non
habct novitatem essendi; ergo. Major patet, quia si in aliquo ettectu non disti
ngueretur creatio a conservationc, talis cffectus nunquatu essct creatus, sed co
nservatus semper, quod plane videtur involvere repugnantiam. Quomodo enim conser
vabitur, quod factum seu ereatum non est? Tcitio, de ratione creatura; est, ut n
on sit teterna; ergo de ratione creationis est, ut non sitwterna; ergo de ration
c creationis est novitas essendi. ConSequentia; suntclara;: anteccdejis vero pot
ost primo theologice probaii, quia sancti Patres colligunt Verbum esse verum Dcu
m, quia ab alcrno productum cst. Kt inde putant sufticienter piobari illam produ
clioncm, non esse creationcm, quia ceterna cst; ergo supponunt rcpugnare creatio
ni eeternitatein. Consequentia est clara, ct autecodens probatur ex Athanas., or
at. 2 cont. Arian.; et Nazianz., orat. 32, cum Scholio Nicet., n. 58; Basil., li
b. 4 cont. Eunom., § QuodFiliits non sit crcatura; et Cyrill. Alexan. , dialog. 4
de Trinil.; Damasc, lib. i de Fide, c. 8 et 9; Ambrosio, lib. i Hexam., c. 3, et
aliis, quos infra referemus. Secundo probatur idem antecedens ratione philosophi
ca , quia, quod a ternum est, cst immutabile; repugnat autem crentura; immutabil
itas. Antecedens patet quia, quod est a;tcrnum, necesse cst ita infmita duration
e permanere, sicut ex a'tcrnitate fuit, alias esset aliquid a-ternum finita tant
um duratione permanens, quro est manifesta implicatiocontradictionis. Quod autem
ex nccessitatepeimanet eodcm modo,ct in eadem dispositione per infinitam durati
onem, immutabile est. Undc conliimatur, nam si creatuia esset a;terna, cogeretur
Deus infinito tempore vel duratione eam conservare. Et eadem ratione ac necessit
atc eam somper perpetuo conservaret, quia non est major ratio de una duratione q
uam de alia.
Contrarbr_opiniones referunlur.
3. Proptcr ha;c et similia argumenta, aliqui Theologi assuerunt, de ratione crea
tionis esse, quod per eam communicetur esse post non esse, ita^ut reali successi
one seu duratione esse sequatur post non esse. Ita sentit Albertus Magnus, in 2,
d. i, a. 6 et 10, et 8 Phys., c. i; Bonav., in 2, dist. i, a. t, q. I; Richard.
, ibid., a. 3, q. 4; Marsil., ibi, q. 1, a.2; Henric,Quodl. 1, q.7, etQuodl. 9,q
. 17. Qui omnes^ex hoc fundamento docent imposibile fuisse res etiam snbstantial
es et incor
ruptibilcs creatas esse ab ceterno; idemque scnserunt nonnulli philosophi, ut Ph
iloponus in libro quo respondet ad argumenta Proch pro seternitato mundi. c. 3.
Et in hujus sententine favorem plura congerit argumenta Toletus, SPhysic, c. 2,
q. 2, qui eam etiam amplcctitur.
4. Contraria sentcntia supponiturab Arist., 8 Pliysic. (si verum cst ipsum cogno
visse creationcm ). Eam vero praecipue defendit D. Thom., 1 p., q. 46, art. 2, q
uem sequuntur ejus discipuli; Cajet. ibi; Ferrar., 8 Physic, q. 3; Hervaeus, tra
ct. de jEternit. mundi, q. 2, et in 2, d. t, ubi etiam Capreol , et Deza, atque
etiam jEgidius, Ocham, Gabriel, Argentina, et pra>cipue Greg., q. 3, et Durand..
q. 2, qui boc limitat ad creationem rcmm incorruptibilium. Scotus vero, qusest.
3, pioblema esse existimat.
Qntpstionis resolutio.
'¦'). Mihi opinio D. Thom. vera esse videtur quoad hanc partem. Ad rem vero declar
andam et confirmandam adverto, duobus modis posse rem aliquam vel productionem e
ssr a'ternam. Unomodo ex intrinseca necessitalc sua; quomodo divini Verbi genera
tio aeterna est. Alio modo absque necessitate simpliciter. ex libertate causa; v
olentis ex sternitate eam efticere.
6. Creatio non necessario ceterna. Dico ergo primo : repugnat creationi, quod sit
ab intrinseco aeterna. Unde dici potest novitas essendi, esse dc ratione creatio
nis, vel actu, vel saltem aptitudine. Ha*c assertio imprimh sequitur cx fide, tu
m quia de tide est nnUam crcationem actu fnisse Mernam ; ergo multo raagis nulla
m ex necessitate esse a?ternam;rum etiamquia de fide est Deum nihil extra se age
re ex necessitate natura-. Undeconcluditur ratio, quia omnis creatura (subqua et
iam ipsa creatio comprehendi potcst, ut supra vidimus] non habet ex se esse, et
consequenter nec necessitatem essendi; ergo nec creatio ex se potest liabere han
c necessitatem; sed ueque ab extrinseca causa illam habet; ergYi non potest esse
a^lerna in prsedicto sensu. Atqnc hinc sequitur posterior conclusionis pars. ni
miruni, de ratione creationis esse novitatem essendi saltem aptitudine. Quia ill
i ex ratione sua non repugnat ha;c novitas; neque etiam repugnat ex parte Dei, q
uia, ut infra osteudemus, nihil extra se agit Deus ex necessitate naturaj; ergo.
7. Nnlla ratio natnralis probat mvndum esse ab ceterno. Atque ex hac conclusione o
biter constat, non possc ratione naturali dcmonstrari mundum esse ab ivtcrno; su
ppono enim ratione naturali constare mundum habnisse esse pcr creationem, ut sup
ra probatum est. Unde sic concluditur ratio, nam demonstratio tantum est de ncce
ssariis; sed creationem mundi semper esse non est necessarium, nequc ex intrinse
ca nccessitate ejus, neque cx extrinseca neccssitate agentis; ergo non esl demon
strabile. Non immorabor autem in solvcndis rationibus Aristotelis, in quo alii s
criptores satis eruditc laborarunt: tum ob hoc ipsum; tum etiam quia rationes ph
ilosophicai, vel nullius momenti sunt, vel eo potissimum tcndunt, ut probent niu
ndumnon incepissepcrnaturalem generationem; quod veiissimum est, quidquid sitdc
rationmn eflkacia. Ratio autem metaphysica, ¦seu thcologica, quai potest esse alic
ujus ditticultatis vel moinenti, statim attingctur.
8. Dubium dissolvilur. Dubitare enim potest aliquis circa probationom hujus nsscrt
ionis, nam videmur fundare rem certam in principio incerto et opinabili, nimirum
, quod crcatio sit aliquid creatum, ct extra Deum; quod incertum cst, ut patet e
x sectione 'prav cedenlc. Respnndetur, ad rationem factam satis csso qnod creati
o passiva, scu ficri creatimc (bive ro, sivc ratione tantum a crealura distingua
tur), sit cxtra Dcum, ct consequenter extra omncm nocessitatcm essendi. Diccs :
ergo si supponaraus crcalionom activam esse in Deo et nou in creatura, illa habo
bit neccssitatcm essondi, eritque ab intrinseco a>temu; crgo cx necessitatc infc
rot creationem passivain oetemam. Respondetur communiter distinguendo anteccdons
, scilicet, quod erit a?tcrna illa actio quantum ad rem, quam ponit in Deo, non
vero quantum ad relationem rationis, quam connotat ad creaturam; ha>c enim non m
telligitur esso doncc creatura existat. Quod si insles , quia illa actio non est
actio secnndum id quod relatio rationis illi adjungit, id enim nihil cst, scd s
ecundum id quod ost cntitatis ot realitatis in ipsa, respondendum est, in action
c illa duo posse considerari: unum est esse illius; ahud est actuahs efficacia e
jus, scu quod passionem inferat actualiter; quoad primum aeterna est, quoad secu
ndum vero minime, quia illa nctio tnntai est nobilitatis et perfectionis, ut non
inferat seu ponat terminum suum, nisi quando vult operans. Et quia actio ut act
io non tantum dicit entitatem illius uctionis se
cundum se, sed connolat etiam actualem conjunctionem, seu emanalionem passivam t
eimini, ideo simpliciter illa actio non est ex nccessitatc seterna, scd potest e
ssc temporalis.
9. Atque hsec quidem doctrina vera est; si quis tamen illam attente consideret,
intelliget, illud quidquid ost per modum actus, quod intclligitur seternum in De
o, non csse veram actionem, prout actio signiflcat actualcm viam et fluxuni mana
ntem ab agentc, ct tendentcm in terminum; namhujusnrodi actio non est re separab
ilis a termino, cum consistat in actunli fluxu ejus. Ergo quidquid intelligitur
a-lernum in Deo, est por modum actus, qui sit principium ngcndi, sive sit princi
pium. tanquam ipsamet potentW vel formn, a qua in tempore mannt actio, sive sit
per modum actus immancntis applicuntis potentiam cxequentem, ut tali tcmpore act
ionem inferut. Quomodo est nb oeterno in Deo actus voluntatis, quo vult creare,
non tnmen pro ipsaaeternitate, scdprotempore vel momento, quod ipse definire voi
uit.
10. Ex quo facile solvitur argumentum , quod rnaxime potuit philosophos movere,
nam si creatio est in tempore, oportuisset Deum mutari, saltcm ratione voluntati
s creandi, nam si in tempore creat, in tempore vnlt crcare; ergo mutatur. Distin
guendum est enim primum consequens, in tempore vult, ex parte actus, vel ex part
e objecti: primum est verum, secundum falsum; id est, si sit sensus, in tempore
incipit habere actum, qno vult cieare, veJ liberam ejus determinationem, sic neg
atur consequentia. nam per actum a>ternnm vcllo potuit ex ecternitate creationem
, quam facit in tempore; si vero sit sensus, in tcmpore vult creare objeclive, i
d est, quod creare in tempore fuit objectum divinne voluntatis, sic est verum co
nsoquens. Ad quod explicandum dici communitcr solet, veiius nc proprius dici, vo
luisse Dcum in temporc crcaro , quani quod in tempore voluerit croare; quia in p
riori locutione illud, in tempore, conjnngitur cum verbo creare; in posteriori a
utem videtur conjungi cum ipso velie; ex hoc autem vero sensu non sequitur ulla
mutatio, cum voluntas ilJius temporalis objecti sit aterna. Quid autem sit illa
voluntas seternn, quidve illi nddat in ipsa a>ternitate libera determinatio ad t
emporalc objectum, dicendum cst infra tractando de attributis Dei; nam ad pr.vse
ns non refert; oadom enim cst diffloultns, etiamsi h> telligamus illam liberam d
eterminationem Dei, esse ad creationem aeternam.
1 1. Non repugnat creationi ab mterno exerceri. Particula ex nihilo , in definit
ione creationis qualiler intelligenda. Dico secundo : non est de ratione creatio
nis novitas essendi actualis, seu quod non fiat ex aeternitate. Probatur, quia n
eque in definitione creationis recte intellecta hoc ineluditur, neque cx aliquo
alio capite id cst nccessarium, aut oppositum repugnat. Prior pars probatur, nam
cum creatio dicitur esse productio ex nihilo, illud ex non significat successio
nem unius post aliud, ut cum dicimus vespertinum tempus fieri ex matutino; nam p
raeterquam quod illa locutio est valde impropria ct inepta ad definitionem, deno
tat etiam ordincm per accidens, nisi in successivis quatenus successiva sunt; cr
eatio autem non est ex se successiva emanatio, sed momentanea, seu tota simul. I
llud ergo, ex nihilo, vel negative sumptum significat carentiam causae materiali
s, et ex hac parte nulla est necessitas novitatis essendi, quia creatio etiamsi
esset aeterna, potuit esse independens a materiali causa. Vel denotat habitudine
m ad terminum a quo, qui debet esse simpliciter non ens, et sic denotat tantum o
rdinem naturae, non durationis, ut etiam Avicenna notavit, 6 suee Metaph., c. 2.
Hic autem naturae ordo in hoc tantum consistit, quod creatura de se nullum omni
no esse habet, nisi ab alio communicetur per creationem, et ita ex se est nihil
negative, id est, non habet ex se esse. Atque hac ratione etiamsi ab aeterno cre
aretur, ex nihilo crearetur, quia ex non habente esse ex se, fit habens esse ab
alio,ita ut ipsummet esse (quod, si nonfieret, nihil esset) per creationem iiat.
Et tunc Ucet in nulla duratione reali verum sit dicere, creatura non est, aut n
ihil est, nihilominus verum est dicere, prius natura esse nihil quam aliquid, qu
ia illud prius natura, non excludit ita esse in aliqua duratione reali, sed expl
icandum estnegative, scilicet, quod sine causalitate, quae est per creationem, r
es nihil esset. Quod rectenotavit Scot., in 2, dist. 1, q. 2. distinguens duplic
em prioritatem naturae, positivam, scilicet, et privativam. Sicut in eodem insta
nti, in quo forma ingreditur materiam, dicitur expelli privatio, quae dicitur in
materia esse prius natura, quam introducatur forma, non formaliter seu positive
, sed causaliter seu negative, quia nisi introduceretur forma, ibi esset priva-t
io; sic ergo in praesenti intelligendum esl.
12. Posttrior pars. Posterior pars probatur, quia ex nullo alio capite potest os
tendi repugnantia, quod facillime constabit solvendo difficultates in principio
positas. Nunc autem declaratur breviter, quia id non repu^nat ex parte Dei, ut c
onstat, cum sit omnipotens, nec repugnat ex parte ipsius esse creati, ut sic, qu
ia licet ab aeterno tiat, erit vere creatum et pendens; non est enim de ratione
talis esse creati, quod a parte ante aliquando non fuerit, sicut non est de rati
one ejus, quod a parte post aliquando futarum non sit; solum ergo est de ejus ra
tione , ut non sit a se, et quod non habeat absolntam necessitatem essendi; utru
mque autem haberet etiamsi ex aeternitate fieret, quia et ab alio eflective mana
ret, et ex libera ejus determinatione penderet. Neque eliam asternitas effectus
repugnat libertati causee, quia sicut determinatio divinae voluntatis ffiterna e
st, et nihilominus est libera, quia prius ratione quam illa voluntas intelligatu
r determinata in sua aeternitate, intelligitur induTerens ad hoc vel illud objec
tum extra se volendum, ita licet ab wterno, et pro ipsa aeternitate crearet, ess
et indifferens prius secundum rationem ad creandum, vel non creandum. Rursus neq
ue ex modo, quo £t creatio, repugnat eam esse aeteniam, quia non fit successive, s
ed tota simul, et indivisibiliter, et ideo quamvis aelernitas ipsa inteliigutur
indivisibilis, potest illi coexistere creatio.
13. Objectioni satisfit. Dicunt aliqui. quamvis creatio ut sic tota simul fiat,
tamen conservationem fieri successive; creatio autem aetema necessario habet adj
unctam conservationem et infinitam durationem suecessivam ; cum ergo repugnet su
ccessionem esse aeternam, ut supponimus, repugnabit etiam creationem esse eetern
am, saltem ob adjunctam conservationem. Quae objcctio habcrel quidem locuin in o
pinione Bonaventurae et aliorum, qui putant in esse rerum incorruptibilium, aut
earum duratione seu sevo esse realem successionem; illa tamen sententia falsa es
t, ut infra ostendemus, disputando de durationibus. Quocirca falsum etiam est, i
n conservatione perpetua harum rerum esse necessariam aliquam rcalem successione
m, nam in eodem esse permanente, et in eadem duratione indivisibili conservantur
, et eadem indivisibili actione, ut disputatione sequenti dicam. Solum nostro co
ncipiendi modo illa conservatio, vel duratio apprehenditur per modam successioni
s; quianon possumus aliler mensurare aut concipere illam durationem, nisi quasi
per coexistentiam ad iniinitdm successionem imaginariam.
14. Res ab wterno creata non infinite per/ecia. Atque ita facile etiam intelligi
tur, ex eeterna creatione non sequi ullam realem infinitatem in re creata; nam l
icet duratio ceterna dicatur infinita quatenus caret principio, illa tamen solum
esl vel quaedam extrinseca denominatio coexistentiae ad aeternitatem Dei, quate
nus principio caret, vel (quod verius videtur) negatio quaedam initii inexistend
o; inre tamen nulla perfectio infinita adjungitur creatura?, sed eadem semper ex
istens. Sicut Angelum coexistere vel durare mille annis ccelestis motus non est
in illo major perfectio physica, quam existere uno momento, sed est eadem secund
um se totamsine intermissione durans; ergo ex nullo capite repugnat creationi es
se aeternam.
15. Res corruptibiles' permanenies atemo creari potuerunt. Et hinc ulterius coll
igo, non esse necessariam limitationem, quam adjungit Durandus de rebus incorrup
tibilibus, nam etiam creatio rerum permanentium corruptibilium, si tota simul ab
sque successione flat, ut ex se postulat rerum permanentium conditio, non requir
it ex intrinseca ratione sua novitatem cssendi, neque habet unde intrinsece illi
repugnet aetemitas essendi; nam totus discnrsus factus eodem modopotest ad huju
smodi res applicari. Sed inquit Durandus, rei corruptibili repugnare infinitam d
urationem etiam in sensu declarato ; quia non potest res corruptibilis infinito
tempore durare; res autem ab reterno iacta, necesse est ut infinito tempore dure
t. Responsio communis est, argumentum probare rem corruptibilem non posse ab aet
erno creaii , et naturee suae relinqui; quia hinc sequitur illa contradictio, sc
ilicet, quod duret res, et non duret lempore infinito; non tamen probare absolut
e repugnare hujusmodi res creari ab eeterno, quia potuit Deus non illas rclinque
re suee naturee, sed infinito tempore eas conservare.
16. Aliter vero respondendum censeo, res corruptibiles etiam posse infinito temp
ore durare suee naturae relictas, si absit contrarium agens, vel ita sit affectu
m seu dispositum, ut in eas agere non possit, quia nulla rcs seipsam interimit,
per se loquendo. Si autem res corruptibiles ab eeterno crearentur, nihil possent
ex aeternitate pati a con
trariis agentibus, quia nihil possent pati, nisi per motum successivum, quem rep
ugnat esse ex aeternitate. Dico autem a contrariis agentibus, quia agimus de act
ione corruptiva; actio enim perfectiva, ut illuminatio, visio, intcllectio, opti
me potest esse aeterna, quia tota simul sine resistentia fieri potest, et semel
facta, potest ex se infinito tempore durare. Quomodo dixit August., 6 deTrinit.,
c. 1, quod splendor ignis aut solis coaeternus illi esset, si ignis aut sol ess
et aeternus. At vero actio corruptiva, quea fit cum rcsistcntia contrarii, motum
et successionem requirit, et ideo esse non potest ex aeternitate, ut Durandus i
pse docet, et nos supponimus. Atquc ita fit, ut res corruptibiles ab eetcrno cre
ataj, et suae naturee relictae, id est, nulla adhibita speciali protectione Dei
praeter generalem infiuxum, intinito tempore possint durare ex defectu aclionis
contrarii agentis. Ita ut licet ignis et stupa ex eeternitate creata essent prop
inqua, non posset ignis in aeternitate agcre in stupam, et per cousequens, neque
per infinitum tempus imaginarium. Probatur, quia si ignis ageret in stupam, vel
 simul et indivisibili actione illam corrumperet, et in se commutaret, vel succe
ssive alteraret. Primum dici non potest, tum quia excedit efncacitatem ignis; tu
m etiam quia repugnat positioni, nam si ignis aeternus indivisibili actione stat
im generaret alium ignem, tam aeternus esset genitus sicut generans; ut autem ge
neretur exstupa, necesse est stupam aliquando extitisse; erunt ergo simul in aet
ernitate stupa, et ignis genitus ex stupa, quod planerepugnat. Secundum etiam di
ci non potest, quia (ut supponitur) successiva alteratio setema esse non potest.
Idque facile intelligi potest explicando argumentum factum ; nam altera*io succ
essiva est ex contrario, et per eam removetur contrarium a dispositione proeexis
tente in ipso; ergo si successiva alteratio est aeterna, etiam passum existens c
um dispositione contraria illi alterationi cst aeternum; ergo in ipsa aeternitat
e simul habuit illam dispositionem, et fuit illa privatum per contrariam alterat
ionem, quae est aperta repugnantia. Et ratio a priori est, quia res, quae ab aet
erno creatur, in aliqua reali dispositione creatur, et ideo necesse est ut in ea
duret per infinitum tempus ; ergo in toto illo non potest fieri alteratio contr
aria ; necesse est ergo, ut in tempore incipiat. Et ob camdem rationem, si homo
aliquis ab aeterno crearetur, etiam in pu
« IndietroContinue »
- Page 10 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
haec cadem creatura permanerc, variata dependentia seu creatione, tamen e conver
so nou potest haec creatio seu dependentia manere quin suum intrinsccum lerminum
secum ferat, quia essentialiter est fieri vel conservari talis termini; signum
ergo est solam distinctionem modalem hic intervenire.
17. Dico quarto : ha;c dependentia non habet veram rationem mutationis; habet ta
men veram rationem viae seu fieri creaturae, ct sic appellatur creatio passiva;
habet etiam veraru rationem emanationis a Deo, et quatenus ab ipso est, vere ac
proprie dici potest actio ipsius Dei, formaliler tiansiens, qua producit creatur
am. Ut intelfigatur tota conclusio, suppono, inactione, quae fitex subjecto, con
jungi licec tria, quee habitudine et denominatione distinguuntur a nobis, non ta
men reipsa, etiam distinctione modali, scilicet iieri termini, actionem agentis,
et passionem seu mutationem subjecti; idcm enim dependentiae modus, respectu fo
rmae, quam inducit, dicitur fieri seu via ad illam, respcctu agentis dicitur act
io ejus, et respectu passi dicitur mutatio seu passio. Ex his ergo tribus hoc ul
tiraum non habet locuni in creatione. Et haec est prima pars assertionis, qnam r
ecte docuit D.Thom. negans creationem esse mutationem, et eamdem probat latc Gre
gor. sup., concl. 2, in qua obhanc causam merito dicit, quamvis omnis passio sit
actio, vel habeat actionem conjunctam, non tamen e converso omnem actionem infe
rrc passionem, quia non semper actio versatur circa subjectum seu pussum; passio
autem intelligi non potest sine patiente, ncc mutatio sine mobili. Cum ergo cre
ationis dependentia non supponat aliquod subjectum ex quo fiat, non potest veram
rationem passionis aut mutationis habere.
18. Dices : creatura ipsa mutatur, cum creatur; nam aliter se habet quam prius;
unde nova relatione refertur ad Deum; non quidem per mutationem Dei, sed ipsius
crcaturae, juxta doctrinam August., SdcTrinit., c. ult. Respondetur facile, muta
tionem interdum proprie dici, et sic solum dici de subjccto, quod duratione (vel
secundum aliquos ordine naturee) preeexistit, et per actionem aliter se habet q
uam prius sc haberet. Et hoc sensu negamus creationem esse mutationem, et clariu
s diceretur non csse passionem. Intcrdum vero latius mutatio dicitur de omni act
ione aut effectione, quae aliquam novitatem ponit in effectu, et sic dicetur per
gene
rationem mutari non solum materia, sed rw genita, et hoc sensu dici potest creat
io mutatio, minus tamen proprie, quia res, qnae creatur, non dicitur proprie se
habere aliler quam antea, quia antea nihil erat, sed dicenda est habere esse sim
pliciter, quodautea non habebat.
19. Ex hac autem ratione et responsioue intelligitur, habere locum in creatione
ilkn habitudinem viae ad terminum, qua; fieri passivum appellari solet. Primum e
nim hujusmadi via seu fieri ex sua ratione forinali non dicit habitudinem ad sub
jectum, sed solum ad tcrminum ; ergo ex praecisa ratione Suj non repugnat creati
oni. Deinde hujusmodi fieri in aliis effectionibus nihil aliud est quam dependen
tia effectus a causa, quatenus es! tendentia quaedam ad eflectum. Sed hoc totum
rcperitur in hac dependentia creationis. Praeterea, quia in omni eo quod mutatuu
est, intervenit mutari; crgo in omni eo quod factuni est, intervenit fieri. Max
ime quia k ipsum, nempe de novo factum esse, est aliquo modoesse mutatum, saltem
late loquendo, ut diximus.
20. Dependentia creaturm a Deo ttrt mvenit ratio activa creationis. Tandembk fac
ile ostenditur ultima pars assertionis, nimirum huic dependentiae creaturse, qua
tenus dicit habitudinem ad divinam potentiam a qua fluit, convcnire propriam rat
ionem actionis seu creationis activa;. In qua partevidetur praecipue posita diss
ensio interauctorfr circa praesentem quaestionem. Cavendumlamen est ne solum de
nomine contendatur Pendet enim hajc quaistio ex illa pliilosopoica, an actio tra
nsicns sit formaliter in agente, vel in passo, quam infra in proprio pw dicament
o tractaturi sumus. Nunc solumadverto, inter eos qui ponunt actionem trans eunte
m in agente, quosdam eam ponere.ut modum quemdam absolutum includenlem transccnd
entalem respectum advenientem de novo potentiae activa; cum agit, ct actuantem i
llain. Et qui ita sentiunt de actione transeunte, satis consequenter loquuntur,
negaJ' do in Deo- hujusmodi actionem; nam esset in illo magna imperfectio. Verum
tamen inodus ille explicandi trauseuntcm actionem est non solum contra Aristotel
em et graviorH philosophos, sed etiam plane improbabilis. utpotc sine fundamento
aut ratione confiftus, cum vix possit intelligi. Alii ergo nentes actionem tran
seuntem in agente, dicunt nilul in eo esse nisi relationem realem
in eo resultantem ex productione effectus. Et 22. Unde nrgumentor secundo; nani
quid
hi consequenter etiam negant Deo actio- obstat quominus hic fluxus creationis, u
t a
nem transeuntem, quia iu Deo non resul- Deo, habeat veram rationem actionis? Aut
tant relationes reales ex effectibus ejus. Hi enim obstat carentia subjecti eo,
quod actio
tamen fortasse dicerent consequenter actio - debet ordine naturae antecedere rem
fac
nem in Deo esse relationem rationis, quod tam. Et hoc non, quia quoad hoc eadem
ratio
quam sit improbabile, pcr se satis constat. est de illa dependentia, ut est fier
i passivum;
Et similiter nititur illa sententia fundamento unde sicut secundumhabitudinem de
penden
parum probabili; nam relatio illa, si resul- tiee seu viae potest in suo genere
antecedere,
tat in agente creato, supponitjam effectum etiamsi non insit subjecto, etiam pot
crit in
productum; quomodo ergo crit actio? Si vc- ratione actionis. Et utrumque magis c
onsta
ro non resultat, sed quasi per sc ac primo bit cx solutionibus argumentorum. Vel
obstat
fieri dicilur ab ipsa potentia agente, ut qui- perfectio divinae potentiae; et h
oc non, quia
dam Scotistae imaginantur, est mera fictio et actio transiens non perficit poten
tiam a qua
sinefundamento.Alii denique ponentes etiam fluit, sed potius quidquid ipsa perfe
ctionis
actionem transeuntem in agente, dicunt non habet, a potentia recipit; non ergo m
agis
esse aliquid novum absolutum, vel respecti- derogat perfectioni divinae potentia
e, quod ac
vum in re distinctum a potentia, eique ad- tio transiens protlual ab ipsa, quam
quod
ditum, sed csse ipsammet potentiam agcn- profluant ipsimet effectus. Quodvero in
ter ef
tem, ut conjunctam actu suo effectui, seu fectum et potentiam mediet actio, non
magis
connotando quod ab illa actu pendeat effec- derogat perfectioni potentiae Dei, q
uam quod
tus. Et hi non gravabuntur concedere actio- mediet dependentia, et utrumque prov
enit ex
nem transeuntem etiam in ipso Deo, imo limitatione et potentialitate ipsorum eff
ec
consequentcr loquentur. Verum hi solo no- tuum. Denique, etsi gratis demus, resp
ectu
mine ponunt actionem transeuntem in agen- alicujus potentiae creatae actionem tr
anseun
te, et ideo cum eis nunc non disputamus. tem dici posse extrinsecum complementum
,
25.. Objectioni satisfit. Supponimus ergo aut perfectionem ejus, eo quod talis po
tentia
cnm Arist., 9 Met., text. 16, actiones, quae sitnatura sua ordinata et instituta
propter ta
habent terminum iactum extra causam agen- lem actionem, tamen necesse non est ho
c at
tem, esse in ipso passo seu termino, et non tribuere actioni emananti a potentia
Dei,
in agente. Et juxtahanc sententiam dicimus, quia heec potentia talis est, ut non
sit ex se
dependentiam creaturac, ut est quidam fluxus ordinata ad actionem, sed solum ex
plenitu
a Deo, habere veram rationem actionis tran- dine perfectionis siue illain haberc
possil.
seuntis. Et probatur primo, quia in calefac- Quod per quamdam participationem co
nvenit
tioneignisetomnibussimilibus, dependentia, etiam aliquibus principiis agcndi cre
atis, ut
qua fit calor in passo, non alia ratione est supra tactum est, ct infra disputan
do dc po
actio caloris existentis in igne, nisi quia est tentiis, latius dicetur. Non est
ergo de ratione
fluxus quidam caloris ab illo manans; sed actionis transeuntis ut sic, quod sit
perfectio
dependentia qua fit creatura a Deo est fluxus potentia; activce, eliam illo exti
inseco et im
quidam manansab ipso Deo; ergo habct ve- proprio modo.
rara rationem actionis. Dicunt aliqui, non 23. Tertio argumentor, quia potentia
ac
sufficere ad rationem actionis, quod sit lluxus tiva Dei ad cxtra formaliter loq
ucndo non
a potentia activa, sed oportere quod sit ac- est intellectus neque voluntas, sed
potentia
tuaUtas et complementum ejus. Sed haec res- executiva ratione ab eis distincta,
ut infra os
ponsio tantum videtur consistere in verbis, tendemus disputando de attributis De
i; ergo
quianulla potentiaactiva, ut sic, recipitcom- actio talis potentiec non potest e
sse formaliter
plementum seu actualitatem ex actione, sed immanens,quiatantum intellectus et vo
luntas
solum exercet suam actuahtatem; hoc autem in re immateriali agunt immanenter; po
ten
exercere non est se actuare, sed aliud in ac- tia autem executiva est immediate
activa ad
tum reducere, quod Deo etiam convenit. Nam extra. Actus ergo voluntatis Dei non
est ipsa
in qualibet potentia mere activa solum est actio, qua ad extra agit, cum solum s
it appli
extrinseca denominatio; potentiae enim activae catio potentiae executivae ad age
ndum. Quin
actione immanente seipsas actuant, non ta- potius, etiamsi quis teneat voluntate
m Dei
men ut aclivaj tantum sunt, sed quatenus esse proximam potentiam agendi ad extra
,
sunt etiam passivae. non recte dicet volitioncm Dei, secundum id
xxv. 54
quod realiter est in ipsa, esse aetionem, qua ad extra producit; nam potius est
ipsum principium agendi ad extra, quia est ipsa formalis perfeclio voluntatisDei
, quaj in ipso potius est per modum actus, quam per modum polentiae receptivae s
ui actus; principium autem agendi ad extra, nunquam intrat (ut sic dicam) action
em ipsam, cum a tali principio talis actio fluat. Respectus autem rationis, qui
intelligitur addi libero actui voluntatis Dei, ut volentis rem, quam ad cxtra pr
oducit, non potest liabere rationem actionis realis, cum ille nihil sit, haec au
tem sit vera ac realis productio seu factio, a qua Deus denominatur factor cceli
et terrae, Et eadem ratio applicari potest ad intellectum, etiamsi in eo ponatu
r executiva potentia. Unde recte Scotus, in 4, d. 1, q. 4, § Ista ergo, generalite
r probat, actum intellectus vel voluntatis non posse esse productivum termini, u
t actionem, sed solum ut principium, quia actio productiva, et id quod producitu
r, sunt in eodem. In quo favet aperte huic sententiae, licet in 2, d. \, q. 5, e
t aliis locis aliter sentire videatur.
Aliarum opinionum fundamenta tolvunlur.
24. Actio an includat mot/im el relationem. Ad primam rationem primse opinionis
respondetur, concedendo antecedens, scilicet crcationem non esse mutationem, neg
ando tamen consequentiam, scilicet non esse actionem; est enim ab inferiori ad s
upcrius negative; aclio enim latius patet quam mutatio. Cum vero dicitur actione
m includere subStantiam motus ct relationem , si intclligatur de ratioue praecis
a actionis (ut argumentum exigere videtur) falsa esl assumptio; nam solum includ
it substantiam fluxus, seu dcpendentiae cumtranscendentali habitudine ad princip
ium, a quo fluit. Si autem intelligatur illa propositio de actione cum motu, seu
prsesupposito subjccto, sic quoad utramque partem potest bene vel male intellig
i; nam si loquamur realiter, seu identice, verum cst, talem aclionem esse ipsam
substantiam inotus, tamen id non habct ex eo quod cst actio, sed ex eo quod est
talis actio, scilicct, quia est ex subjecto; secundum praecisionem autem ac form
ales conceptus non est verum, quia motns ut sic dicit actum mobilis , quod non d
icit actio ut actio, ct ideo quamvis aufcratur ratio motus, scu mutatiouis, pote
st manere substantia tluxus seu depcndentine, qua; sufticiat ad rationem actioni
s. Similitcr cum dicitur, relationem conjunctam substantiaj
motus esse de ralione actionis, id polest intelligi vel de relatione preedicamen
tali resultante, vel in causa agente, vel in effectufacto, et sic falsa est prop
ositio , quia actio non esi aggregatum ex relatione praedicamentali, et ex motu.
Item, quia actio est prior tanquam ratio fundandi hujusmodi relationcm. Vel pot
est intelligi de relatione transcendentali ipsiusmct emanationis seu dependentia»
nd suum principium , ct sic vera est propositio assumpta, non tamen reete inde i
nfertur, ablata mutationc, non manere nisi relationem prwdieamentalem, aut eifec
lus ad causam, aut causee ad etfcctum; nam adhue poteft manere transcendentalis
habitudo ipsiusmel dependentiae a suo principio, qnamvis sii dependentiasine sub
jecto, et sine propriamntatione. Quae omnia tain videntur per se clara, ut vix s
it credibile D. Thom. usum fuisse illa ratione ad concludendum, creationem tantu
ii) esse relationem prfedicamentalem resultantcm in creatura facta. Et ideo aliq
ui conantnr exponere de relatione transccndenlali, ila ul per eam intellexerit i
llam dependcntiam, quam nos diximus esse in creatura a creatore. Non enim est in
usitatns hic loquendi uiodu* apud D. Thom.; nam 3 p., q. 2, saepiusvocat unioner
n relationem, et nunquam distinjnrt inter relationempraedicamentalem, et modum u
nionis , cum tamen negari non possit quin detur ille modus includcns transcenden
talem habitudinem ad unibilia. Est crgo probabilihrec expositio, non tamen potes
t ad omnrt D. Thom. locutiones accommodari, ut patel es solutionibus argumentoru
m, a. 3, q. 41, 1 part23. Creatio actio est Iransicns formalittr. Ad secundum neg
atur antecedens; est cnia creatio actio formaliter transiens , non qnoJ ab uno s
ubjeclo transcat in aliud, ut Dezi supra impugnare videtur, sed quod effeclive e
xit ab agcnte, ct est in termino, ideoque ail illum transirc dicitur. Petitur ve
ro in iUo argumento , an ha?c actio creativa sit acciderk In quo vEgidius et ali
i afflrraant; nam cst uuivoce actio, et consequenter est de piffidicaracnto acti
onis , quod est unum cx prtfdicamentis accidentium. Nec repugnat accidens esse v
iam ad substantiam, quia generatio substantialis etiam hoc habet; et hoc ip=o, q
nw dicitur via , dicitur quid imperfectum, etcntis ens. Cum autem quBeritur huju
s accidend? subjectum, rcspondeut esse ipsummct ternn-num; nam licet in nno gene
re, scilicet termini.^sit posterior, lamen in geuere causassnbjectivse potcst es
se natura prior. Sed hoc a\
timum ditlicilc crcditu mihi est, primo, quia ma, sed solum ut imperfectum ad pe
rfeetum. non existimo creationem habere causam ma- Sic ergo creatio passiva quat
enus est via ad terialem; ergo neque habere potest causam terminum substantialem
, reducitur ad praesubjectivam, sunt enim idem. Antecedens dicamentum substantia
e; non habet autem patet, quia hsec est potissiina differentia ac- rationem pass
ionis, quia non est in subjecto. tionis crcativse ab omnibus aliis, quod fit ex
Unde quatenus illud fieri concipitur ut prius sola vi agentis siae concursu mate
riw, vel natura suo tcrmino, concedendum esl non subjecli. Secundo, quia non int
elligo, quod esse in subjecto, sed concipi quasi in se, terminus vice possit css
e prior ipsa via sub quod non est inconveniens; imo potius heec aliqua ratione i
ncludente realem existentiam. est singularis excellentia et modus depenQuod addo
propter r,ationem finis , sub qua dcntise creaturae. In eodcm vero instanti tem
terminus est prior natura, quia causa finalis poris in quo fit, est per intimam
conjunctiout sic non praerequirit existentiam realem; nem et quamdam identitatem
in ipso termino at vero causa subjectiva intrinsece praerequi- non tanquam in s
nbjeclo, sed secundum sperit existentiam realem; ergo terminus non cialem et pro
priam habitudincm, qua via repotest sub ea ratione proeintelligi ordine na- spic
it terminum ; in qua non requiritur piioturae suee via?, quia nullum habet esse
reale, ritas naturse ex parte termini, quianon requiquod non per illam viam ad i
llum perve- rit verara causalitatem, sed meram terminauerit. tionem. Sicut calef
actio et est in re", quce ca
26. Creatioan sitaccidens,et cujussubjecti. letit, et in calore qui fit, in illa
ut in subjecto Quapropter facilius videtur posse responderi inhcesionis, quod su
pponit, in hoc vero ut in actionem, ut actionem, non requirerc subjec- termino f
ormali, ad quem tendit, et ideo illum tura inhsesionis, sed principium a quo flu
at, non supponit, sed secum affert, eique identitraiaactioutactionondicithabitud
inein ad id ficatur. Sic ergo in dependentia creaturae, in quo, sed ad id a quo;
nam inde provenit, ablato ordine ad subjectum, quod non habet, quod actio ut ac
tio nullam denominationem relinquitur habitudo ad terminum, in quo forraalem con
ferat passo, sed solum agenti. non est tanquam iu subjecto, sed alia speciali Ve
rumtamen haec responsio licet de actione, et propria ratione, ut quidam modus ej
us. ut actio est, satisfacere possit, tamen de crea- Hoc enim commune est multis
aliis modis, ut tione passiva, seu depcndentia ut sic, adhuc habeant propriam r
ationem afliciendi, ut reslat diificultas , quia fieri ut sic non dicit constat
de modo unionis, et de modo subsihabitudinem ad principium, sed ad rem, quee ste
ntiee, ut infra videbimus. pendet seufit, et ideo de illa ut sic explicare 28. U
nde consequenter dici potest, illam oportet, in quo subjecto sit. Unde iterum ur
- dependentiam crealivam , ut habet rationem geri potest difficultas de actione;
uam licet actionis, non esse actionem accidentalem, cuactio ut actio non respic
iat subjectum inha> jusmodi est illa, qnte indiget subjecto, sed sionis, tanien
in re ipsa semper habere debet . esse actionem substantialem; ideoque non aliquo
d subjectum inheesionis. collocari in praedicamento actionis, scd redu
27. In qno pftedicamento sita creatio. ci ad praedicamentam substanliaj. Vel add
i Multi ergo negant, hanc dependentiam, quae etiain potest, in preedicamentis ac
cidentiuiu est creatio, esse accidens, asserentcs esse non tantura collocari ea,
qua; sunt vera ac modum substantialem rei, quae creatur, qui propria accidentia
, habentia veram inhoesioreductive pertinet ad praedicamentum sub- nem in subjec
to, scd ctiammulta, quau imistanliae, quia nihil aliud est quam ipsamet tanturmo
dura accidentium in dcnominatione, substantia secundura quod est in fieri, et et
quasi informatione extrinseca, vel intrinquasi in statu imperfecto. Idque confi
rmari seca, ut habitus, locus continens, et similia, potest, nam motus propter h
anc causam non et fortasse actio ut actio in universum ita se collocatur ab Aris
totele in aliquo praedica- habet; sicergoin proposito dicipotest, quodlimento ,
sed reducitur ad preedicamentum sui cetdependentia creationis in se sit modus qu
itermini, quod intelligendum est de motu dam substantialis, tamen per respectum
ad praecise, ut est via ad terminum, quia, ut est agens induit modum accidentis
, idque satis actio vel passio, in suis praedicamentis collo- est, ut in praedic
amento actionis collocetur. catur , quia ut sic comparatur per modum Quae respon
sio est probabilis, sed prior verior formre ad agens, vel patiens; tamen ut via
videtur, ut dixi in 3 tom. tcrtiae parlis, disp. non proprie comparalur ad termi
num ut for- 50, sect. 5. Ex quibus responsum etiam est
ad tertium argumentuui ejusdem primae sententiee.
29. Aetio omnis transiens est Dei. Ad quartum respondeturfalsumesse antecedens,
scilicet, nullam esse actionem transeuntem respectu Dei; quin potius omnis actio
transiens, est actio ipsius Dei; nam si sit a creatura, est a Deo per generalem
concursum, ita ut una indivisibilis actio eadem sit creatur» et Dei. Quo fit ut n
on solum omnis actio transiens agentis creati, sit etiam transiens respectu incr
eati, quia extra utrumque fluit, sed etiam omnis actio immanens agentis creati s
it transiens respectu Dei, quia, ut cst a Deo, iluit extra ipsum. Nec dici potes
t, has actiones non comparari ad Deum, ut actiones, sed ut effecta, tum quia gra
tis hoc dicitur, cum habitudo ad utrumque agens sit ejusdem raodi; tum etiam qui
a illa actio tendit in ulteriorem terminum, unde ab utroque agente est, ut fluxu
s quidam ad terminum, et hoc est esse actionem. Denique quia ad actionem non est
actio. Et eisdem rationibus a fortiori concluditur, cum Deus agit se solo ex pr
aesupposito subjecto, ibi intervenire actionem transeuntem Dei ; quis enim creda
t calefactionem. vel illuminationem factamab igne vel sole esse actionem, non ve
ro factam a solo Deo? aut aliquid minus in re habere hanc quam illam? aut si nih
il minus in re habet, non esse aeque veram actionem?
30. Deiis cum agit, semper media aclione agit. Ad primam ergo probationem illius
antecedentis respondetur, ex intima Dei prccsentia solum concludi Deum agere in
omnibus immediatione virtutis et suppositi, non vero sine actione media; hsec e
nim non intercedit propter distantiam agentis, sed quia est formalis causalitas
ejus, quaj semper esse debet ia effectu. Ad secundum respondetur concedendo sequ
elam; nam potentia executiva Dei vere est principium sui effeetus et suaj action
is; est enim de ratione actionis transeuntis ut realiter fluat a sua potentia; D
. Thom. autem citato loco, vcl loquitur juxta primam sententiam, vel loquitur de
potentia Dei respectu actus immanentis, qui etiam est causa cffectuum ad extra.
Ad tertium jam dictum est, quomodo actio ut sio non sit verum complemenlum pote
ntiaj activoe, vel si hoc aliquibns largo modo tribuatur, non tamen esse de rati
one actionis ut sic.
31. Ad fundamenta secmuhe sententite, quatenus suadent dependentiam non distingu
i cx natura rei a termino, dicendum impri
mis est, hoc universe sumptum de omni actione et termino ejus esse falsum, ut su
pra iactum est explicando causalitatem etficientis causee, et infra etiam dicetu
r tractandode praedicamento actionis. Deinde negatur, quoad hoc esse specialem r
ationem in creatione, et minus in ea distingui dependentiam a termino, quam in a
liis aciionibus, ut safo in superioribus probatum est, et declaratum quomodo hui
c distinctioni non obstet quod creatio sit productio ex nihilo. Nec sequitur pro
cessus in infinitum; idem enim lnferri posset in qualibetactione; nam qufelibet
actio suo modo est efFectus agentis, a quo fluil; non tamcn fit, aut fluit per a
liam actionem. quia non fluit ut effectus, sedut fluxusetdependentia ipsa. Ita e
rgo creatio lato modo dici potest creatura, quatenus ipsa etiam es nihilo fit a
Dco; tamen non est cieaturasimpliciter, ut res facta, et terminus enectiouii Dei
, sed ut ipsa depcndentia et cffectio, ei idco ad cam non est necessaria alia cr
catio, quia ejus essentialis ratio est, quod sit dependentia, et ideo ad illam u
on est necessaria alia dependentia. Quae responsio sumita etiam ex D. Thom., 4 p
., q. 45, art. 3, ad2 Et hinc est, quod licet creatura possit mutare dependcntia
m ab hoc vel illo agente, lamen in ipsa dependentia non possit mutari habitudo a
d hoc vel illud agens, uisi mutata d» pendentia, quia per seipsam, et non pff alia
m dependentiam dicit habitudinem inlrinsecam ad lale agens.
32. Unde ad tortiam partem illorara argumentorum respondetur, duobus modis intei
ligi possc creaturam esse ens essentialiter pendens a Dco: uno modo, quod ipsa a
ctualis dependentia sit de essentia creaturae. cl sic non cst verum, nisi de sol
a ipsa dcpendentia actuali, quaiu constat esse suamme! essentiam modalem. Ipsa v
ero non cstdefcsentia cjus creatura;, cujus est modus et dfpendenlia, cum ostens
iun sit esse quid separabile ab ipsa; et in hoc sensu procedit t|V tum illud arg
umentum, quod proindc nihii concludit. Alio ergo modo intelligcndum f^1 creatura
m esse cns cssenlialiter pendensa Deo, quia nimirum cst enstalis natuneclftsenti
ee, ut sinc aliqua dependentia a existere non possit. Et hic sensus est verissim
us, probaturque optime ex nalura eats participati. Inde vero non fit, actualem i
psan) dependenliam esse de essentia, scd sol'1"1 conditionem seu imperfcctionem
illan ® "quam talis natura cgctdepeudeutia, csse cs
« IndietroContinue »
- Page 11 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
mentum haberc infinitnm virtutem et perfectionem, minime sequitur; nam actio huj
us instrumenti non attenditur ex perfectiono ejus, sed ex perfectione primi agen
tis et potentia obedientiali instrumenti. Unde in hoc ordine instrumentorum non
est necessaria ves perfectior ad perfectiorera effectum, vel actionem. Neque hic
potest fieri illa gradatio, rruod ad producendum rem de majori potentia major v
irtus requiritur; nam eodem instrumento potest Deus educere formam ex subjecto q
uantiunvis resistente. Denique eadem ratio fieri posset de instrumento transubst
antiationis ; nam etiam ad transubstantiandum virtute propria, vel connaturali,
requiritur infinita perfectio.
i 0. Rursus non urget, quod alii aiimt sequi, posse aliquid assumi ut instrument
um ad creandum seipsiun. Primum enim negamus id sequi in rigore et proprietate ;
nam ut aliquid sit instrumentum physicum, necessario debet supponi existens, et
ideo supponitur creatio ejus, ad quam ipsum uon potuit esse instrumentum. Haber
et autem illa ratio nonnullam vim contra eos qui dicunt rem non existentem posse
esse physicum instrumentum; illam tamen sententiam improbabilem censcmus. Quare
licet ex vi creationis non repugnet quamcunque creaturam fieri per instrumentum
creatum, tamen ex conditione preesupposita, et prserequisita ad agendum,repugna
t rem earadem esse instrumentum sua? primo; creationis. Quod est evidens argumen
tando in simili forma de instrumento generationis seu eductionis; nemo enim nega
bit posse Deum uti gratia existente in Petro ad producendam gratiam in Paulo; ne
gabit tamen posse illa uti ad seipsam producendam, non ob repugnantiam talis ins
trumentalis actionis per se sumptse, sed ob prsedictam pra?suppositionem existen
tia? ad agendum. Quocirca, si verum est posse eamdem rem bis seu duabus totalibu
s actionibus produci, vere ac proprie terminatis ad ejus esse, nulium est inconv
eniens ooncedere eamdem rem jam creatam posse concurrere effective ad sui recrca
tionem, sicut humanitas Christi concurrit effective ad transubstantiationem pani
s in ipsam; de qno alias. Denique eodem modo procedendo per rationes superius fa
ctas, facile constabit non habere locum in hoc genere concursus, vel effectionis
per potentiam obedientialem.
11. An sit actio aliqua ita Dei propria, ut nulli possit creaturm communicari. Ali
qui
vero magnum inconveniens ducunt, quod nulla sit actio ad extra, quam Deus non po
ssit communicare creaturis; nam si quaj esset, esset maxime creatio. Sed ego nec
consequentiam censoo necessariam, ncc conseqnens recte intellcctuin esse inconv
eniens. Posset enim aliquis dicere, actionem illam, qua fit unio hypostatica, es
se altiorem, magisque incommunicabilem creaturre; itemque in thesauris divinas p
otentiae essc alios modos actionum, qua? aliis titulis superant creationem; nam
licet creatio sit omnium prima, et quasi fundamentum aliarum, non est tamen omni
um maxima. Rursus aliud est loqui de actionibus, aliud de rebus, quee per action
es fiunt; loquendo ergo de rebus factis, nullum est inconveniens, quod possit De
us per creaturam, ut per instrumentum, agere quidquid sola sua virtute facere po
test; quin potius hoc spectat ad eflkacitatem divinte virtutis, sicut e contrari
o etiam ad eamdem efflcaciam pertinet, ut nullam rem possit Deus facere per crea
turam, quam non possit facere se solo. Loquendo autem de actionibus, multa) sunt
ita Dci propriee, ut non possint esse a creatura, sicut est ipsamet actio crean
di sola virtute principali. Hoc vero non est propriura Dei; nam etiam actio crea
tura?, ut talis est, non potest fieri sine illa, nec per aliam creaturam. Cujus
rei rationem explicabimus , sectione scquenti, ubi etiam attingemus rationem ali
am, ob quam alii dicunt esse impossibile instrumentum creationis, et inelficacem
esse ostendemus.
SECTIO IV.
An crcatio sil aliquid in creatura distinctum ex natura rei ab ipsa.
1. Hactenus fere solum diximus de potentia creandi, simulquc declaravimus effect
um ejus, quatenus est objectum seu terminus, ad quem illa potentia dicit habitud
inem, sultem nostro modo concipiendi; superest ut dicamus de actione ipsa seu cr
eatione, quid sit.
Variw sententiw.
2. Prima. In qua re tres invenio esse posse dicendi modos. Primus est creationem
in ratione actionis non esse aliquid in creatura, sed in ipso creatore esse ips
ummet actum divinee voluntalis aut divini imperii,. quo res ad extra producit. D
ico autem, in ratione actionis, nam in ratione relationis, qu83 supponit actione
m jnm terminatam , et resultat ex termino ejus, creatio aliquid esse dicitur in
creatura, scilicet, relatio queedam realis ad creatorem. Hsec censetur esse sent
enlia D. Thom., 1 p., q. 45, art. 3, quem ita exponit Cajetan., et alii Thomists
e. Ratio D. Thomae est, quia creatio non est mutatio; ergo nihil esse potest in
creatura, nisi relatio. Antecedens patet, quia mutatio est circa aliquod subject
um, ut ex definitione motus constat; creatio autem non est circa subjectum, ut e
tiam constat ex definitione ejus supra tacta. Primam vero consequentiam proIbat
D. Thom., 1 part., q. 45, art. 2, quia actio et passio conveniunt in substantia
motus, et differunt secundum habitudines diversas ad agens, vel passum, ex 3 Phy
s., text. 20. Ergo ablato motu a creatione nihil potest remanere nisi relatio, v
el creatura? ad creatorem, vel creatoris ad creaturam.
3. Secundo, quia creatio non potest esse actio transiens formaliter; ergo est fo
rmaliter immanens in creante, et dici potest virtualiter seu eminenter transiens
, quia vim habet ponendi effectum ad extra, quod quadrat optime in actum divinee
voluntatis vel imperii. Consequentia est clara, quia inter illa duo membra null
um est medium. Antecedens vero probatur, quia actio transiens est accidens, et c
onsequenter ex necessitate requirit subjectum; sed creatio non requirit subjectu
m; ergo non potest esse accidens; ergo non potest esse actio transiens.
4. Unde argumentor tertio, nam omnis actio est prior natura suo termmo; ergo cre
atio etiam est natura prior re creata; ergo non potest esse in re creata, sed in
creatore. Patet heec ultima consequentia, quia impossibile est intelligere crea
tionem, ut actionem extra Deum et priorem, quam rem creatam, quia in illo priori
non intelligitur in quo aut quomodo sit, et non potest concipi actio , ut actio
", in se sola et quasi per se subsistens.
5. Quarto argumentantur Thomistre, quia non solum creatio, verum neque ulla acti
o divinae potentiee respectu illius potest esse transiens, neque unquam potest d
ari actio media inter potentiam Dei, et effectum ejus, quae sit distincta a pote
ntia Dei; ergo multo minus hoc dari poterit in creatione. Antecedens vero probat
ur primo, quia divina virtus est intime prsesens in omni effectu suo; ergo immed
iate et per se producit omnem suum effectum, et non media aliqua actione. Secund
o, quia alias potentia Dei non solum
esset principium sui effectus, sed etiam Suk actionis, quod tamen negatD. Thom.,
1 p., queest. 25, art. 4, ad 3. Tertio, quia actio transiens est complementum p
otentise activse; sed non potest Deus habere complemenruni potentise suro in cre
atura, alias penderet ab illa; ergo.
6. Secunda. Secunda sententia est creationem esse aliquid extra Deum , tamen in
re non esse aliquid distinctum a creatura, qua? creatur, et ita proprie non esse
in illa nisi secundum rationem, realiter tamen e! essentialiter esse ipsammet c
reaturam, videlicet creationem hominis esse ipsam essentiam hominis , et creatio
nem Angeli essentiam Angeli, et sic de aliis. Haec sententiaut ponat creationem
in re creata. fundaturin hoc, quod actio, ut actio, necessario debet esse in suo
termino, vel per identitatem.vel aliquo alio modo, quia actio non est nisi depe
ndentia, et emanatio effectus a causa; dependentia autem necessario esse debet i
n re, quee pendet. Quod principium inferius late probabimus, est enim verissimum
. Ut antem aftirmet ha;c opinio creationem non distingui ullo modo nisi secundum
rationem a re creata, primum fundari potest in generali propositione, quod null
a actio distinguitur in re a suo termino, sed ratione tantum. Ethoe modo potest
haec sententia tribui Nominalibus, qui non ponunt actionem mediam secundum rem i
nter effectum et causam.utvidere est in Ochamo, in 2, qusest. 9, et Greg., in 2,
dist. 1, queest. 4 et 5, qui inqueest. 6 subdit creationem esse in creatura, se
u potius esse ipsam creaturam.
7. Secundo potest haec opinio fundariui speciali ratione creationis, scilicet, q
uod sitactio ex nihilo.etideo non possit esse accideos, sed substantia, seu per
modum substantis, si fortasse accidens separatum creetur'. El ad hoc confirmandu
m juvari potest haec sententia argumentis prioris opinionis, prasertim tertio. E
t confirmari potest, quia si creatio esset aliquid in creatura distinctum ab ips
a, et quasi medians inter ipsam et Deum, illud quidquid esset, creatum quid essc
t et factum; nam esset distinctum a Deo, et profiuens ab ipso; ergo oporteret in
illo creationem ejus ab ipso distinguere , et sic procederetur in infinitum, ve
l si in aliquo sistendum est, sistatur in prima creatura. Et ad hoc conGrmandum
valere possunl argumen
1 Guiliel. de Rubion., in 2, dist. I, ?
ta, quibus Scot., in 2, dist. 1, q. 5, conatur probare, creationem passivam (loq
uitur de relatione) non esse rcm distinctam a creatura, quee refert et solvit Ca
preol. ibi, q. 2.
8. Tertio potest baec sententia fundari in cssentiali ralione creatura? ut sic;
nam de essentia creaturae est ut pendeat a primo entc; ergo dependentia qua pend
et, et est in ipsa creatura, et non est aliud ab ejus essentia. Haec autem prima
et essentialis dependentia entis participati ab ente per essentiam, est creatio
; ergo creatio et est in ipsa creatura, et non est aliud quam ejus essentia, und
e non magis potest ab illa distingui quam essentia uniuscujusque rci ab ipsa. Pr
imum antecedens evidens est, quia sicut de essentia primi entis est esse per ess
entiam, ct consequenter esse a se, et non ab alio, ita de cssentia omnis alteriu
s entis cst, esse ens per participationem , et consequenter esse tlependens abal
io Prima vera consequentia probatur, quia dependere est aliquid intrinsecum crea
turee; ergo convenit illi per aliquid intrinsecum; convenit autem per dependenti
am. Rursus si effectus formalis est essentialis, etiam forma; sed dependere est
quasi effectus formalis dependentiaj; ergo si creatura essentialiter est depcnde
ns, dependentia ipsa est de essentia ejus. Ergo boc maxime verum est de prima et
maximc immutabili dependentia; hujusmodi autem est creatio, quia, ut supra dice
bamus, haec est prima emanatio entis participabilis ab ente per essentiam, et pe
r hanc potest esse quaelibet creatura a solo Deo.
9. Ex hoc autem fundamento infertur(consequenter loquendo juxta hanc sententiam)
, in omni re creata includi aliquam dependentiam a Deo, omnino immutabilem ct in
separabilem ab ipsa re creata, tum quia id quod est essentiale est immutabile; t
um ctiam quia quod in re non est distinctum, non est separabile, manente illa rc
(ita cnim loquimur). Unde fit secundo, hanc dependentiam esse a solo Deo ; nam
omnis dependentia unius creaturse ab alia cst separabilis a creatura, praesertim
loquendo de rebus creatis, non de modis rerum; nam hoc modo verum est, posse De
um facere se solo quidquid facit per creaturam, vel cum illa, vel in illa, vel e
x illa. Atque ita omnis dependentia a creatura in quovis genere causse est accid
entalis et mutabilis; dependentia autem a solo Dco est essentialis ct immutabili
s. Tertio infertur hanc dependentiam a solo Deo esse pro
priissimam creationem, cum ad causam materialem nullum ordinem includat. Quarto
hinc videtur optima ratio reddi, ob quam non possit creatura ad creationem concu
rrere, etiam per modum instrumcnti, quia hoc ipso quod penderet ab alia creatura
, non esset cssentialis alteri creatura?, etita jamnon esset creatio.
10. Tertia. Tertia sententia estcreationem esse aliquid in re creata, non quidem
realiter ab illa distinctum tanquam habens propriam entitatem, sed ex natura re
i tanquam modum ejus. Hsec opinio, quantum ad eam partem de existentia creationi
s in creatura, satis communis est. Tenet eam Gabr., cit. loc; Aureol., cit. a Ca
pr., in 2, d. l,q. 2, in argum. cont. 1 concl.; Ocham, in 1, d. 43, q. 1 ; Th. d
e Argent., in 2, d. 19, q. 1, art. 1 ;^Egid., in 2, d. 1, q. 3, art. 2, et de Es
se et essent., q. 7; qui omnes auctores satis etiam explicant, et declarant, cre
ationem non esse rem omnino distinctam a re creata; interdum etiam vocant illam
creationem passivam, et depcndentiam creaturae a Deo; vocant etiam creationem ac
tivam seu actionem transeuntem. Distinctionem autem modalem non satis explicant
-; imo iEgidius, et nonnulli alii negare videntur. Possetin favorem hujus senten
tiae citari D. Thom., in 1. d. 40, q. 1, art. 1, adl, ubi creationem vocat actio
nem transeuntem, et aequiparat illam calefactioni; tamen D. Thom. ibi valde ambi
gue loquitur; nam in omni actione transeunte videtur ponere actionem formaliter
in agente, in passo vero solum effective seu per modum passionis, et ita illum i
nterpretatur Deza, in 1, d. 27, q. 1, notab. 1. TJnde etiam Cajet.,1 p.,q.25,art
. 1, ait, si in Deo potentia executiva est ratione distincta ab intellectu et vo
luntate, negari non posse, quin creatio sit actio transiens, et nihilominus illa
m actionem non esse quid distinctum ab essentia Dei, quia universaliter tenet ac
tionem transeuntem formaliter esse in agente. Quapropter cavenda est haec ambigu
itas locutionum.
Quceslionis resolutio.
11. Inter has sententias, hsec ultima, ut proposita est, vera mihi videtur; ut a
utem rem declaremus, et ab iis, quse certiora videntur, incipiamus, dicendum imp
rimis est, dependentiam creaturse a Deo esse aliquid realiter et intrinsece exis
tens in creatura. Haec assertio sufBcientcr videtur probata in tertia seutentia,
et neminem legi, qui sub his termmis eam neget, et in aequivalentibus omnes eam
concedunt. Omnes enim fatentur creationem passivam esse in rreatura, non tantum
ut significat relationem resultantem (illud enim nihil est), sed ut dicit emana
tionempassivam, seu fieri creaturse a Deo, sive hcec re, sive ratione distinguan
tur, nunc enim hoc non agimus; dependentia autem nihil aliud est quam passiva em
anatio, scu creatio,»loquendo de prima dependentia a solo Dco, de qua nunc agimus.
Ratio autem est, quia creaturam dependere non cst denominatio extrinseca in cre
atura, sed potius in Deo est extrinseca denominatio, quod ab ipso creatura depen
deat; sed creatura dicitur dependens a dependentia; ergo dependentia est aliquid
in ipsa, et non tantum in Deo. Item quia dependentia, quam lumen habet a sole,
aliquid est in ipsomct lumine, et idem est in quolibet effectu respectu causre c
reatee, juxla modum dependentire, quem ab illa habet, vel in fieri tantum, vel e
tiam in conservari. Atque eadem ratione si Deus solus illuminarct aerem, depende
ntia illius luminis a Deo essel aliquid in ipso lumine ; nam est eadem ratio qua
? de dependentia a sole, vel fortasse major ; ergo etiam illa dependentia, qua c
reatura secundum se totam pendet a Deo, est aliquid in ipsa creatura. Patet cons
equentia, quia si in aliis effectibus dependentia est aliquid in ipsis, ideo est
, quia dependentia dicit modum , vel conditioncm effectus, non causae ; heec aut
em ratio reque vel magis procedit in de- pendentia totali.
12. Dependentia creaturw a Deoinre, ab ipsa dislincta. Dico secundo : ha'c depen
dentia creaturae a creatore non est omnino idem quod creatura, quw est terminus
illius dependentice seu creationis, sed est aliquid in ipsa, a parte rei distinc
tum ab ipsa. Probatur primo paritate rationis, inductioue facta in omnibus aliis
 dependcntiis effectuum a suis causis efiicientibus; nam in omnibus actio, et co
nsequenter ctiam dependentia, distinguitur ex natura rei a suo termino, ut supra
tactum est, et infra in proprio prsedicamento ex professo tractabitur; ergo et
dependentia creationis erit in re distincta a termino; solum enim differt ab ali
is.quia est dependcntia ab efficiente sine concursu materiae vel subjecti; hoc a
utem discrimen nihil refert ad tollendam distinctionem , ut cx dicendis constabi
t. Sccundo probatur, quia hfec dependentia cst mutabilis et variabilis in creatu
ra, manente eadem re quse fit; ergo dislin
guuntur a parte rei. Consequentia fundatur in principio supra tractato, disp. 7,
s. 3, ubi ostendimus hoc esse certum signum distinctionis, vel realis, vel salt
em modalis, si a duobus extremis realibns unum sine alteroa parte rei esse possi
t. Et hoc est pra>cipuuni indicium, quo in aliis actionibus probamih actionem di
stingui a parte rei a termino. Antecedens autem probatnr, quia dependcntia illa,
qua nunc Deus conscrvat quantitateni sine subjecto in sacramento, distincta est
at illa, qna conservabat eamdem quantitalem in substantia panis; nam iUa pvior
pendebal a materia, allera vero minime, sed est pcr modum creationis; ergo si De
us crc.irti principio quantitatem extra snbjectum. et postea illam uniret subjec
to et conservarti dependenter ab illo, maneret eadem quantitas sine priori depen
dentia creationis; quod enim ibi simul mancant dua? dependenut totales, improbab
ile est, ut infra ostendam; ergo dependentia creationis separabilisesta tcrmino
creato. Quod ergo in hoc exemplo apparet, in omni creatione inteUigendum est. tu
m quia est eadem ratio, tum etiam cmu s quid difficultatis in hoc esse videtur,
inomni creationc intervenit; tpiod si in aliqua re cessat, etiam in omnibus cess
at.
13. Exemplis probatur conclusio. No« possumus autcm in ordinario modo creationis s
ubstantiarum aflerre exempla, quia hujusmodi ereatio a solo Deo fit scmper et R
natura rei, et quidquid a Deo proprie creatui ex nihilo, perpetuo conscrvatur ea
deni aotione, ut infra dicetur, quia hoc postulat natura rei. Tamen hinc non pot
est sumi argumentum omnimodee identitatis et inseparatalitatis; nam satis est, q
uod interveniente miraculo, seu opere supernaturali,variari possil dependcntia c
irca camdem crenturam. ip1 hoc ipsum ficri non posset sine aliqua distinctione i
n re. Quod autem id fieri possl per miraculum, declarari potest (pneteraigumentu
m factum) juxta probabilem opimonem, quod crcatura possit cssc instnimenhffli cr
eationis; nam tunc potest Deus creare eamdem rem vel se solo, vel per instrumenl
uni. et tunc dependentise sunt diversa? circaeamdcm rem; nam quando creat per in
strumcn; tum, longe diversa cst dcpendentia, cruam51 csset a solo Deo; nam per i
llam pcndet cffectus simul a Deo, ct a creato instrumcnto. quod intelligi non po
test sine nova et distincta dcpendentia. Nequc cnim quando effectus fit a Deo pe
r causam secundam principalf0' vel instrumentalem, sunt ibi duee dependentiee, n
na a solo Deo, quae semper maneat, altera a creatura, quse mutetur, ut in discur
su hujus sectionis ostendemus, et sa^pius repetemus in duabus disputationibus se
quentibus; ergo nccesse est totam dcpendentiam variari circa eamdem rem. Quocirc
a cum probabilc sit, quando generantur vermes, vel caro cx speciebus consecratis
, iterum creari sub illis eamdem numero materiam primam, qua; antea fuerat in pa
ne, et sit etiam probabile creari media humanitate Christi, ut instrumento,tunc
licet materia prima, qure creatur, sit eadem, quie antea fuit, tamen dependentia
ejus est divcrsa propter causam dictam. Ac deniqxie si Deus annihilaret unum An
gelum, et postea illum iterum crearet, non oporteret depcndentiam esse eamdem nu
mero, quae antea fuerat, nam licet Deus id facere possit, non est cur dicamus es
se necessarium; quia si idem lumen successive pendet a diversis agentibus per di
versas dependentias, cur non potest facere Deus, ut idem Angelus ab ipso success
ive pendeat diversis dependentiis? Heec igitur omnia satis ostendunt esse aliqua
m distinctionem in re inter dependentiam creaturae et terminum ejus.
IA. Ratio a priori conclnsionis. Tertio est ratio a priori, quia htec dependenti
a non est de essentia substantiee , qualitatis , aut quantitatis dependentis, se
d est via qusedam ad ipsam. Quodpatet ex ipsa ratione substantiac, ct idem est d
e aliis; nam substantia, licet creata sit, in essentia sua est quid absolutum, s
olumque includit essentialiter esse per se, et in speciebus substantiae intellig
itur cssentialis ratio compleri per similes diflerentias absolutas, absque illa
habitudine transcendentali, qnam cssentialiter includit actualis dependentia. Po
ssetquc hoc confirmari, quia de essentia creaturae non est actu esse; ergo neque
actu dependere; qua; illatio habet vini juxta sententiam, quae distinguit exist
entiam ab essentia, ut actu creata; juxta nostram vcro sententiam, minorem habet
efDcaciam. Quod autem ha?c dependcntia actualis non sit essentialis, latius et
efficacius probabitur inferius contra secundam sententiam, ab incommodis, quse e
x illa sequuntur, eo quod non recte declaret essentialem depcndentiam, quam habe
t creatura a creatore.
15. Dcpendentia creaturoe a Deo, moius cst ex nalura rei distinctus ab ipsa. Dic
o tertio : ha3c dependentia, quee est in creatura, non est res omnino distincta
realiter a tcrmi
no creationis, neque est sola relatio resultans ex termino creationis, sed est m
odus quidam ex natura rei distinctus ab ipso termino. In his omnibus wquiparamus
creationem omnibus aliis dependentiis, in quibus omnia illa fere sunt certa, et
ab eis sumitur argumentum satis eflicax per inductionem et similitudinem, quia
differentia, quod actio sit ex subjecto, vel non ex subjecto, nihil ad hsec omni
a refert, ut facile ex dictis patet, et magis constabit ex solutionibus argument
oruni. Et preeterea probo breviter singula. Et in prima quidem parte nulla est c
ontroversia, tum quia superfluum est fingere illam entitatem, cum ad omnia, quse
diximus, satis sit modus distinctus; tum etiam quia secundum fundamentum secund
ee sentcnliae effieaciter procedit contra hujusmodi entitatem; tum denique quia
illa entitas non potest esse substantia per se distincta; quis enim illam intell
igat, aut fingat? vel quis dicat non posse Deum creare unam solam substantiam? e
t similia incommoda facile possunt ex illa positione inferri. Neque etiam estpro
pria entitas, qure sit forma accidentalis, cum in subjecto non sit, neque possit
accidens intrinsece terminari ad dandum esse substantiale; superest ergo ut sit
modus, quod intendimus.
t6. Secunda pars de relatione resultante, sive illa sit res, sive modus ex natur
a rei distinctus a creatura, sive non, eo modo quo dicitur esse resultans, non p
otest esse dependentia de qua nunc agimus, quia fundatur in ipsa dependentia; nu
llum enim aliud fundamcntum, vel rationem fundandi habere potest, ex his quae Ar
istoteles numeravit 5 Metaphys., c. 15, text. 20. Et patet, quia ideO creatura r
efertur ad Deum, quia ab illo pendet. Item, quia relatio est natuxa posterior, q
uam res creata, in eaque subjectatur tanquam in proprio subjccto; dependentia au
tem est ordine naturae prior non solum quam relatio, sed etiam quam res creata,
saltem sub aliqua ratione, scilicet, quia via est prior quam terminus, et fieri
quam factum essc. Tertio tandcm, quia hsec relatio dicitur resultare posito fund
amento et termino; dependentia autem non resultat ex termino, sed potius est via
ad illum, seu emanatio ejus a Deo. Relinquitur ergo, ut solum sit quidam modus
modaliter distinctus a creatura, qune pendet. Quod tandem optime confirmat signu
m illud distinctionis ex natura rei, quod supra adduximus. Nam, licet creatura e
t"dcpendentia ejus ita comparentur , ut possit
« IndietroContinue »
- Page 12 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
 Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
bertus, in2, dist. 1, articulo scptimo, et alii.
37. Nonnulli fundant rationeui hanc in eo, quod inter ens et nihil est infinita
distantia'. Sed non rectc, ut Scotus supra respondet, quia nullum ens distat a n
ihilo nisi secundum eos gradus entitatis, quos in so habet. TJndo etiam D. Thom.
, in 4, d. 5, q. i, art. 3, ad 5, ait, non esse distantiam infinitam inter ens e
t non ens ex parte ipsius entis, nisi quando ens est infinitum, quia unum opposi
torum tantutn distat ab alio, quantum de reliquo participat. Et ideo materia, qu
ia est imperfectissinia, dicitur ab Augustino prope nihil; Angelus autem dicitur
essc prope Deum, et unumquodque ens, quo est porfectius, eo magis accedit ad De
um, et magis recedit a nihilo. Ipsum autemnihil potest quodanimodn dici infinitc
, vel potius indefinite seu indeterminate distare ab ente, quia nihil potest mag
is distare ab -ente, quam ipsum nihil, vcl quia non habet unam determinatam dist
antiam, sed potest habere majorem et majorcm secundum varios gradus entis. Sed h
oc non refert ad prasens, quia per creationem non transcenditur (ut ita dicam) t
ota ha>c distantia ipsius nihil secum totam latitudinem suam, sed solum secundum
cos gradus entitatis, quos recipit ens, quod creatur.
38, Alii ergo communiter fundant illam consecutionem in maxima improportione, qu
se est inter ens et nihil. Nam ad agendum ex potentia magis elongata ab actu, re
quiritur major virtus; ergo qua proportione, effectus Oet ex remotiori potentia,
eadem requirelur major virtus; ergo ubi elongatio actus a potentia est sine ull
a proporlione ibi major sine ulla proportione virtus requiretur; heec autem non
estnisi infinita;nam omnis virtus finita servat aliquam proportionem ad alteram
finitam. Qui argumentandi modus frequens est apud Aristotelem, ut constat ex 4 e
t 8 Physic. Ex quo simili proportione argumentatur Cajetanus, nam si ad producen
dum aliquid ex nihilo sufliceret virtus finita, sequcretur, eequalem virtutem rc
quiri ad producendum aliquid ex ahqua materia, et ex nihilo; sit enim virtus cre
atrix finita ut quatuor, virtus autem producens ex materia remota sit ut duo; er
go virtus necessaria ad producendum ex matcria duplo remotiori erit saltcm ut tr
ia; ergo ad producendum cx ultcriori materia duplo etiam re
1 Hcnr., Quodl. 4, q. ult.; Rich., in 2, d. 1, art. 4, q. 4.
motiori, erit necessaria virtus ut quatuor; ergo tanta virtus requirilur ad prod
ucendum aliquid ex aliqua materia, quanta ad creandum.
39. Objectiones conlra prcedictam ratioum. Contra hanc vcro rationem multa objici
unt Scotus et Durandus supra. Sed omniaeolendunt, ut probent, inter ens et nihil
, vel non esse distantiam, vel non iufinitam, quod nou refcrt ad rationem factam
; jam enim ostendimus non csse necessarium fragere illam infinitam distantiam pr
opriam et positivam. neque inde sumi argumentum, sed ex improportione, quai indi
cat talem modum opcraudi, qui summam efficaciam in agente requirat. Verumtamen i
lla objeclio, quain supra proposuimus, videtur valde enervaro lianc rationcm; op
time cnim probat argumenlua virtutem creativam csse ex hoc capite iraproportiona
bilcm virtuti eductivai de polentia raateriae; hinc tamcn non recte infertur for
e necessariam intinitam simplieiter, nain satis erit sit alterius ordinis, qure
soletctiam dici infinitu sccundum quid, quam admittere nullum est inconveniens.
Et hoc sntis est, ut illa potentia non scrvetproportionemrespectu cujusvis poten
tim, qu&' solum possit operan per eductionem formae de potentia materia:: quia p
roportio solum servatur inter ea qus sunt cjusdem rationis, seu quantitatis. El
dcclaratur hoc amplius ex ipsomet diacursu; nam cum dicitur ad producendum aliqu
id« potcntia magis remota requiri majorem virtutem, scrmo est de potcntia passiva,
et de majori vel minori clongationo abaetuexdefoctu dispositionum, vel propter
repugnnnte> dispositiones, et consequentcr fit etiamcomparatio intervirtutesncti
vas solumpereductionemde potentia passiva. At verocuminftrtw ad producendumaliqu
id ex nihilo mnjoremrequiri virtutem,illud,^ nihi!o,non designat ahqunm potcntia
m passivam remotissimam 11 actu, seu valdo indispositam, sed designat potius car
cntiam omnis potentiai passivff; ergo non potest concludi, quod potentia product
iva cx nihilo sit major vel inDnita pct nugmentum (ut ita dicam) potentia; educt
iva;; sed solum quod potontia sic actiw. scilicet ex nihilo, est alterius ct sup
triom ordinis ab omui potentia tantum eductiva. etiam si potons sit ad educendam
formam ex quacumque potentia reali, quae remotissima sit. Atque ita non sequitu
r Ulud inconveniens, quod potentia creativa et eductiw sint aequales, quia sunt
improportionatff Adde, quod si non essent cretera paria, sed ad diversos effectu
s inaequalitev perfectos compararentur, non essct illud niagnuni iuconveniens, u
t etiam supra argumcnlando in principio proposuimus.
40. Dictorum omnium summa, et probatio assertionis- Sanctorum auctoritate conclusi
o roboratur. Propter has ergo difficultates dixi superius, veritatera lianc cert
iorem nobis fleri ex his, quai facta sunt, quam ex ratione, quae effieacilcr dem
onstret atque convincat non posse aliud fieri. Atque eodem modo censeo ex rebus
factis probabilissime ostendi ad cujusvis rei creationem requiri potentiam simpl
iciter infmitam; nam cum facta; sint a Dco plures substantiae adoo perfectse, nu
lla earum accepit virtutem ad creandum vel minimam rem ct qute est prope nihil;
ergo signum est id solum provcnire cx limitatione oraniuraharumcreaturaruinquaut
umvis perfectarum; alias nulla ratio rcddi posset cur maxima perfectio qute in A
ngelis aut Seraphim invenitur, ad hoc non sutliciat. Atque hinc ulterius fit con
jectura, illum superiorem ordinem, cujus neccssario csse dcbet potentia creativa
, non esse alium nisi ipsius esse pcr essentiam; nam iuter esse participata non
potest novus oido, seu novus gradus roperiri prajter eos qui facti sunt; cum erg
o supputando concluditur potontiam creativam debero esse alterius ordinis, concl
uditur essc infinitam; nam illc ordo non est alhr* nisi in quo est ipsum esse pe
r essentiam. Et hoc significavit Athanas., serm. 3 cont. Arianos, cum dixit: Adm
inistrarey creaturarum ac swtorum est, condere autem atgue creare solius Dei et
Verli ejus ac sapientiw.
¦ Praterea declarari amplius hoc potest; nam ipse modus ctlicientia} per creatione
m indicat, summam quauidam efficatiam, et independentiam in creatore, quia cum a
d agendum nnllam supponat potentiam realem extra se, tantum requirit potontiani
objectivam, seu possibile per uon rcpugnantiam; hoc autem indicat summam vim in
potcntia activa, et ideo fortasse dixit Gyrill., lib. "2 cont, Julianum. effictc
iter posse operari, ut creatorem, et producert res, quce aliguando non erant, es
se unum ex eis, guce propria sunt solius et omnium summee substanliw.
41. Deinde creatio ost piima omnium actionum, per quam communicari potcst esso p
articipatum, et hoc sensu per se primo teudit ad produoendum ens totura in quant
um eng; hinc ergo satis fit verisimile, hanc ac
tionem talem esse, ut natura sua essentialiter postulet manarc ab ipso csse per
essentiam, ideoquc non posse dari entitatem parlicipatam, qua; vim habeat ad tal
ein actioncm.
42. Et ex eodom principio satis probabilitor intelligitur, illam gradationem sup
erius factara, quod ad produccndum ex majori potcntia requiritur major perfectio
, intelligendam esse non solum intra aliquod gcnus entis, sed absolute in latitu
dine entis ; ideoque ad creandiim requiri virtutem non qualiscunque ordinis supe
riorisj scd supremi, qui in tota latitudine entis seu potentia? activae intellig
i potest. Atque hinc ultcrius fit valde probabile illud principium, quod potenti
a creandi necessario se extendit ad omne creabile, quia non expectat (utita dica
m) ex parte objecti nisi non repugnantiam, ut effcctus sit aut flat. Et quia pri
ncipium primas emanationis ct participationis cst ab ipso esse per essentiam, et
ideo talis potentia nihil esse potcst nisi virtus, qiue sit ipsum esse per osse
ntiara, quaj est virtus universalissima, et de se potens in omne esse participat
um. Et ob hanc fortasse causam dixit August., lib. 9 de Genes. ad lit., cap. 15,
Angelum tam non posse guamvis rem creare, quam negue seipsum.
43. His ergo modis intelhgimus, quamvis supcriores rationes non sint demonstrati
ones omnino cogentes, plurimum tamen conferre ad indicandam altitudinem potentit
e creativse, et rationem, ob quam repugnat esse creatam.
4<£ Tandem mihi non omnino displicet (quamvis Scotus eam contemnat) alia conjectur
a iEgidii', nimirura, quod cum omnis creatura sit mutabilis, et aliquo modo cons
tans ex actu et potentia, verisiinile, est non osse capacem natura sua potentiaj
agendi nisi per motum, vel mutationem, ct induceudo actum in potontiam. Pdtet c
onsequentia ex illo principio, quia modus agendi imitatur modum essendi. Ex quo
fit c contrario, ut Deo convoniat posse creare, quatenus est actus purus et ipsu
m esse per essentiam, ac denique quatenus virtutem habet infinitam.
Satisfil rationi in principio positm. 4o. Primaresponsio. Ex his satis responsum e
st principali rationi dubitandi in prjncipio positce. Quod vero in augmentum dit
fi
1 vEgid., Quodl. l,qua?st. i, et Quodl.5,q.l. cultatis addebatur de virtute prin
cipali, non innata, sed superaddita, duobus modis potest etiam ex dictis facile
expediri. Prior sumitur ex his, quee de facto credimus, quia de facto nulla tali
s virtus principalis ad creandum communicata est subsjlantiis creatis, et tamen
illis additae sunt virtutes et qualitates perfectissimi ordinis; ergo signum cst
nullam virtutem naturis rerum superaddi posse, quae sit principalis virtus crea
ndi. Unde judicio meo non recte nec satis consentanee loquuntur, qui dicunt oinn
es supernaturales qualitates, quse nobis infunduntur, creari, alias etiam supern
aturales actus, ut visio beata, crearentur, nam sunt verse qualitates, et lam su
pernaturales sicut ipsi habitus. Ex quo fieret ut lumen gloriee, verbi gratia, q
uod est principale principium ad faciendam visionem, esset etiam principalis vir
tus ad creandum; quod absurdum est.
46. Secunda responsio Posterior responsio est, rationes prius factas non probare t
antum de virtute connaturali, sed simpliciter de virtute creata; eo enim tendunt
, ut ostendant nullam virtutem creandi esse posse creatam aut limitatam, quod ae
que procedit de virtutc indita naturae ab extrinseco, et de illa quse ab intrins
eco nascitur; nam virtus quoe extrinsecus additur, creata esse debet. Unde etiam
oritur alia ratio, quia virtus addita supra naturam rei, necessario esse debet
accidentalis, nam substantia non potest sibiipsi addi, vel esse supernaturalis s
ibi; et ideo virtus superaddita necessario est accidentalis; virtus autem accide
ntalis non potest esse principalis virtus creandi. Quod ex modo essendi ejus sat
is colligi potest, juxta ea quae superius diximus explicando primum discursum Sc
oti; nam cum omne accidens sit natura sua pendens in esse a subjecto, fieri non
polest ut habeat connaturalem modum ngcndi extra subjectum seu independentem a s
ubjecto, qualis est modus creationis; crgo non potest esse principabs virtus cre
andi. Est enimattente considerandum quod, licet forma aliqua, quaj est principal
is virtus ad aliquem actum, sit supernaturalis subjecto, et ideo ille modus agen
di sit etiam tali subjecto supernaturalis, tamen illa forma habet suam propriam
essentiam et naturam sibi connaturalem; et ideo ille modus agendi ipsi formee es
t connaturalis. Cum ergo modus agendi sine subjecto non possit esse connaturalis
accidenti, neque virtus creandi esse poterit eonnaturalis aut subjecto, aut ips
i forma? ac
cidentali; etideo talis forma non potest esse principalis virtus.
SECTIO m.
.4» possit dari instrumentum creationis.
4. Naturale creationis instrumenlum mlhtm. Non est in animo banc rem ex professo
ac theologice tractare, sed tantumbreviter attingere, quantum ex discursibus fa
ctis concludi potest. Ex dictis enim videtur elficaciter concludi, non posse ess
e creaturaminstrumentaJe principium creandi, tale (inquam instrumentum, quodnatu
ra sua sit institutum et ordinatum ad talem actionem, quodque habeat naturalem p
otentiam instrumentariam ad illam; canstat enim ex superius dictis de causa agen
te creata, inter virtutes activas connaturales agentibus creatis esse quasdam in
striunentarias, et non principales, qualis est virtus seminis. Hoc crgo sensu di
cimus, recte probari ex dictis, non posse dari virtutem creatam, quoi ex se et n
atura sua sit iustrumentaria virtus creandi. Probatur, quia virtus instrumentari
a creaturae ad physica; et reales actiones semper est accidentalis; virtuti aute
m accidentali non potest esse connaturalis modus agendi per creationem, eliam in
strumentarie Major constat inductione in omnibus propriis instrumentis, quee non
solum propter habitudinem vel denominationem ad aliquod prius agens, sed propri
e propter intrinsecummodumagendi, et insufficientiam virtulis ad effectum, vocan
tur instrumenta. Et praeterea specialiter probatur in prtesenti. quia si tale in
strumentum non esset accidens, esset aliqua substantia. Cujus ergo esset inslrum
entum in creatione? Non suiipsius, ul' constat; nec etiam alterius substantiaj c
reatse, quia nulla est, quai sit principale agens ad creandum, et instrumentum d
icitur ex parte agentis principalis; nec denique Dei, quia ex parte Dei non est
necessarium ad ullam creationem instrumentum, ut per se constat; nec vero ex par
te ipsius substanfa' potest aliqua cogitari, quoe natura sua postulet ad hunc fi
nem institui , ut sit creationis instrumcntum, cum iUe finis sit valde extrinsec
us, et valde accidentarius ad reruni creationes. Imo cum substantia sit ens per
se, nunquam finis alicujus substantiee ipsi connatmalis est, quod sit instrument
um ad aliquam actionem, nisi talis substantia sit aliqno modo partialis, et comp
aretur ad eam, cujos est instrumentum, ut pars ad totum, et tunc
etiam potius se habet, ut deferens virtutem instrumentariam, quam ut instrumentu
m per propriam substantiam.
2. Quodautem virtus accidentalis non possit esse naturale instrumentum creationi
s, eadem fere ratione probari potest, quaj de principali virtute facta est. Nam
modus connaturalis agendi essc debet proportionatus modo essendi formoe, sive ag
at ut virtus principalis, sive ut instrumentaria, quia utroque modo actio conseq
uitur ipsum essc naturale fornue; sed niodus essendi cum independentia a subject
o non potest esse connaturalis accidenti; ergo nec modus agendi ex nullo subject
o potest esse illi connaturalis; ergo non potest accidens esse virtus natura sua
instituta ad sic operandum«etiam per modum instrumenti. Atque hoc bene confirmat
ratio, qua D. Thom., i part., q. 45, a. 5, probat, creaturam non posse esse inst
rumentum creationis, seilicet, quia creatura non potest essc instrumentum, nisi
per aliquid sibi proprium dispositive operetur ad effectum principalis agentis.
3. Quocirca si D. Thom. in illo articulo in hocsensu loqueretur, scilicet, de in
strumento natura sua ad hanc actionem instituto, et habente connaturalem virtute
m instrumentariam ad creandum, nulla esset aut in conclusione, aut in ratione ej
us difticultas. Nam quod objici potest contra illam rationem, sajpe actionem ins
trumenti non esse aliam ab actionc principalis agentis, et tunc instrumcntum non
operari dispositive ad effecturn principalis agentis, sed immediate illum ellic
cre, ut multi censent de phantasmate res
ectu speciei intelligibilis, hoc (inquam) com* odam habet solutionem, et illius
principii interpretationem. Nam semper instrumentum naturale secundum aliquid si
bi proprium, quod in effectu proportionate ei correspondet, operatur ad effectum
principalis agcntis; dispositive autem operari dicitur, non semper cum omni rig
ore et proprietate, id est, inducendo dispositionem prseviam reipsa distinctam a
b effectu principalis agentis, sed vel hoc modo, vel quia instrumentum secundum
id, quod est sibi proprium, determinat actionem principalis agentis, quse determ
inatio reduci potest ad genus causce materialis seu dispositivse; quo modo phant
asma determinat actionem intellectus agentis ad talem speciem producendam. Neutr
o autem ex his modis potest crealura naturali virtute concurrere ad creationem,
ut instmmentum. Non
quidemintroducendo dispositionem prceviam, quia hujusmodi actio seinper supponit
subjectum, quod disponendum sit, quod repugnat creationi. Neque etiam determina
ndo per aliquod sibi proprium actionem principalis agentis, quia omnis forma cre
ata secundum proprium et connaturalem modum agendi, non habel proportionem cum a
ctione ex nihilo, et ideo non potest secundum aliquid sibi proprium determinare
hujusmodi actionem, ad illam concurrendp.
4. Quaj ratio sic exposita potest accommodari etiam ad causas secundas principal
es, quse in eo sensu dici possunt operari dispositive ad effectus primee causse,
quatenus per proprias virtutes determinant actionem ejus. Tamen in eis ratio hs
ec per se sola non sufficiet, nisi supponatur aliunde probatum virtutes causarui
n secundarum non posse esse natura sua sufficientes seu proportionatas in suo ge
nere ad effectum ex nihilo producendum, quia hinc solum probari potest non posse
illas determinare concursum primse causee ad talem actionem. Quin potius ratio
illa applicata ad propria instrumenta, et dicto modo intellecta, supponit probat
um, quod virtus creata non possit esse principale principium creandi. Nam in hoc
maxime fundatur, quod instrumentum, quantum ad id, quod dispositive vel (ut ita
dicam) determinative operatur per id quod est sibi proprium, ita se gerit ac si
esset virtus principalis, quantum ad hoc quod est operari secundum modum connat
uralem et proportionatum tali naturaj.
5. Adde preeterea, si solum discursum D. Thom. in illo articulo spectemus, non v
idetur posse procedere in alio sensu, nisi de instrumento connaturali. Nam illud
principium, instrumentum per aliquid sibi proprium dispositive operatur ad effe
ctum principalis agentis, non est in alio sensu necessarium,aut verum, supposita
 communiori doctrina de divinis instrumentis supernaturaliter elevatis ad opera
justificationis, transubstantiationis, et similia; illa enim instnunenta nihil o
perantur per propriam virtutem ad effectum principalis agentis, ut in 1 et 3 tom
. tertiae partis late tractatum est. Et liunc sensum satis confirmat probatio il
lius principii, quam statim D. Thom. subjungit, dicens : Si igitur nihil ibi age
ret (supple, instrumentum) secundum id quod est sibi proprium, frustra adhiberet
ur ad agendum. Nec oporteret esse determinata instrumenta determinatarim actionu
m. Hsec enim ratio optima est in instrumentis naturee, quae per se ordinata, det
erminata et necessaria sunt ad suos effectus. In instrumentis autem divinis null
aiu vim habet illa probatio, quia verissimum est instrumenta divina non esse det
erminata, sed indifferentia et quasi universalia per potentiam obedientialem; de
terminantur autem ad determinatas actiones per divinam voluntatem et elcvationem
, seu specialissimum concursum. Quare talia instrumenta non snnt quidera necessa
ria ; nam sine illis »que potost Deus eosdem effectus facere; non tamen propterea
dicentur ease frustra, quia et quando elevantur et assumuntur, vere agunt, et no
n sine fine et causa rationabili elevantur, ut agant.
6. Sententiarum Magister non asseruit na~ turale ereationis instrumenttm. Sed qu
anquam ratio et discursus non videatur amplius conclndere, omnes tamen discipuli
et interpretes D. Thom» intelligunt generalius ejus sententiam, nimimm creaturam,
etiam ut instrumentum elevatum divina virtute non posse concurrere ad creatione
m. Et ceite D. Thomas cum ibi sententiam Magistri impugnat, id satis significat.
Nam Magister non dixerat creaturam posse osse naturale instrumentnm creationis,
sed per divinum ministerium; agebat cnim de sucramentis, quatenus sunt divina i
nstrumentu, ut patet in 4, dist. JJ.Unde idem D. Thoin., 3p., quffist. 13, art.
2, distinguens expresse inter virtutem nuturee et instrumentum gratia), negat cr
eaturam posse esse instrumentum creationis vel annibilationis; idemin2 cont. Oen
t., cap. 21, et in eadem sententia sunt omnes Theologi qui sententiam Magistri i
mpugnant, ut Albert.,Scot.( Henric. etiEgid., loc. cit. sect. prrecedent. Verumt
amen controversia hsec, quatenus attinet ad supernaturale instrumentum, in Theol
ogia exnrainnndu est; existimo enim ex propriis principiis creationis non posse
definiri.
7. Nam si verum esset, creaturam aut nullo modo posse elevari divina virtute ad
agendum aliquid vcra actione pbysica, quod suam naturalem potentiam et virtutem
excedat, aut nonnisi per virtutera aliquam in ipsa receptam, qua? connaturalem v
im habeat ad talem effectum, quod multi Theologi opinantur, et non improbabilite
r, si hoc (inquam) est verura, satis consequenter et optirae dicitur non posse c
reaturam elevuri, ut sit instrumentum creationis; si autem Deus potest elevare c
reaturam, ut per suammet
entitatem absque alia superaddita efliciat effectum excedentem virtutem suam nat
uralem, quod ego longe probabilius judico (sie enim existimo elevare aquam ad ef
ficiendam gratiam, et igneni ad torquendas spLritus, et verba ad transubstanlian
dum), si hoc ( inquam) est verum, non video qua ratione consequentia negari vale
at, posse Deunvuti una creatura ut instrumento ad creandum aliam, Quia neque suf
liciens ratio differentia? assignatur, neque affertur specialis aliqua rntio, qu
a hoc probetur impossibile.
8. Prior pars patet, nam unica differenua esse videtnr, quod creatio non est act
io ex subjecto , sicut sunt aliae actiones. Sed haec differentia imprimis non es
t universalis; nam etiam tranjubstantiatio non est aclio ex subjecto ', utdocetD
. Tbom., 3 p., q. 33, art. 8. Quod uutem in transubstantiatione supponatur aliqu
id, ut materia remota, et ut tenniuus a quo, vel sub alia simili habitudine, nih
il sane refert, ut minus repugnet instrumentum creatum concurrere ad illani acti
onem, quam ad creationem. Deinde ex ilk ditferentia non probatur, sed sumitur qu
od probandum est. Ex hoc enim, quod creatio est actio sine subjecto , optime inf
ertur non posse esse connaturalem creatur», neque ut principali virtuti, neque ut
instrumento; tamen hoc non obstante ex proportionali ratione ad alia instrumenta
divina contendimus. hanc aclionem posse communicari instrumento creato per elev
ationem. Nam etiam actio conversiva totius substantia? in totam substantinm non
potest e&so connaturalis crcatura) neque ut principali causoe, neqne ut instrume
ntoj actio similiter in spiritum. prffisertim qua in illo fit supernaturalis qua
litns, non potest esse connaturnlis corpori; et tnmen utraque comrauuicatur divi
ua virtute per elcvationem; ergo idem est de altera actione.
0. Inconvenientia ab aliquibus illata eotUn creationis instrumentum retunduntur. A
ltera vero pars constabit facile npplicando rationes factas de virtute principal
i, et de instrumento connaturnli, et considcrando uon procedere in instrumento p
er elevationem. Quod cnim quidam aiunt sequi, tale scilicet instru
1 Hcec est sententia Magistri in 4, d. 5, quam secutus cst D. Thom. ibi, q. 1, a
rt. 3. quffistiunc. 3, ad 4, ct eamdcra defendit in 2, d. i, q. 1, art. 3; Qab.
in 4, d. 1, q. i, a. 3, duh. 3.
« IndietroContinue »
- Page 13 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
Ratio qua Ochamus utitur, perpenditur.
22. Aliam rationem atlducit Ocham, dicta qurest. 7, scilicet, quia omnis creatur
a aut naturaliter agit, aut libere; sed neutro modo potest habere virtutem crean
di; ergo. Minor quoad priorem partem probatur, quia talis causa naturaliter agcn
s simul crearet quidquid posset, quia non penderet ex dispositione vel capacitat
e passi; crearet ergo infmila, vel in specie, vel in individuo, quia nullus pote
st signari numerus flnitus, quem causare possit. Altera pars de causa libera pi-
obatur, quia licet non necessario crearct illa omnia , tamen saltem posset velle
, ct conscquenter posset creare simul illa omnia, quod est inconveniens. Sed hse
c ratio minus est eflkax quam prsecedens; neutrum enim membrum satis impugnatur;
nam licet talis causa naturaliter ageret, penderet tamen in agendo a divino con
cursu, et ab eodem posset determinari ad agendum finita. et haec potius quam ill
a. Sicut nunc agens naturale applicatum passo ex se indiflerens est ad producend
um hanc vel illam individuam formam ex infinitis, determinatur autem per concurs
um Dei. Sed inquit Ocham, inconveniens esse, ut tnlis creatura suspendatur ab ac
tione sua, si potest producere infinita. At hoc idem argumentum sic fieri potest
de divina potentia; nullum ergo est illud inconveniens, quia infinita non sunt
producibilia actu simul omnia. Et eadem ratione impugnatur probatio alterius par
tis, quia ad voluntatem etiam divinam applicari potest; non ergo posset talis cr
eatura velle creare simul infinita, quia objectum esset impossibile, vel si id v
ellet, inaniter et inelficaciter vellet; solum ergo posset pro suo arbitrio haec
vel illa ex infinitis creare. Recte tamen concludit argumentum, quod talis crea
tura posset intra eamdem speciem, vel idem genus creare syncategorematice infini
ta, id est, non tot quin plura, saltem successive, quod etiam Ocham censet incon
veniens, sed nullum est; nam sol etiam potest sic in infinitum plura generare su
ccessive, quamvis ea, quse simul potest facere, vel conservare in quolibet insta
nte, non solum sint finita, sed etiam in determinato aliquo numero et quantitate
, quia virtus finita saltem requirit hujusmodi terminum. Verumtnmen hoc idem dic
i posset de virtute creaturae ad creandum, si semel roneretur.
XXV.
Expenditur prima ratio D. Thomm, cur ad creandum virtus infmita requiratur.
23. Omissis ergo rationibus, quaj vel in particulari proceduiit de hac aut illa
creatura, vel per media valde extrinseca, D. Thom. ex proprio objecto ct inodo c
reationis conatus est duas generales rationes aflerre, ob quas in universum omni
s creatio omni creaturaa possibili repugnat: prioremhabet 1 part., q. 45, art.5,
in corpore. Quoe sic formari potest. Effectus seu terminus creationis est propr
ius causee universalissimae, ita ut non possit alteri convenire ; ergo et creati
o, et potentia creandi est ita propria primse causae, ut non possit alteri commu
nicari. Consequentia est clara, quia illius tantum potest essc actio et potentia
, cujus potest esse etTectus. Antecedens autem probatur, quia esse ut sic est pr
oprius effectus universalissimee causae ; sed proprius etiam terminus seu effecl
us creationis est ipsum esse ut sic; ergo proprius terminus creationis, solius p
rimee causae potest esse effectus. Major patet, quia effectus universaliores in
universaliores causas revocandi sunt; ergo et universalissimus effectus in imive
rsalissimam causam; sed esse est universalissimus effectus; ergo. Minor autem pr
obatur, quia per creationem producitur ens in quantum ens ; ergo per illam commu
nicatur essc ut sic secundum absolutam rationem suam, secundum quam est universa
lissimus effectus, et proprius primae causaj. Hanc rationem impugnnt Scot., cit.
loco, ct alii Scotistse, in 2, dist. i, et eam late defendunt Cajet., \ part.,
loco cit., et Ferrar., 2 cont. Gent., c. 21, et Capreol., in 2, dist. 1, q. 3. E
t quidem nonnullae ex objectionibus Scoti veram et facilem habcnt solutionem.
24. Esse qualiter dicatur proprius Dei effeclus. Impugnat enim primo illam propo
sitionem D. Thom.. quod esse est proprius effectus Dei, ac si sensus esset solum
Ueum elricerc ipsum esse in qualibet creatura, et causas secundas non concurrer
e active ad efficiendum esse existentiae. Sed hic sensus est sine dubio falsus,
ut infra ostendam, disputando de existenlia creaturae, et non est intentus a D.
Thom., sed solum vocat essc proprium effectum Dei formaliter ac per se primo, ve
l quia solus Deus faccre potest esse ex omnino non esse , yel quia solus potest
facere in quahbet re omnia, qure ad illius esse requiruntur. Ethi sensus sunt ve
ri,
83
non tamen deserviunt ad rem prfesenteni, qnia peteretur principium, cum hoc ipsu
m sit probandum. Alins ergo sensus erit quod solus Deus respicit esse factibile,
ut sit tanquam ada?quatum objecttim sua? potcntia\ et hoc etiam sensu ost vera
propositio, ut per se constat, et ex dictis in priucipio bujus sectionis, et arg
umenta Seoti non procedunt contra iUaHk. Quomodo vero deserviat praesenti ration
i, patebit cx diccndis.
25. Universalior effectus in universaliorem causam reducendus. Ex quo facile eti
am constat, quem sensum reddat alia propositio, quod universalior cffeitus in un
iversaliorem causam reducitur, quam etiam impugnat Scotus, qviia vel est sermo d
e universalitate perfectiouis, t/im causa? quam etfectus, et sic licet generalis
propositio esset vera, falsum tamen cst, quod ens aut esse sit universabssimus
eftectus, qui non est perfectissimus, sed potius imperfectissimus omnium, cum si
t eommunissimus. Vel est sermo de universalitate prajdieationis, et sic nec prop
ositio esset ad rem. neque subsumptio vera, quia Dcus non est boc modo causa uni
versalissima. Sed hoc facilem babet responsionem, quia sermo est de universalita
te proportionata eflectui et causa*. Unde ex parte causa? est sermo de nniversal
itate in caiisando; ex partc vero effectus est sermo de cffectu universali inmnl
titudine, et consequenter de ratione objectiva adiequata universaliori in pr8?di
cando. Et boc modo verissimum est, universaliorem, vel commnniorem elfectum, id
est, rationcm entis, yel talis entis, quo universalior est, co respici a causa u
niversaliori, tanquam rationem objectivam per se primo, et adtvquatom sua; potcn
tia\ Et ratio est clara, quia licct causa universalis in se sit simplex , tamen
dicitur univcrsalis per ordinem ad multa, qua; eminentcr continet, et potest cfl
icere; ergo quo fuerit universalior, eo continebit, et poterit enicere plura ; e
rgo eo babebit rationem objectivam universaliorem in pranlicando, id est, plura
sub se continentem; ergo ct e converso, quo effectus fuerit lioc modo universali
or, eo in causam universaliorem reducendus est, si adflequate ac per se primo il
li correspondere dicitur. Neque contra boc obstat, quod rationes universaliores
in pra^dicando sunt minus perfecta?; nam licet boc sit verum considerando illas
rationes secundum mentis pra-cisionem, non tamen prout includunt omnia inferiora
; hoc autem modo dicitur ens et alia
similis ratio ada?quata alicui potentiic activa?; non enim attingit illam ration
em prsecisam, sed totum quod sub illa continetur. Et hoc modo ens creabile dicit
ur esse adsquatuui objectum divina? potentia?, qua? omnia sant satis manifesla.
Alii respondent esse ut sic. etiamin communi sumptum pro esseexistcntiee, cssc m
aximam perfectionem omnium Sed de sensu hujus locutionis dieemus inferius in pra
-dicta disputatione; nunc enimnecessaria non est.
26. In qiio sit difficultas rationisD. Tkm. Major sane diflicultas est in applic
atkm horum generalium principiorum ad concludendam propositionem intentara, quia
ex illis ad summum videntur posse inferri duo. qua? supra diximus esse certa. U
num est. quod creatura non possit creare independenter a prima causa. Quod vero
id non possit cum concursu primae causa?, minime videtur inferri. Nam dare esse
non cst propriumprirna* causae, nisi cum pra;dicta independentia. Unde in lib. d
e Causis dicitur (quod D. Thom etiam adducit): Secunda causa non datm>. nisi in
virtutc prima>, et in quantvm partmpat operationem primm, quod non alia ratione
venim est, nisi quia causa sccunda tantum agere potest per virtutcui accepuun» pri
ma, et depcndens in actione sua ab aotuali operatione Dei; ergo hoc uiodo poM cr
eatura communicare esse, eliani pcr creationem , quantum est ex vi illius princi
pii Rursus ex illis principiis optime concludilur non cssc communicabilem creatu
rse potontiam creandi, qua; habeat pro objecto mia"quato ens creabile, seu ipsum
esse, ut iniludit totam latitudincm esse participabilis. Hinr vero non potest c
oncludi omnem partkipa tionem illius potentia; creativw universafc limitatam ac
dctcrminatam ad aliquod genus. vel spcciem, vel cerie ad aliqua individoa rerum
creabilium , esse incomnninicabilcm creatura;; nequc enim hujusmodi potentisic d
eterminata in ipsis terminis involvitrcpugnantiam, neqnc ex illis principiis ost
ffl^1 potest impossibilis. Primuni patet, quia t^s' tio leonis, verbi gratia, es
t spccie distincta a croatione hominis; crgo ex terminis non repuguat dari poten
tiam creatam eommenairatam creationi talis speciei, et non creatiom sccundum tot
am suam latitudinem. Sicnt « « t manifestum in potentia generativa scii Muc" tiva de pot
entia materia;, qua?, proutse « tcndit ad omne generabile possibile, e?t P1'0' pria
solius Dei, maximc cum independentia. limitata vero ad certam speciem generatio
nis potest communicari creaturae cum dcpcndentia a prima causa. Secundum patct,
quia talis potcntia creata etiamsi sit ad creandum, non habebit pro objecto univ
ersalissimum cffectum, sed determinatum, et particularcm. Undc quod D. Thom. sub
sumit, scilicet, per creationeni produci essc absolute, non quatenus hoc vel tal
e, est quidem verum de creatione in genere, non vero de hac crcatione in specie;
nam per hanc revera producitur esse quatenus est tale, scUicet hoiniuis, aut An
geli, et ideo non est necesse, ut potentia, qua; non respicit adaequate creation
em ut sic, sed talem creationem, sit universalissima potentia; ergo uon oportet
ut sit propria primte causae.
27. Prima enodutio difficultatis. Ad hanc difGcultatem primo responderi potest c
oncedendo non amplius probari illo discursu, idque non esse contra D. Thomae auc
toritatem, quia ille non videtur umplius con
'cluderc voluisse tali discursu. Quod patet, nam statim post illam rationem refe
rt opinioncm dicentium, posse creaturam crearc per virtutem acceptam a Deo, ct l
icct D. Thom. ibi vocet hoc,creare instrumentalitcr, tamen revera videtur solum
sumerc illud instrumentaliter late, prout etiam causae sccunda: principales dicu
ntur esse instrumenta priinas causa5. Quod probari potest, nam hoc modo refert s
tatim opinionem Avieenna; dicentis unam intelligcntiam crcasse aliam; Avicenna v
ero non posuit intelligentiam creare, ut instrumentum in rigore sumptum, sed ut
causam secundam principalem. In hac vcro responsione duo incommoda relinquunlui'
: unum quod ratio non defenditur, nec lnanet probata conclusio. Aliud spectans a
d mentem D. Thom.,quod ratio, qua statim probat crealuram non posse csse instrum
entum creationis, procedat etiam de causa secunda principali, quod tamen diffici
le est, ut inferius declarabimus attingendo rationem illam.
28. Secunda. Secundo ergo respondere possumus, efBcaciam illius rationis in co c
onsistere, ut ex formali objecto ct modo creationis eliciat non posse dari poten
tiam creandi, qua; ex se non respiciat, ut adaequatum objectum, esse secundum to
tam latitudinem entis participabilis (hujusmodi enim ens intelligcndum est quoti
es in hac materia dicitur ens in quantum ens.nisi illud,m quantvm, speciiicative
sumatur.ut dixi). Vim autem illius illationis videtur D. Thom. ponere in illa
propositione : Producerc esse absoluie, nonin qmntnm est hoc vel tale, pertinet
ad rntionem creationis. Potcstque ita formari deductio,nam per omnem crealionem
fit per se primo esse, non solum in quantum est tale esse , sed etiani in quantu
m cst csse; ergo omnis potentia, a qua cst talis actio, respicit, ut formalc et
adsequatum objectum, ipsum esse, non solum in quanlum cst talc esse, sed absolut
o in quantum est esse; ergo talis potentia necessario debet csse universalis ct
complectens omnc cns participabile. Consequentia est clara, quia omnis potentia
complectitur omnia quae sub suo objecto adwquato et formali comprehcuduntur. Maj
or etiam constat ex doctrina Philosophi, 1 Pbysicor., supra tacta, quam ctiam be
ne declarat Cajet., I part., q. 44, art. 2. Nam effectus dicitur tieri per se pr
imo secundum cam rationem, quae non praecessit ex partc effectus; nam si piseces
sit, jam non pcr se, sed per accideus lieri dicetur; nam cum ignis gcncratur ex
aere, non fit per se corpus, neque elementum, fit autem per se ignis. Sic igitur
in omni creatione fit per se ens seu esse, non solum ut tale, sed simpliciter ut
esse, quia nulla ratio entis,aut esse,supponitur ad creationem, cum sit cx nihi
lo.
29. Minor vero probatur , quia illa ratio secundum quam per se primo attingit po
tentia suum etfcctum, videtur esse formalis ratio objectiva, sub qua talis poten
tia attingit eumdem effectum. Unde lit, ut in causando tam universalis .et abstr
acta sit potentia , quam cst in ordine suo illa ratio formalis objectiva, quam p
cr se primo attingit.
30. Discursus alius D. Thom. explicans priorem declaratur. Adderc praeterca poss
umus ad contirmandam camdem deductionem alium discursum ejusdem D. Thom. in code
m art., in solut. ad 1. Quia quidquid creat aliquid, creat absolutc ens, et non
tantum applicando esse seu naturam entis ad hoc cns; ergo quantuin cst ex se, po
test crcare quodlibet ens crcabilc. Explicatur antecedens, nam fieri non potest,
ut qui participat aliquam natuxam producat absolute illam, sed applicando illam
ad aliquid, ut Pctrus non potest esse causa naturte humanae absolute, alias pos
set esse causa suiipsius. Unde solum potest esse causa, ut natura humana sit in
Paulo vel Francisco. Sicut autcm hic homo participat naturam hominis, ita quodli
bet ens creatum participat naturam entis ; non ergo potest producere absolutc na
turam entis, sed applicando ilJam ad hoc ens. Ergo sicut homo non potest per act
ionem, vel productionem suam applicare naturam hominis ad hoc, nisi pra;supponen
do aliquid, quo illa determinatio natura? communis ad hoc individuumfiat, ita in
universum non potest ens per participationem communicare naturam entis, nisi pr
aesupponendo aliquid, quo determinetur natura cntis ad hoc; quod repugnat creati
oni. Ergo c converso omnis potentia, quae potest producere absolute ens, nihil p
rsesupponendo, producit absolute naturam entis, et non tantum applicando illam a
d hoc; ergo omnis potentia qua? potest sic producere est univcrsalis potentia; u
ndc non potest esse ens participatum, sed ens per essentiam.
31. Objectiones aliquot contra utrumque allatum D. Thom. discursum. Sed adhuc non
quiescit animus, sed in utroque discursu plurcs difiicultates invenit. Nam in pr
iori, illa propositio subsumpta, in qua cst tota vis argumenti, scilicet, omnis
potcntia per se altingens in aliquo effectu rationem aliquam entis, est de se un
iversalis ad omnia, quw sub tali ratione comprehenduntur, non videtur in univers
um vera; nam cum generatur triticum, verbi giatia, non solum per se generatur tr
iticum, sed etiam vivcns, quia non praesupponitur ratio viventis; gencratur enim
triticum aut herba ex te.Ta non vivente, et tamen quia habet potentiam ad gener
andum triticum, non prrplerea habet potentiam ad generandum omne vivens. Idem es
t cum cquus generat equum, non solum ex non cquo, sed etiam cx non animali, nemp
e cx »emine ; tunc cnim per se generatur et equus et animal, et tamen illa potenti
a generativa non respicit rationem animalis, ut adaequatam, nec potest efficcre
generationes omnium animalium. Proeterea, alias sequitur etiam Deum posse creare
scipsum, quia quando creatur aliquod ens, non tantum in illo fit per se ratio e
ntis creabilis, sed etiam ratio rnlis abstractissimi, quia nulla ratio entis pra
esupponitur ex parte eftcctus; ergo si dicta consecutio universalis est, ada.-qu
atuni objectum potentiae crcativre non erit tantum ens crcabile, sed absolutc et
prsecise ens; ergo compreliendet sub se absolutc omne ens, etiam ipsum Deum. Ne
c dici potest, ens ut sic abstractum, per se non creari, quia ratio enlis suppon
itur saltem in creatorc ; hoc enim non impedit productioncm per se, nam ignis pe
r sc gencrat igncm, licct ratio ignis in gonerante supponatur, et ideo supra dix
i,
rationem, qusa per se lit, non debere supponi ex parte effectus, quia ex parte a
gentis non obstat.
32. Qubd si respondeatur id non sequi, quia potentia creandi non attingit illam
abstractissimam rationem entis, ratione ut sic praecise sumptam, sed quatenus in
cluditur in ratione entis creabilis, quod supra dialecticis tcrminis diximus non
attingere illam reduplicative, sed specificative, est quidem responsio optima,
tamen per eaindem infringitur tota visrationis ct discursus D. Thoms. Nam eodem
modo dicetur per potcntiam creandi coramunicatam ereaturae, non fieri per sc rat
ionem entis creabilis ut sic, nisi quatenus includitur in rationc talis cntis, a
tque itaetiam hujusmodi potcntiuin non attiagereensin quantum ens duplicative, s
easpecificative, et ideo non recte colligi, talempotentiam dcbere esse universal
issimam, et comprehcnderc ens omne creabile. Undeclaritatis gratia distinguere p
ossumus interfieri per se, et lieri per se primo, asserereque ad illud primum su
flicere, ut res sccundum eam rationcm, qua per se fieri dicitur, nonsupponalur c
x parte eftectus; hoc vero posterius addere, quod res secundum talem rationcm fi
at ut proprius ct quasi formalis terminupotentiae agentis, et non tantum ut incl
usns in formali termino. Per creationem ergo fit per se cns in quantum ens creab
ile, non lamen ex ratione creationis probari potest esse necessarium, ut fiat pe
r se primo secundum illam transccndentalem rationem; nam potcs! crcari ab aliqua
potentia per se primo quatonus tale cns. Licet autem illa propositio, qua' est
fundamentumillius discursus, admitlatur de etfectu per se primo, non tamen admil
li potest de omui effectu per se, ut argumenl» facta concludunt; non est ergo suff
iciens ad concludendum intenlum.
33. Nec minor est difficultas, sed forta^ majorin postcriori discursu; illa cnim
prop» sitio: Qui participat aliquam naturam no*f> test absolute illam producere, s
ed applia^ illam ad aliquid, seu ad hoc, in boc sensu est vera, quod non potest
producere iham absolute, id est, in omnibus rcbus in quibus cxistit, videlicet,
si Ula natura sit specifi". non potest producere illam in omnibus individuis in
quibus apta cst existcre; si vcro sil natura generica aut ratio transcendentalis
, non poterit eam producere in omnibusinferioribus, servata proportionc. Et bunc
sensum probat optimc illa ratio, quia talis res possel efficere seipsam. Juxta
hunc autem sensum, vel non est verum, vel saltem sine probatione assumitur, quid
quid creat, creare absolute ens; cur enim non poterit creare qnsedam entia et no
n alia, ut hactenus argumentati sumus? Alium vero sensum potest illa propositio
reddere, qui videtur magis intentus in illo discursu, nimirum, qui participat al
iquam naturam.non posse producere illamnaturam absolute, id est, secundum se tot
am, et secundumomnem partem ejus, sedtantum pnesupponendo aliquam partem ejus, e
ique aliam applicando, quosensu verissime dicitur, quidquid creat, creare absolu
te ens; tamen illa propositio in eo sensu, sive vera, sive falsa sit, non probat
ur in prsedicto discursu; nam licet aliqnis produceret naturam sibi similem abso
lute in dicto sensu, non sequitur, quod posset esse causa suiipsius ; nam posset
producere talem naturam secundum se totam in uno, vel alio individuo; non tamen
in omnibus, aut in una specie (si natura sit generica) et non in omnibus. Et pa
ri ralione posset creare aliquod ens absolute in dicto sensu, id est, secundum t
otam entitatem, non tamen omne ens.
34. Unde ulterius in bono sensu verum est, quod qui participat aliquam naturam n
on facit illam absolute existere, sed estcausa,quod sit in hoc individuo, aut in
hoc ente; non recte tamen inde infertur, preesupponi ad actionem per quam fitta
le individuum, veltale ens.aliquod principium individuans; nam potest tota res c
um toto suo principio individuante per illam actionem fieri. Cum enim natura spe
cifica dicitur fieri in individuo, vel applicari ad individuum, non est fingendu
m, quod una res, quse fit, applicetur prseexistenti, sed soluin dicitur applicar
i, quia in uno individuo fit, et non in sua abstractione. Unde etiam quando Deus
creavit Adamum, non creavit totam speciem humanam absolute, id est, abstractam,
sed creavit ilJam applicando eam (juxta illum modum loquendi) ad hoc individuum
, non quidem pisesupponendo in illo ex parte ejus principiumindividuationis, sed
illud simul creando. Sic igitur, quamvis unus Angelus crearet sibi similem in n
atura, applicando suam specificam naturam ad tale individuum, non oporteret ut a
d suam actionem supponeret principium aliquod individuans alium Angelum, sed quo
d illud simul produceret. Maxime cumhoc priucipium individuans in singulis natur
is nihii aliud sit, quam ipsametentitas naturae. si sit simplex, vel princi
pia, quibus intrinsece constituitur, si sitcomposita. Et confirmatur, quia alias
eodem discursu probaretur, supposito uno Angelo non posse Deum creare alium ill
i similem, quia vel per iliam actionem crearet talem naturam specificam absolute
, et hoc non, quia per illam actionem non creat priorem Angelum; vel producit ap
plicando speciiicam naturam ad hoc individuum, et sic oportcret ad talem nctione
m supponi principium individuans. Quod si tunc dicatur, ut vere dicendum est, ap
plicari illam naturam ad hoc individuum, producendo absolute totam ejus entitate
m ex nihilo, idem omnino diceretur, etiamsi unus Angelus crearet alium sibi simi
lem, vel in specie, vel in genere; nam quod in ipso agente supponatur similis na
tura, nihil obstat creationi, ut jam supra dictum est.
35. Judicium de prwdictis objectionibus. Fateor nescire me omnibus his difficult
atibus satisfacere; nam contra posteriorem discursum positive (ut ita dicam) vid
entur mihi concludere non essc aptam ratiocinationem illam; contra priorem vero
saltem ostendunt non convincere, quia non omnia principia, qua; in eo sumuntur,
sufficienter probantur, quamvis non constet esse falsa. Et omnia rcducuntur ad i
llud, quod omnis potentia creandi tahs necessario esse debeat, ut se extendat ad
omne creabile. Hoc autem non videtur satis convinci ex his qute hactenus diximu
s, et preecisc considerando terminum ad quem tendit creatio. Videndum autcm supe
rest, an conjungendo terminum a quo, et specialcm habitudinem horum terminorum,
et modum agendi proportionatum illis, id possit etficacius inferri.
36. Ultima ratio gua D. Thom. probat assertionem. Est igitur ultima ratio ejusde
m D. Thomre, dicto art. 5, ad 2, nam potentia creandi esse debet necessario infm
ita; ergo non potest esse creata; et eodem modo inferri potest necessario extcnd
i ad omne creabile; nampotentia simpliciterinfinita estetiam universalissima, et
objectum ejus esse debet infinitum, quantum esse potest in ratione objecti fact
ibilis. Antecedens probatur a D. Thora., quia virtus potentiaj non tantum attend
itur ex re facta, sed etiam ex modo; sed modus producendi ex nihilo indicat infi
nitam vim in agendo, nam ad produpendum aliquid ex potentia rcmota, requiritur m
agna virtus, et ex remotiori major; ergo ad producendum ex nulla potentia, seu e
x nihilo requiritur infinita virtus. Eamdem rationem habet Al
« IndietroContinue »
- Page 14 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
habere esse cognitum prius quam fiant. Veritas autem est, esse essentiae creatur
ae, aut esse cognitum seu intelligibile, antequam creaturae fiant, nihil reale e
sse extra Deum, ut dicemus late infia, in disputatione de essentia etexistcntiac
reaturee. Quapropter illud essenihil obstat quominus percreationem fiat creatura
ex nihilo, et in quantum ens.
SECTIO II.
Utrum ad creandum requiraturinfinita vis agendi, et ideo ita sit Dei propria, ul
creaturse communicari non possit.
1. Creatura nihil unquam creavit. Non defuerunt philosophi qui non solum de poss
ibili, sed etiam de facto dicerent potentiam creandi communicatam esse creaturis
, et Angelum superiorem creasse inferiorem sibi proximum, et infimum creasse res
corporeas. Quod opinatus est Avicenna, cujus opinionem supra tetigimus tractand
o de eductione formarum, et itenun occurret infra tractando de virtute activa in
telligentiarum creatarum. Vera tamen ac certa doctrina docet de facto nullam cre
aturam aliquid creasse; solum enim Deum omnium creatorem vera fides agnoscit, et
Sancti omnes docent, praesertim D. August., 12 de Civit., c. 24; Tertull., hb.
de Prtescript. haeretic.; Damascen., lib. 2,c. 3,et Cyrill. Alex., lib. 2 cont.
Julian., subfinem. Ac tandem definitum est in cap. Firmiter, de Sum. Trinit. et
fide Cathol.
2. Ex hoc autem certo principio eadem fere certitudine colligitur, nullam creatu
ram de facto habere potestatemcreandi, quianon est verisimile dedisse Dcum alicu
i creaturae hanc potestatem, et non concedere seu permittere illi usum ejus; nam
ad Dei providentjam spectat, ut sinat creaturas proprios motus seu actiones ope
rari, et quia ahas frustra esset talis potentia in rerum natura. Item, quia quod
a nulla naturali causa unquam factum est, merito censetur impossibile per natur
ales causas. Atque ita et Patres et Theologi omnes, eodem modo et sub eadem cert
itudine, negant creaturam habere naturalem vim creandi, qua negant unam creatura
m creasse aliam.
3. Quamvis autem haec sint nobis certa ex reveiatione, inquirimus (quod praesent
is muneris est proprium) an possint ratione naturali persuaderi, et convinci, qu
od omnino pendere censemus ex quaestione proposita; nam si probaverimus potentia
m creandi obin
iinitam perfectionem quam requirit, esse iiicommunicabilem creaturae, demonstrat
um relinquetur id quod de facto fides docet. Si autem potentia crcandi non inclu
dit essentialiter illam infinitatem, et ideo non repugnat communicari creaturae
, non poterit ratione probari non esse de facto coinmunicatam tam potentiam, qua
m actum ejus: pendebit enim ex libera Dei voluntate, cujus decretum si ex effect
ibus non manifestatuf, per solam revelationem potest nobis innotescere.
Ratio dulitandi ponitur, et sensus qmttiom aperitur.
\. Ratio ergo difficultatis in praesentiqua1?tione est, quia nulla est hactenus
invenla sufficiens ratio, nedum demonstratio, qiw persuadeat requiri, ad creandu
m, virtutem simpliciter infinitam. Loquor autem de virtute principali, quae sua
vi potest effectum producerc; nam de virtute instrumcntali nolumus ex professo d
isputare, eo quod re; mere theologica sit. Virtus autem principali^ creandi, var
iis modis intelhgi potest: primo, ut sit in illo ordine universahs seu adffqnala
objecto creabiU , et de hac evidentissimuru est, non posse commuuicari creatura
;. Xeque hoc est (quod ego sciam) ab ullo auctorc in dubiuin revocatum. Et ratio
est clara, quia talis potentia habetobjectum infinite perfectiun syncategoreina
tice; nam in illa latitudineobjecti, nullum potest signari tantae perfedionis, q
uinaliud majoris perfectioniscrearipov sit, et ita in infinitum; crgo in potenti
a, qu« sua virtute continct totum illud objectum, requiritur virtus et perfectio s
imphciter infinita, quia nequc actu finita sutficere potest, alia> posset sequar
i et superari ab aliqua parteobjecti sui; neque potest virtus illa esse infimta
syncategorematice, quia simul ct actu habel existeiitem totam suam virtutem et p
erfectionem. Neque etiam satis erit quod sit infinita secundum quid, seu in aliq
uo ordineentium; nam imprimis hujusmodi infinilumcst simphciter et actu finitum,
et praeterea latitudo objecti non clauditur sub aliquo generc vel ordine rerum,
sed absolute complcctitur totam latitudinem entis creabihs; ergo potentia, quae
totum illud continct ct superat, non potest esse secundum quid tantum infinita,
scd simplicitcr, et in tota entis latitudine.
5. Secunda ratio adhiberi potest, quia impossibile est potentiam aliquam product
ivam scipsam claudere sub objecto suo adoequato, quia impossibile est aliquid po
ssc creare seipsum ; scd omnis creatura continetur sub ente creabili, ut per se
notum est; crgo non potest habcre pro objecto ada?quato sua? potcntiee ens creab
ile, ut sic; alias seipsam clauderet sub objecto suo. Et bac ratione nulla res g
enerabilis potest habere talem poteutiam gencrandi, quaj pro objecto adeequato h
abet ens generabile. Neque aliquod individuum potest habere potentiam, cujus ade
equatum objectum sit ipsa species. His crgo rationibus satis"demonstratur potent
iam creandi hoc modo esse infinitam, et Dei propriam, ac incommunicabilem creatu
ris.
6. Alio item modo potcst intelligi potentia creandi, quse vim habeat se sola, et
absquc dependentia, vel concursu alterius, aliquid ex nihilo producere. Et hoc
eliam modo existimo satis probari posse, talem potentiam uon modo, ut se extendi
t ad omne creabile, sedetiam, utdeterminataad creandum quodlibet cns, esse infin
itam et incommunicabilem creaturse, de qua re acturi sumus infra, disp. 22. Nam
quoad hoc eadem ratio cst de potcntia creandi, ct de quacunque facultate creata
ad agendum ex praesupposito subjecto, quia nulla esse potest independens in agen
do a prima causa, talisque independentia infinitam requirit perfectionem, ut ibi
videbimus.
7. Tertio igitur modo intelhgi potest virtus crcandi solum per modum causse prin
cipalis proximae, dependentis in agendo a prima causa, et limitata: ad certum or
dinem, vel speciem rerum creandarum, ut ad creanda corpora, vel has species Ange
lorum, vel aliquid simile. Et de hac potcutia non apparet ratio sulficiens, cur
requirat perfectionem simpliciter infinitam, aut cur non possit communicari crea
tura?, quia nequc ex parte objecti habet infinitatem, cum ponatur limitata ad ob
jectum tinitae pcrfcctionis, neque ctiam ex modo agendi, cum ponatur dependensa
concursu altcrius.
8. Nec satisfacit, quod multi aiunt, ex modo agendi colligi infinitatem, non ob
independentiam actionis a superioricausa agente, sed ob independentiam actionis
a causa matcriali. Nimirum, quia reducere aliquid dc potentia in actum requirit
aliquam viriutem, ct quo illa potentia magis cst elongata ab actu, eo major virt
us requiritur in agente; ergo quod ita est elongatum ab actu, ut in nulla potent
ia passiva ^contineatur, requirit
infinitam potentiam in agente, ut fieri possit. Haec (inquam) ratio non satisfac
it, primo quidem, quia indcpendentia actionis a subjecto non videtur esse tanti
momenti, nec tantam indicare perfectionem, ut requirat in agente virtutem infini
tam simpliciter; cur etenim ? Nam concursus materiee, quid finitum est; cur ergo
suppleri non poterit per virtutem agcntis superioris ordinis et perfectioris, e
sto infinita non sit ? Deinde, quia illa gradatio, vel proportionalis supputatio
non cst formalis, tum quia ad summum infert vim agendi superioris ordinis, quam
sit omnis potentia definita ad agendum ex potentia passiva, sive propinqua, siv
e remota, seu magis aut minus elongata ab actu; tum etiam quia ille progressus i
ntelligi debet respectu ejusdem, ct ca?teris paribus; nam fieri potest ut ad pro
ducendam formam pcrfectiorem ex propinqua potentia requiratur major perfectio qu
am ad producendam infimam formam ex remota potentia. Sic igitur ad creandam rem
infimam, verbi gratia, materiam primam, sutlicere poterit finita potentia, disti
ncta tamen in specie ab omni potentia generativa.
9. Et augetur difticultas, nam virtus principalis ad agendum dupliciter potest c
reaturae tribui. Primo, ut connaturalis et debita, vel mauans a principiis natur
ec, ut est calor in igne, vel ut superaddita, vel indita naturee, sicut est lume
n gloriee in beato. Quamvis ergo gratis demus virtutem connaturalem agentibus cr
eatis non possc extendi ad creationem, propter dictam improportionem, tamen de v
irlute superaddita naturaj nihil probat illa ratio, quia iila virtus csse potesl
supernaturahs, atque ita superioris ordinis, ac proinde sufficiens ad vincendam
illam improportionem. Ita enim respondent Theologi, cum similc fit argumentum,
scilicet, ad videndum objcctum intelligibile mistum ex actu et potentia, requiri
tur lumen intellectuaie alicujus perfectionis, et quo plus talc objectum habet d
e actu, et minus de potcntia, eo perfectius requiritur lumen ad videndum illud;
ergo si objectum est purus actus nullam habens potentiam, requiritur infinitum l
umen. Respondent (inquam) Theologi negando consequentiam, ct asserendo satis ess
c lumen snperioris ordinis. Cur ergo non possumus eodem modo respondere de polen
tia creandi?
Variee sententite.
10. Propter has ergo et sirniles cnusas non nulli Theologi dicunt nulla suffieic
nte rationc ostendi repugnarc siinpliciter creaturae potentiam creandi. Ita sent
it plane Gabriel, in 1, dist. 1, q. 4, art. 3. Nara licet simpliciter doceat cre
aturara non posse creare, quaTens tnmen hujus rci rationcm, respondet non posse
reddi aliam, nisi quia ha'c est eonditio creaturaj, quam a Deo reccpit, cujus or
dinem transgrcdi non potest. Quod vero creaturffi hanc conditioncm opcrandi rcce
pcrint, dicit solum constare cxperientia. Sed imprirais hcec experienlia ad sura
mum habetur in agentibus, effectibusque materialibus ; quomodo vero expcrtus est
Gabricl Angelos nihil agere, ncc egisse unquam nisi ex passo ? Quomodo itcm exp
ertus cst nnum homincm, dum alium gencrat, non attingerc cfficicndo animam ipsam
? Deinde soluin videtur fundari in conditione ct ordine, qucm de facto creatura
recepit a Deo; vel ergo sentit potuisse Deum aliam conditioncm, vcl modum agend
i conccdere creaturrc, vel non satis qusestioni respondet. Eamdem sentcntiam cla
rius tenet Durand., in 2, d. 1, q. 4, qui negat ad creandum requiri virtutcm inf
initam, ac subinde negat rcpugnare crcaturaj cfficere ahquid absquc mutatione ex
subjccto, et solvit rationcs omnes, qurc solent ad id probandum adduci.
1 i. Nihilominus contraria sententia est communis Scholasticorum. Eam tenct Magi
ster in 4, d. 5,etD. Thom., 1 p., q. 45, art. 5, etsirpc alibi, et omnes ejus sc
ctatores, ct Scotus, quem sui etiam sequuntur, in 4, d. 1, q. 1; Ocham in 2, q.
7, quamvis sentiat non posse satis demontrari. Idem, Quodlib. 2, q. 9; Henric, Q
uodl. 4, q. 37; et JEgid., Quodl. 5, q. 1.
Resolutio quceslionis.
12. Et mihi quidem posteiior sententia vera et certa essc videtur; dillicillimum
tamen censeo cogentera dcmonstrationcm ad illam confirraandam affcrre. Cnjus si
gnum est, quia auctorcs, qui in conclusione conscntiunt, in rationc reddcnda sum
me disscntiunt.et singuli aliorum rationes impugnant. Quocirca apud me illa est
ctBcacissima ratio, qua; ex principio fidci sumitur, <;t idco potius diximihi es
se certara asscrtionem, quam evidentem: nam sicut cx co quod creatura nihil unqu
am creavit, recte ratiocinamur, nullam creaturam factam habere potentiam
creandi, ita ex eo quod nuUa creatura faet» habet potentiam creandi, recte existim
o colligi nullam creaturam factibilcm esse capacem hujus facultatis. Hanc conseq
uenliam probo primo, quia si talis creatura essct possibilis, constitueret sane
aliura ordinem ct gradum crealura; praeter eos qui nunc sunl, quia haberet disti
nctum et altiorem opemn di modum; ergo pertinuisset ad perfectionem universi, ut
in eo esset taiis creaturamm ordo seu gradus ; ergo e convcrso, cum Deus condid
erit universum sine tali crcatura, signum est illam non contineri in ordine crca
turarum, neque esse possibilem. idcoquc ad complementum universi non pertinerc.
Quam rationem inferius locupletabiraus, disp. 38, cum simili discursu oslendemus
csse in universo intelligentias creatas.
13. Secundo cxplicatur amplius eadeniratio, quia intcr substantias creabiles nul
lus csse potest altior gradus, quam sit Angelnrum, scu intellectualinm rerum; in
tcr actidentia vero, si ut philosophi loquamur, nulia sunt meliora quam ea qua;
his suprenik substantiis connaturalia sunt ; si vero loquamurtit Iheoloiri, null
a possunt esse meliora quam ca quse pertinent ad ordinem gratis? et visionis bca
tee; si ergo in his supremis ordinibus rerum non invenitur potentia crcandi. in
nulla creatura possibilis est. Nam quod in gradu Angelorum possint fieri alii pc
rfectiores in specie quam sint omnes facti, non est satis ut habeant rnoduin ope
randi tani diversi ordinis et rationis, ct ideo August.. 3 de Trinit., cap. 8, p
ro compcrto babet, si Angcli tam boni quam mali creare non pofsunt, nullam creat
uram posse.
Ratio Scoti expenditur.
14. Tcrtio conatus est Scotus hujusinductinnis seu experientire, qnam supponimus
. rationem aliquam reddere, et ex illa causani colligere, ob quam nulla ereatura
factibili^ creatrix esse possit, cujus discursum sicpn1ponere possumus et arapl
ificare. Nam omnicrcatura, vel est materialis, vel spirihiali*: neutra autem ex
his crearc potest; crgo nulla. Patct conscquentia , cjuia illa duo mcmbra, qua?
includunt immediatam, « contradictoriam oppositionem, complectuntur omnes creatura
s possibiles. Minor vero quoad priorem partem de creaturis materialibus probatur
, quia vel substantia malerialb crearet per materiam, aut per formam, aut pcr ac
cidentia. Non per materiam, quia birc non cst activa, neque esse potest; repugna
t enim intrinsece entitati et imperfectioni ejus, quia essentialiter est pura po
tentia passiva. Unde cum hdee ratio communis sit omni materiaj crcabili, fieri n
on potest materia prima, quaj sit principium crcandi. Et hoc sane pcr sese, et e
x terminis videtur notum; nam tanla perfectio quanta creatio indicat, plane repu
gnat cum tanta imperfectione, quantam mnteria prima pra; se fert.
15. Neque etiam materialis forma ( de hac cnim nunc agimus) potest esse creation
is principium. Primo quidem, quia talis est modus agendi, qualis est modus essen
di; sed hcec forma habet in suo esse connaturalem dependentiam a subjecto; ergo
et in omni actione, cujus ipsa est proprium et connaturale principium. Secundo,
quia talis forma non est connaturali modo producibilis pcr crealionem propriam,
scd vel per eductiotionem, vel per concreationem cum toto composito; ergo neque
ipsa potest esse principium creandi. Patet consequentia, quia ad summum esse pot
est principium producendi formam sibi similem, et modo etiam sibi proportionato,
et connaturali ipsi formic. producendae. Quod tertio ita declaro, nam talis for
ma aut esset principium creandi materiam, aut formam, aut compositum : non mater
iam, quia talis forma est posterior materia, et ordine natura; supponit illam, u
t esse possit, et ideo etiam illam supponit, ut agere possit. Maxime quod forma
adeo impcrfecta non potest continere eminenter ipsam materiam, et ideo non potes
t rem adeo sibi dissimilem procreare. Neque etiam potest crcare formam, quia non
potest producere formam spiritualem, eum suum ordinem excedere non possit; nequ
e formam materialem producere potest, nisi modo connaturali ipsi forma; producen
da;; non potest enini immutare ordinem rebus ipsis connaturalem; talis autem for
ma quando non concreatur materiae, non est factibilis per creationem, sed per so
lam eductionem, quia non est capax proprii esse sine dependentia a materia.
16. Unde etiam relinquitur, talem formam non possc esse principium crcandi totam
substantiam materialem, quia haic creari non potest nisi ab eo qui potest crear
e materiam. Quod vero multo minus possit spirilualem substantiam crcare , tanqua
m evidens supponitur, quia non potest transcendere suum ordinem in agendo. Et eo
dem discursu facile concluditur, non posse materialem substan
tiam secundum se totam, aut per se primo esse principium creandi, tum quia, ut d
ictum est, matcria non potest esse principium agendi, ncdum creandi; tum etiam q
uia totum compositum non potest habere vim agendi, nisi ab his partibus ex quibu
s essentialiler constat; si eigo neque in materia, neque in forma potest esse il
la vis creandi, aut proportio ad talem actionem, neque in toto composito essc po
test.
17. Restabat dicendum de accidentibus hujus substautia;, quod crat tertium membr
um in illa priori parte propositum; sed de accidentibus generatim statim dicemus
plura; nunc hoc membrum sumimus, ut satis probatum ex dictis de substantiali fo
rma; nam si haec non potest csse principium creandi, propter naturalera dcpcnden
tiam, quam habet a materia, multo minus esse poterit accidens materiale, quod et
magis dependens est et minus perfectum; prsesertim cum tractcmus nunc dc causa
principali. Atque hic discursus de rebus materialibus, mihi quidem videtur effic
ax, et aoque procedere dc substantiis factis et possibilibus; nam fundatnr in pr
opria natura ct impcrfectione substantise materialis, ut sic, et in conuaturali
proportione inter agere et esse , quae immutari non potest; nam licet Deus possi
t agerc in creatura, vel per creaturam aliud quam sit ilh connaturale, ron tamen
potest facere quod sit connaturale alicui creaturoe, id quod est improportionat
nm natura; ejus.
t8. Venio ad alteram partem in principali argumcnto propositam de substantia spi
rituali. Quam Scotus non aliter probat, nisi quia substantia spiritualis crcata
nihil potest ellicere nisi medio accidente; sed medio accidente non potest quicq
uam creare; ergo nullus Angelus potest habere vim creandi. Majorem ex eo probat,
quod Angelus nihil potest efficerc nisi mediis actibus intellectus et voluntati
s; hi autem actus sunt accidentia, nec fieri potest Angelus, in quo tales actus
sint substantia, et non accidens, ut ibi fuse probat, et nos nunc admittimus, qu
idquid sit de elficacia rationum ejus quoad hanc partem, de qua dicemus infra di
sputando de intelligentiis creatis. Minor autem probatur ab Scoto, quia accidens
solum posset requiri ad creandum, vel tanquam actio ipsa, qua; terminatur ad re
m crcatam, et hoc dici non potest in prajsenti, quia hujusmodi actio estin ipso
termino, utinfra videbimus: unde talis actio non potest esse intellectio, vel vo
litio Angeli. Yel posset requiri accidens, ut principium talis actionis; hoc aut
em esse non posse solum probat ex generali principio , quod accidens non potest
esse principium ad producendam substantiam. Quod quidem de principio principali
omnes admittunt, et in hoc sensu videtur sufficiens prsesenti intentioni; nam, u
t diximus, solum agimus de principio principali.
19. Verumtamen ipse Scotus extendit illam propositionem etiam ad principium inst
rumentale,quosensunon est in universumvera, ut supra vidimus; an vero peculiari
ratione vera sit de instrumento creationis, infra dicam.Supponit autem hic discu
rsus Scoti quoad hanc ultimam partem, quod si creatura posset creare, deberet cr
eare substantiam, quod merito supponit, quia, ut supra diximus, non potest crear
i, nisi aut res subsistens, aut per modum subsistentis; creatura autem non potes
t creare accidens per modum subsislentis, seu separatum a subjecto, quia talis m
odus cssendi non potest esse connaturalis accidenti; non potest autem creatura h
abere vim ad producendam rem modo prseternaturali, aut sine aliis causis, a quib
us natura sua necessario pendet. Adde , quod accidens inhaerens substantia?, et
impotens natura sua ad existendum aliter, non potcst natura sua esse principium
creandi accidens per se separatum, quia talis modus agendi superat modum essendi
connaturalem tali accidenti.
20. In, quo deficiat discursus Scoti. Unum ergo tantum est, in quo diminutus vid
etur hic discursus Scoti, nempe illud dilemma, quod accidens tantum posset requi
ri ad creandum, vel tanquam actio, vel tanquam principium actionis; nam pra^ter
Iubc posset esse tertium membrum, scilicet, quod actus accidentalis prserequirat
ur ad applicandam, vel dirigendam proximam virtutem agendi; nam hoc modo requimn
tur ctiam intellectio et vohtio ad opera artis, et ad movendum locahter. Posset
ergo quispiam dicere unum Angelum posse creare aliiun proxime et immediate per s
ubstantiam suam tanquam per principium agendi; tamen, ut illud principium agat m
odo libero et intellectuali, requiri actum voluntatis, ut applicanlem illud prin
cipium, seu potentiam exequentem ad operandum, et actum intellectus, ut dirigent
em, atque hoc modo non esse inconveniens, ad creationem substantioe requiri actu
m accidentalem. Sic enim in ani
malibus potentia generandi applicatur ad operandum per appetitum, etin homineper
voluntatem; et intellectus, hcet sit perfectior potentia quam voluntas, subordi
natur i quoad exercitium seu applicationem ad actum. Sic igitur virtus creandi,
etsi substantialis esset et perfectior, posset subordinaii voluntati, et per act
um ejus accidentalera aJ suam actionem applicari.
2). Quid addendum Scoli discursui. VRpter hanc ergo causam non censeo hancprobatio
nem omnino efficacem quoad creatura' spirituales et intellectuales. Possunt tame
ti hic applicari conjectura;, quibus infra pn> babimus non posse Angelos ad nutu
m sus voluntatis transmutare materiam ad formam; nam si id verum est, multo majo
ri rationc non poterunt aliquid ex nihilo facere; de ilautem rationibus dicemus
infra. Pneterea certum est nullam intelligentiam finitam posse creare aliam pcrf
eetiorem se; nam hoc est supra virtutem causre principalis. Neqne etiam est, cur
possit creare matcriales snbstantias, quia illas non continet eminenter, cum si
t ad definitam speciem limitata, et cum proportionem nullam habeat cum eorporali
bus. Ad alias vero spirituales substantias ita comparatur, ut intra eumdem gradn
m condistinguantur tanquam species perfectae. sicut distinguuntur species seu ge
nera animalis. Unde sicnt per se loquendo non potest unum animal generare aliud
diversae speciei, etiam minus perfectse, ita neque unus Angelus posset creare in
feriorem; solumergo restat probandum, quod nec sibi similem in specie creare pos
sit. Cujus rei facile redderctur ratio, si vcrum esset non posse intclligentias
multiphcari numcro intra eamdem speciem. Sed quia illa opinio vera. non est, ide
o dici potest saltem muitiplic3$6nemindividuorum non esse per se intentam a natu
ra, sed solum propter conservandam spcciem, ideoque non esse connaturale individ
uis incorruptibihbus haberc propriam virtutem producendi sibi similia in spccie.
Denique accommodando discursum Scoti, potest addi conjectura, quia substantiae
intellecruales creata? in operationibus sibi maxime propms. quales sunt intellec
tus et voluntatis, non possunt quidquam efficere nisi ex proesupposito subjecto
; ergo verisimile est non posse habere vim naturalem ad efficiendam actionem omn
ino substantialem, et independentem' subjecto.
« IndietroContinue »
- Page 15 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
limitiitionein; nam virtus agendi est proportionata essentia:; sicut crgo essent
ia primi entis, eo quod purus actus sit, non est unde habeat limitationem, ita n
equo virtus ejus. Tertio, quia rationi consentaneum est ut in Deo sit potentia a
ltioris rationis quam in omni alio agente naturali seu creato; sed alia omnia in
digent subjecto ad agendum; erge divina potentia non debet esse ita indigens, se
d quo perfectior est, eo liberior debet esse ad agendum, maxime cum ille excessu
s sit iu gradu et in omni perfectione possibili.
Creatiowm esse de facto ostenditur,
15. In ccelestibus corporUnts probatur conclusio. Secundo addendum est (quo evide
nlius confirmabilur prwcedcns conclusio) crcationem necessariam esse in entibus
quie nunc sunt, ita ut sine illa esse non potuerint. Probatur primo inductione i
ncipiendo a rebus matcrialibus. Et imprimis inquiro de corporibus ccelestibus, a
n facta sint, an infccta. Hoc postcrius dici non potest, priino propter rationem
communem omnibus rebus finitis, dc qua statim; dcinde, quia res multo nobiliorc
s ccelis non sunt absquc eflieicntia , ut palet maxime de bomine.Item, quia ciel
i ndco sunt imperfecti. ut imligeant motu ad coraplcmentum suarum actionum, ct p
rreterea extrinscco motore qui illos moveat, eo quod ex se molum ilium babcre no
n possint; ergomulto minus verisimile est ex se babere esse. Item videmus coelos
in omnibus suis virtutibus, sitibus, aspcctilms ct motibus, ita essc constituto
s, sicut expediebat ad conservationein inferiorum rerum et earum generationes et
corruptioncs; ergo est evidens argumentum non essc a se, sed condita fuisse a c
ommuni omnium auctore. Quam rationem latius prosequemur, infra demonstrando Deum
esse. Si autem coeli facti sunt, interrogo rursus, an constent ex materia eleme
ntorum, et ideo ex ilfii sint facti, et sic cadcm ratio crit de illis quas de re
busgenerabilibus; an vero constent cx materia altioris rationis, vel sint simpli
cia cntia, ct sic concluditur non nisi per creationem factos esse, quia si suut
simplicia, nullo modo potuerunt aliter fieri, ut per se manifestum est. Si vero
constant superiori materia, ideo est, quia sunt ingenerabiles, ideoque per solam
cieationem fieri potucrnnt. Adde, quod rationes, quibns statlm probabimus mater
iamrerum generabilium non posse esse infectam, requc probant de materia ccelesti
um corpornm.
1G. Probatur conclusio in infcrioribus corporibus. Venio ergo ad inferiorem mundum
, quatenus clementa et mista complectitur, ct interrogo, an lnecmoles facta sit
necne; non potesl dici non facta, quia omnes specics rerum, quce in illa ^unt, i
n suis individuis liunt; ergo in nulla speeie illarum rerum potest esse aliquod
individuumnon factum, seuex se habens esse; nam ha^c esset magna dilferentia, et
maxime csscntialis inter tale individuum, ct alia, et conscquenter non essent e
jusdem speciei. Undo sicut Aristoteles srepe contra Platonem argumentatur, non d
ari hominem separatum ab individuis , quia ille esset incorruptibilis, hrec vero
corruptibilia, et ita non essent ejusdem speciei, ita nos dicimus, nondari homi
nem singularem, quiex se habeat esse sine etlicicntia alicujus causre, alias non
esset ejusdem speciei cum aliis hominibus; et idem argumentum est de reliquis s
peciebus, atque adeo de tota bac mole corporea elementarium rerum. Nam licct ele
monta dici soleant a philosophis incorruptibilia secuudum se tota, ct corruptibi
lia secundum partes, non est id intelligendum de incorruptibilitate intrinseca p
er constitutioncm naturre, nain hoc inodo eadcm est natura totius ct partium, pr
rescrtim homogenearuni, sed de incorn ptibilitatc ex virtutc et modo agcndi natu
ralium causarum, quia sic nunquam possunt elemcnta secundum sc tota corrumpi; ab
solute tamen generabilia sunt, et ita non potueriint ex se haberc csse sine effe
ctione; non est ergo non facta hrec corporum molcs.
17. Materiam non factam, sed Deo cowternam, qui asserverint. Rursus ergo interro
go, an facta sit cx nihilo, vel ex matcria; si primum, habetur intcntum; si secu
ndum (quod omncs ferc philosophi cxistimarunt), interrogo rursus, an materia ips
a faeta sit, nccne. Et quidcm philosophi fere omncsmateriam negarunt esse factam
, sed asseruerunt essc coa'ternam Deo, et ex sc ac omnino neccssario habentem es
sc. In quo errorc fuisse Stoicos et Pythagoreos, et Platonem ipsum, et Hermetem
Trismegistum rcfert Tertullian., lib. cont. Hermogen., c. i ct 8, et lib. cont.
Valentin., cap. 15 et IG, et significat Irenams.lib. 2, cap. 19; Epiphan. vero,
hreres. 7, etiam Peripateticos adjungit; et Lactant., lib. 2 de Originc erroris,
dicit, et poetas et philosophos idem sensisse, et specialiter designat Acadcmic
os, et maxime Ciceroncm, lib.de Natura deorum. Quos philosophos bteretici multi
iinitati sunt, ut Hermogenes, Manicbaeus, et alii, ut constat ex Tertull. sup.,
et Augustino, lib. de Haeresib., in 46 et 59; et Gregor. Nyssen., lib. de OpiGci
o hominis, cap. 23, et Euseb., lib. 7 de Pra?parat. Evang., c. 8 et 9, ubi etiam
SaLellio hunc tribuit errorem.
18. Impugnatur prcecedens asserlum. Venimtamcn hoc esse alienum ab omni ratione na
turali, praeter dicta in priori assertione, et preeter ea quae communia sunt omn
ibus ent ibus creatis,ostendi potest primo ex iraperfectione materiae primae; na
m cum illa sit infima omnium substantiarum etiam corruptibilium, incredibilc est
illam habere hanc perfectionem summam, quee est ex se habere esse, cujus perfec
tionis aliae species omnes rerum generabilium, et formae illarum non sunt capace
s. Unde sumi potest secunda ratio; nam si materia est coneterna Deo, et ex se ha
bens esse, vel ut sic fuit carens omni forma substantiali, vel ex se habuit aliq
uam. Primum dici non potest, quia repugnat naturae materia?; nam licet non imphc
et contradictionem, tamen est alienum a naturali ordine rerum, et idco verisimil
e non est materiam ex se habere suam entitatem, et tamen habere illam in statu p
raHernaturali, et absque ulla formali perfectione, et consequenter absque usu ve
l utilitate. Siautem habuit formam aliquam ex se, ergo jam non sola materia, sed
quajdam suhstantia integra cst ex se habens esse. Ex quo ulterius Ht, totam ill
am substantiam esse simpliciter necessariam, et tam non posse non esse, quam ips
am materiam primam, quia quod est independens ab alio in suo esse, non potest il
lud amittere. Unde etiam iiet illam materiam non posse deservire ad alias genera
tioDes , quia semper manebit sub illa forma.
19. Dicet forte aliquis, materiam ex se habere suam entitatem perpetuam, et form
am etiam habuisse perpetuam, non tamen ex se, sed a Deo. Sed hoc etiam dici non
potest, tum quia repugnantiam involvit, quod ex se habeatesse, etnon quidquid ne
cessarium est ad esse; tum etiam quia alias illa forma ex necessitate naturae ma
naret a Deo; nam si lieret libere, unde constaret esse a?ternam? Esl autem contr
a rationem naturalem dicere, Deum agere extra se ex necessitate naturae. Et prae
tcrea sequitur, qua necessitate agit Deus illam formam, eadem conservare illam,
et consequenter materiam ex necessitate semper esse sub illa forma, ideoque mini
me
posse ad rerum generationes vel corruptiones deservire.
20. Relinquitur ergo, materiam, cum ex se non sit, indiguisse aliquo principio e
fBciente a quo facta sit; non potuit auteru nisi per creationem fieri, quia non
potuit lieri ex priori materia; ergo necessaria est omnino creatio alicujus rei,
ut hae res materiales possint existere. Dices : non potuit effectio materiae es
se creatio, quia creatio est rei subsistentis, ut diximus; materia autem non est
res subsistens, quia non est id quod est. Respondent aliqui, materiam, licet no
n proprie creetur, propter dictam rationem, creari tamen saltem improprie seu la
rgomodo. Dico autem duobus modis posse inteUigi materiam fieri: primo per se sol
am ac separatam a forma, et tunc sine dubio crearetur propriissime; nam et csset
subsistens, et lieret per modum totius, quamvis ipsa de se sit pars.; anima eni
m rationalis etiam est pars, et tamen propriissime creatur. Imo, si quantitas fi
eret separata, proprie crearetur ex omnium sententia. Alio vero modo fieri potes
t materia (et Ua credimus esse factam) existens sub aliqua forma; ettunc proprie
loquendo, totum compositum ex materia et tali forma dicitur creari, quia illud
proprie est; fieri autera ei proprie tribuitur, cui et esse; tunc autem materia
dicitur concreari, quod satis est ad dcmonstrationem, quam intendimus; uam illi
actioni, quatenus per eam fit totum, et nihii ei praesupponitur, convenit ratio
productioms ex nihilo. Si autem accuratc velimus distinguerc iliam actionem comp
ositam in plures partiales, quibus constat, inveniemus totam rationem creationis
, qua? in illa est, prorenire ex ea parte quae est etfectio materiae ex nihilo,
ut supra tactum est exphcando eductionem forma; ex potentia materiae. Atque ita
Patres et Doctores Ecclesise absolute et sine ullo addito docent ac demonstrant
materiam esse creatam a Deo, ut videre licet in Tertullian., Irenaeo, Lactant.,
Euseb., Epiphan., Gregor. Nyss. et Aug., locis paulo ante citatis. Et August. et
iam, iib. i Genes. adlitter., c. 14, et 12Confes., c. 4; et Ambros., lib.
1 Hexam., c. 1; et Athanas., lib. de Incarn. Verb., in princip., et aliis passim
.
21. Supererat dicendum, ad complendam hanc inductionem, de intelligentiis, seu r
ebus immaterialibus. Vcrumtamen de iilis nullum fieri potest speciale argumentum
, praeter illud universale sumptum ex hoc principio, quod repugnat dari plura en
tia improducta, et quod ens improductum, seu a se, est infinite perfectum in gen
ere entis, quia neque speciales rationes, neque differentiae, ncque aliqui effec
tus proprii intelligentiarum nobis innotescunt, ex quibus demonstremus illas hab
ere esse ab alio, et non a se. Loquor autem de demonstratione simpliciter, quia
nonnulla conjectura sumi potest ex motu cceli, ut infra ostendam, demonstrando D
eum esse. Ubi etiam illud principium ex professo dcmonstrandum est, nunc autem s
upponatur. Ex eo autem quod intelligentiae habent causam efficientem, cvidenter
infertur necessariam esse creationem, ut illse sint, quia cum non habeant causam
materialem, ut supra tactum est, non possunt per alium modum productionis fieri
. Quod optime confhmat productio aniinae rationahs, quae esse non potest nisi cr
eatio, quia non est eductio de polentia materiae, ut supra etiam probatum est. Q
ua; ratio probat necessariam esse creationem, ut homines generentur, quia semper
admiscetur (ut ita dicam) eorum generationi. Unde tam frequcns est creationis u
sus quam humana; gcncrationis. Nisi quis ita desipiat, ut dicat animas rationale
s prseexistere ante corpora, quod esset error non solum in fide, sed etiam contr
a rationem naturalem, ut suo loco ostendendum est, quia ad prsesens non refert.
Nam etiamsi animse essent ante corpora, non tamen essent a se, et sine efticient
e, quia, prseter alias rationes tactas, cum anima sit naturalis forma corporis,
si ex se nccessario esset, ex icternitate existeret informando corpus; nam res,
qua3 ex se habet csse, non potest habere illud in praternaturali statu, et quasi
violento, qualis est status animae extra corpus. Igitur sive anima incipiat cum
corpore, sive ante illud, necessarium esthabere causam efficientem, et conseque
nter iieri per creationem.
Demonstratur prima causa creans.
22. Tertio dicendum est (et colligitur ex dictis) necessariam esse in universo u
nam primam causam efficientem, quae per creationem res alias effecerit. Hoc sali
s patet ex discursu facto in praecedente assertione. Et necessitas hujus primae
causse efficientis respectu caeterorum omnium entium demonstranda cst latius in
citato loco. Quod autem, hac necessitate supposita, non potueiit illa prima caus
a absque creatione originem dare creteris rebus, constat ex definitione creation
is supra data , quia non poluit prima causa
ex aliqua materia res producere, quia non omnes res producta; habent materiam, e
t in his quae illam habent, ipsa etiam materia debuit produci. Solum est adverte
ndum, species rerura generabilium potuisse fieri in suis primis individuis ex ma
teria prius tempore existente, et tunc non fierent per creationem in toto rigcre
; quatenus tamen necessario supponunt creationem materiae , eatenus dicimus esse
necessariam creationem ad earum productionem. Et hac ratione nomen creationis,
pnesertim in usu sanctorum Patrum , extendi saepe solet ad novam productionem ex
praejacente materia creata, ut patet ex Augustin.,lib. 4 cont. Advers. leg. et
Proph., cap. 24.
Solvuntitr argumenta, et quid philosophi de creatione senserint.
23. Ad argumenta respondeo: in primo eorum petitur, ut explicemus,quid in hac vc
ritate philosophi senserint, et prresertim Aristotel. De qua re multa disputavit
Eugubin., lib. 7 Peren. philos., cap. 3 et sequent. Sed quod ad alios philosoph
os attinet, docent quidem illi sa?pe mundum hunc creatum fuisse ab aliquo primo
auctore; tamen si recte expendantur, non illi attribuunt veram creationem, sed f
ormationem ex praejacente materia, qunm etiam chaos appellarunt, ut constat ex i
is, quae referunt Tertullianus, et alii auctores supra citatiet Lactant.,lib. 7,
cap. 3. Et hoc quidem illi explicarunt de effectione hujus mundi sensibilis. De
mundo autem superiori et intelligibili, id est, de Angelis,obscurissime locuti s
unt,nec mirum; nam cum non potuerint illos ex chao formare, non apparet quomodo
potuerint illos a Deo productos constituere, nisi fortasse illos etiam materiale
s fecerint, quamvis corpore subtiliores; nam illi pro comperto habebant, Deuin n
ibil posse producere, nisi ut artificem, qui ex prsejacente materia operatur. Et
hoc significavit Anaxagoras, quem Aristot., 1 Mephys., cap. 6, text. 48, laudat
, eo quod dixerit omnia esse permista prreter mentem; eamque solam esse puram ,
et omni permistione liberam. Unde et Galen., lib. de Usu p., c. 40, reprehendit
Moysem, quod dixerit Deum imperio suo omnia produxisse.
24. Aristoteles qnid senserit. Aliisvero praetermissis, de Aristot. multi censent
, illum
« Vid. Aug., lib. 41 de Civitat., cap. 4, et lib. 12, cap. 47.
non agnovisse crentionem, ut Gregor., in 2, dist. 1, q. 1; et Henric, Quodl. 8,
q. 9; et Jand., 2 Metaph,, q. 5; Marsil., in 2, q. 1, art. 2; et Bessar., lib. 2
cont. Calumniat. Platon., c. 6; et idem videtur sentire Comment., 8 Physic, com
m. 4, et ibid. Simplic. Et habet bsec opinio non parva indicia in principiis Ari
stotelis. Primo, quia ubique admittit, ct supponit illud principium: Ex nihilo n
ihil /W.Secundo,quia omnes actiones definit per ordinem ad potentiam passivam, e
t omnem actionem sentit habere conjunctam passionem, et motum vel mutationem, ut
constat ex 3 Phys., a principio. Quod si dicatur, Aristotelem, ilhs locis loqui
tantum de actione et efficientia naturalium causarum, adhuc obstat, quia nunqua
m, ctiam in Metaphysica, ad alium actionis modum doctrinam suam extcndit. Quin p
otius, 5 Met., c. 12, deilnit potentinm activam per ordinem acl passivam, dicens
esse potentiam transmutandi aliud in quantum aliud, et c. 2, eodem modo definit
causam efficientem per ordinem ad molum; non ergo agnovit alinm efficiendi modu
m. Quod etiam confirmat, quia res incorruptibiles posnit retenias, sentiens esse
per se necessarias, etideo 2 Metnph., c. 1, in plurnli ait, principia sempitern
orum non habere causas; per scmpiterna nutem intelligerc videtur motus ccelorum,
et perpetuam seriem generationum et comiptionum, quorum principia sunt cceli et
intelligentiffl.
25. Alii vero existimant, Aristotelem cognovisse creationem et Deum esse creator
em omnium. Ita sensit AveVroes, 2 Metaph. , com. 4, et 12 Metaph., com. 44, et l
ib. de Substant. orbis, c. 2; et Alex. Aphrodis., his locis, et D. Thom., ibid.,
et 1 p., q. 44, et 2 cont. Gent., c. 15, ct q. 3 de Potent., art. 6, et 8 Phys.
, lect. 2; Scot., in Quodl., q. 7, et in 2, d. l,q. 3; Thom. de Argen., q. 4; He
rva>us, tract. de jEternit. mundi, q. 4, e1 nlii. Et probatur, nam 2 Metaph., c.
1, dicit dari ahquod ens verissimum, et perfcctissimum omnium, quod sit causa c
fflterorum. Et loquitur plane de causa efficiente, ut ibi etiam Comment. exponit
, dicens, solum primum ens esse per se ens et verum; cffltera vero acquirere ab
illo esse veritatem. Unde per illud plurale, principiasempUernorum, solumDeum in
telligere videtur Arist., vel propter eminentiam ejus, vel propter plures causan
di rationes. Prseteren in 1 de Ccelo, c. 9, text. 100, ponit quamdam naturam imm
ortnlemac divinam,«»(2e co-teris. aliis exactius.
aliis ofuscatius ipsum esse, vivereque dependet; ct 2 de Gener.. c. 10, lext. 59
, ait non omnibus convenire, ut semper sint, quoniam qucedam longe ab ipso princ
ipio absunt : et idcirco (ait) Deus modo deficienti consulau, universum complevi
t, cum generationem instituisset continuam ; lib. etiam SPhys., et 12 Metaph., c
oncludit esse unum primum ens. ct principem omnium; non esset autem princeps, ni
si csset principiiun omnium. Unde Arist., 12 Met., text. 38, ait, ccelum et natu
ram pendere a Dco. Clarissime etiam docet eisdem locis dari unum finem omninra;
ex quo plane fit dari etiam unum efficieus, quia, ut infra trademus, non potest
esse finalis causalitas absque efficiente ; non pctest autein*dari una causa eff
iciens omnium nisi interveniente creatione, ut supra probatum cst. Praeterea 2 M
et., c. 2, probat illud principium, per quod maxime in cognitionem primffl caus® d
evenimus, scilicet, non posse dari processum in infinitum in causis efficientibu
s. Denique in lib. dc Mundo ad Alex., id clarissime docere videtur: Q«a«; /lagitium
(inquit) esset in disputatione rerum mundi praterire, id quod summum iti mvndo h
abetur. Itague vetus fama est, et quidem h<treditaria mortalium omnium, unicersa
a Deo, et per Deum nobis esse constituta. Nec tero itlla naluraperse sufficit,
orbata salute quaw ille ferat.
26. Alii distinctione utuntur , dicentes Aristotelem non cognovisse crentionem c
um novitnte essendi ; cognovisse autem creationem per modum dimanationis natural
is et fflterna? a primo ente, et hoc modo posuisse res incorruptibilcs manasse a
Deo ex fflternitnte. Sed licet hoc de ca?teris rebus possit sustineri, tamen de
nnima rationnli non potest; nam ipse, 2 de Gener. animal., c. 3, ait; animam ra
tionalem venire de foris.id est.non cduci de potentia materiae, et consequentei
fieri per creationem. Potest autem de illa reddi specialis ratio, quia non fit n
isi oblata creatione corporis, et propter compositum. Neque enim verisimile est
Aristot. posuisse animam non factam, si reliqua omnia extra Deum cognovit esse f
acta. Neque etiam dici potest ipsum sensisse omnes animns fuisse a^ternas, et po
sten in temporc uniri corporibns ; nnm idem Arist., 12 Met., cap. 3. text. 16, g
eneratim ait, formam non prneexistere prius quam imiatur materise, et aperte com
prehendit rationalem animam; nam subdit in illn esse singulare, quod ma
neat posterius, id est, post dissolutum com- absfractissimam, et communem Ueo ac
crea
positum; in inceptione autem, eo quod si- luris. Et hic sensus est falsus, nam s
ignifica
mul cum composito incipiat, nullam admittit tur per illum, ens cx vi illius pree
cisoe ratio
exceptionem. Ha?c igitur pars verisimilior nis esse terminura creationis, quod f
alsum
est, quanquam negari non possit Arist. exi- est. Et hunc sensum supponit quartum
illud
guam dc bac rc cognitioncm habuisse, ideo- argumentum, eumque sutlicienter impug
uat;
que per pauca de bac efHcientia tractasse, nihil tamen obstat veritati creationi
s, quia
rpiamvis, 9 Metaph., c. 1, satis insinuaverit illa propositio in eo sensu non se
quitur ex
agnovisse se potentiam activam, queo non in- definitione creationis, ut patet. N
am si fiat
diget motu, vel mutatione ad agendum. cns, reduplicando tantum rationem entislin
ili
27. Ad secundum argumentum satrs pro- seu factibilis, id satis erit ad rationem
creabatum est contraria inductione, quoraodo de- tionis, nam snfficit ut rcs fia
t omnino ex nimonstretur aliqua esse entia, qua> nonnisi hilo. Atque bic esse po
test alter sensus illius pcr creationcm fieri possunt, quod nobis locutionis, qu
i verus est, et ex eo solum seprresertim constat rle materialibus rebus. De quit
ur, omne ens finitum esse creabile : quod immatcrialibus vero solum ex hypothesi
pro- etiam est vemm. Ultimus autem et proprius baraus, si qua? sunt extra Deum,
 uonnisi per sensus cst, ut illud, t» quantum, specificative creationem fieri poss
e , nequc eliam esso tantum sumatur. Et boc modo est verissima posse, si non fia
nt. An vero probelur ratione propositio, quia per crcationem per se primo natura
li dari hujusmodi substantias pra?tor Jit res secundum totam rationem entis, eo
Dcum, de animabus quidem rationalibus id quod creatio nullam rationem entis in e
a snpponimus cx scientia de anima, do aliis supponat. Nam juxta doctrinam Aristo
telis vero infra videbimus, nam ad pra?sens non illud dicitur pcr se primo fieri
, quod nullo refert. modo supponitur in re qure fit; fieri crgo ens
28. Ad tertium, de majori propositione , in quantum ens, mhil aliud est quam quo
d scilicet, quod ad creandum requiratur virtus ipsamet ratio entis per so primo
iiat in tali infinita, dicturi sumus sectione sequenti; eltectu per talem action
em. Ex boc autem nunc solum dicimus , ex aliis mcdiis suffi- sensu non sequitur,
omne eus secundum racienter probari, et creationem esse, et d.iri tiouem entis,
quam in se babet, posse teriniin rebus potentiam, qua? sit sufficicns princi- n
are creationem, quia, \it ex dialectica conpium illius, sive illa infinita esse
debeat, sive stat, particula in quanlum, specificative sumfinita sutbciat. Unde,
si aliundc satis probe- pta, non infert universalem sensum seu distur requiri a
d creandum potentiam infinitam, tributivum, quia non denotat adeequatam raex nec
essitate creationis sufficienter conclu- tionem, seu causam pieedicati, sed solu
m dedetur dari in rebus potentiam inlinitam. Ne- signat partem vel rationem secu
ndum quam que erit petitio principii, aut vitiosus cireu- convenit. Recte tamen
infertur ex illo sensu, lus, quia vel non probamus creationem esse ipsam ratione
m entis ut sic non reperiri unipossibilem, ex infinitate illius potentia?, sed v
oce in entibus, quoe terminare possunt creaquia aliunde colligimus necessitatem
ejus, et tionem, et in ente increato, ut dicemus infra non repugnantiam, tum ill
ius, tum ctiampo- hanc divisionem declarando. , tentia? quse sit principium ejus
, abstrabendo 30. Ad ultimam probationem, sumptam ex ab eo rpiod finita vel infi
nita sit; vcl si ex eo quod esse essentia? rerum supponatur creainfinitate poten
tia? concludainus crealionem tioni earum, qui existimant esse essentia? seesse p
ossibilem, sumimus ipsam potentia? in- cundum se csse aliquid a?ternum, dicerent
linitatem, ut demonstratam ex infinitate es- fortasse creationem csse ex nihilo
existensentire et perfectionis divina?, quam ex aliis tia?, non vcro essentia?.
At vero Wicleph principiis colligimus, ut infra videbimus. dixit creationem non
csso productionem ex
29. Qualiter per creationem fiat ens in nibilo simpliciter, sed ex esse intellig
ibili ad quantum ens. Ad quartum respondeo, pro- esse extra Dcum, utrefeit\Valdens
is,tom. 1, positionem illam, per crealionem fit ens in c. 17. Scotus item, in 2,
d. 1, q. 2, aitcreaqv.antum ens1, multiplicem sensum habere tionem esse product
ionem ex nibilo, id est, posse : unus est, si illud, in quantum, redu- non de al
iquo secundum essc existentia?, nec plicative sumatur, et cadat in rationem enti
s secundum esse essentie?, non tamen ex ni
hilo, id est, do nullo modo ente, nec simpli
1 Vide Cajet., 1 p., q. 44, art. 2. citer, nec secundum quid; supponit vero res
« IndietroContinue »
- Page 16 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
 Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
dens illo modo; ergo casus non cst causa per se alicujns effectus.
6. Dens quomodo sit causa cffeclus casv.alis. Diccs : ergo nec Deus cst causa per
se effectus casualis, ut talis est; consequens est falsuiu, nara cssc casualcm,
est aliqnid in effectu; nihii autem cst in cffectu, quod non sit per se a Deo. M
cspondetur, csse casualem nibil rei addere effeetui, sed denominationem suinplam
cxcoujunctionevel habitudine ad talcm causam, mcdio per se effcctu ejus. Deinde
dicitur, Deum per se causare contingcntiam effcctuum, quia ipse voluit ut tales
effectus casu fierent, non tamen quod in ratione casualium cffectuum constiluere
ntur per ordinem ad Deum, id enim repugnabat, scd pcr respectura ad causam creat
am; qucm respectum ctiam Deus ipsc causat, eo modo quo cssc aut fieri potest:
7. Rursus diccs: quisnam effectus est, qui in hujusmodi eventibus fit omnino per
accidcns, ct sinc causa per se. cum omne id quod est per accidens, rcducendum s
it in causam per se? Respondctur, non oportere ut omnis elfcctus, qualiscunquc s
it, habeat causam per sc, scd satis cst ut conjungatur cffcctni per se alicujus
causse, et hoc sensu intelligendum est, cum dicitur, reduci in causam per se. Et
ita fit in prajsenti; verbi gratia, in exemplo de inventionc thesauri, quod ibi
aumm fuerit genitum, pcr se fuit ab aliqua causa; ipsa item terrtc fossio per s
c ct ex intentione fit ab homine. At vero conjunctio Ula est ita per accidens, u
t nullam habeat creatam causam pcr se, et ideo inventio thcsauri, quse cx illa p
rovenit, dicitur cffectus fortuitus, cujus causa per accidens partim cst homo fo
diens terram, partim is qui posuit aumm in illo loco; et idem est in similibus.
8. Ulterius vero cst advertenduru, bos cffectus per accidens et contingentes, no
n solum evenirc ex concursu causarum cflicientium, sed etiam cx concursu foriuit
o efticicntis causcc cum materiali; sic enim gencrantur monstra, qune raro cveni
unt, obdispositionem materire ; tunc autem effcctus non est casualis respectu ma
terialis cansre, sed rcspcctu alicnjus eflicientis. Quod non satis advertit Avic
cnna, lib. 1 Sufficient., c. 13, et ideo dixlt, effectus casuales non solum essc
, qni raro cvcniunt, sed etiam, qui ad utrumlibet cveniunt, id est, qui teque po
ssunt cvenirc, ct non evenire alicui subjecto; ut rcspectu snperficiei. quod fia
t alba, vel nisrra.
Sed hoc non recte dicitur, nam casus non significat materialem causam, sed effic
ientem, respectu cujus nullus est effectus ad utrumlibet contingcns, nisi in cau
sis liberis, Nain naturales sunt determinata; adunum; in liberis autcm talis eff
ectus uon est casualis ex eo capite, sed liber; erit autem casualis, si sit pra?
ter intentionem, quod non invenitur proprie nisi in iis qua?raro conjunguntur cl
fectibus pcr se intentis. Indifferenlia autem potcntiai materialis nihil refert,
uleffectus dicatur casualis, tum qnin non sequitur effectus ex vi illius; tum e
tiam quia ex parte ejus non est effeclus per accidens, aut praeter iutentionem;
namhocproprie pcrtinet ad causain efficienteui. ut per sc constat.
9. Quidnam sit forluna. Ultimo cx liis facile conslat, quid diccndum sit de forl
una, de qua multa fabulati sunt gentiles, qui ignorantes cansam multorum casuali
um effectuum, qui hominibus evcniunt, deamquamdam finxerunt, quam Fortunam appel
lanint, quce cssct borum cffectuum causa. Sed hujusmodi commentum impugnarant in
teralio? D. August., lib. 4 dc Civit., cap. 18, ctLactant., lib. 3 de Ver. sapio
nt., c. 28 et 29, e! legi potest Albert., 2 Physic, tract. 3, c. 10, et Scotus i
n Quodlibet., q. 21. Diccndumfj' ergo cffectum fortuitnm formaliter ejusdem rati
onis esse cum casuali, solumque differre. quia fortuitus dicitur specialiter in
humaim rcbus, seu rcspectu agentis a proposito cx ratione et intentionc propria
et elicita. Undf fortuna causa est etiam per accidens ejn>dem rationis cum casu,
solumquc deterciinate dicit, ut sit causa agcns a proposito,(]»' sit per accidcns
respcctu effectus prreter intentionem subsecuti. Undc ficri potest, n' idera ef
fcclus sit fortuitus et casualis, seu» fortuna ct casu respcctu divcrsorum; ut inv
entio thesauri cst fortuna respcctu homini~ fodientis terram, casus vero rcspect
u can?'naturalis gencrantis aurum. Quod si nonfi"1 ibi genitum, sed ab alio homi
ne reposilun:. etiam ille est causa ut fortuna; tamen rrtpectu illius diccturmal
a fortuna, respectaalterius bona; hcec enim nomina non significant divcrsas caus
as per se, aut divinas, sed denominationes sumptas ex effectibus pio5" peris vel
adversis. Atque ita explicuit rabonem fortunaj Aristot., 2 Phys., c. 5, et lib.
dc ftona fortuna.
10. Forluncc effeclus dhhuc su>jace*t toliuUati. Sohmi sunt duo advertenda. lfouB1
est fortunam ita esse sumptam ab aliquibus philosophis, ar si cftectus ejus nul
li omnino providcntite suhessent, ct a nulla causa etiam suprema esscnt intenti,
preevisi, aut ordinati. Et hac ratione rcprehendit seipsum aliquando D. Aug., u
t \ Retract., c. 1, quod usus fuerit nomine fortunoe; nos vcro omnem fortunam su
bjicimus divinar providentine, quia nihil nobis casu accidit, quod a Deo non sit
vel ordinatum, vcl permissum, ut supra dcclaratum est, et eleganter dictum est
ab Aug., lib. 3 de Trin., c. 4, his verbis : Nihil fit tisibiliter et sensibilit
er, quod tion de interiori imisibili, atque intelligibili aula summi Imperatoris
autjubealur, autpermittatur, secunditm ine/fabilem justitiam preemioiim atque p
cenarum, gratiarum et retributionum in ista totiiis creaturw amplissima quadam i
mmeiisaqnercpublica. Idemqueattigitlib.83QuiBst., in 24. Altcrum observundura cs
t quosdam cttcctns in nobis iieri, quos putamus fortuitos, eo quod illorum causa
m ignoreinus, cum taracn non sint effectus, qui per accidens a nobis evcniant, s
ed per sc in nobis tiant ab aliqua superiori causa; ut quod aliquis nihil tnle i
ntendens aut praecogitaus, aliquem honuin motum animi in sesentiat, vel quodaliq
uis inccssurus per hanc viam, quasi rapiatur dcsiderio et voluntatc incedendi al
ia via, ct ita etfugial hostium insidias, appellatur ab honiinibus fortuna; bahe
t tamen ille cftectus causam per se intcndentem illum, nempe Angelum aliquem, ve
l Deum ipsum. Et ideo dixit Aug., K Retract., c. i,etlib. 1 contr. Academicos, v
ulgo appellari fortunam, quai occulto ordine regitur, et rationem et causam secr
etam habet. Quod etiam attigit Philosoph., lib. de Bona fortuna, c. "2. Atque ha
ctenus dc fortuna et dc eflicientibus causis creatis.
DISPUTATIO XX.
DE PRIMA CAUSA EFFICIENTE, PRIMAQUE EJUS ACTIONE, QVX, EST CREATIO.
Dc Deo glorioso duplex est in inetaphysica considcratio, scilicet, quatenus est
prima causa, el quatcnus est primum ens; et quanquam haec posterior ratio secund
um se sit prior, altera tamen quoad nos, ct juxta doctrinse ordinem quem prosequ
imur, venit consideranda prius, tum quia per etfectus venimus in cognitionem Dei
; tum etiam quia ad integram considerationem causarum cntis ut
sic, necessaria cst proesens disputatio. Igitur de prima causa secundum sc, et s
ecundum eas perfectiones, quaj ipsi insunt, uihil nunc dicemuB, imo neque de exi
stenlia ejus; scd supponimus nunc esse Deum, quod infra demonstrabimus. Supponim
us item ipsum non habere causam, quia necesso est sistere in aliquo ente non fac
to, cum non possit in infinitum proccdi. Dicemus ergo de ellicienlia hujus primi
entis in alia, ct dc dependenlia aliorum ab ipso. Qua; triplex esse aut conside
rari potest, scilicet, infieri, in conservari, ct in operari; et de his tribus d
icemus in hac et duabus disputationihus sequcntihus. Dcpendentia autem in ficri
potissimum in creatione cousistit, tum quia heec est propria dcpendentia entis i
n quantum ens, quam hic inquirimus tum; ctiam quia in hac actione consistit prim
um fieri (ut ita dicam) entium factihilium; ct ideo de hac actione dicemus in ha
c disputatione; nam ahi modi, qtiibus prima causa potest res producere, et dilli
cultatem non habent, et attingentur satis in disputationibus sequentibus.
SECTIO 1.
An possit ralionc naturali cognosci, creationem aliquorum entium esse possibilem
an etiam ncccssariam; vel [quod idem est) anunum ens in quantum ens possit esse
ntialiter dependcrc e(fectivc ab alio ente.
1. Supponendum imprimis est, quid signiiicet nomen creationis, nam quid res ipsa
sit, postea declarabitur. Significat ergo creatio eftcctionem alicujus rei cx n
ihilo, ut Theologi definiunt'. Illa autem particula, ex nihilo, ut distinguat ha
nc actionem ab aliis, excludit omnem concursum causae matcrialis, et dcpendentia
m rei, qua; creatur, ab aliquo subjecto, ut recle exponit Anselm., in Monolog.,
c. 8, ita ut idem sit dictum, ex niMlo, quod ex nullo subjecto; atque ita distin
guitur ha?c actio ab alia, quo; estper eductioncm depotentia subjecti. Haj namqu
e duse actiones ada;quate dividunt omnem eilicientiam; et ideo sicut per illam p
articulam suflicicnter distinguitur creatio ab eductione, ita suilicienter etiam
pcr illam explicatur ratio creationis. Undc infcruht Theologi1, quidquid creatu
r, debere csse subsistens, aut fieri per modum subsistentis, quia oportet ut fia
t extra subjectum seu sine dependentia a
[merged small][ocr errors][merged small]
subjecto. Quod autem existit sine dependcntia a subjecto, subsistit, vel liabet
se ad modum subsistentis; quod dico propter accidens, si fieret a Dco separatum
a subjecto, quod vere crearelur, quia haberct modum essendi subsistentiai simile
m. Anima vero rationalis etiamsi in corpore fiat, vere tamen fit ex nihilo, quia
non fit ex ipso corpore; non enim cx ejus potentia educitur, neque ab eo pendet
in suo essc; et ideo vere ctiam subsistit, dum in corpore fit, ut infra dicemus
, tractando de subsistentia.
Rationes dubitandi.
2. Prima. Sic explicata voce creationis videtur non posse cognosci ratione natur
ali creationem esse possibilem; primo, quia quod Aristoteles, Plato, et alii gra
ves philosophi non cognoverunt, verisimile est cognosci non posse naturali lumin
e; sed illi philosophi ita ignorarunt creationem, ut tanquam primum principium a
c per se notum haberent ex nihilo nihil fieri, ut constat ex Aristot., in 1 Phys
ic; ergo.
3. Secunda. Secundo de nullo ente potcst demonstrari esse creatum; ergo nec pote
st demonstrari creationem esse possibilera. Antecedens patct, quia omne ens aut
est substantia, vel accidens : accidens autem, si sit insubjecto, nec creatur, n
ec creari potest, etiamsi maxime supernaturale sit, ut supra ostensum est; accid
ens autem esse et fieri separatuma subjecto, non potest inveniri naturali ration
e. Substantia deinde aut spiritualis est, aut materialis : illa prior vix potest
per rationem naturalem invcstigari an sit, nedum demonstrari qualis vel undc si
t; ergo non potest cognosci evidenter quod sit aliqua substantia spiritualis fac
ti ab alio; et consequenter nec demonstrari poterit creationem esse necessariam
vel possibilem propter has substantias. Substantia autem materialis semper fit e
x materia; quod autem materia ipsa sit facta, aut cfficientia alterius indigens
ut esse possit, non potest demonstrari; unde Plato et multi philosophi posucrunt
illam ceternam et improductam, ncque apparet naturale raedium, quo oppositum de
monstrari possit. Nam si quo"d esset, maxime imperfectio, ct potentialitas mater
ite. Sed cur dici non potest materiam ex se habere hanc suam entitatcm, quamvis
minimam ct imperfectam? Nequc enim est pcr se notum hanc imperiectionem potentia
litatis passivee habere necessariam connexionem cum alia imperfec
tione potentialitatis objectiva;, quam includit res eflectione vel creatione ind
igens.
4. Tertio, ad creandum requiritur virto iniinita; sed non potest demonstrari ess
c possibilem virtutem activam infinitam; creo neque csse possibilem creationem.
Majordeclaratur a posteriori, quia alias erealurapossct habere virtutem creandi,
quia si nonrepugnat ob infinitatem virtutis, non est cur repugnct; consequens a
utem per se satr absurdum est. Minorvcro probatur, quianullum est naturaie mcdiu
m demonstrandi virtutem infinitam in agendo; Aristoteles enim ex motu conatus es
t id demonstrare, non est tamen assecutus, ut infra ostendam; est autem cadem ra
tio dc quacunquc alia naturali rationc. Unde multi ex creatione conantur demonst
rare esse aliquam virtutem infinitam hi agendo; sed hic est circulus vel petitio
principii in hac re, dc qua disputamus.
5. Quarto, repugnat ens in quantum cns fieri; ergo repugnat aliquid creari; cons
eqnentia constat ex definitione creationis,quia si aliquid fit ex nihilo, fit pe
r se primosecundum totam rationem entis; ergo fit per se primo, in quantum ens.
Antecedens proiu tur primo, quia si ens in quantum ens esset factibile, omne ens
essct factibile; quia quc»i convenit alicui rationi per sc primo et sccundum quod
ipsa , convenit omni ei, in quo tahs ratio invenitur; hoc autem est plane faisu
m, quia necesse est dari aliquod ens, qood fieri non possit; alias procedereluri
ninfinitum in producentibus et productis, quod est impossibile. Secundo probatur
idem antecedens, quia ens, in quantum ens, abstrahit ai entitate secundum esse
existentifc, ct secundum essc essentiae; impossibile autem est fieri aliquod ens
secundum totum hocesse; crgo impossibile est fieri in quantumens. Unde etiam fi
t, esse impossfbile ficri ex »¦ hilo, quia impossibile est fieri secundumesse existe
nlije, quin supponatur secundum t& essentiae; quod esse non cst omnino niliiL na
m per illud distinguuntur res vera: a ne> tiis et chimericis; ergo.
Opiniones varicr.
6. In hac re fuit multorum Thcologoruin opinio non posse demonstrari rem aliquam
 esse factam, vel fieri posse per creationcm. Ita tenet Gregor., in 2, dist. 1,
q. 2, versus finem, et inclinat ibid. Gabriel, q. % arl" Tenet Bassolis, in 4, d
. 4, q. 1, «* 3auctorcs a fortiori supponunt non posse demonstrari omne ens distincl
um a Deo, esse faclum ab ipso, aut non posse esse plura entia realia improducta.
Quamvis enim admissa creatione aliquorum entium, non statim evidenter inferatur
esse impossibile dari duas naturas increatas, vel omne ens distinctum a Deo ess
e ab ipso factum, sed hoc propria demonstratione indigeat, tamen si creatio non
esset possibilis, impossibile omnino esset omnia entia distincta a Deo, facta es
se nb illo, quia evidens est multa esse entia, qua; non possunt fieri, nisi per
creationem, si fieri debeant. Ut res omnes spirituales, qune cum materiam non ha
beant, non possunt fieri ex prasupposito subjecto; item coeli, si supponamus eos
non posse fieri per generationem, sicut natura, operatio, motus, et quidquid de
illis experimur, satis videntur ostendere; item materia prima, quse ex priori m
ateria tieri non potest.
7. Secunda sententia est, hanc veritatem posse demonstrari ratione naturali. Hae
c est communior sententia Theologorum, quam tenetD. Thom., in2, d. \, q. 4, a. 2
, idemque supponit in i p., q. 44, a. 1, et q. 45, t. 2; tenct etiamAJens., 2. p
., q. 6, a. 6;Scot.,inl, d. 8, q. i; Argentin., in 2, d. 1, q. 1; Hervseus, Quod
lib. 2, q. i ; Henric, Quodlib. 8, q. 6. Estque hsec sententia conformior divini
s Scripturis; illee enim docent ex hoc mundo visibili posse ostendi Deum esse, q
uia ipso? creaturae clamant habere se alium auctorem, vel factorem; qua?. loca e
xpendemus inferius, cum demonstraverimus Deum esse. Sancti etiam Patres eodem mo
do loquuntur, quos infra eodem loco referam. Estque sine dubio ha?c vera sentent
ia, qua? non potest raelius probari, quam aflferendo media, quibus ha?c veritas
demonstrari potest.
Qitfestionis resohttio.
8. Duo igitur probare possiunus: unum est creationem esse possibilem; aliud est
creationem actu esse, vel factam esse, vel exerceri in universo ab aliqua causa
efiiciente. Ex quibus eliciemus tertium, nimirum dari in universo, esseque neces
sariam unam primain causam, ad quam omnia alia entia, qua? habent esse, reducant
ur per creationem, tanquam ad primam originem sui esse.
Esse possibilem creationem ostenditur.
9. Primo ergo creationem esse possibilem probare possumus a priori, si aliunde s
uppo
namus probatum Deum esse, et summe perfectum esse, quantum inlatitudine entis es
se aut intelligi potest. Nam, ut infra citato loco dicam, quamvis absolute nos n
on possimus cognostere Deum vel pcrfectiones ejus a priori, tamen supposito aliq
uo principio vel atlributo, a posteriori demonstrato, ex illo possumus colligere
a priori aliud, ut immortalitatem ex immaterialitate. Sic igitur in prtesenti s
upponimus demonstratum dari unum supremum ens perfectissimum, imo etiam potentis
simum, ut infra probabimus, non cx creatione, ne petamus pricipium, sed ex aliis
mediis. Jam igitur argumentor in hunc modum, nam effectio per creationem non es
t ita impossibilis, ut in se involvat repugnantiam aut contradictionem; ergo nec
potentia ad agendum hoc modo est in se impossibilis, aut rcpugnantiam, aut impe
rfectionem involvens; ergo talis potentia est de facto in aliquo ente, saltem in
primo; ergo ex vi illius est possibilis creatio. Ha?c ultima consequentia clara
est; distinguere autem oportet illam vocem seu denominationem possibilis : uno
enim modo negativc sumitur, prout idem cst quod non repugnans; alio modo positiv
e pro eo quod potest esse aut ficri, quo sensu dicit denominationem ab aliqua po
tentia vel acliva, vel passiva. In anteccdenti ergo sumitur possibile priori mod
o, in consequenti vero posteriori; nam ut creatio sit possibilis, duo necessaria
sunt et sufficiunt: unum, ut in se non repugnet; aliud, ut per aiiquam potentia
m sit possibiJis; et ita supposilo antecedenti consecutio est evidens.
10. Piimum autem anteccdens probatur primo, qui nulla ostendi potest repugnantia
, in eo quod aliquid ex nihilo fiat, in vero sensu a nobis declarato. Non enim f
ingendum est, ut quidam putarunt, ipsum nihil futuram esse matcriam, ex qua tale
ens fiat, quod plane repugnat; nam illa particula, ex, non dicit ibi habitudinc
m materialis causae, sed termini a quo; sic autem nulla est repugnantia, ut id,
quod ex sc nihil erat, incipiat esse aliquid per effectionem alterius. Quod si v
elimus illam particulam, ex, juxta habitudincm materialis causa? interpretari, n
onpositive, sed negative exponenda est, ut id dicatur fieri ex nihilo, quod non
ex aliqua materiali causa fit; in quo etiam nulla potest repugnantia ostendi; cu
r enim, sicut iit aliquid in actu, quod prius erat possibile per potentiam activ
am et passivam simul, non poterit etiam fieri in actu aliquid, quod sit possibil
e per 6olam potentinm agentis, rminentiorem, magisque efficaceni?
11. Ohjectioni satisfit. Dices : sicnt rcpugnat aliquid fieri in actu, quod prius
ossct possibile per solam potcntiam passivam sine activa, ita e convcrso repugn
at fieri in actu aliquid, quod tantum sil possihilc per potentiam activam sine p
assiva; cur enim non potest esse effectus a potentia patiente sine agente, si es
se potest ab agente sine recipiente? Rcspondetur, satis perspicuam essc rationem
diversitatis; nam actio, vit actio, dicit cssentialem ordinem ad eQicicns, et i
deo implicat contradictionem essc actionem sine agente; actio vero, ut actio, no
n dicit essentialem ordinem ad passum, neque ad passionem, loquendo de actione i
n tota sua latitudine , scd dicit habitudinem ad etfectuin, qui per illam fit et
do.pendet ab agente causa. Et similiter potentia passiva dicit adsequatam habit
udincm ad activam, quia non potest recipere aliquid, nisi ab aliquo illud recipi
at; polentia vero activa non dicit adffiquatam habitudinem ad passivaru, ut infr
a suo loco latius dicemus, quia non est de ratione potentico activte, ut possit
ngere in aliquo, sed ut possit agcrc aliquid, et ideo potest aliquid esse possib
ile simpliciter per solam potentiam activam, non voro per solam potentiampassiva
m. Prreterea passiva est imperfecta, et sola non cst simpliciter potcns ad effec
tum, nisi perficiatur per activam; activa vero est ex suo gcnere pcrfecta, et id
co exse nullam involvitrepugnantiam, ut aliqua potentia activa sit in suo ordine
adeo perfcctn, ut se sola, et sine depcndcntia a passiva, in sese virtute conti
neat et effectum et actioncm. Et ita simul probata est prima conscquentia, quee
etiam est evidentissima supposito nntccedente. Quk enim major repugnantia excogi
tari potest in hujusmodi potcntia, quam in dicto modo efficicndi? aut quarnnm im
perfectio, et non potius maxima perfectio?
12. Et utrumque confirmari potest, si per illud, exniliilo, intelligamussignitic
nri, ut tota res. quce per se primo tit, ut adajquatus terminus actionis, qui vo
catur ut quod, omnino et secundum suam totam entitalem fiat, nulla ejus parte, a
ut re prcesupposita; omnes enim hi sensus veri sunt, et eodem devolvuntur. Sed i
n hoc etiam indicatur magna perfectio ex parte virtutis activa;, et nulla est re
pugnantia cx parte effectus vel effectionis ejus. Nam quod res lota, quee non er
at, secundum se totam accipiat essc, quaennm implicatio
est? Certe cx terininis nulla npparct major, quam in eo, quod rcs, quae tanlura
erat inchoata seeundum unam pnrtera, perficiatur pcr adjectioncm altcrius pnrtis
, qua; prins non erat, nisi quod illud prius requiril mnjo. rem vim in agendo. N
on cst ergo iu hnjosmndi polentia vel effcctionc aliqun repnirnantia, scdtiintui
n mnjor perfectio. Solum possel quis hmsitnrc qualis possit essc hnec nctio sine
subjeeto, aut quomodo id non repuirnet. Scd hoc explicabimus facilc in seqnenti
b»; satis enim nunc cst quod in eo nulla oslpnditur rcpugnantia. Eo vel maxime, qu
odaliqui iotelligunt creationem absque transcuntc nclione.
13. Superest prolwnda sccunda conseqnentia, in qua est vis illius rationis, nimi
nmi hanc potentiam ponendam esse inrerummtura saltem in primo ente, si in se non
involvit repu,!,Hianliam, vel imperfectionem.Hoc autem prob.iri potcst primo ex
illo fenerali principio, quod in primo cnte est forraaliler omnis perfectio sim
pliciter simplex, quouoVmonstrabimus infra tractando de perfeclione primi cntis.
Nam hujupmodi potentia exproprio olijectivo conceptu dicit perfectionem simplic
itcr siinplicem; dicit cnini perfeetionom ex sc non repugnantem, nequc involvcnt
om imperfectioncm. Ex quo plnnefit.nl in latitudine ontis mclins sit habere ilfa
un qunm non illam, in quo consistit ratio pcrfcctionis simpliciter; ergn talis p
otentia ncccssnrio tribuenda est primo cnti. Idem ferc argumentum est, quod hrec
potcntia necessario includitur in omnipotentin, qiiia omnipotentia so extendit
ad omne possibile, iJ est, ad omne ex se non repngnans: seddc ratione prinii ent
is est, ut babeat omnirjotcntinin ; ergo et quod habeat banc potentiam. Totum an
tecedens demonstrandum est infrJ tractando dc attributis primi entis.
\ i. His accedunt raliones aliffi pcrsevaHc probabiles, nam liic modus agendi si
ne dcpendcntia ab alia causa extra se sive efficiente, sive materiali, est valde
conscntaneu* essentiali perfectioni primi entis. Primo qmdem, quia modus agendi
cst proportionatumodo cssendi; sed modus essendi primienti? est cum omni indepe
ndentia; ergo modu? etiam agendi proprius ojus erit independens ab omni causa et
iam matcriali. Secundo.qu'3 virtus activa definila ad agendum in suljecto et ex
subjecto est valde contracta et limitata; crgo uon est attribuenda primo enti. q
uia non est unde possit in illo hnbere tnleru
« IndietroContinue »
- Page 17 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
haeretici hanc sententiam de fato secuti sunt, prout a dictis philosophis assert
a est.
3. Alii vero fati necessitatem non in astris, sed in divina voluntate posuerunt;
sic Seneca, lib. 2 Natural. qusest., c. 35 : Quemadmodum (ait) rapidorum agua t
orrentium in se non recurrit, nec moratur guidem, guia priorem superveniens prwc
ipitat, sic ordinem fati wterna series regit, cujus ha-c prima lex, stare decret
o. Et statim, c. 36, definiens fatum, ait, esse necessilatem rerum omnium action
umgue, guam nulla vis rumpat. Idem optime, lib. 4 de Beneficiis, c. 7. Ejusdemqu
c sententice videtur fuisse Plato, Dialogo ult. de Repub. Quidam etiam novi haer
etici (quod Calvino et sequacibus tribuere possumus) lioc genus fati introduxeru
nt, licet fortasse non sub eo nomine; docent enim omniu ex necessitate cvenire,
non ex solo influxu ccelorum, scd ex superiori influxu Dei ita moventis et appli
cantis omnes causas secundas ad agendum, ut ex necessitate illud agant ad quod i
mpelluntur, et nihil aliud. Hanc vero necessitatem subjiciunt divinse voluntati,
et respectu illius dicunt esse simpliciter variabilem; quamvis supposita aetema
Dei dispositione jam immutabili, qua statuit universas res ita condere, guberna
re ct impellere, ut omnia ex necessitate eveniant, quae respectu creaturarum est
nccessitas simpliciter, respectu vero Dei est necessitas immutabilitatis.
Resolutio.
4. In hac doctrina de fato sic explicata multi continentur errores non solum con
tra Catholicam fidem, sed etiam contra rationem 'naturalem, ut facile ex hactenu
s tractatis constare potest. Propter quod et res ipsa ab Ecclesia est damnata in
nonnullis Conciliis, et a sanctis Patribus diligentissime est impugnata, ct nom
en ipsum fati Catholicis omnibus odiosum est, quamvis nonnulli adjuncta sana int
erpretatione non putent esse omnino rejiciendum.
Notantur et refelluntur dicti errores.
5. Primus. Primo igitur tribuere causis secundis fatalem necessitatem independen
tem a Deo, plane stultum est, et contra rationem naturalem. Hoc non aliter proba
ndum est quam demonstrando omnia pendere a Deo in fieri, esse, et operari; quod
tribus disputationibus sequentibus praestabimus.
6. Secundus. Secundo constituere necessitatem fati sub Dei causalitate et influx
u,
inevitabili etiam ipsi Deo, repugnat rationi naturali. Probatur, quia vel duos e
rrores, vel alterum tantum includit ea sententia, scilicet, aut Deum non esse om
nipotentem, aut saltem minime operari libere, quidquid extra se operatur; nam si
Deus has duas perfectiones habet, quce potest esse dispositio, influentia aut n
ecessitas causarum secundarum, quam ipsc non possit sua omnipotenti et libera vo
luntate immutare aut impedire? Quod autem in Deo sint omnipotentia et libera vol
untas, demonstrabimus infra, de Deo et attributis ejus disputantes. Est autem co
nclusio intelligenda de inevitabili necessilate simpliciter; nam si sit sermo de
inevitabilitate tantum secundum quid, proveniente scilicet ex immutabilitate De
i, ex hac parte non erit error, si ahunde non misceatur, ut dicemus.
7. Tertius. Tertio constituere talem fati necessitatem, quae ex astrorum et aliar
um naturalium causarum influxu ad omnes inferiores causas dimanet, sub illis eti
am voluntates humanas comprehendendo, est error etiam naturali rationi repugnans
. Intelligitur autem heec conclusio, etiamsi heec necessitas ponatur pendens a d
ivina voluntate et per illam mutabilis. Probatur, quia hujusmodi fatalis necessi
tas destruit arbitrii libertatem. Quo titulo damnata est illa sententia in Conc.
Brachar. I, cap. 9, et a Leone I, epist. 91, c. 11 et 13, et contra illam multa
congerit Euseb., lib. 6 de Praepar. Evangel., c. 5 et seq., et late etiam scrib
it Chrys., in orationibus de Provident., ct Aug., dict. lib. 5 de Civit., fere p
er totum; et Greg. Nyssen. seu Nemes., lib. 6 suae Philosoph.; Boet., lib. 6 de
Consolat., et alii frequenter. Quin ctiam philosophi hoc genus fati oppugnarunt,
ut sumitur ex Arist., lib. 1 Ethic, cap. i, et lib. 1 de Interp., cap. ult, et
Ammon. aliisquc interpretibusibi, et lib. 2 Phys.,cap. 6, ubi Simpl., Themist. e
t alii; et Alex. Aphrodis., lib. de Fato; Plutarch., lib. de Fortuna; vide alia
in Julio Sirenno, lib. de Fato. Fundamentum etiara illius sententiae alium inclu
dit errorem, nimirum, ccelorum influxum directe et per se cadere in humanas anim
as et voluntates; quod est contra animae immateriahtatem, et consequenter contra
ejus immortalitatem.
8. Quarto constituere fatum, illud attribuendo efficientiae et influxui primoe c
ausce necessitantis omnes causas sccundas , ctiara rationales voluntates, ad sin
gulos etfectus, error est tum contra fidem, tum etiam contra rationem naturalem.
Probatur ex dictis, quia etiam hoc modo destruitur liberum arbitrium. Unde in h
oe etiam sensu damnata est haec necessitas fntalis, quamvis non sub fati nomine,
in Concilio Tridentino, sess. sexta. Et ratione philosophica declaratur, nam ve
l inter causas secundas sunt aliquae, quaj natura sua non indigent ad agendum il
la Dei motione necessitante, vel nullae sunt hujusmodi; si dicatur hoc secundum,
ergo nulla est ex se causa libera et indifferens. Si vero dicatur primum, ergo
vel prima causa semper extrahit secundam a suo naturali modo operandi, quodest a
lienum ab omnirectaratione, quia causa prima juxta ordinarium providentiae modum
solum cooperatur secundae quantum illa indiget, ut inferius dicemus; vel certe
non semper causa secunda illo modo necessitatur ad agendum a prima, quod intendi
mus ; ergo hinc fit, falsam omnino esse positionem fati in praedicto sensu.
Quo vero setisu possit fatum quoad rem ipsani admitti.
9. Quinto constituere fatum in eo sensu, ut solum se extendat ad effectus natura
lium causarum, ad quos neque angelica, ncque humana creatura sua libertate ullo
modo concurrit, et in iis effectibus ponere fatalem necessitatem, provenientem e
x serie et ordine causarum universi, inevitabilem per causas sec\indas, et per p
rimam secundum ordinariam potentiam, et secundum modum operandi et concurrendi h
ujusmodi causis connaturaliter debitum, aut etiam ex immutabilitate alicujus dec
reti, vel praefinitionis ipsius Dei, non tamen ex absoluta potentia et voluntate
ejus, hoc (inquam) modo, constitutio fati non continet errorem ullum, sed veram
doctrinam, quanquam in usu verborum moderatio tenenda sit, ut infra dicemus. Ha
ec assertio tota constat ex dictis praeced. sect., ncque aliam probationem, aut
declarationem adjungere oportet. Hoc autem sensu posuisse fatum Stoicos, et Plat
onem, ex Plutarcho et aliis refert Ludovicus Vives, in 5 de Civit. Dei, c. 1 et
tO, nam illi a fati necessitate voluntates humanas et liberas actiones excipieba
nt. Unde etiam Damascen., lib. 2 de Fide, c. 25, tacito nomine refert, philosoph
os non posuisse falum circa humanas actiones, qme contingentes sunt, sed circa n
ecessarias. Et similiter Tertullianus, lib. de Anima, c. 20, inquit, etiam philo
sophos distinxhse fatum, et arbitrii libertatem; et subjungit ex propria
sententia : Et nos secundum fidem difftrafa
suo jam novimus titulo.
10. Sed quaeres, an fatum respectu talium effectuum sit causa efficiens, vcl qui
d sit; nam quidam censent fatum formaliter significare relationem quamdam, eo qu
od Boetius, de Consolat., pros. 4, definiat, fatum esse ordinem causarum secunda
nim, divinam providenliam exequentium; ordo autem relationem importat. Ita sumit
ur ex D. Thom., t p., q. 416, art. 2,ad3. Sed dicendum est,hnjusmodi fatum neque
esse solam relationem; ha?c enim nil ad efficiendum confert; nec esse unam aliq
uam causam efficientem; nulla enim per se sola suflicit ad eam necessitatcra ind
ucendam , quam fatum indicat; sed esse collectionem causarum ita dispositarum ex
divina providentia, sicut necesse esl, ut talis effectus sequatur. Hoc constat
ex ipsa explicationc fati, quam tradidimus, et ex assertione posita. IUa vero ca
usarum dispositio, quam alii ordinem aut seriem vocant, non est relatio, sed dic
it in singulis et in omnibus causis applicationem accommodatam, uttalis effectus
sequi possit; quae quidem applicatio non cst relatio, licet fortasse sit fundam
entum relationis, vel pcr modum relationis a nobis declaretur, Atque ita potest
exponi D. Thom. supra, de relatione pro fundamento, ex eodem D. Thom., opusc. de
Fato. quod est 28, cap. 5, ubi sentit fatum dicere conditionem causae. Et idem
volunt, qui fatum numerant inter efflcientes causas. Vide Alexandrum, dicto opus
c. de Fato, c. 2. Es dictis autem intelligere licet sub hac collectione causarum
non tantum comprehendi efficicntes, sed etiam materiales; nam ex his magna ex p
arte pendet necessaria consecutio talis effectus; magis autem reducitor fatum ad
efficientem causam, quia hs?c est, qna per se inducit effectum supposita tali m
ateria, et aliis conditionibus ad agendum requisitis. Rursuscolligitur ex diclis
, fatum juxtahancinterpretationem nonsemperesse causampersc omnium effectuum; al
iqui enim sunt effectus per accidens, qui sunt casuales respectu particularium c
ausarum, ut infra dicemus, qui non habent causam per se, ul ibi probabitur. Unde
respectu collcctionis omnium causarum uaturalium necessario eveniunt, non tamcn
possunt attribui alicui causae per se et naturali, quffi fatum appelletur; ita
ergo est dicla conclusio limitanda.
Quid de fati nomine sentiendum.
\ {. Sexto constihiere fatum in dispositione causarum naturalium , quatenus divi
nae providentiae subsunt, et juxta illius prspordinationem , vel permissionem ac
praescientiam infallibiliter operantur, in re ipsa non continet crrorem, sed po
tius Catholicara doctrinam, rationi etiam naturali consentaneam; modum autem loq
uendi corrigcre, vel satis cxplicari necesse est. Heec tota conclusio sumitur ex
D. Thom., 1 p., q\ H6, art. \, et ex Auguslino, quem ipse citat, 5 de Civit., c
. \, dicente : Si quis Dei volnntatem vel potestatcm fati nomine appellat, sente
ntiam teneat, et linguam corrigat. Et priorem partem hujus assertionis intendit
Boetius loco supra citato, dum nomen fati ad congruentem et veram significatione
m reducere conatur.* Et ad eamdem putant multi reduci posse sentcntiam Platonis,
et Seneca?,supra relatam; non enim intenderunt negare nostri arbitrii libertate
m. Quod sentire videtur etiam Plutarch., lib. 4 de Placitis, c. 27, et Aristot.,
lib. de Mundoad Alexand., sub finem, ubioptime de hac re loquitur. Quin et Stoi
cos non aliter sensisse de fato, nec libertatem arbitrii abstulisse docet Atigus
t., 5 de Civit., c. 10, ut supra tactum cst. Ac tandem declaratur, quia per fatu
m sic expositum nihil aliud significatur, nisi quod causae secundae subordinatce
sunt divinee providentiae, quatenus omnes istae causre ordinatae sunt a Dco ad
hos effectus producendos, quod certissimum est. Deinde significatur, quod istae
causse secundse nihil opcrantur, quod non sit a Dco et prcevisum, et prseconcept
um seu prsefatum (nomen enimfati a fando dictum censetur), et aliquo etiam modo
praeordinatum, vel permissum, ac generalius loquendo, provisum; quod etiam certi
ssimum est, et rationi naturali consentaneum. ut inlra Obtendemus disputando de
attributis Dei. Atque hinc fit, ut in ordine ad divinam piovidentiam sit qusedam
infallibilitas, vel, ut Boetius loquitur, immobilitas in effectibus causarum se
cunda-. rum; quia nunquam possunt omnino subterfugere ordinem providentiae Dei.
Et hsec immobilitas nomine fati declaratur. Quse non excludit contingentiam nec
libertatem aliquarum causarum, quia non consistit in absoluta necessitate, sed i
n infallibilitate pi sescientise et providentiee divinse, ejusque immutabilitate
; cui correspondet similis necessitas in effectibus causarum secundarum,
quae dicitur necessitas ex suppositione seu consequentia?; quia fieri non potest
, ut aliter eveniant quam fuerint pra'sciti, ut superius D. Thom. explicat, art.
3. Adveitendum est autem, etiam admissa hac significatione, non recte attribui
Deo, ut ibidem notat D. Thom. cx Boet. supra. Nam fatum est dispositio causarum,
ut est sub Deo, non vero est proprie ipse Deus, vel voluntas Dei, nisi causalit
er, ut loquitur interdum Aug., lib. 5 de Civit., c. \, et Seneca, et Arist. supr
a. Consonatquc ipsum nomen fali, quod a fando dictum est, unde significat id quo
d effatum est, non ipsum qui effatus est. Adde, neque etiam tribui fatum proprie
in dicta significatione actibus liberis voluntatis creatae, quia liberum arbitr
ium Deo subjicitur immediate, et non ahis causis, vel dispositioni earum, nisi p
er accidens ac remote; et ideo vel nullo modo, vel nonnisi impropriissime propri
i actus liberi arbitrii possunt fato attribui, ipsammet Dei providentiam, et imm
ediatum intluxum ejus fatum appellando.
12. Atquchinc tandem constat ultima pars assertionis, quoe solum est de usu huju
s vocis, fatum; cujus usumaitD. Thom., recusasse sanctos Patres propter eos qui
fatum in influxu siderum ponebant. Quod verum esse constat cx superius citatis,
et ex Aug., 1. 5 de Civit., c. 9, et tract. 37 in Joann., et Greg., homil.lOinEv
ang., et Greg. Nyssen., lib. 6 Philosoph., c. 2, vel alias Nemes., lib. de Anima
ejusque facultatib., c. 35 et 36. Et ratio est, quia /atum ex primaeva impositi
one institutum est ad significandam radicem fatalis necessitatis, quam absolutam
necessitatem esse scntiebant, qui nomen fati inveneiunt; et ideo in propria sig
nificatione non potestattribui omnibus causis secundis, eliam ut divinae provide
ntiee subsunt. Ex quo etiam fit ut neque effectus naturales, qui in hoc inferior
i mundo eveniunt, dicendi sint fato evenire in illa proprietate, quia regularite
r nunquam eveniunt sine interventu alicujus causae liberae, vel angelicae, vel h
uman»;; ita ut neque pluvise, venti, et similes effectus, qui videntur maxime natu
rales, dicendi sinl fatali necessitate provenire; nam permittente Deo, vel ordin
ante saepe impediuntur, vel excitantur media aliqua actione bonorum aut malorum
spirituum. Hac ergo ratione nomen fati non est a nobis absolute usurpandum; si q
uis autem corrigendo significationem eo uti velit, non est cum illo contcndendum
; declaratio autem seu correctio est,
ut nomen fati solum significet seriem cau- Nomen igitur casvs proprie significat
potius sarum divinae providentiae subjectam, quae effectum quam causam, dicitur
que de quoliillis necessitatem non imponit, sed unam- bet effectu inopinato, quo
d notavit Boet., quamque modo sibi proportionato agere si- lib. 1 de Gonsolat.,
pros. i, ubi non vult nit. Addit Alexand. Aphrodis., lib. de Fafo, casum signifi
care causam, sed effectumjtac. 3, fatum interdum significare cujusque rei men ja
m usus obtinuit ut de causa etiamdinaturam, habetque illasignificatiofundamen- c
atur ; non potest enim ille effectus carere tum in Arist.. 1.5 Physic, c. 6, tex
t. 57, aliquacausa; et ita egit de casu Aristot.,2 ubi naturalem generationem, v
el corruptio- Phys., et cum eo cseteri pbilosophi; tamen nem fatalem vocant. Jux
ta quam significa- explicato effectu intelligetur melius causa. tionem nec fatum
babel majorem necessita- Dicitur ergo effectus casualis, is, qui per tem quam n
atura, nec majorem universali- accidens, et praeter opinionem, vel intentiotatem
. Unde sicut non omnia naturali ordine, nem, conjungitur effectui per se alicuju
s cauvel necessitate eveniunt, sed quaedam libere, sa;, ut quod fodiens terram,
inveniat thealia casu, ita non omnia fiunt fato. Verumta- saurum. Hoc constat ex
communi significamen haec significatio illius vocis, nec videtur tione illius v
ocis, nam idem est effectus «esse in communi usu, nec habere fundamen- sualis, quo
d conlingens raro, et prseter intum in illius vocis etymologia, qua fatum a tent
ionem. Duo itaque videntur esse de ilfando dicitur, ut ex Augustino notavimus; l
ius ratione. Unum est, ut raro eveniat, ut quare ut fatum aliquid sit, divina pr
aescien- sentit Aristot., 2 Phys., c. 7, et ibi Averroes, tia et providentia exc
hidenda non est. Alexand., S. Thom., Albertus, et alii, quam
vis Avicenna boc limitare voluerit sine causa,
SECTIO XII. ut statim dicam. Cum autem dicitur ille ef
Vtrum casu et fortuna inter causas efficienles fectus raro evenire, intelligendu
m est in sennumerari debeant. su (ut ita dicam) composito, seu lacta sup
positione talis causae ; saepe enim est rarus
1. Disputatio de casu et fortuna conjuncta effectus, quia raro ponitur causa, qu
anquam est cum disputatione de fato, quia sublata illa posita semper aut regukri
ter sequatur necessitate fatali, videtur fieri consequens, effectus; et tunc non
est casualis, sed potesl ut multi effectus casu et fortuito in universo esse pe
r se, nisi positio etiam talis cauae, eveniant. Cumque nibil possit fieri, quod
vel concursus plurium causarum casualis sit. non habeat efficientem causam, fier
i etiam Alio ergo modo sequitur raro effectus etiam videtur, ut hujusmodi effect
us casuales, vel posita causa; et hoc modo dicitur eflectu; fortuiti, aliquam ef
ficientem causam habere casualis raro evenire. Quia vero talis effectus debeant,
quae casus, aut fortuna nominetur. semper provenit ex concursu plurium cauaDe h
ac ergo causa inquirimus, an sit, et qua- rum, oportet ut ille concursus non lia
beat lis sit. Videtur enim non esse aliquam ex certam et definitam causam in uni
verso; es his, quae necessario aut hbere agunt, et ita quo etiam fit ut raro eve
niat; et ideo eclipsis nullam esse posse. Assumptum patet, quia non est effectus
casualis, neque omnis alius causa necessario operans, vel semper, vel fre- qui
regulariter conjungitur cum effectuper quentius consequitur suum effectum; effec
- se.
tus autem casuales dicuntur esse ex iis, qui 3. Secundo est de ratione talis eff
ectus, ut raro eveniunt; ergo non eveniunt a causa prwter intentionem agentis ca
usa? eveniat; necessario operante. Rursus causa libera ut quod praetereunte Petr
o lapis cadat, dicisemper operatur aproposito, et ex intentione tur esse casus f
ortuitus, quia fuit prater infinis; casus autem dicitur esse cum prseter in- ten
tionem tum hominis transeuntis, tum htentionem aliquid accidit; nonestergo casus
pidis cadentis, vel gcnerantis, quodillumin causa libera; ergo casus non potest
esse ali- centrum movebat. Quod si ille concursus qua causa efficiens. fuisset
ab aliquo intentus, respectu illius non
diceretur effectus casualis, sed perseinsuo Deefeclu casuali. genere; est ergo d
e ratione casus, quod sit
2. Quamvis haec nomina, casus, et fortuna, effectus praeter intentionem agentis;
quia est pro eodem saepe usurpentur, tamen in rigo- effectus per accidens.
re habent diversam significationem; et ideo A. Atque ex hac explicatione intelli
gitur, dicemus prius de casu, deinde de fortuna. non esse in universo effectus c
asuales res
pectu Dei, sed tantum respoctu causamm secundarum, seu particularium; et ratio e
st, quia nihil evenire potest praeter intentioncm Dei, eo quod nihil possit subt
erfugerc praescientiam ejns. Dices: interdum aliquid fit in rebus praeter intent
ionem Dei, ut in humanis actibus peccata. Et fortasse etiam in effcctibus natura
libus aliqui possunt contingere, qui licet sint praesciti a Deo, non tamcn sint
intenti. Respondetur imprimis, respectu causae operantis per intellectum et volu
ntatem non solum requiri, ad hoc quod effectus sit casualis seu fortuitus, ut si
t praeter voluntatem, sed etiam ut sit praeter scientiam vet opinionem operantis
. Nam si cx actione mea aliquid sequatur, quod ego futurum esse praevidi, non po
tcst dici, esse mihi casuale vel fortuitum, etiamsi esse possit velnonvoluntariu
m, scd permissum tantum, vel etiam aliquo modo involuntarium. Unde Aristot., lib
. 2 Magn. Moral., c. 8, dicit, ibi minus esse fortunx, uliplus est intelleclus.
Ut ergo Deo nihil casu accidat, satis cst quod nihil praeter ejus scientiam et p
raescientiam eveniat. Addimus vero praeterea aliud csse loqui de etfectu, qui es
t in peccato, qui semper est res aliqua, aliud de defectu, qui solum est carenti
a debitae perfectionis moralis; nam loqucndo de etfectu, ille non potest esse ca
sualis respectu Dei, non solum quia cst prn scitus, sed etiam quia non tantum pe
r accidens, sed per se causatur ab ipso Deo, et ita potest dici aliquo modo intc
ntus, saltem quantum ad voluntatem, quam Deus habuit concurrendi ad illum effect
um, concurrente etiam causa secunda. Et ob hanc rationem nullus effectus natural
is potest dici casualis respectu Dei, non tantum propter praescientiam, sed ctia
m propter efficientiam per se, et aliquam intentionem talis effectus, quam Deus
habuit, hoc ipso, quod voluit tales causas naturales procreare aptas ad talem ef
fectum, ct cum illis concurrere. Unde aliqui etiam effcctus, qui respectu causar
um particularium censentur casuales, respectu causarum universalium, utcoelorum
(si per se concurrant ad talem effectum), non sunt casuales, ut monstra.et queed
am alia, quae per accidens gencrari dicuntur. At vcro defectus, qui conjungitur
effectui in peccato,ut non sit casualis, non oportet quod sit per se intcntus, q
uia hoc est praeter rationem ejus, cum nemo intendens ad malum operetur; satis e
rgo est ut sit prajvisus et permissus; maxime quod a Deo semper est ordinalus ad
pcenam, xxv.
vel ut sit occasio alicujus majoris boni; ordinalus (inquam) non praeordinatione
, quae sccundum rationem antecedat pr.Tscientiam, sed quaj sequatur. Atque simpl
iciter loquendo nunquam potest casualis vel fortuitus effectus talis csse respec
tu Dei, ut recte tradit D. Thom., I p., q. 103, art. 7, ad 2, et q. 116, art. 1,
ad 2; ct August., lib. 83Quaest., q. 2i; Boet., 1 de Consol., pros. 1.
De casu, ut causam .significat.
5. Casus tst causa per accidens. Ex his. quae de effectu casuali diximus, facile
cst declarare quid sit casus, ut hac voce signiticatur ipsa causa effcctus casu
alis. Dicendum est enim, non cssc peculiarem aliquam causam per se institutam ad
talem effectum, scd csse posse quamlibet causam etlicientcm creatam, quatenus c
x accidente, et praeter intentionem conjungitur cum cffcctu per se illius, alius
effectus rarus, et omnino accidentarius. Haec csl sententia Aristotelis, et ali
orum philosophorum in locis citatis; eamque decIaratD. Thom., 1 p., q. 16, a. 1,
quia hic effectus dicto modo contingens, ut sic, non est absolute ens neque unu
m, sed secundum quid, scilicet unum per accidens; ergo non oportet, ut habeat ca
usam simpliciter, et per se, saltem naturalem, scd solum per accidens; ergo casu
s non est determinata causa per se, sed solum causa per accidens. Antccedens pat
ct, nam effectus contiugens est, verbi gratia, quod fodiens sepulcrum, inveniat
thesaurum; hoc autem non est unum quid; et ideo (ait D. Thom.) nulla potest esse
causa in Hatura, quccper se inclinet ad illum e/fectum, quia semper causa natur
alis tendit ad aliquid proprie unum. Merito autcm loquimur de causa naturali, qu
ia causa intcllectualis potest per scintendere,ut unum, id quod est per accidens
, ut concursum illum causarum vel effcctuum; et ideo inter causas intellectuales
potest dari causa per se hujus effectus, sicut paulo antea de Dco dicebamus; tu
nc autem respectu illius causae, effectus non crit contingens, quia non erit pra
eter intentionem ejus. Unde potest inhunc modum concludi ratio, nam si casus ess
et causa pcr sc, aut esset intellectualis, aut naturalis; non primum, quia causa
intcllectualis tunc est per se. quando ex scientia et intcntione operatur; cffe
ctus autem casualis cst praeter intentionem; non etiam secundum, quia natura non
inclinat ad unum per acci
52
« IndietroContinue »
- Page 18 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
Ocham significat, actum illum fuisse meritorium, quia fuit in potestate Angeli i
n illo durare vel non durare tempore immediate sequenti; h.T-c enim potestas pot
erat conferre, ut continuatio illius actus esset meritoria, et cessatio esset ca
rentia talis medii; tamen ad meritum in primo instanti nihil id conferebat, tum
quia illa potestas non exercebatur in primo instante ; nos autem non meremur for
maliter per potestatem liberam, sed per usum ejus; tum etiam quia cessatio ab il
lo actu non potest conferre ad meritum, et tamen angeli mali, qui immediate post
primum instans cessaverunt ab illo actu, nihilominus in primo instanti meruerun
t; ergo pro illo instanti fuit ille actus liber, saltem quoad exercitium. Atque
idem argumentum fieri potest de merito Christi, de quo certius est incepisse a p
rimo instante conceptionis suee.
6. Tandem possunt fieri proportionaha argumenta in hominibus, nam, ut supra dice
bam, homo potest in primo instanti usus rationis habere actum liberum, tum bonum
, tum etiam malum. Item, quoties homo peccat, non demeretur vel amittit gratiam
in tempore immediato ante instans in quo exercet actum peccaminosum, ut est per
se evidens; nemo enim peccat aut demeretur in eo quod facturus est, sed in eo qu
od faeit, ut late Augustinus, cpistola 107. Ergo necesse estut in codem instanti
, in quo actus peccati exercetur, sit liber; quia nemo vere peccat nisi tunc qua
ndo potest vitare quod facit, vel facere quod omittit. Item, cst simile argument
um, quando peccator conteritur; ille enim non consequitur giatiam ante ncc post
instanscontritionis, sed in ipsomet momento in quo contritionem elicit, et in eo
dem tantum se disponit sutlicienter, cum tamen dispositio debeat esse libera, et
in eodem meretur gloriam; ergo in eodem et pro eodem exercet actum liberum.
7. Ratio contrariw sententiw destruitur. Fundomentum prioris sententiee jam solu
tum est. Aristoteles cnim clare loquitur de necessitate conditionata, et ex hypo
thesi consequente, et de eadem intelligendus est Boetius; nam quod ait, ortum so
lis prius fuisse necessarium, non solum est intelligendum de prioritate temporis
, sed etiam de prioritate naturse, seu causa». Imo, ideo in priori tempore verum f
uit dicere elfectum illum ex necessitate futurum, quia in sua causa habet necess
itatem. Quod vero aiunt.non
posse eamdem potentiam simul efficere et non efficere, sophisma est consistens i
n vocum aequivocatione; utraque enim potestas simul est in eodem instante, non t
amen ad exercendum utrumque actum conjunctim, sed divisim, id est, vel unum, vel
aliumpro suo arbitrio. Unde, licet alteram partem potestatis exerceat, verbi gr
atia. ehciendo actum, potestatem tamen retinet ad oppositum, quam posset in eode
m instanti exercere, non quidem simul cum alio actu, nec faciendo compositionem
cum illo, sed absolute.
8. Actus voluntatis non necessario per aliquod tempus durai. Addit tamen Gregori
us supra, facta suppositione, quod voluntas elicuit actum,non solum non posse pr
oeodem instante illum deserere, verum etiam nequc in tempore immediate sequente,
quia existimat repugnare actum desinere in eodem instante inquo incipit esse.Se
dnequeinTbeologia, ucque in philosophia habet hsec sententia fundamentum. Noneni
m repugnatrem quee fit, pro unico tantum instante durare; nam potest idem instan
s esse primum et ultimum esse rei ; quas est enim in hoc repngnantia ? Respondet
, repugnare quod ressimul incipiat et desinat. Sed si inceptio fit per instans i
ntrinsecum, desitio vero per instans extrinsecum ipsi desitioni seu intrinsecum
ipsi existentiee, nulla est repugnantia, quia non sequitur quod rcs sit simul et
non sit, sed solum sequitur quod ita sit, ut neque immediate antea fuerit, nequ
e immediate post futura sit; quomodo ipsum instans habet esse, et in eo posset D
eus creare Angelum et non conservare amplius ; ergo ex hac partc nulla est neces
sitas continuandi actum liberum. Nec vero ex alia, nam angeli mali, ut est proba
bile, per unum tantum instans dnrarunt in bonis actibus ; et qui peccat,nulla ne
cessitate cogitur perseverare peccando, alias posset homo in hac vita pro aliquo
tempore ex nccessitate peccare et non desistere a peccando, quod absurdissimum
est. Et e contrario qui coepit mereri, libere perseverat in merito; alias nihil
in ea perseverantia boni operis mereretur; sed haec res latiusa Theologis disput
atur.
SECTIO X.
An ex libertate causarum efficientium oriatur contingentia in effectibus univers
i, vel sine illa esse pessit.
\. Dupliciler aliquis actus dicitur contingens. Ut non sit ambiguitas in voce co
ntingentiae, oportet advertere dupliciter posse dici efFectum contingentem: uno
modo, quia casu et praeter intentionem agentis fit; quo sensu valde stricte et r
igorose sumitur vox contingentiae ; nunc autem non ita loquimur, nam de effectu
casuali dicemus sect. ult. hujus disputationis. Alio ergo modo sumitur contingen
s, ut dicit quoddam medium inter necessarium et impossibile; quomodo a dialectic
is dicitur contingens complecti simul possibile esse, et possibile non esse; et
in hac significatione sumitur in praesenti, et sic etiam sumptum \idetur ab Aris
totele, 1 de Interpret., cap. ult.-, ubide futuris contingentibus disputat.
2. Secundo est observandum, effectum aliquem comparari posse, vel ad suam causam
 proximam tantum secundum virtutem intrinsecam ejus, vel ad eamdem ut conjunctam
concursui, vel oppositioni aliarum causarum, quae in toto ordine universi illi
occurrere, vel cum illa concurrere possunt; in quibus possumus vel primam causam
comprehcndere, vel tantum seriem et ordinem causarum secundarum. Atque hoc post
eriori modo nunc loquimur; supponimus enim in ordine ad primam causam nullum eff
ectum universi cx absoluta necessitate evenire, quia omnes pendent ex concursu e
jus, quem ipsa pro sua libertate negare potest; et ideo in ordine ad illam nulla
est res tam necessaria nullusve effectus habens causam tamnecessario agentem, q
ui non possit esse et non esse, et in hoc sensu sit contingens. Nunc autem, etsi
Deus agat libere, supponimus esse paratum ad concurrendum cum causis secundis,
et definita lege prsebere suum concursum; et ideo contingentiam vel necessitatem
effectuum naturalium ita consideramus in ordine ad causas secundas, acsiapriman
onpenderent, vel ac si prima non posset suum concursum negare,aut actionesharum
causarum impedire, aut immutare. Nam miracula quae in hoc Deus facere potest, ph
ilosophia non considerat, neque etiam negat si vera sint, sed dicit esse excepti
ones a generali regula, quse ad ipsam non pertinent.
Quastionis resolutio.
3. His positis facillima est praesentis queestionis resolutio; et ideo dicendum
est primo, in ordine ad causam proximam operantem ex necessitate naturaj nullum
esse effectum contingentem per intrinsecam virtutem talis causse; esse tamen pos
se contingentem ex imperfectione vel defectu talis causse, quee impediri potest
ex concursu vel oppositione alterius causre. Prior pars hujus assertionis clara
est, nam si causa est natura sua determinata ad unum, ergo ita est potens ad age
ndum, ut ex intrinseca sua virtute non possit non agere; ergo effectus ex hac pa
rte non habet contingentiam, sed necessitatem. Unde si quis respiciat ad solam v
irtutem intrinsecam causae, et ad naturalem modum agendi ejus, non poterit inde
colligere aut effectum non esse futurum, aut posse non esse, sed potius haberene
cessitatem essendi, quantum est ex eo capite; ergo effectus non potest habere co
ntingentiam ex hac habitudine ad hujusmodi causam.Nihilominus altera etiampars c
onclusionis seque vera est, et facilis; nam licet causa proxima necessario agat,
impotens est ad resistendum omni contrariee causae sibi occurrenti, vel ad vinc
endam et supeiandam omnem resistentiam, quee ab alia causa fieri potest; ergo ex
hoc capite contingere potest, ut non eveniat effectus, qui aliunde necessario e
veniret quantum est ex virtute et modo agendi proxima; causse; ergo talis effect
us est contingens, non ex virtute, sed potius ex defectu virtutis suae causa;, a
djuncto possibili concursu, vel oppositione aliarum causarum; sub quibus compreh
endimus non solum efiicientes causas, sed ctiam materiales, et quovis modo resis
tentes, seu impedientes naturalem actionem causse. Atque hoc modo recte admittun
t philosophi contingentiam in effectibus causarum naturalium; quia contingens ef
fectus est, qui a sua causa potest fieri et non fieri; sed hic effectus absolute
potest fieri, et non fieri a causa sua, sive id proveniat ex virtute, sive ex d
efectu virtutis, ex impedimentis possibilibus; ergo.
4. Contingens effectus et intrinsece et extrinsece. Hinc tamen majoris claritatis
gratia recte distinguitur duplex effectus contingens. scilicet vel intrinsece, v
el tantum extrinsece. Priori modo dicitur effectus ab intrinseco contingens, qui
a manat.a causa, quee ex intrinseca vi et potestate potest dare contingentiam ef
fectui. Non quod hrec contingentia aliquando sit modus intrinsecus inhserens ips
i effectui; nihil enim est aliud quam denominatio sumpta ex potestate et modo ag
endi sure causaj; sed quod talis denominatio a sola intrinseca virtute et perfec
tione propria? causae proveniat. Et haec contingentia tantum est in ordinc ad ca
usam liberam. Posteriori autem modo, seu extrinsece dicitur etfectus contingens,
quando carentia necessitatis quee in illo est, solum est ab extrinsecis impcdim
entis. Ex quo etiam intelligitur hujusmodi contingentiam non pendere ex libertat
e alicujus causse, etiam primaj, quia solum consistit in habitudine ad causam pr
oximam, quse impediri potest; quaj babitudo eadem est, sive liberaj causee inter
veniant, sive non , imo etiamsi Deus ageret ex necessitate naturee, dummodo easd
em naturalescausas produxisset qure nunc sunt.
S. Seclusis causis liberis,in tota serie et collectione aliarum nullus est effec
tus contingens. Dico secundo : effectus, qui est contingens respectu causae proxim
ee naturaliter operantis, si comparetur ad totum ordinem ac seriem causarum univ
ersi, et in his causis nulla intercedat libere agens, saltem ut applicans alias
causas, vel removens impedimenta, non habel contingentiam, sed necessitatem. Hse
c sumitur ex D. Thom., 1 cont. Gent., cap. 67, ratione 3, ubi ait: Sicut ex caus
a necessaria sequitur effectus certitudinaliter, ita ex cansa contingente comple
ta, si non impediatur. Ubi recte Ferrar. advertit, intelligendum id esse de effe
ctibus causarum naturalium. Sumitur etiam ex Durando, in 1, d. 38, q. 3, et Scot
o, in \, d. \, q. \, d. 8, q. 2, et dist. 39, sed clarius eam proposuit Gabriel,
in \, d. 38, q. unic, art. 1. Et probatur, quia si omnes causae, qua? in omni g
enere ad effectum concurrunt, et ilhus productionem vel promovere, vel impedire
possunt, agunt ex necessitate, ergo eadem necessitate talis sequetur effectus, q
ualis ex omnibus illis causis sic dispositis et applicatis sequi potest. Et decl
aratur; nam sicutnaturalis causa proxima non impedita, et habens materiam aptam
sufficienter applicatam, necessario producit proportionatum effectum, ila si ead
em causa sit omnino impedita, eadem necessitate nihil operabitur, vel si non omn
ino, sed ex parte impedita sit, eadem necessitate faciet imperfectum, vel monstr
osum effectum; ergo si causee omncs tam agentes quam impedientes ex solo natural
i ac necessario cursu ita conveniunt, et
singula? etiam cum necessitate operantur suo modo, id est, quse impedit, necessa
rio impedit, et quaj materiam applicat, necessario, et sic de ahis; ergo talis e
ffectus consideratus in ordine ad totam seriem et collectionem talium causarum,
non habet conlingentiam. sed necessitatem.
6. Neque in hac conclusione invenio rationem dubitandi, nam tota heec necessitas
intelligitur subordinata volunlati divinae, ut in principio supposuimus, et res
pectu illius habet quilibet ex his effectibus contingentiam, id est, possibilita
tem ut non eveniat; tamen in hoc ipso intercedit etiam libertas divina. Et ita s
impliciter et absque dubitatione verum est respectu totius ordinis seu collectio
nis causarum agentium, nullam posse esse contingentiam in effectibus, nisi in il
la collectione causarum ahqua causa libera interveniat.
7. Atque ex his duabus assertionibus obiter intelhgitur, quam sit difficile cum
certitudine prsecognoscere hos effectus contingentes futuros, etiam mere natural
es, qui respectu unius vel alterius, vel etiam plurium causarum habent contingen
tiam, et solum habent infallibilitatem ac necessitatem respectu omnium simul. Es
t enim diUicillimum saltem hoininibus, ut Angelos praetermittamus, omnes hujusmo
di causas cognoscere, tum quia quaedain sunt a scnsibus remotissimee, et valde o
ccultaj, ut sunt astra seu virtutes eorum; tum etiam quod in magna sint multitud
ine, et earum concursus et oppositiones variae sint et multiplices; tum denique
quod hse causaj non agunt absque materia, cujus dispositio etiam est varia, et s
aepe ignota; et ideo valde operosum est hsec omnia ita inter se conferre et obse
rvare, ut ex eis possit aliquid futurum in particulari prajcognosci satis probab
ili conjectura, nedum infallibili certitudine. Legatur de hac re Benedictus Pere
rius, hb. 2 in Gen., cap. 2 et 3.
8. Quovis modo causa libera intercedat is. naturalium causarmn serie, effectus e
sse potest contingens. Dico tertio : si ad effectum quemlibet, etiam naturaliura
causarum, causa libera concurrat, sive ut causa per se, sive ut causa per accid
ens, applicans agens, vel materiam, aut removens prohibens, id satis est ut effe
ctus sit simpliciter contingens , etiamsi ad totam collectionem et seriem causar
ura comparetur. Probatur, nam effectus contingens est, qui potcst esse et non es
se ex vi suee causse; sed hujusmodi effectu» comparatus ad totani collectionem sua
rum causarum, potest simplicitcr esse et non esse, vel ex eo solum, quod inter i
llas causas aliqua libera intervenit, ex cujus arbitrio accidere potest, ut vel
materia non sit disposita ad talem effectum , vel causa proxima et per se absit,
aut aliud simile impedimentum interveniat, quod satis est ut effectus non sequa
tur. Ut si agricola non aret terram, quod illi liberum est, impeditur naturalis
fructus, etiamsi sint pluviae congruentes, et omnes aiiae causce concurrant; ead
emque ratio est de quocunque alio effectu postulante aliquem concursum causae li
berae, sine quo esse non possit.
9. Discrimen inter naturales cffectus et contingentes non liberos. Atque hinc co
lligere licet differentiam inter hos effectus coutingentes,quos lato quodam modo
liberos appellare possumus, et priores naturales: quod hi tantum secundum quid
sunt contingentes respectus unius vel plurium causarum, non tamen respeclu omniu
m collective sumptarum; illi vero, scilicet liberi , sunt simpliciter contingent
es, sive ad singulas, sive ad omnes causas suas simul sumptas cpmparentur. Ex qu
o etiam fit, ut hi effectus liberi multo minus possint preecognosci in causis qu
am illi. Nam effectus naturalis, licet formahter ut contingens est, non possit i
n causa cognosci ut certo futurus, id est, in sola causa proxima in se considera
ta, tamen in colfectione et collatione causarum omnium cognosci potest, quia jam
non ut contingens, sed ut necessarius cognoscitur; at vero effectus simpliciter
contingens, neque in una, neque in omnibus causis simul certo praecognosci pote
st ut futurus, quia utroque respectu est simpliciter contingens, atque adeo ex v
i causarum indeterminatus et indifferens ad esse et non esse; et ideo nisi aliun
de cognoscatur libera determinatio causee sutliciens ad determinandum effectum ,
nullo modo potest ex vi causarum certo praecognosci.
10. Hicvero statim otferebat sese occasio disputandi de praescientia et praedict
ione horum effectuum contingentium quatenus futuri sunt; nam si antequam fiant,
non habent in causis suis determinationera ad esse vel ad non esse, ergo nulla p
otest esse determinata veritas in propositionibus, quibus alterum horum futurum
denunciatur; quod plane videtur consequenter concessisse Aris
oteles, imo et ex professo probasse lib. 1
de Interp., cap. 8. Ex hoc autem ulterius sequitur neutram partem, aflirmantcm ,
vel negantem.hujusmodi effectum esse futurum, posse praesciri ut determinate ve
ram, etiam a Deo; nam quod non est verum, non est scibile; ergo quod non est det
erminate vcrum non potest etiam sciri, ut determinate verum. Atque ita id conces
sit Cicero, lib. de Fato et Divinat., ut Augustin. retulit, 5 de Civit., c. 9.
H. Futurorum contingentium veritas determinata. Sed haec difficultas altiorem et
fusiorem disputationem postulat, de quaTheologi in I, dist. 38, et 1 p., q. 14,
art. 13. Nunc breviter respondetur, determinationem veritatis in propositione d
e futuro contingente, non esse sumendam ex co quod causa, a qua proventurus est
talis effectus, sit jam determinata ad illum in sua virtute et facultate, ab eo
tempore vel instante, ex quo verum est dicere illum effectum esse futurum, sed e
x eo solum quod aliquando talis causa in actione sua detcrminanda sit ad liberum
effectum; nam hoc solum cnunciatur per illam propositionem, et non quod causa e
x se, et ex sua virtute sit jam determinata ad talem effectum. Quapropter cum ab
soluta contingentia horum etfectuum stare potest determinata veritas vel falsita
s earum propositionum, in quibus illi futuri esse enunciantur, quia ba3c veritas
determinata non repugnat contingentiae, magis quam in propositione de prsesenti
. Quia licet effectus possit fieri et non fieri, ex quo habet, quod sit continge
ns, tamen de facto alterum determinate accidet, et inde habet quod sit futurum c
ontingens determinate. Et in hoc putamus Aristotelem deceptum fuisse, et contra
principia nostrae fidei locutum, quamvis non desintCatholici qui illum interpret
ari ac defendere conentur. Hinc vero ulterius fit, non omnino repugnare, ut hi e
ffectus liberi, antequam fiant, certo praesciri possint, ea saltem scientia, quo
) proptcr suam infinitatem omnem veritatem, omneque objectum scibile comprehendi
t ac intuetur eo modo quo est; in quo turpius erravil Cicero negans Deo prsescie
ntiam omnium futurorum. Neque enim illa scientia hanc contingentiam destruit, tu
m quia non immutat seu alterat (ut ita dicam) suum objectum, alias seipsam redde
ret falsam, si sciendo effectum fore contingenlem, faceret necessarium; tum etia
m quia haec scientia futurorum ut sic non est causa eorum, sed pura intuitio; se
d de his alias.
12. Alise duae difficultates supererant circa ultimam conclusionem. Prima est, a
n sola libertas causae secundae sufficiat ad dictam contingentiam, etiam si per
impossibile non esset libertas in causa prima , et haec supra tractata est; idem
enim est quaerere, an cum illa hypothesi possit consurgere contingentia simplic
iter in effectibus naturalibus, et quserere , an cum illa esse possit libertas ,
et usus hbertatis in creatura. Nam si fuerit usus libertatis, erit etiam contin
gentia simpliciter; sine illo autem non erit; et ideo responsio superius tradita
hicapplicanda est. Altera difficultas est, an e contrario sola libertas primse
causoe sufficiat ad contingentiam effectus, etiamsi nulla causa secunda esset li
bera; sed ha?c facilem ex dictis habet responsionem, nam eo modo quo ille effect
iis est liber, potest dici contingens, prout nunc loquimur. An vero ita simplici
ter loquendum sit,. ut effectus, quatenus respectu Dei libere fiunt, dici possin
t contingentes, attingemus inferius disputando de Deo, ejusque libera voluntate.
13. ln quo agente libero sit radix libertatis. Atque hinc etiam expedita manet alt
era difficultas, quse hic tractari solet, in qua nimirum causa posita sit radix
contingentiee, an scilicet in libertate primae causae, vel in libertate secundae
, vel utriusque simul; dicendum est enhn, si sit sermo de contingentia tantum ex
trinseca, et secundum quid, radicem ejus non esse positam in libertate aliqua, n
ec secundae, nec primae causce, sed proxime in tali natura et conditione causa?
secundae, qure impediri potesl, adjuncto tali ordine et serie aliarum rerum et c
ausarum naturalium. ex quo soleat lale impedimentum occurrere. Prima autem causa
, sive Deus, solum dici potest prima radix hujus contingentise, sicut est prima
causa omnium effectuum universi; quia nimirum tales causae secundae ab ipsa fuer
unt et creatae, et ita dispositce et ordinata?, ut ab eis hujusmodi effectus con
tingentes provenirent. Ad hoc autem, formaliter loquendo, nil refert, quod prima
causa libere haec omnia produxerit; eadem enim contingentia sequeretur etiam si
ex necessitare creasset haec omnia, dummodo eodem modo illa ordinasset, et post
ea cum illis concurreret. At vero loquendo de contingentia simpliciter, immediat
a illius ratio posita est in libertate causae proximae, et aliquo usu ejus, ut d
eclaratum est; primordialis autem radixejus, est libertas causa?
primce, eo modo quo superius, sect. 5, declaratum est.
SECTIO XI.
Vtrum aliqua vera ratione possit fatum inter catisas efficienles universi numera
ri.
Varii errores.
1. Fuit vetus sententia aliquorum philosophorum, qui effectus omnes universi fat
otribuebant. Constituebant autem fatum in qnadam connexione et ordine causarum u
niversi, a quibus aiebant omnia ex necessitate provenire, ut de Stoicis refert C
icero, lib. i de Divinat., sub fin., et Diogen. Laert., lib. 7 in vita Zenonis.
Illam autem vim pracipue tribuebant astris et sitibus ac dispositionibus eorum,
adjunctis ccelorum motibus; hinc enim inevitabili necessitate proveniunt varii a
spectus et concursus causarum universi, ex quibus aiebant eadem necessitate effe
ctus omnes in hoc inferiori mundo evenire. Undedefiniebant fatum esse, cavsanim
colliganikra, ex astrorum motibus ac vi, efficaciam trakxtem, ut refert Albert.,
lib. 2 Phys., tract.2, c. 19, ex Apuleio, et aliis. Hoc autem mulli. eorum non
solum de naturalibus effectibus, sed etiam de actionibus humanis, tam studiosis
quam pravis, asserebant. Putabant enim coelestia corpora eadem vi et direrla act
ione intluere in humanas voluntates ac in caeteras res, ut refert August., 4 lib
. Confess., cap. 3, et lib. 5 de Civit., c. 1. Ubi etiam notat (quod etiam Ploti
nus refert, iEnead. 3), qnosdam ex his adeo fuisse stolidos, ut negarint hanc di
spositionem causarum universi, cui fatalem necessitatem ascribebant, a divina sa
pientia aut voluntate profectam esse, sed ex se habere intrinsecam necessitatem
prorsns inevitabilem.
2. Alii vero quamvis non negarent hunc causarum secundarum ordinem a divina volu
ntate processisse, nihilominus ei tribuebant necessitatem omnino inevitabilem, e
tiam respectu Dei, quia forte credebant Deum agere ex necessitate natursa. Quod
ex hasreticis sensisse Petrum Abailardum, refert Castro,cont. Haeres.,verb. Libe
rtas, etverb.Futurum contingens; idemque de Wiclepho refert, quod dixerit omnia
evenire tam inevitabili necessitate, ut nec Deus ipse potuerit aliter res condid
isse quam condidit, necalitcr gubernare quam gubernat; et ex eis sic conditis et
gubernatis non posse alias actiones prodire quam prodeant. Plures etiam aht
« IndietroContinue »
- Page 19 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
voluntas cx necessitat& detercninetur etiam quoad exercitium ad dilectionem Dei;
nam Scotus, in i, dist. 1, qurest. 4, etiara in eo statu negat habere locum han
c necessitatem in aliquo actu voluntatis; contrariam vero sententiam docet D. Th
omas, 1 p., q. 82, a. 2; Capreol., in 1, dist. l,qusest. 3; Cajetan., dict. art.
2; Ferrar., 3 contra Gentes, c. 62, et alii communiter, quam sententiam nos ut
veriorem supponimus; hic tamen solum agimus de voluntate secundum naturam suam o
perante, et proesertim pro statu hujus vitae.
9. Atque in hoc sensu dicimus primo, voluntatem nullum habere actum simpliciter
necessarium quoad exercitium, sive circa finem, sive circa media. Ita D. Thomas,
dicto loco,prima parte,etl. 2,qusestione 10,a. 2, et Thomistffi communiter. Pro
batur autem a D. Thoma, quia voluntas in hac vita potest avertere semper cogitat
ionem cujuscumque boni sibi propositi. Qu« ratio non videtur universalis seu in un
iversum vera, atque ita ncque satis probare assertionem; nam prima cogilatio hom
inis est mere naturalis, quam homo avertere non potest; ergo non semper est in y
oluntate hominis cogitationem avertere. Quam difficultatem attigit Cajetanus in
eo articulo, et concedit primam cogitationem non esse in potestate voluntatis; e
t similitcr concedit primum amorem seu primum voluntatis actum esse necessarium
quoad exercitium, sicut docuit 1. 2, q. 9, art. 4. Neque putat hoc esse contra D
. Thomam in priori loco, quia D. Thomas (ait) non simpliciter negat habere volun
tatem aliquem actum necessarium quoad exercitium, sed negat pati voluntatem, ill
am necessitatem ab objecto, qtiod verum est, quia provenit solum a naturali cond
itione et propensione ipsius voluntatis. Et similiter ait, voluntatem, quantum e
st ex vi objecti, posse avertere omnem cogitationem, et hoc solum asserere D. Th
om., cni non repugnat quod interdum ex tali dispositione aut alia causa non poss
it avertere talem cogitationem.
10. Ego vero imprimis existimo interprelationem illam esse contrariam D. Thoma?
ct veritati. Primum patet, nam D. Thomas, 1 part., q. 82, art. 2, absolute negat
necessitatem quoad exercitium in nostra voluntate extra visionem beatam, et non
loquitur tantum ex parte objecti, scd absolute de ipsa voluntatc. Secundum pate
t, quia, sicut voluntas nullum actum habet nisi concurrente objecto in suo gener
e, ita nuilam necessita
tcm patitur in suo actu (loquor de intrinseca et connaturali necessitate), quse
non causetur ab objecto in suo genere, scilicet, in rationc causse linalis allic
ientis, et moventis metaphorice. Unde etiam in statu bcatitudinis Deus clare vis
us ita movet voluntatem, ut in ratione objecti et ultimi finis illam ex necessit
ate determinet ad unum; nam etiam illa necessitas est intrinseca , et connatural
is voluntati ut charitate informatee. Quod non repugnat D. Thomae in alio loco,
1. 2, q. 10, art. 2, quia ibi loquitur de voluntate viatoris tendentis in beatit
udinem ; quin potius haec doctrina sumitur ex eodem D. Thom., 1 p., q. 82, art.
2, argum. 2, cum solutione; erat enim argumentum , objectum comparari ad volunta
tem ut movens ad mobile; motum autem necessario consequi in mobili ex movente. R
espondet autem, quod movens tunc ex necessitate causat tnotum in mobili, quavd)
potestas moventis exced.it mobile, ita quod tota ejus possibilitas moventi subda
tur; cum autem possibilitas voluntalis sit respectu boni universalis et perfecti
, non subjicitur ejus possibilitas tota alicui particulari bono; et idco non ex
necessitate movetur ab illo. Ergo clare sentit D. Thomas totam possibilitatem vo
luntatis subjici bono universali et perfecto; et ideo ex necessitate moveri ab i
llo. Unde quoties rationem reddit D. Thomas alicujus actus voluntatis necessarii
ab intrinseco, semper illam assignat ex parte objecti, ut in citatis locis vide
re licet.
11. Primus aclus voluntatis in utente ratione, non est quoad exercitium necessar
ius. Et hinc ulterius existimo, falsum esse quod Cajetanus ait, nempe primum actu
m voluntatis in homine jam utente ratione esse necessarium quoad exercitium; qua
mvis alii Thomista? idem circa hoc sentiant, ut Ferrariensis, lib. 1 contra Gent
es, c. 23, et clarius lib. 3, c. 89; et Capreolus, in 2, dist. 24, queest. 1, ad
7, qui etiam addit, illum actum non esse active a voluntate, sed passive tantum
, quod iraprobabile est, ut supra attigimus disputando de causa efficiente. Et s
imiliter falsura est qudti sit simpliciter neccssarius, ut recte docuerunt Scotu
s, in Quodlib., qua;stione 21; et Henricus, Quodl. 12, quaest. 26; etidem sentit
Conrad., 1. 2, quaest. 9, art. 4, ct alii expositores ibi. Et probatur, quia vo
luntas nunquam movetur necessario quoad exercitium, nisi objectum ipsum in suo g
enere sufficienter concurrat ad illam necessitatem, et omnino sibi subjiciat vol
untatem; sed objectum, quod per primam cogitationem proponitur, non est hujusmod
i, quia saepe est quoddam particulare bonum ac deficiens; ergo. Item alias prima
volitio Angeli fuisset necessaria quoad exercitium, et consequenter nullum in e
a fuisset meritum , quod est alienum a communi doctrina Theologorum, praesertim
in Schola D. Thom. Item, si fundamentum Cajetani aut Ferrarii solidum esset, non
solum primus actus voluntatis totius vitse esset necessarius quoad exercitium,
sed etiam primus in siugulis diebus, vel quoties homo incipit per intellectum ad
vertere , et per voluntatem consentire. Consequens autem est plane falsum, ct co
ntra experientiam. Sequela vero patet, quia etiam prima cogitatio in singulis di
ebus est naturalis, et primus actus voluntatis est a sola illa, sua efBcacia ten
dente in objectum. Neutra vero ratio est ullius momenti, quia, licet cogitatio s
it naturalis, potest applicare objectum non necessitans; et licet voluntas sola
etficiat illum actum, potest libere efficere, quia per suammet entitatem habet e
minentem quamdam vim ad faciendum illum actum, et naturalem inclinationem in ill
um , et simul etiam habet potestatem qua possit cohibere et suspendere illum.
12. Primus toluntatis actus hominis primo ulentis ratione, non necessarius quoad
specificationem. Ex quo praeterea addo illum primum actum non solum non esse ne
cessarium quoad exercitium, verum etiam nec quoad specificationem. Probatur prop
ortionali ratione, quia fieri potest ut objectum applicatum per primam cogitatio
nem non sit sufficiens ad inferendam necessitatem , etiam quoad specificationem;
nam potest accidere ut non sit beatitudo, nec bonum in commuui, sed aliquod bon
um particulare sensibus propinquius, ut sanitas, aut voluptas aliqua. IJnde infr
a tractando de causa finali, ostendemas non esse necessarium, ut primus actus vo
luntatis humanae sit circa finem ultimum simpliciter. Et confirmatur, nam hic pr
imus actus in humana voluntate potest esse et bonus et malus moraliter; nam prim
um objectum propositum potest esse pravum, quod potest voluntas vel refutare, ve
l amplecti, atque ita bene vel male operari. An vero idem quoad hoc sit in angel
ica voluntate, alterius est considerationis.
13. Ad objectionem ergo factam contra rationem D. Thomee respondetur, quod, lice
t prima cogitatio hominis sit naturalis, et ideo
non sit in potestate hominis, non habere illam pro eo instanti, in quo illam nat
uraliter recipit, est tamen in ejus potestate, statim ac sutficienter advertit,
iliam tollere; et hoc est sufficiens ut voluntas non necessitetur quoad exerciti
um, cum liberum illi sit vel consentire, vel non consentire, sed divertere cogit
ationem. Deinde etiamsi prima cogitatio sit naturalis, judicium tamen de objecto
diligendo vel non diligendo potest non esse omnino naturale, quia, stante illa
naturah cogitatione, potest volunlas appiicare inteliectum, ut ad judicium feren
dum magis rem consideret et inquirat. Quod si intellectus nondum ita sufficiente
r advertit, ul hoc sit in polestate voluntatis, nondum est sufficiens rationis u
sus actualis; et ideo etiam non est plena libertas; indeque sequuntur motus quos
Theologi vocant indeliberatos.
1 4. Denique addo , quod Ucet cogitatio plena et perfecta esset omnino naturalis
, si non proponeret objectum ut bonum omnino necessarium, imo non solum objectun
i, sed ipsum actum, non ideo moveretur voluntas ex necessitate. Et hanc existimo
csse rationem a priori conclusionis positse. Nam voluntas quando fertur inobjec
tum, non solum vult ohjectum, sed etiam virtute vult exercitium sui actus; quia
est intrinsece voluntarius, ut supra declaratum est; et ideo, ut voluntas necess
itetur quoad exercitium, necessarium est ut homo apprehendat et judicet tale exe
rcitium hic et nuncjutbonumsimpliciternecessarium, ita ut carentia talis actus s
ub nulia ratione boni apprehendi possit; hoc autem in hac viU nunquam accidit ci
rca aliquem actum voluntatis, ut experientia notum est, et quia nulk est ratio v
el occasio tahs necessitatis. Quod si quis fingat aliquem ex errore habere hic e
t nunc taie judicium de aliquo objecto, et exercitio actus circa illud, concedam
facile ex hypothesi talem hominem necessario operaturum; dico tamen supposition
em humano modo esse impossibilem in homine non stupido , aut qui non careat suff
icienter rationis usu.
15. Secunda assertio. Secundo dicenduin est, licet circa finem, sub universalis bo
ni ratione propositum, voluntas feratur necessario quoad specificationem, tamen,
dum amat vel intendit alios fines particulares, libere fieri etiam quoad specif
icationem. Hanc assertionem existimo esse consentaneam doctrina» D. Thomre in cita
tis locis, et quoad priorem partem declaratur et probatur primo, nam proposito b
ono in communi, licet non cogatur voluntas illud actu amare, non tamen potest il
lud odisse, quia nullam rationem mali in eo invenit; et ideo si actum exercere v
ult, oportet ut sit amoris, et non odii. Et haec est necessitas quoad specificat
ionem. Idem est de felicitate in communi, nam, ut Augustinus ssepeait1, si homo
interrogetur an velit esse beatus, nullus est qui respondeat aut respondere poss
it se id nolle, sed aut tacebit, aut respondebit se id maxime velle; haec autem
est necessitas quoad specificationem. Ratio autem est, quia in his et similibus
objectis nulla apparet ratio raali; supponimus autem nihil posse odio haberi nis
i sub ratione mali, sicut nec amarinisi sub ratione boni.
16. Qnoad alteram partem constat etiamfacile conclusio inductione et ratione; na
m qui intendit consequi scientiam, sanitatem, aut similia bona, non ita ea dilig
it, quin possit etiam odio habere, vel refutare; nam in his particularibus bonis
interdum invenitur aliquis defectus, vel aliqua incommoditas aut dittkuHas, rat
ione cujus displicere possunt voluntati. Quin potius sub hac ratione etiam ipsiu
s Dei amor liber est, non solum quoad exercitium, sed etiam quoad specificatione
m, quia, licet Deus secundum se sit universale bonum, apprehendi tamen potestper
modum cujusdam particularis boni, ct in eo apprehendi potest aliqua ratio mali s
eu incommodi, saltem in ordine ad effectus ejus; multoque magis potest inveniri
heec incommoditas vel difficultas in intentione vel amorc ipsius Dei, et ideo fa
cile potest a voluntate refutari, et interdum etiam Deus ipse odio haberi.
17. Objeclio ex D. Thoma desumpta. Sed objiciet aliquis D. Thomam, 1. 2, q. 10, ar
t. \, dicentem , hominem naturaliter per voluntatem appetere quaedam particulari
a bona, ut cognitionem veri, esse, et vivere, et similia; naturalis autem appeti
tio includit necessitatem saltem quoad specificationem. Unde ibidem ad primum, d
eclarat in hujusmodi appetitione voluntatem operari per modum naturae ; quando a
utem voluntas ut natura operatur, tendit cum aliqua determinatione ad unum; nam
hic est modus operandi naturse.
18. Solutio et explicatio D. Thoma. Respondetur primo D. Thomam ibi non loqui de
necessitate ulla etiam quoad speci
Aug., 13 de Trin., c. 4, et in lib. de Lib. arb., ssepe.
ficationem , sed de modo operandi naturaliter , ut ex titulo articuli constat; i
lla autem vox, naturaliter, non significat ibi idem quod necessario; nam aperte
distinguit D. Thomas has duas voccs in illo articulo, et in secundo. Significat
ergo ibi naturaliter moveri, idem quod moveri ex propensione naturre; intendit e
nim ibi docere D. Thomas, voluntatem non tantum habere naturalem propensionem ad
privata commoda, sed etiam ad bona propria aliarum potentiarum , vel partium to
tius hominis, Et hoc modo ait naturaliter appetere scientiam, vitam, etc. Cum ha
c tamen naturali propensione stat libertas quoad specificationem in appetitu eli
cito horum bonorum; quia, ut supra dicebam, voluntas habet vim, vel suspendendi
actum ad quem inclinatur, vel etiam eliciendi contrarium, quando in objecto esse
 potest aliqua alia ratio, in qua hujusmodi actus fundari possit. Et hanc csse m
entem D. Thomae constat ex solutione ad tertium , ubi, non obstante illa natural
i motione vel propensione, addit, voluntatem ad nullum particulare bonum determi
nari, sed solum ad bonum in communi. Ubi loquitur de determinatione quoad specif
icationem ; nam, ut statim declarat a. 3, etiam ad bonum in communi non determin
atur voluntas quoad exercitium, sed tanlum quoad specificationem. Sed potest ult
erius addi, respectu hornm bonorum admitti posse aliquam necessilatem quoad spec
ificationem, scilicet, vel per se loquendo, et seclusis extrinsecis rationibus;
sunt enim quaedam ex his bonis ita consentanea naturae, ut vix aut nullo modo po
ssint odio haberi, nisi valde per accidens, et ob rationes valde extrinsecas. Im
o etiam proptcr has rarissime haec bona in seipsis odio habentur, sed eorum inqu
isitio et procuratio displicet propter suam difficultatem, vel quia impedit alia
sensibilia commoda. Yel etiam possunt haec necessario amari, si apprehendantur
ut simpliciter necessaria ad felicitatem; quamvis tunc non tam ut fines , quam u
t media, vcl partes necessarii et universahs finis amentur.
19. Tertio dicendum est, libertatem voluntatis evidentius et perfectius exerceri
in electione mediorum, adeo ut omnis actus liber, quatenus talis est, participe
t aliquo modo rationem electionis, et sub ea ratione possit sub consultationem c
adere. Hanc conclusionem suadent rationes in principio hujus dubitationis factce
. Et declaratur breviter, quia ad intentionem finis fertur voluptas ex sola aliq
ua inclinatione naturali, quamvis libere feratur; ad electionem vero mediorani f
ertur ex vi appetitionis finis, quam ipsa voluntas ultra inclinationem naturalem
sibi adjunxit; et ideo specialiori modo, magisque ex propriis, dicitur voluntas
movere se in electione mediorum, quam in intentione flnis; tunc autem peifectiu
s operatur libcre, quando perfeclius sese movet; ergo. Prajterea declaratur alte
ra pars, quia libertas cujuslibet actus provenit ex variis rationibus quae sunt
in objecto, vel in ipsomet actu, et ex formali, vel saltem virtuali collatione e
arum. Nam, si sit libertas quoad specificationem, oportet quod in objecto sit al
iqua ratio boni, propter quam diligi possit, et aliquis defectus, vel aliqua rat
io mali, propter quam possit odio haberi; si vero sit libertas tantum quoad exer
citium, oportet ut vel in objecto vel saltem in ipsomet actu sit aliquis defectu
s, vel carentia bonitatis, ob quam possit apprehendi, ut hic et nunc disconvenie
ns, vel saltem non necessarius; atque ita quoties actus, et ejus omissio est lib
era, fit inter has rationes queedam collatio explicita, aut implicita, et ita et
iam fit qusedam electio unius actus prse alio, ve) unius actus pree omissione ej
us, aut e contrario.
20. In hac vero electione unius prae alio, necesse est ut comparatio fiat in ord
ine ad aliquod tertium, vel ad aliquam rationem communem, ad quam sit voluntas a
liquo modo affecta formaliter aut virtute, ut possit habere aliquod principium v
el fundamentum electionis faciendce, ut in argumentis in principio propositum es
t, et ex re ipsa declaratur. Nam qui eligit inter bonum honestum, et dclectabile
, certe supponitur affectus ad bonum ut sic, alias non statim eligeret inter spe
cialia bona, sed prius secum statueret an bonum esset sibi prosequendum; et idem
est in omnibus similibus. Sic igitur, licet tendentia in finem particularem, qu
atenus est motus in aliquod objectum propter bonitatem suam, et in alia propter
ipsum, sit amor vel intentio finis, tamen, quatenus est actus liber, quo hoc bon
um praeferturaliis, est virtualis elcctio hujus boni, ut sit medium, vel certe p
ars felicitatis, quarn voluntas intendit in suis actibus. Et ipsemet actus inten
tionis vel dilectionis etiam ullimae felicitatis, quatenus hic et nunc exercetur
libere, et preefertur ejus carentiee vel otio, est virtualis electio, qua talis
actus hic et nunc eligitur ut medium ad inchoandam vel obtinendam felicitatem.
At
que hac ratione dici solet, omnera intentionem finis particularis esse virtualem
electionem felicitatis, ad quam non sempercstnecesse ut prsecedat intentio elic
ita ipsius felicitatis, sed sufficit naturalis ac necessaria propensio. Sic igit
ur omnis consultatio versatur modo proportionato circa electionem, et omnis acti
o libera participat aliquam tationem electionis; et ideo ipsa formalis ac propri
a electio, quaj procedit a propria el elicita intentione finis, censetur actio m
asime libera; atque hac ratione liberum arbitrium dicitur quasi per antonomasiam
versari circa electionem, quamvis pluresalios actus liberos habeat, ut declarat
um est.
21. Liberene an necessario operari ptrfectius. Et per ha;c satis responsum est aJ
rationes positas in principio hujus dubitationis. Ad difficultatem vero exsecund
a sectione hucremissam, cujus occasione hanc sectionem fecimus,jam declaratum es
t quomodo eadem voluntas sit capax utriusque modi operandi, libere et necessario
. Cum autem quffiritur, si modus operandi libere est perfeclior quam modus opera
ndi necessario, cur voluntas illum assequitur in quibusdam actibus, et non in om
nibus, et in minus perfectis, etnonii perfectioribus, dicendum est, operari libe
re non semper et in omnibus esse melius quam operari necessario; sed regula perf
ectioni; est, quod objectum ametur pro dignitate et capacitate ejus, ita ut si o
bjectum sit bonum summum ac summe necessarium, tota necessitate ametur; si vero
sit objectuni mintt? bonum, iiut non necessarium, actus etiam circa illud sit su
b dominio diligentis. Et bac ratione Deus diligit se necessario, et alia libere,
cum tamen actus ejus sub omni ratione perfectissimus sit; idem ergo dicendum et
t, servata proportione, in voluntate creata.
SECTJO IX.
.4« liberlas cautas sit dum actu opemlur.
{. Ultima diflicultas resultans ex secunda sectione, est, an causa libera actual
em libcrtatem habeat cum operatur, vel prius quani operetur, quia si jam operatu
r, nccessano operatur, ita ut impossibile sit pro tunc non operari, et idem argu
mentum fieri poteM de carentia operationis; si vero libertas sempw respicit futu
rum, nullus actus in re existens erit liber , quia actus futuius, ut sic, non es
t existens, et ita dc facto nullus erit cffectus liber; prseterquam quod repugna
t futuriim, ut futurum, esse liberum, et postea in praesentia non exerceri liber
e, cum futurum non alia ratione sit futurum, nisi quia aliquando erit prresens.
2. In hac diffieultate Ocham, Gabriel, et alii Nominales, in primo, dist. 38, do
centvoluntatem non esse liberam respectu actus quem jam exercet, pro illomet ins
tante quo illum cxercet, nisi vel quatenus procedit ex indifferentia, et liberta
te, quam voluntas immcdiate ante illud instans habuit; vel quatenus in eo instan
ti habet voluntas potcstatem, ut in tempore immediate sequente illum omittat, et
iamsi omnes aliaj conditiones vel causas ad illum concurrentes assistant, in quo
aiunt causam liberam a naturali differre. Quam senlentiam videtur amplecti Magi
ster, in 2, d. 25, cap. 2, ubi dicit, liberum arbitrium ad praisens et ad prajte
rituin non referri, sed ad futurum. Et fundamentum ejus est supra tactum, quia i
n praesenli jain voluntas cst determinata ad unum, et quia id quod est, quando e
st, necesse est esse, utait Philosophus, 1 de Interp., c. ult. Unde Boet., 1 de
Gonsolat., pros. ult., ait ortum solis et gressum hominis in hoc convenirc, quod
, dum fiunt, non possunt non fieri; differre vero, qv.ia crtvs solis etiam prius
quam fial, necessario erat futurus; gressus autem hominis non ita.
3. Voluntas propriissime libertatem exercet in instanli quo operatur. Hsec vero se
ntentia falsa est, et mihi plane improbabilis. Quapropter dicendum est voluntati
s libertatem proprie exerceri in eomet instanle, et circa eumdem actum quem prae
sentem elicit, seu excrcet. Ita docuit Scot., in 1, dist. 39; et Hervaius, Quodl
ib. i, q. i, dubioO; Capr., in 2, d. 25; Grcg., in 1, d. 39, qui tamen aliquid f
alsum addidit, ut statim ostendam. Probatur hrec sententia primo ratione insinua
ta, quaj apud me est demonstratio, nam si voluntas in instanti quo elicit actum,
non libere procedit in actum, nunquam antea fuit libera in ordine ad illum actu
m, quia tantumfuit libcra per respectumad illud instans in quo erat libere effec
tura talcm actum. Item, quia si in illo instante, non libere, scd necessario hab
ct actum, ergo pari rationc toto tempore proecedenti, quo actu caruit, nonlibere
, sed nccessario caruit; ct eadem ratio crit dc tempore futuro ; ergo revera nun
quam est usus libertatis.
4. Secundo declaratur a priori, quia auctores prioris sententia) in eo errant, q
uod
non distingunnt prioritatem temporis etnatura\ et verum sensum compositum a divi
so; voluntas ergo in eodem instante, in quo actum liberum elicit, prius natura q
uam illum cliciat, intelligitur habere potestatem ad eliciendum illum, et deinde
ex ea potestate intelligitur illum elicere ;ergo in eodem priori naturae intell
igenda est potens ad eliciendum et non eliciendum talem actum ; alioqui revera n
on intelligitur libera ad eliciendum illum actum. Et confirmatur ac declaratur,
nam in tempore immediato ante illud instans supponitur voluntas habens illam pot
estatem ad eliciendum et non eliciendum actum. Et in illo instante prius natura
quam illa potentia se determinet ad actum, nihil est quod ei potestatem abstuler
it ad illum eliciendum; ergo retinet voluntas utramque potestatem in illo instan
te, et ex illa clicit vel non elicit actum pro ipsomct instante. Quocirca, si vo
luntas simpliciter et absolute in eo instante sumaturcum omnibus praerequisitis
adagendum, revera potest in illo non elicere talem actum, quee est potestas in s
ensu diviso, aut in prioritate naturae, qua; necessaria et sufficientissima est
ad libertatem. Si vero consideretur jam in illo posteriori naturae, in quo jam c
licuit actum, jam non potest pro illo eodem instanti retrocedere; sed haec solum
est necessitas compositionis ex suppositione consequente determinationcm seu ac
tionem ipsius voluntatis.
5. Et confirmatur, nam Deus ex reternitate libere dilexit creaturas, et tamen pr
o nullo instanti vel reali duratione caruit illa detcrminatione libera, qua; ita
comparatur ad divinam voluntatem, sicut actus liber ad nostram; ergo libertas v
oluntatis non est tantum respectu actus posterioris duratione reali, scd etiam r
espectu actus existentis in eodem instante, posterioris quidem natura, si talis
actus sit vere elicitus et causatus a potentia, vel solum secundum rationem aut
intcllectum, si solum sit determinatio libera ejusdcm actus. Alias non posset in
telhgi in Deo dilectio libera, quia neque ex aeternitate libere dilexisset, quia
semper perpetuo dilexit, neque post instans aeternitatis, quia multo minus pote
staut incipere diligere quod nunquam dilexit, aut desinere quod dilexit et prout
ex reternitate dilexit. Idem argumentum sumi potest exactione libera Angelorum,
quam in primo instanti suae creationis habuerunt, cum in illo habuerint meritum
juxta veriorem sententiam. Neque est ullius momenti quod
« IndietroContinue »
- Page 20 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
potesl voluntas pro sua libertate illud non amare, quia ad non exercendum aclum
prrecise non indigct alio judicio , sed sntis est ut per illud, quod homo nunc l
iabet, non judicet hoc bonum hic et nunc esse sibi necessario diligendum. Undc p
otest tunc voluntas vel suspendere actum , vel divertere intellectum, ne de illo
objecto cogitet; vel applicare illum, ut de tali objecto diligentius inquirat q
uanta sit ejus bonitas, et an habeat conjunctam aliquam malitiam , vcl disconven
ientiam, ob quam possit non solum non amarc illud, sed etiam odisse. Nunquam eig
o judicium ut sic determinat omnino voluntatem, nisi alioqui objectum ob excellc
ntiain bonitatis eam vim habeat, quod inferius attingemus. In hunc ergo modum op
time solvitur tota difficultas proposita, nostraque libertas egregie dcfeuditur;
et dilucide intelligitur quomodo in voluntate formalitcr sit, et quomodo ad ill
am, et ad usum ejus operetur intellectus.
SECTIO VII.
Qu(B sit radix et origo defectus causx libcras.
1. Sed adhuc supersunt solvendre tres difflcultates tactee in quarta ratione pro
posita in sectione secunda, et confirmationibus ejus. Prima est, si voluntas pro
libito possit velle aliquid contra judicium rationis, quomodo verum sit dogma i
llud philosophorum et Theologorum plurium, non posse esse defectum in voluntale
nisi pracedat in judicio, ut quod erroneum sit, vel saltem imprudens et inconsid
eratum. Quod prineipium tradidit Aristoteles, lib. 3 Ethic, c. 1, 3 et 5, et lib
. 6, c. 12 et 13, et lib. 7, c. 3, et lib. 3 de Anima, tcxt. 58, ex quibus locis
sumptura est illud axioma : Omnis pcccans cst ignorans. Quod ctiam Sapiens docu
isse videtur, Proverb. 14, dicens: Errant qui opcrantur mnlum. Et confirmari pot
est, nam alias contingere possct, hominem semper prudenler judicare per intellec
tuin, et tamen esse vitiosum in voluntatc, quod est contra omnem moralem philoso
phiam et experientiam.
2. Prima opinio. In hac difTicuItale, Scotus et alii auctorcs non rcputant incon
vcniens concedere , posse esse moralem defectum in voluntate, nu'lo piajcxistent
c defectu iu intellectu , quia ad deliciendum moraliter suflicit libertas volunt
atis creatre, quidquid intellectus operctur, ut patet ex Scoto in locis supra ci
tatis, cui consentiunt Gabriel et Nominalcs communiter,in 3,distinct. 36; et Al
main., tractatu 3 Moralium, cap. de Prudent.
3. Et hancfere sententiam sequitur Adrian.. Quodlib. 4; eam vero limitat vel exp
onit, dicens, eum, qui male operatur, semper habere judicium practieum, quo simp
liciler judicat consentanee ad suum atfectum, hoc sibi esse faciendum, seu hoc o
portere a se fieri, supposito tali aflectu, licet alias nihil ignoret.ncque erre
t ciica judicium de omni honestute et malitia objecti seu opeiis.
4. Verumtamen ha?c limitatio nec videtar consequentcr addita, nec plene satisfac
ere, quia non est necesse ut omnis pravus affeetus voluntatis proccdat ex illo j
udicio practico, quo aliquid simpliciter judicatur faciendum consequenter ad pri
orem atfoctum. Ant enim ille alloctus seu appetitus, qui prffcedit tale judicium
practicum, est elicitus a voluntate, aut significat tantum propensionem natural
em, aut etiam hahitualem volunfatis. Neutro autem modo necessaiium est quod prru
cedat talis affectus, vel judieium practicum illi conforme. Sumo enim primam voh
intatcm pravam, quse est in homine vel Angelo prius bcne affecto ct disposito et
iam in naturali vel habituali inclinatione : in eo non praecedit judicium practi
cum ex aliqua priori affectione vel mala, vel ad malum inclinanU\
5. Rcsponderi potest, etiam tunc praecederc aliquam inclinationem uaturalem, vel
elicitam, quse licet in sc mala non sit, tamcn. quia homo ex illa ita se duci s
init, ut non prudenter sed inconsiderate judicet aliquid sihi esse faciendum vel
amandum . potest esse occasio peccandi. Ut, verbi gratia, in exemplo quo Adrian
us utitur, si quis habet affectum liberandi hominem a morte, et deinde intelliga
t non posse illum liberare nifi mentiendo, etiamsi illc prior aflcctus actualis
etelicilus, non sitmalus, potest homo judicare absolute, consentanee ad ilhim af
fectum sibi esse mentiendum. Similiter ex naturali aniore sui non malo, vel etia
m non elicilo. judicat aliquis hoc bonum dolectabile sibi esse prosequcndum. Atq
ue in hunc modum an!>' omnem actum malum moraliter, et ante primum affectum prav
um prrecedit semper illud judicium praclicum, quo aliquod objeetum minus bonum ,
simpliciter proponitur nt amandum , eligendum , aut praeferendum etiam alteii m
njori bono, quod judicium dicitur practice falsum , quia non est confonne appeti
tui recto.
6. Sed adhuc superest dilBcultas , quii nunqnam satis probatur esse neeessarium
hoc judicium ita absolutum, ut voluutas moveatur, quod supra dicebam, non esse n
ecessarium judiciumdeobjecto amando.scd de amabili, nec de eligendo, sedde eligi
bili, nec semper csse necessarium judicium comparativum (ut sic dicam), scilicet
, hoc esse eligibile prte aliis, sed sufflcere absolutum, scilicct, hoc esse eli
gibileaut utile. Vel si sit comparativum, potcst esse cum icqualitate, vel cum c
xcessu non simpliciter, sed in tali ratione boni,puta delectabilis,ctc; verbi gr
atia, si ex intentione sanitatis consequendse quis consukit de duobus mediis, et
judicet utrumque esse aptum et utile, lioc vero essc bonestius, illud autem del
ectabilius, siraulque actu judicet secundum rationem aut lcgem virtutis illud es
se praelcrendum, juxta inclinationem autein corporis aut sensus hoc essc antepon
endum, nullum aliud judicium practicum rcquiri videtur, ut voluntas suo arbitrio
eligat aliquod illorum; nulla enim necessitas alterius judicii explicari potest
; nam pcr illa quw diximus jam est sullicienter propositum objectum, ct judicium
solum requiritur ut proponat objectum, ut supra dictum est ex sententia D. Thom
ae, quam etiam habet I. 2, q. 82, art. 4, et optime q. 22 de Verit., art. 11, ad
5, et art. 12.
7. Et potest hoc amplius declarari; nam hoc. judicium absolutum, Hoc est faciend
um (ut advertit Adrianus supra, et est valde nolandum ad intelligenda omnia qune
diximus), Ires potest habere sensus. Primus est ut solum dicat fuluritionem act
us, ut cum dieimus Petrum esse eligendum ad Episcopatum; et hic sensus est imper
tinens ad actiones morales, ut per se constat. Secundus est, ut significet debit
um legis et honestatis. Et liic sensus etiam est impertinens in piwsenti, quia c
larum cst non csse necesse ut omnis qui liberc operatur, sic judicet, alias opor
teret ad operandum malum habere judicium ha?reticum, quale esset judicare de tal
i actu, csse faciendum in illo sensu. Tcrtius est, ut sitniificct neccssariam co
nsecutionem unius cx alio, seu necessariam connexionem subsequentis operis cum p
riori proposito. vel intentione. Quomodo, qui decrevit vindictam sumere de inimi
co, oblata occasioue statim judicat esse occidendum. Et hic sensus magis ad icm
speclat; lamen eliam videtur evidens, tale judicium non semper esse necessarium
ad operandum, vel bonura, vel malum, quia non semper intercedit illa necessaria
con
nexio inter opus quod faciendum judicatur, et aliqticm antecedentem aftectum, ut
argumenta facta satis probant.
8. Addero ulterins possumus quartum sensum, nimirum, ut significet absolutam (ut
ita dicam) hominis resolutionem dc tali opere exequcndo, aut objecto volendo. E
t hic actus, si attente res consideretur, non potest antecedere decretum liberum
voluntatis, sed subsequi, tum quia illud judicium in eo scnsu cx vi consultatio
nis non potest inferri ex aliquibus prremissis, qua; solum osiendunt ex paite ob
jecti bonitatem aut utilitatem, non hominis resolutionem. Tum ctiam quia illa re
solutio cst libcra, et in re non est aliud quam electio vel executio libera; nul
lum enim aliud objectum illius judicii in eo sensu intelligi potcst; non posset
autemhomo vere jtidicare de tali resolutione libera, nisi jam illam habcret. Tum
denique quia, cum illud judicium absolute liberum sit, oportet ut cx aliqua vol
untate libera oriatur; non est autem alia voluntas libera unde oriri possit, nis
i illa qua homo decernit facere id, quod sic judicat sibi esse faciendum; ergo i
n nullo sensu verum est judicium illud practice falsum necessario antecedere qua
mcumque pravam deliberationem voluntatis.
Qucestionis resolutio.
9. Quocirca in proposita diflicultate dicendum censco, posse nos loqui dc judici
o, dispositione aut defectu intellectus, qui antecedit deliberationem liberam vo
luntatis, vel qtii subsequitur saltem ordine naturee. Item sermonem essc posse a
ut de ncccssitate physica et absoluta,ut voluntas operari possit, vel de necessi
tatc raorali sccundum ca qua?, moraliter loquendo, scmper accidunt.
10. Prirao ergo non cxistimo absolute necessarium ad operandum malum per volunta
tem, ut pra^ccdat dcfectus erroris in judicio intellectus, vel speculativo, vel
practico. Quod mihi satis probant argumenta facta; et hoc fatcmur sequi cx illo
principio, quod nulluni judicium intcllcctus per sc sutficit ad dclcrminandam vo
luntatem. Neque oppositum fundari potest in vcrbis Aristotelis, cum ipse non de
errore, scd de iguorantia loquatur. Ncque in verbis Sapientis, tum quia non loqu
itur dc crrorc antccedcnte voluntatem, scd potcst intelligi de subsequentc, utja
mdicam; tum etiam quia Adrianus illa vcrba cxponit, et non male, de crrore morti
m, non intelligentiae, sicut errare dicitur qui discedit a recta via, etiamsi in
intellectu non habeat judicium fulsum.
il. Aliquis defectus intellectui moraliter prcccedit defectum Tolunlalis. Secund
o assero, moraliter Ioquendo, nunquam voluntatem labi, quin prajcedat in intelle
ctu aliquis defectus, saltem inconsideratio aliqua plurium rationum vel motivoru
m, qure possunt voluntateru continere ab eo affeclu in quo peccat. Hoc satis pro
bat experientia, et de hac inconsideratione intelligi potest Philosophus; nam ha
;c inconsideratio dicitur qua> dam ignorantia practica.Imo de illa interpretatur
D. Thom. verba Sapientis, 1. 2, q. 78, art. 1, ad 1, quia judicium dc agendis v
el appetendis absolute prolatum cum tali inconsideratione quidam error practicus
est; nam est actus impradens, et de se diffonnis appetitui recto. Non intelligo
aulem esse necessarium etiam moraliter, et secundum id quod regulariter accidit
, ut judicium hoc sit vel formaliter comparativum, scilicet, hoc esse eligendum
pra; alio ; vel ut formaliter sit de objecto ut omniuo diligcndo vel faciendo in
aliquo sensu ex supra positis; contra hoc enim sulikienter procedunt argumenta
superius facta; sed intelligo moraliter ac regulariter intervenirc judicium, quo
absolute judicatur hoc objectum, vel hoc opus hic et nunc esse conveniens ob de
lectationem vel honorem, vel aliam similem rationem, et dignum vel sulflciens ut
hic et nunc expetatur. Hoc enim judicium sufficit ut voluntas moveri possit, ut
latc probatum est, et infra dicam in disputatione de causa finali. Frequenter a
utem habctur tale judicium illo modo absoluto et simplici; nam regulariter non h
abentur simul plura judicia, nec comparantur varia objecta inter se, nec plures
rationes boni et mali ejusdem objecti; imo, licet ha;c collatio aliquando antece
dat, in eo momcnto quo homo libere vult objectum pravum, regulariter avertit ocu
los mentis ab ahis rationibus, et ad illam attcndit, qure moveat"voluntatem acl
lalem actum, etita concipit praedictum judicium. Et hoc satis est ut illud ccnse
atur practice erroneum; nam virtute includit comparationem et pro-lationem illiu
s objecti ad alia, et consequenter includit difibrmitatem ad appetitum rectum.
12. Judicium praclicum actum liberum voluniatis seguitur. Addo vero tertio, prob
abile esse ex consensu libcro voluntatis circa res agendas, ex ncccssitate scqui
in intellectu judicium illud practicum de eisdem re
bus, quo simpliciter judicatur hoc esse agendum, in tertio et quarlo sensu supra
declarato. Quod si hoc verum est , ratione talis judicii merito dici possunt er
rare scmper, etiam secundum intellcctum, qui operantur m;lam, non crrore spccula
tivo, sed practico, neque errore qui liberum consensum antecedat, seJ qui ex ill
o sequatur. Dices : si talc judidura nullo modo anteccdit consensum libemm. ergo
non ponitur ut repiifsentet voluntati objectum, neque ut inducat illam atl eons
ensum; ad quid ergo est necessarius talis actus". Respondetur, videri necessariu
m primo ex naturali sympathia et consensione harum potentiarum, quse necessaria
fuit ut homo possit melius exequi quod faciendum decernit. Deinde, quia piius te
mpore vel natura quam homo consentiat, non scit se consensurum: el ideo necessar
ium cst ut, slatim ac consentit, sciat, et (ut ita dicam) sibimet notifice! seu
promulgct suum consensum; hoc aufem fit per illud judiciuni.
13. Et hinc fit ulterius, ut si ille liber consensus sit de aliqua re agenda, et
ideo per aliquam actionem sit executioni mandandus. statim intellectus omnino p
ractice judicet id esse agendum; et hoc est imperium, qnod D. Thomas ponit in in
tellectu post elBcacem electionem voluntatis. Si autem conscnsus voluntatis sit
per simpliccm amoi em vel delectationcm sine ordine ad aliam antionem excquendam
, tunc in intellcctu non sequilur jndicium de aliqua re agencla, quod sit quasi
impulsivum ad opus; sequitur taraen judicium de tali consensu ut jam exhibito, e
t dici potest quasi queedam scientia approbationk. qua homo ex vi pravi consensu
s iibeii, quasi approbando illum consensum, practice judicat id sibi esse clilig
endum. lllud tamen nou potest dici imperium rcspectu talis consensus voluntatis,
quia imperium, ut sic, respicit actum subsequentem; non enim imperatur quoJ jam
factum est, sed quod facicndum est, ut recte notat D. Thomas, 1. 2, quajst. 17,
art. 3. Atque h:i c videntur satis dc illa prima difficultate pro hnjus loci op
portunitate. (Vide D. Thom., 2 cont. Gent., c. 48, et ibi Fenar.. circa rationem
tertiam.)
SECTIO VIII.
Ad quos uctus sit indiffereiUia in causa libera.
1. Secunda difficullas supcrius tacta erat, quomodo voluntas dicatur potentia fo
rmalitcr libera,cum inprivcipuisactibussuisinveniatur non libera. In qua diffi c
ultate duae quaestiones insinuantur. Una est, an voluntas possit quosdam actus l
ibere, alios vero ex necessitate elicere. Alia est, si utrumque potest, quosnam
actus libere , quosve necessario exerceat.
Prior punctns dc duplici modo operandi voJuntalis.
2. Circa priorem partem referri potest hic opinio Scotiin 1, dist. 2, q. 7, et d
ist. 10, q. 1, et in Quodlib., q. 16, quibus locis asserit.unius potentiffl tant
um esse posse unum operandi modum; et ideo, cum voluntas natura sua libera sit i
n operando, non posse ulium operandi modum in suis actibus habere; atque ita con
cludit voluntatem libere exercere omnes actus suos; adeo ut asserat, Deum etiam
seipsum libere diligere, et Patrem ac Filium (eadem ratione) libere producere Sp
iritum sanctum. Sed in hac non potest esse controversia inter Catholicos, si non
sit aequivocatio in voce libertatis. Scotus ergo in citato loco non sumit liber
um prout opponitur necessario, sed prout opponitur coacto, seu non voluntario. E
xpresse enim ibi fatetur (neque id potuisset sine ha;resi negare) processionem S
piriius sancti csse omnino necessariam, ita ut implicet contradictionem illam no
n esse, aut Deum non se amare; contendit tamen necessitatem non repugnare libert
ati, sed potius firmare ac perficere illam; et e converso modum operandi natural
iter repugnare voluntati, quia hberum et naturale sunt modi operandi non tantum
diversi, sed etiam oppositi.
3. Verumtamen totus discursus Scoti fundatus est in nominum spquivocationc; nam
liberum clare sumit pro voluntario perfeclo, quod sequitur ad intellectualem cog
nitionem, et absque controversia interdum admittit necessitatem; et nos gratis c
oncedimus Scoto hanc acceptionem vocis liberum, non esse prorsus inusitatam; nam
illa etiam D. Thomas interdum utitur, ut patet ex quaestione 10 de Potent., art
. 2, ad 5, dum dicit, Deum libere se amare. Nos vero, ut in sectione 2 annotavim
us, non sumimus liberum boc modo, sed ut aliquid addit supra voluntarium; ab ill
o enim distinguitur a Philosopho, 3 Ethic, cap. 4 et 5; non distinguitur autem r
espectu voluntatis humana:, nisi liberum excludat necessitatem in operando, ut c
eeteri Theologi docuerunt, in 2, dist. 24 et 25; et Alens., 2 part., quaest. 72,
membr. 3, art. 5; et D.
xxv.
Tbomas, queest. 6 de Malo; et satis constat ex iis, quibus probavimus nos esse l
iberos a necessitate agendi.
4. Libere quwdam, alia necessario amare potest eadem voluntas. Hoc ergo vero sen
su supposito, dicendum in proposito est, nou repngnare eamdem voluntatem quasdam
res libcre amare, alias vero non liberc, sed necessario. Patet inductione, quia
voluntas divina necessario diligit ipsum Dcum, alia vero non necessario, sed li
bere, et idem invenitur, servata proportione, in voluntate creata. Ratio vero a
priori est, quae simul dissolvit fundamentum Scoti, si conlra hoc applicetur, na
m illa duo non includunt opposilionem, quia non sunt respectu ejusdem. Quod enim
idem actus simul et secundum idem sit liber et necessarius, plane involvit cont
radictionem; tamen, quod actus diversi, et circa diversa objecta, vel per divcrs
a media, unus procedat libere, et alter nccessario ab eadem potentia, nulla est
repugnantia. Neque necesse est ut alter modus operandi sit adsequatus tali poten
tiae ; nam potest esse potentia superior et universalior; item potest circa unum
actum habere duplicem potestatem, agendi scilicet, ct non agcndi, circa alium v
ero alteram tantum, scilicet agendi. Denique in objectis ipsis potcst ha;c diffe
rentia fundari, et inde sumitur ratio a priori, ut statim in alia parte proposit
a hujus sectionis declarabitur.
5. Ex quibus intelligitur quid diccndum sit de hac eadem re sub illis terminis,
libere, et naturaliter; nam etiam in hac posteriori voce est ffquivocatio apud S
cotum supra. Interdum enim dicitur naturaliter operari, quod non solum ex naturc
e impetu, sed etiam absque prrevia cognitione, et consequenter absque appctitu e
hcito operatur; atque hoc naturale excludit non solum liberum, sed etiam volunta
rium, quomodo dicemus terram naturaliter moveri, ignem calefacere, etc; et in bo
c sensu verum est, quod Scotus ait, non posse voluntatemlibere etnaturaliteroper
ari, etiam in diversis actibus, quia necesse est ut prcevia cognitione et volunt
arie operetur. Alio tamen modo non minus usitato dicitur operatio naturalis, qus
e est ex inclinatione naturae ut omnino determinatse ad unum, etiamsi simul sit
ex cognitione proavia, et ex appetitu vitali, ac denique voluntarie, quc modo di
cuntur bruta naturaliter se movere, aut aliquid appetere; et hoc modo dicit opli
me D. Thom., 1 p., q. 44, art. 2, et q. 8,
51
art. i et 2, non repugnare, eamdein potentiam voluntatis, quae pluresactus liber
e exercet, aliquos naturaliter clicere, quia ipsa voluntas suam propriam habet n
aturain, a qua potest determinari ad aliquem actum, quamvis non determinetur ad
omnes, propter differenliam objectorum, ut mox videbimus.
6. Cur voluntas non nisi voluntarie moveri possit. Sed quaeret aliquis, cum volu
ntas et voluntarie et libere operctur, cur repugnet ei liabere alium modum opera
ndi quam voluntarium, non repugnet autem haberc alium modum operandi quam liberu
in. Respondelur id contingere, quia prior modus est adaequatus voluntati, non au
tem posterior; nam voluntas adfequate est voluntas; non est autem adaequate libe
rum arbitrium; nam hoc est quasi inferius, seu magis liinitatum; nam liberum arb
itrium necessario includit voluntatem seu principium voluntarii actus, ut supra
declaratum est, et addit libertatem, id est, inditferentiam seu potestatem non o
pcrandi. Deinde ex objectis potest magis explicari hcec ratio; nam adaequatum ob
jectum voluntatis est bonum, quod uecessario supponi debet cognitum, quia volunt
as essentialiter cst appetitus elicitivus; et ideo necessario operatur prcevia c
ognitione, et per modum appetitionis; et hoc est operari voluntarie. Sub hoc aut
em objecto udeequato possuntesse varia objecta multum in bonitate differentia, e
t ideo etiam diversimode amabilia quoad lihertatem, vel necessitatem. Denique ac
tum elicituin ab appetitu esse voluntarium, consistit in positivo modo talis act
us, ila intrinseco ut ab actu non distinguatur, et ideo est ab eo inseparabile;
Jiberum autem in actu solum superaddit denominalionem a potentia, quatenus polen
s est ad non eliciendum seu suspendendum illuin, quce denominatio polest non con
venirc actui, si voluntas non habcat talem potcstatem in actum.
Posterior pmclus, ad qum oljecta necessitelur voluntas.
7. Girca posteriorom partem variae queestiones tractari possent de actibus*neces
sariis voluntatis, vel in prtesenti vita, vol etiam in futura. Sed illee quaesti
ones propria habcnt loca, vel in scientia de anima, vel in Theologia; hic vero s
olum attinguntur, quatenus necessarise sunt ad cxplicandum in generali varios mo
dos cflicientium causarum, et necessitatem vel contingentiain effectuum universi
, et ad solvendas diflicultales circa hoc
occurrentes, huc enim tola haec disputatio tendit. Pra;cipue vero est tractanda
qufedam sententia multorum dicentium voluntatem solum esse liberam in electione
mediomm, non vero in ainore vel intentionc finis. Qua> sentcntia potest hahere f
undamentum in Aristol., 3 Ethic, c. 2 et 3, ubi dicit consultationcm non csse de
fine, sed tantum de mediis. Ex quo potesl confici argumentiun; nam omne libcrum
potest in consultationem cadere; scd non potest cadere in consultationem nisi c
lcctio; ergo non est libera nisi elcctio. Major patet, nam in omni libero est al
iqna indifferentia, et ratio tendendi aut non tendcndi; ergo potest cajdere in c
onsultationem, an tale objectum vel talis actusexpediat, necne. Et conlirmatur p
rimo, nam ita comparatur voluntas ad liberuin arbitrium, sicut intellcctus ad ra
tionem; sed intcllectns, ut est ratio, non versatur circa principia, sed circa e
a quae colligit ex principiis; ergo Toluntas, ut liberumarbitrium, non versatnr
circa finem, sed circa ea quae eligit propter flnem; nara, ut Aristoteles dixit,
lib. 6Ethic, cap. 2, sicutprincipia se habent ad sprctklilia, ita fines ad oper
aUlia. Confirmatur secundo, quia necesse est omne variabile et mobilc fundari in
aliquo invariabili et immobili; sed electio libera est de se variabilis; ergo d
ebet fundari in aliquo invariabili; fundatur autem in intentione finis; ergo ha?
c dcbet esse invariabilis, et non libera.
8. Quomodo intentio finis necessaria tit.~ Sed htec sententia moderatione indige
t ct declarationc. Supponamus ergo imprimisvulgarein distinctionem duplicis nece
ssitalis et libertatis, scilicet quoad excrcitium actus,vcl quoad specificatione
m; quorum terminonim expositio satis ex superioribus constat. Rursds supponatur
distinctio duplicis finis, scilicet proximi seu particularis, et ultimi universa
lis; de qua partitione ex profcsso dicendum est infra in disputatione de causa f
inali; nunc breviter, particularis finis dicitur quodlibet privatum bonum, quod
propter se amatur, ut sanitas, vel scientia. Ultimus vero dicitur ipsa felicitas
hominis, sive ha?c conslituatur in aliqua re determinata, sive in communi sumat
ur, vcl sub formah rationc beatitudinis absolute, vel sub universaliori ratione
boni in communi. Pra?terea, omittamns nunc statum vita; futura;, et pwsertim snp
ernaturalis felicitatis jam obtenta?, T10 non pertinct ad mctaphysicum considcra
rc. Theologi vcro fuse disputant an in eo slat"
« IndietroContinue »
- Page 21 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
prebensione rationc talis judicii, non ratione alicujus voluntatis prioris, form
alis ant virtualis, sed piwcise ob libertatera intellectus. Eademque ratione con
sideratio auterror possct esse culpabilis ratione solius intellectus al)sque int
erventu voluntatis, qua: omnia sunt absurda, cum nihil magis repugnet quam esse
peccatum absque voluntario. Sicut ergo non cst in homine alia formalis bonitas v
el malitia moralis, nisi quse a voluntate provenil, ita neque est alia potenfia
forraaliter libera prreter voluntatem. Neque hoc est contra perfectionem intelle
ctus, quia simpliciter major perfectio est esse regulam voluntatis, cui perfecti
oni repugnat libertas formaliter in eadem potentia, tum quia icgiila debet esse
certa, et de se imrautabilis; tum etiam qnia illa operatio, qua; cst regula, non
est per inclinationem et lendentiain in rera regulatam, sed per quamdam commens
urationem ad illam, qua; commensuratio non est inditfcrens, sed certa et determi
nata; voluntas autem, quia est quasi cfeca, indiget regula aut directione intell
ectus; quia vero tendit in suum objectum per volunlariaminclinationempeifcctam,
capax est libertatis; et in hoc potest secunduni quid excedere intellectura, qua
mvis simpliciter sit in perfectione inferior.
SECTIO VI.
Quomodo causa libera determinetur a jitdicio rationis.
\. Prima sentenlia. Superest tamen respondeamus ad difficultatem in favorem secund
oe sententia? proposilam, quce aliam qusestionem postulat, quomodo, scilicet, vo
luntas, dum libere vult, a ratione delerminetur. In qua discipuli D. Thomaj supr
a citali, ct alii recentiores, oranino contendunt non posse voluntatem determina
ri ad liberum actum, nisi prsecedat in intcllectu dcfinitum judicium practicum,
vel, ut alii loquuntur, imperium quo hic et nunc, pensatis omnibus, definitam se
ntentiam proferat, hoc csse liomini eligendum, vcl impulsum, qui hac voce explic
atur. fac hoc, efficiat. Ratio esse potest, quia voluntas non potest ferri nisi
in objectura cognitum, et per rationem propositum, cum sit appetitus rationalis,
3 Ethic, c. 2; ergo, donec ratio determinate judicet quid eligcndum sit, non po
test voluntas eligere; alias tenderct in objectum incoguitum, quia cognitio vera
non est sine judicio; per puram enim apprehensionem nondum cognoscitur
an ressit talis, velnon sit; ergo et e converso ttante illo dcfinito judicio, Ho
c est eligendum. non potest voluntas non cligere, quia alias etiam tunc sine rat
ione duceretur; et formaliter, vel virtualitersaltem ferretur in incognitum, qui
a non eligendo, vel formali, vel virtuali actu refutat illudobjectum, vel vultno
n amplecti tale raedium, sinc ulla ratione, vel judicio; repugnat ergo voluntate
m sic operari. Propter quod fortassc dixit Bernard., libr. de Grat. et libero ar
bit., habere semper voluntatera cognatam rationem, quia, licet non semper ex rat
ione, nunquam tamen absque ratione movetur.
2. Secunda scntentia. Heec vero sententia non placet Henrico, neque etiam Scoto ct
discipulis ejus, ut patet ex locis citalis, et ex Antonio And., 9 Metaph., q. 2
. Et sane ratio insinuala in superiori sectione, referendo secundam sententiam,
apud me est irrefragabilis; nam si illud judicium rationis est ita pra?requisitu
m ad opcrandum, ut in suo genere sit causa necessaria ad actum liberuin voluntat
is, et illo judicio posito voluntas non potest non consentire illi, ergo volunta
s non est talis potentia, qua;, positisomnibus absolute piwrequisitis ad operand
um, possit velle et non velle; ergo non est potentia libera. Tota collectio vide
tur evidens juxta principia snperius demonstrata. Etdeclaratur amplius; nam posi
to judicio, voluntas ex necessitate vult in sensu (ut aiunt) composito ; quod fa
cile concedent auctores illius sentcntia;; adeo ut Medin., i. 2, quaest. 9, art.
1, dub. 2, post secundam conclusionem, dicat, stante imperio efficaci ex parte
intellectus, nullam restare libertatem in voluntate ad contradicendum. Et subdit
, non habere imperium hanc efficaciam ab ista voluntate, per se loqucndo, quia,
cum non sit abitio in infinilum, necessario devenicndum est ad unum imperium int
ellectus antevertens omnem actionem vohmtatis, quod secum efficaciter rapiat vol
untatem Et Bellarminus, qui illam tenet sententiam, lib. 2 de Grat. et libero ar
bit., cap. 8, dicit quod sicut voluntas Beatorum est determinata ad amandum Dcum
posita visione Dei, ita in quacumque re particulari eligenda voluntas est deter
minata ad unum quoad specificationem et quoad exercitium, et reipsa necessario e
liget, quando aderit prresens judicium practicum particulare dictans hic et nunc
absolute omnibus consideratis hoc esse eligendum.
3. Sed tunc interrogo ruisus, an illud judicium sit absolute etsimpliciter neces
sarium, ita ut feratur ab intellectu ex vi solius objecti, et medii evidentis, a
ut alterius causse necessitantis intellectumad tale judicium; an vero sit actus
simpliciter liber. Si priinum dicatur, evidenter destruitur usus libertatis, qui
a talis usus neque cernitur in ferendo ipso judicio, ncque in actu voluntaiis, q
ui ad illud necessario conscquitur. Neque hic juvat quidqnam sensus compositus,
quia illa suppositio, cum qua aclus necessario componitur, est in se simpliciter
necessaria et non libera, et est antecedens tanquam causa necessitans ad subseq
uentem actum, qui modus compositionis in amore beatifico reperitur, necpotcst ac
tus voluntatis alio modo csse necessarius. Si vero dicatur judicium illud esse l
iberum (ut tandem post inutiles et obscuras distinctiones conccdit JavelL, 9 Met
aph., q. 4), interrogo rursus an illud judicium sit liberum elicitive ex vi inte
llectus, vel imperative a voluntate. Piimum dici non potest in sententia, cum qu
a convenimus, qui de hoc puncto disputamus, quod intellectus non est potentia fo
rmaliterlibera.Si verodicatursecundum,vel proceditur in infinitum, vel omnino de
struitur illa sentcntia , nam de illo actu voluntatis, qui determinat intellectu
m ad tale judicium, inquiro an determinetur ex alio judicio intellectus, et de i
llo redibit idem argumentum, ct sic procedetur in infinitum. Si vero ille actus
liber voluntatis non est ex determinatione similis judicii prioris, inferuntur d
uo, illi sententioe contraria. Primum est, voluntatem non determinari in omnibus
suis actibus liberis a judicio intelleetus; secundum cst, nunquam sic determina
ri nisi in virtute alicujus prioris volilionis liberse in vi cujus caitcra conse
quuntur, et abeaparticipant libertatem. .
4. Dicet fortasse aliquis, stante illo judicio, impossibile esse voluntatem non
consentire, posse tamen voluntatem tollere judicium illud, ct propterea actum ej
us esse liberum et non neccssarium; sed haec responsio non satisfacit argumento
proposito, sed tacite et implicite admittit illud judicium esse liberura; alins
non posset voluntas auferre illud; non declarat autem per quarn voluntatem sit a
principio libernm. Neque enim satis est si dicatur esse libcrum indirecte, quia
volunlas non impedivit illud: tum quia saltem potuit voluntas habere volitionem
liberam, qua impediret illud judicium, de qua redit idem argumentum; tum etiam
quia, licet ad nega
tionem actus forlasse possit sufficere voluntarium indireclum, tainen ad exercit
ium positivum actns liberi et imperati non sufBcit, sed necessarius est actus fo
rmaliter liber, imperans et determinans potentiam. Alia prseterea evasio, qua; e
x Javello supra snmi potcst, non enervat vim argumcnti; ait enim judicium illud
esse liberum radicaliter, quod liabet ab intellectu, et non a voluntate ; sed ho
c non est respondere ad dilemma factum, sed illud eludere, quia esse liberum rad
icaliter non est aliud quam esse radiccm libertatis, quaB est in vohmtate, de qu
o non inquiritur, sed de libertate formali; nam illemet actus intellectus, qui e
st radix actus voiuntatis, est vere ac formalitcr elicitus a sua potentia, ctVle
illo inquiritur an ex necessitate, vel cum indifferentia elicitus sit a polenti
a. Alii respondent distinguentes de judicio speculativo vel practico, quia non s
peculativnm. sed practicum detcrminat voluntatem. Et hoc aiunt esse liberum, eti
amsi contingaf speculativum esse naturale. Sed hoc non enewat ditticultatem prop
ositam ; nam si, posito toto judicio speculativo de objecti conveiiientia, utili
tate, honestate aut turpitudine, et aliirationibus aut eircumstanliis, judicium
practicum de tali re amanda seu eligenda hberum est, de illo redit totum argumen
tum factum, a quo nimirum determinctur intellectus ad tale judicium. Si ab intel
lectu, ergo intellectus est liber; si a voluntate, quid determinat illam? Atque
ita concluditur, primani determinationem liberam voluntatis tieri sine tulijudic
io; nullumquc esse judicium omnino determinans voluntatem ad aliquem actum, nisi
in vii tute prioris volitionis libera?.
5. Terlia opinio. Dicunt tandem aliqui illud judiciura practicum esse liberum ex
vi voluntatis amantis illud objectum, et voluntatem ipsam amare illud objectum
ex vi talis judicii; atque illos duos actus esse sibi invicem causas in diversis
generibus causamm, quia et voluntas determinat intellectum, ut ita practice jud
icet, et intellectus determina! voluntatcm, ut vclittalcm rem. Neque repugnat (i
nquiunt) illa duo mutuo se antecedere et subsequi, quia id fit in diversis gener
ibus causarum. Voluntas enim determinat intellectum efflcienter, intellectus aut
em voluntatem finaliter. Sed heec doctrina mihi non probatur; primum enim nulla
ratione fundatur, neque ad aliquid est necessaria; et aliunde vix potest mente c
oncipi illa mutua prioritas et motio inter illos duos actus. Et prceterea ostend
o esse impossibilcm; nam in omni actu vitali sutliciens applicatio objecli neces
sarii ad actum, simplicitcr, et in omni genero eausro, antecedit talem actum, ne
c fiori potcst ut ipsamet objecli applicatio efiective proveniat ab actu ad quem
ordinalur; sed judicium rationis requiritur ad actum voluntatis ut applicans ob
jeetum; ergo impossibile est ut judicium rationis nccessarium ad actum voluntati
s effective proveniat ab eodem actu. Major inductione ostendi potest in omnibus
aliis actibus vitalibus extra illum de quo agimus. Et ex nnturalibus potest sumi
argumenlum proportionale, quia impossibilc est ut agens, quod passo indiget ut
agat, non supponat absolute et in omni genero causna apphcationem passi ad talem
actionem, aut quod per ipsammet aclionem sibi applicet passum. Et ratio rcddi p
otest, quia agens esl impotens ad agcndum, nisi circa mateiiam applicatam; ergo
impossibilc est quod per illam actionem ipsnmmct applicationem cfliciat, sed omn
ino debot supponcre illam. Item, quia aiiastalis actio.ut applicativa passi, non
versaretur circa illud ut applicatum, sed ut distans, quod statim declarabitur
magis in re de qua agimus.
6. Minor autem primi syllogismi certa est Px illo principio, quod nihil cst voli
tum quin pr.Tcognitum, Quod si quis contendat judicium rationis non tantum esse
conrlitionem et applicalionem objecti, sed ctiam principium elfieicns cum volunt
uto actnm ejus, non enervat, sed auget vim argumenti; nam ex eo magis repugnabit
illud judicium esse effective ex motione actus voluntatis, quod ipsummet judici
um dicihir esse principium etliciens talem aclum vohintatis. Et contirinatur pra
?terca primo, quia voluutas non applicat aliquam potentiain ad actum suum, nisi
volondo illum actum; orgo, si voluntas directe applicat intellectum ad illud jud
icium, id fiiciet por actum quo vult, ut intellectus id judicct; quid ergo movet
vohintatem ut hoc velit? Num aliud prius judicium, an ipsum quod est volendum?
Si aliud, ergo non determinatur voluntas ad illum actum a judicio, quod vult, se
d quod prnecedit. Si illud idem, ergo illud judicium per modum objecti movet vol
untatem , priusquam de illo sit judicalum ullo modo. Et confirmatursecundo, nain
alias primus actus intellectus possct csse a voluntate ipsa, quod est contra om
nium sententiam fundatam in illo principio: Nihil volitum, quin pr<zcognilum. Et
sequela probatur; quia
etiam de primo actu intellectus dici posset esse liberum et voluntarium ex motio
ne voluntatis , et nihilominus in suo genere esae causam ejusdem actus voluntati
s quo ipse e§t voluntarius. Quod si in primo actu hoc est impossibile, ut rcvera e
st, non est quia est simpliciter primus, sed quia tali modo est causa actus volu
ntalis, ut ad illum simplicitor et in omni genere causae prresupponatur; hcec au
tem ratio procedit in omni alio actu; nunquam ergo tieri potest ut judicium inte
lleclus sit liberum per actum voluntatis subsoquentis ipsum. Vel aliter fieri no
n potest ut volunlas determinetur ad actum liberum per judicium quod ex eodem ac
tu libero nascitur. Atque ita fit ut vel determinetur per judicium omnino necess
arium, quod repugnat libertati; vel quod determinatio libera non oriatur ex tali
judicio, quod est intentum.
Quastionis resolntio.
7. Propter has ergo diflicultates, existimo ad libcram detorminationem voluntati
s non esse necossarium talo judicium praclicum omnino dcterminans ipsam. Quod pr
setcr discursum factum (qni videtur esse a posteriori, et ab inconvonienti) pote
st a priori et ex re ipsa declarari, quia judicium intellectus non movet volunta
tom, nisi medio objecto quod proponit"; sod objectum propositum non somper infer
t necessitatcm voluntati, aut determinat illam ad unum, neque hoc estnecossarium
ut voluntas possit in objectum tendero ; crgo nec est neccssaria ex parte judic
ii, imo nec possibilis talis determinatio. Major probatur, quia vel judicium mov
et tantum ralione objecti, vcl ipsummct ratione sui habet peculiarem efficaciam
ad determinandam voluatatem. Hoc postcrins dici non potest,. tum quia talis elTi
cacia rcpugnaret libertati voluntatis, ut dictum est ;tumetiam quia talis movend
i modus cst alienus a munorc intellectus, qui est illuminare et dirigere ac regu
lare voluntatis operationes; tum denique quia ille movendi modus est proprius vo
hintatis, qua3 in hunc finem peculiariter data est, ut alias potentias efficient
er movcat quoad exercitium; ergo non potest fieri ut intellectus, qui a voluntat
e efHcienter movetur, vicissim eodem modo illam moveat. Atquo hoc docet expresse
I). Thomas, \. 2, qunestione nona, articulo primo ettertio.
8. Sed objiciunt aliqui, quia intellectus per imperium practicum eflicaciter mov
et voluatatem ad opus. Respondetur, impcrium practicum intellectus, quo quis int
elligitur sibiipsi vel sua2 voluntati imperare, non esse aliud a judicio perfect
e practico, et onmino delinito cum omnibus circumstantiis. Neque intelligi potes
t in intellectu actus impulsivus voluntatis, nisi per modum judicii; sicut respe
ctu aliorum non intelligitur imperiumnisi per modum locutionis intimanlis quid a
gendum sit; et quidquid aliud in intellectu fingitur, et gratis asseritur, et ex
plicari non potest quid sit, ct cst extra rationem intellectus, qui essentialite
r et adeequate est potentia cognoscitiva et jndicativa ; et ideo non potest habe
re actum nisi per modum apprehensionis, vel judicii. Cum ergo imperium de quo ag
imus non sit merc apprchensio ut per se conslat, non potest esse nisi judicium p
racticum. Neque Aristoteles aut D. Thomas imperium rationaliter unquam declarant
, qunm per modum judicii omnino practici, ut latius in \. 2, q. 17 , tractatur.
Hoc igitur judicium ex se solum movet ex parte objecti, ut declaratum est. Quod
si interdum videtur efticaciter impellere, solum est in virtute alicujus actus
efficacis ejusdem voluntatis, qui pracessit; nam si voluntas efficaciter proposu
it, vel intendit consequi hunc finem, aut elegit adhibere tale medium, intellect
us, nacta occasione, hic ct nunc judicat omnino esse hoc faciendum, supposita pr
iori voluntate. Et tunc voluntas omnino determinatur , non tam a judicio quam a
se. Cujus signum est, quia non absolute, sed quasi conditionate determinatur, sc
ilicet, si velitin intentione seu electione facta persistere. Unde si a prioii v
oluntate velit retrocedere, potest, et impedire hujusmodi imperium. Quando autem
talis voluntas elbcaxnon prwcedit, irapossibile est ut imperium intellectus hab
eat illam vim impulsivam efficacem, alias destrueret voluntatis libertatera, et
laus aut reprehensio non esset voluntati, sed intellectui attribuenda. Atquc hoc
tandem fateturMedina,[propterD. Thom. auctoritatem, 1. 2, q. 17, art. 5.
9. Superest probanda altera pars, scilicet, quod volunlas ab objecto proposito n
on semper determinetur ad unum, quee certa est et receptajib omnibus, eamque ex
professo probat D. Thomas, 1. 2, q. 10, art. 2. Nam pcrinde est dicere voluntate
m non necessitari ab alio, quod non determinari ad unum ab illo, ut probant argu
menta superius facta; sed est certum nnn necessitari ab omnibus
objectis; ergo nec determinari ad unum; igitur quoad exercitium solum in patria
ab infinita bonitate Dei clare visi delerminatur aJ unum, juxta receptam doctrin
am; quoad specificationem vero, a bono in communi aut aliis similibus objectis,
ut infra attingemus; non vero ab omnibus, quia non in omnibus apparet aliqua nec
essaria ratio boni, vel non apparet lalis bonitas, quas non habeat admi*tam vel
malitiam, vel incommodum aliquod, aut dcfectum. Quamvis autem objectum non sic d
eterminet voluntatem, polest esse ita sufficiens ad excilandam et alliciendam il
lam, i>t ipsa sua libertate determinetur aut feratur in illud, quia si in object
o reprcesentatur aliquaratio boni, illa est de se sufficiens ad movendam volunta
tem; ergo illa determinatio necessaiia non est ut voluntas mo veatur.
Rcsponsio ad conlrarii fuudnmentc.
10. Ex quo non solum probata est nostra sententia, sed etiam responsum est ad fu
ndamentum opposita; sententiap. Ex eo enim quod voluntas non poteslferriin incog
nitum, solum habetur, necessarium esse judiciuni intellectus, ut voluntas possit
elisrere; non vero sequitur oportere ut illud judicium determinet voluntatem ad
unum. Quod eleganter dixit Bernard., lib. de Grat. et lib. arb.. his verbis : E
st ratio data voluntati, vt iastruat illam, non ui deslruat; deslrueret autem si
necessitalem ullam imponeret, guominus pro arbitrio suosese voherel. Unde cum in
argumento sumitur, necessarium esse ut intellectus prius judicet quid eligendum
sit, ambigua esse potest propositio; nam si sit sensus, prius judicare quid bon
iUitis, utilitatis, aut convenientiae habeat medium eligendum et ipsa electio, v
era est propositio; si vero sit sensus, prius esse judicandum absolutc et omnino
hoc csse eligendum, falsa est propositio. Nam reddit hunc sensum, quod, pensati
s et consideratis omnibus. jam hic et nunc esl sub aliqua ratione necessarium ho
c eligere; et ideo essc omnino eligendum ; nulla est autem ratio ob quam tale ju
dicium sit necessarium ante omnem eleotionem; imo repugnat hoc libertati electio
nis, ut ostensum est. Sufficit ergo illud judicium, quo medium hoc judicatur uti
le, et, pensatis omnibus, aptuiu ut eligi possit; et idem est de quolibet object
o bono, quod, scilicet, judicetur sufficienter bonum ut amari possit. Nam sicut,
ut visus ferri possit in objectum, non est necesse quod applicetur ut visum, ve
l ut videndum, sed ut visibile, ita, ut voluutas moveatur ab objecto, satis est
quod proponatur ut diligibile, quamvis non judicetur oinnino cligcndum.
11. Quod declaratur primo in divina voluutate ct intellectu; nam ut Deus in eetc
rnitate sua aliquid extra se determinate ac libere velit, non oportct ut ante om
nem dcterminationem liberam prcecedat nbstro modointelligendi in intellectu divi
no hoc judicium: Hoc mihi omnino amandum est autcligendum ; esset enim tale judi
cium temerarium ac sine fundamento et in rigore falsum; nam includit, quod tale
objectum extraDeum sit ipsi aliquo modo necessarium; solum ergo antecedit judici
um, quod tale objectum sit convenicns aut eligibile; ergo idem intelligendum est
in voluntate creata. Secundo confirmatur ac declaratur; nam, ut voluntas eligat
unum medium, non est necesse quod ita de illo judicet intellectus, ut dc nullo
alio judicium habeat, quia voluntas solum eget cognitionc ejus objecti in quod f
ertur; ignoratio vero vel inconsideratio ollcrius objecti cst illi impertincns,
per se loquendo; ergo, si judicet intellectus hoc medium osse utile, vcl cligibi
le, etiamsi simul judicet aliud esse utile, potest voluntas unum oligerc, neque
est neccsse ut intellcctus prius de altcro determinate judicet esse eligendum, i
mo neque esse eligibilius alio.
12. Objectioni respondeiur. Diccs: si judicium intellectus est indeterminatum, q
uomodo voluntatis electio cssc potest determinata. Respondetur non posse dici ju
dicium indeterminatum, quando per illud judicatur quale sit objectum, et quam co
nvcnientiam vel amabilitatem habeat; sed dici potest vcl niultiplex judicium, qu
ando de pluribus objectisjudicatur qualia sint; vel potest dici detcrminatum jud
icium deobjecto indiffereuti, id est, non habentc necessariam conjunctionem cum
voluntate, licet aliquam bonitatem vel convenientiam habeat, et talis determinat
io judicii licet non sufliciat imponere necessitalem voluntati, sufflcit tamcn u
t ipsa pro libertate sua possit se deterininare et sequi illud judicium.
13. Sed urgebis : nam si unum tantum adest judicumi, illud omnino sequeturvolunt
as, quia non habet aliud ad quod se vertat. Si vero adsunt plura, nccessario scq
uelur illud, quod est de utiliori medio, aut meliori ohjecto, atque ila semper d
eterminabitur a
judicio. Respondetur imprimis, posse esse judicia de mediis sequalibus ; ettunc
voluntas nec poterit determinari a judicio, nec necessario erit suspensa, sed ha
-c est ejus libertas, ut unum possit eligere, et aliud omittere. Quod si hoc non
potest, non video quomodo possit dici libera ; sed revera id potest, quia ad ho
c est libera, ut possit velle quod bonuin est, et non vcllc quod necessarium non
est. Estque illustre exemplar hujus libertatis, voluntas divina, quee inter Iia
nc materiam , et aliam omnino aequalem et similem, et inter hos ccelos, et alios
omnino a^quales (et sic de aliis rebus), hos elegit creare prae aliis, quod non
potest referri in judicium ina?quale, quia nequc ex parte ipsorum, nec cx parte
Dei est aliqua ratio qua possit fundari tale judicium quod verum sit; est ergo
illa praeelectio solum ex determinatione libera divime voluntatis. Rursus etiam
quando objecta vel media judicantur ina-qualia, ccnseo probabilius (licet minus
ccrtum) non determinari voluntatem nccessario ad id quod est melius, ex vi judic
ii. Probatur, quia, hoc ipso quod neutrum pro ponitur ut ncccssarium , potest vo
luntas utrumque non amarc ; crgo etiam potest inditferenter amare quodlibet illo
rum, praetermisso alio. Et in divina voluntate mullis videtur hoc necessarium, q
uia potuit meliora facere quam fecit, et tamen noluit. Unde omnes Theologi docen
t, Dei Incarnationem fuisse optimum medium ad redimendos bomincs, idque nccessar
io judicasscDeum prius ratione quam illud vellet,etnihilominusstantc illo judici
o, potuisse Deum id non velle, sed aliud. Judicium ilaquc de meliori vel utilior
i medio non determinat voluntatem ad illud volendum. Dixi autem, ex vi judicii,
quia cx vi prioris actus aut intentionis voluntatis fieri potest ut omnino dctem
iinetur ad eligendum utilius medium, si illa major utilitas necessaria sil ad co
nsequcndum finem prout fueral intentus; nam tunc jam non est tantum utilius, sed
necessarium ad talem intentionem explendam. At si illa major utilitas non sit n
ecessaria ad intcntioncm finis, judicium de illa non determinabit voluntatem, ut
omnino tale vclit mcdium.
14. Ex quo tandem constat quid dicendum sit, quando unum tantum adest judicium;
nam, etsi intellectus de uno tantum objecto cogitet, et illud judicet esse conve
nicns etdignum ut appetatur, et quantum potest practice invitet voluntatem utill
ud appetat, adhuc
« IndietroContinue »
- Page 22 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
bitu utitur, et in ejus facultate posituin est illo uti, vel non uti. Tertia rat
io sit, quia habitus nou dat posse operari, sed dat facilitatem in operando; und
c nullum actum naturalis ordinis potest voluntas efliccre affecta habitu, qucm a
bsolute non possit absque babitu; liberum autcm arbitrium non necessario requiri
tbanc facilitatem in operando, sed absolutam potestatem agendi ct non agendi, po
sitisomnibusrequisitis; undcbomo ratione utcns a principio liber est, antcquam i
llam facilitatem acquirat; non crgo consistit libertas in aliquo babitu, ncque i
n potcntia simul cum babitu, cum ipsa per se babeat absolutam potestatem. Solum
in liabitibus per se infusis id videri potest probabile, quatenus hi habitus non
tantum dant facilitatem, sed ipsum ctiam posse. Unde concedi potest hos babitus
complcre ex hac parte intrinsecam libertatem rcspcctu supernaturalium actuum. Q
uamvis cliam sine illis possit potentia, si alias habeat auxilium proportionatum
, dici simpliciter libera ad tales actus, quia ad non cliciendos illos per sc su
tlicit; ad eliciendos autem, non tantum per habitus, sed etiam per auxilia compl
eri potest. Neque in hac doctrina occurrit difticultas, nec D. Bonavontura aut A
lbertus argumcntum aliquod objiciunt, quod nostra responsione indigeat.
Liberum arbitrium non esse potentiam ab inlellectu et voluntnte distinctam.
9. Sentenlia Alensis improbalur. Supposito ergo facultatem liberam proxime posit
am essc in aliqua polcntia animae, seu substantiae intellectualis, inquirendum s
uperest quamam potentia illa sit. Et imprimis non defuerunt, qui dicerent esse p
otentiam distinctam ab intellectn et volunlale. Ita tenet Alex. Alens., 2 p., q.
72, mcmb. 2, a. 1, § 3, ubi ait, liberum arbilrium, proprie ct spccialiter sumptu
m , esse potentiam quamdam motricem distinctamab intcllectu ct voluntate. Vcrumt
amcn htec sententia nequc probari neque intelligi potest. Aut enim est scrmo de
potcntia molricc sccundum locum, aut de potentia inotricc aliarum potentiarum ad
actus suos. De priori probabilc est essc in anima, vcl ctiam in intclligentiis,
dislinctain ab intellectu et voluntatc, sive ad movcndum se, sivc ad movcndas r
cs alias, ut supra tactum est, ct dicctur etiam infra tractando dc inlelligentii
s creatis. Verumtamen non potest libertas in hac potentia formaliter constitui.
Primo, quia illa potcntia propric non elicit
actum immanentem, sed actionem transeuntcm ; et idco imperfectior est quam oport
et, ut sit capax formalis libcrtatis. Secundo, quia illa potentia non exit in ac
tum, nisi applicata per voluntatem; movet cnim Angelus vel homo se aut alia, qua
ndo vult; imo in universum, principium motus in viventibus perfectioribus est ap
petitus; ergo illa potentia non cst libera active, ut sic dicam, seu elicitive,
sed passive, seu imperative; non est ergo in se potentia libera, sed subjicitur
potenlia* libene. Undeejus actus solum est voluntarius per denominationem ab act
u alterius polentise, non intrinsece per seipsam, quod neceesarium est ad polent
iam fonnaliter liberam, et paulo infra exponam. Si autera sermo sit dc potentia
motrice aliarum potentiarum, talis potentia in creatura intellectuali non est al
ia a voluntatc et intellectu; nara, loquendo de motione objectiva, sic intellect
us movet voluntatem; si autem de molionc effcctiva seu applicativa ad opus, sicv
olunlas est quaj movet et se, et alias potentias; non enim applicamur ad operand
um liberc,nisi quiavolumus; fingcre ergo aliam potcntiam, et supervacaneum est,
et inintelligibile, quin non nisi appetendo et volendo inclinamur ct applicamur
ad operandum.
10. Quod si fortasse Alensis non re, sed rationc distinguit potentiam banc motri
ccm potcntiarum a voluntate, et boc sensu vocat libemm arbitrium distinctam pote
ntiam avolunlate, primum solum in verbis a nobis differet. Deinde non satis decl
arat munus liberi arbitrii; non enim adeequate consistit in raotione aliarum pot
entiaruin, sed etiam in volendo quovis objccto, cum potestatc non volendi illud.
Sit ergo constans et certum ftcultatcm hanc , in qua proximc cst formaJis liber
tas, non csse aliam ab intelleclu et voluntate. Quec autem harum potentiarum sit
. explicandum superest.
Liberiatem formalemnon esse in intelleclv.,sti in sola voluntate.
H. Libertas non coalescit formaliter tt ratione et voluntate. In qua rc trcs modi
diccndi esse possunt. Priinus est, intellectum et voluntatem simul ac formalite
r complerc libertatem arbitrii, ila ut utraquc ex hispotentiis forinaliter liber
a sit in suis actibns, et cx utriusque libertate consistat perfecta libertas hom
inis cum suis humanis actibu^. Hunc tcnuit Durand., in 2, dist. 24, q. 3, ub1 pr
imum ait intellectum simul cum voluntatc
esse potentiam formaliter liberam; putatque potentia ut mota, sed ut se movente,
sicul
esse sententiam Aristot., 9 Mctaph., c. 3, ubi ostensum est. Tertio, declaratur
exemplo po
indistincte ait, potentias naturales esse libe- tentia?. executiva;, seu motivae
secundum lo
ras. Deinde subjungit Durandus, intcllectum cum; illa enim ct movere potest, et
cessare a
esse prius et perfectius liberum , quia, cum motu, et hunc rnoturn eUicere vel c
ontrarium,
proprium sit potentise rationalis esse liberam, et tamen non est formaliter libe
ra, quia id
qua; perfectius fuerit rationalis, erit perfec- non potest quasi se movens seu d
eterminans,
tius libera; intellectus autem est perfectior sed tanquam mota, et necessario se
qucns
rationalis potentia; imo ille solus est proprie motionem voluntatis; ergo idem d
icendum
et quasi essenlialiter rationalis; voluntas au- erit de voluntate, cum pari nece
ssitate obse
tem solum participatione scu subordinatione quatur judicio iutellectus. Ex hac a
utem parte
quadam, quatenus apta est rationc dirigi; sic probata,necessario concluditur alt
era, ni
ergo intellectus est etiam primario libcr. Et mirum libertatem formaliter esse i
n intellectu
confirmatur, nam intellectus non solum est quantum ad potestatem ferendi judiciu
m et
liber, sed etiam est radix libertatis voluntatis; non ferendi judicium, quia ali
as nullibi re
nam ex indifferentia judicii, quod ad intellee- linquetur formabs libertas. Et p
olest etiam
tum spectat, oritur indifferentia electionis, luec pars confirmari argumentis Du
randi.
qwn pertinet ad voluntatem; ergo libertas 13. Libertas in sola voluntate formali
ter
prior ct perfectior cst in intellectu, nam pro- residet. Tertius modus dicendi e
st liberta
pter quod unumquodque tale, et illud magis. tem esse formaliter in voluntate et
non in in
Tandem hinc tacite concludere videtur Du- teUectu. Hrec est D. Thoui», 1 p., qua;s
t. 83,
randus, liberum arbitrium formaliter quasi art. 3, et 1. 2, q. 13, art, I, adjun
cto 6, et in
coalescere ex intellectu et voluntate. Unde et 2, d. 21, q. 1 , quibus locis ide
m tenent Ca
a Magistro ibi, et a D. Thoma, 1. 2, q. 1, a. jetan., Caprcol., Conrad. et alii
ThomisUe;
1, definitur liberum arbitrium esse faculta- consentiunt etiam Richard., dicta d
ist. 24;
tem voluntatis etrationis; illa cnimparticula, et Scotus , d. 25; et Henric, Quo
dUb. 1, q.
et, non copulative, sed collective sumenda 16. Et hanc scntentiam censeo cssc vc
rissi
est. Undc munus liberi arbitrii non in solo mam, qaffl satis probata erit contra
prtcce
judicio, vel sola electione, sed in utroque si- dentes, si ostenderimus non csse
in intellectu
mul consistit. formalem libertatcm, quia nulla potentiapra;
12. Libertas nonest iii solo intelleclu /hr- ter voluntatcm relinquitur, in qua
essc pos
maliter. Secundus modus dicendi esse po* sit. Id autem in hunc modum demonstrari
test, libertatem esse formalitcr in solo intel- potest, quia intellectus secundu
m se nequc
lectu, et non in voluntate. Hunc non invenio est liber quoad specificationem sui
actus, ne
apud aliquem auctorem; videtur autem posse quc quoad exercitium; ergo nullo modo
est
satis probabiliter fundari in quadam sententia liber; neque enim alius modus lib
ertatis ex
a multis recepta, nimirum, voluntatem om- cogitaii potest.
nino determinari ad electionem a judicio in- 14. Prior pars probatur, quia intel
lectus
tellectus, ita ut ncc sine illo possit detcrmi- ex natura sua determinatus est u
t assentiat
nari ad aliquid eligendum , neque illo posito vero, et dissentiat falso; quod _s
i neutra ha
possit ab iUo discrepare, seu non conformari rum rationum in objecto sit, aut ea
m ipse
illi. Nam ex hoc prineipio aperte sequitur non percipiat, neutrum actum elicere
potest,
primo, potentiam voluntatis non esse forma- quia non potest absque objecto opera
ri. Di
liter liberam. Primo, quia nunquam est in ces, inter h&'c membra dari posse medi
um,
potestate ejus agere et non agere, positis nimirum, quod in objccto intcllectus
non clare
omnibus requisitis antecedenter, ut superius videat veritatem aut falsitatcm, ap
pareat ta
declaratumest.Unumenimexhisrequisitisest men aliquo modo ralionibus probabilibus
,
judicium rationis, quo posito non est in po- vel testimonio alicujus. Tunc ergo
poterit in
testate voluntatis, aut non agere, si judica- tellectus esse liber quoad specifi
cationem ac
tum est esse agendum, aut agere , si judica- tus. Respondetur imprimis; non poss
e intel
tum est non esse agendum. Secundo, quia leclum ex se determinari ad speciem actu
s,
voluntas in sua determinatione magis pas- nisi etiam possit sc determinare ad cx
erci
sive quam active se gerit, cum necessitate tium, quia potentia non se determinat
ad ta
quadam sequatur motionem alterius faculta- lem actum, nisi exercendo illum, et q
uia, ut
tis; at formalis Hbertas non potest esse in supra diximus, libertas primo et per
se cer
nitur in exercitio actus; si ergo ostenderimus intellectum non csse ex se liberu
m quoad exercitium actus, constabit etiam circa talia objecta non habere formale
m libertatem quoad specificationem.
15. Prreterea, potest a priori tleclarari et probari, quia intellectus clrca tal
ia objecta sic proposita, non ideo manet cx se quasi suspensus et indeterminatus
, quia habet intriusecam vim et dominium sui actus, sed solum quia objectum non
est satis applicatum, ut naturali impetu, quo inclinatur ad verum, ex necessitat
e in illud feratur. In quo cernitur magna ditlerentia inter voluntatem et intell
ectum, namintellectus non potest esse aliquo modo indeterminatus circa suum actu
m, nisi ob imperfectam propositionem objecti. At vero voluntas etiam circa objec
ttim exacte propositum potest csse inditFerens juxta capacitalem objecti. Et hac
ratione in intellectu divino nulla est proprie indifferentia quoad judicium, qn
ia semper est actus scientiee cvidens, et cum pcrfccta manifcstatione objecti; i
n volnntate autem cst indifFerentia respectu objectorum, etiamsi perfectissime p
roponantur.
16. Et ratio magis a priori sumi potest cx diversilate objectorum intellectus et
voluntatis; nam formale objcctum intellectus est veritas; in eodem autem objcct
y non possunt esse veritas et falsitas, quia veritas consistit in indivisibili,
ut supra tractatum est, et ideo per se, et quantum est ex meritis objecti, intel
lectus scmper est dcterminatus ad unum qnoad speciem actus; unde, si interdum no
n satis determinatur, solum est quia objectum non satis proponitur scu apparet,
non vero ex interna vi et dominio ipsius intellectus snpra actum suum. Voluntati
s autem objectum cst bonum; potest autem idem objectum essc simul bonuin et mali
im, seu conveniens vel disconveniens in ordine ad diversa, seu sub diversis rati
onibus, et idco, stante perfccta objecti propositione seu cognitione, potest ess
e potentia appctitiva inditferens quoad specificationem ad prosequendum vel refu
tandum talc objectum; indifferentia ergo quoad spccificationem per se ac formali
ter non reperitur in intelleclu, sed in voluntate.
17. Altcra pars dc necessitate quoad exercitium probatur, quia nulla potentin, c
ujus actus non sit intrinsece voluntarius, potest esse formaliter libera quoad e
xercilium; sed actus intellectus non est intrinsece volunta
rius; ergo intellcctus non est potentia formaIiter libera. Ut intelligatur antec
edcn9, suppono duobus modis possc actum csse voluntariuin : primo cxtrinsece. pe
r denominationem ab actu alterius potentiae moventis scu applicantis aliam poten
tiam ad opus; ([iioraodo deambnlatio est voluntaria, quando quis sponte sua se m
ovet. Secundo modo, rst aliquis actns voluntarius intrinseee et per seipsum, ut
actus amoris voluntarius est; quid enim magis spontaneum tj/;ani nmare? et tamen
, per se loquentlo, non est voluntariu* per denoniinationem ab alio actu, sed pe
r scipsum. Non enim est necessc ut qui amat, pi iori et distincto actu velit ama
re; et quamvis interdum aliquis pro libertatc sua id facere possit, tamen est nc
cidcntarium ad voliintnrium amorem; immediate enim et absque priori actu potcst
quis amorcm elicere, et ipsummct nmure, intrinsece est velle amolcm. Scd cst tli
fferentia, quod in priorimodo voluntarii, actus, quidenominnturvolunlarius ab al
io, est objectum et effectus ejus; objectum quidem, quia in ipsum tentlit priora
ctus; etfectus autem, quia talis actus non solum est volitus ut objectum, sed et
inm causatui, saltem mediate, quatenus ex vi actus voluntatis vcl appetitus appl
icatur inferior potentis ad opcrandum. At vero actus, qui per seipsum est intrin
scce voluntarius, non comparatur ut proprium objectum, vel cffcetus, ad illum ac
tnm quo est voluntaiius, quia est voluntarius seipso, et non est proprie objectu
m vel cffeetns suiipsius ; habet ergo alind objectum, in quod tlirecte tendat, e
t est effectus potentia1 a qua elicitur, ct solum per quamdam virtualem rellexio
nem, quaniin^e includit , est volnntarius; unde diei solel volitus per modum act
us, non per modum objecti.
18. Actus in st volttntarius smper tst rlicitus ab appelilu. Ex quo intelligitur
, nullum actum posse csse intrinsece et per ?eipsum voluntarium, nisi ille qui e
st elicitusa potcntia appetitiva. Probatur, quia proprinm voluntnrium, ut distin
guitur a connahirali, formalitcr provenit ab aliquo actn elicito ab appetitti vi
tali, et ita in priori modo voluntarii, actus ille, qui extrinsece dicitur volun
tarius, eam denominationcm rceipit nb aliqno actu elicito ab aliquo appetitu vit
ali, a quo imperatur; ergo actus, qui per scipsinn e?t voluntaiius, cum non reci
piat hanc denominationem ab alio actu clicito abappetilu, necessario debet esse
elicitus ab appctitu vitali. Et ex ipsa ratione et modo tulis actus potest etiam
reddi ratio; namactus elicitus a vo!untatc est per modum intrinseca? et spontan
ea; tendcntia;, et inclinationis in objcctum, et ideo talis tendcntia seipsa cti
am est spontanea; hic autem modus tcndentia? est proprius appetitivaj potentioi;
ergo est etiam illius proprium, quod actus ejus sit per seipsum intrinscec volu
ntiirius; cumergo intellectusnon sit potentia appetens, constat actum ejus non e
sse per scipsum intrinsece voluntarium, qua; erat posterior pars antecedentis as
sumpli.
19. Prior vero pars, scilicet solam ttlam potentiam essc posse liberam quoad exe
rcitium, cujus actus est intrinsece voluntarius, declaratur in hunc modum, quia
exercitium actns, seu (quod idem est) deferminatio potentiec ad operandum, esse
debet aut naturalis ex solo impetu natura?, aut volnntaria ex inelinatione elici
ta operanlis. Ncque enim intelligi potest alia ratio, ob quam causa aliqua excat
in aliquod opus, nisi vcl quia est talisnatura; ex se determinatse ad illud opu
s. velquia vult et appetit talem operationern. Sed potentia libera quoad exercit
ium non determinatur ad opus ex solo impelu naturse; crgo est determinanda volun
tnrie; ergo nut extrinsece per voluntarium elicitum ab alia potentia; et sic non
erit potentia formalitcr libera, sed imperative, quia ipsa non se movot quoad e
xercitium, sed movctur, et delerminatur ab alio. Vel per voluntarium intrinsecum
; et sic nccesse est ut talis potentia sit appetitiva; ergo, ut potenlia aliqua
sit formaliter libera quoacl exercitium, id est, potens seipsam dcterminare ad c
xerccndum acluni liberum , neeesse est ut sit potentia intrinsecc voluntdrie ope
rans pcr suum actum; cum ergo intellectus non sit talis poteniia, ut pcr se cons
tat, reeto eoncluditur ipsum non essc potentiam formaliter liberam in excrcitio
sui actus.
20. Quod quidem confirmari potest primo ex communi modo sentiendi ct loquendi om
niumbominum; cmn enim possit liomo de bac re vel illa considerare, si quis inter
rogetur, cur potius in bujus rci consideratione qunm alterius occupetur, respond
ebit id facere quia vult; imo et qui credit ea qua; non manifeste videt, credit
quia vult, voluntate ratione regulata, si prudcnter credit; ct idco dieunt Tbcol
ogi credere esse mei itorium,et pendere ex pia affectione voluntatis; ergo signu
m est intellectum nunquam libere determinari ad alterutram partem nisi per volun
tatem; ergo
non est ipse in se formaliter liber. Et confirmatur tandcm, nam quando actus, se
u exercitium actus intellectus non habetur ex neeessitate natura?, non potest ab
homine assumi, seu pra?ferri carentire talis actus seu exercitii, nisi per quam
dnm electionem, qua hoc prsefertur alteri; sed elcctio cst actus voluntatis; erg
o determinatio potentiae ad exercitium actus semper est per imperium seu motione
m voluntatis eligentis; atque ita tota libcrtas talis actus cst formaliter ex vo
luntate, et non ex intcllectu. Idemque majori ratione concluditur, quando elccti
o non solum est de exercitio aclus inteliectus, sed eliam de specie ejus, ut cum
quis eligit crederc tirmiter potius quam discredere vcl dubitare; illud enim nc
cesse est fieri per voluntatem determinantem intellectum, ut recte dixit D. Thom
., 2. 2, quaist. 2, art. 1, ad tertium.
21. Rotionis usus radix cst libertatis. Ex probatione igitur hujus partis relinq
uitur imprimis satis improbata opinio Durandi; nam, si intellectus non est forma
litcr liber, noii potest liberum arbitrium formaliter consistere in collectione
seu aggregato utriusque potentia: intellectus el voluntatis. Dico autem formalit
er, nam radicaliter pertinet intellectus seu ratio ad liberum arbitrium. Quo sen
su dictum est, liberum arbitrium esse facultatem voluntatis et rationis. Est eni
m voluntatis formaliter, rationis autem pra-suppositive seu radicalitcr. Ncque o
portet cum Scoto, Henrico, ct aliis disputarc, qui ncgant rationem esse dicendam
radicem libertatis, sed solum conditionem necessaiiam ad libertatem ; nam hi au
etores videntur de modo loqucndi mngis quam de re contendere. Nam, qnia cognitio
solum est necessaria conditio, pra>via ad volilionem, ideo modum cogriitionis s
olum appellnre volunt conditionem necessariam ad modum volitionis, qui in libert
ate consistit. Optime tamen dici potest, radicem libertalis esse ralionis scu in
telligentioe luum ; nani, si de potcutiis ipsis loquamur, potentia? appetitivai
scquuntur cognoscitivas, ita ut, licct radix earum sitanima, immediate tamen est
radix potentia1. cognoscitiva?, et mediante illa appetitivre; et ita perfectior
appetitus radicatur proxime in perfectiori potentia cognoscente; ergo etiam ha'
c perfectio formalis libertalis oritur ex perfectione intelligendi seu latiocina
ndi. Sicut ergo una passio est radix alterius, ita libertas voluntaiis dicetur r
adicari in intelligentia rationis. Et eadem est proportio intcr actus, quia, sic
ut est ordo per se inter polentias, ita inter actus eaium; et quia moraliter ill
a est causalitas per se, fundamcnlum autem totius esse moralis est libertas, igi
tur ctiam indilferentia in actibus voluntatis provenit ex judicio rationis, ut r
ecte docel I). Thomas, i part., q. 83, art. \, et aliis locis supra citatis, que
in Tliomirtn- eisdem locis sequuntur; ct Sjiic, Javell.. elalii, 9 Metapb.
22. Solum oportet observare, dictosauctores sa pe dicere inditferentiam actus vo
luntatis oriri ex indifferentia judicii rationis, in qua locutione cavonda est a
?quivocntio vocis indi/fcrcntiw, nam attributa voluutati, in ipsa potentia signi
ficat formalem libertatem, seu potenlium ad utrumlibet; in actu vero ejus siguil
ical imraedialam habitudinem adpotentiam elicientem actum, cum proxima potrstate
ad oppositum. Unde, si in eodcm sensu dicatur inditferentia actus voluntatis or
iri < x inditfercntia judicii, non cst vcra sententia, quia in jndicio, ut antec
edit voluntatem, non potest csse ha.c fonnalis indilfcrentia, nt demonstratum cs
t. Aliter ergo sumcnda cst iuditferentia athibuta judicio ut radici libertatis,
et polcst dici indifferentia non tormalis sed objectiva; nam quia judicium ratio
nis propler suam perfectionem et amplitudinempropoait in objecto varias rationes
convenientite vel disconvenientia?, et siiuilitcr proponit medium non semper ut
necessarium, sed ul inditferens, quia et discernit gradum utilitalis ct diflicu
ltatis cjus, et simul invenit vel proponil alia media, ideo fundamentum est libe
ra electiouis voluntatis. Qnod autem in judicio non sil alia indiiferentia, vel
libertas necessaria, satis constat ex dictis supra contra opinionem Hervsei. Et
patet facile in libertate divina; nam, praesupposita sola naturali scientia obje
ctorum oinnium possibilium, voluntas divina libcre vult boc vel illud extra sc,
proptcr solam indilferentiam vel non necessitatem objectorum, quam per naluralem
scienliam clarissime et necessaiio intelligit.
23. Atque ita satisfactum est omnibusfundamentis Durandi; nara esse polcntiam fo
rmaliter libcram non est idem, quod csse potcntiam rationalcm, ncc nnccssario il
lud coi> comilans, scd solum comitatur potentiam appetitivam rationalem; ad pote
ntiam autcm rationalem ut sic solum conscquitur, quod sit libera formaliter, aut
radic.aliter. Et boc modo intelligendus est Aristoteles, 9 Metaph.,
ubi indistincte loquitur de potentiis rationalibus per modum unius, solumque int
endit docerc, in parte ralionali, quam mentemnppellamus, csse indilfercntiam in
operando; quomodo autem ad banc inditferentiam coi> currant singula? potcntia' i
llius partis snperioris, nou tractat. n nobis autem declaralum est.
24. Sceundo ex probatione ejusdem partis improbata relinqnitursecunda sententia.
quw formalem libertatem in voluntate negabal; nam, si formalis libertas noncst i
nintellcclu, ut ostcnsum est, necesse est ut sit in voluiitate, alias nullibi es
set. Deindc est pcr sese valde iinpi obabilis illa sententia, etalienaab omni ho
minum sensu; omncs cnim ccnsent hominem essc liberum, quia, si vull, operatur, e
t si vult, ccssat. Unde etiam Scriptnra sacrahanc potestatem iiidilTcrentemmaxim
c altribuit voluntnti, I ad Gor. 7 : Non huhnsn'cessitatem, sed potcstatem habea
s su^ tohnta/is, et ideo etiam omnis bonitas el waii/ia, omnisque ralio pivrmii
aut pceuaj in voluntate esse ceusetur, ut latius Tbeolopi traduut. Ac disertc Co
ncilium Tridentinuni, sess. 0. c. 5, cum (locuissct esse in potestate honiinij l
ibeic cooperari vel resistcre gratia?, expresse declarat id facere hominem Hbcr
i sun Tuh.ntale, vel sola, si resistat, vel adjuta Dei gratia, si cooperetur. Ac
deniquo antiqui Patres hac ratione liberum ipsnm arbitrium sape nominant libera
m rohtiitutem, ut videre cslin Atigust., lib. 3 dc Lib. arb., c. 1 et seq.;et in
Damas., lib. 2 dc Fidc, c. 23; inferdum vero vocant libeium volunlatis arbitriu
m, ut patet apud August., lib. 5 de Civit., c. 9; el Ambr., lib. 2 de Fide, c. 3
.
25. Atc[ue ex hac paite, quod voluntassit formaliter libera, potest confirmari a
ltera, quod, scilicct, intellectus non sit formaliter liber, quia non sunt ponen
di in hominc acttis elicili a duabus potenliis per sc liberi ex solis habitudini
bus ad suas potentias, ulias duplex inordinalio moralis cssct in hujusmodi act:b
us intellectus ct voluntalis. Itaqtie, statim ac intellectus judicarct hoc objec
ttim pravum esse eligibile, in hoc actu pra cise sumplo, el ante aliuiu consensu
m voluntatis, esset nialitia, quia de se cst rationi dissonus, etalioqui est for
maliter liber. Ruisus in eleclionc talis objecti esset nova malilia, quia ille e
st novus actus liber, quem homo vitare posset, ct de objccto rationi contrario.
Quod si, stante illo judicio, adhuc voluntas non consentiret, nihilominus homo d
ignus essel re
« IndietroContinue »
- Page 23 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
flectere possit, quotiescunique potest non exercerc libere aliquem actum, polest
etiam per alium positivum actum velle illara carcntiam seu nolle excrcere talem
actum- Atque isto modo nunquam est libertas quoad exercitium sine aliqua libert
ate quoad specificationem, nam quotiescunque potest voluutas libere non amare, p
otest etiam elicere aliquem actum, secundum suam rationem et speciem repugnantem
amori, et ita est ibi aliqua inditferentia quoad specificatiqnem actus. Prteter
quam potest alia intercederc in ordine ad contrarios actus respectu ejusdem obj
ecti, quatenus potest vel libere amari, vel etiam odio haberi. Quaui duplicem po
testatem includit etiam facultas libera, sccundum se et absolute sumpta quamvis
necessc non sit ut illam babeat circa omnia ct singula objecta, quia non oportet
ut sit asque libera circa illa omnia, ut inferius attingemus. Et ha;c de priori
parte bujus sententiie.
10. In secunda parte sententia; proposita; declaratur, non solum ratio facultett
is liljerse, sed etiam id quod necessarium est ad usum libertatis, seu actus lib
eri ; hoc enim tolum compreliendit pra;dicta definitio libertatis, et merito, qu
ia tota difficultas libertatis, et utilitas ejus in ipso usu et exercitio libert
atis posita est. Est autem considerandum, dupliciter posse dici aliquidrequiriad
actum: uno modo, tanquam praerequisituin ad actionem; alio modo, tanquam intrin
sece vel essentiuliter inclusum in ipsa actionc. Illud prius dici solet pra;requ
isitum antecedenter , vel ex parte actus primi, sive illud sit proprium principi
um actionis, sive conditio prwrcquisita ad illam quocumque modo, vel in quovis g
enere causae. Hoc autem posterius dici potest rcquisitum concomitantev, seu in i
pso actu secundo, quia non distinguitur ab ipsa actione libera, qua; est actus s
ecundus facultatis liberse. Cum ergo dicitur liberum esse, quod,positis omnibusr
equisitis ad agendum, potest agere et non agere, intelligendum est de prterequis
itis antecedenter et in actu primo, non de aliis. Et hoc ipsum insinuatur in pra
edicta sententia, cum dicitur debere facultatem liberam ita esse dispositam, et
proxime prseparatam ad opus, ut cum ea dispositione possit agere et nou agerc; i
n illa enim pra>paralione includuntur omnia illa preerequisita in actu primo ado
perandum.
11. Et quidem quod ad usum liberum sit neeessarium cum illis omnibus dictam indi
f
ferenliam , et quasi dupliccm potestatem integram manere, facile ostendi potest.
Primo, quia alias cessatio, verbi gratia, ab operc, non esset ex intrinseca vi
et facultate, sed ex defectu alicujus conditionis requisila;; hoc, autem nil con
fert ad libertatern; nulla est enim naturalis potentia tam necessario agens, qua
e non possit interdum non agere ex defectu conditionis requisita:, ut approximat
ionis passi, vel alterius similis. Imo, si quis recte perpendat, illud non est p
osse noiVagere, sed est potius impotentia agendi, seu non posse agere cum tali d
efectu; libertatis autem indifierentia non fundatur in impotentia agendi, sed in
potentia non agendi. Unde, quando ipsamet voluntas caret aliquo actu propter na
turalem inadvcrtentiain rationis, illa carentia actus non est cx potentia non ag
endi, scd ex impoteutia sic operandi seu volendi, et ideo talis carentia non pot
est esse libera. Ut ergo facultas liberum usum habeat, necesse est ut, positis o
mnibus conditionibus prajrequisitis antecedenter, scu iu actu primo, ex interna
vi et facullate sua possit agere et non agere. Cum autem dicimus cx interna vi c
t facultate (ut objectionibus occurramus), non excludimus divinum concursum, vel
majus auxilium necessarium pro actum qualitate, sed id Theologis relinquimus.
12. Quodautem dicta definitio intelligenda non sit de requisitis concomitanter,
probatur, quia ha;c, ut diximus, includuntur in ipsa actione; nam, sicut actio e
st requisita ad agendum, ita quicquid in actione includilur, potest dici requisi
tum. Est aulem acti» requisita, ut id, quo formaliter determinatur potcutia, et co
nstituitur actu agens, etideononpotest includi in his conditionibus, cum quibus
potentia debet esse inditlerens ad agcndum et non agendum , quia involvitur mani
fcsta repuguantia; ergo nequc etiam includi dcbet in illis requisitis totum id,
quod est de intrinseca ratioue actionis, seu in illa esscntialitcr includitur; u
am cadem est de illis omnibus ratio, quse de ipsa actione. Atque ha?c interpreta
tio illius dcfinitionis colligitur ex communi sententia Theologorum, in 1, dist.
38 et 39, et in 2, distinct. 24, et ex doctrina Anselmi, quam statim explicabim
us.
Expeditur prior difficultas.
13. Duplcx motio nostrm voluntatis pcr divinam. Atque ex hac interrretatione fac
ile expediuntur dua; difiicultates in principio taete. Ad primam enim respondctu
r, duplicem intelligi posse motionem Dei respectu voluntatis nostrse. Una est an
tecedens actualem concursum ad actum voluntatis; alia consistens in ipso actuali
concursu. Prior parum nota est in metaphysica, seu ex solis principiis naturaj,
tamen in Theologia est certa, et quaecumque illa sit, continetur sub conditioni
bus requisitis ad actum antecedenter, seu per modum principii aut actus primi. N
am, licet hsec motio fiat per actum vitalem, qui est actus secundus, respectu po
tentiae, in qua inest, tamen respectu alterius actus, propter quem datur illa mo
tio, comparatur per modum principii, et ea ratione dicilur esse per modum actus
primi; ut judicium de bono agendo est principium actus voluntatis, quo tale bonu
m amatur; unde, licet in intellectu sit actus secundus , tamen rcspectu voluntat
is comparatur ut primus; et idem est de aliis similibus. Posterior motio esl mag
is nota lumine naturali, quia physice est magis intrinsece necessaria ad actione
m creatura;, computatur autem illa motio inler requisita ad actum concomitanter,
quia concursus Dei essenlialiter includitur in actione creaturse.
14. De priori igitur motione dicendum est, quod, illa posita, adhuc potest volun
tas non operari illum actum propter quem datur talis motio, quia, cum illa motio
sit ex conditionibus prserequisitis ad actum liberum, nisi relinqueret illam po
testatem expeditam, tolleret usum liberum; nain determinaret polentiam ad unum.
Quaj autem esset libertas aut electio, ubi una tantum pars fuisset concessa? ut
recte dixit Evodius ad Constantium, apud Turrianum, 1. 4, pro Epistolis Pontific
, c. 2. Et ideo Conc. Tridentinum, sess. 6, c. 4, de hujusmodi motione prajvia e
tiam in operibus gratiae definit, illa posita, adhuc esse in potestate voluntati
s non consentire. Neque hoc est contra efficaciam divina; motionis, tum quia id
non provenit ex impotentia, sed ex sapientia, providentia, et voluntate ipsius p
rimi motoris; tum etiam quia, quando ipse vult, etiam facit efficaciter ut volun
tas infallibiliter consentiat, quamvis possit non consentire. At vero p r se et
absolute non repugnat, stante hac motione, non moveri voluntatem illo actu seu m
otu libero, propter quem talis motio datur, nec quoad hoc sunt correlativa movcr
e et moveri, quando una motio comparatur ad alium actum ut principium ejus, et n
on tantum ut via ad terminum. Quomodo alias dixit Augustinus, eum, qui sic movet
ur, nonposse non sentire motionem,
posse autem non consentire; sed haec res habet in Theologia gravem et prolixam d
isputationem, a qua nos consulto abstinemus, et ab omnibus opinionibus abstrahen
tes ea responsionc contenti sumus, quam omnes sub preedictis verbis amplectuntur
, licet in eoruni sensu sit disseusio, de quo nunc judiciumnon ferimus.
15. De altera vero motione procedit proprie difficuUas quain tractamus; nam illa
est qua per se et essentialiter pendet actio causae secundae a prima, et, ut di
xi, non est aliud quam ipse concursus Dei, de quo cur molio dicatur, dicemus inf
erius, et tractando de dependentia causa; secunda; a prima in opcrando. De hac e
rgo motione verum est, illa posita, non posse voluntatem non movcri; negamus tam
en id repugnare usui libertatis, quia illa motio non est ex eonditionibus prareq
uisitis ad actum, sed essentialiter includitur in ipsamet actione voluntatis. Qu
alisautem sit hic concursus seu motio Dei, et quomodo sit simul cum iufluxu ipsi
usmet voluntatis ereaUB, et an possit dici aliquo modo prior, absque lassione li
bertatis, ac deniquc quomodo sit iu potestate hominis babere vel non habere hanc
Dei molionem (liocenim etiam verum est, et ad libertatem necessarium), dicemus
in loco paulo ante citato.
Jtespondetur ad posteriorem difficultaltm.
16. Denique secunda difficultas jamexdictis expedita est: omissa cnim priori mot
ione, quse neque ad nos spectat, ncc de illa iu argumento est scrmo, de posterio
ri seu concursu Dei negalur csse ex prserequisitis anlecedenter, de quibus loqui
tur definitio Iibertatis, ut explicuimus, et ideo fatemur, illa posita, non poss
e voluntatem non moveri, quia jam supponitur constituta sub actionc sua, non tam
en sine determinatione sua libera. Atque iu hoc sensu optime etiam rcspondetur p
er distinctionoin illam dc sensu composito et diviso; posita enim hacmotione in
sensu composito, non potest voluntas nou operari, quia jam supponitur operans; u
nde id non repugnat libcrtati, quia in ipsamet suppositione includitur et jam su
pponilurusus libertatis , de quo, sicut de qualibet aiia re, vcre dicitur, quand
o est, necessario esse, licet simpliciter el absolute (quod dicitur in sensu div
iso), posset non esse. Et hoc ipsum est quod dixit Ansclm., lib dc Concordia pra
esc, a principio, ctlib. 2 Cur Deus homo. c. 17 et 18, uecessitatem cx suppositi
one an
tecedentc tollere libertatem, non veroexsup- sint, possunt in movendis ccelis no
oessitnto
positione consequente. Suppositionem enim aliqna duci, vel ex molione et impeiio
supe
antecedentcm vocat omne id, quod nos dixi- rioris agenlis, vel cx fine pra>conce
pto, qucm
mus esse pnerequisitum anteccdenter, seu immutabiliter diliguntntquc intcndunt.
Quod
ex parlc actus primi ad actum liberum; unde vcro ad intluentiam ecclorum attinet
, dicen
hanc suppositionem anteccdentem ipse vocat dum cst illam non cxtcndi direete acp
erse ad
causnm rei, el idco, si cx tali suppositione rcs spiritunlos et iramntcriales, t
um qaia so
neces^ario sequitur actus; tollitur libertas, lura inQuunt pcr pbysicum motum cu
jus res
de cujus ratione est ut cum omnibus illis spiritualis incapax cst ; tum etiam qu
ia res
pi\Tr3qaisiti5man:atpotentiain;egraada?en- spiritunlis est ordinis superioris, c
t ideo in
dum et non agendum, etiara in scnsu cora- eam directe agere non potestres materi
alis.
posito' respectu talium couditionum antece- Animi autem liominum in se inimateri
ales
dentium, ut dcclaratum est. Suppositionem sunt, et libertatem habent, quatenus i
mma
autem consequentem vocat omnem illam tcriales sunt, ct per inimatcrialem potenli
am
qure includit ipsammct actionem creatura?, operantur, et ideo intluentin ccoloru
ni non
qnia jam illa supponit usum libcrum, ut de- potest libertatis usum bominibus imp
cdire,
claratum est. Unde ncccssitas cx illa non po- etiamsi indirecte niedio corporc c
t uffecti
test ipsum liberum usum auferre, quia non bus cjus ])Ossitillasin alterutram par
tem mn
est neccssitas rci, sed illationis tuntum, ut D. gis aut minus inelinarc, quam i
nclinationem
Thomas dixit, queest. 24 de Vcrit., art. 1, ad potest homo sua libertatc superar
e, et astris
\3, qui hanc doctrinam contirmat lib. 2 Pbys., dominari.
lect. 15, in principio ; favet etiam D. August., 2. Spiritualis substantia liber
ceaclionis ra
5 de Civit., cap. 10. dicale principium. Ex quo ultcrius constat,
principium principale quo liberaj nctionis,
SECTIO V. seraper esse substantiam aliquam, seu sub
Quxuam sit (acultatm qua formaliter residct stantialeinformnmspiritualem.Probalu
r,quia
Ubertas causx creatx. hujusmodi principium, vel cst anima rationa
lis, vel aliqua supcrior subslantia; sed anima
1. Omne et sohm rationale agens est liber- rationalis cst immatcrinlis, ct multo
mngis
tatiscnpax. Tn tertia ct quarta rntione du- omnis superior substantia; ergo. Et co
nfir
bitandi, sect. 2 propositis, pctilur, ut dis- matiir, nam omnis forma materiulis
, quatc
tiuctius declaremus, qufenam sint causajcrea- nu? talis cst, operalur absque int
elligenlia et
tre quaj in agendo non subduiitiir necessi- rationc, etidco opcraturraodo mcrena
turali;
tati, et per quam facultatem hoc dorainium crgo forma, qua? est principium liber
aj actio
habeant. Et quidem de causis principalibns, nis, esse debet spiritualis.
seu operantibus ut quod, facilis cst resolutio 3. Proximum principiitm liberw uc
tionis
ex dictis; ostendimus cnira res omnes ra- semper est potentia spiritualis. Liber a
ctus,
tione carentes, carerc etiam libertate ob ira- vel clicitus.tel imperalns. Tertio,
hincetiam
pcrfectionera suara. Quo fit ut e contrario om- constat principium proximum acti
onis liberce
nia agentin rationnlia seu intclleclualia, sint esse potentiam aliquam subslanti
* spiritua
etiam agcntia libcra; nam illa negatio usus lis, quatenus spiritunlis seu intcll
oclualis est.
rationis est sufficiens et adaMjuala ratio ca- Quod addo propter aiiimnm humanam
, quce,
rcntiffl libertntis; crgo opposita allinnatio cst licet plures babcat fucultates
, multa) tamen
etiam adajquata ratio oppositai aflirmatio- earum muterialcs sunt. quia non conv
eniunt
nis. Et confirrantur; nam ostensum est in illi, quatenns intcllectunlis est, et
idco non
particulari hominem esse agens liberum, li- sunt principium proximum libersc act
ionis.
cct in gradu intcllecluali sit infimumoninium; Ratio hujus assertionis est, quin
principium
crgo a fortioii dicendum est omnia agcntia proximum debet esse accommodatum prin
creata, qua; intellectum babent, habere etiam cipali. Itcm, quia res non babet d
ominium
libcrtatem. Quod iterum dc intelligcntiis ci ea- sui actus, nisi quatcnus intell
ectualis est;
tis in particulari dicemus infra do eis dispu- ergo non habel hoc dominiiun, nis
i per fa
tantes. Neqne contrahoc obstat argumenluin cultatom peitincntem ad gradum intell
octua
sumptum ex motibus aut intluentiis ccelo- lem; liic autera grndus immntorialis e
st sc
rnm. Nam, quod attinet ad intclligentias mo- cundum se, et secundum oinncs poten
tias
trices ccelorum, etsi in nliis rebus libera? sibi pioximas; ergo. Soluin cst ani
madver
xxv. 50
tenduni, dupliciter actionem aliqunm denominari libcram, scilicct, ut actum elic
itum, seu proxime in ordinc ad potentiam etiicientem actionem, quomodo ipsum vcl
le liberum est, vel ut actum impcratum, seu remotc in ordine ad potentiam movent
em seu applicantem inferioreru facultatcm ad agendum, quomodo ambulare est liber
um. Cum ergo agimus de proximo principio actionis libera?, iutelligcndum est de
actione propric libcra in ordine ad suum iinmediatum principium, et lioe modo di
cimus, principium proximumactionis liberae esse facultatem spiritualem; nam prin
cipium proximum actionis, qua> solum imperative libera est, interdum esse polest
lacultas materialis, utest potentia motiva secundum locum residcns in membris c
orporis, quia illa esse potest subordinata supcriori substantia; spirituali, in
qua est propria vis dominativa in suum actum, et mcdiante illo in inferiorem pol
entiam et uctionem cjus. TJnde etiam dici pote.st, quod, licet actio imperative
libera, pliysice et secundum suam entitatem, proxime fiat ab alia potentia, deno
minationem autem libertatis non habet nisi a superiori potentia medio actu ejus;
illa ergo potentia, qure principium proximum eat actus per se ac immediate libe
ri, spiritualis esse debet, ac. per se spcctans ad intellectualem gradum, quaten
us talis est.
Liberum arbitrium non in actu vel habitu, sed in potentia aliqua consislere.
A. Atque hinc quarto concludimus, liberum arbitrium crcatum directe et formalite
r consistcre in hujusmodi potentia, qua; pnedictam vim et dominium habet in suum
proprium actum. Neque oportet immorari in refutandis eorum opinionibus, qui dix
erunt liberum arbitrium consisterc in aliquo actu, vel in habitu, vel in potenti
a, prout aliquo habitu affecta. Ex quibus opinionibus primam tenuit Hervoeus, Qu
odlib. 1, q. 1; sccundam Bonav., in 2, dist. 25, art. 1, q. 4; tertiam Albertus,
in 2, dist. 24, art. 5. Verum hse opiniones aut probabilcs non sunt, aut aliter
vocibus utuiitur. Homo cnim libcrum arbitrium habet, eliam quando nihil operare
tur, ahas amittcret liberum arbitrium per solam cessationem ab actu, quod absurd
um est; non crgo potest liberum arbitrium in actu consistcre. Item, homo cst lib
eri arbitrii, quia potest opcrari et non operari, positis omnibus requisitis ad
agendum; cst autem potens proxime ad operandum per aliquam potentiam; ergo liber
tatem habet proxime per aliquampotentiam animoe; talis ergo potentia erit libcru
m arbitrium. Deinde, si libertas arbitrii consistitin aliquo actu, inquiro an il
le actus sit elicitus a potentia libcra, necne. Si primum dicatur, jam libertas
anteccdit illum actum; est erpo in ipsa potentia antc aclum. Si vero dicatur sec
iindum, ille actus necessarius est; quomodo ergo in illo potesl consistere arbit
rii libertas?
5. Ohjectioni respwidetur. Dicetur fortasse illum actum, etsi neeessarius sit, p
osse csse principium libera; electionis aut delibcrationis ; ita enim visus est
philosophari Herveeus. Existimat enim potetitiain non esse aptam ad elicienduin
actum liberum , nisi pro^cedat actus necessarhts, qui sit principium ejus; nam l
ibemm actum (inquit) praecedit deliberalio, et deliberationem praeedit voluntas
deliberandi. Sed hoc intelligi potest de actu intellectus, vel de actu voluntati
s. Verum ergo est ante primum actum libere clicitum, debcre nccessario pra;ceder
eaclnm intcllectus, non liberum, ncc propric voluntarium, sed naturalem; quia cu
m nibil possit esse volitum quin sit pnecognitum, aute omnem volitionem antecede
re debet judicium aliquod; illud ergo judicium, quod antecedif primam volitioncm
, non potest essc cx volutitate profectum , et consequenter neque liberum. Impro
priissime antem ac falso dicetur. illud judicium esse ipsum liberum arbitrium, c
o quod in suo genere possit esse fundamentum et origo liberi usus, quia sohim es
t conditio rcquisita et applicatio objecti, ut polentia libera possit sua facult
ate uti. Et quamvis daremus, judicium illud concurrerc activead aclum libere eli
citum a voluntate, niliiloniinus non in illo consisteret libertas; rmm potius ip
sum de se'naturaliter inlluit, expcctat tameu (ut sic dicam) consensionem scu in
lluxum voluntatis, m cujus potestate est illum tribucre aut suspenderc; non ergo
rcctc tribuitur libertas illi judicio seu actui intellectus, ut principio in qu
o proximc residet.
6. Si vero id intelligatur de actu voluntatis, non cst in univcrsum vcrum ante o
ranem actum liberum voluntalis, piwccdere aliquemactumnaturalem, qui sit princip
ium aclus liberi; quis enim cst talis uctus, aut qnai nccess-itas cur antecederc
deljeat?Rcs' pondcbitur illum esse voluntatcm delibcrandi. Sed contra; nam inpr
imis in Deo cst pcrfccta libertas sine tali voluntate, prwcxistente in intellect
u (modo nostro intelligendi) perfectti renim scientia mero naturali ac necessari
a. Angclus etiam in primo instante habuit actum liberum voluntatis absque praevi
a voluntatc delibcrandi per intellectum, sed supposita tantum aliqua actuali cog
nitione intcllectus, quam habuit concreatam et receptam potius, quam propria vol
untate acquisitam. Et similiter homo si in intellectu habet sullicientcm proposi
tioncm et considerationem objecti, etiamsi illamnon babeat ex applicatione volun
tatis, scd ex objecti oblati excitatione, vel cx locutione aut infusionc altcriu
s, potest- immediate libcre vclle aut non velle talc objectum. Ac deinde, licet
in homino ssepe nntecedat illa voluntas delibcrandi, scu aliquid amplius inquire
ndi vel considcrandi de tali objecto, etiam illa voluntas deliborandi non cst na
turalis, sed libera, quia nihil cst quod necessitet ad illam habendam; ergo nequ
c illa voluntas deliberandi semper antecedit nlium actum libcrum circa omne obje
ctum, nequc, cum antecedit, scmper cst naturalis ac necessaria. Et ratio est, qu
ia, ut voluntas vclit objectum, nou cst nccesseutpiiusvoluerit considcrationem o
bjecti, sed satis.est quod talem considerationem hnbcat, sive illam consideratio
nem babeat a natura, sive a voluntate, sivealiundc. Dc nccessitate enim objecti
volendi solum cst, quod sit prspcognitum; quod vcro illa cognitio binc vel inde
proveniat, accidentarium est. Et eadem ratione, etiamsi sa^pc accidat consultati
oncm et incpiisitionem intclleclus esse directe voluntariam, non oportet ut sit
ab aliqua volitione naturali seu necessaria, sed potest esse a volitione Jibcra,
imo moraliter ita accidit, et ideo ssepc inconsidcratio est culpabilis, quia co
nsideratio potcrat per liberam voluntatem haberi. Ex boc ergo capite non est nec
essc ut aliquis actus naturalis voluntatis proecedat liberum.
7. An omtiis intentio finis necessaria. Aliter objici potest, quia intentio fini
s scmpcr praecedit olcctioncm mediorum; intentio autem finis nccessaria est; uam
 libertas , ut Aristot. et D. Tbomas sentiunt, solum est in electione mcdiorum;
ergo ex hoc capite ante actum libcrum antecedit semper aliquis actus necessarius
, qui est principium proximum, et ratio electionis libera;; ergo in eo ponenda e
st primo libertas arbitiii. Respondeo , et falsum assunii, etmale colligi. Non e
nim omnis intentio finis necessaria est; sunt enim multi fines particulares, quo
s non solum
quoad exercitium, sed ctiam quoad 6pecifica-> tioncm, libere volumus, solumque f
incm ultimum aut summum necessario amamus, idque quoad speciDcationem tantum,uon
quoad exer» citium, saltem pro statu bujus vita?, ut paulo iuferius atting'inus,
et ibi declarabimus quomodo libertas dicatur versari circa elcctionem. Deindc et
iam, qnando intentio finis antecedit, libertas, quas est in clectione mediorura,
non est ei attribuenda ut proprio principio, sed facultati a qua cst ipsa inten
tio et electio, tum quia adhuc incertum est un intentlo sit proprium ac per se p
rincipium efficiendi electionem, vcl tantum difpositio prania, seu conditio nece
ssaria ad illam; tum niaxime quia, etsi intentio concurrat active cum pOtenlia a
d eleetionera, tamen determinatio ad cligendum lioc inedium praj aliis, non est
ab intentione, sed cx virtute ipsius voluntatis, cx cujus influxu est intrinsece
voluntaria ipsa electio, et consequenter detertninata fld boc medium potius qua
m ad aliud. Nulla ergo ratione intelligi potest, quod facultas libertatis propri
e resideat iu aliquo actu, sed iu potentia, a qua proxime est actus liber.
8. Et similibus argumentis facile ostendi potest, liberum arbitrium non esse ali
quem habitum. Primo quidem, quia vel talis habitus essetnaturnlis, et congenitus
ctim potentia, vel ncquisitus per actus ( omitto habitus infusos , quia nunc de
naturali libertate , et de aclibus ordinis naturalis loquimur); primum dici non
potest, quia, juxta veram doctrinam, nnllus est naturalis habitus, naturaliter
inditus volunlati, si proprie loquamur de habitu, prout est qualitas distincta a
potentia, addens illi facilitatcmvel inclinationem; hand enim non dat natura, s
ed usus. Neque aliud docet experientia vcl fatio; nnffl inclinalio aut virtus, q
uam nntura indidit potehtice, non est aliud ab ipsa potenlia. Unde si fortasse D
. Bonaventnra aut Albertus nomine habitus intclligunt habilitatem,seu vim connat
uralem talis potentia\ solum in nomine a nobis differunt. Secundum etiam dici no
n potest, quia habitus facultatis liberre per actus Jiberos acquiruntur; anteced
it ergo usus liberi arbitrii hujusmodi habitnm; ergo non potest ipsum liberum ar
bitrium consistere in tali habitu. Prceterea cst gencralis ratio, quia habitus i
n tantum potest esse principium actus liberi, in quantum possumus eo otl, cum vo
lumus; non crgo dat ipse habitus libertatem, sed potius (ut ita dicara) illam ac
cipit a potentia in qua residet, quatenus potentia est qua; ha
« IndietroContinue »
- Page 24 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tia? seu libertatis; sed si Deus ageret ex necessitate naturte, dum in voluntate
ui agcret creatam, ngeret quanta efficacia posset; crgo semper agerct necessitat
em illi inferendo, atque ita nunquam esset in agcnte creato libertatis usus. Min
or patet, quia ha?c est conditio naturalis agentis, ut agat quantum potest, quia
non habet faeultatem temperandi suam actioncm, seu magis vel minus illam applic
andi, quia hoc non fit nisi per potentiam liberam.
13. Oljcctioni satis/it. Sed diccrent fortasse philosophi, Deum agendo ex necess
itate natura?, non semper agere quantum absolute posset, sed quantum natura caus
arum secuudarum exigit, a quibus determinatur ut magis velminus etuthoc vel illo
modoagat. Scd imprimis nos nonloquimur nisi ex hypothesi, quod divina potcntia
habeat absolutam necessitatem in agendo. Deinde addimus, quacumque ratione dicat
ur Deusagere ex necessitate natura?, et non ex libertate, non posse determinatio
nem actionis sua; habere ex capacitate naturali causa* secundo?; nam potentia De
i non respicit ada?quate illam capacitatem, sed ampliorem; ergo non potest ab il
la determinari. Cur enim ab ea ita limitaretur, ut nunquam posset plus agere, cu
m majorem habeat potcntiam ? Falcor quidcm cx illa hypothesi, et CX infinitate p
otentia? Dci, scqui multa impossibilia; nihilominus tamcn, illa posita, pcr locu
m extriiisecum scquilur Deum per potentiam suam semper ita movere voluntatem cre
atam, ut ei necessitatem inferal. Ideoque Sancti Patres divina? sapicntim et lib
era? providcnthe tribuunt, ut in agendo et movendo voluntatem creatam ita sescac
commodet, ut ei vim non inferat, sed eam suo lriodo se movere sinat. Ut videre l
icet apud Augustinum, de Pra?destinatione et gratia, cap. 15; Prosperum, ad Obje
ct. Gallor., c. 1 et II; Cyrillum, lib. 4 in Joann., c. 7; Damascen., lib. 2 de
Fide, c. 30.
14. Neque contra hanc decisionem quo?stionis in hoc sensu procedit fundamenlum s
ecunda? sententia?; quia ad libertatetn actus, vel cohtingcntiam eftoctus, nonsa
tis est quod causa secunda sit secundum se libera seu contiugens, sed oportet ut
quatenus talis est, SUam actionem exercere sinatur, quia alias solum matcrialit
er (ut ita dicam) est libera, non vero agit ut libera ; actio autem non sumit su
am rationem et denominationem a causa materialiter sumpta, sed proutactu influen
te. Illa autem rationon probat, necessi
tafcm Dci in agendo non impedire liberum usum facultatis creata?. Neque etiam D.
Thoinas ibi citatus, ct in hoc vel in priori sensu contradicit, quia non agit d
e absoluta Dei necessitate in agendo, sed de necessitate immutabilitatis, qua? n
on excludit absolutani libertatem , ut infra declarabimus in dispulatione dc Deo
.
Tertius quastionis sensus, ejusgue resolutk.
15. Si hnnc, quem nnnc prabet Deus mcursvm cansis lilcris, necessario daret, ipn
libcra maneret. Tertius qua?stionis sensus cst, si Deus ageret ex necessitate n
atura\ et non plus ageret, neque alium concursum aut motionem pra?beret voluntat
i !ibeta? creatse, quam modo pro'bet, an tunc tolteret contingentiam actionis, e
t impediret usum libertatis.Qui sensus est vnldediversus a pra?cedcntibus, et ex
pluribus suppositicnibus procedit, ut satis constat. Undeinproxima assertione p
reecedente diximus, es necessitaleactionis Deifore impedimentumusus libertatis,
quia motio esset major quarnnunc sit, Dco libere concurrente ; nunc autem inquir
imus, si supponamus motionem non esse mujorem, neque diversam in magnitudiuefut
sic dicam), sed solum in modo dandi illam, quia nimirum eadem, qua? nunc libered
atur, ttmc ex necessilute natura? daretur, a es hoc pra?cise sequaturimpediri us
um libertatis, et tolli contingcntiam rerum. Et in hoc sensu videtur procederc s
ententia et ratio Scoti.
16. Dicendum vero censeo, etiara si prima catisa ageret ex necessitate natura? i
llo modo, non impedituram usum libertatis, neque ablaturam omnem contingentiam e
ffectuum causarttm sectmdarum. Et quoad hoc approbo secundam scntentiam supra ad
ductam, quia, licet plures cansa? concurrant ad unum actum, ut ille sit liber, s
atis est qnod eansa proxima libera sit, et quod per cooperationem alterius causa
? non extrahatur a suo naturali operandi modo; ita vero contineerct in eo casu;
ergo. Major surflcicnterprobatur fundamento secunda? sententia?; nam, licct plur
es causa? concurrant, et omnes prater tinam, quantum est ex se, necessario operc
ntur, si una potest ex sola sua libertate non eliceie actum, id satis est ut eff
ectus sit liber seu contingens; quia simpiiciter potest non essc; neque neccssar
ius modus ngcndi cffterarum causarum impedit usum hujus pote?tatis in altera cau
sa, ut supponitur ex dicta hypothesi. Et declaratur facile probando minorpm , qi
ria Dcus in eo casu non movcret fortius aut vchcmentius voluntatem creatam, qnam
nunc movet; sed nunc motio Dei non extrahit voluntateni a suo connaturali opera
ndi modo; ergo nequc tunc immutarct; nam, quod illa motio vel concursus ex parte
Dci libere aut neccssario dctur, nihil refert ad cffectnm quem ad extra pi-odue
it, si ipse concursus vcl motio in se non est major.
17. Undc argumentor secundo, quia alias sequeretur actum volunlatis nostrn? uunc
non esse liberum, nisi quia Dcus ad illum libere concurrit; consequens autcm es
t falsum, tum quia formalitcr ct immediate ego non habco dominium in meum actuin
ob libertatem Dei, sed ob libertatem mcam; lum ctiam quia alias appctitio equi
vel leonis esset libera, quia Deus ad illam libere concurrit; est ergo actus lib
er respectu alicujus causse, qui ita fit nb illa , ut sit in ea potentia et facu
ltas ad non efficiendum illum, non ohstantibus aliis causisad eumdcmactumconcurr
entibus, sive illoe quantum est ex se naturaliter.siveliberc eoncurrant;ita vcro
se gereret voluntas creata in praidicto casu, ut ostcnsum cst; ergo.
18. Tertio prohari idem potest non solum satisfaciendo fundamento Scoti, sed cti
am rctorquendo illud; nam, si esset alicujus momcnti, proharet etiam nunc tolli
contingcntiam effectuum, et usum libertatis ab omni actu causa? secunda?, quaten
us ab illa est, nihilque esse liberum nisi per respcctum ad libertatpm prima? ca
usa?. Conscquens autcm non solum est contra rationem naturalem, sed etiam contra
fidem, quia alias non possent actus liberi nobis imputari. Soqucla vero probatu
r, quia ctiam nunc causa secunda non agit, nisi mota a prima, seu coneurrente pr
ima, et nunc etiam causa prima prius nafura influit seu movct, eudem prioritate
qua moverel, si ex nccessitate naturo? ngeret. Est eliam ha>c motio Dei nunc a>q
ue efficax, ut supponitur , ct probari etiam potest ipso argnrnento Scoti, quia
non stat, Deum movcre, et crealuram non moveri; crgo, posita Dci molione, necess
ario movetur voluntas creata; ergo, si talis motio, dala a Deo ex necessitate na
tura?, tolleret libcrtatem in actu voluntatis humana', ctiam nunc tollit, quia a
eque antecedit. Vel ccrte si nunc nontoliit, quia licet aliqua ratione antecedat
, tamen absolute datur depcndenter ab ipsa volunlate creata, utmox explicahimus,
eadcm ralione in pra:dicto casu non tolleret, quia, licet daretur necessario ex
parte Dei, nibilominus daretur
etiam dcpendcntcr a libero arbitrio creato.
19. Nec satisfacit responsio Scoti, scilicet, quod si Deus ageret ex necessitate
natura?, motio ejus esset simpliciter necessaria, et ita tolleret oinnem confin
gentiam effectus; nunc autem est libera, et ideo non tollit illam. IIoc (inquam)
non satisfacit, tum quia ad summum dcclarat salvari nutic contingentiam vel lib
ertatem effectus respectu divinn? voluntatis, non vero respectu causarum secunda
rum; tum etiam quia si intelligat, data illa hypothcsi, motionem Dei fore absolu
te necessariam, id est, necessario ponendam in re, falsum sumit; solum enim esse
t necessaria, quantum esset ex parte Dei; quia tamen simul penderct a voluntate
creata , nec posset in re poni sine illa", ideo non esset absoiute neccssaria. I
taque diccrelur tunc Deus agere ex necessilate natune, quia esset ab ihtrinseca
natura et ex se determinatus ad concurrendum cum voluntate; tamen quia ille conc
ursiis non ponilur in re, nisi cooperante simul ipsa voluntale, ideo non poneret
ur in re cum ahsoluta nccessitate, sed juxta exigentiam cooperationis libera? vo
luntatis.
20. Atque Irinc coliigitur gencrahs regula, qua? sententiam propositam confirmat
, scilicet, nihil obstare libertali vel contingentia? actus seu effectus, quod a
liqua causa naturali necessitate ad illnm concurrat, du'nmodo aliqua cum indiffc
rcntia efflciat, respectu cujus effectus denominetur liber. Ratio hujus satis de
clarata est explicando fundamentum secunda? sententia? ; amphus vero illustrari
potesl nonnullis exemplis. Unum est juxta probabilem scntentiam, quod cognitio s
eu ohjectum cognitum concurrit effective ad actum voluntatis; nam ille concursus
, ut est a cognitione, naturalis est, et sine libertate, et nibilourinus actus c
st simpliciter liber propter indifferentiam voluntalis. Unde, Hcet cognitio, qua
ntum est ex se, cx necessitate natura? infiuat, tamen, quia ejus infiuxus actual
is in re non ponitur sine actuali intluxu vohintatis, ideo absolute non est nece
ssarius. Simile quid dici potest de influxu babitus concurrentis cum potentia li
bera; habitus enim ex se non habel indifferentiam atitpropriam libertatem, sed e
x necessitate natura? operatur opernnte sua potentia. Aliud exemplumestde effect
ibus agentium naturalium, prout sunt ab ipsis, et a Deo: illa enim actio, quamvi
s a proximo agente sit ex necessitate natura?, respectu prima? causre est libera
, quiajuxta verara doctrinam Deus lihere praebet concursum suum. Unde ex potesta
te Dei absolute potest illa actio essc et non essc, quamvis hrec potestas non si
t in proximo agente. De facto tamen illa actio denominatur simpliciter naturalis
, tum quia sicut ab agente proximo accipit suam determinationem et specification
em, ita et has denominationes ; tum etiam quia ex generali quadam legc et defini
ta voluntate, jam Deus concurrit ad has actiones juxta exigentiam naturre seu ca
usre secundre. Quo sensu accipipndum est, quod dici solet, influxuin causre prim
re modificari in secunda vel ex secunda. Sic igitur, data hypothesi, in qua vers
amur, actio esset libera ex habitudine ad causam secundam, quamvis prima ex nece
ssitate naturre prreberet concursum suum.
21. TJna t t eadem actio an possit alteri esse libera, alteri vero necessaria. Q
uocirca, quod Scotus suprasumit, non posseeamdem actionem esse necessariam respe
ctu unius causre, et liberam respectu alterius, quia necessarium et contingens c
ontradictorie opponuntur, vel non est verum, vel in quo sensu verumesse potest,
non est ad rem. Quod enim dure causae possint in eumdem actum influere, altera l
ibere, et altera ex naturali impetu naturre, demonstratum est; in hoc ergo sensu
non repugnat, eumdem effectum esse contingentem et necessarium respectu diverso
rum ; nam ob eamdem cansam non est contradictio, cum contradictioria sumi debean
t respectu ejusdem. Si autem necessarium sumatur, non tantum respective, sed abs
olute pro eo quod simpliciter non potest non esse, sic verum est repugnare, etfe
ctum esse necessarium, et haberc contingentiam ab aliqua causa; tamen in hoc sen
su non est verum esse necessarium illum effectum, ad quem concurrit aliqua causa
necessario agens ; quia satis est quod respective et quantum ex vi illius causr
e necessario fiat, cum quo stat, ut ex alio capite, seu respectu alterius, haber
e possit contingentiam, seu libertatem.
SECTIO IV.
Quomodo stel libertas vel contingentia in actione causx secundx, non obstanle co
ncursu primx, et consequenter quo sensu verum sit causam libtram esse, quse, pos
itis omnibus requisitis ad agendum, potest agere et non agere.
i. Hrec difficultas petitur in secundo argumento posito in principio sectionis s
ecundre,
illamque etiam attingit Scotus illo argumento, quod causa secunda, seu voluntas
creata non potest quicquam agere, nisi mota a prima; sed cum movetur a Dco, nece
ssario ipsa se movet; ergo motus illius respectu ojusdem nunquam est liber et co
ntingens. Major in terminis est D. Thomre, 1 p., q. 105, a. 1, ad 3, et a. 4, et
5, et probabitur infra, cluiu agemus de dependentia secundarum cnusarum a prima
. Minor autcm est ejusdem D. Thomre, 1.2, q. 10, ad 3, ubi dicit: Impossibile es
t Deutn movere voluntatem, et volunktem non moveri. Et facile suaderi potest, tu
m cx efficacia et perfectione divinre motionis. tum exmutua relatione inter move
re et moveri. Alio modo proponiturcadem diffieultas; nam causa libora est, qua\
positis omnibu? requisitis ad agendum, potest agere et nnn agere ; sed unum ex r
equisitis, ut causa secunda agat, est motio Dei, qua posita non potestagereetnon
agere,sed necessarioagil. sicut illa non posita, necessario non ajril; ergo rep
ugnat illa definitio omni eausfe 66cundre, atque ita respectu illius nulla estco
ntingentia vcl libertas, sed tantum respeelu primre.
Prior dicendi modus proponitur.
2. Hrec difficultas est una ex praeipuihujus materine.et occasionem pra>bet ampl
ius declarandi quid sit causa libera, seu qua? conditiones requirat, ubi simul e
xponetut communis ac recepta definitio causte libera1. Auctores ergo, quos supra
retuli, ponentes totam rationem libertatis in indifferentia objectiva (ut sic d
icam), facile expedient pra^sentem difficultatem, dicentes liberam potentiam ess
e iilam , quee, positis omnibus requisitis ex parte ipsius, adhuc manet inditfer
ens seu non determinata ad unum, ex vi objecti, et ideo nihil obstare usui liber
tatis, quod, posita motione primte causre, jain voluntasmanet ad unum determinat
a, ita ut non possit non exercere actum ad quem movetur. Atque in hoc sensu ad s
olvendam priorem difficultatem applicatur communis illa distinctio de necessitat
e in sensu composito et in sensu diviso; nam, quod voluntas mota a Deo necessari
o operetur, solum cst necessitas in sensu composito, et ideo non repugnat libcrt
ati actus sic necessarii. Ad posteriorem autem difficultatem respondebunt limita
ndo majorem, et communem defmitionem liberse facultatis, quod, scilicet, sit ill
a qua; polest agere et non agere, positis omnibus requisitis, nimirum, ex parte
intellectus et ipsius voluntatis, non vero ex parte Dei. Quam modificationem ant
e hos modernos auctores indicaverat Almainus in suis Moralibus, quam tamen non a
pprobat, licet non satis eam impugnet.
3. Unde praedicti novi Theologi aliam commeutati sunt definitionem actus liberi,
 scilicet, esse motum voluntatis factum ex tali judicio rationis, quod per se, v
el per objectum quod proponit, sufficiens nou sit ad determinandam voluntatem ad
unum. Quam confirmant primo, quia tota libertas voluntatis oritur ex judicio ra
tionis; ergo optime et sufficienter deGnitur actus liber pcr ordinem ad tale jud
icium, seu, quod idem est, per ordinem ad omnia requisita ex parte intellectus e
t voluntatis. Secundo, quia ad libertatem sufficit indifferentia objccti, et non
requiritur indiflerentia potentiee, ut patet in voluntate divina, quse de se se
mper est determinata ad unum; tamen, quia objecta ereata sunt illi indifferentia
, id satis est ut libere ea velit; idem ergo satis erit ad liberum actum volunta
tis.
Re/vtatur dicta sententia.
A. Tota heec doctrina procedit ex falso fundamento, ut in proxima scctione praec
edcntc probavi, et occasio errandi fuisse videtur, quia non distinguitur satis i
nter radiccm libertatis, et formalem Hbertatem potentia? et actus. Indifferentia
enim judicii est radix libertatis, ut supra tactum est, et est communis Theolog
orum sententia; non est tamen ipsa formalis libertas, quia ipsum judicium non cs
t liberum in se, neque est proxime a potentia formaliter libera, ut dicam infra,
sed dieitur indifferens objective, scu ex parte objecti, quia proponit objectum
ita indifferens, ut non trahat ex necessitate voluntatem. Atque hinc fit ut jud
icium indifferens sufficienter indicet iu tali natura, quae sic judicare potest,
facultatem aliquam formaliter liberam, et consequenter etiam usum scu actum lib
erum, si talis facultas modo sibi proprio operaii sinatur, nullamquc extrinsecam
vim patiatur qua cogatur, vel, propriusloquendo, necessitetur ut in objectum te
ndat alioqui de se indifferens. Hoc enim esse possibilc , supra probatum est, ex
quo merito intulimus, absolute et absque praedicta limitatione, non satis esse
ad usum liberum, judicium indifferens, et facultatem ex se liberam. 5. Prima ill
atio. Ex quo ulterius colli
gimus, non recte limitaii receptam descriptionem facultatis liberee, scilicet :
Quw, positis omnibus requisitis ad agendum, potest agere et non agere, non recte
(inquam) limitari ad requisita ex parte judicii et ipsius voluntatis, quia, con
currentibus omnibus requisitis ex parte judicii, et existente ipsa facultate de
se libera, potest in ipso usu non esse libera, seu, quod idem est, potest actus
non essc liber; ergo, ut illa definitio comprehendat non solum facultatem libera
m in seipsa (ut sic dicam), seu in actu primo, sed etiam usum seu actum liberum,
non sufficiunt illa requisita. Unde hujus temporis ha?retici, cum videant nos o
perari ex judicio*et advertentia rationis, et ab ipsis objectis non ferri aut de
terminari ex necessitate, nihilominus aiunt nos non libere operari, co quod ab i
pso Deo necessitatem patiamur. In quo quidem errant, asserentes ita Deum de fact
o in nobis semper operari, quod rcpugnat fidei et divinis Scripturis, ac rectai
rationi; non errant tamen in illatione, nimiram, quod si Deus infert extrinsecam
necessitatem actui, non est de facto liber; nec etiam errarent si solum diceren
t, vel hunc modum operandi Dei esse possibilem,vel illo posito, non sufficere ad
usum liberum inditferentiam judicii.
6. Secunda illatio. Vel ulterius infertur, non satisfieri difficultatibus positi
s per responsiones illius sententia?. Nam distinctio illa sensus compositi et di
visi, qua prior expeditur difticultas , licet recte explicata satisfaciat, ut in
fra videbimus, tamen ita gcneratim sumpta satis esse non potest; nam ostendemus
nccessitatem aliquam, etiam in sensu composito, rcpugnare usui libertatis eumque
destruere. Et patet facile ex dictis; nam Deus aliqua motione et activitatc sua
potest inferre necessitatem voluntati, ct tunc actus non esset nccessarius in s
ensu diviso, quia volunlas de se, et scclusa illa motione, posset non exercere i
llum actum; esset autem necessarius in sensu composito, quia, posita illa motion
e, non potest non exerceri; et tameu illa neccssitas in sensu composito tolleret
usum liberum, quia supponimus Deum tunc necessitare voluntatem quantum potest;
aliquid ergo addere oportet, ut illa distinctio satisfaciat. Rursus limitatio il
la communis definitionis libertatis, qua solvitur posterior difficultas, improba
ta jam est, pra?terquam quod est voluntaria, ct occasionem pra;bel introducendi
quemcumque similcm pro libito in hac materia. Nam pari rationo ffossctquis dicer
e, posita quadam inlliientia cceli, vel adhihila speciali dwmonis motione , non
posse voluntatem nostram non operari sequendo illam, et nihilominus tunc lihere
operaturani, quia, positis omnihus rcquisitis ex parte judicii ct intrinsecai fa
cultatis, non necessario sequitur illa operatio, etiamsi ex alia suppositione ue
cessaria sequatur.
7. Tertia illatio. Tandem constat ex dictis, falso excogitatam esse novam illaui
definitioncni actus liheri, nimirum, esse illum qui fit a voluntate ex judieio
rationis non necossitante, quia potest actus aliunde esse necessarius necessitat
e impediente liherum usum, ut declaratum est; ergo illa detinitio potest conveni
re alicui actui absolute neccssario. Ratio autem priraa qua fuudatur illa defini
tio, solum probat judicium inditfercns esse radicem lihertatis; non tamen inde t
il definitionem actus liberi compleri ex hoc quod procedat a tali judicio, sed a
ddendum est quod proccdat a facultate consentanea judicio non impedita, nec extr
insecam necessitatem patiente, quod communis dcfinitio illis verbis cxplicuit, u
t, positis omnibus requisitis, possit agere et non agere. In sccunda vero probat
ione falsum assumitur, cum dicitur ad actum liberum ita sufficere inditfercntiam
ohjecti, ut non sit nec,essaria indilferentia potentia:; quomodo enim erit libe
r aclus, si potentia non sit indifferens ad exercendum illum? aut cur objectum i
n ratione objecti dicitur indifferens, uisi quia non infert necessitatem potenti
aj, sed eam indifferentem reliuquit? Exemplum autem de voluntate divina, aut fal
sum sumit, aut non est ad rem, quia affertur in eo quod non est simile. Voluntas
enim divina, quamvis altiori et perfectiori modo, vere tamen est inditfcreus de
se ad volendum creata objecta; non cst cnim ad boc naturaliter detcrminata, ali
as quomodo esset libera? et, licet ab reterno se determiuaverit, ct in ea delerm
inatione necessario semper perseveret, tamcn illamet detcrminatio (quicquid ipsa
sit) est ex lihcrtatc; ejusque necessitas non est naturaj, sed immutabilitalis,
quse non tollit propriam inditferentiam quam ex se habet res libera. Tamen, qui
a in voluntate Dei non est cfficientia proprii actus, ncque compositio ex potent
ia et actu, ideo illa indiffcrentia non est in poteutia respectu actus, sed in p
uro actu respeclu objectorum, et ideo in boc non est comparanda indiffereulia li
bcrtatis creatae cum divina. *
De/inilio liberlatis explicatur.
8. Ut ergo difficultatibus propositis salisfaciamus, retinenda imprimis et cxpli
canda esl illa descriptio facultatis libera; inqua duo' postulantur. Unum est, q
uod illa sit potentia activa, ex se et ex sua interna facultate hahens vim ad ex
ercendam et suspendendam actionem suam. Aliud cst, quod illa facultas dum exercc
t actum, ita sit disposila, cl proxime (ut ita dicam) pra>parata ad opus, ut, po
sitis omnihus requisitis ad agendum, possit agere et non agere. In priina liujus
sententia; parte non est difficultas, nec fere est necessaria nova explicatio,
suppositis qus in sectione 2 dicta suut, ubi ostendimus, libertatcm consistere i
n facultate activautsic; cx boc enim manifeste sequilur, libertalem requirere fa
cultatem aclivam inditferfintem ad agendum et non agendum. Unde, clarilatis grat
ia, possumus in potentia libera duas potentias pra'scindcre, seu quasi duas part
es unius potentiaj. Una est ad volendum, seu excrcendum actum; alia ad nolendum,
seu suspendendam actionem. Ha-c cnimposterior pars hujus potestatis, licct in s
e posiliva quffidam perfeclio sit, tamen in usu per solam negationem, seu carent
iam actus talis facultalis exerceri potest, si de ahsoluta cjus potestaie loquam
ur, ut sumitur cx S. Thoma, \. 2, quffist. 6, art. 3, et aliis Tbeologis ibi, qu
ia non velle, ut sic, potest esse liberum ; non velle autem pracise sumptum, non
includit actum, sed carentiamactus, quaj si sit cum perfecta advertentia ration
is et pleua potestate volendi, lihera erit. Dico aulcm, si de absolula potestatc
loquamur, quia moraliter seu ordinarie liujusmodi carentia appftitionis non exe
rcetur absque positivo actu qui sit vel nolitio, qua rcfutatur objeetum proposit
um aut alius actus circa illud, verbi gratia, amor, vel intentio ejus, vel sit c
onversio ad aliud ohjectum repugnans, aut diversum, ut experientia satis conslal
; quia diillcillimum essct, existente perfecta et piactica advcrtentia rationis,
omnem aclum voluntatis suspenderc.
9. Ex quo obiter intelligitur hanc indifferentiam facultatis liheree primo ac pr
acise satis salvari per hahitudinem ad actum vel carcntiamactus, qua; solct dici
libertas quoad exercitium, quia per eam, ipsura exeicitium actus inditferens es
t. Cum tamen ha;c facultas liheravitalis sit, atque ita perfecta etspiritualis,
ut in seipsam, et in suos inotus re
« IndietroContinue »
- Page 25 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
una ad altcram consequatur. Itaque in prsecedente assertione probavimus Hsum lib
ortatis, quem in nobis experimur; ex hoc autem usu evidenter colligitur facultas
aliqua libera, sicut ex actu infertur potentia. Addimus vero hanc facultntem, q
uatenus libera est, non posse esse nisi activam, seu e converso facultatem non p
osse esse liberam, nisi sit activa, et quatenus activa est. Qute pars est valde
notanda ad recte explicandam et tuendam arbitrii libertatem. Probatur autem sic,
nam passio ut passio non potest esse libera patienti ut sic, sed solum quatenus
actio, a qua talis passio provenit, illi est libera; ergo libertas formaliter a
c prsecise non est in potentia paliente ut sic, sed in potentia agente. Conseque
ntia cst manifcsta, quia potentite passivse ut sic solum respondet passio, sicut
activaj actio; ergo, si passio non est libera nisi per denominationem ab action
e libera, facultas seu dominium libertatis non potest esse in potentia passiva u
t sic, sed in activa. Antecedens autem probatur, quia actio si sit ex subjecto ,
ut nunc de illa loquimur, necessario infert passionem, et e converso passio neq
ue esse potest, nisi quatenus per actionem infcrtur, neque essc non potest, si a
ctio ab agente manet; igitur lota libertas et indifferentia est circa aclionem,
ut actio est, non vero circa passionem nisi quatenus ex actione infertur; ergo p
otentia libera esse debet potentia activa ut activa, et non ut passiva.
19. Passiva potentia ut sic non. esl libera. Dices : potentia passiva ut passiva
potest esse ex se indifferens ad varios actus, vel modos contrarios, ut patet i
n materia prima, et in superficie ex se indifferente ad albedinem et nigredinem;
ergo eadem ratione potest potenlia passiva ut sic esse facultas libera. Respond
etur negando consequentiam, nam ad libertatem non sufficit indifferentia ad vari
os actus, et carentiam eorum, sed necessaria est interna vis, qua talis facultas
possit eam indifferentiam ad alterutram partem determinare; haec autem vis non
potest esse in facultate passiva ut sic, sed in activa. Ratio est, quia si facul
tas sit indifferens sine interna vi se determinandi, quantum est ex se semper ac
necessario manebit in cadem dispositione et inditferentia, seu carentia omnis a
ctus, donec ab alia determinetur. Quod poterit quidem esse liberum alteri causee
efficienti determinationem , non vero recipienti. Ut si ponamus cceluin esse me
re passive in
differens ad motum et quietem, intelligi non potest quod motus vel quies sint li
bera ipsi ccelo, quia ipsum non habet vim alterutrum horum definiendi, sed respe
ctu alterius agentis poterit ille motus denominari liber, si a voluntate libera
proficiscatur. Et idem est in universum de omni potentia passiva, quatenus passi
va est; quia potentia passiva ut sic non potest suam naturalem dispositionem imm
utare; ideo enim ultra materialem causam requiritur efficiens , quia passum ut s
ic non potest seipsum transmutare; ergo neque etiam potest potentia passiva, qua
tenus passiva est, habere vim inchoandi suam determinationem, quia determinatio
non fit sine aliqua immutatione, et consequenter neque sine aliqua effectione.
20. Objectio dissolvitur. Dices : potentia passiva ut sic potest resistere actio
ni, vel non resistere; ergo hac ratione intelligi poterit libertas in potentia p
assiva ut sic, nimirum si fingamus in potestate ejus situm esse resistere agenti
, vel non resistere. Ut qui dicunt amorem non elici a voluntate, sed illi imprim
i ab objecto cognito, vel a cognitione ipsa, dicent nihilominus, quamvis objectu
m vel cognitio, quantum est ex se , necessario efficiant, nihilominus amorem ess
e liberum voluntati, quia in potcstate ejus est resistere vel non resistere tali
effectioni seu impressioni amoris. Respondetur primo, cum voluntas nude sumpta
ex se sit indifferens ad recipiendum, vel non recipiendum amorem, intelligi non
posse quod per seipsam, suamque puram entitatem et potentiam passivam resistat i
mpressioni amoris; nam resistentia formaliter solum esse potest ab aliquo contra
rio vel repugnante , non ab ipso subjecto capaci ut sic. Deinde, hinc fit ut tal
is resistentia non possit esse indifferens et libera, quia solum oritur ex forma
li rcpugnantia vel oppositione entitatum; et ideo, si voluntas, veibi gratia, pe
r suammet entitatem formaliter resistit interdum impressioni* amoris , semper ac
necessario resistet, quia semper habebit eamdem foimalem repugnantiam; quod si
hanc non habet, nunquam resistet, nisi aliquid aliud adjungatur, quo repugnet et
resistat, et tunc in eo efficiendo vel non efficiendo poterit cerni libertas. U
t in exemplo posito, si admiltamus in objecto vel cognitione esse vim activam am
oris, solum poterit voluntas illi activitati resistere alterutro e duobus modis,
scilicet, vel removendo objectum seu considerationem cjus, quod non potest prse
stare, nisi aliqnid agendo seu volendo, vel non cooperando ipsi objecto vel cogn
itioni, quod supponit voluntatcm ipsnm esse causam eflicientcm saltem partialenl
ipsius amoris, atque ita scmper indifferentia libertatis reducitur ad facultate
m aliquid agcndi, quatenus talis est.
21. Libertai divina qvalis Libertas creata in quo sita. Dices tandem, in Deo esse
perfectissimam libertatem, cum tamen illa formaliter non consistat in facultate
agendi. Quod probatuf, tum quia facnltas ao-endi in Deo solum est respectu actio
num ad extra; libcrUts autem formaliter ct pcr sc primo est in ipso actu amoHs,
qui est immancns in Dco, ut nostro more loquamur; tum eliam quia, ut iufra dicem
us, potcntia activa in Deo, est fatione distincta a voluntate; sola autcm volunt
as est potentia formaliter libera, ut paulo pcst dicemus. Respondetur nos loqui
de libertate creata, quie proxime ac primario exercetur circa actus ipsiusmet fa
cultatis liberue. Ut enim rectc notavit Seotus, in 1, dist. 39, § Quantum ad primu
m dico guod voluntas, libertas intelligi potcst aut in ordine ad diversos actus
immanentes in ipsa potentia, aut in ordine ad diversa objecta, aut in ordine ad
diversos effectus extiinsecos. Htec ultima babitudo seu indifferentia est postcr
ior, et quasi consequens libertalem, quatcnus potentia liberc volens, est etiam
ellicax eorum quce vult, seu applicare potest potentiam qute illa efliciat. Secu
ndus autem respectus est formaliter fequisitus, et per se sufflciens ad Jibertat
em, si in eo sit indifferentia; tamcn habere hanc indifferentiam in ipsomet actu
immediate respectu objectorum sine additione vel immutatione ulla, est proprium
solius Dei, ut infra ostendernus de ipso disputantes, et ideo Hbertas divince v
oluutatis non est formaliter in facultate agendi, ncque etiam est in facultate r
ecipiendi, scd in sola eminentia quadam ipsius purissimi actus. At vero libertas
creaturo: non potest determinarl ad objecta, nisi interccdeutibus aliquibus act
ibus secundis, qui addantur ipsi facultafi liberaj, respectu quoruin sit indiffe
rens per modum actus primi. Et respectu eorumdcm dicimus libertatera incssc lmju
smodi facultati, quatenus est activa taliura actuum, et non foimaliter quatenus
receptiva est, vel ipsorum actuum, vel alterius rei, quaj ad ipsos ordinetur.
22. Secundum philosoplwrum senlcntiam. Atque ita pbilosophi omnes, praesertim Ari
s
totelcs, nostram libertatem declarant per potestatem agendi etnon agendi, vel op
positum agendi, ut lib. t Magn. Moral., cap. 9, ait. in nostro arlilrio esse bon
a malaqnc facere, quod late prosequilur 3 Etbicor., prasertim cap. 5 ; bona autc
m et mala moralia, de quibus ibi est sermo, formaliter ac proprie consistunt in
actibus ipsius volnntalis. Unde etinm huic veritati consonant similes Seripturaj
locutiones: Qvi potvit transgredi, et nnn est transgressus, faccre mala, et non
fecit, Eccles. 3t; et illa: Aut facite arborem bonam, et fructum ejus bonum, at
it facite orborem melam, (t fructum ejus malvm, Matlli. 12. Qnrv verba tractans
Augustinus, lib. contra Adimant. Manicb., c. 20 : In voJuntatis potestat' (inqui
t) positum cst ita mulari, itt bonum pnssit operari. Et Metbodius, lib. de Liber
o arbitrio, pcr hoc libertatem declarat, quod homini data est poteslvs faciendi
quw velit; et similia lcguntur apud ltnsilium, bomit. Quoi Deus non sit auctor m
alorum j^azmnz., orat. 1 ; et alios infra rcferendos. Ac denique Conc. Tiidenlin
um, sess. 6, cap. 4, et can. 4 et 3, ut nostraj voluntatis libcitatem tueatur, d
ocet, eam in snis nctibus non mere passive se babere, sed active illos operari,
insinuans usum libertatis consistcre in actione, facultatem autem libertatis in
potentia aliqua quatemis activa est. Atque ita simul probahim relinquitur intcr
causas cllicienles creatas aliquas esse libcre agentes, quod in pra?senti disput
ntione principaliter inlendimus.
23. Jam vero occmrcbal dcclarandum quav nam sit haec facnlias sic libera in agen
do. Item qualis sit indifferentia ejus, et in quo posita sit. Sed ha?c inter sol
venda areumenta tractabunlur; singula enim ex argumenli? propositis graves postu
lant diflieuttates.
SECTIO III.
Utrum in causis cfjicientibus poasil esse aligua libire agens, si prima causa ex
neccssilate operetur; ct in universum an libertas actionis requirat libertalem
in omnibus causis in illam influcntibus, vel in una suf/iciat.
i. Primum igitur arfnrmcnlurn pelit imprimis an prima cnusa libcrc operctnr, vel
ei hecessitatc natura>; sed hoc tractandum est infra in propria dispulatione de
divinis perfcclionibus ; bic supponimus non neccssario, sccl libcre elliccrc qu
idquid proprie extra se eflicit, quod non solum tide certum est, sed eliam natur
ali ratione sufficienter probari
posse credimus, ut dicto loco ostendenius. Atque ita solutura ntanct illud prirm
tm argume«tum, negando anlecedens.
2. Scoti sententia et ftmdumen/um. \dlnic tamen manet circa idem argumentum bypof
hetica qucestio, utrum, licet Deus ageret ex ncccssitate nattihe, adhuc intellig
i posset causa creatalibore efficicns; ha*c enim qua'SIio controvcrsa est inter
Scotum, ct pra:cipuos scctatores D. Thom. Ille enim absolute negat fieri posse u
t causa seeunda libcre eQiciat, si prima a.sut ex neccssitate naturoe; putatque
Aristotelem, vel qncmcumque alium philosophum, oui illa duo simul docuit, srilic
et, Deum necessario, et hominem libere operari, contradictoria docuisse. Fundame
nlum Scoti est supra tactum in primo argumonto, scilicel, quia causa secunda non
agit, nisi mota a prima ; unde si prima necessario agit et movet, secundam cade
m uecessitate moveri et agere necesse est. lta habet Scotus, in 1, dist. 1, q. i
, dist. 4, q. 4, dist. 38, ad 1 , dist. 39, § Quantv.m ad primum, et in 1, dist. 1
, q. 3; et idem sentiunt scetatores Scoti, Ut videre licet apud Cordubam, in 1 l
ib., qusestion. 53, dubio 4 ; et eamdem sententiam sequunlur nonnulli ex moderni
s commentatoribus D. Thomae, 1 part., qusest. 19, art 8.
3. Alii vero anliquiores existimant ex illa hypothesi, quod Deus ex necessitale
naturee Dperetur, non sequi omnem causam secundam cx necessitate opcrari, sed po
sse esse effedum conlingeutem ratione causa? proximse, qnamvis prima naturali nc
eessitate influat. Fundamentum est, quia quando elfectus pendct a pluribus causi
s, potest habcre peculiarem conditioncm , aut defectum ratione unius causa:, el
non rationc altcrius. Sic enim ex duobus assensibus pra-missarum, altero
certo, et altcro ineerto, efflcitur assensus -tef, quse si in Deo nou sit formal
itcr, neque
altera possit non influcre. Ita fere Cajetanus, i part., quffist. 14, art: 13, c
irca ad I, et qnast. t9, art. 8; et Ferrar., 2 cont. Gentes, c. 67 , circa ralio
nein 5; et Capreol., in 1 , dist. 38; qui hanc sententiam tribuunt D. Thora., eo
quod pra?diclis locis dicat, quamvis scientia Dei sit causa necessaria , ab ea
prodire effectus contingentes , quia influxus ejus modiflcatur in causa secunda;
et similia habet idem D. Thom., qua?st. 2 de Veritate, art. 1 i, ad 5, et quajs
t. 5, art. 9, ad 10. Eamdem opinionem tenet Gabriel, in 1, dist. 38, qua?st. uni
ca, a. 1, part. 2 illius; et Palacios, disput. 2.
4. Utraque ex his sehtentiis aliquid verum continet, neutra tamen exacle rem dcc
laravil aut confirmavit; illa enim condilionalis seu liypothetica qun'stio plurc
s potest habere sensus, quos oportet distinguere; nam juxta illos diversls modis
quaslio definienda est.
Primtis quastionis sensus, ejusqne resolutio.
5. Primus igitur sensus est, si in prima causa non esset libertas in agendo, an
posset essc in aliqua causa secunda. Et in hoc sensu negandum omnino est posse u
llam causam secuiidain esse libcram, si prima non sit. Quo scnsu verum est quod
Scotus ait, hallucinatos fuisse philosophos dicentes, Deum agcre ex necessitate
natura?, homines vero libere ; quanquam nec Scotus hunc sensum intendat, nec rat
io ejus illum probet, ut videbimus. Ratio crgo prima est, quia si Deus hon habet
libertatem, non est unde creatura illam participet. Dices : eodem modo argument
ari quis posset, quia Deus non habet sensuin, non esse unde creattira illum part
icipet. liespondeo non esse simile, quia lihertas ut sic pertinet ad perfcctione
m simplici
conclusionis inccrtus, et ex causa prima perfecla, et secunda defectuosa, scquit
ur effcctus imperfcctus, quia, ut dicitur, bonum ex integra causa, ct malum ex q
tiocumque defectu. Sic igitur, ut cffoctus sit liber aut contingens, sullicere p
otest libertas causa? secundnr, quamvis catlsa prima necessatio operetur. Nam, c
um effectus pendoat ab utraque causa, utriusque intluxus requiritur ut sequalur
eHectus; ut autem non scquatur, satis est quod altera causa dosil; et pari ratio
nc, ut effectus nccessario sequatur , neccsse est ulramque causam ex necessitate
influere; ut autem sit liber vel contingens, satis est ttt
in creatura esse polest. Uiide similius argtlmcntum est, quod si in Deo non esse
t cognitio, etiam in creatura esse non posset, et consequenter neque inlellectus
, neque sensus. Secunda ratio est, quia si aliqua causa sccunda est capax libert
atis, maxime intellectualis cfeatura; sed si in Deo non est libertas iil agendo,
neque in cfeatura intellectuali csse potest: ergo. Probaluf minor, nam Detts es
t intellectualis per essentiarri, creatura per participatiohem ; crgo quidquid p
erfectionis in gradu intcliectuali excogitati potest, unde oriatur libertas, exc
ellentiori modo est in Deo. Ut, verbi gratia , perfectib
intelligendi, universtilis cognitio bonorum omnium, immaterialitas potentiarum,
non necessaria connexio cum extrinsecis bonis, seu independentia ab externis reb
us , vel si quid aliud ejusmodi est, quod vel ex parte objecti, vel ex parte sub
jecti scu propriie naturee esse possit ratio libertatis, quidquid (inquam) hujus
modi est, excellentiori modo in Deo invenitur. Si ergo hrec omnia in Deo satis e
sse non possunt ut sit in agendo libcr, neque in creatura satis crunt.
6. Libertas cvjus generis perfectio. Objicies : libertas requirit perfectionem ad
mistam alicui imperfectioni, nimiram potentialitati, vcl mutabilitati, et ex hoc
capite potest non csse evidens illa consecutio. Unde nos etiam fatemur in creat
ura esse libertatem cum indifferentia ad varios actus, non tamen in Deo. Itespon
detur negando assumptum; nam libertas pracise ct absolute sumpta, mdlam includit
imperfectionem, quia salvari potest cum indifFerentia adobjecta, vel efrectus,
absque ulla compositione vel potentialitatc respectu diversorum actuum, solumque
dicit dominium quoddam et independentiam, respectu talium rerum seu objectorum.
Atque lioc modo est libertas in Deo, quia est libertas per essentiam; in creatn
ra vcro est tantum per participationem, et ideo habet illam imperfectionem adjun
ctam, quam includit inuifferenlia ad diversos actus, in qua quidquid est potenti
alitatis et compositionis, imperfectionis est; supposita vero bac imperfectione,
ipsa indifferentia et dominatus in proprium actum, pcrfectionis est, quae perfe
ctio non possel participari a creatura, nisi in Deo esset ipsa perfectio liberta
tis pura et sine imperfectionibus. Neque conlra hunc sensum procedit ratio secun
das sententiae; nam illa supponit quidem, stante necessitate Dei in agendo, esse
causas secundas liberas, cujus oppositum ostendimus sequi ex prsedicta hypothes
i.
Secundus quwstionis sensus, ejusque resolutio.
7. Secundus sensus quaestionis est, si per impossibile contingeret, Deum agere e
x necessitate naturae, creaturam autem habere facultatem agendi ex natura sua li
beram, an Deus, propter suum naturalem modum agendi, impediret in creatura usnm
libertatis, ita quod de facto non haberet actionem liberam, etiamsi haberet pote
ntiam liberam. Et quir dem pars negativa videtur manifeste sequi
ex quorumdam Thomistarum opinione, qui existimant ad liberam aotionem creaturse
satis esse quod per facultatem ex se liberam operetur, et quod ab objccto non ne
cessario trahatur, seu ad unum dcterminetnr. Hspc autem duo non auferret Deus, e
tiamsi ex necessitate naturaa tota sua potestate in volnntate, et cum voluntate
creata ageret; ergo. non obstante illo modo agendi Dei . adhnc creatura libere a
geret.
8. Hoc vero fundamentum falsum ost, et magnam praebet occasionem errandi in hat
materia. Imprimis enim non satis distingui! inter haec duo, scilicet, habere fac
ultateui liberam. et haberc cxpeditum liberum usum talis facultatis, cum tamen v
alde distincta sint; nam illud prius ad solam potentiam seu actum piimum pertine
t; hoc vero posterius ad actum secundum. Quamvis autem acttis liber esse non pos
sit absque facultatc Iibera, quia actus secundus ct vitalis essentialiter suppon
it primum, at vcro facultas libera potest esse absque usu libertatis, non solum
quando non operatur, sed etiamsi dum operatur, impeditur ne illud dominium habea
t in suum actum, quod ex natura sua habere posset. Consislit enim hoc dominium i
n potestate non agendi id, quod quis agit, vel aliud agendi. Ficri autem potest
ut agens alioqui ex se inditferens, ita fcratur, vel determinetur ad agendum ab
alio superiori agente, ut respectu talis actionis seu modi agendi non habeat pot
estatem non agendi, et sic retineudo innatam facultatem liberam, potest privari
usu libertatis. Confirmatur; nam omnes Tlicologi docent posse Deum inferre ncces
sitatem voluntati nostrae; tunc autem non aufcrret facultatem liberam, quia haec
non distinguitur a voluntate ipsa, sed impediret liberum usnm ejus, et in neces
sarium commutaret. Sunt ergo illa duo distinguenda; potestque facere Deus ut fac
ultas ex se libera, et manens libera in actu primo circa aliquod objectum, non l
ibere feratur in illud, sed ex necessaria aliqua motione, qu* usum libertatis im
pediat. In quo videntur convenireTbeologi in2, dist. i5, idque supponit D. Thoma
s, 1. 2, q. 6. art. 4; et tenet Scot., in 4, dist. 49. q. 6, § Duo ergo.
9. Ex quo ulterius sequitur falsum esse, quod illa sententia supponit, ad usum e
t actum liberum satis esse facultatem ex se liberam, et objectum ex se indiffere
ns, seu quod per se non sufficiat ad inferendam necessitatem facultati. Nam haec
sententia supponit nullam aliam causam posse inferre necessitatem voluntati, ni
siobjectnm, vel mcdiante objecto, quod falsum est; nam etiam Deus potest inferre
necessitatem voluntati, non ut objectum, sed utagens infinita; potentia?. Imo,
si voluntas solum ab objecto 'necessitatem pati posset, nunquam posset extrahi a
suo connaturali operandi modo, aut necessario moveri, nisi quando ipsa ex natur
a sua et intrinseco impetu necessario fertur. Nam objectum, ut objectum, non mov
et voluntatem prsetematurali modo, sed maxime connaturali et intrinseco, et ideo
objectum in suo genere non movet necessario potentiam alioqui liberam, nisi qua
ndo ipsa respectu talis objecti non est libera; ergo sivoluntas solum potest nec
essilari medio objecto, revera non necessitatur circa id ad quod de se erat libe
ra, ut in patria voluntas necessitatur a Deo, ut objecto clareviso, quia ipsades
e respcctu tnlis actus non est libera.
10. Atque ita fit ut juxta illam sententiam Deus nunquam possit necessitare volu
ntatem ad actum, ad quem ipsa ex se est libera; nam vel Deus proponit objectum e
x se sufticicns ad movendum necessario voluntatem, et tnnc revera voluntas non e
st ex se libera ad talem actum, et ita nullam patitur extrinsecam necessitatem ;
vel proponit objectum quod in suo genere non est potens necessario movere volun
tatem, et ex vi talis objecti nunquam voluntas nccessario movebitur, nisi aliund
e Deus inferat necessitatem. Dices: potest proponi objectum de se insufficiens a
d neccssario movendum, eo tamen modo, vel sub tali judicio, ut nccessitatem infe
rat voluntati. Respondeo primum, id fieri non posse absque judicio falso, nimiru
m, judicando esse summum bonum, vcl bonum necessarium, quodtale non est, quod ju
diciumDeus immittere non potest. Deinde etiam illo posito, voluntas tunc non mov
ereturut potentia ex se libera, sed ut potentia determinata ad unum, quia sicut
natura sua fertur non tantum in verum bonum, sed etiam in bonum apparens, ita na
tura sua nata est necessario ferri in bonum apparens necessarium. Atque ita nunq
uam salvatur, quod voluntas possit necessitari a Deoadactumquem exselibere elice
ret. Quod sane falsum est, et contra communem sententiam, derogatque omnipotenti
se Dei. Nam, cum ipse sit voluntatis auctor et dominus, potest quomodo volueril
ipsam movere ac impellere ut necessario agat, vel impedire ut omnino non agat. E
t contirmatur, nam po
testas quam voluntas creata habet ad volendum vel nolendum,nou est infinitas eff
icaciae, cum sit commensurata finita; virtuti talis potentiae; ergo in utraque p
otest vinci et superari ab extrinseco agente infinitae virtutis, ut est Deus; po
test ergo a Deo ita moveri creata voluntas ad volendum objectum alioqui de se in
differens, ut voluntas sic mota impotens omnino sit ad resistendum, vel utendum
potestate quam habet ad nolendum tale objectum. Imo hoc pertinere ad divinam omn
ipotentiam aliquando docere videtur Augustinuset non immerito, cum in illo effec
tu vel motione nulla involvatur repugnantia. Tunc igitur quamvis voluntas ex se
libera sit, et ab objecto non moveatur ex necessitate, nihilominus usus ipse et
actus non est liber ipsi voluntati, quia non permittitur a superiori agente uti
sua libera facultate ; neque ipsa habet potestatem respectu superioris agentis a
d resistendum illi sua absoluta potestate utenti.
H. Igitur ad actum seu usum liberum voluntatis non satis est facultas ex se libe
ra cum indifferentia objecti seu judicii, nisi etiam superior causa nullam vim s
eu prseternaturalem efficaciaminferat.sedvoluntatem ipsam sinat suo connaturali
modo operari, ut Patres etiam Ecclesia; loquuntur, quos statim indicabo. Non est
ergo solidum illius sententise fundamentum. Quapropter videndum nunc superest a
n, posita illa hypothesi quod Deus ageretex necessitate naturae, et quod in homi
ne esset facultas ex se libera, nihilominus recte sequatur nullum fore tunc in v
oluntate creata usum seu actum liberum.
\ 2. Si Deiisageret ex necessitate naturw, nullum in cansis esset libertatis exe
rcitium. El in hoc sensu dicendum videtur, data illa hypothesi,nuHumrelinqui usum
libertatisin agcnte creato. Atque in hoc etiam sensu vere dicitur ab Scoto, erra
sse philosophos ponentes Deum agere ex necessitate naturae, et admittentes effec
tus liberos et contingentes a causis secundis. Ratio vero Scoti nec procedit in
hoc sensu, nec mihi probatur, ut infra dicara. Propria ergo ratio sumenda est ex
paulo antea dictis, quia Deus potest per infinitam suam potentiam ita movere vo
luntatem, ut necessitatem illi inferat, ut probatum est, idemque posset etiam si
ex necessitate naturaj ageret, quia tunc non ponitur esse minoris potentise, se
d solum minoris indifferen
1 In Enchir.
« IndietroContinue »
- Page 26 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
effectibus suis; ergo ex cadem participant necessitatem humanse actiones et morc
s; quod experientia ipsa et astrologorum praedictiones satis pcrsuadere videntur
.
4. Quartum. Quarta ratio sit, nam si aliqua causa absque necessitate opcratur, ncc
essc est habere aliquam facultatem seu potentiam, qua; vim babet continendi suam
operationem, ctiam positis omnibus requisitis ad operandum; scd nulla est in rc
bus creatis talis potentia; ergo nec libertas seu carentia necessitatis in agend
o. Major constat a contrario ex dictis scctione praecedenti; nam causa secunda n
ihil operatur, nisi per aliquam facultatem suam; illa autem facultas cst princip
ium neccssaria; operationis, qua; illam necessarioexercct, positis omnibusrcquis
itis; ergo ut aliqua actio non sit necessaria, oportet ut aliqua potentia habeat
oppositum opcrandi modum. Probatur autem minor, nam si quae esset hujusmodi pot
entia . esset aut intellectus, aut voluntas, nam in inferioribus omnibus diximus
nullam esse hujusmodi; sed intellcctui non potcst hoc attribui, quia ex necessi
tate pra?bet assensum, cognita sufBcienter veritate, ut cxperientia notum est; e
st ergo intellectus dc ae potentia terminata ad unum. Quod si interdum non satis
dcterminatur, id solum est ex insufficienti applicatione objecti, vel ob ration
es propositas inter se pugnantes, et quasi resistentcs sibi invicem; quod non sa
tis cst ad indiflcrentiam in operando, ut in inferioribus potentiis, proportione
servata, supra declaravimus.
5. Neque etiam voluntas videtur baberc illum operandi modum, nam intellectus est
perfectior potentia quam voluntas; crgo si ille non participat hunc modum opera
ndi, neque etiam voluntas. Deinde, quia voluntas non operatur nisi mola et dcter
minata efficaciter ab intellectu; nam voluntas est potentia caeca, qute non pote
st exire in actum nisi ducatur ab intellectu, nec polest ci resistere, si effica
citcr moveat et imperet, alias poterit esse defcctus iu voluntate, etiamsi intel
lectus, quantum in sc cst, faciat ad dirigendam illam, quod philosophi morales n
on admittunt.
6. Et confirmatur primo haec ratio, nam voluntas (et idem est de intellectu) in
potissimis actibus suis ex neccssitate operatur, ut
in dilectione boni ut sic, et in intentionc ultimi linis; ergo in omnibus. Patet
consequcntia, tum quia unius facultatis unus est operandi modus; tum etiam quia
vel operari
ex necessitate melius est quam operari sine illa, vel non. Si est inclius, ergo
si voluntas assequitur illum moduin operandi in perfectissimis aclibus, asscquet
ur in oinnibus. Si non est melius, crgo qua ratione non babet voluntas perfectio
rem operandi inodnm in omnibus actibus suis, et maxime sibi propriis, non babebi
t in reliquis.
7. Confirmatur secundo, quia si volnntas est libcra in aliqua operatione sua, vc
l eam libertatem babet in instanti quo operatur.vel priusquam operetur: uon in e
odem instante. quia jam tunc necessario operatur; quia sicut res quando est, nec
essario cst, ita quantlo operatur, necessario operatur. Neqve etiani prius quain
operctur, quia tunc nullam exercet actionem non necessariam. Et prrcterea. quia
ctiam tunc ex necessitate uou operatur
Notationes quibus sensits qumtionis txponitur.
8. Liberum et necessariitm multipliciter sitmunlur. Quamvis ha;c quaestio gcnera
bs sit de omnibus causis creatis, irno cxtendi etiam possit ad increatam , speci
aliter tamen illam tractabimus dc humanis actionibus,tuffi quia ct nobis notiore
s sunt, et dc illis frequentius disputatur; tum etiam quia deomnibus inferioribu
s agentibus supponimus,non habcre in eis locum alium modum agendi nisi ex nccess
itatc, ut sectione praccdenti tactum est; de superioribus vero non possumus nos
philosophari nisi secundum quaindam proportionem ad resnostras, quatenus cum eis
in intellcetuetvoluntateconvenimu-. Ut autem de vocibus constet, advertenduni e
st has voces necessitatis, et libertatis, etliberi ac necessarii, variis modis a
ccipi posee. Proprie enim et dialectico more loqucndo, necessarium opponitur tam
impossibili quam possibili non essc, quo modo necessaria actio dicitur, qua; no
n potest non esse aut fieri. subintelligendo sempcr illam hypothesim. scilicet,
positis omnibus requisitis ad agcndum, et de hac necessitate actionis dixinm> se
ctione pnecedenti. Alio vcro modo sumi solet necessariumprout opponiturvoluntari
o, quo modo ut actio necessaria dicatur, nonsatis est ut non possit non excrceri
, sed etiam oporlet ut voluntaria non sit, quod potest dupliciter accidcre, scil
icct vel negative, vel contrarie: priori modo dicuntur necossarw omncs actiones
rcrum carentium coguitinne. etiamsi maxime naturales sint; nam, hcet metaphorice
dici possint sponlanca', qualenu»
sunt ccnformesappetituinahrrali etmetapho- illae actiones , quo ratio voluntarii
in eisper
rico, tamenproprie non sunt voluntariee, cum fectior invenitur. Ex quo aliqui, p
reesertim
non sint ex cognitione, sine qua voluntarium heeretici, sumpserunt occasionem di
cendi ,
esse non potest, ut constat ex 3 Ethic, c. 1, hominis actiones non aliaratione e
sse libe
et tractatD. Thom., 1. 2, qurest. 6, art. i, et ras, nisi quia suntperfectc volu
ntarire, ita ut
2 Posteriori modo dicitur necessarium, quod liberum, non a verbo libero, sed a v
erbo li
est violentum et coactum, quia est contra bet, dictum sit. Ultimo tamen ac propr
iissi
proprium appetitum elicitum, vel perfectum, mo modo dicitur aclio libera, quce v
ere li
utest rationalis, vel imperfectum, ut est sen- bera est ab ea necessitate quam i
n agendo
sitivus. Et hoc modo actio bruti, si ex mero habent res naturales et irrationale
s, ut supe
appetitu procedat, quamvis sit necessaria pri- riori sectione declaratum est. Et
de hac li
mo modo, non tamen his posterioribus mo- bertate seu non neccssitate disputamus
pro
dis; quia nonest violenta, nec merc naturalis, prie in preesenti queestione; et
in hoc sensu
sed spontanea; erit autem hoc modo neces- disputata fuit semper etiam ab antiqui
s philo
saria actio, si brutum contra proprium appe- sophis; nullus enim unquam dubitavi
t, vel
titum aliquid agere cogatur, et quoad hoc dubitare potuit, an opercntur homines
in
idem est de humana actione. Quo modo di- multis actionibus suis, spontanee et pr
opria
citur 2 ad Corinth. 9: Non ex tristitia aut voluntate sese moventes et applicant
es ad
exnecessitate, etc; quanquam humaiire actio- opns preevia cognitione, sed an in
hoc ipso
nes aliis etiam modis dici possint necessariee, voluntario misceatur necessitas,
et determi
etiamsi voluntariee, imo quamvis liberee sint, natio ad unum, hoc est, quod in c
ontrover
nimirum, quia ex necessitate preecepti fiunt, siam vocatum est. de qua dicitur 1
ad Corinth. 7: Non habens
necessUatem, potestatem autem habens suw vo- Primus error libertalem negans.
luntalis. Vel quia fiunt ex subjectione qua- 10. Inhac ergo re fuit antiquus quo
rundam
dam servili, quomodo dicuntur necessariee philosophorum error, qui dixerunt, omn
cs
actiones servi, preesertim si eas faciat ex ti- effectus et actiones causarum un
iversi, etiam
more. humanarum voluntatum, necessitate quadam
9. Cuin autem liberum necessario oppona- fatali provenire, orta ex connexione ca
usa
tur, tot fere modis dicitur, quot necessarium rura omnium, et ccelorum ac stella
rum in
ipsum. Si enim liberum dictum credatur a fluxu. Ita refert Augustin., 4 lib. Con
fess.,
verbo libero, ita ut actio libera dicatur, qure cap. 3. et lib. 5 de Civitat., c
. \, ubi Ludo
ab omni necessitate libera est, illa actio erit vicusVivessignatDemocritum, Empe
doclcm,
omnibus modis libera, quee nullam habet ex et Heraclitum pro hac sententia, quae
solet
preedictis necessitatibus, quod vix reperietur etiam communitcr Stoicis tribui,
sed imme
nisi in divina actione; quanquam ctiam in rito, ut inferius dicam. Hunc errorem
postea
nliquibus humanis suo modo inveniatur, in secuti sunt multi heeretici, ut Simon
Magus,
eis maxime quce honestce sunt, et tantum ex Bardesanes, Priscillianus, Manicheeu
s, et alii,
consilio et appetitu rectitudinis ac justitiee ut constatex Augustino, et aliisa
ntiquis sciip
flunt. Atque ita sumitur interdum liberum, ut toribus1. Eumdemque errorem excita
runt his
excludit non tantum necessitatem propriam , temporibus heeretici, ut late referu
nt moderni
scd etiam servitutem, quo modo in Scriptura1, Doctores, qui contra UIos sapienti
ssime dis
sanctificati per gratiam vel gloriam, dicun- putarunt. Verumtamen non eodemmodo,
nec
tur peculiariter liberi, utique a servitute sub eisdem principiis, ut existimo,
hunc erro
peccati. Aliter dicitur actio libera, quee coacta rcm docuere, nam quidam astror
um influen
non est, sed voluntaria; quee libertas non tiee necessitatem hanc tribuerunt, al
ii divino
excludit necessitatem primam, quee consistit concursui seu motioni, vel efficaci
ee divinee
in determinatione ad unum cum impotentia voluntatis, vel gratrse. Rursus quidam
omni
suspendendi actionem, sed excludit tantum no, et in oranibus actibus, tam intern
is quam
violenflam et coactionem; quo modo eviden- externis, tam bonis quam malis, alii
vero sotissimum est dari actiones non necessarias,
non solum in homnibus, sed etiam in brutis, 1 Aug., lib. de Heercs., c. 35, 46et
70;
quamvis eo perfectiores sint in hominibus Clemens, lib. 3 Recog.; Roffjens., art
. 36;
Richar., art. 7; Bellarm., late, lib. 3 de Grat.
1 Ad Rom. 6 et 8; 2 Cor. 3. et lib. arbit, et sequentib.
xxv. 49
lum in moralibus seu honcstis actionibus, non vero in civilibus seuinditferenlib
us libertateni negarunt.
11. Nullus autein fere ex piwdictis philosophisautbaereticisdeclaravitsatis an h
secnecessitas, quam bumanis actionibus attribuunt, oriatur ex intrinseca hominis
natura, an vero solum ex actione alicujus extriiiseca; causae; hoc enim tantum
pos|ciiori modo hanc necessitatem declarant. Yerumlamcn. si conscquenter locuti
sunt, neccsse cst ut senserint, necessitalcm hanc fundari eliam in intrinseca ho
minis natura, quia nimirum nulla cst in eo facultas natura sua indifferens in ac
tionibus suis. Quia si rcs non violenter, sed juxta natura; suaj debitum inovean
tur, itaunaquaeque res movctur, sicut ex sc apta nata est moveri; cum ergo iiifl
uxus ccelorum, ac concursus Dei non sit violentus, sed naturalis, si ex hujusmod
i causis homo semper necessario operatur, signum est natura sua postulare hujusm
odi operandi modum. Omitto eorum sententias, qui hanc nccessitatem tribuerunt au
t divina> gratia?, aut peccato originali, qua; non sunt causas naturales, sed me
re extrinsecai, et praeler vcl supra naturam; nam horum errorum pertractatio ac
confutatio non ad meaphysieum, sed ad Theologumpertinet, quoniam considcratiode
peccato originali et gratia, et aliis similibus causis, naturalem rationcm exced
it. Conlra hos ergo erroresduo a nobis ostendenda sunt. Primum, csse in homine f
acultatem aliquam activam, quaj ex se, et ex sua intrinseca ac particulari natur
a non est determinata ad unum tantum, scd inditfcreus ex se ad lioc vel illud op
erandum, et ad operandum et non operandum, positis omnibus requisitis ad agendum
. Deinde pstendendum est, nullam extrinsecam causam impedire scnrper hunc operan
di modum. Ita enim ostcnsum erit dari inter causas agentes creatas nonnullas, qu
oe non ex necessitate natuive, sed ex libertate operari possint, et scepe de fac
to ita operentur.
Ilominem swpe opcrari libere demonstratur.
12. Dico ergo primo, evidens esse naturali rationc, et ipso rerum experimento, h
omincm in multis actibus suis non feni cx necessitate, sed ex voluntate sua et l
ibcrtate. Haec conclusio probatur primo ex communi consensu philosophorum. Ita e
nim de libertale hominis sentit Aristoteles, et Peripatetici, ut cor-stat ex Ari
stot., lib. 9 Melaph., c. 1 et se
quent., ubi distinguit potentias rationales ab irrationalibus, et prioribus tant
um concedit intrinsecam vim per se operandi contraria, uimirum ex inlcrna libert
atc; ct 3 Ethicorum, a principio, libertatem hanc statuit ut tolins moralis doct
rinae fundamentuni. Eamdem agnovit Plato, ut constat ex Gorgia, et ex lib. ult.
dc Republica; Stoici cliam anecessitate fati, quam in aliis robus asserebant, vo
luntates humanas excipicbanl, uttcstisesl August., lib. 5 de Civit., c. 10, ubi
Vivesei PJutarcho, lib. 1 de Placitis, refert Stoicos de libertate humana idem c
um Plalone scusisse. Cicero etiam, in libro de Divinatione, ct de Natur. Deor.,
ut hominis hbertatem dcfcnderet, divinam praiscientiam negavit, quodputaret hanc
pugnare cum libertate liumana. quam vel ipso reruni experimento credidit esse e
videntcm. Atque ita, ut Augustiuussnpra dicit, at homines faceret liberos, fecit
tacrilegos. Signum crgo est verilatem hancsatis esse lumine mrlurali perspicuam,
cuma sapientioribus philosophis eorumque scliolis communi conscnsu recepta sit.
Patres etiam Ecclesia», et Scholastici omnes, et pliiiosophi Caf.iolici, veritate
m hanc conslantissime defendunt, quos omnes nunc rcferre non esl necesse, sed eo
s tantum, qui cx pliilosophis, et philosopliia; prineipiis hanc veritatem tracta
runt, ut Enseb.,Iib. 6 de Pra>parat. Evang.. per totum; Greg. Nyssen., in quatuo
r ultimis libris de Philosoph., qui ei attribuuntur, et repcriuntur apud Nemes.,
libr. deNatuxahominis, ut a c. 32 usque ad i2 dehacredisputat; et Damasc, lib.
"2 de Fid., c. 23; d August., tom. 1, tiibus libris dcliberoarbitrio; in tomo au
tem septimo, dispulans contra Pelagium, et liberum arbitiium defendens, ac cum p
ratia concilians, cx theologicisquc principiis procedcns, liancnaluralem verilat
em ut certam supponit, et osleudit gratiam non destruere naturam, sed pcrficere.
Atque eodem fere modo procedunl Prosper, Anselm., Bernard., ct alii Palies. qui
de concordia liberi arbitrii cuin grnha et prwscientia scripserunt. Unde obiter
constat,hos et alios antiquos auclores, cnm liberum arbitrium defendunt, non ag
cre de lib2ib te prout soluiu opponitur coactioni. sed etiam ut excludit ncccssi
tatem in operando; alias nm laborassent in concilianda gratia, providentia aut p
iwdestiuatione, cuni libci*tate, cum sit evidenlissimum, nos qun; voluntate agim
us, non coacte, sed spontanee agere. Ditticullas vero solum csse poterat de indi
flfercntia in operando; in hac igitur defcntlenda, et cum divina gratia ct motio
no componenda, laborant.
13. Experiincnlo prolatur asserfio. Secundo argumcnturi possumus ab experientia;
expcrimur enirn evidenler, situmessc innostra potestate aliquid agcre vel omitle
re, et ad hoc utimur ralione et discursu ac consultatione, ut in unam partem pot
ius quam in aliain inclincuiur; est crgo clectio posita in nostro arbitrio; alio
qui, ut recte dixit Damascenus supra, fuissct nobis data supertluc ha?c delibera
ndi et consultaudi vis. Huc acccdit usitalus modus operandi, et gubernandi human
as actioncs per consilia, pcr legcs et pra;cepta, per exhortationes ac reprehens
ioncs, pcr promissiones pireiniorum, et comminaliones pocnarum, qua? omnia super
vacanea esseut, si bomo nccessitate naturce et non libcrtate sm operaretuv.
14. Objectio exparimetilum enermms. Dicct aliquis, his omnibus indiciis ct cxperi
cnliis solum probari cvidenter hominem ralione duci et movcri in suis operationi
bus, non vcro eas libcrc excrcerc. Nam ea omnia, quse. in argumento proponuntur,
niinirum pcena? et preemia, exhortationcs, consultationcs,ctc, solum ad hoc con
ferrc vidcntur, ut actiones ipsaj, vel objecta carum, ut uppetibiiia vel ut fugi
enda apprehcndantur ac judicentur, non vero ut libeie eligantur. Unde conscquent
er dicet, qui in contraria sentcntia fuerit pertinax, posita apprchensione qua?
ex omnibus illis causis et circutnstantiis enascitur, hominem nccessario determi
nari ad hoc vel illud opcrandum; appreheusionem autem ipsam, vel judiciuni neces
suria esse applicatis talibus causis; talium auteni causarum applicatio sa-pe es
t ab extrinseco, et lunc ctiam non potest esse libera, sed necessaria ipsi homin
i; aliquando vcro cst a propria voluntatc, ut cum homo voluutarie consultat, aut
inquirit ut eligat; ct tunc de illamet voluntate dicetur ab alia apprehensione
vel judicio nccessario oriri; atque ita sistendum semper esse in aliqua prima ap
prehcnsione, vel judicio ab externis causis profecto. Et confirmari potest hoec
evasio, nam ctiaiu iu aliquibus brutis experunur per inflictas pcenas coerceri,
ne aliquid faciant, adeo ut memoria pra-cedentis pcena; ad hoc ssepe sufficiat.
Et similiter inducunlur beneficiis, et aliquibus signis aut verbis per modum exb
ortationisa ut excitationis, quoe omnia, et similia, non ideo circa bruta fiunt
quia in potestate
corum sit agcro vcl non agere, sed quia juxta diversas apprehensiones divcrso mo
do moventur, spontanee qoidem, ex necessitate tamen , juxta exigeutiam apprehcns
ionis; ergo ad hunc modum contei\dere quis potest moveri hominem ad operandum pc
r exhortationes, consilia, etc, cum majori quidem perfectionc, quunlum ad discur
suui mcntis, et perceptionem rationum omnium quac determinare possuut appetitum
aut voluntatem, non tamcn quantuni ad indiflerentium , vel necessitutis curentia
m. Confirroari secundo potest, uain, si pouamus Deum aliquando necessiture volun
tatem hominis utentis ratione (supponimus enim Deum id facere posse), in eo, cas
u videretur homini ita opjeraii proprio arbilrio et voluntute sicutnunc operatur
, quiu ratione et voluntato sua se moveri experiretur, et nulluui habcret princi
pium ad cognoscendam necessitatem cxtrinsccus a Deo illatam; ergo non potest ex
sola expericntia satis colligi, esse in hominibus liberas operationcs.
15. Dissolvilur objeclio. Rcspondeturhaec argumenta concludere , cxpcrimeutum hoc
non esse ita perspicuum ac per se notum, quin homini protervo rclinquatur aliqui
s tergiversandi locus; ahoqui nuUa potuisset esso de hac re inter ipsos homines
opiuionnm aut errorum diversitas. Ycrumtamen, si modum nostrum operandi plene co
nsiderare vclimus, facile praidictis objcctionibus occurremus. Itaque non solum
experunur, mutata cognitione vel apprehensioue objecti, scd etiam stante eadem,
situm esse in voluntate nostra, sedere aut stare, hac vel illa via incedere, et
simdia. Siguuin ergo est hunc varium operandi modum fonnaliter seu proxime non c
onsisterc in discursu et appreliensione rationis, sed iu libertate vel inditferc
ntia. Pra;terea experimur etiam postcognitam comminationem pcena? aut promission
em pra?mii situm esse in potestule nostra ea ratioue moveri aut non movcri; idem
que est de prccibus, exhortationibus, et similibus cxcitationibus. Denique post
consultationein mcdiorum sa>pc eligimus uuum pra; aho, solum quia volumus, Atque
itu etiam constat non esse simile iUud, quod de brutis utfcrebatur. Ad confirma
Uoneni vero de divina potcstatc inferendi necessitalem, imprimis dicimus hanc na
turalem evidentiam excludero miracula, aut extraordinarias actiones Dei. Unde sa
tis est, si ex effectibus ostendamus esse in intrinseca facultate nostra huno op
erandi modum; et consequenter non esse illi connaturale, aut rerum naturis conse
ntaneum, quod extrinsecus a Deo aliter moveatur; neque id affirmari posse de ali
quo opere nostro, nedum de omnibus, nisi ex revelatione constet.
16. Deinde addere possumus experimentum sumptum ab actionibus humanis moraliter
pravis, quae tribui non possunt divinee motioni inferenti necessitatem, absque m
anifesta impietate ipsi luruini natura? contraria; prodeunt ergo malae actiones
ex libera determinatione nostra. Eo vel maxime quod Deus non solum prohibet, sed
etiam gravissime punit has actiones; at lioc injustissimum essei, si ad easdem
necessitatem infcrret. Unde etiam constat poenam et praemium non conferri homini
, solum propter subsequentes actiones, scilicet ut ad illas vel alliciatur, vel
ab cis retrahatur; sed etiam praecisc ac per se propter bonum vel malum quod in
eis operatus est. Et propter eamdem causam censetur homo dignus laude et honore
ob actiones suas, quas omnia sine libertate intelligi non possunt. Et hinc etiam
confirmatur, hunc esse communem modum sentiendi oninium hominum de humanis acti
onibns. Omnes enim judicant esse dignos pcena eos, qui male operantur, eo quod s
ic operari in eorum volunlate et potesUite positum sit, et ideo indigne ferunt i
njuriam illatam ab homine ratione utentc, non vero illatam ab amentc , aut non a
dvertente, imo damnum ab his illatum inter injurias non reputant. Unde, ut recte
supra advertit Eusebius, ipsi etiam, qui liberum arbitrium negant, dumgraviterf
erunt injurias sibi ab aliis hominibus illatas, et eas vindicare conantur, velin
t, nolint, eas libere illatas confitentur; quia si non fuisset in aliorum potest
ate talia nocumcnta non inferre, nulla ibi esset ratio injuria;, aut justce irae
vel vindictre. Et hinc etiam Damascenus, lib. 2 de Fid., c. 7, dicit, neque vir
tutem neque vitiiun esse in eo quocl a necessitate fit; quod ctiam graviter docu
it Dionys., c. 4, de Divin. nominib.; et August., lib. de Vera relig., cap. 14,
et epist. 46, diccns ablato libero arbitrio auferri judicium, et justani pcenam,
vel etiam objurgationem; et Chrysost., homil. 60 in Matth., et in orationibus d
e providentia; et Clemens Alexand., lib. 1 Stromaton, et plerique alii.
17. Ultimo possumus argumentari ratione a priori, quae sumcnda cst ex modo et pe
rfectione cognoscendi natura; intcllectus; quia
Iibertas ex intelligentia nascilur, nam appetitus vitalis sequitur cognitionem,
et ideo perfectiorem cognitionem comitatur perfectior appetitus; ergo et cogniti
onem universalem et suo modo indifferentem sequitur etiam appetitus universalis
et indiffereus; cognitio autem intellectualis ita est universalis et perfecta, u
t propriam rationem finis ct mediorum percipiat; et in unoquoque expenderr possi
t quid habeat bonitatis vel malitia1, utilitatis aut incommodi; item quod medium
sit necessarium ad Bnem, quod vero indifferens. eo quod alia adhiberi possint;
ergo appetitus, qui hanc cognitionem sequitur, habel hanc indifierentiam scu per
fectam potestatem in appetendo, ut non omne bonum, aut omne medium necessario ap
petat, sed iunimquodque juxta rationem boni in eo judicatamjergo illud bonum, qu
od non judicatur necessarium, sed indifierens, non amatur necessario. sed libere
; atque hac ratione, ut supiadicebam, ad rationalem consultationeni seqnihrr ele
ctio libera. Et confirmatur, nam Deus est agcns liberum, quia libere vult bona s
ibinon necessaria; ergo et creaturaj, qua* participant intellectualem gradum, et
in eo alicrao modo cum Deo conveniunt, participant etiam liberum operandi raodu
m. Antecedcns infra probabitur intcr disputandum de pcrfectionibtb Dei. Conseque
ntia vero probatur, tum quia perfectissima libertas consequitur nostro modo intc
lligendi perfectissimam intellectualitatem; ergo juxta participationem intellecU
wlitatis, crit etiam participatio libertatis; tum etiam quia intercedit eadem pr
oportionali> ratio, nimirum, quod creatura intellectualis potest percipere bonum
aliquod ut necessarium, vel ut indifferens, seu ut bonura simpliciter, aut tant
um secundum quid, seu habcns adjunctum aliquid mali, incommodi autdifficultatis;
igitur creatura, quse participat intellectualem gradum, participat etiam libert
atem.
Dari in homine aliquam facultatm libtrn» demonstratur.
18. Ex hac prima conclusione sequitur secunda, qua; non est minus evidens, scili
cet, esse in homine aliquam potentiam activam. cx sua vi, et intrinseca natura l
iberam, w est, habentem tale dominium siue actionis, ut in ejus potestate sit ea
m exercere et non exercere, et consequenter unam vel aliani seu oppositam action
em elicerc. Omnes partes hujus asserlionis sunt ita connex«, i»
« IndietroContinue »
- Page 27 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tur, vel id est quia per illani completur vis agendi, ut in exemplo de visu, qui
prius debet pati ab objecto, quia sine specie non babet virtutcm agendi complet
am. Et idem censent multi de notitia objecti necessaria ad appetitum, quod nimir
um complet vim agendi illius. Rectius vero dicitur, quod applicat illi objectums
ufficientietproportionato modo. Quod enim in secunda conditione diximus, necessa
rium esse passum sufficienter propinquum, quoad actus immanentes extendondnm est
ad objectum, quod se habet ut materia, circa quam tales actus versantur. Et in
universum quotiescumque aliqua causa cfficiens indiget aliis concausis. etiam di
versorum generum, ad efficiendum, non poterit inchoaro actionem, nisi omnes conc
ausre necessarire sint ita dispositre, ut possint in suo genere concurrere; ideo
enim necessarium est passum, quia actio agentis creati fieri non potest sine ca
usa materiali. Sic igitur, quia objectum, vel cognitio objecti est concausa ncce
ssaria ad appetitionem vitalem, sive concurrat per modum cfficicntis, sive per m
odum tinis, sive pcr modumformre extrinsecre, sive per modum materire circa quam
(de his enim omnibus possunt csse opiniones, qure ad prresens nii referunt), no
titia objecti est aclio cx necessitate prrevia ad efficientiam appetitus.
4. Scptimum. Octavum. Septima conditio additur, ut causa libera non sit; sed hrec co
nditio non est nobis necessaria, quia hoc est quodinassertione asserimus,nimirum
, aliquas causas non esse in operando liberas, sed positis requisitis ex necessi
tate agere. Octava item conditio addi potest, ut causa habeat necessarium concur
sum primre causre. Sed de hoc concursu inferius ex professo agendum est. Quod ve
ro ad praesens spectat, hree conditio aut non ex prrerequisitis, aut in superior
ibus.prout anobisexplicatre sunt, continetur. Nam si sit sermo deactuali concurs
u, hic non distinguitur ab ipsa actione; et ideo, sicut actio non comprehenditur
in eondilionibus prrerequisitis ad agendum, ita neque actualis concursus. Si ve
ro sit sermo de aptitudinali concursu (ut ita dicam), seu de sufficiente applica
tione et conjunctione primre causre ad concurrendum, sic quidem necessaria est i
lla conditio; continetur tamen in eo quod diximus, necessariam esse causam haben
tem integram virtutem, et omnem concausam; nam virtus causre secundre sine virtu
te primee, vel non estintegra, vel si dicatur
integra et totalis in suo genere, indiget conjunctione omnis alterius causre nec
essarire in quocumque genere vel ratione causandi. Quocirca sub ea conditione co
mprehenditur omnis concursus superioris causre, cui inferior sit essentialiter s
ubordinata, sive hrec subordinatio in efficientibus solum sit inter creatas caus
as et increatam, sive etiam inter creatas causas inter se; quod infra videbimus.
5. An sint aligua naturalia agentia ad plures indifferentia effectus. Nona condi
tio addi potest, ut causa naturalis non sit reque indifferens inter plures effec
tus, nam tunc, hoc ipso quod causa non est libera, sed naturalis, non faciet ex
necessitate alterum, et consequenter neutrum faciet, quia non est major ratio de
uno quam de alio ; et miia Hbera non est, non poterit ad unum determinari magis
quam ad alium, nisi aliunde indifferentia tollatur. Exempla solent adhiberi mul
ta, afferemus tamen ea qure sufficiant ad radicem hujus indifferentire explicand
am. Primum est de igne existente in centro terrae in ligura circulari, qui secun
dum omnem suam partem reque distet a supremo loco; ille enim non moveretur in un
am partem potius quam in aliam, quia nulla est ratio vel causa determinans. Nequ
e etiam moveretur versus omnem partem, quia alias divideretur in omnem suam part
em. Secundum est de vitro perfecte plano superposito lapidi perfecte plano, supr
a quod cadat aliud saxum perfecte planum; non enim franget illud, quiavel divide
t inomnem suam partem, quod impossibile est; vel non est major ratio cur quasdam
partes potius quam alias dividat. Tertium vulgare est de bruto habente simul du
o objecta reque amabilia, quod ad neutrum moveretur. Quartum de causis superiori
bus valentibus efficere contraria, qure ex se non possunt ad alterum determinari
, si cum ea indifferentia ad agendum applicentur. Quintum et difficilius est do
omni causa nalurali, qure licet definita sit ad formam efficiendam in una specie
, est tamen indifferens ad varia individua illius speciei.
6. Ignis orbicularis in centro terree existens guorsum tenderet. Sed nihilominus
dicendum videtur, hanc conditionem reducendam potius esse ad aliquam ex superiu
s posilis, seu ad defectum alicujus. Nam hrec conditioindiffercntire, per se con
siderata, est quodammodo repugnans cum propria determinatione naturalium agentiu
m, nam illis proprium est esse detcrminata ad unum; quomodo ergo possunt ex se h
abcre indifferentiam ? Nequc enim satis est si dicatur esse determinata ad unum
secundum communem aliquam rationem; lioc enim modo etiam agens liberum cst deter
minatum ad unum, scilicet ad bonum incommuni. Si vero dicatur agens naturale ess
e dcterminatum ad unum in specie, non tamen in individuo, primo hinc fit ad summ
um reperiri in his agentibus indifferentiam in ultimo exemplo indicatam, non ver
o qute in aliis significantur. Et adhuc contra illam objici potest. quia hoc ips
um videtur prseter conveniens institutum naturse, nimirum, quod hsec agentia con
dita sint cum aliqua indifferentia, ct quod ipsa non possint sesc determinare; n
am hoc modo essent cx se ineptissima ad agendum. Preeterea, in primis quatuor ex
emplis, quatenus veritatem aliquam continent, non videtur carentia actionis orir
i ex indifferentia, sed ex aliquo impedimento, vel defectu alicujus conditionis
necessarise ex supra positis. Verbi gratia, in primo exemplo, valde probabile mi
hi est ignem in co casu non fore ab intrinseco movendum. Ratio autem oritur cx a
iquali activitate, et resistentia omnium partium; inter conditiones autem requis
itas ad agendum ex necessitate , una erat , ut virtus a^qualis non resistat acti
oni; in illo autem casu omnes partes ignis ceque inclinant ad motmn sursum per l
ineam rcctain respectu uniuscujusque, et ita inter se a^qualem habent activitate
m, et resistentiam, et inde fil ut nulla moveatur. Nec vero per illas quasi cont
rarias propensiones omnino dividuntur inter se. Primo quidem, quia magis inclina
tur ad suam conservationem quam ad suum locum. Secundo, quia ipsa divisio debere
t fieri per motum localem; unde, hoc ipso quod moveri non possunt, nec dividi po
ssunt.
7. Vilrwm perfecte planum, plane planum taxum concutiens, quare confringendum. Sec
undum exemplum imprimis non potest naturaliter accidere, quia non potest natural
iter perfecte planum aequc primo cadere super planum, sicut non potest planum ae
que separari a plano, quia oporteret vel dari vacuum, vel aerem in instante repl
ere totnm illum locum. Sic enim e contrario sequitur, si planum aeque cadat supe
rplanum, autaliquam partem aeris in instanti simul egredi, ita ut tam cito pertr
anseat remotum spatium, sicut propinquum, aut manere ibi penetra
tive, aut certe, si aer manet medius, illa duo plana nonse contingcrc. Necessees
tergo ut planum cadens, prius secundum unam partem contingat, quam secundum alia
m; quanquam circa hoc ipsum possit eadem difficultas suboriri, cur, scilicet, pi
ius secundum unam partem cadat,»et contingat, quam secundum aliam, si planum est s
equale, et cequalis ponderis secundum omnem partem. Propter quod vel aliqua extr
inseca causa hujus inajqualitatis queerenda est, positis talibus corporibus ct t
ali motu, scilicet, quod medium non esl seque divisibile secundiuii omnem partem
, vel aliquid hujusmodi. Aut ccrte si nihil horum intercedat, dicendumest illud
planum, quod a?quc cadit, non posse excludere omnem aerem intcrmedium, atque ob
hanc causum non contingere vitrum, nee confringere illud. Ratio vero est, quia v
el minima pariicula aeris, dum non potest penetrari, ncc simul pertransire aliqu
od spatium, resistit cuicumque gravi cadenti, ne illuc expellatur ; sicut e cont
rario nulla vis quantumvis magna potest simul secundum omncm partem separarc duo
plana, quia non potest simul ingredi aer ad replenduiu vacuum. Raque in eo casu
non sequitur eifectus, quiadaturmedium sufficiens ad impedicndum.
8. Quod si urgendo difficultatem, demus aut aercm simul cgredi, aut casum illum
fieii pcr vacunm, duo dici possunt verisimilia. Primum est, quod saxum naturalit
w ageret quantum posset, et ita non divideret vitrum, sed ita comprimeret ut cor
riunperet, el in aliam naturam commutaret, sicut videmns accidere in tritico mol
a contrito; illud autem corpus, quod inde consurgeret, posset esse continuum; na
m si esset in particulas divisum, sicut est farina, vix possetrcddi naturalis ra
tio cur quaedam partes potius quam aliae dividerentur , nisi reducendo illam var
ietatem vel inajqualitatcm in effectu. ad aliquam ina^qualitatem in contactu et
alteratione inde consurgente propter poros ipsoroni corporum, vel propter aliqua
s alias causas ibi concurrentes. Vel certe, si contactus ill>' non esset satis u
t inde resultaret alteratio sufficiens ad corrumpendum vitrum, non est inconveni
ens, sed necessarium dicerc non fore confringendum. Ratio est, quia dum unum cor
pus super aliud cadit, non frangit illud nisi propter aliquem motmn localcni ine
equaliter factum in partibus corporis confracti; nam dum una pars ejus priu? dep
nmitur quani alia, quae nec resistere potest propter defectum virtutis, nec cede
re, aut tlecti proptcr duriliem, fit confractio; in dicto autem casu, non posset
vitrum moveri localitcr, quia ct secundum omncm partem aeque contingitur, et im
pcllitur, et a corpore supposito ctiam simul tt aeque resistitur secundum omnem
partem. Unde si illud non esset aeque planiun vel aeque solidum, et secundum ali
quam partem facilius cederet, secundum illam confringeretur vitrum. Atque ita in
illo cxemplo nunquam cessat actio ob indifferentiam, sed ob impedimentum aequal
iter resistens.
9. Ad quod e duobus (equalibuscrque propositis objectis movendum brutum. In tert
io exemplo ncgari etiam facile potest, illam a'qualitatem posse naturaliter acci
dere in omnibus, quia non possunt illa objecta simul aeque considerari ct objici
; vel etiamsi demus simul repraescntari aeque amabilia,dicemus simul etiam amari
, prius tamen ad unum quam ad alterum assequendum moveri, eo quod motus versus i
llam partem ob aliquam circumstantiam ut facilior appreheuditur. Denique, si adm
ittamus aequalem appreliensionem in omnibus circumstantiis, lam respectu appetit
ionis quam cxecutionis, concedendum videtur non esse in appetitu bruti facultate
m, ut se determinct ad unum potiusquam ad aliud, ob carentiam libertatis. Unde i
lla indeterminalio non provenit cx indillerentia, sed potius ex naturali necessi
tate ac determinatione in modo operandi, et defectu conditionis necessarise ad s
ic operandum; qui defectus ex 'causis in suo gcnere rcqualibus, ct invicem sibi
resistenlibus provenit. Nam, ut diximus, non potest appetitus sensitivus operari
, nisi cum sulficiente propositione, ct motione objecti; hajc autem deest in ill
o casu, quia neutrum illorum objectorum apprehenditur absolute, ut amandum ct pr
osequendum, prout neccssarium est ut effectus appetitus necessario sequatur. Rat
io autem ob quam illa apprehensio seu judicium in eo casu non habetur, est, quia
illa objecta mutuo se impediunt, dum in suo modo causandi, aequaliter movent ac
resistunt. Atque ita etiam in eo casu desunt conditiones supra enumerata;.
10. jEquivocum agens naturale, cur hunc potius quam illum effectum efficiat. In
quarto exemplo negare possumus imprimis essc aliquam natuialem causam, quae per
se sit aeque indilferens ad etficiendos elfectus
contrarios; quin potius Aristoteles, ut infra videbimus, in hoc constituit diffe
rentiam inter potentias liberas et naturales , quod illae sunt potentice ad oppo
sita vel contraria, hae autem minime, sed ad alterum tantum oppositorum. Qnod in
telligendum est per se, et caetcris omnibus eodem modo se habentibus, nam per ac
cidens contingit ex elfectu ejusdem naturalis agentis sequi effectus contrarios,
ut supra in antiperistasi declaravimus. Ex divcrsa item dispositione materia; c
ontingit, ut idem sol molliorem reddat ceram, ct lutum obduret; et ex vario caus
arum concursu contingit etiam ut sol ad varios vel repugnantes effectus concurra
t; semper tamen agit cum naturali necessitate ac detcrminatione, suppositis omni
bus causis simul concurrentibus. Imo semper, quantum estex se, eodem modo inchoa
t actionem illuminando et calefaciendo; ac deinde juxta passi dispositionem, vel
concursum aliarum causarum, eadem necessitate proportionatus sequitur effectus.
Et hoc sensu dixit Aristot., 2deGener., text. 18, naturale agens idem eodem mod
o se habens (nimirum in se et respectu aliorum) natum esse semper facere idem. I
gitur ob virtutem agendi contraria, nulla etiam est indifTerentia in causis natu
ralibus, quia nunquam possunt per se solas efficere contraria, sed adjunctis ali
is; quibus positis ex necessitate faciunt unum vel alterum effectum.
11. Quodvis efficicns unde hunc potius singularem effectum quam illum in eadem s
pecie efficiat. In quinto exemplo nonnulla major cst ambiguitas circa indifferen
tiam vel determinationem cujuscumque causae naturalis ad individuos vel singular
cs effectus. In quo est opinio non improbabilis, quod, licet virtus causae natur
alis, absolute considerata, sit indifferens ad multa individua per modum causae
superioris et sufficientis ad omnia illa, tamen in particulari, applicata ad hoc
passum cum his circumstantiis, est naturaliter determinata ad talem formam in i
ndividuo efficiendam; cum autem dicimus causam necessario agere adhibitis omnibu
s requisitis, sermo est dc omnibus in parficulari, quae ad actionem requiruntur.
Probabilius vero est, ut supra attigi, hanc determinationem ad individuum effec
tum provenire ex concursu et diffinitione primae causa?; quo posito, diccndum es
thanc conditionem etiam contineri in prserequisitis ad agendum, juxta ea qua> a
nobis explicata sunt. Indiget enim causa secunda coucursu primee determinatn ad
particularein cffectum, qun cnncursu exhibito in actu primo, et aliis omnibus re
quisitis adjunctis, talis causa necessario determinatur ad talem effectum in par
ticulari. Et ita etiam hoc modo nulta hic. intervenit indifferentia , quoe repug
net naturali necessitati agendi. Neque heec ultima indifferentia, ut objiciebatu
r, est contra debitam natura? institutionem, quod naturalia agentia non possint
sesc determinare ad individuos effectus, nisi determinatio incipiat a prima caus
a. Scd hoec est naturalis impcrfectio et indigentia talium ngentium, et quaedam
subordinatio, quam ad primam causain liabent , propter quam veluti instrumenta q
ueedam ejus censentur; et ideo, sicut ab ea pendent in operari, ita et in determ
inatione ad operandum hoc individuum potius quam aliud. Imo, ex hoc effectu rect
e intelligimus opus naturai esse opus intclligentiee; et effectum, quamtumvis ne
cessarium respectu causa? particularis , esse liberum respectu universalis. Cons
tat igitur ex his omnibus in naturalibus causis nullam esse propriam indifferent
iam, qua? necessitati agendi repugnet, quominus talis causa, positis omnibus ali
is concausis, et conditionibus requisitis ad operandum , ex necessitate absque o
mni prorsus indiiferentia operetur.
Qimv sint causce necessario agentes.
12. Secundo dicendum est, omnes causas, quee operantur absque usu rationis, quat
enus tales sunt, operari cum proedicta necessitatc. Hoc sumitur ex Aristotele, l
ib. 9 Melaph., cap. 2, ubi hoc discrimen constituit inter potentias rationales e
l irrationales, quod potentiae irrationales sunt deierminatoe ad unum, rationale
s vero sunt inditfcrentes ad opposita. Quid vero inlelligat per potentias ration
alcs, et an omnibus convcniat illc operandi modus, infra videbimus; nunc solum a
sserimus facultates omncs, quoe rationis usu omnino carent, naturali necessitate
suas opcrationes exercere. Quod etiam inductione confinnari potest; ita enim ex
perimcnto constat in omnibus rerum gradibus , usque ad bruta animalia.
13. Appetitus sensititvs hominis, liberene an nccessario agat. Solum possct de a
ppetitu sensitivo hominis dubitari; cui aliqui tribuunt nescio quod libcrtatis v
estigium. Imo sunt qui id extcndant ad appetitum brutorum, ut inferius iterum at
tingemus. Sed in ea re, qua; in Theologia latius disputatur,
veritas est, si quod est participium libertatis in appetitu sensitivo hominis, i
n tantum esse, in qnantum est participium rationi9 in cogilativa hominis. Quod s
i in bac non est vera ratiocinatio , ut revera non est, neque in illo pcr se sum
pto cst vera libertas, qiuc exclud.it necessitatcm operandi, positis omnibus req
uisitis. Et ita hoc exemplo potius confirmatur et quasi consummatur inductio fac
ta. Ratio autem ejusest, quia adeequata rudixlibertalis est usus rationis , ut i
nfra vidcbimns, cl ideo carentia usus rationis est eti am adajquala causa carent
ioe libertatis, et consequenter necessitatis in operando. Quod si intrinsecam et
quasi positivam radicem hujus raodi opcrandi inquiramus, nulla est alia, nisi i
psa natura talium rerum, vel facultatum, quffi ex natura sua habent hnnc determi
nationem in modo opcrandi, eo quod non sint adeoperfcctoe , ut participare possi
nt dominium suarum operationum. Item, quia inditferentia in operando intrinsecc
et adoequate ori/ur ex amplitudine rationalis facultatis, ut infra declarabimus;
sicut autem aftirmatio est cansa affirmationis, ita negatio negationis.
14. Ex quo tandem inferre licct hujusmodi necessitatem tantam esse, ut non solum
per intrinsecam virtutem ipsius facultatis, verum etiam per quascumque alias na
turales causas auferri non possit, aut impediri quominus in actum prodeat. Possu
nt quidem, ut dixiraus, naturales causee se impedire per resistentiara vel contr
ariam actionem ; -atque ita possunt etiam auferre omnia ad operandum requisita,
tamen, his positis, continere actionem nccessarii agentis non possunt, quia remm
naturas immutare non valent, nec proprietates omnino intrinsecas auferre. Solus
Deus videtur habere hanc potestatem; per illam enim effecit ut ignis non combur
erct tres pueros, et similia; tamen, si res attente pondorctur. etiam Deus ipse
non videtur posse facere ut in sensu (ut vocant) composito, causa, qua1 natura s
ua necessario agit, ab agendo cesset, positis omnibus requisitis ad actionem; se
d solum potest auferre aliquod ex reqnisitis, ct ita simpliciter, seu in sensu d
iviso, potest facere ut talis causa non operctur; ut in eM° excmplo Dcus impedivit
actionem ignis, negando igni concursum suum, id est, non applicando virtutem su
am ad opcrandum cuin igne; hoc autem est unum ex prarequisitis ut ignis agcre po
ssit. Non ergo fecit Deus ut ignis non agcret positis omnibus requisilis, sed al
iquod ex eis abstulit. Nam si Deus sta tuisset dare concursum quantum est ex se,
et alias conditiones requisitas integras relinquere, non posset illam actionem
impedire; quia implicat tollere id quod naturale est absque ulla contraria efGci
entia, vel saltem absquc denegatione auxilii seu efflcientifE neccssarioe ex par
te Uei. Quomodo enim potest naturalis actio impediri nullo posito impedimento ?
Aut quod aliud impedimentum intelligi potest, si nullum ex prsedictis intervenit
? Itaque dicta suppositione facta. ut declarala cst, tanta necessitate suboritur
actio, ut impediri nou possil nisi tollendo aliqua ex parte suppositionem. Ditf
erentia autem inter Deum ct alia agentia creata in hoc est, quod, positis omnibu
s quse extra Deum requiruntur ad actiones naturalium agentium , potcst ipse sola
sua voluntate impedire actionem, negando id quod ex parte sua necessarium est;
aliae vero res creatse hoc non possunt, sed solum per actionem vel resistentiam
oppositam , aut certe quia per aliquam motionem localem possunt aliquod impedime
ntum ponere, vel materiam aut aliam conditionem necessariam auferre. Atque ita s
atis constat qualis et quanta sit hsec necessitas.
SECTIO II.
Utrum inter efficientes causas sint aliquse absque necessitate et cum libertale
operantes.
1. Partis negativce argimenta. Primum. Hsec qusestio est gravissima et latissima
, et magna ex parte pendet ex difficultalibus theologicis, quse oriuntur ex supe
rnaturalibus rnysteriis gratise, ct prsedestinationis divinse; hoc vero loco sol
um est tractanda, quantum ex naturalibus principiis definiri potest. Si ergo nat
uralem rationem spectemus, videtur multis rationibus probari, nullam esse posse
causam efficientem absque intrinseca necessitate agendi. Prima quidem , quia pri
ma causa, a qua omnes alia; manant, ex necessitate nalurai operatur, neque aliud
potest ratione naturali intelligi; ergo multo magis omnes causae, quse sub illa
operantur. Antecedens supponitur communiter ex sententia Aristotelis et aliorum
philosophorum; et patet ralione , quia nisi Deus ex necessitate naturse operare
tur, non esset immutabilis, nam posset nunc aliter sc habere quam prius. Prima v
ero consequentia probatur , quia secunda causa non agit nisi mota a prima; ergo
si prima necessario movet secundam ad operandum , secunda necessario movetur;
ergo et necessario operatur, quia nec stare potest motio activa sine passiva, ne
que actualis motio ad operandum sine actuali operatione, tum quia non potest ess
e motio sine suo termino , tum etiam quia non potost frustrari divina motio.
2. Secunda. Atquehinc flt secunda ratio, quae procedit etiam si non supponamus pri
mam causam agere ex necessitate, sed libere, quia, licet hinc recte sequatur res
pectu primsc caussc eftectus non esse necessarios, tamen eadem efficacia videtur
inferri sub prima causa nullam esse aliam, quse non ex necessitate operetur, qu
ia nulla est quse operetur non mota ab illa; omnis enim causa secunda indiget mo
veri a prima; sed omnis causa movens mota, ex necessitate operatur, quia quod mo
veatur, non est in potestate ejus, sed moventis, cujus motionem nec ipsa ponere
potest, nec impedire; quod autem mota operetur, necessariam habet consecntionem,
ut prius argumentabamur.
3. Tertium. Tertia ratio sit, quia supeliori sectionc ostensum est, omnem causam
operantem absque ratione, ex necessitate agere; si ergo aliqua causa quidpiam e
fficit absque nccessitate , erit aut homo, aut intelligenlia creata (ut jam prim
am causam omittam, quia hic de crcatis potissime sermo est); sed de neutra causa
ex his dici id potest, sequendo rationem naturalem. Quod primo de intelligentii
s probatur, quia ratione naturali solum cognoscuntur ut motrices orbium ccelesti
um; sed in ea actione non possunt existimari causse libere agentes, alias motus
illi non essent necessarii neque inevitabiles, possentque intelligentise creatse
guo arbitrio invertere ordinem universi. Unde propter hanc causam positaj sunt
a philosophis intelligentise secunda; seque immutabiles ac prima; ergo cum eadem
sit ratio de hoc effectu et de aliis, censendae sunt intelligentise causse in o
mnibus necessario agentes, quantum ratione naturali cognosci possunt. Et hinc a
fortiori probatur altera pars de homine; primo quidem, quia vel agere absque nec
essitate pertinet ad perfectionem, vel ad imperfectionem; si ad perfectionem, cu
m inteUigentise illam non participent, quomodo eam tribuemus hominibus? Si ad im
pcrfectionem, cur potius illam tribuemus hominibus qnam brutis? Secundo, quia ho
mo subjectus est intluentiis ccelestibus sicut alise res inferiores; sed inferio
res causa; habent ex influentia ccelesti necessitatem quamdam in
« IndietroContinue »
- Page 28 -
Web
Immagini
Video
Maps
 News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
SECTIO XI.
Vlrum causa ejfLciens aliquil efficiendo corrumpat aut dcstruat, el quomodo.
1. Si nomen ipsum causse efficientis attente consideretur, non videtur significa
re causam quoB tollit esse, sed qua? dat esse, et ideo in omnibus qua? hactenus
de hac causa diximus, solum explicuimus causalitatem hujus causce quatenus dat s
eu influit esse ; quia vero philosophi ita communiter loquuntur de causa efficie
nte, ut non solum censeanl efficere rcrum generationes, sed etiam corruptiones,
quod non est dare essc, sed potius tollcre, idco ad complementum hujus disputati
onis necesse est ut de hac etiam re pauca dicamus, et cxplicemus an h«c etiam vera
cfficientia sit, et qua causalitatc ac virtute fiat.
2. Varii modi res destritendi. Advertendum estergo dupliciter posscrem aliquam c
ornimpi, seu desinere esse: primo, quia non esse unius rei consequitur ex csse a
lte rius. Secundo, quia res absolute privatur suo esse quasi immediate et absque
consecutione exalio essc. Priori modo corrumpiturlignum, quando ex illo generat
ur ianis, quia esse ligni non potest simul esse in eodem cum esse ignis. Posteri
ori autcm modo corrnmpitur lumen in aere per absentiam solis; nullum enim essc i
ntroducitur in aere repugnans cum esse lncidi, sed simplicitcr perit illa forma,
recedentc causa conservante. Quanquam etiam ipsum esse solis in alio hemisphaer
io dici potest naturaliter incompossibilc cum csse luminis in aere hujus hemisph
aerii; sed illudest valde remote, extrinsecc, et per accidens, propter defectum
conditionis necessarice ad agcndum, ct non propter repugnantiam, quae intrinsece
et per se sit inter lumcn et Ubi.
Resolv.iio qvaslionis.
3. Aclione positiva nunquam directe destruilur. Hoc supposito, duo principia vid
cntur certa : primum est, corruptionem ac desitionem rei nunquam fieri per effic
ientiam positivam ct propriam, nisi quatenus carcnlia alicujus esse consequitur
ad eftectionem seu positionem alterius esse. Probatur, quia positiva efficientia
solum fit per positivam actionem; actio autcm positiva immediatc ac per se non
tendit ad non esse ; ergo non potest per illara positive effici corruptio aut de
structio alicujus rei, nisi quatenus per illani
fit esse alicujus rci,cum quo necessario conjunctum est non esse alterius. Major
probata est sectione prsecedente, et ex ipsis terainis idem constat; nam effici
entia et actio idem sunt, sicut efficiens ct agens. Minor probatur, tum quia act
io realis seu positiva (idem enim sunt) necessario tendit ad terminum realem, ut
infra suo loco ostendetur, et in transeunlibus a neminc negatur; terminus autem
realis aliquod reale esse recipit peractionem; ideo enim est terminus ejus. Unde
etiam qui negant realem tcrminum in actionibusimmanentibus, negare non possunt
quin ipsamet actio, quatenuspositive fit,aliquod esserealc accipiat a sua causa
efficiente. Quod si per illam actionera aliquid immediate corrumpitur (id est, a
bsque alterius termini vel rei productione) , solum est in quantum esse illius a
ctionis, quodcunque illud sit, incompossibilc est cum alio esse, quod destruitur
. Rst ergo in universum verum, per eiHcientiam positivam nihil immediate destrui
, sed solum consequenter ad aliud esse, quod per actionem fit; qure consecutio s
emper fundatur in aliqua repugnantia talium rerum.El confirmatur cx illo vulgari
axiomate, quod nullumagens, intendensad malum, operatiu", ipsum autem non esse
ut sic habet rationem mali; nunquam ergo positiva efficientia per se tendit ad n
on esse, sed ad aliquod esse, ex quo aliud non esse consequitur.
&. Objectio dissolvitvr. Dices , quamvis hoc sit verum in agentibus naturalibus,
non tamen in vohintariis; potest enim Dens velle ahquid non esse, non ut aliud
sit, sed solum ut illud non sit, et unus homo sarae hoc tnodo intendit alterius
mortem; unde in artificialibus per sc primo tendit soope actio ad destructionem.
Respondetur, licet agensvoluntarium per se possit intendere destructioncm rei,
non tamen posse illam exequi et effieere per actionem, qua? ex se primario tcnda
t ad non esse, propter rationem superius tactam. Unde etiam Dcus ipse, dum aliqu
am rera vult destruerc, aut id obtinebit per solam suspensionem influxus absque
positiva actione, vel si positiva actionc uti velil, necessario facturus est ali
quid, ex qno tolis corruptio sequatur. Homo autcm, qui nonpotest rcm destruere p
er solam suspensioncm inflnxus, eo quod res ab ipso non pendcnt in suo esse, uti
tur semper actionibus qna1 communiter non sunt nisi mutationes localcs corporum,
quae ad suos proprios terminos directe ac per se tendunt, et inde per accidens
sequitnr corruptio vol destructio, qure licet sit per se intenta quoad extrinsec
am intentionem agentis, per accidens tamen seu consequenter fit per talem action
em.
5. Bestrv.ctio rei, directe intenta, fitpercarentiam efficientia. Explicatur axi
oma Aristotelicum. Secundum principium est: quando alicujus rei desitio non cons
equitur ad positivam effectionem alterius, sed per se sola fit, non fit per eifi
cientiam propriam, sed per carentiam efficientise. Hoc principium sequitur ex gr
aecedente, quia actio positiva non est nisi ad aliquod esse positivuni; ergo, du
m nullum essc communicatur, non potest actio positiva intervenire; in hoc autem
gcnere desitionis et corruptionis nullum esse communicatur, sed solum aufertur;
ergo non potest lieri per veram actionem; ergo necessario fieri debet per carent
iam actionis, quia non potest intervenire alius modus causalitatis, qui ad eflic
ientem causam pertineat. Dices, hoc genus causre tantum videri per accidens, qua
lis est illa, quee removet causam per se; at vero hujusmodi causa corruptionis n
on tantum est per accidens, scd pcr se; ergo non tantum cst per absentiam causse
, sed per propriain efficientiam. Minor patet, tum ex Aristotele dicente, quod,
sicut pra?sentia nauta; est causa conservationis navis, ita absentiam esse causa
m submcrsionis ejus; tum etiam quia non potest ille effectus in causam magis pro
priam ac per se revocari. Et in hoc fundari videtur illud commune axioma: Si aff
irmalio est causa affirmalimis, negatio erit causa negationis, quod in causis pr
opriis per se et adtequatis maximc notum est. Respondetur, ex hoc ipso axiomate
colligf causam per se corruptionis (si tamen aliquam habere potest) non esse qua
?rendam positive agentem, sednon agentem potius, cum causa debeat esse proportio
nata effectui. Unde in illo etiam exemplo Aristotelis absentia nautm non est cau
sa agens, sed potius non agens. Quare, si ad submersionem navis comparetur quate
nus quidain effectus positivus est, solum est causa per accidens ejus, vere ac p
hysice rem considcrando, licet moraliter et imputative censeatur per se, si tene
batur adesse; si vero comparetur solum ad carentiam auxilii, seu defensionis nav
is, hujus negationis poterit altera negatio dici causa per se; habent enim inter
se proportionem, et intrinsecam ac immedialam consecutionem. Ad hunc ergo modum
, si causa per se influebat esse, et influxum auferat, dicetur cau
sa per se desitionis talis esse, non quia positiva actione efficiat desitionem,
sed quia proportionato modo est proprium principium et oiigo talis desitionis. U
nde, sicut privatio dicitur esse non per positivum esse, sed per carentiam esse,
ita dicitur fieri non per positivam actionem, scd per carentiam actionis. Et ea
dem proportione causa efliciens pcr se ejus non dicitur talis, quia positivc ill
am efficiat, sed quia tollit influxum.quo per sc causabat illud esse quod per ta
lem corruptionem destruitur. Quin potius, omnis causa, quae positive efliciendo
destruit aliud, ut sic, scu quatenus efficiens est, non est causa per se, sed pe
r accidens, destructionis alterius.
Corollaria superioris doctrina?.
G. In quavis rei dcstructione mutalio reperitur, non in quavis actione. Ex his p
rincipiis possumus nonnulla notatu digna inferre circa rerum inutationes vel cor
ruptiones. Primo enim sequitur, in omni corruptione seu amissione alicujus esse
realis intervenire aliquam mutationem, non vero semper necessario intervenire al
iquam actionem. Patet ex secundo principio posito, adjuncta definitione mutation
is. Nam, teste Aristotele, mutatur res, quando se res aliter habet quam prius; q
uando ergo aer ex illuminato fit tencbrosus, mutatur; fit igitur in eo aliqua mu
tatio ; et tamen illa non fit per actionem, ut constat ex secundo principio posi
to; est ergo ibi mutatio sine actione, et idem est in omnibus similibus. Ratio a
utem est, quia illa mutatio est pure privativa, non positiva. Quo fit ut hoc tan
tum contingat in mutationibus accidentalibus, si propric et secundum communeni c
ursum naturse de mutatione loquamur, quia subjcctum accidentis polest interdum a
mittere illud, etiamsi aliud non acquirat; subjectum autem substantialis formse
non potest substantialiter mutari amittendo unam formam, quin acquirat aliam. Et
ideo dixi, proprie et secundum communem cursum natura de mutatione loquendo. Na
m Deus posset suspendere influxum forma; substantialis conservando materiam;vel
si mutationis nomen ad annihilationem extendatur, posset omnino rem mutare ab es
se ad non esse absque ulla aclione. In quo est ctiam notanda differentia inter c
ausas liberas ct naturales, quod causae liberre possunt suspendere suum infiuxum
ex intrinseco dominio ac potestate absque ulla priori actione vel mutatione in
se vel in alio; etita etiam possunt causare hanc mutationem privativam, vel in s
eipsis, si mutabiles ipsre sint, ut causffi creatae, vel in aliis, ut Deus; caus
re autem naturaliter agentes non possnnt suspcndere suum influxum, nisi aliquid
aliud prius mutetur, quod erat necessarium ad agendum ; et ideo licet interdum m
utent aliquod subjectum preedicto modo sine actione circa illud, semper tamen in
tervenit aliqua alia actio, vel circa idem subjectum, vel circa aliud; ul sol no
n destruit lumen in aere per abstractionem influxus, nisi antecedat actio, qua v
el sol ipse movctur, vel fenestra clauditur, elc.
7. Actio secundario tendens in destriiclionem sempir ett dtpendcns a subjecto. A
nnihilatio nequit esse ex subjcclo. Secundo sequitur ex dictis, quoties corrupti
o vel desilio rei fit per actionem positivam, qute cx se habeat consequentcr cau
sare talem corruptioncm , necessarium esse ut talis actio fiat ex pra;supposito
subjecto. Ratio est, quia corruptio aut desitio non fit ex vi actionis pbysicte
(sic enim loquimur), nisi quia illud esse quod fit per talem actionem, babct nat
uraleiu repugnantiam cum esse quod deslruitur: h»c autem repugnantia naturalis ess
e non potest, nisi in ordine ad idem commune subjectum , quod maneat sub utroque
termino , quia inter res per se subsistentes, et nullum babentes ordinem ad sub
jcctuin, non potest csse naturalis repugnantia , ob quam in rcrum natura simul c
sse non possint; ergo neecsse cst ut talis actio sit ex pra?supposito. Et liinc
est ut propria anniliilatio fieri non possit a Deo per positivam aetionem, quia
annibilatio nihil rei relinquit, quod possit esse subjccluiu actionis. Item, qni
a vel actio fit in subjecto, et sic non dcstruit illud, et consequenter non etli
cit annibilationem ; vel fit sine subjecto, et sic nihil per illam fieri potest,
quod repugnet toti e.^se nlterius rei; nihil ergo per talem actionem potest ann
ihilnri. Quod si quis objiciat, actionem qua (it anima rationalis, non csse ex s
ubjecto , et tamen ad eam sequi corruptionem alterius, ncmpe embrionis, responde
tttr negando minorem, sed proprie illa corruptio sequitur vel ex actionc qua suf
ticienter disponitur materia ad introductioneni aninife rationalis, vel ex actio
ne, qua ipsa anima unitur corpori, vel ex utraque in suo genere, ut infra explic
abitur; utraque autem ex his actionibus est ex prajsupposito subjecto; creatio v
ero solum est ordine natura piiesupposita ad actionem unitivam , consequens aute
m
naturaliter ad actioncm dispositivam. Difficilius posset quis instare de illa ac
tione, qua panis convertitur in corpus Christi, quaj non est actio ex piwsupposi
to subjecto, et tamen ex vi illius desinit esse substautia panis. Sed hsec diffi
cultas altior cst quam ut hoc loco tractari possit, et ideo ad illam excludendam
dixi sermonem esse de actione et desitioae naturali; illud autem mystcrium totu
m supernaturale cst. In eo tamen nihilominus verum existimo, aut ibi non consequ
i desitionem panis ex vi solius actionis physica;. et naluralis connexionis reru
m; vel, si aliqua talis aetio ibi interveniat, illam versari aliquo modo circa s
ubjeclum, et quantitatem panis, sine substantia conservatam , vicem talis subjec
ti subire, ut latius in proprio loco disputavi.
8. Illatum terlium. Tertio infero, quotiesctimque corrtiptio aut desitio fit pcr
positivam actionem, intervenire ibi unam simplicem actioncm, duas autem partial
es mutaliones,posilivam unam, alteram privativam Tribus enim modis contingit ali
quid mutaii, ut Aristoteles proponit in quinto Physicorum. Piimo, ex aliqua form
a in cnrentiam ejus; et tuuc fit mutatio, nulla vero intervenit actio, per se lo
quendo, ut dictum est, sed carenlia actionis conservativa\ Secundo (it mutatio e
x pura privatioue in formain, ut n tenebroso in lucidum ; tunc sicut una interve
nit actio, ita etiatn una simplex mutatio positiva. Tertio contingit aliquid mut
ari « una forma in aliam, ut cum ex calido fit frigiduin, et ex ligno ignis. Et tu
nc una simplex intervenit actio, qua educitur vel unitnr forma, quae dc novo int
roducitur in tali subjecto; nam ad expellendam aliam iiiilla alia actio necessar
ia est, ut diximus ; mutalio vero duplex fit; nam subjectum illud duplici litulo
aliter se habet, scilicet ct carendo forma quam antea habebat, et eam habendo q
uam aivlea non habebat. Qu* duffi mutationcs adeo distinctse sunt, ut rcipsa int
erdum separentur, ut in priniis duobus membris declaratum est. Iteiu una cst gen
eratio, altera est corruptio substantialis vel accidentalis, vel interdum ima es
t intensio, et altera remissio. Denique una est positiva, altera privativa. Unde
, quantum inter se differunt unius forma) informatio, et alterius privatio, tant
um inter se differunt illae mutationes. Possunt autem illae mutationes partiales
dici. quia physico modo componunt unum integrum transitum ab uuo termino positi
vo in alium, qui in philosophw appellatur conversio unius rei in aliam. Dices: s
icut intcrvenit ibi mutatio positiva el privativa, ita intervenit actio positiva
, et carentia actionis qua opposita forma conservabatur, vel a causis naturalibu
s, vel saltem a Dco; alterum enim horum semper nccessarium est; ergo est eadem r
atio de actione et mutatione. Respondetur, solum esse discrimen quod ratio mutat
ionis salvatur in nova privatione quatenus est in fieri; ratio vero actionis min
ime, sed requirit positivum influxum; quod ex earum definitionibus et essentiali
bus rationibus constat. creatis in superiori disputatione dicta sunt, superest d
isputandum de modo agendi talium causarum; quod in hanc disputationem reservavim
us, quia peculiarem habet diiiicultatem, et quia ex eo pendet celebris illa dist
inctio de effectibus necessariis, et contingentibus, et plurium causarum cogniti
o. Dicemus ergo imprimis de causis necessario agentibus, deinde de liberis, ac t
nndem de contingentibus; ex quibus constabit quid sint in naturalibus causis fat
um, fortuna et casut.
9. Quarto infertur, corruptionem, qure per aliquam efficienliam fit, per eadem p
rincipia, sive principalia, sive instrumentalia, ct cum eisdem conditionibus fic
ri, quibus fit generatio vel productio, ad quam talis corruptio scquitur. Probat
ur ex dictis, quia non est alia cfficientia, neque alia actio, ad corruptionem q
uam ad productionem; crgo per cadem principia, quibus fit unnm esse, tollitur al
iud. Nec potest aliquod principium positive concurrere ad tollendum esse, nisi q
uatenus concurrit ad dandum aliud esse. Ex quo in superioribus dicebamus contra
nonnullos modernos, formam in passo introductam ab agente, non coucurrere effect
ive ad expellendam oppositam formam, ut calorem ad expcllendam frigiditatem, et
sic de aliis, quia forma introducta in passo non est principium cfficiens sua; g
enerationis ; ergo nec corruptionis opposilce formaj. Item, quia si illa efficic
ntia est positiva, aliquid positivum per cam fit; sed forma introducta in passo
positive nil efficit quo expellat aliam formam, sed immediate sequitur expulsio
alterius forma?; ergo.
10. Untim corptts qualiter aliud loco pellat. Unde non est simile, quod adduci s
olet' de uno corpore expellente aliud ab eodem loco ; quod cffective videtur ill
ud expcllere; quanquam enim Scotus , in 4 , dist. 12, qusest. 3, hoc etiam negar
e videatur, re tamen vci'a non est similis causa. Nam duo corpora sese contingun
t, et unum pellit aliud; et quod expellitur, non amittit locum per meram desitio
nem, sed per realem mutationem et tendentiam in alium locum, ad quem effective m
ovetur ab expellente corpore ; et ideo non solum ibi intervenit incompossibilita
s formalis illorum corporum in eo
dem spalio, sed etiam specialis actio positiva,qua corpus, ab uno loco pulsum, i
n alium transfertur, quaj distincta est ab ea qua aliud corpus in locum alterius
introducitur. Secus vero est quando forma introducta in uno subjecto expellital
iam, nam illa, quae expellitur, non mutatur positive, sed mere privative desinit
essc; et ideo non potest ibi specialis efticientia intervenire. Est ergo ibi so
la expulsio formalis, et in universnm qua?libet causa in suo genere ita concurri
t ad non esse uniustermini,sicutconcurrit ad esse alterius; quia ergo calor intr
oductus in subjecto non calefacit illud active, scd formaliter tantum, ideo non
expellit frigus active, sed formaliter tantum. Secus vero est de calore, qui est
in generante; ille enim est principium efficiens alium calorem, et consequenter
expellens oppositum frigus. Atque eadem proportione calor productus in ligno (e
t idem est de omni simili dispositione), licet accidentalem formam directe oppos
itam excludat tantum formaliter, substantiam vero ipsam corrumpit dispositive, q
uia hoc modo causat introductionem opposita; formae, et, ut dictum est, in eo ge
nere causae una forma concurrit ad non esse unius termini, in quo concurritad es
se opposititermini. TJnde,quia accidens ex propria ratione et virtute sua habet
disponere ad formam subslantialem sibijconnaturalem, et formalitcr expellere con
trariam dispositionem, idco dici potest inhoc genere propria vi corrumperc subst
antiam. Quod si accidentia illa et dispositiones passi effective etiam concurruu
t ad eductionem su£e forma;, eodem efficientire genere concurrunt ad corruptionem
alterius; vel si ad illud prius non hahent efficicntiam, neque etiam ad hoc post
erius. Atque ita in universum verum est, illa tantum esse principia efficientia
corruptionem, quce efficiunt generationem, quando corruptio per efficientiam fit
; nam quando accidit per solam carentiam efficientise, non indiget proprio princ
ipio agendi, sed solum necesse est, ut illud, quod erat principium agendi vel co
nservandi rem, ab agendo cesset.
DISPUTATIO XIX.
DE CAUSIS NECESSARIO ET LIBERE SEU CONTINGENTER AGENTIBUS; UBI ETIAM DE FATO, FO
RTUNA ET CASU.
[ocr errors][merged small]
SECTIO I.
Vtrum in causis efficientibus creatis sint aliquse necessc.rio agentes, et quali
s sit illa necessitas.
1. Dantur causw necessario agentes, si requisita adagendumadsint. Qitw sint ista r
equisita. Heec quaestio est facilis, et ideo breviter dicendum est primo, dari in
causis crealis plures, qua; necessario operantur, si omnia, quibus ad operandum
indigent, adhibeantur. Hoc constat experientia et inductione facili; nam sol nec
essario illuminat, ignis calefacit, et sic de aliis. Ratio autem sumenda est ex
intrinseca conditione et detcrminatione naturaj, ut in sequente assertione decla
rabimns, Additur vero illa conditio, Si omnia necessaria adsint, quia supponenda
est causa sufficiens, et proximo apta, et cum omnibus conditionibus ad agendum
requisitis. Nam, si aliquid borum desit, non sequetur actio, non quidem ex indif
fercntia vel indeterminatione causaj, sed cx defectu alicujus concausae, vel ex
defectu virtutis, aut conditionis necessarise ad operandum. Inter ha?c autem nec
essaria ad agendum non debet numernri ipsa actio, ut per se notum est, quia alia
s nihil specinle de his agentibus diceretur, sed id quod commune est omnibus, no
n solum agentibus, sed etiam rebus, nimirum, si habeant formam, qua in tali esse
seu ratione constituuntur, neccssnrio fieri consequens ut sint tales. Sicut eni
m, si albedinem quis habet, necessario est albus, ita si actionem exercet, neces
sario efficit, quae est tantum necessitasconscquentiee (utaiunt) seu conditionat
n, non consequentis, scu absoluta; quoe est impcrtinens ad propositum, quia in e
a non possunt causae distingui. Ut ergo sit sermo de vera ac propria necessitate
, non est includenda ipsa actio, cum dicitur cnusa nccessnrio agere, si omnia re
quisita adhibeantur. Ex quo a fortiori sequitur non debere etiam in his annumera
ri quidquid est
posterius actione, et ad illam consequens, ut per se clarum est; imo, proprie lo
quendo, quod est hujusmodi, non potest dici necessarium ad actionem, sed potius
necessarium ex actione.
2. Primum et secundum requisitum ad agendum. Tertium. Quartum. Quintum. Igitur sub e
a conditione includi debent omnia et sola illa quee sunt praevia ad actionem. He
ec autem plura numerantur ab auctoribus, ut videre licet apud Scotum, in 9 Metap
h., q. 14, ad 2; Antonium Andieam, quaest. 1, ad 2; Zimnram, theorem. 112; qui s
ex ponunt conditiones. Prima est, ut causa habeat integram ac sufficientem virtu
tem agcndi, quee est per se nota, quia actio supponere dcbet potentiam sufficien
tera; et ut necessario agat, supponi debet simpliciter et absolute potens; at no
n est absolute potens sine potentia sufficiente. Secunda, uthabeat passum capax
et sufficienter approxim.itum, quia agentia creata nihil possunt agere nisi ex p
roesupposito subjecto; et quia sunl tinita, requirunt illud intra proportionatam
sphteram, extra quam non habent vim agendi. Tertia, quee hinc sequitur, esl, ut
medium. si quod interjectum est inter agens et passum, sit expeditum, et capax
actionisagentis; supponimus enim a gentia nihil posse eflicerein distans nisi pe
r medium. Quarta, ut nihil sit impediensactionem, ajqualis virtutis ad resistend
um; quia nihilpotest vincereagendo.nisi invirlute activa excedat, etideo snpraos
tensum est,ad actionem necessariam esse proportionem majoris ineequalitalis. Qui
nta, ut passum non sit jam in termino, seu habeat totam formam quam agens potest
efficere. Propter hanc enim solam causam gravitas non movet terram existentcm i
n centro; et continetur heec conditio in secunda, nam pnssum requiritur nd actio
nem in eo statu inquo sit capax actionis; postquam autem est in termino, jam non
est capax nctionis. Denique haec conditio coincidit cum illa supra trnctntn, qu
od ngens et passurh debent in principio csse aliquo modo dissimilia.
3. Scxtum. Sexta conditio adhibetur, ut si aliqua actio naturaliter preerequiritur
, illa jam prasupponatur; ut nppetitus bruti licet naturnliter operetur, non sem
per ngit, quia necessnrio preerequirit conditionem quae non semper adesl. Et sim
iliter visus non agit nisi prcecedat actio objecti in ipsum. Et ha?c conditio in
preecedentibus virtute continetur, nam qunndo una actio ad aliam praerequiri
« IndietroContinue »
- Page 29 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
nec res nlba faeit requalem ac speculuni. Secundo, quia si reflexio illo tantum
modo Geret, apqua proportione id deberct fieri pcr totam sphreram; nam illit for
tior actio vel applicatio virtutis, requa proportione ad totam illam fit. Gonseq
uens autem est conlra manifestam experientiam; nam fortior reflexio fit in parti
bus propinquioribus corpori, a quo fit reflexio, ut per se satis constat.
36. Corpus, quod reflectit actionem, vere agit in illud contra quod reflectit. Quo
circa diccndum necessario vidctur, in bac dicta reflexione intcrvenire propriam
efficicntiam illius corporis, in quo reflexio; illud enim recipit a primo agente
formam seu qualitatem activam, ct illa affectum iterum agit in passum sibi prox
imum, quod cst ipsum medium pcr quod piima actio agcntis usque ad illud corpus d
evenit. Et ideo illa prima aetio agentis vocatur directa, altera vero vocatur re
flexa. Hic autem modus non aliter probatur, quam cx sufficicnti enumeratione , e
t quia per se est probabilis, et nullam involvit repugnantinm, qnia same accidit
utuna res per formam extrinsecus receptam iterum agat, sicut aqua calida per ca
lorem. Non tamen carct suis difficultatibus; nam imprimis interrogari potest, cu
m medium eamdem qualitatem recipit a primo agente, cur non ipsum potius agat in
nliud , a quo dicitur fieri rellexio, quam ab illo patiatur. Respondetur id prov
enire ex peculiari dispositione , vel conditione talis corporis et qualitatis; n
am lumen, verbi gratia, non videtur per sc activum, nisi in corpore denso ac ter
so recipiatur; vel saltem non est reque activum, ut expcrientia docet; ideo enim
lnna illuminata a sole plus illuminat, quam alire partes cceli, quia i:a est lu
cida, ut sit etiam densa. Quoniam ergo reflexio luminis semper fit in corpore de
nso ad medium raTum, ideo potius est illa actio a tali corpore, quam ab alio. Si
mile quid reperitur in reflexione caloris; communiter enim fit a corpore densior
i, quod fortius agit, ut supra dictum cst, propter multitudinem materire.
37. Dubio satisfit. Sed tunc oritur secunda difficultas, quia hinc sequitur, vel
primum agens intensius calefacerc aut illuminare rem distantem quam propinquam,
propter dispositionem ejus, aut rem illam distantem, in qua fit rellexio, inten
dere similem qualitatem in medio, solum ob majorem multitudinem materire, cum ta
men in illo sit vcl minus iulensn, vel ad summum requaliter;
xxv.
utrumque autem repugnat dictis in supcrioribus. Hoc est argumentum, quo moventur
maxime illi, qui dicunt in actione rellcxn simile in gradu intendi a Biroili, v
el idem a scipso. Sed hoc partim impugnatum cst supra, et prreterea potcst facil
e refutari, quia actio reflexa, vcra actio estj et non polest ticri sine sufiici
ente virtute, niliilque Iinbet spcciale nisi denominationcm, quia llectitur vers
us ngens, n quo directc recipitur forma, a qua est actio rcllexa. Et idco posset
quis respondcre lumc reflexioncm nunqunm fieri nisi vel por qualitatem diversre
rationis, vcl adjuvante nliqun simili qualitate ; ut, verbi gratia, cum speculu
m per lumcn calefacit actione reflexa, tunc diciturrcllexio tieri perqualitalcm
dirersffi rationis, et cessat facile difiicultas tacin, ut supradictum est; quin
, licetlumen non sit intenshys in speculo quam in nere, potest intensius calefac
ere, quin est qualitas superioris rationis, ct aliunde juvatur densitnte subjecl
i et multitudine formre magis applicatai. At vero cum fit reflexio inter ipsamet
lumina, non habet locum dicta responsio, et ideo tunc non deerit qui neget esse
in re talem nctionem retlexam, qun lumen medii majus reddatur; sed ita apparcrc
, quia corpus illud tersum, aut album, vchcmentius movct visum. Scd hoc non appa
rct credibile, quia expcrimur ipsum aerem clarius lucere, cum fit retlexio, et o
bjecta in eo posita melius videri. Dici etiam posset non intendi lumen in mcdio,
sed uovum fieri a corpore per retlexionem; neque esse inconvcnicns duo lumina c
sse simul in endcm parte aeris. Sicut quando tit rcllcxio in speculo, probnbile
est novam speciem visibilem ejusdeni objccti causari in medio per retlexionem. S
cd hree mulliplicatio luminum, licet perspectivis plnceat, n philosophis non est
recepta, nequc est consentanca iis qure supra dicta sunt de individuatione ncci
dentium. Et ideo dici nliter potest lumen receptum in corpore dcnso esse divers.
e rationis ab illo quod recipitur in acre, quod diflicile creditu est. Aut etiam
dici posset juvari ab aliqua qualitate subjecti; sed hrec omnia et alia,.qure f
acile excogitari possunl, sine faudamcnto affirmarentur, ad fugiendam potius dif
ficultalem quam expediendam illam.
38. Quocirca necessario videtur admittendum aliquod cx dictis consequentibus, du
mmodo non intclligatur qualitas remissa , aut se sola intendere sibi similem, se
d in virtute et cum consortio principalis agentis; hoc enim essc probabile in su
perioribus declaratum
48
est. Si ergo dicamus solem, verbi gratia, ob mnjorem subjecti capacitatem, intcn
sius illuminarc spcculum distans, quam aerem medium, coadjuvante ipso medio, ut
instrumento vel partiali agente, tunc facile est intelligere spcculum sic illumi
natum itemm agere in aerem sibi vicinum, et intendere lumen; neque enim est inco
nveniens ut in eadem qualitate quidam gradus tiant ab uno agente, et alii ab ali
o, quando agunt diversis actionibus et non a?que primo, sed cum aliquo ordine, u
t hic contingit. Si vero dicamus in actione directa non illuminari intensius spe
culum remotum, quam aerem mcdium, sic dicendum est, eo quod speculum cst aptius
ad agendum per lumen receptum quam acr, statim ac illuminatur, conjungi virtuali
tcr primo agenti, et juvare illud ac juvari ab illo, ad intendendum lumen aeris.
Atquc ita possunt hi duo modi dicendi probabilitcr defendi, quamvis, omnibus pe
nsatis , intcr hos duos modos prior videatur facilior, meliusque declarare actio
nem reflexam et diflicultates vitare.
I)e reactione.
39. In quarto argumento petitur difficultas de reactione, et quomodo in illa sal
vetur major proportip necessaria ad causalitatem etfectivam. Sed hcec difficulta
s latissime tractatur in < lib. dc Gener., et pendet maxime exintelligentia diff
erentiaj, quoe est inter potentiam agendi et resistendi, quam nos infra trademus
, tractando de potentia. Nunc ergo de breviter dicitur, resistere alicui, formal
iter non esse agcre in illud; potest enim res interdum resistere, etiamsi nihil
agat in aliud. Ex quo Qt ut ad agendum non sit necessarium, vim agendi unius css
e majorem vi agendi alterius, sed per se solum requiri ut actio unius superet re
sistentiam altcrius. Hinc ergo fieri, ut passum reagat in suum agens, etiamsi ab
illo vehcmcntius patiatur, quia, licet superetur in activitate, nihilominus pot
est activitate sua aliquantulum superare resistentiam alterius, et ita non agit
in illud quatenus majus vel asqualc est ipsi, sed quatenus aliquo modo est infer
ius. Sed haec intelligentur melius, explicatis rationibus potentice activae ct r
esistivas, et proportionibus earum, quod infra prsestabimus. Ultimum argumentum
superius solutum est.
SECTIO X.
Vtrum actio sit propria ratio causandi efficientis causce, seu causalitas ejus.
1. Declaravimus principia et conditiones necessarias causaj efficienti, ut sit p
roxime apta ad causandum; superest ut explicemus quid sil illud, quo formaliter
constituitur actu causans ; illud enim nos vocamus proximam rationem causandi, s
eu causalitatem uniuscujusque causae. Et, ut saepe dixi, non est sermo de relati
one causa?, quaj resultare dicitur effectu jam producto, quia manifestum est ill
am non cssc causalitatem, cum potius supponat causalitatem tanquam rationem in q
ua fundatur. Est ergo sermo de causaJitate, prout nostro modo intelligendi dicit
proximam rationem fundandi relationem; illa enini ratio cst quae constituit et
denominat causam in actu, prout dicitur esse prior natura suo effectu.
Aliquorum opiniones.
2. Difficultas vero est an haec causalitas sil ipsamet actio qua agens agit, an
vero sitaliquid aliud praeter actionem; nonnulli cnim Thomistae negant causalita
tem agentis esse actionera ipsam , ut Soncinas , 5 Metaph., quaest. 4, et Javell
., quaest. etiam 4, qui refert Hervaeum, Quodl. 2, qua?st. 1, et Quodlib. 4, qua
Bst. 8. Fundamentum essc potest, quia causalitas agentis aliud esse debet ab eff
eclu agentis; nam causalitas non causatur, sed per illam causatur effectus ; acl
io autem est effectus agentis; ergo non est causalitas ejus. Probatur minor, tum
quia aclio nihil aliud in rc est quam effectus, ul raanat ab agente ; tum etiam
quia ipsa actio, etiam formaliter sumpta, oritur ab agente et a virtute ejus; e
rgo ipsa etiam est effectus agentis, et indiget causalitate, qua causetur. Secun
do, quia transacta actione adhuc manet vera causa cfficiens; nam sol postquam pr
oduxit aurum, est vera causa efficiens ejus, el verum est dicere aurum pendere (
a sole, nt ab efficiente, et tamen actio non durat.
3. Quod si interroges ab his auctoiibus quae sit ratio causandi hujus causa?, ni
si aliud respondcnt, nisi causahtatem efficientis esse, darc csse cfTectui. Quia
vero haec verba communia etiam suflt aliis causis, praesertim formae, addunt ex
plicationem, scilicct, quod sit dare cfficicndo, seu quod sit efficerc scu produ
cere. ln quo dupliciter deficere videntur. primo, qnia idem per idem dicunt; sec
undo, quia vel inviti recidunt in opinionem qnam reprobant; quid enim est effice
re nisi agere? a quo autem res dcnominatur agere nisi ab actione? ergo pcrinde e
st dicere causulitatcm efficientis causee consistere in ipso apcre, ac consister
e in actione, nisi quod his posterioribus verbis formalius declaratur, non solum
per ipsum concretum, seu per denominationem agentis, qure eadem est cum denomin
atione causse efficientis in actu, sed per abstractum ct per formam denominantem
.
4. Secunda. Alii ergo, ut aprsedicta sentcntia omnino recedant, dicunt causalitate
m agentis uon posse esse aliquid extra agens, sed debere esse modum intrinsecum
ipsi agcnti; nam in aliis causis causalitas uuiuscujusque est modus ejus intrins
ece illam afficiens; ergo idem erit in causa efficiente; actio autcm proprie dic
ta, ut talis cst, non est modus agentis, sedaliquid extra ipsum agens. Et confir
matur, nam hujusmodi actio, qiitt; sit in effectu, non intervenit in omni causal
itate cffectiva, ut patet in creatione , et tamen ibi est vera causa efficiens;
ergo causalitas efficientis ut sic non consistit in actione, sed in aliquo intri
nseco ipsi agenti, quidquid illud sit. Confirmatur secundo, quia una causa effic
iens respectu unius effectus adaequati unam habet causalitatem, et tamcn sa;pc n
on habet unam , sed plures actiones , ut ignis una causalitate generat ignem sib
i similem, et tamen ibi intervenit actio qua transmutat materiam, et alia qua fa
cit formam, et alia qua unit illam, et alia qua producil totum compositum; hse n
amque actiones omnes in generatione hominis distingui possunt, et videtur eadem
esse ratio de reliquis; nam ipsamet distinctio habitudinum et relationum indicat
distinctionem actionum.
Resolutio quasiionis.
5. Efficientis causalitas ipsa aclio. Dicendum nihilominus est causalitatem effi
cientis causae in nullo alio posse consistere, quum in actione. Hanc sententiam
docent his temporibus moderni scriptores doctissimi, et significatur a D. Thoma,
5 Metaph., c. 2, in illis verbis : Efficiens est causa finis quantum ad esse, q
uia movendo perducit ad hoc qnod sit finis ;et inferius : Efficiens est causa in
quantum agit. Idem sentit Albert., 2Phys., tract. 2, c. 6. Et probatur, nam id
est causalitas causae agentis, quod illam constituit, vel potius denominat actu
agentem; sed hoc
est actio, nihilque aliud essc potest; crgo. Major constat ex ipsa quaestionis e
xpositione supra tradita, et ex ipsis terminis, quia causa in ratione causce cau
salitate constituitur; idem aulem est esse causam efficientem in actu, quod esse
agens. Minor ex terminis videtur etiam clara, quia per illud constituitur causa
actu agens, quod immediate intelligitur adjungi ultra potentiain agcndi; nam ca
usa dum intelligitur habere tantum potentiam agendi, non intelligitur actu agens
; ergo debet esse aliquid ultra hanc potentiam per se ac neccssario requisitum i
ntra latitudinem hujus causre; hoc autem non est nisi actio ipsa, qua sublata in
telligi non potest potcntia, ut actu agens, et illa posita, necessario est actu
agens; propter quod dixit Aristoteles, relationem agentis proxime fundari in act
ione, 5 Metaph., c. 14; ergo illa est propria causalitas agentis.
6. Secundo, quia causalitas uniuscujusque cauaae est id, quo proxime per se ac i
ntrinsece attingit cffectum, ct quo e converso effectus pendet a tali causa; est
enim causalitas quasi via seu tendentiaad effectum. Unde inter causam el effect
um quasi inter duos terminos versatur, quia per causalitatem causa intluit in ef
fectum , et etfectus procedit a causa. Sed actio est id quo causa efiiciens actu
aliter attingit suum effectum, et qno cffectus pendct a sua caii6a; nam est ipsa
met dcpendcntia effectus facti a causa faciente , ut statim signiGcabimus, ct la
tius tractabimus infra disputando de actionc; ergo.
7. Tertio, a sufficiente enumeratione, quia ad hanc causalitatem necessaria est
actio, et praetcr illam nihil aliud neccssai ium est, imo nec probabiliter excog
itari potest; ergo. Majorcm suppono utcertam, maxime in praesenti materia, ubi d
e causiscrcatis agimus; solum enim de creatione dubitari posset, scd nunc de ill
a non agimus, quanquam etiam in illa verum habcat, ut infra ostcndemus. Minor co
nstabit clare ex solutionibus argumentorum oppositoj sententiffi; nunc breviter
declaratur hoc modo, quiu, si aliquid aliud mcdiat inter potentiam agcndi ct act
ionem, quod sit causalitas agentis, vel illud est prrevium ad actionem, et aliqu
o modo radix ejus , vel subsequens ad actionem et ex illa resultans, vel aliquid
concomitanter sc habens; nihil horum probabiliter dici potest. Probatur primum
membrum; nam, quidquid cst proevium ad actionem, non pertinct ad actualem causal
itatem efficientis, sed vel ad rationem causandi pcr moduin principii quo, aut q
uod, vcl ad conditionem requisitam ad agendum; cujus signum est, quia si sistatu
r in toto illo prsevio, et ad illudnonsequaturactio,nondumintelligitur causa act
ualiter causare, sive id fiat per praecisionem intellectus,sive quia in re suspe
ndatur actio, positis omnibusaliispraerequisitis, sive id supernaturaliter fiat,
sive ex libertate causa?; slatimveroacintelligituractioinreponi impossibile est
quin causa actu causet. Secundum me*mbrum contrario modo facile suadetur; nam q
uidquid conscquitur ad actionem, est vel terminusejus, vel aliquid posterius ter
mino; ergo multo minus pertinere potest ad causalitatem primre causa;, quam ipsa
actio; nam ille est proprie ctfectus, vel primarius, vel secundarius, talis cau
sae. Tertium item membrum facile probatur, quia si solum concomitanter se habet,
ergo est per accidens ad actionem; ergo illo secluso manere potest actio; crgo
illo etiam secluso manebit causalitas agentis; ergo non potest in illo consister
e haec causalitas. Eo vel maxime quod intclligi aut declarari non potest quid si
t illud distinctum ab actione et a principiis ejus, et omnibus conditionibus prs
eviis ad illam, quod nihilominus sit necessarium ad illam. Neque hujus necessita
tis potest aliqua probabilis ratio reddi. Relinquitur ergo ut sola actio esse po
ssit causalitas agentis.
Solvuntur argumenta oljecta in contra-
rium.
8. Actio an appellari queat effectus agenlis. Actio non fit per aliam actionem.
Agens in actu constituitur per actionem in aclu. Ad fundamentum ergo prioris sen
tentiaj respondetur, aclionem proprie ac formaliter non esse ipsum effectum prod
uctum ab agente, sed esse modum talis etfectus ex natura rei ab illo distinctum;
 cujus argumentum sufficiens est, quod potest manere effectus sine tali modo, au
t variata dependenlia, quod idem est. Est enim ille modus emanatio seu dependent
ia effectus a dausa agente; potest autem effectus nunc dependere ab hac causa, e
t postea ab alia, et ita potest variari in illo dependentia c rca eumdem effectu
m, et tunc nihil aliud variatur quam causalitas agenlis, de qua distinctione act
ionis a termino nonnulla in superioribus tctigimus, et dicemus plura in sequenti
bus, partim trac-" tando de creatione, partim infcrius tractando de actione et p
assione. Quod si nomine effectus comprehendamus non solum rem pro
ductam, sed quidquid a virtute agentis manat, sic concedimus actioncm esse aliqu
o modo effcctum agentis, cum sit dependen* vel potius ipsamet dependentia ab ill
o; esse autem cffectum hoc lato modo non repugnat causalitati; quin potiu.s in o
mnibus causis, quas hactenus tractavimus, causalitas est effectus causa?; unio e
nim est effectus forms, atque etiam materire in suo gcnere, et est causalitas ut
riusque secundum diversas liabitudines. Et ratio generalis cst, quia causalitas
semper provonit a causa; et ideo, licet non propter se causetur, concausatur tam
en, ideoque latc loquendo sub effectu comprchenditur. Nec vero propterea neccsse
est ul causalitas alia causalitate causetur, aut actio alia actione fiat, quia
de ratione causalitatis est ut habeat immediatam habitiuliuem ad causam, et sit
quasi medium aut vinculum inter causam et effectum. Atque ita comparatur actio a
d suum terminum, et ad principium seu causam efficientem a qua nianal; ipsa vero
actio non manat media alia actione, alias procederetur in infiniluin, sedactioc
st ipsamet emanatio; sicut terminus motus til per motum; ipse autem motus uon fi
t per alium motum, quia est ipsainet via ad tenninum. Ex quo fit (ut ad secundum
argumentum respondeamus) impossibilc esse ut ccssante vel transacta actione dur
ct causa in actu; potest quidem durare res quse fuit causa in actu, non tamen du
rabit in ralione actu causantis, cum actu non inlluat in etfectum; unde nec tali
s effectus potest vere dici jam actu penderc a tali causa, scd dependisse aliqua
ndo in suo fieri, quamdependentiam non habuit nisi ratione actionis, qus tunc et
iam fuit, quaudo a sua causa manavit.
9. Causalilas agentis non esl modutagenii intrinsecus. Ad argumenta posteriori l
oco posita, negamus causalitatem agentis debere aul posse esse modum intrinsccum
ipsius agentis, di&tinctum ab actione, qua; abagente manat, et est in termino i
pso, vel in passo. Quod in naturalibus agentibus, qu»; agunl sola actione transeun
te, videtur nianifcstuni, quia illa non mutantur, neque aliquid acquirunt ex eo
quod agant. Neque est ulla necessitas fingendi talem modum, cum actio sit sutlic
iens, ut effectus manet a suo agentc. In his vero qusa agunt actione immanente,
si nihil aliud agant quam ipsummet actumimmanentem, etiam est manifestum, in fac
ultate agente non esse alium intrinsecum modum distinctum ab ipso actu, vel acti
one imma
nente, qni sit causalitas talis actus; nam si interdam in agonte manet, aut ab e
o non ipsaraet actio immanens immediate manat a realitcr sed tantum modaliter di
stinguitur, id suo principio, et quidquid aliud addatur tan- est accidentarium a
d rationem agentis ut sic; quam medium inter potentiam in actu primo provenitque
vel ex eo quod agens simul est suffieienter constitutam, et actionem, erit gra-
patiens, vel ex eo quod res, quae fit, non est tis contictum, et sine necessita
te, et preeler omnino distincta ab agente , sed modus omnem communem doctrinam,
quaj in his ejus.
potentiis non cognoscit nisi aut actus ipsos, 11. Ad primam confirmationem negat
ur seu actiones,et principia earum, qiue sunt vel assumptum; nam etiam in creati
one causaspecics, vel habitus. Et in voluntate nihil est litas consistit in acti
one, ut argumentum pauactuale, in quo primo cxerceatur libertas vo- lo antea fac
tum ostendit; nam cum illa cauluntatis , nisi actio clicita ab ipsa voluntatc; s
alitas temporalis sit, non potest consisteie illa ergo est causalitas effectiva
talis potentia;. in modo inlrinseco agenti; ergo debet consiQuia tamen res, fqua
j fit per talem actionem, stere in actione extrinseca; qualis autem manet in ips
a potentia, ideo talis actio est sit illa aetio, et in quo subjecto, dicemus mod
us afliciens causam agentem, non quia postea.
hoc sit de ratione causalitatis agentis ut sic. 12. Ad secundam confirmationem r
esponIn iis denique, quse per actum immanentem detur, argumentum illud rctorquer
i posse in aliquid extra se agunt, videri potest, causali- contrarium; nam ubieu
mque est una causa tatem, qua talis causa extra se agit, esse ac- formaliter, id
est, una causatio, ibi est una tum vel modum in illa manentem; tamen re- actio,
et e contrario, ubi multiplicanlur acvera non est, quia ille actus, qui raanet
in tali tiones, multiplicantur etiara causalitates; sicausa, non est formalis ca
usalitas, qua; con- gnum ergo est hanc causalitatem in actione stituit rem actu
causantera extra se, sed est consisterc. Quocirca, si generatio ignis suaut prox
imum principium agendi, aut appli- matnr ut includit allerationem prrecedentem c
atio principii proximi, a quo oritur causali- et generationem substantialem, fat
emur quitas. Quod videre licet in Deo ipso, qui maxi- dem illas esse duas action
es; tamen eodem rae agit ad extra per actum in se manentem; modo sunt diue causa
litates; si vero sit sernam cum hic actus in Deo sit eeternus et im- mo de sola
causalitate substantise , negamus mutabilis, actualis tamcn ejus causalitas in i
bi esse plures actiones, sed est una et eadem, tempore ponitur, quia Deus non ac
tu causat, qua et fit totum compositum, et educitur fordonec effectus fiat, ct i
deo talis causalitas non ma de potentia materia;, et unitur illi; nam potest ess
e aliquid in ipso Deo, qui mutari in his omnibus solura denotantur plures hanon
potest, sed in creatura, qme iit aut mu- bitudines , quas eadcm actio habet ad s
uum tatur. Nunquam ergo causalitas agentis est subjectum, vel ad terminum formal
em aut modus intrinsece atficiens ipsum agens , ut totalera ; in generatione aut
em hominis pecusic. liari ratione distinguitur actio productiva for
10. Nec verenecesse est, ut in hoc sit om- mse ah unitiva (quidquid aliqui dican
t), quia nimoda similitudo inter omnes causas, quia illa forma non pendet a mate
ria, ut a propria non est omnium eadem ratio; causse enim causa suee productioni
s , pendet tamen in materialcs et formales sunt intrinsecae; causa unione; actio
autem qua forma unitur, et vero efficiens ex suo genere est extrinseca. composi
tum fit, non est distincta, quia comEt comparando inter se materiam et formam, p
ositum non potest aliter fieri quam unienhsec est quodammodo magis intrinseca.qu
ate- do formam materia> 1. nus est magis piopriu, et determinans materiam afiici
endo illam. Et ideo inter causalita
tes harum causarum cst quaedam proportio- 'LeKe Scotum, 7 Metaph., q. 10; et Ant
.
nalis dissimilitudo. Nam causalitas formee Andr., q. 13; Zimar., theorem. 100; D
urand.,
est modus intrinsecus, et in rc idem cum m d. 1, q. 4, ad ult.
forma; causalitas autem materise potest
dici intrinseca , quatenus cst intime in
ipsa materia , non est autem modus ita
identificatus illi sicut forma;; causalitas au
tem agentis per sc est extrinseca, et tam di
stincta ab agente quam ipse effectus; quod
« IndietroContinue »
- Page 30 -
Web
Immagini
 Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
actionem in se, quia impeditur ne illam dif- solis et aliarum influentiarum ccel
estium ge
fundat, nullamhabet verisimilitudinem, quia, nerari hujusmodi exhalationes ex te
rra, qure
ex eo quod cesset agens ab actione in aliud, ob densitatem suam et siccitatem, q
uam, per
non fit capax actionis in se, nec majoris in- se loquendo, majorem habet in infe
rioribus
tensionis. Alias, res existens in vacuo hocip- partibus, apta matcria est ut ab
ea hujusmo
so se intenderet, quod non potest agere in di exhalationes excitentur. Et fortas
se pluri
aliud. Item, quia effectio majoris intensionis nue ex his aestivo tempore ibi ge
neratae, pus
excedit propriam virtutem ; ergo, licet agens tea diutius ibi detinentur ob caus
am supra
impediatur ne in aclionem sibi proportiona- dictani. Illre autem, cum sint subti
liores aqua,
tam prodeat, non ideo polest cfficere in se illi facile miscentur, dum ascenderc
conan
actionem, quae propriam superet virtutem. tur, et ita facilc poterunt ejus frigi
ditateiu
18. Alii ergo, non invenientes viam ad de- temperare, saltcm continue in illam r
eagenclarandam hanc actionem, negant esse in do. Fortasse etiam aer inclusus in
cavernis rebus talcm actionem, et ad experientias res- vel poris terrae, cum nat
ura sua calidus sit, pondent esse apparentes, non veras, et hu- ob camdem causam
calidior est, et ad illam jusmodi apparentiae variae excogitantur cau- actionem
juvat. Alter modus hujus actionis sae, quae fictae sunt, et sensui repugnant; d
eclarratur aliis exemplis : primum est dc quanquam Galenus , lib. 3 de Simpliciu
m aqua puteali, quce teinporc a?statis est frigimedicam., facult. 3, in hanc sen
tentiam pro- dior; nam exhalationes calida;, a quibus capensus sit. lefieri poss
et, ibi non consistunt, sed celerins
19. Duplex modus declarandi actionem per ascendunt, tmn quia medium, eo quod sit
antiperastasim. Balnew et animalis ventri- calidius et rarius, non impedit; tum e
tiam culum cur Aieme catidiores. Idem de aqua quia eo tempore illaj exhalationes
subtiliores puteali. Dicendum est ergo, duobus tautum sunt propter vehcinentiorem
solis influenmodis intendi qualitatem aliquam occasione tiam. Atque ita remoto a
gente contrario, circumdantis contiarii, scilicet, vel ab extrin- aqua ab intrin
seco frigidior fit, non quani seco agente, quod ea occasione ibi includitur natu
ra ejus postulet, sed quam antea esset ac detinetur, vel, e converso, quia per e
am dum a contrariis suis plus pateretur. Hoc occasionem recedit extrinsecum corr
ampens, etiam modo evenit ut aqua frigida soli iu a-set statim rcs ab intrinseco
se reducit ad na- tate aliquantulum objecta, frigidior fiat; nnm turalem statum
, qui illam majorem intensio- calor extrtnsecus efficit in medio, vel in exnem p
ostulat; et ita fit ut nunquam qualitas terna superficie aquae,aut in vasc quod
illam intendat seipsam. Priorem modum tetigimus continct, aliquam raritatem, et
tunc si quid sectione praecedente, ubi ex Aristotele dixi- vaporis calidi aquam
circumdabat, vel ei mus, balneas in hyeme esse calidiores, quia permistum erat,
evaporatur facilius, et inde a medio frigidiori calor in eis includilur atqne fi
t ut aqua ad naturalem statum magis se reimpeditur ne foras erampat, quod de cal
idis ducat; et fortasse ctiam condensatur amplius exhalationibus declaravimus. S
ic etiam ven- non solum ob dictam causam, sed etiam octer animalis calidior est
in hyeme, quia ani- casione vitandi vacuum; atque ex hoc etiam males spiritus in
tus retinentur, eo quod fri- capite frigus crescit. Legatur Aristoteles , gidita
s aeris cutem et poros stringit, ut Ga- sect. 24 Problem., q. 13, et 1 Mcteor.,
c. ii. lenus notavit, declarans citatum aphorismum Altero ergo ex his duobus mod
is possunt Hippocratis , et eleganter Aristot., sect. 2 omnes experientiae simil
es declarari, ut nunProblem., q. 29, ubi alia exempla adducit. quam necesse sit
admittere idem intendere Et ex eadem causa ( opinor) provenit, quod seipsum secu
ndum eamdem qualitatem; in hyeme aqua putei sit calidior, quia, nimi- nam quando
 illa intensio est ab intrinseco ram, aliquaa exhalationes calida». in cavernis pe
r naturalem dimanationem , tribuitur geterrae generatae impediuntur ne ascendant
neranti.
existente medio densiori et crassiori propter
mnjorem frigiditatem. * mulhludo agentium, seu densilat materia*
20. In qua tamen cxperientia duo sunt dif- ****'' conferat ad intensionem action
is. ficilia. Unum, undc sint ibi tales exhalatio- 21. Quorumdam sentcntia affirm
ans. In nes. Aliud, quomodo possint, cum sint te- tertio argumento duae petuntur
difficnltates: nuissimae, agere in aquam, qua? frigidissima una est, an qualita
s existens in densiori subest. Ad primum vero dicendum est, virtute jecto possit
in alio rariori intendere sibi si
milem ultra suum gradum: seu, quod idem cst, an plura agentia partialia vel plur
es partcs ejusdem agentis propter majorem applicationcm ad idem passum sibi simi
le in qualitate, et aequalc in gradu, possint intendere qualitatem ejus. Multi e
nim ita aflGrmant, ut Marsilius, 1 dc Gener., qua;st. 19; etSoto, 2 Phys., qua;s
t. 2; et Niphus , I de Generat., suo text. 195, dub. 2, queest. 2. Ratio eorum e
st, quia virtus agentis non solum crescit ex intensione forma?, sed etiam ex mul
titudine, dicentc Aristot., 8 Phys., text. 80, in majori magnitudine majorem vir
tutem existere; ergo si lota illa virlus magis applicctur eidem passo, ut fit qu
audo agens est densius , majorem etiam effectum faciet. Et confinnatur communi e
xemplo supra posito de ferro candcnti, et dc duobus luminosis Jsequalibus, et as
que applicatis eidem parti aeris. Item de actibus ajqualibus multiplicatis, qui
intendunt habitum, et de guttis a?qualibus a>quc cadentibus, quae tandem cavant
lapidem. Et confinuatur secundo; nam aer in hycme congelat aquam, quia, nimimm,
intendit frigiditatein ejus ultra eum gradum frigiditatis, quem in se habet; nam
si ipse esset tam frigidus, ctiam condensaretur, et fieret aqua.
22. Neque existimant hi auctores hanc suam sententiam esse contrariam doctrinae
tradita? de dissimilitudinc requisita inter causam efficientem et passum, scd ai
unt, sicut simile agit in simile secundum formam, si sit dissimile in gradu, ita
etiam posse id, quod cst similc in forma et gradu, agere in aliud simile, si si
t dissimile in virtute et potentia; ita vero in pra^senti accidere; nam calidum
ut quatuor valdc dcnsum, licet non excedat in gradu aerem, neque manum a?que cal
idam, excedit in virtute et potestate. Quia ha?c non cominensuratur soli intensi
oni, ut dictum cst. Et declaratur pra?terea, quia illud calidum deusum habet vim
producendi in alio totam formam quam in se habet; quia crgo in passo rariori no
n potest illam mulliplicare ob incapacitatem ejus, auget illam intcnsive.
23. Jtfjicitur sententia relata. Jtesolutio g ittestionis. Hanc sententiam cxistim
o falsam, et contrariam principio posito, quod hoc sensu accipiendum est, scilic
ct, nullam rem posse quippiain agere in aliam sibi similem secundum eam formam,
in qua similes sunt, neque ei posse addere perfectionem seu intensionem, si supp
onanlur essc perfecte similcs, id est, non tantum in specie,
sed etiam in gradu intensionis, quod Aristoteles, cilato loco de Generat., dicit
, si sint omnino similes. Quocirca adargumentum factum dicendum est, multitudine
m forma? cum eequali intensione, sive in uno agcnte valde denso, sive in multis
quantumcumque applicatis, non sufficere ut intendat in alio similem foimam ultra
illum gradum, quem talis forma habet in agente. Ha?c est communior sententia, q
uam tenet Paulus Venetus, in Sum. de Gener., c. 23 ; Albertus de Saxonia, 1 de G
enerat., qiuest. 15; et Astudillo, q. 21; et optime Victoria, in relect. de Augm
ento charitatis.
24. Ratio a priori est jam tacta, quia agens actionc sua intendif assimilare sib
i passum, quo fine consecuto, cessat ejus actio; sed si passum faclum est simile
in forma et gradu, jam est perfecte simile; igitur non ultra progreditur actio.
 Nec dici potest nondum esse perfectam similitudinem factam, quia passum non est
assecutum lantam formse miUtitudinem, quanta est in agcntc: tum quia multitudo,
vel paucitas formaj non pertinet ad rationem ipsius formaj seu qualitatis, sed
provenit ex subjecto scu quantitate, et ideo illa non est dissimilitudo in forma
, sed inaequalitas in quantitatc; unum enim album non dicetuv dissimile duobus a
lbis, quia non est plura, sicut illa, sed dicetur inajquale; per actionem autem
non intenditur talis a?qualitas, scd similitudo in forma. Tum etiam quia talis s
inulitudo, vel pntius tequalitas est impossibilis, supposita capacitate subjccti
rari aut densi, seu, quod idem est, supposito quod passum sit unum et agcntia p
lura. Neque etiain est verum, eam inuequalitatem compensari posse majori intensi
one, tumquia sunt quantitates seu perfectiones diversarum rationum; tum etiam qu
ia potius per illam majorem intensionem fieret nova dissimilitudo in gradu, mane
nte eadem inaequalitate in multitudine forma\
25. Secunda ratio est, quia iu forma remissa, quantumvis multiplicata in multis
ac differentibus subjectis, aut in multis partibus ejusdem subjecti, non est vir
tus sutliciensad etficiendam majorem intensionem in simili forma; ergo. Patet an
tecedens, quia imprimis non est ibi formaliter talis virtus, cum non sit formali
ter talis intensio in ea forma. Suppono enim intensionem non esse aggregationcm
plurium similium graduum in eadem parte subjecti, sed proprium et per se augment
um ejusdcm qualitatis in eadem parte subjecti, quod augmentum, verbi gratia, ut
octo non esset, ctiauisi duo cnlores ut quatuor in eadem parte subjecti ponereut
ur, de quo inferius suo loco dicam; ba-c ergo pcifectio inulto minus esse potest
formaliter in multitudine formae reniissa- existente in multis subjcctis. vel p
aitibus subjecti. Neque ctiam est ibi eminenter, cum illa forma secundum speciem
sit ejusderu rationis, secundum graduin autem sit infcrioris rationis in singul
is partibus subjecti, et conscquenter in omnibus etiam simul sumptis. Nam in mul
tis rebus cjusdem rationis non est eminentior virtus quam in singulis, cumeminen
tia virtutis postulct formam seu naturam superioris rationis. Neque etiam polcst
dici es~e vutualiter illa intensio in illa forma ob multitudinem ejus, quia con
tinentia virlualis, ut ab eminentiali distinguitur, soluui tribuitur virtuti ins
trumentaria;; non potcst autem boc modo'attribui illa intcnsio mullitudini foriu
ua inferioris intensionis , et ejusdem rationis , tum quia talis forma, dum agit
sibi similcm, non tam se geiit ut instrumenluiii, quam utproprium principium ag
cndi, ut supradictum est; tum etiam quia non potcst signari principi le ageus, i
n cujus virtute dicatur efficere illum eflectum; imo illa multitudo formoe per s
e non est instituta ut sil instrumentum alicujus actionis, scd est quasi uggrega
lio quaedam instrumentorum ejusdem rationis.
26. Absurda ex opposita scntentia. Tertio argumentor ab incommodis, quia ex oppo
sita sententia sequitur primo, tres res calidas ut quatuor posse se ellicere ad
inviccni summe calidas, si duaj simul junctae intendant calorem tertiae usque ad
quintum gradum, et illa rursus alias rcddat sibi similes, et ita procedant usqu
c ad summum. Secundo, simililcr sequitur, aquam calidam ut quatuor, secundum omn
cm, partem posse sc redderc calidiorcm in quocumque gradu; nam dua- partes extre
ma;, verbi gratia, efficient in intermedia, et intcndent ejus calorem, et illa r
ursus clliciet in partes extrcmas. et sic procedet actio usque ad summum. Ha;c t
amen et similia sunt plane falsa, et contra expcrientiam. Tertio scquitur per ac
lus remissos infendi babitum, ita ut ad intensiorem actum inclinct, quod eliam e
st falsum, ut suppono.
27. Ut respondeamus fundamento contraria; sententia;, advertendum est primo, ali
ud esse virtutem agendi crescere ex multitudine
forma1, aliud crcscere quoad vim producendi effectum pcrfcctiorem intcnsive ; il
lud enim generalius cst, ct cx illo non reete colligunf boc posterius auclorcs i
llius sententiae. Augelur crgo illo modo virtus agendi non intensive, sed extens
ive, et ideo uon augelnr ut possit intensiorem cfleclum pioducere, quam sit ipsa
forma, quaj est ralio ageudi, sed ut suum adaiquatum cflectum facilius, veiociu
s, fortius, et ad majorem distautiam, cu'teris paribus, possit efliceic. Unde di
cipotestaugeri quoad modum faciendi, nonquoad rcm quam potcst faeere. Et similit
er, quando multitudini forina; adjungitur densitas partium subjecti, multum juva
t ad hunc niodum actionis, quia tota illa multiludo forma; melius applicatur pas
so, et ideo conducit ad promptioreni actionem; non tamen potest se sola conducer
e ad meliorem ellectum, quam in virtute formae contineatur, quia illa applicatio
soluin est couditio quai per sc nou conducit ad agendum, nisi supposita virtute
.
28. Sccundo est observandum, sermonem esse de mullitudine forma', qua; omninoa^q
ualis est in cssentia et gradu formw passi; nain si conlingat qualitatem agentis
essc quoad cssenfiam ct spcciem altcrius rafionisabw qua1 fit in passo, et emin
enter contiuereilLira. quamvis in suo ordine esset rcniissa, potest esse princip
ium efficicndi inferiorcm qualitatem in suis gradibus intensam, ut in superioril
ius tactum est; nam illa supenor qualitas in quocumque gradu ratione sua; essent
iK possct eiu:iicntcr contincre totara latitudinem inferioris qualitatis. Nequc
tunc simile agerct in similc, etiamsi qualitas, vcrbi gratia, ut unum, qualitatc
m ut unum intenderet. quia cssent diversarum rationum, ct illa potius esset qua;
dam proportio quam propria similitudo. Dcinde contingere etiani polest ut multif
udo forma' conducat ad intcnsioreu) effcetum, quando eflectus nou ada^quaf inten
sionem formaj agentis; ut,verbigratia,quando una lucerna illuminat aerem, non pr
oducit in illo tam intensum lumen, quam in se habet, et idco recte tieri potest
ut duae lucernae simul sumpta" et inter se a;qualis intensionis, lunicu iutensiu
s in aere producant, quam quaelibet per sc posset; tunc eninicessant rationes fa
cta?, quia passum minquam est factum perfecte simile agenti; ruui ergo in agcnte
non solum sit major mullitudo forma;, sed eliam intensior forma, polest in eo e
sse virtus ad iutendendum eflectum. Unde in quolibet illorum agcntium per se eri
t fornia productiva totius illius intensionis; quod autcm unum agcns pcr sc solu
m totam illam non produceret, provcnire poterat, vcl ex indisposilionc passi, vc
l ex distantia, vcl cx alia simili causa. Et tnnc multitudo formae intensa; opti
me confcrrc potcst ad intensiorem effectum producendum, qui tamen non exccdat in
tensionem causaj.
29. Duo similia, seu inrcqualia tigenlia, an s<i mutuo j uvcnt in aclionem. Mujor
diftkultas est, si concurrerent simul duo agentia ina?qualiter intcnsa, an posse
nt se juvare ad producendum intensiorem cffectum, qui licct non cxcedat absolute
totam intensionem causa;, cxcedat tameu intcnsionem alterius partialis agentis
babcntis formam minus intensam, ita ut licct qualilas remissa, quantacunque in m
ultiludine sit, pcr se non possitqualitatem sibi similem in gradu intcndere , ta
men cum consortio intcnsioris qualitatis possit ad intensiouem juvare, ct coopcr
ari.Tunc enim vidcntur etiam ccssare rationes factaj; nam in taii agentc totalie
st absolutc intensior forma, et virtus sutliciens ad illum effectum, ct inferior
cs gradus qualitatis conjuncti superioribtis possnnt concurrere ad quoscunque gr
adus alterius qualitatis similis ; ut, Yerbi gratia, quando calidum ut octo intc
ndit calorem ut quatuor, non tanlum coucurrit ad quintum gradum, vcrbi gratia, p
er quiniiim sui caloris, vel per superiores, sed pcr totum suum calorem; sicut e
contrario, quando facit primum gradum non id cllicit per primum, sed per totum
suum calorem. Cujus signum est, quia ad ellicicndum primum vel quintum gradum, m
ajorem vim habet calidum ut octo, quam calidum ut quinquc, vel ut unum, cffitcri
s paribus; nam et majorem resislentiam vincet et velocius aget; ergo signum est
non agerc solum per gradum similem, et ca'teros se habcre concomitanter ct quasi
per accidens ad illam actionem, scd revera ad illam concuiTcrc. Et ratio cst, q
uia, ut omnes juvcnt ct concurrant, satis est quod in oinnibus et singulis sit c
ssenlia caloris, quamvis nou sit iu singidis gradibus illa peculiaris similitudo
, quaj cst inter gradus ejusdem omnino rationis; satis cnim est quod illa simili
tudo sit in tota forma, qux- est principium agendi. Sic igilur ctiam plurcs form
a; rcmissa:, conjunctae iutensiori, poterunt concurrcre cnm illa ad inlensiorcm
effectum producendum. Est crgo boc probabilc, nec rationcs factse ita contra ill
ud uiilitant, ut facile ex dictis patet, et potest conferre ad salvandas aliquas
expe
rientias, ut in superioribus tactum est, et statim ctiam videbimus.
30. Non tamen omni difficultalc caret; naui si forma rcmissa, conjuncta intensio
ri, agit ad intensiouem sibi similis, cur non potius agel ad inlensionem suiipsi
us? Item, quia alias calidum ut octo, a-que vicinum duobus calidis ut quatuor, c
mn uno et per illud ageret ad intensionem allerius, et e converso. Posset tamcn
responderi, ex peculiari disposilione passi, aut partialis agentis provenii e, u
t unum partialc agens remissum magis cooperctur intensiori agenti ad intendendam
similem formam in alio subjecto, quam in se, vel quam aliud simile, ut cx dicen
dis facilius constabit. Est ergo boc probabile. dc quo plura inferius.
31. Ferrum candcns qualiler igtunt generet. Ex bis ergo satis est cxpeditum fund
amcntum contiaiiGe sentcnlia;. Ad primam vero cxperientiam a nobis allatam dc fe
rro candenti, communis omnium pbilosopborum consensus etresponsio est, in eo ess
e aliquem ignem inclusum in poris, quaravis nos latcat; a quo ignc in candcntis
fcrri poris incluso provenit illa inajor intensio, quam sensibus fucile experimu
r, quamvis vcbementia et cclcritas actionis proveniat ex consortio fcrri ct dcns
itate illius. Signum autcm, quod ibi sit aliquis ignis inclusus ct contentus (ut
modo diximus) in poris ferri, sumi potest ex fulgore, quiab ignc scmper proveni
t, ut dixitPlato in Timajo. Item hoe ipsum ostendi potest rationc neutiquam cont
emnenda, quia ferruu) non est sine poris, in quibus solet esset aer; ergo cum ca
lefactio vcliemens iuterccsserit, vcrsus crit iu igncm, vi et ellicacia calefact
ionis tam intens;e ac vchementis. Ae denique nunquam Qt tam vehemens calefaclio
in aliqua matcria aut subjecto talis calcfactionis capaci, quin aliqme cxhalatio
nes ab ea secernantur etinflammentur, seu in ignem vertantur. Alii respondent lo
iigc alia ratione, esse nimirum in ferro summum calorem, qui esse potcst, et hoc
sine forraa iguis propter alias dispositioncs rcpugnantcs igni, et conscrvantes
ibi formam ferri. Sed dillicile crcditu est illas dispositiones, qua; in ferro,
tanquam in subjecto sibi proportionalo et connaturali,connaturaliter cxistunt,
nonimpcdirc etiam tantum intcnsionem caloris, cum illi etiam rcpu^ncnt ex natura
rci. Aliam responsionem supra ego insinuavi, quod in materia sicca ct disposita
potest generari ignis absque prtevia calefactione summa, quod potest facile def
endi, et eo posito non sequitur esse in ferro summum calorem. Prima vero respons
io sufflciens est.
32. Actus remissi an augeant habitum. Ad cxperientiam de actibus remissis adducta
m respondetur, potius probare oppositum, quia juxta communem senteutiam non inte
ndunt aut augcnt liabitum; quamvis lioc longiorem expositioncm requirat, quam su
o loco magis ex professo trademus. Ad aliain de guttis cadentibus respondetur, s
ingulas aliquid agere, quia paulatim disponunt subjectum, quod reddunt aliquantu
lum mollius; alias si subjectum maneret a»que indispositum, nihil plus agere posse
t secunda quam prima, nec centesima quam tertia; qua?libet tamen agit in passum
di&simile; nam ex se, verbi gratia, erat siccum, et in principio humectari incip
it juxta proportionem et virtutem guttaj cadentis; quia vero posteriores inveniu
nt passum magis dispositum,plusagunt, nulla tamen agit ultra propiiam intensione
m et virtutem. Ad tertiam, de gelu, negatur imprimis aerem plus frigefacere aqua
m quam ipse sit frigidus, sed ad summum potest impedire omnino ne ab extrinseco
agente calefiat, et tunc ipsa aqua se reducit ad summam frigiclitatem, quam natu
ra sua potest habere. Quod si illa frigiditas suflicit ad congelationem, jam non
provenit ab aere; si vero non suflicit (ut revera videtur non sufficere, alias
aqua in suo naturali statu existens semper esset congelata), etiam tunc qucerend
a erit alia causa illius congelationis prceter aerem, qui aer solum dicebatur in
frigidare. Existimo autem congelationem provenire ex diminutione humiditatis aqu
ce, atque adco cx aliqua infiuentia ctelesti exsiccante; nam illa siccitas sic a
ffecta et attemperata cum tali densitate et frigiditate materice congelationem p
erficit; nulla ergo qualitas ibi intervenit, quae a remissiori qualitate ejusdem
rationis intendatur.
De aclione reflexa.
33. Altera dubitatio in eodem argumento pctita est de actione refiexa, in qua fa
teutnr aliqui formam remissam pcsse intenderc seipsam, nedum sibi similem. Quam
sententiam ita absolute et universaliter sumptam supra rejecimus, et iterum stat
im aliquid contra illam addeinus. Alii dicunt per reflexionem multiplicari radio
s solarcs, verbi gratia, circa eamdem partem medii; nam quia ex se possent (inqu
iunt) ulterius pertransire, majorem
sphceram obtinentes, ideo cum corpori occurrunt, quod eorum diftusionem impedit,
ad idem passum, a quo reverberantur, redcunt, et ita fit rctlexio. Sed nisi hce
c dicanlur per metaphoram , plane sunt falsa, ct rationi aperte contraria; nam f
inguntur esse radii corpuscula quaidam, quaj a sole orianlur, quod de omni agent
e fuit placitum Democriti, ab Aristotele, et omnibus philosophis rejectum, ut ge
neratim notavit D. Thomas, 1 par., quaest. 113, art. 1, et specialiter deluminc,
quaest. 67, art. 2.
34. Explica ndw quwstionis primus modus improbalur. Duobus ergo modis intelligi po
tesl, aetioneminmedium esse intensiorem propter rcflexionem. Primo,quiadum agens
principale in minori sphrera opcratur, inteiisius agit in partilms ejus quain si
actio ejus ad majorem sphaerain ditfunderetur: quod principhim por se quidem ap
paret probabile, nam virlus tinita, ad plura applicala, minor est in singulis; e
rgo e converso colleeta ad pauciora, fortius aget in singulis; ergo ctiam aget i
ntensius, intra latitudiuem tamen suce virttitis et intensionis. Sic igitur igni
s calefnciens hanc aulam, cum possct multo majorem sphseram simul calefacere, qu
ia tamen actio ejus intra cancellos aulae detinetur, intensiorem calorcm facit i
n hoc aerc quam alias faceret, ct idem proportionaliter cst de sole illuuiinante
. Quamvis autem tunc diciturintensioesscmnjor proptcr reflexioncm, tamen revera
illa reflexiosic exposita, ex parte coiporis in qwo fit, solum est impedimentum
ne actio nlterius progrediatur. Ex parte autem principalisagentis est efficacior
actio, majorque sun; virtntis applicatio.
3o. Sed hic modus explicandi reflexionem. et actionem per illam, quamvis in eo q
uoJ affirmat, probabilis sit. non tamen solus sufficit, ut videtur, ad salvandum
omne id qnod experientia ostendit in hujusmodi rellexione. Primo quidem, qnia s
i corpus, in quo fit rfr flexio, solum desemret ut diffusionis impedimentum, rat
ione cujus virtus primi agenti' quasi unita ad minorem sphaeram, fortius in illa
m agit, quodlibet corpus objectura in codem puncto, et a>que impediens extensiou
em sphaera?, wqualem faceret retlexioncm; nam oequalem omnino occasionem pra?bcr
et primo agenti, ut fortiusintenderet actionem suara.ct viressuas(utitadicam)dup
licaret; consequen? autem cst aperte contra expericntiam; aam res nigra, verbi g
ratia, caHeris paribus. non facit a;qualem reflexionem lucis, ac res alba;
« IndietroContinue »
- Page 31 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
 Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
esse dissimile secundum eamdem partem; tum quia fieri potest ut aliunde provenia
t
ergo non est neeesse ut semper passum sit illa superior virtus, nimirum ex major
i den
agenti dissimile. Uicetur fortasse, quando ^itate, aut ex aliis conditionibus su
bjecti; tum
aliquid in se agit, seniper operari pcr virtu- maxime quia non scmper videtur ne
cessarius
tcm alterius rationis a forma quam in se agit, ille excessus cx parte agentis ,
alioqui nun
ct ita in principio actionis esse sibi dissimile, quam passum possct reagere in
suum agcns.
quatenus nou habet formaliter illam formam, Quia vel superatur ab illo in virtut
e, vel non;
sed tantum virtualiter. si non superatur, et nihilominus ab illo pati
2. Secunda. Scd contra hoc argumentor tur, jam in agentc non rcquiritur excessus s
ecundo, nam interdum aliquid agit in seip- virtutis; si vero superatur, ct nihil
ominus in snm eliam per eamdem qualitatcm formali- illudrcagit, ergo ad reagendu
m non requiriter; calor enim vel frigus alicujus corporis, tur exccssus virtutis
; at vcro rcactio, vera ac quando circumdatur ab agente contrario, so- propria a
ctio cst, ct causalitas effectiva ; ergo Iet seipsum intendere, et quasi tortifi
care ad ad hanc non scmpcr estnccessarius excessus resistendum, vcl debellandum
aliud, ut patet virtutis; crgo nec dissimilitudo in forma scu in calorc ventricu
li, qui hac rationc tcmpore ralione agcndi. Tandem tieri potcst, ut actio hyemis
fortior cst, ut experientia ostendit, et sit coseva agenti, ut illuminatio soli
; tunc tcstatur llippocratcs, aphorismo 15. Idem pa- autcm nunquam interccdit di
ssimiiitudo intct in aere existente in cavcrnis vel locis in- tcr agens et patie
ns, quia sempcr fuerunt fimis, qui tempore hycmis calidior cst. Nec similia.
potesthoc tribui extrinseco agenti, c >in illud
contrarium sit, et non possit qualitatem sibi Notationes ad resoluhoncm queeslio
ms. oppositam intendcre. Neque etiam potcsttri- 3. Dissimilitudo interagens et p
assumpro
bui dimanationi nattirali ab intrinseca foima, inilio actionis attendenda. Adver
tendum
lum quia hrcc ex se scmpcr est maxima quoo est, cum inquirimus an cfTiciens rcqu
irat
esse potest, cnm sit mcre naturalis; nequo passum sibi dissimile, non csse sermo
nem de
est rur augcatnr propter circumstans contra- fineactionis, scd dc initio, scu de
dispositione
rium, imo inde potius deberet impediri; tum et proportione, qme antecedere debet
intcr
ctiam quia non solum in naturali, sed ctiam agens etnassum ad actionem, quia hic
inqui
in preeternaturali subjecto invenitur ille mo- rimus conditiones requisitas ad a
gendum ,
dus ndionis, nain etiam aqua in puteis cali- non eas qua; consequuntur actionem.
Et proe
dior fit tempore hyemis. terea, quia in fine actionis non tam compara
3. Terlia. Tertio est simile argumen- bitur passum ad agcns, quam eHectus ad caulu
m, quia interdum una res agit in aliam sihi sam. Quo fit ut dissimilitudo in ter
mino actiosimilem in qualitatc et intensione, etiamsi nis non possit esse de rat
ione causre efficienactio per eamdcm qualitatem fiat. Assump- tis, cum potius in
tentio asrcntis sit reddere tum patet communi exemplo de ferro, quod passum sibi
simile. Quod si id interdum perlicet in se non habeat summum calorem, scd fecte
non assequitur, provenit ex imperfecut sex, verbi giatia, intendit similem calo
rcm tione effectus, et haac aliquando oriturcx dein palea vel stupa, ita ut illa
m comburat. El bili virtute agentis, qnod non potest vincere ad eumdem modum cal
or ct lumen medii in- resistentiam passi; aliqnando ex incapacitate tendi solet
per retlexionem a calorc vel lu- passi, et nobiliori virtute agcntis, quod unimi
ne corporis cxtreme distantis, etiamsi illud versale cst, seu causa Hiqnivoea ag
cns per in se calidius vel lucidius non sit intensive; formam supcrioris ordinis
, quam eftVctus non ut cum sol directe' calcfacit aercm et terram, potcst secund
um camdem rationcm reciperc, ealor aeris inlendilur cx reflexionc tcrra\ ct et i
deo fit similis sccundum aliquam analosimiliter intenditurlumen aeris ex rellexi
one giam, vel rationem communcm , non vero speeuli, ctc, cum tamen nec calor in
tcrra, perfectam.
ncc lumen in speculo potuerit esse intensius 6. Rei qua ngit, actio potest esse
comm.
quam in aere ex actione solis, cum magis Rursus observandum est, cum inquirimus
distcnt a solo quam aer. dissimilitudinem qua? antccedere debet intcr
4. Qnarta. Quarto, si ob aliquam cau- passum ct agens, non esse sermonem de ansa
m esset necessaria hsec dissimililndo , ma- tecessione in tempore aut duratione,
sed or xime ut agens superet in virtutc ngendi pas- dinc nalurae et causalitati
s; illa enim prior sum; eed ob hanc causam non est necessaria, licet saepe inter
cedat, per se necessaria non
est, ut rectc convincit ultimura argumcntum in principio fuctum. Neque enim dubi
lunduin est quin possit actio esse coceva agenti, quando illa successionem non r
equirit, ct absque resistentia fit. Unde, si illa sit actio naturalis, et ex sua
specie talis sit, ut possit reddere passum pcrfecte simile agenti, a principio
perficiet illam similitudinem; nam agens naturale, statim ac est, agit quantum p
otest; et ideo si agil sine resistenlia, a principio producit etfectum perfectum
; ergo secundum realem durationem in ea aclione passuni nunquam est dissiinile a
gcnti. Nihilominustnmen ordine naturas intclligi potest dissimile, quia tale pas
sum ex se, seclnsa actione agentis, non haberet similitudinem cum illo. Et ita a
ctio ilia non fit circa passum, ut jam simile, sed polius reddit illud simile; a
tque ita formalitcr Dt ex dissimili.
Resohtlio gurslirnis.
7. Agit guidque in d^ss.mUe in forma, el in materia simile. Sic igitur explicato
quffistionis sensu, facilc est ejus resolutio; dicendum est enim causam agentem
etlicere non posse in passum, nisi quatenus est sibi dissimile in forma, seu te
rmino actionis. Hoc est vcluli primum principium in pbilosopbia; tradit iilud Ar
ist., I de Generat., c. 7, text. 4G, ubi aitmaximam partem vcterum summa animi c
onsensionc afDrmasse, rem nullam simiiem a siraili quicquam pati, guod altcrum n
iliil magis ugcns aut palibile altero sit. Et text. 48 idem confirmat, quia alia
s eadem ratione idem a seipso afficeretur. Quod in scquentibus dcclarat, diccns
banc dissimilitudinem necessariam essc secundum formam seu speciem, nam in mater
ia, seu genere subjecto , potius requiritur similitudo inter agens et patiens, q
uod paulo inferius declarabimus. Idcm principium supponit Aristoteles eodem prim
o lib. dc Gener., cap. 9, dum ait, agens cgcre. quatenus est actu, pati rero jt
is.w.m ut est inpotenlia. Quod etiam docet toto lib. 1 Phvsicor., et lib. 3,in p
rincipio, et lib. 7, a text. 35, et lib. 8, a principio. Et expositores bis loci
s generatim- ita sentiunl, quamvis nonnulli in aliqnibus particularibus actionib
us non rccte id dcclarent, ut respondendo ad difficultatcs videbimus.
8. Conchtsionis ralio. Absurda ex oppo sito conclttsionis. Ratio aulem tacta cst
, quia ngens agit quatenus est in actu, et ad agendum requirit passum, quod sit
in potentia; sed id quod est iu potentia, ut sic, est
dissimile ei quod est in actu, ut sic; ergo. Mujor quoad priorem partem constat,
qnia agere, est communicare, seu dare esse, et ideo necesse est ut tale esse su
pponatar actualiter in causa, vel formaliter, vel eminenter, juxta modum et dign
itatem agentis; nemo enim dare potest quod in se aliquo modo non habet. Et eadem
fere ratione probatur altera pars ejusdem propositionis, quia dum agens comraun
icat suum esse passo, reducit illud de potentia in actum; ergo passum, at tali a
ctioni substernitur, supponitur in potentia. Et ideo in primo Physicorum, privat
io ponitur inter priucipia ad generationem necessaria ex parte materire , qua; p
rincipia in omni mutatione, vel actione, qure fit ex subjecto, proportionaliter
necessaria suul. Ab incommodis etiam optime confirmavit conclusionera Aristotcle
s, quia alias nulla csset ratio cur ex duobus siinilibus unum potius in aliud ag
eret, quain e converso. Itcm, quia idem posset seipsum intendere. Item, nullus e
ssel finis actionum, sed post perfectam pugnam inter contraria, el comparata vic
toria, ct assimilato passo, tunc denuo inchoaretur aclio. Ac deniquc, ut Arislot
eles ait, /i"C modj nihil vindicari poterit, negue ab occasit, negite a motu.
Corolhria ex pr<rcedenti resolitlignt.
9. Atque ex his rutionibus sequitur primo, dissimilitudinem per se nccessariam i
nter causam agcntcin cl patientcm, solum esse cam qua> est inter bubitum et priv
ationem, seu inter rem constitutam in actu, vel existentera in potentia; nam si
in passo supponatur capacitas ad recipiendam formam, et agcns habeat virtutem ad
producendam illani, nullam aliam dissimilitu lincm ex parte passi requirit, nis
i quod careat tali forma; quia neque ex rutione motus aut actionis, ncque ex ali
o generali principio, alia potcst in universum requiri. Unde, quod in rebus gene
rabilibus et corruptibilibus invcniatur non solum ha?c dissimilitudo , scd ctiam
positiva oppositio et contrarietas, uon est cx ratione causaj cfficientis ut si
c, sed cx eo quod tales res ita sunt instituta?, ut mutuam inter se pugnam et ac
tionem habere possint, et ex se inviccm gcnerari el corrunipi secundmn speciem.
Kst autem animadvcrtendum, inter causas eflicientes quasdam esse univocas, alias
vero a?quivocus; quoe voces jum supra explicuimus; agimus autem de causis princ
ipalibus, nam cx iilis fucile est doctrinam ad instrumcntales accoinmodare. Iu c
ausis ergo univocis dicta conditio propriissime et formaliter intercedit; nam cu
m agens introducat in nassum formam rjusdem rationis cum illa per quam agit, sup
ponit in passo carentiam ejus, et consequenter supponit formalem dissimililudine
m cnm illo.
10. At vero causa aequivoca non inducit in passum formam ejusdem rationis, atque
adeo formaliter similem suae formae per quam agit, et ideo proprie non supponit
in passo formalem dissimilitudinem, id est carentiam illius formae sccundum spe
i iem quam in se habet, scd supponit dissimilitudinem inter passum , ut actioni
supponitur, et ut per actionem perficitur , et consequenter etiam supponit in pa
sso carentiam illius similitudinis, qunc inter formam aliquam formaliter sumptam
, et uliam qure eminenter continet illam, intercederc potest. Et ratio est clara
. Primo, causa a?quivoca non facit formalem similitudinem, sed eminentialem tant
um (ut ita dicam); ergo proportionalem tantum dissimilitudinem praerequirit; nam
sola privatio formae, quae terminat actionem agentis, ad actionem necessaiio su
pponitur. Etenim ad actionem non requiritur quod passum careat forma, quae est f
ormaliter in agente, si illam non est formaliter, seu ejusdem rationis recepturu
m; sed solum oportet ut careat illa forma , quae in ipso est introducenda, et fu
tura est terminus actionis, etiamsi in agente solum sil virtualiter seu eminente
r, quia privatio ad actionem requisita non opponitur fornialiter illi formae quo
e est principium actionis, sed illi quu3 futura est terminus ad quem actionis, c
um talis privatio habeat rationem lermini a quo. Sic igiturdissimilitudo necessa
ria inter hujusmodi agens et passum non oportet utsit formalis, sed sufficit ero
inentialis, ut declaratum est. Et hac ratione unum grave potest movere aliud deo
rsum, etiamsi sint in gravitate similia, vel etiamsi simul deorsum moveantur, et
in hoc etiam sint similia, quia formalis terminus illius motus non est gravitas
, sed Ubi inferius, quod quodammodo continetur virtute in gravitate, et ideo ill
ius privatio, non vero privatio gravitatis, necessaria est ad illum motum. Et id
em est de omnibus similibus, praesertim in actibns immanentibus, in quibus sempe
r actio potenrke requivoca est, de qua communiter dici solet, non tam tendere ad
producendum simile, quam ad producendum proportionale, id est, actum secundum c
onsentanenm primo, et qui sil perfectio ejus, in
quo non formaliter, sed virtute et eminenter continetur. Ideoque in illa etiam a
ctione,inter principium activum et passivum, quatenus talia sunt, supponitur tan
tiun dicta eminentialis dissimilitudo , nimirum, quod in altero contineatur emin
enter actus quem alterum non habet formaliter, donec illum recipiat a principio
activo, quae dissimilitudo semper reperitur, sive illa principia in rc distingua
ntur, sive tantum ratione, ut in solutione ad primum magis constabit.
I i. Bx qnibus capilibus inter duo non sit actio. Primum. Secundum. Secundo, sequitur
ex dictis, ad efficienliam per se requiri ut causa agens babeat vim in passum, e
t circa capacitatem ejus, quia alias impossibile esset sequi actionem. Hoc sequi
tur ex dictis; nam ob hanc causam uecessaria cst prsedicta dissimilitudo inter a
gens et passum, ut in agente, quatenus est in actu, possit esse vis ad subjicien
dum sibi passum, quod est tantum in potentia. Et confirmatur, nam, sicut impossi
bile est formam informare materiam, nisi habeat vim informativam proportionatam
raateriae, ita neque agens potest in suo genere actuare subjectum, nisi habeat v
im in illud, quia in universum actus secundus requirit actum primum proportionat
um. Ut tamen hoc amplius declaretur, advertendum est, ex quatuor capitibus oriri
posse ut inter ahqua duo non sequatur actio, loquor de naturalibus agentibus. F
rimo, si in illis non sit virtus activa. Secundo, si in altero sit virtus, in al
tero vero non sit capacitas illius formae, quam aliud agere potest, ob quun caus
am ignis non potest calefacere ccelum; et ideo Aristotelcs non posuit negationem
principium generationis seu mutationis, sed privationem, quia debet esse in sub
jecto capaci. Ideo etiam dixit in 1 de Gener., requiri inter agens et passiun di
ssimilitudinem in forma, et similitudinem in materia, ratione cujus passum sit c
apax formae agcntis. Quod tamen non est eodem modo in omnibus agcntibus verum; n
am ccelum agit in haec inferiora, quamvis cum illis in materia non conveniat, et
intelligentia movet corpus, cum quo non convenit in materia. In agentibus ergo
quse agunt actione univoca et corruptiva, est simpliciter vera illa propositio,
et de illis proprie locutus est Aristoteles; nam ibidem dixit, agens, quod conve
nit cum passo in materia, pati etiam ab illo; secus vero esse de agente superior
i, quod in materia non communicat. In agentibus ergo actione aequivoca solum req
uiritur illa convenientia secundum communem aliquam rationem ; loquimur enim dc
agentibus creatis, in quibus nulluin potest alterarc vol generare aliud, nisi al
iquo modo conveniant in maleria, saltem in communi, quia opoitet ut utrumque sit
mateiiale. In motu etiam locali id repcritur, quod movens et motum semper conve
nitint aliquo modo in capacilate recipiendi motum sibi proportionatum ; nihil en
im crcatum movero potest localitcr, nisi ipsum eliam sit mobilo , ut dc corporib
us conslat, et de intelligcntiis ctiam infra diccmus. Sed hoc quodammodo extiins
ecum est ad rationem agentis; intrinsecum autem cst, quod in passo sit capacitas
illius forma;, cujus activa vis est in agente.
12. Tertinm. Tertio impedietur actio, si illa capacitas jam sit in actum reducta.
quia tunc ctiam cessat vis agentis in passum, eo quod jam factum sit qnidquid a
b illo fieri poterat, quodcoincidit cum his quse hactenus diximus, ncmpe nihil p
osse agere in sibi simile, quatcnus tale est, quod tam est verum in agentibus un
ivocis quam in a;quivocis, loquendo de proportionala similitudine, qua: inter ea
et etfcctus eorum csse potest, ut ex superioribus constat. Ratio enim proportio
nalis ex hac eadem radicc oritur, scilicet, quia jam tota vis talis causae exple
ta est in tali passo, et ideo nihil ci superest agendum. Dices, ctiamsi passttm
sit in actu per unam formam vel qualitatem, adhitc manere posse in agcnte vim ad
introduccndam aliam similem, alioqui tota hrec qurestio reducetur ad illam, an,
scilicet, duo accidentia solo numero dillerentia possint essc in eodem subjeeto
. Respondco non posse, qnia postquam subjecti capacitas uno actu complcta est, j
am nonmanetin potenlia ad alium similcm actum, et quoad hoc verum est esse valde
conjunctam hanc qua?stioncm cum illa de pluribus accidentibus solo numero ditle
rentibus in colcm subjecto. Nam si in eadcm materia possent esse plures formtc s
ubstaiitiales, vel specie, vel niunero differentes, posset naturale agens induce
re alteranformam in materiam, qua? tantum unam haberct; crgo similiter, si subje
ctum posset habcre duoaccidentia omnino similia, quamvis haberet unum, posset al
iud reciperc a simili agente, vcl etiam a seipso, et ideo diximus supra, disp. 5
, sect. 9, non posso accidcntia solo numcro divcrsa, ct omnino similia, simul re
cipi in eodem subjecto.
13. Quartum. Quarto tandem, supposita virtute ex parte agentis, et capacitate in
passo , cum dissimilitudine et privationc , adhuc potest impediri actio ob resi
stenliam passi. ln quo est obsenandum, ad actionem ut sic, per se non requiri re
sistentiam in passo, sicut etiam diximus non esse necessariam contrarietatem, vc
l oppositionem posilivam; nam privatio ut sic non resistit, sed potius parat via
m ad actionem; quidquid ergo resistit, icducitur ad positivam contrarietatem vel
repngnantiam, et ideo per sc non requiritur ad actioncm , qnin potius ex se imp
edit vcl rctardat actionem. Unde, quod actio sit successiva, et non instantanea,
ex rcsistentia passi provenit, nisi interveniat motus localis, cui est intrinsc
ca talis successio, ut cx philosophia constat, ct inferius, in tractatu dn actio
ne et passione, attingemus. Hinc ergofitut, qirando ultra dissimilitudincm passi
intervenil etiam rcsistentia, si tanta sit ut vel superet vel a>qnet virtutem a
gentis, impediatur actio; et ideoest commune philosophorttm axioma, et quasi pri
mum principium, ad efficiendum neccssariam esse propottionem majoris inrequalita
tis, id est, in qua major sit virtus in agente, quam resistentia in passo. Quod
sumptnm est ex Aristotcle citatis locis, et patet facile, quia agens ut agens vi
ncit passum, saltem quantum ad id qttod agit; ergo necesse est ut secundttm eam
rationcm viribits illud sitperet; alias quomodo vincere posset? Atque hoc in sol
utione quarti argumenti amplius declarabilur.
Argumentorum soluliones.
H. Superest igitttr ut argumcntis satisfaciamus; et ad primum quidem recte ibi r
esponsum est, et ex otnnibus quee diximus, declarata cst responsio, et potestamp
lius declarari. Nani idem potest simul et secundum eamdem partem esse in acttt p
rimo, et iu potentia ad actum secundum, quod alii dictint in actu virtttali, et
potentia formali; et ita secundum eas duas rationes, sivc re, sivc rationc tantu
m et habitudine distinguantur, habet ad se quamdam dissimilitudinem, non propria
m et formalem, sed eminentialem et virtualem, qttffi satis est ad actionem, ut d
iximus.
De Antiperistasi.
15. Qnorumdam opinio. Iu secundo argumento petitur vulgaris difncultas de antipe
ristasi, quse pure physica est, et in 1 da Gencrnt., cap. 7, solct cx professo t
ractnri, ct ideo pauca attingam buic loco necessnrin. Dicuntergo quidam adration
em illam, quamvis endem qualitas non possit seipsam inlendere directa actione, t
amen rcflcxa posse, qnam aiunt eo casu intcrvenirc in hunc modum, quod res calid
a, verbi gratia, a suo contrario obsessa, quasdam spccies in illud immittit, quf
fi sunt veluti instrumenta ad agcndum in illud ; cum autem ipsum contrarium illi
s speciebus resi?tat, illse in sunm ngens reflectuntur, ntqueita illud intendunt
. Ita docent Marsil., 1 de Oener., q. 17 et 18; AlberlnsdeSaxon., q. 15 ; Vcnetu
s, in Sumra. do Gener. , cap. 23, et in Snram. Meteor., c. 3, et alii. Scd htec
sententia dicit incredibilia, et non solvit dillicultntem. Primo cttim fin<rit s
peeics intcntionnles sinc fundnmento. Dcinde fncit illas instrumentum alterntion
is mnlerinlis, qnod innuditum csl. Rnrsus facit illns euntes et redeuntes, cum l
amen sint accidentin, nisifortnsse dicat esse aliqua corpuscula, quod incredibil
ius est; vel nisi dicat illnm rcditum essc metaphoricnm pcr renctionem, quod ver
um csse non possc jam pntebit, probnndo alterum merabrum, seilicet, non solvi di
fticultatem. Quod pntet primo, quia illn< specics, quidquid illa^ sint, sunt ins
truraenta agentis, a quo manant; agunt ergo in virtute illius ; ergo non possunt
exeedcrc in agendo virtutem ejus; quomodo ergo possunt illud intcndere, etiamsi
ad illud revertantur? Secundo, hrec actio sfepe tit absque difFusione aliqua se
u nctione per mcdium, ut quando agentia contrnria snnt proxime vicina, ct alteri
us virlus roboratnr in se; tunc enim nulla» sunt spccies qua1 redire ad ipsunf pos
sint, quia ncc rccipiuntur in contrario, ut supponitur; nam proptcr resistentiam
ejus dicuntur redire ad suum principium ; neque etiam in medio, quia nullum esl
. Dcniquc interdum ha-c actio tit circa subjectum. cui talis qunlitas rcpugnat,
ut in aqun putenli; non crgo potest esse per nctionem rcflexam ejus.
16. Aliortim scnlentia, Impvgnntur. Alii ergodicunt 1 unum contrarium, a fortiori c
ircnmdatnm, ex naturnli appetitu sua; conservationis sese colligerc et unire, su
amque actionem in se convertere,ut se tueatur. Additque Niphus, 1 de Gcner., tcx
t.suo 195, in recognit. dub. 2, iinum contrnrium pcr se habere vim ad agendum pe
r aliquam
1 Vide Tolet., 1 de Gener., q. U.
spha?ram, et quia a contrario obsistcnto impeditur ne diffundat illnm extra se,
eam in se convcrtere, et ita se intendere. Sed ha?c etinm opinio et falsa est, e
t dilHcultatcmnon solvit. Probatur, quia jam admittit non solum simile agcre in
simile, sed etiam idcm in scipsum secundum eamdem formalem qualitatem. Nec refer
t, si dicatur hoc accidere ob circumstans contrarium, et qnnsi ex metu illius; n
am vel ad illam actionem est in ipsa qualitate intrinseca virtus natuialis, vel
non; si est, ergo a principio ac semper efliciet in se illam actionem et intensi
onem absque occasione contrarii, quia naturalis virtus naturaliter exequitur tot
am vim suam absque alia occasione, dummodo non sit impedita. Si vcro nonest in r
e virtus sufticiens adillnm nclionem, non etliciet illam, ctinmsi contrarinm eam
urgeat. Simile argnmentum fiet, inquirendo an illa mnjor iutcnsiosit naturalis
tali rei et qunlitati, vel non. Nam si 'est naturaiis, habebit illam semper abin
trinseca natura dimanantem. neque expectabit necessititem tuendi se a contrario,
ut illam faciat. Si vero est prteternnturalis, non potest ab intrir.s3co ex ips
amet qualitate proveniro.
17. Rursusque inqniram an illa major intensio occasione instantis contrarii ab i
ntrinseco acquisitn, ablnto contrario antequam diminuat, perseverct in re, an no
n. Nam si persevernt, signum cst esse naluralem, et a principio ac pcr se semper
fuisse futuram absque occasione contraiii agcnlis, si nuilum fuisset impediment
um. Si vcro non perseverat, ergo nunquniu potuit ab intrinseco fieri; nam porfec
tio, qutf abintrinseco mannt, non tollitur nbsque extrinseco agente. Denique vix
intelligi potest quid signiftcent illa verbn, quod agens scse colligit, et mngi
s unit, aut quod ad se actionem convertit. Aut enim significant quod scse conden
snf, et omnes partes snas in minorem locum redisit, ot hoc facile improbatur arg
nmentis factis. npplicando illa proportionnliter, quia vel ille niotus aut conde
nsatio cst naturalis, vel non; si est naturalis, semper inerit, per se loquendo;
si non est naturalis, non fiet ab intrinseco propter instans contrarium. Id quo
d etinm confirmat expciicntia ; non enim expcrimur in omnibus rcbus, quaj a snis
contrariis patiuntur, hujusmodi motus; oporteret autem in omnibus fieri, si id
naturalitcr provenhet ex vi appetitus se tuendi n contrario. Quod autem addebatu
r, nempe convertere ngens
« IndietroContinue »
- Page 32 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tatem, qua; et vini habet raovendi ipsuinferDe achoue magaetu et timilibut. rum,
et efuciendi aliam similem, qua ferrum
34. In tertio argumcnto de motu locali »d se trahat. prima ac praeeipua experienti
a est de magne- 36. TJltimo addendum est, ut avgumcnto te; de quo, sicut de mull
is nliis experimeu- proposito respondeamus, inagnetem non imtis, qua; hic tracta
mus, multa crudite con- primere eam qualitatem fcrro nisi pcr megerunt Conimbric
enscs, lib. 7 Physic, cap. 2, dium, altcrando, scilicet, illud usque ad ferquwst
. i. Brevitcr tamen, quantum ad rem rum; quamvis enim hnjc alteiatio medii scnpr
aescntem spectat, admittimus attractionem sibili experimento non percipiatur, ta
men, illam ficri cffcctive a magnete. Alexand. cnim, cum facile fieri possit, ex
aliis experinientis lib. 2 Qua>stionum naturalium, cap. 3, existi- ct rationibu
s colligimus, in illa etiam alteramavit fcrrum non trahi a mngnete nisi ut a tio
ne servari naturalem modum agendi efflfine, ipsumque internaet innata virtute qu
asi cientis causa;. Neque enim obstat quod menaturali poiulere sc raoverc ad mag
netem. dium ipsum non trabatur ad raagnetem; quia Hoc tamen rejiciunt Albcrtus,
2 Metaphys., nccesse non est ut qualitas diffusa pcr metract. 3, cap. 6; D. Thom
as, 7 Phys., lect. 3, dium eumdcm eftectuin habeat in medio, text. 10; et Galenu
s, lib. 3 dc Facultatibus quein habet in dislanti passo; sicut in supenaturalibu
s, cap. ultimo. Primo, quia motus rioribus dictum est, ob diversam passi disnatu
ralis a virtute intrinseca, ex quacunque posilionera, accidere ut virtus dilfusa
per distanlia fit, ut in terra et igne patct; ferrum medium elliciatin distans
corpusnovam quaautem non tendit ad magnetem ex quacun- litatem, aut qualitatis i
ntensioncm, quam non que distantia, sed ex certa ac dcfinita; non facit iu ipsum
mcdium. Sic ergo aaidere ergo ad ipsum tendit, scd trahitur. Secundo, potest in
pra-senli, vel ut qualitas diffusaper quia fcmim non movetur ad magnctem, nisi
medium non sit cjusdem rationis cum ea in debita proportione quantitatis existan
t; oufc imprimitur ipsi fcrro , vel cerle quod, moles cnim ferri non trahetur a
parvo ma- licetsitinseejusdemspeciei,nonhabeateuBgnete; ergo id estpropter actio
nem, qua; non dem effcclum tiahendi in medio, quem hasequitur a proportione mino
ris inaiqualitatis. ^et in ferro, propter peculiarem proportioTertio, quia dicit
ur expcricntia constare, si nem, aut dispositionem ferri. magnes perungatur sang
uine hirci, aut succo 37. Soium potest obstare alia experienlia, alii, aut cepa;
, non posse attrahere femim; qna constat magnetem immutare ferrum, ergo id cst q
uia virtus cjus attractiva indc de- etiam interposito mcdio denso,ut experinicnl
o bilitatur. etiam pcrcipitur, et Augustinus supra refert,
35. Addendum subinde est, magnetem im- dicens, posito fcrro super argentum, ct m
aprimere ferro aliqnam qualitatem motivam, gncte subtus, raoveri ferrum ad motum
maqua ilhul ad sc trahat. Ita docent omnes auc- gnctis, concdalissimo cnrsit ac
rccursu, pnvt tores, nam, sicut projectio fit per qualitatem mayncs ab aliqv.o
agitatur, argenlo (inquit impressam, ita et tractio; cst tainen diffe- mcdio nih
il p iticntc. Nequc cnira vidctur vercntia, quia irapulsus imprimitur per immc-
risimile posse magnetem tam dcnsum mediatum contactum quantitativum, non vero di
um totum alterare et penetrare. Sed nihfec qualitas attractiva ; et rutio est, q
uia in- hilominus, cum Augustinus ait, argento mldl slitutaj sunt a nalura ad co
ntrarios effectus. palienle, plane inlelligit de passione illa seuNam pcr impuls
um scparatur mobilc a mo- sibili, qualis erat raotio et concilalio ferri; vente,
quod illud tangit; per traclionem vero de alleratione autem invisibili, Augusti
nus Irahitur mobile versus motorem, vel etiam ibi nihil disputat. Neque est adeo
diflkile donec contingat illum. Praetcrca, talis est luec creditu, quod magnes
penctret corpusinlcrattractio magnetis, ut non solum per se fer- medium sua alte
ratione, vel quia jwiosum rum ad se trahat, sed etiam ipsi ferro parti- est, ut
est lignum; vel quia parvam liabet cipationem ejus virtutis communicct; nam fer-
profunditatem, quale fortasse crat argentum rum aftractum, aliud ferrum ad sc t
rahit, iilud, cujus mcminit Augustinus; sicutctiam et illud attrahit aliud, ut q
uasi catena ex cis influentia; coelestes penetrant corpora etiam conficiatur, qu
emadmodum Augustinus re- densissima et in magna distantia, proptermafert, 21 de
Civit., cap. 4, et nos etiam ali- gnam viin ngendi. Hajc enim vis magnctis quand
o cxperli sumus; hoc ergo est signum existimatux esse quaxlam participatio coele
sapertura, imprimere magnetem ferro quali- tis proprietatis, ut dicit D. Thom.,
qusest. b
de Verit., art. 10, ad 5, qu.vst. unica de Anima, art. 1. Forlc ctiam contingerc
potest ut illa actio licet non penctret totum corpus densum, inteiventu circutn
fusi aeris, continuc pervcniat usque ad ferrum. Atque ad eunidem modum judicandu
m est de succino elevante paleas, el idem cst de argento vivo trahente particula
s auri, et de quacumque alia re simili, vel medieinali radice aut herba, quaj vi
m habet trahendi aliquid, aut etiam cxpellendi.
38. Remora qui mvem retardet. Quod vero spectat ad retentionem echcneidis, quamv
is alioqui ille sit mirabilis naturae effectus, est difficillimum explicatu, qua
virtute possit tam parvum animal, tam vehementem molem retardare; tamen in pras
enti nihil infert dillicultatis, nam Plinius expressc ait, id facerc nullo suo l
abore, non retiuendo, aut alio modo, quam adhurendo; non ergoquidquam agit iu di
stans. Quid vero imprimat navi ad detinendam dlam, tractat late Scaliger contra
Cardanum, exereit. 218, el contra eum Conimbricens. supra, a. 5. Ego vcro ccnseo
rem esse occullissimam, quae nccessario reducenda est in aliquam virtutcm super
ioris rationis, qu.-e vim liabeat talem ac tantam ad resistendum illi impulsui n
avis, ut ab eo debilitari non possit. An vero id fiat ab hoc animali imprimendo
aliquam qualitatem navi debilitantem vim illius impetus; vel solum adho^rendo pc
r viitutem sibi innatam, sicut homo dotinet lapidem proportionaium ne cadat; vel
denique an bic piscis vim talcm habeat sistendi seipsum, et quasi adhaerendi lo
co suo. ut etiam ab impellente navim rapi aut dimoveri non possit, milii incertu
m est. Quocumque tamen hornm modo eveniat, non dubium cst quin ex virtute mirabi
li et occulta proveniat, adjuvante fortasse speciali aliqua et connaturali influ
entia ccelesti. Imo addit Ambrosius, lib. 5 Hexam., c. 10, ad fincm, imitatus Ba
silium, hom. 7 Hexam., ex muncre et potentii creatoris tam parmm animal tanlam a
ccepissevirtutem.
De actione phantasiw, ct similibus.
39. In quarta difficultate solvenda laborant, qui existimant notiliam existentem
in phantasia effective concurrcre proprio influxu physico ad actum appetitns. U
nde quidam utramque potentiam vel in cerebro, vel in corde eollocant, ul vicinse
sintetintersc agere possint, cum tamen verior doctrina habeat phantasiam in cere
bro, et appetitum in corde
esse, ut alibi latius ostendendum cct. Alii nescio quas qualitates dicunt ditfun
di a cerebro, medio actu phantasiae, usque ad cor, ut immulent appetitum. Scd ho
c figmento similc est. quia illoe qualitates nec sunt species objccti, aut ipsiu
smet actus phantasiae : essent enim inutiles, cum appetitus non possit speciebus
uti; nec possunt esse qualitates aliqua;, quasi deferentes ad potentiam appetit
ivam notitiam objecti, quee est in phantasia; quia potentia ipsa appetitiva nunq
uam percipit illam notitiam; neque notitia unius potentia? potestalteri manife;t
ari,aut formaliter, aut objective, nisi mcdiante alia specie, aut notitia sui. A
lii denique, convicti argumento, fatentur notitiam existentcm in cerebro immedia
ta actione influere per propriam efficientiam in appetitum. Neque putant id esse
inconveniens, co quod illoe duee facnltates in eadem anima conjungantur, quac e
st principium principale ilhvis actionis; nam, sicut virtus principalis potest c
ooperari sua» virtuti instrumentali, etiamsi usque ad locum distantem diffusa sit,
ita e contrario virtus aliqua instrumentalis poterit cooperari virtuti principa
li, etiam in loco distanti, si usque ad illum virtus ipsa principalis diffusa si
t, dummodo in illa etiam parte, ubi fd actio, sit aliud instrumcntu-m magis prop
rium et proportionatum tali actioni. Qua; responsio, supposito illo primo fundam
ento, est inter reliquas minus improbabilis, et de instrumentis divinis adhiberi
solet, quod attingere possint immediate ad distans, quia virtus principalis ibi
adest. Absolute tamen (quidquid sit de miraculosis actionibus) non satisfacit,
quia jnm admittitur efflcientia ab aliqua forma, aut qualitatc seu aclu, quse tr
ansilit ad distans quasi per saitum absque continua actiono per medium.
40.- Et ideo nos facilins has angustias evademus, negando notitiam concurrere ac
tive ad actum appetitus, sed tantum ut condilionem repra-sentantem objectum, qua
posita, appetitus efficit suum actum per naturalem sympathiam harum potentiarum
. Et ad hoc optime confert radicatio illarum facultatum in eadem anima ; illa en
im, seu suppositum per illam est, quod principaliter operatur, et utitur his fac
ultatibus, et ideo, dum per unam percipit objectum sibi conveniens, per aliam il
lud appetit; non quidcm quia per unam elliciat inaliam, sed quia ex objecto peru
nam apprehenso excitatur ad operandum pcr aliam, quae excitatio non est per immu
tatio
nem realem et eflectivam, sed pcr metapho- gentiam moventem cceluin , adesse ei
orbi
ricam seu finalem, et ideo non requint loca- quem movet. Sic etiam Theologi dicu
nt An
lem propinquitatem, sed animalem, ut sic gelos suppositalitcr adesse illis corpo
ribus
dicam. Atque idemproportionaliter diccndum qua? assumunt, et in quibus apparent.
Et
est de appetitu, et potentia motiva; quan- quoties Scriptura dicit Angelum mover
e,vel
quam enim dici posset, omnem motionem deferrealiqueml>ominem,significatibi Ange
inchoari ex corde, et mediis spiritibus ac uer- luin substantialiter adesse, aut
cum re, quam
vis procederc usque ad partem, in qua exer- movct, inoveri. Quod non esset neces
sarium,
cetur vel apparet motus, tamen, quod ad nisi oporterct Angelum adesse ubi movet.
At
praesens attinet, applicatio potentia; motiva? que hoc plane supponit D. Thomas,
1 part.,
per appetitum non est per actionem propriam qua?st. 52 et 53, et 55, art. 2, ad
3, et qua?st.
etphysicam unius potentia? in aliam, sed per 113, artic. C, ad 3, et clarius in
locis infra
subordinationem potentiai um in eadem ani- citandis.
ma; quo modo ctiam intellectus et sensus 42. Neque obstat quod res spiritualis n
on
applicatur ad operandum per voluntatem et habeat silum; liabet enim substantiale
m et
appetitum, de quo latius philosophi in li- rca]empra?sentiaindefinitani,sccundum
quam
bris de Aniiua, etTheologi, in 1. 2. De ef- necessc est passo conjungi, quando a
git in
ficientia vero specierum scnsibilium in seusi- illud. Nec modo disputo an operat
io sit ra
bus internis, mcdiis exterais, alia cst ratio, tio illius pra?sentia?, quod Theo
logi aliqui as
et longe diversa, nam hic revera propriaef- serere videntur; vel, e convcrso, an
praesen
ficientia intervenit, quae per medium fieri de- tia illa secundum se sit prior,
vel etiani in
bet, ut ab oculo dicuntur species visibiles dependens ab operatione, quod plurcs
affir
tcndcre usque ad sensum communem per mant, et mihi probabilius videtur; sedasse
nervum opticum; ha?c enim actio talium spe- ro, ad operationem necessariam csse
pra
cierum non est propric vitalis aut immanens, sentiam substantialem, quam fortass
c vocavit
sed est proveniens ab extrinseco, mcdiis tactum spiritualem ad corpus, D. Tlioma
s,
illis instrumentis, et ideo pcr medium proprie q. 6 de Potentia, art. 7, ad 12;
et.apertius
diflunditur, sicut alia; actiones naturales. q. 16 de Malo, art. 1, ad 15, tlici
t, quod An
_ . . . ,. . gclus non agit immediate in aliquod corpns
De achonc rei spintuahs tn corpus. & ge pt affer, Damascenura dkm.
41. Hactenus dictum cst de agentibus et tem : Angelns ubi est, ibi operalur. Qui
vi
patientibus corporalibus intersc; in quinto dendus cst lib. 1 de Fide, cap. 16 e
H7, et
vero argumento agitur de actione rerum spi- lib. 3, c. 2.
ritualium in corpora, et inter se. Et quoad 43. Neque etiam obstat quod Angelus
mo
priorcm partem de actionc spirituum in cor- vcat per intellcctum ct vohintatem,
quia, ut
pora, consequenter loquendo, dicendum est inferius suo loco dicam, non movet pcr
has
necessariam esse immediatam propinquita- potentias ut proxime clicientes niotum,
sed
tcm intelligcntia? ad corpus, ut illud possitmo- dirigendo et applicando potenti
am cxequen
vere localiter; suppono enim spiritum crea- teni, quam oportet esse conjnnctain
passo.
tum nullam aliam actionem posse in corpus Quam responsionem insinuat D. Thomas,
lo
exercere, quod infra ostendam, dc intelligcn- co nupcr citato de Potentia; cum e
nim ob
tiis disputando. Unde, si Angelus ad nioven- jecissct in argumento 12, motens el
motw
diimcorpuspotestiinprimere impetum,medio dibere esse simv.l, Angelum auteni non
csse
alio corpore, quod non localitcr movcat, sic. simul cum corpore, ex eo quod veli
t illud
quidem ad movendum localiter aliquod cor- moveri, respondet: Imperium Angeli rey
uinl
pus sutiiciet illi adesse iuimediatione virtutis; executionem virtutis; v.nde op
ortet qnod d
necessariumtamen erit, ut immediatione sup- quidam tactus spiritnalis ad corpus,
quod mo
positi sit praisens illi corpori, in quo primo vet, et Quodlib. 6, art. 2, ad 2,
quod erat
inccpit illam virtutcm imprimerc. Si tamen simile, respondet, actionem Angeli ra
dicari
(quod probahilius censco) non potesl Angelus in essentia ejus , a qua procedit v
irtus et
. illam virtutcm imprimere per interinedia cor- opcratio, et ideo necessarium es
sc substan
pora non mota, nccessarium erit ut Angelus tiam ejus aliqualiter conjungi rebus
quas
movens proxime adsit innncdiationo suppo- movet, quia inovens et motum debent es
scsi
siti ci corpori, quod iinniediate movct. El hoc mul. Et declaratur praeterea, qu
ia si elficacia
modo aiunt philosoplii unamquamque intelli- in movendo pensanda esset ex modo qu
ovo
luntas attingit suum objectum, sicut voluntas Angeli indifferenter velle potest
propinquum et distans quantumvis, ita eadem efficacitate posset movere corpus pr
opinquum, et distans quacunque distantia; consequcns autem est plane absurdum, q
uia, cum virtutem liabeat finitam, non est verisimile posse ceque operari in rem
quantumcunque distantem, sed habere terminum in sphsera activitatis suse.Sicut
ergo aliter comparatur potentia motiva ad subjectum, quam voluntas ad objectum,
ita ctiam in absoluta couditione propinquitatis et distantiee; potentia enim mov
ens agit realiter et transeunter in subjectum quod movet, et ideo oportet ut sit
realiter indistans ab illo; secus vero est de voluntate ut versatur circa objec
tum, in quod rcaliter non agit, neque ipsum immutat.
De actione tpiritmm inter se.
44. Altera pars illius argumenti erat de actione unius Angeli in alium, vel in a
nimam separatam, qua; actio etiam esse potest aut locutio, aut motio localis. De
hac eadem est ratio quee de motione corporis; ncc video rationem diflerentiie q
uce assignari possit. Unde D. Thomas, in loco proxime eitato, generaliter ait, s
ubstantiam Angeli debere conjungi rebus quas movet; non enim dixit corporibus, s
ed rebv.s, ut indicaret doctrinam essc generalem. Suppono autem sermonem esse, q
uando unus Angelus movet alium vere ac physicc efficiendo in illo motum, nam si
tantum moveat moraliter per imperium, illam lantum requirit piwsentiam qua; ad i
mperium sufficit, de quo eadem est ratio qua; de locutionc, nam imperium locutio
ne lit.
45. Qualiter Angeli mutuo colloquantvr. De locutione autem unius Angeli ad alium
non possumus hic ex professo dicere, nam est res Thcologica, et ad explicandum d
ifficilis; in gencre tcnncn loquendo , altero e duobus modis in illa procedi pot
est. Unus est Angelum loquentem nihil agere in eum cui loquitur, et sic facilis
est in praisenti responsio, quia is Angelus, cui alius loquitur, non comparatur
ad illum, ut subjectum vel passum ad agens, sed tantum ut objectum ad actum imma
nentem, et ideo miium non est quod locutio possit esse immediatc ad Angelum quan
tumcunque distantem. Juxta hunc autem dicendi modum, ad argumentum factum respon
dendum est, locutionem unius, et excitationem alterius non fieri per actionem tr
anseuntem ab uno in alium, sed quasi per
quamdam sympathiam naturalem; quia dum unus Angelus vult ut alius percipiat suum
actum, vel conceptum, statim alter utitur specie quam habebat illius actus vel
conceptus, ut attendat loquenti. Nec video quo alio modo possit illa sententia e
xplicari; statim vero inde apparet quanta in ea sit difficultas, quod, nimirum,
facultates radicata? in diversis essentiis vel substantiis habeant inter se natu
ralem sympathiam et connexionem, ac concomitantiam in agendo , non causalem, sed
infallibilem, ac per se, sine actione unius in aliam. Cui difficultati accedit
alia, si Angelus habet innatas species actuum altcrius, cur non possit illos int
ueri statim ac sunt, si velil, etiamsi alius ipsum non excitet et quasi applicet
per ordinationem seu voluntatem suam. Rursus accedit diflicultas de illuminatio
ne, qua unus Angelus non solum loquitur, sed etiam docet alium; ad quam, etiamsi
illa sympathia admittatur, non videtur sufficere. Tandem, quLIquid sit de locut
ione in rigoro sumpta, extendi potest difficultas ad omnem actionem spcciei inte
lligibilis; est enim probabile, unum Angelum, quatenus est objectum actu intelli
gibile, posse, quantum est de se, imprimerc speciem sui vel suorum actuum in ali
um Angelum, si tali specie careat. Et quidquid sit de*Angelis inter se, respectu
animae qua; separatur a corpore, id est magis receplum; posita ergo tali action
e manet integra difficultas, si illa non impeditur per distantiam.
46. Alter ergo dicendi modus esse potest, admittcndo aliquara actioncm intellect
ualem unius spiritus in alium per realem affectionem alicujus speciei intelligib
ilis, vel alicujus intcnsionis , aut modificationis ejus. Qua supposita, potest
adhuc duphciter responderi ad difficultatem taclam. Primo, excipiendo hanc actio
nem a generali regula tradita. Quem modum insinuat D. Thomas in citata queestion
c de Anima, et in Quodlib. 6, art. 10. Et rationem utroque loco significat, quia
idem est in Angelis ordo, quod in corporibus situs, et ideo actio pure intellec
tualis non pendet ex situ aut medio, sed ex ordine naturae. Et in t part., quses
t. 107, artic. i, addit, operationem intellectus abslrahere a loco et tempore, e
t ideo locutionem, quce per illam fit, non impediri ob distantiam. Et potest hoc
confirmari, nam incredibile videtur non posse unum Angclum loqui ad alium, nisi
sint indistantes supposito ct substantia, nam per medium non potest deferri ill
a actio. Heec vero senlentia revera videtnr parnm consequens ad omnia dicta, qui
a valde enervat principium positum. totamque rationem ejus. Item, quaravis in An
gelis non sit situs, est tamen prnesentia subsfantialis; ergo diirerentia assign
ata milla est ad excludendam neccssitatem hujus prresentia3 ad dictam actionem;
alias neque esset necessaria indistnntia inter Angelos, ut unus localiter movere
t, vel detineret alium. ltem juxta illam ratinnem, Deus ex vi actionis, qtta cre
at vel illuminat Angelnm, non esset intime prtesens in illo per essentiam, sed s
olum ratione immensitatis; quod est contra D. Thomam et veriorem doctrinam, ut i
nfra videbimus. Sequela patet, quia etiam Deusagit in Angelum, ut spiritus in sp
iritum; ergo est eadem ratto de illo. Erit ergo propter ha?c probabilis ultimus
diccndi modus, qttod ad hanc etiam actioncm, et ad locutionem angelicam, ai illn
m aclionem requirit, necessaria sit indistantia. Inter quas scntentias aliis rel
inquo judicitim, qua; simpliciter probnbilior sit; solttm assero hauc tertiam es
sc magis consequentem ad rem qunm nunc tractamus, nisi eligatur prima, cujits di
ftlcultatibus salisfacere dillicillimum cst.
De sphcera aclivilatis.
H. Ultima difficitltaR proposita in sexto argumento fncillimc solvitur cx sccund
a et tertia parte ultimce asscrtionis, quas probabiliter suadet, et contra snpcr
iorcs assertiones niliil probat. Quamvis enim dcmus habere unumquodquc agens nat
uralem sphTram activitutis ccrta- magnitudinis, in quam possit per se et propria
virtutc actioneque ngere, non sequitur posse immcdiatc agere in pnrtcm remotam
illins sphsern?, non agcndo in propinqttam, quia non potest agcre nisi contintta
ta actione, inclioando illam a passo sibi proquinquo, Ct indistante, et continue
diffundendo illam per totam sphneram; hunc cnim modum agendi dcterminat sibi qu
a?cumque causa efiicicns. Nequo cst inconvenicns quod causa; omnes, etiamsi sint
virtutc ina?quales, a^que determilient sibi hancpassi propinquitatem, quiahoc n
on provenit solnm ex limitationc vcl imperfcctionc virtutis, sed cx nalura hujus
causalitatis; limitatio autem sphara? provenit ex limitatione virtutis, ct ita
juxta ina<qnnlitatem virtutis erit etinm inarqualis spha?ra, si ctrtera paria si
nt. Recte autem videtur probarc argumonlum illud, non limitari agentia naturnlin
ad agendum per se, et pcr suam propriam virtutem, in solam supcrficiem ultimam
cor
poris sibi contigui, sed intra nliquod ccrfnm spatittm, quod possunt sua virtute
attingere, eliamsi per possibile vel impossibile una pars medii non agat in ali
am; quod in ultima conclusione asfcruimus.
48. Non probat nutem argumentum illnd (quamvisad hoc etiam fendere videntur) ess
e impossibilem illum modum agcndi pcrpartcm propinquam iu rcmofam pcr totnm spat
ium, ita ttt quanlumvis per partes proportionalcs dividamus partem remolam a pro
pinqun, imo ct supcrficiem proximam a reliqua miignitndine, semper possit etrcct
ns active procedere ndremotum perpropinquum, quia in hoc modo agendi nulla iuvol
vitur repugnanlia, qnia qualitas rccepti in medio, aut in qunlibet parte medii,
vel in superficie, potest esse nctiva, et passum est ctiam aptum ad rccipicndam
talem qunlitatem , et pars remota est in debila proportione rcspectu propinquiot
is, ut ab illa pali possit; qiiia acfio proceclit uniformiter difformiter a prin
cipio sphaTtP usquc ad finem; ergo concuncrc possunt omnia necessaria, ut actio
semper fiat per propinquum in remottim. Ncque cnim obstare potest inlinitns part
ium proportionalium, quii similis infmitas est in successione actionis. Non ergo
nsscrimus liunc modum esse impossibilem, sed asserimns imprimis non esse neccss
arium ut omne agens requirat piopinqnitntem et indistantinin passi in quocl prim
o agit. Neqtte etiam sufflcere ad definiendam sphaeram nctivitatisngentisper se
ex vi quantitatis ac limitntionis virtutis ejus. Asserimus dcintle, etinm quando
actio illo tnodo procedit per partem propinqttam in romotam, non ita ficri nb u
ua part in nlinm, quin ngens simul et actualitcr cuin oranibus agat intra sphter
am siue activitatis, et ideo efticacior sit actio in partem remotam per propinqu
ani, quam si sola pars propinqtta per virttttem in sc receptam agcret in remotam
. Kt utrumqne horum assertum est in ullima conclusione, et vldctur suflieicnter
probari nx omnibus tliclis et conteutis in illa ttltima difiicultatc.
SECTIO IX.
Vtrtim causa elficicus ad agendum requirat pnssttm sibi dissimile, et in qua pro
porlione.
i . Dttbitandi difficiles rationet. Prima. Ratio difficulttttis priiuo sumi pnte
st e* dictis sectione 4, ttbi ostensum est interdtttn agens agere in seipsum eti
am secundum eamdem partem; non potest autem idem sibi
« IndietroContinue »
- Page 33 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
effectiva sui sirailis; quod inde probari videtur, quia idtra certam distantiam
objectum non potest speciemsui efficere,quod non accideret si species in medio r
ecepta efficeret sibi simiiem. Quod argumentum in fundamentis primae sententia?
tactum est, et in responsionibus vitlebimus quam sit cllicax. Aliud exemplum ess
e potest de impetu qui imprimitur lapidi projecto; nam contactus projicicntis ta
ntum est in una parte lapidis, et tamen impetus non recipitur in sola illa parte
, sed in toto corpore projccto; ncque etiam pars impetus imprcssa iili parti eff
icit aliam similcm in parte vicina, tum quia impulsus non est effectivus altcriu
s impulsus, scd motus Jocalis tantura, sicut gravitas nou est effectiva gravitat
is, scd localis motus; tum etiam quia impulsus non imprimitur nisi per contactum
fortem; una autcm pars non potcst hoc modo conlingere aliam sibi continuam; vid
ctur ergo verisimile impelum impiimi toti mobili, et omnibus partibus ejus immed
iate a projiciente, mcdio contactu in sola una parte ejus. Quidquid vero sit dc
specialibus exemplis, tamen,- in communi loqucndo, ad salvandum illud axioma de
necessaria propinquitate inter agcns et primura passum, non cogiraur dicere esse
necessariam cfficientiam unius partis passiin aliara. Au vcro aliqme experienti
ai vel rationes satis ostendant eam efficientiam non semper intercedere, aut non
esse per se necessariam, videbimus tractando argumenta primae sentcntia^.
23. Medii partes propinquiores agenli non agunt in remotas sine illius ope. Deni
que liinc etiara cx parte pendet ultiraa pars assertionis; nam, ctiamsi partes m
edii proximse agaut in remotas, videtur cxperimento probari nbn agere sola virtu
te in se rccepta, neque omnino destitui actuali inlluxu primi agentis, alioqui n
on tam esset vchemens aclio ejusdcm medii in quibusdam partibus, et tam remissa
in aliis eequo sibi propinquis , inanpialiter vero applicatis respectu primi agc
ntis, quod in solutionibus argumentorum pressius cxaminandura cst. Nunc vero sol
um dicimus ex bac propinquitatc et couditionc neccssaria ad agendum quam nunc tr
actainus, non sequi agens tantum agerc in partcui clistautcm pcr virtutcm rcccpt
am in parte proxima, ut per instrumentum quasi separatum in causando, id est, pe
r se solum ageus absque actuali influxu principalis agentis: tum quia neque id c
st necessariura, ut passum sit absolute propinquum agenti, a quo
emanet actio continue et sine interruptione; tum etiam quia tunc ex ipso agente
et virtule recepta in medio quasi componitur unum integrum agens, quod contingit
alteram partem, ct ideo potest in illam agere per totam suam"virtutem. Quod dec
laro hoc simili, nam quando ignis calefacit aerem sibi propinquum, non agit in i
llum per solum calorem, quem babet in ullima supcrficie, qua contingit acrem, ne
c per solam aliquam vicinam partcin, ctiamsi fingatur in quacunque quantitate, q
ua? non nisi mere gratis determinari potest; agit ergo immediate per totum calor
em quem in se habet, et in omnibus suis partibus (suppono enira omnes esse intra
spha^ram activitatis), et tamen non omnes partes ignis agentis sunt immediate p
ropinqua; acri patienti; at vero, quia ex omnibus coalcscit unum agens, quod per
suum terminum coutiguum est aeri patienti, id satis est ut omnes ilhc partes pe
r modum uuius integri agentis immediate influant in passum. Idemque esset si duo
ignes, inter se discontinui, eidem parti passi applicati essent, ita ut ah utio
que simul pcr modura unius integri agentis una aclio manct; ergo similiter intel
ligi potest, quod agens conjunclum primae parti passi, jara atfeeta: sua qualita
te, per raodura unius agat, ct influat in ulterius passum, sive concurrant ut du
o agentia partialia, sive ut principale et.instrumentale agens.Sed hajc omnia in
responsionibus ad primam sententiam magis clucidabuntur.
Argumentorum solutiones.
24. Quodsit agens pr&seM generationi subslanliali. Ad primain ergo cxperientiara
de substantiali generatione communis responsio est, accidentia, quie proxime ad
sunt, efficcre substantialem gcnerationem in virtute forma; substantialis, quamv
is illa distet. Qubc responsio habet difficultatem tactam sect. 3, quia, licet a
ccidcntia possrat csse instruraenta ad eflkicndam substantiam, non tamen possunt
esse sufficicntia principia, si sint scparata quoad causalitatem. Et ideo, si f
orma substantialis longe distans nullo modo potest cum accidentali virtute actu
influere ad generationem subslantialem, non potest per sola accidentia esse suff
iciens principium talis gcnerationis. Quapropter probabiliter dici potestillam v
irtutera instruracntalem diffusara a coelo usque ad locum lcrra;,- in quo fit gc
neratio substantialis, non agere ut virtutem scparatam, scd ut conjunctam in cau
salitato, ct formam cceli actu inlluere cum illa, si alioqui effectus non supera
t in perfectione ipsam formam cceli. Nec inde fit co;lum agere immcdiatc in disl
ans, quia non agit nisi ut conjunctum virtuti siue per medium diffusss usque ad
passum distans. Dices : forma cceli, et virtus accidentalis ejusdem co-li sunt d
iversa; virtutes agendi; sed tota alteratio praicedens fiebat a ccclo mcdia virt
ute accidentali tantum; ergo illa non snfficit ut forma ccoli possit postea infl
nere media sua forma substantiali ad generalionem substanlialera alterius. Respo
ndeo, formam et virlutcm accidentalem ipsius cceli non esse duas virtules soluin
concomitanter et quasi per accidens conjunctas, sed esse subordinatas ut princi
pale et instrumentale principium; ct ideo , quamvis forma substantialis attingat
generationem , qure fit in distanti loco, non agit formalitcr ac proprie in dis
lans, quia media virtute sua illi conjungitur. Eritque hoc facilius et clarius,
si quis teneat formam substantialem coeli nou solum coilcurrere pcr se ut princi
j)ium principale ad eductionem forma; substantialis, secl etiam ad prajviam alte
rationem, quod supra diximus esse probabilc. Quod si fortasse alicui boc non pla
cet, necessario dicendum est ccelum solum concurrere instru
pelitus per imaginationem non est altcratio, sed vitulis qun-dam atfectio, de qu
a inferius dicam Appetitus aulem, cum sit in corde, quod est principium motus an
imalis cl spirituum vitalium, facile potcril bujusmodi motum vel alterationem ox
citare, nibil agendo immediate in distans, sed mediantibus partibus propinc[uis;
quamvis etiam in illa motione intercedat speciabs ratio, co quod fiat per natur
alem sympathiam potentiarum in eadem anima radicatarum, ut infra dicelur, et lat
ius traditur in libris de Anima, ct in 1. 2, q. 22, et attigit D. Thomas, q. 20
de Verit., art. 6, ad II.
De fascinatione.
26. Ad secundum exemplum, sunt qui negent illam vim fascinationis. Sed non est c
ur cxporicntiam a philosophis et medicis comprobatam, et fere communi scnsu rece
pfam, negemus. Fatemur ergo fascinationom naturaliter accidere; modum autem cjus
doclarat D. Thomas, 1 par., q. 117, a. 3, ad 2, et 3 contra Gentil., c. 103. Et
imprimis dicondum est, fascinationem non flcri ipso actu videndi tanquam princi
pio cjuo iit alteratio in aliud, quia actus immanens, ut supra dicebamus de actu
imaginationis, nou esl per se activus in aliquem. Deinde dicendum
mentaliter ad has generationes pcr viitulem cst altcrationem illam fieri ab aliq
ua qualiaccidcntalem diffusam per raedium ; juvari autem ad has generationes per
ficicndas ab aliquo superiori agontc.
Dc alteratione corporis per imaginationcm.
25. Ad secundum de alteratione negatur assumptum, nimirum aliquam causam altc
tate venenifera oxistcnte in oculo, aut in interna corporis dispositione, comple
xione, aut bumoribus, quaj communicatur spiritibus\italibus, qui imaginatione ot
attentione animi commoventur, et ad oculos pcrveniunt. Rursus hinc lit ut medii
s illis spiritibus acr j>roximus inficiatur, et usque acl certam distan
rare rem distantem, nou alterando propin- tiam alteratio perveniat, et sic nocea
t alteri,
quam. Et acl piimum cxemplurn de imagmatione respondetur, aut ossc scrmonem do c
orporc ipsius animalis, cujus ost phantasia, vel alterius ; loquondo do alieno c
orpore, ncgo ultorius phantasiam haberc vim alterandi illud; neque hactonus ullu
m probabile expcrimentum allatum est, quod id ostcndat; neque ex vi rationis esl
verisimile, quia actus imaginationis est immanens, ct non cst unde babeat virtu
tcm acl naturaliter allcrandum alienum corpus. Si vero sit sormo de proprio corp
ore ipsius animalis, quod imaginationo opcratur, dicendum ost imaginationem non
movere corpus, nisi mediante appctitu sonsitivo, nd cujus motum excitantur bumor
cs et spiritus vitalcs, quibus mediantibus alteratur corpus; motio aulem ap
quamvis aliquantulum distet. Et fortasse interdumfitut ipsimct spiritus infocti
usque ad iliam pcrsonam, in quam intuitus direcle figitur, emiltantur, et ita fa
cilius ct vehemontius noceant; et Aristoteles supra significat intordum ficri fa
scinationom ipso flalu cormpto, ot usquc ad aliam pcrsonam transmisso. His ergo
modis potost naturaliler fiori fascinalio absque iinmodiata actione in distans.
Omitto (quod D. Thomas supra advertit), interdum accidere hujusmodi nocumentum o
x malitia da-monum, qui ex pacto occulto cooperantur ad hujusmodi clamnum infere
ndnm. Advertit ctiam D. Tboraas, hanc alterationem facilius accidero in infnnttb
ns ct pueris, quia ob tcnerum corjius cpiamlibet externam impressionem facibus p
aliuntur. Plura dc hujusuiodi actione legi possunt iu Plinio, libr. 7. c. 2, et
libr. 33/c. 10; Abulens., parndox. 4, c. 10; Richard., Quodlib. 3, q. 12. Idein,
servataproportioue, dicendum cst dc (iuocuinque uocumento quod a venenatis utii
malibus infertur, vel aspeclu, vel olfactu. Et ideiu est de tertio exemplo torpe
dinis, de qua exprcsse Plinius ait, quod odore, et quadam aura siii corporis af/
rcit mcmbra ; non ergo immediate agit in distans, sed vel alterando mediinn, vel
etiam noxium oliquem vaporem spirando. Nec refert quod sub arena aut limo se ab
scondere dieatur, quia non est neccsse ut intelligamus omnino delitescere sub te
rra, ita ut vel caput, vel os non relinquat aperlum ad nocendum.
Possitnc ogens intensius agnc in distans quam in pn pinquum.
27. Fundum lebctis cur frigidius qunm ferventi aqua tuperposiia. In quarto ct quin
to exemplo declarandum est, an et qua rationc contingat agens veheiuentius agere
in rem dislantem, quam in mediiuu propinquum , et an lunc illa vehcmenlior alte
ralio iiat immcdiate in distans sine cooperalione medii. Et quidcm Aristoleles,
sect. 24 Probl., q. 5 ct 8, advertit, cum aqua in vase calelit, in initio calefa
ctionis, dum aqua adhuc est frigida, inndum vasis scntiri calidius; postca vero
jam aqua fcrvescente ita ut manum urat, fundum vasis csse magis tempcralum, ita
ut manu sustineri possit. Rationcm vero assignat, quia in principio actionis, du
m aqua irigida cst, tolus caior concluditur in fundo vasis, neque ascenderc perm
ittitur; at vero quando aqna jam cst calidior, quasi permittitur respirarc calor
et ascendore, ct inde fit ut fundum lebetis tcmperetur. Ob quam causam dicit ib
idcm, balneas calidiores esse hycme quam a-state. Atque inde cousequenter fit ut
, actione proccdente ct aqua nimium calefaeta, et calefactione rarefacta, calidi
ores partcs sursum ascendant, et crassiores ac frigidiorcs dcscendant deorsuin,
ct inhwreant fundo vasis, ct illud tcmpcrcnt, et ideo minus calidum censeatur. H
ic autem nominc caloris non est intelligcnda sola qualitas aut accidens caloris;
hic enim ncqiie ascendere aut desccndcre potest, neque dotineri ne aseendat, ni
si ratione subjecti; sed intelligendeo sunt oxhalationes scu vapores calidi, qui
actione ignis cxcitantur. Noquo enim potest ille ascensus vel descensus metapbo
rice lantum declarari, id est, quod dicatur calor impediri
ne ascendat, solum quia passum resistit, rie calcfactio ulterius progrodiatur vc
rsus superiorem partem. Nam hoc sensu, nullius momcnti csset ralio, nimirum, fun
duin lebclis in principio esse calidius, quia tunc calor impcdilur ne ultra asce
ndat; nam quod actio ultra progrediatur, per se nil impedit quominus illa pars i
nfcrior a-que calida maneat, ut pcr sc notum est. Oportct ergo intelligi proprie
de aliquihus oxhalationibus calidis, qiuc dum dclinentur rationo proximi corpor
is, uimium frigidi ot densi, faciunt ut calor illius partis, ot major sit, et ve
hementius scntiatur; dum vero, calefacto proximo corpore, et consequcntor rarefa
cto, asccndcre permittuntur, miuor calor in illa infima parte sentitur; maxime q
uod in poris, ubi illa; cxhalatioues erant, loco illarum succedunt frigidiores p
artcs aquffi, quoe, ut^unt graviorcs, ita naturalitermagis descendunt, et ex co
capile magis etiam temperatur ille calor.
28. Ex hac vcro rationc Philosophi sic exposita, fatile inloliigitur, ex bac exp
erientia non haberi agens intensius agere in propinquum quam in distans, nisi tr
ansmiltendo aiiquod agens proportionatum, quod illam inlensionem proximo eilicia
t. Nam in dicto cxcmplo, dum in principio actionis funduni vasis nimium calcscit
, id provenit ex igno vicino , et ex ignitis vel calidis cxhalationibus in ipsis
met poris fundi inclusis; dnm vero, procedente actione , supcriores parlos aqiue
calidiores videntur, id provcnit non solum ab inue rcmoto , quamvis cjus aclio
multum juvet, sed etiam ox vaporihus calidioribus ascendentibus, et penetrantibu
s aquam ipsam, et ob hanc causam vehemontius iilam calefacicntihus. Accedit etia
m quod aqua ipsa, dum incipit propc fundum vasis magis calefieri^ statim asccndi
t levior cllcctn; descendit autem.quse superius erat gravior ct frigidior, ct it
a fit ut pars distantior aquae sit culidior, non quia, ita distans, magis sit ca
lefacta, sed quia prius fuit propinqua, ct ibi magis calefacta. Nunquam vcro ill
a pars aqua?, qua3 proxinie insidet fundo vasis, vehementius calefit quam ipsumm
etvas, seu fundum ejus, per quod actio transmittitur, nisi fortasse in tine acti
oriis, quando jam omnino superatur aqua, ita ut contingat totam cxhalariet corru
mpi. Quod inde provenit, quod ratione siue humiditntis facilius in acrem, vcl in
aliquod mistuni imperfeclum commutatur. Item, quia cum sit miuus dcnsa quam vas
, facilius eam penetrant vapores seu exhalationes calidte ascendentes. Juvat eti
am si quis est aer circumfusns. Atque ita semper tota actio el intcnsio ejus fit
per aliquod medium.
29. Papyrus cur minus calida quam oleum superimpositum. Stupa cur inflarnmatur, a
ere inter ipsvm et ignem jacente non inflammato. Ad eumdem modum dicendum est ad
similes cxperientias supra adductas, nimirum de olco, quod vehementius videtur
calere quaui papyrus, qua mediante calefit. Xani oleum statim ac incipit calefie
ri, facile ctiam rarefit, et penetratur a vaporibus asccndentibus, ct ipsum etia
m, subtilius et levius effectum, statim ascendit; crassiores autcm et bumidiores
partes descendunt; atque ita idem accidit in boc exemplo, quod in superiori. De
stupa aulem, quod inflammetur per interpositumaerem, ipso aere non inflammato,
lion ita est manife,stum experientia; fortasse enim acr inflammatur prius, licet
non ita sensu percipiatur, sicut in stupa, propter bujus densitatcm. Atque idem
dici potest ad exemplum de radice berbtc aproxis, et de bitumine napltta>.
30. Objedioni respondetur. Posset vero alitcr responderi, admittendo, quod in argu
mento assuinitur, inllammari aliquando materiam remotam, non inllammata proxima,
ct dicendo id provenirc ex dispositione materiee absque intensiori actione igni
s in remolum, quam in propinquum. Quod declarabitur facilc, sisupponamus non css
e necessarium ut in abqua matcria summus calor antecedatut inflammetur, sed suil
icere ut antecedat calor intensus in eo gradu, cum quo et forma stupaj, verbi gr
atia, conservari non possit, et, si illi sit adjuncta sufliciens siccitas, satis
disponat ad iutroductionein formtc iguis. Sic ergo tieri potest ut acr medius s
it calidus ut scptem , et non inflammetur ex defeclu siccitatis, stupa vero stat
im ac pervenit ad illum gradum, inflammctur; atque ita actio ignis calefacientis
nunqunm fuit intcnsior in materia remota quam iu propinqua, sed habuit alium ef
lectum propter aliam passi dispositionem. Dices : in illo instanti, in quo infla
mmatur illa materia, jara est calida ul octo. Respondeo : si ita cst (non est en
im cerlum de primo instante), tamen id non provenit ex sola actione ignis distan
tis, sed est per naturalem resultanliam a forma jam concepta. Qua; rcsultantia,
si non superest aliqua resistentia in materia, in uiomento fit; atque ita fieri
diccndum cst, si ponanius omnia accidentia in corruptione perire. Si ta
men manerc potest aliquis gradus contrariae qnalitatis, interveniet aliqua succe
ssio, brcvissima tainen et impcrceptibilis, quia resistentia est miniiua, et act
ivitas magna. Sed quid de actione ipsius fornue substantialis, quffl iit in dist
anti materia, et non in medio? Communiter dicitur fieri per naturalem resultanli
am, supposita suflicienti dispositione; vel fieri a dispositionibus accidentalib
us ibi existcntibus, in virtute substantiae. Nobis aulein respondendum est juxta
primam assertionem, vel formam ignis simul cum virtuto sua posse illuc attinger
e, et simul influere ad cductioncin illius formte; vel certe, si haiic vim non h
abet substantialis forma, necessarium esse-ul peraliquam superiorem causam ille
coneursus suppleatur, sicut quaudo contingit rem aliquam per motum ita calefieri
ut inflammetur, introductio illius forma; alicui causa- universali tribuitur.
31. Alius modns explicandi adducta experimenta. Alius niodus rcspondendi ad has
experientias cssc potest, adinittendo posse agens intcnsius facerc aliquam quali
tatem in passuni distans, qiuim in propinquum, nou tamen immediate agendo in dis
tans, sed per mediiun. Hic lamcn modus actionis duplicitcr concipi potcst. Priin
o, ut medium non deserviat tanquam coeflicicns instrumentale aut partiale ad age
ndum in remotum, saltem quoad ilbun gradum majoris intensionis, qui fit in paiie
remota. Hic tamen dicendi modus non cst satis consequens ad opinioneru quam dcf
cndimus; nam plane sequitur, illam actioncm quatenus est intensio in tali gradu,
ficri ab agente remoto iinmediatc iu passum distans, absque ulla actioue circa
medium vel pcr medium; quia actio remissa, qua- fit in medio propinquo, per se n
on confert, neccontinuatnr cum actione in distans, nisi ad summum, usque ad simi
leiu gradum; crgo illa intensio major, qua; fit in distans, est actio immediala
in illud sine medio. Sicut, si totum medium, ct passum distans, prius essent cal
ida ut quatuor, absque actione ignis, et deindc iguis applicatus, immediate inte
nderet illum calorcni in distante passo, ct non iu mcdio, sine dubio illa actio
esset immediate in distans; ergo idem erit, etiamsi calor ut quatuor factus sit
ab eodem igne. Alio ergo modo intelligi potest, quod agens per virtutem impressa
m in medio efliciat intensiorem qualitatcm in passo remoto, quam in ipso medio,
proplcr majorem capacitatem seu dispositionem, et minorem rcsistentiam. Ha>c aut
em virtus csse potest aliquando qualitas divcrsa; rationis ab alia qua; intendit
ur, ct tunc non est res difficilis; ul in exemplo supra positode speculo et aerc
ealofactis a sole, quia illa calefictio fit medio Iumine, accidere potest ut, m
ediante lnmine aeris, utvirtute agcudi, vehementius sol calefaciat speculum dist
ans, vel aliam rem similem, quam aerem propinquum, ob majorem passi capacitatem
et dispositionem ; et in hoc non vidco repugnantiam. Sicut enim potest causa agc
ns per virtutem diffusam aliqucm eflcclum habere in remotura, quem non liabet in
 propinquum, ut omnes concedunt, et signatim D. Thomas, in 2, dist. lo, q. i, ar
t. 2, ad 0, ct Commcnt., 9 Physic, et Iib.2 de Cuelo, com. 34, itamajori ratione
potest inlensius alterare partem remotam, quam propinquam. Alio deniquc modo in
tclligi potcst, hoc fieri per qualitatem ejusdem rationis, ut, verbi gratia, quo
d sol, pcr aerem remisse illnminatum, intensius illuininet speculum distans, ila
ut lumen aeris medii, etiamsi sitin se remissius, ut conjunctum primo agcnti co
ncurrat sive instrumentaliter, sive partialiter, ad lumen in speculo efiiciendum
, etiam quoad raajorcm graduin intensionis. Et hic modus est diflicilior credilu
, quia supponit, qualitalem remissam, saltem utconjunctam priori agenti,posse co
ncurrerc ad intensioncm qualilatis ejusdem speciei, in eo gradu, in quo illi est
dissimilis, ct ab illa exceditur; quod an possit accidere, examinabimus section
e sequenti, nbi plura dicemus de illo exemplo speculi, de ejusque actione rcflex
a.
Cur agensper lineam rectam efficacivs
operetur.
32. Ad cxperientias alias quaj in confirmationem illius secnndi argumenti affcru
ntur, respondco, satis probabiliter persuadere secundam partcm ultimai assertion
is. Nec mihi occurrit aliqua alia probabilis rcsponsio aut evasio; non enim vide
o cur preesentia solis perlineam rectam respectuhujus partis aeris remoti conduc
at ad majorem illuminationem ejus, nisi quiaipsc solcum aere sibi propinquiori s
imul in illam influit, in aliam vero partem acris non ita e rcgione propositam,
scd ad latus, verbi gratia, fenestra?, non potest ita influere, eliarasi respect
u ipsius raedii illapars sit sequepropinqua. Dicet fortassc aliquis, lumen recep
tum in medio agere in virtute solis in alteram partem aeris per li
XXV.
neam rcctam objectam soli, in aliam vero cadentem ad latus solurn agerc virtute
propria, et ideo magis illuminarc illam partem, quam hanc. Sed hoc et mere grali
s ac voluntarie dictum est, et intelligi non potest qua; res subsit illis vocibu
s, ncque in quo consistat illud disciimen, si sol ipse in neutram illarum partiu
m per sese aetuahter influit. Nara, hoc supposito, quid est agere in virtule alt
erius, nisi agere ut virtutem diffusam ab illo.ct vicem cjus habenlcm? Sed illa
virtns recepta in medio est una ct cadem; ergo respeitu cujuscumque partis mcdii
agit ut virtus diffusa a sole, et vice illius; ergo aeque agit in virtute sohs.
Ncque cxplicari potcst, quid conferat illa situalis positio (ut ita dicam), vel
prajsentia solis, ut ob eam causam dicaturagerc in virtute solis in unam partem
, et non in aliam, si ratione illius applicationis sol ipse per se non magis inf
luit.
33. Quod tandem sic confirmo ac declaro, nam quando accidens agit in virtutc alt
erius ahsque actuali influxu ejus, si tale accidens conservetur sine alio, in cu
jus virtute agcre dicitur, eamdem potest habere actionem. Hoc patet in gravitate
vel impetu movente in virtutc generantis vel imprimentis, ct idcm cst de calore
aqua',si calor dicutur calcfacerc in virtute ignis; imo et qui aiunt cnlorcm su
mmum eflicere dicto modo formam iguis in virtute ignis sine alio actuali influxu
ejus, consequenter aiunt caloicm sepaiatum a?que ac conjunclum igni, posse in v
irtute ignis efficere formam alterius ignis. Itaquc in praesenti, si lumcn recep
tum in parte aeris viciniori soli, efficit dicto modo lumen in alia parte in vir
tutc solis, ergo si ilhul lumcn conservaretur in una parte, ablato solc de medio
, eodem modo illuminaret eamdcin partem quam nunc illuminat. Conscqucns autem es
tplane falsum, tum quia alias ctiam nunc 8?que illuminaret partcm aeris sibi vic
inam non objectam soli, quia non magis, nequc ila abest nunc sol ab illa partc,
quam abessct ab alia, si omnino tollerctur; tum etiam quia in igne et calore exp
eiimento constat oppositum, ut in eadem confirmatione, quam tractamus, propositu
m est. Igitur necessario dicendum vitletur, solem actu influere cum parte proxim
a medii ad illuminandam aliam dircctc sibi objectam, non vero eaque possc influe
rc in aliam partem a latcre cxistcntem, ctiam si ipsi aeri medio a;que propinqua
 sit, et inde provenire ut illoe partes non oeque illurainentur vel calefiant.
47
« IndietroContinue »
- Page 34 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
agens sit spirituale, proportionali modo sit propinquum secundum pwsentiam subst
antialem. Ha;c est sententia Aristotelis, 7 Physic, c. 2, et 1 de Generat., c.6,
quam ubique D. Thomas defendit, prtpsertim 1 part., q. 8, art. f, et 3 cont. Ge
nt., c. 68, quilms locis Cajet., Fcrrariensis, ct alii Thomista;; Caprcolus, in
1, dist. 37; et ibi Durand., q. \. Et idem significat Richardus, art. 2, q. 1; A
lbert., et alii idom supponunt cum exoperatione Doi inferant precsentiam ejus. I
dcm Albert., 7 Phys., tract. 1, c. 4, ubi Commcntator, Aphrodisanis, ct alii com
muniter. Favent etiam huic. scntentice sancti Patres, imo et Scriptura sacra, du
m significant, inipso etiam Deo coltigi recto immediatam pisesentiam ex immediat
a operatione. De quo argumento dicemus late postea , agentes de immensitate Dci.
Ha?c vero sententia ab Aristotelc non probatur ratione aliqua, sed sola inducti
oue et experientia, qua; satis est sensibus nota, quantum ex frequentibus cffect
ibus sensibilibus esse potest. Eritauteminductioperfecta, si ostcnderimus nunqua
m accidere ut naturalis actio aliter fiat, vel saltem nullo experimento id suade
ri posse ; hoc autem solutione objectionum conslabit. Atque ita concluditur argu
mentum : nam modus agcndi communis omnibus agentibus naturalibus in aliqua intri
nseca ct naturali necessitato fundatur; sed hic modus cst per immedialum contact
ura, et propinquitatem; ergo signnm est hanc esse neoessariam conditionom omni a
genti naturah, ut agere possit.
11. Vuriw ratUines necessitatis prwsentUti (ig*ntis ad passum. Ratio autem hujus
uecessitatis a quibusdam redditur, quia, sicut res non potost transire do loco
ad locum, nisi per medium, ita actio agentis non potest immediate transmitti ad
rem distantem, nisi prius attingat medium, et pcr illud quasi continue perveniat
ad distans. H;oc vero ratio apud me ineflicax est, quia actio non transit eadem
numoro ad rem distantem per medium , sicut idom numero corpus transit ad oxtrem
ura locum per medium; unde non recte di itur actio transire ad extremum, sed vir
tute agentis educi de potentia subjecti distantis; in quo, ex vi ilhus rationis
aut similitudinis, nulla apparet repugnantia.
12. Alii rationem sumunt ex limitatione agentis finiti, quod ob defectum suae vi
rtutis indiget piwsentia passi ad agendum. Et potest ha-c ratio confirmari, quia
, si agens posset agere in distans, eadem ratione agere
posset in quacunque distantia; nam si non indiget actione in medium , quid refer
t quoil passum magis vel minus distet? Sed imprimis auctores hujus sententia1, c
t pra;sertim DThomas non limitat illam ad agentia finita, sod etiam in Doo hanc
conditioncin roquirit; eigo non oritur cx limitatione virtutis. Deinde ex limita
tione virlutis ad summum viderur oriri limitata sphffira. Cur autom cx quacumque
limitatione virtutis inferri debet tanta limitatio ad proxiraum ct immedialura
passum, si"ratio efficientis ut sic eara conditionem nnn requirit? Maxime, quia
non omnis virtus est aequo limitata, ut superius argumontabamur. Et eadem ration
c non apparet efficax illatio, qua1. in confirmatione fit; qui enim negant Hlam
summam propinquitatem osse necessariam simpliciter ad actionem, non negant esse
utilcm, ut agens optimo modo agat; imo et asserunt esse necessariam, ut agat tof
a virtute et quantum potest; et hinc pufant oriri, ut, ca?teris paribus, natural
ia agentia agant uniformitor difformiter pcr spatia; atque ita nihil sequitur oo
rum qua; in illa confirmatione inferuntur. Nam sine dubio ex ipsis terminis cons
tat, majoris virtutis esse vinccro rem distantcm , quam propinquara; et eadem pr
oportionc majoris virtutis orit vincere rcm magis quam minus distantcra. sicut m
ajoris est virtutis ad ristantiorem locum jacere lapidem. Unde Caprcolus supra,
ad octavumargumentum, ait, rationem liujus non esso sumendam ex aliqua imporfect
iono aut ordine potcntia; agentis et rocipientis, sed ex eo quod agons est quoda
mmodo actus ipsius passi, ot passum est quodammodo in potentia ad agens; actus a
utem et potentia ex sua ratione postulant esse indistantcs . ut nirairum inter s
e rationem actus et potentia! excrcere possint Qua; ratio, licet ad convincendum
intellectum protervum non sufficiat, tamen, supposita sufficiente rei experient
ia, mihi videlur propinquius attingere, magisquc indicare propriam causam hujus
necessitatis. Ut autem hanc rem amplius declaremus , et sententiam Aristotelis d
efendamus, explicare oportet modos propinquitatis et distantiae, et varios modos
agendi per propinquum in distans.
Qucvstionis resohttio.
13. Varii modi distantiw et indistantue agentis ad passitm. Est ergo advertendum,
passum posse distarc ab agente, qnia inter illa mediat spatium omnino vacuum, q
nod licet naturnliternon contingat.possenttamen itaintelligi, et oportet de illi
s dicere, qualiter tunc in actione se haberent, quia non parum conferet ad rem e
xplicandam. Sccundo, potest passiun distare ab agentc, interposito aliqno spatio
medio non vacuo, sed pleno tali corpore, ut in illud nihil ngcre posset. Tertio
intelligi potest.quod agens aliqnid agat in medium, non tamen per eamdcm virtut
em, ut si in aerem agat per lucem, in terram vero per formain substantialem. Qua
rto denique intelligi potest, quodpassum distansconjungatur agenti per medium, i
n quod agens etiam operatur, et per eamdem virtutem. Hoc autem ipsum intelligi p
otest variis modis evenire. Primo, quod agens remotum imniediatc solum inferat a
ctionem in passum sibi propinquum, et per qualitatem in illud iinpressam fiat ac
tio in passuin remotum, ita ut habitudo per se et immediate il!ius actionis, ut
est in passo remoto, tantum sit ad virtutem seu qualitatein impressam in partem
proximam, ad ipsum vero agens non nisi remotc , et in quantum dat vel conservai
illam virtutem. Sccundo intelligi potest, quod agens agat in remotum, media virt
ute collata parti proxiinse, simul et actualiter influendo cum illa in pnrfcm re
motam; ita ut nec sinc Ula ac per illam possit attingere remotum, neque etiam so
la illa, licet ibi conservata, sulficiat ad actionem qua* fit in parte remota, s
ine actuali influxu ipsius agentis. Terlio intelligi potest, actionem agentis di
ffundi ex necessitate ad remotumper proximum, non necessitate causnlitntis proxi
ma; partis passi in partem reniotam, sed solum necessitnte ordinis (ut ita dicam
), quee necessitas oriri potest, vel ex partc agentis, quod natura sna determina
t sibi hunc moduin agendi quasi per lineam non interruptam; vel ex parte passi,
quod applicatum nalurali agcnti, prius nercssario patitur in parte propinqua qua
m in remota.
Prima assertio.
14. Yacuo interjacente nulla in dislans actio. Quare cuncta corpora abhorreant v
acuum. Primo igitur dicendum est, causam efficientem nihil posse agerc in passum
distans, si spatium vacuum interpositum sit. Ha?c assertio communiter recepta es
t, ita ut neque auctores primre sententite illam negare videantur; nam Scotus et
iamsi admittat aliquam actionem generativam ex matcria distantc, dicit tamen ali
quam aliain aetioncm debere per medium difmndi, quamvis hoc
solum de agentibus naturalibus fateatur. Non potest autem haec assertio positiva
(ut ita dicam) experientia probari, quia nunquam datumest hujusmodi vacuum inte
r corpora;potcst tamen probari experientia (ut ita dicam) negativa, et provident
ia universalis naturae, seu potius auctoris ejus, qui ita res condidit, et talem
propensionem seu motionem eis indidit, ut vacuum omnino vitent, etiamsi necesse
sit propria loca deserere. Hujus autem ratio potissima fuisse videtur, ut qured
am corpora peralia possent suasactiones exercere, et distantia corpora, per inte
rmedia, aliorum, et prn-sertim ccelestium corporum influxum participarent. Quod
non obscure signiticavit Aristoteles, text. 1 Meteor., diccns: Necesse est illum
(id est,inferiorem mundum) summis cceli conversionibus quodammodo (id est per i
ntermedia elementa) proximum esse, ut omnis ejus facultas inde constituatur, at~
que regatur. Nec satisfaciet qui dixerit naturam non horruisse vacuum, et tam s
ollicitc contiguitatem corporum procurasse ob necessitatem simpliciter, sed solu
m ob majorem commoditatem et ulilitatem. Tum quia tanta naturae sollicitudo majo
rem indicat necessitatem; tum etiam quia si verum csset naturalia agentiaposse a
ttingere distans absque medio, same esset utilius ad actionem nullum habere intc
rpositum reale medium , quia magis esset expedita sphara, minusque circa illam o
ceuparetur virtus agentis, juxta ea qua> statim dicentur.
15. Secundo probari potest alia experientia, qua; licet ex re omnino opposila su
matur, eamdem tamen radicem habere videtur, nimiram, quod si spatium intcrpositu
m inter agcns et patiens, aliquo corpore repleatur, quod interrumpat actionem ng
entis, omnino impeditur nctio in passum distans, etiamsi alioqui constitutum sit
intra spharam activitatis agentis; ergo eadem ratione si medium esset omnino va
cuum, non posset actioagentis transire in passum distans, quia non minus interru
mperetur actioper vacuum quam per illud pleuum. Responderi potest, corpus illud
interpositum non ideo impedire actionem in ulteriora corpora, quia interrumpit a
ctionem agentis, sed quia tota virtus agentis circa corpus illud occupatnr (ut i
ta dicam) ,unde fit ut sphrera ejus ibi terminetur. Dicunt enim sphceram non sem
per esse eamdem seu ejusdem magnitudinis aut distantia", sed juxta capacitatem a
ut resistcntiam medii. Fieri enim potest ut corpus pcdale propter suum densituto
rn plns rcsist.it, quani uingnum corpus rurum, ct ideo in sc, linint ac terminet
sphcornm ngentis. Sed qunmvis hfcc responsio habcre possit aliquam speciem veri
tatis, quundo corpus interpositum vere habet rutionem pnssi, in quo superundo ct
(ut itn dicnm) penotrnndo occupatur virtus ngentis, tamen, quando corpus intorp
ositum cst omnino incapnx tnlis nctionis, itu ut ud illud nullo modo npplicotur
virtus ngenlis socundum illnm nctioncm, quomodo potest detinorc illam, uut ngent
i resistere, nc in ulteriora corpora efficiat ? Exemplum est in sole illuminante
, cujus nctio impeditur interposiio in fenestra corporc opaco, quod cst incnpux
lucis, et non rcsistit illuminalioni sui positivo, scd negative per incapncitnte
m; quomodo etiam vacuum dici potest rcsistore, quamvis ex diversis principiis; e
rgo, virtus illuminativa solis non occupatur qnasi connndo ct ngcndo circn illud
corpus, scd solum non ngit in illud, sicut etinm non ngit in vncuum; ergo illud
corpus non aliter inipodit trnnsitum (ut itn dicnm) illius uctionis, qunra into
rrumpendo continuationem, ot quasi lineum scu radium ejus; ergo requale impodime
ntum orictur ex vacuo interposito. Atque heec cxporiontia videtur milii vnlde ef
ficnx ad probnndnm conclusionem positam; do rntione vero ojus inferius dicemus.
Sccnnda asscrtio.
16. Q>wd in mediitm plennm tffioer» non potest, non efficiet in distans passv.m. Hi
nc dicitur socundo : quando pnssum distat ah agonte por intorpositum reule modiu
m, nihil pofost ngens elliccie in distans pnssum, si non potest etinm agoro in t
otum medium. Pntot iminifcste ex diotis. Primo, quia si modium interpositum non
esset necessarium nd snstinendnm et qunsi deferondam uctionem ngonlis, omnino po
r accidcns so huberet illud modium ndnotionom; esset ergo impertinens quod illud
modium esset renlo, vol vncuum. Seeundo, hoo probat exporiontia de corporo dons
o intcrposito, quod solum impodit ultoriorom nctionis trunsitum, quia ost inonpn
x nctionis ngontis. Tertio, quia ratio, quum ox vacuo colligcbamus , solum erat
quia in oo intorrumpitur uetio agentis,et hoc orat sufBcions impodiinentum aetio
nis; sed ha;c eadem intorruptio intorvonit, quando modium proximum ngonti non os
t cupux actionis scu influentiie ejus; orgo. Atque ita videmus solem non illumin
are terram. nisi
illuminnndo omnia intcrmodia corpora; quod si nliqnnndo interponitur luna, quam
sol suo lumine penetrarc non potest, uctio illuminnndi torrnm non attingit.
Terfia asscrth.
17. Qua virlute quitl ngit in distans. debet etiam in medium agere. Dico tortio
: ut agons officiat in passum distans. non satis est ut por alium virtutem sou a
ctionom omnino distinctnm agat in modium, sod necesso est ut per onmdom sou subo
rdinntam virtutem, qua agit in distans, incipint ngero m medium sibi propinquum,
ot per totum illum diffundat actionom sou intluentiam usque ad passum disluns.
H;oc. nssortio ost direote contrn Scolum et nlios; probntur tnmen ex dictis, qui
a, ut agens agat in distans, necesse est ut prius tompore vol naturn agat in pro
pinquum, ot continuo in totum mcflium ; ergo necesse est ut illa continunta ncti
o proflnat nliquo modo ab una ot cadcm virtute agentis. Pnlct conscquentin, quin
si sunt dna^ virtutes, et ab cis diraunnnt dua1 nctiones, formnliter sunt ihi d
tio agenti.a. qnnmvis mntorinlitor sit unum rntiono unius suppositi vel subjocti
; crgo non satis ost quod por unam virtutein agut in proximum , ut per aliam pos
sit agere in distnns. Probatur consoquentin, quia ilhe. actiones tnntum concomit
nnter so linbcnt, et unn non potest dici por aliam continuari, ct sino intorrupt
iono fieri. Ut, verbi grntia, qnnmvis possit ignis agoro per calorem et siccitnt
om, ut por calorem ngat in passum distans, non satis est quod per siccitutem aga
t in modium propinqumn, quin hoc est per accidens ud actioncm caloris ut sic; ne
cesse est ergo ut per calorem agat in propinquum, quia illud ost por se necessar
ium ad continuatiouem actiouis. Imo. licet possit contingorc quod actio unius vi
rtutis sit necessaria ex partc passi, ut actio alteriu> virtutis possit nd illud
])crtingorc, ut, vorbi gratia, si nocessarin essot actio ct dispositio siccitnt
is ad actionom caloris, non sntis essot quod una virtus pra^agorct disponondo, u
t altera immodinte ugorot in distans, nihil agendo in propiuquum, qnia illa disp
ositin cst moro matorialis, ot est importinons quod proveniat ab nlia virtute co
ncoutitanto in eodem"subjecto, quia psrhoc non fit actio altorius virtutis conti
nue por lotura modium: quod taiuen osso necessarium ad actionem. ostensum est du
abus conclusionibus prascedentibus.
18. Notalih'. Simt tnmrn duo observnnda. Unurn est, quando dicimus actionem deber
e esse ab una virtutc, non esse sensum, illam virtutem debere esse unam formam,
vel unam ontitatom, sed debere esse ada>qualum principium unius actionis, etiams
i coalescat cx. pluribus formis, sive a*qua]iter agontibus, sive subordinatis. A
liud obscrvandum est, cum dicimus actionem in propinquum et remotum deberc es se
quasi continuatione unam, non debere intelligi de rigorosa et physica continuat
ione, qualis cst in illuminatione, si medium sit continunm; sed satis esse si si
t rontinuatio secundum quamdam subordinationemet causalitatem. Non onim est nece
sse, cum agens opcratur usque ad aliquam distantinm, quod in tota illa producat
qualitatem ejusdem rationis; potcst enim in corporo sibi propinquo quamdam quali
tatem efficerc, in remotiori vero diversam; ut sol, verbigralia, in corporibus c
celestibus qua? sub se habrt, producit solum lumen; in aere vero usque ad terram
producit cum lumine calorem; in terra nntem secundiiiu profunditatem ejus non p
roducit lumen, sed calorem tantum, et medio caloro cllicit alias formas. Idcm co
nsiderare licet in aliis astris, quoe proprias habent inllurntins, quas usque ad
pcnctrulia teira? diffundunt, non tamen idem agunt in omnibus corporibus intenn
ediis, sed in unoquoque operantur, juxta capacitatem ejus, id qnod proportionatu
m est ipsins dispositioni. Tum ergo, cum qnalitates seu termini producti in dive
rsis corporibus sint distincti, non potest effieientia diliundi per modum uniiis
continuaj. actinnis; necesse est tamen ut per qualitatem in vicino corpore prod
uctam, producat aliam in remoto, et per illam similiter in remotiori, et hoc mod
o dicitur continunri actio pcrsuhordinationem et causalitatem. Cum cnim necesso
sit actionem continue fiei i per modum unius, ut in a8sertionibus ostensum est,
et non sit nccessaria rontinuatio in eadeiu sprcie actionis vel qualitatis, nece
sse est ut sit per dimanationem unius abalia; nlioqui nulIam connexionem habebit
actio, qure iit in distans, cum actiono quae lit in propinquum, sed oninino per
nccidens se ambae ha' nctiones hnbebunt; quod fieri non posse probnt rntio fnct
n in tertia assertione.
Qwirta assertio.
19. Agens aliquod in extensum spatium et nmnes partes ejns potest agere immediat
f. Pico quarto: quamvis necesse sit ut caus.i
efficiens sit propinqua et indistans a passo, in quod primum agit, non cst tamen
ccrturn quod semper agat per propinquum in distans, tanquam pcr instrumentum se
u virtutem agendi, scd probabile est interdum agerc m totum aliquod passum immed
iatc per suam propriam virtutem; et similiter, quando agit per propinqunm ut pcr
instiumentum in distans, non est nccesse ut agat prr illud tanqunm per instrumc
ntum separatum in causnndo, sod tanquam per conjunctum, ita ut simul cumvirtute
per medium diffusa, influat immedinte ipsum ngens unica et eadcm actione. Prima
pnrs est ipsn conclusio Aristotelis, ct communis sententia, quam defendimus, ct
prapter cjus inductionem probntur manifesle ex prrecedentibus nssertionibus et p
robationibus earum, quibus ostensum est non posse agens ditlundere actionem suam
usque ad rem distnntem , uisi per modum unius ncfionis non interruptae; crgo ne
cesse est ut inchoetnr actio a passo omnino vicino ct indistante, nlioqui n prin
cipio inchoaretur interruiita. Atque hoc non jiarum confirmant nliqu.T experient
in^, quibus videnius agens per se tantum intrndere actionrm in remotum, et nihil
ominus non cxercere illam nisi per medinm, quamvis illa actio, prout fit in mcdi
o, sit prorsirs inutilis, nisi ad hoc. saltem dcserviat, ut per illam deferatur
netio in pnssum distnns; vrrbi gratia, objertum visibile non diffundit species a
d oculumnisi permrdium. Cujus rei nonnulla sunt ovidentin signn : unum est de sp
oculo, in quo fit retloxio specierum, qun> etinm fit in aqua; non possct autem t
ieri, nisi usque ad illa corporn multiplicnrentur speries. Aliud est, quod juxta
dispositionem medii, vrl perturbantur, vel cnmmode deferuntur species. Item, es
t illud suprn tncturn, quod quacumqiie rntione aliqua pars-medii sit iucapax spe
cieruin, imprditur actio ne nd oculum pervenint. Ha-jc autem nctio specierum prr
se rt rx intentione naturro totn ordinntur nd oculnm, quin in illo solo possunt
specirs hnberc effectum, ad quem institutee sunt; essct ergo inutilis tnlis nct
io sprciernm in medio, nisi esset necessnria, ut per illam possetuctio prrvcnire
adoculumdistantem; er£o signum est, propterhanc necessitatem, talem fieri nctionem
. Idemque judicium ferendum est de omni simili nctiono, etinmsi tnm certis exprr
imentis non innotescnt.
20. Illntio ex omnibus dictis. Ex his ergo omnibus rolligo , naturnlem modum ngen
di cnus.T eftirientis esse qunsi per continuntnm lineam sute actionis a proximo
in distans. Atque ha:c deberet esse ratio sufficiens conclusionis, suppositis ex
perientiisadductis, etiamsi alia ratio deesset, quia nimirum ha?c causa detercni
nat sibi ex natura sua talem agendi modum. Ssepc enim ita judicainus de naturis
rerum ex his quce experimur, etiamsi ulteriorem rationem illius naturalis condit
ionis reddere non valeamus. Ut, verbi gratia,objectum visus solummultiplicat spe
ciesperlineam rectam, objectum autem auditus etiam per obliquam, etper quoscuniq
ue poros ingreditur, ut experientia constat, ex qua recte colligimus hunc esse n
aturalem modum agendi talium objectorum; cujus sufficiens ratio est, quia talisp
roprietas consequiturnaturam utriusque sensus. Coramur tamen hujus nahme aliquam
rationem investigare, dum dicimus sonum esse qualitatem quamdam consequentem mo
tum, et imitantcm naturam ejus, et ideo per quascumque vias ingredi posse; calor
em vero magis quieto et subtiliori modo agere, et ideo solum via recta species d
iffundere. Sic ergo in prresenti, sj velimus rationem aliquam vel conjecturam il
lius naturalis conditionis agentium investigare, certe non est contemnenda illa,
qua>. a Capreolo tacta est; nam omnis actus requiritconjunctionem cum potentia,
ut suam causalitatem in illam exerceat; sicut ergo in actu formali requiritur i
ntima unio, ita actus efnciens requiritsaltem indistantiam, non ob imperfeclione
m , sed potius ob perfectionem quam includit ratio actus, seu actuatio. Vel si h
oc referendum est in aliquam imperfectionem, illa sumenda est ex parte effectus,
qui, cum sit dependens a sua causa, postulat conjunctionem et indistantiam ab i
lla, ut ab ea manare possit, sicut rivulus requirit conjunctionem cum fonte, ut
ab ea manet. In quo etiam potcst latitudo qucedam considerari juxta varias causa
rum perfectiones; nam causae et effectus corporales non possunt secundum se tota
esse sibi immediate prsesentia, vel indislantia, et ideo appropinquantur saltem
secundum extrcma. Res vero spirituales creatae secundum se tota3 conjunguntur s
eu prsesentes sunt effectui aut passo, quamvis non semper necesse sit esse intim
e praesentes toti passo, el omnibus partibus ejus ; possunt enim adesse uni part
i, et per illam agere in totum; quomodo intelligentia movens ccelum existimatur
esse in Oriente. At vero Deus ubicunque agit, totus et in toto adest, non solum
ex immensitate, sed etiam ex perfectione a^endi, ut infra suo
loco videbimus. Dixi autem hunc modum agendi, inchoando actionem a passo indista
nte, essc conuaturale efficienti, quia nunc non disputamus an Deus supernaturali
ter possit hunc modum agendi immutare. Credimus autem id non repugnare divinis i
nstrumentis, etiamsi nulli agenti creato possit esse connaturale; de qua re dixi
in i tom. tertiae partis, disp. 31, sect. 7.
21. Atque hinc ulterius intelligi potest, ex necessariapropinquitateinterpassume
t agens non statim inferri necessarium etiam esse ut agens per propinquam partem
medii agat in remotam tanquam per instrumentum; salis enim erit si agat per ill
am ut per medium necessarium ad continuationem actionis, seu ut actio sine inter
ruptione fiat, quia neque experientia1, neque rationes hactenus adductse plus pr
obant. Quocirca, quando actio per medium variatur in proximo passo et remoto sec
undum varias qualitates et terminos actionis, tunc certe neccssarium videtur ut
virtusdiffusain medio propinquo, sit instramentum ad agendum in remotum , ut nup
er dicebamus, quia alias nulla esset continuatio nec subordinatio per se inter i
llas actiones. At vero, quando actio est tota ejusdem rationis in parte proxima
et remota medii, non videtur per sn necessarium, saltem ex vi propinquitatis nee
essariai interpassum et agens, quod pars propinqua sit instrumentum ad agendimi
in remota; quia ilia actio perse ha bet suam continuitatem et iutegritatem, qua>
ex naturali modo operandi talis causse necessaria est, ut ostendimus. Dixi, qua
ntum est ex ti propinquitatis nccessariw; uam si qualitas difiusa per medium sit
activa sni similis, ex natura rei sequitur ut existens in parte propinqua, poss
it juvare ad agendum in remotam sive per modum instrumenti, sive per modum parti
alis agentis; hoc tamen potest esse quasi per accidens, et solum concomitans ad
actionem primi agentis.
22. Quapropter, si contingeret qualitatem diffusam per mcdium non esse activam s
ui similis, tunc non oporteret partem proximam esse instrumentum, sed tantum med
ium ad actionem. An vero ita aliquando evcniat, mihi non est certum; non video t
amen repugnantiam ex vi ejus conditionis necessaria; ad agendum quam nunc tracta
mus, scilicet, propinquitatis. Possetque esse exemplum in objecto visus, uam vid
etur ita multiplicare species per medium usque ad sensum, ut species recepta in
medio diaphano non sit
« IndietroContinue »
- Page 35 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
34. Tertio sequitur ex dietis, non essc dc ratioue causa; eltieientis ut sic, ut
ratio Hgendi et patiendi sinl iu're distinctaj, vel subjecto, vel eutitate inte
gra, aut partiali, sed quotiesctinque id reperitur (quod cst fccquens), provenit
ex aliqua particulari ratione. Hoc ctiam totum patet ex dictis; nam lia'c condi
tio interdum deest; ergo non est per sc et universaliter necessaria ex vi ellici
entia;. Igitur, quod ratio agcndi et patiendi subjecto distinguantur , ibi solum
necessarium est, ubi actio, vel a supposito distincto, vel per partes realiter
distinctas exercenda cst, et iude provenit illa uecessitas. Qtue quidem necessit
as universalis est iu actione univoca, ex illo principio, quod idem non possit s
imul esse in actit et potentia. In actione autcm requivoca non ita universaliter
urget illud principium, neque aliud quod univetsale sit, et ideo in diversis ca
usis ex diversis prineipiis oritur, ut explicatum est. Rursus, quod illa prilici
pia ngcndi et patieudi dcbeant esse re distincta in tota sua entitate, etiamsi c
ontingat esse in eodem subjecto, et in eadem parte integrali ejus, vel ex eo pro
venit, quod piincipia illa sunt substantialia, et propria rerum materialium, nim
irum, materia et foima, vel certe, si sint accidentalia prineipia, praesertiin i
llud quod est ratio agendi, id piovenit ex co quod actio non est iminanciis, sed
ex suo gehere est transiens, ut palet in motu gravis , quatenus gravitas consid
eratur ut principium activum ejus. Et idem a fortiori est in motu cordis, et cla
rius in motu Angcli se movcntis. Pneterea, quod principium proximnm agendi et pa
tiendi, cum ncc subjeeto, ncc entitatc intcgra distinguuntur, saltem ditferant i
n re aliqua, quam includit principium agendi, et non patiendi ut sic, mvenitur i
n ([uibusdam agentibus actione immanenti, non lamen provenit ex communi rationc
agentis ut sic, ut ex dictis constat, neque etiam ex communi ratione aclionis im
mancntis ut sic, qnia nulla est ratio cur actio immaneus ut sic illam distinctio
nem postulet, imo quodammodo magis crit immanens, si in eodcm oinnino piincipio
maneat, a quo proxiine elicitur. Provenit ergo ex eo quod talis actio fit per qu
amdam assimilationem, ct ideo requirit, ullra intrinsecam facultatem, principium
proprium talis assimilationis. Atque ita relinquitur, ut in actionc immanente,
qua» illam assimilationem non requirit, ncque ex alia particulari conditione sua p
oslulat aliquod principium coadjuvans per mo
dum ellicientis, sed solum concuireus in genere linis nut formae extrinseca?, re
spectu (inquam) talis actionis non oporteat principium agendi essc in partiali e
tiaiu entitate distinctum a piincipio recipiendi. Et estsane hic modus agendi sa
tis consentaneus voluntati, tum ob libertatem ejus, tum ob communem ralionem app
etitus, ad quem spectat, ut ex sola sua inclinatione et etlicacitate ferri possi
t in objectum sibi piopositum. 1'osset autem hic considcrari nonuulla diversitas
in principio agendi et recipiendi actum appetitus; nam, ut supra dixi, ad actum
vitaj concurrunt etfective, et immediate in suoordinc, uon tantum potentia, sed
etiam substantialis forma; at vcro ad recipieudum actum proxime et immediate vi
detur concurrere sola potentia. Sed ha'c dilferentia et est incerta; nam fortass
e accidens, et maxime actus vitalis, non solum attingit, inhrerendo, potentiam a
ccidentalem, sed etiam ipsam substantiam. Et quidquid in hoc asseratur propter a
lias rationes, proptcr piiescnlem causam non est necessatium, quia rcvcra nullui
n est inconveuiens quod eadem facultas, qu.e est proximum principium suscipicndi
actum immaneutem, sit per seipsam sutticienter constituta in actu primo, tanqua
m sulficiens priucipium proximum effectivnm ejusdem actus.
55. Contra prwdicla objectio pr ma. Sccunda. Nou desunt taincn nonuulla1 objectio
nes contra ultimam pni tcm hujus resolutionis. Prima ac pr«'eipua sumitur ex Arist
otel., 9 Mctapli., tcxt. "2, ubi dicit, pntentiam actitam esse principiim, trans
mutationis in alio, vt aliud est.- ergo repugnat potentiam activam adajquate ess
e principium transmutandi seipsam. Unde statim subdit, polentiam paticndi esse p
rincipium mututionis passicrr ab alio, in quantnm alitid est. Et o Metaph., cap.
11, tcxt. 47, eodcm modo definit potentiam agentem ct patientem; ergo cx piweis
a ratione agentis etpatientis requiritur distinctio iuter ea , saltein quoad pri
ncipia agendi et patiendi. Undc Aristotcles, de Gener., cap. 7, magnum absurdum
existimat, quod idem a seipso patialur. Et t Metap!)., c. 3, hoc ponit principiu
m: Neque id, quod subjicitur, suam ipsius mutalionem cfficit; et hoc-dicit fuiss
c initium inveniendi causain efficientem distinctam a materiali. Secuuda objecti
o et vulgaris est, quia idem non potest referri rcalitcr ad seipsuin; sed causa
ellicieris refeitur realiter ad eifcctum; ergo non potest idem secunduui rem age
rc in seipsum. Et confirniatur, uam si sccundum eamdem rem est simul in potentia
activa et receptiva, cur non semper se immutat?Confirmatur secundo, quia agens
debet approximari passo; idem autem non potest sibiipsi secundum idem approxhnar
i.
56. Potentiw actitw et passivcp, ab Aristotelc traditw definitiones explicmtur.
Relatio fitndata in actione, inter effectum et causam intercedit. Potentiw actit
w cur ab actuali operatione cessent aliquando. Ad loca Aristotelis responderi po
test primo , in illis definitionibus loqui tle potentia pure activa et pure pass
iva; preeter eas vero dari quasdam potcntias simul activas et passivas, de quibu
s procedit doctrina data, quando sunt complete activa- suorum actuum. Unde secun
do dicitur, Aristotelem, lib. 5 Metapbysicffi, idem magis declarasse, cum dixit,
potentiam activam esse mutationis principivm in alio, aut quatenus aliud est. E
t boc modo dici potest voluntas, quatenus eflicit suum actum , csse principium a
gendi in se, non quatenus activa est, sed quatenus est in potentia.Vcnus autem e
xistimo, Aristotelem esse locutum de transmutationibus physicis, qua> per action
em transeuntcm fiunt, ut latius infra ostendam, tractando de potentia, prout est
species qualitatis. Et de eadem mutatione loquitur Arist., in 1 de Gener.; disp
utat enim ibi de illa mutatione quffi acl generationem et corruptionem tendit. S
imiliter loquitur in primo Metaph., ubi in universali loquitur, quomodo est cvid
ens materiam et efficiens in generationibus et mutationibus physicis non concurr
cre in eamdem causam. Ad primam rationem respondetur, relationem realem non csse
inter agens et passum, sed inter agens et effectum; et hoc modo, etiamsi aliqua
potcntia ngat in seipsam, agit tamen eflcctum distinctum a se, intcr quem et ip
sam potest esse relatio reaiis. Ad primam confirmationem respondetur, si potenti
a naturahter agat, ideo non semper agerc, qnia non semper habet objectum applica
tum, quo indigot non ut coefticiente, scd in alio genere causffi, fiualis, vel f
ormahs extrinsecffi; sicut ignis non potest agere sine combustibili, non quia il
lo indigcat ut cocflicicnte, scd ut materia. Si autcm causa sit libera, etiamsi
reliqua omnia sint applicata, potcst non agere, solum ex naturaii perfectione su
a. Ad sccundam confirmntionem rcspondetur . idcntitatem esse summam , vel cmiucn
tiorcm propinquitatcm, si alioqui non
desit virtus ad agendum, et capacitas ad recipiendum.
SECTIO VIII.
Vtrum causa efficiens debeat csse simul conjuucta, vel propinqua passo ut agere
possit.
1. Hffic queestio tractatur ex profcsso ab Aristot., de motibus physicis, in 7 P
hysic, cap. 2; tamen quaestio universalior est, ac proprie metaphysica, complecl
itur cnim omnem efllcientcm causnm. Unde a Theologis tractnri solet tnm de Deo,
i part., quaest. 8, et in i, dist. 37, quam de Angelis, I part.. q. 52, et i, di
st. 37, et in 2," dist. 2 ; nos autcm hic agimus de causis finitis; nam de Deo p
ostea dicemus. Tractatur autem qua>stio de actione transcunte, qua una res agit
in aliam; nam in inunanente, et quandocunque res ngit in seipsam per se primo, i
d est, secundum eamdem partem, clarum est uon posse agens a patiente distare; qu
ando vero agit unum suppositum in aliud, vel idem suppositum per unnm partem in
aliam, possunt esse vcl immcdiate propinqua, vei inter ca interponi corpus aliqu
od, aut pars corporis, vcl spatium aliquod. Et non est dubium inter philopophos,
quin possit causa efficiens agere in rem distantem per propinquam; sed diflicul
tas est, quando proxime ct immediate agit causa per virtutem quam in se hubet, c
t non per aliam, quam ditfundit, an oporteat immediate contingere sua quantitate
vel praesentia eam rem in qnam agit»vcl possitimmediatc in cam agere , etiamsi sp
atio distet. Cum qua difficultatc conjuncta est alia, niniirum, quando causa agi
t per rcm propinquam indistantem,quomodo per propinquain attingat distantem.
Prior sententia refertur et fundatur.
2. Sunt crgo iu hac re duai cclcbres seutentiffi. Prima est, posse elficienteni
causain agerc in passum distans, atque ita non rcquiri immediatain propinquiiate
in, sed soluui intra certam sphffiram activitatis; non cst cnim dubium quin virt
us fiiiita ccrtum tcrminum habeat in spatio vel distantia quam potest attingcre
, quia, ut experientia constat, fortius agit rcs in propiuquum quam in distans.
Major crgo virtus requiritur ad agendum iu rcm distantem; cum crgo virtus finita
sit, habct etiam in hoc limitatam sphxram, in quo omnes conveniunt; tamen intra
illam ait hajc sententia posse agens immediate eflicere in passum distans. Ita
tenct Avicenna, in suo lib. de Anim., sect. 4, c. 4, in eamdem sententiam citans
Hippocratem. Item Alexander Aphrodisseus, 1 Metnphys., comm. 18; Scotus, in 1,
dist. 37, et ibid. Ocham, et Gabr. , Bassol., Maironis, fit alii Scotistae. Quan
quam Scot. de causis physicis faletur, nunquam agere in distans per unam formam
vel qualitateni, quin per aliam aliquid agant in propinquum, quamvis nceesse non
sit, ut per eamdem attingant propinquum et remotum, quod an sit consequenter di
ctum, postea videbimus.
3. Variis experientiis fundatur preecedens sententia. Probatur autem hsec senten
tia, facta inductione, per omnia genera aclionum. Primo, in generatione substant
iali, sol generat in terra varia mista, ul mineralia, vel eliam animalia, qute e
x putrefactione generantur; illa autem actio immediatc manare debet a forma subs
tantiali solis, nam accidcntia per medium diffusa, vel substantialem generatione
m non attingunt, vel ad illam non sufBciunt.
4. Secundo, in motu alterationis videntur qusedam esse, quse alterant rem distan
tcm, non alterando propinquam. Primum exemplum adduci solet dc imaginatione, qus
e eflicaciam habere dicitur ad inducendam novam qualitatem, alterando membrum di
stans, vel rem aham, ut Avicenna supra ex Hippocrate tradit. Secundum exemplum e
st de fascinatione oculi; nocet enim interdum oculus, alterando rem d»tantem, ut d
e aliquarum feminarum oculis testis est experientia, ut Aristoteles etiam notat,
sect. 20, problem. 34; Alexand., 1. 2Problem. , in 50; Albert., lib. 22 de Anim
al., cap. 5; Marsil. Fiscin., hb. 13 de Immortalit. animse, cap. 4; et de basili
sco atlirmat Isidorus, hb. 12Etymolog., c. 4, olfactu suo necare serpentes, homi
nem aspectu interimere, et aves volantes, quamvis procul distent, la^dere. Simil
ia fere refert Plinius, hb. 8 Histor., c. 31, ubi eamdem vim tribuit catoblcpse,
quod necet hominem oculos ejus videntem; et c. 22 similiter ait luporum visum e
sse noxium , vocemque homini adimere ad prsesens. Tertium exemplum esse potest d
e torpedine pisce, qui piscatorum manus alonge stupefacit; et Aristoteles, hb. 9
Histor., cap. 37, ait : Torpedo pisces quos appelit, afficit facultate torpendi
quam in se habet, el ita illos capit, et vescitur, et ad koc abdit se in arena
et limo. Quod est signum non agere per medium; et ibidem
alias similes experientias refert. Idem refert Plinius, lib. 32, cap. 1 , ubi ex
presse ait, torpedincm id efficere procut et e longinquo , etiamsi hasla aut vir
ga non attingatur. Quartum cxemplum sit de quadam herba nomine aproxis, cujus ra
dix e longinquo concipit ignem, ut refert Plinius, lib. 24, c. 17, ubi idem refe
rt de naphta, quodam genere bituminis, de quo idem Plinius, lib. 2, cap. 108. Qu
into, sa;pe contingit ut res distans vehementius alteretur quam propinqua; ergo
signum est agens sua vi immediate agere in distans; nam per qualitatem, quse rem
issa est in medio, non posset intensiorem qualitatem efficere in cxtremo. Antecc
dens patet multis expcrientiis, nam ignis velieincnfius calefacit aquam existent
em in lebete quam fundum lebetis , et olcum superpositum in charta papyracea fer
vere facit multo vehementius quam papyrum, ct stupam aliquantulum distantem ita
calefacit intensius, quain aerem medium, ut interdum illam inflammet; et sol vch
ementius calefacit speculum aut terram, quam aercm medium. Nequc est mirandum qu
od agens interdum plus agat in distans quam in propinquum, si passi dispositio i
na'qualis sit. Et contirmatur hoc ipsum aliis exemplis ; nam sol clarius illumin
at partes aeris quas per fenestram attingit aut respieit per lineam rectam.quame
as quae' sunt ad latus, seu ad lineam obliquam; eigo signum est non illuminare i
llas, quae sunt c regione, tantum per partcs aeris intermedii, sed immediate per
seipsum. Patct consequcntia, quia respc.ctu partium acris intermedii seque prop
inquai sunt, et ajque applicataj alise partes aeris, qua; vel e regione solis su
nt, vel tantum ad latus; si ergo illuminatio jiartium remotarum tanturn fit nied
iante partc proxima, ceque illuminabuntur partes remotse, quae seque vicinoe sun
t propinquiori, etiamsi respectu solis diversum liabeant aspectum; nam illa pars
, quantum cst de se, «qualiter agit versus omnem partem sibi propinquain. Similis
oxperientia est de manu, vel aha re objecta igni aut soh per fenestram fornacis,
verbi gratia, quod vehementiorem calorem sentit dirccte objecta igni, quam ad l
atus posita, etiamsi respectu aeris mcdii seque sit propinqua; ergo signum est i
gnem immediate attingcre manum distantem, si directe opposita sit per medium non
impeditum. Cujus etiam signuin cst, quia si interponatur aliquid, seu claudatur
fenestra fornacis. subito cessat vehemens
sensus cnloris, qui proveniebat ex nctione sive alteriits epiiilus; vel locutio,
qtue tan
ignis, ct tamen medium adhuc retinet totum tum est ad rein aliam intellectualem.
\hvc
calorem quem conceperat; ergo signum est igitur posterior actio ex sententia omn
ium
quod nctio proveniebat immediate ab igne, potest tieii ad rcai distantem, ut con
stat ex
et non tantum a medio. D. Thomn, 1 part., qusest. 89, art. 7 ct 8, el
5. Tertio principnliter , afferuntur expe- quecst. 108, nrt. 4', et qucest. de A
nim., art. rientire de motu locali, qui variis modis fit a 18, nd 13. et non fit
sine nliqua effieientia, moventc corporeo (nam de incoi poreo infra quia per il
lam Angelus, ad quem alter loquidicam), scilicet impulsu, tractu, vectione et tu
r, accipit facultatem intelligendi qnod anvolatatione. Et dc impulsu quidem nffe
rri tea non poterat, nempe cogitationcm liheram solent expcrientia? projectorum,
et gravium alterius; non videtnr nutem posse novam faet levium, quorum motus ad
pulsionem rc- eultatem accipere, quin aliquidnovi in eoliat. ducuntur, ut notnt
D. Thom., 7 Phys., c. 2. Eo vcl maximc quod non solnm facultatcm Sed non sunt a
licnjus momenii; nam proxi- accipit, sed etiam excitatur ad audiendum; mum piinc
ipitim instrumentale illius molns non potest autem excitnri, nisi aliquid ei imn
on solum cst propinquum, sed ctinm ine- primatur. UndeD. Thomas, 1 p., q.'107, a
. f, xistcns mobili; ille nutem impulsus vel gene- ad 3. sic inquit: Sieut sensu
s movetur a senrationc communicntur , de qun , nn requirat sibili,itaintelleclus
ab intelligihili; skvterm propinquitatem, jam propositum cst; vel im- per signu
m sensibile excitatur scnstis, ita per primitnr per aliquem conhicfum quantitati
- aliqunm virlutem intelligibilem potest excilm vum; movens enim corporeum non p
otest a mens Angeli ad attendendtm. Sictit ergosise immcdiate pellere mobile , n
isi illud con- gnum sensibilenon exeitat sensum, nisi imtingendo ; quid autem im
primatur per illum primendo ei aliquid, ita locutio angelicanon contnctum, seu q
uid sit impulsus, non cst hoc excitat audientem, nisi imprimendo ei aliloco decl
arnndum; tractatur vero ab Aristo- quid, verbi gratin, nliquam speciein intellil
ele, lib. 4 Phys.ic., c. 8, et 8 Phys., c. ult., gibilem. Unde idem D. Thomas, q
usest. de ct 3 de Ca-lo, cap. 2. Et liine etinm constat, Anima, a. 20, ad 11, ng
ens de simili actione. voltitationcm, cum pnlsionem includnt, cnm- qnn intcllige
nfi.v efficiunt species in aninia dem propinquitatem requirere quam pulsio scpar
ata, inquit : Cum hnjusmodi actio m rcquirit. De vcctione autem per se notum sit
sitn/ilis, non oportet liic qurprere viedium est requirere contactum, cum id qu
od vehi- deferens situaliter, sedidem hic opcratv.r ordo tur, quasi per nccidcns
moventur nd modum nntune, indicans hanc actionem non requivehentis. Solum crgo
in trnctione nfTerun- rere propinqnitatem, sed siibordinationem. tur cxempla in
favorem dictre sententin?. Pri- Sirailibus cnimverbis, similiqw.e ratione dixit,
n.um est dc mngncte tiahente ad se ferrnm in 1 part., locutionem Angeli non iin
pediri distnns. Secundum esse potest de succino propter distantiam. De altera ve
ro actione elevante paleas. Tertium fere ejusdem ratio- intelligentiee, qure. es
t motio localis, quod nis est, quod communiler afterri solet de etiam fiori poss
it ad rem distantcm, docent pisce remora, alias echeneide, qui prtvtercun- Duran
dus, Gabriel, Ocham, Scotus, et Her»., tem navim detinet, ut refert Aristot., lib.
2 in f; d. 37 Et videtur verisimile ex eodeni Histor.,c. 11; Plin., lib. 9 Hist
or., c. 23. fundamento, quod Angelus ex se nou haM
6. Quarto fit inductio in actionibns potcn- situm. neque ngit ad modum rei eorpo
ralis, tinrum animte; nam phnntasia existens in ee- sed por intellectum et volun
tatem; ergoejus rchro movet immediate appetituin qui est in ellicacia non requir
it situalem propinqiiitacorde, ct appetitus movet immediate mnnus tem, sed virtu
tem voluntatis. Gum enimtan aut pcdcs. Similiter sensus externus sno actu tum vo
lendo movcat, quid necesse cst quod videtur imprimere speciem imnginationi. Ne-
ibi substantialiter adsit, ubimovere vult? que enim cst verisimile, aliquid ager
o per to- 8. Ritiopro sententia pracedente. Sexto, tum mcdium, nt verbi gratia, si
pes caletit, potest formari ratio in liunc moduui: quia speciem culoris continu
e ascendere usque ad virtus nctiva creattme nliqunm hnhet (ut ita cnput, ubi est
pbantasia, vel seiisuscom- dicam) qnnntitntem perfectionis; ergo non munis. est
verisimile esse ita limitatam, nt non pos
7. Quinto fit endem inductio in actionibus sit pcr seipsam immediate airere nifi
in intelligentiarum, qua1 tantum potest esse du- ptincto atit superficic indivi
sibili; ergo pote«t plex, fcilicet vel locnlis niotio, sive corporis, agere immedi
ate intrn nliquam distantiam
quantam , vel quantifieabilem; er ;o potest iinmodiate attingcre etiam partes di
stantcs illius sphaeri», scu spatii. Declaratur et confinuatui- primo ha;c ratio:
nam, cum ignis calcfacit aquam medio acre, solum babet sibi immediate propinquam
ultimam superliciem aeris sibi vicini; crgo juxta oppositam sententiam, in illa
m solam immediate per seipsum nget, imo ct iu illam aget immcdiate per solum cal
orem, quem habet in ultima superficio sua; et per superfioiem nget in partem imm
ediatam, et per propinquiorem partem iu remotiorem, quusi dividendo aetionem per
omnes partos proportionales propinquas ot romolas; ]iic autem modus agendi vide
tur por Fo incredibilis, ot non parva habere incomumdu. Primum ob rationem factn
m, quia irratiojiabile videtur omncm ngendi virtutem quantumvis magnnru coarctar
e ad ipsummet spatium, in quo cst agens, vel ad summum ad nltimam suporficiem si
bi contignara"; nam virtus agendi pntosl osse major et minor, et ejus efficacia
non snlum consislit in ellectu, sed etiam in modo agendi, et* in majori sphanra
activitatis. Item surao suporfuiem aoris proximara igni, et inquiro iii quid aga
t iminodiato. Dicotur agere imiuediatc in partem sibi prnpinquam; unde cum nulla
sit ndmquate propinqua secundum so totara , consoijuenler falcndum est non hab«re
 imliiedintum subjoctum, vcl indivisihile, vol definilio inaguitudinis, in qund
totnm immeiliate agat, sed lantum apcre iminediate in prnpinquum ipiasi confuse
sumptum; iioc au1'Mii viilotur iuconveriicns, quod scilicet, aclio detonninatu,
qua in instanti, verbi gratin, (it a calore, vel lumine, quod ost in liac snperf
icio, uon habeat detcrminafum subjoctum, in quo per se et immediutc fiat. Itein,
ille modus agendi, quasi enumerando nmnes pnrtos proportionales, per. has illas
agendo, rum illm infinitfe sint, vix apparct intclligibilis, piwserlim in nctio
ne, qua; non snceossive oxtendilur por subjectum, sed per modum unius tota simul
, et in instante tit.
9. Tandem confirmatur secundo, quia ex illo principio sequitur, p.?r so loquendo
, non liabore agonlia naturaliu sphnmim activitatis, nec tcrminum in illa. Patet
sequcla, naro si considcrotur id , in qund immediute ac per se possunt agere, n
ullam habonl sphirram, sed solam supcrliciem sibi proximam. Si vero consideretur
id totum in quod pnssunt agore mediate, per prnpinquum attingendo remotum, null
a est ecrtn sphaera, neqne ullus ter
minus illius actinnis; nam quocumquo fcrmino signato. ad quem intrinsecc pcrvcni
at actlo, por illuni poterit ulterius progredi, quia in eo lermino ost aliqua vi
rtus agendi; crgo illa virtus aliquid agct in sil)i propinquuin. Dico autom per
se loquendo ; nam ex resistentia passi fieri potest ut ad illum torminum tam deb
ilis porveniat virtus, ut proximas partis rcsisteutiam vincere non possit, ncc p
cr sc, nec in virtute agentis distanissimi; sed hoc cst aceidcnturium ob resiste
nliam. Quanquam ntium illud diflicillimuin sit ad explicondum, scilicet, quomodo
qualilas reeepla in medio possit vincore in virtule ngentis remoli resistonliam
partis sibi prnxima;, quam ipsa per se, et sua virtute vincere non pnssit, si n
gons remotum por so immediate nihil agit in pnrtom remotnm resislentem, sed sohj
m per virlutem receptnm in purte pi^opinquiori. Sed do. hoc poslea; nunc, aulem
argumentum urget, per se loquendo, ct ablata resistentia a medio. Atque ita fit
ut sol possit ia instanle illuminnre aei'em in inlinitum, quod esl plnne fulsum,
quia nunc magis illuminat partem propinquam quum remotam aeiis, ut in lucerna e
st evidens; ergo, si nimium oxtendatur actio , linietur tandem. Adde, quod neque
hujus ellcctus ratio reddi poteiil ; cur enim lucema minus illuminat partcm rem
otum quam propinquam, si non illam, siout hane por so imiaediatn illuminnt? Ex h
oc nutom cnpite oplimc redditur rnlio; nam cum poteutin sit finitn, non ceque su
perat rom sibi vicinam ac distnntero, et ideo major pi'opinquitas confert ad maj
orem perfectionem nctionis ; at voro si tantum ugit in remotum por pi opinquuin,
coramunicnbit pnrli i'emot;c tolani intensioncm qunlitatis, quam comrounicat pr
opinquw, quia illa qualitas est nctivn suce siniilis, et pnrs rerootu est onpnx
illius, ct est immediuto propinqun pnrti proxima;; signum orgo ost non licii ill
o modn nctionem, sed agens por seipsum inimedi.ite attingerc totum sphaaj-am.
Kecunda sententia refertw et declaratnr.
iO. Secundn sentenlia principalis est, in nmni cfticiente causn ossn condilioncm
necessnrinm ad agendum , ut sit propinqua el indistans ab illa re, in qunm prim
o et iinmedinte agit, ita nt si utrumque, agens scilicct et passum, quantum sit,
sinl contigua, et actio incipiat nb ultima superficie in qua se tangunt, atque
ita contactus virtuus supponnt semper contactum quantitativum; si vero
« IndietroContinue »
- Page 36 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ad summum, quantum ad rationem agendi et recipicndi. Haec conclusio prtecipue po
nitur proptermotum localem Angelorum, quem voco aliquo modo transeuntem, quia, q
uantum est ex ratione uilis motus, fieri potcst ab uno agcnte in aliud suppositu
m, et quia revera per se non est actus immanens in potentia, per quam proxime ef
ficitur. Hoc ergo motu ccrtum est Angclum , intelligentiam , vel animam separata
m posse seipsara movere, efficiendo in sc motum; nam, ut infra suo loco attingem
us , motus quo substantia spiritualis movetur, non est in alia re distincta, sed
in ipsamet substantia qua; inovetur. Et est fere ex terminis evidens, quia res
non dicitur movcri per denominationem extrinsecara, sed per veram mutationem rea
lcin, qure aliquam efficientem causam nccossario habere debet, et non aliam, nis
i ipsammet substantiam spiritualem motara, quando ipsa se movet. Tunc ergo non p
otest causa effieiens a rccipiente distingui supposito, jquia supponimus, idem s
uppositum se movcre; neque etiam potest distingui in partem per se moventem et m
otam, quia non habet partes; ergo ad summum distingui potest ratio efficiendi a
rationc recipicndi motum, vel terininum ejus. ln quo etiam varioe sunt opiniones
; suppono tamen ut probabilius, motum illum immediate recipi in substantia Angel
i; nam, sicut corpus per quantitatem cst pra?sens loco, ita Angelus immediate pe
r substantiam suam; non cnim habet quantitatem, noque in eo tingi potest aliud a
ccidens, quo mediantc sit capax praesontia? localis. Loquor autcm de proximo ot
immediato subjecto illius prtesentia?, quidquid sit, an ad illam actionem rcquir
atur aliqua actio vel contactus virtutis respectu corporis; id enim ad prcesens
non refert, nam id quod fit in Angelo per motum localem, non est actio in corpus
, sed est realis prsesentia ejus; ha?c autom immediate afficit substantiam Angel
i; oadem ergo substantia est ratio recipiendi talem motum, quia in eodom proximo
subjecto sunt motus et formalis terminus ejus.
42. Quod sit principium pmximum motus localisin sptritttus. De ratione autem efD
ciendi illum motum variee sunt opiniones; nam quidam ponunt ficri iminediatc per
voluntatem, unde suppouendo, ut nos supponimus, voluntatem osse rem distinctam
a substantia, fit, rationcm proximam efficiendi illum motum csse distinctam in r
e a ratione recipiendi. Qui autem negant potentiam vo
luntatis distingui in re a substantia, fortasse diccrent actualcm volitioncm se
movcndi, cssc proximam rationein cfficicndi illum motum, et illain esse a substa
ntia distinctam Alii autem uou existimant voluutatemautvolitionem csse principiu
m proximum ac per se efficicndi motum illum, scd esse pcculiarem virtutem motiva
m, volitionom autem csse applicationem seu imperium illis virtutis motivm, quee,
sicut in nobis, et aliis animalibus distiuguitur ab appctitu, ita iu Angclis a
voluntatc. Illam autem virtutem aliqui cxistimant non esse in re distinctam a su
bstantia. Juxta quorum opinioncm etiam ratio agendi, et rocipiondi hunc motum no
n distinguuntur in rc, sod ratione tantum. Nos autem probabilius oxistiinamus vi
rtutem illam motivam, etiamsi credatur in re distincta a voluntate, esse etiam i
n re distinctam a substautia Angeli, cx generali principio supra posito, quod pr
oxima facultas ad actionom accideutalem in creatura, est accidens a snbstautia d
istinctum; ct ita concludimus, proximum priucipinm quo efficiendi motum illuin,
csse in re distinctum a subjecto in quo recipitur. El ratio est, quia hoc princi
pium est potentia iuerc activa, quaj non agit nisi iu prasupposito subjccto; erg
o requirit in illo poteutiam passivam a se distinctam. Et hoc coufiraat definiti
o illa Aristotelis, 9 Metaph., dicentis. potentiam activam, esse principium tram
mtandi alivd i>i quanlvm aliud; dc qua paulo inferius plura dicemus.
43. Noque contra hanc conclusionem obstat principium illud Aristotelis: Omru qno
i motetur, ab alio motetur, nec rationes quibus ab ipso confirmatur; nam, ut sup
ra uotavi, Aristotcles locutus est de motu pliysico et materiali; hic antcm motu
s intelligciitiarum non est hujusmodi, ct satis dubia rcs est. an Aristoteles il
lum motum cognoverit, vcl potius existimaverit intelligentias esse omnino immobi
les. Unde inductio ejus intolligenlia; non coinprehcndit, ut per se constat. Neq
uc otiam illa ratio, quce supponit mobile esscdivisibile in partes. Ratio autem
alia, quod non possit rcs simul esse in potentia et in actu. optimc hic dissolvi
tur pcr distinctioncm de actu virtuali et potentia formali: et ad summum probat
distinctionem principii quo aceudi, a subjecto recipiente. Angelus enim existens
in ccelo est in potentia formali ut sit iu terra; actu tamen habet virtutem qua
possil se movere, etfacere praesentemterife. Ncque hic habent locum limitatione
s supra positw, cnm quibus dixinius illud principium essc verum etiam de actu vi
rtuali; nam una limitatio erat ut intelligeretur rcspectu motus physici; hic aut
em motus dc quo agimus non est physicus. Alia vero, scilicet quod oporteat rem e
sse in prseternaturali statu, hic non cst liecessaria, quia in hoc superant res
viventes eas qufe non vivunt, quod possunt sc movcre etiam quando in suo natural
i statu existunt; ct ideo in eodem possunt habere actum virtualem simul cum pote
ntia formali ad aliquem motum.
44. Rerum ab intrinseco localiterse moventium tres ordines. Unde ex discursu hac
tenus facto hcet colligere tres ordines rerum se moventium localiter ahquo modo
a principio intrinseco. Primus est, earum quae solum ita moventur, quando sunt i
n piceternaturali statu, et in his hcet principium motus in eis sit, nontamen ut
earum proprium, sed ut instrumentum seu virlus alterius; et hujusmodi sunt res i
nanimatae. Aliae vero sunt res quse proprie se movent a principio intrinscco ut
sibi proprio, non tamen perfecte et per se primo, sed per unam partem movendo al
iam, et ita quasi per accidens movendo totum; et ad summum possunt unam sui part
em per se primo movere, illam, scilicet, qua; cst veluti fundamcntum motus aliar
um. Et hujusmodi sunt viventia eorporea. In tertio vero, et superiori ordine sun
t res qua; non solum se movent per intrinsecum principium ut proprium, sed etiam
se per se primo movcnt secundum se totas, quia non habent partes, et ideo in ei
s principia agendi et recipiendi, ut quod, distingui non possunt, sed ad summum
principia quibus. Estque hoc consentaneum perfcctioni harum rerum, quia inter cr
eaturas viventes perfectissimum gradum possident.
Qaarta assertio de actionibus
immanentibus.
45. Dico quai to : in causa efflciente actum immanentem non solum non distinguun
tur semper principia ut quod.agendi et recipiendi, verum potius non semper neces
se est in re distingui principia ut quo, hcet seepe ita accidat. Prima pars huju
s assertionis est manifesta, sequiturque ex ipsa ratione actionis immanentis; re
cipitur enira in ipso operante; et ideo necesse non est ut suppositum agcns dist
inctum sit a recipiente, neque etiam ut secundum diversas partes agat et recipia
t. Tmn quia ssepe non habet partes ; tum etiam quia
ha;c actio in eadem potentia recipitur a qua ehcitur; et ideo etiam in supposito
habente partes fit ct recipitur in eademparte. Atque hinc reddi potest ratio in
generah secundae partis conclusionis; nam, cum actio immanens non solum in eodc
m supposito, sed etiam in eadem potentia eliciente maneat, nil vetat quominus ct
iam in proximo principio quo, agente et recipiente illain, non inveniatur in re
distinctio.
46. Ut autcm ha?cpars ettota conclusio declaretur amplius et probetur, oportebit
magis in particulari has actiones immanentes distinguere, et quomodo in singidi
s assertio locum habet, declarare. Omnes igitur ha? actiones aut ad cognitionem
pertiuent, aut ad appetitum; et csse possunt vel in parte rationah, vel in sensi
tiva. Rursus in omnibus illis considerari potest vcl principium quo principalc s
eu substantialc, vcl proxiinum seu accidentale. In his ergo actionibus quatenus
smit in parte scnsitiva facile distingui potest principium quo principale agendi
, et recipiendi; nam ihud est anima, ut ex definitione aniinse manifestum est; h
oc vero est corpus. Nam, juxta veram doctrinam, hee operationes sensitivae cum m
ateriales sint, recipiuntur in corpore, vel in toto composito ratione materiae.
Proutvero hoe operationes reperiuntur in parte intellectuali, non distinguitur i
n his principale principium agendi et recipiendi, nisi tantiun ratione; nam utru
mque munus exercet eadem substantia simplex Angeli vel aniraa?. Quod cnim quidam
aiunt, in ipsamet substantia distingui illa duo, quia agitper esse tanquam per
actum, et recipit per essentiam tanquam per potentiam, et falso suppouit distinc
tioncm in re inter essc et esscntiam actualem, et, illa ctiam admissa, non conse
quenter dicitur; nam, supposita Ula opinione, esse non est ratio agendi, sed est
conditio sine qua esseutia non ageret; similiter autem est conditio sine qua cs
sentia non reciperet operationem ; ipsa autem cssentia existens seu habens talem
conditionem cst principium agendi, et recipiendi talem operationem. Unde in ani
ma Ghristi, etiamsi, juxta illam senteutiam, nonhabet esse existentiae creatum,
nihilominus principium principale eliciendi intehectionem creatam, non est ipsmn
esse increatum, sed substantia ipsius animse secundum proprium esse essentise.
47. In cognoscitivis operationibus an ratio agendi a recipiendi distincta. Intell
ectionem non sola species, sed intellectus etiam efficit. At vero in principio p
roximo et acCidentali, alia ratio esse videtur de actionibus cognoscendi, quam d
e actionibus appetendi, tam in rationali parte quam in sensitiva. Nam in actioni
bus cognoscendi, semper aut fere semper distinguitur proximum principium ageudi,
a principio proximo recipiendi. Ratio est, qviia.ad efficiendam hanc actionem p
rater facultatem vitalem requiritur species supplens vicem objecti, et loco illi
us concurrens ad actum.Et ita principium agendi est potentia ut informata specie
; principium autem recipiendi est sola potentia, quia objectum seu species ejus
non juvat ad recipiendum, sed solum ad ageudum; quare distinguitur aliquo modo p
rincipium proximum agendi et recipiendi. Dico autem, aliquo modo, quia non disti
nguuntur nisi ut includens ct inclusum ; est enim improbabilis opinio eorum, qui
existimant totam rationem agendi essc speciem, et potentiam esse solum rationem
recipiendi, quam merito impugnat Scotus, in 2, dist. 3, queest. 8; immerito tam
en eam tribuit D. Thoina?, qui nullibi cam insinuavit; estque valdc improbabilis
, quia actus vitaj necessario essc debet active ab intrinseca facultate vitali.
Certum ergo est eamdem cognoscitivam potentiam, in qua proxime recipitur actus c
ognoscendi, esse simid principium proximum efficiendi eumdem actum; differt tamc
n, quia recipicndi cst adsequatum principium proximum, non tamen agendi, sed sii
nul cum spccie, juxta probabiliorem doctrinam, de qua videri potest Cnpreolus, i
n 2, dist. 3, qusest. 2; et Scot., in i, d. 3, q. 7; jEgid. et Ferrar., locis st
atiin citandis.
48. In intelleclione qua se Angelus intelligit, qua distincta ratio agendi ac re
cipiendi. Solum affcrri potcstinstantiade actuiilo, quo Angelus se videt absque
juvamine spcciei per suam substantiam, juxta veriorem sentcntiam, licet alii ali
ter sentiant, ut infra videbimus, tractando de intelligentiis; intellectio ergo
illa idcm habet ada^quatum principiiun agendi et recipendi, nimirum, substantiam
et intellectum Angeli. Fortasse quis respondeat illum actum tribui generanti se
u auctori naturae, co quod mere naturalis sit,. et ad convenientem naturffi stat
um a primo instanli crcationis ab intrinseco necessarius. Sed hwc attributio in
propiiis actibus vitaiibus non videtur adeo extendenda, prsesertim loqucndo in r
igore physico; nam mo
raliter faciiius potest usurpaii, ut paulo post dicam, Itaque non censeo inconve
uiens, illud aduiittere in his actibus, si necesse sit, ut in asscrtione signiti
cavi, et statiui magis declarabitur. In illo tamen actu non esttam absoluta nece
ssitas, sed aliqua distinctio iu re inteUigi potest inter principiuui proximum e
fficiendi, et recipiendi illum actuni; nam cum substantia Angeli ad alias intell
ectiones uno tantum modo concurrat, scilicet ut principium principale, ad illam
concurrit duplici modo seu titulo, scilicet, ut principale piincipium, et ut obj
ectum, ac veluti ultima forma sui intellectus in esse intelligibiii. Atque ita p
rincipium proxiiuum illius actus non est sola potentia intcliectiva, sed ut cons
tituta suo modo in actu piimo, per suam substantiam sibi conjuiictam in ratione
objecti intelligibilis actu. Potcntia vero proxime receptiva, ac tota ratio reci
piendi illuin actum, est solus intellectus; neque sub hac ratione babet substant
ia majorem concursum ad ilhun actum, quamad alios. Ita ergo fit ut etiam in eo a
ctu attequatum principium proximum agendi et recipiendi distinguatur, ut inelude
ns et inclusum.
49. Objecti cognilio an effective in/lmt i* volitionem. De actionibus vero appet
itus et voluntatis specialis est difficultas, quia hs potentiaj non indigent spe
ciebus, et ita videntur per suas solas enlitates esse principia agendi et recipi
endi suos actus. Propterea dicunl aliqui ad actus appetitus concurrere effective
cognitionem objecti. Ita Soucuias, 9 Metaph., q. 10, \i et 13, quod etiam multi
Theologi tenent, ut latius traditur in \. 2. Hffic tanicn sententia mihi non pr
obatur; existimo enim notitiam objecti soluni concurrere ad actum appetitionis u
t conditionem ncccssaiiam per modum applicationis objccti, quia voluntas non mov
etur nisia bonitate objecti. Quapropter, si niotio illa, ut est ab objecto, non
est effectiva, ut reveranon est, sed finalis et metaphorica, quod etiain Soncina
s fatetur supra, quffist. \% et uu, ut cst a cognitionc non est cur sit cffectiv
a, quia prcesentato objecto bono non indiget appetitus extrinseco agente ut fera
tur in illud, sed ex naturali inciinatione ferri potest, seu potius anima, ut vi
vens per illam.
50. Finis apprtitio an getierantitribuenis. Alii dicunt appetitionem finis , qua
mns a sola voluntate fiat, esse tamen tribuendam generanti seu auctori naturai;
appetiUonem autcm medioruui non fieri a voluntate sola, sed mediante appetitione
finis, reeipi autein in sola voluntate, atquc hac ratione distingui in hoc actu
 principhun agendi et recipiendi. Nain vel ipsa principia interna distincta sunt
in re aliquo modo; vel certc si in ipso agcnte proximo non distinguuntur, actio
tribuitur extrinseco agenti. Ita sentiunt de intentioue finis Thomista;, Cajet.
, 1.2, q. 9. a. 4 ; Ferrar., 3 contraGent., c. 89, ubi D. Thomas id significat;
et Capreol., in 2, dist. 23 ; et ibidem ^Egid., q. 5. Sed, licet hajc attributio
secunduin quamdam moralem considerationem sustineri possit, eo quod homo non it
a sc movet moraliter in intentione finis ut sic, sicut in consultatione et elect
ione mediorum, dequo alias, tamen, quoad realem cfficienliam non videtur proband
a, neque negandum, quin homo ipse sit, qui propria virtutc, et non ut instrument
um alterius, efficit intentionem finis; maxime in actibus contcntis intra ordinc
m natura\quos voluntas proprio virtute elicit cum solo concursu generali; ncn er
go potest ha?c actio magis tribui Deo, quam calcfactio ignis. Prwsertim quia non
solum est actio vitalis, sed etiam srepe est libera, undc nullo modo fit per na
turalem resultantiam, neque est dehita secundum illum connaturalem statum, quem
res postulat in instanti sua; gcnerationis.
51. Quapropter merito Scotus, in 2, dist. 25, et Henricns, Quodlib. 9, q. 5, et
alii, negaut illum actum esse tribuendum generanti. Idemque diccndum est de mult
is aliis simplicibus actibus, qnos voluntas elicit ex se sine alio priori actu ,
ut est desidcrium. ant complacentia, vel simplcx amor alicujus boni cogniti. Ac
ccdit quod discursus illc non babet locum in appetitu sensitivo, qui non operalu
r propter finem formahtcr; unde in eo non cst electio proprie, quai ex intention
e finis, ut ex proxima ratione agendi, procedat, scd omnes actus appctendi proxi
me procedunt ex ipsa naturali inclinatione talis appetitus; ergo vel dicendum es
t omnes actus hujus appetitus tribui generanti, quod est ridiculum; vel certe fa
tendum est eamdem omnino po tcntiam pcr seipsam cssc principium proximum agendi
et recipiendi talemactum. Atquc ita concedunt Scotus, Henricus, et alii supra ci
tati , ct late Antonius Andr., 9 Metapb., qurest. 1. Nec video quid incommodi in
dc sequatur, ut propter illud vitandum, Soncinas, JaveUus, et alii, tam scrupulo
se inquixxv.
rant in oinni potentia agente et recipiente, ahquod eomprincipium agendi, et non
recipiendi, ideoquc confugiant ad efficientiam notitiaj respectu amoris; quse s
i aliis rationibus non ostenditur necessaria, ob banc causam immerito asseritur.
Nullum enim aliud incommodum ipsi atrerunt, nisi quod idem secundum idem, esset
agcns et paticns, et consequenler secunduni idem esset in potentia ct in actu,
qua; est impUcatio contradictionis. Hoc vero inconvcnieiis , si superius dicta c
onsiderentur, et termini intelligantur, nullum cst; nam eamdem facultatem esse i
n actu primo et hi potentia ad actum sccundum iminanentem, nulla est repugnantia
, quia actus primus non includit formaliter secundum, sed virtutcm ad eliciendum
Ulum,quam potest habere eadcm facultas, quffi est potentia receptiva ejusdcm ac
tus; eslque boc conscntaneum natura* talis actus, cum sit immanens; ethoc est qu
od alii dicunt, camdcm, scilicet, facultatem esse possc simul in actu virtuali,
et in potentia formali. Unde, sicut eodcm actu secundum rem constiluitur res act
u agens et recipiens, et siciit cadem res est actio et passio secundum divcrsas
habitudines, ila eadcm facultate secundum rem potest suppositum constitui in rat
ione agentis et patientis in potentia ; quare in hoc sensu non est inconveniens
quod idem secundum idem constituatur agens ct patiens, si cum proportionc suiuat
ur, id cst, utrumque in potentia, vel utrumque in actu, et illud secundum idsm,
tantum reduplicet vel designet eamdem rem , non vero eamdem habitudineiu, seu ca
nidem rationem formalem conceptam ac prsecisam nientis nperatione.
Corollarii superioris doctrina;, et formalis quwstionis resolutio.
52. Exhis quae bactenus diximus, ut qiuestioni propositaj formahter et universe
respondeamus, sequitur primo non esse de rationc aut necessitate causae agcntis,
ut sic, quod distinguatur supposito a patientc. Hoc jam in principio suppositum
est et probatum, ct ex toto discursu facto evidentius conslat. Unde , si in ali
quibus neccssaria est talis distinctio,id non provenit cx generali ratione caust
e efticientis, sed ex speciah ratione taUs causce. Ut, verbi gratia, in eflicicn
tia per suhstantialem generationeiu ncccssaria est suppositalis distinctio ( ut
ita dicam ) inter agcns et paticns, quia necesse est ut dilferant in csse simpli
citer, et in substantialibus
46
formis; cadcmquc distinctiu necessaria est intcr quodcunqtte gencrans ct genitum
, quia idem suppositum non potest gencrare seipsum , eo quod ad gonerandum neces
sario suppouatur. At vero ad nutritioncm seu ad substantialem aggenerationem, si
considerctur paticns in initio actionis scu altcrationis, ctiam cssc debet supp
ositufai distinclum, quia necesse est ut sit subslantia dissimilis; in ipso aute
m instanti nggenerationis non est jnni suppositmn distinctum, scd nova pars ejus
dem suppositi, quia pcr illam actionem convcrtilur, ct unitur pra?exislenti supp
osito. Causa vero efticiens per accidentalem actionem vcl molionem, in rebus ina
nimatis solet esse supposito distincta, maxiinc quando paticns movetur pcr sc pr
imo, id est, secundum omnem suam partem ; tamen id non provcnit cx ncccssitate c
ausre efficientis ut sic, sed ex impeifectione, et propria conditione remm inani
matarum, ut declaratum est. Similitcr obseivnrc oportet, boc csse intclligendum
de causa particulari et per se; nam si sit scrmo de causa prima et univcrsali, c
larum cst dcbere essc supposito disiinctani ab cffectu, ct a subjecto patiente,
si pcr mulationem agat, quia non potcst agere in seipsam, eo quod puius actus si
t. Kt similitcr, si causa sit per accidens ct rcmota, id est, quiv produxit prox
imam causnm, eique dedil virtutein ajrendi, sic etiam erit suppnsitum distinctum
, quia supponitur, substantialitcr produxisse causam proximam. Unde axioma illud
Aristotelis : Onne quod motetur, ab alio movetvr, quamvisintellectum dc proximo
movente et pcr se, non sciuper veiificetur de alio supposito, tamcn indifferent
er intellectum de aliquo movente, sivc proximo, sivc reinoto, particulari, aut i
miversali, semper iuveuietur quodlibet mobilc movcri ab uliquo supposilo dislinc
to, vcl (ut terminis inchipliysicis utamur) quodlibet patiens pati ab aliquo efh
ciente suppositaliter distincto. Hoc tamcn demonstrari non potest per medium pur
e physicum, scd pcr metapbysicum, scilicet, quia nulla causa agens particularis
habet a se virtutcm agcndi, sed ab alio supposito, neque etiam potcst pcr se age
re sine concursu supeiioris causw, ut infra constabit ex his quuj de Dco et prim
a causa "diccmus.
53. L'x diclis illalio. Secundo scquitur ex dictis, non essc dc rationc aut nece
ssitate causnj efficientis ut sic, quod distinguatur a patioute secundum diversa
s partes substau
tiales, sive esscutiales, sivc integrales, scd in agcntibus, in quibus ha>c nece
ssitas reperitur, id provenire ex peculiari aliqua ratione, non ex vi efficienti
re ut sic. Ha*c omnia constant ex dictis; nam prior pars in tcrtia ct quarta cou
clusione demoustrata est, roliquaj in superioribus. Quod enim in viventibus mate
rialibus requiratur distinctio partium integrantium ad sc movendum prima actione
vitali, quffi cst per nutritionem, provenit jirimo ex ratione alterationis mate
rialis, qutc ibi intervenit, secundum quam non potcst idem agere in scipsum, nec
simile in simile, ut dicitur, \ de Gencrat., tcxt. 48; cjusquc ratio in prima e
t secunda assertione doelarata est; provenit secundo cx aggeneratione substantia
li; nou cnim potcst eadem pars seipsam substanlialiter formare, ut per sc consta
t. Tertio, provcnit cx eo quod ad verum augmentum neccssc est novam quantitatem
addi prn cxistcnti, quia non potest eadem pars pcr suam solam quantitatem augere
seipsam. Undc, co modo quo in rcbus inanimatis potcst inveniri augmcntum imperf
ectum per juxtapositioncm, neccssc est ut secundum divcrsas partes fiat actio. h
lemquc est de alteralione, si contingat rem inanimatam alterare seipsam, ita ut
ei tribuatur actio; soluin enim aceidere potcst secundum diversas partcs, si con
tingat esse inajqualiter affectas, quod est per accidens in hujusmodi rebus. Rur
sus, quod in animalihus se moventibus localiter, id fiat per distinctioneni part
is integrautis movcntis ct mot-e, non provenit ex ratione cllicientis aut movenl
is ut sic, sed ex co quod talc cfficiens et talo \ivcns cst imperfectum, et idco
non pnilii ipat intrtnsccam et naturalem vim ad movcndum sc totum per sc primo,
 quod fortasse etiam provenit ex matcrialilato ipsius corporis, quod non polesl
ita movcri ab aniina. sed per partcs, et diversa organa scu instrumeuta. Hinc ta
mcn tit probabile, non repugnarc huic viventi quod aliquam sui corporis partcm i
ntegrantem possit per sc primo movcre, id cst, non per aliam priorcm pai-tem int
egrantcm, sed per seipsam. Tamcn in illamct parte, et in universum in omni agcnt
e mnteriali distinguentur cssentialia principia ageniU et patiendi, quod non pro
vemt ex prtecisa ratione cllicientis causa; particularis ut sic, scd ex particul
ari imperfectione substantia; matcrialis, qua? non cst activa secundum se totam
, sed tantum rationc for
UKC.
« IndietroContinue »
- Page 37 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
vere activam, ut in aliquod subjectum efficiat, non necessario debere esse in su
bjecto distincto, neque in distincta parte illius subjecti. Respondetur, merito
ac sapienter hoc fuisse a philosopbis consideratum ac declaratum, ut significare
nt, rcs vita carentes non accepisse a natura virtutem ad periiciendum se, per se
loquendo, scd harum rerum naturam solum postulare, ut in sua naturali perfectio
ne generentur. Ethinc constitueruntdifferentiam inter viventia et non viventia ,
quam etiam Plato in Pha>d., et dial. 10 de Legibus, assecutus est, quod viventi
a talia instituta sunt a natura, ut possent seipsa perficere, seu actuare (dc cr
eatis proprie loquimur), uon viventia autem per se non habent nisi quietem in ea
perfectione, quam a generante recipiunt, nisi aliunde impediantur. Quia tamen o
ptime instituta sunt, eam perfectionem accipiunt cum debita connexione suaj esse
ntiae, et proprietatum inter se, qua^ tota auctori taliumrerum, seugeneranti mer
ito tribuitur. Et ideo, quotiescumque hujusmodi rcs ex accidente impediuntur ab
statu naturali, et postea, ablato impedimento, ad illum redeunt, lalis reditus n
on censetur esse per propriam actionem, scd per naturalem resultantiam, et ideo
non tamipsis quam generanti tribuitur.
Difficultas de animantibits se loco moventibus.
29. Secunda difficultas circa eamdem inductionem Aristotelis est de motu animali
um se moventium; nam in cis non videtur distingui agens a patiente. Quam ditlicu
ltatem Aristoteles dissolvit, dicrns, animal non se movere per se primo, id est,
ita ut unaquajque pars seipsam moveat, sed per imam partem, scihcet, integralem
et organicam, movere aliam, ut experientia ipsa videtur ostendi, et ita disting
ui ibi agens a patiente, saltem secundum partes. Sed urgelur difficultas; nam hi
c processus inter partem moventem et motam, non procedit in intinitum; non est e
nim inter partes proportionales, sed sequales , seu alicujus certa; magnitudinis
; neque ille processus in causis per se ordinatis locum habet; sistendum est erg
o in aliqua prima parte movente; illa autem non potest movere nisi mota ; id eni
m de omnibus motoribus corporeis docet ipse Aristot., 7 Physic, c. <, text. 3, e
t maxime verum habetin corpore movente aliud quasi impellendo, quomodo pars una
animalis videtur aliam movere. Sumo ergo primam partem moven
tem in animali, et inquiro a qua illa moveatur. Non ab alia, cum illa sit primo
movens in illo ordine; ergo a se. Neque enim est aliud principium, in quod reduc
atur; nam ille motus tribui non potest generanti, cum vitalis sit, et non sit pc
r naturalem dimanationem, sed ex appetitu animalis. Nec satisfaciet qui responde
at, motum iUius partis esse ab anima, ut informante partem illam, recipi autem i
n eadem parte ratione materiae, quia, ut supra objicicbam, hoc modo dici posset
quodlibet corpus movere seipsum ratione formoe, et moveri ratione materiae.
30. Eadcm difficultas est de motu eordis, qui perpetuus est, dum animalis vita d
urat, estque inter duos terminos, et ex pulsu tractuque componitur. Unde, licet
eo modo semper duret, non tamen est perfecte continuus; nam inter dilatationem e
t contractionem aliqua quies necessario intercedit. Hujus ergo motus nulla cst a
lia causa cfficiens, pra?ter cor ipsum, quod cnm homogeneum sit, non potest dist
ingui in partem per se moventem, et per se motam, sed totum per se primo se move
t. Nec potest motus ille attribui generanti, propter easdem rationes nupcr tacta
s, scilicet, quia est motus vitalis, et in eo consistit perfectio viventis, alia
s motus augmentationis deberet etiam tribui generanti.
31. Qiue sit potentia loco moliva animalis. Ad priorem difficultatem, si verum e
sset, ut nonnulli existimant, virtutem activam motus animalis non esse aliam ab
appetitu, qui immediate actu suo excitat ncivum, qui est prima pars qure movet a
lias, sic facilis esset responsio; nam appetitus, si est sensitivus, est in cord
e; si rationalis, in anima ipsa ; et per actum suum formaliter immanentem, et vi
rtualiter transeuntem, movet primam partem animalis; ot ita distinguitur ibi age
ns a patiente, quia vel appetitus est in distincta parte animalis, vel certe se
habet ut motor quidam separatus. Verumtamen hcec responsio supponit falsam sente
ntiam; nam revera virtus motiva animalis, prout activa est, distincta est ab app
etitu, ut probatur latius in scientia de Anima. Sunt vere 1 qui existiment hanc
potentiam motivam vel esse animam ipsam secundum substantiam suam, vel certe ess
e in sola illa ; qui consequenter aiunt solam animam,ut informantem nervnm, move
re illum per seipsam, seu per
1 Toletus, lib. 2 de Anim., c. 4, q. 9.
potentiam, qua? est in ipsa, et per nervum, ut per instrumenlum, movere proximam
partem, etc. Et ad objectionera superius factam responderi potcrit, juxta hanc
scntentiam, concedendo in illa prima parte motus animalis, seu in nervo, uon dis
tingui parlem integrantem per se moventem, et per se motam, sed solum partem ess
entialcm. Neque id esse inconveniens, quia ibi anima, eo quod in se habeat totam
movendi virtutem, se gerit ac si esset movens quod, et separatum. Et ita hoc no
n repugnat intentioni Aristotelis. Tmo dici posset satis esse quod nullum mobile
corporeum integrum et totale- seipsum per se primo moveat, quamvis secundum ali
quam partem iuchoantem motum illam moveat sine alio instnunento, sed solum ratio
ne sua; formre, sicut infra dicemus dc motu cordis. Quo sensu posset probabilito
r defendi hanc responsio, etiamsi potentia motiva, quffi estin ncrvo, non sit in
sola anima, sed in ipsa parte, ut composita cx corpore et anima, quod videtur p
robabilius, prajsertim in brutis .animalibus.
32. Ulterius vero addere possumus, primivm instrumentum motus animalis esse musc
ulos, qui ex ncrvis, et quibusdam ligamentis, et carne compacti sunt, ut Galen.
latius explicat, 12 dcUsu partium. cap. 3. Hoc autem instrumentum non ita movetu
r a se , quin alia concurrant ad ejus motum, ratione quorum dici possit ab alio
moveri. Nam imprimis non potest ipsum inchoare motum, quin alia pars animalis im
mota maneat, cui ipsum innitatur; in omni enim animalis motu experientia ipsa co
nstat, non posse fieri motum unius partis, nisi quiesconte alia; illa ergo pars
quiescens etiam pertinet ad instramentum motus, ot dicitur movens per se immotum
, et ita ratione illius distinguitur movens a prima parte animalis mota simul et
movente, quod notavit Albertin., lib. 3 de Anim., tract. 4, c. 8. Addere item p
ossumus ex D. Thoma, Comment. et aliis, 3 de Anim., c. 10, etiam cor esse aliquo
modo fundamentum hujus motus, tum quia nervi ab ipso fiunt, tum maxime quia con
currit mediis spiritibus animaUbus, ad movendum musculum; nam constat etiam cxpe
rientia hanc virtutem motivam sine spiritibus exerceri non posse, quos spiritus
cor aut ccrebrum (juxta varias philosophorum sententias) mittit ad eam partem qu
a inchoandus est motus; crgo verisimile est illos spiritus descrvirc ctiam aliqu
o modo ut instrumenta motus; ipsi autem
spiritus moventur impulsi seu agitati ex eflicacia alicujus virtutis existentis
in corde, vel cerebro, quse ipsa immota manens impellit spiritus, intercedente a
ppetitu. Sicut virtus expulsiva excrementorum naturaliter expellit, immota manen
s. Nec nccesse est ut omne corpus moveat actu motum, sed satis est quod alias si
t mobile, vel ccrte quod moveatur per accidens ad motum totius; sed de illo axio
mate iterum infra dicetur.
33. Qualis sit motus cordis, explicatur Ad posteriorem partem difticultatis, qui
a motus cordis, cum naturalis sit, cx contrariis componi videtur (nam consistit
in continuo accessu et recessu inter eosdem terminos, non in modum circulationis
, sed per dilatationem et constrictioncm), ideo philosophi? omnibus admirabilis
ille motus visus est. Undc quidam dixerunt1 non csse a natura particulari ct int
rinseca, sed ab universali natura , et extrinseco motore. Quam sententiam ridicu
lam appellat D. Thomas, opusc. 15, ct mcrito, quia finis illius motus nouest ali
quid pertinens ad universaiem naturam, sed ad particularem ipsius animalis, nimi
rum refrigeratio, et moderatio caloris vitalis ipsius cordis, medio aere per res
pirationem attracto; et ideo est absolute necessarius ad vitae conservationem; n
on cst ergo cx natura universali, sed ex particulari ipsius animafc: ergo oporte
t ut in ipsa natura animalis sit proprium principium illius motus, quia ea, qua;
sunt ab intrinseco necessaria ct perpetua, in ipsamet natura debent habere inte
rnum principium.
34. Ait igitur D. Thomas, in citato opusculo, illum motum eflective provenire ab
ips* anima, quatenus est naturalis forma corpork Quia vero statim occurrebat ob
jcctio supra tacta, quod hoc non satis est, ut distinguatur in partem moventem e
t inotam ad sensum Aristotelis; ex quo sequitur, totum cor se per se primo mover
e; addit D. Thorhas, motum illum tribuendum csse generanti, quia ad modum propri
a; passionis ex ipsa formz naturaliter resultat, quam sententiam Capreolus ct Fe
rrariensis supra sequuntur. Quod sane difficultatem non parvam liabf1primo in ex
phcando, (pio modo ab una et eadem facultate naturalitcr agente possit tam variu
s motus rcsultare : quia virtus naturaliter agens est determinata ad unum; dilal
atio au
'Vide Zimaram, Theorem. 94; et Themistium, \ de Anima, in Paraphr., c. 17.
tem et contractio, seu accessus et recessus ab codem termino, sunt contrarii mot
us. Neque enim est simile de motibus animalium, qui etiam naturales dici possunt
, quatenus quadam naturce necessitate fiunt; illi enim proficiscuntur ab appetit
u, qui cognitioncm sequitur, et variari potest juxta varias apprehensiones, quae
etiam variantur juxta varias applicationcs objectorum ; motus autem cordis non
procedit ab appetitu, sed ex mera proprietate naturali. Neque etiam videtur simi
le, quod D. Thomas adducit de motu circulari cceli, in quo includitur accessus e
t reccssus secundum diversas partes ad aliquem partialem terminum: tum quia in m
otu circulari illud repcritur sine ulla contrarietate motuum, et cum vera contin
uitate partium motus; hic autem videtur csse vera contrarietas inter partes huju
s motus, unde vera quies inter eas intercedit. Tum etiam quia ille motus circula
ris non est ab interno principio activo, scd ab extrinseco motore. Hsec vero dif
ficultas seque procedit, sive dicamus illum motum fieri a generante per resultan
tiam naturalem, sive ab ipso animali per propriam actionem; nam semper fitafacul
tate naturaliter agente. Et ideo nihil aliud diccndum occurrit, nisi scnsitivam
animam, eo quod nobilior forma sit, habere posse facultatcs naturales, qua; in m
odo operandi supcrent inferiores formas; hujusmodi autem est haec facultas motiv
a, quoe est in corde; et 'ideo non omnino determinatur ad unum, nisi intra suam
quasi spheeram, id est, intra illos terminos ad quos per dilatationem accedit, r
ecedit autem per contractionem. Ex quibus partibus componitur integer motus, qui
physicc unus est, quamvis non sit mathematice continuus.
35. Hoc tamen supposito , difficile est motum illum tribuere generanti. Primo, q
uia est actus vitahs ; actus autem vitae est a principio intrinseco, unde non de
bet reduci in extrinsecum. Fortasse non desit qui neget motum illum esse vitalem
, quia non fit pcr appetitum et cognitionem. Hoc tamen improbabile est et contra
omnes philosophos; licet enim dubitent an ille motus sit ab anima ut vegetativa
, vel sensitiva, ut late Zimara, Theor. 12, tamen omnes conveniunt esse ab anima
ut anima est, cum sit quasi fundamentum vita?. Secundo, absurdum videtur, meam
respirationem tribuere generanti, et dicere quod ego non respiro ; at respiratio
etiam est actio naturalis, quee fit sine interventu appetitus,
imo ex ipso motu cordis et pulmonis fit. Tertio, vix potest reddi ratio cur etia
m nutritio non tribuatur generanti; nam etiam est mere naturalis, ct incipit ext
rinsece tantiun ab instanti generationis, et perpetuo durat ex se, et, ut nutrit
io est (secus ut augmentatio), non tendit in aliquam perfectionem debitam ex vi
generationis, sed ad conservandam vitam, reparando quod perditur. Sic ergo motus
ille cordis incipit extrinscce ab instanti generationis, et semper durat de se,
et non tendit ad aliquem locum debitum animali, seu cordi ex vi generationis, s
ed fit ab ipso vivente ad conservationem vitse, cui motus ille deservit, saltem
ut causa per accidens, vel ad removendum et cxpellendum aliqua corrumpentia, vel
ad attrahendum aliquid refrigerans. Et idco non existimo inconveniens hunc modu
m attribuere ipsi animah, et assererc, secundum eamdem partem integralem movere
et moveri; satisque csse quod rationes agendi et recipiendi sint diversce; Arist
oteles enim solum de motu totius animalis dixit fieri pcr motionem unius partis
in aham. Juxta quam responsionem consequentcr fatendum cst, non oportere,<7(7<?t
t$, etpatiensut fworf, distingui in hoc motu physico, eo quod vitalis, et tantum
partialis sit, quod nuUum est inconveniens, ut magis ex tertia assertione pateb
it inferius, et videtur esse satis consentaneum menti Aristotelis, lib. de Commu
ni animal. motu, in fine.
Difficultas de motore cceli.
36. Tertia difficultas est, quia Aristoteles solum facit inductionem in sublunar
ibus corporibus; omittit autem ccelestia, vel potius ex illis ad hcec argumentum
facit; non videtur autem efficax, saltcm ad inferendum coelum moveri ab alio mo
tore ut quod, sed ad summum ab alio ut quo, id est, a propria forma. Quid enim,
si quis dicat formamcceli esse quoddam speciale genus anima; , ad quam talis mot
us naturali necessitate consequitur, non per unam partem integrantem in aliam, s
ed in qualibet parte per seipsam, mediante sola forma, et facultate naturali, si
cut paulo antea dicebamus de motu cordis ? Respondctur, verumesse Aristotelem no
nassumpsisse in sua inductione corpora ccelestia, sed ex inferioribus, quee nobi
s sunt nota, argumentari ad superiora, qua; minus nota sunt. Erit autem efficaci
ssimum argumentum, si supponamus motum illum non csse ita naturalem illis corpor
ibus secundum proprias et
particulares naturas, sicut cst motus cordis ab ipso motu. Esset autem efficax i
llud prin
aut graviumetlevium, quia ille motus neque cipium in corporibus, si verum esset
aliud
ordinatur ad conservationem vel perfectio- axioma satisreceptum, ct Aristotcli t
ributum,
nem aliquam illorum corporum, neque ad quod corpv.s non movet localiter, nisi mo
hm
aliquem locum naturaliter eis debitum. Quo etiam localiter; nam, sive ille motus
requi
discursu utitur D. Tliomas, 3 contra Gcntes, ratur ut ratio movendi, sive ut con
ditio, jnm
cap. 23, rat. 4, ut probet motum cceli uou supponitur, corpus debere esse actu r
aotum,
esse ab intrinseca forma. Tunc enim motus ut movere possit. Et inde optime infer
tar,
a forma naturaliter manat, cum locus com- non possc esse mobile a se, quia noupo
test
paratus per talcm motum debetur mobili, simul esse in actu et in poteutia. Verum
ta
ratione sua? forma;, ut patet in omnibus cor- meu illud axioma non est receptum
ab om
poribus naturalibus; locus autem, quem cce- nibus ct videtur uonnullas instantia
s p;iti;
lum acquirit per motum circularem, nou est nam magnes immotus manens attrahit fe
r
ei debitus ratioue formae, quia nibil ad per- rum, etc. Sed dicendum est duplici
ter posse
fectionem vel inclinationem formffi ejus refert unum corpus movere aliud. Primo,
perseet
haberc potius boc Ubi quam aliud, scilicet in immediate, nibil aliud imprimendo
prader
ordiue ad diversas partes suas, verbi gratia, motum; et tunc revera nuuquam ruov
etnisi
habere solem in hoc hemisphrerio potius motum loealiter. Secundo, contiugit move
ri
quam in aho. Accedit dici non posse, cceli localiter, prcevia alteratione, et ho
c modo
formam ob solum motum localem csse magnes attrahit ferrum; et timc quidem con
animam, ut in superioribus tactum est, tingit, uniun corpus, maueus immotum, mo
et inferius etiam dicetur, tractando de in- vere aliud. Tuuc vero, saltem ol) ea
m ratio
telligentiis. Unde etiamsi quis contendat il- nem quod Llle motus fit media alte
ratione,
lum motiun ita esse naturalem ccelo, sicut necessarium erit motorem a mobili dis
tingui;
sunt alii motus corporum naturalium, nihilo- et ita ratio facta erit efficax iu
motu locali,
minus debet illum motumreducere in aucto- vel immodiate ratione sui (ut sic dica
m), vel
rem cceli, tancpiam iu cum qui impetum im- mediate, rationc altcratiouis, si med
iante illa
pressit ad illum motum, sicut gravia et levia fit.
dicuntur moveri a generante. Quod si quis 38. Alia Aristotelis ratio examinatnr.
negaret, ccelum habere auctorem, sed ex se Aliam vero rationem adduxit Aristotel
es,"
esse, et habere inclinatiouem et facultatem Physic, text. 2, ut probet corpus no
n possc
naturalem ad Ulum motum, talis error con- a se per se primo localiter moveri, qu
a i«
futandus esset aliis nietaphysica: principiis; summa haec est: Omne quod motetur
, esl di
nam ex solo motu pbysico id fieri non potest, visibile in partes; ergo non potes
l se per st
ut infra latius dicemus, quanquam per sc primo movcre. Probatur consequentia, qu
ia
incredihile sit, rem, quae indiget motu, vel quod movet sc pcr se priino, non qu
iescit,
ad suam perfectionem , vel ctiam ad suam ex eo quod aliud quiescat aut movcre de
si
actionem, habere ex se esse absque alterius nat; nam cum se moveat, non pendet a
balio
communicatioue seu productione. in suo motu. At vero, cum mobile habet
37. Ex difficultatibus prwmissis conclusio partes, quiescente parte ejus, vel qu
iescit to
elicitur, et ratione probatur. Ex his ergo tum, et sic non movetur per se primo, s
ed
satis videtur inductione constarc, omuem ab ca parte, qua quiescente, movcri des
iuit;
motum localem corporalem ac physicum re- vel adliuc movetur, et sic etiam sequit
ur non
quirere motorem seu cfficientem causam dis- Se movere per se primo, sed ab ea pa
rte a
tinctam a moto. Ratio autem hujus necessi- qua moveri dicitur, quiescente alia.
De qua
tatis primo reddi potest in ilto principio Ari- ratione multa scripta sunt ab ex
positoribus,
stotelis, quod nihil potest simul esscin poten- midtique illam existimant esse d
emonstratio
tia, et in actu. Quod tamen limitandum est, nem, ut Alexander, Simplicius, Avcrr
oes.D.
et accommodandum eo modo quo diximus Thomas, qui difierunt. Nam Averroes putat
de motualterationis. Quauquamrevera adbuc esse dcmonstratiouem a posteriori tant
um;
minorem vim habere possit in motu locali, D. Thomas autem vult esse a priori, si
gniii
eo quod localis motus, aut terminus ejus, cans divisibilitatem mobilis, esse cau
sam ob
per se loquendo, non sit principium, seu vir- quam non possit moveri per se prii
no. Aliis tus, aut actus a quo procedit similis motus,
sed facultas aliqua motiva superioris rationis 1 Vide Zimaram, Theorem. 94,
autem videtur sophistica ratio et inefficax.
39. Et sane videtur esse a>quivocatio in termino illo, per se primo. Duobus enim
modis intelligi potest aliquid moveri per se primo. Unus est, quod inotus totiu
s mobilis ita conveniat toti, ut a nullo alio pendeat, etiam a partibus. Etboc s
ensurecte piobat ratio non posse corpus movere se per se primo. Sed lioc nil ref
ert ad concludcndum necessariam esse distinctionem inter motorem et mobile, quia
illa dependentia totius a partibus potcst esse tantum materialis, et non etfcct
iva, nisi forte respective, id est, in quantum unaquajque pars movet seipsam, ut
statim declarabitur. Alio ergo modo dici potest aliquid movere se per se primo,
quia secundum omnem suam partem movet et movetur, ila ut nulla pars moveat alia
m, neque totum ut sic, sed unaquaique moveat seipsam, et ita partialiter concurr
at ad motum totius, qui cx motibus et motionibus omnium partium consurgat. Et qu
idem, si aliquid se moveat hoc modo, propriissime dicetur ita se movere per se p
rimo, ut in eo non distiuguatur movens a mobili. Quod autem non possit aliquod c
orpus ita se movere, non potest efficaciter coucludi prsedicta ratione, etiamsi
utrumquc illius membrum concedatur. Primo enim fieri potest ut, quiescente parte
, totum omuino quiescat secundum omnem suam partem, non quia totum a sola una pa
rtc moveretur, sed quia dum uua pars desinit se movere et quiesccre, resistit al
teri, et impedit illam nc se movcat, quod non solum in diversis partibus, sed ct
iam in diversis mobilibus videre licet; nam si duo lapides dcorsum moveantur, uu
us post alium, si prior detineatur, impediet etiam alinm ne descendat, non quia
illuin ante moverct, sed quia resistit motioui, qua ipse se movebat. Deinde fier
i potest ut, quiescente parte, non quiescat totum secundum omnem suam partem, se
d tautiun sccundum illam, qua; quiescere dicitur, secundum alias vero adhuc move
atur; ut cum, quiescente radice arboris, reliqua: partes agitantur. Et ex hoc et
iam non sequitur, quod totum prius moveretur a sola illa parte, qua; adhuc sc mo
vet, sed solum sequitur illain concurrissc ad integrum motum totius simul cum al
iis partibus.
40. Explicatur Aristotelicum axioma. Unde illud axioma : Qnod movet se per se pr
imo, 11011 quiescit ad quietem alterius, duplici distinctionc limitandum est. Pe
r se enim verum est non quiescere unum mobile qui
escente alio a quo non movebatur; per accidens autem, et quia ponitur impediment
um, fieri potest ut quiescat. Rursus, si illud aliud quod quiescit. non sit omni
no extrinsecum, sed pars movcntis ct mobilis, recte fieri potest ut, quiescente
illo, desinat moveri totum per se primo, id cst, secundum omnem suam partem, non
quia totum non se moveret per se primo, sed quia movebatur partialiter ab illa
parte; ha;c enim duo inter se non pugnant, ut per se manifestum est. Quod ergo t
otum ut totum a partibus pendeat, non obstat quominus motus totius per se primo
proveniat ab eodem toto. Et declaratur aperte, nam alias eodem modo, probaretur
non posse corpus per se primo movcri ab alio, quod est aperte falsum; nam ccelum
per se primo movctur ab intelligentia, et terra per se primo movetur, cum fertu
r deorsum, licet a generantc. Et sequela patet, nam in his etiam verum habet, qu
od si pars cceli quiesceret. totum quiesccrct, vcl saltem non per sc primo mover
etur sicut antca, quia motus per se primo totius pendet a motu partis materialit
er, ut a parte integrante. Sicut e contrario tota tcrra pcr se primo quiescit in
centro, et tamen si pars dcsineret quiescere, totum jam non per se primo quiesc
eret, non quia totum quiesccret effective a parte, sed quia quies totius consurg
ebat quasi materialiter ex quictc partis. Et diun tota aqua est frigida, per se
primo dici potest tota frigesccrc; et tamen si pars incipiat calcficri, jani non
tota est per se primo frigida, sicut autea, non quia totum active frigesceret a
parte, sed quia frigiditas ut conveniens per sc primo toti, consurgebat quasi m
aterialitcr ex frigiditate partiiun. Ex depcndentia ergo motus totius, ut per se
primo moti, vel moventis, a motu, vcl motionc singidarum partium, non potcst co
ncludi totum movcri a parte nisi partialiter, et (ut sic dicam) respective, id e
st, quatenus unaquaeque pars seipsam movct, quee dependentia non tollit quominus
idem seipsum movcat. Unde non video quomodo illo discursu dictum axioma demonst
retur. AHse ergo probationes adducta; probabiliores sunt.
Tertia assertio de motu spiritualium rerum.
41. Spiritus seipsum polest loco movere. Dico tertio : causa efficiens per motum
vcl actiouem aliquo modo transcuntem, in re spirituali non sempcr distinguitur i
n re a causa materiali seu rccipiente motum, nisi
« IndietroContinue »
- Page 38 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
actio triburgeneranti, ut notarunt Capr., in 2, d. 6, q. 1, a. 3; ^Egid., Quodl.
2, q. 16; Henr., Quodl. H,q. 6.
12. Et hitic facile constat, in motu etiam augmentationis nou agere idem in seip
sum per se ; nam ille motus non fit nisi prsevia alteratione ; sed alteratio non
flt ab eodem in scipsum secundum eamdem parteni; ergo neque augmentatio. Ratio
autem a priori hujus partis nulla alia esse videtur, prfeter eamquam Aristoteles
tetigit, scilicet, quia non potest esse idemsecundum idemsimulinactu et in pote
ntia.Cui rationi valde obstat objectio supra facta, quia proccdithsec ratio ad s
ummum de aiteratione univoca, id est, procedente a qualitate ejusdem rationis, n
on vero de alteratione sequivoca, quse procedit a qualitate virtuali seu superio
ris rationis; nam tunc nulla esset contradictio, quod eadem pars haberct qualita
tem virtualem, et careret formali, et ideo ageret in se. Propter quod Scotus et
alii supra citati cxistimant rationem Aristotelis non esse universalcm, quod est
rcvera dicere non esse efficacem. Pra?sertim quia, utinfra videbimus, ipse utit
ur ca ratione etiam in motu locali, in quo actio sempcr est requivoca; virtus en
im motiva semper est altcrius rationis a forma, seu termino motus localis.
13. Per partcmper se movcnlem, el partem pcr semotam,non inlclligit. Arisloteles
formam el matcriam. Alii hac ratione utuntur : alteratio matcrialis, qua; fit a
substantia materiah, procedit activc a forma, nam materia non est principium ag
endi; rccipitur autem in composito ratione materio?,qure est principimu patiendi
; atque ita, etiamsi contingat idcm secundum camdem partem integralem agere in s
cipsum, nihilominus distinguitur agens a patientc quoad principia agendi et pati
endi. Sed hrec ratio plane cst contra mentcm Aristotehs, qui non agit de princip
io formali quo; satis enim erat constans, materiam et formam habcrc diversa mune
ra in rebus corporalibus; sed agit dc principio quod, vel integro, vel saltem pa
rtiali, ut rcctc notavit D. Thomas, qurest. 22, de Veritatc,art. 3,et constatex8
Pbysic.,c.4. Alioqui cum agit de motu gravium et levium, non oportuisset recurrc
re ad gencrans, sed ad formam efficientem, et ad materiam rccipientem motum. Neq
ue in animalibus oportuisset distingucre partem pcr se moventem a parte per sc m
ola, quod de parlibus integrantibus aperte intelhgit Aristoteles,
ibid., text. 28. Nec denique asccndendo ad motum cceli, oporteret separatum moto
rem ejus assignare,sed intrinsecam formarn, quae essct principiuni activum molus
, et materiam, qure esset receptivum.
li. Mens Aristntelis in hoc explicalur. Juxta mentem ergo Aristotelis dicendum e
st, idem compositum materiale non possc alterare seipsum pcr se, scu secundum ea
indeni partem integralem. Ratio autem hujus ita reddi potcst, quasi declarando s
eu eonsummando primam rationem Aristotelis; quia, si substantia habeat in aliqua
parte qualitatcm formalem, et non virtualem, vel neutram habeat, non potest ad
illam eamdem qualitatem se movere, ut optimc probat ratio facta. Si vero habeat
in illa parte qualitatem virtualem, aut qualitas etiam foimau; cst connatuialis
eidcm parti, vel est violenta, vel neutra. Si cst naturahs, sempcr habebit illam
, quia proprietas connatnralis ab intrinscco semper convenit. Quod si talis fort
asse sit, ut violentertolli aut minui possit, tunc ablato impedimcnto, rcducet s
e illa res ad statum connaturalem; tamen illud erit per modum residtantia; natur
alis, ct actio principaliter reducetur in extrinsecuin principium, quod cst gcne
rans. Si autem illa qualitas sit violenta, impossibile est ut cadem res per qual
itatem virtualem caloris, seipsam formaliter calefaciat calefactione violenta ct
praternaturah.Excmplumcsse potest piper,quod vim habet calefacicndi linguam aut
ventrcm 1, et tamen non potest calefacere seipsum, quia talis calefactio cssct
sibi violenta. Hujus autem ratio non faciie rcdditur. Quod enim quidam aiunt, na
tura; lcge cautiun esso ne quid sibi intcritum aut incommodum paret, non videtur
satisfacere; nam idcinvivens dum ab intrinseco corrumpitur, sibi interitum para
t; parum autem videtur rcferrc quod hoc sit sccundum chversas partes, pcr imam a
lterando aliam, vel per eamdcm secundum diversas qualitates. Et ratione patet, n
am illa qualitas virtuahs est sufficicus ad efficiendam formalcm in subjecto cap
aci.ct naturahter ac necessario agit; ergo si sul> jectum, in quo est virtuahs q
ualitas, est capax formalis, et caret illa, ex neccssitate naturae efficict illa
m in se, neque ob illain natura; legem potcst contincre actioncni suam, nisi ali
unde impediatur, quia non est agens liberum.
1 Conimb., 7 Phys., c. \, q. 1, art. 2.
15. Adde, nonnullos sentire, caliduui naturale in viventibus cxsiccare seipsum,
et consumere naturale humidum.non solum secuudiun diversas partes, sed etiain se
cimdiuneamdcm, utviderc licetin ^Egid., Quodl. 2, qua;st. 17, ubi tamen ait illa
m consumptionem humiditatis fieri per resultantiam naturalem nimise siccitatis e
x calore nativo. Sed id censeo impossibile ; nam, cum illa actio sit violenta, n
on potest resultare naturaliter ab intrinseco, quia est implicatio in adjecto, q
uia violentum est, quod est ab extrinseco, passo non conferente vim. Unde censeo
, id quod supponit Mgid. esse falsum et impossibile, nimirum, quod eadem pars an
imalis homogenea, id est, secuudum se totam eodem modo disposita, modo sibi conn
aturali, per calorem sibi nativum, sive formalem, sivevirtualem, minuat humidita
tem sibi connaturalem, seipsam violenter exsiccando, quia impossibile est quod e
adem forma in cadem parte materim requirat dispositiones, aut formaUter, aut emi
nenter repugnantes; alias in seipsa et in sua inclinatione involveret repugnanti
am.
16. Ratio ob quam virtualis qualitas suum tubjeclum non alteret. Si ergo aliqua s
ubstantia, vel tota, vel in aliqua parte, habct calorem, verbi gratia, virtualem
in tanta intensione. puta ut quatuor, vel simul necessario habebit tantumdem ca
lorem formalem sibi connaturalem, velcerte tale habcbittemperamentum, talemque d
ispositionem naturalem, ut resistat et impediat ne illa qualitas virtualis suam
formalem actionem in eadem parte exerceat; et hac ratione nihil potest seipsuin
secundum eamdem partem ab intrinseco alterare violenta alteratione. Quod maxime
declaratur in his mistis, qua; habent virtuales qualitates activas primarum ; na
m illae supponunt temperamcntum accommodatum primarum qualitatum, ct aliaium dis
positionum quse ad illas consequuntur ; ergo fieri non potest ut in eadem parte
dissolvatur tale temperamentum per intrinsecam actionem illius facultatis virtua
lis. Et hoc confirmat exemplum illud dc pipere ; ita enim est dispositum et affe
ctum aliis qualitatibus et dispositionibus, ut ejus calor virtuahs non habeat vi
m calefaciendi ipsum ultra connaturalem gradum caloris quem requirit, quatenus t
ale mistum est. Alii existimant non oportere aliam rationem reddere, nisi quia q
ualitas nonest activain subjecto in quo est, etiamsi nulla alia conditio desit.
Sed hoc mi
hi non probatur, quia est manifesta petitio principii; hujus enim causam et rati
onem investigamus.
17. Ad idem probandum alia ratio. Alia vero ratio reddi potest cur piper non cale
faciat se.nimirum, quia fortasse non habetvim totalcm seu integram calefaciendi,
nisi aUunde juvetur. Constat enim experientia, applicatum manui non calefacere,
sed indigero aliqua excitatione vel alteratione, et aliqua commistione cum intr
uiseco calore animahs, et idem dici potest de vino, et similibus. Unde, quamvis
nulla ex his rebus per sc sola scipsum alterare possit sua qualitate virtuali, t
amcn, postquam incipit ab extrinseco alterari, et cum cxtrinseco agente conjungi
, nulhun cst inconveniens quocl consequenter adjuvet ad sui alterationem aut cor
ruptionem; jam enim integrum altcrans satis distinctum est a patiente. Sic igitu
r alteratio violcnta mmquam potest essc ejusdem in seipsum per qualitatem virtua
lem.
1K Alteratio indifferens semper est ab extrinseco. Alteratio autem indifferens,
id est, nec violenta, nec naturalis, esse non pote.st in eo qui habeat qualitate
m virtualem ad talem altcrationem facicndam, quia illa qualitas naturahter ac ne
cessario agit quantum potest; ergo vel invenit in subjecto suo dispositionem nat
uralem repugnantem suae actioni, et |sic ejus actio esset violenta; vel nullam i
nvenit repugnantem dispositioncm, et sic dimanatio eritnaturahs, quia est ab int
erna et nativa qualitate, et ex intrinseca naturaj necessitate. Uude, si quce da
tur alteratio vel actio ad qualitatcm indifferens, ut est illuminatio in aere, s
emper ac necessario est ab extrinscco agente. Et ratio est clara, quia si sit ab
intrinscca forma, vel immediate, vel mediante aliqua qualitate connaturah eidem
forma;, jam non erit iudifferens, sed connaturalis, iUa qualitas.
19. Ralio adcequata pro conclusione. Idem inpotcntia et in actu etiam virtuali ess
e non posse, qualiter verum. Ex his ergo omnibus itn concluditur ratio. Omnis qua
litas vel est violenta, vel naturalis, vcl indifferens. Si sit violenta et indif
fercns, evideiiter est ab extrinseco agente. Si vero sit naturalis, est a genera
nte, vel si dicatur csse ab intrinseco, est per naturnlem dimanationem, de qua n
on est sermo inhac conclusione. Accommodando autcm hunc discursum ad rationem Ar
istotelis, dicendum est, iUud principium, non potest esse idem simv! inyalentia
et in a^w.esse veram, etiam de actu virtuali, adhibita duplici limitatione. Una
est,ut sit sermo de actu qui est principium motus physici et mere naturahs, ut e
xchidamus actiones iminaterialcs et vitales, de quibus nunc uon est scrmo. Alia
est, ut intelligatur de re existente in suo naturali statu; nam in preeternatura
li statu contingit quidem csse in actu virtuali*, et potentia formali, ut est in
aqua calida, qure virtute est frigida; tamen actio ilhus virtutis solum est nat
urahs resultantia, et tiibuitur extrinseco agenti, ut dictum est. Unde si quis v
elit non vocare hanc continentiam virtualem, scd instrumentalem, prior moderatio
satis erit.
20. Ex his facile est conelusionem probare in motu locali, applicando discursum
factum, et inductionem, quce ex Aristotele, citato loco, in hunc modum fieri pot
est. Aut corpus movetur naturalitcr, aut violenter, aut motu indifferenti. Secun
do et tcrtio modo semper motus provenit a causa extrinseca; sub his enim duobus
membris comprehendimus omnes motus quos Aristoteles preetcr naturam appellavit,
sive sint contra naturam , quos violentos vocamus, sivc sint omnino extra debitu
m, seu cxtra principium intrinsecum proprise naturre, ut estmotus circularis ign
is in propria sphrera, et si quis est alius simihs. Motus autem naturalis aut es
t animalium se moventium, aut rerum inanimatarum in propria loca tendentium. In
utrisque autem distinguitur efficiens a patientc; nam corpora inanimata a genera
ntc moventur ad sua loca naturalia; in animalibus vero distinguitur pars per se
movcns a parte per se mota, et ita non se movet totum nisi quasi per accidens.
Difficultas de motu gravium et levium.
21. Circaquam inductionem tres pnecipue difficultates occurrunt. Prima est illa
vulgaris de motu gravium et levium; sed quia illa pure physica est, ct licet mag
na contentione tractetur inter diversimode opinantes , vix potest esse in ea dis
sensio nisi in modo loquendi, idco, omissis argumentis, annotabo breviter punctu
m difficultatis , ct quomodo in ca sentiendum et loquendum ccnseam. Multi ergo a
bsolute dicunt gravia et levia a seipsis moveri in sua loca: Scot. in 2, dist. 2
, quacst. 10; Gregor., dist. 6, qutest. 1, art. 3; Mairon., dist. 14, qurest. 6;
Abulensis, Matth. 22, quaist. 224 ; Buridan., Jandunus, Niphus , Saxon., 8 Phys
ic. Alii existimant
liaec corpora mere passive se habere ad hos motus; moveri autem vol a ccelo.vel
nttracta 4 suis locis naturalibus, vel a medio, scn a loco contrario expehcnte.
Ilrec et alia rcfcrunt Richardus, in 2, dist. 14, art. 2, q. 4; Zimara , 2 de An
ima , text. 54; Gregorins * supra; qure ut improbabilia omitto. Communis crgo se
ntentia est moveri piincipaliter a generante. Sumitur ex Aristot., cit. loc.pra'
scrtim8 Physic, a text. 29, et 4 de Ccelo, cap. 3; et idem sentit Commcntator, l
iis lotis, quamvis iutei dum varius esse vidcatnr. Idcm tenet D. Thomas, eisdem
locis, et I part., qurest. 18, art. I, et \ contra Gent.. cap. 97; Cajctan., et
Fcrraricnsis, hislocis; et Capreol., in 2, dist. 6, art. 3 ; jEgid.. Quodlib. 5,
qurest. 16; Albert., 8 Physic, tract. 2, cap. 4. Et frequentius expositores, 8
Physicorum. Et hrec scntentia rectc explicata vera est; multi tamen etiam Thomis
t» in ea cxplicanda valde crrant.
22. Varii modi explicandi communem tl veram opinionem. Quidam enim ita existimant
 hanc motionera esse a generante, ut in ipso mobili nulla sit intrinseca virtus
activa motus, scd solum naturalis potentia passiva, ratione cujus illis dcbctur
talis motus. Contra quain sententiam sunt evidentes rationes Scoti, et aliorum ¦,
quia est cvidens, generans non posse immediate imprimere hunc motum per formam a
ut qualitates quas in se habet, absque qualitate indita ipsi mobili, a cpio effe
ctive manet ille motus, quia contingitnon esse generans, vel ita esse distans, u
t noo possit immediate movere. Alii vero distinctione utuntur; nnm, quando grave
(inquiunl' imraediate postquam genitum est, incipit moveri dcorsum, tunc immcdi
ate movetura generante, ipso passive tantum se habentc. quia, tunc potuil genera
ns per se imprimerc motum. At vero, quando grave movetur a!quo tempore transacto
post generationem. tunc aiunt non moveri a generante, scd a ft active. Iti Sonc
in., 9 Metaph., fpia'st. 8; et tribuit Commentatori; et idem sequuntiir Cajetan.
Tliiennensis, 8 Physic; et Paulus Vcnctus, in Summ. de Crelo, c. 21. Sed apiui
mc est distinctio improbabilis, tum quia hk motus semper cst ejusdem rationis, e
t ab eodem principio naturali fit; tum etiam quia. etsi grave incipiat moveri im
mediate post instans suce gcnerationis, nondum movetur intrinsece a generante, q
uia nondum est mo
1 Scot., q. 1, lib. 8, q. 3; Javel., q. 9.
[ocr errors]
tus; immediate autem post illnd instans, et fieri potest ut gencrans jam non sit
, vel saltem paulo post, adhuc durante motu; e% quamvis sit, tamen immediate pos
t instans gpnerationis jam distat a re genita ; suppono enim generans in suo loc
o manere; ergo non potest per se immcdiate efficere motum in geuito. Ergo solum
dicitur movere, qnia in instante generationis impressit illi impetum, quo immedi
ate post movetur; ille autem impetus non cst nisi gravitas; quidquid enim aliud
fingatur, vanum est. Quia generans per se non imprimit nisi quod per se consequi
tur generationem; generationem autem rei gravis per se non consequitur nisi grav
itas, quantum ad piwsens attinet; ergo a gravitato intrinseca ipsius gravis fit
tunc ille motus, eodem modo quo fit post quodlibct tempus. Estquc id maxime cons
entaneum ratioui, cum gravitas semper sit eadem, et eamdem habeat virtutem, ct d
istantia temporis sit iinpertinens.
23. Resohitur difficultas. Aristoteles gravium et levium molttm altribuit letiMi
av.t gravitati, ul proximo principio. Dicendum est ergo, quotiescumque res inani
mata tendit insuum locum naturalem, intrinsecnm gravitatem vcl lcvitatem csse pr
incipium efticiens proximum, non vero principale, illius motus. Hoc fere est evi
dens experientia, et rationibus factis cnntra priores modos explicandi communcm
seutentiam. Itcm , quia cum illi motus per se ac necessario couveniant his corpo
ribus, necesse est assignarc nliquod principium activum illius motus, per se cti
am ac necessario illis conveniens; nullum autem est aliud pra?ter intrinsecam fo
rmam et gravitatem; nam generans, ut dicebamus, contingit omnino non cssc, vel v
alde distare, et reliqure omnes causrv vel nullw sunt, vel saltem sunt mere cont
ingcntes. Et harc est sine dubio sententia Aristotelis; nam lib. 8Pliys., c. 4,
text. 32, cnm distinxissct duplicem potentiam, remotam, scilicet, et proximam, s
ubdit : Frigidum potestate calidum est; cum avtem mutatum est, ignis est; comlur
it vero, nisi quicquam proMbeal et obslet; et addit : Non secus se res habct in
gravi et levi, namqtte ex gravi fit lete, vt ex aqua acr , hoc enim potestate er
at primv.m, et jam est leve, protimsque aget, nisi aliqnid impediat. Et infra :
Sed si id quod impcdit, amotum fuerit, aget. Et 4 lib. de Coelo, c. 1, text. 2,
ait, gravia et levia habere in se fomenta seu incitamenta motvs;
et clarius c. 3, text. 25, comparat grave et leve ad corpus sanabile, dicens, si
cut hoc ad sanitatem, ita illa ad sua loca proficisci. Subdit vero discrimen, di
cens : Excipitur tamen hoc: hmc enim, grave (inquit) ac leve, in seipsis mutatio
nis principium habere videntnr, illa vero non in seipsis, sed foris, ut sanabile
et accrescibite; ubi necesse est loqui de principio activo; passivum enim etiam
est in subjecto sanabili. Unde de illo et de accrescihili subdit: Quanqitam et
hec interdttm ex seipsis mulantur, et parvo facto in exlernis motu, alterum insa
nitatem, alterumin incrementv.m accedunt. Item 4 Phys., c. 9, text. 83, ait, den
sum et rarum, quatenus gravitate et levitate pradita sunt, lationis esse efficie
ntia; quatenus vero sunt durum et molle, non habcrc principium movendi, sed vel
resistendi, vel patiendi alterationem.
24. Arislotelis tcstimonia in contrarium inditcuntur et explicantur. Neque obsta
t quod idem Aristoteles, 2 de Gener., cap. 2, text. 8, dicit, gravitatem et levi
tatem non esse principia agendi; nam ibidem etiam ait neque esse principia patie
ndi; loquitur enim de principio agendi vel transmutandi aliud, vel patiendi ab a
lio, actione vel passione, qufe ad generationem vel corruptionem tendat, de qua
ibi loquebatur. Item dicere possumus loqui de proprio principio et principali, c
ui simpliciter tribuatur actio , et consequcnter de propria efflcicntia et actio
ne. Htec enim, quaj gravitati aut levitati convenit, potius est resultantia quaj
dam naturalis; eo modo quo est efficientia , non cst dubium quin gravitas sit pr
incipium ejus. Quas etiam est scntentia D. Thomee, in \. 2, quwst. 36, art. 2, e
t in 3 cont. Gcnt., c. 23, ratione 4, ct aliis locis quae notat Capreol. sup., e
t Bcrgomensis, in Concordant., dub. 690 et 691. Qui etiam illa loca conciliant c
um ahis, in quibus D. Thomas negare videtur, heec corpora haberein se principium
activum motus, scilicet, quod ibi intclligat dc piincipio principali, hic de in
strumcntali. seu ibi de principio quod, hic de principio quo.
23. Formane gravis aut levis in ejus motum naturalem infiuit. Sed quaeres an hoc
principium internum sit sola gravitas, an etiam substantialis forma; varie enim
loquuntur auctores. Respondetur, si loquamur de principio per se proxime et act
u influente, illud csse solam gravitatem, quia in illa est sufficiens vis ad eff
iciendum illum motum, et terminum ejus non minus quam sit in calorc ad calefacie
ndum. Quod declaratur ex mystcrio Eucharistia?, nam jequalem gravitatem habent s
pecies panis, et aequali motu movebuntur deorsum sine forma, ac si adesse tibi s
ubstantia panis. Si vero sit sermo de principio intrinseco remoto, sic forma sub
stantialis est principium, quia ab illa manat atque resultat naturaliter gravita
s, sicut aliee proprietates naturales.
26. Talismotus generanti principaliter triluendus. Nihilominus tamen addendiun es
t ultimo, hunc motum naturalcm principaliter essc tribuendum generanti, qui form
am, et, mcdiante illa, gravitatem indidit, a qua motus resultat; sicut projicien
ti et imprimcnti impetum tribuitur motus qui ab illo manat. Quia ut impetus impr
essus, licet sit vera virtus motiva, et in se habeat sullicientem vim ad illum m
otum, nihilominus non movet nisi ut instrumentum projicientis, et vice ejus, ita
gravitas non movet nisi ut instrumentum gcnerantis, et vice ejus. Haec est mens
D. Thomee, et aliorum auctoram, quos citavi in ultima sententia; et Aristotelis
in citatis locis, qui in hoc sensu sa;pe alibi dicit, inanimata non habere in s
e principium unde est motus, et hoc discrimen semper assignat inter ea et animan
tia, ut vidcre licet 2 de Ccelo, c. 2, text. 9. et i dc Anim., c. 2, t. 19, et l
ib. 2, c. 2, text. 13. Et hoc discrimen Viventium a non vivcntibus communi omniu
m consensu receptum cst, ut notat D. Thomas, 1 contra Gentes, c. 97. Ratio autem
hujus attributionis est, quia perfectio horum inanimatorum non consistit in mot
u ad sua loca, sed in esse, seu pennanere in suis locis; qui status seu perfecti
o, per se loquendo, convenire potest his rebus in eodem momento quo esse incipiu
nt cx vi suee generationis; et ideo, sicut alise proprietates et naturales dispo
sitiones, quse per se conveniunt rei genita? ex vi generationis, a generante dar
i censentur, ita etiam et naturalis locus. Atque hinc ulterius fit, ut quacumque
ratione naturalis locus vel impediatur, vel auferatur, via seu regressus ad ill
um, eidem generanti semper tribuatur, quia semper eodem principio et eadem denom
inatione naturali fit, et quia ejusdem est terminum, et viam, seu motum ad ilhun
conferre. Atque boc modo explicavithancrem D. Thom., 3 contra Gent., c. 23, dic
ens : Forma est principium motus localis, in quantum alicui corpori secundum sua
m formam debetur aliquis locus, in quem motetur ex vi sua formm tendentis in loc
um illum,
quem quia dat generans, dicilur esse motor. Sic etiam supra dicebamus reductione
m aqua; tribui generanti, quia naturalis ac perfecta frigiditas, per se loquendo
, debita est aquaa ex vi suae gencrationis et forma.\ Solum est differentia, quo
d motus ille leductionis aquae ad frigiditatem est immediate a forma substantial
i; hic autem reductio ad nnturalem locum est, media virtute motiva. Hujus autem
ratio non cst, nisi quia frigiditas est prima passio; esse autem in tali loco, n
on est prima seu immediata passio, sedmediate convenicns ratione alterius, puta
gravitatis aut levitatis; hoc autem nil impedit quominus utraque sit dimanatio n
aturalis n vi generationis.
27. Ojuw inanimatorum actiones tribuwhr generanti, quw non. Et ex liac ratione c
olligitur discrimen, ob quod actiones inanimatorum in exteram materiam non tribu
untur generanti, ut dum ignis calefacit, etc, licet consequantur naturaliter for
mam et facnltatem datam a generante. Item, cur motusangmentationis, per quem gen
itum ad perfectani quantitatem tendit, non generanti, scd ipsi genito tribuatur.
Ratio enim est, quia heeiion sunt proprietates naturales aut perfectiones debit
a; rei genitae in instnnti quo generatur, ex vi suae generationis. Dices: cum aq
ua ealida calefacit, non solus ignis dicitur calefacerc, sed ctiam ipsa aqua; et
lapis, si desccndendo impellat aliquid aliud, vere dicitnr illud movere; crgo v
ere ctiam dicetur ellicere suum motum, atquo adeo moverc se tanquam suppositum i
n se susteiitansprincipium proprium illius actionis. Hcec enim sola ratione aqua
i calida? actio calefaciendi tribuitur. Rcspondetur in aliquo sensu non esse inc
onveniens admittere ilJam locutionem, ut notavit Ferrarien., 1 cont. Gent., c. 9
7, etsignificavit Capreol. supra, scilicet, quatenus denominat quasi materialite
r suppositum habens in se proximum principiiun talis motus. Quia tamen illud pri
ncipium gerit vicem alterius, cujus cst instrumentum, ideo simpliciter et absolu
te loquendo, in illud refunditur actio, sicut clare constat in exemplo de projec
tis.
28. Objectioni satisfit. Dices tandeni: quamvis heec congruentia data satis decl
aret modum illum loquendi philosophicum esse, et habere in re. aliquod fundament
iun, q»'d tamen refert ad efficientiam realem, ct conditiones ad illam necessarias
declarandas. Nam cx dictis satis concluditur potentiam
« IndietroContinue »
- Page 39 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
nonnulla objici, qua; prudens omitto , quia vcl difficilia non sunt, vel niulta
necessario attingunt qurc ad scientiam de Anima spectaut. Quod vcro aliquis inte
rrogare potest, ad quid nimimm sint necessarite facultates accidentales et vital
es, si forma ista etiam actu influit, ex dictis in sectione prsecedenti habet su
fficiens responsum. Forma enim est veluti universalc principium, potentia vero n
ccessaria est ut particulare magisque accommodatiun ac proprium, ut ibi latius d
eclaratum est. Statim etiam alias leviores objectiones dissolvemus.
4. Accidetis non vitale, non necessario fit proxime a substantia. De actionibus
autem accidentalibus, quae vitales non sunt, dicendum est posse fieri a solis ac
cidentibus. Hoc patet in calore, qui existens in aqua. et in quolibet alio subje
cto, absque forma ignis calefacit. Similiter albedo, ad efficiendam sui speciem
intenticnalem, non indiget superiori concursu. Item binc oritur, ut si res habea
t duas qualitates activas, eaque possit utriusque simul ac alterius tantum aclio
nem exercere, ut aqua simul frigefacit et humectat, quantum potest, etc. Uenique
hoc probat ralio dubitandi superius proposita , quia si perfectio effectus cons
ideretur, ad illam communicandam sufficit virtus et perfectio similis vel eminen
tioris formae accidcntalis; ex modo autem actionis non requiritur illa tam intri
nseca dependentia, et ideo non est cur necessaria sit. Uudc obiter solvitur ilia
ralio , quatenus contra priorem assertionem fieri potest. Quanquam cnim dubitar
i possit an operatio vita; sit perfectior in sua entitate, quam facultas a qua p
rocedit, nune autem supponendo potentiam esse perfectiorem, dicimus propter spec
ialem modum talis operationis necessarium esse actualem inlluxum immediatum prin
eipii principalis. Neque rcpugnathoe modo formam substantialem intluere in actio
nem, si habeat principium accidentale, quo proxime determinetur ad illam actione
m; non enim semper forma accidentalis dicitur principium proximum, quia sola ill
a immediate inlluat, sed quia est principium determinans formam substantialem ad
talem actionetn. Sicut causa particularis dicitur proxima respectu primae, non
quia prima non immediate influat, sed quia particularis est in suo genere determ
inans actionem.
5. Ad nullius accidentis non vitalis productionem concurrit immediate sulstantia
. Organiiatio an actio vilalis. Sed quaeret ali
quis circa posteriorem partem, eslo non sit necessarius influxus formae ad has a
ctiones, an sit possibilis et utilis, id est, an calor existens in igne juvctur
a forma ad calefaciendum, et con sequenter an, ca;teris paribus, vehementius cal
efaciat quam existens in alio subjecto. Contra priorem etiam partem objici potes
t, nam interdum videtur actio vitalis exerceri ab aliqua potentia scparata ab an
ima, ut in semine. Ad priorem partem rcspondeo , nullum inveniri sufficiens sign
ura illius inlluxus, et ideo uou esse leviter et sine fundamento asserendum. Quo
d etiam confirmat Eucharistiee mysterium, ubi accidentia vini a;que agunt sine i
nfluxu suse formaj. Video dici posse Deran supplere illam efficientiam ob fidcm
mysterii; tamen ubi nulla necessitas cogit, non oportet recurrere ad divinam cau
salitalem. Ad posteriorem partem, probabile est semen quoad spiritum in eo suppl
antatum vivere vita vegetativa, ad quam spectat modus ille vitalis, qui videtur
esse in generatione viventis 1; atque ita videtur sentire de semine Aristot., 2
de Gener. anim., c. 1, quia habet virtutem organizandi corpus , et generandi, qu
od videtur opus animae vegetativas. Neque ab illa seutentia discrepare videtur D
. Thomas , 1 p., quaesl. 118, art. 1, ad 1. Secundo, quidquid de hoc sit, rcspon
detur actiones animai vegetativa?, quoad substantiam, ejusdem esse rationis cum
his qua; ab extriuseco principio fiuut; omnes enim sunt aut motus locales, aut a
lterationes, vel eductio forma; substantialis, unde solum habent rationem action
is vitalis ex peculiari habitudiue ad animam, ut ad principium coujunctum hi eod
em supposito se movente. Sicut locutio hominis est actio vitalis , locutio autem
Angeli in corpore assumpto non est vitalis, licet sint similes in extcriori spe
cie. Sic ergo actio seminis, ut est ab illo, non est vitalis, sed mere naturalis
actio ; quod autem in artificio (ut sic dicam) seu in ratione agendi servet mod
um vits* , referendum est in aliud supcrius principium, ut tactum est supra.
SECTIO VI.
Vlrum accidens sil instrumentum tanlum in productione alterius accidenlis.
i. Quidam contendunt accidens dicendum esse principium tantum instrumentalc. Et
1 Vide Vallesium , lib. Controv. medical., cap. 8.
comrauniter hcec opinio D. Tliomaj tiibnitur, ergo nec virtutem ejus excedit; er
go tuuc ac
qui illam insinuatin 1, dist. 3, quajst. 4, a. 3, cidens propria virtute est pri
nciphim talis
ad 2, ideoqne sectatores ejus frequentius il- actionis. Juxta quam rationem inte
lligenda
lam sequuntur, hisque rationibus confirmant. est hajc sententia de accidente, qu
ando hoc
Prima, quia accidens est essentialiter subor- modo opcratur; nam si clcvetur inf
erius ac
dinatum substantia? in esse, et consequenter cidens ad efficiendum aliud superio
ris ratio
etiam in actione. Secundo, quia accidens ac- nis, non negabitur esse instrumentu
m. Sc
cipit a substantia totam virtutem agendi. cunda ratio sit, quia illud est princi
palc prin
Neque obstat quod causa principalis proxima cipium agendi, cui asshnilatur effec
tus; scd
etiam accipit virtutem agendi a prima; nam per calefactionem ut sic, effectus fi
t siuiilis
causa secunda et prima sunt diversi ordinis, causa? in calore; ergo calor est pr
incipale
et non repugnat causam piincipalem inferio- principium illius actionis. Tertia,
quia calor
rem accipcre virtutem a causa superioris or- per se separatusa substantia eadcm
vi et eftt
dinis; accidens vero est in agendo ejusdem cacia exercet aetionem suam, ita ut n
on in
ordinis cum sua substantia, et cum ea consti- digeat influxu substantia;, neque
alterius
tuit unum proximum agens integrum, et ab causa;, quce illum suppleat, ut de acci
denti
ea recipit virtutem agendi; hoc autem modo bus Eueharistiai, quantum ad actiones
acci
accipere virtutem ab alio ejusdem ordinis, dentales, oinnes fatentur. Quarta, qu
ia albe
constituendo cum illo unum proximum agcns, do, verbi gratia, non efficit intenti
onales spe
est proprium causas instrumentilis. Tertio, cies ut instrumentum substantia;, cu
ia ad il
qnia tale est agere quale est esse; sed acci- lamactionem omnino per accidens su
bsfcmtia
denlis esse est substanthe, esl enim accidens se habere videatur.
cntis ens; ergo agerc accidentis principaliter 3. Ha?e controversia, suppositis
quredida
est substantia;; ergo accidentis sotum cst in- sunt in seeundo dubio, solum vide
tur esse
strumentaiiter. Et hoc confirmat modus lo- posse de modo loquendi; nam ad rern s
olum
quendi philosophorum omniuin, qui attri- spectat, quem inlluxum requirat acciden
s a
buuntomnes has actiones substantiis. ut pri- substantia, ut suam propriam action
em perfi
mis agentibus. ciat. Hoc autem constituto et declarato, so
2. Contrariam sententiam tenent frequen- lum de significatione nominis controver
tipo
tius alii Doclores, ut videre licet in Scoto, in test, cum queeritur an dicendum
sit instni
4, dist. 13, queest. 3; Paiud., quasst. 4, concl. mentum, vel principale princip
ium. Itaquc
1 ; Majore, q. 1; ^Egid., Quodl. 3, quaest. 1, potentia; anima; ad actiones vita
les rnerito
et Theor. 43. Ad declarandum autem funda- dici possunt instrumcnta conjuncta ani
um'.
raentum hujus sententia;, supponendum est quatenus illi subordinantur sicut prin
cipali
non esse hic qusestionem de causa principali forma>, ut sine actuali intluxu et
quasi mo
ut quod, seu qua; operatur, sed de principio tione illius, suas operationes efti
cere non
principali quo. Constat enim priori modo sup- possint, quamvis aha ratione possi
nt (iici
positum esse quod operatur; si autem suraa- principia principalia, saltem partia
lia, quia,
tur formaliter, ut est per se causa accidenta- scihcet, virtus,quarn in se haben
t, etqnacoo
lis actionis, accipi debet ut substat forinaj ac- perantur ad effectum, est ex s
c proportionata
cidentali, quae est principium talis actionis; et commensurata tali effectui, qu
ia iion cx
sic enim clixit Aristoteles, Polycletum per ac- cedit perfectionem ipsius facult
atis; loquor
cidens efficere statuam, artificem autem per enim de actionibus connaturalibus.
Cndc
sc. Hoc ergo modo dicitur accidens causa etiam possunt potentia et forma compara
ri
priucipalis ut principium quo, suppositum ut priucipium universale et proxirauni
.
vero ut substans accidenti, ut principium utrumque vero principale et sutficiens
ac to
quod. Et sic probatur ha:c opinio, quia forma tale in suo ordine ; tamen, quia i
nter Ula duo
accidentaUs propria virtute efficit aliud acci- principalius est forma, cui subo
rdinatur po
dens; sed causa principalis est qua; propria tentia, ideo haec subordinatio et d
ependentia
virtute operatur; ergo. Major patet, quando nomine instrumenti significari potes
t.
calor efficit calorem, et in universum unum A. At vero in aliis accidentibus, qu
te non
accidens aliud simile, vel quando nobilius ac- ita pendent in sua actione a subs
tantiali foi
cidens efficit ignobilius, ut lux calorcm; tunc ma, multo minor ratio instrument
i repcritui
enim perfcctio effectus non excedit perfectio- respectu taliimi actionum. Undc,
quod ad
nem accidentis, quod est principium agendi; rcm attinct, vcrissirac existimantur
principw
principalia talium actionuin, ut argumenta posteriori loco facta convincunt, qui
a ex vi illius perfectionis solius, quam habent ex sua specie vel entitate , eli
ciunt tales actiones. Item, quia sola talis forma per se sufficit ad dandum supp
osito esse pcr se ac formaliter requisitum ad talem actionem, ut in aqua calida,
essc per se requisitum ad calefaciendum, tantum est essc calidum. Sicut ergo ca
lor est forma per se, ac ex propria ratione dans esse calidum, ita reipsa est pr
incipium principale calcfacicndi. Neque ad hoc refert aut obstat quod accidens s
it in substantia, et propter substantiam , et a substantia, quia non agimus unde
vel a quibus causis habet accidens virtutem agendi; fatemur enim haberc illam m
aterialiter a substantia, et f.naliter propter illam, et fortasse etiam efficien
ter mediate vel immediate per dimanationem naturalem; sed agimris an formaliter
habeat in sc totam virtutem sufficientem et necessariam ad illam actionem. Et si
c dicimus habere illam, et hoc solum contendimus significari, ciun dicitur princ
ipalis causa, non ut guod, sed ut guo. Cui principio nulla ratione obstat quod a
ccidens sit entis, id est, substantiac ens, et quod totum suum esse sit alterius
; quin potius illa particula, ut guo, ha?c omnia innuere et significare videtur.
Unde etiam ipsa forma substantialis, quatenus est principium quo, respectu sui
suppositi, est suo etiam modo entis cns. Ne vero de nominc sit contentio, illud
etiam dabimus priori sententiae, quod si nomine instrumenti seu causae instrumen
tariae solum significetur (ut revera interdum significatur), illa habitudo, quam
habet accidens ad substantiam, quatenus illi datum cst, ut substantia per illud
tanquam per instrumentum suum operetur, et ad hoc accipit virtutem ab ipsa subs
tantia, et ab eadem in suo esse sustentatur et pendet; sic vocari potest instrum
cntum ; proprius tamen appellatur virtus aut potentia substantiae.
SECTIO VII.
Vtrum causa efficiens esse debeal in re distincta a recipienle, ut agere possit.
1. Quce conditiones inter agens et passum reguisitw ad actionem. Explicuimus pri
ncipia pcr se agcndi causarum creatafum; supercst ut dicamus de conditionibus re
quisitis ad agendum, quae licet variee numerari soleant, tres tamen videntur gra
viorcs et diffixxv.
ciliores, ct ad eas omncs aliaj rcvocantur. Supponendum autem est omne agens crc
atum indigere passo ad actionem, quia, ut supra dictum est, et infra etiam osten
dctur, non agit creando, sed ex praesupposita materia.Conditioues ergo requisita
e aa agendum exigendae, non sunt inter causam et elfectum; sic enim non erunt re
quisitae ad agendum, sed consequcntes actionem. Sunt ergo praerequisitae inter a
gens et passum, seu inter causam efficientem et materialem. Prima igitur conditi
o est distinctio necessaria intcr agens et passum. Secunda propinquitas necessar
ia, supposita distinctione. Tertia dissimilitudo et proportio, quanquam hiec ter
tia quodammodo ad rationem agendi pertinere videatur, ut postea videbimus.
2. Omitto conditionem existendi, quia, ut saepe dixi, hanc non reputo conditione
m condistinctam in re ab agenle seu principio agendi; unde merito dixit Aristote
les, 4 Metaph., c. 4, text. 16 : Ea guw non sunt. guonam pacto aul loguentur , a
ut amlulabunt? Praetcrea, quia haec conditio includitur in omnibus aliis; nam si
necesse est agens et passum csse propinqua, multo magis necessarium erit ut sin
t; quomodo enim erunt loca propinqua , quac in rerum natura non sunt? Item supra
ostendimus, ad agendum, etiam per resultantiam, non satis esse immediate antea
fuisse; multo ergo evidentius cst, ad propriam efficientiam necessariam esse exi
stentiam. Quod in naturali efficientia nemo negabit; id autcm in praesenti insli
tuto sufficit, intelligendum autemest cum proportionc, scilicet, ut quod per sei
psum agit, in sc existat, quod vero tantum per instrumentum separatum agit, virt
ualiter tantum in instrumento existat, quia solum per denominationem extrinsecam
ab illo agere dicitur; illa autem virtualis existentia nihil est aliud quam quo
d instrumentum ipsum cxistat. Quam existentiam ctiam in divinis instrumcntis nec
essariam essc alibi ostendimus.
3. Omitto praeterea aliam conditioncm quce in agente materiali solet requiri, sc
ilicet, quod sit extensum, et quantitativo modo existens. Hoec enim conditio in
tantum necessaria est his rebus ad agendum, in quantum intrinsece pcrtinet ad na
turalem modum essendi earum ; an vero, separato divinitus illo modo existendi, p
ossint agere naturaliter, non tam est metaphysica quoestio quam fhcologica, quam
satis attigimus in tom 3 tertiae part., d. 49, sect. prima.
43
Difficultas prwsentis qumstionis. et variw sententUe proponuntur.
4. His .suppositis, in hac scctione tractanda est prima conditio. In qua, ditfic
ultas oritur primo ex multis exemplis , in quibus ostcndi videtur non esse neces
sariam distinctionem in re inter agens et passum; primo ob naturales emanationcS
j nam ab eadem anima manat intellectus, et in eadem recipitur. Secundo, in actio
nibus immanentibus cognoscendi, et pra?sertim amandi, nam eadem anima per eamdem
voluntatem elicit amorem , et recipit. Tertio, in motibus physicis, nam gravia
et levia se movent, et viventia proprius, et aqua se frigefacit, ctc. Ultimo obs
tat ratio, quia, licet illa conditio srepe iutcrcedat in his quae agunt actione
transeuute, quia illis naturale est agere in alia, tamen nulla est ratio qure ne
cessario exigat conditionem illam. Si enim aliqua esset, maxime illa vulgaris, q
uia non potest idem simul esse in potentia ad recipiendum, et in actu ad agendum
; hsec autem non videtur urgcns, quia, ut Scotus argumentatur, potest esse in ac
tu virtuali seu emincnti., et in potentia formali, id est, habere vim cminentem
ad efficiendam talem formam, et capacitatem ad recipiendam formaliter illain; in
hoc enim nulla involvitur repugnantia. In contrarium vero est axioma illud ab A
ristotele traditum, 7 et 8 Physic.: Ornne quod movetur, ab alio movelur; quod ad
eo reccptum est, ut tanquam fundamentum et principium habeatur demonstrationis,
qua osteuditur Deum csse.
5. Aliquorum opinio. In hac re quidam existiuiant hanc conditioncm non esse nece
ssariam in omnibus agentibus , licet in multis interveniat. Ita opinatur Scotus
in 1, d. 3, q. 7, et in 2, d. 2, qusest. 10, et9Metaph., quajst. 14; et ibi Anto
nius And., quecst. 1; Greg., in2, d. 6, queest. 1, art. 3 ; Jatulun., 8 Physic,
qusest. 42, qui nituntur argumentis factis. Quibus favet Comment., 3 dc Ccelo, c
om. 28, dicens idem posse a scipso pati actione tequivoca. Alii frequcntius indi
stincte acceptant axioma Aristotelis; et hanc conditionem ut omnino necessariam
in omni agente requirunt, non solum quoad transeuntes, sed ctiam quoad immanente
s actiones. Quod diserte declararunt Capreol., in 4, dist. 3, queest. 3; et iEgi
d., Quodlib. 3, quaest. 16, ct et Quodlib. S, qurest. 15; Ferrar., 1 contra Gent
es, 23, ubi tamen excipit efficientiam per naturalem resultantiam; quod fortasse
(si consequenter loqueretur) non essetnecessarium. Alii vero distinctionibus var
iis utuntur, ut in progressu explicabimus.
Nonnullce suppositiones ad quastionis rcsahtionem.
6. Agens non necessario a patiente disfmtum supposilo. Primo ergo statuendum est
non esse necessarium, ageus distingui supposito a passo rccipiente. Hoc satis p
atet inductione facta; idque expresse docet Aristot., 7 Physic, in princ, ct 8 P
hysic, c. 4. Unde infert idem posse movere scipsum, si uistinguatur in partem pe
r se moventeui, et partem per se motam, quomodo ait animalia movere seipsa motu
locali, et fere eodeni modo movcnt sese viventia motu augmentationis; agunt enim
directe in alimentum, quod in se convertunt et sibi miiunt, et ita augentur. Si
c etiam non est inconveniens, idem movere se per accidens, sicut movetur anima,
moto corpore.
7. In eodem supposito varie agens a patiente distinctum. Secundo supponenduni es
t in eodem supposito agente iu seipsum variis modis posse distingui agens a pati
enle. Primo, secundum diversas partes integrantes; secundo, juxta divcrsas parte
s subslantiale; et cssentialcs, ut si per formam agat, et per materiam recipiat,
qui duo modi habcre possunt locum in corporibus, non tamen universe in omnibus
agentibus, prout nunc loquimur: Dam etiam res spirituales agunt in se. Tcrtio po
ssunt distingui, ut saltcm alia sit facultas agendi,et alia.recipiendi. Qute dis
tinctio potest esse aut omnimoda et realis, aut saltem ut includentis ab incluso
; quorum oinniuni exempla postea afferemus.
8. Varia actioncs, de quibus est qv.xstio.Tertio, distinguere oportet varias act
iones. et per singulas discurrere, ut ex omnibus generalem aliquam regulam colli
gere possimus. Inter actiones ergo primum numerari potest naturalis dimanatio se
u resultantia; deindc motus physici ac materiales, qui ex gcnerc suo actione tra
nseunte perficiuntur, q«i. c'a" ritatis gratia, distingui possunt in suas species,
alterationis, augmentationis ct nwtus localis ; omilto generationem substautial
cm; nam per se notum est idem non posse gencrare seipsum. His adjungi potest mot
us localis spiritualium rerum seipsas moventium; E enim partim siinilis cst moti
bus corporum, quia sc habet tanquam actio trausiens, partim est dissimilis, quia
non est motus pbys<* cus, id est, extensus ex parte subjecti. Deuique prater ha
s omncs est efficientia per actiones iinmanentes sensus, aut appctitus, intellec
tus aut voluntatis.
Prima assertio de resultantia naturali.
9. Dico ergo primo : in resultantia naturali, quamviscontingatproximumeQiciensno
ucsse distinctum a recipiente , tamen simpliciter illc ctfectus reclucitur in ef
ticienteni causam distinctain a passo. Prior pars patet argumento superius facto
de potentiis aiiimce ab eadem fluentibus; nam, licet in anima distingui possit
ratio agendi et recipiendi illas potentias, ut Fcrrar. supra advertit, tamen, cu
m illa distinctio rationis tantum sit, nihil ad prasens rcfert, maxime quoad pii
main proprietatem, qua; immediatc a sola substantia rcsultat; nam secunda forte
emanat mediantc prima, licet proxime in substantia sola recipiatur, ut sentit D.
Thomas, 1 part., quffist. 77, art. 8. Atque idem est de substantia et potentiis
Angelorum. bi rebus autem materialibus semper fere potest in re distingui princ
ipium efficiens (saltcm ut quo) hujus emanationis a ratione recipiendi proprieta
tcm dimanantem; manat enim a forma, non tamen recipitur in illa, cum non sit for
ma subsistens, sed recipitur in matcria, vel in composito ratione materia». Solum
potest instari de quantitate, si fortasse manat ab entitate matcriee, et in ea r
ecipitur, quod incertum est.
10. Posterior pars conclusionis constat ex superiori sectione; dixiinus enim pro
piietatem non manare a substantia vel essentia, ut a principali agente, sed ut a
b instrumento generantis; ergo ille effectus gcneranti tribuendus est, ut princi
paliori causae. At vero generans distinctum est a genito et a potentiis ejus. Di
ces, reductionem hujus eflcctus in generantem solum esse tanquam in causam remot
am et per accidens, qua; dedit formam, a qua facultatcs aha> manant; hic autem,
ut supra dixi, non inquirimus reductioncm per accidens, sed per se, ct iu causam
proximam; alias facile diceremus omne quod fit, ab aho fieii, etiam distincto s
ecundum suppositum; abalio (inquam),vel qui proxime agat, vel qui remote dederit
virtutcm operandi. Respoiuletur non esse hanc reductionem in causam per acciden
s, sed in causam principalem per se, primo quidem, ex intentioue et ordinatione
natura;; nam virtus illa data cst ut operetur tanquam instrumentum
alterius, cujus vicem quodammodo gerit. Ut projccta non per accidens, sed per se
dicuntur moveri a projiciente, qui impressit impetum, non solum, quia dedit vir
tutem agendi, sed quia illam dedit cum hac habitudine, ut esset instrumentum quo
d vice sui opcraretur. Deinde, quando essentia non continct cmiuenter has facult
ates, scd tantum instrumentarie,probabile est requiri majorem influxum gencranti
s, seu auctoris natura;, quam si illa causa esset propria et principahs, cui omn
ino esset tribucndus effectus, quia, boc ipso quod piincipiuin proximum non cont
inet formahter neque eminenter effcctum, non potest csse propria et adsequata ca
usa cjus, etiam in ratione causaj proxima? ct priucipahs. Quarc, si in tota ahqu
a specic non invenitur illa eminens virtus respectu proprietatum naturaliter con
sequeutium ipsam, necesse est proprietatem, qua; cst in gcnito, fieri a simili p
ropiietate, qua> cst in generante, aut manare a forma cum aliqua reductione ad a
uctorem totius speciei, ut principahter efficientem.
Secunda assertio de motu et actione
physicis.
\ 1. Dico secundo: omnis causa efficicns per motum physicum et actionem transeun
tein distinguitur in re aliquo modo a materiali causa recipiente effectum. Ha>c
conclusio est consentanea. menti Aristotelis, qui forte nil ahud intendit in cit
ato loco, nam agit de motu physico rerum corporalium, in solis physicis motibus
inductionem facit, semperque in rationibus suis supponit talem motum habere part
es, ex parte mobilis. Et quoniam in motu alterationis ct augmentationis minor es
t difBcultas, in illis piius cxplicatur breviter coiiGlusio* Nam inductione fact
a, nulla invenitur alteratio propria quae ab aliquo agente in seipsurn per se pr
imo fiat, id est, secundum eamdem partem; contingitquidem, idem per unam partem
alterare seipsum in alia, si sint dissimiliter affecta;; tamen secundum eamdem n
on contingit, ut inductione in omnibus constat. Solum est vulgaris instantia de
reductione aqua; ad pristinam ftigiditatcm, et idem est de quacumque simili redu
ctione; in superioribus enim ostendimus illam actionemnon fieri ab agente extrin
seco, sed ab intrinseco. Respondetur tamen illam actionem pcrtinere ad naturalem
resullantiam, de qua in prima conclusione locuti sumus, et ideo solet illa'
« IndietroContinue »
- Page 40 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
mehtaliter; nam ideo, ut dixi, ille effectus tribuitur generanti; fieri autem po
test ut aliquidsit aptum instrumentum ad efficiendum aliud, seu aliam facultatem
, et non ad efficiendum immediate actionem illius facultatis, ut in instrumentis
artis manifeste conspicitur.
SECTIO IV.
Quce accidentia possint esse principia agcndi.
4. Difficultatis ratio. Circa doctrinam superioribus sectionibus traditam, nonnu
lla brevioradubia explicanda supersunt. Primum est, quod in titulo hujus section
is propositum est, quod potest universe intelligi, tam de activitate accidentium
in substantiani, quam in alia accidcntia; tamen, quia accidens non efficit subs
tantiam, nisi prrevia actione alicujus accidentis, ut dictum est, ideo tota qure
stio revocari potest ad propriam efficientiam quam accidentia habent in alia acc
identia. Et hinc nascitur ratio dubitandi, quia accidens dicitur esse proximum p
rincipium producendi accidens, ut sit illi proporlionatum; ergo tale oportebit e
sse accidens, quod est principium actionis, qualis est termiuus actionis; erit e
rgo quantitas principium proximum effiriendi quantitatem, et unum Ubi, alterius
Ubi, etc. In contrarium autem est, quia ex communi philosophorum sententia, sola
qualitas est principium proximum actionis, et non omnes qualitates, sed aliqure
, cujus ctiam ratio investiganda est.
2. Accidens ab accidente naturaliter emanare potest. In hoc prremittcnda est dis
tinctio supra posita de activitate per naturalem resultantiam, vel per propriam
actionem, etsupponendum sermoncm esse tantum de hac posteriori, quod pro tota di
sputatione semel dictum sit, quia illa resultantia per modum unius cum rei produ
ctione computatur; quod si aliquid singulare interdura circa illam notari potuer
it, non omittemus. In prresenti ergo, sicut supra diximus a substantia posse res
ultare accidens, ita a quolibct accidente poterit resultare aliud, vel realiter,
vel saltem moraliter distinctum, si capax sit talis proprietatis; sic enim a qu
antitate resultat figura, vel relatio requalitatis, si est modus distinctus; et
ab una relatione, ut multi aiunt, potest iesultare aUa, ut a paternilate similit
udo, etc. Et ratio est, quia unaqureque essentia, qualiscumque sit, potest esse
principium sure proprietatis intrinsecre per naturalem resultantiam ejus.
3. Sola qualitas inter accidenlia verw tffectionis principium. De propria ergo e
fficientia accidentali dicendum est primo, solam qualitatem esse posse principiu
m proximurn ejus. Hrec assertio primum probari potest experientia; nam actiones
omnes, qua; tendunt ad substantiam, fieri solent mediis qualitatibus, vel primis
, vel qua; eminenter contineant primas ; actiones etiam vitales mediis qualitati
bus fiunt; facultas etiam movendi localiter semper est aliqua poteutia de prwdic
amento qualitatis, adeo ut etiam ad motum projectomm censeant philosophi necessa
riuni esse impetum impressuin, qui sit qualitas motiva. Secundo, potest probari
facto brevi discursu per cretera prredicamenta; quuntitas euim non est productiv
a alterius quantitatis, ut experientia probat. Et ratio est primo, quia quantita
s eonsequitur matcriam, et ideo imitatur naturam ejus, estque ad recipiendum et
non ad agendum. Secundo, quia quantitas revera non est per se producibilis de no
vo, imo (juxta nostram sententiam) neque concomitanter, ita ut qua? antea non er
al, nunc esse incipiat per actiones naturalium agentium,quia existimamus quantit
atem esse coa^vam materire. Sed solumfil ut quantitas, qua; prius erat unius rei
simul cum materia, incipiat esse alterius; unde si addatur rei prreexistenti, f
it augmentatio, vel propria vel impropria, juxta diversos modos illius mutationi
s. Semper tamen fit ilhi mutatio vel additio, prrevia alteratione et gcneratione
, vel aggeneratione, cujus principium proximum est qualitas, et ideo quantitas n
on habet actionem cujus possit esse principium; termini enim quantitatis, qui in
terdum resultautfacta divisione continui, etc, magistiunt per naturalem resultan
tiam quam per propriam eflicientiam, de qua agimus.
4. In rclatione. Rursus relatio ex omnium scntentia non est activa; et frequenter
ralio reddi solet, quia relatio est minim* entitatis; et a fortiori id confirma
tur ex relationibus divinis, quce secundum propria non sunt activre,ut Theologi
tradunt, ex ill&certo principio, quod actiones Trinitatis ad extra sunt indivisr
e. Sed omissis relationihus divinis (de quibus propriam rationem esse existimo,
quia solum sunt ad subsistcndum, et subsistentia utsic non est principium agendi
, sed tantiirn terminus naturre, qua; est principium operandi, ut latius disseri
lur in materia de Incarnatione et Trinitate), de relationibus creatis ratio redd
i potest juxta probabilem opinionem, quia nullam rcm addunt suo ftindiimcnto ; u
nde non sunt activoe, nisi rationc illius; quod si illud non sit activum, non es
t unde habeant efhcientiam; illud autcm nunquam invenitur activum, nisi quando e
st aliqua qualitas. Accedit quod relatio, ut relatio, non potest csse principium
efficiendi rem absolutam, cum sint diversi ordinis, et sit ordo pr»posterus, ut r
es absoluta consequatur relativam. Neque etiam potest relatio facere relationem,
quia relatio propria non per seflt, scd quatenus resultat posito fundamento et
termino.
5. Jn actione. Actiones immanentcs an vzra efficicntia principia. (Jlterius acli
o non est verc ac proprie principium agendi; nam, nt iufra ostendcmus, est ipsa
causalitas agentis, ct in hoc consistit ejus ratio; causalitas autem non est pri
ncipium agendi, sed est a principio, quod supponit. Item, si comparctur actio ad
suum lcrminum, non est principium agendi illud, sed via ad illud, seu dependcnt
ia illius a suo principio; si vero comparetur ad res alias, non potest per scips
am csse principium alicujus , quia nec potest esse prineipium alterius actionis;
non enim, naturaliter loquendo, ex actione sequitur actio immcdiate, sed ad sum
mum ralione termini; neque etiampotest esse principium alterius termini, quia nu
llum principium pertingit terminum, nisi media actione. Et nulla actio potest cx
cedcre suum intrinsecum terminum, seu per seipsam alium attingere, quia cum illo
idcntificatur, et solum est quidam modus illius. Sed instabit aliquis de action
ibus immanentibus, qure interdum sunt principia efficiendi aliquid; multi enim d
icunt intellectionem efficere verbum realiter distinctum ; alii putant cognition
em efficienter causare amorem, vel delectationem; et veriora exempla sunt, quod
actus immanentes cffective causant luibitus, et inlerdum unus actus causat alium
ejusdem potentue , ut assensus principiorum assensum conclusionis, ct intcntio
finis electionem medii. Hallucinantur autem qui putant in hac efficientia actum
immancntem non sc gerere. ut principium producendi aliquid aliud, sed csse ipsam
productionem ejus; repugnat enim actualem productionem essc rem distinctam a rc
producta; habilus autem cst res distincta ab actu, quo producitur. Item, quia s
i actus comparetur ad actiun, ille, qui procedit ab aho, intrinsece est actio im
manens; ergo intrinsece ac per sese est productio quee
dam; ergo alius non est productio illius. Alii propter hoc argumentum limitant a
ssertionem, ut verum habeat extra actiones immanentcs. Sed neque cst necessaria
limitatio, nequc aliqua illius ratio probabilis atferri potesl; cur enim illumin
atio etiam non erit activa, aut eflectus, qui a lumine proveniunt, non tribuentu
r ipsi illuminationi, ut principio agendi ? Verius ergo dicitur, sicut illuminat
io habet suumproprium lerminum intrinsecum, ad quem ipsa tcrminatur: hic autemes
t principium omnis ulterioris actionis, si qua; est, qua? ad rem illuminatam con
sequatur: ita actiones immanentes, ut actiones sunt, habere suos intrinsecos ter
minos, qui sunt qualitates, et has esse principia proxima ulterioris actionis, q
uando contingit subscqui; hoc aittem ita essc, inferius probandum est latius dis
putando de actione; nunc autem solo argumento facto satis confirrnatur; quomodo
cnim aclus immanens esset principium produccndi habitum, qui est vera qualitas,
nisi ipse esset qualitas, aut cur in ipso habitu distinguimus rationem qualitati
s ab intrinseca productione, seu dependentia, qua fit ab ipso actu, et in eodem
actu non distinguemus rationem qualitatis ab intrinscca dependentia vel actione,
qua fit a sua potcntia, cum habitus et actus proportionaliter comparentur?
6. I)i passione. De prredicamento passionis nihil fere addere oportet , quia, ut
infra ostendam, actio et passio in re non distinguuntur actu.sed tantum fundame
ntaliter, ubi actio passionem habet adjunctam; unde, si actio non cst principium
agcndi, multo minus passio, et rationcs facta; a;que applicari possunt. Solum p
otest objici de motu locali, qui cst mutatio quaedam ct consequentcr passio; nam
passio etmutatio latc sumpta idem sunt; motus autem causat calorem , undc vidct
ur cssc principium ejus. Rcspondetur tamen, motum localem per se nihil efficere,
scd esse tantum viamad Ubi; descrvit tamen ad actiones, ut conditio necessaria
vel utilis, aut ad applicandum principium agendi, aut ad removenda impedimenta.
Et hoc modo interdum per accidens causat calorem , interdiun etiam frigus , de q
uo alias.
7. In situ, dnralione ct halitu. Unde qualitas hanc activitatcm prce cwtcris hai
iriat. Pricterea de loco, seu uli ut sic , constat non esse principium agendi; n
am si locus sumatur pro superficie continente , eadera ratione non est principiu
ra agcndi, qua neque quantilas, quia talis locus non est aliud in re ipsa a supe
rficie, sed addit aliquem respectum, vel denominationem ad rem extrinsecani, qur
e omnia nihil pertinent ad rationem agendi. Dixi autem sermonem csse dc loco ut
sic, seu quatenus locus est, quia quatenus est locus, vel naturalis , vel violen
tus, potesl habere aliquam actionem in locatum, sed illam non habet, nisi ration
e aliquarum qualitatum, ut ex philosophia constat. Si vero loquamur de Ubi, prou
t est intrinseca prresentia, seu modus locati, sic jam manifestum est non esse p
rincipium alicujus actionis; est quidem interdum conditio agendi propter propinq
uitatem, ut postea dicemus; non tamen est ratio seu principium agendi, ut experi
entia ipsa satis constat. Ratio autem non vidctur esse alia, nisi quia ille tant
um est quidam modus rei prresentis, ct per se non affert propiiam entitatem, ct
ideo neque activitatem per se confert. Item, quia non potest intelligi quid per
se agat; non cnim potcst aliud Ubi producere in alio corpore; nam Ubi non fit pe
r se nisi per motum localem;' una autcm res non movct aliam localiter per suum U
bi, sed vel impcllendo, vel attrahendo, aut alio simili modo. Ex quo a fortiori
constat, neque situm, neque tempus seu durationem, aut guando, neque habitum, se
u csse vestitum, esse principia agendi secundum eas rationes praecisas, secundum
quas prredicamenta constituunt, quia situs in re non distinguitur ab Ubi, nisi
aliqua denoininatione, relatione aut figura; habitus vero solum addit denominati
onem quamdam extrinsecam; tempus aulem, ct in universum duratio, vel non est ali
quid in re distinctum a re qure durat, vel ad summum est modus, et ideo omnia is
la formaliter, et ut sic, non sunt activa, sed res, cum quibus identificantur, p
ossunt esse activre; ut si res, qure durat, cst qualitas, aut vestimentum, potes
t esse activum ratione ahquarum qualitatum. Relinquitur ergo ut inter accidentia
sola qualitas sit per se principium agendi. Et ratio reddi potest, quia imprimi
s sola qualitas prreter quantitatem habet entitatem propriam rc distinctam a sub
stantia, et ideo est propriissime forma accidentalis, ct proprius actus, quod nc
cessarium est ad rationem principii agendi, et ut propriam activitatem habeat. D
einde est talis entitas qure consequitur formam, et ideo imitatur naturam ejus,
eique tribuitur ut ei sit instrumentum aut virtus proxima agendi, prresertim cum
substantialis forma
per se sola non sit sufliciens principium proximum hujusmodi actionuin.
8. Quot, et qum qualitatis specics actitte sint. Non figura. Dices : si hrec ratiov
alida est, probat omnem qualitatem esse principium alicujus actionis, quia omnis
qualilas consequitur formam, ct conscquenter imitari debet naturam ejus. Prrese
rtim quia, sicut forma substantialis est quidam actus, ita et qualitas; omnis ve
ro actus sicut dat esse, ita et operari. Et confirmari potest, quia umimquodque
est propier suam operationem; alioqui frustra esset, ut dicitur secundo de Coelo
, c. 3, et 1 Ethic, c. 7. Nihilominus dieendum est, neque omnes species qualitat
is ab Aristotele numeratas, neque omnes qualitates sub singulis specicbus conten
tas, esse aetivas,sed solum tres primas species quoad aliquas qualitates sub cis
contcntas. Declaro singnla: nam imprimis, ab ultima incipiendo, Cpira per se no
n est principium alicujus actionis, ut affirmatcommunis sententia, qure sumitur
cx D. Thoma, 2. 2, qurest. 96, art. 2, ad2, et hb. 2 contra Gentes, c. 76 , et 3
contra Gentes, cap. 105 ; ct his locis Cajetanus et Ferrarius. Idem habet Scotu
s, in 4, dist. 1, qusest, 4; et Cajetanus Thicn., 4 dc Ccelo, cap. ult; et sumit
ur ex Aristot., 12 Metaph., c. 3, text. 14, et6 Ethic, c. 4, et 2 Phys., tcxt. 2
, quibus locis ait, artefacta ut sic non habere principium motus vel actionis. H
ujus ratio alia non est, nisi quia forma , qure fit per artem, solum est figura,
qure non est principium agendi. Hinc etiam D. August., 10 lib. de Civit., cap.
9 et 11, eomm confutat errorem, qui figuris scu imaginibus astronomici? vim aliq
unm ngendi inesse putabant, indc demonstrans omnia illa ficri pacto et virtute d
remonum. Ratio autem est quia figura, ut sumitur etiam ex Aristotele, hb. 1 Phys
., c. 5, text. 46, nihil rei addit, nisi quamdam compositionem, aut ordincm part
ium, cx quo consurgit modus quidam quantitatis, qui est figura, et ideo non pote
st esse principiumpcr se agendi, tum quia tantum est quiclam modus, tum etiam qu
ia cst modus qnantitatis, et proprietas consequens illam. Unde, eum quantitas pe
r se activa non sit, ncque fignra esse potest. Et confirmatur tandcm, quia nihil
est quod figura per se faciat, quia una figura non potest alinm similem efficer
e;neque enim statua faciet statiiam, ncque quatttatem aliquam, vel quidpiam simi
le facere potest.
9. Objectio. Sohitur. Dices : figura saltem ad motum localem multum descrvit , acuta
incisioni, circularis circulari motui, propter quod Albert., 4 de Ccelo, in fin
e, significat, figuram acutam essc vim agendi motnm, vcl saltem illam cum aliis
conditiouibus, scilicet, gravitate et duritie, componere illam potentiam; et ide
m sentit Durand., in \, dist. 45, q. 2, n. 8, ubi etiam addit, figuram sigilli e
sse pcr se principium similis figuree impressae in ccra. Respondetur tamen bujus
modi figuras solum essc dispositiones cx partc instrumenti aut corporis, ut faci
lius tiili modo movcatur vet movcat, vel quia ipsum minus resistit, dum ab artif
ice movetur, ut in motu spha?ro?, vel quia ei minus resislitur, ut in motu incis
ionis ; nam quo instramentiim est acutius, eo pauciores partes contingit, et ide
o minorem resistentiam invenit. Et e contrario, quando incisio fit sine motu cor
poris sciudentis per motum alterius, ut in flumine, ideo acuta figura cst dispos
itio ad illam scissionem, quia deservit, ut facilius resistat aquaj fluenti, eo
quod per pauciores partes rectc attingit rem acutam, et ita minorem impetum irap
rimit. Et ita etiam in figura sigilli, quia qutedam partes sunt acutiores aliis,
et quwdam promincntcs, alioe quasi concava?, ideo facilius scindunt aut deprimu
nt quasdam partes ccrae quam alias, ct inde consurgit figura, non quia una sit p
er sc principium aiterius, scd quia, motis secundum locuni quibusdam partibus, c
onsurgit talis figura. Cujus etiam signum est, quia veluti contrario modo consur
git figura in cera, quam erat in sigillo. Partes cnim, quas emincbaut in sigillo
, sunt quasi concavee in sigillato, et c converso.
10. In primis qualitalis speciebus aliqua activa, aliqua non. In caetcris autem
tribus speciebus qualitatis repcriuntur qualitates activoe. Nam babitus potentia
rum sunt principia eliciendi actus, ct e converso actus (qui in prima etiam spcc
ic collocantur, et dispositiones sunt) habitus interduin cfficiunt. Potentia ver
o est activa et actuum et babituum. Passibilcs etiam qualitates activae sunt, ut
de calorc constat. In omnibus autem bis speciebus reperiuntur aliqua; qualitate
s, qnae non sunt principia agendi, ut in specie liabitus, ille, qui proxime ordi
natur ad aliquod essc, et non ad opcrari, in quo ordine solet sanitas numerari,
quie satis improprie dicitur babitus. Undc in naturalibus fortasse nullum est ex
cmplum, quod immerito aliqui adbibent de speciebus intelligibilibus; nam
illse revera sunt principia agendi. In supernaturalibus vero commune exemplum es
t de gratia, quoe est in essentia animae; sed certius est de charactere, de quo
alias. In specie item dispositionis sunt multi actus qui niliil agunt, quando, s
cilicet, potcntia, vel non indiget habitu, ut in visione , vel non tali, qui pos
sit per actus effici, ut in actibus supernaturalibus. Multi etiam actus non sunt
activi aliorum actuum, neque habituum, ut patet in omnibus sensibus, et in frui
tione Dei, et similibus. Potentia item distingui solet in activam et passivam, i
nler quas passiva ut sic nou est principium agendi, quanquam incerlum est an dct
ur aliqua qualitas, qua; sit pura potentia passiva, ut suo loco videbimus, ubi e
tiam tractabimus an potcntia resistendi sit potentia activa, an passiva. Inter p
assibiles ctiam qualitates multoe sunt non activae sua rum similium, ut albedo e
t colorcs alii, quamvis efficiant intentionales species. Aliae vero utrumque cff
iciunt, ut lux vel calor, etc. Difficile autcm est reddere rationem hujus variet
atis. Generalis esse videtur, quia substanlia ad suam consummatam perfectionem i
ndiget tota hac varietate, et ideo diversas qualitates a natura rcccpit, quse pr
o sua diversitate ad diversos effectus ordinarentur; uude qmedani institutoe sun
t ad agendum, alia? ad informandam vel ornandam substantiam, et quasi ultimo exp
lendam capacitatem illius. Qua; omnia pertinent ad munus forma;, ct ideo qualita
tes, quoe non sunt activa;, neque sunt otiosa;, neque carent aliqua participatio
ne vel convenientia cum forma. Et ita soluta est dubitandi ratio. In particulari
vero exponere quoa qualitatcs sint hujus vel illius rationis, ad hunc locum non
spectat.
SECTIO V.
Ulrum sola accidenlia sine concursu formarum substantialium efficiant alia accid
entia.
1. Communis modus loquendi in hac materia est, accidcntalem formam cssc principi
um proximum; substantialem vcro esse principalc principium omuium actionum suppo
siti, ctiam accidentalium. In quo autem consistat hsec ratio principalis princip
ii, vel quis sit infiuxus ejus, aut Doctores id non dcclarant, vel, si aliquid o
biter dicunt, insinuant in hoc solum consistere, quod forma est radix ct princip
ium facultatis accidentalis, qua; illi data est a natura, ut ei sit proximum pri
ncipium ad elicicndam actionein. In ipso autem exercilio actionis accidentalis n
on creditur substantialis fornia habere intluxmn proxiinuni et actualein. Et rat
io rcddi potest, tum ex illo principio, quod substantia creata non potest esse p
rincipiura proxiinum accidentis, tum etiara quia ad efficiendum accidens, suffic
iens principium est aliud accideus.
2. Ad vitales functiones non accidens solum, scd substantia etiam proxime influi
t. Nihilominus censeo distinctione esse utendum; nam inter has actiones qusedam
sunt vitales, alise vero minime. De prioribus dicendum videtur, non solam facult
atem accidentalem, sed etiam ipsam animam per substantiam suam, in illas proxime
in suo ordine influere. Hanc conclusionem vidctur suadere experientia; nam ha>.
actiones vitales tam intimo modo fiunt, ut ab ipso prirao principio vita>, quod
est anima, actualiter procedere videantur; unde fit ut, licet oculus praBsentem
lial>eat imaginem, et ab illa recipiat speciem, si anima non attendat, non vide
at. Nec refert si quis dicat id provenire ex distractione imaginationis, aut sen
sus communis, tum quia idem argumentum laciam de sensu communi et imaginatione.
Ouod si dicatur, tunc spcciem sensibilem non transccnderc sensum externum, inde
sumemus argumentum contra priorem cvasionem. Nam, si species objecti sensibilis
praescntis, et immutantis sensum externum, non pervenit ad sensum inteinum, quan
do anima non altendit, ideo est quia species exterioris scnsus non communicatur
interiori sensui, nisi medio actu scusus exterioris. Ex quo fit ut exterior sens
us prius natura sentiat quam interior cooperetur; nam hsec cooperatio videtur su
bsequi opcrationem sensus exterioris; crgo ratio cur in prredicto casu scnsus ex
terior non sentit, non provenit cx interiori sensu, sed potius ideo interior sen
sus non tangitur specic illius objecti, quia scnsus exterior uon percipit illud.
Alia ergo causa quserenda est cur tunc scnsus exterior non efficiat suumactura,
qua; non videtur esse alia, nisi quia tunc anima non infiuit, nec cooperatur il
li. Diees, rationem esse quia non coopcralur, non quidem per suam substantiam, s
ed per spiritus animales, qui nccessarii sunt ad scnsum et motum. Scd, licet ver
um sit hos spiritus csse necessarios, tamen hoc ipsum eonfirmat argumentum et ex
perientiam adductam. Nam ad hos actus vitalcs requiritur non solum proxima facul
tas, sed coucursus etiam spiri
tuum, qui non casu illuc confluunt, sed virtutc alicujus facultatis ministrantis
illos spiritus ad iJlum actum; ergo necesse est ut sit aliquod communc principi
um actu utens illis duabus facultatibus, et ex naturali inelinatione, vel sympaf
hia ordinans actionem uiiius ad actum alterius.
3. Praterea hoc confirmat alia experientia, qua supra probabamus esse in homine
unam tantum animam, quia niniirum ex nimia attentione ad opus unius facultatis i
mpeditur in opere alterius, ut si nimis attente aliquid homo inspiciat, non audi
et loquentcm; et ne id tribuatur defectui spirituum, etiam attentio intellectus
impedit operationein scnsus, et quo est altior et perfectior, eo plus minuit eti
am phantasise motum aut repnesentationem, et (quod magis est) etiam opera nutrit
ivae partis kupetlit, vel suspendit. Si autem unaqua;que facultas sola per seips
am haberet suam operationem, nulla csset ratio cur unius ojieratio impedirct ope
rationem alterius; nam muitiplicatis virtutibus, si una ab altera non pendet, ne
que ainba> ab uno tertio, cujus virtus, dum utrique applicatur, minuatur in sing
ulis, nihil est cur earam operationes non possint simul multiplicari, et exercer
i ajque perfecte. Prseterea sumitur a contrario optimum argumentum ex connexione
operationum; nam dum intelleclus intelligit, voluntas excitalur ad araandum, et
c.J hoc autcm idco est quia eadem anima per utramque potentiain actu operatur; n
am sola vcluti habitualis radicatio, seu remota dimanatio ab eadem anima,non ess
et satis ad hanc actualcm causalitatem, seu motionem et excitationcm, si unaqua-
que operatio a sua sola potentia actualitcr prodiret sine connexione in aliquo c
ommuni principio. Et inde etiam oritur dependentia inter appetitum vitse et cogn
itionem, ut nihil possit esse amatum, nisi sit pra>cogniluni. Ratio autem a prio
ri sumi potest ex proprio ruodo operationis vitalis,qua? requirithanc intimam co
nnexionem cum suo principali principio formali, ut modo consentaneo ad naturam s
uam fieri possit, et ut suum principium vel suppositum vitali modo afficere vale
at; quantura enim experientia assequi possumus, in hoc consislit aclualis vita,
et primaiia differentia viventiura a non viventibus. Et coutirmatur, nam ob hanc
causam censent oinnes visum separatum non possc videre, seu visionem elicere, n
cque intelleetuin intelligere. Contra hanc autem sententiam possuut
« IndietroContinue »
- Page 41 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
mediantc possit conscrvaii, magis natnrale est ut illo mcdiantc conservetur. Ite
m, hoc modo melius explicatur major resistentia, qufe, cajteris paribus, esse po
test in cxpellenda proprietate a proprio subjecto quam ab alieno. Undc hxc pars
videtur verisimilior, qua supposita , conseqnenter dicendum est, licet in primo
instanti generationis aqua?, verbi gratia, frigiditas non manet a forma ejus, qu
ia jam invenit aqua frigiditatcm productam a generante; deinde vcro, cessante ja
m actionc generantis, conservari ab intrinseca forma per naturalcm dimanationcm,
eodem modo ac si a primo instanti ab illa manasset.
43. Unitas et distinclio naluralis resultantiee. Tertio infertur ex dictis, hanc
emanationem scu resultantiam naturalem esse aliquid in re distinctum et a forma
resultante, et ab illa, a qua rcsultat, ct ab actuali ctiam informatione, nam h
a;c omnia intcrvenire possunt absque naturali resultantia; ergo est aliquid dist
inctum ab illis. Antecedens patet; nam frigus est in aere actu informans illum,
estque accidentaliterconjunctumformse ejus, et tamen non manat ab ejusforma; cal
orvero est etiam conjunctus et informat, et prceterea dimanat a forma; ergo aliq
uid addit dimanatio. Dices : licet hoc ita videatur, comparando accidens propriu
m adextrinsecum, tamen in ipso accidente proprio non videtur resultantia luec au
t dimanatio essc aliquid distinctum ab ipso ut actu informante. Sed contra hoc e
st primo, quia aliud est informare, aliud dimanare; illud pertinet ad rationem c
ausse, hoc ad rationem eflectus. Secundo, in excmplo supra posito de disposition
e ultima, qua; in primo instanti non manat a forma, invenitur accidens proprium
actu informans, et conjunctum propria? formae, et ab illa non resultans, qua? ta
men in tempore subsequente resultat seu conservatur; ergo htec residtantia est a
liquid distinctum ab accidente proprio actu informante. Tertio, declaratur in hu
nc modum; nam hsec resultantia, cum sit quoddam efficientia? genus, non fit sine
eoncursu prima? causce; potest ergo Deus suspendere hunc concursum, et impedire
ne intellectus, verbi gratia, manet ab anima, et deinde per solam suam efficaci
am ponere intellectum in anima, quia nihil repugnat quod se solo faciat, quod me
diante anima fieri potest, praecise considerata ratione etficiendi; ibi ergo man
et substantia animse, et entitas, atque actualis in
hsesio intellectus, absque aetuali dimanatione intellectus ab anima, sed a solo
Deo; ergo signum est illam dimanationem esse aliquid distinctum; quidquid enim e
st in re separabile, distinctum etiam esse necesse est. Atque hinc confirmatur q
uod supra diximus, nempe hanc naturalem resultantiam non esse sine aliqua action
e; nam id, quod addit resultantia supra entitatem formse accidentalis inhserenti
s, solum cst quidam modus dependentite intrinsecre proprietatis a sua forma, ut
a principio activo; dependentia autcm a principio agcnte et actio idem sunt, ut
infra videbimus.
14. Occurritur oljectioni. Sed objicies: ergo omnis actio, quse naturaliter et si
ne libertatc fit, est naturalis quredam resultantia, quia, sicut posita aqua? fo
rma, resultat pcr veram actionem et dependentiam talis proprictas, et ab una pro
prietate interdum etiam rcsultat alia, ut docet D. Thom., 1 p., q. 77. art. 7, i
ta, posito sole, verbi gratia, resultat naturaliter lumen in aere, mcdia illumin
atione. Respondeo quoad hoc esse aliquam similitudinem; differentiam tamen esse,
quia resultantia naturalis est omnino intrinseca, ct quodammodo pertinct ad con
summatam rei productionem, quia solum tendit ad constitucndam rem in connaturali
statu per se sibi debito ex vi generationis; actio vero proprie dicta, et quse
a naturali resultantia distingui solet, est magis extrinseca, et supponit, per s
c loqucndo, rem jam constitutam in suo perfecto ct naturali statu. Undc etiam co
mmuniter dici solet naturalem resultantiam tribui gcneranti, et non esse a forma
vel proprietate intrinseca, nisi quatenus vicem obtinet generantis, et est quas
i instrumentum ejus. Unde est illud axioma : Qiti dat formam, dat consequentia a
d formam, quia ad generantem spectat constitucre genitum cum debitis proprietati
bus; in rcliquis vero actionibus propriis jam operatur res propria virtutc, ct i
lli ut principali agenti in suo genere tribuitur actio. Et hinc oritur alia diff
erentia, quam statim attingemus; satis enim de naturali resultantia dictum csse
existimamus.
Secunda assertio de propria efficientia
accidentali.
15. In actionibus corporum probalur conclusio. Dico secundo: quando accidens fit
per propriam actionem a naturali resultantia distinctam, principium proxiroum ef
ficiendi illud, semper est aliquod accidens. Rsec assertio tangit quseslionem co
mmunem de distinctione potentise activoe a substantia irt rebus creatis, qua? so
let tractari tam de subslantia Angcli etpotcntiis ejus, quam de anima et ejus po
tentiis, de aliis etiam formis et earum virtutibus activis. Et conclusio posita
est consentanea doctrinee D. Thomae, ubiquc constituentis distinctionem in omnib
us creaturis inter proximam facultatcm agendi et substantialem formam, ut videre
hcet in 1 parte, quoost. 54, art. 3, ct quaest. 77, art. i, quibus locis Cajeta
nus eam defendit, et Gapreolus, in i, dist. 3, quoest. 4; Soto, in Logica, cap.
de Propr., qua^st. 2; ^Egidius, Quodlib. 3, queest. 10; Hervams, Quodlib. 1, qua
est. 9; et probalur primo induclione facta in omnibus effectibus quos cxperimur.
Nam imprimis videmus elementa nullam eflicientiam accidentalem exercere. nisi m
cdiis qualitatibus primis, quas esse vere ac propria accidentia manifestum est.
Deinde ipsum ctiam localem motum naturalem non liabcnt nisi mediis qualitatibus;
quanquam enim ille motus ad naturalem resultantiam perlineat, potest tamen indc
argumentum a fortiori desumi. Pra^terea ccelum, quantum nos experiri possumus,
agit per qualitates a sua substantia distinctas, ncmpe per lucem seu lumen, et i
nde sumimus argumentum, alias influentias occultiorcs proxime fieri per qualitat
es accidentales; nam si illa, quec videtur omnium maxima et perfectissima, ita f
it, multo magis alioe. Rursus mista inanimata, ut metalla, gemmce, et alia hujus
modi, si quas actiones habent, videntur manifeste illas exercere per virtutes ac
cidentales; cujus signum inter alia est, quod illaj virtules possunt intendi, re
mitti ac destrui, in quo pendent a temperamento primarum qualitatum. Quod argume
ntum fieri etiam potest in herbis et plantis, quae virtutes habent ad varias adm
irabilcs actiones attrahendi aut expcllcndi, et quaedam habent virtualem calorem
, alue frigus, etc. ; qua? virtutes in eis temporis discursu, vel mutatione sui
temperamenti remittuntur , cum tamen substantia maneat eadem; signum est ergo ha
s virtutes esse accidentia. Mysterium etiam Eucharistiee hoc nobis confirmavit;
nam videmus , seclusa substantia, conservatam esse totam vim agendi, quse erat i
n accidcntibus.
16. In actionibus etiam spirituum. Ilinc ulterius ascendendo ad actiones animee,
in quolibet gradu ejus, quantum cx sensu cotijicere possumus, principia acciden
lalium ope
rationum accidcntia etiam sunt, ut patetde calore vitali seu nutrimentali, et dc
virttrte attrahendi aut expellendi e.vcrementum, et similia; nam imprimis ipsa
diversitas actionum videlur esse sufficiens argumentum dictinctionis inter virtu
tes. Et pratcrea hic ctiam habet loeuui argumenfuin faclum, quod hs virtutes int
enduntur et remittuntur. Deinde in operationibus scnsuum videtur hoc manifestum;
nam praeter diversitatem operationuin ipsa diversitas organorum indicat satis v
irtutcs proximas illarum actionum csse per sc distinctas, atque adeo esse accide
ntales. Et in homine certe necessario debent esse ab anima distincta;; alioqui e
ssent spirituales entitates, quod verisimilc non est, ut suo loco latius est pro
bandum. Jam vero dc ipsis spiritualibus actionibus et principiis earum non possu
mus nos tam claram expeiientiaui habere; tamcn, quia de illis non possumus, nisi
ex liis qua^ experimur, observata proportionali ratione, philosophari, meiito c
olligimiis de illis idem esse ferendum judicium.
17. Potmtia acliva omnis realiter a sulstantia dislincta. Ex hac igitur induclio
nc satis probabiliter colligit D. Thomas, in omni supposito creato proximam virt
utcm agendi et operandi esse distinctam a substantia ejn?. et consequenter esse
accidens. Addendun: vero est, omnem efticientiam substantite prster generationem
substantialem, esse efiicientiam alicujus accidentis, quia substantia non potes
t cfficere substantiam, nisi per genemtionem; et ideo quidquid pra^ter gencratio
ncm substantialem efticit, totum illud est accidens; ergo principium proximum ef
Cciendi accidens, semper est aliud acciden-. Unde confirmatur; nam principium pr
oximum efficiendi ipsam gcnerationem substantialem est accidens, idque duplicite
r. ?nm». parando viam ad gcnerationem substantialem, proovia aliqua accidentali ac
tione. Secundo, cooperando instrumcntalitcripsi snbstantise. in cductione forma;
substantialis, ut superiori sectione vidimus. Ergo multo mngi' erit principium
proximum eHiciendi omncm accidentalem actionein, sivc principalc. sKe instrument
ale, quod statim videbimus. Patet consequentia, quia magis improportionata cst s
ubstantia ad accidentalem actionem qunm ad substantialem generationem; et e conv
crso magis pioportionatum principium est accidens ad accidenlalem actionem, quam
ad substnntialem generationem.
18. Rutiones prcrdictw Ulationis. Ratio antem a priori dilncile redditur, quanqu
am D. Thom. plures probabiles atferat citatis locis, quas Scotus et alii multis
argumentis impugnnnt. Cajetanus vero, post Capreolum, fuse ct copiosc satis eas
defendit, sed id et operosnm et inutile esse existimo, quia revera illa; non sun
t demonstrationes, neque est cur a prudenti philosopho in re tam abdita expetant
ur. Nisi enim probetur excedere perfectionem substantia; creatae esse proximum c
t unicum principium accidentalis actionis, non potest a nobis reddi ratio a prio
ri, cur hae creaturse, quie nunc sunt ct operantur, semper indigeant accidentali
principio ud hujusmodi operationes, quia nos non cognoscimus proprias rationes
hanim creaturarum, ut ex eis peculiares causas hujus indigentite seu necessitati
s sumamus; ergo si a priori procedamus, necessario sistendum est in communi rati
one creaturffi, ut sic, ut sapienter D. Thomas obscrvavit. At si ex generali rat
ione creata? substantia? fundnmentum sumitur, consequentcr dicere necesse est, e
sse impossibile creare Deum substantiam quffi per seipsam solam immediate opcret
ur. Quod tamen difficile suaderi aut probari potest, quia ilJe modus operandi no
n videtur oxigere infinitam perfoctionem in gonore entis aut substantiee; omnis
autem perfectio, qiue hanc illimitationem non requirit, videtur communicabilis c
reaturffi; si autem communicabilis cst, unde constat non osso comraunicatam? nut
quomodo ex gonerali ratione creatura; ostendi potest dicta necessitas?
d9. Induclio in actionitus ad generationem substantinlem ordinatis. Nihilominus
dicendum est, licet hoc demonstrari non possit, ex inductione facta probabiliter
satis colligi, substantinm creatam ex limitntione sua habere, ut por sese non p
ossit esse principium totale ac proximum accidentalis actionis sou formae. Cujus
ratio esse videtur improportio et distantin, qu«e cst inter tale principium et la
lem nctionem, ne possint conjungi, nisi per nliquod proportionatum medium, qunli
s est fncultas seu potentia aecidentnlis. Et ideo soln substantia infinita, quse
omnem proportionem excedit, omnemque vincere potestimproportioncm, sufficiens e
st per seipsam nd omnem hujusmodi etfcctum vel nctionem. Possumusque hoc ita con
firmare,quin omnis operatio substnnti.T, pra-ter substnntinlem generationem, nut
tendit nd substantialem generationem efficiendnm, aut non. Actio queo est
prioris generis, merito requirit principium proximum accidentnle, quia est accid
entalis dispositio ad substantiam. Nam, si substantia, qute generatur, talis est
ut sine dispositionibus accidentahbus pneviis fieri non possit, quid mirum quod
substantia, quae illam genernt, accidentales etiam dispositiones requirat, qute
simul sint virtutes agendi et disponendi ad similis subslantiffi generntionem?
Dices, hanc rationem recte procedere de ngente univoco, et ejusdcm rationis; non
vero de requivoco, in quo potest essc virtus altioris rationis. Respondetur, si
agens aequivocum sit finitum, ut de illo nunc agimus, proportionaliter judlcand
um esse de illo, ac de nnivoco agentc; nam si eminenter continet formam substant
ialem rei generandn; per formam substantialem suam, dispositiones etiam accident
ales ad illam formam contincbit eminenter per nobiliorem dispositionem scu propr
ietatem accidentnlem suam; nnm, cum formn substnutialis sit in suo genere Hmitnt
n et finita, non potest per se solam eminenter continere perfectiones diversorum
genorum, neque esse per se apta ad utramque nctionem. Quod etiam salis declarnt
modus ngendi omnium corporum, tam inferiorum quam coelestium, ut inductione sup
ra factn expositum est. Sicut enim nulln est forma substantialis , cujuscumque o
rdinis aut perfectionis sit, qure non hnbent in sun mnterin dispositiones seu pr
oprietntes sibi proportionntas, ita nulla est formn qure ad disponendam nliam ma
teriam ad aliquam formam substantialem, sive requnlem, sive inferiorem, non utat
ur propriis dispositionibus vel proprietatibus accidentalibus, ut propriis agend
i principiis.
- 20. In operationihus non ordinatis ad sub stantialem generationem. Operationes
nutem qiiffi non ordinnntur nd substnntinlem gonerntionem. quantum ex rerum exp
erientin conjectnre possumus , solum sunt operntiones vita; sensitivn; et intell
ectivn;, nut vnrii ac diversi motus locnles. Omitto illuminationem et intentiona
les actiones specierum sensibilium ; nam de his satis constnt ab accidentibus se
nsibilibus fieri. Neque etiam numero operaliones vitse vegetativa;, quia omnes p
er so tendunt ad nliqunm aggenerationem substantialem. De qua eadem est ratio qu
ffi de prima generatione; nam etinm fit, prcevia alteratione et dispositione aec
identnli, intervenientibus etiam nliquibns localibus motibus, nttrnctionis, scil
icet, et expulsionis. Aliee vero actiones et operationes transeuntes, etiamsi fi
ant per eminentes virtutes, semper fiunt aut alteratione per se primo terminata
ad aliqiiam ex primis qualitatibus, de quibus jam ostensum est principia proxima
earum esse aliqua accidentia , aut solum consistunt in motu locali attrabendi,
aut impellendi, etc. Quod igitur ad operationes cognoscendi et amandi in gradu s
ensitivo requirantur facultates accidentales, ratio imprimis sumi potest ex ipsa
varietate operationum, et ex varia dispositione, quam in suis organis requimnt.
Item, ex eo quod tales actiones immanentes sunt in ipsis principiis proximis a q
uibus eliciuntur; unde, si illae potentire nihil aliud essent quam ipseemet form
a? substantiales, omnes illae operationes manerent in solis substantialibus form
is. Ex quo ulterius fieret quod tales operationes in homine essent spirituales,
sicut esl ipsa forma. Imo etiam fieret ut semper et in omnibus deberent csse spi
rituales; nam omnis forma habens operationem propriam et indepcndentem a materia
ut a subjecto, debet esse per se subsistens, et independcns etiam in suo esse a
materia, ut a subjecto ; nam independentia in operatione indicat qualis sit ind
ependentia in esse. Ethoc est potissimum principium, unde eolligimus humanse ani
maj subsistentiam et immaterialitatem, scilicet, quia operatio ejus intellectual
is non depcndet a corpore ut a subjecto, quamvis pendeat ut a ministrante specie
s. Si crgo operatio sensitiva eodem modo esset independens a materia, omnis etia
m anima sensitiva esset independens, et ita utraque esset immaterialis et spirit
ualis. Igitur ex modo talis operationis materialis optime colligitur, formam sub
stantialem non esse per se aptam ad exercendam talem operationem absque facultat
e medra, quse etiam debet esse materialis, et adveniens materise, ut jam informa
ta? tali substantiali forma.
21. In operationibus intelleclualibus. In opcratione autem intellectuali non pro
cedit haec ratio sumpta ex materialitate actionis; procedit autem alia de divers
itate operationum; ct in anima rationali est alia peculiaris ratio, quiaper suam
entitatem substantialem informat corpus; non autem informat per intellectum aut
voluntatem, quia hae potentia? ideo non sunt organicce, quia maleriam non infor
mant. Qua; ratio non comprehcndit Angelos, et idco in eis est hsec res magis dub
ia, ut Durandus voluit, et infra suo loco videbi
mus. Nibilominus tamen generalis illa ratio, etiam in eis est satis eflicax, quo
e sumitur ex diversitiite operationum; nam ubicuinque operatio intellectualis ac
cidentalis est, cst magna diversitas in operationibus illius gradus, praesertim
in operibus inteliectus et affectus; ergo, cum substanlia creata sit de se indif
ferens ad hujusmodi operationes eliciendas et rccipiendas, verisimilius est ad i
llas determinari et quasi accommodari per proprias facultates et potentias. Itcm
, omnis substantia intcllectualis, hoc ipso quod creata est, nccessario habct op
erationem intellectualem accidentalem, ut de homine constat, et de Angelis infra
suo loco ostendemus. Indiget ctiam aliis principiis accidentalibus, ut speciebu
s intentionalibus et habitibus; quiJ ergo mirum quod indigeat virtute accidcntal
i proportionata operationi ? Eo vel maxinip quod omnis natura intcllectualis deb
et in se habere virtutem per se primo ordinatam ad operationem intelligendi vel
amandi, quia cum instituatur propter banc operationem. non debet institui absque
virtuteper se primo ordinata ad illam. Virtus autem per se primo ordinata ad ope
rationem accidentalem. cum ab illa sumatspeciem,accidentalisetiam est. Et huc te
ndere videtur ratio D. Thoma\ quod essentia substantiae creatoo ut sic tantum or
dinatur ad suum essc, virtus vero ordinatur ad operationem accidentalem , ct ide
o distinguuntur ad eum modum, quo distinguisolentpotentisc pcr variosactus. Quam
vis enim haec ratio videatur supponcre essentiam creatam distingui ab esse, et c
omparari ad illud, tanquam potentiam receptivam vel activam ad actum, tamen, abs
trahendo ab bac qucestione, potest dicto modo accommodari ratio.
22. Virtutes loco motitce a substantia realiter distinctee. Atque hinc tandem fa
cile suaderi potest, virtutes qua; sunt in rebus creatis ad varios locales motus
elliciendos, esse accidentales. Primo quidem, quia, si preecipuoe operationes,
et magis intimse ac vitalcs requirunt bujusmodi facultates, ergo multo magis mot
us locales. Secundo, quia in rebus naturalibus experimurmotum localem, etiam max
ime naturalem, fieri media facullatate accidentali, ut gravitate, aut levitate;
ergo multo magis, cum magnes trahit ad sc ferrnm, aut rhabarbarum pellit bilem,
idfaciunt facultalibus accidentalibus; idem ergo erit in omnibus siinilibus. Ter
tio, quia motus localis, quamvis in hoc sit perfcctior coeteris, quod minus tran
smutat substantiam aut subjectum, tamen in hoc maxime a substantia distare videt
ur. quod neque ad illam per se ordinatur, neque cum illa fere habet convenientia
m aut similitudinem, et ideo mirum non est quod forma subslantialis per seipsam
non sit apta ad hunc motnm efficiendnm absque facultate accidentali. Constat igi
tur in universum, agentia creata eflicere accidentia per principia prpxima accid
entalia.
23. Qui auclores prwdicta illationis asseruerini, et eorum fnndamenta. Non defue
rc philosophi et Theologi, qui saltem ex partc liuic conclusioni contradixerint,
vel tractando de potentiis anima?, vel de potentiis Angelorum, ut patet ex Greg
orio, in 2, dist. 16, q. 3; Scoto, q. unica, ct in 4, dist. 45, quaest. 3; Duran
do, in 1, dist. 2, q. 2, et in 2, dist. 3, q. 5; Marsilio, in 1, qiuest. 7, art.
7, et in 2, qurest. 17. art. 2; et aliis philosophis, in 2 de Anima, cum quibus
ibi agendum est; et de Angelis infra nonnihil dicemus. Solum nunc advcrto esse
differenliam inter Scotum ac Gregorium et sequaces, quod Gregorius nullam omnino
ponit distinctionem in re inter formas et facultates earum. Unde fit ut conceda
t animam per idem principium proximum intelligere, velle, videre, audire,etc; qu
od satis absurdum est. Scotus autem, ad hoc vitandum, ponit distinctioncm formal
em inter potentias et formas. Sed si per distinclionem formalem intelligat Scotu
s distinctioncm qiue in rc non sit actu, sed ad summum virtute et fundamentalite
r, ac mente perficiatur, solum in modo loqucmli differt a Gregorio et aliis; si
vero intelligat vcram distinctionem actualem. qua? in rc sit, saltem modalem, pr
imum non contradicit conclusioni positee, quia modus ille accidens quoddam erit,
quod satis est ad veritatem dicta? asscrlionis. Deinde immcrito ncgat propriiss
imam distinctionem realem, nam, ut statim dicam, proxima facultas operandi non e
st modus aliquis, sed aliqua propria entitas ac vera forma, et ideo si in re dis
tinguitur a forma substantiali, non distinguitur ut modus, sed ut res, atque ade
o proprie realiter. Prsesertim quia si aliquse rationes sunt quee probent distin
ctionem in re, non minus probant distinctionem realem quam modalem; et e contrar
io, si rationes, qure ab ipso et aliis fiunt contra sententiam D. Thoma;, essent
alicujus momenti, a>qne procederent contra distinctionem modalem.
24. Non tamen censeo expedire nunc illa argumenta sigillatim proponere, tum quia
mihi nonvidentur difficilia, tum etiam quia a Cajetano ct aliis sufficienter so
lvuntur, tum denique quia omnia fere eo tendunt, ut probent, sine necessitate no
n debere res multiplicari; hic autem non intervenire sufficientem necessitatem p
robant, vel solvendo rationes D. Thoma?, vel quia substantia, cum sit nobilior,
sufficere poterit ad id propter quod efficiendum accidens adjungitur. Et peculia
ritcr urgere potcst contra nos ratio sumpta cx priori assertione; nam si potenti
as fluunt ex essentia per vcram efficientiam, ergo continet eminenter ipsas pote
ntias; ergo sufficiens crit per seipsam efficere quidquid per potentias potest.
Rcspondeturtamensufficientem necessitatcm essc, ut substantia creata habeat prin
cipia accommodata accidentalibus actionibus, quae necessitas sufficienter probat
ur inductionibus et rationibus supra factis; neque enim de omnibus rebus dcmonst
ratio fieri potest. Nec refert quod substantia sit perfectior, tum quia non semp
er quod perfectius est, potest efficere quidquid potest res minus perfecta; tum
etiam quia inde ad summum habetur, substantiam esse principale, seu radicale pri
ncipium, non vero etiam proximum; plus autem est csse utroqne modo principium qu
am altero tantum. Quo sensu dicere etiam possumus, quid perfectius esse substant
iam cum sua potentia, quam solam. Denique etiam manus est perfectior quam calamu
s, et tamen non potest scribere sine calamo. Ad ultimam objectionem primum occur
rere possumus sensibili exemplo; nam aqua per suam formam est sufficiens ut ab i
lla resultet frigiditas, et tamen sinc frigiditate non est sufficiens ad frigefa
ciendum alios. Neganda est ergo consequentia, et ratio reddi potest primo, quia
virtus formce aut principii potest csse limitata, tum ad perfectionem proprii su
ppositi, tum ad talcm modum actionis seu dimanationis, sicut gravitas per se mov
et ipsum grave, in quo existit, non aliud. Secundo, quia interdum formalis poten
tia seu facultas est ita accommodata actioni, ut non quailibet virtualis suffici
at, ut intellectus agens, aut solus, aut cum phantasmate, virtualiter continent
speciem intelligibilem, et tamen non possunt per se concurrere ad intellectionem
, sed per speciem quam efficiunt. Tcrtio ct maxime, quia non censeo essentiam co
ntinere eminenter passiones, sed tantum instru
« IndietroContinue »
- Page 42 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
fulsum, et contra doctrinam D. Thom., ut s»pe diximus, et magna ox parte coincidit
cura opinione Avicenine. Si auteni sccundum dieatur, nou expeditur diflicultas,
quomodo instriinientnm non habens in se sufficientcm formam , possit efflcerc e
tfectum absque actuali adjutorio supcrioris et principalioris causa'. Verius org
o et melius dicetur eoelum propria quidcm virtutc non posse efficero animas, ut
in dicta secunda rcsponsione supponitur, tamen efGcere illas in virtute Dei, ut
auctoris, et generalis provisoris natura?, qui suo majori concursu supplet quidq
uid virtutis deest in proxiniis causis.
40. Quiestiuncula; solulio. Deus in quos tffnctus ut ciusa particularis influnt.
Dicendum est ergo, qnotiescumque iu his rebus inferioribus deest inlluxus formiv
substantialis ad similem cducendam, illam suppleii virtute causarum ccelestium
in his effectibus qui non excedunt perfectionem et virtutem earum; in his vero q
ui illas superant, suppleri per effieienliam prima; causai, ad quam spectat gene
ralem concursum nccessarium prajbere causis inferioribus, juxta naluraleiu capac
itatem et indigenliam earum. Unde, non solum in eventibus seu efiectibus qui pcr
accidens contingunt, sed etiam in bis qui vcluti per se comitantur naturas aliq
uarum rerum , et conscquuntur ex naturali modo agendi earum, pertinet ad auctore
m et provisorem naturae Deum, ut hoc modo cum causis secundis ad agendum concurr
at. Quapropter interdum est dcbitus hic concursus Dei ex generali ratione natnra
universalis, ne pervertatur ordo universi , aut materia sine torma maneat, vel
in nihilum transcat, sicut aquam moveri suisuin ad replendum vacuum, cst solum e
x causa natune universalis, et ideo creditur fieri ex solo imperio ct impulsu au
ctoris ejus, nisi fortasse id muueris sit a Deo comtnissum alicui intelligenti;e
; quia nioU.s localis non excedit activitatem et ministerium ejus, de quo alias.
Aliquando vero dcbctur talis concursus cx propiia natura et conditione alicujus
agentis particularis, quod non est aptum alio modo communicare, vel propagare n
aturam suam, ut in generatione animalium perfectorum accidcrc credimus, et in ho
minis generalione «st certissimum; longc tamen alliori et nobiliori ra tionc. Nam
, quia hominis anima non solum perfcctior, scd ctiam altioris et superioiis ordi
nis esl quam reliqua; omucs, ideo ad bominis gencrationem non solum major concur
sus auctoris natura?, sed altior etiam modus efficiendi animam necessarius cst,
scilicet per creationem. Quo tit ut humanuin scmen neque instruinentaliter possi
t ad illam efficicndam operari, scd tantum ad organizandum corpus. In aliorum ve
ro aniinalium etiam perfcctorum generatione, quia anima' materiales sunt, educun
tur de potentia materise, et ideo potest semen instrumentaliter saltem concurrer
e ad earum effeelioncm, non tamen sine ope superioris causse , quae suppleat ass
istentiam (ut sic dicam) et actualem influxum principalis forma;.
41. Objcdioni pr^misscc satisfit. Neque in hoc cst aliqua imperfectio vel inordin
atio naturo;, ut supra objiciebatur, sed cst naturalis condilio seu indigentia,
quam secum affert modus generationis et propagationis, quam talis species natura
sua postulat. Sicut, quod ad hominis generationem requiratur infusio anima; per
creationem, non est imperfectio aut inordinatio naluraj, sed conditio naturalit
er consequens ad talem hominis naluram, et ideo non est cxtraordinaria illa acti
o, sed dcbita cx communi lege, supposita iustitutione talis naturu? ; sic ergo i
n pra senti dicendum est, non omnino eadem, sed proportionali ratione. Quocirca,
sicut in homine uon est ex imperfectione quod unus homo, neque principaliter, n
eque instrumentalitcr, possit efficere animam sua; simileui, ita in aliis animal
ibus non est ex imperfectione quod non possint totam virtuteni principalem ad ed
uctionem suarum formarum necessariam adhibere, sed solum iustrumentariam, Nam, v
eluti medium quemdam locum obtinent, et quia coniparatione animse rationalis min
us perfectas animas, utpote materiales, habeut, ideo aliqualem efficientiam, sal
tem instrumentalem adhibere possunt ad illas efticiendas, quod non potest homo;
quia vcro comparatione inanimalorumlonge perfectiores suiit formee viventium, id
eo plura requiruntur ad earumeffectionem, et cxquisitus ac pcculiaris modus genc
rationis; et inde provenil ut causa; particulares non possint adhibere totam vir
tutem principalem, sed tantum instrumentalem ad illas efficicndas. Nec vero, qui
a princlpalis virtus non invenitur in eis sufficiens, ideo neganda est cis etiam
instrumentaria actio, quia ad hanc inveniuntur sufficientcr proportionata\. et
non ad illam ; natura autcm dedit unicuique speciei corruptibili virtutem et act
iouem ad propagandam naturam suam. quanjtum
dare potuit juxta capacilatem et modum operandi ejus; et ideo dedit homini ut sa
ltem disponendo ageret, aliis ut instrumentaliter, aliis vero etiam ut prineipal
iter. Quocircalocutio illa, qua D. Thomas ', et alii, ut supra vidimus, vocant c
ausas secundas instrumenta prima?, secundum quamdam majorem proprietatem vcrific
atur inviventibus, prsescrtim perfectis.
42, Scio posse excogitari alios dicendi modos; nam, quia in perfectioribus anima
libus semen non perficit generationem nisi ut conjunctum ferninse, ideo aliqui p
utarunt animam ipsius feminaj habere peculiarem influxum principalcm in substant
iali formatione fcetus. De aliis vero imperfectis viventibus, prtesertim plantis
, dicunt aliqui, forniam geniti substantialiter non excedere formam ipsius semin
is, ut apparet in tritico, et aliis cjusmodi. Sed hajc ct similia plures habent
difficultates, quas hoc loco persequi non licet, quia pendent multum ex scientia
de anima, et ideo omnium probabilior videtur sententia quam exposuimus, et ipsa
met experienlia docet haec viventia esse per se minus sufficientia, majoribusque
auxiliis indigere, non solum ad substantialem foimam inducendam, sed etiam ad m
ateriam disponendam et organizandam, ut in plantis constat. Imo et inter inanima
ta, simplicia corpora facilius generantur quam .nista; nullum ergo est inconveni
ens fateri indigere viventia concursu supcriori ad sibi similia generanda, quamv
is ipsa non careant aliqua virtute et actione sibi proportionata et connaturali.
Atque hoc modo abunde satisfactum csse putamus fundamentis prioris sententiee;
probant enim secundam et quartara assertionem nostram, nihil tamen urgent contra
primam, ettertiam, ut in discursu illarum satis declaravimus. Secundam autem se
ntentiam non existimamus esse contrariam doctrina? a nobis traditse, nec fundame
nta ejus aliquid obstare possunt, ut ostensum est.
SECTIO III.
Quoduum sit principium quo substantiss creatse ef/iciunt accidentia.
1. Qute ulrinque dubitationis causce. Ratio dubitandi est, quia vel substantia eff
icit accidens, medio accidente, vel se sola et per seipsam. Si primum dicatur, s
equitur pro
1 1 p.,q. 105, urt. 5.
XXV.
cessus in infinilum ; nam si unum accidcns fit mediante alio, peto de illo alio,
quo principio fiat; si medio alio accidente, de illo rcdit eadem queestio ; si
vero sistimus in aliquo quod proxime fit a substantia, id dcbuisset dici de prim
o, quia non est major ratio de uno quam de alio. Si autem ob hauc rationem dicat
ur, substantiam efficere accidens per seipsam, sequitur primo, nullum accidens e
sse principium efficiendi aliud. Sequitursecundo, potentias et facultates ad ope
randum in substantiis creatis non esse aliud ab earum formis. Vel certe, siad ev
itanda hsec incommoda, dicantur quajdam accidentia fieri immediate a substantia
per seipsam, alia vero mcdiis accidentibus, oportebit hujus distinctionis et dis
criminis aliquam rationem redderc, ct quaenam accidentia uno vel alio modo fiant
, aperire. Ac rursus exponere oportebit, quando unum accidens est principium quo
efficiendi aliud, an sit principale, vel instrumentale. Hinc enimapparet, accid
ensad summum posse agere ut instrumentum substantiee, quia solum est entis ens (
ut loquuntur philosoplii), et a substantia, et propter substantiam, tanquam prop
terfinemhabettotum suum esse. Aliunde tamen videtur debere esse principium princ
ipale, cum effectus non excedat perfectionem ejus.
2. Ad hanc rem explicandam, suppono duobus modis posse fieri accidentia. TJno mo
do, per propriam actionem, ut cum fit lumen per illuminationem, aut Ubi per prop
rium motum localem. Sccundo, per resultantiam naturalem, ut relalio resultat ex
fundamento posito termino (si est modus a fundamento distinctus), vel sicut resi
dtat figura ex divi«ionc, aut ex moto, vel termino motus localis, et proprise pass
iones rerum censentur etiam hoc modo fieri. Tertio autem modo posset intelligi f
ieri accidens concomitantercum substantia absque resultantia ex illa, ut quantit
as, verbi gratia, cum materia prima,. quem modum nunc omittimus, quia si verus e
st, ad alterutrumex prcecedentibus revocari potest, ut explicabimus, et quia in
eo productionis modo, quod fuerit priucipium efliciendi substantiam, erit princi
pium efliciendi accidens, quod cum illa fit.
Prima assertio de naturali dimanatione.
3. Dico ergo primo: quando accidens fit per naturalem dimanationem , principium
proximum illius secundum talem efficientiae modum, quicumque ille sit, potest es
se sub
44
stantia, si tale accidens sit immediate connexum cum illa; interdum vcro potest
resultare medio accidente, si cum illo habeat propinquiorem connexionem. Tota lu
vc conclusio communiter recepta est, et potest primo inductionc declarari ; nara
intellectus, verbi gratia, proxime manat a substantia animn?, et quantitas a ma
teria vel a forma. Unde respectu harum proprietatum non potest assignari aliquod
principium intrinsecum accidcntale ; est ergo substantiale. At vero iigura, ver
bi gratia, autUiti resultul media quantitate ; ct albedo resultat cx tali mistio
neprimarum qualitatum. Hanc etiam conclusionem probat ralio dubitandi in princip
io posita, quiasi accidens convenit substantia; ab intrinseco, non potest semper
convenire medio accidente, ut intrinseco principio ejus, scd aliquod accidens c
t substantia debentessc necessario immediate conncxa; non est tamen neccsse ut o
mnia iutrinseca accidentia sint ejusmodi. Et ralio diversitatis inter ea cst fac
ilis, quia qua?dam eorum habent immediatiorem ordinem ad suhstantiam quam alia.
4. Video responderi posse, licet aliquod accidens sit intime et immediate connex
um cum substantia, non esse tamen necesse ut connectaturper dimanationum effecti
vam accidentis a substantia, scd solum propter naturalem aptitudinem et insepara
bilitatem, sicut superius diccbamus probabiliter opinari nos posse de materia et
quantitate. Et juxta hoc nou erit necessarium, aliquod accidens dimanare immedi
ate a substantia, sed recipi immediate in substantia ab eodem agentc, a quo subs
lantia producitur. Xihiloininus tamen supponit conclusio posita contrariam sente
nliam ut probabiliorcm, nimirura proprietates accidentales, pnesertim illas qua;
consequuntur aut debentur rei ratioue for)iia\ causari a substantia, non solum
materialiter el finalitcr, sed ctiam clfective per naturaleraresultantiam, vel i
mraediate, si sit prima proprietas, vel mediate, si sit secunda. Quod tenet D. T
hom., 1 p., qua?st. 77, art. 6, ubi loquitur de potentiis aniinae; est autem ead
era ratio de quacumque forma et proprictatibus consequenlibus illara, seu debiti
s ratione illius. Estquc hoc valde verisimile, quia cum forma snbstantialis sit
ut actus primus, accidcntalis vero ut secundus, probabile est habcre formam subs
tantialem aliquara vim, ut ab ea manent accidenlia sibi propria. Itcm, quia hoc
modo melius intelli
gitur naturalis connexio inter formam et proprietates, et ordo per se inter illa
s. Et hoc valde contirmat sensibile exemplum nqua; reducentis se ad pristinam fr
igiditalein ; illa enim reductio fieri non potest nisi pcr naturalem resultantia
m a forma, ut in supcrioribus ostensumest; eigo eadem ratione idein sentiendum e
st de quacumque proprietate naturaliter connexa cum forma, prresertim si aliunde
nulla sit repugnantia, aut dependcntia ab aliquo extnnseco. Et in illo exemplo
aquae raanifeste constat veram csse conclusionem posilam, scilicct aliquod accid
ens posse inimcdiate resultare effective a substuntiali principio. IS7am illa iu
tensio fiigoris niillum babere potest propinquius principium unde resultet, quam
sit forma substantialis aqua\
5. Naturalis resvitantire quidditas declaratur. Cajctani opinio. Sed antequam ul
terius procedamus, declarare serael oporlet, quidnain sit haec naturalis resulta
ntia, an, seilicet, sit vera efficienlia et causalitas activa, necne. Quia, si e
st vera efiicientia, iuterveniet ibi propria actio accidentalis; nam causalitas
effectiva in actionc consislit, ut infra videbimus; atque ita forma substantiali
s erit principium iramediatum et unicum alicujus actionis accidentaiis, et multi
plicabuntur actiones in productione foriure et proprietalum ejus, critque per se
actio ad lwc omnia qua; comproducuntur vel concrcantur cum aliis, qua; omnia vi
dentur aliena a couimuni phiiosophoriun doctrina. Si autem ilbt non est vera eff
icientia, ergo ncque efficientia dici potest, quia quod non est verum aurum, abs
olute non est aurum , neque tale dici potest, nisi proplcr aliquam unalopi.iui e
t proportiouem , qua; in pra;senti nulla apparet; imo neque inteliigi potest qui
d sit luec resultantia, 6i non est eflkientia. Circa lioc Cajetan., 1 p., q. 54,
art. 3, indicat bancdimanationem esse nnturalein sequelam absque operatione med
ia; non tamen declarat quia sit illa naturalis sequela, aut quomodo fiat sinc ac
tionc vel opcratione media. Et q. 77, art. 1, ad 2 et 3, expresse ait hanc resul
tantiam esse pcr efficientiam sine actione media, et putat esse sentcntiam D. Tb
omffi, ibi, ad tertium , ubi tamen non ait dimanutionem uccidentium a subjecto e
sse sine actione, sed non esse per aliquam transmutationem, sti per nativralem r
esultationem.
6. Quocirca, si in rigore loquamur, veriuf existimo banc resultantiam non esse s
ine vera actione, quanquam non semper reputetur actio per sc distincta, ncque ut
propria mulatio. Hoc, ut existimo, satis probat in communi ratio facta , quia a
ut ha?c est vera etlicientia, vel nulJa; non potest enim dari mcdium. Si ergo es
t ver-i efficicntia, intervcnit actio. Si non est efficientia, neque ctiam est r
csultantia, aut naturalis sequrla causalis, sed illativa tantum, quia, posito un
o, ponitur aliud propter uaturale debitum. Sicut inter materiam ct formam cceli,
cst naturalis illatio, non tamen dimanatio unius ab alia. Aliqui videntur inter
hrec assignare mcdium, dicentes lianc uon essc efficientiam, sed quasi efiicicn
tiam, quffi in hoc solum consistit, quod causa cfficiens substantiam, ratione il
lius detcrminatur ut ci det proprietates illi proportionatas. Scd imprimis ha;e
revera uulla cfficientia cst, sed- solum connaturalitas, qua; inter potentiam pa
ssivam nuturalem et actum ctiam intcrccdit. Dcinde cxemplum dc reductione aqurc
cogit ut majorcm ac veriorem cfficientiam fatcamur. Denique, ctiam illo posito,
necessc est diceic, quod ad rcm spcctat, causam cflicientem substautiam, concomi
tanter efficere proprietatem distinctam, non tameii sine actionc concomitante, q
uia repugnat rem distinctam ficri sinc distincta actione, quando ex illa re non
componitur ipsc primarius tcrminus alterius actionis, quia actio solum cst quida
m modus ipsius termini formalis ac per se, ut infra dicam, quaiu rationem statim
amplius declarabo.
7. Duplex dimanationis naturalis modus. Praterea argumcntor in hunc modum: nam hr
ec naturalis resultantia interdum per se sola fit, et separatim a productioue il
lius rei, a qua resultat; interdum vero ita est conjuncta cum illa, ut nunquam s
it posterior, sed omnino simul cum ilJa, ut, verbi gralia, quando uqua se rcduci
t ad pristinam frigiditatem, illa est naturalis dimanatio, ut Cajetanus fatetur,
dicta qua^st. 54, art. 3, in finc, ubi etiam idem ait dc motu gravis geniti in
superiori loco, qui, ablato impcdimento, naturalitcr rcsultat cx gravitate. Quot
icscumque autem resultantia fit hoc modo, evidentisshnum cst non ficri sinc elli
cientia et vera actione ac mutatione, ut in dictis cxemplis manifeste patet; et
ratio est, quia ibi incipit esse aliquid in subjecto, quod antea non erat. Et pe
r se incipit absque nova productione alterius rei; crgo incipit per aliquam cfii
cientem causam, et per propriam actionem ac mutationem; unde illa est propria fr
igefactio et motio localis. Atquc eadem ratio esl quotiescumquc aliquod acci
dens de novo advenit alicui subjecto prrecxistenti, per se solum, seu absque ali
o priori accidcnte; nam, si plura simul inter se conncxn advcniant, iliud, quod
cst primum ct radix aliorum, censetur per se advcnire, reliqua concomitantcr. Di
ccs: ergo, quando relatio advcnit fundamento ex positione termini, intervenit ib
i nova actio per se, quia solum illud accidcns relativum tuuc dc novo advenit ta
)i subjecto. Respondcnt aliqui concedendo sequelam; alii negant, quia satis est
quod resuitet cx positionc tcrmini. Alii cxistimant nullam intervenire actionem,
quia hujusmodi relatio non cst rcs, aut modus cx natura rei distinctus a fundam
cnto, de quo suo loco videbimus.
8. Ex bac vcro resultantia, qure tempore separatur a productione, ferendum est j
udicium de quacumque alia, etiamsi sit in codem instantc conjuncta; nam simultas
in duratione non tollit distinctionem. Eo vel maxime quod, licct hrec naturalit
er sint simul, possent supernaturaliter separari, quod est sufiiciens argumcntum
distinctionis. Assumptum dcclaratur; nam dum creat Deus substantiam animae, pos
sct suspenderc emanationem potentiarum ab illa, et post aliquod tempus permitter
e illam, seu dare concursum ad talem dimanationem, ct tunc illa postcrior dimana
tio csset propria efficientia ac vera actio, eadcm rationc qua dictum est de fri
gcfactione aquffi reducentis se ad naturalem statum; crgo, etiam quando simul te
mpore fit, est propria ct distincta actio. Prffiterea, supra tacta est ratio a p
riori, quia hujusmodi accidentales formre, seu proprietates, sunt rcs distincta;
a substantia; crgo, licet fiant cum ipsa substantia, vel ab ipsa resultent, nc-
ccsse csl ut fiant pcr actioncm distinctam, licct concomitantem vel conscqucntc
m aliam. Patet consequcutia, quia illa duo, scilicct, substantia et proprietas,
non fiunt ajquc primo tanquam dure partes unius compositi tormini, sed absolute
fit prius natura substantia, et deindo resultat veladditur ei accidens proprium.
Ut cum creatur anima, actio creativa per se terminatur ad solam substanliam; il
la cnim tantum cx nihilo fit, ct per sc tcrminat illam actionem; ergo ut ei adda
tur aliqua res distincta, neccssaria est alia cflicicntia, et consequenter nova
actio, licet ex naturali connexione necessario comitetu aliam. Addc, principium
proximum talis cfticientiffi juxta uostram sententiam, etiam esse distinctum; na
m est ipsamet intrinseca sub
stantia , quoe est teiminus prioris actionis. Item principium materiale srepe es
t diversum; ut in dicto exemplo creationis anirna), nullum est materiale princip
ium, ipsa vero substantia animce est materiale principium suarum potentiarum. Te
rminus etiam proprius est in re distinctus, ut supponimus; ergo intervenit ibi a
ctio in re distincta, quamvis physice, et in communi modo loquendi, tanquam una
computcntur, quia habent intrinsecam connexionem et dimanationem.
9. Discrimen notandum inter pradictos modos naturalis dimanationis. In quo est no
tanda differentia inter duos modos resultantiaj naturalis, quos supra distinximu
s. Quando enim dimanatio talis cst ut nunquam possit per se et separatim Geri, s
ed solum ut connexa priori actioni et termino ejus, tunc illa non censctur propr
ia et per se actio, et multo minus mutatio, sed quasi complementum accidentale p
rioris actionis. Et ideo ad hujusmodi accidentia vcl proprietates dicitur non es
se per se actio aut motus. At vero quando talis resultantia per se et separatim
fit, ut in reductione aqure, tunc censetur per se actio et propria muUitio tende
ns per se ad talem accidentalem terminum. Qua) diflerentia non est tam in re qua
m in denominatione sumpta cx separatione, vel ex concomitantia actionum.
Corollaria superioris doclrinm.
10. Atquc ex rationibus factis eolligitur primo, tunc solum hanc rcsultantiam cs
se cum vera efficientia et actione, quando id, quod resultat, est a parte rei di
stinctum ab eo a quo resultat. Nam, si solum sit ratione distinctum, licet metap
hysice unum dicatur consequi ex alio, non potest ibi vera cflicientia intervenir
e, nec dimanatio physica, sed solum metaphysica consecutio. Ut si dicamus, ex eo
quod forma est formale principium essendi, resultare quod sit etiam principale
principium agendi; et idem cst de omnibus similibus altributis, quse juxta nostr
um concipiendi modum attribuuntur lei ut proprietates ejns, licet ab hac.non dis
tinguantur actualiter in re ipsa. In his enim omnibus non potest intervenirc elf
lcientia realis, quia heec non est in conceptibus, sed in ipsis rebus. Unde ncce
ssario rcquirit distinctionem in re inter principium et terminum.
11. Quw accidentia resultent a sulslantiali principio. Secundo infertur ex iisdem
priu
cipiis, hanc resultantiam naturalem a principio substauliali solum intervenire i
uler ea accidentia, qute ita sunt connaturalia, ut simpliciter supponant ipsam s
ubstantiam cujus sunt proprietatcs. Quod ideo adveiio , quia, juxta probabilcm o
pinionem, asserentem dispositiones tcmpore prajcedentes ad formam in instauti ge
nerationis intrinsece terminari in tali gradu, quem talis forma requirit, et eas
dem numero manere; juxta illam (inquam) opinionem, hrec accidcntia iu instanti g
enerationis non manant a forma, ctiamsi sint proprietates maximc connaturalcs il
li, ut est calor respectu formaj ignis, vcl frigus aquo:, non quia talis forma n
on esset suflicicns ad illam effectionem per modum resultantiae, sed quia suppon
itur qualitas jam per se producta ab agente per totam mutationem tempore praiccd
entem, ct terminatam in instanti gencrationis, prius natura quam introducatur fo
rma.
12. Qua?stiuncula> respondetrr. Scd quajres, esto non interveniat luec resultantia
in instanti gcnerationis, an immcdiate post interccdat per modum conscrvationis
. Respondco hanc qua:stionem non esse peculiarem de his qualitatibus quaj ordine
naturse antccedunt, sed de omnibus proprietatibus quaj a principio resultant ex
formis, quaeri similitcr possc an illa resultantia sit tantum per modum product
ionis in primo instante, vel tempore quo rcs producitur vel comproducitur, an ve
ro perseveret per modum conscrvationis toto tempore quo durat ipsa proprietas, i
ta ut sicut in illuminatione non tantum persevcrat lumcn, scd etiam actio illumi
uandi, ita in anima habente intellectum non tantum perseveret intellectus, scd e
tiam emauatio intelleclus ab anima, et simililer in igne vcl aqua non solum pers
everet calor aut frigus, sed etiam actualisemanatio a sua forma. In qua dubitati
one nihil video posse eerta ratione definiri, sed utrumque posse conjecturis fie
ri piobabile; nam postquam illa proprictas scmel eflecta est per naturalcm dinia
nationem, non est cur indigeat continua couservatione, cum jam habeat esse perfc
ctum, et sit in suo subjecto connaturali. Aliunde vero apparet probabilc, illam
actualera dimanationem non cessare, quia principium ejus est proesentissimum et
conjunclissiiuuni. et sempcr habet eamdcm vim ad continuandam illam. Item, neccs
sc est ut illa proprietas actu conservetur a Deo; ergo, cum sit ibi principium i
ntriusccum et proximum, quo
« IndietroContinue »
- Page 43 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
libus; et de forma cadaveris idem multi sentiunt. At vero si 6ola accidentia sul
licerent ad efficiendam formnm substantialem sine juvaminesuperioris causa?, nun
quam oporteret recurrcrc in lns effectibus ad causam superiorein, scd dicendum s
emper esset unumquodque fieii a suo simili, vel formaliter, vel virtute existent
e in suis accidentibus, absque alio influxu coeli, vel alterius causa? universal
is, pra?ler eum quem babet cum caeteri* causis. Ut, verbi gratia, si verum esset
, in ferro candente niillum osse formalem ignem, scd solum intensum calorem, sul
licicntem ad disponendam materiara stup v ad formam substantialem ignis, tunc, l
ieot talefenum gencraret ignem, ncc coelum, nec Deus concurreret majori concursu
, quam si igim generaret ignem, et consequenter illa generatio ignis non magis t
ribueretur cansa? univcrsali, quam si ignis generaret; ergo pari ratione, quando
aunim generatur in visccribus terra?, non concurrit ibi sol spcciali aliquo inf
luxu ad formam snbstantialem auri, sed accidentia qua? disponunt sufficienter ma
teriam ad formam auii (ha>c enim semper sunt necessaria in eductione cnjuscunque
forma?) in virtute forma- auii inducent similem formam; ergo non generatur auru
m a ccelo, scd ab auro, ct cadaver a cadavere, et sic de omnibus aliis; hocautem
alienum est a sensu philosophorum omnium dicentium, in illis eventibus causam un
iversalem supplere defectura particularis; crgo idem dicendum est, quoties simil
is defectus intervenit. Atque hoc magis declarabitur, discurrendo per nonnullos
effectus in particulari.
29. Varii ntodi quibus aceidentia possunt esst a connaturalibus substantiis seu
prine>pilibus sepnrala. Variis enim modis conlingere potest accidentia esse sepa
rata a sua forma substantiali. Primo modo, quia divina virtute extra ornnem subs
tantiam conservantnr, ut in mysterio Eucharistin? contingit. Et tunc accidentia
separata, verbi gratia.species vini, propria quidem virtute, ct generali concurs
u Dei disponunt guttam aqua?, verbi gratin, eis admistam, ut eam in vinum conver
tant; cum tamen perveniunt ad instans substantialis transmutationis, adhibent qu
idem cadem accidentia totam instrumentarinm efficicntinm, quam ex natura sna pos
sunt adhibere nd cduclionem forma?; tnmen quia deest iniluxus substantialis form
a?, necesse ost ut prwter concursum generalem, Deus adhibeat majorem efticaciam,
qua sup
pleat influxnm illiusforma?. De qua re dixi 3 tomo tertia? partis, dispnt. 57, s
ect. I, ubi auctores retuli, qui itaphilosophantur, et nihilominus vocant illara
actionem nnturalera, quia totus ille concursus debitus est, supposito prioii mi
raeulo; in reliquis autem omnibus actio fit virtute et modo naturali.
30. Ferrum crindens anvere iijnitnm in aliqv.a parte Alio modo contingit accidcn
s esse separatum a propiia forma substnntinli, quia est in extraneo subjecto, si
cut est intensus ealorin aquaaut ferro, vel sicut est himen in aerc; voramus eni
m snbjectnra cxtrnneum, non solum quod cst repngnnns, sed etiam quod ex vi sun?
forma1 non habct tale aecidens, nisi illud ab extrinseco ngente recipiat. Accidc
ns autcm sic existens in cxtraneo subjccto, si sit ejusdem speciei cum dispositi
onihus requisitis ad formam introducendara, raro est potens ad efficiendam suffi
cientem diFposilionem ad formam Hli connaturalem ; unde vcl babere debet conjnnc
tam formam in ratione principii activi, vel omnino per accidens sequetur generat
io ex materia» dispositione, et tunc ncccssaria magis erit virtus caus v siiperior
is. Et ratio est, quia calor, verbi gratia, separatus nb igne, vel ab animali, p
er se loquendo, non sufticit ad disponen'!am materiam sufficienterad formam igni
s, quia existens in extraneo subjecto nunquara habet intensionem necessariam nd
formam ignis; neque etiam sufficit ad generandam carnem, vel introducendam anima
m, quia in extraneo snbjecto non est ita temperatus, sicut dispositio anima» requi
rit. Qua? ratio generaliter procedit de quocumque simili accidente, nam ln cxtra
nco subjecto, vel non perlingit ad gradum, quem alia forma requirit, vel non hab
ct conjunctas aliasqualitates requisitas ad temperamentnm talis forma?; et ideo,
per se loquendo, non potest suflicienter disponere ad illam formam, et conseque
nter ncc illain instrumentaliter in matcriam primam introducere. Unde, in exeinp
lo illo vulgari de ferro ignito , calor qui inha>ret fcrro , revcra non sufficit
ad generandum ignem, habet tumen conjunctum aliquem verum igncm intime illapsum
in poris ferri, a quo generatur ignis; calor vcro ferri juvat ad vclocitatcm ct
vehementiam actionis. Accidit etiam interdumex dispositionc passi, ut, licet pr
oximum ogens nou introducat nisi caloiem in aliquo gradu, peraccidens resultet d
ispositio ad formam valde diversam, ut si materia sit humida, et ab igne calefia
t, facile resultat temperamentum calidi et humidi, et forma aliqua misti require
ns illam dispositionem. Et hoc modo generantur plurima mista, preesertim impeife
cta; fortasse etiam mincralia saepe liunt boc modo. Aliquando enim probabile est
fieri per se, per actionem sui similis, quasi per accretionem et augmcntum, non
quidem vitale , sed per juxtapositionem. Animalia item, qua; ex putrefaclione,
aut cx pluvia cadente in terram calidam generantur , boc modo per accidens fieri
videntur. Et in hujusmodi generationibus per accidens, non est creditu diftLile
requiri virtutcm superioris agentis, a quo tales formai introducantur ; quia pr
oximum agens non solum non habet substantialem formam similem vel a;qualem, veru
m etiam neque qualitatem, aut temperamentum per se sufficiens ad disponendam ac
pra?parandam materiam, et consequenter nequc ad inslrumentariam actionem suffici
entem. Disposiliones aulem qute rccipiuntur in passo, ut ssepe dixi, non concurr
unt activc, etiam instrumentaliter, ad introducendam suara forinam, quia vel jam
in illo instante non sunt, sed alia; resultantes ex forma; vel, si sunt eeedem,
non habent ibi ullam actionem propriam, et ideo neque instrumentariam haberc po
ssunt; ergo in his omnibus generationibus, quae veluti per accidens fiunt, merit
o exigitur superior aliqua causa, qua; formam introducat. Et eadem fcre ralio es
t de introductione forms? cadaveris, qua; quasi per accidens fit, ne materia man
eat sine forma, et non tam fit juxta actionem agentis interficientis aniraal, ve
rbi gratia, quae sa;pc tantum est divisio continui. sed fit juxta dispositionem
materialem, quae in passomanet, autprseerat. ldem, quandoex vehementi motu colli
sionis aut percussionis corporum excitatur ignis, medio vehementi calore, quem m
otus ille causat in aliqua particula materia?, ad illum bene disposita. Ac deniq
ue eadem ratio est de omnibus generationibus quas per accidens fieri conlingit.
31. At vero si accidens existens in extraneo subjecto non est ejusdem, sed snper
ioris rationis respectu dispositionum, quibus inferior materia pramaratur ad for
raam rei generandae, fieripotest utmedioillo accidonte fiat alicujus inferioris
substantice generatin, non solum pcr accidens, ratione dispositionum materiae, s
ed etiam per se ex intentioue superioris agentis. Quod tunc accidit quando
principale agens, eo quod loco distat, mediatione (ut aiuut) suppositi diffundit
virtutera aliquam per medium, ut per eam conjunpitur passo immediatione virtuti
s, quomodo ccelum agit in hsec inferiora por lumen, aut alias influenlias, qua?
sunt qualitates superioris ordinis et rationis a qualitatibus clementaribus, qui
bus proximc materia disponitur. Et de hoc actionis gcnere dici potest, quamvis p
rincipale agens videalur loco distare, non tamcn cessare ab actuali inlluxu; qui
a est intra spbseram activitatis, et media virtute diffusa contingit passnm. Et
ita posset intelligi actionem non esse a soloaccidente, ut ab instrumento omnino
separato, sed ut conjimcto in ratione causandi suo principali agenti. Veium hoc
pendet ex diflicultate infra tractanda de propinquitate neccssaria inter agens
et passum, et ideo usque ad illum locum differatur.
32. Ultimo potest accidens, quamvis non sit in extraneo subjecto, esse separatum
a principali generante, quia tam ipsum accidens quam subjectum ejus, est a gene
rante decisum, et constitutum ut in agendo obtineat vices suas. Et boc maxime co
ntingit in generatione animalium, medio seuiine, quod propriissime est instrumen
tum separatum, non solum subjecto, sed etiam Joeo, et interdum etiam tempore; co
ntingit enim semen efficere generationem, quando generansjam non existit. Ex quo
etiam clare conslat, tale instrumeutura esse separatum in causalitate ab animal
i, a quo decisum est, et ideo in hoc instrumento clarior apparet necessitas alic
ujus intluxus superioris causee, alioqui, cura sSmen sit res valde imperfecta, n
on apparet quomodo possit se solo cfficere rem longe perfectiorem tanquam causa
proxima sutliciens. Nam quod sit virtus a perfectioii re decisa, ct vice sui rel
icta, licet sutlieiat ad aliquam instrumentarinm actionem, ut scntit etiam Arist
oteles, secundo de Gencratione animalium, cap. I ', tamen non potest esse satis
ut absolute sit totale agens proximuni. Neque etiam satis est, si quis dicat sem
en non tantum esse instiumentum ratione arcidentium, sed etiamratione formaj sub
stantialis, qua; est in spiritu incluso in crassiore parte seminis, in quo est s
eminalis et inslrumentaria virtus. Quaravis enim hoc sit probabilc, non tamen su
thcit, quia tota illa sub
1 Lege etiam car. 3, et D. Thom., 1 P q. 118, art. 1.
stanlia, et ejus forma est multo minus perfecta quam anima, qua; per ejus aclion
em inlroducitur; indiget ergo majori concursu, ct juvamine supcrioris causae, ma
xime in gencralione animalium et viventium perfectorum.
33. Organizatio fcetus a quo fiat. Imo addunt aliqui, proesertim Scot., in 1, di
st. 18, ctiam ad dispositionein accidentalem organici corporis non esse sutlicie
ntem illam virlutem seminis, quia est tam varia et mulliplex illa actio, ut null
o modo appareat qua ratione possitasimplici et imperfecta virtute, etmere natura
liter agentc perfici. Unde Commentatator, quem etiam Scotus citat, 2 de Ccelo, c
omm. 69 etsequent., ait semen agere et organizare virtute divina. Et 7 Metapli.,
text. 31, ait virtutem seminis esse divinam, artificiosam, etintellectuali virt
uti similem, e.t ideo (inquit) dubilat Galtms anilla virlus sil creator, aut non
. Quod tractat Galenus , lib. de Fostus /brm itione, ubi se, etsi multum hac in
re laborasset, nihil tamen invenisse quod sibi satisfaccret, ingenue et libenter
confitetur; concludit tamen, mirabilem operationem seminis non esse absque aliq
uo rationis et intellectus compote. Et vere est ita mirabilis illa actio, ut vix
aut ne vix quidem possit iutelligi. Si ergo ipsametactio organizandi corpus vix
potest intelligi in semine sine aliquo peculiari concursu et juvamine superiori
s causte, quid mirum est quod ad ipsam substantialem formam cx materia subjecta
educendam majori ope et auxilio indigeat? Nam sine dubio cst inter ha-c magna di
fterentia et latum discrimen; cuiu enim organizatio corporis non substantialis s
it, sed accidentalis, rectepotestintelligi.adtotamillain esse quasi emincntem et
universalem virtutem in semine, sive ratione forma3 substantialis, sive ratione
alicujus facultalis accidentalis; utraque enim intelligi potcst esse instrument
um anima?, sutlicicns ad elliciendum teiuperamentum primarum qualitatum proporti
onfitum, et connaturale membris organici corporis; solum videtur requiri aiiqua
diversa applicatio, ut eadem virtus seminis possit tam diverso modo varia membra
disponere, ct in ordinem mirabilem, qui in membrorum dispositione debita appare
t, vi sua redigere. Et ad hoc fortasse juvatur ab aliqua naturali facultate mate
rni uteri, vel ab aliquo inlluxu ccelcsti; vel certc (si opus sit) ab aliqua mot
ione vel directione auctoris naturae. Eo vcl maxime quod semen non perficit a pr
incipio, sua sola
virtute, totam organizationem corporis, sed alicujus partis principalis, in qnam
sensitiva anima introducatur, quse postea paulatim perficit sui corporis organi
zationem, ut late declarat D. Thomas, 1 p., qua-st. 118, art. I, ad 4. At vero,
quantum ad productionem ipsius anima> sensitiva; altinet, non solum deest in sem
ine virtus quantum ad modura actionis, sed ctiam quoad substantiam actionis (ut
sic dicam), et ideo mnlto magis indiget quoad hanc actionem actuali opc, iufluxu
et concursu superioris causa», ut rem hanc apud se diligentcr perpcndenti facile
constabit.
34. Ojccto contra supra dicta. Solum polest obstare, quia videtur esse , et contr
a debitum natura?-ordinem, et contra perfcctionem horum agentium, ut semper in e
orum generationibus causa superiorvel piima supplere debcat defectumcausa?. prox
imoe. Quando enim ex fortuito concursu causarum, et per accidens, contingil ut a
liqua generatio fiat sine sufficiente causa proxima, magis ex necessitate materi
se quam ex intentione alicnjus agentis naturalis, tunc mirum non est quod in for
ma introducenda univcrsalis causa supplere debeat defectum particularis. At vero
, quod in ipso modo generationis per se instituto a natura, causa proxima semper
sit adeo impeifecta, vcl tam imperfecto modo applicet virtutem suam, ut nunquam
invcniatur sufficiens ad effectum, videtur esse et inordinata nalurai instituti
o,et mngna imperfectio causarum particularium hoc modo generantium. Et confirmat
ur , nam agentia corporea inanimata habent, per se loquendo, suflicientem virtut
cm ad producendum sibi similia; ergo animantia, cum sint longe pcrfectiora rebus
inanimatis, debent illam habere. Confirmatur secundo, quia alias eadem facilita
te dici posset, hujusmodi causam secundam nihil agere in eductione fornia) subst
antialis, sed totum fieri a prima causa supplente defectum causae particularis.
Quod si hoc vidctur ihconvenicns, quia non cst consentaneum naturis rerum, etiam
illud videri debet.
35. Pro solulione objeclionis qutrstiuncula, Antequamhuicobjectioniplenesatisfaci
am, explicarc oportet qua? sit causa universalis, quoj hunc defectum particulari
s supplet, seu instrumentum ejus adjuvat, quod in posterioriparte superioris ass
ertionisproposuimus. In qua primum diximus, hanc efticientiam non posse tiibui i
ntelligentiis creatis, quia existimamus eas nullam habere vim ad efticiendum nli
quidin corpora prpetermotum localeru, ut infeiius dicemus, deillis ex professo t
ractantes. Unde actiones naturalium agentium per se non pendent ex concursu crea
tarum intelhgentiarum, sicut nequc in csse ab eis pendent, et ideo, quando indig
ent mnjori ope et concursn, non ab eis illum concursum aut juvamen expcctant, se
d ab aliqua alia causa, cui per se subordinentur. Non dcsunt tamcn, qui dicant i
ntelligentias, licet pcr seipsas non possint lioc modo in corpora influcre, tame
n p-jr coelos, ut per instrnmenta sua, posse. Sed quam ait boc intellectu ct cre
ditu difticile, statim dicam. Superest ergo ut bujusmodi causa universalis sit v
el ccelum, vel ipsemet auctor uaturm, Ueus; nnm praater has non potest alii caus
a snperior excogitari. Et coelum qnidem ex se videtur agens proportionatum, quia
, cum sit corporeum, et aliunde sit cujnsdam supcrioris ordinis ac pcrfectionis,
eminentiorem virtutem habet alterandi corpora inferiora, ut ipsa etiam expeiien
tia persesatisnosdocet. Et ideomimm non est quod virtutem habeat etiam substanti
as generamli; ergo etjuvandi accidentia ad substantiarnm generationem.
36. Duo tamen, eaque non contemnenda, interveniunt impedinienta, qnae banc ccelo
rum inlluentiam in substantiales foimas rerum generandarom videnturdiffieilem re
ddere. Primum impcdimentum est universale, respcctu omnium qnaj in terra vel ali
is elemcntis generantur, sive viventia sint, sive inanimata, quia, scilicet, vel
ccelum agit ad eductionem formarum substantialium per sola sua accidcntia, vcl
etiam per suam forranm substantinlem immedinte. Sidicatur piimum, insurgit eadem
difficultas, in qun versamur, quomodo illa nccidentia, sine actuali inlluxu sun
e vcl altorius forma? substantialis, per se sufficiant ad snbstantialem formam e
dtieendam. Nisi forte quis respondeat, accidentia ccelestia esse perfecliora ent
ia quam sint format materiales rerum gencrabilium, praesertim inanimatamm. Scd b
oc absolute falsum est; nam, ut infra ostendam, Ibrma substantialis nonsolum ex
genere, sed etiam universe ct in singulis est perfectius cns quolibet accidente.
Et in nliquibus est per se incredibile, ut de formn anri, argenti et gemmaraui,
ctc. Eo vcl maxime quod corpora creleslia proxime efficiunt hos effcctus, medii
s quaKtatibus quas aeri et aliis corporibus intermediis imprimunt, ut suiit luin
en, et si forte sunt aJiaj quabtates inseiisibiles, qna? non sunt perfec
tiores ipsn formn aeris, nedum aliis omnibus. Si ergo ob hanc causam necessaria
est propria etactualisefficientia ipsius forma> solis, vel aliomm astrorum, obst
are videturnimia distantia localis; qnomodo enim potest forma solis immediate pe
r seipsam efficerc formam auri in visceribus terra? a se tam longe distantibus e
t rcmotis? Propter qunm difikultntem Scotus dixit, posse aliquam formara immedia
te agere in distans, quod vix possunt audire aut ferre ceeteri pbilosopbi; pugna
t enim hoc Scoti dictum cum Aristotelico dogmate ab omnibus philosophis recepto.
Nec buic difficultati sntisfaciet qui dixerit, quod sicut efficientin accidenli
um solispenetiatusque ad intima terra-, itn etiam efticientia form<e solis. Non
est cnim utrobique similis ratio; nam accidentia ditfundiint virtutem suam medii
saliis accidcntibus a se productis; forma autem substantialis non potesl suara v
irtutera ditfundere, mediis formis substanlialibus, nt per se facile constat, qu
ia neque corrumpit corpora intermedin, ncc potest formas subsiantiales formis ad
dere, sicnt accidentia. Quod si fonna solis solum mediis aecidentibns dillundit
virtutem suain, devolvimur in priorem difficultatem, quia jam non immediate intl
uit ipsa forma solis in ednctionem alterius formse, sed per accidentia tuntum.
37. Ad hanc difficultatem duobus modis responderi potest. Primus est ccelum auts
olem per suam formam substantialem fimnl cum accidentnU virtute inQuere hnmediat
ein ba?c inferiora, immediatione virtutis, etiamsi non sit iilis immediate conju
nctus iniffiediatione snppositi. Hic autem modi:s dicendi, et diffkultatem non p
aivam habct, ot modus probabilis defcndendi illum explicari non potest usque ad
seclionem quartam, in quadeclnrnbimus quomodo agcns debeat cssepasso conjum tum
ut in illud agerc posdt, ct ideo usque ad illuni locnm dilfcratur. Secund'i5 mod
ns est lias formas substantiales non eflici sola virtute principali ccelestis in
flnxus, sed necessarium esse ut auctor nalura1 majorem coneursum adhibeat, quo e
ffectnm caiisre proximae suppleat; ccelo autcm altribui hos etfectus, vel genera
li ratione, sccunduui quam dicitur sol ct bomo gcnerarc hominein, quam infcrius
dcclarabimus, tractnndo de cnusis esscntialiter subordinatis, vcl intcrdum speci
aliori titulo, scilicet, quia cirlum gerit vicemcausa? proxima-, et adhibet tota
m effioicntiam, quam vel ad disponendam materiam, vel ad educendam fnrmam per in
strnmentariam actinnem qualitnfum adhibere solent cniifit' pnrtirulares perinstr
umentarias virtufos, etinmsi per proprias formas immediate influere non possint.
Et fortasse hoc modo efiicit sol aurum, vel aliamineralia.
38. Vivtntia an possit coelnm cfficere. Secundum impedimentum minus generale est
dc formis viventium; nam cum cielum non sit animatum, ctiamsi distnntia localis
 non impcdiat quomiuus pcr formam suam influerc possit, niliilominus imperfedior
gradus videtur obstare nc in has formas viventium possitintlucre. Rcspondentali
qui, quamvis coiltim non vivat, nihilominus ojtis formam rntionc sure diffcrenti
a; speciflcne esse simplicitcr perfectiorem liis viventibus quse a ccelo gencran
tur. Quoe responsio sumi potest ex D. Thoma, l p., q. 115, art. 3, ad3, ubi ait,
corpora ccelestia sun universali virtute conlinere in se quidquid in infcriorib
us gencratur; et q. 105, art. 1, ad I, ait, effecfum assimilari agenti, vel scct
indumspeciem, vcl sccundum virtualem contiucntiam : Et sic (inquit) anima/ia cx
putrcf ctione generata, et plantw,ct corpora miiierulli, assimilantur toli et st
ellis. quorum rirlute generantur. Scd imprimis, licct respcctu imporfoctorum viv
entium scu animalium probabile sit quod in ea rcsponsione nssuinitur, tamcu resp
ectu animalium pcrfectorum non videtur verisimile, quia et in operationibus et i
n modo opcrandi videnfur mtiltum cxccdere petfectionemcceli. Deinde, cum gi adus
vit e, ut sic, pcrfeclior sit grauu non viventium, impossibile videtur, formam,
quae non cst iinima, cmincnter continere aliquam animam, ut possit essc princip
itim prinupalc causandi illam;nam forma, qua: emincnter continet animara, conlin
et eliam gradum vita», non quidem sccundumtotam potentialitatem cjus, sed sccun *u
m actualcm ac proecisam pcrfcctioncm ejus; non potest autcm intolligi qitod form
a sub inferiori gradu contenta. cmincntcr contiueal perfectionem snpcrioris grad
us.
39. Ccelum, cnm intdlig ntia, viceus ff-wrarc ncquit. Est igitur alia responsio,
c<Blum propria virtute non posse efficcrc formas viventium; tamcn, quia non agi
t nisi ut motum ab intclligentia, ideo in virtute intelligentin*, ctijus cst ins
trumentum , posse efficcre hujiismodi formas. Ita respondct D. Tbomas, I p., q.
70, art. 5, ad 3; undc in prioiibus lods videtur loqui do ctplo ut cotijuncto in
telligenliee, seu prout illam includit.
Sed hsec etiam responsio mihi est ad intelligondum clifficilis, qnia non existim
o intclligentiani imprimere ccelo aliquid prceterlocalem motnm , qni non deservi
t ad augmcntutn virfntis activoe, sed solum ad variam cjus applicationem , ut sa
tis significavit Aristoteles, lib. 2 de Gener., c. 9, text. 5o : Nam impulstts p
rcptrrea continuam parit ff*?ierationnm, quod solcm procrcandarum rerum auclorem
admoveat et removeal. Et ratione patet; nam quid est quod Angelus imprimit rcel
o pri ter motum, cum qualitates ullas ei imprimere non possit? nam matcria corpo
ralis solum quoad motum localem obedit Angelis, ut idcm D. Thomas tradit, i p.,
q. 110, a. -2 ct 3. Quod si nibil pra?ter modum intelligcntia ccelo imprimit, qu
omodo potcst virtntem ejus angere ad ngendnm nliquid nltrn propriam peifectionem
? nam motus loealis per sc non cst activus, neque dat virtutcm agendi. Neque in
hoc sunt comparanda agcatia physica, quales sunt cc«li, cum instrumcntis artis, in
quibus motus deservit ad form;im artis, quia hxc nihil aliud est quam modus res
ultans ex vario situ, aut loco alicujus cor poris, et parlkjm cjns qun- variantu
r per motum; at vcro agantia physica inducunt proprias ct pcrfectas formas, quie
pcr se non resultant cx motu, sed tantum per accidens, quatenus per motum appli
eatur viitus agendi. Prajtorea ccelum natura sua non est instrumcntum intelligen
tia?, quia nec habet naturalem habitutlincm ad illam , ncque alirma intclligcnti
a cx natura sua cst conjuncta coelo, aut destiuata ad motum ejus, sed tantum ex
arbitrio, ac beneplacito auctoris natune. Neque etiam ralione solius motns local
is fit instrumcntum; alias quisquis applicat ignem ant aliam causam agcntem , ut
erctur illa ut instrumento physico, ct ob cam causam posset ignis applicatus ali
qnid amplius ngere in virtute applicantis , iptod est plnne falsum. Sequela pate
t, qnia nihil amplius habet ccelum ab intelligontia quam applicationem , neque a
liquid raagis vel minus habet cmlum, eo quod ab mtelligentia magis vcl minus per
fecta moveatur, vol a quacumque alia re, dummndo sequalem motumrecipiat. Denique
, cum dicitur ccelum efliccre vivenlia in virtute intelligcntiee vivcntis, inter
rogo an intelligenti i simul cum ccelo actu pcr seipsam et immcdiate inlluat ct
clILiat aniinas viventiuiu, vel soluin por cteliuu, ita ut actio intclligeuthe s
istat in motione cnnli, a quo itumcdiate reliqua etlicientia oriatur. Primum est
« IndietroContinue »
- Page 44 -
 Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
est plane falsura; nam talis termimis alterationis non est nisi qualitas quaj pe
r eam flt; imo in universum impossibile est actionem esse terminum alicujus motu
s, quia de intrinseca ralioneactionisestut sit via, et quod non per aliam action
cm fiat, sed per seipsam. Alio modo dici potest tcrminus successivi motus tanqua
m mutatio instantanca cxtrinsece terminans motum. Quod duobus modis potest intel
iigi. Piiruo, quod illa sit quivdam indivisibilis mulatio, seu quodlam mutatum e
sse, quod reductive pcrtinet ad eumdcm motum, et in rc cst ejusdem rationis cum
mututis csse contiuuantibus motum. Et hoc dici non potest de geueratione respect
u alterationis prx-cedentis, quia neque est ejusdem ordinis cum alteratione, neq
ue ad illam ullo moJo reducitur. Et pra-tcrea, quia mutatio terminans molum intr
a rationem seu latitudinem ejus, confert aliquid ad consummandu u terminum motus
inlra propriam rationem et cntitatera; ut mututum esse, in quo primo non estmot
us localis, consummat illud Ubi, quod per talem motura fit, et in eo instante in
cipit esse, cum antea nondura esset; et idem est proportionaliter in alteratione
, quia in eo instunti fit aliquis terminus qualitatis, qui anlea non crat. Per
generationem autem uon fit aliquis terminus qualitatis, intrinscco et intru prop
rium gcnus pertineii6 ad consummationem cjus, sed fit nova forma allioris ration
is, Ergo non potest generatio hoc modo dici terrainus motus seu altcrationis. Al
io igitur niodo dici potest tcrmiuus extrinsecus tantum proptcr immediatam conse
cutionem vel concomitantiara. Et liic sensus est verus; tamen boc non impedit qu
ominus generatio sit actio distincta; sic cuim illuminatio est terminus motus, e
t cst propiia actio. Et creatio animaj rationulis potest hoc modo dici terminus
generationis quoad alterationem pra?cedentem, quum nemo negabit esse actionem di
stinctam, et a fortiori idem est de unione illius animac ad corpus, cum ha^c lit
posterior actio, quam creatio nninne. Si ergo generatio hominis est actio disti
neta ab altcratione, licet sit teiminus illo modo, idera a fortioii eiit in reli
quis. Atque hoc maxime necessarium cst, si supponainus (ut dicti auctores suppon
unt) in instanti generationis totam praecedentem ulterationem, et intrinsecum tc
rminum ejus desineie esse; sic euim gcneratio non polest dici tcrminus, nisi qui
a iramediute succedit post illam alterationcruj crgo iiia non potest uou csse uo
va
actio, quia immcdiuta consecutio unius post uliud non tollit novitatem et distin
ctionem actionis.
18. Unde tandein argumcntor a priori, quia generatio est realiter essentialiterq
ue distincta a tota alterntioue pra^cedenti; crgo est per se propriu et nova act
io. Antecedens palet, quia est eductio nova? foima*, rcalitcr distincta^ a pra-c
edenti, et flt in subjecto distincto, scilicet in muteriu primu immediate; nlter
utio vero fit, vel in toto composito, vel saltem in maleriu, media quantitale. D
enique quia tota alterutio duratione prcecedit, ct juxla probabilem opinionem et
iam cjus intrinsecus terminus non manct. Consequentia vero probulur, quia illa a
ctio est eductio nnvai formce, quaj per se primo tendit ud novuni compositum per
se unum; ergo est per se nova actio. Dicent fortassenon cssc prnpriam actionem,
sed resultantium quamdam ex priori alteratione. Sed boc dici non potest, pra-ser
tim si supponumus, accidcntin, qus pra^eesserunt in corrupto, non manere in geui
to; nain aliqua foima non dicitur resultare ex aliqua actionc, nisi qnatenus reS
ultat ex termino ejus; quia unaquaequc actio proxime sislit in suo terniino. Und
c nibil resultat ex illu mediate, nisi quatenus resultnt ex termino ejus; si crg
o in instnnte geucrationis, neque alteratio, nec terminus ejus manet, quomndo cx
illa resultare potest substantialis forma? Dicent fortasse, quia naturaliter su
ceedit illi. At hoc non est rcsultare; nam resultantia dicit aliquem modum cltic
ientia? per naturalem dimanationem, qua? csse non potcst inter res qu;e proximc
sibi succedunt, quando uni pcreunti succedit nlteru; alias etium ex forma corrup
ti dici posset resultare forma genili. Quupropler ha?c successio non tollit nece
ssitutem novae uctionis , sed illum maxime requirit, ut ex vi ejus possit formu
introduci, qua expelhttur altera, et consequcnter accidenliu, si ab illa pemlebn
nt.
10. Unde miuus etiam consequenter loquuntur, qui cum alias opinentur, uccidentia
, quaa fucrunt in gcnito, non raanere in corrupto, dicunt formam substantialem r
esultafe in matcria, virtute instrumentali accidentiiun, qu;e introducuntur per
motum, cum primum ad certum terminum perveniuul; nam si illa j uu non sunt, quom
odo osse possunt instrumentaria virtus! Item illa, quae pervcuiunt ad ccrtum tcr
minum intrinsecum, non sunt eadem quao untea erant, et seuundum iilum terminnm c
onscqnunfnr formam juxta illam sentontiam; non ergo possunt esse instruracnta nd
illara. Et pra^terea , ut supra, dispntando de materia accidcntium, tetigirnus,
etiam«i eadem accidentia maneant, non pnssunt esse instrumenta ad substnnlialom f
ormam. qnia nullam habent propriam nctionem pnwinm, qna m nlianto oleventur ad c
tfectum prineipnlis ngontis. Quaproptor ha'C instrumentnria efticicntia non ncci
dcntibus, quro in passo fiunt, ct materiam disponuut, sed accidentibus, qure sun
t in agento, a qnibns illa alia procodunt, tribuenda ost. Ex quo othm fit ut non
possit voro dici forma snbstantialis rosultare nb acciue ltibus d:sponentibus m
rt3riam. Denique, quidquid sit do nomine resultantia!, et quidquid sit, an accid
cntia passi habcant etiam efticienliam in cductione formoe, ncgari non potcst qu
in illa eductio sit nova aclio , et maxirae por se intenta , quia illa cst propr
ia actio , qun; flt in virtuto substantia-; nam nltoratio est actio propria ipsi
us accidontis socundum se, et ost quasi modium ordinatum ad irenorationem, qurc
cst actio por sc primo intcnta. Sicnt etiara nutritio est proprie ac por sc acti
o, ct augmontatio, teste Aristotolo, ost per se motns, qnamvis neutra fiat, nisi
prrcvia altorationo , ct modiis dispositionib:is cum quibus po=ssit pirtialis s
nbstantia ngoienerari.
20. Alitor orgo rospondendtim ost proposit c objcctioni, concedondo, aclionom, q
ua educitnr forma substantialis, esso substantialom ox parto tormini ot csse nol
ilior m omni arlibne, vel alteratione, quam nccidens pntost virlute sua pra'?ta
rc , quod non solus Seotus invenit, sed anto otun docnorunt Arisfolcl s, lib. 2
Physic., toxt. 1 V. et lib. 8. text. 62; Averr., 4 lib. Phys., comm. 129; Simpli
c, lib. 5 Physic, text. 8. Idomque socnti sunt post Scotum mulii ox Thomislis, u
t viderc ost in Cnprcol., 1, dist. 13, nrt. 3, nd argum. contra 1 conclus.; Sonc
in., 7 Metnph., q. 2:2; Fcrr., 2 contrn Gcnt., c. 17. Et niliilominns diount, ot
rccte, lii auctoros, nccidons propnrtionatnm formm substnnliali possc esse cx n
atura sua instrumonlum accoramodntum nd Jnlom nctionom; quia. licet in rntionc o
ntis sit inferioris nrJinis forma accidentalis coraparata ad substantialom , tam
on in modo essendi hnbcnt proportiouem , si utraquo sit pendens a miteria; of si
militor commcnsurantnr in rationc dispositionis ct f irmre, et cndcm ratio:ie po
ssunt proportionari in ratione Instrumentnria! virtutis et actioais,
seu tormini; nam , sicnt est connatnralc substanti» opornri por nccidontia Bibi pr
oportionata, ita est connaturale illi fiori por accidonlalos dispnsitinnessibi p
roportionatns, tnnijunm por instrumenlum accommodaluiu. Qunproptor non ost simil
o quod objieiobntur de potenlia materiali respectu intellectionis spiritnaKs, qu
ia ihi nullft csset propoitio, noc in rationo suhjecti, noc in rntiono disposiio
nis, nut in nlio gonero; ot idoo non ossot nccasimodalum principium. Eo vel ma>;
ime quod inloUoctus non ost tantum instruniontum, sod suo etiam modo principalo
principium intollectionis sibi connnturalis, ut sequente soctiono dicam.
21. An (jeifralinncm hoi»in<n aetiitntia otiinqnnl t^ttive. Sod potest quis instnr
e, quod, sallem in generatione hominis, non sint nccidentin apta instrumenla ut
possint immodiato nttingcre nctionem, qua goncratur homo , qnia illa nclio est n
nitio nnimro mtionnlis ad matoriam, por quam proxime fit modus unionis ejusdem n
nimfc, qni modus imruntorialis ost, cum realitcr idem sit cum ipsa anima; crgo c
t illa nclio unilivn est spiritunlis; nnm ost idom cnm suo proximo nc formnli lc
rmino; orgo non potcst nccidons malcrialo csse instrumontnm nd taloin acfionem.
Hospondolnr ptimo, conccdondo tntum ; nam in conclusione non diximns acoidontia
esso instrnmonla ad uniendam quamcumque formam suhstnntialem cum materia , sod a
d educcndim formam , utiqne cducihilcm; ad uniendnm autom rationalcm formam, sat
is ost quod accidentin seminis concnrrnnt olVeetivo ad disponondum et oisrnniznn
dnm eorpus; di-positiones autom ipsm mnlerialiter tnnlum cnusent, et oxiejant il
lam unionotn; quod satis est ut homo dicatur genernre hominem, quamvis solus Dcu
s, qui croat animatn , effective ctiam illam uniat, ut tonnit Seotus , in 4, dis
t. 43, qiwst. 3, nrt. 3; et idem ccnset probnhile ibi Riclinrdus, art. 3, qnrost
. 2. Idom ctiam supponit Hcnric, Quodlib. II, quasst. 14, dum ait, aniranm rntin
nalem . creutam n snl > Doo in corporo disposilo ab nptente naturnli. soipsam un
irc nbsque oHiciontin nova extrinsoci ngentis, sed qunsi por naturalem rosnltant
iam unionis ah ipsn nniraa ; nam ex illa sontontia ctiain soquilnr proximum npre
ns in genorntiono htimnna, non nttiiiErore immediato sua ellicicntia unioncin nn
iinn» ad corpus, sed solum romote rationc dispnsitionum; quam opinionera tenent et
iara Conim
bricenscs, lib. 1 Phj^sic., q. 11, art. 3. Sc- sufficientem in ratione
cundo, si quis dcfendere velit, accidentia attingere instrunienlalitcr lianc uni
onem, quod tenet Capreolus, in 2, dist. 15, qua?st. unic, art. 3, et clarius in
i. dist. 43, art. 3, ad argument. Henrici et Aureoli contra 2 conclus., responde
re potest illam nnioncm, tametsi in se immaterialis sit, participare tamen aliqu
as proprietales rei materialis , preesertim quod a maleria pcndot in fieri et es
se propter essentialem et autualem habitudinem ad illam; unde etiam babet quamda
m extensionem ex parte illius; et propter hanc causam fieri posse ut accidentia
materialia eleventur ut instrumenla ad illam unionem facicndam, quod non videbit
ur difficile iis qui credunt materiale pbantasma esse instrumentum ad efficienda
m speciem spiritualcm.
Secunda assertio.
22. Instrumentalis formanon est sufficiens ralio agendi nonadjunct'1 formn guwsi
l rotio principdis. Dico secundo : negandum non est, quin forma substantialis sua
m habet propriam et principalem eflicientiain rirca eductionem similis forma? de
potentia materife, immediate per seipsam simnl influendo cum accidentali et ins
trumentali principio, si
causa» proxima; ad efficiendam formam se nobiiiorem. Quod principium videtur mihi
fere ex terminis notuni, quia si illa forma tunc non juvatur actu a superiori, t
antum intluit per id, quod in se actu habet; cum crgo illud sit quid imperfectum
, non potest per se solum efficere aliquid perfeetius. Item repugnat calorem eff
icere formam substantialem sola propria virtule; sed quando se solo operatursine
influxu superioris forma?, tantum operatur propria virtute, quianullam aliambab
et, nisi illam quaconnaturalis estentitati, seu quam habet ex vi sui proprii ess
e. Quod autem babcat hoe esse a forma ignis. aut quod natura sua sit facullas ej
us, aut quod vice illius substitualur, ut quasi nomine ejus agat, haec iinquam)
omnia cum solum addant calori relationes quasdam vel denominationes, salis esse
non possunt ut solus calor destilutus (ut sic dicam) omni superiori auxilio, sit
sufficiens principium proximum et immediatuni talis actionis. Item quia alias c
alor codem modo esset virtus producendi substantiani, sicut est virtus produceut
li calorcm, quod ex ipsoexcessu substantia-constat esse satis absurdum.Sequela p
atet.quia utrumque babet calor, ut est quajdam virtus substantia;, et ab
in re conjuncta illi sit, et sufiicienter appro- illa suum esse participat. Deni
que, cum vir
ximata, quo fit ut accidens in hac efficientia «e gerat nt instrumentum conjunctum
formse, et nonut omniuo separatum quoad causalitatem. Tota hajc conclusio ct in
tentio ac sensus ejus, satis, ut opinor, declarata snnl in superioribus. Et ampl
ius manifestantur; nam quando ignis, vcrbi gratia, generatur ex stupa sibi propi
nqua, dicimus ignem generantem non solum per calorem suum instrumentaliter, sed
etiam per suam formam substantialem principaliter influere in actionem, quw ad e
ductionem forma- substantialis intiinsece terminatur; non tantum mediate et remo
te, quatenus dat suo calori illud esse, et illam virtutem por quam causat, sed e
tiam quia proxime in suo genere simul influit cum suocalore. Et hoc ipsum servar
i dicimus in omni eductione formac substantialis, si aliunde ex parte agentis no
n sit impedimcntum, vel ob carentiam cxistentifp, vel ob distantiam loci. Fundam
entum ctiam hu
tus agendi caloris sub quacumque ratione nihil aliud sit quam entitas et perfect
io ejus, et luec longe sit minor quam in forma substantiali, intelligi satis non
potest quomodo tota virtus, qua* per sc sola sufficiens sit ad eductionem subst
antialis forme, in calorem transfundatur ; non igitur potest solus calor loco to
tius principalis principii substitui.
23. Subslanlmlis forma materialis constituit suppositum pote.ns efficere. Alteru
tn principium, in quo nititur assertio posita, est, hunc activitatis moduni, per
se loquendo, posse convenire formce substantiali materiali. si aliunde non desi
nt generales conditiones ad agendum requisitnv Hoc autem principium videtur s;il
is probalum in rationibus ullimo loco factis in favorem opinionis Scoti. quas no
n parum conlirmat Arisloteles, 2 de Gener., text. 54 et 5i, ubi, rcprehendcnseos
qui eflicientiam foimarum negabant, inquit: Huc accedit, guod facultales, per q
uas res
jus assertionis sic exposita\ in superioribus gignvnlur, narie inslrumentarias,
corporibus
lnsmuatum est ; consistitque in duobus prin- attribuunt, atgue imerea ciusam.gua
- ad for
cipiis. Unum est, tormam instrumentariam mum pertinet, auferunt. Nec satis cst d
icerc
per se solam, et quasi destitutam ab actuali formis attribui efficientiam, quia
ab illis ma
influxu principalis agentis, non posse esse nant qualitates, per quas solas exer
cent om
nes actiones snas, quia, ut snpra dicebamns, ha?c non est propria et per se etli
cientia, sed tantum remota et radicalis: nam actio, qure immediate oritur a sola
forma accidenfcdi, a sola etiam illa per se essentialiter pendet tanquam a prin
cipio proximo, ut omittnm coiioursum causa» universalis. Cujus signnm est, quia si
Deus conservet calorem, veibi graiin, conservari etiam potest omnis aclio qufn
ab illo solo proxime procedit, ut etiam auctores contraria^ sententiee fatentur;
ergo signum est formam substantialem non esse principium per se taiis actionis;
ergo, si forma nunquam potest actu intluere cum facultate accidentali, nunquam
habet veram ac propriam efficientiam, quod Aristoteles supra reprehcndit, et non
pai um derogat perfeotioni substantialis formaj. Pravterea nulla ostendi potest
repugnantia in hoc efficiendi modo ; ergo non est cur negclur; simili enim cons
ecutione supra probavimus habere causas secundas vim elliciendi, quia ad perfect
ionem creaturarum, et ad etllcaciam creatoris spectat, quod habeant virtutcm se
communicandi. quantum naturis carum consentaneum est; ergo idem erit dicendum de
formis substantialibus. quantum ad hanc efficientiam, si aliunde eis non repugn
at; non potest autem ostendi ulla repugnanlia, per se loquendo, neque ex parle f
orma' quse eihicitur, neque ex parte forma> edticentis. Primum patet, quia illa
forma ct est finita, et fit (ut ita dicam) modo Cnito, id estpcr eductionem, sin
e ulla admistione creationis. Secundum patet, quia illa forma non est miuus perf
ecta, neque est improp~rtionata , cum sit ejusdem ordinis; est enim actus materi
a? nobilior vel a*que nobilis, et natura sua instituta, et maxime propensa ad ge
nerandum sibi simile.
2i. Secundw sententiw rationibus satisfit. Prima. Denique rationes secunda? sentcnt
ia?, vel non militant, vel non admodum urgent contra hanc activitatcm. Prima eni
ra ratio ad summum probat non esse excludendam instrumentalem activitatem accidc
ntium, non vero probat hanc intluentiam formw csse impossibilem, aut non esse ne
cessariam. Duobus itaque modis intelligi potcst formam snbstantialem esse proxim
um piineipium allcujus actionis: uno modo, exclusivc (ut ita dicam) id est absqu
e consortio alterius principii proximi et instrumentalis. Et hoc modo non sequit
ur substantialem formam csse prinoipium proximum alicujus propriae actionis.
Et hoc ad summum probant rationes facta? in illo argumento. Alio modo intelligi
potest quod forma substantialis sit principium proximum, id est immediate intlue
ns per suam substaniiam in actionem seu effectum; non tamen sola, sed ut elevans
seu adjuvansinstruinentariam virtulem, et ut dcterminata per illam ad talem act
ionem. Et hoc modo negamus exccdere perfectionem formse substantialis esse proxi
mum piincipium principalc agendi alicujus actionis, quod non solum in gcneration
e substantiali, de qua nuuc agimus, sed ctiam in aliquibus operationibus acciden
talibus verum esse, ostendemussectione sequenli. Neque rationes tacta? in illo a
rgumento contra hoc proc.cdunt; quia hic modus elliciendi non excludit accidenta
lem facultatem seu instrumentum.
25. Secunda. Terlia. Secunda vero ratio ex falso fundamento procedit, ut ex dictis c
onstat, nimirum quod generatio non sit proprie actio ab alteratione distincta. T
ertia vero parvicst momenti, tum quia adellicientiam in rigore suflicit contrari
etas seu oppositio privativa, maxime ubi effectio nonestper propiium motum succe
ssivum, scd per mutationem instantaneam, qualis est generatio subslantialis; tum
eliam quia, licct formalis contrarietas sit inter qualitates, tamen radicalis (
ut sic dicam) est in formis substantialibus; et ideo non semper qualitas sola es
t principium actionis, sed interdum etiam forma, maxime quando per actionem, non
solum qualitas contraria, sed etiam forma repugnans alteii formaj introducenda
est. Denique, licct actio corruptiva non sit nisi inter contraria, nihilominus q
ualitates ipsae non solum efficiunt qualitates formaliter contrarias, sed etiam
formas, in quibus est radix contrarietatis et repugnantiae. Signum ergo cst quod
, licet actio incipiat a propria contrarietate, non tamcn in ca sistit, sed exte
nditur usque ad radicem ojus; quid ergo mirum quod ipsa etiam forma possit in su
o genere esse principium talis eliicientiffi, saltemprout attingit substantialem
formam ct radicem contrarietatis? Experientiw vcro, qune ultimo loco afferebant
ur, non proccdunt coutra hanc conclusionem, quae solum ex hypothesi posita est,
scilicet si forma sullicienter adsit; qnid vero de illis dicendum sit, constabit
ex assertionibus sequentibus.
26. Primnm c^ncliisionem srcund/r non obstare, ostenditur. Solum potest conlra has
duas conclusiones afferri objeclio Scoti; nam videtur hsec secTinda piiori repu
gnarc, quia si forma substantialis per seipsam proxime infliait ad ottidcndnm si
milcm formam, snperfluaest immediata aetivitas accidcntium; si enim calor sc sol
o sntticit in ratione piincipii proximi ad oflicicndum similem oalorcm, cur form
a ignis sola non sufticiet ad oducendam similom formam, cum jam supponamus posso
immedialc influere in illam? Quod si illa suflicit, sinervaennctim est aliud pr
incipium. Rcspondclur primum neeessarium fuisse ut accidentia habeant instrnmcnt
niiam activitatem, qnia, ut statim dicomus, non solum data funt ad ngendnm in pr
nscntiaforme, se l etiara in absentia illius; nam hoc sa?pc neccssarium ost ad n
aturales generationes. Dcinde hinc elicimus, virtutem propriam disponendi et prr
eparandi materiam, et virtutem instrnmentariam cduccndi formam, quando illa cduc
ibilis cst, ex natura rei csse conjunctas, ct ideo, quamvisdaremus.cx partc form
s?, quando illa sufficienter adcst, non cssc absolutc necossariam aliam vim acti
vam, tamon quia ha?c alias est per sc nccessarin ot cnnnaturalis, idco tunc etia
m coneuriit et multum juvat ad actionem. Tandcm addi potost, foitasse ctiam tunc
essc necessaiiam illam virlutem, quia forma substanlialis per se sola nunquam o
st snflicions piincipium actionis, oo quod ex se sit indiaerens, et quasi ^onera
lc principium nclionis, et quia, sicut forma substantialis cx parte muteri;e rcq
tiiiit dispofitiones ncoidenlales, licct forma aceidcnlalis illas non roquirat,
ita cx partc principii rcquirit consortium accidentalis instrumcnti, ut dc potcn
tiamalcria? educatur.
Tertia assertio.
27. Dico tertio : accidentia non ita sunl instrumcnta conjuncta suhstantia? ad f
ormam substantialcm educendam, quin possint totam suam aetivitatem circa substan
tiam cxerccrc, otiamsi a substantiali forma disjuncta seu distantia sint. Hffic
cst clara D. Thoma? sententia, quam sequuntur omnes auctores supra citati, tam i
n secunda sentcntia prioris puncti, qnam in puncto sccundo. Eamque probant natur
alesexperiontia? supra ndducto, ct illa qua?, snpposito Eticharisliv mystcrio, s
umitur ex actione specierum vini. Ratio antem a priori est, quia in his accidont
ibus , quacumqne raliono cotuni cnlitas consorvclur disjuncta a propria substant
iali torma, manet tota virtus agendi eis connalurnlis,
qnia ha?c iu rc non distinguitur ab eorum entifcite; erafo si convenienti modo a
ppliccntur alicui passo, habebunt eirca illud connaturalcm actionem, qua disponu
nt mnteriam ejus ad formam ipsis proportionatam; sed cum hac actione, siatl term
inum roquisitumperveniat, ex natura rei conjuncta est actio instrumentaria, qua
educitnr substantialis forma, quia ha*c non potest naturaliter separari ab ultim
a disposilione; ergo hnnc etiam actionem possunt hahcre hujusinodi accidentia, c
tiarasi a propria formn distent, dummodo habcant totam intriusecam perfectionem,
vel intensioncm necessariamad agendum, ct ud sullicicnter disponendam materiam.
Qitarta asserlio.
28. Dico quarto : quando accidentia a sua fbrma disjuncta ita otliciunt substant
ialem fo;mam, ut non possint a propria forma juvari, ncccssc cst ut intluxu9 pro
pria? formae, qui ibi decst, per concursum alknjus superioiis causa? supplcatur,
qua? causa osse non potest aliqua intelligontia creata, sod essedobot aliqua ca
usa corporea, ut sol, vel alia similis; vcl, si ha?c ctiam desit, aut insullicie
ns invcniatur, pcr concurs.im primi»* causa». totus illc dofectus supplendus cst. II
a?cconelusio quoad priorem paitem necessaria coneecutione scqnitur cx priTcedent
ibus; nam formn nccidcntalis sola, et dostituta opo formas substantialis, non os
t sufflciens principium in ratione causa? proxima? "substantialis form.8?, ut in
sccunda asserlione probatum e^t; crgo, quando deest illi influxus forma; substa
ntialis, non potcst consummare cflectum piincipalis agentis, nisi influxus ille
aliunde supplcatnr, quia nunquam potest tieri ellecti sine suflicicntc oausa. Co
ntingit autom ssepe accidcntia sinc influxu proptia? forma? pcrtingere nctione s
ua usque ad snbstantialcm etfectum; erjjo tunc snppletur ille influxus per concu
rsum alicujus causn* superioris , quia non est aliud principium, in quod tnlis a
ctio rcfcrri possit, quia infcrior causa non sufllcit, propter eamdcin rntionem
sopo repetitam, ot a>qualis nulla intervenit. Doclaratur doindc ha?c assortio ox
qusidam communi sentcntia omnium philosophorum; omnes enim sontiunt aliquos eir
cctus substanliulcs tribuondos osse nlicui causo supcriori, vcl crplesti, ut pro
xim:o cnus,»' princip:ili, ob t! ~fectnm causa» pnriicularis, scu univoc o; ric ai.i
nt animalia, qua? cx putrcfactionc gonerantur, fieri virtute ccelesti; item de m
inera
« IndietroContinue »
- Page 45 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
effectionis; principium (inquam) quo, seu fonuale; nain principium quod, supposi
tum est, sicut in eaileris actionibus; suppositum autem materiale licet constet
materia, et forma. et subsistentia, ac prreterea habeat accidentia, tamen vim ag
endi non babet a materia, qua? activa non est, ut stepe diximus. Subsistentiar a
utem mentionem non facimus, quia illa solura est modus quidara ct terminus natun
e, pra:cedens quidem naluraliter omnem actionem, non tamen per se conferens vim
ad agendum, ut latius infra tractando de subsistcntia dicemus. Tota ergo controv
ersia ad formam substantialera, et ejus accidentia, seu naturalcs proprietatcs r
evocatur.
2. Nullwm accidcns principalis causn substanli.p. Uc quibus constat tertio, form
am accidentalem non possc esse principium principale producendi substantiam, in
quo omnes fere conveniunt. Solet enim in contrarium citari Major, in4, dist. 12,
sed non contradicit, neque ullns alius, quem ego viderim. Nec potest essc ulla
dubitandi ratio, quia causa principalis, ut ostendimus, esse debct vel nobilior,
vel ccrte non ignobilior effectu; cum enim nemo det quod non habet, quomodo pot
est forma imperfecla habere in se, vel commuuieare suo supposito principalem vim
etliciendi perfectiorem formam, quara nec formaliter, neque eminenter continere
potest? Est autera accidentalis forma imperfectior substantiali; ergo non potes
t esse principium principale educendi illam. Atque boc evidcntius constabit ex d
icendis, tum pertractando primam sentcntiam, tum ctiam ultimam nostram assertion
em confirmando.
3. Forma substantialis csl prhwyium principalc quo efficiens agit. Ex hoc ulteri
us fit, si in materiali substantia est aliquod principium quo principalc ad effi
ciendam substantiara, illud esse non posse nisi substantialem forinam; facta eni
m enumcratione nibil aliudsuperest. Atque hoccommuni etiam omniura consensu vide
tur esse reccptum, quia, cum forma sit principalis actus suppositi,etqua; illi p
rincipaliterdat esse, illa etiam esse debet principale priucipium operandi, cum
operatio sequatur esse. Denique quia forma substantialisnonpotestesse principium
instrumentale; ergo erit principium principale. Patet consequentia, quia neque
datur medium, neque potcst forma omnino excludi a ratione principii, cura sit fo
ns totius esse omniumque propiietatum. Antecedens autcm patet, quiu forma substa
ntialis non supponit
Ix v.
aliam, cujus possit ipsa esse instrumentum, cum ipsa sit omnium prima ac priecip
ua; loquor autcm intraidem suppositum; namsi una forma infeiior ad superiorem co
mparetur, poterit dici instrumcntnm illius, utin superioribus tactum est, et in
sequentibus attingeimis. Alque hinc etiain orancs fere habent pro coraperto acci
dentia csse instrumenta foriuie substantialis ad producendam substantiam, quia f
orraa substantialis non se sola et immediate producit substantiam similem, sed a
ccidentibus uteus, ut experimento videtur constaie, et probat argumcntum pro Avi
cenna factum superiore sectione.
\. His ergo positis, duo explicanda supersunt : primum, quomodo accidens sit ins
trumentum ad producendam substantiam. Secundum, quomodo foima substantialis sit
principium principalc ad educendam similcm formam. Unde duse sunt diflicultates
praecipuae: prima est, an accidens ita sit instruraentum, ut immediate attingat
eductionem ipsius forma» substantialis, an vero dicatur instrumentum, solum quia d
ispositive operatur ad inductionem forraa; substantialis, qui cst etfectus preec
ipue intentus a principali agente. Sccunda est, supposito quod accidens imraedia
tc altingat, an cum illo proxime etiam intluat substantialis forma, vel tantum r
emote, et quasi radicaliter.
Prima seuienlia circa e/ficientiam accidentium in substantiam.
5. Circa priraum est prima sentcntia, accidentia solnm esse instrumeuta hoc post
eriori modo, id cst, tantum dispositivc concurrendo, quod potest intelligi vel d
e accidentibus qua> recipiuntur in passo, et sunt ipsfe formales dispositiones m
ateriee, quo modo id videlur intellexisse Philoponus, 2 Phys., text. 27, el ideo
heec iustrnmenta revocat ad roatcrialcm causam. In quo et contra Aristotelem lo
quitur, et contra rationem. Aristoteles enim scmen ct similia instrumenta ad cff
icientem causam reducit, et merito, quia instrumentum non dicitur, nisi quod per
aliquain actionem inlluit in eficctum; etideo nullius causse proprie instrumenta
dicuntur, nisi cflicientis. Aliter ergo intelligendum est de accidentibus quw s
unt in ipso agente, et sunt facultates per quas proxime operatur, et etfective i
nducit dispositiones in passum, per quas paulatim pra-parat mateiiam, donec prox
ime fiat capax formee substantialis; et hoc modo sunt instrumenta ad inducendam
formam substan
13
tialem. non quia ipsam immediate attingnnt arl. I, cum dicilur aeeidens in virlu
to sub
autefflcinnt; sislit eniin ae terminatur eornm stnntin fncere substanliaui, illu
d innrtute,
nctio in effeetione nccidenlium sibi perfecte non cssc transilive sumendum. sed
intransi
similium ; sed qnin nt subordinata sunt pro- tive, quia non cst sensus aliquam v
iitutem
priiM forma?, eorum actio tendit ad produc- nddi nccidenti, qua producnt substan
tiara, scd
tionem similis forniro snbslnntialis. Hanc opi- aceidens per entitalern sunm , e
o quod ipsa
nionem tenuit Scotus, in I, d. 37, et in 2, d. cstqUtrdam virtus substantin\poss
e attmgere
M, et lnlius in A, d. M, q. 3, quam sequilur substnntiam. Scd bn*c responsio non
vidctur
Ocham, in 2, q. 23. Fundamentum piwci- cnorvare viin argumcnti, quia cura calor
na
puum cst, quia non potcst nccidens, cum sit turu sun sit viitus ct fnculas subst
antia1, cnin
ens imperfectius forma substanlinli, efliccrc dicitur agerc in viitute siibslaii
lia?, uiltilaliud
ullo modo illam. Hespondent nliqui, licel nc- dicitur, qu.im quod cnlor nnturn s
un liabet
cidenssit impcrfeclius in rntione entis, niliilo- talem nctivitntcm; lioc autem
vidctnr niilu
minus in rutione principii nctivi csse posse rnliter repugnnre: nnm fornia ignob
ilis non
nplius, ntque eo sensu dici posse peifrctius potcst esse uaturalis virtus sutlic
iens nd pro
in ngendo. Bed bocnon rcctc dicitur, quia vis ducendam formam meliorem. ngendi,
pnrsertim in nccidentc, non cst aliud 7. Et, ne videamur in vocibus sistere, ut
ab entitate ejus; vel si aliquo modo, saltcm cxplicetur ditDcultas quaj in rc ip
sa est, in
ratione, distinguatur, cousequitur illnm, et quiro an actio illa, qua educitur f
orma sub
coiumcnsuraturilli; ergo nou potei-t accidens stantialis dc potentia malcrue, ii
nmeiliale
nobiiius esse in ngondo quam sit in cssendo. prodeat a solo cnlore, verbi grntia
, a fnrma
Alias sub cndem dislinctione posset quis di- vcro substantiali non nisi rcmote c
t radiea
cere accidens esse principnleprinupium pro- litcr, quatenus ab illa manat calor;
vcl sit
duccndi substantiaiu, quin, licet non sit no- actio immediate ab utrnqiie formn,
abunaut
bilius in essc, potcst csse nobilius in actione, a principali, et nb allera ut i
nstrumcntali. Si
quod cst nbsurdum. Pra-terca , nnnqunm ex liic posterior scnsus nssernlur, cessa
t quidcra
nobilitatc actionis possemus colligere nobili- ditticultas in arpumenlo tacta ;
nam hoc modo
tatem efticientis eausce quond cjus csse. Et nullum est inconveniens fonnnm impe
ifectio
(ut argumentntur Bcotns) de Deo ipso possct rem instrumcntaiie concurrere ad etf
eetiim
quis dicere cssc nobilioicm inactione, quam- perfectiorem; et tunc oplime cxponi
tur illud
vis non sit in esse. in zirtute, signillcat enim, id r-st, ndjutiima
6. Frequcntior Thomistarum responsio exn- supcriori virtutc nctu inlluerc. Sed t
unc in
tninatur. Frequenlior ergo responsio cst, surgunt alia? diliicultates non rninus
grnves.
acidens etsi sit ignobilius, et ideo virtute Prima, quia experientiea, qu* proba
re vidcn
pn pria non possit atlingerc produclionem tur accidentia attingore effcctionein
subslnn
substanlia?, tamen in virtuto sua> forma? sub- tiu1, probant accidenlia sola id
ellicere, qnia
stantinlis, cujus est proprietas, et virtus agen- vcl substantia non est, ut cum
accidcntia vini
di, posse illius edtictionom immcdinte nttin- consccrati gcnerant vinuin: et ido
m argugere. Sed instat Scotus, inquirendo quid sit mentum, licet minus cfficax,
ficri solct de
illa virlus, in cnjus vi ct ellicacitnte dicitur ferro cnndente genernnte igncin
. Vcl certo, nccidens nttingere. Aut enim o.A aliquid nb quia substanlia non est
npplicata, ut in solc accidente distinctum, vel non. Si non distin- inducentc f
ormas substantiales rerura mineguitnr, ergo non magispotest in virtute illius ra
lium in visceribus tcnre, n quibus longisfieri substantia quam in viitute accidc
nlis. Si sime distnt. Sccunda, quia juxta illam intrrvero distinguitur, vel cst
accidcns, vel sub- pretatinnem jnin ponitur forma snhstnntialis staniia; si acci
dens, idem procedit argumon- principium immedialum nlietijus aetionis, tum, sivc
ilrad dicatur csse absolutura, sivc qnod supcrat perfcelionem rjus. Nam, quia r
espectivum; imo miilto minus activtim erit, ad hoc est improportionata, ideo rec
cpit » sisit rcspectivum, quain si absoiultim. Sivero nntura formns accidcntales,
per quas ngat. sit substnntia, non crit nlia, nisi forma sub- Unde oritur terliu
m argumentuin, qnodSeo6'antialis; atque ita politis fnrma ipsa crit lus et Ocham
indicarunt; nam si liicmfluxns virtus agendi, et principium, quo accidens at- i
mmediatus necessario eonccdendus est fort ngit eductionem forrate accidcnlalis,
quam mn? substantiaii, snpcrtluus cst imraediatus e convciso. He-pondent comtarn
niter Thomis- intluxus formtr accideutnlis. N;im si gencrat >¦, ex Cajetano, 1 p.,
q. 63, ait. 3, et q. "7. tio est univoca, forma substantialis, qute sup
ponitnr immediatc influere, babet perfectio- gumentntnr Scotus in 2, dist
nera et proportionem reqnisitam, ut sit piin-
cipinm proxinium sufficiens ad formam sibi
fiimilem producendam; cum enim calor sit
hoc modo sufiicicns ad efficiendum similcm
calorem, cur non crit forma substanlialis ad
similem formam , cum jam supponatur, in-
lluxum immcdiatnmei non repugnare ? Quod
si generatiosita'quivoca, cum forma genoran-
tis sit eminentior, majori ratione erit ad si-
milem actionem sufficiens.
8. Quod si propter has difficullates prius membrum eJigatur, prout videtur etiam
frequentius receptum, manet imprimis in sua vi dillicultas tacta, nam inteJligi
non potcst quomodo iustinmentum ignoJmius se solo, et per vim sibi connaturaJem
ahsque consortio nobilioris agentis, clficiat ellectnm nol)ilioiem. Nam quod il
lud instrumenlum sit virtus altelitis, quid refert? Quia inde solum liabet, vel
qnod eit decisum ab alio, sicut semen ab animali, et inde non crescit virtus, qn
ie tanla est quanta est perfectio , quam in se rccipit, non quanta est perleclio
ejus, a quo illam recipit; vel certc habet quod Joco altorius snbstituatur ad a
gendum, ut gravitas loco generantis; et hoc cst quod mirabile et repugnans appai
et, scilicet, quod natura substituat virtutem imperfectam , ut se soia, et sine
actuali juvamine superioiis virlutis, cfficiat vice principalis agentis nobilior
em effeclum. Et pr*terea sunt alia? difticultates contra illum dicendi modum. Pr
acipua est, quia sequitur formas substanlialcs nnllam liabcrc activitatem propri
am, sed solum quasi per accidons concurrere ad omnem aclionem. Nam si Deus, verb
i gratia, solum produceret etconservaret ealorem, et postea non immediate intluc
iet in actionem progredientem a calore, non esset causa per se, sed per nccidens
illius actionis; ergo similitcr si forma substantialis ila eompaiatur ad oranem
actionem caloris, non potest vere dici piincipium per se efficiens actionis, se
d vel ad summum dicetur principium principale remotum, et per dcnominationem ext
iinsecaui, scilicet, quia principium proximum agendi vkem illius habet, vel (ut
verius dicam) impotentiam ojus supplet; nam revora forma ipsa per sese nullam ac
tivitatem liabet. Hoc autem videtur absurdum, alioqui sulistantia nunquam csset
per sc acliva, aut generativa sui similis, neque esset ulla aetio a supposito su
bstanliali creato, nisi rationc accidentium; hoc autem, repugnat perfectioni sub
stantia?. Nam, ut ar
16, si aliqua
!orma accidentslh cst immediate productiva sui similis, cur non crit oliam nliqu
a stibstantialis? Vidolnr otiam contra Aristot., 2 Phys., c. 7; ibi enim triplij
em cmsalitiitom foimsB trilmit, formalem, linalem, et eflicicntom; ergo,.sictit
prima et secmda proprie ac pcr se convenit forma?, iia ct tertia.
Sccunda sententia opposita circa acticitatem occideiUium in substantiam.
9. Sccunda senlentia affirmat accidcntia ila esse instrumenta substantisn ad sub
stantiam producendiim, ut proxime et per se attingant productionem substantialis
foima; in virtnte aliarum formarum, qnainni sunt instiumenta. Hiec cst sententi
a D. 'Jhoma1, 1 p., q. 43, a. 8, ad 2 et 3, et q. 7", a. 1, ad 3 ct 4. et q. 115
, a. 1, ad 5, et 3 p., q. 77, a. 3; Cajet. supra; Ferrar., 4 cont. Gent., cGG; e
t Capreoli, in 1, dist. 3, q. 3. a. 2, et in 4, dist. 12, q. 1, a. 3; ^Egid., Qu
odlib. 3, q. I, ad 2, ct in Examer., p. 2, cap. II ; HVnrie, Quodl. 1 t, q. 1; H
ei vsei, Quod). 3, q. 12. Et videtur Jiajc essc communis Peiipaleticoium scntent
ia. Aiistoteles cnim nbique significat naturalom actioncm et genoralioncm ficri
mediis accidentitms; unde 1 de G( nerat.,c, 7, ait actionem, utique corruptivain
, inter contraria tantum esse; contrarietas autem propric solum est intcr qualit
ates; ct lih. de Sensu et sensibili, inquit nihil agere aot rati quatcnus igni3
atit aqua, aut qttippiam sin il3 cst, sed qttatenns contraridatem svbit, id cst,
quatenus contrarib qualitatibus afticitnr. Ubi Alexandor advcrtit juxta peripat
oticam scntentiam, ignem non edere actioncm qnatenus ignis. scd qiuitcnus calidu
s est, id est, non per formam igm>, sed per calorem. Item2de Anima, text. 10, et
7 Metaph., text. 3, et Jib. 3 de Generat. nnimnl., docet Aris!otelcs *emen esse
instrnmentum quo imum animal otlective generat aliud. Commontator ctiam lib. 7
Metaph., comm 11 et 31, et liMctapbys., comm. 18, inquit, ojusdem virtutis esse
materiam prtepnrare , et fm-mam inducere; cum igitur constet substantiam uti acc
idcntibus ad pnvpnraiidam mnteiiam, dicendum est per eadem inducere formam.
10. R itinnrs srcim<iw scntm/itr. Rationes, quibus Iuec scnlcntia confirmatur, h
a; sunt pra-cipue: piima , quia forroa substantialis non cst pcr se immedinte ac
tiva, sed por potentiam, qu;e sit qualitasab ea distincla; ergo nec formam subst
antialem inducit, nisi me
dia potentia accidentali. Antecedens patet primo inductione; nam videmus unamqua
mquc substantiam ad omues alias actiones uti accidentibus, quod non solum de mat
erialibus, sed etiam de spiritualibus substantiis creatis verum est; ergo signui
n est cxcedeie perfectionem et limitationem subslantia: creata?, esse simul prin
cipale et proximura principiura suarum actionum. Item , quia forma substantialis
per seipsam soluni detcrminatur ad dandum formalitcr csse; ad actiones vero est
indeterminatnm principium , quia fere semper potest plures acliones eflicerc, a
d quas pcr accidentia dcterminatur; et ideo non est proximura principium actioni
s per seipsam, sed per accidentia; ergo idem dicendum est de actione qua produci
t substantiam.
ii. Sccunda ratio, qua: confirmat ultimam illationem praecedcntis, est, quia act
io, per quam educiiur forma substautialis, non cst proprie actio condistincta a
raotu alterationis, qui ad illam ordiuatur ac tendit, sed est quasi terminus eju
s; et ideo non computantur quasi duae actioucs, sed quasi una et eadem; sed tota
alteratio, qua: ad generationcm tendit, fit mediis accidentibus, ut per sc cons
tat; ergo et ipsa gencratio substantialis )it mediis accidentibus. Major patet,
quia foriua substantialis, quae cducitur dc poteulia materiae mcdiante motu , re
sultat in raateria cx vi ipsius motus; ergo eadem actione , pliysice loquendo, c
t mediantc codem instrumento fit. Et contirmatdr, nam accidentia suut instrument
a ad expellendara formam substantialem corrupti; crgo et ad ellieieudam formam g
eniti.
i 1. Tcrtia ratio, quia actio propria solum fit iuter contraiia; ergo solum illu
d est principium proprium talis actionis , quod proprie bnbet contrarium ; hujus
modi autcm est qualitas, ct non substantialis forma; crgo.
13. Vnriie experientiie pro secitndi sententia. Quarto ac praecipue fundatur ha:
c sentcntia in experientiis; nam pajpe generantur Bubstantife mediis accidcntibu
s, quando nulla est forma substantialis a qua possit csse actio, quia vel Jonge
abest, vel oinnino non esl. Rcspondet Scotus, quod forma interdum distet, uon ob
stare quominus in forma; cductioncm intluat, quia potest vi et ellicacia sua att
ingere loca distantia. Et hoc niodo existimat formas rernm mincralium immediatc
educi a forma solis. Quando vcro nulla invenitur forma proportionata, vel applic
ata intra
spha-ram suae activitatis, tunc ait, forrace eductionem immediate fieri a priraa
causa, ad qnam spectat supplere defectus infcrioruui agentium. Et hoc modo ait
frequentius gcnerari animalia, non solum ea qua> ex puuvfactione fiunt, sed etia
m quw fiunt ex seraine , in quo imperfecta est virtus et insufliciens ad educend
am animam ex potentia materiae. Setl prior pars hujus rcsponsionis repugnat prin
cipio Aristotelico, agens et patiens debere csse simul, de quo paulo inferius. P
oslerior vero pars sapit opinionem Platonis, qui dicit formas substantiales indu
ci ab ideis separatis; nam si verum est Platonem non posnisse ideas nisi in ment
e divina , perinde fuit ac dicere formas substantiales effici a prima causa. Quo
d etiam docuit Philoponus, \ Physic, in fine, ubi ait, formas substantiales prov
enire ab universali natiuve artitice. Tbemist. vero, lib. suo i de Anima, c. 24,
et lib. 3, c. 52, dicit provenire ab anima mundi. Avicenna vero, ut supra citav
imus , dicit provenire ab infimu intelligentia. A quibus ditfert Scotus , quod n
on omnes formas, sed plures et perfectiores etiam mateiialcs dicitfieri abagente
separato, quod etiam vidctur majus inconveniens; nam cum ha? omncs fornue cduca
ntur de potentia materioe, non requiritur virtus infinita ad carum elTectionem;
cur ergo quaidam ex formis habent vim ad efiiciendas sibi siuuiles, et non aliap
, et praeserlim illae quoe pcrfectiorcs sunt? Quapropter ha-c experientia est qm
e maxirae vidctur hanc sententiaiu confirmare; nam rationes certe non suntadeo e
fficaces, ut mox videbimus.
14. Prius vero quam hunc punctum definiamus, necesse est proponere secundum , qu
em attigimus in ratione superius facta in favorcm prioris scntentia;, et multum
rcfcrt ad intelligendam rectcqnc defendendam posteriorcm sententiam, quanquam ab
ejus auctoribus fere omnino pra^termissus csse vidcatur , scilicet, supposito q
uod accidentia sint instrumenta immediate ct per se attingentia eductionem formn
e substantialis , an sint instrumenta separata ab ipsis formis quoad causalitate
m, an vero conjuncta. Et conscquenter an forma substantialis dicatur principium
principalc hujus actionis solum rcmote ct radicaliter, an vero etiam proxime et
per se actu inlluens. Et quidem auctores omnes poslerioris sententi.e videntur c
cnsere accidentia esse instrumeuta separata; nam rationes adductu; ct cxperienli
a;, si quid probant, hoc maxime suudent, mun videutur do nulla cst substantia, q
u.c cum illis concurrat. Et ita sentiunt, pnHer cilatos auctores, Palud., in 4,
dist. 12, qua-st. 4, art. I, concl. 3; et ibi lticbard., art. 3, q. 2; et Tlioma
s de Argent., q. t ; Major, q. 1 ; Hispal., q. 1, art. 3. notab. 3 ; Albert., ar
t. 16. Qui omnes loqmmtnrde speciebus sacramentalihus, qua? sine subslantia mane
ut; et illis tribuunt , quod eamdem efficientiain habeant in virtute subslantirc
, quam babcre possunt quando illi conjunct.T sunt, quod late declarat eliam jEg
idius, theor. 48, de Eucharistia ; Zimara etiam, tlieor. 1 14, fuse tractans pro
positionem illam Averrois, idem esse ag^ns disponens materiam ct intn.ducens for
mam, sentit lotam aetionem esse immediate a qualitalibus, a forma autem nonnisi
in quan+um virtutem suam agendi communicat qualitati. Idciu late Cajet., I part.
, qua>st. 53, art. 3. Nihilominus tamen ha-c sentcntia hubel difficultates supra
tactas inter confinnandum opinionem Scoti in superiori puncto, quia non appnret
quomodo possit forma substnntinlis translundere (ut ita dicam) totam suam vim a
gendi
uccidentia generare substantiam, etiam quan- snbstantiie datur non solum ad orna
mcntum
et pulehritiKlinem, sed etiam ad exercendas actiones suas, ut de aliisactionibus
inductione constat.
16. Dices, esse disparem rationem de hac actione et de aliis; nam nli.T actiones
sunt accidentales, ut intellcctio, visio, calefactio, ctc. Hoee autem actio est
substantialis, id est, per se priuio terminata ad substantialem terminum; et id
eo, licet ad alias actiones accidentia sint apta instrumenta, non vero ad hanc,
quia principium proximum a^endi dcbet csse proportionntutn actioni, et ideo si a
ctio sit superioris ordinis, ctiam principium esse debet. Ut, verbi gratia, quia
intcllectio est spiritualis actio, non dedisset natura aptum principium ad illa
m, si potentiam seu instrumentum materiale contulisset, etiamsi anima, qu.v est
principnlc principium, sit spiritualis; sic ergo ad substantialem aclionem non c
rit accidens accommodatum instrumcntum, etiamsi forma sit substuntialis. Ad lioc
responderi potest cx Cajetano, 1 p., q. 54, art. 3, generationem substantialem
non esse propriam operationem vel actioncm, scd csse
inaccidentalemformam,itautpereunteetinm terminum prrecedentis motus seu nlterati
o (si opus sit) substantinli forma, et conservata sola accidentali, possit haRc
sola efficere substanlialem formam perfectiorcm se , cum actu non habeat essc ta
m perfectum, neque uctujuvetur a superiori forma.
Prima assertio ad resolutionem quepstionis.
io. Propter has difhcultates dilhcile censeo judicium ferre intcr has sententias
; breviter tamen quod sentio proponam. Dico crgo primo. negandum non esse quin a
ccidentia ita sint instrumcnta ad producendam substantiam, ut proxime ct per se
attingant eductionem formw substantiahs. Probatur primo cx communi sententia tot
philosophorum, qua>. non est facile rejicienda, ubi evidens ratio in contrarium
 non occurrit. Secundo, quia cxperientia , cui philosophia maxime nititur , hoc
multum confnmnt, et nihil est quod repugnet, ut patebit solvendo objectiones in
contrarium. Tertio, quia alioqui sa'pe erit necessarium , totam elticientium sub
stnntia! tribuere causis universalihus, vel etiam primtp, quod in philosophia vi
tanclum est, quoad fieri possit, quia recla dispositio univcrsi postulat ut per
causns secundas fint quidquid commode etconnaturaliterfipri potest. Quaito deniq
ue, quia hic modus ellicicntiiv consentaneus est natura; accidentalis formaj, qu
aj
nis , et idco piincipium nltcrationis esse aptissimum instrumentum aut principiu
m generationis. Quam rcsponsionem aliqui modcrni ita amplectuntur , ut in ea fer
e fundent lotam probabilitatem sentenlia; D. Tboma' de hac eflicientia accidenti
um; et existimant ante Scotum neminem posuisse hanc actionem ab alteratione dist
inctam. Miror tamen quod potuerint in hanc sentcntiam induci, qua» mihi videtur et
doctrinai Aristolelis, et eorumdem principiis, et evidenti rationi contraria. A
ristoteles enim, toto 1 lib. Phys., et 1 de Generat.. hoc pr.Tcipue agit, ut gen
erationem substantialcm ab alterationc distinguat; ct in 5 Physic, cum ad tria p
ra'dicamenta dicnt cssc per se motuni proprie dictum, ait ad substantiam non ess
e motum, sed mutationem, quia non est ex subjecto in subjectum, sed cx cnle in p
otenlin in ens simpliciter. Unde eisdcm locis distinguit principin generationis
a principiis aliorum moluum, quse sunt propria matcria, ut est pnra potentia, et
substantialis forma, et privatio.
17. Generatio an et qualiter terminns olterationis. Deinde illi auctoies apquivoce
utuntur vocibus, cnm niunt generationem esse terminum molus scu altcrationis; na
m potest dici terminus intrinsece et proprie, et sic
« IndietroContinue »
- Page 46 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
possit agere, nec similitudinem potest habere ad Deum in agendo. Quare August.,
5 de Civitat., c. 9, expresse dicit, corporales causas non esse inler causas eff
icientes nnmerandas.
4. Tertia sentmtia. Tertia scntcntia fuit, res corporeas possc efficere accidentia
, -lon tamen substantias, spirituales autem substantias creatas posse efficere a
liquas inferiores substantias. Hanc rcfcrt ibidcm D. Thomas, ex Avicenna, lib. 1
Sufficient., c. 10, et lib. 9 suie Metapbys., c. 4 et 5, qui in ea re videtur d
uos errores habuissc. Uuus cst, quod una substantia creata spiritualis potest cr
eare aliam, nam prima causa increata solam unam intelligentiam, eamque perfectis
simaiu immediate eflicit, illa vero creat secundam, ct sccunda tertiam, et sic u
sque ad infimam. Alter error asscrit hanc infimam substantiam spiritualem infund
ere substantiales formas in materiam dispositam a proximis agentibus corporalibu
s, qua; substantialcs formas efticere non sufflciunt. Fundamcntum ejus quoad pri
orem partcm fuit, quia ab uno non est nisi unum proximc et immediatc. Quoad post
eriorem vero , quro ad rcm prwsentein magis spectat, quia ha»c agentia corporalia
nihil agunt, nisi mediis accidentibus , qua- sunt insuflicientia principia ad el
ficiendas formas substantiales. Et confirmat hoc, quia experimento constat multa
s substantias gcnerari, qiue non habent proximas causas sufficientes ad introduc
endas talcs formas, ut cum generantur animalia ex putrefactione, ob disposilione
s accidentales , qua? casu seu fortuito concurrunt; ergo signuin est esse quasi
paratam aliquam spiritualem virtutem superiorem ad inducendas formas substantial
es , quoties dispositiones accidentales sullicienter concurrunt; ergo ab illa vi
rtute fiunt omnes generationes substantiales.
Prima assertio de efficientia cansarum creatanm.
b. Dicendum tamen est primo, agentia creata vere ac proprie ellicere effectus si
bi connaturales et proportionatos. Quam veritatem non tantum sensu et ratione ex
islimo esse evidentissimam, sed ctiam, juxta doctrinamCatholicam, certissimam. U
ndo, sicut ob priorem causam oppositam sententiam D. Thomas, stultam appellavit,
ob posteriorem, vocarepossumustemeraiiam oterroneam; ideoque merito rejicilur a
b omnibus philosophis etTheologis; Aristoteles enim, quamvisnunquam oppositam se
ntentiam expresse retule
rit aut refutaverit, tamen ubique ut cvidentissimum supponit naturales causasali
quid facere. Imo omnes antiqui philosophi, quorum opiniones ipse refcrt 1 Phys.
ct i Metaph., et alibi, saipe supponunt causas naturales aliquid efficere; etide
olaboraruntin explicando qnid et cx quo facere possint, cum ex nibilo nihil fiat
. Plato etiam, quem superiori dispntationc ex Damasceno citavi, hoc sensu vocat
causas naturales instrumenta prima» causae , quia virtutem habent agendi ab illa d
erivatam et dependcntem. Quo sensu dixit etiam Trismcgistus1 mundum esse instrum
entum Dei, et ab eo seraina accepisse, ut ornnia producat. Et eodem modo Philo,
lib. de Congress. qucerenda; ernditionis causa, dixit Douin huic inlimo generi r
erum permisisse seminare atque gignere. Quos philosopbos secuti sunt Commentator
, et alii posteriores. Ex Patribus vero, Angustinus, lib. 3 de Trinit., c. 7, 8
et 9, videtur in modo loquendi dictos philosophos imitatus, dum ait, indidisse D
eum ehmvntis, et aliis causis crnatU seminales reritm rationes. Qua-nihilaliud s
unt quam principia activa et passiva generationum et motuum naturalium, qua; Deu
s posuit in rcbus creatis, ut cleganter exposuit D. Thomas, 1 p., q. H5, art. 2,
el in 2, d. 18, q. i, art. 2; ubi Durandus, Hervseus, iEgid. et alii; et Capreo
l., in i, d.42, art. 3. Rursus idem Augustinus, 7 de Civ., c. 30, de Deo loquens
, ait: Sic omnia, quw creavit, adndnislrut, ul etiam ipse proprios exercere et a
gere moltis sinat. Quam sententiam confirmant et celebrant Scholaslici omnes, ub
icunqne, vel de causarum efficientia vel de hominis libertate disputant, qui vid
eri possunt citatis locis, et in 2, d. 1, ubi pr.Tsertim Durand., q. 5.
6. Fxperimento pnbatur assertio. Absurda ex opposita coiiclusione. Et probatur pri
mo experientia; quid enim sensu nolius quam quod sol illuminet, ignis calefaciat
, aqua refrigeret? Quod si dicant experiri quidem nos fieri hos elfectus pra^sen
tibus his rebus, non tamon fieri ab illis, plane deslruunt omnem vim philosophic
ae argumentationis, quia nos non possumus aliter exporiri dinianationem eficctuu
m ex causis, aut ex effectibus causas colligerc. Et huic experientice attestatur
communis consensus et vox omnium, qui ita de rebus bis sentiunl. Secundo, argum
cntor ab incommouis, nam juxta illaru sententiam non possunt vivenlia a nonviven
1 ln dial. 9.. et in Pimand., c. 16, in lin.
tibus distingui, quianon magis haberent res qua?dain prineipiuin suarum actionum
, quam alia\ Deinde frustra nalura dedisset diversis rebus varias qualitates et
virtutes quas in eis experimur. Imo neque ex actione possemus hujusmodi qualitat
um varietatem in elementis colligere, et eonsequcnter neque in aliis rcbus. Nam,
si ignis non calefacit, sed Dcus ad prajscntiam ignis, a'quc naturaliter posset
calefacere ad pra-sentiam aqua^; ergo ex illa actione non possumus magis collig
ere ignem esse calidum quam aquam. Si enim Deus a?que conscntancc ad rerum natur
as potuit pacisci de calefaciendo ad piwscntiam aqua?, pouamus id fccisse, tunc
non liceret ex calefactionc colligere aquam esse calidam; ergo nec nuncpossumus
inferre essefrigidam, aut ignem calidum.
7. Dicere potest aliquis pactum illud non fuisse omnino arbitrarium, sed fundatu
m aliquo modo in naturis rerum, non quia illae activa? sint, scd quia habent qua
litates similes producendis; ct ita colligimus ignem esse calidum, eo quod Deus
calefacit ad pra-scntiam ejus, quia hoc pactum fundatum fuit in tali qualitate i
gnis. Sed hoc non potest philosophice dici, tum quia eadem ratione juxta naturas
rerum debuissel Deus producere albedinem ad prwsentiam albedinis, quia si ex se
non est magis acliva qualitas calor quam albedo, ergo ex natura rei non est mag
is debitum pactum illud calori quam albcdini. Et idem argumentum tieri potest de
quacumque alia qualitate, imo et de quantitate, et de substantia, et de quacumq
ue re. Tum etiam quia illud non habet locum in causis a?quivocis, in quibus non
est similis forma vel qualitas, neque est necessario eminentior, si illa? nihil
sunt actura?. Pra?tcrea, juxta illam sententiam superQua? sunt terraj dispositio
nes, pluviae, arationes, ccelorum motus, etc, si ha?c omnia nihil agunt; sed sui
liceret adessc triticum, ut Deus ad praesentiam ejus tiiticum generaret, et sic
de rcbusaliis Prseterea tit simile argumentum cx variis organis ct instrumentis,
quibus Deus composuit corpora, prseseitim viventia; nam, sicut quajdam ex ipsa
dispositione apparcnt apta ad recipiendum, ita etiam alia sunt ad agendum, qua?
omnia essent superflua, si ha> res nihil agerent. Denique hac de causa optime di
xit AristoUles, 2 de Ccelo, c. 3, et 1 Ethic, c. 7, Omnia csse proptcr snam oper
alionem, quare niliil magis repuguat iustilutioni reruui, et fini earurn, quam o
mni eilicientia carere.
Prseterea, si res creatae nihil agerent inter se, ex natura rei omnes essent a-q
ue incorruptibilcs, quia ab agente creato nihil pati possent; frustra ergo Deus
tot motus coeloram, tantamque causarum multitudinem ordinasset, ut ha? rerum inf
eriorum species per generationum et corruptionum successionem diu conservarentur
; facilius enim permanerent perpetuo eeedem res a principio creatse, si Deus ips
e nihil corrumperct, quia res ipsae inter se non secum pugnarent, nec se corriun
perent. Similia multa incommoda possunt facile excogitari, ex quibus intelligitu
r, totum naturai ordinem contra illam sententiam pugnare.
8. Rtlio a priori conclnsionis. Tertio est ratio a priori, quia habere vim agend
i non repugnat rebus creatis, sed potius est maxime consentaneum perfectioni ear
um; ergo, cum Deus condideiit unamquamque rem in natura sua perfectam, negandum
non est tales creasse res, quae habeant connaturalem virtutem agendi. Antecedens
probatur, quia non omnis virtus agendi requirit perfectionem infinitam; eigo su
tliciet virtus finita ereatura? , ut efficacitatem aliquam habere possit. Antece
dens patet, quia nulla probabilis ratio persuadet necessitatem infinitae perfect
ionis ad omnem actionem. Quin potius, ut infra videbimus, multum laborarunt Theo
logi, ut ralionem invenirent qua? probet ad creandum requiri infinitam virtutem;
ad alias ergo actiones et mutationes non requiritur talis virtus, praesertim in
his agentibus quae non agunt absque dependentia a superiori.
9. Occurritur objectioni. Dices, in hoc ipso reperiri repugnantiam, scilicet, quod
sit agens, et dependens in agendo a superiori agente ; et ideo requiri intinita
m virtutem in omni agente, quia si agit, sola sua virtute agit, et absque depend
entia ab alio. Quee objectio tangit fundamentura coutrariae sententiae, de quo d
icendum est late infra, tractando de necessitate divini concursus; nunc responde
tur breviter negando assumptum; sicut enim non repugnat esse, et dependenter ab
alio esse, ita non repugnat agere, et dependenter ab alio agere. Cur enim? An qu
ia repugnat eamdem actionem simul esse a pluribus causis totalibus? At hoc falsu
m est, si illa? causae sint diversorum ordiuum, et essentialiter subordinata?. Q
uocirca, tantum abest ut ha'c ellicienlia causarum secundarum deroget divina? el
iicacitati vcl auctoritati, ut potius illam maxime commendet et dcclaret. Nam, u
t D. Thom. supra argumentatur, ita cornmunicavit Deus suam cieatis rebus bonitat
cm, ut eis etiam dederft inclinationcm et vim ad communicandum aliis id quod de
bonitate ipsius Dei paitieipant, unicuiquc impertiendo juxta capaiitatem suam. Q
uia, ut ad hoc proposiluin dixit Plato, in dialog. de Natur., bonus cst Dcus, et
livore non tingitur, negue ulli invidet; et ideo omnia fecit bona, sibiquc simi
lia in appetitu se communicandi, juxta caplum suum. Unde qun?dam se materialiter
communicant, alia formaliter; non ergo repugnat quod etiam etlicienter se commu
nicent.
10. An Deus plus agat efficiens cum catisis secnndis, quam si solus. Igitur, quo
d Aliacus supni dicebat, plus, scilicet, agere Deum efficiendo cum causis secund
is, quain si se solo omnia efficeret, prwsuppositive (ut ita dicam) vcrum est, f
. rmaliter antem falsum; id est, si causa secunda aliquid efiicit, supponitur De
us et ellecisse ipsam causam secundam, ct communicassc illi perfectionem activam
, in quo suam potentiam magis osteudit, et deinde agit cum causa secunda quidqui
d ipsa agit; et ita pra-suppositive pius agit. At vero per ipsammet aclionem, qu
a cum ipsa causa sccunda agit,non plus,neque tequaliter agit quam si se solo nge
rct, quia non applicat totam elJicaciam neeessariam, utsolus agat. Unde in tali
modo agendi quamvis agat sullicienti virtute in ratione causse primaj, non tarne
n suffiticnti in omni gencre. Neque hoc est imperfectionis in Dco, quia non est
ex indigenlia, aut impotentia pjns, sed ex voluntaria ct prudentissima applicati
one virlutis sua\ Quo sensu verum est etiam quod Aliacus aiebat, nempe causas se
eundas nihil agcre, nisi ex voluntate Dei; requirunt enim, ut infra dicemus , co
ncursum Dei , quem Deus non necessitate, sed voluntate preebet; illa tamen volun
tas non cst omnino absoluta (seclusis miraculis), sed est accommodata naturis re
rum, et quasi ex quodam debito jj.stffi distributiouis; et ideo hoc voluntarium
non impedit quominus hujusmodi elheicntia sit simpliciter naturalis rebus creati
s. Sicnt ctiam cx voluntatc Dci habent ipsam virtutera agcndi, non tamen ex volu
ntate omnino snperaddita , et qnasi mere gratis adjtincta illi voluntati, qua vu
lt tales creaturas esse , sed siint conuexa; hre voluntates juxta naturale debit
um et connexionem ipsarum rerum. Unde, quod voluerit Deus ignem
calefaccre, ct aquam frigefacere, non est mere voluntariuin, sed suo raodo debit
um, ex suppositione quod voluerit tnles rcs crearc. Loquimur autcm de vi agendi
connatnrnli . nam de supcrnaturali et infusa, alia est ralio, quae ad nos non sp
eclat. Atque ita simul probata est conclusio posita, et solutum fundaincntum pri
oris sententia;.
11. Quod vcro in conlirmationc tangitnr de csscntiali dependentia, infra in disp
utatione de crcatione cx professo tractandum est; nunc soluui dico coinraitti wq
uivocationem in illa propositione : Creahira essetttinliter pcndet a solo Deo; p
otest enim intelligi illa propositio positive, et negative; positive intellecta
reddit liunc sensum : Creatura essentialiter postulnt pendere a solo Deo; et hoc
non est- verum, in universum loquendo, licet forlnssc de aliqun actione, vei de
aliqua rc ob specialem conditionem id possit verificari, quod spectatad speciaJ
es qua;stiones de creatione, vel de gratia, etc. Negalive autem intellectn, scns
us illius cst, quod rntio cieaturap, ut sic. non postulut essentiahter dcpendent
iam, nisi a Deo. Et hoc est verum, quia ex vi hujus non cxcluditur, quin de fact
o vel secundum aliquem modum produclionis possit haberc dependentiam a Deo, et a
b aliqua creatura. ut per se constat.
Ex principiis supernaturalibus eadem asscrtio tractatur.
12. Hactenus tractata est philosophiceconclusio posita; quia ve;o diximus etiam
habere ccrtitudinem juxta fidei doctrinam, pauca de hac partc adjungere necesse
cst. Colligilur crgo hirc certitudo. prirao ex modo loquendi divinup Scriptura?,
Gen. t : Germinet terra herbam virenlem; et. Producat terra animam viventem; ub
i Basil., homil 9, adnotat ex vi horum et similium verbornm accepisse res natura
les eflicaciam continuo etliciendi rerum generationes ct corruptiones ; quod lat
ius prosequitur Ambros., 1. 3 Exam., a c. .8, ct lib. 5 et 6, fere pcr totos. Un
de Marci \ ait Christus: AHad cecidit in terram bonam, et dabat fruclum, ctc. ;
et infra: Ultro terra /ructificat,primum herbam, deinde spicam, deinde plenum fr
umentum; et Luca; 21 : Arbores cum prodncunt jnm ex se fructum, etc; et Sap. 16,
miraculo tribuitur, quod ignis, sua; virtutis ohlitus, jnstoset indumcnta corum
non consumpscrit; ct ibi tribuitur uqu n. quodomnia extiuguat, etdraconibus, qu
od venenatos habent dentes ad occidendum, et divinse poteslati tribuitur, si int
crduui ab his actionibus impediuntur. Prwterea sunt aliie veiitates fidei, qu.-e
sine hoc principio subsistere non possunt. Prima ac prwcipua est verilas liberi
arbitrii, quod nonnisi in vi et modo agendi consistere potest, ut infra ostende
mus. Unde Concilium Tridenlinuni, scss. 6, can. 4, damnat ilicentes, liberum arb
itrium crcatum nikil omnino agere., mereqne pissive se hibere. Qua definitione p
lano damnat primamsententiam supra relatam, cl nostram conclusionem delinil. Et
(quod a fortiori rem convincit) non solum in naturalibus operationibus, sed etia
m in supernaturalibus, seu gralia* operibus liberis, vult Concilium habere cffi
cientiam liumanam voluntatem. Ex quo obiter inteUiguntur illa tcstimonia, quse G
abiiel in contrarium affcrebat, in quibus specialitcr sermo est de operibus grat
iee, qua* ita tribuuntur Deo, ut primariae causa\ ut non excludatur cooperatio n
ostra. Nam in eodem loco ait Paulns, et nos non esse sullicientes ex nobis, et s
uificientiam nostram ex Deo esse. Et qui in uno loco ait Denm operari in nobis,
in aliis ait cooperari nobiscum, et nos esse cooperatores gratire Dei.
13. Nec minorem efficaciam babet ratio, quae ex ellicientia actus peccati desumi
tur; nam si causa secunda non efticit, sed Deus ad prepsentiam ejus, nos non fac
imus volitiones malas, sed Deus solus cas nobis infuudit ad piwsentiam objcctoru
m, quod cst blasphemum et erroneum, non solum quia tunc non libere peccf reinus,
sed etiam quia tunc non a nobis, sed a Deo peccaremus. Pra tcrea sumitur optima
ratio Thcologica cx delinitionibus Conciliorum circa Incarnationis mysterium, q
uibus docent esse in Christo duas operationes, duoque operandi principia, seu op
eratriccs virtutes, de quibus legi potest Damasccn., 3 lib. de Fid.xap. 15. Quae
omtiia el similia vera esse nou possunt, si iu nalura creala nulla vis est agen
di. Tandum ex creatione anima; rationalis nascitur optinium argumentum, quia jux
ta contrariam opiuionem nou minus verum cst, hominem generantem creareanimamrati
Onalem, quam ignem generare ignem ; quia, sicut Deus ad prresentiam ignis faciti
gnem, et actio tiibuitur igni, solum quia est condilio sine qua non, ct qua posi
taDcus infallibiliterfacit, ita Deus ad pra'sentiamhumani seminis crentanimam in
failibiliter, ct non sine illa conditione. Consequens autem est eiror in tide.
Sccunda asserlio.
44. Avgustinus quam efficientinm negct corporibus. Dico secundo : non solum suhs
tantiee incorporere, scd etiam corporeaj habere possunt physicam et veram ellici
entiam. Ha;c sequitur ex prapcedentc, eadem fere demonstrationeet certiludine; n
am cxperientia?, rationes, ettcstimoniaadducla, Xnm decausis naturalibtts ct mat
erialibus, quam de immaterialibus procednnt. Imo, si de cflicientia pcr actionem
trnnseuntem sermo sit, nolius et evidentius nobis est corpora ageie, quam incor
poreas substantias. Quare nihil in hujns conclusionis confirmationem addcre opor
tet. Neque fundamentnm contrarw sententi.v ullius est momenfi, quia, ut unum cor
pus agat in atiud, non est necesse ut penetrative sit simul cum illo in codem lo
co, sed satis est quod sint sullicienter propinqua, ut ipsa expcricntia ostendit
, ct inferius latius dcclaranduni est. Quocirca, quamvis quantitas non sit activ
a, non tainen omnino impedit actionem. Sicut materia etiam non est activa, non t
amen impedit actionem formo;. Ita enim videtur quantitas ad qualitatcs comparari
, sicut materia ad formam. Unde neutra impedit, sed potius confert suo modo ad a
ctionem, si non agendo , saltem sustentando , et connaturali modo applicando pii
ncipium agcndi. Ad confirmationem autem respondctur, substantiam corpoream secun
dum se tolam non esse in infimo ordine, ncque summe distare a Deo, sed solum scc
undum materiam primam, et ideo de illa fatemur nullam habere propriam vim agendi
; at vcro secundum formam habcnt corpora majorem perfcctionem, et similitudinem
ad Deum; et ideo secundum illam habere possunt vim cfficiendi. Augustinus autem
in citatis vcrbis loqnilur de causis efficientibus. quae sc aliquo modo agunt, i
d est, qure domininm habent suaruni actionum, et sese possunt applicare ad agend
um. Sic enim ait: Corporales canste. quw magis fiunt quam faciunt, non stint int
er cav.sas efficientes nnmerandny, quoniam hocpossimt, qnod ex ipsis faciunt spi
rituum volunlatcs.
Tertia asscrtio.
15. Dico tertio : quamvis causre creatie non possint effkere substantiarn sccund
um se totam, seu per se primo, possnnt tamen ex subslantiali materia pra^supposi
ta substantiam generare, educendo substantialem formam. Hasc antem efficacitas c
orporalibus potius causis quam spiritibus crealis tribuenda est. Prima pars huju
s assertionis est cerlissima, quia causae creataj non possunt aliquid ereare, ut
agentesdecreationeostendcmus;substantia autem per se primo,ac secundum se totam,
non potest fieri nisi peicreationem; non enimpotest iieri ex pr supposilo subjecto
, quia loti substantiae nullnm subjectum supponitur, cum sit ens per se completu
m; ergo necessario fieri debet ex nihilo, atque adeo per creationcm. Et hinc est
quod substantia spiritualis creata non potest aliam sibi similem, vel in specie
, vel in gradu, procreare, quia talis subslantia cum sit simplcx in essentia, no
n potest nisi pcr creationem fieri. Et eadem ratione materialis substantia quoad
materiam non potest etfici a causa creata, sive incorporea sive corporea; et ho
c sensu diciinus substantiam secundum se totam ac per se primo, id est, quoad to
tam entifcitem, et nihil substanthe supponendo, non posse effici a cansa creata;
sed de hac re plura in sequentibus dicenda sunt.
1(5. Formte substantiales a corporeis supposilis fiunt. Secunda vero pars conclu
sionis de eductione formse substantialis per propriam efficientiam causarum secu
ndarum non est tam evidens et certa, sicut sunt superiores de efflcientia absolu
te, quia cffectio hujus formaj minus sensibilis est, ideoque minus nota nobis qu
am efficientia accidentium, et quia in hac ethcientia cxplicanda, non parva est
difficultas, ut sectione sequente videbimus. Nihilominus est ha;c pars probabili
or, praasertirn absolule sumpta, ct non descendendo ad particulares modos explic
andi hanc efficientiam. Et probalur primo, quia, sicut videmus ignein calefacere
, ita et generare ignem, et solem producere mineralia, et terram actione etiam
solis germinare herbam, etc. Secundo, quia cuin ha? res non fiant per creationem
, sed per generationem, neque ex parte rei factee, neque exmodo quo fit, requir
itur virtus infinita ad earum eflectionem; ergo talis virtus non excedit capacit
atem causarum crcatarum; ergo est illis communicata a prima causa, estque illis
connaluralis. Sed de hac parte plura in sectione sequente; non enira potest exac
te probari et defendi, nisi prius modus hujus efticienlia; declarelur.
t7. Spiriluales subst'tutur formas substantiales efficcre nequeunt. Tcrtia vero
pars conclusionis. nimirum, quod hajc efficientia
non sit spiritibus creatis tribuenda, ex eo patet, quod sunt improportionati ad
hujuBmodi actionem; causae autem corporales suut magis proportionatse et accommo
datce. Inler rcs autem creatas, non satis est quod aliqua sit magis perfecta, ut
possit elficere minus perfectam, nisi aliunde constet eam eminenter continere;
spiritus autem creati, licet sint perfectiores quam corpora, tamen cum sint limi
tati ad proprium gradum, et singuli ad proprias signilicandas perfectiones, non
contincnt eminentcr res corporeas, et cum non sintformse in materia, sedomnino a
bstractae, improportionatae sunt ad formas in materiam induccndas; de qua item r
e dicemus plura infra, tractando dc intelligentiis creatis , ubi ostcndemus eas
ncc substantiales formas, nec qualitates posse in corporibus efficere; neque cni
m possunt ad nutum suae voluntatis corpora alterare. Quod si hoc non possunt, mu
lto minus poterunt in materiara, formam substantialem inducere; nam qui virtutem
non habet disponendi materiam, multo minus habere potest vim eam informandi. Ag
entia vero coipora cum possint materiam alterare ac disponere, magis proportiona
ta sunt, ut eam possint informare, vel cducendo ex ea, vel in eam introducendo s
ubstanlialem formam, juxta form» capacitatem et qnalitatem.
18. Ad fundamentum ergo Avicennee quoad priorem ncgamus a prima causa solam unam
inlelligenti.ini, vel unum effectum potuisse prodire, quia prima causa non agit
naturse necessitate, ut ad unum effectum sit determinala, sed est intellectualc
agens. habens in se infinitarum rcrum exemplaria, quarum effectionem sua volunt
ate et arbitrio definit. Fundamentum autem secundi erroris postulat ditficultate
m ad sequentem sectionem pertinentem.
SECT10 II.
Quodnam sit principium quo substanlia creata efficil aliam.
1. Materia nullius aclionisprincipium quo. Simul quaerimus de principio principa
li et proximo, seu instrumentali, quia unum sine altero satis explicari non pote
st. Constat autem primo ex dictis sermoncm tantum esse de corporali catisa, quia
creati spiritus nullam substiiiitiam efficere possunt, ut dictum est. Rursus cu
m insubstantia creata sint mateiia, forma ct accidcntia, constat secundo apud om
nes materiam non esse principium hujus
« IndietroContinue »
- Page 47 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cffectum nb instramentali qunm a principali, immcdintius (inquam) imrncdiatione
ut aiunt) suppositi, qoia principale agem non agit nisi per inslrumentum; immedi
atione autem virtutis dieitur agens principalo immcdhtius agere, quia instrument
um non agit nisi in virtutc cjus. Atquc hino confirmalur rationc hflrc scntcntia
, nam instrumcntum ut sic non agil, nisi in virtuto piiueipalis agcutis; scd non
potest instrumentum niti in opcrando virtuti principalis agentis, nisi quia ab
illa movetur; ergo ratio instrumentalis causae rcctc explicatur per boc, quod cs
t agere ut motam ab alio, el cnnsequenter causa principalis erit, qua3 ad agendu
m non indiget motione alterius.
1-4. An aliquam motinnem tendicd sibi instrtmentum a princip :li causa. Sed neque
ha-c sententia pleno rem declarat aut satisfacit. Cum cnim dicitur instrumentum
agerc ut mntuin ab alio, duobus modis intelligi potest. Uno modo, de motu vel m
utatione rcnli recepta in ipso inslrumento, ct pwevia ad actionem ejus, et boc m
odo intelligit illum propositionem Ferrar., 2 eont. Gcnt., c. 21. Non tamen pote
st in eo sensu propositio csse universaliter vera, imo vix invenitur vera, nisi
in instrumentis artis, quas per motnm localem applicantur ad operandiim; in inst
ruraentis untem nalmw, minime; nam si pbantasma est instrumentum, quam actionem
in se prius recipit ut agat? Nnmquid recipit in se aliquod spiritnale lumen? At
id ficlitium est, ct subjecto mateiiali plane repugnaus. Item, caior ignis est i
nstrumentuin ejus ad generandum ignera, et calor vitalis. vel potentia nulritiva
, ad producondam carncm, in quibus nulla vera motio antecedens excogitai i poles
t. Item, seinen dicitur instramentum geueranlis, quod postquam decisum est, null
am novam molionem a principali agente recipil. Omitto supernaturalia instrumenta
, do quibus late dixi in3p., q. 13 et 6-2. Addo deinde, non omnia, qua? movent m
ota, agere nt inslrumenta, proprie et in rigore, sed ut agentia prineipalia,salt
em partialia. Nam quav dam non alterant nisi alterata, nt pipcr non calefacit, u
isi calefaclum, et tamen non calcfacit solum per virtutem receptam, sed eliam pe
r propriam et innatam, qua1 cst virtui eminens'ad calefaciendum; uudc in co se g
erit ut principale agens. Ilem, non movcl homo baculiim , nisi movendo mannm. Qu
nmvis autein bac rutiono soleat dici manus instinmentum, vel potius instrumentum
iustiumento
rum, seu instrnmenlum ante instrumcnta, ut Aristoteles dixit, 4 de Paitib. auim.
, cap. 10, tamen revera est partiale movens principale, nam in sc babet partiale
m virtutem trabendi, aut impellendi, aut sublevandi. Unde in his s;vpc motio uni
us rei solum est condilio nccessaria ad trabendum vel impellcndum aliam, qnod no
n satis est ad tollendam ralionem principalis agentis, et inducendam propriam ra
tionem instrumenti. Imo et coeIum (nt mnlti volnnt) non movet nisi motum, ct tam
en non movet ut instrumentum, de qno infeiius. Itaque ox rationc vcl conJitione
moventis moti pcr realem mutationem in se receptam.non recto distinguitur instru
mentalis causa a principali, quia neque omnia instnimenta ita ruoventnr ad agend
um, et fere eo modo quo contingit aliqua instrumenta moveri, contingit ctiam mov
cri aliquns causas principales. Cujus signum cst, quod instrumenta artis, etiam
ad id agendum quod ex propria virtute possunt, indigent aiiquo motu, ct per artc
m solum fit ut illo motus ordinate fiat.
ir>. Crcaturane diccndx Dei instrumenta. Alio ergo sensu potest dici instrumentu
m ngerc ut niotum ab alio, id est, ut snbord:natum alteri, vel ut habens vicem i
llius, vel etinm ut adjutum a principali agente, juxta varia gcnera iustrumentor
um inferius declaranda. Kt in hnc sensu est quidem verum, omne instrumentum ager
e ut motum ab alio (si tamen ita loqui licet), lamen boc non est proprium instru
mcnli striclc sumpti, prout nunc de illo agimus, et a principali causa illud dis
tinguimus; quin potius commune est omni inferiori principio agendi , omnique cau
saj prseter primam. Nam imprimis omnes causa) secund i'agunt motae a prima, id e
st, cum concui'6u et auxilio piimaj, ut infra declarabimus, et tamen non suut pr
opric instrumenta, sedcausm principales in suo gcnere. Scio nonnullos ex antiqui
s auctoribus vocare aliquando causas secundas instrumcnta prim», ut patet apud D.
Tbomam, q. 3 de Potcnt., a. 7,ubi ita concludit: Sic ergo Dens est c rusa omnis
actionis, prout qnodlihct agens cst inslrumentum dimnrfi virtulis operantis, Idc
ni sumitur ex I p., q. 105, a. 5. Et eodcm modo loquilur Damascen., in sua Pby s
ica, c. 9, ubi ait illud esse dogma Platonis, queminhoc censet prn-ferendum essc
Aiistoteli.Idem Simplicius, 1 Phys., t. 29. Unde Scot., in A, d. 1 q. 1, § Ad qv.
itslioncm ergo, ait dupljciter dici posse causnm principaliter operari. Primo pr
incipaliter, id est, indcpendenter, et sic causas sccundas non esse principales,
sed instrumentales. Sccundo principaliter, id cst, per formam propriam et intri
nsecam, et boc modo ait causas secundas essc principalcs. In quo licet non satis
cxplicet rationem causrn principalis, verc tamen dicit causas secundas essc pri
ncipales, et in doctrina Aristotelis certum est ita essc appellandas, ut ex "2 P
hys., et 5 Metaph., in locis citatis, sumitur. Et ex ipsa vocis proprietate cons
tat non esse idem, principalitcr, et independenter operari; ut ergo causa sit pr
incipalis, non oportet ut sit omnino iudependens*. Et e converso, quod causa sit
dependens et indigens auxilio alterius superioris, non satis est ut sit causa i
nstrumentalis. Pra-teren, intellectus non censetur coramuniter instrumentum, sed
principale principium suorum actuum naturalinm, nequevoluntas et alia similes f
aculiates, quamvis in agendo sint subordinatre suis formis. Verum est has omnes
facultates, imo et accidentia omnia, vocan ab aliquibus instrumenta, et recte qu
idem, si nomine instrumenti intelligant omne pi incipium quo operandi, quod non
est propter se, sed ut aliquod suppositum eo utatur, non vero si rigorose loquam
ur de instrumentali causa et actione; sic enim calor non est proprie instrumentu
m ad calorem producendum, cum non excedat effectus pcrfectionem principii, seu c
ausa;.
Vera ratio instrumentalis et principalis
caiwr, qvw.
46. Instrumenti acceptiones variw. Quoniam ergo hujus rei diffieultas magna ex pa
rte pcndere videtur ex usn terminorum, idco, ue in a?quivoco laboremus, oportet
significationes horum distinguore. Et incipiendo ab instrumento, seu causa instr
umentali, uno modo distingui potest a causa principali per antonomasiam, seu omn
ino indcpendenter operante, ut Scotus dixit; et sic facilis cst horum membrorum
in communi distinctio; sed non ita nunc loquor, quia existimo improprium esse se
rmonem. Secundo dici potest causa instrunieutalis omnis causa, vel virtus, quse
alicui datur, ut per eam operetur, quomodo etiam forma potest dici instrumentum
suppositi, quamvis id non sit in usu, qnia forma constituit essentialiter ipsum
supposilum; dicitur tamen dc omni alia virtute superaddita supposito; imo interd
um etiam de partibus integrantibus , prjeser
tim organieis, ut de manu et bracliio; quomodo Theologi vocanthumanitateraChrisl
i conjunctum Verbi instrumentum, quod proprius dicitur in ordine ad actiones uii
raculosas et supernaturales, quam in ordino ad actiones connaturales humanitati.
Atqne hoc secundo modo sumptum instrumenluiu dioitur qua-libet virtus, aut prin
cipiura a<rendi, data supposito operanti, utper eam operetur, etiamsi talis virt
us sit sutliciens, et seque perfecta, vel etiam nobilior quara effectus. Causa v
ero principalis divisa contra instrumentalem hoc rnodo sumptam, erit ipsummet su
ppositumoperans, quatenus por seipsum, veJ per suam substantiam, aut pcr suam fo
rmam, vim habet operandi. Alio item modo dicitur instrumentum id, quod loco alte
iius subslitnitur, ul actionem exequatur, etiamsi contingat tale instrumentum es
senobiliusactione vcl effectu ad quem destinalur, quo modo gravitas dici solet i
nstrume.ntum generantis, et impetus instrumentum projicicntis, et sic causa prin
cipalis respective opposita huic instrumento, erit illa cujus vicem instrumentum
gerit. Et in moralibus est frequentius usitatum hoc gcnus causre inslrumenlalis
, seu ministerialis.
M. Ultimo ac propriissimo modo dicitur causa instrumentalis illa, qiite concurri
t seu elevatur ad clHciendum nobiliorem se, seu ultra mensurain propria'perfecti
onis et actionis, ut calor, quatenus concurrit ad producendam#carnem, et in univ
ersum, accidens quatenus concurrit ad producendam substaotiam. Et de hoc genere
instmmentorum multi dubilant, non solum in naturalibus, scdetiam in supernatural
ibus, loquendo, ut loquimur, de instrumentis vere efticientibus, ac physicc atti
ngentibus ipsos superiores effectus; utviderclicet apud Scotum et alios, in 4,d.
I,etlatiusattingemusdisputationesequenti.iractando de causa efiicienti subslant
iarum. Nos autem supponimus in orani ordine rerum tian posse hujusmodi instrumen
ta, ut de naturalibus ostendemus citato loco, et de supernuturalibus diximus in3
p.,et deartificialibusomnes admittunt, quamvis in illis, ut dixi, fornw prrecipu
e intenta ab artifice non attin^atnr jier se et immediate ab instrumento, sed re
sultet; quocunque tamen modo liat, escedit aliquo modo vim instrumcnti secunduni
se considerati, et fit ab illo, prout ab artc dirigitur et movetur. Hoc igitur
proprio ct rigoroso modo instrumentum sumimus, cum ilbW A causa principali disti
nguimus.
18. Atqne ila cansa principalis erit illa qua> per virtutem principalem , id est
, vel nobiliorem, vel saltem a que nobilera cum effectu, influit in actionem , p
er quam talis effectus producitur. Quomodo non solum causa prima , sed etiam sec
unda, tam univoca quam ffiquivoca , sub nomine et ratione causrn principalis com
prehenditur. Nec solum causse totali, sed etiam partiali convenit illa ratio , s
i virtute simili operetur , quia partialis causa proprie dicta dicit habitudinem
ad compartialem ejusdem rationis et ordinis, ita ut neutra alteri subordinetur,
 sed ex utraque coalescat una causa totalis principalis ejusdem ordinis , qiue p
artialiter est ex talibus causis, et ideo utraque est principalis, licet partial
is. Et hujusmodi causa principalis recte dicitur operari propria virtute, non so
lum quia ha'iet intrinsecam et innatam illam virtutem agendi, sed etiam quia lia
het illam per se proportionatam effectui, et non indigentem aliqua elevatione; e
t licet interdum indigeat concursu superioris causse ob generalem rationcm entis
participati, non tamen ob specialem improportionera cum effectu; ideoque solum
indiget concursu sibi ratione suse perfectionis debito.
19. Instrumentum ut dicatur operari in virtule principalis agentis. Causa vero i
nstrumentalis condivisa principali sic sumptffi, erit illa quae intluit in effec
tum per virtutem inferioris ralionis seu perfectionis, ut ratione et exemplis su
pra declai atum est. Et hsec dicitur operari in virtute principalis agentis, non
quia non indigcat aliqua viitute intrinseca, id est, in ea existentc, ad suam a
ctionem instrumentalem, sive illa virtus sit innata, sive superaddita rei, et si
ve sit permanens et durabilis cessante actione , sive sit lluens (ut aiunt) et i
n motu consistcns; in variis enim instrumentis vario modo reperiri potest, aliqu
a tamen vis instrumentaria necessaria est, alias non posset a tali re ulla actio
prodire , ut recte supra Scotus notavit, et late declaiavi in I tom. tertise pa
rtis, disp. 31, sect. 6. Dicuntur ergo haec instrumenta operari in virtutc princ
ipalis agentis, quia illa vis , quee in eis est, improportionata est et insuffic
iens, et solum habet vim operandi juxta mensuram virtutis et elevationis princip
alis agentis. Unde neque ei piopiic vel propter se talis concursus aut elevalio
debetur, sed solum debetur principali ageuti, aut ratione illius. Et juxta hanc
interpretationem cessant omnesdifficultates tacta; in aliis modis;
imo multa, qua? in eis dicuntur, excepto tertio modo, ad congruum sensum reducun
tur.
Causa prima et secnnda.
20. Atque ex his facile intelliguntur aliffi divisiones causarum efflcientinm, q
use sunt subdivisiones dictorum membrorum. Quarto enim dividitur causa efliciens
in primam et secundam, ubi, si late loquamur, dividi potest causa efflciens in
communi, quia omnis causa ab alia pendens, sive sit principalis, sive instrument
alis, potest dici secunda; strictius tamen loquendo, subdividitur ibi causa prin
cipalis; nam queedam est omnino independens in operando, ct hcec dicitur prima;
alia vero est dcpendens , etiamsi per virtutem principalem et proportionatam ope
retur, et hajc vocatur causa secunda. Quod autem utrumquc genus eausse in rcrum
natura detur, evidentissimum est. Aut enim datur in rebus aliqua causa principal
is dependens ab alia in operando, et ex hoc membro necessario infertur alterum,
quia non potest in inflnitum procedi in causis dependentibus, et ideo in aliqua
independente sislendum est, qnod latius prosequemur infra, demonstrando Deum ess
e. Admissa autem causa independente, necessario etiam infertur alterum membrum,
quia non possunt omnes causffi esse independentes; imo talis causa non potest es
se nisi unica, ut latius demonstrabimus infra tractando de actionibus primaj cau
see, et inferius disputando de unitate Dei. Et ideo de hac divisione nihil ampli
us dicemus, quia circa ha-c duo membra futura est fere tota nostra disputatio de
causa efticiente.
Causa univoca, et cpqnicoca.
21. Instrumenlalis non requwoce causa. Quinto, dividitur causa in univocam et ffi
quivocam, in qua partitione dividi etiam potest causa in communi, si causam inst
rumentalem, ffiquivocam appellemus. Quod tamen improprie dicitur et proater comm
unem usum, ut notavit D. Thomas, in 4, d. 1, q. I, art. 4, q. 1, ad 4, ex Alcxan
dro, et Comment., 11 Metaphys., comm. 24. Dividitur ergo ibi causa principalis,
et quidem dividi potest in communi, quia causa prima eliam est requivoca. Sed qu
ia causa prima non solum a-quivoea, sed etiam omnino alterius ordinis esse suppo
nitur, ideo magis accommodate illa divisio datur de causa principali proxima. Qu
ffidam enim est qua? efficit effectum ejusdem rationis, et hsec dicitur nnivoca,
ut ignis dum generat ignem; et universalifer cansa, qute operando per virtutem
sua< form» similem reddit ellectum, est cnusn univoca, et in suo ordine principali
s, ut recte nolat D. Thomas, 3 p., q. 62, art. 1. Alia vero est causa produceus
effectum alterius rationis, quam oportet esse nobiliorem effectu, alioqui princi
palis non esset, sed instrumentalis, et ha*c appellatur causa sequivoca; quianon
convenitformaliter cum effectn in eadem forma , sed eminenter illam continet. R
ursus dividi potest causa etinm principalis in eam qnre ex necessitate natura», ve
l cum libertate. ltem, in eam qua? agit per motum vel mutationem cx prasupposito
subjeeto, ct eam qua> agit sine motu et mutatione, et absque subjecto. Sedhredi
visiones in superioribus continentur, solumque dcclnrant determinntas actiones,
aut modos operandi dictarum causnrum, de quibus omniljus in particulari est infe
rius disputandum.
Inslrumentum conjunclum, et separatum.
22. Sexto, annotanda est divisio causa? instrumentalis, scu instiumcnti, in conj
unctum et separnti:m; in quibus tcrniinis solet esse mngna requivoeatio, et ideo
diligenter advcrtendum est, duobus modis intelligi posse instrnmentum essc conj
unctum principnli ngenti (respectu enim illius dicitur conjunctum instrumentum,
ant separalum), scilicet nut secundum esse, nut secundum causalitatem. Conjunctu
m sccundum esse appello, quodest unilum aliquo modo, vel per contactum, vel per
aliquam pr.i-sentiam, vel per aliquam unionem realem ngenti piincipali; quomodo
calnmus cst instrumentum conjunclum, etc; sepnratum aulcm huic oppositum ciit, q
uod nullo modo conjungitnr agenti principnli, ut est semen jam decisum, et juxta
variosmodos conjunctionis ct separationis potcst esse latitudo et vurietns in h
is terminis. Secundura causalitatem conjunctum nppcllo illud instrumentiun, quod
ad causandum indiget actuali et proprio infhixu, et causalilate principalis age
ntis , quomodo etiam calainus est instrumentum conjunctum; unde e contrario sepa
rntum instrnmcntum erit, quod in sua actione non requirit specialem influxum, et
causalitntem principalis agentis.Et lioc modo, si calor vocetur instruinenluni
if^nis ad cnlefaciendum, licet sit conjunctus sccundum esse, potest dici separal
ns secunduiu cnusalitatcm, quia non indiget alio intluxu ud calofucicndum, prtet
er proprium virtulem suam. Unde,
fit, aliquando posse instrumentum esse conjunctum uno modo, et separatum alio, u
t patet in dicto exemplo. Et e converso sacramcnta dicuntur instrumenta separata
humanitatis Cluisti existenlis in coelo. nimirum secundum esse, ct tamen secund
um cansalitatem fortasse sunt conjuncta, quia nibil possunt efticere, nisi aetu
influentc cum ipsis Chiislo per humanitatem suam. Aliqnando potest esse inslrume
utum utroque modoconjunctum, ut visus, vel species impressa; aliquando utroque m
odo separatum, ut gravilas geniti lespectu frenerantis. Qua; omnia clara sunt, s
i tcrmini intelligantur. Unum solum mnnct in ro diflicile, quomodo possit dari i
nstinmentum separntuiu secundum causalitatem, propi ie et in rigore loquendo de
ingtrumeuto juxta ultimum modum snpra declaratum; nam si lalius sumaturpro virtn
te pcr se sufficiente ad ellectum, qua< vicem supplet illius causa», qua; illam im
pressit, sic res est clara, ut in impelu projectorum, gravitatc, etc. Tamen in i
nstrumento proprio, quod elevari debot ad agendum superiorem effectnm, ut est se
men, vcrbi gratia, illud est intollcctu diflicillimum. Sed hujus rei expositio,
multa piius explieanda postulat, qum in sequcntibus dispulationibus tradentur.
DISPUTATIO XVIII.
DE CACSA PROXIMA EFFICIENTE EJUSQUE CAUSALITATE, ET OMKIUUS QU* AD CAUSANDUM REQ
UIRIT.
In superiori disputatione fere tantum declaravimus quid nominis causie efficient
is, et plurium specierura ac modorum ejus ; nunc oportet distincte tractare omni
a, qua1 ad hanc cnusam pertinent, per ca cnpitn, scu mcmbra, qiiai in aliis caus
is ntligimus, scilicct, quae res causet, quid causet, pcr quid, scu quo principi
o causet, quas conditiones ad causandum requirat. ac dcnique in qno actiialis ca
usalitas hujus causie consistat. Quai omnia possent quidcm de causa efficicnte i
n communi tracturi; famen, majoris claiitatis gratia, visuin est, ha^c omniu pii
us in cansis creatis, qua; nohis notiores sunt, inquirerc, postea vero dissererc
de causa prima ct increata, ac tandem dc dependcntia caitorarum ab ipsn. Non di
stinguimus autem tractationem de causa ef.iciente substnntiarum et accidcntium,
quonium, ut videbimus , hive ita conjuncta sunt, ut substantiarum productio non
nisi mediis accidentibns fiat. Et eadcm ratione non scparainus disputalionem de
caus;i principali et instrumentali, quoniam tractando de causa proxima efflcient
e, cai per se et proprie actio triljuitur, simul videndum cst quibus prineipiis,
quibusve instrumentis ad efficiendum utatur.
SECTIO I.
Utrum res crcatx aliquid vere cfficiant.
1. Variw opinicnes. Aliacensis a pracedente sentenliit, alienvs. In hac re fuit
vetns sententia asserens res creatas nihil operari, sed Deum ad pra?sentiam caru
m omnia efliecre; tribui autcm actionem igni, aqua>, etc, propter apparcntiam, e
t quia Deus veluti pepigit non eflicere tales eflectus, nisi ad talium rerum pra
esentiam. Hanc opinionem referunt Averroes, 9 Metaph., com. 7, et lib. 12, comm.
18; et Albertus, 2 Phys., tract. 2, c. 3; et D. Tliom., 3 cont. Gent, c. 69, et
I p., q. 105, a. 5, et in 2, d. t, q. I, art. 4; nuilum tamen certum auctorcm p
ro ea refcrunt; in eara vero inclinare videtur Philo, lib. t Allegor., dum ait,
Daim esse tinicum causum efficientem; etlib. de Cherub. et flam. glad., dum ait,
proprium rsse Dei efficere, creuturie autem pati. Sed ha'c facile possent pcr a
ntouoinasiam intclligi, sicut et aliai philosophorum locutionos , quas postea re
feremus, agcntes de actioneDei. Solet etiam ha'c opinio tribui Petro Aliacens.,
in 4, d. 1, a. 1, in fine; ibi tamen aperte fatetur, causas secundas vere ac pro
prie agere virtute propria, et ex natura rei. ac non sola voluntate Dei; addit t
amen simul verum esse, creaturam nihil facere, nisi ex voluntate Dei, ct ipso et
iam faciente, imo ct faciente, ut ipsa faciat, et consequenter plus etiam Dco fa
ciente quam si solus faceret, qua?. pertinent ad necessitatem divini concursus,
et possunt verum et falsmn scnsum habere, ut postea in propria disputatione vide
bimus; magis autem favet lmic opinioni Gabr., in 4, d. 1, q. 1, a. 3, dub. 3, ub
i hanc sententiam reputat probabilem, et in favorem ejus aflert illa verba 1 ad
Cor. 13: Deus operatur omnia in omnibus; et 2 ad Cor. 3 : Non quod simns suffici
entes cogitare aliguid ex nobis, quasi ex nobis, sed safficientia noslra cx Deo
est. Inse taiucn non audet illam sententiam asscrere.
2. Rntwnes prircedentis senlentire. Fundamentum pro hac sententia nullum video, q
uod sit alicujus momenti; prcecipuum ta
men fuisse videtur, quia quantum efficientiro tribnitur creaturaj , tantum adimi
tur divinre potentim creatoris; nam vel Deus operatur omnin, vel non; hoc postcr
ius derogat divinse efficaciai; unde infra ostendemus esse omnino falsum et erro
ncum, quia implicat aliquid esse, et non pendcro a Deo. Si autem Deus omnia cfti
cit, intcrrogo rursus an iramediate et sufficienti virtute , an mediate tantum e
t insufficienti virtute. Hoc posterius derogat divina; peifectioni. Si autera pr
imum vorum est, supcrtlua est omnis alia efficien(ia, quiauna causa sufficicns e
t cfficax, satis est ad eflectum. Unde, cum nitura nihil faciat frustra,nullam v
irtutem operandi contulit rebus creatis. Et confirmo, nam quidquid ponatur Deus
facere cum causa secunda, poterit facerc se solo, nam hoc saltem spectat ad infi
nitam virtutem ejus, ut infra patebit; ergo de facto ita facit. Patet consequcnt
ia, tum quia hoc magis dccet divinam virtntem et efficaciam; tum maxime quia hoc
videtur necessarium, utcrealura fiat. Quod itaprcbo, nam creatura a solo Deo ha
bet essentialem dependentiam, cum sine illo fieri non possit, et sine quocumque
alio fieri popsit; ergo non potest esse ereatura sine hac essentiali dependentia
, quam a solo Deo habet, quia non potest esse sine his qune essentialia sunt; er
go omnis creatura cst per dependentiam a solo Deo; ergo cst per efficienliam sol
ius Dei, nam cfficientia et dependentia vel sunt idem, vel sunt correlativa; erg
o nulla creatura habet efficientiam in aliam, et conscqucntcr nulla est causa se
cunda qua; aliquid efficiat.
3. Secunda sententia. Secunda sententia nepat crcaturas cnrporales possc quicqua
m cfficere, scd de spiritualibus id concedit. Hanc rcfcrt D. Thomas citatis loci
s ex Aviccmbron, in lib. Fontis vitre, qui dicebat nullum corpus esse activum, s
ed quamdam virtutem spiritualis snbstantia; intime existcntem in corporibus effi
cerc omnes actioncs qua; per corpora fieri videntur. Fundamentum ejus fuisse vid
etur, quia agens esse debet intime praisens passo; corpora autem non possunt ita
sibi esse prajsentia, nam quantitas impcdit illum intimum illapsum unius rei in
aliam, quem actio requirit. Undc aiebat quantitatcm non soluin non esse activam
, vcrum ctiam . actionem impcdire; et confinnatur, quia substantia corporea est
inlima omnium, et dissimillima primo agenii, ct ideo nec inferiorem habet substa
ntiam sibi subjectam, in quam
« IndietroContinue »
- Page 48 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
sa caloris,aut calidum causa nigri. Hoc etiam modo ea, quaj casu vcl fortuito ev
eniunt, dicuntnr haberc causam per aceidens, ut quod fodiena quis inveniat thesa
urum. Est autcm in hoc genere causarnm pcr accidcns advertendum primo, interdum
eireetum appellari pcr accidens respcctu eoncursus aliquarum causarum, quarnvis.
supposito illo concursu, talis effectus per se raanet a tali causa; ut, verhi g
ralia, quod cadcnte lapiile contingat Petrum illnc incedpre, accideutarium est;
tamen, snpposito illo concursu, quod lapis sua vi pcrculi.it, et talc vulnus eff
iciat, effectus est per se proveniens a tali vi activa lapidis, el ideo tunc non
dicctur lapis causa per accidens illius effectus, nisi respectu illius con ursu
s, vel etiam respectu intcntionis moventis. Sed de his etlectibus hoc modo pcr a
ccidens dicemus inferiua plura, tractando de casu et fortuna. Rursus est adverte
nduin, quando clfcctus dicilur per accidcns, eo quod conjungitur etlcctui per se
, dupliciter dici posse per accidens. Uno modo, respectu solius intentionis agen
tis; alio modo, etiam respectu ipsius nclionis, et conncxionis unius effectus cu
m alio. Contingit cnim unum etfectum, non solum esse pro*ter inlentionem agentis
, sed etiam nullo modo esse connexum cum actione ejus, ut quod fodicns tcrram in
veniat thesaurum. Et tunc est propriissimc causa et effectus pei accidens. Inter
dum vcro unus effectus cx natura rei est connexus cum alio, quamvis sit piwter i
ntcntionem agenlis, ut, vcrhi gratia, corruptio unius ex natura rei necessario c
onjuncta est cum generatione alterius, cst tamen prtetcr intentionem ngentis nat
uralis, et hac rationc solet etiam dici effectus per accidens, non tamen ita pro
prie et simpliciter sicut prior; nam, qualenus est ncccssnrio connexus, est aliq
uo modo pcr se. Cujus signum cst, quod de illo esse potcst scientia et demonstra
tio. Imo, quateniis in gencre dispositionis privatio foima' contrariffi est quas
i medium nccessarium ad introduccndam aliam formam, dici potcst ilte effectns no
n esse omnino piwter intentionem agentis; quia, licet non sit propter se intentu
s, est tamen aliquo modo intentus propter principalem finem, et ideo, quod ad pr
asens altinet, non computamus hnjusmodi effectns intcr eos qui sunt a causa per
accidens. Unde omnes, qui hujusmodi sunt, vel consistunt magis in figura pra?die
ationis quam in causalitate, ut cum dicitur : Medicus sanat musicum; cujusmodi
fere sunt omnia exempla posita in priori membro; vcl ceilc rcducunlur ad casum e
t fortunam, de quihus infra.
5. Coniiliones reguisitte ad agendum, an sint causrr pcr accidcns. Praater hos d
uos modos solent etiam intor causas pcr accidens numerari condiliones quaidani n
ecessariie ad agendum, qua; per se nou inlluunl in clTectum vel actinnem; ut est
propinquitas agentis ad passum, ahlalio alicujus iiupediiuenti, ct qiuelibel al
ia similis, qure vocari solet conditio sine qua non. Verumtamcn lurc licst sit p
cr accidens respeutu propiias ct directae causalitntis, tamcn quoad physicam ncc
essitatcm, et qnatenns sub scientiam cadcre potest, est quodammodo per se, et id
eo de his conditionibus neccssario requisilis pecul ariter inferius dicendum eri
t. Solum adverto, quoniam hujusmodi conditio sinc qna non, cum principio per se
actionis in eo convenit, qnod est cx necessitate reqnisita, intenlum non esse fa
cilc ad discernendum. utro modo aliqua dispositio seu proprietas rei concurrat a
d actionem, un, scilicet, ut principium per sc, an solum ut conditio sine qna no
n. Et idco aliquando id cognosci pntest ex generali ratione, aut modo talis prop
rictatis, ut facile intelligiiuus, propinquitatem esse tantumconditionem, quia s
ohim est ant relatio aut modus prcesentiffi, qua* ex suo genere non sunt activa;
et eodem modo ratiocinamur, figuram aut densitatcm non esse principia per sc ac
tionum, sed ad summum esse eonditiones requisitas ad aliquas actiones, vel ad ve
locitntem et modum earum. Aliqunndo vero id est obscurius, ot ex speciali aliqua
 rafione ejus rei, de qua est quo-slio, id venaniiimi cst, ut aeciditin illa vul
gari qua^stione, an cognilio ohjccti sit solum conditio necessaria, ut appetitr.
s elliciat suum motum, vel sit etinm principium per sc coelticiens ; vix enim po
test cx certa ratione allerutra pai-s definiri. el ideo peculiaribus conjccturis
ex propria materia sumptis utendum est. Duo tamen hic generalim advertenda oceu
rrunt. Unum est, quandocunqiie expeiimento constat, aliquam proprielatem essc ne
cessariam ad actionem, et aliunde non potest sufticiens ratio illius neccssilati
s reddi, nisi ex propria et per se causalitatc, tunc non essc coufngiendum ad cn
nditiouem sine qua non. sed illud esse sufficiens signum alicujus eflicientia- p
er se; cujus optinmm excinplum est in necessitate speciei impressa? nd videndum
, qun" nulla snfflciens intelligi potest, nisi posita elhcien
tia per se, et ideo non recte dicetur illa esse tantum cst causa per accidens, c
um per sc ac
conditio sine qua non. At vcro, quando sinc vcrc non intlnat. Unde semper est au
t causa
cflicientia pcr sc reddi potcst suffieiens ratio non impediens, cum possit ac de
beat, aut
necessitatis talis conditionK facile intelligi causa applieans causam per se, ve
l induccns
potetit, illam tantum esse conditioncm sinc illam, sive per consilium, sive per
preces, sivc
qua non, maxime si aliunde est in causa alia per modum meriti, sivc interdum eti
am pcr
virtus satis proporttonnta, ut intelligatur esse localcra molum, ut cum quis app
licat ignem
suffieiens ad intluendam actionem, et for- domui; nam, licct sit causa per se pl
iysica il
tasse ita contingit in dicto exemplo de co- lius motus combustionis, tamen solui
n est
gnitione ad appelitum clicitum requisita, de causa per accidens. Hspc vcro causa
litas, quR'
quo alias; et hactcnus de prima divisione. physice est per accidens, moraliler e
t impu
tative reputatur per se. De causa ergo morali
Causa physica ct moralis. hoc modo sumpta, nihil amplius a nobis di
6. Qnid hic nomine cavsrr plysicm. Cau- ccndum esl, quia, quatenus est per nccid
ens
sa moralis gv,p. in proposito. Duplex mo- physice, non cadit sub SLientiam; quat
enus
dus agcndi causw physica?. Secundo, dividi vero est per se, in genere moris, ad sc
ien
potcst causa ellicicns in pliysicam et mora- tiam moralem spect.it ejus consider
atio, non
lem. Causa physica hoc loco non sumitur pro ad metaphysicam. Causa autem physica
ac
causa corporali seu naturali, agcnte per mo- vera duplicem potest hnbere agendi
modum,
tum corporcum et materialem, scd universa- scilicet, vcl naturaliter, vel libere
, scu neces
Uus sumitur pro causa vere ac realiter in- sario, vel contingenter, et de his du
obus
flucnte in elfectum; nam, sicut dicebnmus modis ngendi dicemus inferius, qttia m
axime
superius naturam interdum signihcarequam- pertinent nd explicandas tum perfcclio
nes et
cumque cssentiam, ita intluxus physicus ali- naturas diversarum causarum , tum c
tiam
quando vocatur illc, qui fit per veram causa- seriem et connexionem effectuum un
iversi,
litatem realem, propriam ac per se, et hoc et modum intluendi, seu concurrendi p
rima1
modo el Duns est causa physica dum creat, causa; cum secundis; de moralitate aut
cm,
et Angelus dum efficit motum, vel in ccelo, qua; actibus liberis convenit, quate
nus liberi
vel etiam in seipso, et intellectus dum efficit sunt, non spcctat consideratio a
d prcesentem
intellectiouem, et voluntas volitionom, ct sic scientiam, sed ad moralem philoso
phiam, vel
de ca?tcris. Causa vero moraliler efficiens du- potius ad divinam Theologiam. pl
iciter dici potest. Aliquando etiam dicitur
causa morahs, solum quia libcre efficit, et De MUsa principali et instrumcnlali
prima
hoc raodo causa moralis non cmnino condis- expoitlio.
tinguitur a physica generatim sumpta, ut a 7. Tertio dividitur causa efficiens v
era ac
nobis explicata est, sed distinguetur a physica propria in principalem et instru
mentalem ,
naturahter ac necessario agente; sic enim quorum verborum usus solet esse valde
ambi
volnntas dum lihere amat, vera et physica guus et a?quivocus; qunre diligenter e
xpli
causa est sui amoris, quem tamcn moralitcr canda est eorum signilicntio. Causa p
rincipa
scti libere efficit. Alio vero modo sumitur lis dici solet ca, ctii proprie et s
impliciter
causa moralis, ut distinguitur omnino a phy- attribuitur actio. Verum Ii.t?c des
criptio non
sica, et dicitur de illa causa, qua? per se uon 9ntis rera declarnt; primo quide
m, qnia for
vere efficit, moraliler tamen ita se gerit, ut ma rei, ut anima, verbi gratia, e
st aliqno
ei imputetur effectus; quomodo cansa consu- modo causa, et non instrnmentalis, u
t con
lens,aut rogans,aut nonimpediens cum pos- stat; crgo, si divisio illa csl adfpqu
atn, con
sit ac debeat, dicitur causa moralis. Atquc tinclur snb causa principali, et tnm
cn illi
lioc posteriori modo nunc sumimus moralera proprie non trihuitur actio, quia ani
ma, ut
causam, ita ut causa physica dicatur, qu.e Arisloteles dixit, proprie non det; e
rgo illa
vere efficit; moralis, qua; tantum imputative. descriptio non convenit omni cans
a? piinci
Quo fit ut, physicc seu mctaphysice heec con- pali. Ha;c enim causa principalis,
ut ratio
siderando, divisio htvc revocctur ad priorem facla declarat, alia cst qua? opera
tur, alia
de causa per se, etpcr accidens; nam causa qu.e est principium piincipale operan
di, qua;
verc elliciens physice, solum dicitur dc causa solent dici cavsa principulis vt
qvod. eivt
per se; causa auteni, qua; moralitcr tantum guo; descriptio autem data convenil
ad sum
seu imputative causat, physice considerata, mum priori causa?, non vero posterio
ri. [mo
ulterius objici potest, quod non omni causre ut qitvd conveniat illa disciiptio,
sed soli causa; proxima> ct paiticulari, non vero universali el prima1. Ut enim
infeiius constabit, causa efficiensprineipalisin primam et secnndam, seu proxim
am et universalem dividitur, et utraque est causa principalis; imo principalior
est prima quam secunda, etlamen simpliciter et proprie non altribuitur ellcctus
prima\ sed secunda?; cum cnim homo ambulat, videt, aut intelligit, non dicitur D
eus ambulare, videre aut intelbgere, quamvis piincipalius elliciat motus illos q
uam bomo. Sed ha>c objectio non multum urget, nam revera possunt cticctus causar
um secundarum proprie et vere attribui prima>, quia ncque qui plantat est aliqui
d, neque qai rigat. sed qui incrcmentttm dat Deus. Unde, licet terra germinet he
rbam virentem, Deo tiimcn tribuitur, quod pruduc it fomumjameutis, ct herbam ser
vituli hominum, et quod ibrmet fcetum in utero, ac deuique quod oiunia opera nos
tra operetur, ut inferius lalius dicemus. Quod cigo illa.' denominationes vidcnd
i, etc, non tribuantur Deo, ideo est quia non sunt desuinpti- cx pura cllicienti
a, sed magis ex infurmatioue et receptionc motus aut actus effecti. Non enim dic
itur videre, qui utcunque facit visionem, sed qui ita facit, ut ea informetur; i
mo ab hac posteriori babitudine prascipue sumitur illa denominatio, adco ut si i
lla manere posset sine ellicientia, vel saltem sine elheientia principali, ad il
lam denominalionem sulliceret. Igitur non est dubium quin etiectus quoad puram e
lbcientiam omni principali causa.' opcranti ut quod, vereacproprie attribui poss
it.
8. A gentis absoluta dcnominatio an inslrumento tribuutur. Majorem dilbcultatem
ingerit, quia non videtur hoc proprium causse principalis, nam interdum attribui
tur instrumentali, ut patet exemplis tbeologicis; bomo enim.dicitur consecrare ,
absolvcre , etc, quamvis solum instrumentaliter boc faciat; et in physicis scme
n dicitur proprie disponere materiam, ct mediante illa dispositione gcncrationem
etlicere. Et ratio csse vidctur, quia Ula denominatio proprie tiibuitur supposi
to operanli, ct idco, si conlingat instrumentum esse suppositum aliquo modo per
se operans, illi etiam potest attribui actio. Etenim, si aqua propric et simplic
iter diciturcalefacere, etiamsi tantum sit causa per accidens, solum quia cst su
ppositum sustentans principiuin calefaciendi, quid mirum quod
liomini vel alteri supposito tribuatur actio, etiamsi solam vim iustrumentalcm o
perandi habcat? Sed ad hoc dici potest, hanc denominationem nunquam attribui cau
sa*. nisi ratione alicujus principalitatis (ut sic dicain) qnam in tali operalio
ne babet; ut homini attribuitur quod consecret vel absolvat, etc, quia in exerce
ndis actionibus exteinis, per quas illi effectus fiunt, operaturut cansaprincipa
lis, et quid illa cadem operalur ut dominus suarum actionum. Semen autem non dic
itur proprie generare, nee etiam proprie organizare aut dispouere mnteriam, nisi
in quantum propiia virtute potest aliquid pravium eflicere, in quo se gerit ut
agens principale. Denique aqua non dicitur persecalefacere, sed per accidens, ct
ideo non est ud rem, quia hic ngimus de attributionc per se. Et illn endem deno
minatio per accidens, fundanientum babet in eo quod aqua in ratione subsistentis
, et sustentantis priucipium calclaciendi se gerit ut pi incipale operans. Sic i
gitur, simpliciter loquendo, proprium est principalis causa-, quod ci tribuantur
actio cl effectus. Et potset hoc cum proportione accnmmodari agcnli quod, ct pr
incipio agendiqno, illi ut operanti, bnic ut principali rationi opcrandi. Et add
i eliam potest, causam principalem absolute dici de causa opcrante ul quod, de p
rincipio autem uonnisi reductive, et secundum quid; ideoque satis csse ut illi e
odcm modo accommodetur desciiplio. In hunc ergo modum sustineri potest illa dcfi
nitio, quamvis in ca non explicetur propiia ratio, ob quam causaj principali sim
plicittr tribuitur eliectus, cum tamen in co consistere videatur propria ratio c
ausa? principalis.
Secitndus modus. 9. Aliter ergo dici solet causa prineipalis illa, qu&3 propria
virtute influit in elleclum; vel aliter, qua; sullicientc virtnte intluit. sen q
ui« cum concursu sibi debito suHlciens est ad producendum cflectum. Nullo tanien e
s his mcdis videtur sullicienlcr declarari propria et aJopquata ratio hujus caus
a'- ^m propria virtutc influere in eftectum non solum principali causo; convenit
, sed ctiani instrumentali, prwsertim in naturalibusmstrumentis, quidquid sit de
aliis. Calor enun naturalis, qui est instrtimenturn ad comertendum aliinentum i
n suhstantiam ahti, »3" tuialem ct innatam vim habct ad illann achonem, et similit
er calor ignis, si cst natura e instiuuientum ad introducendam formuni substanti
alem ignis, propriaui et insitam virtutem habet ad illam actionem instrumentaria
m. Ncque cnim sine virtute proportionata agere polest, neque illam liabct cxtrin
secam aut advcntitiam ; ergo innatam et propiiam. Quod si dicatur habere quidem
virtutem, csse tamen instrumentariam, hoc est quod inquirimus, nempe quid illi d
csit ad rationem principnlis principii, cum ostensum sit propria virtute operari
; nequc enim necessaiium videtur, quod secundo loco adjiciebatur de virtute sull
iciente. Primo quidem, quia sicut solus calor non sufficit ad intioducendam form
am ignis, ita neque sola forma sine calore; ergo eadem ratione forma non eiit pr
incipium sufliciens. Deinde, quia causa principaHs dividenda est ulterius in tot
aiem et partialem, ct utraque distinguitur ab instrumentali; causa autem partial
isnon operatur virtute sulticienli; ergo non rccte in boc scparatur ab instrumen
tali. Praiterea, cum virtus causa? principalis dicitur debere esse sutliciens, a
ut intelligitur de sufficientia in onini genere aut ordine causaj sufficientis;
et hoc est falsum, alias nulla cnusa sccunda esset priucipalis, qiiia nulia cst
absolute sufiiciens. Imo nec causa prima, quando concurreret cum secunda, ageret
ut causa principalis, quia tunc non operatur, ut per sc sola sufficiens. Si ver
o intelligatur de sufficicnlia in suo genere, etiam causa instrumentalis est in
suo ordine sufficiens; ergo per hoc non satis declaratur propiia ratio causte pr
incipahs. Denique, quod additur de concursu debito, nibil amplius rem declarat,
tum quia nccessitas concursus non convenitomni causseprincipali. sed tantumsecun
dai; tum etiam quia concnrsus non tantum debetur causae principali, sed etiam in
strumentariai; cnlori enim debetur concursus et ad calefaciendum, et ad producen
dum ignem, si sit sufficiens calor ; nullo ergo ex lus modis videtur satis decla
rari ratio causa? principalis, ct ab instrumenlana distingui.
Tertius modus.
10. Propter ba;c potest esse alius dicendi modus, causam principalem eam esse, q
uoe proxime et per proprium influxum influit in effectum. seu iu formam constitu
cntem effectum. Quffi sententia melius declaratur, adjungendo simul ratioiiem in
strumentalis cauatf, et utriusquc diilerentinm. Cnusa enim instrumentalis erit i
lla, quaj sua actione non attingit immediate effectum seu formam, sed
aliquid prfpvium, ex quo talis forma rcsultat, quam pioxime et in se instrumentu
m non atlingit. Unde fit ut omnis causa inslrnmentalis sit principalis respectu
nlicujus effectus, illius, nimiium, qnem proxime ct per se attingit ; instrument
nlis vero sit respectu alterius, qui inde resultnt. Excmplis declnratur primo in
artificiaJibus, nam serra, verbi gratia, est instrumentum ad fale artificium fa
ciendum, quod instrumentum proxime solum efficit ineisionem, impellendo, et loco
movendo partes intermedias, et ad hunc effcctum poiius comparatur ut causa piin
cipalis : inde vero resultat forma artificialis, ad quam comparatur ut instrumcn
talis causn, quia illam non attingit immediate propria actione, sed solum rnsult
at ex prioii effectu. Deinde in nnluralibus calor ignis est instrumentum ad form
am ignis, quia immediatc attingit cnlorem respectu cujns sc habet ut causa princ
ipalis; inde vero resultat forma substantialis, quam immediate non attingit, jux
ta probabilem sententiam Scofi, et aliorum. Dcnique in supernaturalibus, juxta P
aIudani, Capreoli, et aliorum opinionem, sacramenta dicuntur inslrumenta gratio?
, quia non ipsam, scd aliquid pravium ad ipsam attinguut. Unde non immerito hic
modus dicendi tribui potest his auctoribus in secundo et terlio exemplo citatis,
quibus non parum favere videtur D. Thomas, 1 p., q. *.">, a. f>, dicens, quod c
aasa secunda inslrumentalis non participat actionem causas superioris, nisi in q
uantumper aliquidsibi proprium dispositive operatur ad elfectuin piincipalis age
ntis. Et ratio rcddi potest, quia concursus instrumcnti semper est imporfectus,
et idco non pertinet ad ipsum, ut immediate attingat inductionem ejus formaj, ad
quam est instrumentum, sed solum ut ad ipsam efficiendo pneparet. Unde e conver
so omnis causa,qu;e immediatc attingit formam, erit principalis et non instrumen
talis.
\\. Jnslrumenta altingunt formam intcntam al agentc principali. Hffic vero sente
ntia probari non potcst, quia imprimis falsum cst causnm instrumentalem ut instr
umentalem nunquam attingere immediate et in se formam intentam a principali agen
te; quod patet primo contraria inductione. Nam in supernaturalibus sacramenta su
nt instrumenta nd clliciendam grafiam, ipsam in se attingendo, et similiterChris
tus pcr actioncs sua3 humnnitatis attingebat iinmediate opera supernatnralia, de
quibus. djctum est late in 1 et 3 tom. tertife partis. Rursus in naturalibus pr
obabilius esl, accidentia ut instrumenta substantiarum attingere iinmediate educ
tionem form.v. substantinlis. Est etiam probabilis opinio, phantasma instrumenta
liter attingere productionem speciei intelligibilis, ct tanien non attingit aliq
uid prrevium , sed immediate ipsam speciem in se. Denique in instrumentis artis
aliquando videtur per formam instrumenti proxime attingi forma effectus, ut cum
sigillo imprimitur cerai aut moneUe similis figura, quamvis tunc etiam rcvera no
n per se tiat figura, scd Ubi, quidquid Scotus infra citandus significet. Igilur
generalius dieitur, verum quidem essc ha?c instramenta per se non attingere fig
uram scu formam artificialem , tamen id non cst quia instrumentaliter concurrunt
, sed quia illa forma non est aliter per se producibilis. Undc neque ipsum agens
principale illam alitcr inducit; nam per se solum facit terminum localem motion
is, qui est aiiquod Ubi, et quia illam motionem ettieit certo modo et ordine, in
de resultat talis figura; ergo in ea actionc non possunt a£*ens principale et inst
rumentale distingui in attingendo mediate vel immediatc. Imo, si consideremus te
rminum per se productum, qui est Ubi, immediatius videtnr instrumentum illum atl
ingere , quia pictor non movet colorem. nisi medio penicillo, et sic de aliis. U
ltima vero forma seu figura non alia actione per se attingitur, sed cx priori te
rmino resultat.
12. Prseterea declaratur ratione, quia tribus modis intelligi potest instrumentu
m concurrere ad elTectum principalis agcntis , scilicet, vel tantum remote, atti
ngendo scilicet aliquid prrevium, vel tantum proxime, nempe attingendo immediate
formam intcntam a principali agente, vel simul utroque modo; sed ratio instrume
nti non limitatur ad priorcm modum, esto interdum ita possit concurrere; ergo no
n recte in eo modo attingendi, distinguitur instrumentale agons a principali. Mi
nor satis declarata est exemplis addnctis. Et ratio rcddi potcsl, quia etsi inst
rumentalis concursus sit inferioris rationis, tamen, quia instrumentum non attin
git per se solum, scd ut adjutum et confortatum a principali agenle, ideo nulla
est repugnantia quod instrumentum immediate attingat effectum principalis agenti
s. Undc D. Thomns, 3 p., q. 77, a. 3, »(13, et q. 79, a. 2, ad 3, dicit: Nihil pro
ldbet musam instrumentalem producerepotiorem effectum, et ultra suam speciem. Ex
qua
ratione solutum manet fundamentum contraiirc sententice; nequc D. Tbomas in alio
loco nobis repugnat, sed potius huic sententia; favet; non cnim ait instrumeutu
m tantum dispositivc concurrere ad effcetum principalis agentis, scd non partici
parc actionem principalis agentis, nisi media actione propria. Unde Thomistai co
lligunt, omne instrumentum duas babere actiones: unam , qua agit aliquid piopriu
m, in qua non complctc exercet offieium instrumenti; aliam proprie insirumentale
m, qua immediate influit in elfectum principalisagentis. Quasactionessemper csse
realiter distinctns conlendit Ferrarien., 2 cont. Gcnt., cap. 21. Cajetanus ver
o, I p., q. 45, art. 5, rectius dicit hoc non esse necessarium , nam interdum es
t unica tantnm actio, in qua scrundum rationem vel accommodationem distinguimus
aliquid, quod instrumpntum cx pmpriis potest attingcre, et aliquid qnod attingit
ut instrumentum. Ambo autem conveniuut in hoc, quod ad rcm prfcsentem spcctat,
ncmpe instrnmentum ut tale est, et per actionem quam ut instrumentnm exercet, at
tingcre immediate et per se effectum prindpalis agentis. quantum attingibilis es
t, seu per se producibilis. Et revera vix aliter salvatur ratio inslrumenti natu
ralis, nisi impropric et per denominationem extiinsecam, ut infcrius declarabo.
Et in hanc sentcntiam inclinat etiam Scot., in 4, d. 1, quffst. 1.
Quarla expositio causm principalis et instrumentalis.
13. Quartus modus dicendi esse potest, instramentalem cansam eam esse quw solum
agit ut mota nb alio; e contrnrio vero principalem causam esse, qna? per se et s
ine molione alterius vim habet operandi. Qu* explicatio sfirupta videtur cx bis
qna; in instrumentis artis experimur; illa enim nobis notiorasunt, et in eis non
alius cst operandi modus. Unde D. Thomas, 2 cont. G»nt., cnp. 21, ratione quarta,
nit instriunentum nun- t quam adhiberi ad causandum aliquid nisi pcr viam motus
, nam de rationc instrumcnti e?t quod sit movens motum; et ratione quinta, ait i
nstrumentura esse medium inter causam principalcm et effectum, ila ut efBcacia p
rincipalis agcntis perveniat ad effectum, media motione instramenti. Ex quo infe
runt nliqui, exlreme dissidentes a tertio modosupra tiacfcito, qnando simul conc
urrant causa principalis et iustrumentnlis, immcdiatius attingi
« IndietroContinue »
- Page 49 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
test illi esse connaturalc, esse extra subjectum.
15. Dixi etiam, si per propriam actionem fiat, ut cxcluderem formas accidentales
, quee concreantur vel congenerantur cum suis subjectis, de quibus, vel quoad re
m ipsain, vel saltcm quoad modum loquendi, peculiaris est ratio. Duobus eniiu mo
dis contingit accidentalem formam coniproduci per subjecti productionem. Primus
est per solam concomitantiam in duratione , tamen per propriam actionem omnino d
iversam ab actione, qua producitur subjectnm, absque naturaii resultantia unius
ab alia, quo modo dicitur concreata gratia Angelis, vel lnmen aeri, si in eodcm
instante, in quo creatur, illuminetur, et tunc actio productiva formae accidenta
lis quoad "rem ipsam vera est eductio omnino ejusdem rationis cum illa qua; fit
posterius tempore, ut a fortiori constat ex dictis supra de eductione forma; sub
stantialis. Quoad modum autem loquendi accipit aliam denominationem extrinsccam
, propter concomitantiam actionum, ut declaratum est. Secundus modus comproducti
onis formaj accidentalis subjecto est propter naturalcm resultantiam, qualis est
inlcr proprietatem intrinsecam et substantialem formam seu essenliam. Et tunc p
roprius dicitur forma accidentalis comproduci ad productioncm sui subjccti; sicu
t autem illa comproductio non fit sinc aliquali activitate essentife in propriet
atem suam, ita non fit sine aliquali eductione cjusdem proprietatis a potcntia s
ubjccti in quo recipitur, quia illa activitas pra;cise considerata ut condistinc
ta a productione ipsius substantia1, esscntialiter pcndct a subjeclo in gencre c
ausa; materialis. At vero sicut illa activilas non ccnsetur propria et per se ac
tio, quia natura sua conscquitur ct resultal a termino alterius actionis, et lii
c est modus proprius ct connaturalis talis activitatis, ita illa non ccnsetur pr
opria eduetio; quia pcr cductionem absolute dictam intclligimus actionem, quaj p
er se primo tendit ad agendum aliquid ex piwsupposito subjecto; quffi etiam diff
ereutia magis ad modiini loquendi quam adrem spectat, ut apcrtius constabit ex i
nfra dicendis de causa eiiiciente.
16. Quivis modus accdentalis cvjusvis conditionis cducilur dc potcntia suljecti.
Tertio colligitur ex dictis omnem moduin accidentaleni, sive natuialem, sivc su
pernaturalem, sicnt participal rationem forunu, ita fieri pcr cductioncm, maxime
si per propriam actionem
fiat. Hoc patet in genere loqueudo, quia talis modus essentialiter pendet in fie
ri et in esse a subjecto, adeo ut nec per potentiam Dei absolutam possit extra s
ubjectum fieri, in quo excedit accidentalem entitatem, ut supra ostensum est, qu
o fit ut nunquam possit fieri per propriam creationem; quare si per se fit, pcr
modum eductionis fieri necesse est. Et hoc maxime patet in prsedicameuto Ubi, qu
od consisiit in modo quodam accidentali, et ad illud est per se motus localis, u
t constat cx communi doctrina in 1 Pliysicorum; illa autem molio cum ab agente n
aturali fiat, per modum eductionis lit, nam ex prsesupposito subjecto, et cum in
trinseca dependenlia ab illo eflicitur. Diximusautem supra, hos modos imperfecte
participare rationem formee , et ideo imperfecte etiam participant rationem edu
ctionis, non quidem ex parte dependentia; materia;, qua; potius est maxima, sed
ex partc rei educta», qua; est imperfecta forma. Ex quo licet colligere, illos mod
os, qui non induunt propriam rationem formarum, nonnisi impropriissime dici poss
e educi; ut, verbi gratia , motus localis uon tam proprie dicetur educi de poten
tia subjecti sicut terminus ejus , quia motus non est propria forma subjecti, se
d via ad formam. Et ideo non proprie educitur, sed est ipsa eductio. At vero sic
ut actio non proprie fit, ita neque eductio educitur, nisi lato modo loqucndo di
catifr scipsa educi, sicut actio dicitur seipsa fieri. Atque idem ferejudicium e
st de modis accidentalibus, qui non per se fiunt, sed resultant positis aliis ;
quales sunt relationes resultantes positis fundamcnto et terniino , si supponamu
s hujusraodi relationes csse modos ex natura rei distinctos a suo fundamento; na
m co modo quo fiunt, dependenter a subjecto fiunt, atque ita educuntur de potent
ia ejus; tamen , quia non pcr propriam actionem fiunt, sed solum resultant, ideo
non est illa proprie eductio, sed proprio nomine appellatur resultantia.
Expeditur dubium de /brmis artificialibus.
17. Denique iiinc expeditur frequens dubium de formis artificialibus, an educant
ur de potentia subjccti. Quidam enim absolute negant, quia subjectum harum forma
rum non cst in potentia naturali ad illas, sed obedientiali respectu artis humau
a?. Ha;c tamen ratio parum obstat, quia jam ostensum est verc educi formam de po
tentia obedientiali. Secundo, quia illa potentia obedientiaUs non est cxtra lati
tudinempotenlteriatur.ilis^id est, gnffi ab agente ordinis naturalis reduci pote
st in actum. sivc tnlis actns sit naluralitcr debilus tali potcntia?, sive non.
Undc, quando homo eflicit talcm formam , revera cllicit illam per virtutem motiv
am naturalem , quamvis eam movcat per voluntatcm, ct dirigat per artcm. Quare in
terdum contingit simtlem formam vel figuram ab agcnte naturali fieri casu scu ex
concursu plurium causarum. Tcrtio, quia alias in motu lapidis sursum projecti a
b hominc, Ubi, ad quocl tcrminatur, non cduceretur dc potcntia snbjecti, quia et
iam lapis dici potest esse tantum in potentia obedientiali respectu talis motus;
imo quodammodo est minor illa potentia, quia motus ille violentus est; conscqne
ns autem est falsum, quia frigefactio aquae, ctiamsi sit violenta , fit pcr cduc
tionem; quamvis enim repugnct formae, cx parte matcria; cst natur.tlis capacilas
; sic autem est in lapide respectn lnotus sursum. Qnod autem ille motus imprimat
ur ab agenlc libcro vel naturali, nil rcfert ad eductioncm.
48. Quapropter alii absolutc doccnt formas artificiales cduci de potentia subjcc
ti propter rationes dictas. Ego vero ccnsco idcm esse judicium de his formis, qu
od de aliis modis qui per resultantiam fiunt; nam hae formae artificiales solum
sunt modi quidam accidentales, ut supra dicrum est, et ad illas non est per se a
ctio physica; quamvis cnim intentio artificis ad illas per se tendat, ct idco ta
li modo dirigat pcr artcm actionem suam, ut formam intenlam indncat, tamcn actio
ipsa, pcr quam cxcquitur intentionem suam, non terminatur per so et immediate a
d talem formam, scd ad aliquem alium modum, cx quo talis forma rcsultat. Semper
enim ha^ formcc fiunt per motionem localem , qua? proximc tcrminatur ad Ubi, et
indc rcsultant variae figurw artefactorum, vcl per incisionem et divisionem pait
ium, vcl per eompositionem, et ordinatum situm earum, et idco in elfcctione haru
m formarum non est propria eductio, scd qualis in naturali resultantia esse pote
st. Hinc vero colligo, hoc non esse proprium haram formarum, eo quodperartem lia
nt, sed commune est omnibus figuris, ctiamsi prr actioncm mcrc naturalcm etiicia
ntur; semper enim fiunt pcr solam resultantiam, vcl ad productioncm, vcl ad rarc
f.ictionem, dcnsationem aut situationem quanlitatis.
DISPUTATIO XVII.
I)£ CAUSA EFFICIENTI IN COHMLNI.
Post considerationein mateiialis et formalis causa1, quai intrinsecae sunt, dice
ndum sequitur de causis extrinsecis, quas suul finalis et eUiciens; intcr quas l
icct finalis ccnseatur prior et nobilior, tamen clUcicntis causalilas est nobis
notior, et ideo de illa dicendum prius est. Non est autem necessariuni quarcrc a
n huec causa sit, tum quia boc satis probatum est supra, Iractundo dc numero cau
sarum; tum etiain quia uiliil est evidentius et nolius experientia; nam transmut
ati mes et generatioues, quas experimur, iieri non possunt nif;i ab aliquo eUici
cnle, quod sit causa et tiansmutationis, et cHcctus; nibil enim potest seipsum d
e non esse ad esse transferre. Supposito igitur in rerum natura hoc genere causa
;, videndum cst quid sit, et in quo consistat causalitas ejus, et quid requirat
ut causarc valeat. Quia vcro in boc geneie uiulta? sunt causarum species ac modi
, idco prius in communi declarabimus quid sit ba;c causa, et quot me.nibra sub s
e contineat, quidque omnibus illis commune sit. Postea vero dc singidis causarum
elHcientium spccicbus, ct variis earum causandi modis sigillatim dissercmus, qu
antum pro hnjus materiaj compleiuento cxpedii* censebimus.
SECTIO I.
Quid causa efpciens sit.
\. Definitio Aristotclica. Qtwd in ea genus. Aristoteles, 5 Metaph., cap. S, et
2 Physicor., c. 3, causam cUitientem in communi definit, dicens esse id, undc pr
imum priiicii ium est mutnlionis aut quietis. Qua' definitio multa interpretatio
nc ct additione indiget, ut ad vernm sensum reducatur, ita ut onmem causam clHci
cntem comprchcndat, ct ejus propriam causalitatem declaret. Nam impriinis nihil
iii ea esse udetur, quod loco gcueris constituatur, nam illa pai ticula itndc qu
ani solam Aristotelcs ponit, ct improprie ponitur Ioco gcncris, ct valdc a-quivo
ca est; nam ct tempus et locus dici potest essc id unde incipit motus. Quare sub
inlellip;cn(luni vidctur loco generis, prindplam pcr se; ne autctn vidcatur comm
itti nugatio , diceudo causam cfficicntcm csse principium pcr se, undc cst primu
m principium motus, dicendum erit, causam efficientem esse principium per se, a
quo primo est, aut fit mutatio ; atque ita fit ut deseriptio Aristotelis virtute
contineat hoc gcnus, pcr quod potest causa elHcieus definiri.
2. Qualiler ad solmn definitum adaptelur. Scd tnnc oritur secunda difiicultas, q
uia dcfinitio sic exposita etiam convenit aliis causis, nam materia in suo gencr
c cst principium per se mutationis et quictis. Nec satis est si dicatur cxcludi
per illam particulam primo, quia, licet pcr illam particulam possit cxcludi caus
a formalis (nam revcra illa non estprimum principiummutationis, sed potius estte
rminus ejns, propter quod dicebamus in superioribus, formarn non esse proprie ca
usam generationis, sed rei genitae), tamen causa matcrialis non cxcluditur per i
llam particulam, quia in suo genere seque primo concurrit ad mulationem cum caus
a efflcicnti, et ideo ctiam illa est principium per se, unde primo incipit mutat
io. Dicet fortasse aliquis, quamvis respectu alicujus cffectionis materia simul
canset mutationem cum ctHcienti, ta-» men, absolute comparando cai:snm materialem
et efficientem, lianc esse priore.ni, quia oportet ut ipsa materia prius fiat qu
am causet. Scd hoc nihil ad pra>sens rcfert, quia illa antecessio est rcmota, et
respcctu alterius actionis, cujus Aristotelcs non mcminit, nec satis constat an
illam cognoverit. Unde cst quasi per accidens respcctu concursus materia; et el
licientis ad naturalem mutationem. Non ergo id satis est ad excludendam causalit
aleni materite, alias etiam causa secunda cfficiens excluderetur, quia non cst p
rima simpliciterrespectu effectionis, cum necesse sit illam prius cftici. Duo er
go dici possunt: nnum est, quod, licet sccilndum rem naturalis mutatio simul sit
a causa efficienti et materiali, tarnen secundum rationem prior est intluxus ca
usa; efficicntis, quam matcrialis, undc, sccundum pra-cisas rationes formales lo
qucndo, passio est ab actione, et non e converso, idcoque vera est ac propria ha
;c causalis locutio, quia agens ugit, materiarecipit. E contrario vero non propr
ic dicetur agens agcre, quia matcria recipit. Sic igitur dicitur cfficiens esse
piimum in iatione causandi comparatione materia;. Deinde dicitur materiam exclud
i per illam particulam unde. Nam in rigore significat habitudinem ad principium
extrinsecum; matcria enim est causa mutationis, quia illam in se intrinsece reci
pit, ct in se sustentat; agens vcro est principium actionis seu mutationis, solu
m quia ab illo
manat, ct ad illud dicit essenlialem habitudinem, ut ad principinm cxtrinsccum a
quo pendet; et hrec propria ratio et habitudo dcclaratur per illam particulam,i
mde, qure sequivalet particula; a quo, qure proprie tribuitur efficienti; nam ma
teriale principium potius est ex quo. Unde, majoris claritalis gratia, dici poss
etcausa cfficicns csseprincipium pcr sc extrinsecum, a quo primo est mutatio.
3. Quomodo ab illa finis excludatur. Sed tunc occurrit tertia difficultas. quia d
efinitio sic declarata potius convenit cansa; finali quam efficicnti; est enim f
inis principium pcr sc et extrinsecum, et est prius in causando quam efficicns;
nam efficiens non agit nisi motum a fine, et ideo causa finalis solct dici prima
inter omnes causas. Sed quia inlluxus causae finalis valdc obscurus est, maxime
respectu pliysicce ct rcalis mutationis , idco breviter dicitur, etsi ordine in
tentionis causa finalis prior sit, tamen in executione efficientem causam esse p
rimam; imo illam solam esse qure per sc et extiinsece rcaliter inlhiit seumovet.
Et hoc modo intclligenda est pra> dicta definitio, quod illa particula, nnde, v
cl a qno, satis declarat. Est enim finis principium, vel causa proptcr quam fit,
vel in quam tendit mutatio, non tamen proprie dicitur principium a quo, vel und
e primo manat actio, sed hoc propriissime dicitur de causa cfficienti.
4. PrimcB causa? et secundis an illa definitio' contenial. At vero occurrit stat
im quarta difficultas, quia illa definitio non compleclitur omncm causam cfficie
ntem. Hinc enim videtur convenire soli causa; prima;, quia sola illa est nnde pr
imo incipit omnis mutatio, vcl ad summum convenit causa; principali, non vero in
strumentali, vel facultati, qure est proximum principium agcndi, nam instrumentu
m non agit nisi motum, seu in virtute prioris agenlis, et ideo non potest dici i
nstrumcntum esse id unde primo est motus. Aliuiidc autcm videtur illa definitio
non convcnire prima; causa; efticicnti sccundum priniam ac potissimam efficienti
am cjus, qua; est per creationcm; quia creatio non cst mutatio. Ad priurem parte
m dicendum est, illaiu particulam, vnde primo incipil molws, non esse intelligen
dam de primo principio simpliciter, id cst omniuo independcnte, et quod nullam h
abet priorem causam, alioqui, ut argumcntum concludit, taiitum primo motori seu
efiicienti definilio conveniret; scd inljjlligendam esse de primo principio in t
ali ordine, aut genere causandi. Unde causa secunda dicitur primum principium, u
nde est motus, quia in gcnere causa? proximaj ab illa primo oritur motus, et ita
Aristoteles ponit cxemplum in patre respcctu filii. Aliqui vero existimant cuui
Alexandro Aphrodisceo, per illam particulam excludi causas instrumentales, quia
non sunt proprie causa;. Sed, cum Aristoteles ponat exemplum in causa consilian
te, qua; videtur magis impropria, et universaliter concludat, omni efficienti ve
l transmutanti convenire definitionem, potius dicendum videtur omnes modos causa
rum cfficientium comprebendisse, ut Scotus notavit, et unamquamque causam in suo
ordine haberc rationem principii, a quo primum est actio, vel ut a principali p
rincipio, vel ut ab instrumenlali, vel ut a perficiente et exequente, vel ut a c
onsulente aut adjuvante. llla ergoparlicula, j>n'/»o, solum atldita est,vel ad exc
ludendas causas omnino per accidens, quae nullo modoproprie intluuntinactionem;
vel ad denotandum proprium modum causandi efGcientiscausa;, et distinguendam ill
am a ma'eriali et formali, quee non ita sunt prima; sicut efficicns, ut supra de
claratum est. Ad postcriorem partem, si Aristotelis mentem inspiciamus, videtur
quidem solum definivisse causam efficientem naturalem, quae semper agit per motu
m vel mutationem; in sccundo enim Pbysicorum tantum de causis naturalibus Aristo
telcs disputabat, et tamen in 5 Metapli. nibil omnino addidit aut definitioni, a
ut doctrina; de causa efficienti. Utroque tamen loco insinuavit, servata proport
ione, possc definitionem cxtendi ad omnem efficientem causam. Unde ponens exempl
a, dixit: Ut is qui cotisulit, et paler filii, et uno nomine id quod efficil, ej
us quod fit, et quod immutat, ejus quod immutatur. Si ergo loco illius vocis, mv
.tationis, vel quietis, ponamus vocem actionis, comprehcndet definitio omnem eff
icientem causam, etiam primam ut creantcm, quia, ut infra videbimus, etiam creat
io actio est, quamvis non sit mutatio.
5. Qn-aliter in illa non sit inclusum definitum. Nascitur vero inde alia ditficu
ltas, quia videtur hoc modo definitum poni quodammodo in definitione; erit cnim
causa efficiens, juxta expositionem datam, principium per se, a quo primo est ac
tio; ajquc autem obscurum est quid sit actio; imo fere est idem, et cadem exposi
tione indiget, nnm actio et effectio idem sunt; uiulecfficiens vel agens, ab act
ione dicilur; definire ergo efficiens
per actionem, cst idem per idem, vel obscurum pcr obscurius declarare. Adde, cau
saui per effectum defiiiiendam esse, cum sint correlativa; actionem autem non es
se effectum causa; efficientis, sed rationcm causandi, ut infra dicain. Diccndmn
tauien est, cum actio comparetur ad agens per moduin forina; , non male ratione
m agentis per ordinein ad actionem declarari; at Aristoteles usus est noinine mu
talionis, quia nobis est notior, ut per illain intelligamus in unaquaque re eman
ationem seu dependenliain ab illo principio, a quo esse recipit. Unde, quamvis p
ropria ratio actionis et distinctio ejus ab agente et ab effectu, obscurior sit,
ut postea videbimus, in prresenti tamen satis est per actioneui intelligere ema
nationem ac dependentiam effectus a sua causa extriuseca, a qua esse recipit: na
m hoc modo, confuse et gencratim loquendo, notissimum cst dari iu effectu depend
entiam, seu emanationem a suo principio.quidquid illa dependenliavelemanatio sit
.
6. Quocirca, quamvis actio non sil effectus ngentis, tamen, quia est via adeffee
tum, seu dependentia effectus ab agente, satis in ipsa actione comprehenditur ve
l indicatur effectus. Perinde enim est dicere efficientem causam esse primum pri
ncipium unde cst actio, ac dicere unde est etfectus, media actione, seu esse pri
ncipium [a quo effectus protluit seu pendet per actionem. In quo recte eliam sig
nificatur differentia inter hanc causam et alias, nam maleria et forraa, per se
loqucndo, uon causant media actione, sed per formalem et intiinsccam unioncm; fi
nis vero solum causat per metaphoricam molionem, quatenus finis est; at efticien
s causat pcr propriam actionem ab illo dimanantem. Et in hoc etiam ineluditur, h
nnc causaui non dare effectui suum ac proprium fonnale esse, sed aliud ab eo man
ans, media actione, in quo differt ha?c causa a formali et materiali, quod ha?.
causant suum effcctum dando illi suam propriam enlitatem, ct ideo causa; intrins
eca; appellanlur; causa vero efficiens est extrinseca, id est, non communicans e
ffcctui suum proprium, et (ut ita dicam) individuum esse, sed aliud rcaliter pro
fluens et mnnnns a tali causa, media actione. Ex his ergo satis constat tum defi
nitio Aristotclis, tum rcs ipsa, quid, videlicet, causa efficicns sit ; et in qu
o ab aliis gcneribus causarum distingnatur: quae omuia exactius intelligentur, d
eelarando singula, quai nd hanc causalitatem concurrunt ac necessaria sunt.
SECTIO 11.
Quotuplcx sit causa efficiens.
4. Quoniam hoc nomen cattsw efficientis latissime patet, et impropriissime ac pe
r imperfectam quamdam analogiam multis rebus tribuitur, aliis vero licettrihuatu
r proprie, tamen secundum varios causandi modos, ideo, piiusquaiu ulterius procc
damns, ncccssc est varias hujus causee divisiones prsRmittere, ad quas intellige
ndas opus est pree oculis habere definitionem datam; nam juxta diversum modum pa
rticipandi illam, erit dilferentia in causis.
Catisa per se efficiens et per accidens. 2. Varii modi causarum per dccidens. Pr
ima ergo divisio causre efficientis constitui potest in per se, et per accidens;
quam tradidit Aristoteles in citatis locis. Causa per se est illa a qua directe
pendet effectus secnndum illud proprium essc quod habet, in quantum eifectus es
t, quo modo (ait Aristoteles) statuarius est causa statuee; et quia hsec sola es
t proprie et simpliciter causa, fere de sola illa futura est tota disputatio seq
uens. Causa autem per accidens, cum non sit vera causa, sed per quamdam habitudi
nem vel similitudincm aut conjunctionem cum causa sic appelletur, non potest com
modeuna communi descriptione definiri. sed variis modis dicitur. Aliquando enim
dicitur causa per acdens ex parte causa?, aliquando vero ex parte eflectus. Ex p
arte caus<e id dicitur per accidens causarc, quod per accidens conjunctum cst pr
incipio per se causandi, quod interdum est ipsum subjectum formae, qua? est prin
cipium agendi, et hoc modo aqua dicitur calefacere per accidens, quia accidit aq
ua? quod sit calida, et consequenter quod calefaciat. Et hocmodo (ait Aristot.)
Polycletns est causa stature. Interdum vero est alia forma per accidens alteri c
onjuncta in eodem subjecto, per accidens (inquam) quod attinet ad vim etiiciendi
, quidquid sit, an alia ratione necessario conjungantur. Et hoc modo musicus per
accidens scribit, et album calefacit, etc. Addit vero Aristoteles hunc posterio
rem modum esse magis improprium seu magis remotum. quam priorem, quia forma conc
omitans nihil omnino confert ad effectum alterius; subjectum autem form;»1, cum sa
ltem ipsam formam in se sustineat, aliquid conferre videtur. Addit praeterea pos
se has causas per acxxv.
cidens, tam in particulari quam in conrnuni, id est, in specie, seu genere, assi
gnnri, ut, ffoc albitm, aut, Album caleficit. Item posse simpliciter vel composi
te explicari, ut Musicus wdificat, vel Polycletus musicm wdificat. Sed hsec magi
s pertinent ad modum prtedicandi quam causandi, et cum sint per accidens, in inf
mitum possunt multiplicari juxta varios modos concipiendi et loquendi.
3. Du.bio satisfit. Solum potest quis dubitare, cum aciiones per se sint supposi
torum, cur dicat Aristoteles actionem per accidens tribui supposito formee. Iles
pondeo primum actionem per se essc a sdpposito, quatenus affectum est tali forma
, non vero necessario secundum se, et ita calidum per se calefncit, non vero aqu
a. Addo vero deinde tunc actionem per accidens tribui supposito, quando vis agen
di per accidens etiam illt inest, ut in exemplo dicto, quia tunc in ipso supposi
to nude sumplo, nullo modo continetur vis agendi, et ita omnino per accidens ill
i conjungitur actio. At vero si vis agendi pcr se insil supposito, etiam si supp
ositum ipsum nude proferatur, non dicetur causa per accidens, scd per se actioni
s, et ita censeo has esse per se : Sol illuminat, ignis calefacit, juxta quartum
modum dicendi per se, ex 4 Poster., c. 4, quia ignis radicaliter et virtute inc
ludit propriam rationem calefaciendi. Dices: ergo heec est per se : ffomo facit
statuam, quod est contra Aristotelem. Respondent aliqui illam propositionem non
esse per se, quia non est necessaria, sed contingens. At hoc nihil refert ad cau
snlitatem per se, seu (quod idem est) ad quartum modum dicendi per se; nam etiam
hae propositiones non sunt necessarise : Musicus canit, Calidum calefacit, et t
amen sunt per se quarto modo. Unde quod ad causalitatem attinet, ego censeo has
esse per se : Animal se movet, ffomo ratiocinatttr, loquitur, etc.; illa vero :
ffomo facit statuam, mngis cst per accidens, quia etsi ars illa non possit esse,
nisi in homine (intelligentias omitto), tamen simpliciter accidit homini, unde
homo simpliciter dictus non includit artem illam, nisi in potentia valde remota.
4. Causa per accidens ex parte effectus, qum. Solet etiam interdum assignari cau
sa per accidcns cx parte effectus, id est, respectu ejus, quod nccidit effectui
per se, atque hoc modo ipsamet causa per se alicujus effectus est causa per acci
dens ejus quod conjungitur etlectui per se, quomodo motus est cau
42
« IndietroContinue »
- Page 50 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
dorum substantialiuin et accidentalium. Et hac ratione neque unio anima1 rationa
lis, verbi gratia, dici potcst forma, quia ncc substantialis, nequc accidentalis
dici possci. Item neque unio humanitatis adVerbum, nec propria subsistcntia vere
dici potest forma, ut infra ostendemus. Sic ergo neque inha-rentia accidenlalis
foima? dici potest forma, neque accidens distinctum, si proprie loquamur, sed m
odus accidentis. Conclusio ergo posita intelligenda est de prioribus accidentibu
s; illa enim tanttim, proprie et absolute loquendo, accidentia seu formse accide
ntales dicenda sunt. Uenique dici potest argumeuto illo recte ostendi hos modos,
in universum loquendo, imperfectam causalitatem formalem participare, babereque
alium peculiarem atliciendi modum , ad causam formalem pertinentem.
Extrinsecus adjacentes formce aiit denominantes nil causant.
24. Dico tertio : accidentia impropria, quw solum cxtrinsecus denominant aut adj
acent, non exercent veram causalitatem formalem, sed solum sccundum quamdam prop
ortionem, denominationem ejus participant. Probatur inductione, nam actio non es
t forma agentis, quia non afficit illud, nec dat illi aliquod esse, neque cum il
lo componit aliquid vere unum. Idem est de visione, verbi gratia, respectu objec
ti, quod visum dcnominat; quis enim dicat visionem esse formam rei visee? ldem e
st de indumento rcspcctu bominis vestiti, ct de superficie circumdante ac contin
ente, respectu rei contenta>, et de omnibus similibus. Quorum oinnium ratio est,
quia hsec omnia nullum esse reale conferunt illis rebus quas extrinsece denomin
ant; ergo non sunt vera; formaj reales, cum forma sit quae dat esse. Item quia h
aec omnia non hafcent veram et realem unionem ad res quas denominant; forma aute
m non causat nisi media unione, sive sit distincta a forma, sive non : seclusa e
nim unione physica, non est compositum vere unum; ubi autem non est propria comp
ositio, ex qua resultet compositum , quod sit unum aliqua physica unilate, non p
otest intercedere vera et physica causalitas formalis. Tandem causalitas formali
s et materialis sunt quasi correlativte, nam sibi invicem correspondent; sed in
his rebus qua? extrinsece denominantur ab aliis, non intercedit vera causalitas
materialis; nequc enim agens dici potest causa materiahs actionis, et
sic de aliis; ergo neque res sic denominantes extrinsece sunt verre formse. Cuju
s etiam signum est, quod Deus denominatur agens vel creator, ab actione vel rela
tione, qua; est in creatura, ct tamen nemodixerit talem actioncm comparari ad De
um, ut veram forinam ejus. Seclusa autem ab his rebus causalitate formali vera a
c physica, nihil in eis relinqui potest ob quod vocentur ahquo modo extrinseca;
forma?, nisi proportio aliqua, qua; in hoc consistit, quod hujusmodi res dicunt
aliquas babiludincs ad ahas res quas denominant, in quibus se gerunt ad modum ul
timi termini vel actus, et ideo denominare videntur ad modum formarum. Atque ita
explicata manet et confimiata conclusio quoad utramquc partem. Quomodo autem ha
ec vere dicanlur constituere aliqua prredicamenta accidentium, vel aliquas speci
es eorum, declarandum erit infra, cum de singulis rationibus prajdicamentalibus
disseremus; quomodo item in his denominationibus soleant quaedam entia rationis
fundari, in propria disputatione dicemus; et ideo nulla superest circa hoc dilli
cultas hoc loco tractanda.
SfcXTIO II.
Utrum omnis fonna accidentalis educatur de po~ tentia subjecti.
\. Ex omnibus qucestionibus quas de forma substanliali tractavimus, sola hsec su
perest circa accidentalem formam, quae peculiarem declarationem requirat; nam, s
i attente considerentur qua; in superiori sectione dicta sunt, ibi comprehcndimu
s omnia quas ad rationem physica; forma; spectant; qua; vero pertinent ad ration
em forma; metaphysicje, ex sectione ultima pra^cedentis disputationis sumi possu
nt. Nam in ultima ejus parte ostendimus genera et differentias eadem ratione ct
proportione in accidentibus reperiri.
Sensus qucestionis explicatur, certa ab incertis separando.
2. Denominationes extrinsecw non educuntw de potentia subjecti. Igitur, ut in pr
a?senti dubitationc separemus certa ab incertis, supponenda est trimembris illa
divisio pra;cedenti sectione proposita, de entitate propria forma; accidentalis,
de raodo accidcntali, et de accidente solum extrinsecus denominante. Et de hoc
quidem tertio membro nihil dicere oportet, nam certum est ha?c omnia praedicata,
quse extrinsecus alia denominant, non educi de potentiu earum rerum, qute ab ei
s denominantur extrinsccus, cum in illis non sint ut in subjecto, et ab eis vel
simpliciter non pendeant, ut indumentum ab homine, et superficies continens a re
contenta; vel si pendent, non est in genere causae materialis, sed vel etlicien
tis, ut actio ab agente, vel objectivae, ut visio ab objecto. Est igitur adverte
ndum, semper eam rem, quae extrinsecus aliam denominat, esse intrinsece in aliqu
a alia re, nam vel est substantia aliqua, et illa est in se; vel est enlitas aut
modus accidentalis, et sic necesse est esse intrinsece in aliquo subjecto, a qu
o sustentetur. Unde quando de novo fit quaelibet res , quae aliam extrinsece den
ominat , modus productionis aut eductionis ejus non est considerandus respectu r
ei extrinsecus denominatee , sed respectus illius rei vel subjecti, a quo est dc
nominatio. Unde, si illa res sit substantia, in ea erit productio totius et educ
tio formas sicut in aliis substantiis; si autem fuerit forma aut modus accidenta
lis , erit eadem ratio de his qure de caeteris accidentibus.
3. Varii modi quibus fiunt accidentales formw. Rursus distinguere oportet duplic
em modum quo accidenlia fieri solent, scilicet aut per se per propriam actionem,
aut per resultantiam. Item inter formas accidentales, quaedam sunt naturalis or
dinis, quaedam vero sunt ordinis supernaturalis, ut gratia, lumen gloriae, et si
miles. Et eadem distinctio adhiberi potest de modis accidentalibus; nam quidam s
unt naturales, ut figura terrse, vel Ubi; alii sunt supernaturales, ut modus exi
stendi corporis Christi in Eucharistia. Et addere hic possnmus tertium membrum,
nam quidam modi dicuntur esse non naturales , nec supernaturales, sed artificial
es , quod membrum non habet locum in propriis formis seu entitatibus accidentali
bus, quia nulla est quae per artem proprie fiat, nisi fortasse vel quatenus ars
adjuvat naturam , ut in sanitate, vel quatenus per artem applicantur activa pass
ivis, ut si aurum sit per artem alchimise, et hoc modo fiunt alia mista, ut liqu
ores, etc. Quae formae omnes non sunt artificiales proprie, nisi fortasse per qu
amdam denominationem extrinsecam; intrinsece enim sunt formae physicae ac natura
les, non solum accidentales, sed interdiun etiam substantiales esse possunt, et
ejusdem rationis cum iis quoe naturaliter fiunt. Unde, quod applicatio agentium
et patientium per arteni fiat, nil obstat quominus per veram eductionem fiant. P
ro
priae ergo artificiales formce tantum sunt quidem modi, omnes enim in figura ali
qua consistunt; quia virtus effectiva humana, quae arte regi aut dirigi potest,
non potest amplius exlendi; cujus rationem infra videbimus; ligura autem quaelib
et solum est modus quidam rei quantae, ut per se constat.
4. Accidentia naturalia, quce per transmutationem fiunt, ex subjecti potentia ed
ucuntur. Ex his ergo omnibus unum tanlum certum, nimirum accidentales formas" nat
uralis ordinis, quae per propriam actionem, propriamque subjecti transmutationem
fiunt, educi de potentia subjecti; nam in his manifeste concurrunt omnia quae a
d eductionem de potentia materiae necessaria esse possunt, quod a fortiori ex di
cendis constabit. Alia vero multa dubia sunt et incerta, quae sigillatim attinge
mus, et breviter expediemus.
Dubium de gualitatibus intentionalibus.
5. Sententia aliquorum. Primum dubium est, an qualitates quaedam, quae naturales s
unt, prout naturale a supernaturali distinguitur (vocantur autcm intentionales,
et ea ratione a qualitatibus omnino naturalibus et physicis distingui solent, ut
sunt species intentionales et similes), dubium (inquam) est, an hujusmodi quali
tates educantur de potentia subjecti. Aliqui enim hoc negant, ut Soncin., 7 Meta
ph., q. 8; quam opinionem sequuntur, in2Sent., jEgid., d. 13, qutest. 2; Thomas
de Argeut., art. 8; Carthus., q. 1, qui hoc extendit ad lumen, quod in aere vel
alio corpore diaphano ab extriuseco producitur;quod etiam docuit Alens., 7 McWph
., text. 13. Fundamentura eorum est, quia hae formae fiunt in instanti, et sine
resistentia et abjectione contrarii, et consequenter sine transmutatione materij
n; et ideo appellantur formae sine materia; ergo non educuntur de potentia mater
ia*. Et confirmatur, quia hae qualitates non sohun finnt in corporibus elementar
ibus, sed etiam in ccelestibus ; at vcro nulla forma educi potest de potentia co
eli, alias ccelum esset alterabile, et reciperet peregrinas impressiones.
6. Dubii enodatio. Sed haec sententia nulla fiima ratione nititur; et ideo dicen
dum est, hujusmodi accidentia omnia educi de potentia subjectorum, in quibus rec
ipiuntur. Ita tenet Richard., in 2, d. 13, art. 2, q. 1; et Hervaeus, d. 18, q.
1, art. 2, et Quodlib. 7, q. 20. Et probatur, quia hae qualitates fiunt ab agent
ibus naturalibus; ergo non fiunt ex nihilo; ergonon fiuntexprresuppositosubjecto
concurrentc por suam naluralem vim in geuere causa? materialis ad esse et fieii
talium fonnarum; ergovere educuntur do potentia suhjecti. Omnes enim alim condi
tiones, quaj ad eductionem requirunlur, sunt voluntarie conficta? absque ulla ra
tione. Nam, quod forma accidentalis in inslante fmt, quid impedit eductionem? na
m etiam substanlialis forma in instante tit; solum ergo inde sequitur dari posse
eduetionera instantaneam et successivam, sicut et mulationem. Nec refert quod a
d educlionem substantialisfornwpreecednt successiva alteratio praevia, nam, ut s
upra ostendi, ratio eductionis non consistit in babitudine ad praecedentem altcr
ationem, sed in intrinseco modo et causalitate talis actionis. Unde quoad boc pe
r accidens est, quod proevia alteratio prsecedat propter abjiciendam formam cont
rariam. Deinde gratis etiam dicitur esse necessarium ad eductionem, quod forma h
abeat conlrarium, cum boc necessarium non sit ad realem actionem, et mutationem
ex preesuppo6ito subjccto, qua; in generc causas materialis concurrat ad esse et
fieri ipsius qualitalis. Et declaratur prseterea in lumine, quod contrarium non
babet, nam illuminatio talis est actio, ut per eam non per se primo fiat forma
luminis , sed illuminatum; unde illa est qurrdam accidenlalis generatio , nam ib
i concurrunt tiia geneintionis principia, quse in omnibus proedicamentis eadcm 6
unt, propoitione servaia, teste Aristotele, 12 Melaphysic. Omnis autem generutio
, per quam fit seu comproducitur forma, est eductio ejusdem formw, alioqui null
a certa ratio eductionis assignari poterit; ergo lumen vere educitur dc potentia
subjecti, et eadem ratio de aliis qualitatibus intentionalibus.
7. Tandem, cum dicuntur bae qualitates fieri in subjecto sine transmutationo sub
jecti, duobus modis id intelligi potest: primo, absolute et simpliciter sine ull
a mutatione reali, et bic sensus est falsus; nam cum realiter aliquid recipiant,
et de potentia in actum reducantur, necesse est aliquo modo mutari realiter, id
est, transire ex carentia alicujus esse ad babendum illud. Alio modo intelligi
potest dc trausmutationo corraptivn.seu amissiva alicujus propria; et connatural
is peifcctionis, vel dispositionis ; et hoc modo vere dicuntur ha; foraue fieri
in subjecto 6ine transmutatione ejus; sed talis transnjutatio est impertinens nd
eductionem; cujus ratio non
consistit in abjectione alterius formss, nisi qaando et quantum necessaria est a
d inductionem alterius. Si autem possit fieri inductio formas sine corruptione v
el abjeclione alterius, non erit necessaria talis transmutatio ad eductionem, se
d suilicict mutatio perfectiva. Quod declnratur in hunc modum, nam ibi est vera
inductio foraire in subjectum, et non est inductio formm advenientis de foris (u
t Aristotelis vcrbis utar), id est, non est mera unio preeexistentis formte; erg
o est vera eductio forma;. quaj in naturali potentia subjecti continebatur, et a
liter fleri non poterat.
8. Quce mutalio rcelo rcpugntt, quw non, Atque ex his responsum est ad fundamentu
m contrariin sententire. Ad confirniationem autem negatur non posse has formas e
duci de potentiacooli, nam in potentia ejus continentur, tam ipsa», quam mutatione
s per quas naturaliter fiunt. Nec coelo repugnat omnis mutatio pcrfectiva aut pr
oductiva, sed illa tanturn qum aliquo modo disponit ad corruptionem, seu qua; cx
trahitrema connaturali statu sibi debito. Quod si nomen alterationis ad instanta
ucam et perfectivam mutationem extendatur, sic non repugnat ccehun alterari; usi
tato tamen more loquendialteratio nondicitur, nisi successiva mutatio qutc ad un
am qualitalem tendit ex contraria; et hoc modo dicilur ccelum inalterabile ; sic
autem sumpto alterationis nomine. latius patet eductio qualitatis, quam alterat
io. Quin potius addo, non solum bns qualitates corporules, scd otiam spirituales
, quaj per propriam actionemfiunt modo natuiali. educi de potentia subjocti, in
quo et ex quo fiunt. Sicenim intellectusagens non crcat species intelligibiles,
sed educit ea^ do potentia intellectus possibilis , in cnjus natmali potentia co
ntinontur, et ab ea pendent in fioii et in esse; unde ex ea educuntur in actum p
er virtutcm intellectus agentis. Et eadom ratione actus vitales, tam inteliectus
quam voluntatis, et in hominibus, et in Angelis, fiunt per eductionem ; nam ant
ea contincbnntur in potentia non tantum activa, scd etium receptiva suarum poten
tiarum, quibus naturaliter pendent in tieri et in csso; lirec aulcm solum sunt d
e ralione eductionis, ut amplius in sequenti dubitatione confirmabimus.
I
DuHum de qmlitalibus supermturalibus.
9. Aliquorum placilum et eornm fundamentum. Secundo, dubitari potest an formte c
tiam supernaturnlcs, qure a Thcologis dicuntur pcr sc infusre, educantur de pote
ntiasubjecti in quo tiunt. Quidam absolute negant', quia ad has formas non est i
n subjecto naturalis potentia; ergo non possunt indo cduci. Et confirraatur, nar
a uihil educitur, nisi unde continetur; anima autom, cxempli causa, nullo modo c
ontinet gratiam in sua substantia; cigo non potest inde educi. Et eadcm ratio es
t dc omnibus qualitatibus similibus. Tandom bac ratione oliqui Theologi dicunt g
ratiam ct similes formas creari; alii eoncreari; omnes vero dicunt saltem infund
i, ut extrinsecus advenire, non vero educi signiticent. Sed quamvis verum sit, p
roductionem harum qualitatum non esse naturalem cductioneiu, ut argumenta facta
probant, non tamen ccnsco esse extra latitudinem eductionis formae de potentia s
ubjecti, sed potius sicut qualitas qiuetlam est naturalis ordinis, alia supernat
uralis, utraque tamen cst vera qualitas, ita ilta eductio formse accidentalis, a
lia est naturalis ordinis, alia supernaturalis; utraque tamen est vera eductio.
10 Dubii explicutio. Quapropter simpliciter dicendum erit, has qualitates fieri
per cductionem de potentia subjecti, atque ita communiter loquuntur Thcologi, pr
ajsertim recentiores, traclantes de gratia, et de eftectionesacramentorum, ut no
taviinl et 3 tom. tertice partis. Et probatur omnibus rationibus faclis in prior
i dubitatione, nam omnes conditiones ad eductioncm rcquisitae, ct omnis dependen
tia, causalitas ac modus etlectionis in his formis reperitur. Solum est discrime
n, quia ad has formas non concurrit subjectum per naturalcm potentiam, quam cond
itionem dicti auctores requirunt in subjecto, ut forma dicatur de illius potenti
a educi ; quod tamcn non probant; undc solum videtur illa conditio adjccta ad li
as formas excludendas, quomodo potest unusquisque aliam conditionera excogitare
et adjungere, ut alias formas excludat; et ita nihil erit firmum, nisi aliqua ra
tio eductionis, ex generali aliqua et firma ratione stabiliatur. IUa ergo condit
io, quamvis sit ncccssaria ad eductionem naturalem, non vero ad eductionem simpl
iciter, sub qua eductio supernaturalis contiuetur, ad'quam non requiritur ex par
te subjecti potentia naturalis receptiva, scd obedientialis sutlicit.
1 Fonseca, lib. 5 Metaph., c. 1, q. 4; Conimbricens., lib. 1 Physic, c. 9, q. 12
.
Cur enira, sicut datur qualitas naturalis et supernaturalis, ct intellectio natu
ralis et supernaturalis, et etlectio naturalis et supernaturalis , ex prresuppos
ito subjecto non dabitur etiam eductio supematuraiis distincta a naturali, tam e
x parte principii activi quam passivi, licet in genorali modo eductionis conveni
ant? Et declaratur tandem hac ratione, nam eductio fornue immediate ct adeequate
condistinguitur a creationc formas in his qua; per propriam actionem fiunt; ind
e namque philosophi in cognitionem eductionis formas pcrvenerunt, quia intellexc
iunt formas non fieri per creationcm; crgo supponunt omnem formam, qune per prop
riam actionem fit, et non crcatur, educi dc potentia subjccti. Et quidcm merito,
nam quod creatur, fit ex nihilo, id est, ex nullo subjecto, et absque concursu
causa> materialis; educi autem nihil aliud est, quam fieri ex subjecto, cum pree
dicto concursu ct dependentia in fieri et in esse.
11. Sed rcsponderc possunt, creationem requirere ut sit ex nullo subjecto, vel s
altem ex nujla potcntia naturalis subjecti, non vcro csse coiitra rationem creat
ionis, ut sic, productio aut effectio formoe ex snbjecto secundum potentiam lant
um obedientiil :m. Sed boc repugnat rationi creationis, prout ab omnibus Doctori
bus concipitur et exponitur, nimirum quod sit productio entis ex nihilo; nam for
rna, quaa fit ex pr*supposito subjecto quacumque ratione, non potest vere dici f
ieri ex nihilo. Unde D. Thomas et omnes colligunt creationem propriam scmpcr ter
minari ad rem subsistentem, quia forma inhajrens, cum ex subjcclo pendeat in fie
ri et in esse, non poteat terminare creationcm. Prajterea, actio per qunm fit ta
lis forma (sive educatur ex potentia naturali, sivc obedicntiali subjecti) non t
erminatur per sc primo ad ipsam formam in se, sed ad compositum scu informatum t
ali forma ut sic; ergo sicut quod perse prirao flt per actionem qua flt calor, n
on est ipse calor, sed calidum, calor autem confit, seu comproducitur, ita quod
pcr so primo fit per actioncm qua fit gratia, non est gratia, sed gratum; illa a
utcm actio prout terminatur ad gratum, non potcst csse creatio, quia creatio esl
productio totius entitatis, quee est in tennino primario talis actionis; per il
lam autem actionem non fit tota entitas compositi grnti, sed solum corapletur in
esse grati ; ergo ncque illa actio, prout per illam comproducilur gratia, potes
t habere rationem creationis; liac enim de causa nulla forma pendens a subjecto
in fieri creatur, quia non per sc primo fit, sed confit per actionem qua produci
tur compositum absque creatione. Quod tandem a contrario declaratur, quia quando
talis foimadesinit non annihilatur, quia solum condesinitfut ita dicam) ad desi
tionem compositi, quod non annihilatur.
12. Accidentia supernaturalia non creantnr, nec concreantur. Angustini diclnm expo
nitur. Ex his ergo satis (ut opinor) convincitur, non creari has qualitates supe
rnaturales, dum fiunt dependenter a subjecto, etiamsi sit per potentiam receptiv
am obedientialem ; et inde apertius concluditur, non possc dici concreari, per s
e loquendo, et ex vi talis actionis. Nam, licet interdum fiant simul cum creatio
ne subjecti, et tunc concreari dicantur, tamen id est per accidens, et solum per
extrinsecam denominationem ; loquendo tamen per se, et ex vi propriae actionis,
 per quam fiunt in subjecto, non possunt concreari; quia tunc forma creari dicit
ur, quando per actionem, qua ipsa comproducitur, creatur totuin compositum, quod
ex tali forma constat; sed compositum, quod ex hujusmodi forma consfcit, non cr
eatur per illam actionem, quia non fit absolute et simpliciter in quantum ens, s
ed solum in quantum tale compositum; unde non fit ex nihilo, sed ex prsesupposit
o subjecto; ergo neque hujusmodi qualitales possunt dici concreari, nisi late su
matur nomen creationis pro quacumque effectione seu temporali productione. Si er
go haec accidentia nec creantur, nec concreantur, restat ut educantur; nam (ut d
ixi) eductio proxime opponitur crcationi formae, et adaequate contra illam divid
itur. Nec refert quod productio harum qualitatum vocetur infusio; solum enim ita
vocata est ad significandum provenire ab extrinseca ct superiori causa, et non
acquiri per intrinsecam virtutem et actionem, sicut solent acquisiti habitus com
parari. Non fit autem illa infusio sine dependentia a subjecto in fieri et in es
se ; neque enim cogitanda est sicutinfusio aquae in vas, sed sicut infusio lumin
is in aerem; et ideo talis infusio non est extra latitudinem eductionis. Atque i
ta satisfactum est motivis contrariae sententise, et explicatus modus loquendi T
heologorum. Nec est inconveniens concedere gratiam contineri in potentia obedien
tiali animse; nam contineri in obedienliali poten
tia, nihil aliud est quam quod Augustinus dixit: Posse kalere fidem, nattiree es
t hominum. Et ideo optime etiam dicitur gratia ex potentia obedientiali anima1 e
duci, quia non est nata pcr se fieri, sed dependenter ab anima, vel alia natura
habente similem capacitatem.
Corollaria e superiori doctrina.
13. Ex dictis intelligitur priino , formam accidenlalem supernaturaliter factam
in subjecto, quoad modtuu tantum , et non quoarl terminum, multo magisfieri per
eductionem, et non per creationem. Exempla sunt de potentia visiva, qua? ca-co d
ivinitus restituitur, ct de sanitate, qua> miraculose fit absque ordine vel clis
positione naturalium causarum. In his enim licet modus agendi sit supernaturalis
, tamen forma, quce fit. naturalis est; et in subjecto recipitur secundum potcnt
iam et capacitatem naturalem , et ab illo pendet in csse et in fieri, etiam prou
t tali modo fit; nam illa actio etiamsi quoad alia sit miraculosa, quoad depende
ntiam vero a subjecto tit modo connaturali, et ideo vera est eductio. Unde hoc e
xtendi potest ad eductionem formae substantialis, quando cx partc agentis contin
git fieri miraculoso modo per subitam et extiaordinariam transmutationem, ut cum
Christus convertit aquam in vinum ; nam ille modus miraculosus non exclusit ver
am rationem eductionis, propfer causam dictam. Idemquc esset de actione qua Deus
excitaret et vivificaret cadaver equi aut leonis, nam illa actio etiam fieret p
er eductionem, ut eadem ratio probat.
H. Secundo colligitur ex dictis, omnem propriam formam accidentalem, si per prop
riam actionem fiat, et modo connaturali quoad terminum, educi semper de potentia
subjecti. Hoc patet ex dictis. Primo inductione, quia tam supernaturalis quam n
aturalis forma ita fil; ergo quailibet. Secundo ratione, quia omnis forma accide
ntalis natura sua pendet in fieri et in esse a subjecto, ut a materiali causa ;
et hoc tantum requiritur ad eductionem, ut ostensum est. Et ideo dixi, si connat
urali modo fiat guoad terminum; nam si Deus produceret accidens extra omnc subje
ctum (aque enim id potest facere, sicut conservare illud), tale accidens non fie
ret per eductionem, sed per creationem ; fieret enim ad moduin rei subsistentis,
sine dependeutia a materiali causa, atque ita ex nihilo; tamen ille modus produ
ctionis uon potest esse connaturalis formre accidentali, sicut non po
« IndietroContinue »
- Page 51 -
Web
Immagini
Video
Maps
 News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
nominationes sumptas a formis ahsolutis esse lumque in modo significandi differr
e, ut con
respeetivas, ut albuin, aut essc allnim, ct si- stat ex ipsis terminis, ct ex su
perius rlictis dc
milcs ; nam h;v denominationes non sumun- forma su! s antiali. Soium est advcrte
ndum,
tur ab unionibus (ut sic dicam), sed a formis aer identalcc >mpositum. licet in
gcneie eausae
nnitis : forma? autem absolutse sunt. Ad sc- formalis sit etfectus solius fornia
e accidenta
cundnm, rectc dicitur hunc modum informa- lis, absolute tamen non consurgcrc cx
sola
tionis rcduci ad pra>dicatnentum forma; acci- forma, sed simul et maxime ex ipso
subjecto.
dentalts; quia cst modus complens quodam- Quo fit ut ille etfectus signifitari p
ossit vel
modo esse ejus, sicut subsislentia suo modo prcecise ut causatur a forma, et sic
dicimus
complet esse substantia?. Si quis vero dicerct, elfectum albedinis esse reddere
album sub
has causalitates revocari ad pra-dicamenta jectum; vel absolute, ut ex tali subj
ecto et
actionis vel passionis, non ut actiones, scd ut forma consurgit hoc album, et ho
c modo di
causalitates specie distinctas, fortasse non ad- citur compositum accidentale es
se effectus
modum erraret; id vero examinabimus Irac- formae accidentalis.
tnndo de suflicientia praHlicamcntoium. Ad 11. Solvitur ralio dubitandi. Nec rati
o
tertium respondco actuationem propiic non dubitandi in principio posita aliquid
obstat;
actuare subjectum , sed unire formani sub- est enim aquivocatio in termino illo,
per se,
jecto, per qnani formam subjectum actuatur; dum ad effcclum ut est effectus, vel
ut est
sicut actio proprie non agit, sod conjungit unum compositum, applicatur; ipsum e
nim
causam agentem effectui in suo genere.Unde, accidentale compositum, liect in rat
ione en
sicut actio, eo modo quo est ab agente, non tis non sit per se unum, sed per acc
ideus,
est pcr aliam actionem, sed per seipsam, ita in ratione etlectus est per se elfe
ctus formaj
illa actuatio, eo modo quo actuat vel attingit accidentalis; sunt enim hae diver
sae habitudi
subjeclum, non pcr aliud, sed per seipsam ncs et rationes formales, et ideo nii
vetat, il
attingit. Neque quoad hoc est eadem ratio lud compositum , quod non est per se u
num,
de ipsa forma, quia forma in sua prarisa cn- scd per accidens quatenus tale est,
esse ef
titatc non includit essentialiter transcenden- fectum per se accidentalis formac
; nam illud
lem respectum actualis unionis, quem tamen compositum, qualecumquc sit, per se e
t es
includit illa actuatio. sentialiter requirit illam formam, quatenus
tale compositum est, unde ab illa per sc cau
Declaratur efeclus hvjus formw. satur in sao genere.
10. De quarto, scilicet, de effectu, dicen
dum est, proprium cffectum hujus form* csse Ex ^ciderUe et subjeclo cur non fiat
umm
solum compositum accidentale, nam illud est Per te'
quod primo ct immediate consurgit ex acci- 12. Ritio aliquorum improbattir. Sed,
dente informante subjectum, et illud solum ut hoc radicitus explicetur, quasri p
otest cur
est qnod intrinsece et suo modo essentialiter ex forma accidentali et subjecto n
on consur
pendct a tali forma; ergo bic cst proi rius et gat ens psr se unum, quandoquidem
talis
unicus effectus talis formse. Deinde eflectus forma per seipsam verc ac realiter
unitur tali
hujus formrv non potest cssc subjectum ip- subjccto. Multi existimant ralionemcs
sc,quia
sum, cum sit subslantia, qum ex se est prior forma accidontalis supponit in subj
ecto ali
accidcntc; crgo oportet ut sit compositum, quod essc cxislenlioe; et proeterea i
psa con
quia nihil cst aliud quod esse possit. Dicottir fortsiiumpropriumac peculiare es
se existen
fortasse intcr ha c dari mcdium, scilicct sub- tise ; ex duplici autem esse exis
tentia? non po
joctum esse affcctum accidentali forma, ut tost unum pcr se componi, sed tantum
per
vcrbi gratia, effectum albcdinis osse, subjec- accidcns. Ita Sonc, 7 Metaph., qm
est. 5 ; et
tum albere, ut sic dicam, seu esse album, indicat Henric, (Juodlib. 10, quaest.
8, ubi
quod idem ost; hoc autem quid distinclum ait, quod si accidens non habcret suum
pro
est a toto composito cx subjccto ct albcdine; prium esse in s .bjeclo, scd solum
esse sub
namdicit lantum effcctum relictum ab alLe- jecti,nullo modo couiponcret unum ens
per
dine in subjccto; hic crgo est otfoclus forma- accidens, sed per se. L:ndc, ut i
bidem refert,
lis forma; accidcntalis, et non tolum compo- nonnulli oliam ex his qui ponebant
plures
situm. Hesponde.o, albodincm reddeie subjec- formas substantiales per se ortiina
tas in eo
tum album, ct cum illo constituerc tale com- dem composito, ut salvarent, cx ili
is consur
positum accidentale, idem omnino esse, eo- gere unum per se, dicebant priores fo
rmass
non dare essc, quando actu sunt conjunctse ultimai fonna1. Imo etiam Capreol., i
nd. 17, q. 1, concl. 2, existimat probabile, fieri aliquando posse naturaliter,
ut forma substantialis dct csse essenthe, et non dct esse existentia?, proptcr (
pioddam testimoniura D. Thomce, in opusculo De natura materioe, cap. 8, cum tame
n probabilius sit, illud opusculum non csse D. Thoma*. Adde, non defuisse Thomis
tas qui probabile pul.iverint accidentia non habere proprium esse distinctum ab
cssc substantia?, juxta quorum sentcntiam (si verum est principium positum) scqu
itur cx accidenlc ct substantia fieri unum per se, nam quaj habcnt idem esse omn
ino ac pcr se unum , merito dicentur haberc unitatem per se, cuni unum scquatur
ens, et ens ab esse dicatur. Verumtnmen lnec omnia fundantur, et supponunt disti
nctionera realera inter esse et esscntiam, quam nos existimamus non csse possibi
lem, loquendo de essentia actuali; et quamvis esset possibilis, aut vera, non es
t tamcn necessaria ad preescntem quftslionem definicndam. Nam , qualis est essen
tia, lale est etiara esse; unde sicut essentia potest *:sse una, vel per entitat
em simplicem, vel per compositionem, ita etiam ipsum esse. Si <?rgo dicantur ill
a tantum constitucre unura per se, qua: habent unum esse simplex, ct non composi
tum, falsum est illud principium, el sine fundamento sumptum. Si vero sermo sit
de uno csse per compositionera, sie quaravis verumsitformain accidentulem darc s
uura proprium esse , eadem quaestio manet, cur cx tali esse et esse subjccti non
coraponatur iinuiu esse, quod vere ac proprie sit per se unum.
13. Ralio efficax conclusionis. Aliter ergo responderi potcst, formam accidcntal
em supponerecompletumac pcifectum esse substantiale, ct ideo cx esse talis forin
se et subjecti non componi unum esse per se. Qua; ratio est optima, quantum ad a
ecidentia qua; subjectantur in substantia completa Tamen quia opinamur quantitat
ein inlnercre in materia prima, cum qna non facit unura pcr sc, sedperaccidens,
ideo addcnduraest, forraam accidentalem, hoc ipso quod natura sua respicit subje
ctuin habcns csse alterius ordinis el pra:dieanienti, ct non ordinatur ad consti
tuendum vel complcndura illud csse in illo ordine et praedicamento, non conslitu
erc cum illo unum per se, scd per accidens, quia quod est per sc unum, debet ess
e unius ordinis et pisedicanienti. Atquc hac ratione cx
raateria et quantitate non fit unum pcr se, quia, licet raateria habcat incorapl
etum esse substantiale, non tamcn ordinaturad quuntitalem ut ad actum, quo illud
essc complendum est. Et similiter ex anima ct potentiis suis non lesultat unum
pcr se, sed per nccidens, quia, liect unima habeat ctiara esse incompletum, non
tumcn ordinatur ad complendum unum esse cum proprictatibus suis, quse sunt infei
ioris ordinis, scd per se primo ordinatur ad materiam, ut ad potcntiara ejusdem
ordinis. Itaque, sicut supra dicebanius, raiionem ob quam ex materia ct formu fi
t per se unum, non esse uliaiu nisi mutuam proportioncm ct habitudinem quam intr
a idcra gcnus habent, ita, e contrario, ratio ob quum ex accidenle ct substnntia
non tit pcr se unum, non est alia, nisi quia non habenl illam proportioncm, sed
aliam longe divcrsam, quia, licct substantia sit capax accidcntis, non tanien e
st pcr sc ordinala nd talem actum, ut supra ctiam declaratuin est; et, c convcrs
o, accidcns ipsura cst talis actus, ul non ordinetur ad complendnm substantiam i
n suo gcnerc, scd ad pcrficiendam illam in alio gcncre.
14. Ex quo ctiam intclligitur, hanc unilatem et rationcra cjus, non solum in css
e existcntia\ sed etiam in esse cssentia1 (qualitercumque hoac distinguantur) co
nsidcrandara essc ; imo per priusiuessentiaut sic, et ralione ejus in existentin
reperiri. Ex raalcria enini et forma substantiuli verc lit una essentia propter
dictam causam, et ideo essc illius esl vcrc ac per se unuin; ex fornia autcra a
ccidcnlali ct substantiali subjecto non fit una essentia, et ideo neque unum ess
e per se ex illis resultat. Quanquam vero forma accidentalis dicatur componere u
nura tantiim per accidens, niliilorainus per vernra nc physicam unioncra illud c
oinponit; agiums cnira dc accidentali forma propria, qua; intrinsece suosubjccto
inlireret ; et idco, utsupia, disputando dc unitatc, dicebamus, hiec unitas, li
cet comparationc unitatis per se nnulogicc sil unitas, non tamen est unilas solu
m per metaphoram, sed quia vcre ctiatrinscce participat aliquam rutioncm unitati
s, in quo umltum cxccdit cntiu pcr uccidcns. qum per solam aggregationem aut coo
rdinationcni talia dicuntur; non enim oinne coinpositura per accidcns eeque unum
cst, ut ibidem diximus. Atquc ila omnino salisfnctura cst ralioni dub tandi pro
positae; nam, licel h«cc forma constituat unum per acci
dens, tamen quia illud tale cst nt aliquani fere omnes revocant illam dependenti
am ad
unitatem physicam et realem includat, ideo genus causce materialis, quam vocant
causa
potest illud componere pcr causalitatem for- litatcm dispositivam; ct maxime hoc
habet
malem propriam ac pcr se, tali composito locum in dispositione pra>parante et ap
tante
proportionatam. subjectum. Nam illa, quce est concomitans
quasi conservans subjectum, non potest ha
Examinanlur alii efecttu hujus forma bere rationem causee dispositivce, nedum fo
r
accidentalis. malis, cum absolute supponat esse subjecti,
15. Sed superest altera objectio contra e.\- etab ipso manet, vel ratione illius
debeatur; chisivam partem conclusionis, quia non so- et ideo hcec accidentia me
rito dicuntur conlum compositum, sed etiam ipsum subjec- servare essc subjecti,
non a priori ut causa?, tum accidentis, videtur esse etfectus acci- sed a poster
iori, ut proprietates concomidentis informantis ipsum. ct consequenler tantes ta
le subjectum, quod de intrinsecis etiam hunc effeclum provenire ex causalitate o
mnibus accidentibus vere dici potest. Est formali forrace accidcntalis. Assumptu
m pro- cnim fere eadem ratio in omnibus illis, sobatur, quia subjcctum accidcnti
s pcndct in lumque potest esse diffcrentia in hoc, quod esse ab ipsomct accident
e; ct nonnisi in gc- qucedam simpliciterconsequuntur, alia ordinc pnro causce fo
rmalis; ergo. Major patet in naturce supponuntur, non quia specialem composito,
quod pendet ab ultima disposi- causalitatem liabeant pra?ter suam informatione;
et clarius in materia, quce non potcst tioncm, scd quia ex parle materice requir
unesse sine sua quantitate; et in anima, qucr- tur, ct ideo sccundum eam ratione
m dicunessc non potcst sine suis potcntiis. Prseterea, tur ad materialem causam
rcvocari.
ultra hos effectus positivoshaberc potest lifec 17. Accidens quomodo a subjeclo
expellat
forma effcctum formalcm privativum, qui accidens. Ad primam confirmationem qui
consisfit in abjectione formce contrarise ; ca- dam opinantur accidcns etfective
expellere a
lor enim forraaliter cxpcllit frigus, et sic de subjecto suum contrarium, et non
formaliter.
aliis. Deinde, unum accidens videtur possc Sed, licet hoc sit verum de forma acc
identali,
esse causa formalis alterius accidentis, ut quce est in ageutc, respectu expulsi
onis for
quantitas dioitur esse ratio cssendi in loco, mce eontrarice, qure erat in passo
, tamen de
cum tamcn cssc in loco sit accidens distiuc- forma, quce rccipitur in passo, et
in univer
tum ab ipsa quantitate ; ct similiter objec- sum dc formis contrariis, quatenus
respectu
tum vel per scipsum, vel per specicm, dici- ejusdcm subjecti una per seipsatu re
pugnat
tur esse causa fonnalis actus visionis, verbi alteri, et cxpcllit illara , illud
non polest
gratia; imo ipsa potcntiu visiva dicitur aliquo esse verum , quia nulla forma ex
pellit cf
modo essc causa formalis sua; visionis; idco fcctivc aliam , directe et per se e
fBciendo
enim non potcst Deus faccre visioncm aut expulsionem, quia (ut aiunt) nullum age
ns
vidcntem sinc potcntia visiva, aut fiine con- intendens ad malum opcratur; neque
cst
cursu talis potentice, quia intervenit ibi cau- ulla actio qna; per se tendat ad
corruptio-
salitas formalis, quam Deus supplerc non nem, sed per se facit aliquid posilivum
, ex
potest. quo sequitur privatio alterius. At vero for
16. Ad principalem objectioncm rcspon- ma accidentalis , quce est in passo , non
detur, non esse in universum, ac per se lo- causat cffcctivc seipsam , neque al
iquam quendo necessarium, ut subjectum ab hu- aliam formam, per quam suum contra
rium jusmodi forma accidcntali pendeat, ut con- expeUat; nullara ergo cllicienti
am exercet ad stat in luminercspectu aeiis, et similibusquee illam expulsionem ,
sed solum informando ab extrinseco veniunt. Quaproptcr, etiamsi subjectum, cxpe
llit contrariam formam, eo respectu aliquarum formarura intcrveniat ali- quod in
tcr sc hahcnt formalem repugnantiam qua depcndcntia subjecti ab ipsis, nihilomi-
naturalem, rcspectu cjusdem subjecti. Ad nus, per se loquendo, forma accidcntal
is ut argumentum ergo concedo, expulsionem forsic insua causalitate non includit
dcpenden- mcc contraria?. perlinere ad cffectum formalcm tiaur subjecti ab ipsa
. Addo deinde suhjcc- formae accidcntalis, non omnis, sed ejus quce tum nunquam
pendere ab accidente. ut a habct conlrarium. Neque hoc repugnat conpropria causa
formali, in quo omncs aucto- clusioni positce, tum quia illa intelligenda est r
es convcnire videntur; nam si compositum de effectu positivo et proprio, qui per
se prisubstantiale dependet a propriis accidentibus, mo causatur a fonna; tum e
tiam quia dicfiQ
exclusiva non cxcludit concomitantia; ha;c autem expulsio formw contrnrioe ita c
omitatur positivum elfectum talis formre, ut naturali necessitatc conscquatur ex
vi ejusdem causalitatis formnlis, qua forma atlicit subjectum, et componit comp
ositum.
18. AccUlens nullum aliud accidms a se distinclnm causat foiwilite.r. Ad altcrnm
conlirmationem respondetur, nullnm forinam accidentalem propiie causare formtil
iter al!ud accidens distinctum h se , ct a sua unionc cum subjecto, quia una for
ma non cansat fornialiter aliam formara. Unde, si unum nccidens cst intrinsece c
onnexum nltcri, crit aut propter natuialem resultnntiam unius ab alio, quro ad e
flicientiara perlinet, aut propter subordinationem neccssarinm, qua unum est rat
io recipiendi nliud, quod pertinct ad genus causie materialis. Sic ergo quantitn
s dicitur esse ratio essendi in loco circumscriptive, utroque cx dictis modis; n
am et est ratio per quam substantia corporea est capax talis modi esscndi in loc
o, cl nd illam nnlurnliter consequitur esse alicubi dicto modo. Objectum autera,
si comparetur ad potentiam, quatenus in cam intluit speciem, vel quatcnus media
nte specie concurrit ad actum, non habet rationem causaj formalis , sed effcctiv
ie, ut per se constat; si vero considerctur ut terminat et speciticat actum, sic
nullam propriam causalitatera cxcrcot, scd puram rationem termini, quam aliqui
revocant nd cau9am formnlem, et extrinsecam cam vocant, de quo jam supra dixirau
s; nunc vero solura agimus de propria causa informante. Danique potentia vitnlis
nullo modo cst causa formalis sui actus, sed activa et receptiva; ad constituen
dum autem subjectum in rntione actunliter viventis, id est, cognoscenlis vel ama
ntis, aut quid simile, dici potcst concurrere aliqua ex parte formaliter, quia,
licet hujusmodi actualis vita consummetur formaliter per actum secundum, tamen c
tiam incliulit primum, quem secundus per se ac essenlialiter supponit; ct fortas
se hnc rntionc non potest lieri, ut vident quis sine potcntia visiva et usu ejus
, de quo alias.
19. Unius accidint s un cvs tattum tfftctvs formalis. Cur plures accidtntales fo
rmte possint esse in codem sitbjecto, non anlem plures substantiales. Ex quibus
omnibus tandem infertur, ctTcclum forinalem hujusmodi accidentalis formee, un cu
ra tantum csse, atque ctiam e convcrso ad hujusmodi ettectura formalera unicam f
ormalem causam posse
concuirerc. In quo cst similitudo nliqua inte1' formnm nccidentalem ct siibstnnt
inlcm, ct nliqua ditferentia, aul dissimilitudo. Ditterunt cnim, quin substantia
les forma?, nec per sc, nec por accidens conjungi possunt naturaliter in codem s
ubjocto; plures vero formae accidcntalos utroque modo possunt simul cssp in code
m subjecto; quin cum nou constituunt pcr sc unura, nec dcnt esse simplicitcr, se
d secundum quid, non rep ignat lnijusmodi esse multiplicari in eodem subjecto, v
ol omnino per accidens, id est, sine ullabufiUidincintor se, ut cum nlbum fit mu
sicum; vel aliquo modo per se, quia unum subordinatur ulteri, ut potentia ad act
um, vel aclus piimus ad secundum , quomodo qunntum cst coloratum, ct oculus vide
ns. Quo tit ut priori modo possint accidentia saltcm specic aut gcnere ditfcrent
ia in codom subjecto mulliplicaii in quo\ is numoro sine ullo coilo tonnino; qua
invis enim intinita esse non possint, ex generali ratione, quod repugnat intinit
um in actu daii, et licct fortasse ctiam ox defectu agentium naturalium non poss
int haj forma; ultra certuin aliqucm terminum multiplicari, tam in codom qunm in
diversis subjectis, tnmen, quantum cst ex pnrte subjocli, et ex parte ipsarum f
ormnmm accidcntalium, nulluspotest in lioc assignnri terminus, noque cst major r
opugnantia in majori multitudinc Iiaruni foi inariun, quam in minori, quia in bi
s quai pcr nccidens so habcnt, nihil hoc rcfert ud repugnantiam eorum, nisi aliu
ndc specialis contrarictns aut oppositio intercedat. Secus vero cst in his qua;
per se ordinata sunt, nam, boc ipso quod habent inter se ordinem, pcr se nocessc
cst dari in eis primum et ultimum. ct cohsequentcr si qua? sunt medin, necesse
cst ut sint in corto numoro, cadem ratione qua id supra probatuni est de pra1dic
atis essenlialibus.
20. Similitudo autera inter accidentnlem et substantialcm formam consistit in ho
c quod, sicut substantiale compositum unica forma constituitur, ita oliam nccide
ntale compocitum, qualcnus suo modo unnm est, ct uniiis spcciei, por unicnm tant
um formam accidentalcin constituitur, quia por subordinalionom genoris ot dilfor
entim non tit multiplicatio formarum, otinm in accidentnlibus; ex mullis autom f
nnnis accidentnlibus divorsnrum spceioium non fil unum propric ac imniodinte, sc
d tanlum raliono unius subjecti, quod cum variis foimis multiplicem fncit compos
itionem. Dices : interdura una forma consurgit ex conjunctione ot proportione pl
ujium, ut teniperamentum, sanitas, pulchritudo, et fortasse unus Jiabitus. Respo
ndeo, has unitates vel non esso proprias, vel consurgere ex aliqua unione talium
formarum inter se, et qualis fuerit hsec uuio, talis erit illa unitas; et sub e
a ratione illa fonna tantnm est unius speeiei totalis, etiamsi ex pluribus parti
alibus coalescnt. Inquiri ctinm hic posset an ad eumdem effectum formalem possin
t convenire simul duro formaj. accidentales ejusdem speciei; sed hrec qiuestio d
isputatn est snpra in communi tractando do principio individuationis. Et deinde
addimus , quod, licet tales forma; conjungerentur in eodem subjccto, non concurr
erent ad eumdem effectum formalem, sed nnaquasque conferret suum integrum effect
um distinctum ab alia, ut ex dictis facile constat.
Accidenlales modi an el qualiter causent.
21. Secundo dicendum est accidentia, quse non habent propriam enlitatcm distinct
am ab aliis, exercere quidem causalitatem formalem, diverso tamen modo quam nlia
; formre accidentales. Prior pars probatur primo induciione, nam tigura forma es
t rei figuratae, et ita Aiistoteles quartam spociem qualitatis sub distinctione
nominat formam seu figuram; et lamen figura non cst res, sed modus tantum distin
cius. Item, situs et Ubi, seu pra;sentiu localis, formalitcr aftichint subjectum
, unde hominem, verbi gratia, denominant sedentem, aut stanlem, vel prtesentom;
tamen sunt etiam modi, ot non cntitatcs distinclro. Idem dici potest de passiva
rei mutatione. Deinde reddi potost ratio, quia ha?c accidentia per sese afticiun
t vere, et in re ipsa, subjecta in quibus sunt, ct cum eis componunt unum accide
ntale compositum; quod quatenus tale est, intrinsece pendet ab eis, ut a proprio
actu constituente; ipsaque accidentia pondcnt a suis subjectis, ut a materialib
us causis; ergo ipsa excrcent causalilatem formalcm circa sua subjocta.
22. Secunda pars assertionis declaratur, nam ha?c accidontia, cum non sint Ics d
istinctoe, sed modi tantum, non atUciunt suhjecta medianle aliquo modo unionis a
b ipsis distincto ex natnra rei, per quem eis uniantur, sed soipsis irainoiJiate
conjunguntur, jnxta doctrinam supra traditara de distinctione modali, ot de nat
ura modi. Unde tit, in his formis modalibus causam ipsam fonnalem non distingui
a sua causalitate actuali, quia cau
salitas forma», ut srepe dixi, non est aliud ab unionc nctuali formai ad subjoctui
n; orgo ubi non distinguitur unio a forma, nec causalitas distingui poterit. Cuj
us etiam signum est, quia hujusmodi forma; modales non possunt manorc in rerum n
atura, nisi actu causantes suos effectus, etiam per potentiam Dei absolutam; non
enim potest manere sessio, nisi constituat sedcnlem, etc.; quod in universum de
niodis est in superioribus demonstratum, scilicet, conscrvari non posse scparat
os a rebus quas niodificant; non possunt autom cis esse conjuncli, quin eas afli
ciant formaliter; non possunt ergo actu esse, quin actu causent; signum est igit
ur actualem causalitatem eorum non essc distinctam ab ipsis, sed intrinsece et e
ssentialiter in eonun rationibus includi. ln hoc ergo est differentia inter hos
modos ct alias proprias formas, in reliquis vero omnibus proportionaliter conven
iunt.
23. Objectio contra supra dicta. Dissoltittir. Solum potest circa hos modos dubi
tari, quia ex praedicta assertione sequitur modum unionis seu inhaircntia; entit
atis accidcntalis esse formam ex natura rei distinctam a forma inha-rcnte, verbi
gratia, ab albedine ; hoc autem videtur absurdum, alias, qnotiescumque forma es
t res distincta n mnteria, erit nccessarium ut duaj fornwe interveniant et conju
ngnntur, ut effectus formnlis possit consurgere. Deinde sequitur genorationom es
se formnm mnteria? ex naturn rei distinctnm n fornin, qua? per generntionem intr
oducitur; et idcm orit de alteratione et quavis mutatione, servata proportione.
Respondetur imprimis, qunmvis hffic omnin concedantur, in re nihil essc nhsurdi,
si vocum» icquivocatioMollatur; nnm hse forma? et sunt divorsnrum rationum, et ad
diversos effectus ordinantur; quare nihil est absurdi, quod in eadem re multipl
icentur, et quod idem modus. qui est via ad tcrminum, sit forma imperfecta respo
ctu suhjecti , vcl qnod idem modus informntionis, qui, ut est a forma , cst caus
nlitas ejus, ut illam unit ct afflcit, sit aliqualis forma ojus. Addo voro deind
e , ut raelius et propiius loquamur, quosdam esse niodos qui in latitudine ontis
non constituunt suns proprias species, sed reducuntur ad species vel pr:cdicnme
ula nhai um rerum vel formnrum, qnia solum sunttanquam conditiones reqnisit», vel
causalitates enrum intiinseca?, et hi modi non hnbent propriam rntionem formue,
sed retinent propriam rationem mo
« IndietroContinue »
- Page 52 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tiam, nec diversam ab aliis determinatis speciebus; ullima autem species per ali
quam differentiam ultimam constitui debct. Nec disputo nunc an hrcc differentia
ultima sit simplex, an coalescens ex multis, quarum singula; communes siut, ut s
ignilicasse videtur Porphyrius, in c. de Differentia; et non parum favet Aristot
eles, \ Topicor., c. 3, et lib. GTopic, c. 3et4, etlib. 2Poster.,cap. 14; hoc en
im ad pra'sens nil refert, quia sistcndum nccessario est in diffcrentiis qun; pc
r alias non actuantur, licet fortassc dure vel tres ex his ad constituendam ulti
mam speciem conveniant; nunc enim solum de differentiis subordinatis procedit ra
tio facta. Prima autem consequentia videtur per se nota, quia inter extrema, pri
mum et ultimum, non possunt dari infinita media, sicut supra do formis diximus;
ratio enim ibi facta, reque hic procedit.
22. Objcctiones contra pra'd>ctam rationem. Scd hrec ratio duobus modis enervari
potest : primo dicendo quod, licct prredicata per se subordinata in una linea p
cr modum actus et potentire, finita sint, nihilominus non subordinata seu in div
crsis lincis possunt in intinitum multiplicari, ut si quis dicerct dari plura gc
nera suprema; vcl ad constitutioncm ultiiure specici convenire plures differenti
as inter sc nou subordinatas, et has possc in infinitum multiplicari; vel ununi
et idem gcnus, sive proximum, sive remotum, posse simul conlrahi pluribus differ
entiis , qure non omnino inter sc rcpugnent, nec sint inter se subordinatre; ut,
verbi gratia, animal juxta antiquos philosophos contrahitur pcr rationale et pe
r mortale, qure in homine conveniuut, in aliis separantur; et substantia posset
immediate dividi per vivens et per corporeum, qure in aliquibus substantiis conv
eniunt, in aliis separantur. Exquo etiam consequi videtur, ut inter ipsas diffcr
entias sit quidam circulus, et vicissim ct mutuo comparentur ut potentia et actu
s; nam si suhstantia immediate dividalur in vivcntem et uonviventem, rursus subs
tautia vivcns dividi poterit in incorpoream et corpoream; si autcm c contrario s
ubstantia dividatur in corpoream ct in incorpoream, corporea dividetur in vivent
em et non vivenlem. Quod si hoc non est inconvcnicns, quia sunt rellcxiones intc
llectus, prop'cr camdcm causamnon crit absurda multiplic.itio illu prredicatorui
n in iuuuituin. Altera evisia esse potest, quia, Ucet detur supremum genus et in
fima dif
fercntia, non repugnat inter ca posse per intellectum prreseindi aut distingui p
lura prredicata intermedia in infinitum, sicut inter cxtrema puncta lineffi dant
ur intinita' parles, vel puncla; nam, sicut hrec sunt infinila in potcntia, ita
illa prredicata, proui in re sunt, dici possunt esse plura tantuni in potenlia,
quia in re non sunt actu multa, nisi pcr intellectum distmguantur; et ideo, lice
t intellcctus possit plura et plura in inlinitum distingucre, non sequitur in re
esse inlinita nisi in potentia. Ex quo ctiam fit ut ea prredicata, qure nos act
u distinguimus, semper sint f.nita, tum quia nos non possumus nisi finitos concc
ptus de rebus formarc; tum etiam quia omnes convenientke et differcntire cujusli
bet spcciei ad alias qu«e factre sunt, in ccrto ac dclcrminato sunt numero, etiams
i respectu rerum possibilium possint fortasse in infinitum multiplicari. Atque i
ta posset quis interpretari Aristotelcm de differcntiis seu pro;dicatis cssentia
libus, qure de facto abstrahunlur, scu abstrahi possunt per discursum vel cognit
ioncm humanain.
23. Solvuntur. Aristotelis dictitm cxplicatur. Sed nihilominus cxistimo rationcm
factam csse efficacem, et simphcitcr fieri uon posse ut prredicata in infinitum
multipliccntur. Et imprimis sumo respectu cujuslibet rei dari tantum unum genus
vel prredicatuin supreinum, et unani dillercntiam ultimam. El prior quidcm pars
satis probata cst et ralione et usu scu experientia; de postcriori vcro ab aliq
uibus dubitalum est, milii taiuen reque certa videtur. Primo quidem, quia diifer
entia sumitur a forma; omnis autem fornia specic diversa ab alia hubct aliquem g
radum essentialem sibi proprium, et non conuuuncm aliis; crgo ab illo sumi potcs
t differentia omnino propria, et nulli alteri communis. Sccundo, quia nou potest
species ultiuia constitui sola conjunctionc duarum diflerentiarum communium, qu
ia qurelibet earum dilfercntiarum constituit spcciem subalternam et gencricam; s
pecics uutem ultiiuu non est uggregutum duarum spccierum subalternarum, ulioqui
neque csset unu propriu etspecialis essentia, uequc csset unum compositum metaph
ysicum, cx proprio aclu, et propriu potentia constitutum. Ul, verbi gratia, in i
llo exeinplo 9 de bomine, si rutionulc et mortale sumerentur ut differentiffi su
baltcrnre et communcs, nunquam ex aggregatione illariun conslitueretur homo; sed
sumcndum cst rationale, ut est proprium hominis, id est, ut includit dis
cursum, seu aptitudinem ad illum; hoc autcm modo rationale erit simplex differen
tia propria hominis; mortale vero cst de se differentia subalterna et communis,
non quidem aliis ratione utentibus, nulliim cst cnim rationale aut inteUectuale
niortale prteter homincm, scd aliis sentientibus aut viventibus. Sic ergo in omn
ibus speciebus rerum contingit. Et hoc est quod Aristoteles dixit, 7 Metaph.,tex
t. 43, procedendum esse indivisione diflerentiarum communium, doncc ad indiffcre
ntia deteniatur, id est, ad ultimas et ornnino proprias differentias, ut D. Thom
as et omncs exponunt; et tnnc (inquit Aristotelcs)^ eritnt species guot dijferen
tur. Qiutlibet enim individualis diffcrentia (addit D. Thomas) constitieet unam
spcciem speciilissimam.
24. Intermcdia> differentim finito numero clcuduntur. Hoc autem principio posito
, quod differentia; intermedia! tantum esse possint in numero tinito, declaratur
in hunc modum. Et primo, si differentiales gradus csscnt in re ipsa distincti,
cvidens cst non posse esse nisi linitos, quia essent actu plures; ergo Gniti, vc
l iniiniti; in re autem finita non possunt esse infiniti gradus perfectionum dis
tinctarum; erunt ergo finiti. Eo vel maxime quod illi gradus non intelliguntur e
sse inter se communicantes, sicut partcs proportionales, sed omnino condistincti
et indivisibiles; neque etiam ita comparanlur ad rem sicut puncta ad lineam, qu
w ita sunt indivisibilia, ut non augeant quantitatem linea?; sed unaqureque ditf
erentia addit certuin gradum ac quasi determinatain partcm perfectionis, ex quar
um partium conjunctione consurgit integra pcrfectio spcciei, quaj cum finila sit
, non potest nisi ex finitis quasi partibus consurgerc. Unde, sicut in latitudin
e intensiva qualitatis finita; non possunt distingui nisi liniti gradus intcr se
non communicantes, ex quorum conjunctione consurgat tota qualitatis intensio fi
nita, ad cumdem moduin est in gradibus differcntialibus proportionate philosopha
ndum. Quamvis autem hi gradus juxta veriorem scntcntiam in re non distinguanlur
actu, tamcn discursus factus camdem vim habet in ordine ad distinctioncm ct conc
cptionem mentis nostrae, quia ctiam ut rationc distincti, concipiuntur ut inter
se non communicantcs, si gradus ipsi pra;cise ac formaliter Bumantur, ut sumi de
bent. Nam una dilferentia subalterna non includit aliam, quia neque infcrior est
de conceptu superioris, neque e converso; sunt
crgo differentiales gradus intermcdii omnino condistincti, et non comraunicantes
inter se; ergo ex hac parte distinctio illorum, cliamsi sit secundum rationem,
non potest procedere in infinitum, nec comparari potest cum divisione partium co
ntinui. Aliundc vero quilibet illorum graduum indivisibilis cst secundum concept
um; nam quoelibet differentia, sive generica, sive specifica, indivisibilis cst,
estque talitcr indivisibilis, ut augeat essentialiter rei perfectionem in ordin
c ad conceptum mentis; ergo ctiam in ordine ad mcntis conceptum non potest essen
tia finita dividi vel constitui per hujusmodi differentias nisi numero finitas,
quee cum indivisibiles sint, non poterit in earum divisione procedi in infinitum
.
25. Et ita manet efficax consequentia facta in tertia ratione, et cessat objecti
o insinuata in sccunda evasione, quia in re finita non possunt contincri, ctiam
in potentia, infinita intcr se non communicantia, et augentia perfectionem seu q
uantitatcm rei. Quare, si semel concipiantur et ratione distinguantur omnes diff
crentia?, quaj in essentia rei fundari possuut, eariun numerus augeri non poteri
t , sivc respectu rerum existenlium, sive possibilium; per illas enim convenit a
ut ditfert ab omnibus, tam quse sunt quam qua? essc possunt.
26. Et inde etiam facile excluditur prior objectio , nam quacunquc ratione multi
plicentur differentia?, et sivc subordinata? sint inter sc, sive non, non possun
t esse nisi in numero finito proptcr dictam causam; quia, scilicet, finita perfc
ctio non potest etiam mente dividi in plurcs quasi partes intcr sc non communica
ntcs, nisi solum in numero finito. Probabilius autem est differentias omnes, qua
; ad unius essentia; constitutionem conveniunt, esse aliquo modo inter se subord
inatas ut potentiam ct actum; alias non possent unum per sc constituere. Nequc e
tiam est verisimile in hoc committi circulum, cum habitudines actus et potentia;
adeo sint inter se opposita;.
27. Quocirca, quamvis idem gcnus variis modis a nobis dividatur, non tamen seinp
er dividitur per proprias ct immediatas differcntias, quibus proxime contrahitur
ct actuatur; ct ideo fieri aliquando potcst ut dua; diflerentise intcr se compa
rentur ut actus ct potcntia. Ut in cxemplo posito, licct substanlia dividi possi
t pcr corporcam et incorporcam, viventem et non tiventem , semper prior divisio
est immediata et proxima; cujus signum est, quod illa sumitur quasi ex intrinsec
is principiis, et absoluta entitate rei; ha>c vero sumitur in ordine ad operatio
nem; et ideo differentia viventis, prout est in rebus corporeis, semper comparat
ur ut actus, et non ut potentia ad gradum corporeum. Et quamvis illa differentia
reperiatur etiam in rebus incorporeis, tamen reperitur longe diverso modo, quia
substantia incorporea est (ut ita dicam) totalitcr vivens, id est, vivit ration
e totius substantia; suae, corporea vero rationc partis ; quo speciali modo sumi
videtur, cum ponitur differentia corporis. Et quamvis demus posse dari communem
differentiam viventis abstrahentem ab illis duobus modis, inde ad summum iit, a
liqua genera non subalternatim posita habere differentiam communem; quod fortass
e non est mconveniens; ita enim censuit Aristoteles, 6 lib. Topic, de quo alias.
28. Alia pro concltisione ratio Aristotelis. Sic igitur satis declarata et conOr
mata manet tertia ratio; et prima etiam ex prsedicto discursu robur accipit. Sec
unda vero, si non de proprietatibus in rigore, ut dicunt facultates operandi, au
t aliquam aliam rem a substantia distinctam, sed de quolibet modo essendi vel op
erandi intelligatur, defendi potest, quia hoec gencra et differentia; maxime dis
linguuntur a nobis per ordinem ad aliquam proprietatem hujusmodi. Ultimo addit A
ristoteles aliam rationem, nempc, quia si in his differentiis esset processus in
infinitum, nunquam posset res a nobis satis distincte cognosci aut dcfmiri, qui
a cognitio seudefinitio omnino distincta incipit a supremo genere, et per adject
ionem omnium differentiarum pervenit usque ad ultimam; quod fieri non posset si
illae essent infhiita?. Quod maxime habet locum in cognitione humana, quae paula
tim prbcedit ab una ad aliam, quomodo impossibile est in infinitum pertransiri,
successive numerando, ut constat ex 3 Phys., c. 7, el satis est per se notum.
DISPUTATIO XVI.
DE FORMALl CAUSA ACCIDENTAU.
Multa, qua; de substantialibus formis dicta sunt, accidentalibus applicari possu
nt; conveniunt enim aliquo modo in ea communi ratione, et secundum eam multa hab
ent communia, qua; hic repetere non oportebit. Tan
dem ergo explicabimus quomodo hsec causalitas accidentibus conveniat, et an secu
ndinn eam rationem aliquid habeant singulare.
SEOTIO 1.
Vtrum omnia accidentia veram exerceanl causalitatem formalem, et circa quemeffec
tum.
¦ I. Ratio dubitandi est, quia accidens neque est causa formalis sui subjecti, nec
compositi; ergo nullum effectum habet; ergo nequc veram ac per se causalitatem.
Ha;c ultima consequentia est evidens, quia causa et effectus correlativa sunt;
prima vero constat a sufficienti partium cnumeratione; antecedens autem quoad pr
iorem partem probalur, quia subjectum accidentis est substantia; non potest aute
m accidens esse causa formalis substantise. Quoad posteriorem vero parlein proba
tur, quia si accidcns esset formalis causa compositi, tale compositum essct per
se unura, quia cx causa propria et per se consurgit proprius ac per se effectus;
sed compositum ex accidcnte et subjecto non est per se unum; ergo.
2. Aureoli opinio rejicitur. Circa liauc qurostionem referri potest opinio Aureo
li apud Capreolum, in 2, dist. 18, qu«st. i, dicentis nuUum accidcns habere propri
am entitatem forma;, per quam formaliter afiiciat subjectum, sed esse ipsam aclu
ationem. Quod vix intclligitur quid significct, nisi fortasse intellexit nullum
accidens esse rem distinctam realiter ab entitate subslantia?, sed modum tantum,
quod multis modis repugnat et dissonat veritatibus fidei. Quis enim intelligat,
accidentia in Eucharistia separari, et manere sine entitate substantia?, et quo
d non habeant propriam aliquam entitutem, distinctam realiter ab entitate substa
ntiee? Item, quomodo potest rectc intelligi tota doctrina, quam fides docet dc q
ualitatibus infusis, si illa; non habent proprias entitates distinctas ab entita
te naturali substantia? ? Est praeterea illa sententia contra cxperientiam, quan
tum res physica esse potcst; quis cnim videns aerem illuminari nunc, et postea a
mittere lumen, non fere videat oculis lumen esse entitatem quamdara distinctam a
substantia aeris? Omitto alia, qua> de quantitate, qualitatc, etc, suis locis d
icemus. Prrcterea, illa sententia in co sensu nulla ratione probabili nititur; c
ur eniin repugnat rationi accidentis quod habcat entitatem propriam distinctam a
substantia, et naturaliter pendentem ab illa? Fortasse tamen non fuit hic sensu
s illius auctoris, sed quod accidens, sive sit res distincta a subjecto, sive no
n, iu re non distingualur ab actuatione seu inha?rentia in subjecto; omnia enim
argumenta, qua? ibi refert Capreolus, ad hoc tendere videntur. Juxta qucm sensum
non excludit quin accidens esse possit vere ac proprie forraa, male tamen expli
cat formalem causalitatem ejus. Estque etiam in hoc sensu periculosa sententia,
ut ihi notat Capreolus; nam si informatio, vel (quod idem est) iuha?rentia accid
entis, non cst in re distincta ab illo, intclligi non potest quomodo accidens si
ne sua actuali inho?rcntia conservetur, quod tamen in Eucharistia Geri docet fid
es. Pra?terea, si argumenta, qua? ibi refert Capreolus, essent alicujus momenti,
idcm probarent in forma substantiali ct informatione cjus; omnia enim in hoc po
tissime insistunt, ut inquirant quid sit illa informatio, si est aliquid distinc
tum ab accidente, an sit rcspectivum, vel absolutum, et alia hvijusmodi quse in
substantiali informatione, et iu qualibet unionc vulgaria sunt.
3. MuUiplex accidentium divisio. Ut ergo qua?stionein propositam expediamus, disti
nguenda sunt varia genera accidcntium. Qua?dam enim sunt, qua? proprie et intrin
sece afficiunt rem cui accidere dicuntur; aha, qua? solum extrinsece denominant.
ut actio respectu agentis, et babitus seu vestimentum respectu hominis vestiti.
Priora rursus accidentia, qua?dam sunt habentia propriam entitatem et realitate
m distinctam tam a substantia quam ab aliis entitatibus accidentalibus. Alia ver
o sunt tantum quidam modi affixi aliis entitatibus, qui interdum realiter sunt i
dem cum substanlia, ut verbi gratia , prsesentia localis; interdum vero sunt ide
m cum aliis accidentibus, ut figura cum quantitate, et relatio similitudinis (si
est modus distinctus) cum albedine.
Accidenlales entitates vere causant formaliter.
i. Dico crgo primo : accidentia, quee propriam habent entitatem distinctam a sub
stantia, propriam ac veram exercent causalitatem formalem. Non assero hanc ratio
nem eis univocc convenire; in hoc enim eadem ratio erit qua; de ratione entis, a
ut de ipso esse; nam, cum forma sit qua? dat esse, si esse, quod dat talis forma
, non est univoce esse, talis forma non erit nnivoce causa formalis. Tameu, sicu
t accidens, quamvis analogice sit ens, nihilominus vere ac proprie est xxv.
ens, ct non metaphorice, verumque ac proprium esse reale habet, ita accidens, qu
od dat tale esse, est vere ac propric causa formalis, etsi non sit univocc talis
. Praeterea , substantia vere est in potentia passiva et receptiva talium accide
ntium; ergo c converso accidentia ipsa sunt proprii actus actuantes, et quasi re
plentes illam capacitatem rcceptivam, eique inha?rent et ab ea sustentantur; erg
o sunt proprie forma?, propriamque causalitatem formalem exercent. Atque ita sen
tiunt omnes Philosophi et Theologi, qui heec accidentia causas foimales vocant.
Favetque divina Theologia, dum justitiam inhrercntcm vocat causam formalem nostr
a? juslificationis'. Denique ha?c accidentia sunt causa? suorum propriorum etlec
tuum, et non cxtrinseca>, sed intrinseea?, quia per se ipsa intrinsece constituu
nt suos eflectus.Undc fieri non potest per divinam potentiam, ut tales eflectus
fiant sine tahbus causis, ut album, verbi gratia, sinc albedine. Cum ergo conste
t hsec accidentia non esse causas materiales, necesse est ut sint causa? formale
s; nulluin enim est aliud gcnus causa? intrinseca? pra?ter ha?e duo.
5. Hinc colligere licet, quatuor illa, qua? in causa formali substantiali supra
declarata sunt, eadem proportione reperiri in hac formali causa accidentali, nim
irum, formale principium ac proximum causandi, conditionem necessariam, causalit
atem et effectum. Principium, tam principale quam proximum, in hoc genere, est i
psa entitas talis formse, natura sua apta ad sic informandum, qua? aptitudo non
est aliquid in re distinctum ab entitate talis forma?, sed est intrinseca et css
entialis differentia ejus, nam ad hoc est per se primo cx natura sua instituta,
sicut de forma substantiali dictum est. Item, quia illa aptitudo omnino est inse
parabilis a tali entitate, etiam per divinam potentiam, quod est signum non esse
moduin ex natura rei distinctum. Praterea, quia siaptitudo ad informandum cssct
quasi potentia qua?dam ex natura rei distincta a forma accidentali, illa esset
quoddam accidens ; de quo rursus interrogandum est an per se afficiat; quod nega
ri non poterit, nisi velimus in infinitum procederc ; nec poterit reddi alia rat
io, cur illa aptitudo proxime afficiat, vel sit proxima ratio afficiendi, nisi q
uia ad hoc est intrinsece ex natura sua instituta; sed hoc ipsum
[merged small][ocr errors]
verissiine dicitur de ipsa enlitatc accidcntali ; ergo in illn sistendum cst, et
dicendum ipsnm, per seipsarn esse aptam ad hanc causalitatcm pmestandam. De con
ditione item neccssaria ad causnndnm nihil peculiare hic diccndum occurrit, pra'
ter ca qua? dicta sunl de forma substantiali ; sola cuim propinquitas et indista
ntia rcquiri potcst ut conditio necessaria; existentia enim propric non est cond
itio, ut ibidem dcclaratum cst.
Explicatur dicla causalitas.
6. Dc causalitate itcm eodem modo pliilosophandum est; ncgnri enim non potest qu
in sit aliqnid ex natara rci distinctum a fomia, ct a subjccto. qnandoquidcm pot
cst Dcus consorvarc totam cntitatem forrnn? accidentalis et subjecti, absque co
quod accidens excrceat suara causalitatcm formalem circa subjectum ; quod intell
igi nullo modo potest,'nisi a^tualis causalitas sit aliquid distinctum a forma c
ausantc, ct subjecto recipiente ; nnm scparatio in re cst signum evidens distinc
tionis in re, ut supra ostensum est. Addo vero ultcrius, hujusmodi causalitatcm
non essc nliud ab actuali unionc vcl inhau-cntia nccidentis in subjecto, sicut d
ictum cst de forma substantiali; est enira cadem ratio proportionalis.
7. Aureoli argnmtnta cnndmtur. Oportet tamen hic brcvitcr satisfaccre argumentis
Aurcoli. Primum cst, quia vcl illa informatio est quidabsolutum, vcl respectivn
m; si absolutum, crgo scparabile a forma pcr potentiam Dci absolutam, ita ut lal
e nbsolutum maneat in subjecto sine forma, quia Deus potest scparare quodcumquc
absolutum ab alio. Si vero rclntivum, ergo csse informatum, ut, verbi gratia, es
se album, est relativum. Sccundo, nam si est quid distinctum a forma, cujusnam p
ra?dicnmcnti est? maxime enim crit de prredicamento actionis; lioc autem dici no
n potcst, quia alias causnlitas forma1 nnn csset formalis, scd efticiens. Tertio
, qnia si actmitio forma? cst quid distinctum, cura ipsamet maxime nctuct subjec
tum, inqniro an actuet pcr seipsam, vel per aliquid aliud ; si per nliud, proced
ctur in infinitum; si per seipsnm, ergo satius fuerit starc in ipsn formn. Et ad
hffiC argumenta reducuntur omnia qutr ibi lntissime Cnpreolus refcrt, pra?tcr c
a qun? peitinent ad distinitioncm qnantitatis a substantia, qua? suo loco tracta
himus.
8. Ad taeec autem respondet Capreolus,
supponendo distinctionem realem intcr esse ct essentinm, et diccndo actuationem
forma? esse aliqnid distinctnm a forma ; illud autem non esse aliud nccidens, se
d esse ipsius formee, quod reducitur ad specicm forma', a qua fluit. Sed id, quo
d supponit, non est ncccssarium in pra>senti, neque satisfacere potest in ejus s
cntentia, si conseqnenter loquatur; nnm implicnt contrndictionem, separari actua
tionem illnm a forma informantc; at vero juxta illius sentcntiam Deusscparat ess
e a forma informante in Christi humanitate, et eadem ratione posset idemfncere i
nforma accidentali. Nccsatisfacitresponsio quam ibi insinuat, scilicet, Dcum non
posse separare esse proprium a forma. nisi illud suppleat per aliquod esse alie
num. Esto cnim hoc ita sit, uihilominus illud esse alicnum, per quod Deus supple
t esse proprium, non cst effectus formalis formrc. Itcm, separato et impedito cs
se proprio, mnnet informatio propria; crgo esl aliquid distinctum ab esse. Et it
a esset sine dubio dicendum consequenter in illa sententia, actionera illam non
pcrtinere ad essc cxistentia?, sed ad esse cssentia? totius compositi, esseque a
liquid prius ipso csse cxistentia», ut pntet in Christi humanitate, in qua, juxta
illam scntcntinm, solum fuit csse essentia? pioprium, et tnmcn in illa fuit prop
ria actuatio anima?, qua privata fuit anima in Christi morte, cum tamen non fuer
it privata denuo aliquo esse cxislentia1. Etquantilns in Eucharistia privatur su
a actionc, et non sna existcntia. Illa ergo argumcnta solvenda sunt abstrahendo
ab ilta qua?stione dc distinctione essentia? et existcntia?.
9. Ad primum ergo dicendum est, hnuc informationem vel actuationem esse quid abs
olutum, inchidens essentialiter transeendentalem respcclum. Est autem quid absol
utum non ut entitas rcalitcr distincta ab entitatc forma1, sed ut modus ex natur
a rci distinctus, et cx hac parte implicat eontradh tionem conservari tnlem modu
m sinc ipsa forma, licet non c converso. Inchidil pra?terea modus illc transccnd
entalcm rcspectum actualis unionis ad subjectum, ct ex hac parte implicat contra
dictiouem mancre in rerum natura niodum illuru, quin subjectum mancat atlcctuui,
et informntum tali accidente. Neijue est novum aul singulnre, modum nbsolutum i
ncluderc essentialiter IranscenJentalem respcctum , sed est vnlde fiCiiuens ct c
ominunc multis enlitatibus, prasscrtim imperfectis et incompletis. Neque inde et
iam sequitur dc
« IndietroContinue »
- Page 53 -
 Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
Unde etiam Thcologi 1 dicunt facultates et operationes multiplicari multiplicati
s natnris. Primum autem et adsequatum principium principale operationum in unaqu
aque re est essentia ejus; quod in rebus immaterialibus manifestum est; in rebus
autem materialibus videtur esse forma principium operandi, quod est principium
forraale et activum; tamen, quia materia in suo genere aliquo etiam modo concurr
it, prsesertim ad naturales et intrinsccos motus, vel actus, ideo dixi, adseqnat
um prineipium primum et radicale esse uniuscujusque rei essentiam; ergo ipsamet
essentia et forma totius idem est, quod uniuscujusque rei natura.
5. Etymologia nominis natura, et varia significata illus. Scio Aristot., 5 Metaph.
, c. 4, varias assignare significationes hujus nominis natura, et inter eas ulti
mo loco ponerc eam, qua significat rei substantiam vel essenliam, quam dicit ess
e translationem ab alia significatione, qua natura significat formam, quse est t
erminus generationis. Et in 2Phys., c. 1. rationem natura ad solum primum princi
pium intrinsecum motus coarctat, et inde solet ens naturale de solis substantiis
materialibus dici. Existimo tamen hsec esse intelligenda de hac voce natura, qu
antum ad ejus impositionem, non vero quantum ad rem signiticatam; hsec enim vald
e distincta esse solent in his nominibus analogis, ut recte notavit D. Thomas, 1
p., qusest. 13, art. 6. Quantum ergo ad vocis impositionem, verisimile est hanc
vocem prius significasse alia, quae Aristoteles ibi numerat, ut, verbi gratia,
generationem naturalem, et prsesertim ortum seu nativitatem viventium; dicitur e
nim natura quasi nascitura, et inde derivari potuit vox ad significanda intrinse
ca principia rei genitse, scilicet materiam et formam. Vel, ut D. Thomas ait, 1
part., qusest. 29, art. 1, ad 4, quia nativitas viventium esta principio intrins
eco, ideo derivata est hsec vox ad significandum primum principium intrinsecum m
otus, quod est materia et forma. Et quia per formam completur essentia rei, tand
em derivata est illa vox ad significandain rei essentiam. Et quia antiqui philos
ophi, qui disputabant de natura, non cognoscebant alias substantias nisi materia
les, ideo illis solis tribuebant naturam, et inde peculiariter obtinuerunt nomen
entium naturalium.
15.
Vide Damasc, lib. 3 de Fid., c. 13,14 et
6. At vero, si rem significatam spectemus, et de hac voce metaphysice potius qua
m physice loquamur, hsec vox absolute et principaliter significat essentiam simp
liciter et integram uniuscujusque rei, prout per modum formse totalis significat
ur. Et in rebus immaterialibus simplex est; in materialibus autem est composita
ex materia et forma, quia nec materia, necforma est integrarei natura, sed parti
alis; integra vero rei natura est composita ex utraque; et ideo merito forma tot
alis metaphysice dicitur. Accidentia vero, sicut non habent essentiam simplicite
r, ita nec naturam accidentalem, et proprius dicuntur esse secundum naturam, vel
contra, aut prseter naturam. Quapropter in accidentibus, ut infra videbitur, no
n habet proprie locum hsec ratio formse totalis, dc qua nunc agimus (loquorsecun
dum rem, quidquidsit de possibili modo concipiendi nostro); et ratio est, quia a
ccidens est fcrma quasi rartialis et physica, unde in se est natura incompleta,
et adeo imperfecta, ut non faciat unum per se, sed per accidens cum suo subjecto
; et inde fit ut exutroque nun resultet unaintegra natura et forma totius, sicut
ex materia et forma substantiali.
7. An forma metaphysica aliquam causalitatem exerceat. Ultima denique pars conclus
ionis facile potest ex omnibus dictis probari, nam imprimis, cum haec forma toti
us in rebus materialibus includat ipsammateriamprimam, non potest propriam causa
litatem formalem exercere, quse consistit in actuando aliquo subjecto. Item in r
ebus immaterialibus, cum tota essentia sit simplex, et abstrahens ab omni recept
ivo. non potest dici forma propter propriam causalitatem formalem. Et. si ex The
ologia argumentari licet, humanitas Christi est foima metaphysica hujus hominis
Christi, et tamen non est vera forma Verbi divini, habcns veram causalitatem in
illum, rationc cujus dicatur formaliter constituere hunc hominem. Et extendi pot
est argumentum ad quamlibet naturam respectu proprii suppositi; nam vel comparat
ur natura ad subsistentiam ipsam, vel ad compositum ex natura ct subsistentia. R
espectu subsistentise natura non habet causalitatem formalem, sed potius quasi m
aterialem (omitto activam, de qua postea), quia subsistentia propria non compara
tur ad naturam ut subjectum ejus, sed ut terminus ipsius. Unde potius subsistent
ia est aliquo modo actus naturse, quam e converso. Item, quia subsistentia est m
odus naturre, uncle afllcit, et aliqualiter actuat illam; secundum hanc ergo com
parationem non exercet natura causalitatem formaj. Unde in dicto exemplo dc myst
eiio Incarnationis dicunt Theologi humanitatem non solum non comparari ad Verhum
 ut formam ejus, sed potius Verbum se habere ut formam, quatenus aliquo modo per
ficit ct actuat humanitatem, quamvis nulla propria ac vera causalitas ibi interc
cdat.
8. Atque binc ulterius fit, etiam rcspectu totius compositi seu snppositi, nntur
am integram non vocari formamtotalem, propter veram ac propriam causalitatem for
mre; quia nunquam est hrec causalitas respectu compositi, nisi primo et immediat
e exerceatur circa aliquod subjectum, ex quo et forma composilum resultat. Si er
go natura totalis non exercet causalitatem formalem circa aliud extremum hujus c
ompositionis, nec circa lotum compositum potest illam exercere. Restat igitur ut
natura integra dicatur forma, solum quia est tota quidditns, ratio 6eu essentia
intrinsece constituens suppositum in tali genere vel specie. Qure constitutio n
on est per causalitatem nb ipsamet natura aliquo modo distinctam, sed est per in
trinsecam actunlitatem et entitatem ipsius naturre totalis. Et propter hoc etiam
dicitur hrec forma metaphysica, et non physica.
9. Unde ctiam obiter inlelligitur huic formre nullam propriam materiam responder
e, quia, ut dictum est, non appellatur forma eo cpiod informet aliquod subjectum
; sed, si generatim loquamur, solum suppositum correspondet huic naturre tnnqun
m essentialiter conslitutum per ipsnm. In rebus vero materialibus potest natura
integra comparari, ut forma totalis, ad partiales naturas ex quibus componitur;
nam, licet altera earum sit forma, tamen, quatenus tam materia quam forma est qu
redam pars incompleta, et ex se imperfecta, potest comparari ut materia ad totam
naturam compositam, et hrec tanquam quid totum et completum comparatur ad parte
s mnquam forma; totum enim se habet ut forma respectu partium, teste Aristotelc,
2 Physic, tcxt. 31, quamvisibi de toto integrali respectu suaram partium potiss
imum loquatur.
10. Metaphysicre forma in singulis compositis singulip. Tandem intelligitur ex d
ictis hanc formam tantum esse posse unam respectu ejusdem; patet, quiadicittotam
rei naturam; hrec autem in una re non potest esse
nisi una. Nec refert quod secundum rationem distingui possint in eodom, forma to
tius specifica, et generica, ut humanitas, animalitas, etc.;nam si hrec sumantur
.respectu ejusdem, non suntin re plures formre, sed una et eadem diversimode con
cepta; et quatemis illa concipitur ut plures secundum rationem, non sumitur resp
ectu unius, sed plurium , etiam secundum rationem; animalitas enim non est forma
totalis hominis, sed animalis ut sic; atque ita, 6ervatn proportione, forma tot
ius unn tnntum est respectu ejusdem.
i i. Occurritur dubitationi. Solum potest dubitare aliquis circa coriclusionem p
ositam; nam forma totalis, si est forma suppositi, non tantum includit essentinl
ia principia, sed etiam principia individuantia, qure non sunt de essenlia rei,
quia forma totalis, et natura integra Petri non est tantum humanitas, sed hrec h
umanitas; ergo, falsum est hanc formam solum includere totam rei essentiam. Dein
de sequitur non includi existentiam in hac forma, quia hrec etiam non est dc ess
entia. Consequcns autem falsum apparet; nam, si non includit existentiam, quomod
o realiter constituit? Ad hrec vero dicendum est, hanc formam sumendam esse cum
proportione respectu illius, quod per illam constituitur, et sic semper dicit in
tegram et solam naturam ct essentiam ejus. Nam si comparetur ad speciem communem
prrecise sumptam, includit tantum principia essentialia specifica, et humanitas
dicit formam totalem hominis. Si vero ad determinatum individuum comparetur, si
c includit principia essentialia individualia et particularia, qure licet non si
nt de essentia rei, absolute loquendo, quia in hac voce includitur quredam prrec
isio menlis, sunt tamen de essentia individui, ut individuum est, ut supra decla
ratum est, tractando de principio individuationis. Similiter dicendum est de exi
stentia; nam, licet hrec non sit absolute de essentia rei creatre seu creabilis,
est tamen de essentia ejus, ut existentis, seu ut constitutre in ratione entita
tis nctualis ; et ideo, licet hrec forma non includat nisi rei esscntiam, tamen
ut eam actualiter constituat, includit existentiam, non tantum ut necessariam co
nditionem extrinsecam, aut concomitantem, sed;etiam ut intrinsece constituentem
actualem entitatem ipsius naturre, per quam formaliter constituit talem substant
iam, vel substantiale individuum.
Qnid sit forma logica.
12. Dico secundo : forma metaphysica sceundum ntlionem (quce logica ctiam appcll
atur) praecipue dici solet de differentia cssentiali; tamen secundum aliquem res
pectuni attrihuitur etiam generi, atque etiam definitioni; unde hax forma non ha
bet propriam causalilatem realcm, sed rationis tantum, ct proportionalis materia
illi correspondct. Tota hsec assertio cst clarissima, et constat ex eommuni usu
loquendi, suppositis qua; de rc ipsa dicta sunt supra, tractando de universalib
us, ubi declaravimus quomodo genus et dilFerentia inter se comparentur et undc s
umantur. Ubi intcr alia diximus cum Aristotele, 7 Metaph., text. 42 ct 43, cx ge
nero ct ditfcrentia consurgere unum per se, quia proxime inter sc comparantur ut
pntentia et actus ojusdem generis, et pcr se ordinata inter sese, ubi D. Thonia
s, lect. 12, partic. o , declarat non comparari geuus et dilferentiam, ut potent
iam et acluni re distincta, sed quia dicunt eamdem essentiam ut determinabilem,
vel per modum determinationis ejus. Ex quo intelligitur differentia imitari form
am in ratione actuandi, terminandi ac distinguendi, et ideo illam esse, cui prim
o convenit ha?c ratio forma; metaphysicaj; genus autem comparatione ejus habere
rationem materia;, quia est potentiale quid actuabile, et indiUerens ad multa, d
onec pcr differentiam intelligatur contrahi ac determinari; unde etiam fit ut di
fferentia ex se perfectior sit quam genus, quia id, quod intra idem genus se hab
et ut actus, perfectius est quam quod se habet ut potentia. Undc etiam loco supr
a citato diximus, differentiam ex nobiliori principio sumi; in hoc ergo etiam es
t proportio inter formam et ditferentiam, quod sicut forma estperfectior materia
, ita differentia genere. Rursus, sicut materia et forma reipsa distinguuntur, i
ta ut neque una sit alia, neque intrinsece aliam includat, sic etiam genus et di
fferentia separantur conceptibus, secundum quos ita distinguuntur, ut neque in c
onceptu generis inciudatur actudifferentia,neque, in conccptu differentiae, genu
s, alioqui non esset propria compositio metaphysica, neque compararentur ut piop
rius actus et potenlia, quia de horum ratione est ut non se includant; atque hoc
docuit Aristoteles, 7 Metaph., uhi supra, Ub. 3, text. 10, et ti Topicor., c. 3
.
13. Quo etiam fit ut, sicut materiae per se
ac necessario non convenit ut sit sub hac vel illa determinata forma, ita genus
pcr se ac necessario non requirat determinate aliquam cx diffcrentiis, quamvis a
liquam in confuso ncccssario requirat, sicut materia requirit formam. In hoc aul
em est advertenda differentia inter materiam ct formam cx una parte, et gcnus et
differcntiam ex alia, quod, Ucet mateiia naturaliter esse non possit sine aliqu
a forma, absolute tamen non implicat contradictioncm ita conservari, et similite
r forma interdum potest non pcndere a materia etiam naturaliter, ct quce ita pen
dct, potest nihilominus supernalinaliter sine materia conservari; at vcro genus
et dilferentia iia per se conjunguntur, ut omnino repugnet, aut genus sinc omnib
us differentiis, aut differentiam cxtra genns , quod actuat, subsistere. Et rati
o est clara, quia genus et ditferentia in rc non distinguuntur, sed dicunt eamde
m essentiam, ut determinabilem, et determinantem, et ideo mirum non est quod non
possint in re dicto modo separari. Item, quia in re non potest esse aliquid quo
d non liabeat determinatam essentiam, et consequentcr in aliqua propria et ultim
a specie constitutam, in qua necesse est, et communia seu gcnerica praedicata, e
t propria includi; non possunt ergo hsec ita pra;ciso ct abstracte subsistere, s
icut concipiuntur.
14. Qualiter gemis et differentiauniri inlclligantnr. Ex quo ulteriusintelligitura
liud discrimen, nimirum inter genus et differentiam non intervenire unionem medi
am distinctam ab ipsis, etiam secundum veram rationem concipiendi, sicut inter m
ateriam et formam supra dicebamus intercedere modum unionis in re distinctum ab
eis, quia actualis unio inter eas non est de intrinseca rationc earum, imo cst s
eparabilis ab ipsis, et ideo necesse est ut inter eas mediet, et ab eis distingu
atur. At vero genus et differentia ita per se uniuntur (vcl potius sunt unum in
re, licet dislinguantur ratione), ut prorsus sint inseparahilia secundum rem, et
quodammodo secundum rationem; nam, licet conceptu prsecisivo possit diflerentia
intelligi sine genere, tamen non potest concipi negative , ut existens sine gen
erc, seu non actuando genus. Et ideo, sicut in modis realibus, qui solum modalit
er dislinguuntur a rebus mias modificant, dicimus non uniri ipsis rebus per unio
nem distinctam , sed seipsis, ita multo majori ralione differentia concipienda e
st tanquam modus essentialis speciei, et per seipsam contrahens et actuans genus
absque alia unione media.
15. Diffcrentia non causat realiter. Ultimo ex his intelligitur, differentiam, qua
tenus forma dicitur, non habere propriam causalitatem realem, quia causalitas re
alis non est, nisi inter ea quse in re ipsa distinguuntur, vel saltem necesse es
t ut intercedal aliquis realis influxus, et causalilas distincta ex natura rei a
b ipsa causa vel elfectu; hic autem nihil horum intervenit, quia nec differentia
est in re distincta a specie, nec a genere, prout per illam contrahitur. Neque
etiiim intervenit ibi aliqua causalitas ab ipsa differentia distincta. Est igitu
r hojc solum constitutio qua>dam secundum rationem ad modum concipiendi nostrum,
qua; solum per analogiam et proportionem ad realem causam, forma vel formalis c
ausalitas appellatur. Idemque de genere intelligendum est, quatenus ei ratio vel
causalitas materia: attribuitur. Nec refert quod res ex his constitula, sa?pe s
it vera ac realis essentia, ut homo aut equus; nam, licet talis essentia in se r
ealis sit, tamen ut sic composita, non cst ens rei, sed rationis, cum compositio
ipsa rationis tantum sit.
16. Qtialiter genus detota specie prxdicetur. Sed objiciet aliquis: nam si differ
entia c.omparatur ad genus ut forma, et genus ad differentiam ut materia, ergo u
traque comparatur ad speciem seu definitum, ut pars ad totum; ergo neutra poteri
t absolute et in recto prffidicari de specie , quia pars licet possit in obliquo
aut denominative pro?dicari de toto, non tamen absolute et in recto; non enim d
icimus : Homo est materia, sed, habct materiam, vel est materialis; erunt ergo f
alsa: hae loculiones : Homo est animal, et similes. Hsec objectio solum proposit
a est ad declarandam alteram partem conclusionis, qua dicebamus et genus respect
u specierum, et definitionem respectu definiti, solere formam metaphysicam appel
lari. Communis itaque distinctio est, genus (et idcm est proportionaliter de dil
Terentia) dupliciter posse considerari: aut prtecise, ut dicit talem gradum, et
in eo quasi sistit ex se; atque hoc sensu esse partem, et ut sic etiam non prsed
icari de toto , quia redderet hunc sensum, hominem, verbi gratia, esse animal pr
secise, et solitarie, et abstracte sumptum , seu non plus esse quam animal, qui
sensus est plane falsus. Et genus sub hac consideratione comparatur ut materia a
d differentiam, et e con
verso differentia ut forma ad genus. Et sic procedunt qua?. hactenus dicta sunt.
Atque in eodem sensu ad objectionem conceditur totum, quod in ea infertur, nimi
rum genus et differentiam esse partes, et ut sic non pra:dicari; nec solum parte
s, sed etiam elcmenta ab Aristotele appellantur1, prsesertim differentiee, et ge
nera summa , propter simplicitatem eorum, et quia in ea fit ultima resolutio in
metaphysica, ut patet ex 2 Poster., c. 14. Alio vero modo consideratur genus ut
totum, quod potentiale appellant, seu confusum, quia confuse dicit totam quiddit
atem speciei, et hoc modo optime preedicatur de specie seu definito, quia jam no
n prcedicatur ut pars, sed ut totum; et hic est communi.} sensus hujus locutioni
s; cum enim dicitur, Homo cst animal, nihil ab homine excluditur, sed affirmatur
, idem suppositum, quod est homo, esse etiam animal; seuhominem, eadem forma et
essentia qua est homo, esse etiam animal; utrumque autem horum verum est. Genus
ergo quatenus pranlicari potest de specie, ut quid superius ad ipsam, et quasi c
ontinens ipsam, dicitur aliquo modo habere rationem formoe respectu ejus; et e c
onverso inferiora , quatenus superioribus subjiciuntur, et ea quodammodo in se s
ustinent, habent quamdam rationem materia1. Et simili vel majori ratione compara
tur species ut forma ad individua, haec vero ut materia.
17. Atque lioc sensu intelligo Aristotelem, 5 Metaph., c. 2, cura utramque parte
mdefinitionis revocat ad causam formalein; nam, quantum ad genus spectat, id int
elligendum puto, non formaliter ut pars est, sed ut totum quoddam est, ut explic
ui. At vero tota definitio. quia totam essentiam declarat, et propria ratio est
ipsius definiti, et de illo propriissime prsedicatur, ideo forma etiam metaphysi
ca dici potest, quamvis non sit composita. Atque ita facile est omnes similes lo
cutiones explicare, quaj solum in analogia quadam et translatione consistunt.
18. Discrimen inter metapliysicam formam et physicam. Solum superest breve dubium
expediendum, quod oritur ex notanda differentiai inter hanc formam metaphysicam
, et physicam, quod forma physica substantialis non multiplicatur in eodem compo
sito, ut supra diximus; haec autem forma raultiplicari potest; nam el genera eju
sdem rei possunt esse plura, et dilfetentise similiter; imo et
1 3Met., c, 3, et lib. 5, c. 5.
definitio, quamvis totam rei essentiam continerc et explicarc videatur, nihilomi
nus multiplcx essc potest, ut constat ex 1 Post., c. 7, et lib. 2, c. 8 ct 12, e
t 2 de Anim., c. 7. Ratio autem differentire facilis cst, quia formee physica? r
ealiter distinctffi ila comparantur, ut quadibet constituat pcrfectam et consumm
atam speciem substantia>, et earum compositio esse deberet realis et physica, et
ideo repugnant in eadcm substantia proprie ac per se una. At vero hsec forma me
taphysica, nempe ditferentia, nec facit rcalem compositionem, nec distinguitur a
b alia ditferentia, nisi per mentis preecisionem ct abstractioncm;potest autem m
ens nostra camdem rcm variis modis pisescindcre et abstrahere, et ideo potest in
eadem, plura preedicata generis et ditfercntia? concipere ; quare multitudo dif
ferentiarum essentialium non obstat unitati et compositioni per se ex gencre et
differentia.
Deturne processus in infinitum in prwdicatis essentalUus.
19. Ex boc vero discrimine oritur statim dilHcultas; nam sequitur dari possc pro
cessum in infinitum in his causis formalibus ac matcrialibus metaphysicis, hoc c
st, in preedicatisquidditativis. Consequens autem cst contra Aristot., 2 Metaph.
, c. I, ubi notius exislimavit non possedari processum in infinitum in partibus
detinitionis, quee sunt genus et differentia, qnam in fonnis ipsis; et idco ex n
egatione inlinitorum prredicatorum probat negationcm infinitaram formarum. Seque
la autcm probatur, quia non magis repugnat dari duas dilferentias in una re, qua
m trcs vcl quatuor, et ita de quolibet numero; ergo potest in hoc numero in infi
nitum procedi. Prcescrtim quia hic numerus preedicatorum non consurgit ex rebus
aut modis distinctis, qui sint a parte rei in uua et cadcm substantia, sed cx co
nceptibus nostris cum aliquo fundamento in re; sed nos possumus infinitis modis
preescindere et abstrahere, et in rebus cst fundamentum, ut id a nobis fiat, pro
pter varias convenienlias et dissimilitudines, quas una rcs habct cum aliis, in
quibus convenientiis hre abstractiones fundantur. Et maxime urget difficultas, s
i una species non tantum comparctur ad alias species factas, sed ad omnes possib
ilcs, quce in infinitum, et infinitis modis multiplicari possunt.
20. Aliquot rationrs qurr pro conclusione offerri solent, inefficacia redargmntu
r.
Nihilominus absolute dicendum est cum Aristotele, etiam in liis causis formalibu
s non dari processum in infinitum. Ita docent omnes interpretes, qui vaiias affe
runt rationes. Prima est, quia alias rcs constituta esset infinite perfecta, qui
a quodlibct prcedicatum addit aliquam perfectionem. Sed forte negabitur conscque
ntia, quia una finita perfcclio potest esse fundamentum infinitorum conceptuum,
qui, licet dicant perfectiones ratione distinctas, non augent in re perfectionem
. Secunda ratio est, quia si hx differentiee sunt infinitee, etiam proprietates,
 qnce ad illas consequuntur, crunt infinita>. Sed respondebitur, ex differentia
generica et spccifica non semper conscqui proprietates re distinctas, ut patet i
n his prsedicatis, substantia, spirilualis, Gabrielis, etc.; sed satis esse ut i
psee etiam proprietates secundum universales vel speciales rationes proportionat
e correspondeant, ut in superioribus etiam lactum cst.
21. Vera ratio conclusionis. Tcrtia ratio et maximc probabilis cst quia ncccsse e
st dari supremum genus, quod sit quasi prima materia hujus compositionis, et dit
ferentia spccifica et infima , quee sit quasi ultima forma; ergo etiam formee in
termediee necessario sunt in numcro finito et dcterminato. Major probatur ab Ari
stotele, quia in his preedicatis quidditativis semper unum cst prius alio, id es
t, universalius, et ad plura se cxtendens; sed non est prius, nisi quia magis ac
cedit ad id quod est primum; ergo necesse est dari etiam supremum aliquod genus.
Deinde id patet cxperientia, discurrcndo per omnia prwdicamenta, et preecipue i
n substantia, qurc ut immcdiate significat substantiam completam, est supremum g
enus; nullura enim potest universalius respectu substantiarum cogitciri; suppono
autcm ens non esse genus, quanquam licct csset genus, nihil obstaret, nam illud
esset supremum; et ita habemus quod intendimus. Atque ita etiam nil impediet, s
i quis contendat hanc resolutionem debere fieri usque ad preedicatn transccndent
ia, quia, quamvis id esset verum, sislerctur in aliquo uliimo. Et ratio est, qui
a in omnibus rebus vcl substantiis datur aliqua prima seu minima convenientia es
sentialis, secundum quam ahstrahi potest vcl preedicjitum transcendens vel supre
mum genus. Minor autem probatur ex ipsa constitutione speciei ullima?, quia non
potest esse ulla res quee non sit in aliqua ultima specie constituta; alias non
haberet determiuatam essen
« IndietroContinue »
- Page 54 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
qui tantum haberet unam causam formalem.
60. Cur naturaliter non possit eadem materia pluribus substantialibus formis act
uari simul. Hinc tamen intelligitur naturalis rcpugnantia, ob quain tales formaj
non possunt simul inforraare talein matcriam; quod enim una et eadem materia su
ccessive componat essentias etiam specie distinctas cum multis formis, non est i
nconvenicns, imo naraliter accidit, quia ipsa est indifferens ad quamcumque form
am, ct per quamcumque actuari potest. Quod vero eadem portio matcria; simul comp
onat diversas essentias cum diversis formis, multis de causis repugnat naturis r
erum. Primo, quia potentia materiee sufficicnter estactuataperunamformam, et dep
endcnlia ejus sufficicnter est terminata. Secundo, quia formne diversae requirun
t dispositiones naturaliter incompatibiles, quod est signum, ctiam effectus natu
rales earum esse naturaliter incompatibiles. Tertio, quia niateria deservit form
te ad suos naturales motus et actiones; non potest autcm cadem materia simul min
istrare formis distinctis, quae naturales liabent inclinationes diversas. Quarto
, quia alias, si matcria hoc modo possct esse sub distinctis formis, eadem ratio
nc posset esse sub quacumque multitudine earum in infinilum, quia qua; sunt per
accidens, in infinitum multiplicari possunt; nec potest major repugnantia in tri
bus quam in duobus assignari, et sic dc quocumquc numero. Hoc autem et per se es
t valdc absurdum, et repugnat fini et institutioni materia;; sic enim esset inep
ta ad rerum generationesel comiptiones. Unde hoc ipsum, quod gcneratio unius nat
uraliter est corruptio alterius, satis dcclarat materiam esse naturalitcr incapa
cem plurium formarum.
Vera sententia, et totius quwstionis
conclusio.
61. Relinquitur ergo, verissimam esse sententiam asserentem unius substantia; co
mpositse tantum esse unicam causamformalem, et in uno composito naturali, unicam
tantum esse formam substantialcm. Quam tenet D. Thomas, \ p., q. 76, art. 4 ; e
t ibi Cajelan. ct omnes Thomistae ; latissime Capreol., in 2, dist. 15; ct Ferra
r., 2 cont. Gent., c. 58; Soncin., 8 Metaphys., q. 7. Idem habct Gregor., in 2,
dist. 17, q. 2; /Egid., 2 de Anim., q. 6, et traet. de Plnralitato formarum; Her
vae. etiam late, traclat. de Pluralit. formar.;
Marsil., i de Gener., qufest. 6. Ex Aristotelc autem nihil de hac re expresse ha
bemus; at vero cx principiis ejus clare colligitur hmc sententia ; numquam enim
tribuit natnrali composito nisi unam formam, et hoc sensu assignat tria principi
a rei naturalis, materiam scilicet, privationem et formam; hac enim ratione ait,
quoties generatur unum, corrumpi aliud, et e contrario; ait prteterea formam su
bstantialcm esse proprium, per se, ac immediatum actum maleriffl , ideoque ex il
lis maxime ficri per se unum, ut sumitur ex 2 dc Anim., text. 7, et7 Metaph., te
xt. 49.
62. Rationcs antem facilc sumipossunt ex dictis in impugnalione aliarum opinionu
m. Prima sumitur cx sufficicnte partium enumeratione, quia in matcria non possun
t esse plurcs fornia; essentialiter subordinatffi, ut actus et potentia, neque o
rdinata1, ut dispositio etforma, neque etiam omnino per concomitantiam sinc ullo
ordine inter se; sed pra*terhos modos non polest excogitari alius; crgo nullo m
odo possunt plures causa; formales substantiales ad eunulem effcctura concuiTcre
.
63. Secunda ratio sumitur ex sufficienlia cnjusvis forma; substantialis ; nam qu
adibet forma substanlialis necessario talis est, ut per se sola sulliciat ad con
stitucndum unum substantiale suppositum, completum in aliqua ultima specic subst
antia; ; ergo non solum non requirit aliam formam concausanlcm illum ctreclum, v
crum etiam neque illam admittere polest. Antcccdens constat ex dictis; nam proha
tum est omnem formam substantialem necessario debere esse conslitulam in aliqua
spccie ultima substantialis formffl, et conscqucnter esse de ratione ejus, quodd
et essc simpliciter et completum usque ad rationem ultimam in generc substautia?
. Consequcntia vcro probatur, quia vel secunda forma advenirct composito, nt con
stituto priori forma, et imiuediatc illud actuando, aut adveniret simul et quasi
concomitanter ipsi matcria.'. Primum repugnat rationi forniffl substantialis, q
uw per se respicit potentiam subslantialem ; substantia autem completa non est j
am in potcntia substantiali. sed accidentali lantum ; nam dc illa maximc vcrum e
st, quod Aristotcles supra dixit, scilicctid, quod advenit cnti in actu, non adv
cnire per se, scd per accidcns. Secundtim autem repugnat tam ipsis formis substa
ntialibus, quam capacitati maleria;; illse enimse
cundura suas ditfercntias specifieas inter se enim solum potest qua-ri, quando p
lures cau
repugnant; nam, hoc ipso quod unaquoeque sae ad eumdem effectum concurrere possu
nt;
substantialis forma constituit substantialem nam ubi est unica causa, quis proce
ssus esse
naturam completam, ita determinat sibi ma- potest? Ostensum autem est causam for
ma
teriam quam informat, et quasi trahit illam lem non posse esse nisi unicam; ergo
in hac
ad suum esse, ut non admittat in illa for- causa non habet locum qusestio de pro
cessu
mam aliam substantialem, seu ejusdem or- in infinitum.Deinde,hicprocessus esse s
olet,
dinis. Materia item habet limitatam capaci- aut inter causas per se et essential
iter su
tatem et quasi vim causandi, ut simul non bordinatas, aut inter subordinatas per
acci
possit nisi unam substantialcm formam sus- dens; ostensum autem est, nuJlas subs
tan
tinere, nec concurrere, nisi ad unam csscn- tiales formas esse per se subordinat
as. Unde,
tiam componendam, quod etiam in materia qui illas distinguunt juxta ordinem prae
dica
ccelesti videre licct; cstque id non minus torum essentialium, nonnihil difficul
tatis in
necessarium in hac inferiori matcria, quai hoc pati possunt; nara fortasse in hi
s prtedi
principium est corruptionis , quatenus ita catis non repugnat dari processum in
infini
subjacet uni forma;, ut eam necessario dese- tum, ut attingcmus scctione sequent
i; juxta
rat, si aliam recipiat. nostram vero sententiam id nihil refert, quia
Gi. Tertia ratio principalis confiei potest existimamus ha;c proedicata, in quoc
unquc
ex his quffl supra diximus ad probaudum , numero multiplicentur, non solum non r
e
dari in relms naturalibus substantiales for- quirere formas distinctas per se su
bordina
mas; potissiina; enim rationes, quibus osten- tas, verum etiam non posse talia p
rsedicata
ditur substantialis forma, in hoc nituutur, respcctu ejusdem compositi sumi nisi
ab una
quod ad perfectam constitutionem naturalis et eadem forma, ita ut non solum ex n
atura
entis necessarium est facultates omnes et ope- rei, scd ctiam de potentia absolu
ta, non pos
rationes cjusdem entis in uno csscntiali prin- sint dari causoe formales hoc mod
o per se
cipio radicari, quam coiinexionem et radica- subordinatae, quia non potest dari
substan
tionem ostcndunt etiam ipsi naturales effec- tialis forma,qua; non sit in aliqua
ultima spe
tus, ut ibi dcduximus; ergo pluralitas foima- cie talis forma; constituta , et c
onsequenter
i*um est omnino aliena a constitutione natu- qua; non essentialiter includat omn
es supe
ree. Neque est in tota natura aliquod indicium riores gradus talium formarum. Ne
que refert
ad eam assercndam; nam subordinatio prte- quod Aristoteles, 2 Metaph., cap. 2, e
x eo
dicatorum esscntialium nullum est indicium, probet non dari processum in infinit
um in his
utdiximus; ideoquc dixit Aristot,,2de Anim., formis, quod non detur processus in
infini
text. 31, posteriorcm formam contincre prio- tum in pranlicatis quidditativis, q
uia, licet
res, quia qua; dat differentiam ultimam, dat ex illa negatione optime inferatur
hsec ne
etiam superiores. Multitudo etiam actionum, gatio, non tamen ex opposita affirma
tione
facultatum aut organorum, non solum non opposita affiimatio, ut supra dictum est
. Rur
est indicium, vcrum potius requirit maxime sus, neque in hoc genere dantur causa
; per
formas unitatem. Vicissitudo denique seu suc- accidcns subordinata;, quia etiam
est osten
cessio generationis et corruptionis eamdem sum non posse plures formas simul con
cur
unitatem indicat et requirit; ergo nihil est rere, etiam omnino per accidens, ad
infor
quod duhitemus unam causam formalem ad mandam camdem materiam. Quod si quis
unumquemque effectum naturalem suffice- dicat possc dari processum in infinitum
in
re. Nequc contra hanc veritatem novse ob- formis sub eodem generc vel spccie con
ten
jectiones occurrunt, quibus satisfacere ne- tis, ct cas vocet causas formalcs pe
r accidens
cesse sit. subordinatas, advertat neccsse est, illas non
essc causas unius et ejusdem effectus, sed
Non dan processum m infimtum in causis unamquamque suura habere distinctum ef
formahbus, cx dictis concluditur. fectum. cum autem investigatur subordinatio
65. Atque ex his obiter resolvitur illa qu«- causarum, rcspectu unius et ejusdem e
ffec
stio, quae de causa formali moveri solet, an, tus intelligenda est, alioqui non
cst subordi
scilicet, in hujusmodi genere causa; possit natio, sedmultiplicatio rerum,seu ef
fectuum.
dari processus in infinitum. Nam, loquendo Unde etiamsi per potentiam Dei ahsolu
tam
de propria causa formali physica, constat ex in eadem materia multiplicarentur p
er acci
dictis nullum dari locum huic qua?stioni; id dens forma;, non esset ibi subordin
atio cau
sarum, quia, ut supra dixi, non constituerent unum et enmdem effcctum, scd diver
sos, et prootcrea nullum hnberent inter se ordiuem, sed omnino pcr accidcns mult
iplicarentur. In hoc ergo generc causae nullus cst processus causarum, nequc in
infinilum, ncque in aliquo numero finito.
Processus in inflnilum a materiaU causa exclvditnr.
66, Ex quo tandcm intclligitur, multo minus esse posse proccssum in inlinitum in
materia, quia si esset, solum ex infinitate formarum oriri posset; nam, ut supr
a demonstratum est, necessario danda est una prima materia, quaj non sit in alio
subjccto; haec autem prima materia in unoquoquc composito non potest essc nisi
una, quia nonpotcst una materia recipi in illa, cum hoc sit contra rationem mate
riee prima;; ncque etiam possunt plures materia; conjungi in codem composito, et
informari cadcm forma, nisi una earum alteri uniatur, ita ut ex utraque fiat un
a potcntia, quod intelligi nullo modo potest; ergo in substantialibus materiis n
on solum non potest esse processus in infinilum, sed nec omnino ullus processus
aut pluralitas ulla esse potest.
67. Quod si non sit sermo de materia prima, sed do proxima, aut intelligitur pro
xima substantialiter, ct tanquam potentia iinmediate ac per se recipiens formam,
aut intelligitur proxima accidentaliter, icl est, ut affecta dispositionibus ac
commodatis ad formam. Priori modo revera solnm materia prima pcr suam simplicem
enlitatem estctiam materia proxima ad quamcumque fownam, et ita nullus est proce
ssus; solumquc lingi posset, si inter primam materiam et ultiinain substantialem
formam intervenirent aliquaj formse substantiales, quarum una compararelur ad a
liam, ut potcntia proxima ad suum actum; hae autem forma?. non dantur, ut ostens
um est, et quamvis darcntur, non essct intelligibilis in eis infinitus progressu
s, tiun quia infinita multitudo formarum non minus repugnat quam infinila multit
udo in actu quorumvis entium; tum ctiam quia necesse est dari aliquam formam pii
mam, id cst, primo informantem materiam; nam, cuin materia ex se sit immediata p
otentia, ncccssc est ut immcdiate informetur per aliquam dcterminatam formam, aJ
ias nunquam incipcret informatio. Rursus ex parte alterius extremi necessarium e
st etiam dari ultimam for
mam; nlias nunquam finirctur informatio , nequc res psset constituta in ccrta al
iqua ct determinata specie; ergo inter ilhi duo extrema non posset intercedere i
nfinita multitndo formarum, quia unicuiquc necessario dcbct esse aliqua immediat
a, quse comparetur ut proxima potcntia, et nctus. Omitto alias rationcs, quas Ar
istoteles facit citato loco, quia rcs est clarior quam ut probatione indigeat.
G8. Quod si loquamur de materia proxinia ratione disposiiionum nccidcntnlium, ca
?dem rntioncs probnnt in illis dispositionibus non posse procedi in infinitum, q
uia si intcr se non sint subordinatae, sed concomitanter se habentes, ut quatuor
priina? qunlitatcs , in eis non potesl dari tnlis processus, soliun quia non po
ssunt siinul esse qualitates actu infinita? in multitudinc, et multo minus potes
l finita forma illas postulnre; si vero dispositiones sunt inter se subordinnta?
, ut actus et potentia proxima, sicut qunntitas ct qualitns, piocedit ratio fact
a de formis substantialibus, quod in eis neresse est darc primnm et ultimam, ali
as neque incboaretur, ncqueconsummaretur dispositio; inler illa autem extrema no
n potcst esse multitudo infmita. Nequc est similc quod affcrri potcst de infinit
is punctis contentis intcr duo exfrema, quia puncta solum sunt infinita in poten
tia, id est, constituentia cum parlibus unam finitam qunntitatem continuam; form
arumautem mullitudo essct aclu infinita. Item, quia unum punctum non cst immedia
tum alteri, et ita non possunt numerari omnia puncta media inter duo extrema 1;
una nutem forma, sive substantialis, sive accidentalis, si comparatur' ad aliam
ut potentia ad actum, necessario debet camproxime respicere ; nullo ergo modo cs
se potcst processus in iuiinilum inter mateiiam et formam.
G9. Procedunt autem rationes factoe de matcria permanente, ex qua fit res, ita u
t insit illi; Arisfotelcs autem, dicto loco secundi Metaphysicae, etiam de causn
materiali transeunte loquitur , cuiu ncgat dari processum in infinitura in caus
is materialibus, quia si ex aqua generntur terra1, et ex terra hcrba, ct ex herb
a quippiam aliud, non proceditur in infinituin, scd fit circulus. Vernmtamen, si
ve hic proccssus dctur, sive non, nibil refert ad cnusalitatem, quia ille proccs
sus est mcrc pcr accidcns; et ideo causalitali nibil
1 Javell., 1 Metapb., quoest. G.
obstaret quod in infinitum tenderet. Quod si
non tcndit, solum ost quia non dantur iniini
'.... SECTIO XI. tffi species rerum generabiliuin, neque pro
ecssus in infinitum in gencrationibus talium Quid sit forma melaphysica, et qnae
materia illi
spociernm, scd semper fit circulus et reditus respoiulcat, quamque causalitatem
liabeat. ad camdem specicm. Quod aliqui pulanl ne
cessario conscqui ex eo quod qurclibet ex his , In qmvis composi(ione aliquii tt
t mate
speciebus dicit limitafam pcrfectionem. Scd ri{l> et aUquid nt /bm«. Quoniam distinc
hoc nullum argumentum cst, quia saltem divi- tio fonnae in physieam et metaphvsi
cam valde
na virtute non repugnat spccies mistorum in communis est, et qua; hactenus dixim
us, om
infimtummulhplicart, etiumsi quadibet spccics nia in physicam formam conveniunt,
videtur
finita sit, et de facto scmper detur summa, et metapbysici negotii esse, nonnull
a etiam de
infimaspeciessub illo gcnerecontenta, licet do metaphvsica forma dicere, quibus
suppositis,
pof8-bilificripossitaltera,velperfeclioromui- quaJ diximus , breviter poterunt e
xpediri,
bus factis, vel imperfectior omnibus. Alii di- qnia hfec sohlm per anaiogiam et
quasi me
cunt, expenentia constare non procedi in in- taphoram quamdam, forma nominatur.
Est
fimtum in genoratione unius speciei ex alia, igimr adVertendum ex dictis in supe
rioribus,
sed scmper fieri rcditum ad eamdem spe- pr8eter Compositioncm physicam ex materi
a
cicm : de qua expcrientia valde dubito an sit et form;1) egsp aliam qua3 illam i
mitatur; ex se
nobis evidens; nam multa virtute ccelorum, tamen abstrahit a vera materia, et id
eo meta
. ct concm-suclementorumgeneranturfortasse physica nominatur. Est autem ha?c dup
ieX)
de novo, qiuu nos latent. Addc, D. Thomam, qiiantum ad prffiSens spectat, altera
ex natura
3 part., q. 10, art. 3, dicere, in potentia crea- et supr)0sito t altera ex et d
ifferen.
turaj contineri infimta. Et loqmtur dc rebus tia . omitto eam qu8e est ex esse e
t essentia(
substantialibus; nam de his d.xerat non vi- quiil obscurior est) et quantum ad p
rffisens
dere animam Chnsti mfinita m actu. Undo attinet ( non intervenit in ea spcciahg
aiiqua
explicando lbi lllum locum, diximus posse m- ratio forma,5 ut ex dicendis COnsta
bit. Deinde
telligi tam de infinitis spcciebus quam dc in- est considerandum in omni composi
tione, ut
tinitis individuis. Si ergo in potentia creatura; cx muitis unum consurgere inte
lligarur, ali
contincntur infmitaj species mistorum , non qiliti scmper considerari ut materia
m, et ali
rcpugnabit in infmitum proccdi in gcneratio- quid llt formam, tum quia compositi
o ex ma
nibus earum. Et fortasso Aristoteles dicto teria et forma est prima Compositio r
ealis, et
loco non rcpugnat; solura enim probat hnuc maximc propria ac per se, et ideo per
quam
proccssum non esse necessarium ad rerum dam ivnni0!rjam ad ii|am omnis aiia comp
osi
causalitatcm, quia generatio unius est corru- tio deciaratur; tum etiam quia mat
eria est
ptio alterius, et in hoc facilc fit rellexio se- quid informc et irapcrfectum, e
t inchoatio
cundum speciem, licet non fiat secundum quredam, ct quasi fundamentum natura;;
individuum. Nihilominus tamen probabilius forma ver0 est pilichritud0 et perfect
io
videtur, naturaliter loquendo, esse statum in ac consummali0 natura?; in omni au
tem eom
generationibus rerum secundum speciem , positione cst aliquid quasi potentiale,
quod
quia virtutcs causarum naturalium finita; cst fundamentum ct inchoatio rei, et a
liquid,
sunt, et modi seu aspectus et concursus qui- quod est terminus vei consummatio r
ei, ct
bus applicantur, determinati sunt et finiti; et jdeo semper aliquid consideratur
ut materia,
ideo, licet in absoluta potentia creatura; con- et aiiqujd ut forma. Quod adeo v
cnim est, ut
tineantur infinita, si in rebus et causis creatis etjam in compositione cx parti
bus integran
tiant omnes conditiones et mistioncs , quaj tibus f qua; maxime materialis esse
videtur,
absolute fieri possunt, tamen de facto secun- semper una pars consideretur ut ma
teria, et
dum ordinem universi tantum fieri possunt aitera ut iorma> quod ciar;us apparebi
t in re
fimtis modis, et ideo etiam verisimilius est in bus heterogeneiS) ut m homine ca
put est ve
hoc processu dari statum ac terminum. mH forma aiiarum partjum; ct in artificial
i
bus tectum, verbi gratia , est quasi forma sedificii; juxta quam analogiam disti
nguunt etiam Theologi materias et formas sacramentorum. Et in rebus homogeneis,
ubi inter partes non potest distinjui illa diversa habi
tudo, propter earum similitudinem et uniformitatem, omnes partes dicuntur esse m
ateria totius, compositum autem comparari ut forma ad singulas partes. In quibus
omnibus non intercedit specialis causalitas , sed sola nnio cum analogia et pro
portione ad matcriam ct formam.
2. Ex his ergo intelligitur formam metaphysicam in genere vocari, quae in compos
itione metaphysica constituit essentialiter rem ipsam, vel complet aut actuat es
sentiam rei; nec potest aliter describi hsec forma, ita in communi sumpta. Est a
utem discrimen inter duas compositiones metaphysicas supra dictas, quod prior, s
cilicet, ex natura et supposito, est compositio rei (in creaturis loquimur), id
est, ex iis quae in re ipsa aliquo modo actu distinguuntur, ut sunt natura et su
bsistentia, de quibus diffuse infra tractabimus; posterior vero est compositio r
ationis, quia ejus extrema in re non distinguuntur actu, sed ratione tantum, ut
in superioribus visum est. Est etiam alia differentia, quod in priori compositio
ne unum extremum est tota essentia rei, aliud vero non spectat intrinscce ad ess
entiam, sed cst terminus aut modus essentiae; in alia vero compositione utrumque
extremum est essentiale, et neutrum dicit totam essentiam rei explicite seu act
ualiter, licet confuse totam illam includcre possit. Unde fit ut prior dici etia
m soleat forma totalis, realis ac propriissime metaphysica; posterior vero magis
est forma secundum rationem, et ideo non tantum metaphysica, sed etiam logica a
ppellari potest.
Formce metaphysicw essentia ostenditur.
3. Forma metaphysica est tota rei essentia. Dicendum est ergo primo formam propr
ic metaphysicam, quae est forma totius, nihil aliud esse quam totam rei substant
ialis essentiam, quam etiam integram naturam rei appellamus, quae non dicitur fo
rma, eo quod specialiter exerccat propriam causalitatem formae, sed quia rem ess
entialiter constituit per seipsam. Declaro et probo singula ; nam in homine, ver
bi gratia, haec forma totius dicitur esse humanitas, quse cum ex materia et form
a hominis constet, totam essentiam hominis dicit; id cnim quod homo addit humani
tati, non est de essentia hominis , ut infra dicemus tractando de subsistentia,
et in mysterio Incarnationis breviter patet; nam in Christo est tota essentia ho
minis, quamvis
non sit humana subsistentia creata. Prasterea, haec forma totius non tantura in
rebus materialibus, sed etiam in spiritualibus reperitur; imo non solum in rebus
creatis, sed etiam in Deo ipso a nobis consideratur; concipimus enim Deitatem u
t formam essentialiter constituentem Deum, et quodlibet suppositum divinum, quat
enus hic Deus est; quanquam illi sit proprium in re ipsa non distingui ab eo de
cujus essentia est; in quo deficit ab ea ratione formoe, quam essentia habet in
rebus creatis, quia illa non pertinet ad perfectionem simpliciter, sed imperfect
ionem includit; ergo haec forma in rebus immaterialibus nihil aliud esse poiest
quam earum essentia. In materialibus autem differt haec forma totius a forma phy
sica et partiali, ut constat ex communi usu harum vocum , et ex ipsa distinction
e formae physicae a metaphysica; non dilfert autem nisi quia forma totius dicit
totam na turam compositam ex materia et forma, forma autem physica solum dicit p
artem formalem; ergo haec forma metaphysica etiam in his rebus dicit totam essen
tiam earum. Quia, ut infra ostendemus in disputatione de substantia materiali, e
tiam materia est de essentia hujus substuntias, et ita natura composita ex mater
ia et forma est tota essentia ejus; atque ita patet prima pars conclusionis.
4. Forma metaphysica naturce nomine insignitiir. Quod vero hrec forma metaphysic
a soleat naturae nomine propriissime appellari, constat primo ex usu; sic enim t
ribuimus eliam Deo naturam divinam, intelligentiis angelicam, hominibus humanam,
et sic de cseteris rebus. Deinde hoc modo distinguimus naturam a supposito, vel
ex natura rei, ut in substantiis creatis, vel ratione tantum, ut in divina; atq
uc hoc modo dicimus naturam in Deo non gcnerare, sed suppositum, et Verbum divin
um assumpsissc naturam, non personam humanam. Item, unaquaeque res per suam natu
ram habet quod talis sit, et quod essentialiter distinguatur ab aliis; ergo natu
ra rei substantialis adaequate (ut ita dicam) est ipsa totalis forma, qua talis
est essentiuliter. Denique natura, ut communiter censetur, dicit ordinem ad oper
ationem, in quo solum differt ab essentia, quod esscntiae nomen sumptum est ex o
rdine ad esse, nomen autem natureesumptum est ex ordine ad operationem; natura e
nim dicta est quasi aliquid nasci faciat; unde dicitur natura non esse otiosa, e
t esse rerum opifex, et nihil facere frustra, etc.
« IndietroContinue »
- Page 55 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
eubstnntiales formee aqua1 et ignis, praesertim in suo csse perfccto. Tertio, fa
ciunt maxime contra hanc senteiitiam argumenta generalia fieri solita contra plu
ralitatem formarum, quia ponit in eadem parte maleriai plures formas specificas,
per se sufflcientes ad constituendum suppositum habens suum proprium esse simpl
iciter, et requireutes dispositioncs valde repugnantes; forma enim terree postul
at maximamdcnsitatem; at forma ignis raritatem maximam; heec inlensum calorem, f
orma vero aquaj, intensum frigus; qui ergo fieri potest ut tales formu' integro;
ct perfectaj eamdem partem materiaj simul informent?
43. Elementorum /brmte perfectissime substantiales. Tertio modo intelligi potest
ha?c sententia, prout Commentator eam cxposuit, nempc, quod omnes formea element
orum sint in tota matcria misti, et in omnibus partibus ejus, refraetse tamen (u
tinquit) et in gradu remisso, et deinde tota materia sic afftcta et disposita il
lis formis informetur forma mista. In qua sententia primo impngnari solet quod C
ommentator supponit, formas scilicet elementorum non esse perfecte substantiales
, sed medias inter accidentales et substantiales. Contra quod argumentatur D. Th
omas, 4 de Gener., text. 84, quia impossibile est daii medium inter substantiam
et accidens, tuin quia inter contradictorta non datur mcdium; substautia autem e
t accidens distinguuntur pcr immediatam contradictionem; tum etiam quia medium e
st inter extrema ejusdem generis; substantia autem et accidens sunt diversoram g
enerum. Deinde addere possumus fonnam substantialem ignis, et cujuscumque elemen
ti, esse per se sutlicientem ad actuandam materiam, ita utillam in esse constitu
at seu conservet, et ad constituendum cum illa unum Biippositum, quod sit propri
c et univoce substantia; ergo lalis forma tam propric et univoce substantialis e
st, sicut queecumque alia. Et hoc ipsum confirmatum est supra, cum ostenderemus
dari formas substantiales.
44. Formis substantialibus repugnat intcnsio. Quod si fortasse Commentator hoc non
neget, sed eas appellet medias, solum quia inter substantiales formas habent mi
nimam perfectionem; unde tit ut in aliquibus proprietatibus similitudinem habere
possint cum formis accidentalibus; contra hoc , omissa controversia de modo loq
uendi, ostendo secundo, falso eis attribuere similitudinem cum foimis accidental
ibus iu hac conditione intensionis et remissionis, quia heec condilio
ita est propria accidentium seu qualitatum, ut directe repugnet formoe substanti
ali, quatenus talis est; si crgo formie clementorum sunt vere ac propric substan
tiales, ut ostensum est, non possunt esse similes accidentibus in hac conditionc
. Antecedens probatur primo ex Philosopho, in Preedicament., cap. dc Substant.,
dicente, substantiam non rccipcre inagis et minus; si autem forma substantialis
aqua; inleuderetur et remitteretur, revera, sicut aqua est magis vel miiius frig
ida, ita esset magis vel miuus aqua.
45. Secundo argumentatur D. Thomas, l p., q. 76, a. 4, ad 4, quia esse substanti
alc cujuscumque rei in indivisibili consistit, ct omnis additio vcl subtractio v
ariat speciem, sicut in numeris, ut dicitur 8 Metaph., text. 10. Ha;c vero ratio
calumuiam pati potest, quia simili ratione probaretur qualitatem non posse inte
ndi e: remitli, quoniam etiam in accidcntiilibus formis verum est quod essentite
earum consistunt in indivisibili, et quod species carum sint sicut numeri, ct c
onsequenter quod quoclibct subtractio ct additio variat specicm; intelligcndum v
ero est de additione csscntiali et formali, non de intcnsiva; idcm ergo responde
ri poterit de substantialibus formis. Respondetur tamen esse diversam rationcm d
e forma substantiali et accidentali; nam illa est qnas primo constiluit essentia
m rei siuipliciter, et ideo oportet ut sit omnino indivisibilis et invariabilis,
quamdiu manet in eadem matcria. Quod deolaratur a posteriori ex illo effectu, e
x quo supra collegimus dari formas substantiales, nimirum ex reductione aqua; ad
pristinam frigiditatem; nam si forma substanlialis aqua; remissibilis esset, ce
rte remitteretur, remissa frigiditate, quia sicut forma pendet ex dispositione,
ita intensio formee ex intensione dispositionis; ergo impossibile csset aquam po
stea cx intrinseca virtute sc reducere ad pristinum statum, quia foima remissa n
on potest seipsam intendere; heque etiam habet aliud principium prius, a quo ill
a intensio dimanct. Ut ergo aqua, quantumvis calefacta, possit, remotis extrinse
cis agentibus, ab intrinseco se restituere in connaturalem statum, necesso cst u
t in ratione aqua; integra et peifecta maneat, et consequenter ut ipsum formalc
principium constitutivum aquffi intactum maneat ( ut sic dicam), quamdiu non onJ
nino corrumpitur. Et hoc scnsu dicimus dc ratione formee substantialis esse, ut
sit invariabilis et immutabilis in sua entitate. quando essentialitcr manet eade
m, et in eadem materia, quia estradicale principium omniumproprietatum, ct prima
m rei essentiam constituit.
46. Et conflrmatur, quia ob hanc causam, teste Philosopho, 5 Phys., et 1 de Gene
r., substantialis corruptio aut generatio elementorum non fit successive cum ips
a alteratione, sed in momento in finc alterationis, cum completur dispositio suf
liciens, quia, scilicet, forma substantialis non rcmitlitur, nec tollitur per pa
rtes, sed tota simul; at si esset intensibilis et remissibilis, certe inlroducer
etur succcssivc, et similitcr cxpelleretur; imo, quoties aqua calefit ab igne, t
ot gradus formse ignis introducerentur in aquam, quot caloris, quod est incredib
ile. Adde, quod si formaj elementorum ita possunt intendi et remitti, cur ctiam
forma; mistorum non intendentur, ct remittentur ad intensionem et remissionem fo
rmarum simplicium? maxime cum hae dicantur ad illas requiri, ut dispositiones ne
cessarise. Verbi gratia, si forma auri requirit in sua materia sex gradus formce
ignis, et duos aquae, ut sit in connaturali statu , si per contrariam actionem
illi gradus forma^ ignis remittantur amplius in auro, et intendatur forma aqua;.
cur non recedet etiam forma auri a sua naturali perfectione, et in suamet entit
ate minuetur? Certe nulla ratio sufficiens reddi potest; nam quod sit perfectior
, non satis est; solum enim indc sequitur, quod gradus latitudinis ejus erunt pe
rfectiores. Dicendum ergo est, de ratione formaj subsUmtialis esse ut habeat vel
constituat essentiam indivisibilem intensive, et idco hoc seque convenit formis
clementorum ac cajteris.
47. Elementorum omnium formw nullo modo esse queunl in eadem materia. Tertio, pr
incipaliter impugnanda est ha;c sententia ex re quam nunc tractamus, quia imposs
ibile est tot formas substantialcs simul esse in eadem materia. Nam, licet dican
tur esse remissae, nihilominus uniiqua^que, si substantialis est, dat esse simpl
iciter, et constituit vcram substantiam ac substantiale suppositum; non potest a
utem intelligi quod unmn suppositum simul sit in quatuor aut quinque speciebus d
istinctis, et quodsint multa individua diversarum specierum substantialium ex ea
dem materia constantium. Quam rationem infrn declarabimus latius. Accedit pra'te
rea contra Averroem, quod, si formoe clementorum in gradibus rcmissis implentibu
s latitudinem manent simul in eadem materia, ergo
et potentia materiae cst per illas sufficienter actuata, et mistio etiam ex illi
s solis est sufficienter peracta; ergo et superfluum est, et impossibile, quod n
ova forma mista addatur illis omnibus formis.
48. Misti forma ab elementorum distincta. Unde Aureolus (ut Gregor. supra refert
) dixit formam misti non esse aliquam formam simplicem, sed solam illam commisti
onem, seu aggregationem ex forrais elcmentorum in esse remisso. Quam vero sit ab
surda hsec sententia, per se notum est; nam ex ea scquitur substantias mistas no
n esse veras substantias per se unas. Deinde sequitur animalia, etiam hominem ip
sum, non habere unam formam simplicem. Denique sequitur niista omnia non differr
e substantialiter et essentialiter, sed tantum secundum magis et minus; nequc ha
bere proprietates, vel actiones pcrfectioris ralionis, quam sint qualitates et a
ctiones elementorum. Ipsa; ergo proprietatcs et facultates mistorum evidenter in
dicant proprias substantiales formas nobilioris rationis, quam sint forma; eleme
ntorum.
49. Et hinc, retorquendo argumentum, concluditur formas illas elementorum simul
conjunctas in cadcm materia, ct quasi suppositas forma: misti, superfluas esse,
ctiam si per impossibile alioqui non repugnarent, quia et ad essc materia;, etad
esse substantiale compositi, et ad oranem actionem physicam, quoe de tali compo
sito experimento cognosci potest, sufflcit forma misti, cum facultatibus, qua; a
b ea manant, et tempcramento primarum qualitatum, quo materia disponitur. Quod q
uidem temperamentum licet uon sit aliqua qualitas simplex virfute continens prim
as, ut putavit Avicenna, sed formaliter componatur ex primis in esse rcmisso, ut
habet vcra et communis sententia, quee late tractatur in 1 de Generat., nihilom
inus non requirit substantiales formas elementorum formalitev ibi existentes, se
d sufficit forma misti, cui connaturale est tale temperamentum, et vim habet, et
efficaciam conservandi aut recuperandi illud, si extrinseca impedimenla tollant
ur.
50. Et quoad hoc recte dicuntur elementa mauere, quoad formas substantiales virt
ualiter in forma substantiali misti, quoad accidentalcs vero formaliter, licet n
on maneant integrae, sed reinissa:. Quod bene declaravit Scot. in 2, dist. 45, q
uem sequuntur Gabr. ac Gregor., ibi; ^Egid., 2 de Generat., et alii, ct immerito
impugnatur a Cajet., 1 p., q. 76, art. 3, in fine; non enim repugnat doctrinaj
D. Thomae; nullibi enim id negavit; quin potius id indicat in sensu a nobis expo
sito, opusc. 33. Neque in eo est ulla ditficultas, quia non dicitur fonna misti
contincre formas elementorum in genere causa; formalis, aut secundum totam perfe
ctionem eminentcr contentam, ut videtur Gajetanus existimasse, sed solura secund
uni quumdara participutionem et convenienliam, ut declaratum est.
51. Ex his ergo satis concluditur, non sequi ex mistione elemcntorum quod sint i
n misto pluies formae substantiales, quia forinae clementorum nonmanent in misto
formaliter, sed virtute tantum, quae est sententia Aristotelis, ut infra ostend
am, et communiter recepta, ut patet cx Alexandro, Philopono, D. Thoraa, iulde Ge
ner., et eodem D. Thoma, 1 p., q. 76, art. 4, ad4, et q. 5 de Potent., art. 7, e
t aliis Scholasticis, in 2, dist. 12, prajsertim Capreolo, et Gregor.,loc. cit.;
et Scot.,q. 1 ;Hervajo, tract. de Pluralit. form., q. 15; ^Egid., Quodl. 4, q.
11; Soncin., 10 Metaph., q. 27, et lib. 12, q. 68. Est uutem sermo dc formis sub
stantiulibus elementorum; num accidentales formaliter uianent, sed id nihil refe
rt ad prajsentem queestionem Unde philosophi, qui negarunt in elementis formus s
ubstantiales, consequenter dixerunt elementa manere fcrmaliter in misto, et hoc
modo processit Galen., nam, ut vidimus sect. 1 hujus disputationis , ille non ag
noscit in elementis formas suhstantiales, sed tantum primas qualitates. Unde, qu
od ad rem prajsentem attinet, nobis non contradicit, sed potius favct. Vide illu
m, lib. 1 Methodi, c. 2, et libello de Substant. natural. facult., aliquantulum
a principio, et 1. 8 de Placit. Hippocr.
52. Objectio. Sed objiciunt nobis Aristotel., qui, primo de Generat., c. 10, def
rait mistionem, quod sit miscibilium alleratorum unio; cum ergo elementa miscent
ur, non corrumpuntur, sed alterantur tantum; atque ita in toto illo capite sajpe
repetit Aristot. miscibilia non corrumpi; quod si alterum iuterierit, non possc
misceri; nam quae non sunt (inquit), in admistionem non recipiuntur. Secundo id
em Aristot., 5 Metaph., cap. 3, definit elementum esse id, ex quo aliguid fit, i
ta nt insit, et in quod ultimo fit resolutio; ergo si clementa non manent in mis
to, non sunt elementa , neque etiam mistum poterit in illa resolvi, quod est fal
sum et contra experientiam; nam, quando lignum comburitur, experimur, et fumum,
et aqueum humoiem, et
XXV.
cineres, et ignem ex illo prodire. Nec satis cst diccre illa omnia conlineri in
ligno, virtute, aut potentia, alioqui etiam aqua diceretur mista, saltera ex aer
e et aqua, tum quia in se habet qualitatem quaradara aeris, tuin etiara quia qua
ndo aqua caiefit, exluilatur ex illa aereus vapor. Et confhmatur; nam ex continc
ntia virluali solum sequitur possc cx misto elementa gcnerari; athoc non salis e
st. nametiampotestmistum exquolibet elemento generari, et unum elementum cx alio
. Undc Aristotel., 3 de Ccelo, c. 3, ait in ligno et carnc elementa contineri, q
uia ab illis inunifeste segreguntur; e contra vero carnem et lignum non continer
i in igne, quia ab eo segregari non possunt. Aliud est ergo scgrcgari, aliud gen
erari; ergo segregatio requirit formalemcontinentiam.Tertio, ait Aristotel., 1 d
e Ccelo, c. 7, moveri mistum raotu elementi prajdominantis; ergo manet in illo,
Quarto, lib. 3 de Ccelo, text. 67, et 2 de Partib. anim., cup. 1, ct 4 Meteor.,
cap. 12, ait elementa esse materiam misti.
53. Aristotelis sententia, tanlum virtule manent elementa in misto. Elucidatur d
efinitio mislionis. Respondetur Aristot., 3 de Ccelo, c. 3, sub disjunctione ass
crere, elementum inesse potentia, aut actu in misto; hoc enim, inquit, utro modo
se habeat.adhuc ambigitur; quajstionem -autcm, quam illo loco indecisam rcliquit
, resolvit 1 de Gcnerat., cap. 10, dum cxpresse ait, ea, quse in mistionem rccip
iuntur, quodammodo esse, et quodammodo non esse; nam actu (inquit) non sunf, vir
tute autem seu potestatc remanent, et in co constituit diilercntiam inter mistio
nem, et alias mutationes; et 2 de Partibus animalium, c. 1, primam compositioncr
a corporum dicit eam esse, quce ex primordiis conficitur iis, quce nonnulli elem
enta appellant; ierram dico, aquam, aerem, et ignem, sed melius fortasse dici po
test ex virtutibus confici clementorum; humiditas enim, et siccitas, caliditas,
et frigiditas, materia sunt corporum compositorum. Igitur de sententia Arist. sa
tis constat. Cum ergo Arist. ait, mistionem esse miscibiliumalteratorumuiiionem,
a#<Ta*orw»i dicit, potius quam corruptorum, ut denotaret non omnino pcrire, sed vi
rtute et secundum qualitates manere. Neque Aristoteles in eo capite negavit, in
vera mistione miscibilia corrumpi; nec id negare potuit, nam cumper mistionem in
troducatur nova forma substantialis misti, necesse est fieri corruptionem substa
ntialem miscibilium, quia generatio
40
unius semper est corruptio alterius. Dixit quia non constant ex aliis corporibus
, et ex tamen non omuino perire, quia virtutc ma- illis constnnt reliqua. Et sim
iliter sunt simnent. plicia ct indivisibilia, quia non sunt in plura
54. Eleme.nti descripHo explicatnr.. Ad corpora resolubilia. Dcnique etiam insun
t eo secundum responderi potest primo, defini- modo qui neccssarius est ad illud
genus comtionem illam elementi non convenire bis sim- positionis, quse fit pcr
mistionem. Et ita Arisplicibus corporibus , quse communitcr ele- totelcs, 3 de C
ielo, cnp. 3, cxpresse ponit sub menta dicuntur, scd primis principiis, cx qui-
disjunctione in descriptione elementi, quod bus res naturalis componilur. Cui se
nlentiaj insit potcntia aut actu. favet Averrocs, 5 Mctaph., com. 4, diccns 55.
Elcmenti nomenproprie convenit matemateriam primam csse propiie elcmentum , riw
primce. Nonnunqmm formw tribulum. corpora vero simplicia nonnisi hominum opi- Und
e non obstat quod materia prima sit nione; nam quia antiqui philosophi non co- p
rior his corporibus, et formalitcr insit seu gnoverunt aliam matcriam , nisi ha;
c simpli- manoat in suo composito; nam inde solum cia corpora, ideo illa appella
runt clemcnta. fit, maleriam etiam vere ac proprie dici posse Atquc ita Aristote
les, 2 lib. dePartib. animal., elemcntum, alia tamcn ratione et fortasse cap. i,
non vocat absolutc elementa, scd qute priori, quatenus materia cst prior in com
pononnulli elementa appellant; et codemmodo sitione, et simplicior, ut notavit D
. Tbomas, loquitur 2 de Generat., cap. \, ct aliis locis. 3 dc Ccelo, lect. 8, u
bi retractare videtur senEt potest hoc confirmari ex illa particula dc- tentiam
quam in 5 Metaph. tenuerat, ut nofinifionis elementi, sciliccl, esse id, cx quo
tavit Soncin., 5 Metuph., post quoest. 9, circa primo aliquid componitur. At hse
c corpora text. 4 Aristot., qui etiam lib. 12, qun?st. 27, non sunt ex quibus pr
imo aliquid componi- ad 4, addit lormam posse dici elementum, tur, cum ipsa sint
ex aliis prioribus composi- et ita eam nominat Aristot., lib. t2Metaph., ta. It
em Aristotelcs, ibid., ait elementum de- cap. 4; et D. Thoni., cit. loco. Nam, l
icet bere esse quid indivisibile; hrec autem cor- nomcn elemcnti pra>cipuc videa
tur Iribui pora non sunt indivisibilia, ut constat. Et principio materiali, ut p
atet ex communi usu, juxta hanc senlentiam facile respondetur ad et ex proprieta
tc illius particulce dcfinitionis, argumentum, non esse incouvcniciis illam ex q
no ftt aliguid, tamen, latius loquendo, ad partictdam definitionis elementi, sci
licct quod quamcunquc partcm extenditur; sicut etiam insit, non proprie convenir
e his corpoiibus, dicitur totum componi ex suis partibus, tam quia non sunt prop
iic elemcnta. Sccundo, formali qnam lnateiiali. Imo bac ratione parne in voce ta
ntum luvrere videamur, admit- tes qua-libet, si absolute sub communi raliouc tim
us his corporibus proprie convejiire no- parlium considcrentur, dicuntur habere
ramen ct definitionem elementi; imo D. Thom., tionem materia; rcspectu totius. H
ac ergo 5 Metaph., lect. 4, vult illa proprius esse ele- rationc, quadibet pars,
si in suo ordine sil menta quam materiam vel formam. Nam vult prima et indivisi
bilis, clemcntum dici pode rationc elemcnti esse ut sit dircctc et pro- test.
prie in aliqua specie. Quod tamcn non video, 56. Ex quo scquitur, ut ad aliam pa
rtem cur ad proprietatem illius vocis pei lincat, et argumenli respondeamus, non
csse de ralione non suUiciat elementum essc in sua specie clementi ut compositu
m scu mistum in illud partiale, vel incomplctum quid. Ilaque ele- ita rcsolvi po
ssit, ut reipsa clementum sit mentum latine idem videtur esse quod prin- conserv
abile sepaiatum ab elementato; hoc cipium alicujus rei, quod in suo ordine cst e
nim modo non potcst omne coinpositum naprimum in compositionc, et ultimum in re-
turale resolvi in matcriam et formam. Et pari solutionc, et ideo eliam dc ratio
nc elementi ratione, non est necesse quod mistum sit rcesl quod sit indivisibilc
, non simpliciler, et solubilc in eadem numero elementa, cx quiomni modo, sed in
suo ordine et latiludine. bus fortassc mistum fuit, sed satis cst quod Et simil
iter de ratione elementi est ut insit in similia resolvatur, quod intcrdum accid
et, non semper formaliter, nec scmper virtute si causa; eliicicntcs sint accommo
datic et piotantum , sed modo accommodato suse com- pinqua; ad cam resoliitioncm
faciendnm; sa,>positioni. Sic igitur quatuor clemcnta vcre pe vero non ita fit,
scd mistum (otum conparticipant rationcm elcmcnti, quia in eoge- vertiturin ali
quod clemcntum, pra;scrtim in nere compositionis, quo unum coipus polest tenam.
Quocirca, licet vera essct experienex multis corporibus contlari, illa sunt prim
a, lia, qum in argumcnto affertur, nihil concluderct, quia non cst neccsse ca, q
urc vidcntur 2 de Generat., c. 5, negatclementa cssc inac\ ligno fieri, cum comb
uritur, in eo forma- tcriam rerum naturalium : Nam si aer (inlilcr priecessisse,
sed virtutc secundum ali- qnit) remaneret, non gcneratio, sed alteratio quam mi
nus rcmotam dispositioncm, rationc foret. Gonslat igitur, proptor dispositionem
cujus illa omnia do novo gencrantur; rc ta- unius formo! ad aliam, non contingcr
e unmen vera illa non sunt elementa, sed mista quam plures substantiales formas
in eadem impcrfecta, quia ncc fumus cst acr, nec ci- materia conjungi. nis, terr
a.
57. In mistis corporVm imbibita interdum An iuw forma, non mlordimlCB possint mt
nora corpuscula. - Addc etiam, in his cor- eamdem maUriam informare. poribus mis
tis sicpe cssc plures subslantias
accidentaliter permistas per poros vel per di- '69. Potcst divbiitus materia inf
ormari duavisionem et intcipositionem partium, quse lus formis. Supcrerat dicendu
m de lertio substantiaj postea peractionem alicujus agcn- modo fingendi duas for
mas substantiales in tis non tam generantur de novo quam seccr- cadem materia si
ne ulla habitudine inler sc, nuntur, ut fit in concoctione vini, ct in cor- aut
respectu alicujus tertia; formaj ad quam ruptione sanguinis extra venas, el fort
asse ila disponant, sed per solam concomitantiam etiam accidit in illa actionc i
gnis in lignum, accidentalem, ut sc habent albedo et dulcedo quamvis accidere et
iam possit ut non ea-dein in codcm subjecto. Scd in hoc modo impusubstantiaj, qu
a? ibi erant, sccernantur, scd gnando immorari non est neccsse ; primo, ali», qua>
ex illis facile gencrantur juxla di- quia nullam invenio in hac re opinioncm; v
ersas earum dispositiones. Hiec autem sub- nullus enim philosophus (quod cgo sci
am) stantiarum permistio non refcrt ad rcm tle hactenus dixit posse hoc modo et
naturaliquaagimus, quia, licetihi sint plures formaj, ter duas formas substantia
les simul informasunt tamen in diversis materiis, el divcrsa rc eamdem mateiiam.
Dico autem naturalicomposita conficiunt, quamvis localiter con- ter, quia de po
tentia absoluta non cxistimo juncta. implicare contradictioncm, sive illa materi
a
58. Qualiter mistum movcatur ab elemento in divcrsis lociscum diversis formis po
natur, prwdominante. Nec dcnique hinc scquitur, quod fieri posse alibi ostendi ',
sive in eoquod in eo argumento infcrcbntur, unum dem loco utramque formam habca
t; unitas elementum resolvi in aliud, aut constare cx cnim loci nonaddit special
em repugnantiam. alio; nam, licetaqua conveniat cum acre in Secundo, quia cx ill
is foimis simul existenhumiditatc, non tnmen habet illnm partici- iibus in cadem
materia, revera non compopatam ab aerc, scd ex sc, et ex sua simplici ncretur u
na essentia, neque una substantia, natura. Cum vero per calcfactionem vapor quia
nequc una forma esset dc essentia comhumidus cxlialatur ab aqua, non rcsolvitur
positi ex materia et alia forma, nequo e conaqua in acrem; nam ille vapor non e
st aer, vcrso. Unde, si fingamus unam esse formam scdquoddam mistum imperfectum
; quaudo auii, ct aliam ligni, neque hgnum csset auvero contingit aquam transmut
ari in aerem, rum, neque aurum lignum, quia forma) esnon est resolutio in miscib
ilia, sed queedam scntialiter diversw non pradicantur de se generatio ct corrupt
io. Unde longc alilcr invicem, etiam in concreto, nisi ratione ejussunt elementa
in misto, quamunum elcmen- dem suppositi, in quo conveniant; illse autum in ali
o; nam hoc est verum solum inpo- tcm forma; non convcnirent in eodem suptentia p
assiva; illud vero non tantum hoc posito, sed tanlum in eadem materia, cum modo,
scd etiam virtute, et participationc qua sicut divcrsas naturas, ita et diversa
quadam potcntia; activa-; lioc enim modo in- compnsita conficcrent, secludo ali
a miracutclligcndus cst Aristotelcs cum ait elementa la. Unde, licct materia pos
set dici informata esse in misto,aclu,vel potentia. Et hinc etiam forma ligni et
auri, tamen lignum non esset patet sotutio ad tertium tcstimonium. Nam, aurum,
quia lignum non est materia, ncque ut mistum moveatur motu elementi prajdo- auru
m cst matcria. Atquc ita, etiamadmisso minantis, satis cst quod in virtute illud
con- illo casu, non darcntur dua; causse formales tineat, plusque de qualitatib
us ejus partici- unius cfleclus, quod nos nunc inquirimus, pet quam alterius. De
nique elementa dicun- sed unaquaiquc congtitueret suum eflectum, tur materia mis
ti transiens formaliter, vir
tute autem manens. Unde idem Aristoteles, 1 3 tom. tertite p., disp. 48, sect. 3
.
« IndietroContinue »
- Page 56 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
tis. Ex qno etiara concludi potest contincre ctiam sufBcienter gradus intermedio
s, vegetativum, scilicet, et sensitivum, ita ut eos formaliter conferre possit c
oinposito, quia non potest conlinere extremos gradus sine his mediis. Dici autem
solet frcquentcr, rationalem animam virtute et cminenter continere hos gradus.
Qnod tamen aliis videtur non sufficere ad formalem causam, licct ad efficientem
satis sit. Atque ita sine dubio dicendum est, sicut de rationc forma> corporeita
tis non est ut sit corporea foimaliter, ita dc ratione animre vegetativa? et sen
sitivce non esse quod sint materiales et extensae, sed quod sint principium form
ale vegetandi et sentiendi, et quod constituant formaliter vivens secundum hos g
radus vitae, quod vere ac formaliter habet anima rationalis ; dicitur tamen cmin
enter continere, comparatione facta ad formas illorum graduum qua; perfectionem
eorum non transccndunt; quia altiori modo continet perfectiones earum. Unde, gen
eratim loquendo, negandum est esse de ratione forrme vegetativre aut sensitiva?,
quod sit corruptibilis, aut educta de potentia materiee, sed addendum esset ill
ud esse de ratione anima; vegetativse tantmu, aut sensitiV8B tantum ; in hominc
autcm nulla est forma, qua; sit aut vcgetativa, aut sensitiva tantum. Quare null
a est in homine forma educta de potentia materia?. Neque hoc obstat, ut alii obj
iciunt, naturali generationi hominis, quia ad hanc non est necesse ut forma fiat
per eductionem ; alias etiamsi in homine essct anima sensitiva educta de potent
ia materite, non generaretur homo, sed illudanimal irrationale constitutum pcrta
lem animam. Ad generationcm ergo naturalem, satis est quod unio anima; ad corpus
naturalimodo fiatper naturalem dispositionem et actionem.
27. In homine contrariw operaliones. Ad ultimam rationem Ochami respondetur impr
imis, diversitatem vel oppositionem operationum indicarc diversitatcm facultatum
proximarum, non vero formarum, ut supra dictum est. Deinde dicitur. dupliciter
intelligi posse esse in hominc operationcs contrarias, scilieet, vel simul, vcl
diversis temporibus. Hoc posterius non solum iu eadem anima, scd etiam in eadem
potentia accidere potest, ut per se constat; illud autcm prius non est vcrum, in
lellectum de propria contrarietate; nam quando voluntas et appetitus simul movcn
tur affectibus contrariis, tendunt in objec
ta sub diversis rationibus, et diverso etiam modo; nam, si affectus unius cst ef
ficax, alterius est inelficax, ex quo potius colligitur, hos appetitus in eadem
anima radicari; nam motus unius retardat motum alterius, si sit aliquo modo repu
gnans; si autem inter se consentiant uterque, facilius et promptius lit. Atque h
aec de primo capite, et modo fingendi plui'es formas substantiales in eadem mate
ria.
Departibus heterogenei» et earum formis.
28. Secundus modus opinandi de pluralitate formarum esse potest, contingere duas
formas substantiales manere in eadem materia , vel in cadem parte illius, quand
o una est impei-fecta, et comparatur ad aliam ut dispositio pro parans mateiiam,
et non ut forma generica et specifica; in qun est maqrna differentia inter hunc
modura et piwcedentem, quod in illo utraque forma est essentialis composito, ct
prwdicata a singulis formis dcsumpta quiddilative et essentialiter inter se pra
;dieantur, ut hominem esse animal, etc.; quod plane repugnaret, si forma; essent
distincta?. At vero juxta hanc secundam viam, forma, qua? est dispositio ad ali
am, non est de essentia substantiae composita? ex materia et alia forma, sicut t
ales dispositiones accidentales non sunt de essentia, sed causa; aliquo modo ext
rinsecne.
29. Duas autem opiniones invenio, qute ad hoc secundum caput pertinere videntur.
Una est, qure in solis vivcntibus ponil in singulis partibus dissimilaribus sin
gulas foraias partiales specie distinctas , disponentes ad integram formam, qua>
 est una realiter distincta ab omuibus illis partialibus. Ita tenct Antonius And
r., 7 Metaph., q. 17; et Paulus Venetus, in Sum. dc Anim., cap. 5; Niphus, 1 de
Generat., text. 78; et solet tribui Commentatori, eo quod 6 Physic, com. 59, dic
it, cor, caput, et hujusmodi partes specic differre; et 2 Mctaph., text. t7, ubi
dicit, animal, et partes ejus convenirc in torma totius, et differre in formis
propriis. Et de his partibus intelligunt aliqui quod Aristoteles ait, secundo de
Generat. animal., c. 3, homincm prius vivere vita planta?, post animalis, tande
m vita hominis. Rationcs pra>cipue sunt, quia in his partibus sunt dispositiones
, non solum diversa-, sed etiam contraria1, et ab eisdcm sunt operationes divers
arum rationum. Item , quia pars hctcrogenea abscissa retinet eamdcm naturam carn
is nut ossis, et tamen in ea non manet forma totius; ergo manet forma partialis.
Tei-tio, quia hm partes differant specie; iJeo enim partes hclerogcneffi seu di
ssimilares dicuntur; sed non diffemnt in forma totius; ergo differunt in formis
partialibus.
30. Haec vero sententia merito rejicitur ab omnibus, qui negant pluralitatcm for
marum, quos infra referam, et specialiter agit contra illam Javellus, 7 Metaph.,
q. 16. El prmter rationes generales, qum probant unitatem formffi substantialis
, impugnatur in hunc modnm. Aut loquimur de viventibus habentibus indivisibilem
animam, aut divisibilem , ct coextensam materiffi. Si de posteiioribus sit scrmo
, facile concodi polest, in diversis partibus heterogeneis esse diversns partes
formm heterogeneas; nam revera in arbore non est cjusdem rationis illa pars form
m, qum est in fronde, et quce est in fructu, etc.; sunt tamcn partiales illffi f
ormm, et aptte ut inter se uniantur et continuentnr, et idco componunt unam inte
gram formam totius. Quapropter falsum est fingere aliam formam totalcm superaddi
tam his formis partialibus, et omnes illas partes iterum informantem; ad quid en
im est hujtismodi forma, aut quo indicio probabili ostenditur? quidquid enim est
in toto, et in singulis partibus, quantum ad accidentia et operationes , salvat
ur sutiicienter cum solis illis formis partialibus inter se nnitis, seu (quod id
em est) cum sola forma integra composita ex illis partibus. Prajterea inquiro an
illa forma totalis indivisibilis sit, vcl extensa. Primum dici non potcst de bi
s formis materialibus; et, si de aliquibus dicatur, id pertinet ad secundum memb
rum supra propositum. Eiit ergo forma illa extensa, et composita ex paitibus; de
qua rursus interrogo an partes ejus, qure correspondcnt diversis partibus heter
ogeneis corporis, sint omnino similes et ejusdcm rationis inter se, vel aliquo m
odo diversfe et dissimilares. Primum dici non potest, prmscrtim loqucndo consequ
enter in illa sentcntia, nam contra illud procedunt argumenta quibus ipsa nititu
r, quomodo, scilicet, forma, quffi in se est cjusdem rationis, requirat in diver
sis partibus diversas et contrarias dispositioncs, maxime cum non sit tota in si
ngulis partibus, sed sccundum diversas partes , qutc inter sc sunt omnino simile
s. Itcin , quomodo habeat illa forma in diversis partibus diversas actiones; nam
si boc tribuatur divcrsis tlispositionibuR, crgo suthcient diversm dispositione
s accidcntales ad eam diversitatem actionum, cum ac
tiones ipste accidentales etiam sint; ergo superfluum est fingere in singulis pa
rtibus duplicem formam substantialem, partialem, scilicet, et totalem, quarum un
a sit dispositio ad aliam. Et preeterea contra hunc modum multiplicnndi formas,
procedent a fortiori, quffi in sequenti membro dicemus.
31. Brutorum omnium formm divisibiles. In his ergo viventibus, quee habent indivi
sibilcs formas, videri potest nonnulla major dubitandi ratio, quro revera solum
habet locum in compositione hominis; quamvis enim de animabus perfectorum animal
ium sit nonnullacontroversia, suppono tamen esse probabilius, nullam formam mate
rialem esse vere ac proprie indivisibilem. Duobus enim modis potest dici forma i
ndivisibilis : uno modo, quia, licet constet ex partibus, tamen vcl separari nat
uraliter non possunt, ut in formis ccelestibus, vel non possunt ita separari, ut
separatffi conserventur, sed statim ac dividuntur, corrumpuntur. Et hoc fortass
e modo sunt indivisibiles animffi perfectorum animalium; hmc tamen indivisibilit
as nihil refcrt ad rem de qua agimus, quia satis est quod ipsamet anima constet
ex partibus heterogeneis, et ex earum inseparabili unione tota consurgat, ut sup
ervacaneum sit alias partiales formas in singulis partibus confingere, ut ratio
superius facta probat; nam ffique procedit, sive illa forma divisibilis sit, siv
e indivisibilis in dicto scnsu, ut per se notum est. Alio ergo modo dicitur form
a indivisibilisproprie et inrigore, quia nullis partibus constat, quam necesse e
st et totam esse in toto, ct totam in qualibet narte, et hoc modo solam animam r
ationalem existimamus esse indivisibilem; quanquam rationes, quffi de illa fient
, possint applicari ad quamcumque aham, si quis existimavcritesseindivisibilem.
32. In partibus humani corporis heterogeneis unica forma. Quod ergo talis forma
non requirat in partihus sui corporis organici diversas partiales formas, probat
ur primo ex eminentia et perfectione talis formffi, quae, cum in se sit indivisi
bilis actus, per se primo respicit, ut adffiquatum susceptivum, totum illud cons
tans ex omnibus illis partibus diversimode dispositis partialiter, ut exeis cons
urgat integra dispositio, consentanea perfectioni talis formffi; ergo etiam in t
ali composito sunt superfluffi tales formae partiales. Patet consequentia, tum q
uia ipsa indivisibilis forma cst sufficiens ad actuandam plene et perfecte quaml
ibet partem illius materim, etiamsi varie disposila sit. Tum etiam quia illae fo
rmae partiales non,tollunt, quin ipsa indivisibilis fonna respiciat omnes illas
partes varie dispositas ut componentes suum adaequatum susceptivum; ncque tollun
t quin illa eadem forma sit principium radicale et principale omnium actionum, q
uaj per illa varia membra exercentur; in quo genere illa etiam est sufficiens pr
incipium earum; ergo superfiu» sunt illse formae partiales.
33. Secundo, quia repugnat unam formam substantialcm esse dispositionem proximam
et permanentem ad aliam substantialem formam. Potest quidem una forma esse disp
ositio remota, et transiens (ut sic dicam); sic enim forma sanguinis est disposi
tio, et quasi via ad formam carnis, remota tamen ct transiens, quia non manent s
imul, sed ex sanguine fit caro, ut ex transeuntc materia. Similiter forma embrio
nis est dispositio ad formam hominis, et eodem sensu accipiendum est quod ex Ari
stotele supra referebamus, nempe hominem prius vivere vita planta?, post vita an
imalis, etc; in hoc enim significavit processum generationis ab imperfecto ad pe
rfectum per varias dispositiones, doncc ad introductionem ultimae formae perveni
atur; semper tamen imperfectior forma recedit, adveniente perfectiori. Quod vero
una forma substantialis sit disposilio ultima ad aliam, simul permanens cum ill
a, fieri nullo modo potest; quia unaquaeque forma substantialis dat esse simplic
iter, et constituit essentiam complelam in genere substantiae; ergo non potest u
na forma esse talis dispositio ad aliam. Nec refert, si quis dicat hoc esse veru
m de formis totalibus, non autem de partialibus, nam si in omnibus partibus corp
oris humani praeter animam sunt hujusmodi formae , ex omnibus illis formis parti
alibns consurget una integra forma distincta ab anima rationali; nam, sicut omne
s partes materiae sunt inter se unita?, et componunt unum integrum corpus, ita o
mnes illae formae partiales erunt inter se unitae, sicut partes materia? quas in
formant; component ergo unam integramformam in suoproprio genere et spccie const
itutam; ergo non potest esse dispositio ad aliam formam totalem ejusdem materiae
.
34. Ex quo argumentor tertio, nam velilla forma composita ex partialibus, est an
ima vegetativa, aut sensitiva, vel est forma inanimati. Hoc posterius dici non p
otest consequenter, alias non deservirent hae formaj partiales ad propria munera
vitalia singulorum
membrorum, cum tamen propter hanc potissimum causam poni dicantur. Et praeterea
contra hujusmodi formam procedunt omnia, quae supra dicta sunt de forma mistioni
s aut corporeitatis. Et simili modo, si talis forma dicatur esse anima, contra e
am positioncm procedunt omnia supra adducta in eos qui ponunt in homine duas, ve
l tres animas. Neque refert si quis contendat ex illis formis partialibus non co
mponi unam, nam tunc de unaquaque forma partiali per se sumpta, ut carnis aut os
sis, eadem ratio procedet; quia revera in hac consideratione unaquaeque forma il
larum solo nomine dicitur partialis, cum non sit vera pars alicujus totalis form
ae; in se crgo erit quaedam forma integra, de qua inlerrogari poterit an sit ani
ma, necne, et proccdet ratio facta.
35. Et similiter poterit inquiri an ha; formae partmles, seu integra ex illis co
mposita, maneat in corpore, recedentc anima rationali, vel pereat. Si primum dic
atur, sequitur primo satis consequenter, manere corpus illud vivum, recedente ra
tionali anima; nam (ut dixi) formae illae, aut quse ex illis consurgit, anima es
se debet, alias nihil deserviret ad operationes vitae. Item, sequitur partem abs
cissam, et conjunctamcorpori humano, esse univoce carnem, aut os, etc, quod est
contra Arist., 7 Metaph., text. 56, et clarius i de Gener. animal.,c. 19, ct i d
e Anim., c. 1. Sivero tales formae partiales omnes recedunt, reccdente anima, pr
imum absque ullo indicio vel necessitate finguntur. Et dcinde sequuntur inconven
ientia Theologica quae supra inferebamus, scilicet inChristi morte aliquem subst
antialem formam dimissam esse a Verbo, vel mancre separatam simul cum anima rali
onali.
36. Plato quomodo plures formns inhomine posuerit, refutaturque. Adde Aristotelem,
1 de Anima, text. 91 ct sequentibus, cx professo impugnare opinionem Platonis,
ponentis plures animas in diversis partibus corporis. Est autem eadem ratio de m
ultis formis partiahbus. Verum est solum posuisse Platonem diversas animas quasi
partiales in diversis partibus, non vero deinde unam inlegram in toto; sed hic
modus ponendi plurcs non pertinet ad praesentem disputationcm, quia revera juxta
illum non ponuntur plures formaj in eadem parte materiae. Constat vero esse omn
iuo falsum, quia cx illo sequitur, animam rationalem non informare corpushumanum
, sed aliquam partem ejus, et consequenter sequitur non esse principium omnium a
etuum vitaliuni hominis, quod repugnat sanae doclrinoe, qua; definit animam rati
onalem esse veram formam corporis. Et supra etiam est ostensum ex connexione har
um operationum colligi radicationem illarum in uno principio. Denique ratio Aris
totelis est, quae ad rem maxime spectat; sic enim colligit: Aut illaj animee inf
ormantes diversas partes uniunturin una anima, vel non. Si nonuniuntur, ergo non
componunt per se unum. Si autem uniuntur in una anima, vel per unam, quasi comm
unem omnibus, continentur in uno composito, illa una sufficit, et alia? plures f
also, et supcrflue multiplicantur; haec vero ratio seque procedit de quibuscunqu
e partialibus formis.
37. Ad rationes contrarise sententia; patet solutio ex dictis. Ad primam respond
etur, illas varias dispositiones partium organicarum complere unam integram disp
ositionem unius forma; totalis, vel divisibilis, vel indivisibilis, ut explicatu
m est. Quod vero ad operationes harum partium attinet, si sit sermo de actionibu
s mere naturalibus et transeuntibus, ut calefacere, fiigefacere, etc, ha; proxim
eproveniunt a primis qualitatibus, quibus ha? partes diversimode disponuntur et
afliciuntur. Si vero sit sermo de operationibus vitalibus, ut suut attrahere, ex
pellere, tangere, vidcre, etc, ha? proveniunt proxime a diversis facultatibus vi
talibus, qua; interdum in eadem, interdum in diversis partibus corporis existuii
t; omnium vero radicale principium est una et eadem forma, quia est uuiversale p
rincipium hajc omnia virtute continens. Et ideo propter has dispositiones vel op
erationes non est necesse multiplicari partiales formas, preesertim cum, illis p
ositis, necessesitfateri superiorem et totalem formam partes illas informare, et
requirere in illis illas varias dispositiones, et posse perillas exercereillasv
ariasoperationes.
38. Abscissa pars si iterum uniatur, an subslantialiter id fiat. Ad secundum res
pondctur negando antecedens, nam in parte hetcrogenea abscissa non manet eadem f
orma qufe antea erat, et ideo manus abscissa, est ajquivoce manus, ut Aristot. d
ixit. Sed solet contra hoc instari, quia hujusmodi pars abscissa, si inlra breve
tcmpus iterum conjungatur toti secundum eamdem partem unde abscissa est, vere a
c substantialiter unitur et 'vivit, sicut antea ; ergo retinuit eamdem formam, a
lioqui non posset iterum ab ea informari, quia a privatioue ad habilum non est r
egressus. Sed ha;e replica camdem diflicul
tatem habet in omni sententia, quia negari non potest quin pars illa per divisio
nem amiserit informalionem formae totaUs, verbi gratia, anima? rationalis; si er
go postea iterum uuitur et informatur ab illa, fit regressus a privatione ad hab
itum. Si autem negetur iterum informari rationali anima, eadem ratione negabimus
nos iterum vere uniri. TJnde Soncin., 8Metap., q. 10, ad 7, probabilius putat n
unquam iterum fieri perfectam unionem physicam talis partis. Ad experientiam ver
o, qua? esse dicitur, quod talis pars iterum vivit et sentit, respondebitur juxt
a hanc sententiam, negando esse sensum in ipsamet parte, sed in propinquis; sicu
t in ossibus aut dentibus videtur csse doloris sensus ex propinquitate aliarum p
artium. Quod vero attinet ad nutrimentum, et conservationem temperamenti, dicetu
r fieri per juxtapositioriem. Sed quia ha;c sunt creditu diflicilia, probabilius
fortasse est illam partem iterum informari anima rationali; nec est inconvenien
s, ex partiali illa privatione et quasi momentanea, redire ad habitum, quia form
a in se integra mansit, et dispositiones, quae in tali parte crant ad illam nume
ro formam, eaidem permanserunt, et in ea parva mora param etiam diminuta? fucrun
t, et ideo non est inconveniens quod eadem forma ad illam partem materia? statii
n revertatur.
39. An partes heterogenece differant substantiali specie. Ad tertium responderi
potest negando assumptum, scilicet heterogeneas partes differre specie substanti
ali, sed satis est quod accidentali dilferant, unde dissimilares dicuntur propte
r diversitatcm dispositionum. Nihilominus in viventibus habentibus animas extens
as, probabilius censeo inter ipsas partes anima?, qua? diversas partes organicas
informant, esse aliquam majorem diversitatem, quam sit inter partes forma; homo
genea?, ideoque in ipsamet substantia esse aliquam diversitatem inter has partcs
, qua? recte appellabitur specitica partialitas. In forma autem humana habet sp
ecialem difficultatem, quomodo informet has partes, et pro ratione dispositionum
diversimodc uniatur illis. Sed heec res pertinet ad scientiam de anima.
De formis elementorum, a)i maneant in
40. Secunda sententia, pertinens etiam ad hoc secundum caput, est Aviccnna?, Com
mentatoris et aliorum, qui dicunl in omnibus mistis manere formas elementorum; n
on enim videtur credi posse quod in alium usum maneant, quam ut sint disposition
es ad formam misli. Hoc autcm tcnet Avicen., 1 Sufficient., c. 10; et Comment.,
1 de Generat., cap. de Mistione, et 3 de Ccelo, text. 07. Qui ditferunt, nam ill
e ponit formas substautialos elementorum indivisibiles, et ideo atlirmat mancre
in misto integras et perfectas substantialiter; hic vero putat illas formas esse
intensibiles et remissibiles, et ideo ait manere in misto remissas , juxta prop
ortionem suarum qualitatum. Putat enim has formas elcmentorum adeo esse impcrfec
tas, ul sint veluti medire inter qualitates et substantiales formas pertcctas; p
ropter quod fortasse a Platone, in Timreo, qtialitates vocantur, ideoque imitant
ur qualitates in graduali latitudine, secundum quam possunt intendi et rcmitti ,
quam opinionem sic cxpositam sequuntur Nipbus, 1 de Gener., tcxt. 1 18, et 8 Me
taph., disp. 4, et H Mctaph., disp. ult. ; Zimara, Theorem. 48. Multi etiam ex m
edicis eamdem sententiam secuti sunt, ut videre licet apud Thom. de Garvo, in Su
m. medicin., lib. 1, tract. 1, qurest. 1; et prresertim Galen., in 2 Method., ca
p. 2, et lib. de Substantia naturali, adfinem; et ex Theologis idcm seculus est
Aureol., in 2, d. 15, ut ibi referunt Capreol. et Gregor.
41. Variis modis explicatur sentenlia. Variis autem modis intelligi potest hrec
opinio. Primo, quod forma* elementorum mancant in diversis particulis niatcrire
minutissimis. Et hoc modo posuit Avicenna manerc in misto hujusmodi formas, ct f
ortasse voluit formam misti informare omnes illas particulas, easquc intcr sc un
ire, alioqui non posset salvare substantialcm mislionem, sed solum per juxtaposi
tionem, ul per se notum apparet. Singulre enim ex illis particulis sicut matcria
et forma distinguerentur, ita et quantitate ; ergo et loco, non enim posscnt lo
co penetrari ; ergo solum per juxtapositionem dicerentur misceri, sicut aqua et
vinum, dum in suis substantiis integra manent; non lamcn singulre particulee ess
cnt mistre, et conscquentcr nec totuin esset substantialiter mistum, nequc cssct
per se unum, quia partes non essent pcr sc conncxa!; unde facilc dissiparentur
per mutuam actionem, vel localem motionem. Necessaria ergo cstalia forma propria
misti, diversa a formis elementorum, ut itcrum iufra contra Aureolum ostcndemus
; At hoc ctiam est impossibilc. Primo, quia
forma misti et forma elementi diversas requiru.nt dispositioucs et incompossibil
cs, ut omittam rationes generalcs contra pluralitatem formarum. Secundo, quia cu
in omnes partes misti, prresertim in rebus homogeneis, habeant idcm temperamentu
m primarum qualitatum, nulla potest ratio reddi ob quam in nna parte materire mi
sti sit forma ignis, in alia aqure, etc. Qure ratio etinm procedit in rebus hcte
rotrcneis; nam quadibet pars heterogenea ex homogeneis conslat et mista est. Ter
tio, quia si in partibus eodem modo dispositis manent diversre formre elementoru
m, signum est illam formam in tali parte non esse disposilioncm ad formam misti,
quandoquidem in simili parte esse polest cum contraria forma substantialis mist
i; ergo reque bene aut melius esse poterit, etiamsi in tali parte materire mdia
forma clementi existat, dummodo ibi sit tcmperamentum proportionatum primarum qu
alitatum, quod etiam pendcre non potest a forma talis elementi, cum in alia part
e simili dicatur esse cum forma contraria. Ex quo etiam concluditur talem formam
esse impertiiicntem ad omnem aclionem ct conservationem illius parlis misti, in
qua essc dicitur; atque adco cx nullo clfectu aut signo naturali colligi posse
formas elementorum mancro hoc modo in misto.
42. Alio modo potcst intelligi illa scntentia, quod sciiicet omncs formre clemen
torum simul informent qnamhbct partem uiaterire misti, ct deinde superveniat foi
-ma misti, informans etiam totam illain materiam. Et hic modustot continct absur
da, ut ea de causa a nemine assertus videatur; nam primo sequitur, formas formal
iter repusnantcs simul csse in cadcm partc materire in suo esse integro et perfe
cto; formre enim elcmentorum forinaliter inter se pugnant; nam, si dispositiones
eorum sunt fonnalitcr repugnantes, quomodo ipsre fonnre non erunt? Alioqui, qua
liter unum elementumgenerabituroxalio? aut cur goncratio unius crit corruptio al
terius, si formre eorum non sunt repugnantes in materia? Secundo, si hujusmodi f
ormse non habent proprias dispositionos in gradu sibi proprio, et conscqucnter n
ec proprias actioues, nihil conferrc possunt ad formnm misti; crgo non sunt disp
ositiones ad illam. Imo, impossibilo est quod eadem foima postulot in eadcm part
c materire dispositiones omnino repugnantcs, et in esse perfecto earum, ut summu
m calorem, ct summum frigus; at vero non minus rcpugnant inter se
« IndietroContinue »
- Page 57 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
directe sub aliqua specie, satis est quod contineat actu totam esscntiam actualc
m illius speciei, nec opus est quod contineat actu quidquid species continet in
potentia, ut per se notum est; corpus autem de prsedicamento substantiae, est sp
ecies subalterna contenta sub genere substantia?, de cujus actuali ratione solum
est ut sit substantia composita ex materia et forma substantiali, vcl ut sit su
bstantia per se existens, et capax quantitatis; sed tota baec ratio actualis con
venit illi individuo; ergo. Secundo, quia, licet pars substantiaj reductive poss
it esse sub genere , et non sub specie, tamen si directe et proportionate illi a
ssignentur genera et species, impossibilc est esse sub genere , quin sit in aliq
ua specie ejus, sicut supra dicebamus materir.m, etiam conservatam de potentia D
ei absoluta sine forma, non posse esse in aliqua ultima specie materia?. Ita erg
o forma illa, qua? constituit illud corpus seu cadaver, non potest esse sub comm
uni genere formae substantialis, quin sit in aliqua ultima specie substantialis
formae; ergo compositum ex tali forma et materia erit etiam in aliqua ultima spe
cie substantise compositae; ergo non tantum reductive in genere corporis. Et hee
c ratio, ut supra dicebam, convincit ctiam illud compositum non esse amplius act
uabile per ulteriorem differentiam substantialem, neque per 'formam a qua talis
differentia sumatur, et ideo non esse partem,nec potentiam per se ordinatam ad u
lteriorem actum substantialem, sed esse completam substantiam in actu ultimo con
stitutam; nulla enim substantia est ita completa in actu, nisi quia habet aliqua
m formam substantialem constitutam in aliqua specie ultima talis formee.
H. Tertio est argumentum ad hominem contra Scotum, quia, si non existimat inconv
eniens manere hoc corpus , quod dicit esse partem substantiae, sinc ulteriori fo
rma, non est cur inconveniens judicet materiam manere sine forma; ergo ad vitand
um hoc inconveniens non debuit introducere hanc corporeitatis formam. Antecedens
patet, quia, sicut materia est potentia per se ordinata ad formam , ita corpus
illud est potcntia per se ordinata ad animam. Et sicut materia sub illa forma co
rporeitatis habet aliquam actualitatem, ita per se sola habet propriam actualita
tem entitativam, quae sufGcit ad existendum; ergo non est cur magis pendeat enti
tas materiaeab illa forma corporeitatis, quam ipsa forma corporeitatis ab ulteri
ori forma, id est,
anima; si crgo forma corporeitatis potest manere sine anima, etiam mateiia poter
it mancre sine forma corporeitatis. Est ergo impertinens illa forma. Quarto, seq
uitur ex opinione Scoti in generatione substantiali saepe introduci duas formas
renliter distinctas; cum ergo mutationes multiplicentur ex terminis , erunt duae
generationes substantiales ad unum compositum substantiale constituendum.
12. Quinto, accidere potest, quod idem numero corpus, ex eisdem numero materia e
t forma constans, nunc vivat vita hominis,postea vita bruti; nam, quando ex cada
vere generatur vermis, non est cur mutetur forraa corporeitatis; nam si illa man
ct in cadavcre sine dispositionibus hominis , poterit mciius manere sub forma cu
juscumque viventis. Imo inde videturulterius sequi, sine causa limitari hanc for
mam ad sola viventia , sed ut minimum extendi debere ad omnia mista, etiam inani
mata; nam, ut ipse etiam Scotus loquitur, illa est forma mistionis consurgens ex
mistione elementorum; ergo ubicunque fuerit haec mistio, erit in materia dispos
itio sufficiens ad hanc formam; erit ergo in omnibus mistis inanimatis; alioqui
oportet ut Scotus declaret qurenam ti ansmutalio facta in materia cadaveris suff
iciat ad expellendam hanc formam. Nulla ccrte poterit rationabiliter assignari,
nisi fortasse resolutio in prima simplicia elementa; nam ad omnes alias disposit
iones, quae consurgunt ex mistione elementorum, videtur esse indifferens talis f
orma, cura dicatur manere in ligno, osse et carne, etc. Quod si hoc consequens a
dmittatur, vix poterit assignari rationabilis differentia, cur talis forma non s
it in materia cum forma auri, vel alterius misti homogenei, etc. Unde si ponenda
esset forma corporeitatis, magis consequenter loqueretur, qui eam poneret in om
nibus entibus naturalibus cum Avicenna, quam in quibusdam, ut alii faciunt. Atqu
e hae rationcs sufficiunt etiam contra opinionem Henrici; nam qum dicta sunt de
viventibus in communi, applicari facile possunt ad solum hcminem.
13. Enervantur argumenta pro corporeitatis forma inducta. Accedit, rationes quibu
s hi auctores moti sunt ad introduccndam illam formam, valde debiles esse. Ad pr
imam enim respondetur, quamvis anima sit superior forma, quam formae inanimatoru
m, ct requirat in materia organizationem membrorum, non propterea esse necessari
am corporeitatis formam; nam per se sufficit nd nctuandam immcdiatc matcriam, ct
conscrvandam illam in esse , seu terminandam depcndentiam illins, et consequent
cr satis eliam cst nt composilum ex tali mateiia et forma, sit capax trinrc dimc
nsionis, quod cst esse corpus dc prredicamento substantia?; sufficit denique, ut
talis forma requirat in diversis partibus materise diversas dispositiones accid
ontales, per quas divcrsa organa complcntur, sive qnia anima ipsa, si divisihili
s sit, varias habet partes divcrsarum rationnm partialium , quibus illffi dispos
itioncs rcspondcnt; sive quia, si anima sit indivisibilis, in sua eminenti et pe
rfecta entitate totam illam varietatem virtute continet. \n voro dispositiones i
llre accidentales pra?eedant in matoria ordine natura?, vcl omnino conscquantur
animnm, quoad gradum proximum et ultimum, eadem ratio est de dispositionibus hct
erogeneis, qute de homogencis; et idoo nccessc non cst proter banc causam partic
ularcm formam introduccrc in viventibus, scd philosopliandum in boc est juxtn di
cta superiori disputatione de qnantitatc ct accidentibus in materia prima.
\i. Vivens quo scnsu dicntur corpore et anima constitui. Ad confirmationem, quoc
l ad rem attinet, cum dicitur vivens constare corpore et anima, si per corpus pa
rs physica intelligenda est, nihil essentialiter includere nrffltcr materiam, qi
ua, seclusa forma corporeitatis, nihil aliud essentiale potest manerc in corpore
, ut ost pars physica, ut rccte probat argumenturn it)i' factum. Undc Aristot.,
7Metaph., tcx. 39 : Mnnifestum (inquit) est qu.od anima quidcm substantia prima
, corpus rero matcria; homo vero, tel animnl, quod cx ambobus. Et qnamvis in tal
i materia requirantur dispositiones organicae ut dispositiones ultimse , conditi
onesquc necessarise , tamon non pcrtinont ad compositionorn subslantiaiem; et co
nsequentcr uec essentialitor inchiduntur in pnrtc physica cssontiali. Nihil tame
n est quod nos cogat nominc corporis intelligamus puram pnrtem physicam, quffl o
st materin, sed ut stnt sub quodam gradu mctaphysico formce, seu (quod idom cst)
dicit compositum ex materia et animn, vorbi gratia, non quntenus nnima est, sed
 quatenus dat gradum corporoitatis; ad dec.larandam cnim proprinm rationem anima
e, ct singularem gradum perfectionis, quem addit ultra communcm gradum corporis,
distinguimus peculiariter in viventibus animam a corpore,
ot significamus corpus por modum partis physicffl, non quia forma in, eo inclusa
, sit pars physica comparata ad animam, sod qnia ita concipitur ac prrescinditur
ac si essct forma distincta. De qua rc plura dici possent, qute omitto, qnia oa
scripsi in 3 tomo tertiffi partis, dispulatione 51, sect. 4.
15. Jn cnjiisris virentis nwrte forma cadaveris introducitur in materiam. Cvjvs
sit species, et aquo ogcnte ftat. Ad sccnndum rospondetur esso falsum assumptum;
nam in morte hominis et cujuscumquc animalis ibrma cadaveris introducitur, noma
teria mancat sine forma. De qua forma, et deunitate aul distinctione ejus et de
cnusa etlicienti ipsius, nou est hic dicondi locus, et parum refcrtad rcm do qna
agimns. Probabilc ergo cst in viventibus specie divcrsis formnm cadaveris, quff
i loco animse introducitur, esse specie distinctam, ut constat de plantis, atque
etiam de animnlibus. Utrum autem respectu ejusdem vivcntis succedat forma ejusd
fm specioi. utrumque potest probabiliter dic.i, ut Gajctnnus disputat contra Sco
lum, 1 part., qiwst. 76, art. 4. Quoad causarn vero efticientem, diccndum est, p
roduci ab aliquo temperamcnto proximo cum concursu alicujus causffi universalis,
sicut genoraliter diccndum ost de his qnce pcr accidens generantur ox putrefact
ione. Ad tertium dicendum cst, corpusmoituum esse specie diversum, et consequcnt
er quoad snbstantialem formam ctiam cssc numero distinctum. Necpio refert quod d
e corpore Christi affertur, nam ilhid dicitur osso, vol sensibilitor idem numcro
morluum et vivum proptor idcntitatem materiffi, quantitatis et sensibilium acci
dcntium, vel suppositalitcr idem propter identitatem suppositi. Dc qun ro dixi i
n 3 tomo, loc. citato, et latius in 2 tomo, disp, 38, scct. 3, ubi ctiam declara
vi an forma cadaveris, quw fuit intriduo incorpore Christi, fuerit hypostatice Y
erbo unita. Quod etiara Honricus loco supra citato attigit. Non est crgo necesso
proptcr locutionos Theologicas, qua! commodum sonsum haborc possnnt, fingere in
homine novam formam sine fundamento philosophico, imo contra veram rationem suh
stantialis et ossentialis compositionis, nt pnrtim ostensum cst, et in sequentib
us nmplius ostendomus. Specialis autom ratio physica, qua? in homine sumi potest
ex eo quod anima cjus spiritualis est, in sequenti puncto tractabitur.
Tractatur sententia de muliiplicatione formarumjuxta gradus renm.
16. Ullimus modus diecndi in hoc primo capitc esse potest, in unaquaquc rc lot m
ultiplicari formns substantiales per se subordinatas, quot sunl grndus rerum nat
uralium, etjuxta numerum graduum qui ab una et eadein substantia participantur.
Sunt nutem quatuor gradus substantiarum materialium, scilicet, inanimatorum corp
orum, vegetabilium, sensibilium et rationalium. Itursus entia naturalia quwdnm p
articipnnt unum solum gradum, et in eis tantum est una forma, ct heec Bunt opcra
inanimatn, vegetantia vero duos pnrticipnnt gradus, unde duabus formis constitu
untur, animalia tribus, homines quatuor. Quam sententiam boc modo integre declar
atam non invenio; tamen auctores, qui docuerunt esse in homine tres animas reali
ter distinctas, si consequenter loquantur, necesse est ut totum discursum fnctum
nmpleclnntur; nam qua rntione in homine distinguunt tres, oportet in brutia dua
s etinm distinguere; et qua rulione ipsns nnimas inter se sepnrant, oportet qnod
gradum etiam nnima? n communi gradu formse corporalis distinguant; nnm his omni
bus eadem est proportio. Neque alia ratio dislinctionis dai i potest nisi gradnu
m subordinatio et distinctio. Tenent autem eam opinionem dc trium animnrum disti
nctione Philop.. 1 dc Anima, tcxtu 91; qucm sequitur Jandun., c. dc Anima, q. 12
; et Paulus Venetus, in Suin. de Anirna, c. o. Quorum Fundnmenta hoc loco non re
fernm, quin fere coincidunt cum his qufe in refercndis aliorum opinionibus tactn
sunt.
17. Solum in homine videtur inveniri peculiaris necessitas plurium animarum, sal
tem duarum, ob duas prsecfpuas cnusas homini proprins. Una cst, quin rationalis
anima cst perfecte spiritualis ct indivisibilis, maximeque distans ab imperfccti
one materiee ; ct ideo extrema tam distnntia nonvidentur posse immcdiate conjung
i; est ergo necessaria aliqua forma, qua mediante uniantur. Atque ha-c ratio per
uliariter favet opinioni Henrici supra tractatse, nam anima rationalis cum sit i
ncorporea, non polest dare esse corporeum; ergo nec potest csse forma corporcita
lis. Et eadem rntionc non potest essc forma vegelativa, aut scnsitiva formaliter
, nam hujusmodi formee sunt matcriales et corrnptibiles; ergo praeter hrecrequir
itur in homine
nliqua forma mnterinlis prreter animam, sive illn sit una, «ive mulliplex.
18. Duas animas ponebant Manichwi. Altera causa est, quia in homine sunt operati
ones contrarire, nnm caro concnpiscit adtersus spiritunt, ct spiritus adversns c
arnem; non possunt autem contrarire operationes ab codem principio prodire, sed
a contrariis. Quo argumento utitur Ocham, qui hanc scntentiam docct, Quodlib. 2,
qurest. 10, et in 11, addit etiam distingui bas nnimas a forma corporeilatis, e
t in brutis etiam distinctam facit talem formnm nb nnimn sensitiva eorum. De nni
mn vero sensitiva et vegetativa negat esse distinctas. In quo certc*non conseque
nter loquitur; ncque etiam dcclarat, an in plantis distinguatur anima a forma co
rporeitatis. Mnnichrei etiam duas in homine nsserebant esse animas , unam spiril
ualem a bono Deo inditam, nlinm vero animalem ei contrnriam, et a contrario prin
cipio, malo scilicet Deo, quem illi fmgebant, profectam, ut retulit August, lib.
de Duab. Animab. contra Mnnieha-os, et 10 Gen. ad litter., c. 13, et lib. de Ve
ra religione, c. 9; ct plures Doctores Cntholicos secutos esse hanc sententiam d
e dunbus animabus in homine, spirituali, et scnsuali, testntur Hier., epist. 150
ad Hedib., q. 12, trnctnns locum quo illi movebnntur, 1 ad Thessal. 5 : Deus pa
cis sanctificet vos, itt integer spiritus tester et anima, et corpus, sine qv.er
ela in adventum Domini nostri Jesu Christi servetur. Cui testimonio conjungebant
illud Dnniel. 3 : Benedicite, spiritus et onimee justorum, Domino. Idcm tenuit
Philo, in libro Quod dcterius potiori insidietur.
19. Improbatur adducta sentenlia cum suis explicationibus. Ha?c vero sententia n
on solum in philosophica ratione improbabilis cst, sed eliam in nostra fide paru
m tuta , quantum ad eam partem, qua ponit in homine plures animas. Et quidem qua
ntum ad illam rationem generalem distinguendi plures formas substantiales ex gra
dibus rerum, a posteriori ex co recte improbatur, quod ex illo principio sequitu
r nccessarias esse in homine animas renliter distinctns, quod est a snnn doctrin
n nlienum. Deinde omnes rntiones, quibus prohnvimus non distingui in viventibus
nnimnm n formn corporis, a fortiori probant ndditioncm novi grndus non suflicere
ad formas renliter distinguendas.
20. Imo rationes facta>. contra primnm sententinm, quibus ostensum est non disti
ngui realiter formas propter divcrsa pradicata quidditativa inter se subordinata
, idem probant, etiam si unum praedicatum addat alteri novum gradum, nam quando
illi duo gradus in una et eadem rc conjunguntur, unus comparatur ad alium ut dif
feicntia specifica ad genericam, et ita ex utroque una substantialis species con
stituitur tanquam ex universali, et particulari; ergo in re non distinguuntur il
li gradus sen differentiai, ut conjuncta? in tali specie; ergo nec formee, quai
sunt principia talium graduum vel differentiarum, realiter distinguuntur in tali
substantia. Quod tandem declaratur applicando cum proportione rationem supra fa
ctam, nam si in equo, verbi gratia, est anima vegetativa, neccsse est ut per ali
quam specificam differentiam sit contracta, nam anima vegetativa ut sic solum di
cit rationem genericam, quse distinguitur per varias specics, ut in arboribus et
plantis est evidentissimum; non potest autem esse in equo individua et realis a
nima constiluta sub generis airimoe vegetativae, et non sub aliqua specie illius
genere; ergo necesse cst, ut per aliquam specificam differentiam sit contracta
et constituta. Aut ergo illa differentia continetur intra gradum ipsum vegetativ
um, sicut differentia specifica cujusdam arboris, verbi gratia, piri, manet intr
a latitudinem gradus vegetativi; vel est ipsamet differentia elevans illam anima
m ad gradum sensitivum. Primum dici non potest, quia alias illa anima ut sic con
stitueret ultimam quamdam et infimam spcciem rei vegetabilis, quce non esset cap
ax ulterioris differentiae, et consequenter nequc ulterioris animoe; nequc compa
rarctur ille gradus ad subsequentcm, ut genus ad speciem, scd opponerentur tanqu
am dua? species ultima; condistincta;; ergo necesse est dicere secundum, nimirum
animam vegetativam secundum suam rationem gcnericam contrahi in anima equi per
ipsummet gradum specificum. Ex quo aperte concluditur, animam vcgetativam in equ
o non esse re distinctam a sensitiva, quia nulla res potest distingui realiter a
differentia, per quam essentialiter constiluitur.
21. Atque ha?c ratio eamdem vim habet in anima rationali, ct eodem modo applicar
i potest; nam, si anima sensitiva, verbi gratia, essct in homine re distincta a
rationali, illa esset specifice contracta intra gradum sensilivum ; undc esset a
nima quaedam irrationalis, et belluina, qua; seclusa rationali, jiut per intelle
ctum, aut reipsa saltem per
potentiam Dei, vere constitueret quoddam bnitum tam integrum et completum in spe
cie animalis, sicut est equus; quo modo recte ait August., lib. 82 Queest., q. 8
, Apollinarem, dum asseruit Verbum assumpsisse animam sensitivam sine rationali,
reipsa dixisse assumpsisse quamdam belluam. Quomodo ergo posset compositum tali
anima constitutum ulterius informari anima rationali?
22. Pra;terea est optima ratio communis quidem omnibus, sed qua> evidentius in h
omine conspicitur, sumiturque ex subordinatione et dependentia omnium humanarum
virium ac facultatum; nam ex attentione nimia ad actionem unius facultatis, verb
i gratia, intelleetrva;, impeditur operatio sensus, imo et ipsa nutritio; et ex
operatione unius potentia;, verbi gratia, operatione phantasia?, movetur cor, et
excitantur aliae facultates naturalcs. Ex qua experientia supra probavimus dari
formam substantialem distinclam a facultatibus accidentalibus , ut sit unum pri
ncipium, in quo omnes facultates radicentur, et a quo proveniat illa sympathia a
ctionum.
23. Possent practerea hic adjungi argumenta Theologica, ut est illud, quod sumit
ur . ex illis verbis Genes. 2 : Formavit Deus hominem de limo terrte, et inspira
vit in faciem ejits spiraculum vitte, ct factus est homo in animam viventem; ill
e enim spiritus, quem Deus spiravit, anima rationalis fuit, et per eamdem factus
est homo vivens, et consequenter etiam sentiens. Aliud est ex VIII Synodo gener
ali, quee estConstantinop. IV, can. H, qui sic habet: Apparet quosdam in tantum
impietatis venisse, ut homines duas animas habere dogmatizent; tales igitur impi
etatis invenlores, et similes sapientcs, cum vetv.s et novum 2'estamentum, omnes
que Ecclesiw Patres unam animam raliomlem hominem haberc asseverent, sancta et t
aiiversalis Synodus anathcmatizat. Unde in lib. de Eccles. dogmat., c. 15, boc e
tiam traditur ut dogma certum ; quia vero Ocham dicit ibi esse sermonem de duabu
s animabus rationalibus , ut constet id csse falsum, referam verba : Neque duas
animas esse dicimtts in uno homine, sicut Jacobus et alii Syrorum scribunt, unam
animalem, qua animetur corpus, ct immista sil sanguini, et alleram spiritualem,
qu<v rationein ministrct; sed dicimus unam esse eamdemque animam in hominc, qua
et corpus sua societate vivi/icet, et semetipsam sua ratione disponat. Similia
habet Augustinus, de Spirit. et anim.,
cap. 3; Damascen., lib. 2 de Fide, cap. 12. Accedit, quod alias mortuo homine al
iqua anima desineret esse, et Christus moriens aliquam substantiam Verbo unitam
simpliciter dimisisset. Unde Ocham, ut hoc incommodum evitet, dicit animam sensi
tivam Christi conservatam esse in Christo, vel cum rationali, vel cum corpore. S
ed si intelligat mansisse unitam corpori, est haeresis, alias corpus illud non m
ansisset mortuum, sed sentiret. Si vero intelligat mansisse separatam, dicit mir
aculum inauditum, quod forma materialis conservata sitsine materia.Item inauditu
m cst in Ecclesia duas animasChristi esse separatas in triduo. Quare temerarium
esset, ne dicam erroneum, id asserere.
24. Quocirca, cum spiritus et anima hominis distincte nominantur in Scriptura, n
on distinguuntur substantia, sed munere et officio, ut Hieronymus supra indicat,
 et late dcclaravimus in 1 tom. tertiai partis, quoest. 6, in Com. art. 2, ct di
sput. 17, sect. 4. Scepe vero ipsa anima, prout absolute vivificat corpus, nomin
e spiritus appcllatur, utEcclesiast. 12 : Et sp>ritus redit ad Dominum, etc; qui
spiritus , immortalis alibi anima vocatur, ncmpe Matthaei 10 : Nolite timere eo
s qui occidunt corptts, animam autcm non possunt occidere. Et de Christo Domino
dicitur Matth. 27, quod emisit spiritum, id est, animam. Unde Clemen. unic. de S
um. Trinit., dicitur Christus assumpsisse partes naturse nostroe unitas, corpus
scilicet, et animam rationalem.
25. Rationalis anima licet inextensa, materiw forma est. Nec rationes in contrariu
m factse difficilem habent solutionem. Ad primam enim negatur minor, nam, licet
anima sit indivisibilis et spiritualis, potesl immediate uniri materiae, quia es
sentialiter est actus ejus. Non enim refert quod in perfectione entis multum int
er se distcnt materia ct anima rationalis, nam ad unionem non est attendenda dis
tantia vel prqpinquitas in perfectione entitatis, sed in proportione et convenie
ntia in mutuo respectu actus et potentia;, quffl proportio sufliciens rcpcritur
intcr materiam et animam; imo fortasse major et perfectior quam inter materiam,
ct quamcumque aliam formam. Alioqui etiamsi fingatur materiam jam informata quac
unque forma vel anima extensa et materiali, adhuc erit anima improportionata ut
uniatur illi; quia quod ad extensionem attinet, tam extensa est illa forma, sicu
t materia; ergo si inde oriebatur improportio, non tollitur, imo
augetur aliunde. Primo, quia cum illa anima sensitiva, sit actus substantialis e
t specificus, ut probatum est, magis distat ab anima rationali, quoad proportion
em requisitam ad unionem, quam anima et materia, et ita potius impedit quam juva
t ad unionem. Secundo, quia si intercederet anima sensitiva, intellectiva esset
purum principium intel ligendi; pumm autem intelligendi principium non est aptum
ad informandum corpus, ut latius ostendemus infra, tractando de intelligentiiss
eparatis. Ut ergo rationalis anima sit vera forma corporis, oportet ut ipsamet s
it principium non tantum intellectionum, sed etiam operationum, quse exercentur
per corpus; ergo maxime operationum sensitivarum, qua1. sunt actionibus intellig
endi propinquiores. Quod adeo necessarium est, ut dubitaverint nonnulli an ipsam
et anima quatenus intellectiva informet corpus. Non vero est quod dubitaverint,
nam rationalis anima essentialiter est forma corporis secundum se totam, et sccu
ndum omnes gradus, qui licet a nobis ratione pra?scindantur, in re tamen idem in
anima sunt. Unde, licet ex essentia hujus animae non dimanent potentioe intclle
ctivse, quee in corpore recipiantur, tamen eoedeminet potentise sensitivse, imo
et vegetativse, manant cum singulari quadam pcrfectione propria rationalis aniin
se, et proportionata ad ministrandum actionibus mentis. Et hoc etiam est argumen
tum, eamdem esse animam sensitivam cum rationali in homine.
26. Anima rationalis qualiter forma corporeitatis. Ex quo etiam intelligitur, qu
omodo anima rationahs, licet sit incorporea, possit csse forma corporeitatis; na
m esse actum aut formam corporeitatis, non est esse ipsam corpoream seu extensam
, sed esse formam constituentem cum matcria unamsubstantiam compositam capacem q
uantitatis. Unde, ut supra, disput. 13, dicebam, idem omnino est esse formam cor
poreitatis quod esse formam substantialcm materiae, quia ex hoc prsecise quod si
t actus substantialis materia;, constituitur ex utraqxie substantia intcgra, mat
erialis et corporea. Cum ergo rationalis anima, etiamsi sit indivisibilis, vera
forma sit substantialis corporis ', habet quidquid necessarium est ut sit forma
corporeita
1 Conc. Viennen., in Clement. unica, de Trinit. et fid. cath.; Conc. Lat., sub L
eone X, ses. 8, decreto quod incipit: Apostolici regiminis sollicitudo.
« IndietroContinue »
- Page 58 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
sit complcta natura vcl substantiale suppositum, tamen parsnaturae, seu natura p
artialis, capax est partialis existentiae sibi proportionatoe, in qua potest per
tlivinam potentiam partialiter sola subsistere , sicut quantilas in sua proporti
onata existentia per divinam potentiam scparata existit. Nulla enim major repugn
antia atferri potest in existentia partiali materia?, quam in partiali existenti
a formae, vel accidentali existentia quantitatis. Namque hffic existentia partia
lis materiae non manat intrinsece a forma, sed solum naturaliter pendet ab illa,
vel tanquam a conditione seu actuali dispositione naturaliter debita, vel ad su
mmum ut a causa informante, et per informationem suam per se concurrente et juva
nle ad esse materia;; hic autem modus dependentiee facile potest a Deo supplerl
sine repugnantia. Et de priori quidem, qui nobis probabilior visus est, res est
clara, quia ille modus dependentiae est valde cxtrinsecus et a posteriori, et so
lum consistit in hoc, quod rei in tali statu conslitutee, vel carenti tali dispo
sitione vel actu, non debetur naturaliter esse. Potest autem Deus conferre esse,
etiam praeter naturale debitum, seu prseter ordinem naturalem, et ita potest co
nservare formam in materia sine naturali dispositionc, et animam in corpore sine
naturali organisatione.
6. De posteriori autem modo dependentiae idem probatur, quia, licet secundum ill
um modum forma concurrat aliquo modo ut causa ad esse materie?, non tamen ut cau
sa intrinsece componens illud esse, aut proprium subjectum ejus, sed ut causa ta
ntum informans vel actuans, et ut extrinseca, in hoc sensu quod est condistincta
omnino ipsi effectui; hujusmodi autem causam Deus supplere potest efficiendo, e
tiamsi ipsa causet informando. Quod a contrario probatur de causa materiali, qua
e est intrinseca sicut formalis, et ideo non potest Deus illam supplere respectu
illius effectus, quem intrinsece componit. Potest tamcn supplere causalitatem e
jus, respectu alterius componentis seu formae, etiamsi materia in suo genere inf
luat per se, et ut vera causa in, esse ipsius forma?. Et hoc modo supplet Deus d
ependentiam accidentis a subjecto, etiamsi sit in genere causae materialis; et e
odem modo potest supplere dependentiam subslantialis formae corporeae a materia;
quia, licet vere sit causalitas per se et materialis, tamen non est omnino intr
inseca, id est, talis, ut ipsa materia
sit intrinscca pars talis effectus, sed est circa rem omnino condistinctam, sust
entando illam. Hanc autem causalitatem, quam materia praebet sustentando. potest
Deus supplere efliciendo; crgo cadem ratione poterit supplere causalitatem form
ae, non in compositum, sed in materiam, neque informando, sed elliciendo. Patet
consequentia, quia aeque cessat tota ratio repugnantiai. qua; in hoc consistit q
uod Deus non potest uniri per modum formae ad materiam, quod necessarium esset a
d conservandum vel componendum compositum, non vero ad conservandam unam partem
compositi sine alia. In quo par est ratio de matcria ac de forma, quia non est d
e ratione partis esscntialis actu existentis quod sit forma, vel liabeat formam,
quia neque cssentia talis partis hoc postulat, cum solum consistat in aptitudin
e ad formam, nou vero in actuali unione, neque etiani existentia, cum solum extr
insece pendeat a forma modo jam explicato. Et tunc materia esset quidem in actu
entitativo, seu existentiae, et in potentia ad actum formalem, in quo nulla est
repugnantia aut dillicultas, cum potentia receptiva necessario includat aliquam
cntitatem et actualitatem entitativam, ut supra. declaratura est.
7. Deus sine forrna materiam conservaturus quid novi debeat prteslare. Atque hin
c obiter intelligitur per quam actionem possit Deus materiam sine forma conserva
re, aut quid novi oporteat ipsum exhibere, ut illam conservet. Diversimode enim
loquendum estjuxta diversos modos dependentiae materice a forma supra tactos. Si
enim materia solum pcndet a forma ut ab actu seu dispositione consequente, null
a nova actio necessaria est ex parte Dei ad conservandam materiam sine forma; se
d si a principio crearct materiam solam sine forma, actio eadem omnino esset cum
illa, qua Deus actu creavit materiam sub formis, solumque constitisset miraculu
m, vel praeternaturale opus in hoc, quod Deus faceret illam actionem sine concom
itantia allerius, per quam induceret formara in talem materiam. Sicut si Deus cr
earet substantiam animoe sine potentiaintellectiva, per eamdem acbonem illam cre
aret, et miraculum solum esset impedire naturalem dimanationem facultatis ab ess
entia; imo de facto anima Christi, eadem actione creata est sine propria subsist
entia, ac aliae creantur, solumque in illa impedita fuit actio vcl dimanatio pro
priac subsistentiae. Et proportionali modo Joquendum est, si Dcus velit conserva
re siue forma materiam, quae jam est sub illa; nam expellendo unam formam, et no
n concurrendo ad introductionem alterius, solum esset necessarium, Deum continua
rc illammet actionem, qua nunc conservat materiam, quia per illam sufficienter c
onservaret entitatem materiee in rerum natura et extra causas; miraculumquc solu
m in eo esset positum, quod Deus continuaret actionem conservativam materioe, in
eo statu, in qno illi non deberetur esse, et sine illis conditionibusquse ad na
turalem modum existendi neeessariie sunt.
8. At vero si materia pendet a forma, ut a propria causa per se influentc ad ess
e illius, sic necessarium erit Deum alio genere efficientise et actionis suppler
e illam causalitatem formae; quia si illa causalitas formae per se necessaria es
t prseter communem influxum, quo Deus nunc conservat materiam, non poterit cum h
oc solo communi influxu Dei materia conservari sine causalitate forinse, nisi bu
jus necessitas alio genere causalitatis suppleatur. Sicut, quando Deus conservat
quantitatem sine materiali concursu subjecti, necessarium est ut speciali effic
ientia suppleat concursum illum subjecti, sine quo quantitas naturaliter esse no
n posset, et ideo dicimus longe diversa ratione conservare Deum quantitatem sine
subjecto, ab ea qna illam in subjecto conservabat, ut late tractavi3 tomo terti
se partis. Qu i-nam vero esset illa nova actio, quam Deus adhiberct ad materiam
conservandam sine forma. non est facile ad explicandum; dicimus autem illam fore
actionem per modum absoluta1, ctomuino iudependentis creationis, distinguique a
b actione, qua nunc conservatur materia, quia haec cst per modum concreationis;
quod quidem in materia ccelesti, si conservanda esset sineforma, facile intellig
i potest; in hac vero materia generabilium difficilius id est, nam actio, per qu
am fit, revera est absoluta creatio, ut in superioribus est declaratum, et ideo
prior dicendi modus quoad hanc materiam semper videtur verisimilior.
Satisfit rationibus prioris sentenli(p.
9. Rationes contrarise sententiae omnes fere solutaj sunt ex dictis. Ad primam c
nim jam responsum est, et falsumsumere,nempe omnem existentiam esse a forma, ut
ab intrinseca et quasi essentiali causa (est enim id vcrum de existentia complet
a substantiali, non vero de quacunque partiali), et illationem
xxv.
non esse necessariam, quia, esto interccdcret ille naturalis ordo inter formam e
t existentiam, non inde fieret essc immutabilem per omnipotenliam Dci. Ad sccund
um respondent Scotus et alii, committi cequivocationem in nomine potentia?, et a
ctus; nam materia dicitur pura potentia subjcctiva, quae, si in sua puritate sit
, carebit actu informante; cum vero dicitur omnem rem existentem esse in actu, i
ntelligitur de actu entitativo, quod non opponitur potentiae subjectivae, sed ob
jectivae tantum. Quam responsionem Javellus et alii putant satis excludi impugna
ndo potentiam objectivam: sed non est quod hsereamus in voce potentise objectiva
;; de qua fortasse est comroversia de nomine, ut etiam Javellus fatetur, et infe
rius tractandum est; sed attendere debemus ad rem significatam, qure est res in
esse possibili, sive dicatur possibilis a potentia objectiva, sive a potentia ac
tiva ageutis; nunc enim nil refert. Rei autem possibili sic sumptfe opponitur re
s in actu, et hoc sensu est verum, rem existentem debcrc esse in actu; hoc autem
esse in actu, non opponitur puroe potentiai subjectivae. Quod si in hoc sensu m
ateria jam creata dicatur pura potentia, falsa est assumptio. Ad terlium, satis
jam declaratum est quomodo possit Deus supplere dependentiam naturalem, quam hab
et materia in sua existentia partiali a forma.
10. Materia snbstantialem propriam stabil mgue sp 'tiein sibi ascribit. Ad quart
um respondetur non magis procedere argumentum illud in matcria sine forma, quam
in materia formata. Matcria enim non habet aliam speciem substantialcm et essent
ialem sibi, propterea quod sit sub forma, vel sub hac, vel illa forma. Dico aute
m substantialem ct essentialem, quia agimus de materia prima, non de mateiia pro
xima, quae includit formas seu dispositiones accidentales, ratione quarum dicitu
r interdum spccie ditferre, sed illa revera non est divcrsitas in substantiali d
itferentia materias , sed in accidentibus. Forma igitur non dat differentiam spe
cificam materiaj, sed composito. Unde, sicut eadem materia numero manet sub dive
rsis formis, ita et eadein specie; si ergo materia sine forma existens esset ind
ividuum generis sub nulla specie contentum, etiam nunc est; vel certc, si nunc n
on est tale individuum (ut rcvera nonest), neque etiam tunc esset. Unde simplici
ter neganda est sequela, quia ad rationem materias non spectat ut sit in
39
specic hominis vcl cqui, sed in specie materiee; illa aulem materia esset in ali
qua specie ultima materiffi, vcl codestis, vel elementaris. Quare aliud est dice
re in eo casu dari matcriam, quffl in sua latitudine essentioe incomplcta; sub n
ulla specie ullima sibi proportionata contineretur, ct falsum cst hoc sequi; ali
ud vero est dicere dari materiam, cx qua nullum individuum completum sub aliqua
specie ultima Bubstantiffl completffl contcntum actu componeretur, et hoc fatcmu
r scqui; nullum autem est inconvcuiens, sed est ipsamct asserlio nostra ; quia n
on cst de essenlia maleriffi quod actu componat talc individuum, sed quod aptasi
tillud componere. Ad quintum respondetur, csse discrimen inter substantiam ct ac
cidens, qnod accidens et forma accidcntalis in tota sua latitudine sumpta convcr
tuntur, quia omnc accidens aliquo modo inhaTct, et ideo repugnat dari esse accid
entale sine forma accidentali; subtantia vero et forma substantialis non convcrt
untur; datur enim subjectum substantiale, quod nullo modo est forma, et ideo div
iditur subBtantia in materiam, formam et compositum. Quapropter non est necesse
ut omne essc substantialc sit intr nscce ct formaliter forma; nam in latitudine
substantialis esse datur csse simpliciter et completum, et lioc cst a forma prop
rie ac per se in suo genere; datur etiam essc partiale, quod non semper estaform
a, nisilate loqucndo, qnatenusab illa aliquo modo pendet, quam dependentiam Deus
supplere potest, ut ostcnsum est.
SliOTIO X.
Vtrum uuius subttantia tma tantum detur causa formalis.
i. Plurcs partialcs formw homogcnew iit codcm composito inveniuntur. Explicata c
ausalitate forma>, nccessarium est ejus vcritatcm vel multitudinem in eodem effc
ctu vcl composito cxponere, ut binc simul coustet an intra hoc genus causffi, si
t aliqua subordinatio veldependentiacausarum j'cspectu ejusdem elfectus. Duobus
autem modis intehigi potest in una substanlia esse plures formas, seilicet, vel'
in diversis parlibus materio?, vel in eadcm matcria. De priori modo hic non disp
utamus, quia, ctsi in divcrsis parlibus matcrke dentur diversre formas, tamen un
aqurvquc earum unum tantum habct elfectum propiiuni in sua matcria. Quod si ex o
mnibus illis substantiis una componitur
tanquam expartibus integrantibus ipsam, necesse est ut formee illse non sint tot
ales, scd partiales, unam totalem formam inlegrantes. Atque ita ca multitudo par
tium nonimpediet quominus unius etfectus totalis una detur adaequata causa forma
lis. Et quidem si hujusmodi partiales forma; sint ejusdem rationis, non ost tlub
ium quin possint in materialibus formis pro diversitate partium materiae multipl
icari ct uniri ad componendam unam substantiam. An vero formse diversarum ration
um possint ossc partiales, et interse uniri ad componcndam unaln substantiam, et
quanta possit csse illa lmio, an, scilicet, per veram continuationem mathematic
am, vel per minorcm aliquam conjunctioncm pliysicam, hrcc omnia non pcrtincnt ad
pra>scntcm materiam, sed ad scientiara de anima; nam illa omnia potissimum quae
ri solent proptcr partes hetcrogeneas viventium, et maximc propter sanguinem ct
alios humores existcntes in animali, de quibus nonnulla attigi 1 tomo 3 partis,
disputatione 15, sectione 5, 6 et 7.
2. Qurcstio ergo prasens versatur dc causa formali rcspectu cjusdem oinnino mate
riae, an, scilicet, in una matciia tantum esse possit una forma substantialis, i
n qua qua-stioiic plurcs involvuntur jiro varietate opinionum, qua; breviter att
ingendse sunt. Tribus autcm modis excogitari possunt plures forma; in eadcm mate
ria: uno modo, cum subordinatione pcr se et essentiali, per modum forma; sopcrio
ris ct infcrioris , quarum prior, licrt respcctu materiae sit actus, respectu tn
men ulterioris forma?, comparetur per modum potentiie. Secundo, cum subordinatio
ne, non quidem essentiali, scd per modum dispositionis ad formam principaliter i
ntentam. Tertio, mere per accidens et sinc ullo ordine inter se. Et ad ha'c tria
capita revocantur omnes opinioues, qiue in hac materia sunt vcl esse possunt; e
t in siugulis cst scntcntiarum varietas.
3. Nam ad primum caput spcctat opinio supra tractata, disputatione 13, de forma
corporeitatis per se neccssaria ad iutroductioncm ultimarum formarum, quam hic i
terum rcferre cl impugnare non oportcbit.
Rtjicitur opinio de mvltiplicatione /orniarum jitxta prcrdicala esscntialia.
&. Ibidem cst etiam tractata ct cursim itnpugnata opinio, qurc nlhrmat formas su
bstantiales realiter multiplicari in composito juxla multitudincm preedicatorum
esscntialiiun , quai refertur ex Avicemhron, in libr. Fontis vitas; camque tenui
t Joanncs ile Uandavo, 2 Metapli., qua?st. 10. ct 1 dc Anima, q. 8; et Paulus Ve
nct., 7 Metaph. Verumtamen haix sententia antiquata jam est, et ut omnino improb
abilis rejecta; nam prwtcr rationes generales quas infeiius cfficiemus pro unita
tc forniai, hific ratio convincit falsitatis illam opinionem, quod multiplicct f
ormas sine fundamento et necessitate; uam in superiorihus ostensum est universal
ia non distingui realiter a particularibu», nec genora ab spooieJ)us; ergo cum ha'
c pra?dicata multiplicentur solum per ahstractionom et piofcisionem nostri intel
lectus, vanum est existimare illis corrcspondere in re formas realiter dislincta
s. Alioqui ctiam in substantiis separatis, ct in formis accidcntalibus, multipli
eandrc essent formoe rcaliter distinctte, ct intor se subordinatce juxta multitu
dinem piwdicatorum ossentialium, qna? in bis etiam rchus nostra ratio distinguit
. Imo etiain matcrias oporteret realiter distingui el multiplicari in substantii
s materialibus, quia ab illis sumi possunt prrudicata diversa essontialia, ut es
se rcm materinlem, quod commune est ccelcstibus et inferioribus corporibus , et
esse rem gcnerabilem, aut aliquid simile. Denique hasc prrcdicata quampiurima al
istrahi possunt, juxta variasrerum convenientias ; crgo impossibile cst juxta nu
merum carum multiplicari renliter formas. Omilto alias rationos, quas supra, dis
put. 13, sect. 3, fecimus.
5. Partibvs definitionis ul respondeant partes rei. Prwdicata essentialia ct for
mw sulstanliales qucin ordincm illationis servcnt. Sed objicics Aristotelom, 7 Mc
taph., c. 10, dicentem partibus definitionis correspondere partes rei; partes au
tem definitiouis sunt gcnus et differentia; crgo his partibus corrcspondent in d
efinito partes realiter diversae, quaj non sunl soia matcria et forma; nain anim
al, verhi gratia, non signiticat solam materiam, sed compositum ex materia et an
ima sensitiva. Itcm idem Aristotcles, 2 Metapb., cap. 2, probat nou dnri process
um iu infinitum in causis formnlibus , q,uia non datur in pranlicntis quidditati
vis. Item, quia proprietates, qure sccuudum lisec pra?dicata conveniunt, sunt di
stinctffi in re ipsa, ut, verbi grntin, scntire, intelligere, moveri, ctc; ergo
et forma?, a quihus ea prasdicata sumuntur. Ad primum testimonium Aristotejis rc
spondetur, vel non loqui gencraliter de omni de
finitione, sed deilla quoj datur modo physico, et per partes pliysicas, ut cum d
icitur homo esse ens composilum cx anima et corpore; vel, si universaliter loqua
tur, non oportere intelligi de partihus Lo rc distinctis, scd re vel ralione, ut
sumitur ex I). Thoma ihi, et clarius ex Alexand. Alonsi, qui vocat partes renle
snut rationis. Ad aliud vero tcstimonium respondetur ex negalione plurium, vel i
nfininitorum preedicatorum esscntialium recte colligi negntionem plurium, vel in
finitarum formnrum, ([iiia a qualihet forma, ut minimuin sumi pote^t uuum preedi
catum quidditntivum; si crgo non sunt infmita pra>dicata quidditativa, ncc. inii
nita? formas esse poterunt. E contrario voro ex multitudine praedicatorum quiddi
tativorum , non potcst colligi multitudo formarum, quia ah eadem forma possunt p
lura prasdicala sumi juxta variaa couvenientias nc differentias quas habet cum a
liis formis. Quare non est simile, quod cx Aristotele adducitur.
6. Hinc autom optime infertur quod, sicut ex unitate formte non colJigitur prsed
icata quidditativa non essoplura,scdunum tanlum, ita etinm non colligitur illa n
ou ossc infinita, aut non posse esse in ois processnm in inlinitum , quia stnnte
unitatc forma- possunt hxc prsedicata multiplicari; an vcro aliunde sil terminu
s in bis pra>dicatis, et quomodo id probaverit Aristotoles, dicemus soctione seq
uenti. Ad ultimum respondotur negandoconsequentiam, nam, sicut nl) eadcm causa p
lurcs effectus, ita ah endom forma divena? facultates oriri possunt, ut cxperien
tin notum ost; nam intcrdum convenimit plures facultates eidem rei, non solum so
cundum eamdom formam pliysicam, sed eliam sccundum camdem difiercntiam sperulcam
, ut homini intejlectus, voluntas, risibilitas; aliquando vero orinnlur ha' facu
ltates al) eadcm forma secundum varios gradus ojus, qui a nohis Ba>pe distinguun
lur per ordinem ad ipsns facultates vel actiones, quamvis in re, gradus ip»i non s
int distincti in substantialibus formis, de qua re sntis dictum est tractando dc
univcrsalibus.
Opiiiio Scoti de forma corporeilatis rejicitur.
7. Tertio, ad hoc cnput spectat opinio Scoti et Henrici supra tacta, disp. 13, q
ui ponunt ctinm formam corporeitatis nut misti, utper sc necossariam intor mntcr
iara ct forraas quasdum suhslantialos , quamvis non codem modO ; Scotus enim put
at intcrcedere intcr matoriam et omnein animam, non vero inter materiam et forma
s inanimatorum; Henricus vero solum in homine illam formam requirit. Fundamentum
Scoti, si a priori explicetur, fuisse videtur, quia anima cst forma transcenden
s communem gradum corporis, et requirit in materia dispositionem et varietatem q
uamdam organorum, quam- aliae formae non requirunt; ergo anima ut sic non dat es
se corporis, sed prsesupponit illud per aliam formam , ratione cujus supponitur
materia capax organizationis, et dispositionis necessariee ad animam; in rebus a
utem inanimatis cessat haec necessitas. Et confirmari hoc potest ex communi modo
loquendi; dicimus enim vivens constare corpore et anima, non tamen dicimus aqua
m vel aerem constare ex coi pore et tali forma, sed exmateria et tali forma; erg
o signum est corpus, quod in viventibus dicitur esse altera pars compositi \ pra
;ter materiam includere quandam substantialem formam intennediam inter materiam
et animam. De quo corpore optime intelligitur definitio illa animse : Est actus
corporis physici, organici, potentia vitam habenlis. Nam cum illud corpus, quod
condistinguitur ab anima, sit pars physica, non includit animam ipsam, etiam ut
dantem superiorem gradum, quia alias non esset ex eis compositio physica , sed m
etaphysica; nec etiam dicit solam materiam , aul nudam, quia hoc modo communis e
st omnibus rebus naturalibus; aut cum accidentibus, quia luec non pertincnt ad c
ssentiam substantiae; ergo includit spccialem formam substantialem distinctam ab
anima. Secundo ac principaliter motus est Scotus argumento a posteriori, quia i
n morte animalis recedit anima, ef non statim inlroducitur nova forma; non est a
utem dicendum manere materiam sine forma; ergo dicendum est manere sub forma cor
poreitatis , quse prsecrat in animali. Major probatur, quia, si introduceretur f
orma , illa esset diversa pro diversitate dispositionum; videmus autem non ita e
sse , sed in morte bominis idem cadaver manere sive ex redundantia caloris, sive
frigoris , moriatur. Acccdit etiam, saepe nullum esse agens a quo talis forma e
ducatur. Tcrtio, utitur Scotus argumento Theologico, quod maxime movit Henricum;
nam dici non potest corpus hominis mortui semper essc specic aut numero distinc
tum a corpore viventis; ergo necesse cst fateri mancre eamdem numero formam corp
oris sine nova forma, quia variata forma, variatur individuum, imo et species. A
nteccdens patet, quia alius
non fuissct in sepulchro idem numero corpus, quod fuit in Christo viventc. Et si
hostia fuisset ante Christi mortem consecrata, et servata in triduo, non mansis
set in ca idem corpus numcro, quoe vidcntur essc contra dicta Sanctorum.
8. Roborantur duo Aristotelis principia quce destruuntur posita forma corporeita
tis. Hsec vero opinio etiam multiplicat formas sine sufficiente fundamcnto , et i
mpugnari potest eisdam rationibus, quibus dicta disp. 13contra Avicen. usi sumus
. Et prasterea supponit Scotus in sua sententia duo quee Aristoteli repugnant. T
Jnum est interdum fieri corruptionem substantialem sine subsequentc generatione,
contra Arist., \ de Gener., c. 3. Secundum est fieri corruptionem substantialem
manente completa substantia sensibili composita ex materia et forma, contra eum
dem Philosophum, 1 dc Gener., cap. 4. Ad quae respondent Scotista; Aristotelem l
oqui, quando fit integra corruptio; quando autem moritur animal, non fit integra
 corruptio , donec tanta fiat trausmutatio in materia , ut etiam forma corporeit
atis abjiciatur. Sed hsec eadem distinctio inlegroe vcl dimidiatoe corruptionis
substantialis, est aliena a doctrina Aristotelis, qui generationem ct corruption
em substantialem semper definit esse inceptionem et desitioucm simpliciter totiu
s substantia;. Et praeterea sequitur tertio manere de facto in rerum natura indi
viduum generis de preedicanieiito suhstantia; sub nulla specic corporis constitu
tum, quod non est minus impossibile quam intelligcre aliquod animal in rerum uat
ura nullius speciei animalium.
9. Responderi potest cx Scoto, illud compositum ex materia et illa forma corpore
itatisnoa esse individuum eontentum sub genere corporis de prrcdicamento substan
tia:, ut putavit Avicenna; nam illud individuum esse debct substantia completa r
eipsa includens aliquam specificam formam, quam confuse dicit corpus de praedica
mento substantia;, et ideo in recto prasdieatur de inferioribus; illud autcm cor
pus constans ex materia et sola forma corporeitatis, est tantum inconipleta subs
tantia ct partialis; nam est pars cujusdam compositi substantialis. Undc, sicut
materia, quia est pars, potest esse reductive sub genere corporis, et non suh al
iqua specie, ita corpus illud, quod cst pars compositi.
10. Sedjiajc responsio non satisfacit, primo, quia ut aliquod individuum continc
atur
« IndietroContinue »
- Page 59 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
pler intrinsecam dependentiam materice , quam dicnnt non fore in nihilum redigen
dnm, si, nblata una forraa. altera in illa non succederet, sed naturaliter cnm s
ua entitate et Cxistentia fuisse perinansuram. Nihilominus recedendum non est ab
antiqua et communi sententin, quam liis modis explicarc et confirmare possumus.
Piimo, non est verisimile materiam lianc inferiorem esse magis independenlem a
forma rei generabilis indefinite sumpta, quara sit unaquceque materia coeli a pr
opria forma, cum sit illa mir.us perfecta; sed unaqna>que mateiia cceli pendet n
aturaHter a sua forma; ergo. Secunclo, non est verisimile materiam lianc magis p
endere a formis accidentalibus quam a substantiali, cum pei* se primo nc princip
nliter iUe»m respiciat; sed ita pendet raateria haec ab accidentali forma, ut natu
raliter esse non possit sine omni illa, ut est evidens, saltem de quantitate.
44. Augtistinus tandem asseruit materiam nnlla duratione reali informem pr&cessi
sse Teitio, physica conjectura optima est, quod ha?c materia ad hoc est institut
a, ut semper sit sub nliqua substantiali foima, et ab eis nunqnam separetur; erg
o signura est, tnlem etiam esse factam, ut ex natura sua postnlet consortium for
ma?, ut esse possit. Antecedens patet inductione, quia materia a principio in su
a creatione sub formis condita fuit. Neque sententin contraria verisimilis est;
nam Scriptura non dicit Deum in principio creasse materinm, sed coslum et lerram
; quas voces non pos>>e de materia exponi supra ostensum est. Et quamvis Augusti
nus intcrdum vidcatur in hoc dubitasse, tamen 12 Confess., c. 17 et 29, piiorem
opinionem rcprobat, et concludit, materinm non tempore, scd natura tantum antecc
ssisse formationem suam; unde 13 Confess., cap. 33, ita concludit : Citm aliud s
it cosli et terra? materies, alind species, maleriem quidem dc omnino nihilo, mu
ndi av,tem speciem de informi materia, simnl tamen iitrumque fecisti, ut mnteria
m forma nulla mora- inlercapcdine sequeretur. Idem habet libro 1 de Genes. ad li
tter., cap. 19, etlibro 4, cap. 22 et sequentibus, ct 1 de Civitate, cap. 7. Pos
t illam vero primnm crcationem nunquam materia caiuit omni forma; atque ita sunt
ab auctore nalurte dispositce causa? naturales, ut nunquam possit una forma mat
eiiam dcsererc, quin introducatur alia. Illud cnim axioma Aristot., 1 de Gener.,
text. 17 : Generatio v.nlus est corruptio allmus, in universum
verum est, nec potest de generatione verum esse, quod semper ad eam sequatur cor
ruptio, nisi etiam ad corruptionem unius sempcr sequatur generatio; nam si aliqu
id corrumperetur, et nulla fieret generatio, postea cx eadem materia posset aliq
uid generari sine nova corruptione. Cumque verum sit, in materia nullam esse for
mam corporcitatis, vel genericam, ut in superioribus ostensum est, et inferius e
tiam ostendemus, necessariiim cst ut semper forma? forma succednt in materia, ni
si dicere velimus de facto ssepe manerc materiam sine forma ulla substantiali cu
m solis accidentnlibus. Quod ab6Urdum et paradoxum esset in philosophia.
15. Est ergo facta htec rnateria, ut perpctuo sit sub forma; ergo verisimile est
talem esse factam, ut forma indigeat ad existendum. Probatur consequentia, quia
non repugnat intelligere materiam primamtalem csse, ut hanc habeat indigentiam,
qnod recte probat illa ratio, quia, scilicet, est pnra potentia, id est, imperf
ecta in enlitate sua, et incompleta ac potentialis; cum his enim imperfectionibu
s non pugnat, imo optime quadrat illa indigentia et dependentia. Ncc refert quod
partinliter sit subsistens; nam subsistentia excludit dependentiam a subjecto,
non vero ab nctu, seu forma. Neque est in hoe comparanda materia cum anima subsi
stente, quia hcee longe cst perfcctior et ac* tualior, et simpliciter immaterial
is. Igitur hic modus dependentiae non solum non repugnat, verum etiam est maxime
consentaneus entitati mnteria?, et imperfccfioni ac muneri eju«; ergo verisimiliu
s est talem esse naturam materice. Denique in rcbus physicis, quod semper eodem
modo evenit et non aliter, verisimile est esse naturaliter necessarium; sed mate
riam esse sub aliqua forma, naturaliter semper ita evenit; ergo est ex necessita
te naturre, et non ex necessitnte formre, quia quando una forma perit ex defcctu
dispositionum, nulla erat necessitas ex parte alterius introducendi novam forma
m. Neque item tribui potest necessitas soli extrinseco agenti proximo, quia sa p
c etiam nullum est privatum agcns, a quo sit talis forma; crgo illa necessitas f
undatur in indigentia intrinseca ipsius materia1. Nec satis est dicere, hunc eff
ectum esse naturalem ex ordine universi, seu ex universali nalura, aut necessila
tcm illam oriri ex causis agentibus universnlibus, qua; semper sunt paratce ad i
ntroducendam aliquam fbrmam, quando particulares deficiunt; nam haec institutio
naturae in propria indigentia materiae fundata est; nam quia ad universale bonum
pertinebat, ut nulla materiae portio unquam deficeret, aut in nihilum redigeret
ur, ideo natura providit ut nunquam posset privari omni forma, sed recedente una
, semper succederet alia, quia hoc necessarium erat ut materia posset perpetuo n
aturaliter conservari. Alioqui cur natura fuisset tam provida in hujusmodi forma
rum successione, prresertim quando forma, quao succedit, per se non erat necessa
ria ad cxpellendam aliam, quae ob defectum dispositionis vel organisationis nece
ssarise recedit?
16. Neque est simile quod afferebatur de ascensu aquae ad replendum vacuum; nam
universalisnatura evitat vacuum propterperfectam unitatem et integritatem univer
si, et propter necessitatem actionis et influentiae, et non propter commodum ali
cujus privati entis. Quod vero materia esset quasi vacua omni forma, si nihilomi
nus conservari posset, et p"ati ac disponi ad generationem, et in suo genere.ad
illam concurrere, nullum essetincommodum naturae universali. Igitur universalis
ratio nulla est alia, nisi materiao conservatio. Fateor tolum hunc discursum sup
ponere de facto nunquam manere materiam sine substantiali forma, et inde collige
re hoc provenire ex indigentia materia?, quam collectionem existimo satis esse p
robatam; antecedens antem dubito an satis demonstratum sit; nam substantialem fo
rmam non cxperimur nisi ex effectibus, vel accidentibus; saepe autem nullus est
effectus, qui evidenter ostendat introductionem novse formae post rccessum prior
is, ut in mortc hominis; et ideo Scotus et alii negant ibi introduci novam forma
m, quanquam, ne fateantur manere materiam sine forma, ponant formam corporeitati
s vel mistionis, qua seclusa nos non alia ratione convincimus, in omni morte vel
corruptione introduci novam formam, nisi quia alias materia maneret sine forma;
et ita videmur in his probationibus circulum committere. Sed, licet verum sit e
x effectibus id non evidenter demonstrari, nihilominus adeo est illud axioma con
sentaneum naturis rerum, et fini, et usui, ac imperfectioni materiae, ut unanimi
omnium fere antiquorum et recentiorum philosophorum consensu, tanquam certum et
indubitatum sit receptum, quod satis est ad philosophicam rationem fundandam.
Qualis sit dependentia materiw a forrna.
17. Duplex dependenlice modus. Argumenta probantia materiam a forma solum ut con
ditione dependere. Sed explicandum superest qualis sit haec dependentia; duobus en
im modis potest intelligi, scilicet, vel tanquam a propria causa, vel tanquama c
onditionc ila necessaria ut absque illa non debcatur esse tali rei, quos duos mo
dos dependentire explicui late, in 1 tomo 3 partis, disp. 8, sect. 1, et illos v
idetur significare Fonseca, 5 Metaphys., cap. 2, qua?st. 3, sect. 1, dum ait int
elligi posse materiam pendere a forina, vel tanquam a vera causa, vel tanquam a
quodam concomitante; et sect. 3 videtur de eisdem facere mentionem, dum ait acci
dentia conservare substantiam, non a priori, sed a posteriori. Dubitari ergo pot
cst quo ex his modis pendeat materia a forma. Et quidem, quod sit tantum depende
ntia a posteriori, et a conditione necessaria, videtur probabiliter persuaderi.
Primo, quia hic modus dependentire possibilis est; nam forma substantialis, vel
ejus unio ad materiam, atque adeo totum compositum, pendet hoc modo ab aliquibus
formis accidentalibus, tanquam a dispositionibusnecessariisvia conservalionis,
ut aiunt, non quia sint propria? et directae causaj talis conscrvationis, sed qu
ia sunt dispositiones ita connaturales, ut sint etiam necessariae; ergo majori r
atione potest materia habere talem dependentiam a forma tanquam a necessaria dis
positione, etprimaria. Itemhoc modo pendet materia a quantitate; ergo et potest
pendere a forma. Deinde hic modus est sufflciens ad salvandum omnia quae dicuntu
r de dependentia maleriae a forma, et omncs rationes facta; non amplius probant.
Est etiam modus facilis et clarus; nam juxta illum facile conciliantur duas con
clusiones positaj. Recte etiam intelligitur quomodo vicissim pendeat forma a mat
eria, et materia a forma; una enim dicetur pendere a priori, et altera a posteri
ori; una tanquam a vera causa, et alia ut a conditione concomitante.
18. At vero juxlaalium modumdifficile intelligitur haec mutua dependentia; nam c
um materia simpliciter supponatur forma*, uthaec ex illius potentia educi possit
, vix intelligilur quomodo a priori possit materia a forma dependcre. Et explica
tur amplius, augeturque difficultas, ex eo quod materia flt per veram creationem
, et per eamdem actionem permanentem conservatur; ergo non pendet in suo fieri a
forma ut a vera causa, quia ad creationem nulla causa creata concurrere potest
naturaliter. Respondcnt aliqui hoc esse verum de causa efficiente, non vero de a
liis generibus causarum; nam creatura non potcst esse causa efficiens creationis
; potest tamcn esse causa finalis, ut per se constat; et endem ratione potest es
se causa formalis. imo et materialis; nam cum creatur totum, partes concurrunt a
d esse et fieri illius in genere causae materialis. Sed, omissa causa finali, cu
j us causalitas habet peculiarem rationem, propterea quod non est per rcalcm ac
propriam motionem distinctam ab actionc causre efficientis, et ideo non prserequ
irit reale esse in re quae talcm causahtatem exercet, de causa materiali videtur
concursus cjus directe repugnare cum creatione, ul est propria et vera creatio;
quod facile patct ex dictis supra de eductione formie de potentia materise, et
latius ostendetur infra in propria disputatione de creatione. Loquor autem de cr
eatione, ut proprie creatio est; nam sub ratione concreationis potest habere dep
endentiam a causa matcriali, ut supra declaratum est tractando de materia cceli,
quia concreatio ut sic ordine naturee supponit creationem, et ideo potest Jiabe
re aliquam dcpendentiam. Eadem ergo ratione creatio ut sic non potest habere dep
cndentiam a causa formali, quia causa formalis supponit materialem, licet concre
atio possithabere dependentiam a forma, ut supra loco citato declaratum est. At
vero materia rerum generabilium vere ac proprie creatur, et non concreatur propr
ie, id est, non producitur per unam et eamdem actionem, qua creatur totum; ergo
ad creationem ejus non potest forma concurrere, ut vera causa.
19. Quod in hunc modum declaratur et confirmatur ex dictis; nam creatio hujus ma
teria? remm gcnerabiliura etinductio formae, sunt actiones distinctae, tam nunc
in materiae conservatione, et rerum generatione, quam in prima rerum sublunarium
productione; sed actio inductiva formae non potest esse vera causa actionis cre
ativae materiae; ergo multo minus forma, quffl per illam actionem inducitur, pot
est esse vera causa creationis matcria:. Minor patct, tum quia inductio formnc s
upponit omnino creationem materiae, seu materiam creatam, nec intelligi potest,
quod formae inductio aut unio supponatur in aliquo genere causae ad creationem m
ateriae, quia inductio formae ut sic dicit habiludinem transcendentalem ad mater
iam jam creatam; unde,
sicut relatio non potest praesupponi ad terminum in aliquo genere causa\ ita neq
ue inductio formae ad creationem materiae. Tum etiam quia alias pcnderet per se
creatio, vel conservatio materiae, ab eductione formai; ergo et ab agente educen
te formam; atque ita agentia naturalia ut verae causoe effectivae conservarent m
ateriam. Unde etiam fieret ut quoties forma mutatur in materia, mutaretur actio
qua materia conservatur a Deo, quia mutata dcpendentia actionis, mutatur actio,
eo quod ipsa sit essentialiter dependentia, ut infra declarabimus. Consequcns au
tem est falsimi, quia materia, ut est primum subjectum generationis, est quid in
generabile et incorruptibile, quia supponitur generationi ct corruptioni; crgo e
adem rationc est quid immutabile quoad actionem per quam fit et conservatur, qui
a supponitur facta et conservata; alioqui per quamcumque generationem entis natu
ralis concrearetur materia, vel ita se haberet ac si concrearetur, quia per nova
m actionem terminatam ad totum ipsa inciperet conservari, quod plane repugnat ac
tioni agentis naturalis; alias eadem ratione dici posset per talem actionem comp
roduci semper novam materiam. Igitur creatio vel conservalio materiae non pendet
ab cductione formae tanquara a propria causa, vel actione per se; ergo multo mi
nus potcst pendere a forma. tanquam a vera causa, cum forma sit in omni gcnere c
ausae poslerior actione, per quam educiturde potentia materiae; ergo de primo ad
ultimum, nec materia ipsa potest penderc a forma ut a causa per se, sed solum u
t a causa vel conditione concomitante, ct bene disponente ac actuante ipsam matc
riam.
20. Jtationes suadentes materiam a forma pendere ut apropria cau.su. Non desunt t
amen argumcnta, quibus suaderi videatur materiam posse dependere a forma, ut a p
ropria causa, quae per informationem suam continet illam in esse. Et prsesertim
quia forma substantialis materialis pendet a materia ut a propria ct per se caus
a in suo genere ; ergo et e contrario materia pendet a forma, tanquam a vera cau
sa, quia, licet non sustentet illam ut subjectum, potest ut actus continere illa
m. Nam, sicut actus effectivus tenet effectum in esse pcr suam causalitatem, ita
actus informativus potest modo sibi proportionato continere suum subjectum in e
sse; ergo ita comparatur forma substantialis ad niateriam. Probalur consequentia
primo , quia forma materialis est perfectior et actualior quam materia; ergo ma
gis per sc pendi-t materia a forma, quam forma a inateria. Secnndo, qnia non rep
ugnat hnjusmodi inutuus nexus inter materiam et formam tanquam imer causas, quae
mutuo et vicissim sunt sibi per sc causaj. Quod patet tum illa generali ratione
, quod in diversis gencribus causnrurn non repugnat mutua prioritus; tum etiam q
uia in ccelo videtur esse hrcc mutua connexio intcr materiam ct formam; nam et i
n fieri, et ia esse mutuo et per se pendent, ut supra dictum est, ita ut eoncren
tio unius per se pendeat a concreatione altcrius , et e converso. Ex quo exemplo
potest sumi tertia ratio, quia materia cceli pendet a sua determinata forma,ut
a causa per se; ergo et materia homm inferiorum pendebit eodem modo a forma gene
rabiii, iicet indelinite. Patet consequentia, quia pcrfectior est materia cceli;
ergo si illa pendcl, mnlto magis alia.
21. Jttdicium de qwrstione et dc rationibus utrbique proposilis. Sunt quidem hcc
rationcs probabiles, ct ita potest utraque pars ex dictis probabiliter sustiner
i; mihi tamen (ut vcrum fatear) prior videtur intelligibilior et facilior, et si
attente ponderentur rationcs factte, facilius possunt posteriores dissolvi. Quo
d munus lectori relinquo, quia res facilis videtur, quia infra, explicando quomo
do causac sint sibi invicem causae, radicitus declarandum est qutenam piioritas
mutua possit inter aliqua duo intercedere, ct qute non possit, ex cujus intellig
entia maxime pcndet preesens resolutio.
SECTIO IX.
Vtrum tantasitiepsndentia matcrixaforma,ut sinc illa nccper ttivinam potentiam c
onservaripossit, et e comer&o.
i. Ratimalis forma naturaliter , ccctera supernaluralUer separativ possunt conse
rtari. Quoad dependentiam forma; a matcria, solum potest dubitari de materiali f
orma; nam de immnteriali constat, non solum virtute divina, sed etiam naturalilc
r posse manerc sine matciia. De rcliquis autem formis Aristoteles et philosophi
fortasse negarcnt posse ullo modo subsistere separatas a materia, quia cxistiina
rent dependentiam et inhorentiam actunlcm in materia esse illis essentialem. Cat
holici autem, qui credimus Dcum conservarc accidens sine subjecto, dubitare non
possumus (licet raoderni quidam dubi
tent) quin possit etiam Deus snbstantialem fomiam materialem sine materia conser
vare, quia major est dependentia accidentis a subjccto, quatenus accidcns mimis
hnbct eulitatis et actualitntis, quam forma substanlialis. Unde omnes Doctorcs s
tntim citandi in hoc conveniunt de forma substanliali,quamvis de materia dissenl
iant.
Tractatur prior opinio de maleria.
2. De materia igitur est prima sententia ncgans posse Dcum conservare mateiinm s
ine forma substantiali. Tcnet D. Thomas, loris citatis sectione pra;cedeute, cum
aliis sectatoribus ejus ibi citatis, et prfrterea Quodlib. 3, art. \, iudicatqu
e eam Magister, in 2, dist. i2, cap. 5, ubi solum dicit, materiam in principio c
reationis non fuisse prius carcntem omni forma , qnia tale aliquid corporeum exi
stere non potcst, quod nullam habeat formam; non tamen declarat an loquatur de p
otentia absoluta, vel juxla naturas rerum. Et eodem modo videtur loqui Hugo Vict
orinus, i de Sacrament., part. t, cap. \. Apertius loquitur Bonavent., dicta dis
t. 42, art. i, qua;st. i; Herva?us, Quodlib. 6, q. I; jEgid., in priucipio sui H
exameron, c. \ el 2; Jandun., i Phys., qua st. 2<i; Zimar., Theorem. 15. Fundamen
tum prsecipuum hujns sententhe est, quod materia formaliter cx se nullam habet c
xistentiam, sed cam recipit formaliter a forma. Deus autem non potest dare cltec
tum fornialcm sine causa fonuali, ncque etiam potest conscrvare maleriam sine ex
istcntia; ergo non potest conservare materiam sinc forma. Nec refert quod esse e
xistcntia; juxta hanc sententiam non sit primnrius effcctus formnlis formrje, tu
m quia, licet ob hanc causam possit per divinam potcnliam manere etfectus piimar
ius sinc hoc sccuudario, tamen e converso non potest secundarius dari sine prima
rio ; nam ab eo essentialiler pendet; tum etiam quia ad primarium elfectum forin
a; pertinet esse vel constituere proximum susceptivnm existenti.e , qui effectus
nunquam soparatui ab ipsa; nam etiam in Chiisti humanitate illum habet; non pot
cst nutein Deus constituere nctum cxtra proprium susceptivum. Secundo ex Comment
atorc, quia mateiia est pura potentia; quidquid autem cxislit, est in actu; crgo
repugnal materiam cxisterc sine actu, quia alias simul csset in actu, el sinc a
ctu; actus autem matcria- cst forma; ergo repugnat esse sine fotma. Tertio, etia
msi materia babeat aliqualem existentium partialem, habet illairi pendentem a fo
rma in genere cansa? formaJis ; fsed non potest Deiis per se supplere cffectum c
ansce formalis; ergo. Qnarto, fieri solet liffic ratio, rjuia si materia scrvare
tur sine forma, esset in rernm natura aliquod individuum sub gencre substanliee,
et non sub aliqua specie; nam materia esset in genero corporis, verbi gratia, e
t non pertineret ad aliquam ejus speciem. Quinto, omne csse accidentale esl a fo
rma accidentali, et ideo nihil habere potest tale esse sine iila; ergo omne esse
substantiale est a forma substantiali, et non potest sine illa; materia autem h
abet aliquod substantiale esse; ergo illud non potest esse sine substantiali for
ma. Alice rationcs solent multiplicari , sed non ingerunt novam difGcultatem, et
ideo inutile censeo in eis immorari.
Posterior sententia tractatur, et priori
prwfertur.
3. Contraria sententia est satis communis. Eam tenet Henricus, Quodlib. 1, quses
t. 10; Scotus, in 1, dist. 12,queest. 2; etibi Lichetus, Maironis, Bassolis, et
alii Scotistae; Richardus, queest. 4; Gregorius, qucest. i ; Gabriel, qusest. 1;
Marsilius, in 2, qucest. 8; et in eam inclinat Soto, Physic. d, queest. 6; et m
ihi videturhaec sententia omnino vera, quia non solum non invenio claram implica
tionem contradictionis, verum etiam nec rationem satis verisimilem, qute eam per
suadeat. Et imprimis, quamvisteneremusexistentiamesse rcm distinctam ab essentia
, nulia reddi posset sulhciens ralio cur non posset Deus illum actum ponere in s
ola materia; quia, licetsecundum connaturalem ordinem ille actus re~ cipiendus e
sset in tota natura vel integro supposito, tamen per divinam potentiam posset co
nstitui in una parte, sicut existentia accidentalis.naturahter recipi non potest
nisi in composito accidentali, seu in supposito substantiali, media accidentali
forma, et tamen Deusfacerepolestut maneatin solo accidcnte separato, et majori
ratione posset conscrvare esse substantiale in sola forma materiali substantiali
; ergo etiam posset in sola essentia materice ponere actum existentiee, quia, li
eet materia sit potentia ad formam, tamen revera cst qucedam partialis essentia
snbstantialis; quatcnus ergo aliqua essentia est, poteiit per existentiam actuar
i; nam existentia est actus cssentice. Neque est ulla ratio quce probet illum or
dinem inter formam substantialem et
aetura existentiee, aut dependentiam illius existentiffi a forma esse adeo essen
tialem, ut a Deo immutari aut suppleri non possit; nam forma non est ita causa e
xistentiee, ut intiinsece componat illam, cum supponantur esse entitates simplic
es condistinctce; causalitas autem formse, qua» non cst per intrinsecam compositio
uem, sed vel pcr dimanationem, aut aliam similem rationem, potest a Deo suppleri
, ut slatim ostcndam.
A. Nec vero dici potcst materiam existentem per actum existentia; realitcr disti
nctum jam liabere formam, quia omnis actus est foima. Hoc euim axioma falsum est
juxta illam sentenliam, etiamdeactu actuante ; auctores enim iilius sententice
ponunt in uno supposito substantiali formam substantialem, et actum existentice
realiter distinctnm, et non admittunt duas formas substantiales; crgo existentia
substantialis non est forma substantialis. Et ideo eliam dicunt, existentiam cr
eatte humanitatis posse suppleri per increatam existentiam Verbi, quia exislenti
a non cst forma; ergo si materia couservaretur cum aclu cxistentice realiter dis
tinclo a aua essentia absque alia forma, vere conservaretur sine forma, et ita e
sset in actu sine actu informante, non vero sine actu tcrminante. Adde nonnullos
ex auctoribus, qui ponunt existentiam realiter distinctam ab essentia, conceder
e, posse Deum conservare essenliam. in rerum natura et extra causas sine cxisten
tia. In quo Hcet apertam dicant contradictionem, tamon supposito falso principio
, consequenter loqui videntur. Cur ergo non admittentetiam esscntiam materiae co
nservaii posse in rerum natura et extra eausas sine actu existentiee distincto?
nam ut res sit in rerum natura, et extra causas, sullicit secundum ipsos esse es
sentice; materia autem ex se et per seipsam formaliter aliquod esse cssentiee ha
bet, quamvis partiale ac diminutum.
5. Germam a priorique conclusionisprobatio. Sed heec reluti ad hominem ex ulieni
s principiis procedunt; ex propriis autem ratio a priori hujus sententiffi est.
quia materia sicut habet suam partialem entitatem essentice, ita et cxistentiee;
existentia enim substantiee ita composita cst, sicut cssentia substanticc, et i
deo sine ulla implicatione vel repugnantia, potest Deus sicut formam sine materi
a, ita et materiam sine forma conservare. Quia, licel proprium susceptivum (ut i
ta loquamur) completee et integree existentia?
« IndietroContinue »
- Page 60 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
 Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tio, debet fieri inter essentiam forma; et essentiam compositi prapcisc, ct sic
non proceuit illa rnfio; vel si fiat compnratio forrate nd cooipoHtuni, ut inclu
dit esse, etium forma sumi debet ut inchulens suo modo esse; nnni illi per se pr
imo debetur ut prima; radici ipsius esse, quee per illud etiam existit, quainvis
denominatio existendi simpliciter tribuatur composito propter modum subsistendi
. Probatnr ergo nntecedens, quia compositum includit perfettionem form>e , et pr
aterea includit perfectionem malerioe. Respondet Zimara, a njateria nullam sumi
peifeetionem , sed omnem potius impeifectioncm. Fallitur tamen, quia, nt supra o
stensum est, materia habet veram realitatem et essentiam pnrtialem; unde neccsse
est ut habcnt nliquam pcrfectionem in latitudine entis, et majorem quam acciden
tia. Itom subsistentia, perfcctio est; hanc autem habet substantia materialis ma
xime ratione materire. Uem maeria secum affert suum partialo esse, quoe omnia co
nstabunt infra, lalius tractando de subsistentia et existentia. Et hoc sensu app
licata prior ratio est etticax; nam compositum habet esse eompletum; esse autem
forma? est ineompletum. Denique uuio forma; ad materiam aliqua perfectio est; al
ioqui cur forma illam naturaliter appeteret? hanc autem perfectionem includit co
mpositum, non vero forma. Respondet aliter dietus auctor, quamvis compositum for
maliter includat aliquam perfectionem preetcr formam, non sequi esse perfectius
forma , quia omnis illa pcrfectio est a forma, et virtute in illa continelur. Si
cut (inquit) Deus et mundus non est quid perfectius quam Deus solus. Sed imprimi
s, ut minimum, falsum erit quod asserit, formam esse perfectiorcm composito; sic
ut Deus solus non est perfectior Deo et mundo simul. Dclnde falsum est formam eo
ntinere eminenter aul virtute totam perfectionem compositi; non enim habet in vi
rtute perfectionem materise, ncc causalitatem ejus ullo modo supplere potest, ma
xime cum ipsa pcndcat a materia. Tandem forma est propter compositum, tnnquam pr
opter finem proprium ac prajcipuum; hujusmodi autem finis perfectius quid cst eo
quod ad finem ordinatur, 2 Phys., text. 31.
Exponilur Aristotelis locus cx 7 Metaphyst,
8. Prima expositio. Ad Aristotelem in 7 Metaph., respondetur varie locum illum e
xponi. Prima exposrtic* est, Aristotelem in eo
text. 7 non loq i de prioritate perfectionis, sed de prioritate causalitatis; si
c enim virtute eolligit Philosopluts : Forma est prior materia ; et innteria pii
or composito; ergo forma est prior composilo. At si loquercturde piioritate pcrf
ectionis, minor esset falsa; loqnitur ergo prioritnte causalitatis. Ita Albertus
Magnus et Scotus, et indicat D. Thom. Sed non placet expositio. Primo, quia rat
io illa argumentandi non est formalis, cum mutetnr gentts causn'. Deinde, quia m
elius et brcvius concluderet formam esse prioi em composito, quia est cnusa ejus
. Terlio probatur, quia Aristoteles non tantum dicit esse priorem, scd etiam ess
e mngis ens. Verum ost Aiistotelem in Hlatione non repeteie quod sit mngis ens,
sed solum qnod sit prior; et ideo Javellus ibi, qnwslione4, dicit comparationcm
inter formam et mateiiam fieri iq prioritate e*. perfectione; inter formam aatem
et compositum, in prioritatc tuntum. Sed boc est piteter expositionem omnium ;
nam ex modo colligendi ct arguendi quo utitui Philosoplnts, constat aut brevitat
is causa fuisse in consequente omissam illara pai ticulam , qua; ex virtute ante
cedentis intelligebatur, vel certe sub prioritate comprehcnsam esse prioritatem
perfcctionis. Secunda expositio est formam osse priorem et perlectiorem non simp
liciter, sed secundum quid, ita Phiiosophus virtute sic colligat: Forma cst prio
r et perfectior materia, quia illa est actns, htfc poteutia; ergo fonna est etia
m perfeetior et prior quam compositum, saltem secundum aliquid, sciltcet, quia f
orma est actus simplex, non includens potentialitatem; compositum autem inctudit
potentialitatem materioe. Ita D. Thomas et Alensis ibi; et Soncin., 7 Metaph.,
qtiaest. 28. Duo vero obstant huie expositioni ; unum est, quod propter cxcessum
secundum quid non debui?set Aristoteles siinpliciter id atlirmare et colligere,
prsesertim cum in antecedentc absoluta sit comparatio, quia forma simpliciter e
st perfectior mnteria. Aliud est, quod etiam secundum quid non videtur compositu
m minus perfectum quam formu; nnm includere polentialitntem materia;, non est im
perfectio in composito comparntione forma; informnntis, sed solum compnratione s
ubstautia; completa; immaterialis. Sicut rem essc simpliciorom non est semper ma
jor perfeclio, etiam secundum quid, quando talis rcs ordinatnr ad componendum un
um aliquid simpliciter perfectius.
9. Quocirca existimo Ariatolelcm nuilo modo ibi prafferre formam composito, sed'
vel nollam inter ea facere comparationem, vel potins proeferre conipositum form
se, quod notavit Simplicius, citato loco, et constat ex versione Argyropoli, qua
; sic habet : Si furma prior materia est, et magis ens, ilhid gitogue, qtwd ex a
mhobus est, prius erit ob camdtm rationem. Unde antiqua versio decepit e.xposito
ies, qnia loco nominativi ipsum, habet ablativum ipso. Et quod ad contextum alti
net, ha?c etiam lectio est magis consentanca intenfioni Aristotelis; nam prcecip
ue inlendit contra antiquos ostendere, mateiiam non esse maxime substautiam, sed
esse minus perfectam caiteris. Unde postea in tcxt. 8, refert antiquos dicentes
, materiam esse maxime substantiam; ipse vero docet esse impossibile, et conclud
it, proptcr quod forma, et quod ex ambobus substantia videtur esse magis quam ma
teria. Unde in priori comparalione, cnm eoncluditconiposituincsse prius ob camde
m rationem, formalitcrquidemet immediato solum videtur compaiari composilum ad m
ateriam, virtute tamen etiam illud pra>fert forma?, dum sic colligit: Forma est
prior mateiia; ergo cliam compositum, eadem (inquam) ratione, scilicet, quia inc
ludit ipsam formam; et consequentcr est etiam piius perfectione, et nobiKtare ip
sa forma, cum ad illam ut totum ad partem comparctur.
10. Non cmnis causa nobilior effectn. Ad objeclionem autem in principio positam
rcspondctur, negando simpliciter majorcm; non enim cst necesse omnem causam esse
nobiJiorem effectu, sed solum in aliqua causa efficiente ct finali ; non vero i
n materiali, ut omnes fatentur, neque etiam in formali, fere propter eamdem caus
am, quia, nimirum, bse causa? intrinseca? ita suntcausa?, utsintetiam partes, et
 neutra per se dat effertui totam entitatem aut perfectionem cjus, sed constitui
t illum dando ipsi id, quod habetentitalis; ille vero quia consurgit ex-multis,
evadit perfeclior singulis. Unde addi etiam potest effcctum non superare causam
secundnm id quod ab ea recipit; posse autem superare secundum id quod habet ab a
lia causa. De quo latius infra, disput. 26, sect. 1.
SECTIO VIII.
Utrum forma substanlialis sit vera causa malerix. el maleria effectus ejus.
1. Ritiones ntringuc difficitltatem indu
centes. Hic jam non agimus de materia ut informata, de hoc enim dictum est secti
one pra?cedenti, sed dc matcria quantum ad entitatem, seu quantum ad esse ejus.
Et ratio dubitandi est, quia tota enlitas inateria? supponitur ad eductionem, ve
l introductionem formae ; ergo non potest illa entitas causari a forma, maxime c
um materia recipiat esso per creationcm, ad quam non potcst forma cooperari conc
ausando. In contrarium autem est, quia non repugnat formam esse causam materia?,
cum causce sint sibi invicem causse, 2 Phys., tex. 30, et 5 Metaph., text. 2. I
tem, quia si forma uon esset causa materiaa, materia posset naturaliter esse sin
e forma; quia si non est causalitas, non est cur sit dependentia.
Rjferuntur opiniones.
2. Circa hanc qua?stionem variai suntsentcntife, juxta diversum modum sentiendi
de esse materise. Qui enim existimant maleriam ex se nullum habere esse existent
ia?, dicunt formam proprie esse causam materia?, quia illud est causa rei, quod
dat illi esse. Ha?.c opinio esse videtur D. Thom., 1 part.,qua?st. 6G, art. \, e
t de Potentia, qusest. 4, art. I, quam tenent omnes Thomistee, Capreolus, in 2,
dist. 13, qua?st. 1; Cajctanus, de Ente et essentia, cap. 5, sub qurest. 9; Ferr
ar., in lib. 3 contra Gentes, cap. £; Soncin. et Javell., 8 Metaphys., qua>st. 1.
Idem secutus est Durandus, in 2, dist. 12, qua>st. 2; et Argentin., qua?st. 1. M
odusautem explicandi hanccausalitatem formalem juxta opinionem distinguentem rea
liter existentiam ab essentia actuali creatura?., hic esse debet, quod entitas p
artialis essentia? materia? de se est incapax existentia;, donec informetur form
a substantiali; ipsa vero forma secundum suam entitatem essentia? per se primo u
nitur materio?, et cum illa componit unam essentiam integram ; atque hic est pri
marius effectu3 formalis formee. Ex quo idterius sequitur, quod forma communicet
esse existentia?, quod secum affert per se primo composito, et per participation
em materia?, sive iilud esse manet active a forma, seu per resultantiam, sive so
lum formaliter, quod in hoc solo consistcre potest, quod lali forma?, vel rei in
formata? per illam, naturali necessitate debeatur tale csse, etiamsi a sola caus
a extrinseca conferatur, a qua fit forma. Et hanc explicationcm indicavit Cajeta
nus, dicto loco, nec videtur posse convenientius exponi in principiis illius sen
teutire ; nam, si existentia est entitas distincta a forma, non potcst ipsum ess
e existcntire esse primus effectus formre, sed esse essentire, quod distinctum e
st; uam primus effectus formre est essentialis rei, quia forma ut forma est de e
ssentia rei; at vero existentia est extra essentiam, juxta lianc opinionem; non
ergo pertinet ad primum effectum formalem.
3. Unde juxla prineipia hujus sententire, anima rationalis in Christo homine hab
et proprium et primarium effectum formalem; illo enini privari non potest si act
u informat; et tamen juxta hanc opinionem non habet propriam existentiam creatam
; ergo solum potesl forma dare formalitcr existentiam secundario, quia, videlice
t, ipsa est, vel constituit proprium susceptivum existentire substantialis, vel
(quod in in idem fere redit) quia essentire complctre per formam intrinsece debe
tur esse substantiale, et non alteri. Sic autem declarata hrec sententia probatu
r primo, quia materia est pura potentia; ergo ex se non habet actum, sed a forma
; ergo cum existentia sit actus quidam, non potest materire convenire nisi per f
ormam. Secundo, quia existentia est posterior actus, si comparetur ad essentiam;
 ergo supponit essentialem actum; hic autem actus est forma. Tertio, quia esse s
ubstantiale est esse compleum ac perfectum; ergo per sc non debetur nisi naturre
completre et formali; ergo tantum debetur formre, vel rationc formae.
4. Addit vero Durandus, etiamsi dicatur existentia non distingui in re ab essent
ia, nihilominus asserendum esse , formam essc causam formalem existentiae actual
is materire ; nam, licet essentia sit sua existentia, id tamen intelligi debet c
um proportione; nam essentia in potentia erit existentia in potentia, et essenti
a actualis erit existentia actualis; ergo sola forma erit actualis existentia ,
qua formaliter sit in materia. Atque ex hac opinione utrovis modo explicata, seq
uitur materiam naturaliter pendere a forma in tota sua entitate, ita ut non poss
it sine illa manere, quia non potest manere sine existentia; sed non habet exist
entiam , nisi a forma et per formam, a qua ipsa existentia pendet: ergo. Quo eti
am fit ut, mutata forma, mutet materia existentiam, quamvis sub diversis formis
et existentiis, cadem essentia materire conservetur. An vero tanta sit hrec depe
ndentia, ut a Deo suppleri non possit sine forma , dicemus sectione seguenti,
5. Secunda opinio omnino contraria, est formam non dare esse materiae, neque ess
e propriam causam ejus. lta tenet Henricus, Quodlib. 1, q. 14; et in eam sentent
iam citatur Aviceu., lib. 6 Met.; et eamdem tenet Scotus, in 2, dist. 12, q. 2,
in fine; et Gregorius ibi, qmcst. 1, art. 2. ad 1 Aurcoli, et q. 2, art. 3. Fund
amentum cst, quia materia habet suum proprium esse, quod formaliter a nulla caus
a recipit, cum sit esse simplex,| et partiale, ac condistinctum ab esse, quod da
t forma, sed habet illud effective a solo Deo et secundum illud esse supponitur
materia formre absolute et simpliciter ordine natura; ergo nnllo modo illud csse
causatur a forma, sed completur vel actuatur per formam.
6. Qid asscrant et quomodo. materiam sine forma esse posse naluraliler. Quod si co
ntra hanc sentcntiam inferas materiam naturaliter posse esse sinc forma, quandoq
uidem forma non est causa ejus, quidam respondent concedendo scquelam, quod vide
tur sensisse Marsil., in 2, q. 9, art. 2, dum asseverat in principio creassc Deu
m materiam rerum gcnerabilium sine ulla forma substantiali, et post aliquod temp
us illam formasse. Quod etiam placet Gabrieli, in 2, dist. 12, q. 1 et 2; et vid
etur aliquando placuisse Augustino , lib. 1 de Genes. contra Manichreos, c. 5 et
7, et lib. 12 Confess., cap. 8. Si autem id Deus fecit in creatione mundi, exis
timandum est non esse pra>ter naturas rerum, quia, ut Augustinus annotat in piin
cipio expositionis Genesis, Deus tunc non est operatus ut miraculorum opifex, se
d ut auctor naturre. Neque ab hac opinione videtur dissentire Henricus supra, du
m ait materiam secundum conimuncmcursum naturre, non possc expoliari omni forma,
quia non fit unius rei corruptio quin sequatur generatio alterius. Si ergo tier
i posset corruptio naturaliter sine generatione alterius, quantum est ex parte m
aterire, naturaliter maneret sine forma. Quod de facto ita accidisse in morte Ch
risti teuet Marsilius, in 3, qiuest. 3, art. 1, et qurest. 13, art. 1. et probab
ile existimat Henricus , Quodl. 1 , qurest. 4, imo et verum, quantum ad hoc, quo
d ibi facta est separatio unius formre sine introductionc alterius; quod tamen f
uisse in Christo singularc ct pra-tcrnaturale sentit, iu Quodl. 2, qua\st. 2, ad
4. At vero Scotus naturale esse putat in qualibet moite hominis, prrescrtim vio
lenta, imo et aliorum animantium, ut patet in 4, dist. 11, qurest. 3. Hi tamen n
on dicunt in eo casu manere materiam sine forma absolute, sed sinc forma specifi
ca, et cum forma corporeitatis, quam ipsi ponunt. Alii vero distinctione utuntur
: dicitur enim naturale, vel secundum particularem, vel secundum universalem na
turam; aquce enim secundum privatam conditionem non est naturalc ascendere ; tar
aen ad replendum vacuum est hoc illi naturale secundum propensionem universalis
natura;. Sic (inquiunt) maleriai secundum privatam naturam non repugnat conserva
ri sine forma, si illa privetur; at vero ex debito ordine natura; universalis id
fieri non potest, quia, si repugnat dari vacuum in locali spatio, muito magis i
n capacitate et potentia materia?. Alii tandem dicunt etiam secundum particulare
m conditionem suae naturee non posse materiam esse sine forma, licet forma non s
it propria causa ejus, nisi omnis conditio necessaria ad existendum causa dicatu
r. Et hic modus dicendi propinquius videtur ad veritatem accedere.
Quaslionis resolutio.
7. Dico ergo primo : forma non est propria causa materire , dans illi formaliter
proprium esse , quo materia existit. Probatur, quia forma non dat materire illa
m partialem entitatem essentialem quam in se habet, ut supra ostensum est, quamq
uc retinet sub omnibus formis ; sed illa entitas includit suam particularem exis
tentiam distinctam ab omni existentia proveniente formaliter a forma; ergo. Majo
r patet, tum quia illa entitas materia?, quoad proprium esse essenlire partiale,
cst simplex et condistincta a forma; tum eliam quia supponitur ad formam, et in
variata manet, quuad illud esse, sub quacumque forma; unde etiam auctores primre
sententire aiunt, formam constituere cum materia unam essentiam completam , non
vero dare illi suum proprium esse essentiale matcrire, quod potius supponit; er
go non potest forma esse formalis causa propria ct intrinseca illius esse materi
re. Dico autem propria et intrinseca, quia extrinsece per moduin tcrmini dici po
test, hoc esse materire sumi a forma, quia essentia materiae consistit in aptitu
dine ad formam, sed hic respeclus non est ad formam ut actu informantem, sed upt
itudine. Unde eadem specificatio maneret in materia, etiamsi esset sine forma. M
inor autem probatur, quia esse reale essentiae, si actuale sit, id est, extra ca
usam suam efficientem, intrinsece est esse existentise, ut late iufra probabitur
, traclando de esse et essentia; sed materia, ut
supponitur formre secundum proprium esse essentiae partialis, habet esse actuale
, prout distinguitur ab esse potentiali objectivo» quia sine hujusmodi esse non po
sset esse verum ac reale subjectum transmutationis et formre; ergo. Et confirmat
ur ac declaratur; nam Deus, eadem actione qua creavit ac conservavit materiam su
b prima forma, conservat illam sub omnibus formis , qure postea succedunt; ergo
illa actio Dei terminatur ad aliquod esse materiae, quod manet idem sub omnibus
formis; nam creatio, et conservatio illi respondens, terminatur ad aliquod esse,
et non potest actio permanere eadem, nisi terminus sit idem; ergo illud esse no
n datur formaliter a forma, nam esse, quod dat fonna, variatur, variata forma; i
llud autem esse est esse existentia;, quia est esse temporale, et actuale extra
causam efficientem; ergo.
8. Quocirca Durandus non loquitur consequenter, dum ait, etiamsi esse non distin
guatur ab essentia, materiam habere esse a forma informante. In requivoco autem
laborat, cum ait, materiam tantum habcre essentiam injpotentia, et ideo ex se so
lum habere esse in potcntia; nam materia secundum se habet in potentia essentiam
formre vel compositi; essentiam autem materire non habet in potentia , sed in a
ctu , hoc ipso quod creata est; aliud cst enim materiam essc essentialiter poten
tiam, aliud esse tantum essentia in potentia. Primum namque est in universum ver
um, etiam de materia actu existente , quia in eo nihil aUud significatur, quam m
ateriam esse esscntialiter subjectum, vel potentiam receptivam. Secundum vero fa
lsum est dc materia actu creata, etiam prout prreintelligitur fonnre; nam, licet
essentia materire ex se, id est, remota elficientia, solum sit in potentia, quo
d commune cst omni essentiee creatre, tamen per suam creationem fit essentia in
actu, licet partialis et potentialis subjective; ergo ut sic habct suum esse exi
stentire proportionatum; illud ergo non manat formaliter a forma. Sed de hoc pun
clo, id est, de existentia materire, plura inferius.
9. Materia pendet a forma,nec potest sine illa esse naturaliter. Dico secundo: n
ihilominus materia pendel in suo esse aliquo modo a forma, quatenus naturaliter
esse non potest sine illa, non solum ex ordine universalis naturre, sed etiam ex
debito, et indigen,tia proprire et peculiaris naturre ipsius materiae. Prior pa
rs recepta est frequentius aphi
Josophis et Theologis, qui hac ratione dicunt qutc dicit liabitudinem ad princip
ium effi
esse mntuam connexionem ac necessariam ciens; ethoc modonon est ad rcm ; nam ma
inter mnteriam et formam materialem, ut vi- teria nec sub forma, nec absquo form
a, po
dere licet in auctoribus citatis, et Avicenna, test habere aliquam oper itionem.
Vel opera
2Metaph., c. 2 et 3; Comment., 4 Phys., tio sumitur late pro quacumque causalifa
te;
com. 56, et lib. 2, com. 13; Themistio, 1 et sic falsa est assumptio ; srepe eni
m indi
Physic, digres. ult.; Plotino, jEnead. 3, lib. get una res consortio alterius ad
causan
6, c. 14 ; Soncin., 5 Metaph., q. 4. Et proba- dum, et non ad existendum, ut int
ellectus
tur ratione,quia entitas materiaj esset otiosa agens indiget consortio phantasia
i ad abstra
in rerum natura, si maneret sine forma; nul- hendas species, et tamen mnnet sine
phan
lnm enim operationem exercere posset; hoc tasia, et non censetur csse otiosus, e
tiamsi
axitem nbhorret a natura; ergo est contra tunc pro eo statu non exerceat suam op
era
ordinem naturoe. ut materia sit sine forma. tionem. Anima etiain rationaUs indig
et con
Hac ratione utunturmulti;nontamen videtur sortio corporis ad exerceridam causali
tatem
efficax, quia, licet frustra sit in natura, quod formalem, non vero ad existendu
m, ct sic
non est aptum ad nliquod munus natura?, de aliis; sic ergo materia poterit indig
e
nonesttamen frustra, nec simpliciter otio- re conscrtio formas ad exhibendam cau
sum, quod ex se aptum est ad exercendum salitatem materialem, etiamsi ad existen
dum
aliquod munus, ad quod a natura est institu- eam non requirat. Et rntio est, qui
a causa
tum, quamvis interdum illud non exequatur. litas dicit relationem vel habitudine
m tran
Sicergo.quamvismateria maneret aliquando scendentalem, et ideo postulare potest
con
sine forma, non esset otiosa in natura, quia sortium alterius; res autem, a qua
est cau
de se esset npta ad recipiendam illam, sl salitas, potest essc magis absoluta, e
t non
adesset agens, qui illam introduceret, et actu, sed aptitudine tantum societatem
allc
per accidens contingeret, quod illa carerct, rius postulare.
quia fortasse agens, qui disponebat ad illam 12. Ex quo etiam infirma videturali
a com
introducendnm, prius abstulit dispositionera muni? ratio, quse maxime a priori e
sse cen
necessnriamadalteriusconservationem.quam setur, nimirum, quod materia cst pura p
o
potuerit alteram introducere. Sicut Scotus tentia, et ideo ab actu forma; natura
sua
fieri putat in morte hominis, vel alterius ani- pendere debet. Quod enim dicitur
pura po
malis; nec propterea manet otiosum cadaver, tentia, non excludit actualem entita
tem ip
aut maneret materia, preesertim quia paula- sius materise, sed dicit solum talem
esse il
tim itcrum disponi poterit, ut aliam formam lam entitatem, ut essentialiter sit
potentia,
recipiat. et ad munus recipiendi et sustentandi for
10. Unde non videtur etiam efficax ratio mam omnino instituta; non est autem de
quee reddi solet ex continua successione ge- ratione potentiaj,. generatim loque
ndo, ut nerationis et corruptionis, tum quia non est semper sit sub nctu suo ; u
nde ergo ostendicertum, ad omnem corruptionem immediate, tur hoc esse de ratione
hujus potentia? ? nam, et in eodem instanti, sequi generationem, ex eo quod sit
potentia substantialis, id colut ex dicta opinione Scoti patet; nam, ligi non p
otest; cum inde potius habeatur licetnaturaperse nonintendatcorruptionem, esse p
otentiam subsistentem, quamvis parsed generationem, fieri tamen potest ut res ti
aliter et incompletc, et ideo posse per sc corrumpatur prius quam altera generar
i pos- existere, etiamsi causalitatem suam actu non slt. Quare quod Aristoteles
dixit, nempe: exerceat, sicut manet rationalis anima, quia Generatio vnius est c
orruptio allerius, fortasse subsistens est, licet actu non informet.
non convertitur, vcl intelligendum erit, per 13. Ratio probans materiam naturali
ler
se loquendo, licet ex accidente possit defi- sine forma esse non posse. Difficil
c ergo vi
cere. detur rationcm reddere, qure convincat hanc
11. Alia ratio fieri solet, quia, quod non naturalem dependeutiam matcria? a for
ma, est aptum per se operari sine alio, neque propter quod hoc tempore multis, p
ra?scrtim etiam est aptum pcr se esse sinc illo; mate- in Italia, placct, materi
am quidem nunquam ria antem natura sua nihil operari potest sine separari a form
a proptcr necessarium ordiforma; crgo natura sua indiget forma ut exi- ncm agcnt
ium naturalium , tum inferiomm, stat, nec potest csse sine illa. Sed interrogo t
um ccelestium, quae sempcr introducunt an sit sermo de operatione proprie sumpta
, unam formara recedente alia, non vero pro
« IndietroContinue »
- Page 61 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
haec consistit in rationc actus, et potentias, et in naturali et essentiali apti
tudine, ct mutua habitudine quam inter se habent.
Condiliones necessarhe ut forma causel.
3. Actualis existetitia. Quoad sccundum, de conditionibus necessariis ad banc cau
salitatem exercendam, trcs videntur posse conditiones assignari. Prima est actua
lis existentia ipsius forma;,dc quadiversimode sentiendum est, juxta diversas se
ntentias de existentia creatura?, et distinctione cjus ab cssentia. Quanquam in
nulla opinione videatur exislentia proprie dici conditio ncccssaria ad causalita
tera formsp; nam si existentia est res distincta ab essentia, non potest dici co
nditio formae ad causandum, sed potius cffectus.vel in genere causae formalis, p
rout dicitur forma dare esse ; vel in genere causae efticientis, prout dicunt al
iqui, existentiam manare ab essentia; vel, ut alii volunt, in genere causae mate
rialis, quatenus forma complet essentiam, quae est proximum receptaculum existen
tia*. At vero, si existentia in re non distinguitur ab essentia actuali, existen
tia fonnte non potest proprie dici conditio necessaria ad causandum; conditio en
im requisita, si proprie loquamur, distinguitur ab ipsa ratione causandi; existe
ntia autem non potest sic distingui juxta illam opinionem, quia forma causat pcr
suam entitatcm actualcm, quia non potest intelligi actu causare, nisi ut habens
entitatem suam actualem, et extra causas; ergo ut habens existentiam. Atque hae
c opinio magis probanda est, quia sicut actualitas formae non est conditio disti
ncta a ratione causandi, seu actuandi, ita nequc existentia, quae intimc includi
tur in ipsa actualitate. An vero necesse sit existentiam formae esse praeviamad
causalitatem ejus, dicendum est non esse necessarium ut sit prajvia ordine durat
ionis, quia talis antccessio est impertinens; imo naturaliler non est possibilis
, quia forma; non debetur essc, donec illam postulet subjectum proxime aptum, qu
o posito, forma simul ac est, naturaliter illud informat. Rursus, neque necesse
est existentiam formae ita esse praeviam ordine naturae, ut intelligatur aliquod
signum vel momentum, in quo existat et non informet, quia neque hoc est necessa
rium ad prioritatem naturae, neque in formis quae a materia pendent intelligi po
test, ut ex dictis sectionc praecedente constat. Antecessio autem naturae , secu
ndum aliquod genus causalitatis, intervenire potest,
XXV.
et necessaria est; nam causalitas formae ab cjus entitate et existentia peudet;
unde necesse cst ut inter existentiam et causalitatem formrr sit ordo naturae, e
x quo sumitur prioritas (ut aiunt) a quo, non in quo. De quibus prioritatibus pl
ura in sequentibus.
4. Intimapropinquitasform.ee admateriam. Alteraconditio necessaria assignari pote
st, praesentia seu intima propinquitas cntitatis forrme cum entitate materia;, q
uu; conditio est verissime assignata, adeoque necessaria, ut sinc illa, etiam de
potentia Oei absoluta, non possit forma suum effectum formalem prajstare. Quis
enim intelligat formam substautialem loco distantem a corpore componerc substant
iam per se unam? Haec ergo compositio per intimam unionem Gt,quae non est quidem
localis praesentia, sed aliquid distinctum ab illa; necessario tamen illam requ
irit. Quod ex dictis supra in simili dc materia, declarari amplius ac persuaderi
potest; nam quoad hoc eadem est ratio dc forma. . .
5. Bispositiones conmturales formce. Tertia conditio assignari potest, dispositi
o accommodata ex parte materioe. quam necessario forma requirit, ut suum effectu
m formalcm conferre possit. Quam dispositionem aliqui existimant adeo csse neces
sariam, ut etiam per potentiam absolutam non possit forma informare materiam omn
i carentem dispositione, prsesertim quantitate. Ita Henric, Quodlib. 7, q. 17. V
crumtamen quidquid sit, an cx parte materiae vel quantitatis repugnct illam ab h
ac scparari, quod tractare non possumus usquc ad disputationem dc quantitate, ni
hilominus, si semel supponatur materiam posse conservari a Deo sinc quantitate,
quod verius existimamus, non repugnabit conscrvari etiam a Dco talem materiam in
co statu informatam substantiali forma, quia nulla est tam essentialis connexio
inter formam, ut exerccntcm suum intrinsecum effectum formalcm, et hsec acciden
tia, ut non possit a Deo sine ilhs conservari. Non intercedit igitur tam absolut
a necessitas; quod vero hasc cqnditio modo naturali et physico necessaria sit, e
xperientia ipsa docet. Hinc enim provcnit naturalis rei corruptio, per quam form
a a materia separatur, quae incipit per abjectionem seu corruptionem pisposition
um; ergo signum est esse hujusmodi dispositiones sultem conditiones necessarias
ex natura rci, ut forma informet materiam. An vero sint conditiones praeviae, ve
l
38
consequentes forniam ordine naturoe , petendum est ex dictis disputationc praece
denti.
Causalitas formce cxplicatu.r.
6. Quoad tertium de causalitate actuali ipsius formse, quidnam sit, non cst faci
lc ad explicandum; tamen, ex his quaj dicta sunt de materia, procedere proportio
nate possumus ad id declarandum. Et imprimis certum videtur, hujusmodi causalita
tem aliquid esse in rerum natura distinctum ex natura rei ab entitate forma1. Pr
obatur, quia sicut agere, aliquid est in rerum nalura, ita et informare, quia ve
re est realiter ac physice eausare. Rursus illud, quidquid esl, est in re ipsa s
eparabile a forma ; nam in anima rationali de facto separatur, et in qualibet fo
rma substantiali soparari posset per potentiam Dei absolutam; nam potest extra m
atcriam conservari, sicut conservata est quantitas; est enim eadem vel major rat
io; ergo distinguitur ex natura rei ab illa.
7. Unio formw ad materiam est formw causalitas. Notandum inter causalitatem cffi
cientis et formee discrirnen. Deinde dicendum est hanc causalitatem nihii aliud
esse posse pra3t*»r actualem imionem forinae ad materiam. Probatur primo a suffici
enti enumeratione, quia neque est materia, neque fornia, neque compositum; ergo
estdicta unio; nam praeter hecc nihil aliud excogitaii potest; et antecedens quo
ad omncs partes est per se evidens. Nam de forma jam probatum est; ct eadem rati
o a fortiori probat de mateiia; compositum autem est uitimus effectus hujus caus
alitatis, ut sUtim dicctur; non est ergo causatio ipsa. Item, compositum includi
t entitatem materire et formse; causalilas autem formai praecisc sumpta non pote
st hoec omnia includcre. Preeterea, posita unione, et pra'ciso quocunque alio, p
ra ter ea qure dicta sunt, forma necessario exercet suam causalitatcm; positisau
tem omnibus aliis, ct ablata unione, impossibileestformamexerceie suam causalita
tem; ergo signum est in unione consistere talem eausalitatem. Major patet, quia
si formauniturmnteria?, necessario communicat illi seipsam per seipsam, id est,
non efficiendo aliam similem, sed suammet perfectionem et cntitatem illi communi
cando, et hoc modo illam actuando. Et inde etiam necessario consurgit substantta
lis natnra composita per se una; sed in hoc consistit tota causalitas forma\ tot
usque effectus ejus, qui, ablala unione, permanere non potest, ut per se no
tum est; ergo. TJnde in hoc est notanda differentia inter unionem, quam diximus
esse causalitatemformce, et aclionem, quampostea dicemus esse causalitatem effie
ientis, quod actio ita est causalitas agentis, utagens, quatenus agens est, omni
no maneat extra effectum; quia, licet per actionem comnuuiicet se, non tamen sei
psum per seipsum dando effeclui, scd similem aliquam entitatem ei conferendo; un
io vero ita est causalitas formre, utea mcdiante seipsam pra:beat veluiateria; v
el composito; est enim causa intrinscca per seipsam causans. Quo sensu dici etia
m posset, causalitatem formae complecti in se cutitatem fbrmce, seu hanc causali
tatem essc ipsam formam, non absolute sumptara, sed unitam. Scd in hoc loquendi
modo confunditur causa Cum causalitate, et ratio causandi quasi in actu primo, c
um causatione, quaj est quasi actus secundus,- et ideo formalius et magis pra>ci
se dicitur haec causalilas in ipsa unione consistere.
8. Duhiolum. Sed oceurrit difficultas, nam haec unio duplici modo contingit in d
iversis formis substantialibus. in quibusdam cnim est pura unio, id cst, sine in
hffsione vel dependenlia forma?, ut in animabus rationnlibus; in aliis vero est
unio, qua; simul est depcndentia, et quasi inluiesio fonuoe in materia. Prior er
go unio non potest esse causalitas formalis rationalis anima\ quia est alica cff
ectivo; causalitas autem effeetiva longe diversa est a formali. Antecedcns patet
, quia hoc ipso quod anima creatur a Deo in corpore disposito, statim ipsa quasi
naturali impetu sese unit materia?, efficiendo unionem; nam, cum anima naturali
ter sit propensa ad illam unionem, et habeat applicatuui proprium subjectum perf
ectibile ab ipsa, non est cur non possit ipsa quasi natnrali pondere sese corpor
i copulare, ut sensit Henric, Quodlib. H, qua;st. ii; et Aurcol., apndCapreol.,
in 4, dist. 43, quwst. 2; et probabile exislimat ibi Richard., art. 3, quoesl. 2
. Posterior itcm unio non potcst esse causalitas formalis respectu aliarum forma
rum, quia illa" forma; per ipsam unionem causantura materia, ct ab ea pendcnt in
suo essc; ergo non possunt eanlcm foi-ma? esse canste cjmrdem unionis; crgo non
potest unio cssc causalitas hujusmodi forma-; causalitas enim est ab ea causa c
ujns est causalitas, sicut actio cst ab agcnte, et ideo supponit essc lalis caus
.t. Nec potest intelligi quod eadcm res seu modus sit ratio, seu quasi via, ut c
ausetur fonua, clper quam causet formn. Et coulirmatur, nam supifi, disput. 12,
sect. 1, dieabamus, formam non posse esse causam formalem generationis, quia per
generalioncm fit, et educitur de non esse ad essc; ergo cadem ratione non potes
t esse causa unionis, el consequenter ncquc unio potest csse cuusulitas ejus. Pa
tct conscquentia, tum a paritate rationis, tum ctiam quia ipsa generntio videtur
essc idcm quod unio, cum dictum sithas lormas endem uctione ficri et uniri.
9. Ralionalis anima corpori disposilo iatime Hum sesc uniat. Ad priorem partem r
espondetur, sententiam Heiuici, quai ibi commemoratur, satis incertam essc, ut v
idcre licet in Scoto,»in 4, dist. 43, qurest. 3, art. 3; et Capreol., ibi, q. 2, a
rt. 3. Nam fortasse unio animaj rationalis ct corpoiis fit, vel virtute seminis
ct dispositionum ab ipso gencrante, vel si ab hoc tantum sit dispositive, fict e
lfective a solo Deo, a quo anima creatur. Quod vero ab ipsamet anima fiat, nulla
suflicicnti rationc ostenditur ; nam, Jicet forma natura sua sit apta uniri, id
eoque sit naturaliter propcnsa ad unionem, uou inde sequilur esse potentem ad sc
se uniendum; sunt enim ha? diversa? aptitudines seu potestatcs, quarum una non n
ecessario infertur ex altera; sicut eliam materia est apta uniri, et cst in suo
genere propensa ad unionem, et tamen non est potens sc unire. Quemadmodum enim p
otentia receptiva, ct appetitus in illa fundalus, est diveisa? rationis a potent
ia activa, et propensionc ejus, ita potcnlia (ut sic dicam) seu aptitudo forraal
is, ct propensio in illu fundata, est distincte rationis ab acliva; nec cst ulla
sulficiens ratio cur ex illa inferatur, maxime cum in omnibus aliis formis prob
abilius videatur, unionem non esse effective a forma. Secundo, etiamsi illa sent
entia admiltatur, neganda est consccutio; nam etiamsi unio ad corpus sulficiente
rdispositum effective manet ab nnima rationali, nibiiominus esso potest formnle
vinculum qtio anima conjungitur materiae, ut actus potcntia?. Nihilquc repugnat
quod eadem unio sit ab anima in duplici genere causa-, euectivse scilicet et for
malis, vcl quod sit effectus aninia?, ut ctficicns, et quod sit ratio causandi f
ormaliter totum composdtum; nulla enim repugnantia in his diversis babitudinibus
involvitur.
10. Unio quce cst causalilas formre, ab hac ct a materia causatur. Uniouis tariw
acceptiones. Ad posteriorem partem
respondetur eamdem unionem cniisuri, et a forma, ct matcria, et ab efliciente, a
b imoquoquc in suo gencre caiisse, quia ab omnibus illis pendet; ideoque nonrepu
gnurc nt eadem unio, quatenus est a forma, sit qunsi via scu ratio qua mediantc
forma caui sat totum compositum; et quatenusest a raa-' teria, sit ratio qua med
ianle forma materialis in suo e?se a maleria pendet. Est cuim illa unio ncxus ut
riusque, scilicet, materiaj et forma*, et ideo quando talis cst unio ut ctiam si
t inhrsrentia, simul esse potest, et via (ut ila dicnm) materifc ad formam, ct f
ormae ad muteriam. Nec refert quod causulitns fornioj debct esse a forma, et ide
o supponere debet cum esse priorem ordine natura?; nam, ut supru uttigimus, liec
c prioritasnonestin quo, scd a quo; non repugnnt nutem quod eadem unio, ct sit u
forma ut informante materiam, et sit tnlis nexus formo?. cum materia, ut illo m
ediante forma sustcntetur n mnterin. Atque itn endemmet imio quatenns est a form
a, est medium scu ratio qna mediante forma uctuat rnutcriuro, et componit compos
itum, ct hoc modo dicilurcsse cnusnlitas fovma?; quatenus vcro pcr illam forma m
aterio?. adhasret et sustentutur nb illa, est dependentia ejusdeiu forma? a mate
ria. Est enim tam intrinseca connexio inter hujusmodi formam et unioncm, ut dive
rsis rationibus mutuo inter se pendcant. Ad contirmationem respondetur, unioncm
iulerdum nccipi pronctionc, quaj ad tollendam a?quivocntionem solet dici unitio;
mterdum vero ac magis proprie sumi pro ipso modo unionis vel inhrerenti;t! perm
anentis in fncto essc inter materiuin et formam, ct uliquundo sumi etiam pio rel
ationc consequeute, ut lntius unnotntur in 3p., q. 2, art. 8. Cum ergo dicimus u
nioncm esse causulitutem forma?, non est sermo de relntioue, ut pcr se notum est
; nam heec si sumatur ut aliquid distinctum ab uliis, vcl nihil est, vel quid po
stcrius est. Neque ctium est sermo de uctione, dc qua procedit dictu contirmatio
; fiitemur cnim formnm, prsescrtim iilam quae educitur de potentiu muieria?, non
csse proprie cnusam formalem iilius actionis, per quam educitur, ut citato loco
ostendimus, quia est terminus ejus, unde illa actio uliquo modo uclivc compm-nt
ur ad ipsnm formnm, et ideo non potest vere uc proprie cnusari ab ipsa forma. Lo
quimur crgo de modo unionis, dc quo esl longe diversa ratio, quin non compurutur
active ad formam, sed est quasi fornialis nexus inter ipsam etmateiiam, et deo
potest habere dependcntiam ab utraque, ut declaratura est.
11. Hic vero occurrcbat statim diBJcultas, cur hic modus uniouis magis attribuat
ur formae quam materiae. Sed huic satisfactum est disp. 13, sect. 6. Neque hic a
liquid addendum occurrit.
SECTIO VII.
Qtiis sil effectus causse formalis.
1. Duo tantum effectus sunt, qui formae attribui possunt, scilicet, compositum e
t materia; nam de generatione vel unitione jam dictum est non posse esse proprie
effectum ejus. De unione vero ipsa in facto esse, constat ex dictis non posse d
ici proprie effectum, nisi fortasse eo modo quo actio dicitur effectus agentis,
quatenus ab illo est, quamvis proprius dicatur via ad etfectum.
Explicatur prior effectus fornue.
2. Primarius effectus formce compositum est. Quoad compositum ergo satis elarum
est ex dictis, illud esse proprinm ac primarium effectum forma;; nam ex illa int
rinsecc et essentialiter constat, et ab illa habct speciem, ct (ut ita dicam) pu
lchritudinem suam; nam ipsa complet essentialem naturam et rationem cjus, ut ex
Aristotelis definitione supra tradita constat. Item raateria est causa compositi
, ut supra ostensum est; ergo multo magis forma , quia magis confert ad esse com
positi; ergo e convcrso ipsum composit'uu est effectus formae, nam in suo esse a
b illa maxime pendet.
3. Unica unione el materiam et compositum causat forma. Sed objiciunt aliqui nam
si compositum est proprius et primarius effectus formae, ergo propria causalita
s formae erit constitucre compositum; lioc autem verum essc non potest, quia for
ma prius natura actuat materiam quum compositum; nam cum essentialiter sit actus
materiae, prius respicit materiam, et per illam compositum; ergo compositum non
est primarius effectus fonuce, scd materia ut actuata , seu ut informata; ex qu
o effectu consequitur compositum ut posterior cffectus. Respondeo, his vocibus n
on explicari duas causalitates, aut duos effectus formee, sed unum duntaxat sub
diversis habitudinibus. Unica est enim
1 Vide Fonsecam, o Metaph., cap. 2, q. 1, sect. 3, et q. 2, sect. 5.
unio formre ad materiam, et illa posita, et praecisa omni alia re,ve) modo reali
, materia manet informata per formam, et compositum ex utraque resultat, quamvis
in ipsa forma possint diversae relationes oonsiderari respcctu materiae vel com
positi. Rursus materiam esse actuatam forma, non est effectus ex natura rei dist
inctus a composito, quia per materiam ut informatam non intelligimus solam mater
iam cum aliqua denominatione quasi extrinseca; nam hic conceptus vel nullus est,
vel non esl conceptus alicujus effectus realis, sed denominationis, quam intell
ectus confingere potest cx concomitantia, vel habitudine ad formam ut praesentem
; sed per materiam informatam intelligimus materiam, ut intrinsece affectam form
a; includit ergo materia ut informata, et materiam ipsam, et formam, et unionem.
Sed compositum haec tria includit, et nihil aliud; ergo haec non sunt in re dis
tincta; ergo non sunt duo effectus, sed unus diversimode a nobis conceptus et de
claratus.
4. Et confirmalur ac explicatur a shnili; nam in forma accidentali non est aliud
informare subjectum, et componere cum illo compositum accidcntale; ut in albedi
ne dealbare nivem, et constituerc hoc album ut sic, idem sunt; ergo idem est pro
portionaliter in forma substantiali.Respondent esse disparcm rationem, quia ex s
ubjecto et albedine fit unum per accidens, quod non est aliquid distinctum ab cx
tremis simul sumptis et unitis; ex maleria autem ct forma fit unum per se, quod
oportet esse aliquid praetcr illa tria, etiam simul sumpta, ut possit esse magis
unum. Sed haec responsio falsam doctrinam supponit; impossibile cst enim substa
ntiam compositam in rc aliquid includere , praeter illa tria simul sumpta. Quod
infra ostendam, disputando de essentia substantice materialis. Neque in eo consi
stere potest differcntia inler ens per se, et per accidens; sed in hoc quod ipsa
met unio, et extrema unionis omnia sunt ejusdem ordinis in ente per se uno, non
vero in ente per accidens. Undc etiam fit ut in ente per se uno, unio sit intimi
or, et orta ex majori proportione unibilium inter se. Quod vero in hoc solum et
non in alio sita sit differentia, demonstrari potest, quia tam ens per se unum ,
prout nunc de illo agimus, quam ens unum pcr accidens, non est unum unitate sim
plicitatis, sed unitate compositionis seu unionis; ergo major unitas entis per s
e compositi consistit in nobiliori unione, et
majori proportione unibilium , et nou in additione tertiae entitatis intelligibi
lis, quffl si sit simplex, et ipsa sola praecise sumpta dicatur esse per se una,
non erit una compositione, et ita non erit compositum illud quod per formam con
stituitur. Si vero illud tertium sit unum, intrinsece includens matcriam ct form
am, et unionem earum, nihil his adjungere oportet, ut illud sit per sc uniun; im
o inde potius minueretur ha;c unitas, nam plura aggregarentur in eo composito si
ne ulla necessitate. Retinet ergo ratio facta vim suam, quod si in accidentali f
orma actuari subjectum, et constitui accidentale compositum, verbi gratia, album
, idem sunt in re, etiam in substantiali forma actuari materiam, et compositum c
onstitui, idem sunt. Neque unitas per se, hoc impedit, sed majori ratione id pos
tulat.
5. Ad rationem ergo in contrarium, concedenda est sequela, nimirum, essentiam su
bstantialem compositam, esse primarium effectum forma; in suo genere, et consequ
enter pracipuam causalitatem formae esse constituere idem compositum, non utcunq
ue, nam hoc absolute dictum commune est materiae, sed ut perficientis et complen
tis essentiam; materia enim inchoat illam , forma vero complet. Cum veroadditur
formam prius natura actuare materiam , quam constituere compositum, negatur assu
mptum, quia illa non sunt duo, sed unum in re, unde non est inter ea causalitas,
et consequenter nec ordo nalimc, sed ad summum potest esse ordo rationis, secun
dum conceptus inadaequatos. Neque obstat quod forma essentialiter sit actus mate
riae, nam aeque cssentialiter est pars compositi; imo, si inter haec facienda es
set comparatio, essentialius est pars compositi quam actus materia?, quia forma
non est propter materiam, sed propter compositum; re tamen vera haec non sunt du
o in ipsa forma, sed unum fundans duas relationes. Ex quo potius rctorquetur arg
umentum; nam, sicut forma, una et eadem aptitudine, est pars compositi, et actus
materiffi, ita eadem exhibitione se totam dat materiee et composito, huic ut to
ti, Hli ut comparti; ergo etiam in effectu idem est, et omnino simul, quod maler
ia sit informata forma, et compositum constitutum; est ergo compositum proprius
et primarius effectus forma; substantialis, et fortasse unicus in genere causre
formalis; sed de hoc postremo puncto dicendum est in sectione sequenti.
An f&rma sit perfectior composUo.
6. Prius vero solvenda est occurrens objectio; nam causa esset debet nobilior ef
fectu, teste Commentatore, 2 Phys., com. 4; sed forma non est nobilior composilo
; ergo non potest compositum esse proprius effectus formse. Ad hanc objcctionem
respondent aliqui negando minorem; nam Aristot., 7Metaph., text. 7 el 8, prafert
formam composito, dicens esse magis ens, et prius illo. Atque ita sentit ibi Co
mment., et absolute defendit Zimara, Theorem. iO,qui etiam refertLynconiensem. E
t probat, quia quidquid perfectionis est in composito, est in sola forma, et mat
eiia nullam addit perfcctionem; et aliunde tota illa perfectio est in forma, tan
quam in causa, et illa est quffl secum affert esse, quod non convenit composito
nisi ralione illius; ergo illa est simpliciter perfectior. Sed hcec responsio fa
lso fundamento nititur; nam sine dubio compositum est perfeclius sua forma. Quee
est aperta sententia Aristotelis ; nam in 2 de Anima, in principio, et ubicunqu
e distinguit substantiam in materiam, formam et compositum, prsefert compositum
formae, et formam materiae; imo infra, agentes de snbstanlia, ostendemus analogi
ce de illis dici; et ita explicuit Commentator, 2 de Anima, com. 3; et ideo dixi
t Aristoteles in praedicamento substantiae primam substantiam esse maxime substa
ntiam, ubi licet comparet priroam ad secundam , tamen etiam praefert primam et c
ompletam substantiam partibus et incompletis substantiis. Unde etiam Commentator
, 12 Metaph., com. 15, dicit compositum csse majoris nobilitatis quam sit materi
a vel forma, et refertur Alexander in eamdem sententiam. Quam etiam tenet Simpli
cius, in 1 Physic, textu 70, et 2 Physic, text. 4.
7. Ratio vero est, quia compositum includit quidquid est perfectionis in fomia,
et addit aliquid; ergo est perfectius. Antecedens probatur ab aliquibus ', quia
compositum includit esse, quod non includit forma. Sed hsec ratio nullius moment
i est; nam vel existentia dislinguitur in re ab essentia actuali, vel non ; si n
on distinguitur, sicut essentia composita includit suum adaequatum esee, ita for
ma suura proprium esse ; si vero distinguitur, primum ratio illa non habet locum
in homine , quia ess.e prius convenit animce quam homini. Deinde, ut recte fiat
compara
1 Soncin., 7 Metaph., q. 28,
« IndietroContinue »
- Page 62 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
troduetioneni propriae formre, quiahabet cum illa necessariam eonnexionem, ita u
t sine illa modo connaturali creari non possit; materia autem ignis simpliciter
antecedit ordine naturre, quia non habet intrinsecam connexionem cum forma ignis
, sed posset sub aliis creari. Posterior differentia, qure prrecedentem declarat
, est, quod materia ignis ita est prior, ut ex vi actionis, per quam creatur, po
sset esse snb privatione formre ignis. Et hoc modo non solum materia, sed materi
a ut in potentia, dicitur esse prior natura, non quia in re prius habeat privati
onem annexam, sed quia ex vi actionis, per quam creatur, non caret privatione, s
ed necessaria est alia aetio qua informetur, qua: potest habere veram rationem e
ductionis; materia autem cceli, eadem actione, qua creatur, informatur, et, lice
t secundum propriam rationem causandi dicatur prior natura, tamen ut existens in
potentia, et aliquo modo sub privatione, nullo modo dicitur natura prior, et id
eo non habet cam prioritatem naturre, quae ad eductionem formre necessaria exist
it. Quamobrem probabilissimum existimo, esse longe disparem rationemdeprima info
rmatione materire rerum generabilium, et coelestium.
Resolutio guarstionis.
6. In hac re verum iinprimis censeo, in crcatione rei corruptibilis, sive elemen
ti, sive alterius cujusvis, intervenire duas illas actiones supra declaratas. Qu
od indicavit Henricus, Quodlib. 1, q. 10, citans Augustin., 13 Confes., c. 33, d
icentem, maleriam de omnino nihilo, mundi autem speciem de informi materia facta
m esse, quanquain ibi Augustinus indifferenter loqualur de coelis et elementis.
Neque est cur hoc mirum videatur, quandoquidem in conservatione ignis, vel alter
ius rei similis dure actioncs interveniunt, ut satis declaratillaratio, quoduna
cessante, alia perseverat. Sed juxta doctrinam D. Thomre, conservatio, per se lo
quendo,est eadem actio cum productione; ergo. Imo, in conservalione hominis tres
interveniunt actiones, scilicet, conservatio materire, et conservatio animre, e
t conservatio unionis, seu totius, quas esse distinctas, inde recte colligitur,
quod hac cessante alire dure manent, et inde etiam recte fit argumentum easdem t
res aetiones in productione hominis intervenire; ergo idem est proportionaliter
in aliis.
7. Deinde verum etiam censeo actionem illam, per quam materia generabilium infor
matur in primo instante sure creatiouis, esse ejusdem rationis cum actione, qua
informaretur ab eodem agente Dco, etiamsi creatio materire tempore prreccssisset
. Hocpersuadet illa ratio,quod temporis interstitiumvel concomitantianihil refer
tad variandas essentialiter actiones. Item, quia illce actiones conveniunt in fo
rmali termino, veltotali, et in prineipiis velcausis a quibus pendent; ergo null
a est ratio distinguendi illas essentialiter. Ex quo ulterius concluditur, illai
u actioneni, qua informatur haec materia, etiam in primo instanti, quo creatur,
non esse creationem, in rigore loquendo, etpraecise illam actionem considerando.
Probalur, quia si illa actio posteriori tempore fieret, non esset creatio, ex o
mnium sententia; ergo neque tunc facta, quia est ejusdem rationis. Et ratio a pr
iori est, quia illa actio est ex materia ordine natura? prresupposita. Neque obs
tat quod terra absolute dicatur in principio creata. tum quia etiam virgulta et
animalia dicuntur creata, quamvis certum sit formas harumrerum non esse introduc
tas per rigorosam creationem: tum etiam quia terra dicitur creata, non propter i
llam unionem prrecise sumptam, sed ut conjunctam actioni qua creata est materia
terraa; nam quia illre duse actiones factffi sunt simul ac per modum unius, ab e
is dicitur creata terra. Unde, quamvis eodem verbo dicatur, Creavit Dcv.s coslum
et terram, non oportet ut modus creationis seu actionis, quae in utriusque prod
uctione intervenit, sit idem, nisi quantum ad id quod utrique commune est, nimir
um fieri ex nihilo ; quoad reliqua vero unumquodque creatur juxta modum et capac
itatem naturffi suas.
8. Atquc hinc ultimo elicio, solum de nomine manere qua;stionem, an eductio form
re ex materia locum liabcat, etiamsi materia duratione non antecedat, sed natura
tantum, seu (quod idem est) an illa prima effectio formffi terrai dicenda sit e
ductio de potenlia materiee; nam si nomine educlionis solum significetur positiv
a ratio illius actionis , per quam fit forma dependenter in fieri et esse a mate
ria, qua; per illam actionem non creatur, sed creata supponitur, revera illa est
eductio, ut discursus factus ostendit. Si vero nomine eductionis, prseter dicta
m rationem positivam et realem connotetur negatio, vel extrinseca denominalio, n
imirum, quod cum illa actione non producatur simul ipsum subjectum, etiamsi per
aliam acfionem creetur, sic non poterit illa vocari eductio, ut per se constat,
sed dicitur concreatio in sensu statim declarando. Et videtur sane nomen eductio
nis frequentius sumi iu hac posteriori significalione, ct ideo ita loquendum est
cum multis, quamvis oporteat rem ipsam intelligere et explicare cum paucis. Et
juxta hanc loquendi formam conciliantur facile, et conceduntur rationes faclae p
ro priori sententia; tamen, ne videantur procedere contra rem a nobis declaratam
, oportebit earum solutiones attiugere.
Argumentorum solutiones.
9. Et prima quidem, quae sumitur ex formis ccelestibus, jam expedita est, et con
stituta differentia inter corpora incorruptibilia et corraptibilia. Secunda vero
, qua; sumitur ex proprietate verbi educere, etiam a nobis admittitur, si tantum
ad modum loquendi et ad extrinsecam connotatione:n respiciat; si vero ad rem et
actionem positivam, sic negamus de ratione eductionis esse, ut subjectum prius
tempore antecedat; sufficit enim prioritas naturae, ut a nobis declarata est. Te
rtia ratio nitebatur in nomine concreationis, in quo est observandum, duobus mod
is dici aliquid concreari alteri: uno modo, quia cadem actione, qua aliquid crca
tur, ipsum fit, quomodo matcria et forma cceli concreantur cum ccelo, ct quando
forma sic conereatur, non educitur, ut in forma cceli declaratum est. Alio modo
dicitur concreaii , quod simul fit cum re quae creatur, quamvis non eadem action
e fiat, ut dicitur gratia concreata cum Angelis, et sic etiam dicitur forma terr
ai concreata materitc, et quod sic concreatur, polcst fieri pcr actionem, quae i
u re sit ejusdem lationis cum eductione, quamvis propter concomitantiam crcation
is subjecti eo nomine non appelletur. El hinc ctiam patet solutio ad quartam rat
ioncm , qua; sumebatur ex coucreatione potcntiarum iu substantia aniina; vel Ang
cli. Petitur vero in illa ultima ratione specialis diflicultas, .qua; hic potera
t quarto loco tractari, de eductione formse accidentalis de potcntia subjecti; t
amcn, quia de forma accidcntali sequentem disputationem instituturi sumus, ibi c
ommodius difiicultatem hanc explicabimus.
10. Snbstantiales modi an educantur ex potenlia materue. Quinta vero ratio petit
difficultatcm aliam de modis substantialibus, an, scilicet, dicendi sint educi
de potentia snbjecti, ut, verbi gratia, subsistentia de potentia scu capacitate
naturae, quam terminat;
et idem est de modo uuionis formse respectu potentise ipsius forma?, vel subject
i; imo et de generatione ipsa substantiali quseri potest an educatur de potentia
materice. De quibus omnibus breviter dicendum est in illis esse quemdam modum,
vel participationem eductionis , non tamen ita proprie illis convenire, sicut fo
rma; substantiali; subsistentia enim non fit per propriam actionem, et praeterca
non proprie informat, et consequenter non comparatur ad naturam, ut ad subjectu
m et propriam materialem causam, quare ex hac parte non dicitur proprie educi; i
n hoc autem imitatur eductionem, quod in suo esse et fieri, qualecumque illud si
t, omnino pendet a natura, quam per se terminat, et suo modo actuat, ut latius d
cclaravimus infra, tractando de subsistentia. Generalio item substantialis non t
am fit, quam est via per quam fit substantia; unde non tam educitur quam est ips
a eductio; eo tamen modo quo ipsa generatio fit, dum per cam fit terminus, etiam
ipsa educitur de potentia materiae, a qua materialiter causatur , ut supra dict
um est, et abipsa essentialiter pendct in fieri, et in csse, qua; duo in gencrat
ione idcm sunt. Denique idem judicium est de unionc formce ad materiam, qiue tam
cn non per se educitur, sed educitur forma, ut unila matcriae, et sic etiam (ut
ita dicam) coeducitur ipsa unio. Quod quidem recte dici videtur in materialibus
formis.
11. Unio rationalis anima an educalur de potentia materiat, an ipsius animm. In
anima vero rationali habet peculiarem difticultatem, quia ex una parte videtur c
duci illa unio, quia fit per se, per propriam actioncm, distinctam ab ca qua fit
forma; dico autem unionem pcr se fieri, ut formalem terminum; nam ada-quatus es
t homo; id autem satis est ad propriam eductionem, quia, ut statim dicemus, form
a nunquam est per se terminus actionis, nisi formalis, cl ut quo; illa ergo unio
animif ad corpus proprie ac per se educitur. Itcm, essentialitcr pendet in ficr
i, et in csse a corpore, ut a materiali causa; ergo proprie educitur. In contrar
ium vero est, quia illa unio est modus quidam spiritualis; ergo non potest educi
de potentia materiae, magis quam ipsa anima. Patet consequentia, quia repugnat
rcm spiritualem contineri ui potentia materiil,. Antecedens vero patet, quia ill
e modus proxime aflicit animam ipsam, quam onit materiw; est ergo illi proportio
natus, ct v 'nsequcnter spiritualis, sicut ipsa cst. Et confirmatur, quia, si fo
rrna non eontinetur in potentia materine, neque unio OOntineri potest, quia unio
non est nisi uiodus fbrmie : ergo, si forma non educitur, nerjue unio educi pot
est. Ad hoc dicendum est, hunc modum unionis esse veluti medium quoddam, seu vin
culum inter formam et materiam, et idco utramque altingere, et aliqualiter aflic
erc , ct ideo ab utraque pendere iu fleri et in csse. Quo fit ut hic modus anims
e rationalis , licet in sua cnlitate spiritualis sit, conditioncs tamen particip
et rei materialis, quia ct a materia omniuo pendet, et illi suo modo coextenditu
r, quamvis ex parte animaa extensionem non habeat. Propter hanc ergo causain , p
otest ille modus educi dc polentia materia:, quamvis non ada;quatc, neque primar
io ex sola illa; nam educitur etium de potentia ipsiusmet auiina.', quam per se
primo afficit, et unit materia;.
SECTIO IV.
/l/i formu, dum ex materia educilur, per se fial.
1. Uxc difficultas oritur ex superioribus, et ad eas magis explicandas conferet.
Nam, cum dictum sit eductionem esse actionem, qua ita fit forma iu materia depe
ndenter ab illa, ut per eam actionem non liat ipsa materia, iiule sequi videtur
per talem actionem solam formam per se primo lieri, quod repugnut Aristot., 7 Me
taph., text. 26 et 27, et lib. 8, text. 4. Sequela patct, quia per illam actione
m sola forma secundum se totain educitur de nou esse ad esse, totum autem non fi
t nisi quatenus coalescit ex partibus jani factis; ergo forma est qua: tit, et p
rius, et proprius. Prius quidem, quia, ut totum ex partibus componatur , oportet
ut partcs supponantur habentes esse. Proprius vero, quia id, quod secundum suam
cntitatem educitur de non esse ud esse , proprius fit quam quod solum componitu
r ex jam exislentibus.
2. ln hae re, prior sententia adiniltit, quod ratio facla probare videtur , form
am proprie ac per se Ueri; ita sumitur ex Alberto, 2 de Anim., tract. 1, cap. 1
et 3, ubi ail, quoil iuter h.TC tria, materiam, formani, et compositum, forma pr
oprie ct primo est ens, quod ctiam late defendit Zimara, Theorem. 20. Alii (hsti
nguunt duas actiones, etiam in cffectione fonnaruiu mateiialium. Unam, qua tit f
orma; aliam, qua unitur; et de priori conceduut pcr se primo tcrminari ad forina
m, licet posterior terminetur primario ad compo
situm. Haec opinio sumitur ex Durando,"2, dist. 1, q. 4, ad ultimum.
Quwstionis resolutio.
3. Utraque tamen sententia falsa est. Et de hac quidem posteriori dicemus late i
nfra, explicando varios modos causandi efficientis causae. Nunc suflici.it contr
a illam ratio, quas ex hactcnus dictis facile colligi polest; nam forma; materia
lcs (de his enim tantum est sermo) nonsunt etiam quoad entitatem sunm sine concu
rsu materiali subjecti; sed subjectum non influit in formam, nisi quatenus sihi
unitur, ut constat cx dictissupra do materiali causa ; crgo non potest talis for
ma fieii per aliquam actionem, quto non sit unitiva forma; ad subjectum ; non po
ssunt ergo ibi duae actiones secundum rem distingui, sed solurn secundum ratione
m, vel inada^qualos conceptus, vel ad sumraum secundum partcs, qua: essentialite
r inter sc coujuncta; sint, ut diclo loco declarabimus.
4. Dnplcx actionis termintts. Prior vero sententia repugnat revera Aristoteli ci
tatis locis, qucm scquuntur Commcntator, eisdem locis, et 12Metaph., com. 12 ct
18, et D. Thom., ibid.,et I part., qua;st. 45, art. 4 et 8, ubi solutione ad 1 a
ddit, formas non ficii per se, sed per accidcns tantum, quod est sano modo iulcl
ligcndum, late utendo verbo per accidens, prout idem est quod cum alio; proprius
vero dicitur forma ba?c congeuerari, ut idem D. Tliomas signiticat in illo art.
4, quusst. 65, art. 4. Idem tenct expresse Scot.,7 Metaph., quajst. 10 ; Anton.
Audr., q. 9;Ziniar., Thcorem. 100; Soncin., 7 Metaph., qua^st. 23. Ratio autem
est, quia ejus est per se primo fieri, cujus est esse, cum fieri tcndat ad essc
; sed id proprie rsl quod subsistit; crgo id propric fit; sed lne forma; non sub
sistunt, scd composita ex ipsis ; ergo ad couiposita propric et principaliter te
rminatur actio. Contirmatur, nam actio est una, ut supponimus; ergo et tcrminus
ada>quatus est unus ; sed hic non potest esseforma, quia compositum revera fit,
et non est forma ; ergo. Majoris autem claritatis gratia distingui solet duplex
tcrminus, scilicct, ut quod, et ut quo, scu qui absolutc fit, vel quo aliud fit.
Compositum ergo cst tcrmimts qui, seu ttt qnod, quia illud pcr se primo fit; na
m illud maximc intcnditur pcr gencrationem, et in id ultimate terminatur generat
io, et a simili patet iu artificialibus ; nam domus cst qua; perscprimo sedifica
tur, etc. Tcroiinut autem gu >, est forma, quia flt ut per cam compositum consti
tuatur. Unde, quia verbum educi proprie tantum indicat habitudinem ad hunc termi
num quo, ideo proprie ac simpliciter dicitur forma educi de potentia materise, n
on autem composilum; verbum autem generariavX fieri, dicit habitudinem principal
em ad id quod est, vel quod fit, et ideo simpliciter dicitur de forma, et non de
materia.
o. Ad argumentum in contrarium respondetur negando sequelam, quia, loquendo do o
rdine temporis, non prius fit forma quam comgositum, neque e converso. Loquendo
autem de ordine naturse, compositum non solum prius fit, sed etiam absolute illu
d solum fit per banc actionem; forma vero solum confit. Et quamvis demus, in ali
quo genere causae formam prius natura educi, quasi ordineexecutionis, absolute t
amen non iutelligitur terminata. actio, nec factum id quod per se primo intendit
ur, donec sit totum compositum. Nec refert quodaliquapars compositi supponatur,
et non formae; oportct enim quatuor genera actionum distinguere : qua;dara enim
cst actio productiva tantum, et non unitiva, et hcec semper terminatur ad rem si
mplicem, et ideoex se terminari potest ad entitatem partialem, si nata sit boc m
odo produci; et talis est creatio animee rationalis, atque idem est de creatione
materia; primte, ut opinor. Alia est actio unitiva tantum, et non productiva co
mponentiuin, ut est generatio hoininis, ct hrec sine r.ontroversia terminatur ta
ntum ad compositum ut quod, et ad unioncm ut quo. Hursus, est alia actio ita pro
ductiva alicujus compositi, ut simul sit unitiva et comproduetiva omnium compone
ntium; ct hujusmodi est creatio eceli, quam constat per se primo tcrminari ad co
mpositum, concomitanter vero ad matcriam et formam. Alia deniquc est actio simul
unitiva, et comproductiva alterius partis componentis ex prsesuppositione alter
ius; et hujusmodi est actio eductiva, de qua nunc agimus, et ideo non est de eju
sratione, ut ipsius adajquatus tcrminus ita fiat de novo, ut nulla ejus pars prr
esupponatur esse.
6. Atque hinc obiter colligitur, hanc senlentiam non solum in substanlialibus fo
rmis, sed ctiam in accidentalibus veram esse, etiamsi Scotus supra, Anton. Andr.
et alii oppositum significent, eo quod ex accidente et subjecto fiat unum per a
ccidens, quod non delur posse fieri per actionem et causalita
tem per se. Sed sententia proposita vera cs-t. naiu Aristoteles universaliter lo
quitur,et maxirae adhibet exempla in accidentibus. Ac tandem in text. 32 cxpress
e et in particulari hoc docet de formis accidentalibus. Nam (ut ibidem ait) rati
o eadem est, quia multo magis accidentia non per se fiunt, sed ut unita subjecti
s, et ex illis. Nec refert quod sint entia pcr accidens , nam realem, et veram a
c physicam compositionem babent, quam per se includit illa actio; et idco per il
lam fit per se primo compositum accidentale, nam ct actio ipsa accidentalis est.
SEcrio V.
Qux sil propria ralio forrme substantialis, propriaque causalitas ejus in suo ge
nere.
1, Descriptio fomue in genere. Ex dictis de existentia formse substantialis, et
de modo quo fit, facile intelligi potest quid ipsa sit, et quem modum causandi h
abeat; utrumque autcm hac brcvi descriptione comprchendere possumus: Foima est s
ubstantia quajdam simplex et incompleta, quae ut aclws materiae cum ea eonstitui
t essentiam substantia; compositee. In qua descriptionc substautia ponitur loco
generis, eo modo quo a Philosopho distinguitur in materiam, formam et compositum
. Et per eam particulam distinguiturheec forma ab accidentalibus.qua; substantie
e non sunt; distingui etiam potest a modis substantialibus; nam, licet hi ad pra
;dicamentum substantise revocentur, non tamen sunt substantire in ea proprietate
; unde neque ab Aristotele in ea partitione enumcrantur, quia non sunt proprie e
ntitatcs substantiales, ut est forma, quaehac ratione substantia dicitur. Additu
r vero, simplex ct t»completa, ut pcr priorem particulam a composita substantia se
paretur, per posteriorcm vero a substantiis separatis, qua; interdum vocari sole
nt forina; asristentes, ut illa?, quffi movent corpora cailestia , quse revera n
on exercent munus causa; formalis, sed etbcientiam aliquam; quare non suntforma;
substantiales, prout nuuc de illis loquimur.
2. Forma qitomodo dicalur uclvs corporis fhysici. Rcliqua pars ilefinitionis dis
tinguit formam a matcria, qua? etiain est substantia simplcx ct incompleta, tame
n ut potentia; forma vcro nt priiuarius actus illius potentia?. El ideo Arist.,
2 de Aniuyi, definivit, animam esse aciutn corporis physici, etc Qua; detinitio
potcst facile ad formam iu communi accommodari, si nomine actus substantialem ac
tum intelligamus, ut intelligi debet, et solum dicamus formam esse actum corpori
s pbysici, reliquam partem auferendo, qua; animam secemit a formis inanimatorum.
Possumus autem per corpus pbysicum intelligere, vel materiam ipsam, quatenus es
t altera pars compositi naturalis, quae ut forma informetur, semper supponitur o
rdine naturse, in suo genere causse, quantitate et aliquibus proximis dispositio
nibus affecta, et ea ratione corpus pbysicum appcllari potest. Vel etiam possumu
s per corpus physicum ens ipsum naturale intelligere, quod ex materia et forma c
onstat, cujus actus dicitur forma, tanquam constituens illud; quomodo ctiam Aris
toteles definivit esse aclttm vivenlis, seu quo tivimus. Utramque igitur habitud
iucm in dicta parte nostraj descriptionis explicuimus; nam foima substantialis i
ta est substantia incompleta, ut sit actus matcria', actus (inquam) vel actu inf
ormans, vel natura sua institutus ad inforinandam materiam, nam verba (ut aiunt)
in definitionibus dicunt aptitudinem, et ita comprehenditur anima rationalis, e
tiamsi a corpore separata sit. Et hinc consequenter habet ut cum materia compona
t cssentiam entis naturalis, quod est substantia composita; ct ideo Arist., 2 Ph
ys., cap. 3, ait, formatn esse essentire seu quidditatis rationem, id est, qua;
compositi naturalis essentiam complet, et ab aliis essentialiter ac quidditative
eam distinguit.
3. Atque hinc explicata etiam est causalitasformafi; nam quia forma essentialite
r est actus, ideo includit intrinscce habitudinem transcendentalem ad id cujus e
st actus, et ad actuationem quam in illud exercet; ideoquc vix potest ratio form
a?, nisi per habitudinein ad ejus causalitatem, declarari. In qua possumus quatu
or illa considerare, qua: in omni causa spectamus, scilicet, formale principiiun
causandi, conditionem nccessariam ad causandum, causationem ipsam, et cffectum
qui causatur, quse omnia sigillatim explicanda sunt, sieut in materia fecimus, l
icet, suppositis qua; ibi diximus, brevius hic expediri possint.
SECTIO VI.
Qux $it ratio causaitdi jormx.
\. Tria sub hoc titulo complccti possumus, scilicet, principium causandi, quod s
it veluti actus primus, conditiones necessarias ad sic
causandum, et causalitatem illam in actu sc
cundo.
2. Quoad primum dicendum est, principium causandi non esse aliud quam entitatem
et naturam ipsius forma;, qua; per seipsam et entitatem suam causat, exhibendo (
ut ita dicam) sese totam materia;, seu composito. Ad quod non indiget alia facul
tate vel potentia distincta a seipsa, sed per seipsara est essentialitcr apta ad
hanc causalitatem exerccndam. Unde, sicut supra dicebamus, inmateria non distin
gui principalc et proximum principium causandi, quia potentia receptiva, per qua
m causat, non est proprietas ejus.sed ipsamet essentialitcr, ita in forma consid
erari potest qnasi potentia queedam, vel aptitudo ad causandum formaliter, qua;
manet, verbi gratia, in anima separata, etiamsi actn non informet : et illa apti
tudo est proximum principium causandi formaliter. Non est tamen distinctuma prin
cipali, quia illa aptitudo non estproprietas superaddita entitati fornia;, sed e
st essentialis ratio ct specificatio ejus; nam forma esscntialiter est actus act
uans; dc essentia autem bujusmodi actus cst aptitudo ad actuandum. Itcm, quia ex
materia et forma ideo fit per se unum, quia non intcrventu alicujus proprietati
s vel accidentis uniuntur, sed immediate per seipsas, propter proportionem et mu
tuam aptitudinem quam ad se habent pcr suasmet entitates incompletas, ad idem ge
nus pertinentes, ut sumitur ex Aristotele, 8 Metaph., c. 6, et 2 de Anima, c. I,
ubi id aduotat Commentator, commento7,et alii scriptores. 8 Metapbys. 1; D. Tho
mas, 2 conlra Gentes, cap. 70, et i part., q. 76, a. 7; et alii Theologi, in 2,
dist. 12, pnesertim Scotus, q. I; et Durand., q. 2; ergo, sicut in materia non e
st fingenda potentia distincla, qua; mediet inter ipsam et formam, ita nequc in
forma cogitanda est aptitudo qua; sit aliquiddistinctum ab ipsamet forma. Dices:
quomodo potest forma, quee tantum distat in sua nalura a materia. illi per seip
sam imrncdiate uniri? quod maxime videri potest difficile in anima rationali, qu
a; spiritualis est. Respondeo imprimis, non esse tantam distantiam quin in eodem
genere conveniaut. Deinde, distantiam nihil obstare, si sit debita proportio; u
t enim dixit Plato, in Timeeo, mutua proportio est quasi vinculum inter res, qu;
e proximc ac per se uniuntur; proportio autem
1 Sonc, q. 28; Javcll., q. 7; Scot., q. 4: Antou. And., q. 7.
motivazione ontologica di proposizioni necessarie circa le creature. Il tipo di
necessità
proposizioni che si tratta di tesi sono proposizioni essenziali, come l' uomo è
un animale o cani sono senzienti . In tutta la sua opera d'Aquino afferma che og
ni
verità affermata da parte dell'intelletto umano è adequated o conforme ad alcuni res
.
Di conseguenza, sembra che, se necessario, le proposizioni sono vere in ogni mom
ento, poi ci
deve essere una res che esiste in ogni momento in cui tali proposizioni necessar
ie
conformi. Poiché entrambe le creature e le loro essenze sono esseri che contingent
emente esistente
è venuto per essere e morire nel tempo, molti hanno concluso che le creature stess
e o
loro essenza non può essere la risoluzione a cui proposizioni necessarie circa le
creature
conformi. Sembra per esempio che la proposizione uccelli Dodo non possono volare
non può essere
messa a terra dagli uccelli dodo o le loro essenze in quanto sia gli uccelli dod
o e le loro essenze
cessato di esistere quasi 400 anni fa e ancora questa proposizione rimane vera.
Pagina 3
Vari interpreti del pensiero di Tommaso d'Aquino hanno sostenuto che alcune funz
ionalità di
Dio, proposizioni come il suo potere o essenza, terreno necessario su creature.
In questa tesi, sostengo per l'interpretazione alternativa di Tommaso d'Aquino.
Faccio un testo scritto
argomento per concludere che d'Aquino riteneva che le proposizioni necessarie
circa le creature hanno le loro ragioni ontologiche nel contingentemente esisten
te sostanziale
le forme degli esseri creati stessi. La caratteristica precisa di una forma sost
anziale che
garantisce la verità di una proposizione necessaria è la sua unicità. Tommaso d'Aquino
riteneva che
L'uomo è razionale è necessariamente vero, perché l'uomo e razionale significare una f
orma di
realtà. Oltre a esplicitare il pensiero di Tommaso d'Aquino sulla base della neces
saria
proposizioni, mostro come Tommaso d'Aquino riteneva che queste proposizioni potr
ebbero rimanere fedeli
anche dopo che le creature che stanno (e le loro forme) sono morti.
Pagina 4
ii
Pagina 5
SOMMARIO
Ringraziamenti ................................................. ...............
................................... ............ iv
Abbreviazioni ................................................. ................
.................................. ................... vi
Capitolo uno: Introduzione: Il problema e la sua rilevanza storica .............
................... 1
Capitolo due: Ciò che è impossibile non essere: Necessità di creazione ...............
......... 11
Capitolo terzo: La dipendenza della verità sull'essere ...........................
.............. ................... 43
Capitolo quattro: proposizioni necessarie su esseri contingenti ................
....................... 72
Capitolo Cinque: La verità perpetuo di proposizioni necessarie circa le creature .
................. 95
Capitolo Sei: la conoscenza di Dio di possibili creature .......................
................... ........... 120
Capitolo Sette: Dio e la motivazione della verità necessarie circa le creature ...
.................. 145
Conclusione ................................................. ..................
................................ .................... 159
Bibliografia ................................................. .................
................................. ................. 161
iii
Pagina 6
iv
Pagina 7
v
Pagina 8
VI
ABBREVIAZIONI
De ente
De ente et essentia
De Int.
Expositio libri Peryermeneias
De pot.
Disputatae Quaestiones de potentia
De Trinitate Boetium Super de Trinitate
De ver.
Quaestiones de veritate disputatae
Aristotele.
Sententia libri Ethicorum
In Meta.
In duodecim libros Aristotelis Metaphysicorum expositio
In Phys.
Commentaria in octo libros Aristotelis Physicorum
In I Sent.
Scriptum super libros Sententiarum Magistri Petri Lombardi episcopi
Parisiensis
PA
Expositio libri Posteriorum
QQ. De A.
Disputatae Quaestiones de anima
QQ.
Quaestiones de quolibet
ScG
Liber de veritate catholicae fidei contra errores infidelium seu
Summa
contra Gentiles
ST
Summa Theologiae
Super Io.
Super Evangelium S. Ioannis lectura
Pagina 9
CAPITOLO UNO
INTRODUZIONE: problema e la sua rilevanza storica
I. Il Problema
Come i suoi contemporanei medievale, Tommaso d'Aquino concepita come verità
indissolubilmente legate con le cose esistenti. In tutta la sua opera, egli sost
iene che la
essenza della verità nell'intelletto umano consiste nella sua adeguazione (o commi
surazione)
con una cosa ( res ). 1 Nel De veritate , per esempio, Tommaso d'Aquino scrive:
"Per ogni vero
atto di comprensione ci deve corrispondere certo essere e allo stesso modo per o
gni essere
corrisponde un vero atto di comprensione. " 2 Oltre a tenere una visione della v
erità
vicino a ciò che è stato etichettato come "la teoria della corrispondenza" in contem
poranea
filosofia, Tommaso d'Aquino ha inoltre ritenuto che alcune verità sono necessariam
ente vere, cioè non possono
essere false. 3 Sembrerebbe, quindi, che se la verità è una adeguazione fra intellet
to e
essere e alcune verità sono necessariamente vere, allora ci deve essere qualche ne
cessariamente
in vigore, a cui l'intelletto può conformarsi quando conosce una verità necessaria.
Alcune delle verità che il pensiero d'Aquino erano necessarie erano in verità infatt
i circa il
* Tutte le traduzioni sono mie, salvo diversa indicazione.
1 Si veda, ad esempio, In I Sent . 19.5.2, ad 2;. De ver 1,1 co.
2 De ver , 1,2 ad.1: "eo quod cuilibet intellectui VeRO respondeat aliquod ens q
uod oportet, et e
Converso ".
3 Nel terzo capitolo, le differenze tra la teoria della verità d'Aquino e contempo
ranea
teorie sarà chiaro.
1
Pagina 10
uno è necessaria la sua ontologia, cioè Dio. 4 d'Aquino, per esempio, il pensiero
proposizione Dio è giusto è necessariamente vero. Anche se l'intelletto umano può veni
re a
conoscere questa proposta attraverso una varietà di cause, la verità di questa propo
sizione
consiste in adeguazione dell'intelletto con la natura di Dio. Questa proposizion
e potrebbe
non essere altro che vero quando esiste l'intelletto umano, perché la risoluzione
con la quale
l'intelletto è conforme, l'essere di Dio, non può non esistere o essere solo.
Tommaso d'Aquino non pensava, però, che tutte le verità necessarie sono circa necess
ariamente
esseri esistenti. Come i suoi contemporanei, egli ha dichiarato che ci sono veri
tà necessarie circa
esseri contingenti. In effetti, la possibilità stessa della scienza rispetto alle
creature
dipendeva da lì proposte, di circa esseri contingenti che non poteva essere altri
che vero. Quando si accetta la concezione della verità come adaequatio insieme con
la
sostengono che ci sono verità necessarie su esseri contingenti, si pone la questio
ne di
ciò che la res sono al quale queste proposizioni necessarie sono adeguati. Sembra
che il
creature materiali stessi, dato che essi sono soggetti a generazione e
corruzione, insieme ad altri tipi di mutabilità, sono insufficienti relata di entr
are in
rapporto con l'intelletto umano, quando conosce una verità necessaria.
Rispondere a questa domanda diventa più complessa in un vero e tomista
tradizione, che nega che le essenze delle creature in possesso di essere se stes
si o
in se stessi. Anche se le essenze delle creature non siano essi stessi oggetto d
i
4 Quando si fa riferimento a Dio come il necessario essere in ontologia di Tomma
so d'Aquino, io sto usando
'Necessario' fare riferimento alla necessità assoluta o metafisica. Aquino ha amme
sso che ci fossero degli esseri
diversi da Dio che non erano né generabili né corruttibili. Tommaso d'Aquino si rife
risce a questi esseri come anche
esseri necessario, ma la loro necessità è diverso da Dio, dal momento che sono causa
ti esseri e non poteva
esistita senza essere creato da Dio. Si veda ad esempio ST Ia.2.3. Per la borsa
di studio su Tommaso d'Aquino in
essere necessario, si veda Patterson Brown, "St. Thomas Dottrina essere necessar
io," filosofico
Review , 73:1 (1964): 76-90.
2
Pagina 11
modifiche accidentali mentre esistono, d'Aquino ha dichiarato che anche loro ven
gono creati e sono quindi
fatte salve le modifiche sostanziali della generazione e della corruzione. cinqu
e conseguenza,
Sembra che sostenendo che la res a cui verità necessarie circa le creature è conform
e
l'essenza delle creature non aiuterà a spiegare come queste verità prima di rimanere
fedeli
le creature nascere o quando le creature cessano di esistere, dal momento che le
essenze
stessi non esistono indipendentemente dalle creature. Non possiamo, per esempio,
sostengono che è
l'essenza di un dodo che è la base ontologica della verità uccelli Dodo
non può volare perché le essenze degli uccelli dodo ha cessato di esistere in giro p
er 400 anni
fa, quando gli uccelli dodo si è estinto.
In questa tesi, ho in programma di rendere conto di un fondamento ontologico di
verità necessarie circa le creature secondo la concezione di Tommaso d'Aquino. Da
contabili per il «fondamento ontologico" o "base" per verità necessarie, voglio dire
che individuerà le res a cui l'intelletto umano si conforma cui è a conoscenza di qu
esti
verità. Il particolare tipo di verità necessarie che saranno interessati sono univer
al
verità che esprimono necessità naturali, ovvero quelle che sono le premesse di o
conclusioni di dimostrazioni scientifiche circa le creature. Lascerò da parte i
forse più complicato problema di spiegare le verità matematiche e le leggi logiche.
6
Tommaso d'Aquino non ha una discussione esplicita dei motivi per ontologico nece
ssario
5 Tommaso d'Aquino è particolarmente chiaro circa la creazione di essenze in De Po
tentia 3,5 ad 2: "Ad
dicendum secundum, quod ex hoc ipso quod quidditati attribuitur Esse, Esse non s
olum, sed ipsa
quidditas creari dicitur: quia antequam habeat ESSE, nihil est, nisi forte in cr
eantis intellettuali, est ubi non
creatura, sed essentia creatrice . "Questo passaggio ha generato un sacco di dib
attito tra gli interpreti di
Pensiero di Tommaso d'Aquino. Fred ha Freddoso mi ha fatto notare che c'è una sola
eccezione per l'immutabilità
creaturale di essenze. Grazia santificante altera l'essenza di una creatura. La
forma umana è anche un
eccezione in quanto è creata da Dio, ma incorruttibile.
6 i punti di vista divergenti sulla base ontologica per verità matematiche in Tomm
aso d'Aquino '
pensiero vedere Armand Maurer, "tomisti e Tommaso d'Aquino sui fondamenti della
matematica," Il
Rassegna di Metafisica 47 (1993): 48-62.
3
Pagina 12
verità circa le creature, come i pensatori più tardi fare. Credo, tuttavia, che la s
ua visione su questo
argomento può essere ricostruito sulla base delle sue soluzioni ai problemi di alt
ra natura che riguardano la verità
e le sue posizioni sulle relative questioni ontologiche.
II. La rilevanza storica
Spiegare l'origine ontologica di verità necessarie circa le creature è stato un
molto argomento di dibattito tra i pensatori del 15 e 16 che sosteneva di essere
seguaci di San Tommaso. 7 L'ipotesi condivisa di coloro che sono entrati in ques
ta
controversia è stata che il fundamentum in re per la verità deve essere qualcosa di
necessario
necessariamente esistente. Molti erano del parere che, sebbene le essenze delle
creature sono
creato, i collegamenti tra i predicati essenziali che sono necessarie significat
o da
verità essenziali sono eterne. Paul Soncinas ( 1494) esprime questo punto di vista
come segue:
Voglio dimostrare che non un'essenza non ha una causa efficiente, perché
è certo che l'umanità, la pietra-ness, e qualsiasi altra cosa che esiste in
realtà sono prodotte dalla [cioè Dio] prima causa. Io invece dimostrare che
non ci è causa efficiente del collegamento indicato dal
proposizione gli esseri umani sono animali razionali , in modo che vi sia un
causa efficiente della connessione di significato dalla proposizione un essere u
mano
essere esiste . In realtà, Dio, con la produzione di un essere umano, si unisce es
sendo ad esso. 8
7
Per una sintesi di questo dibattito, si veda Jeffrey Coombs, "la fonte ontologic
a della logica
Possibilità di Cattolica seconda scolastica "in L'eredità medievale in Early Modern
Metafisica
e la teoria modale , 1400-1700, Friedman, L Russell (a cura di), 191-229. Kluwer
Academic Publisher:
Dordrecht, 2003.
8 Soncinas, Paulus. Pauli Soncinatis quaestiones acutissimae metaphysicales: nun
c demum ab
plurimis erroribus expurgatae ... ; Cum triplici indice earum . Venetiis: Scoto,
1588, 22a: "Et
probatur, non quidem quod essentia non effectivam causam habeat, certum est quia
quod humanitas, et
lapideitas, et est quicquid in rebus, una prima Causa productum est, sed osta pr
obatur quod sit Causa
efficiens connexionis propositionis Significati huius, homo est animal rationale
, aliqua est sicut Causa
efficiens connexionis Significati propositionis huius, est homo, nam Deus homine
m producens
copulavit EI Esse. "cito il testo, pur facendo qualche emendations per la traduz
ione in inglese, da
Jeffrey Coombs, "la fonte ontologica di possibilità logica", p. 196. Questo punto
di vista si è svolta anche da
Silvestro di Ferrara (c. 1474-1528), che ha commentato Tommaso d'Aquino Summa co
ntra Gentiles , Domingo
4
Pagina 13
Su questa posizione, le verità necessarie sono a terra in questi eterni e uncaused
connessioni tra i predicati essenziali, piuttosto che sulla contingentemente esi
stente
essenze. Questa visione si suppone di avere un vantaggio su una "vera"
essenzialismo, che concede un essere eterno agli stessi essenze. Il preciso
natura, tuttavia, di queste connessioni tra predicati essenziali e la loro relaz
ione
a Dio è stato oggetto di molte discussioni. 9
Questa controversia neoscolastica influenzato l'importante prima età moderna
discussione delle verità eterne. Quando ha risposto alle obiezioni Arnauld ai suoi
dottrina sulla verità eterne, Cartesio o sapeva bene o aveva a portata di mano
il lavoro di Suárez, che ha riassunto le posizioni importanti nel dibattito neo-sc
olastica. 10
Cartesio, Leibniz e dei loro contemporanei tutti condivisa l'ipotesi che le crea
ture
stessi non potevano fornire il terreno ontologico per le verità necessarie circa
loro. In uno (o più) posti, Descartes notoriamente identificati con le eterne veri
tà
le essenze delle creature e ha sostenuto che sono stati creati da Dio. 11 Leibni
z, su
D'altra parte, fatto le essenze delle creature prodotti necessari del divino
de Soto (1494-1560), Domingo Bañez (1528-1604), e Pedro de Fonaseca (1548-1599). V
edere
Coombs, op. cit .
9 Per un resoconto medievale della presente controversia, vedi Suárez disputatosi
Metaphysicae XXXI, sec. 12,
nn. 41-47.
10 Cfr., Resp . 4AE, VII, 235,5-14.
11 A Amsterdam Mersenne, 27 maggio 1630, in Cartesio, Correspondance , eds. C. A
dam e
G. Milhaud, (Paris: Alcan) 1836, pp 141-142: "Répons Je vous c'est que 'in Genere
causae eodem' qu'il
uno cree toutes choses, c'est-à-dire 'ut et efficiens totalis Causa.' Car Il Est c
erto qu'il est aussi bien auter
de le'essence comme de l'esistenza creature des: o essenza n'est autre que cette
scelto vérités ces
éternelles; les Quelles je ne conçois punto émaner de Dieu comme les rayones du soleil
mais je sais que
Dieu est auteur de toutes ces choses et que sont vérités quelque scelto, et par qu'i
l est en conseguente
autore ...."
5
Pagina 14
intelletto. 12 Sia Cartesio e Leibniz respinto in quanto blasfema ritenuto che n
on vi
potrebbe essere eterne verità se Dio non esistesse. Norman Wells ha sostenuto che
la
Cartesio avversario può aver avuto in mente quando si avanza la sua posizione è stat
a
altro che la tradizione, esemplificato da Soncinas, postulato che le connessioni
tra predicati essenziali che non sono stati causati da Dio. 13 Questo moderno pr
ecoce
discussione aiuta a far emergere un ulteriore problema filosofico che devono ess
ere considerati quando
il tentativo di affrontare la questione del terreno ontologico della verità necess
arie. Una volta che
Si presume che la res a cui si conforma verità necessaria per sé una necessariamente
essere esistente, deve essere determinato come questa res è legato a Dio.
Tommaso d'Aquino vedute sul terreno ontologico della verità necessarie sono discus
si,
o almeno di cui, con grande frequenza ogni volta che il tema della verità è necessar
ia
trattati in letteratura sui primi filosofia moderna e in particolare su Descarte
s. 14 A
un articolo pubblicato la prima volta nel 1970, Armand Maurer scrive:
Una delle eredità più importanti della teologia medievale al moderno
La filosofia è la nozione di verità eterne. Il concetto appare in
Cartesio, Malebranche, Spinoza e Leibniz, e in esse si
è diventato un luogo comune nel pensiero moderno. Anche se estesa
ricerca è stata fatta sul significato della nozione in
filosofi classici del XVII secolo, il tardo medievale
di fondo della dottrina rimane ancora in gran parte inesplorato. Infatti,
la storia del concetto di verità nel Medioevo rimane ancora da
12 Cfr., ad esempio, la sua monadologia par. 43-46.
13 Norman Wells, "Cartesio e la Scolastica brevemente Revisited", New Scolastica
2
(1961), pp 187-190.
14 Cfr. per esempio Jorge Secada, metafisica cartesiana: La Scolastica di origin
i tardo
Filosofia moderna , (Cambridge, 2000), pp 61-65; Gijsbert van den Brink, Dio onn
ipotente: uno studio di
la dottrina della divina onnipotenza (Peeters, 1993), pp 106-113; Osler Margaret
, Divina Volontà e
la meccanica Filosofia: Gassendi e Cartesio sulla contingenza e necessità nella cr
eazione
mondo (Cambridge, 1994), pp 134-5.
6
Pagina 15
scritta. In questa storia complessa e intricata la divergente
concezioni della eternità della verità avrebbe occupato un posto preminente. 15
Per gran parte del tempo trascorso dal primo Maurer scrisse queste parole, lo st
ato della ricerca
in secondo piano tomista della dottrina moderna delle verità eterne è rimasto
meno gli stessi. Recentemente, tuttavia, ha suscitato un nuovo interesse in ques
to argomento. 16 nella
Nell'ultimo decennio, un paio di tesi di laurea e articoli sono stati scritti ch
e cercano di spiegare
come terra d'Aquino verità modale con alcuni di questi studi è maggiormente concentr
ata
in particolare sulla verità necessarie. 17 , senza eccezioni, ognuno di questi stu
di ha
ha sostenuto che alcuni aspetti di Dio, cioè la sua essenza, idee o di potere, le
ragioni
verità delle proposizioni necessarie circa le creature. In questa tesi, mi sfida
che l'interpretazione del pensiero di Tommaso d'Aquino. Sosterrò che Tommaso d'Aqu
ino ha dichiarato che la
proposizioni necessarie su cui costruire una scienza di creature sono sufficient
emente
messa a terra nelle essenze contingentemente esistente di esseri creati.
III. Panoramica
Per capire con precisione come Tommaso d'Aquino avrebbe risposto alla
questione di quali motivi realtà esistente la verità delle proposizioni necessarie s
ulla
15 Maurer Armand, "S. Tommaso e di verità eterne," Studi Medievali 32 (1970): 91-1
07.
91. Questo articolo è ristampato in Maurer dell'essere e del sapere: studi in Tomm
aso d'Aquino e più tardi
Filosofi medievali , (Toronto: PIMS, 1990).
16 Nell'ultimo anno, due tesi di dottorato sono state scritte, nel tentativo di
17 Cfr. Amy Karofsky, "L'ontologia delle modalità aletiche in Tommaso d'Aquino, Su
arez, e Leibniz,"
unpiblished Ph.D. tesi di laurea, Università della Virginia, 1997; Brian Leftow, "
Tommaso d'Aquino a Dio e
Verità modali "a S. Brower-Toland (a cura di)," Sesta Conferenza Henle:. Metafisic
a medievale, II parte "
Il scolastico Modern 82:2 (2005): 171-200 ed. James Stone, "Il fondamento della
universale
proposizioni necessarie a selezionare scritti di Tommaso d'Aquino ", tesi di dot
torato inedita, Fordham
Università, 2008; e Pawl Timoteo, un Account tomista di Truthmakers per la Verità Mo
dal ,
Tesi di dottorato inedita, St. Louis University, 2008. (Crediti Pawl che non int
ende proporre la
vista egli descrive come un qualcosa che Tommaso d'Aquino esplicitamente dichiar
ato, ma piuttosto come una visione che sia coerente con
Tommaso d'Aquino altre dottrine.)
7
Pagina 16
creature, è importante prima capire quali aspetti della realtà sono stati creati
pensiero di Tommaso d'Aquino sia necessario, e come d'Aquino capito il
proposizioni in cui un predicato è necessariamente attribuito ad un soggetto. Di c
onseguenza,
nel prossimo capitolo di questo lavoro, io disambiguare diversi modi in cui Tomm
aso d'Aquino
usa il termine necessità e io isolare il senso che è rilevante per la questione del
questa tesi. Mostrerò che Tommaso d'Aquino riteneva che l'origine di tutte assolut
o
necessità nella creazione è stata la materia e la forma di creature stesse. Il probl
ema
della contabilità per la verità perenne di proposizioni necessarie circa le creature
si
emerge in questo capitolo quando spiego come Tommaso d'Aquino riteneva che solo
contingente
esistenza apparteneva a questi principi essenziali da cui deriva la necessità.
Nel terzo capitolo, mi fornirà una panoramica del pensiero di Tommaso d'Aquino sul
la verità.
Mi concentrerò in particolare sul suo conto di verità proposizionale. Sarà chiaro in
questo capitolo che ha tenuto una visione d'Aquino di proposizioni molto diverso
dalla maggior parte
filosofi analitici contemporanei. Per Tommaso d'Aquino, proposizioni sono contin
gentemente
prodotti esistenti del pensiero umano. La struttura proposizionale di attribuire
un
predicato a un soggetto se stesso dipende dalla modalità umana di conoscenza. Fare
questo
punto è importante perché anche gli studiosi del pensiero di Tommaso d'Aquino hanno
tentato di
rispondere alle domande circa la messa a terra delle verità dal punto di vista di
Tommaso d'Aquino, mentre
assumendo in modo non-tomista che le proposizioni sono oggetti astratti esistent
i
a prescindere da qualsiasi mente che li pensa. 18 Il punto di vista d'Aquino, no
n si può parlare di
verità della proposizione uomo è un animale se non ci sono intelligenze esistenti ch
e pensano
18
Vedi, per esempio, Leftow ", ha Aquino su Dio e Modal Verità".
8
Pagina 17
proposizionalmente. Oltre a spiegare la natura della proposta stessa, il mio
Scopo principale di questo capitolo è spiegare come Tommaso d'Aquino riteneva che
la verità di
proposizioni dipendeva da cose esistenti.
I capitoli di apertura di questa dissertazione sulla necessità e la verità può essere
visto come
fornire il quadro logico e ontologico del pensiero di Tommaso d'Aquino entro il
quale
la nostra domanda principale deve essere sollevato. Nel quarto capitolo, affront
erò la
questione di ciò che il pensiero d'Aquino res era in forza del quale necessario
proposizioni circa le creature sono vere. Sulla base del capitolo precedente su
verità proposizionale, farò alcune distinzioni che insieme proposizioni necessarie a
parte
da tutte le altre proposte in base alla loro struttura. Io poi discutere sulla b
ase
dei suoi testi che d'Aquino riteneva che le proposizioni su creature, che predic
ato
attributi essenziali, sono stati necessariamente vero, perché i loro soggetti e pr
edicati
significato la stessa forma sostanziale nella realtà. Di conseguenza, la ontologic
a
fondamento di verità necessarie circa le creature è l'unicità della forma sostanziale.
I restanti tre capitoli della tesi di costituire un tentativo di sollevare
e rispondere alle obiezioni più forti per l'interpretazione di Tommaso d'Aquino ch
e mi danno in
capitolo quattro. Nel capitolo cinque, elevo la difficoltà di proposizioni how nec
essario
su creature rimanere fedeli dopo perire creature. Se è la forma di cane che i moti
vi
la verità della proposizione del cane è un animale , allora, a quanto pare, questa p
roposizione non può
rimanere fedeli quando non si forma di cani esistono. Nel capitolo sei e sette,
ritengo
se il fatto che Dio conosce le creature possibile indipendentemente della creazi
one
mina il conto di vista di Tommaso d'Aquino che ho dato. In primo luogo, nel sest
o capitolo, ho
9
Pagina 18
entrerà nel dibattito in borsa tomista sul fatto che Dio sa possibile
creature e dimostrare che i testi di Tommaso d'Aquino dare prove schiaccianti pe
r un positivo
risposta a questa domanda. Poi, nel capitolo sette, io sostengo che la capacità di
Dio di sapere
creature possibile in virtù di conoscere la sua essenza non significa che Dio è il
terreno ontologico per proposizionale verità su creature.
La conclusione principale che mi attirerò a questa tesi è che a causa di
impegno costante di Tommaso d'Aquino per l'unicità della forma sostanziale, è in gra
do di
terra la necessità di predicazioni essenziali circa le creature nelle essenze di
creature stesse. Dal momento che tutti gli attributi essenziali di una creatura
nascono da una
unica forma sostanziale, più motivo di là di questo modulo stesso è necessario per spi
egare
perché gli attributi essenziali delle creature sono necessariamente uniti come son
o.
L'uomo è razionale non è necessariamente vero, perché la volontà di Dio ha unito la prop
rietà di
essere umano con l'essere razionale, o perché l'intelletto di Dio conosce etername
nte l'uomo ad essere
razionale, ma questa proposizione è necessariamente vero, perché la forma che causa
un
sostanza da un uomo e la forma che la fa essere razionali sono di fatto uno in
essere.
10
Pagina 19
CAPITOLO SECONDO
Ciò che è impossibile non essere: NECESSITA 'NELLA CREAZIONE
L'obiettivo di questo capitolo è di fornire una panoramica del pensiero di Tommaso
d'Aquino in
necessità nella creazione. E 'importante capire che cosa significava Aquino nel de
scrivere
un essere, il suo possesso di uno dei suoi incidenti o caratteristiche essenzial
i, o le prestazioni
di una delle sue azioni, se necessario. 19 E 'anche importante per capire quali
tipi di
caratteristiche che pensava fossero necessari per un essere, dal momento che è in
possesso della creatura di
le sue caratteristiche necessarie che saranno descritti da proposizioni necessar
io che questo
dissertazione preoccupazioni. Come si vedrà, Tommaso pensava che la 'necessità' il t
ermine
ha ammesso di significati diversi. Prima di distinguere tra Tommaso d'Aquino è div
erso
usi di 'necessità' il termine, vorrei discutere un piano più generale su Tommaso d'A
quino
trattamento delle modalità che è stata oggetto di polemiche in letteratura, vale a d
ire la sua
interpretazione dei termini modale. Quindi, darò una classificazione dei vari tipi
di necessità che operano nel pensiero di Tommaso d'Aquino e di isolare il senso ch
e è
pertinenti a questo studio, vale a dire necessità assoluta. Mostrerò che il pensiero
d'Aquino
che tutte le necessità assoluta nella creazione ha la sua origine nei principi int
rinseci di
creature, ossia la loro materia e forma. Infine, vorrei discutere le modalità di
19 A differenza di molti filosofi contemporanei, Tommaso d'Aquino ei suoi contem
poranei pensiero che un essere
gli incidenti sono stati in grado a essere necessario per esso. La classe di l'e
ssenziale e il necessario, non sono stati
coestensivo, ma piuttosto il necessario incluse sia le caratteristiche essenzial
i e accidentali di un essere. I
discutere la differenza tra gli incidenti e le caratteristiche essenziali necess
arie alle pp 32-33.
11
Pagina 20
esistenza che il pensiero d'Aquino apparteneva alla materia e forma. Quando dive
nta chiaro
che le fonti di necessità nella creazione di avere solo l'esistenza esse stesse co
ntingenti,
il problema di spiegare la verità perenne di proposizioni necessarie circa le crea
ture
emergeranno.
Interpretazione s Aquino I. 'di Termini Modal
Nella filosofia contemporanea, termini modali sono compresi secondo il
modello di mondi possibili. Su questo modello, ciascuno dei quattro termini moda
le può essere
definito come segue:
necessario = df. vero in tutti i mondi possibili
impossibile = df. false in tutti i mondi possibili
possibile = df. vero in almeno un mondo possibile
contingente = df. vero in almeno un mondo possibile e falso in almeno
un mondo possibile
La nozione di un 'mondo possibile' non è stato trovato nel pensiero di Tommaso d'A
quino. 20 So
sorge spontanea la domanda di che cosa Aquino modello alternativo utilizzato per
interpretare
termini modale. Questa domanda è stata oggetto di polemiche per gli ultimi trentac
inque
anni dal primo Jaako Hintikka avanzato la tesi che Aristotele e scolastica
20
Si ha notoriamente sostenuto che questo concetto ha le sue origini nel pensiero
di Scoto. Vedere
Simo Knuuttila, "Per la storia di modalità come Alternativeness" in T. Buchheim, K
neepkens CH e
K. Lorentz (eds.), Potentialität und Possibilität. Modalaussagen in Metaphysik der G
eschichte der
(Canstatt Stuttgart-Bad: Frommann-Holzboog, 2001), 219-236 e L. Alanen e S. Knuu
ttila, "Il
Fondamenti di modalità e di pensabilità di Descartes e dei suoi predecessori, "in Kn
uuttila S. ed.
Modalità Moderna (Dordrecht, 1988). Stephen Dumont ha dimostrato che il concetto d
i sincronica
contingenza era presente in precedenti Scoto. Vedi il suo "L'origine della teori
a di Scoto
Synchronic contingenza, " The Modern scolastico 72 (1995): 149-167.
12
Pagina 21
pensatori accettato un 'modello temporale di modalità.' 21 Secondo questo modello,
modal
termini sono interpretati come segue:
necessario = df. vero in ogni momento
impossibile = df. false in ogni momento
possibile = df. vero a un certo momento
contingente = df. vero a un certo momento e false in un momento
Questo modello interpretativo è indicato anche come il 'modello statistico' e il '
diacronica
modello di contingenza '. Si chiama il modello della contingenza diacronica perc
hé il
contingente è definito come ciò che è in grado di essere false in un momento diverso i
l tempo che è
vero. Sul modello rivale sincronico, ciò che è contingente è in grado di essere falsa,
al momento
che è vero. 22 Il modello temporale è anche chiamato il modello statistico perché moda
le
termini sono interpretati con riferimento ai periodi estensionale di tempo in qu
ella attuale
mondo.
Forse la caratteristica più significativa del modello temporale è che si tratta
riduzionista. termini modali sono in grado di essere ridotto a termini temporali
. Questo è un punto di
contrasto con la contemporanea possibile modello di mondi in cui termini restano
modale
di base. Sul modello contemporaneo, il termine 'possibile' si verifica nella def
inizione di tutti i
21 Vedi il suo tempo e la necessità. Studi in La teoria aristotelica della modalità
, (Oxford, 1973). Il suo allievo
Knuuttila successivamente pubblicata in particolare a questo sistema modale in T
ommaso d'Aquino, vedi "Il 'statistico'
Interpretazione della modalità in Averroè e Tommaso d'Aquino, " Ajatus 37 (1978): 79
-98 e. Hintikka
Knuutila tesi è stata contestata da Klaus Jacobi e Harm Goris. Cfr. K. Jacobi, "Di
chiarazioni
sugli eventi. Analisi modale e tesi nello logica medievale, " Vivarium 21:02 (19
83): 85-107 e H.
Goris, creature libere di un Dio eterno , (Leuven: Peeters, 1996), pp 260-265.
22
Ciò si esprime simbolicamente: Da qualche tempo t, W uno a t & '(W5 uno ) a t . I
fautori di
contingenza sincronica non condivido questa affermazione: Per un certo tempo t ,
'(W uno W5 e uno ) in t . Questo
proposizione viola chiaramente il principio di non-contraddizione.
13
Pagina 22
altri termini modale. Le definizioni dei termini modali solo chiarire le relazio
ni del
altre nozioni modali di un concetto primitivo di possibilità. Sul modello temporal
e,
nozioni modali sono completamente sostituiti da estensionale nozioni temporali.
Strictly
parlando, se Tommaso d'Aquino o altri scolastici ha premuto il modello riduttivo
temporale per
interpretariato termini modali, di fatto tenuto nessuna teoria modale a tutti.
Fortunatamente, ci è esplicito prova testuale che mostra che l'Aquinate respinto
il modello temporale di "modalità". Nel suo commento a Aristotele De
Interpretatione , note d'Aquino che, come dice Boezio nel suo commento, ci sono
diversi pareri su come il possibile e necessario vanno intesi. 23 Fra
i punti di vista che ripercorre d'Aquino è quella di Diodoro. Secondo Tommaso,
Diodoro ha dichiarato che "l'impossibile è ciò che non sarà mai, la necessaria è che
che sarà sempre, il possibile è quella che a volte si ea volte
non sarà. " 24 'Aquino critica questa visione, perché le distinzioni tra le rende
nozioni modali sono a posteriori . 25 Egli scrive: "[I] T non è il caso che qualco
sa è
necessario in quanto lo sarà sempre, ma piuttosto, lo sarà sempre, perché è
necessarie. " 26 Klaus Jacobi esprime il sentimento d'Aquino in questo passaggio
bene quando
egli scrive: "La connessione tra qualificazioni modali e teso, non è una questione
di
23 De Int. 1.14, n. 8.
24 Ibid. "Quidam enim secundum eventum distinxerunt bis, sicut Diodoro, illud Di
xit Esse qui
impossibile ERIT quod nunquam; VeRO necessarium quod semper ERIT; VeRO possibile
quod quandoque
ERIT, quandoque ERIT non. "In questo passaggio, d'Aquino, non distingue tra il c
ontingente e il
possibile. Altrove, però, è sensibile alla distinzione che deve essere fatta tra que
sti
categorie. In SCG III.86, per esempio, egli riconosce che il necessario è anche po
ssibile. Pertanto,
la classe di ciò che è possibile, non può essere coincidente con ciò che è contingente.
25 De Int. 1.14, n. 8.
26 Ibid. "Nam prima distinctio est a posteriori: non ideo enim aliquid necessari
um est, quia
Semper ERIT, sed potius IDEO semper ERIT, quia est necessarium: et patet idem in
aliis ".
14
Pagina 23
definizione ma uno di argomentazione. " 27 'Aquino ha riconosciuto che c'è stato u
n
rapporto tra modalità di un evento e la frequenza con cui si verifica
nel corso del tempo, ma lui non ha ridotto le dichiarazioni modale a proposizion
i assetoric circa
ciò che accade nel mondo reale. Jacobi spiega giustamente che il verificarsi di un
evento nel mondo reale non è stato visto come una definizione di possibilità, ma piu
ttosto
prova del fatto che qualcosa è possibile. Allo stesso modo, di una cosa che si ver
ificano in alcuni
tempo e non in un altro avrebbe dato prova di tale evento la cosa è contingente.
Tommaso d'Aquino, tuttavia, rifiutano questa come definizione di contingenza. Ja
cobi spiega
che dal ricorso di quanto è accaduto nel mondo reale non può dare la prova che
qualcosa è necessario o impossibile, la linea di argomentazione da temporale
occorrenze di crediti modale corre nella direzione opposta. Al fine di sostenere
che
qualcosa che sarà sempre o non essere il caso, si deve prima dimostrare che la cos
a
appartiene alla classe dei necessari o l'impossibile. 28 vi è una prova ulteriore
Tommaso d'Aquino che ha respinto il modello temporale per l'interpretazione term
ini modali. Su questo
modello, non vi è un'equivalenza tra il necessario e ciò che è sempre il
caso. Tommaso d'Aquino, tuttavia, ha ammesso che era possibile che ci sia un con
tingente
cosa che è sempre esistito, vale a dire un mondo creato in eterno. 29
27 "Le dichiarazioni su eventi," 91. Su questo argomento, vedere anche Jacobi "K
ontingente
Naturgeschehnisse, " Mediewistycne Studia , 18, ??2 (1977): 30-70.
28 Ibid.
29 Si veda ad esempio De pot. 3.14. Ci sono state alcune controversie tra gli st
udiosi sul fatto che
Tommaso d'Aquino effettivamente pensato che un mondo eternamente creato era poss
ibile o se più modestamente
constatare che né l'impossibilità, né possibilità di creazione eterna del mondo potrebbe
essere dimostrato. Per
discussione di questo dibattito, si veda John Wippel, "La possibilità di creazione
eterna", nella sua Metafisica
Temi di Tommaso d'Aquino , (Washington DC: Stampa CUA, 1984), pp 191-214. Wippel
mostra che
Aquino ha ammesso che un mondo eternamente creato è possibile.
15
Pagina 24
Nel suo De Interpretatione commento, c'è una seconda interpretazione di
modalità che respinge d'Aquino. Questo modello interpretativo, che si basa su este
rni
prevenzione, è attribuito agli Stoici. Si ritiene che il necessario è quello che non
è
in grado di essere vietati siano veri, l'impossibile è ciò che è sempre
divieto di essere veri, il possibile è quella che a volte è vietato e
a volte no. 30 d'Aquino rifiuta questo modello, perché si basa la necessità o
contingenza di qualcosa su ciò che è esterno ad essa. Il risultato è la modalità di
qualcosa che è accidentale ad esso. Per esempio, in un mondo dove non esistono dig
he sarà
necessario che i fiumi flusso illimitato. In un mondo dove le dighe non esistono
, però,
questo sarà condizionato dal flusso dei fiumi, potrà essere impedito. Proprio come l
ui
riconosciuto che il tempo era collegato a modalità, Tommaso riconosce anche che vi
 è
una connessione tra modalità di una cosa e la sua capacità di essere impedito. L'
connessione, tuttavia, è il contrario di ciò che la teoria stoica propone. Tommaso d
'Aquino
scrive: "Non è il caso che qualcosa è necessaria in quanto non dispone di un
impedimento, ma piuttosto perché è necessario, è in grado di avere un impedimento ". 3
1
rifiuto di Tommaso d'Aquino di questa visione è rilevante per una proposta contemp
oranea su come
Per comprendere il pensiero di Tommaso d'Aquino su modalità. Brian Leftow ha recen
temente
ha proposto che nelle richieste di pensiero di Tommaso d'Aquino modale può essere
ridotto a indicazioni relative
è potenza di Dio. 32 Il possibile è ciò che Dio è capace di fare e la necessaria è che
30 De Int. 1.14, n. 8: "stoici Vero distinxerunt haec prohibentia secundum exter
iora Dixerunt.
Esse necessarium enim illud quod potest non prohiberi Quin sedersi verum; VeRO i
mpossibile quod semper
prohibetur uno veritate; VeRO possibile quod potest prohiberi prohiberi non vel
".
31 Ibid. ".... non ideo enim aliquid necessarium est, quia non Habet impedimentu
m, sed quia
est necessarium, ideo habere potest impedimentum non. "
32 Vedi la sua "Aquino sulla verità di Dio e modale".
16
Pagina 25
che Dio non è in grado di prevenire. Mi occuperò vista Leftow in maggior dettaglio i
n un
dopo capitolo. Un altro passo del De interpretatione dà ragione iniziale per
Ritengo, tuttavia, che la lettura Leftow è sbagliato, vista la sua somiglianza con
la vista
D'Aquino rifiuta esplicitamente.
Nella conclusione del De Interpretatione passaggio che mi sono stati
discutendo, si ottiene di vista di Tommaso d'Aquino su ciò che il meglio conto dei
termini modale è.
Egli scrive:
Altri, come giustamente distinguere termini modale a seconda della natura del
le cose, e cioè in modo che si dice che il necessario è quello che nella sua
la natura è determinata solo per essere, l'impossibile è ciò che è
determinato solo al non-essere, il possibile, tuttavia, è ciò che è
non completamente determinata a entrambi di essere o non essere. Si tratta di un
o
più legato a uno che l'altro o è altrettanto legate ad entrambi e
detto di essere condizionati a uno. 33
Questo conto dei termini modale è preferibile alle altre due perché in base ad un
Modalità di cosa è determinata da ciò che è intrinseco ad essa. Secondo la loro natura,
certe cose non sono in grado di non essere, mentre le altre cose hanno una poten
zialità verso o
essere o non essere. E 'questa differenza nella natura delle cose che tiene cont
o del
diverse categorie modali. Il necessario, ad esempio, ha le caratteristiche di es
sere
sempre il caso e non può essere impedito. Il fatto che c'è sempre qualcosa o
non si può impedire possono essere segni epistemologica che è necessario, ma d'Aquin
o
33 De Int. 1.14, n. 8: "Et ideo alii Melius ista secundum naturam rerum distinxe
runt, Scilicet ut
dicatur necessarium illud, quod in determinatum SUA natura Esse est ad solum; im
possibile autem quod
determinatum Esse est non solum annuncio; possibile autem annuncio neutrum deter
minatum quod est omnino, sive
se habeat ad magis quam alterum ad unum, sive se habeat aequaliter ad utrumque,
quod dicitur
contingens utrumlibet annuncio. "
17
Pagina 26
rifiuta che la necessità di una cosa può essere ridotto a uno di questi fatti. Una c
osa è modalità
è un elemento irriducibile di base della sua essenza.
II. Tommaso d'Aquino Classificazione delle necessarie
Ora che abbiamo visto come Tommaso d'Aquino interpreta termini modali, possiamo
guardare
più da vicino le sue discussioni del concetto modale che è di maggior importanza a q
uesto
studio, la necessità cioè. Durante tutta la sua opera, d'Aquino definisce la necessa
ria come quella
che non può o può non essere. 34 Anche se tutte le sostanze necessarie e
relazioni hanno in comune l'incapacità di non essere, egli sostiene che il termine
"necessità" è
"Ha detto in molti modi". 35 'Aquino ha negato che la necessità è un termine univoco
, perché
ci sono una serie di aspetti diversi in cui qualcosa non è in grado di non essere.
Tommaso d'Aquino riteneva che gli uomini non erano in grado di non essere razion
ale, la volontà umana non era in grado
non sarà la sua felicità, se Dio lo sa p allora p non è in grado di non essere, e che
se un
più forte agente costringe un agente più debole fare x , allora x non può non essere.
L'incapacità
di non essere di ciascuno di questi esempi, tuttavia, dipende da cause diverse e
condizioni. Di conseguenza, l'Aquinate pensiero che ognuno di questi è necessario
in una
modo diverso. Ci sono diversi contesti teologica, nella quale chiede se d'Aquino
uno certe cose sono necessarie. Ad esempio, si chiede se sia necessario per la c
aduta
la natura umana da ristrutturare ( In III Sent. 20.1.1.3 co.), se fosse necessar
io per
Dio ad assumere i difetti della natura umana con l'incarnazione ( ST IIIa.14.2 c
o.), e
34 Cfr., ad esempio ST Ia.82.1 co;. "necesse est enim, quod non potest non esse"
In. III Sent.
. 16.1.2 co: "idem est necessarium, quod impossibile Esse non";
35 ST Ia.82.1 co.
18
Pagina 27
se grazia ei sacramenti sono necessari per la visione beatifica ( In II Sent.
29.1.1 co. e In IV Sent. 7.1.1.2 co.). Tommaso d'Aquino si assume il compito di
distinguere
i vari tipi di necessità, prima di affrontare ciascuna di queste domande. Da quest
e
discussioni, di Tommaso d'Aquino classificazioni dei generi si trovano in necess
ità creazione può essere
ricostruita.
distinzione più fondamentale di Tommaso d'Aquino del necessario è una divisione di q
uattro volte che
corrisponde a quattro cause di Aristotele. Tommaso d'Aquino riteneva che un esse
re creato è stato
Impossibile non essere in possesso di un incidente certo o eseguire una certa az
ione sia a causa di una
essere di forma o materia, oppure a causa di un agente o di causa finale. L'esem
pio d'Aquino
dà sempre la necessità che nasce dalla materia è il fatto che il materiale gli esseri
necessariamente corrotto. Anche se un materiale ha sia come materia e forma intr
inseca
principi, la necessità di corruzione è riconducibile alla materia l'essere da solo,
dal momento che
la modifica sostanziale della corruzione accade perché la materia diventa incapace
di
sostenere la sua forma. Gli esempi che l'Aquinate fa di necessità formale variare.
One
esempio si usa spesso è che un triangolo ha tre angoli. 36 Altrove, Aquino dà
causa calore di fuoco come un esempio di una necessità formale. 37 'Aquino identif
ica il
necessità che nasce da una causa agente o efficiente con la necessità di coercizione
.
Un'azione di agente uno è necessario in questo modo quando l'agente b agisce in mo
do tale che
con l'agente b 'atto s dopo essere stato postulato, l'agente di uno 's atto non
può non accadere. Necessità
nasce da una fine, quando un certo oggetto o evento è necessario per ottenere un a
ltro. In
36 ST Ia.82.1 co;. Phys. Nel II l.15 n. 2
37 ST co III.14.2:. "Alia autem necessitas est naturalis, quae naturalia Princip
ia consequitur,
formam puta, sicut calefacere ignem est necessarium; materiam vel, necessarium e
st sicut corpus ex
contrariis dissolvi compositum ".
19
Pagina 28
le risposte di In II Sent. 29.1.1 e In IV Sent. 7.1.1.2, Tommaso d'Aquino distin
gue tra
due tipi di necessità da una fine, vale a dire le cose che sono le condizioni per
un fine da
raggiunto simpliciter e le cose che sono necessari per un fine di essere facilme
nte raggiunti o
realizzato bene. Il cibo è necessario per la vita nel modo in cui l'ex e una nave è
necessario
attraversare il mare nel modo in cui questi ultimi.
Tommaso d'Aquino pensato che ci fosse una differenza fondamentale tra il
necessità che nasce dalla materia e la forma e la necessità che ha fatto seguito da
un
agente o causa finale. Materia e forma sono principi essenziali degli esseri a c
ui
essi appartengono. Per questa ragione, Tommaso d'Aquino si riferisce alla necess
ità materiali e formali
necessità intrinseca, mentre egli chiama la necessità che nasce da agente e cause fi
nali
necessità estrinseca. 38 Dal momento che un essere materiale non può esistere senza
la sua materia e forma,
non può esistere senza essere soggette alle necessità che derivano dalla sua materia
e
modulo. Di conseguenza, Tommaso d'Aquino chiama anche la necessità che nasce dalla
materia e forma
"Assoluto" o naturale "necessità". 39 La necessità che nasce da agente e finale
cause, d'altro canto, è solo necessità condizionata. Le conseguenze che
seguire con la necessità di azione di un agente sono necessarie solo dato che l'ag
ente di
azione viene eseguita. Allo stesso modo, gli oggetti o eventi che sono necessari
amente richieste per
il raggiungimento di un fine sono solo necessarie, dato che alla fine si pone. L
'
risultati che segue necessariamente da un'azione o alla fine non sono necessari
simpliciter
dato che alcuni esseri creati esistono nel modo in cui le necessità materiali e fo
rmali
sono.
38 ST Ia.82.1 co.
39 Cfr., ad esempio, In III Sent. 20.1.1 qc. 3 co. e ST IIIa.14.2 co.
20
Pagina 29
Naturale e di assoluta necessità è la necessità che sarà di interesse per noi in
il resto di questo studio. 40 Poiché questa classe del necessario sarà il nostro pri
ncipale
messa a fuoco, sarà utile per fare il punto chiarimento circa l'utilizzo di Tommas
o d'Aquino di
"Naturale" e "assoluto". I commentatori d'Aquino hanno faticato a capire
se d'Aquino riteneva che l'intera classe di ciò che è necessario da un
principio intrinseco, vale a dire della materialmente e formalmente necessaria,
sia assolutamente
e naturalmente necessario. Dopo aver discusso e materiale necessità formale in ST
Ia.82.1
co., Tommaso d'Aquino sostiene che la necessità che segue dalla materia e la forma
è "naturale
necessità e assoluta. "In questo testo, non è chiaro se" naturale "e" assoluto "
si applicano indistintamente per tutto ciò che è materialmente o formalmente necessa
rio o se
"naturali" si applica ad una parte di questa classe e la "assoluta" si applica a
gli altri.
Hester Gelber, per esempio, identifica il naturale necessari con il materialment
e
necessarie e l'assolutamente necessario con l'formalmente necessario. Lei contin
ua a
spiegare che cosa si intende con la natura è necessario che "le cose devono necess
ariamente
le conseguenze di ciò che accade in realtà ad essere "e che cosa si intende con il
assolutamente necessario è che "le cose devono necessariamente le conseguenze dell
e loro
definizioni ".
termini
41
40 Qui di seguito, mi distinguere naturale / necessità assoluta di un senso second
ario di naturale
necessità usato da Tommaso d'Aquino.
41 Vedi la sua E poteva essere altrimenti: e necessità in Teologia Dominicana emer
genza
a Oxford 1300-1350 , (Brill), 2004., pp 115-116. Robert Pasnau ha sottolineato c
he c'è una
ambiguità se il termine "necessità naturale" dovrebbe essere preso a riferimento sol
tanto alla necessità materiale.
Vedi il suo commento e traduzione di Tommaso d'Aquino, Trattato della natura uma
na (Summa
theologiae 1a 75-89) (Indianapolis: Hackett, 2002), p. 310. diagramma di Pasnau
in questa pagina riflette anche
questa ambiguità.
21
Pagina 30
Se si guarda al di là di questo passaggio uno da ST Ia.82.1, è chiaro che d'Aquino
pensava che la natura necessaria e indispensabile insieme di cui la
necessità che ha seguito da entrambi materia e forma. In In II Sent . 29.1.1 co.,
Per
esempio, Tommaso d'Aquino scrive che "è una necessità assoluta che è da cause preceden
ti,
a partire da materia e forma, da cui sono composte le cose. " 42 In ST co III.14
.2.,
D'Aquino precisa che ciò che è formalmente necessario è anche naturalmente necessario
quando
egli scrive, "Un'altra necessità, inoltre, è la necessità naturale, che deriva dalla
principi della natura, come per esempio è necessario che il fuoco a calore dalla s
ua forma. " 43 I
il sospetto che alcuni della confusione che i lettori contemporanei hanno avuto
con
Tommaso d'Aquino terminologia deriva dalla loro preconcetti sulla base contempor
aneo
comprensione delle descrizioni modale. Sui conti contemporanea, necessità naturale
è una necessità causale più debole logica che è spesso in contrasto con la logica
necessità. 44 Dal momento che siamo abituati a pensare la natura necessaria e la
logicamente necessario come tipi distinti di necessità, molti si assume che la nat
ura
necessaria e indispensabile la deve fare riferimento a diverse classi di san Tom
maso d'Aquino
pensiero pure. Per i medievali, però, necessità naturale di cui necessità
che nascono dalla natura di un essere. pensatori medievali ha dichiarato che la
quidditative
definizione di una cosa significata la sua natura, le necessità in modo naturale l
a logica
necessità che deriva da una definizione. Un triangolo ha tre lati, per esempio,
42 In II Sent . 29.1.1 co. "Absoluta Una, quae est prioribus ex causis, ut ex Ma
teriali et formalizzazione,
ex quibus componitur ...." res Vedi anche ScG II.30 dove Tommaso d'Aquino si rif
erisce al materialmente necessarie
assolutamente necessario.
43 ST co III.14.2:. "Alia necessitas autem naturalis, quae consequitur Principia
naturalia, puta
formam, sicut est necessarium ...." calefacere ignem
44 Diventerà chiaro che sotto c'è un altro modo in cui Tommaso d'Aquino usa 'natural
e
necessità 'che è lo stesso di questo senso.
22
Pagina 31
è una necessità naturale, fermo restando medievale, dal momento che questa struttura
fa parte di un
triangolo della natura.
Mentre vi è schiacciante prova testuale a sostegno della tesi che
Tommaso d'Aquino pensiero che tutto ciò che era assolutamente necessario anche nat
uralmente necessario
e viceversa, ci sono alcuni testi che sembrano una sfida a questa visione.
Nel contesto della discussione l'onnipotenza di Dio, per esempio, i contrasti d'
Aquino
assolutamente impossibile con le naturalmente impossibile per dimostrare che cer
ti
gesta sono solo naturalmente impossibile, ma non assolutamente impossibile. 45 R
aising the
morti, per esempio, è considerato da Tommaso d'Aquino per essere naturalmente impo
ssibile, ma non
assolutamente impossibile. Dal momento che l'impossibile è il contrario del necess
ario, sembra
che se l'impossibile è naturalmente distinta dal assolutamente impossibile, poi il
naturalmente necessario deve essere distinta da quella strettamente necessario.
Questa difficoltà
può essere risolto, tuttavia, distinguendo due concezioni della natura
impossibile che operano nel pensiero di Tommaso d'Aquino. Nel contesto di discut
ere materiale
e la necessità formale, Tommaso d'Aquino capisce implicitamente naturalmente impos
sibile uno come qualsiasi
affermazione che comporta la negazione di una proprietà che è incluso in o generato
da un
proprietà di essenza di un essere. Nel contesto della discussione potenza divina,
però,
Tommaso d'Aquino capisce naturalmente impossibile 2 come ogni effetto che non può
essere realizzata
da un potere creato. 46 Chiaramente ci sono alcuni eventi che sono impossibili s
econdo
naturalmente impossibile 2 , ma non è naturalmente impossibile 1 . Gira alla veloc
ità di un
100 miglia per ora non implica la negazione di un immobile incluso in o
45 ST I.25.4 ad 1
46 Ibidem;. ST Ia.110.4 co.
23
Pagina 32
comportato l'essenza di un essere umano, tuttavia, nessun essere umano è in grado
di farlo.
Tommaso d'Aquino potrebbe pensare, tuttavia, che è in potere di Dio di creare un e
ssere umano con
questa capacità perché non comporta alcuna contraddizione. Che cosa è naturalmente imp
ossibile 1 è anche
assolutamente impossibile. Si tratta di una contraddizione e non può essere realiz
zata anche
da Dio. Il suo opposto è sia naturale e assolutamente necessario. Che cosa è natural
mente
impossibile 2 non è assolutamente impossibile, e il suo opposto non è assolutamente
necessario.
E 'il primo tipo di impossibilità naturale che ci interessa qui fin dalla sua
opposto è coestensivo con il assolutamente necessario. Tutto il resto del
questa tesi, quando mi riferisco ai naturalmente impossibile, quello che avrò in m
ente è
naturalmente impossibile 1 , ossia un'affermazione che implica la negazione di u
na proprietà che è
inclusi o derivanti da una proprietà di essenza di un essere.
Oltre a discussioni di Tommaso d'Aquino dei vari tipi di necessità in cui
egli distingue assoluta necessità e per necessità naturale condizionata (o che
che è necessario da un cause estrinseche), ci sono altri contesti in cui
Tommaso d'Aquino distingue assoluta necessità da altri tipi di necessità. E 'utile
considerare questi casi perché la comprensione di Tommaso d'Aquino di assolutament
e necessario
in questi contesti è diverso da come si capisce necessità assoluta quando è
in contrasto con la necessità estrinseca.
Tommaso d'Aquino riteneva che una specie di necessità applicato a fatti passati e
presenti,
che potrebbe essere adeguatamente contrastato con assoluta necessità. Anche se un
evento può
hanno una relazione contingente alla sua causa, una volta che si verifica, non è i
n grado di non essere. 47
47 Cfr., ad esempio, De pot. 1,3 AD 9.
24
Pagina 33
Questa necessità si chiama 'accidentale' o per accidens necessità, perché non
appartengono a qualcosa in virtù della sua natura. Un evento è 'accidentalmente' nec
essario
perché è avvenuto o sta avvenendo. Nulla in natura della manifestazione rende il cas
o
che è necessariamente o è stato, ma una volta che è, o era, non può non essere. Un passa
to o presente
incapacità di eventi di non essere, tuttavia, non implica che lo seguì con la necess
ità
dalla sua causa. La necessità con cui certi effetti seguire dalle loro cause è
la necessità che l'Aquinate fa riferimento alla necessità come assoluto in questo co
ntesto. Ecco il
assolutamente necessario è intesa come ciò che è generato da un evento precedente. On
questa comprensione, effetti che sono necessari da un agente con la coercizione
conterebbe
come assolutamente necessario. Tommaso d'Aquino non è interessato qui a se o non q
uella che
è causalmente connessi è causata da un principio intrinseco o naturale o una causa e
strinseca.
Egli sta semplicemente cercando di dimostrare che la necessità 'accidentale' che v
ale per il passato
non può essere identificata con la necessità che deriva o da una intrinseca o estrin
seca
causa.
In altri contesti, Tommaso d'Aquino distingue assoluta necessità di condizionale
necessità nel tentativo di differenziare de re e de dicto necessità. Anche in questo
caso la
assolutamente necessario è intesa come ciò che è generato da un precedente azione o
occorrenza e comprende ciò che è causato da una causa intrinseca o estrinseca.
necessità condizionale è intesa in questo contesto come la necessità che attribuisce a
lla
alcune proposizioni condizionali. scopo di Tommaso d'Aquino nel fare questa dist
inzione si
dimostrare che essa non segue dalla verità necessaria di una proposizione condizio
nale che
ciò che si esprime con la conseguente proposizione è causalmente necessari dalla
25
Pagina 34
antecedente. Tommaso d'Aquino fa questa distinzione nel contesto della discussio
ne di Dio certo
conoscenza dei contingenti. Aquino è interessato a dimostrare che la verità necessar
ia
del condizionale Se Dio sa x, allora x sarà non implica che x è di per sé è
causalmente necessari dalla conoscenza di Dio. 48
Vorrei mettere da parte queste due ultime interpretazioni di assoluta necessità,
che sono in contrasto con per accidens e de dicto necessità. Per il resto del
questo capitolo e in tutta questa dissertazione, capirò di assoluta necessità
la necessità che deriva dalla intrinseca principi naturali di creature, vale a dir
e materiali e
necessità formale.
III. I tipi di assoluta necessità
Ora che abbiamo visto come Tommaso d'Aquino separa la assoluta necessità da
altri tipi di necessità, possiamo guardare più da vicino la sua comprensione della a
ssoluta
necessità. Nel secondo libro, capitolo trenta della Summa Contra Gentili , Tommaso
d'Aquino solleva
la domanda di come ci potrebbe essere qualcosa di assolutamente necessario nella
creazione. 49 In
precedenti capitoli, Tommaso d'Aquino sosteneva che nulla al di fuori di Dio è nec
essariamente voluto
da lui. Aquino è consapevole che può sembrare a un obiettore che se Dio è la causa pri
ma
di tutto il creato e Dio fa nulla al di fuori di sé necessariamente, allora non ci
può
essere alcuna necessità nella creazione. Così si coglie l'occasione in questo capito
lo per spiegare come
assoluta necessità che possono presentarsi nella creazione. Aquino è attento a sotto
lineare, tuttavia, che
quando realtà create sono considerate con riferimento a Dio, che è la causa primaria
,
48 ST Ia.14.13 ad 2.
49 ScG II.30
26
Pagina 35
nessuno di loro è assolutamente necessario. Dato atto divino della creazione è liber
a, niente
che viene creato è assolutamente necessaria esistenza. Quando si è posto, tuttavia,
che
Dio crea alcuni tipi di esseri o eventi, borse di studio d'Aquino, che taluni ef
fetti indesiderati
seguire con la necessità assoluta. Quando Dio crea il fuoco, per esempio, il calor
e segue
con la necessità assoluta. È solo in questo senso ristretto che non vi è assoluta
necessità nella creazione. Tutte le necessità nella creazione è in un certo senso di n
ecessità
supposizione, cioè necessaria solo quando qualche condizione data è presupposta. Anc
he
anche se c'è questa restrizione assoluta necessità, l'azione creatrice di Dio è ancora
è vincolata da essa. 50 afferma Tommaso d'Aquino che, se Dio vuole per creare un e
ssere umano, è
necessario per lui per dargli un anima razionale e di un certo tipo di corpo. 51
Anche se è
non è necessario che Dio volontà di creare un essere umano, se lo fa la volontà di cre
are un
essere umano, allora è necessario per lui saranno alcune altre cose di essere.
Tommaso d'Aquino di discussione sulle origini di assoluta necessità in questa Summ
a Contra
Gentili testo è più sfumata di quanto in altri testi dove si sta distinguendo in ass
oluto
necessità di necessità condizionata o estrinseca. In altri contesti, quando
distinguere i vari tipi di necessità, Tommaso d'Aquino ha sempre avuto un particol
are
domanda in mente sul fatto che una certa cosa è necessario. Di conseguenza, i tipi
di
necessità che si distingue non esaustiva, ma solo quelli che sono rilevanti
alla cosa particolare in esame. Nella Summa contra Gentiles , tuttavia,
Aquino è interessato a necessità assoluta in modo incondizionato e qui si vede
lui distinguendo più modi in cui la necessità assoluta si pone nella creazione. Piut
tosto
50 ScG II.30, n. 7.
51 De pot. 3,16 co.
27
Pagina 36
che semplicemente sostenendo che nasce dalla necessità assoluta dei principi intri
nseci di
esseri creati, vale a dire la materia e forma, qui d'Aquino distingue tre modi i
n cui
assoluta necessità che possono derivare da principi essenziali degli esseri. Egli
spiega inoltre
come assoluta necessità possono derivare da agente e causa finale. Nel resto di qu
esta
sezione, io lay out sul conto d'Aquino in Summa contra Gentiles II.30 di come
assoluta necessità che si pone nella creazione.
Tommaso d'Aquino spiega prima le tre modi in cui assoluta necessità può nascere
dai principi fondamentali degli esseri creati. Il primo modo che i principi esse
nziali
dar luogo a necessità assoluta nella creazione è che causano gli esseri che hanno
comporre per avere necessariamente né esistenza corruttibile o incorruttibili. A c
ausa di
i suoi impegni per la fisica aristotelica, Tommaso d'Aquino pensato che fosse im
possibile per
materia sublunare di esistere e non corrotto. Così esseri che sono composte di mat
eria
e la forma sono necessariamente corruttibile. C'era una sola eccezione, però. L'
i corpi celesti sono stati composti sia di materia e forme, ma d'Aquino riteneva
che
perché la perfezione delle loro forme completamente esaurito le potenzialità del lor
o
la materia, la loro materia è stato lasciato senza potenzialità verso il non essere
o di assumere un altro
modulo. Di conseguenza, i corpi celesti hanno esistenza incorruttibile a causa d
ella loro
forme. Tutti gli altri esseri incorruttibili erano necessariamente incorruttibil
e perché
erano composte di pura forma. Poiché gli esseri creati come gli angeli non hanno l
a materia,
non esiste un soggetto da cui la loro forma può essere separata in un processo di
corruzione.
28
Pagina 37
Sulla supposizione che Dio crea un essere, ne consegue che essa è necessariamente
incorruttibile esistenza o corruttibile basato sui principi che ne fanno parte.
52
In un secondo modo, Tommaso d'Aquino pensato che potrebbe derivare dalla necessi
tà di un essere
principi fondamentali nel senso di sorgere dalle parti di questi principi essenz
iali.
Tommaso d'Aquino riteneva che fosse possibile per entrambe le forme e la materia
per avere parti e che
esseri creati necessariamente possedere le parti dei loro principi essenziali. N
el caso di
di pezzi con una maschera, Aquino dà la forma umana come un esempio. Egli dice che
se è la forma o la natura dell'uomo di essere un animale razionale mortale, allora
è necessario che
un uomo per essere un animale e razionale. Un punto importante da notare qui è che
quando
Tommaso d'Aquino afferma che la forma di uomo ha parti, non si riferisce al sing
olo
forma umana che è un costituente essenziale di un uomo particolare. Le forme parti
colari
che sono componenti di esseri individuali sono assolutamente semplici. Quando To
mmaso d'Aquino
parla di forma di pezzi in vista, si riferisce alla natura astratta del
essere, che ha come componenti i vari predicati essenziali che sono attribuiti
ad esso. Tommaso d'Aquino richiede talvolta la natura o l'essenza di un essere,
che è significato dal
la sua definizione, la "forma del tutto." Egli distingue questo dalla "forma di
parte "che è il principio essenziale concreta di un essere individuale. 53 Spesso,
tuttavia, come in questo caso, Tommaso d'Aquino si riferisce sia il principio es
senziale del calcestruzzo
individuo e la natura astratta di quella persona semplicemente come la sua "form
a". E 'poi
52 Ci si chiede se è assolutamente necessario che una cosa è fatta di certo
principi fondamentali, ad esempio, la materia e forma, piuttosto che altri, ad e
sempio, forma da solo. Credo sarebbe d'Aquino
sostengono che il genere di principi essenziali una cosa è sono necessari per esso
. La prova di questo è di Tommaso d'Aquino
vista, che sarà discusso in seguito, che la materia entra nella definizione di un
essere materiale.
53 Sulla distinzione tra la forma del tutto e la forma della parte v., ad esempi
o ScG IV.
81 n. 10.
29
Pagina 38
lasciato al lettore di dedurre dal contesto, che egli intende. In questo caso qu
ando
Tommaso d'Aquino afferma che nasce dalla necessità assoluta le parti della forma d
i un naturale
essere, ciò che significa è che è assolutamente necessario per un essere di avere il
immobili inclusi nella sua forma o essenza, che è significata dalla sua definizion
e.
Può sembrare che non è difficile capire che cosa deve significare Aquino
quando afferma che le parti della materia dell'uomo sono necessarie per lui dato
che può sembrare
ovvio che una parte del materiale è, ma anche questo è nel bisogno di un chiarimento
. Tommaso d'Aquino come
medioevali altri illustri tra universale e particolare (o designato)
questione. La carne e le ossa che compongono il mio corpo in questo momento sono
un esempio di
questione particolare. materia universale, invece, è carne e ossa in generale, non
qualsiasi particolare carne e ossa che sono ora di un corpo. Tommaso d'Aquino no
n pensava
è necessario un essere umano che è composto di carne e ossa particolare
che sono in realtà parti del suo corpo. Ha fatto pensare, però, che è necessario ad og
ni
essere umano che è composto da alcuni carne e ossa. Tommaso d'Aquino anche riconos
ciuto
che parte del materiale non tutti di un essere è stata essenziale. Un essere umano
può essere
compreso a prescindere da capire cosa o di un dito del piede è, per così motivato d'
Aquino
che questi non sono componenti necessarie di un essere umano. 54 Avere maggiori
taluni organi,
carne e sangue, tuttavia, erano necessari.
54 Super De Trinitate 5,3 co. "Similiter etiam per se competit inueniatur homini
quod in eo
Anima rationalis et corpus Elementis quatuor compositum ex, unde sine suo partib
us homo intelligi non
potest, Poni set oportet HEC in eius diffinitione, unde sunt partes speciei form
e et; digitus set, pes, et
manus et Alie huiusmodi partes sunt hominis intellectum post, unde ex eis essent
ialis rapporto hominis non
dependet, et ideo sine suo intelligi potest: siue pedes habeat enim siue non, po
natur dummodo
coniunctum ex corpore et anima rationali mixto ex Elementis propria mixtione qua
m requirit Talis
forma, homo ERIT. Et hee partes dicuntur partes Materie, que ponuntur non in tot
ius diffinitione, insieme
30
Pagina 39
Nel sostenere che è assolutamente necessario per un essere di avere un certo tipo
di
parti di materiale, Aquino è stata una presa di posizione su una questione controv
ersa tra medievale
commentatori aristotelici. Il problema in questione era se la materia di un
materiale è stato indicato nella sua definizione. Averroè, da un lato, il pensiero c
he
un essere umano possa essere adeguatamente definito come un animale razionale. N
on è stato necessario
menzionare nulla circa la questione di un essere umano, al fine di conoscere l'u
omo
quiddità. Se la materia non fa parte della quiddità dell'uomo, non sarà necessario per
l'uomo sia
composto di alcuni tipi di pezzi di materiale. Avicenna, d'altra parte, il pensi
ero
che era necessario includere la questione di un materiale che è nella sua definizi
one, al fine
di avere una conoscenza sufficiente della sua essenza. Tommaso d'Aquino era a co
noscenza di questa controversia. Egli
discute nel suo Commento alla Metafisica e adotta la posizione di Avicenna, come
la sua opinione e come la corretta lettura di Aristotele. 55 Tommaso d'Aquino, c
ome Avicenna, ha fatto
Non pensate che il particolare ( designata o signata ) la materia di un individu
o umano
essere, come Socrate, è entrato nella definizione di uomo. Piuttosto, la materia c
onsiderata
universalmente era quello che apparteneva alla definizione di un materiale. 56 P
oiché questo
magis e conuerso; et hoc Modo se habent ad hominem omnes partes Signate, sicut a
nima HEC, et hoc
corpus, et and l'unguis hic et os hoc, et huiusmodi: enim hee partes quidem sunt
partes essentie Sortis et
Platonis, autem hominis non in quantum homo, et ideo potest homo abstrai istis i
ntellectum per ab
partibus. Et Talis abstractio est Universalis uno particulari ".
55 In Meta VII. , l. 10. Si veda anche De Ente , c. 2. Sulla posizione d'Aquino
e le sue letture di
fonti di vedere Armand Maurer "forma e sostanza nel Phiosophy di San Tommaso", 1
3 (1951): 165-176.
Wippel discute anche su questo la posizione di Tommaso d'Aquino nel suo Il pensi
ero metafisico di Tommaso d'Aquino ,
pp 328-333.
56 Tommaso d'Aquino è chiaro su questo nel suo Super De Trinitate 5,2 co. 2: oport
et quod unde "....
rationes huiusmodi, secundum Quas de rebus mobilibus possunt Esse scientie, absq
ue considerentur
Materia signata omnibus et absque sua que signatam materiam consequntur, materia
autem non absque
signata non, quia ex eius notione dependet notio forme que DETERMINAZ materiam s
ibi; et ideo rapporto
hominis, significat quam diffinitio et scientia secundum quam procedit, consider
atur sine suo carnibus
et sine suo ossibus, non carnibus sine autem et ossibus assoluto ".
31
Pagina 40
la materia è parte della definizione dell'uomo, è necessario che i singoli uomini ha
nno determinati
parti. Tommaso d'Aquino scrive:
Poiché infatti la materia propria di un uomo è un organismo misto, costituito
e organizzati in un certo modo, è assolutamente necessario che l'uomo
hanno in sé alcuni elementi, umori e gli organi principali. 57
Dal momento che questi elementi materiali di uomo entra in definizione stessa de
ll'uomo, non è
logicamente possibile che vi sia un uomo che manca di organi ed elementi che son
o
previsti nella definizione dell'uomo. Un uomo che non aveva carne e ossa che sia
 una
uomo e non essere un uomo. 58
Il terzo e ultimo modo che Tommaso d'Aquino sosteneva che la necessità potrebbe de
rivare da una
principi essenziali cosa è stato delle proprietà che derivano dalla sua materia e
modulo. Egli dà due esempi di questo: è necessario per una sega a essere difficile,
perché è
in ferro ed è necessario che un uomo sia in grado di imparare, perché è
razionale. Un lettore contemporaneo di Tommaso d'Aquino sarà probabilmente perples
so su come questo
terza categoria si differenzia dalla seconda categoria. È non essere in grado di i
mparare Analogamente un
parte dell'essenza dell'uomo come essere razionale, dal momento che entrambi son
o proprietà necessarie
dell'uomo? Non è difficile essere una caratteristica della materia una sega che en
tra nella sua definizione solo
come fatto di ferro dal momento che entrambi si sono fatti di ferro e di essere
duri sono
57 ScG II.30, n. 1074: "Materia propria Quia enim hominis est corpus et commixtu
m
complexionatum et organizatum, est necessarium assoluto elementorum et hominem q
uodlibet
principalium Humorum et organorum in se habere. Similiter, SI homo est logica mo
rtale animale, et
haec est natura vel forma hominis, est necessarium et ipsum Esse animale et rati
o ".
58 Non solo la posizione di Tommaso d'Aquino su questo tema set lo distingue da
altri medievale
filosofi, ma è anche una posizione che può essere contrastato con l'opinione popolar
e contemporanea.
Molti pensatori contemporanei non si direbbe che sia logicamente impossibile per
un uomo sia fatto di
diversi elementi e gli organi di quello che in realtà è, anche se questo può essere na
turale o causalmente impossibile
dato le leggi reali della natura. Ciò è dimostrato dagli esperimenti di pensiero in
molti contemporanei
carte che supporre che gli esseri umani o esseri altro materiale sono fatti di m
ateria diversa da quella
essi in realtà sono.
32
Pagina 41
necessarie per una sega? La separazione di questa terza categoria dalla seconda
si basa su
una distinzione che Tommaso d'Aquino e medievali tra le altre proprietà che appart
enevano
per l'essenza di un essere e le proprietà che erano necessari per un essere. Un el
emento essenziale
funzione può essere differenziato da un incidente necessario ( proprium ) in base
al fatto
o non appartiene al suo soggetto primitivamente o si spiega con una proprietà ulte
riore. A
durezza visto, per esempio, si spiega con il suo essere fatto di ferro. Di conse
guenza,
essere duro non esprime il nucleo di ciò che è una sega, ma è piuttosto qualcosa che è
derivanti da ciò che è più di base a una sega. Lo stesso si può dire della capacità dell'u
omo di essere
insegnato. Non è una caratteristica primitiva essenza dell'uomo, ma piuttosto qual
cosa che
Da una proprietà più fondamentali dell'uomo. Poiché ciò che appartiene all'essenza di un
essere
è necessario che, queste caratteristiche che necessariamente da quella essenza son
o anche
necessario che l'essere. La distinzione tra le funzioni essenziali e necessarie
incidenti è davvero la distinzione tra ciò che è presupposto di una scientifica
dimostrazione e ciò che è da lui conclusi. Da presupporre che un essere ha
alcune caratteristiche essenziali, si può dedurre gli incidenti che sono necessari
e ad esso. La maggior parte dei
ontologie contemporanee non fanno una distinzione tra essenziale e necessaria
proprietà. L'essenziale è inteso in termini di necessità. Sullo standard
vista ciò che è essenziale è proprio ciò che è posseduto da un oggetto in ogni possibile
mondo in cui esiste. 59 Per Tommaso d'Aquino, tuttavia, non tutte le proprietà nec
essarie sono state
proprietà essenziali di un essere.
59 Per un contemporaneo tentativo di sviluppare una teoria di essenza e di incid
ente che lascia spazio
una distinzione per il necessario e l'essenziale, vedi Michael Gorman "L'essenzi
ale e l'
Accidentale ", Rapporto 18 (2005): 276-89.
33
Pagina 42
Dopo aver discusso di questi tre modi in cui la assoluta necessità può sorgere in
creazione come risultato di principi intrinseco di un essere, d'Aquino illustra
alcuni modi in
necessità che possono derivare da cause agente e finale. Alla faccia di valore, qu
esto sembra
essere incompatibile con la sua discussione di necessità nella Summa Theologiae. C
i Aquino
contrapposto la necessità che nasce dalla agente e causa finale con l'assoluto e
necessità naturale di forma e materia. Dopo aver spiegato le modalità d'Aquino affer
ma che
tale necessità nasce da agente e causa finale nella Summa Contra Gentili , io
commento su questa apparente incongruenza.
Tommaso d'Aquino comincia prima da discutere la necessità che possono derivare da
un agente
causa. Una causa agente è una fonte di movimento o il cambiamento di un altro. Not
e d'Aquino, che
l'azione della causa agente può essere considerato sia dal punto di vista di se st
esso come
causa o dal punto di vista del paziente, vale a dire quella che è interessato. Que
sto
distinzione è rilevante per capire come nasce dalla necessità cause agente.
C'è una differenza tra la questione se una determinata azione è necessariamente
causati da sua causa e se tale azione ha un effetto necessario. Un'azione che è
necessariamente causato possono avere un effetto contingente. Ad esempio, il sol
e cause luce
e calore necessariamente, tuttavia, essa è condizionata che le piante crescono per
effetto di questa
azione. Tommaso d'Aquino parte dalla considerazione la prima domanda di come cer
te azioni sono
si necessariamente correlate agli agenti che le causano. Come il suo scolastico
contemporanei, viste le azioni d'Aquino come un tipo di incidente. Proprio come
gli incidenti
discusso in precedenza, cioè la razionalità umana e la durezza di una sega, hanno di
mostrato di essere
necessarie perché sono derivanti da proprietà essenziali, alcune azioni sono
34
Pagina 43
anche necessario ai loro sudditi perché seguono da loro essenze.
Esempi di queste azioni sono l'azione di conoscere eseguita da un essere umano o
riscaldamento da un incendio. Ne consegue l'essenza di un essere umano che conos
ce e da fuoco di uno
essenza che si riscalda.
Tommaso d'Aquino ha dichiarato che una distinzione doveva essere fatta tra le az
ioni non-transitive,
come la comprensione, e le azioni che producono effetti in altri esseri, come il
riscaldamento.
Tommaso d'Aquino riteneva che le azioni non-transitive se stessi, piuttosto che
il potere di
produrre tali azioni, erano necessariamente legati alla loro sudditi. Egli pensa
va che
perché nessun destinatario estrinseca l'azione è stata necessaria per l'azione non-t
ransitive
a verificarsi, si è verificato necessariamente quando le condizioni adeguate per l
o ottenuti.
Facendo riferimento alla azione di intellezione, Tommaso d'Aquino sostiene che s
i verifica necessariamente quando
le specie intelligibili aziona l'intelletto. Nulla può impedire l'intellezione da
succede una volta che le specie intelligibili informa l'intelletto. Un agente può
essere
impedito, tuttavia, in esecuzione di un azione transitiva dalla mancanza di adeg
uate
destinatario per la sua azione. Se il paziente che un incendio caldo viene a con
tatto con il calore
resistenti, per esempio, allora il fuoco non può avere l'azione di riscaldamento.
Tommaso d'Aquino si
non credo che ci sia qualcosa di contraddittorio in un essere non essere in grad
o di effettivamente
eseguire un transitivo azione che è causato dalla sua essenza in un caso specifico
. E 'solo
necessario che gli esseri possiedono le competenze per eseguire le transitiva de
lle azioni che seguono
dalle loro essenze. E 'di almeno logicamente possibile che Dio potrebbe aver cre
ato una
mondo che conteneva solo il calore di oggetti resistenti. In questo mondo, il fu
oco non si sarebbe mai
in realtà nulla di calore, tuttavia, sarebbe comunque necessariamente hanno il pot
ere di calore.
35
Pagina 44
Azioni non transitive, d'altra parte, che seguono da essenza di un essere sono
logicamente necessario quando le condizioni adeguate ottenere.
Proprio come D'Aquino riteneva che alcune competenze per produrre azioni necessa
riamente
seguita da alcune essenze, pensò anche che alcune essenze necessariamente dato
luogo a certi atteggiamenti di ricevere azioni. È per questo che ha pensato che il
necessità che deriva da cause agente deve essere considerato anche dal punto di vi
sta
dell'effetto. Legno, per esempio, ha necessariamente la disposizione per essere
bruciato. Legno
è in grado di essere bruciato necessariamente da un agente che solo contingentemen
te ha il potere di
di calore. In questo caso, l'effetto sarebbe necessario dal punto di vista del p
aziente,
ma non dal punto di vista dell'agente. Tommaso d'Aquino pensato che, per effetto
di eventuali
sia assolutamente necessaria, la causa agente doveva possedere necessariamente i
l potere di
produrre l'azione e il paziente doveva possedere necessariamente la disposizione
a essere
colpiti dall'agente. Se la potenza in l'agente o la disposizione in l'agente è sol
o
contingentemente esistente, allora l'effetto è necessario, sul presupposto che il
potere
e la disposizione sono presenti.
Non solo d'Aquino pensare che gli agenti possono necessariamente essere dotato d
i poteri
senza essere in grado di esercitarli in certe situazioni, ha anche pensato che f
osse
coerente con un essere necessariamente in possesso di una certa disposizione che
il contrario
effetto essere prodotto in esso. Tommaso d'Aquino riteneva che un sasso ha neces
sariamente una naturale
tendenza a muoversi verso il basso, ma ha affermato che nulla vieta che una caus
a di
36
Pagina 45
sollevamento verso l'alto in pietra. 60 essendo in possesso di una di una certa
condizione non è
incompatibile con l'esistenza di una sua disposizione necessaria per il contrari
o. Tommaso d'Aquino anche
pensava che le sostanze erano potenze obbedienziali rispetto a certe proprietà
che essi non possiedono naturalmente, che, però, erano in grado di essere suscitat
o in loro
da Dio. Tommaso d'Aquino avrebbe accpeted, per esempio, che gli esseri umani han
no il
potenza obbedienziali di non essere resistenti alla fiamma in quanto ci sono cas
i in biblico
che Dio ha fatto di alcune persone in grado di essere danneggiati dal fuoco dopo
essere stati gettati in
forni.
Infine, in questa Summa contra Gentiles testo, Tommaso d'Aquino spiega come asso
luto
necessità nasce da cause finali. Aquino ha dichiarato che ogni azione, sia che si
tratti di un
naturale o volontaria, non va fatto per un fine. Le azioni degli esseri naturali
sono fatti
per fini che non può essere altrimenti. Un seme, per esempio, non può agire per qual
siasi fine, tranne
per diventare un albero. Nei casi in cui vi è necessità di un agente, ci saranno anc
he
necessità della fine. Questo perché se un agente non può agire diversamente, il termin
e per
che agisce anche in grado di essere altrimenti. Anche nella volontà umana che è una
agente di volontariato, Aquino pensato che ci fosse un elemento di necessità della
fine.
Anche se non necessariamente scegliere qualsiasi atto particolare, l'necessariam
ente sarà
sceglie le sue azioni per il bene del suo fine ultimo, che è la felicità.
60
De unitate intellectus, c. 5: "Nihil enim aliquid habere prohibet non in causam
SUA natura
alicuius, quod Habet illud tamen ex Causa tra l': sicut Habet grave non Natura e
x SUA quod sit Sursum,
tamen Sursum Esse grave, non contradictionem includit; sed grave Sursum Suam Ess
e secundum
naturam includeret contradictionem "ST1 q. 49, a. 1:".. Quod autem deficiat aliq
uid uno Naturali SUA et
debita dispositione, non potest nisi provenire ex aliqua Causa rem trahente extr
a dispositionem suam,
non enim grave movetur nisi aliquo ab Sursum impellente, nca deficit agens in SU
A propter actione nisi
impedimentum aliquod ".
37
Pagina 46
Vari tipi di necessità Identificato da Tommaso d'Aquino
divisione di Tommaso d'Aquino di necessità nella creazione
Formale
1. Intrinseca ? Naturale, Assoluta <
Materiale
Efficiente (coercizione)
2. Estrinseca ? condizionata <
Finale
Tipi di assoluta necessità Identificato in ScG II.30
1. Un essere creato necessariamente ha esistenza corruttibile o incorruttibile
a seconda della sua composizione formano la materia o la loro mancanza.
2. Le proprietà che sono inclusi in essere l'essenza di uno (ad esempio razionale
con la
rispetto alla essenza dell'uomo) sono necessarie per essa.
3. Le proprietà derivanti da proprietà essenziale di essere un (ad esempio ilarità è
entialed dalla razionalità ) sono necessarie per essa.
4. Alcuni poteri di produrre azioni (ad esempio potenza di fuoco di calore) sono
necessari per
ha creato gli esseri.
5. Alcune disposizioni da effettuare un certo modo (ad esempio disposizione del
cotone per
masterizzare) sono necessari per gli esseri creati.
6. Alcuni effetti sono necessari perché seguono da poteri e
disposizioni che sono necessari (es. cotone di essere bruciato dal fuoco).
7. L'inclinazione a certi fini (ad es inclinazione dell'uomo alla felicità) è
necessario per gli esseri creati.
38
Pagina 47
Ora che i modi in cui il pensiero d'Aquino assoluta necessità che potrebbero
derivanti da agenti e cause finali sono stati spiegati, possiamo analizzare se
di credito d'Aquino nella Summa Contra Gentili è in contrasto con vari passaggi de
l
Summa Theologiae , dove d'Aquino sosteneva che necessità condizionato, che è
in contrasto con assoluta necessità e naturale, nasce dalla agente e causa finale.
I
Non pensate che questa differenza negli scritti di Tommaso d'Aquino sulla necess
ità segnali qualsiasi cambiamento nella
suo punto di vista. Penso che possiamo capire la posizione di Tommaso d'Aquino s
ia nella Summa contra
Gentili e la Summa Theologiae come questo: da cause materiali e formali, solo
assoluta necessità si pone, ma da cause agente e finale, assoluta o condizionale
necessità può sorgere. Assoluto o necessità condizionale possono derivare da agente e
finale
causa perché cause agente e finale può essere in accordo con un essere intrinseco
principi o no. assoluta necessità che nasce da agente provoca quando un essere è cau
sata
da un agente necessariamente agire secondo una disposizione che ha necessariamen
te dalla sua
modulo. assoluta necessità che nasce da una causa finale quando la fine è un fine de
ttato da
un essere di forma. necessità condizionale deriva da una causa agente, la necessità
cioè di
coercizione, quando causa un effetto in un essere che non è in accordo con quello
che è di
disposizioni intrinseca dettata dalla sua forma. E 'necessaria solo per la pietr
a di muoversi
verso l'alto in un determinato caso, perché le forze di qualcosa di esterno esso.
Quando condizionale
necessità della fine si pone è perché qualcosa ha una relazione con un fine che non è
dettata dalla sua forma, ma piuttosto da un qualcosa di estrinseco. esempio di T
ommaso d'Aquino di
necessità condizionato della fine è un cavallo che sia necessario per un viaggio. Nu
lla
nella forma di un cavallo orienta a servire come strumento per intraprendere un
viaggio nel modo in cui
39
Pagina 48
che una forma semi orienta a crescere in un albero. Un cavallo è necessario per un
viaggio
solo perché qualcosa di esterno ha stipulato tale scopo per esso. Nella Summa
Theologiae , Tommaso d'Aquino focalizzata sui modi in cui la necessità nasce dalla
estremità e
farmaci che agiscono contro i principi intrinseci, perché stava cercando di eviden
ziare il
differenza tra necessità assoluta e condizionale. Nella Summa Contra
Gentili , ha lo scopo d'Aquino è quello di dare un resoconto esaustivo di assoluta
necessità come
si pone nella creazione, ecco che mostra come anche l'agente e causa finale può da
r luogo a
necessità assoluta.
IV. L'esistenza di materia e forma
In sede di analisi di Tommaso d'Aquino discussioni di necessità, abbiamo visto che
la
necessità che si trova in esseri creato ha la sua origine nella materia e la forma
del
creature stesse. Dobbiamo ora prendere in considerazione ciò che la realtà ontologic
a Tommaso d'Aquino
concessi a questi principi essenziali delle creature. In un breve trattato scrit
to nei primi mesi del
la sua carriera dal titolo De ente et essentia , Tommaso d'Aquino illustra molti
aspetti della
struttura metafisica di esseri finiti. Ci spiega i modi in cui la
materia e la forma di creature, che insieme compongono le loro essenze, hanno es
istenza.
Tommaso d'Aquino afferma che qualsiasi natura ha una duplice esistenza: una in c
ose individuali e
l'altro nell'intelletto. In singole cose, la natura ha molteplici esistenze
corrispondente alla diversità degli individui. La natura è creata con l'
singola creatura e perisce con esso. 61 nell'intelletto, della natura è l'esistenz
a del
61 De pot. 3,5 ad 2.
40
Pagina 49
anche moltiplicato per la diversità delle intelligenze che si pensi. La natura in
quanto è in
individui ha proprietà diverse dalla natura come esiste in intelletti. Human
la natura ha la proprietà di essere una specie come esiste nell'intelletto, però, lo
fa
non hanno questa proprietà come esiste in Socrate o altrimenti sarebbe esatto dire
che
Socrate è una specie . 62 Tommaso d'Aquino afferma che la natura può anche essere as
solutamente
considerata in se stessa indipendente dall'essere in persone o concepito nel
intelletto. Questa natura assolutamente considerato, tuttavia, non ha essere. 63
Quando non
Esistono individui che hanno una certa natura e non intelligenze stanno pensando
 questa natura,
la natura non hanno alcuna esistenza.
E 'chiaro dalla discussione di Tommaso d'Aquino dei modi di esistenza di una nat
ura che
pensava che i principi a cui è tracciata assoluta necessità nella creazione sono
si contingentemente esistente aspetti della creazione. E 'questa caratteristica
di Tommaso d'Aquino
pensiero che dà luogo alla difficoltà di individuare la realtà ontologica di cui
proposizioni necessarie circa le creature conformarsi. Altri pensatori medievali
, la maggior parte
in particolare Enrico di Gand, attribuito un essere per la natura indipendente d
ella sua esistenza in
individui e nell'intelletto. Una volta che si è concesso alla natura in sé, può essere
ha sostenuto che le verità questo motivo la natura necessarie circa le creature an
che quando il
creature non esistono. Per Tommaso d'Aquino, però, quando le creature non esistono
, né fare
creato nature. Così, sembra che in assenza di creature, le origini del
necessità nella creazione sono anche assenti. Di conseguenza, si pone il problema
di ciò che
motivi, la verità delle proposizioni che esprimono queste necessità. Nei prossimi
62 De ente , cap. 3.
63 Ibid.
41
Pagina 50
capitolo, studieremo il rapporto che Tommaso d'Aquino aveva pensato di ottenere
tra una proposizione e di essere in ordine per averlo verità.
42
Pagina 51
CAPITOLO TRE
La dipendenza della VERITÀ SUL BENESSERE
In questo capitolo, discuterò alcuni aspetti della teoria della verità di Tommaso d'
Aquino in
fine di chiarire il rapporto che ha ottenuto nel suo pensiero tra vero
proposizioni e aspetti del mondo. Tommaso d'Aquino ipotesi circa la natura della
proposizioni e verità proposizionale differiscono per molti aspetti da quelle dell
a maggior parte dei
filosofi contemporanei e anche da quelle del suo più immediato medievale
successori. 64 Forse la differenza più evidente tra la comprensione d'Aquino
di una proposizione e la comprensione contemporanea di una proposizione è il fatto
che
Tommaso d'Aquino riteneva che le proposizioni sono stati atti concreti di giudiz
io effettuato da
intelletti umani, piuttosto che necessariamente esistente oggetti astratti, come
molti
filosofi tenere oggi. comprensione di Tommaso d'Aquino di una proposizione vera
può essere meglio
capito quando si trova all'interno della sua concezione globale della verità. Nel
pensiero di
Tommaso d'Aquino, la verità è fondamentalmente una relazione ontologica. Nasce tra
sostanze concrete , vale a dire, le intelligenze e le cose, quando la prima arri
vare ad avere
proprietà simili a quest'ultimo. Tommaso d'Aquino riteneva che l'intelletto umano
può
64 Per un confronto tra gli discussione Aquino della verità per la tradizione medi
evale più tardi
esemplificato da Ockham, vedere Dominik Perler, "Eine Sprachphilosophische Wende
im Spätmittelalter?
Zu den Wahrheitsdiskussionen bei Thomas von Aquin und von Wilhelm Ockham, " Rech
erches de
Théologie Medievales Philosophie et , 71:2 (2004): 280-304.
43
Pagina 52
cognizione che è in conformità con un oggetto extra-mentale. E 'stata l'attività di
affermando la conformità tra se stesso e una cosa che l'intelletto umano formato u
n
proposizione vera. Nella prima parte di questo capitolo, spiegherò nozione di Tomm
aso d'Aquino di
verità ontologica e spiegare più in dettaglio come pensava un rapporto tra
sostanze concreta è stata il fondamento della verità proposizionale. Nella seconda s
ezione
di questo capitolo, verrà discusso il rapporto tra la struttura delle proposizioni
e la struttura della realtà. Dal momento che Tommaso d'Aquino riteneva che alcune
caratteristiche del
proposizione derivano dalla intellezione umana da sola, la struttura della propo
sizione fa
non rispecchiano perfettamente la realtà. Eppure, proposizioni dipendono ancora su
lla realtà per la loro verità
valori. Nell'ultima sezione di questo capitolo, voglio spiegare le implicazioni
che seguono
per il resto di questo studio dalle caratteristiche della nozione di Tommaso d'A
quino di verità proposizionale
che ho individuato in questo capitolo.
I. Veritas est adaequatio intellectus et rei : il fondamento ontologico di
verità proposizionale
Durante tutta la sua opera, Tommaso d'Aquino descrive la relazione tra le sostan
ze che
consiste in verità sia come la "conformità dell'intelletto e della cosa" e il "adegu
azione di
dell'intelletto e della cosa. " 65 'Aquino non definisce i termini adaequatio o
Conformitas
65 Per la prima definizione, si veda, ad esempio ST I.16.2, co. Per il secondo,
si veda, ad esempio, in
I Sent . 19.5.2, ad 2;. De ver 1.1, risposta. Il Defintion Quest'ultima è quella c
he viene più spesso associato con
Tommaso d'Aquino. Thomas attribuisce questa definizione della verità di Isaac isra
eliani, ma gli studiosi non sono riusciti a
individuare questa definizione a Isaac. Cfr. S. Rábade Romeo, Verdad, Conocimiento
, ser y , (Gredos: Madrid,
1965), p.38 e JT Muckle, "Isaac israeliano definizione della verità," Archives d'H
istoire et Doctrinale
littéraire du Moyen Age 8 (1933): 5-8. Non c'è niente trovato in Aristotele, che pot
rebbe essere tradotto
dal greco in latino come questa definizione. Cfr. Paolo Crivelli, Aristotele sul
la verità , (Cambridge:
Cambridge University Press, 2004), 137. Tommaso d'Aquino probabilmente preso que
sta definizione da pensatori arabo. Jan
Aertsen suggerisce Averroè, Avicenna e Alfarabi come la sua origine. Vedere il suo
Riflessioni medievale sulla Verità:
Adaequatio rei et intellectus , (Amsterdam: Free University, 1984), p. 7 e p. 28
n. 13. Tommaso d'Aquino non ha
sempre per quanto riguarda questa formula per definire la verità con il primato st
esso. Sullo sviluppo della
44
Pagina 53
nella sua discussione di verità, ma riflette sul significato di questi termini alt
rove.
Tommaso d'Aquino ritiene adaequatio quando chiede se ci sia parità reciproca tra
le persone divine. Lì, Tommaso d'Aquino spiega che adeguazione comporta un "movime
nto" e
"Approccio" verso l'unità di qualità o di quantità. 66 adeguazione non è uno stato stati
co, ma
piuttosto un processo dinamico che raggiunge identità in oggetti che in passato di
fferivano
il rispetto in cui ha paragonato lo sono. 67 d'Aquino ritiene che il significato
di conformità
analogamente in un contesto teologico, quando chiede se la volontà umana è in grado
di essere
conforme alla volontà divina. 68 ??Egli dice che, come l'etimologia della parola
Conformitas suggerisce, la conformità è lo stato di due oggetti che accetta in quant
o
la stessa cosa. formulario sono 69 Dice conformità ottiene in due modi: tra due og
getti
che sono dello stesso tipo, ad esempio due cose bianche, e quando un oggetto imi
ta un altro
oggetto che ha una certa forma in sostanza, ad esempio, un corpo caldo, che ha i
l calore
un altro, considerati in relazione al fuoco, che ha il calore di se stesso. 70 I
l secondo tipo di
conformità è il risultato di un processo di adeguazione. Nel diventare caldo, per es
empio, un
corpo subisce un cambiamento che si traduce in una somiglianza di qualità con quel
lo che lo riscalda.
il pensiero di Tommaso d'Aquino circa la definizione di verità, vedere John Wippel
"La verità in Tommaso d'Aquino," Il
Rassegna di Metafisica 43:3 (1990), pp 565-567 e Dewan Lawrence, "San Thomas suc
cessive
Le discussioni di la natura della verità. "D. Ols (ed.), Sanctus Thomas de Aquino
hodiernae Doctor
Humanitatis. Miscellanea Offerta volo dalla Società Internazionale Tommaso d'Aquin
o al Suo Direttore
prof. Abelardo Lobato, OP per il Suo gentiliaco LXX (Pontificia Academia de San
Tommaso -
Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano, 1995), pp 153-158.
66 In I Sent. 19.1.2 co. È interessante notare che questa discussione che coinvolg
a adeguazione in uno stesso
distinzione e solo quattro domande prima del dibattito di Tommaso d'Aquino di ve
rità.
67 Per la letteratura sulla comprensione di Tommaso d'Aquino di adequatio , vedi
Jan Aertsen, op. cit. ; Christoph
Kann, "Wahrheit als adaequatio : Bedeutung, Deutung, Klassifikation, " Recherche
s de Théologie et
Philosophie Medievales LXVI: 2 (1999): 209-224; Davids Tobias, "Wahrheit und als
Korrespondenz
Adäquation, " Philosophisches Jahrbuch (2006): 63-77.
68 In I Sent. 48.1.1.
69 In I Sent. 48.1.1 arg. 3: "Conformitas ponit duorum convenientiam in forma UN
A; sicut
nomen ipsum ostendit ". Aquino richiede talvolta una forma in un unico oggetto c
he è come la forma di un altro un
similitudo . Vedi ST I.4.3, c. e De ver. 8,8 c.
70 In I Sent. 48.1.1. co.
45
Pagina 54
L'esame di alcune caratteristiche chiave di conto di Tommaso d'Aquino della cogn
izione umana mostra
come pensava che la conformità e adeguazione erano le descrizioni dei apt
rapporto tra intellettuali e le cose. A causa di Tommaso d'Aquino di cognizione,
che
dipende fortemente Aristotele, la cognizione avviene da una assimilazione del co
noscente di
la cosa conosciuta. 71 Questo processo avviene attraverso conoscitore di possess
o della forma
della cosa conosciuta. 72 d'Aquino è chiaro che il modo in cui intelletti possiedo
no forme
deve essere diverso dal modo in cui le forme esistenti in cose materiali. Se non
ci fossero
differenza tra quanto esisteva in forme intellettuali e in oggetti materiali e
cognizione richiesto il possesso di una forma, un intelletto dovrebbe essere ris
caldato in modo
per capire che cosa è caldo. 73 Sebbene la forma nell'intelletto non la causa di
materialmente in possesso di una qualità, fa sì che l'intelletto di avere un atto di
cognizione e
rende tale atto di cognizione di essere una cognizione di una cosa particolare.
74 Quando un intelletto
ha una cognizione di una mela, per esempio, la presenza della forma della mela n
ella
71 De ver. 8,5 c; ScG I.65; ST I.12.9 ad 1; De ver. 8,1 AD 7
72 ST I.75.5 c; De ver. 2.6, co. Tommaso d'Aquino attribuisce questo al fine di
Democrito ed Empedocle in
ST I.84.6 co.
73 Mentre è chiaro che una forma già esistente nell'intelletto, non è, i commentatori
hanno tomista
in disaccordo su come capire positivamente ciò che il soggetto conoscente è il posse
sso del modulo è pari a e
ciò che l' identità di ciò che è posseduto è. Fortunatamente, questi dibattiti non hanno b
isogno di essere risolte qui.
Per una rassegna delle diverse posizioni su queste questioni, vedi Jeffrey Browe
r e Susan Brower-Toland,
"Tommaso d'Aquino a rappresentazioni mentali", in prossima Philosophical Review
.
74 De ver . 10.4, co. Responsio ". Dicendum quod est omnis cognitio aliquam secu
ndum
formam quae est in cognitionis principium conoscitore. Forma autem potest huiusm
odi dupliciter
considerari: UNO Modo Esse Habet secundum quod in conoscitore, Alio Modo secundu
m respectum
Habet rem ad quem cuius est similitudo. Secundum primum quidem respectum facit c
ognoscentem actu
cognoscere, sed secundum respectum secundum annuncio DETERMINAZ cognitionem aliq
uod cognoscibile
determinatum; et ideo modus cognoscendi est rem aliquam cognoscentis condicionem
secundum in
quo forma recipitur secundum eius modum. "Vedi anche De ver . 2.5 e 3.2 AD 16 AD
5. Interpreti
non sono d'accordo sul modo di interpretare il modo in cui la forma provoca l'in
telletto per sapere. Robert Pasnau
comprende il modulo per essere una causa efficiente della conoscenza. Vedi la su
a, Teorie della Cognizione ,
(Cambridge: Cambridge University Press, 1997), pp 113, 171, 176, 190, 198, 211.
John O'Callaghan
ha criticato questa lettura. Vedere il suo realismo tomista e la svolta linguist
ica , (Notre Dame, Indiana:
University of Notre Dame Press, 2003), pp 175-182.
46
Pagina 55
intelletto è sia ciò che rende l'intelletto di essere impegnati in attività di conosce
nza
e conoscere una mela piuttosto che un cane. La forma in dell'intelletto, che in
linguaggio tecnico si chiama la specie intelligibile, non è di per sé ciò che il
intelletto sa, ma piuttosto, è quella con la quale conosce un oggetto extra-mental
e. 75
Tommaso d'Aquino afferma che nel conoscere un oggetto attraverso la sua forma, l
'intelletto forme proprie
"Intenzione" o il concetto della cosa conosciuta, che la definizione di cosa sig
nifica.
Questa intenzione permette l'intelletto per sapere cosa quando è assente e, a part
e
individuare condizioni. Tommaso d'Aquino si riferisce anche a questo proposito c
ome una somiglianza
( similitudo ) della cosa conosciuta, e dice che attraverso di essa anche le cos
e sono in grado di essere
conosciuto. 76 interpreti del pensiero di Tommaso d'Aquino hanno discusso su com
e sia da
capire l'intenzione o concetto. John O'Callaghan, per esempio, ha sostenuto che
il concetto è l'atto di comprensione che è informato dalla forma intelligibile. L'
concetto non è una "terza cosa", in aggiunta per l'intelletto e la forma intelligi
bile che
è prodotto dall'intelletto attraverso il suo atto di conoscenza. 77 Altri, invece,
sostengono che
75 L'intelletto può, tuttavia, riflettere sul proprio atto di conoscere e in quest
o modo, la specie
diventa essa stessa una cosa che è nota. Vedi ST 1.85.2 C; I.17, 3 co.
76 ScG I.53, n. 443 e 444: "Ulterius considerandum autem quod intellectus est, p
er speciem
formatus rei, in formato intelligendo intentionem quandam seipso rei intellectae
, quae est ipsius rapporto,
quam definitio significat. Et hoc quidem est necessarium: eo quod intellectus in
differenter intelligit
et rem absentem praesentem, in convenit cum Imaginatio quo intellettuali; intell
ectus sed hoc amplius
Habet, quod etiam intelligit separatam ut rem materialibus conditionibus, sine q
uibus in rerum natura
non existit; et hoc posset Esse non nisi intellectus intentionem sibi formaret p
raedictam. Haec autem
intentio intellecta, cum sit quasi operationis capolinea intelligibilis, aliud e
st una specie intelligibili quae
intellectum facit in actu, oportet ut quam considerari intelligibilis principium
operationis: Licet
utrumque sit rei intellectae similitudo. Per hoc enim quod specie intelligibilis
quae est-forma
intellectus et intelligendi principium, est similitudo rei exterioris, intention
em sequitur quod intellectus
formet Illi rei similem: quia Quale est unumquodque, Talia operatur. Et quod ex
hoc intentio intellecta
similis est alicui rei, intellectus sequitur quod, formando huiusmodi Illam inte
ntionem, rem intelligat ".
Vedi anche ScG IV.11 n.6; . De ver 3.2. Per altri testi di Tommaso d'Aquino illu
stra l'utilizzo della intentio vedere la
voce su questo argomento in Ludwig Schütz Thomas Lexikon , che è disponibile presso
ontline
http://www.corpusthomisticum.org/tl.html .
77 Vedi il suo realismo tomista e la svolta linguistica , pp 26-28, 31-32, 168.
47
Pagina 56
il concetto è in realtà un'entità mentale distinta dall'intelletto e le specie intelli
gibili.
Essi citano frequentemente due passaggi in cui Tommaso d'Aquino sostiene che il
concetto è un
"Effetto" dell'intelletto e che è qualcosa di "progredire", dall'intelletto. 78
Tuttavia si sceglie di capire l'intenzione della intelletto, l'intenzione è
considerato una somiglianza della cosa e, quindi, quando l'intenzione è presente,
l'intelletto
si può dire di conformarsi o essere adequated di cose extra-mentale. Dal momento c
he
sia le specie che causa l'intelletto di conoscere e la volontà che l'intelletto
le forme sono similitudini della cosa conosciuta, l'intelletto o è conforme alle a
dequated
con la realtà, sia nel suo processo di cognizione e attraverso il suo concetto o i
ntenzione. In
l'ultimo capitolo, ho spiegato che Tommaso d'Aquino pensato che una natura aveva
esistenza sia in
cose e nell'intelletto. Quando vi è adeguazione o conformità tra la
che esiste in natura l'intelletto e quella che esiste nelle cose, la verità emerge
.
Anche se l'intelletto divino non si basa su concetti di specie o forma di
conoscere le cose, d'Aquino pensato che ci fosse anche una relazione tra Dio
intelletto e le cose che consisteva nella verità. Questa relazione è stata anche un
esempio di due
esseri concreti che hanno la stessa forma. Tommaso d'Aquino pensato che, poiché il
divino
intelletto è stata la causa esemplare per le cose naturali, le forme delle cose na
turali ha avuto un
somiglianza con l'intelletto di Dio. Le forme delle cose create sono state dette
da Tommaso d'Aquino a pre-
esiste nella mente di Dio. In un capitolo successivo, si esaminerà ciò che lo statut
o ontologico
di queste forme è. In ogni caso, però, d'Aquino pensato che ci fosse conformità
78 De ver. 4.2: "Ipsa conceptio enim est effectus intelligendi actus ". De ver.
4,2 annuncio 7: ".... sed
Habet intellectus in se aliquid ab eo ipso progrediens, per non solum sed etiam
operationis modum per
rei modum operatae; et verbum ideo significatur ut res procedens ...."
48
Pagina 57
tra le cose naturali e l'intelletto di Dio in virtù della similitudine all'intelle
tto di Dio
che le forme delle cose create avuto. Nel caso della verità che si stabilisce tra
cose e l'intelletto di Dio, il rapporto di adeguazione corre nella direzione opp
osta
dal adeguazione che si verifica tra intelletto umano e le cose. Human
intelletti sono cambiato venendo ad avere le forme delle cose. la conoscenza di
Dio
produce le forme delle cose, ed è le cose stesse che sono fatti in creazione
essere come l'intelletto di Dio. Tommaso d'Aquino pensato che quando l'intellett
o umano produce un
cosa artificiale, la cosa è allo stesso modo conforme alla intelletto umano altret
tanto naturale
le cose sono conformi alla intelletto divino. 79
Poiché la verità è essenzialmente una relazione tra intelligenze e le cose, Tommaso d'
Aquino
pensato che se non ci fossero intelligenze, non ci sarebbe alcuna verità. 80 Senza
intelletti,
le forme delle cose non sono potuti venire ad esistere nella cognizione di un al
tro essere e questo è
esattamente ciò che la verità consiste in Anche se non ci fossero intellettuale crea
ture , ci
potrebbe ancora essere la verità, perché di divino intelletto la relazione con le co
se, ma se per
impossibile , di intelletto cessato di essere Dio e le cose hanno continuato ad
esistere, non ci sarebbe
nessuna verità. Sebbene non ci può essere verità, in assenza di intelletti, Tommaso d'
Aquino pensiero
che la verità è propriamente una caratteristica delle cose, non solo intellettuali.
Perché la verità è
fondamentalmente un concetto relazionale, le cose sono chiamati anche vero quand
o le loro forme presenti in
un intelletto. Ogni essere esistente ha una relazione di conformità per l'intellet
to di Dio, così
79 De ver. 1,2 co.
80 Ibid.
49
Pagina 58
ogni cosa entra in un rapporto di verità. Ogni materiale è potenzialmente vero, come
Beh, visto che tutti gli esseri materiale può essere potenzialmente conosciuto con
l'intelletto umano. 81
E 'significativo notare che, secondo ciò che ho chiamato Tommaso d'Aquino
nozione ontologica della verità nessuno dei portatori di verità sono strutturati pro
posizionalmente
entità. L'intelletto umano è conformato alle cose nel rapporto di verità quando
è una specie o di semplice concetto di un extra-mentale. Né la specie o il
semplice concetto ha una struttura predicato-soggetto. Le cose sono conformi all
a volontà di Dio
intelletto nel rapporto di verità in virtù della somiglianza con le loro forme hanno
a Dio. Di
Ovviamente, né le cose create, né Dio sono proposizionalmente strutturati. Inoltre
per la sua nozione ontologica della verità che consiste in una conformità tra gli es
seri,
Tommaso d'Aquino anche dichiarato che le affermazioni e smentite, se fosse vero
quello che hanno detto è di ciò che è
e falso, se ha detto ciò che non è di ciò che è. 82 's nozione d'Aquino di verità proposiz
ionale,
mentre distinta dalla sua nozione ontologica della verità, deve essere intesa alla
luce del suo
dipendenza da sua nozione di verità ontologica. In mostra di Tommaso d'Aquino, a f
ormare un
proposizione è di affermare la conformità tra intelletto e cosa. La proposizione
afferma che una cosa extra-mentale è come l'intelletto capisce di essere nella sua
semplicità
concetto. argomentazione di Tommaso d'Aquino maturo esame del motivo per cui la
verità è soprattutto nel
interveniamo intelletto del giudizio rende questa apparente. 83
81 De ver. 1,1 co.
82 Meta. IV.17, n. 736: "est verum Nam dicitur quod cum Esse est, non Esse vel q
uod non est
autem Falsum, Converso e. "Vedi anche ScG I, 59.
83 Mi riferisco a ciò che segue come Tommaso d'Aquino maturo argomento perché il mod
o in cui egli ha sostenuto
per la verità l'essere principalmente nel secondo atto dell'intelletto è sviluppata
tutta la sua carriera. Nei suoi primi
lavoro, egli sostiene che la verità è il secondo atto, perché coglie l'esistenza di un
a cosa e l'esistenza è il
fondamento di verità. Vedere In I Sent. 19.5. annuncio 7; In I Sent. 38.1.3; In I
Sent. 23.1.2 ad 1. Più tardi nel De
veritate , egli sostiene che la verità è soprattutto nel secondo atto di intelligenz
a ", perché ha qualcosa di proprio
50
Pagina 59
Abbiamo visto che, per Tommaso d'Aquino, una condizione sufficiente per l'intell
etto di uno che
la verità è proprio avere una somiglianza, vale a dire la forma di un altro essere,
presente in essa intenzionalmente.
Aquino pensiero, come Aristotele ha fatto, che i sensi anche nel loro atto di se
nsazione recare un
somiglianza con la cosa percepito. Pertanto, d'Aquino ha dovuto rispondere alla
domanda del perché
la verità è considerato principalmente nell'intelletto piuttosto che nei sensi. Nel
rispondere a
questa domanda nella Summa Theologiae , Tommaso d'Aquino scrive:
Dal momento che ogni cosa vera è vera nella misura in cui essa ha la forma propria
delle sue
natura, è necessario che l'intelletto, in quanto essa è sapere, è
vero in quanto ha una somiglianza con la cosa conosciuta, che è la forma
dell'intelletto, in quanto essa è la conoscenza. E per conto di questo, la verità
è definita come la conformità dell'intelletto e della cosa. Di conseguenza, per
cognizione la conformità è a conoscerLo verità. I sensi in alcun modo
sanno di conformità, anche se per la visione reca una somiglianza con il
cosa visibile, non è tuttavia conoscere il confronto che è
tra la cosa visto e quello che essa stessa si apprende in merito.
L'intelletto, invece, è in grado di conoscere il conformità della stessa al
cosa comprensibile, ma comunque non lo apprende quando si
cognizione che una cosa è. Piuttosto, quando si giudica la cosa sia altrettanto
la forma che esso appreso della cosa, allora si ha cognizione primo e
afferma la verità. E lo fa comporre e dividere. Per in
ogni proposizione, l'intelletto si applica sia una qualche forma di significato
il predicato di qualche cosa significata dal soggetto o lo rimuove
da esso. 84
stessa, che può essere adequated alla realtà. Tommaso d'Aquino pensa che le cose dev
ono essere diverse per poter essere
adequated. Cfr. De ver. 1,3 co. Sullo sviluppo delle argomentazioni di Tommaso d
'Aquino, vedi Dewan, "San
Thomas discussioni successive della natura della verità ", pp 158-165 e Goris , cr
eature libere di un
Dio eterno , pp 150-212.
84 ST co I.16.2:. "Cum omnis autem res sit vera quod secundum formam Habet propr
iam
suae naturae, necesse est quod intellectus, cognoscens est inquantum, sit Habet
verus inquantum
similitudinem cognitae rei, quae est forma eius cognoscens est inquantum. Et pro
pter hoc per
conformitatem intellectus et rei veritas definitur. Unde istam cognoscere confor
mitatem, est
veritatem cognoscere. Hanc autem Nullo Modo sensus cognoscit, visus enim Licet s
imilitudinem habeat
visibilis, tamen non comparationem cognoscit quae est inter visam rem et id quod
ipse apprehendit de
EA. autem intellectus ad rem conformitatem sui potest intelligibilem cognoscere,
sed tamen non
secundum quod eam apprehendit cognoscit de aliquo est quod quid; iudicat sed rem
quando ita SE
habere sicut est quam forma de apprehendit re, tunc Primo cognoscit verum et DIC
IT. Et hoc facit
componendo et Dividendo, nam in omni significatam propositione formam aliquam pe
r praedicatum,
vel applicat alicui rei significatae per subiectum, removet vel ab bis. "Vedi an
che De Int. .1.3, n. 6 e 9.
51
Pagina 60
Tommaso d'Aquino sostiene qui che ciò che distingue la conformità dell'intelletto al
le cose da
conformità dei sensi 'per le cose è la capacità dell'intelletto a conoscerLo sua confo
rmità alla
le cose. Non solo l'intelletto conformi a una cosa, ma si ha cognizione anche ch
e
conforme a una cosa. I sensi percepiscono il rossore e la durezza di una mela, m
a
non in grado di riconoscere le forme di rossore e durezza che esistono in loro c
ome
liknesses di una mela. L'intelletto, invece, è in grado di conoscere il somiglianz
e che ha
delle forme di oggetti e di affermare che tali forme appartengono al particolare
extra-mentale
oggetti. Al momento di formare una proposizione, l'intelletto afferma che l'imma
gine ha in sé
è infatti una somiglianza di un oggetto specifico. La proposizione la mela è rossa è f
ormata da
l'intelletto di cognizione, sotto forma di colore rosso che lo capisce e afferma
ndo di non
inerente a una mela. Tommaso d'Aquino esprime in modo simile questo punto di vis
ta nel suo Commento al
Metafisica :
Quando l'intelletto è il concetto di ciò che è animale, razionale e
mortale, possiede in sé una somiglianza con l'uomo, ma non per questo
vuol cognizione stessa di avere questa somiglianza, in quanto non giudicare l'uo
mo
essere animale, razionale e mortale. E quindi la verità e la falsità è in
che la seconda operazione del solo intelletto, secondo la quale non
solo l'intelletto in possesso di una somiglianza con la cosa intesa, ma
riflette anche su quella somiglianza, conoscere e giudicare esso. 85
Affermando che l'uomo è un animale razionale mortale l'intelletto sta riflettendo
sulla sua
semplici concetti di razionale, mortale, e animali e di giudicare che appartengo
no all'uomo.
Questi concetti si sono già conformi a uomo. Nella sentenza, l'intelletto, afferma
85 a Meta . 6.4, n. 1236. "Cum enim intellectus concipit est animale razionale q
uod hoc
mortale, similitudinem apud se hominis Habet; sed non propter hoc cognoscit se s
imilitudinem hanc
habere, quia non hominem iudicat logica Esse animale et mortale: et ideo in hac
Sola Secunda
operatione veritas est intellectus et falsitas, quam secundum non solum intellec
tus similitudinem Habet
intellectae rei, sed etiam super similitudinem ipsam reflectitur, cognoscendo et
ipsam diiudicando ".
52
Pagina 61
tale conformità. Conoscenza della materia l'uomo è presupposta dalla sentenza. Si tr
atta di
non completa conoscenza di ciò che significa essere un uomo che è presupposto, ma pi
uttosto un
semplice comprensione dell'essenza dell'uomo come distinto da altri esseri. Che
cosa è
afferma nella proposizione è che questo essere conosciuto come l'uomo ha certe for
me. 86
Questa comprensione di come le proposizioni sono formati incide come dovremmo
comprendere la teoria di Tommaso d'Aquino "corrispondenza" della verità. Ho il sos
petto che molti lettori
dal presupposto che quando Tommaso d'Aquino sostiene che la verità è una conformità di
intelletto e cosa,
significa che la verità è una conformità tra una proposta e una cosa esistente o aspet
to
della realtà. 87 Non vi è prova testuale per questa interpretazione. Nel De veritate
, per
esempio, Tommaso d'Aquino sostiene che la verità è soprattutto in giudizio perché a gi
udizio del
intelletto qualcosa guadagni propria che può essere adequated ad una cosa. 88 Ques
to argomento
suggerisce che è la stessa proposizione che è adequated o conforme alla realtà del
relazione che è la verità perché la proposizione è ciò che è costituita in giudizio. In
lavori successivi, invece, Tommaso d'Aquino non si ripete mai questo argomento.
Se la stessa proposizione è
ciò che è conforme o è adeguata alla realtà, quindi sapendo che la conformità
86
Harm Goris ha sostenuto che maturo account Aquino su come singolari sono noti (
ST
Ia.86.1) sostiene l'interpretazione della proposizione come l'affermazione della
conformità di ciò che il
intelletto conosce con una cosa reale. Vedere la sua "una reinterpretazione di C
orrispondenza d'Aquino '
Definizione di verità, "MC Pacheco; JF Meirinhos (eds.), Intellect et dans la fant
asia
Philosophie Médiévale. Actes de XIème Congrès International de Philosophie Médiévale, Porto
26 au
30 août 2002 Organisé par la Société Internationale pour l'Étude de la Philosophie Médiéval
t. 3
(Rencontres de Philosophie Médiévale, 11: Brepols, Turnhout, 2006) 1431-1446.
87 Se uno leggere le domande veritas est adaequatio (o Conformitas ) intellectus
et rei ot di contesto,
questa sembra essere una possibile interpretazione valida in quanto il termine i
ntellectus , oltre al significato
la potenza intellettuale, è talvolta usato per utilizzare ciò che l'intelletto conos
ce. Consideriamo per
esempio De Int. 1.6, n. 2: ... nomen vel Verbum intellectum significat, simplice
m oratio VeRO significat "
. Compositum intellectum "In ST . co I.40.3, Tommaso d'Aquino si sposta rapidame
nte da un uso ad un'altra: "remanet
seorsum in intellettuali Nostro circoli et intellectus et intellectus Aeris ".
88 De ver. 1.3, co.
53
Pagina 62
consiste in verità potrebbe essere quella di sapere che una proposizione è conforme
alla realtà. Questo è il modo
Joseph Owens capito concezione di Tommaso d'Aquino di conoscere la verità. Owens s
crive:
Per conoscere la verità, la cognizione separata dei due oggetti è
richiesto. L'unico oggetto è l'esistenza di fatto la sintesi
componenti la cosa che viene arrestato. L'altro oggetto è
la sentenza nel senso della proposizione che rappresenta questo
sintesi. Alla domanda se è vero che il gatto è sul tappeto, si
vedere i due oggetti sono il giudizio "Il gatto è sul tappeto" e la
effettiva presenza del gatto sul tappeto al momento. Si confronta il
due oggetti, e se corrispondono si vede che il giudizio è vero. 89
interpretazione Owens può essere una spiegazione adeguata del parere che d'Aquino
riteneva
nel De veritate , tuttavia, non cattura la vista d'Aquino tenuto durante la scri
ttura
la Summa . 90 Come ho detto sopra, sembra che l'Aquinate ha quando si scrive il
De
veritate che la proposizione è ciò che è conforme con la realtà, in modo di conoscere la
conformità
tra intelletto e la cosa su questo punto di vista è quello di conoscere la conform
ità tra un
proposizione e la realtà, come spiega Owens. Abbiamo visto, tuttavia, in un passo
citato
in precedenza dalla Summa Theologiae , Tommaso d'Aquino che ci ha dichiarato che
non era il
proposizione, ma la forma che è inteso che è conforme alla realtà. In più tardi
Summa , Tommaso d'Aquino sosteneva che l'intelletto conosce la verità ", quando si
giudica la cosa da
così come la forma che è appreso di una cosa ". Il confronto, che consiste nella
conoscere la verità poi matura visione di Tommaso d'Aquino non è un confronto tra un
complesso
giudizio e una cosa, ma piuttosto tra una forma semplice e una cosa. In Owens
89 "Giudizio e verità in Tommaso d'Aquino," Studi Medievali 32 (1970): 138-158, p.
156. On
Visualizza Owens e concezioni rivali del giudizio degli altri commentatori tomis
ta, vedi Patrick Lee,
"Tommaso d'Aquino a conoscenza della verità e dell'esistenza" Nuova Scolastica 60:
1 (1986): 46-71.
90 De ver . 1,9 potrebbe essere in grado di essere letto come un correttivo al v
er de. 1,3 testo. In 1.9, Aquino
dà l'argomento che egli dà in testi più tardi del motivo per cui la verità è principalment
e nell'intelletto, vale a dire perché
l'intelletto conosce la sua corrispondenza con la realtà. Egli non chiarisce se in
questo testo se è
la proposizione o il semplice concetto che è noto per corrispondere con la cosa.
54
Page 63
example, the likeness the intellect has of being on the mat is known to be in fa
ct a
likeness of the cat when the intellect judges The cat is on the mat. Making this
judgment itself is what knowing truth consists in. There is no further judgment
that is
needed to determine that this judgment corresponds to reality. To assert the
judgement is to assert the conformity. In addition to being at odds with Aquinas
's
latest texts, Owens's own interpretation runs into philosophical difficulties. I
f every
judgment needed to be verified by another judgment that compared it to reality,
there
would be an infinite sequence of judgments and no truth could ever be known.
Aquinas's latest thinking about what knowledge of truth consists in shows that
in his final view the proposition itself was not considered a relata in the rela
tion of
conformity between intellect and thing. Rather, the proposition expressed that
relation. In the Summa Contra Gentiles, Aquinas writes, "Only the complex is abl
e to
be called true or false in which is designated the comparison of the incomplex t
o the
thing by the notion of composition and division."91 The incomplex here refers to
the
intellect's simple concept and the complex is the proposition. In the propositio
n, the
subject stands for the extra-mental thing and the predicate signifies the form
understood by the intellect.
One may wonder how Aquinas s description of the proposition as expressing
the intellect s conformity with reality relates to his other description of the
proposition as saying that it is of what is.92 According to this latter descript
ion of the
91 Italics are mine. ScG I.59, n. 496: .sed tantum complexum, in quo designatur
comparatio incomplexi ad rem per notam compositionis aut divisionis.
92 See, for example, the texts cited in fn. 82.
55
Page 64
proposition, it seems that the proposition does not express anything about the
intellect s relation to reality, but rather it expresses a subject s objective posse
ssion of
a property. In the De Interpretatione, Aquinas comments on the relation of these
to
descriptions of the proposition when he writes, .the philosopher says in the sixth
book of his Metaphysics that truth is in the mind alone, namely in its knowing t
ruth.
To know the aformentioned relationship of conformity, however, is nothing other
than to judge something to be so in reality or not . 93
Aquinas identifies the
intellect s knowing its own conformity to reality with the intellect s act of judgin
g
that something is the case in reality. When the intellect asserts that its simpl
e
apprehension of rational conforms to man, the intellect is also expressing that
the
formal features of rationality are objective features of man. The intellect s simp
le
concepts only conform to reality if the formal features of those concepts are al
so
features of the object in reality to which the intellect conforms. Accordingly,
every
assertion that the intellect is in conformity with reality is also an assertion
that reality
objectively is a certain way. Propositions are not themselves considered to be t
he
relata related to reality in the relation of conformity, as simple concepts are.
Yet,
since propositions make assertions about the way reality is, a proposition s
relationship to reality can be considered. I now turn to examine the relationshi
p of
propositions to reality.
93 De Int. 1.3, n. 9: ....philosophus dicit in VI metaphysicae quod veritas est s
olum in mente, sicut
scilicet in cognoscente veritatem. Cognoscere autem praedictam conformitatis hab
itudinem nihil est
aliud quam iudicare ita esse in re vel non esse....
56
Page 65
II. The relation of the proposition to reality
A key reason why propositions themselves do not conform to reality is that
propositions do not share the same formal structure as real objects in the world
.
Aquinas thought that while the structure of the proposition has a basis in the s
tructure
of reality, it does not perfectly mirror that structure in the same way that the
simple
form in the intellect conforms to the form in the thing. The proposition does no
t have
the same form as any material being in reality because the proposition is not th
e result
of the intellect's abstracting a form from an object, but rather it comes about
from the
intellect's actively judging an abstracted form. Accordingly, some features of t
he
proposition arise from the nature of human intellection alone. In the Summa
Theologiae, Aquinas writes:
It is necessary for the human intellect to come to intellective understanding by
composing and dividing. For since the human intellect passes from
potentiality into actuality, it has a certain likeness to generable things, whic
h
do not have their perfection immediately but instead acquire it successively.
In the same way, the human intellect does not immediately come to a perfect
cognition of a thing in its first apprehension of it. Instead, it first apprehen
ds
an aspect of it, viz., the 'what-ness' (quidditas) of the thing itself, which is
the
first and proper object of the intellect; and then it comes to understand the
properties, accidents, and relations associated with the thing's essence
(circumstantes rei essentiam). Accordingly, it must necessarily (a) compose
one apprehended thing with another or divide one apprehended thing from
another and (b) proceed from one composition or division to another, i.e.
reason discursively.94
94 ST I.85.5, co.: "....intellectus humanus necesse habet intelligere componendo
et dividendo.
Cum enim intellectus humanus exeat de potentia in actum, similitudinem quandam h
abet cum rebus
generabilibus, quae non statim perfectionem suam habent, sed eam successive acqu
irunt. Et similiter
intellectus humanus non statim in prima apprehensione capit perfectam rei cognit
ionem; sed primo
apprehendit aliquid de ipsa, puta quidditatem ipsius rei, quae est primum et pro
prium obiectum
intellectus; et deinde intelligit proprietates et accidentia et habitudines circ
umstantes rei essentiam. Et
57
Page 66
Aquinas thought that before experiencing an object, the human intellect had no
cognition of it. It had the potential prior to experience, however, to know all
that is
knowable about any material object. In first experiencing an object, the intelle
ct
moves from potentially knowing it to actually knowing it. It does not, however,
grasp
all that is knowable about the object at once. On Aquinas's account, the human
intellect first grasps a basic concept of an object's essence as distinct from o
ther
essences in the world. It then apprehends other attributes of the object and com
poses
these attributes with it. By this process of composing and dividing, the intelle
ct
successively comes to have a more perfect conception of the thing known. This
passage highlights that it is because of the human intellect's own limitations i
n
knowing that it must come to know objects successively in virtue of different
cognitive acts. No feature of the known object necessitates that it be known by
composition and division. Even complex objects are in principle able to be
completely known by one simple act. Aquinas claims that the divine and angelic
intellects know material beings in all of their complexity immediately through o
ne
simple apprehension.95
Although material objects are able to be known in a more economical way,
Aquinas does not think that it is contrary to the nature of material beings to b
e known
by composing and dividing. While the composition and division of the proposition
arises from the nature of the intellect, in most cases it is a response to a com
position
secundum hoc, necesse habet unum apprehensum alii componere vel dividere; et ex
una compositione
vel divisione ad aliam procedere, quod est ratiocinari." (Trans. Alfred Freddoso
.)
95 See, for example, ST I.85.5 co.
58
Page 67
in the thing known. Material beings are composed of both matter and form and
substance and accident. In a material being, matter is ontologically distinct fr
om
form, as accidents are from substances.96 It is the real distinction of these
constituents of the material being that causes the intellect to form the distinc
t
concepts that it composes and divides. This is to say that the intellect's conce
iving
man and his whiteness separately responds to a real distinction between the huma
n
form and the form o
of
f whiteness.
Aquinas thought that not every subject-predicate combination in the intellect,
however, corresponded to a real composition in the thing known. In the case of t
he
intellect's composing man with man to form the identity claim Man is man, for
example, there is no corresponding composition in the thing which these terms
signify. 97 Similarly, Aquinas thought that no real distinctions in God correspo
nded
to the diverse conceptions that the intellect formed of God.98 Aquinas thinks th
at
96 For citation of relevant texts and a full discussion of Aquinas s views on the
distinction of
matter and form, see Wippel s, The Metaphysical Thought of Thomas Aquinas, pp. 296
-312.
97 In Meta. 6.4 n. 1241: "Deinde cum dicit quoniam autem excludit ens verum et e
ns per
accidens a principali consideratione huius doctrinae; dicens, quod compositio et
divisio, in quibus est
verum et falsum, est in mente, et non in rebus. Invenitur siquidem et in rebus a
liqua compositio; sed
talis compositio efficit unam rem, quam intellectus recipit ut unum simplici con
ceptione. Sed illa
compositio vel divisio, qua intellectus coniungit vel dividit sua concepta, est
tantum in intellectu, non
in rebus. Consistit enim in quadam duorum comparatione conceptorum; sive illa du
o sint idem
secundum rem, sive diversa. Utitur enim intellectus quandoque uno ut duobus comp
ositionem formans;
sicut dicitur, homo est homo: ex quo patet quod talis compositio est solum in in
tellectu, non in rebus.
Et ideo illud, quod est ita ens sicut verum in tali compositione consistens, est
alterum ab his quae
proprie sunt entia, quae sunt res extra animam, quarum unaquaeque est aut quod q
uid est, idest
substantia, aut quale, aut quantum, aut aliquod incomplexum, quod mens copulat v
el dividit." See also
ST I.13.12, co.
98 See for example ScG I.3. In certain contexts, however, Aquinas admits that th
ere is a
foundation in God for the distinct rationes that the intellect forms of divine a
ttributes. In In I Sent.
2.1.2 co., he writes: Sic ergo dicendum est, quod in Deo est sapientia, bonitas,
et hujusmodi, quorum
quodlibet est ipsa divina essentia, et ita omnia sunt unum re. Et quia unumquodq
ue eorum est in Deo
secundum sui verissimam rationem, et ratio sapientiae non est ratio bonitatis, i
nquantum hujusmodi,
relinquitur quod sunt diversa ratione, non tantum ex parte ipsius ratiocinantis
sed ex proprietate ipsius
59
Page 68
cases like these prove that the composition of the terms in the intellect cannot
be an
exact mirror of the composition in things. Even in the many cases in which the
composition of terms in the intellect responds to a composition in things, Aquin
as
maintained that there is a difference between the composition in the intellect a
nd the
composition in the thing. Aquinas writes:
The likeness of a thing is received into the intellect according to the
intellect's own mode and not according to the mode of the thing.
Hence, even though there is something on the part of the thing that
corresponds to the intellect's composition and division, it is not present
in the thing in the same way that it is present in the intellect.... the
intellect's composition differs from the thing's composition by the fact
that the items composed in the thing are diverse from one another,
whereas the intellect's composition is a sign of the identity of the items
that are composed. For the intellect composes in such a way as to
affirm that a man is white, i.e., that a man is a thing that has (an
instance of) whiteness (homo est albus, id est habens albedinem) and
not in such a way as to affirm that a man is (an instance of) whiteness
(homo est albedo). For that which is man is the same subject as that
which has the whiteness.99
For Aquinas what makes the composition of the intellect different from the
composition in things is the element of identity that is present in the intellec
t's
composition. In the intellect's proposition, that which the subject term stands
for and
that which the predicate is true of is identical in reality. This is to say that
man and
the thing that has whiteness is one and the same. Elsewhere Aquinas describes th
e
rei.... (Italics are mine.) Allan Wolter has suggested that this idea expressed b
y Aquinas maybe a
forerunner of Scotus's formal distinction. See Wolter s, The formal distinction, in Th
e
Philosophical Theology of John Duns Scotus. Ed. Marilyn Adams, (Ithaca, N.Y.: Co
rnell, 1990).
99 ST I.85.5 ad 3: "....similitudo rei recipitur in intellectu secundum modum in
tellectus, et
non secundum modum rei. Unde compositioni et divisioni intellectus respondet qui
dem aliquid ex
parte rei; tamen non eodem modo se habet in re, sicut in intellectu..... Tamen d
iffert compositio
intellectus a compositione rei, nam ea quae componuntur in re, sunt diversa; com
positio autem
intellectus est signum identitatis eorum quae componuntur. Non enim intellectus
sic componit, ut dicat
quod homo est albedo; sed dicit quod homo est albus, idest habens albedinem, ide
m autem est subiecto
quod est homo, et quod est habens albedinem...." (Trans. Alfred Freddoso)
60
Page 69
subject and the predicate of a proposition as "signifying the same thing accordi
ng to
reality in a way, and diverse things according to reason." This is to say that w
hile the
form of man is not identical to the form of whiteness, both of those forms belon
g to
the same supposit if the predication Man is white is true.100 In the real object
, there is
no identity between the elements that are composed in material composites. The
substance of man and his whiteness together form a unified being, but when
considered in themselves as constituents of this being, they are in no way ident
ical.
Aquinas's emphasis on the element of identity between the subject and the
predicate of a proposition is consonant with his understanding of the propositio
n as an
act of knowing the conformity between the intellect's simple apprehension and th
e
extra-mental object. The predicate term of the proposition signifies the form
understood by the intellect and the subject stands for the extra-mental object.
There
is a certain identity between the subject and the predicate of the proposition b
ecause
the form understood by the intellect is a likeness of the extra-mental thing, i.
e. there is
conformity between intellect and thing.
Although the element of identity that pertains to the intellect's composition
makes it differ from the composition in the real thing, the passage quoted above
also
notes that there is something in the intellect that responds to the composition
in the
100 ST I.13.12, co.: "....in qualibet propositione affirmativa vera, oportet quo
d praedicatum et
subiectum significent idem secundum rem aliquo modo, et diversum secundum ration
em. Et hoc patet
tam in propositionibus quae sunt de praedicato accidentali, quam in illis quae s
unt de praedicato
substantiali. Manifestum est enim quod homo et albus sunt idem subiecto, et diff
erunt ratione, alia
enim est ratio hominis, et alia ratio albi. Et similiter cum dico homo est anima
l, illud enim ipsum quod
est homo, vere animal est; in eodem enim supposito est et natura sensibilis, a q
ua dicitur animal, et
rationalis, a qua dicitur homo. Unde hic etiam praedicatum et subiectum sunt ide
m supposito, sed
diversa ratione."
61
Page 70
thing. Aquinas exploited a difference that he and many of his contemporaries tho
ught
held between the function of the subject and the predicate terms of propositions
to
explain how the composition in the proposition is like the composition in things
.
Aquinas thought that the subject terms of propositions stood for concrete object
s,
while predicate terms signified forms that inhered in these objects. He thought
that
these differing functions that the predicate and subject terms have were analogo
us to
the roles that matter and form play in the composition of a material object. 101
In the
ontological order, matter is the supposit in which form inheres. Similarly, the
subject
term stands for that concrete thing that the predicate is true of. In this way,
the
subject is said to be understood "materially". Form in the ontological order is
not
itself something that subsists, but it inheres in a subsisting being. Similarly,
the
predicate of a proposition does not stand for a concrete being, but rather it si
gnifies a
property that is true of a concrete being. For this reason the predicate is said
to be
taken "formally."
In the Summa Theologiae, Aquinas relates the material and formal features of
the terms of propositions to the technical notions of supposition and significat
ion.
Aquinas writes: "the term placed in the subject is understood materially, that i
s for the
supposit, the term posited in the predicate is understood formally, that is for
the
nature signified."102 The distinction between the supposition and signification
of
terms was a well-known innovation of of the 12th and 13th century terminist
101 In I Sent. 4.2.2, co.; De Int.1.8, n. 9; ST IIIa.16.7 ad 4.
102 ST IIIa.16.7 ad 4: ".... terminus in subiecto positus tenetur materialiter,
idest pro supposito,
positus vero in praedicato, tenetur formaliter, idest pro natura significata."
62
Page 71
logicians.103 Supposition was the property of a term in virtue of which it stood
for an
object. A term had supposition if it referred to one or more concrete extramenta
l
objects. In the proposition Man is snub-nosed, the term Man stands for an indivi
dual
concrete man. This is to say that it has personal supposition. A proposition's t
ruth-
value depends on the supposition of its subject term. In the aforementioned
proposition, if Man supposits for Socrates the proposition is true, but if it su
pposits
for Aristotle, perhaps it is false.104
A term's signification, on the other hand, was determined independently from
its supposition. No matter what Man supposits for, it always signifies the same
thing,
i.e. rational animal nature. The signification of a term is not merely its meani
ng.
Paul Spade explains that signification "is a pyschologico-causal property of ter
ms".105
The signification of a term is what it causes in the intellect of the one who he
ars it, as
well as what is in the intellect of the one who speaks it. The signification of
a term in
this sense must be distinguished from another sense in which Aquinas claims that
things are signified by terms. The concept in the intellect that is signified by
the term
is a concept of some concrete nature. Aquinas claims that the concrete nature th
at is
conceptualized is also mediately signified by a term. So, strictly speaking, ter
ms
signify both intellectual concepts and concrete natures. Aquinas makes this clea
r in
103 On this see Ernest A. Moody, Truth and Consequence in Mediaeval Logic, (Nort
h Holland
Publishing Co.: Amsterdam, 1953), pp. 18-26; Jan Pinborg, Logik und Semantik im
Mittelalter: Ein
Überblick, (Frommann-Holzboog: Sttutgart: 1972).
104 In rare cases in which terms referred to themelves as terms, the term had wh
at was known
as material supposition. In the proposition Man is a noun, Man has material supp
osition. It does not
stand for a concrete individual man.
105 "The Semantics of Terms," in The Cambridge History of Later Medieval Philoso
phy, eds.
Kretzmann, Kenny, and Pinborg (Cambridge: Cambridge University Press, 1982), p.
188.
63
Page 72
the Summa Theologiae when he writes: "The ratio that a name signifies is the
intellect's concept of the thing signified (res significata) by the name."106 Th
e
distinction between the signification and the supposition of a term regards the
term's
signification of a conception of the intellect. It is meant to distinguish the p
roperty
the term has that allows it to bring an understanding to mind from its ability t
o stand
for an object. Aquinas's claim that terms also signify concrete natures will be
relevant to this study later.
We can explain Aquinas's dictum "the subject is taken materially and
predicate is taken formally" in terms of supposition and signification: General
terms
in the subject place of a proposition both supposit for some concrete object and
signify a nature. Predicate terms, however, only signify a nature. In the propos
ition
Man is rational, the term man stands for concrete individuals that have human na
ture.
The term, rational in this proposition, however, does not stand for concrete rat
ional
things. It only signifies rational nature conceived by the intellect. So the pro
position
Man is rational asserts that rational nature is a constituent of a human being.
The
reason that the predicate term does not supposit for a concrete object is that a
predicate is always understood as being a characteristic of something. To unders
tand
something as a predicate is to understand it as inhering in something else, not
as
106 ST I.13.4 co. : "Ratio enim quam significat nomen, est conceptio intellectus
de re
significata per nomen." Here Aquinas claims that the conceptions of the intellec
t are the primary
significates of terms: ST I.5.2, co.: "Ratio enim significata per nomen, est id
quod concipit intellectus
de re, et significat illud per vocem, illud ergo est prius secundum rationem, qu
od prius cadit in
conceptione intellectus."
64
Page 73
subsisting on its own. 107
The significance of Aquinas's thinking about the predicate
can be grasped when his view is contrasted with the competing theory of his time
, i.e.
the identity theory of predication. On this theory, predicate terms also have
supposition. In the proposition Man is rational, for example, the identity theor
ist
holds that both man and rational stand for concrete objects. Man stands for a
concrete being that has human nature and rational stands for a concrete being th
at has
rational nature. The proposition as a whole asserts that the concrete being with
human nature is identical to the concrete being with rational nature.108
In his Commentary on the Metaphysics, we learn of a significant consequence
that Aquinas thought followed from his adoption of the inherence theory of
predication. He explains that because there is an analogous relationship between
the
subject and predicate terms of a proposition and the matter and form of composit
e
objects, something that is composed as matter and form in the real object must b
e the
cause of the truth of the proposition:
107 We saw in the passage quoted above on p. 60 that Aquinas was careful to stat
e that it is the
descriptive name that which is having whiteness that refers to the same thing as
man. He did not claim
that the predicate white itself refers to the same thing as the term man because
white as a predicate
does not supposit for an object. If a predicate x is true of an object y, howeve
r, then the corresponding
description thing having x will be able to supposit for object the y. See P. T.
Geach, "Form and
Existence," Proceedings of the Aristotelian Society, 55 (1955), pp. 251-272. Eve
n in the case of
identity statements such as Man is man, Aquinas did not think that the predicate
term stood for a
concrete subject. The predicate term man signified the rational nature. The iden
tity of Man with
himself was explained as the inherence of human nature in a thing that is a man,
i.e. that thing which
has human nature inhering in it. See Hermann Weidemann, "The Logic of Being," in
Thomas Aquinas
Contemporary Philosophical Perspectives, ed. Brian Davies (Oxford: Oxford Univer
sity Press, 2002),
pp. 77-96, esp. p. 84.
108 Some have argued against my reading that Aquinas held the identity theory of
predication
at least in some passages. See John Malcolm, "A Reconsideration of the Identity
and Inherence
Theories of the Copula", Journal of the History of Philosophy, 17:4 (1979): 183-
400.
65
Page 74
It is necessary that truth and falsity which is in speech or opinion is
reduced to the disposition of the thing as its cause. When the intellect
forms a composition it grasps two, one of these has itself formally with
respect to the other. Accordingly, it grasps it as existing in the other.
For this reason, the predicate is understood formally. And therefore, if
such an operation should be traced to a thing as its cause, it is
necessary that in composite substances the very composition of form
and matter, or that which is related as form and matter, or also the
composition of accident and subject, serves as the foundation and
cause of truth of the composition which the intellect forms within itself
or expresses in speech. Just as when I say Socrates is a man the truth
of this enunciation is caused by the composition of the human form
with the individual matter through which Socrates is this man. And
when I say man is white the cause of this truth is the composition of
whiteness with the subject, and it is similarly in other cases. And the
same is evident in division.109
Aquinas begins this passage with the assumption that the way things are is the c
ause
of the truth of propositions. He does not argue for this here. If this starting
point is
accepted, though, reflecting on the way that the subject and predicate are relat
ed to
each other leads to the conclusion that the precise disposition of things that c
auses
truth must be a composition. If the subject and predicate are related to each ot
her as
substrate and that which inheres, a predicate will be truly affirmed of a subjec
t when
some property of the thing that is an analogate for the predicate term truly inh
eres in
something that corresponds to the subject term.
109 In Meta. IX.11.1998: Oportet enim veritatem et falsitatem quae est in oration
e vel
opinione, reduci ad dispositionem rei sicut ad causam. Cum autem intellectus com
positionem format,
accipit duo, quorum unum se habet ut formale respectu alterius: unde accipit id
ut in alio existens,
propter quod praedicata tenentur formaliter. Et ideo, si talis operatio intellec
tus ad rem debeat reduci
sicut ad causam, oportet quod in compositis substantiis ipsa compositio formae a
d materiam, aut eius
quod se habet per modum formae et materiae, vel etiam compositio accidentis ad s
ubiectum,
respondeat quasi fundamentum et causa veritatis, compositioni, quam intellectus
interius format et
exprimit voce. Sicut cum dico, Socrates est homo, veritas huius enunciationis ca
usatur ex
compositione formae humanae ad materiam individualem, per quam Socrates est hic
homo: et cum
dico, homo est albus, causa veritatis est compositio albedinis ad subiectum: et
similiter est in aliis. Et
idem patet in divisione.
66
Page 75
In concluding our discussion of the relationship of propositions to things, we
can bring together the element of sameness and the element of difference that
Aquinas thought held between the composition in the intellect and in the thing.
Aquinas thought that the composition Socrates is man does not precisely reflect
any
composition in reality. The term Socrates supposits for the being Socrates that
is
composed of matter and form and the term man signifies human nature. What human
nature inheres in is the same thing as what the subject term stands for. This is
the
element of identity in the intellect's composition. In reality, there is no comp
osition
between Socrates and human nature. Human nature is an essential part of Socrates
,
not something composed with him to form a third thing. In the structure of the
proposition, Socrates is related to man as matter is to form. Because the subjec
t and
the predicate have this relation of substrate and inhering form, it has a simila
rity to
the composition of Socrates's individual matter with his human form. This
ontological composition is the cause of the intellectual proposition's truth. Th
ere is
not a one-one correspondence, however, between the terms of the proposition and
the
elements in the real composition that causes its truth. Socrates does not stand
for
Socrates's matter, but rather for the being Socrates that is a composite of matt
er and
the human form. This composite includes within it what is predicated of it, i.e.
human nature.
67
Page 76
We are now in a position to draw some conclusions from the features of
Aquinas's account of truth that we have discussed. These conclusions will be of
importance for the remainder of this study. First, we have seen that Aquinas thi
nks
that propositional truth is founded on ontological truth. A proposition is the i
ntellect's
act of recognizing that the simple likeness by which it understands is in fact a
likeness
of a certain thing that it already knows. If the intellect was unable to be conf
ormed to
extra-mental objects by receiving likenesses of their forms, there could be no
propositional truth because the intellect would have no likenesses by which to k
now.
A consequence of this dependence of propositional truth on ontological truth is
that
the intellect can only form propositions about existing natural kinds or individ
uals
and the kinds or individuals that the imagination invents by combining the natur
es
and properties of actually existing beings.110 While the imagination can combine
elements of real essences to create composite essences of fictional beings, the
intellect cannot form a simple concept of a nature of a nonexisting kinds. All
concepts of nonexisting kinds that are able to be the subjects of propositions a
re
composites of elements of existing things united by the imagination. The only un
ity
the gold and mountain have, for example, is the unity that is accorded to them b
y the
imagination when it creates the concept of a gold mountain. Gold and mountain ha
ve
no unity in reality the way that features of real natures do. It is important to
note that
Aquinas only speaks of the concepts of fictional beings as existing in the imagi
nation.
110 De ver. 8.9 co.: "....videmus quod imaginatio nostra format novam speciem, u
t montis
aurei, ex speciebus quas prius apud se habebat, scilicet montis et auri; et simi
liter intellectus ex formis
generis et differentiae format definitionem speciei." See also De ver. 8.5 co. a
nd 19.1 co.
68
III. Conclusion: Implications of Aquinas's account of propositional truth
Page 77
He never describes them as being in the intellect as he does with the concepts o
f real
natures.111 Intellectual knowledge cannot be had of these empty kinds because th
ere
is no real nature to know. Aquinas's account of natures and cognition precludes
the
possibility of there being a human science of purely possible creatures. Accordi
ngly,
in the remainder of this dissertation when I discuss necessary propositions abou
t
creatures in the human intellect, the examples I use will always be about actual
creatures. When the question is asked of whether a proposition about a natural k
ind
can remain true when no instances of the kind exist, it will be assumed that an
instance of the kind existed at some time in the actual world. The existence of
a
member of the kind at some time in the world is sufficient for human intellects
to
form a concept. Aquinas would not deny that we can form propositions about
dinosaurs even though no dinosaurs currently exist. By reading books, doing
archaeology, and other activities, human beings can come to have concepts of
dinosaurs, although they have not personally experienced them. The question that
will arise later, though, is what are these concepts a likeness of, if no dinosa
urs exist
now? How does the intellect conform to the world in this case?
The second significant feature of Aquinas's account of propositional truth is
that the very existence of propositions is contingent on the existence of human
111 Here Aquinas claims that the imaginiative power suffices to combine elements
of real
forms to create new ones. ST Ia.78.4 co.: "Avicenna vero ponit quintam potentiam
, mediam inter
aestimativam et imaginativam, quae componit et dividit formas imaginatas; ut pat
et cum ex forma
imaginata auri et forma imaginata montis componimus unam formam montis aurei, qu
em nunquam
vidimus. Sed ista operatio non apparet in aliis animalibus ab homine, in quo ad
hoc sufficit virtus
imaginativa."
69
Page 78
intellects or other rational intellects.112 We have seen that for Aquinas it is
not
necessary that the complex objects in the world be known propositionally.
Propositions are formed because of the unique way in which the human intellect
comes to know by composing and dividing. If there were no human beings or other
rational creatures, there would be no propositions. A proposition for Aquinas is
not a
necessarily existing abstract object as many contemporary analytic philosophers
think. According to Aquinas, a proposition is a concrete accident that inheres i
n the
created intellect when it joins or divides two simple concepts. Given this, ther
e is a
sense in which asking whether Man is rational would be true if no men had ever
existed is a per impossible question because without existing human intellects,
this
proposition itself would not exist. Aquinas is clear that other intellects do no
t know
by forming propositions, although they are able to know the content that is expr
essed
by propositions.113 On the Thomistic account, it cannot be asked whether some
proposition x is y is true in world w without considering whether any x's exist
in w or
whether humans (or some other rational creature) exist in w because the existenc
e of a
rational intellect and the existence of x at some time t in a world is a necessa
ry
condition for the truth of a proposition x is y in that world.
The third significant point that follows from Aquinas's propositional account
of truth is that the foundation of the truth of propositions about composite obj
ects is
112 A rational intellect, according to Aquinas, is one that knows propositionall
y, i.e. by joining
and dividing simple concepts. Angels are intellectual creatures, but not rationa
l creatures since they do
not know propositionally.
113 Not all medievals shared this view. Scotus, for example, thought that God wi
lled states of
affairs to be by joining and dividing subject and predicate terms and he knew wh
ich states of affairs
were actually by knowing what his will joined and divided. Accordingly, since ne
cessarily God knows
whatever is the case, there necessarily are propositions. See, for example, his
Lectura I.38-40.
70
Page 79
some composition in the object. More specifically, if a proposition is true, the
re must
be elements in the object that are related to each other as substrate and that w
hich
inheres. Accordingly, when we seek the ontological foundation for necessary trut
hs,
what we are in search of is some composition that is necessary in the things the
se
truths are about. Now that these general points have been made about Aquinas's
notion of propositional truth, we can turn to examine his thought on necessary t
ruths.
71
Page 80
CHAPTER FOUR
NECESSARY PROPOSITIONS ABOUT CONTINGENT BEINGS
In the last chapter, we saw some of the key features of Aquinas's thinking
about propositional truth. In this chapter, we turn now to look at the distincti
ve
features that Aquinas thought belonged to propositions that expressed a subject s
necessary possession of an accident, essential feature, or power. We learned in
the
previous chapter that Aquinas thought that the ontological cause of the truth of
propositions about a subject s possessing a certain form was some composition in
reality. In this chapter, we will complete our understanding of Aquinas s thinking
on
the cause of propositional truth by learning what he understood to be the ontolo
gical
grounding of necessary propositions.
I. Per se propositions
It is clear that Aquinas thought that necessary propositions differed from other
propositions. When he considers Aristotle's four-fold division of propositions i
n his
De Interpretatione commentary, he claims that an additional fifth classification
must
be added to take into account the difference between necessary and impossible
propositions, on the one hand, and contingent propositions, on the other. Aristo
tle
72
Page 81
distinguished propositions according to whether they are simple or conjunctions
of
multiple propositions; affirmative or negative; universal, particular, indefinit
e or
singular; and past, present, or future. 114 The fifth division of propositions t
hat
Aquinas added distinguished propositions according to their content. Aquinas wri
tes:
This division is made according to the relationship of the predicate to
the subject. If the predicate is in the subject per se, the enunciation is
said to be necessary or natural in matter, as it is with man is an animal
or man is risible. If indeed the predicate is per se repugnant to the
subject as if excluding the ratio of it, the enunciaton is said to be
impossible or remote in matter, as when it is said man is an ass. If
indeed in a middle way the predicate is related to the subject in such a
way that it is neither per se repugnant to the subject nor per se in it, the
enunciation is said to be possible or contingent in matter.115
What sets necessary and impossible propositions apart from contingent ones is th
e
relationship between the subject and the predicate. Aquinas describes the relati
onship
of the predicate to the subject in a necessary proposition as being per se in it
.116
There were three ways in which Aquinas, following Aristotle, thought that a pred
icate
could be per se in a subject.117 In the first way, when something that is contai
ned in
114 De Int. I,13.2, 3. For Aristotle s explanation of these divisions, see ll. 17a
15-17a20;
17a38-17b12; 18a28-18b20.
115 De Int. I, 13.3: ".... quidem divisio attenditur secundum habitudinem praedi
cati ad
subiectum: nam si praedicatum per se insit subiecto, dicetur esse enunciatio in
materia necessaria vel
naturali; ut cum dicitur, homo est animal, vel, homo est risibile. Si vero praed
icatum per se repugnet
subiecto quasi excludens rationem ipsius, dicetur enunciatio esse in materia imp
ossibili sive remota; ut
cum dicitur, homo est asinus. Si vero medio modo se habeat praedicatum ad subiec
tum, ut scilicet nec
per se repugnet subiecto, nec per se insit, dicetur enunciatio esse in materia p
ossibili sive contingenti."
116 Aquinas likewise thought that whatever was necessarily in a subject belonged
to it per se,
i.e. there is a mutual entailment between necessary inherence and per seity. ScG
II.55, n. 1299: "Quod
per se alicui competit, de necessitate et semper et inseparabiliter ei inest: si
cut rotundum per se quidem
inest circulo, per accidens autem aeri; unde aes quidem fieri non rotundum est p
ossibile, circulum
autem non esse rotundum est impossibile."
117 Technically there are four ways in which Aquinas and Aristotle claim that so
mething can
be per se, however, I will only discuss three of these ways since one of the way
s, i.e. a subject s
existing in itself, is not a mode of predication, but rather a mode of being.
73
Page 82
the definition of a subject is predicated of the subject, this is a per se predi
cation. An
example of such a per se proposition is Dogs are sentient. Similarly, when the
definition itself of a subject is predicated of the subject, it is predicated pe
r se in the
first mode.118 So the proposition Man is a rational animal is also per se in the
first
way. In the second way, a proposition is per se if the proposition's subject ent
ers into
the definition of its predicate as the matter or subject in which it exists. The
proposition Socrates s nose is snub is per se in the second way since snubness can
not
be defined without mentioning a nose. Propria or necessary accidents are predica
ted
per se secundo modo of their subjects because a proper accident cannot be define
d
without mention of the subject in which it exists. The proposition Man is risibl
e, for
example, is per se secundo modo since being a property of man is part of the
definition of risibility.119 In is important to note, however, that the subjects
of per se
secundo modo propositions can be defined without mentioning the predicates of th
ese
propositions. A nose, for example, can be defined without mentioning snubness.
Essential attributes, which are included in the definition of subject, are alway
s
predicated per se primo modo. In the third and final way of per se predication,
a
predicate is said per se of a subject if the subject is the proper cause of the
predicate.
In this way, effects are predicated of their proper causes. Fire heats is a prop
osition
that is per se in this third way.
There is an evident correspondence between the modes of per se predication
and the ways in which absolute necessity arises in creation, which we discussed
in
118 PA I, 10.3.
119 PA I, 10.4.
74
Page 83
chapter two. When attributes, actions, or passions that are absolutely necessary
to a
being are predicated of it in a proposition, that proposition will be per se in
one of
these three ways.
II. Structural differences of per se propositions
In the last chapter, we saw that propositions in general have a structure that i
s
analogous to a material composite. The subject of the proposition plays the role
of
matter and the predicate has the role of form because the property that the pred
icate
signifies inheres in what the subject stands for. In the proposition a Man is wh
ite, for
example, Man supposits for a concrete object having a human form and white
signifies a form that inheres in this object. This proposition represents the ju
dgment
that the form of white is also a constituent of the thing that has the form of h
umanity.
In this proposition no assertion is made about what the relationship is between
the
form of humanity and the form of white. All that is affirmed in the proposition
is that
the form of whiteness and the form of humanity meet in the same subject. The sam
e
is true of the proposition Man is an animal when the term man is similarly under
stood
as standing for concrete individuals having a human form. The proposition only
asserts that in these human supposits, the animal form is also found. The matter
-form
structure of the proposition cannot capture the per se relation between the subj
ect and
predicate even in cases where it is present. This is because in a per se proposi
tion the
predicate is attributed to the subject because of the subject s form.120 When the
120 De pot. 8.2 ad 6: Per se autem praedicatur aliquid de aliquo, quod praedicatu
r de eo
secundum propriam rationem; quod vero non secundum propriam rationem praedicatur
, sed propter rei
75
Page 84
subject is taken materially, though, as in the normal structure of the propositi
on, the
proposition cannot express anything about the relationship between the form of t
he
subject and the form of the predicate.
Aquinas recognized that in certain cases the subject terms of propositions
could be taken formally. Aquinas explains that through reduplication a qualifier
can be added to the subject of a proposition to indicate whether it is taken mat
erially
or formally. An example of a reduplicative proposition is: Man as man is rationa
l.
Adding the qualifier as man to the subject of this proposition indicates that th
ere is a
connection between man and rational precisely because of the human form. Man and
rational are not connected merely because there is a supposit that has a human f
orm
and a rational form. The material connection between these forms in supposits is
posterior to the formal connection between them.
A reduplicative qualifier can be used to indicate that the subject is taken
materially. This is the case in this false proposition Christ as this man is God.
For
the most part, though, a reduplicative qualifier indicates that the subject is t
o be taken
formally. The issue of whether the subject term was taken materially to supposit
for a
substance or whether it was taken formally to signify a nature was central to
Christological questions and it is in this context that we find texts relevant t
o
Aquinas s thinking on the structure of per se propositions. In the Summa Theologia
e
Aquinas considers the question of whether Christ as man is a creature. He explai
ns
identitatem, non etiam praedicatur per se. For an excellent discussion of per se
propositions, see
Peter Hoenen, S.J., Reality and Judgement according to St. Thomas, (Henry Regene
ry Co.: Chicago,
1952), pp. 95-136. See also Robert W. Schmidt, The Domain of Logic according to
Saint Thomas
Aquinas, (Marinus Nijhoff: The Hague, 1966), pp. 228-231.
76
Page 85
that the truth of this proposition cannot be determined independent of determini
ng the
force of the qualifier man . He writes:
I respond that it must be said that when it is said 'Christ, insofar as he
is a man,' this name 'man' is able to indicate by reduplication either the
ratio of the supposit or the ratio of the nature. If indeed it indicates
the ratio of the supposit, then 'Christ, insofar as he is a man, is a
creature' will be false since the supposit of the human nature in Christ
is eternal and uncreated. If in fact the ratio of human nature is
indicated, then this statement is true because in virtue of the ratio of
human nature, or according to human nature, being a creature belongs
to Christ, as it is said above. It must be understood, nevertheless, that
a name added in reduplication is more properly understood to indicate
the nature rather than the supposit, since the reduplicated name is
added as a predicate, which is understood formally .121
This passage highlights that when reduplication is used it indicates the precise
feature
of a thing in virtue of which it possesses the predicate that is attributed to i
t. Through
reduplication, it can be indicated that something possesses a property precisely
in
virtue of the form it has. Reduplication is used to indicate that a proposition
is per se
because in a per se proposition the predicate is true of the subject because of
the form
of the subject.122
121 ST IIIa.16.10 co.: Respondeo dicendum quod, cum dicitur, Christus secundum qu
od
homo, hoc nomen homo potest resumi in reduplicatione vel ratione suppositi, vel
ratione naturae. Si
quidem resumatur ratione suppositi, cum suppositum humanae naturae in Christo si
t aeternum et
increatum, haec erit falsa, Christus, secundum quod homo, est creatura. Si vero
resumatur ratione
humanae naturae, sic est vera, quia ratione humanae naturae, sive secundum human
am naturam,
convenit sibi esse creaturam, ut supra dictum est. Sciendum tamen quod nomen sic
resumptum in
reduplicatione magis proprie tenetur pro natura quam pro supposito, resumitur en
im in vi praedicati,
quod tenetur formaliter.... Aquinas also appeals to reduplication in In III Sent.
.11.3 and 10.1.1 when
he analyzes the questions of whether Christ as man is God and whether Christ as
this man is God. On
Aquinas s interpretation of propositions in Christological discussions, see Henk J
.M. Schoot, Christ
the Name of God: Thomas Aquinas on Naming Christ, (Leuven: Peeters, 1993). On re
duplication in
medieval logic, see Allan Bäck, On Reduplication: Logical theories of qualificatio
n, (E.J. Brill:
Leiden, 1996).
122 In III Sent. 12.1.1 ad 6: ....ad veritatem propositionis sufficit quod praedi
catum conveniat
subjecto; nec oportet quod conveniat ei ratione formae significatae vel apposita
e, nisi sit praedicatio
77
Page 86
Like propositions that are discussed in Christological debates, propositions
that have a general term, such as man or dog, as their subjects have a certain
ambiguity to them. A general term, like man, can supposit for one or more
substances that have the nature that is signified by the term, such as Socrates,
Plato
and Thomas, or a general term can simply signify the nature. So when the
proposition Man is an animal is considered, it is unclear whether the propositio
n
expresses that Socrates and Plato, for example, have the form of animality inher
ing in
them or that there is a formal connection between the form of man and the form o
f
animality. This ambiguity can be clarified by using reduplicative qualifiers. Th
e
proposition with Man as man as its subject expresses claims about the form of ma
n,
while propositions with Man as this man express claims about particular men.
Aquinas makes clear that when an attribute is predicated of a subject per se it
is possible that the attribute belongs to the subject only in virtue of a certai
n essential
part that it has. It is not the case that the subject must possess the attribute
in virtue of
all that belongs to it essentially. He writes:
To the second question it must be said that from the fact that some
predicate is per se it is not necessary that what is per se predicated
belongs to the subject according to all that is implied by the name of
the subject, but it suffices if it belongs to it per se according to some
part of it, just as reasoning belongs to man per se not insofar as he has
a body, but insofar as he has a soul accordingly this is true: Man is a
reasoning being.123
per se.... In III Sent. 11.1.4 ad 6: Ad sextum dicendum quod ad veritatem proposit
ionis sufficit
quod praedicatum conveniat subjecto quocumque modo. Sed ad hoc quod propositio s
it per se, oportet
quod conveniat sibi ratione formae importatae per subjectum. Unde haec est vera:
Deus est passus;
non tamen est per se. Et quia reduplicatio exigit locutionem per se veram, ideo
non est similis ratio de
reduplicationibus et propositionibus quae sunt sine reduplicatione.
123 In III Sent. 10.1.1 qc. 2 co.: Ad secundam quaestionem dicendum quod ad hoc q
uod
aliqua praedicatio sit per se, non oportet quod praedicatum per se conveniat sub
jecto secundum omne
78
Page 87
A reduplication can be used to pick out the precise form of a subject in virtue
of
which an attribute is predicated of it per se. This is the case in the example A
line,
as extended, is divisible . This usage of reduplication is important because it im
plies
that propositions that have proper names as their subjects can also, through
reduplication, express formal connections. The proposition Socrates as man is
rational indicates a a formal connection between two forms inhering in Socrates.
In addition to reduplication, Aquinas thought that there was another way in
which a per se connection between the forms in a subject could be expressed in a
proposition. Aquinas thought that conditional propositions expressed a necessary
connection between their antecedents and consequents. Aquinas writes:
Since every true conditional is necessary, it follows from the fact that
the antecedent is posited that the consequent is necessarily posited.
For example, this is true, If Socrates runs, then he moves . I hold
therefore that whatever runs necessarily will move while it runs.124
What is significant about the antecedent If Socrates runs is the verb runs . The
subject Socrates is not as important. What the conditional is expressing is that
there
is a necessary connection between the form of running and the form of motion. If
a
supposit is running, it will also have the form of motion. It is only incidental
that the
quod in nomine subjecti implicatur; sed sufficit si secundum aliquid eorum sibi
per se conveniat. Sicut
ratiocinari per se convenit homini, non inquantum habet corpus, sed inquantum ha
bet animam; unde
haec est per se: Homo ratiocinatur.
124 In Meta. VI.3 n. 1198: Cum enim quaelibet conditionalis vera sit necessaria,
oportet
quod ex quo antecedens est positum, quod consequens ex necessitate ponatur. Sicu
t haec est vera, si
Socrates currit, movetur. Posito ergo quod currat, necesse erit ipsum moveri, du
m currit. ST Ia.86.3
co.: Sicut hoc ipsum quod est Socratem currere, in se quidem contingens est; sed
habitudo cursus ad
motum est necessaria, necessarium enim est Socratem moveri, si currit.
79
Page 88
supposit that these two forms inhere in is Socrates. The second form would inher
e in
whatever has the first form. Aquinas explicitly claims that neither a true antec
edent
nor a true consequent is required for the truth of the conditional. All that is
required
for the truth of the conditional is a necessary connection between the anteceden
t and
the consequent.125
In this section, we have learned that there is a crucial difference between
propositions that express a per se connection and those that do not. In the case
of a
proposition that only expresses a material connection, that which is signified b
y the
predicate inheres in that for which the subject stands. In a proposition express
ing a
per se connection, however, it is the necessary connection between that which is
signified by the subject and the predicate that is of importance. A proposition
expressing material connection is adequated to or in conformity with a compositi
on in
the subject or subjects that it is about. Aquinas argues that a matter-form-like
composition causes the truth of these propositions since the subject and predica
te of
these propositions are related to each other as matter and form. In a propositio
n
expressing a necessary relation, there is no relation of matter and form between
that
which is signified by the predicate and the subject. This is because both the pr
edicate
and the subject are taken formally. We saw in the last chapter that the reason
Aquinas thought that a composition in reality is the foundation for the the trut
h of
predications is because of the matter-form relationship between subject and pred
icate.
125In III Sent. 12.2.1 co.: Tamen sub conditione potest concedi quod peccare potu
it, scilicet
si voluisset; quamvis hoc antecedens sit impossibile; quia ad veritatem conditio
nalis non requiritur
neque veritas antecedentis neque veritas consequentis, sed necessaria habitudo u
nius ad alterum.
80
Page 89
Since in the case of propositions expressing a necessary connection this matter-
form
relation does not obtain between the subject and predicate of the proposition, i
t is not
going to be a composition, i.e. an inherence relation, that grounds the truth of
a
necessary proposition. In the next section, we will see what it is in reality th
at
Aquinas thought grounded the necessary connection between the form signified by
the subject and the form signified by the predicate in a per se proposition.
III. The ontological ground for necessary connections between forms
Aquinas does not explicitly raise the question of how the ontological realities
underlying essential predicates are "held together," but a certain argument that
he
made for the unicity of substantial forms gives insight into his thinking on thi
s matter.
The question of whether a material substance had one or more substantial forms w
as
fiercely debated at both Oxford and Paris in the 1270s and 1280s.126 The debate
centered on this issue: In any matter-form composite does one substantial form o
r
more than one substantial form account for the essential features that a substan
ce has?
For example, does one substantial form account for the fact that an animal is se
ntient,
and an another account for the fact that it engages in vegetative activities and
a third
account for the fact that it has corporieity, or does one form alone account for
the fact
that the animal is sensitive, vegetative, and corporeal? Answering this question
involved metaphysical, physical, logical and theological considerations. It is o
utside
126 For an excellent overview of this debate and references to secondary literat
ure see
Wippel's The Metaphysical Thought of Godfrey of Fontaines, (Washington, D.C.: Th
e Catholic
University of America Press, 1981), pp.314-47.
81
Page 90
the scope of this project to examine all of the complexities involved in this de
bate.
What is most relevant to reconstructing Aquinas's view on the ontological basis
for
the per se connection between essential predicates is a particular argument he m
ade
for the unicity of substantial form, which, as is well known, was his position i
n this
debate.127
Aquinas argued that if a substance had its essential features from distinct
substantial forms, its essential attributes would not be predicated of it per se
. Aquinas
thought the unicity of form was the ontological basis for per se predication. On
ce
diverse substantial forms were posited, per se predication was destroyed. Aquina
s
argues for this as follows: If there are multiple substantial forms in a being,
either
those forms are ordered to each other or not. If they are not ordered to each ot
her, the
forms are only predicated of each other per accidens, in the way whiteness is
predicated of a sweet thing. If the diverse forms are ordered to each other, a k
ind of
per se predication arises, namely per se predication of the second mode, but thi
s is
not the right kind of per se predication for an essential proposition. 128
An example
127 For Aquinas's position on unicity of Wippel's Metaphysical Thought of Thomas
Aquinas
ch. 9, section 3 on unicity of substantial form.
128 ST Ia.76.3 co: "Quae enim sumuntur a diversis formis, praedicantur ad invice
m vel per
accidens, si formae non sint ad invicem ordinatae, puta cum dicimus quod album e
st dulce, vel, si
formae sint ordinatae ad invicem, erit praedicatio per se, in secundo modo dicen
di per se, quia
subiectum ponitur in definitione praedicati. Sicut superficies praeambula est ad
colorem, si ergo
dicamus quod corpus superficiatum est coloratum, erit secundus modus praedicatio
nis per se. Si ergo
alia forma sit a qua aliquid dicitur animal, et a qua aliquid dicitur homo, sequ
eretur quod vel unum
horum non possit praedicari de altero nisi per accidens, si istae duae formae ad
invicem ordinem non
habent; vel quod sit ibi praedicatio in secundo modo dicendi per se, si una anim
arum sit ad aliam
praeambula. Utrumque autem horum est manifeste falsum, quia animal per se de hom
ine praedicatur,
non per accidens; homo autem non ponitur in definitione animalis, sed e converso
. Ergo oportet
eandem formam esse per quam aliquid est animal, et per quam aliquid est homo, al
ioquin homo non
vere esset id quod est animal, ut sic animal per se de homine praedicetur." Aqui
nas also makes this
argument in ScG II.58 and Q Q. De A., 11, co.
82
Page 91
of per se predication in the second mode is The thing having a surface is colore
d.
Having color is not part of the definition of having a surface, but surface ente
rs into
the definition of a color. Color cannot exist apart from a surface. There is a m
aterial
connection between color and a surface. A surface is the matter that color must
exist
in. In the second mode of per se predication, the subject enters into the defini
tion of
the predicate, but the predicate is not included in the definition of the subjec
t. This
mode of per se predication does not capture what is going on in an essential
predication, such as Man is animal. Man does not enter into the definition of an
imal,
but rather the reverse holds true. Predications in which a subject's essential a
ttributes
are predicated of it must be per se in the first mode.
A premise in this argument that requires closer examination is Aquinas's claim
that only the second mode of per se predication can arise from the ordering of f
orms
to one another. It seems that the mode of per se predication that arises should
vary
based on the type of ordering that is posited and that it would be possible to o
rder the
forms in such a way so that per se predication of the first mode would arise.
Thinking closely about what per se predication in the first way is, however, rev
eals
that this is not possible. For one thing to be predicated of another per se in t
he first
way, it must enter into its definition. Accordingly, the ordering of the form of
the
predicate must be intrinsic to the subject. This ordering cannot be imposed afte
r the
subject is constituted because the form of the predicate must be part of the
constitution of the form of the subject. If the predicate does not form part of
the form
of the subject, the only ordering that is possible between the forms of the pred
icate
83
Page 92
and the subject is through the predicate's existing in the subject as a form exi
sts in
matter. This is what the second mode of per se predication signifies.
Whether or not one finds Aquinas's argument against the plurality of forms
based on predication successful, the argument reveals what Aquinas thought was t
he
ontological foundation for the necessary connection of forms expressed in per se
predication. Aquinas's argument implies that whenever a predicate is attributed
to a
subject in the first mode of per se predication, the form signified by the predi
cate and
the form signified by the subject are in reality identical. If the two forms wer
e
diverse, Aquinas argues that there would be no per se predication. In the propos
ition
Man is an animal, Man and animal have the same res significata, namely the one
substantial form in man. The concepts signified by the words man and animal are
distinct concepts of this one reality. Subjects and predicates of essential prop
ositions
signify the same substantial form not only in the case of a genus being predicat
ed of a
species. Similarly, in the propositions Man is sentient or Man is vegetative, fo
r
example, the subject and predicate terms have the same res significata, i.e. the
substantial form of man. Aquinas is clear that whatever is predicated substantia
lly
rather than accidentally is truly one in reality with that of which it is predic
ated.129
129 Meta. IV.7 n. 628: "In hoc enim distinguitur substantia ab accidente, idest
praedicatum
substantiale ab accidentali, quia unumquodque est vere id quod praedicatur subst
antialiter de eo; et ita
non potest dici illud quod praedicatur substantialiter esse non unum, quia quael
ibet res non est nisi una.
Sed homo dicitur albus, quia albedo vel album accidit ei. Non autem ita quod sit
id quod vere est
album vel albedo. Ergo non oportet quod id quod praedicatur per accidens sit unu
m tantum. Sed multa
possunt per accidens praedicari. Substantiale vero praedicatum est unum tantum.
Et sic patet, quod ita
est esse hominem quod non est non esse hominem. Si autem utrumque fuerit, iam su
bstantiale
praedicatum non erit unum tantum, et sic non erit substantiale sed accidentale."
Meta. IV.2 n. 7:
"Quaecumque duo praedicantur de substantia alicuius rei per se et non per accide
ns, illa sunt idem
secundum rem: sed ita se habent unum et ens, quod praedicantur per se et non sec
undum accidens de
substantia cuiuslibet rei." (Italics mine.)
84
Page 93
Thinkers who held that there was the plurality of substantial forms in any
material substance were faced with the challenge of providing an ontological bas
is for
the connection between a substance and its essential predicates, each of which
signified a distinct substantial form. Their ontologies required a metaphsical gl
ue
to hold substances together. Some posited that it was the power of God that prov
ided
the necessary connection between essential predicates, which signified different
forms, while others held that the connection was primitive and independent of
God.130 When one adopts the position that substances have one unique form that
accounts for each of its essential predicates, this question cannot arise. Man i
s
rational and animal because the human form itself is what it is. Man itself is a
basic
essence that is not further composed. It makes just as much sense to ask the adv
ocate
of the uniqueness of substantial form why man cannot be otherwise as it does to
ask
the proponent of the plurality of forms why rationality cannot be otherwise.131
With regard to Aquinas's position, the question to raise is not how do different
forms compose a unified substance, but rather how does a single form give rise t
o
different concepts. It is the possibility of there being distinct concepts, sign
ified by
distinct terms, of one single form that gives rise to per se propositions for Aq
uinas.
130 For references to and summaries of the positions of various second scholasti
cs, see
Coombs The Ontological Source of Logical Possibility in Catholic Second Scholastic
ism.
131
John O Callaghan has made the point that for Aquinas, the unicity of substantial f
orm is
the metaphysical grounding for the unity of definition, as well as the necessity
of essential
predications. See his Aquinas s rejection of mind, contra Kenny, The Thomist 66 (200
2): 15-59, pp.
43, 46; and his Imago Dei: A Test Case for St. Thomas s Augustinianism, in Aquinas t
he
Augustinian ed. M. Dauphinais, B. David, and M. Levering, (Washington D.C.: The
Catholic
University of America Press, 2007), pp. 100-144, p. 123. In the former publicati
on, O Callaghan uses
the term metaphysical glue which I have adopted above.
85
Page 94
But if man and animal have the same res significata, the one human form, how do
the
differing concepts of man and animal arise? Aquinas explains that a human form,
for
example, contains all the perfections that are contained in the form of an anima
l plus
more. In addition to causing the powers that animals have, the human form also
causes the power of reason. The human intellect can recognize that there are
similarities between the powers of a man and the powers of other specific animal
s, for
example a horse and a dog. From recognizing these similarities, the intellect fo
rms
the concept of animal.132 The intellect can abstract both the concept of man and
the
concept of animal from a human being because the intellect can consider some of
the
human being's powers in abstraction from others. Strictly speaking, the powers
themselves are not that which causes a human being and a dog both to be animals.
The powers are, rather, the effect of the similarity between the substantial for
m of a
man and the substantial form of a dog.133 Aquinas does not offer any metaphysica
l
explanation for the commonality that substantial forms of members of different
species within the same genus have. He does not think that substantial forms hav
e
parts.134 So the similarity between the form of a dog and the form of a man cann
ot be
132 ST Ia.76.3 ad 4: "Ad quartum dicendum quod non oportet secundum diversas rat
iones vel
intentiones logicas, quae consequuntur modum intelligendi, diversitatem in rebus
naturalibus accipere,
quia ratio unum et idem secundum diversos modos apprehendere potest. Quia igitur
, ut dictum est,
anima intellectiva virtute continet id quod sensitiva habet, et adhuc amplius; p
otest seorsum ratio
considerare quod pertinet ad virtutem sensitivae, quasi quoddam imperfectum et m
ateriale. Et quia hoc
invenit commune homini et aliis animalibus, ex hoc rationem generis format. Id v
ero in quo anima
intellectiva sensitiva excedit, accipit quasi formale et completivum, et ex eo f
ormat differentiam
hominis."
133 ST Ia.77.1 ad 7: "Ad septimum dicendum quod rationale et sensibile, prout su
nt
differentiae, non sumuntur a potentiis sensus et rationis; sed ab ipsa anima sen
sitiva et rationali. Quia
tamen formae substantiales, quae secundum se sunt nobis ignotae, innotescunt per
accidentia; nihil
prohibet interdum accidentia loco differentiarum substantialium poni."
134 QQ. De A. 10, ad 17
86
Page 95
explained as their both possessing an "animal part".135 Aquinas is content to ac
cept
that there is a primitive resemblance between the forms of dogs and the forms of
men,
expressed by the possession of shared powers.
IV. An Objection to Aquinas s View
Now that we have seen what the ontological basis is for the per se connection
between subjects and predicates in essential propositions, we can consider an
objection to Aquinas s view that is based on the principle of transitivity of iden
tity.
According to this principle, if a is identical to b and b is identical to c, the
n it can be
inferred that a is identical to c. According to Aquinas s view, in the proposition
Man
is an animal, that which is signified by Man is identical to that which is signi
fied by
animal. Likewise, in the proposition A horse is an animal, that which is signifi
ed by
horse is identical to that which is signified by animal. By the law of the trans
itivity
of identity then, it seems to follow that that which is signified by Man is iden
tical to
that which is signified by horse. Aquinas, however, is committed to denying that
man and horse share the same substantial form. The res significatae of Man and
horse are the distinctive forms proper to each species. The objection raises the
question, though, of how Aquinas can maintain that the forms of these species ar
e
distinct from each other if each is identical to the form of animal.
135 Pasnau has criticized Aquinas's account of cognition and truth since predica
tions of a
genus of an individual do not correspond to a real composition in things. Aquina
s's theory of the
unicity of substantial form commits him to the view that there is no form in an
individual that
corresponds to its genus. See Pasnau's "Abstract Truth in Thomas Aquinas," in Re
presentation and
Objects of Thought in Medieval Philosophy, ed. Henrik Lagerlund (Ashgate: Alders
hot, 2007), pp. 33-
62, see esp. pp. 49-53.
87
Page 96
Aquinas has the resources to solve this objection. We saw above that Aquinas
held that certain attributes were not predicated of a subject according to all t
hat is
implied by the name of the subject.136 This is to say that the predicated attrib
ute does
not signify all of the perfections associated with the subject, but only certain
ones.
The term animal, for example, only signifies only certain perfections of a human
being, while the term man signifies all of the perfections of a human being. The
res
significata of man and animal is the human form. Man, however, signifies the ent
ire
human form, while animal signifies it only in a certain respect. What is signifi
ed by
animal is only identical with a certain aspect of that which is signified by man
. The
same holds for the term animal when it is predicated of a horse. In addition to
having
the perfections of an animal, a horse also has the specific differences that mak
e it be
an animal of a certain kind. Both contain more than what is signified by the nam
e
animal. Since animal only signifies a certain aspect of the horse form and a cer
tain
aspect human form, we cannot conclude that the human form and the horse form are
the same.137
136 See text quoted in fn. 8 above.
137 Aquinas does not even admit that that which is signified by animal, i.e. the
sensible nature,
is the same in a man and a horse. This is because the sensitive nature in man is
possessed through the
same form through which the rational nature is possessed, whereas in a horse the
form that causes the
sensitive nature does not also cause the rational nature. De Pot. 8.4 ad 2: "...
.sicut patet quod homo ab
eadem forma substantiali habet quod sit animal et quod sit homo; non enim sunt u
nius rei plures
formae substantiales secundum rem diversae: et tamen ab anima, inquantum est ani
ma sensibilis,
tantum habet quod sit animal; inquantum vero est anima sensibilis et rationalis,
habet ab ea quod sit
homo. Et propter hoc et equus est animal, sed non est homo, quia non habet anima
m sensibilem
eamdem numero quam habet homo: et pro tanto etiam non est idem animal numero."
88
Page 97
So far I have only explained Aquinas's view on the ontological grounds of
necessary propositions that express essential predications. It was shown, howeve
r, in
the first section of this chapter there are other types of necessary proposition
s about
creatures. The truth of a proposition in which an essential attribute is predica
ted of a
subject is guaranteed by the real identity of the form signified by the subject
and form
signified by the predicate of the proposition. A different account is needed, ho
wever,
to explain the ontological grounds of propositions that are per se secundo modo.
An
example of such a predication is the attribution of risibility to man. Risibilit
y does
not belong to the essence of man and thus, it is an accident. Risibility, howeve
r, is a
necessary accident because its presence in man is entailed by rationality, which
is part
of man's essence. As an accident, however, risibility has its own form that is a
form
distinct from the form of man. It follows from this that the ontological groundi
ng of
the necessary proposition Man is risible cannot be the real identity of the form
of man
and that of risibility as is the case in per se primo modo propositions. These t
wo
forms are distinct, so if one is to be necessarily predicated of the other, ther
e must be
some necessary relation between these forms that guarantees the necessity of the
predication. In this section, I will discuss the relationship that Aquinas thoug
ht
obtained between the forms signified by the subjects and the forms signified by
the
predicates of per se secundo modo propositions. It is this ontological relations
hip that
will guarantee the necessary truth of per se secundo modo propositions.
Aquinas discussed the relation that obtains between a substance and its
accidents in general, as well as the relation that holds specifically between a
89
V. Predications of Propria
Page 98
substance and its proper or necessary accidents. 138
These discussions give insight
into the ontological grounds for per se predications of propria. It is clear tha
t
Aquinas thought that the ontological relation between a substance and its necess
ary
accidents was "stronger" than the relation between a substance and any of its ot
her
accidents. He thought that substances were related to all of their accidents as
the
subject in which they existed. 139 This is to say that substances serve as mater
ial
causes for their accidents. A material cause does not play an active role in gen
erating
that which it causes. Rather, it is a passive recipient of that which it is the
subject of.
In his Sentences Commentary, Aquinas says that substances are related in diverse
ways to different accidents. In addition to being the material or sustaining cau
se of
all of their accidents, substances also actively produce some of their accidents
.
Aquinas says that accidents that are present in all members of a species, namely
proper or necessary accidents, or accidents that are necessary to an individual,
such as
its gender, are caused by the principles of the substance. Aquinas contrasts the
se
accidents that are caused from within the substance with accidents that are caus
ed
extrinsically. Heat that is an accident of water is caused to be in the water by
a
principle that is extrinsic to the water. The heat is not repugnant to the intri
nsic
principles of water, but it is not caused by them.140 With non-necessary acciden
ts, the
substance plays no active role in causing the accident to be.
138 On the causal relation between substances and their accidents see Wippel, Me
taphysical
Thought of Thomas Aquinas, pp. 266-275.
139 See for example In Meta. IV.1, n. 539.
140 In I Sent. 17.1.2 ad 2: "Ad secundum dicendum, quod subjectum diversimode se
habet ad
diversa accidentia. Quaedam autem sunt accidentia naturalia quae creantur ex pri
ncipiis subjecti; et hoc
dupliciter: quia vel causantur ex principiis speciei, et sic sunt propriae passi
ones, quae consequuntur
90
Page 99
In the context of arguing that there can be no accidents in God, Aquinas
explains in his De potentia how a substance is able to both receive an accident
and
actively cause it. Aquinas explains that a subject receives an accident in virtu
e of its
matter and causes them in virtue of its form.141 From this point that Aquinas ma
kes,
the relationship that obtains between the substantial form of a substance and th
e form
of one of its necessary accidents can be inferred. The substantial form provides
its
subject with the active, causal power to produce the forms of its necessary acci
dents.
In the Summa Theologiae, Aquinas reiterates the view that proper and per se
accidents are caused by their subjects.142 There he also explains that subjects
produce
their proper accidents not through an ordinary production that involves a change
, but
rather as an "emanation". He claims that "from one the other naturally results,
as
color from light."143 A subject's causation of its proper accidents is not a pro
cess.
totam speciem; vel ex principiis individui, et sic sunt communia consequentia pr
incipia naturalia
individua. Sunt etiam quaedam accidentia per violentiam inducta, sicut calor in
aquam, et ista sunt
repugnantia principiis subjecti. Quaedam autem sunt quae quidem causantur ab ext
rinseco non
repugnantia principiis subjecti, sed magis perficientia ipsa, sicut lumen in aer
e: et ita etiam charitas in
anima est ab extrinseco. Tamen sciendum, quod omnibus accidentibus, communiter l
oquendo,
subjectum est causa quodam modo, inquantum scilicet accidentia in esse subjecti
substantificantur; non
tamen ita quod ex principiis subjecti omnia accidentia educantur." See also QQ.
De A. 12 ad 7.
141 De pot. 7.4: "Secunda ratio est quod, cum accidens sit extrinsecum ab essent
ia subiecti, et
diversa non coniungantur nisi per aliquam causam, oportet, si accidens Deo adven
iat, quod hoc sit ab
aliqua causa. Non autem potest esse ex aliqua causa extrinseca, quia sequeretur
quod illa causa
extrinseca ageret in Deum, et esset prior eo, sicut movens moto, et faciens fact
o. Sic enim causatur
accidens in aliquo subiecto ab extrinseco in quantum exterius agens agit in subi
ectum in quo causatur
accidens. Similiter etiam non potest esse ex causa intrinseca, sicut est per se
in accidentibus, quae
habent causam in subiecto. Subiectum enim non potest esse causa accidentis ex eo
dem ex quo suscipit
accidens, quia nulla potentia movet se ad actum. Unde oportet quod ex alio sit s
usceptivum accidentis,
et ex alio sit causa accidentis, et sic est compositum; sicut ista quae recipiun
t accidens per naturam
materiae, et causant accidens per naturam formae. Ostensum autem est supra, Deum
non esse
compositum. Unde impossibile est quod sit in eo accidens."
142 See for example ST Ia.77.6.
143 ST Ia.77.6 ad 3: "Ad tertium dicendum quod emanatio propriorum accidentium a
subiecto
non est per aliquam transmutationem; sed per aliquam naturalem resultationem, si
cut ex uno naturaliter
aliud resultat, ut ex luce color." For "resultationem" some manuscripts read "co
ncomitantiam",
"consequentiam", and "resolutionem".
91
Page 100
Rather, it is a consequence of the subject's existing as what it is. Because the
subject's causation of its proper accidents in virtue of its substantial form is
necessary,
whenever a certain substantial form is present, the forms of the accidents prope
r to it
are also necessarily present. Strictly speaking, the form's power to necessarily
cause
its proper accidents may be impeded by a defect of matter, so in some cases, the
form
of a proper accident may not be present in a substance while a substantial form
of
given kind is. An example of this is a human being who lacks the ability to laug
h
because of certain physical disabilities. Even when the proper accident is not a
ctually
realized in a subject because of an external impediment, the substantial form st
ill
retains the power to produce this accident. It is this power of substantial form
s to
cause their subject's proper accidents that serves as the ontological underpinni
ng for
necessary propositions which predicate proper accidents of their subjects.
VI. Conclusion: The cause of the truth of per se propositions
In this chapter, we completed our picture of Aquinas's account of the
ontological cause of the truth of propositions. In the last chapter, we saw that
Aquinas claimed that propositions that are about composite substances were cause
d to
be true by a composition in the thing that the truth is about.144 In this chapte
r, we
144 In Meta. IX.11.1898: Oportet enim veritatem et falsitatem quae est in oration
e vel
opinione, reduci ad dispositionem rei sicut ad causam. Cum autem intellectus com
positionem format,
accipit duo, quorum unum se habet ut formale respectu alterius: unde accipit id
ut in alio existens,
propter quod praedicata tenentur formaliter. Et ideo, si talis operatio intellec
tus ad rem debeat reduci
sicut ad causam, oportet quod in compositis substantiis ipsa compositio formae a
d materiam, aut eius
quod se habet per modum formae et materiae, vel etiam compositio accidentis ad s
ubiectum,
respondeat quasi fundamentum et causa veritatis, compositioni, quam intellectus
interius format et
exprimit voce. Sicut cum dico, Socrates est homo, veritas huius enunciationis ca
usatur ex
92
Page 101
have seen what Aquinas understood as the cause of the truth of necessary propost
ions.
Since Aquinas thought there were varying types of necessary propositions, it is
not
surprising that not all necessary propositions have the same cause in reality fo
r their
truth. A necessary proposition in which an element of a thing s definition is
predicated of it, i.e. a per se primo modo proposition, is caused to be true by
the
substantial form the subject and predicate of the proposition signify. In the ca
se of
the proposition Man is rational, for example, man and rational signify man s one
substantial form. When the two different concepts that are joined by the intelle
ct
correspond to one substantial form, the intellect s judgment is necessarily true.
In
other per se predications in which the subject and the predicate do not signify
the
same form, the proposition is made true by the causal connection between the two
forms. In the proposition Man is risible, for example, it is not the fact that t
he form
of risibility happens to inhere in something that also has the human form that m
akes
this proposition necessarily true. It is rather the ability of the human form to
necessarily produce the form of risibity that guarantees the necessary truth of
this
proposition.
It is not surprising that per se propositions are caused to be true by forms,
rather than constituents of objects that are in matter-form-like compositions.
Aquinas s reason for thinking that a composition in a thing is the cause of the tr
uth of
a contingent proposition is that the subject and predicate of these propositions
are
compositione formae humanae ad materiam individualem, per quam Socrates est hic
homo: et cum
dico, homo est albus, causa veritatis est compositio albedinis ad subiectum: et
similiter est in aliis. Et
idem patet in divisione.
93
Page 102
related to each other as matter and form. We have seen, however, that in a per s
e
proposition, the subject and predicate are not related to each other in this way
. In a
per se proposition, both the subject and the predicate are taken formally. The s
ubject
and predicate of the per se proposition are joined in virtue of what they are in
themselves and not merely because they happen to exist in the same subject, as i
s the
case in contingent compositions.
94
Page 103
CHAPTER FIVE
THE PERPETUAL TRUTH OF NECESSARY PROPOSITIONS
In the last chapter, we analyzed Aquinas s thinking on necessary truths. I
argued that according to Aquinas s view the causes or foundations in reality for t
he
truth of per se propositions are the forms that are the res significata of the t
erms of
those propositions. In this chapter, I will reconstruct Aquinas s account of how
necessary propositions can remain true both before and after the existence of th
e
subjects they are about. Aquinas believed that the forms which are the res signi
ficata
of the terms of propositions are themselves contingently existing beings. The
existence of a form depends on the existence of the material substance to which
it
belongs. The substantial form of almost every material being comes to exist when
the
substance it belongs to is generated and ceases to exist when that substance per
ishes.
There is one exception to these claims. Aquinas held that the substantial form o
f a
human being is the rational soul and that the rational soul is not subject to ge
neration
or corruption. The rational soul is created immediately by God and the only way
that
it can cease to exist is through annilation by God.145 When a human being dies,
its
substantial form continues to exist. Accordingly, this form can continue to grou
nd
145 See for example ST Ia.75.6 co.
95
Page 104
truths about human beings. In the case of all other material beings, the substan
tial
form does not outlast the substance, so the difficulty of accounting for essenti
al truth
after the being has perished arises. If the substantial form of a dog is the cau
se of the
truth that Dogs are sentient and that substantial form depends on a the existenc
e of a
dog for its existence, how can Dogs are sentient remain true in the absence of d
ogs?
This question is one that plagued later medieval thinkers. In Francisco Suárez s
Metaphysical Disputation XXXI, we get his account of the debate among his
contemporaries about the perpetual truth of necessary propositions. In treating
of this
debate, Suárez also takes the occasion of explaining and criticizing what he takes
to
be Aquinas s view on this question. In the first part of this chapter, I will outl
ine
Suárez s account of Aquinas s view. I will then show why Suárez s interpretation of
Aquinas fails. In the rest of the chapter, I will go on to provide my own positi
ve
reconstruction of Aquinas s account of how necessary truths remain true even after
the subjects they are about perish.
I. Suárez's account of Aquinas s view
Suárez considers the difficulty of how necessary propositions about creatures,
which are required for scientific demonstration, can be perpetually true in
Metaphysical Disputation XXXI because there Suárez is considering the manner in
which the essences of finite beings exist. The precise question that he is consi
dering
is whether the essences of finite beings exist independently of the finite indiv
iduals
that instantiate them. Suárez, remaining faithful to a genuinely Thomistic
96
Page 105
metayphysic, answers this question negatively. The strongest objection that he r
aises
to this position is that if the essence perishes with the individual, then essen
tial
propositions cannot be perpetually true.146 This is because there would be no su
bject
of which essential attributes could be predicated. Suárez's own solution to this
difficulty is not of immediate interest to us at this point. For now, it is his
treatment
of Aquinas's position that is under consideration.
After discussing the opinion of some "modern theologians" who hold that
essential propositions begin to be true when creatures begin to be and cease to
be true
when creatures perish, Suárez goes on to discuss Aquinas's position. Suárez writes
the following about Aquinas s view:
It is not enough if someone were to respond with St. Thomas in I, q.
10, a. 3, ad 3, q. 16, a. 7, ad 1, and q. 1 de Veritate, a. 5, ad 11, and a.
6, ad 2 and 3 that when the existence of creatures is destroyed, those
enunciations are true not in themselves (in se), but in the divine
intellect. [This reply fails] because not only do enunciations in which
essential attributes are predicated have perpetual truth in the divine
intellect in this way, but so also do all true accidental or contingent
enunciations.147
According to Suárez, Aquinas held that, for example, when all rabbits were destroy
ed
the proposition rabbits are sentient only remained true in the divine intellect
and not
in itself. It is not entirely clear what Suárez means by the phrase true in itself
, which
146 The word that Suárez uses in discussing this difficulty is in fact perpetua. N
orman Wells,
for example, has translated perpetua as eternal in his translation of Disputation
XXXI (Milwaukee:
Marquette University Press, 1983). Likely he did this to make more explicit the
link between this
discussion and the modern discussion of eternal truths. This practice, however,
can lead to confusion
because 'eternal' has a wider range of meanings than 'perpetual'. See my discuss
ion below in the final
section of this chapter.
147 Disputaciones Metaphysicae XXXI, 12.40: "Nec satis est si quis respondeat cu
m D.
Thom., I, q. 10, a. 3, ad 3, q. 16, a. 7, ad 1, et q. 1 de Veritate, a. 5, ad 11
, et a. 6, ad 2 et 3, destructa
creaturarum existentia, has enuntiationes esse veras, non in se, sed in intellec
tu divino. Quia hoc modo
non solum huiusmodi enuntiationes in quibus attributa essentialia praedicantur,
sed omnes etiam
accidentales seu contingentes quae verae sunt, habent veritatem perpetuam in int
ellectu divino."
97
Page 106
is contrasted with being true in the divine intellect. Suárez, like Aquinas, does
not
admit that propositions could exist apart from intellects. So Suárez likely did no
t
mean by true in themselves that the enunciations had truth apart from any intell
ect
since this would require that a proposition has existence independent from an
intellect. Perhaps what Suárez meant to by calling a proposition true in itself is
that it
is true in any intellect that thinks it regardless of its being known by the div
ine
intellect. According to the view that Suarez imputes to Aquinas, what guarantees
the
necessity of propositions that enter into scientific demonstrations is the fact
that they
are eternally known by God, not some feature possessed by the proposition in its
elf.
Suárez is not impressed with this solution. He thinks that God's perpetual
knowledge of a proposition cannot make it the case that it is a necessary truth
since
contingently true propositions are also perpetually known by God. There must be
some additional feature that is proper to necessary truths alone that distinguis
hes them
from contingent ones. Suárez suggests a reply on behalf of Aquinas's so-called
position, but only to go on to show where it fails. He writes:
You might say that there is a difference because although all of these
truths are perpetually in the divine intellect, they are not, nevertheless,
there with the same necessity. For those truths in which an essential
feature is attributed to a subject are in the divine intellect in such a way
that they are unable not to be in it. Accordingly, they are simply
necessary and necessary without any supposition. But indeed other
contingent truths, although they always were in the divine intellect,
they are not, however, there with absolute necessity, but only on the
supposition that they would be at some future time.148
148 Ibid: "Quod si dicas esse differentiam, quia, licet omnes sint perpetuo in i
ntellectu divino, non
tamen cum eadem necessitate; nam illae veritates in quibus praedicatum essential
e tribuitur subiecto ita
sunt in intellectu divino ut non potuerint non esse in illo, unde sunt simplicit
er necessariae et absque
ulla suppositione; at vero aliae veritates contingentes, licet semper fuerint in
divino intellectu, non
tamen cum absoluta necessitate, sed solum ex suppositione quod in aliquo tempore
futurae essent...."
98
Page 107
Suárez says that this response only makes the position more objectionable because
it
further brings out the differences between necessary and contingent truths. Nece
ssary
truths do not depend at all on what is made by God to exist in time. Even if God
did
not create, he still would know necessary truths to be true, according to Suárez.
This
shows too that necessary truths are true in abstraction from time.149 Further on
,
though, Suárez writes:
Again, neither are those enunciations true because they are known by
God, but rather they are known because they are true, otherwise no
reason would be able to be given for why God necessarily knows these
are true. For if the truth of these came forth from God himself, it
would happen from the will of God. Accordingly, it would not come
forth from necessity, but voluntarily. Again because the divine
intellect is compared with respect to these enunciations as merely
speculative, not as operative. The speculative intellect however
presupposes the truth of its object, it does not make it. Therefore,
enunciations of this kind which are said to be in the first, or even in the
second mode of predicating per se, have perpetual truth not only as
they are in the divine intellect, but also according to themselves and
prescinding from the divine intellect.150
This passage makes clear again that God's knowledge cannot be the cause of an
enunciation's necessity because God knows contingent enunciations as well as
necessary ones. Suárez then claims that God cannot be the cause of necessary truth
s
because the only way that God can cause things is with his will. God's will is f
ree
149 Ibid.
150 Ibid: "Rursus neque illae enuntiationes sunt verae quia cognoscuntur a Deo,
sed potius ideo
cognoscuntur quia verae sunt, alioqui nulla reddi posset ratio cur Deus necessar
io cognosceret illas
esse veras; nam, si ab ipso Deo proveniret earum veritas, id fieret media volunt
ate Dei; unde non ex
necessitate proveniret, sed voluntarie. Item, quia respectu harum enuntiationum
comparatur intellectus
divinus ut mere speculativus, non ut operativus; intellectus autem speculativus
supponit veritatem sui
obiecti, non facit; igitur huiusmodi enuntiationes quae dicuntur esse in primo,
immo etiam quae sunt in
secundo modo dicendi per se, habent perpetuam veritatem, non solum ut sunt in di
vino intellectu, sed
etiam secundum se ac praescindendo ab illo."
99
Page 108
and is, thus, able not to cause whatever it causes. So, if God causes a truth to
be true,
that truth cannot be necessary since it is possible for it not to have been caus
ed to be
true. With Suárez's next claim, we see the relevance of the fact that necessary tr
uths
do not depend on anything that happens in time for their truth. Things that happ
en in
time are related to the divine intellect as operative or practical. God is the c
raftsman
that creates these things and thus, makes the truths about them to be true. Nece
ssary
truths, however, do not depend for their truth on anything that is made by God.
Suárez supposes that they are true even in the case where God does not create
anything. So Suárez concludes that God does not cause necessary truths to be true,
but rather his knowing them as necessary presupposes that they are in themselves
necessarily true.
III. Does Suárez get Aquinas right?
Suárez's assessment of the position that he describes as Aquinas's is certainly
correct. It is doubtful, however, that he has accurately reconstructed Aquinas's
thinking on this issue. Suárez cites four passages from the Summa Theologiae and
the De veritate where he claims that Aquinas holds the view that he has attribut
ed to
him.151 Each of these texts is a reply to an objection and little attention has
been paid
to the context in which the objections arise. Careful analysis of the context of
the
texts that Suárez cites reveals that Aquinas's intention in claiming that truth is
only
eternal in the divine intellect was other than the one that Suárez attributed to h
im.
151 See fn. 2.
100
Page 109
The first point to be noted is that Aquinas never makes the claim that
propositions are only perpetually true in the divine intellect. In the texts cit
ed by
Suárez, Aquinas claims that truth is only eternal in the divine intellect. It is
significant that Aquinas uses the term eternal rather than the term perpetual wh
en he
describes the mode of truth that is only in the divine intellect. There is an im
portant
difference between the technical meanings of these terms. Eternity, according to
its
primary meaning, is a mode of atemporal being that is proper only to God. Being
perpetual is a not a mode of existence that is unique to God or even one that is
attributable to God since it can only be a predicated of beings that are subject
 to time.
Being eternal, however, is a mode of existence that only belongs to God. For
Aquinas, truth only exists in intellects and in things. Accordingly, if truth is
to be
either perpetual or eternal, that in which it exists must be either perpetual or
eternal.
It is clear, then, why Aquinas would claim that truth is only eternal in the div
ine
intellect.
In Summa Theologiae I.16.7, from which Suárez cited, Aquinas explains in
the body of the text that truth can only be eternal in the divine intellect beca
use the
divine intellect is the only eternal intellect. In Summa Theologiae I.10.3, whic
h
Suárez also cites, Aquinas is trying to show that nothing outside of God has etern
al
existence. An objector claims that necessary truths are eternal and to this Aqui
nas
replies that necessary truths have eternal existence only in the divine intellec
t since it
is the only eternal intellect.152 In De veritate I.5 ad 11, Aquinas argues that
it does
152 See ST Ia.10.3 arg. 3 and ad 3.
101
Page 110
not follow from the fact that there are many eternal truths in God's intellect t
hat there
are many eternally true things. He explains that truth can be in an intellect wi
thout
there being a corresponding true thing.
It is not surprising that Aquinas would have argued against the thesis that
there are many eternal truths. In 1241, just a few years before Aquinas's arriva
l at the
University of Paris, the chancellor of the university condemned the thesis that
many
truths have existed from eternity.153 The modern editors of the condemnations
suggest that the target was Stephen of Venice (Stephanus Varnesia), one of the f
irst
Dominican masters in Paris, who taught there until 1248. The historical proximit
y of
this condemned view to Aquinas may explain why he repeatedly argues against the
view that there are many eternal truths.
From Aquinas's claim that truth is eternal only in the divine intellect, it does
not follow that necessary truths have their necessity because they are eternally
known
by God. Moreover, it does not follow that necessary truths cannot be perpetually
true
outside of God's intellect. If there were a perpetually existing intellect outsi
de of the
divine intellect, then necessary truths could be perpetual in this intellect whi
le they
are eternal only in the divine intellect. Additionally, nothing prevents a neces
sary
truth from being true in a created intellect whenever it exists even if the trut
h is
eternally true only in the divine intellect.
153 Chartularium Universitatis Parisiensis, vol. 1, ed. H. Denfile and A. Chatel
ain, Paris 1889,
170-72. The latest research indicates that Aquinas s first academic year at the Un
iversity of Paris was
1246. See Jean-Pierre Torrell, Saint Thomas Aquinas: The person and his work, re
vised ed., trans.
Robert Royal, (Washington, DC: The Catholic University of America Press, 1996, 2
005), vol. 1, pp.
19-24.
102
Page 111
III. Did Aquinas hold that necessary propositions are perpetually true?
We have seen that in claiming that truth is eternal only in the divine intellect
,
it was not Aquinas s intention to suggest that necessary propositions are perpetua
lly
true only in the divine intellect. This still leaves open the question, however,
of
whether Aquinas in fact thought that necessary propositions were true whenever t
hey
were thought by an intellect, regardless of whether their subjects existed. In o
rder to
answer this question, we must analyze texts that speak more explicitly to this m
atter.
There is at least one text in Aquinas s corpus that suggests that he thought that
essential truths were subject to change upon the corruption of the subjects they
are
about. In the De veritate, Aquinas writes:
To the fourth it must be said that while a thing remains, its essential
characteristics are unable to be changed . From this it does not
follow that the truth of a thing is in no way mutable, but only that a
thing is immutable with respect to its essential characteristics given
that the thing remains. Change happens to essential characteristics,
nevertheless, through the corruption of the thing. But with respect to
accidental characteristics, change is able to happen even with the thing
remaining, and so with respect to the accidental, there is able to be
change in the truth of a thing.154
It appears that Aquinas is asserting in this text that the truth-values of propo
sitions
about the essential attributes of things change when the thing perishes. After a
ll, he
claims in this text that the truth of a thing is able to changed with respect to
its
154 De ver. 1.6 ad 4: Ad quartum dicendum quod manente re non potest fieri circa
eam
mutatio quantum ad ea quae sunt sibi essentialia, sicut enuntiationi est essenti
ale ut significet illud ad
quod significandum est instituta: unde non sequitur quod veritas rei nullo modo
sit mutabilis, sed quod
sit immutabilis quantum ad essentialia rei remanente re, --in quibus tamen accid
it mutatio per rei
corruptionem--. Sed quantum ad accidentalia, mutatio potest accidere etiam manen
te re: et ita quantum
ad accidentalia potest fieri mutatio veritatis rei.
103
Page 112
essential attributes through the corruption of the thing. Yet, I think that when
read
carefully and in context, this statement does not imply that the truth of necess
ary
propositions is mutable. What is important to recognize about this passage is th
at
Aquinas is talking about ontological truth, i.e. the truth of a thing, and not
propositional truth. Ontological truth, as was explained in chapter three, is th
e
property that belongs to a thing when it is in conformity with either the divine
or a
human intellect. If a thing does not exist, it cannot possess this characteristi
c. Since
things always possess their essential attributes as long as they exist, the trut
h that the
thing possesses in virtue of its essential attributes only ceases when the thing
is
destroyed. Since Aquinas thinks that the human intellect can be in conformity to
things that do not exist, the fact that a thing perishes and thus, lacks ontolog
ical truth,
does not imply that the human intellect cannot form a true proposition about it.
155
There is explicit textual evidence which shows what Aquinas s view was on
the perpetual truth of necessary propositions. In his Commentary on the Metaphys
ics,
Aquinas makes clear that necessary and impossible propositions are always true o
r
false. Their truth-values do not admit of change:
But in those things which are unable to be otherwise, namely those
which are always composed or divided, it is not possible that the same
opinion or saying is sometimes true and sometimes false, but that
which is true is always true and that which is false is always false. For
example, man is an animal is true, this, however is false: man is an
ass
.156
155 See for example De ver. 1.5 ad 2.
156 In Meta. IX.11 n. 1900: Sed in his quae non possunt aliter se habere, scilice
t quae
semper componuntur vel dividuntur, non est possibile quod eadem opinio vel orati
o quandoque sit
vera, quandoque falsa; sed quae est vera, semper est vera; et quae est falsa, se
mper est falsa. Sicut haec
est vera, homo est animal; haec autem falsa, homo est asinus.
104
Page 113
In the De interpretatione Aquinas claims that the tense of a necessary or imposs
ible
proposition does not affect its truth-value. The proposition Man will be a ratio
nal
animal is just as true as Man is a rational animal. This is a significant claim
because
Aquinas thought that future contingent propositions lacked truth-values and he i
s
denying this is the case with necessary propositions. Aquinas writes, For in
necessary matter all affirmative propositions are determinately true and all neg
ative
propositions are determinately false, just as it is with past and present propos
itions so
it is with future ones. 157 If a future-tense necessary proposition can be determi
nately
true, this shows that a necessary proposition s truth is not dependent on the exis
tence
of that which it is about.
Reflecting on the structure of necessary propositions reveals why necessary
propositions do not depend on the existence of the subjects they are about for t
heir
truth-values. A contingent proposition, such as A white thing is sweet, is true
if the
form signified by the predicate and the form signified by the subject inhere in
the
same substance. That substance must exist in order for these forms to inhere in
it. In
a necessary proposition, however, what is expressed is not that two forms exist
in the
same subject, but rather that there is a connection between the two forms themse
lves.
This connection is independent of the forms existing in any subject.
157 De Int. I.13 n. 5: Nam in materia necessaria omnes affirmativae determinate s
unt verae,
ita in futuris sicut in praeteritis et praesentibus; negativae vero falsae.
105
Page 114
The question still arises, though, of what the ontological grounding is for the
truth that there is a connection between forms when the forms themselves do not
exist. Even when it is granted that the truth of Dogs are sentient does not depe
nd on
the existence of a substance in which the forms of man and rational exist, the q
uestion
still arises of what the ontological grounding is of this truth when no substant
ial forms
of human beings exist. It is to this question that we now turn.
II. Truths about the past
We must recognize that necessary propositions about subjects that have
perished form a subset of a larger class of true propositions. Aquinas thought t
hat
there were many true propositions about things that are not. In Aquinas s ontology
,
properties such as evil or blindness are not themselves real forms that inhere i
n
objects, but are rather the privations of positive forms, such as good and sight
.
Although evil and blindness are not themselves positive realities, Aquinas still
thought that there could be true propositions about evil and blindness.158 Likew
ise,
Aquinas thought that there could be both necessary and contingent truths about p
ast
and future things that do not now exist. Earlier we saw that the foundation for
every
propositional truth, according to Aquinas, was a conformity between an intellect
and
a thing. The question arises then of how Aquinas can maintain that there are tru
e
propositions about what is not, if there is no thing for the intellect to confor
m to in
158 On Aquinas s account of truths about privations, see my Thomas Aquinas on Truth
s
about Nonbeings, Proceedings of the American Catholic Philosophical Association,
80 (2006): 101-
113.
106
Page 115
order to provide a foundation for the true proposition. Aquinas explains that it
is not
a necessary condition for the relation of adequation that the thing to which the
intellect is adequated exists. He writes in the De Veritate:
For there to be an adequation or commensuration of an intellect to a
thing, it is not required that both of the extremes are actual. For our
intellect is able to be adequated to those things that will be in the
future, but are not now. Otherwise, this would not be true: The
antichrist will be born. Accordingly, this is true from the truth that is
in the intellect alone, even when the thing itself is not.159
Aquinas is essentially denying here his earlier claim in the De Veritate that to
every
true act of understanding there must correspond some being. 160 True acts of
understanding about future and past things, as well as truths about privations a
nd
negations do not correspond to any actually existing being. When an intellect ha
s a
form or a simple concept of a nonbeing it is because of the intellect s own activi
ty.
Aquinas writes: Accordingly, if a nonbeing is adequated to any intellect, it is n
ot on
account of the nonbeing itself, but rather on account of the intellect itself th
at grasps
the intelligible character (ratio) of the nonbeing in itself. 161 Through remember
ing
or combining and dividing concepts of things it has experienced, the intellect c
an
come to have concepts of things that do not exist.162 Although Aquinas allows fo
r the
159 De ver. 1.5, co.: In hac autem adaequatione vel commensuratione intellectus a
c rei non
requiritur quod utrumque extremorum sit in actu: intellectus enim noster potest
nunc adaequari his
quae in futurum erunt nunc autem non sunt, aliter non esset haec vera 'antichris
tus nascetur'; unde hoc
denominatur verum a veritate quae est in intellectu tantum, etiam quando non est
res ipsa.... See also
ST Ia.16.5 ad 3, Ia.16.7 ad 4.
160 De ver. 1.2 ad.1: eo quod cuilibet intellectui vero oportet quod respondeat a
liquod ens, et
e converso.
161 De ver. 1.5 ad 2: ....unde quod intellectui cuicumque aequetur non est ex ips
o non ente
sed ex ipso intellectu qui rationem non entis accipit in se ipso.
162 In certain cases, the nonbeing serves as an exemplar or pattern for the conc
ept that the
intellect forms. De ver. 1.8 ad 6: Ad sextum dicendum quod non esse non est causa
veritatis
propositionum negativarum quasi faciens eas in intellectu, sed ipsa anima hoc fa
cit conformans se non
107
Page 116
intellect to be adequated with something that does not exist, the question still
remains
of what existing thing or composition in reality is the cause of the truth of a
proposition that is based on the intellect s adequation with nonbeing.
We can gain insight into Aquinas s thinking on present and past truths by
considering a reply he gives to an objection that is embedded within a larger me
dieval
debate about tense and truth. This debate was over whether propositions with
different tenses signify the same content or enuntiabile, which is perpetually t
rue.
Peter Lombard, for example, expresses this position in his Sentences. He claims
that
when the prophets uttered that Christ will be born they were asserting the same
thing
as later believers who said that Christ has been born and the content of these
assertions is eternally true.163 The school of Bernard of Chartres adopted this
position and its advocates came to be known as nominales.164 The opposing positi
on
held the tense of a proposition affected the content that it asserted. The propo
sition
Christ has been born, therefore, asserts something different from the propositio
n
Christ will be born. Before Christ was born the latter of these propositions was
false
and the former was true, but after Christ was born, the truth-values were revers
e
This is the position that Aquina
d.
s adopts.
Aquinas considers the following objection from the nominalist s perspective:
Besides where there is the same cause there is also the same effect.
But the same thing is the cause of the truth of these three propositions:
enti quod est extra animam: unde non esse extra animam existens non est causa ef
ficiens veritatis in
anima sed quasi exemplaris; obiectio autem procedebat de causa efficiente.
163 Bk. I, d. 41.
164 On this, see M.D. Chenu, Grammaire et théologie aux XIIe et XIIIe siècles, Archive
s d
histoire doctrinale et littéraire moyen âge, (1936): 5-28 and Kneale and Kneale, The
Development of
Logic, (Oxford: The Clarendon Press, 1962), 238-241.
108
Page 117
Socrates sits, Socrates will sit, and Socrates sat. Therefore, the truth
of these is the same. But it is necessary that one of these is true.
Therefore, the truth of these propositions remains immutably.165
What is of most interest to us is the objector s claim that the cause of future an
d past
propositions about Socrates s sitting is Socrates s actual present act of sitting. I
n
Aquinas s reply, he accepts this claim, although he adds an important qualificatio
n.
He writes:
To the fourth, it must be said that the sitting of Socrates which is the
cause of the truth of this proposition Socrates sits does not have the
same status while Socrates sits, after he will have sat and before he
sits. Accordingly, also the truth caused by Socrates sitting has
different statuses and is signified in different ways by present, past and
future tense propositions. Hence, it does not follow that although one
of the three propositions [i.e. either the present, past or future tense
proposition] is true, that the same truth remains invariably.166
In order to understand what Aquinas thought to be the cause of past and future
propositions, we must understand what status he thought that an event has before
and
after it happens.
In contemporary philosophy, there is a well-known debate about the
existential status of non-present events. Presentists or A-theorists hold that o
nly the
present exists. The past and future have no reality. They believe that this acco
unt of
time best captures the real change that occurs in the temporal order. Eternalist
s or B-
165 ST Ia.16.8 arg. 4: Praeterea, ubi est eadem causa, et idem effectus. Sed eade
m res est
causa veritatis harum trium propositionum Socrates sedet, sedebit, et sedit. Erg
o eadem est harum
veritas. Sed oportet quod alterum horum sit verum. Ergo veritas harum propositio
num immutabiliter
manet.
166 ST Ia.16.8 ad 4: Ad quartum dicendum quod sessio Socratis, quae est causa ver
itatis
huius propositionis, Socrates sedet, non eodem modo se habet dum Socrates sedet,
et postquam sederit,
et antequam sederet. Unde et veritas ab hoc causata, diversimode se habet; et di
versimode significatur
propositionibus de praesenti, praeterito et futuro. Unde non sequitur quod, lice
t altera trium
propositionum sit vera, quod eadem veritas invariabilis maneat.
109
Page 118
theorists, on the other hand, think that the past and future exist on par with t
he
present.167 For the eternalist, the terms present or now are indexicals that pick ou
t
the time that an utterance occurs. So when one says that an event is happening no
w
or that it is present , one is not stating that the event has some ontological priv
elege,
but rather one is claiming that the event occurs at the same time as one s utteran
ce.168
In the above passage from Aquinas, it appears that he is advocating a B-theory
of time since he claims that even the past and the future have a status. There h
as been
much debate, however, about whether Aquinas in fact held this view of time.
Throughout his corpus, there are many passages in which Aquinas expresses the vi
ew
that the future and past are not actual as the present is.169 What motivates som
e to
claim that Aquinas held the B-theory or eternalist view of time is his account o
f God's
knowledge of contingents.170 In several places, Aquinas claims that God knows
which contingents obtain because all contingents are eternally present to him.17
1 It
seems that if future contingents are eternally present to God, then future conti
ngents
must exist eternally. If God knew from eternity who would win the U.S. president
ial
election in 2008 because this event is eternally present to him, then it seems t
hat this
event must have existed from eternity. John Duns Scotus believed that Aquinas's
account of God's knowledge of contingents entailed that all times simultaneously
167 For more on these theories and suggestions for further reading, see Ned Mark
osian s entry
Time in the Stanford Encyclopedia of Philosophy (http://plato.stanford.edu/entries
/time/).
168 See Michael J. Loux, Metaphysics: A contemporary introduction, Second ed., (
New York:
Routledge, 1998, 2002), pp. 221-222.
169 See for example De ver. 1.5 ad 7, In Physic. VI.7, Super Io. I.1.
170 See for example William Craig, Was Aquinas a B-Theorist of Time?, The New
Scholasticism 59 (1985): 475 83.
171 See, for example, De ver. 2.12 co.
110
Page 119
exist and, because he found this view of time untenable, he rejected Aquinas's
account.
Recently Brian Leftow, Brian Shanley and Kevin Staley have given different
arguments for the conclusion that Aquinas s view about how God knows contingents
is compatible with his denial the past and future exist on par with the present.
172 I
think that Shanley s argument is the most faithful to Aquinas s thought. According t
o
Shanley, the causal nature of God's knowledge must be taken into account when
interpreting Aquinas s claim that contingents are eternally present to God s
knowledge. When discusssing God s knowledge of contingents, Aquinas claims that
the knowledge of God is the cause of the things that he knows.173 This is to say
that
it is in virtue of creating contingent reality that God knows it in all of its d
etails. Th
time in which things occur is itself a detail of reality created by God since it
is God
who causes different events to be at different times. God, for example, eternall
y
causes x to happen at t1 and y to happen at t2. It does not follow from the fact
that
God eternally causes x and y that x and y eternally exist or that x and y exist
simultaneously because part of what God causes in causing x and y is their occur
rence
at a particular time. We can imagine cases in which a creature could simultaneou
sly
cause different effects to obtain at different times, so it does not seem contra
dictory
that God could eternally cause different effects to obtain in different temporal
instants. Shanley claims that it is only from the perspective of being eternally
caused
e
172 Brian Leftow, "Aquinas on Time and Eternity", American Catholic Philosophica
l
Quarterly, 64:3 (1990): 387-399; Brian Shanley, "Eternal Knowledge of the Tempor
al," American
Catholic Philosophical Quarterly, 71:2 (1997): 197-224.
173 See for example ST Ia.14.8
111
Page 120
by God that contingent objects are eternally present to God.174 Shanley also mak
es
the point that there can be no temporal relation between time and eternity. Time
and
eternity are related only because the eternal is the cause of the temporal.175 T
here are
still many details to be worked out in Aquinas s account of God s knowledge of
future and past contingents, which go beyond the scope of this project.176 Shanl
ey s
work shows that there are resources in his thought to explain how he consistentl
y
thought both that the future, as such, is not and that the future is eternally p
resent to
God.
If Aquinas did not in fact hold the B-theory of time, then the "different
statuses" that Aquinas claims that the past and the future have cannot be explai
ned as
the past and future having a kind of actual existence as the present does. In hi
s
Commentary on the Metaphysics, Aquinas claims that past events, although they do
not have existence in the present, retain a kind of status in the present since
they once
existed and true propositions can be formed about them in the present time. Aqui
nas
writes, "....that which is past now is in some way. I say this in so far as a pa
st event
has occurred or is past. For although the life of Caesar is not now in the prese
nt, it is,
nevertheless, in the past since it is true that Caesar lived."177 Here Aquinas i
s clear
that the life of Caesar does not exist in the present when the proposition Caesa
r
174 In De ver. I.5 ad 11, Aquinas makes clear that God is eternally conformed to
the natures of
things, although they do not eternally exist.
175 See his "Eternal Knowledge of the Temporal".
176 Shanley has examined some of these issues in his unpublished Ph.D dissertati
on "Thomas
Aquinas on God's eternal knowledge of the future," (University of Toronto, 1994)
.
177 In Meta. VI.3, n. 1199: "....hoc quod praeteritum est iam est secundum aliqu
em modum.
Hoc autem dico inquantum est factum vel praeteritum. Licet enim vita Caesaris no
n sit nunc ut in
praesenti, est tamen in praeterito. Verum enim est Caesarem vixisse."
112
Page 121
existed is true. So the difficulty remains of what causes the truth of the propo
sition
Caesar existed when Caesar is dead. I think that Aquinas thought that the cause
of a
future or past tense proposition s truth did not have to exist contemporaneously w
ith
the true future or past tense proposition. This is built into his understanding
of what
the perfect future tense signifies. He writes in his Commentary on the Gospel of
John
that the perfect past tense indicates that something has existed, is now determin
ed,
and has now ceased to be .178 If a perfect past tense proposition indicates that
something has ceased to be and it is possible for perfect past tense proposition
s to be
true, then Aquinas must have thought it possible for a proposition to be true wh
ile that
which it signifies or that which causes its truth ceases to exist. Although Socr
ates s
sitting may not exist when Socrates will sit and Socrates sat are true, I think
that
Socrates s sitting is considered by Aquinas to be the cause of truth of these
propositions because it was or will be the cause of truth of the corresponding p
resent
tense proposition Socrates sits. Aquinas explicitly claims in his Commentary on
the
Nicomachean Ethics that the truth of a past tense proposition depends on the tru
th of
a corresponding present tense proposition at the time that event it expresses ac
tually
occurred. It is now true that Socrates sat , for example, because at some earlier t
ime,
it was true that Socrates sits .179 If Socrates sits is true at time t1, then Socra
tes will
sit was true at every time before t1 and Socrates sat will be true at every time
after t1.
So in causing Socrates sits to be true at t1, the sitting of Socrates also cause
s Socrates
178 Super Io. 1.1: " praeteritum autem perfectum designat aliquid extitisse, et
esse iam
determinatum, et iam defuisse."
179 In Ethic. I.15 n.9: ....veritas autem propositionis de praeterito dependet ex
veritate
propositionis de praesenti. Ideo enim aliquid verum est fuisse, quia verum fuit
esse.
113
Page 122
will sit and Socrates sat to be true.180 Since, however, Socrates s sitting has a
different status, i.e. it does not exist, before and after Socrates sits, Socrat
es will sit
and Socrates sat mean something different and have a different truth-value from
Socrates sits.
III. The truth of necessary propositions after their subjects perish
While necessarily true propositions about subjects that no longer exist have
features in common with propositions about the past, there are some relevant
differences that need to be taken into account. The proposition Socrates sits is
false
once Socrates s sitting ceases to exist.181 The perfect past tense proposition Soc
rates
sat becomes true. Socrates sits cannot be true at the same time that Socrates sa
t is
true because the former signifies that Socrates s sitting exists at the time of th
e
proposition s truth, while the latter signifies that Socrates s sitting has ceased t
o be
when the proposition is true.
It is different, however, with necessary propositions. We saw above that
Aquinas thinks that propositions such as Dogs are sentient are perpetually true.
What
is relevant about this proposition is that it is in the present-tense. If this p
resent-tense
180 The view that I am attributing to Aquinas is similar to the view expressed b
y Alfred
Freddoso in his introduction to his translation of Part IV of Molina s Concordia (
Ithaca: Cornell
University Press, 1988). Freddoso writes: there are now adequate metaphysical grou
nds for the
truth of a past-tense proposition Pp just in case there were at some past time a
dequate metaphysical
grounds for the truth of its present tense counterpart p. Likewise there are now
adequate
metaphysical grounds for the truth of a future-tense proposition Fp just in case
there will be at some
future time adequate metaphysical grounds for the truth of its present-tense cou
nterpart p. So in order
for propositions about the past or future to be true now, it is not required tha
t any agent now be causing
them to be true. Rather, it is sufficient that some agent has caused or will cau
se the corresponding
present-tense propositions to be true (pg. 72).
181 Since sitting is a repeatable action, the proposition in question should be
implicitly
understood as Socrates sits for the last time.
114
Page 123
proposition is perpetually true, this implies that it is true even before or aft
er any dogs
exist. This marks a difference between necessary and contingent propositions
because present-tense contingent propositions are not true before or after what
they
signify exists. It is the future and past-tense contingent proposition that has
truth in
these cases. With necessary propositions, however, it is the present-tense propo
sition
that is perpetually true.
This seems to pose a difficulty for explaining the cause of the truth of these
propositions once the beings that they are about have perished. It seems that a
previously existing form of a dog cannot be the cause of the truth of the propos
ition
Dogs are sentient after no forms of dogs exist. This is because, according to Aq
uinas,
the form of a dog would have a different status after it ceases to exist from th
e status
it had when it existed. Accordingly, the truth caused by it would also have a di
fferent
status after it ceased to exist. The truth that the form of a dog that once exis
ted, but
now no longer exists, would cause is the truth of the proposition Dogs were
sentient not the truth of the proposition Dogs are sentientl. This latter truth ca
n
only be caused by a presently existing human form.
This difficulty can be addressed by considering what Aquinas says elsewhere
about present-tense propositions. In his Commentary on the Gospel of John, Aquin
as
explains that the present-tense is the proper tense for designating eternal thin
gs.
Aquinas writes: But concerning the notion of the present, the present tense is mo
st
fitting to designate eternity, because it signifies that something is in act, wh
ich always
115
Page 124
belongs to eternal things.... 182 Aquinas uses the word "eternal" in a number of w
ays.
In its most proper sense, it refers to the atemporal existence that is proper to
God.183
In a secondary sense, it is used to designate those things that exist perpetuall
y.184
Less frequently, Aquinas uses the term 'eternal' to refer to universals.185 Univ
ersals
are eternal not in the positive sense of existing at all times, but rather in th
e negative
sense of abstracting from all times and places.186 Truths about essences are ete
rnal in
this sense. The proposition Dog is an animal does not assert that there is now a
n
existing form of a dog and an existing form of animal that are one in the same w
ay
that the contingent present-tense proposition Socrates is sitting asserts that t
here is an
existing being Socrates who is now in the seated position. What the proposition
Dog
is an animal asserts is that there is a connection between the form of dog and t
he form
of animal that abstracts from time and place. The present-tense of a per se
proposition indicates its truth does not depend on when and where it is uttered.
182 Super Io. 1.1: Sed quantum ad rationem praesentis competit maxime ad designan
dum
aeternitatem praesens tempus, quod signat aliquid esse in actu, quod semper conv
enit aeternis....
183 See for example ScG I.15.
184 This is the sense in which 'eternal' is used in the discussion about the ete
rnity of the world.
The sense in which the world could have possibly been eternal differs from the s
ense in which God is
eternal since the world, even being eternal, would still have created existence
from God that is subject
to motion and change. See Aquinas's De aeternitate mundi.
185 In I Sent. 19.5.3 ad 3: "Sicut enim dicimus de universalibus, quod sunt inco
rruptibilia et
aeterna, quia non corrumpuntur nisi per accidens, scilicet quantum ad esse quod
habent in alio, quod
potest non esse; ita etiam est de veritate et falsitate, quod consideratae secun
dum intentiones suas, non
accidit eis corruptio per se, sed solum secundum esse quod habent in alio...."
186 ST Ia.16.7 ad 2: "Ad secundum dicendum quod aliquid esse semper et ubique, p
otest
intelligi dupliciter. Uno modo, quia habet in se unde se extendat ad omne tempus
et ad omnem locum,
sicut Deo competit esse ubique et semper. Alio modo, quia non habet in se quo de
terminetur ad
aliquem locum vel tempus, sicut materia prima dicitur esse una, non quia habet u
nam formam, sicut
homo est unus ab unitate unius formae, sed per remotionem omnium formarum distin
guentium. Et per
hunc modum, quodlibet universale dicitur esse ubique et semper, inquantum univer
salia abstrahunt ab
hic et nunc. Sed ex hoc non sequitur ea esse aeterna, nisi in intellectu, si qui
s sit aeternus." PA 1.42 n.
6. Maurer discusses this passage and others in his "St. Thomas and Eternal Truth
s."
116
Page 125
The ontological grounds or the cause of the truth of a present-tense per se
proposition when the forms it signifies do not exist are the forms that once exi
sted or
will exist at some time in the actual world. Since the connection between forms
that
are per se related to one another does not depend on the fact that they conicide
in a
particular subject at a certain time or place, the forms themselves, both before
and
after they exist, are a sufficient cause of the present-tense truth that asserts
this
connection. It is true that like the status of Socrates's sitting, the status of
the form of
man is different both before and after it exists. The truth that the form of dog
causes,
however, does not change in status after the form ceases to exist as the truths
caused
by Socrates's sitting change after it ceases to exist. This is because unlike th
e
connection between Socrates and sitting, the connection between dog and animal
abstracts from all time and place. In the last chapter, we saw that the ontologi
cal
reason for the unalterable connection between the form of dog and the form of an
imal
is the fact that those forms are identical.
We saw in the last chapter that a per se connection between forms could also
be expressed by a conditional proposition. Dog is an animal expresses the same t
ruth
as the proposition If there is a dog, then it is an animal. Conditional proposit
ions
about subjects that do not exist have the same grounds as their present-tense
counterparts since these conditional propositions also express a connection betw
een
forms.
117
Page 126
I have claimed that the ontological grounds or the cause of the truth of
propositions about beings that no longer exist or will exist are the forms of th
ose
beings when they exist. This is to say that if there were only one dog form that
only
existed for one instant, it would be both the necessary and sufficient cause of
the
perpetual truth of the propositions Dog is an animal and If there is a dog, then
it is an
animal. The obvious objection to raise to this account is that it does not provi
de an
explanation for what causes or grounds necessary truths about beings that never
exist
at any time in the actual world. Since the forms of nonexistent possible creatur
es
never exist in this world, there are no grounds for necessary propositions about
them.
It might not seem problematic to give up truths about nonexistent possibles, but
it
also follows from what I have given as Aquinas's account that if man never exist
ed in
this world then Man is an animal would not be true. This seems like too much to
accept since it implies that a necessary truth is possibly not true and this is
a
contradiction.
In response to this worry, it is helpful to recall Aquinas's account of
propositional truth, which I explained in chapter three. According to Aquinas, a
human intellect is a necessary condition for the existence of propositional trut
h since
subjects and predicates are only joined and divided because of the human intelle
ct's
unique mode of knowing. In addition to this, the human intellect can only form
propositions about subjects whose forms it is able grasp.187 The human intellect
can
187 Strictly speaking, the imagination can form concepts of fictional kinds, suc
h as golden
mountains. As I explained earlier, though, there cannot be science of these fict
ional beings, since there
are no genuine natures to know. Real universals are the object of science.
118
III. Objections to this account
Page 127
only grasp the forms of actually existing beings. All of this implies that there
can
only be propositions about beings that exist at some time. If there can only be
propositions about actually existing beings, then an account of the cause of
propositions about nonexistent possibles is not needed. If there were no human
beings in this world, the proposition Man is an animal would not be false; rathe
r, it
simply would not exist and thus, would have no truth-value.
IV. Conclusion
We now have a full account of Aquinas's thinking on necessary propositions
of the human intellect about contingent beings. We have seen how Aquinas thinks
that per se propositions remain true even after their subjects perish. It is not
the case
as Suárez claimed that Aquinas held that once the subjects of necessary propositio
ns
perished, those propositions are only true in the divine intellect. Aquinas can
account
for how necessary propositions remain true in created intellects even after thei
r
subjects perish. Since Aquinas can account for the perpetual truth of necessary
propositions, he is able to maintain that science of extinct creatures is possib
le.
In the remaining two chapters of this study, we will examine divine intellect's
knowledge of truth. We will consider whether the perfect divine intellect is abl
e to
know more necessary truths than only those that are about creatures that exist a
t some
time in the actual world. If Aquinas does in fact accord this knowledge to God,
we
will consider what the grounds for it are.
119
Page 128
CHAPTER SIX
DOES GOD KNOW POSSIBLE CREATURES?
In the previous chapters, I argued that the ontological grounds for necessary
truths about contingent beings are the forms of these beings themselves. Since t
hese
forms of contingent beings, which ground necessary truths, also exist contingent
ly,
there are times when a necessary proposition is true and yet its grounds are
nonexistent. I claimed that in these cases when the form of a being that a neces
sary
proposition is about does not exist, the proposition conforms to a form that exi
sted at
some other time. I noted that this solution could not explain truths about merel
y
possible beings that never exist at some time in the actual world.
I claimed that explaining the grounds of necessary propositions about possible
creatures is not a genuine problem for Aquinas's metaphysics. According to
Aquinas's view, there is no science of fictional beings that the imagination inv
ents
since they do not have genuine natures that can be known. Even if it is possible
for
there to be more knowable natural kinds than those that exist in this world, the
re can
be no propositions about these empty kinds. This is because the existence of
propositions depends on the human intellect s joining a predicate to a subject and
the
120
Page 129
human intellect cannot form simple concepts of natures that never exist at any t
ime.
Since it is well known that Aquinas admits of other intellects in his ontology,
namely
divine and angelic intellects, the question arises of whether these intellects c
an have
knowledge of these purely possible kinds and what their ability to have knowledg
e of
these possible beings implies for our question on the grounds of necessary truth
s
about contingent beings. Consider the following: Let us suppose that God has per
fect
knowledge of every possible creature that includes knowledge of each of its
attributes. It follows from this that even if a man were never to exist, God wou
ld
know man to be rational. Since it is supposed that man never exists at any time
in the
actual world, the grounds for God's knowledge of man as rational cannot be the
actually existing form of man. It seems then that if God's knowledge, even if it
is
non-propositional, has a ground other than actually existing beings, then there
must
be another, perhaps necessarily existing, ontological ground for truths about
contingently existing beings. In the following chapters, we will examine various
aspects of God's knowledge of truths about creatures and their implications for
determining the ontological grounds of truth about contingent beings.
In setting up the difficulty above that God's knowledge of possible creatures
may pose for my interpretation of Aquinas, I have only supposed that God knows
truths about possible creatures. I have not asserted as a matter of fact that th
is was
Aquinas's view. That is because scholars of Aquinas's thought have debated at le
ngth
about the authentic interpretation of Aquinas's position on whether or not God k
nows
possibles. The implications that God's knowledge of possible creatures has for t
he
121
Page 130
grounding of necessary truths can only be explored once it is established that G
od
knows possible creatures. In this first chapter on God's knowledge of creatures,
I will
attempt to resolve this debate.
I. God's knowledge of creatures
Before attempting to adjudicate the scholarly debate about whether Aquinas
thought that God had knowledge of possible creatures, it is necessary to examine
Aquinas's account of how God knows creatures in general. The philosophical
tradition of which Aquinas was a part struggled to explain how God could know
things other than himself. Aristotle had described God as self-thinking thought.
He
thought that if God had knowledge of things other than himself, it would involve
a
mutability and potentiality that was incompatible with God's perfection.188 The
neo-
platonic tradition beginning with Plotinus and extending to Proclus and Pseudo-
Dionysius re-shaped the problem of explaining God's knowledge of creatures. In t
he
neo-platonic framework, the first being was seen as an intelligent cause of lowe
r
beings in an emanative scheme. Accordingly, some knowledge of the lower could be
ascribed to the higher in virtue of its causality, but this knowledge did not ex
tend to
every singular being in the created world as the Christian doctrine of divine
providence requires.189 The objections raised in Aquinas's accounts of God's
188 See his Metaphysics XII, 7 and 9 (esp. 1047b 33-35) and Eudemian Ethics VII,
12, 1245b 14-19.
Interestingly, Aquinas interprets Aristotle as having a position on divine knowl
edge identical to his
own. See his In Meta. XII.11.
189 On neoplatonic accounts of divine knowledge, see R.T. Wallis, "Divine Omnisc
ience in
Plotinus, Proclus and Aquinas," in Neoplatonism and Early Christian Thought, ed.
H.J. Blumenthal
and R.A. Markus (London: Variorum Publications LTD. 1981), 223-235.
122
Page 131
knowledge make clear that he had both the difficulties of the Aristotelian tradi
tion
and those of the neo-platonic tradition in mind when he attempted to explain God
's
knowledge of things other than himself. According to Aquinas, humans have
cognitive access to objects through a reception and assimilation of the intellig
ible
species of the known object. God's perfection rules out that he depends on objec
ts
outside of himself, as humans do, in order to have knowledge. Accordingly, an
alternative explanation is required to account for God's knowledge of creatures.
Aquinas discusses God's knowledge of things other than himself in each of his
major works.190 In each case, Aquinas appeals to God's causality to explain his
knowledge of other things. In virtue of God's own perfect self-knowledge, God
knows all to which his causal powers extend. According to Aquinas's understandin
g
of causality and participation, in order for a cause to communicate perfection a
nd
existence to an effect, the effect must pre-exist in the cause.191 Aquinas often
uses
the example of fire that causes something else to be hot. The fire is able to ca
use he
only because it is actually hot itself. Since all perfections that God causes pr
e-exist in
him, in knowing himself perfectly, God knows all other things. Unlike the neo-
platonic divine beings who only emanate the being below them, Aquinas thought th
at
God's causality extends to every aspect of every created being. Since God's caus
ality
extends even to the individuating features of creatures, i.e. matter, God knows
at
190 See In I Sent. 35.1.3; De ver. 2.5; ST Ia.14.5; ScG I.49.
191 See, for example, ScG I.49 and ST Ia.14.6.
123
Page 132
creatures not in a general way, but as individualized particulars.192 Aquinas de
scribes
God's knowledge of creatures as the knowledge that an artificer has of the artif
act that
he makes.193
In Aquinas's thought, the relationship of divine knowledge to its object
is the reverse of the relationship of human knowledge to its object. While human
knowledge follows upon the reception and assimilation of its object, divine
knowledge is the cause of the very existence of its object. God's knowledge is p
rior
to the existence of the created things that he knows. While our intellect requir
es
multiple intelligible species in order to know multiple objects, Aquinas is clea
r that
there is only one "means" in virtue of which God knows all other things in their
multiplicity. The divine essence is the one single principle that causes the div
ine
intellect to know all else.194
Aquinas's lengthy discussions of the divine ideas are central to understanding
his view of God's knowledge of things other than himself.195 Aquinas says that a
form that is in the intellect has two roles. First, it is the principle by which
a thing is
known and secondly, it is the very thing which is known as it exists in the inte
llect.
192 See for example In I Sent. 36.1.1. For an account of Aquinas's conception of
the causal
relationship between God and the world, see Cornelio Fabro, Participation et cau
salité selon s.
Thomas d'Aquin (Louvain: Publications Universitaires, 1961), esp. 397-409.
193 See for example De ver. 2.5.
194 See for example In I Sent. 35.1.2 ad 4.
195 For literature on God's ideas in Aquinas see V. Boland , Ideas in God Accord
ing to Saint
Thomas Aquinas: Sources and Synthesis. (Studies in the History of Christian Thou
ght, 69: E. J. Brill,
Leiden - New York - Köln, 1996); L.B. Geiger, Les idées divines dans l'oeuvre de s. T
homas, A. A.
Maurer (ed.), St. Thomas Aquinas 1274-1974: Commemorative Studies, t. 1 (Pontifi
cal Institute of
Mediaeval Studies, Toronto, 1974) 175-209; J.F. Wippel, Thomas Aquinas on the Div
ine Ideas,
(Étienne Gilson Series, 16: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Toronto, 19
93); G. Doolan, "
Aquinas on Divine Ideas as Exemplar Causes, (Washington, DC: The Catholic Univer
sity of America
Press, 2008). Not all scholars have agreed about the importance of Aquinas's dis
cussion of the ideas.
Gilson, for example, has argued that the ideas are remanents of Augustine and no
t a genuinely
Thomistic doctrine. See his The Christian Philosophy of St. Thomas Aquinas, tran
s. L.K. Shook, (New
York: Random House, 1956), pp. 103-103. Doolan addresses this view in his Aquina
s on Divine Ideas
as Exemplar Causes, pp. 111-117.
124
Page 133
In God, the divine essence is the only means by which any thing is known, but si
nce
God knows many things, the forms of these many things can be described as existi
ng
in God's intellect.196 It is these forms of things known or rationes existing in
God's
intellect that Aquinas calls the divine ideas. Aquinas claims that God's having
many
ideas is not incompatible with divine simplicity since it is by means of only on
e
species that God knows many things.197 This one species is the divine essence it
self
so even it does not imply composition in God. Perfect knowledge of God's own
essence yields to him a distinct idea of every creature since perfectly knowing
his
own essence implies knowledge of all of the ways that it can be imperfectly imit
ated
or participated in.198
It is important to note that God's knowledge of the ways his essence can be
imitated just is his knowledge of creatures. It is not as if God knows the ways
his
essence can be imitated and then by knowing these "ways" he consequently knows
creatures. Scotus later showed, in objecting to Henry of Ghent, that this latter
view is
196 See for example, De ver. 3.2 co.: "Forma enim in intellectu dupliciter esse
potest. Uno
modo ita quod sit principium actus intelligendi, sicut forma quae est intelligen
tis in quantum est
intelligens, et haec est similitudo intellecti in ipso; alio modo ita quod sit t
erminus actus intelligendi,
sicut artifex intelligendo excogitat formam domus; et cum illa forma sit excogit
ata per actum
intelligendi et quasi per actum effecta, non potest esse principium actus intell
igendi ut sit primum quo
intelligatur sed magis se habet ut intellectum quo intelligens aliquid operatur.
..." Doolan notes that
Aquinas's considering an idea as that which is understood in the De veritate mar
ks a difference from
his earlier Sentences discussion of ideas in which he presents ideas as mediums
by which God knows
creatures. See his Aquinas on Divine Ideas as Exemplar Causes, p. 93.
197 See for example ST Ia.15.2 co.
198 Ibid.: "Unde plures ideae sunt in mente divina ut intellectae ab ipso. Quod
hoc modo
potest videri. Ipse enim essentiam suam perfecte cognoscit, unde cognoscit eam s
ecundum omnem
modum quo cognoscibilis est. Potest autem cognosci non solum secundum quod in se
est, sed
secundum quod est participabilis secundum aliquem modum similitudinis a creaturi
s. Unaquaeque
autem creatura habet propriam speciem, secundum quod aliquo modo participat divi
nae essentiae
similitudinem. Sic igitur inquantum Deus cognoscit suam essentiam ut sic imitabi
lem a tali creatura,
cognoscit eam ut propriam rationem et ideam huius creaturae. Et similiter de ali
is. Et sic patet quod
Deus intelligit plures rationes proprias plurium rerum; quae sunt plures ideae."
125
Page 134
problematic.199 When a "way in which God's essence can be imitated" is conceived
of as a notion distinct from the proper notion of the creature, it is essentiall
y the
notion of a relation between God and the creature. God, however, would not be ab
le
to know this relation between himself and the creature unless he had a proper no
tion
of the creature itself. This is because knowledge of a relation presupposes know
ledge
of each of the relata involved. Knowing then a "way in which his essence can be
imitated" cannot yield God knowledge of the creature if he does not already have
it.
When, however, the "way in which God's essence is imitated" is conceived of as
identical with the proper notion of the creature itself, it can be seen how God
can
have this notion simply by knowing himself. By considering certain of his own
perfections in various combinations, God has concepts of ways that he is able to
 be
imitated. God has ideas of things other than himself in the same way that one wh
o
has an idea of a man has an idea of animal or one who has an idea of the number
three
also has an idea of the number two. By negating certain perfections possessed by
man, one understands an animal and similarly, by negating perfections from the
number three one has the idea of two. Aquinas claims that God has the idea of a
plant
by knowing his own essence as imitable by life, but not by cognition. Likewise,
he
has the idea of an animal by knowing his essence as imitable by cognition, but n
ot by
intellectual understanding.200 God s knowledge of things other than himself does n
ot
199 Ordinatio I, d. 35-36; Rep. IA, d. 36.
200 ScG I.54, n. 449, 451: Intellectus vero ea quae sunt in esse coniuncta, inter
dum
disiunctim accipere potest, quando unum eorum in alterius rationem non cadit. Et
per hoc in ternario
potest considerare binarium tantum; et in animali rationali id quod est sensibil
e tantum. Unde
intellectus id quod plura complectitur potest accipere ut propriam rationem plur
imorum,
apprehendendo aliqua illorum absque aliis. Potest enim accipere denarium ut prop
riam rationem
126
Page 135
involve knowledge of a relation. It is direct cognition of the divine essence
considered under some limitation. God s essence considered under various
limitations is identical with the very forms of creatures.
II. Does God have ideas of possibles? Aquinas's Voluntarism
Despite the fact that Aquinas explicitly claims that God has ideas of possible
creatures that never exist at any time, there is much debate in the secondary li
terature
about God s knowledge of possible creatures.201 The notion that God's ideas yield
knowledge of a quantifiable domain of distinct possible creatures has been
challenged. Aquinas is clear that God s ideas give him knowledge of creatures in
their singularity, so it would seem that if God has ideas of possible creatures,
then he
knows a set of distinct possible individuals. Yet, there is room to raise questi
ons
about the content God s knowledge of merely possible creatures since Aquinas claim
s
that God s ideas of merely possible creatures differ from those ideas of things th
at are
novenarii, una unitate subtracta; et similiter ut propriam rationem singulorum n
umerorum infra
inclusorum. Similiter etiam in homine accipere potest proprium exemplar animalis
irrationalis
inquantum huiusmodi, et singularum specierum eius, nisi aliquas differentias add
erent positivas....
Divina autem essentia in se nobilitates omnium entium comprehendit, non quidem p
er modum
compositionis, sed per modum perfectionis, ut supra ostensum est. Forma autem om
nis, tam propria
quam communis, secundum id quod aliquid ponit, est perfectio quaedam: non autem
imperfectionem
includit nisi secundum quod deficit a vero esse. Intellectus igitur divinus id q
uod est proprium
unicuique in essentia sua comprehendere potest, intelligendo in quo eius essenti
am imitetur, et in quo
ab eius perfectione deficit unumquodque: utpote, intelligendo essentiam suam ut
imitabilem per
modum vitae et non cognitionis, accipit propriam formam plantae; si vero ut imit
abilem per modum
cognitionis et non intellectus, propriam formam animalis; et sic de aliis. Sic i
gitur patet quod essentia
divina, inquantum est absolute perfecta, potest accipi ut propria ratio singulor
um. Unde per eam Deus
propriam cognitionem de omnibus habere potest.
201 For Aquinas s claim that God knows possibles, see for example De ver. 3.3 ad 3
; De ver.
3.6 co.; ST Ia.15.3 co. and ad 2. As is clear from these texts, Aquinas thought
that an idea could serve
two functions. First, it could be a principle for knowing and second, it could b
e a principle for making
something, or an exemplar. In the latter texts, Aquinas claims that there are id
eas of possible things
that never are in time only qua cognitive principles and not qua exemplars.
127
Page 136
actual at some time. Consider the following passage from the De veritate, for
example:
Accordingly, since God has virtually practical cognition of those
things which he is able to make, even though he does not make them
and will not make them, it follows that there are able to be ideas of that
which is not, nor was, nor will be. These ideas, however, are not of
the same kind as of those things which are, or will be, or have been
because those things which are, or will be, or have been are
determined to be produced by a decree of the divine will. Those
things, however, which neither are, nor will be, nor have been are not
determined to be produced by a decree of the divine will and so things
of this kind have in a certain way indeterminate ideas.202
Here Aquinas claims that God s ideas of merely possible creatures are "in a certai
n
way indeterminate". Unfortunately Aquinas never clarified the precise manner in
which ideas of merely possible things are indeterminate. Accordingly, it has bee
n left
to his commentators to debate about this. Not only do those who question whether
God knows distinct possible creatures rely on passages such as this one to bolst
er
their view, but they also appeal to Aquinas s other philosophical commitments in
order to show that he could not have held that there are distinct possible indiv
iduals
for God to know. In what follows, I will present the arguments of those who deny
that God has knowledge of distinct possible individuals.
James Ross has been the most enthusiastic interpreter of Aquinas who
attributes to him the view that God does not know a domain of merely possible
202 De ver. 3.6 co.: ....unde cum Deus de his quae facere potest quamvis nunquam
sint facta
nec futura habeat cognitionem virtualiter practicam, relinquitur quod idea possi
t esse eius quod nec est
nec fuit nec erit: non tamen eodem modo sicut est eorum quae sunt vel erunt vel
fuerunt, quia ad ea
quae sunt vel erunt vel fuerunt producenda determinatur ex proposito divinae vol
untatis, non autem ad
ea quae nec sunt nec erunt nec fuerunt, et sic huiusmodi habent quodammodo indet
erminatas ideas.
128
Page 137
creatures.203 Ross calls the "establishment" interpretation of Aquinas's view on
the
possibles "photo-exemplarism" and he claims that according to this view, God kno
ws
possibles as tin soldiers spread out on a carpet". Ross challenges this view beca
use
he believes that it is both inconsistent in itself and incompatible with Aquinas
's other
philosophical commitments. Ross thinks that exemplarism is inconsistent because
there cannot be a domain of all of the possible ways that God can be imitated or
of all
of the possible things that God can make. This is because being cannot be exhaus
ted
by all possible kinds and natures cannot be exhausted by all possible individual
s.204
Ross thinks that even an infinity of possible human beings would not exhaust "be
ing
human." He claims that "this is because an actual infinity need not be the same
as all
the humans there might have been instead. No matter how many there are, there
might have been others instead. All possible humans are not compossible."205 Nex
t,
Ross argues that God cannot know possible individuals since the principle of
individuation is materia signata quantitate. Ross thinks that it follows from th
is that
only actual beings are able to be individuated since individuation is by limitat
ion of
203 See his Aquinas Exemplarism, Aquinas Voluntarism, American Catholic Philosophica
l
Quarterly 64 (1990): 171-198. Ross wrote this article in reaction to John Wippel s
The Reality of
Nonexisting Possibles According to Thomas Aquinas, Henry of Ghent, and Godfrey o
f Fontaines, The
Review of Metaphysics 34 (1981): 729-758. Lawrence Dewan and Armand Maurer have
challenged
Ross's view. See their respective "St Thomas, James Ross, and Exemplarism: A Rep
ly," American
Catholic Philosophical Quarterly, 65 (1991): 231-4. and "James Ross on the Divin
e Ideas: A Reply"
American Catholic Philosophical Quarterly, 65 (1991): 213-220; and Ross's reply
to them in this same
journal issue pp. 213-220. Not only does Ross advocate this view as an interpret
ation of Aquinas, but
he also argues for it as a philosophical position in its own right. See his God,
Creator of Kinds and
Possibilities , pp. 351-34, Rationality. Religious Belief and Moral Commitment. ed
s. Robert Audi and
William J. Wainwright, Cornell University Press: Ithaca, New York, 1986.
204 "Aquinas's Exemplarism; Aquinas's Voluntarism," 173-174.
205 Ibid., 189.
129
Page 138
being.206 Despite his objections, Ross cannot deny the numerous passages in whic
h
Aquinas claims that God has ideas of possibles. Ross has a way of reading Aquina
s's
claim that God knows merely possible creatures that is sympathetic with anti-
exemplarism. He writes, "....God's knowing what might be is virtual and the obje
cts
are indefinite, like impersonations of W.C. Fields which are never to be
attempted."207
So instead of knowing a "rank and file" of distinct individual ways
his essence might have been imitated, God, in knowing his own essence, eminent
knows every possible imitation of it.
ly
Ross's positive explanation of his own view consists in his "voluntarism." On
Ross s reading of Aquinas, God creates the content of the natures with the
individuals. This amounts to the claim that in creating men, God determines the
content of human nature. Ross's argument is two-fold. First, he cites passages i
n
which he thinks that Aquinas claims that the reason why a given creature is such
and
such depends to an extent on other creatures and ultimately on the will of God.2
08 In
the second part of his argument, Ross goes even further to claim that absolute
possibility and impossibility are also posterior to creation. Aquinas claims tha
t
certain "kinds" are impossible because they imply being and non-being at the sam
e
time, while those that do not make this implication are possible. It seems that
this
absolute possibility and impossibility of certain natures is "pre-given" indepen
dent of
God's actions. Ross, however, argues that whether or not a given nature implies
206 Ibid., 174.
207 Ibid., 182.
208 De Pot., 3.17, co.
130
Page 139
being and nonbeing together depends on what else God makes. Thus, possibility ad
extra is consequent to the will of God.209
Ross is not the first interpreter of Aquinas to attribute "voluntarism" to him.
Beatrice Zedler and Gerard Smith have also argued that for Aquinas an object's
possibility depends on God's will. Although they are often mentioned with Ross,
their view differs significantly from his. Zedler and Smith first took the occas
ion to
write about Aquinas's view of the possibles in attempt to offer a contrast to
Avicenna's position.210 They think that a key difference between Avicenna and
Aquinas is that on Avicenna's view possibles are possible in themselves, solely
in
virtue of what they are. For Aquinas, on the other hand, something cannot be
understood as possible apart from a cause that is able to produce it.211 Zedler
explains of possible creatures that "however compatible their intelligible notes
might
be (and whether or not they ever actually exist), if God could not freely will t
o giv
them actual being, they would not be possible existents."
e
o-
tes:
212 Zedler and Smith's view
is that both the existential and essential meaning of possibility must be taken
into
account when determining the origin of possibility. Accordingly Zedler gives a t
w
fold answer in reply to the question of why possibles are possible. She wri
Why then for St. Thomas are the possibles possible? Because,
founded on the divine essence they are known by God as ways in
which that essence can be imitated and because God is able to give
209 "Aquinas's Exemplarism; Aquinas's Voluntarism," 191-4.
210
See G. Smith, "Avicenna and the Possibles," The New Scholasticism 17 (1943): 340
-357.
Zedler, "Another look at Avicenna," The New Scholasticism 50 (1976): 504-521. Ze
dler later
published a paper solely on Aquinas in odrer to explicate and defend her and Smi
th's earlier remarks
on Aquinas. See her "Why Are the Possibles Possible?," The New Scholasticism 55
(1981) 113-130.
211 "Why are the possibles possible?," 128-129; "Avicenna and the Possibles," 35
3.
212 "Why are the possibles possible?," 130.
131
Page 140
them actual existence and can freely will to do so. If one thus takes
account of the existential as well as the essential meaning of
possibility, there should be no feeling of surprise at Fr. Smith's saying
that God is the cause of possibility of the possibles.213
This quote from Zedler brings out the difference between the position of Zedler
and
Smith and that of Ross. Ross, as explained, thinks that the natures of creatures
at
least to some extent are freely constituted by choices of the divine will. Accor
dingly,
one cannot speak of x or y as being possible antecedent to God's creative act of
will
because there is no definite nature of x or y until God decides what he will cre
ate. On
Zedler and Smith's view, the content of natures is founded on God's essence
independent of any decision. These natures cannot be understood as possible,
however, apart from the divine power that is able to cause them. Smith explains:
...the intelligible content of a subject of existence, e.g. a possible man
as distinguished from a possible cabbage, can be understood without
understanding a cause through which it can be. But any intelligible
content as being able to be, that content cannot be understood as being
able to be, except through a cause able to make that content exist.214
Whether or not Zedler or Smith's reading of Aquinas is correct, these authors ca
nnot
be appealed to as corroborating Ross's interpretation of Aquinas.215 All three a
uthors
213 Ibid., 127-128.
214 "Avicenna and the Possibles," 355.
215
I think Zedler and Smith are in fact mistaken in their reading of Aquinas on the
origins of
possibility. For literature that has been critical of their reading, see Wippel,
"The Reality of Non-
existing Possibles" 169-171; Lawrence A. Dewan, "St. Thomas and the Possibles,"
The New
Scholasticism 53 (1979): 76-85. Another scholar who shares Smith and Zedler s view
, whom both
cite, is A. Forest. In his La structure métaphysique du concret selon saint Thomas
d Aquin (Paris,
1956), he writes, Pour saint Thomas, ce qui fait que les notions sont possibles,
c est qu elles ne sont
pas contradictoires, autrement dit, qu elles sont de l être et par là une imitation du p
remier être. Mais
ce qui fait que les possibles sont tels, c est qu ils procédent d une volunté qui les cons
titue librement
en accord avec la sagesse (p. 153).
132
Page 141
may be called voluntarists, but Ross's voluntarism is very different in characte
r. Ross
is unique in claiming that the content of created natures depends on God's choic
es.
It is most crucial to address Ross's voluntarism since it his interpretation of
Aquinas that has consequences for necessary truths about creatures. If Ross is c
orrect
that God creates the natures of things in creating individuals, then there are n
o
necessary truths even for God to know about things that never are. Ross writes:
"When God knows forever Men are sentient what he knows is not a relation among
divine ideas, but rather something about things of a real nature: i.e., that to
be human
is to be sentient. Yet, there is no real nature unless there are individuals."21
6 Ross
also clarifies that truths about creatures that we regularly call necessary trut
hs are not
in fact absolutely necessary. They are only necessary given a certain choice of
God's
will.217
III. Response to Ross
Ross claims that there is textual evidence in Aquinas s corpus for his views.
So in order to determine the validity of Ross s interpretation, each of those text
s must
be examined. To bolster his claim that the content of created natures depends on
what else God makes, Ross cites a passage from Aquinas s De potentia in which he
claims that although the whole universe is caused by God, particular effects wit
hin
the universe can be traced back to created causes. Aquinas writes, For when one
speaks of the production of some singular creature, the reason why the creature
is so
216 "Aquinas's Exemplarism; Aquinas's Voluntarism," 181.
217 Ibid., 196.
133
Page 142
is able to be assigned to some other creature or even to the order of the univer
se to
which each creature is ordered as a part to the form of the whole. 218 For this pa
ssage
to support Ross's claim that the content of the natures of creatures depend on w
hat
else God makes, Aquinas must be claiming that essential features of creatures de
pend
on other creatures or the order of the universe as a whole. It seems, however, t
hat
Aquinas is only talking about accidental features here because in the rest of th
e
passage the aspects of creatures that he mentions are quantity and place.219 The
se and
other accidental features of creatures could clearly depend on other creatures a
nd the
order of the universe while the essential features that belong to their natures
remain
prior to and unalterable by creation.
Ross claims without citing any passages that magnets attract iron is one such
example Aquinas gives of a natural necessity that depends on what else God makes
. I
have in fact located a few passages where Aquinas claims that a magnet s attractin
g
iron depends on the celestial bodies. Consider this passage for example from
Aquinas s treatise against the Averroists De unitate intellectus:
We see in many cases that some form is indeed the act of a body made
of mixed elements, but nevertheless it has some power that is not the
power of any element, but it belongs to such a form from a higher
principle, such as the celestial bodies, e.g. magnets have the power of
attracting iron, and jasper of restricting blood.220
218 De pot. 3.17 co.: "Cum enim loquimur de productione alicuius singularis crea
turae, potest
assignari ratio quare talis sit, ex aliqua alia creatura, vel saltem ex ordine u
niversi, ad quem quaelibet
creatura ordinatur, sicut pars ad formam totius." Ross also cites De pot. 1.3, c
o., but I cannot see what
in this passage would support his view.
219 Ibid.
220 De unitate intellectus, c.1 co.: Videmus enim in multis quod aliqua forma est
quidem
actus corporis ex elementis commixti, et tamen habet aliquam virtutem quae non e
st virtus alicuius
elementi, sed competit tali formae ex altiori principio, puta corpore caelesti;
sicut quod magnes habet
134
Page 143
This passage appears to support that at least in some cases, natural necessities
depend
upon what else is created. It seems that if there were no higher principles, then
the
lower forms would not have the powers that belong to them in virtue of these
principles. The issue of lower bodies possessing powers in virtue of higher is a
matter that Aquinas treats at greater length in a letter dedicated explicitly to
this topic,
which is known as De operationibus occultis naturae.221
In this letter, which is addressed to a soldier beyond the mountains , Aquinas
explains that there are certain actions of natural bodies that are able to be ex
plained in
virtue of the elements (earth, air, water, fire) that compose them. A stone, for
example, moves downward because of the element of earth dominating in it. Other
actions, however, cannot be explained in terms of the elements. Some examples
Aquinas gives are the magnet s attraction of iron, the ebb and flow of the tides,
and
the powers of certain medicines to purge humors. These actions, Aquinas claims,
must be explained by a higher principle.222 He then explains that there are two
ways
that a higher agent can produce the action of a lower agent. The higher agent ca
n
virtutem attrahendi ferrum, et iaspis restringendi sanguinem. See also ScG III.92
n.8; De ver. 5.10 ad
5 and 22.13 co.
221 For an English translation of this text and analysis of the historical backg
round and content
of it, see Joseph Bernard McAllister s dissertation The Letter of Saint Thomas Aqu
inas De Occultis
Operibus Naturae Ad Quemdam Militem Ultramontanum, vol. XLII of The Catholic Uni
versity of
America Philosophical Studies, (CUA Press: Washington, D.C., 1939). The Leonine
edition of the text
was not completed at the time of McAllister s study. I refer to this text by the t
itle used in the Leonine
edition from which I quote.
222 De operationibus occultis naturae: Quaecumque igitur actiones et motus elemen
tatorum
corporum sunt secundum proprietatem et virtutem elementorum, ex quibus huiusmodi
corpora
componuntur, huiusmodi actiones et motus habent manifestam originem, de qua null
a emergit
dubitatio. Sunt autem quaedam huiusmodi corporum quae a virtutibus elementorum c
ausari non
possunt: puta quod magnes attrahit ferrum, et quod quaedam medicinae quosdam det
erminatos
humores purgant, et a determinatis corporis partibus. Oportet igitur huiusmodi a
ctiones in aliqua altiora
principia reducere.
135
Page 144
either impress a form in a lower agent from which the lower agent then acts or i
t can
move the lower agent solely in virtue of its own power the way that a carpenter
uses a
saw.223 Aquinas thinks that one can tell in which way a lower agent s act is cause
d
by a higher agent by examining whether the action is always produced by members
the same species. If all agents of a certain kind perform the same action, then
it must
follow from some form impressed in it by a higher agent. If the action happens
irregularly and is not performed by all members of the same species, then it mus
t be
attributed to the higher agent using the lower agent as an instrument.
of
224 Aquinas
thought that magnets and certain natural objects that had medicinal effects were
the
types of bodies that had forms implanted in them by higher bodies. Although the
forms through which they caused their occult actions and effects came to them
from a higher cause, Aquinas thought that these actions were to be considered na
tural
since they follow from an intrinsic principle.225 Aquinas also describes these a
ctions
as following from the agent s species.
223 Ibid.: Est autem considerandum, quod aliquod agens inferius secundum superior
is
agentis virtutem dupliciter agit vel movetur. Uno quidem modo inquantum actio pr
ocedit ab eo
secundum formam vel virtutem sibi impressam a superiori agente, sicut luna illum
inat per lumen a sole
receptum. Alio vero modo inferius agens agit per solam virtutem superioris agent
is, nulla forma
recepta ad agendum, sed per solum motum quo a superiori agente movetur, sicut ca
rpentator utitur
serra ad secandum: quae quidem sectio est principaliter actio artificis, secunda
rio vero serrae
inquantum ab artifice movetur: non quod talis actio sequatur aliquam formam vel
virtutem quae in
serra remaneat post motionem artificis.
224 Ibid.: Primo quidem, quia praedictae operationes quae non consequuntur aliqua
m
formam impressam, non inveniuntur communiter in omnibus quae sunt eiusdem specie
i: non enim
omnis aqua fluit et refluit secundum motum lunae, nec omnia mortuorum ossa appos
ita sanant
aegrotos. Quaedam vero operationes occultae in quibusdam inveniuntur corporibus,
quae similiter
conveniunt omnibus quae sunt eiusdem speciei, sicut omnis magnes attrahit ferrum
. Unde relinquitur
huiusmodi operationes consequi aliquod intrinsecum principium quod sit commune o
mnibus
habentibus huiusmodi speciem.
225
Ibid.: Actiones vero quas supra diximus consequi corporum formas, sunt naturales,
utpote ex principiis intrinsecis procedentes.
136
Page 145
It might seem that Aquinas s belief that higher agents have the ability to give
natural or essential powers to lower agents proves Ross s point that the natures o
f
things are not constituted prior to creation. If the celestial bodies have the p
ower to
cause the property of attracting iron to be part of a magnet s nature, then it see
ms that
the content of a magnet s nature depends on whether or not celestial bodies exist,
which is contingent on God s creative choice. There are some alternative
interpretations, however, of this phenomenon. First, it may be the case that mag
nets
have as a part of their nature the potency to receive the form that allows them
to
actually attract iron. What is essential to the magnet is the power to attract i
ron, but
the form infused by the heavenly body is needed in order for the magnet to actua
lly
attract iron. We saw earlier in chapter one that Aquinas thought that objects co
uld
essentially possess powers without actually being able to exercise them. The act
ions
that are caused by these powers are natural even if they require a condition out
side of
the agent. If it is the case that Aquinas believed that magnets, for example, ha
ve
essentially the power to attract iron, then the celestial bodies do not have any
effect
on the nature of the magnet by giving it the condition needed to exercise this p
ower.
There is also a second way to interpret the case of the magnet and the heavenly
bodies
that avoids Ross s desired conclusion. Let us suppose that the existence of a cert
ain
essential feature of a magnet depends on the existence of the heavenly bodies. S
ince
an object cannot exist without what is essential to it, we can conclude that mag
nets
can only exist in worlds in which the heavenly bodies exist. Magnets have a fixe
d
and pre-given nature prior to creation, but this nature can only be instantiated
in
137
Page 146
worlds where the heavenly bodies exist. Something just like a magnet, but lackin
g
the property of attracting iron can exist in worlds without the heavenly bodies,
but it
is not a magnet. The texts do not clearly indicate how to interpret Aquinas s posi
tion
on the ability of higher bodies to affect the essences of lower bodies. It must
be kept
in mind, though, that there are only a handful of qualities of natural bodies th
at
Aquinas claims are derived from forms infused by higher bodies. Most qualities o
f
natural bodies are in no way traced back to other creatures.
The next argument of Ross s that must be addressed is his claim that there are
no ideas of possible individuals since possibles cannot be individuated. He reas
ons
that since materia signata quantitate is the principle of individuation, only ac
tual
creatures can be individuated. It should be noted that this argument cannot be
construed as an argument against there being distinct ideas of species since spe
cies
are not diversified according to matter. God only needs to have distinct ideas o
f
species for there to be implications for the ontological grounds of essential tr
uths.
Nevertheless, I will still address this argument since the responses to it are a
pparent.
Ross does not completely explain how it follows from materia signata quantitate
being the principle of individuation that possibles cannot be individuated. His
argument can be fleshed out, however, by explaining what materia signata quantit
ate
is. Materia signata, or designated matter, is the matter that one grasps with th
e
external senses. It is the matter that one can point to in an actually existing
individual. Undesignated matter by contrast is the matter that belongs to the
definitions of material creatures. It is part of a human being s definition, for e
xample,
138
Page 147
to have flesh and bones, but not any specific flesh and bones, such as the flesh
and
bones that belong to Socrates. Matter is rendered designated or subject to three
-
dimensions by quantity, which is an accident of matter that is individuated of i
tself.226
It is clear that possible creatures have no physical dimensions and lack spatial
location. If it is these features that render a material substance individual an
d these
features only belong to actual creatures, then it seems that there cannot be any
individuation prior to creation. This argument fails, however, because a form ne
ed
not actually be determined by matter in order for there to be an idea of it as
determined by matter. God can have an idea of a form limited by designated matte
r
without that form s actually being so. It seems that God would be able to conceive
of
a human being that is a particular size and shape and in location even if it doe
sn t
exist in the same way that we are able to conceive of non-existent objects under
determinate dimensions. I, for example, can imagine two cubes of different sizes
sitting on different parts of my desk. The cubes need not actually exist for my
intellect to have distinct ideas of them. God, through conceiving of every possi
ble
dimension and spatial location that could limit a nature, is able to know all of
 its
individual instantiations. Aquinas is clear that in knowing composites, God also
226 For citation of the relevant texts for Aquinas s views on individuation and an
alysis of
historical delevopments in his position, see Wippel s The Metaphysical Thought of
Thomas Aquinas,
351-375. It should also be noted that there is not universal consensus among Tho
mistic scholars about
the principle of individuation. Joseph Owens has argued that although it is by m
atter that individuals
are recognized, in the ontological order, it is esse that is the first cause of
individuation. See, for
example, his chapter Thomas Aquinas in Individuation in scholasticism : the later
Middle Ages and
the counter-reformation (1150-1650), ed. J.J.E. Gracia, New York: SUNY Press, 19
94, 186. Jan
Aertsen also argues for this position. See his Die Thesen zur Individuation in de
r Verurteilung von
1277, Heinrich von Gent und Thomas von Aquin, in Miscellanea Mediaevalia 24 (Berl
in-New York,
1996), pp. 249-265, esp. 259-260.
139
Page 148
knows their matter.227 There is a further argument that can be made in response
to
Ross s point about individuation. In the Summa contra Gentiles Aquinas claims that
the ultimate foundation for the diversity of creatures is God s intention. He writ
es:
Diversity and inequality is therefore in created things not from chance;
not from matter, nor on account of the intervening of any causes or
merits, but from the proper intention of God willing to give to the
creature perfection of the sort that it was possible for it to have.228
If the cause of diversity among creatures is not matter, but rather God s desire t
o
create things with the diverse perfections that they are able to have, then the
fact that
possibles are not material objects does not entail that there is no numerical di
versity
of possible objects. If God knows all of the possible ways that he could intend
creatures to have perfections, then God knows individual possible creatures.
There does not seem to be compelling argument for the conclusion that God
does not know possible creatures. It seems then that it is most reasonable to ac
cept at
face value Aquinas s claim that God has ideas of things that are not, never have b
een
and never will be. Ross suggests that God knows merely possible creatures eminen
tly
227 De ver. 3.5 co.: Nos autem ponimus materiam esse causatam a Deo, unde necesse
est
ponere quod aliquo modo sit eius idea in Deo, cum quidquid ab ipso causatur simi
litudinem ipsius
utcumque retineat. Sed tamen si proprie de idea loquamur, non potest poni quod m
ateria prima habeat
per se ideam in Deo distinctam ab idea formae vel compositi, quia idea proprie d
icta respicit rem
secundum quod est producibilis in esse, materia autem non potest exire in esse s
ine forma nec e
converso, unde proprie idea non respondet materiae tantum neque formae tantum, s
ed toti composito
respondet una idea quae est factiva totius et quantum ad formam et quantum ad ma
teriam. Si autem
large accipiamus ideam pro similitudine vel ratione, tunc illa possunt per se di
stinctam habere ideam
quae possunt distincte considerari quamvis separatim esse non possint, et sic ni
hil prohibet materiae
primae etiam secundum se ideam esse.
228 SCG II.45, n.1227: Est igitur diversitas et inaequalitas in rebus creatis non
a casu; non ex
materiae diversitate; non propter interventum aliquarum causarum, vel meritorum;
sed ex propria Dei
intentione perfectionem creaturae dare volentis qualem possibilem erat eam haber
e. Kevin White
discusses similar comments that Aquinas makes in his commentary on Boethius's De
Trinitate. See his
"Individuation in Aquinas's Super Boetium De Trinitate Q. 4," American Catholic
Philosophical
Quarterly, 69 (1995): 543-556. See especially pp. 549-550.
140
Page 149
in the same way that one who knows W.C. Fields knows every possible W.C. Fields
impersonator. Aquinas, however, seems to deny this in his De potentia dei. There
,
he claims that God has thought out ideas of possible creatures. Aquinas denies tha
t
there is any distinction in God s knowledge between actual and habitual knowledge.
Everything he knows, he actually knows and he has thought out ideas of all that he
knows.229 We saw that Aquinas holds that the ideas of merely possible creatures
are
indeterminate.230 There is no incompatibility, however, between an idea s being
thought out and indeterminate. God can have a notion of a specific individual
while some of its accidental features remain indeterminate. It is true that cert
ain
accidental features of creatures depend on God s creation, while its essential fea
tures
and necessary accidents are determined independent of any act of God. In the De
veritate, Aquinas writes that "although that which neither is, nor was, nor will
be does
not have determinate esse in itself, it nevertheless exists determinately in God
's
cognition."231 Aquinas claims that since God is the creator of all that is, his
knowledge of a thing does not depend on its actual existence.232
229 De pot. I.5 ad 11: Ad undecimum dicendum, quod in hac quaestione versatur, ut
rum
eorum quae nec sunt, nec erunt, nec fuerunt, quae tamen Deus facere potest, sit
idea. Videtur
dicendum, quod si idea secundum completam rationem accipiatur, scilicet secundum
quod idea
nominat formam artis, non solum intellectu excogitatam, sed etiam per voluntatem
ad opus ordinatam,
sic praedicta non habent ideam; si vero accipiatur secundum imperfectam rationem
, prout scilicet est
solum excogitata in intellectu artificis, sic habent ideam. Patet enim in artifi
ce creato quod excogitat
aliquas operationes quas nunquam operari intendit. In Deo vero quidquid ipse cog
noscit, est in eo per
modum excogitati; cum in ipso non differat cognoscere actu et habitu. Ipse enim
novit totam potentiam
suam, et quidquid potest: unde omnium quae potest habet rationes quasi excogitat
as.
230 See the text quoted in fn. 15.
231 De ver. 3.6 ad 1: "....quamvis quod nec est nec fuit nec erit non habeat ess
e determinatum
in se, est tamen determinate in Dei cognitione."
232 De ver. 2.8: "....apud intellectum divinum vel artificis indifferenter est c
ognitio rei sive sit
sive non sit."
141
Page 150
IV. Possibles and Creation
Some scholars think that affirming that possibles are individuated prior to
their existence has disasterous effects on the religious doctrine of creation. C
onsider
the following lengthy quote from Fr. David Burrell:
Can one speak of individuals constituted before they exist; is it
coherent to speak in this sense of individual essences ? Again, one
need not picture them over against the creator; in fact, one may
consider them to be in the mind of God, thereby preserving, it
seems, the primacy of the One from whom everything comes. Yet the
questionable metaphysical point does not lie in the picturing, but in the
assertion that they are what they are before their coming into
existence. And since coming-into-existence does not represent a
change in them, any more than the act of creating involves motion, we
quickly realize that any talk of individual essences, or of
exemplars of individuals in the mind of God, makes the act of
creating into that of a demiurge. And it makes little difference
whether the demiurge is gleaning, as it were, from its own intellectual
constructs, because what is at stake is the role which existing plays (or
not) in individuating and, as a result, the primacy of this world as
God s creation. For if we can speak of individuals as fully constituted
short of their coming into existence, then existing is indeed an
accident (or in the undifferentiated discourse of contemporary
metaphysicians, a property), for it is something which happens to
the already constituted individual: namely, its actualization. 233
Burrell claims that if possible creatures are individuated prior to creation, th
en the
creator is nothing more than a demiurge. What is distinctive of Plato's demiurge
in
the Timeaus is that it "creates" the world from pre-existing materials. The God
who
has exemplar ideas of creatures is like a demiurge, according to Burrell's opini
on,
because in his creative act, he does not determine the content of essences, but
rather
233 David Burrell, Freedom and Creation in Three Traditions, (University of Notr
e Dame
Press: Notre Dame, Indiana, 1993), pp. 43-44.
142
Page 151
actualizes a content that is already pre-given. Burrell does not think it matter
s
whether these pre-given essences are thoughts of God or self-subsisting independ
ent
of God. What is significant is the fact that their content is predetermined and
existence comes to them from without as a "accident."
I think that Burrell's concerns about creation are unfounded. The fact that
God is able to conceive of that which he is able to make independent of his actu
ally
making it does not imply anything about the relationship of essence and existenc
e in
the actual thing produced by God. The mere fact that God can conceive of individ
ual
things that he can make is compatible with God creating both the essence and the
existence of these individuals ex nihilo. Aquinas denies the inference from God s
knowledge of an essence to the essence s existence. Aquinas claims that whether or
not something exists is irrelevant to God s knowledge of it.234 Even though God do
es
not freely determine the content of essences through the act of creating, the co
ntent of
creaturely essences is still traced back to God. Every created essence is what i
t is
because it is a way of imitating God's essence. Being a human is being a rationa
l
animal because rational animals are imitations of God's essence. If God did not
exist,
rational animals would not be possible. Aquinas thought that exemplar causality
was
a genuine type of causality and things depended on their exemplars for their
possibility. Unlike Plato's demiurge, God is the ultimate cause of the content o
f
created essences even though he does not cause this content through willing.
234 See for example the texts quoted in fn. 231 and 232.
143
Page 152
V. Conclusion
In this chapter, we have seen that textual evidence supports that Aquinas held
that God has distinct ideas of merely possible creatures. We have also seen that
the
arguments to the contrary can be adequately answered. In the next chapter, we wi
ll
see if God's knowledge of possibles has the drastic consequences that Ross claim
s.
Ross thinks that admitting that God knows possible creatures has serious implica
tions
for the grounding of essential truths. Ross implies that if God knows possible
creatures, then divine ideas will be the realities to which necessary truths abo
ut
creatures conform.235 Since divine ideas have no being of their own except for t
he
being of God himself, God will be the res to which all essential truths are adeq
uate.
This is a startling conclusion and in the next chapter, we will determine if it
was one
that Aquinas held.
235 "Aquinas's exemplarism; Aquinas's voluntarism," 196.
144
Page 153
CHAPTER SEVEN
GOD AND THE GROUNDS OF NECESSARY TRUTHS ABOUT CREATURES
It is not difficult to see why one may think that God is the ground of all
necessary truths about creatures if God has knowledge of possible creatures prio
r to
creation. If God has ideas about possible creatures, it seems that God knows tru
ths
about creatures. Every truth is adequate to some thing that is its ontological g
round
and antecedent to creation nothing except for God exists. It seems to follow fro
m this
that God must be the ground for the truth he knows about creatures. If God is th
e
ground of truths about creatures before creation, shouldn t he also ground necessa
ry
propositional truths after creation too? In this chapter, I will explore whether
God s
having ideas of creatures prior to creation entails that created realities are n
ot in fact
the ontological grounds for necessary propositions about themselves. There are m
any
thinkers who have claimed that God is the ontological ground of necessary truths
, yet
their explanations of how God grounds necessary truths diverge. Descartes famous
ly
claimed in at least one place that necessary truths were true because of a decis
ion of
145
Page 154
God's will.236 More recently, Alvin Plantinga raised the question at the end of
his
influential 1980 Aquinas Lecture, "Does God Have a Nature?," of whether
necessarily 7+5=12 can be explained or made true by the necessary truth it is pa
rt of
God's nature to believe that 7+5=12 and John Peterson has argued on the basis of
Thomistic principles that the fact which is the ground, measure, and model of a t
rue
statement exists a priori or ante rem in God s mind. 237 Interpreters of Aquinas who
agree that God grounds necessary propositions also disagree about the precise fe
ature
of God that allows him to play this function. We saw that Ross implied that for
those
who interpret Aquinas as holding that God has ideas of possible creatures, these
ideas
are the res to which necessary propositions conform. In his unpublished doctoral
dissertation of this year, James Stone explicitly defends the view that, accordi
ng to
Aquinas, God s ideas serve as the ontological ground of necessary propositions.238
In
recent literature, another view of how God serves as the ontological grounding o
f
necessary truths according to Aquinas has also emerged, namely that truths about
what is necessary and possible are grounded by God s power. In this chapter, I wil
l
consider whether either of these views presents a more plausible interpretation
of
Aquinas than the view that I have advanced.
236 A Mersenne Amsterdam, 27 Mai 1630, in Descartes, Correspondance, eds. C. Ada
m and
G. Milhaud, (Paris: Alcan) 1836, pp. 141-142: "Je vous répons que c'est 'in eodem
genere causae' qu'il
a créé toutes choses, c'est-à-dire 'ut efficiens et totalis causa.' Car il est certain
qu'il est aussi bien auter
de le'essence comme de l'existence des créatures: or cette essence n'est autre cho
se que ces vérités
éternelles; les quelles je ne conçois point émaner de Dieu comme les rayones du soleil
mais je sais que
Dieu est auteur de toutes choses et que ces vérités sont quelque chose, et par conse
quent qu'il en est
auteur....
237 Alvin Plantinga, Does God Have a Nature?, (Milwaukee: Marquette University P
ress,
1980): 140-146; John Peterson, Truth and Divine Ideas, The Thomist 65 (2001): 583-
592, p. 592.
238 James Stone, The foundation of universal and necessary propositions in select
writings of
Thomas Aquinas, unpublished Ph.D dissertation, Fordham University, 2008.
146
Page 155
I. Does God s power ground necessary truths?
Recently, Brian Leftow has argued that, according to Aquinas, it is in virtue of
God's power that necessary truths about creatures are true. The following quote
from
Leftow summarizes this view:
For Thomas, before God makes some dogs, every possible dog exists
in God s power, and only there. Every possible dog is a mammal.
This makes it the case that necessarily, dogs are mammals. So before
God makes dogs, the contents of the deity alone make this outer-most
necessary. Or: it is not in God s power to bring it about that some dog
is not a mammal. So every possible dog is a mammal, and the rest
goes as before. If the contents of deity make a proposition necessary,
they suffice for its being true.239
Leftow thinks that the fact that none of the dogs that exist in God's power are
not
mammals, which is to say that God cannot bring it about that there is a dog that
is not
a mammal, explains why it is necessarily true that there are no dogs that are no
t
mammals. Leftow supports his claim textually by citing Aquinas's claim in the
Summa Theologiae that "something is said 'able to be created' not through a pass
ive
power, but only through the active power of the creator."240 Leftow thinks that
in this
text Aquinas is making the positive claim that statements about what is possible
, such
as Tony Blair is able to exist, are true in virtue of God's power. This is the o
nly
textual evidence that Leftow seems to give for his view. Leftow s interpretation o
f
Aquinas essentially claims that a state of affairs p is possible because God is
able
create p and a state of affairs n is necessary because God cannot bring about th
e
239 Brian Leftow, Aquinas on God and Modal Truth . S. Brower-Toland (ed.), Sixth Hen
le
Conference: Medieval Metaphysics, Part II. The Modern Schoolman 82/2 (2005), 177.
240 ST Ia.75.6 ad 2: "....posse creari dicitur aliquid non per potentiam passiva
m, sed solum per
potentiam activam creantis...." Leftow, 180.
147
Page 156
contradictory state of affairs (~n). I have emphasized because above since the c
rucial
feature of Leftow s account is that the scope of God s power explains why certain
things are possible while others are not. Aquinas, however, seems to state that
the
explanatory order between what is possible and God s power runs in the reverse
direction from Leftow's view. It is not the case that certain things are possibl
e
because God is able to do them, but rather certain things fall under the scope o
f God s
power because they are possible in themselves.241 In the Summa Theologiae Aquina
s
claims that the scope of the possible is whatever does not imply a contradiction
 and it
is with respect to all of those things that do not imply a contradiction that Go
d is said
to be omnipotent.242 What is possible is defined independently of God s power and
in turn, serves to define the scope of God s power. Aquinas explicitly claims in t
h
Summa Theologiae that the absolutely possible is said neither according to superi
or
causes, nor according to inferior causes, but according to itself.
e
243 This implies that
the relationship of God s power to a thing does not make it the case that the thin
g is
possible. Aquinas also clarifies that it is not in virtue of God s power that he i
s able
241 Jeff Brower raises this objection to Brian Leftow. See his Aquinas s Metaphysic
s of
Modality: Reply to Leftow , The Modern Schoolman 83 (2005): 210-212. Brower writes
, "If anything,
what s possible would appear to constrain God s power, not the other way around .When
Aquinas
says that God can do all things that are possible in themselves or that don t imply
a contradiction,
this suggests that he too thinks of God s power as being constrained by what is poss
ible, and hence
of the order of explanation as running from possibility to God s power (pp. 205-6).
Leftow has a reply
to Brower in the same journal issue. See his Power, Possibilia and Non-Contradict
ion, The Modern
Schoolman 83 (2005): 231-243.
242 ST Ia.25.3: "Unde quicquid potest habere rationem entis, continetur sub poss
ibilibus
absolutis, respectu quorum Deus dicitur omnipotens.... Quaecumque igitur contrad
ictionem non
implicant, sub illis possibilibus continetur, respectu quorum dicitur Deus omnip
otens. Ea vero quae
contradictionem implicant, sub divina omnipotentia non continentur: quia non pos
sunt habere
possibilium rationem. Unde convenientius dicitur quod possunt fieri, quam quod D
eus non potest ea
facere."
243 ST Ia.25.3 ad 4: "....possible absolutum non dicitur neque secundum causas s
uperiores,
neque secundum causas inferiores, sed secundum seipsum.
148
Page 157
to do certain things, but rather it is in virtue of God s nature that his power ex
tends to
certain effects. He writes, "For God makes something because he wills to make it
; he
is not therefore able to make it because he wills, but because he is such in his
nature."244
In his commentary on Aristotle s De Interpretatione, Aquinas makes a similar
claim about the necessary. He denies that the necessary also cannot be defined w
ith
respect to a power. It is not the case that an effect e is necessary because its
contradictory ~e cannot be brought about by any power, but it is rather the case
that
the contradictory of an effect cannot be brought about by any power because it i
s
necessary.245 The fact that no power can bring about the contradictory of an eff
ect
gives us epistemological evidence that the effect is necessary. Aquinas is clear
,
however, that it does not provide an ontological explanation for why the effect
is
necessary.
Aquinas s texts leave no doubt that he did not hold the view that Leftow
ascribes to him. Aquinas is very clear that God s, or any other agent s, power canno
t
explain why a given being or property or effect of a being is necessary or possi
ble.
Aquinas is clear that a thing is necessary or possible in virtue of its own natu
re. It is
because a thing is what it is that it is able to be or not able to be. Now we mo
ve on to
consider the suggestion that it is God s ideas ground necessary truths.
244 ST Ia.25.5 ad 1: "Ideo enim Deus aliquid facit, quia vult: non tamen ideo po
test, quia vult,
sed quia talis est in sua natura."
245 De Int. 1.14, n. 8: "Stoici vero distinxerunt haec secundum exteriora prohib
entia. Dixerunt
enim necessarium esse illud quod non potest prohiberi quin sit verum; impossibil
e vero quod semper
prohibetur a veritate; possibile vero quod potest prohiberi vel non prohiberi...
. [N]on enim ideo aliquid
est necessarium, quia non habet impedimentum, sed quia est necessarium, ideo imp
edimentum habere
non potest."
149
Page 158
III. Does God s essence ground necessary truths?
Claiming that God s ideas ground necessary truths is really to claim that
necessary truths are grounded by God s essence since God s ideas are in reality one
in
being with his essence. It seems that God's essence may be the grounds for all t
ruths
about creatures since it is God s essence that grounds his own knowledge of possib
le
creatures. Aquinas claims that in knowing his essence as limited in a particular
way,
God knows particular creatures.246 He also claims that the forms of creatures pr
e-
exist in God who is their cause.247 Since God s own essence contains all perfectio
ns
of creatures, God can know creatures by knowing his own essence. I argued earlie
r in
this dissertation that necessary propositions about creatures are adequate to th
e forms
of the creatures that they are about. The form of a dog, for example, is what gr
ounds
the truth that A dog is a mammal. Aquinas holds, however, that the form of a dog
, in
so far as it is a perfection, pre-exists in God s own essence.248 Before dogs exis
ted,
the perfections of a dog were part of God s essence and if dogs become extinct, th
ese
perfections will continue to exist in God. Why then, should we not consider form
s as
existing in God to be the ontological ground of necessary propositions, such as
A dog
246 ScG I.54 n.451: Divina autem essentia in se nobilitates omnium entium compreh
endit,
non quidem per modum compositionis, sed per modum perfectionis, ut supra ostensu
m est. Forma
autem omnis, tam propria quam communis, secundum id quod aliquid ponit, est perf
ectio quaedam:
non autem imperfectionem includit nisi secundum quod deficit a vero esse. Intell
ectus igitur divinus id
quod est proprium unicuique in essentia sua comprehendere potest, intelligendo i
n quo eius essentiam
imitetur, et in quo ab eius perfectione deficit unumquodque: utpote, intelligend
o essentiam suam ut
imitabilem per modum vitae et non cognitionis, accipit propriam formam plantae;
si vero ut imitabilem
per modum cognitionis et non intellectus, propriam formam animalis; et sic de al
iis. Sic igitur patet
quod essentia divina, inquantum est absolute perfecta, potest accipi ut propria
ratio singulorum. Unde
per eam Deus propriam cognitionem de omnibus habere potest. See also De ver. 2.4
ad 2 and De ver.
3.2, co.
247 Ibid.
248 See the text quoted above.
150
Page 159
is a mammal? In this section we will determine whether the form existing in itse
lf or
the form existing in God should be properly considered the ground of necessary
propositions about creatures.
In certain contexts, Aquinas describes the nature of a creature as existing in
God as prior to and explanatory of the creature s nature as it exists in the actua
l
creature. In question one, article one of the eighth Quodlibetal Question, Aquin
as is
pressured with the odd question of whether the number six, according to which all
creatures are said to be perfect, is the creator or a creature. 249 There Aquinas
explains that there is a hierarchy of the various ways in which a nature can be
considered. At the bottom of the hierarchy is the nature as understood in the hu
man
intellect. Above that is the nature as it exists in created things. Prior to bot
h of these
is the nature absolutely considered, which is indifferent to being in the mind a
nd in
things. At the top of the hierarchy is the nature as it exists in the divine int
ellect. He
claims that that which is prior is the ratio for the posterior. The reason that
Socrates
and Plato are rational is that rationality belongs to human nature absolutely
considered. The reason that rationality belongs to human nature absolutely
considered and as it exists in individuals is that it belongs to God s idea of hum
an
nature.250 It seems that if the natures of things exist both in God and in the t
hings
249 QQ. 8.1.1: ....an senarius numerus, secundum quem omnes creaturae dicuntur es
se
perfectae, sit creator vel creatura;
250 QQ. 8.1.1 co.: "Vnde uniuscuiusque nature causate prima consideratio est sec
undum quod
est in intellectu divino; secunda vero consideratio est ipsius nature absolute;
tercia secundum quod est
in rebus ipsis uel in mente angelica; quarta secundum esse quod habet in intelle
ctu humano.... In hiis
semper id quod est prius est posterioris ratio, et remoto posteriori remanet pri
us, non autem e converso;
et inde est quod hoc quod aliquid competit nature secundum absolutam considerati
onem, est ratio
quare competat nature alicui secundum esse quod habet in singularibus, et non e
converso: ideo enim
151
Page 160
themselves and the nature as it exists in God is prior, as this text claims, the
n the
nature as it exists in God should be the ground of necessary propositions about
creatures. The nature as it exists in God does not depend on anything prior, so
it
seems that it would be the ultimate reality which guarantees the truth of necess
ary
predications about creatures. Whether or not a creature exists, its nature exist
s in
God, and so claiming that this nature grounds all truths about the creature neat
ly
explains how these truths can persist after the creature has perished.
Although this view has its advantages and some textual support, we must
consider whether it is on the whole a solution that is faithful to Aquinas s thoug
ht.
Aquinas addresses another question that is related to the issue of whether the n
atures
of creatures existing in God or in the creatures themselves are the ground of th
e truth
of necessary propositions. In the De veritate, he asks whether things are more tr
ue
in the Word or in themselves. 251 By the Word , Aquinas means the second person
of the Trinity. Things as they are in the Word are things as they exist in God. In
answering this question, Aquinas says that the truth of things must be distingui
shed
from the truth of predication since the word true in the initial question could re
fer
to either one of these types of truth. In chapter three, I explained that Aquina
s
thought that there was a property that belonged to things in virtue of their con
forming
Socrates est rationalis quia homo est rationalis, et non e converso; unde, dato
quod Socrates et Plato
non essent, adhuc nature humane rationalitas competeret. Similiter etiam intelle
ctus divinus est ratio
nature absolute considerate, et in singularibus, et ipsa natura absolute conside
rata et in singularibus est
ratio intellectus humani et quodammodo mensura ipsius." For literature on this t
ext, see Kevin White's
Creation, Numbers, and Natures , in Medieval Masters: Essays in Memory of Msgr. E.
A. Synan.
Edited by R. E. Houser. Houston: Center for Thomistic Studies, 1999, 179-90.
251 De ver. 6.4 For literature on this text and those that follow in this sectio
n, see Jan Aertsen,
Nature and Creature: Thomas Aquinas's Way of Thought, (Brill: Leiden, 1988), 180
-182. This section
of his book is entitled "Are things more true in themselves than in the exemplar
s?"
152
Page 161
to an intellect. This is the truth of things. Something is said to be true accor
ding to
the truth of predication when a name applies to it truly.252 Aquinas says that t
he
natures of things existing in themselves are more true according to the truth of
predication than the natures as they exist in God. He writes: For the name man is
more truly predicated of the thing which is in its proper nature than that which
is in
the Word. 253 Earlier in this article he explains why names refer more properly to
things existing in their own nature, as opposed to in the Word. He writes:
On account of the distance of the caused thing from its cause, is
truly predicated of the caused thing that is not predicated of its cause....
this indeed only happens when the mode of the causes is more
sublime than those things that are predicated of the effects.254
When a cause causes an effect that falls short of its own perfection, the effect
possesses attributes that differ from the cause. Accordingly, certain names will
apply
truly to the effects, but not to the cause. Although, the divine essence is the
exemplar
cause of human beings, the name man cannot be truly predicated of the divine
nature because the divine nature contains far more prefection than what this nam
e
implies.
Later, in the Summa Theologiae, Aquinas takes up the issue of whether things
existing in the divine mind are more truly what they are than those things exist
ing in
252 The truth of predication differs from the truth that inheres in intellects,
i.e. logical truth,
that Aquinas usually contrasts with ontological truth in his discussions of trut
h.
253 De ver. 4.6 co.: verius enim praedicatur homo de re quae est in propria natur
a quam de ea
secundum quod est in Verbo....
254 Ibid.: ....et propter istam distantiam causae a causato aliquid vere praedica
tur de causato
quod non praedicatur de causa.... quod quidem non contingit nisi quia modus caus
arum est sublimior
quam ea quae de effectibus praedicantur....
153
Page 162
themselves.255 There Aquinas explains that all things have uncreated being in th
e
divine mind. This is because God s ideas have no being distinct from God s own
being. Things existing in themselves have created being, which is less noble tha
n
God s own uncreated being. Yet, Aquinas claims that natural things are more truly
what they are when they exist in themselves. This is because it belongs to their
natures to be material. He writes:
Just as a house has being more nobly in the mind of the artificer than
in matter, but neverthless house is said more truly of that which is in
matter than that which is in the mind because the former is a house in
act, while the latter is a house in potency.256
What Aquinas means in claiming that an actually existing creature is more proper
ly a
thing of its kind than God s idea of that creature, is that the term that is used
to
signify creatures of a given kind applies more properly to material creatures of
that
kind than to the divine exemplar for that kind. The term dog, for example, is mo
re
255 ST Ia.18.4 ad 3
256
Ibid.: Sicut domus nobilius esse habet in mente artificis, quam in materia, sed t
amen
verius dicitur domus quae est in materia, quam quae est in mente; quia haec est
domus in actu, illa
autem domus in potentia. This is the full text of Aquinas s reply: Ad tertium dicend
um quod, si de
ratione rerum naturalium non esset materia, sed tantum forma, omnibus modis veri
ori modo essent res
naturales in mente divina per suas ideas, quam in seipsis. Propter quod et Plato
posuit quod homo
separatus erat verus homo, homo autem materialis est homo per participationem. S
ed quia de ratione
rerum naturalium est materia, dicendum quod res naturales verius esse habent sim
pliciter in mente
divina, quam in seipsis, quia in mente divina habent esse increatum, in seipsis
autem esse creatum. Sed
esse hoc, utpote homo vel equus, verius habent in propria natura quam in mente d
ivina, quia ad
veritatem hominis pertinet esse materiale, quod non habent in mente divina. Sicu
t domus nobilius esse
habet in mente artificis, quam in materia, sed tamen verius dicitur domus quae e
st in materia, quam
quae est in mente; quia haec est domus in actu, illa autem domus in potentia. It
must be noted that
Aquinas s view has shifted somewhat from his view in the De veritate. There, he cl
aimed that things
in themselves were more true according to the truth of predication because they
fall short of their cause
and accordingly, names are applied more properly to them than to their cause. He
re, Aquinas claims
that an immaterial object existing in the divine mind is more true according to
every mode of truth.
Presumably, this includes the truth of predication.
154
Page 163
truly a name for a material creature that barks and chases its tail than for the
divine
essence that is the exemplar of this being.
Aquinas s claims in his discussion of whether things in themselves are more
true than their counterparts existing in the divine mind have implications for o
ur
question of which of these realities grounds necessary propositions. Earlier I a
rgued
that the ontological grounds for a necessary proposition s truth is the the identi
ty in
reality of the form signified by the proposition s subject and its predicate. The
question arose, however, of whether the form that guarantees the necessary truth
of a
proposition was the form as it exists in God or as it exists in itself. It is cl
ear from the
texts that we have just examined that this form must be the nature as it exists
in itself
in created things and not that nature as it exists in the divine mind, which is
the
exemplar cause of created things. Aquinas s view of how language works rules out
that the terms of propositions can apply in their primary signification to divin
e ideas.
According to Aquinas, we name as we know. The primary significates of the terms
we use, therefore, can only be objects known by the human intellect. Because the
divine nature transcends the human intellect, man cannot cognize the divine natu
re in
this life. It follows from this that the terms of human language cannot properly
signify the divine nature. The names that we impose on things signify perfection
s
under limitation since these are the only perfections that we know.
In addition to this epistemological reason for why human terms cannot
primarily signify the divine essence, there is a parallel ontological reason reg
arding
the divine essence itself. All of the perfections existing in God are identical
with one
155
Page 164
another and the divine essence. The divine intellect can conceive of distinct id
eas of
creatures because it can conceive of its undifferentiated perfection under certa
in
limitations. There are no divisions, however, between perfections inherent in th
e
divine nature. The limitations of the divine nature that the divine intellect co
nceives
of are rational constructions, not real limitations that divide one perfection f
rom
another in the divine essence. Terms of human language, however, such as dog or
horse, signify a certain set of perfections, e.g. the powers to sense and metabo
lize, as
limited from other perfections, such as the power to know. In the divine essence
,
perfections are not received or limited, so the terms of human language, which h
ave
the concept of limitation built into their signification, cannot properly refer
to God s
perfections.
III. An objection
One might counter my claim that God cannot ground propositions about
creatures since the terms of propositions do not primarily signify God s essence b
y
arguing that the truth of a proposition is able to be caused by an object other
than that
which is the primary signification of the proposition s terms. According to this
objection, although the terms of necessary propositions about creatures do not s
ignify
perfections in God, neverthless, God s perfections are the cause of the truth of
necessary propositions about creatures. This view may seem plausible, since we c
an
come up with other examples of entities that cause the truth of propositions and
are
not immediately signified by the terms of the proposition. The cause of the trut
h of
156
Page 165
the proposition Socrates is white, for example, is the inherence of the form of
whiteness in Socrates s matter. The term Socrates does not signify Socrates s matter
and, yet, Socrates s matter is an element of the composition that causes this
proposition s truth.
When one reflects on what Aquinas understands a necessary proposition to be,
one will see that this objection fails. I argued earlier that Aquinas thought th
at the
necessity of an essential proposition was guaranteed by the fact that the subjec
t and
the predicate signify the same thing in reality. Because an essential propositio
n s
signification is inextricably linked to its necessary truth, a necessary proposi
tion s
truth cannot be grounded by something other than what its terms signify. Man is
rational, for example, is necessarily true because man and rational signify what
is
one in reality. It is the unity of the res significata that grounds this proposi
tion s
necessary truth. A relationship between objects other than the res significata c
annot
ground the necessity of the truth of an essential proposition.
IV. Conclusion
In this chapter, we have seen that the fact that God is able to know every
possible imitation of his essence does not imply that God's essence is the ontol
ogical
ground for necessary propositions about creatures. While God s essence, in so far
as
it serves as an exemplar for all created beings, grounds the non-propositional t
ruths
that he knows about possible creatures, the actual creatures themselves ground t
he
necessary propositions that the human intellect forms about creatures. We need n
ot
157
Page 166
seek any further cause beyond the form of man existing in created men for why
rational is predicated necessarily of man. Rational is a necessary attribute of
man
because the rational form is necessarily one with the human form because they ar
e
identical. There is no cause for their oneness, just as there is no cause that m
akes
Cicero and Tully one. Just as no fact about God explains the truth of the propos
ition
Cicero is Tully, so no fact about God is needed to explain why Man is rational i
s
necessary. Moreover, because of the propositional structure of human knowing,
nothing other than the objects that are signified by the terms of necessary prop
ositions
can guarantee the truths of these propositions. While God s essence serves as the
exemplar of all creatures and functions to give God knowledge of non-proposition
al
truths about possible creatures, God s essence cannot play the role of grounding t
he
necessity of the propositional truths that are the conclusions and premises of h
uman
science.
158
Page 167
CONCLUSION
In this dissertation, I have argued that, according to Thomas Aquinas, the res
to which the human intellect is adequated when it knows an essential proposition
is
the contingently existing created form of the subject of the proposition. The
particular feature of a created form that guarantees the necessary truth of esse
ntial
predications is its unicity. The main evidence for this interpretation of Aquina
s is his
own claim that per se primo modo predication can only arise when the subject and
the
predicate of the proposition signify the same substantial form. The form signifi
ed by
dog and sentient in the proposition Dogs are sentient, for example, is one and t
he
same form. The proposition Dogs are sentient cannot be other than true because t
he
identity of the form signified by dog and sentient makes it necessarily one in r
eality.
I argued that if it were the case that no dogs existed, the proposition Dogs are
sentient could still remain true in virtue of the human intellect s adequation to
forms
of dogs that existed in the past. I reasoned that Aquinas held this position sin
ce he
makes clear in several texts that he thought that truths about the past were gro
unded
by the beings that existed in the past and caused the corresponding present tens
e
propositions to be true in the past.
I do not claim that all truths known by every kind of intellect are grounded in
the contingent substantial forms of creatures. My claim in this dissertation is
limited
159
Page 168
to the propositional truths known by the human intellect, which comprise our hum
an
science of creatures. My attempt to locate the ontological grounds for necessary
propositions in Aquinas s thought is informed by Aquinas s own conception of what
a proposition is. An essential proposition is the human intellect s uniting a conc
ept
that it acquired from its simple apprehension of a material being to its concept
of the
material subject itself. These essential propositions are necessarily true since
both of
the concepts that are united are concepts of one and the same reality. The possi
bility
of there even being necessary essential propositions depends on the human intell
ect s
ability to form multiple concepts of one and the same reality. If the human inte
llect
could not form multiple concepts of one reality, it could not use multiple terms
to
signify that reality. Thus, there could be no propositions in which the subject
and
predicate terms had the same signification. Once essential propositions are form
ed by
the human intellect, nothing other than the reality that the terms of these prop
ositions
signify is required to account for the necessity of their truth.
There is no need to appeal to God to explain why Man is an animal or Dogs
are sentient is necessarily true. The necessity of these propositions is grounde
d in the
forms of the created realities themselves. This is not to deny that, for Aquinas
, God is
both the efficient and exemplar cause of the contingent forms that ground necess
ary
propositions and that God s own knowledge of truths about creatures is grounded in
his essence. While God is the ultimate cause of created reality, once creatures
exist,
they are sufficient to cause the truth of the propositions that are formed about
them,
even the necessary ones.
160
Page 169
BIBLIOGRAPHY
PRIMARY SOURCES
Chartularium Universitatis Parisiensis, vol. 1, ed. H. Denfile and A. Chatelain,
(Paris
1889).
Descartes, R., Descartes, Correspondance, eds. C. Adam and G. Milhaud, (Paris:
Alcan. 1836).
Francisco Suárez, Disputationes metaphysicae, (Hildesheim G. Olms, 1965).
John Duns Scotus, Opera omnia studio et cura Commissionis Scotisticae ad fidem
codicum edita praeside Carolo Balic. 16-vols. Vatican City, 1950-.
---
Joannis Duns Scoti Doctoris Subtilis Ordinis Minorum Opera omnia. Editio
Lucae Waddingi. 12 vols. Lugduni: Sumptibus L. Durand. 1639.
Soncinas, Paulus. Pauli Soncinatis quaestiones metaphysicales acutissimae: nunc
demum ab erroribus plurimis expurgatae ... ; cum triplici earum indice.
Venetiis: Scotus, 1588
John of St. Thomas, Cursus Theologicus, Vol. II, Solesmes Edition (Paris: Desclée,
1934).
Leibniz, G. Leibniz Monadology and Other Philosophical Writings, ed. and trans.
P.
Schrecker and A. Martin Schrecker, (Indianapolis: Bobbs-Merrill, 1965).
161
Page 170
Peter Lombard, Magistri Petri Lombardi Parisiensis episcopi Sententiae in IV lib
ris
distinctae. Editio tertia. Ad fidem codicum antiquiorum restituta.
Grottaferrata, Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas, 1971-.
Thomas Aquinas, Scriptum super Sententiis magistri Petri Lombardi, t. 1. Ed. P.
Mandonnet (P. Lethielleux, Paris, 1929).
---
Scriptum super libros Sententiarum magistri Petri Lombardi episcopi
Parisiensis
, t. 3. Ed. M. F. MOOS (P. Lethielleux, Parisiis, 1956).
---
Liber de veritate catholicae Fidei contra errores infidelium seu Summa contra
Gentile
s, t. 2-3. Ed. P. Marc, C. Pera, P. Caramello (Marietti, Taurini-Rome,
1961).
---
Opera omnia iussu impensaque Leonis XIII P. M. edita, (Rome, 1888-).
---
Quaestiones disputatae, t. 2: Quaestiones disputatae de potentia. Ed. P. M.
Pession (10ª ed.: Marietti, Taurini-Rome, 1965).
---
In duodecim libros Metaphysicorum Aristotelis expositio. Ed. M. R. Cathala,
R. M. Spiazzi (2ª ed.: Marietti, Taurini-Rome, 1971).
---
Super Evangelium S. Ioannis lectura. Ed. R. Cai (6ª ed.: Marietti, Taurini-
Romae, 1972).
SECONDARY
Aertsen, Jan, Medieval Reflections on Truth: Adaequatio rei et intellectus,
(Amsterdam: Free University, 1984).
---
Nature and Creature: Thomas Aquinas's Way of Thought, (Brill: Leiden,
1988).
162
Page 171
---
Die Thesen zur Individuation in der Verurteilung von 1277, Heinrich von
Gent und Thomas von Aquin, in Miscellanea Mediaevalia 24 (Berlin-New
York, 1996).
Alanen, L. and S. Knuuttila, "The Foundations of Modality and Conceivability in
Descartes and His Predecessors," in S. Knuuttila ed. Modern Modalities
(Dordrecht, 1988).
Bäck, Allan, On Reduplication: Logical theories of qualification, (E.J. Brill: Lei
den,
1996).
Boland, V., Ideas in God According to Saint Thomas Aquinas: Sources and Synthesi
s.
(Studies in the History of Christian Thought, 69: E. J. Brill, Leiden - New
York - Köln, 1996).
Burrell, David, Freedom and Creation in Three Traditions, (University of Notre
Dame Press: Notre Dame, Indiana, 1993)
Geiger, L. B., Les idées divines dans l'oeuvre de s. Thomas, A. A. Maurer (ed.), St.
Thomas Aquinas 1274-1974: Commemorative Studies, t. 1 (Pontifical Institute
of Mediaeval Studies, Toronto, 1974) 175-209.
Brower, Jeffrey and Susan Brower-Toland, "Aquinas on Mental Representations,"
forthcoming in Philosophical Review.
Brower, Jeff, Aquinas s Metaphysics of Modality: Reply to Leftow , The Modern
Schoolman
83 (2005): 201-212.
Brown, Patterson, "St. Thomas's Doctrine of Necessary Being," The Philosophical
Review
73:1 (1964), pp. 76-90.
Chenu, M.D., Grammaire et théologie aux XIIe et XIIIe siècles, Archives d histoire
doctrinale et littéraire moyen âge, 1936: 5-28
163
Page 172
Coombs, J., "The Ontological Source of Logical Possibility in Catholic Second
Scholasticism" in The Medieval Heritage in Early Modern Metaphysics and
Modal Theory, 1400-1700, Friedman, Russell L (ed), 191-229. (Kluwer
Academic Publisher: Dordrecht, 2003).
Craig, William, Was Aquinas a B-Theorist of Time?, The New Scholasticism 59
(1985): 475 83.
Crivelli, Paolo, Aristotle on Truth, (Cambridge: Cambridge University Press, 200
4).
Davids, Tobias, Wahrheit als Korrespondenz und Adäquation, Philosophisches
Jahrbuch
(2006): 63-77.
Dewan, L., St. Thomas and the Possibles. The New Scholasticism 53 (1979): 76-85.
---
"St Thomas, James Ross, and Exemplarism: A Reply," American Catholic
Philosophical Quarterly 65:2 (1991): 231-4.
---
St. Thomas's Successive Discussions of the Nature of Truth. D. Ols (ed.),
Sanctus Thomas de Aquino Doctor hodiernae Humanitatis. Miscellanea
offerta dalla Società Internazionale Tommaso d'Aquino al suo direttore prof.
Abelardo Lobato, O.P. per il suo LXX gentiliaco (Pontificia Academia de San
Tommaso - Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano, 1995) 153-168.
Doolan, G. T., Aquinas on Divine Ideas as Exemplar Causes, (Washington, DC: The
Catholic University of America Press, 2008).
Dumont, Stephen, The Origin of Scotus's Theory of Synchronic Contingency, The
Modern
Schoolman 72 (1995): 149-167.
Fabro, Cornelio, Participation et causalité selon s. Thomas d'Aquin (Louvain:
Publications Universitaires, 1961).
Forest, A., La structure métaphysique du concret selon saint Thomas d Aquin (Paris,
1956).
164
Page 173
Freddoso, Alfred J., trans. Part IV of Molina s Concordia (Ithaca: Cornell Univers
ity
Press, 1988).
Geach, P.T., "Form and Existence," Proceedings of the Aristotelian Society 55
(1955): 251-272.
Gelber, Hester, It Could Have Been Otherwise: Contingency and Necessity in
Dominican Theology at Oxford 1300-1350, (Leiden: Brill, 2004).
Gilson, E., The Christian Philosophy of St. Thomas Aquinas, trans. L.K. Shook, (
New
York: Random House, 1956)
Goris, Harm, Free Creatures of an Eternal God, (Leuven: Peeters, 1996), pp. 260-
265.
---
"A Reinterpretation of Aquinas' Correspondence Definition of Truth,"
M. C. Pacheco; J. F. Meirinhos (eds.), Intellect et imagination dans la
Philosophie Médiévale. Actes de XIème Congrès International de
Philosophie Médiévale,Porto, 26 au 30 août 2002 organisé par la Société
Internationale pour l'Étude de la Philosophie Médiévale, t. 3
(Rencontres de Philosophie Médiévale, 11: Brepols, Turnhout, 2006) 1431-
1446.
Gorman, Michael, The Essential and the Accidental, Ratio 18 (2005): 276-89.
Hintikka, Jakka, Time and Necessity. Studies in Aristotle's Theory of Modality,
(Oxford, 1973).
Hoenen, S.J., Peter, Reality and Judgement according to St. Thomas, (Henry
Regenery Co.: Chicago, 1952).
Jacobi, Klaus, "Kontingente Naturgeschehnisse," Studia Mediewistycne 18: 2 (1977
):
3-70.
165
Page 174
---
"Statements about events. Modal and Tense Analysis in Medieval Logic,
Vivarium 21:2 (1983): 85-107.
Kann, Christoph, Wahrheit als Adaequatio: Bedeutung, Deutung, Klassifikation,
Recherches de Théologie et Philosophie Médiévales LXVI:2 (1999): 209-224.
Kneale and Kneale, The Development of Logic, (Oxford: The Clarendon Press, 1962)
.
Knuuttila, S., The Statistical Interpretation of Modality in Averroes and Thomas
Aquinas," Ajatus 37 (1978): 79-98.
---
On the History of Modality as Alternativeness in T. Buchheim, C.H.
Kneepkens and K. Lorentz (eds.), Potentialität und Possibilität.
Modalaussagen in der Geschichte der Metaphysik (Stuttgart-Bad Canstatt:
Frommann-Holzboog, 2001), 219-236.
Lee, Patrick, "Aquinas on Knowledge of Truth and Existence" New Scholasticism
60:1 (1986): 46-71.
Brian Leftow, "Aquinas on Time and Eternity", American Catholic Philosophical
Quarterly
64:3 (1990): 387-399.
--- Aquinas on God and Modal Truth in S. Brower-Toland (ed.), Sixth
Henle Conference: Medieval Metaphysics, Part II. The Modern Schoolman
82:2 (2005): 171-200.
---
Power, Possibilia and Non-Contradiction, The Modern Schoolman 83
(2005): 231-243.
Loux, Michael J., Metaphysics: A contemporary introduction, Second ed., (New
York: Routledge, 1998, 2002).
MacIntosh, J.J., "Aquinas on Necessity," American Catholic Philosophical Quarter
ly
72 (1998): 470-503.
166
Page 175
Malcolm, John, "A Reconsideration of the Identity and Inherence Theories of the
Copula", Journal of the History of Philosophy, 17:4 (1979): 183-400.
Armand Maurer, "Form and Essence in the Phiosophy of St. Thomas" Mediaeval
Studies
13 (1951): 165-176.
---- "St. Thomas and Eternal Truths," Medieval Studies 32 (1970): 91-107.
Reprinted in Maurer's Being and Knowing: Studies in Thomas Aquinas and
Later Medieval Philosophers, (Toronto: PIMS, 1990).
---- "James Ross on the Divine Ideas: A Reply" American Catholic Philosophical
Quarterly, 65 (1991): 213-220.
---- "Thomists and Thomas Aquinas on the Foundations of Math," The Review of
Metaphysics 47 (1993): 48-62.
McAllister, Joseph Bernard, The Letter of Saint Thomas Aquinas De Occultis
Operibus Naturae Ad Quemdam Militem Ultramontanum, vol. XLII of The
Catholic University of America Philosophical Studies, (CUA Press:
Washington, D.C., 1939).
Moody, Ernest A., Truth and Consequence in Mediaeval Logic, (North Holland
Publishing Co.: Amsterdam, 1953).
Muckle, J.T., "Isaac Israeli's Definition of Truth," Archives d'Histoire doctrin
ale et
littéraire du Moyen Age 8 (1933): 5-8.
O'Callaghan, John, Aquinas s rejection of mind, contra Kenny, The Thomist 66
(2002): 15-59.
----
Thomist Realism and the Linguistic Turn, (Notre Dame, Indiana: University
of Notre Dame Press, 2003).
167
Page 176
---- Imago Dei: A Test Case for St. Thomas s Augustinianism, in Aquinas the
Augustinian
, ed. M. Dauphinais, B. David, and M. Levering, (Washington
D.C.: The Catholic University of America Press, 2007), pp. 100-144.
Osler, Margaret, Divine Will and the Mechanical Philosophy: Gassendi and
Descartes on contingency and necessity in the created world (Cambridge,
1994).
Owens, Joseph, "Judgment and Truth in Aquinas," Mediaeval Studies 32 (1970):
138-158.
---
Thomas Aquinas in Individuation in scholasticism : the later Middle Ages
and the counter-reformation (1150-1650), ed. J.J.E. Gracia, (New York:
SUNY Press, 1994).
Pasnau, Robert, Theories of Cognition, (Cambridge: Cambridge University Press,
1997).
---
trans. Thomas Aquinas, Treatise on Human Nature (Summa theologiae 1a 75-
89)
, (Indianapolis: Hackett, 2002).
---
"Abstract Truth in Thomas Aquinas," in Representation and Objects of
Thought in Medieval Philosophy, ed. Henrik Lagerlund (Ashgate: Aldershot,
2007), pp. 33-62.
Pawl, Timothy, A Thomistic Account of Truthmakers for Modal Truths,
unpublished PhD dissertation, St. Louis University, 2008.
Perler, Dominik, "Eine Sprachphilosophische wende im Spätmittelalter? Zu den
Wahrheitsdiskussionen bei Thomas von Aquin und Wilhelm von Ockham,"
Recherches de Théologie et Philosophie Médiévales, 71:2 (2004): 280-304.
Peterson, John, Truth and Divine Ideas, The Thomist 65 (2001): 583-592.
168
Page 177
Pinborg, Jan, Logik und Semantik im Mittelalter: Ein Überblick, (Frommann-
Holzboog: Sttutgart: 1972).
Plantinga, Alvin, Does God Have a Nature?, (Milwaukee: Marquette University
Press, 1980).
Rábade Romeo, S., Verdad, conocimiento, y ser, (Gredos: Madrid, 1965).
Ross, James, God, Creator of Kinds and Possibilities , pp. 351-34, Rationality.
Religious Belief and Moral Commitment. eds. Robert Audi and William J.
Wainwright, Cornell University Press: Ithaca, New York, 1986.
---
Aquinas Exemplarism, Aquinas Voluntarism, American Catholic
Philosophical Quarterly, 64 (1990): 171-198.
---
"Reply to Maurer and Dewan," American Catholic Philosophical Quarterly,
65 (1991): 213-220.
Schmidt, Robert W., The Domain of Logic According to Saint Thomas Aquinas,
(Marinus Nijhoff: The Hague, 1966).
Schoot, Henk J.M., Christ the Name of God: Thomas Aquinas on Naming Christ,
(Leuven: Peeters, 1993).
Secada, Jorge, Cartesian Metaphysics: The Late Scholastic Origins of Modern
Philosophy
, (Cambridge, 2000).
Shanley, Brian, "Eternal Knowledge of the Temporal," American Catholic
Philosophical Quarterly, 71:2 (1997): 197-224.
---
"Thomas Aquinas on God's eternal knowledge of the future," unpublished
Ph.D dissertation, University of Toronto, 1994.
169
Page 178
Smith, G., "Avicenna and the Possibles," The New Scholasticism, 17 (1943): 340-3
57.
Spade, Paul Vincent, "The Semantics of Terms," in The Cambridge History of Later
Medieval
Philosophy, eds. Kretzmann, Kenny, and Pinborg (Cambridge:
Cambridge University Press, 1982), pp. 188-196.
Stone, James, The foundation of universal and necessary propositions in select
writings of Thomas Aquinas, unpublished Ph.D dissertation, Fordham
University, 2008.
Torrell, Jean-Pierre, Saint Thomas Aquinas: The person and his work, vol. 1 revi
sed
ed., trans. Robert Royal, (Washington, DC: The Catholic University of
America Press, 1996, 2005).
van den Brink, Gijsbert, Almighty God: A Study of the Doctrine of Divine
Omnipotence
, (Peeters, 1993).
Wallis, R.T., "Divine Omniscience in Plotinus, Proclus and Aquinas," in
Neoplatonism and Early Christian Thought, ed. H.J. Blumenthal and R.A.
Markus, (London: Variorum Publications LTD, 1981).
Wasserman, Gloria, Thomas Aquinas on Truths about Nonbeings, Proceedings of
the American Catholic Philosophical Association, 80 (2006): 101-113.
Weidemann, Hermann, "The Logic of Being," in Thomas Aquinas Contemporary
Philosophical
Perspectives, ed. Brian Davies (Oxford: Oxford University
Press, 2002).
Wells, Norman, "Descartes and the Scholastics Briefly Revisited," New Scholastic
ism
2 (1961), pp. 187-190.
White, Kevin, "Individuation in Aquinas's Super Boetium De Trinitate Q. 4,"
American Catholic Philosophical Quarterly, 69 (1995): 543-556.
170
Page 179
171
---
Creation, Numbers, and Natures , in Medieval Masters: Essays in Memory
of Msgr. E. A. Synan. Edited by R. E. Houser. Houston: Center for Thomistic
Studies, 1999, 179-90.
Wippel, J. F., The Reality of Nonexisting Possibles According to Thomas Aquinas,
Henry of Ghent, and Godfrey of Fontaines, The Review of Metaphysics 34
(1981): 729-758.
---
The Metaphysical Thought of Godfrey of Fontaines, (Washington, D.C.: The
Catholic University of America Press, 1981)
---
"The possibility of eternal creation," in his Metaphysical Themes in Thomas
Aquinas, (Washington D.C.: The Catholic University of America Press, 1984),
pp. 191-214.
---
Truth in Thomas Aquinas [1], The Review of Metaphysics 43:2 (1989) 295-
326.
---
Truth in Thomas Aquinas [2], The Review of Metaphysics 43:3 (1990) 543-
567.
---
Thomas Aquinas on the Divine Ideas, (Étienne Gilson Series, 16: Pontifical
Institute of Mediaeval Studies, Toronto, 1993) 48 pp.
---
The Metaphysical Thought of Thomas Aquinas, (Washington D.C.: The
Catholic University of America Press), 2000.
Wolter, Allan, The formal distinction, in The Philosophical Theology of John Duns
Scotus. Ed. Marilyn Adams, (Ithaca, N. Y.: Cornell, 1990).
Zedler, B. H., "Another look at Avicenna," The New Scholasticism 50 (1976): 504-
521
---
"Why Are the Possibles Possible?". The New Scholasticism 55 (1981) 113-3. Actual
is existetitia. Quoad sccundum, de conditionibus necessariis ad banc causalitatem
exercendam, trcs videntur posse conditiones assignari. Prima est actualis exist
entia ipsius forma;,dc quadiversimode sentiendum est, juxta diversas sententias
de existentia creatura?, et distinctione cjus ab cssentia. Quanquam in nulla opi
nione videatur exislentia proprie dici conditio ncccssaria ad causalitatera form
sp; nam si existentia est res distincta ab essentia, non potest dici conditio fo
rmae ad causandum, sed potius cffectus.vel in genere causae formalis, prout dici
tur forma dare esse ; vel in genere causae efticientis, prout dicunt aliqui, exi
stentiam manare ab essentia; vel, ut alii volunt, in genere causae materialis, q
uatenus forma complet essentiam, quae est proximum receptaculum existentia*. At
vero, si existentia in re non distinguitur ab essentia actuali, existentia fonnt
e non potest proprie dici conditio necessaria ad causandum; conditio enim requis
ita, si proprie loquamur, distinguitur ab ipsa ratione causandi; existentia aute
m non potest sic distingui juxta illam opinionem, quia forma causat pcr suam ent
itatcm actualcm, quia non potest intelligi actu causare, nisi ut habens entitate
m suam actualem, et extra causas; ergo ut habens existentiam. Atque haec opinio
magis probanda est, quia sicut actualitas formae non est conditio distincta a ra
tione causandi, seu actuandi, ita nequc existentia, quae intimc includitur in ip
sa actualitate. An vero necesse sit existentiam formae esse praeviamad causalita
tem ejus, dicendum est non esse necessarium ut sit prajvia ordine durationis, qu
ia talis antccessio est impertinens; imo naturaliler non est possibilis, quia fo
rma; non debetur essc, donec illam postulet subjectum proxime aptum, quo posito,
forma simul ac est, naturaliter illud informat. Rursus, neque necesse est exist
entiam formae ita esse praeviam ordine naturae, ut intelligatur aliquod signum v
el momentum, in quo existat et non informet, quia neque hoc est necessarium ad p
rioritatem naturae, neque in formis quae a materia pendent intelligi potest, ut
ex dictis sectionc praecedente constat. Antecessio autem naturae , secundum aliq
uod genus causalitatis, intervenire potest,
XXV.
et necessaria est; nam causalitas formae ab cjus entitate et existentia peudet;
unde necesse cst ut inter existentiam et causalitatem formrr sit ordo naturae, e
x quo sumitur prioritas (ut aiunt) a quo, non in quo. De quibus prioritatibus pl
ura in sequentibus.
4. Intimapropinquitasform.ee admateriam. Alteraconditio necessaria assignari pote
st, praesentia seu intima propinquitas cntitatis forrme cum entitate materia;, q
uu; conditio est verissime assignata, adeoque necessaria, ut sinc illa, etiam de
potentia Oei absoluta, non possit forma suum effectum formalem prajstare. Quis
enim intelligat formam substautialem loco distantem a corpore componerc substant
iam per se unam? Haec ergo compositio per intimam unionem Gt,quae non est quidem
localis praesentia, sed aliquid distinctum ab illa; necessario tamen illam requ
irit. Quod ex dictis supra in simili dc materia, declarari amplius ac persuaderi
potest; nam quoad hoc eadem est ratio dc forma. . .
5. Bispositiones conmturales formce. Tertia conditio assignari potest, dispositi
o accommodata ex parte materioe. quam necessario forma requirit, ut suum effectu
m formalcm conferre possit. Quam dispositionem aliqui existimant adeo csse neces
sariam, ut etiam per potentiam absolutam non possit forma informare materiam omn
i carentem dispositione, prsesertim quantitate. Ita Henric, Quodlib. 7, q. 17. V
crumtamen quidquid sit, an cx parte materiae vel quantitatis repugnct illam ab h
ac scparari, quod tractare non possumus usquc ad disputationem dc quantitate, ni
hilominus, si semel supponatur materiam posse conservari a Deo sinc quantitate,
quod verius existimamus, non repugnabit conscrvari etiam a Dco talem materiam in
co statu informatam substantiali forma, quia nulla est tam essentialis connexio
inter formam, ut exerccntcm suum intrinsecum effectum formalcm, et hsec acciden
tia, ut non possit a Deo sine ilhs conservari. Non intercedit igitur tam absolut
a necessitas; quod vero hasc cqnditio modo naturali et physico necessaria sit, e
xperientia ipsa docet. Hinc enim provcnit naturalis rei corruptio, per quam form
a a materia separatur, quae incipit per abjectionem seu corruptionem pisposition
um; ergo signum est esse hujusmodi dispositiones sultem conditiones necessarias
ex natura rci, ut forma informet materiam. An vero sint conditiones praeviae, ve
l
38
consequentes forniam ordine naturoe , petendum est ex dictis disputationc praece
denti.
Causalitas formce cxplicatu.r.
6. Quoad tertium de causalitate actuali ipsius formse, quidnam sit, non cst faci
lc ad explicandum; tamen, ex his quaj dicta sunt de materia, procedere proportio
nate possumus ad id declarandum. Et imprimis certum videtur, hujusmodi causalita
tem aliquid esse in rerum natura distinctum ex natura rei ab entitate forma1. Pr
obatur, quia sicut agere, aliquid est in rerum nalura, ita et informare, quia ve
re est realiter ac physice eausare. Rursus illud, quidquid esl, est in re ipsa s
eparabile a forma ; nam in anima rationali de facto separatur, et in qualibet fo
rma substantiali soparari posset per potentiam Dei absolutam; nam potest extra m
atcriam conservari, sicut conservata est quantitas; est enim eadem vel major rat
io; ergo distinguitur ex natura rei ab illa.
7. Unio formw ad materiam est formw causalitas. Notandum inter causalitatem cffi
cientis et formee discrirnen. Deinde dicendum est hanc causalitatem nihii aliud
esse posse pra3t*»r actualem imionem forinae ad materiam. Probatur primo a suffici
enti enumeratione, quia neque est materia, neque fornia, neque compositum; ergo
estdicta unio; nam praeter hecc nihil aliud excogitaii potest; et antecedens quo
ad omncs partes est per se evidens. Nam de forma jam probatum est; ct eadem rati
o a fortiori probat de mateiia; compositum autem est uitimus effectus hujus caus
alitatis, ut sUtim dicctur; non est ergo causatio ipsa. Item, compositum includi
t entitatem materire et formse; causalilas autem formai praecisc sumpta non pote
st hoec omnia includcre. Preeterea, posita unione, et pra'ciso quocunque alio, p
ra ter ea qure dicta sunt, forma necessario exercet suam causalitatcm; positisau
tem omnibus aliis, ct ablata unione, impossibileestformamexerceie suam causalita
tem; ergo signum est in unione consistere talem eausalitatem. Major patet, quia
si formauniturmnteria?, necessario communicat illi seipsam per seipsam, id est,
non efficiendo aliam similem, sed suammet perfectionem et cntitatem illi communi
cando, et hoc modo illam actuando. Et inde etiam necessario consurgit substantta
lis natnra composita per se una; sed in hoc consistit tota causalitas forma\ tot
usque effectus ejus, qui, ablala unione, permanere non potest, ut per se no
tum est; ergo. TJnde in hoc est notanda differentia inter unionem, quam diximus
esse causalitatemformce, et aclionem, quampostea dicemus esse causalitatem effie
ientis, quod actio ita est causalitas agentis, utagens, quatenus agens est, omni
no maneat extra effectum; quia, licet per actionem comnuuiicet se, non tamen sei
psum per seipsum dando effeclui, scd similem aliquam entitatem ei conferendo; un
io vero ita est causalitas formre, utea mcdiante seipsam pra:beat veluiateria; v
el composito; est enim causa intrinscca per seipsam causans. Quo sensu dici etia
m posset, causalitatem formae complecti in se cutitatem fbrmce, seu hanc causali
tatem essc ipsam formam, non absolute sumptara, sed unitam. Scd in hoc loquendi
modo confunditur causa Cum causalitate, et ratio causandi quasi in actu primo, c
um causatione, quaj est quasi actus secundus,- et ideo formalius et magis pra>ci
se dicitur haec causalilas in ipsa unione consistere.
8. Duhiolum. Sed oceurrit difficultas, nam haec unio duplici modo contingit in d
iversis formis substantialibus. in quibusdam cnim est pura unio, id cst, sine in
hffsione vel dependenlia forma?, ut in animabus rationnlibus; in aliis vero est
unio, qua; simul est depcndentia, et quasi inluiesio fonuoe in materia. Prior er
go unio non potest esse causalitas formalis rationalis anima\ quia est alica cff
ectivo; causalitas autem effeetiva longe diversa est a formali. Antecedcns patet
, quia hoc ipso quod anima creatur a Deo in corpore disposito, statim ipsa quasi
naturali impetu sese unit materia?, efficiendo unionem; nam, cum anima naturali
ter sit propensa ad illam unionem, et habeat applicatuui proprium subjectum perf
ectibile ab ipsa, non est cur non possit ipsa quasi natnrali pondere sese corpor
i copulare, ut sensit Henric, Quodlib. H, qua;st. ii; et Aurcol., apndCapreol.,
in 4, dist. 43, quwst. 2; et probabile exislimat ibi Richard., art. 3, quoesl. 2
. Posterior itcm unio non potcst esse causalitas formalis respectu aliarum forma
rum, quia illa" forma; per ipsam unionem causantura materia, ct ab ea pendcnt in
suo essc; ergo non possunt eanlcm foi-ma? esse canste cjmrdem unionis; crgo non
potest unio cssc causalitas hujusmodi forma-; causalitas enim est ab ea causa c
ujns est causalitas, sicut actio cst ab agcnte, et ideo supponit essc lalis caus
.t. Nec potest intelligi quod eadcm res seu modus sit ratio, seu quasi via, ut c
ausetur fonua, clper quam causet formn. Et coulirmatur, nam supifi, disput. 12,
sect. 1, dieabamus, formam non posse esse causam formalem generationis, quia per
generalioncm fit, et educitur de non esse ad essc; ergo cadem ratione non potes
t esse causa unionis, el consequenter ncquc unio potest csse cuusulitas ejus. Pa
tct conscquentia, tum a paritate rationis, tum ctiam quia ipsa generntio videtur
essc idcm quod unio, cum dictum sithas lormas endem uctione ficri et uniri.
9. Ralionalis anima corpori disposilo iatime Hum sesc uniat. Ad priorem partem r
espondetur, sententiam Heiuici, quai ibi commemoratur, satis incertam essc, ut v
idcre licet in Scoto,»in 4, dist. 43, qurest. 3, art. 3; et Capreol., ibi, q. 2, a
rt. 3. Nam fortasse unio animaj rationalis ct corpoiis fit, vel virtute seminis
ct dispositionum ab ipso gencrante, vel si ab hoc tantum sit dispositive, fict e
lfective a solo Deo, a quo anima creatur. Quod vero ab ipsamet anima fiat, nulla
suflicicnti rationc ostenditur ; nam, Jicet forma natura sua sit apta uniri, id
eoque sit naturaliter propcnsa ad unionem, uou inde sequilur esse potentem ad sc
se uniendum; sunt enim ha? diversa? aptitudines seu potestatcs, quarum una non n
ecessario infertur ex altera; sicut eliam materia est apta uniri, et cst in suo
genere propensa ad unionem, et tamen non est potens sc unire. Quemadmodum enim p
otentia receptiva, ct appetitus in illa fundalus, est diveisa? rationis a potent
ia activa, et propensionc ejus, ita potcnlia (ut sic dicam) seu aptitudo forraal
is, ct propensio in illu fundata, est distincte rationis ab acliva; nec cst ulla
sulficiens ratio cur ex illa inferatur, maxime cum in omnibus aliis formis prob
abilius videatur, unionem non esse effective a forma. Secundo, etiamsi illa sent
entia admiltatur, neganda est consccutio; nam etiamsi unio ad corpus sulficiente
rdispositum effective manet ab nnima rationali, nibiiominus esso potest formnle
vinculum qtio anima conjungitur materiae, ut actus potcntia?. Nihilquc repugnat
quod eadem unio sit ab anima in duplici genere causa-, euectivse scilicet et for
malis, vcl quod sit effectus aninia?, ut ctficicns, et quod sit ratio causandi f
ormaliter totum composdtum; nulla enim repugnantia in his diversis babitudinibus
involvitur.
10. Unio quce cst causalilas formre, ab hac ct a materia causatur. Uniouis tariw
acceptiones. Ad posteriorem partem
respondetur eamdem unionem cniisuri, et a forma, ct matcria, et ab efliciente, a
b imoquoquc in suo gencre caiisse, quia ab omnibus illis pendet; ideoque nonrepu
gnurc nt eadem unio, quatenus est a forma, sit qunsi via scu ratio qua mediantc
forma caui sat totum compositum; et quatenusest a raa-' teria, sit ratio qua med
ianle forma materialis in suo e?se a maleria pendet. Est cuim illa unio ncxus ut
riusque, scilicet, materiaj et forma*, et ideo quando talis cst unio ut ctiam si
t inhrsrentia, simul esse potest, et via (ut ila dicnm) materifc ad formam, ct f
ormae ad muteriam. Nec refert quod causulitns fornioj debct esse a forma, et ide
o supponere debet cum esse priorem ordine natura?; nam, ut supru uttigimus, liec
c prioritasnonestin quo, scd a quo; non repugnnt nutem quod eadem unio, ct sit u
forma ut informante materiam, et sit tnlis nexus formo?. cum materia, ut illo m
ediante forma sustcntetur n mnterin. Atque itn endemmet imio quatenns est a form
a, est medium scu ratio qna mediante forma uctuat rnutcriuro, et componit compos
itum, ct hoc modo dicilurcsse cnusnlitas fovma?; quatenus vcro pcr illam forma m
aterio?. adhasret et sustentutur nb illa, est dependentia ejusdeiu forma? a mate
ria. Est enim tam intrinseca connexio inter hujusmodi formam et unioncm, ut dive
rsis rationibus mutuo inter se pendcant. Ad contirmationem respondetur, unioncm
iulerdum nccipi pronctionc, quaj ad tollendam a?quivocntionem solet dici unitio;
mterdum vero ac magis proprie sumi pro ipso modo unionis vel inhrerenti;t! perm
anentis in fncto essc inter materiuin et formam, ct uliquundo sumi etiam pio rel
ationc consequeute, ut lntius unnotntur in 3p., q. 2, art. 8. Cum ergo dicimus u
nioncm esse causulitutem forma?, non est sermo de relntioue, ut pcr se notum est
; nam heec si sumatur ut aliquid distinctum ab uliis, vcl nihil est, vel quid po
stcrius est. Neque ctium est sermo de uctione, dc qua procedit dictu contirmatio
; fiitemur cnim formnm, prsescrtim iilam quae educitur de potentiu muieria?, non
csse proprie cnusam formalem iilius actionis, per quam educitur, ut citato loco
ostendimus, quia est terminus ejus, unde illa actio uliquo modo uclivc compm-nt
ur ad ipsnm formnm, et ideo non potest vere uc proprie cnusari ab ipsa forma. Lo
quimur crgo de modo unionis, dc quo esl longe diversa ratio, quin non compurutur
active ad formam, sed est quasi fornialis nexus inter ipsam etmateiiam, et deo
potest habere dependcntiam ab utraque, ut declaratura est.
11. Hic vero occurrcbat statim diBJcultas, cur hic modus uniouis magis attribuat
ur formae quam materiae. Sed huic satisfactum est disp. 13, sect. 6. Neque hic a
liquid addendum occurrit.
SECTIO VII.
Qtiis sil effectus causse formalis.
1. Duo tantum effectus sunt, qui formae attribui possunt, scilicet, compositum e
t materia; nam de generatione vel unitione jam dictum est non posse esse proprie
effectum ejus. De unione vero ipsa in facto esse, constat ex dictis non posse d
ici proprie effectum, nisi fortasse eo modo quo actio dicitur effectus agentis,
quatenus ab illo est, quamvis proprius dicatur via ad etfectum.
Explicatur prior effectus fornue.
2. Primarius effectus formce compositum est. Quoad compositum ergo satis elarum
est ex dictis, illud esse proprinm ac primarium effectum forma;; nam ex illa int
rinsecc et essentialiter constat, et ab illa habct speciem, ct (ut ita dicam) pu
lchritudinem suam; nam ipsa complet essentialem naturam et rationem cjus, ut ex
Aristotelis definitione supra tradita constat. Item raateria est causa compositi
, ut supra ostensum est; ergo multo magis forma , quia magis confert ad esse com
positi; ergo e convcrso ipsum composit'uu est effectus formae, nam in suo esse a
b illa maxime pendet.
3. Unica unione el materiam et compositum causat forma. Sed objiciunt aliqui nam
si compositum est proprius et primarius effectus formae, ergo propria causalita
s formae erit constitucre compositum; lioc autem verum essc non potest, quia for
ma prius natura actuat materiam quum compositum; nam cum essentialiter sit actus
materiae, prius respicit materiam, et per illam compositum; ergo compositum non
est primarius effectus fonuce, scd materia ut actuata , seu ut informata; ex qu
o effectu consequitur compositum ut posterior cffectus. Respondeo, his vocibus n
on explicari duas causalitates, aut duos effectus formee, sed unum duntaxat sub
diversis habitudinibus. Unica est enim
1 Vide Fonsecam, o Metaph., cap. 2, q. 1, sect. 3, et q. 2, sect. 5.
unio formre ad materiam, et illa posita, et praecisa omni alia re,ve) modo reali
, materia manet informata per formam, et compositum ex utraque resultat, quamvis
in ipsa forma possint diversae relationes oonsiderari respcctu materiae vel com
positi. Rursus materiam esse actuatam forma, non est effectus ex natura rei dist
inctus a composito, quia per materiam ut informatam non intelligimus solam mater
iam cum aliqua denominatione quasi extrinseca; nam hic conceptus vel nullus est,
vel non esl conceptus alicujus effectus realis, sed denominationis, quam intell
ectus confingere potest cx concomitantia, vel habitudine ad formam ut praesentem
; sed per materiam informatam intelligimus materiam, ut intrinsece affectam form
a; includit ergo materia ut informata, et materiam ipsam, et formam, et unionem.
Sed compositum haec tria includit, et nihil aliud; ergo haec non sunt in re dis
tincta; ergo non sunt duo effectus, sed unus diversimode a nobis conceptus et de
claratus.
4. Et confirmalur ac explicatur a shnili; nam in forma accidentali non est aliud
informare subjectum, et componere cum illo compositum accidcntale; ut in albedi
ne dealbare nivem, et constituerc hoc album ut sic, idem sunt; ergo idem est pro
portionaliter in forma substantiali.Respondent esse disparcm rationem, quia ex s
ubjecto et albedine fit unum per accidens, quod non est aliquid distinctum ab cx
tremis simul sumptis et unitis; ex maleria autem ct forma fit unum per se, quod
oportet esse aliquid praetcr illa tria, etiam simul sumpta, ut possit esse magis
unum. Sed haec responsio falsam doctrinam supponit; impossibile cst enim substa
ntiam compositam in rc aliquid includere , praeter illa tria simul sumpta. Quod
infra ostendam, disputando de essentia substantice materialis. Neque in eo consi
stere potest differcntia inler ens per se, et per accidens; sed in hoc quod ipsa
met unio, et extrema unionis omnia sunt ejusdem ordinis in ente per se uno, non
vero in ente per accidens. Undc etiam fit ut in ente per se uno, unio sit intimi
or, et orta ex majori proportione unibilium inter se. Quod vero in hoc solum et
non in alio sita sit differentia, demonstrari potest, quia tam ens per se unum ,
prout nunc de illo agimus, quam ens unum pcr accidens, non est unum unitate sim
plicitatis, sed unitate compositionis seu unionis; ergo major unitas entis per s
e compositi consistit in nobiliori unione, et
majori proportione unibilium , et nou in additione tertiae entitatis intelligibi
lis, quffl si sit simplex, et ipsa sola praecise sumpta dicatur esse per se una,
non erit una compositione, et ita non erit compositum illud quod per formam con
stituitur. Si vero illud tertium sit unum, intrinsece includens matcriam ct form
am, et unionem earum, nihil his adjungere oportet, ut illud sit per sc uniun; im
o inde potius minueretur ha;c unitas, nam plura aggregarentur in eo composito si
ne ulla necessitate. Retinet ergo ratio facta vim suam, quod si in accidentali f
orma actuari subjectum, et constitui accidentale compositum, verbi gratia, album
, idem sunt in re, etiam in substantiali forma actuari materiam, et compositum c
onstitui, idem sunt. Neque unitas per se, hoc impedit, sed majori ratione id pos
tulat.
5. Ad rationem ergo in contrarium, concedenda est sequela, nimirum, essentiam su
bstantialem compositam, esse primarium effectum forma; in suo genere, et consequ
enter pracipuam causalitatem formae esse constituere idem compositum, non utcunq
ue, nam hoc absolute dictum commune est materiae, sed ut perficientis et complen
tis essentiam; materia enim inchoat illam , forma vero complet. Cum veroadditur
formam prius natura actuare materiam , quam constituere compositum, negatur assu
mptum, quia illa non sunt duo, sed unum in re, unde non est inter ea causalitas,
et consequenter nec ordo nalimc, sed ad summum potest esse ordo rationis, secun
dum conceptus inadaequatos. Neque obstat quod forma essentialiter sit actus mate
riae, nam aeque cssentialiter est pars compositi; imo, si inter haec facienda es
set comparatio, essentialius est pars compositi quam actus materia?, quia forma
non est propter materiam, sed propter compositum; re tamen vera haec non sunt du
o in ipsa forma, sed unum fundans duas relationes. Ex quo potius rctorquetur arg
umentum; nam, sicut forma, una et eadem aptitudine, est pars compositi, et actus
materiffi, ita eadem exhibitione se totam dat materiee et composito, huic ut to
ti, Hli ut comparti; ergo etiam in effectu idem est, et omnino simul, quod maler
ia sit informata forma, et compositum constitutum; est ergo compositum proprius
et primarius effectus forma; substantialis, et fortasse unicus in genere causre
formalis; sed de hoc postremo puncto dicendum est in sectione sequenti.
An f&rma sit perfectior composUo.
6. Prius vero solvenda est occurrens objectio; nam causa esset debet nobilior ef
fectu, teste Commentatore, 2 Phys., com. 4; sed forma non est nobilior composilo
; ergo non potest compositum esse proprius effectus formse. Ad hanc objcctionem
respondent aliqui negando minorem; nam Aristot., 7Metaph., text. 7 el 8, prafert
formam composito, dicens esse magis ens, et prius illo. Atque ita sentit ibi Co
mment., et absolute defendit Zimara, Theorem. iO,qui etiam refertLynconiensem. E
t probat, quia quidquid perfectionis est in composito, est in sola forma, et mat
eiia nullam addit perfcctionem; et aliunde tota illa perfectio est in forma, tan
quam in causa, et illa est quffl secum affert esse, quod non convenit composito
nisi ralione illius; ergo illa est simpliciter perfectior. Sed hcec responsio fa
lso fundamento nititur; nam sine dubio compositum est perfeclius sua forma. Quee
est aperta sententia Aristotelis ; nam in 2 de Anima, in principio, et ubicunqu
e distinguit substantiam in materiam, formam et compositum, prsefert compositum
formae, et formam materiae; imo infra, agentes de snbstanlia, ostendemus analogi
ce de illis dici; et ita explicuit Commentator, 2 de Anima, com. 3; et ideo dixi
t Aristoteles in praedicamento substantiae primam substantiam esse maxime substa
ntiam, ubi licet comparet priroam ad secundam , tamen etiam praefert primam et c
ompletam substantiam partibus et incompletis substantiis. Unde etiam Commentator
, 12 Metaph., com. 15, dicit compositum csse majoris nobilitatis quam sit materi
a vel forma, et refertur Alexander in eamdem sententiam. Quam etiam tenet Simpli
cius, in 1 Physic, textu 70, et 2 Physic, text. 4.
7. Ratio vero est, quia compositum includit quidquid est perfectionis in fomia,
et addit aliquid; ergo est perfectius. Antecedens probatur ab aliquibus ', quia
compositum includit esse, quod non includit forma. Sed hsec ratio nullius moment
i est; nam vel existentia dislinguitur in re ab essentia actuali, vel non ; si n
on distinguitur, sicut essentia composita includit suum adaequatum esee, ita for
ma suura proprium esse ; si vero distinguitur, primum ratio illa non habet locum
in homine , quia ess.e prius convenit animce quam homini. Deinde, ut recte fiat
compara
1 Soncin., 7 Metaph., q. 28,
« IndietroContinue »
- Page 2 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
troduetioneni propriae formre, quiahabet cum illa necessariam eonnexionem, ita u
t sine illa modo connaturali creari non possit; materia autem ignis simpliciter
antecedit ordine naturre, quia non habet intrinsecam connexionem cum forma ignis
, sed posset sub aliis creari. Posterior differentia, qure prrecedentem declarat
, est, quod materia ignis ita est prior, ut ex vi actionis, per quam creatur, po
sset esse snb privatione formre ignis. Et hoc modo non solum materia, sed materi
a ut in potentia, dicitur esse prior natura, non quia in re prius habeat privati
onem annexam, sed quia ex vi actionis, per quam creatur, non caret privatione, s
ed necessaria est alia aetio qua informetur, qua: potest habere veram rationem e
ductionis; materia autem cceli, eadem actione, qua creatur, informatur, et, lice
t secundum propriam rationem causandi dicatur prior natura, tamen ut existens in
potentia, et aliquo modo sub privatione, nullo modo dicitur natura prior, et id
eo non habet cam prioritatem naturre, quae ad eductionem formre necessaria exist
it. Quamobrem probabilissimum existimo, esse longe disparem rationemdeprima info
rmatione materire rerum generabilium, et coelestium.
Resolutio guarstionis.
6. In hac re verum iinprimis censeo, in crcatione rei corruptibilis, sive elemen
ti, sive alterius cujusvis, intervenire duas illas actiones supra declaratas. Qu
od indicavit Henricus, Quodlib. 1, q. 10, citans Augustin., 13 Confes., c. 33, d
icentem, maleriam de omnino nihilo, mundi autem speciem de informi materia facta
m esse, quanquain ibi Augustinus indifferenter loqualur de coelis et elementis.
Neque est cur hoc mirum videatur, quandoquidem in conservatione ignis, vel alter
ius rei similis dure actioncs interveniunt, ut satis declaratillaratio, quoduna
cessante, alia perseverat. Sed juxta doctrinam D. Thomre, conservatio, per se lo
quendo,est eadem actio cum productione; ergo. Imo, in conservalione hominis tres
interveniunt actiones, scilicet, conservatio materire, et conservatio animre, e
t conservatio unionis, seu totius, quas esse distinctas, inde recte colligitur,
quod hac cessante alire dure manent, et inde etiam recte fit argumentum easdem t
res aetiones in productione hominis intervenire; ergo idem est proportionaliter
in aliis.
7. Deinde verum etiam censeo actionem illam, per quam materia generabilium infor
matur in primo instante sure creatiouis, esse ejusdem rationis cum actione, qua
informaretur ab eodem agente Dco, etiamsi creatio materire tempore prreccssisset
. Hocpersuadet illa ratio,quod temporis interstitiumvel concomitantianihil refer
tad variandas essentialiter actiones. Item, quia illce actiones conveniunt in fo
rmali termino, veltotali, et in prineipiis velcausis a quibus pendent; ergo null
a est ratio distinguendi illas essentialiter. Ex quo ulterius concluditur, illai
u actioneni, qua informatur haec materia, etiam in primo instanti, quo creatur,
non esse creationem, in rigore loquendo, etpraecise illam actionem considerando.
Probalur, quia si illa actio posteriori tempore fieret, non esset creatio, ex o
mnium sententia; ergo neque tunc facta, quia est ejusdem rationis. Et ratio a pr
iori est, quia illa actio est ex materia ordine natura? prresupposita. Neque obs
tat quod terra absolute dicatur in principio creata. tum quia etiam virgulta et
animalia dicuntur creata, quamvis certum sit formas harumrerum non esse introduc
tas per rigorosam creationem: tum etiam quia terra dicitur creata, non propter i
llam unionem prrecise sumptam, sed ut conjunctam actioni qua creata est materia
terraa; nam quia illre duse actiones factffi sunt simul ac per modum unius, ab e
is dicitur creata terra. Unde, quamvis eodem verbo dicatur, Creavit Dcv.s coslum
et terram, non oportet ut modus creationis seu actionis, quae in utriusque prod
uctione intervenit, sit idem, nisi quantum ad id quod utrique commune est, nimir
um fieri ex nihilo ; quoad reliqua vero unumquodque creatur juxta modum et capac
itatem naturffi suas.
8. Atquc hinc ultimo elicio, solum de nomine manere qua;stionem, an eductio form
re ex materia locum liabcat, etiamsi materia duratione non antecedat, sed natura
tantum, seu (quod idem est) an illa prima effectio formffi terrai dicenda sit e
ductio de potenlia materiee; nam si nomine educlionis solum significetur positiv
a ratio illius actionis , per quam fit forma dependenter in fieri et esse a mate
ria, qua; per illam actionem non creatur, sed creata supponitur, revera illa est
eductio, ut discursus factus ostendit. Si vero nomine eductionis, prseter dicta
m rationem positivam et realem connotetur negatio, vel extrinseca denominalio, n
imirum, quod cum illa actione non producatur simul ipsum subjectum, etiamsi per
aliam acfionem creetur, sic non poterit illa vocari eductio, ut per se constat,
sed dicitur concreatio in sensu statim declarando. Et videtur sane nomen eductio
nis frequentius sumi iu hac posteriori significalione, ct ideo ita loquendum est
cum multis, quamvis oporteat rem ipsam intelligere et explicare cum paucis. Et
juxta hanc loquendi formam conciliantur facile, et conceduntur rationes faclae p
ro priori sententia; tamen, ne videantur procedere contra rem a nobis declaratam
, oportebit earum solutiones attiugere.
Argumentorum solutiones.
9. Et prima quidem, quae sumitur ex formis ccelestibus, jam expedita est, et con
stituta differentia inter corpora incorruptibilia et corraptibilia. Secunda vero
, qua; sumitur ex proprietate verbi educere, etiam a nobis admittitur, si tantum
ad modum loquendi et ad extrinsecam connotatione:n respiciat; si vero ad rem et
actionem positivam, sic negamus de ratione eductionis esse, ut subjectum prius
tempore antecedat; sufficit enim prioritas naturae, ut a nobis declarata est. Te
rtia ratio nitebatur in nomine concreationis, in quo est observandum, duobus mod
is dici aliquid concreari alteri: uno modo, quia cadem actione, qua aliquid crca
tur, ipsum fit, quomodo matcria et forma cceli concreantur cum ccelo, ct quando
forma sic conereatur, non educitur, ut in forma cceli declaratum est. Alio modo
dicitur concreaii , quod simul fit cum re quae creatur, quamvis non eadem action
e fiat, ut dicitur gratia concreata cum Angelis, et sic etiam dicitur forma terr
ai concreata materitc, et quod sic concreatur, polcst fieri pcr actionem, quae i
u re sit ejusdem lationis cum eductione, quamvis propter concomitantiam crcation
is subjecti eo nomine non appelletur. El hinc ctiam patet solutio ad quartam rat
ioncm , qua; sumebatur ex coucreatione potcntiarum iu substantia aniina; vel Ang
cli. Petitur vero in illa ultima ratione specialis diflicultas, .qua; hic potera
t quarto loco tractari, de eductione formse accidentalis de potcntia subjecti; t
amcn, quia de forma accidcntali sequentem disputationem instituturi sumus, ibi c
ommodius difiicultatem hanc explicabimus.
10. Snbstantiales modi an educantur ex potenlia materue. Quinta vero ratio petit
difficultatcm aliam de modis substantialibus, an, scilicet, dicendi sint educi
de potentia snbjecti, ut, verbi gratia, subsistentia de potentia scu capacitate
naturae, quam terminat;
et idem est de modo uuionis formse respectu potentise ipsius forma?, vel subject
i; imo et de generatione ipsa substantiali quseri potest an educatur de potentia
materice. De quibus omnibus breviter dicendum est in illis esse quemdam modum,
vel participationem eductionis , non tamen ita proprie illis convenire, sicut fo
rma; substantiali; subsistentia enim non fit per propriam actionem, et praeterca
non proprie informat, et consequenter non comparatur ad naturam, ut ad subjectu
m et propriam materialem causam, quare ex hac parte non dicitur proprie educi; i
n hoc autem imitatur eductionem, quod in suo esse et fieri, qualecumque illud si
t, omnino pendet a natura, quam per se terminat, et suo modo actuat, ut latius d
cclaravimus infra, tractando de subsistentia. Generalio item substantialis non t
am fit, quam est via per quam fit substantia; unde non tam educitur quam est ips
a eductio; eo tamen modo quo ipsa generatio fit, dum per cam fit terminus, etiam
ipsa educitur de potentia materiae, a qua materialiter causatur , ut supra dict
um est, et abipsa essentialiter pendct in fieri, et in csse, qua; duo in gencrat
ione idcm sunt. Denique idem judicium est de unionc formce ad materiam, qiue tam
cn non per se educitur, sed educitur forma, ut unila matcriae, et sic etiam (ut
ita dicam) coeducitur ipsa unio. Quod quidem recte dici videtur in materialibus
formis.
11. Unio rationalis anima an educalur de potentia materiat, an ipsius animm. In
anima vero rationali habet peculiarem difticultatem, quia ex una parte videtur c
duci illa unio, quia fit per se, per propriam actioncm, distinctam ab ca qua fit
forma; dico autem unionem pcr se fieri, ut formalem terminum; nam ada-quatus es
t homo; id autem satis est ad propriam eductionem, quia, ut statim dicemus, form
a nunquam est per se terminus actionis, nisi formalis, cl ut quo; illa ergo unio
animif ad corpus proprie ac per se educitur. Itcm, essentialitcr pendet in ficr
i, et in csse a corpore, ut a materiali causa; ergo proprie educitur. In contrar
ium vero est, quia illa unio est modus quidam spiritualis; ergo non potest educi
de potentia materiae, magis quam ipsa anima. Patet consequentia, quia repugnat
rcm spiritualem contineri ui potentia materiil,. Antecedens vero patet, quia ill
e modus proxime aflicit animam ipsam, quam onit materiw; est ergo illi proportio
natus, ct v 'nsequcnter spiritualis, sicut ipsa cst. Et confirmatur, quia, si fo
rrna non eontinetur in potentia materine, neque unio OOntineri potest, quia unio
non est nisi uiodus fbrmie : ergo, si forma non educitur, nerjue unio educi pot
est. Ad hoc dicendum est, hunc modum unionis esse veluti medium quoddam, seu vin
culum inter formam et materiam, et idco utramque altingere, et aliqualiter aflic
erc , ct ideo ab utraque pendere iu fleri et in csse. Quo fit ut hic modus anims
e rationalis , licet in sua cnlitate spiritualis sit, conditioncs tamen particip
et rei materialis, quia ct a materia omniuo pendet, et illi suo modo coextenditu
r, quamvis ex parte animaa extensionem non habeat. Propter hanc ergo causain , p
otest ille modus educi dc polentia materia:, quamvis non ada;quatc, neque primar
io ex sola illa; nam educitur etium de potentia ipsiusmet auiina.', quam per se
primo afficit, et unit materia;.
SECTIO IV.
/l/i formu, dum ex materia educilur, per se fial.
1. Uxc difficultas oritur ex superioribus, et ad eas magis explicandas conferet.
Nam, cum dictum sit eductionem esse actionem, qua ita fit forma iu materia depe
ndenter ab illa, ut per eam actionem non liat ipsa materia, iiule sequi videtur
per talem actionem solam formam per se primo lieri, quod repugnut Aristot., 7 Me
taph., text. 26 et 27, et lib. 8, text. 4. Sequela patct, quia per illam actione
m sola forma secundum se totain educitur de nou esse ad esse, totum autem non fi
t nisi quatenus coalescit ex partibus jani factis; ergo forma est qua: tit, et p
rius, et proprius. Prius quidem, quia, ut totum ex partibus componatur , oportet
ut partcs supponantur habentes esse. Proprius vero, quia id, quod secundum suam
cntitatem educitur de non esse ud esse , proprius fit quam quod solum componitu
r ex jam exislentibus.
2. ln hae re, prior sententia adiniltit, quod ratio facla probare videtur , form
am proprie ac per se Ueri; ita sumitur ex Alberto, 2 de Anim., tract. 1, cap. 1
et 3, ubi ail, quoil iuter h.TC tria, materiam, formani, et compositum, forma pr
oprie ct primo est ens, quod ctiam late defendit Zimara, Theorem. 20. Alii (hsti
nguunt duas actiones, etiam in cffectione fonnaruiu mateiialium. Unam, qua tit f
orma; aliam, qua unitur; et de priori conceduut pcr se primo tcrminari ad forina
m, licet posterior terminetur primario ad compo
situm. Haec opinio sumitur ex Durando,"2, dist. 1, q. 4, ad ultimum.
Quwstionis resolutio.
3. Utraque tamen sententia falsa est. Et de hac quidem posteriori dicemus late i
nfra, explicando varios modos causandi efficientis causae. Nunc suflici.it contr
a illam ratio, quas ex hactcnus dictis facile colligi polest; nam forma; materia
lcs (de his enim tantum est sermo) nonsunt etiam quoad entitatem sunm sine concu
rsu materiali subjecti; sed subjectum non influit in formam, nisi quatenus sihi
unitur, ut constat cx dictissupra do materiali causa ; crgo non potest talis for
ma fieii per aliquam actionem, quto non sit unitiva forma; ad subjectum ; non po
ssunt ergo ibi duae actiones secundum rem distingui, sed solurn secundum ratione
m, vel inada^qualos conceptus, vel ad sumraum secundum partcs, qua: essentialite
r inter sc coujuncta; sint, ut diclo loco declarabimus.
4. Dnplcx actionis termintts. Prior vero sententia repugnat revera Aristoteli ci
tatis locis, qucm scquuntur Commcntator, eisdem locis, et 12Metaph., com. 12 ct
18, et D. Thom., ibid.,et I part., qua;st. 45, art. 4 et 8, ubi solutione ad 1 a
ddit, formas non ficii per se, sed per accidcns tantum, quod est sano modo iulcl
ligcndum, late utendo verbo per accidens, prout idem est quod cum alio; proprius
vero dicitur forma ba?c congeuerari, ut idem D. Tliomas signiticat in illo art.
4, quusst. 65, art. 4. Idem tenct expresse Scot.,7 Metaph., quajst. 10 ; Anton.
Audr., q. 9;Ziniar., Thcorem. 100; Soncin., 7 Metaph., qua^st. 23. Ratio autem
est, quia ejus est per se primo fieri, cujus est esse, cum fieri tcndat ad essc
; sed id proprie rsl quod subsistit; crgo id propric fit; sed lne forma; non sub
sistunt, scd composita ex ipsis ; ergo ad couiposita propric et principaliter te
rminatur actio. Contirmatur, nam actio est una, ut supponimus; ergo et tcrminus
ada>quatus est unus ; sed hic non potest esseforma, quia compositum revera fit,
et non est forma ; ergo. Majoris autem claritatis gratia distingui solet duplex
tcrminus, scilicct, ut quod, et ut quo, scu qui absolutc fit, vel quo aliud fit.
Compositum ergo cst tcrmimts qui, seu ttt qnod, quia illud pcr se primo fit; na
m illud maximc intcnditur pcr gencrationem, et in id ultimate terminatur generat
io, et a simili patet iu artificialibus ; nam domus cst qua; perscprimo sedifica
tur, etc. Tcroiinut autem gu >, est forma, quia flt ut per cam compositum consti
tuatur. Unde, quia verbum educi proprie tantum indicat habitudinem ad hunc termi
num quo, ideo proprie ac simpliciter dicitur forma educi de potentia materise, n
on autem composilum; verbum autem generariavX fieri, dicit habitudinem principal
em ad id quod est, vel quod fit, et ideo simpliciter dicitur de forma, et non de
materia.
o. Ad argumentum in contrarium respondetur negando sequelam, quia, loquendo do o
rdine temporis, non prius fit forma quam comgositum, neque e converso. Loquendo
autem de ordine naturse, compositum non solum prius fit, sed etiam absolute illu
d solum fit per banc actionem; forma vero solum confit. Et quamvis demus, in ali
quo genere causae formam prius natura educi, quasi ordineexecutionis, absolute t
amen non iutelligitur terminata. actio, nec factum id quod per se primo intendit
ur, donec sit totum compositum. Nec refert quodaliquapars compositi supponatur,
et non formae; oportct enim quatuor genera actionum distinguere : qua;dara enim
cst actio productiva tantum, et non unitiva, et hcec semper terminatur ad rem si
mplicem, et ideoex se terminari potest ad entitatem partialem, si nata sit boc m
odo produci; et talis est creatio animee rationalis, atque idem est de creatione
materia; primte, ut opinor. Alia est actio unitiva tantum, et non productiva co
mponentiuin, ut est generatio hoininis, ct hrec sine r.ontroversia terminatur ta
ntum ad compositum ut quod, et ad unioncm ut quo. Hursus, est alia actio ita pro
ductiva alicujus compositi, ut simul sit unitiva et comproduetiva omnium compone
ntium; ct hujusmodi est creatio eceli, quam constat per se primo tcrminari ad co
mpositum, concomitanter vero ad matcriam et formam. Alia deniquc est actio simul
unitiva, et comproductiva alterius partis componentis ex prsesuppositione alter
ius; et hujusmodi est actio eductiva, de qua nunc agimus, et ideo non est de eju
sratione, ut ipsius adajquatus tcrminus ita fiat de novo, ut nulla ejus pars prr
esupponatur esse.
6. Atque hinc obiter colligitur, hanc senlentiam non solum in substanlialibus fo
rmis, sed ctiam in accidentalibus veram esse, etiamsi Scotus supra, Anton. Andr.
et alii oppositum significent, eo quod ex accidente et subjecto fiat unum per a
ccidens, quod non delur posse fieri per actionem et causalita
tem per se. Sed sententia proposita vera cs-t. naiu Aristoteles universaliter lo
quitur,et maxirae adhibet exempla in accidentibus. Ac tandem in text. 32 cxpress
e et in particulari hoc docet de formis accidentalibus. Nam (ut ibidem ait) rati
o eadem est, quia multo magis accidentia non per se fiunt, sed ut unita subjecti
s, et ex illis. Nec refert quod sint entia pcr accidens , nam realem, et veram a
c physicam compositionem babent, quam per se includit illa actio; et idco per il
lam fit per se primo compositum accidentale, nam ct actio ipsa accidentalis est.
SEcrio V.
Qux sil propria ralio forrme substantialis, propriaque causalitas ejus in suo ge
nere.
1, Descriptio fomue in genere. Ex dictis de existentia formse substantialis, et
de modo quo fit, facile intelligi potest quid ipsa sit, et quem modum causandi h
abeat; utrumque autcm hac brcvi descriptione comprchendere possumus: Foima est s
ubstantia quajdam simplex et incompleta, quae ut aclws materiae cum ea eonstitui
t essentiam substantia; compositee. In qua descriptionc substautia ponitur loco
generis, eo modo quo a Philosopho distinguitur in materiam, formam et compositum
. Et per eam particulam distinguiturheec forma ab accidentalibus.qua; substantie
e non sunt; distingui etiam potest a modis substantialibus; nam, licet hi ad pra
;dicamentum substantise revocentur, non tamen sunt substantire in ea proprietate
; unde neque ab Aristotele in ea partitione enumcrantur, quia non sunt proprie e
ntitatcs substantiales, ut est forma, quaehac ratione substantia dicitur. Additu
r vero, simplex ct t»completa, ut pcr priorem particulam a composita substantia se
paretur, per posteriorcm vero a substantiis separatis, qua; interdum vocari sole
nt forina; asristentes, ut illa?, quffi movent corpora cailestia , quse revera n
on exercent munus causa; formalis, sed etbcientiam aliquam; quare non suntforma;
substantiales, prout nuuc de illis loquimur.
2. Forma qitomodo dicalur uclvs corporis fhysici. Rcliqua pars ilefinitionis dis
tinguit formam a matcria, qua? etiain est substantia simplcx ct incompleta, tame
n ut potentia; forma vcro nt priiuarius actus illius potentia?. El ideo Arist.,
2 de Aniuyi, definivit, animam esse aciutn corporis physici, etc Qua; detinitio
potcst facile ad formam iu communi accommodari, si nomine actus substantialem ac
tum intelligamus, ut intelligi debet, et solum dicamus formam esse actum corpori
s pbysici, reliquam partem auferendo, qua; animam secemit a formis inanimatorum.
Possumus autem per corpus pbysicum intelligere, vel materiam ipsam, quatenus es
t altera pars compositi naturalis, quae ut forma informetur, semper supponitur o
rdine naturse, in suo genere causse, quantitate et aliquibus proximis dispositio
nibus affecta, et ea ratione corpus pbysicum appcllari potest. Vel etiam possumu
s per corpus physicum ens ipsum naturale intelligere, quod ex materia et forma c
onstat, cujus actus dicitur forma, tanquam constituens illud; quomodo ctiam Aris
toteles definivit esse aclttm vivenlis, seu quo tivimus. Utramque igitur habitud
iucm in dicta parte nostraj descriptionis explicuimus; nam foima substantialis i
ta est substantia incompleta, ut sit actus matcria', actus (inquam) vel actu inf
ormans, vel natura sua institutus ad inforinandam materiam, nam verba (ut aiunt)
in definitionibus dicunt aptitudinem, et ita comprehenditur anima rationalis, e
tiamsi a corpore separata sit. Et hinc consequenter habet ut cum materia compona
t cssentiam entis naturalis, quod est substantia composita; ct ideo Arist., 2 Ph
ys., cap. 3, ait, formatn esse essentire seu quidditatis rationem, id est, qua;
compositi naturalis essentiam complet, et ab aliis essentialiter ac quidditative
eam distinguit.
3. Atque hinc explicata etiam est causalitasformafi; nam quia forma essentialite
r est actus, ideo includit intrinscce habitudinem transcendentalem ad id cujus e
st actus, et ad actuationem quam in illud exercet; ideoquc vix potest ratio form
a?, nisi per habitudinein ad ejus causalitatem, declarari. In qua possumus quatu
or illa considerare, qua: in omni causa spectamus, scilicet, formale principiiun
causandi, conditionem nccessariam ad causandum, causationem ipsam, et cffectum
qui causatur, quse omnia sigillatim explicanda sunt, sieut in materia fecimus, l
icet, suppositis qua; ibi diximus, brevius hic expediri possint.
SECTIO VI.
Qux $it ratio causaitdi jormx.
\. Tria sub hoc titulo complccti possumus, scilicet, principium causandi, quod s
it veluti actus primus, conditiones necessarias ad sic
causandum, et causalitatem illam in actu sc
cundo.
2. Quoad primum dicendum est, principium causandi non esse aliud quam entitatem
et naturam ipsius forma;, qua; per seipsam et entitatem suam causat, exhibendo (
ut ita dicam) sese totam materia;, seu composito. Ad quod non indiget alia facul
tate vel potentia distincta a seipsa, sed per seipsara est essentialitcr apta ad
hanc causalitatem exerccndam. Unde, sicut supra dicebamus, inmateria non distin
gui principalc et proximum principium causandi, quia potentia receptiva, per qua
m causat, non est proprietas ejus.sed ipsamet essentialitcr, ita in forma consid
erari potest qnasi potentia queedam, vel aptitudo ad causandum formaliter, qua;
manet, verbi gratia, in anima separata, etiamsi actn non informet : et illa apti
tudo est proximum principium causandi formaliter. Non est tamen distinctuma prin
cipali, quia illa aptitudo non estproprietas superaddita entitati fornia;, sed e
st essentialis ratio ct specificatio ejus; nam forma esscntialiter est actus act
uans; dc essentia autem bujusmodi actus cst aptitudo ad actuandum. Itcm, quia ex
materia et forma ideo fit per se unum, quia non intcrventu alicujus proprietati
s vel accidentis uniuntur, sed immediate per seipsas, propter proportionem et mu
tuam aptitudinem quam ad se habent pcr suasmet entitates incompletas, ad idem ge
nus pertinentes, ut sumitur ex Aristotele, 8 Metaph., c. 6, et 2 de Anima, c. I,
ubi id aduotat Commentator, commento7,et alii scriptores. 8 Metapbys. 1; D. Tho
mas, 2 conlra Gentes, cap. 70, et i part., q. 76, a. 7; et alii Theologi, in 2,
dist. 12, pnesertim Scotus, q. I; et Durand., q. 2; ergo, sicut in materia non e
st fingenda potentia distincla, qua; mediet inter ipsam et formam, ita nequc in
forma cogitanda est aptitudo qua; sit aliquiddistinctum ab ipsamet forma. Dices:
quomodo potest forma, quee tantum distat in sua nalura a materia. illi per seip
sam imrncdiate uniri? quod maxime videri potest difficile in anima rationali, qu
a; spiritualis est. Respondeo imprimis, non esse tantam distantiam quin in eodem
genere conveniaut. Deinde, distantiam nihil obstare, si sit debita proportio; u
t enim dixit Plato, in Timeeo, mutua proportio est quasi vinculum inter res, qu;
e proximc ac per se uniuntur; proportio autem
1 Sonc, q. 28; Javcll., q. 7; Scot., q. 4: Antou. And., q. 7.
« IndietroContinue »
- Page 3 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
 giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
no agere, quod absurdissimum esse infra os- II. Exnihilo nilril /it, axioma limi
landum.
lendemus. Quocirca principium illud, Ex nihilo nihil
, .. A. . fit, universe intcllcctum de oinni enusa, efde
Resoluho quwsttoms. omni f;1,sum es[ ^
10. Prior assirtio de anima ratiomli. naturalem, ut hoc ipso cxemplo animee rati
bVera igitur et Peritatetica sententia est, inter nalis ostcnditur, et exemplo e
tiam materise forinas substantiales quasdam esse spiritua- primee, utsupra tactu
m est,et plurn insequenles, et independentes a materia , quamvis tibusnffercmus.
Intellectum autem de virtute enm vere informent; nlias vero esso mate- ngentis
finiti et naturalis, vcrum cst. Unde riaies, itnque materia' inhfercntes, ut nbe
n in quond lianc formnm, concedendnm est non esse et fijeri pendennt. Prioris or
dinis sunt esse in proximis ngentibus naturnlibus virsolte animm humana?. (agimu
s cnim tnntum tutem nd efficicnriam iilnm, sed proximum de formis informautibus)
,etde iilis conceden- agens disponere mateiiam, infelligentiam vedum est consequ
ens itlatum in dilticultnte ro snparatam efticere formam, non quidem
tactn, nimirum fieri ex nihilo per vcrnm crea- intelligentinm creatam, ut putavi
t Avicenna,
tionem, quod in proprio loco latius est ostcn- ncc ideam separntnm, et extra Deu
m existen
dcndum; nunc satis sit dicere id necessnrio tem, sed Deum ipsum, quem solum esse
ef
consequi ex principio posito, supposito quod fectorem rerum omniumqua? per creat
ionem
hai anima; non prnjexistunt antequam corpo- fiunt, infrn ostendcmus. ribus unian
tur, quod certum est exfide, ctex 12. Matcria prima, nntitralis polentia est
illo principio, quod sunt vcra? forma; corporis. ad rationalem animam. Diccs, hi
nc fieri
Imo, licct prcfexisterent, non possent nisi mntcrinm primnm uon esse in potentia
na
per creationem existere. quia non sunt entia turali nd aniniam rationalcm , quod
videlur
neeessaria ex se, etex sua quidditato haben- inconveniens. Sequela patet, quin o
mni po
tia esse, ut universe demonstrabimus infra, tentia; passiva; naturali corrcspond
et potentia
pnrtim in disputntionc de causa eflicicnti, activa naturalis; scd nulla est pote
ntia activa
partim demonstvnndo unum tnntnra esse ens nnturnlis qute possit formam lumc in m
ateria
increatum. Si autem rationalis aniraa non ha- efficere; ergo neque in materia es
t poten
bet esse ni-i per eflicientiam alterius, et fin- tia passiva naturalis ad illnm.
Aliqni con
gitur csse nnte corpus, qnodnmmodo clnrius cedunt sequelnm, tnm propter rntionem
fac
et evidenlius cst babere esse pcr creationera, tam, tum ctiara quia, si materia
esset in
quia facta est ex nihilo, ct absque concursu potentia ad animam rntionnlem, cum
fit ha?c
snbjecti, vel cnusa? matcrinlis. Dico nutcm nnimn, diceretur cduci de potentin m
ateria?.
esse quodammodo clarius, quia nunc, dum Sed non placet ha?c senlentia; nam si ma
te
expectatur dispositio corporis ut nnimn fiat, ria non esset in potentin naturnli
 ad animam
videri polest non esse tam proprin crcntio, rntionnlcm, generntio hominis non es
set na"
quin fit cum aliquali concursu materiae, Ni- turnlis, qnia neque ex principio ac
tivo, neque
hilominus tamen est vera crcntio, quia ex ex passivo esset naturalis. Itcm, quia
mnteria
parte corporis non est concursus per se, et in natuialiter disponitur ultimate a
d recipien
genere causse materialis, iu ipsura essc vel dnm formam rntionnlem, et illi sic
dispositae
fieri animw rationalis, sed est veluti quscdam juxta cnturre ordincm debeturtali
s formn; est
occasio exigens crentionem illius nnima;, sine erfro in potenlia nnfurali nd ill
nm. Ad diffi
qna occnsione nec ipsi nnimre debetur ut fint, cultatem ersro respondetur negnnd
o seque
nec cnusa ejus ad illius eflectionem dctermi- lam. Ad priinam vcro rntioncm resp
ondctur,
nnretur. Quod autem corpus seu matciia non naturnlem polentiam primo et per se e
sse at
influat per se in fieri, velesse nnimn\ constat tendendam in ordine ad actum con
naturalem
ex eo quod nnimn rntionnlis, sepnrnta a cor- et proportionalum; anima autem rati
onalis
pore, retinet suuin esse; ergo non pendet a est actus naturalis, et proportionnt
us mnte
subjecto sustenlnnte in suo esse; ergo neque rise, et ideo etiam malcria est pot
entia natu
in fieri, quia tale est fieri rei, quale est essc; rnlis nd illuni actnm; undc c
x utrnque fit
ergo et e converso subjectum ipsum scu ma- quoddnm ens nnturnle per se unum, et
mate
teria non habet per sc influxum in esse aut ria ipsa connaturaliter conscrvatur
sub tali
fieri talis unim^'; nam hsec duo correla- aclu. Quod veronttinet nd potentinm ac
tivam,
tiva sunt, vel potius idem, dependentia effec- imprimis dari potcst potentia act
iva naturalis
tus, et influxus causa?. ad uniendum talem actum tali potentise, et
hoc modo jara i-espondet potentia activa naturalis potentia? naturali passivae.
Deinde, quamvis hajc forma a solo Deo fieri possit, tamen Deus in ea actiorie op
cratur juxta modum et ordinem naturis rerum dehitum, et hoc satis cst ut dicatur
operari per modum causffl naturalis, et ut potentite passivai sufficiens virtus
activa respondeat. Ad alteram rationem respondctur, aliud esse materiam contine
re formam in potcntia, et aliud esse in potentia ad formam; nam primum indieat v
im causandi formam; nam causa coiitinet eflcctum in suo genere; secundum vero in
dicat solum capacitatem ad recipiendam formara. Materia ergo est in potentia nat
urali ad rationalem animam recipiendam, non tamen illam in potentia sua continet
, cum non possit causare illam; ideoque anima rationalis non educitur ex potenti
a materia?, quia nihil educitur, nisi unde continetur, et quia eductio indicatca
usalilatemmateria' in forma, ut jam dicemus.
13. Formee substantialcs omnes, rationali excepta, ex subjecto prajacente fiunt. S
ecundo, de omnibus aliis formis subslantialibus dicendum est non fieri proprie e
x nihilo, sed ex potentia prwjacentis materia; educi; ideoque. in effectione har
um formarum nihil fieri contra illud axioma : Ex nihilo nihil fil, si recte inte
lligatur. Ha?c assertio sumitur ex Aristot., I Physicor., per totum, et llb. 7 M
etaph., et ex aliis auctorihus, quos statim referam. Et declaratur breviter; nam
fieri ex nihilo duo dicit: unum est fieri absolute et simpliciter; aliud est, q
uod talis effectio sit cx nihilo. Primum proprie dicitur de re subsistente, quia
ejus cst fieri, cujus est esse; id autem proprie est quod subsistit, et habet c
sse; nam quod alteri adjacet, potius est quo aliud est. Ex hac ergo parte, forma
j substantiales materiales non fiunt ex nihilo, quia proprie non fiunt. Atque ha
nc rationem reddit D. Thomas, 1 par., qua;st. Ao, art. 8, et qua;st. 90, art. 2,
et ex dicendis magis explicabitur. Sumendo ergo ipsum fieri in hac proprietate
ct rigore, sic fieri cx nihilo est fieri secundum sc totum, id est nulla sui par
te prtesupposita, ex qua fiat. Et hac ratione res naturales dum de novo fiunt, n
on fiunt ex nihilo, quia fiunt ex prasupposita materia ex qua componuntur, et it
a non fiunt secundum se lota>, sedsecundum aliquid sui. Formaeautem harum rerum,
quamvis revera totam suam cntitatem de novo accipiant , quam antea non hnbebant
, quia vero ipste
non fiunt, ut dictum est, ideo neque ex uihilo sunt. Attamen, quia latiori modo
sumendo verbum illud fieri, negari non potest quin forma facta sit, eo modo quo
nuue est , el antea non erat, ut etiam probat ratio duhitandi posita in principi
o sectionis, idco addendum est, sumpto fieri in hac amplitudine, fieri ex uihilo
, non tantum negare habitudinem materialis causae intrinsecc componentis id quod
fit, sed etiani habitudinem causre materialis per se causantis, et sustcntantis
formam qtWB fit, scu confit. Diximus enim iu superioribus materiam, et esse cnu
sam compositi, et forma' dependentis ab illa; ut res ergo dicatur ex nihilo fier
i, uterque modus causalitatis negati debct, et eodem sensu accipiendum est illud
axioma, ut sit verum : Ex nihilonihil fit, seilicel virtute agentis naturalis e
t finiti nihil ficri, nisi ex pnesupposito subjecto pcr se concurrenle, et ad co
mpositum, et ad formam, si utrumque suo modo ah codein agente liat. Ex his ergo
recle concludilur, formas subslantiales materiales non fieri ex nihilo, quia liu
nt cx materia, qu« in suo genere per se concurrit, et inlluit ad esse, el fieri ta
lium forniarum, quia, sicitt esse nou possunt nisi allixa; materiffi, a qua sust
ententur in esse, ita nec fieri possunt, nisi carum etfectio et penetratio in ea
dcm maleria sustentelur. Et ha>c esl propria el per sc differentia inter effecti
onem ex nihilo, et ex aliquo, propter quam, ut infra ostcndemus, prior raodus ef
ficiendi superat vim finitam naturaliuin agentium, non vero posterior.
\\. Quidsit eduei de potentia materiw, ririis modis explicaiur. Primo. Ex hisetiam c
onstat, proprie de his formis dici noncreari, sed educi de potenlia materiffl, e
t quid sit, educi de pvlentia materue ;in quo explicando rnulti lahorant, tum in
1 Pliys., lum in 7 Metaph. Sed utramque breviter declaravit D. Thomas, 1 par.,
qua-st. 90, arl. 2. Nam cum illffl forma' non Hant cx nihilo, non creantur, quia
creari est fieri ex nihilo. Gum autem illffl formse in potentia materiffl couti
ncanlur, ct per actionem agentis quasi extra iiiam potentiam liant, non quod ext
ra materiam existant, ejusque potentiam non actuent, et illi adhffireant, scd qu
od, cum anteatantum continerenlur in potentia, et in causa, postea sunt actu, et
extra causam, et ila ex esse potentiali materiff1, in qua continehantur, inactu
m educunlur virtute agentis, concurrenli1 endem materia. Dices : ergo eadem rati
one dicentur res educi de potentia agentis, quia etiam in ea continebanturvirtut
e et potestate, et cx hoc esse in potentia educuntur in actum pcr actionem ipsiu
s agentis. Respondetur absolute negando sequelam, quia illa verba in omni propri
etate significant habitudinem causae materialis, et non efficientis. ltaque, tam
efficiens quam materia potest dici continere effectum, diverso tamen modo; nam
agens continet eminenter seu virtualiter, matcria vero solum in potentia recepti
va scu passiva; cum ergo dicitur forma educi de potentia materia?,peculiariter d
enotatur haec habitudo materialis causae; agens vero proprie dicitur per virtute
m suam educere cffectuin de potentia in actum.
15. Secundo. Aliter etiam explicari solet quid sit educi formam de potentia rnaler
ia\ nimirum, quod sit fieri in materia cum dependentia ab illa in esse et fieri,
quod convenit omnibus formis substantialibus, excepta rationali. Qua? explicati
o solis verbis difiert a prajcedenti; nam (ut supra dicebam) materiam continere
in potentia sua, causalitatcm seu vim causandi importat ex pai-tc materise in su
o genere ; formam ergo trahi, aut fieri extra potentiam materia;, in qua contine
tur, nihil aliud est quam fieri actu in materia, concurrente materia ipsa in suo
genere per potentiam suam ad fieri et esse talis formae; sed hoc ipsum est fier
i tormam cum dependentia materiee in fieri et in esse ; solumque est diversus mo
dus explicandi per habitudinem effectus ad causam, vel e contrario per habitudin
em causse ad cffectum. Alia item explicatio occurrit, quae, licet rem diversam a
praecedentibus non contineat, tamen eam magis declarat, et apta est ad nonnulla
s difficullates insurgentes explicandas. Formam ergo educi de potentia matoriaj,
est fieri eadem actione qua fit compositum ex materia praecedente, quee per ill
am actionem non fit; quam expositionem videtur intendisse divus Thomas cum dixit
, formam non creari, sed educi, quia non est ipsa qure per se producitur, sed co
mpositum, forraa vero comproducitur ex pra-jacente materia. Et inductione consta
t ita fieri in omnibus formis, quse cducuntur ex potentia materiae. Ratio vero r
eddi potest, quia eductio in hoc consistit, quod sit actio vel mutatio per se et
essentialiter pendens a materia; per hanc autem actionem simul forma fit, et un
itur materife; ideoque pcr eamdem fit per se primo compositum, ct comprodncitur
talis forma, fitque actu extra
potentiam materiae; ergo eductio formae de potentia materiae optime per illam ac
tionem dcclaratur.
Corollaria ex prwcedenti resolulione.
16. Ratiomlis anima non educitur de potentia materiw. Atque hinc primo intelligi
tur amplius quod supra dicebamus, formam rationalem non educi de potentia materi
a;, quia nec continetur in potentia illius, ut extra ipsam educatur, neque fit a
ut cxistit dependenter a materia , neque fit eadem actione qua fit compositum, s
eu qua ipsa unitur materiee; prius enim, saltem natura, in se fit, et accipit es
se suum independens a materia, et postea alia actione unitur, qua totum composit
um generatur.
17. Formwne ccelestes edncantur de potentia materw. Secundo expeditur ex dictis
alia difficultas, qufe hic occurrebat de formis ccelestibus, an, scilicet, dici
possint e"ductre de potentia inateriae; nam juxta priores interpretationesvideba
turitaesse affirmandum; nam illae forma; pendent in fieri et esse a sua materia;
ergo educuntur de potentia illius; nam si pendent in fieri, et in esse, ergo ct
iusanrur a materia; ergo continentur in potentia ejus; ergo, cum actu fiunt, edu
cuntur ex potentia ejus. Nec satis est respondere, illas formas non fieri, sed c
onfieri cum composilis, quia etiam formae rerum generabilium non fiunt, sed conf
iunt, et nihilominus dicunlur educi propter dictam dependentiam et continentiam.
 Dicendum vero est cum communi sententia, illas formas vere non educi, quia ubi
non est totius compositi generatio, nec potest esse forma? eductio. Ratio autem
a priori est, quia, ut supra tactum est, unica est actio, qua coelum secundum se
totum producitur, et non solum forma, sed etiam materia fit, qune actio est int
egra et perfecta creatio totius, et concreatio materise et forraa;, et ideo ibi
non est eductio de potentia materiee. Cum crgo dicitur forma educi, quaj pendet
in fieri et esse a materia, intelligitur, quando ad ipsam formam, vel ad formale
esse, quod per illam communicatur, tendit proprium fieri et propria actio, quac
ita matcriam praesupponit, ut per eam materia non fiat. Et similiter, cum dicit
ur educi forma de potentia materiae, quia in potentia ejus continebatur, supponi
tur materia prius existens in potentia ad formam, quam illam actu habeat; materi
a autem cceli, licet sit potentia ad suam formam, postulat ex natura sua ut non
sit in potentia ad illam, quia hoc esse in potentia includit privationem.
SECTIO III.
An in eductione substantialis formx oporteat materia tempore antecedat.
1. Ha?c difficultas nascitur ex prreccdenti resolutione, ejusque cognitio est ne
cessaria ad comprehcndcndam amplius hnjusmodi forma? originem seu eductionem. Ex
plicaturque optimc difficultas in formis elementorum, sub quibus ha;c mateiia ge
nerabilium creata est, cum primum fuit producta, de quibus queeritur an fuerint
eductoe dc potentia materia», Quibusdam enim videtur idem esse judicium dc his for
mis, et de formis coelestibus , quia etiam elcmenta tunc non fuere genita, sed c
reata; ergoformm eorum non fuere edueta;, sed concreatre. Item, quia materia nun
quam fuit in potentia ad illas formas, quia seinper fuit actu sub illis; ergo no
n fuerunt educta?, quia, ut dicebamus, eductio ex proprietate vcrbi dicit habitu
dinem ad subjectum, quod prius erat in potentia. Item, in illo initio per eamdem
actionem, qua fuit cieata terra, fuerunt simul concreata? materia et forma cjus
; crgo ibi non est eductio. Tertio, cum creatur Angelus vel anima, non educunlur
potentia? ejus ex capacitate subjecti, quia concreantur; ergo multo minus dicen
tur educi forma? substantiales, qua? concreantur cum qualibetmateria. Quarto, cu
m creatur Angelus, non educitur subsistentia antpersonalitasde potcntia natura?,
licet concreetur; eigo similiter, etc. Atque ita liis rationibus videtur conclu
di, ad eductionemnecessarium esseut materia tempore antecedat formam.
2. Aliunde autem videtur essc valde dispar ratio de formis elementorum ac corpor
um ccelcstium; nam hee tales sunt, ut natura sua postulent lieri eadem acttone q
ua fit materia, illce vero minime, sed potius supponunt maleriam creatam pcr pro
priam et distinctam actionem, et per aliam in eam inducuntur, etiam in prima ips
orum conditione; crgo illa actio, qua inducitur forma, non potest esse nisi vera
eductio. Antecedens probatur, nam actioilla, qua creata fuit materiaelementaris
, talis est ut usquc nunc eadem perseveret, conservando ipsam materiam; actio ve
ro terminata ad formam, vel compositum, cessavit, quando illud composilura corru
ptum fuit; ergo signum est illas actiones csse cx natura rei diversas. Nec dici
potest illas fuisse ac
tiones partiales componentes unam; alias dicendum esset, etiam nunc componi unam
actionem ex conservatione inateria?, et eductione forma?, seu generatione. Nam
si fuit una actio composita, qua fuit creata ha?c pars terra;, ct postea ha?c te
rra corrumpitur, et convertitur in herbam, cessat actio quantum ad illam partem,
per quam conservabatur forma terra? in illa materia. et loco illius succedit al
ia, quia inducitur forma herba? in eamdem materiam; actio vero terminata ad enti
tatem materia? semper manet eadem; ergo si illa de se est partialis, et componit
unam actionem completam cum actione inductiva, vel conservativa prima? forma?,
eadem ratione componit unam actionem cUm illa, per quam inducitur secunda forma,
qua? priori succedit. Probatur consequentia, quia est omnino eadem ratio, propo
rtio, conjunctio et aptitudo inter has actiones, sicut inter illas; tum etiam qu
ia alias actio illa conservativa materise esset de se partiahs et apta ad compon
endfim unam totalem actioneni, et tamen nunc perpeluo maneret incompleta, et sin
e debita compositione. Consequens etiam videtur plane falsum, quia actio, qua ti
t matcria, est vera creatio, et eadem perseverans est, qua conservatur ; ex crea
tione autem et generatione non componitur una actio; sunt ergo illce dua? action
es, et non dua; partes ejusdem actionis; ergo ctiam in prima rerum conditione in
tervenerunt ha? actioncs distinctoe inler se, quamvis tcmpore conjuncta?. Juxta
bunc ergo discursum plane concluditur, ad veram eductionem nccessarium non esse
ut materia tempore antecedat; nam ex illis duabus actionibus, illa, qure posteri
or natura est, habet vcram rationcm eductionis; nam pcndet essentialiter a mater
ia, qua? pcr illam non lit, sed creata supponitur. Et confirmatur, nam si fingam
us Ueum produxisse illam materiam piius informcm, etpost aliquod tempus in eam i
nduxisse formam, nemo ncgaret eam fuisso veram eductionem; sed, licet hoec poste
rior actio in codem instanti conjungatur priori, est cjusdem rationis; ergo est
vera cductio.
3. Dices : simili argumento probarctur formam cceli educi de potcntia materia», qu
ia si Deus prius tempore creasset illam materiam sine forma, et postea in eam in
duceret formam, jnm tunc cduceret illam de potentia materiae. Respondetur negand
o sequelam, et ad probationem negatur assumptum, quia etiam tunc non possetdici
ccalum factnm per generatiouem, etconsequenternecforma cjus facta per oducfionem
, quia actio illa ex natura suanon supponitmateriam factam ; quod voro in illo e
asu roiraeuloso illam supponat, est per accidens, et non mutat naturam aclionis.
Et fortasse illa actio, qua fieret, vcl conservaretur mnteria sine forma, vel s
ub alia forma distincta, non esset ejusdcm rationis cum ea qun fit sub piopiia f
orma. Et ideo in prffidicto casu, quando indueeretur forma creli in materiam pne
oxistcntom, cessaret prior aclio, qua conservabatur nuda, et inciperet nova acti
o, qna ex tunc totum crelum aceiperet esse, quee in re esset vera et tolalis crc
atio, quamvis forte non sic denominaretur proptcr pra^existentem materinm. Quod
si quis contendat (quod cst probabile) Deum conscrvare illam mateiiam per eamdom
nctioncm, qua antea eam conservabat, ct inducere formam creli per aliam totalem
actioncm omnino distinctam, in eo casu (si possibilis est) fatobimur illam post
eriorem aclionem esse eductionem formaa coeli, et consequentcr coelum esse genor
abile miraculoso nc extraordinai io modo; negarnus tamenformam coeli ex natura s
ua por talem actionem fieri, sicut fit forma elementi; coilnm autcm nunc factura
est modo Susp naturee proportionato, et ideo non ost similis consecutio. Illam
vero ditrerentiam inter ceelum et elementum colligimus exincorruptibilitate uniu
s, ct corruptibilitnte alterius; nam quando materia et forma sunt inseparabiles
natura sua, postulant fieri per unam actioncm ex so indivisibilem, vel omnino, v
el saltem ex naturn rei. Qnando vero materia ex se est separabilis a qualiLet fo
rma divisive, sub cadem matoria possunt variari actiones inductivaj formaiaim, e
tideo actio, per quamtalismateria fit et conservatur, distincta est, et natura s
ua piwsupponituradquamcunque nctionem inductivam formse.
4. Instanliw satisfit. Sed dicet rursus aliquis, esto ha»c vera sint, nibilominus pr
imam formam concreatam huic inferiuri materia; non posse dici eduotam de potenti
a materiae, quia non antecessit tempore maleria iila ut existens in potentin ad
talem formam; neque enim satis est quod ordine natura? anteeedat; nam etiam raat
eria cceliordine nntura antecedit suam formam in genere causre materialis. Imo n
ddunt nliqui, nd cductionem foima; necessnrium esse ut dispositiones etiam in mn
terin antccednnt, quod in creatione elomentorum dicinon potest. Sedbocde disposi
tionibus videtur impertinens; nam dispositiones remotaj solent tempore anleceder
e quasiper accidens propterinelficaciam agentis; at si Deus in uno instanti tran
smutal aquani in vinum, illa- dispositiones nonprav ccdunt tempore, et nihilomin
us illa vera generatio cst. et vera eductio. Dispositio autem ultima nunquam ant
ecedit tempore introductionem forma?; eo autem modo, qno in generntione naturali
antecedit ordine nattme, antccessil eliam in prima elementorum creatione. Nara
rcvera illa unio formffi ad raateriam, quce tunc facta est, fuit facta cnm eadem
dependenlia ab ultima dispositione, quam nunc habet in quocunque elemento; ergo
cum endem cansalitate cx parte dispositionis ; ergo cum eodem ordine naturie ,
nam liic ex causalitate sumitur. De ipsavero materia prima, boc est quod contend
imus, nimirum, ut forma educatur de potentia ejus, non videri necessarium, mater
iamnntecedere ordine temporis sub privatione, sed satis esse quod antccednt ordi
ne natura;; quo modo constat fuisse priorem creationcm materi» clementorum inducti
one forma;; nam illre fuerunt dua? actiones, ut declarnvimus, ita subordinnta;,
ut inductio forma1 essentialiter supponat creationem materia;, a qna pendet ut a
causa omnino necossaria.
5. Discrimen inter malcriatn cceli, et elemenlarem, quoad conctirsum ad ejfcctio
nem suarum formarum. Quod nutem ba?c antecessio sufficiat, polest multis modis c
onfirmari. Primo a priori ex diclis; nam illn sntis cst ut en inductio formn? si
t actio ejusdem rationis curn ea, qiue posterior esset duratione, si Deus prius
materiam sine forma crearct, et postaa eam informnret. Nam sola temporis intemip
tio non sufficit variarc actiones essontialiter; ergo eadem anteeessio natura; s
ufficit ad ednctionem formfe. Secundo a simili, quia si eodem instanti, quo aer
creatur, illuminetur a sole, lumen illud educitur de potentia aeris ; suppono en
im alias illuminntiones fieri per ednctionem, quod infra ostendnm : sed aer tunc
solum ordine natura; antecederet introductioncm luminis, ut constat; ergo. Majo
rpatet, quia illa illuminatio est propria ct per se actio distincta a creatione.
Tcrtio, ex differentia inter materiam cceli, et materinm elementi quoad anteces
sionem ad formam; est enim duplex differentia notanda, ct qua; maximc nd rem per
tinet. Prior est, quod materia ceeli etiam ordine nntura; non antecedit simplici
ter in
« IndietroContinue »
- Page 4 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
substantialis entitatis ad perfectionem simpliciter spcctct, magis videtur repug
nare cum ratione potentialitatis, quam cum ralione actualitatis; sed primum non
repugnat, ut in malcria prima constat; ergo nec secundum repugnabit. Atqrre binc
nova ratio consurgit; nam potontia el actus in omni genere >\b\ cum proportione
respondent; sed non repugnat dari in rebus naturalibus substantialem potentiam,
quce in genere substantine sit incompletuin ct imperfectum ens, ut supra est os
tensum, et cx bominis compoKitione est manifestum; ergo non repugnabit dari actu
m propor.ionatum bnic polenlire, quo possit in qualibet re naturali actuari, ct
modo sibi connaturali existerc et conservari.
17. Ex materiali causa et efficiente demonstratrr. Atque hinc concluditur facile
ratio ex materiali causa desumpta; nam, cum materia sit substantialis potcntia,
continet in suo generc et in potentia reccptiva omnem actum sibi proportionatum
; crgo est potcns ad causandum illum in suo genere, si aliundo non repugnat; erg
o ex bac parte habet substantialis forma materialis sntticicntem causam ut csse
possit. Rursus concluditur ratio ex causa eflkienti; nam si sit sermo de prima c
ausa, non potcst illi deesse virtus, qua cfilcerc potuerit in universo formas su
bstantiales actuantes materiam , vel dependenter vcl independenter ab illa , jux
ta varios gradus et perfectiones lalium formarum, supposita non repugnantia earu
m; ergo cum talcs formai sint necessaria.' in rcmm natura, effectae sunt ab huju
smodi causa. Si antem sit sermo de causa proxima, postca videndum est qurenam in
tcrcederc possit respectu uniusciijusque forma>. Nunc sutlkiat diccre, non possc
talem causam decsse, si talis etfeclus ad rerum naturalium constitulionem est n
eeessarius; undc si causis creatis interdum h«c virtus deficiat, ad causalitatem p
rim;e causa) spectat ut munus etiam causae proxinue suppleat, quod, per se loque
ndo, solum facit in anima rationali quantum ad eflectionem cjus; aliis enim form
is, ex modo quo fiunt, uon repugnal iicri ab agentibus creatis, cum fiant cuiu c
oneursu materise, ut statim explicabimus. An vero in talibus agentibus sit suttk
iens virlus, dicomus tractando de causa ctticiente.
18. Prncipuus ind.x formw finis ipsivs est. Fgitur precipua ratio sumcnda est cx
fine formoe substantials, qui est constituere et complere essentiam entis natur
alis, qui finis
seu elfectus est absoluto neccssarius iu rerum natura ; alioqui nihil essct in r
ebus eorporeis in sua substantiali natura completum et perfectum; nequc essct mu
ltitudo et varietas spocieruni substanlialium , in qua maxime consistit hujus un
iversi corporei mirabilis dispositio et puleluitudo. Ad bunc ergo finenicst omui
no necessaria substantialis fornia, quia cum materia sit valdc imperfectum ens,
non potest in illa sola consistcre integra uniuscujusque rei essentia. Deinde, q
uia matcria quatonus est primum subjectum, est una ct eadem in omnibus rebus nat
uralibus; ergo non potest in sola illa consistere earum essentia, alioqui omnia
essent unius essentia», solumque accideutaliter diflerrent, quod repugnat amplitud
ini et pulchritudiui totius universi, qunj ex specierum varietate maxime consurg
it. Quod signiticari videtur Oenes. 1, in illis verbis : Facienlem semen juxli g
enus suum, vel, secundum speciem suam. Et sajpe fit illa repetitio , juxta spxvs
suas , et in genere sno, ct tandem concluditur: Vidit Dcvs cuncta guat fecerat,
et crant valde boni. quia nimirum totius univcrsi completa bonitas ex illa vari
etate consurgit. (Juam etiam varias rerrrm virtutes et operationes, et mutua» gerr
crationes ct corruptiones satis ostendunt, ut declaratrrm est. Aliqnid crgo pra-
tcr materiam cst ipsi adden lum, quo essentia uniuseujusquc rei compleatrrr; cum
autcm materia sit potentia, id quod ei additur ad complendam essentiam erit act
us, quia potentia dicit essentialcm ordinem ad actum.
19. Non potest autem ille actrrs, qui ud complendam rci esserrtiam adjungitur ma
leria?, esse aclus accidentalis. Primo quidem quia ex actu et potentia diversoru
m ordinum non completur essentra vcre ac per se una; essontra arrtein rei uatura
lis et substantiulis csse debet vere ac per se una; alias non csset una substant
ia. Secundo, quia crrm materia sit substantialis potentia, non expletur per actu
m accidontalem; ergo cum illo non ]>otcst complere vcram essentiam rei naturalis
. Tertio, quia si talis actus est amdcirlalis, intcrrogo cuirram accidat. Aut cn
im accidit composito ex illo actu et potenlia, ut talc est, et boc ropugnat, qrr
ia crrm compositum illud intrinsece constet ex tali forma , non potcst ei accide
re; quomodo etiam albedo non est accidens albi, ut album est, sed subjecli albi.
Aut acciilit lnaterirn seu subjeclo substantiali, et sic interrogo rursus, cur
dicatur ei accidere. Vel enim quia potest materia esse cum tali actu , et etiam
tino ullo. Et hc-e nou est satis, alias eliam anima ratioualis esset accidens co
rporis ; hoc ergo commune esse potost tam substamiali actui quam accidentali. Ve
l est quia talis forma pendet a matcria in suo esse, et hoc etiam non est satis,
quia etiam partos substantia? possuut pendere ab aliis partibus, ct matcria ips
a pendet suo modo a forma; sunt itaquc varii modi dependentia!, et non repugnat
inoompleta! alicui substantias, quod pendeat a subjecto ejusdem ordinis. Vel den
ique dicitur accidens, quia in siio essc habet entitatem ita iruperfectam et dim
inutam, ut sit inferioris ordinis, quam tota latiturlo substantke. Et hoc imprii
nis est gratis et sine fundamento dictuin; uiule enim constat illum actum inater
iee, ad quem ipsa per se priino orilinatiir, quique cum ipsa complet essentiam r
ei naturalis, esse tam diminutam et incompletam entitatcm? Deinde repugnat hni t
alis forma^, quia, ut dixi, non potest ex subjecto substantiali, et forma accide
ntali, componi una essentia substantialis , niaxime cum forma sit quai dat ultim
um gradum, et eomplementuiu esscnlia'. Proptcr quod uierito dixit Aristot., 1 Ph
ysicor., c. 6, sv.bstantiatn non oomponi ex non substantiis; constat aulem res n
aturales, earuuique essentias substantiales esse, ac per se unas; est ctgo ccrti
ssimutu doguia pbilosophicum de substantialibus formis.
Sohuntur argumenta.
20. Ex rationibus dubilandi in principio positis, duseprimii!cx dietissolutajrel
inquuntur. Ad priinam enim negatur decsse in rebus naturalibus sulticieutia indi
cia ct effeetus, per quos suflicientcr deveniri possit in cogniiioucru forniarum
substantialium, negaturque subinde aut actiones omnes,aut transmutationes salva
ri posse sincformis substantialibus. Ad secundam, negatur repugnarc quod aliqua
forma sit subsistens ct informans, vel in diversis statibus, vel etiam in eodem,
utlatius declarabimus infra tractando dc subsistentia. Negatur etiam repugnarc
esse formam dependcntem a subjecto, et esse snbstantialem, ut paulo ante dictum
est; quomodo autem ditferat hcec depeudentia ab inhserentia aceideutis, dicemus
disputatione sequenti. Intertio vero argumento petitnr specialis diineultas, qua
ni oportet scquente sectione tractare.
SECTIO II.
Quomodo vossit forma subslantialis /ieri in materia et ex materia.
1. Difficultatis raiio. Ratio dubitandi tacta est in piwcedenti sectione; nam fo
rma substantialis esl res distincta a matcria; vel ergo illa res est aliquid ant
e gencriitionem, vel nihil; si est aliquid, er^o est forma substantialis antequa
in fiat; nam illa res est indivisibilis, et esscntiaJiter est forma substantiali
s; non crgo potest illa res esse aliquid ante generationein, quin sit substantia
lis forma; hoc autem est impossibile , tum quia alias nulla esset substantialis
generatio ; tum etiam quia alias essent simul in materia forma2 repngnantes. Si
vero eligatur altera pars, nimirum forinam ante generationem nihil esse, sequitu
r formam cx nihilo fieri, quod repugnat philosophorum axiomati: Ex nihilo nihil
fil. Nec satisfacit qui responderit, formam non fieri,sedcorapositum; compositum
autem fieri ex materia, et ideo nihil esse quod ex nihilo fiat; hoc (inquam) no
n satisfacit, quia magis consistit in vcrbis ct modo loqucndi, quam in re; nam f
orma revera antca non erat, et postea est; ergo facta est. Ilem, quia compositum
non fit nisi quatenus ex materia et forma componitur; non autem componitur nisi
ex entibus factis. Item, quia cum totum corrumpitur, forma vere desinit esse, t
ransitquc in nihilum ; nam qua? autea erataiiqnid, postea est nihil; ergo cum to
tum incipit esse, forma etiam tit.
2. Rejieitur plaeUum antiquoriim philosophorum. Propter hanc difhcultatem nntiqu
i philosopbi negaiunt formas substantiales, et omnia fieri per solam accidentium
mutationcin existima. unt. Quorum sententia improbatn jam est exdeiuonstratione
substantialis formse, et generationis ac corruptionis; nunc vero addimus eos no
n solvissc difficultatcm, negando substantiales formas, nisi etiam accidentales
negent, quee vere et realiter dc novo fiant, ct consequenter dicant nuUam esse i
n rebus mutationem nisi fortasse localem, sed videri res transmutari, quia qua;
apparebant occultantur, et qua? occultce erant apparent, quod quain sit absurdum
, pcrspicuum est. Assumptum patet, quia de fornia accidcntali potest eadem diffi
cultns objici; nam etiam illa forma, cum est, habet suam realitatem et entitatem
. Aut ergo illa, antequam fiat, erat aliquid, vel nihil. Si aliquid, ergo uon fi
t; si nibil, ergo fit ex nihilo. Unde Anaxagoras, ul supra vidimus, omnes formas
rerum concedebat actu esse in atomis, ex quarum concursu vario omnia componebat
; sed illud placitum satis est in superioribus refutalum.
Prima opinio proponitur, et variis modis ettplicatur.
3. Alhertus Magnus ab hac sententia eruitur. Omissis ergo antiquis philosophis,
inter posteriores sunt de hac re variae seutentise. Prima *st, omnes formas actu
esse in materia, non quidem integras et perfcctas, quia vident hoc e medio toll
ere veram rerum generationem et corruptionem, et involvere manifestam repugnanti
am, cum forma? ipsee inter se pugnantes sint; et cum eadem ratio pit de accident
alibus, qufe interdum sunt proprie contraria?. Sed dicunt esse formas actu in ma
teria secundum quasdam inchoationes caram. Hanc opinionem Soto, 1 Phys., q. 7, t
ribuit Alberto, ibid., tract. 3, c. 3 ; Sonciuas vero, 7 Metaph., qua?st. 28, ne
gat Albertum cssc bujus sententia?. Et revera Albertus solum aif, in materia, qu
a? est subjectum formarnm, esse habitum coufusum earamdem formarum, hunc autem h
abitum declarat nil esse aliud quam potentiam habitualem, qua matcria claudit in
se formas; signifieat autem illumhabitum confusum, esse aliquid distiuctum a na
tura materia?, ratione cujus forma dicitur pra^existere in materia: Nec inlendo
(inquit) dicere, quod formcc pars sit al intus, et pars ab extra, sed tola est a
b intus, et tota est a'> cxtra. Quod declarans, significat formam esse ab intus,
id est praexisterc in materia secundum esse essentia?, et ideo ait, ogens non a
gere ad producendam essentiam formre, sed ad esse formw; et hoc sensu dixerat fo
rmam totam esse ab exlra, id est fieri ab efficienti quantum ad esse cxistenti*.
Qua? orania licet obscurissime dicta sint, possunt ad rectum sensum trahi, si p
er esse essentise solum intelligamus esse in potcntia,quod non fit ab agente nat
urali, sed supponitur in materia. Undc idem Albertus, 5 Metaphys., tract. 2, cap
. 12, ait totam formam cssc ab intra secundum esse potentiale, et ab extra secun
dum esse actuale; in 8 etiam Physic, r. 4, potentiam ad formam vocat inchoatione
m forma?. Recte igilur per illum habitum eonfusum intelligimus ipsam potentiafit
atem inateria?, quam ipsemet Alhertus vocat habitualem potestatem. Solum videtur
distinguere
potentiam materia? a matcria, quod ad aliam quEestionem supra tractatam spectat,
 et posset satis probabiliter exponi de distinctione rationis, et non rei; nam i
bidem eodem modo distinguit in genere naturam generis a potestate qua differenti
as continet.
A. Alia scntentia refertur a Durando, in 2, dist. 18, quojst. 2, qua? ponebat in
materia quasdam possibilitates formarura, qua? non manent quando producuntur fo
rma?, sed in eas convertuntur; atque ita salvabat non fieri formas ex nibilo, se
d ex illis possibilitatibus. Non refert autem Durandus aliquem auctorem bujus se
ntentia?, et ideo non possumus sensum illius certo affirmare; vLx tamen credi po
test illos auctores per eam possibilitatem intellexisse rem aliquam veram distin
ctam a mateiia et a forma, sed solam essentiam forma? possibilem, quam alii voca
nt, in potentia objectiva; quanquam si boc tantura voluit ha?c opinio, nihil pec
uliare attulit, quo explicaret formam non creari; nam etiam res, qua? creantur,
fiunt exhujusmodi possibilitate. Refert tandem Soto aliam opinionem Aureoli, 2,
dist. 18, quod forma pra?estin materia secundum partem, ex qua perficitur per ac
tionem agentis, et ideo non fit ex nihilo; eam vero opinionem nec Caprcolus refe
rt ex Aureolo, neque apud alium auctoreminvenire potui.
5. Quocunque igitur sensu asseratur, praecedcre in materia rem aliquam distincta
mab ipsa materia, ut ex illa producatur forma, est improbabilis, nihilquc descrv
it ad enodandam diflicultatem in qua versamur. Primum patet, quia intelligi noii
potest qua? sit, vel quaiis illa entitas, quia vel est substantia, vel accidens
; hoc postcrius non dicitur ab illis auctoribus, nec dici potest, tum quia accid
ens non est intrinseca inchoatio fonna; substantialis, scd ad summum esse potest
dispositio; tum etiam quia propter accidens pra?existens non vitatur, quin tota
realitasforma? fiat exnihilo ipsius, quia accidens non est aliquid ipsius forin
a?. Si vero dicatur secundum, inquiretur rursus an illa substantia sit materia,
vel forma, vel compositum ; non potest esse compositum, ut per se notum est; non
materia, quia supponitur esse res distincta ab illa; nec forma, quia ba?c incip
it esse per generationem. Dicetur fortasse esse forma in esse imperfecto. Sed co
ntra hoc urgetur ultcrius, supponendo esse sermonem de esse actuali, quo rcs est
vera entitas actualis extra causas suas; nam esset valdc frivolum Ioqui de esse
possibili tantum, quiti secundum illud esse non ponitur in materia aliqua vera
res distincta ab illa, quae sit extra nihil, et sit forma in esse imperfecto.
6. Loquendo igitur de hujusmodi re habente verum esse actuale, licct imperfectum
, inquiro quomodo ex illa re fiat forma in esse perfecto, an per intensionem, an
per transmutationem unius in aliud. Nec praeter hos modos potesl alius cxcogita
ri; nam in priori modo manet prior entitas, quae erat impcrfecta, remota imperfe
ctione per aliquid, quod ei superadditur; in posteriori autem modo tollitur illa
imperfecta entitas, et ei succedit perfecta, sive per conversionem unius in ali
am, sive quacunque alia ratione; includunt ergo illi duo modi immediatam contrad
ictionem; unde non potest cxcogitari alius, qui ad alterum corum non reducatur.
Primus autem modus nullam habet verisimilitudinem. Primo, quia forma substantial
is non est intensibilis et remissibilis, ut infra ostendam. Secundo, quia alias
praeexistercnt actu in materia omnes formae substantiales, quae ex illa educi po
ssunt, m gradu quidem remisso, tamen secundum aliquam veram et actualem entitate
m, et ita essent simul in materia infinitae entitates actuales; nam forma; in in
finitum multiplicari possunt. Hoc autem est plane absurdum, tum propter infmitat
em entitatum, tum etiam quia matcria ex se non habet congenitas hujusmodi formas
quasi dimanantcs a propria entitatc; ncquc est aliquod agens a quo factae sint;
neque sunt ipsi.materife debitrc, ut fingamus Deum illas infudisse aut concreav
isse. Tertio, quia ctiam positis illis imperfectis cntitatibus, restat eadem dif
ficultas, quomodo fiat ille gradus, vel pars entitatis, quoe additur proecedenti
: quia omnino incipit esse, cum antca nihil esset; nam in formis, qua; intendunt
ur, secundus gradus non fit proprie ex primo, nisi fortasse ut ex. termino a quo
; quo modo potius fit posterior gradus ex remissione, vcl limitatione prioris, q
uae est privatio ulterioris gradus, quam ex ipsamet entitate positiva prioris gr
adus; ergo quod unus gradus supponatur, non tollit quin secundus antea sit nihil
, donec per actionem agentis recipiat esse; ergo de illo gradu restat eadem dift
icultas, quomodo non fiat ex nihilo. Tandem juxta illam sententiam tollitur vcra
generatio, et corruptio substantialis, quia solum eiit qu&'dam intensio vel rem
issio formarum.
7. Nec desunt rationes teque efficaces con
tra posteriorem modum; primo enim ex illo sequitur supponi in matcria infinilas
entitates; nec enim potcst fingi una ct eadem, qua; sit inchoatio omnium formaru
m; nam si quando fit una forma,tollitur ct destruitur inchoatio ejus, manentibus
aliis, et ita in omnibus vicissim et mutuo fieri potest, necesse est omnes illa
s entitates esse inter se distinctas. Secundo, quia si forma peifecta fit ex inc
hoata per transmutationem, vcl conversionem, ergo tantum fit una ex alia tanqnam
ex termino a quo; crgo fit tota entitas fonna\ quae antea nihil erat actu; nam
propter pra^existentem inchoationem nonpotest dici actu praefuissc, cum sint res
distinctae, quarum una perit, quando alia incipit; ergo impeiiinens est illa en
titas imperfecta, ut forma non fiat ex niliilo; nam etiam illa inchoatio non est
aliquid, id est aliqua pars, vel aliquis gradus ejus forma?, quoe fit. Quod si
habitudo ad terminum a quo positiviun cst necessaria vel sufficit ut res non fia
t ex niliilo, ctiam ad hoc non est necessaria illa inchoatio,quia sufcit forma c
ontraria seu rcpugnans, quoe semper expellitur, quando alia introducitur, quia g
eneratio unius est corruptio alterius. Tertio inquiri potest, an illa entitas im
perfectii, qua> abjicitur, et forma perfecta, qua; introducilur, sint ejusdem sp
eciei essentialis, vel distincta\ Nam si sunt distinctae, ergo unaquoeque est pe
rfecta in sua specie; et si una abjicit aliam, erunl interse repugnantes ; ergo
ponere illas inchoationes, nihil aliud est quam multiplicare formas in materia s
ine utilitate; nam ut una forma fiat ex termino repugnante, suflicit una forma c
ontraria, vel incompossibilis, qua; scmper supponitur. Si vero illae entitates s
unt cjusdem speciei, nulla potest reddi ratio cur una abjiciat aliam, aut cur un
a fiat in subjecto, in quo actu praeexistebat alia.
8. Quam di/ferentiam inttr arlefaclorvm diversorum materias posuerit Aristot. Se
d objicies Aristotelem, 7 Metaphysic., text. 29, dicentem in materia esse aliqua
m partem rei facienda\ et constituentem in hoc. differentiam inter artiflcialia
et naturalia , quod in artificialibus solum supponitur materia apta obcdire arti
fici; in naturalibus vero est in materia aliquid forma; introduccnda». Et confirma
tur, quia alias non magis esset naluralis, generatio substantiae complctn;, quam
effectio rei artificialis in sua matciia. Respondetur, Aristotelem ipsam aptitu
dineni malerio! ad formam vocare partem rei efficiendse. Ita exponuntD, Thomas e
l Alexander Alensis, etposset intelligi de parte non ipsius forms", sed totius c
ompositi. Proprius vero sensus est, Aristotelem non vocare partem, ipsam materia
m, sed virtutem aliquani aetivam, qua; interdum cst conjuncta matcrim, et coopor
atur ad rci generationem vcl cirectionem. Dubitat cnim ibi Aristotclcs cnr ea, q
uoe ab arte fiunt, interdum fiant etiam cnsu, ct absque arte, ut sanitas , inter
dum vero non conlingat ficri sine arte, ut domus; ot rcspondet rationem esse, qu
ia interdum in matcria, ex qua vcl circa quam ars operatur, prafcedit aliqua par
s, quffi potcst esse principium movendi seu operandi circa illam raatcriam, ut i
n sanilate prrecedit calor animnlis, qucm contingit aliunde cxeitari aut juvari
pn-oter artem, atque ita sine illa ct cnsu quodam elticere sanitatcm. Aliquando
vero in materia artis nulla est pars activa, ut in lapidibus ct lignis, et ideo
non potcst ex eis eftici domus sine arte. Non loquitnr ergo Aristotcles dc incho
ationc formarum , ut rccte notarunt D. Tliom. et Scotus, sed de virtute. qute in
terdum est in materia ad inchoandum actionem. Et hanc eliam exprsitionem tradide
runt Commentator ct Alexander Aphrod. Undc falsum est, et omnino prceter littera
m Aristotelis, quod ibi constituatur differentia intcr artificialia et naluralia
; tantum enim constituitur inter artilicialia inter se. ct potius il)i, text. 3
1,significat Arlstotelis idem coutingerc in naluralibus, ut D. Thomas notavit; n
am interdnm passum. ex quo generatur res naturalis, est in sola poteniia passiva
, et tunc non potest ex illo gencrari aliquid nisi ab cxtrinseco agente naturali
; interdum vcro habet adjunctam virtutem seminalem activam, qua; est quasi pars
ejus , ut patet in seraine, aut in grano tritici, ct tunc conlingit Dcri effectu
m absque alio extrinseco agcnte. Ad conlirmationem respondetur, generationem ess
e naturalem ex parte polentia? passiv.e naturalis, et consequenter etiam ex part
e potentia; activie naturalis, qure passiva; rcspondet; ad artilicialia vero ut
sic. non tam esse potentiam passivam naturalcm quam obcdientialem, cui non respo
ndct potentia activa naturalis, sed rationalis, seu idealis, quod paulo inferius
declarabimus.
Non omnes forma substnntiales creantur.
9. Plato et Avicen. ab errore vendicantnr. Secunda sentenlia fuit aliorum , qui,
superati difflcultate tacta, dixerunt omnes for
raas substantiales ficri pcr creationem. Qnam opinioncm refert Albertus, in 2, d
ist. 18, art. 12, ct aliqui eam tribuunt Plaloni in Pliwdone, eo quod dixerit fo
rmas induci in materiamab ideis separatis, et Avicennse, 1 Suflicient., cap. 10,
ct 9 sua; Mctnph., cnp. i, qni dixit easdcm formas induci ab intelligentia sopa
rntn, qunm decimnm post novcm, quae praesunt novem 0017)01 ihus ccelestibus, ess
e dicebat, ot prn-osse mundo sublunari. Scdhi duo philosophi, licet fortasse err
avorint ciron principium ctfoctivum substantialinm formarum (de quo jiostca circ
a cfiioientom cnusam dicturi sumus), tnmon quod erraverint circa modum efliciond
i hns formas, non oonstnt; noquo Aristoteles lioc tilulo Plnloncm impugnat, sed
quod sepnratas idoas sinc cnusaintroduxerit, cum hujiismocli res possint a sibi
similibus gonerari. Quae ratio mngis urget contrn Aviccnnam; nam Plato fortasse
non posuit idens extra monlom divinam, ct ab illis dixit introduci formas, ut ab
universali prinoipio, quod agontin proxiraa non excludit; Avicenna vero erravit
quidcm trihucns intclligcntiis siipcrioribus cren tionem infcrinrum, ot infinia
; inlroductionem formnrum substantialium; non lamon constat ipsnm dixisso omnos
inferiores formas ficri per crcationcm. Undo Soncin., 7 Metnph., q. 29, nrhitrat
ur ojus opinionom probabilitcr possc dofondi; de quo dicomus loco citato do ciui
sa cfticionte, et itorum inferius trnotando de intelligentiis creatis. Ciijuscun
qne vero ftierit illn opinio , univeisalitor intellocta iniprobabilis ost; de an
ima namque rationali, vcra est et catholica; do aliis vcro ost fnlsa, quin alias
omnos forraa; Bubstantiales ossent subsistcntes et indepondcntcs a materia in f
ieri, et consequenter etiam in esse, quod est nlisurdissimum; alias omnos anima'
brutoram essent immortnlos. Sequela patot, qnia crealio et est rcrum subsistent
hun, ot non pondot a materiali causn, ut infra dicemus. Secundo urgol oontra hnn
c opinionom ralio supra insinuata, quin si formse substantiales creanlur propter
dictam causnm, ctiam accidentales creari ncccsse est, quia etinm forma accident
alis fit ox nihilo sui, et non pra-existit actu in subjcoto, noqiie secundum se
totam. ncque secundiim partcm. Quod si hoc concodnlur, sequitur ulterius, quod,
sicut introductio formarum substantialium ob eam causam non cst ab agontibus nat
uralibus, ita ncquc oftectio accidontalium. Atque ita tnndem sequitur agentia na
turalin nihil oinni
« IndietroContinue »
- Page 5 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri
Ricerca Libri avanzata
R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
foi-mam et coraposituin , et formam vocat craUxiiav, dc quo nomine multa erudite
scribit Fonseca, lib. \ Metaphys., in fme;communiter tamen docent scriptores vo
cem entelechire generaliorem esse, cl pluru comprehendere quam substantialem for
mam; significat enim propiie perfectionem, seu actum perficientem rem. Per anton
omasiara vero attribui solct forcna! substantiali, quod sit piwcipuus actus,et m
axima perfectio rei sub^tautialis. Aliis etiam nominibus solet ab Aristotele for
ma substantialis nominari, quae inferius, explicando ejus causalitatem, adnotabi
mus. Non tamen fuit Aristoteles hujus veritatis inventor, nam ante eum substanti
alem formam agnovit Plato, ut coustat ex Timseo, ubi formas appellat vere existe
ntium simulachra, id est, idearum participationes, cum tamen ipse non ponat idea
s nisi substantiarum. Et anle Platonem nonnulli e philosophis creduntur substant
iales foimas attigisse, ut constat ex Aristotele, 1 de Partibus animal., c. 1, e
t aliis locis supra citatis. Jam vero est hoc dogma ita receptum in philosophia,
ut sine magna ignorantia id negari non possit; estque ita consentaneum veritati
fidei cbrisiiana>, ut cjus certitudo non panim inde augealur; quare placethujus
veritatis probationem a quodam principio fide certo, et lumine naturali evident
e incboarc.
Ex rationali ccetene sulstantiales forma colHguntnr.
6. Prima igitur ratio sit, nam homo constat forma substantiali, ut intrinseca ca
usa; ergo et res omnes naturales. Antecedens probatur, nam aniiua rationalis sub
stantia est, et non accidcns, ut patct, quia per se manet scparata a corpore, cu
m sit immortalis; est ergo pcr se subsistens, et independens a subjecto; uon est
 ergo accidens, sed substantia. Hursus illa auima est vcra forraa corporis, ut d
ocet fides, et est etiam evidens lumine naturali; non enim potest esse substanti
a assistens, aut extrinsece movens corpus, alias non vivificaret illud, neque ex
piwsentia et conjunctione ejus essentialiter penderent opera vitse; nec deniquc
esset ipse homo qui intelligeret, sed quaedain alia substanlia illi assistens.
Constat ergo homo corpore ut materia, et anima rationali ut forma; est ergo haec
anima substantialis forma; nam, ut infra declarabimus, nomine substantialis for
nue nibil aliud significatur, quam substantia qua?dam partialis, qure ita potest
uniri mateiiaj,
ul cum illa componat substantiam integram ac per se unam, qualis est homo.
7. Prima vero consequentia probatur, supponeudo sermouem esse de rebus naturalib
us generabilibus et corruptibilibus , nam haj sunt quoad hanc partem ejusdem ord
inis cum homine, et inter eas potest esse transmutatio et vicissitudo; inde tame
n facile concludetur a fortiori idem esse dicendum de incorruptibilibus corporib
us, supposita sententia quam supra tractavimus de materia eorum Hominis ergo com
positio ex materia et forma substantiali ostendit esse in rebus naturalibus quod
dam subjectum substantiale natura sua aptum, ut informetur actu aliquo substanli
ali; ergo tale subjectum imperfectum et incompletum est in genere substantiae; p
etit ergo semper esse sub aliquo actu substantiali. Hoc autem subjectum non est
proprium hominis, sed in aliis etiam rebus naturalibus reperitur, ut per se notu
m est; unde et ad generationem hominis supponitur, et ad nutritionem, et post ej
us corruptionem manet; ergo res omnes naturales , quoe illo subjeeto seu materia
constant, constant eliam substantiali forma actuante, et perficiente subjeclum
illud. Prseterea, ex eadem hominis compositione colligitur, aggregationem pluriu
ra facultatum vel formarum accidentalium in simplici subjecto substantiali non s
atis esse ad constitutionem rei naturalis; nam in homine sunt ilhe facultates, e
t formse accidentales, plures fortasse ac perfectiores quam in aliis naturalibus
rebus, et tamen non sufficiunt ad constitutionem alicnjus naturalis entis compl
eti, sed praeterea requiritur forma quae veluti praesit omiubus illis facultatib
us et accidentibus, ct sit fons omnium actionum, et naturalium motuuin talis ent
is, et in qua tota illa varietas accidentium et potentiarum radicem et quamdam u
nitatem habeat; ergo eadem ratione in rcliquis entibus naturalibus necessaria es
t aliqua forma substantialis distincia ab accidentibus, et intimior ac perfectio
r illis. Tertio, eodem exemplo constat generationem et corruptioncm hominis subs
tantialem non consistere in acquisitione vel amissione aliquonim accidentium , s
ed in unione vel disjunctione animre rationalis substnntialiter informantis corp
us humanum, ad quam prseparant aecidentia quaedam, quibus sublatis, anima recedi
t, et homo corrumpitur; ergo eodem modo intelligendum est fieri corruptionem et
generationem aliorum entium naturalium. Nam. qnantum experientia colligi potest,
idcm modus cst gencrationis et corruptionis in aliis rebus, qui est in liomine,
excepta dillerentia in perfcctione et subsistentia forma; humana?, quam ex modo
generutionis ct eorruptionis non colligeremus, nisi aliunde nobis nota esset. E
t propterea dicitur Ecclesiast. 3: Unus interitus est kominis, et jumcntorum , e
t wqua utriusque conditio, sicut moritur homo, ita et illa moriuntur, etc. Deniq
ue omnia indicia et signa substantialis compositionis, quaj in bomine cogitari p
ossunt, sunt in aliis entibus uaturalibus, et pra?sertim in animantibus, ut ex s
oquente rationc constabit.
Sulstantialis formte indicia varia.
8. Reductio allerati passi in pristinum statum. Secunda ergo ratio principalis sum
itur ex variis indiciis, ortis ex accidentibus et operationibus entium naturaliu
m, qua; indicant latere sub illis foimam substantialem. Primum cernitur etiam in
elementis; nam si aqua, verbi gratia, calefiat, et postea removeatur agens, ab
intrinseco reducitur ad pristinam frigiditatem, ut experimento constat; ergo sig
num est esse in aqua aliquod intimius principium, a quo iterum manat intensio fr
igoris, sublatis extrinsecis impcdimentis; iliud autem principium non potest css
e nisi forma sufstantialis; ergo. Gonsequentia probatur, quia millum potest esse
 extrinsecum principium illius cductionis, tum quia, si illa reductio esset ab e
xtrinseco, non esset per se ac necessaria, sed ex accidente, prout extrinsccum a
gens casu occurreret; tum etiam quia, discurrendo per omnia principia extrinseca
, qure communiter occurmnt, nullum cst a quo possit illa actio provenire, quia p
roxime solum occurrere solet aer circumstans, qui vcl naturaliter non est tam fr
igidus, sicut aqua, vel ex accidente relinqui solet reque calidus ac ipsa aqua;
unde ipse etiam se reducit ad pristinuni statnm, quantum potest; remotc vero sol
um interveniunt causie ccelestes et universales, qua; ex se non suut determinatc
e ad bujusmodi aclioncm, ut notum est.
9. Varice talis reductionis causce refellun tur. Secundum vero antecedens, scili
cet, nullam aliam causam intrinsecam illius actionis excogitari posse prretcr ip
sam aqine formnm, probatur, nam qurenam erit illa? Dicunt aliqui in quibusdam pa
rlibus aqua; semper manere intensum frigus, et ab illis partibus alias. qure cal
efactre fuerunt. frige
ficri, quod probabile censet Cajetan., 1 part., quiest. 54, art. 3; el tribuitnr
Averroi, 2 de Anima, com 1. Sed boc frirolum est, et contra cxpericntiam; sensu
enim percipimus totam aqnam infusam rasi alicui, esse valde calidam, quacunque
cx paite attingntur; si autein essent aliqua; partes adeo frigidffl, vel percipe
rentur scnsu, vel sallem temperaicnt in aliqua parte aqua; ealoris sensum; neutr
um autem lit. Est etiam contra rationem physicam, nam tota aqua secundum omnes s
uas partes est uniformiter difformitcr applicata igni naluraliter agenti; ergo s
ecundum omues partes eodem modo patitur uniformitcr; quid enim est quod posset,
vel actionem illam impedire, vel ita inteirumpere, ut in quibusdam parlibus fier
et, et non in aliis? Item, vel ilke partes, quffl frigns retinere dicuntur, poss
unt calefieri, vcl non ; si non, ergo neque cornimpi poterunt; si vero possunt c
alefieri, ergo si tota aqua est suflkienter applicata igni, etiam ilhe ealefient
, vel certe dari potest status in quo illa potentia reducatur in actum, et illo
posito, adhuc illa aqua reducetur ad pristinam frigiditatem rcmoto agente contra
rio, dummodo ad corrnptionem aqua; pcrvcntum non sit.
10 Alii respondent, illam actionem non provenire ab aliquo piincipio distiucto a
fiigiditate; semper enim manet frigiditas in aliquo gradu, et ipsamet statim ac
non impeditur, se rcvocat in piistinum statum. Possunt enim in ipsamet fiigidit
atc duo distingui, scilicet, essentia, et modus int nsionis; et essentia semper
manet integra, etiamsi iuteusio ininuatur, ideoque polest ab eadem essentia modu
s inlensionis manare.Sedhsec responsio etiam cst falsa.Primo, quia non potest a
qualitate remissa intcnsior gradus piocedere , alioqui etiam aer sese efliceret
suminc calidum, et sic de omnibusaliis rebu?. Secundo, quia sa^pe contingit plur
es gradus caloris esse in aqua quam frigoris; ergo, ctiam remoto cxtrinseco agen
tc, non posset frigiditas vinccre calorem intensum, quia nullo modo a subjecto j
uvarclur, cuin sola materia de se inditlerens sit ad utrumque accidens. Tcrtio,
quia alias nunquam frigus et calor in gradibus remissis possent quieta manere in
eodem subjecto, sed semper altera qualitas alteram expellerct, se perrkiendo us
que ad ultimam intensionem, quia ex parte subjecti (si solum csset materia prima
) nulluin esset impedimentum, et supponimus omnia alia extrinseca esse sublata.
i \. In elemenlis nullee qualitales virtualiter primas conlinent.~-k\\\ tandem r
espondent1, necessarium quidem esse uliud princicipium internum priin3 frigidita
te, quod integrum maneat, etiamsi frigiditas remittatur, a quo illa reductio der
ivetur; negant tamen illud principium esse formam substantialem, nam ab illa non
posset immediate provenire alteratio, sed dicunt esse qualitatem quamdam superi
oris rationis, virtute continentem primas qualitates sensibiles. Verumtamen ha>c
sententia duobus modis intelligi potest: primo, non negando formam substantiale
m, sed ponendo illam qualitatem virtualem, mcdiam inter formam substantialem et
primas qualitates scnsibilcs, et jn hoc sensu non repngnat verilati, quam probar
e intendimus; enervat tameu rationem, qnam prosequinmr, et praiteiea rejicienda
est tanquam supervacanea, et gralis conficta, multiplicat enim qualitates sine f
undamento vel experientia ulla, nam emanatio accidentis ab intrinseca forma non
indiget alio accidente intermedio, alias procedcretur in infinitum. Item, quia r
epugnat dari in elementis aliquas qualitates priorcs primis; sunt autem, teste A
rislotele, prima» qualitates elementorum formalis calor, fiigiditas, etc. Unde lic
et fortasse in mislis iuterdum detur qualitas virtute continens calorem, aut fri
gus, illa tamen et est posterior temperamento primarum qualitatum connaturali mi
sto, et non-est ad intrinsecam dimanationem primarum qualitalum in eodem subject
o , sed ad elhcieiidum propria actione iu extrinseca subjecta. Aliter potest int
elligi illa responsio, ita ut intendat e medio auferre formam substantialem, ct
loco illius ponere qualitatem. In hoc autem sensu intellecta, facile refutalur,
quia illa quaJitas immediate et per se non sentitur, sed ex hoc effectu naturali
s dimanationis dignoscitur; quo ergo fundainento dicitur, illud internum princip
ium esse qualitatem accidentalem , et non formam substantialem? Item iJlud princ
ipium cst primus aclus materia?, complens cum illa boc ens naluralc , quod aquam
appellamus; crgo est actus substantialis, et non accidenlalis. ltem, illa forma
non solum est radix frigoris, sed etiam humiditatis , densitatis, et aliarum pr
oprietatum quas elementum aqua? requirit; nam de illis potest fieri idem argumen
tum , quod si per actionem contrariain ab iJlo naturali statu, quem aqua
'Javel., 8 Melaph., q. 9.
postulat, immutentur , stalim ac contrarium recedit, ad nafuraleni stntum revert
untur; ergo habent aliam priorem formam , a qua derivanlur, qua? immutata maneat
; ergo vel singuhs respondeut singula; foimre radicales ( utita dicam) aut virtu
ales, quod natura abhorrct, et est omnino superfluum, vel est una forma, in qua
omnes illie proprietatcs radicantur et quasi colligantur, quod est verissimum; c
rgo illa forma non est accidentalis, sed supcrioris ordinis. Est ergo forma subs
tantialis, a qua talis reductio provenit, ut communis habet sententia, Avicen.,
iib. 1 Suffic, c. S; Soncin., 9 Metaph., q. 8; Soto, 2 Physic, q. i, et aliorum.
12. Atque hinc sumi potest aliud iudiciuui, quod est confirmatio prascedentis, n
am fere evidenti experimento constat ctiam in his rebus inanimatis aut elementis
, corruptionem suljstantialem esse distinctam ab alteratione; loquor in specie d
e inanimatis, ut a fortiori sit inductio universalis; quoniam in rebus animatis
est res evidentior, ut patebit. Experimur itaque, alterationem.ut, verbi gratia,
calefactionem aquce, aut ferri, interdum esse adeo vehementem, ut intcnsissimus
calor in eis sentiatur, et niliilominus si actio contrarii agentis cesset, res
illaj manent vel integra*, vel fere integraj in substantia sua, et facile etiam
ad accidentalem statum rcvertuntur; inlerdum vero adeo procedit alteralio, ut om
nimoda transmutatio rei tiat, ita ut quamvis removeatur agens, nunquam possit pa
ssum illud ad pristinum statum redire, neque priores actiones aut similia accide
ntia recuperare ; interdum ctiam in viliorem sul> stantiam sensibilem, ut cinere
s, scoriam, elc, mutatur ; nonnunquam vero omnino consumitur insensibiliter, qui
a in aJiud corpus subtilius et insensibile transformatur; ergo signum evidens es
t alterationem interdum esse puram, et manere intra latitudinem rautationis acci
dentalis, inlerdum vero habere conjunctam majorem rei mutationem. Ha-c autem non
potest esse alia, nisi quia ipsum substantiale compositum dissolvitur , receden
te forma substantiali; dantur eigo substanliales formaj. Probatur ultima subsump
tio, quia si tota subslantia rei semper muneret aeque integra, quantumcunque pro
cederct alteratio, ipsa de se semper haberet eamdem babitudincm ad accidentia; e
rgo vel sempcr post quamcunque alterationem maneret quieta sub quibuscunque acci
dentibus, quantum esset ex se, et remoto contiario agente, vel certe remotis eis
dem agentibus semper rediret ad eadem accidentia.
13. Et confirmatur heec ratio, nam videmus queedam accidentia esse ita inseparab
ilia ab aliquibus subjectis, ut si illa auferantur,vel nimiumdiminuantur.omnimod
a transmutatio fiat in subjectis, ita ut non possint per intrinsecam vim ad pris
tinum statum redire; ergo illa inseparabilitas provenit ex connexione talium acc
identium cum aliquo principio interno talium rerum. Quod non potest essc materia
prima, seu illud primum subjectum, quod manct sub omni transmutatione, quia res
pectu illius nullum est accidens inseparabile, ex his quse possunt per alteratio
nem acquiri vel amitti. Neque etiam illud principium potest esse aliquod acciden
s, si sit sermo de primo et radicali principio; nam, licet unuih accidens sit in
separabile respectu alterius, ut raritas respcctu caloris, vcl albedo respectu t
alis temperamenti primarum qualitatum, illud tamen temperamentum est inseparabil
e ab alia priori forma naturae suaj relicta; sistendum ergo necessario est in al
iqua forma, qua; sit prima respectu accidentium inseparabilium ; illa ergo est f
orma substantialis et non accidentalis, cum constiluat propriam essenliam, cui p
roprietates accidentales connaturaliter et inseparabiliter insunt.
14. Suhordinatio proprietatum interse indicium formw substantialis. Tandem forma
ripotest ex hoc indicio alia ratio, quia in uno ente naturali multse proprietate
s conjunguntur, quse interdum ita sunt inter se siibordinatse, ut una ab altera
oriatur, ut voluntas ab intellectu; interdum vero inter se uon habent subordinat
ionem, ut calor et bumiditas in aere, albedo ct dulcedo in lacte, vel plures sen
sus in animali; crgo ha?c multitudo et varietas proprietatum, praesertim quando
posteriori modo se habent, requirit unam formam, in qua omues uniantur; alioqui
essent mere accidentaliter congrcgata; in eodem suhjecto, et una omnino sublata,
non propterea recederet alia ; at oppositum constat expericutia ; ergo signum e
st, talia accidentia in tali numero, pondere, et mensura in tali subjecto et ent
e requisita, non habcre illam counexionem respectu solius primi subjecti. seu ma
teriw primre, sed respectu alicujus compositi, quod ratione formaj illuin accide
ntium inler se ordinem requirit. Soletque hcec ratio specialiter confirmari in c
orporibus mistis, iu quibus vide
mus accidentia contraria ad certos gradus redacta in eodem misto conservari ; id
autcm non potest provenire ex ipsis qualitatibus, ut per se sutis constat, cum
potius natura sua pugnent. Neque etiam provenil a causa extrinseca, neque a mate
ria, ut facilc patet; ergo oportet ut proveniat a forma. Vcrumtamen ha;c confirm
atio vel nullam omnino habet vim, vel non est distincta ratio a prrecedentibus,
nam quatuor qualitates prima; ad eam temperiem redactee, in qua possint simul es
se in eodem subjecto, ut in co perpeluo conserventur in eodem statu, non indigen
t alia interna causa vel principio, sed sola remotione extrinseci agentis corrum
pentis, quia illaj qualitates in eo giadu conslitutfe, ncc sunt proprie contrari
a;, neque possunt inter se habere actionem; imo, si eam habere possent, non poss
et forma substantialis eam impedire aut conciliare. Quo fit ut in vivcntibus, et
iam in homine, ubiforma est maxime una, non possit impedire actioneminter partes
heterogcneas, quia, licet in singulis partibus qualitates sint ita temperata;,
ut inter sc cousentiant respectu sui proprii subjecti, non vero sunt ita tempera
tae respectu qualitatum alterius partis dissimilis. Ex hac ergo conservatione te
mperamenti, ex contrariis qualitatibus constante, prwcise sumpta, non infertur f
orma substantialis. Infertur tamen optime ex eo quod in hujusmodi temperamento n
on solum permittuntur (ut ita dicam) qualitates manere in eo gradu, sed etiam in
eo ita connectuntur, et ita illum requirunt, ut si altera earum cxtrinsecus vel
augeatur, vel minuatur, rcmoto cxtrinseco agente, statimad priorem proportionem
temperamentum redeat, quod maximc cernitur in animalibus; hoc ergo est signum e
videns esse tale tcmperamentum alicujus forma», in qua illcc qualitates connectunt
ur. Hoc autem signum coincidit cum illo de reductione rei ad naturalemstatum.
lo. Quodresunum intense agens, in aliomm aclione remittatur, signum substaniiali
s formm. Ultimo confinnatur heec ratio alio indicio, sumpto ex actione quarumdam
rerum naturalium; experimur enim rem aliquam habentem plures operandi facultate
s, dum intense pcr imain operatur, impcdiri ne per aliam operari possit, aut ne
cum tanto conatu; crgo est signum illas facultates essc subordinatas eidcm forma
^, qua: pcr eas principaliter operatur; nain sinullamsubordinatiouem inter se ha
berent,nequecum aliquo communi principio, quudihct camiQ haberct suam operatione
m independenter ab alia, neque esset ulla ratio cur conatus unius impediret cona
tum alterius magis quam si essent in diversis subjectis; at vero cx subordinatio
ne ad eamdem formam redditur optima ratio, quia cum illa sit finita: virtutis, d
um intensc applicatur ad unam operationem, distrahitural) altera, ct tanto conat
u potest uni incumbere, utibi exbauriatur ejus virtus. Antecedens declaratur ab
aliquibus, in rebus seu agentibus naturalibus, quiB dum intense agunt ad vincend
um contrarium, sese nou possunt omnino tneri, quiu aliqua ex parte vincantur vel
patiantur a contrario. Yerumtamen haec experientia de repassionc agentium natur
alium nou provenit ex subordinatione plurium facultatum ad unam formam, sed ex e
o quod res non est semper a?quc potens od resistendum, ac est ad agendum. Unde c
tiam ferrum calidissimum, dum calefacit aquam, ab ea repatitur, quamvis forma fe
rri nihil prorsus ad illam actionem conferat; imo ibi non intercedunt operatione
s divcrsarum facultatum, sed actio unius qnalitatis, scilicet caloris, ct passio
eidem aliqua ex parte contraria, qiue ex eo provenit, quod calor non est tam po
tens ad resisteudum, sicut ad ngendum. Quocirca in rebus inanimatis vix credo po
ssc inveniri experimentum aliquod, quo illud antecedens probetur, quia in action
ibus accidentalibus, quai a vita nou procedunt, non vidcturproximeintercedere al
iqtiis concursus formaj substantialis, ratione cujus remittatur aetiounius facul
talis ex conalu alterius. In viventibus autem, et pra-sertim in nobis, experimur
manifestc hujusmodi etlectum ; interdum enim interior cogitatio attenta impcdit
ne res etiam prsesentes videamus; imo et actionem nutritivffi partis impcdire s
olet diuturna roeditatio. Neque refert, si quis dicat hoc provenire ex concursu
spirituum vitalium, qui neccssarii sunt ad operaliones harum facultatuni, et dum
ad unam contluunt, aliam destituunt : tum quia ipsemet concursus spirituum vita
lium ad unam facultatem potius, quam ad aliam, est signum unius formoe utentis i
psis spiritibus et facultatibus ad duasactiones, aliasnulla essetratio cur spiri
tus magis ad unam facultatem conlluerent, quam ad aliam; tum etiam quia intellec
tualis opcratio non fit mediis spiritibus, et tamen conatus et attentio ad illam
impcdit inferiores actiones. Nec potcst hoc tribui cooperationi phantasia?, qus
e requirit
spiriluum concursum; nam intellectualis attentio,prcesertim si sit vehemens, et
circa res superioris ordinis, etiam ipsam phantasia? actionem valde minuit; ergo
non provenit ex spiritibus, sed exoccupatione ejusdem animce circa aliquam oper
ationcm.
Formai substantialis causte ipsam clare ostendunt.
¦16. Substantialem formam csse non repugnat. Tertia ralio principalis reddi potest
a priori ex propriis causis ibrmaj substantialis, quee sunt finalis, efficiens
et materialis; nam formalem non habet, cum sit ipsamet forma ; unde ex ipsa null
a potest sumi positiva ratio. Possumus tamen supponere, ex parte ejus nullam ess
e repugnantiam , quod tale genus entis vel substantia; incoinpletse delur in rer
um natura; quse enim rcpugnantia in hoc fingi aut cxcogitari potest? Itera, quia
non repugnat dari in rerum natura actus substantiales supremi ordinis, qui sint
subsistentes, ct non informantes, ut Angeli, et actum substantialein medii ordi
nis, qui simul sit subsistens etactuans seu informans, ut de anima rationali dic
tum est; ergo non repuguabit dari actus substantiales infimi ordinis, id cst, qu
i sint actus actuantes, et non integre subsistentes , et bos vocavimus formas su
bstantiales. Itcm , vel repugnaret talis actus, quia actus est, vel quiu substan
tialis est, vel qnia hffic duo in eadem re conjungi repugnat; nihil horum potest
cum probabilitate dici : ergo nec repugnat dari substantialem forraam quantum e
st ex parte ejus. Quod si ex partc ejus non repugnat, statim facile probabitur,
ex aliis causis, vel non repugnare, vel etiam esse necessariam. Dme prima) parte
s primi antecedentis per se notaj videntur. Prirau quidem, quia per se notum est
dari in rebus entilates , qua; sunt actus et perfectiones aliarum; sic enim can
dor est actus albi, et intellectio intelligentis. Secunda vero, quia etiam est p
er se notum dari in rebus entitates substantiales , cum b® sint aliarum omnium fun
damentum. Probanda ergo superest tertia pars, quod niminim has duas proprietates
scu rationes in eadem entitate conjungi non repugnet; hoc autem patet, tum quia
nihil in altera illarum rationum assignari potest, quod cum altera intrinsece r
epugnet; tum etiam quia ratio actus ex se perfectionem dicit; ergo si illi non r
epugnat conjungi cum esse accidentali, cur repugnat cum substantiali copulari 1
tum denique quia, cum ratio
37
« IndietroContinue »
- Page 6 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
repugnat naturte accidentis; necessario ergo sistendum est in subjecto seu mater
ia substantiali. Et ad bunc sensum dici solet accidcns non possc esse primnm cau
sam materialem accidentis, sed ad summum proximam. Hocque ex professo docet Aris
t., lib. A Metapb., in loco statim tractnndo.
2. Unum accidens ratione alterius in substantia recipilur. Secundo est certum que
edam accidentiainesse substantia? mediis aliis accidentibus; boc patet induction
e, nam nctus intcllectus insunt substantite spirituali medio intellectu , et act
us voluntatis mcdia voluntate, et sic proportionaliter de reliquis actibus, vel
babitibus potenliarum sensilivarum; et qualitates corporere ex omnium scntentia
insunt media quantitate. Et ratio generalior reddi polest, quia, licet omnia acc
identia ordinentur ad substantiam , non tamen sine ordine inter se, et ideo pote
st unum rcspicere substanliam mediante alio.
Punctus quastionis.
3. Difficultas ergo est, quomodo unum accidens insit substantia; mediante alio,
an solum vt quo, vel etiam ut quod, bis enim terminis utuntur philosophi. In qui
bus est cavenda ffiquivoealio, ut punctus controvcrsire attingatur; nam uno sens
u potest negari accidens csse subjectum quod, solum quia non est primum fundamen
tum, ct veluti basis totius causalitatis, qua sustcntatur aliud accidens; dicetu
r autem juxta bunc scnsum aliquod accidens esse subjectum quo, quia cst id quo m
ediante substantia recipit aliud accidens, sive priori accidenti posterius vere
ac proprie inba-real, sive non.Ethic sensus non potest in duhitationem cadere, n
ec de illo est controversia. Alio sensu dici potest accidens esse tantum subject
um quo, et non quod, alterius accidentis, quia non potest unum accidens esse sub
jectum etiam proximum, in quo aliud accidens vere inhrereat, quamvis possit esse
ratio inha?rendi, id est necessaria conditio, vcl disposilio prarequisita in su
bstantia, ut aliud accidens ei inheerere possit, quo modo mulli putant diaphanei
tatem comparari ad lumen. Et juxta hunc sensum vere ac proprie unum accidcns non
est causa materialis alterius, nisi eo fortasse sensu quo causa dispositiva ad
materialem revocatur; quomodo etiam potest accidcns esse causa materialis substa
ntia1; nos autem agimus de propria causa matciiali. in qua proxime insit et reci
piallir aocjdentnlis forma.
Unde e contrario dicetur accidens SxhjectUf» quod alterius accidentis, si vere ill
ud in se recipiat, et in se proxime terminet unioneni et inhresionem illius, eti
amsi non sit primum (ut ita dicam) sustentaculum utriusque, et in hoc sensu trac
tatur qua;stio prresens.
Variee sententue.
4. Prima sententia est, nullum accidens esse verum subjectum et materialem causa
ni nlterius accidcntis. Ita tenet Grcgorius, in ?, d. 12, quccst. 2, art. 2; tii
builque Aristoteli, 4 Metapb., text. 13 et 14, ubi probat, accidcns non nccidere
aceidenti, nisi quia ambo eidem accidunt, et subdit causani, quia non est major
ratio, cur unum accidens alteii accidat, quam e converso. Idem sunponere vident
ur Nominales, qui negant qualitates panis inhan'ere qunntitnti, etiam post consc
erationem panis; qnos citavi 3 tomo tertia; pait. disp. 56, sect. 3. In eamdem s
ententiam referri potest Capreolus, in \, dist. 3, qmest. 3, art. 2, ad 2 Scoti
cont. 1 conclusioncm, ubi non satis cxplicat quo sensu lnquatur de svbjecto quo
et qvod; nec ex locis D. Thoma1, qus1 affcrt, satis id constare potest, ut videb
imus; Gregorius vcro clarius locutus est, qui non profert rationesmagni pondeiis
; summa enim omnium est, quoniam forma non potest esw principium patiendi aut re
cipiendi, nlias confunditur munus formn? cum officio materiv; sod omne accidens
est vera forma accidentalis; ergo non potcst esse principium rcceplivum accident
is.
5. Secunda sententia est, unum accideu^ esseposse proximnm subjectum. inquoaliud
recipiatur, et consequenter posse exerceie propriam causalitntem materialem cir
ca illud. Hanc tenet et hene declarat Durimdu?, in 1, d. 8, 2 part., qua?st. 4.
n. 15, eairiq«<> suppouunt I). Thomas ct alii auctores, qui (ut piwdicto loco alle
gavi) dicnnt in Euchnristia post consecrationem panis qualiUtes inbccrere quanti
tati separato?, non per inbxrcntinm novam, qua^ per consecrationem illis confera
tui, sed per antiquam, quani habebant in quantitate, quffi antea inbarebat i« male
ria ut in subjecto, quo sublato, remanent nlin accidentia fundata super ipsuu qu
antitatem, ut expresse docet D. Thoma>. 3 part., tmffist. 77, art. 2, ratione 2.
Et in>olutione ad 2, deolarat, nnim accidens pei'S( 7ion posse esse suhjectum a
lterins. qvia pfr ti non esl; qvatenns rero est >ff alio, posse tstt svbjechtm,
quia potest vnvm acriden*. «"* diaute alio, recipi in subjccto; et sic ait, Shperf
iciem esse subjectum coloris; quod non esset absolute verum, si accidens tantum
esset mediuni quo, in priori sensu supra declarato. Et l. 2, quajst. 7, art. i,
ad 3, etquaest. 56, art. \, ad 3, ubi eamdem doctrinam repetit, ait, unum accide
ns inhcercre alteri, quod non potest vere dici de pura dispositione. Simiha fere
habet in 3, dist. 33, quaest. 2, art. 4, quaestiuncul. 4, et optime in quaest.
de Spiritual. creat., art. 11, ad 13, et sa?pe alias. Atque banc sententiam cens
eo esse veram.
Quwstionis resolutio.
6. Ut vero illam probemus, et declaremus amplius, dico primo: quamvis non possit
omne accidens in alio accidente proxime inhaerere, aliquibus tamen accidentibus
id potcst convenire. Prior pars nota est, quia cum tota collectio accidentium d
ebeat necessario inhaereie substantiae, necesse est ut aliquod accidens immediat
e substantiae inhaereat; non enim potest inter substantiam et accidens medium in
veniri, quamvis inter substantiam et aliquod accidens possit aliud accidens inte
rcedere, quia sicut generalis divisio entis in substantiam et accidens adeequata
cst, ita ut inter membra dividentia nullum possit cadere medium, ita inter prim
um accidentis subjectum, quod est substantia, ettotam collectionem accidentium,
seu inter substautiam, et primum accidens ejus, non possit medium inveniri. Quod
recte notavitD. Tbomas, 1 p., quaest. 77, art. 1, ad 5.
7. Accidentia spiritualia aliis accidentibus vere inheerent. Posterior pars probat
ur primo inductione in accidentibus corporeis; nam omnia insunt substantiae, med
ia quantiLate, ut omnes philosophi docent; et videtur probari experientia, nam a
lbcdo in superiicie extenditur, et calor similiter, cum diffunditur per corpus,
in quantitate ejus extenditur. Responderi potest hinc solum colhgi, quantitatem
esse dispositionem necessariam in subjecto, ut alia -accidentia corporea in ipso
possint esse connaturali modo, non tamen ipsam quantitatem esse proximum subjec
tum, cui talia accidentia vere inhaereant. Sicut de substantiali forma supra pro
babiliter dicebamus non ingredi in materiam, nisi extensam per quantitalem; supp
osita vero ea dispositione, immediate conjungi cntitati ipsus materiae, et coext
endi illi; cur ergo non posset idem dici de albedinc, et de calore, etc. ? Respo
ndetur, rationem esse valde diversam, nam
forma substantialis, cum sit superioris ordinis, estimproportionata, utaccidenti
proxime inhaereat. Item, non unitur per modum accidentalem, sed substantialem, e
t ideo immediate debet substantiae uniri; qualitas vero corporeaest accidens,et
per modum accidentalem unitur, et ideo ex se proportionata est, ut possit accide
nti proximc inhaerere; ergo, quando talis est qualitas, ut per se et necessario
in substantia supponat quantitatem, ad hoc ut mediante illa recipiatur, verisimi
lius est in illa immediate recipi. Et confirmatur ex mysterio Eucharistiae, nam
in quantitate separata accidentia inhaerent, ut ex Theologia suppono; ergo ex na
tura sua apta sunt informare quantitatem, quia forma non potest suum effectum fo
rmalem exercere extra subjectum sibi proportionatum; ergo ante consecrationem il
lae qualitates inhaerebant quantitati, quia qualitas naturaliter informat subjec
tum sibi proportionatum, si illi conjunctum sit. Item, quia superllue fingitur n
ova inhaesio, de novo et miraculose facta in illis qualitatibus, si juxta rei na
turam intelligi potest et praecessisse, etsemperpermansisse. Evidentiorque est h
apc inductio in quibusdam accidentibus, quae non sunt res omnino distinctae ab a
ccidentibus in quibus fundantur, sed modi eorum, ut est figura respectu quantita
tis, et motus, et Ubi seu praesentia localis respectu ejusdem, et relatio (si es
t modus distinctus) respectu sui fundamenti. Proeterea, in spiritualibus acciden
tibus (et eadem ratio est de materialibus, qu« illis proportionantur) hoc videlur
certissimum, nam imprimis necesse est habitus operativos immediate inhoerere in
potentiis, ad quas juvandas ordinantur; quia hi habitus praebent inclinationem e
t facilitatem his potentiis; sednon praebenthanc facilitatem, nisi formaliter pe
r seipsos; ergo informant has potentias; crgo in eis proxime recipiuntur. Atque
hac ratione scientia recipitur in intellectu, et species impressae in potentia c
ognoscente ipsis proportionata, et sic etiam dicunt Theologi fidem esse in intel
lectu, et charitatem in voluntate. Atque eadem vel major ratio est de actibus vi
talibus, qui essentialiter sunt actus immanentes; unde necesse est recipi immedi
ate in proximo principio, a quo procedunt. Ratio vero a priori hujus partis sume
nda est ex subordinatione naturali talium accidentium, quam ex ipsis effectibus
et naturalibus indiciis investigamus, et non est unde repugnet naturae accidenti
s ut sic.
8. Seciinda contfusio. Dico secundo: nnum accidens vere potest excrcere causalit
atem materialem, respectu alterius sibi proportionnti. Hrec asscrtio sequitur ex
priori, nam subjeetiun recipiens in se formam, propriam causalitatem materialem
exercet erga illam; sed unum accidens est proximum subjectum recipiens in se al
iud accidens; ergo. Secundo, quia accidens, quod in alio recipitur, pendet ab eo
in esse et fieri; et non ut ftb elliciente, formaliter ac pwcise loquendo 6X vi
receptionis, qttre interdum potest reipsa separari ab effectione, ut patet in q
uantitate, qme non facit albedinem, quam in se recipit; unde albedo non pendet a
b illa, media actione, scd media unione ct inhresione; pertinet ergo illa depend
entia ad materialem causalitatem. Tertio, nccidens, quod alteri inhreret, cst fo
rma ejus, unde actus vitales dicuntur actus secundi potentiarum, quia illas ulti
mo actuant et informant, et albedo denominat superficiem albam, ut informans ill
am; crgo, e converso, accidens recipiens aliud exercet materialem causalitatem c
irca illud.
9. Qiursliuncula tractatur ct resohilur. Sed qureret aliquis, cum unum accidens
causat aliud materialiter, an solum illud proxime concurrat in eo genere, vel et
iam ipsum subjectum, aut aliquod aliud accidens. Respondent nliqtii, qua?dnm ess
e nccidentia simplicia, id est, nec formaliter, nec identice composita ex variis
entitatibus, ut cst albedo, visio, elc; alia vero composita cx variis ontitatib
us, qure compositio nunquam rcperietur in accidentibnsquee propriam habent entit
atem; nam, licet ineis essc possit composilio intensionis vel extensionis, hrec
tamcn in ordine ad subjectum comparatur per modum simplids entitatis; in acciden
tibus autem qtta; sunt modi rerum, interdum reperitnr illa compositio; verbi gra
tia, pra?sentia localis panisnon tantumest in quantitate, sed etiam in substanli
a panis, unde integra illa prajsentia composita est ex prresentia substantire, e
t prresentia quantitatis. De prioribus ergo accidentibus, quando unum inest subs
tantia?, medio alio, aiunt materialem causalitatem per solum accidens proxime cx
erceri, et e converso unionem seu inha-rentiam accidentis per se et immediate te
rminari ad solum nccidens, ad subjectum vero alteriusaccidentis, uon nisi rcmote
, et quasi per accidens; nam, cum tale accidens sit simplex modus, aut simplex e
nlitas, non potest immediate
uniri pluribus rebus: sic Ocham, 4, qurest. 4, ait accidens simplex non posse es
se, nisi in subjecto reque simplici.
10. At vero, quando accidens estcompositum modo explicato, ada?quate est in subj
ecto composito; et ideo, licet secundum unam partemsitinalteroaccidente,secundum
aliam esse potest immediatein substantia ;atquead hunc modum dici solet, quanti
tatem discrctam essc in multis subjectis parlialiter, de quo suo loco. Atque in
hac posteriori parlo non est in re dillicultas, quamvis esse possit qurestio de
nomine, an illud sit dicendum unum accidens, vel potius duo, cum in re sint ita
distinctn, ut possitunumsine alio manere; 6icut de facto dcstrucla fuit prresent
ia sub stanlia; panis, et mansit prfesentia quantitatis, et potuisset etiam cont
r;»rio modo fieri. Unde non cst dubium quin illa? prresentire sint in re distinctr
e, et diversarum rationum. An vero propter aliqualem unionem dicenda? sint compo
nere unam, nil interest ad rem prresentcm, et videtur qua?stio de modo loquendi.
11. De priori autem parte major dubitatio est, nam illud principium, quod occide
ns simplex in entitate sua non possit immediate et adrequate recipi in subjecto
composilo, neque est ceitum, nequo videtur necessarium. Nam imprimis multi ita c
ensent de omnibus accidentibus corporalibus, quod sint per se primo in composito
substantiali, saltem quando ex utraque parte est materiale (qua? opinio ex hoc
pra?cise, quod subjectum sit compositura, et forma accidentalis sit simplex, non
involvit repugnantiam); ergo eadem ratione esse poterit in composito accidental
i. Item, interdum unum et idem accidens, vel accidentalis modus respicit duas re
s distinctas, ut modus unionis et respicit vel alticit rem quam unit, et rem cui
unit; ergo similiter una entitas accidentali9 potest per se primo respiccre dua
s res, ut componentes untim ada?quatum fubjectum,verbigratia, materiamet quantit
atem, ut componnnthoc subjectum qnantum. Denique in hoc nulla apparet intrinseca
rcpugnantia. Exislimo ergo exhoc principionon posse generaliter definiri, quand
o unum accidens inest substantia? mediante alio, an sttbstantia ibi concurrat so
lum remote, vel etiarn proxime, necinvenio alittd generale principiumex quo id p
ossit universaliter expediri.
12. Quaproptcr respiciendum censeo ad naturam uniuscujusque uccidentis, et ad ef
fectum formalem ejus; nam, si eflectus formalis accidentis ob specialem naturam
suam non postulat imraediatum concursum materialem substantire, vcrisimilius est
substantinmtantum concurrerc remote, et immediate solum inhcerere unum accidens
in alio, atque ita al)solute affirmat Durandus, loco supra citato. Et ratio cst
, quia si illa causa proxima est sufficiens, superfluum erit aliam addere. Atque
hoc modo existimo albedinem et similes qualitates inh&>rere quantitati, ita ut
modus inhserentia! earum in sola quantitate proxime terminetur. Cujus signum opt
imum est, quin, sublata materia, ct manente quantitate, conservatur eademinlwrcn
tia. Neque estaliqnod aliud signum, vel indicium, quod ad effectum formalem horu
m accidentium amplins requiri ostcndat.
13. At vero, si est aliquod accidens quod ex suo speciali modo infonnnndi requir
at immediatam inhsprentiam, non solum ad aliqunm facultatem, sed etinm ad ipsnm
subslantiam rei, non rcpugnabit ita fieri. Hoc specialiter adverto propter actus
vitales, vcrbi gratia, intellectus aut voluntatis, quos aliqui putant ita esse
in facultatibus, ut ipsam etiam animn? vel Angeli substantiam immediate attingan
t propter intrinsecum modum afficiendi vitalis actus, et quia ita essentialiter
est actus immanens, ut immediate afiiciat totum principium intrinsecum, immediat
e in illum influens; hoc autem principium, ut lii nuctores consequenter opinantu
r, non est sola potentia, sed ipsa etiam substantia Angeli velanimae. Qure sente
ntia ex vi causafitatis materialis non repugnat, ejus tamen veritas alibi examin
anda est. Atque eodem modo est probabilc, quod in Theologia aliqui censent, habi
tus pcr se infusos, sicut simul concurrunt active cum potentiis ad eliciendos nc
tus supernntumlcs, ita etiam concurrcre materialiter nd recipiendos illos; hoc e
nim (si nliunde probetur necessarium, aut magis connaturale talibus actibus) non
repugnat, cx eo quod potentiactliabitus suntresdistinctre, quia satis est quod
uniantur ct concurrant per modum nnius integree facultatis.
RespoKsio ad argumenta.
14. Accidens an accidat accidenti. Fundamentum Gregorii non habet difficultatem; p
ropositio cnim Aristotelis, quod accidetis non accidit accidsnli, intelligenda e
st, ut subjecto quod, in priori sensu supra declarato. (Juem sensum D. Thomas ib
i indicat. Dici etiam posset, Aristotelem ibi non solum agere da
accidentali inhacrentia, sed etiam de accidentaU praedicationc, qua unum acciden
s omnino per accidens dicitur de alio, ut cum musicus dicituresse albus; hujusmo
di enim prcedicatio non oritur ex eo, quod unum accidat alteri, sed quod ambo in
uno tcrtio conjungantur. At vero intcrdum potest accidens pra?dieari de acciden
te, non omnino per accidens, ut in hac propositione : Quantum est inloco, aut, I
ntellectuale intelligit, Appetitivum amat; ct in his non rcpugnat accidens iness
e accidenti, modo Euperius exposito; et in eodem sensu non repugnabit accidens a
ccidere accidenti, non mere per accidens, sed propter aliquem ordinem per se, qu
em inter se habeant, quo etiam modo superficies dicitur alba, et sic de aliis. A
d rationem respondetur, non repugnare quod res, qua? est forma rcspeclu unius, s
it potentia receptiva respectu alterius, quod patet in anima rationali, et in qu
alibet potentia passiva accidentali, et ex dictis in sect. 1 satisclarumest; neq
uehic occurrit nova difiicultas.
DISPUTATIO XV.
DE CAUSA FOIIMALI SUBSTANTIALI.
Quoniam causa materialis et formalis mutunm habitudinem inter se dicunt, ideo ea
dem methodo, qua de materia disseruimus, dicemus prius de forma substantiali, et
postea de accidentali, nam quce de forma in communi desiderari poternnt, vel ta
cta sunt in disputatione de causis in communi, vel explicabuntur distinctius in
singulis membris, qua? in illa ratione communi solum analogice conveniunt. Tract
undo autcm dc substantiali forma, complebimus ea quae dc matcria prima in hunc l
ocum remisimus, propter intrinsecam connexionem inter ipsnm et formam. Supponend
um est autem hic non e6se scrmouera de forma extrinseca, quam excmplarem vocant,
de qua infra diccmus, quia ut sic magis habet rationem efticientis qunm formae.
Neque etiam de forma separata, ut solet naturu Angelica, aut immatcrinlis nomin
ari, non propter causalitatem, sed propler actualitatem seu pulehritudinem; sed
agimus de sola forma iniormante seu recepta in materia, quia illa est qua; propr
iam et specialem habet rationem cnusse. Rursus vero dividi soletformn in physicn
m etmetaphysicam : prior est, quaj veram et realem causalitatem forrnoe cxercet,
et ideo de illa principalius dicendum est. Quamvis enim physica forma dicatur,
vel quia nuturam rei principaliter constituit, vel quia per motum physicum princ
ipalius investigatur, priusque in scientia physica consideratur, non tamen est e
xtra metaphysicam considerationem, tum quia ratio fonnae communis est et abstrac
ta, tum etiam quia foima constituit essentiam, tum denique quia est una ex praec
ipuis causis. Quid autem per metaphysicam formam significetur, et quomodo hanc r
ationem causae participet, in fine hujus disputationis suhjiciemus.
SECTIO I.
An denlur in rebus materialibus tubstantiales formx.
1. Dubii rationes. Ratio dubitandi est primo, quia formte substantiales nullo ex
perimento cognosci possunt, nec simt necessariai ad omnes actiones ct differenti
as rerum quas experimur; ergo non sunt sine causa introducendee. Antecedens pate
t, quia ignis, verbi gratia, sufBcienter intelligitur in suo esse constitutus, s
i concipiamus quamdam substantiam habentem perfectum et summum calorem cum sicci
tate conjunctum, etiam si substantia, his accidentibus subjecta, sit simplex; et
hoc etiam satis est ad omnem actionem ignis, quam experimur, et ad distinctione
m inter ignem et aquam,et ad transmutationem unius in aliud, quae in hoc videtur
consistere, quod illa substantia a summo frigore transit in summum calorem, et
econverso. Hoc ergo satis est ad constitutionem, distinctionem , et actionem ele
meutorum; idem ergo proportionaliter sulDciet ad mistorum compositionem; haec en
im ex elementorum mistione procreantur.
2. Secundo involvi videtur repugnantia cum dicitur forma informans, et substanti
alis; nam vel est res subsistens, el nulio indigens subjecto sustentante, vel il
lo indiget: si primum habeat, non potest esse forma informans, quia repugnat, id
, quod subsistens est, in alio recipi. Si secundum habeat, est forma inheerens;
ergo accidentalis; non datur erjro substantialis forma.
3. Tertio, quia positis substantialibus formis, non potest intelligi quo modo Ji
ant rerum transmutationes ct generationes, nisi aliquid ex nihilo fiat, quod ess
e non potest juxta naturalia principia. Sequela patet, quia vel forma substantia
lis prasexistit generationi, aut aliquid ejus, vel nihil. Primum dici non
potesl, alias infinitae forma± pra;existerent in materia, et reipsa nihil de novo
fieret, sed appareret. Neque etiam potest dici secundum, tum quia in eadem parte
materise non potest esse aliquid formae, quin sit tota forma, cum indivisibilis
sit; tum etiam quia, etiamsi pars formaj pra;sit, et pars inducenda sit, li8?c
pars fiet ex nihilo; non enim potest ex prioi i parte fieri; restat ergo, ut dic
atur tertium, quod tamen repugnat, et excedit vim naturalium agentium.
4. Veteres pMlosophi formas substantiates nescirsere. In hac quaestione antiqui ph
ilosoplii fere oinnes ignorarunt formas substantiales,ut constat ex his qua' sup
ra retulimus de eorum opinionibus circa materiam primam, vel primum subjectum tr
ansmutationum naturalium; cum enim existimaverint illud subjectum esse completum
ens actu, non potucrunt substantialem formam agnoscere; nam forma substantialis
, et materia prima, quae sit pura potentia, quasi correlativa sunt. Nonnulli eti
am c posterioribus philosophis, saltem in elementis, negarunt substantiales form
as. Ita significat Alexander Aphrodisaeus, 12 Metaphysic, cominentol2, quanquam
ibi solum exempli causa, et secundum proportionem loqui videatur; et Philoponus,
2 de Gener., com. 7; et prius tenuit eamdem sententiam Galenus, lib. 1 de Eleme
nt.; et antea idem sensit Empedocles, qui mislorum formas non negavit, sed eleme
ntorum, ut significat Aristoteles, 1 Phys., text. 51, et 2 Physic, text. 22.
Qiwstionis resolutio.
3. Dicendum vero est, omnes res naturales seu corporeas constare forma substanti
ali (preeter materiam), tanquam principio intrinseco et causa formali. Ha?c est
sententia Aristotelis innumeris in locis, qui sa;pe reprehendit veteres philosop
hos quod, fere praetermissa substantiali forma, omnem inquisitionem circa materi
am adhibuerint, ut constat ex toto lib. 1 Physic, et lib. 2, cap. 1, ubi formam
perfectiorem naturam dicit esse,quam matcriam. Idem habet lib. 1 de Partibus ani
malium, cap. \, et 7 Metaph., cap. 4, et lib. 12, cap. 2, ubi vocat formam Aoc a
Jiquid. quia complet substantiam, quoe est hoc aliquid; el ibidem, praesertim li
b. 7 Metaphysic, vocat formam, quod quid est; et rationem reddit, quia ipsa est
qua; constituit et distinguit rerum essentias. Prreiterea, lib. 2 dc Anima. cap.
1, distinguit substantiam in materiam,
« IndietroContinue »
- Page 7 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
immediate unitur. Ex hoc vero ulterius in- ratiouem in oppositum ; quia, ut form
a ma
fero probationem posterioris partis conclu- terialis sit suo modo extensa, et qu
anta, non
sionis, scilicet, probabilius esse etiam in re- est necesse ut qnantitati subjic
iatur, sed
bus omnino raaterialibus non intercedere satis est quocl rei quantre inheereat,
non in
specialem unionem partialem inler formam hoerendo ipsi quantitati, sed rei per s
o primo
etquantitatem.Probatur primo.quiainomni- quantilicatoe per quantilatem, se illi
coaptan
bus rebus quantitas unitur materite ut causte do et coextendendo, quodest manife
stum in
totali.el sullicienti in genere causaj matwia- aliquibus formis, aut modis accid
entalibus,
lis; crgo non unitur alteri rei in eodem ge- ut seclione sequente tractabimus. E
t a priori
nere cuusre. Antecedens probatur, quia in declaraturbreviter, 6upponendo quod di
stinc
liomine unitur quantitas materire, ut causre tio partium quoad entitatem, neque
in ma
totali in illo gcnere; sed ilhv unio est ejns- teria, neque in forma, provenit f
ormaliter a
dem rationis et perfectionis in aliis rebus; quantitate, sed supponitur potius i
n unaqua
ergo. Item, quia materia de se est sutliciens, que cntitate ex sua intrinseca na
tura, et g*ra
ut sit totalis causa, et in suo genere necessa- du perfectionis, et in materia e
st veluti pri
rio et naturaliter causat quantum potest; mum fundamentum, et aptitudo ad quanti
ta
ergo in qualibet re ita causat, et unitur lem. Formce igitur matcriales natura s
uaha
quanlitati per modum suthcientis et totalis bent constare ex partibus entitativi
s (in quo
causae. Tandem, quia quando raateria trans- differunt ab anima rationali), quod
non ha
mutatur a fonna homiuis ad formam cada- bent a quantitate, sed ex sua specilica
et es
veiis, non est verisimile diminui in illa cau- sentiali ratione, quia non transc
endunt talem
salilatem circa quantitatem, et, ut dicebam, gradum perfectionis, et quia'sunt e
ducibiles
non posset satis intelligi illa dirainutio sine de potentia materiee, a qua in e
sse et fieri
transmutatione ipsiusmct quantitalis. Frima pendent. Ex hac vero natura in eis c
onsequi
vero consequentia probatur, quia unius ef- tur, ut quando uniuntur materiee, coe
xten
fectus tantum potest dari una causa tolalis dantur illi extensionc entitativa (u
t ita dicam),
in quolibot genere et ordine; si ergo mate- id cst, quod uniantur uni parti mate
rice per
ria est sufficiens et totalis causa per modum unam partem suam, et alteri per al
iam, etc.;
subjecti iuhiesionis quantitatis, superfluum quam extensionem non habent formali
ter per
est fingere, quod aliquid aliud concurrat quantitatem, sed per entilatemsuam. Un
de,
proxime in eodem genere causte. Itera, quia si Dous conservaret substantiam mate
rialem
unio quantitatis ad materiam est in sua spe- sine quantitate, manerent forma et
materia
cic integra et totalis, ut patet in homine ; er- unitae cum praedicta extensione
, seu entita
go non potcst conjungi cum alia unione par- tiva partium dislinctione. Ex hoc au
tem ul
tiali ad componendam unam integram unio- terius provenit, quod, cummateria estaf
fecta
nem. Tandera, quia quantitas est proprielas quantitate, et, ratione illius, part
es ejus sunt
intrinseca subs-tantire corporete; ergo natura impenetrabiles in ordine ad locum
, materia
sua dicit definitam habitudinem ad aliquod Hs forma, quee tali mateiire coextend
itur, hoc
subjectum inhresionis sibi connatuiale et pro- ipso parlicipet illam eouditionem
quantitatis,
portionatura; ergo vel illud semper est ma- non ratione sui. scd ratione subject
i; nam,
teria, vel semper compositum; neque enim quia parles formre inseparabilitcr arih
rereut
intelligi potest, quod indilferenter, et quasi partibus materiee quantte, necess
e est ut sint
sub distinctione respiciat utrumque, cum ha- impenctnibiles inter se, vel cum al
ia simili
bitudo ejus sit simplex et unius rationis, et forraa, sicut sunt partes ipsius m
aterire; ergo
determinet subjeclum seu terminum sibi pro- propter huuc modum essendi talium fo
rma
portionatum. Si ergohoc subjectum sit totum rum non cst necesse quantilatem imme
diate
eompositutu, erit quantitas in homine pra:- inhrerere tali forma', ut partiali s
ubjecto. Un
ternaturali modo et qua*si inadaequato; si ve- de ad argumentum in forma respond
etur,
ro habitudo transcendentalis quantitatis est esse quantura per accidens, non ess
e eftec
ad materiam, ut ad propiiuin et adtequatum tum formalein qunntitatis, sed solum
esse
suhjectum inhtesionis , semper et ubique quantum per se primo, nam etiam motus e
t
quantitas est iu sola materia, ut in tali sub- tcmpus sunt quanta per accidens,
ratione
jecto. subjecti vel spatii, idque magis patebit ex so
49. Formw inhwrentes suljectoquanto, quu- lutioue secunda; confirmationis.
liter ewtendantur. Et eonfirmatur solvendo 50. Ad primam ergo respondetur, si si
t
sermo de proprio et rigoroso eflectu formali quantitatis, neque in formis matei
ialibus, neque in accidentalibus babere quantitatem hunc effectum; si vero latiu
s dicatur effectus quantitatis qutelibet extensio corporalis, sic uegatur conseq
uentia. Nam, licet ex eo quod anima rationalis non habet extensionem per se, vel
per accidens, recte inferatur non uniri immediate quantitati per modum subjecti
, tamen illa ncgatio non est adtequata ratio, et ideo ex opposita affirmatioue,
quantum ad extensionem per accidens, non recte infertur formas materiales habere
prcedictam unionem ad quantitatem.
51. Ut ad secundam confirmationem respondearn, imprimis ex ea sumo, quantificati
or nem (ut ita loquar) formarum, vel qualitatum corporalium, non pertinere ad ef
fectum formalern quantitatis, nam interdum resultat hic effectus, seu conditio e
x quantiuitc, non ut ex forma, scd ut ex subjecto; quantitas uutem non dat suum
effectum formalem, ut cxercet munus subjecti, sed ut est forma inluerens; uam pr
iori ratione potius ipsa recipit formalem effectum, dum fit alba, etc. Igilur, q
uod albedo quantitati inhserens, suo modo quantificetur , non est per informatio
i:em seu causalitatem formalem quantitatis, r,cd cst conditio et deuominatio qua
m partieipat a subjecto suo, in quo inluerendo, ei coi xtcnditur, nam inde lit u
t partes formae ita iater sc distent, vel impenetrabiles sint, sicut partes subj
ecti. Hinc ergo ultcrius dicilur, illis duobus uiembris in argumento positis add
endum esse tertium, vel potius secun. dum subdividendum esse , nam potest forma
extendi ad extensionem subjccti, vel quia recipitur in quantitate, vcl quia reci
pitur in re extcusu pcr quantitatem , ut declaratum est, et magis constabit ex d
icendis sectione sequenti.
Sohuntur argumenta prioris scntentice.
32. Quid Aristoteles dc lioc senscrit. Superest rcspondeamus argumontis prioris
sententiae: et primum ad Aristotelem rcspondetur generalitcr, quamvis sa>pc dixe
rit substantiam seu ens actu esse subjectum accidentium, nunquam tamen explicuis
se, quod per se primo sit subjectum rationc totius compositi. Potest autem simpl
iciter tribui composito, quodrecipiat accidentia, quainvis non per seipsum , sed
per parlem illa recipiat. Neque etiam unquam dixit aperte, perire omnia acciden
tia corrrupta substantia;
quin potius stepe signiticat, aliquando manere camdem affectionem in re genita,
quae fuit in corrupta; qnamvis (ut verum fatcar) etiam non dixit expresse esse e
amdem numero, et potest exponi de eadem in specie; ipse vero nbsolute de identit
ate loquitur, ut patel, primo dc Generat., textu vigesimo quarto, et certe in qu
alitatibus non dicitui eadem, qua? est numero diversa, sed similis. Deinde respo
ndetur ad singula testimonia.
53. Arislotelis testimonia in oppositum inditcttt explicantur. Primum crat ex 1 de
Gener., ubi constituens differentiam inter generationem et alterationem, ait in
gcneratione non manere subjectum sensibile; et inferius ait tunc esse generation
em substantialem, quando nullum sensibile manet ut subjectum. Respondetur tamen
per suhjcctwm scnsibilc intelligere Aristotclem substantiale compositum , quod s
olet communiter appellari substantia sensibilis. Unde idem cst dicere siibjeclm,
qnod suppositum sensibile; illud enim est in quo principaliter sunt accidentia,
et dc quo praidicantur; quando ergo in transmutationc manet hujusmodi subjectum
secundum idem nomen, et eamdem rationem, solum facta est alteratio; quando vero
 tule subjectum non manet, lit suhstantialis corruptio et generatio. Male ergo q
uidam exponunt, nullo stnsiUli manenle, id est, nulla qualitate, vcl accidente s
ensibili manente, cum idem Aristotelcs expresse addiderit: Nullo sensibili maiun
tc nt subjecto, scilicet iutegro et completo. In text. autem2inon dicit Aristote
les, in substantiuli corruptione mutari omnia accidentia; scdpotius ait, quando
iu genito et corrupto manet integra eadem aftectio, ut eadem frigiditavel pei^sp
icuitas in aqua et aere ex illa gcnerato, non esse existimandum frigiduni aut pe
rspicuum esse aliquod communc subjectum, cujus affectiones sint esse aquam, aul
esse aerem, alioqui (inquit) solum facta essct altcratio; fit enim alteratio , q
uotiescunqi^ quod transmutatur, est passio ejus, quod permanet. Atque ita exponi
t illum locum DThomas. Ex qua expositione potius liabetur posse fieri transmutat
ionem substantialem » subjecto, quamvis mihneat eadem affectio.
54. Seciuidum teslimonium, ex 1 Pbysic, nil obstat; fatemur enim materiam rcspic
crc per se primo substantialem formam, quia uoc non impedit quominus quantitatcm
et accidentia recipiat, quatenus ad illam disponunl Ad lertium ex o Physicorum
respoudetur, dif' ferentiam inter substantialem geneiationeii) et alios motus ac
cidentales esse, quod materia, ut est subjectum generationis, non supponitur inf
ormata aliqua forma substanliali; unde tam adcequatum quam proprium et principal
e subjectum generationis est ipsa materia , ut est in potentia ad esse simplicit
er; at vero ad niutationem accidentalein semper supponitur constitutum ens simpl
iciter, seu substantiale suppositum, quod absolute denominatur subjectum quod ,
seu prin-. cipale talis mutationis; et eodem sensu dicitur, subjectum mutationis
accidentalis esse ens actu et simpliciter; non est tamen necesse ut secundum se
totum, ac per se primo recipiat talem mutationem, sed potest ipsam recipere per
partem. Dices : in instanti, quo fit generatio substantialis , altcralio prtece
dit in sola materia. Respondetur, si sit sermo de motu alterationis, non prseced
ere in sola materia secundum sensum praidictum, sed pra;cedere in ligno, verbi g
ratia, aut aqua (si ex ea fiat generatio), tanquam in supposito seu subjecto pri
ncipali, quod solum est de ratione motus proprie dicti, quamvis sit in materia,
ut in proprio subjecto inbassionis , quod non repugnat rationi motus. Si vero si
t sermo dc alteratione quoad ultimum et momentaneum terminum ejus, sic verum est
ordine naturoe fieri |in materia priusquam intelligatur substantialiter informa
ta, sed tamen illa tcrminatio non est motus proprie dictus, sed mutatio quogdam
instantanea , vel potius quoddam mulatum esse extrinsece terminans raotum. Addo
etiam, ex accidente contingere, ut illa mutatio fiat in materia prima, quia conj
ungitur generationi substantiali, ct corruptioni prioris subjecti, quod toto tem
porc prnecedente illo motu movebatur.
53. Quartum testimonium,ex 7 Metapbys., non babet difficultatem; ita enim dicitu
r materia ex se neque qualis, neque quanta, sicut dicitur informis; dicitur aute
m informis, non quia non formetur, sed quia ex se et in entitate sua nullam incl
udit formam; sic igitur dicitur non esse qualis, non quia nulla qualitate affici
atur, sed quia cx se nullam babet qualitatem, nec in entitate sua illam includit
. Dices : saitem dicetur quanta, quia ex natura sua habet quantitatem. Rcspondeo
primum dici posse ex se non quantam, quia in entitate suanon includit quantitat
cm,quamvisillam postulet; sed hoc modo etiam substantia corporea integra posset
dici non quanta. Aliter ergo potest dici materia non quanta de se, quia nullum c
ertum terminum quantitatis
postulal; et idco de se neque est magna, nec parva, etc. Item, quia, licet sit s
ubjectum cui inbaeret quantitas, quia tamen solum supposilum est id quod simplic
iter est, ideo illi soli bujusmodi denominationes simpliciter tribuuntur. Si tam
en rem ipsam solum spectemus, non est dubium quin sicut materia dicitur corporea
, ita etiam possit dici quanta.
56. Ad quintum testimonium, ex 7 et 12 Metaphysicse, respondetnr, substantiam cs
se priorem natura accidente absolute et simpliciter, si ea etiam absolute et sim
pliciter comparentur; si vero unaquaique substantia ad sua accidentia comparetur
, est etiam prior simpliciter et in omni genere, aut secundum totum, aut secundu
m partem; comparando vcro substantiam compositam ad ejus quantitatem, est quidem
prior perfectione, ct prior natura in ratione finis, et suo modo etiam in gener
e causse formalis; tamen in aliquo genere causae, scilicet materialis, non rcpug
nat aliquod accidens esse prius natura aliqua Bubstantia, quod in omni sententia
fere omnes auctores concedunt; et ita nos dicimus, via generationis, prius natu
ra quantitatcm inesse materise, quam formam. Ad sextuin testimonium ex cap. de S
ubstantia, respondetur non dicere Aristotelem, destracla hac vel illa substantia
, destrai omnia accidcntia, qua> sunt in ipsa, sed destractis primis substantiis
; quod est verissimum, quia nisi substantia? corruptae succederet alia, non man
crent accidentia. Deinde ctiamsi dc particulari substantia loquamur, intelligend
um est destructa substantia omnino, id est, secundum totum, ct secundum partem,
non posse quod in ipsa est manere; nam si tota substantia destruatur, et pars ma
neat, non repugnabit aliquid in illa manere; sic enim destructo homine manet inl
ellectus in anima, quae manet; cum ergo materia permaneat, poterit in illa quant
itas conservari.
"Rxlv nesprimiP sententice tohutitvr. Prima. Secunda. Rationcs illius sententice e
xpedita* ferc sunt ex probationibus secundse. Ad primam enim jam saepe dictum es
t materiam habere suum esse proprium, quod, licet in gcncre substantia". sit inc
ompletum, tamen comparatione accidentis est esse simpliciter, ac per se subsisle
ns partialiter; et licet pendeat a forma in aliquo genere, et ideo in illo dici
possit materia prius natura conjungi forma; substantiali quain accidentali, hoc
tamen non obstat quominus materia. et per suam entitatem sit capax sustentandi a
ccidentia, et sub alia ralione et in alio genere causre prius natura conjungatur
illis. Ad secundani concedimus materiam primario respicere substantialem formam
, ct ideo ordinc intentionis scu finis prius illi conjungi, non tamen ordine cxe
cutionis; nam potius sub bac ratione prius natura conjungitur accidenlali forma;
, ut medio seu dispositioni ad formam substantialem. Srepe enim potentia qure pr
imario ordinatur nd aliquem actum, in executione prius rccipit alium , quo ad al
terum disponitur, ut visus primario ordinatur ad visionem, prius tamon respicit
lumen, speciem, etc, et in universum est liic ordo naturso consentaneus ut prior
a intentione sint posteriora executione, et e converso, ut qua> imperfectiora su
nt, via originis antecedant. Quod autem ibi dicitur, formam accidentalem compara
ri ad substantialem , ut actum secundum ad primum, non est in universum necessar
ium; nam quantitas non videtur hoc modo comparari, sed tantum ut connaturalis di
spositio substantire ratione materiae. Et similiter accidentia extrinseca, qufle
non manant a forma, neque in illa rccipiunlur, non comparantur ad illam, ut act
us secundi ad primum. Addo vero deinde, ctiamsi grutis demus totum, quod in illo
argumento sumitur, nihil inferri contra nostram sentontiam; ostendimus enim quo
d, licct admittamus formam esse priinum aclurn matericc, ordine perfectionis, in
tentionis, et primse originis, atque etiam ordine causalitatis clfectivoe, nihil
ominus optime consislit et est verissimum quantitatem in sola matcria reeipi, Ut
in proprio subjecto inhtesionis, et materiali causa, quod a nobis hoc loco prre
eipue intenditur. tjuod vcro, non obstnnte ea piioritate formee, possit quantita
s manerc in materia, et esse prior tempore in illa, quam quadibet determinata fo
rma prreter primam, qua; cum materia concreta cst, satis probabiliter (ut existi
mo) est a nobis declaratum in secunda assertione.
58. Terlia. Quot titulis inter quantitatem et materium connexio interveniat. Hin
c facile rcspondetur ad tertiam rationem, primo, gratis concedendo quantitatem c
onsequi active formam substantialem, ut est forma corpoieitatis , et negando con
sequentiam, quia (ut saepc dixi) potest manare u forma in materiam, et per succe
ssionem formarum in ea conservari. Secundo verisimillimum est quantitatcm esse p
roprietatem consequentem materiam, seu (quod idem est) debitam com
posito ratione materire. Primum enim, communo fere axiomaest quantitatcm scqui m
ateriam, et qnalitutem formnm; hac enim ratione distribuunt Doctores piwdieament
a absoluta, et eoium sufficientiam assignant, Dcinde per se conscntaneum cst rat
ioni, ut cum materia habeat vornm ac realem esscntiam propriam, licct partialem,
ratione illius hahont aliquam propnotatom; necnccessc est ut forma ex communi r
atione forma- substantialis haboat ccrtarn aliquam pioprictatcru spccificnm; sod
satis cst quod illi respondeat aliqua communisseugencriea ratio qualitatis. Sic
ut ex communi ratione substantia' i nmnterialis non sequitur aliqua forma accide
ntalis spccifrca, sed sequuntur intellectns ct voluntasut sic. Pra'tcrca, cum ho
mo constctex matcria et forma omnino spirituali, et nihiloininiis sibi vondicet
enmdem quantitatem quum alire res materialcs, signum est postulare illam ratione
matcria1, non ratione formec. Deniquc ipsa proportio inter quantilatein et nrnt
erinm satis indicnt, quantitatem conscqui rnatoriam; nam qrrantitas per se non e
st activa, sicut ncc «nateria. ltem, esl aptn ad recipicndum, vcl ut potentia prox
imn, vel ut ratio ct conditio bene disponens ad pntiondunr ct recipiendum; est c
rgo satis verisimilequuntilatern osso dobitam materiff. seu ratione matcrire. Qu
od otiam conlirmaii potost ex eo quod supra prbbaviinus, nempe. omnem rem habent
cm matcriam, haberc olianr quantitntom, ct c convorso. Duobus nutom mndis potcst
intelligi hrec naluralis conjunctio intcr matorinm et quanlilnteni. Priino solu
m ratione potentia? passivre intrinsece natura sua postulantis talem nlfectionom
. Neque cnim ncccsso est utomnisinnata propriotas sit dcbita ratione principii a
ctivi; sed intordum sufflcit passivum; qo° modo multi oxistimant motum osse natwal
ern coolo, ct, esse in centro, esse naturale terree, et intellectui angolico oss
e naturales specics intclligibiles socundum potcntiamieceptivam, non activam. Se
cundo modo polcst intelligi per intrinsecam dimanationemactivam. Et licct prior
modus sulliciut, hic poslerior niillum hnbct inconvoniens, quia. licel materin s
it potcntin ad fornram stibstnntialem, in so tamen babct veram cssentiani nctual
cm et cntitativam; quid orgo miium quod ab iUa manet aliqua proprictus ipsi prop
ortionuta? Quod enim materia non sit activa per proprium actionem, idco est quia
, curu sit pura potentia, nec potest agere rem «b' similem, quia deberet rreare il
lam; nec potest agere in similem potenliam, quia non habct ex se actum proportio
nafum, nisi inpotentia tantum receptiva. Sa?pe autem contingit ut res, qua? non
potest agere propria actione in aliud, habeat intrinsecam dimanationem in se ; u
t substanlia Angeli non habet vim activam similis substantia;; habet tamen vim,
a qua in ipsa dimanent potentia; sibi proportionata?;et forma substantialis juxt
a receptam doctrinam non cst immediate activa forma? accidentalis, et tnmen per
intrinsecam dimanationem manat intellcctus ab anima, ct intensio frigoris a form
a aqute, cum se reducit ad pristinam frigiditatem. Denique probabile valde est a
lios modos cx natura rei distinctos manare active ab csscntia materia?, ut subsi
stentiam partialem et intrinsccam, pra?sentiam localem, ct relationes, si sunt a
liquid ex natura rei distinctum a fundamento.
59. An dicenda materia recipere formam substanlialem media quantdate. Ad primam
confirmationem negatur sequela, absolnte loquendo, quanivis possit distingui, du
pliciler intelligi posse materiam recipere formam substantialcm media quantitate
. Primo solum ut dispositionc seu condilione neccssaria, et sic conceditur; nequ
c contra hunc sensum proced: nt rationes, et incommoda qun? ibi prnponuntur. Sec
undo, tanquam potentia proxime roceptiva forma; subslantialis, ct hoc sensn rect
c improbatur hnc conscquens in illa conlirmatione ; negamus tamen id sequi, quia
nullam habet necessariam connexionem cum doctrina tradita. Quid vcro de qualita
tibus corporeis dicendum sit, videbimus scctione sequenti. Ad secundam confirmat
ionemconcedosequelnm, nimirum, quantitatemesse incorruptibilem quoad suamentitat
em, Jicet quoad vnrios terminos possit incipere et dcsinero cssc, per divisionem
, et conjunctionem quantitatis. Quomodo autem ad quautitatem sit per se motus, n
on potest hic pro rei ditlicultate exuminuri; breviter tamen dico, ad production
em quantitatis non esse per se motum, scd ad accretionem; eamquc non iieri eo qu
od nova quantitas, aut nova pars quantitatis simpliciter incipiat esse in rerum
natura, sed quia uua quantitas adjungituralteri, et qua; erat aliena, lit propri
a per specialem quamdam actioneni, ad hoc per se tendentem.
00. Ad quartum primo dicitur (applicando distinctionem datani) si materiam recip
ere quantitatem mediante forma intelligatur so
lum ut conditione neccssaria, et principali tcrmino suae existontia?, sic conced
i posso totam rationcm, et niliil inferri contra doctrinam datam, ut facile intu
enti palcbit; si vero intelligatur mediunte forma, ut partiali subjecto, et prop
ria causa materiali, sic dicendum est, interdum manifeste hoc repugnnre, ut in h
omine; indeque salis probabililer colligi, non csse id consentaneum naturis rcru
m, et causalilnti matcria; ac forma? in omnibus rcbus naturalibus.
Gl. Rafioncspostcriorissententia;,quatenus probant Hiuteriain csse proprium subj
ectum inhserentiae, ct sufiicicntem causam materialem quantitatis, el accidentiu
m qun; per illam inha^rcnt, non habeut, ut existimo, probabilem solutioncm. Unde
ctiain Thomista-, et specialiter AstudiUo, I de Generat., qua?st. 2, hoc conced
unt elinm in doctiina D. Thom., dummodo non ncgetur, et formam substantinlem sim
pliciter prius natura prcecedere in materia, ct quantitntem et accidcntia omnino
ab illa pendere. Qualenus autem rationes illae proccdunt contra hanc posteriore
m partcm, et probant eadcm accidentia manerc in gcnito, qua? erant in corrupto,
posscnt fortasse probabililer solvi; sed quia nobis videntur piobabilius sultem
id persuadcre, in eis dissolvcndis immorari non libet.
SECTIO IV.
Utrum unum accidens possit esse proxima causa malerialis alterius.
1. Supematuraliter unum accidcns alii inharet, ut subjeclo guod. Secus naturalit
er. Loquimnr juxta naturas rerum; nam, supposito aliquo miraculo, non est dubium
qnin possit nliquod accidcns concurrere per modum subjecti et mntcrinlis causa?
ad esse nlicujus accidentis, et ad etlectionein ejus, ut de quantitate in Eucha
rislin consecrata docent probatioics Theologi. Secundum naturas autem rerum duo
sunt certa : primum est uullum accidens esse posse primum et (ut ita dicam) fund
araentale subjectum alterius accidentis, quod ab uliquibus vocalur subjectum quo
d. Hoc patet, quia nulium accidens polesl sustentare aliud, quin utrumque in alt
ero sustcntetur, et in hoc progressu non potest procedi iu infinitum; alias nihi
l esset in quo tola illa causalitas materiuliter fundaretur. Et endem ralione no
n potest sisti in aliquo accidente, alias tota collectio accidentium non esset i
n alio, sed in se, quod
« IndietroContinue »
- Page 8 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
quomodo Durandus se expediat nb argumento facto de quantitatc corporis humani; c
onccdit enim ctiam animam rationalem concurrcre proxime ct immediate cum niateri
a ad recipicndarn quantitatcm; negat tamen indc sequi animam participare ctlcctu
m formalem quanlitatis, quia potcst (inquit) forma rccipi pcr se primo in compos
ito ratione uti iusquc partis immcdiatc recipicntis partialiter formam accidenta
lem, ct nihilominus non conferre suum effectura formalem nisi alteri parti compo
siti. Qua; sane estclara repugnantia, ct implicatio in adjecto, ut variis modis
superius declaratum, ct probatum est; nam recipcre matcrialiter accidens, itlcm
est quod informari accidente; ergo, si partialiter recipit, partialitcr informat
ur; implicat autem, informari et non recipere informationcm, juxta modum informa
tionis , scilicct vel totalis , vel partialis. Et confirmatur ac dcclaratur: nam
reliqua; formse substantiales, hoc ipso qnod informantur partialiter quantitate
, recipiunt forinaicm effecluni cjus; ergo .si rationalis anima etiam informatur
partialiter, participabit cumdem etrectum. Quod si dicatur alias formas partici
parc illum effectum, quia sunt capaccs cjus, nostram vero animam esse incapacem,
huec ipsa responsio convincit humanam animam non essc capacem proxime et immedi
ate rcccptionis partialis quantitatis, sicut sunt alia; formee substantiales. Ha
;c ergo ratio videtur coavincere assertionem positam.
37. Cui proximo tulgecto actus inhareant immanentes. Solum potest objici de actibu
s immanentibus senticndi et amandi sensibiliter, qni sunt extcnsi, et consequent
er immediate in quantitate recepti; et tamen necesse est ut immcdiate informcnt,
saltein partialitcr, ipsam animam; alias quomodo constitucrent animam viventem?
namhomo certe non videt per corpus, sed per animiim. Scd haec objectio longiorc
m postulat disputationcm, pcrtincntem ad libros de Anima; nam multi proptcr eam
causam putant, potcntias ctiam sensitivas non distingui realiter ab anima, et ac
tus ipsos sentiendi esse spirituales, ct recipi immediate in sola anima, quibus
dillicile est, vcl colligere immortalitatem animee ex operationc, vcl cvitare qu
ominus idcm i-cquatur in animabus brulorum. Alii dicunt, cognoscere et amare pra
-cipue consistere in eliiciendo aclus illos; et ideo satis csse uuod anima actua
liter immediate in illos influat, quamvis eis proximc non informetur. Alii
denique aiunt necessariam quidem esse eflicientiam el rcceptioncm, satis vero es
se quod ac!us recipiautur in potentia et corpore, cui auima intime ac formaliter
conjuncta sit. Et ideo non tam proprie dicitur anima videre, sicut intclligere,
 sed hoino totus est, qui per se primo videt, principaliter quidem pcr animam, i
nstrumentaliter autem pcr corpus. Quid autem horum vcrius sit, in proprio loco t
ractandum est.
Qua accidentia corrupti eadem numero Mmneant in genilo.
38. Quot modis possit accidens pcrire. Dico sccundo: quamvisprobabile sit natura
litcr non mancrc eadem accidcntia nuniero in rc genita, qure erant incorrupta, p
robabilius tamen videtur oppositum quoad quantitutem, ot dispositioncs qua; vcl
ordinantur ad formam gcniti, vel illi non repugnant, pra-sertim quando in solama
teria prius inhoercbant. Cur addam hanc limitationeni, constabit cx resolutione
quarta; qua?stionis proposita. Hanc conclusionem ( ut existimo ) satis probant m
ulta ex argumentis factis in secunda opinionc. Et declaratur breviter, supponeud
o, quod Cajetanus notavit, de Eutc et essent., cap. 7 , quast. \1, quatuor tantu
m modis possc dcsincrc accidens, scilicet, vel ad corruptioncm suhjccti, vcl per
introcluctionem contrarii, vel per dcsitionem termini, vel per absentiam alteri
us causse conservantis. In preesenti ergo talia accidentia non possunt desinerc
cx defectu proprii subjecli cui inh.serent; nam supponimus csse inhaesive in sol
a materia, qua; non perit. Item, sccundus modus corruptionis liic non habet locu
m, quia quantitas nonhahet contrarium; et licet qualitas illud habeat, supponimu
s tamen in casu de quo loquimur, nou introduci. De tertio etiam modo conslat non
csse ad rem , qnia est proprius relativorum. Superest eigo dicendum de quarto;
nam si per absentiam fornue substantialis pereunt omnia accidentia compositi, ct
non ex dcfectu causai niaterialis, quia supponimus formam pcr sc non immediate
concurrere, etiam parliahter, ad recipicndam quantitatem, nccosse cst ut forma h
abeat respectu accidcutium aliquod aJiud gcnus causalitatis , ralione cujus ex a
bsentia talis causa; sequatur corruptio talium accidenlium. Nam si accidcntia no
n pendcnt a forma in aliquo genere causa;, non e&t cuipereant recedente foima. D
uobus autem raodis intelligi possunt pendere, scilicet in genere causu; formalis
, vel efficientis.
39. Accidenlia in genere causce formalis quomodo a forma substnntiali pcndrant.
Prior dcpendentia non potest esse immediata, sed mediata; forma enim substantial
is non informat quantitatem , vel alia accidentia, neque inlelligi potest quo al
io modo imEiediate circa illa exerceat munus causce formalis; ergo non possunt a
ccidentia pendere a forma immediate in eo genere causaj. Mediata vcro dependenti
a vera est, et facile iatelligitur; nam, quia accidentia proxime pendent a mater
ia, ut a subjecto, ct materia pendet a forma in gencre causaj formalis, fit ut s
altem mediate quantitas pendeat a forma in genere causa; formalis. Hcec autem de
pendentia non satis est, ut, recedehte forma, pereat quantitas, quia forma; quce
reccdit, succedit alia, quae idem numero subjectum conservat. Etenim sub hac ra
tione quantitas non alia de causa pendet a forma, nisi quia matcria pendet; ergo
, si cirai materiam illa dependentia satis suppletur per subsequentem formam, mu
lto magis circa quantitatem. Et declaratur a simili; nam si materia effective co
nservaretur ab uno agente, et postea desineret conservari ab illo, et conservare
tur ab alio, niliilominus haberet eamdem formam substantialem, et eadem accidcnt
ia in ea manerent, quia forma; et accidentibus impertinens est, quod materia con
servctur ab hoc vel illo agente, aut hac vel illa actione, sed per se solum est
necessarium ut eadem numero conservctur; idem ergo est in prsesenti. Imo, si Deu
s per absolutam potentiam conscrvaret materiam sine forma, supplendo effective f
ormalem concursum formae (quod infra ostendemus fieri posse), qunntum est ex vi
hujus dependenlia: manerentin materia omnia accidentia qua? in illa inha^rent, q
uia ad illa solum requiritur, quod materia conservetur; quod vero hac via, id es
t, mediante forma, vel per solam efficientiam superioris causa;, parum intcrest.
Sicut inmysterioEucharistia; dicunt Theologi, conservala quantitate absque subs
tantia, sine novo miraculo in ea conservari accidcntia qua; illi inharcnt, quia,
supponendo quod illi inha;reant, solum peudcnt a substantia mediate, ut a suste
ntante quantitatem; unde, hoc ipso quod Deus supplet effeciive sustentationcm Li
lnm materialem, possunt eadem accidentia in quantitate inhcerere et conservari.
Propter hanc ergo solam mediatam dependentiam
non destruentur accidentia, recedente forma.
40. Accidentia in gcncre efficientis an a substantiali forma pendeant. Alius mod
us dependentice csse potest in gcnere causre efficientis, qui est probabilis, om
nino tamen incertus, nec ulla sufficienti ratione hactenus probatus, ut supra os
tendi, et ex solutionibus argumenlorum amplius patebit. Nunc vero addo, etiam ad
missa illa dependcntia effecUva immediata, non sequi, reccdentc forma substantia
li, perire quantitatem, propter causam paulo antea insinuatam, videlicet, quia i
lli causce, quse recedit, alia similis succedit, sufficiens ad conservandum eumd
em numero effectum ahsque interruptione; quando autcm causce eflicicntes ita sib
i succedunt, non mutatur effectus , sed idcm numero conservatur. Hcec posterior
propositio supponitur ex dicendis infra de causa efficienti. Prior autem proposi
tio probatur, quia, licet forraa substantialis, quce succedit alteri, sit specie
diversa, tamen in ratione causandi effective quanlitatem, in qualibet est suffi
ciens vis. Unde etiam qui dicunt mutari quantitatem, fatentur ex forma succedent
e, quantumvis imperfecta, manare quanlitatem omnino similem priori, et ceque per
fcctam; ergo multo majori ratione habebit illa foima vim ad influendum in pra-ex
istentem quanlitatem et conservandam illam, ncc potest reddi sufficiens ratio cu
r iu hoc cflectu hoc magis repuguet quam in aliis. Nam , licet possct aliquis di
cere, eam efficientiam, quce est per naturalem resultantiam, esse adeo intrinsec
am, ut non possit pcr successionem similis aut requalis cuusce continuari (ut it
a dicam) circa eamdem proprietatcm, vel effectum, id tamen dicetur mere gratis a
d eflugiendnm vim rationis, tum quia illa diraanatio, quantumvis intrinscca dica
tur, non transcendit causalilatem ettectivam; tura etiam quia qualiscunque sit i
lla efficientia, alia similis succedit, et ibi non adjungitur alia connexio form
alis aut materialis, neque individuatio quantitatis est per hanc formam; nihil e
rgo obstare potest quominus per intluxum similis formre eadem quantitas conserve
tur; ergo, sivc quantitas effective dependeat a forma substantiali, ut est fonna
corporeitatis, sive non, hinc inferri non potest mutari accidentia in alia simi
lia nuraero distincta, mutata forma. Quod si nulla causa sufficiens cormptionis
assignatur, superllue multiplicantur res, et introducitur tanta mutatio, ubi eti
am sensus ipsi repugitnre videntur. Oiuitto, hunc dicendi modum favorabiliorem (
ut sic loquar) esse ad res aliquas theologicas explicandas, ut est mysterium Euc
haristia;, et effectns qui ex illo consequuntur, et veneratio reliquiarum; nam,
cum contingamus quantitatem et extrinseca accidentia, major devotio conciliatur
circa corpora Sanctorum, si intelligamus, hanc eamdem quantitatem, quam nos cont
ingimus, fuisse in corpore vivo ejusdem Sancti.
Explicatur mutua dependentia et prioritas iuter quantitatem et formam substantia
lem.
41. Dico tertio : in aliquo genere cattsa;, verum est compositum substantiale, a
c unionem formte cum materia esse prius natura quantitate, et aliis accidentibus
, licet in alio gencre sint posterius. Ha;c assertio imprimis potest probari hac
generali ratione, quod forma substantialis quantitatem requirit in materia; et
e contrario, accidentia habent aliquam dependentiam a composito et a forma; sed
omnis depcndentia secum affert aliquam prioritatem natura?; ergo. Major patet ex
dictis; nam saltem oportet essc dependentiam mediatam, quatenus materia pendet
a composito et a forma. Modus autem in particulari declurandi et defendendi hoc
genus causalitatis varius esse potest, juxta varios modos attribuendi forma; cau
salitatem in quantitatem. Ex quibus ille facilior est et clarior, et in rigorc s
ufficicns, juxta quem forma dicitur supponere quantitatem, ut pra;parationem mat
eria;, ejusque prioritatem reduci ad genus causa; materialis; quantitatem vcro p
endere a forma solum mediate in genere causa; formalis. Unde, sicut materia et f
orma ad invicem pendent, et sunt prius et posterius in suis generibus sine repug
nantia, ita similiter se liabcre possttnt quantitas et forma sttbstantialis; et
cadem rationc, sicut materia licet pendeat a forma, et sub earationc dicatur pos
terior illa, nihilominus potest manerc sub forma distincta, ita idem prnporliona
litcr est in quantitatc.
42. R°s aliqna prior natura esse potest quam ea quce est posterior dnralione. Ex quo
ctiam obitcr intelligitur non repugnare eamdem rcm csse priorem duratione quam
aliam, et posteriorem natura in aliquo generc causn;; loquor de eadem re matcria
litcr (ut ita dicam), ct non formaliter, quatenus effectus est alterius; sic eni
m materia hujus ligni, verbi
gratia , absolute prior durationc est quam forma ligni, tuit enim crcata a princ
ipio mttndi, et cx tunc habet esse ; nunc autcm quatcnus pendet ab hac forma, es
t natura posterior iila. Similiter, si unum lumen prius productum a pra?cedente
luminoso, conservetur ab alio postea creato, tale lumen est prius tempore sua ca
usa conservante; quandiu vero ab ea conservatur, sub liac ratione est natura pos
terius; et ttt' temporc antecessit, non fttit effectus talis causa:; et ideo ill
a temporalis anlecessio pcr accidens se habet ad causalitatem vel ordinem natura
; postea subsecutum; etpropterea non repugnateamdem rem, qua; nttnc est natura p
osterior, tempore antecessisse; nam per se solum nccessarium cst ut effecttts na
tura postcrior, ex quo coepit esse etfectus sett quatenus cffectus est, non sit
temporc prior stta causa, a qua pendet per influxum rcalem, quod addo, ut finale
m causam excludam. Ad hunc ergo modum philosophandum est dc quantitale el forma
substantiali; potest enim qtiantitas dici posterior natura substantiali forma, q
uatenus ab ea pendet modo supra dicto, ct nihilouiinus esse tempore anterior hac
vel illaforma. Quapropter nullam vim habct illa ratiocinatio: Compositum substa
ntiale est prius nalura quam accideiitale, et forma substnntialis. quam quantita
s; ergo quantilas non inharet matcria;; ergo rcccdente hac forma, perit ha;c qua
ntitas. Xegatur rnim utraque illatio. quia cttm posterioritate natura; potest es
sc prioritas temporis, et qttiu quod una rationc est prius, potest alia esse pos
terius.
43. Atque hic modus est facilis, ut dixi.fl in rigore sufliciens; potcst atttem
alius excogitjari ad explicandum hunc mutuum ordinem inler quantitatem ct formam
, ut, nimirum, altcra respectu alterius sit conditionecessaria, ut matcria illns
possit reeipere; nam ntateria non potest recipcrc naturalitor formam nisi sit e
xtcnsa, ncquc quantitalem nisi sit terminata pcrformam : atque hacde causa possu
iit ad iuvicem depcndere qnantitas ct forma sub diversis rationibus materialibus
. Nam licet forma rcspectu materiK^ causa formalis, respecttt tamen quantitatisr
ednciturad matcrialem, juxta hunc diccndimodtim, quia cst vcluti dispositio mate
ria". nl possit quanlitatcm sustcntare. Nec cst inconveniens quod dispositioncs
divcrsarum ralionum habeant inter se hanc mutuam depondentiam, tttm quia ordinan
tur ad diversos effectus formnles, qui ex diversis capitibn* sunt necessarii sub
jecto; tuni pra.-cipue quia non liabent illum niutuum ortlincin inter se immedia
te, sed respectu subjecti, ad cujus esse sunt necessurire. Excmplum esse potest
in calore, et siccitate ignis; utraque cnim quulitas est necessaria dispositio a
d conscrvationem ignis; unde et calor dici potest nccessaria dispositio ad sicci
tatem, et siccita» ad calorem ignis, quia illa necessitas non oritur ex ipsis qual
itatibus secundum se, sed quatcnus utraque necessaria est ad conservationem tali
s subjecti. Ha-c tamen mutua dependentia quantitatis et formae non impedit quomi
nus quantitas et possit inhauere materioe, et possit manere mutata fonna, quia p
er se non requirit lianc vel illam formam, sed absolute substantialem formam. Ad
do etiam, in liujusmodi mutua dependentia prioritatein ipsam natura? esse divers
a; rationis iu utroque extremo; nam in quantitate est via oiiginis et executioni
s, ac prseparationis matei-iae; iu forma vcro est via perfectionis, intentionis,
et ultimas tcrminationis materke. Et hac etiam ratione facilius intelligitur po
sse mutari formam, manente cadem quantitate iu materia. Atque ita posset etiam h
apc mutua prioiitas explic.ari per habiludinem causae fiiialis et materialis, ut
cx dictis facile constat. Denique a midtis explicatur per habitudinem causa; ma
terialis ct cfficientis, quia quantitas materialiter comparatur ad formam per mo
chim dispositionis; forma vero ad quantitatem efticienter. Hic vero modus in se
est clifficilior proptcr ca quie dixi inter arguendum pro secunda scntentia; eri
t tamen intelligibilior, si quantitas non ponatur ut dispositio pra?.parans, sed
tantum ut conscrvnns ct fovens. Et, hoc etiam posito, non obstat quoininus quan
titas inluereat materise, et in ea manerc possit, lnutnta forma, quia potest qua
ntitas manare a forma in materiam, ct pervarias formas eademconservari, ut supra
cxplicatum est. Mihi tumen priores modi probabiliores vidcntur, et omnibus diff
icultutibus suflicientcr sutisfaccre.
Pt-obaliViHS est quantitalem scinpcr inhawe soli materite.
44. Uico quurto : in compositis substantialibus ex materiu et forma extensu, pro
babile est hubere quan'itateni peculinrem unionem cum forma , seu in illa immedi
ate recipi partialiter simul cum materia; probubilius tumen est oppositum, id es
t, eodem modo philosophnndum esse de omnibus substantiis
XXV.
materialibus. Est in his formis specialis ratio dubitandi, quia luc forma; extcn
su; participnnt effeetum formulcm quantitatis; nam coextenduntur illi, ct partes
earum nou possunt natdruliter sese loco pcnctrare propter quantitatem; ergo nec
essarium videtur ut quantitas longe aliler eis uniutur, quam animae rationuli; e
igo unitur cis proxime et immediate; unitur autem per modum accidentalis forma?,
et dando suum ctfectum formalem juxtu capacitatem passi; crgo inhasrct iliis, c
t recipitur in illis partinliter. Et confirmatur, nam ex negationc fonnalis effe
ctus quantitatis in anima rationali, inferebamus negationem proximaj unionis et
partialis inhairentia;; ergo ex opposita aflirmatione, contraria etiam afiirmati
o recte coliigitur; ideo enim ad negulionem sequitur negatio, quia ad affirmatio
nem requiiitur afttrmatio. Tandem confirmatur , qnia duobus tantum modis potest
aliqua res participare eflectum quantitutis, scilicet, vcl quiu recipit quantita
tem, vel quia rccipitur in quantitute , ut calor vel color; sed formu substuntia
lis non participat eQectum quantitatis hoc posteriori modo, quia non potest ipsu
recipi in quantitate; ergo oportet ut fiat priori modo. Major patet, qnia nisi
altero ex illis duobus modis conjungantur quantitas ct res qiue quantificatur (u
t sic dicam), non unientur per se immediatc , sed tantum per accidens , quatenus
uniuntur eidem subjecto; hoc autem non satis est ut una participet ellectum alt
erius, ut patet in anima rationali, et in accidentibus; nam, licet albedo et dul
cedo in codem subjecto uniantur, albedo non fit dulcis, nec dulcedo alba. Propte
r has crgo rationes videtur probabilc esse singulare in homine, quod quantitas i
n sola materia inheercat, quod licet vcrum esset, non rcpugnaret his qua; hacten
us diximus de causnlitatc materhe respectu accidentium; solum enim dictiuu est m
atcriam ex se posse per suam entitatem solam exercere hauc causalitatcm sine adm
iniculo forma; (ut sic dicam) conrecipientis accidens; nunc vero probabiliter ud
dimus , compositum posse pcr sc primo et nda?quate cxercere hanc causalitatem im
mcdiate circa quantitntcm, et mediute circa accidentia quaj insunt quuntitati; u
nde concluditur, materiam interdum per se solam, intcrdum simiil cum forma exerc
cre hanc cnusalitatem.
45. Ad persuadendam autem alteram assertionis purtem, qua dicimus oppositum esse
probabilius . interrogandum occurrit juxta
36
dictain sentcntiam, si quantitas inest iinmediatc alicui composito materiali, it
a ut proximc uniatur formee et materire partialiter, an in quantitatc sit una in
divisibilis unio ad matcriam ct formam, an vcro sit una composita ex duabus parl
ialihus. Nam, quod sit indivisibilis, videtur ex eo probari, quod res quai unitu
r, indivisibilis cst; non cniin nunc consideramus in quantitalo divisibililatcm
partium inlegrantium, sed indivisibilitatem quam babct in rationc formsa; naui c
omparando totam quantitatcm, et aingulas partes cjus ad subjectum, cadcm entitas
quantitatis, qiun unitur materiaj, unitur formtc, et c contrario; ct boc scnsu
dicimus illain cssc indivisibilem in ratione formee; ergo unio cst indivisibilis
, licet rcs, ad quam terminatur unio, coinposita sit. Patet consequentia, tuui q
uia unio, cum sit modus formaj quaj unitur, dcbet esse illi proportionata ct acc
ommodata; tum cliam quia pcr eam unionem indivisibiliter nnitur quantitas compos
ito, ct utriquc parli ejus. Et confirmatur, naiu in causalitate cffectiva , quan
do effcclus procedit a duabus causis per se, vcl partialibus in uno ordinc, vel
totalibus in diversis, unica indivisibili actione manat elfectus ab utraque caus
a; ergo in generc causaj materialis, quantitas, qme est adajquatc in loto conipo
silo, ct partialitcr in materia ct forma, cadem indivisibili unionc ab ulraqtie
pcndct.
4G. lu contrarium vero cst, quia illa unio quantitatis ad matcriam potcsl conser
vari, etiamsi dissolvatur unio ad lianc foimain; ergo non est una ct indivisibil
is unio ; nam quod indivisibilc est, non potcst ex parte manerc, et cx parte cor
iumpi; pugnal cnim boc cuui indivisibilitate. Unde, quando elfcctus per eaiudcm
actionem indivisibilom pendeta duabus causis, nonpolcst illa aclio conservaii re
speclu unius causee, et ccssare respectu alterius; quomodo enim dividetur quod i
ndivisibilc cst? Primum vT?ro anteccdcns probatur, quia materia dc se sufticicns
est ad sustincndam quantitalem, ut supra esl ostcnsum; ergo de sc est sullieien
s tcrminus unionis quautitatis ad ipsain; crgo quamvis dissolvalur unio ad iorma
in, si matcria in rerum natura manet, conservabitur unio ad ipsam; ut, vcrbi gra
tia, si Dcus, ablata forma , conscrvarct maleriam, supplendo effective concursum
Ibrmuj, sine novo miraculo conservarctur unio quanlitatis ad ad materiam, propt
er dictam rationem; et lamen , abiata forma, uecesse esl auferri
unionem ad ipsam; ergo necesse est illas uniones csse saltcm partialiter distinc
tas. Itcin, de facto in boniinc conservatur unio quantitatis ad maleriain sine i
minediata unione ejusdem quantilatis ad fonnain; ergo pari ratione in quolibet a
lio corpore potest manerc eadcm unio quantitalis ad materiain, dissiduta vcl mut
ata unione ad formam. Neque cuim vcrisimile est, unionem quautilatis ad matcriam
esse majorem, vel alterius ra» tionis in bominc quain iu aliis substantiis; quia
non habet majorcm, veldiversumclfectum formalcm in corpore liominis quam in alii
s corporibus; ergo non magis inhajrct illi, aut diverso modo. Denique ahas neccs
se esset, mutata forma, mutari totam unionem quantitatis ad subjectum suuin, qui
a si est iudivisibiiis, non potest minui aut augeri, aut in una paitc- mutaii, c
t in alia nianere, scd aut tota rnanere dcbet, aut tota mutari; non potest autem
tota mancre, si est indivisibilis, et peculiari modo ac immediate ad fcrmam mat
crialem terminatur; quia si forma quaj rcccdit est materiabs, jam tollitur unio
ad ipsam ; si vero forma quaj rccedit, cst immaleriulis, necesse cst ut illi suc
ccdat matcriaJis forma, cui qunntitas peculiariter uuiatur, quod 11011 posset fi
eri per augmentum unionis, si unio est indivisibilis; ergo ciit pcr mutationem t
otius uniouis; ergo quoties fomia mutatur, necessario mutanda csl lota uuio quan
titatis ; ergo ct quantitas ipsa, quia non potest quantitas nautaride subjcclo i
n subjcclum, ncc conservari eadem, mutata inbajsionc: ostendimus autem pro-abili
us csse, non nccessario mutari quantitatem, mutata forma; ergo.
Al.QuautUas materiw et formcc uon simplici vnioue iiectilur. Propterhrecergoproba
bilius videtur,nonuniriquantitatcm materia? etforma? una ct indivisibili unionc.
Neque crum verisimilc est unioiiem quantitatis ad maleriam essc diversa- ration
is in homine, ac in aliis rcbus; quia dc unionc non possuiiius judicare, nisiext
ermino etclfcctu ipsius ; bic autem cst cjusdcm rationis in matcria hominis, et
aliarum rerum; si ergo illa unio in bominc non dicit habitudincm essentialiter e
t indivisibilitcr ad duas rcs, neque ctianim aliis rcbus illam includet. Quaprop
tcr, si i" aliis rebus quantitus pcculiari modo uuilur formis, id lit per augmen
tum unionis, addeu* do scilicet peculiarcm scu partialem uuionem ad formam.
48. Forma substautialis cum quaniitaU
« IndietroContinue »
- Page 9 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
litates manere in instanti mortis in magna intensione; ergonon est verisimile lu
nc subito per se fieri per actionem extrinseci agentis ; cum ergo non fiant per
intrinsecam dimanationem a forma cadaveris, signum est non tunc fieri, sed easde
m numero manere. Dicunt aliqui non esse necessariam aliquam causam eQicientem ha
rum qualitatum, Jquia naturali sequela succedunt pereuntibus similibus qualitati
bus. Sed in his verbis involvitur repugnantia; quid enim significatur nomine nat
uralis sequehe? Aut enim successio necessaria unius post aliud, aut naturalis di
manatio unius ab alio. Si hoc posterius significetur, illametdimanatio estqueeda
ni etficientia; et ideo repugnantia involvitur; et prajlerea ostensum est, nullu
m essc principium vel formam, a qua sit talis dimanatio. Si vero dicatur prius,
oportet imprimis reddere rationem illius necessarise successionis ; nam quod pra
eeesserit similis qualitas , non est ratio sufficiens, ut necessario similis suc
cedat, si subjectum omnino mutatur, et quod succedit priori subjecto, non petit
similem qualitatem. Et prseterea omnis necessaria successio requirit causam effi
cientem; nam quod succedit alteri, fit de novo; ergo ab aliquo fit; ergo vel per
intrinsecam resultantiam, vel extrinsesam efficientiam, nec potest alitcr intel
ligi naturalis sequela. Cum ergo interdum ac sa?pe non intercedat talis causa in
triuseca, vel extrinseca, signum est non essc ibi naturaiem sequelam , scd durat
ionem ejusdem numero dispositionis seu qualitatis. Quod si eadem qualitas manet,
ergo et quantitas; nam cum talis qualitas insit, media quantitate, non posset e
adem quulitas manere, si quantitas mutaretur.
23. Proeter haic argumenta physica, qure ex corporc humano peculiariter sumpta s
unt, truamvis nonnulla possint ad alias res extendi, sunt alia communia omnibus
rebus generabilibus, quse exmodo et ordine generationis naturalis desumuntur. Pr
imuni enim materia de se est sufficiens subjectum generationis naturalis, quaten
us esse potest pcr actionem agentis corporei et naturalis; et aliunde est de se
indifferens ad quamcunque formam, quse per generationem induci possit; ex utraqu
o autem conditione intelligi potest, materiam habere ex se quantitatem cosevam,
et non mutare, vel aliquo modo acquirere illam per generationem. Ex priori quide
m, quia ut materia sit aptum subjeclum respectu agentis corporei et extensi. nec
esse est ut
ipsa praeintelligatur corporata et extensa, quia agens corporeum preerequirit pa
ssum extensum et corporeum, et localem ac quantitativam applicationem ejus; imo
et contactum, ut philosophi communiter dicunt.NecJsatis est, quod in toto tempor
e alterationis preevia ad generationem, alteratio fiat circa subjectum quantum,s
ednecesse etiam estut idem contingat in instante intrinseco generationis, in quo
est nova actio procedens etiam ab agente corporeo, et quanto ; ergo subjectum,
quod supponitur illi actioni, etiam supponitur corporeum et quantum; non ergo fi
t quantum per illam actionem, nec immediate, nec mediate; nam condilio necessari
a ex parte subjecti ut possit officium subjecti exercere, non potest fieri ab ag
ente supponente necessario subjectum jam aptum ut agere possit.
2i. Responderi potest, ad actionem corporei agentis satis esse quod toto tempore
alterationis pnecedentis supponat subjectum quantum, et in instante generationi
s ipsummet agens inducat formam talem, ad quam consequatur subjecti quantitas. J
uxta quam responsionem negandum est, extensionem aut contactum quantitativum ess
e in rigore conditionem prneviam, aut necessario preerequisitam ad omnem actione
m agentis naturalis, sed velprserequisitam, vel concomitantem; ad actionem enim
accidcntalem et alterationeni est preerequisita, quia per alterationem non fit t
alis forma, ad quam consequatur quantitas, sed qua? potius quantitatem supponat;
acl actionem autem substantialem negabitur esse conditionem prcerequisitam in i
llomet instante, sed consequentem ordine naturee, quia per illam actionem talis
inducitur forma, quae possit secum adducere quantitatem et corporationem materia
?. Atque hoc modo solvi potest argumentum Commentatoris, nimirum, materiam haber
e ex se quantitatem, qua in diversas partes dividatur, quia ordinata est ut sit
subjectum diversarum formarum, quas non potest nisi in divcrsis partibus reciper
e,quam partium diversitatem non habet nisi media quantitate. Ut enim omittam res
ponderi posse, ad hoc satis esse entitativam partium distinctionem quam materia
ex se habet.et non formaliter per quantitatem, etiam dici potest matcriam a prin
cipio divisam esse in varias partes, quia sub diversis formis, et consequenter s
ub diversis partibus quantitatis condita est. Postea vero in singulis generation
ibus et corruptionibus hanc materiam conservari distinctam ab aliis toto tcmpore
praeeedentis alterationis, per quantitatem quam habet sub forma rei, quce corru
mpitur; in instanti vero generationis, per quantitatcm, quam in eodem instante o
btinet, mediante forma geniti.
25. Sed licct hcec rcsponsio apparcns sit, tamen magis philosophicum, magisque c
onscntaneum corporalibus agentibus videtur, quod in omni actione sua supponnnt s
ubjcctum quantum ct divisibile, ct distinctum ab aliis, non solum entitative, sc
d etiam quantitative, sibique propinquum seu applicalum propria et locali applic
atione, qutc non fit nisi mcdia quantitate. Et hoc maxime confirmatur ex altcra
conditionc maleriae, qua? est inditfercntia ad plures formas; cum enim ex se tal
is sit ut detcrminatam formam recipiat, oportet ut ab agentc prius accommodetur
et proxime disponatur ad talem formam ; ha?c autcm accommodatio ct dispositio no
n fit nisi pra?viis dispositionibus accidcntalibus, quas nccesse est in materia
recipi, tum quia anteccdunt formam ad quam disponunt; tum etiam quia physica et
naturalis dispositio proxime et immcdiate essc debet in eo subjecto quod disponi
t ac proeparat; ha? autem dispositiones insunt subjecto, media quantitatc; ergo
ct quantitas inest eidem materiee.
Forma substantialis et dispositiones ad illam quem ordinem in materia sertent.
26. Prima rcsponsio rcjicitvr. Ad hanc rationem varia? dantur responsiones. quas
- necesse est proponerc et examinare, ut simul ha?c sententia confirmetur, ct si
qua? est probabilis via defendendi priorem sententiam, innotcscat. Prima ergo r
esponsio est, materiam sufficienter aptari ct accommodari ad formam per disposit
iones, qu* tempore vcl momento prwcedunt introductionem substantialis forma?; na
m, licet in eo instanti, in quo foima introducilur, omncs pra?cedentes dispositi
ones dcsinant essc, ita ut in eo momento jam non sint, nihilominus relinquunt ma
teriam accommodatam, et sigillatam (ut aiunt) ut sit proximc capax talis formce
in specio et individuo, potius quam altcrius. Ha^c tamen responsio supra, tracla
ndo de principio individualionis, rrjecta est, eo quod illa sigillatio materiai
nihil esse possit in materia, si matcria prorsus manct denudata priori quantitat
e, et qualitatibus omnibus. Quod autem immediate antea tales qualitates in matcr
ia prajcesserint, est sola denominatio ex
trinseea, quia in materia nullam rem, nec realem modum relinquunt, juxta hanc sc
ntentiam; non potcst autem intelligi qnod materia, qua? erat ex se indifferens,
maneat disposita per solam extrinsecam dcnominationem.
27. Sccitnda rcsponsio improoitur. Stcunda responsio est, in eodem instanti genc
rationis disponi materiam pcr ultimas dispositiones, et per eas prreparari et ac
commodari ad formam, ct nihilominus non essesubjcctive in matcria, neque introdu
ci in illam, nisi ut jam informatam substantiali forma, imo ct consequi ex forma
ipsa per naturalem dimanationem. Modus autem, quo hoc intelligi aut fieri potes
t, declaratur ex illo principio Aristotelis: Cavsm sunt siii invicem causm in di
verso genere. Unde Ot ut forma et ultima dispositio possint sibi invicem esse ca
usa?; namcalor ut oclo, verbi gratia, estcausa forma; ignis in genere dispositio
nis, qum ad materialem causam reducitur, forma vero ignis est causa caloris ut o
cto in gcnere principii activi, vel formalis. Quo fit ut calor in suo genere sit
prior natura quam forma, et ut sic intclligatur praeccdere, disponendo et conpt
ando materiam ad formam, quamvis in alio genere sit natura posterior, et ut sic,
intclligatur subsequi formam, et subjectari in toto composito.
28. Contra hanc vero responsionem multa occurrunt, quibus (ut existimo) satisfac
ere difticile est. Primum non intelligo, quomodo aliqua qualitas sit vere prsepa
runset adaptans subjectumad formam, et quod etfective consequatur ipsam formam.
Dico autem, tirt pn/parans et adaptans; nam si esset tantum dispositio ornans et
perflciens, facile inlelligi posset conscqucns formam et necessaria etiam ad na
turalem conservationem forma;; hic tamen agimus de dispositione prseparante, quo
e determinat et quasi proxime limitat capacitatem subjecti; et consequenter etia
m determinat ngens ad talem formam introducendam; ergo fieri non potest ut talis
forma effective sequatur ex forma introducta. Probatur consequentia, quia si di
spositio fluit a forma immediate, et forma ab agcnte, ergo agens simplicitcr inc
hoat actionem suam ab introductione forma?, et non attingit active dispositionem
nisi performam, ergotalisdispositio nullo modo dcterminat agens adtalem introdu
ctionem forma?, sed potius, mediante forma, determinatur agens ad talem ultimam
dispositionem etticiendam. Item , dispositio illa nullam causalitatem realem hab
ere potest, nisi qnatenus facta est; fit autem mediante forma; ergo non potest i
ntelligi ut liabens causalitatem realem circa ipsammet actionem qua fit forma. P
raterea, causa dispositiva non disponit, nisi informando, ut supra declaravi; un
de, licet respcctu termini, ad quem disponit, dicatur reduci ad causam materiale
m, tamen respectu subjecti, quod disponit, revera est causa fonnalis; si ergo br
ec accidentia non informant materiam, quomodo disponunt illam? Item, si in gener
e causce materialis dispositio illa est prior, ergo in eodem genere inest prius,
tura quia ejus esse est inesse; tum etiamquia non disponit, nisi inhserendo et
informaudo; si autem prius natura inest, cui, qua?so, inest ? Non materice, quia
si in reali duratione non incst materiaj, nullum genus causalitatis excrcere po
tesl, mediante tali inha?ientia; crgo secundum nullam prioritalem naturae vel ca
usalitatis potest vere concipi ut sic inha.'rens.Neque elinmpotcst inhajrere com
posito, proutexercet talem causalitatem, quia pra?parat ad compositum, et quia n
on disponit compositum, sed materiam, quia illud disponit, cui inbffiret.
29. Prajterea, sidispositio inbwret composilo, neccsse est formam substantialcm
antccedere in genere causae materialis, et in generc prteparationis et dispositi
onis- ad ipsam forraam accidentalem; ergo impossibile est ut in eodem genere for
ma accidcntalis antecedat. Consequentia patet, quia non potest circulus committi
intcr causas in eodem genere causalitatis. Et antecedens probalur, quia vel acc
idens inha>ret toti composito perse primo ; ct sic partialiter inheeret formoe s
ubstantiali; crgo anteceditforma substantialisin genere causie materialis; vel a
ccidens inha>ret materireutpriusinformatieforma substantiali, et sic forma subst
antialis saltcm est medium quo materia recipit quantitatem et subsequentes dispo
sitiones; ergo multo magis dici potest forma substantialis disposilio mateiia; a
d recipiendam quantitatem, et ca?teras dispositiones, quam e contrario.
30. Ad hoc responderi solet, in forma substantiali esse gradus, et prout forma c
onfert superiorem et gencricum gradum, complere subjectumdispositionumsubscquent
isgradus; et ita non committi circulum in eodem genere causre intereadem, secund
um eamdem rationeni; ut, verbi gratia, animaut dat esse corporeum , complet subj
ectum recoptivum
quantitatis, in quo subinde recipi possunt dispositiones ad gradum viventis; et
sic de subsequentibus. Scd ha?c responsio mibi nunquam placere aut satisfacere p
otuit, tum quia illa distinctio forma? secundum diversos gradus, est distinctio
rationis per nostrosconceptus prrecisos aut confusos; crgo nihil referre potest
ad realem causalitatem et inha?.sionem accidentium in materia vel composito; tum
ctiam quia, etiamsi loquamur de forma secundum priraum gradum formaj substantia
lis dantis csse corporeum, introducilur in materiain dcterminata forma et distin
cia a reliquis ; nonenim introduciturforma in communi; ergo anlecedit disposilio
pra?paians matcriam; lum prajterea quia forma, quas corrumpitur, non prius expe
llitur sub grddu gencrico quam specifico; nam cst imposslbile intclligere gradum
specificum sine generico, quia hoc est quasi fundamentum illius;undesialiquis o
rdo dcberet intercedere, inchoanduni esset ab inferioribus gradibus; ergo nec fo
rma opposita introducitur prius secunduin gradum genericum, etc. Denique falsum
est agens prius disponcrc materiam ad gradum genericum; nam ignis, verbi gratia,
non disponit ad fonnam elemcnti, nisi disponendo ad formam ignis; et sic de ali
is.
31. Corrupta disposilio non, potest instrumentaliter pliysice inducere formam. U
ltimo solet fieri argumentum de ratione causae efficientis; nam dispositio ultim
a eflective attingit eductionem seu introductionem forma?; nam accidens in virtu
te substantise attingit clTectionem ejus; ergo non potest eadem dispositio effec
tive manare a forma, quam efficit. Respondent aliquinon dispositionem ultimam, q
ua? manet cum forma in instanti generationis, sed quffi immcdiate ante prseccssi
t, attingere cffective introductionem formva, ut iustrumentum ejus. Sedhoc impro
babile est, quia quod non esl, non potest esse instrumentum agendi; illa autcm d
ispositio in illo instanti jam non est, juxta hanc sententiam. Quod vero proxime
pra-ccsserit, non satis est, quia solum cst extrinseca denominatio; et licct si
t naturalis sequela inter illam dispositionem et formam, necesse est ut illamet
sequela sit ex vi alterius causa; clflcicntis; nam illa sequela non. cst dimanat
io formas a dispositione. cum res non dimanet ab eo quod jam non est, sed est so
lum necessaria et immediata successio post talem dispositionem, quee successio f
undari necessario debetiu efBcientia alicujus causa;, quse unum efficit imraedia
te post aliud. Melior responsio est, nullam dispositionem receptam in passo atti
ngere effective introductionem formaj; quando autem dicitur accidens in virtute
substantia?, attingere effective substantiam,non esse intelligendum de accidente
quod recipitur in passo, vel effectu, sed de facultate accidentali, qua: est in
ipso agente, ut verbi gratia,de calore, qui est in igne, vel de virtute seminal
i quae est in semine. Sed, licet hoc admittamus, inde sumitur non leve argumentu
m; nam instrumentum naturale non attingit superiorem actionem principalis agenti
s, nisi prajvia propria et connaturali actione, juxta doctrinsim D. Thomce, 1 pa
rt., qusest. 45, art. 5, infra tractandam; ergo si ignis per calorem, quem in se
habet, attingit formam substantialem in instanti generationis, calor ejusdem ig
nis in eodem instanti agit prsevia calefactione; ergo calor, qui recipitur in pa
sso tanquam ultima dispositio ad formam ignis, non manat effective ab ipsa forma
geniti, sed per propriam actionem fit a calore, qui est in igne generante; alia
s potius actio, qua educitur substantialis forma, esset praevia ad emanationem c
aloris, qui est ultima dispositio, quam e converso. Nec vero dici potest quod il
la ultima dispositio simul fiat duobus modis, scilicet directe et immediate a ca
lore ignis per actionem preeviam in genere causae materialis, et rursus a forma
ignis geniti per dimanationem naturalem, quia non potest naturaliter idem effect
us simul fieri a pluribus causis, et aclionibus totalibus ac per se sufficientib
us; et quia secundum alteram actionem prseviam deberet dispositio illa fieri in
materia, licet per aliam dimanationem dicatur fieri in composito.
32. De terlia responsione ferttir judicium. Tertia responsio ad principalemratio
nem, et probabilior, est in materia nullam per se requiri dispositionem prseviam
, sed solum per accidens ad expellendam formam, et dispositiones contrarias. Und
e totaalteratio,quai antecedit instans generationis, solum ad hoc ordinatur, ut
in instante generationis materia maneat sine ulla repugnantia ad recipiendam act
ionem agentis perfectam; iu materia autcm sic rehcta, agens statim introducit su
ara formam substantialem absquc dispositione prsevia cum omnibus dispositionibus
concomitantibus ipsam. Nec enim quia materia ex se est indifferens, necessaria
illi est ultiraa dispositio pnevia, qua determinetur
ad talem formam; quia est iudifferens per universalitatem seu integram capacitat
em cujuscunque formae; agens vero ex sua forma determinatur ad introducendam han
c formam in specie potius quam aliam; et ex circumstantiis, vel concursu prima;
causa; dctcrminatur ad introducendam hanc numero formam. Quod a siinili declarat
ur ex accidentali" actione, nam lignum de se indifferens est ad calorem et frigu
s; si vero applicetur ignis.recipit calorem potius quam frigus, non propter prse
viam dispositionem, sed propter determinationem et naturum agentis.
33. Htoc responsio est quidem appareus; sed videtur parum consentanea communidoo
trinee philosophorum, apud quos receptissima est distinctio materiaj in primam,
et proximam, id est, prseparatam et ultimo dispositam ad determinatam formam; et
e contraiio dicere solent iidem, formam unamquamque secundum propriam speciem,
non respicere tantum materiam nudam, sed prseparatam, et sibi accommodatam per c
onnaturales dispositiones. Uude et anima definilur, guod sit actus corporis phys
ici, organici, etc. Deinde non possunt omnes physici effectus illo modn commode
salvari. Primo, quia juxta illuin sententiam agens perfectum semper elticeii t e
x quacunque materia effectum sibi perfcfte similem in omuibus qualitatibus sibi
connaturalibus; quia si prius omnino denudat raateriam, et relinquit illam sine
ulla repugnantia, et in illa primo introducit suam formaui perfecte sibi similem
in natura specifica, necesse est ut ad illain formara necessario consequantur o
mnes qualitates et dispositione? ei connaturales, quia nihil est quod resistat f
ormaliter in ipsa materia; videmns autem non ita accidere in naturalibus generat
ionibus, sed multa substantialiter generari cum admistione peregrinamra qualitat
um ob dispositionem, vel impuritatem materia; cx qua generantur. Secundo, in age
ntibus asquivocis non potest reddi sufficiens ratio ob quam dcterminentur ad int
roducendam miam formaui substantialem potius quam aliam; ut, verbi gratia, quand
o sol generat aurum, si in instanti quo introducit formam auri, rcperit materiam
nudam et de se prorsus indiffercntem, non potest ab illa deterrainari; nec vero
ex se est detcrminatus, alias semper induceret talem formam in materiam indiffe
rentem. Et in generatione hominis optime etiani declaratur hoec difficultas; nam
si in instanti, in quo anima rationalis inducitur in corpus, tota materia corpo
ris praeintelligitur nuda omnibus dispositionibus, a?que indiffercns est seeundu
m omnes partes suas, ut anima eas informet hoc vel illo modo, et ut ex illa sequ
antur ha? vel illa? dispositiones in hac vel illa parte raateria?; unde ergo det
erminatur ut in hac parte potius uniatur hoc modo quam aho?
34. Solum video posse responderi, esse hanc naturalem successionem rcrum, ut pos
t talem alterationem praecedentem sequatur talis forma, vel unio formse, ctiamsi
materia de se sit indifferens, et virtus agentis eminentior. Ratio autem hujus
successionis necessaria? solum reddi potest, vel quia agens natura sua est detcr
minatum ad agendum tali modo, vel quia res ipsae sunt ita ex se coordinata?. Ver
umtamen haec responsio solum est apta ad fugiendam difficultatem, non vero ad re
m declarandam, et rationem ejus reddendam. Maxime quia tota alteratio, qua? prae
eedit, juxta hanc sententiam per accidens est, ad tollenda solum impedirnenta,qu
a? sunt ex parte passi; ergo ordo et successio inter illam alterationem et seque
ntem actionem non potest esse per se ; neque inde sumi potest sufficiens ratio d
etcrminationis. Tertio, nrget ratio superius facta, saltem ad hominem, quia igni
s vel sol introducit formam medio calore, aut luminc, ut instrumento; rrgo agit
prsevia calefactione, etc. Responderi vero similiter potest, agere praevia calef
actionc non in eodem instanti, sed praevia calefactione, qua? pra?cedit toto tem
pore ante instans generationis. Quw responsio eadem ratione non satisfacit, quia
illa calefactio duratione anterior, solumperaccidensestprreviajuxta hanc senten
tiam, propter expellendam formam repugnantem. Unde si fingeremus non esse necess
ariam calefactionem ad corrumpendum prius subjectum, sed alia via posse coirumpi
, uihilominus in instanti generationis, ignis generaret ignem medio calore suo;
ordo autem instrumenti in agendo prrnvia nctione propria est, per se, et non per
accitlens; ergo non debet esse solum in actione, qua? anlecedit duratione, sed
etiam in ipsomel instanti generationis.
In qualnor memhra prasens qiuestio
ditidilur.
35. Fnndamenta posterioris sententia? viilentur sane valde urgentia, et aliquid
convincere, qnod ad praesentem qurestionem maxime pertinet, aliquid vero satis p
roba
biliter persuadere, quffi ut declarem, et scntentiam meam aperiam, distinguo var
ias quaestioncs, quae hic involvuntur. Prima ct in praesenti projcipue intenta,
est an ratione proprii subjecti et causa? materialis sola materia possit termina
re dependentiam fornia? accidentalis, ita ut proxime ct adaequate accidens inha?
reat soli materiae, ctiamsi alias debeat esse informata forma substantiali, tanq
uam necessaria ad esse materiae, non fcimen ut concurrentc simul in ratione subj
ecti, vel causa? materialis, ad esse forma? accidentalis. Secunda qua?stio est,
si quantitas et alia accidentia, qua? illi insunt, in ha?rcnt materia? pra?dicto
modo, an inde sequatur quantitatem essc coaevam materise , et manere eamdem num
cro cum aliis accidentibus in genito et corrupto. Tertia qua?stio est, an in ali
quo generc causae dici possit formam prius uniri matcria?, quam accidentia; et q
uomodo in variis opinionibus loquendum sit. Quarta qua?stio esse potest, esto in
ha?rere possit quantitas soli matcria?, an quando substantialis forma materialis
est et extensa sicut materia, tunc quantitas immediate etiam inhaereat toti com
posito per se primo, ita ut utramque ejus partem essentialem proxime attingat.
Qiuintitas interdnm soli materiw inlueret.
36. Dico ergo primo, rationibus posteriori locofactis sufficienter convinci, mat
eriamesse posse, ct de facto aliquando esse proprium subjectum, cui soli quantit
as inhaeret, quamvis non extra compositum substantiale, quod ab aliis dici solet
, materiam esse subjgctum inha?sionis, quamvis totum compositum sit subjectum de
nominationis, vel aliter, compositum esse quod recipit quantitatem, rationem ver
o recipiendi esse solam materiam; sicut totus liomo denominatur intellectualis,
et habere seu recipere intellectum, quamvis ratio recipiendi seu subjectum inhse
sionis sit sola anima. Et hffic conclusio est auctorum secunda? sententia?, et n
on est contraria auctoribus prima?. Unum excipio Durandtun, qui diserte declarat
contrarium sensum, solum propter illam rationem, quod materia estpotentia pura,
et ideo non potest recipcre actum accidcntalem sine substantiali. Quaeratio sol
um probat, actum substantialem exigi, vel ad summum pra>exigi ante actum acciden
talem, non vero quod ipsemet actus substantialis nccessario debeat concurrere ma
terialiter ad recipiendum accidens. Nec video
« IndietroContinue »
- Page 10 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
potentia autem materiae ad recipiendam formam substantialem est potentia simplic
iter; ergo est maxime consentaneum naturis rerum, ut hsec potentia materia? priu
s reducatur in actum simpliciter, qui solum relinqual potentiam secundum quid; e
t illo mediante recipiat accidentia, quibus compositum actuetur quoad potentiam
secundum quid, quce in iilo manet.Sic ergo videtur sufflcienter probari, solam m
ateriam non posse esse causam materialem alicujus entitatis accidentalis.
Sentenlia affirmans quantitatem ineste materiw.
10. Secundasententk est, materiam primam ex vi suse cntitatis esse sufficientem
causam materialem formarum accidentalium sibi proportionatarum; primo quidem et
immediate quantitatis, et, ea mediante, ceeterarum.Hanc sententiam docuit Averro
es, in libro de Substantia orbis, et 1 Physicor., comment. 63, et in epitome Met
aph., tract. 2, cap. ultimo, qui dicit esse in materia dimensiones interminatas
illi coarvas, et in re ipsa ingenerabiles et incorruptibilcs, solumque accidenta
liter mutabiles. Per dimensiones autem interminatas nil aliud intelligit, quamip
sam quantitatem, qua; quantum cst ex parte materia?, nec certam aliquam densital
em, nec raritatem, nec dcfinitum terminum magnitudinis, vel parvitatis, nec pecu
liarem aliquam figurain postulat; et ideo, sicut materia de se informis dicitur,
ita quantitas, ut illi coaeva, dicitur iuterminata, quanquam reipsa semper habe
at aliquem terminum, juxta exigentiam forma;, vel actionem agentis; ct juxta han
c varietatem tcrminorum, figurarum, vel dispositionum accidentaliter mutatur, qu
amvis in entitate sua eadera sempcr perseveret. Hanc etiam sententiam, quantum a
d inhaerentiam quantitatis in materia, tenuit Simplicius, in 1 Pliys., text. G9,
tribuitque Aristoteli, et Platoni; tenet etiam Philoponus, 1 lib. de Gencrat.,
text. 33 et 40, ubi ait matcriam dimensionibus affectam, esse gcnerationis subje
ctum. Et Ammonius, in Praidicam., cap. dc Quantitate , dicit materiam prius acci
pere molem per quantitatem; D. Thomas, in 4, dist. 12, q. 1, art. 2, qua?stiunc.
4, refert et scquitur opinioncm Commentatoris, prout a nobis relata est; in opu
sculo autem 32, quod est de Natura matcriaj, ct dimensionibus interminatis, cap.
4, licet eodem modo referat opinionem Commenta
toris, reprehendit tamen illam. Omncs denique auctorcs qui tenent eadem numero a
ccidentia corporalia mancre in genito et corrupto, tenent etiam quantitalem et d
ispositiones materiales subjcctari in materia prima, ut Gregor., in 2, dist. 12,
q. 2, art, 2; et Aureol., apud Capreol., in 2, dist. 13, q. 1, argum. contra 3
concl.; Marsil., 1 de Generat., q. 7 ; Paul. Venet., Summ. de gener., cap. 54; ;
Egid., 7 Metaphys., qusest. 4; Niphus, SMctaph., disput. 4; Zimara, Theorem. 46.
H. Loci Aristotelispro proximeprwceienk opinione. Et huic sententia; favet Arist
oteles multis in locis, nam 7 Metaph., text. 8, significat quantitatem primo ine
sse inateris; et in 3 Phys., sentit quantitatem cssc proprietatem ipsius materia
e ; et lib. 2 de Generat., text. 6, sentit dispositiones adformas substantiales,
et alterationem, quae ad casfit, proxime versari circa materiam; ct lib. 1 de G
enerat., et lib. 2, tcxt. 27, nit accidentia, in quibus res genita convenit cum
corrupta, uonnere cadem. Potest etiam in hanc scntentinm Plato adduci, qui in Ti
moeo materiam. magnum et parvum appellavit, quod ex se quantitatcm habeat, indif
fcrentcm tamen ad magnitudincm, vel parvitatcm. Rationcspro hac sententia partim
metaphysica; sunt, partim physicce; ex utrisque taraen integerdiscursus conflar
i debet; nam rationes metaphysica; probare videntur non repugnare ex parte mater
ia", seu esse in ca sufficiens fundamcntum cntitatis, ut sustentet muterialiler
accidentia ; physica; autem rationes ostendunt id esse magis consentaneum tam fi
ni seu muneri, ad quod materia institutl est. quam sensibilibus eflcctibus, quos
experimur.
12. Primo igitur probatur hanc causalitatem posse convenire materia;, quia mater
ia habct propriara entitatem actualem cum sua propria existentia, ut supra dictu
m est, et propriam etiam subsistentinm partialem, » infra ostendetur; ergo ex bac p
artc hahet suflicientem entitatem, ut sustentet aliqnod accidens. Patet conscque
ntia , quia qnod in se subsistit, licet alioqui partialis entitas sit. potcst su
stentare accidentia sibi proporti"' nata, ut paulo antea de aninia rationali dic
ebamus. Dicetur fortasse materiaui dependere in suo essc a forma, et ex hao part
c csseinfcrioris conditionis, quam sit anima ralionalis comparata ad materiam. S
ed hoc non obstat, etiamsi illam dependentiam admittauuis, quam nounulli ncgant;
quia illa dependentia materice a forma non est, ut a vera et propria causa ipsi
ns malerice, sed ut a conditione quadam naturaliter necessaria , ut materia cons
ervetur in esse; hujusmodi autem genus dependentise, quod est extrinsecum entita
ti materiae, id cst, superveniens illi, et non intrinsece componens illam, nihil
obstare potest quominus entitas materice secundum se sit sufficiens ad sustenta
nda accidentia in genere causaj materialis; dependentia enim unius causse ab ali
a extrinseca in suo esse, nihil impedit quominus ipsa in suo genere sit sufficie
ns, ad causandum effectum proportionatum. Estque ad hominem optimum et valde acc
ommodatum cxemplum; nam substantialc compositum pcndet a suis naturalibus dispos
itionibus, nam, illis ablatis, dissolvitur; et tamen hoc non obstat quin ipsum c
ompositum secundum se sit materialis causa aliorum accidentium. Imo, quod magis
est, etiam ipsarum dispositionum est materialis causa ipsum compositum, licet al
ias ab eis pendeat; quid ergo mirum quod materia, quamvis pendeat a forma, possi
t esse materialis causa accidentium? Accedit quod, licet materia pcndeat a forma
, potcst essc causa materialis ejusdem forinte ; ergo, quamvis pendeat a forma,
poterit essc causa materialis quantitatis. Patet consequcntia , quia major videt
ur esse repugnantia inter illas duas habitudines dependenlice et causalitatis re
spectu ejusdem, quam respectu diversorum.
i 3. Ex quo tandem roboratur ratio facta; nam materia prima habet in se sufflcie
ntem entitatem existentem et subsistentem, qua in se sustineat formas substanlia
les materiales; ergo etiam ut sustentet, seu matcrialiter causet quantitatem. Pr
obatur consequentia, tum quia non minus , imo plus esse videtur sustentare forma
m subslantialem; neque ad id est minus necessaria subsistentia, et existentia, v
el actualis eutitas; tum etiam quia sicut materia dicitur pendere a fonua, ita p
otest dici pendere a traantitate; ergo, sicut hoc non obstat quominus materia su
stentet tbrmam, ita etiam non obstabit quominus sustentet quantitatem. Consequen
tia teuct a paritate rationis; et antecedens probatur, quia, sicut non potest ma
leria conservari sine forma, ita nec sine quantitate, adeo ut etiam in ordine ad
potentiam Dei absolutam facilius intelligi valeat materia sine forma, quam sine
quantitate, ut inferius ostendam,
14. Diluiiur oljcctio. Dices, materiam non posse simul esse materialem causam fo
rmee substantialis et quantitatis; imo, hoc ipso quod est substantialis potentia
ad formam, esse improportionatam, ut simul sit potentia, seu materialis causa q
uantitatis. Sed hoc nullam ingerit difficultatem, quia sa?pe accidit ut una caus
a plures habeat effectus, quorum unus sit nobilior alio ; ut eadem forma est pri
ncipium dispositionum vel proprietatum quae ab ea manant, et simul est principiu
m generandi sibi simile , et in genere causo; formalis simul est causa sui compo
siti. Sic igitur non rcpugnabit materiam simul esse causam quantitatis ut propri
etatis sibi connaturalis, et formee ut principalis actus, ad quem natura sua ord
inatur. Atque hoc facilius contingit, quando hujusmodi effectus sunt inter se or
dinati, ut in prsesenti sunt quantitas et forma; est enim quantitas veluti dispo
sitio queedam materiee, per quam fit aptum subjectum alterationis, et dispositio
num quibus accommodatur ad rccipiendam formam substantialem. Unde omnes auctores
, ctiam qui priorem sententiam defcndunt, fatentur materiam esse causam material
em formoe ct quantitatis, quamvis quidam dicant respeclu formee essc causam tota
lem in suo genere , respcctu vcro quantitatis solum partialem, quia totiun compo
situm cst causa totalis. Alii vero etiam juxta priorem sententiam conccdunt mate
riam esse causam totalem in suo genere, tam quantitatis quam formae, hoc tamen o
rdine, ut prius natura sit causa formee quam quantitatis; non ergo est inconveni
cns ut eadem materia sit causa materialis utiiusque. Et, quod ad ordinem attinet
, magis consentaneum videtur ut licet secundum ordinem perfectionis et finis mat
eria prius rcspiciat formam quam quantitatem, tamen ordine executionis et genera
tionis, prius recipiat quantitatem quam formam. Solet enim ordo executionis csse
oppositus ordini intentionis. Quod etiam in preesenti necessarium est, cum mate
ria per quantitatem preeparetur, et coaptetur ad formam. Et ideo etiam non impcd
it quod materia sit potentia substantialis; nam, sicut substantia potest esse ca
pax accidentis , non per potentiam accidcntalem, sed per seipsam, quia concomita
nter habct illam capacitatem ex vi suee entitatis, ita potentia substantialis, q
uee talis est, quia per se primo est instituta ad recipiendum actum substantiale
m, potest concoraitantcr per seipsam habere capacitntem ad recipiendam proprieta
tem, vel dispositionem accidentalcm naturee suie consentaneam, et fini, ad qucm
instiluta est, accommodatam.
15. Ex his ergo satis demonstratum csse videlur ex parte materia? non esse repug
nan tiam, neque improportionemullam, quin possit esse sufficiens causa mateiiali
s quantitatis. Quod vero ita sit, imprimis videtur convincere exemplum de humano
corpore, in quo suppono non esse aliam substantialem formam, prieter rationalem
animam, quod in sequente disputationc generaliter ostendam, et in preecedenti e
x partc probatum est. Suppono deinde animam hominis esse spiritualem, et omnino
indivisibilem. Hinc crgo concluditur ratio, nam quantitas humani corporis non po
test esse in eo ratione totius compositi ex materiaet forma; ergo est in sola ma
tetin; nam conslat non esse in sola forma. Antecedens prohatur, quia accidens, q
uod est in toto composito, attingit simul sua unione formam et materiam per modu
m unius ; at vero quantitas non potest ullo modo attingere rationalem animam, cu
m haec spiritualis sit; ergo non potest esse in toto composito humano, sed in so
la materia.
16. Quantitas in nullo spiritu rccipi potest. Diceturfortasse non repugnare ut a
ccidens materiale attingat sua uuionc immaterialem formam ut informantem materia
m; nam forma iramaterialis attingit sua unione ipsam materiam,; cur ergo non pot
erit materiale accidens atlingerc hujusmodi formam? Item in unione Verbi incarna
ti vidcmus corpus crassum ct matcriale habere unionem tenninatam ad supremum spi
ritualc suppositum, quale est Verbum Dei; quid ergo mirum quod quantitas termine
t unionem suam ad infimum spiritum, ut corpori unitum? Sed nihilominus hoc dici
non potest, quia quantitas unitur subjecto suo ut forma et actus ejus; et ideo i
lli tantiun rei uniri potest, quae est capax effectus formalis ejus; anima anlem
rationalis nullo modo est capax efiectus formalis quantitatis, quia non est cap
ax extensionis quantitativas, etiam dum informat corpus; non ergo potest ullo mo
do in se suscipere nec totaliter, neque partialiter quantitatcm; neque ctiam pot
est unio quantitatis ad illam tcrminari, quia illa unio non cst nisi informatio;
informatio autem terminari non potcst nisi ad rem capacem effectus fonnalis. Un
de nulla est proportio in exemplis adductis, ut ex dictis constat.
17. Aliter responderi potest, hoc quidem argumento convinci, quantitatem hominis
rccipi inhoesivc in sola mnteria, non tamen probari, quod in tali mnterin non sn
pponatnr informatio humanrc formte dantis esse materire , et constitucntis compo
situm, quod dicatur recipere et causarc qunntilatem , quamvis non per se prirnb
ct sccundum se totum illum recipiat, scd rntione alterius partis. Sed imprimis e
x Iiac rcsponsione sumo, solam materiam essc subjectum cui quantitas hominis inh
reret, et conscquentcr illnm solain esse causam materialem quantitatis; illa eni
m est causa muterialis, adquamterminatur unio seu inhajsio formee, qun? uiateria
liter causatur; sod unio et inheesio quantitatis corporis humani ad solam matmam
terminatur , ut argumentum factum probat, et in responsione conccditur; crgo ma
teria per suam entitatem est sulliciens ad causandam materialiter qunntitatem; u
nde consequenter fit, in qualibet re habere camdem suflicientinm et vim, quantum
est ex se. Et eonfirmari hoc ac declarari potest amplius, nam , cum in homine s
int materin et anima, inter materiam et animam est immediataunic substantialis;
ct iuter quantitatem et materinm est etiam immediata [unio, licet accidcntalis;
inter quantitatem vero et animam nulla est immediata unio, qua inter se nniantur
, scd solum per accidens uniuntur in uno tertio, scilicct matcria; ergo sola mal
eria est quffi exercet munus cau.sre materialis respectu quantitatis , quia hsec
exercctur pcr immediatam unionem ipsarum, ut supra declaratum est.
18. Quamvis autem hoc satis csse videatur ad id quod nunc intentlimus, hinc t.im
en ulterius concludi potcst, sine causa vel fuudnmeuto dici unionem materiee ad
animam essc priorcm natura unionc ejusclcm mJiicrise ad qumtitatem, priorem (inq
uam) ordine gcnerationis ; nam dc ordine perfectionis ct finis, vorissimum id es
t, nil tameu ad rem prresentem rcfcrt. Quod autem altera prioritas nulla sit, pr
obatur, quia imprimis anima non dat materife intrinsecutn ct proprium esse illiu
s, sed supponit illud, ut maten> uniri possit, ut saape dictum est; ergo ex hac
partc non supponitur neccssario ordine fatursB unio materiae ad animnm. Rursus n
cqne sub aliqua alia ratione unio ad animam est causa unionis ad quantitatem ; e
rgo nullo modo est prior natura. Anteccdens patet. quia non est causa in genere
causie materi.ilis ; ostensuui est enim mnteriam per solnm entilatem suam causar
e materialiter, scu rocipere quantitatem. Neque etiam est cansa in genere causre
cfficientis, quia neque altera unio fit ab altera, ut per se notum videtur, neq
ue ettam ipsa ahima, qure unitur, est principium efliciens quantitatem sui corpo
ris, quia nullum est indicium, nec sufliciens ratio hujus eltieienlia;, ut infra
generalius ostendam; ct specialiter forma incorporea videtur valdc improportion
ala, ut per se sit principium effectivum corporea; molis et quantitalis. Nullo e
rgo modo antccedit unio matcria? ad animam, unionem materife ad quantilatem. Imo
hvcc videtur ordinc natura; supponi in genere causn; materialis, saltem tanquam
conditio ex pnrte mnterise necessaria, ut possit materia essc subjectum aptuui,
tum ad actioncm qua anima uuitur materia>, tum etiam ut ipsa anima possit infor
mare, et subire vicemformce corporeitali^, exlcnso quodam modo inlormans materia
m, cum ipsa in se maneat incxtensn.
19. Atque hinc ulterius fit, unionem materix ad quautitatem etiam esse prioremna
tura, prout dicitur, in subsistendi consequcntia; namimprimis cxtra controversia
m est, unionem materia' ad animam non posse naturaliter csse, aut conservari sin
e uuione ad quantitatcm, non solum quia non potest naluraliicr esse anima in mat
cria carente omni quantitate, quod est evidentissimum; scd eliam quia, persevera
nte hac unionc hujus materiai ad hanc animnm, non potest vnriari hrec qunntitnsi
n hnc materia; nam quantitas non potest expelli dirccte nb alia quaniitatc, quia
omnes sunt similes, neque una quantitas habet aliam conlrariam, vel ita repugnn
nt6m, ut expellat eam ab codcm subjccto; crgo, manentc eadem maleria, ct eodem c
omposito totali vel partiali per unioncm ad camdem animam, non potcst quantitas
vnriari. E converso autem, etiamsi anima recedat, et alia forma advenial, potest
eadem quantitas in maleria pcrseverare; ergo unio ad quantitatem est simplieite
r prior in subsistendi consequentia, atque ita sola materia critpropria causa ma
terialis qnantitatis. Conscquentia est clara ex dictis, nec de illa est ulla con
troversia. Antecedens vero a priori probari potest cx dictis, quia unio ad qunnt
itatem in nullo genere causce peiulet ab anima, vel ab informatione cjus ; et al
iundc potest anima directe expalli a materia per introductionem alterius formaj
repugnantis, et per mutatio
nem nlinrum dispositionum, quas necessario postulnt talis forma in materia quam
informat; crgo nulla ratio rcddi potest cur, reccdente animn a mnteria, recedat
quantitas, aut dissolvatur unio ejus cum materia; solum enim corrumpitur una res
ad desitionem altcrius, quando ab illa pendet. Et quamvis dici possit quantitas
mediate pendere ab anima, quatcnus mntcrin pendet ab illa, hu;c tamen dcpcndcnf
ia suflicienter supplelur per subsequentem formam, qure informando, et suo propr
io csse actunndo enmdem numero materiam, sufticicntcr terminat depcndentiam ejus
a formn ; crgo nulla causa est ob quam, recedentc nnima, recedat quantitas huma
ni corporis. Qua;ratio eodem modo probat dc omnibus accidentibus qure insuntcorp
ori, media quantitate, et ab anima eflective non pcndent.
20. A posteriori vcro idem probari potest; nam cxperimur in cadavcre bominis sta
tim post mortem cjus manere endcm accidentia corporalia qua? erant in homine viv
o, exceptis illis facultalibus qua; sunt proprice viventium, ac propterea cffect
ive ab anima pcndent. Ad quam expeiientiam communiter responderi solet, iila acc
identia videri eadem, non tamen esse, sed similia in specie, gradu et modo, numc
ro tamen diversa. Qure responsio admitti quidcm posset, si et intercederet ralio
quee nos elticaciter cogeret ad sensum corrigendum, et reddi etiam posset suffi
ciens causa talium accidentium; neutrum aotem hic intcrvenit. Primum ostensum sa
tis est ratione metapbysica, qua tacile evertimusfundamcnta conlraria; senteniie
e, quibus distinctius inferius satisfaciemus. Secundum autem probatur, quia si a
ccidentia, quce insunt cadaveri in instanti mortis, sunt numero distincta ab iis
qure. erant in homine, iircessnria erit aliqua causa efliciens, quee ilia de no
vo producat in illo instante; hcec autem sa-pennlln intervenit; ergo. Minorimpri
mis probatur ab aliquibus de quantitate ipsn, quia non potcst fieri nb nlia quan
titate, cum quantitas non sit activa ; neque ctiam a qualitate, quia qnantitas e
st prior qualitate corporea; unde non potest ab illa fieri; neque etiam a forma
substantiali, tum quiahtec non cst immediate activa ; tum ctiam quia nulla cst f
orma substantialis communis omnibus rebus corporeis, cum tamen quantitas omnibus
sit communis. Acceditquod si quantitasdenovo fieret in mnteiia cadaveris, fiere
t in illa, ut prius nalura est non quanta et indivisibilis, quod involvitrepugnn
ntiam. Vcrum haj rationes non sunt efficaces; nam responderi potcst quantitatem
produci , vel comproduci potius ab agente extrinseco inducente formam; proxime v
ero esse ab ipsa forma introducta, per naturalemresultantiam; hoc enimmodonon es
t inconveniens, formam immediate efficere aliquod accidens, utaforma nqua?. eman
at intensio frigoris, cum se reducit ad pristinam frigiditatem. Neque ad hoc ess
et necessarium ut omnia corpora haberent aliquam formam substantialem communein,
sed sufficere posset convenientia omnium formarum in ratione communi forma; sub
stantialis. Neque ctiam est inconveniens quod quantitas comproducatur in materia
et ex materia prius natura non quanta; nam in omni opinione, necesse cst fateri
quantitatem aliquando fuisse productam vel comproductam; et quacunque ratione f
acta sit modo consentaneo suo? natura», nccesse est factam esse in materia, et ex
materia; ergo facta est cx materia, ut prius natura de se non quanta actu, quant
a autem in potentia, et de se actu indivisibili quantitative, divisibili autem i
n potentia. Hoc ergo non includit repugnantiam, quia illa indivisibilitas quanti
tativa non intelligitur actu et quasi positive pra>cederc in materia, sed solum
quasi negativc, scilicet, quia materia de se non habet actu illam divisibilitate
m, nisi per quantitatom conferatur; habet autem aptitudinem, quia habet entitate
m aptam ad talem formam recipicndam, ad quod necesse est ut ipsa materia ex se h
abeat quamdam divisibilitatem entitativam, quam infra explicabo, tractando de qu
anlitate. Ad eumdem ergo modum posset quantitas resultare ex forma cadaveris, ct
iieri ex materia sine repugnantia. De quantitate igitur non potest, ut existimo
, efficaciter probari assumpta propositio, nisi aliundc supponatur, agentia natu
ralia nihil posse agere nisi in subjecto quantitative extenso, et divisibili; de
qua rationc dicemus paulo inferius.
21. Igitur minor propositio superius assumpta prcecipue probatur de qualitatibus
, qua; sa;pe non habent causam efficientem a qua fiant, si eaedem numero non man
ent; non enim fiunt per naturalem resultantiam a forma cadaveris, quee non sunt
connaturales illi, imo sunt peregrinee et cxtraneae; unde fit ut brevi tempore p
aulatim amittantur, ut patet de calore, et similibus. Neque etiam finnt ab extri
nseco agente, quia interdum
nullum cst circumstans aut proximum agens, quod possit inducere tantum cnlorem,
aut tale lemperamentum, quale manet aliquo tempore in cadavcre hominis, maximc q
uando mors est violenta pcr suftbcalionem, jugulationem, ctc; in quo genere mort
is vix invenitnr causa particularis, qusc possit formam cadaveris induccre; et a
d univcrsales interdum confugimus, qua; illam efficiant ob ratiouem universalcm,
scilicet, ne materia maneat sine forma; de qualitatibus autein similibus, cum p
er se neccssaria; non sint ad introductionem talis forma;, cui non sunt connatur
ales, non est cur a causis universnlibus pcr se, et propria actionc fiant; propr
ia' autem ct particulares eausa> sa>pe nulhe sunt, ut inductionc ct expcrientia
conslat. Nec dcniquc dici potcst, hujusmodi calorem et alias qualitates fieri in
eo instanle ab spiritibus vitalibus, qui aliquo tcmpore maneul, aut ah humoribu
s, pra-sertim sanguinc ; quia imprimis etiam dc sanguine et spiritibus dubium es
t an eadem anima informentur, vcl saltem an eoium fornue, quee sunt quasi partia
les, pendeant ex conjunctionc ad animam, ita ut statim pereant, illa rccedentc;
unde multi cxistimant, sanguinem statim ae eflluit a vcnis, et separatur a reliq
uo sanguine qui manet in coipore, mutarc formam substantialem, etiamsi retineat
aliquo lerupore calorem, et similia accidentia. Deindo lenipus, quo durarc possu
nt hujusmodi spiritus aut humores, est brevissimum ; aceidcnlia vero similiu diu
tius pcrmanent. Ac ileniqiie non solum in homine, aut aliis animalibus, sed etia
m in aliis rebus, manent similia accidentia , ut supra ex Aristolele rcfcrebamus
, ctiamsi non sint intrinseca ct counaturalia rci genita.', ut possint a fomin e
jus dimanare; ut, verbi gratia, si ex vapore huraido, et non suuime frigido, sed
habente aliqpalein calorem, per condensationem fiat aqua, non scmper lit summe
frigida et pura, sed retinet eumdcm calorem; non tumen est nova causu cxtrinseca
u qua fiat, sed permanet idem calor, quia non potest tain cito cxpelli a fonnu
aqua;.
22. Et hinc sumitur etiam optimum ac gcnerale urgumcntum, quiu ha; qualitates in
tensibiles, et remissibiles, et habentes contrarium , si non mnnant ab intrinsec
a forma . sed pcr extrinsecam alterationem fiunt, nou fiunt subilo in gradu inte
nso , sed paulatim. quia et intrinseca forma', et alia corpora circumstantin res
istunt: sed videmns has qua
« IndietroContinue »
- Page 11 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
causa efficiens est extrinseca, et ideo non , oportet esse ejusdem generis; mate
riale autem principium est intrinsecum, quod debet csse ejusdem generis. Respond
eo enim materiale principium 'accidentis , si ad totnm compositum comparetur , e
sse intrinsecum illi, non tamen esse illud compositum nt sic proprie in uno gene
re, cum sit unum per accidens, et constet ex rebus diversorum generum; si vero c
omparetur adformam accidentalem, non esse principium intrinsecum ejus, id est, i
llam intrinsece componens, sed solum per modum additi seu subjecti, cui forma ac
cidentalis unitur. Hoc autem principium non est necessario ejusdem generis cum f
orma in accidentali compositione.
13. Qualiler Scotus txplicet dictum pronuntiatum. Quid objccliva potentia apud S
cotum. Hinc Scotus, in 2, distinct. 16, q. I, rcspondet, axioma illud, intellect
um de potcntia receptiva et actu ejus, esse falsum, et atiert contra illnd insta
ntias a nobis insinuatas de substantia et accidente, de superficie et colore, ct
c. Et similiter docet esse talsum intellectum de potentia activa et actu ejus, n
am etiam babet claras instantias, praesertim in potentiis qure agunt actione tra
nseunte, sive comparentur ad actionem, ut actio est, qnia manifeste pertinent ad
diversa prnedicamenta; sive ad rem seu formam factam, nam potentia secundum loc
um motiva est qualitas, efficit autem Ubi, seu prajsentiam localem, et potentia
augmentativa est qualitas, agit autem quantitatem aut substantiam. Dicit ergo ax
iona illud esse intelligendum de potentia objectiva. Qnam interpretiitionem mult
i rejiciunt, impugnando acriler hanc potentiam objectivam Sed quoad hoc existimo
de nomine et a;quivoce hos cum Scoto disputarc; nam ille non intelligit per pot
entiam objectivam alirjuam veram rem , quae sit actu in rerum natura, quo sensu
sola potentia activa vel passiva est potentia realis, ut infra dicam latius , tr
actindo do essentia creaturae, et declarando speciem qualitatis, qnse cst potent
ia; sed per potentiam objectivam intell'git Scotus rem in statu possibili antequ
am actu sit, quomodo dicimus rem csse in potcntia antcq lam sit; et quia res, ut
cst possibilis, est objectum potentia; iictivai, ideo dicitur ab Scoto esse in
potentia objectiva. Atque ita dicit hanc potentiam et actuui esse ejusdem generi
s, quia res possibilis et res in actu ejusdem generis
sunt; imo dice,re etinm posset esse eamdem rem negative (utaiunt), quia nonsuntd
ua? rcs, sed cadem, in diversis statibus concepta. Quocirca res, quam Scotus in
ca intcrpretatione intendit, vera est, non tamenrectc accommodatur illa interpre
tatione auctoribus, qui ante Scotum illud axioma docuernnt; Aristoteles enim, ut
ex dictis patet, nunquam in eo sensu locutus est, nec Averroes, qui loco citato
ait potentium et actum esse ditferentias oppositas ; et cum 9 Metaphysiea;, in
principio, varias numeret potentia?, acceptiones, nunquam fecit mentionem illius
potentia; objectivfe.
\ 4. Dicendum ergo est, axioma illud communiter intelligi dc propria potentia re
ceptiva, vel activa. Ut aiitcni verum sit, intelligendum imprimis est de potenti
a per se primo instituta et ordinata ad talem actum, non vero de potentia vel ca
pacitate intrinsece inclusa et quasi concomitante aliquam entitatem absolutam. D
eclaratur hoc, nam duobus modis intelligi potest quod aliqua virlus, tam activa,
quam receptiva, comparetur ad actum. Uno modo, qnia ex primaria ratione et esse
ntia sua ordina*a estad talem actum; sic materia estpotentia ad formam, ut supra
declaratum est; sic gravitas est virtus activa ad efficiendum motum deorsum, ve
l permanentiam in ipsomet loco dcorsum; sic denique intellectus est virtus activ
a et receptiva intellectionis. Hujusmodi ergo potentia dicitur perseprimo instit
uta propter actum, etideo ab illo sumit speciem; et de illa ad summum potest axi
oma illud verificari modo statim declarando. Alio vero modo potest aliqua entita
s habcre vim vel capacitatem ad aliquam actionem vel actum, non quia propter ill
um primario sit instituta, sed quia vel ob eminentiam natnrw suai, vel ob natura
lem conditionem, aut modum essendi, quem habet, qnasi concomitamer, vel potius c
onnaturaliter, habet per seipsam talem vim vcl aptitudinem. Sic Deushabet omnipo
tentiam agendi; sicetiam creatura inlellectualis habet et capacitatem, et vim ac
tivam obedientialem supernaturalium actuum vel donoi um; sic dcniquesubstantia m
aterialis est capax quantitatis, et quantitas ipsaest. capax qualitatum. Et in h
oc posteriori genere potentia; vel capacitatis, non est necesse potentiam seu ca
pacitatem et actum esse in eodem gencre; quia, cum talis potentia non sit ordina
la per se primo ad actum, nec sumat ab illo speciem suam, nec componat cum ipso
actu unura per se,nonest curtalis potentia etactus in eodem genere collocanda si
nt. Nec D. Thomas unquam de hoc posteriori genere potentiae, sed de priori locut
us est; et de eodem exponendus est Averroes, si ejus dicta dcfcndere necesse sit
. Nec ratio in contrariuin facta plus probat; unde per hasc sufficienter respons
um est fundamentis contrariee sententiae.
15. D. Thomas et Commentator qualiter intelligant axioma. Ut vero principium ill
ud exacte maneat declaratum, addere oportet duobus modis intelligi posse, potent
iam prioris ordinis ct actum esse ejusdem generis. Primo, ut genus late sumatur
pro gcneralibus rationibus substantiaj et accidentis, ita ut potentia per se ord
inata ad actum substantialem sit substantiaUs, ad accidentalem accidentalis; non
vero quodin rigore necesse sit potentiam et actum esse ejusdemprredicamenti acci
denlis, quamvis in substantia id verum sit, co quod substantiae tantum est unicu
m prasdicamentum. Et haec cxpositio multis placet, quia evitat difficultates. Al
ii vero etiam in accidentibus volunt potentiam hujusmodi ct actum ejus ad idem p
rsedicamentum in rigore pertinere, quia alius non est in rigore verum, potentiam
et actum esse ejusdem generis. Sed hoc in universuru defendere difficile est, p
raesertim in potentiis activis. Quapropter probabiliter dici potest potentiam pa
ssivam accidentalem (nam de substantiali jam satis dictum est), quando ex priina
ria institutione vi suoe essentia; ordinata estadactum, siib eodem genere etprae
dicamento ciun suo actu contineri. Et de hac potentia videtur loqui D.Thomas,et
Commentator,citatis locis.Subpotentiis autem passivis potentias animai comprehen
dimus, qua; licet activae ctiam siut, simul tamen sunt passivaj, et in passione
ac receptione seu informatione habent consummatam perfectionem suam. Hoc autem m
odo explicata haec assertio probari potest inductione in omnibus his potentiis;
nam habitus ct actus earum in eodem genere in rigore collocantur; licet enim act
io ut actio pertineat ad praedicamentum actionis, tamen ut actus vitalis habens
esse consummatum et perfectum in suo genere, coLJocatur in proedicamento qualita
tis ; quando autem potentia comparatur ad actum, et ad idem genus pertinere dici
tur, non cst comparanda ad actum in fieri, sed ad actum perfectum et consummatum
; ad illum enim per se primo ordinatur, et ab illa speciem rc
cipit. Et ita nullum invenio exemplum in quo haec regula deficiat. Ratio autem r
eddi potest, quia, quando potentia receptiva per se est ordinata ad actum, et co
mparatur ad ilhun ut imperfectum ad perfectum in suo genere, et quodammodo per s
e unum videtur in illo ordine constituere cum suo actu;ut potentia intellectiva
cum actu intelligendi per se conjungitur, et sic de aliis ; et ideo oportet ut t
alis potentia et actus sub eodem genere collocentur, ut ita etiam inter se major
em proportionem servent.
16. At vero in potentiis activis, etiunisi sint per se primo ordinatae ad agendu
m, non videtur necessarium quod potentia et actus sub eodem genere iu rigore con
tineantur. Nam, si per actum hujus potcnti» intelligamus actioncm ut actio est, co
nstat potentiam et actionem ad diversa proedicamenta pertinere. Neque ullius mom
enti est quodquidam aiunt, poteiitiaui et actionem, directe quidem e: per se, ad
diversa praadicamentii pertinere; tamen per reductionein, et potentiam collocar
i in gencrc actionis, et actionem in genere potentiee; quia luibent inter se mut
uam habitudinem transcendentaleui; terminus aulcm habitudinis reducitur ad praed
icamentum relati. Hoc (inquam) nil refert, quia haec reductio solum est secundum
extrinsecam denominationem , quam ineludit terminus ut terminus est; nos autem
loquimur de collocatione sub uno genere secundum propriam naturam et essentiam e
jus. Hoc enim sensu necesse est loquantur auctores, ciun dicunt potentiam et act
um essc sub eodem genere ; alias non recte inde concluderent materiam , verbi gr
atia, esse intrinsece substantiam, quia cst potentia ad substantiam, et intellec
tum cssc qualitatem quia est potentia ad actura accidentalem et vitalem , etc. P
olentia ergo activa coniparata ad actionem suam , ut actio est, non constituitur
sub eodem generc; si autem per actum hujus potentia? intclligamus terminum form
alem actionis ejus, non esl necesse collocari in eodem pra?dicamcnto, ut probat
exemplum supra adductum degravitate, quod in univcrsum adduci potest dc potentia
secundum locum motiva, sive sit progressiva, sive attractiva, sive expulsiva, a
ut iinpulsiva ,vel irapiUsus ipse, quem DiulU existimant esse quaUtatem, et tame
n non ordinatur ad faciendam qualitatem, scd motum, vcl Ubi. Et ratio reddi pote
st, quia potcntia activa ut sic non ordinatur ad actum, u' imperfectum ad perfec
tum, neque ut tum illo componat nliquid per se unum, sed ut causa extrinseca ad
effectum; tieri autem potest ut causa activa non sit ejusdem rationis aut generi
s cumeffectu, sed eminentioris, et idco non est necesse ut iu eodem pradicamento
cum suo actu collocctur. Quanquam necessarium videatur, si actus maxime propriu
s talis potcntioe sit accidentalis, etiam potentiam ipsam esse accidentalem , qu
ia substantia ut sic non ordinatur per se primo ad accidentalem aclum ; erit erg
o talis potcntia accidens, quamvis sub nobiliori genere accidentis collocetur.
M. Objectio dissohitur. Notalile. Dices, interduin potcntiam accidentalem ordinar
i per se primo ad producendamsubstantiam , ut potentia nutritiva ct generativa.
Respondeo primo nondum esse exploratum, ncquc a nobis tractatum, quomodo acciden
tia attingant productionem substantia?; nam si solum altingunt disponendo materi
am, cessat ditficultas; si vero immediate etiam efficiunt, 61 intioclucunt forma
m substantialem, dicendtim cst non attingerc substantiam, nisi instrumentaliter.
Non attingunt autem instrumentalem actionem nisi prsevia alia actionc connatura
li, et maxime propria, quas semper est accidentalis; ct respectu illius verifica
ndum est talem potentiam et actum esse ejusdem generis, nam altera actio instrum
entalis, licet fortasse sit a nalura principalius intenta, respectu tamen talis
potenlise non est itu propria et accommodata, ut ei commcnsuretur natura talis p
otentia? seu qualitatis. Imo binc obitcr colligere licet, extra potentias loco m
otivas omnem aliam polentiam per se primo ordinatam ad agendum, collocari in eod
em prasdicamento cum suo actu proprio seu termino actionis suai; narn talis pote
ntia semper est qualitas, nihilquc efficit nisi pra?via aliqua propria actione t
cndente ad qualitatem, nam, ut dixi, licet efficiat instrymentaliter substantiam
, vel etiam quantitatem, semper id efficit pra>via aliqua actione propria tendcn
te ad qualitatem; ad alia autem prwdicamenta prreterUbi, non est per se actio, s
ed semper resultant ex termino alterius actionis. Atque ita fit ut omnis potenti
a activa accidentalis pro?ter motivam ordinetur ad qualitatem aliquam efficienda
m, per actionem maxime propriam, licet fortasse mediante illa possit ad res alio
rum praedicamentorum ordinari saltem ut instrumentum. Atque haec dicta sint in e
xplicationem illius
XXV.
uxioniatis: Potentia et aclus snnt sub eodein
genere.
SECTIO Ul.
Quantam subslarttia possit esse rausa materiaht ¦ accidcntium.
\. Cum dictum sit primariam causam materialem accidentis esse substantiam, ad pe
rfectam hujus causa; expositionem necessarium cst declarare quaenam substantia p
ossit banc causalitatem exercerc. Suppono autem hic non esse qua;stionem de subs
tantia creata, quam constat non esse capacem dentis, et discurrendum breviter er
it per omnes creatas. Inter quas quaedam sunt simplices, alia- coinposita:; de q
uibus et de partibus componentibus ipsas, esse potest controversia. Ut crgo quoe
dubitationem habent tractemus, ca quae certa sunt breviter prcemittamus.
2. Substantiee simplices snbsistcntes seipsis materiales caitsw. Primo ergo cert
um est, substantias simplices per se subsistentes esse sufficicntes ad recipiend
a seu matcrialiter causanda accidentia sibi proportionata. Hoc constat in omnibu
s substantiis spiritualibus creatis; de his cnim est sermo. Omnts enim substanti
a creata,quiapotentialis est,et imperfecta, capax est accidentium, et ad ea sust
entanda sufficit ci, habere per sc subsistentiam, si alioqui sit capacitas. Cum
autem dicimus bas snbstantias csse per se sufficientcs ad hoc, non excludiinus q
uin possint causare materialiter unum accidens mediante ulio, ut sequente sectio
ne dicemus; sed respectu collectionis omnium suorum accidcntium dicimus per se s
ufficere, et non indigere alio adminiculo prceter suam substantiam, et subsistcn
tiam propriam.
3. Substantialis forma sulsislens sufficiens matcria accidcnlinm. Hinc secundo e
st etiam certum, formam subsistentcm,etiam si sit incompleta substantia, et actu
s corporis, esse sufiicientem causam materialem aliquorum accidcntium, qua? illi
proportionata sunt. Hoc constut in anima rationali,non soluin acorpore scparata
, sed etiam conjuncta; et ratio est eadem fere qua; de substantiis angelicis. Na
m qnod substantia anima; incompleta sit, non impedit quominus sustentare possit
aliqua accidentia, cum per se esse possit, et a subjecto ipso non pendeat. Ex qu
o a contrario sumpto argumento constat, et est eliam certum, formas substantiale
s, qua; naturaliter subsistere non possunt, ine
35
ptas esse ad eausanda mateiialiter accidentia per se solas, quia quod in se non
subsistit, non potest aliud sustentare; forma? auteiu hse non sunt cnpaces propr
ia; subsistentue, ctiam partialis, ut postea dicemus. An vero simul cum materia
substent accidcntibus, paulo post videbimus. Solum posset quis dubitare de nonnu
llis relationibus, verbi gralin, imionis aut similitudinis, etc, qua? videntur s
ubjectari in bis formis. Verumtamen probabilius cst bas relationes non addere re
m distinctam a substantia, vel modis substantialibus forma?. Itcm probabile est
enlitatem talis formro, ut sustentatam suo modo in materia, esse capacem alicuju
s forma? aut modi accidentalis, eo modo quo de ipsis accidentibus in sequcntc se
ctione explicabimus.
4. Partes vilcf/rales, acchlentium sufficien' tiirecepliva. Hinc etiam obiter cons
tat quid dicendum sit de partibus integralibus substantia?; non esl enim dubium
quin eo raodo quo sunt et subsistunt, possint materialiter concurrere ad esse ac
cidcnlium; nam possunt illa in se recipere et sustenlare, ul inductione constat.
Et quidem si partes istse sint actu divisaj a toto, et solum dicantur partes pr
opter habitudinem ad illud, constat in re esse veras substantias subsislentes, i
deoquc posse accidentia sustentarc , ut de sanguine ferc omnes censent. Si vero
sint proprie continnata? aliis partibus, propiie non dicuntur subsistcre in sc,
sed in toto; et hac rationc ab accidentibus, qua; in eis insunt, solct inlerdum
denominari totum, ut homo dicitur crispus; nibilominus lamen tota causalitas mat
erialis, qua; ibi intervenit, exercclur per eam partcm in qua accidcns inheeret;
et eadem durabit, si talis pars sccundum tolam suam substanliam separata conser
velur.
Quanlitas an insit materiw.
5. Solum ergo superest qiwstio de materia prima, et de integra substantia compos
ita ex matcria ct forma; nam dc materia qua;stio cst an per seipsam possit mater
ialiter et immedinte causarc aliquam formam accidcntalein; qnro ferc coincidit c
um cominuni quajstione, an et quomodo possit materia esse subjectum accidentiuiu
. Qun? ut brevius et distinctius tractetur, tota est revocanda ad quantitntem ;
nam nunc non ngimus de relalionibus vel modis accidentalibus, de quibus postea o
biter dicemus, quin nibil fere babent dubitationis, sed agimus dc propriis formi
s accidentalibusrealiter distinctis a substaniia.
inter quas primum locum obtinet quantitas, ct nlia? insunt medinnte illa, ut dic
emus sectione sequcnli. Unde in quo subjecto fuerit quantitas, erunt reliquce co
rporese qualitates.
Sententia negans quantitalem inesse ma-
teriw.
6. Testimonia Aristotclispro relata sententia. Sunt ergo in bac rc dua? opposiUe
sentcnliaj valde communes. Prima cst dicentium mntcriam per se non habere cnlit
atem sufGcientem nd causnndum materiuliter aliquod accidens, sed indigere prius
conjunctione ad formum substunlinlem, ut ex utrnque resultet compositum, quod po
ssit accidentia recipere. Hajc est opinio D. Thom., 1 p., q. 76, art. 6, et q. u
nic. de Spiritualib. creatur., art. 3, ad 18; et Alberti, in Summa de homine, 2
p.,qua?st. An nutritio fiat cx simili, a. 1; Durand., 1, dist. 8, 2p., qua?st. 4
; Caprcol., in2, dist. 13, q. 1, conclus. 2 et 3, ct dist. 18, q. 1, conclus. 6;
Cajet.. de Ente ct esseut., cap. 7, q. 1C; Soncin., 8 Metuph., q. 7, et 15, 17
et 18; Ferr., i contra Gentes, c, 81, q. 2 et 3; Solo, 1 Phys., q. 7; Astudill.,
I de Generat. 1 Tribuiturque Aristoteli, quia 1 de Gcnernt., tcxt. 23, dixit, g
enerationem Geri cx materia, nullo sensibili manente; ex quo loco, et ex his quc
e Aristoteles subdit, text. 24, sumunt omnes Jmjus sententia? auctores, in trans
mutatione substantiali nullum accidens manere in materia prima. Quod si ita fit,
ob id utique evenit, quod materia non suffieiat suslentare accidentia, sed solu
m compositum; et ideo pereunt corrupto composito, quod nulla rutionc fieri posse
t, si materia?, prima) inbrpiercnt. Seeundo hoc confirmnt, quod Aristotcles, 1 P
hys., text. 81 et 82, ait, matt riain primam respicere per se primo substuutiale
m formnm. Tertio, lib. 5, tcxt. 8, et lib. 1 de Gen., text. 24, differentinm con
stituit inler gcnerntioncm, et alterutioiiem, vel augmentalionem. quod snbjectum
generntionis cst sola muterin, qunm dicit csse matcrinm simpliciter, alteralion
is vero ct augmenlationis subjectum dieil csse substanlinm integram, qunm vocat
mateiiam secnndum quid. Quarto, 7 Metaph., text. 8, ait materiam non csse quid,
neque qunntum. neque qualc, ncquc nliquid hujusmodi. Qninto, 7 Metaph., texl. 4,
et 12 Mctaph., text. AJ,
1 Herva?us, Quodlib. 24, 10; Javel., 8 Metaph.
ait substantiam csse prioiem natura acci- subslantialis, ut est forma corporeita
tis. Quod
dentc. Scxto, in Pra;dicam., c. de Substantia, babct ctiam optimam proportionein
, tum
dicit, dcstructis primis substantiis, impossi- quia forma accidentalis, cum sit
actus infor
bilc esse aliquid rcmanere; prima; autem inans, csse dcbet participatio formae s
ubstan
substantitc sunt substantiae integra; simplices, tialis, potius quam materiee; t
um etiam quia
aut composita?. forma substantialis, ut estforma corporeitatis,
7. Rationcs pro hac sententia adducuntur nullam aliam proprietatem habet, quai a
d il
plures. Piima, quia materia cst pura potcn- lam consequatur, prreter quantitatem
. Et con
tia, ita ut ncque esse habeat, nisi illud mcn- firmatur, quia si quantitas prius
matcria: in
dicet a forma; ergo ex se est impotcns ad sus- essct quam substantialis forma, r
cciperetur
tentanda accidentia, nisi prius saltem nalura forma substantialis in materia, me
dia quanti
conjungatur fonnse, et ab illa esse recipiat. tate; proplcrea enim qualitatcs co
rporeaj in
Probatur consequcntia, tum quia cssc secun- sunt substantia;, media quantitate,
quia sup
dum quid, quod dat accidens, supponit csse ponunt illam in substantia. Gonsequen
s au
simpliciter; tum etiam quia nihil potest aliud tem cst falsum, tum quia alias in
limior ma
sustentare, nisi prius inse subsistat; nihil an- gisquc proprius actus matcria;
csset quanti
tem subsislit in se, nisi quod habet csse ac- tas, quam forma substantialis. Tum
etiam
tualc, et simpliciter. Secunda ratio, qua D. quia non posset fieri unum per se e
x materia
Thomas utitur, quia materia est potentia ad et forma substantiali; unirentur eni
m medio
omncs actus ordiuc quodam; crgo rcspicit accidente; unde potius ex materia et qu
an
substantialcm foimam, ut primum actum titatc deberet ficri pcr se unum; nam pote
n
suum, ad qucm per se primo ordinatur; ac- tia potius facit unum per sc cum suo p
rimo
cidentia vero , ut actus sccundaiios conso- ct immediato actu, quam cum secundar
io,
quentes primum. Probatur antcccdens, quia quem mediatc rccipit; nec potest intel
ligi
non potest materia a;que primo l espiccrc ac- quod compositio cntis per se funde
tur in cnte
tus adeo diversos; alias diversas ctiam spe- per accidens. Tum dcnique quia alia
s non
cies ab cis sumeret, essetquc simul potontia solum materia, sed otiam quantitas
esset
substantialis et accidentalis. Consequentia principium materiale gcnerationis su
bstantia
autem probalur, tum quia potentia substan- lis. Secundo confirmatur eadem ratio,
quia
tialis primario dcbet respiccre substantialem si quantitas esset in sola materia
, essct in
actum, cum ad illum per se primo ordinetur, generabilis et incorruptibilis, sicu
t ipsa est,
et ab illo spcciem sumat; crgo ilhim etiam quod repugnat Aristoteh ponenti motum
per
debet prius reciperc; tum ctiam quia forma se ad quantitatem. Sequcla vero patct
, quia
accidentalis comparatur ad substantialem, ut non posset quantitas cormmpi ad cor
ruptio
actus secundus ad primum; actus autem se- nem subjecti, quia materia est incorru
ptibi
cundus sempcr supponit primum. lis; neque etiamposset corrumpi a contrario,
8. Tertia ratio est, nam si quod accidens quia illud vere non habet, ut constat
ex Ari
esset in materia prima, maxime quantitas; stotelc in Pra'dicamcntis;ncquc etiam
pendet
sed ha?c non; ergo. Major recepta cst ab om- ab alia causa, pcr cujus absentiam
possit na
nibus, et constat ex dictis in principio. Minor turaliter desinere esse; ergo nu
llo modo
probatur, quia quantitas est proprietas sub- posset quantitas corrumpi, et conse
qucnter
slantiae corporca; neccssario concomitans il- neque gencrari.
lam; non potest autem csse proprietas con- 9. Quarta ratio sit, quia non repugna
t
sequens materiam ut sic, sed formam; ergo quantitatem ct accidcntia omnia corpor
alia
non potest recipi in materia secundum se, rccipi in toto composito, mediante foi
ma ; et
sed ut informata forma, seu in composito. hoc est magis consentaneum naturis rer
um;
Probatur minor, quia propriefcis manat acti- ergo. Major declaratur, quia non rc
pugnat
ve ab essenlia, cujus cst proprietas; non po- unum accidens recipi in substantia
mediante
test autem quantilas manare ab essentia ma alio, ut constat de qualitate corpore
a et dc
teriffi ut sic, quia hsec dimanatio est aliqua quantitate, et inter qualitates i
psas repcri
efficientia ; materia autem secundum sc nul- tur intcrdum hic ordo, ut patebit s
cctfone se
lam cfficientiam habet, ut constat ex Aristo- qucnti; ergo multo magis reperiri
potest in
tele, 1 de Gener., text. 53, ct libro secundo, ter substantialem actum, et accid
entalem.
text. 55; non ergo manat quantitas a mate- Minor vero probatur, quia potentia ad
reci
ria, sed a substantin corporea, ratione formse piendum accidens est tantum secun
dum quid;
« IndietroContinue »
- Page 12 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
componentium, ita non oportet ut vera causalitas materiulis ibi intercedat, sed
tantum secundum proportionem, quatenus in situ et ordine una pars conjungitur al
teii. In compositione autem artificiali solet intercedere qufpdam major conjunct
io et subordinatio parlium, non tamen vera et physica unio, atque ita neque vera
causalitas materialis; quod intelligitur comparando partes integrantes artitici
um inter se, nam si comparetnr totum artificium ad propriam formam artificialem,
qua? est tigura. respectu illius est magis propria causalitas materialis, quate
nus figura comparatur ad suum subjectum tanquam verum accidcns illi realiter uni
tum.
Accidens in abstracto educitur et sustentalur a materia.
8. Discrimen inter accidentia quoad fieri. Dico tertio : accidens quoad suam ent
itatem accidentalem preecise et abstrncte sumptam, liabet mnterialem cansam, non
ex qua componatur, sed a qua suslentetur in suo esse; unde illa non tantum est
materialis causa aecidentis quoad unionem, sed etiam quoad entitatem ejus, quam
in suo genere causat, mediante unione; neque eliam est causa solum' in facto ess
e, sed etiam in Heri. Tota hcec assertio sequitur ex prrecedentibus a suflicient
e divisione, nam ex prima assertione constat accidentia indigere causa materiali
ob diminutam entitatem quam habent; et in secunda probatum est entitatem accide
ntalem non indigere hac causa, ut ex ea intrinsece eomponatur; ergo ut ab ea sus
tentetur. Imo etiam qui fingunt causam mnterialem intrinsece componentem acciden
tia, non excludunt causam materialem sustentantem totum ipsum accidens compositu
m ex intrinscca matei ia et forma; quod est novum argumentum, falso confingi ill
am intrinsecam compositionem accidentis ex materia et forma. Rursus ex cadem dim
inuta et imperfecta entitate accidentis constat pendere a sua causa materiali, n
on solum in unione, sed in entitate sua, quia in se subsistere nullo modo potest
naturaliter. Itcm, quia non minus pendet accidons a sua causa materiali , quam
forma substantialis materialis a materia; sed ha;c pendet non tantum in unione,
sed ctiam in entitate; ergo. Denique hinc etiam concluditur pendero non tantum i
n facto esse, sed etiam in fieri, tum quia fieri est proportionatum ipsi esse; t
um etiam quia actio, per quam accidens naturaliter fit, est etiam quod
dam accidens pendcns necessario a snbjecto in- quo vel ex quo fit. Est tamen hoc
cum proportione intelligendum, nam qusedam aecidentia fiunt per propriam action
em, alia vero solumper resultantiam, vel consecutionem ad effcctionem aliarum re
rum; unumquodque ergo accidens, eo modo quo fit, pendet ab aliquo subjecto in fi
eri, atque ita habct materialem cuusam suee effectionis eomodo quo naturaliter f
ieri potest. Quid autem sit hiec causalitas, non oportet iterum declarare; nam e
adem omnino cst quae in substantiali causalitate, servata proportione.
9. Q/taliter materialis cattsa de subslantiali et accidentali dicatur. Qua?rere
vero aliquis potest an materialis causa univoce dicatur de illa quee est substan
tia;, et de causa materiali accidentis. Et ratio dubii esse pctest, quia causa m
aterialis accidentis in se, vel est perfectior , vel est a>que perfccta, causa m
ateriali substantise, nam vel cst integra substantia, vel forma, vel ad minimum
ipsa materia; ergo etiam in ratione causa; materialis est vel perfectior, vel sa
ltem reque perfecta, quia in hac causalitate causa prav bet seipsam et suum esse
; ergo si in se esl a>que perfecta, etiam erit in ratione causs. In contrarium v
ero est, quia esse, quod resultat ex hac causalitate, non est esse simpliciter,
sed secundum qiiid, nimirnm esse accidentale. Item productio vel generatioaecide
ntis , solum est productio et generatio secundum quid. Unio item forma? accident
alis cum subjecto est tantum secundum quid, utpote accidentalis; sed actualis ca
nsabtas materialis consistit in ipsa actuali unione, vel unitione, quatenus a su
bjecto pendel; ergo causalitas ha;c respectu accidentis est tantum secundum quid
. Atque ita dicendum est, causam materialem formaliter in rationc causa?. analog
ice de his causis dici, et principalius de causa substantioe; materialiter vero
rem, qua; causat accidentia, posse essevel reque, vel magis perfectam. Id verono
n «hs est ut in ratione causce sit perfectior, etiamsi per seipsam intret composit
ione mtotius compositi accidentalis, quia non est inderatiocans«! sumenda, sed ex
actuali causalitate qu-1111 exhibet, et exformali esse quod inde consurgit.
SfcXTIO 11.
An substanlia ut sic esse possit immediata cfl«M materialis accidentium.
\. De hac causalitate foimnliter snmpta, nihil aliud nobis dicendiun superest; d«
fundaniento vero talis causalitatis , et de potentia per quam causat, nonnullu d
icere necessc est. Cum enim inaterialis causalitas consistat in receptionc, duo
ex partc causa? requiruntur; scilicet rcsquse recipit, et potentia per quam reci
pit, quae possunt vel re, vel ratione distingui. Supponimus autem, ut per se not
um ex dictis, substantiam esse quasi primum fundamentum, vel primam rem quoe cau
sat materialiter accidentia, quia totus ordo accidentium imperfectus est, et irt
sutliciens ut in se subsistat; etideo primumfundamentum, in quo accidentia nitan
tur, non potest esse aliquod accidens, sed debet esse substantia. Inquirimus erg
o per quam potentiam substantia causet matcrialiter accidentia, an per potentiam
accidentalem realiter, aut ex naturn rei distinctam ab ipsa, an vero per seipsa
m, seu per potentiam ratione tantum distinctam.
Tractatur prior opinio.
2. Quidam enim auctores sentiunt nullum accidens recipi in substantia , nisi med
ia potentia accidentali pertinente ad idem prredicamentum. Ita sentiunt Soncinas
, I2Metaph., q. 26, et Javel., q. 8, qui dieunt esse in substantia potentiam rec
eptivam quantitatis , quae reducitur ad prredicainentum quantitatis, et aliam re
ceptivam qualitatis, ad praedicamentum qualitatis pertinentem , vel potius in 6u
pertlcie ipsa ait Soncinas esse aliquid potentiale de genere coloris ad recipicn
dum colorem, quidquid illud sit (inquit), puta diaphaneitas, velaliquid hujtismo
di. Fnndamentum eorum est dictum quoddam Aristotelis, 4 2 Metaphys., text. 26, e
adem csse principia omnium gcnerum. Quod Commentator exponit de identitate secun
dum analogiam, nam qua> libet res alicujus piwdicamenti habet illa tria principi
a, maleriam, formnm et privationem; non tamen in omnibus praedicnmentis sunt ead
em, sed proportionalia. Hinc ergo colligunt, quod sicut in unoquoque pra;dicamen
to est propria forma et propria privatio, sic etinm sit propria potentia, consti
tuens proximum materiale principium illius generis. TJnde recte concluditur, sub
stantiam ut sic non posse esse principium proximum materiale alicujus accidentis
.
3. Atque hinc sumptum est illud axioma: Pot.entia et actus sunt in eodem gcnere,
 quod a multis, ut primum in metaphysica principium, recipitur, ob dictum tcstim
onium Aristotelis, cui addnnt aliud Commentatoris, 5 Physic, comm 9., potentiam
adunimquod
que prmdicimcntv.m csse in illo gcnerepradicamenti, in quo cst actus; et I dc An
im., com. 6, potentiam et actum esse di/ferentias, quce contingunt omnibus prcvd
icamentis, et loquitur de potentia receptiva, nam trnctat de anima quatenus est
actus, et de potentia qure illi rcspondet. Eodem principio ntitur D. Thomas saip
e, signatim 1 p., q. 77, art. i, ubi inquit: Cum potentia et actus dividant ens,
et quodhbet genus enlis, oportet quod ad idem genus referantnr potentia et actu
s; et ideo si aclus non est in genere sv.bstantiw, potentia, qum diciturad illum
actum, non potest essc in generc subslantiw. In quibus verbis et principium ill
ud, et conelusio intenta, ct ratio conclusionis contineri videntur. Est autem ra
tio, quia potentia; specificantur per actus; ergo potentia ad recipiendam formam
accidentalem sumit speciem suam ab actu, ad quem ordinntur; ergo illa potentia
non potest esse substantia. Simili enim ratione probavimus supra, potentiam mate
rire non esse accidens, sed substantiam; et proportionali discursu concludi pote
st, potentiam ad recipiendam qualitatem esse in genere qualitatis. Ex qua ration
e aliqui extendunt illud principium ad potentiam activam et receptivam ; unde ge
neratim inferunt, potentinm ad actnm accidentalem esse accidens, et refeni ad id
em genus.
Substantia seipsa immcdiata causa materialis accidenlium.
4. Hsjc vero sententia, quantum nd rem prjesentem attinet, defendi non potest, n
isi fortasse in sensu verborum a»quivocatio sit. Dico ergo, substantiam per seipsn
m nbsque additione alicujus rei realiter distinctffi, vel alicujus modi cx natur
a rei diversi, posse esse causam materialem immediate in se recipientem aliquod
accidens. Probatur prior pars, quia si substantia recipit qunntitatem, verbi gra
tia, mcdiante nliqua re distincta, quai sit potentin ad recipiendnm qunntitntem,
interrogo nn illa res sit substantia vel accidens. Substantia esse non potest,
tum quia aliaa non esse res ultra totam substantiam rei; tum etiam quia jam pone
retur substantia per seipsam receptiva accidcntis. Si eBt accidens, ergo est in
aliquo subjecto proximo ; quroro ergo an illud sit potentia accidenlalis renlite
r distincta, vel ipsamet substuntia; si hoc posterius dicatur, habemus intentum.
Si vero dicatur prius, de illo accidente iternm redibit queestio, et ita in inf
initum procedemus, nisi in ipsa substantia tandem sistamus. Et ita est revera ne
cessarium, nam, licet substantia possit uniri alicui accidenti, medio alio, ut p
ostea dicemus, tamen comparando substantiam ad totam collectionem aceidentium, n
on potest illi uniri, media aliqua re qua; non sit aut substantia, aut accidens;
ergo necesse est ut aliqua substantia et aliquod accidens immediate uniantur, i
d esl, nulla mediante re distincta ab extremis. Ratio denique a priori ex eo sum
i potest, quod accidens adjicitur substantia; creata? ad perticiendam illam, et
supplendum id quod talis substantia per seipsam habere non potest; ergo necesse
est ut in entitate talis substantia; intime includatur capacitas ad recipienda a
ccidentia; ergo hrec capacitas substantiee, qua* est receptiva accidentium, utsi
c, non potest esse res distincta ab ipsa substantia ; unde quoad banc partem con
clusio posita evidens videtur.
5. In altera vero parte, de modo ex natura rei distincto, imprimis non agimus de
modo unionis actuali, de quo supra dictum est, sed de modo (ut ita dicam) poten
tiali, seu de potentia aliqua ex natura rei distincta a substantia, tanquam modo
, et non tanquam re omnino diversa. Et sic applicari fere potest discursus factu
s; nam etiam illa potentia modaliter distincta erit verum accidens, nam si esset
substantia, falso diceretur distincta ex natura rei a tota rei substantia; ergo
per scipsam inest suo modo substantio?, et ab ea pendet in genere causa? materi
alis; ergo ab illa recipitur immediate per propriam entitatem subsiantialem. Dei
nde ficta est in prajsenti ha?c distinctio ex natura rei, seclusa distinctione r
eali, nam ha?c capacitas recipiendi primum accidens (ut sic dicam) ita est intim
a substantia? creata?, ut inseparabilis ab illa sit, etiam per potentiam absolut
am Dei; nam, hoc ipso quod substantia Angeli, verbi gratia, talis est essentiali
ter, per seipsam capax est intellectiva? potentia?; et quamvis demus posse Deum
separare intellectum Angeli a substantia ejus, necessario intelligimus semper ma
nere illam substantiam capacem intellectus, et quantumvis nudam Deus conservet i
llam substantiam, impossibile esl quin maneat capax sua? naturalis facultatis in
tellectiva;; et eodem modo intelligimus comparari substantiam compositam ex mate
ria et forma ad quantitatem, nam per seipsam est capax ejus, nec potest hac capa
citate privari, etiamsi a tali substantia separetur omnis res aut modus
qui ab illa scparabilis est; ergo falso contingitur distinctio ex natura rei int
er talem capacitatem et substantiam.
6. Cajetanus restringit nostra opposilam sententiam. Improlatur Cajetani limitat
io. Unde Cajetanus, 1 part., q. 54, arl. 3, cum ex parte adhserent priori senten
tia? citaUe, eam limitat ad ea accidentia, qua? media aliqua actione et passione
acquiruntur; nam ea, qua? sunt congenita subslantia>, non indigent potentia med
ia, sed substantia ipsa per seipsam est capax illorum; atque Uoc modo evitat pro
cessum in infinitum. Ratio autcoi hujus distinctionis et limitationis, qua! ex e
o colligitur in eadem 1 part., qua?st.77, art. I, est, quia potentia congenita s
nbstantiai est essentialiter potentia, ad hoc principaliter ordinata ut actum rc
cipiat; quod vero sit actus substantia;, solum habet ex communi ratione accident
is ; et ideo non requirit aliam potentiam qua mediante inhaereat substantiae; al
ia vero accidentia primo ac per sc sunt actus, et ideo proprias requirunt potent
ias, quibus mediantibus inha?reant substantia\ Verumtamen ex hac doctrina imprim
is colligo, ex vi causalitatis materialis accidentis ut sic, per se non requiri
potentiam mediam, sed substantiam per seipsam esse suffieientem ad hanc causalit
atem. Hoc patet, quia ad recipienda illa accidentia, qua? sunt essentialiter pot
entia? receptiva?, non requiritur alia potentia; quia ha? potentia? non actuant
substantiam secundum aliquam specialem rationem actus , sed ob communem rationem
accidentis; ergo ex vi causalitatis accidentis ut sic non requiritur talis pote
ntia, sed si in aliquibus requiritur, erit propter aliquas speciales rationes. D
einde falso hoc limitatur ad ea accidentia qua? per se primo instituta sunt, ut
sint potentiHi receptiva?; nam quantitas non requirit in substantia potentiam me
diam. per quam recipiatur, ut probatum est, quia substantia per seipsam est capa
x quantitatis, et superfluum est ac plane absurdum aliam fingere potentiam media
m, ex natura rei distinctam, et tamen quantitas non est per se primo instituta,
ut potentia receptiva, nt ipsi etiam fatentur, alias quantilas essentialiter ess
et qualitas. Unde quantitas per se primo instituta est ad extendendas partes sub
stantia?, ita ut naturaUter non possint sese loco penctrare. Inde vero consequen
ter habet, ut sit medium ad recipienda qua?dam alia accidentia; ergo non solum i
lla accidentia, qua* sunt per se primo instituta ut sint potentia; rcceptivse, s
ed etiam alia, qua; ob quamcunquc ratioucm habent immediatam habitudinem ad subs
tantiam, non requirunt potentiam mediam, ut ab ea recipiantur, seu materialiter
causenlur.
7. Imo vero addo, nullam fortasse reperiri potcntiam accidentalem pure receptiva
m reipsa distinctam a substantia, ut potest breviter inductione ostendi. Nam in
substantiis corporeis inanimatis nulla est potentia receptiva accidentium pra;te
r quantitatem, ut partim ostensum est, partim ex sequentibus magis constabit; qu
antitas autem, ut dixi, non est per se primo potcntia receptiva, sed est forma d
ans substantiaj matcriali hanc corporcam molem et extensionem, ratione cujus apt
a est locum occuparc. In rebus autcm vivcntibus ut sic, non agnoscimus potentias
aliquas pure passivas. nam omues, qua; conveniunt viventibus ut viventia sunt,
sunt aliquo modo activa?; quod etiam in substantiis angelicis considerare licet;
crgo prwcise ob recipienda accidentia, non oportet fingere in substantia potent
ias distinctas, nisi aliunde necessitas oriatur.
8. Ex quo ulterius concluditur, illam limitationem seu distinctionem de accident
ibus congenitis, seu transmutabilibus, non csse formalem, neque in universum ver
am. Primum patet, quia si substantia per seipsam potest csse capax accidentis ut
 sic, etiam poterit esse capax mutationis ad tale accidens, si fortasse illud se
parabile sit. Quod si sit inseparabile, illud est per accidens, et materiale qui
d respectu causalitatis substantire. Secundum patet, quia quantitas, juxta commu
nem sententiam, cst accidens, quod transmutatur, et per proprium motum acquiritu
r; el nihilominus non requirit in substantia potentiain ab illa distinctam. ltcm
, pra;sentia localis seu Ubi est modus accidentalis, qui interdum atlicit immedi
ate ipsam substantiam, ut clarius patet in substantia spirituali, et est suo mod
o verum in materiali, ut infra suo loco dicemus; et tamen illud accidens potest
per propriiim mutationem acquiri et perdi. Item, si veruin est relationem simili
tudinis vel identitatis speeifica; esse aliquid ex nalura rei distinctum a subje
cto et fundamento, tale accidens non requirit in substantia specialem potentiam,
et tamcn nou est congenitum, sed amitti potest, vel de novo rcsultare. Restat e
rgo ut absolute dicamus , ad causalitatem materialem substantiaj circa accidens,
sive in ea sit per modum poteutia; passiva;, aut ac
tivse, sive per modum simplicis formae vel dispositionis, seu quantitatis, aut a
ltcrius modi accidentis , sive congeniti, sive adventitii, per se , et ex vi har
um generalium rationum preecise sumptarum, non esse nccessariam ex parte substan
tia; specialem potentiam ex natura rei ab illa distinctam.
Improbatur prior sententia.
9. Inductio probans non correspondere cuivis actui potentiam ejmdem categorice.
Atque hinc infero, accidens non semper requirere in substantia potentiam recepti
vam proprie pertinentem ad suum praedicamentum, imo raro id accidere, nisi in al
iquibus accidentibus propter peculiares rationes. Hoc plane infertur ex praecede
nti assertione. Et declaratur amplius inductione, nam in substantia spirituali t
antum sunt accidentia pertinentia ad intellectum et voluntatem, et quaj locum re
spiciunt. Loquor naturaliter, ut omittam ea qua; per divinam gratiam seu virtute
m fieri possunt. Quanquam, si aliquod donum gratise potest poni in substantia sp
irituali, quod non sit in intellectu nec in voluntate, ut revera potest, illud u
on supponit in substantia potentiam ejusdem generis , nam illud donum est qualit
as; capacitas autem obedientialis non est qualitas, sed ipsamet substantia anims
e, ut ex Theologia constat. Accidentia ergo, quaj pertinent ad motum, vel praese
ntiam localem, non supponunt in substantia potentiam pertinentem ad prsedicament
um Ubi, vel actionis, aut passionis; qualiter enim concipi, aut quo fundamento f
ingi potest talis potentia? cum ratio potentia;, si propria sit, pertineat ad qu
alitatem; si vero sumatur late, sit quasi trauscendens, et ratio quaedam intjme
inclusa in variis rebus diversorum prsedicamentorum , et ita tit in proposito, n
am substantia spiritualis per seipsam est capax talis praesentiaj. Intellectus a
utem et voluntas absque ulla dubitatione non supponunt in substantia potentiam a
liam de genere qualitatis, ut probatum est. Actus vero harum potentiarum insunt
substantiee mediis ipsis potentiis , quamvis de modo sit controversia infra trac
tanda, sect. 4; tamen id provenit ex propria ratione inventa in talibus actibus,
ut ibidem dicemus. Et adhuc est sub judice lis, an tales actus sint ejusdem prs
edicamenti cum ipsis potentiis; aliqui enim eos collocant tantum in genere actio
nis. Et licet verum sit esse qualitates, et supponere potcntiam, qua;
sit (junlitas, tamen id non proveuit exilla sionem insinuavi superius, posse in
liac qtia
gencrali ratione, sed ex peculiari cansa et stione cssc a^quivocntionem in verbi
s, nam
natura. si solum sit sensus, substantiam vel quantita
10. De accidentibus vero substantke corpo- tem conceptam a nobis sub formalitate
capa
rece, omnesfatentur, inter accidentia liabentia citatis lalis accidentis reduci
quodamraodo ad
propriam entitatcm reipsa distinctam a sub- prsodicamentum illius accidentis, tt
inquaua
stantia , piiinum accidens talis substantia? quoddam additum, per quod delinitur
tale
esse quantitatem, quaj non supponit in sub- accidens, sic controversia cst de mo
do lo
stantia aliquam potentiam, quae ad pnediea- quendi aut concipiendi nostro; nam s
eeiin
mentum quantitatis portineat, ut a fortiori dum rem nulla vera potentia additur
media
probant omnia qiue haclenns diximus. Ipsa inter substanliam et quantitalem, vel
inler
vero quantitas est medium scu potentia , per quantitatcrnet qualitatem, sed solu
m qua?dam
quam ha?c potentia recipit qualitates corpo- denominatio vel conceptio respectiv
a. Nos
reas, ct similia accidcnlia; at quantitas non autera loquimur de reali et vera p
otentia, de
est potentia pertinens ad prajdicamentum qua loquilurD.Thomas, cum ait potentiam
et
qualitatis, ut per se notum est. Nec vero in- actum revocari ad idem genus; alia
s non be
ter superficiem, verbi gratia, et albedinem ne inde concluderet, potentias anima
? essc
fingi potest mediare aut intercedere potentiam res distinctas ab anima, quod ill
is locis inten
aliquam de genere qualitatis, per quam su- dit; et eodem sensu loquitur Cajetanu
s, qui
perticics recipiat albcdinem; quod ctiam propterea adhibuit limitationes et dist
inctio
probant argumenta hactenus facta, quia talis ncs supra citatas. Commentator ilem
in eo
potentia, si in re non est distincta a superfi- dcra sensu loqui videtur, cum di
cit, poten
cie, non potest esse vcra qualitas; fingore liam et actum esse ditferentias oppo
sitas di
autcm illam esse distinctam, vel ut rem, vel videntes singula prtedicamenta. ut
modum cx natura rei diversum, et super
fluum cst, ac sine fundamento; et vel pro- Declaratwr axiomaActus et polentia su
ntm cedendum erit in infinitum , vel si sistendum eodem genere.
estinintrinsecacapacitatc superficiei, qna per 12. Quomodo ergo intelligendum cs
t illud
seipsam est receptiva illius potentia: , verius axioma : Actns et polenlia sunt
in eodem gc
dicetur sistendum esse in eadem intrinseca nere? rejiciendumnc omnino est, ne se
ntcn
capacitate superficiei , qua per seipsam cst tiaj a nobis posita?, et resolution
i data? ob
immediate receptiva albedinis, et tollctur de stare vidcatur? Rcspondetur imprim
is, axio
medio illa inintelligibilis et minime neccssa- ma illtid non recte fundari in Ar
istotele, 12
ria potcntia. Sic igitur constat, potentiam, Metaph.; nam ibi solum asserit res
omniuin
per quam substantia rccipit accidens , non pradicamentorum habere eadem principi
a
semper pertinere ad idem praedicamentum secundum proportionem seu analogiam, nun
cum accidente recepto. Et ratio a priori esf, tpiam vero ait orania illa princip
ia in eodem
quia ex accidente et subjecto non oportet pra?dicamento collocari; imo, ponens c
xcm
fieri unum per se, sed pcr accidens, et ideo pla, ait iu coloribus album esse pr
incipiuin ut
non requiritur quod talis potentia et actus formam, nigrum ut privationem, super
ficieni
pertineant ad idem gcnus ; unde nec necesse ut materiam, et in illuminatione lui
nen csse
est ut talis potcntia sit pcr se instituta ct or- formam, tenebrasprivationein,
aercm stibjec
dinata ad taleni actum. tum, et in sanatione sanitatem esse formaui,
II. Quilitcr aliguirfugifintvim prwceden- morbum privationem , corpus materiara,
in
tium ralionum. Dices, liis argumentisrecte quibusexcmplisnunquamassignatpotcntiam
,
probari potentiam receptivam accidentis non qua; dcbcat esse cjtisdcm prcfdicame
nti cum
csse sempcr proprie ac direole in eo pra-tli- forma; non crgo dixit Aristoteles
maleriam
camento, in quo est accidens recoptum, non ot forraam pertinere semper ad idem j
ronus.
vero probari non collocari in illo saltem re- quamvis dixerit res omnium gencrum
possc
duclive, quodsoluui asserunt auctores prioris habere aliquo modo principiuui for
malc ct
sententiio ; nam, cura aocidcns dicat intrinse- matoriale. Untlc ibidem ait, res
omnium cc
cum ortlinem ad subjcctum, quatenus est ca- nernm hahcre cansam ctficientem seu
mo
pax ips-ius accidentis, nocessc cst ut subjec- ventem, non tamen dicit, ant sent
it, illam
tum secundum eam capacitatem rcducatur ad causam pertincrc ad idem genus cum re
ef
preedicamentum accidentis. Proptcrhanceva- fecta. Neque obstat Soncinatis replic
a. qnod
« IndietroContinue »
- Page 13 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
cedens vero probatur, quia non repugnat dari snbstantiam creatam pure intellectu
alem; operatio autem intellectualis per se et natura sua independcns est ab omni
materia, ut late probatur in 3 de Anima ; et patet breviter, tum ex objecto eju
s, nam sub se complectitur omne ens, quantumvis abstractum a materia tum ex modo
ejus, quia ex se abstrahit a tempore et loco, et ab omni compositione; tum deni
que ex primaria substantia intellectuali, quae est Deus, in quo nullum est genus
materiae, et ex infima, quae est homo, vcl anima rationalis. Nam, licet haec an
ima sit actus corporis, cujus ministerio uti aliquo modo potest ad suas mentis o
perationes, tamen per se ac formaliter non indiget anima rationalis aliqua mater
ia ad intellectuales operationes; unde separata illas exercet sine ulla materia;
si ergo non repugnat dari substantiam creatam totaliter intellectualem, non rep
ugnabit dari substantiam creatam carentem compositione ex materia.
13. Altera ratio sumitur ex similitudine effectus ad causam, saltem secundum com
munem et analogam rationem; cum ergo Deus sit substantia completa simplex. non r
epugnabit dari substantiam similem Deo in hac perfectione, saltem quantum ad car
entiam compositionis ex partibusrealiter distinctis; omnis enim similitudo ad De
um, qua;non pugnat cum ratione effectus aequivoci et dependentis, vel quee aliun
de non pugnat cum ratione entis ut sic, communicari potest a Deo alicui creatura
e; de quo discursu dicemus plura infra, tractando de intelligcntiis creatis.
14. Incorporem suhslantiw repugnat materialis causa. Dico secundo: omnino repugn
at fieri incorpoream creaturam habentem veram materialem causam substantialem. H
anc conclusioncm non invenio ita expressam in auctoribus ; solum enim dicunt Ang
elos carere omni materia ; tamen quatenus hoc colligunt ex eo quod incorporei su
nt, plane supponunt repugnare substantiae incorporese utsic, compositionem ex ma
tcria, qualiscunque illa esse fingatur. Potest autem probari assertio primo ab e
ffectu, vel potius «x fine, quia compositio ex materia non potest convenire alicui
substantise, nisi quatenus ei est connaturalis; natura autem non postulat compo
sitionem ex materia, nisi ob aliqucm usum vel finem consentaneum et composito et
formee, nam materia est prop
ter formam; sed materia incorporea nulli usui esse potest formae incorporeae; er
go. Minor probata satis est in praecedente assertione; nam forma incorporea non
indiget materia absolute ut sit, neque etiam ut operetur intellectualiter, ut ib
i probatum est; neque ut moveatur localiter, ut probat etiam exemplum nostra; an
imae separatae. Et ratio est, quia motus localis recipi potest in quacunque re s
ubsistente, habente finitum et limitatum locum, sive illa res sit composita, siv
e simplex. Nec fingi potest aliud genus operationis, ad quam talis materia deser
viat, quia in materia incorporea non possunt esse sensus, neque aliquis modus co
gnitionis, qui per solam formam non melius exerccatur; neque etiam esse posset a
ctus vitee vegetativae, cum substantia incorporea sit incomiptibilis ; est ergo
talis materiae modus ineptissimus ad omnem usum natura?; ergo non potest esse co
nnaturalis alicui substantiae; ergo simpliciter impossibilis est; nam materia ve
l est pars natura:, vel non est materia. Item, si possibilis est aliqua materia,
possibilis etiam est forma qure sit naturalis actus ejus; ergo composito ex utr
aque connaturalis erit talis causa materialis; si ergo nulli formae vel composit
o esse potest connaturalis hujusmodi materia, neque absolute esse potest. Ratio
autem a priori sumenda videtur ex nobilitate gradus et ordinis substantia? incor
poreae, nam ille ordo rerum est actualior quam sit omnis substantia corporea et
extensa ; et ideo repugnat dari in illo ordine entitatem substantialem per modum
purae potentiee indigentis forma substantiali, ac realiter distincta, ut esse p
ossit.
Materia et quantitas mutuo sese inferunt.
15. Ex his infero materiam et quantitatem se habere inseparabiliter ac reciproce
, ita ut omne compositum ex materia, necessario sit quantum; et omne etiam corpu
s quantum neccssario sit compositum ex materia; haec enim posterior pars in supc
riori sectione probata est; prior vero ex proxime dictis constat. Unde fit conse
quens, quantitatem comparari ad materiam ut proprietatem ejus, nam cum inseparab
iliter sese comitentur, necesse est ut inter se habeant aliquam naturalem connex
ionem; cum autem materia sit substantia, et quantitas accidens, non possunt alit
er connecti, nisi ut proprietas et essentia, radix, seu fundamentum. Imo, si de
proprietatc reali et physica loquamur, nullam aliam in
mftteria inveniemus; nam si quid aliud assignari solet, vel non est proprietas,
sed essentia, ut esse potentiam ad formam;\c\ non est proprietas positiva, sed q
ua? per negationem declarat eamdem essentiam, ut esse ingeneraoilem et incorrupt
ibilem, esse de se informem, et aliquo modo incognoscibilcm, carere vi activa, e
t similes. Vel denique solum per metaphorara explicat eamdem essentialem capacit
atem materia?, ut haberc appetittim ad formam. At vero quantitas est vera et rea
lis proprietas propriam habens entitatem (de qua infra suo loco diceraus), natur
aliter ac neeessario conjunctam cum entitate materiee. Estque illi valde proport
ionata. nam est aptissima ad recipiendum et patiendum, et ex se non est ordinata
ad aliquid agcndum. Statim vero se offerunt Iioc loco queestiones graves, scili
cet, an quanlitas ita sit proprietas materiee, ut sit illi coseva, et an ab illa
dimanet, vel mediante forma, et an in illa immediate subjectetur, vel in toto c
omposito ; sed hffi qufHstiones non sunt necessaria? ad preesentem disputationem
, et in sequenti habebunt commodiorem locum.
16. Dubiolum. Risponsio. Solum potest in hac"assertione dubitari, si quantitas e
t materia sese consequuntur, quomodo, variata ratione materia?, non variatur rat
io quantitatis; diximus enim maleriam incorruplibilium corporum esse distinctam
a maleria corruptibilium; nemo autem dicet quantitates esse diversarum rationum.
Quod si dicatur quantitatem consequi materiam utsic, secundum genericam ratione
m suam, restabtt inqnirendum quee proprietas consequatur hanc, quaj vero illam m
ateriam, quatenus talis est, vel quomodo ad rationem genericam niateriai sequatu
r specifica proprietas, et tamen ad specificas rationes materiee nulla proprieta
s consequatur. Ad hoc vero dicendum est breviter nullum esse inconveniens quod d
uee na
hme seu materia; specie distinctn», quatenus 'approbat, scd refert tantum illam ex
positio
nem, et in ea sunt omnino similes, et secundum eam rationem convenit illis propr
ietas; habent vero ulterius , quod sint potentiae ad formam, et Becundum hanc ra
tioneni diffemnt per diversani liabitudinem ad formara. Et secundum hanc specifi
cam rationem ct distinclioneni, venim est non habcre unain materiam, aiiquam pec
uliarem proprietatemaecidentalem, distinctam a quantitate vel a proprietatibus a
lterius materiee. Nequc hoe est inconveniens, quia matcria, cum sit pura potenti
a, non indiget nliis proprietatibus vel facultatibus.
Argumentorum soluliones.
17. Locus Avgnslini exponttv.r. Damatccnus explicatur. Boclius exponitur. Ad arg
umenta alterius sententiee respondetm\ Aristotelcm, cum ait omnia, qua> moventur
, habere materiam , loqui de motu physico, in qno una pars mobilis prius pci tra
nsit spatium, quam alia. Comraentator antem et Aviccnna procedunt in eo errore,
quod intelligentim omncs sunt entia neccssaria et aeterna. Ad Augustinum imprimi
s opus illud de Mirabilibus sacrse Scripturre incerti est auctoris; deinde D. Th
omas, q. unica de Spiritualib. creat., art. 1, ad 4, explicat Augustinura non lo
qui de materia proprie, ut esl pars essentia;, nec de informitate substantiali,
sed de materia, ut dicit quamcimque snbstantiam, vel subjectum accidentalitor in
forme. llnde per raateriam informem in intellectuali natur.i nihil aliud intelli
git quani ipsam naturam intellectualem nondum iBominatam a Verbo. Vel fortasse a
uctor illins libri cxistimavit Angclos esse corporeos. Alquc hoc modo respondet
Capreolus, in 2, &¦ 3, q. 4, ad aliura locum Augustini ex Hbris Confessionum, eam
expositionem esse juxt» opinionemPlatonis, existimantis Angeloses«c corporcos; projs
ertim quia Augustinns non
inter se sunt aliquo modo similes, habeant proprietatem communem, id enim freque
ns est etiam in formis et substantiis completis. Nam sicut duae causee specie di
stincta*, possunt liabere effectum ejusdem rationis, quia possunt habere virtute
m communem, vel formalem, vel eminentem, ita duee materieepossunthabere propriet
atem communem propter convenientiam in aliqua conditione naturse, quamvis non co
nveniant simpliciter in tota essentia. Omnes enim materioe habent integraliura p
artium extensionem et compositio
nem. Damaseenus autem aperte sentit Angelos esse immateriales, quamvis compa"tio
ne Dei eos appellet crassos ac materiales. non qnia matetia constent, sed quia a
liquo modo sunt compositi et potentiales. Itafere divus Thoinas, q. 50, a. l,ad
primum. Boctius autem, in priori loco, vel cxistiinavit Angelos esse materiales,
vel loquitur late &? raateria et forma, prout interdura tlicuntui de quacunque
potentia et actu, sive sinl genus et ditterentia. sive esscntia et esse. I" post
eriori autem loco, vel loquitur de form»
pura, quae sit purus actus, ut cxponit Capreolus, vel loquitur secunduui preeeis
ionem formalem, quod forma ut forma non recipit accidentia, sed quatenus aliquid
participat de condltionibus materia:, seu de potentialitate.
18. Et ex liis ulthnis verbis fere responsum estadrationem illius sententia1; ne
gatur enim esse impossibilem substantiam creatam non composilam ex vera materia.
Ad primam probationem respondetur, falsum esse omnem substantiam creatam posse
non esse per intrinsecam potenliam passivam, qua? convenit rebus ratione materia
3, subjectae privationi; si vero sit sermo de potentia ad non esse per solam den
ominationem extrinseeam a causa cfliciente, illa non requirit materiam. Ad aliam
probationcm rcspondetur, eamdem rem viventem posse seipsam movere accidentalite
r, vel in actum reducere, quia ad hoc esse potest per suam substantiam in actu c
minenti seu virtuali, et in potenlia formali, ut supra, confirmando veritatem, d
eclaratum est, et tractando de causa cfficienti latius dicemus.
19. Ad ultimam probationem jam dcclaratumest, unde repugnetdarisubstanliamincorp
oream, et puram potentiam in genere snbstantia', scilicet, ex eminentia illius g
radus et ordinis; et ideo non est simile de potentia ad formas accidentales, qui
a substanlia, qiue sit simpliciter in actu, potest esse in potentia ad accidenti
a; qua? non est potentia ad esse simpliciter, sed sccundum quid. Est dcnique div
ersa ratio formce et materire, nam forma, cnm sit actus, merito reperiri potest
in gradu incorporeo, itcmque gradus corporeus potcst participare actualftatcm fo
rma? substantialis, qnia non est ille ordo adeo imperfectus, quin intra illum re
periatur ens simpliciter in actu per formam constitutum; e contrario vero materi
a propter suam imperfectionem non potest eVevari ad gradum incorporeum.
DISPUTATIO XIV.
DE CAUSA MATEMAU ACGIDENTIUM.
Explicata causalitate materiali in prima radice et causa illius generis, facile
cst eam applicare ad orania subjecta qusR hujusmodi genus eausalitatis exercent
circa accidentia; nam circa substantiam sola materia priraa veram ac propriam ca
usalitatem mateiialem
hahet; quia, licet partes integrantes vel disposiliones soleant ad hoc genus cau
sa? revocari, id solum est per quamdam reductionem, non per proprietatem. Igitur
de materiali causa accidentium, primum videbimus an sit, et qualis, et respectu
quorum accidentium. Deinde quibus rebus conveniat.
SECTIO I.
Utrum delur vera causa malerialis accidenlium
4. Dupliciter de accidentibus loqui possumus : uno modo in abstracto, seu de sol
a forma accidentali; alio modo in concreto, seu de composito ex tali 'forma et s
ubjecto. Et juxta hanc duplicem considerationem dupliciter potest quan-i causa m
aterialis accidentis, scilicet, vel componens ipsum, vel sustentana ipsum aut un
ionem ipsius.
Matcrialis accidentium causa datur.
2. Primo ergo in genere certum est, dari causam materialem accidentium. Hoc pate
t primo ex Aristotele, 12 Metaphys., text. 13, ubi, resolvens qua?stionem quam l
ib. 3, text. 15, proposuerat, dicit omnium generum cadem esse principia secundum
proportionem; nam (ut Commentator exponit), licet alia sit potentia ad esse sub
st.mtiale,ct alia ad esse accidentale, tamen proportionaliter conveniunt in rati
one causa? materialis. Unde hwc causalitas eadem via et proportione demonstratur
, qua causalitas materia: primre; imo, tanquam nobis notior, prius cognita est,
et per proportionem ail illam, ventum est in cognitionem materiaj primse, ut sup
ra vidimus. Experimur enim in eodem snbjccto mutationem fieri ab uno accidente i
n aliud.ut a calido in frigidum; ex quo intelligimus dari subjectum,quodutrique
accidenti subest, et illud appellamus causam materialem accidentis. Nam revera e
st causa, quandoquidem ab illo dependet accidens; et quatcnus subjectum est, non
participat aliud causalitatis genus, ut per se constat, et magis patebit ex dic
endis. Deinde, quia non in omnibus accidentibus fit haec transmutatio, addenda e
st ratio universalis, qua? ex natura entitatis accidentalis sumenda est; entitas
enim accidentalis in se subsistere non potest, sed indiget subjecto, in quo sus
tentetur; et ideo indiget causa materiali tanquain necessaria ex natura rei, ut
esse possit. Quse ratio probat non solum dari posse causam materialem accidentiu
m, sed etiam omnia accidentia natura sua necessario postulare lianc causam; quia
accidentis esse est inesse, ut postea suo loco declarabimus; in ipsa autem rati
one inhserendi includitur subjectum et consequenter materialis causa.
3. Notandum inter substanliam et accidens dtscrimen. Ex quo colJigitur difFerent
ia inter substantiam et accidens, quod substantia etiam creata non requirit in u
niversum materialem causam, ut supra ostensum est, accidens vero omne illam requ
irit. Et ratio est, quia ratio substantise aut formee creatas ex hac praecisa ct
communi ratione non requirit materiam, cum ex vi illarum rationum non repugnct
csse rem subsistentem et simplicem, sed requiritur ex peculiari ratione talis su
bstantiae, nimimm corporeaa, vel talis formse, scilicet materialis. At vero acci
dens ex prascisa et communi ratione accidentis postulat materialcm causam, quia
dicit entitatem ita diminutam, ut natura sua sit inepta ad subsistendum , ac pro
inde indigentem aliquo subjecto sustentante. Quo fit ut hcec causalitas matcrial
is ctiam ad incorporalia se extendat, nam etiam spiritualia accidentia indigent
materiali causa, extenso nomine materialis, ultra ida quo sumptum est. Materia e
nim proprie et in rigore appellata est materia corporea, et ab ea denominatio ma
terialis sumpta est; inde tamen extendilur ad omnem causam, quae rationem causan
di eamdem seu proportionaleni habet , etiamsi secundum entitatem suam spirituali
s sit, et incorporea; atque hoc modo accidentia spiritualia, licetin se sint ind
ivisibilia, et incapacia extensionis quantitativa;, nihilominus causam materiale
m habcnt. Quin potius, juxta principia divina? Theologia;, etiam supernaturalia
accidentia indigent materiali causa, nam quantumvis sint entia perfectissimi ord
inis, tamen, hoc ipso quod accidentia sunt, indigent subjecto, quo fulciantur. A
dvertendum cst tamen idtimo, in hac conclusione sermonem esse de propria entitat
e accidentali, nam modus accidentalis, qui ex se non habet propriam entitatem, s
ed intrinsece identiticatur alicui accidentali entitati, cujus est modus, non se
mper habet propriam materialem causam, sed illi suflScit ipsa entitas, quam prox
ime modificat, sive illi conjungatur ut subjecto, sive alio modo, quod in partic
ulari declarari non potest, nisi explicando varia gencra horum modorum accidenta
lium, quod in discursu hujus materise prsestabimus. Et ideo omitto speciales dif
ficultates, quae occurrebant de relotione ut re
latio est, et de actione transeuntc ut sic, et de loco, vol aliis formis extrins
ece denominantibus, nam in propriis locis commodius tractabuntur.
Accidens in concreto componitnr ex uateria, non in abstracto.
4. Dico secundo : entitas nceidentalis in abstracto sumpta non habet causam mnte
rialem, ex qua intrinsece componatnr, sed hoc modo datur causa materialis accide
ntis in concreto, seu compositi accidentalis. Hane conclusionem, prcesertim quoa
d priorem partem,ponunt Soncinas, 12 Metaph., qurest. 26, et Javell.,qua3st. 8,
et significant aliquos'sensisse oppositum propter Aristotelcm ibi text. 26 dicen
tem, iit omni genere dari propriam potentiam et actum. Conclusio tamen cst certi
ssima, loquendo de propria et reali materia, quia tota entifas accidentalis est
quwdam forma; non ergo indiget compositione intrinseca et reali ex propria matcr
ia et forraa. Antecedens declaratnr, quia tota entitas accidentalis est in subje
cto tanquam fonna; unde cpii in accidente fingunt dictam compositionem ex materi
a, necesse est fateantur illam partem,quam materiam appellant allfrius partis fo
rmalis, respectu subjecti esse actum et formam saltem partialem. Hinc vero proba
tur prima consequentia, quia fonna. ut forma, non postulat eompositionem ex pote
ntia ct aetu renliter distinctis, ut in substantialibus constat, et in speciali
de anima rationali superius probatum est. Neque in nccidentali forma excogitari
potest propria ratio, ob quam illam compositionem requirat: nam, licet talis for
ma constet generc et differentia, qua; per modum materia> ct forma1 metaphysice
comparantur, tamen ncqne in re distinguuntur, nec per se requirunt priucipia seu
fundamenta realiter distincta, ut in superioribus probatum est. Nec vero hae fo
rma^ accidentales propter suam imperfectionem postulant illam compositionem cx p
otentia et actu realiter distinctis, quia res imperfecta, si sit partialis et in
completa, aut forma alterins, potest esse reatiter simples. imo et indivisibilis
, ut punctus. nam simplicitas non sempcr importat aut requirit magnam perfection
em, sed tunc solum est signum majoris perfectionis , quando ctetera sunt paria :
ergo nulla probabilis ratio exco
1 Jandun., 8 Metaph., q. 8.
gitaripotest ad tribuendumaccidentibushanc compositioneru.
5. Adde praHerea, intelhgi non posse qualis sit illa materia, ex qua intrinsece
componatur forma accidentalis; nam vel est talis ut eadem numero successive sit
sub diversis formis accidentalibus, vel semper transmutatur seu perit cum ipsa f
orma. Primum dici non potest, alias non solum ex calido fieret frigidum, sed eti
am ex calore frigus, et ex amore odium, et sic de aliis, quod est aperte falsum.
Item, quia calor activus est secundum totam entitatem suam; ergo introducit in
subjecto calorem secundum totam entitatem ejus, quantum ad illum gradiun quem in
troducit; ergo expellit oppositum gradum frigoris similiter quoad totam entitate
m ejus; non ergo expellit tantum partem formalem a materiali, ut in hanc introdu
cat aliam partem formalem oppositam, sed simpliciter expellit totam formam, vel
totum gradum contrarium, ut suum introducat. Sicut in mutatione pure privativa,
ut, verbi gratia, in desitione luminis, non perit pars formalis luminis, et mane
t potentialis, sed absolute totum lumen. Si autem transmutatio accidentis semper
fit in tota entitate form.T; ergo illa materia, ex qua finguntur accidentia con
stare, nihil descrvit ad transmutationes accidentium, neque etiam deservit ut in
forment substantiam; nam ratio materiae ex se potius impedit informationem, quia
materia ut sic non est actus actuans, ut supra diximus. Item non deservit ad ac
tionem; quin potius impedirc potest ne forma secundnm se totam sit activa, nam m
ateria secundum se non est activa; cum ergo multse formae accidentales sint acti
vse secundum totam suam entitatem, non constant intrinsece materia et forma. Tan
dem si accidens ita constat materia et forma, etiam forma ipsius accidentis cons
tabit materia et forma. Atque ita procedetur in infinitum; si ergo in aliqua sis
tendum est, ut revera est, sistamus in prima, qua? sit ipsum accidens, quod est
tantum forma, cujus materia est subjectum quod informat. Prima sequela patet, qu
ia non est major ratio de una forma quam de alia, quia utraque cst entitas imper
fecta et incompleta, et forma alterius, et in ulraque concipi potest ralio gener
ica et specifica ; est ergo eadem ratio.
6. Et ex his facile patet altera pars conclusionis, quia compositum accidentale
intrinsece constat ex subjecto et accidente, et in ea compositione nccidens habe
t rationem
formse; ergo subjectum habet rationem raaterialis causae. Unde fit causalitatem
hanc respectu compositi eadem proportione explicandam esse in his compositis acc
identalibus, qua in substantialibus illam declaravimus. Ipsum enim compositum es
t effectus talis caus», cum ex illa constet, et ab illa pendeat. Ratio vero seu pr
incipium causandi est prima potentia, vel entitas per quam subjectum recipit acc
idens, de qua potentia et entitate in sequentibus sectionibus ex professo dicemu
s. Causalitas vero in re non est aliud quam unio accidentalis formse ad subjectu
m, nam ea mediante fit ut ex subjecto et accidente unum composilum coalescat. Lo
quimur enim de composito et causalitate ejus in facto esse; nam de causalitate i
n fieri statim dicetur. Neque oportet in subjecto accidentis fingere distinctum
modum unionis pra±ter ipsum accidens ut unitum'subjecto, quia, cum accidens fit in
subjecto, non fiunt in ipso subjecto duse mutationes, una per informationem acc
identis, alia per peculiarem modum unionis identificatum ipsi subjecto; et propt
er alias rationes supra factas, quee hic eamdem vel majorem vim habent. Atqne it
a patet tota haec causahtas respectu accidentalis compositi.
7. Occurritur objectioni. Dices : hoc compositum accidentale est unum per accidens
; ergo rcspectu illius non potest intercedere vera causalitas materialis. Alias
omne compositum per accidens consurgeret ex hujusmodi causalitate; quod patet es
se falsum in acervo lapidum, vel etiam in domo, quatenus constat fundamento, par
ietibus et tecto. Respondetur ex supra dictis dc unitate, in entibus, quae sunt
unum per accidens, esse latitudinem, et qusedam habere majorem unitatem quam ali
a. Compositum ergo ex subjecto et accidente, est unum per accidens, quia constat
ex rebus diversorum praidicamentomm, et ex actu et potentia, non per se ordinat
is , sed accidentaliter. Nihilominus tamen illa unitas, quam habet, non est tant
um metaphorica aut apparens , sed vera et physica, quia est per veram unionem et
realem unius ad aliud, et ideo tale compositum vere consurgit per realem causal
itatem componentium, tum inter se, tum respectu compositi. Acervus autem lapidum
ita est unum per accidens, ut non habeat veram et physicam unitatem . sed solum
metaphoricam vel apparentem (ut sic dicam); et ideo, sicnt non consurgit ex ver
a unione partiura
« IndietroContinue »
- Page 14 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
tiai coeli, etiam quoad materiani; sed non potest materia esse causa materialis
cffectionis suiipsius ; hoc enim repugnat in omni genere causa?, excepta finali,
quia in aliis, causare supponit esse; ergo non potest materia esse causa eflect
ionis cceli. In contrarium vero est, quia cum coehun' fit, forma ejus fit depend
enter a materia, nam in esse pendet ab illa; ergo et in lieri; ergo effectio tot
ius cceli pendet a materia. Probatur haec ultima consequentia; nam abeadem mater
iali causa pendet effectio totius compositi, a qua pendet effectio foimee, maxim
e quando talis est forma, ut non fiat nisi unita materise; sed effectio foimse c
celi pendct in genere causa; materialis a materia; ergo et eflectio totius compo
siti. Minorpatetexdictis, nam si forma pendet in fieri a materia, crgo effectio
ejus pendet a materia. Item quia talis est illa fonna ut naturaliter fieri non p
ossit nisi unita subjccto. Unde per eamdem actionem fit qua unitur subjecto, et
per eamdom actionem unitur, qua fit; sed actio unitiva essentialiter pcndet a su
bjeclo, ad quod fit unio; ergo. Major autem videtur etiam clara, quia compositum
non fit nisi per unionem formse cum materia; ergo si illa actio pendet a subjec
to, etiam effectio compositi pendet a subjecto. Ilein, non alia rationc composit
um corruptibile fit per actionem dcpendentem a materia, nisi quia forma cjus fit
ve! unitur materiae per actionem pendentcm ab illa; sed ostensum cst idem conti
ngcre. in corpore incorruptibili; suppono enim formam talis corporis non esse su
bsistentem, sed materialem et pendentem a materia, quse forma proprie non fit, s
ed eomproducitur composito; et ideo eadem actionc qua illa fit et unitur, fit et
iam compositum.
3. Hsec difficultas non procedit de creatione cceli, quatenus ad materiam ejus t
erminatur; sic enim constat non csse materialem causam ejus, sed terminum. Proce
dit de illa cceli productionc, quatenus formaliter teiminatur ad formain ejus, e
t ad unionem formae cum matcria, ct ad compositum, quatenus ex illa rcsultat, an
, videlicet, illa actio quantum ad illam partem (ut sic loquar) habcat propriam
materialem causam; argumenta enim, postcriori loco facta, videntur affirmantem p
artem convincerc. Unde posset quis excogitare, sicut corpus incorruptibile est c
ompositum ex duabus partibus, ita ef-. fectionem ejus esse compositam cx duabus
partibus seu dependentiis partialibus, quarum altera ad materiam absolute, alter
a vero
ad formam, ut informantem materiam, atqne adeo ad compositum ut sic, terminetur.
Actio enim proportionata est termino, cum qno identificatur; ergo, sicut termin
us compositus est, ita et actio seu dependentia. Illa ergo actio, ratione ejus p
artis, qure ad matcriam terminatur. non habet causam materialcm, ut dictum est;
quoad alteram vero partem videtur babere illam, idque satis probari argumentis f
actis. Sed in hac scntentia diflkile est ad explicandum an iliaj sint dure actio
nes, vel una; nam si smit dua;, altera erit creatio materise, altpra vero genera
tio, vel eductio fonna? de potentia materia;; si vero est una, erit veluti mista
et composita ex creatione et eductione, et non apparet quomodo dua^ illre parti
ales actiones unianlur ad eoinponendam unam.
4. Quapropter dici aliter potest, actiouem illam esse uuam et indivisibiiem, qua
piimo et per se producitur totum corpus inoorruptibile, et comproducuntur partc
s, qua> actio non potest babere causam materialem, eo quod sit onmino ex nihilo.
Atque ita fit ut materia horum corporum nullo modo concurrat materialitcr ad pr
oductioncm eorum. Sed in bac scntentia etiam est creditu diffi-. cile, quod acti
o termiuata ad rein compositam sit in se indivisibilis. Nam ratio supra facta vi
detur probare oppositum, quia actio identificatur cum teimino producto; ergo, si
cut tcrminus coalescit ex partibus, ita necessc est integram actionem productiva
mipsiustermini consurgere ex partialibus actionibus productivis, seu comproducti
vis partiuin ipsius termini.
5. Quot possil modis actio indwisibilis esst. Esl igitur advertendum, duplicitcr
possc actioncm aliquam dici indivisibilem : nno modo, quia non est composita ex
partibns, sicut est indivisibilis crcatio Angeli; et hoc motlo non potest dici
indivisibilis productio cceli, ul recte probut ratio facta. Alio modo dici potes
t actio natura sua indivisibilis, quia, licet constet ex partibus, non tamen pot
cst nisi indivisibiliter seu inseparabiliter ficri, neque una pais fieri aut mai
iere potest sine alia, nec per se sola, sed simul cinn tota actione. Atque hoc m
odo existimo esse unam et indivisibilem actionem, qua creatur ccelum, et concrea
tur materia et forma ejus. Quidquid enim sit de potentia absoluta, quod infra vi
debimus, tamen ex natura rei ita pendct cre.atio materire eceli ab actuali infor
matione seu unitione formse, ut non possit naturaliter esse illa eflectio matcri
a; sine consortio alterius partialis actionis, qua in illam introducitur forma;
neque e converso illa inductio formae possit per se fieri per modum totalis acti
onis, scd solum per modum partis componentis unam totaleni actionem simul cum pr
oductione materiae. In quo differt etfectio incorruptibiliscorporis a production
c corporis corruptibilis, nam in corpore corruptibili actio qua creatur materia,
potest eadem manere, variata actione qua inducitur forma, vel secundum numerum,
 vel etiam secuudum speciem; quamvis oporteat ut aliqua maneat vel succedat; ct
e contrario, actio inductiva formse potest per se fieri per modum totalis action
is, sicut fit generatio, ut infra latius declarabimus, tractando de eductione fo
rmae.
G. Sohitur proposita dif/icultas. Hoc ergo supposito, ad difiicultatem proposita
m diccndum est, actionem illam integram et indivisibilem absolutc et simpliciter
non pendere a materia in genere causse materialis, quia illi actioni ut sic nul
lum subjectum supponitur; niliilominus tamen fatendum est illam actionem, quantu
m ad eam partem, qua est comproductiva forma?, pendere a materia, ut a subjecto
et causa materiali; boc enim recte probat discursus supra factus. Nec vero inde
fit illam actionem quoad aliquam partem esse generationem aut propriam eductione
m fonnre de poteutia subjecti, nam haec ralio solum convenit illi actioni, quae
per se ac separatim et per modum totalis actionis fieri potest; illa autem parti
alis actio concreatio dicenda est, quia natura sua est pars unius totalis action
is , quie est vera creatio. Nec repugnat concreationi ut sic, pendere a subjecto
et materiali causa, quantum ad eam rationem seu partem, secundum quam dicitur c
oncreatio; sicut etiam, quatenus cst partiafis concreatiomateriaj, pendet suo mo
do a forma et unione ejus. Quod nibil aliud est diccre quam dari quamdam creatio
nem totalem, quse constat ex partibus materiali ct formali, proportionatis parti
bus quibus constat terminus ejus; quod vcrissimum est. Atque ita satisfactum est
omnibus rationibus dubitandi, intcliigenturque melius haec omniu cx diccndis in
fra de creationc, et de eductione formas substantialis, ubi plura de hac difficu
ltate dicam.
[ocr errors]
SECTIO XIV.
Vtrum in rebus incorporeis dari possit causa materialis substantialis, et quomod
o quantitas ad hanc materialem causam comparetur.
\. Supponit haec qucestio esse inter substantias creatas quasdam incorporeas, id
est, carentes hac quantitate molis quam habent corpora, quod infra nobis proban
dum est, tractando de substantiis scparatis. Hoc ergo supposito, ad explicandam
in universum causalitatem materialem circa substantiam, vel assignandos ei termi
nos quibus clauditur, vel designandam certam proprietatem qua di gnosci possit, n
ecessaria visa estheec quajstio.
Variw sententuc.
2. hi qua nonnulli errarunt, dicentes causalitatem materialem non limitari ad re
s corporeas, sedinincorporeis etiam reperiri. Quai sententia duobus modis intell
igi potest. Prior est, ut inteUigatur de materia ejusdem rationis cum materia re
rum corruptibilium. Quo sensu tenuit eam opinionem Avicembrou, in lib. Fontis vi
tae, ut refeit et declarat D. Thom., 1 part., qucest. 50, art. 2. Sed hic sensus
facile rejicitur ex dictis, proeter aliqua qua; mox subjiciemus. Quia ostendimu
s corpora ccelestia propter suain incorruptibilitatcmnon posse constare hac mate
ria; sed substantia; incorporea? sunt incorruptibiles, magisque abstractae ab hu
jusmodi peregrinis altorationibus, quam ccelestia corpora; ergo.
3. Alio ergo sensu potcst illa sententia intelligi de materia alterius rationis
specificae ab hac nostra inateria; ejusdem tamen rationis gcnericaj cum materia
rerum corporalium; ita ut de se illa matcria, qua; de facto esse dicitur in rebu
s incorporeis, capax sit corporeai molis , ct quantitatis , si forma illam admit
tat. Et hoc sensu dicitur illa matcria esse ejusdem rationis communis cum materi
a rerum corporearum, quamvis iu statu ditferat, et actu careat mole corporea rat
ione formae. Quod etiam asseruit Avicembron, cit. loco. Est autem etiam hic sens
us improbabilis, quia materia; corporali connaturale est esse sub quantitate , e
t sub illa vel per illam dividi in partes; ergo impossibile est ut aliqua substa
ntia natura sua constet hujusmodi materia carente mole corporea. Patet consequen
tia, tum quia non potest talis matcria esse sine quantitate, saltem connaturali
modo; non potest autem uliqua substantia naturaliler
34
constare ex materia, et non habere illam in statu connaturali, sed prodiginso et
miraculoso; tum etiam quia talis substantia iucorporea constaret ex portione se
u parte materioe distincta , vel a tota maleria substantiarum corporalium, ut ar
gumentatur D. Thoin., loco cit., vel etiam a materiis aliarum sub. stantianim in
corporearum, ut ibidcm Cajetanus addit. Hepugnat autem huic materia; secundum co
mmunem rationem suam dividi in partes, nisi media quantitate.
4. Sed dicere potest aliquis non esse de ratione hujus materia? in communi sumpt
ee habere quantitatem, neque positive (ut ita dicam) postulare illam ut proprieta
tem sibi necessariam, sed solum indiHerenter se habere, ut illam habeat vel non
habcat, juxta exigentiam formre. Sed hoc imprimis cst alienum ab omni ratione ph
ilosophica, quia nos nunquam expeiti sumus hujusmodi materiam, nisi sub qnantita
te; ergo non solum hrec materia est capax quantitatis natura sua, vel potest adm
ittere illam, si forma non repugnel, scd etiam natura sua postulat esse sub quan
titatc, imo vix potest inlelligi sine illa. Et contirmatur hoc, nam si in materi
a est capacitas ad quantitatem, non potest naturaliter illa carere propter foima
m; nam maximc id accideret qnando forma essot spiiitualis; at videmus in homine
foi'm:im esse spiritualem, et non propterea privari matcriam sua quantitatc. Sed
prreterea argumontor a priori in hunc modum , nam vel illa mnteria substantiaru
m incorporearum esset in sua entitatc indivisibilis, et carens partibus entitati
vis integrantibus ipsam, vel habcret partes cntitativas, scse tamcn peuetrantes
propter carcntiain quantitatis. Si primum dicatur, plane sequitur talem materiam
non solum uon habero actu quantitatcm, sed efiam esse omnino incapacem illius,
quia rei indivisibili repugnat pcr quantitatcm cxtcndi, ut pcr se notum est ex i
psis tcrminis; talis ergo matcria non convcniet cum materia substantiarum corpor
alium, ctiam in hoc communi gencrc materia; corporere, seu capacis quantitatis.
Si vero dicatur secundum , repugnat (saltem naluraliter) illam materiam esse a q
uantitate separatam , tum quia materia corporalium non alia rationc postulat qua
ntitatem , nisi quia divisibilis cst in partcs; lum ctiam quia neque est in natn
ra indiciuru aliqnod aut vostigium talis materiai; ncquc facile, ut diccbam, con
cipi potest illo raodo existens, prre»ertim natnra sua.
5. Posset ergo aliter excogitari (et sit tertius dicendi modns) in re incorporea
compositio cx materia prorsus spirituali et iadivisibili, ita ut, sicut datur s
ubstantia eomposita cx materia et forma corporeis, et substantia composita ex ma
teria corporea et forma incorporea, ita etiam dari possit substantia composifa e
x materia et forma incorporeis. Quid cnim repugnat quin detur hujusmodi composit
io in substantia spirituali ? Atque hanc sententiam probabilem reputat Alexander
Alens., 2 part., qua?st. 20, memb. 2, in fine, etqiwst. 4i, memb. 2, ubi distin
guit triplicem materiam, scilicet elementarem, ccelestem et spiritualem; et Bona
vent., in 2, dist. 3, art. I, qmest.t et seq.; et revcra loquitur dc propria mat
eria , ut est essentialis pars distincta realitcr a forma; et idem tenct Richard
.. eadem dist., art. 1, q. 2; et in eamdem sentcnliam refcrtur Aureolus ibi; et
idem docuit Plotiu.. lib. 4 iEneadis, 2, c. 5, ubi ait, profndm uniuscujusque re
i esse materinm , ethm t» mundo intelliijibili. Idem tcnuit Prorlus, in Elementari
o , proposit. 210. Citatur pro lrac sententia ex philosophis Aristoteles. 2 .Mel
aphys., text. 12, ubi ait ornne quod movetur. habcre matei iam; et Commentator,
12 Metaph., text. 20, diccns materiam esse causam potentia? in rehus , in quibus
esl potentia, scilicct passiva , signiticans omnia qua? sunt aliquo modo in pot
entia, liaboif materiam; quod etiam haliet 8 Physie., text. 15. Idemque habet Av
icen. , 2 Metaph.. cap. 2. Unde, 1. 4, cap. 2,ait omnc quoJ habcl cssc post non
esse , habere matPriam. Ex Patribus vero Augustin., 1. I i' Mirab. sacraj Script
une, c. 1, ait, Deum cs informi materin, quam prius cx nihilo cnndidit, cunctaru
m visibilium ct invisibilium n1rum, hoc est sensibilium ot insensibiliuni, intel
lcctualium ot intellectu carentium, specie* multiformes divisissc; et 12 Confoss
., C. f ct 21 , intcr alias cxpositiones illorum wborum : In principio crcarit D
iis cahim ct tr;ram, hanc ponit, id cst, fecit Deusinfom'» matcriam crtaturm tpir
itualis et corpo"r^sDamasccnus etiam, lib. 2 de Fide, cap. 3. ail. licet qundim
crealuris rcspcctn nostri, ria tacarc diciulur, tamen quidqnid cst a Dco, crassu
m esse, et mnteria coTutart. El Bootius, lib. dc (Jnitato of Uno, ait Angelum cs
se unum conjunctione materia; et fornw: et lib. 1 de Triuit., c. 3, ait, formam,
quiecsl sine materia. non posse esse subjectum accidentium.
6. Ex quibus omnibus colligit bcec opinio non posse dari substantiam crcatam qua
j sit pura forma subsistens, quia nulla est substanlia creata qure, licet actu s
it ratione formre, non sit in potentia ut possit esso et non esse, quod convenit
illi rationo materire. Item, nulla est substantia creata quse non possit agere,
et pati aut moveri; sed primum convenit ratione formse; ergo secundum convenit
ratione materire, quia non potest eadem potentia secundum eamdem rationem simpli
cem esse activa et passiva, quia non potest seciuidum idem esse in actu et in po
tentia. Denique nulla substantia creata potest esse purus actus; ergo nec pura f
orma; ergo esse debet constans ex materia et forma. Nec vero repugnat ba-c compo
sitio rei spirituali, quia non repuguat intelligere entitatem substantialem indi
visibilem ac incorpoream, qure in suo genere sit pura potentia , et pendeat ab a
liquo actu substantiali informante. Nam, sicut substantia spiritualis intcgra es
t in potentia ad formas accidentales proportionatus, ita dari potest substantia
spiritualis partialis, qure sit in potentia ad substantialem forauim proportiona
tam.' Denique , sicut in formis sunt gradus, cur non etiam possunt esse in mater
iis usque ad gradum spiritualem?
7 Havc sententia est sine dubio fulsa; tamen duas habet partes. Una est, causali
tatem materire esse necessariam in omni substantia creata, quantumvis incorporea
. Alia est, hanc causalitatem saltem non repugnare illi. Quia ergo prior pars fa
cilius impugnutur quam posterior, de ipsa est sigillatim dicendum.
Quwstionis resolutio.
8. Dico ergo primo : non est de ratione substantire creatre et compleUe ut habea
t causam materialcm intrinsecam, ex qua componatur. Hanc conclusionem supponunt
omnes auctores, qui docent dari de facto substantias creatas, non compositas ex
materia, nimirum Angelos. Ita scntiunl fere omncs Scholastici, in 2, dist. 3; et
D. Thomas, l part., qua-st. 50, art. 2, et 2 cont. Gent., cap. 50 et5l, et quoe
st. de Spiritualibus creatur., art. 2;Marsil., in 2, q. i ; Henr., Quodlib. 5, q
urest. 16; Hervreus, Quodlib. II, quast. 3; et est expressa scnteniia Dionysii,
cap. 4 de Ccelesti Hierarch., et de Divin. uominibus; et sine dubio idem scntit
Damascen., lib. 2, cap. 3; Aristotel. etiam, li Metaph., cap. 6, claie docet int
elligentias esse abstractas a mate
ria, quamvis in hoc excedere videatur, faciens illas puros actus; de qua re dice
mus infra suo loco. Nunc probatur ratione assertio posita, quia neque ex ratione
substanti» creutre ut sic, neque ex proprietatibus vel effectionibus talis substn
ntire potest colligi necessitas luijus compositioiiis seu cuusalitatis materiali
s; ergo nulla est tulis necessitua. Antecedens quoud priorem partem patet, quia
de ratione substuntire ul sic, soium est quod sil ens per se subsistens, seu nat
ura sua aptum ad subsistendum. Quod vero talis substantia creata sit, addit solu
m dcpendentiam ab alio, et consequcnter, quod talis substantia sit finita, et no
n sit ex se ens necessarium, neque omnino simplex; sed tota hrec ratio substanti
a; crentre optime salvatur et intelligitur absque composhione ex materia et form
a, seu ex actu et potentia substantialibus ac realiter distinctis; ergo. Probatu
r assumptum, quia, ut substnntia non sit omnino simplex, sutlicit compositio met
aphysica, vel ex natura et supposito, vel ex esse et essentia, de quibus infra d
icemus; prreter quas etiam est compositio ex genere et dilferentia; qure sullici
t etium ut talis substantia finita esse intelligatur; neque talis compositio ind
icat verum compositionem ex materia et forma, quia non oportet genus et differen
tiam sumi ex purtibus substantia? realiterdistinctis, ut in superioribus dictum
est. Denique, ut talis substaulia depeudeat, satis est quod ex sc et ex sua intr
inseca essentia non sit ens actu, sed per efhcientinm alterius; hoc autem conven
ire potest substantise, hoc ipso quod aliquam compositionem habet ex esse et ess
entia, vel ex modo dependentia; et re qu«e dependet; ergo ad rationem substantiae
creataj non estnecessariu propriu compositio ex materia et forma.
9. Altera vero pars anteccdentis probatur, quia non repugnat eamdem rem esse in
actu in genere substantise, et esse in potentia ad accidentia, ut sequenti dispu
tatione latius dicturi sumus. Et patet breviter, quia respectu divcrsorum non re
pugnat actus et potentia. Imo, hoc ipso quod substantia creata non habet per sei
psam omnem perfectionem, sequitur ut post perfectionem substantialem sit perfect
ibilisper accidentia; et hoc est esse in potentia ad illu. Deinde, si talis subs
tantia sit vivens, et maxime intellectualis, per camdem realem facultntem habere
potest vim agendi et recipiendi; ut per eamdem voluntatem potest elicere et iec
ipeie actiun volendi; et eodem modo potest se movcre, non ratione materiffi, sed
ratione suae proprise substantia>; ergo haec non sunt sulHcientia indicia compo
sitionis propriae ex materia et forma, quia non necessario illam requirunt; sed
prseter hsec nulla alia sunt indicia talis compositionis, quse in omni substanti
a creata necessario inveniantur; ergo nulla est nccessitas attribuendi hanc comp
ositionem omni substantia; creatffi.
10. Anima rationalis nullam materiam includit. Et confirmatur ac declaratur hic
discursus ex anima rationali separata a materia; illa enim est substantia creata
dependens, et non omnino simplex, et potens ad intelligendum, volendum et se mo
vendum; et hormn omnium capax est sine compositione ex materia et forma. TJnde a
uctores contrarise sententiffi, coacti hoc excmplo, indicant etiam in anima repe
iiri hanc compositionem; verumtamen id est valde alienum, non solum a principiis
naturalibus, sed etiam fidei. Nam vel intelligunt, animam , ctiam dum est in co
rpore, esse compositam ex materia et forma spiritualibus; at inde sequitur anima
m non esse veram formam corporis, tum quia anima per se erit substantia completa
et integra, utpote cx propria matcria substantiaU et propria forma composita ;
tum 'etiam quia non poterit informare corpus per suam materiam, quia materia non
est actus actuans, sed primum subjectum formae; neque etiam per suam formam, qu
ia non potest eadem forma simul informare duas materias, neque habere connatural
em et intrinsecam habitudinem transcendentalem ad illas. Vel intelligunt animam
rationalem, statim ac separatur a corpore, recipere aliquam spiritualcm materiam
cui unitur, et in qua conservetur; et hoc a?que falsum est et erroneum. Nam ind
e fit primo, animam rationalem vere non conservari scparatam. Secundo, sequitur
necessariam esse creationem nova; materire, ut anima possit extra corpus manere,
quia illa materia non poteratantea praeesse, alias oportuisset vel esse sine fo
rma, vel aliquid aliud corrumpi, ut anima rationalis extra corpus manere posset.
Quffi omnia simt absurda. Imo, prnjterea sequitur non oportere ut talis anima a
liquando redeat ad corpus; nam si jam habet propriam et perfectiorcm materiam qu
am informet, cur debet illa privari, ut ad corpus redeat? Maxime quia compositum
illud ex tali materia et anima, natura sua incorrup
tibile esset. Igitur nullo modo dici potest rationalem animam constare materia e
t forma.
11. Occurritur objectioni. Sed dicet aliquis non esse eamdem rationem de anima r
ationali et de substantiis completis, de quibus nunc agimus; nam illa cum sit in
completa, et natura sua instituta ad informandam materiam, non est mirum quod to
ta sit fozma, et non constet ex materia; secusvero esse potest in substantiis co
mpletis, quae ita per se subsistunt, ut materiam informare non possint. Sed haic
differentia nil obstat; quin potius, ex eo quod anima rationalis, quamvis sit i
ncompleta substantia, quia incorporea est, potest esse per se subsistens sine ma
teria, et in sese operari, ac se movere, ex hoc (inquam) inferimus, non repugnar
e quod dentur completaj substantire incorporere, quse materia non constcnt, et i
nse operari possint ac se movere. Et ratio hujus consequentiaj est, quia, sicut
in anima eadem res potest esse principium efiiciendi et recipicndi motum et actu
m accidentalem, ita in illis substantiis completis. Et sicut anima separata non
indiget materia ad suos actus et niotus, ita uec substantia completa et incorpor
ea indigebit illa. Et aliundc nou esl materia necessaria ad rationem substantia;
completae ut sic, nam Deus est completa substantia sine materia ; neque ex eo p
racise quod substantia sit creata, postulat ut complementum ejus sit ex composit
ione materiae, ut demonstratum est; ergo.
12. Et hinc insurgunt duse alise rationes egrcgie confirmantes conclusionem. Una
ratio est U. Thoma1, loco citalo, quia non repugnat dari substantiam creatam com
plelam, habentem operationem simplicem independentem a materia; ergo non repugna
t dari substantiam habentem esse completurn absque materia. Consequentia probatu
r, quii esse est propter operari, unde est proportionatiun operationi,et operati
o ipsi essc; siergo substantia nullo modo indigct materia ad operationem, neque
ad suum esse completum illa indigebit; eo vel maximc quod tali5 materia nihil co
nferrc posset ad esse vel subsistere formffi; quia forina, ut supponitur, esset
incorporea; crgo independens iu esse a quolibet subjecto,' et pcr se subsistens,
sicut est nostra anima ; igitur talis forma, neque quoadesse, neque quoad opera
n> iudigebit materia; crgo non potest natura sua esse actusmateria1, sed actus p
er sc subsistens, tanquam substanlia completa. Aute
« IndietroContinue »
- Page 15 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
subditnr , Terra autem erat inanis et vacua, et Untbrw crantsuper faciemabyssi,
etc. Unde aliqui bieretici sumpserunt occasionem dicendi Deum non creasse abyssu
m illam de qua ibi iit mentio, neque terram illam invisam et incompositam, quia
de his non dicitur quod crcata sunt, sed quod erant, utique »ntcquam creatio rerum
fieret. Aiebantque illis verbis significari illud antiquum cbaos, quod philosop
hi vel poetse excogitarunt, vel materiam primam, quam Plato fncreatam existimavi
t, ex qua dicebant Deum creasse ceelum et terram elementarem. Quaj expositio hcp
retica est. Necesse est ergo ut sub ccelo et tcrra aquam etiam intelligamus; und
e, sicut proxime sequentia verba : Terra autem erat innnis et vacua, non intelli
guntur de alia terra, quam de illa qure creata est in principio, ita abyssus aqu
arum, de qua in eisdem verbis fit mentio, in eodem principio simul cum terra cre
ata intelligitur; ergo necesse est sub illis verbis, In principio creavit Detis
ccehim et terram, aliquid aliud comprehendere, pra?ter id quod expresse verba si
gnificant; ergo, qua ratione comprehendituf aqua, comprehendentur etiam alia ele
menta.
28. Grwcorum et Latinorum rccepta expositio. Et quidem si nomine coeli significar
i inteUigamustotumcorpus coeleste usque ad ccelumaereum, optimenomine terrae sig
nificantur terra et aqua, quse ita sunt conjuncta, ut unum corpus et inferiorem
mundum quodam-1 modo componant. Nec refert quod in eo principio inquocreatasunt,
non erant itadisposita, nec habebant omnino eum situm quem nunc habent; nam sati
s est quod quando Moyses scripsit, jam ita essent constituta, ut de eis per modu
m unius loquerctur. Si vero nomiue cceli solum intelliguntur proprii orbes coele
stes, sub teme nomine comprehenduntur reliqua elementa ratione jam dicta. Itaque
utroque modo concluditur, nomine cceli et terree ibi comprehendi totum universum
ex simplicibus corporibus quoad eorum substantiam constans, sine ornatu tamen c
t dispositione quam nunc habet. Et hffic cst magis recepta expositio Grajcorum e
t Latinorum super Genesim; nec displicet Augustino, H deCivit., cap. 33, etlib.
2 cont. Maximin., cap. 3, licet aliquid ampliusinterdum addat,quod adprresentem
disputationem non spectat.
29. Ex his constat nullum posse argumentum colligi ex historia creationis mundi,
quo suadeatur ccelos et elementa ex eadem ma
teria fuisse condita ; quod si inde non habetur, ex nullo alio Scriptura? testim
onio id colligi potest; utrumque autem manifestius fiet, respondendo ad tertium
fundamentum prioris sententioe. Expositio igitur illa, qua> nomine terrai materi
am primam intclligit, et ex ea omnia corpora , prseter coelum empyreum , formata
dicit, quoad priorem quidem partem est Augustini, non vero quoad posteriorem. Q
uamvis enim nomine terra? intelligat materiam primam, non indc tit intellexisse
unam esse et eamdem materiam, exqua formata sunt corpora ccelestia et terrestria
, sed solum quod utraque ex aliqua materia informi creata sunt. Eo vel maxime qu
od idcm August., lib. de Genes. cont. Manich., c. 7, arbitratur nouiine cceli et
tcrrae significari materiam inforniem, ex qua coelum et terra formata sunt, qua
m dicit sic appellari, non quia jam hoc erat, sedquia esse poterat; ergo eadem r
atione intelligi potest, sensisse Augustinum aliquam diversitatem in ipsa materi
a informi prcecessisse, ob quam distinctis illis nominibus appellata est. Sed (q
uod ad rem spectat) tota illa expositio Augustini est valde metaphorica, et alie
na a sensu historico, qui csse debct proprius, et non divertere ad metaphoras, p
rajsertim obscuras et inusitatas. Unde aliud est dicere nomine coeli comprehendi
Angelos,non excludendo proprium sensum vocis, sed addendo contentum comprehendi
in continenti, seu locatum in ioco, aliud vero est dicere, nomine cceli signifi
cari solam naturam angelicam, quod est incredibile, quia illa metaphora est vald
e obscura et inusitata, maxime cuin eodem capite sarne significct visibile corpu
s;multo vero incrcdibilius est nomine cceli significari materiam informem. Atquc
idem fere est dc nomine terraj, quod in toto illo capite elementum terrae signi
ficat, et hoec sola est propria significatio ejus, qua>, excludi non debet, quam
vis *ub illa aqua etiam vel alia elementa comprehendantur, ut explicuimus. Et hi
c est, ut dixi, communis sensus Patrum ; imo Tertull., lib. cont. Hermogeu., c.
21, vehementer in illum invehitur, co quod nomine terras materiam informem intcr
pretaretur. Item alias etiam nomen abyssi, et nomen aquarum significaret materia
m informem, quod valde repugnat certitudini et veritati historia;.
30. Locus Sapientirc 11 exponilur. Ad locum autem Sapientia? 11, Manus tuacreavi
t orbem terrasum ex materia invisa, duobus modis responderi potesl; primo, ut ve
rbailla, exmateria invisa, non significent materialem causam ordine tcmporis pra
eexistentem creationi orbis terrarum, sed tantum ordinc naturaj, ita ut non prop
rie significent materialem causam ipsius creationis, sed rerum creatarum, ut sen
sus sit: Manus tua creavit orbem terrarum constantem ex informi materia, quam ea
dem manus tua condidit, ut ex ea totum orbem formaret. Qme expositio est consent
aneadoctrinw Augustini, qui aliis locis ait informitatem materiaj non tempore, s
ed natura, corporum creationem prrecessisse, ut infra videbimus. Juxtahanc vero
interpretationem, non oportet ut verbum illud, cxmateria invisa seu informi (ut
ad litteram habent grceca), significet aliquam speciem ultimam materiee, sed abs
olute materiam, sive situnius generis, sive spcciei.Secundo, et magis ad littera
m, respondctur non loqui ibi Sapientem dc prima rerum creatione, quae non ex mat
eria, sed ex nihilo facta est, sed de ornatu, dispositione, ac rerum distinction
c, qua hic mundus couditus est, ct in eo statu et pulchriludinc quam nunc habet,
constitutus. Quamvis enim Yulgata Latina vertat, creatit, uon tamen sumit verbu
m illud in eo rigore quo significat productionem ex nihilo, sed prout significar
c etiam solet quamcunque effectionem; atque ita verbum Graecum xttilu, quod ibi
respondet, fabricare et condere generatim significat. Unde per materiam invisam
non intelligitur ibi materia prima (de qua nunquam expressam mentionem fecit div
ina Scriptura), sed significantur omnia corpora simplicia, ex quibus Deus hunc m
undum constituit et ornavit, eo modo quo lapides ct ligna dici solent maleria do
mus, ct in universum res, quae supponitur ad actionem vel fabricationem, dici so
lct materia actionis. Dicitur atitem illa materia infoimis, non informitatc subs
tantiali absolute et simpliciter, sed vel accidentali propter carentiam lucis, m
otus, etc, vel aliqua etiam informitute substantiali, quia formae mistorum nondu
m erant in materiam introductee , et peculiari ratione dici potuit materia invis
a propter tenebras quae erant super faciem abyssi. Potcst autem haec expositio d
cclarari cx Paulo, qui ad preedicta verba Sapientis vidctur allusisse, cum scrip
sit ad Haebr. \ 1 : Fide intelligimus aplata esse secula verbo Dei, ubi rccte Ca
jetan. advertit, Paulum loqui de opere distinctionis et ornatus, et ideo non dic
ere creata
esse omnia, sed aptata esse secula, quia sex diebus Deus aptavit et disposuit hu
nc mundum, ut ex invisibilibus, id est, ex latentibns et inornatis corporibus, t
um propter tenebras, tum quia terra sub aquis delitesccbat, visibilia fierent, i
d est, in eo statu constituerentur in quo videri possent; et tam simplicia corpo
ra, quam mista, et preesertim animantia, possent hoc visibili mundo frui.
31. Illatio notanda. Preeterea, ex dictis etiam constat non colligi ex historia G
enesis, totum illud spatium, quod inter ccelum empyreum et terram jacet, prius f
uisse aquis plenum, ut ex eis coeli procrearentur. Abyssus enim suflicieiiter di
citur de toto elemento aquae quod tuuc circumdabat terram, et tcnebris erat circ
umfusum ; super illud autein erat aer, et alia corpora ccelestia. Verba antem il
la D. Petri, Coeli erant priits, et terra de aqua, ct per aquam consistcns, nihi
l ad rem faciunt, tum quia ibi non cst sermo de ccelo eethereo, sed aeieo; tum e
tiam quia non cnv lum, sed terra dicitur consistere Dei verbo de aqua, et per aq
uam, non qnidem qnoad substantiam suam, sed quoad statum qucm nunc habet, ut hab
itabilis sit, et fructifeV.i esse possit, ut latius exposui in 2 tom. tertiae pa
rtis, disp. 57, sect. 2. Quod denique hebraicum nomen, quo cceli nonrinantur, ex
aquis sumptum sit, non ideo est quia ccelum conditum sit ex aqua, sed quia ccel
um interpositum cst inter aquas , ut divideret aquas ab aquis.
32. Vapor aqueus non fuit materia ef qw corporum inttr empyreum e,t lerram siton
im. Ecclesiastici locus exponitur. Nec probabilior cst alia sententia, quaj omni
a, praeter ccelum empyreum et terram, facta esse dicil ex aqueo vapore; nam, si
ille vapor aqueus distinctum quid est ab aqua, repugnat id Scripturae, quae aqua
m dicit fuisse creatam
uper terram, non aqueum vaporem. Repugnat etiam rationi, quia ille vapor non pot
est esse nisi aliquod mistum imperfeclum; est autem contra rationem dicere, quod
mista fuerint facta aute corpora simplicia. Undc etiam repugnat omnibus antiqui
s cxpositoribus, quia nullam mentionem fecerunt illius vaporis aquei in primo in
stante cum ccelo et terra creati. Neque testimonia Scriptura;, qua: ad id confir
mandum assemntur, quidquam efficiunt; nam quod Ecclesiastici 24, Sapientia de se
dicit, Sicut nebula texi omnem terraw, duobus modis ad litteram exponitur. Prim
o, ut non significetur aliquod opus peculiare dirinse sapientiso, sed ejus praes
entia et majestas, qua replet omnem terram, quae per similitudinem et metaphoram
nebula; declaratur, quemadmodum reipsa interdum Deus cxhibebat praescntiam suam
in specie nebulae in tabernacula; et juxta huns sensum nebula in dicto testimon
io non est ablntivi casus, sed nominativi. Alter scnsus est, ut non formalitcr [
ul ita dicam), sed etrectivc dicatur sapientia obtexisse tcrram ncbula; ct sic r
eferri potest ad primam creationcm mundi, quando tenelme erant super facicm abys
si; vel rcferri potest ad continuam successionem tenebrarum ct noctis post illum
inationem solis, quod indicare videntur pioxime antecedentia verba : Ego feci in
ccelis, ut oriretvr lumen indeftciens, el sicut n»bv.la texi omnem tcrram.
33. Jobi locus elucidalur. Alia autem verba Job' 38, Quis conclvsit ostiis mare?
etc, solum coinmendant divinam omnipotenlinm, qua in tcrtio dio creationis mund
i congrcgavit aquam in locum unum, qurc primo die quasi erumpebat, ut nniversam
terram circumdaret. Cum vero snbditur, Cvm ponerem nubem vestimentum cjus, ct ca
ligine obToherem, nihil aliud significatur, nisi quod Genes. 1 , dicitur : Et te
nebrw erant super faciem abyssi. Potest autem aliquis ex eo loco ansam sumere op
inandi, fuisse tunc aquam circumdatam densissima aliqua nube, qtta? erat causa i
llarum tenebrarum, et ideo dici, fuissc nubem quasi vestimentum aquee, etc. Qua;
opinio licet vera csse admittatur, non oportet fingere nubcm illam replcvisse o
mnia superiora loca usque ad ccelum empyreum, sed tantum fuisse juxta aquam in d
ensitate et magnitudine, qua; sufiiceret ut aquam caligine obvolveret. Quod si i
ta fortasse factum est, facilc ratio redditur tencbrarum quse tunc erant super f
aciem abyssi; non tamen facile redditur ratio cur Detis voluerit in primo instan
ti illam nubem creare, et aquam illa tegere. Nec verba illa cogunt ut nubem prop
rie intelligamus; nam aer caliginosus et tcnebrosus qui aquam circumdabat, potui
t pcr mctaphoram nubes appellari. Quod si hoc ila cst, causa tenebrarum esse pot
uit, vel quia Deus non indidit lucem soli in primo instanti, vel quia non concur
rit cum illo ad illuminandum. Utcunque tamen id sit ( hoc enim ad rem praesentem
non spectat), nulla potest assignari materia, neque ullum coi pus, ex quo corpo
ra czlestia et elementa condita fuerint.
34. Verwne aquwsupra firmamentvm. Ad aliam confirmatiouem de aquis supra firmament
um, omissis multis qua; de illa qmestione disputari possunt, et erudite tractant
ur a Benedicto Pererio, lib. \ in Gencs., in opere secundi diei, ea mihi sentcnt
ia placuit semper, qua; negat csse supra ccelos a?thereos veras et clementares a
quas, quia oppositum non habet in Scriptura sufliciens fundamentttm, quo sublato
constat, sententiam illam esse ab omni ratione philopophica alienam. Major nunc
solum ostenditur, declarando locum Genesis; constat enim ex omni interpretum se
ntentia, et ex proprietate vocabuli rakia, fhmamentum non significare unum tantu
m corpus, sed totam hanc cxpansionem cceli, tam aerei quam a>therei, de quo toto
dictum est : Exlendens ccelum sicut pellem. Quoniam vero in illa expansione var
ia; sunt partes, aliquid interdum ei tribuitur secundum partem supremam, ut cum
dicitur Deus posuisse stellas in firmamento cceli, interdum vero secundum partem
infirmam, et sic dicitur Deus posuisse firmamcntum, id est hanc infimam regione
m aeris, in mcdio aquarum, scilicet pluvialium et terrestrium. Et eodem modo add
itur in citato loco : Qui tegis aquis superiora cjus; superiora enim vocat respe
ctu nostri, non respectu supremorum corporum, etde his aquis, ac ccelo aerco, fa
cillimo negotio exponi possunt omnia Scriptura; loca in quibus fit mentio aquaru
m supra ccelos existentium. Atque hanc interpretationem satis indicat Hieremias,
cap. 10, dicens: Qui facit terram in fortitudine sua, prepparat orbem in sapien
tia sua, et prudentia sua exlendit ccelos. Ad vocem suam dat multitudinem aquaru
m in ccelo, et elevat ncbulas ab extremitatihts terrw; et c. 31 : Dante eo vocem
, mulliplicantur aquw in ccelo, qui levat nubes ab extremo terrw. Objiciunt aliq
ui, quod cap. 2 Genes., condito jam paradiso, dicitur: Nondum pluerat Dominus su
per tcrram; unde colligunt pluviales aquas non potuisse elevari et dividi ab inf
erioribus secunda die. Propter quod aliqui concedunt non fuisse secunda dic subl
atos vapores et nubes usquc ad mediam regionem aeris, sed solum fuisse designatu
m aerem, ut divideret aquas ab aquis. Sed non placet, tum quia Scriptura dicit e
o dic factam esse divisioncm aquarum; tum etiam quia, seclusa hac divisione et s
ublevatione aquartun, illa designatio aeris nihil est nisi fortasse aliqua dcnom
inatio extrinseea. Nec video vim collectionis illius argumenti; non enim statim
ac vapores aquei asccndunt ad mediam regionem aeris, ita disponuntur ut subito p
luat; maxime cum Job 26 scriptum sit: Qtti ligat aquas in.»«bibus suis, ut non erump
ant pariter deorsum.
35. Qualis in die judicii rerum omninmimmutatio. Ultima confirmatio illius sento
ntite sumebatur cx innovatioue mundi futura in die judicii, in qua ccelum combur
endum est juxta Scripturam, de qua re disputavi late in 2 tom. tertia; part., di
sput. 58, sect. 2, ubi ostendi, in die judicii non esse ccelestia corpora secund
um substantias immutanda, sed solum secundum aliqua accidentia pertinentia ad pe
rfectionem status gloriie, ignemque conflagrationis non ascensurum supra coelum
aereum; ubi et locum Petri, et alia Scripturee testimonia fuse exposuimus, qute
hic repetere non est necesse.
SECTIO XII.
Vlra materia, cwlestisne an elementaris, per/ectior sit.
1. Cum ex dictis constet nihil in Scripturis reperiri, quod ccelorum incorruptib
ilitati et creationi ex nihilo repugnet, consequens fit eam sententiam, quse aff
lrmat ccelum habere materiam diversai rationis a materia generabilium, philosoph
icce doctrina; magis csse consentaneam, ct Catholicre nihil repugnarc.Qua;ri ver
o subinde potest quceuam istarum materiarum perfectior sit; non enim sunt seque
perfectse, cum specie differant, ut in superioribus dictum est.
2. Et quidem, comparando materias ccelorum inter se, certum est illam esse perfe
ctiorem materiam, quce natura sua destinatur ad nobiliorem formam recipiendam. P
robatur, quia illa est potentia nobilior, qute ad nobiliorem actum natura sua or
dinatur; sed qucelibet materia coeli ordinatur ad suam formam, utad actum sibi a
da-quatum; ergo illa est nobilior, quce est ad nobiliorem formam. Neque in hoc o
ccurrit aliqua probabilis ratio dubitandi.
3. Difflcultas vero est comparando materiam rerum generabilium ad matcriam incor
ruptibilium ut sic, qutenam illarum minus perfecta sit. Et ratio dubitandi est,
quia se habent ut excedens et excessum, nam materia cceli est determinata ad for
mam quamdam perfectissimam; materia vero inferioram corporam est inditferens ad
formas etiam imperfectissimas. Item materia cceli est
semper ac necessario conjuncta suo actui; quo fit ut, tam secmidum entilatcui su
am, quam secundum unionem ad suum actuni, sit omnino incomiptibilis; alia vero m
aleria licet secundum entitatem sit incorniptibilis, tamen secundum unioneni mut
atur. Tertio, prior materia non est subjecta privationi; unde nec secundum eam r
ationeni corrumpi potest; posterior vero semper est subjecta alicui privationi,
imo inflnitis privationibus, secundum quas corrumpi potest, ut Aristoteles dixit
, \ Physic. Quarto, prior materia semperest plene satiata, quia semper est plenc
actuata ; unde aliam formam non appetit prteter eam quam habet; quare non habet
appetitum per modum desiderii, sed solum per modum amoris et quietis ; altera v
ero appetit et quasi desiderat alias formas quas non habet, et idco et turpis et
malefiea ab Aristotele, primo Physicor., text. 81, appellatur, et principium co
rruptionis dicitur, 7 Metaph., text. 22.
4. At vero materia reram corruptibiliura crelestcni superat in hoc, quod simplie
iter est capax nobilioris formoe quam illa; imo videtur esse capax nobilissimai
fornwe omnium qute esse possunt, scilicet aniinae rationalis; sola autem htec cx
cellentia videtur majoris momeuti, magisque pertinere ad absolutam perfectionem
materise, quam omnes aliee enumeratae. Nam perfectio potente non exquocumque, se
d ex nobiHsshno actu pensanda est; crgo quamvis materia generabilium sit capax p
lurium formarum, inler quas qureidam sunt ignobiliores formis ccelestibus, tamen
, quia in toto illo ordine formarum sunt alia?, vel saltem aliqua nobilior omnib
us ccelestibus forinis, hoc satis cst ul hrec materia absolute nobilior judicetu
r. Et confirmatur, quia etiam materia generabilium excedit in amplitudine et cap
acitate sua: potentiee, cjua; etiam per se confert ad perfcctionem potentice pas
sivce; ut intellectus, quia in genere potentite cognoscitivce potcntia perfectis
sima est, plures potest recipere formas; ergo si aliunde adjungatur, quod illa a
mplitudo materia; sub se coniplecutur nobilissimam fonnam, erit absolute talis m
ateria nobilior.
8. Ccelestis materia longe prcestantfor «*/*" riori. Nihilominus omnes auctores, q
ni distinguunt has materias, censent cielestem esse nobiliorem, imo communiter m
ateria hcec generabilium reputatur infima reruni omnium, qucc esse possunt, etia
m per potentiam Dei absolutam, intra genus substantire. Quod sentit Richardus, Q
uodlib. 2, qusst. 5; et ^Egidius, Quodlib. 3, queest. 5; Durand., in 2, dist. 12
, quajst. 1, et ibidem Richard., qua>st. 2; ct inclinat Scotus, qua;st. 2, ad ar
gumenta , quamvis dubius sit; idem tenet Thomas de Argentina, in 1, dist. 44, qu
sest. 1, art. 2; Abulens., in cap. 22 Matthtei, q. 222. Et ratio est, quia, in g
enere loqueudo, maxima imperfectio est potentioe passivae, si cum perfectione ac
tus ejusdem generis conferatur; ergo inter potentias passivas substantiales illa
est imperfectissima, qute de so est maxime passiva, atque adeo maxime indiffere
ns ad recipiendum quemlibet actum, sive perfectum, sive imperfectum. Et confirma
tur ac declaratur in hunc modum; nam materia generabilium sub minima forma conse
rvari potest; ergo signum est illam esse mininiaj perfectionis et entitatis. Tan
dem, materia coelestium corporum est incapax omnis alterationis, ct pcregrinee i
mpressionis; ergo signum est esse in altiori ordine constitutam. Unde, licet in
potentiis activis perfectio, attendatur penes actum perfectissimum, non autem in
passivis, nisi csetcra paria sint;*sed considerandus est proprius et adaequatus
actus earum, et preecipue modus actuandi. In quo etiam excedit materia ccelesti
s, quia respicit actum inseparabiliter informantem; materia autem corruptibilium
respicit formam informantem separabiliter; et ideo qucelibet materia ccelestis
perfectior est materia elementari.
6. Num infima hcec materia alia queat esse inferior. Quod vero de potentia absol
uta nulla possit creari materia inferior hac, non est adeo constans et certum; n
am si concipiamus materiam capacem forma; lapidis, verbi gratia, et ad illam ita
determinatam, ut sit incapax omnium perfectiorum, illa sine dubio esset minus p
erfecta quam materia generabilium, quee nunc est. Nihilominus probabilior videtu
r communis sententia, quia, ut dixi, hffic materia videtur esse summae potcntial
itatis, et prope nihil, ut Augustinus dixit. Nec videtur possibilis materia capa
x unius formee corruptibilis, quae ex se non sit etiam capax aliarum, tum quia o
mnes fonnoe corruptibiles conveniunt in hac ratione separabiliter informandi, qu
ee est sufficiens ad constituendam ultimam quamdam speciem materiae, sub qua non
potest essentialis divisio intelligi; tum etiam quia, hoc ipso quod materia con
jungitur forma; cor
ruptibili, est subjecta privationi, et consequenter capax diversarum formarum et
contrariarum disposilionum; et ideo non potest talis materia esse dcterminata a
d formaiu, nequo esse capax unius, quin sit etiam omniuin repugnantium, qure ill
am ex se pellere possunt ab eodom subjecto. Et ideo materia corruptibilium non s
olum minus perfectn cst quam ccelostiom, sed otiam infima omnium quae esse possu
nt.
SECTIO XIII.
Qualis causalitas materix incorruptibilium corporum.
1. Materia coslestis suam circa compositum et formam exercet causaliiatem. Super
est dicendum de causalitate materiali, quam excrcct materia corporis incorruptib
ilis. Duas autem causalitates materire circa substantiam supra distinximus : una
m, quoad constitutionem; alteram, quoad effectionem. De priori est certum exerce
ri a materia coelesti circa suum compositum, et consequenter etiam circa formam
ejus. Nam illud compositum tale est, ut essentialiter constet ex sua materia et
forma; ergo ab illa essentialiter pendet, tanquam ab intrinseco et essentiali pr
incipio, et inateriali causa componente. Forma item cceli talis est, ut extra su
am materiam conservari non possit; pendet ergo ab illo esse tanquani a subjecto,
in quo sustentatur; exorcet ergo illa materia circa talem formam causalitatem s
uam. Ex quo etiam fit, matcriam illam exercere hanc causalitatem media unione fo
rmffi cceli cum illa materia, nam illa etiam unio pendet essentialiter a tali ma
teria, et, mediante illa, forma, et totum compositum, abcadem materia, neque pre
eter illam est necessarius alius modus qui sit causalitas materiffi, ut ex super
ioribus facile probari potest; nam quoad hoc eadem est ratio corporis incorrupti
bilis et corruptibilis.
2. An in cceli effectione materia aligualiter concurrerit. De altera vero causahta
tc quoad effcctionem potest esse difficultas, an in aliquo vero sensu dici possi
t, materiam cceli in suo genere materialis causae concurrero ad etfectionem cceh
. Et ratio difficultatis est, quia ccelum, et in universum corpus tncorruptibile
, lit tantum per creationem; ergo effeciio illius est ex nihilo; ergo nulla pote
st dari materialis causa illius effectionis, rcpugnant enim illa duo. Et confirm
atur, nam etfectio cceli est (ut ita dicam) totalis effectio substau
« IndietroContinue »
- Page 16 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
 Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
14. Probatio conclusionis. Quorumdam responsio refutatur. Hoc ergo supposito, pr
obatur conclusio posita, quia, si ccelum csset composituin ex materia elementoru
m, tam esset ex se corruptibile qnam sunt ipsa elementa. Probatur sequela , quia
materia coeli essct capax aliarum formarum, verbi gratia, elementorum, et carer
et illis; ergo esset subjecta proprirc privationi talium formarum, et consequent
er, quantum est ex se, illas appeteret; sed hac est tota radix corruptibilitatis
elementorum; ergo. Respondciit aliqui negando majorem, quia materia, dum est su
b una forma, non est capax alterius, quia non potest habere utramque simul, et i
deo non habet proprie privationeni, neque appetitum alterius, quia ea forma, qua
m habet, contenta est. Sed boc frivolum est, nam capacitas ad plures formas non
est in scnsu composito (ut aiunt), sed divisim declaranda; est enim idem subject
um capax contrariarum formarum, non quia possit simul utramque recipcre, scd qui
a de se indifferens est ut unam vel aliam suscipiat, atque hoc satis est ut, qua
nd» unam habet, vere sit altera privatum, quia vere caret forma cujus est capax. A
lias neque materia generabilium remm esset subjecta privationi, neque in aliquo
subjecto, in quo est forma, vel qualitas positiva, esset unquam privatio formce
oppositce, quod est contra communem omnium sensum, et loquendi modum. Denique, m
ateria gencrabilium non alia ratione est principium corruptionis , nisi quia hoc
modo est eapax aliarum formarum quibus caret, et ea ratione dicitur eas appeter
e, secundum metaphoram; nam hic appetitus non est aliud a naturali capacitate, u
t in prima disputatione procemiali declaratum est.
t5. Alii respondent formam cceli explere capacitatem materine propter suam emine
ntiam et virtualem continentiam, et ob hanc peculiarem rationem, materiam existe
ntem sub tali forma non appetere alias, nec proprie esse capacem illarum. Sed ho
c etiam est falsum, nam forma cceli non continet eminenter ac virtute omnes alia
s formas ; non enim continet animam rationalem, neque alias formas perfectoram v
iventium , neque forma unius cceli eminenter aut virtute continet formas aliorum
ccelorum, supposito quod specie differant. Unde, cum dicitur f >rma cceli exple
re capacitatem materia?, intelligi potest intensive, et hoc neque est verum, nec
satis est, nam anima rationalis perfectius
actuat mateii.im, et cum illa sit perfectissima, illa sola dici potest explerc i
ntensive capacitatem materia-, et nihilominus relinquit illam ita capacem aliaru
m, ut sit sutficiens principium eorruptionis. Responderi potest animam rationale
m excedere formam cceli in gradu fornue, excedi tamen in modo informandi. Nos vc
ro dicimus, cx hoc cxcessu ct informandi modo colligi suflicienter divcrsitatem
materia;, et atias explicari non posse qualis sit ille excessus, ut ex sequentib
us magis constabit. Vel ergo intelligitur forma coeli explere cnpacitatem materi
a? extensive, et hoc cst impossibile, si illa mateiia est ejusdem omnino rationi
s et capacitatis cura hac nostra materia, quia de se est plane indifferens ad om
nes formas, quarum perfectioncs nec formaliter continet forma cceli, nec emincnt
er. Quapropter fieri non potest ut per se sola et per Bunm informnndi modum repl
eat capacitatem talis materiffi.
16. Alia responsio est, capacitatem materise dupliciter posse considerari : uno
modo, secundum se et quasi remote; nlio modo proxime, et ut est reducibilis ad a
ctum. Priori modo concedunt materiam coeli esse capacem aliarum formarum, ut arg
umentum factum probat; et similiter habere privationem, et quasi radicnlem appet
itum; proximevero negant habcre capacitatem, quia jam illa materia ita est affec
ta, disposita et actuata. nt non sit reducibilis ad alimn actuni, eo quod non si
t separabilis ab illo quem nunc habet. Hoc autem provenit partim ex dispositioni
bus qure non habent contrarium, partim ev ipsamet informatione seu modo inforrna
ndi. qui talis est, ut inseparabiliter conjungat talem formam huic materiffi. Ma
teria autemest principium corruptibilitatis, non prout considcratur secundum rem
otam capacitatem. sed prout est proxime disposita ct affecta. Ha>c quidem respon
sio est probabilis, non tamen ita satisfacit quin eontraria opinio probabilior r
ciinquatur. Primo qnidem, qnia, «I agens possit alterare passum, non oportetnt snp
ponat in illo dispositionem positive contrariam, sed satis est ut supponat capac
itatem cum privatione, nam hrec, adjuncta forma quam agens introducit, sunt sufB
cientia principia naturalis mutationis; ergo. licet ccelo non sint dispositiones
directe et posilive contrarice qualitatibus elementorum, si tamen in eo est mat
eria capax talium qualitatum, et carens illis, hoc satis est ut possit ccehira a
b elementis alterari, et pcregrinas impressioncs recipere. Dices, habere coelum
nobiles aliquas qualitates formaliter repugnantes et resistentes omnibus liis in
ferioribus qualitalibus. Sed hoc imprimis dicitnr voluntarie et sine probatione,
ac deinde ex illa responsione ad summum habetur, ccelos non posse corrumpi, qui
a non est in infcriori agente virtus qua; possit vincere resistentiam passi; si
ergo virtus activa augeretur, aut fortior redderetur, posset ccelum alterare et
ad corruptionem disponere.
<7. Ac denique, licct daremus esse possibilem illum incorruptionis modum, tamen
negari non potest quin facilior et nobilior modus sit, si ccelum non per resiste
ntiam qualitatnm, sed per intrinsccam et substantialem compositionem sit incapax
peregrinarum inipressionmn et formarum. Cum ergo ccelum factum sit, ut ab his o
mnibus impressionibus et alterationibus sit abslractiun, et ut materia ejus nunq
uam mutet formam, verisimilius est factam esse de se incapacem omniiun harum for
marum et qualitatum, atquc adeo non solum quoad formam, sed ctiam quoad materiam
esse coelum alterius rationis ct ordinis ah omnibus inferioribus corporibus. Qu
od si quis dicat hanc incapacitatem percgrinarum iinpiessionum corrumpentium non
esse trihuendam aut incapacitati materiee, aut qualitalibus resistentibus, sed
modo informandi fornnr, contra hoc est, quia si matcria hahct eamdem capacitatem
, vix potest intclligi qnomodo per solum modum inforinationis rcddatur ipsum com
positum incapax infcriorum qualitatum, maxime cum passiva potentia ad recipienda
s has qualitates conveniat corporibus ratione materiee. Et propter hanc causam A
ristoteles, locis supra citatis, merito existimavit, sicut ea, quae mutno transm
utantur, communem habent materiam, ita etiam, e converso, quaj transmutari non p
ossunt, non habere materiam communem, quia sola divcrsitas in forma non potest a
d id sufficere. Accedit quod, licet forma coeli habeat talem informandi modum, u
t natura sua postulct inseparabilitatem a suhjocto, quod informat, tamen per hoc
ipsum sutficienter indicatur, materiam illi fornne subjectam debere esse divers
ee rationis, quia potcntiai distinguuntur per actus; sed forma illo modo informa
ns, est actus longe diverspe rationis a forma gcnerabili, et postul.it in subjec
to conditiones longe diversas , ncmpe inseparabilitatem et plenam satietatem, et
(ut ita dicam) perpetuam quietem sub tali actu;
ergo potentiee seu materise ordinatee ad hujusmodi actus distincta; sunt.
18. Caelestes orbes omnes ingeneraliles. Ex opposito quot oriantur absurda. Ultim
o possunt rationes non minus efficaces sumi, ex eo quod coelum est ingenerabile
naturali generatione; hactcnus cnim solum incorruptibilitatein ejus ponderavimus
. Si ergo materia aeris et solis, verbi gratia, essentejusdem rationis, esset nu
nc materia aeris capax formae solis, et carens illa, et appetens illam, non enim
est minor ratio de illa quam de aliis tormis, quarum est actu. Ergo, quantum es
t ex parte causee materialis, coslum revera est generabile ex aere; ergo simplic
iter est generabile. Patet consequentia, tum quia hsec denominatio maxime sumitu
r ex parte materiee; tum etiam quia potentiee passivee naturali correspondet pot
entia activa naturalis, alias superflua esset et otiosa talis potentia in rerum
natura. Vel certe, quamvis de facto non daretur talis vis activa, non tamcn rcpu
gnaret daii intra ordinem agentium naturalium. Atque ita quantuin estde se coelu
m esset naturaliter generabile. Quin potius, nulla ralio reddi posset cur ccelum
ipsum aut sol non possit ex maleria sibi applicata generare sibi simile, quia d
atur in natura subjectum continens in potentia illam formam et carensilla; ergo
illa forma factibilis est per eductionem de potentia talis subjecti; ergo et in
suo essc ct gradu finita est, et in modo quo fieri potest; ergo per virtutem fin
itam agentis naturalis educi potest; cur ergo non est in coelo aut in sole talis
virtus ad generandum sibi simile ? certe non potest ulla ratio philosophica ass
ignari. Cum ergo ccelum sit ingenerabilc, forma ejus talis est, ut nec possit ed
uci de potcntia materiee, neque illi uniri per generationem; ergo non continetur
inpotentia illius materiee, quee est subjectum gencrationis, neque illam respic
it aut actuare potest; ergo e contrario materia, quoB subjicitur tali formee, na
tura sua est subjectum incapax generationis, et consequenter est diversaj nature
e ab alia materia, quee est generationis subjectum. Atque heerationes, quamvis e
xempli causa de materia cceli factee sint, tamen universe et formaliter procedun
t de corpore ab intrinseco incorruptibili, quee magis confirmabuntur solvendo se
cundum fundamentum prioris sententiee.
19. Fundamentum ergo secundum prioris sententite ex confirmationc preecedentis a
ssertionis solutum est; jam enim satis ostendimns quomodo ex corporis incorrupti
bilitate, si omnino naturalis et intrinseca sit, inferatnr diversitas materiffi,
et omnia, quse in discursu iliius fundamenti attinguntur, sigillatimsunt a nobi
s tractata et expedita. Exemplum autem, quod ibi adducitnr de indissolubili unio
ne humanitatis Ghristi, nihil ad rcm prajsentem refert; non enim negamus aliquam
uniouem posse esse indissolubilem natura sua, sed dicimus hujusmodi unioncm for
mse cum materia esse indicium diversitatis, non solum in forma, sed etiam in mat
eria, tum quia potentia proportionatur actui, tum etiam quia talis unio postulat
materiam incapacem peregrinarum impressionum.
Compirantur materim ccelorum inter se.
20. In confirmatione vero illius fundamenti petitur specialis difficultas de mat
eriis ccelorum , an inter se etiam difterant specie, in qua loqui possumus, vel
supponendo ccelestia corpora esse ejusdem speciei, vel ex hypolhesi quod differa
nt specie; et, ut ssppe dixi, nihil adpraesentem qusestioncm refert, quid de fac
to in boc vcrius sit, nam satis est loqui de possibili, in quo non est dubium qu
in possint dari corpora incorruptibilia ct ejusdem et diversae speciei. Si ergo
loquamur de corporibus babentibusformos ejusdem rationis.nulla superest quaistio
, quin mnteriee debeantetiam csse ejusdem rationisessentialis, quia nonhabentund
edistinguantur. Neque talis convcnientia in materia potest obstare incorruptibil
itati talium corporuiu, quia simile non patitur a simili; unde inter talia corpo
ra non potest esse naturalis actio et transmutatio, nec materia unius appetit fo
rmam alterius, cum sint ejusdemspeciei. Et quoad hoc eadem est ratio de diversis
corporibus quse de diversis partibus homogeneis ejusdem corporis; partes autem
ejusdem corporis homogenei distinctas habent portiones matcria;, ejusdem tamen r
ationis, sicut sunt forma\ Non est autem improbabile hanc singularem materiam ta
lis speciei esse naturaliter coaptatam et proportionatam huic singulari formse,
et cum ea habere peculiare vinculum et propriam individualem habitudinem, quanqu
am id incertum sit, parumque ad rem preesentcm referat.
21. Difficultas ergo in prsedicta confirmatione tacta procedit supponendo distin
ctionem specificam inter hujusmodi corpora, sive illa intercedat inter corpora i
ntegra, qualia
sunt, vcrbi gratia, ccelum empyreum et ccelum lunsR, qua? specie differre longe
verisimilius est, sive se habcant ut partes ejusdem corporis, ut sunt astra rcsp
ectu aliaram partium corporum ccelestium. De his ergo omnibus est difiBcullas, q
uia si ratio facta est efficax, feque probat, materias omnium corporam incorrapt
ibilinm specie differentinm esse etiam specie differentes, quod videtur incredib
ile.
22. Quorumdam in hoc sententia. In hac re divisi sunt discipuli D. Thomse, nam C
apreolus quem Soncinas et alii sequuntur, non existimat esse admittendum illud c
onsequens, quia, ut materia; sint specie diversa1, non satis est formas esse spe
cie distinctas, cum constet in his rebus inferioribus camdem materiam recipere v
arias formas; oportet ergo irt sit diversitas in modo informaudi; omnes autcm fo
rma» coeloram conveniunt in eodem modo informandi insepaiabiliter, et explendo app
etitum materia;; crgo, quamvis in gradu essentiali illee forma; difterant, nibil
ominus materia omnium est una, quia respicit omnes vcluti sub una ratione formal
i, qua^ sumitur ex modo informandi, sicut materiainferioram corporum cst una, qu
ia respicit plures formas, quatenus conveniunt in alio modo informandi, scilicet
separabiliter. Undc Aristoteles, qaamvis dixerit corruptibile et incorruptibile
difterre genere , nunquam tamen dixit incorruptibilia inter se ditferre, etiam
gcnere physico ; non ergo ditferunt in materia. Tandem illa omnia corpora, sicut
sunt incapacia alterationum corrumpentium, ita sunt capacia earum mutationum qu
a; corraptionem non afferunt, ut motus localis , ct passiva; illuminationis; erg
o signum est habere materiam ejusdem rationis.
23. Materia ccelestium orbium interse specie diversa. At vero Cnjetanus concedit
sequelam argumeuti, et docet omnia corpora incorruptibilia specie diversa haber
e non solum formas, sed etiam materias specie diversas. Et in ea sententia magis
consequcnter loquitur, quia rationes facta; eamdem cflicacitatem in prcescnti h
abent. Nam si materia cceli crystallini, verbi gratia, est cjusdem rationis cum
materia coeli empyrei, ergo est naturaliter capax forma; cjus et dispositic num o
mnium quae ad illam requiruntur; er^o forma cceli empyrei, quantum est ex se, et
ex parte talis subjecti, educi potest de potentia ejus; ergo ccelum empyreum na
turaliter est generabile, et e contrario crystallinum ccelum erit naturaliter co
rruptibile et transmutabilc in aliud. Patet consequentia, quia materia dicitur e
sse de se indiflcrens ad omnes illas formas, et per proprias uniuscujusquc dispo
sitiones determinari ad illas; ergo erit tanta repugnantia inter dispositiones s
icut inter formas; ergo per illas dispositiones poterit materia illa proeparari
ad abjiciendam unam formam, et recipiendam aliam. Neque ad hanc transmutationem
videtur necessaria contrarietas positiva et perfecta, sed suflicict propria oppo
sitio privativa cum naturali repugnantia et incompossibilitate formarum, et prop
riarum qualitatum vel dispositionum. Quod si cx parte potentise passivse natural
is hoc totum verum est, nulla ratio aiferri potest cur potentia activa naturali
illi potentiee passivee correspondens, sit impossibilis ; imo nec reddi potest r
atio, cur de facto non repcriatur in ccelis. Igitur, quod talia corpora sintad i
nvicem impassibilia tali passione, quse ad corruptionem vel geuerationcm dispona
t, provenit ex co quod umunquodque habet propriam materiam ita accommodatam et c
ommensuratam proprise formee, ct dispositionibus illius, ut sit prorsus incapax
aliarnm; unde necessario fit tam csse diversas specie materias horum corporum, q
uam fOimas eorumdem.
24. Quocirca, quamvis veram sit omnes materias cceloriun in hoc convenire, quod
ordincntur ad formam inseparabilitcr informantem, tamenhaic convenientia non pot
est esse in cis specifica, sed generica, et ex illa infertur divcrsitas speeific
a. Nam, ut unaquceque materia inseparabihter conjungalur propriee formse, necess
e est ut ex vi suse entitatis et essentise ciun sola illa possit naturale vincul
um contrahere; nam, si esset indiffercns, hoc ipso posset suam formam dimittere,
el alteri repugnanti coheerere. Igitur respicere formam inseparabiliter informa
ntem, nihil aliud est quam determinate respicere propriam et unicam formam; et e
contrario, quod forma inseparabiliter informet, ideo est, quia talem respicit p
otentiam quee illo actu contenta est, neque alium appetit, quia alterius non est
capax. Neque alia rationc intelligi potest quod unaqueeque forma cceli satiet a
ppetitum propriee materia:. Est ergo in hoc magna dissimilitudo inter materiam r
emm corruptibilium, et incorruptibilium, nam illa ideo respicit formam separabil
em, quia ex se indifferenter respicit plures formas inter se repugnantes. unde i
psamet separabi
litas formarum requirit unitatem in materia, et talem capacitatem, quee non omni
no expleatur una vel alia forma. At vero materia uniuscujusque cceli ideo respic
it formam inseparabilem, quia non respicit aliam , nisi suam, et ideo illa satia
tur, quia non est capax aliaram, neque inditferens, sed ex vi suee essentiae est
determinata ad talem formam. Neque Aristoteles huic sententise repugnare potest
, cum ille generatim dixerit, illa differre materia, quee non suwt invicem trans
mutabilia. Quod vero 1Q Metaphys. dixerit, corraptibile et incorraptibile differ
re genere, non impedit quominus ipsa etiam incorraptibilia possint dici inter se
genere physico differre, si hoc nihil aliud sit quam diflerrc materia; si vero
illa locutione plus indicetur, sic speciali ratione dicentur differre genere cor
ruptibilia corpora ab incorraptibilibus, potius quam incorruptibilia inter se, q
uia nimiriun illa suut diversorum ordinum, hsec vero unum gradum constituunt. It
em materiee coelorum et elementorum differunt quodammodo genere physico, quia un
a materia est subjectum generationis, tota vero alia materia est incapax generat
ionis; et ita est etiam major similitudo specifica et subalterna inter materias
cceloram inter se, quam cum materia horum inferioram. Et illa convenientia satis
est ut in aliquibus mutationibus localibus aut perfectivis convcnire possint, u
t per se constat. Atque ita sufficienter satisfactum est fundamentis aliorum, et
nostra sententia confirmala.
Tertia assertio, qua divince Scriptnrce testimoniis satisfit.
25. Caelum empyreum longe incorruptibile. Dico tertio: ex divinis Scripturis coll
igi non potest ccelos esse factos ex materia elementorum, et consequenter nihil
est in Scriptura sacra quod propositae philosophicee veritati repugnet. Heec ass
ertio excedit quidem limites metaphysicee; non possumus tamen cam preetermittere
, tum ut satisfaciamus fundamentis oppositse sententiee, tum etiam ut breviter a
ttingamus materialem causam totius universi corporei, et conditionis ejus, in qu
o non solum Theologi, sed etiam philosophi a principio laborarant. Primum ergo,
quod attinet ad ccelum empyreum, conclusio est extra controvcrsiam ; nam Theolog
i qui coeluin illud admittunt.in primomomento creationis reram docent fuisse cre
atum simul cum terra; illudque aut significari, aut saltem comprehendi in verbis
illis: In principio creavit Deus calum. Unde, saltem quantum ad hoc corpus, sin
e ulla diiiicultute theologica procedunt omnia dicta de raateria coeli. Propter
quod etiam Theologi docent illud ccelum in line mundi, neque esse igne comburend
um, nequc innovandum, quia semper est purissimmn et clarissimum, prout sedem Bea
torum decet. Philosophi vero nihil de illius coeli existentia cognoscere potueru
nt, quia ncc motum habet, nec illuminationem, aut manifestam influentiam quu pos
sit a mortalibus humano discursu investigari.
26. Inferiores orbes coclestts simul cum empyreo ex nihilo creati. De aliis autem
ccelis probatur conclusio, quia nulla ratio cogit ut nomine cceli in citatis ver
bis unum tantum corpus cceleste, illudque supremum et empyreum intelligalur, nam
frequens ct usitatus modus loquendi habet, ut nomine cceli simpliciter dicti to
tus ordo ccelestium corporum comprehendatur. Qui mos etiam cst frequens in Scrip
tura, eo vel maxime quod illud singulare in hcbrffio plurale est, eo quod vox Sa
maim singulari careat, ct in alio loco in plurali transfertur, Psal. 101 : Initi
o, tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt cali; ubi significat
ur, omnes coelos simul cum terra fuisse conditos. Nec vero obstat quod paulo pos
t in eodem c. 1 Genes. dicilur, firmamentum factum fuisse secundo die, et appell
atum calum; et solem, lunam ac stellas quarta die fuisse creatas; hoc (iuquam) n
on obstat, tum quia probabilius est heec non fuissc creata secundo et quarto die
quantum ad substantiam, sed solum quoad quredam accidentalia munera, ut paulo p
ost indicabimus; tum etiam quia illud firmamentum, dc quo secundo dic fit mentio
, non est aliquod ex corporibus incorruptibilibus, de quibus loquimur, ut mox de
clarabimus. Verisimilius ergo est nomine cceli comprehendissc Moysem omnes orbcs
ccelestes, et maxime locutiim fuisse de eordo hoc visibili, quod humanis oculis
conspicitur; hoc enim praecipue egit in co opere, ut Deum ostenderet creatorem
omnium visibilium, sicut annotavit Hieronymus, ep. 439 ad Cyprianum. Non est erg
o credendum incepisse Moysem narrationem suam a creatione solius coeli invisibil
is; comprehendit ergo sub illa voccomnes ccelos visibiles, ut interpretatur etia
m Basilius, homil. 2 Hexameron. Imo probabile satis cst nomine cceli comprehendi
sse omnia corporea usque adaerem inclusive; est enim
frequens in Scriptura, ut nomine cceli com" prehendatur aer, Psal. 403: Exlenden
s calum sicttt pellem, qui tegis aqv.is superiora ejus. Et frequenter in Scriptu
ra fit mentio avium sen volucrum cali, id est aeris; et in eodem loco Genesis di
citur: Vocavitque Deus firmarientum, calum; quod firmamentum, vcl aeris pars qus
edam est, vel aerem includit. Sicut ergo paulo inferius dicitur: Et vocavit arid
am terram, et nihilominus eodem nomine (quasi per anticipationem) illam in princ
ipio appellavit, ita etiam de nomine cceli commode intelligi potest,
27. Atque hinc ulterius colligitur nullum esse argumentum, ccelum fuisse creatum
ex aqua, aut totum spatium a superlicie terra? usque ad ccelum empyreum plenum
fuisse aquis, eo quod in illa prima narratione, tantum coeli, teme et aquarum Mo
yses mentionem fecerit. Hoc (inquam) argumentum efficax non est. Primo, quia dec
laratum jam est, nomine cceli comprehendisse omnia corpora superiora usque ad ae
rem. Secundo etiam, quia probabilis est expositio multorum Patrum, qui nomine sp
iritus intelligunt aereni significari, cum ibidem dicitur : El spiritus Domini f
erebalur supra aquas, ut videre licet in Theodoreto, quaest. 8 super Genes., et
aliis, quos in catena Genesis refert Lippomanus. Tertio, quia valde etiam probab
ilis est inultorum expositio, qui putant nomine terrse complexum esse Moysem qua
tuor elementa, suis sitibus naturalibus, et proprio ordine disposita. Qua? est s
ententia Basilii, et Bedai in Hexamer.; et Damascen., lib. 2 de Fid., c. 5, etco
mmuniorTheologorum; nam, sicut nomine cceli totum superiorem orbem, ita terrce n
omine totum inferiorem mundum comprehendere potuit, ex extremis media subintelli
gendo. Prresertim quia (ut philosophi aiunt), posito uno contrariorum iu rerum n
atura, necesse est aliud etiam existere; unde facta mentione creationis terra;,
ignis etiam illi extrcme contrarius in situ et levitate creatus subintelligitur,
et in eis comprehenduntur media; vel certe sub terra et aqua comprchenduntur ae
r et ignis, qua? in quahtatibus primis extreme illis opponunlur. Addo denique, s
i ex eo, quod in verbis illis, In principio creavit Deus calum et terram, solum
elementum temc expresse nominatum est, rectc colligitur aerem et ignem non fuiss
c tunc creatos, pari ratione colligi posse neque aquam tunc fuisse creatam, quia
neque hoc de illa narratur, sed st.ttim
« IndietroContinue »
- Page 17 -
 Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
corrumpautur, non indo lit ab intrinseco esse inconuptibiles; fieri enini potest
uf, lieet ex vi suae compositionis substantialis coelum corruptibile sit, de fa
cto tamen nunquam coiTumpatur, quia in suo loco naturali existens, et distans ab
omnibus agentibus contrariis, est ita dispositum, ut omnibus resistere possit.
Vel secundo, quia,Iicet ccelum constet ex hac iuateria, potest esse naturaliter
incorniptibile ab intrinseco. Quia sola materia prima non est sudiciens principi
um corruptibilitatis, nisi ctiam forma talis sil, ut unio ejus sit separabilis a
materia, quod duplici ex capite provenire solet, scilicet, vel quia forma talis
est ut non repleat totam capacitatem materia», vel quia unitur materia3,mediisdis
positionibus habenlibus contrarium, qua; duse rationes inveniuntur in formis rer
um generabHium, non autem in formis eoelorum; nam forma cceli propter suam emine
ntem perfectioncm virtute continet inferiora, et ita per scse replet totam mater
iae capacilatem, et propterea unitur lnateria; pcr dispositiones non habentes co
ntrarium; unde Aristoteles inde solum probavit, ccelum esse incorruptibile, quia
non habet contrarium. Sic ergo conlicitur ratio; nam ut ccelum sit iucoruptibil
e, satis est quod unio ejus cum materia sit nnluraliter indissolubilis; sed hoc
esse potest absque diversitate materia?, propter modum informationis et disposit
ionum; ergo propter liauc causam non oporlet illam materiarum distinctionem intr
oducere. Quod potest declaraii exemplo theologico; nam unio humanitatis Christi
ad Verbum indissolubilis est, quanquam illa humanitas ex se sit capax propriae s
ubsistentise, et illa careat, quia subsistentia Verbi talis est, ut repleat capa
citatem humanitatis , et contrarium non habeat; tic ergo in proesenti intclligi
potest de informatione forma; cceli, etiamsi sit in materia rerum generabilium.
Et confirmatur, quia alias, si propter incorruptibilitatem ctelorum oporteret ma
teriam eorum distingui a materiainferiori, eademratione distinguenda esset mater
ia uniuscujusque cceli a materia aliorum, quod videtur valde absurdum; sequela a
utem patet a paritate rationis.
i. Tkeologico argumento roboratur pracedens opinio. Tertio addunt Theologi fundame
ntum sumptum ex prima rerum crcatione, quod bic prsetermiltere non possumus, ut
declaremus metaphysicam non repugnarc Theologiae. Aiunt ergo ex historia Gencsis
constare, Deum cx eadem materia ccelos et xxv.
elementa condidisse, ideoque nulla esse corpora quce ex distinctis materiis cons
tent. Antecedens probatur ex illis verbis Genes. 1: In principio creavit Deus cc
elum, et terram, terra autem erat inanis el vacua, et tcnebrm erant super faciem
abyssi. Ubi August., 12 Confess., c. 7, iuteUigit, per ecelum significari natur
am angelicam, nomine autem terrffi materiam primam, ex qua omnia corpora formata
sunt. Alii vero, quia illa inlcrprctatio illius vocis ccelum, nimis videtur met
aphorica, nomine cceli significari dicunt ccelum empyreum, quod est sedes Beator
um, de quo multa in antiquisPatribus leguntur, ut videre licet apud Damascen., l
ib. 2 Fidei, c. 6; ct Theodoretum, Quaistion. super Genes., q. 11 et 14; et Basi
lium, hom. 2 et 3 in Genesim; et Bedam, in suo Hexamer., iu princ.; et Chrysosto
m., exponcntem verba illa ad Hebr. 8 : Sanctorum minister et tabernacicli Dei qu
od fixit Deus et non homo; ct Hilarium, in illa verba Psal. 22 : Ad te levavi oc
ttlos meos, qui habitas in ccelis; et Diodorum, apud Lippomanum, in Catena super
Genesim. Nominc autcm terrce significaii dicunt matciiam primam, seu corpulentam
massam, ex quaDeus omnia corpora formavit, in quo cumAugustino conveniunt. Quam
opinionem scquitur Abulensis, in Genesim; et tribui solet Bedee, Straboni et Hu
goni Victori; ct eamdcminsinuat Theophil. Antiochcnus, 1.2 ad Autolycuni, aliqua
ntulum a principio; et Philastrio, lib. de Hieresibus, inter ignorantias quorumd
am hsereticorum refert, quod dupliccm terraj acceptionem ignoraverint. Una, qua
significat hoc elementum, quod inhabitamus; altera, qua siguificat Hyle, id est,
materiam invisibilem et incompositam, qua; veluti matrix est omnium rerum. Quai
sententia confirmari potest ditficili loco Sapient. 11 : Omnipotens manus tua c
reavit orbem. terrarum ex materia invisa; haic ergo materia nomine terra; signif
icata est, et ex illa, tanquam cx materia, constat totus terrarum orbis.
5. Alii vero, quoniam hcec ctiam interpretatio nominis teme valdc mctaphorica es
t, ct aliena ab historica narratione, propiie intclligunt ea voce significari el
ementum terrtB, quod Deus primo dic simul cum ccelo empyreo creavit. Addunt tamc
n simul cum eis crcatam fuisse aquam, quai totum illud spatium rcplebat, quod in
ter terram et ccelum empyrcum interjectum est, ex qua postca Deus omnes ccelos e
t elementum ignis e aeris creavit; atque ita concludunt, haec om
33
niu corpora ex cadem matcria constare. Assumptum vero probant ex illis verbis pr
oxime sequentibus : El tencbrce erant supcr faciem abyssi; abyssus cnim est copi
osa aqua, ad cujus fundum non facile penetrari potest, ut Basilius declarat supe
r Genesim, et Augustinus in Psal. 14. Undc statim subditur : Et Spirilm Domini f
erebatur supcr aquas. Fucrunt ergo aquaj simul cum terra et ccelo, et inter terr
am ct ccelum procreata;; et cum verisimile non sit aliquod spatium interpositum
intcr ccelum ct terram mansisse vacuum, constat totum repletum fuisse aquis, qui
a Scriptura non facit mentionem alterius corporis tunc procreati, quo repleri po
sset. Atque ita concluditur, coeluin productum esse ex aqua. Cui sententia; fave
nt verba illa Petri, 2 epistol., cap. ult. : Latet hoc volentes, quod cceli eran
t prius, et terra de aqua etper aquam consistcns verbo Dei. Idemque dixissc cumd
em Petrum cum Simone Mago disputantem, refertur in lib. 1 Recognit. Clementiscir
ca principium. Denique vox etiam hebreea, qua cceli Samaim appellantur, huic sen
tentia; favet, nam (ut ait Hieron., cpist. 83, ad Oceanum) illud nomcn ex aquis
sumptum est Aliqui vcro addunt, corpus illud, quo spatium inter terram et ccelum
replcbalur, non fuisse proprium elementum aquae, scd aqueam materiam, quasi vap
orem quemdam aut nebulam, juxta illud Ecclesiast. 24 : Sicut ncbula, texi omncm
terram ct illud Job. 38 : Quis conclusit ostiis mare, quando erumpebat quasi de
vulva procedens, cum ponerem nubem vestimentum ejus, et caligine illud, quasi pa
nnis infantice, obvolverem f Et cx hac materia nebulosa aiunt creatos essc ccelo
s omnes proeter empyreum, atquc ita fit iil eadem materia constent.
6. Et confirmatur ha?c opinio, alia duplici sententiaScriptune. Una est, quod su
nt veree aqua; super firmamentum, id est, super octavam et stellatam sphceram, u
t conslat ex eodem Genes. 1 :Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas
ab aquis, et fecitDeus firmamentum, divisitque aquas qute erant sub firmamento,
ab iis quce erant super firmamentum; et in aliis Scripturse locis soepe fit men
tio aquarum supra ccelos existentium, ut Psalm. 103 et 1-48, et apud Danielem in
Cantico trium pueromm. Ex hac ergo Scriptura; sententia colligilur, coelum non
esse alterius materise quam elementum aquae, fuisseque ex aqua formatum , partem
que aquarum super ipsum fuisse relictam. Altera
sententia Scripturre cst, coelos aliquando fore corrumpendos, et igne comburendo
s, et in meliorem substantiam transformandos, ut videtur expresse proedicere Isa
ias, c. 51 et 65; et clarius D. Petrus , 2 Canonic., c. ult., et indicatur multi
s aliis locis. Hinc ergo rccte colligitur, constare coelum materia capaci substa
ntialis mutationis, et consequenter haberc materiam ejusdem rationis cum materia
borum inferiorum.
Posterior sentenlia priori contraria.
7. Secunda sontentia docet, materiam creli esse diverea; rationis a materia horu
m inferiorum, vel, ut universalius magisque metaphysice loquamur, materiam corpo
rum incorruptibilium necessario esse diversse rationis a materia corruptibilium
corporum. Ita docet D. Thomas , 4 p. , qusest. 66, art. 2, et 1. 2, quo3st. 49,
art. 4, et i cont. Gent., c. 16; et eam sequuntur auctorescitati in supcriori se
ctione. Imo etiam Comment., 8Metaph., com. 12., licet absoluteneget ccelum haber
e materiam, sub conditionc tamen ait, si illam habct, eam esse divcrs» rationis. A
tque haec est sine dubio sententia Aristotelis locis citatis pro opinione Commen
tatoris in superiori puncto; nam tn as plane negat ccelum habere talem materiam,
qualem habent hcec inferiora ; unde, cum aliis locis dixerit habere materiam, n
ecesse est ut illam asserat esse diversee rationis.Id quod disertis fere verbis
affirma!, 12 Metaph., text. 14 ; et in hoc sensu communiter exponitur, quodlib.
lOMetaphysic. cap. 5, ait, corruptibile et incorruptibilf differre genere; non e
st cnim lioc verum de genere logico , cum corpora corruptibilia et incorruptibil
ia in genere substantiee et corporis conveniant; oportot ergn intelligi dc gcner
o physico, quod oinnes niateriam esse intelligunt, quns ita appellalur, quia eam
proportionem servat ad fonnani. quam genus ad differentiam. Unde 1 de Gcnerat.,
cap. 6, apcrtius dicit, ea, qoas non possunt mutuo agere et pati, non liaberc e
amdem materiam. Est ergo ha-c sententia magis consentanea philosophica; doctiin.
T; ut vero simpliciter vcriorem csse ostendamus, paulatim procedendum est, juxta
tna fundamenta prioris sententia;.
Materiarum spccifica ditersitas *o%
repmjnat.
8. Dico primo, nihil repugnare naturis rerum, quod in substantialibus potentiis
et inateriis detur specifiea et essentialis diversitas. Probatur primo ostensive
, cx iis qua; in superioribus dicta sunt de natura materise prima!. Ostendimus e
uim habere veram essentiam, realem et substantialem, et in genere entis habere s
uam actualitatem entitativam, quamvis incompletam, et cum habitudine ad tbrmam ;
ergo in illo gradu el modo esscntia! partialis potcst esse divcrsitas, et major
et minor essentialis perfectio. Patet consequentia, quia nec ex parte Dci cst i
mpotentiu, nec ex partc rei est repugnantia. Sicut enim potentia passiva acciden
talis potestesse diversa specie, quia ad actum specie ct genere diversum ordinat
ur, eodem modo possunt distingui potentise snbstantialcs. Quod declaratur ampliu
s; nam forma; substantiales qusedam sunt, quae uniuntur materia; per generalione
m totius, qua; lato modo dici possunt formsegenerabilcs; alirc vero sunt forma;
quae non possunt lieri aut uniri pcr generationem, sed per creationem vel concre
alioncin tantum ; ergo si instituatur materia apta ad recipiendas solas formas p
riorisgcneiis, ct incapax aliarum, erit plane diversa: natura; a materia capaci
ingenerabiliuiu formamm; non autem repugnat ut hujusmodi materia cum tali natura
et capacitate instituatur; ergo non repugnat ficri maleries diversarum naturaru
m et essentiarum.
O.Aclum distinguere, q ualiter intel ligendum. Secundo, potest hoc probari, solve
ndo fundamentum prima; sententia>, etomnes rationes quibus probare conantur ejus
defensores hocesse impossibile. Cumenim cx Aristotele adducitur illud principiu
m : Actus est quidistinguit, si nomine actus in tota sua latitudine ulamur, faci
lc respondebimus, matcriam unam distingui specic ab alia per intrinsecam differe
ntiam csscntialem, qua; ad genus materiae comparatur, ut actus metaphysicus; jam
enim supra ostendimus, non rcpugnare puiae potentialitati materiie in generc ph
ysi co, constitui ex potentia et actu metaphysicis. Neque enim necesse est recur
rcre ad analogiam matcriae in communi respectu materiarum diversarum rationum, q
uam constituit Cajet., 1 p., quajst. 66, art. 2. Talis enim analogia nulla proba
bili ratione fundatur, cum essentialis ratio potentiaj substanlialis propriissim
e conveniat cuilibet materiae, et sine ulla habitudine unius ad aliam. Itaquc, s
i de actu mctaphysico loquamur, quaelibet materia in se habet intriiisecum actum
, quo
ab aha distinguatur, quod manifeste convincitur ex distinctione essentiali mater
iae a forma, nam si actus est qui distinguit, necesse est ut materia in se habea
t actum, quo a forma distinguatur. Eo vel maxime quod valdc probabile est, dari
conceptum communem univocum et genericum ad materiam et formam, eo scilicet modo
quo in partibus potest genus repcriri, juxta supra dicta de universalibus ; huj
usmodi namque esse videtur conceptus naturaj, aut principii vel causse intrinsec
a; et cssentialis; hoc ergo genus per differentias oppositas dividitur tanquam p
er actus ; ita ergo potest communis ratio materise pcr varias ditferentias disti
ngui. Quod si sit sermo de actu physico seu reali, adhuc distinguere possumus de
actu entitativo, vcl formali, et priori modo non oportct ut qua-libet siinplex
entitas distinguatur ab alia dissimilis naturse per alium actum, prwter ipsiusme
t rei entitatem. Quia entitas simplex non potest in re distingui ab alia, nisi s
eipsa ; nam eodem distinguitur quo est. Loquendo autem de posteriori actu, scili
cet formali, sic etiam illi attribui potest omnis distinctio, quatcnus vel per i
psum, vel per habitudinem ad ipsum fit; siccnim compositumdistinguiturperformam,
ut per actum constituentem ; una vero materia distinguitur ab alia per habitudi
ncm ad diversam formam generabilem velingenerabilem, ut declaravimus.
10. Materia generabilium est unapositive. Et declaratur amplius conclusio, qnia*m
ateriae priina; non repugnat unitas specifica cum distinctionc numerica; ergo ne
c repugnabit distinctio specifica cum unitate numerica. Consequentia inde probat
ur, quia, sicut actus est qui distinguit, ita etiam actus est qui dat unitatem,
et qui constituit specificam naturam; prius enim secundum rationem est constitue
re quam distinguere. Item, quia sicut genus comparatur ut potentia ad differenti
am specificam, ita species ad differentiam individualem. Ac denique quia etiam n
umcrica distinctio, cum sit actualis et realis, debet fieri per actum, ut consta
t ex superius dictis de principio individuationis. Primum vero antecedeus quoad
utramque partem manifestum est. Nam quoad priorem, omnes fatentur materias omnes
rerum gcnerabilium esse ejusdem speciei. Primo quidem, quia sunt omnino similes
in essentia, unde et eamdem habent definitionem. Secundo, quia quojlibet portio
materiaj est capax omnium formarum, quarum est alia, nam fushbet est commune su
bjectum haruni transniutationum; et ideo recte dixit Aristoteles, eas rcs unam h
abere materiam, qua; sunt invicem transmutabiles, quod de unitate specifica nece
ssario intelligcndum est. Denique supra late probavimus, primam causam materiale
m rcruni generabilium non posse esse nisi unam, utique secundum specicm, id quod
docet Aristoteles, toto primo libro Physicorum, prajsertim text. 69, et Gomment
. ibi, et 12 Metaphys., comment. 14; et D. Thomas, 1 part., quoest. 66, art. 2.
Nec probandus est modus loquendi quorumdam dieentium, materiam generabilium esse
unam specie negativc, non posilivc; volunt enim unitatem spccificam positivam e
sse per formam. Est tamen inepta distinctio, nam si loquantnr de unitate pro for
mali, omnis unitas negativa est; si autcm pro fundamento unitatis, hoc tam posit
ivum in multis materiis, sicut in multis formis vel compositis, nam vere habet p
ositivam essentiam, et positivam similitudincm, seu convenientiam in tota sua es
scntiali natura. Quoad alteram etiam partem de distinctione numerica res est cla
rissima; corpora cnim duorum hominum numero differunt; crgo et materia; eorum, q
uam distinctionem retinent, etiamsi priventur suis formis. Quin etiam materiae,
quae sunt sub formis specie diversis, quamvis quoad dispositiones proximas dican
tur diflerre aliquo modo specie, ut sumitur ex Aristotele, 8 Metaph., text. 11,
tamen materice primse quoad^mtitates suas solum sunt numcro diversee, cum qua di
stinctione conservari possuut absque ulla forma actu informante. Nec refert quod
tota ha?c materia generabilium posset sub forma ejusdem rationis constitui, et
sub eadem quantitate continua, et ita esse una numero, nam hajc unitas vel disti
nctio in materia talis est, qualis esse solet in rebus homogeneis, quarum partes
integrantes, si sint actu divisa?, sunt etiam plura individua simpliciter, et a
ctu distincta numero; si vero non sint disjunctee, sed continuae, actu sunt unum
numcro, et plura in potentia. Sic igitur constat, unitatemvel distinctionem, ta
mspeciticam quam genericam vel numericam , non repugnare cum natura vel essentia
materiae.
11. Materia omnium enlium imperfectissima. Ad confirmatiohem , qua; fundabatur i
n imperfectione materia;, respondetur primo, probabile csse materiam ut sic secu
ndum suum communc genus, tam esse imperfectum ens, ut nullum possit esse in gene
re substan
tice magis infimum et imperfeetura, non solum comparando gcnus ad genus, quod cl
arissimum est, sed etiam comparando omnia et singula contenta sub genere materia
.' ad alia omnia , qua; sub aliis generibus vcl rationibus substantiEe continent
ur. Declarattir hoc, nam matcria ut sic distinguitur intra latitudinem substanti
ae , tum a forma, tum a substantia completa, sive composita, sive simplici, atqu
e hoc modo clarum est, genus materiee, ut sic, minus perfectum esse quam genus f
orma;, et a fortiori quam substantiam compositam vel coinpletam. Possumus tamen
ulterius comparare quamlibct formnin cum qualibet materia, et sic non est tam ev
idens, omnem materiam csse inferiorcm qualibet fonna. Quid enim, si quis dicat m
atcriam cceli empyrei essc perfectius ens, quam sit forma tcrra;? qua cnim evidc
nti ratione demonstrabitur id essc falsum? Nam quod forma illa plus habeat de ra
tione actus actuantis, non videtur satis convincere, quia etiamaccidcntia habent
plus de ratione nctus actuantis quam materia, et nihilominus in sua cntitate ac
tuali simpliciter sunt minus perfecta, quia absolute minorem perfectionom confer
untin genere cntis. Sic ergo dicere quis possct, meliorem esse materiam, qua; ve
luti inchoat perfectissimum corpus, qualc est coRlum ompyreum, quam sit forma, q
ua; veluti consuinmat et complet corpus impcrfectissimum, quod cst terra. Nec et
iam obstnt quod illa materia sub genere minus perfecto contineatur, nam sa;pe ac
cidit perfectam speciem sab genere minus perfeclo esse simpliciter nobihorem , q
uam sit aliqua species infima sub meliori genere, sicut voluntas est absolute pe
rfectior potentia quam visus, licet hic coutinealur sub genere potentia? cognosc
eutis. quod nobilius est. Nobilitas enim gcneris non est sumenda ex comparationc
omnium et singularum specierum, sed vel secundum se et comparando pra;cisas rat
ioncs, vel certc conferendo supremam speciem unius gcneris ad supremam alterius.
Quanquam vcro hoc ita disputari possit, nihilominus tanquam probabilius admitti
mus, quamlibet materiam essc inferiorem qualibet forma, quia est pura potentia i
n genere substantia;, sub quo gcnere parum perfectionis participarc potest. Item
, quia alias facile posset quis dicere, aliquam materiam esse pcrfectioTem aliqu
a substantia completa et integra, quia cum ponatur esse perfectior quam forma, e
t alioqm includat totam materia; perfectioneui, facilf fieri potest ut, saltem i
ntensive, excedat in perfectione aliquam substantiam integram et compositam, quo
d vcrisimile non est. Hoc igitur modo optime explicatur, materiam primam esse in
timum ens, non solum ratione hujus inferioris materia; rerum generabilium, de qu
a| potissimum locutns est Augustinus, cum dixit materiam esse prope nihil; sed e
tiam ratione totius generis, seu totius latitudinis materia;, nam tota pcrtinet
ad infimum gradum substantialis entis.
12. Non vero spectat ad hanc iniimam materiffi perfectionem, ut in ejus latitudi
ne non possit esse gradus, vel major et minor essentialis perfectio, quia non op
ortet ut illa perfectio materia; sit omnino indivisibilis essentialiter; nam, ut
declaravi, per varias diflbrentias dividi ac contrahi potest. Neque quoad hoc co
mparanda est pura potentia cum puro actu, cujus signum manifestum est, quia puru
s actus essentialiter est unus numero et singularis, non autem pura potentia. Ra
tio autem est, quia purus actus in se constituitur per infinitam perfectionem si
mpliciter, in se includentem omnem aliam perfectionem, cui infinitati et contine
ntia; repugnat multiplicatio tam essentialis quam generica, ut postea videbimus.
Pura autem potentia non constituitur per infinitam perfectionem , ut per se con
stat, cum sit infinue pcrfectionis; neque etiam constituetur per carentiam omnis
perfectionis, nec per inclusionem (ut sic dicam) omnis imperfectionis, nec deni
que de ratione materiae ut sic est, quod habeat infimam et indivisibilem perfect
ionem physicam , nam ratio purse potentiae hoc non postulat, et aliunde id non h
abet. Sed hic statim occurebat qurerendum qurenam harum materiarum sit minus per
fecta ; non enim sunt reqnales, ut jam concessimus, et ratio specifica; distinct
ionis poslulare videtur. Rursus qureri potest an possit fieri alia materia minus
perfecta essentiahter, quam sit qurelibet raateria creata, et consequenter an i
n eis materiis possit procedi in infinitum. Sed haec declarabuntur commodius sec
tione sequente.
Assertio secunda.
13. delesles orbes omnes incorruptibiles. Dico secundo : si solam rationem specte
mus, probabilius est matcriam ccelorum esse diversa; rationis a materia rerum ge
nerabilium. Ad probandanrhanc conclusionem, supponimus ccelum esse ingenerabile
et incorruptibile. Quanquam, ut dixi, nos hoc loco non
agimus de ccelo quasi materialiter (ut sic dicam), sed formaliter de corpore inc
orruptibili. Est autem ccrtum, non repugnare dari aliquod corpus incorruptibile,
de quo procedit quoestio proposita, sive illud de. facto detur, sive non. Rursu
s de aliquo corpore ccelesti, saltem de empyreo coelo, Theologi pro comperto hab
ent esse corpus incorruptibile, ut ex auctoribus superius citatis constat. Deniq
ue, quanquam de inferioribus orbibus multi exisliment eos esse corruptibiles, et
nonnulli ex antiquis Patribus id interdum significent, et moderni etiam astrolo
gi ex quibusdam apparitionibus cometarum id se demonstrare existiinent, nobis ta
men verisimilior est Aristotelis sententia, illa omnia corpora usque ad coelum h
inoe esse natura sua incorruptibilia, tum propter experientiam; videmus enim cor
ruptibilia corpora, vcl secundum se tota, vel secundum partes, aut corrumpi, aut
alteran, peregrinas impressiones recipiendo , aut a naturali statu intcrdum cad
cre; at vero vetustissimo experimento constat, ccelos, tam secundum se totos, qu
am secundum omncs partes suas, integros a creatione mundi permansisse, et invari
abili uniformitate codem modo moveri , nec alterari aut dcjici a statu connatura
li , ex qua experientia ortus est communis omnium gentium consensus, existimanti
um ccelnm ex se perpetuum esse, ut Aristoteles, lib. de Mundo ad Alexandrum, et
2 de Coelo, eap, i, adnotavit. Tum^tiam quia hoc est magis consentaneum fini pro
pter quem corpora illa creata sunt, nimirum, ut sint quredam causa; universales,
qure suo motu et infiuxu uniformiter variabili adjuvent hrec omnia inferiora, u
t per continuam successionem et generationem conserventur; ad hunc autera finem
necessarium fuit ut cceli essent perpetui, et eodem modo invariabili moverentur.
Tum denique quia non repugnat ccelos esse creatos naturae incorruptibilis, ut e
x dictis constat,'et magis patet ex dicendis ; ergo verisimihus est tales creato
s esse ; nam, ut dixi, hoc est magis consentaneum fini eorum , et nrigis ctiam p
ertinet ad pcrfectionem et pulchritudinem universi, neque in Scriptura divina es
t aliquid quod huic philosophica; rationi repugnet, ut sequenti assertione osten
dam. Imo sunt multa; locutiones qua; illi favent, ut quod coeli firmissimi, 2 Pa
ralipomenon 6, et solidissimi, Job 37, et a;terni, scilicet, in posterum, Psalm.
148, et 2 ad Corinth., 5, dicuntur.
« IndietroContinue »
- Page 18 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »
Immagini della pagina
PDF
esse, similiter non distingui ab unione ut facta, et forinaliter lerminante unit
ionem; ergo necesse est hujusmodi causalitates inter se esse distinctas ex natur
a rei. Dices, posse has duas causalitates ad unam revocari, quia res in facto es
se non causatur, nisi mediante actione ; ergo causalitas tota consistit in actio
ne et generatione ipsa, prout est a materia; reliqua enim omnia potius sunt quid
causatum quam causalitates, sicut respectu agentis tota causalitas consistit in
actione vel unitione, et unio in facto esse non est causalitas agentis, sed qui
d causatum. Respondetur, non esse parem rationem, quia causa materialis per se e
st causa rei in facto esse, etiamsi cesset omnis actio , ita ut si, per impossib
ile, composituui materiale non penderet ab aliquo agente in fieri vel in conserv
ari, nihilominus haberet materia suam causalitatem circa tale compositum, vel ci
rca formam ejus; est igitur in materia propria quaedam causalitas, quae non vers
atur circa actionem vel mutationem, neque per illam fit, sed immediate est circa
ipsum esse totius compositi, quatenus includit unionem materise cum forma; et e
x sectione sequenti constabit, interdum esse materiam causam rei, et non product
ionis rei; sunt ergo hae causalitates ex natura rei distinctaj. Unaquaeque vero
earum potest comparari, et praecise concipi in ordine ad res diversas, et secund
um varias habitudines explicari in ordine ad formam vel compositum; tota tamen i
lla distinctio est per rationem, seu per conceptus nostros inadaequatos, ut ex s
uperioribus constat.
SECTIO X.
Vtrttm materialis causa substantialis in corporibus incorruplibilibus inveniatur
.
1. Hactenus solum explicuimus materialera causam in substantiis generabilibus et
corruptibilibus, in quibus notior est ob continuam transmutationem; nunc vidend
um superest an sit etiam hoc genus causae in corporibus incorruptibilibus. In qu
a re multa? continentur quaestiones. Prima, utrum in coelis (hos enim nomine cor
porum incorruptibilium intelligimus) sit materia. Secunda, qualis sit, et in quo
cum materia generabilium conveniat aul differat. Tertia, quomodo materialem cau
salitatem cum illis corporibus exerceat; et, quamvis duae primaa quaestiones phy
sicse sint, et in libris deCcelo tractari soleant,
tamen, ad explicandam teitiam, quse propria est hujus loci, aliae necessario prt
cmittendee sunt.
Prima Commentatoris opinio.
2. Circa propositam ergo quaestionem fuit opinio Commentatoris, negantis esse in
ccelo compositionem materiae et formoe. Ita habet 8Metaph., comm. 12, et lib. 1
2, com. 20, et 1 de Ccelo, com. 20, ct libro de Substant. oibis, cap. 1 et 2. Eu
mquc sequuntur omnos sectatores ejus, Jandun., dc Substant. orb., queest. 1; Zim
ara, theorem. 10"; Cajetan. de Thienis, 1 Physic, quaest. 21; et exScholasticis,
Durand. etGabr., et alii, in 2, dist. 12, ubi etiam D. Thom. in eamdem sententi
am inclinavit, quaest. 1, art. i,et inQua;st. disput., de Spiritualibus creatur.
, art.6,ad2, et 8 Metaph., cap. 14. Fundatur prsecipue haec sententia invariis A
ristotelisteslimoniis, propter quaa Scotus, in 2, dist. 14, qua-st. t, fatetur e
sse sententiam Aristotelis, licet eam non approbet. Primum est 8 Metaph,, text.
14, ubi ait : Neque omnium materia est,t(d quorumcunque generatio et transmutati
o itticem sunt; quacitnquc vero, absqut eo, qwd transmulentur, sunt, aut non, ho
rummatem non est; et text. 4 ejusdem libri, ait: No* est necesse, si quid materi
am habet localm. etiam habere materiam generabilem et corruptibilem, id est, qus
e sit fundameutum generationis et corruptionis, quae apud ipsum idem esse videtu
r quod materia componens substantiam, ut statim ostendam.Et eodemsensu subdere v
idetur, text. 12, substantias perpctuas aut non habere materiam, aut non talem,
sed solum quse secundum locum mobilis est, et lib. 9, text. 17, ait, in rebus pe
rpetuis non esse potentiam ad esse simpliciter, sed tantum ad Ubi: Alioqui (inqu
it) eliam esstt potcntia ad non esse; nam omtiispotentk <st potentia contradicli
onis. Demum 12Metapb., text. 10, eamdem sententiam rcpetens, ait: Quacunque muta
ntur, materiam hdbtnt, sd diversam,nam et ipsorumsempiternortmqturcunque non sun
t generabilia, sed lalione bilia, attamen non generabilem, sed quo.
3. Ratio hujus sententise est, quia philosophi non pervenerunt in cognitionem ma
teris, nisi per viam transmutationis, sumpta proportione a transmutatione artifi
ciali vel aceidentali ad substantialem; ergo in his substantiis, ubi nullum est
vestigium transmutationis substantialis, non est necessaria materia; nec potesl
esse ullum fundamentum ad eam asserendam. Secundo declaratur amplius hsec ratio,
quia natura nildl facit frustra; sed in coelis non est ad ullum finem necessari
a hffic compositio ex materia; in his enim rebus inferioribus, quia futura; eran
t continum generationes et corruptiones, ob earum contrarietatem, necessaria era
t materia, quffi esset primum subjectum et fundamentum earum; at vero cum coeb i
nstituerentur ut essent perpetui, sicut conditi sunt sine contrarietate, ita eti
am sine illa compositione, qua? est propria eanim rerum, quffi sicut componuntur
, ita dissolvi possunt; aplior enim est simplex cntitas ad perpetuitatem, quam c
omposita. Tertio, quia si aliquod esset signum materiee in ccelo, maxime quia qu
antitatem habet; at lioc non est sufficienssignum, quia nonrepugnat fieri integr
am substantiam pbysice simplicem et capacem quantitatis; ergo quantitas non est
sulliciens signum materialis compositionis. Nam, si illa substantia est possibil
is, faciat illam Deus; crgo tunc extensio cpjantitatis non esset sufficiens indi
cium materiabs compositionis in tali substantia; ergo neque nunc est in ccelo. C
ur enim non dicemus talem esse substantiam cteli? Etenim, si hujusmodi substanti
a quanta possibilis est, melior est et perfectior, si sit simplex quam si compos
ita, cceteris paribus. Rursus ad decorem et perfectionem universl pertinebit tal
is substantia; sunt enim in universo qua>dam substantias siinplices nonquantse,
et aliae substantia- composita; et corporea; ergo ut in universo sit omnium reru
m vel graduum varietas, optime quadrat ut sit aliqua substantia simplex quoad co
mpositionem physicam et essentialem, quanta vero et composita ex partibus integr
antibus ; ergo hujusmodi sunt illa corpora ajterna . quae ex hac parte propinqui
us videntur accedere ad modum cxistendi substantiarum simplicium.
4. Quod vero non repugnet id, quod in hac ralione assumitur, scilicet, dari subs
tantiam non coropositam ex actu et potentia physicis et substantialibus, et capa
cem quantitatis, probatur, quia nulla repugnantia involvitur in bis terminis vel
conditionibus, neque fieri potest ulla ratio ob quam tale ens non comprehendatu
r sub latitudine entis creabilis. Dices, omnem substantiam esse aut formam, aut
materiam, aut compositum; substantia ergo, qua; neque est composita, neque capax
materiee, erit forma subsistens; ergo intellectualis; ergo incorporea; ergo rep
ugnat essc
substantiam simplicem et corpoream; unde perinde est dicere substantiam immateri
alem et corpoream, ac dicere substantiam immaterialem et materialem. Et confirma
tur (ac fere in idem redit), nam omnis substantia vel est potentia, vel actus, v
el composita ex potentia et actu; sed illa substantia non csset potentia substan
tialis ac receptiva, alioqui esset materia; neque etiam esset composita ex actu
et potentia; ergo esset actus subsistens; sed hujusmodi actus non est capax quan
titatis, alioqui occluditur via ad probandum angelicas substanfias non esse capa
ces quantitatis. Sed haj rationes non satis videntur ostendere repugnantiam; nam
prior divisio substantiae in materiam, formam et compositum, non est adffiquata
substantiffi in communi; nam Aristoteles, cum eam divisionem tradit in 2 de Ani
ma, in princip., et 7 Metap., text. 7, plane loquitur de forma informante; sic a
utem angelica substantia nec est forma, nec materia, nec compositum; dividitur e
rgo ibi substantia inferior, seu aliquo modo generationi ct corruptioni obnoxia.
Alioqui, ut divisio sit adffiquata omni substantia;, loco illius membri, scilic
et, substantiffi composita?, ponenda esset comrleta; omnis enim substantia aut e
stcompleta, aut incompleta per modum potentiffi, ut materia, autpermodumactus, u
t forma. Substantia vcro completa rursus dividenda est in compositam ex materia
et forma, et simplicem secundum negationem talis compositionis; h»c vero ulterius
potest subdividi in incoipoream, quai est ita simplex, ut compositionem etiain p
artium integrantium excludat, et corpoream, quffi babeat compositionem ex his pa
rtibus sine compositione ex principiis essentialibus materiaj et forma!; nulla e
nim affertur ratio ob quam repugnet, eamdem substantiam completam habere unam co
mpositionem sine alia.
b. Quapropter repugnantia illa, quod talis substantia esset matcrialis et immate
rialis, solum in vocibus consisterc videtur. Unde distingui potest illa vox, mat
erialis; proprie enim significat rem compositam ex materia, quffi sit pura poten
tia, et forma, et in hoc sensu illa substantia simplex non esset materialis, sed
potius immaterialis, sumpta hac privativa voce in contraria ct proportionata si
gnificatione; sic autem non convertenturimmateriale et incorporeum, juxta prsedi
ctam sententiam. Quia vero partes integrantes ad materialem causam reducuntur ab
Aristotele, ideo latius potest sumi illa vox, et omnis sub
stantia, quoe partes habet integrantes, appel- etiam Avicenna, lib. 1 Suflic, ca
p. 6;Paulus lari potest et materialis, et composita aliquo . Vcnet., in Summa de
Coelo, c. 2, ubi refert
modo ex materia. Et boc sensu illa substantia Themistium, Theophrastum, et alios
. Et pro
de qua agimus, non dicerctur immaterialis, hac etiam parte afferuntur varia Aris
totelis
scd materialis; nam immateriale sumptum in testimonia, ita ut, quas fuerit ejus
in hac partc
proportionata significatione reciproce dicetur sententia, satis obscurum esse vi
deatur. Nam
cum incorporeo. Nec sunt inusitatee ha3 signi- 1 de Coelo, c. 9, text. 93, 94 et
95, expresse
ficationes, nam forma ligni dicitur materialis, dicit, ccelum ex materia constar
e, et inde pro
quamvis materia non constet, quia est exten- bat non posse esse aliud coelum, qu
ia ex uni
sa; forma verohominis, contraria ratione, versa materia constat. Praeterea, 12Me
taph.,
immaterialis est. Altera vero divisio actus et text. 22, ait omnium sensibilium
corporum
potentia? etiam patitur eequivocationem; nam, eadem esse principia, materiam, sc
ilicet, et
si nomine actus subsistentis intelligatur sub- formam , et 2 de Generat., c. 9,
text. 81, ait
stantia integra, quee nonindiget alio actu sub- duo principia, materiam, scilice
t, et formam,
stantiali et intrinseco, ut actu sit, sic conce- etiam rebus eeternis, primagque
tenentibus
dimus illam substantiam simplicem, de qua tribui; in his vero inferioribus addi
tortium,
agimus, forc aclum subsistentem; negamus nempe privationem, ad generationemconst
i
tamen hujusmodi actum subsistentem non tuendam. Denique 8 Metaph., text. 10, ait
posse esse capacem quantitatis; neque pro- omnem substantiam sensibilem materia
con
ptcrea occluditur via ad probandum substan- stnre. Ratione fundatur heec sentent
ia, duo
tias angelicas esse incapaces qnantitatis; id bus principiis superiori oppositis
. Unum est,
enim non est probandumexcommuni ratione ad incorruptibilitatem coelorum sou corp
o
actus subsistentis in ea significatione , scd rum non esse necessariam carentiam
mate
aliunde, scilicet, quia sunt actus perfeetiores, ria?, quod principium declarabi
tur fusius in
et indivisibiles, et intelligentes. Unde, si no- punclo sequente. Nunc brevitcr
probatur,
mine actus subsistentis intelligatur substantia quia, quamvis res constet materi
a et forma,
ita perfecta, ut omnino recedat a conditioni- potest unio eamm esse indissolubil
is, quod
bus matcriee, ct a compositione ex partibus satisestadincorruptibilitatem. Alter
um prin
integrantibus, sic negamus divisionem illam cipium est, quantitatem molis, quam
habent
esse ada:quatam, aut illam substantiam sim- omnia corpora etiam incorruptibilia,
essene
plicem et corpoream esse actum subsistcn- cessario conjunctam cum materia, ita u
t »t
tem. Atque hccc est tota probabilitns hujus proprietas tam propria materia?, seu
rei com
sententia3,juxtaquamnegandumestpropriam positte ex materia, ut sit certum indici
umU
causam materialem et substantialem, de qua lius. Quod hisverbis scripsit Plotinu
s, Ennea
agimus, reperiri in coelestibus vel incorrupti- de 2, lib. 4 , c. 6 : Quidguid h
abet molemM
bilibus corporibus, sed solum rcductive, qua- bet materiam. tenus partes intesrr
antes, ut dixi, ad materia- 7J .
lem causam reducuntur. Negari enim non Collatl° ^wrum opimonum.
potest quin substantia corporea necessario 7. Ex his sententiis neutra potest ev
iden
habeat hanc compositionem; contrarium ter probari, quia nullus est effectus qui
evi
enim claram repugnantiam involvit. denter nobis ostendat, esse, vel non essc ms
teriam in hujusmodi corporibus, quod satis
Secunda D. Thomw sententia. declaratum est, referendo ipsns sententias.
6. Secunda sententia principalisest, omnia Nam prior ex incorruptibililate infer
t caren
corpora, etiam incorruptibilia, componi ex tiam materiee, quam illationem poster
ior sen
vera ct propria materia,quee sit substantialis tentia evidenter ostendit non ess
e bonam;
potentia physica ad formam. Hkc cst opinio nam, licet res immateriaJis necessari
o sit in
D.Thomffi,etdiscipuIoi-umejus,1 part., q. 66, corruptibilis , non tamen converti
rur; atque
art. 2, et 1 de Ccelo, lect. 6, et 8 Phys., lect. ita, licet in re incormptibili
ut sic non sit ne
20; Capreol., in 2, dist. 12, q. 1; Soncin., cessaria compositio ex materia, ad
incorrup
12Metaph., q. 1; Javel., lib. 8, q. 12; Solo, tibilitatem tamen potest esse nece
ssaria pro
Phys., q. 1. Tenct etiam Scotus, loco cit.; et pter alias causas, non impediente
incorrupti
vEgid., in 2, dist. 2, et 1 part. Hexamcr., c. 4 bililate. Quia, licet heac sa?p
e oriatur ex sim
et sequentibus; Ocham, in % q. 22 ;D. Bo- plicitate rei, interdum tamen potest o
ririex
navent., in 2, dist. 12, art. 2, q. 1. Tenuit indissolubili nexu fonnre et mater
ite, utpo
sterior opinio recte dicebat. Neque enim rationabiliter dici potest, repugnare u
nioni materia; et formse quod sit indissolubilis; qua; est enim hrec repugnantia
? Non enim omnis compositio postulat ut dissolvi possit, etiam in naturalibus, u
t patet in compositione ex accidente et subjecto. Si ergo datur forma accidental
is inseparabilis a subjecto, cur non poterit etiam dari forma substantialis inse
parabilis a materia ? Item compositio ex partibus inlegrantibus potest esse natu
raliter iudivisibilis, ut est in ccelo; ergo etiam alia compositio ex materia et
forma poterit esse naturaliter indissolubilis; inefficax ergo est illatio, quff
i fit ex incorruptibilitate ad carentiam materiee.
8. Ccelum ex materia el forma compositum. Posterior vero sententia ex quantitate
molis infert compositionem ex matcria, qua; consecutio etiam videtur incerta, o
b argumentum ultimum prioris sententiae. Propter quod non est mihi evidens, impl
icare contradictionem, fieri substantiam simplicem et completam, quantitatis cap
acem; quodsi hoc non implicat, cnervatur omnino illa consecutio, cum non sit for
malis, neque absolute nccessaria. Nihilominus tamen, quantum ex signis et effect
ibus nos judicare possumus, verisimile cst ccelum esse compositum ex materia et
forma. Primo quidem, quia in illo sunt omnia accidentia, qua? materiam consequun
tur, excepta corruptibilitate, ut sunt quantitas, qure cjusdem rationis est in o
mnibus corporibus. Deinde estin coelis rarum etdensum, qure per materiam definiu
ntur; est enim densum quod sub parva quantitate multum habet materire, ut consta
t ex 2 de Generatione. Ad hrec in ccelis sunt quredam accidentia, quae videntur
ordinata tantum ad recipicn(lum, ut quantitas, secundum quam sunt physice mobile
s; alia vero atl agendum, ut lumen, et si qu» sunt alia; facultates, per quas infl
uunt; ergo, sicut hrec indicant formam, ita illa indicant materiam. Denique omni
a corpora physicc mobilia, sunt cntia naturalia; ideo enim sub objecto philosoph
ise comprehenduntur; unde Aristot., 1 de Gcelo, cup. 2, ccelestia corpora ponit
intcr naturalia entia, qua; natura constant; scd juxta ejusdem doctrinam, 2 Phys
., cap. 1 et 2, natura non est, nisi vel rnateria vel forma, neque nos aliam phy
sicam naturam cognoscimus ; ergo omnia corpora etiam incorruptibilia hujusmodi n
atura constant. Qu» ratio saltem probat esse hanc sententiam magis consenta
neam doctrinre Aristotclis. Quid vero adpriora testimonia respondendum sit, vide
bimus sequente sectione. Atque hrec resolutio magis ex sequentibus responsionibu
s persuadebitur.
A rgumentorum solut iones.
9. Ad primam ergo rationem prioris opinionis respondetur, quod, licet prima cogn
itio materia; primre inventa fuerit per viam motus et transmutationis, tamen, se
mel cognita hac compositione ex mateiia in inferioribus, inde ratiocinatum est a
d supcriora, et ex aliis similitudinibus, el accidentibus talium corporum intell
eclum est, hanc compositionem communem esse omnibus corporibus. Undc ad secundam
respondetur, non oportere ut compositio cx materia et forma sit proptcr alium f
inem extrinsecum , sed propter ipsam substantiam componendam, qua; ex eis consta
t; et, quia natura talis substantia; hujusmodi compositionem poslulat, ut habeat
omnia qure sibi connaturalia sunt, scilicet, materiam, ut possit subsistere, oc
cupare locum, moveri ct similia; formam vcro, ut sit in actu, et ut agere possit
. Quocirca falso videtur in eo argumento supponi, matcriam in his rebus inferior
ibus solum esse proptergenerationcs et corruptiones; estenim ha?c una ex proprie
tatibus hujus materire, non lamen adrequata ratio materire ut sic.
10. Ad tertiam respondetur primo, probabile esse quantitatem et materiam ex natu
ra sua ita esse adrequate connexas, ut repugnet quantitatcm esse connaturalem al
icui enti quod materiamnon habeat; hoc enim magis indicant ea, qua; de corporibu
s experimur, et nullum est prorsus fundamentmn sufficiens ad fingendum aliud gen
usnaturalium entium possibilium. Neque hoc repugnat infinitati divinse potentire
, ut per se satis patet, quia potentire divinre infinitas non immutat rerum natu
ras ; ct, quaruvis possit supra illas opcrari.non tamcn facit utsit connaturale,
quod ordini naturte congruum vel consentaneum non est. Unde inferius ostendemus
, e converso fieri non possc ut sit substautia ex materia et forma composita, cu
i naturale non sit habere quantilatem; quid ergo mirum videri debet, utc convers
oetiam repugnet darisubstantiam omnino complelam, et quantam , qua; non sit comp
osita ex materia et forma tanquam ex suis partibus? Concipiendi ergo sunt duo or
dines substantiarum a Deo creabilium, scilicet, compositarum ex materia et forma
, et simplicium. Prioribus omnibus commuuis est haec imperfectio, quod suntcapac
es quantitatis; posteriores vero oranes substantia? adeo perfectae sunt (agimusd
e substantiiscompletis), ut eis quantitas repugnet; et ideo tales substantiae di
cuntur ab Aristotele separataj, et actus simplices ac intellectuales. Repugnat a
utem naturis rerum, ut hi duo ordines inter se confundantur, ideoquc non potest
una et eadem res habere imperfectionem unius ordinis conjunctam cum perfectionc
alterius.
H. Addo deinde, quamvis hoc admitteremus, scilicet, posse dari substanliam simpl
icemet integram, ac subjectam quantitati molis, non posse convenienter attribui
ccelo talem substantise modum, quia esset valde imperfecta, quia non esset actus
perfectissimus, ut per se constat, quia esset imperfectior substantiis intellec
tualibus, imo et multis substantiis compositis ex materia et forma, praescrtim h
omine, et aliunde etiam careret actu substantiali, qui est maxime perfectus inte
r factus informantes. Sicut ergo substantia creata carens omni pulchritudinc for
mae accidentalis, esset valde imperfecta, ita substantia corporca, carens pulchr
itudine formae subslantialis, esset valde imperfecta, et quasi monstrosa. Et for
tasse hinc sumitur non leve argumentum proportionale, nec parvi (ut ita dicam) p
onderis, sicut non potest dari subsfcintia creata incapax accidentis, ita non po
sse dari substantiam corpoream incapacem substantialis forma?, seu nonconstituta
m per actualitatem illius, si integra et completa sit; si vero sit simplex, et s
ub quantitate subsistens, non esse integram, sed potentialem partem indigentem a
ctualitate forinac. Et confirmatur, namtalis substantia non posset esse secundum
se totam activa ullo actionis genere ; non enim actione immanente, cum esset re
s inanimis, nec vero transeunte, quia hocexcedit limites naturalium agentium, qu
alia sunt corpora ccelestia, et ita potius essct nullius activitatis aut efficac
ia?.Sicut ergo corpora ccelestia non agunt, nisi inducendo formam in materiam, i
ta etiam non sunt nisi per existentiam propriae forma; in propria materia. Quoci
rca, quamvis simplicitas, caeteris paribus, sit indicium et argumentum perfectio
nis, tamen illa simplicitas in substantia corporea non esset indicium perfection
is, sed potius imperfectionis; nec enim seinper entia, quo simpliciora, eo perfe
ctiora sunt.
SECTIO XI.
An materia incorruptibilium corporum sti ejusdcm rationis cum elementari.
1. In hac re fuit sententia Avicennee, eamdem secundum speciem esse mateiiam omn
ium corporum, tam ccelestium quam terrestrium, tam corruptibilium quam incorrupt
ibilium , quam opinionem multi ex Theologis secuti sunt, praesertim vEgidius, lo
cis citatis; et in eamdem inclinat Scotus, et alii. Potest autem haec sententia
duobus modis defendi. Primo, asserendo ccelum esse corpus corruptibile, et eleme
ntaris naturae, et hoc modo eam docuit Plato, ut etiam D. Thomas infra citandus
meminit; et Nemesius, lib. de Natura hominis, c. 5, refert, Platonem posuisse co
elum ex ignc etterra. Secundo, potest illa sententia defendi simul cum coeli inc
orruptibililate, et utroque modo a nobis tractabitur, quamvis inpiwsenti nos pot
ius supponamus incorruptibilitatem aliquonim superiorum corporum, et ea incorrup
tibilitate supposita, materialem causam eorum inquiramus. Fundari autcm potest p
raedicta opinio partim in natuiali ratione, partim theologica.
2. Prima ratio metaphysica est, quia impossibilis videtur dislinctio specifica i
nter materias, quia, teste Aristotele , 7 Metaph., text. 49, actus est qui disli
nguit, praesertim specifice et essentialiter; sed quaelibet materia est pura pot
entia; ergo non potest in ea reperiri distinctio specifica. Et confirmatur. quia
materia prima est infimum ens substantiale, quod csse potest, et ideo ab August
ino dicitur esse prope nihil; ergo intra latitudinem materiae non potest daii sp
ecifica distinctio; alias, cum duai res specie diversff necessario sint inaequal
is perfectionis, esset una materia essenlialiter perfectior alia, atque ita aliq
ua materia non essct infimum ens, nec summe distans a Deo, quod repugnat imperfc
ctioni materiaa. Nampura potentia extreme opponitur puro actui, videnturque esse
quasi duo extrema totius lafitudinis substantiarum; unde sicut in puro actunon
potest esse specifica distinctio, ita nec videtor possibilis in pura potentia.
3. Secunda praedictae opinionis ratio sit. quia talis distinctio necessaria non
est. Si quid enim cogeret ad illam introducendani' maxime incorruptio ccelorum;
sed hoc uon. Primo quidem, quia, licet coeli nunquam actu
« IndietroContinue »
- Page 19 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
sam agentem, quee etiam dici potest effectus ejus), non tomen potest id esso in
universum verum, tum quia causalitas in omnibus causis est aliquid medium inter
causam et eftectum; tum etiam quia forma materialis est effectns materiee, et no
n potest esse causalitas ejus. Nam animaequi, verbi gratia,quee nunc causatur ma
terialiter a sua materia, potest in re conservari sine tali causalitate; ergo il
la causalitas aliud est in re abilla anima et ab entitate ejus. Sicut quantitasE
ucharisliie, qua? antea conservabatur media causalitate materiali substantiee pn
nis, postea conservatur cessante illa causalitate, quodest signum causalitatem i
llam esse qnid diversum a realitate quantitatis. Quod si forma secundum suam abs
olutam cntitatem non est causalitas materire, nec totum compositum esse potest;
maxime quia in compositio includitur ipsa materia, quee a seipsa non causatur, e
t in aliquo composito, nempe homine, includitur etiam forma, quee a materia non
causatur; quo modo ergo totum compositum csse poterit causalitas materiee?
\. Quorumdam opinio. Quarta opinio esso potcst, causalitatem materiee esse modum q
uemdam ipsius materiee realem, et cx natura rei distinctum. Nam, considerata abs
oluta entitnte raatcrire, hic modus solum in potentia ab ea continetur; oblata a
utem occasione agentis inducentis formam, materia etiam actu exhibet hunc modum,
quo in se rccipit et fovct formam, et consequenter componit compositum. Si aute
m talis forma recedat, adveniente alia foima, materia etiam amittit priorem modu
m, ct alium exhibet circa advenientem formam. Ita sentiunt Conirubricenses, 2 Ph
ys., qusest. 6 et 8. Fundamentum sumitur tum a sufficienti partium enumeratione,
tum etiam quia tahs modus neCessarius est, cum ostensum sit hanc causalitatem e
sse aliquid , et non sit necesse ut sit cntitas distincta, cum matcria per seips
am immediate uniatur formee; ergo oportet ut sit ahquis modus reahter quidem ide
ntificatus materiee, modaliter autem ct ex natura rei distinctus, cum sit separa
bilis ab ipsa.
Qnastionis resolutio.
5. Causalitas matcrim respeclu generatio' nis, est ipsamet gcncratio. Verumtamen l
uvc sententia purtiin falsa vidctur, partim dubia. Quod ut declarcm, et meam sen
tentiam aperiain, distinguo illa quatuor, qua; supra dixi causari ex materia, ge
nerationem, unionem
formee, cntitatem formee, et compositum ipsum. Quoad generationem ergo existimo
per seipsam causari a materia, nulla alia re vel modo addito materire preeter ip
sam generationem illi inheerentem; atque adeo causalitatem ipsius generationis a
materia , niliil aliud csse quam ipsammet generationem, ut est eductio ex mater
ia. Sicut enim actio est ab agente, non per aliam actionem, sed per seipsam, et
habet rationem actionis, ut est ipsa emanatio a causa agente, et ut sic est ipsa
causalitas agentis, ut infra dicam, ita eductio, seu passiva generatio, quatenu
s essentialiter pendet a subjecto, et per seipsam necessario illi conjungitur, a
b illo causatur materialiter non per aliam causalitatem, scd per seipsam. Hoc im
prirais probatur ex ipsamet rei declaratione; nam hoc modo optime intelligitur c
ausalitas matcriee circa gencrationem, etnihilaliud estnecessarium;ergo superflu
um est aliquid aliud fingere. Secundo, id declaratur ex accidentalibus mutationi
bus et unionibus; quando enim lignum calefit, calefactio fit in tali subjecto, e
t ex subjecto; non fiunt autem tunc duee mutationes in illo subjecto, una, quee
sit ipsa calefactio passiva; aha, quee sit modus aliquis, quo tale subjectum cau
sat materialiter calefactionem, illive unitur; superfluum enim est has multiplic
are mutationes, nam, hoc ipso quod calefactio talis est. ut intrinsece dicat hab
itudinem actualis unionis et dcpendentiee a tali subjecto in gencre causre matcr
ialis, et ipsa causatur a subjccto, et subjectum causat ipsam, et ipsa unitur su
bjecto, et subjcctum manet iUi unitum; superfluum crgo est aliam mutationem in s
ubjecto adderc; idem crgo est in causalitate materiali substantialis generationi
s. Undc confirmatur tertio, quia per idem, seu per eumdem modum quo effectus cau
satur, causa causat, quia causatio ipsa ut sic duplicem illam habitudinem essent
ialiter includit, ad causam ut ad principium, et ad effectum ut ad terminum, et
idco utrumque denominat, alterum causans, alterum causatum; sed generatio, hoc i
pso quod intrinsece et essentialiter est pendens a materia, per seipsam causatur
ab illa; ergo ab cadem, ut est ex matcria, denominatur matcria causans illam; c
rgo nulla alia res aut modus necessarius est, ut matcria dcnominetur actu causan
s generationem. Imo ncque intclligi potest quomodo materia per alium modum cause
t generationem. Quod quarto declaratur, nam mnteriam causare generationem, nihU
aliud est quam sustentare illam ut subjectum; sustentat autem illam immediate in
entitate, et per entitatem suam, hoc ipso quod generatio in ipsa fit; ergo omni
s alius modus est impertinens ad hanc causalitatem, ncc conferre quidquam potest
ad hanc sustentationem.
6. Ohjectioni rcspondetur. Ultimo argumentor, quia si proter generationem ipsam
causalitas materise essetmodus realis distinctus, oporteret iieri ab aliquo agcn
te; omnis enim modus rcalis novus a nova causa fieri debet; sed nullum est agens
a quo fiat talis modus; ergo. Probatur minor, quia agens sicut solum agit per s
uam formam suhstantialem, vel accidcntalem, ita non concurrit effective nisi ad
eductionem formae, quee est calefactio, verbi gratia, vel generatio; ergo, prret
er illam non facit aliquem alium modum. Dices: quamvis per se primo ille alius m
odus non fiat, resultat tamen; nam, lioc ipso quod ha?c res unilur illi, resulta
t unio illius ad hanc. Sed contra primo, quia ostensum cst nullam esse necessita
tem talis resultantite ad causalitatem, ncquc videtur etiam necessaria ad unione
m, quia potest alia res denominari unita per unionem alterius ad ipsam, sine nov
o modo unionis in ipsa, ut in mysterio Incarnationis dicunt Theologi, et in natu
ralibus cum liomo sedet, verbi gratia, sessio unita est homini, et liomo session
i; quis autem fingat hominem denominari unitum sessioni per novum modum distinct
um a sessione, et non potius per ipsam sessionem, quae per scipsam unitur subjee
to ? alioqui procedendum esset in infinitum. Sic ergo materia denominatur unita
gencrationi, quia generatio in ea fit, neque est necessarius alius modus, qui in
materia resultet. Deinde inquiram qualis sit, et a quo illa resultantia; duobus
enim modis intelligi potest: primo, quod, posita in materia actione agentis edu
centis formam, resultet a materia ille modus; atque ita materia effective facere
t suam causalitatem materialem, quod dici non potest, etiamsi dicatur esse illa
efficientia per resultantiain naturalem. Secundo, potest excogitari illa resulta
ntia, quod fiat ab agente extrinseco media forma, quam inducit in materiam, et s
ic forma inducta efficeret causalitatcm materialem, per quam ipsa causatur, et p
rius natura esset in materia, quam ille modus resultaret; ex quo facile convinci
tur talem modum esse impertinentem ad materiae causalitatem.
7. Qeneratio nequit ctiam snpermturalitcr
extra subjectum conservari. Ex liis ergo (ut existimo) satis constat in material
i causalitate generationis non distingui hujusmodi causalitatem ab ipsa generati
one, prout est in materia, a qua denominatur materia actu causans, quatenus ab i
lla est, sicut ab eadem denominatur generans actu agens, quatenus ab illo est. U
nde, sicut denominatio agentis non est ab aliquo modo, qui sit in ipso agente, s
ed extrinsecus ab actione, ita denomkwlio causantis actu in ipsa materia non est
ab aliquo modo, qui sit illi ita intrinsecus, ut sit in re idem cum ipsa, sed a
b ipsamet g-eneratione, quatenus est ex ipsa, et hac ratione poterit dici talis
denominatio extrinseca, quamvis quia generatio est in ipsa materia, ea ratione p
ossit dici intrinsecn, in quo differt a denominatione agentis. Diccs, posse Deum
eamdem numero generationem conservarc separatam a materia; tunc autem non cnusa
retur a materia, et consequenter non denominaret illam actu causantem; ergo non
denominatur actu causans prajcise a generatione ut sic; oportet ergo adjungere a
liqucm alium modum. Respondetur imprimis falsam esse assumptionem; nam implicat
esse, aut conservari actionem gencrationis extra subjectum, et absque causalitat
e materiaj, tum quia generatio essentialiter est mutatio ; mutatio autem nec int
elligi potest sine subjecto. Tum etiam quia generatio in omnibus aliis extra hom
inem essentialiter est eductio de potentia materiae; in bomine vero est unitio f
orma; cum materia; utroque autem modo repugnat intelligi sine concursu materiffi
. Tum denique quia actio sine coneursu subjecti est creatio , vel productiva, si
sit nova, vel conservativa, si sit circa rem prseexistentem; ergo, hoc ipso quo
d forma, quee erat in subjecto , et a subjecto pendebat, extrasubjectum conserva
tur, necessario variatur actio. Unde concluditur, mutationem illam, quae cst gen
eratio , essentialiter includetf unionem ad matcriam, et causalitatem niateriee,
et ideo ab illa, prrecise sumpta, denominari materiam causantem. Adde quod, li<
*t gratis daremus id quod assumitur, non inde inferretur, ad illam denominalione
m esse nccessarium in ipsa materia specialem moduiu sed ipsa generatione disting
ui entitatem e' formalitatem generationis ab unione ejuscum materia, sicut infer
ius dicemus de ipsaforma; sed quia in mutatione, qua; est generatio, iJ verum no
n est, in hoc nunc non immorabimur.
8. Materia in /brmam, et compositum, generatione ut causalitate influit. Ex his
ulterius eoncluditur, causalitatem materise, quatenus est causa in fieri, vel fo
rma;, vel compositi, non esse aliud quam ipsammet generationem, ut essentialiter
pendentem a materia; nam,mediante illa, concurrit materia ad eductionemformaj,
velcompositionem compositi; causalitas autem causa; nihil aliud est quam concurs
us ejus. Item quia causare aliquam rem in fieri, nihil aliud est quam quod fieri
talis rei sit a taU causa; ergo per eamdem causalitatem causatur res in fieri,
per quam causatur ipsummet fieri rei. Quod patet a simili ex causa agente; nam i
psamet actio, qua; est per seipsam ab agente , est causalitas activa ejus respec
tu termini, seu rei in fieri; eadem ergo proportio servanda est in causalitate m
ateriali. Tandem applicari ad hoc possunt multa ex argumentis factis, prsesertim
iUud quod hoec ratio causandi, sufficit ad eam denominationem, qua materia dici
tur causare rem quse generatur, et posita illa ratione causandi, et prseciso per
intellectum quocunque aliomodo, sequitur necessario illa denominatio; ergo, qui
dquid aliud fingatur, est supervacaneum et sine fundamento. Solum videtur notand
a differentia in hac causalitate respectu forma;, et respectu compositi, quod re
spectu forma; materia quodammodo extrinsecus manet, quatenus sustentat formam in
se vel ut informantem, non vero intrinsece componit illam; et ideo mauifestissi
mum videtur causalitatem materia; respectu formae in Qeri nihil aliud esse quam
eductionem vel unitionem ejus, prout est a materia, quam ostendimus in re non es
se aliud praeter ipsam generationem. At vero respectu compositi, materia compara
tur magis intrinsece, quia per seipsam illud componit, et ideo respectu composit
i, necessarium videtur ut ipsamet materia intrinsecus includatur. Sed hoc est qu
idem verum quoad inclusionem in effectu causato, non tamen quoad viam, seu fieri
, quo tenditur ad talem effectum iii hoc genere causse materialis; nam materia n
on ita est causa in fieri rei genitae, ut ipsa etiam fiat; nam illa semper prses
upponitur facta, et solum se communicat composito, quod generatur in suo genere
causae; et quatenus haec communicatio est in fieri, et materia est causa ejus, d
icitur esse causa rei gcnitee in fieri; uon est autem haec communicatio in fieri
, nisi media eductione vel generatione, et ideo tota hrec causahtas, quatenus in
telligitur esse
quid medium inter materiam et effectum, seu compositum in re, non est aliud ab i
psa generatione, ut est ex materia.
Qua> matcria causalitas post motum
perseverans.
9. Unio formct; ad materiam per seipsam a materia causatur, et pendet. Superest di
ccndum de causalitate materise in facto esse, ad quam explicandam incipiendum es
t a causalitate unionis formse cum materia; nam etiam hanc diximus causari a mat
eria; nunc vero addimus non causari per aliquam causalitatem distinctam a tali u
nione, sed per ipsammet. Quod facile demonstrari potest ex dictis de ipsa genera
tione; est enim eadem proportionalis ratio. Quod sic ostendo: nam etiam heecunio
formse cum materia, per seipsam est conjuncta materise eo modo quo esse potest;
ergo per seipsam est pendens a materia, eo modo quo pendere potest; ergo per se
ipsam causatur; eatenus enim causatur quatenus pendet; ergo e converso, materia
causat illamunionem per ipsammet; nam, ut dixi, eadem est causalitas, a qua et e
ffectus denominatur causari, et causa caus^are. Omnes consequentire probatee sun
t in superioribus; antecedens vero patet primo a posteriori, quia impossibile es
t illam unionem conservari sine concursu materiae, seu quin sit in materia eo mo
do quo esse potest; ergo signum est pcr ^seipsam immediate ac essentialiter pend
ere a materia; nam, si penderet mediante aliquo modo ex natura rei distincto, po
sset Deus, auferendo modum illum, conservare unionem illam sine materia; hac eni
m ratione potest conservare formam, ut infra dicam. Antecedens patet, quia non p
otest uuio manere quin actu uniat; non potest autem actu unire, quin conjungat e
xtrema, et utrumque attingat eo modo quo potest et debet. Et hsec est ratio a pr
iori propter quam illa unio per seipsam pendet essentialiter, tum a forma, tum a
materia, a singulis in suo genere, quia est veluti actuale vinculum illarum, et
non indiget alio interjecto vinculo, aut modo quo ipsas attingat, seu illis con
jungatur, ne procedatur in infinitum. Tandemjconfirmatur ratione suprafacta, qui
a hoc sufficit ad hanc causalitatem, et sine illo poni non potest, ac illo posit
o, et prseciso omni alio modo, sufficienter intelligitur talis causalitas materi
ae; ergo omne aliud est fictum et sine fundamento. neque in hoc est ulla difficu
ltas, prseter statim attingendam.
<0. Permanens causalitas materia in formam mattrialem est unio. Qiialis sit ration
alis animm cum materia nexus. Hinc ulterius addo, causalitatem materire in ipsam f
ormam (quando forma talis cst ut a materia causetur, et pendeat), non esse aliud
a propria unione talis formre cum materia, quatenus ipsamet uuio materialiter c
ausatura materia, et mediantc illa, forma ipsa pendet etiam a materia. Dixi non
esse aliud a propria unione talis formre, quia non qucelibet unio sullicit ad ha
nc causalitatem; anima enim rationnlis habetproprinmunionemcum materia, qure uni
o etiam causatur materialiter a materia, et tamen ipsa anima non causatur; non e
rgo qurelibet unio est causalitas ipsiusmet formre, sed illa qttre est per educt
ionem formre. Ex quo obiter intelligimus unionem animre rationalis cum materia e
ssc singularem, et diversee rationis essentialis ab omni unione materialis formr
e, quam substantialem inhresionem appellare possumus, et hanc dicimus esse causa
litatem, per quam materia causat talem formam.
H. Objectioni occurrilur. Bicea: cur non possumus in forma materiali distinguere d
uos modos, quorum unus sit mera unio formre cum materia, qualis est in anima rat
ionali, et per illum non pendeat illa forma amateria, sed solum uniatur ad compo
nendum composilum; alius vero modus sit dependentia talis formre a materia? Resp
ondeo, quia vel plane impossibile, vel omnino superlluum est tales modos disting
uere et multiplicare. Primo, quia in accidente non distinguimus duos modos, quor
um unus sit unio, alius inhrerentia, seu dependentia accidentis a sttbjecto, sed
eadem inhrorentia unitur et pendet; ergo et similiter, etc. 8ecundo, quia propr
ia dependcntia a causa materiali intrinsece et essentialiter includit unionem, i
ta ut neque fieri, neque intelligi possit, quin illam intime in'cludat; ergo inh
resio, qure idem est quod dependentia materialis, non cst modus ex natura rei di
stinctus ab unione formre inbrerentis, sed est veluti species unionis in communi
; nam alia est inhresiva, alia vero non; sicut ergo genus et species non sunt mo
di ex natura rei diversi in eodem individuo, ita uuio et inhresio seu dependenti
a materialis, non sunt modi distincti in eadem forma. Ex his ergo facile probata
relinquitur assertio posita, quia hsec forma per suam unionem pcndet a materia;
ergo, mediante illa, causatur a materia in suo genere; ergo etiam materia
causat formam mediante illa, juxta principium supra positum, quod causari et cau
sare dicunt eamdem cnusationem sub diverso respectu; ergo hrec ipsa unio est cau
salitas materire circa talem formam. Secundo, quia causalitas causre mediat quod
ammodo inter ipsam et cfrectum; sed inter materiam el formnm non mcdiat, nisi li
eec unio, et quasi inhresio; ergo illa cst causalitas mutcriai in formam. Tertio
, quia hrec sufficit ad hoc genus causalitatis, prteciso quocunque alio, etiam p
er intellectum.
12. Dices, neque hoc videri necessariuni, quia forma et materia immediate uniunt
ur, ut supra dictum est. Respondetur, immediatam unionem non excludere modum uni
onis realiter, vel ex natura rei distinctuin ab extremis, sed excludere formam m
ediam, qus intercedat tanqunm communis terminus, in quo conjungantur extrema; mo
dus autem unionis excludi non potest, quando cxtrema talia sunt qure possint ess
o separata, quia, nisl vcl utrumque, vel alterum illorum aliter se habeat, quam
cum sunt sejuncta, non poterunt esse realitcr unita, et ideo etiam in mysterio I
ncarnationis ponunt Thcologi hunc modum unionis ex parte bumanitatis.
Quotuplex unio in materiali composito.
13. Sed hinc oritur alia difficultas, qu£ 9ola videtur esse alicujus momenti in ha
c seiv tentia, et propter quam diximus quartam opinionem exparte esse dubiam, ni
mirum, quia si foruia unitur materire per proprium modum unionis, ergo etiam mat
eria unitur formrc per proprium modum unionis; ergo materia non tantum causat pe
r unioncm vel inhresionem formre, sed multo magis per propriam unionem, qua ipsa
conjungitur forms; atque ita causalitas materire erit polius proprius modus ips
ius materire quam formfe. Ad hanc difficultatcm fateor rem esse dubiam. an in co
mpositione materiffi e'. formre habent materia proprium unionis modum, distinctu
m ab unione formre. Dico tamen duo. Unnffl cst, esse valde probabilem partcm neg
antem, quia ad unionem duorum extremorum, qure inter se immediate unluntur, sull
icit unus simplex modus unionis, et assignari potcst specialis ratio, ob quam ta
lis modtis magis ad formam pertineat, ct cum Dfo realiter idem sit, quam cum mat
eria; crgo non oportet plures modos bujusmodi multiplicarc. Major probatur, quia
omnis modus unionis est vinculum duorum extrcmorum, unde ad utrumque dicit habi
tudinem, sine qua csse non potest; ergo quilibet modus unionis nnit duo extrema,
quoruin est unio; crgo unus sufflcit ad hujusmodi extrema conjungcnda. Et ideo
supra dicebamus, unionem formte ad materiam non posse esse aut intelligi in reru
m natura sine conjunctione et depcndentia, non solum a forma, sed etiam a mnteri
a ; et ideo, si per intellectum preescindamus omnem alium modum identificatum ma
teriae, per solam unionem forma; admatcriam, inteiiigemus materiam ct formam ess
e perfecte unitas inter se, et materiam exercerc in formam totam causalitatcm qu
am habet; ergo non est necessarius duplex modus unionis, sed unus sufficit. Mino
rautem, scilicet, hunc modum potius pertincrc ad formam qnam ad materiam, probat
ur, quia tota efficientia agentis naturalis tcnninatur formaliter et proxime ad
formam, educcndo illam, vel uniendo materia;; ergo quidquid de novo facit, est i
n forma tanquam in formali termino actionis, in materia autem solumut in subject
o, etideonon unitmatcriam forma;, directe efflcicndo in materia specialem modum,
sed solum uniendo formam ipsi materife, et efficicndo in ea informationem et un
ionem, vel inhcerentiam. Estque hoc consentaneum modo se habendi et concurrendi
materire et formee; nam materia substat actioni agentis, et adventui ac rccessui
fonnarum. Unde, quantum ad suam entitatem, omnemque suum intrinsecum modum, inv
ariata inanet, solumque variatur vel mutatur rationC privationis, aut formre rec
edentis, aut denuo advenicntis. Quod his verbis dixisse videtur Damascen., in su
a Phys., c. 3, ubide materia ait : Ut quce subjecti rationtm obtineat, et quantu
m ad id, quod potenlia est, attinet, substantia pr&ditam esse, et cum priva~ tio
ne esse, ac forma actu prcesente manere, atque illud suum , hoc est, potentia ,
ab ovmi mutatione liberum conservare, hincque fieri ut nec ab hoc, quod potentia
est, in actttm migret, verum in suo statu manens forraam suscipiat, ac, forma r
ecedente, rursus priorem statum retineat. At vero forma cst quae advenit materia
;, et ab illa recedit, et idco omnis mutatio, quae fit in materia, est rationc f
ormee, ct similiter omnis unio est per conjunctionem formae ad illam. Quod pra?t
erea materiali exemplo declarari potest: nam basis, qua; supponitur columnee, in
se non variatur, nec mutat locum, aut aliquem
alium modum, ex hoc quod columna ci superponatur, vel auferatur, aut varietur, s
ed tota mutatio fit in columna quae superponitur, a qua provenit omnis denominat
io in basim, quee dicitur sustentare columnam. Et similiter in accidentalibus mu
tationibus , quando lignum, verbi gratia, calefit, non flt duplex mulatio in lig
no, una in adhir-sione caloris, altcra in unione ligni ad calorem, sed una tantu
m qua; consistit in introductione caloris.
\\. Addo secundo, quamvis gratis admitteremus essc in materia proprium modum uni
onis, distinctum ab unione formae, nihilominus non posse illi tribui quod sit ca
usalitas, per quam materia causat formam, quia nec materia per talcm modum suste
ntat formam, neque fonna pcr illum modum pcndet a materia. Prior pars constat, q
uia materia non per modum, sed per suam entitatem sustentat fonnam. Posterior pr
obatur, quia forma per suam inhnesionem pendet a materia, unde, si in materia es
t talis modus unionis , potius erit ut effectus consequens ex informatione, et,
quantum est ex se, ejusdem rationis erit, sive forma pendeat a matcria, sivc non
. De qua unione materia; iterum occurret sermo, tractando de causa formali.
15. Matcria qua causalitate compositum constituat. Ex his ulterius concluditur,
causnlitatem mnterire circa compositum, nihil omnino addere ipsi materice praete
r unionem forma;, atque ita non esse aliam causalitatem compositi, nisi ipsammet
causalitatem formte, vel unionis, solumque addere rcspectu compositi, quod mate
ria, media unione, seipsam exhibet ad componendum intrinsece compositum; undc ip
sa entitas materiae magis intime ingreditur causalitatem compositi, quam formae
vel unionis; in rc tamen nihil aliud intervenit, nisi entitas materia;, et unio
seu causalitas formee.
16. Duplici distincta causalitate fungitur materia. Objectioni satisfit. Ultimo
intelligitur ex dictis, quod sttpra etiain insinUatum est, duas tantum esse cati
salitates materise ex natura rei distinctas, licet rationc possint plures distin
gui. Causalitas cnim matcrialis respectu rei in fleri, vel in facto esse, ex nat
>ra rei distinctm Sunt, sicut generntio ex natura rci distinguitur a forma, seu
n re genita, et unitio ih fleri nb unionc ut facta; ostendimus autem causalitnt
em rci in fieri non distingui in rc nb ipsn generalione, vel ttnitione; catisnli
tatem vero rei in fftcto
« IndietroContinue »
- Page 20 -
Web
Immagini
Video
Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
illud proprio designari, et nominari etfectum materiffi. Sicut agens dicitur pro
prie etficere compositum, cum tamen causalitas ejus proxime etiam versctur circa
fonnam, eameducendo, et unicndo materia?. Qua intelligentia supposita, solum vi
detur disscnsio de nomine, an materia sit dicenda causare formam, necne, ut etia
m fatetur Major, loc. cit., significans in re non dissentire ; non cst tamen cur
in illa locutione dubitemus, quia verbum causandi amplissimum est, quod non sol
um attribui solet ultimo termino gcnerationis vel compositionis, sed etiam actio
ni et cuicunque rei, quee ab alia vere pendet.
9. Materia dici polest formce principium. Neque aliud probant arguinenta illius
opinionis; nam duo priora solum probant materiam primo ac pcr se esse causam com
positi. Ad tertium vero respondetur, idem esse dicendum de principio quod de cau
sa; nam materia etiam dici potest priucipium formse, vel quia ex ejus potentia e
ducitur, vel quia ei unitur. Quod autem Aristoteles ait, unum principium non ess
e ex alio, intelligendum est, vel quoad compositionem, quia unum non componitur
ex alio, vel quoad effectionem simpliciter, et primario intentam a natura; sic e
nim non tit principium unum ex alio, sed quod ex eis constat. Argumenta vero ali
arum opinionum solvenda non sunt, nam recte probant aliquam causalitatem materir
a in illa omnia; non tamen cxcludunt, quin omnis illa causalitas in causalitate
compositi includatur, et ad illam ordinetur. Solum posset quis specialiter dubit
arc de unione animas rationalis, quomodo pendeat a matcria, cum in se spirituali
s sit; sed de hac unione qua? et qualis sit, inferius ex professo tractabitur; n
unc breviter dicitur, unioncm non solum ex materiali (ut ita dicam) entitate, se
d ex formali ratione unionis liabere talem modum essendi, ut" essentialiter pend
eat nb altero extremo, ad quod fit unio, et in eo generc et modoquo ad illud fit
unio. Unde si fiat ad subjectum, pendet ab illo in genere causa; materialis; si
ad formam, in genere causee formalis; si ad subsistentiam, ut a puro termino ;
quo modo unio humanitatis, quamvis creata sit, essentialiter pendet a Verbo incr
eato; sic igitur unio animas rationalis ,
quamvis in se spiritualis sit, pendere potest nullam conditionem requirunt ad ca
iisalitaa materia ut a subjecto cui foima illa unitur. tem materia; piwter entit
atem et potentiam
ejus. Posset ctiam hic referri opinio coruai, qui in materia requirunt sigillati
oneni, qua materia, qua: de se indifferens est ad omnera
SECTIO VIII.
Per quid causet materia.
1. Quorumdam sententia. Sicut in causa efficiente creata distinguere solcnt prin
cipium principale agendi, et prineipium proximum, et conditiones necessaria; ad
agendum, ita existimant aliqui hn?c omnia distingni possc et debere in causalita
te materise. Nam principalis ratio causandi materialiter (inquiunt) est ipsa ess
entia materise; illa enim est primum fundamentum et basis totius materialis caus
alitatis ct sustentationis, et ex illa ut sic essentialiter constatcompositum. P
rincipium autem proximum hujus causalitatis dicunt esse potentiam materioj; per
eam enim proxime recipit formam; omnis enim actus prcxime recipiturin potentia s
ibi proportionata; est autem illa potentia proprietas ipsius materiffi data illi
a natura ad suum cffectum cansandum, ut sentit Comment., de Substantia orbis, c
. i, etl Phys.,tcxt 70; et ibi Themist., tcxt. 69. Quorum ratio est, quiaomnis p
otentia fundatur in aliqua cntitate et esscntia. Aliqui vero addunt, lianc potcn
tiam, per quam materia proxime causat, esse quanlitatem ejus, quia materia prima
pracisc considerata absque quautitate non cst apta, ut sit subjectum gencration
is, quia non est extcnsa, ncque habet partcs; per quantitatem autem fit apta, qu
ia fit extensa.
2. Qv.as in materia, ut causet, condUiona aliqui desidcrcnt. Inter conditiones au
tcui requisitas ad hanc causalitatem quidam ponunt existentiam materice, quia ad
causalilatem ct compositioncm realem existentia realis videtur necessaria. Alii
nec existentiam requirendam putant, quia sufficit matcrife, nt causet, suum ess
e essentia?; cxistcntiam vero non haljet ut pra?requisitam, sed soliun nl eonseq
uentem ibrmam. Rursus alii requirunl ut conditionem necessariam quantitatem pwpt
cr rationem supeiius factam, quia agensnon potest agerenisi in subjectum extensu
m; crgo praisupponit in subjccto quanlitatcm saJtem ut conditionem neccssariam.
Alii vero uecme hanc conditionem necessariam existimant, quia putant quantitatem
consequi formam, et ab ea omniuo pendere. Quapropter
formam, ad hanc individuam potius quam ad alias determinctur, quia causa indiffe
rens, manens indifferens, non potest definitum effectum causare, de qua opinionc
satis multa superius dicta sunt tractando de principio individuationis.
Materiapotentia, ab ipsa indistincta, ratio est causandi ipsi.
3. Diccndum vero imprimis est materiam primam non habere duas rationes causandi,
alteramprincipalem, alteram proximam, sed per seipsam et per entitatem suam et
principaliter et proxime causare effectum suum in suo genere. Hoec sententia sum
itur ex D. Thomee, i Phys., textu 79, ubi ait potentiam materire non csse aliqui
d materise additum, prater substantiam et essentiam ejue; et idem habet 1 p. , q
usestione 5, art. 3, ad 3, et qusest. 77, art. 1, ad 2, ct l contra Gent., c. 43
, et in i, dist. 3, qutest. 4, art. I; idemque sentiunt communiter Thomiste, Her
veeus, de Uuit. formar., quaest. 16; Capreol., in i, dist. 42, qurest. I, ad arg
umenta Aureoli cont. 4 conclus.; Soncin., 8 Metaph., quoest. 6; Henric , in Summ
., art. 5, qurest. 8; et hoc ipsum significavit Averroes, de Substant. orbis, cu
m dixit, materiam substantiari per posse. Ex hoc ergo principio probatur conclus
io inhunc modum. Materia primo ac principaliter causat per essentiam suam, proxi
me vero et immediate per suam potentiam; sed potentia matcrire non est aliudab e
jusessentia.neque realiter, neque ex natura rei; crgo in materia non est aliudpr
oximaratiocausandi a ratione principali, sed sunt omnino idem. Consequentia est
evidens, et major etiam est extra controversiam; nam, quod attinet ad priorem pa
rtem ejus, nihil prius vel principalius excogilari potest in materia, quod sit p
rima radix et quasi origo causalitatis ejus, quam ipsius essentia. Quoad secunda
m vero partem, cum causalitas materiee sit causalitas subjecti, et recipientis,
etiam constat potentiam receptivam seu capacitatem materiae esse proximam ration
em causandi. Item, quia materiacausat recipiendo actum; actus autem proxinie rec
ipitur in potentia; ergo materia per potentiam suam proxime respicit actum, suum
que eflectum causat.
4. Minor vero asseritur a dictis auctoribus. Et ratione prohatur primo, quia mat
eria essentialiter ordinatur ad formam, ut supra dictum est cum Aristot., 2 Phys
., tex. 26;
sed non ordinatur nisi ut potentia receptiva; ergo materia essentialiter est huj
usmodi potentia. Secundo, forma per essentiam suam estactus materire, unde anima
definitur quod sit actus corporis physici, etc. ; ergo, c converso, matcria ess
entialiler est potentia ad formam ; habent enim inter se proportionalem correlat
ionem, et ita sunt cssentialiter institutffi, ut per suas cssentiales entitates
immecliate conjungantur; et inde est, quod unam essentiam pcr se et essentialite
r componant; componunt autem ut actus et potcntia inter se unita; est ergo mater
ia essentialiter potentia, sicut forma est essentialiter actus. Tertio, ad hoc c
onfirmandum adduci possunt omnia, quibus probavimus materiam csse purani potenti
am; non enim tantum dicunt philosophi materiam habere potentiam, sed totam ipsam
nihil aliud esse quam potentiam, et hoc ipsum est quod Aristoteles dixit, mater
iam esse primum subjectum. Augustin. ctiam, lib. de Natura boni contra Manichffi
os, c. <8, materiamait grrece appellari silvam (OXnv), quod operantibus opta sit
, non ut aliquid ipsa faciat, sed unde aliquid fiat. Damascenus etiam, insua Phy
s., cap. 3, ait materiam, quantum ad id quod potcntia est, substantia prreditam
csse.
5. Ultimo declaratur in huncmodum: nani vel potentia materire est ipsamet substa
ntia et essentia matcrire, vel est aliquod accidens realitcr ab illa distinctum,
vel raodus aliquis saltem ex natura rei divcrsus; pra'tcr hrec enim nihil aliud
excogito.ri potest; scd non potest secundum aut tertium dici; ergo primum verum
est. Minor quoad priorcm partem probatur primo, quia potentia cst proportionata
actui; ergo ad actum substantialem potentia esse debet substantialis. Secundo,
quia alias forma uniretur matcrioe mediante aliquo accidente, et ita non componc
ret cum ilia unum per se, quia carum unio non esset substantialis, sed aceidcnta
lis. Unde Aristoteles, 8 Metaphys., lext. 15, docet materiam ct formam substanti
alcs, per so immediate uniri, ut unum pcr seconiponant. Tertio, quia si essetali
quod accidcns, maxime quantitas ; sed hoc non; ergo. Major palct, quia nullum es
t accidens matcrioe propinquius quam qnantitas. Minor vero probatur, quia quanti
tas non ordinatur per se ad recipiendam formam substantialcm, sed potius cst vel
proprietas consequens illam, vel ad summum est dispositio preeparans subjectum
ad receptionemejus.Etconfirmatur, namalias sicut albedo, verbi gratia, recipitnr
in quantitate, ita etiam forma substantialis reciperetur in illa,et coininunica
retillisuumessesubstantiale, et consequenter sicut ablata substantia elconservat
a perse quantitate, sine novo miraculo permanet illa quantitas alba, ita ablata
materia, et conservata quantitate, sine novo miraculo maneret informata forma su
bstantiali, quae omnia sunt absurda. Tandem, quodcunque sit illud accidens, quod
per modum potentiae interponitur inter substantiam materise et formam, necesse
est illud recipi in materia, quia recipi debet in aliquo sul>jecto, et ibi non e
st aliud, cum talis potentia supponatur formae, et consequenter etiam composito;
ergo est in materia potentia ad recipiendum in se tale accidens, cum subjectetu
r in materia; inquiro ergo au illa potentia materiae sit ipsamet substantia mate
rife, vel aliud accidens; boc poslerius dici non potest, alias procederetur in i
nfinitum; si vero dicatur illud prius, ergo aliqua potentia receptiva materiaj e
st ipsa substantia ejus; ergo haec potius cst ad actum substantialem quam ad acc
identalem, vel saltem primario ad illum actum ordinatur ; est crgo per se et imm
ediate receptiva illius.
6. Atque hinc facile probatur altera pars minoris, scilicet, hanc potentiam nou
essc modum ex natura rei distinctum a substantia inateriae. Primo quidem quia nu
lla est necessitasnec vcstigium talis distinctionis. Nam talis poteutia connatur
alis est materise ,et ab illa omnino inseparabilis, etiam per potentiam Dei abso
lutam; imoctiamperintellectum concipinon potest materia completa in essentia uia
teria?, quinconcipiaturcapaxformae ; ergo illa capacitas non est modus in re dis
tinctus a materia, sed est veluti differentia essentialis ejus; nam materia essc
ntiaUterest entitas substantialis, non completa, sed partialis, non per modum ac
tus, sed per modum potentios; est ergo ipsa maleria per essentiam suam, et princ
ipalis, et proxima ratio recipiendi formam, et causandi materialiter.
7. Existentiam essentialiter requirit materia ut causet. Dico secundo : existentia
mateiise etiam est necessaria ad causalitatem materia;, non tamen proprie ut co
nditio tantum quo) sit extra rationem principii per se in genere causae material
is, sed ut in illo intiiue et formaliter inclusa. Piior pars probatur, quia mate
ria nou potest esse reale subjectum, vel actu exercere muuus ejus, prout cst iu
sola potentia objectiva, vel iu virtute
priraae causae, quia secundum priorem considerationem nihil est, sed solum conci
pitur ut non repugnans esse; secundum posteriorem vero non est aliud quam ipsa c
reatrix cssentia; ergo ut actu exerceat munus realis subjecti, necesse est ut in
se sit actu extra causam suam, et extra potcntiam objectivam; sed hoc ipsum est
existere; ergo ut materia materialiter causet, necesse est quod actu existat. E
t confirmatur, nam ideo res naturales non creantur quia fnuit ex materia; sed no
n ideo non creantur quia fiunt ex mateiia possibili; ergo quia fiunt ex materia
actu cxistente, et consequenter ipsa materia noncausat materialiter, nisi quaten
us actu existens. Minor probatur, nam ipsa materia, dum fita Deo, fit ex materia
possibih, et nihilominus cieatur, quia fieri ex materia possibili cst fieri ex
nihilo, eo quod materia possibilis, ut sic, nihil sit. Unde dictio ex in illa lo
cutione non dicit habitudinem causee materialis, sed termini a quo. Quando ergo
dicit habitudinem causae materialis, necesse est utdesignel rem quee non tantum
possibilis sit, sed etiam actu, et extra causas. Tandem materia non potest matcr
ialiter causare, nisi sit creata a Deo; sed creatio terminatur ad rem existentem
; crgo materia non potest materialiter causare nisi existens. Quae rationes form
aliter et immediate probant materiam non causarc materialiter, nisi ut est extra
causas suas tauquam actualis entitas in suo esse essenute; consequenter vero pr
obant de esse existenti», quia omnis actuahs entitas extra causa* formaliter eonst
ituitur per existentiam, ut infra suo loco probabimus.
8. Materia qualiter a forma depenieal.Atque binc etiam probatur facilc posterior
assertionis pars; nam , quod materia sit entitas actualis, non est quasi extrin
seca conditio necessaria ad causaudum, sed est intrinseca, et propria ratio caus
andi; nam inateria per suam entitalem actualem recipit formam; sed per existenti
am constituitur in esse entitatis actualis; ergo existentia materia; non utcunqu
e est conditio necessaria, sed ut per se ac formalitcr peitinens ad principium c
ausandi. Quee res constabit latius ex dicendis infra de existentia. Solum potest
objici, quia materia pendet in sua existentia a forina;ergo non potest prius et
iam ordine naturse existere quam formam recipiat; ergo existemia non potcst illi
esse necessaria ad causanduni. Patet consequentia, quia conditio necessaria ad
causandum supponitur ad effectuiu. Sec intelligi potest quod causa in suo esse n
ecessario ad causandum pendeat a suo effectu. Respondetur, exactam hujus objecti
onis responsionem dari non posse, donec explicemus causalitatem formre erga mate
riam, et illam propositionem Aristotelis : Causw sunt sibi invicem causw; ideo b
reviter dicitur, probabile esse materiam non dependere proprie a forma ut a caus
a sua, qure potest dici dependentia antecedens, sed solum ut a connaturali actu,
et quasi dispositione ct conditione necessaria, qure potest dici dependentia co
nsequens, secundum quam non est inconveniens causam materialem pendere a suo eff
ectu. An vero dici possit pendere etiam a priori materiam a forina, infra videbi
mus.
9. Proximitatem cum fvrma ad suam causalitatem requirit maleria. Dico tertio : con
ditio necessaria ad causandum in materia est propinquitas intima, seu indistanti
a a forma. Itaque, sicut in causa etBciente applicatio ad passum dicitur conditi
o necessaria ad agendum, ita in materiali causa applicatio ad formam; nam respec
tu illius vel cum iUa exercet causalitatem suam. Hrec autem applicatio est per i
ntimam propinquitatem et indistantiam, quia non possunt materia et forma uniri,
nisi sint indistantes et quasi penctratre intime per entitates suas. Dices, hanc
non esse conditionem necessariam, sed ipsammet conjunctionem materire et formre
. Respondetur non ita esse, quia intima prresentia aliquid distinctum est ex nat
ura rei ab unione; cum enim anima creatur in corpore, non unitur corpori ex vi c
reationis iu tali loco, sed per aliam actionem, et tamen creatur intime indistan
s a corpore. Unde etiam reipsa est separabilis illa intima prresentia ab unione.
Sicut enim Angelus potest esse intime prresens materire, et non informans illam
, ita etiam potest esse anima rationalis, imo et qurelibet alia forma, saltem pe
r potentiam Dei absolutam; est ergo iUa intima prresentia quid distinctum ab uni
one, et conditio necessaria ad illam, et ad materirecausalitatem.Hrec autem cond
itio in hominis generatione manifeste est prior natura, quia ibi supponitur form
a creata absque causahtate materire eirca illam; in aUis vero formis non tam vid
etur conditio prior natura quam coneomitans, quia alire formre absolute et simpl
iciter, et secundum ordincm causalitaUs, non prius natura sunt aut fiunt, quam u
niantur, ut poslea videbimus. Intercedit autem ibi alia naturre prioritas, qure
dicitur in subsistendi conse
quentia; nnm intima prresentia talis est, ut possit saltem per divinam potentiam
conservari sine unione, et consequenter sine causalitate materiali; e contrario
vero nullo modo potest materialis causalitas actu conservari sine intima propin
quitate, ut per se constat.
10. Quanlitatem non requirit materia ut necessariam conditionemad causandum. Dico
quarto, prreter hanc conditionem nuUam aliam esse simpliciter necessariam ad cau
salitatem materire, quantum est ex parte ejus. ExpUcatur breviter, nam quod atti
net ad quantitatem, satis controversa res est, an illa sit in materia, vel in co
mposito, et quomodo. Et quamvis sit probabUe esse in materia et naturaUter non s
eparari ab iUa, id tamen non ideo est quia quantitas est conditio necessaria ad
cousalitatem materialcm, formaliter loquendo , sed quia materia est talis entita
s qure natura sua talem proprietatem postulat, ita ut quantitas potius sit propr
ietas consequens talem causam materialem, quam conditio antecedenter necessaria
ad causalitatem ejus. Unde fit ut vel forma, si materialis etiam sit, vel saltem
suo modo informatio formre, participent effectum seu modum quantitatis, non qui
a per se sit necessarius ille modus ad unionem cum materia , sed quia forma sese
accommodat materire, quatenus omne quod recipitur, ad modum recipientis recipit
ur. Et simili modo, materiale agens indiget extensione quantitatis in passo, ut
in illud agere possit; id tamen provenit ex eo quod ipsum agens ratione talis pr
oprietatis consequentis materiam, habet modum existendi et agendi illi accommoda
tum, secundum omnes facultates qure a materia pendent. Itaque (quidquid sit de i
lla qurestione, de qua modo nihil definimus) nunc solum dicimus quantitatem per
se ac formaliter non esse necessarium propte.r causalitatem materialem. Unde , s
i per potentiam Dei conservetur materia sine quantitate, quantum est cxparte sua
, poteritexercere suum munus sustentandi formam vel informationem ejus.
11. Rursus sigillatio materire, qure sit aliquid distinctum a quantitate et qual
itatibus disponenlibus materiam, prorsus est quid fictum et commentitium, ut loc
o supra citato monstratum est. Qualitates autem, si fortasse non manent eredem i
n genito et corrupto, non aliter sigillant materiain, nisi quia hre qualitates q
ure prrecedunt instans generationis, denudant materiam, et relinquunt illam Uber
am et expeditam, ut agens in eam intro-. ducat suam fonnam; qualitates vero, quf
fl in eo instante introducuntur, solum consequuntur formam, et quasi fovent, ac
eam retinent in materia. Si autem etedem numero dispositiones, qua? fuerunt inch
oatffi in corrupto, manent consummatce in genito, sic facilius dici possunt detc
rminare materiam ad talem formam; illud tamen non est, quia materia ex se illis
indigeat ad suam eausalitatem, sed vel ob naturalem modum et ordinem agendi medi
isaccidentibus, necessario ita pra>mittuntur, vel quia forma ipsa lalos postulat
dispositiones. Materia autem, quamvis ex se sil indiffercns ad plures effectus
seu formas, non est ex se insufflcicns aut incompleta ad singulos effcctus suos,
sed potius in suo genere est quasi universalis causa, sufficiens ad singulos cf
fectus; causa autem sic indifferens bene potest determinatum eflectum causare, s
i aliunde concurrant aliffl causa: ad eam determinationem neeessarise, ut sunt i
n proposito agens, vel dispositiones. Igitur per se et in~ trinsece ex vi causal
itatis materialis, nulla sigillatio ad illam requiritur ut necessaria conditio.
Pra-ter has autcm conditiones, nullffl aliffl hactenus excogitatffl sunt, neque
flngi facile possunt, cum nulla appareat ratio vel fundamentum talis necessitati
s. Omitto enim conditionem generalem et quasi transcendentalem rcspectu omnis ca
usee creatse, scilicct, quod conservetur a Deo; nam hoc et tommune est, et sub e
xistentia comprehenditur. Omitto etiam neccssarinm habitudinem seu relationcm ad
formam, et (ut ita dicam) concausalitatem formre; nam hoc potius est quid ncces
sario conscquens, quam requisita conditio ad causandum. Niliil ergo aliud ad cau
saiitatem ex parte illius necessarium cst. Et hcec satis sint de hoc puncto ; na
m fundamcnta aliarum opinionum, quee inter illas referendas insinuata sunt, ex d
ictis sufflcienter soluta et expedita sunt.
SECTIO IX.
Quid sit causalilas malerix.
1. Causalitas matervv non est ipsa entitas materia-. Varia; sunt hac de re opini
oncs. Dicunt enim aliqui, causalitatem materioe nihil aliud csse quam ipsammet m
atcriam, qua! seipsam cxhibct composito, et por seipsam sustentat formam, quia e
jus causnlitas non consislit in produclionc alicnjus rei a se distinctaj, sicut
causnlitas efflcientis, sed in hoc solum quod seipsnm prfflbet suo effectui.
Sed hfflc sententia veraessenonpotest; nam, licet verum sit materiam non aliter
causare quam sustentando aut componendo id qnod causnt, nihilominus hoc quod est
sustentare aut componere, aliquid est in re ipsa distinctum ab ipsamateria; nam
potest materia esse in rerum natura, ct noncausare hanc formam, vel boc composi
tum, et successive variare cnusalitatem suam circa varios effectus, manente inva
riata entitate ejus; ergo causatio ipsa nliud est ab ejus entitate. Imo de poten
tia absoluta potest conservari materia sine ulla forma, ut infra ostendemus, et
tunc nihil actu causaret, sed solum ex se esset potens ad causandum; ergo aliud
est id quo constituitur actu causans, ab eo quo constituitur potens ad causandum
; hac enim solaratione probamus in causa agente aliud esse actioncm a potentia a
geutis. Quod si quis forte dicat, materiam causare, non addere aliquid ipsi mate
riffl, sed connotare existentiam forma; in illa, non satisfaciet. Nam, quidquid
sitde illo addito, quod postea videbimus, formam existere in materia, formaliter
ac pnecise loquendo, non estmateriam causarc,sed potius causari vel informari;
oportet autcm aliquid designare , a quo formaliter sumatur illa dcnominntio caus
andi, et declararc an illud sit intrinsecum, vel extrinsecum materia;.
2. Causalitas maleria nequit esse prttdicamentalis relatio. Secundo dicunt alii ca
usalitatem actualem niliil adderc materiaj pr«ter rclationcm causre ad effectum. S
ed si sit sermo de propria rclatione prscdicainentali, non potest ha-c sententia
vera esse, quia htcc relatio consequitur causato jam effectu, et positis fundam
ento et termino; ergo supponit causalitatem ut rationem proximam ad quam consequ
itur; ergonon potest causalitas in bac relatione consisterc. Quod et supra de ca
usa in communi dictum eBt, et pro omnibus causis dictum intelligatur, ne id ampl
ius repetere necesse sit. Si vero sit sermo dc aliqua relationc transcendentali,
coincidit hfflc opinio cum qunrta statim referenda.
3. Causalitas materiw non esl idm cw omni e/fectu ipsius. Potest ergo tertia 9cn
tentia esse,asserenshanccausalitatem materiffi esse ipsummet effectum ejus, dive
rso modo significatum et conceptum, qnin h°c sufficit ad explicandnm hanc causalit
ntcm, ct vix polest alia invoniri aut cogitari. Sed, licct de aliquo effectu hoc
fortnsse verum »it, de generntione et nnione statim declarabo (nnm ha>c ita se hn
bent sicut «ctio nd cnn
« IndietroContinue »
- Page 21 -
Web
Immagini
Video
 Maps
News
Shopping
Gmail
altro
giacinthom plexere
Esci
Vai alla home page di Google Libri

Ricerca Libri avanzata

R. p. Francisci Suarez ... Opera omnia, Volume 25
Di Francisco Suárez,Antoine Théophile Duval
Copertina anteriore
0 RecensioniScrivi recensione
Informazioni su questo libro
In La mia biblioteca:
Google eBook Novità!
Acquista una volta. Leggi ovunque. Ulteriori informazioni
Gratuito
Più adatto a schermi più grandi.
Leggi sul tuo dispositivo
Trova questo libro
AbeBooks.it
Trova in una biblioteca
Trova librerie locali
Tutti i venditori »
Libri correlati
R.P. Francisci Suarez e Societate Jesu opera omnia: Commentaria in secundam ...R
. P. Francisci Suarez ...: In ordine alphabetico indicem rerum generalemR.P. Fra
ncisci Suarez e Societate Iesu Opera omnia
Tutti i libri correlati »

Immagini della pagina

PDF
ut ait D.Thomas, 1 part., qua;st. 4, art. 1, ad 3; sed materia non habet esse ni
si per formam, ut ait Avicenna, lib. 2 suse Metaph., c. 2; et Boetius, lib. de U
nitate et uno, ait omne esse in rebus creatis csse a .forma; ergo. Secunda, quia
alias ex materia et forma non fierct per se unum, quia ex duobus entibus in act
u non fit unum per se; ideo enim ex subjecto et accidente non fit per se unum, q
uia aliud est esse subjecti, aliud accidentis. Tertia: materia physicc estomnino
simplex; ergo vel tota est aclus, vel tota potentia, quia simplex entitas non p
otest constare ex actu et potentia physicis. Sed non potesl dici quod tota sit a
ctus, cum sit essentialiter potentia; ergo est omnino potentia nihil includens a
ctus. Quarta, quia purus actus ita est actus, ut nihil habeat admistum potential
itatis, seu potentiae receptiva;; ergo e contrario pura potentia ita est potenti
a, ut nihil habeat actualitatis admistum; nam oppositorum eadem est ratio; et qu
ia pura potentia debet summe distare a paro actu; non distaret autem sum-me, si
aliquid actualitatis includeret. Quinta, quia si materia aliquid est actu, ergo
vel substantia, vel accidens; non secundum, ut per se constat; neque etiam primu
m, quia est potentia ad substantiam ; quod autem est potentia ad aliquid, non es
t actu illudmet, nam ha?c duo repugnant. Ultima, quia alias posset materia cogno
sci per se et directe, ac propria cognitione , quod videntur philosophi communit
er negarc cum Aristotele el Platone, locis citatis.
17. Omne esse qualiter a forma. Prima ct secunda objectio ex professo tractandae
sunt infra, in disputatione de essentia et esse creaturarum: nunc breviter princ
ipium illud: Omne esse est a forma, duobus modis exponi potest. Prinio de esse s
pecifico et completo. Secundo, quod omne esse est a forma, vel intrinsece dante
et componente illud, vel saltem terminante aliquo modo dependentiam ejus, et hoc
modo ipsum esse materise potest dici esse a forma, quatenus ab illa pendet, ut
dictum est. Aliud vero axioma : Ex duobus eniibus in actu non fit unum per se, n
on potest intelligi de quibuscunque entitatibus actualibus; nam potius impossibi
le est ens per se ac completum actu componi nisi ex entibus actualibus incomplet
is; nam quod nihil est, ut saepe diximus', non potestrealiter componere, et pree
sertim ens per se unum.
'Vide disp. 4, de Uno per se.
DebeLergo intelligi de entibus in actu completis in suis generibus; illa enim ne
c per se ordinantur, nec recte coheerent ad componendum unum per se. Non dicimus
autem materiam esse hoc modo ens actu, sed potius dicimus esse veluti quamdam i
nchoationem entis, qua; naturaliter inclinatur, et per se conjungitur formae ut
complenti integrum ens, ut latius postea explicabimus.
18. Ad tertium respondetur, materiam totam esse potentiam, et totam esse actum,
qualem nos explicuimus, non per compositionem actus cum potentia, sed per identi
tatem, et (ut ita dicam) per intimam et transcendentalera inclusionem; non enim
omnis potentia opponitur omni actui, sed cum proportione; potentia igitur recept
iva non opponitur actui entitativo incompleto, sed potius illum essentialiter in
cludit.
19. Pura potentia quomodo rrquiparetur actui puro. Ad quartum dicitur primo, sic
ut purus actus nullam includit potentiam receptivam alterius actus, ita puram po
tentiam nullum includere actum actuantem aliud, et quoad hoc tenet proportio, no
n vero quoad actum entitativum. Unde si de hoc sit sermo, negatur consequentia ,
quia involvit repugnantiam quod sit potentia realis receptiva, quantumvis pura,
quin intime includat actualitatcm entis. E contrario vero non repugnat ita incl
udere actualitatem entis, ut nullam potentialitatem involvat. Potentialitas enim
dicit imperfectionem; non repugnat autem dari perfectionem ita puram, ut omnem
imperfectionem excludat; repugnat vero dari imperfectionem realem puram sine ull
a perfectione; nam potius esset nihil, et pura negatio omnis perfectionis. Unde,
sicut Theologi dicunt dari summum bonum, quod nihil mali includat, non tamen da
ri summum malum quod tale sit, ut nullam bonitatem habeat, vel in ea fundetur, i
ta, licet detur actus purus, qui omnem excludat potentiam, non tamen potest daii
pura potentia, quae omnem excludat actualitatem, etiam entitativam et incomplet
am. Quod autem objiciebatur de summa distantia inter puram potentiam et purum ac
tum, primo expediri potest, negando esse de ratione pune potentioe, ut summe dis
tet a puro actu; nam materia cceli est pura potentia, et tamen non sumuie distat
a puro actu ; plus enim distat materia horum inferiorum, cum sit imperfectior,
et incertum adhuc est an possitfieri aha materia minus perfecta, quam hax inferi
or, et consequcuter magis distans a perfectione Dei. Aecidentia item magis dista
nt a perfectione divina, quam materia prima. Distingui item potest duplex distan
tia: una dici potest negativu, qualis est inter ens et nihil; alia positiva ex p
arte utriusque extremi. Non est ergo de ratione puraj potentias ut distet a Deo
priori modo, scd posteriori; et ideo, quamvis admittamus puram potentiam summe d
istare a purojactu, non sequitur debere puram potentiam, nullam includero actual
itatein, quia itla distantia non est summa comparata ad negativam, sed inter pos
itivas; ct ideo requirit aliquam convenientiam inter extrema in entitate, esto i
lla convenientia minima sit.
20. Adquiutam respondetur, materiam esse substantiam, ut exprcsse docet Aristot.
, 8 Metaph., a piincipio, et swpe alias. Unde materia non est polentia ad totam
latitudinem substantia?, sed ad formam , et ad esse compositi; ad substautialem
autem entitatem materiae non est in potentia, sed actu est talis entitas. Hepugn
at cnim dari potentiam realem et receptivam respectu totius generis et lutitudin
is substantia?, ut completam et incompletam compreliendit, quia substantia prior
est accidente ; et ideo talis potentia, cum sit primum subjectum, non potest es
so aecidens, sed substantia; ncque etiampotest esse in potentia ad seipsam; ergo
nec potest esse in potentia ad totum latitudinem substanliae. In quo est mugna
differentia inter formam substantialem et accidentalem; nam accidentalis supponi
t cns nobilioris gcneris, scilicet substuntium, et ideo fieri potest ut subjectu
m vel polentia ad accidens non sit accidens ullo modo, id est, neque completum,
neque incompletum; formavero substantialis non supponit ens nobilioris gencris,
et ideo potentia ad talem formam non potest non esse aliqualis substantia, salte
m incompleta.
SECTIO VI.
Quomodo possit materia cognosci.
1. Materia ex se directum cognitionem terminare potest. Matcrim ideam Deus habet
. Ultima objectio postulat ut de cognitione, seu cognoscibilitate materiffl pauc
a clicamus. De quu multa dicunlur ab uuctoribus; breviter tamen dicendum est, al
iud essc loqui absolute de cognitione mnleria? secundum se, aliud vero de modo q
uo a nobis cognosci potest. Priori consideralione concedo materiam posse cognosc
i directa et propria cognitione;
sic enim et a Deo, el ab Angelis cognoscitur per propriam speciera, vel conceptu
m. Quanquam cnim Theologi disputent an Deus babeat propriam ideam materia?,et qn
idam negure videantur cum Platone, in Timffio, lamen revera id negare non possun
t, nisi fortasse quoad modum loquendi. Piato enim negavit uiateriam essc creatam
a Deo, et ideo mirum nou est quod Deo negarit ideam niateriffl, quamvis verisim
ile non sit negnsseDeo propriam cognitionem saltem spceulativam materite.Cum aut
em secundum veram doctrinam Deus sit materiae crcator, non potest omniuo carere
idea materia?, cum omnia perintellectum et voluntatem operelur. Solet autem illa
idea dici non esse propria, id est adajquata ipsi materiffi, quia Deus non liab
et aliam ideam totius et partium, setl per ideam compositi reprresentat materiam
, ul ait Div Thomns, 1 p., qiuest. 13, art. 3, ad tertium. Hoc tamen non impedi
t quominus exacte, directe, et prout in se est, materiam ropra?sentet; undo Caje
tanus ibi speculativam ralionem materiie udmittit, quamvis non ideam. Albert. ve
ro, 1, d. 35, art. 10, non duliitavit ctiam ideum niatoria? concedere. Siroili r
nodo Angclus dici potest cognoseere mateiiam directe et per propriam speciem, no
n qiiia ilia species nihil aliud reprcesentet, fortatsse enim eadem species, quo
e totum compositum repra?sentat, est principium cognosccndi materiam, sed quia t
alis species repra?sentat rnateriam secundum propriam rationem ejus, et directe
et absque ulla metaphora vel analogia in ejus cognitionem ducit.
2. Matcria comprehendi nonpotest, Hohcognita forma. Dices : materia non potest s
ine forma cognosci ctiam a Deo vel Aneelo: ergo nunquam potest propria cognition
e cognosci. Aliqui respondcnt negando antecedens; cum enim materia suam entitate
m absolutam habeat distinctam a forma, secundum iUara potest prrjecise concipi,
vel conce ptu realiter distincto ab aliis, ut in Angelo. qui vohintarie potest s
olam mateiiam contemplari, vel saltem ratione distineto, ut in Deo. quod sentit
Scotus iu Prolog., quaest. 1, ctw 2, dist. 12, quoest. 1; et inclinat Themistiu^
. 1 Phys., text. 61 ; qui loquuntur absolulede eognitione materiae. Probabilius
autem videtur niateriam non posse prout in se est essentialiler et compreheusive
concipi sine foruM. saltem ut termino aptitudinis essentialis quain materia hab
et ad formam, ut frequentius auctores docent, et sumitur ex Aristot.,2 Phjs <
Ciip. 2, ubi ait materiam esse eoruixi quse sunt subjectum quid confusum est et
commune;
ad aliquid, hahitudine scilicet transcenden- additur vero quod sit primum, ut ad
mate
tali, ut supra declaravimus; quas autcm hu- riam limitetur : primum autem negati
onem
jusmodi sunt, non possunt cognosci sinc suis importat prioris subjecti. Peiinde
est quod
tcrmiuis. Unde admisso antecedentc negatur communiter naturam materia; declaramu
s
consequentia, quia conceptus proprius est per rationem purse potentise, nam rati
o po
unicuique rei uccommodatus, et ideo si res tentiu; confusa est, et communis; at
vero dic
sit respectiva, tunc proprio conceptu intelli- tio pur/e negationem dicit omnis
forma? com
gitur, quando concipitur per respectum ad ponentis vel conslituentis ipsam mater
iam.
aliud. Neque inde sequitur quod materia non Ratio vero est quia nos vix cognosci
mus sim
babeat iu se et ex se propriam actualitatem plicia propriis conceptibus, nisi ad
jungendo
sua? entitatis, sed solum quod non habeat il- aliquam negationem, quare hic e6t
frequen
lum sine habitudine transcendentali ad for- tior modus declarandi naturam materi
te per
mani; nam etiam e converso forma, ut infor- carentiam forma;, et completa; actua
litatis,
mans seu ut informativa est, non potest con- etc. Et ita describit illam Aristot
. , 7 Met.,
cipi sine respectu ad materiam cujus est text. 8, dicens materiam non esse quant
um,
actus. neque quale, etc. ; et ideo fortasse dixit in eo
3. Si vero loquamur de cognitione materite dem lib., text. 35, materiam esse per
seipsam quoad nos, in ea cognitione considerare pos- mcognitam. Interdum vero,
ut nolavit D. Bo-. sumus, vel modum inquirendi et inveniendi navent., in 2, dist
. 3, art. 1, quoest. 2, videcognitionem maleria?, vel tcrminum hujus mur declara
re naturam materia; per conceinquisitionis, seu conceptum ultimum quem ptus pure
positivos, ut si dicamus esse subde materia formare possumus. Quoad pri- stanti
am incompletam receptivam formce submum, verum est quod Aristoteles ait, \ Phys.
, stantialis; sed quod dicitur imcompleta, necap. 7, lext. 69, et ex illo Damasc
, in sua galionem importat. Ac denique nunquam Phys., cap. 3, materiam cognosci
a nobisper satis materia; naturam declaramus , nisi adproportionem seu aualogiam
ad materiam jungamus negationein omnis aclus formalis rerum artificialium, vel
ad subjectum muta- constitucntis ipsam. Et ideo dixit Augustin., tionum accident
alium; nam nos non perve- lih. de Natura boni, c. 10, materiam per nulnimus in m
ateriee cognitionem nisi per viam lam speciem, sed per privationem omnis speraut
ationis, ut supra declaratum est. Hoc au- ciei cogitari vix posse. Et hb. 12 Con
fess., tem non provenit cx eo quod materia non cap. o, ait, conari nos materiam
cognoscere habeat aliquam eutitatem et actualitatem, ignorando , vel ignorare no
scendo. Sicut enim sed ex eo quod substantialis mutatio occul- tenebra; videntur
a nobis, dum non videtur tior est, et sentiri per se non potest; et ideo lumen,
ita dum intclligimus quid informe, a nobis non percipitur nisi per ordinem ad q
uod cst ignorare formam, cognoscimus aliaccidentales, ct sensibiles mutationes.
Imo quomodo materiam'. Et e converso, cum coindc etiam fit ut foraia substantial
is non co- gnoscimus aliquid formatum seu compositum gnoscatur a uobis directe,
sed per indicia forma, ignoramus materiam , seu potius eosensibilia, ut mox vide
bimus. Et hac ratione gnoscimus illud non esse materiam, et alidixit ctiam Plato
, in Timaso, materiam cogno- cpiid removemus, ut solam materiam concisci adulter
ina cognitione. ut notavit Simpli- piamus. IIoc autem non provenit ex eo quod ci
us, \ Phys., text. 9G. materia uullam habeat entitatem , sed ex co
4. Q>iem de materia conceptum form .rt quod habet illam ita simplicem et potenti
apossimus. Quoad secundum autem dicen- lem, ct latentem sub formis substantialib
us duru est pervenire quidem nos in aliquem et accidentalibus , ut a nobis non p
ossit alio proprium conceptum materia; primee , non modo investigari aut concipi
. Negli atti umani creativi, più che nei «cognitive processes of the humanmind», giung
e a manifestazione la «inward givenness of the life progress common toall living b
eings as such» e appare anche la logica, che la sostiene: una logicaespansiva ed e
volutiva, di autoindividualizzazione della vita, che si riproduceautopoieticamen
te nel costruttivismo pre-umano, mentre produce-creativamente-essere nell'ontopo
iesi del livello umano di essa.59Anna-Teresa Tymieniecka intraprende a questo pu
nto una rielaborazionemetafisica radicale, adeguata alle istanze che sorgono dal
declino del paradigmateoretico moderno. Infatti, la ricerca filosofica del prin
cipio di tutte le cose, che lafenomenologia della vita ha riavviato, investe ora
il campo dell?essere non più soltantonella sua generica e statica interalità, che a
bbraccia tutto-ciò-che-è, ma anche esoprattutto nel suo continuo divenire e proceder
e concreto, per incessante auto-articolazione: rispondere all'esigenza antica di
salvare i fenomeni 60 significa, perciò,accettare di intraprendere una ricerca di ph
ilosophia prima volta all'obiettivo di teorizzare il fenomeno complessivo della nuo
va «fullness of the Logos in the key ofLife». Quello che ci si è spalancato davanti è in
fatti un sentiero di ricerca teoretica chenon credevamo che ci fosse, sul quale
invece possiamo inoltrarci avventurosamente,rinnovando l?istanza illuministico-k
antiana del sapere aude! . A condurci scorgiamoora un logos unitario che anima lo s
fero parmenideo61 e lo stesso Spirito assolutohegeliano e che, autoindividualizz
andosi per ontopoiesi, mostra di saper connettereintrinsecamente i fenomeni, via
via emergenti, dall'inorganico, all'organico, all'umano,tessendo una rete «metaon
topoietica» di innumerevoli passaggi metamorfici ditrascendenza, che lo aprono in
direzione del divino, nuovamente sorto alla vista,secondo la prospettiva di phil
osophia perennis, già delineata da G. W. Leibniz,allorchè, per venire razionalmente
a capo della verità delle proposizioni di fattointrodusse il principio della ragio
n sufficiente, il quale, pur istaurando una dinamicafondazionale tendente all?in
finito, consentiva di costruire una solida scala veritativad?essere62 per sempre
meglio adeguare la pienezza del logos della vita.63 Recebido para publicação em 16-
11-10; aceito em 21-12-10 1 Daniela Verducci è professore associato di Filosofia M
orale presso l?Università di Macerata. Tra le sue più recenti pubblicazioni, si segn
alano i volumi: Il segmento mancante. Percorsi di filosofia del lavoro(2003) e P
ensare la vita. Contributi fenomenologici (2003); i saggi: Anna-Teresa Tymieniec
ka. La tramavivente dell essere (2001) e La gerarchia dei saperi antropologici. Fi
losofia e psicologia in Max Scheler(2005). Ha curato il volume: Disseminazioni f
enomenologiche. A partire dalla fenomenologia della vita(2007). 2 La riflessione
 sulle caratteristiche fondamentali del mondo contemporaneo è stata inaugurata dal
pensatore francese J. F. LYOTARD (1925-1998), divenuto celebre in tutto il mond
o per aver esposto, nelun suo studio, La Condition postmoderne. Rapport sur le s
avoir, Les Editions de Minuit, Paris, 1979; tr.it. Di C. Formenti, La condizione
postmoderna. Rapporto sul sapere, Feltrinelli, Milano 2006, le lineeguida dell'
epoca attuale. Per una ricognizione complessiva sul fenomeno cfr.: G. CHIURAZZI,
Il Post-moderno, Mondadori, Milano 2002. 3 Cfr.: G. F. W. HEGEL, Fenomenologia
dello spirito, tr. it. di V. Cicero, Collana testo a fronte,Rusconi, Milano 1995
, Prefazione:«tutto dipende dal concepire e dall?esprimere il vero non tanto comes
ostanza, bensì propriamente come soggetto» (pp. 64-65). Tit. orig.: Phänomenologie des
Geistes, in:Gesammelte Werke, hrsg. von W. Bosepien und R.Heede, Meiner, Hambur
g, 1980, Bd. 9, «Vorrede». 4 Cfr.: H. JONAS, Organismo e libertà. Verso una biologia f
ilosofica, tr. it. di A. Patrucco Becchi, Einaudi, Torino 1999, pp. 20-25. Tit.
orig.: Das Prinzip Leben. Ansätze zu einer philosophischenBiologie, Insel Verlag,
Frankfurt am Main/Leipzig 1994. 5 Cfr.: G. BONTADINI, Indagini di struttura sul
gnoseologismo moderno. I. Berkeley, Leibniz, Hume, Kant, La Scuola, Brescia 1952
.
Page 8
82 6 Cfr.: A.-T. TYMIENIECKA che ha dedicato alla serie intitolata Logos and Lif
e ben 4 volumi:7 Per questa rapida conclusione ci appoggiamo all?ermeneutica sto
rico-filosofica inaugurata da W. WINDELBAND in Geschichte der Philosophie, Freib
urg, Mohr, 1892.Da essa si diparte infattil?attenzione ai nessi che intercorrono
tra il volontarismo teologico tardo-medioevale, seppure già inAbelardo incipiente
, e il nuovo spirito moderno, caratterizzato dall?affermarsi del paradigma dell?
homofaber in contrapposizione a quello dell?homo sapiens, come documentato in M.
Scheler, Beiträge über dieBeziehungen zwischen den logischen und ethischen Prinzipi
en, in: Gesammelte Werke, hrsg. von M.Scheler und M. Frings, Francke Verlag, Ber
n und München, B. I, p. 27, nota 2. Cfr.: D. VERDUCCI,Scheler-Duns Scoto.Volontari
smo e interpretazioni del moderno, in Via Scoti. Metodologica ad mentemJoannis D
uns Scoti, Roma, PAA-Edizioni Antonianum, 1995, vol. II, pp. 1127-1144. ID., Il
segmentomancante. Percorsi di filosofia del lavoro, Roma, Carocci, 2003, pp. 105
-125. Inoltre: S. NATOLI,Soggettivazione e oggettività. Appunti per un interpretazio
ne dell antropologia occidentale, in La veritàin gioco. Scritti su Foucault, Milano,
Feltrinelli, 2005. 8 E. HUSSERL, Die Krisis der europaischen Wissenschaften und
die transzendentale Phänomenologie, hrsg. von W. Biemel, in: Husserliana, VI, Mar
tinus Nijhoff, Den Haag, 1954; tr. it. di E. Filippini, Lacrisi delle scienze eu
ropee e la fenomenologia trascendentale, Milano, Il Saggiatore, 1972, pp. 90-93,
incui si sviluppa il cruciale § 11, intitolato: «Il dualismo quale motivo dell?inaf
ferrabilità dei problemi dellaragione, quale premessa della specializzazione delle
scienze e quale base della psicologia naturalistica».Cfr. anche: F. CAMBI, Dalla
crisi del soggetto all io-multiplo, debole, aperto, flessibile/minimo comepersona,
in: F. CAMBI (a cura di), Soggetto e persona. Statuto formativo e modelli attua
li, Roma,Carocci, 2007, p. 17. 9 I termini sono tratti da K. MARX, Oekonomisch-p
hilosophische Manuskripte aus dem Jahre 1844, MEW, Erg. 1, pp. 511-520. Con essi
Marx descrive quanto accade al lavoratore nell?assetto capitalisticodei rapport
i di produzione. Qui a causa dell?interporsi del morto capitale risulta impedito
il buon esitodella fase dell?appropriazione da parte del lavoratore del prodott
o del suo lavoro: per questo, la vita cheegli ha prestato all?oggetto gli compar
e dinanzi in modo ostile ed estraneo. 10 Cfr.: A.-T. TYMIENIECKA, Impetus and Eq
uipoise in the Life-Strategies of Reason, «Logos and Life Series», Book IV, «Analecta
Husserliana» LXX, 2000: «in our phenomenology of the creative function,this function
differentiates itself resolutely from the cognitive function albeit while conti
nuing naturallyto employ it vicariously and proceeds to cipher the real with a s
et of creative intuitions, insights,intimations, etc. [ ] while ciphering its work
s, the mind naturally delves into the workings of lifeprogress, which are themse
lves the ciphering of the Logos of life. It is then through the ciphering of the
logos itself [ ] that the creative function reveals the logos in its own manifesta
tions» (pp. 18-19). 11 F. NIETZSCHE, Umano, troppo umano II, in: Opere complete a
cura di G. Colli e M. Montinari, Adelphi, Milano 2001, «Il viandante e la sua ombr
a», § 21, p. 147. Tit. orig.: Menschliches,Allzumenschliches II, in: Werke.Kritische
 Gesamtausgabe, hrsg. von G. Colli e M. Montinari, W. DeGruyter, Berlin-New York
, IV3, 1967, «Der Wanderer und sein Schatten». 12 Cfr.: M. SCHELER, Erkenntnis und A
rbeit. Eine Stüdie über Wert und Grenzen des pragmatischen Motivs in der Erkenntnis
der Welt, in: Gesammelte Werke, cit., B. VIII, p. 228. Tr. it. di L. Allodi,Cono
scenza e lavoro. Uno studio sul valore e sui limiti del motivo pragmatico nella
conoscenza delmondo, FrancoAngeli, Milano 1997, pp. 136-137. 13 Il riferimento è a
ll?ermeneutica sociale che consegue dalla teoria dei sistemi sociali di Niklas Luh
mann, ormai ampiamente diffusa ed applicata in molti ambiti: dalla fisica quanti
stica alla chimica,dalla biologia all?economia, dalla neurologia alla filosofia.
Così L. URBANI ULIVI, Strutture di mondo.Il pensiero sistemico come specchio di u
na realtà complessa, Il Mulino, Bologna 2010. Inoltre: P.MELLA, Dai sistemi di pen
siero al pensiero sistemico. Per capire i sistemi e pensare con i sistemi,(Assoc
iazione Italiana di Analisi Dinamica dei Sistemi), Franco Angeli, Milano 1997. J
. HABERMASdenuncia il pericolo sistemico in: Il pensiero post-metafisico, tr. it
. di M. Calloni, Laterza, Roma-Bari1991, pp. 26-27. Tit. orig.: Nachmetaphysisch
es Denken. Philosophische Aufsätze, Suhrkamp Verlag,Frankfurt am Main 1988. 14 LYO
TARD, La condizione post-moderna, cit., p. 6.15 Ibidem.16 Z. BAUMANN, Liquid lif
e, Polity Press, Cambridge 2005. Tr. it. di B. Cupellaro, Vita liquida, Laterza
2006, p. vii. 17 Cfr.: A. CAPUTO, Pensiero e affettività: Heidegger e le Stimmunge
n (1889-1928), Franco Angeli, Milano 2001, p. 177. I passaggi heideggeriani sono
tratti da M. HEIDEGGER, Gesamtausgabe, hrsg. von F. V. von Herrmann, Klosterman
n, Frankfurt am Main, Bd. 29/30, pp. 177-180. 18 F. NIETZSCHE, La volontà di poten
za. Frammenti postumi ordinati da Peter Gast e Elisabeth Förster-Nietzsche, tr. it
. a cura di A. Treves, riv. da P. Kobau, Bompiani, Milano 1999, Prefazione, § 2,p.
3. Tit. orig.: Der Willie zur Macht. Versuche einer Umwertung aller Werthe, hrs
g. von O. Weiss,Kröner, Stttgart 1911, Bb. XV-XVI. 19 F. NIETZSCHE, Il nichilismo
europeo. Frammento di Lenzerheide, a cura di G. Campioni, Adelphi, Milano 2006, §
4. Tit. orig.: Der europäische Nihilismus, in: Werke. Kritische Gesamtausgabe, cit
.,VIII1, 1974. Lo stesso § 4 compare in: La volontà di potenza, cit., al § 55 di p. 35
. 20 NIETZSCHE, Il nichilismo europeo, cit., § 6.21 Tale affermazione è supportata d
ai risultati dell?antropologia filosofica contemporanea anzitutto di M. SCHELER,
per il quale l?uomo «è il gesto della trascendenza? stessa» (Sull idea dell uomo, tr. it.
di R.Padellaro in: La posizione dell uomo nel cosmo e altri saggi, Armando, Roma 1
997, p. 67; tit. orig.: ZurIdee des Menschen, in: Gesammelte Werke, cit., B. III
), ma anche di H. Plessner e A. Gehlen, deinaturalisti L. Bolk e A. Portmann, ol
tre che di J. G. Herder. 22 E? Max Scheler a segnalare la «sorprendente correlazio
ne» che si rivela tra autonomia e libertà della persona e causalità formale e meccanic
istica e che conduce alla formulazione del principio etico per cui:«tutti i valori
positivi realizzabili per loro natura da forze extrapersonali e extraspirituali
devono essereposti in atto. Ovvero, più brevemente: ciò che può essere meccanicizzato
deve venire meccanicizzato», in:M. SCHELER, Der Formalismus in der Ethik und die
materiale Wertethik, in Gesammelte Werke, cit., B.II, p. 496. Tr. it. di G. Caro
nello, Il formalismo nell etica e l etica materiale dei valori, Edizioni SanPaolo, C
inisello Balsamo 1996, pp. 517-518 . 23 «Il mondo vero lo abbiamo eliminato: quale
mondo è rimasto? Quello apparente forse?...Ma no! Col mondo vero abbiamo eliminat
o anche quello apparente!», cit. da: F. NIETZSCHE, «Come il mondo verofinì per diventa
re favola», in: Crepuscolo degli idoli o come si filosofa con il martello, tr. it.
di M.
Page 9
83 Ulivieri, Newton Compton, Milano 1993, p. 135; tit. orig.: Götzen-Dämmerung oder
Wie man mit demHammen philosophirt, in Werke.Kritische Gesamtausgabe, cit., VI3,
1969, pp. 74-75. 24 F. NIETZSCHE, La gaia scienza, tr. it di F. Ricci, Newton C
ompton, Milano 1996, § 343, pp. 195- 196; tit. orig.: Die fröhliche Wissenschaft, in
: Werke.Kritische Gesamtausgabe, cit., V2, 1973. 25 G. AGAMBEN, Homo Sacer. Il p
otere sovrano e la nuda vita, Einaudi, Torino 1995, p. 11. 26 Cfr.: N. LUHMANN,
Soziale Systeme, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1984. Tr. it. di A. Febbrajo, Siste
mi sociali. Fondamenti di una teoria generale, Il Mulino, Bologna 2001. 27 Cfr.:
J. HABERMAS, Der philosophische Diskurs der Moderne. Zwölf Vorlesungen, Suhrkamp
Verlag, Frankfurt am Main 1985; tr. it. di E. e E. Agazzi, Il discorso filosofic
o della modernità. Dodici lezioni,Gius. Laterza & Figli, Bari-Roma 1987, p. 371 28
Ivi, pp. 366-367.29 Ivi, p. 367.30 Ivi, p. 368.31 Ivi, p. 370.32 Cfr.: H. R. MAT
URANA F. VARELA, Autopoiesi. L organizzazione del vivente, in: Autopoiesi e cogniz
ione. La realizzazione del vivente, tr. it. di A. Stragapede, Marsilio, venezia
1985, pp. 120-121. Tit.orig.: Autopoiesis and cognition. The realization of the
living, Reidel, Dordrecht 1980. 33 HABERMAS, Il pensiero post-metafisico, cit.,
p. 7. 34 Cfr.: HEGEL, Fenomenologia dello spirito, cit.: «A ogni momento astratto
della scienza corrisponde una figura dello Spirito fenomenico in generale» (pp. 10
59-1061). 35 HABERMAS, Il pensiero post-metafisico, cit., p. 8. 36 Ivi, pp. 9-10
.37 Ivi, pp. 11-12.38 Cfr.: G. LUKÀCS, Die Zörsterung der Vernunft, Aufbau Verlag, B
erlin 1953; tr. it. di E. Arnaud, La distruzione della ragione, Einaudi, Torino
1974. Husserl è preso di mira da Lukács solo indirettamente, inquanto «le tendenze irr
azionalistiche presenti fin da principio nel suo metodo filosofico, diventanorea
lmente esplicite solo per opera di Scheler e particolarmente di Heidegger», ivi, p
. 12. 39 Accanto alla consueta resa di Verständigungshandeln con «agire orientato al
l?intesa», modulata sulla mera analogia con Zwecktätigkeit come «attività orientata allo
scopo», abbiamo voluto introdurre latraduzione di Verständigungshandeln con «agire d'
intesa», per evidenziare che ilVerständigungshandeln/agire d?intesa, a differenza de
lla Zwecktätigkeit/attività orientata allo scopo, siqualifica per il suo immediato r
adicarsi nella pro-razionalità del mondo della vita interumana e perciòrappresenta l
'imprescindibile condizione reale di possibilità di ogni altra forma di agire stra
tegico,strumentale, o comunque calcolato, volto a conseguire il consenso. Questo
ci pare di poter evincere daHABERMAS, Il pensiero post-metafisico, cit., cap. 4
, § 1: «Parlare versus agire», pp. 60-65 e § 2:«Agirecomunicativo versus agire strategico»,
pp. 65- 69. 40 Con questo attributo, J. HABERMAS qualifica l'argomentazione gius
tificativa del suo principio d' universalizzazione in Etica del discorso, tr. it
. a cura di E. Agazzi, Laterza, Bari-Roma, 1985, p. 103. Tit.orig.: Moral Bewuss
tsein und Kommunikatives Handeln, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1983. 41 Cfr.: M.
Calloni, Introduzione all?edizione italiana di: HABERMAS, Il pensiero post-metaf
isico, cit., p. vii. 42 HABERMAS, Il pensiero post-metafisico, cit., pp. 20-21.4
3 Ivi, p. 22.44 A. Ales Bello fa osservare che il termine Erlebnis, che «traduciam
o ormai convenzionalmente con vissuto ma sarebbe meglio usare l?espressione ciò che s
i vive », ha in Husserl un significatospecifico e del tutto diverso da quello che as
sume p. es. in Dilthey. Per quest?ultimo infatti «l?erleben èda intendersi come la v
ita», dell?io psichico-corporeo, che è capace perciò anche di nacherleben/rivivere;men
tre per Husserl gli Erlebnisse sono «gli atti caratteristici dell?interiorità dell?e
ssere umano», gli«elementi strutturali e costitutivi della coscienza». Essi comprendon
o non solo la dimensione corporea epsichica, ma anche quella spirituale, con cui
«si apre una diversa configurazione dell?attività culturaleumana, quella che d?altr
a parte anche Dilthey stava cercando», senza riuscire a trovarla. Cfr.: A. ALESBEL
LO, Culture e religioni. Una lettura fenomenologica, Città Nuova, Roma 1997, pp. 2
3-24. 45 A. ALES BELLO, L universo nella coscienza. Introduzione alla fenomenologi
a di Edmund Husserl, Edith Stein, Hedwig Conrad-Martius, ETS, Pisa 2003, pp. 28-
30. 46 Eugen Fink fu l?unico allievo ad essere indicato da Husserl come il «co-pen
satore» da cui «dipende il futuro della fenomenologia». Cfr. la lettera a Gustav Albre
cht del 7 ottobre 1934, in: E. HUSSERL,Briefwchsel, vol. IX, «Familienbriefe», a cur
a di K. Schuhmann in collaborazione con E. Schuhmann,Kluwer Akademic Publishers,
Dordrecht-Boston-London 1993, p. 105. 47 H. Conrad Martius fu legata ad Edith S
tein da un legame di grande amicizia: ebbe un ruolo nella conversione della Stei
n, sia per la sua personale testimonianza di fede sia perchè fu proprio nellabibli
oteca della sua casa che la Stein lesse la vita di Santa Teresa D'Avila, da cui
le derivò «la spintadecisiva per la conversione al cattolicesimo» (cfr.: A. ALES BELLO
, Edith Stein. La passione per laverità, Edizioni Messaggero, Padova 1998, p. 18).
Anche dal punto di vista dell'esito metafisico dellaricerca della Stein, si può n
otare l'influenza della Conrad-Martius, del resto «esplicitamente dichiaratanella
Prefazione di Essere finito e Essere Eterno da E. Stein» (cfr.: A. ALES BELLO, Edi
th Stein.Patrona d'Europa, Piemme, Casale Monferrato, 2000, p. 45). 48 ALES BELL
O, L universo nella coscienza, cit., p. 9. 49 Ivi, p. 14.50 Come documentato da Ma
dre TERESIA RENATA de SPIRITU SANCTO in: Edith Stein. Lebensbild einer Philosoph
in und Karmelin, Glock und Lutz, Nurnberg 1952, p. 24. Cfr. inoltre: E. STEIN, A
us demLeben einer jüdischen Familie und weitere autobiographische Beiträge, in: Gesa
mtausgabe 1, Herder,Freiburg 2002; tr. it. di B. Venturi, F. Jodice, M. D?Ambra,
Dalla vita di una famiglia ebrea, ODC-CittàNuova, Roma 2007. ID., Was ist Phänomeno
logie?, in «Wissenschaft/Volksbildung WissenschaftlicheBeilage zur Neuen Pfälzischen
Landes Zeitung», 5, 15 maggio 1924, ripubblicato in «Theologie undPhilosophie», 66 (1
991), pp. 570-573; tr. it. a cura di A. Ales Bello, Che cos è la Fenomenologia, in:
E.STEIN, La ricerca della verità dalla fenomenologia alla filosofia cristiana, a c
ura di A. Ales Bello, CittàNuova, Roma 1993, p. 57. 51 Così D. VERDUCCI, La question
e dello sviluppo in prospettiva ontopoietica, in: «Etica ed Economia»-Semestrale di
Nemetria, I (2007), p. 48; inoltre: ID., The development of the vital seed of
Page 10
84 intentionality. From Husserl and E. Fink to A.-T. Tymieniecka s ontopoiesis of
life, in: «AnalectaHusserliana», CV (2010), p. 33. 52 Cfr.: E. HUSSERL, Erste Philos
ophie (1923-1924). I. Kritische Ideengeschichte, in: Husserliana, hrsg. Von R. B
oehm, Bd. VII, Nijhoff, Den Haag 1956, p. 5; tr. it. di G. Piana, Storia critica
delle idee, Guerinie Associati, Milano 1989, p. 27. 53 Cfr.: A.-T. TYMIENIECKA,
The Phenomenology of Man and of the Human Condition The Human Individual, Nature
, and the Possible Worlds, «Analecta Husserliana» XIV, 1983, p. xi. 54 A.-T. TYMIENI
ECKA, Die Phänomenologische Selbstbesinnung, in «Analecta Husserliana» I , 1971, pp. 4
, 6. 55 Ivi, pp. 2-3.56 A.-T. TYMIENIECKA, Tractatus Brevis. First Principles of
the Metaphysics of Life Charting the Human Condition: Man's Creative Act and th
e Origin of Rationalities, in «Analecta Husserliana» XXI, 1986, p. 3. 57 A.-T. TYMIE
NIECKA, Body, Consciousness and Method, in «Analecta Husserliana» I, 1971.58 A.-T. T
YMIENIECKA, The Human Being in Action. The Irriducible Element in Man, Part II, «A
nalecta Husserliana» VII, 1978; The Teleologies in Husserlian Phenomenology. The I
rriducibleElement in Man, Part III, «Analecta Husserliana» IX, 1979. 59 A.-T. TYMIEN
IECKA, Impetus and Equipoise in the Life-Strategies of Reason, «Logos and Life Ser
ies», Book IV, «Analecta Husserliana» LXX, 2000, pp. 4-5. 60 E? Simplicio ad attribuir
e a Platone il merito di aver sollevato l?esigenza di «salvare i fenomeni» astronomi
ci, esortando gli astronomi a spiegare le complesse traiettorie irregolari dei p
ianeti attraversocombinazioni di movimenti circolari, semplici, uniformi e ordin
ati. Cfr. SIMPLICIUS, In Aristotelis Decoelo commentaria, ed. I. L. Heiberg, Ber
olini, Reimer, 1894, pp. 492, 31-493, 4. A suo parere, va adEudosso il merito di
aver dato per primo una soluzione adeguata alla questione dei moti planetari,at
traverso l?apparato delle sfere omocentriche. Ben due opere di contemporanei, in
oltre, hanno assuntocome loro titolo l?espressione «salvare i fenomeni»: quella di P
. DUHEM, Sozein ta phainomena: essaisur la notion de theorie physique de Platon
a Galilee (1908), Paris, Vrin, 2003; tr. it. di F. Bottin, Salvarei fenomeni: sa
ggio sulla nozione di teoria fisica da Platone a Galileo, Roma, Borla, 1986 e l?
articolo diG. BONTADINI, Sozein ta phainomena, «Rivista di filosofia neoscolastica»,
V (1964), pp. 439-469, incui l?autore risponde all?invito di E. SEVERINO a Rito
rnare a Parmenide, «Rivista di filosofianeoscolastica», II (1964), pp. 137-165. 61 C
fr.: Parmenide, Sulla natura, tr. it. di G. Reale, Bompiani, Collana «Testi a fron
te», Milano 2001, in cui l?essere è descritto come : «massa di ben rotonda sfera» (Fr. 8
, 43, p. 53). 62 La locuzione dà il titolo alla monumentale opera in 10 volumi, De
perenni philosophia (1540), di Agostino Steuco (1497-1548), vescovo di Kisamos
(Creta) e Prefetto della Biblioteca Vaticana nel 1535,sotto Paolo III. La formul
a perennis philosophia divenne però celebre per opera del filosofo tedesco G.W. Le
ibniz. Costui si applicò, a scopo insieme teoretico, diplomatico ed ecumenico, a m
ettere a fuocoquanto di buono c?era nelle varie tradizioni, nella convinzione ch
e, poichè «la vérité est plus répanduequ?on ne pense [ ]. En faisant remarquer ces traces d
la vérité dans les anciens, ou (pour parler plusgénéralement) dans les antérieurs, on tir
eroit l?or de la boue, le diamante de sa mine, et la lumière desténèbres; et ce seroit
en effect perennis quaedam Philosophia», in : C. I. Gerhardt, Die philosophischen
Schriften von Gottfried Wilhelm Leibniz, Weidmann, Berlin 1875-1890, III, pp. 62
4-625. L?originalità delfilosofo di Lipsia risiede tanto nel pensare l?unità sostanz
iale della filosofia oltre le tendenze e gli sviluppidel tempo quanto nel rivend
icare «la peculiarità della filosofia e della religione, ma anche della scienza,per
una strada esattamente opposta ad una divisione di campi», cfr.: V. Mathieu, Leibn
iz e la filosofiaperenne, in: E. Berti (a cura di), Filosofia e cultura in Umbri
a tra Medioevo e Rinascimento, Atti del IVConvegno di Studi Umbri, Perugia 1967,
 p. 106. Leibniz ha inteso, infatti, la sapientia che si dischiudenella perennis
philosophia «come sintesi di riposo? e appetizione teoretica?, come punto di arrivo
etico epunto di partenza metafisico, cioè come riflesso soggettivo-monadico del p
anlogismo divino-universale.Anche il processo di acquisizione della saggezza si
svolge analogamente alla perennità della ricercafilosofica: mai data una volta per
tutte ma sempre in cammino verso il meta-fisico», cfr.: R. Cristin,Heidegger e Le
ibniz. Il sentiero e la ragione, Bompiani, Milano 1990, pp. 94-95. In ciò Leibniz
haanticipato motivi della filosofia ermeneutica di H. G. Gadamer in: Verità e meto
do, tr. it. di G. Vattimo,Bompiani, Milano 2000, pp. 747-779, 893-965. Cfr.: A.
Poli, L eredità di Agostino Steuco. Il concetto di«Perennis Philosophia», in: «La nottola
di Minerva», Rivista bimestrale del Centro Culturale Leone XIII,3 (2005), versione
on-line. In ambito cattolico con l?espressione philosophia perennis ci si rifer
isce allafilosofia scolastica e al tomismo in particolare, ritenuti portatori di
una sedimentazione storica delfilosofare più completa della sola filosofia modern
a, in quanto comprensivi anche delle problematicheteoretiche e pratiche affronta
te in rapporto alla Rivelazione cristiana. E. Stein osserva che essa, però, «daldi f
uori venne considerata come un fatto privato delle facoltà teologiche, dei seminar
i ecclesiastici e deicollegi religiosi»; infatti, «appariva come un rigido sistema c
oncettuale, che come un?eredità mortaveniva tramandata di generazione in generazio
ne», in: Essere finito e Essere eterno. Per una elevazione alsenso dell essere, tr.
it. di L. Vigone, Città Nuova, Roma 19994, p. 41. La Stein auspicava, tuttavia, ch
e sirestaurasse il corso vitale di un?autentica philosophia perennis, in cui si
potesse rinnovare il contatto conlo spirito del passato e «avvalorare il fatto che
c?è qualcosa, al di sopra del tempo e al di là delle barrieredegli uomini e delle s
cuole, comune a tutti quelli che lealmente cercano la verità»; da parte sua intendev
a,anzi, contribuire «un poco a risvegliare il coraggio di formulare attualmente un
pensierio filosofico eteologico così vitale» come quello dei nostri predecessori me
dioevali, ivi, pp. 32-33. 63 A.-T. TYMIENIECKA, The case of God in the new Enlig
htenment, «The Fullness of the Logos in the