Kafkasya

Gürcistan ABD ve Rusya’nın Kafkaslar Politikasındaki

Önemini Korumaktadır

26.09.2009 -Dr. Ali ASKER

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Gürcistan’ın “Rusya’dan mümkün olduğu kadar

uzaklaşma” politikası, Rusya’nın ise “Güney Kafkasya’da etkinliğini kaybetme korkusu”
bugün de devam etmektedir.

2008 yılı Gürcistan’ın Güney Osetya sorunun “askeri yöntemle çözme girişimi”nin
başarısızlığa uğraması, Rusya’nın Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlığını tanıyarak
Gürcistan’dan fiilen ayırması bölgede yaşanan en önemli gelişme olarak görülebilir. Rusya
için Abhazya ve Güney Osetya ile “müttefiklik” politikası çerçevesinde Güney Kafkasya’da
askeri gücünü artırma fırsatı doğmuştu. ABD bu gelişmelere sert bir şekilde karşı çıktı.
Fakat Gürcistan’ı savunabilecek her hangi somut bir adım da atılamadı. Sonuç itibariyle
ABD Güney Kafkasya’da önemli bir prestij kaybı yaşadı.

Bu gelişmelerin ardından Gürcistan’da muhalefetin, “ülkenin parçalanmasına neden olan”

Saakaşvili yönetimini istifaya zorlama girişimi de başarısız olmuştur. Bu gelişmeler
karşısında, Gürcistan’ın izlediği politika ise değişmemiştir. BDT’den ayrılmış olan
Gürcistan, ABD ile ilişkilerin geliştirilmesi yönünde izlediği politikaları daha da
yoğunlaştırmıştır. Böylece Gürcistan, Kuzey Kafkasya’da ABD ve Rusya çıkarları arasında
çatışma unsuru olma özelliğini sürdürmeye devam etmiştir.

www.21yyte.org 1
 Gürcistan ABD ve Rusya’nın Kafkaslar Politikasındaki Önemini Korumaktadır
Dr. Ali ASKER

Fakat son dönemde ABD ve Rusya arasında tartışma konusu olan bazı önemli sorunlarda
bir mutabakat eğilimi gözlenmeye başlamıştır. Bu konudaki en önemli gelişmelerden biri de
ABD’nin Manas hava üssünü kullanmaya devam etmesi konusunda Kırgızistan’la yeniden
anlaşmasına Rusya’nın “sessiz” kalması olmuştur. Bu sessizliğe karşılık olarak ABD’nin
Doğu Avrupa’daki “füze kalkanı” projesinde önemli bir değişikliğe gideceği tahmin edilmiştir.

Bush döneminde ortaya atılan füze savunma sistemi projesine göre, İran'ın veya diğer
"düşman" ülkelerin füze tehditlerine karşı Polonya'ya 10 füzesavar, Çek Cumhuriyeti'ne ise
ileri bir radar üssü kurulması öngörüyordu. Ancak Obama yönetimi söz konusu projede
değişikliğe gitmiş görünmektedir. Nitekim Eylül ayında Obama, “füze kalkanının” Doğu
Avrupa’da kurulmayacağını ve İran’a daha yakın bir bölgede kurulacağını açıkladı.[1]

Uzmanlar, yakın günlerde Rusya tarafından “karşı jest” yapılacağı konusunda öngörülerde
bulunmaktadırlar. Bu ihtimallerden biri de Kafkasya konusunda ABD ve Rusya arasında
karşılıklı tavizlerin verileceğidir. Bu konudaki önemli gelişmelerden biri de ABD’nin
Gürcistan’da üs kurma projesiyle ilgili görüşmelerin başlatıldığı yönündeki haberler oldu.
Söz konusu proje çerçevesinde ABD’nin 2015 yılında Gürcistan’da iki kara ve bir deniz
üssü kurabileceği ifade edilmektedir. Bu haber Tiflis’te çıkan “Rezonanse” gazetesinin 22
Eylül 2009 tarihinde yayınlanmıştır. Uzmanlar, söz konusu projenin Pentagon’da, eski
başkan yardımcısı Dick Chaney’nin başkanlığında tamamlanma aşamasında olduğunu
söylemektedir.[2] Projenin 2010 yılında tamamlanması ve bir yıl sonra Kongre’nin
müzakeresine sunulması beklenmektedir. 2014-2015’de inşası tamamlanacak üslerde
yaklaşık 25 bin ABD askerinin görev yapacağı tahmin edilmektedir. Tiflis bu konuda her
hangi bir resmi açıklama yapmamaktadır. Fakat basına sızan bilgilere göre 21 Eylül
2009’da H.Clinton ve M.Saakaşvili New York’ta görüşerek bu konuda mutabakata
varmışlardır.[3]

ABD, Afganistan’da görev yapacak Gürcü askerlerinin eğitimi için de harekete geçmiştir.
Ağustos ayında ilk Amerikalı eğitmen kafilesi Gürcistan’a gelmiştir. Önümüzdeki altı ay
içinde Gürcistan ordusuna eğitim verecek deniz piyade eğitmenlerinin sayısı 60-70’e
yükselecektir. Mart 2010’da Gürcü askerlerinin Afganistan’a gönderileceği tahmin
edilmektedir.[4]

Gürcistan’da ABD üssünün kurulacağına dair haberler henüz resmi merciler tarafından
doğrulanmamıştır. Fakat bu konuda her hangi bir tekzip de gelmemiştir. Rusya, kendisi için
çok önemli bir bölge olarak gördüğü Güney Kafkasya’da ABD’nin askeri varlığına müsaade
edebilir mi? Veya ABD’nin bu proje karşısında Rusya’ya verebileceği taviz ne olabilir?
Gürcü siyasi yorumcularından Paata Zakareişvili’ye göre ABD’nin Gürcistan’da üs kurmağa
o kadar da ihtiyacı yoktur ve ABD, askeri hedeflerini zaten Türkiye aracılığıyla
gerçekleştirmektedir. Bugün ABD Rusya’yla arasındaki sorunları azami ölçüde azaltmak

www.21yyte.org 2
 Gürcistan ABD ve Rusya’nın Kafkaslar Politikasındaki Önemini Korumaktadır
Dr. Ali ASKER

politikası gerçekleştirirken böyle bir adımı atacağı kuşkuludur.[5]

Bu adımın “füze kalkanı” projesinin askıya alınması karşılığında atılabileceğini düşünmek

gerçekçi bir yaklaşım olamaz. Çünkü 25 bin askerin görev yapacağı iki kara ve bir hava
üssü çok önemli bir güçtür. Başka bir ihtimal de son dönemde Kuzey Kafkasya’da tırmanan
gerginliğin artmasına ilişkindir. 2009’da Kuzey Kafkasya’da yaşanan terör, saldırı ve şiddet
olayları yeni bir iç savaşın habercisi olabilir. Bu gerginlik Moskova’da büyük sıkıntı
yaratmaktadır. Güney Kafkasya’da ABD varlığına müsaade etmekle, Kuzey Kafkasya’daki
şiddetin dış desteği durdurulabilir mi? Bugün Kuzey Kafkasya’daki durum on sene önceki
durumdan çok farklıdır. On sene önce bölgedeki şiddetin ana nedeni sadece “İslami
radikalizm” olarak görülürken, bugün terörü besleyen eğitimsizlik, işsizlik, yoksulluk gibi çok
sayıda iç dinamik bulunmaktadır. Bu yüzden yakın bir dönemde ABD’nin bu projeyi
gündeme getirmesi Rusya ile yaşanan mutabakat sürecini olumsuz yönde etkileyecektir.
Güney Kafkasya’nın Rus nüfuzundan çıkıp Amerikan etki alanına girmesi, ABD’nin hem
Rusya’yı kuzeye doğru iterek Güney Kafkasya’daki enerji yollarının güvenliğini sağlaması,
hem de burayı Afganistan ile birlikte Orta Asya’ya yönelik bir sıçrama tahtası olarak
kullanması demektir.[6] En azından yakın dönem için Rusya’nın Güney Kafkasya
konusunda “geri adım atması” beklenmemektedir.

H.Clinton-Saakaşvili görüşmesi sonrası ABD’nin Gürcistan’da üs kurma projesine ilişkin her

hangi bir açıklama yapılmamıştır. Yapılan açıklamalarda ABD yönetiminin Gürcistan’ın
topak bütünlüğüne önem verdiği vurgulanmıştır. ABD'nin Avrupa ve Avrasya İlişkilerinden
sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Philip Gordon görüşmeyle ilgili yaptığı açıklamada,
ABD’nin Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlığını tanımayacağını, ayrıca dünya
ülkelerinin Abhazya ve Güney Osetya’nın tanımamaları için “ABD’nin elinden gelen her şeyi
yapacağını” ifade etmiştir. Gordon’a göre ABD bu konuda yeterli başarıyı sağlamıştır.
Nitekim bugüne kadar Rusya dışında Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıkları sadece
Nikaragua ve Venezüella tarafından tanınmıştır. Dünya devletlerinin yüzde 99’u bu rejimleri
tanımamaktadır. Gordon, ABD’nin nihai hedefinin “Gürcistan’ı bir çekim merkezi haline
getirmek, Abhazya ve Osetya’yı Gürcistan’la bütünleşmiş bir halde görmektir.[7]

Gürcistan’ın toprak bütünlüğü konusundaki tartışmalar arasında en ilgi çekeni Türkiye’nin

Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını tanıyabileceği yönündeki haberler
olmuştur. Rus medyası Milliyet gazetesine istinat ederek, KKTC’nin Rusya tarafından
tanınması karşılığında Türkiye’nin Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını
tanıyacağını yazmıştır. Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan Ünal Çeviköz’ün Abhazya’yı
ziyaretinin de bu amaçla yapıldığı vurgulanmıştır.

Gerek Türkiye’nin gerekse KKTC’nin bir tanınma politikasının olmaması, toprak bütünlüğü”
ilkesinin Türk dış politikasının öncelikleri arasında yer alması, Gürcistan ile stratejik
müttefiklik gibi önemli nedenler böyle bir tanınma sürecinin başlatılmasını imkansız

www.21yyte.org 3
 Gürcistan ABD ve Rusya’nın Kafkaslar Politikasındaki Önemini Korumaktadır
Dr. Ali ASKER

kılmaktadır. Türkiye defalarca çeşitli seviyelerde yaptığı açıklamalarda Gürcistan’ın toprak

bütünlüğüne vurgu yapmıştır. Gürcistan son zamanlarda Türkiye ile ilişkilerinde ciddi
ilerlemeler sağlamıştır. Böylesi bir tanınma kararı alınırsa, Gürcistan Türkiye ile ilişkilerini
gözden geçirebilir.[8]

Gürcistan hükümeti tarafından yapılan açıklamada söz konusu haberin “stratejik müttefiki
olan Türkiye’nin resmi görüşüyle” uygun gelmediği ifade edilmiştir.

Abhazya Dışişleri Bakanı Sergey Şamba da Türkiye’nin Abhazya’yı tanımasının imkansız

oluğunu açıklamıştır. Şamba’ya göre tanımayı engelleyen nedenlerden biri de NATO
üyeliğidir. Bu kurum ise Abhazya’nın bağımsızlığını istememektedir. Bu yüzden Rusya’nın
KKTC’nin tanınması mukabilinde Türkiye’nin Abhazya’yı tanıma senaryosu gerçek dışıdır.
[9]

Bu haberin yayılmasında amaç kamuoyunun nabzını yoklamak olmuştur. Çeviköz’ün

Abhazya ziyareti sırasındaki temaslarda neler konuşulduğu yönünde her hangi bir
açıklaması bulunmamaktadır. Abhazya ile ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, çoğu zaman
Gürcistan tarafının engeline takılmaktadır. Özellikle de gemi taşımacığı ile ilgili Gürcistan
ve Türkiye arasında zaman zaman gerginlik meydana gelmektedir. Diğer taraftan da
Türkiye’deki Abhaz lobisi Türkiye’nin Abhazya ile ilişki kurması yönünde yoğun bir çaba
sarf etmektedir. Yakın gelecekte Gürcistan’ın “kırmızı çizgilerini ihlal etmemek kaydıyla”
Türkiye ve Abhazya arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkilerde belli ilerlemeler
sağlanabileceği söylenebilir.

[1] Doğu Avrupa'ya "füze kalkanı"ndan vazgeçildi, http://mobil.cnnturk.com/Haber/543871

18.09.2009 12:58

[2] ???? ???????, ???????? ????????? ?????????? ? ?????? ??????? ???????,

http://www.ng.ru/cis/2009-09-23/1_gruzia.html, 2009-09-23, ??: ? ?????? ?????
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ,
http://grani.ru/Politics/World/US/RF/m.157624.html

[3] ???: ?????????? ? ??????? ???????? ?????????? ???? ??????? ??? ??? ? ??????,
http://korrespondent.net/world/976175

[4] ? ?????? ????? 6 ??? ????? ????????? ???????????? ??????? ???????,

http://www.segodnya.ua/news/14080714.html, 23.09.2009.

www.21yyte.org 4
 Gürcistan ABD ve Rusya’nın Kafkaslar Politikasındaki Önemini Korumaktadır
Dr. Ali ASKER

[5] ???? ???????, http://www.ng.ru/cis/2009-09-23/1_gruzia.html, 23.09.2009.

[6] Burak Çınar, ABD’nin Bölgeden Bölgeye Sıçrama Stratejisi,

http://www.21yyte.org/tr/yazi.aspx?ID=3017&kat1=1, 25.09.2009.

[7] ??? ?? ???????? ? ?? ?????????? ?????????? ????? ?????? ? ??????? – ???????,

http://news.vnutri.info/world/ssha-ne-priznayut-i-ne-61259, 22.09.2009, ???? ???????,
http://www.ng.ru/cis/2009-09-23/1_gruzia.html

[8] Sinan Ogan, Türkiye KKTC’ye Karşılık Abhazya’yı Tanır mı?,

http://www.turksam.org/tr/a1796.html, 23.09.2009.

[9] ???? ???????, http://www.ng.ru/cis/2009-09-23/1_gruzia.html,

21. Y

üz Yıl Türkiye Enstitüsü Rusya-Avrasya Araştırmaları Bölümü Başkanı

www.21yyte.org 5